30. Niemirski Arkadiusz - Pan Samochodzik Tom 30 Arsen Lupin (2

PS 30 - NIEMIRSKI ARKADIUSZ

PAN SAMOCHODZIK I... ARSEN LUPIN

TOM II

OFICYNA WYDAWNICZA WARMIA

2

ROZDZIAŁ PIERWSZY SAMOTNA WIGILIA * NIESPODZIEWANY GOŚĆ * CZY LUPIN MA COŚ DO MNIE? * SPACER * ŚWIĘTY MIKOŁAJ * PORWANIE * BATURA GADA PO FRANCUSKU * PROPOZYCJA JERZEGO * CZŁOWIEK W POŃCZOSZE * W NIEWOLI * ZGADUJĘ, GDZIE JESTEM? * PRÓBA ZIMNA * ZNIECIERPLIWIENIE JERZEGO * POWRÓT DO SALONU * OPUSZCZAM DOM

W tym roku również przyszło mi spędzić Wigilię w samotności. Żałowałem w takich chwilach, że nie mam psa, ale charakter mojej pracy i związane z nią częste wyjazdy przekreślały marzenie o posiadaniu jakiegokolwiek stworzenia. Do samotności byłem przyzwyczajony i nie była to dla mnie pierwszyzna. Ale ta Wigilia miała szczególny charakter. Za sprawą wigilijnych “życzeń”, przesłanych mi przez Arsena Lupina, i choinkowego prezentu w postaci zdjęcia skradzionego inkunabułu* [W związku z coraz większą liczbą kradzieży starych druków dokonywanych w polskich bibliotekach, niektóre szczegóły dotyczące organizacji ochrony obiektów bibliotecznych opisywanych w książce, funkcjonowania w nich urządzeń alarmowych i przede wszystkim rozkładu pomieszczeń i opisów wnętrz, zostały tu celowo zmienione.] ogarnęły mnie smutek i zwątpienie. Ten włamywacz w sposób oczywisty rzucił mi w twarz rękawicę i chociaż byłem załamany faktem kolejnej kradzieży, to rękawicę ową podjąłem. Zasiadłem do stołu i zabrałem się do wigilijnej wieczerzy, ale moje myśli wciąż krążyły wokół tematu kradzieży starodruków. Myślami cofnąłem się do procesu sądowego szajki Mafiosa i de Góreckiego. A wszystko zaczęło się od zwariowanego pomysłu Studentów Patryka Cienia i Stefana K.. Pomysłodawcą był ten pierwszy, drugi zaś służył wiadomościami z zakresu bibliotekoznawstwa, gdyż studiował właśnie ten kierunek na Uniwersytecie Gdańskim. Wszystkie doświadczenia zdobyte podczas studiów miały teraz zaprocentować w nowym, przestępczym fachu. Jako student bibliotekoznawstwa miał Stefan K. dostęp do czytelni zbiorów specjalnych, znał zwyczaje personelu i systemy ochrony zbiorów tych bibliotek, do których zamierzano się włamać. Przede wszystkim znał ich słabe punkty. Patryk Cień jako student prawa Uniwersytetu Warszawskiego kierował ich poczynaniami. To on wymyślił pseudonim: Arsen Lupin. Studenci wymieniali się informacjami za pomocą poczty elektronicznej i dość często się spotykali. Zamierzali ukraść kilka starodruków z niektórych bibliotek w Polsce. Zaczęli z powodzeniem od Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Nie posiadali jednak dobrego rozeznania na czarnym rynku dziełami sztuki, więc łatwo stali się ofiarą Mafiosa - człowieka szmuglującego dzieła sztuki na Zachód. Jednak ten sopocki antykwariusz nie ryzykował od razu kupna niemieckiej biblii od młodych osobników spoza branży. Było oczywiste, że starodruk został skradziony, wiec Mafioso postanowił zawiadomić policję o próbie jego sprzedaży. Nie był bowiem pewny, czy policja nie próbowała w ten podstępny sposób zdobyć dowody jego przestępczej działalności. Wystraszeni Studenci zamilkli na

3

cały miesiąc i w maju spróbowali szczęścia w warszawskim domu aukcyjnym de Góreckiego. Zasłyszeli, że nie miał on dobrej reputacji. Istniała zatem szansa na nielegalną sprzedaż. Niestety, historia się powtórzyła i podobnie jak w Sopocie, także w Warszawie de Górecki dla świętego spokoju zawiadomił policję. Jednakże Studenci nie wiedzieli, że de Górecki był wspólnikiem Mafiosa i zaraz po ich wizycie w antykwariacie na Nowym Świecie kazał ich śledzić. Skorpion, prawa ręka de Góreckiego, bez trudu ustalił, kim są młodzi ludzie. Zawodowi szmuglerzy mieli ich teraz w ręku! I tak w lipcu miało dojść do transakcji; Mafioso i de Górecki mogli z łatwością zabrać Studentom starodruk. I wtedy stało się coś niezwykłego. Tajemniczy osobnik ukradł biblię wkrótce po “transakcji”. I nie był to Batura, tropiący Studentów za pomocą sprytnie zredagowanego ogłoszenia w gazecie (gdyż sam planował przywłaszczenie starodruku). Biblia dostała się w ręce kogoś trzeciego. Po przełknięciu tej gorzkiej pigułki Mafioso i de Górecki złożyli Studentom tak zwaną propozycję nie do odrzucenia. Dostali szansę “sprzedaży” kolejnych starodruków. Oczywiście po niskiej, ale atrakcyjnej jak dla nich cenie. Studenci załatwili sobie urlopy dziekańskie, wynajęli domek u rencisty na Bemowie i zajęli się przygotowaniami do kolejnych włamań w Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk i Bibliotece Głównej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jakież było ich zdziwienie, gdy prasę i telewizję obiegła w listopadzie wiadomość o kradzieży w Gdańsku podręcznika gramatyki “Ars minor” W ten oto sposób na arenę wydarzeń wkroczył nowy Arsen Lupin, który już wcześniej przysłał na adres naszego departamentu i hamburskiego Departamentu ds. Kradzieży Dzieł Sztuki swoją wizytówkę wykonaną z kawałka strony biblii. I kiedy w listopadzie Patryk Cień wraz z kolegą i ludźmi de Góreckiego wykradli dwa inkunabuły z biblioteki w Toruniu, nowy Arsen Lupin znowu postanowił sprzątnąć im starodruki. Nie wiedział tylko, że Skorpion zmienił w ostatniej chwili plan, w efekcie czego nowy Lupin został z pustymi rękami. Szajka Mafiosa i de Góreckiego została później przez policję ujęta, podobnie jak depczący im po piętach Batura. Jedynie Studenci zdołali uciec, a kuzyn jednego z nich, Stanisław Cień nie przyznał się do współpracy w kradzieży biblii i nie zdradził miejsca pobytu młodych ludzi. Również Mafioso i de Górecki nie znali ich planów. Po prostu, było im wszystko jedno, co tamci ukradną, na każdym starodruku bowiem można było zarobić. A na razie nowy Arsen Lupin pozostał nieuchwytny i ukradł kolejny inkunabuł: “Statuty synodalne biskupów wrocławskich”. Unikat. Postanowiłem przespacerować się, aby nieco ochłonąć. Ubrałem się ciepło i wyszedłem z mieszkania na klatkę schodową. Ale nie zdążyłem wyjść na zewnątrz, gdy w drzwiach wyjściowych zderzyłem się z niskim, otyłym człowiekiem w dużej futrzanej czapie naciągniętej na głowę. - Dyrektor Marczak? - zdziwiłem się szczerze, kiedy ten zdjął czapkę i zmierzył mnie bystrym wzrokiem. - Co pan tu robi?

4

- Przyniosłem panu trochę wigilijnych potraw - wyjaśnił i zaczął masować obolałe ramię. Dopiero teraz dostrzegłem, że miał ze sobą siatkę z jakimiś słoikami. - Doprawdy? - wzruszenie odebrało mi mowę. - Proszę na górę. Zaszliśmy do mojej kawalerki. - Żona ugotowała barszczyk, jest i trochę karpia - wyjaśniał w kuchni. - W słoiku znajdzie pan sałatkę i pierogi. Siedzieliśmy tak z żoną po kolacji i nagle przypomniałem sobie o panu. Wie pan, tyle lat razem ścigaliśmy handlarzy dziełami sztuki, że czasami wydaje mi się, jakby to było wczoraj. Było, minęło, zleciało. Ale czy wszystko musi ulec zapomnieniu? Pomyślałem: “Ja tu sobie z żoną w ciepełku siedzę, mam do kogo usta otworzyć, ale on? Siedzi pewnie, biedny Tomasz, w swojej ciasnej kawalerce z gałązką jodły zamiast prawdziwej choinki i nuci w samotności kolędy”. Coś mnie ścisnęło za serce. Wymknąłem się z domu i niech się pan nie obrazi, Tomaszu, że będę tylko godzinę. Ale herbaty to się napiję. To było miłe ze strony Marczaka. Pamiętał o mnie. - Wybaczy pan, ale nie mam dla niego żadnego prezentu - zacząłem się tłumaczyć. - Nie ma sprawy - klepnął mnie w ramię. - Ja też. Dziwne czasy nastały, Tomaszu. Ludzie już się nie spotykają ze sobą tak często jak to kiedyś bywało. Izolujemy się. Wegetujemy w czterech ścianach swoich domów, niektórzy doświadczają samotności w biurach i urzędach robiąc tak zwane kariery. - Święta racja. - Czy pan przypadkiem nie rzucił palenia? - zmienił nagle temat i kilka razy pociągnął nosem. - Nie czuje odoru tytoniowego. - Ano, rzuciłem - westchnąłem. - Nie powiem, kosztowało mnie to wiele zdrowia. Ale teraz czuję się o kilka lat młodszy. - To gratuluję - ucieszył się. - Wreszcie zmądrzał pan na starość. - Przyrzekłem sobie, że odstawie papierosy, gdy chciano wyrzucić mnie z tarasu widokowego na trzydziestym piętrze Pałacu Kultury i Nauki - wyjaśniłem. - Pomogła też trochę Zosia ze swoją gumą dla palaczy i przeziębienie. Popijając herbatkę gadaliśmy o tym i owym, jak za dawnych czasów, i jakoś tak przypadkowo temat rozmowy zszedł na sprawę kradzieży starodruków. - Jak tam ten pański Arsen Lupin? - zapytał Marczak. - Czy jeszcze zamierza go pan schwytać? - Nie uwierzy pan, ale właśnie dzisiaj dostałem od niego wiadomość o kolejnej kradzieży - oświadczyłem smutno. - Tym razem w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Jak na złość mamy święta i wszystkie biblioteki świata są zamknięte na cztery spusty. Tli się we mnie nadzieja, że przysłane pocztą elektroniczną zdjęcie okładki “Statutów”, to tylko jakiś koszmarny żart. Ale mój nos podpowiada mi co innego. I opowiedziałem dyrektorowi wszystko o sprawie Arsena Lupina.

5

- Dziwny to gość - skomentował po chwili. - Uparł się na pana czy co? Wygląda na to, że ma do pana żal. Skoro to nie Batura, to kto nim jest? I dlaczego kradnie unikatowe, ale mniej atrakcyjne na czarnym rynku inkunabuły zamiast bardziej cennych starodruków, które mógłby z powodzeniem sprzedać za granicą? - Od dwóch miesięcy nie robię nic innego, jak tylko zadaję sobie podobne pytania. - To mówi pan, że ten Lupin wie o wszystkim - W rzeczy samej - z żalem przyznałem mu rację. - Bo skąd niby wiedział, że do Warszawy wybiera się agentka hamburskiego Departamentu ds. Kradzieży Dzieł Sztuki? Przysłał jej przecież podobną wizytówkę co nam. - Może podsłuchiwał rozmowy de Góreckiego? - zauważył Marczak. - A może nawet i pana inwigilował? Wzruszyłem ramionami i nic nie powiedziałem. Ale Marczak miał trochę racji. Arsen Lupin mógł inwigilować nie tylko mnie, ale i de Góreckiego! A już na pewno “podsłuchiwał” Studentów! - Przede wszystkim, panie Tomaszu, musi pan odkryć, w jaki sposób ten Lupin kradnie zbiory - rozważał Marczak. - Skąd drań zna położenie magazynów z cennymi starodrukami? Marczak rozumował słusznie, ale co z tego, skoro nie znałem odpowiedzi na wszystkie te pytania? Dopiliśmy herbatę i Marczak spojrzał niechętnie na zegarek. - Czas na mnie - stęknął i wstał. - Odprowadzi mnie pan kawałeczek? Jakże przyjemnie było spacerować po opustoszałej, zaśnieżonej ulicy. W takich chwilach człowiek przypominał sobie dawne, dobre czasy, gdy miasto nie przypominało zastygłej w spalinach dżungli zestresowanej masy ludzkiej. Jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki wraz z nadejściem Gwiazdki znikło napięcie i gwar niespokojnego miasta. Zimne, suche powietrze, drażniące mile płuca, miało ostudzić na kilka kolejnych dni szaleństwo dwumilionowej metropolii. Wystrojone i świecące choinki zdobiące hotele i witryny sklepowe jawiły się jako niezłomni strażnicy pokoju. - Nie zna pan jakiegoś specjalisty od starodruków? - zapytał nieoczekiwanie Marczak, gdy zbliżyliśmy się do Nowego Światu. - No wie pan, jakiegoś kolegi, znajomego, któremu zaszedł pan za skórę albo odbił dziewczynę. - Że co? - z wrażenia zachłysnąłem się mroźnym powietrzem. - A racja, zapomniałem - westchnął. - Marny z pana uwodziciel. Ale mnie się zdaje, że ten Lupin prowadzi z panem jakąś prywatną wojnę. Niech pan poszpera w przeszłości, może przypomni sobie kogoś wykształconego, specjalistę z dziedziny historii sztuki, może nawet i bibliotekarstwa, kogoś, kto za wszelką cenę pragnie z panem rywalizować. - Jeśli Waldek Batura zmartwychwstał, to tylko on wchodzi w rachubę - zażartowałem, ale sugestia Marczaka pobudziła moją czujność.

6

- No i czemu Lupin kradnie te, a nie inne inkunabuły? - wytężał swój umysł Marczak. - Jeśli Lupin wykorzystuje metod obmyśloną przez Studentów, to oczywiście jest szansa na złapanie go, jeśli tylko uda nam się przewidzieć kolejny krok włamywacza. W związku z tym, po świętach muszę niezwłocznie odwiedzić komisarza Swadę, oraz czytelnię Zbiorów Specjalnych Biblioteki Narodowej, aby przejrzeć Centralny Katalog Inkunabułów. Coś musi łączyć te wszystkie skradzione starodruki. Przeszedłem z Marczakiem jeszcze kawałek i pożegnaliśmy się. Naciągnąłem mocniej kaptur puchowej kurtki na głowę, bo mróz dobierał się łapczywie do moich uszu, i ruszyłem z powrotem do domu Było już wpół do siódmej, kiedy minąłem pomnik Mikołaja Kopernika i poczułem za swoimi plecami czyjąś obecność. Założony kaptur dobrze tłumił wszelkie odgłosy dochodzące z zewnątrz, ale szósty zmysł kazał mi się natychmiast odwrócić. Jakież było moje zdziwienie i ulga, gdy ujrzałem spacerującego samotnie świętego Mikołaja, który zapewne właśnie zakończył pracę. Mikołaj ubrany był jak każdy Mikołaj w tym mieście: obszerny, purpurowy strój, długa czapka na głowie. Duża siwa broda zasłaniała prawie całą twarz, że ledwie było widać oczy. Na plecach dźwigał Mikołaj średnich rozmiarów worek, który zaraz postawił na ośnieżonym chodniku. -Wszystkiego najlepszego - powitałem go z uśmiechem. - Zdrowych i radosnych świąt. Bąknął coś pod nosem i gestem poprosił o cierpliwość a w tym czasie zaczął szperać w worku. Wyjął jakąś maskotkę i zaraz schował ją z powrotem do worka. Po chwili wyciągnął jakieś elegancko zapakowane pudełeczko, ale i je włożył z powrotem do środka. Trzecim prezentem był pistolet. Podrzucił go kilka razy w dłoni, a następnie wycelował nim w moją pierś. - Co to za żarty, święty Mikołaju? - zarechotałem Jednak Święty Mikołaj nie żartował, a pistolet, zdaje się, wcale nie był zabawką. Poczułem niepokój i nieprzyjemne mrowienie na plecach. Lufa pistoletu zbliżyła się do teraz do mojej klatki piersiowej na kilkanaście centymetrów, a ja patrzyłem na nieruchomą maskę Mikołaja. Wtedy to czyjeś ręce chwyciły mnie od tyłu, a do twarzy przystawiono mi nasączony jakimś świństwem tampon. Nogi ugięły się pode mną, a w oczach pociemniało. W dziupli ceglanego kominka strzelały drwa. Obudziłem się w cieple i komforcie. Wystarczył jeden rzut oka na puszysty, perski dywan wyścielający drewnianą podłogę i dotknięcie skórzanej kanapy, na której spoczywałem, aby zrozumieć, że znajdowałem się w jakiejś willi. Przekrzywiłem głowę, aby lepiej ogarnąć skryte w półmroku pozostałe części salonu i zauważyłem siedzącą przed kominkiem w głębokim, skórzanym fotelu postać. W rogu stała skromnie przystrojona choinka. Kim był mężczyzna popijający ze szklaneczki? Nie widziałem jego twarzy, gdyż był odwrócony do mnie bokiem. Ale ta wpatrzona w kominkowy ogień twarz wydała mi się dziwnie znajoma. Teraz dopiero przypomniałem sobie, że zostałem napadnięty przez fałszywego świętego Mikołaja. I pewnie ten oto osobnik był napastnikiem.

7

O dziwo, nie miałem związanych rąk. Ale kiedy zamierzałem wstać z kanapy na nogach poczułem ucisk kajdanek. Osobnik siedzący w fotelu natychmiast zauważył ruch na kanapie. - Dobry wieczór, panie Tomaszu - usłyszałem znajomy głos. - Niech cię diabli wezmą, Batura - zakląłem, siadając na kanapie. - Czy przestępcy pańskiego kalibru nie odpoczywają nawet w Wigilię? Uśmiechnął się blado i uniósł wyżej pustą szklaneczkę. - Napije się pan brandy? - Czego pan chce? - warknąłem, ale Jerzy nie odpowiedział. Podszedł do barku i nalał sobie kolejną porcję alkoholu. - Niczego pan nie uszanujesz. Trafisz do piekła. Ja panu to mówię. - Dieu me pardonnera. Cest son metier. Batura zaskoczył mnie. Oczywiście znałem francuski i wiedziałem, że Jerzy zacytował słowa niemieckiego poety doby romantyzmu Heinego wypowiedziane na łożu śmierci: “Bóg mi wybaczy. To jego zawód”, ale nigdy nie posądziłbym go o znajomość francuskiego, a tym bardziej o tak wyrafinowany dowcip. - Un sot savant est sot plus qu’un sot ignorant* [“Głupiec uczony jest większym głupcem niż głupiec nieuk” (Molier Uczone białogłowy).] - odparowałem cytatem z Moliera. - Słucham? - rozdziawił usta zaskoczony. - Nieważne - uśmiechnąłem się pod nosem. Nie da się ukryć, że Jerzy zrobił duże postępy w dziedzinie savoir-vivre’u i ogólnego wykształcenia, ale jego wiedza była jeszcze zbyt powierzchowna. A bardziej od efektu cenił czcze popisy, co było typową przypadłością snobów. - No dobra. Dlaczego mnie pan porwał? I jak to się stało, że siedzi pan sobie w tym przytulnym gniazdku zamiast za kratkami? - To zasługa pieniędzy - odpowiedział z uśmiechem. - To są takie papierowe prostokąciki z wizerunkami królów, sławnych naukowców, mężów stanu albo artystów. To jest takie coś, czym pan się brzydzi. Ale bardzo pomaga takim jak ja, a to dlatego, że ja je kocham. I to z wzajemnością. - O pańskich kochankach pogadamy innym razem, a teraz proszę mówić, o co panu chodzi? - O Arsena Lupina. Przez chwilę w salonie zapanowała cisza. jakby nikogo tutaj nie było. I tylko odbijające się w lodowatych oczach Jerzego płomienie zdradzały, że ktoś tu jest. - I z jego powodu mnie pan porwał? - zagaiłem. - Proszę zrozumieć - udawał zmartwionego. - Wyszedłem warunkowo za kaucją, bo proces już trzeci raz odroczono. Nie mogę ryzykować wpadki, bo automatycznie

8

wylądowałbym w areszcie. Gdybym podszedł do pana na ulicy, pan mógłby zawołać policjanta i wmówić mu, że próbowałem pana pobić albo ograbić. Dobrowolnie też nie zechciałby pan ze mną rozmawiać. W tej sytuacji przytulne gniazdko z dala od świadków jest najlepszym rozwiązaniem. - Skoro tak, to czemu mnie pan skuł kajdankami? - Na wszelki wypadek. Zresztą kajdanki nie przeszkadzają w rozmowie. - W takim razie, co ma mi pan do powiedzenia? - groźnie popatrzyłem na niego. - Och, panie Tomaszu - stęknął niepocieszony. - Gdybym miał panu cokolwiek do powiedzenia, nie porywałbym go, a po prostu przysłał mu taśmę magnetofonową z nagraniem. To ja chcę od pana usłyszeć to i owo. Rozumie pan wreszcie tę subtelną różnice? Pan będzie mówił, a ja posłucham. - Jedyne, co ja mam panu do powiedzenia, to żebyś poszedł do diabła zdenerwowałem się. - A czy pan wie, że w piwnicy na dole nie jest tak miło i ciepło jak w tym salonie? zapytał mrużąc oczy. – Nie ma tam dywanu. Zamiast dwudziestu stopni ciepła jest zaledwie dziesięć. Jeżeli nie odpowie pan na moje pytania, to wyląduje w tej piwnicy. Będę go trzymał tak długo jak tylko się da, aż w końcu pan zmięknie. - Co panu to da? - wypaliłem. - Jak tylko stąd wyjdę, natychmiast dam znać policji! - I co im pan powie? - zaczął się śmiać. - Porwał mnie Jerzy Batura i przetrzymywał w... no właśnie! Przecież pan nie wie, gdzie go przetrzymuję. A i będę miał świadków, pochodzących z szacownych rodzin, którzy poświadczą, że Wigilię spędziłem przy suto zastawionym stole i śpiewałem kolędy. Miał rację, twierdząc, że nie byłem mu w stanie udowodnić porwania, a to z tej prostej przyczyny, że nie wiedziałem, gdzie mnie przetrzymywał. “Gdybym tylko zdołał się tego dowiedzieć!” - pomyślałem z nikłą nadzieją. - To jak, panie Tomaszu? - uniósł szklaneczkę do toastu. - Umowa stoi? - Z łobuzami nie zawieram żadnych umów - skwitowałem kategorycznie, bo miałem swoje niezłomne zasady. - Absolutnie! Dobry humor Batury prysł w mgnieniu oka. Odstawił szklaneczkę z brandy i gwizdnął głośno na kogoś znajdującego się w domu. Po chwili do salonu wpadł średniego wzrostu, ale mocnej budowy osobnik ubrany w dżinsy i koszulkę sportową. Najbardziej zdziwiło mnie to, że miał założoną na twarz pończochę. Był to tyleż śmieszny, co złowieszczy widok. Ale od razu pojąłem, że moi porywacze nie chcą, abym rozpoznał jegomościa w pończosze! Dlaczego? I zaraz moją uwagę zwrócił szczegół anatomii owego osobnika. Wydatne jabłko Adama! Przypomniałem sobie zdjęcie zrobione przez Wieśka w kawiarni na Placu Szwedzkim w Jankach. Później Aldona udoskonaliła je komputerowo i mogliśmy

9

dostrzec pewne istotne szczegóły. Osobnik rozmawiający z Batura na zdjęciu, zwany Viperem, miał lekko haczykowaty nos i duże jabłko Adama. Byłem święcie przekonany, że ten niedawny człowiek bandy de Góreckiego został albo wykończony przez swoich kompanów za zdradę, albo siedział w areszcie. Ale prawdopodobnie razem z Batura ukrywali się na jakimś odludziu i dalej prowadzili nikczemną grę. Oczywiście nie zdradziłem się przed nimi, że domyślam się tożsamości mężczyzny w pończosze. Viper szarpnął mnie i podniósł z kanapy, jakbym był zwykłą poduszką. Był silny i młody, więc bez trudu mógł to zrobić. - Przykro mi, panie Tomaszu - warknął Batura - że Wigilię spędzi pan w piwnicy. Ale sam pan wybrał. Nic nie odpowiedziałem, wiec Viper zniósł mnie po stromych, drewnianych schodach do piwnicy, w której śmierdziało cementem i farbą. Ściany nie były otynkowane. W skąpym oświetleniu gołej żarówki naliczyłem kilka otworów drzwiowych prowadzących miedzy innymi do garażu, kuchni i natrysku. Były goryl de Góreckiego otworzył drzwi jednego z zamkniętych pomieszczeń i wepchnął mnie brutalnie do środka. Założył mi kajdanki na rękę, a następnie przymocował je do masywnego i zimnego kaloryfera. Zgodnie z obietnicą Batury wylądowałem na betonowej podłodze w pomieszczeniu cztery metry na trzy, bez żadnego umeblowania i światła. Pod sufitem znajdowało się jedno małe, okratowane okienko, ale żeby móc przez nie wyjrzeć na zewnątrz potrzebowałem klucza do kajdanek i jakiegoś stołka. Niestety, nie dysponowałem żadnym z tych rekwizytów. Pozostawał mi jedynie kontakt z zimną podłogą. Muszę nadmienić, że osobnik z pończochą na głowie nie odzywał się wcale, jakby obawiał się, że rozpoznam go po głosie. To dodatkowo umocniło moje przypuszczenia, że znał mnie, a ja jego. Postanowiłem sprowokować typa do mówienia, a przynajmniej zaniepokoić. - Ja cię już kiedyś widziałem - zagaiłem mrużąc podejrzliwie oczy, co było absurdem, ponieważ pończocha naciągnięta na głowę utrudniała rozpoznanie rysów twarzy nieznajomego. - Jak tu poleżę, to na pewno sobie przypomnę, skąd cię znam. Osobnik znieruchomiał na chwilę, ale słowem się nie odezwał, nerwowo podrapał się w głowę, jakby nie wiedział, co począć i wyszedł trzaskając drzwiami. A potem usłyszałem przekręcany w zamku klucz i oddalające się kroki. Batura przesadził. W pomieszczeniu nie było tak ciepło jak w salonie, ale od biedy można było wytrzymać, mimo że kaloryfer był zimny jak lód. Na pewno było niewygodnie siedzieć na betonie, a co gorsza po kilku godzinach zaczęło ciągnąć od podłogi. Poza tym było ciemno i głucho. Próbowałem wyłapać jakieś dźwięki dochodzące z zewnątrz, ale na nic się to zdało. Gdzieś w oddali słyszałem przejeżdżający sporadycznie samochód i szczekanie psa. Dom, w którego piwnicy przebywałem, musiał znajdować na jakimś odludziu albo na wsi.

10

Zupełnie nie miałem pojęcia, gdzie jestem ani jaką grę prowadzi Batura. Jedno było pewne, to nie on był Arsenem Lupinem. Jerzy zamierzał schwytać włamywacza, a ja miałem mu w tym pomóc. W jaki sposób? Nie wiedziałem, ale może potrzebował ode mnie jakiś informacji. Swoją drogą, sam chętnie zadałbym mu kilka pytań, postanowiłem więc grać na zwłokę. Batura chciał mnie zmiękczyć, aby w ten sposób zmusić do mówienia. Jednak po pewnym czasie i on straci cierpliwość. To był narwany, niecierpliwy człowiek, całkowite przeciwieństwo opanowanego i metodycznego ojca, Waldemara. Przyjdzie moment, w którym i on nie wytrzyma mojego uporu, a wtedy postawię warunki: pytanie za pytanie, odpowiedź za odpowiedź. I to postanowienie pozwoliło mi znieść trudy niewoli. Po kilku godzinach usłyszałem skrzypnięcie drewnianych schodów i kroki na korytarzu. Po chwili wszedł do pomieszczenia Batura z butelką wody mineralnej i kanapkami z serem. - No i jak? - zapytał. - Namyślił się pan? - Proszę nie przeszkadzać mi spać - ziewnąłem, ale w rzeczywistości udawałem tylko zaspanego. - No chyba, że zaśpiewa mi pan jakąś kolędę do snu. Nic nie odpowiedział. Postawił talerzyk z kanapkami i wodę obok mnie, a następnie wyszedł. “Już traci cierpliwość” - pomyślałem z satysfakcją. Im dłużej tutaj leżałem, tym bardziej rósł we mnie upór i postanowienie złamania tego człowieka. To nie on mnie, a ja jego zmuszę do mówienia! Znużony przemyśleniami i oczekiwaniami na kolejne odwiedziny porywaczy zasnąłem. Przebudziłem się, gdy było jeszcze ciemno, ale zdawało mi się, że nastał nowy dzień. Boże Narodzenie! Poczułem głód, więc szybko spałaszowałem kanapki z serem, a potem popiłem wodą. To było najgorsze śniadanie świąteczne, jakie kiedykolwiek jadłem w życiu. Wciąż było cicho jak makiem siał. Żadnego szmeru z wnętrza domu, żadnego odgłosu z zewnątrz. Po godzinie zacząłem walić kajdankami w kaloryfer jak najęty. Miałem wielką satysfakcję, gdyż ten nieprzyjemny odgłos niósł się rurami po całym domu i w ten sposób musiałem zbudzić domowników. Po minucie wpadł zaspany Batura w pidżamie. - Chce pan mówić?! - zapytał z nadzieją w głosie. - Nie - skrzywiłem się. - Chcę do łazienki. Zaklął pod nosem i gwizdnął na kompana. Ten przyleciał zaraz w dresach i wciąż w pończosze na głowie, aby zaprowadzić mnie do toalety. Odpiął kajdanki i wskazał odpowiednie drzwi. Przez chwilę moje ręce mogły odpocząć od ucisku metalowych obręczy, ale po wyjściu z toalety zostałem ponownie skuty. Znowu mnie zamknięto.

11

Leżałem godzinę, może dwie. Aż wreszcie drgnąłem, gdy o świcie usłyszałem pianie koguta. Ze wzmożoną czujnością wsłuchiwałem się w świat za małym okienkiem umieszczonym pod sufitem piwnicy. Po kwadransie szczekanie psa wprawiło mnie w ekstatyczny nastrój. Nie czułem się tak osamotniony, a świadomość istnienia poza tym więzieniem normalnego świata dodawała sił. No i okazało się, że dom Batury położny jest w sąsiedztwie zabudowań, chociaż jak na razie była to informacja bezużyteczna, bo dom mógł znajdować się wszędzie. Zacząłem się zastanawiać, czy mam jakąkolwiek szansę ucieczki i czy w ogóle opłaca się stąd zwiewać? Co do pierwszej kwestii, to marna była szansa na ucieczkę. Nie miałem ze sobą “biopsika”, więc w żaden sposób nie byłem w stanie obezwładnić porywaczy. Ubikacja! Tylko tam nie miałem założonych kajdanek. Gdybym tak pod pretekstem potrzeby wymontował jakiś metalowy element znajdujący się w niej, mógłbym użyć tego przedmiotu przeciwko Viperowi. Ale czy dałbym mu radę? To był silny chłop! I czy w ogóle opłacało się uciekać? Czy nie powinienem raczej odegrać roli więźnia do końca i wydobyć z Batury potrzebnych informacji? Przecież Viper i Batura mogli wiedzieć o studentach niejedno. Nie, nie było mowy, abym przepuścił taką okazję. Nie mogłem stąd uciec. Dziwna zaiste to była sytuacja, w której przetrzymywany wolał niewolę od wolności, ale taka właśnie była praca detektywa. Pełna niespodzianek i paradoksów. Moje myśli przerwał dochodzący z daleka niski, pohukujący odgłos samolotowych silników. Temu narastaniu towarzyszyły wibracje wprawiające w drżenie szybę okienka, a nawet zdawało się, że mury fundamentów trzęsły się jak galaretka. Dźwięk przybierał na mocy co oznaczało, że samolot nadlatywał i leciał nisko (dla mnie od strony schodów piwnicznych). A kiedy ogłuszający ryk zawisł nad moją głową i po chwili przeniósł się wolno w drugim kierunku z nie słabnącą mocą, pojąłem, że schodził do lądowania. “Dom, w którym mnie przetrzymują jest położony blisko lotniska” - pomyślałem z entuzjazmem. “Mało tego! To musi być gdzieś na południowych peryferiach Warszawy.” Przypuszczenie to opierałem na fakcie, że warszawskie lotnisko znajdowało się na południu stolicy. I tylko w bliskim sąsiedztwie portu lotniczego niosło się takie donośne i odczuwane fizyczne wycie samolotowych silników. Dom znajdował się chyba na południu, gdyż przez większą część dnia w pomieszczeniu było ciemno i dopiero po południu wdarło się nieco słonecznego światła. Wniosek był prosty - okno nad moją głową wychodziło na północno-zachodnią stronę. Tak więc, strome schody prowadzące do piwnicy wyznaczały pewnie południowy wschód, zaś ubikacja północny zachód. Jako że miałem pamięć do map, natychmiast zacząłem zgadywać, w jakiej miejscowości podwarszawskiej mogę się znajdować. Nie była to sama Warszawa z uwagi na piejące koguty i szczekające psy. To miejsce znajdowało się raczej na granicy Warszawy, gdzieś między Dawidami i Jaworową a znajdującymi się w obrębie miasta stołecznego takimi rejonami, jak Paluch, Grabów, Krasnowola albo Pyry. To było już coś! - I jak? - zapytał groźnie Batura, gdy po pewnym czasie wszedł z kolejną porcją kanapek. - Chce pan porozmawiać?

12

- A i owszem - zadrwiłem, pragnąc go wyprowadzić z równowagi. - Tylko nie widzę tutaj telefonu. Uśmiechnął się zimno i nic nie powiedział. Zamknął drzwi i wyszedł. Przekąsiłem kanapki i po jakimś kwadransie zacząłem walić kajdankami w kaloryfer. I tak jak poprzednim razem wpadł do pomieszczenia Batura. - Czego? - warknął. Wyjaśniłem, że chcę do ubikacji. Po chwili wpadł Viper i zaprowadził mnie tam. I tak zleciał mi pierwszy dzień świąt. Co kilka godzin waliłem kajdankami w kaloryfer i zjawiał się milczący Viper, który eskortował mnie do ubikacji. Batura nie pojawił się już tego dnia ani razu. Następnego dnia Viper przyniósł mi śniadanie: kiełbasę, musztardę, chleb i termos z herbatą. Pragnę nadmienić, że cały czas miał założoną na głowę pończochę. Kiedy zamierzał opuścić pomieszczenie, zagadnąłem go: - A gdzie podziewa się Batura, kolego Viper? Na brzmienie swojego przezwiska znieruchomiał na chwilę. Byłem już pewny, że nie myliłem się, kim jest osobnik w pończosze. Ten zamknął drzwi i polazł na górę. A potem długo nikt się nie zjawił. Postanowiłem zatem przywołać porywaczy wypróbowaną już i skuteczną metodą. Ale po kilkuminutowym okładaniu kaloryfera kajdankami, dałem spokój. Nikt się zjawiał. Tak jakby bandyci opuścili dom, chociaż nie słyszałem odgłosu samochodu. Po kwadransie znowu zacząłem walić w kaloryfer. Bez rezultatu. Wystraszyłem się, że Batura i Viper jednak nawiali i zostawili mnie tutaj na pastwę losu. Ale pod wieczór, skrzypnęły wreszcie schody i do pomieszczenia wszedł Jerzy. - Siusiu? - spytał z sadystyczna satysfakcją i położył jedzenie na podłodze. - Siusiu - przytaknąłem wściekle, ale z ulgą przyjąłem jego obecność. Po wyjściu z ubikacji skuł mnie na powrót kajdankami i popatrzył pytająco, czy przejawiam ochotę na “rozmowę”. Ale nic z tych rzeczy! Nie wiedział, biedak, że ciężko było mnie złamać. - A gdzie Viper, kolego Jerzy? - zauważyłem kąśliwie. - Nie wiem, o kim pan mówi - zmieszał się. - Nie zna pan Vipera?- uśmiechnąłem się. - Przecież to pański były szpicel w bandzie de Góreckiego. Jak mniemam, wywinął się jakoś sprawiedliwości i znowu razem coś kombinujecie. - Dobranoc - rzekł cicho i wyszedł. Prawdę powiedziawszy miałem już dosyć przebywania w tej chłodnej piwnicy. Upór uporem, ale z każdą godziną niewoli coraz bardziej odczuwałem fizyczne zmęczenie i

13

znużenie. Najbardziej bolała myśl, że oto są święta, a ja marznę w jakiejś piwniczce? Po co to całe poświęcenie, skoro mogłem spokojnie spędzić Boże Narodzenie w kawalerce, a sprawą Lupina i Baturą zająć się później? Jednak intuicja podpowiadała mi, że warto było czekać na konfrontacje z Baturą. Kolejny dzień nie różnił się niczym specjalnym od poprzedniego. Przyniesiono mi śniadanie, zaprowadzono do ubikacji, a potem do zmierzchu nikt mnie nie odwiedzał. Przez ten czas wsłuchiwałem się w lądujące niedaleko samoloty. Pod wieczór przyszedł z kolacją Batura. - Daję panu ostatnią szansę - wycedził przez zęby. Był trochę blady i okazywał duże zniecierpliwienie. - Nie jest pan ciekawy, o co chcę go zapytać? Wzruszyłem ramionami. Ten gest rozwścieczył go na dobre, więc posłał mi pełne nienawiści spojrzenie i wyszedł. Ta noc była najgorsza. Za oknem mróz musiał mocniej ścisnąć, bo w pomieszczeniu zrobiło się naprawdę zimno. Byłem wyczerpany i powoli traciłem motywację do odgrywania roli niezłomnego więźnia. W pewnym momencie zacząłem walić w kaloryfer. Po dziesięciu minutach wpadł Batura. - Jeśli nie chce pan rozmawiać, to walenie w kaloryfer nic mu nie da - syknął i podszedł do okienka. Wspiął się na palcach i otworzył je. - Co pan robi? - zaniepokoiłem się. - Być może zimno ochłodzi pana gorący upór. Przewiduję, że za pół godziny da mi pan znać w kaloryfer, że zdecydował się mówić. I wyszedł na korytarz. Mroźne, ostre powietrze wpełzło do pomieszczenia i zaczęło swój arktyczny taniec. Dopiero teraz zacząłem z zimna szczękać zębami, a potem cały dygotałem jak w ataku egzotycznej choroby. W pewnym momencie odczułem już tylko ciepło i bezmyślność bytu. Coś niedobrego zaczęło dziać się z moją psychiką i obawiałem się, że to początek jakiegoś stadium zamarzania. Nie wiem, jak to zrobiłem, ale udało mi się przetrzymać jeszcze kwadrans, gdy nagle otworzyły się drzwi i wszedł Batura. - No i jak, panie Tomaszu? - zapytał, aż z jego ust buchnęła para. - Batura... - rzekłem bardzo cicho. - Może pan nawet mnie zabić, a i tak nic nie wskóra. Jednak moja śmierć na nic się panu zda. Na pewno będzie śledztwo i komisarz Swada w pierwszej kolejności pomyśli o panu. W tym układzie wyeliminowanie mnie jest czystą głupotą. Nigdy nie układam się z bandytami, ale jedyne, co mogę dla pana zrobić, to pójść na układ “odpowiedź za odpowiedź”. W innym przypadku, idź pan do diabła i daj mi tutaj spokojnie zamarznąć.

14

Tym zdecydowanym oświadczeniem zaskoczyłem go. Przygryzł dolną wargę i przez dłuższą chwilą wpatrywał się we mnie badawczo. Wyszedł bez słowa, ale zaraz wrócił z kocem, który rzucił mi pod nogi. Zamknął okno i spytał, czy chcę skorzystać z ubikacji. W łazience długo moczyłem w ciepłej wodzie ręce, aż wreszcie odtajały i odzyskałem w nich czucie. Miałem nadzieję, że Batura poszedł po rozum do głowy i nie każe mi spędzić jeszcze jednej nocy w piwnicy. Ale okazało się, że były to tylko pobożne życzenia. Znowu trafiłem do “celi”. Jerzy zamknął okno, przyniósł termos z herbatą i kanapki, powiedziawszy “dobranoc” wyszedł. Po kolacji nakryłem się kocem i zasnąłem. Obudził mnie ten sam kogut co w Boże Narodzenie, zaś gdzieś niedaleko koła pociągu miarowo tłukły o tory. Dom musiał znajdować się blisko linii kolejowej! Trzęsłem się z zimna, przeklinając w duchu zimę. Kilka razy uderzyłem kajdankami o kaloryfer i dosłownie za pół minuty wpadł do pomieszczenia Batura. - Och, widzę, że ma pan dosyć cierpienia i zgadza się na małą pogawędkę uśmiechnął się blado. - Na górze przygotowałem śniadanie. - Niech i tak będzie - wymamrotałem. - Zanim jednak pogadamy, chciałbym wziąć prysznic. Zgodził się natychmiast. Wiedziałem, że Jerzy zmiękł i przystał na moje “warunki”, ale za wszelką cenę starał się pielęgnować wrażenie, że to ja skapitulowałem. Było mi wszystko jedno. Kiedy na dole brałem prysznic, on pobiegł po ręczniki. I ten krótki moment, kiedy go nie było, wystarczył mi na opuszczenie kabiny i zabranie z piwnicznego korytarza średniej wielkości puszki z czerwoną farbą. Wytarłem jakimiś szmatami mokre plamy pozostawione na betonie i przysypałem je cementem, a potem schowałem puszkę do kieszeni kurtki i wskoczyłem pod gorący strumień wody. Rozmawialiśmy godzinę. Sami, przy zasłoniętych zasłonach i strzelającym kominku. Tym razem dałem namówić się na szklaneczkę brandy, która poprawiła krążenie i dodała sił. Kiedy rozmowa dobiegła końca, Batura kazał mi nałożyć kurtkę. Skuł mnie, a na oczy założył ciemną opaskę. - Co teraz zamierza pan ze mną zrobić? - zapytałem. Nie odpowiedział, ale usłyszałem, że wyszedł z salonu. Wrócił zaraz i pociągnął mnie za rękaw kurtki. Dałem się grzecznie prowadzić po schodach na dół, gdyż wiedziałem, że nie zamierzał mnie dalej więzić, skoro założył mi na oczy przepaskę. W piwnicy pchnął mnie nieznacznie w lewo i przeszliśmy do jakiegoś pomieszczenia. To nie była moja poprzednia “cela”, gdyż ta znajdowała się po prawej stronie piwnicznego korytarza. Z tego, co zdążyłem zapamiętać, znajdowałem się w garażu. I zaraz moje przypuszczenia zostały potwierdzone. Najpierw poczułem zapach spotykany

15

w warsztatach samochodowych albo w garażach, a potem zostałem wepchnięty na tylne siedzenie jakiegoś samochodu. Usłyszałem warkot zapalanego silnika, metaliczny odgłos otwieranych najprawdopodobniej za pomocą pilota drzwi i samochód ruszył. Ale to nie Batura prowadził, gdyż nie słyszałem, aby wsiadł ze mną do samochodu. Poza tym wewnątrz samochodu roznosił się agresywny zapach wody kolońskiej, nie pasującej do Jerzego. Wywnioskowałem, że kierowcą był Viper. Po ujechaniu kilkudziesięciu metrów po nieludzko nierównej drodze zawołałem w stronę kierowcy: - Proszę się zatrzymać! Natychmiast! Inaczej będziesz musiał sprzątać mokrą plamę na tylnym siedzeniu. Chce mi się siusiu! Czułem jak samochód zwalnia, ale nie zatrzymał się. Viper pewnie nie wiedział, co ze mną zrobić? Jęknąłem, stęknąłem i samochód jak na zawołanie wykręcił. Wracaliśmy tą samą nierówną drogą, ale zaraz nawierzchnia się poprawiła. Dom, który opuściliśmy musieliśmy już minąć i kierowca szukał pewnie dogodnego miejsca do zatrzymania się. Po minucie stanęliśmy. Viper wysiadł na zewnątrz i otworzył drzwi z mojej strony. Prowadził mnie przez miękki grunt pokryty śniegiem, a pod nogami trzaskały łamane gałęzie. Słyszałem krakanie wron i stłumione dudnienie jakiegoś urządzenia. To mogła być betoniarka. Wreszcie mój “anioł stróż” nakazał zatrzymać się obok drzewa. Zdjął kajdanki i szturchając w plecy dał znak, abym załatwił potrzebę. Metaliczny odgłos odbezpieczanego pistoletu był dodatkowym argumentem przemawiającym za tym, abym się pośpieszył i nie próbował żadnych sztuczek. Po chwili z powrotem szliśmy po miękkim śniegu. W pewnym momencie, kiedy znalazłem się na asfalcie, potknąłem się i upadając zahaczyłem o samochód. Leżałem tak kilka sekund na brzuchu i jęczałem, do chwili, gdy silne ręce Vipera podniosły mnie i wsadziły bez trudu do samochodu. Ale tych kilka sekund, kiedy leżałem obok pojazdu, wystarczyło, abym podrzucił pod jego koła ukrytą w kieszeni kurtki puszkę z farbą, którą - jak zapewne pamiętacie - “zwinąłem” z piwnicy domu Batury.

16

ROZDZIAŁ DRUGI GDZIE PODZIAŁ SIĘ PAN TOMASZ? * W BIURZE * WPADKA * POTYCZKI Z NIEMKĄ * USTĘPSTWO KOMISARZA SWADY * POCZĄTKI DRUKARSTWA * CZY ZNAMY METODĘ ARSENA LUPINA? * SZEF ŻYJE! * CZY JESTEM MĄDRZEJSZY OD KOMPUTERA? * W NOWYM MIEŚCIE NAD PILICĄ * PRZY HERBACIE * DO GNIEZNA * FAŁSZYWY PISARZ * BANKNOT DWUSTUZŁOTOWY!

Rozmawiałem przez telefon z dyrektorem Marczakiem. - Nie ma go w kawalerce? - dziwił się były zwierzchnik. - Przecież odprowadził mnie do Nowego Światu i potem zawrócił w kierunku Starówki. - Przez cały wczorajszy wieczór nie podniósł słuchawki - rzekłem. - Dzisiaj to samo. Mam przeczucie, że coś się wydarzyło. - Bez przesady, panie Pawle - próbował mnie uspokoić - Może odwiedził znajomego albo pojechał do Łodzi do siostry? - Dzwoniłem tam, ale pan Tomasz nie raczył nawet złożyć im świątecznych życzeń. Moim zdaniem, nie zdążył. A co do wizyty u znajomego, to wie pan doskonale, dyrektorze, że Pan Samochodzik to typ patologicznego samotnika i niechętnie odwiedza przyjaciół. - Chyba ma pan rację - westchnął. - Czyżby zasłabł? - Zanim zawiadomię policję, włamię się do jego kawalerki - oświadczyłem. - Mam dobry wytrych i umiem go używać. - Zrób pan to, byle szybko. Aha, zapomniałbym. Pan Tomasz twierdził, że Arsen Lupin dokonał kolejnej kradzieży. Przysłał mu nawet wiadomość. Do widzenia. “Dziwne to wszystko” - pomyślałem po rozłączeniu się. Założyłem kurtkę i wyszedłem z domu. Po kilku minutach uporczywego pukania w drzwi kawalerki szefa, dałem wreszcie spokój i wytrychem otworzyłem dwa zamki. Wszedłem do środka z bijącym sercem, bo oto usłyszałem dochodzący z pokoju męski głos. Znieruchomiałem na chwilę, bo to nie był głos pana Tomasza. Na palcach zakradłem się pod same drzwi i zaraz zrozumiałem, że głos pochodził z telewizora. Mieszkanie było puste. Po prostu, szef wychodząc zapomniał wyłączyć telewizor. Dziwne to było, gdyż zazwyczaj ludzie wyłączają telewizor wychodząc z domu. No chyba, że wybierają się do kiosku po gazetę albo wyrzucić śmiecie. Skoro jednak pana Tomasza nie było tutaj od wczoraj, telewizor grał sobie w najlepsze, a na stole stały szklanki po herbacie, nasuwał się jeden wniosek - pan Tomasz wyszedł i nie wrócił. Czyżby po odprowadzeniu Marczaka przytrafiło mu się coś złego?

17

Sytuacja była poważna, bo oto znalazłem na kredensie “biopsik”. Utwierdziło mnie to w przekonaniu, że szef nie wykonywał żadnego zadania w terenie. Gdyby zamierzał coś zbadać, coś związanego z kradzieżą starodruków, niechybnie zabrałby ze sobą to urządzenie, dzięki któremu nie tak dawno uratował życie nie tylko sobie, ale także Marcie Schmidt i komisarzowi Swadzie. Natychmiast zadzwoniłem do kilku szpitali warszawskich, ale w żadnym z nich nie przebywał Tomasz N.N. Wyszedłem i pojechałem do departamentu. Strażnik nie krył swojego zdumienia, gdy mnie zobaczył. Spytałem o szefa, ale ten zrobił jeszcze większe oczy. Oznajmiłem mu, że koniecznie muszę dostać się do biura w bardzo pilnej sprawie. Kto wie, może Pan Samochodzik był na tropie włamywacza i wczoraj odkrył coś w biurze? Być może zostawił w gabinecie jakiś ślad? Pierwszy szok przeżyłem, gdy wyjąłem z faksu kartkę papieru. Korespondencja była datowana na dzień wczorajszy na godzinę piętnastą. Tak więc szef nie zdążył jej przeczytać, bo pewnie już go tutaj nie było. Inaczej wyjąłby kartkę z maszyny. Treść wiadomości była następująca: W związku z zaistniałą sytuacją pragnę poinformować, że mój przyjazd do Warszawy planowany na dzień drugi stycznia przyszłego roku - ulega zmianie. Ostatecznie proszę się mnie spodziewać w waszym departamencie pierwszego dnia po świętach około godziny dziewiątej. Gerda Kruger - A niech to wszyscy diabli! - zakląłem. - Jak na złość, znowu nie ma pana Tomasza i będę musiał zajmować się gościem z Hamburga. Ale co niby miała Niemka na myśli używając zwrotu: “W związku z zaistniałą sytuacją”? Włączyłem komputer, aby sprawdzić dla świętego spokoju pocztę elektroniczną. Jakież było moje zdumienie, gdy przeczytałem ostatnią wiadomość nadesłaną wczoraj o godzinie pierwszej z minutami od samego Arsena Lupina. Włamywacz w sposób bezczelny pragnął zakomunikować, że ukradł kolejny inkunabuł. Tym razem jego łupem padły “Statuty synodalne biskupów wrocławskich”! Czyżby znikniecie szefa miało bezpośredni związek z tą kradzieżą? Przecież powiedziałby o swoich zamiarach Marczakowi podczas jego wczorajszej wizyty. Rozmawiali długo o sprawie Lupina. Z tego, co mówił Marczak, szef planował odwiedzić po świętach komisarza Swadę oraz czytelnię Zbiorów Specjalnych Biblioteki Narodowej w Warszawie. To wszystko. Czyżby panna Kruger wiedziała już o kradzieży i dlatego postanowiła przyjechać wcześniej? Czy to była właśnie owa “zaistniała sytuacja”?

18

Zgłosiłem zaginięcie szefa (ani słowem nie wspomniałem o kradzieży starodruku, gdyż nie mogłem na podstawie zdjęcia okładki mieć całkowitej pewności, czy miała faktycznie miejsce), a potem poinformowałem Marczaka o sytuacji. Prosił, abym niezwłocznie zawiadomił go w razie o odnalezieniu pana Tomasza. Pan Tomasz jednak nie odzywał się. W pierwszy dzień po świętach, we wtorek, w niezbyt wesołym nastroju pojechałem na lotnisko po pannę Kruger. Skoro zamierzała dotrzeć do ministerstwa po dziewiątej, musiała zatem przylecieć jedynym porannym lotem z Hamburga. Przypomniałem sobie niedawną, listopadową wizytę Marty Schmidt w naszym kraju. Wtedy też przyszło mi samemu odbierać gościa. Ale jak na złość panny Kruger nie było wśród pasażerów. Czekałem do wpół do dziesiątej, ale nie zjawiała się. Zdenerwowany poszedłem do jeepa i pojechałem do ministerstwa. Jakież było moje zdziwienie, gdy na dziedzińcu spostrzegłem opla z niemiecką rejestracją, wewnątrz którego siedziała kobieta. Chyba zauważyła Rosynanta, bo wyszła z samochodu i groźnie patrzyła w moją stronę. Poznałem ją od razu. Nie żeby opis pana Tomasza był nadzwyczaj precyzyjny, ale po prostu trzeba było spojrzeć na ten zacięty wyraz twarzy i wyniosłą postawę, aby w mig pojąć, że oto stoi przede mną nie kto inny, jak kobieta-potwór. “No to mamy wpadkę na dzień dobry” - pomyślałem ze zgrozą. “Ale skąd mogłem wiedzieć, że ten babsztyl przyjedzie samochodem?” - Panna Kruger? - zacząłem nieśmiało. - Pan z Departamentu Ochrony Zabytków? - łypnęła na mnie podejrzliwie i zaraz westchnęła. - Jeśli tak, to jak pan wyjaśni spóźnienie? Zresztą - zaśmiała się szyderczo Polacy z tego słyną. Kobieta miała około czterdziestu lat i była brunetką. Kredowej barwy cera i ciemne oczy dodawały jej autentycznej surowości. Ze strachem patrzyłem na jej pociągłą twarz i lekko arystokratyczne rysy twarzy. Jedynie dość wydatnie ukształtowane wargi i nieliczne piegi na policzkach nieco osłabiały wizerunek strasznej niewiasty. Na szczęście, nie nosiła się na szaro, a po prostu na sportowo: granatowa kurtka puchowa i dżinsy. Podobnie jak Marta Schmidt nie miała na palcach żadnego pierścionka i obrączki. Nic nie mówiłem, aby nie rozwścieczyć potwora. Wyjąłem legitymację i wręczyłem ją kobiecie. Oglądała ją przez dłuższą chwilę w skupieniu. - Autentyczna - stwierdziła oschle i oddała mi ją. - A gdzie jest pański przełożony? - Znikł, proszę pani - westchnąłem ciężko. Pokiwała głową w milczeniu. - A może niedomaga po świętach - ironizowała. - Polacy lubią sobie popić. - Szef nie pije, proszę pani.

19

- To gdzie jest? Porwało go UFO? - Kto wie? Jego zniknięcie zgłosiłem policji, ale jak na razie nie mamy żadnych wieści. - Czy pan już wie, że zginął kolejny starodruk? - zapytała nagle. - Dostaliśmy od Arsena Lupina pocztę z załączonym zdjęciem tytułowej strony “Statusów synodalnych biskupów wrocławskich”. Panna Kruger sięgnęła po podręczną torbę i wyjęła z niej kartkę papieru. - Coś takiego jak to? Nie uwierzycie, ale na kartce podanej mi przez Niemkę widniał komputerowy, czarnobiały wydruk tytułowej strony “Statutów”! Na dole widniały napisane po niemiecku życzenia świąteczne i podpis “Arsen Lupin”. - Włamywacz także i do nas przysłał pocztą elektroniczną tę stronę - rzekła poważnym tonem. - Dlatego postanowiłam przyśpieszyć mój przyjazd do Polski. Musimy niezwłocznie pojechać do Gniezna. - Proponuję jutro. - Jeszcze dzisiaj - ucięła krótko. Spojrzałem na samochód Niemki. - Nie czuje się pani zmęczona podróżą? Musiała pani wyruszyć około północy. - Jazda samochodem mnie relaksuje - krótko ucięła. - Zostawię rzeczy w hotelu i ruszamy. Panna Kruger zamieszkała w Hotelu Europejskim, skąd - jak powiedziała - było blisko do ministerstwa. Zameldowała się w recepcji i poszła do swojego pokoju wziąć prysznic i przebrać się. Ja w tym czasie czekałem na nią w holu, skąd bez powodzenia próbowałem dodzwonić się do szefa. Zeszła po dwudziestu minutach. Zamiast dżinsów miała na sobie brązowe sztruksy, a drugie do łopatek włosy spięła z tyłu w kok. To były jedyne zmiany ubioru i wizerunku. Poza tym niosła ze sobą przenośną torbę z laptopem i... zapowiedź ciężkiej współpracy. Przed wyjazdem odwiedziliśmy jeszcze departament. - Dzień dobry - przywitałem Monikę. - Proszę połączyć mnie z Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej. - A gdzie szef? - zaniepokoiła się. - Przepadł. Wsiąkł jak kamfora - wyjaśniłem nieco opryskliwie. - Ulotnił się. Niewykluczone, że został porwany. Albo uciekł, gdzie pieprz rośnie.

20

Kiedy panna Kruger siedziała w gabinecie szefa, ja wykonałem wspomniany telefon. Kierownictwo archiwum nic nie wiedziało o kradzieży. Z początku wzięto mnie za ponurego żartownisia. Ale kiedy przedstawiłem sprawę szczegółowo, zrozumieli, że to nie kawał. Obiecano oddzwonić do nas jak najszybciej po sprawdzeniu magazynów ze starodrukami. Poszedłem do panny Kruger. - Musimy poczekać - rzekłem. - Właśnie wszcząłem alarm. Wpadli w popłoch. - Mogli zabezpieczyć się w porę, a nie teraz, lamentować. - Panna Schmidt zrobiła mi już wykład o prewencji zbiorów bibliotecznych jęknąłem. - Panna Schmidt? - skrzywiła się z niesmakiem. - Proszę nie wypowiadać tego nazwiska w mojej obecności. Nie miałam wpływu na decyzję naszego ministerstwa w sprawie jej przyjazdu do Warszawy. Osobiście uważam tę mistyfikację za skandal. Moje nazwisko i reputacja zostały bowiem wystawione na pośmiewisko. W końcu, ta Schmidt nie ujęła Lupina! Dlatego muszę wymazać tę hańbę z mojego życiorysu i złapać włamywacza. - Ciężko będzie. - Dlatego tu jestem - rzekła wyniośle. - Znam doskonale mentalność seryjnych włamywaczy, ich metody i triki. Nie wiem, co naopowiadała o sobie, czyli o mnie, ta Schmidt, ale mam interdyscyplinarne wykształcenie... I nagle panna Kruger zaniemówiła. Z autentycznym przejęciem, a nawet ze strachem, spojrzała na zegarek i natychmiast wyjęła telefon komórkowy. - Co się stało? - zapytałem, ale ta nie odpowiedziała, bo już wystukiwała w wielkim napięciu jakiś numer. - Wilma? - krzyknęła wreszcie do telefonu. - Już po dziesiątej! Czy Charly dostał posiłek? Byłaś z nim na spacerze? Niemka kiwała głową i zaczęła wydawać polecenia dotyczące składu menu dla swojego jamnika. Kiedy rozłączyła się, automatycznie przybrała poprzedni, surowy wizerunek. - Czy ma pan jakąś teorię, co do metody włamań Lupina? - zapytała. - Z raportu tej Schmidt niewiele wynika, to znaczy chciałam powiedzieć, że niewiele zrobiliście. Interesuje mnie powiązanie skradzionych starodruków... Ale pannie Kruger nie dane było dokończyć. W drzwiach gabinetu stanęła bowiem Monika. - Telefon - oznajmiła. - Z policji. Z szybkością godną rewolwerowca przystawiłem do ucha słuchawkę aparatu znajdującego się na biurku.

21

- Tutaj Swada - usłyszałem zmęczony głos komisarza. - Pan Tomasz jeszcze się nie odnalazł? - Jeszcze nie - rzekłem zawiedzionym głosem, gdyż właśnie od niego spodziewałem się usłyszeć radosne nowiny. - Daje sobie uciąć głowę, że szef wyszedł z domu tylko na chwilę, aby odprowadzić Marczaka. Ale już nie wrócił. To stało się w Wigilię. - Porwanie? - myślał na głos policjant. - A bo ja wiem? Jest też i inna sprawa, a mianowicie Arsen Lupin ukradł prawdopodobnie cenny inkunabuł z Archiwum Archidiecezji... - Wiemy, wiemy - mruknął. - Właśnie dzwonili do nas z Gniezna. Tak więc, proszę nie czekać na telefon od nich. Policja już się zajmie tą sprawą. - Komisarzu - postawiłem się - chyba nie zamierza nas pan odstawić na boczny tor! Moglibyśmy się panu przydać. Poza tym jest tutaj ze mną panna Kruger z Departamentu ds. Kradzieży Dzieł Sztuki z Hamburga. Ma zgodę naszego ministerstwa na prowadzenie śledztwa w tej sprawie... - Śledztwo może prowadzić jedynie policja - przerwał mi. - Panna Kruger może jedynie uzyskać od nas niektóre dane dotyczące włamań i pełnić rolę tak zwanego obserwatora. Ale nic nie może zrobić bez naszej wiedzy, panie Pawle. Pamiętając jednak, że pan Tomasz uratował mi życie, pozwalam wam jechać ze mną do Gniezna. O jedenastej zbiórka przed komendą. Rozłączyliśmy się i zdałem Niemce relację z tej rozmowy. - A jednak ten Lupin nie żartuje! - uniosła się panna Kruger. - Z tym większą satysfakcją złapię go i wsadzę za kratki. Nie chciałem wyprowadzać jej z błędu, że ujęcie złodzieja to robota wyłącznie dla policji, bo w tej chwili martwiłem się jedynie o pana Tomasza. Poza tym kłótnia z kobietą była ostatnią rzeczą i jakiej marzyłem. Zajechaliśmy oplem pod komendę na ulicy Puławskiej. Na okazałym dziedzińcu czekał na nas komisarz Swada oparty o niebieskiego renault. Wyszedł nam naprzeciw i nie zrażony zimnem bijącym od kobiety pocałował ją w ręką, czym kompletnie ją zaskoczył. Panna Kruger przybrała jeszcze bardziej srogą minę, ale policjant nie zważał na to. Swoją drogą komisarz należał do osób rzadko się uśmiechających, więc zapewne spodobała mu się kobieta tak samo ponura jak i on. - Czy pan Tomasz się odezwał? - zapytał mnie. - Niestety nie - rozłożyłem bezradnie ręce. - Na pewno się odnajdzie - pocieszył mnie i zaraz zatarł ręce z podniecenia. - Szkoda czasu, mili państwo. Ruszamy do Gniezna! Na miejscu pogadamy sobie o tym i owym. To mówiąc popatrzył na Niemkę i spróbował się uśmiechnąć, ale wyszła z tego jakaś dziwnie kwaśna mina. Niemka odpowiedziała mu skinieniem głowy.

