012 Kanada wschodnia - Barwna mozaika kultur

SBN 83-7316-738-2 CENA 24,90 zt (0% VA

Montreal Liniqca peria architektury

wschodnia Barwna mozaika kultur D^OSTINI

CO DWA TYGODN

Kanada wschodnia W tym numerze:

Za dwa tygodnie: przewodnik + plyta D V I

Kanada wschodnia

(ponad 90 minut filmu)

JOOKUA SWMTA^-

Toronto Tygiel kultury i sztuki str. 4

Ottawa Skarbnica historii

Montreal i Quebec Lsni^ce perty architektury str. 8

Nowa Funlandia Bastion nieskazonej przyrody str. 1 0

Zloto Czamego Lqdu J u z z a d w a t y g o d n i e w „Kolekcji Dookota Swiata" czeka nas w y -

Nowy Brunszwik

p r a w a d o Republiki

Akadyjski raj str. 11

wej

Potudnio-

Afrykl. Odwiedzimy m.in.

Kapsztad, miasto uwazane z a j e d n ^ z najpi^kniej potozonych

Nowa Szkocja

m e t r o p o l i i n a swiecie, o r a z p o -

Prowincja smagana wiatrem

wi^ziono

b l i s k ^ w y s p § R a b b e n , n a ktorej str. 1 2

Nelsona

Mandel^.

Przyb^dziemy tez na Przyl^dek D o b r e j N a d z i e i . Park K g a l a g a d i na

Wyspa Ksiecia Edwarda

pustyni

Kalahari

zachwyci

nas roznorodnosci^ t^tni^cego tarn z y c i a . W k r o c z y m y n a z i e -

Zielone Wzgorze str. 1 3 ^

mi^

Zulusow

w

prowincji

KwaZulu-Natal, by poznac kultur^ pienwotnych m i e s z k a h c o w

Niagara

Afryki. W e Wschodniej Prowincji Przyl^dkowej

W kaskadach wody str. 1 4

zwiedzinny m . i n .

Park N a r o d o w y Z e b r y G o r s k i e j o r a z Park N a r o d o w y A d d o , k t o r e g o g t o w n ^ a t r a k c j e s q stonie.

Po drodze

Dotrzemy d o

majestatycznych

S m o c z y c h Gor. P o z n a m y histo-

Barwna roznorodnosc str. 15

ric J o h a n n e s b u r g a , m i a s t a , kto-

g

r e g o historia n i e o d t ^ c z n i e kojarzy s i § z a p a r t h e i d e m i w a l k q z s e g r e g a c j ^ rasowg, by w kon-

Plan

c u z n a l e z c s i ^ w stolicy p a n s t w a

Toronto $tr. 16

- Pretorii (Tzwane).

© 2006 De Ajostini Polska Sp. 2 0.0. Wydawca: De Agostini Polslia Sp. z 0.0., Al. Jerozolimskie 125/127, 00-973 Warszawa. tel. (22) 699 71 56. taks (22) 699 72 72. DyreBoi generalny: Wojciech Hortatowski, Dyrektor ds. marketingu i sprzedazy: Magdalena Kos. Dyrektor finansowy: Dariusz Olak, Redaktor naczelna: Joanna Dowglallo-Tyszka, Hedakcja: Krzysztof Wielgopolan, Anna Dawidziuk, Konsultac{a: dr Ewa Malinowska, Prajekt i wykonanie: D'Sign - Krzysztof tada Studio, Asystent redakcji: Luiza Balejko, Finanse: Marta Al Abbas, Grazyna Pawlikowska. Patrycja Krasowska, Ksi^gowosc: Ewa Kosowska, Katarzyna Tomczyk, Katarzyna Zakrzewska, Marketing: Jan Sochon. Prenumerata: Joanna Orlowska, Anna Krupa, Produkcja: Beata Wronka, Magdalena K^pinska. Dyslrybucja: Maciej Gocal, Beata Stawierej. Druk: Gratpol s c . ISBN: 83-7398-783-5 (nr 12), 83-7316-738-2 (calosc), INDEKS: 342 025. Prenumerata i sprzedaz egzemplarzy archiwainycli: De Agostini Polska Sp. z 0.0., Al. Jerozolimskie 125/127, 00-973 Warszawa, tel. (22) 699 71 13, taks (22) 699 71 12, Internetowe Biuro Dbslugi Klientdw: www.deagostini.pl/bok.html Kopiowanie i wykorzystywanie calosci lub jakjchkotwiek tragmentbw bez zgody wydawcy zabronione. Wszelkie prawa zastrzezone. Wydawca ostrzega PT Sprzedawcow, www.deagostini.pl ze sprzedaz aktualnych i archiwalnych egzemplarzy po cenie innej niz cena detaliczna ustalona przez wydawc? jest zabroniona 1 skutkuje odpowiedzialnosci? kamq.

Kanada

wschodnia

S

Kanada wschodnia

Przed

podrdzq

Kanada Kanada to monarchia konstytuqfjna, ktora jest jednoczesnie

demokracjq

parlamentam^. Od 1867 r. - samorzqdne brytyjskie Dominium Kanady. Na czele rz^du stoi premier, ale oficjaln ^ glow^ panstwa jest monarcha brytyjsld, reprezentowany przez gubematora generalnego.

Kanada

posiada

10 prowincji i trzy terytoria: Jukon, Terytoria Potnocno-Zacliodnie

oraz

Nunavut - ojczyzny Eskimosow. Kraj z powierzchniq 9 984 670 k m kw. jest drugim co do wielkosci na swiecie. alifax

30-milionowej ludnosci

skupia si§ w poludniowej czesci kraju - w pasie szerokosci ok. 300 km, ciq-

K A N A D A ( A M E R Y K A

Wi^kszosc

gn^cym si§ wzdiuz granicy z USA.

P O t N O C N A )

W Kanadzie obowiqzuj^ dwa j^zyki urz^dowe - angielski i francuski. Potudniowa cz^sc Kanady lezy w strefie

K aCanada

to kraj emigrantow, ktorzy przybyli tu ze wszystkich stron swiata, przywoz^c ze sob^ wta-

sne tradycja i obyczaje. Pierwsi europejscy osadnicy zeszli z okr?t6w u wschodnich wybrzezy swej drugiej ojczyzny Tu, na wschodzie, powstata i rozwin^fa si? kanadyjska paiistwowosc, a obecnie prowincja Kanady wschodniej to najpr^zniajszy i ciaszqcy si§ najwi^ksz^ popularnosci^ wsrdd

klimatow umiarkowanych (cieptego i chlodnego), -

natomiast polnocna

okolobiegunowych

(subpolamego

oraz polamego). We wn^trzu kraju panuje klimat kontynentalny suchy.

turystbw obszar tego kraju. Pierre Breton, jaden z czotowych intelektualistow kanadyjskich, na pytanie, w jak! sposob zdefiniowac Kanadyjczyka, miat ponoc odpowiedziec zartam, ze to ktos, kto wie, jak si? kochac w czotnie, aby si? nie przewrocito. Pytanie mogto bye rzeczywiscie ktopotliwe. Kanadyjskie spoteczehstwo tworzy dzis bowiem unikatowq w skali swiata barwnq mozaik?. To wielkie zroznicowanie mi?dzy poszczegolnymi regionami, ktore najbardziej widac w cz?sci angielsko- i francuskoj?zycznej, co prawda uniemozliwiato Kanadyjczykom jednoznacznq narodowy identyfikacj?, ale jednoczesnie przyczynito si? do wypracowania stynnej kanadyjskiej tradycji tolerancji. Kanadyjczycy bardzo sobia t? tradycj? ceni^, pami?tajqc, za jast ona wynikiem wielu konfliktow w przesztosci. Zasady zawierania kompromisow i tradycja liberalizmu maj^ swoje zrodto w czasach, gdy pod koniec XVIII w., obawiajqc si? inwazji USA, Brytyjczycy na mocy „Ustawy o Quebecu" (Quebec Act), uchwalonej przez Parlament Brytyjski w 1774 r., oddali swym francuskoj?zycznym poddanym prawo

• Nowa Funlandia. Port rybacki na potwyspie Bonavista.

praktykowania religii katolickiej i nadali swobody obywatelskie. Miali nadziaj?, za w zamian, w razie wojny, wesprq Koron?. Anglosasi i obywatela pochodzenia francuskiego nadal stanowiq wi?kszosc 30-milionowej Kanady, ale okoto stu innych grup etnicznych odgrywa rownie waznq rol? w zyciu tego kraju. Bye moze, gdyby zapytano Pierre'a Bretona o to, co go w Kanadzie najbardziej zaehwyca, odpowiadziatby, ze pi?kna i nieujarzmiona przyroda, rownie zroznicowana, jak jaj spoteczehstwo. W zachwycie dIa rodzimej, niepowtarzalnej w skali swiata natury swoj^ tozsamosc odnalezli artysci z Grupy Siedmiu - prekursorzy narodowego stylu w malarstwie - i zapawne, codziannia, odnajdujq

nnieszkahcy

najodleglejszych zakqtkow wschodnich kanadyjskich prowincji. Nigdzie indziej na swiecia nie czutyby si? bardziej u siebie zyjqca tu tez niadzwiedzie polarne, tosia, pizmowoty.

• Toronto. Gmach nowego ratusza z 1964 r.

Kanada

wschodnia

Kanada wschodnia

Toronto

• Toronto. Nad miastem dominuj^ wiezowce.

Tygiel k u l t u r y i sztuki

swiatowej przybyly tu ogromne rzesze, zwlaszcza z Wloch, Chin i Indii. W centrum tej olbrzymiej metropolii, razem z przedmiesciami tworzgcej tzw. GTA - Greater Toronto Area (Wielkie Toronto), bijq

-oronto, potozone na polnoc-

barwnq, unikalnq w skali swiata

nym brzegu jeziora Ontario, jest

mieszank^ obyczajow, strojow i j ^ -

dwa serca. Jedno to Downtown

miejscem, gdzie przyjazna l^ana-

zykow. Ten kolorowy wizerunek

- srodmiescie skupione pomi^dzy

dyjska wielokulturowosc jest naj-

miasta wspotgra z jego dynamicz-

Queen's Park i Queen Street, Yonge

bardziej widoczna. 150 grup et-

nosciq. Miasto, powstale na miej-

Street oraz Spadina Avenue. Bicie

nicznych, z ktorych wywodzi si§

scu zatozonej

drugiego wyczujemy w Harbour-

ludnosc miasta, tworzy niezwykle

francuskiej faktorii Fort Rouille, nie

front - na portowym nabrzezu,

tylko ma dzis status najbogatszego

gdzie wsrod kawiarenek i lopoczq-

osrodka

ale rowniez

cych na wietrze zagli jachtow moz-

(a moze przede wszystkim) cieszy

na odetchnqc od srodmiejskiego

w XVIII w. malej

w kraju,

si§ trzecig, zaraz po Nowym Jorku i Londynie, pozycjq wsrod swiatowych centrow teatru, muzyki i tahca. Niezwykly rozkwit Toronto zawdzi^cza politycznej

rownowadze

i unikaniu zbrojnych konfliktow, ale przede wszystkim otwartosci na imigrantow, ktorych po I I wojnie

zgielku. Oba skrawki miasta, jak rowniez rozleg}^ panoram? si^gajgcq blisko 160 km, widac jak na dtoni z zawieszonego na wysokosci 346 m ponad miastem tarasu widokowego

CN Tower. Ta liczqca

553 m najwyzsza wolno stojqca budowla na swiecie, ktora cieszy si^

Zamek Casa Loma Na potnocy miasta, przy Austin Terrace 1, docieramy do ekiektycznego zamku o nazwie Casa Loma. Rezydencja powstata jako spetnienie kaprysu milionera sir Henry'ego Pellatta (1859-1939), barona hydroenergetycznego. Budowa posiadlosci ruszytaw 1911 r, ajej calkowity koszt wyniost 3,5 mIn. dol. kanadyjskicti. Bajkowy urok rezydencji, niczym znad francuskiej Loary, podkresia olbrzymi, pi^cioakrowy ogrod z rozanymi rabatami i rozlegtym parkiem.

Kanada

wschodnia

• Przeszklony pasaz handlowy w Downtown

Kanada wschodnia Spacer po wyspach W upalne lata, kiedy temperatura cz^sto przekracza 30 °C, najlepiej wypoczywac na jednej z malych wysepek potozonych blisko nabrzeza. Wyspy s^ polqczone ktadkami, a spacer z jednego konca na drugi nie zajmuje wi^cej niz pot godziny. Najlepsza plaza w okolicy jest na zachodniej wyspie - Hanlan's Point, na Centre Island lezy wesole miasteczko (Centreville), a wschodnia. Ward's Island, jest najbardziej zaclszna.

urodg (przypomina gigantyczne jajo), to trzeba przyznac, ze nowatorstwo rozwigzan technicznych robi wrazenie. Przy stonecznej pogodzie publicznosc siedzi pod gotym niebem, natomiast gdy pada deszcz, w ciqgu zaledwie 20 minut suwnice cztery

dachowe

uruchamiajq

pokrywy ktore szczelnie

zakrywajq caly obiekt. Koncerty muzyczne to domena usytuowanego nad samym jeziorem Molson Place. W Harbourfront Centre, ktorego cz^sciq jest IVIolson Place, znajdujq si§ tez gromadz^ce rzesze publicznosci sale teatralne, bamianem najwi^kszej atrakcji w To-

letowe oraz kina.

ronto, jest tez uwazana za jeden z najpopularniejszych

obiektow

SERCE MIASTA

w Kanadzie. Siedzqc w umieszczo-

Na polnoc od dzielnicy

nej na szczycie obrotowej restau-

wej, przy Queen Street, zabudo-

racji i delektujqc si^ wyszukanymi

wanej

daniami, w ciqgu 72 minut moze-

i szkla, t^tni zycie miasta. H i znaj-

my nasycic oczy panoramq lezqce-

duje si^ Nathan Phillips Square.

wiele muzeow i galerii. Do naj-

go u stop miasta. Pod wzgl^dem

W jego bezposrednim sqsiedztwie

swietniejszych nalezy Art Gallery

populamosci z symbolem Toronto

wznoszq si§ budynki ratusza, za-

of Ontario, ktora przechowuje jed-

konkurowac moze tylko stojqcy po

rovmo Old City Hall (stary ratusz),

ne z najwi^kszych w Kanadzie

sqsiedzku

jak i nowoczesny

zbiory nowoczesnej rzezby i ma-

stadion

SkyDome.

wiezowcami

z

finansobetonu

Toronto City

• Nocq miasto tonie w powodzi swiatel

Otwarty w 1989 r., by! pierwszym

Hall,

handlowy

larstwa, w tym eksponaty pop-ar-

stadionem z rozsuwanym dachem.

Eaton Centre, w ktorym mozna

t u . Sq t u rowniez bogate zbiory

Choc SkyDome raczej nie grzeszy

kupic, CO dusza zapragnie, a takze

stawny

pasaz

dziel sztuki europejskiej od Rembrandta do Picassa, kolekcja malarstwa kanadyjskiego

i sztuka

eskimoska, wsrod ktorej znajdziemy dziela wykonane z tak nietypowych materialow, j a k np. kosci i sci^gna wieloryba. Cz^sc jednego

skrzydla

zajmuje

Galeria

Rzezby Henry'ego Moora (Henry Moore Sculpture Centre), gdzie mie^ci s i f najwi^ksza na swiecie kolekcja prac tego artysty, m . i n . slynne lezqce figury.