22

Wyjechaliśmy z Warszawy trasą na Poznań. Niemka prowadziła, a ja siedziałem w milczeniu obok niej. Nie mogłem wyjść z. podziwu dla jej energii. Przecież ta kobieta siedziała za kierownicą już od północy. - Nie dokończyliśmy rozmowy o metodzie włamań Lupina - przerwała ciszę po pewnym czasie. - Czy zastanawiał się pan, co mają ze sobą wspólnego skradzione inkunabuły? - Są bezcenne - palnąłem bez zastanowienia. - Tak, tak, oczywiście, ale mam na myśli ich pochodzenie. Pomijając biblię w języku niemieckim, tę skradzioną z Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, i “Mszał Krakowski” z Biblioteki w Toruniu, trzy pozostałe egzemplarze, to jest “Ars minor”, “Passien-Buchlein” i “Statuta synodalia Wratislaviensia” pochodzą z pierwszych polskich drukarni. Poza tym są unikatami! Może Łupinowi zależy na takich właśnie zbiorach. Rozumowanie panny Kruger było interesujące. Wszyscy wiemy, że druk wynalazł Jan Gutenberg z Moguncji około 1440 roku w Strasburgu. Skonstruował maszynę odlewniczą dla wielokrotnego uzyskiwania czcionki z tej samej matrycy, a także prasę do odbijania składu drukarskiego. Około 1445 roku ukazał się wreszcie pierwszy fragment zawierający przepowiednie z “Księgi Sybilii” dotyczące Sądu Ostatecznego. Kolejnym produktem warsztatu Gutenberga - to jest oficyny mogunckiej Weltgericht, była “Biblia 42-wierszowa” z przełomu lat 1455-1456, przechowywana w Bibliotheque Nationale w Paryżu. Początki drukarstwa w Polsce przypadają na lata 1473-1474. Siedzibą pierwszego warsztatu, założonego przez czeladnika z Bawarii zwanego “drukarzem Turrecrematy” był Kraków. Nazywał się on Kasper Straube. Mniej więcej w czasie, kiedy pierwszy drukarz na ziemiach polskich opuścił naszą ówczesną stolicę, powstała około 1475 roku drukarnia Kaspra Elyana z Głogowa we Wrocławiu. W ostatnim dziesięcioleciu XV wieku powstały kolejne: w Malborku Jakuba Karweysego (w 1492 roku) i Konrada Baumgarta w Gdańsku (w latach 1498-1499). Ponadto, w latach 1486-1491, działała w Krakowie najstarsza w Europie tłocznia drukująca czcionką cyrylicką prowadzona przez Szwajpolta Fiola. Ale podobno istniał jeszcze jeden warsztat, tym razem pochodzenia holenderskiego, znany pod nazwą Typographus Sermonum Leonis I* [“Typograf Kazań papieża Leona I”.]. Przypuszcza się, że oficyna należała do holenderskiego zgromadzenia braci wspólnego życia, które zostało sprowadzone do Chełmna nad Wisłą dla zorganizowania szkoły wyższej. Działalność drukarska przypadała na lata 1473-1478 i wyprzedziła prawdopodobnie tłocznie w Krakowie. Słusznie Niemka zauważyła, że trzy księgi będące obiektami zainteresowania włamywaczy reprezentowały drukarnie działające na naszych ziemiach w XV wieku. Kto wie, może to był jakiś trop? - Jak dotąd Lupin - kontynuowała Niemka - próbował ukraść bądź ukradł inkunabuły wytłoczone w oficynie Baumgarta “Ars minor”, Jakuba Karweysego “Passien-Buchlein” i teraz Kaspra Elyana “Statuta synodalia Wratislaviensia”.

23

- Sugeruje pani, że w następnej kolejności spróbuje ukraść inkunabuły wydrukowane w oficynach z Chełmna i Krakowa? - zapytałem. - To wielce prawdopodobne - odpowiedziała - Należałoby sprawdzić miejsce przechowywania wszystkich inkunabułów tłoczonych w tych dwóch oficynach. - W porównaniu z niemieckimi zbiorami na szczęście nie jest tego dużo - zauważyła. - Muszę się z panią zgodzić - powiedziałem poirytowany tym bezgranicznym eksponowaniem wyższości. - To, co ocalało jest namiastką tego, co Niemcy spalili, a Rosjanie wywieźli. Niemka już miała otworzyć usta, aby coś powiedzieć, gdy zapiszczał mój telefon komórkowy. To dzwonił pan Tomasz! - Gdzie pan jest? - krzyknąłem radośnie. - Co się z panem stało? - Już dobrze, Pawle - próbował mnie uspokoić, ale wyczuwałem w jego głosie wielkie zmęczenie. - Wyobraź sobie, że zostałem porwany. - Porwany? A kto niby miałby szefa porywać? - Nasz dobry znajomy Batura - sapnął. - Ale o szczegółach porozmawiamy jak się spotkamy. Tylko, że nie mam przy sobie pieniędzy i nijak nie mogę dostać się do Warszawy. - A skąd pan dzwoni? - zdziwiłem się. - Jestem w Nowym Mieście nad Pilicą – wyjaśnił. - Dzwonię z automatu. Wywieziono mnie z domu Batury z dala od Warszawy. Jak widzisz, czarny humor go nie opuszcza. Wyjaśniłem szefowi, że w tej chwili znajdowałem się w samochodzie panny Kruger w drodze do Gniezna. - Panna Kruger?! - wrzasnął szef. - A co ona robi w Polsce? Miała przylecieć po Nowym Roku! - Ale jest wcześniej i do tego przyjechała samochodem... Jak na złość dało się słyszeć komunikat: “Wrzuć monetę”. - Nie mam więcej pieniędzy, Pawle - szef zaczął szybko mówić. - Czekam w Nowym Mieście na dworcu PKS... Rozmowa została przerwana. Panna Kruger spojrzała na mnie badawczo, więc wyjaśniłem jej, że pan Tomasz odnalazł się i musimy go koniecznie odebrać. - Mieliśmy jechać do Gniezna - burknęła nieuprzejmie. - Gniezno nie ucieknie. A poza tym jedzie tam komisarz Swada. Odbierzemy szefa i ruszymy z powrotem do Gniezna.

24

Wzruszyła ramionami i dodała gazu. Opel wyrwał do przodu i po kilkunastu sekundach wyprzedził renault komisarza. I zaraz panna Kruger ręką zaczęła dawać znaki policjantowi, aby zatrzymał się na poboczu. - Co się stało? - zdziwił się Swada, gdy wyszliśmy z samochodów. Opowiedziałem mu o telefonie szefa. - Wiedziałem, że się znajdzie! - ucieszył się. - Bardzo dobrze. A Batura zajmiemy się później. Jedźcie więc po pana Tomasza, a potem dołączycie do mnie w Gnieźnie. Znajdziecie mnie w Archiwum Archidiecezjalnym. Byliśmy kilka kilometrów za Łowiczem i chcąc dotrzeć do Nowego Miasta nad Pilicą musieliśmy odbić na południowy wschód. W pewnym momencie Niemka uruchomiła komputerową mapę, aby wybrać najdogodniejszą trasę. Komputer wskazał drogę przez Łowicz, Skierniewice, a później kiepskimi drogami przez Kowiesy, Białą Rawską i Sadkowice. - To tylko osiemdziesiąt dwa kilometry - ucieszyła się Niemka. - W niecałą godzinę tam będziemy. - Obawiam się, że dłużej - powiedziałem. - Nie ma w tych stronach autostrad. Drogi są wąskie i kiepskie. Będziemy się wlec za jakimś traktorem i zajmie nam to dwie godziny. Lepiej pojechać lepszą drogą na południe do Rawy Mazowieckiej i stamtąd na wschód do Nowego Miasta. Zrobimy więcej kilometrów, ale dzięki temu będziemy poruszać się po lepszych drogach. Niemka sprawdziła proponowaną przeze mnie trasę i aż podskoczyła z wrażenia. - To jest grubo ponad sto kilometrów! Odpada. - Radzę posłuchać mojej rady. - Chce pan być mądrzejszy od komputera? - żachnęła się. - Czy pan wie, ile on kosztował? - Komputer nie uwzględnia realiów - próbowałem wyperswadować jej jazdę po trzeciorzędnych drogach, ale przypominało to walenie głową w mur. I tak jak przewidywałem, po zjechaniu w Zawadach z szosy E-67 na Kowiesy, nagle zwolniliśmy. Droga zrobiła się wąska. Pokrywał ją ubity śnieg i panna Kruger nierzadko musiała wyhamowywać do czterdziestu kilometrów, aby zmieścić się na ostrych zakrętach. To była beznadziejnie długa i mecząca jazda poprzez uśpione grudniowym mrozem wioski, pola i martwe lasy. Z satysfakcją odnotowałem fakt, że kobieta nieustannie wzdychała i prychała, nie potrafiąc ukryć swojej frustracji. - Co za drogi! - jęczała. - Ale za to jakie wspaniałe, swojskie widoki za szybą - dogadywałem. Po dwóch godzinach dotarliśmy wreszcie do Nowego Miasta i zaparkowaliśmy za kasami dworca PKS.

25

Spokój bielutkiego od śniegu miasteczka nic udzielił się jednak pannie Kruger, która zaczęła okazywać spore zdenerwowanie. Nic dziwnego, za chwilę miała poznać człowieka, z którym spotkała się już kiedyś w niezbyt przyjemnych okolicznościach w Hamburgu Pan Tomasz stał pod zamkniętym kioskiem, częściowo zasłonięty przez dwie rozmawiające kobiety, i przestępował z nogi na nagi. Było chłodno i musiał już solidnie przemarznąć czekając na nas na dworcu. Współczułem mu ogromnie i z tym większą radością podbiegłem do niego. - Panie Tomaszu! Ucieszył się na mój widok i próbował zmusić zmarznięte mięśnie twarzy do uśmiechu. Podaliśmy sobie ręce. Szef wyglądał okropnie. Podkrążone oczy, kilkudniowy zarost przyprószony mrozem i skulona sylwetka upodabniały go do bezdomnego. Nade wszystko, z. rosnącym niepokojem wypatrywał za moimi plecami panny Kruger. Już chciałem zadać mu kilka pytań związanych z porwaniem, ale pojawiła się wreszcie Niemka. - My się już znamy - odezwała się z takim chłodem, że dopiero zrobiło mi się zimno. Jednocześnie gapiła się na szefa z nieukrywaną niechęcią, na jego pomięty strój, zarośniętą i wychudzoną twarz. - Nic panu nie jest? - Nie jest tak źle - bąknął speszony i wzdrygnął się z zimna. - Natychmiast idziemy na herbatę - zaproponowałem. Usiedliśmy w pobliskiej kawiarni. Marzący o zysku w nowych czasach właściciel wstawił w róg używany automat do gry, zainstalował liche głośniki, z których waliło disco polo, a nad barkiem obowiązkowo umieścił kłującą w oczy reklamę coca-coli. Ale dzisiaj nie zważaliśmy na takie detale. Zdrowie szefa było najważniejsze. Ten po kilku łykach gorącego napoju ożył i opowiedział, co mu się przytrafiło. - Czy podejrzewa pan, dlaczego ten Batura go porwał? - zapytała panna Kruger, gdy szef skończył mówić i zamówił na mój rachunek kieliszek koniaku. - Musiał mieć istotny powód porywając pana w Wigilię. W ten dzień nawet najgroźniejsi bandyci odpoczywają. - Moim zdaniem, Batura chce dorwać Arsena Lupina - rzekł szef. - Pragnie odzyskać biblię tłumaczoną przez Marcina Lutera i pozostałe starodruki. Dlatego nie pójdę z nim na żadne układy. W przeciwnym razie, to znaczy gdyby Jerzy zamierzał dorwać włamywacza z czystej zemsty, mógłbym nawet z nim się ułożyć, a właściwie wymienić informacje. Znam jednak tego łotra i wiem, że będzie mnie zwodził obietnicami współpracy, ale tak naprawdę, to jego myśli krążą wokół pozyskania inkunabułów będących teraz w posiadaniu Lupina. - Ten Batura może jednak się przydać - powiedziała Niemka. - To bandyta, jak pan sam powiedział. Obiecamy mu zatem współpracę, ale nie wywiążemy się z umowy. Po prostu zastosujemy jego metodę.

26

- Wykluczone - zaprotestował pan Tomasz. - Nigdy nie łamię raz danego słowa. Nawet, jeśli daje je łobuzowi. Już takie mam zasady, droga pani. Taki właśnie był szef! Honor i uczciwość cenił bardziej niż sukces. - Ech, ten polski romantyzm - skrzywiła się Niemka. - To nie kwestia romantyzmu, a przyzwoitości. - Niezbyt to nowoczesne. - To fakt. Niektórzy mówią, że jestem staroświecki. I niech tak pozostanie. Nie było czasu na dłuższe dysputy, więc szef szybko zaproponował, abyśmy udali się do Gniezna. - To pan z nami nie jedzie? - zdziwiła się Niemka. - Paweł pożyczy mi na bilet i w stolicy będę za półtorej godziny. Za kwadrans odjeżdża autobus. Po prostu, wy będziecie działać w Gnieźnie, a ja w Warszawie. Poza tym muszę się przebrać, ogolić i porządnie najeść. Pożegnaliśmy szefa przed dworcem (wcześniej dałem mu kluczyki do jeepa) i ruszyliśmy w drogę do pierwszej stolicy Polski. Pan Tomasz nie był podczas spotkania w kawiarni za bardzo rozmowny, ale wiedziałem, że wizyta w domu Batury w charakterze porywacza nie poszła na marne. Jednak z konkretami musiałem poczekać do spotkania w cztery oczy. - Jestem zmęczona - poinformowała mnie panna Kruger, gdy wyjechaliśmy z Nowego Miasta. - Może pan teraz trochę poprowadzi. - Z największą przyjemnością - uśmiechnąłem się. - Ale ostrzegam, jadę swoją trasą. Po dwóch i pół godziny skręciliśmy pod Wrześnią na północ, kierując się wąską, białą szosą na Gniezno. To szczególne miasto. Położone nad trzema jeziorami w województwie wielkopolskim liczy obecnie siedemdziesiąt tysięcy mieszkańców. Ale kiedyś owiane było wielką sławą. To tutaj w 966 roku, prawdopodobnie w Wielką Sobotę odbył się chrzest Polski, a w 1025 roku koronowano pierwszego króla Polski, Bolesława Chrobrego. Znane jest także ze Zjazdu Gnieźnieńskiego w 1000 roku, podczas którego uroczyście ogłoszono decyzję papieża Sylwestra II o utworzeniu w Gnieźnie metropolii kościelnej i to tutaj złożono ciało świętego Wojciecha w bazylice, podniesionej do rangi katedry. W jej murach odbyły się koronacje trzech innych polskich królów. Niestety, w 1038 roku w wyniku najazdu czeskiego, Gniezno zostało spalone i zniszczone przez Brzetysława, co zmusiło Kazimierza Odnowiciela do przeniesienia stolicy do Krakowa. Zniszczenia krzyżackie i pożary w XVI i XVII wieku, zaraza w 1608 roku i wyniszczające kraj wojny w dalszym ciągu niszczyły miasto. Pożar w 1819 roku zadecydował o nowym wizerunku Gniezna. Wytyczono rynek oraz kilka ulic wzdłuż dawnych miejskich obwarowań, na osi ulicy Chrobrego wyeksponowano katedrę. A dawny charakter miasta zmieniła ostatecznie budowa kolei żelaznej w 1872 roku.

27

Jak to dobrze, że zdobiąca Wzgórze Lecha katedra gnieźnieńska* [* Obecna gotycka budowla pochodzi z przełomu XIV i XV wieku i jest trzecim w kolejności kościołem wzniesionym na Wzgórzu Lecha. Pierwsza świątynia powstała w latach 970-977. Po zniszczeniach w XI w. odbudowano katedrę w stylu romańskim. Była ona świadkiem uroczystości związanych z odnalezieniem i umieszczeniem w katedrze relikwii św. Wojciecha. Ostatniej znaczącej przebudowy dokonano w XV-XVIII w. otaczając katedrę wieńcem kaplic; dobudowano też wieże południową i północną. Po pożarze w 1613 r. wnętrze przebudowano w stylu barokowym, a po drugiej wojnie światowej przywrócono bazylice wygląd nadany jej przez twórców średniowiecznych.], zachowane, choć często przebudowywane kościoły i klasztory* [M.in.: gotycki kościół i klasztor Franciszkanów (około 1270 r.); gotycki kościół i klasztor Bożogrobców pod wezwaniem Jana Chrzciciela (połowa XIV w.); kościół pod wezwaniem Św. Trójcy (druga połowa XII w.); kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała (początek XV w.); kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła (XIII w.), kościół Św. Krzyża (l 179 r.).], a także znajdujące się w dwóch muzeach bezcenne eksponaty tej ziemi* [Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej oraz Muzeum Początków Państwa Polskiego.] nie pozwalały zapomnieć o początkach państwowości polskiej, która tutaj ponad tysiąc lat temu zaczęła rozkwitać. Spróbujcie kiedyś zawitać do Gniezna, Torunia czy Krakowa i popatrzeć w spokoju na stare, piękne budowle, te pomniki działalności naszych przodków, z perspektywy człowieka ery komputerów. Czyż nie odczujecie radości z tej ekscytującej wycieczki w odległą przeszłość, która wzbogaca sens istnienia o świadomość przemijania? Wreszcie zajechaliśmy za katedrę nieopodal wyżej usytuowanego kościoła kolegiackiego. Archiwum Archidiecezjalne mieści się w obrębie zamykającej katedralny plac czworobocznych kolegiat odbudowanych na wzór i na miejscu budowli z lat trzydziestych XVIII wieku, teraz drzemiących pod przykrywających ich dachy śniegiem. W usytuowanym tu również Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej jest przechowywany złoty kielich świętego Wojciecha. Na parkingu zauważyłem policyjne renault, którym przyjechał komisarz Swada. Wysiedliśmy z samochodu i skierowaliśmy się odśnieżoną alejką w stronę kolegiat. Kątem oka zauważyłem samochód zajmujący miejsce na parkingu. Był to ciemnozielony fiat punto. Zdziwiło mnie to, że nie słyszałem pracy silnika, a pojazd się poruszał, zupełnie jakby kierowca wyłączył silnik celowo. Ale ta właśnie nienaturalność zwróciła moją uwagę. Niestety, nie miałem wtedy żadnych powodów doszukiwania się w tym nieważnym - jak się zdawało - zajściu niczego nadzwyczajnego. Poganiani przez mróz i sypiący śnieg weszliśmy otwartą bramą na teren pustego dziedzińca. W lewym rogu znajdowały się drzwi do biblioteki, ale nie tak łatwo było dostać się do środka. Możliwe to było dopiero po naciśnięciu specjalnego przycisku. Rozległ się wreszcie terkoczący dźwięk i weszliśmy. Biblioteka nie była duża. Niewielkich rozmiarów kamera umieszczona pod sufitem korytarza naprzeciw drzwi wejściowych obserwowała każdy nasz ruch. Po lewej stronie znajdowało się wejście do pomieszczenia dyżurnego bibliotekarza, skąd wchodziło się przez oszklone drzwi do czytelni z dziewięcioma stanowiskami. To tam w dyżurce znajdował się monitor, komputer i specjalny kontakt otwierający drzwi. Zauważyłem także za fotelem bibliotekarki elektroniczną centralkę alarmową nowej generacji, czujnik

28

podczerwieni pasywnej pod sufitem i nowoczesny, sterowany także elektronicznie dźwig do transportu starodruków. Dyżurna bibliotekarka przywitała nas uprzejmie i wskazała następny korytarz, w którym znajdował się gabinet dyrektora, Dział Zbiorów Specjalnych i Pracownia Konserwatorska. Posadzki byty marmurowe, a białe ściany tchnęły świeżością. - Niczego sobie - mruknąłem z podziwem, rozglądając się dookoła. Nie da się ukryć, że tutejsza biblioteka była doskonale zabezpieczona przed intruzami pokroju Arsena Lupina. Gromadziła przecież jeden z najstarszych i najzasobniejszych zbiorów kościelnych w Polsce. Wypada wymienić choćby bullę papieża Innocentego II zwaną “złotą bullą języka polskiego”* [“Ex commisso nobis” z 7 lipca 1136 r.], najstarszą książkę ziem polskich, to jest niewielki pergaminowy kodeks z początków IX wieku, a także grupę rękopisów stanowiącą siedemdziesiąt trzy iluminowane woluminy, między innymi Ewangeliarz Gnieźnieński z końca XI wieku oraz Biblię z 1414 roku. W gabinecie dyrektora zastaliśmy pochylonych nad stertą rewersów dyrektora archiwum i komisarza Swadę. Na nasz widok policjant odskoczył od drewnianego stołu i podszedł do nas. - Ani śladu Raczyńskiego! - poinformował nas smętnym głosem i zaraz jakby się rozpromienił na widok panny Kruger. - “Statutami synodalnymi biskupów wrocławskich” interesowały się w ostatnim okresie tylko dwie osoby - odezwał się szpakowaty dyrektor z koloratką pod szyją. Niejaki Andrzej S. oraz, pisarz. Witold Grabski. Wzięliśmy papierowe prostokąty i rzuciliśmy na nie okiem. Nie było wśród nich rewersu z zagiętym rogiem i żaden z nich nie został wypełniony “kulfonowatym”, niewprawnym pismem dziecka, takim jak na rewersach z Biblioteki Gdańskiej PAN i Biblioteki Głównej UMK w Toruniu. Andrzej S. - doktorant Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu - był tutaj dwudziestego listopada, zaś pisarz Grabski drugiego grudnia. - Sprawdziliśmy dane obu mężczyzn - rzekł komisarz, wręczając nam kartkę papieru i wiecie, co się okazało? Pisarz Grabski nie istnieje! Zeskanował pieczątkę i logo znanego wydawcy, którą później wydrukował na specjalnym piśmie uwierzytelniającym Faktycznie. Pismo, które trzymałem w ręku wyglądało na autentyczne. Doskonała robota fałszerza! Komu przyszłoby do głowy sprawdzać jego pochodzenie? Opadły mi ręce. Włamywacz nadal stosował metodę z fałszywym dowodem osobistym, pismem uwierzytelniającym i rewersem, tylko że tym razem charakter pisma zdradzał rękę dojrzałego człowieka. Najbardziej zdziwił mnie brak owego charakterystycznego zagięcia rogów. Co to mogło oznaczać? Istnienie kilku osób działających pod wspólnym pseudonimem? A może Lupin dowiedział się o tym, że wiemy o dysgrafii Raczyńskiego i manii zaginania rogów kartek? - Pan Tomasz wysłał do kilkunastu polskich bibliotek apel, w którym między innymi przestrzegał przed kradzieżą - wtrąciłem zły, że zignorowano ostrzeżenia naszego departamentu.

29

Dyrektor nieco się speszył. - Owszem - rzekł po chwili - ale wiedzą panowie, jak to jest. Mamy ciągle nawał rutynowej pracy i żeby sprawdzić wszystkie rewersy musielibyśmy zatrudnić nową osobę, a wiadomo, że z funduszami jest kiepsko. - Brak środków finansowych jest zazwyczaj doskonałą wymówką na wszelkiego rodzaju zaniedbania - odezwała się milcząca do tej pory panna Kruger i musiałem przyznać jej rację. - Ale ten Grabski był niezwykle przekonujący - bronił się dyrektor. - Dzwonił do mnie w tej sprawie i prosił o udostępnienie “Statutów”. Mówił, że zbiera materiały do książki przygodowo-historycznej o kradzieżach starodruków. Myślę, że bibliotekarz dyżurny, ksiądz Kisiel, najbardziej pomoże nam w tej sprawie, bo to on przyjmował pisarza. Poza tym ma pamięć do twarzy. Niestety, będzie w bibliotece dopiero za dwa dni. - Czy policja zbadała odciski palców na rewersach z bibliotek w Gdańsku i Toruniu? zapytała Niemka. - Tak, droga pani - odpowiedział komisarz Swada. - Niestety, odciski nie znajdują się w naszej bazie danych. I wtedy klepnąłem się mocno w czoło. Wszyscy obecni w gabinecie spojrzeli na mnie z wyrysowanym na twarzach zdziwieniem. - Dwieście złotych - wyszeptałem podniecony, bo przypomniałem sobie pewien epizod w moim mieszkaniu na Ursynowie. Dałem Zośce w zastaw dwustuzłotowy banknot za moje wstawiennictwo u szefa na zgodę na jej udział w poszukiwaniach Arsena Lupina. Później, w obliczu nowych wydarzeń, zapomnieliśmy o banknocie, ale przecież otrzymałem go od starszego pana w kasynie! Rozmieniłem wtedy dwieście złotych na cztery pięćdziesiątki. Jeśli staruszek z laską był fałszywym Raczyńskim, na co wskazywał zwyczaj zaginania rogów na banknotach i wszelkich kartkach, to te same odciski palców na rewersach powinny zostać znalezione również na dwustuzłotowym banknocie. Nie dość na tym! Gdyby te same odciski na banknocie i rewersach z Gdańska i Torunia zostały znalezione na rewersie z Gniezna, wiedzielibyśmy już, że musimy szukać staruszka-hazardzistę, naszego Arsena Lupina! - Przepraszam, ale muszę wykonać pewien ważny telefon. Ku zdziwieniu wszystkich wyszedłem na korytarz i zadzwoniłem do Zośki. Miałem szczęście, że była w domu. - Pamiętasz Zośka moje dwieście złotych, które ci dałem w zastaw w moim mieszkaniu? - spytałem. Po drugiej stronie zapanowała cisza. - No, co jest? - poczerwieniałem ze złości. - Masz je czy już wydałaś? - Jak wujek może? - oburzyła się. - Mam, ale jest mi głupio, że nie zwróciłam na czas. - To świetnie - odetchnąłem z ulgą. - Nie dotykaj tego banknotu palcami, a najlepiej włóż go za pomocą pęsety do plastykowej torebki. Są na niej odciski palców podejrzanego. - Arsena Lupina? - zapiała z zachwytu.

30

- Prawdopodobne tak. Dlatego jeszcze dzisiaj wpadnę do Łodzi po ten banknot. - To świetnie! Już się pakuję. - Że co? - niemal krzyknąłem, czym zwróciłem uwagę jakiegoś duchownego przeglądającego katalogi. - Co ty wygadujesz? - Mamy kilka dni wolnego od szkoły. Jak wujek odmówi, to owszem oddam mu banknot, ale inny. To jak? Rozłączyłem się zły na podlotka, ale w głębi duszy byłem zadowolony z dokonanego odkrycia. Banknot z odciskami palców podejrzanego był w naszym posiadaniu! Dlaczego wcześniej na to nie wpadłem?

31

ROZDZIAŁ TRZECI ROZMOWA Z JERZYM * JAKĄ METODĘ KRADZIEŻY MA ARSEN LUPIN? * TELEFONICZNA NARADA * POSZUKIWANIA DOMU BATURY * PUSZKA Z FARBĄ I “GARBY” * CMENTARZ * OBSERWUJĘ ULICĘ PLĄSY * POLONEZ * BATURA KŁAMCĄ * ZNAJDUJĘ NADAJNIK * E-MAIL DO ALDONY, CZYLI “KONIEC ŚWIATA” * WYZNANIA STANISŁAWA CIENIA * ŚLADEM PIERWSZYCH POLSKICH OFICYN * EPIZOD NA KLATCE SCHODOWEJ * HISTORIA KSIĄŻKI I BIBLIOTEK * KRADZIEŻ BANKNOTU

Wracając autobusem do Warszawy miałem czas przemyśleć to i owo, ale moje myśli krążyły głównie wokół rozmowy z Baturą. - Oglądałem w Wigilię pański wywiad w telewizji - zaczął Jerzy Baturą naszą rozmowę w salonie jego willi. - Twierdził pan, że sprawa Arsena Lupina dopiero się zaczęła. Jak mam to rozumieć? - To proste. Lupin ukradł kolejny starodruk. W Wigilię przysłał mi wiadomość. - A kim była Niemka, która przyjechała w listopadzie do waszego departamentu? Czy był to wysłannik jakiegoś niemieckiego antykwariusza? - To policjantka. Udawała agenta i wysłannika domu aukcyjnego Fritza. Chciała zwabić do Niemiec de Góreckiego z Mafiosem, aby złapać ich na gorącym uczynku. Jak pewnie pan wie, chcieli oni sprzedać w Niemczech biblię skradzioną przez studentów z Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego i dlatego policja niemiecka zainteresowała się nimi. Ale szczęśliwie wpadli w ręce naszych funkcjonariuszy. - Szczęśliwie dla kogo? Gdyby złapali ich Niemcy, nie wyszliby szybko z więzienia. U nas czeka ich proces, który będzie ciągnął się latami, a w odpowiednim momencie wyjdą za kaucją tak jak ja. - Niech pan pyta dalej. Obejdzie się bez komentarzy. - Kim jest prawdziwy agent hamburskiego departamentu? Chodzi o Gerdę Kruger? - Jak pan raczył zauważyć, jest agentem. - No tak, ale po co przyjeżdża do Polski? Czy ma jakąś koncepcję schwytania Lupina? - Nie rozmawiałem z nią na ten temat. Może i ma, ale nic mi o tym nie wiadomo. Myślę, że głównym celem jej przyjazdu jest zapoznanie naszego departamentu z nowymi metodami ochrony zbiorów bibliotecznych, tym bardziej że na wiosnę przyszłego roku odbędzie się w Warszawie wystawa polsko-niemiecka “Tysiąclecie książki”. I z tej oto okazji z ojczyzny Goethego przyjadą do nas bezcenne zbiory. W tym świetle Lupin jest poważnym zagrożeniem dla kultury niemieckiej. - A pan? Czy ma pan jakiś pomysł złapania go? - zadając to pytanie, Batura udawał obojętność, ale zżerała go ciekawość. - Ten włamywacz musi mieć jakąś metodę.

32

- Gdybym ją znał i tak bym panu nie powiedział. Ale po prostu nie wiem. I daję na to moje słowo. - Przecież ten Lupin to jakiś wariat! Ten człowiek mógłby z powodzeniem wynieść z bibliotek wszystkie najcenniejsze starodruki w tym kraju, a on bierze po jednym unikacie, niezbyt jednak cennym na czarnym rynku. Po co mu “Statuty synodalne”, jeśli mógł wynieść biblię z 1414 roku, za którą dostałby dziesięć razy więcej w Polsce, a dwadzieścia - w Niemczech? To idiota! - Ale w przeciwieństwie do pana nie został złapany. Teraz moja kolej. - Zamieniam się w słuch. - Interesuje mnie, w jaki sposób Lupin wie o wszystkim? - Mnie też. - Ale może coś wie pan od Vipera, który przecież rozmawiał ze studentami? Może Patryk Cień i Stefan K. mieli w tej kwestii jakieś domysły? - Nic a nic, panie Tomaszu. Słowo. - A może wie pan o planach Studentów? Chodzi mi o to, czy mieli jakąś metodę i plany kradzieży, które teraz wykorzystuje Lupin. - Nie wiem. Moim zdaniem, nie mieli jakiegoś misternie przygotowanego planu. Weźmy kradzież biblii z Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Mogli ukraść przecież coś innego, ale wybrali biblię, której egzemplarzy jest w Europie stosunkowo dużo. I łatwo można ją sprzedać. Tak przynajmniej uważali. Ale nie porywali się na unikaty. De Górecki i Mafioso byli jednak innego zdania i chcieli przy pomocy chłopaków wykraść najcenniejsze księgi. Ale nie wydaje mi się, żeby studenci mogli wykraść “Ars minor”. Raczej zwinęliby jakąś biblię. - Powróćmy do wydarzeń z lipca, do dnia, w którym miała odbyć się “transakcja” między Studentami a bandą de Góreckiego. Lupin wiedział nie tylko to, kiedy ma się odbyć, ale także to, że pan tam będzie. Jak wiem, próbował pan złapać Lupina wysyłając do gazet ogłoszenia o kupnie starodruków. Czy zatem otrzymał pan jakąś odpowiedź? - Tak. Dostałem list z propozycją spotkania się w kawiarni w centrum Warszawy. - Niech zgadnę! Lupin nie zjawił się na to spotkanie. - Zgadł pan. - A właściwie, to był tam i obserwował pana dyskretnie. Ujawnił się pan. Tak, tak, panie Jerzy: “Kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada”. Kiedy Lupin popatrzył na pana, od razu wiedział, że nie jest pan antykwariuszem i postanowił kontrolować jego kroki. - Na to wychodzi. A później skaperowałem Vipera i dzięki temu poznałem datę “transakcji”. Zjawiłem się tam, ale Lupin uśpił mnie jakimś gazem w samochodzie.

33

- Czy to pan zaatakował Pawła na parkingu pod Pałacem Kultury i Nauki? - Nie. - Nie łga pan przypadkiem? - Po co miałbym kłamać? Paweł nie raz oberwał ode mnie, więc jaki miałbym interes zapierać się w tym jednym przypadku? To nie ja. - To ciekawe. - Może to Lupin? Rozmowa z Batura pokazała, że za wszelką cenę pragnął on dostać w swoje ręce Lupina. Już nie tylko chodziło o sprzątnięcie Jerzemu sprzed nosa biblii, ale o cały warsztat, którym włamywacz dysponował. W domu wskoczyłem do wanny, zjadłem pierogi z sałatką przyniesioną przez Marczaka, a następnie rozłożyłem na stole mapę okolic Warszawy. Musiałem przecież jak najszybciej zlokalizować dom, w którym byłem przetrzymywany przez Baturę. Gdyby tylko udało się go znaleźć, zdobylibyśmy ogromny atut w tej rozgrywce, a mianowicie - moglibyśmy obserwować poczynania Jerzego. “Ale jak znaleźć ten dom?” - myślałem intensywnie wpatrzony w mapę. Nie ulegało wątpliwości, że dom znajdował się gdzieś w okolicach lotniska, na jego południowym obrzeżu, gdzieś, gdzie znajdowała się dodatkowo linia kolejowa, a to zawężało obszar poszukiwań. Mógł to być rejon ogródków działkowych na Paluchu sąsiadujący od zachodu z Terminalem Towarowym lotniska, a także okolice ulicy Wirażowej. Niewykluczone, że dom mógł znajdować się w Dawidach, Jeziorkach Polskich, Ludwinowie albo Krasnowoli. Postanowiłem sprawdzić moje przypuszczenia w terenie. Ubrałem się gotów do wyjścia, gdy zadzwonił telefon. - To ja, szefie - usłyszałem głos Pawła. - Ustaliliście coś w Gnieźnie? - natychmiast zapytałem. Paweł opowiedział o kolejnym fałszywym rewersie. - Zostańcie jeszcze jeden dzień i przeszukajcie każdy kąt - zaproponowałem. - To mówisz, że nie ma żadnych śladów? - Nic. Po prostu Lupin dostał się do środka i omijając system alarmowy oraz zabezpieczenia wszedł do magazynu. Tam jakimś sposobem otworzył drzwi i zabrał inkunabuł. Zupełnie jakby dysponował kluczami i znał kod dostępu do systemu alarmowego. - Nikt z personelu nie zgubił przypadkiem kluczy? Fałszywe alarmy? - Nic, szefie. Westchnąłem ciężko, bo tylko tyle mogłem zrobić.

34

- Jeszcze jedno - powiedział Paweł. - Zośka posiada dwustuzłotowy banknot, na którym mogą być odciski palców Raczyńskiego. I opowiedział mi dokładnie o tej sprawie. - Musimy natychmiast zdobyć ten banknot! - krzyknąłem podniecony do słuchawki. - Zośka zgodzi się go nam oddać pod warunkiem... - Czy ona zwariowała? - zdenerwowałem się, bo pojąłem, w czym rzecz. - Znowu nas szantażuje. Ale biorę to na siebie. Pojadę jutro do Łodzi i zabiorę ten banknot. - Uspokoił mnie pan, ale na deser jest jeszcze coś. Otóż, wydaje mi się, że śledził nas ciemnozielony fiat punto. Zauważyłem go, gdy szliśmy do biblioteki, a potem ruszył za nami po wyjeździe z parkingu Archiwum Archidiecezjalnego. Niebawem jednak znikł. - Może to przypadek, ale bądź czujny - rzekłem. - A jak tam nasza agentka znad Alsteru? - To zawodowiec, szefie, ale nie lubię z nią pracować. Za to wpadła chyba w oko naszemu komisarzowi. Aha, mieszkamy w hotelu “Mieszko”. Rozłączyliśmy się. Poszedłem spacerkiem do ministerstwa po jeepa. W niedługim czasie zbliżałem się już do Schroniska Dla Zwierząt na Paluchu. Poszukiwania domu Batury rozpocząłem od południowo-zachodnich okolic lotniska. Dojechałem do pętli autobusowej na Paluchu w sąsiedztwie głównego wejścia na teren ogródków działkowych i zawróciłem z powrotem. “To nie tutaj znajduje się dom, w którym spędziłem święta” - pomyślałem. Po pierwsze, nie słychać było w tym rejonie przejeżdżających pociągów, a przecież siedząc w piwnicy wyraźnie słyszałem stukot kół na torach. Po drugie, stukot ów dochodził od strony lotniska, a więc dom musiał znajdować się po drugiej, wschodniej stronie torów biegnących z południa na północ. Paluch znajdował się po ich zachodniej stronie i gdyby tam mnie przetrzymywano, to wycie lądujących samolotów słyszałbym z innej strony niż odgłosy jadących pociągów. Po trzecie, gdzieś niedaleko domu Batury znajdowała się uliczka z tak zwanymi “garbami”. Pamiętam, że po przejechaniu ostatniego “garba” samochód wiozący mnie włączył się do ulicznego ruchu. Musiała to być duża ulica. Może nawet Puławska albo Aleja Krakowska? Skoro jednak dom znajdował się po wschodniej stronie torów kolejowych, co przed chwilą udowodniłem, to Aleja Krakowska nie wchodziła w rachubę. Tym bardziej, że Puławska leży zdecydowanie bliżej wspomnianej linii kolejowej. Na Paluchu nigdzie nie zauważyłem “garbów”, a i obecność ogródków działkowych wykluczała możliwość, że tutaj byłem przetrzymywany. Zatrzymałem się w Dawidach za torami kolejowymi, gdzieś na granicy z Jeziorkami Polskimi. Wyjąłem mapę i zacząłem ją studiować. Teren nadawał się do poszukiwań. W bliskim sąsiedztwie przebiegały tory kolejowe, zaś budynki lotniska i radary były

35

widoczne z samochodu. Cóż z tego, skoro nigdzie nie znalazłem “garbów”, a jedynie ubite polne drogi ginące gdzieś na przykrytych białą płachtą śniegu polach uprawnych. Na pierwsze “garby” natrafiłem, kiedy skręciłem z ulicy Baletowej w Farbiarską. Zbliżając się do Ludwinowa naliczyłem ich dziesięć. Mijałem zatem bogate wille, nowe osiedla domków jednorodzinnych, siedziby zagranicznych i krajowych firm oraz hurtownie. To mogło być gdzieś tutaj, ale nie mogłem zapominać, że w piwnicy słyszałem pianie koguta i jadący traktor. Ten dom musiał być położony bliżej jakiegoś pola albo gospodarstwa. Wreszcie skończył się asfalt, a wraz z nim odcinek bogatych osiedli. Zrobiło się bardziej swojsko i ciasno. Kluczyłem teraz ośnieżonymi i wąziutkimi drogami, mijając po obu stronach zaniedbane domy, pozostałości po inwentarskich budynkach, ale też co pewien czas wyłaniała się niespodziewanie zza zakrętów okazała willa. W każdej z nich mógł mieszkać Batura, gdyż bogate domy sąsiadowały tutaj z zagrodami i polami. I w tym miejscu powinienem coś wyjaśnić. Pamiętacie puszkę po czerwonej farbie, którą zabrałem z piwnicy domu Batury, a którą później podłożyłem pod koła samochodu? Otóż chciałem za pomocą farby “zaznaczyć” teren. Liczyłem na to, że samochód ruszy i zmiażdży puszkę, a na ośnieżonej nawierzchni drogi zostanie czerwony ślad. Cofnijmy się jeszcze pamięcią do owego dnia, w którym opuściłem niewolę. Samochód wyjechał z garażu i ruszył nierówną drogą. Jechał wolno, gdyż droga była doprawdy paskudna. Jeśli mój plan “zaznaczenia” farbą terenu w pobliżu domu Jerzego miał się powieść - musiałem to zrobić jak najszybciej. Jednak Viper nie zatrzymał się, a zawrócił. Jak wyjaśnić jego zachowanie? Czemu to zrobił? Wytłumaczenie było oczywiste: znajdowaliśmy się na terenie zabudowanym, w sąsiedztwie innych domów i ludzi. Dziwnie wyglądałoby, gdyby osiłek pomógł wysiąść z samochodu człowiekowi z opaską przewiązaną na oczy. W tej sytuacji Viper zawrócił, minął dom Batury i poszukał bardziej bezpiecznego miejsca. Gdzież w pobliżu, ale z dala od przypadkowych gapiów i sąsiadów. Mógł to być lasek, krzaki, zarośla. Jak widzicie, szukałem na którejś z tutejszych uliczek czerwonej plamy po farbie, ale zadanie to wcale nie było łatwe. Kręciłem się w kółko na terenie Krasnowoli, przemierzając lepsze lub gorsze uliczki, najczęściej wąskie i opustoszałe, ale na ślad czerwonej plamy na białym śniegu trafić nie mogłem. W pewnym momencie, po dwóch godzinach bezskutecznych poszukiwań, zacząłem się rozglądać za dogodnym miejscem dla załatwienia potrzeby. To było gdzieś na skrzyżowaniu ulic Krasnowolskiej i Poloneza, obok drewnianego krzyża. Miejsce raczej ruchliwe, bo blisko znajdowała się Puławska, a i wiele było tutaj domów. Mój wzrok natrafił na płaski teren, a w zasadzie płaskowyż ciągnący się na północ z biegiem ulicy Poloneza, na którym wzbijały w górę wysokie maszty antenowe. Cały teren, aż po Jeziorko Grabowskie znajdujące się obok cmentarza, był nimi usiany i zrozumiałem, że jest to jakieś rządowe pole nasłuchowe. Pojechałem w kierunku cmentarza, gdzie zauważyłem nieopodal rząd jesionów i grabów, ale na szczęście ani jednego człowieka. I kiedy wychodziłem z jeepa

36

zaparkowanego pod wysokim murem z drutem kolczastym odgradzającym teren po przeciwległej stronie cmentarza, mój wzrok natrafił na czerwoną, nieregularną plamę w kolorze czerwonym na tle biało-żółtego śniegu. Owa plama do złudzenia imitowała kałużę krwi i znajdowała się na wysokości rzędu drzew! Obok leżała zgnieciona przez opony samochodu puszka. “To tutaj!” - pomyślałem z entuzjazmem i rosnącym podnieceniem. “Znalazłem to miejsce!” Ale do pełni szczęścia brakowało mi jeszcze tylko odnalezienia domu Batury. Wszystko wskazywało, że musiał być blisko. Bardzo blisko. Były tutaj i zaniedbane zagrody, w których trzymano drób i krowy, była i hałasująca betoniarka na terenie nowo powstającej posiadłości, i była wreszcie tak bardzo nierówna droga (ulica Pląsy), że nawet śnieg nie zdołał zatkać głębokich dziur, a w zasadzie wyrw, którymi była usłana. Z tego powodu zawęziłem teren moich poszukiwań do trójkąta, którego boki stanowiły ulice Krasnowolska, Poloneza i właśnie Pląsy. Zmieniłem kolor nadwozia Rosynanta na biały i zacząłem krążyć po wspomnianych uliczkach. Byłem przekonany, że poszukiwana posiadłość znajduje się na ulicy Pląsy, a to z uwagi na fatalną nawierzchnię drogi. Nie mogłem zapomnieć, że rankiem Viper prowadził samochód niezwykle wolno, a i tak trzęsło mną potwornie. Ostatecznie, zdecydowałem się na obserwację tej właśnie ulicy. Zaparkowałem jeepa za mostkiem na małej rzeczce spływającej z Jeziorka Grabowskiego, jakieś pięćdziesiąt metrów przed cmentarzem i przez lornetkę obserwowałem wszystkie domy. W ogrodzie jednej willi zauważyłem starszą panią karmiącą psa. Ten dom wyeliminowałem bez namysłu, wszak trudno sobie wyobrazić obecność staruszki w domu Batury, ale willa Batury mogła znajdować się w pobliżu, bo pewnie tego psa wtedy słyszałem. Następny dom był szczelnie zasłonięty przez rząd gęsto posadzonych modrzewiów, nad których szczytami sterczał czterospadowy dach z brązową dachówką. Kolejny, jak wynikało z tabliczki zamocowanej na bramie, był na sprzedaż, a jeszcze inny dopiero w budowie. Zauważyłem tam kręcących się robotników i betoniarkę. Ponad godzinę przyszło mi siedzieć wewnątrz samochodu i obserwować poszczególne domy. Nudne to było zajęcie, ale moja cierpliwość została w końcu nagrodzona. Kiedy zaczęły wyć silniki schodzącego do lądowania samolotu, ujrzałem wyłaniającego się od strony osiedla przy ulicy Puławskiej granatowego poloneza. Jechał po nierównej drodze i zbliżał się do jednego z domów, które obserwowałem. Ustawiłem ostrość lornetki i ujrzałem dwóch młodych osobników. Po chwili samochód zatrzymał się przed bramą domu zasłoniętego przez szpaler modrzewi, a kierowca samochodu zatrąbił dwa razy. Ktoś nadszedł od strony domu i szybko otworzył bramę. Nie widziałem dokładnie twarzy osobnika, ale sylwetka zdradzała, że był to Viper! Zapaliłem silnik i ruszyłem ostro w tamtym kierunku, aby ustalić tożsamość kierowcy i pasażera poloneza. Jechałem szybko, nie zważając na zdradliwe dziury, ale od tego w końcu był samochód terenowy! Zbliżywszy się do bramy owego domu nieco zwolniłem, aby cokolwiek zauważyć, ale specjalna konstrukcja bramy, z ustawionymi pod pewnym kątem metalowymi sztachetami, nie pozwalała niczego dostrzec.

37

Odjechałem czym prędzej, aby nie kusić losu. Mogłem przecież zostać zauważony przez ludzi Jerzego! “Batura nie był ze mną do końca szczery podczas naszej porannej rozmowy” pomyślałem. “Znowu łgał. Drań współpracuje ze Studentami, bo to chyba oni przyjechali tym granatowym polonezem!” Jeśli Studenci mieli jakieś specjalne plany, to Batura mi ich nie wyjawił. Szykują coś i potrzebowali ode mnie dodatkowych informacji. Z drugiej strony, Jerzy sprawiał wrażenie, że Lupin spędza mu sen z powiek, że irytuje go ten tajemniczy włamywacz. Lupin musiał mieć swoją własną metodę, a Batura i jego ludzie chcieli za wszelką cenę przejąć jego interes. Jeszcze jedno! Z rozmowy wynikało, że to nie on zaatakował Pawła na parkingu pod Pałacem Kultury i Nauki. Jeśli nie byli to złodzieje samochodów, to kto? Czyżby Batura miał rację stawiając na Lupina? Czego zatem szukał Lupin w Rosynancie? Zatrzymałem się na chodniku przed wyjazdem na ulicę Puławską i wyszedłem z samochodu. Wyjąłem z bagażnika fartuch i latarkę, a potem sprawdziłem dokładnie podwozie jeepa. Nadajnik znalazłem w niespełna trzydzieści sekund. Był przymocowany na silny magnes, a migająca na czerwono dioda powiedziała mi, że urządzenie działało. A zatem ktoś kontrolował i znał nasze ruchy! Czy tym kimś był Lupin, a może jednak Batura? Musiałem to jak najszybciej sprawdzić. Zamocowałem nadajnik z powrotem do podwozia i odjechałem. W biurze poprosiłem Monikę o telefon do Aldony, bo miałem do niej pewien interes. Nasz Dziewuch odpoczywała teraz do drugiego stycznia, ale podobno miała “obsługiwać” po Nowym Roku Departament Kultury Mniejszości Narodowych. Dzwoniłem uparcie przez kwadrans, ale telefon Dziewucha był ciągle zajęty. “Pewnie siedzi w Internecie” - pomyślałem. Spróbowałem jeszcze kilka razy, ale bez rezultatu. - Lepiej wysłać e-mail, szefie - zaproponowała Monika. - Młodzież potrafi “surfować” pół dnia, a słyszałam o takich, którym dwadzieścia cztery godziny na dobę nie wystarczają. Zredagowałem szybko wiadomość następującej treści: Proszę o pilny kontakt. Sprawa dotyczy Twoich zdolności artystycznych, a konkretnie portretowania. Pamiętam jeden z portretów z moją podobizną. Ale tym razem chodzi o portret kogoś wyjątkowego. Być może samego Arsena Lupina. Pozdrawiam. Pan Tomasz - Wpadliście na trop Lupina? - zdziwiła się Monika. Opowiedziałem jej o telefonie Pawła z Gniezna.

38

- Za dwa dni wraca do pracy ksiądz Kisiel z biblioteki katedralnej, który ponoć ma pamięć do twarzy. Być może uda nam się naszkicować portret fałszywego Grabskiego. Aldona ma talent. Widziałem swoją podobiznę w jej zeszycie. Nie uwierzysz. To byłem wykapany ja: chuda, umęczona twarz i sępi wzrok. Jeśli także w Gdańsku rozpoznają Raczyńskiego na portrecie pamięciowym, a potem jeszcze potwierdzi to człowiek w liberii z kasyna, to namierzymy ptaszka. Aha, daj mi adres Stanisława Cienia. Muszę go odwiedzić. A potem wysłałem wiadomość na adres Dziewucha. “Kliknąłem” i było po sprawie. Ale twarz Moniki wyrażała najgłębsze zdziwienie. - Pan... pan potrafi e-mailować? - jąkała się i patrzyła na mnie, jakbym zrobił coś złego. - Uważam, że nawet złapany w afrykańskiej dżungli szympans potrafiłby w godzinę opanować tę sztuczkę - odpowiedziałem z lekką ironią. - Koniec świata - kiwnęła głową i oddalając się w stronę swojego biurka wciąż powtarzała: - Koniec świata. Szybko odnalazłem Osiedle Wilga i ulicę Trzech Diamentów, na której mieszkał były konserwator zbiorów bibliotecznych i kuzyn jednego ze studentów-włamywaczy, Stanisław Cień. Nie zastałem go w domu. Otworzyła żona. - Nie ma go - oświadczyła nieuprzejmie, a nawet opryskliwie. - Nie wiem, gdzie jest! I dajcie mu już spokój. To ciężko chory człowiek. - To znaczy, że ktoś go odwiedzał niedawno? - próbowałem podtrzymać rozmowę. - I co z tego? A pan kim jesteś w ogóle? - Tomasz N.N. z Departamentu Ochrony Zabytków. Chciałem pomóc. Założę się, że pani męża odwiedzał wysoki blondyn o niebieskich, zimnych oczach... - Skąd pan wie? - nie kryła zdziwienia. - To jeden z największych łobuzów znanych mi - uśmiechnąłem się blado. - Naciągacz. Zwiastun kłopotów dla tych, którym cokolwiek obiecuje. Pan Stanisław nie będzie wyjątkiem. Jerzy Batura, bo tak nazywa się ów dżentelmen, wykorzysta pani męża w sposób bezwzględny. Wyciągnąłem zdjęcie zrobione przez Wieśka, przedstawiające Baturę w towarzystwie Vipera. - Proszę zobaczyć, z jakimi typami zadaje się ten wspaniałomyślny dobroczyńca. Kobieta wpatrywała się na zdjęcie dłuższą chwilę i widziałem jak nerwowo zaciska szczęki. - Tak, to on. Poznaję go.

39

- Czy pan Stanisław jest bardzo chory? - zmieniłem temat. - Ma coś z płucami - odpowiedziała smutno. - Trzeba będzie wyciąć jeden płat. - Batura nie przywróci mu zdrowia, ale pani może mężowi pomóc... Zrozumiała, co chciałem przez to powiedzieć, więc szybko rzuciła w moją stronę: - Chodzi do baru ,Agata” za ogródkami działkowi na Ostrobramskiej. I zamknęła drzwi. W zadymionym barze cuchnącym smażonymi nieustannie na tym samym oleju frytkami było gwarno, ale niezbyt tłoczno. Stanisława Cienia poznałem od razu, a raczej usłyszałem suchy kaszel w rogu sali. Konserwator siedział sam i kiedy szedłem w jego stronę przypalał papierosa. Na stoliku zobaczyłem popielniczkę z niedopałkami, butelkę mineralnej i dwa puste kieliszki. Przysiadłem się bez słowa. Patrzył na mnie zamglonym nieco wzrokiem, jakby zgadywał, kim mogę być i czego od niego chcę. - Pańska żona powiedziała mi, gdzie pana zastanę - wyjaśniłem. - Nie jestem z policji, ale pracuję w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Wiem, że Jerzy Batura był u pana po kontakt z Patrykiem. Przekonał pana, bo wiem, że razem działają. - Czego chcesz? - groźnie na mnie popatrzył, ale zaraz dał spokój. Zakaszlał. Był umęczony chorobą i odgrywanie twardziela leżało poza jego możliwościami. - Nie wiem, o czym pan mówi. - Pomógł pan Studentom w kradzieży biblii - mówiłem nie zrażony jego uporem. - Ale nie udało się jej sprzedać. Z fortuny pozostało marzenie. Mało tego, ktoś wam zwinął biblię i teraz Batura chce go dorwać. Jednak proszę się nie łudzić, że Batura odpali panu działkę. Nie odpali nikomu. Taki już jest. Wykiwa was wszystkich. - Dał mi zaliczkę - rzekł bez namysłu. - No i proszę, przyznał się pan, że go zna. Proszę mi wierzyć, Batura nie ma żadnych szans w tej grze. Przede wszystkim jednak to notoryczny łgarz. Jest mu nawet na rękę, że się pan wykańcza, bo nawet gdyby wszedł w posiadanie biblii i pozostałych starodruków, zawsze będzie miał mniej ludzi do podziału. Ile panu dał? - Dwieście złotych. - Wiedząc, że pójdzie pan do baru, prawda? - zadrwiłem. Za wszelką cenę chciałem podejść Stanisława Cienia, ale w zasadzie, to co mówiłem było prawdą. - Powiem krótko, cały plan przygotowany przez Studentów wziął w łeb. Liczy się tylko Arsen Lupin. Stanisław Cień zakasłał i popatrzył nieobecnym wzrokiem przed siebie.

40

- Jestem wrakiem - mówił jakby do siebie. - Pieniądze były mi potrzebne na operację. Ale nic z tego nie wyszło. Może i ma pan rację. Zostałem na lodzie i wykańczam się. Nic nie ma już sensu. Postawisz pan dwie setki, to wszystko powiem. Zmierzyłem go surowym wzrokiem. - Przykro mi - rzekłem stanowczo i wstałem. - Nie wbijam gwoździ do cudzych trumien, panie Cień. Chcesz się pan szybko wykończyć, rób to na własny rachunek. Ja w tym panu nie pomogę. Powinien pan pójść do szpitala, a nie karmić się tchórzliwym mniemaniem, że nic się nie da zrobić. Wziął kolejnego papierosa, ale długo go nie przypalał. Rozważał w duchu moje słowa. Patrzył spode łba, aż wreszcie ciężko westchnął: - Co chcesz pan wiedzieć? - Czy Patryk miał jakiekolwiek domysły na temat sposobu, w jaki nowy Lupin kontrolował ich? Wszak znał ich plany. Wiedział wszystko, jakby czytał w ich myślach. - Nie znam się na komputerach, ale coś tam mówił o jakiejś poczcie. - Poczta elektroniczna? - ze zdziwienia uniosłem się z krzesła. - Może? Jak nadmieniłem, nie znam się na tym. - A w jaki sposób w ogóle Studenci wpadli na pomysł z tym Arsenem Lupinem? Może już u początku tej historii, w fazie kiełkowania pomysłu natrafili na obecnego Lupina? - Nic na ten temat nie wiem. To był pomysł Patryka. W zeszłe wakacje przebywał w Gdańsku i tam uradzili ze Stefanem, że okradną Bibliotekę Uniwersytetu Warszawskiego. Pracowałem tam i wiem, że przy odrobinie pomyślunku, nie potrzeba Lupina, aby wynieść cokolwiek. Nieskomplikowany system alarmowy, łatwy dostęp do centralki i tak dalej. W zasadzie zamierzali ukraść tylko tę biblię, ale po pierwszej nieudanej sprzedaży w Sopocie postanowili przygotować włamanie do Biblioteki Gdańskiej PAN. Stefan znał ją jak własną kieszeń. Tam przecież przebywał prawie codziennie. - A Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu? - zapytałem. - Czy tę także znali jak własną kieszeń? - Podobno Stefan odnalazł w bibliotece wydziałowej bibliotekarstwa jakąś zapomnianą, ale ciekawą pracę o zabezpieczeniach zbiorów w niektórych polskich bibliotekach. Przykro mi, ale nie pamiętam tytułu ani autora. Praca nie była kompletna. Takie wprowadzenie. Zdaje się, że włamali się nawet do domu tego autora po brakujące informacje. - I znaleźli? - zapytałem podniecony. - Coś znaleźli, skoro tak dużo wiedzieli o kilku innych bibliotekach. - Jaka miała być następna w kolejności? Gniezno? - A tego to nie wiem, proszę pana.

41

Rozmowa ze Stanisławem Cieniem potwierdziła, że Batura współpracował ze Studentami. Pod nieobecność przebywających w areszcie Mafiosa i de Góreckiego mógł śmiało ułożyć się z Patrykiem Cieniem i Stefanem K.. Co planowali, nie wiedziałem, ale na szczęście odnalazłem dom Jerzego i mogłem dyskretnie go obserwować. Było późne popołudnie, gdy znalazłem się w ciepłym wnętrzu czytelni Zbiorów Specjalnych Biblioteki Narodowej. Poprosiłem o Centralny Katalog Inkunabułów Polskich i obiecałem, że dzisiaj niczego nie wyniosę. Odnalazłem spis wydrukowanych w polskich oficynach inkunabułów. Jeśli Lupin kradł druki według klucza ich pochodzenia, to zaczął od najmłodszej oficyny Baumgarta w Gdańsku. Zdecydował się na unikatowy “Ars minor” z 1498 roku przechowywany w Bibliotece Gdańskiej. Z tego warsztatu znajdują się jeszcze dwa egzemplarze “Agenda sive exsequiale sacramentorum” z 1499 roku. Jeden z egzemplarzy jest przechowywany w Bibliotece Narodowej, drugi we wrocławskim Ossolineum. Kolejna, starsza oficyna Jakuba Karweysego działała w Malborku i po dziś dzień zachowały się tylko dwa unikatowe egzemplarze z 1492 roku: “Passien-Buchlein” w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu oraz “Das Leben der seligen frawen Dorothee” Jana z Kwidzyna, będący własnością Biblioteki Seminarium Duchownego w Pelplinie. Jak wiemy, wybór Lupina padł na pierwszą pozycję (świadczył o tym wypełniony przez fałszywego Raczyńskiego rewers), ale włamywacz ostatecznie się wycofał. Zorientował się bowiem, że de Górecki z pomocą Studentów również planuje kradzież. Nie chciał się narażać. Wolał wykraść inkunabuł konkurentom, tak jak to zrobił z biblią w lipcu. Trzecią polską oficyną był wrocławski warsztat Kaspara Elyana działający w latach 1474-1483. Aż osiem inkunabułów przetrwało do naszych czasów. Najstarszym były ukradzione z Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej “Statuty synodalne biskupów wrocławskich”, ale także “Confessionale”, “Defecerunt”, “Donatus moralisatus”, “De sacramentis”, “De modo vivendi”, “De articulis fidei” Tomasza z Akwinu i “Facetiae”. Przyjrzyjmy się kolejnej oficynie polskiej działającej tym razem w Chełmnie. Mamy z niej siedem inkunabułów zachowanych do naszych czasów. Są to: “De duobus amantibus, sive De amore Guiscardi et Sigismundae” (tłumaczenie “Decamerona” IV Boccaccia) we wrocławskim Ossolineum, “De custodia linguae et corde bene ruminanda” Damianiego w Bibliotece Jagiellońskiej, oba z lat 1473-1474, oraz “Facetiae” z lat 1476-1477 przechowywane w Bibliotece Gdańskiej PAN. Pozostałe druki, jak: “Epistola ad Turcarum imperatorem Mahometum II” z 1476 roku, “De pollutione nocturna”, “De cognitione castitatis”, “De pollutionibus diurnis” z lat 14741475 i “Sermones” z lat 1477-1478 były reprezentowane przez trzy, a nawet więcej egzemplarzy w różnych bibliotekach* [M.in. w bibliotekach: Seminarium w Nysie, Archiwum Archidiecezji Poznańskiej i Raczyńskich w Poznaniu, Seminarium w Tarnowie, wrocławskim Ossolineum, Uniwersytetu i klasztoru Kapucynów we Wrocławiu, PAN w Gdańsku, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Seminarium Duchownego w Pelplinie.]