Przy Bloor Street West 327 warto wst% pit do Muzeum Obuwia (The Bata Shoe Museum), w ktorym Sonja Bata, obecna wtascicielka slawnej na swiecie firmy obuwniczej, zgromadzita niezwykly kolekcj? obuwia. Buty wystawione sy na kilku poziomach w specjalnie zaprojektowanym przez wybitnego architekta kanadyjskiego Raymonda Moriyam? budynku, ksztattem przypominajycym eleganckie pudio na buty. Mozemy tu zapoznac si$ z historic i zmianami w stylu obuwia. Obejrzymy m.in. fantazyjne buty sredniowieczne, wystaw? niezwyktych okazow, w tym np. XVI-wieczne weneckie buty na platformach czy kolekcj? obuwia znanych osobistosci - wy mieiimy tylko niebiesko-biate mokasyny Elvisa Presleya czy buty do biegania ze ziotej lamy Michaela Jacksona.

• Nietypowe ogrody przy Devonian Square

Kanada

wschodnia

Kanada wschodnia

Ottawa

Ottawa, dawne Bylown, to stolica tego pot^znego kraju

Skarbnica historii

cji. Dzis swojg kultury piel^gnujq tu

Rideau. Oprocz

z rownym powodzeniem

czqcej budowy kanalu mozna t u

czycy anglo- i

Kanadyj-

francuskoj^zyczni,

rowniez obejrzec m.in. XlX-wiecz-

a kulturowa mieszanka sprawia, ze

ne przedmioty codziennego uzyt-

polozone u zbiegu k j t o l i c a kraju co roku przyciqga

i Rideau

pi^c milionow podroznych. Zalozo-

pozbawionym

na w 1826 r. jako Bytown, 29 lat

animozji zyciem.

rzek

Ottawa

miasto t^tni wlasnym, narodowosciowych

ku,

b^d^ce

cz^sci^

dziennemu.

Cz^sci^

miastem z 50-metrowego wzgorza

nazw^ na obecnq. Moze dziwic, ze

Sporo o historii miasta

mozna

Parliament Hill, siedziba kanadyj-

roll stolicy pot^znego terytorium

dowiedziec si^ w Bytown Museum,

skiego parlamentu. Wznoszenie jej

nie powierzono Toronto ani Mont-

lezqcym na wschod od budynkow

neogotyckich budynkow, wyraznie

realowi, ale malej, prowincjonalnej

parlamentu, w poblizu kanatu Ri-

nawiqzuj^cych w stylu do parla-

miescinie. Rozwi^zanie tej zagadki

deau. W tej najstarszej

staje si^ jasne, gdy uswiadomimy

w miescie, pochodz^cej z 1827 r.,

-

sobie polozenie dawnego B57town

kwaterowal niegdys podpulkownik

ment - zaledwie cztery lata przed

- dokladnie na pograniczu dwoch

John By, kieruj^cy budowq kanatu

uzyskaniem przez Kanady wlasnej

budowli

mentu londyhskiego, niejako przeczuwajqc

cu i zdominowanego przez ludnosc pochodzenia

anglosaskiego Onta-

rio. Wybor miasta na stolicy miat bye kompromisem pomi^dzy interesami tych dwoch

spotecznosci

i zapobiec ich wzajemnej rywaliza-

Sos Tysiqca Wysp Slynny sos Thousand Island Dressing (sos Tysiaca Wysp) po raz plenwszy zostat ptzygotowany na jeden z bankietow w Boldt's Castle, zameczku milionera-hotelarza Boldta, wzniesionym na jednej z ponad tysiaca malenkich wysp rozsianych na rzece Sw. Wawrzyiica od Kingston do miejscowosci Gananoque 1 oddalonego od niej o 50 km Brockville. T? petny czaru okolic? mozna zwiedzac podczas rejsow organizowanych w Kingston. A Usytuowane na wzgorzu neogotyckie budynki parlamentu (po prawej)

Kanada wschodnia

6

wiekowej

jest monumentalna, goruj^ca nad BYTOWN MUSEUM

prowincji: Irankofonskiego Quebe-

• Pomnik sir Jotina Macdonalda, pierwszego premiera Kanady

wystawy

poswi^conej owczesnemu zyciu co(w skali mlodego panstwa) historii

pozniej, po ustanowieniu miasta stolicy brytyjskiej kolonii, zmienila

ekspozycji doty-

ukonczono ten mo-

Kanada wschodnia ki w kraju. Znajdziemy t u zarowno

Grupa Siedmiu Utworzona w 1920 r. Grupa Siedmiu zrewolucjonizowala kanadyjsl
najwi?ksze na swiecie zbiory malarstwa kanadyjskiego, m.in. prace Toma Thomsona, prekursora Grupy Siedmiu, rowniez zbiory sztuki europejskiej i amerykanskiej. Ale chyba najciekawszym eksponatem w Galerii Narodowej jest slawna, przepi?kna Rideau Street Convent Chapel z 1888 r. (Kaplica z ulicy Rideau),

uratowana podczas wy-

burzania domow na pobliskiej ulicy. Wielbiciele muz teatru, opery i baletu powinni zawczasu zarezerwowac sobie miejsca w National Arts Centre (Narodowym Centrum

panstwowosci.

Budynki

mozna

Sztuki), gdzie codziennie odbywa-

zwiedzac codziennie, nawet pod-

j g si? znakomite spektakle. Co

czas obrad rzqdu, Izby Gmin i Sena-

prawda Centrum moze pomiescic

tu, z wyjqtMem swiata narodowego

ponad 3500 osob, ale tutejsze im-

1 lipca. Przez caly lipiec i sierpien

prezy sq tak populame, ze na wol-

zwiedzajqcy codziennie majq oka-

ne miejsca, zwlaszcza w dniu wy-

zj§ podziwiac tnr niezwykle widowi-

st?p6w

skowq zmian^ warty, ktora majesta-

slawie, trudno liczyc.

tycznym budowlom z piaskowca

Jesli odwiedzimy Ottaw? w polo-

dodaje

W

wie maja, natkniemy si? na Cana-

Ottawie warto wstgpic rowniez do

dian Tulip Festiwal (Festiwal Tuli-

Laurier House National Historic Si-

panow),

te, wiktorianskiego domu z 1878 r.,

organizowanych w miescie. Mia-

w ktorym mieszkali dwaj wybitni

sto ubiera si? wowczas w dywa-

m^zowie

ny z roznokolorowych tulipanow,

jeszcze

splendoru.

stanu: Wilfrid Laurier

oraz Mackenzie King lubuj^cy si? w spirytyzmie, trzykrotny i zarazem najdluzej rzqdzqcy premier Kanady. Wewn^trz, obok wielu pamigtek i

dokumentow, znajdziemy tez

krysztalowq kul? uzywanq przez Kinga

podczas

organizowanych

przez niego seansow.

artystow

najstarszy

o

swiatowej

z festiwali

a morza k w i a t o w mogq

miesz-

kancom Ottawy pozazdroscic nawet Holendrzy. Zimq, w lutym, w a r t o przyjechac

na trzytygo-

dniowy zimowy Winterlude, kiedy Ottawa staje si? prawdziwym centrum zimowego ^wi?towania. Wzdiuz

kanalu Rideau v\/ylewa

si? najdluzsze na swiecie, 9-kiloGRANIT I SZKLO Ottawa to rowniez

metrowe lodowisko, artysci przekanadyjska

scigajq si? w rzezbieniu

sniez-

mekka sztuki. Cos dla siebie znajdq

nych i lodowych figur, wsz?dzie

tu tez milosnicy m.in. militariow,

odbywajq si? koncerty, imprezy

numizmatyki czy lotnictwa. Obo-

i typowe sezonowe zabawy. Ale

wiqzkowym

nie zapominajmy, ze miasto t?tni

przystankiem

jest

mieszczqca si? niedaleko kanalu

zyciem przez caly rok.

Rideau i Major's Hill Park Galeria Narodowa (National Gallery of Canada), ktorej nowy gmach - zbudowany z rozowego granitu i szkla, sam w sobie b?dgcy arcydzielem - miesci najbogatsz^ kolekcj? sztu-

• Wzdtuz Kanalu Rideau prowadzq liczne trasy rowerowe i sciezki dla pieszych

Park wielu jezior

Algonquin Provincial Park (Park Regionalny Algonquin), najstarszy (utworzony w 1893 r.) i najstynniejszy rezerwat przyrody w Ontario raj dla wioslarzy i rybakow. Na powierzchni 7725 km kw. lezy ponad 1000 jezior, na ktorych mozna uprawiac wiele sportow wodnych. szczegolne jeziora odwiedzamy poruszajyc si? po dobrze zaplanowanych i oznakowanych kajakowych szlakach o tycznej dtugosci to 2400 km. Odpowiedni dla siebie splyw wybiory zarowno poczytkujqcy, jak i doswiadczeni wioslarze. Ci ostatni mogy zdecydowac nawet na 70-kilometrowe odcinki, wzdtuz ktorych zobaczy wiele gatunkow zwierzyt: w Algonquin w swoim naturalnym srodowisku m.in. bobry, baribale, wilki, losie i jelenie wirgihskie. Do jednej z wi?kszych atrakcji parku nalezy odbywajyce si? w sierpniu tzw. howls. Turysci wyjy wowczas niczym wilki, majyc nadziej?, ze zwierz?ta im odpowiedzy.

Kanada

wschodnia

Kanada wschodnia

Montreal

i Quebec

Lsni^ce perly architektury .oronto jest niewgtpliwie najwi?kszym i najpr?zniejszym osrodkiem w kraju, ale nawet w cz?sci nie dorownuje Montrealowi pod wzgl?dem atrakqjnosci. Portowa osada u zbiegu rzek Ottawa i Sw. Wawrzynca, zalozona przez grup? francuskich osadnikow w 1642 r., dzis wyrosta na wazne centrum kultury. Montreal jest najwi?kszym miastem francuskoj?zycznego Quebecu, prowincji kilkakrotnie wi?kszej od Francji, i drug^ pod wzgl?dem wielkosci, zaraz po Toronto, aglomeracjg

Kanady. W miescie

trudno zapomniec o jego pochodzeniu - okoto 70 proc. 3-milionowej ludnosci stanowi^ frankofoni (ludnosc pochodzenia

francuskie-

• Montreal - najwi^ksza francuskoj?zyczna metropolia Kanady

go), I S proc. to anglosasi, a pozostala cz?sc - inne grupy etniczne.

lezqcymi na niej miejscowosciami

rzjTica jest dobrym sposobem na

Montrealczycy nie stwarzajq jednak

tworzy ogromnq aglomeracj?, tzw.

wzi?cie oddechu od wielkomiej-

mi?dzy sob^ sztywnych i trudnych

Communaute Urbaine de Montreal.

skiego gwaru. Przy ulicy Notre-Da-

do przebycia podzialow. Angielski

Jej centrum ulokowane jest pomi?-

me, po wschodniej stronie Place

zachod miasta ch?mie

dzy nabrzezem, przy ktorym polo-

d'Armes (Placu Broni), miesci si? je-

zone jest Stare Miasto

den z najbardziej

francuski

wschod

odwiedza

i na odwrot

- frankofoni nie stroniq od „anglosaskich" okolic. • Statua aniola czuwa nad Starym Miastem

(Vieux-

Montreal), a wzgorzem Mont-Royal (Wzgorze Krolewskie), sk^d rozciq-

Basilique Notre-Dame-de-Montreal

ga si? imponujqca panorama i od

jest najstarszjTO kosciolem katolic-

MIASTO NA W Y S P I E

ktorego miasto wzi?to nazw?. Sta-

kim w Montrealu. Obecny budynek

Miasto lezy na wyspie Montreal

remu miastu nadano blask dopiero

swi^tyni

na Rzece sw. Wawrzynca, potqczo-

w latach 60. ubieglego wieku, kiedy

z 1829 r., ale wczesniej w tym

nej ze stalym l^dem tunelami i az

podupadla dzielnica zostala grun-

miejscu istnial juz kosciol z XVII w.

15 mostami, i wraz z pozostalymi

townie

Restauracji

Ten, ktory stoi t u dzis, tqczy ele-

poddano XVIII-wieczng zabudow?,

menty neoklasyczne z neogotycki-

a uratowane budynki zaadaptowa-

m i . Wewngtrz

no na modne butiki, kafejki i bistra.

zwlaszcza na dekoracj? rzezbiarskq

Dzis spacer zabytkowymi uliczkami

oraz witraze, ktore wyszly spod r?-

wiodqcymi w stron? rzeki Sw. Waw-

ki Kanadyjczyka Victora Bourgeau.

odnowiona.

Podziemne miasto Osobliwosciy Montrealu jest Podziemne Miasto (Underground City), b?dyce przedluzeniem gtownego ciygu tiandlowego przy St. Cattierine Street. Pod znacznym obszarem srodmiescia wybudowano tu rozlegty kompleks apartamentowcow. sklepow, restauracji i budynkow uzytecznosci publicznej, ktory budzl si? do zycia zwlaszcza podczas mroznych zim.

Kanada

wschodnia

8

olsniewajqcych

kosciotow w Ameryce Potnocnej.

A Wysp? Montreal t^czy ze statym l^dem pi?tnascie mostow

pochodzi

wprawdzie

zwrocmy

uwag?

Kanada wschodnia

Montreal

i Quebec ^

Rzeka Sw. Wawrzyiica jest aorty Quebecu. U jej ujscia do Zatoki Sw. Wawrzynca na wybrzezu Atlantyku rozpoczyna si? szlak wodny, zwany St. Lawrence Seaway (Drogy sw. Wawrzynca), ktbry wraz z zespotem Wielkich Jezior: Ontario, Erie, Huron, Michigan i Gornym tworzy system zeglugowy o dtugosci ponad 3700 km (jego drugi kraniec miesci si? w Duluth w Minnesocie, na zachodnim koricu Jeziora Gornego). Ten najdtuzszy srodlydowy szlak wodny dost?pny dla statkow oceanicznych jest zeglowny przez 9 miesi?cy w roku, od marca do grudnia.

.

Zaehwyca t u tez nastawa oltarzo-

tu dose miejsca, aby jezdzic na ro-

wa, ustawiona pod sklepieniem

werze czy wrotkach. Na Place des

si? t u imprez, koncertow, rozgry-

usianym gwiazdami. Idqc uHcq

Arts, u zbiegu ulic Jeanne-Mance

wek l i g i baseballu i w i e l k i c h wy-

Notre-Dame w kierunku polnoc-

i St. Catherine, trafimy do Muzeum

staw stanowi okazaly

nym., za Place Jacques Cartier, do-

Sztuki Wspolczesnej

(Musee d'Art

Olimpijski na 56 tys. widzow. Po-

trzemy do Chateau Ramezay. Pala-

Contemporain). Warto t u zajrzec,

nad stadionem wygina si? w fan-

cyk, wybudowany w XVIII w., byl

bo to jedyne takie muzeum w Kana-

tazyjny

spelnieniem t^sknoty jednego z gu-

dzie - w caiosci poswi?cone sztuce

wieza w i d o k o w a .

bernatorow Montrealu, Claude'a

wspolczesnej. Wystawiono w n i m

de Ramezaya, za rodzinnq Nor-

zwlaszcza prace rodzimych arty-

mandiq. Potem na swojg siedzib?

stow, ale sporq repnezentacj? majq

obieralo go jeszcze wielu nast?p-

takze

cow Ramezaya. Dzis miesci si? t u

tworcow zagranicznych, jak chocby

Muzeum Historyczne, prezentujgce

Billa VioU czy Andresa Serrano.