42

Czy Lupin zdecyduje się po raz drugi włamać się do Biblioteki Gdańskiej PAN w Gdańsku, tym razem po “Facecje”? Nonsens! Po co miałby to robić, skoro mógł ukraść ten inkunabuł w dniu, w którym wyniósł “Ars minor”? Tak więc, pozostawały biblioteki Ossolineum i Jagiellonka. O ile, rzecz jasna, włamywacza interesowały unikaty reprezentujące chełmińską oficynę. I wreszcie na końcu została najstarsza polska oficyna Kaspra Straubego, działająca na początku lat siedemdziesiątych XV wieku w Krakowie. Tylko cztery dzieła zachowały się po dziś dzień i jedynie słynny “Almanach ad A. 1474”, czyli “Kalendarz astronomiczny” z 1474 roku, jest unikatem przechowywanym w Bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pozostałe trzy inkunabuły, to jest “Expositio super toto Psalterio”* [“Wykład Psałterza” hiszpańskiego teologa Jana z Torquemady, tzw. Joannesa de Turecrematy.] i “Opus restitutionum et excommunicationum* [Dzieło prawnicze autorstwa Franciscusa de Platea’a.], oba z 1475 roku, oraz “Opuscula” św. Augustyna z 1476 roku - występowały w kilkunastu egzemplarzach w wielu polskich bibliotekach* [M.in. w bibliotekach: PAN w Kórniku, krakowskich klasztorów Bernardynów, Kapucynów, Paulinów, Czartoryskich, PAN i Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, KUL w Lublinie, Raczyńskich w Poznaniu, Narodowej i Uniwersyteckiej w Warszawie, klasztorów Kapucynów, Ossolineum i Uniwersytetu Wrocławskiego, Kurii Biskupiej w Częstochowie, Archiwum Archidiecezji w Gnieźnie i Poznaniu, Seminarium w Sandomierzu i Tarnowie, Śląskiej w Katowicach i Seminarium Duchownego we Włocławku.]. Które z tych dzieł padną łupem Lupina? Jeśli miałby to być znowu unikat - to tylko “Kalendarz astronomiczny” przechowywany w Jagiellonce. Lupin dbał o pewną elegancję kradzieży polegającą na włamaniach zawsze do innej biblioteki. I zawsze wynosił po jednym unikatowym dziele! Wyznam szczerze, że było to trochę dziwne, niepraktyczne i zupełnie nie wiedziałem, czym to tłumaczyć. Oryginalności czy perfidią? Zamknijmy na razie sprawę moich dociekań, a i domyślam się, że zarzuciłem was gradem łacińskich tytułów i dat. Ale, uwierzcie mi, tak właśnie wyglądała na co dzień praca detektywa w naszym departamencie. Owszem, zdarzały się czasem pościgi, włamania i inne ekscytujące młodego człowieka epizody, ale tak naprawdę wiele zagadek rozwiązywało się w bibliotekach i w domu przed otwartymi książkami i stertą czasopism historycznych. Musiałem jednak opuścić czytelnię. Dochodziła godzina zamknięcia, więc udałem się prosto do domu. Po wejściu do kamienicy z poirytowaniem przyjąłem fakt, że przepaliła się żarówka na klatce. Stawiając ociężale stopy na schodach wytężałem wzrok, aby nie upaść, ale w pewnym momencie mój wzrok wyłowił jakiś szmer dochodzący z wyższej kondygnacji kamienicy. Usłyszałem szepty, krótkie zamieszanie i oddalające się szybko kroki na wyższe piętro. Z wrażenia przystanąłem - mając w pamięci ostatnie porwanie - i nasłuchiwałem. Cisza. Bardzo wolno i cicho dostałem się pod moje drzwi, a następnie drżącymi ze zdenerwowania rękami sprawnie je otworzyłem. Wpadłem do środka i natychmiast zamknąłem drzwi od wewnątrz. Ale zaraz przyssałem się do nich i przez wziernik obserwowałem ciemny jak noc korytarz. Po minucie dało się słyszeć leciutkie

43

kroki. Nie namyślając się długo otworzyłem drzwi i wyrzuciłem przed siebie uzbrojoną w “biopsika” rękę, gotowy do natychmiastowego obezwładnienia napastnika ultradźwiękami. Żółte światło wydostało się z mieszkania na korytarz i wyłowiło z ciemności znajome, młodociane sylwetki. To byli Marcin i Wiesiek. - Na Boga! - wrzasnąłem na nich. - Co za żarty się was imają? Myślałem, że to Batura chce mnie znowu porwać! - Przepraszamy pana, ale tak cicho się pan skradał po schodach, że sami byliśmy w strachu - wyjaśnili, a ja wpuściłem ich do środka. - Żarówka się przepaliła, stąd to całe zamieszanie. My tylko chcieliśmy pana odwiedzić i oddać książkę, którą nam pan pożyczył na jesieni. - Nie pogardzicie herbatą? - rozchmurzyłem się nieco. Kiedy w kuchni zajmowałem się przygotowywaniem herbaty, oni nadawali jak najęci. - Jakoś nudno nam - żalił się Wiesiek, kładąc na stole książkę. - Mamy kilka dni wolnego i nie wiemy, co ze sobą zrobić. Książkę przeczytaliśmy, ale to nie to samo, co śledzenie bandy de Góreckiego. - Dzwoniliśmy do pana wielokrotnie - dodał Marcin - ale nie ma pana ciągle w domu. Nawet nie złożyliśmy panu życzeń świątecznych. Opowiedziałem im o mojej przygodzie świątecznej, ale ani słowem nie wspomniałem, że znam lokalizację domu Batury. Przecież ci chłopcy pobiegliby tam z nastaniem świtu, gdybym tylko zdradził im ten adres. To było niebezpieczne zadanie i nie chciałem mieć ich na sumieniu. - A jaką to książkę wam pożyczyłem? - specjalnie zmieniłem temat. - Katalog eksponatów w warszawskich muzeach - rzekł rozczarowany Marcin. - Hm... no cóż, właściwie to niezbyt zajmujące dla nastolatków, ale uwierzcie mi, że w pracy detektywa wszystko się przydaje. Kiwali głowami, że rozumieją, ale z wyrazu ich twarzy odczytałem, że są zawiedzeni. - Musicie zrozumieć, że warsztatem pracy dobrego detektywa jest gromadzenie właściwych danych i ich analiza. To szalenie czasochłonne i nudne zajęcie jak dla nowicjuszy. Jeśli czytaliście przygody Sherlocka Holmesa, to wiecie, że ten ekscentryczny detektyw posiadał rozległą wiedzę. Czytał, czytał i jeszcze raz czytał. Bez tego nie byłby w stanie wydedukować najprostszego faktu. Znał się nie tylko na kryminologii, chemii, fizyce, geografii czy psychologii, ale przeglądał rutynowo gazety, periodyki i pisma fachowe z różnych, czasami odległych dziedzin. Praca w terenie była już tylko ukoronowaniem intelektualnego wysiłku. Ja mówiłem, a oni uważnie słuchali, licząc pewnie w duchu, że przydzielę im w końcu jakieś zadanie. Ale, gdy w grę wchodziło życie ludzkie, byłem nieustępliwy.

44

- Powiadacie, że za wszelką cenę chcielibyście pomóc w ujęciu Arsena Lupina mówiłem dalej. - Ale czy zadaliście sobie nieco trudu, aby w ogóle zgłębić przedmiot stanowiący obiekt zainteresowania Lupina? Biblioteki! Księgozbiory! Włamywacz posiada dużą wiedzę bibliotekarską, dlatego jest taki dobry. Wy nie możecie być gorsi. I zacząłem mówić o historii książki i bibliotekarstwa. - Najstarsze zabytki piśmiennictwa, hieroglify, pochodzą z trzeciego tysiąclecia przed Chrystusem, co nie wyklucza prawdopodobieństwa, że Egipcjanie znali pismo wcześniej* [Pismo egipskie należą do najstarszych na świecie i pozostawało tajemnicą aż do 1822 r., kiedy to odczytał je Jean Francois Champollion (1790-1832).]. Prawdopodobnie już za panowania Cheopsa istniało coś na podobieństwo dzisiejszego archiwum i biblioteki. Ślady takich zbiorów zachowały się również z okresu panowania króla Amenhotepa III* [W ruinach królewskiej rezydencji odnaleziono 358 cegiełek glinianych zapisanych pismem babilońsko-asyryjskim, zawierających m.in. listy do obu królów oraz przekłady z mitologii babilońskiej.] w drugim tysiącleciu przed naszą erą. Książka egipska posiadała wówczas formę zwoju, zaś najpopularniejszym rodzajem książki była tak zwana “Księga umarłych”. - Dlaczego tak się nazywała? - Bo wkładano ją do grobu jako pomoc w wędrówce do królestwa cieni. A tak w ogóle słowo “biblioteka” pochodzi z języka greckiego i oznacza składnicę (theke) książek (biblion). W kulturze starożytnej Grecji powstawały już niewielkie księgozbiory, z których korzystali nauczyciele i uczniowie. Ciekawostką jest, że Arystotelesa uważano za pierwszego zbieracza książek. Ale dopiero rozwój dramatu, filozofii i prozy historycznej w V i VI wieku przed naszą erą wpłynął na rozwój tej dziedziny. Najbogatszą i najsławniejszą w starożytności była Biblioteka Aleksandryjska utworzona za Ptolemeusza I Sotera* [Powstała w III w. p.n.e. jako rodzaj instytutu naukowobadawczego, tzw. MUSEION, w którym uczeni mogli bez przeszkód oddawać się studiom. Dla przeprowadzenia swych badań uczeni mieli otrzymać bogaty księgozbiór na 200 tys. ksiąg. Myśl założyciela została urzeczywistniona dopiero przez Ptolemeusza II Filadelfosa i doprowadziła do zbudowania znacznie większego warsztatu naukowego. Za panowania Juliusza Cezara (I wiek przed naszą erą) zgromadzono w niej 700 tys. zwojów.]. W okresie panowania Ptolemeusza II Filadelfosa gromadziła całe piśmiennictwo greckie dostępne za jego czasów. To w jej murach poeta Kallimach uporządkował zwoje według działów głównych, co można uważać za powstanie katalogów rzeczowych. Niestety, w latach 49-45 przed naszą erą toczyła się w Rzymie wojna domowa, która przeniosła się na tereny Egiptu. Doszło wtedy do wielkiego pożaru Biblioteki Aleksandryjskiej około 48-47 przed naszą erą. W III wieku przed naszą erą istniało w północno-zachodniej części Azji Mniejszej królestwo Pergamonu. Jego stolica była wówczas drugim po Aleksandrii ośrodkiem nauki oraz kultury i sztuki hellenistycznej. Jego symbolem stała się biblioteka w Pergamonie* [Najprawdopodobniej zapoczątkował już w drugiej połowie III w. p.n.e. Attalos I (241-197 p.n.e.), który gromadził na swym dworze uczonych i artystów]. Jednak wraz z upływem czasu księgozbiory starożytne ulegały rozproszeniu i niszczeniu.

45

W średniowieczu pierwsze biblioteki powstawały w V i VI wieku* [Główny impuls dla gromadzenia ksiąg w wiekach średnich dał król Ostrogotów Teodoryk Wielki, który skupił się na literaturze antycznej jednocześnie wspierając pisarzy oraz wydawców.], chociaż w IV wieku w Rzymie istniało archiwum i biblioteka papieża Damazego. W roku 540 Kasjodor* [Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus (ok. 490 - ok. 583); uczony rzymski; służył na dworze króla Ostrogotów Teodoryka; autor “Institutiones” - dzieła encyklopedycznego z zakresu teologii i siedmiu sztuk wyzwolonych.] założył klasztor Vivarium w południowych Włoszech (Kalambria), który był bodaj pierwszą instytucją wydawniczą średniowiecza. Przy opracowywaniu rękopisów brali udział wykształceni mnisi, którzy wybierali egzemplarz do przepisywania i poprawiali błędy w tekście przepisanym* [Ciekawostką jest, że mnich Othloh z klasztoru Św. Emmerama przepisał ponoć 23 mszały, l psałterz, 3 ewangelie, 2 lekcjonarze, 2 dzieła św. Augustyna.]. Należy zaznaczyć, że w średniowieczu nastąpił gwałtowny przełom w rozwoju książki, co wiązało się z wykorzystaniem papieru. Najstarsze dzieła pisane zostały wykonane na kamieniach i papirusie w Egipcie. Potem przez długi okres pisano na pergaminie produkowanym z cielęcej lub owczej skóry. Pisano na nim już w II tysiącleciu, ale na dobre rozpowszechnił się na kilka wieków przed naszą erą w Grecji. Kancelarie papieskie zaczęły używać pergaminu dopiero w VII wieku, a kuria papieska w X wieku. Ale w średniowieczu, gdy pisano jeszcze na pergaminie, papier był już znany! Wynalazł go bowiem Tsai Lun około 107 roku, ale tajemnica jego produkcji była strzeżona przez prawie 700 lat! Do Polski trafił dopiero w XV wieku, co ściśle wiązało się z początkami sztuki drukarskiej w naszym kraju. Ale powróćmy do średniowiecznych bibliotek zaopatrzonych w rzeźbione pulpity na księgi. Znajdowały się one zazwyczaj w zakrystii kościelnej, w klasztorze lub w specjalnej przybudówce przy kościele. Biblioteka była jednocześnie czytelnią oraz miejscem przechowywania książek. Większe dzieła przymocowywano do pulpitów za pomocą łańcuchów, a mniejsze umieszczano w szafach. Nie chroniło ich to jednak przed kradzieżami lub wandalizmem czytelników. Łupem padały często pozłacane ilustracje bądź bogate oprawy. Wszystkie biblioteki średniowieczne miały charakter prywatny bądź posiadały ściśle określony krąg użytkowników. Dopiero renesans wprowadził powszechną dostępność do zbiorów. Praca w bibliotekach klasztornych w tamtych czasach była doprawdy godna podziwu. W skryptoriach wytrwale pracowali mnisi nad powielaniem dzieł. Książki trzymano w szafach, które w późnym średniowieczu zastąpiono częściowo skośnymi pulpitami. Każda książka była zaopatrzona w znak własnościowy, do czego często dodawano przekleństwo pod adresem ewentualnego jej złodzieja. - I to skutkowało? - Nie zawsze, ale już wtedy istnieli bibliotekarze, którzy czuwali nad wypożyczaniem ksiąg. Warto nadmienić, że reguła św. Benedykta określała ściśle ich obowiązki. W wyznaczonych terminach bracia gromadzili się, oddawali wypożyczone książki i otrzymywali nowe. Książki pożyczano również poza klasztory, ale także osobom

46

świeckim. Za każdą wypożyczoną książkę należało złożyć zastaw (memoriale), który zazwyczaj miał postać innego dzieła. W klasztorze Weisenburg w Alzacji zachowały się spisy wypożyczonych książek, które sięgają wstecz aż do IX stulecia. Do XIII wieku księgi w bibliotekach układano na półkach w zamykanych szafach, tak zwanych armariach. W wieku XIV pojawił się pulpit z pochyłą przykrywą, na której kładziono książki. Najbogatsze biblioteki posiadały osobne sale przeznaczone do ich przechowywania, w których znajdowały się pulpity. Nierzadko księgi były przymocowywane łańcuchami do pulpitów. Tak zabezpieczone księgi mogły być odpinane za pomocą klucza. Zwyczaj ten przechował się w bibliotekach do XVI wieku. - Szkoda, że nie ma do dziś... - wtrącił Wiesiek, ale Marcin spojrzeniem nakazał mu milczenie. - Jak widzicie - kontynuowałem - klasztory, zakony, kościoły, królewskie i książęce dwory wiodły prym w tej materii. Dopiero w XIII wieku zaczęły powstawać biblioteki uniwersyteckie, jak chociażby pierwsze założone w Paryżu kolegium w 1257 roku przez Roberta Sorbona. Wreszcie powstały pierwsze biblioteki przy uniwersytetach na ziemiach słowiańskich: najpierw w Pradze (1348), a potem w Krakowie (1364). W 1500 roku w krakowskim Collegium Maius ilość rękopisów była większa od ilości posiadanych druków, zaś cały księgozbiór liczył wówczas co najmniej dwa i pół tysiąca tomów. Ale w Polsce istniały już na przełomie XI-XII biblioteki, głównie klasztorne, katedralne, szkolne, dworskie i prywatne. Przykładem mogą tu być biblioteki klasztorów benedyktynów i cystersów (w Tyńcu, Św. Krzyżu, Trzemesznie, Mogile czy Lubiążu). Były też biblioteki kolegiat w Kaliszu, Łęczycy, Sandomierzu oraz księgozbiory katedr biskupich w Poznaniu, Płocku, Gnieźnie. Do dziś zachowały się księgozbiory klasztorów, takich jak Mogiła, Św. Krzyż na Łysej Górze, Koprzywnica koło Sandomierza. Inne biblioteki na skutek wojen, klęsk żywiołowych i sekularyzacji klasztorów włączano najczęściej do bibliotek świeckich. - I chce nam pan powiedzieć, że te wszystkie wiadomości mogą pomóc w ujęciu Arsena Lupina? - zapytali z powątpiewaniem chłopcy, zmęczeni już moim przydługim wykładem. - Jak dotąd rozwiązałem wiele zagadek nie dzięki sprawności fizycznej, a wiedzy i rozumowi. Byłem już solidnie zmęczony, a chciałem przecież wstać wczesnym rankiem, aby pojechać do Łodzi po dwustuzłotowy banknot, który miała Zośka. - Wybierzcie sobie, moi drodzy, jakąś książkę z mojej półki - zaproponowałem im - a ja w tym czasie wykonam ważny telefon. Zadzwoniłem do Zośki i zapowiedziałem się na jutro rano. Chciała coś powiedzieć, ale odłożyłem słuchawkę pomny, że siostrzenica z pewnością zapyta o możliwość przyjazdu do stolicy. - No dobra - pogoniłem ich. - Upatrzyliście sobie jakąś książkę, więc nie zatrzymuję was. Przyjemnej lektury.

47

- Nam pan każe czytać, a sam wyjeżdża w teren? - próbowali protestować. - Ja już się naczytałem w życiu. - Czy Zosia przyjedzie z panem? - Jadę tylko po banknot, na którym znajdują się prawdopodobnie odciski palców włamywacza. Chłopców zatkała moja wypowiedź. - I Zośka go ma? Jakim cudem? Opowiedziałem im w największym skrócie, w jaki sposób weszliśmy w posiadanie tego banknotu. - A to ładne rzeczy, panie Tomaszu! Za naszymi plecami rozgrywa się prawdziwa przygoda, a pan daje nam lekturę. Przyłożyłem palec do ust, nakazując milczenie i puściłem do nich oko. Pożegnałem chłopców i następnie położyłem się spać. Wstałem o siódmej i już po pół godzinie byłem na dole. Szedłem ośnieżonym chodnikiem w kierunku jeepa zaparkowanego na pobliskim parkingu i coś mi się nie podobało w jego wyglądzie. Podszedłem bliżej i stwierdziłem, że wszystkie koła były poprzebijane, aż samochód osiadł na felgach. - Kto to zrobił?! - krzyknąłem ku niebiosom i zacisnąłem pięści ze zdenerwowania. Akurat dzisiaj, kiedy muszę jechać do Łodzi. Co za pech! Rad nierad, zawróciłem do kawalerki i wezwałem pomoc drogową. Zabrali Rosynanta i obiecali naprawić koła przed dziesiątą. Ruszyłem zatem spacerkiem do biura, zastanawiając się, czy opony jeepa poprzebijał dla hecy jakiś młokos, czy może zrobił to ktoś umyślnie? Ale jaki miałby w tym cel? Opóźnienie mojego wyjazdu do Łodzi? W biurze znalazłem faks z Gdańska od jednego z pracowników biblioteki. Pan Juliusz Włodarski pragnął się ze mną spotkać dzisiaj w bardzo delikatnej - jak to określił sprawie związanej z kradzieżą “Ars minor”. Miał przybyć dzisiaj rano służbowo do Warszawy i proponował spotkanie o dziewiątej w kawiarni EMPiK w centrum stolicy. Prosił o dyskrecję. Przed wyjściem wysłałem jeszcze kilka ostrzegawczych faksów do bibliotek, w których mógł pojawić się Arsen Lupin w roli pisarza bądź naukowca interesującego się inkunabułami. Spojrzałem na zegarek. Minęła ósma. Mogłem spokojnie spotkać się z panem Włodarskim, a potem odebrać z warsztatu samochód. Przed dziewiątą znalazłem się na deptaku za “ścianą wschodnią”. Z automatu zadzwoniłem do Zośki, aby poinformować ją o moim spóźnieniu. I wtedy dowiedziałem się o tym.

48

- Wujku, wydzwaniam do ciebie od godziny! Banknot znikł z mojej szuflady. Ktoś go ukradł!

49

ROZDZIAŁ CZWARTY ROZMAWIAMY O LUPINIE * CENY STARODRUKÓW * NIEMCY TEŻ LUDZIE * ODKRYCIE PANNY KRUGER * BADAMY MAGAZYNY * LUKARNA * W JAKI SPOSÓB LUPIN OMINĄŁ CZUJNIK? * SPACER PO GNIEŹNIE * SMUTNA WIADOMOŚĆ OD SZEFA * W KATEDRZE * HISTORIA BIBLIOTEKI KATEDRALNEJ * KRADZIEŻ NA OCZACH POLICJI * INTRUZ, CZYLI SPADAM Z BALKONU * FORTEL WŁAMYWACZA * JESTEŚMY ZMĘCZENI * GOŚCIE

Późnym popołudniem zasiedliśmy z Niemką i komisarzem Swadą w hotelowej restauracji z widokiem na rynek z jego dziewiętnastowieczną zabudową pierzei i sąsiednich ulic. Było już szaro i na zewnątrz zerwał się wiatr zwiastując zmianę pogody ocieplenie. Podobno dzisiejszy śnieg miał zamienić się jutro w chlupiącą i brudną breję. A tymczasem w ciepłej i przytulnej restauracji zastanawialiśmy się, w jaki sposób Lupin dostał się do magazynów ze starodrukami na piętrze Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej. - Kiedy my jeździliśmy po innych miastach - żaliłem się - włamywacz przygotowywał już następną kradzież w Gnieźnie. Widać najpierw ogląda przed kradzieżą upatrzony inkunabuł, a potem w nie znany nam sposób wynosi go z biblioteki. - Musimy sprawdzić w innych bibliotekach fałszywe rewersy - zaproponowała panna Kruger. - Może ten Grabski wypożyczył już następny starodruk. - To robota dla całej ekipy na tydzień - skrzywił się komisarz Swada. - Najpierw zróbmy w Gnieźnie to, co do nas należy. Lupin nie kradnie z dnia na dzień. Zawsze są ponad miesięczne przerwy. Jutro w świetle dnia powinniśmy dokładnie obejrzeć budynek. Przesłuchałem wszystkich pracowników, mających dostęp do magazynów z cennymi zbiorami i tych, którzy mają klucze do ważniejszych pomieszczeń. Żadnych śladów włamania. Ale przecież Lupin musiał tam jakoś wejść. - Może dysponuje kluczami? - myślała głośno panna Kruger. - Może zna kogoś z personelu? - Wykluczone, aby w każdej bibliotece miał znajomego. - Z tego co wiem, to Lupin za każdym razem stosuje inną metodę - broniła swojego zdania kobieta. - I co on zamierza zrobić z tymi inkunabułami? - zastanawiała się Niemka. - Gdyby tylko chciał je sprzedać. - Moi informatorzy mają uszy i oczy otwarte - oświadczył policjant. - Jeśli tylko pojawi się w jakimś antykwariacie skradziony inkunabuł, mamy ptaszka. - Powinien pan dodać, komisarzu, w uczciwym antykwariacie - wyraziłem swój pogląd. - Moim zdaniem Lupin nie zrobi tego błędu, co studenci i nie będzie sprzedawał starodruków na chybił trafił. - Ile mogą być warte skradzione księgi? - zapytała Niemka.

50

- Cóż - cmoknął komisarz - na przykład skradziony z Biblioteki PAN w Krakowie egzemplarz dzieła Kopernika “De revolutionibus” pochodzący z pierwszego wydania z 1543 roku w Norymberdze londyńskie domy aukcyjne wyceniły na dwieście tysięcy funtów. Ale Kopernik to Kopernik! Chociaż wydrukowano aż 260 egzemplarzy, a 12 z nich znajdowało się w Polsce, dzieło Kopernika zawsze jest w cenie. Dla porównania, skradzione w Polsce pierwsze wydanie pracy Galileusza “Sidereus nuncius” z 1610 roku (Wenecja) zostało wycenione na 120-160 tysięcy funtów. W tym roku Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego zakupiła za 26 tysięcy złotych inkunabuły z 1485 roku, a mianowicie “Historia scholastica” Petera Comestora i “Expositio super toto Psalterio” Ioannesa de Turrecrematy, zaś Biblioteka Narodowa dała 12 tysięcy złotych za pracę Albertusa Magnusa “Sermones de tempore et de sanctis” z 1478 roku. Ale lepsze ceny uzyskuje się w Niemczech. Za okładkę z rzadkiego wydania dzieła Ptolemeusza ukradzionego w Krakowie - firma Reiss und Sohn z Konigsteinu dała cenę wywoławczą 1,2 miliona marek! Niewykluczone, że Lupin będzie chciał sprzedać inkunabuły w Niemczech. - Z całym szacunkiem - wtrąciłem - ale to mało prawdopodobne. Kogo w Niemczech interesują “Statuty synodalne” albo niekompletny “Ars minor”? Gdyby Lupin działał dla zysku, wyniósłby stare biblie albo dzieła i rękopisy znanych ludzi. Uważamy z panem Tomaszem, że Lupin jest raczej włamywaczem-kolekcjonerem, a więc jeśli nie złapiemy go na gorącym uczynku, nigdy do niego nie dotrzemy. Tym pesymistycznym akcentem pożegnaliśmy się i udaliśmy do swoich pokojów. Zgodnie z zapowiedziami meteorologów rano znikł śnieg i z dachów poczęły leniwie ściekać na gnieźnieńskie chodniki krople wody. Zrobiło się szaro i ponuro. Jak na złość zaczął siąpić drobny deszcz, przywołując w pamięci paskudną, deszczową jesień tego roku. Prysznic dodał mi sił i zbiegłem chyżo na śniadanie. Przy stoliku zastałem tylko Swadę. - A gdzie to nasza punktualna Niemka? - zagaiłem żartobliwie, zerkając na zegarek. - Niemcy też ludzie - rzekł poważnym tonem. - Mają prawo się spóźnić. Nie komentując tego, zacząłem pałaszować jajecznicę. Panna Kruger nie zjawiała się jednak dłuższy czas. Piliśmy już kawę, a ona wciąż nie schodziła. -Może zadzwonić po nią? - zaproponował nieśmiało komisarz. - Dobra myśl - rzuciłem z uśmiechem. Policjant poszedł do recepcji zadzwonić, ale zaraz wrócił z zafrasowaną miną. - Nie ma jej w pokoju, panie Pawle. - Albo nie odbiera. A może już wyszła? - Niestety nie, gdyż w recepcji nie ma kluczy do jej pokoju. Ale to dziwne, bo i nie ma jej samochodu.

51

- Trudno - wytarłem usta serwetką i wstałem. - Idę do biblioteki. O pannę Kruger nie mam zamiaru się martwić. Sprawia wrażenie osoby, która jest nad wyraz samodzielna i nic lubi, gdy mężczyźni zanadto się nią opiekują. - Może udaje? - z nadzieją zapytał Swada. Wzruszyłem ramionami i wyszedłem z restauracji. Na placu za katedrą, tuż przed dzwonnicą, ujrzeliśmy zaparkowanego opla z niemieckimi numerami. - Ot i znalazła się zguba - zażartowałem i kątem oka zauważyłem, że komisarz nieco się rozchmurzył. Ale nigdzie nie mogliśmy dostrzec Niemki. Dopiero gdy zbliżyliśmy się do szerokiej fasady czworobocznych kolegiat, panna Kruger wyszła zza południowo-zachodniego rogu budynku. Miała na sobie żółtą podgumowaną ortalionową kurtkę z kapturem, teraz naciągniętym na głowę. W ręku trzymała notatnik i ołówek, zaś z szyi zwisała mała lornetka. - Dzień dobry, panno Kruger - przywitał ją komisarz. - Martwiliśmy się o panią. - Nie ma obawy - uśmiechnęła się lekko pod nosem. - Działam według swojego planu. Poza tym, wstaję bardzo wcześnie, więc od razu przybiegłam tutaj, aby zbadać teren. - Bez śniadania? - zdziwiłem się i popatrzyłem w stronę parkującego opla. - Och, przejęzyczyłam się - uśmiechnęła się blado. - Chciałam powiedzieć: przyjechałam samochodem. A śniadanie jadam dopiero w południe. Ale, co tam! Znalazłam coś! I zaprowadziła nas zdumionych za południowo-zachodnie mury kolegiaty. Po lewej stronie, kilka metrów za alejką, znajdował się betonowy murek okalający plac na wzgórzu, na którym się właśnie znajdowaliśmy. Panna Kruger zeszła z betonowej alejki i stanęła na rozmiękłym trawniku. Wszędzie widziałem mnóstwo śladów jej butów, co wskazywało, że przebywała tutaj dłuższy czas. - Proszę spojrzeć do góry - rzekła unosząc palec ponad zakratowane okna na parterze. Śnieg znikł już ze stromego, ciemnozielonego dachu odsłaniając półokrągłe lukarny, których wczoraj nie sposób było zauważyć. Znajdowały się tam również dwa kominy i niewielki, zakryty właz obok jednego z nich. - Widzicie tę pierwszą lukarnę od rogu budynku? - zapytała i wręczyła nam lornetkę. Pierwszy popatrzył komisarz. Potem przyszła kolei na mnie. Ustawiłem ostrość i ujrzałem poluzowane okratowanie lukarny. Wyglądało to tak, jakby ktoś przepiłował metalowe pręty, a następnie prowizorycznie założył kratkę. Oprócz tego, ciemnozielona blacha dachu była solidnie porysowana wokół lukarny, zaś ze szczytowej partii komina odpadły dwa kawałki tynku, przez które prześwitywała cegła.

52

- I co panowie o tym sądzą? - Włamanie przez dach? - odpowiedział pytaniem komisarz. Podnieceni poszliśmy do biblioteki. Odkrycie panny Kruger wywołało spore poruszenie wśród personelu. Dzięki obecności komisarza mogliśmy wreszcie zobaczyć na własne oczy magazyn ze starymi księgami. - Niesłychane - biadolił dyrektor biblioteki. - Jakim cudem przez dach? Lukarną? Ale jak wdrapał się na tak stromy dach? Mamy najnowocześniejszy system elektroniczny. Na piętrze znajdował się długi korytarz i kilkoro drzwi. Jedne z nich, te na południowo-zachodniej stronie, prowadziły do magazynu. Dyrektor odblokował alarm wystukując na elektronicznej tablicy specjalny kod i otworzył trzy zamki nowoczesnej generacji. - Na drzwiach zainstalowano dodatkowo wyłączniki kontaktronowe reagujące na zmianę pola magnetycznego - dodał. - Już uchylenie drzwi do kilku milimetrów uruchamia alarm. Ale skoro wszedł przez okno... Weszliśmy do wnętrza magazynu. - Tu przetrzymujemy księgozbiór kapitulny i liturgiczny - wyjaśnił dyrektor i na chwilę jego oczy zabłysły. - Tam dalej są rękopisy. A w ostatnim pomieszczeniu inkunabuły. Widok był niezwykły. Na nowoczesnych półkach w klimatyzowanym i zaciemnionym pomieszczeniu, a właściwie dużej, niewysokiej sali, stały rzędy starych ksiąg. Roztaczała się tu woń starego druku i papieru. Pomyślałem, że tak właśnie pachnie historia. I w ten sposób składa nam tajemy pocałunek. Dyrektor zapalił światło. Po raz. pierwszy w życiu zobaczyłem tyle starych książek. Niektóre z nich miały brązowe, czarne albo czerwone skórzane oprawy, inne, te bez okładek, znalazły schronienie w specjalnych teczkach bądź kopertach. Zainstalowany pod sufitem na prawej ścianie czujnik, teraz wyłączony, strzegł w dzień i w nocy tych wszystkich zbiorów. Ale zdawało się, że dla Arsena Lupina nie istnieje żaden system alarmowy. Podeszliśmy do lukarny. Ale to nie przez. nią dostał się włamywacz do środka. To było w innej sali, do której prowadziły drzwi po lewej stronie. Przeszliśmy do drugiej, identycznej sali, a z. niej jeszcze do trzeciej, znajdującej się najbliżej rogu budynku. - To tutaj przechowywaliśmy “Statuty synodalne” - rzekł z goryczą dyrektor i poprowadził nas do jednego z regałów biegnących równolegle do długiego boku budynku. Specjalna, plastykowa kieszonka z odpowiednią nalepką była pusta. - Osobie z zewnątrz znalezienie odpowiedniej kieszonki musiałoby zabrać bardzo dużo czasu. Nawet gdyby włamywacz znał salę, w której znajduje się inkunabuł, musiałby jeszcze odnaleźć właściwy zbiór wśród setek innych. Niesłychane! Od razu rzuciła nam się w oczy przeźroczysta taśma naklejona na ledwo widocznym śladzie powstałym po wycięciu szkła dookoła drewnianej ramy. Po prostu, ktoś wyciął

53

szkło, a potem wstawił szybkę za pomocą taśmy. Oczywiście przedtem musiał przeciąć kilka prętów metalowej kratki zabezpieczającej otwór lukarny od zewnątrz i po wyjściu założył ją na wcisk. To wszystko było zrozumiałe, ale w żaden sposób nie mogliśmy wyjaśnić obecności małej, okrągłej dziurki o średnicy siedmiu centymetrów w samym środku szybki. Ta również była zaklejona przeźroczystą taśmą. Stało się jasne, że włamywacz przez lukarnę wszedł do wnętrza biblioteki, a padający przez całe święta Bożego Narodzenia śnieg przykrył dach swoją białą pierzyną, zacierając wszelkie ślady włamania. Wraz z dzisiejszą odwilżą śnieg znikł i odsłonił ślady włamania. Wcześniej nikomu nie przyszło do głowy sprawdzić dokładnie lukarny, skoro kraty były na swoim miejscu, a czujniki ciepła nie rejestrowały żadnych zmian temperatury. - Specjalną taśmą skleił szybę, aby zimno z zewnątrz nie dostało się do wnętrza sali odezwała się Niemka. - Inaczej czujniki ciepła zareagowałyby na spadek temperatury w pomieszczeniu. Po wycięciu w szybie otworu musiał szybko wejść do środka i równie szybko wyjść. - Czujniki cieplne nie reagują od razu - wyjaśnił dyrektor. - Wysyłają sygnał do centralki, gdy szybkość narastania temperatury przekroczy odpowiednią wartość. - Czyli, gdy przyrosty są małe, czujniki mogą wcale nie zadziałać* [Są to tzw. czujniki cieplne różnicowe. Wyróżniamy też czujniki nadmiarowe, reagujące, gdy temperatura przekroczy określoną wartość progową (dobre w pomieszczeniach, w których nie występuje niska temperatura), a także czujniki różnicowo-nadmiarowe. W jeszcze innych wykorzystuje się zjawisko zmiany objętości powietrza pod wpływem temperatury.]? zapytałem. - Właśnie! Przy nagłym wzroście lub spadku temperatury włącza się urządzenie klimatyzacyjne, a to mogłoby zwrócić uwagę dyżurującego bibliotekarza. Włamywacz musiał o tym wiedzieć. Tak samo jak to, że nie zainstalowano innego rodzaju czujników reagujących na drgania* [Np. czujników stłuczeniowych szkła (mikrofonowych, czułych na brzęk tłuczonego szkła), wibracyjnych (piezoceramicznych, reagujących na drgania mechaniczne podłoża) czy inercyjnych (rejestrujących drgania o wysokiej częstotliwości powstałe przy próbie otwierania drzwi, okna czy kraty wiertarką, piłą bądź łomem).]. Włamywacz wiedział, że nie ma tutaj czujników “wczesnego ostrzegania” i ma dosłownie kilka minut na wykonanie całej operacji, zanim spadek temperatury w sali zostanie zarejestrowany przez centralkę. Nie rozumiem tylko, czemu wyciął dodatkowo w szybie mały, okrągły otwór? Wygląda, jakby coś przez niego chciał włożyć? Warto w tym miejscu podkreślić, że nie wszystkie biblioteki w kraju posiadają w magazynach z cennymi księgozbiorami czujniki cieplne kontrolujące temperaturę, ale ta w Gnieźnie była pod tym względem wzorcową. Temperatura w magazynach powinna wynosić około piętnastu stopni ciepła przy wilgotności czterdziestu pięciu procent. Te dwa parametry były ze sobą ściśle związane, a to dlatego, że papier ma właściwości higroskopijne - mokry oddaje wilgoć do suchego otoczenia i odwrotnie* [Przy wilgotności względnej powietrza 50% jeden metr sześcienny papieru waży 52 kg, zaś

54

przy wilgotności względnej 90% - aż 96 kg!]. Wilgotność powyżej sześćdziesięciu procent stanowi dla zbiorów zagrożenie ze względu na ryzyko zapleśnienia. Posiadał zatem Lupin spora wiedzę bibliotekarską i zdawał się działać w sposób “elegancki”, jakby sam akt kradzieży stanowił dla niego misterium. - Ale jak zablokował czujniki podczerwieni? - kłopotał się dyrektor. - I skąd wiedział, do diabła (o przepraszam!), że w tym pomieszczeniu znajdują się “Statuty”. Bo zakładam, że właśnie po nie tutaj przyszedł, skoro wcześniej interesował się nimi w czytelni. - Nie wiem - odpowiedziała Niemka. - To zawodowiec. Dysponuje znakomitym sprzętem i rozeznaniem w terenie. Nie działa po omacku i nie liczy na łut szczęścia. Dokładnie wie, co gdzie jest i co ma zrobić. Stuprocentowa precyzja. No i musi być wysportowany! Całą operację musiał wykonać w niewygodnej pozycji zwisając na linie. - Te odwiedziny w czytelni - odezwałem się. - Muszą odgrywać jakąś istotną rolę w jego planie. To zawsze się powtarza. Najpierw czytelnia, a w miesiąc albo dwa włamanie. Po co łazi do czytelni? Ale nikt mnie nie słuchał. Policjant popatrzył bowiem w stronę czujników podczerwieni, a potem przeniósł spojrzenie na dyrektora. - Czy aby te czujniki działają? - powątpiewał. - Może są uszkodzone? - Wykluczone. Ale możemy to sprawdzić w prosty sposób. Proszę się nie ruszać. Dyrektor podszedł do drzwi, otworzył tablicę znajdującą się obok nich i wcisnął jakiś guzik. - Proszę spojrzeć na czujnik - powiedział. - Czy pali się tam czerwone światełko? - Pali się - potwierdziliśmy, stojąc bez ruchu. - To proszę teraz się przejść. Zrobiliśmy, jak sobie życzył i nagle rozległo się potworne wycie popularnego “koguta”. Dyrektor natychmiast wyłączył alarm i spojrzał na nas wzrokiem bezradnego dziecka. - System działa - westchnął i spuścił głowę. - Ten Lupin jest gorszy od samego diabła. Deszcz przestał padać, więc udaliśmy się w trójkę na spacer po Gnieźnie. Szliśmy deptakiem w kierunku rynku, mając za plecami katedrę. Nietrudno zgadnąć, że tematem przewodnim naszej rozmowy był sposób włamania Lupina do Archiwum Archidiecezjalnego. Komisarz zadzwonił po ekipę techniczną, która miała zjawić się za kilka godzin i dokładnie zbadać każdy zakamarek budynku. Wiedzieliśmy już, w jaki sposób włamywacz dostał się do środka. Lupin rzucił zapewne kotwicę, która zaczepiła o komin. Wspiął się na dach po linie przyczepionej do kotwicy i tam przepiłował okratowanie lukarny, prawdopodobnie jakąś automatyczną, zasilaną baterią piłką metalową, następnie wyciął szybkę i wszedł do pomieszczenia. Zabrawszy inkunabuł dostał się z powrotem na dach, gdzie wkleił szybę, aby nie

55

doprowadzić do ochłodzenia pomieszczenia. Wstawił prowizorycznie kratę, wspiął się na komin, zwinął linę z kotwicą i ostrożnie zsunął się z. dachu na trawnik. A potem śnieg wszystko zakrył na kilka kolejnych dni. Niewykluczone, że miał Lupin wspólnika albo wspólników. - Nie wiemy tylko jednego - zastanawiał się komisarz, gdy minęliśmy usytuowany na Wzgórzu Krzyżackim kościół Świętego Jana Chrzciciela z sąsiadującymi obok niego zabudowaniami klasztornymi. - W jaki sposób Lupin zablokował czujniki ruchu? Chodziliśmy tak po uliczkach Gniezna, obok zabytkowych kościołów, zniszczonych domów i odnowionych kamienic, i cały czas staraliśmy się znaleźć sensowne wyjaśnienie. Ale próżny to był trud. Nijak nie mogliśmy wyjaśnić, skąd wzięła się na przykład mała dziurka w szybie lukarny? Po dwunastej zadzwonił szef z niewesołą nowiną. Okazało się, że z mieszkania Zośki w Łodzi znikł dwustuzłotowy banknot! - Jak to się stało? - ryknąłem do słuchawki. - Fałszywy telegram. Kiedy rodzice byli w pracy, Zośka poszła na pocztę odebrać telegram z rzekomą wiadomością ode mnie. Te czterdzieści minut, gdy nie było jej w domu, wystarczyło złodziejowi, aby dokonać kradzieży banknotu. - Kto o tym wiedział, szefie? - ryknąłem do słuchawki. - Tylko my! - Wspomniałem o tym Marcinowi i Wieśkowi, którzy mnie odwiedzili, ale chyba nie posądzamy ich o współpracę z Lupinem? Raczej ty się zastanów, kto w bibliotece katedralnej mógł usłyszeć twoją telefoniczną rozmowę z Zośką? - Podzieliłem się moim odkryciem z komisarzem Swadą, panną Kruger i dyrektorem biblioteki. Przecież ich również musimy wykluczyć! - Nikt nie podsłuchiwał twojej rozmowy? - Nie zauważyłem, ale to mało prawdopodobne, aby działał tam szpieg Lupina. A co pan na to, szefie, że nasze rozmowy telefoniczne są kontrolowane przez włamywacza? Niewykluczone, że nawet w biurze i domach mamy “pluskwy”. Przecież znalazł pan nadajnik pod podwoziem Rosynanta. - Zaraz po powrocie do Warszawy zajmiemy się tym - rzekł pan Tomasz. - A jak tam współpraca z niemieckim agentem? Nie chciało mi się mówić o pannie Kruger, więc czym prędzej podzieliłem się z szefem nowinami z porannego śledztwa. - Musimy się spotkać i naradzić - rzekł na zakończenie smutnym głosem Pan Samochodzik. - Zbyt wiele rzeczy się wydarzyło i powoli ta sprawa zaczyna nam się wymykać z ręki. Pożegnaliśmy się. Szef miał rację. Jeździliśmy po kraju i traciliśmy cenny czas. Jeśli nawet Lupin zostawiał jakiś ślad, to niewiele z tego wynikało. Zdawało się, że zna każdy nasz krok. Ponadto straciliśmy istotny dla sprawy dowód w postaci banknotu.

56

Wiedzieliśmy jednak, że banknot musiał stanowić zagrożenie dla Lupina, skoro go ukradł. Staruszek z kasyna! To był właściwy trop! Podzieliłem się rewelacjami z komisarzem i Niemką, co dodało do i tak już minorowego nastroju kolejną łyżkę dziegciu. - Ten Lupin mnie przeraża - westchnęła kobieta. - A zarazem zadziwia! Nie skomentowałem jej wyznania. - W końcu go złapiemy - odezwał się komisarz. - Każdy kiedyś wpada. Nawet Arsen Lupin. Po obiedzie poszliśmy obejrzeć katedrę. - Tutaj mieściła się również biblioteka - powiedziała Niemka. - Gnieźnieńska biblioteka należy do najstarszych w Polsce. Swym początkiem sięga prawdopodobnie roku tysięcznego. Księgi stanowiące zalążek biblioteki katedralnej znalazły schronienie w murach romańskiej świątyni. Trzymano je w zakrystii, bardziej cenne - w skarbcu katedralnym. Zakrystia mieściła się w jednej z trzech absyd okalających prezbiterium. O skarbcu w tamtych czasach nic nie wiadomo. Dopiero po przebudowie w XIV wieku wiemy, że skarbiec katedry gotyckiej był usytuowany w jednej z kaplic południowych, naprzeciw zakrystii, w pobliżu prezbiterium i ołtarza głównego. Przeszliśmy wolnym krokiem w stronę ołtarza, mijając kilka osób zwiedzających budowlę i pragnących w jej murach pomodlić się. - Przez całe wieki księgozbiór znajdował się w katedrze - opowiadałem dalej - chociaż przenoszono go kilkakrotnie. Dla przykładu, w roku 1751 przeniesiono księgozbiór do “nowej biblioteki” w nowo pobudowanych pomieszczeniach nad kruchtą pomocną, obok kaplicy Potockich. W 1760 roku wybuchł pożar i księgozbiór na pewien czas znalazł się na zewnątrz, księgi wyrzucano bowiem bezładnie przez okno. Dopiero po czterech latach wrócił do odrestaurowanych pomieszczeń. W wiekach XVIII i XIX różnie bywało. Nabyto wiele nowych druków, ale z drugiej strony nad krajem ciążyło jarzmo zaborów. Jednak aż do wybuchu pierwszej wojny światowej biblioteka pozostała na swoim miejscu. Wreszcie w 1928 roku przeniesiono cały dział rękopisów do kapitularza od strony południowej, przy głównym wejściu. A potem przyszła druga wojna światowa. Żadna z dotychczasowych grabieży gnieźnieńskich zbiorów, dokonanych między innymi przez księcia Brzetysława (w 1038-1039 roku), Krzyżaków (w 1331 roku), Szwedów (w 1655 roku), Francuzów z Napoleonem (w latach 1806- 1812, kiedy to zamieniono katedrę na magazyn!), przegrywa rywalizację w tej niesławnej dziedzinie ze stratami poniesionymi ze strony hitlerowskiego okupanta. Niemal cały zasób biblioteki został z Gniezna wywieziony i trzymany przez Niemców w różnych miejscach. Dopiero po wojnie wszczęło starania mające na celu odszukanie i sprowadzenie rozproszonego księgozbioru. Wreszcie w latach sześćdziesiątych XX wieku prymas Stefan Wyszyński powołał do życia Archiwum Archidiecezjalne.

57

Obejrzeliśmy jeszcze słynne “drzwi gnieźnieńskie” z XII wieku, a potem zwiedziliśmy Muzeum Archidiecezji. Przed kolacją pogoniliśmy jeszcze do archiwum, ciekawi wieści z dokonanych przez policyjną ekipę techników oględzin budynku biblioteki. Przez domofon komisarz podał dyżurnemu bibliotekarzowi hasło i ten wpuścił nas do środka. Udaliśmy się schodami na piętro i tam spotkaliśmy kręcących się policjantów. Drzwi do magazynów były pootwierane, a na posadzce leżały porozwalane najprzeróżniejsze aparaty, buteleczki i narzędzia. Ekipa pracowała bez słowa i każdy robił to, co do niego i uleżało. Cóż z tego, skoro nic nowego nie znaleziono. Pokręciliśmy się z kwadrans po bibliotece i pożegnaliśmy z technikami, którzy obiecali pracować jeszcze do późna w nocy. Testowano system alarmowy i do znudzenia zdejmowano odciski palców. Po powrocie do hotelu Swada zaprosił nas po kolacji na lampkę wina. Szybko spałaszowałem posiłek, wypiłem jedną lampkę i taktownie opuściłem restaurację, gdyż stało się dla mnie oczywiste, że zaproszenie ściśle wiązało się z osobą panny Kruger. Po dwudziestej drugiej byłem już w łóżku, wsłuchując się w odgłosy ściskanego mrozem miasta. A kiedy błogie łopotanie skrzydeł Morfeusza zdawało się nasilać, zadzwonił przeraźliwie telefon. - Słucham? - rzuciłem niezadowolony do słuchawki. Dzwonił komisarz Swada. - Panie Pawle! - wrzeszczał. - Jeśli pan jeszcze nie śpi, to proszę jak najszybciej udać się do Archiwum Archidiecezjalnego. - Ale co się stało, na Boga? - Co się stało? Złodziej dostał się do archiwum! Ukradł starodruki! - krzyczał. Dosłownie przed chwilą! Niesamowite! Z panną Kruger już tam biegniemy, ile sił w nogach, więc proszę do nas dołączyć. Jak to się mówi - oniemiałem. Stałem na środku pokoju z rozdziawioną gębą i nie mogłem uwierzyć w to, co usłyszałem. Arsen Lupin znowu zaatakował! Przed chwilą! I to na oczach ekipy policyjnej. Szybko się ubrałem i wyszedłem z pokoju. Przechodząc obok drzwi panny Kruger, znajdujących się bliżej schodów, usłyszałem jakiś hałas dochodzący z jej pokoju. Zdziwiło mnie to, gdyż według słów komisarza Niemka teraz “biegła, ile sił w nogach” do archiwum. Skąd zatem ten hałas? Zatrzymałem się i przystawiłem ucho do drewnianej powierzchni drzwi. I znowu posłyszałem jakiś głuchy dźwięk, kroki, a potem skrzypnięcie. “Czyżby panna Kruger wróciła na chwilę do siebie po kurtkę albo coś innego?” zastanawiałem się. Cichaczem przeszedłem dalej w kierunku schodów i skręciłem we wnękę wypełnioną przez olbrzymią palmę naprzeciw schodów. Za rośliną znajdowały się drzwi prowadzące na taras. Odsłoniłem falujące od mroźnego powiewu czerwone zasłony i wyjrzałem przez

58

otwarte oszklone drzwi w stronę balkonów. Ktoś je musiał niedawno otworzyć, bo na korytarzu nie odczuwało się chłodu. Drzwi pierwszego balkonu były nieznacznie uchylone, a żółte światło nocnej lampki wydostawało się na zewnątrz przez cienkie zasłony. Wyszedłem ostrożnie na taras. Wychyliłem się niebezpiecznie przez poręcz, aby zobaczyć, co się dzieje w pokoju Niemki. I nagle dojrzałem czarny cień rzucony na zasłonę! Od razu pojąłem, że to nie panna Kruger. Postura zdradzała osobnika płci męskiej. Wysokiego. Kiedy oczy przyzwyczaiły się do ciemności, zauważyłem także zwisającą z poręczy balkonu linę. Pewnie przebywający w pokoju intruz zabezpieczył się na wypadek niebezpieczeństwa, gdyby musiał na przykład natychmiast uciekać. Nie ulegało jednak wątpliwości, że dostał się na balkon skacząc z. tarasu, na którym się teraz znajdowałem. Wspiąłem się na poręcz i skoczyłem na balkon. Chwytając kurczowo rękami poręczy balkonu, uderzyłem jednocześnie lewą nogą o blaszany parapet, a prawym kolanem w metalowe pręty. I tym sposobem zaalarmowałem intruza. Gdy tylko znalazłem się na balkonie, w szparze między zasłonami wyskoczyła czyjaś pięść i wylądowała na mojej twarzy. Poleciałem do tyłu i grzmotnąłem plecami o balustradę. Nie zdążyłem złapać oddechu, bo napastnik stał już nade mną próbując wyrzucić mnie za balkon. Nie widziałem go oślepiony światłem dolatującym z pokoju. Był silny i szybki. Sam nie wiem, jak to się stało, ale błyskawicznie znalazłem się po drugiej stronie głową skierowany w dół. Palcami starałem się zahaczyć o metalowy pręt balustrady, ale nijak nie mogłem uchwycić się czegokolwiek. Spadałem w dół z żołądkiem wepchniętym dosłownie w gardło. Wyobrażałem sobie pewnie, że jestem ptakiem i zdołam ulecieć w górę, bo machałem nieprzerwanie rękami. I to grupie wyobrażenie, a raczej odruch uratował mi życie. Poczułem pod ręką linę i chwyciłem ją rozpaczliwie jak przysłowiowy tonący brzytwę. Natychmiast poczułem gorący ból ściskającej linę dłoni, ale najważniejsze, że byłem uratowany. Odruchowo spojrzałem w górę. Dwa metry nad moją głową błysnął w mętnym świetle nóż, a potem błyskawicznie poleciałem w dół. - Tym razem Lupin nie zostawił wizytówki - powiedział komisarz, gdy po godzinie znalazłem się na piętrze archiwum. Jakoś nikt nie zwracał uwagi na moją rozciętą obrzydliwie wargę (pamiątkę po intruzie na hotelowym balkonie), a także zignorowano fakt, że kulałem. Ale cóż znaczyło zdrowie zawodowego “ochroniarza zabytków” w obliczu kradzieży narodowych skarbów? Szczęśliwie dla mnie upadek z drugiego piętra nie był groźny. Wylądowałem bowiem na górze piachu na tyłach hotelu. Majster, który nie zdążył przed zimą zakończyć jakichś prac budowlanych, uratował mi życie. A przynajmniej uchronił od kalectwa. Byłem jednak poturbowany i nadwerężyłem chorą nogę. Oczywiście, intruz z pokoju panny Kruger uciekł drzwiami, a na dole w recepcji nie zauważono żadnego podejrzanego osobnika. Przepadł na dobre! Jako że pora na roztrząsanie tej historii była chybiona, zapytałem: - A co ukradł?

59

- Przeszukiwanie zaczęliśmy od zbioru inkunabułów - mówił załamującym się głosem dyrektor, którego zawiadomiono jako pierwszego - i wiemy już na pewno, że znikła “Biblia latina” z 1477 roku z oficyny Antoniusa Kobergera z Norymbergii. - Ale jak to się stało? - zdumiałem się i rozejrzałem dookoła. Na piętrze archiwum były co prawda otwarte drzwi do magazynów, wyłączono nawet alarm, ale przecież kręcili się tutaj policjanci z ekipy technicznej, a dostępu do drzwi głównych strzegł dyżurny bibliotekarz. - To moja wina - odezwał się złamanym głosem bibliotekarz. - Po waszym wyjściu na kolację zjawił się pod drzwiami młody policjant. Znał hasło, więc go wpuściłem. Poszedł na górę i po dziesięciu minutach wyszedł pośpiesznie, niby to po brakujące narzędzia. Coś za bardzo mu się śpieszyło. Dlatego wzbudził we mnie podejrzenie i pobiegłem na górę. Okazało się, że żadnego policjanta nie było. Był za to ksiądz. - Prawdopodobnie włamywacz - wszedł w słowo komisarz - zdjął policyjną kamizelkę na schodach prowadzących na piętro, a za kołnierz włożył koloratkę. W ten sposób nie wzbudził wśród ekipy technicznej podejrzeń. Gdyby pokazał się w policyjnym przebraniu, mógłby zostać zatrzymany, bo policjanci dobrze się znają! Ale ksiądz? W końcu to Archiwum Archidiecezjalne! Następnie złodziej wyniósł inkunabuły i schodząc na dół przebrał się z powrotem za policjanta. Pomysłowe, bo dyżurny bibliotekarz z pewnością wszcząłby alarm, gdyby zobaczył nieznajomego księdza. Jak na złość kamery zostały wyłączone, więc nie mamy ani jednego ujęcia włamywacza. Co za pech. - Jak wyglądał ten ktoś? - zapytała panna Kruger. - Młody, jakieś dwadzieścia pięć lat, rosły, raczej szczupły - odpowiedział bibliotekarz. - Miał czapkę z daszkiem i policyjną kamizelkę. Wzbudzał zaufanie. - A włosy? - wtrąciłem swoje trzy grosze, bo jakoś mi ten wizerunek nie pasował do Lupina. - Miał może z tyłu spięty koński ogon? - Nie wiem - jęczał tamten. - Miał czapkę, więc nie zauważyłem. Znał hasło, więc wpuściłem. Swada wyjął z teczki jakieś zdjęcia. Wyjaśnił, że są to fotografie Patryka Cienia i Stefana K.. - Czy rozpoznaje pan na tym zdjęciu włamywacza? - Nie za bardzo. Podobieństwo jest, ale głowy nie dam. - To za mało. - Niesłychane - stęknął dyrektor. - Niesłychane. I co teraz będzie? - Niech no tylko dowie się o tym prasa - mruknął komisarz. - Włamywacz dokonujący kradzieży w obecności policji. Wstyd. - Moja wina - nie ustawał w samopotępieńczych jękach dyżurujący bibliotekarz.

60

- Lupin sprytnie wykorzystał dzisiejsze zamieszanie - odezwała się Niemka. - Alarm jest wyłączony... drzwi pootwierane... kamery wyłączone... - Bo nikt nie spodziewał się, że złodziej spróbuje jeszcze raz kradzieży - pokiwał z niezadowoleniem głową dyrektor. - Tylko, że to nie był Lupin - oświadczyłem. - Przecież ten mógł wynieść “Biblia latina” w dniu, w którym ukradł “Statuty synodalne”. - Pan Paweł ma rację - poparł mnie komisarz. - To nie wygląda na Lupina. - Jeśli nie Lupin, to kto? - twardo broniła swojego zdania Niemka. - Nie wiem, jakim cudem ten ktoś znał hasło, ale to nie Lupin. Nasz Arsen włamuje się tylko raz i kradnie tylko jeden inkunabuł. I zawsze zostawia wizytówki. - Widać zmienił metodę - denerwowała się Niemka. I tak rozmawialiśmy do pomocy, przekonując się wzajemnie do swoich racji, ale ani na jotę nie przybliżało to nas do rozwikłania zagadki. - Jak to się stało, że Studenci są na wolności, komisarzu? - zapytałem nieoczekiwanie, gdyż ostatnia kradzież nasunęła mi natychmiastowe skojarzenie z Patrykiem Cieniem i jego kolegą Stefanem. - Zdawało nam się, że siedzą w areszcie. - Niestety - zrobił nietęgą minę. - Udało nam się złapać na gorącym uczynku tylko bandę Mafiosa i de Góreckiego. Studenci byli sprytniejsi. Batura wyszedł za kaucją. Myśli pan, że to studenci ukradli “Biblia latina”? - Przypuszczenia. Przed pierwszą w nocy odkryto kolejne brakujące inkunabuły. Były to: “Sermones de tempore et de sanctis” Vincentiusa z 1487 roku z oficyny Henricusa Quentella w Kolonii, “Ivo, episcopus carnothensis: Liber decretorum” z 1499 roku z warsztatu Michaela Furtera w Bazylei oraz “Parochiale curatorum” Michaela Lochmeyera z 1499 roku z drukarni przez Melchiora Lottera w Lipsku. Zmęczeni poszliśmy oblodzoną ulicą do hotelu. Chwycił lekki mróz i stopniały za dnia śnieg zamienił się teraz w ślizgawicę. Po stokroć wolałem jednak mroźne, suche powietrze od wilgotnej, zimowej pluchy. Postanowiłem opowiedzieć o mojej przygodzie na balkonie panny Kruger. - Jakiś osobnik w moim pokoju? - zdziwiła się i aż przystanęła z wrażenia. - Co też pan opowiada? - Ale to prawda. - Muszę zawiadomić komisariat - stanowczo oświadczył komisarz i popatrzył na mnie z wyrzutem. - I teraz pan to mówi? - Złodziej dawno uciekł - rzekłem zmęczonym głosem. - I moim zdaniem, to nie był zwykły złodziej. Wiedział, kiedy wejść do pokoju, bo pewnie widział, jak poruszeni

61

wiadomością o włamaniu do archiwum, opuszczacie w pośpiechu hotel. Facet jest silny i zwinny jak pantera. Pachnie, jak to się mówi, śmiercią. Gdyby to był złodziejaszek, uciekłby przez drzwi, a nie próbował wyrzucić mnie z drugiego piętra. Miałem rację. Niemka pobieżnie sprawdziła swoje rzeczy i oświadczyła, że nic nie zginęło. - Proszę nie zgłaszać tego na posterunku - poprosiła komisarza. - Jestem zmęczona i mam dość niebieskich mundurów na dzisiaj. Poza tym polska policja nic nie zrobi w tej sprawie. Ostrzegano mnie, że często jesteście bezradni. Swada chrząknął speszony jej tonem. - Och, przepraszam - poklepała go po ramieniu. - Nie chciałam pana obrazić. Pan to co innego. Komisarz nieco się rozchmurzył. - Ma pani rację - powiedział. - Dość przykrości na dzisiaj. Skoro nic nie zginęło, a pan Paweł jest cały i zdrów, to idziemy spać! Jutro złapiemy złodziei. Pożegnałem ich i wszedłem do pokoju. Pierwszy zareagował zmysł powonienia. Zapach. Wyczułem w pokoju czyjąś obecność. Zapaliłem światło i błyskawicznie uskoczyłem w bok. Ale ten manewr okazał się zbyteczny. Na środku pokoju w fotelu siedział pan Tomasz, zaś na moim łóżku leżała przykryta kocem jakaś istota. Aldona.

62

ROZDZIAŁ PIĄTY SPOTKANIE W KAWIARNI * BIBLIOTECZNY SZCZUR * E-MAIL OD ALDONY * INFORMACJE MARCZAKA * MAGISTER ZAWADA * “NA RATUNEK POLSKIM KSIĘGOZBIOROM” * REWELACJE PANI MATYLDY * KIM JEST BLONDYN W PUNTO? * ZAWADA NIE ŻYJE * KSIĄDZ KAMIEŃSKI * O PROGRAMACH, WIRUSACH I E-MAILACH * SPOTKANIE Z BLONDYNEM * KRADZIEŻ * PORANNE POTYCZKI Z NIEMKĄ * HANS ROEDEL * GRABSKI LUPINEM?

“Kto ukradł z pokoju Zośki banknot?” - zastanawiałem się intensywnie, jadąc schodami ruchomymi na drugie piętro EMPiK-u. “To mógł być tylko Lupin!” Tak więc włamywacz znał nasze plany i działał błyskawicznie. Pomysł Pawła z odnalezieniem staruszka-hazardzisty w warszawskim kasynie był właściwym tropem. Ale teraz, skoro Lupin wie już, że go szukamy, i dodatkowo sprzątnął nam jedyny dowód, jakim dysponowaliśmy, banknotem z odciskami jego palców, szansa schwytanie go stopniała. Lupin będzie bardziej ostrożny i nie wiadomo, czy na pewien czas nie zamilknie. W kawiarni nie zastałem ani jednego klienta. Jednak za niewielkim parkanem odgradzającym kafejkę od części handlowej, zauważyłem przechadzającego się wśród półek z grami komputerowymi jegomościa w średnim wieku. O tej porze, nie było wielu klientów, więc pomyślałem, że to jest właśnie pan Włodarski. Nie myliłem się. - Chciałem coś wybrać dla syna - wyjaśnił speszony i podał mi rękę. Zamówiliśmy kawę i zaczęliśmy rozmowę przy stoliku. - Zapewne jest pan zdziwiony moją prośbą i zastanawia się, po co ta cała konspiracja zaczął nerwowo. - Ale jest coś, co może was zainteresować, a dotyczy kradzieży “Ars minor”. - Dlaczego przyszedł pan do mnie, a nie na policję albo do dyrekcji biblioteki? zapytałem. Odchrząknął zdenerwowany i wytarł dłonią spocone czoło. - Widzi pan, boję się o pracę, ale nie mogę tego przemilczeć. - W czym rzecz? - To było w listopadzie, na kilka dni przed ujawnieniem kradzieży inkunabułu. Jako pracownik ochrony mam nieograniczony dostęp do wszystkich pomieszczeń, a już w szczególności do centralki. Kamery rejestrują obraz od zamknięcia biblioteki do jej otwarcia rano, a więc z każdej nocy mamy dwunastogodzinny materiał filmowy, który kasujemy po upływie siedemdziesięciu dwóch godzin, jeśli nic szczególnego się nie wydarzy. Pewnego dnia, w listopadzie wziąłem taką przeznaczoną do skasowania taśmę

63

do domu, bo chciałem, hm, nagrać odcinek przygód porucznika Columbo. Po prostu, schodziłem ze swojej zmiany po dwudziestej, kiedy sklepy są zamknięte. Zresztą nową taśmę kupiłem następnego dnia i przyniosłem do pracy. Formalnie nic się nie stało. Jestem czysty. Ale przedwczoraj odkryłem coś na tej taśmie. Zachowało się tam kilkanaście sekund zapisu z kamery bibliotecznej. Dosłownie sama końcówka taśmy. Coś niezwykle zagadkowego i przypuszczalnie mającego związek z kradzieżą. - Co to takiego? - zapytałem zaintrygowany. - Nie ma tu jakiegoś sklepu z magnetowidami? - zapytał. Dopiliśmy kawę i na pasażu znaleźliśmy właściwy sklep. Poprosiliśmy o dobry magnetowid, sprawiając wrażenie zainteresowanych jego kupnem klientów. Sprzedawca podłączył jeden z nich do telewizora, a pan Włodarski włożył kasetę do kieszeni magnetowidu. Po chwili na ekranie telewizora ukazały się końcowe napisy odcinka z serii Columbo, a potem obraz się urwał i zaczął migotać. Ale zaraz, przesunął się z góry na dół pasek i zobaczyliśmy widok ciasnego korytarza z trojgiem drzwi po prawej stronie. - To podziemia biblioteki - wyjaśnił i zatrzymał taśmę. - Nie powinienem tego panu pokazywać, ale wiem, że jest pan człowiekiem prawym. W korytarzu znajdują się drzwi do magazynów, skarbca naszej biblioteki. Proszę teraz uważnie patrzeć w głąb korytarza. Mężczyzna uruchomił obraz. Przez chwilę nic się nie działo, ale zaraz jakiś ciemny punkt wylazł zza lewego rogu i przemknął w poprzek korytarza, by zniknąć za przeciwległym rogiem. Po kilku sekundach pojawiły się na ekranie paski, co oznaczało koniec taśmy. - Co to było? - zdziwiłem się. - Szczur? - Panie Tomaszu, w naszej bibliotece nie ma szczurów. Mężczyzna cofnął końcówkę taśmy i zatrzymał w momencie, gdy ciemna rzecz znajdowała się na samym środku szerokości korytarza. Niestety, nie można było dostrzec szczegółów, gdyż korytarz był długi na trzydzieści kilka metrów. Ale to nie był szczur, a raczej jakieś płaskie pudełeczko posiadające zdolność przemieszczania się (pewnie na kółkach!). To coś miało regularne, kanciaste kształty i z pewnością nie posiadało ogona. I wtedy przypomniałem sobie zapomniany, jesienny epizod ze szpitala, kiedy to z Pawłem i Zośką odwiedziliśmy jej rodziców w warszawskim szpitalu. Mam nadzieję, że przypominacie sobie owego chłopca ze zdalnie sterowaną ciężarówką, którą próbował mnie rozjechać. Już wtedy intuicja dawała mi niejasne znaki, ale przeszedłem nad tym do porządku dziennego. Czy zatem to coś w głębi korytarza Biblioteki Gdańskiej PAN mogło być zdalnie sterowanym pojazdem? Podzieliłem się z panem Włodarskim moimi przypuszczeniami. - W rzeczy samej - zatarł ręce z podniecenia. - Jestem miłośnikiem filmów z porucznikiem Columbo, więc od razu pomyślałem, że włamywacz wymyślił coś

64

nietuzinkowego. Niestety, nie mam odpowiedniego sprzętu, aby powiększyć i udoskonalić obraz z kamery. Gdybyśmy dysponowali takim sprzętem, wiedzielibyśmy, co to jest. Sprzedawca magnetowidów zaczął się już niecierpliwić. - To jak, kupują panowie? - Kiedy nic tu nie widać - rzekłem ku jego szczeremu oburzeniu. Wyszliśmy na chłodne powietrze, aby ochłonąć. - Jeśli da mi pan tę taśmę - odezwałem się - poproszę o pomoc komisarza Swadę. - Proszę - zgodził się bez wahania i wręczył mi taśmę. - Ale dlaczego przyjechał pan z tym aż do stolicy? - zapytałem. - Mógł pan najpierw porozmawiać z panem Kunickim, szefem ochrony Biblioteki Gdańskiej. - Być może zrobiłem błąd, ale bałem się o posadę - wyjaśnił. - Księgozbiór naszej biblioteki to rzecz święta. Mogliby potraktować zabranie tej taśmy jako uchybienie obowiązkom pracownika. - Porozmawiam o tym z komisarzem - pocieszyłem go. - W gruncie rzeczy nie zrobił pan nic złego. Gdyby nie pan, taśma zostałaby skasowana i nie wiedzielibyśmy nic na temat tego ruchomego pojazdu grasującego w bibliotecznych murach. Z którego dnia pochodzi zapis video? - Konkretnie z trzynastego listopada. Pożegnaliśmy się. Pan Włodarski śpieszył się na kurs z dziedziny ochrony bibliotecznych zbiorów odbywający się w Bibliotece Narodowej, a ja musiałem odebrać z warsztatu jeepa. Zabrawszy taśmę poszedłem na przystanek. Przed południem zajrzałem do biura i wydałem pannie Monice polecenie sprawdzenia w wypożyczalniach samochodów w stolicy i w Toruniu nazwiska osób zainteresowanych marką isuzu w dniu włamania do tamtejszej Biblioteki Głównej UMK. - Ale co ja im powiem? - zmartwiła się. - Że jesteś sekretarką pana Raczyńskiego i chciałabyś wypożyczyć dla niego ten sam samochód, którym jeździł w listopadzie - zaproponowałem. - Przypuszczam, że Lupin nie jeździ na akcje prywatnym samochodem. - Raczej kradzionymi? - Może. Ale sprawdzić nie zaszkodzi. Już wy kobiety macie te swoje sposoby, aby się wszystkiego wywiedzieć. - Aha, przyszedł e-mail od Aldony - zatrzymała mnie w progu. Przeczytałem treść wiadomości:

65

Wracam do Warszawy dzisiaj po osiemnastej. Pańska propozycja brzmi ciekawie. Chętnie wam pomogę “naszkicować” Lupina. Do zobaczenia na Dworcu Centralnym. Aldona Ucieszyłem się. Pomoc Dziewucha mogła okazać się niezwykle owocna. I już miałem wyjść, kiedy zadzwonił do biura były dyrektor Marczak. - Jak to dobrze, że jest pan w pobliżu - ucieszył się. - Musimy się spotkać. Czekam na pana w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Nie miałem za wiele czasu, ale ton Marczaka zdradzał podniecenie. Byłego zwierzchnika zastałem w holu biblioteki. Czekał na mnie z wypchaną papierową teczką i wypiekami na twarzy. - A teraz niech mnie pan zaprosi na dobrą kawę po wiedeńsku - przywitał mnie. - A przekona się pan, że stary Marczak na coś się jeszcze przydaje. Nie wątpiłem w to, więc czym prędzej udaliśmy się do kawiarni “Nowy Świat”. - Jak pan wie, drogi Tomaszu - zaczął Marczak, gdy siedzieliśmy przy stoliczku z filiżankami dymiącej jeszcze kawy - już ponad rok zbieram materiały do mojej książki o pracy naszego skromnego referatu w latach jego świetności. Napisałem nawet dwa rozdziały, ale wciąż zbieram materiały. Dzień po dniu, tydzień po tygodniu. I końca nie widać! Dzisiaj na przykład przejrzałem kilkadziesiąt różnych pozycji, aż wreszcie wpadło mi w oko nazwisko magistra Zawady. Wyobraź sobie, że ten człowiek zajmował się zbiorami bibliotecznymi na Uniwersytecie Warszawskim i był na stypendium doktoranckim w archiwum w Stuttgarcie, które to jest znaczącą instytucją w zakresie ochrony zbiorów bibliotecznych i archiwalnych. W 1992 roku wydało ono nawet, pod redakcją Hartmuta Webera, znakomitą pracę zbiorową pod tytułem “Bestandserhaltung in Archiven und Bibliotheken” (Ochrona zbiorów w archiwach i bibliotekach). Znajdują się tam prace na temat magazynowania, prewencji zbiorów i tym podobne sprawy. - Ale co ma wspólnego z naszą sprawą jakiś tam magister Zawada? - okazałem zniecierpliwienie. - Przypomniałem sobie to nazwisko, chociaż, gdyby nie nasza ostatnia rozmowa w Wigilię, pominąłbym je jak wiele innych nazwisk. Ale wpadło mi dzisiaj przypadkowo w oko, podobnie jak i tytuł pracy związany z ochroną polskich księgozbiorów. Jak to się mówi, psim swędem zacząłem drążyć temat i coś niecoś dowiedziałem się na temat autora i jego pracy. Jak pan wie, w 1986 roku podczas kradzieży w katedrze gnieźnieńskiej barbarzyńsko zniszczono srebrną trumnę z reliktami świętego Wojciecha. Ta sprawa wstrząsnęła opinią publiczną, ale my przecież bawiliśmy wtedy w stolicy Kolumbii, Bogocie, na międzynarodowym kongresie poświęconym ochronie muzeów przed włamaniami. - Można powiedzieć, że niewiele zrobiliśmy, skoro liczba włamań i kradzieży do muzeów zwiększyła się od tamtego czasu kilkakrotnie - zauważyłem sarkastycznie. - Pan jak zwykle przesadza - nadąsał się były zwierzchnik i upił nieco kawy z filiżanki. - Wie pan dobrze, że wszystko zależy od pieniędzy, a tych było i jest zawsze jak na

66

lekarstwo. Budżet na kulturę i oświatę z roku na rok kurczy się, a naszą branżę zjada powoli okrutna bestia komercjalizacji. Wracając jednak do magistra Zawady, to jego głos okazał się niemym krzykiem w porównaniu z naszymi osiągnięciami na polu ochrony zabytków. My mieliśmy sukcesy! Ale on... - Cóż zatem napisał ten Zawada? - zacząłem się już wiercić na krzesełku. - Człowiek ten zaproponował przeniesienie trumny świętego Wojciecha do Muzeum Archidiecezjalnego, dopiero po dokonaniu gruntownych zabiegów zabezpieczających eksponaty. Wymyślił oryginalny system ochrony nie tylko Muzeum, ale i księgozbioru Archiwum Archidiecezjalnego. Zresztą w pracy, którą dzisiaj znalazłem opisywał funkcjonowanie kilku systemów ochrony zbiorów bibliotecznych, w szczególności największych polskich bibliotek, to jest Narodowej, Ossolineum i oczywiście Jagiellonki. Doświadczenie nabyte w archiwum w Stuttgarcie zaowocowały pionierską wizją ochrony księgozbiorów. Marczak wyjął z teczki kopię jakiejś pracy i wręczył mi ją. - Być może powinien pan dotrzeć do magistra Zawady, który zna się na systemach alarmowych i wiele mógłby panu pomóc w sprawie Arsena Lupina. I w tym momencie przypomniałem sobie rozmowę ze Stanisławem Cieniem, podczas której konserwator wspomniał o zainteresowaniu Patryka Cienia jakąś pracą z dziedziny ochrony bibliotek. Bąknął nawet coś o włamaniu do domu magistra w poszukiwaniu brakujących danych. Wyprostowałem się z wrażenia, bo intuicja podpowiadała mi, że nie mogę zlekceważyć tego tropu. - Praca Zawady nie jest obszerna - mówił dalej Marczak. - To sprawozdanie z jego grantu naukowego zamieszczone w fachowym biuletynie. Są tam zatem same ogólniki, ale magister znał się na rzeczy. Niestety, nie miałem już czasu zdobyć jego adresu, ale z pewnością znajdzie go pan na uniwersytecie. Po kawie z Marczakiem wróciłem do biura i wydałem Monice polecenie znalezienia kontaktu z magistrem Januszem Zawadą. - Jak tam poszukiwania isuzu Raczyńskiego? - spytałem. - Na razie bez efektu - rozłożyła bezradnie ręce. Odruchowo spojrzałem na skopiowane dwie stroniczki pracy magistra Zawady z połowy lat dziewięćdziesiątych, a właściwie na pierwszy jej akapit: Po tragicznych wydarzeniach dla naszej kultury, zapoczątkowanych bezsensownym uszkodzeniem trumny z reliktami świętego Wojciecha w 1986 roku, a teraz objawiającymi się kradzieżami dzieł sztuki w muzeach i kościołach, a także bezcennych starodruków z polskich bibliotek, musi przyjść czas na podjęcie bardziej skutecznych działań prewencyjnych. Program zatytułowany roboczo NA RATUNEK POLSKIM KSIĘGOZBIOROM jest kompleksowym przedsięwzięciem obejmującym wiele dziedzin nauki i ma na względzie bezpieczeństwo największych polskich zbiorów bibliotecznych, a w szczególności bibliotek w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Gdańsku, Gnieźnie czy Toruniu. Wyniki dotychczasowych prac nad ochroną polskich zbiorów nie są w pełni

67

zadowalające, istnieje więc konieczność ich weryfikacji. Zaproponowane w pracy modelowe rozwiązania są jedynie propozycją stworzenia jednolitego systemu ochrony zbiorów przed kradzieżą... Zwinąłem kartki i schowałem do kieszeni, obiecując sobie przejrzeć pracę wieczorem. Nie wiedziałem, czy wyszczególnienie przez magistra Zawadę placówek w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Gdańsku, Gnieźnie i Toruniu, było przypadkowe, czy może posiadał on już konkretne rozwiązania dotyczące ochrony zbiorów w tych bibliotekach? Jak dotąd mieliśmy kradzieże starodruków w Warszawie, Gdańsku, Toruniu i Gnieźnie. Czy to był jedynie zbieg okoliczności? Być może Studenci włamali się do mieszkania magistra i wykradli plany bibliotek, a może jakieś schematy systemów alarmowych bądź plany budynków? Nie dawał mi spokoju ten Zawada, a żeby było śmieszniej - człowiek ten stanowił doskonałe źródło informacji o bibliotekach dla włamywaczy. Na dobrą sprawę, mógł być on nawet Arsenem Lupinem! Zabrałem z biura telefon komórkowy i pojechałem w pobliże domu Batury. Jednak po godzinie bezskutecznej obserwacji dałem spokój. Przez lornetkę obserwowałem jeszcze sąsiednie domy, szczególnie ten z tabliczką “na sprzedaż” i rozważałem szansę dostania się na teren posiadłości Jerzego, gdy moją uwagę zwróciła starsza pani kręcąca się na przyległym do posesji Batury domostwie. Dom skromniejszy od pozostałych, znajdował się na rogu, bliżej mojego punktu obserwacyjnego, na mostku w sąsiedztwie cmentarza. Wysiadłem z samochodu i przeszedłem się pod bramę domu. Kobieta liczyła około sześćdziesięciu lat, a jej twarz wyrażała pogodę ducha i radość życia. Nienawidziłem stosowania wobec szczerych ludzi drobnych kłamstw i forteli, ale przecież gra toczyła się o wielką stawkę. - Dzień dobry - przywitałem ją uprzejmie i rzuciłem jakieś pieszczotliwe zdanko w kierunku merdającego ogonem psa. - Chciałbym kupić ten trzeci dom od rogu, ten z tabliczką “na sprzedaż”. Nie wie pani, gdzie mogę zastać właściciela? Zmierzyła mnie wzrokiem, jakby oceniała stan mojego konta na podstawie wyglądu. Chyba nie byłem zbyt przekonujący w roli kupca, ale kobieta nie skomentowała tego. - Wyjechał za granicę świętować Sylwestra, panie - odpowiedziała. - Jakby w Polsce nie było już miejsca na wypicie szampana. Nawet mnie prosił, abym rzuciła okiem na jego willę. Jak pan chce, dam mu telefon kontaktowy. Podziękowałem i zapisałem w notesie. - A ten obok? - zagadnąłem niby to od niechcenia. - Sąsiednia willa wydaje się również opustoszała. Może jest na sprzedaż? - Nie wydaje mi się - rzekła z wyraźną niechęcią i wpuściła mnie do środka przez furtkę. Pies, uradowany pojawieniem się gościa, z początku merdał ogonem, a potem zaczął na mnie skakać, więc kobieta musiała go przetrzymać. - Kręcą się tutaj jakieś typy. Nie wiem kim są, ale nie mówię im nawet “dzień dobry”. Teraz mieszka tam czterech, ale dzisiaj rano kręcił się tutaj okropny typ. Dryblas! Podróżuje fiatem punto.

68

Mój Krętacz wyczuwa złych ludzi na kilometr. Pan to co innego. Jak Krętacz merda ogonkiem, to znaczy, że idzie swój. Chociaż nieładnie oszukiwać starszą kobietę, panie... - Tomasz jestem - bąknąłem i poczułem, że się czerwienię. Kobieta była bystra i zdaje się, że mnie rozgryzła. - Matylda. Pan nie kupuje tej willi - stwierdziła krótko, bez urazy. - Pan tu się już kręcił przedwczoraj, prawda? Ten biały samochód na mostku to pański wóz. Pan obserwuje ten dom obok. Ale nie wygląda pan na policjanta. “Masz babo placek!” - pomyślałem ze złością. “Co ze mnie za detektyw, skoro pierwsza lepsza kobiecina rozgryzła mnie od razu? Nie powinienem się tutaj kręcić, bo ludzie Batury w końcu mnie rozpoznają.” Kobieta zaprosiła mnie na filiżankę gorącej czekolady, a ja chcąc nie chcąc musiałem opowiedzieć jej o swojej pracy i przyczynie mojej obecności tutaj. Nadmieniłem o rosnącej z miesiąca na miesiąc liczbie kradzieży starodruków, o zadawanym naszej kulturze stratom ze strony zorganizowanych grup przestępczych. - Ja pana sobie przypominam - nagle uniosła się z wrażenia. - Pan jest tym detektywem tropiącym Arsena Lupina. Widziałam pana w telewizji! Bezwzględnie musimy schwytać tego Lupina. Po drugiej filiżance czekolady kobieta stała się bardziej rozmowna. - Dzisiaj całe towarzystwo wyjechało. Polonez i ciemnogranatowy rover. Jak tylko opuścili willę, ten dryblas w punto ruszył za nimi. - Ma pani lepszy wzrok od Winnetou - spojrzałem na nią z. podziwem. - Wódz Apaczów widział ponoć opartą o drzewo włócznię z odległości dwóch kilometrów. - Ale Winnetou nie używał lornetki - uśmiechnęła się i wyjęła z szuflady kredensu olbrzymią lornetkę wojskową. - Zapamiętała pani może numery fiata, którym przyjechał ten mężczyzna? Z pamięci podała mi numery samochodu. To była ważna informacja, ze słów Pawła bowiem wynikało, że w Gnieźnie śledził ich właśnie fiat punto. A potem pani Matylda opisała olbrzyma. - Wysoki na metr dziewięćdziesiąt, krótko ostrzyżony blondyn z wydatnym nosem i z szeroko zarysowanymi szczękami. Na nosie miał okulary przeciwsłoneczne. Wysiadł z samochodu i obserwował przez lornetkę sąsiedni dom. To wszystko. - Jest pani bardzo spostrzegawcza - dodałem. - Byłam rewidentem w kilku zakładach państwowych, drogi panie - zaśmiała się. Podałem jej swój numer telefonu i pożegnałem się.

69

Zanim odjechałem, odebrałem w samochodzie e-mail od Moniki. Jak donosiła moja sekretarka, magister Zawada ukończył dwa fakultety (bibliotekarstwo i elektronikę) i mieszkał na ulicy Mianowskiego na Ochocie. Do przyjazdu Aldony pozostało jeszcze kilka godzin, a że podróż do Łodzi nie miała już najmniejszego sensu z powodu kradzieży banknotu, udałem się więc prosto na Ochotę. Magister mieszkał w spokojnym miejscu, jeśli zważyć bliskie sąsiedztwo śródmieścia i zbiegu trzech dużych ulic, w enklawie starych kamienic i bogatych willi. Spacerowali tutaj z psami starsi i młodzi, samochody jakby mniej hałasowały, a odgłosy centrum zagłuszały stada gruchających gołębi. Bez trudu znalazłem kamienicę magistra Zawady. Dzwoniłem i pukałem, ale nikt nie otwierał. Dopiero zwabiona hałasem sąsiadka otworzyła sąsiednie drzwi. Odwróciłem się za siebie i w szparze drzwi ujrzałem utapirowaną głowę pulchnej niewiasty w średnim wieku. - Pan do kogo? - zaskrzeczała. - Do magistra Zawady - odpowiedziałem. - To musi pan na cmentarz - posłała mi wrogie spojrzenie. - Dwa lata temu zginął w wypadku. A pan coś za jeden? - Jestem historykiem sztuki i pracuje w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Czy magister nie miał żadnej rodziny? Krewnych? - Osierocił syna. - I nikt tu nie mieszka? - Teraz ma się wprowadzić tutaj firma ubezpieczeniowa. Płacą czynsz, więc kogo to obchodzi? Przypomniałem sobie wzmiankę o włamaniu do domu magistra Zawady. - Było tutaj włamanie, prawda? W zeszłym roku. - Ale nic nie zginęło. Kuzyn pana Zawady, porządny starszy człowiek tak stwierdził, więc nawet nie wezwano policji. - Czy ma pani adres tego kuzyna? A może wie pani, gdzie mieszka syn Zawady? - Nie wiem. I zamknęła z hukiem drzwi. Nie pozostało mi nic innego jak opuścić kamienicę. Wyglądało na to, że szansa na obejrzenie zapisków magistra była znikoma. Zignorowałem zatem ten trop i - jak miałem się niebawem przekonać - było to poważne uchybienie w naszym śledztwie.

70

Aldona spóźniła się tylko kwadrans, więc zapewne dlatego nie przeprosiła mnie. Jak zwykle ubrała się w jakieś luźne szmaty, pod którymi, jak mi się zdawało, jej drobne ciało drżało od zimna. Może dla rozgrzewki zawzięcie żuła gumę? Z holu Dworca Centralnego udaliśmy się na parking. W samochodzie włączyłem ogrzewanie, bo szkoda mi się zrobiło dziewczyny. - Nie możesz się cieplej ubierać? - zapytałem troskliwie. - Nie jest tak zimno - odparła i zrobiła małego balona. Zerknąłem na nią uważniej i zacząłem się zastanawiać, czy dobrze zrobiłem prosząc ją o pomoc. Nie wiadomo, jaką rolę odgrywała Aldona w tej sprawie i czy nie była przypadkiem nasłana przez Lupina. Przecież jeszcze nie tak dawno podejrzewałem ją, że sama nim jest. Z drugiej strony była mi najzwyczajniej w świecie potrzebna w Gnieźnie. Minęliśmy granice miasta stołecznego, gdy Dziewuch zainteresowała się naszym samochodowym laptopem. Wgrała z płyty kompaktowej jakiś program i z zadowoleniem rzekła: - To specjalny program graficzny. - Odbierz e-mail - zaproponowałem, wręczając jej telefon komórkowy. - Robi pan postępy, szefie - zdziwiła się i podłączyła komputer do telefonu.. Nic nie powiedziałem, więc Dziewuch połączyła się z serwerem i odebrała wiadomość od Moniki. Nadeszły dzisiaj cztery faksy z bibliotek Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wrocławskiego, Ossolineum oraz Seminarium Duchownego w Tarnowie. UWAGA: pojawił się tam (wczoraj i dzisiaj z samego rana!) ksiądz Leopold Kamieński z parafii piaseczyńskiej zainteresowany inkunabułami widniejącymi na pańskiej liście potencjalnych łupów Lupina. W Ossolineum i Jagiellonce sprawdzono - według pańskiej sugestii - tożsamość księdza. Zadzwoniono pod wskazany numer, ale uzyskano potwierdzenie, że ksiądz Kamieński naprawdę zbiera materiały o pierwszych polskich oficynach. Monika - A teraz napisz wiadomość dla Moniki - nakazałem dziewczynie. - “Mam w samochodzie taśmę video zdobytą z Biblioteki Gdańskiej PAN, na której widać coś, co należy do Lupina. Po powrocie musimy dokładnie obejrzeć nagranie. To może być pierwszy trop. Tomasz.” Dziewuch spojrzała na mnie zaskoczona, a ja uśmiechnąłem się tylko pod nosem. Wiadomość sekretarki o prawdziwym księdzu zdumiała mnie! Co za zbieg okoliczności? Gdyby nie to, że sprawdzono jego tożsamość, można by pomyśleć, że Lupin postanowił utrudnić nam ustalenie miejsca przyszłego włamania i dlatego odwiedził aż cztery biblioteki, wypełniając rewers na osiem inkunabułów, z czego cztery

71

pochodziły z oficyny chełmińskiej i cztery z krakowskiej. Jakoś nie chciało mi się wierzyć w taki zbieg okoliczności. “A może był to autentyczny sługa boży na usługach Lupina?” pomyślałem jeszcze. “E tam, mało prawdopodobne.” Nagle przypomniałem sobie wzmiankę Stanisława Cienia o podejrzeniach Studentów na temat kontrolowania przez Lupina ich poczty elektronicznej. - Mam nadzieję, że tych wiadomości przesyłanych e-mailem Lupin nie jest w stanie przechwycić? - zagadnąłem Dziewucha. - Obawiam się, że linia telefoniczna w departamencie jest na podsłuchu. Gdyby kontrolował również pocztę, bylibyśmy skończeni. - Na tym też może się pan przejechać - rzekła oschle. - Nie rozumiem - wystraszyłem się, a raczej udałem takiego, gdyż byłem pewien, że Lupina było stać na wszystko. - Wyjaśnij mi to, dziewczyno! - Wystarczy napisać program zwany “wirusem” i wysłać go do delikwenta - zaczęła mówić. - Wirus będzie cichy i niepozorny, to znaczy, że delikwent nie będzie wiedział o jego istnieniu. Program ten po otwarciu zainstaluje niepostrzeżenie wirusa w komputerze. Od tego momentu wirus będzie aktywny i będzie się włączać przy każdym uruchomieniu komputera. I kiedy do delikwenta przyjdzie wiadomość lub gdy delikwent wyśle wiadomość, to nasz “wirus” wykryje to i po cichutku prześlę kopię takiego listu na wcześniej wskazany przez Lupina adres. Pełna kontrola! W ten sposób autor programuwirusa będzie dostawał wszystkie interesujące go listy do swojej skrzynki pocztowej. Proste i eleganckie, jak na Lupina przystało. - Zgaduję, że tym “delikwentem” jesteśmy my? - Właśnie. Taki program potrafię napisać sama. “Bo może ty jesteś Lupinem” - pomyślałem ze zgrozą. - Wystarczy tylko opakować wirusa w jakiś atrakcyjny program zachęcający do otwarcia załącznika - kontynuowała dziewczyna. - To może być reklama atrakcyjnego towaru, zachęta wzięcia udziału w grze z wysokimi nagrodami... - Życzenia świąteczne! - krzyknąłem i aż przyhamowałem z wrażenia na śliskiej jezdni. - Lupin przysłał mi życzenia wigilijne z załącznikiem w postaci tytułowej strony “Statutów synodalnych”! - Niedobrze - mruknęła Dziewuch i zaraz zaczęła robić balona. Dmuchała zaciekle, aż po dziesięciu sekundach osiągnął on rozmiar większy od jej głowy. Wyjąłem z kieszeni długopis i przekułem “gumowego potwora”. - Jesteś tam? - zakpiłem. - Jestem! - zdenerwowała się na mnie, że zniszczyłem rekordowego balona. - Jestem i myślę! I dodam, że nie jest dobrze. Te życzenia świąteczne mogą okazać się fortelem. Coś w rodzaju “konia trojańskiego”. Tak samo jak w listopadzie panna Monika odebrała

72

jakąś reklamówkę salonu fryzjerskiego. Otworzyła załącznik z cenami usług i trach! Zawirusowała komputer. Ale wtedy to nie było nic groźnego. Natomiast sprawa z życzeniami świątecznymi wygląda mi na podstęp Lupina! - A to przebiegła bestia! - zakląłem i z niejakim podziwem pomyślałem o włamywaczu. - Ale czy nie ma sposobu, aby dojść, kim jest nadawca programu-wirusa? - Panie Tomaszu - spojrzała na mnie z politowaniem - to specjalista. Zarażoną wirusem wiadomość wysłał w sposób anonimowy, na przykład poprzez niepoprawnie skonfigurowany serwer bądź serwis służący do tych celów. Gdybym była Lupinem wysłałabym wirusa używając albo serwera gwarantującego anonimowość, albo z budki telefonicznej w jakiejś zabitej dechami dziurze. Jeśli chodzi o odbieranie listów, to wystarczy, że wiadomości będą wysyłane na jakiś bezpieczny adres, taki, że nie będzie można ustalić, kto konkretnie z niego korzysta: na przykład darmowe konto na drugim końcu świata albo konto na złamanym uprzednio systemie. Posmutniałem i przez chwilę nie odzywałem się. - Gdybym posiedziała trochę nad tym, to może udałoby się ustalić zapisane na serwerze pocztowym logi - odezwała się zamyślona. - Rozumie pan, tam są zapisane wszystkie wiadomości przechodzące przez system. - Nie mam pojęcia, o czym ty mówisz! - zezłościłem się. - Mam dość tej komputerowej paplaniny. - Mówię o tym, że mogłabym ustalić kontakt z serwerem, na którym Lupin ma konto, a wtedy za pośrednictwem komisarza Swady udałoby się może namierzyć cwaniaka. Jest tylko jeden warunek. - Mianowicie? - Że Lupin nie zabezpieczył się przed tym, bo uważał, że jesteście za głupi, aby go wykryć. Machnąłem z rezygnacją ręką. Ale po chwili zerknąłem na Dziewucha kątem oka. Była naprawdę dobra. I chyba nie była Lupinem, skoro zdradziła tyle komputerowych sekretów! Przecież dzięki programowi-wirusowi mógł włamywacz kontrolować pocztę elektroniczną wybranych bibliotek. Do Gniezna zajechaliśmy po północy. Jazda była bardzo męcząca z powodu zlodowacenia nawierzchni dróg i ciemnicy. Z wielką ulgą przywitaliśmy Gniezno, a następnie zajechaliśmy pod hotel. W recepcji zapytałem o Pawła. Na szczęście był w pokoju. Szliśmy wolno, zmęczonym krokiem po schodach, a potem skręciliśmy w korytarz na drugim piętrze. I w tym momencie przed nami wyrósł wysoki mężczyzna, który potrącił mnie w ramię. - Uważaj pan - syknąłem z bólu.

73

Gość ubrany był w skórzaną kurtkę na kożuszku. Miał ostrzyżone na jeżyka jasne włosy i mierzył około stu dziewięćdziesięciu centymetrów. Jego twarz wyrażała poruszenie i silne zdenerwowanie. Mężczyzna nawet nie raczył przeprosić, tylko zbiegł szybko po schodach. - Co za cham! - zawołała za nim Dziewuch, ale facet nawet na nas nie spojrzał. Dopiero po chwili przypomniałem sobie opowieść pani Matyldy, sąsiadki Batury, o krótko ostrzyżonym blondynie obserwującym dom Jerzego. Facet jeździł fiatem punto i mógł być samym Lupinem. - Poczekaj! - krzyknąłem do dziewczyny i zbiegłem na dół. Na zewnątrz nie zauważyłem nigdzie dryblasa. Przepadł. “Pewnie wbiegł do którejś z uliczek, gdzie zaparkował fiata” - pomyślałem niepocieszony. - Kim był ten wysoki mężczyzna, który przed chwilą wybiegł z hotelu? - zapytałem recepcjonistki. - A wie pan, że nie wiem - zdumiała się. - Musiałam przeoczyć, jak wychodził. Zamyślony dotarłem wreszcie na drugie pięto. Przed drzwiami pokoju Pawła zauważyłem majstrującego przy zamku Dziewucha. - Co robisz, na Boga? - zapytałem. - Pana Pawła nie ma w pokoju. Pukam, pukam i nic. Wejdziemy, to zobaczymy, co się stało. - Potrafisz otwierać zamki? - zdziwiłem się. - Niektóre - zdenerwowała się. - Sejfów nie otwieram, jeśli to pana interesuje... Nie zdążyłem nawet zaprotestować, gdy drzwi się otworzyły i Dziewuch popatrzyła na mnie triumfalnie. Przed pierwszą przyszedł, zaskoczony naszą obecnością, Paweł i opowiedział o kolejnej kradzieży w Archiwum Archidiecezjalnym. W ponurych nastrojach siedzieliśmy jeszcze z godzinę zastanawiając się nad całą sprawą. Żeby było zabawniej, przez cały czas rozmowy szeptaliśmy, aby nie zbudzić śpiącej na łóżku Dziewucha, a także uniknąć ewentualnego podsłuchu. Czort jeden wiedział, kim był dryblas buszujący w hotelu i co tutaj robił. Mógł z łatwością założyć podsłuch w pokoju Pawła i panny Kruger. Przespaliśmy się w niewygodnych pozycjach na fotelach i rano zjawiliśmy się w restauracji hotelowej na śniadaniu. Powitałem pannę Kruger skinieniem głowy, a następnie uścisnąłem rękę komisarza. Zauważyłem, że Niemka przygląda mi się ukradkiem, zupełnie jakby słyszała na mój temat jakieś niestworzone historie. Atmosfera nie była najlepsza i wyczuwałem zmęczenie towarzystwa wydarzeniami dnia poprzedniego. Oznajmiłem, że widziałem przelotnie tajemniczego blondyna, na otarcie łez sprezentowałem policji numery

74

rejestracyjne fiata punto, którym jeździł dryblas. A potem powiedziałem o księdzu Kamieńskim, który interesował się w ostatnich dniach inkunabułami w kilku bibliotekach na południu Polski. - Niewykluczone, że ten ksiądz jest Lupinem - odezwała się Niemka. - Wystarczy, że do fałszywego rewersu dołączył fałszywy list polecający jakiejś parafii, na którym umieścił fałszywą pieczątkę z numerem telefonicznym, do którego ma dostęp. Rozumie pan? - Nie - odpowiedziałem zgodnie z prawdą. - Wciąż tylko słyszę o jakichś cudach techniki rodem z filmów science-fiction. - Po to tu jestem, aby za pomocą najnowszych metod tropienia schwytać Lupina. Dzisiaj już nie wystarcza lupa i linijka, drogi panie. - A szkoda - westchnąłem. - Ale co chciała pani powiedzieć? - Lupin podał numer telefonu, do którego ma dostęp, ale nie jest on faktycznie numerem parafii. To tak jakby pan na służbowym liście polecającym zamiast numerów departamentu podał numer telefonu kolegi. Dyżurny bibliotekarz dzwoni pod wskazany numer i pyta o Tomasza N.N. A pański kolega albo i pan sam, odpowiada autorytatywnym tonem, że wizyta tej osoby w bibliotece jest jak najbardziej służbowa. Koniec, kropka. Z niesmakiem przyjąłem jej wyjaśnienie. - Jak pani na to wpadła? - zachwycił się komisarz. - Jest pani prawdziwym asem w swoim departamencie. - Ależ to jest dziecinnie proste. - Uważa pani, że Lupin jest na tyle głupi, aby podawać numer swojego kolegi? zakpiłem, bo panna Kruger zaczynała mnie denerwować. - Nie uważam, ale chciałam panu rozjaśnić trochę w głowie. To był taki przykład. - Ale to może być numer parafii! - wmieszała się do sprzeczki Dziewuch. - Jeśli Lupin ma odrobinę pojęcia o phreakingu, to na pieczątce jest autentyczny numer parafii, bo jednocześnie zainstalował w aparacie telefonicznym “przełącznik” na swój prywatny numer. Z technicznego punktu widzenia to da się zrobić. - Pod warunkiem, że w parafii nikogo nie ma - dodał Paweł. - Trudno sobie wyobrazić, aby nikt tam się nie zorientował, że coś jest nie tak z aparatem telefonicznym. - Najlepiej sprawdzić to osobiście - wtrąciłem. - Pojechać i pogadać. Od tych waszych “przełączników” rozbolała mnie głowa. - Jest pan typem staroświeckim - zagadnęła panna Kruger, przyglądając mi się uważnie. - A przy tym sentymentalnym. Pańskie zachowanie jest jednak typowe dla ludzi, którzy nie mogą się pogodzić ze zmianami zachodzącymi we współczesnym świecie. Kiedyś mieli jakieś sukcesy, ale współczesność jest zbyt trudnym wyzwaniem. Wszystko ich drażni i za wszelką cenę pragnęliby powrotu do starego świata. Czasy

75

Sherlocka Holmesa minęły, reguły gry się zmieniły. To nie jest czas dla samotnych romantycznych rycerzy! - Czemu nie? - uniosłem się. - Tak może mówić tylko ten, kto nie ma w sobie odrobiny romantyzmu. - No tak - zmierzyła mnie pogardliwym wzrokiem. - Oto siedzi romantyk, który zamiast poczty elektronicznej używa na początku XXI wieku gołębi pocztowych. Niezbyt to praktyczne, ale jakież romantyczne. - A żeby pani wiedziała. Gołębie zawsze dolatywały do adresata i nie zawieszały się. Komputeryzacja jawi mi się jako złudne dobrodziejstwo, a może i bomba z opóźnionym zapłonem. Ciągle się słyszy, że jakiś smarkacz wykradł poprzez Internet tajne plany NASA albo wyciągnął od banku sporą kwotę pieniędzy. A najgorsze, że przez ten wasz email, taki Lupin może kontrolować pocztę elektroniczną. I to nie tylko naszą, ale i waszą w Hamburgu, droga pani. Bo skąd wiedział, że Gerda Kruger ma zamiar przylecieć do Warszawy w listopadzie? Tą sugestią zabiłem jej ćwieka. Zmrużyła oczy i wbiła we mnie spojrzenie gorsze od tysiąca ostrych sztyletów. - Takie mamy czasy i nic pan na to nie poradzi - wyjaśniła z udawaną obojętnością. Nie chce pan chyba zostać Don Kichotem? - Taki mam właśnie zamiar! - obruszyłem się. - Wolę być Don Kichotem niż Arnoldem Schwarzeneggerem. Niech pani używa tej swojej aparatury, nowoczesnych metod i Bóg wie czego jeszcze. Ja pozostanę wierny swoim zasadom, metodom i doświadczeniu. Zobaczymy, kto lepiej na tym wyjdzie. - Trzymam pana za słowo - uśmiechnęła się jadowicie, co do reszty wyprowadziło mnie z równowagi. I w tym momencie zadzwonił telefon komórkowy komisarza. - Moi chłopcy sprawdzili numery tego punto - przekazał nam zakrywszy na moment mikrofon aparatu. Wszyscy, jak jeden mąż, wstrzymaliśmy oddechy, wpatrując się w policjanta. Ten pokiwał kilka razy głową i rozłączył się. - Mamy go - oświadczył. - Fiat punto został wypożyczony kilka dni temu w Gubinie przez obywatela niemieckiego Hansa Roedla. - Arsen Lupin Niemcem? - zafrasowałem się. - Nigdy o tym nie pomyślałem. Na wszelki wypadek nie wspomniałem, że ów tajemniczy Niemiec węszył wokół domu Batury, bo w przeciwnym razie musiałbym się gęsto tłumaczyć przed komisarzem z prowadzenia prywatnego śledztwa. Po śniadaniu poszliśmy spotkać się z księdzem Kisielem, który jako dyżurny bibliotekarz widział fałszywego pisarza Grabskiego. Dziewuch zabrała ze sobą duży notes i komplet kredek, a my w napięciu patrzyliśmy, jak powoli, mozolnie z

76

chaotycznych kresek i wygibasów wyłaniają się ludzkie rysy. Kto wie, być może w tej właśnie chwili powstawał portret Arsena Lupina? Ale zanim ksiądz Kisiel kiwnął głową, że rozpoznał osobnika podającego się za pisarza, kilka zarysowanych kartek wylądowało w koszu. Dziewuch - zgodnie ze wskazówkami księdza Kisiela - doprawiała portret w coraz to nowe szczegóły. Ksiądz patrzył, zastanawiał się, oceniał. Raz nos wydawał mu się za mały, innym razem czoło za szerokie. Dopiero po dwóch godzinach żmudnej pracy mieliśmy wreszcie portret Grabskiego! Popatrzyłem na dzieło stworzone ręką dziewczyny. Był to szatyn o owalnej twarzy w wieku około sześćdziesięciu lat. Głęboko osadzone oczy i wydatny nos dodawały mu cech dystynkcji, a nawet roztaczał on wokół siebie pewien urok. Ale czyż nie na tym polegała siła Arsena Lupina? Urok i wiarygodność przede wszystkim. Osobnik nie wzbudzający zaufania nie mógłby być Lupinem. - Gratuluję - pochwaliłem ją. - Umiesz rysować. - Najważniejsze, że dzięki rysunkowi można go rozpoznać - rzekł z. zadowoleniem ksiądz Kisiel. - To ten sam łobuz! Jak żywy. Dodam jeszcze, że był średniego wzrostu i solidnej budowy. Paweł wyciągnął rękę po arkusz i zabrał go. Przyglądał się twarzy Grabskiego przez chwilę i powiedział: - Gdyby tak zmienić mu kolor włosów, dodać wąsy, to i ja pewnie rozpoznałbym w tej twarzy staruszka z kasyna. - Potrzebny mi jest teraz skaner - odezwała się Dziewuch. Dyrektor zabrał zatem portret i zniknął z nim za drzwiami Pracowni Konserwatorskiej. Po kilku minutach wrócił z dyskietką. Dziewczyna wgrała na nasz przenośny komputer plik graficzny swojego portretu i otworzyła go za pomocą programu graficznego, który wczoraj zainstalowała. Poprawiła ostrość i kolory, a potem zaczęła dodawać do istniejącego portretu różne szczegóły. - Możemy zmienić mu kolor oczu i włosów - oznajmiła Dziewuch, a ja patrzyłem zdumiony, jak czarne włosy Grabskiego zamieniają się w siwiznę, a brązowe oczy w niebieskie. - Mogę zapuścić mu nie tylko brodę, ale także ogolić go nad uszami i zrobić z niego punka. - Lepiej wypchaj mu bardziej policzki - doradził Paweł. Dziewuch powiększyła je. I oto na moich oczach Grabski przeobraził się w innego osobnika. - Dosyć! - krzyknął wreszcie Paweł i wbił palec w ekran komputera, z którego patrzył na nas staruszek-hazardzista. - Oto i nasz Arsen Lupin!

77

ROZDZIAŁ SZÓSTY PODZIAŁ OBOWIĄZKÓW * METODA PIERWSZYCH OFICYN * WŁAMANIE DO JEEPA * KTO ZAWIADOMIŁ PANIĄ REDAKTOR? * BIBLIOTEKA “NA PIASKU” * OGLĄDAMY INKUNABUŁY I REWERSY * FAŁSZYWY KSIĄDZ * SŁÓW KILKA O OSSOLINEUM * WIECZORNY SPACER * VIPER * ŚLEDZIMY GANGSTERA * CMENTARZ * NIEMKA RATUJE MI ŻYCIE * GUBIMY TROP * NA POLICJI * W OSSOLINEUM * COŚ

- Mamy dwie twarze Lupina! - komisarz Swada z zadowoleniem poklepał Aldonę po ramieniu. - Nasz policyjny artysta lepiej by tego nie zrobił. Kiedy tylko Aldona zrobiła ostatnie poprawki portretów pamięciowych Grabskiego oraz staruszka z kasyna, porucznik wysłał je faksem do bibliotek (na prośbę szefa zrezygnował z poczty elektronicznej), aby bibliotekarze dyżurni wypowiedzieli się na ich temat. Dzięki tym portretom bibliotekarze z Krakowa, Wrocławia i Tarnowa mogli rozpoznać księdza Kamieńskiego. - Powinniśmy pojechać teraz do Gdańska i Torunia, aby zweryfikować Raczyńskiego powiedział szef. - No i jest jeszcze człowiek w liberii z warszawskiego kasyna. Nareszcie dysponowaliśmy jakimś konkretnym tropem. Ale czyż Lupin nie zdawał sobie sprawy, że wcześniej czy później będziemy dysponować jego portretem pamięciowym? Tak. Z pewnością to przewidział, bo był osobnikiem wyjątkowym, skoro zdecydował się wyzwać na pojedynek Pana Samochodzika. Szef miał rację uważając, że pojawienie się księdza Kamieńskiego w bibliotekach na południu kraju zwiastowało końcowy etap kradzieży inkunabułów. Pan Tomasz nie wierzył w przypadek ani zbieg okoliczności, dlatego uważał, że tożsamość księdza powinna być jak najszybciej sprawdzona. Staliśmy na wewnętrznym dziedzińcu kolegiat i wdychaliśmy chłodne grudniowe powietrze. - Jakie ma pan plany, Herr Tomasz? - zagadnęła panna Kruger, mrużąc oczy przed ostrym słońcem. - Rozbijemy naszą ekipę na dwie grupy - powiedział po namyśle. - Ja i Aldona pojedziemy do Gdańska i Warszawy, a Paweł z panią do Wrocławia i Tarnowa. - Proponuję inaczej - zaprotestowała stanowczym głosem Niemka. - Ja pojadę z panem, bo chcę uzgodnić w drodze kilka spraw. W końcu jest pan dyrektorem, a coś mi się widzi, że unika mojego towarzystwa. Herr Paweł może pojechać z panną Aldoną. - Mamy telefony komórkowe, więc możemy pogadać na odległość - zbył ją szef, na co ta zareagowała zawiedzioną miną. - Jadę z Aldoną.

78

Szef znowu okazał się bezwzględny, przydzielając mi do towarzystwa Niemkę. Ja także miałem jej dość i najlepszym rozwiązaniem byłoby powierzenie kobiety opiece komisarza Swady. - Pan Tomasz ma rację - policjant niespodziewanie poparł szefa. - Niech panna Kruger jedzie do Wrocławia z panem Pawłem, a ja odwiedzę Tarnów. Mam tam rodzinę, więc wpadnę do nich na sylwestra. Byłem bez szans. - A co z Krakowem? - spytałem smętnie. - Jeśli Lupin będzie nadal postępował według metody chronologii powstawania pierwszych oficyn w kraju w XV wieku, to teraz zrezygnuje z Krakowa. Lupin zaczął od najmłodszych drukarni i wszystko wskazuje, że skończy na najstarszej oficynie krakowskiej. Wszak “Kalendarzem astronomicznym” interesował się ksiądz Kamieński. Zanim włamie się do Jagiellonki, musi jeszcze ukraść przynajmniej jeden inkunabuł z oficyny z Chełmna. To mogą być “Facecje” z 1483 roku przechowywane w Bibliotece Uniwersytetu Wrocławskiego albo “De duobus amantibus” (1473-1474) z Ossolineum... - Albo też “De custodia linguae” Piotra Damianiego przechowywane w Uniwersytecie Jagiellońskim - przeczytała z wyjętej właśnie karteczki Niemka. - O, widzę, że jest pani solidnie przygotowana. - Nie tylko pan myśli - odparła. - Na metodę “pierwszych oficyn” wpadłam już dawno temu. - Tak, ma pani rację, co do Jagiellonki, ale tę bibliotekę Lupin “trzyma”, jak mniemam, na sam koniec. Po co miałby się teraz tam włamywać? To nie byłoby eleganckie. - Ale pewności nie ma - wzruszyła ramionami Niemka. - Jeśli Kamieński jest Lupinem, to w jakim celu odwiedził bibliotekę Seminarium Duchownego w Tarnowie? Czy to zwiastun odstępstwa od reguły? Metoda Lupina jest łatwa do przejrzenia, więc może on zrezygnować z kradzieży unikatowych inkunabułów i zadowolić się zbiorami posiadającymi większą ilość kopii w innych bibliotekach. Mówiąc oględnie, będzie mniej wybredny, a i przy okazji szansa jego złapania zmaleje. Oczywiście, może być i tak, że Leopold Kamieński jest prawdziwym księdzem i pańska dedukcja nie jest warta funta kłaków. - Właśnie dlatego muszę pojechać do Piaseczna pod Warszawą, aby ustalić tożsamość księdza Kamieńskiego - odgryzł się pan Tomasz. Wyszliśmy z dziedzińca na plac katedralny i już zamierzaliśmy ruszyć do hotelu, gdy zauważyliśmy biegnącego od strony rynku chłopaka w wieku niespełna dwunastu lat. Zauważył nas, przeciął ulicę Kolegiacką i zaraz stanął zdyszany przed nami. - Włamał się - dyszał ciężko. - Włamał się. - Kto? - spojrzeliśmy po sobie ze zdumieniem. - Kto i gdzie? - Do waszego jeepa przed hotelem! - krzyczał chłopak.

79

- A ty kto jesteś? - zapytał komisarz. - Jestem Marek, syn kucharki - mówił szybko. - Pani kierownik mnie wysłała, żebym was zawiadomił. - Co ty wygadujesz? - zdenerwowałem się. - Kiedy naprawdę jakiś osobnik zwiał z waszego jeepa. Włączył się alarm i pani Maria, sprzątaczka, zauważyła uciekającego człowieka w masce przeciwgazowej na głowie. - Ukradł coś? - zainteresował się porucznik. - Zdaje się, że kasetę video. Tak mówi pani Maria. Wszyscy, jak jeden mąż, spojrzeliśmy na pana Tomasza. - Czy w jeepie trzymał pan kasetę video? - dopytywał się komisarz. - I owszem - odpowiedział szef. - Co to było? - zainteresowałem się. - Bardzo interesujący film. Tylko Dziewuch domyślała się, co za kasetę trzymałem w wozie, więc posłała mi zdziwione spojrzenie. Na szczęście przemilczała tę kwestię. Swada otworzył drzwiczki swojego renault i gestem poprosił nas do środka. Ruszyliśmy i po minucie już staliśmy przed otwartym jeepem. - Czemu złodziej okrada samochody z maskę przeciwgazową na twarzy? zainteresowała się panna Kruger. - Nie lepiej używać kominiarki dla niepoznaki? - To nie o to chodzi - westchnąłem. - Włamywacz jakimś cudem wie, że oprócz alarmu samochód jest uzbrojony w bezwonny gaz o działaniu usypiającym. Panna Gerda pokiwała głową, co mogliśmy odebrać jako zaskoczenie graniczące z niedowierzaniem. - To zmienia postać rzeczy - dodała. - Wychodzi na to, że nie był to zwykły złodziejaszek - myślał na głos komisarz - bo nawet gdyby wiedział o pułapce z gazem usypiającym, to i tak zabrałby radio, a nie kasetę video. On polował konkretnie na tą kasetę. - I jak tak sądzę - rzekł pan Tomasz. - Może to jakiś kinoman? - Chyba videoman - poprawiła go Aldona. - A mnie się wydaje, że Herr Tomasz coś ukrywa - Gerda zmrużyła chytrze oczka. Nie wygląda na zdenerwowanego. - Jestem zadowolony, że nie ukradł radia i nie dobrał się do opon. Nie dalej jak wczoraj rano inny dowcipniś poprzebijał nożem opony Rosynanta.

80

- Może to ten sam? - zgadywała Niemka. - Arsen Lupin! Tylko po co mu kaseta video? Nie przekonany wyjaśnieniami Pana Samochodzika i zarażony podejrzliwością panny Kruger komisarz pogroził szefowi palcem. - Radzę bez żadnych sztuczek. Ja już wiem, na co pana stać. Tym razem panna Kruger zachowała zimną krew i, o dziwo, nie skomentowała ostatniej uwagi policjanta. - Jest takie polskie przysłowie “komu w drogę, temu czas” - powiedziała i ruszyła do hotelu. - Jedziemy do Wrocławia. Po kwadransie byliśmy już gotowi do drogi. Pakowaliśmy torby do bagażnika, gdy na rynku pojawiło się czerwone audi i van z napisem: “Telewizja”. - A niech mnie kule biją! - zaklął pan Tomasz. - To pani redaktor Bojanowska we własnej osobie. - Telewizja? - zmarszczyła czoło panna Kruger. Szef nie odpowiedział. Niemal na siłę wepchnął Niemkę do opla i nakazał mi szybko zająć miejsce obok niej, zaś Aldonie dał znak, aby pakowała się do jeepa. - Uciekamy! - krzyknął. - Do szczęścia brakuje nam tylko telewizji. Audi i van zahamowały już z piskiem przed hotelem, ale panna Kruger zapaliła silnik. W tym czasie szef obszedł renault komisarza i na chwilę, jak mi się zdawało, przyklęknął za tylnym zderzakiem. Wstał szybko i błyskawicznie wskoczył do Rosynanta. - Proszę państwa! - wrzeszczała w naszą stronę redaktorka, wymachując teatralnie rękami, gdy wysiadła z samochodu. - Proszę zaczekać! Mamy tylko kilka pytań. - Czego pani od nas chce? - krzyknął szef przez otwartą szybę. - Zawiadomiono nas, że dokonano kradzieży! - Kto? - Anonimowy rozmówca! Koła opla zabuksowały ostro na oblodzonym betonie i już po chwili zostawiliśmy ekipę telewizyjną przed hotelem. Skierowaliśmy się w dół ulicy Jeziornej na Wrześnie. Panna Kruger prowadziła brawurowo i po kilku minutach straciliśmy za plecami jeepa. Pan Tomasz nie był zwolennikiem szybkiej jazdy, więc istniała obawa, że uparta jak osioł Pani Redaktor dogoni go niebawem. Ale to nie było już nasze zmartwienie. Zastanawiało mnie tylko jedno, kto, u licha, zawiadomił telewizję? Przecież nie zrobił tego nikt z policji ani z pracowników archiwum? Czyżby to była sprawka włamywacza? Do Wrocławia dotarliśmy po pięciu godzinach. Biblioteka Uniwersytecka znajdowała się “Na Piasku”, na jednej z wysp na Górnej Odrze i sąsiadowała z monumentalnym kościołem Najświętszej Marii Panny, w którym kiedyś mieścił się klasztor Augustianów. Biblioteka zajęła w 1811 roku barokowy

81

budynek dawnego klasztoru. Teraz był to gmach o kremowych ścianach sprawiający wrażenie twierdzy nie do zdobycia. Pewnie nie wszyscy wiedzą, że zbiory starych druków tej biblioteki są jednymi z największych w kraju, a i liczącymi się w skali europejskiej. Inkunabuły pochodzą przede wszystkim ze zbioru miejscowej Staatsund Universitatsbibliothek, która powstała w początkach XIX wieku z połączenia księgozbiorów jezuickiego uniwersytetu we Wrocławiu i uniwersytetu we Frankfurcie nad Odrą. W 1815 roku dołączono do jej zasobów zbiory bibliotek klasztornych i fundacji śląskich. Niestety, księgozbiór przedwojennej Biblioteki Uniwersyteckiej uległ w większości zniszczeniu w czasie drugiej wojny światowej. Za to przejęła księgozbiory dawnej Biblioteki Miejskiej oraz bibliotek Piastów Śląskich z Brzegu i Legnicy, sięgające swymi początkami XVI i XVII wieku. Wśród inkunabułów najliczniejsze są dzieła z zakresu teologii. Prawo świeckie i kanoniczne to przede wszystkim dekrety Gracjana, Bonifacego VIII i Grzegorza IX, konstytucje Klemensa V. Prawo kościelne reprezentują rozmaite statuty synodalne, zaś filozofię - dzieła Platona, Arystotelesa i Tomasza z Akwinu. Z zakresu geografii na wzmiankę zasługuje z pewnością “Kosmografia” Ptolemeusza, ale i druki autorstwa Marco Polo czy Krzysztofa Kolumba. Są dzieła przyrodnicze Arystotelesa i Pliniusza, jest wielu autorów literatury pięknej, jak Homer, Owidiusz, Wergiliusz, Horacy, Seneka. Są też uznani pisarze Odrodzenia - Petrarca i Boccaccio (pierwsze ilustrowane wydanie “Decamerona”). Z ulicy Świętej Jadwigi, stanowiącej przedłużenie Mostu Piaskowego, weszliśmy przez drewniane, łukowate drzwi do szerokiego korytarza prowadzącego do holu biblioteki. Stamtąd można się było dostać strzeżonymi elektronicznie drzwiami do prawego i lewego skrzydła budynku. Drzwi środkowe prowadziły na dziedziniec, a obok nich tkwiła w ścianie tablica informująca o pracach nad zabezpieczeniem zabytkowych zbiorów finansowanych przez Fundację Polsko-Niemiecką. - Miałam swój udział w tym projekcie - rzekła z pewną dozą zarozumialstwa panna Kruger. “I pewnie dlatego teraz trzęsiesz się o dobre imię fundacji” - zadrwiłem w myślach. Po schodkach dostaliśmy się na podwyższoną kondygnację, ale zaraz zagrodził nam drogę strażnik, który wyszedł z małych drzwi stróżówki. Każdy odwiedzający bibliotekę gość, chcąc dostać się, do któregokolwiek skrzydła, miał obowiązek “odwiedzić” małą stróżówkę i zostawić tam dowód osobisty, okazać przepustkę bądź podać cel wizyty. Na dużym ekranie wysłużonego monitora zauważyłem cztery kadry z kamer obserwujących cztery ściany budynku od zewnątrz. Na ścianie za nim znajdował się szereg skrzynek alarmowych z czerwonymi światełkami. - Macie niezłe zabezpieczenie - bąknęła panna Kruger rozglądając się po pomieszczeniu.

82

- Przydałby się nowocześniejszy sprzęt - mruknął niechętnie strażnik. - I więcej kamer wewnątrz. Podobno w British Museum i niektórych niemieckich bibliotekach chodzi się w białych rękawiczkach w towarzystwie “anioła stróża”? - Nie tylko - dodała Niemka. - Każdemu robi się jeszcze zdjęcie na “dzień dobry”. - I pomyśleć, że w średniowieczu chroniono książki przed zniszczeniami lub kradzieżą za pomocą guzów mosiężnych, klamer albo przytwierdzano łańcuchami do pulpitów rzekłem. - Ale jak na wasze, polskie warunki biblioteka jest dobrze strzeżona pochwaliła panna Kruger. - Moim zdaniem Lupin uderzy w Ossolineum. Zaterkotał mechanizm otwierający drzwi i weszliśmy do długiego korytarza lewego skrzydła (równoległego do ulicy Świętej Jadwigi), na końcu którego znajdowały się schody prowadzące na piętra gmachu. Po prawej stronie schodów spostrzegłem wąskie przejście do niedużego zakamarka, w którym stał rząd blaszanych szafek na nóżkach. Na pierwszym piętrze przeszliśmy obok solidnych metalowych drzwi prowadzących do Działu Rękopisów, Gabinetów Śląsko-Łużyckiego i Ikonograficznego. Stare Druki znajdowały się na drugim piętrze. W czytelni zamiast kamer obserwowała nas uważnie bibliotekarka siedząca przy stoliczku w rogu sali. Usiedliśmy przy jednym z dwóch stołów, na których leżały już inkunabuły oglądane nie tak dawno przez księdza Kamieńskiego. Te stare księgi miały w sobie coś niezwykłego, zdawało się, że promieniują nieśmiertelnością. - “De pollutione nocturna” z lat 1474-1475 - oznajmiła bibliotekarka, kładąc na jednym z szerokich stołów księgę oprawioną w jasno-brązową skórę cielęcą z metalowymi okuciami i drewnianymi ćwiekami. - Inkunabuł ma dwieście dwie kartki. Każda strona zawiera 25 wierszy. Czcionka czarna z czerwonymi inicjałami. A oto “Sermones” z lat 1477-1478. Drugi inkunabuł miał sztywne tekturowe okładki spojone solidną taśmą ze skaju. W przeciwieństwie do poprzedniego oprawę wykonano współcześnie. Jednak konserwator dorobił dwie metalowe klamry, jakie posiadał oryginał. Czcionka była podobna, ale w tekście liczącym 139 kartek występowały obok czerwonych, także i niebieskie inicjały. Inkunabuł był formatu A2. - To na pewno oryginały? - zapytałem ostrożnie bibliotekarkę przyglądając się poplamionym kartkom w kolorze stanowiącym kompozycję szarego z żółtym. - Oczywiście! - odpowiedziała bez namysłu. - Bez wątpienia. Jeśli chodzi o “De pollutione nocturna” to dwa dodatkowe egzemplarze znajdują się w zbiorach Biblioteki Gdańskiej PAN i Seminarium Duchownym w Pelplinie. “Sermones” mają jeszcze w swych zbiorach Ossolineum, Gdańsk, Jagiellonka, Tarnów, Poznań i Nysa. Przekładając z namaszczeniem zmarszczone upływającym czasem kartki, pomyślałem o włamywaczu. Czy przyszedł tutaj wyłącznie po to, aby nasycić się widokiem zabytku? Czy miał może inny cel związany bezpośrednio z kradzieżą? - Czy przypomina pani sobie tego Kamieńskiego? - zagadnęła wreszcie Niemka.

83

- A może był podobny do któregoś z tych mężczyzn na portretach? - wyjąłem portrety pamięciowe Lupina. Przez chwilę kobieta z największą uwagą oglądała podobizny. - Tak jakby - rzekła wreszcie cicho. - Głowy nie dam, ale podobieństwo jest spore. Wyglądał na porządnego człowieka, w końcu to ksiądz, więc nie przyglądałam mu się tak bardzo. Patrzyłam na ręce, nie na twarz. - O to właśnie chodzi Lupinowi - wtrąciłem się. - Wzbudzić zaufanie, czyli uśpić czujność bibliotekarza. Jest niezłym psychologiem. Wie, że pisarz, naukowiec i ksiądz wzbudzają zaufanie. - Dobrze, że nic nie zginęło - westchnęła. - Powinniśmy bardziej uważać. - Proszę się nie obwiniać - próbowałem ja pocieszyć. - Jak pani raczyła zauważyć, jeszcze nic nie zginęło. Obawiam się jednak, że jeśli ten Kamieński jest Lupinem, to niebawem znowu zaatakuje. - Skoro nie zrobił tego tutaj, w czytelni, to nie widzę sposobu, jak chce nas okraść? dziwiła się bibliotekarka. - My też. A potem pokazała nam rewersy wypełnione ręką księdza. Nie było to pismo dziecka, to z rewersów w Gdańsku i Torunia, ale wydało mi się znajome. - Ależ to charakter pisma Grabskiego! - Ma pan rację! - triumfalnie obwieściła panna Kruger. - Też sądzę, że to pismo tego fałszywego pisarza. Przecież widzieliśmy wypełnione przez niego rewersy w Gnieźnie. Swoją drogą, ma facet nie tylko talent aktorski, ale i nerwy ze stali. - Ale przecież Jagiellonka i Ossolineum sprawdziły autentyczność czytelnika jęknąłem. - Może podrobił dokumenty? - Kim, u licha, jest ten człowiek? Podziękowaliśmy bladej ze strachu bibliotekarce za pomoc i złożyliśmy krótką wizytę w gabinecie pani kierownik Działu Starych Druków. Po kwadransie opuściliśmy gabinet spełniwszy swoją rolę “ostrzegawczą”. Wychodząc panna Kruger skorzystała jeszcze z toalety znajdującej się w przestronnym holu piętra. Miałem zatem krótką chwilę na zlustrowanie pomieszczenia. Drzwi wejściowe były solidnie okratowane od strony schodów, co znacznie utrudniało włamywaczowi dostanie się na piętro. Na ścianie prostopadłej do zaułka z toaletą znajdowały się stalowe drzwi magazynu. Było to kolejne utrudnienie. Lupin musiałby bowiem złamać stal tych drzwi. Naprzeciw magazynu było okratowane okno wychodzące na ulicę Świętej Jadwigi, a obok duża, ciężka, drewniana szafa. Podszedłem do mebla i sprawdziłem drzwi. Były solidne i co najważniejsze zamknięte.