dziela

kontrowersyjnych

m.in. histori? osadnictwa w Quebecu, ale tez przedmioty nalez^ce do

FUTURYSTYCZNY PARK

dawnych elit Nowej Francji, w tym

B?d4C w Montrealu nie sposob

meble,

nie zajrzec do slawnego

dokumenty i

wojskowe

mundury. Stoi t u rowniez czerwo-

Parku

Olimpijskiego. Jego futurystycz-

ny automobil, pierwszy w miescie

na architektura robi wrazenie na-

pojazd nap?dzany silnikiem. Waz-

wet dzis, a biorqc pod uwag?, ze

nym punktem miasta jest Vieux-

kompleks zostal zaprojektowany

Port. Jego nabrzezna promenada,

na

przeksztatcona w rozlegly teren

w 1976 r., naprawd?

zadziwia.

zielony, w letnie popoludnia gro-

Na jego

najlepiej

madzi tlumy montrealczykow. Jest

przeznaczyc

X X I Igrzyska

Olimpijskie

zwiedzanie

caly dzieh. Dosko-

nalq opraw? dla odbywaj^cych

sposob

Stadion

169-metrowa

• Quebec architektury przypomina miasta Francji

^

Miasto Quebec jest gtownym centrum ruchu separatystycznego, zywego w tym miejscu od czasu, gdy wraz caly prowincjy przeszto w 1763 r, na mocy Traktatu Paryskiego, pod panowanie angielskiej Korony. Mieszkaricy broniy bastionu francuskosci wszelkimi silami, co tatwo mogy zauwazyc zwlaszcza przybysze nieznajycy j?zyka francuskiego: j?zyk angielski jest tu bowiem otwarcie kontestowany Ideowe i psychologiczne zamkni?cie Quebecu na angielskie wptywy symbolizujy istniejyce do dzis XVIII-wieczne mury obronne, ktore czyniy z tego milego skydinyd miasta jedyny ufortyfikowany twierdz? na polnoc od Rio Grande.

Kanada wschodnia

Nowa

Funlandia

Mome. Lezqcy u podstawy Potwyspu Polnocnego rezerwat, wpisany w

1987 r. na List?

Dziedzictwa

Swiatowego

UNESCO,

uwazany

jest za jeden z najpi?kniejszych w calej Kanadzie. Wznoszqcy si? tu na wysokosc 800 m n.p.m. prekambryjski gorski taricuch Long Range nalezy do najstarszych na svdecie - jest o kilkaset milionow lat starszy od Gor Skalistych. Aby zobaczyc olsniewajqce

tutejsze fiordy,

wrzynajgce si? gl?boko w skalny masyw wybrzeza, najlepiej wyruszyc na wypraw? lodziq wzdiuz jednego z nich - Western Brook Pond - mi?dzy skalnymi scianami, gdzie woda stacza si? z hukiem ze skalnych progow. Jesli szcz?scie A Typowy surowy krajobraz Nowej Funiandi

Bastion nieskazonej przyrody

nam dopisze, dostrzezemy szybujqce nad glow^ orly. Gt?bokie fiordy i zalesione wzgorza

znajdzie-

my rowniez na wschodnim krahcu wyspy. Po tej stronie

wybrzeza

cuda natury obj?te sq ochronq w Parku Narodov^rym Terra Nova. Surowy krajobraz v^ryspy kontra-

c J u r o w y , dziki i pi?kny krajobraz

nowofunlandzki polwysep Bonavi-

Nowej Funlandii i Labradoru, naj-

sta. Na wzniesieniu, nad urwiskiem

bardziej na wschod wysuni?tej ka-

o poszarpanych brzegach, stoi cha-

nadyjsldej prowincji, poruszy zmy-

rakterystyczna, pomalowana w bia-

sly kazdego podroznika. Panorama

to-czerwone pasy latamia morska.

pot?znych, poszarpanych gorskich szczytow, gl?bolde fiordy dryfujqce

CUDA NATURY

po wodach Atiantylcu gory lodowe

Choc niezwykle urozmaicona linia

i bawigce si? w zatokach wieloryby

brzegowa Nowej Funlandii wlasci-

stanowiq idealnq sceneri? dla filmu

wie z kazdej strony kryje rozliczne

przygodowego. Pierwszym europej-

niespodzianki, to chyba najbardziej

skim podroznikiem (po wikingach),

spektakulame krajobrazowo tereny

ktory wylqdowal na tej ziemi, byl

nalezq do Parku Narodowego Gros

wtoski zeglarz Giovanni (ang. John Cabot,

stuje z przyjaznym sposobem bycia tutejszej ludnosci. Celuj^ w tym zwlaszcza mieszkaricy stolicy Nowej Funlandii - St. John's. Wysuni?te najdalej na wschod miasto, do dzis scisle zwiqzane z gospodarkq morskq, jest pelnym zycia portowym osrodkiem, w kt6rym podroznicy nie powinni si? nudzic. Wi?kszosc ciekawych obiektow lezy wzdtuz Water Street, diatego miasto mozna

Caboto

1452-1498),

dzialajqcy w stuzbie krola Anglii Henryka VII. Za miejsce, gdzie Ca-

A W okolicach St. John's kutry rybackie muszy uwazac na drytujyce gory lodowe

bot po raz pierwszy, 24 czerwca 1497 r., zszedl z pokladu statku Matthew na Nowy Lqd, uwaza si?

Wikingowie, Indianie i wielorybnicy Nowofunlandzki Potwysep Polnocny (Northern Peninsula) to kraina owiana legendami, gdzie niemal na kazdym kroku znajdziemy slady pradawnych mieszkancow. Sam cypel potwyspu, w L'Anse-aux-Meadows, zamieszkiwali niegdys wikingowie. Dzis zwyczaje pienwszych europejskich osadnikow mozna poznac w zrekonstruowanej osadzie z XI w. Na zachodnim wybrzezu potwyspu, na potnoc od Parku Narodowego Gros Morne, w XVI w. swojy baz? mieli baskijscy wielorybnicy a w miejscowosci Port-au-Choix piel?gnuje si? dzis pami?c pradawnych Indian i Eskimosow, ktorzy pojawili si? na tych terenach ok. 2000 r. p.n.e. A Port rybacki na potwyspie Bonavista nad Oceanem Atlantyckim

Kanada wschodnia

10

z

powodzeniem

zwiedzic na piechot?.

Akadyjski raj si? od wschodu

(Marine Centre and Aquarium)

0 Quebec Nowy Brunszwilc, jedna

'pierajqcy

w Shippagan, miasteczku rybackim

z trzecii prowincji nadatlantyc-

na cyplu poiwyspu. W tutejszych

kich, ze slderowanym ku polnocy

akwariach zyje 3000 gatunkow

Potwyspem Akadyjskim (Acadian

atlantyckiej flory i fauny!

Peninsula) to ulubiony eel tury-

Na zm?czonych zwiedzaniem po-

styczny. Procz lagodnego klimatu

droznikow czeka

Kouchibougac

1 bezkresnych piaszczystych plaz

National

podroznych

historia

wschod od Potwyspu Akadyjskiego

przyciqga

Akadyjczykow,

Park. W lezqcym na

francuskoj?zycz-

parku o powierzchni 238 k m kw.

nych mieszkahcow poiwyspu, kto-

zachwycajg uroczyska z pi?knymi

rzy osiedlili si? tutaj w XVII w.

piaszczystymi plazami, lagunami

Do dzis potomkowie pierwszych

i wysmaganymi wiatrem wysepka-

osadnikow, znani z zamilowania

mi. Dobrym pomyslem jest prze-

i talentu do uprawy roll, kultywu-

mierzenie Kouchibougac National

jq na tej ziemi swe ludowe trady-

Park na rowerze albo udanie si? na

cje. Sposob zycia typowych Aka-

calodzienn^ wypraw?

dyjczykow na przelomie wiekow

piaszczystych lawic, gdzie na stoh-

XVIII i XIX mozna dokladnie po-

cu wygrzewajg si? setki fok. Wiel-

znac we Wsi Historycznej Akadii

biciele wielorybow powinni wy-

(Village Historique Acadien). Sce-

brac kierunek potudniowy. Wlasnie

ny

tam wyst?puje najwi?ksza na kuli

z zycia

Akadii

odgrywajq

w tym miejscu przewodnicy ubrani w stroje z epoki. Po skansenie o powierzchni 364 ha przejedziemy si? konnym zaprz?giem. Po drodze spotkamy przy pracy rzemieslnikow i akadyjskich rolnikow,

zajrzymy

tez do gospo-

darstw, w ktorych przewodniczki demonstrujq, czym na co dzieh

kanu do

ziemskiej populacja tych zwierzgt. Dtugopletwce (humbaki), finwale, pletwale bt?kitne i niezwykle rzadko wyst?pujgce

wieloryby gren-

landzkie zazwyczaj mozna spotkac podczas zabawy w Zatoce Fundy, oddzielaj^cej Nowy Brunszwik od jego sqsiadki - Nowej Szkocji.

zajmowaly si? akadyjskie kobiety.