84

- Sądzi pan, że Lupin tam się ukrywa? - usłyszałem za sobą żartobliwie brzmiący głos Niemki. Wzruszyłem jedynie ramionami, a następnie zeszliśmy na dół. Wizyta dowiodła, że Lupin był tutaj, ale tak naprawdę nie potrafiliśmy przewidzieć kroków włamywacza i poznać jego metody. Fałszywy ksiądz, czyli nasz przeciwnik - Arsen Lupin, kolejne dwa inkunabuły z oficyny chełmińskiej oglądał w Ossolineum. Jako, że Piasek był bardzo blisko tej biblioteki, zatem z przyjemnością się tam przeszliśmy. Podziwiając północny fragment wrocławskiego Starego Miasta w sąsiedztwie lewego brzegu Odry, nie mogłem oprzeć się spostrzeżeniu, że dzięki Lupinowi miałem okazję odwiedzić kolejne polskie miasto, miasto dawno przeze mnie nie oglądane. Gdyby nie powaga sytuacji, można by rzec, że Lupin był niezłym “biurem podróży”. Biblioteka imienia Ossolińskich mieściła się przy ulicy Szewskiej w barokowym gmachu dawnego klasztoru Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą. W latach 1811-1945 był on siedzibą gimnazjum o tej samej nazwie, a od roku 1946 stał się jedną z największych i najcenniejszych bibliotek naukowych w Polsce. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich został ufundowany w 1817 roku przez hrabiego Józefa Maksymiliana Ossolińskiego i przekazany narodowi polskiemu. Ossolineum jest biblioteką o charakterze głównie humanistycznym. W jej zbiorach znajdują się liczne manuskrypty średniowieczne (przeważnie liturgiczne), bogato iluminowane, jak: “Kopia tekstu świętego Ambrożego” z XII wieku, “Mszał burgundzki” z XIV wieku czy “Żywot świętego Błażeja” z XV wieku. Są tam wreszcie rękopisy, w tym autografy najwybitniejszych pisarzy polskich, ich korespondencja, a także stare druki (w tym czasopisma z XVII i XVIII wieku), numizmaty, pieczęcie. Chlubą zbiorów jest “Wojna chocimska” Wacława Potockiego oraz, złożony jako depozyt, “Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. Zbiory starych druków liczą ponad 67 tysięcy tomów. Kolekcja inkunabułów liczy tylko 483 dzieła, ale wiele z nich to unikaty. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują polonika, jak: “Expositio in Psalterium” drukowane w Krakowie około 1475 roku i pierwszy druk wrocławski Mikołaja z Błonia “Tractatus sacerdotalis de sacramentis” z 1475 roku. Najcenniejszą kolekcją są szesnastowieczne polonica w liczbie 3824 woluminów. Zbiór ten obejmuje większość drukowanego dorobku piśmienniczego Polski okresu odrodzenia i reformacji, na który składa się literatura piękna, reprezentowana między innymi przez Kallimacha, Reja, Kochanowskiego czy Szymonowica. Ważne miejsce zajmuje piśmiennictwo naukowe, między innymi dzieła Mikołaja Kopernika. Główne wejście znajdowało się od ulicy Szewskiej naprzeciwko kościoła Świętego Macieja. I podobnie jak w Bibliotece Uniwersyteckiej, tak i tutaj z przedsionka można było dostać się na dziedziniec albo wybrać któreś z drzwi znajdujących się po bokach. Po lewej, za oszklonymi drzwiami zaczynała się “sekcja B”. Niestety, jak nas poinformowano Dział Starych Druków był już nieczynny. Chcąc nie chcąc, wizytę w Ossolineum musieliśmy odłożyć do następnego dnia.

85

Panna Kruger zaproponowała położony w południowej części wrocławskiej Starówki dziewiętnastowieczny hotel “Metropol”. Trochę mnie irytowało to jej obnoszenie się finansową “przewagą”. - Nie odpowiada panu? - zmarszczyła czoło. - Nie w tym rzecz - rzekłem nieco speszony. - Nie stać nas na drogie hotele. Pan Tomasz wybrałby pewnie schronisko dla młodzieży... - Schronisko dla młodzieży? - zdziwiła się. Ostatecznie wylądowaliśmy w starym “Metropolu” na ulicy Modrzejewskiej w sąsiedztwie Opery i imponującego kościoła Świętej Doroty. Hotel przygotowywał się właśnie do powitania Nowego Roku. W holu wyczuwało się atmosferę sylwestra, na sali balowej przygotowywano parkiet. Właściwie miejsce było bardzo korzystne - blisko do rynku i Ossolineum. - To już za dwa dni - odezwała się kobieta. - Ciekawe, czy będzie nam dane otworzyć szampana? A właściwie, czy Lupin pozwoli nam na to? Po wczesnej kolacji udaliśmy się na przechadzkę po Starówce. Od czterech godzin było już ciemno, ale właśnie o tej porze Wrocław stał się piękniejszy, a to dzięki oświetleniu sklepów, placówek gastronomicznych i niektórych zabytków. Mróz nie przeszkodził mieszkańcom Wrocławia w zapełnieniu ulic. Sylwestrowa gorączka narastała. Zataczając koło od zachodu na północ, minęliśmy Ossolineum i doszliśmy do rozświetlonej od wewnątrz Hali Targowej na ulicy Piaskowej, przechodzącej w most Piaskowy. Szliśmy rozmawiając o ewentualnej przyszłej kradzieży w którejś z bibliotek, gdy nagle stanąłem jak wryty. Na parkingu od strony Odry zauważyłem wysiadającego z samochodu Vipera. Miał na sobie, jak zwykle, czapkę baseballową i krótki kożuszek. Trzasnął drzwiczkami rovera i skierował się do Hali Targowej. - Co się stało? - zaciekawiła się moją reakcją panna Kruger. - Batura jest we Wrocławiu - wyszeptałem, wskazując Vipera. - To jego człowiek. I samochód. - Ten rover? - zamyśliła się. - No tak, ten Batura już raz porwał Herr Tomasza. Ale co on robi we Wrocławiu? - Być może poluje na Lupina? Tak jak my. Albo planuje kradzież. Coś mi podpowiada, że szykuje się gorący sylwester we Wrocławiu w gronie starych znajomych. Panna Kruger nic nie powiedziała. Patrzyła na Halę Targową i myślała nad czymś bardzo intensywnie. - Wiem - odezwała się po chwili. - Niech pan zostanie tutaj na czatach. Ja w tym czasie wezmę samochód, abyśmy mogli go śledzić po wyjściu z hali. Zobaczymy, dokąd się uda? Być może odszukamy kryjówkę Batury.

86

- Dobra myśl, panno Kruger, ale do hotelu “Metropol” jest za daleko. Zanim pani przyjedzie swoim oplem, Viper zdąży odjechać, a ja zamarznę na kość. - Tak, tak - zafrasowała się. - Ma pan rację. To wezmę taksówkę! - Dobrze. Oddaliłem się pośpiesznie i wbiegłem do Hali Targowej. W tłumie próbowałem wypatrzyć Vipera. Jednak na parterze i na balkonach nie mogłem go dostrzec. Po schodkach dostałem się na balkon i z góry wypatrywałem drania pośród setek klientów. W zasadzie mogłem zaczekać na niego w pobliżu parkingu, ale byłem ciekawy, czy Viper nie umówił się z kimś w tym miejscu. Po chwili, o mały włos, nie wpadłem na niego. Przechodziłem obok stoiska jubilerskiego, a on odchodził od okienka bankowego znajdującego się kilka metrów dalej. Natychmiast wskoczyłem do małego pomieszczenia z biżuterią i pochyliłem się nad drogimi cackami ze złota. Dystyngowana kobieta po czterdziestce zwróciła się do mnie: - Jeżeli chce pan jakiś pierścionek dla dziewczyny, to polecam te w gablocie obok. Są na każdą kieszeń. Najtańszy już od pięciuset złotych. Uśmiechnąłem się niewyraźnie i w odbiciu lustrzanej wystawy za plecami kobiety zauważyłem przechodzącego Vipera. - Dziękuję - wymamrotałem. - Chyba lepiej kupię kwiatek. I wyszedłem. Szedłem za Viperem w odległości dziesięciu metrów, chowając się za plecami klientów. Wreszcie Viper wyszedł na zewnątrz i spokojnym krokiem poszedł w kierunku rovera. Nerwowo rozejrzałem się dookoła w poszukiwaniu taksówki. Nigdzie ani śladu! Viper wsiadł do auta, więc musiałem schować się za jakimś samochodem, aby mnie nie zauważył we wstecznym lusterku. Zapalił silnik i ruszył w kierunku mostu. Kiedy włączył się do ruchu, wybiegłem z parkingu na ulicę wypatrując taksówki z panną Kruger. Nadjechała po chwili. - Szybko! - pogoniła mnie, otwierając drzwiczki wysłużonego forda. Wskoczyłem błyskawicznie. - Za tym roverem! - nakazała kierowcy. Taksówkarz o nic nie pytał, co mogło być podyktowane niemieckim akcentem kobiety zwiastującym niezły zarobek. Rover zatrzymał się przed hotelem “Aviator”. Viper wyszedł z niego zaraz i wszedł pośpiesznie do budynku. - Co robimy? - zapytał taksówkarz. - Czekamy - odpowiedziała Niemka.

87

- Płacą mi za jazdę, nie za stanie. Panna Kruger wręczyła mu banknot, na widok którego mężczyzna odzyskał wiarę w ludzi. - Pójdę za Viperem - zaproponowałem. - Zapytam o Baturę. - A jak natknie się pan w drzwiach na jednego z nich? - Czekanie nic nie da. Kto wie, a może szykują się już do snu? Całej nocy tutaj przecież nie przesiedzimy. I kiedy tak rozważaliśmy co robić, niespodziewanie pojawił się w drzwiach wejściowych Viper. Pod pachą ściskał jakiś pakunek i szybko ruszył w stronę najbliższej uliczki. Wyraźnie się gdzieś śpieszył. - Dokąd on idzie? - zdziwiła się kobieta. - Tym razem idę za nim - oświadczyłem stanowczo. - Dobrze. Ja tu zostanę, aby obserwować hotel. Plecy Vipera zniknęły za zaułkiem, więc czym prędzej wyskoczyłem z taksówki. Podbiegłem do rogu ulicy i ostrożnie wyjrzałem zza muru. Viper nieco zwolnił, ale na szczęście nie oglądał się za siebie. Kilka latarni oświetlało uliczkę, więc miałem dobrą widoczność. Ruszyłem za nim. Viper minął kilka przecznic i skręcił w lewo w kierunku placu Świętego Macieja. Nadal nie oglądał się za siebie. Bez obaw ruszył przez ciemny, ośnieżony plac i nagle, ku mojemu przerażeniu, instynktownie obejrzał się. W pierwszym odruchu stanąłem zaskoczony manewrem przeciwnika i powoli obróciłem się na pięcie, jakbym zastanawiał się, gdzie jestem. Nic mądrzejszego nie przyszło mi do głowy. Naciągnąłem kołnierz kurtki i dopiero wtedy odważyłem się odwrócić. Viper jednak nie rozpoznał mnie. Poszedł dalej. Było ciemno i mógł mnie nie zauważyć, a może po prostu zignorował. Kierował się na wschód jednostajnym, miarowym krokiem, nie przeczuwając, że jestem tuż za nim. Przeciął ulicę Henryka Pobożnego, aż wreszcie w oddali pojawił się zarys cmentarza. “Co on, do licha, zamierza zrobić?” - zastanawiałem się. “Chce pochować zdechłego psa?” Po chwili Viper otworzył furtkę i wszedł na teren cmentarza. Ostrożnie ruszyłem jego śladem. Było tutaj ciemno, więc musiałem zachować nadzwyczajną ostrożność. I kiedy moja noga dotknęła cmentarnej ziemi, poczułem na swoich plecach zimny oddech. Nie zdążyłem się obrócić, gdy zadano mi cios w potylicę. Czyjeś szarpanie i nawoływania przywróciły mi przytomność. Kiedy otworzyłem oczy, nie zobaczyłem nic. Było ciemno. Ale czyjaś ręka potrząsała mną energicznie i lekki zapach damskich perfum przywołał do rzeczywistości.

88

“Panna Kruger” - pomyślałem z wdzięcznością. - Herr Paweł! - krzyczała Niemka. - Proszę wstawać. Co się stało? Z jej pomocą udało mi się wstać. Drżałem z zimna. Zatoczyłem się. Na szczęście kobieta mnie podtrzymała. - Idziemy. Tam jest taksówka. Poprowadziła mnie przez ciemność i już po chwili znaleźliśmy się na słabo oświetlonej ulicy przyległej do cmentarza. Pod murem stała zaparkowana taksówka. Niemka pomogła mi wejść do środka i zajęła miejsce po drugiej stronie. W środku samochodu buchnęło gorącem. - Co się stało? - dopytywała się. - Wszedłem za nim na cmentarz i zaraz oberwałem - wyjaśniłem bełkotliwie, na ile pozwalały mi zmarznięte szczęki. - Tylko tyle. - Trzeba to zgłosić na policję - oświadczył przerażony taksówkarz. Panna Kruger wręczyła mu drugi banknot. - Przede wszystkim Herr Paweł powinien wziąć gorącą kąpiel - rzekła. - Hotel “Metropol”. Taksówkarz zawrócił. - Skąd wiedzieliście, że tu jestem? - zapytałem. - Pomyślałam sobie, że warowanie pod hotelem nic nie da, bo i tak nie wiem, jak Batura wygląda. Poprosiłam taksówkarza, aby ruszył uliczką, którą poszedł pan za Viperem. Ten człowiek wyglądał na bezwzględnego typa. Bałam się, że może pana rozpoznać i zrobi mu coś złego. Na Placu Świętego Macieja dojrzeliśmy pana znikającego w jednej z uliczek. Objechaliśmy zatem plac i skręciliśmy tam. Ale ulica była niestety pusta. Pojechaliśmy na oślep. Przejeżdżając obok cmentarza zauważyliśmy otwartą furtkę na cmentarz. Coś mnie tknęło i nakazałam zatrzymać się. Leżał pan przy wejściu. - Dziękuję - wymamrotałem. Nie lubiłem być niańczony przez kobiety, ale faktem było, że nadmierna troska Niemki uratowała mi życie. Panna Kruger była osobą niezbyt miłą w obcowaniu, ale na szczęście można było na nią liczyć w trudnych sytuacjach. Jestem pani dłużnikiem. Nie okazała żadnych emocji. - Proszę zatrzymać się pod hotelem “Aviator” - poprosiłem taksówkarza. - A pan co znowu kombinuje? - zainteresowała się kobieta. - Musimy sprawdzić, czy Batura jest tam zameldowany. - A pańska głowa?

89

- Wytrzyma. Tak się składa, że co pewien czas obrywam po niej. - Jak pan chce. Sprzed hotelu zniknął już rover Batuty. Jak na złość w recepcji poinformowano nas, że żaden Batura nie był i nie jest gościem hotelowym. Opisałem ciemnogranatowego rovera, ale ten samochód nie widniał w rejestrze parkingowym hotelu. Opisałem Vipera i Baturę, ale nikt z personelu nie widział takich osobników. Jednym słowem, nikt taki nie wynajmował tutaj pokojów. - Dziwne - odezwałem się, gdy z powrotem znaleźliśmy się w taksówce. - Viper sprawiał wrażenie, że właśnie tutaj mieszka. Widać musiał zauważyć, że go śledzimy i zaaranżował małe przedstawienie. Zwabił mnie na cmentarz i załatwił na cacy. - Zaczynam nabierać szacunku dla bandy tego Batury - skomentowała Niemka. - Lubię przebiegłych przeciwników. A może to on jest Lupinem? - Gdyby zaczekała pani przed hotelem na Vipera, wiedzielibyśmy dokąd się naprawdę udaje i jaką rolę odgrywa Batura. - Racja, ale dla pana byłby to fakt bez znaczenia. Leżałby pan już w kostnicy. - Też fakt - przyznałem jej rację. I nagle sięgnąłem do kieszeni kurtki i jęknąłem. Powodem było zniknięcie z kieszeni pieniędzy i telefonu komórkowego. - O, rany! A jednak musimy jechać na policję. Obrabował mnie. - Rabunek - niechętnie powtórzył za mną policjant, gdy znaleźliśmy się w komisariacie. - A kto mądry szwenda się po cmentarzach w ciemną noc? Dobra, spiszemy zeznania, ale wątpię, czy znajdziemy sprawcę. - To, nie był duch - zaprotestowałem. - Podałem przecież szczegółowy opis. - I co z tego? Zwalisty gość w czapce baseballowej? Takich mamy na pęczki. Pseudonim Viper? Dzisiaj Viper, jutro Likier. Gdyby znał pan chociaż jego nazwisko, to co innego. Wyszliśmy z komisariatu. Wiedziałem o działalności Vipera dużo, ale tak naprawdę był on dla mnie człowiekiem anonimowym. Po prostu, jeden z ludzi gangu. Nic więcej nie można było zrobić. Cwaniak zabrał mi pieniądze i telefon komórkowy, aby w razie czego zwrócić uwagę policji na zwykły rabunek. Dobrze, że idąc za Viperem wyłączyłem aparat. Cóż, pozostał pewien niedosyt, a raczej smak porażki. Poza tym Batura wiedział już, że jesteśmy we Wrocławiu. Viper mógł sprawdzić pozostałe kieszenie i znaleźć w jednej z nich klucz do pokoju w hotelu “Metropol”. A wtedy wiedzieliby, gdzie się zatrzymaliśmy. - Najważniejsze, że pan żyje - pocieszyła mnie panna Kruger, gdy znaleźliśmy się w hotelu. - Niech pan weźmie kąpiel i dobrze się wyśpi. I co z tego, że ludzie Batury wiedzą, że jesteśmy we Wrocławiu. To jeszcze nie oznacza, że coś ukradną. Niech pan nie zapomina, że naszym głównym celem jest Arsen Lupin! Wstałem obolały i dopiero po dziewiątej byłem gotowy do pracy.

90

Po dziesiątej byliśmy już w okolicach uniwersytetu. Przepuściliśmy niebieski tramwaj na ulicy Szewskiej i weszliśmy z niej przez zwieńczone portalem drewniane drzwi. Istniało też drugie wejście przez kawiarnię, od strony Grodzkiej. Była to wąska uliczka, dosłownie przesmyk między murami biblioteki i kościoła. Wybraliśmy jednak to pierwsze. Z korytarza skręciliśmy w lewo mijając drzwi prowadzące do Gabinetu Numizmatyczno-Sfragistycznego. Szerokimi i wyściełanymi dywanem schodami udaliśmy się na drugie piętro, do działu Starych Druków. Było tutaj przytulnie i przestronnie, aż na moment zapomniałem, że nasza misja nie ma nic wspólnego ze zwiedzaniem. Czytelnia mieści się w prostokątnej sali, której dwa przeciwległe okna wychodzą na dziedziniec i ulicę Szewską z widokiem na kościół Świętego Macieja. Było tu przytulnie i schludnie. Pod ścianami ustawiono półki z książkami i katalogi. Na środku stał duży stół z zainstalowanymi lampkami, zaś w rogu stolik dyżurnego bibliotekarza z komputerem. Naprzeciw drzwi wejściowych były jeszcze inne drzwi prowadzące na zaplecze, ale tam nie trzymano najcenniejszych zbiorów. Starym zwyczajem poprosiliśmy o inkunabuły wydane kilka dni temu księdzu Kamieńskiemu. “De duobus amantibus, sive De amore Guiscardi et Sigismundae” z lat 1473-1474 było sześciostronicową książeczką z zielonymi, tekturowymi okładkami zawiązywanymi na sznurek. W tekście występowały czerwone inicjały, a w pierwszych dwóch i ostatnim akapicie niektóre litery były czerwone. Kartki były zabrudzone, poplamione jasnobrązowymi zaciekami. Każda strona liczyła 27 wierszy. A całość pachniała wilgotnym drewnem i starością. - Na pozór nic cennego - odezwała się bibliotekarka i położyła na stole kolejny inkunabuł oficyny z Chełmna. - “Epistoła ad Turcarum imperatorem Mahometum II” z 1476 roku jest bardziej okazałą edycją, chociaż po jednym egzemplarzu mają jeszcze biblioteki w Krakowie, Pelplinie i wrocławscy Kapucyni. Inkunabuł składał się z 57 kartek formatu A4 i sztywnych, drewnianych okładek obłożonych brązową, zniszczoną skórą. Czcionka była identyczna jak w pierwszym inkunabule, ale to zrozumiałe zważywszy fakt, że wydrukowano ją w tej samej oficynie. I podobnie jak w poprzednim inkunabule - kartki były mocno poplamione jasnobrązowymi zaciekami i pachniały starym, wiejskim strychem. Niektóre wyrazy i zdania były przekreślone, zaś na kilku stronach widniały na marginesach zapiski poprzednich bibliotek. Imponujący czerwony inicjał z brązowym wypełnieniem litery “P” rozpoczynał tekst, który służył w XV wieku propagandzie antytureckiej. - Fajnie jest pooglądać te stare księgi - rzekłem w pewnym momencie - ale ani na krok nie przybliża nas to do Arsena Lupina. - Dlaczego ten Lupin uwziął się akurat na Ossolineum? - dziwiła się bibliotekarka. - W Polsce jest wiele innych bibliotek bogatszych w inkunabuły. My słyniemy z rękopisów. Nasz zbiór inkunabułów to w zasadzie piętnastowieczne zbiory założyciela Ossolińskiego, dary Stanisława Wronowskiego, radcy szlacheckich sądów lwowskich, oraz egzemplarze pochodzące z depozytów, to jest zbiorów Pawlikowskich z Medyki, Cieńskich, Chrzanowskich i Dzieduszyckich.

91

- Nie o to chodzi - skrzywiłem się. - To jest gra, w której nie liczy się kalkulacja ściśle dochodowa. To coś więcej. Wyzwanie. Być może rękopis “Pana Tadeusza” jest cenniejszy, ale nasz włamywacz ma swoją niezłomną zasadę i żelazną metodę. Polega ona na kradzieży unikatowych inkunabułów z pierwszych polskich oficyn. - Dziwne. - Ale prawdziwe - dodałem. - Czy biblioteka jest dobrze strzeżona? - zmieniła temat panna Kruger. - Mamy strażników i nowoczesny system alarmowy sprzęgnięty z komputerem wyjaśniła. - To trochę więcej niż większość bibliotek w kraju. Bibliotekarka oprowadziła nas po drugim piętrze, gdzie mieścił się jeszcze Gabinet Dokumentów Życia Społecznego. Na korytarzach stały gabloty wystawowe i katalogi. Wszystkich drzwi i zakamarków strzegły umieszczone na ścianie czujniki alarmowe. Zajrzeliśmy nawet do toalety, w której nie było miejsca na ukrycie się. Na pierwszym piętrze zwiedziliśmy Gabinet Grafiki i Magazyn Starych Druków mieszczący się tuż pod czytelnią Działu Starych Druków. - To pomieszczenie może stać się celem Lupina - przestrzegła panna Kruger. Pierwsze piętro. Czy Lupin wejdzie od dziedzińca, czy od ulicy - pozostaje tajemnicą. - Jeśli w ogóle tutaj się włamie. - Tutaj - rzekła z naciskiem. - A to dlatego, że w zbiorach Ossolineum znajduje się unikat “De duobus amantibus”, a Lupin ma wyraźną inklinację do unikatów. Tak, to dziwny typ - uparty. Ale jest przy tym konsekwentny. - Muszę się z panią zgodzić - pokiwałem głową. - A teraz chcielibyśmy obejrzeć rewersy wypełnione przez księdza Kamieńskiego - zwróciłem się do bibliotekarki. Pismo na rewersach potwierdziło nasze wczorajsze podejrzenia, że ksiądz Kamieński był prawdopodobnie Lupinem. Ale niewiele nam to dało. Wciąż nie wiedzieliśmy, kiedy i co zamierzał Lupin ukraść. Wyszliśmy na dziedziniec biblioteki i stanęliśmy przed studzienką będącą spuścizną po byłym klasztorze. Spojrzałem na gołe konary dorodnego kasztana, jakbym chciał w jednym z siedzących na nich gawronów rozpoznać włamywacza. Krótka lustracja okien wychodzących na dziedziniec niewiele nam pomogła. Lupin musiałby nie tylko dostać się na dziedziniec z ulicy, ale i wdrapać się po martwych pajęczynach bluszczu na górę. Zastosowanie kotwicy nie wchodziło w rachubę z uwagi na wysokie mury dwupiętrowego gmachu. Przecięliśmy dziedziniec i weszliśmy do kawiarenki usytuowanej w przeciwległym do Działu Starych Druków skrzydle. Wypiliśmy kawę, a potem obejrzeliśmy piętra (między innymi Czytelnię Główną Druków XIX- i XX-wiecznych i Dział Czasopism) i po godzinie trzynastej wyszliśmy drugim wyjściem na wąską uliczkę łączącą się z Grodzką. Wtedy zadzwonił telefon komórkowy Niemki. Dzwonił pan Tomasz z nowinami. Nie mógł się ze mną połączyć, gdyż mój aparat padł łupem Vipera.

92

Wreszcie mieliśmy trop. O nic nie pytałem, a tylko słuchałem uważnie. Po pierwsze, szef prosił o dokładne przeszukanie bibliotek. To COŚ mogło znajdować się w jakimś kącie, pod szafą lub za innym meblem. Przypomniałem sobie owe dziwne smugi za automatem do napojów w Bibliotece Gdańskiej PAN. Te smugi zostawiło właśnie to COŚ. I to COŚ mogło znajdować się we wrocławskich bibliotekach. - Jakim cudem pan to odkrył, szefie? - nie wytrzymałem. - Kaseta video - usłyszałem. - To było na kasecie video. - Przecież ukradziono ją z Rosynanta. - Później wszystko ci wyjaśnię. Kradzież nastąpi w sylwestra - dodał szef. - To pewne. Zamurowało mnie. Skończyliśmy rozmowę i oddałem pannie Kruger telefon. - Musimy przeszukać biblioteki raz jeszcze - powiedziałem podniecony i zaraz przekazałem jej nowiny. Tym razem Niemka nie kryła swojego zdziwienia. Przygryzła wargi, aż wreszcie się otrząsnęła z wrażenia. - Skąd pan Tomasz to wszystko wie? - A bo ja wiem? - wzruszyłem ramionami. I pognaliśmy do Ossolineum. Postawiliśmy na nogi pół biblioteki, ale nie znaleźliśmy tego CZEGOŚ. Później pobiegliśmy do Biblioteki Uniwersyteckiej, gdzie wszczęliśmy podobny alarm. Mniej więcej po godzinie dopisało nam szczęście. W małym zaułku z blaszanymi szafkami, obok schodów na parterze, znaleźliśmy pod jedną z nich to COŚ.

93

ROZDZIAŁ SIÓDMY UCIECZKA * OSTATNI MOHIKANIN * SPRAWA NADAJNIKA * MÓJ STOSUNEK DO KOMPUTERÓW * FAŁSZERSTWA I KATASTROFY W BIBLIOTEKACH * HOKUSPOKUS Z KASETĄ * W KASYNIE * I ZNOWU DZIECIAKI * TAJEMNICZA RANDKA * WCHODZĘ NA TEREN WILLI BATURY * WIĘZIEŃ * WIADOMOŚCI OD MONIKI * DRUGA WIZYTA W DOMU BATURY * ODKRYCIE NA PLEBANII * “PROCESOR” * PORTIER NA TROPIE WŁAMYWACZA * JEDZIEMY ZA NISSANEM * TRIK LUPINA

Ucieczka oblodzoną szosą na Wrześnie nie wchodziła w rachubę. Nie byłem typem ryzykanta za wszelką cenę, więc wybrałem inny, bezpieczniejszy i skuteczniejszy wariant zgubienia ekipy Pani Redaktor. Jak tylko przejechaliśmy tory kolejowe, zamiast skierować się na Wrześnie albo Witkowo, skręciłem w ulicę Składową, równoległą do torów i składów w sąsiedztwie ogródków działkowych i szarych zabudowań. Szybko znalazłem schronienie w jednej z opustoszałych zimą alejek działkowych, skąd mieliśmy jednak niezły widok na wyjeżdżające z miasta samochody. Już za chwilę audi i van pomknęły na Wrześnie, ale dla świętego spokoju przeczekaliśmy jeszcze kwadrans. - Kto mógł zawiadomić telewizję? - zagadnąłem Dziewucha. - Przychodzi ci coś do głowy? - A bo ja wiem? Pan tu jest od myślenia. - No, przecież - żachnąłem się. - Za pomocą komputera nie sposób na to odpowiedzieć. - Gdyby nie ja i mój komputer, nie miałby pan teraz portretu Lupina - przekomarzała się. - Więcej taktu, Panie Samochodzik. - Tak jest, panno Dziewuch. Ale na dobrą sprawę wystarczyłyby same kredki. Chyba się obraziła, bo wyniośle odwróciła głowę. W zasadzie niepotrzebnie się jej czepiałem. Była w porządku, ale słowne potyczki z panną Kruger pozostawiły pewien niezatarty ślad w mojej psychice. Miałem powyżej dziurek nosa tej całej pompy z nowoczesnością, komputeryzacją i cudami techniki. I nawet jeśli owe cuda przydawały się często w naszej pracy, ja, z powodu wrodzonej przekory i uprzedzeń w stosunku do kobiet nadmiernie eksponujących tak zwaną nowoczesność, porastałem wiernym światu, z którego wyrosłem. Byłem ostatnim Mohikaninem, co w oczach młodych ludzi mogło uchodzić za dziwactwo i objaw zacofania. - A co pan robił na czworakach koło renault komisarza Swady? - niespodziewanie zapytała Dziewuch. - Przed hotelem na rynku w Gnieźnie. Chyba nie wciśnie mi pan kitu, że się potknął? Czy był sens udawania przed dziewczyną, że wykorzystałem chwilę zamieszania na rynku spowodowanego pojawieniem się ekipy telewizyjnej, aby zamocować do

94

podwozia renault nadajnik wcześniej zainstalowany przez nieznanego sprawcę pod jeepem? Powiedziałem dziewczynie prawdę. - I po co to wszystko? - Ten, który mógł mnie z łatwością namierzyć za pomocą GPS-u, teraz będzie śledził komisarza. W ten oto sposób my będziemy mieć więcej swobody, a Lupin, bo to pewnie on zamocował nadajnik, będzie myślał, że pojechałem do Tarnowa na sylwestra. W tym czasie my będziemy działać w Warszawie i Wrocławiu. - Pan naprawdę jest straszny - z dezaprobatą pokiwała głową, ale tak naprawdę to chyba jej zaimponowałem. - I kto tu jest niedojrzały? Uśmiechnąłem się pod nosem, ale nie odpowiedziałem. Za Września skręciliśmy na Warszawę. Zaczął padać puszysty śnieg, zrobiło się bezwietrznie, ale wolałem zachować bezpieczną szybkość z uwagi na śliską jezdnię. - Czy pan zawsze jeździ pięćdziesiątką? - zapytała poirytowana wolną jazdą dziewczyna. - Jeśli tylko się nie śpieszę - odpowiedziałem pogodnie. - Tak jak teraz. Poza tym wtedy łatwiej sprawdzić, czy ktoś za nami nie jedzie. Dziewuch otworzyła laptopa i zaczęła się bawić przeglądaniem plików graficznych, które dzisiaj stworzyła. - I pan uważa, że ten człowiek z portretu jest Lupinem? - Kto wie? - Ten starszy jegomość miałby być crackerem i znać się na phreakingu? - dziwiła się. Nie wygląda mi na typa, który umie dobrze pisać na komputerze, a co dopiero mówić o pisaniu programów-wirusów! Lupin to włamywacz wszechstronnie utalentowany. Zna się na komputerach, elektronice, ładunkach wybuchowych... - I historii - dokończyłem za nią kąśliwie. - Nie zapominaj, że znajomość dziedzin, które wymieniłaś nie przesłania mu głównego celu kradzieży. Żeby cokolwiek ukraść, trzeba wiedzieć co. Nie przekonałem jej chyba. - Komputer to nie wszystko - nadawałem, aby ją dobić. - Owszem, przydaje się jako maszyna do liczenia, do obróbki danych, ale przecież nad nim czuwa człowiek, który wydaje mu polecenia. Komputer podaje wynik, człowiek go interpretuje. - Niedługo nie będzie pan używał tych swoich mądrych ksiąg, bo wszystko zastąpi komputer. Wszystko. Nasze dane, wszystkie mądrości świata... - To nie zmienia postaci rzeczy, że Homer napisał swoją “Iliadę” bez użycia komputera, a Charlie Chaplin (w odróżnieniu od Stevena Spielberga) kręcił filmy zwykłą kamerą, którą dzisiaj możesz obejrzeć w muzeum. Być może zmieni się sposób zapisu myśli ludzkiej, ale twierdzenie Pitagorasa będzie takie samo. A i ziemia nie przestanie

95

krążyć wokół słońca. Chociaż osobiście uważam, że nic nie zastąpi książki i nawet za sto lat będą istnieć drukarnie. Skoro książka przetrwała stulecia i nie zdołała jej zniszczyć ani woda, ani ogień wojen i klęsk żywiołowych, to przetrwa i twoją komputeryzację. Patrzeć tylko, jak Ziemię nawiedzi jakieś silne promieniowanie i cała informacja zapisana na dyskach i dyskietkach ulegnie wymazaniu. A jeśli nie, to zawsze znajdzie się jakiś szaleniec próbujący za pomocą specjalnego wirusa zniszczyć cyberprzestrzeń. Dziewuch machnęła ręka na moje gadanie, ale obserwując ją kątem oka odniosłem wrażenie, że zastanawiała się nad moimi słowami. A to można było nazwać postępem. - W liceum nudziły mnie szkolne lektury, historia i muzea - wyznała nagle. - Jak przyglądam się waszej pracy w departamencie, to odnoszę wrażenie, że nie do końca miałam rację osądzając was jako nudziarzy. - Wierz mi, historia jest naprawdę interesująca, trzeba tylko właściwego podejścia. Może być nawet bardziej pasjonująca niż niejeden film sensacyjny, bo historia to jeden wielki kryminał. Weźmy takie starodruki. Czy wiesz, że równie stare jak dokumenty są ich fałszerstwa? W średniowieczu, szczególnie w XIII i XIV wieku, w podrabianiu dokumentów celowały klasztory, bo miały przecież najsprawniejsze scriptoria. Na Zachodzie notorycznie i świadomie dokonywano fałszerstw w klasztorach w Saint Denis pod Paryżem, Mans, w Pasawie i Trewirze w Niemczech, a w Polsce w klasztorach cystersów w Lądzie i w Trzebnicy oraz benedyktynów w Tyńcu. Czy to nie jest wspaniały temat na zapierający w piersiach film? Fałszerstwo to chyba interesujący wątek dla młodzieży? - Teraz też się fałszuje, od paszportów do obuwia. - Właśnie. Ale kiedyś możliwości fałszowania nie były tak zmyślne jak dzisiaj. Ot, coś tam wydrapano i wpisano nową treść albo doczepiono pieczęć od innego dokumentu. Ale i też niektóre dokumenty były od pierwszej do ostatniej literki fałszywe. Oczywiście, cel podrabiania dokumentów był i jest zawsze taki sam. Zysk. Tak było z głośnymi fałszerstwami zakonu krzyżackiego o rzekomym prawie własności do ziem zdobytych na pogańskich Prusach. Równie pasjonującym tematem są na przykład katastrofy w bibliotekach! - Tak? - dziewczyna nieznacznie ziewnęła. - Takie pożary były i są nadal najgroźniejszym zagrożeniem dla zbiorów. Najgłośniejszy pożar w starożytności miał miejsce w 48-47 roku przed naszą erą w Bibliotece Aleksandryjskiej, gdzie spłonęło 700 tysięcy zwojów. Nie tak dawno, bo w 1988 roku w Bibliotece Akademii Nauk w Petersburgu ogień strawił 400 tysięcy woluminów. Co za przejmujący byłby to film katastroficzny, w którym zamiast płonącego wieżowca - bohaterom przyszło by ratować biblioteczne zbiory! Zamiast ognia czynnikiem wywołującym katastrofę mógłby taki filmowiec uczynić wodę. W listopadzie 1966 roku powódź nawiedziła Florencję. Zniszczeniu uległo półtora miliona woluminów! U nas doszło do podobnych katastrof, chociaż na mniejsza skalę. Z powodu gwałtownych i obfitych opadów deszczu rzeka Rawa wylała, zalewając księgozbiór Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Miało to miejsce w 1995 roku. Zdarzało się i tak, że pęknięty kaloryfer doprowadził do ogromnych szkód, jak na

96

przykład w 1978 roku na Jagiellonce i w 1987 roku w Cieszynie. Jeszcze inaczej było w lecie 1987 roku w Bibliotheque Nationale w Paryżu, gdzie awarii uległa instalacja klimatyzacyjna. W wyniku wzrostu temperatury w pomieszczeniach do dwudziestu pięciu stopni i wilgotności względnej powietrza powyżej sześćdziesięciu procent książki pokryła pleśń. W roli negatywnych bohaterów możemy obsadzić mikroorganizmy i karaluchy, które żywią się klejem opraw książkowych! Biblioteka Jagiellońska przeżyła ich plagę w 1993 roku. I wreszcie możemy wprowadzić na ekran gryzonie, które tak jak mysz przechodzą przez otwory o średnicy sześciu milimetrów, a szczury wspinają się wewnątrz pionowo usytuowanych rur o średnicy 40 do 100 milimetrów i przegryzają nawet stal. W tym momencie przerwałem opowieść i zerknąłem na Dziewucha. Ku swojemu rozczarowanie poznałem wreszcie powód, dla którego tak pilnie mnie słuchała. Po prostu, dziewczę najzwyczajniej w świecie zasnęło. Do Warszawy dojechaliśmy po zmroku. Zaparkowałem samochód na parkingu przed Dworcem Centralnym i kazałem dziewczynie poczekać. Szybko przebiegłem ulicę i poszedłem wprost do przechowalni bagażu. Wyjąłem z kieszeni mały kluczyk, otworzyłem blaszaną skrytkę i wyjąłem z niej kasetę video, ofiarowaną mi przez pana Juliusza Włodarskiego z Biblioteki Gdańskiej PAN. Tak, tak, nie skradziono mi jej wcale. Cały czas spokojnie leżała w skrytce, jakich wiele na każdym dworcu świata. Otóż poprzedniego wieczora, tuż przed spotkaniem z Dziewuchem, przezornie schowałem kasetę w tej skrytce, zaś w jeepie umieściłem inną, zabraną z domu. Obawiałem się, że Lupin jakimś cudem dowie się o istnieniu taśmy (nie myliłem się widać!) i za wszelką cenę będzie starał się ją wykraść. Ale nie przewidział jednego, a mianowicie - podstępu. Chciałbym teraz widzieć jego zdumioną twarz podczas odtwarzania nagrania, w którym zamiast ujęcia bibliotecznego korytarza ujrzy migawki filmu telewizyjnego. Uratowałem zatem ważny dowód w sprawie Lupina, a przy okazji wyszło na jaw, że ten zuchwały włamywacz znał dosłownie każdą naszą tajemnicę. Wszedłem do kabiny jeepa i położyłem na jej chudych kolanach kasetę. - Hokus-pokus - próbowałem zażartować. - I kaseta się znalazła. - Przecież ukradziono ją dzisiaj w Gnieźnie - Dziewuch popatrzyła na mnie uważnie. Co to znaczy, Panie Samochodzik? - To była inna kaseta - wyjaśniłem prężąc dumnie pierś. - Z nagraniem zwyczajów godowych cietrzewi. Jeśli Lupin lubi filmy nadawane na kanale “Discovery”, będzie zadowolony. - O, żesz ty w mo...! - zdumiała się. - Pan go normalnie “wyrolował”! - Za moich czasów mówiło się “wystrychnąć kogoś na dudka” albo “zrobić w trąbę”, ale na jedno wychodzi. - Nie do wiary! - kręciła głową. - Przebiegły z pana typ. A nie wygląda pan na takiego.

97

Wzruszyłem ramionami i zaraz zawiesiłem na niej wzrok. - Co się stało? - spytała bojaźliwie. - Teraz należałoby obejrzeć ten filmik na jakimś nowoczesnym sprzęcie, ale... - Pan się brzydzi nowoczesności, więc... - Ty to zrobisz i nikomu nie piśniesz słówka. - Przed panną Kruger zgrywał pan człowieka starej daty, a kiedy nikt nie widzi, korzysta z wynalazków cywilizacji. Ładnie to tak? - No wiesz - speszyłem się. - Od czasu do czasu nie zaszkodzi. Zresztą to będzie nasz słodki sekret. - Czego się nie robi dla sprawy. Wziąłem kasetę i schowałem głęboko za pazuchę, a potem zapytałem tajemniczo: - Byłaś kiedyś w kasynie? I zaraz znaleźliśmy się w olbrzymim holu Pałacu Kultury i Nauki od strony ulicy Marszałkowskiej, gdzie mieściło się kasyno. Kiedy tylko przeszliśmy przez oszklone drzwi, doskoczył jakiś młodszy mężczyzna w liberii z zamiarem wyrzucenia nas na zewnątrz. - Nie spodobały mu się nasze ubrania - szepnęła zawiedziona Dziewuch. - Raczej twoja fryzura. Człowiek w liberii wskazał nam ręką drzwi i nawet nie próbował nas wysłuchać. - Do widzenia państwu. - Dobry wieczór - przywitałem go z uśmiechem. - W zasadzie my nie do pana. Szukamy starszego portiera, musi pan go znać. I opisałem mu człowieka w liberii, któremu wręczyłem pewnej listopadowej nocy czek na piętnaście tysięcy złotych. - On już tu nie pracuje - rzekł tamten. - Jak to? - zdenerwowałem się. - Wygrał w totka większą sumę i zrezygnował z roboty. - I gdzie teraz pracuje? A może zna pan jego adres? - Nie znam. I proszę już wyjść. Wyciągnąłem portret pamięciowy Lupina zrobiony przez Dziewucha w Gnieźnie. - Czy widział pan tego mężczyznę w kasynie? - A bo ja wiem? Tylu tutaj przychodzi, ale ta twarz nic mi nie mówi. Pracuję od miesiąca.

98

Wyszliśmy na zewnątrz zawiedzeni. Ale oto przed jeepem zauważyliśmy jakąś postać. Od razu przypomniałem sobie listopadową przygodę Pawła, kiedy to oberwał po głowie w tym samym miejscu. Ale sylwetka postaci zerkającej teraz przez szybę do wnętrza wozu wydała mi się znajoma. Ulepiłem ze śniegu kulę i rzuciłem w nią. - Aj! - usłyszałem dziewczęcy pisk, a potem ujrzałem znajomą twarz, ledwo widoczną pod zimową czapką z pomponem. - Zośka! - wyrwało mi się i zaraz poczerwieniałem ze złości. - Co ty tutaj robisz? - Przyjechaliśmy pociągiem z Łodzi! - ucieszyła się nie zrażona moją wściekłością. Dosłownie kwadrans temu. Szliśmy na przystanek autobusowy i nagle własnym oczom nie wierzymy. Rosynant zaparkowany między Dworcem Centralnym a Pałacem Kultury. Niesamowite! - Powiedziałaś “przyjechaliśmy”, “szliśmy” - z wrażenia aż zdjąłem okulary. - Kogo miałaś na myśli? - Mnie - zza maski wychyliła się twarz chłopca. - Jacek? - zaskoczony wydobyłem z gardła charkot. - O, nie! Natychmiast wracajcie do domu. Ale z uwagi na zbliżający się wieczór, wyjazd dzieciaków musiałem odłożyć na jutro. Chcąc nie chcąc, odwiozłem Dziewucha do domu, a Zośkę i Jacka zabrałem do mojej kawalerki. - I gdzie ja was teraz ulokuję spać? - zrzędziłem. - U mnie nie ma miejsca. Było ciasno, ale rozkładany fotel i łóżko polowe rozwiązały problem. - Niech się wujek nie dąsa - próbowała uspokoić mnie Zośka. - Po kradzieży banknotu z naszego mieszkania, miałam wyrzuty sumienia, że zawaliłam sprawę. I co teraz będzie? - To już moje zmartwienie. Wy jedziecie do domu. Sami widzicie, że z Lupinem nie ma żartów. Skoro wszedł do waszego domu bez problemów, to stać drania na wszystko. - Wujku! - parsknął Jacek. - Do kogo ta mowa? Gdyby Lupin chciał wyrządzić nam jakąś krzywdę, już dawno by to zrobił. - Poza tym to włamywacz dżentelmen - dodała Zośka. - A jak tam wasi rodzice? Muszę natychmiast do nich zadzwonić. - Wyjechali ze znajomymi na sylwestra do Szklarskiej Poręby. “Załatwili mnie” pomyślałem zły na cały świat. “Jak nic mnie załatwili.” - A jak tam twoja olimpiada historyczna? - zapytałem siostrzenicę podczas skromnej kolacji.

99

- Wszystko przede mną - uśmiechnęła się. - Muszę zdobyć pierwsze miejsce! To byłby wstyd, gdyby siostrzenica Pana Samochodzika nie wygrała. “No tak, próbują mnie zagadać” - pomyślałem. - Zastanawialiśmy się przez ostatnie dni nad metodą Lupina - wyznał po chwili Jacek. - I chyba wiemy, co zamierza zrobić? - Naprawdę? - Lupina interesują inkunabuły pierwszych polskich oficyn z lat 1473-1499. Zaczął jednak od końca, czyli od najmłodszej oficyny działającej w Gdańsku w latach dziewięćdziesiątych XV wieku, a skończy na pierwszej drukarni działającej w Krakowie od roku 1473. Naszym zdaniem, ostatnim zbiorem, który ukradnie, będzie “Kalendarz astronomiczny”, bo jest to jedyny unikat reprezentujący oficynę Straubego. Jedyny egzemplarz znajduje się w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Muszę przyznać, że zaimponowali mi. Wniosek z ich dedukcji nie był dla mnie nowością, wszak zamiary Lupina odgadła też panna Kruger i ja, a potwierdziły to wizyty mocno podejrzanego księdza Kamieńskiego w bibliotekach. Ale przecież Zosia i Jacek nie byli fachowcami. Poza tym nie chciałem robić dzieciakom przykrości, więc wyraziłem ogromne zdumienie ich odkryciem. Jednocześnie coś mi podpowiadało, że owa metoda była zbyt prosta jak na geniusza-włamywacza. Została zbyt szybko rozszyfrowana przez tylu ludzi naraz i to niezależnie od siebie. Przed końcem kolacji zadzwonił telefon. W trakcie rozmowy kiwałem tylko głową, ale zbyt obcesowe spojrzenia na zegarek nie uszły uwagi młodzieży. - Umówił się z kimś wujek? - zapytali, gdy odłożyłem słuchawkę. - Tak. Muszę odwiedzić pewną panią. - Nieładnie oszukiwać - pogroziła mi palcem Zosia. - Kiedy mówię prawdę - uderzyłem się w pierś. - Na imię ma Matylda. Dochodziła dwudziesta pierwsza. Za oknem sypał obficie śnieg i byli ciemno, gdyż księżyc przesłoniły ciemne bałwany nocnych chmur. Nałożyłem kurtkę puchową, zabrałem “biopsika” i ruszyłem do wyjścia. - Niedługo wracam - rzekłem i wyszedłem czym prędzej, aby przypadkiem nie poleźli za mną. Wskoczyłem do jeepa i błyskawicznie wyjechałem na ulicę. Niebawem zajechałem w okolicę cmentarza obok domu pani Matyldy. Zaparkowałem obok cmentarnego muru i ruszyłem wolno po skrzypiącym z zimna śniegu. Idąc zerkałem co pewien czas na domostwo Jerzego, ale zdawało się, że spowiła je ciemność. Pierwszy zauważył moje przybycie Krętacz. Wylazł z budy i zaczął wyć. Na szczęście z domu wyskoczyła szybko pani Matylda i uspokoiła czworonoga. - No, nareszcie - rzekła szeptem. - Chodź pan do domu. Krętacz, ty, zostań!

100

Zostawiliśmy Krętacza samego na śniegu w ogrodzie i udaliśmy się do domu. Ciepło jego wnętrza buchnęło we mnie ze zdwojoną mocą, więc natychmiast zdjąłem czapkę i kurtkę. - Dzwonię do pana od rana, a pan nic - zrobiła posępną minę. - Nie było mnie w domu. - A szkoda. Około jedenastej stały przed bramą dwa samochody - mówiła konspiracyjnym szeptem pani Matylda, chociaż nie musieliśmy się obawiać, że ktoś nas podsłuchuje. - Polonez i fiat punto. Nie dam głowy, ale zdaje się, że doszło do bójki. Ktoś krzyczał, kilka razy brzęknęło szkło. Później mężczyźni coś wynosili z domu i pakowali do bagażników, a potem samochody odjechały. - Rover też? - Nie, tylko polonez i punto. Rover opuścił posesję dwie godziny wcześniej i nie wrócił. - Zna pani sąsiada? - zapytałem. - Właściciela sąsiedniego domu? - Dwa, może trzy miesiące temu ten dom kupił jakiś człowiek jeżdżący mercedesem, typ raczej prymitywny, a po nim zjawił się ten jeżdżący roverem. Twarzy nie widziałam, bo zawsze wjeżdżał na posesję w samochodzie, a przez przyciemniane szyby nic nie widać. Nie wiem, może go tylko wynajmował, bo dzisiejsza akcja sprzed południa wyglądała mi na ewakuację. - Niestety, nie wiemy, czy ktoś nie został w domu - rzekłem zawiedziony. - Być może nie zauważyła pani powrotu rovera. Co będzie jak zastaniemy tam Baturę? - Jaką znowu Baturę? - oburzyła się. - Nie wiem, o czym pan mówi! Czuwałam cały czas. Rover nie wrócił i już. Uważam, że teraz jest najlepsza pora, aby się tam włamać powiedziała z uporem amatora przygód. - Zbyt duże ryzyko. W dodatku to nielegalne. A jak ci ludzie wrócą? - Stanę przy wylocie ulicy i dam panu znać, gdyby nadjechali. Ma pan pistolet? - Nie używam broni. - Co z pana za detektyw? - Wybaczy pani. - Niech się pan nie obraża. Dam panu coś niezawodnego w takich sytuacjach oznajmiła i przyniosła z kuchni solidny wałek do ciasta. - W razie zagrożenia wal pan, gdzie popadnie, do skutku. Nie żałuj pan wałka. Mam ich kilka. Obracałem w rękach wałek nie mogąc podjąć decyzji. Willa wyglądała na opuszczoną, zaś argumenty w postaci wałka i “biopsika” przeważyły szalę na korzyść podjęcia ryzyka. Wyszedłem od ogrodu i przez szpaler drzew obserwowałem sąsiednią posiadłość. Było tam zupełnie ciemno. Wyciągnąłem z kieszeni latarkę i skierowałem żółty snop światła na dom, w którym mnie przetrzymywano. Na oknach zauważyłem drewniane

101

okiennice, a wokół martwą pustkę. Teren sprawiał wrażenie upiornej niecki, do której wstępu strzegą złe moce. - To jak, idzie pan? - dopytywała się pani Matylda. - Tylko proszę mnie w porę ostrzec. - Ja i Krętacz będziemy czuwać! Wgramoliłem się na drzewo orzechowe i z niego zeskoczyłem na śnieg ogrodu sąsiedniej posesji. Stopy wbiły się miękko w puszysty dywan i na chwilę straciłem równowagę. Przewróciłem się na bok. Podniosłem się wolno i nasłuchiwałem. Nic. Cisza. Powiodłem światłem latarki po śniegu. Oprócz moich śladów naliczyłem kilka innych. Jeden z nich, najświeższy, wydał mi się szczególnie interesujący. Prowadził bowiem do siatki na tyłach domu, a właściwie tam się zaczynał, gdyż noski traperów były skierowane w stronę domu. Po prostu osoba, która je zostawiła, nadeszła z tamtej strony. Poszedłem tam wolno. Ogród kończył się pięćdziesiąt metrów dalej metalową siatką. Za nią znajdował się w odległości piętnastu metrów nieduży dom otoczony niewysokimi drzewami owocowymi. Z okna domu sączyło się światło. Poświeciłem na kawałek terenu za siatką. Ślady szły jej skrajem. Prawdopodobnie osoba dostała się na teren tej posesji, przeszła z dala od domu skrajem siatki i w miejscu, w którym teraz przystanąłem, przeskoczyła na drugą stronę. Ślady stóp pod siatką były wyraźniejsze i głębsze, co świadczyło, że ów osobnik zeskoczył z siatki na śnieg, a potem zaczął się skradać w kierunku domu. Na ostrych końcówkach giętkiej siatki tkwił kawałek ciemnego materiału. W mętnym świetle latarki wydawało mi się, że materiał był koloru granatowego. Z bijącym sercem zawróciłem. Szedłem śladem intruza w granatowej kurtce, aż stanąłem przed okienkiem piwnicznym, identycznym do tego, które znajdowało się w pomieszczeniu, gdzie przetrzymywał mnie Batura. Oświetliłem je. Brakowało w nim szybki, a na śniegu naliczyłem kilka ciemnych plam. To była krew! Ten, kto się tu zakradł, rozwalił szybę i przy okazji się skaleczył. Co potem? Wlazł przez wąskie okienko do środka? Oświetliłem wnętrze pomieszczenia. Było puste i śmierdziało cementem oraz farbą. Przypomniałem sobie ten zapach. Przez chwilę nasłuchiwałem jakiegokolwiek odgłosu dochodzącego z wnętrza domu. Cisza. Wstałem i skręciłem za rogiem domu. Znajdowało się tam kolejne okienko, tym razem z szybką. To tutaj, w tym pomieszczeniu na dole mnie przetrzymywano. Przystawiłem nos blisko szyby i zaświeciłem do środka. I o mały włos nie krzyknąłem z wrażenia. Na podłodze zobaczyłem obute w trapery czyjeś nogi. Ich właściciel, jak tylko zauważył światło na betonowej podłodze, od razu zaczął nimi wierzgać. Zrozumiałem, że podobnie jak i ja kilka dni temu, został uwięziony w tym samym pomieszczeniu. Prawdopodobnie podczas włamania intruza w granatowej kurtce włączył się alarm i

102

zaalarmowani mieszkańcy domu złapali go na gorącym uczynku. Mogło dojść wtedy do bójki, o której wspominała pani Matylda. Zawróciłem do okienka piwnicznego na tyłach domu. Wcisnąłem się przez nie i z trudem zeskoczyłem na beton. Wyrównałem oddech, wsłuchując się jednocześnie w odgłosy za ścianą i nad sufitem. Wydawało mi się, że na dole słyszę czyjeś pojękiwania. Otworzyłem drzwi i wyszedłem na znajomy korytarz z kupką cementu i walającymi się puszkami z farbą pod ścianą. Nacisnąłem klamkę sąsiednich drzwi i ostrożnie wpełzłem do środka gotowy użyć wałka do ciasta pani Matyldy w razie konieczności. W świetle latarki ujrzałem przywiązaną do kaloryfera postać w granatowym palcie. Jasna, szeroka taśma zaklejała szczelnie usta osoby, zasłaniając niemal pół twarzy. Dopiero po chwili doznałem szoku, gdy rozpoznałem więźnia. W nocy męczyły mnie zmory. Wygodny zazwyczaj fotel w nowej roli, a mianowicie łóżka, okazał się złym wynalazkiem. Wierciłem się nieustannie i przebudzenie w mojej ciasnej kawalerce odebrałem z ulgą. Jak na złość nie mogłem dodzwonić się do Pawła, aby przekazać mu wiadomość o sensacyjnym odkryciu w willi, w której przetrzymywał mnie Batura. Jeszcze przed nastaniem świtu wymknąłem się z kawalerki, nie budząc Zosi i Jacka i poszedłem prosto do biura z kasetą video schowaną za pazuchą. W departamencie, na blacie biurka zastałem karteczkę od Moniki. I. Niejaki Raczyński korzystał z usług warszawskiej wypożyczalni samochodów. Wybrał właśnie isuzu na dzień przed włamaniem do Biblioteki Głównej UMK w Toruniu. II. Wczoraj wydzwaniał do Pana jakiś starszy jegomość. Nie chciał powiedzieć, jaki ma interes i kim jest, ale ma jeszcze dzwonić. III. Bibliotekarz dyżurny z Biblioteki Gdańskiej PAN rozpoznał na jednym z portretów pamięciowych przysłanych przez komisarza Swadę Raczyńskiego. W Toruniu nie są pewni, ale mówią o dużym podobieństwie. Monika To było już coś. Owszem, na podstawie portretu staruszka-hazardzisty nie sposób było jednoznacznie rozpoznać w nim Raczyńskiego. Arsen Lupin przeobrażając się w fałszywego naukowca z pewnością zadbał o diametralną zmianę wyglądu. Niemniej jednak pewne cechy dla bystrego oka pozostają zawsze niezmienne. Nie tak łatwo zmienić bowiem kształt nosa i uszu, rozstaw i wielkość oczu. Cóż, Lupin wciąż był poza naszym zasięgiem, chociaż dzień po dniu zdobywaliśmy o nim coraz więcej informacji. Ot, chociażby fakt wypożyczenia isuzu. Jak to się mówi, deptaliśmy Lupinowi po piętach. Niedługo zacznie chichotać od naszych łaskotek, aż wreszcie capniemy go za całą nogę. Za nic w świecie nie mogłem zgadnąć, kto wydzwaniał do mnie do biura. Nie miałem żadnej koncepcji, ale chyba ów tajemniczy mężczyzna miał raczej poufną sprawę, skoro nie podał nazwiska.

103

Kolejna próba połączenia się z Pawłem nie powiodła się. Wyszedłem z biura. Oślepiły mnie ostre promienie budzącego się słońca. Poprzez zmrużone oczy dostrzegłem na chodniku za bramą znajome sylwetki Zośki i Jacka. Rzucali w siebie śnieżkami i potwornie przy tym hałasowali. - Ciszej, na Boga! - upomniałem ich. - Tu się pracuje. - Dochodzi dopiero ósma - popatrzyli na mnie z politowaniem. - Oprócz ciecia i wujka nikogo nie ma. Mieli rację. - A wy czemu nie w łóżkach? - zmieniłem temat i zrobiłem srogą minę. - Zbudził nas wujek zamykając drzwi - rzekł Jacek. - Wstaliśmy, umyliśmy się i przyleźliśmy tutaj, idąc po śladach butów. Są jeszcze świeże, a wujek ma charakterystyczną rzeźbę podeszwy. - Nic o nas bez nas. - Dobra, wsiadajcie do samochodu - machnąłem ręką. - Przejedziemy się do Piaseczna. Przed wizytą na plebani zajechałem jeszcze pod dom Batury. Krętacz natychmiast nas wywęszył i zaczął przyjaźnie szczekać. Wyszła pani Matylda, a ja nakazałem dzieciom zostać w jeepie. - Cisza i spokój - oznajmiła kobieta. - Nikt się nie zjawił. - Ma pani jakiś suchy prowiant i termos gorącej herbaty? I kiedy pani Matylda przyniosła mi jedzenie, przeskoczyłem przez siatkę i zaszedłem do piwnicy, w której przetrzymywany był człowiek w granatowym palcie. Nie chciał nic mówić, więc wręczyłem mu posiłek i pożegnałem go z uśmiechem pokerzysty. - To na razie, kolego. Kiedy wsiadłem do jeepa pogłaskawszy wcześniej Krętacza, dzieciaki zaczęły rechotać. - To z tą starszą panią ma wujek romans? - A kto wspominał o romansie? - uśmiechnąłem się i zaraz potem zrobiłem groźną minę, unosząc wskazujący palec do góry. - Żadnych pytań. Na plebanii ugoszczono nas herbatą, a proboszcz wyraził zdumienie, gdy wyniszczyłem mu swoją sprawę. - Ksiądz Kamieński zainteresowany inkunabułami? - zrobił wielkie oczy. - To raczej niemożliwe. Po pierwsze, nie ma on tak specyficznych zainteresowań, po drugie, wyjechał z kraju do Rzymu. Wróci po Nowym Roku.

104

- A czy moglibyśmy zerknąć na aparat telefoniczny w jego pokoju? - zaryzykowałem. Prawdopodobnie jeden z telefonów na plebani został przez włamywacza “przekierowany” i jest to właśnie telefon księdza Kamieńskiego. - Nie mogę - proboszcz zrobił przepraszającą minę. - Naprawdę nie mogę. - Proszę księdza! - podekscytowana Zosia wstała z krzesełka. - Arsen Lupin kradnie z polskich bibliotek cenne starodruki. Zubaża naszą ojczyznę kulturowo! Nie możemy na to spokojnie patrzeć. Pan Bóg przymknie na chwilę oko, kiedy zajrzymy do pokoju księdza Kamieńskiego. - No... nie wiem - drapał się po głowie proboszcz. - To wbrew przepisom. - Lepiej, abyśmy włamali się do pokoju księdza, niż Lupin do kolejnej biblioteki wspomógł dziewczynę Jacek. Ostatecznie, sympatyczny skądinąd proboszcz, wyraził zgodę. Ostrożnie weszliśmy do nowocześnie umeblowanego, obszernego pokoju i uważnie sprawdziliśmy aparat. Na oko wyglądał na normalny telefon, ale moją uwagę zwrócił wyłączony guzik regulujący głośność dzwonienia. Wyszliśmy jednak z pokoju z pewnym uczuciem zawodu. - Zaraz, zaraz - złapał się za głowę Jacek. - A czy jest tutaj skrzynka telefoniczna? Taka w rodzaju rozdzielni, z kabelkami. - Za mną! - nakazał chyżo proboszcz. Czym prędzej udaliśmy się na tyły plebanii. Odsunąłem na boki gałęzie dorodnych jodeł i wcisnąłem się między drzewa. Za nimi znajdowała się blaszana skrzynia wbudowana w mur. Pod nią, na zasypanej grządce, znajdowały się ledwo widoczne, przysypane nieznacznie śniegiem ślady obuwia, zaś drzwiczki skrzyni były niedomknięte. - Zawsze są zamknięte - zmartwił się proboszcz. - To tutaj Arsen Lupin zrobił małe hokus-pokus - stwierdziłem zamyślony. - Wiedział, że ksiądz Kamieński wyjechał, więc “przekierował” jego numer na swój. Jak tylko zadzwoniono tutaj z biblioteki, dzwonek telefonu był głuchy, wcześniej bowiem włamywacz go wyłączył, a po sekundzie nastąpiło przełączenie rozmowy na inny numer. Prawdopodobnie sprawca wrócił tutaj, aby pogrzebać w skrzynce i przywrócić poprzednią konfigurację numeru telefonicznego. Nie zdążył ustawić regulacji głośności dzwonka w aparacie, bo to już było zbyt ryzykowne. Ale cel osiągnął. Biblioteki sprawdziły jego tożsamość i nie zaalarmowały policji. - Ale ja to zrobię - złapał się za głowę proboszcz. - Kiedy on tu wszedł? - To jest właśnie cały Arsen Lupin! - krzyknęła podniecona młodzież. Oczywiście, reakcja proboszcza była jak przysłowiowa musztarda po obiedzie. Przecież włamywacz liczył się z tym, że jego sztuczka zostanie w końcu ujawniona. Ale jemu chodziło tylko o zabezpieczenie się na okres pobytu w bibliotece, na ewentualność,

105

gdyby jakiś gorliwy bibliotekarz chciał sprawdzić jego tożsamość i zawodowe preferencje. Musiał się liczyć z tym, że przestrzegliśmy biblioteki przed fałszywym Raczyńskim i pisarzem Grabskim, więc pojawienie się kolejnej osoby zainteresowanej “zagrożonymi” inkunabułami mogło wzbudzić podejrzenia. I tak też się stało! Ale Lupin i w tym przypadku pokazał, że jest osobą nad wyraz przewidującą i sprytną. “Dlaczego jemu tak bardzo zależy, aby przed włamaniem obejrzeć w czytelni starodruki?” - myślałem. “Nie ma mowy, aby już w czytelni zamieniał je na kopie, bo bibliotekarze znają unikatowe zbiory jak własną kieszeń. Zresztą, gdyby robił to już w czytelni, po co miałby się później włamywać?” Postanowiłem koniecznie zobaczyć oglądane przez fałszywego księdza Kamieńskiego inkunabuły! Ten dzień zapowiadał się niezwykle pracowicie. Po opuszczeniu Piaseczna pojechaliśmy w trójkę do Aldony. Po kilku minutach trąbienia na ulicy wypłoszyliśmy ją wreszcie z domu. - Jedziemy na Mokotów - rzuciła w naszą stronę. - Znam jednego kolesia z jakże uroczą ksywką “Procesor”, który zrobi duże i wyraźne powiększenie każdego kadru z pańskiej taśmy video. Zadowoleni pojechaliśmy pod wskazany adres. “Procesor” okazał się chudym młodzieńcem o szarej, pokrytej szczeciną zarostu twarzy, zaopatrzonej w duże, lecznicze okulary. Na sobie miał luźny, jasny golf, a zmierzwione włosy świadczyły o bujnej osobowości, chociaż przypominał raczej flegmatyka. Mówił mało, a jeśli już to używał wyłącznie sylab bądź krótkich wyrazów. Aldona powiedziała nam w zaufaniu, że w ten sposób “Procesor” oszczędza energie. - D’b’y w’czór - bąknął na powitanie, co znaczyło “dobry wieczór”, bo pewnie tak długo zasiedział się przed komputerem, że pomyliły mu się pory dnia. Aldona podała mu kasetę video, a ten włożył ją do kieszeni magnetowidu. Dziwne, ale z chwilą, gdy zaczynał wykonywać jakąkolwiek czynność związaną z jego hobby, dosłownie ożywał. Zaczął sprawnie podłączać jakieś kabelki, a my przypatrywaliśmy się mu w milczeniu. - Ja’cz’i’ca - rzucił niedbale w stronę Dziewucha. - Zgłodniał - wyjaśniła nam Dziewuch, kierując się do małej kuchni. - Chce jajecznicy. Nie jadł od wczoraj. Aldona smażyła mu jajecznicę, a ten dalej “konfigurował” sprzęt. Kiedy jajecznica wystygła, “Procesor” uruchomił wreszcie magnetowid. - Zatrzymaj! - zawołałem, gdy na ekranie pojawił się “szczur” w głębi korytarza. Chodzi mi o ujęcie tego urządzenia. Ten nic nie mówił. Zaczął powiększać obraz, który za każdym razem tracił na ostrości, ale po chwili chłopak uruchomił funkcję poprawy jakości obrazu. Trochę go wyostrzył,

106

rozjaśnił, zwiększył kontrast, aż wreszcie po dziesięciu minutach ujrzeliśmy dziwne urządzenie na kółkach. - Co to może być? - wyrwało się Zośce. - Nazwiemy go “elektrycznym szczurem” - zaproponowałem. Pojazd miał około piętnastu centymetrów długości i dziesięciu szerokości. Wysoki na siedem centymetrów metalowy albo plastykowy korpus był osadzony na czterech parach gumowych kółek. Na grzbiecie pojazdu znajdowało się coś, co przypominało mały, obracany peryskop. - Kamera! - krzyknęła Dziewuch. - Ten “szczur” widzi! - Masz rację - szepnąłem podniecony odkryciem. - I to “szczur” musiał zostawić owe tajemnicze smugi za automatem do napojów w holu Biblioteki Gdańskiej PAN. Lupin podrzucił pojazd z kamerą w bezpieczne miejsce. W dniu kradzieży “szczur” został zdalnie uruchomiony i przekazywał obraz z wnętrza biblioteki. Po kradzieży Lupin zabrał szczura i po sprawie. - A w Gnieźnie? - zapytała Dziewuch. - Tam chyba nie użył “szczura”? - Faktycznie. Nie ma tam za bardzo miejsca, aby go gdzieś ukryć. Zresztą Lupin wybrał w Gnieźnie inną metodę kradzieży. Bo on nie ma jednej metody. Zawsze wybiera najbardziej optymalny sposób włamania i dostosowuje go do nowych warunków. Dzięki temu skuteczność Lupina wzrasta, zaś szansa jego schwytania maleje. “Procesor” wydrukował nam wizerunek “szczura” i z ogromnym trudem zadał pytanie w swoim “narzeczu”: - Z’ja’k’go’t’f’1’mu? - “Procesor” pyta: “Z jakiego to filmu?” - wyjaśniła poważnym tonem Dziewuch, widząc, że nie wiemy, o co mu chodzi. - Ten film można zatytułować “Pan Samochodzik i Arsen Lupin”! - odpowiedziała zgodnym chórem młodzież. - Dobranoc - pożegnałem gospodarza. - Do’noc - wybełkotał i sięgnął po zimną jajecznicę Rozbawieni wróciliśmy do zaparkowanego na ulicy jeepa. - Lupin obejrzał już pewnie mój film przyrodniczy i wie, że wiemy o “szczurze” powiedziałem do Dziewucha ruszając. - To go pewnie zaniepokoi. Ale kto wie? Być może kolejnej kradzieży dokona właśnie za pomocą “elektronicznego szczura”. - Trzeba zatem przeszukać wszystkie biblioteki! - Ale to zajmie sporo czasu. Na początek wystarczy zawiadomić Pawła, aby zwrócił uwagę na tego “gryzonia” we Wrocławiu. Niewykluczone, że zaniepokojony Lupin odwiedzi to miasto?

107

Podjechaliśmy pod ministerstwo. Zadzwoniłem na numer komórki panny Kruger. Okazało się, że komórkę Pawła skradziono i dlatego nie mogłem się z nim wcześniej połączyć! Kiedy do telefonu podszedł Paweł, opowiedział mi o spotkaniu z Viperem i przygodzie na cmentarzu. Banda Batury we Wrocławiu! Tak, to było bardzo dziwne. Podzieliłem się zatem moimi odkryciami w Warszawie. Przede wszystkim powiedziałem o “elektronicznym szczurze” i osobniku przetrzymywanym w domu Batury pod Warszawą. I o fałszywym księdzu Kamieńskim. Paweł nie krył swojego zdziwienia. - Pamiętaj, Pawle - rzekłem na zakończenie rozmowy - kradzież ma nastąpić w sylwestra w Bibliotece Uniwersyteckiej. Rozejrzyj się tam dokładniej. Dołączę do was jutro. - Aha - sekretarka powstrzymała mnie wychodzącego na korytarz. - Znowu dzwonił ten jegomość, który chce z panem rozmawiać. Czy następnym razem podać mu numer pańskiego telefonu komórkowego? - A podaj - machnąłem ręką i wyszedłem. Zaprosiłem młodzież do “Hortexu” na galaretkę i bitą śmietanę, a sam zamówiłem dużą kawę. Usiedliśmy przy stoliku z widokiem na ośnieżoną po bokach Świętokrzyską, gaworzyliśmy o tym i owym, zajadając smakołyki, aż nagle zadzwonił telefon komórkowy. Po odebraniu usłyszałem na drugim planie rżenie koni, czyjeś sapanie, a potem męski głos: - Czy rozmawiam z panem Tomaszem? - Słucham. - Pamięta pan kasyno? Dał mi pan czek na... - No jasne! - ucieszyłem się. - Byłem tam wczoraj, ale podobno pan już tam nie pracuje. - To prawda - westchnął. - Wie pan, dorabiałem w kasynie, aby spłacić pewien honorowy dług. Teraz, kiedy dostałem od pana czek na piętnaście tysięcy złotych (w kasynie powiedziałem o wygranej w totka), dług spłaciłem i ze spokojnym sercem mogę spłacić kolejny. Jestem pańskim dłużnikiem. Pan mi dał pieniądze, ja postanowiłem odnaleźć dla pana tego staruszka-hazardzistę. - I co? - zapytałem ze zdumieniem. - Widział go pan może? - Otóż to - sapał z podniecenia. - Odwiedziłem prawie wszystkie kasyna w stolicy. Te pod Warszawą też. I wreszcie natknąłem się na niego przedwczoraj! Przyszedł. Elegancki pan z laseczką. Na chwilę opuściłem salę, aby zadzwonić do pana, ale facet zniknął. - Musimy się spotkać - odezwałem się. - Mamy jego portret. - Nie trzeba - zapewnił mnie. - To ten sam facet. Wczoraj znowu się zjawił. Tym razem nie spuszczałem z niego wzroku ani na sekundę. Jak tylko przegrał trzysta dolarów,

108

wsiadł do toyoty i odjechał. Jechałem za nim aż na koniec Warszawy. Przed Piasecznem... - Piaseczno? - wyrwało mi się, ale nie mogłem się powstrzymać, bo przecież dzisiaj byliśmy tam. Czyżby to był jedynie zbieg okoliczności? - Przepraszam. Proszę mówić dalej. - Przed Piasecznem skręcił z Puławskiej w prawo. Jechał i jechał przez wsie, aż wreszcie skręcił w lewo. Zgubiłem go na jakimś wiejskim skrzyżowaniu. Pełno tam bowiem zakrętów i dróżek. Prawdopodobnie gdzieś tam mieszka. Obok gospodarstw jest tam trochę willi. Na szczęście natrafiłem w pobliżu na motel pośród pól i przenocowałem w nim, aby z rana wypatrzyć hazardzistę. - I co? - Jak na razie nic. Jestem w motelu “Lando”. Z łatwością mnie pan odnajdzie. Będę czekał w niebieskim nissanie. Mam na sobie brązowy kożuch i czapkę z lisa. - Poznam pana - zapewniłem go. Po czterdziestu minutach odnaleźliśmy motel “Lando”, położony wśród pól, wciśnięty delikatnie w bliskie sąsiedztwo lasu i z dala od wsi, gdzieś niedaleko Piaseczna. Już z daleka widzieliśmy kilka koni wolno stąpających na otoczonym płotem terenie przeznaczonym do jazdy wierzchem. Motel był piętrowym, białym budynkiem z przyległym basenem, dużym dziedzińcem i parkingiem, na którym nie dostrzegliśmy jednak niebieskiego nissana. Młodzież została w jeepie, a ja udałem się do recepcji przystrojonej na okoliczność powitania Nowego Roku. Zapytałem o człowieka w brązowym kożuchu i czapce z lisa. - Przed chwilą wyjechał - wyjaśnił recepcjonista. - A właściwie wyleciał jak strzała, że ledwo go zatrzymaliśmy. Pewnie myślał, że uda mu się zwiać nie zapłaciwszy rachunku. - Nie, nie - mruknąłem zamyślony. - On nie dlatego wybiegł. Musiał zauważyć toyotę. - Jak pan wie, to po co pyta? - obruszył się mężczyzna w czerwonej kamizelce za kontuarem. Wyszedłem na zewnątrz i zaczerpnąłem świeżego powietrza. I zaraz do mych uszu dobiegły nawoływania od strony parkingu. To młodzież wołała na mnie. - Wujku! Szybko! Machali do mnie i wskazywali na coś od strony wsi. Nie widziałem niczego, bo wschodnie skrzydło motelu zasłaniało widok na wiejskie zabudowania. Podreptałem do nich i wtedy ujrzałem niebieskiego nissana oddalającego się w kierunku głównej trasy łączącej Piaseczno z Magdalenką. - Skoro wyjechał z motelu, to dlaczego nie spotkaliśmy się, kiedy tutaj jechaliśmy? myślałem na głos. - Widocznie pojechał do wsi - zgadywał Jacek.

109

- Musiał zauważyć toyotę - ekscytowała się Dziewuch. - Bał się, że zgubi Lupina, więc ruszył za nim! - I teraz opuszcza wieś sam zapomniawszy o spotkaniu ze mną? - powątpiewałem. Wsiadamy! Pojedziemy za nim. To było bardzo dziwne. Nie mogłem zrozumieć zachowania byłego portiera. Od dwóch dni ten człowiek mnie szukał, a teraz, gdy mieliśmy się spotkać, w najlepsze sobie odjeżdża? Coś tutaj nie grało. W największym napięciu przyszło nam jechać za kierującym się na pomoc w kierunku Magdalenki nissanem. Utrzymywaliśmy bezpieczny dystans i wreszcie dojechaliśmy do skrzyżowania z Aleją Krakowską. Tam samochód skręcił w prawo i pognał do Janek. Przywitał nas ciąg zabudowań nowoczesnych marketów, ale obserwowany pojazd minął je i zjechał z głównej ulicy w lewo na Komorów. Przypomniałem sobie te tereny, kiedy dwa miesiące temu przyjechałem tutaj za Martą Schmidt. Ale nissan nie zmierzał do Komorowa. Po przejechaniu kilometra wąską szosą otoczoną z obu stron polem, skręcił w prawo w wyboistą, opatuloną śniegiem dróżkę. Natychmiast zatrzymałem samochód na poboczu. - On zmierza wprost do rudery, w której mnie przetrzymywała banda de Góreckiego odezwałem się. - Ale czemu za nim nie jedziemy? - zdziwiła się Zośka. - Zauważy nas. Obecność innego samochodu na tym pustkowiu wyda mu się podejrzana. Nissana dzieliło od rudery jakieś dwieście metrów, a ja uważnie obserwowałem go przez lornetkę. Kiedy zajechał na miejsce, straciłem go z oczu, gdyż stanął za starym domem. - Nie mamy innego wyjścia - rzekłem. - Jedziemy tam. Ostrożnie zbliżaliśmy się do rudery, a w tym czasie młodzież wypatrywała przez lornetkę. Przejechałem jeszcze sto metrów i znowu stanąłem w szczerym polu. - Widzicie coś? - zapytałem. - Tył samochodu! - krzyknął Jacek. - Żadnego ruchu wewnątrz domu. - Co robimy? - zapytała Dziewuch. Uleciał z niej wizerunek zblazowanej studentki, a na jej obliczu zagościła autentyczna radość z uczestniczenia w wielkiej przygodzie. - Jak będziemy tu stać, to nas zauważy. - Jak podjedziemy pod ruderę, też - mądrzyła się Zośka. Postanowiłem jednak zajechać pod stary dom. W końcu były portier chciał się ze mną widzieć, więc odwlekanie tego nie miało sensu. I powinien jakoś wytłumaczyć się ze swojego dziwnego zachowania.

110

Zatrzymałem jeepa obok nissana. Wyszliśmy z samochodu i ostrożnie podeszliśmy pod drzwi. Na śniegu zauważyłem nie tylko ślady butów portiera, ale także ciągły, szeroki ślad, jakby mężczyzna taszczył coś po śniegu. Delikatnie nacisnąłem klamkę, ale drzwi były zamknięte. I wtedy zaczęliśmy z Jackiem pukać, najpierw delikatnie, a potem nie szczędząc pięści. Zosia z Dziewuchem z przystawionymi do szyby nosami pukały w nią, ale starszy człowiek nie odpowiadał. Jego zachowanie było już nad wyraz zagadkowe. Nie namyślając się dłużej wziąłem rozpęd i natarłem ramieniem na drzwi. Skrzywiłem się z bólu, ale drzwi wydały z siebie jedynie głuchy jęk. I kiedy zamierzałem wyciągnąć z bagażnika jakiś klucz, w drzwiach stanął nieoczekiwanie portier ubrany w brązowy kożuch z czapką z lisa na głowie. - Trzeba go ratować - gadał do siebie i zaraz wybiegł na zewnątrz jakby był w amoku. - Ratujcie go! Wskazał ręką na dom i zaczął się w kółko kręcić. Wbiegliśmy do wnętrza domu i w drugim pomieszczeniu, obok tokarki, z którą mi przyszło obcować pewnej listopadowej nocy, ujrzeliśmy ciało mężczyzny ubranego jedynie w garnitur. Obok niego leżało na podłodze palto. - Kto to jest? - zapiszczały dziewczyny, gdy chciałem sprawdzić jego tętno na tętnicy szyjnej. - Czy żyje? Ale zamiast odpowiedzi usłyszeliśmy odgłos zapalanego silnika. Natychmiast wybiegłem na zewnątrz i ujrzałem tył oddalającego się nissana. Jechał szybko, brawurowo i lada moment mógł zerwać na nierównej drodze zawieszenie. - Co tu, u diabła, się dzieje? - zakląłem i dopiero teraz zauważyłem, że opona jeepa była przebita. Z wnętrza domu dobiegły mnie wołania moich towarzyszy. Pobiegłem tam. Mężczyzna w garniturze odzyskiwał przytomność. Miał na wpół otwarte oczy i poruszał bezgłośnie wargami. I wtedy rozpoznałem w nim portiera z kasyna, człowieka w liberii. - Gońcie go - wyszeptał wreszcie. - To Arsen Lupin.

111

ROZDZIAŁ ÓSMY OPOWIEŚĆ PORTIERA * W DOMU BATURY * HISTORIA POLSKICH BIBLIOTEK * NARADA W SWOIM GRONIE * NOCNY PATROL PO WROCŁAWIU * NIEDOMKNIĘTE DRZWI * ODKRYCIE W WIEŻY KOŚCIOŁA * POSIŁKI * UCIECZKA ZŁODZIEI * KTO PRZEBIŁ PONTON? * PAWEŁ POTURBOWANY * ŚLADY WŁAMANIA I WĄTPLIWOŚCI * PRZESŁUCHANIE WŁAMYWACZY * SMUTNA WIADOMOŚĆ O PORANKU

- Nie wiem, gdzie on mieszka - zaczął opowiadać portier, gdy pół godziny później zasiedliśmy w kafejce na stacji benzynowej w Jankach. - Śledziłem tego Lupina, ale domu nie wypatrzyłem. Gdzieś mi zginął w tych zabudowaniach. Pojechałem tam. Wysiadłem z samochodu i chodziłem od domu do domu. Ale nie zdołałem ustalić, gdzie Lupin mieszka. W pewnym momencie zostałem przez niego zaatakowany. Obezwładnił mnie i wrzucił do mojego samochodu. A potem wywiózł. Resztę znacie. Zadzwonił telefon komórkowy, więc przeprosiłem towarzystwo i wyszedłem na zewnątrz. Dzwonił komisarz Swada. Uzgodniliśmy to i owo, a następnie rozłączyłem się. Nie zdążyłem zrobić kroku, gdy ponownie odezwała się komórka. Tym razem dzwonił Paweł. - Znaleźliśmy “elektronicznego szczura” w Bibliotece Uniwersytetu Wrocławskiego! krzyczał do słuchawki. - Jest pan genialny! - To zasługa Arsena Lupina - odpowiedziałem, ale czułem jak krew zaczyna szybciej krążyć w żyłach. I opowiedziałem mu o tym, jak Lupin wywiózł portiera z kasyna i zrobił nas na szaro. - Teraz, gdy planuje kradzież “Na Piasku” chodzi po kasynach? - zdziwił się. - Ano właśnie. Ten drań musi mieć żelazne nerwy i być pewny swego. - A jeśli on współpracuje z ludźmi Batury? - Właśnie tego dowiem się za dwie godziny. Wróciłem do kafejki. - W kieszeniach palta nic nie ma - rzekł Jacek wyjmując rękę spod ubrania Lupina. Żadnej wskazówki, kim jest ten człowiek. - Wydaje mi się, że ja już go kiedyś widziałem - zamyślił się portier. - Ale może to tylko wrażenie. Spojrzałem na zegarek. - Zbieramy się - oświadczyłem i wstałem. - Lupin włamie się w sylwestra do Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Paweł z panną Kruger znaleźli tam “szczura”.

112

Zamurowała ich ta nowina. Odwiozłem portiera i Dziewucha do domów, a Jacka i Zosię do mojej kawalerki. I zaraz bez żadnych wyjaśnień skierowałem się do wyjścia. - Wybiera się wujek znowu na randkę z panią Matyldą - zapytali. - Niezupełnie. - Myślałam, że będziemy wspólnie szukać Lupina? - zaprotestowała Zośka z nadzieją w głosie. - Nie tym razem. I nie udzielając im żadnych wyjaśnień wyszedłem. Natychmiast zawróciłem w kierunku Okęcia, a stamtąd pojechałem do Krasnowoli. W świetle reflektora błysnęły oczy Krętacza i zaraz wyszła na podwórko czujna jak zawsze jego właścicielka. Pies nie szczekał na mnie, gdy wszedłem na podwórko, a tylko przyjaźnie merdał ogonem. - Już jest? - zapytałem tajemniczo panią Matyldę. - Jest - odpowiedziała i wręczyła mi termos z herbatą i kanapki. W piwnicy sąsiedniego domu było chłodno, ale mężczyzna w granatowym palcie trzymał się dzielnie. Położyłem przed nim kolację przyrządzoną przez panią Matyldę i popatrzyłem na jego zmęczone oblicze. - Jak zacznie pan mówić, panie Jerzy, to jeszcze dzisiaj go rozwiążę - powiedziałem do niego. - Nie wiedziałem, że ma pan sadystyczne skłonności - mruknął niechętnie i wbił we mnie te swoje niebieskie, zimne oczy. - Dyrektor szacownej instytucji państwowej zabawia się w gangstera. Właśnie! Jest pan gangsterem! - Nieważne, kim jestem - odpowiedziałem spokojnie. - Niech pan sobie przypomni, kto mnie tutaj więził kilka dni temu? - W takim razie jest pan typem nadzwyczaj mściwym. Nie spodziewałem się tego po panu. - Wie pan, dlaczego go tu trzymam? - przerwałem mu. - No? - zainteresował się. - Bo gdybym wydał pana policji, to wyszedłby pan z aresztu po dwóch dniach za kaucją. A tak, posiedzi pan, zmięknie i zacznie mówić. Batura nic nie powiedział. Był już solidnie zmęczony. Jego policzki zaciemnił gęsty zarost, a pod oczami pojawiły się niezdrowe odcienie. Nie był to mężczyzna przyzwyczajony do niedoli, do znoszenia upokorzenia i samotności, więc zaczął rozważać moją propozycję na poważnie.

113

- A co chce pan wiedzieć? Już powiedziałem, że kradzież nastąpi w sylwestra. Tak, to była prawda. Poprzednim razem, kiedy tutaj byłem, Batura zdradził mi termin włamania, ale nic więcej nie chciał powiedzieć. Bałem się, że blefuje, aby “wykupić” w ten sposób wolność. Oszukany przez wspólników, to jest Vipera i Studentów, podzielił mój niedawny los więźnia. I to w tym samym domu! W jego własnym domu. W pewnym momencie Batura dał mi do zrozumienia, że musi skorzystać z ubikacji. - Jak odpowie pan na wszystkie pytania... - To zaczynaj pan, bo nie wytrzymam - syknął z cierpiętniczą miną. - Kto planuje kradzież i gdzie, oraz kim jest facet jeżdżący fiatem punto? - Ale na pewno mnie pan uwolni, jak mu powiem? - zaiskrzyły mu się oczy. - Tak. Jak mi pan powie, to go rozwiążę. Ukradkiem włączyłem odpowiednią funkcję “biopsika” i zamieniłem się w słuch. Batura opowiedział, jak po wyjściu z aresztu za kaucją spotkał się z Viperem, który wcześniej uciekł przed zemstą bandy Mafiosa i de Góreckiego. Wtedy to zaczęli obmyślać sposób dorwania Arsena Lupina. Na Studentów trafili przez Stanisława Cienia. Batura wynajął tę willę u prywatnego przedsiębiorcy, który wyjechał za granicę i rozpoczął przygotowania do akcji odzyskania biblii. Otóż, zaraz po wyjściu z aresztu dostał zlecenie od mężczyzny mówiącego z niemieckim akcentem, który był zainteresowany nie tylko skradzioną z Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego biblią, ale i innymi cymeliami pochodzącymi z niemieckich oficyn. Facet miał hopla na punkcie niemieckich zbiorów przechowywanych w polskich bibliotekach. Płacił dobrze i dużo wiedział na temat trwającego w sprawie Lupina śledztwa. Można powiedzieć, że był nie tylko ich zleceniodawcą, ale też informatorem. To dzięki niemu doszło do kradzieży w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, bo to on wskazał Studentom czas włamania i hasło. Spojrzałem na czytnik “biopsika”. Batura mówił chyba prawdę, bo zegarek wskazywał tylko dwa gromostresy. - Rozumie pan? - mówił Batura. - Włamanie na oczach policji! - To Patryk Cień przebrał się za policjanta, a na piętrze odegrał rolę młodego księdza? - Tak, to on. Zabrał, co trzeba z półek magazynu i po sprawie. To wydawało się ryzykowne, ale było dziecinnie proste. A wszystko dzięki temu Niemcowi. - Skąd on wiedział, kiedy i jak można włamać się do archiwum? - Tego nie wiem, bo to on zadawał pytania i wydawał polecenia. Rozmawialiśmy wyłącznie przez telefon. Raz się spotkaliśmy w kościele. Facet siedział w konfesjonale, a ja udawałem spowiednika. Pierwszą zaliczkę przesłał na konto, więc nie zadawałem pytań. Na początku myślałem, że może on jest Lupinem, ale Niemiec sam o niego pytał. Chodziło mu o odzyskanie biblii Marcina Lutra.

114

- Nazywa się Hans Roedel - wyjaśniłem i zaraz zmieniłem temat. - Czy to ty zawiadomiłeś później redaktor Bojanowską o kradzieży w Gnieźnie? - Ja? Absolutnie nie. Po co? Już z nią nie współpracuję. “Biopsik” potwierdził zeznanie Batury. - A jak to się stało, że zostałeś wyłączony z gry? - zapytałem. - Nie podobało mi się to, że ten Niemiec miał nad wszystkim kontrolę. I to na moim terenie. Powiedzmy, że przywłaszczyłem sobie jedną książeczkę z Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Tak na wszelki wypadek. Poza tym, facet zaczął układać się ze Studentami. Z Viperem obmyśliłem plan schwytania gościa. Coś mi śmierdziało w tym interesie. Wyjechałem niby to do miasta, a faktycznie zakradłem się pod willę, aby sprawdzić, co jest grane. Ale zostałem pojmany w swoim domu. Okazało się, że Viper przeszedł na jego stronę. - Jak to Viper - mruknąłem do siebie. - Kto raz zdradzi... - Postanowili wyłączyć mnie z gry. Związali, wsadzili tutaj i wyjechali do Wrocławia. Kradzież zaplanowali na 31 grudnia w Bibliotece “Na Piasku”. Szczegółów nie znam, nie wiem nawet, co chcą ukraść, ale Niemiec ma podobno we Wrocławiu specjalnego informatora. Wyłączyłem “biopsika”. Batura raczej nie kłamał. - A teraz proszę mnie uwolnić - rzucił ostrym tonem. - Obiecał pan. Podszedłem do niego i uwolniłem go, tak jak obiecałem. Wstał i zaczął masować obolałe nadgarstki i kostki nóg. Odetchnął z ulgą i popatrzył na mnie z politowaniem. - I to był pana największy błąd - rzekł zadowolony i ruszył w moją stronę, jakby chciał mnie związać. - Na pana miejscu nie byłbym taki słowny. Wtem otworzyły się drzwi i do pomieszczenia wpadł komisarz Swada z pistoletem. - Zanim cokolwiek zrobisz, zastanów się - ostrzegł Baturę i nie namyślając się założył mu kajdanki. - Obiecał mnie pan uwolnić - jęknął w moją stronę Batura. - Gdzie pańskie słowo? - I uwolniłem - uśmiechnąłem się. - Czego pan chce? Okazało się, że na zewnątrz czekał już policyjny samochód z dwoma policjantami. Pozwolono jeszcze Baturze skorzystać z ubikacji i zawieziono na komendę. A my z komisarzem zostaliśmy zaproszeni przez panią Matyldę na kubek gorącej czekolady. - Dziękuję, że mnie pan zawiadomił - odezwał się komisarz. - Tak bardzo chciałem uczcić sylwestra z rodziną w Tarnowie. No, ale dzięki panu schwytaliśmy ptaszka i wiemy, że jutro we Wrocławiu nastąpi kradzież. - Czy nadajnik zostawił pan tam, gdzie prosiłem? - zmieniłem temat. - Owszem. Został w Tarnowie. Podczepiłem go pod samochód komendanta.

115

- I po co to wszystko? - zdziwiła się pani Matylda. - Dzięki temu Lupin będzie myślał, że cały czas bawię w Tarnowie - wyjaśniłem. - A w tym czasie udam się do Wrocławia na sylwestra. Komisarz wyjął jakąś karteczkę. - Sprawdziłem dla pana to i owo. Chodzi o tego magistra Zawadę. Faktycznie mieszkał na Ochocie w Warszawie, ale teraz lokal jest już sprzedany jakiejś firmie. Żona z dzieckiem wyprowadziła się dwa lata temu i nie możemy ustalić, gdzie w tej chwili przebywa. Prawdopodobnie została przy swoim panieńskim nazwisku albo ponownie wyszła za mąż. Jedyną osobą, która może coś więcej wiedzieć, jest kuzyn magistra niejaki Alojzy Sienicki. Emerytowany aktor, który przez pewien czas mieszkał na Ochocie po śmierci Zawady, a potem postanowił wydzierżawić lokal, aż wreszcie go sprzedał. - Gdzie mieszka ten Sienicki? - Jesteśmy w trakcie ustalania, panie Tomaszu. - Sienicki może coś wiedzieć o notatkach magistra Zawady - powiedziałem. - Kto wie, może nawet jakieś posiada? Pożegnaliśmy panią Matyldę i jej wiernego Krętacza. - Szczęśliwego Nowego Roku! A potem udałem się do kawalerki. - Jeśli chcecie spędzić sylwestra w moim mieszkaniu - rzekłem do Zosi i Jacka oglądających telewizję - to siedźcie sobie spokojnie i patrzcie w ten ekran. Ja jadę do Wrocławia. - My też chcemy! - zaprotestowali. - No to na co czekacie? Daję wam pięć minut na spakowanie się. - Hurra! - wyrwało się siostrzenicy. Cmoknęła mnie w policzek i zrobiła teatralną minę. - Jak ja wujka kocham. Po dziesięciu minutach siedzieliśmy już w jeepie. Zanim ruszyliśmy w drogę, znalazłem skrzynkę pocztową i wrzuciłem do niej bardzo ważny list. Jazda późnym popołudniem była męcząca. Było już ciemno, a dodatkowo musiałem uważać na miejscowe oblodzenia jezdni. Na szczęście na drogach nie było dużego ruchu. W trakcie jazdy opowiedziałem młodzieży co nieco o historii polskich bibliotek. - Cofnijmy się do czasów Bolesława Chrobrego - zacząłem. - W czasach pierwszego króla Polski nasze ziemie zamieszkiwało ponad milion ludzi, a w 1350 roku już dwa miliony. - Tyle co dzisiaj w Warszawie - zauważyła Zośka.

116

- Właśnie. W tamtych czasach tylko jednostki umiały czytać i byli to przedstawiciele duchowieństwa oraz możnych. Książek nie było zatem zbyt wiele. Na początku były to rękopisy liturgiczne. Znany jest “Sakramentarz tyniecki” przywieziony do Polski przez mnicha Arona dla Mieszka II. Pierwszy spis książek pochodzi z 1110 roku i obejmuje manuskrypty kapituły krakowskiej. W następnych wiekach klasztory wiodły prym w dziedzinie raczkującego bibliotekarstwa. Tam kopiowano dzieła i zakładano pierwsze biblioteki, gdzie księgi trzymano na pulpitach bądź w szafach. Pierwszym dziełem historycznym była “Kronika” Anonima Galla, żyjącego na przełomie XI i XII wieku. Sto lat później wypłynął inny kronikarz, a mianowicie Wincenty, zwany Kadłubkiem. Pierwszym popularnym podręcznikiem był “Tractatus sacerdotalis de sacramentis deque divinis officiis et eorum administrationibus” napisany w 1430 roku przez Mikołaja z Błonia. Pod groźbą kary, książkę ową musiały posiadać wszystkie parafie, gdyż omawiała ona podstawy teologii i prawa kościelnego. Natomiast pierwszym znanym bibliofilem polskim był Iwo Odrowąż, biskup krakowski od 1218 roku. Posiadał on księgozbiór składający się z 32 tomów. Wraz z przełomem w kulturze średniowiecznej, w XIII wieku zaczęły pojawiać się dzieła o charakterze świeckim. Przede wszystkim w 1364 roku założono w Krakowie Akademię, coraz większa liczba książąt, profesorów, zakonów i kancelarii królewskich zaczęła gromadzić najprzeróżniejsze książki. Około 1540 roku, w jednej z bibliotek doby Odrodzenia należącej do Jana z Inowrocławia, dzieł teologicznych nie było już wcale. Wiek XVII przyniósł serię kataklizmów bibliotecznych związanych z najazdami głównie Szwedów. Ponieważ przeważało wówczas budownictwo drewniane, pożary strawiły wiele bibliotek. W XVIII wieku mogliśmy poszczycić się jedną z najlepiej urządzonych bibliotek w Europie, a mianowicie biblioteką Gimnazjum Akademickiego w Toruniu. Czy wiecie, że ówczesna czytelnia była salą o powierzchni 100 m2, wyposażoną w sprzęt przeciwpożarowy? Księgozbiór udostępniano wszystkim chętnym we środy po południu, później dwa razy tygodniowo po dwie godziny. Wreszcie w 1747 roku bracia Załuscy założyli pierwszą bibliotekę narodową w Polsce - Bibliotekę Załuskich. W okresie Oświecenia nastąpił upadek księgozbiorów klasztornych. Na szczęście większość zbiorów włączano do nowych wielkich bibliotek publicznych. Jednak wiele z nich zaginęło. Okres zaborów to kolejna czarna karta w naszej kulturze. Po 1772 roku wywieziono z Nieświeża do Rosji największy księgozbiór prywatny w Polsce księgozbiór Radziwiłłów, istniejący od XVI wieku i składający się z 20 tysięcy tomów. Kolejnym ciosem była strata Biblioteki Załuskich. Jej zasoby zostały wywiezione po III rozbiorze Polski do Petersburga. Poza tym, do niemieckich bibliotek trafiały zbiory ocalałych klasztorów. Na szczęście w XIX wieku powstało dużo bibliotek rodowych i fundacyjnych, jak na przykład zbiory Branickich w Suchej, Pawlikowskich w Baden, Medyce i Lwowie, Dzieduszyckich w Poturzycy, a potem we Lwowie. Na terenie zaboru pruskiego działali wybitni arystokraci, Tytus Działyński i Edward Raczyński. Wiele towarzystw naukowych odgrywało w tamtym okresie ważną rolę, zakładając biblioteki, jak chociażby Towarzystwo Królewskie Warszawskie czy Towarzystwo Naukowe Płockie. Powstały też polskie biblioteki za granicą: Biblioteka Polska w Paryżu czy w Rapperswilu. W tym okresie zaczął się też tworzyć zawód bibliotekarza. Książka bowiem zaczęła docierać do szerszych kręgów społeczeństwa i nie była wyłącznym

117

przywilejem bogatych. Okres zaborów paradoksalnie przyczynił się do powstania ważnych książnic o charakterze ogólnopolskim. Między innymi taki charakter uzyskała pod zaborem austriackim książnica Józefa Maksymiliana Ossolińskiego i istniejąca od przeszło pięciu stuleci Biblioteka Jagiellońska - najbogatsza książnica na ziemiach polskich. Po odzyskaniu niepodległości powołano w 1928 roku do życia Bibliotekę Narodową w Warszawie. A potem przyszła druga wojna światowa, która zadała najbardziej bolesny cios polskim bibliotekom w jej tysiącletniej historii... Po pięciu godzinach byliśmy już we Wrocławiu. Udaliśmy się prosto do hotelu “Metropol”, gdzie czekał na nas Paweł. - Widzę, że nasze siły zostały poważnie wzmocnione - uśmiechnął się współpracownik na widok Zosi i Jacka, a ja nie za bardzo wiedziałem, jak wytłumaczyć ich obecność we Wrocławiu. - Możemy się przydać - dumnie wyprostował się Jacek. - Odkryliśmy metodę Lupina - wtrąciła Zośka - to możemy go też i złapać. Mam z nim rachunki do wyrównania. Zakradł się do naszego mieszkania po banknot. Nie daruję mu tego. - Co znaczy dwieście złotych wobec strat dla polskiej kultury? - zauważyłem i spojrzałem na Pawła. - Mów, co jest grane? - W stróżówce Biblioteki “Na Piasku” oprócz ochroniarza znajduje się teraz panna Kruger i człowiek Swady - wyjaśnił. - Mamy dyżury co sześć godzin. O trzeciej nad ranem zmieniam pannę Gerdę. I tak aż do Nowego Roku. Nie chcemy spłoszyć włamywacza, więc nie możemy się zanadto afiszować. Żadnych samochodów przed biblioteką, policjantów czy tajniaków. Budynek Biblioteki może być obserwowany przez złodziei i jeśli tylko zorientują się, że zastawiliśmy na nich pułapkę, mogą zrezygnować z włamania. Opowiedziałem mu o rozmowie z Baturą i zapewnieniach Jerzego o obecności we Wrocławiu specjalnego informatora złodziei. - Może to ktoś z biblioteki, szefie? - Może. Trzeba zatem dyskretnie patrzeć ochroniarzom na ręce. - To samo mówiła panna Kruger: nie ufać nikomu i patrzeć wszystkim na ręce. Ale informatorem może być też i inny pracownik biblioteki. Taki, który ma dostęp do kluczy albo wie, gdzie znajduje się magazyn z cennymi zbiorami. - Trochę to wszystko dziwne - westchnąłem. - Obecność “szczura” w Bibliotece “Na Piasku” świadczy, że Lupin zamierza ukraść z niej inkunabuł. Z relacji Batury wynika, że Studenci pracujący dla jakiegoś Niemca również zaplanowali kradzież w tej samej bibliotece. Zbieg okoliczności? Ale ma to i swój optymistyczny aspekt. Po prostu, możemy schwytać dwie sroki za ogon. O północy wyszliśmy z hotelu i wsiedliśmy do jeepa.

118

- Zróbmy mały obchód - zaproponowałem. - Najpierw Ossolineum, później wyspa. Minęliśmy Ossolineum bardzo wolno, ale nie zatrzymaliśmy się. W pobliżu nie było żadnego podejrzanego samochodu, ulica była pusta, sprawiając wrażenie wymarłej. Potem mostem dostaliśmy się na wyspę. Minęliśmy Bibliotekę Uniwersytetu i skierowaliśmy się w stronę katedry na Ostrowie Tumskim. - Nic - odezwał się Paweł. - Spokój. - Cisza przed burzą - powiedział Jacek. - To dopiero jutro. Batura nie kłamał. - Odkąd to wujek wierzy Baturze? - zdziwiła się Zosia. Odchyliłem rękaw kurtki i pokazałem jej “biopsika”. - Dzięki temu. Zatrzymaliśmy się przed oświetloną fasadą katedry. Byliśmy już po trosze zmęczeni, więc zawróciliśmy i wolno jechaliśmy ulicą Katedralną w kierunku Biblioteki Uniwersytetu. - Musimy znaleźć jakiś nocleg - poinformowałem młodzież. - Dochodzi północ. Zbliżaliśmy się do północnego rogu kościoła Najświętszej Marii Panny, sąsiadującego od północy z biblioteką, gdy ręka Pawła szarpnęła mój łokieć. - Pan stanie, szefie! - prawie krzyknął i zwrócił twarz na gotycki mur kościoła. Zatrzymałem samochód i spojrzałem w stronę świątyni. U wylotu ulic Katedralnej i Świętej Jadwigi znajdowały się we wnęce kościoła drewniane drzwi prowadzące do jego wieży. Dziwne było to, że drzwi były nieznacznie uchylone. - Kościoły zamyka się na noc - zauważyła Zośka. Wyszliśmy z jeepa i ostrożnie podeszliśmy do drzwi. Nigdzie nie było żywego ducha. W głębi mostu Piaskowego, w pobliżu Hali Targowej, przejechały dwa samochody, ale od strony mostu Młyńskiego prowadzącego na północ wiało pustką. - Dziwne - mruknąłem dotykając skrzypiących drzwi. - Podejrzewacie, że ktoś włamał się do kościoła? - spytał szeptem Jacek. - Ciepło - odpowiedział mu Paweł. - Kościół sąsiaduje z północnym skrzydłem biblioteki. Być może istnieje możliwość przedostania się z wieży kościoła na dach biblioteki. - Ale przecież Batura przekazał wujkowi, że kradzież nastąpi jutro - zdumiała się Zośka. - To fakt - rzekłem zamyślony. - W takim razie jest to bardziej niż dziwne. - A mówiłam, żeby mu nie ufać.

119

- Jeśli te niedomknięte drzwi mają jakikolwiek związek z kradzieżą w bibliotece zamyślił się Paweł - to czym złodzieje przyjechali tutaj? Przecież powinni się liczyć z możliwością ucieczki. Popatrzyliśmy dookoła, ale wszędzie było pusto. Cofnęliśmy się kilkadziesiąt metrów na środek mostu Tumskiego prostopadłego do ulicy Św. Jadwigi. Wschodnie nabrzeże wyspy Piasek było słabo oświetlone przez światło latarni biegnących wzdłuż betonowego chodnika. Na przeciwległym brzegu Odry Górnej tonął w ciemnościach bulwar Xawerego Dunikowskiego. Nawet turystyczny stateczek tam zacumowany sprawiał wrażenie martwej łajby. Tej zimy Odra nie zamarzła, jedynie cienka powłoka lodu pokryła niektóre jej kanały, więc istniała możliwość podpłynięcia pod nabrzeże jakąś łodzią od strony południowego brzegu. Żadnej jednak nie zauważyliśmy po obu stronach mostu. Popatrzyliśmy z tej perspektywy na potężne mury kościoła zlewające się niemal z gmachem biblioteki. - Cztery kamery obserwują cztery ściany biblioteki - odezwał się Paweł. - Ale obiektyw żadnej z nich nie jest skierowany ku górze. Dach kościoła był długi i stromy. Kto odważyłby się tam wleźć i ryzykować upadkiem? Nawet jeśliby zdołał przeskoczyć na sąsiedni dach biblioteki, to ten był również stromy, chociaż usiany niewielkimi lukarnami. - Zaparkujmy samochód gdzieś dalej - zaproponowałem. - Młodzież zostanie w samochodzie, a my z Pawłem wejdziemy po cichu do wieży kościoła. Nie ma potrzeby wszczynania alarmu, jeśli nie upewnimy się wcześniej, co jest grane. Wycofaliśmy się za most Tumski. - Nie wychodźcie z samochodu - zagrzmiałem w stronę Zośki i Jacka. - Macie stąd niezły widok na wyspę i bibliotekę. Zaraz wracamy. Zabraliśmy latarki i przeszliśmy przez most. Z ulicy weszliśmy do mrocznego wnętrza wieży, wprost na stare, drewniane schody pnące się niezdarnie ku górze. Zapachniało zbutwiałym drewnem, a zimne mury milczały dumnie. Przez chwilę staliśmy bez ruchu wsłuchując się w martwą ciszę uwięzioną w tej wieży. Ale wnet schody skrzypnęły niczym schorowany starzec, gdy pokonaliśmy pierwsze stopnie. Poświeciliśmy latarkami odpędzając ciemność, ale zaraz je zgasiliśmy. Było to niepotrzebne ryzyko, wszak nie było pewności, czy na górze nie zastaniemy złodziei. Szliśmy zatem po omacku, ostrożnie pokonując każdy stopień. Krok po kroku zbliżaliśmy się do szczytu wieży w największym skupieniu. W pewnym momencie ciemność ustąpiła i mrok spowił środkową część wieży. Moja ręka natrafiła na pustą przestrzeń zaczynającą się za krawędzią muru. - Stój - szepnąłem do Pawła idącego za mną.

120

Po prawej stronie, we wnęce znajdowało się okno, przez które dostawało się do wnętrza wieży blade światło ulicy. Drewniane ślemię było wyrwane z muru, a szyby wycięte. To dlatego na dole odczuliśmy przeciąg, który wcześniej otworzył drzwi. Widocznie włamywacz domknął je, zamiast po prostu zamknąć. Zbliżyliśmy się do okna i ujrzeliśmy hak wbity w mur wnęki. Do haka była przymocowana lina, która ciągnęła się aż po dach biblioteki. Jej koniec zahaczał o najbliższą lukarnę oddaloną od nas o niecałe dwadzieścia metrów. - Włamanie - szepnąłem poruszony tym odkryciem. - I to na dzień przed sylwestrem. Zośka miała rację. Batura kłamał. - A jeśli Lupin znowu ubiegł Studentów i Vipera? - zgadywał Paweł. - Wszyscy spodziewamy się kradzieży w sylwestra, więc Lupin postanowił uderzyć dzień wcześniej. W końcu znaleźliśmy w bibliotece “szczura”. Wyjąłem telefon komórkowy i połączyłem się z panną Kruger przebywającą w bibliotece. Niestety, numer nie odpowiadał. - Nie odbiera - zdenerwowałem się. - Proszę wybrać numer ochrony - zaproponował Paweł. Ale i ten numer nie odpowiadał. Zupełnie jakby Niemka i ochroniarze opuścili stróżówkę albo... - Coś mi tu nie pasuje - rzekłem ponuro. - Przecinaj linę i schodzimy na dół. Paweł wyjął błyskawicznie nóż i przeciął zamocowany do haka koniec liny. Przez chwile patrzyliśmy, jak jej luźny koniec odfrunął od nas i uderzył o dach biblioteki. Zeszliśmy na dół. Tym razem oświetlaliśmy sobie drogę latarkami, więc szybko uporaliśmy się ze schodami. Na ulicy było wciąż pusto. Wyjąłem telefon komórkowy i połączyłem się z komisarzem Swadą, który w tej chwili znajdował się w komendzie policji. Opowiedziałem mu natychmiast o naszym odkryciu dokonanym w wieży kościoła Najświętszej Marii Panny. - I nikt nie odbiera telefonów w bibliotece? - zdziwił się. - Jest tam przecież sierżant Łaska. Dostał polecenie opuszczenia stróżówki tylko w wyjątkowych sytuacjach. Poza tym jest tam panna Kruger i ochroniarz. Przecież wszyscy nie zasnęli na służbie? - Obawiam się, że w środku jest jeszcze Arsen Lupin. - Dobra, panowie. Nic nie róbcie. Czekajcie na nasz przyjazd. Staliśmy na rogu kościoła i nie wiedzieliśmy, co robić. Wprawdzie było kilka stopni poniżej zera, ale w tej chwili nie odczuwaliśmy zimna. Byliśmy tak podekscytowani szansą złapania Arsena Lupina, że nawet syberyjski mróz nie byłby w stanie nas złamać. Wychyliłem się za róg kościoła i spojrzałem na frontową ścianę biblioteki. - A jeśli Lupin ucieknie od strony Odry Górnej? - odezwałem się. - Rozdzielmy się, Pawle. Idź na tyły kościoła i biblioteki, a ja zostanę tutaj. W razie czego krzycz, abym mógł zawiadomić Swadę.

121

Jak rzekłem, tak zrobił. Zostałem sam. Nie minęły trzy minuty, gdy zza rogu kościoła wpadł prosto na mnie zwalisty osobnik. Dosłownie mnie staranował. Jęknąłem i upadłem na oblodzony bruk. Osobnik zatrzymał się. Widziałem obute w sportowe buty czyjeś nogi, a kiedy zamierzałem unieść głowę nieco w górę, aby go rozpoznać - dostałem nogą w twarz. Upadłem twarzą na bruk z uczuciem ciepłej słodyczy w ustach. I choć byłem na wpół zamroczony, kątem oka dostrzegłem jeszcze drugiego osobnika, który właśnie wybiegł zza rogu. Na chwilę przystanął, a następnie ruszył śladem swojego kompana w kierunku mostu Tumskiego. “Być może Paweł ich zatrzyma” - pomyślałem z nadzieją i zdawało mi się, że słyszę dobiegające z oddali wycie policyjnej syreny. Jakoś zdołałem się otrząsnąć po zadanym ciosie. Lewy policzek był niemalże sparaliżowany, krew sączyła się z wargi, a w głowie mi szumiało. Ale wysiłkiem woli zdołałem się podnieść. Chwiejnym z początku krokiem ruszyłem ulicą Katedralną, a potem zacząłem niezdarnie biec. Policyjna syrena wyła teraz głośniej. Prawdopodobnie komisarz Swada mijał już most Piaskowy i za kilka sekund powinien skręcić w Katedralną. Dwóch osobników ubranych na czarno biegło w kierunku mostu. Zauważyłem, że jeden z nich trzymał w ręku jakiś pakunek. Doskoczyli do barierki mostu od strony Odry Głównej i sprawnie ją przeskoczyli. “Gdzie jest Paweł, na Boga?” - zastanawiałem się gorączkowo, bo przecież chłopak miał czatować właśnie na nabrzeżu. Na szczęście na swoich plecach poczułem światła policyjnego samochodu. Minął mnie, ale zaraz się zatrzymał. Krzyczałem do policjantów mimo bólu twarzy, wskazując na teren nabrzeża przyległy do mostu. - Przeskoczyli przez barierkę! Policyjna nyska ruszyła ostro i zaraz zatrzymała się przed mostem. Kilku policjantów, w tym komisarz Swada, wyskoczyło z niej i sprawnie podążyło śladem złodziei. W końcu i ja dobiegłem do barierki. Od strony biblioteki biegł betonowym chodnikiem nabrzeża Viper. Pawła nigdzie nie było, co mnie zmartwiło. W tym czasie dwóch ubranych na czarno osobników znajdowało się już na betonowym występie u podstawy zbrojonego nabrzeża, zaś Viper sprawnie przeskoczył najpierw barierkę chodnika, a potem nieco niższą barierkę betonowego wału przeciwpowodziowego. Zeskoczył na wąski występ ciągnący się wzdłuż wału kilkanaście centymetrów nad lustrem wody i nie reagując na nawoływania policjantów ruszył za dwoma osobnikami pod most. - Policja! Stać! Będziemy strzelać! Zamiast strzału usłyszeliśmy zduszony odgłos zapalanego silnika pod mostem. “O rany!” - przeraziłem się. “Pod mostem ukryli motorówkę.”

122

Policjanci pokonali już barierkę i stromym nasypem zbliżali się do bandytów pod mostem. Coś niedobrego musiało się dziać z ich motorówką, bo silnik ucichł i mężczyźni darli się wniebogłosy. Przelazłem niezdarnie przez barierkę i natychmiast straciłem równowagę na stromym zboczu, więc ten odcinek drogi pokonałem zjeżdżając na tyłku po zmarzniętej ziemi. Przed kąpielą w zimnej Odrze uratował mnie jakiś policjant, który o mały włos sam nie wpadł do rzeki. Ale to co działo się pod mostem było niesamowite. Trzech zanurzonych w Odrze osobników machało rękami, starając się złapać betonowego występu. Ich krzyki były spowodowane lodowatą wodą. Na samą myśl o niedoszłej kąpieli poczułem na plecach nieprzyjemne dreszcze. Dopiero po chwili dostrzegłem jakieś ciemne wybrzuszenie za ich plecami. Ponton! To nie była motorówka! Ci ludzie ukryli pod mostem ponton, ale ten w niewyjaśnionych okolicznościach musiał zatonąć. Pewnie przebili go policjanci. Zaczęło się wyciąganie z wody złodziei. Podszedłem bliżej i w jednym z nich rozpoznałem Patryka Cienia. Ten drugi musiał być Stefanem K. To jemu policjanci zabrali pakunek, który jak się później okazało zawierał skradzione biblie. Vipera znałem najlepiej, więc pomachałem mu na powitanie ręką. Zacisnął mocniej zęby i posłał mi wściekłe spojrzenie. - Szybciej! - ponaglał policjantów komisarz. - Skuć ich i migiem do aresztu. Dajcie im gorącej herbaty do rozgrzania. Muszą być zdrowi na procesie. Nie minęła minuta, gdy wszyscy złodzieje zostali wepchnięci do nyski. Komisarz Swada wydał rozkaz natychmiastowego odjazdu. Samochód odjechał, a my ruszyliśmy w kierunku wyspy na poszukiwania Pawła. - Mówiłem, Panie Samochodzik - marudził - to nie jest robota dla was. - Dzięki nam złapał pan złodziei. - To fakt. Znowu okazał się pan lepszy. - Bez policji nic nie zrobilibyśmy. Złodzieje odpłynęliby pontonem. - Przecież go przedziurawiliście - zdziwił się. - Jak to? - teraz ja okazałem szczere zdumienie. - Myślałem, że to wasza sprawka. - Niestety nie. Na chwilę przystanąłem, zapominając o Pawle. - W takim razie ponton musiał sam z siebie zatonąć - stwierdziłem. - Albo przebił go ktoś trzeci - zauważył porucznik. - Pytanie: kto? - To my - usłyszeliśmy za swoimi plecami. Odwróciliśmy się błyskawicznie i ujrzeliśmy zadowolone oblicza Zośki i Jacka.

123

Westchnąłem ciężko i popatrzyłem na komisarza błagalnym wzrokiem. Ten pogroził mi palcem, a następnie spojrzał na winowajców. - Później sobie pogadamy - rzekł ponuro. - Teraz musimy odnaleźć pana Pawła. - Jest tam! - Jacek wskazał ręką na ogrodzenie prowizorycznej budowy na tyłach kościoła i biblioteki. - Obserwowałam z samochodu przez noktowizor wyspę i widziałam, jak Viper zaatakował Pawła - wtrąciła zdenerwowana Zośka. - Leży za ogrodzeniem. Żywy. Właśnie tam idziemy. Ruszyliśmy we wskazanym kierunku. - Założyłem, że złodziej musi mieć pod ręką jakiś pojazd, którym mógłby uciec tłumaczył się Jacek w czasie marszu w stronę budowy na wyspie. - Pomyślałem o łódce ukrytej pod mostem. Poszedłem tam i znalazłem ponton z silnikiem. Co miałem robić? Wyciągnąłem wentyl i wróciłem do jeepa. Chyba dobrze zrobiłem? Komisarz nie odpowiedział, ale na jego twarzy pojawił się dyskretny grymas zadowolenia. Oparty plecami o siatkę ogrodzenia budowy Paweł trzymał się za głowę. Kiedy podeszliśmy do niego stał już i zataczał się niebezpiecznie. - Nic mi nie jest - mamrotał. - Już w porządku. Swada nie słuchał jednak jego zapewnień. Wezwał ambulans, a także ekipę do przeszukania biblioteki. Ambulans zabrał Pawła już po pięciu minutach. Zdrowie chłopaka było ważniejsze nawet od najcenniejszego inkunabułu na świecie. Poszliśmy do jeepa i podjechaliśmy pod gmach. Młodzież została w samochodzie, a my z komisarzem Swadą udaliśmy się do biblioteki. Pannę Kruger, sierżanta Łaskę i ochroniarza zastaliśmy w stróżówce nieprzytomnych. Leżeli na podłodze i sprawiali wrażenie martwych. W pierwszej chwili ogarnęła nas przerażenie, ale po kilku uderzeniach dłonią w policzek sierżant Łaska otworzył oczy. To samo zrobiliśmy z Niemką i ochroniarzem. Ocknęli się z letargu. - System alarmowy został wyłączony - oświadczył mętnym głosem ochroniarz. Uśpili nas i wyłączyli system bezpieczeństwa. - Gaz - wyszeptał sierżant i wskazał głową stół. - Ktoś zostawił pod stołem pojemnik z gazem. Pod stołem znajdował się metalowy pojemnik. Jakimś sposobem złodzieje umieścili go tam, aby obezwładnić znajdujących się w stróżówce ludzi. Potem wyłączyli system alarmowy. Opowiedzieliśmy im o wydarzeniach, jakie rozegrały się niedawno w bibliotece oraz przyległym kościele. - Czy coś zginęło? - zainteresowała się blada Niemka.

124

- Złodzieje ukradli dwie biblie wydane w niemieckich oficynach - odpowiedział komisarz. - Na szczęście dzięki Panu Samochodzikowi i jego drużynie udało nam się złapać złodziei. To byli Studenci i Viper, były człowiek de Góreckiego. - A Lupin? - zapytała panna Kruger. - Ani śladu. Ruszyliśmy zatem długim korytarzem do schodów prowadzących na piętra budynku. “Elektryczny szczur” znajdował się pod jedną z szafek we wnęce obok schodów. - “Szczur” nie wychodził dzisiaj z nory - stwierdziła Niemka. - Lupin czeka. - Być może po dzisiejszych wydarzeniach w ogóle zrezygnuje z kradzieży w tej bibliotece - odezwałem się. Kolejnych odkryć dokonaliśmy na drugim piętrze w Dziale Starych Druków. W stalowych drzwiach magazynu ział niewielki otwór, przez który z trudnością mógł się przecisnąć człowiek. Pancerz drzwi został przepiłowany specjalną piłą laserową, prawdopodobnie tą, którą Studenci ukryli w fortepianie w Bibliotece Głównej UMK w Toruniu. To tędy włamywacze dostali się do zbiorów. System alarmowy nie działał, więc mogli bez trudu realizować swój plan. W łazience zauważyliśmy otwartą kratę. Szyba była wycięta i jej drobne kawałki leżały na podłodze. Dwie kłódki były otwarte. Wychyliłem się przez okno i dotknąłem zwisającej z dachu liny. - Proszę niczego nie dotykać - ostrzegł mnie komisarz. - Zaraz przyjedzie nasza ekipa i zdejmie odciski palców. - Czemu włamywacz nie przepiłował kłódki, tylko zastosował wytrych? - zacząłem głośno myśleć. - Musiał tkwić w niewygodnej pozycji na linie, a jednak postanowił otworzyć kłódkę w sposób niezwykle elegancki. Przecież mógł zastosować piłę elektryczną. Kilkanaście sekund i po krzyku. Krata była oddalona od szyby jakieś trzydzieści centymetrów, więc włamywacz musiał wyciągnąć rękę po kłódkę z drugiej strony kraty. To nie była łatwa sprawa zważywszy, że musiał to zrobić jedną ręką. - Może oszczędzał energię akumulatora na wycięcie otworu w drzwiach magazynu? rzekła panna Kruger. Po kwadransie zjawiła się ekipa techniczna wrocławskiej policji. Opuściliśmy piętro i na dole spotkaliśmy kierowniczkę Działu Starych Druków. Swoje przybycie zapowiedział też dyrektor biblioteki. A my udaliśmy się do komendy policji. Panna Kruger i ochroniarz musieli złożyć formalne zeznania. Oprócz tego czekaliśmy na rezultaty pierwszego przesłuchania włamywaczy. Dopiero po czwartej nad ranem opuściliśmy komendę i wynajęliśmy pokój w dość tanim hotelu obok stadionu AZS w otoczeniu ogródków działkowych i Starej Odry. Zanim jednak znaleźliśmy się w łóżkach po bogatym w wydarzenia dniu, byłem świadkiem przesłuchania Studentów i Vipera.

125

Okazało się, że Batura nie kłamał (“biopsik”, ów niezwykły wynalazek kuzyna Anatola z Wuppertalu, był niezawodny!). Włamanie do Biblioteki “Na Piasku” faktycznie było zaplanowane na ostatni dzień w roku, ale w przeddzień sylwestra Studenci i Viper dostali od tajemniczego Niemca polecenie zmiany planów. Z niewyjaśnionych dla nich powodów kradzieży mieli dokonać w nocy 30 grudnia. W realizacji ich planu miał im pomóc pojemnik z gazem podłożony do stróżówki. Niestety, nie mieli pojęcia, w jaki sposób Niemiec to zrobił? Albo jak otworzył kłódki zabezpieczające kratę okna w toalecie. Po prostu realizowali telefoniczne polecenia Niemca, bo mieli dostać za włamanie całkiem pokaźną sumkę. Przy okazji wyszła sprawa z Batura. Zapytani o Jerzego oświadczyli, że ten nie chciał się zgodzić na warunki stawiane przez Niemca. Oferowane przez niego pieniądze stanowiły dla Batury śmieszną kwotę, która z kolei była nie do pogardzenia dla Studentów i Vipera. Trzeba zrozumieć, że Viper i Studenci byli poszukiwani przez policję i za wszelką cenę chcieli zarobić trochę grosza, aby uciec nielegalnie za granicę. Zapytani o informatora działającego we Wrocławiu dla Roedela, nie udzielili żadnej informacji. Niemca widzieli tylko raz podczas ewakuacji z domu Batury, zaraz po tym, jak zamknęli Jerzego w piwnicy. O nic nie pytali, bo Niemiec wydał się im człowiekiem niechętnie udzielającym odpowiedzi. Wreszcie dowiedzieliśmy się od Vipera, w jaki sposób zwabił on Pawła na cmentarz i tam go unieszkodliwił. Otóż, zadzwonił do niego Niemiec i kazał podjechać pod hotel “Aviator”. Następnie miał Viper udać się z jakimś pakunkiem pieszo na cmentarz i tam zaczaić się. Były gangster de Góreckiego w ogóle nie zdawał sobie sprawy, że został zauważony przez Pawła i pannę Kruger przed Halą Targową. To Niemiec zaplanował pułapkę, bo widocznie śledził ich i w odpowiednim momencie wkroczył do akcji posługując się Viperem. - To jakiś obrzydliwie przebiegły typ, ten Roedel - zauważył z niesmakiem komisarz Swada. - To on pociąga za sznurki. Kto to jest, do licha? Kilka innych spraw również nie zostało wyjaśnionych. Nie wiedzieliśmy, w jaki sposób Arsen Lupin umieścił we wnęce biblioteki “elektrycznego szczura”. Przecież musiał jakoś pokonać “odprawę” przeprowadzaną przy wejściu przez strażników. Studenci i Viper zaklinali się, że nie mają z tym urządzeniem nic wspólnego. Nie widzieli nigdy na oczy podobnego dziwactwa. A zatem Lupin nie powiedział jeszcze ostatniego słowa. On także planował włamanie do tej samej biblioteki. Dlatego zostawiono “szczura” na swoim miejscu, a kilku policjantów czekało w ukryciu na pojawienie się Lupina w bibliotece. Z powodu późnej pory komisarz nie zdążył zapytać Studentów o notatki magistra Zawady, ale obiecał zrobić to już wkrótce. Zabraliśmy pannę Kruger i powracającego do zdrowia Pawła, a następnie odwieźliśmy ich do hotelu “Metropol”. Ja z Zośką i Jackiem zamieszkaliśmy w hotelu obok stadionu AZS. Usnęliśmy prawie natychmiast. I spalibyśmy pewnie do dwunastej w południe, gdyby nie telefon od komisarza Swady. Była szósta pięćdziesiąt siedem.