Z A C H W Y C A J 4 C E UROCZYSKA Polnocna cz?sc Nowego Brunszwiku ma do zaoferowania rowniez inne osobliwosci. Do jednej z wi?kszych atrakcji nalezy oceanarium

Ptasie krolestwo Zroznicowany klimat prowincji nadatlantyckicti, b§dycy wynikiem mieszania si? cieptych wod Prydu Zatokowego i zimnycti Prydu Labradorskiego, sprawia, ze warunki do zycia znajduje tu wiele gatunkow roslin i zwierzyt. Na skalistych unwiskach, piaszczystych plazach i w przybrzeznych wodach zyjy tu tak rzadkie zwierz?ta, jak m.in. szop pracz, deltin „butlonos" i najwi?kszy ssak na swiecie - ptetwal bt?kitny Swoj raj znalazty na wybrzezu atlantyckim tez setki gatunkow ptactwa wodnego, w tym maskonur czy kor~ moran rogaty. A Zatoka Fundy. Te niezwykte formy skalne zostaly uksztattowane przez pot?zne ptywy wod zatoki

Kanada

wschodnia

11

Kanadd wschodnia

Nowa

Szkocja

Prowincja smagana w i a t r e m l^^owa

Szkocja nie bylaby tak

wyjqtkowa bez poczucia zwiqzku z oceanem. Muzea peine przedmiotow ukazujqcych sil? tego przymierza, malownicze rybackie osady, w ktorych ostre

powietrze

nasyca zapach swiezego polowu, pami^tki po piratach oraz symbolizuj^ca ten owocny

mariaz Peg-

gy's Cove Lighthouse - malownicza latamia morska stojqca na szczycie

Telefon Bella Okolice lezycego nad jeziorem Bras d'Or Baddeck upatrzyli sobie na swoj letni dom paiistwo Mabel i Alexander Graham Bell. Uczony wraz z zony odwiedzili wysp? w 1885 r. i z czasem wybudowali tu swoj letni dom, zwany Beinn Bhreagh. Pochodzycy ze Szkocji Alexander Bell nad Bras d'Or Lake pracowat i wypoczywat kazdego lata az do smierci w 1922 r. Dzis fotografie, dokumenty, przedmioty codziennego uzytku, a takze prototypy i kopie najstarszych telefonow znajdziemy w Muzeum Aleksandra Grahama Bella (Alexander Graham Bell Museum) przy Chebucto Street. Ciekawe jest tez samo miasteczko, ktore od czasow, kiedy mieszkal w nim uczony, nlewiele si? zmienito.

skal otaczajqcych Zatok? St. Margaret's - nie pozostawiaj^ wqtpliwosci, ze morze oznacza t u zycie. AWANTURNICZE

MIASTO

Halifax, stolica Nowej Szkocji, zalozona w 1749 r. przez 2500 angielskich osadnikow, b y l glowng brytyjskq twierdz^ wojskowq na polnoc od Bostonu. dogodne

polozenie

Nadzwyczaj nad Zatokq

Halifaxu, b^d^cq (po Zatoce Sydney) drugim co do wielkosci natu-

k Obfitosc planktonu w oceanie sprawia, ze zyje tu liczna populacja wielorybow

ralnym portem na swiecie, sprzyjalo

rozwojowi

miasta,

ale tez

nie gwiazdy

(1828-1856), ktora

spole eleganckich kamiennych bu-

budowaniu jego dose awanturni-

przez dziesi?ciolecia

samym wy-

czego wizerunku. To wlasnie do

glqdem

odstraszata

skladowano tupy zdobyte przez

Halifaxu piraci, dzialajgcy pod egi-

przed jakimkolwiek atakiem na

piratow. Dzis przychodzi si? tu dla

dq angielskiej Korony, sprowadzali

miasto. Ze Wzgorza Cytadeli (Ci-

sklepow z pamiqtkami, kafejek,

zdobyczne statki, aby potem dzie-

tadel H i l l ) rozciqga si? wspaniaty

restauracji i kasyna Sheraton. To

lic si? z Angliq lupami. O wojsko-

w i d o k na srodmiescie Halifaxu,

rowniez najdogodniejsze

wej przeszlosci miejsca przypomi-

gdzie znajdziemy to, co t u najcie-

do podzivwania osvkdedonej przy-

na zwlaszcza Cytadela,

kawsze.

groznie

skutecznie

Tlumy

dowli z XIX w , w ktorych niegdys

miejsce

spacerowiczow

stani noc^. Wsrod wielu atrakcji

gorujqca nad Zatokq Halifax, po-

gromadzq si? zwlaszcza w Histo-

miasta wyroznia si? Morskie Mu-

t?zna twierdza zbudowana na pla-

ric Properties - nadbrzeznym ze-

zeum Atlantyku (Maritime M u seum of the Atlantic) przy Lower Water Street. Kusi t u zwlaszcza wystawa poswi?cona Titanicowi (zatonql w 1912 r.), pokazujqca przedmioty odzyskane

z wraku

statku, oraz odtworzona na potrzeby filmu „Titanic" olsniewajqca klatka schodowa z transatlantyku. Na miejscowym cmentarzu spocz?ly ciala w i e l u ofiar tej katastrofy.

• Nocna panorama nabrzeza miasta Halifax

Kanada

wschodnia

Kanada wschodnia

Wyspa Ksiecia

Edwarda

Zielone Wzgorze Jt^udowlosa Ania Shirley z

Zie-

lonego Wzgorza, ulubiona bohaterka ksi^zkowej serii dla mlodziezy miala szcz^scie pochodzic wlasnie z tej najbardziej malowniczej z kanadyjskich prowincji. Kolorowe kobierce Iqk i pol, jaskrawa czerwieh drog i intensywny szafir morza tworzg wielobarwnq palet? tutejszego krajobrazu. To teren wprost stworzony do wypoczynku i regeneracji

nadwqtlo-

nych sil. Powiesciowe

Avonlea,

• Wyspa Ksiecia Edwarda to rozlegle tereny zieleni

czyli Cavendish, co prawda dawno przestalo bye zacisznq i znanq jedynie lokalnej spolecznosci wiosk^, ale zachowalo wiele ze swego dawnego

uroku.

Wielbiciele

ksigzek o Ani pielgrzymuj^ t u specjalnie, aby zwiedzic stoj^cy przy drodze numer 6 odrestaurowany XlX-wieczny d o m zwany

Green

Gables (Zielone Wzgorze), w ktorym rozgrywa si? akcja slawnej powie^ci. Atmosfera nego

powiesciowego

XlX-wieczAvonlea

utrzymala si? rowniez w rodzinnym domu pisarki - Lucy M a u d Montgomery's Cavendish -

Home

gdzie autorka mieszkata do

czasu swojej przeprowadzki do Ontario w 1911 r.