126

- Panie Tomaszu - usłyszałem złowróżbnie brzmiący głos policjanta w słuchawce Arsen Lupin włamał się do Ossolineum.

127

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY LUPIN ZOSTAWIA NUMER BUTA * ILU JEST WŁAMYWACZY? * NOTATKI MAGISTRA ZAWADY * SIENICKI * TAJEMNICZY KURIER “NA PIASKU” * ZAPROSZENIE NA BAL MASKOWY * “SZCZUR” WYŁAZI Z NORY * DO SIEGO ROKU! * TAJEMNICZA RANDKA SZEFA * ODKRYWAM TOŻSAMOŚĆ KOBIETY

Dochodziła siódma rano, gdy telefon od komisarza postawił nas na nogi. Nie wiem, jak inni, ale ja czułem się okropnie. Niewyspany, obolały i zmęczony. Po godzinie znajdowaliśmy się w czytelni Starych Druków Ossolineum: pan Tomasz, panna Kruger, komisarz Swada, kierownik czytelni i ja. Policjant wyciągnął z kieszeni folię i położył ją ostrożnie na stole. Wewnątrz tkwiła jakaś karteczka. - Proszę przeczytać - zwrócił się do szefa. - Ale proszę nie wyciągać karteczki. Jestem niepoprawnym optymistą i liczę na to, że znajdziemy na niej odciski palców Lupina. Pan Tomasz obejrzał zatem karteczkę przez folię. Po chwili uśmiechnął się smutno i podał nam wizytówkę zostawioną przez włamywacza w magazynie Starych Druków. Wreszcie i ja odczytałem jej treść: ARSEN LUPIN! Arsen Lupin był sprytniejszy od nas. Kolejny raz udowodnił, że nie istnieją dla niego żadne systemy alarmowe i niezawodne zamki. Wchodził do najbardziej strzeżonych pomieszczeń w sposób elegancki i skuteczny. - A nie mówiłam, że Lupin uderzy w Ossolineum?! - przywitała nas zmęczona wczorajszym dniem panna Kruger. - Miałam nosa. To było zresztą dziecinnie proste do przewidzenia. Lupin “musiał” ukraść “De duobus amantibus”, gdyż jest to unikat. W Bibliotece Uniwersytetu Wrocławskiego nie mają unikatu reprezentującego oficynę chełmińską. “A jeszcze wczoraj trzymałem w rękach inkunabuł” - pomyślałem ze smutkiem. “Kto by przypuszczał wtedy, że oprócz bibliotekarza byliśmy ostatnimi osobami, które go dotykały.” - Jak tym razem Lupin to zrobił? - szef zwrócił się do komisarza. - Żadnego “szczura” nie znaleźliśmy. Być może ten Lupin zabrał go ze sobą, ale przecież wczoraj nie znaleziono “szczura”. - Przeszukaliśmy każdy zakamarek - zapewnił kierownik czytelni. - No właśnie. Lupin musiał się ukryć na terenie Ossolineum. Prawdopodobnie znalazł sobie kryjówkę w pomieszczeniu znajdującym się zaraz za drzwiami do sekcji A, które służy tymczasowo jako magazyn na farby, worki z cementem i sprzęt murarski. - Remontujemy część frontowego skrzydła - wyjaśnił kierownik i spojrzał na nasze blade oblicza. - Ale zapraszam państwa na kawę. Sprawiacie wrażenie niewyspanych.

128

Przyniesiono termos z kawą i kubki. - Schował się tam za dnia i wyszedł w nocy - mówił komisarz, popijając kawę. Otworzył drzwi prowadzące do sekcji B i udał się po schodach na górę. System nie zadziałał, bo nasz Lupin dostał się wcześniej do centralki i przeciął kable w odpowiedniej konfiguracji. Skąd drań wiedział, jak to zrobić? Istnieje tylko jeden sposób ich przecięcia. I on tak właśnie zrobił. Ten człowiek musi być znakomitym elektronikiem. - Albo ma dobrych informatorów w bibliotekach - zauważyła cierpko Niemka. - Zostawił jednak ślady obuwia zabrudzonego cementem na dywanie schodów kontynuował policjant nie zważając na minorowy nastrój cudzoziemki. - To dlatego przypuszczamy, że ukrył się w pomieszczeniu w sekcji A. Wyjął z teczki jakieś zdjęcie i podał je szefowi. - Mamy numer jego buta - zażartował. Pan Tomasz podał mi zdjęcie przedstawiające ślad obuwia na dywanie. - Odcisk takiej samej podeszwy znalazłem na plebani w Piasecznie - mruknął pan Tomasz. - Lupin zostawił identyczny ślad na śniegu. - Ale kiedy Lupin przeciął kable od centralki? - zapytała panna Kruger. - Strażnik korzysta z toalety jak każdy człowiek. Może wtedy? - Jakoś ciężko sobie wyobrazić, aby włamywacz działał w kilku skrzydłach budynku powątpiewał pan Tomasz. - Pomieszczenie strażnika znajduje się w skrzydle naprzeciwko Starych Druków. Musiałby najpierw przejść przez dziedziniec, aby przeciąć kable w stróżówce, a dopiero potem wrócić do sekcji B. Za dużo biegania. Zbyt ryzykowne. - Może miał wspólnika? - zauważyłem. Przeszliśmy do magazynu. Drzwi miały solidne, firmowe zamki, a wewnątrz magazynu znajdował się jeszcze jeden czujnik. Ale ten nie mógł zadziałać. - Strażnik zauważył nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu po szóstej. Wniosek stąd taki, że kradzież miała miejsce przed szóstą. Strażnik twierdzi, że około drugiej w nocy sprawdzał system. Poszedł do ubikacji, w toalecie umył zęby, wrócił i trochę się zdrzemnął. - Spał na służbie? - niemal wrzasnęła panna Kruger. - Właściwie to owo stróżowanie jest dyżurem. System alarmowy jest najnowszej generacji, więc nie ma potrzeby gapienia się na centralkę bez przerwy i łażenia po obiekcie. Dopiero po szóstej zauważył przecięte kable biegnące do centralki. Podziękowaliśmy za kawę i przeszliśmy przez dziedziniec do stróżówki. W zasadzie był to otynkowany na biało pokój na parterze z biurkiem, fotelem, krzesłem i regałem, za

129

które wciśnięto składane łóżko polowe. Na biurku stał komputer, a w rogu tkwiła w ścianie uszkodzona centralka. Poza tym w pomieszczeniu było gorąco. - Zanim się położyłem - zaczął wyjaśniać zdenerwowany strażnik, który kończył służbę o ósmej - spojrzałem na centralkę i dałbym uciąć sobie głowę, że wszystkie światełka świeciły się tak jak zawsze. - To niemożliwe - przerwała mu panna Kruger. - Gdyby Lupin przeciął kable w chwili, gdy był pan w toalecie, to po przyjściu tutaj musiałby pan stwierdzić, że centralka jest nieczynna. - Kiedy mówię, że się świeciła - jęknął mężczyzna i wytarł rękawem pot z czoła. Podszedłem do regału i sięgnąłem po butelkę wody mineralnej. - Czy dobrze pan spał tej nocy? - zapytałem strażnika. Pytanie było kłopotliwe. Mężczyzna nie wiedział, co odpowiedzieć. W wypadku potwierdzenia wyszedłby na niekompetentnego pracownika, który przespał dyżur. Jeśli zaś przyznałby, że w ogóle nie zmrużył oka tej nocy, to jak wyjaśnić fakt, że nie zauważył awarii systemu alarmowego? - Trochę się zdrzemnąłem - bąknął zakłopotany. Swada podszedł do niego i groźnie spojrzał w jego przerażone oczy. - Panie - zaczął bez ogródek - tu nie ma miejsca na zalewanie! Arsen Lupin ukradł zabytek klasy światowej! Proszę mówić tylko prawdę. Jak na spowiedzi. - Jak się położyłem - jąkał się strażnik - to przebudziłem się dopiero o szóstej. - Proszę to oddać do analizy, komisarzu - powiedziałem wręczając policjantowi butelkę wody. - Być może Lupin rozpuścił w tej butelce środek nasenny. - Proszę to zostawić - wrzasnął Swada. - Odciski palców! Już chciałem przeprosić za tę nieostrożność, gdy do pokoju wpadł sierżant Łaska z komendy wrocławskiej, człowiek przydzielony do pomocy komisarzowi. - Wiemy, jak Lupin dostał się do budynku - oświadczył. - Na drugim piętrze jest wejście do toalety, ale trzeba jeszcze przejść niewielki korytarz pomiędzy ścianą a schodami prowadzącymi na strych. Toaleta znajduje się na końcu korytarza na prawo, obok okna wychodzącego na dziedziniec. Lupin wybrał schody i ukrył się na strychu. Zamek jest uszkodzony. Jak jeden mąż pobiegliśmy na górę. Sierżant nie mylił się. Lupin musiał schować się właśnie tutaj. O wyznaczonej godzinie zszedł na dół. Kiedy strażnik poszedł do toalety na dłużej, wszedł do stróżówki i wsypał mu środek nasenny do butelki z wodą mineralną.

130

- Prawdopodobnie nastawił ogrzewanie kaloryfera na maksimum, aby zmusić strażnika do skorzystania z wody mineralnej - zauważył pan Tomasz. - W stróżówce było piekielnie ciepło. - A gdy ten usnął w najlepsze, przeciął umiejętnie kable centralki i wykonał zadanie w magazynie Starych Druków. Gdy wszystkie kable centralki przetnie się jednocześnie, system przestanie działać i nie przesyła informacji o uszkodzeniu. To jedyny sposób. - Ale skąd wzięły się ślady cementu na dywanie schodów? - zapytałem. - Skoro ukrył się w drugim skrzydle na strychu i przeszedł przez dziedziniec, aby się dostać do sekcji B, to po co wchodził do pomieszczenia z cementem w sekcji A? - Odpowiedział pan na to pytanie wcześniej - rzekła Niemka. - Po prostu włamywaczy było dwóch. Przynajmniej dwóch. Jeden działał tutaj, drugi w skrzydle po drugiej stronie dziedzińca. Porozumiewali się za pomocą radia albo telefonu. Proste. Pokręciliśmy się jeszcze z kwadrans po Ossolineum i ustąpiliśmy miejsca ekipie technicznej. Z komisarzem Swadą pojechaliśmy na komendę po zeznania Studentów dotyczące notatek magistra Zawady. Pan Tomasz wiązał z tym wielkie nadzieje na rozwiązanie sprawy Lupina. - Włamaliśmy się tam zeszłego roku - zaczął mówić Patryk Cień w pustym i chłodnym pokoju komendy. “Koński ogon”, jaki jeszcze nie tak dawno nosił ten młody człowiek, zniknął z tyłu włosów, a ciemna czupryna ustąpiła miejsca jasnej fryzurze. Ta drobna zmiana wizerunku zmieniła go zasadniczo, ale nie uchroniła przed wpadką. - To Stefan wygrzebał nazwisko Zawady w jakiejś pracy dotyczącej ochrony polskich zbiorów bibliotecznych. - “Na ratunek polskim księgozbiorom” - rzekł pan Tomasz. - O właśnie - odezwał się Stefan K. - Facet był ponoć genialnym elektronikiem, elektrykiem, a przy tym pracownikiem naukowym. Pracował na Uniwersytecie Warszawskim i zajmował się księgozbiorem tej uczelni. Rozpoczął także studia doktoranckie, był nawet na stypendium w Niemczech, ale niestety zginął tragicznie w wypadku samochodowym. Ten Zawada chciał opracować jednolity system ochrony polskich zbiorów, zwłaszcza tych najbardziej cennych. Uważał, i słusznie zresztą, że polskie biblioteki są niedostatecznie zabezpieczone przed kradzieżami. - Wasza działalność potwierdza jego smutną opinię - dodałem. - To prawda - zwiesił głowę Stefan K. - W Niemczech czy Anglii nie mielibyśmy żadnych szans na kradzież starego druku. Niemka chrząknęła zdawkowo i z dumą popatrzyła na pana Tomasza. - To w Niemczech nie ma wcale kradzieży starych książek? - zapytał szef. - Rzadko - odparowała jego atak panna Kruger. - Jeśli już, jest to dziełem kogoś pokroju Arsena Lupina.

131

- Kiedy go złapiecie? - zapytał Patryk Cień. - Nie twoja sprawa - burknął komisarz. - Mów o notatkach Zawady. - Włamaliśmy się do jego mieszkania na Ochocie - opowiadał. - Było puste, ale czasami przychodził tam jakiś emeryt, kuzyn magistra. Pewnego dnia przeszukaliśmy całe mieszkanie i znaleźliśmy trochę notatek. Nie było tego wiele, ale kiedy w nasze ręce wpadły odręcznie zrobione szkice planów niektórych polskich bibliotek, to oko nam zbielało. Tam było wszystko: wyjścia, przejścia, numery sal, nawet skrzynki przeciwpożarowe i szyby wentylacyjne. Najwięcej materiałów dotyczyło oczywiście Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, w której to magister Zawada pracował. Musiał dysponować takimi planami, skoro chciał chronić zbiory przed kradzieżą. Ale były całkiem dobre plany innych większych książnic, jak Biblioteki Głównej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, “Na Piasku” i Ossolineum we Wrocławiu, Jagiellonki, Biblioteki Narodowej, Książnicy Pomorskiej czy Biblioteki Gdańskiej PAN. - Były też i inne biblioteki - wtrącił Stefan K. - Na przykład Seminariów Duchownych w Pelplinie i Włocławku, PAN w Kórniku czy Książnicy Cieszyńskiej. - Czy notatki zawierały szczegóły dotyczące systemów alarmowych? - zapytał szef. - Były tylko na ten temat wzmianki typu: “szczegóły na stronie piętnastej w zeszycie numer dwa”. - Ale nie znaleźliście innych zeszytów? - Nie. Według znalezionych notatek powinniśmy znaleźć jeszcze trzy zeszyty ze szczegółami dotyczącymi zabezpieczeń bibliotek i planów magistra Zawady. Ten człowiek nie tylko sam konstruował systemy alarmowe, ale wiedział, jak otworzyć najnowocześniejsze zamki. Ta informacja spowodowała kilkusekundową ciszę. - Wychodzi na to, że magister Zawada jest naszym Lupinem - przerwał ciszę komisarz. - Gdzie macie notatki Zawady? - W Warszawie. - I nie wiecie, gdzie mogą być pozostałe zeszyty? - Nie. Śledziliśmy nawet kuzyna Zawady, tego emeryta, który rzadko odwiedzał jego mieszkanie, ale od czasu do czasu wpadał. Pewnego razu postanowiliśmy zaczaić się na niego. To było zaraz po naszym włamaniu do mieszkania na Ochocie. Przyszedł do mieszkania po zgłoszeniu włamania na policję. Śledztwo umorzono, bo według niego nic nie zginęło. Pewnie nie wiedział, że notatki kuzyna były bardziej cenne niż jego dom pod Piasecznem. - Gdzie? - pan Tomasz wstał poruszony słowami Patryka Cienia. - Pod Piasecznem, niedaleko motelu “Lando” - wyjaśnił przestraszony zachowaniem szefa student. - Przeszukaliśmy ten dom, ale nic nie znaleźliśmy. Facet był aktorem.

132

Wszędzie w domu walają się taśmy video ze starymi filmami i zdjęcia staruszka w różnych przebraniach z okresu jego młodości. Występował w Teatrze Ochoty w Warszawie. Poza tym, nic nie znaleźliśmy. Oczywiście mówię o brakujących zeszytach Zawady, bo tylko po nie tam przyszliśmy. Nie jesteśmy zwykłymi złodziejami. - Czy emeryt nazywa się przypadkiem Sienicki? - spytał szef i wreszcie usiadł z powrotem na krześle. - Tak - odpowiedział zdziwiony Student. Nie uszło mojej uwadze, że panna Kruger spojrzała na szefa nie mniej zdumiona niż Student. - Kim jest ten Sienicki? - zapytała wściekła. - O niczym nie wiem. Herr Tomasz ukrywa przede mną istotne szczegóły śledztwa. - To Arsen Lupin - oświadczył pan Tomasz i opowiedział o pościgu za staruszkiemhazardzistą do rudery koło Janek. - Jeśli ten Sienicki ma pozostałe zeszyty Zawady, to wszedł w posiadanie niezwykle groźnej broni. To by wyjaśniało, dlaczego Lupin z dziecinną łatwością uporał się z zamkami i szyframi nowej generacji. Poza tym, jest emerytowanym aktorem, więc odegranie księdza, pisarza czy naukowca nie stanowi dla niego problemu. Z drugiej strony, czy to możliwe, aby staruszek-hazardzista ukradł przedwczoraj kasetę wideo z Rosynanta w Gnieźnie, skoro od dwóch dni z uporem maniaka odwiedzał podwarszawskie kasyna? Owszem, wystarczy wsiąść do samochodu, pojechać do odległego o trzysta kilometrów miasta i wrócić. Ale czy wyobrażacie sobie staruszka włamującego się do Ossolineum? To robota dla sprawnego fizycznie osobnika. - Co pan sugeruje? - panna Kruger spojrzała na szefa z powagą. - Sienicki ogląda w czytelniach zbiorów specjalnych bibliotek inkunabuły, ale do magazynów włamuje się już ktoś inny. Arsen Lupin nie jest jednym człowiekiem. To grupa złodziei. - Musimy zatrzymać tego Sienickiego i przeszukać jego dom - oświadczył komisarz Swada i wstał, dając tym samym do zrozumienia, że przesłuchanie Studentów uważa za zamknięte. Kiedy strażnicy wyprowadzali aresztowanych z pokoju przesłuchań, komisarz zwrócił się jeszcze do nich: - Szczęśliwego Nowego Roku! - A właśnie - panna Kruger popatrzyła na szefa - mamy dzisiaj sylwestra. Czy wybiera się pan na jakiś bal? - Nie możemy zapominać, że w Bibliotece “Na Piasku” ukryto “szczura”. Kto wie, czy Lupin zamiast szampana nie otworzy kolejnych drzwi do magazynów? - Jak pan chce - rzekła zawiedziona. - Ja tam pójdę na jakiś bal. A pan, Pawle? Czy też spędzi pan sylwestra w bibliotece? - Balów nie lubię - odpowiedziałem zgodnie z prawdą. - Wolę bardziej kameralne imprezy. Biblioteka brzmi zachęcająco.

133

- Panowie - pogardliwie wydęła usta. - Lupin zostawił “szczura” w Bibliotece “Na Piasku” dla zmyłki. Czy on przypadkiem nie wystrychnął nas na dudka? Po prostu zakpił z nas po raz kolejny. Poświęcił “szczura”, abyśmy uwierzyli, że zamierza włamać się do Biblioteki Uniwersyteckiej. Ale jego celem było wyłącznie Ossolineum. Być może Niemka miała rację. Ale Lupin uwielbiał efektowne i nieszablonowe akcje, więc nie było pewności, czy i tym razem nie zabawi się naszym kosztem. - Banda Mafiosa i de Góreckiego już od dawna czeka na proces w areszcie - nie wytrzymał pan Tomasz. - Banda Batury została wczoraj rozbita. Ale na wolności nadal pozostaje Arsen Lupin i tajemniczy Hans Roedel z Niemiec. Odebrałem swój telefon komórkowy zabrany Viperowi i pojechaliśmy z panem Tomaszem po Zosię i Jacka. Po godzinie zasiedliśmy w kafejce na wrocławskiej Starówce. Zamówiliśmy kawę i ciastka. W pewnym momencie zadzwonił komisarz Swada. Miał dla nas najnowsze informacje i w związku z tym zapowiedział swoje przybycie do kafejki. Po dziesięciu minutach zjawił się w towarzystwie panny Kruger. Ta okazała zdziwienie na widok Zośki i Jacka. - Nic pan nie mówił, że ma dzieci - wyrzuciła z siebie i zaraz zrobiła ironiczną minę. Słyszałam, że jest pan kawalerem. Co za czasy. Ryknęliśmy śmiechem. Szef wyjaśnił, kim są młodzi ludzie, co uspokoiło nieco pannę Kruger. - Nie wiedziałem, że pani jest osobą o staroświeckich poglądach - zaczepił ją szef. - Ja? Jestem nowoczesną kobietą, ale dzieci powinni mieć rodziców. - Też tak uważam. Komisarz chrząknął głośno zaniepokojony przebiegiem rozmowy. - Mamy sylwestra. Proszę dzisiaj o miły nastrój, bez zgryźliwych docinków. - Co nowego w śledztwie, komisarzu? - zmieniłem szybko temat. - Chciał nam pan coś powiedzieć. - Otóż to - zaczął opowiadać. - Przedwczoraj odwiedził Bibliotekę “Na Piasku” młody mężczyzna, kurier firmy przesyłkowej. Przyniósł paczkę do Pracowni Konserwatorskiej. Długo nie zabawił. Przyszedł i zaraz wyszedł. - I co w tym jest takiego dziwnego? - zapytał pan Tomasz. - Firma przesyłkowa zobowiązała się dostarczyć paczkę po Nowym Roku, ale dostarczyła ją jeszcze w starym. Sprawdzono ten ślad i okazało się, że firma przesyłkowa nie ma jeszcze tej paczki. Ktoś, kto wiedział o przesyłce, podał się za kuriera, wszedł na teren biblioteki i wyszedł. Oczywiście żadnej paczki nie dostarczył.

134

- To był Lupin? - podnieciła się Zośka. - Na to wychodzi, panienko. Przeszedł kontrolę ochrony na podrobionej legitymacji kurierskiej. Podrzucił pod szafki we wnęce obok schodów “szczura” i wyszedł sobie. - Czy ochroniarz zapamiętał jego twarz? - Twierdzi, że była to twarz jakich wiele. Młody człowiek z wąsami. Znaków szczególnych brak. - Może to pomocnik Lupina? - zaczął zgadywać Jacek. - Jeśli Lupin to zorganizowana grupa złodziei, to nie ma w niej szefa i pomocników. Wszyscy tworzą jeden organizm. Zamówiliśmy jeszcze po jednym ciastku. - Nasi ludzie dyskretnie obserwują dom tego Sienickiego pod Piasecznem - ciągnął komisarz. - Niestety, w tej chwili nikogo tam nie ma. Ale kiedyś ten człowiek musi przyjść do domu. Jednak dopóki nie wyjaśni się sprawa z włamaniem do Biblioteki “Na Piasku”, nie możemy aresztować Sienickiego, aby nie spłoszyć włamywaczy. Skończyliśmy ciastka i kawę, więc zabraliśmy się do wyjścia. - Jeśli się pani nie obrazi - komisarz wpadł w szarmancki ton - zapraszam ją na bal sylwestrowy w Domu Policjanta. Panna Kruger nie wiedziała, co odpowiedzieć. Zakłopotana popatrzyła to na szefa, to na komisarza, i nie doczekawszy się żadnej reakcji z naszej strony niechętnie wyraziła zgodę. - Panów też zapraszam - zwrócił się do nas komisarz. - Z młodzieżą. Biblioteki pilnuje pięciu policjantów, więc proszę się nie martwić o skarby kultury narodowej. W razie włamania zawiadomią nas telefonicznie. Mamy nawet zainstalowaną ukrytą kamerę. Ale jak trzeba będzie, to pójdziemy tam i wężykiem. Ostatecznie zgodziliśmy się pójść na bal, chociaż szef nie krył swojej dezaprobaty. Później okazało się, że miał to być bal maskowy, więc musieliśmy naprędce przygotować jakieś charakteryzacje. Na wieść o tym Zośka wpadła w stan zbliżony do euforii i zgrabnie kierowała naszymi przygotowaniami do balu maskowego. Ja miałem wcielić się w postać kowboja, a wizerunek ten miały urzeczywistnić - kapelusz, kamizelka i pas z plastykowym pistoletem. Zośka przebrała się za amazonkę z nieodłącznym łukiem, zaś Jacek - w czarnej pelerynie, czarnym kapeluszu i nieodzownej czarnej maseczce - miał odgrywać rolę Zorro. Pan Tomasz z początku się krępował niczym mały chłopiec, ale w końcu zaakceptował strój kloszarda. Do północy goście nie wykazywali wielkiej chęci do zabawy. Przeważnie rozmawiano przy suto zastawionych stolikach i tylko niektóre pary bawiły się na parkiecie. Atmosfera przy naszym stoliku była nijaka. Odczuwaliśmy duże zmęczenie ostatnimi dniami. Niemka, przebrana za Milady de Winter z powieści Aleksandra Dumasa “Trzej

135

muszkieterowie”, siedziała usztywniona, zaś młodzież nie mogła odnaleźć się w gronie dorosłych. O pomocy strzeliły korki szampanów. Ludzie padli sobie w objęcia, a deszcz konfetti spadł na nasze głowy. Za oknami rozległy się odgłosy fajerwerków w mieście. Złożyliśmy sobie krótkie życzenia we własnym gronie i zabawa rozpoczęła się na całego. Tańczono i bawiono się w rytmie polskich szlagierów muzyki popularnej. Swada przebrany za Sherlocka Holmesa porwał do tańca pannę Kruger. Nie zrobili nawet jednego kółka, gdy komisarz znieruchomiał. Wyciągnął z wewnętrznej kieszeni tweedowego pledu telefon komórkowy i przystawił go do ucha. Słuchał przez moment i zaraz ruszył z panną Kruger w kierunku naszego stolika. - Proszę państwa - rzekł załamującym się głosem. - “szczur” wylazł z nory. Zdumienie odebrało nam mowę. Popatrzyliśmy na siebie z niedowierzaniem. - Co za tupet - pierwszy odezwał się szef. - A zarazem jaka lekkomyślność - dodała Niemka. - Idziemy! - rozkazał komisarz. - Panna Zosia i pan Jacek niech zostaną tutaj i bawią się. To rozkaz. Lupin zaprosił nas do tańca, więc nie wypada mu odmówić. Wyszliśmy na ulicę. Od razu podjechał do nas policyjny van. Ten sam, który brał udział w akcji w Toruniu. Nawet policjant obsługujący konsolę był ten sam. - W trakcie jazdy będziemy mieli podgląd “szczura” z kamery ukrytej w bibliotece objaśnił nam komisarz, gdy wsiedliśmy do samochodu. Jeden z monitorów przedstawiał obraz bibliotecznego korytarza. Nastąpiło zbliżenie i oto ujrzeliśmy bardzo wolno poruszającego się “szczura”. Obraz był trochę rozmydlony z powodu kiepskiego oświetlenia. “Szczur” jednak sunął w kierunku wyjścia, za którym urzędował ochroniarz i policjant. Miał zatem do pokonania około pięćdziesięciu metrów. Tylko dlaczego wybrał tę drogę? - A jednak Lupin nie spasował - szef zwrócił się do panny Kruger. - To dziwne - zamyśliła się. - Czemu ryzykuje, skoro ukradł już to, co chciał? - Nie interesuje mnie to - rzekł komisarz. - Mamy Lupina! To jest najważniejsze. Wpatrzeni w monitor obserwowaliśmy marsz “szczura” po bibliotecznym korytarzu. Szansa na schwytanie Arsena Lupina stawała się realna. Wszystkim nam musiały bić mocniej serca, gdyż w vanie wyczuwało się ogólne podniecenie i zniecierpliwienie. Kiedy do drzwi wyjściowych z korytarza dzieliło “szczura” niecałe dziesięć metrów, van zbliżał się już do mostu Piaskowego. Wreszcie zatrzymaliśmy się w pobliżu biblioteki. W tym czasie na ekranie monitora “szczur” stał już przed drzwiami. Policjant zrobił duże zbliżenie. Nagle “peryskop” wysunął się z prostokątnego korpusu i zaczął obracać dookoła swojej osi. - Rozgląda się - powiedziała panna Kruger z podziwem. - Nigdy nie widziałam czegoś takiego.

136

- Czego on szuka? - zastanawiałem się. Okazało się, że “szczur” niczego nie szukał. Cofnął się pół metra od drzwi i zaraz ruszył do przodu. Uderzył w nie, aż “peryskop” zaczął drgać. Po chwili powtórzył ten manewr. Najechał na drzwi z większą prędkością i wyrżnął w nie ponownie. - Czy on chce popełnić samobójstwo? - zdziwił się pan Tomasz. - Co tu się dzieje? - drapał się po głowie komisarz Swada i przez krótkofalówkę połączył się z sierżantem Łaską w stróżówce biblioteki. - Nie reagujcie na ten stukot, sierżancie. To puka “szczur”. Co ten Lupin kombinuje? “Szczur” nie dawał za wygraną. Cofał się od drzwi, by po chwili najechać na nie z dużą prędkością. Podczas jednego z takich manewrów od spodu “szczura” odleciała jakaś karteczka. Pojazd natychmiast odjechał pod ścianę i zamarł. - List pożegnalny? - zakpił Pan Samochodzik. - Dajcie mi zbliżenie tej kartki! - rozkazał zdenerwowany komisarz. Policjant najechał na karteczkę i zrobił najlepsze zbliżenie, jakie tylko mógł. To wystarczyło, aby odczytać jej treść:

DO SIEGO ROKU! Arsen Lupin

Wyskoczyliśmy za komisarzem z vana i pobiegliśmy żwawo do biblioteki. Trzeba było widzieć ten korowód komicznych postaci - Sherlocka Holmesa, kloszarda, Milady de Winter i Lucky Lucka - aby przekonać się, że dorośli ludzie mają w sobie coś z dziecka. Ale śmieszność tej sytuacji nie mogła przesłonić smutnego faktu, że Lupin po raz kolejny zakpił sobie z nas. Okazało się, że Lupin zamocował karteczkę z życzeniami do spodu “szczura” na zwykłą plastelinę. Gdy pojazd uderzył kilkakrotnie w drewniane drzwi - plastelina się odkleiła, a wraz z nią spadła na podłogę karteczka. Po godzinie wróciliśmy na salę balową do Domu Policjanta. Komisarz Swada nie przejął się żartem Lupina. Wolał bowiem żart od prawdziwego włamania. Na wszelki wypadek pięciu policjantów nadal trzymało dyżur w bibliotece, zaś ekipa techniczna zabrała “szczura”, aby po Nowym Roku przeprowadzić “sekcję zwłok”. Mieliśmy Nowy Rok i nie wszyscy podzielali zdanie pana Tomasza na temat pracy i obowiązków w dni szczególnie uroczyste. Stało się jasne, że Lupin był we Wrocławiu, skoro sterował z ukrycia “szczurem”. Takie zdalnie sterowane urządzenia miały ograniczony zasięg działania, ale w tym dniu nie sposób było zorganizować policyjnej ekipy zdolnej do przeszukania terenu w promieniu dwustu metrów od biblioteki.

137

- Ten Lupin jest naprawdę genialny - rzekła z zachwytem Niemka, gdy usiedliśmy przy stoliku. - Ma nie tylko poczucie humoru, ale i wybitne zdolności przewidywania. Wyreżyserował spektakl po mistrzowsku. Muszę go złapać. - Kto wie, może w przebraniu obserwuje nas na tej sali? - zażartowałem. - Poczekam. A nuż poprosi mnie do tańca. - Zanim zrobi to Arsen Lupin - uśmiechnął się komisarz - nie odmówi pani staremu, poczciwemu Sherlockowi? I poszli tańczyć. Zośka chwyciła mnie i Jacka za ręce i pociągnęła na parkiet. Cóż mogłem zrobić? Bawiłem się z innymi, nawet zapomniałem, że kiepski ze mnie tancerz, aż w pewnym momencie mignął mi przed oczami nasz stolik. Był pusty. Nie było w tym nic dziwnego, wszak szef mógł udać się do toalety. Ale coś mnie tknęło. Od pewnego czasu pan Tomasz wydał mi się jakiś dziwny. Niewiele mówił i był zamyślony. A to był nieomylny znak, że coś knuł. Opuściłem parkiet i wymknąłem się niepostrzeżenie na główny hol. - Nie widział pan kloszarda? - zaczepiłem człowieka pełniącego obowiązki portiera. - Kloszard? Taki łachmaniarz w okularach? A wyszedł przed chwilą. Zdaje się, że chciał zamówić taksówkę do katedry, ale poszedł pieszo. Ciężko dzisiaj o taryfę. Zamurowało mnie. Pan Tomasz mógł przecież pojechać jeepem, który zaparkowaliśmy obok Domu Policjanta. Czemu chciał jechać taksówką i jaką sprawę miał do załatwienia w katedrze? Do katedry nie było daleko, więc do Katedralnej dotarłem w siedem minut. Pana Tomasza nie zauważyłem nigdzie. Jeśli zamierzał dojść do katedry, to musiał iść szybkim marszem. “Gdzie on tak się śpieszy?” - dziwiłem się. Zauważyłem go z trudem siedzącego na jednej z ławek ustawionych w nawie głównej. Katedra była oświetlona z okazji Nowego Koku i tętniła życiem. Nie wszyscy mieszkańcy Wrocławia bawili się na balach czy spędzali sylwestra w domu. Wielu z nich wyszło na ulicę lub witało Nowy Rok w kościołach. Zdjąłem kapelusz, schowałem go za pasek i oparłem się o filar. Pan Tomasz w przebraniu kloszarda sprawiał wrażenie spragnionego modlitwy biedaka. Siedział sobie pośród innych wiernych i tylko nerwowe zerkanie na zegarek zdradzało, że czekał na kogoś. W pewnym momencie zdarzył się śmieszny epizod. Jakaś zamożna para wrocławian ona ubrana w drogie, lśniące futro, on w kożuchu do kostek - podeszła do szefa i wręczyła mu banknot. Prawdopodobnie wzięli go za bezdomnego. Czyż ludzie nie są wspaniałomyślni? Po chwili zagadka obecności szefa w katedrze została wyjaśniona. Przysiadła się bowiem do niego jakaś kobieta. Na głowie miała modny beret, spod którego wystawały kosmyki kasztanowych włosów. Kobieta miała wysoko postawiony kołnierz, więc nie

138

mogłem jej za żadne skarby świata zidentyfikować. Przypominała trochę redaktor Bojanowską, ale zdaje się, że była nieco wyższa. Niespodziewanie wstali i opuścili katedrę. Musiałem schować się za filar, aby mnie nie zauważyli. Gdy wychyliłem się zza niego, ujrzałem już tylko ich plecy. Straciłem zatem okazję zidentyfikowania tajemniczej niewiasty. Ostrożnie wyszedłem ze świątyni i szedłem za nimi w bezpiecznej odległości ulicą Katedralną. Minęli zabudowania Kurii Metropolitalnej i przeszli na drugą stronę brukowanej ulicy, ale nigdzie nie skręcili. Szli prosto na most Tumski. Sylwetka kobiety wydała mi się znajoma i byłem już pewny, że oto Pan Samochodzik poderwał Panią Redaktor. Muszę się przyznać, że śledzenie szefa było nie mniej pasjonujące od tropienia przestępców handlujących dziełami sztuki. Wyjaśnienie owej tajemniczej randki było tak samo intrygujące jak schwytanie Lupina. Pan Tomasz i kobieta minęli kościół Najświętszej Marii Panny i udali się do otwartej dzisiaj kafejki u wylotu Staromłyńskiej, tam gdzie zaczyna się most Młyński. Poczekałem trochę na mrozie, aż wreszcie przystawiłem nos do szyby lokalu. Była zaparowana. Nie miałem wyboru. Musiałem wejść do środka, jeśli chciałem rozwikłać tajemnicę Pana Samochodzika. Ostrożnie wszedłem do środka i natychmiast się odwróciłem. Kobieta, z którą pan Tomasz siedział w rogu niewielkiej sali, była zwróconą twarzą do wejścia. Poznałem tę kobietę. I nie była to wcale redaktor Bojanowska.

139

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY CO SZYKUJE ARSEN LUPIN? * ODWIEDZAM PANNĘ KRUGER * PORTRET PSYCHOLOGICZNY LUPINA * JAGIELLONKA * “KALENDARZ ASTRONOMICZNY” * KRAKOWSKI “ROBAK” * TŁUMACZĘ SIĘ * POLSKIE ZBIORY W NIEBEZPIECZEŃSTWIE * CZY JESTEM POKRĘTNYM TYPEM? * NARADA * NA TROPIE SIENICKIEGO * W TEATRZE OCHOTA * TOMCZYCE * ROEDEL TOPI EMERYTA * KTO URATOWAŁ MI ŻYCIE? * SIENICKI W ARESZCIE * I ZNOWU “PROCESOR” * KARTECZKA

Pierwszego stycznia mogłem się wyspać za wszystkie czasy. Ale nie uczyniłem tego. Arsen Lupin wciąż delektował się wolnością. Wspomnienie epizodu ze “szczurem” na korytarzu Biblioteki Uniwersyteckiej wciąż jak żywe stawało mi przed oczami. Wyłącznie z powodu Lupina nie mogłem dłużej spać. Dochodziła dziesiąta rano. Zosia i Jacek smacznie sobie spali, ale ja wiedziałem, że Lupin może być już dzisiaj w Krakowie. To tam, w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej znajdował się unikat wydany przez krakowską oficynę Straubego: słynny “Kalendarz astronomiczny”. I jeśli miała nastąpić jeszcze jedna kradzież dokonana przez tego sprytnego złodzieja, to tylko w Krakowie! Wprawdzie fałszywy ksiądz Kamieński odwiedził Bibliotekę Seminarium Duchownego w Tarnowie, ale czułem instynktownie, że działał tam wyłącznie dla zmylenia nas. Bo czemuż to odwiedził Bibliotekę “Na Piasku”, a później nie włamał się do jej magazynów? Po co oglądał w Ossolineum drugi inkunabuł, skoro ukradł tylko “De duobus amantibus”? Lupin lubił mistyfikacje. Cały czas trzymał nas w napięciu i niepewności. Chciał, abyśmy do końca nie wiedzieli, co i kiedy zamierza ukraść. Ale w wypadku druku z krakowskiej oficyny sytuacja była szczególna. Włamywacz - jeśli chciał zachować dotychczasowy klucz kradzieży według chronologii powstania pierwszych polskich drukarni - powinien ukraść “Kalendarz astronomiczny”. To było logiczne i proste do odgadnięcia. I dlatego męczyła mnie ta sprawa, bo była zbyt oczywista. Czyżby Arsen Lupin szykował coś na deser? Pierwszy raz od dwóch miesięcy zachciało mi się palić. Napięcie związane ze sprawą Lupina rosło i chwilami czułem się zagubiony. Zawsze papieros pomagał mi zebrać myśli. Był moim nieodzownym towarzyszem. Oszukując sam siebie zszedłem na dół do recepcji po kawę, ale tak naprawdę myślałem o paczce papierosów. Na dole jednak nikogo nie było. Drzwi wejściowe były zamknięte, recepcja oświetlona, ale żywego ducha w holu i za kontuarem. Oto skutki noworocznej zabawy. Zadzwoniłem do komisarza Swady. Przedstawiłem mu swoje plany na dzisiaj. Niechętnie umówił się ze mną przed Jagiellonką w Krakowie, dokładnie o piętnastej. Wziąłem prysznic, ubrałem się, spakowałem i z torbą wyszedłem na zewnątrz. Wczorajsza bezwietrzna pogoda została “wypędzona” przez porywisty wiatr z zachodu. Na niebie poszarzało, ociepliło się nieznacznie, co było znakiem zmiany pogody.

140

Wsiadłem do jeepa i pojechałem na południe do hotelu “Metropol”. Zabrałem z samochodu torbę i w recepcji zapytałem o pannę Kruger. O dziwo, Niemka nie spała już. Nienaganna fryzura i dyskretny makijaż świadczyły, że kobieta przynajmniej od godziny była na nogach. Muszę przyznać, że wyglądała świeżo i interesująco. Nic lepiej nie świadczy o kobiecie, jak przyłapanie jej na chwili prywatności. - A pan co tutaj robi? - zbaraniała na mój widok. - Wczoraj uciekł pan z balu, więc pewnie teraz chce mnie przeprosić za ten nietakt? - No tak - speszyłem się. - Oczywiście. Przepraszam. Mówią, że jestem dziwakiem. Uśmiechnęła się ironicznie pod nosem i wpuściła do środka. - Którą właściwie mamy godzinę? - zagaiła. - Komisarz Swada okazał się tak namiętnym tancerzem, niemalże królem parkietu, że aż rozbił mi zegarek o ścianę w trakcie obrotu. Niemka wskazała ruchem głowy na stłuczony elegancki zegarek leżący na stoliczku. - Już po dziesiątej - poinformowałem ją. Panna Kruger pod nosem zaklęła i wyjęła z torebki telefon komórkowy. Wykręciła jakiś numer i po chwili wydała gosposi w Hamburgu polecenia dotyczące psa Charly’ego. Obiecała zadzwonić za kilka godzin. - Charly, mój jamnik - wyjaśniła z wyrysowanym na twarzy zmartwieniem, gdy skończyła rozmowę z gosposią - źle się czuje. Psia migrena. A wczoraj podobno zwymiotował. - Może się przejadł? - Niewykluczone, ale kiedyś podejrzałam, jak gosposia wyjadła Charly’emu jedzenie rzekła bardzo poważnie. - Może go głodzi pod moją nieobecność? - To pani gosposia podkrada psu jego karmę? - zdębiałem. - Nie, szynkę w galarecie i schab pieczony ze śliwkami. Z wrażenia przełknąłem ślinę, bo pewnie sam chętnie uszczupliłbym zapasy Charly’ego. Ten pies musiał mieć lepiej niż niejeden człowiek. - A tak naprawdę, to po co pan przyszedł? - zapytała. - Uważam, że powinniśmy udać się do Krakowa. - Teraz? - popatrzyła na mnie ze zdziwieniem. - Lupin to niekonwencjonalny włamywacz - zacząłem wyjaśniać. - Nie istnieje dla niego żadne święto. - W tym względzie jest między wami podobieństwo.

141

- Uważam, że Nowy Rok jest idealną porą na dokonanie kolejnego włamania mówiłem nie zrażony jej docinkami. - Wszyscy są zmęczeni sylwestrem, dosypiają zarwaną noc. Ale my jesteśmy detektywami. Nie możemy teraz odpuścić. Do kolekcji brakuje Arsenowi Łupinowi tylko “Kalendarza astronomicznego”. Jeszcze wczoraj był we Wrocławiu, jakby chciał uśpić naszą czujność. Zabawił się naszym kosztem, ale to mogło służyć stworzeniu wrażenia, że Lupin “świętuje” sylwestra razem z nami, że jest we Wrocławiu. Kraków jest jednak niedaleko i włamywacz może już tam być. Wie, że domyślamy się, co zamierza ukraść tym razem. Wie, że dzisiaj ma idealną okazję na wyniesienie zabytku. Później może być dla niego za późno. Kto wie, może już dokonał kradzieży? Panna Kruger nic nie mówiła. Nalała do filiżanek pachnącej kawy z ekspresu i podała mi jedną z nich. Gorący, aromatyczny napój ukoił moje zszargane nerwy. - I chce pan jechać ze mną? - zapytała, patrząc jednocześnie na torbę stojącą przy mojej nodze. - Pojedziemy pani oplem. Paweł z młodzieżą uda się do Warszawy. - Powinnam się na pana obrazić. - Za to zniknięcie z balu maskowego? - Nie - machnęła ręką. - Za ukrywanie przede mną ważnych szczegółów waszego “prywatnego” śledztwa. Nie ufa mi pan, Herr Samochodzik. A może cierpi pan na brak zaufania do kobiet? - Kilka z nich zaraziło mnie tą chorobą - posłałem jej blady uśmiech. Przez chwilę patrzyła nachalnie w moje oczy, jakby chciała wyssać z mojej głowy wszystkie myśli. Ale zaraz trzepnęła dłonią w kolano i energicznie wstała. - No to jedziemy! Zostawiłem w recepcji “Metropolu” karteczkę dla Pawła i kluczyki do jeepa, a następnie ruszyliśmy drogą na Kraków. - Jako specjalista od kradzieży dokonanych przez seryjnych włamywaczy - zacząłem mówić podczas jazdy - co pani może powiedzieć o Lupinie? - W przeciwieństwie do komisarza uważam, że grupą kieruje jeden człowiek powiedziała po chwili zastanowienia. - Nie wiem, ilu jest złodziei, ale z pewnością mają oni przywódcę. Arsena Lupina. Człowiek ten musi mieć potwornie silną motywację. Arsen Lupin to nie złodziej, który włamuje się do mieszkań pod pretekstem roznoszenia ulotek i kradnie obrazy albo ikony. On włamuje się do dobrze strzeżonych obiektów i kradnie tytuły, o których wiadomo, że mogą być przez niego ukradzione. Jaki złodziej ujawnia swoje plany? Nie znamy motywu jego postępowania, ale z pewnością nie kradnie dla zysku. Niewykluczone, że jakieś wydarzenie z przeszłości nie daje mu spokoju i brawurowe włamania jako Lupin traktuje jak swego rodzaju zadośćuczynienie. - Hm - zastanawiałem się nad jej słowami. - Mam podobne odczucia, chociaż nie jestem w tej branży specjalistą.

142

- Typowym przykładem klasycznej grupy złodziei była banda owego Batury. Żadnych podtekstów, żartów, gierek i zasad. Gdyby sytuacja na to pozwalała, wjechaliby do biblioteki czołgiem. Lupina cechuje elegancja, fantazja i perfidia. Cóż za oszałamiający koktajl! - Być może korzysta z zaginionych zeszytów Zawady i po prostu wie więcej od Studentów? - Być może, ale to i tak nie zmienia faktu, że kradzież jest dla niego wyzwaniem, rodzajem “kuracji”. Niewykluczone, że to dobry człowiek, który musi sobie coś udowodnić. Ma on także coś z dziecka. No, ale czyż dorośli mężczyźni nie są w dużym stopniu dziećmi? - Chyba, że Lupinem jest kobieta - mruknąłem poirytowany zbytnią pewnością Niemki. - Raczej nie. Ten psychologiczny portret włamywacza był wtedy dla mnie zbyt wydumany. Złodziej zawsze jest dla mnie przede wszystkim złodziejem, ale powaga, z jaką Niemka wypowiadała się na temat Lupina, kazała mi spojrzeć na tę sprawę nieco w odmienny sposób. Nigdy nie zastanawiałem się bowiem nad motywem włamywacza. Istniały dla mnie tylko dwa warianty: albo jest złodziejem kradnącym dla pieniędzy, albo kolekcjonerem. Pierwszy wariant należało wykluczyć, gdyż Lupin mógł ukraść inne, cenniejsze druki z polskich bibliotek. Nie był chyba nawet kolekcjonerem. Taki również zabrałby z magazynów o wiele bardziej cenne z punktu widzenia znawcy druki. Co zatem powodowało Lupinem, że porywał się na tak zuchwałe kradzieże, jeśli nie robił tego dla pieniędzy i dla posiadania zbiorów? Przed gmachem Jagiellonki na ulicy Mickiewicza stał już komisarz Swada. Uśmiechnął się na widok Niemki, a mnie chłodno podał rękę. Pewnie był obrażony na mnie za zniknięcie z balu maskowego. Ruszyliśmy w stronę biblioteki. Jeśli chodzi o wczorajszy dzień, to muszę wyznać, że obecność na balu maskowym była mi zupełnie nie na rękę. Umówiony byłem z pewną osobą i w wyniku zaistniałych wydarzeń musiałem owo spotkanie przełożyć na później. To dlatego wyszedłem z balu bez żadnej zapowiedzi. O zachowanie dyskrecji byłem bowiem poproszony przez tę osobę i nie zamierzałem złamać danego jej słowa. - Już poinformowałem dyżurnego bibliotekarza o naszym przybyciu - mówił komisarz pokonując schody gmachu. - Nawet sprawdził, czy “Kalendarz astronomiczny” znajduje się w magazynie. Otóż, proszę spokojnie oddychać, druk jest na swoim miejscu. Coś mi się widzi, panie Tomaszu, że nie ceni pan cudzego czasu. Nie skomentowałem tej uwagi, bo cóż mogłem powiedzieć? Może rzeczywiście moje obawy o bezpieczeństwo unikatowego zbioru były bezpodstawne. - Czy policja krakowska czuwa w dzień i w nocy? - zapytała panna Kruger.

143

- Nawet w tej chwili rejestrują nasze wejście. Dużo by pisać o Jagiellonce, zwanej niegdyś “bibliotheca patria”, więc przypomnę tylko, że powstała ona w XV wieku dzięki darowiznom i zapisom profesorów Akademii Krakowskiej. Jej siedzibą był przez wieki budynek przy ulicy Świętej Anny. W latach trzydziestych XX wieku wybudowano obecny gmach. Jagiellonka jest biblioteką narodową, uniwersytecką i publiczną. Poza tym jest jedną z dwóch książnic narodowych, obok Biblioteki Narodowej w Warszawie. Oznacza to, że musi ona gromadzić po jednym egzemplarzu każdego druku wydanego w latach 1945-1968 i po dwa egzemplarze wydawnictw wydrukowanych po 1968 roku. Przechowuje ona także wszystkie druki do 1800 roku. Jej zbiory przekraczają liczbę dwóch i pół miliona woluminów! Wśród nich znajduje się ponad trzy tysiące inkunabułów i sto tysięcy starodruków. Tutaj przechowywany jest sławny “Kodeks Behema” z 1505 roku i “metryki”, czyli spisy studentów, prowadzone w Uniwersytecie Jagiellońskim od XV wieku. W ognioodpornym sejfie - zabezpieczonym systemem elektronicznym i otwieranym tylko na polecenie osoby upoważnionej - trzymany jest autograf księgi Mikołaja Kopernika “De revolutionibus”, wydanej 24 maja 1543 roku. Ręką naszego wielkiego astronoma zostały napisane 202 karty. Wraz tym dziełem trzymany jest w sejfie zapis z 1407 roku pieśni wojennej rycerstwa polskiego “Bogurodzica”. Są tutaj rękopisy Jana Długosza, a także “Liber Magnus”, czyli “Księga Dwudziestu Sztuk” z rzekomym odciskiem łapy szatana. Badania wykazały jednak, że jest to plama po rozlanym atramencie! Bibliotekarz dyżurny zaprosił nas do czytelni. Na moją prośbę poszedł do magazynu po “Kalendarz astronomiczny”. Wydrukowano go pod koniec 1473 lub na samym początku 1474 roku w oficynie Kaspra Straubego z Bawarii. Ten wędrowny drukarz, który przebywał w Krakowie w latach 1473-1477, wytłoczył cztery znane nam druki. Oprócz “Kalendarza” wydrukował “Explanatio in Psalterium”* [“Wykład Psałterza.”] hiszpańskiego teologa Jana z Torquemady* [Najczęściej występująca forma nazwiska to Joannes de Turrecremata.]. W naszym kraju zachowało się aż siedemnaście egzemplarzy w dwóch wariantach. Trzecią pozycją, odbitą tą samą czcionką jest dzieło prawnicze Franciscusa de Platea “Opus restitutionum” datowane na 1475 rok. Druk ten jest opatrzony specjalnym sygnetem drukarskim, czymś w rodzaju godła firmy. W polskich bibliotekach zachowało się aż szesnaście egzemplarzy w trzech wariantach. Ostatnim dziełem oficyny Straubego są “Opuscula”* [“Dzieło mniejsze.”] świętego Augustyna z 1476 roku. Zachowało się u nas szesnaście egzemplarzy tego inkunabułu. Bibliotekarz położył z namaszczeniem “Almanach ad A. 1474”, czyli “Kalendarz astronomiczny”. Ten unikat na skalę światową ma format kalendarza ściennego i posiada druk jednostronny, zawierający oprócz informacji astronomicznych także wiadomości praktyczne z dziedziny medycyny domowej. - Nigdy w życiu nie trzymałem “Kalendarza astronomicznego” w ręku - powiedziałem. - Teraz mam go przed sobą. Jestem jednym z nielicznych wybrańców, którzy mogą go dotykać. Ale dlaczego, do diabła, ten Sienicki tutaj przyszedł i go oglądał? Po co oglądał wszystkie inne skradzione do tej pory inkunabuły, skoro mógł to zrobić po kradzieży?

144

Dlaczego ryzykował tak bardzo, odwiedzając czytelnie tych wszystkich bibliotek? Tego nie jestem w stanie pojąć. Panna Kruger i komisarz Swada milczeli, zapewne także starając się znaleźć jakieś rozsądne wytłumaczenie postępowania emerytowanego aktora. Ale nic im nie przychodziło do głowy. Obejrzałem inkunabuł pod lupą w świetle lampki - tekst i tekturowe ramy chroniące go. Żadnych znaków, świeżych zapisków czy uszkodzeń nie zauważyłem. - Nie ma mowy, aby ten Lupin wyniósł coś z naszej biblioteki - rzekł bibliotekarz z dumą. - Zakupiliśmy najnowocześniejszy system alarmowy, zaś specjalny oddział policji czuwa dwadzieścia cztery godziny na dobę. - To dobrze - ucieszyła się Niemka. - Moich przełożonych ucieszy ten fakt. Byliby zaniepokojeni, gdyby zbiory dawnej Biblioteki Pruskiej przechowywane w Bibliotece Jagiellońskiej były źle zabezpieczone. Popatrzyłem na nią z przekąsem. - Wszystkie zbiory są ważne - powiedziałem hamując gniew. - Polskie, niemieckie, włoskie i rosyjskie. Biblioteki nie znają granic państwowych. - Czym mogę państwu jeszcze służyć? - zapytał bibliotekarz, który od pewnego czasu zaczął zdradzać objawy znużenia. - Na dzisiaj to wszystko - odpowiedziałem. - A którą to mamy właściwie godzinę? - Niemka wskazała ręką na mój “biopsik”. Muszę zadzwonić w sprawie Charliego. Ale czy to w ogóle chodzi? Zawstydziłem się trochę, bo nie był to ładny zegarek. “Biopsik” przypominał raczej wykonaną domowym sposobem za pomocą lutownicy niewielką blaszaną puszkę. Chciałem nacisnąć przycisk wywołujący godzinę, ale omyłkowo mój palec zawadził o niebieski guzik. I w tej właśnie chwili “biopsik” wydał z siebie wysoki, urywany dźwięk. Coś w rodzaju nieprzyjemnego “pi pi pi”. Wszyscy popatrzyli na mnie ze szczerym zdumieniem, ale ja zrobiłem śmiertelnie poważną minę. Niebieski przycisk wykrywał wszak obecność metalu w promieniu dwóch metrów. Czyżby Niemka trzymała w torebce jakiś metalowy przedmiot. Komisarz i bibliotekarz nie wchodzili w rachubę, gdyż znajdowali się dalej niż dwa metry od “biopsika”. - Czy trzyma pani w torebce pistolet? - zapytałem. - Nie. - Proszę się cofnąć - nakazałem jej. A kiedy zrobiła kilka kroków do tym, znowu nacisnąłem niebieski przycisk. I znowu usłyszeliśmy wysokie “pi pi pi”. Wyjąłem z kieszeni wszystkie przedmioty posiadane, ale żaden z nich nie był wykonany z metalu. Nawet bilonu nie miałem przy sobie. - Czy to jakieś czary? - próbowała zażartować Niemka.

145

I wtedy mój wzrok natrafił na leżący obok mnie na stole “Kalendarz astronomiczny”. - Czy w inkunabule znajduje się jakiś metalowy przedmiot? - zapytałem bibliotekarza. - Jakiś drut, nit albo pasek? - Absolutnie nie - odpowiedział pośpiesznie. - A rama? - Wykonana jest z twardej tektury. Ale o co właściwie chodzi? Usiadłem na krześle i wyciągnąłem lupę. Zapaliłem lampkę i raz jeszcze zacząłem oglądać inkunabuł. Tym razem moją uwagę skoncentrowałem na ramie. Obmacałem ją dokładnie, a następnie odgiąłem delikatnie oprawę w dolnym lewym rogu. Moim oczom ukazał się fragment ciemnego metalowego guzika włożony pomiędzy dwa elementy ramy. - Co to jest, na Boga?! - krzyknął zaniepokojony bibliotekarz. - A bo ja wiem. - Ma pan jakieś szczypce? - zainteresował się komisarz Swada. Bibliotekarz przyniósł pęsetę i za jej pomocą wyjęliśmy metalowy przedmiot. Położyliśmy go na stole i oglądaliśmy w milczeniu. Miał średnicę około trzech centymetrów i był płaski. W jego środku tkwiła szklana główka wielkości główki od szpilki. Przypominała elektroniczną diodę. - To jakieś mini-urządzenie elektroniczne - zgadywała panna Kruger. Niewykluczone, że ten “robak” potrafi wysyłać fale radiowe. - Sugeruje pani, że taki Lupin mógłby określić dzięki temu położenie inkunabułu w gmachu? - zrobiłem wielkie oczy. - Otóż to! - aż podskoczyła z wrażenia. - To dlatego ten Sienicki przychodził do czytelni! Ten człowiek miał za zadanie umieszczenie “robaka” w inkunabule, prawdopodobnie w jakimś sztywnym elemencie oprawy. Potem inkunabuł trafiał na półkę magazynu, a w dniu kradzieży włamywacz uruchamiał zdalnie “robaka”, który w odpowiedzi na ten sygnał sam wysyłał fale radiowe. Dysponując jakimś specjalnym odbiornikiem sprzężonym z przenośnym komputerem, mógł dzięki odbieranym falom określić dokładne położenie inkunabułu. - Ten “robak” wskazywał Łupinowi miejsce jego przechowywania - złapał się za głowę komisarz. - Nie do wiary! Byliśmy do żywego poruszeni tym przypadkowym odkryciem. To była sensacja grubego kalibru. Nawet panna Kruger zupełnie zapomniała o telefonie w sprawie Charly’ego. Dzięki wynalazkowi kuzyna z Wuppertalu, Anatola Gromiłły, wyszedł na jaw jeden z technicznych sekretów włamywacza. Trik stulecia. Ten Lupin był spryciarzem nad spryciarzami. Dzięki “robakowi” wiedział, gdzie w danej chwili znajduje się druk, który zamierzał ukraść. W ten sposób unikał zbędnego ryzyka i ograniczał czas przebywania w bibliotece do minimum.

146

- Zdaje się, że to działa na mini-baterię - szepnęła podniecona Niemka wskazując paznokciem prawie niewidoczny kwadracik umieszczony po drugiej stronie “robaka”. Taką, jakiej używa się w nowoczesnych zegarkach. Komisarz sięgnął po telefon i zawiadomił komendę krakowską. - Zaraz przyjedzie tutaj jakiś technik, tak więc najwcześniej jutro rano powinniśmy przeczytać wstępny raport na temat “robaka”. - Ale co to za zegarek? - Niemka gapiła się teraz na “biopsika” z wielkim zainteresowaniem. - Zaklinał się pan, że nie używa żadnych nowoczesnych gadżetów. - To coś uratowało nam kiedyś życie, droga pani - uwolnił mnie od wyjaśnień komisarz. - To coś wysyła ultradźwięki. Obezwładnia! - Nie tylko - dodałem cicho. Panna Kruger zmrużyła oczy i przez dłuższą chwilę przyglądała mi się uważnie, jakbym był przybyszem z innej planety. - Czyżby mnie pan nabrał? - spytała wreszcie. - Udawał pan przede mną wroga nowoczesności? - Absolutnie nie, panno Gerdo - uniosłem ręce ku górze w geście szczerości. - Jestem naprawdę staroświecki, rozumie pani, taki typ starego kawalera rozmiłowanego w sztuce i wiekach minionych. Nowoczesnego sprzętu nie używam prawie wcale. Nawet golę się tradycyjną brzytwą. Telewizor mam czarno-biały, kart kredytowych nie posiadam... - Tylko zegarek mam zabójczy, co nie? - dokończyła za mnie. - Ale po co się droczyć? - zapiał komisarz. - Cieszmy się, że dzięki panu Tomaszowi poznaliśmy wreszcie metodę Arsena Lupina! Miał rację. Najważniejsze, że wizyta w Jagiellonce nie poszła na marne. Miałem dzisiaj swój dzień. Ale kto wie, czy odkrylibyśmy “robaka”, gdyby nie obecność naszej trójki w bibliotece i zbieg okoliczności. Postanowiłem to wyjaśnić. - Odkrycie “robaka” nie jest wyłącznie moją zasługą - wyjaśniłem. Wszyscy troje przyczyniliśmy się do tego odkrycia. Komisarz Swada, bo roztrzaskał na parkiecie zegarek pannie Kruger, ja, gdyż jestem właścicielem “biopsika”, i pani, panno Gerdo, bo zapytała o godzinę w tym oto pomieszczeniu. Gdyby komisarz nie rozbił w tańcu pani zegarka, nie spytałaby mnie pani dzisiaj o godzinę, a ja nie skorzystałbym z “biopsika”. - Tak jest! - ucieszył się Swada. - Zgadzam się z panem. Otóż to! Gdybym nie rozbił pani zegarka, niczego byśmy dzisiaj nie odkryli. W dobrym nastroju opuściliśmy Bibliotekę Jagiellońską. Rankiem udaliśmy się do Warszawy.