DLUGISPACER

milosnikow ciszy i spokoju - tutej-

Wtasciwe „Zielone Wzgorze" jest

sze

plaze

zas

mamy

jednym z najbardziej urokliwych zakqtkow rozciqgajgcego si? na polnocy wyspy Parku Narodowego Wyspy Ksi?cia Edwarda

(Prince

Edward Island National Park). Tutejsze plaze cieszq oczy niezwyklym, rozowo-bialym

odcieniem

piasku i szafirem oceanu. Pod tym wzgl?dem plaza Cavendish nalezy do najpopularniejszych. Podroznicy ktorzy nasycg si? sloncem i morskimi falami, z pewnosciq ch?tnie ruszq na dlugi spacer wsrod zielonych Iqk w zachodniej cz?sci parku. Wschodnia cz?sc swoich wielbicieli

znajdzie

glownie

wsrod

kqpiel

sq dziewicze. ochot?

Jesli

na cieplq

lub sporty wodne, wy-

bierzmy si? na poludnie. Pomi?dzy Confederation

Bridge,

Konfederacji), z odleglym

(Mostem

l^cz^cym

wysp?

o 13 k m Nowym

Inspiracj? dla powiesci „Ania z Zielonego Wzgorza" Lucy Maud Montgomery (1874-1942) zaczerpn?ta z artykutu w gazecie, mowiycym o parze, ktorej omytkowo zamiast chtopca zostala wystana osierocona dziewczynka. Mimo pomyiki

Brunszwikem, a stolicy prowincji Charlottetown

procz

malowni-

czych widokow nadbrzeznych pol znajdziemy cieple oceaniczne kqpieliska. A nieco dalej na wschod, nieopodal osady Orwell, trafimy do skansenu Orwell Corners Historic Village (Historyczna Wioska Orwell Corners), pokazujqcym, j a k zyla spolecznosc wiejska w koncu X K w. Zajrzyjmy jeszcze do Charlottetown, miejsca narodzin Kanady. Najmniejsza

z prowincjonalnych

stolic jest urokliwym miasteczkiem, ktore swojq zabudow^ przywotuje XIX w. W 1864 r. odbyto si? t u slynne spotkanie „Ojc6w Konfederacji", w czasie ktorego doszlo do podj?cia decyzji o utworzeniu konfederacji kanadyjskiej. Pomieszczenie, w ktorym doszlo

do powstania

panstwa, mozna obejrzec w gmachu parlamentu prowincji (Province House National Historic Site).

para postanowila jy zatrzymac. Pisarka tworzyc postac Ani i akcj? powiesci, korzystala z wlasnycti dzieci?cych doswiadczeri. Sama zostala wczesnie osierocona przez matk?, ktora zmaria na gruzlic?; byla wyctiowywana przez babci? w wowczas malej wiosce Cavendisti. R?kopis powiesci przyj?to do druku dopiero za szbstym razem, a popularnosc, jaky mala botiaterka natychmiast zdobyla, zach?city autork? do kontynuowania jej losow. W ciygu nast?pnych lat powstato dziewi?c kolejnycti cz?sci przygod Ani.

IW malych parkach rozsianych na wyspie swoj dom znalazly szopy pracze

Kanada

wschodnia

13

Kanada wschodnia

Niagara

• Glgantyczna spieniona sciana wody stynnego. pot^znego wodospadu Niagara

W kaskadach wody

(Podkowa), ale braki w tym wzgl?-

stanowi dlugi kanion (Niagara Gor-

dzie

ge),

mozna sobie

wynagrodzic

ciqgnqcy si? na polnoc od

podczas rejsu jednym ze statecz-

wodospadu - rowniez wart zoba-

kow wycieczkowych zwanych IVIa-

czenia.

Dzis,

dzi?ki serii prac

id of the Mist.

inzynieryjnych

przeprowadzonych

w ciqgu ostatniego stulecia, erozj? L-fednq

z najwi^kszych atrakcji

C O F A J ^ C Y SIl? WODOSPAD

skaly w stosunku do poczqtku ubie-

Wodospad

glego wieku znacznie spowolniono.

powstal w miejscu,

srodkowo-wschodniej cz?sci Ame-

gdzie

pokonuje

Smialkowie, ktorych rejs statecz-

ryjd Polnocnej - wodospadem Nia-

50-metrowq roznic? poziom6w po-

kiem Maid of the Mist nie zadowo-

gara (Niagara Falls) Kanada musi

mi?dzy jeziorami Erie i Ontario.

li, mogq wybrac tak zwanq Journey

si? dzielic ze swoim potudniowym

Dwie kaskady - kanadyjska i ame-

Behind the Falls, wypraw? prowa-

sqsiadem. Na pocieszenie Kanadyj-

rykahska to skutek rozwidlenia by-

dzqcq wykutjrmi w skale tunelami

czycy majq pewnosc, ze ich cz?sc

strego nurtu rzeki na dwie cz?sci

przy Horseshoe Falls. Za scianq wo-

wodospadu

przez

dy tak grubg, ze zaslania swiatlo

jest

duzo

bardziej

rzeka

Niagara

m a l ^ Wysp?

Koziq

(Goat

atrakcyjna od cz?sci amerykan-

Island). Wzburzone

skiej. I w t y m Amerykanie muszg

Niagara przetaczajq si? przez progi

z wrazenia krew w skroni zaczyna

przyznac i m racj?. Od strony kana-

skalne po obu stronach granicy,

pulsowac. Na wodospady warto

dyjskiej rozcigga si? zarowno do-

tworzqc zdumiewajqce i wprawia-

spojrzec rowniez z duzo bardziej

skonaty widok na obie kaskady po

jqce obserwatora w drzenie wodne

bezpiecznego miejsca - dwoch wiez

drugiej

z tarasami widokowymi: Minolta

stronie granicy,

wody rzeki

dzienne,

mozna

poczuc, j a k

zwane

kaskady. Przez tysiqclecia wodo-

American i Bridal Veil (Welon Fan-

spad, na skutek erozji wstecznej,

i Skylon. Na Skylon Tower turysci

ny Mlodej), j a k i widok na ich wla-

cofnql si? okolo 11 k m w gor? rze-

wdrapujq si? zwlaszcza po zmro-

snq, duzo bardziej imponuj^c^

ki w stosunku do pierwotnego

ku, aby moc podziwiac efektownq

cz?sc wodospadu. Obloki kropelek

polozenia, a slad jego w?dr6wki

nocnq iluminacj? kaskad.

nieustannie tworzone

przez o l -

brzymie masy spadajqcej wody co prawda z reguly nie pozwalajq zo1 ^ • Ze Skylon Tower mozna podziwiac wodospad w calej okazatosci

baczyc w calej okazalosci pot?znego (800 m szerokosci oraz 50 m wysokosci) wodospadu Horseshoe

Ulica osobliwosci W miasteczku Niagara Falls lezy najbardziej kiczowata ulica w prowincji Ontario - Clifton Hill. Prbcz barow z fast-foodem znajdziemy tu takie atrakcje, jak m.in. Dom Frankensteina (House of Frankenstein) czy muzea osobliwosci - „Ttiafs Incredible Museum" i „Riple/s Believe It or Not! Museum", gdzie mozna podziwiac np. psa z ludzkimi z?bami, rozmawiajycego dzlna zamkni?tego w butelce lub cztowieka z czterema zrenicami.

Kanada

wschodnia

14

A Horsestloe Falls - bardziej spektakuiarna cz?sc wodospadu od strony kanadyjskiej

Kanada wschodnia

Barwna roznorodnosc 0 Kanadzie mozna powiedziec, ze to swiat w pigulce. Ten pi?kny i stosunkowo mlody kraj od blisko poltora wieku istJiienia przyciqga ludzi niemal z wszystkich stron kuli ziemskiej. Obok niepowtarzalnej przyrody, dzis to wtasnie roznorodnosc jest tym, co stanowi o jego atrakcyjnosci.

LA

Dla kinomaniakow A<*vsion o( I O^OSro IN'[WJATCMAL HIW FESTWAL GROUP

TORONTO INTERNATIONAL

ILMsFESTIVAL '-'SEPia-17 2005

W Toronto latem mozna poczuc si? jak w Hollywood. Z okazji odbywajycego si? jednego z najwazniejszycin na swiecie festiwali filmowych - Toronto International Film Festiwal - do miasta zjezdzajy wowczas filmowe gwiazdy i wielkie rzesze fanow kina. Aby kupic cinocby jeden z 260 tys. biletow na festiwalowe seanse, trzeba miec duzo czasu, zaci?cie do stania w kolejkach i przede wszystkim sporo szcz?scia. Miasto stynie zreszty nie tylko z filmowych festiwali, ktorych w ciygu roku odbywa si? tu az dziewi?c, ale powaznie aspiruje do tego, aby stac si? drugim Hollywood. I^izsze niz w USA koszty produkcji i najwi?ksza na swiecie hala produkcyjna przyciygajy do Toronto coraz wi?cej producentow i filmowych slaw. Warto tez wiedziec, ze to tu narodzity si? populame dzisiaj multipleksy i trojwymiarowe kina IMAX.

Festiwal roznorodnosc! Kiedy ktos przekroczy granice Kanady. smialo moze czuc si?, jak u siebie w domu. A to za sprawy wprowadzonej tu pod koniec lat 60. ubieglego wieku polityki etniczno-narodowosciowej i emigracyjnej polegajycej m.in. na zach?caniu do piel?gnowania dziedzictwa kulturowego, w tym i?zyka poszczegolnych grup etnicznych. Przejawy tej polityki przybywajycy do Kanady goscie spotkajy na kazdym kroku. W wi?kszosci miast kazdej wiosny mozna uczestniczyc w banA/nych festiwalach wielokulturowosci. Sy one okazjy do poznania przeroznych mieszkajycych w Kanadzie grup etnicznych, ich kultury i dorobku.

Najlepsza kuchnia swiata

Poptyii jak Indlanin Splyw indiariskim kanu rwycy rzeky lub wzdiuz kanatow i jezior to jedna z najwi?kszych rozrywek Kanady Kanu byty kiedys podstawowym srodkiem transportu rdzennych mieszkancow, a dzis stanowiy wspaniaty form? wypoczynku. Jedynym problemem jest wybor miejsca. Tylko w prowincji Ontario na amatorow wodnej przygody czeka az 250 tys. jezior i 35 tys. km szlakow wodnych. Potrzebny sprz?t wypozyczymy w wi?kszosci miejscowosci lezycych nad szlakami wodnymi. Najlepszy pory na takie wyprawy jest poczytek jesieni, kiedy kanadyjskie lasy wprost wybuchajy palety jaskrawych czerwono-pomarariczowych barw.

Roznorodnosci Kanady mozna posmakowac rowniez w kuchni. Jak przystalo na kraj imigrantow, na tutejszych stolach spotkamy kulinarne osiygni?cia wszystkich narodow. Sy tu restauracje niemieckie, greckie, chiiiskie, tajskie, hinduskie, ukrairiskie, afrykariskie i wtoskie. Przebogata jest rowniez kuchnia regionalna. Do specjalow, ktore trzeba koniecznie sprobowac, nalezy przede wszystkim francuskie ciasta i pyczki z Quebecu. Ostrygi, maize i przegrzebki sy podstawy menu na wschodnim wybrzezu. W Nowym Brunszwiku podaje si? je ze smazonymi p?dami paproci oraz wodorostami. Probujyc owocow morza, nie nalezy zapomniec oczywiscie o homarach, z ktorych slynie Wyspa Ksi?cia Edwarda. Specjatem sy homary gotowane lub grillowane, podawane z gotowanymi kolbami kukurydzy. Obowiyzkiem kazdego turysty jest tez skosztowanie jednego z najpopularniejszych slodkich wyrobow na swiecie, czyli syropu klonowego. Gtownie podaje si? go do nalesnikow, ale jest tez podstawy francuskich trempettes, czyli usmazonego chleba nasyczonego syropem i polanego smietanky. Syropem stodzi tez si? w Kanadzie kaw?.

Kanada

wschodnia

15

Plan Praktyczny Przewodnik Turystyczny Kiedy lechad Planujyc podroz na wschodnie wybrzeze Kanady trzeba uwzgl^dnic panujycy tam klimat i por§ roku. Warto wiedziec, ze zimy sa dlugie i snieg utrzymuje si? az do konca marca, a srednia temperatura waha si? od 0 do -35 °C. Najlepszym okresem na w?drowanie po tej cz?sci Kanady jest goryce lato i pelna barw diuga jesieii.

DUPONTST^

BLOOR STREET WEST

BLOOR STREET WEST

BLOOR STREET WEST

COLLEGES!^

CARLTt TC^I GERRARDST DUNDAS STREET EAST

1

QUEEN STREET EAST

QUEEN STREET WEST

\

KING STFlEET WESI_

GARDINER EXP Wt

I—li

JEZIORO ONTARIO PORT TORONTO

LEGENDA 1 Park wodny Ontario Place

8. Targ Kensington Market

2 Wyspy Toronto

9. Parlament Ontario

3 Stadion SkyDome 4 CN Tower 5 Galeria Sztul
(Ontario Legislative Building) (Bata Shoes Museum) (Royal Ontario Museum) 12. Muzeum Ceramiki (George R.

Najlepszym sposobem na zwiedzenie Kanady jest wynaj?cie samochodu. Kierowcy moze bye osoba, ktora ukoiiczyla 21 lat i ma mi?dzynarodowe prawo jazdy. Trzeba miec przy sobie kart? kredytowy (akceptowane sy VISA, MasterCard, Diners), bo bez niej wypozyczenie samochodu nie jest mozliwe. Tygodniowe wynaj?cie auta kosztuje od 200 do 400 dol. Na terenie parku warto przesiysc si? na rowery Wypozyczenie roweru kosztuje ok. 15 dol. za dzieh i warto zaplaciC za niego karty, bo unikniemy wtedy wysokiej kaucji. W Kanadzie za niewielky opiaty rower mozna przewozic autobusem.

!

10. Muzeum Obuwia 11. Krolewskie Muzeum Ontario

Pieniqdze i ceny Jednostky monetarny jest dolar kanadyjski (CAD). Czeki podrozne nominowane w dolarach kanadyjskich w sklepach i restauracjach traktowane sy na rOwni z gotowky. Wszystkie ceny podawane sy bez podatku, diatego zawsze nalezy doliczyc 7 proc. VAT Napiwki nie sy wliczane do rachunku, zwykle trzeba wi?c doliczyc do niego co najmniej 15 proc. Warto wiedziec, ze w bibliotekach publicznych korzystanie z Internetu jest bezplatne. Tanie zakupy najlepiej robic w sieci Safeway lub IGA, ktore sy w duzych i mniejszych miastach. Ceny zywnosci w duzych opakowaniach z reguty zblizone sy do cen polskich. Wst?p do parkow narodowych wynosi zwykle 5-10 dol. za dzieii, wst?p do parkow prowincjonalnych jest bezptatny

•

(2)

mspyTORONTO

CODM™-.NDEKSS^^^^^^^

Zdrovvie i bezpieczeiistwo Korzystajyc z wody z rzek i jezior nalezy gotowac jy przynajmniej dziesi?c minut (w przeciwnym razie grozi nam zakazenie pasozytem). W Kanadzie dokuczliwe sy takze komary i gzy - przydadzy si? zatem roznego rodzaju masci, ptyny lub moskitiery Szczegplnie wiosny (do konca czerwca) nalezy uwazac na kleszcze. Przed snem powinno si? sprawdzic ubranie i obeirzec cale ciato. Konieczne lest