147

Policja krakowska obiecała pilnować “Kalendarza astronomicznego” jak oka w głowie, zaś technicy mieli rozebrać “robaka” na części składowe, aby poznać mechanizm jego działania. Teraz mogliśmy już tylko spokojnie czekać na wiadomość z Krakowa, że Arsen Lupin wpadł w ręce policji. Jazda do stolicy upłynęła nam szybko. Wraz z nieznacznym ociepleniem drogi zamieniły się w istne bajorka, chociaż w przydrożnych rowach i polach wciąż leżał śnieg. - Coś pana gryzie? - zainteresowała się moją małomównością panna Kruger. - Po prostu jestem zmęczony - odpowiedziałem wymijająco. - Bzdura - stwierdziła stanowczo. - Arsen Lupin jest wciąż na wolności i w tej chwili zastanawia się pan, czy aby przypadkiem nie wykiwa całej krakowskiej policji i nie zwinie “Kalendarza astronomicznego”. - Bez “robaka” nie zrobi tego. Kiedy komisarz Swada zgarnie Sienickiego, dorwiemy wtedy także Lupina. I będzie po sprawie. Mnie martwi co innego. Otóż w naszym kraju, który od wieków ponosił tak wiele strat w dziedzinie kultury, wciąż nie umiemy zatroszczyć się o zabytki. Nie twierdzę, że Lupin jest zwykłym złodziejem, ale wciąż słyszymy o nowych kradzieżach rękopisów, cennych książek i map. W mniejszych bibliotekach w Polsce również znajdują się cenne starodruki, na które zawsze będzie popyt. Nie tak dawno czytałem, że w pewnej bibliotece cenne starodruki od kilkudziesięciu lat znajdowały się w paczkach związanych sznurkiem. Paczki trzymano nie w magazynach, a w sekretariacie, wepchnięte gdzieś za regał. Nikt nie wiedział, co zawierają i nikomu nie chciało się ich rozpakować. Przeleżały w tym stanie od wojny. Wiele naszych bibliotek nie przeprowadziło od kilkudziesięciu lat rzetelnego sprawdzenia zgodności inwentarza ze stanem faktycznym. Nie wiedzą zatem, co posiadają. Jako historyka sztuki, dyrektora Departamentu Ochrony Zabytków, miłośnika książki, ta sytuacja doprowadza mnie do rozpaczy. Cóż z tego, że dziś złapiemy Lupina, jeśli jutro pojawią się jego następcy. Być może będą jeszcze lepiej wyposażeni, a elektronicznie sterowany sejf chroniący autograf Kopernika w Bibliotece Jagiellońskiej będzie za słabym zabezpieczeniem. A tracąc z dnia na dzień spuściznę intelektualną i artystyczną naszych przodków, zatracamy jednocześnie swoją tożsamość narodową. W przeciwieństwie do was, Niemców, których nie stać na popełnienie takiego błędu. Moje słowa ucieszyły pannę Kruger. - Przede wszystkim skoncentrujmy się na sprawie Lupina - rzekła. - Jak na razie on jest największym zagrożeniem dla waszych zbiorów. Proponuję poinformować wszystkie znaczące biblioteki w Polsce o “robaku”. Niech sprawdzą wszystkie cenne zbiory w magazynach. - I tym sposobem spłoszymy Lupina - bąknąłem. - Ten człowiek kontroluje pocztę elektroniczną w bibliotekach. Ułożył nawet specjalny program, który mu na to pozwala. To tak zwany “kraker”, proszę pani. Nawet nasz departament był przez niego kontrolowany. To dzięki poczcie elektronicznej wiedział, że Pracownia Konserwatorska Biblioteki “Na Piasku” oczekuje na paczkę. Nasz Lupin podszył się pod kuriera firmy

148

przesyłkowej, przedstawił jakąś legitymację, druczek i po sprawie. W ten oto sposób dostał się do środka biblioteki i podłożył “szczura”. Panna Kruger popatrzyła na mnie kolejny już raz dzisiaj ze zdumieniem. - Pan jednak jest typem pokrętnym - zdenerwowała się. - Udaje pan człowieka niepozornego, staroświeckiego, a tak naprawdę otoczony jest przez nowoczesne gadżety. Na przykład ten pański “biopsik”. To groźniejsza broń od pistoletu. Nabrał mnie pan, Panie Samochodzik. Założę się, że odgrywa pan tylko starego ramola, a w domu surfuje godzinami po Internecie. - Nie mam w domu Internetu! - zaprotestowałem. - Nawet komputera nie mam! Ja w ogóle nie znam się na tych sprawach. Ale Niemka nie dała wiary moim słowom. - To co w takim razie pan proponuje? - spytała po chwili. - Pozostaje wysłać do bibliotek zwykłe listy z ostrzeżeniem przed “robakiem” oświadczyłem. - W tym względzie nowoczesność przegrywa rywalizację ze starą poczciwą pocztą. W Warszawie byliśmy w samo południe. Panna Kruger odwiozła mnie do departamentu, a sama pojechała do Hotelu Europejskiego. - Jak tam romans z panną Kruger? - przywitał mnie Paweł żartobliwie. Nie odpowiedziałem. Ruchem ręki dałem mu znak, że musimy pogadać w gabinecie. - Panno Moniko - zwróciłem się do sekretarki - proszę zrobić nam herbatę. Zamknęliśmy się w gabinecie i w pół godziny odbyliśmy roboczą naradę. Opowiedziałem Pawłowi w szczegółach o odkryciu dokonanym w Bibliotece Jagiellońskiej. Wiedział już o całej sprawie z faksu komisarza Swady z Krakowa, ale nic krył swojego zdziwienia i podziwu dla włamywacza. - Od początku wiedziałem, że to nie Batura. Podał mi wreszcie faks od komisarza. Policjant donosił, że analiza chemiczna wody mineralnej w butelce należącej do strażnika Ossolineum zawierała silny środek nasenny. - To twoje odkrycie - zwróciłem się do Pawła. - Gratuluję. Z dalszej treści listu wynikało, że “robak” znaleziony w ramie “Kalendarza astronomicznego” jest miniaturowym nadajnikiem fal radiowych. Nie ulegało wątpliwości, że za jego pomocą Lupin ustalał miejsce przechowywania inkunabułów. - A co z Sienickim, Pawle? - Cisza. Staruszek do tej pory nie zjawił się w swoim domu. Nissana należącego do portiera, którym Sienicki uciekł panu, znaleziono nieopodal motelu “Lando”.

149

- Pewnie Sienicki wrócił nim pod motel, a do domu poszedł już pieszo. Wsiadł do swojej toyoty i zwiał. Boi się. Nie ma pewności, czy portier z kasyna nie zna jego nazwiska i adresu. - Nie zamierza chyba ukrywać się całe życie? - A bo ja wiem? Proponuję, abyśmy rozdzielili się i poszukali staruszka na własną rękę - zaproponowałem. - Ty pojedziesz pod Piaseczno i wypytasz sąsiadów, czy przypadkiem nie widzieli Sienickiego. A ja z panną Kruger pojadę do domu Zawady na Ochotę. Nie zawadzi i tam powęszyć. Zadzwoniłem do Niemki do hotelu i przedstawiłem jej moją propozycję. Po dwudziestu minutach podjechała pod ministerstwo i pojechaliśmy na Ochotę. W byłym domu Zawady zastaliśmy współwłaściciela firmy ubezpieczeniowej, młodego człowieka ostrzyżonego nienagannie, ubranego w szary garnitur, niebieską koszulę i żółty krawat. Zapytaliśmy o Sienickiego. - Tak, sprzedał nam to mieszkanie - poinformował nas. - Właśnie urządzamy w nim biuro. Mieliśmy się spotkać z Sienickim, aby dopełnić ostatnich formalności, ale ten przysłał dzisiaj list, że w najbliższym czasie nie będzie mógł przyjechać do Warszawy. - A gdzie on jest? - zapytałem nie kryjąc zainteresowania. - Skąd mogę wiedzieć? - Czy mogłabym obejrzeć ten list? - panna Kruger z wdziękiem, o jaki jej nie podejrzewałem, poprosiła młodzieńca. Gdybym to ja poprosił o list, młody człowiek w garniturze z pewnością odmówiłby mi. Ale dojrzałym i wyniosłym kobietom nigdy się nie odmawia. - Proszę. Na znaczku pocztowym widniała pieczątka z datą trzydziestego grudnia i nazwą poczty: Michałowice. Wyszliśmy trochę zawiedzeni, bo nie wiedzieliśmy, w jakich to Michałowicach przebywa Sienicki. To była bardzo popularna w Polsce nazwa miejscowości. - Zaraz! - przystanąłem, gdy wyszliśmy na ulicę. - Przecież staruszek występował w Teatrze Ochota. A to jest dosłownie o rzut beretem stąd. Może tam ktoś będzie coś wiedział na temat tych Michałowic. Nie mamy nic do stracenia. W teatrze trwała właśnie próba jakiegoś przedstawienia dla młodszej widowni. Zapytaliśmy portiera o pana Sienickiego. - To stare dzieje - zaczął chętnie mówić starszy mężczyzna. - Od pięciu lat nie występuje na deskach teatru, ale zawsze przychodzi na każdą premierę. - Czy zna pan kogoś, kto przyjaźnił się z Sienickim? - Pan Kwapisz - wyjaśnił portier puszczając oczko. - Razem podobno przepuścili trzy czwarte zarobków z teatru w kasynach. To ten łysy mężczyzna przebrany za czarodzieja.

150

Teraz dopiero przypomniałem sobie, że widziałem tego aktora kiedyś w telewizji. Zdaje się, że grał uczciwego i szlachetnego władcę imperium. I kto by pomyślał, że w życiu prywatnym miał zgubną namiętność do hazardu. Przerwa w próbie nastąpiła dopiero po kwadransie, więc cierpliwie poczekaliśmy, aż aktor Kwapisz uda się do garderoby. Doskoczyliśmy do niego w chwili, gdy zamykał drzwi. - Państwo po autograf? - zdziwił się i zarazem ucieszył. - Tak, oczywiście - zacząłem dukać, bo nie chciałem robić mu przykrości. Wyjąłem notatnik, a aktor uwiecznił na karteczce swoje bohomazy. Już chciał zamknąć drzwi, ale przytrzymałem je. - Co znowu? - zdenerwował się i popatrzył na nas uważnie. - A nie jesteście przypadkiem z prasy? - Jesteśmy - palnęła bez namysłu panna Kruger. Twarz aktora Kwapisza rozpromienił czarujący uśmiech. - Zanim udzieli pan wywiadu, proszę nam przedtem powiedzieć, gdzie możemy zastać pana Sienickiego? - A skąd mogę wiedzieć? - Może w Michałowicach? - O tej porze roku nigdy nie jeździł w te strony, bo to domek letniskowy - wyjaśnił. Musi być w domu pod Piasecznem. - A jak najszybciej dojechać do tych Michałowie? - zapytała Niemka. - Szybkim samochodem, proszę łaskawej pani? - żartował. - Najlepiej przez Grójec, Belsk i Mogielnicę. Ale domek Sienickiego znajduje się w Tomczycach nad Pilicą, a nie w Michałowicach. Michałowice są dwa kilometry dalej. Ale nie radzę tam jechać. W zimę Alojzego tam nie ma. Ku wielkiemu zdziwieniu aktora wyszliśmy, tłumacząc się brakiem czasu. Wsiedliśmy do opla i czym prędzej ruszyliśmy na południe. Przypomniałem Niemce, że nie tak dawno Viper wywiózł mnie w tamte strony. Nowe Miasto nad Pilicą leżało bardzo blisko Mogielnicy i Tomczyc Sienickiego. W połowie drogi zatrzymaliśmy się na stacji benzynowej. Poszedłem do toalety, a kiedy wróciłem, zastałem pannę Kruger nad otwartą maską jej opla. Coś niedobrego działo się z silnikiem i samochód nie chciał ruszyć. Wściekła Niemka natychmiast wezwała pomoc drogową i poprzysięgła zmienić po powrocie do Hamburga samochód. - To skandal! - wrzeszczała. - Nici z wyprawy.

151

Po godzinie jej zdenerwowanie przeszło na mnie, a to z tej prostej przyczyny, że ekipa pomocy drogowej nie zjawiała się. Niemka raz jeszcze próbowała się dodzwonić, a ja w tym czasie ponownie otworzyłem maskę auta i zacząłem oglądać w skupieniu silnik. - Mam! - wydałem z siebie triumfalny okrzyk, wpatrując się jednocześnie w zwisający luźno jakiś przewód. Niemka podeszła do mnie i zerknęła pod maskę. - Faktycznie - rzekła zaskoczona. - Niech pan go założy, a ja spróbuje zapalić silnik. Ku naszemu zadowoleniu silnik zaczął pracować poprawnie. - A może jednak zawrócić do Warszawy? - powątpiewała. - A jak opel stanie nam w szczerym polu? - W zasadzie nic się nie stało - rzekłem. - To tylko przewód się odłączył. Jedziemy! Po półgodzinie dojechaliśmy do wsi Tomczyce położonej na terenach pomiędzy Wysoczyzną Rawską a Równiną Radomską, Było tutaj jak na obrazie dziewiętnastowiecznego malarza pragnącego za wszelką cenę zatrzymać czas dla potomnych: prawdziwa, czerstwa okolica usytuowana na polodowcowym terenie. Wieś otaczały płaskie, zasypane śniegiem pola i lasy, ale bliżej rzeki teren opadał stromo ku Pilicy tworząc przepaściste i urokliwe jary. Pilica miała tutaj dwa koryta rozdzielone wysepkami i na południowym skraju wsi brała ostry zakręt. Na przeciwległym krańcu wioski znajdował się drewniany most prowadzący na rozległe łąki sąsiadujące z lasami Równiny Radomskiej, a dalej w górę rzeki gęsty las pokrywał jej brzegi. Teraz Pilica spała snem zimowym przykryta warstwą grubego lodu, a cała wieś sprawiała wrażenie opuszczonej i sennej. Zajechaliśmy pod sklep, za którym droga skręcała ostro w dół wprost na most, mijając po drodze klasycystyczny pałacyk. - Czy nie wie pan - zapytałem zaniedbanego mężczyznę w wysłużonym palcie, dźwigającego siatkę z zakupami - gdzie jest domek letniskowy pana Sienickiego? - Nie wiem - wzruszył ramionami i przystanął. - Pobudowali się tutaj miastowi. Wszędzie mają swoje domy. Nad brzegiem Pilicy w lesie, wzdłuż drogi na Nowe Miasto i na działkach przy polach. Teraz letników jest niewielu, ale kto by ich tam spamiętał. - A może widział pan czerwoną toyotę? - zaczęła z innej beczki Niemka. - Nie wiem, proszę pani. Może Stasiek wie - to rzekłszy krzyknął na kogoś wewnątrz sklepu. - Stasiek! Wyszedł z niego mężczyzna w średnim wieku w przybrudzonym fartuchu i założonej na nim kufajce. - Państwo się rozpytywują o czerwony samochód. - Konkretnie chodzi o toyotę - dodałem. - Szukamy pana Alojzego Sienickiego z Warszawy. Emerytowanego aktora.

152

- A to znam - pokiwał głową sklepowy. - Pan Sienicki kupił nawet dzisiaj cały worek jedzenia i flaszkę. Znajdziecie go w drewnianym domku nad brzegiem rzeki. Cofnijcie się w kierunku starej mleczarni i skręćcie w dół. Wąwóz zaprowadzi was nad samą rzekę. Jest tam sporo zabudowań. Dom pana Sienickiego ma czerwoną dachówkę. Podobnie jak jego samochód. Zastosowaliśmy się do jego wskazówek i z łatwością znaleźliśmy dom, o którym mówił sklepowy. Ogrodzona siatką działka prowadziła wprost na brzeg Pilicy, porosły ogołoconymi o tej porze olszynami i akacjami. Toyota stała zaparkowana obok niedużego domku i wszystko wskazywało na to, że Sienicki jest w środku. Ale zaraz podszedł do nas sąsiad emerytowanego aktora. Zszedł z góry, gdzie na szczycie ściany kolejnego wąwozu znajdowała się mała zagroda. - A państwo do kogo? - zapytał rolnik z nieufnością. - Do pana Sienickiego - wyjaśniliśmy. Przyjrzał się nam uważnie i odetchnął z ulgą. - Wyglądacie na porządnych ludzi. Pan Sienicki wybierał się na ryby jakąś godzinę temu, wiecie, łowi w przeręblu, kiedy zajechał pod jego dom samochód. Wysiadł z niego ogromny facet. Blondyn ostrzyżony na jeżyka. - Hans Roedel! - wyrwało mi się. - I co? - Akurat czesałem Baśkę, moją kobyłę, tuż przy ogrodzeniu, więc widziałem, jak ten gladiator chwycił pana Alojzego za fraki i wpakował do swojego samochodu. Tak się przeraziłem, że aż wypadło mi z ręki zgrzebło. - Pojechali gdzieś? - podniosłem głos ze zdenerwowania. - Na most. Tylko tyle widziałem. Podziękowałem sąsiadowi Sienickiego za informacje i szybko wsiedliśmy do opla. - Na most! - wskazałem ręką kierunek. - Może lepiej tutaj zaczekać? - ociągała się kobieta. Wyraźnie się bała, co z kolei połechtało moją męską próżność, bo mogłem odegrać rolę bohatera. - Słyszał pan, że ten Roedel nie przyjechał tutaj na pogawędkę. Może mieć broń. - Nie będziemy z nim walczyć, tylko wyśledzimy go. Panna Kruger niechętnie ruszyła. Pojechaliśmy wąwozem w górę wsi. Tam minęliśmy sklep i drogą na most zjechaliśmy w dół rzeki. Niemka zwolniła, abyśmy mogli wypatrzyć jakiś samochód na brzegu wśród rzadkiego lasu, pokrywającego niewielki cypel za mostem. Przejechaliśmy wreszcie most i na śniegu za nim zauważyłem dosyć świeże ślady opon. Za mostem skręcały w rzadki lasek. Samochód przejechał między sosnami i zniknął dalej w lesie towarzyszącym rzece na całym widocznym odcinku.

153

Pojechaliśmy za śladami opon. Wzdłuż stromego brzegu rzeki, na jego szczycie biegła skrajem lasu dróżka. Ślady opon były wyraźne. Samochód, który jechał tędy przed nami, musiał zostawić je nie dalej jak przed godziną. Z lewej strony zauważyłem przesmyk między drzewami, w który z łatwością wjechałby samochód. Zaproponowałem, abyśmy skręcili tam i ukryli opla. Po chwili wyszliśmy z lasu i ruszyliśmy po śladach opon. Uszliśmy niecałe osiemset metrów. Fiat punto stał na skraju lasu. Nikogo w nim nie było. Zbliżyliśmy się ostrożnie do samochodu i spostrzegliśmy ślady obuwia na śniegu. Kierowały się w stronę rzeki i były widoczne jeszcze na pokrytym śniegiem lodzie. Poszliśmy tam. Dwadzieścia pięć metrów od brzegu znajdowała się nieduża wysepka. - Niech pani tutaj zostanie - szepnąłem pannie Kruger do ucha. - Ja cichaczem zakradnę się na wyspę. Proszę mnie ostrzec w razie niebezpieczeństwa Pokiwała z ulgą, że się zgadza. Zbliżając się do wyspy, modliłem się, aby cienki lód nie załamał się pode mną. Ale skoro nie ugiął się pod ciężarem Hansa Roedela, to pewnie i mnie był w stanie unieść. Kiedy dzieliło mnie od wyspy kilka metrów, usłyszałem czyjeś przeraźliwe jęki. Położyłem się w zmarzniętej trzcinie i podczołgałem na brzeg wyspy. Moim oczom ukazał się straszny widok. Po drugiej stronie wysepki na lodzie Niemiec trzymał za kołnierz kurtki mężczyznę i zanurzał go w lodowatej wodzie przerębla. Tym mężczyzną był Sienicki. Hans Roedel z sadystycznym zadowoleniem powtórzył tę czynność. W ciągu minuty zamoczył emeryta kilkakrotnie w przeręblu, aż tamten zaczął łkać. Potworny był to widok i żal mi się zrobiło staruszka, chociaż miał on pewnie wiele na sumieniu. Ale wyznam szczerze, że nienawidzę z całego serca ludzi okrutnych. - Kim jest Arsen Lupin? - gromki głos Niemca spłoszył z drzew wrony. - Mów, bo cię utopie! I Roedel znowu wepchnął Sienickiego po samą głowę w przerębel. Nie mogłem dłużej czekać. Lada chwila emeryt mógł dostać jakiegoś ataku. Mógł nawet umrzeć. Gdybym poczekał chwilę, być może Sienicki zdradziłby tożsamość Lupina, ale w tym momencie nie mogłem patrzeć na krzywdę zadawaną drugiemu człowiekowi. - Ty bydlaku! - wylazłem z krzaków ściskając w ręku jakiś kij. - To go zabije. Zostaw go. Roedel odwrócił się w moją stronę i zdawało mi się, że oczy mu zabłysły z wściekłości. Rzucił się w moją stronę z gracją głodnej pantery i zanim zdołałem cokolwiek zrobić, uderzył mnie w twarz. Jak ścięty upadłem na śnieg. Straciłem przytomność. Zimno. Poczułem przejmujący chłód, a potem szarpnięcie za rękę. Otworzyłem oczy i w świetle wschodzącego księżyca ponad wierzchołkami drzew ujrzałem przed sobą kobiecą sylwetkę. Niewiasta miała na głowie beret i mocowała się ze sznurem, który

154

opasywał moje ciało jak sznurek ściskający kawałek bekonu. Byłem przywiązany do jakiegoś drzewa i szczękałem zębami szybciej niż pałeczki cyrkowego perkusisty uderzają w werbel. Wreszcie poznałem kobietę. To przecież z nią umówiłem się w katedrze wrocławskiej dwa dni temu. “Co ona tutaj robi?” - pomyślałem. “I co ja tutaj robię? Ależ tak! Roedel chciał utopić w przeręblu Sienickiego. Tylko gdzie oni się podziali? A panna Kruger?” - Roedel zabrał Sienickiego do samochodu, gdy ten stracił przytomność - odezwała się kobieta uwolniwszy mnie z więzów. - Odjechali. - A panna Kruger? - udało mi się zapytać. - Byłam na drugim brzegu, kiedy Roedel zabrał Sienickiego i odjechał. Ale Kruger nie ma w oplu. Zniknęła. Przeszłam później po lodzie tutaj i znalazłam pana przywiązanego do drzewa. Nasz przyjaciel z Niemiec chciał pana zabić. - Uratowała mi pani życie - sepleniłem z zimna. - Gdzie ma pani samochód? - Zostawiłam na drugim brzegu rzeki. Musi pan tam dojść. Włączę ogrzewanie i jakoś dojdzie pan do siebie. Z trudem dopadłem drugiego brzegu i ukrytego w lesie białego forda. Gdy kobieta włączyła ogrzewanie, moje zmarznięte członki zaczęły powoli odtajać, a myśli nabierać ostrości. - Muszę przeczesać las - rzekłem do niej. - Chodzi o pannę Kruger. - Rozumiem. Niestety, beze mnie. Nikt nie może wiedzieć o moim pobycie w Polsce. Popatrzyłem w jej inteligentne oczy i przez chwilę zapragnąłem dotknąć jednego z jej kasztanowych kosmyków. Kiedy poznałem ją po raz pierwszy w listopadzie, była blondynką. Teraz zmieniła kolor włosów na ciemniejszy, ale wciąż wyglądała interesująco. - Obiecała pani, że jak złapię Arsena Lupina, to przyjmie zaproszenie na kawę szepnąłem rozmarzonym głosem. - Pamiętam - przyznała. - Ale to jeszcze nie koniec przygód. Marta Schmidt pocałowała mnie w policzek i otworzyła drzwi z mojej strony. - Czas na pana, Panie Samochodzik - rzekła. - Powodzenia. Wyszedłem z samochodu. Popatrzyłem przez szybę na jej ładną twarz i postawiłem wyżej kołnierz. Pannę Kruger znalazłem pół kilometra dalej. Stała pod niewielką sosną kilkanaście metrów od ścieżki ciągnącej się wzdłuż brzegi rzeki. Właściwie to słaniała się na nogach oparła o drzewo. Roedel założył kajdanki na nadgarstki jej rąk opasujących cienki pień. W ten sposób i ją chciał pozostawić w lesie, aby kobieta zamarzła na śmierć. Ten

155

człowiek miał mordercze instynkty i w duchu dziękowałem Bogu, że Marta Schmidt postanowiła dzisiejszego dnia osłaniać nasze poczynania. Gerda Kruger była osłabiona, ale żywa, i na szczęście poznała mnie. Gdy tylko opowiedziałem jej, co się ze mną stało (pomijając fakt obecności tutaj Marty Schmidt), kazała wyjąć sobie z włosów zapinkę i otworzyć nią kajdanki. Nigdy w życiu nie otworzyłem kawałkiem druta choćby zwykłej kłódki, więc męczyłem się z kajdankami, podczas gdy Niemka instruowała mnie, co mam robić. Wreszcie udało mi się ją uwolnić. - Detektyw ma coś z włamywacza - próbowała zażartować, ale zaraz ugięły się pod nią nogi, więc przytrzymałem ją. Założyła mi ręce na szyję i gdyby tylko ktoś nas teraz zauważył, niechybnie pomyślałby, że przyłapał parę kochanków na miłosnych igraszkach. - Już mi lepiej, Herr Tomasz. Ten Roedel to jakiś potwór. I opowiedziała mi, co się stało. Otóż Niemiec zaciągnął Sienickiego do fiata, ale zaraz się cofnął zauważywszy na śniegu ślady obuwia. Nie był głupcem, więc wydedukował, że oprócz mnie była tutaj druga osoba. Po śladach trafił na pannę Kruger. Próbowała uciekać, ale Niemiec był szybszy. Zajechaliśmy pod dom Sienickiego. Toyota wciąż stała obok domu i w środku paliło się światło. Przeskoczyliśmy ogrodzenie (furtka była zamknięta) i na palcach podeszliśmy pod same okno. Żółte zasłony uniemożliwiały obserwację wnętrza pokoju, ale widzieliśmy poruszający się cień i starcze pokasływania. To musiał być Sienicki. - Muszę zawiadomić policję - szepnąłem i wyciągnąłem telefon komórkowy. W ten oto sposób Sienicki trafił do aresztu, gdzie szybko zajął się nim lekarz. Staruszek był jednak silnym i zahartowanym człowiekiem, gdyż doktor nie stwierdził poważniejszych powikłań po kąpieli w zimnej wodzie. Panna Kruger wdzięczna za uratowanie jej życia zaprosiła mnie na kolację, więc nie wypadało odmówić. Byłem zadowolony, a może i dumny, że Niemka zmieniła zdanie na mój temat. Dzisiejszą akcją w Tomczycach pokazałem jej, że prawdziwych detektywów i bohaterów spotyka się nie tylko w filmach. Już mieliśmy pójść do restauracji, gdy zadzwonił telefon. - Tutaj Swada - usłyszałem podniesiony głos komisarza. - Jeśli jest pan na nogach, niech pan szybko przyjedzie do komendy. Mam coś dla pana. To ważne. Nie chcąc robić pannie Kruger przykrości, wykręciłem się od kolacji problemami rodzinnymi. - Siostrzenica zachorowała - stwierdziłem z udawanym smutkiem. - Ma gorączkę. Nie wiem, czy uwierzyła, ale już po kwadransie byłem w komendzie. - Niech pan siada - powitał mnie Swada w swoim gabinecie i podszedł do magnetowidu. Włożył jakąś kasetę i usiadł obok mnie. - Sienicki zaraz po przybyciu do nas zażądał rozmowy z adwokatem. Ma takie prawo, więc nie robiliśmy żadnych trudności. Rozmawiał przez telefon piętnaście minut. Potem go przesłuchaliśmy wstępnie. Ten staruszek twierdzi, że został wynajęty przez tajemniczego Lupina, ale nie

156

ma najmniejszego pojęcia, kim jest włamywacz. Wszelkie polecenia Lupin przekazywał listownie. Szara koperta z komputerowym pismem. Nic nie wie o zeszytach Zawady. Twierdzi, że wszystkie notatki kuzyna musiały zostać skradzione podczas włamania zeszłego roku. Ale Studenci mówią przecież, że zabrali tylko część zapisków. - Tak więc nic nie wiemy - z żalem stwierdziłem. - Straciłem przez pana kolację z panną Kruger. - Panie Tomaszu - rzekł urażony - to nie wszystko! Kamera zainstalowana w naszym korytarzu zarejestrowała przypadkowo rozmawiającego przez telefon Sienickiego. Jeśli tylko umie pan czytać z ruchu warg, to polecam panu to nagranie. Komisarz włączył magnetowid. Ujrzałem rozmawiającego w konspiracyjnym skupieniu Sienickiego. - Do tej pory żaden adwokat się nie zjawił - dodał Swada. - Dokąd zatem dzwonił starszy pan? - Proszę zrobić mi kopię - poprosiłem. - Być może potrafię coś z tym zrobić. Po wyjściu z komendy zadzwoniłem cło Aldony i przedstawiłem jej swoją prośbę. Umówiliśmy się za piętnaście minut pod blokiem “Procesora”. Kiedy weszliśmy do jego mieszkania, ten jak zwykle przywitał nas swoim “D’b’y w’czór”. Podałem mu kasetę z nagraniem wideo Sienickiego rozmawiającego przez telefon. “Procesor” włożył ją do kieszeni magnetowidu i zaczął przełączać jakieś kabelki. Spodziewałem się, że zaraz uruchomi specjalny program komputerowy, który umie czytać z ruchu warg, ale nic z tych rzeczy. Rozsiadł się wygodnie w fotelu i za pomocą pilota włączył magnetowid. Siedział i w skupieniu oglądał nagranie aż do znudzenia. - Co on robi? - zapytałem cicho Aldonę. - Myślałem, że może nam pomóc. A on sobie siedzi i ogląda. Powiedz mu, że to nie żaden serial kryminalny. - Właśnie panu pomaga - wyjaśniła z uśmieszkiem zastygłym na piegowatej buzi. “Procesor” umie czytać z ruchu warg. - O rany - złapałem się za głowę. - Tym razem to on pracuje jak komputer. Po godzinie wyszliśmy z kartką papieru, na której “Procesor” zapisał to wszystko, co udało mu się wyczytać z ruchu warg rozmawiającego Sienickiego. Włożyłem kartę głęboko pod kurtkę i zadowolony odwiozłem dziewczynę do domu. W swojej kawalerce byłem przed północą. Nie zdążyłem nawet zdjąć kurtki, kiedy pojąłem, że Zośka i Jacek jakoś dziwnie się zachowywali. Pochyleni nad jakąś książką leżącą na stole, szeptali coś do siebie i na moje przybycie unieśli tylko rękę ku górze. - A wam co się stało? - zapytałem zaciekawiony. - Nieważne. Gdzie wujek był i co robił? - zaczęła Zośka. - Nieważne, bo właśnie przed kwadransem coś odkryliśmy - dokończył za nią tajemniczo Jacek.

157

Spojrzałem na książkę, a potem popatrzyłem na nich zdziwiony. - Proszę jaśniej. - Przeglądałam wujka księgozbiór pod kątem przygotowań do olimpiady historycznej i z tej oto książki wypadła karteczka. Czy ma wujek jakieś impresje na jej temat? Sięgnąłem po karteczkę i wbiłem w nią wzrok. Była to zwykła kartka wyrwana ze szkolnego zeszytu. Na niej czyjaś ręka zapisała krótką listę artykułów spożywczych. Niż nadzwyczajnego, kartka jak kartka, lista jak lista, ale jeden szczegół tam występujący o mało nie powalił mnie z nóg. Już wiedziałem, kim jest Arsen Lupin.

158

ROZDZIAŁ JEDENASTY WIOSNA * WYSTAWA “TYSIĄCLECIE KSIĄŻKI” * “BIBLIA” GUTENBERGA I AUTOGRAF KOPERNIKA * MARCIN I WIESIEK NA WYSTAWIE * CO WIDZIAŁEM ZZA ZASŁONY? * ALARM * KRADZIEŻ I HANS ROEDEL * BRAKUJĄCE ZESZYTY ZAWADY * JAK ARSEN LUPIN INWIGILOWAŁ KONKURENCJĘ? * DYSGRAFIA * SZCZEGÓŁOWA HISTORIA WŁAMAŃ * KTO UKRADŁ “BIBLIĘ”? * ODWIEDZINY LUPINA * ZEMSTA * WYJAZD PANNY KRUGER * DEMASKUJEMY AGENTA * FORTEL

Z wiosną wszystko się zmieniało. Od krajobrazu za oknem po ludzkie samopoczucie. Lubiłem wprawdzie zimę, ale co to za przyjemność siedzieć w grudniu albo w styczniu w mieście? Wiosnę kochałem za ów triumf nadziei podsycany rozkwitem kolorów i zapachów. Za ową szczerą, naturalną niedojrzałość przebierającą się w pachnące i śpiewające kostiumy. I wszystko byłoby pięknie, gdyby nie sprawa spędzająca nam sen z powiek - Arsen Lupin. Ten włamywacz wciąż był na wolności i choć znałem jego tożsamość, postanowiliśmy przyłapać go na gorącym uczynku. Do włamania do Biblioteki Jagiellońskiej nie doszło. Minął kwartał, a Lupin wciąż milczał. Czy spłoszyliśmy “ptaszka”, czy może w ten sposób chciał on uśpić naszą czujność? Na początku kwietnia miałem sporo pracy związanej z wystawą “Tysiąclecie książki”, która miała się odbyć pod patronatem polskich i niemieckich władz. Swoje przybycie zapowiedziała na dzisiaj panna Kruger, więc perspektywa spokojnych dni topniała równie szybko jak resztki marcowego śniegu. Odżyły w mojej głowie wspomnienia ostatnich przygód z początku roku. Nie dało się ukryć, że czuliśmy pewien niesmak związany ze sprawą Lupina. Żadna dotychczasowa przygoda nie kosztowała mnie tyle wysiłku i zmartwień. Niczego tak bardzo nie pragnąłem jak jej zakończenia. Ale wiedziałem, że cierpliwość była w tej grze naszym sprzymierzeńcem. Nie odzyskaliśmy także skradzionych przez Studentów ksiąg z Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Tajemniczy Hans Roedel pewnie już dawno wywiózł je za granicę. - Oto lista najważniejszych polskich i niemieckich zbiorów udostępnionych na wystawę w Bibliotece Narodowej - przywitał mnie Paweł z samego rana i położył kartkę na stole. “Dagome iudex”. “De revolutionibus” Kopernika (autograf). XI-wieczny akt darowizny dwóch złotych krzyży (z monachijskiego Archiwum Państwowego, najstarszy zachowany do naszych czasów polski dokument). Manuskrypty z pierwszym spisem książek na ziemiach polskich z 1110 roku.

159

“Traktat toruński z 1466 roku” (dokument kończący wojnę trzynastoletnią z Krzyżakami, uwierzytelniony 61 pieczęciami). Trzy rękopisy “Kroniki Galla Anonima” (kopie XII, XIV i XV-wieczne). Kopia “Kroniki polskiej” Kadłubka z XIII wieku. “Kodeks Sędziwoja z Czechła” z XV wieku. “Bulla papieża Innocentego II” z 1136 roku. “Kalendarz astronomiczny”. - Pięknie - szepnąłem. - Gdyby to dostało się w ręce Lupina... - Na szczęście wystawy będą pilnowali ochroniarze i ludzie komisarza Swady, panna Kruger i my. - A co z “Biblią 42-wierszową” wydrukowaną przez Gutenberga w mogunckiej oficynie Weltgericht w 1456 roku? - zmieniłem temat. - Negocjacje z paryską Bibliotheque Nationale zakończyły się pomyślnie poinformował mnie Paweł. - Panna Kruger jeszcze wczoraj była pełna obaw co do zgody na pożyczenie inkunabułu, ale dzisiaj już wiemy, że Francuzi pod naciskiem strony niemieckiej zgodzili się go udostępnić. W końcu “Biblia” została wydrukowane w Niemczech i obok autografu Kopernika będzie najcenniejszym eksponatem polskoniemieckiej wystawy. Dwa dni później odbyło się otwarcie wystawy. Z tej okazji przybyli do Biblioteki Narodowej przedstawiciele polskich władz i ambasady niemieckiej, zjechali się naukowcy z kraju i państw sąsiednich, a telewizja miała co pokazywać. Zauważyłem nawet operatywną jak zawsze redaktor Bojanowską, ale kobieta ta była na mnie śmiertelnie obrażona za gnieźnieński epizod, więc nie podeszła do mnie. Po prawdzie nie miałem o to do niej pretensji. Najcenniejsze zbiory wystawiano w specjalnie chronionej gablocie od dziesiątej do piętnastej każdego dnia. Ubrani po cywilnemu agenci obserwowali każdego, kto tutaj wszedł, a najnowocześniejszy system alarmowy strzegł dostępu do gablot. Przez salę wystawową Biblioteki Narodowej przewinęły się setki ciekawskich. Trzeciego dnia wystawę zaczęły odwiedzać szkoły. Zorganizowane grupy młodzieży szkolnej wprowadziły nieco więcej hałasu, ale wielu uczniów nie mogło oderwać wzroku od bezcennych ksiąg i dokumentów. Największym powodzeniem cieszyła się “Biblia 42-wierszowa” drukowana gotykiem, o równej, pięknie skomponowanej dwukolumnowej stronicy. Był to wspaniały okaz kunsztu typograficznego powstały w 1456 roku w oficynie Gutenberga. Ten wynalazca “czarnej sztuki” już w 1445 roku wydrukował pierwszą książkę drukowaną, a mianowicie przepowiednie z “Księgi Sybilli”. “Biblia 42-wierszowa” była zatem jedną z pierwszych drukowanych książek w historii ludzkości* [W polskich zbiorach także znajduje się “Biblia” Gutenberga wydrukowana w latach 1453-1455. Posiadają Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. Na świecie zachowało się

160

do dzisiaj 47 egzemplarzy.]. Wielkie emocje wzbudziło dzieło polskiego astronoma Mikołaja Kopernika “De revolutionibus”. Historia autografu była bodaj bardziej pasjonująca od niejednego filmu sensacyjnego. Otóż papiery po Koperniku przejął biskup chełmiński, a potem warmiński, Tiedemann Giese, który przekazał swoją bibliotekę w testamencie kapitule warmińskiej. Autograf jednak nie trafił tam. Przechowywał go bowiem uczeń Kopernika, Joachim Retyk, który wykonał dodatkowo kopię autografu. Na krótko przed śmiercią Retyk wyjechał z Krakowa do Koszyc, a po jego śmierci w 1574 roku właścicielem dzieła został Walentyn Otho, uczeń Jana Pretoriusa. Wraz z nim autograf powędrował do Heidelbergu. Kolejnym właścicielem został Jakub Christmann. Po jego śmierci w 1613 roku autograf trafił w ręce Jana Amosa Komeńskiego, który mieszkał przez 30 lat w Polsce. Nie wiadomo, w jaki sposób trafił autograf do zbiorów Ottona von Nositza na zamku w Jaworze Śląskim. Ostatecznie owa biblioteka została przeniesiona do pałacu Nositzów w Pradze, w której autograf przeleżał 300 lat. W 1945 roku zbiory Nositzów zostały upaństwowione, a w 1956 roku rząd Czechosłowacji przekazał autograf jako dar narodowi polskiemu. W tych dniach bardzo często przebywaliśmy z Pawłem na terenie wystawy. I chociaż cenne zbiory były doskonale strzeżone, to chcieliśmy być blisko nich. W jednej z wycieczek szkolnych zauważyliśmy nawet starych znajomych - Marcina i Wieśka. - O, Pan Samochodzik! - powitali mnie radośnie. - I pan Paweł. - Witamy polską młodzież - żartował mój współpracownik. - I jak wam się podobają skarby kultury europejskiej? - Bomba - odpowiedział Marcin. - Dzięki pożyczonym od Pana Samochodzika książkom jesteśmy już nieco wtajemniczeni w dziedzinę sztuki drukarskiej. Ale są tutaj także cenne dokumenty. Nie wiedziałem, że Niemcy przechowują najstarszy zachowany do dzisiaj polski dokument wystawiony przez Władysława Hermana. - To dlatego, że odbiorcą daru w postaci dwóch złotych krzyży była katedra w Bambergu w Bawarii - rzekłem. - Czy nie obawiacie się, że Arsen Lupin może coś ukraść z wystawy? - spytał Wiesiek. - To niemożliwe. Po pierwsze, obiekt jest dobrze strzeżony, a po drugie, nikt oprócz garstki osób nie wie, gdzie są przechowywane starodruki i dokumenty. Nawet my nie wiemy. - W prasie podano, że londyńskie towarzystwo ubezpieczeniowe zażądało, aby “Biblia” Gutenberga została umieszczona w osobnym pomieszczeniu. Czy to prawda? - Wszystkie eksponaty pochodzące z jednej biblioteki są trzymane oddzielnie, aby maksymalnie zmniejszyć ryzyko kradzieży. Na przykład Jagiellonka ma swoje własne pomieszczenie, a Archiwum Państwowe w Monachium jeszcze inne.

161

- Ile te wszystkie księgi i dokumenty mogą być warte, panie Tomaszu? - pytali zaciekawieni chłopcy. - Tyle, co dziesięć samolotów? A może tyle, co Pałac Kultury i Nauki? - Obawiam się, że sto takich budowli to za mało. - Fiu! - gwizdnęli przez zęby. Wycieczka szkolna opuszczała już salę wystawową, więc pożegnaliśmy się z chłopcami. - Może wpadniemy do pana któregoś dnia po interesujące książki - rzucili na odchodnym. - I niech pan pozdrowi od nas Zosię! Wystawa miała jeszcze potrwać dwa dni. Zwiedzanie przebiegało bez żadnych zakłóceń i wszystko wskazywało na to, że Arsen Lupin tym razem spasował. Przebywający w areszcie Sienicki nic nowego nie wniósł do śledztwa, więc z dnia na dzień traciłem nadzieję na schwytanie włamywacza. Czy odważy się wejść do Biblioteki Narodowej? - Spokój i cisza - podeszła do nas znudzona panna Kruger, która od czasu do czasu kręciła się w drugiej sali z niemieckimi zbiorami. - I oby tak było do końca - rzekłem. - Jasne, ale przecież polujemy na Arsena Lupina. - Tutaj się nie pojawi - wszedł jej w słowo Paweł. - Za dużo ludzi, za dużo agentów. Musiałby być głupcem. - Tak tylko mi się powiedziało. Zostały jeszcze tylko dwa dni i jeśli Lupin nie włamie się tutaj, to odjadę do Hamburga z uczuciem porażki. - Włamie się - usłyszeliśmy głos komisarza, który właśnie zbliżał się w naszą stronę. Ja to pani mówię. - Jeśli pan tak twierdzi, to jestem usatysfakcjonowana - zażartowała. - Zapraszam państwa na kawę. Skarby kultury obu naszych narodów są pod dobrą opieką. Tak upłynął trzeci dzień wystawy. Z czwartku na piątek przywieziono do Biblioteki Narodowej skrzynie, do których miały być zapakowane zbiory. Złożono je w jednym z pomieszczeń, aby w sobotę zapakować je z powrotem i wywieźć pod eskortą agentów ochrony. Dochodziła druga w nocy, a mnie zachciało się okropnie spać. Walczyłem ze snem od dobrej godziny i teraz nadszedł prawdziwy kryzys. Oczy same mi się zamykały, więc co pewien czas byłem zmuszony natrzeć solidnie policzki i zrobić kilka przysiadów, aby pobudzić krążenie. Pomagało. Ale tylko na dziesięć minut. I tak walcząc ze snem, dotrwałem do trzeciej nad ranem, gdy usłyszałem jakiś szmer za drzwiami. Sen natychmiast uciekł, a moje serce zaczęło mocniej łomotać. Ktoś znajdował się za

162

drzwiami na korytarzu i próbował je otworzyć. To musiał być Arsen Lupin. Wszyscy znajdujący się w bibliotece ludzie posiadali bowiem klucze, więc skoro ktoś próbował otworzyć wytrychem drzwi, nie przebywał w tym gmachu legalnie. Schowałem się szybko za grubą zasłonę i czekałem ze zniecierpliwieniem na dalszy ciąg wydarzeń. Wreszcie usłyszałem ciche kroki włamywacza. Otworzył już drzwi i bardzo wolno szedł oświetlając pomieszczenie latarką. Szukał pewnie czujników alarmowych. Snop światła zastygł na jednym z górnych rogów pokoju, tuż pod sufitem. Znajdował się tam jeden czujnik. Niezwykle ostrożnie odchyliłem zasłonę i moim oczom ukazał się ubrany na ciemno włamywacz. Na głowie miał kominiarkę i słuchawki z małym mikrofonem. Powiedział coś do niego bardzo cicho i zaraz umilkł. Stał niemal nieruchomo na środku pokoju i powoli wyciągał z plecaka metrowej długości rurkę. Z uwagi na obecność czujnika jego ruchy były do przesady wolne. Ze zdziwieniem, ale i z pewną dozą podziwu patrzyłem, jak wyciąga z rurki kolejną, cieńszą rurkę, aż zrozumiałem, że ów przedmiot jest zwykłą teleskopową wędką. Lupin wsadził latarkę między zęby i oświetlił czujnik zainstalowany trzy metry nad podłogą. Teraz za pomocą wędki, na szczycie której zauważyłem jakieś papierowe pudełeczko specjalnej konstrukcji, złodziej z niezwykłą precyzją nałożył je na czujnik. To wszystko trwało około siedmiu minut, ale zrozumiałem, że była to gra warta świeczki. Lupin zablokował bowiem w ten sposób czujnik. Wysyłane przez urządzenie wiązki podczerwieni opasujące wachlarzem cały pokój zostały zamknięte w małym pudełeczku. Czy w ten sposób Lupin dostał się do magazynu w Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej? Pewnie tak. W otwór wycięty w szybie lukarny włożył najpewniej teleskopową wędkę, aby założyć na czujnik znajdujący się w magazynie takie samo pudełeczko. Sprytne. System alarmowy działał bez zakłóceń, a złodziej mógł poruszać się w pomieszczeniu swobodnie. Tak właśnie się stało i tutaj. Lupin odzyskał wigor. Poświecił latarką na gablotę stojącą pod ścianą, pod szkłem której znajdowały się “Kalendarz astronomiczny” i autograf “De revolutionibus” Kopernika. Stał i dokładnie oglądał gablotę w świetle latarki. Minęło pięć, dziesięć, a nawet piętnaście minut, a ten wciąż oglądał gablotę. Bez przerwy się schylał, dotykał drewnianych nóg gabloty, badał podłogę, sprawdzał dosłownie wszystko, podczas gdy mnie pot spływał strużkami po twarzy. Czułem narastające napięcie, ale musiałem trwać w bezruchu za zasłoną i czekać na fałszywy ruch Lupina. I wreszcie ręka włamywacza odchyliła szybkę gabloty. W mroku pomieszczenia nie widziałem twarzy włamywacza, ale usłyszałem wyraźne westchnienie ulgi. Dokładne oględziny gabloty nie poszły na marne i postawiona przez niego diagnoza była właściwa. Gablota nie była zabezpieczona. Teraz włamywacz wyciągnął rękę i powoli włożył ją pod uchyloną szybkę, aby wyjąć znajdujące się tam cymelia. Musiał ich dotknąć, bo w tej właśnie chwili zawyła potwornie syrena. Włamywacz stracił nagle opanowanie i wydał z siebie jęk zawodu. Wyskoczyłem zza zasłony w tym samym momencie, gdy do pomieszczenia wbiegli inni. Zapaliło się górne światło i ujrzałem w drzwiach na przeciwległej ścianie komisarza Swadę i kilku policjantów. Lupin stał obok gabloty z egzemplarzem autografu Kopernika i z wrażenia upuścił go na podłogę.

163

Gra była skończona. Policjanci doskoczyli do włamywacza i skuli go błyskawicznie kajdankami. Wyjęli mu z ucha słuchawki i mikrofon, a z kieszeni najprzeróżniejsze przyrządy. - Wyłączcie wreszcie tę syrenę! - wrzasnął na kolegów komisarz. Jeden z policjantów przekazał krótkofalówką jakieś polecenie i po chwili nastała błoga cisza. Podszedłem do włamywacza i podniosłem z podłogi dzieło Kopernika. - To tylko kopia - powitałem go lodowatym tonem i oddałem komisarzowi księgę. Czekaliśmy na was. Specjalnie na tę okazję policja zainstalowała zdalnie sterowany alarm bezprzewodowy. Gdzie jest teraz Arsen Lupin? A właściwie Marcin? - Nie wiem, proszę pana - powiedział załamującym się głosem Wiesiek. - Nie wiem. - Już my go znajdziemy! - wrzasnął Swada i zwrócił się do jakiegoś sierżanta. Przeszukajcie każdy cal biblioteki. - Marcina nie ma wewnątrz - wydusił z siebie chłopak. - Steruje akcją z zewnątrz. Ja tylko wykonywałem jego polecenia. - Nie musiałeś... Do pokoju wpadł jakiś zdyszany policjant. - Komisarzu! - zaczął od progu. - Ktoś ukradł “Biblię” Gutenberga! Na tę wiadomość ugięły się pod nami nogi. Popatrzyłem natychmiast na Wieśka, ale ten wydawał się również zaskoczony. - W planie nie było żadnej biblii - stęknął. - Tylko autograf Kopernika! Zostawiliśmy chłopaka w towarzystwie policjanta i wybiegliśmy z komisarzem na korytarz. Pobiegliśmy nim w stronę schodów prowadzących na pierwsze piętro i o mały włos nie zderzyliśmy się z panną Kruger. - Łapcie go! - darła się wniebogłosy wskazując na piętro niżej. - Uciekł oknem. Widziałam, jak skakał! - Na zewnątrz jest mój człowiek - pocieszył nas policjant, wyjmując krótkofalówkę. Złodziej daleko nie ucieknie. Ale wspomniany policjant nie odpowiadał. Pobiegliśmy zatem na górę i ujrzeliśmy agenta ochrony leżącego przed drzwiami do pomieszczenia, w którym trzymano “Biblię 42-wierszową”. Nie poruszał się wcale. - Żyje - stwierdził komisarz przykładając palec do tętnicy szyjnej mężczyzny. - A to co? - zdziwiłem się na widok wbitego w udo agenta pojemnika przypominającego strzykawkę. - Został uśpiony.

164

- Użyto specjalnego pistoletu do usypiania zwierząt - oświadczył komisarz. - Naboje zawierają najczęściej pentobarbital. Zostawiliśmy śpiącego agenta i weszliśmy do pomieszczenia. Sejf był otwarty, a w jego środku leżała biała karteczka. Porucznik przysunął ją długopisem bliżej krawędzi, abyśmy mogli odczytać jej treść:

ARSEN LUPIN

- Jakim cudem on to zrobił? - panna Kruger pobladła i złapała się za głowę. - Jak otworzył sejf? W głowie zaczęło mi szumieć od tych wszystkich wydarzeń. W gmachu zapanował zbyt duży chaos i komisarz Swada nie potrafił zapanować nad sytuacją. Inna sprawa, że takie włamania należą do rzadkości, więc policja nie ma właściwego doświadczenia? Współczułem komisarzowi, ale faktem było, że pułapka na Lupina nie udała się. Na korytarzu pojawił się Paweł. Biegł zasapany i podobnie jak my wszyscy miał niepocieszoną minę. - Ktoś obezwładnił policjanta na zewnątrz - zaczął opowiadać podniesionym głosem. Czatowałem w samochodzie od strony placu, więc natychmiast wyskoczyłem z samochodu i pobiegłem na tyły biblioteki. Zauważyłem uciekającego Hansa Roedela. Ale drań zniknął gdzieś w ciemnościach. - To on jest Lupinem? - zapytała zaskoczona Niemka. - Nie - oświadczyłem. - Arsen Lupin to Marcin Zawada, chociaż teraz nosi nazwisko panieńskie matki. Hans Roedel pewnie z nimi współpracuje. Ale poczekajmy, aż komisarz wszystko wydusi z kolegi Marcina, Wieśka. Na razie nic nie wiemy. Skąd na przykład wziął się Hans Roedel? Gdzie podział się Marcin, czyli nasz Lupin? - I chce pan powiedzieć, że jakieś dzieciaki okradały wasze biblioteki? - zdumiała się kobieta. - To istny dom wariatów. Lupin uczniem! Podszedł do nas sierżant. - W gmachu nie ma nikogo obcego, komisarzu. Czysto. Przesłuchanie Wieśka trwało długo i skończyło się przed siódmą rano. Wszyscy byliśmy solidnie zmęczeni, ale zeznania chłopaka mogły naprowadzić nas na ślad Marcina i wyjaśnić pozostałe kwestie. - Tata Marcina, magister Zawada - zeznawał Wiesiek - był z zawodu bibliotekarzem, ale i wspaniałym majsterkowiczem. Interesował się elektroniką i miał bzika na punkcie ochrony polskich bibliotek. Opracował wiele systemów ochrony, chciał dobrze, ale jego pomysły nie spotkały się z uznaniem władz. Były zbyt postępowe i nowoczesne. W ciągu kilkunastu lat zebrał wiele szczegółów dotyczących bibliotek, a wszystko to zapisywał

165

skrupulatnie w zeszytach. Miał gotowe rozwiązania. Cóż z tego, kiedy nie chciano nawet publikować jego prac. A potem wydarzył się ten wypadek i już nikt nie pamiętał o magistrze Zawadzie. Żona, matka Marcina, która niezbyt dobrze żyła z jego ojcem, opuściła mieszkanie na Ochocie, gdyż lokal należał formalnie do wujka Alojzego, pana Sienickiego. Po prostu stosunki pani Zawady z rodziną magistra nie układały się najlepiej. To był dziwak, który zamykał się w swojej pracowni na całe dni. Dzięki temu zostawił po sobie zeszyty, dziwne urządzenia w swojej domowej pracowni i jedną publikacje na temat ochrony zbiorów. To pewnie dzięki niej Studenci natrafili na ślad ojca Marcina. Włamali się do jego domu na Ochocie, ale nie wiedzieli jednego. Zostali nagrani na kamerę video. Magister bał się o swoją pracownię, więc zainstalował w domu ukrytą kamerę. To dzięki nagraniu Marcin zorientował się, że Studenci chcą pozyskać notatki Zawady dla okradzenia bibliotek. W tym czasie pan Sienicki zabrał do swojej willi pod Piasecznem kilka paczek po magistrze, wśród nich pozostałe zeszyty. Studenci znaleźli jakieś rachunki pana Alojzego i dzięki nim zdobyli adres willi. W ten sposób Marcin dowiedział się, kim są Studenci, bo tak jak oni śledzili pana Sienickiego, tak kolega wyśledził ich. Przyszli po zeszyty, które Marcin przezornie zabrał. Potem wciągnął mnie w to wszystko, bo wpadł na szalony pomysł okradzenia Studentów. Zdobył adres ich poczty elektronicznej (co nie było trudne) i wysłał im program-wirusa, aby kontrolować ich pocztę. Studenci albo się spotykali, albo pisali do siebie e-maile. Ależ to była zabawa! Wszystko wiedzieliśmy. Znaliśmy każdy ich ruch, plany, a nawet myśli. To dzięki poczcie elektronicznej wpadliśmy na osobę de Góreckiego i jego bandy. Studenci ukradli niemiecką biblię z Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego i chcieli ją sprzedać. De Górecki chciał ją zdobyć, ale wmieszał się w to ktoś trzeci - Batura. A my wszystko wiedzieliśmy z korespondencji Studentów. Założyliśmy też podsłuch w domu de Góreckiego. Kontrolowaliśmy sytuacje. W lipcu na Polach Mokotowskich zabraliśmy Baturze biblię, którą ten ukradł ludziom de Góreckiego. To było dziecinnie proste zadanie. Batura załatwił za nas całą robotę, a my go uśpiliśmy gazem. Potem w bandzie de Góreckiego zaczęło wrzeć. Każdy chciał dostać w ręce złodzieja biblii. Aż wreszcie wpadliśmy na pomysł okradzenia Biblioteki Gdańskiej PAN, którą mieli zamiar okraść Studenci naciskani przez de Góreckiego. Ten człowiek kilkakrotnie dzwonił do Niemiec i z domem aukcyjnym Fritza dobijał targu na sprzedaż starych druków. Studenci byli jego szansą. Niemieckie biblie były w cenie, a włamaniem do BUW udowodnili, że są nieźli. Dzięki podsłuchowi w domu de Góreckiego dowiedzieliśmy się też o przyjeździe do Departamentu Ochrony Zabytków w Warszawie agenta z Hamburga, Gerdy Kruger. Tylko my wiedzieliśmy, że agentka przyjechała nie w ramach współpracy departamentów, ale jako koordynator z ramienia pana Fritza. Marcin wysłał zatem na jej hamburski adres, jeszcze przed przyjazdem do Polski, wizytówkę zrobioną z kawałka strony biblii i przejął pseudonim wcześniej wymyślony przez Studentów. Tak zrodził się nowy Arsen Lupin. Drugą wizytówkę otrzymał także Pan Samochodzik. - Ale po co tyle trudu? - zadałem pytanie. - Przecież mogliście i bez tego dokonywać kradzieży. - Każdy chce być w jakimś sensie zauważony - wyjaśnił. - Marcin odziedziczył po ojcu kompleksy. Czuł się niedoceniony. Ale odziedziczył też wielkie zdolności, chociaż

166

w szkole nigdy mu nie szło. Przyszedł na świat z “zajęczą wargą” i pewnie ta wada zostawiła w jego psychice trwały ślad. - Jak również wada zwana dysgrafią - dodałem. - To Marcin wypełnił rewers, który Sienicki podłożył w Gdańsku. Niestety, rewers zawierał błąd ortograficzny. Kiedy wam o tym powiedziałem, nieświadomy waszej roli w tej sprawie, kolejne rewersy wypełniał już Sienicki. To dzięki dysgrafii Marcina odkryłem, a właściwie Zosia z Jackiem, kto jest Lupinem. W książce, którą wam pożyczyłem znajdowała się bowiem karteczka z listą zakupów. Nic szczególnego, tylko, że słowo “cukier” było napisane przez “ó”. - Nie tylko to was pogrążyło - zwrócił się komisarz do chłopaka. - Sienicki zadzwonił do rzekomego adwokata zaraz po aresztowaniu, ale kamera zarejestrowała tę rozmowę. Pan Tomasz wytrzasnął jakiegoś gościa, który umie czytać z ruchu warg. I co? - Trzykrotnie padło z ust Sienickiego imię “Marcin” - dokończyłem. Spojrzałem na pannę Kruger, jakbym chciał powiedzieć “no i ma pani swojego Lupina”. Ale między Bogiem a prawdą, to jej portret psychologiczny włamywacza był strzałem w dziesiątkę. - Kradzieży w Gdańsku dokonaliśmy za pomocą zdalnie sterowanego pojazdu z kamerą i podrobionych kluczy - kontynuował Wiesiek. - Jeden z pracowników tej biblioteki uczęszcza regularnie na siłownię. Poszliśmy tam, i kiedy on ćwiczył, otworzyliśmy jego szafkę i odcisnęliśmy wszystkie klucze. Znaliśmy rozkład pomieszczeń biblioteki jak własną kieszeń (dzięki Stefanowi K.), a ruchoma kamera przekazywała obraz korytarzy na obecność czujników. W ten sposób eliminowaliśmy możliwość niemiłej niespodzianki. Poza tym wiedzieliśmy, gdzie jest inkunabuł, gdyż wcześniej pan Sienicki umieścił w nim “robaka” podczas wizyty w czytelni jako fałszywy naukowiec. Wszystkie dokumenty, jakie miał ze sobą, były fałszywe. Za pomocą skanera robiliśmy perfekcyjne pieczątki. Marcin sterował akcją na zewnątrz i za pomocą radia przekazywał mi wszelkie informacje. Na ekranie laptopa miał podgląd z ruchomej kamery oraz sygnał z “robaka”. System alarmowy “blokowałem” za pomocą wędki teleskopowej. Wcześniej nasza ruchoma kamera... - Nazwaliśmy ją “elektronicznym szczurem” - wtrąciłem. - ...na kilka dni przed włamaniem przekazała nam obraz drzwi magazynu. Dzięki temu wiedzieliśmy, jaki zamek chroni dostępu do cennych zbiorów. Magister Zawada pomylił się z powołaniem. Powinien zostać włamywaczem. Miał rozpracowane wszelkie nowoczesne systemy zabezpieczeń. W pracowni trzymał nowoczesne zamki, które godzinami otwierał na różne sposoby. Jego notatki znaleźliśmy w willi pana Sienickiego. Studiowaliśmy je po nocach. Gdyby biblioteki posiadały zamki nowej generacji, prawdopodobnie nic byśmy nie ukradli. Ale nie stać ich na częste zmiany systemów zabezpieczeń. - W jaki sposób namówiliście Sienickiego do współpracy? - zapytał surowym tonem komisarz. - To hazardzista. Ciągle miał za mało pieniędzy, a jak coś zarobił, to zaraz stracił w kasynie. Z tego powodu sprzedał mieszkanie na Ochocie, a komornik groził nawet

167

przejęciem willi pod Piasecznem za nie zapłacone rachunki. Marcin miał wujka w ręku. Co pewien czas dawał mu pieniądze zarobione na oprogramowaniach komputerowych... - Pirat? - zdziwił się komisarz . - No to mamy kolejny paragraf. - A potem był Toruń - rzekłem. - Tak. Wszystko odbyło się zgodnie z planem. Sienicki odwiedził wcześniej czytelnię jako Raczyński, ale Marcin zdecydował nagle, że nie włamiemy się do Biblioteki Głównej UMK w Toruniu. Mieli za nas to zrobić Studenci działający na zlecenie de Góreckiego. Dowiedzieliśmy się bowiem, że zamierzają ukraść oprócz “Mszału Krakowskiego” także “Passien-Buchlein”, na które my polowaliśmy. W Toruniu zrobiło się tłoczno, więc ryzyko było wielkie. Kontrolowaliśmy tylko z ukrycia całą akcję Studentów i policji na wyspie. Pod pontiakiem czekającym na wyspie umieściliśmy ładunek wybuchowy. Byliśmy przygotowani na inne niespodzianki. Wiedzieliśmy przecież, że pan Paweł udał się do Torunia, bo sam nam o tym powiedział (zresztą to my znaleźliśmy jeepa w ruderze pod Jankami i w szpitalu daliśmy mu kluczyki). Nie wiedział jednak, że dużo wcześniej umieściliśmy pod Rosynantem nadajnik współpracujący z GPS-em. Pan Paweł był w Toruniu jedyną osobą, która mogła nam przeszkodzić w przejęciu inkunabułu. Wszystko szło gładko, ale nieufność człowieka zwanego Skorpionem spowodowała, że “Passien-Buchlein” zamiast w pontiacu zostało w fordzie. To była nasza pierwsza porażka. W Gnieźnie zrezygnowaliśmy z włamania przez drzwi. Dostaliśmy się przez okienko lukarny. “Robak” przekazał nam sygnał, gdzie jest inkunabuł. To było pod względem fizycznym najtrudniejsze włamanie. Musiałem zwisać na linie i wykonać kilka skomplikowanych operacji: przepiłowanie kraty, wycięcie otworu w szybce, zablokowanie czujnika wewnątrz magazynu za pomocą teleskopowej wędki. - Wtedy to wysłaliście przed świętami e-mail do naszego departamentu z życzeniami i zdjęciem “Statutów synodalnych biskupów wrocławskich” - powiedziałem. - A przy okazji umieściliście w systemie naszego komputera program-wirus do kontrolowania poczty elektronicznej. Późno, bo późno, ale jednak zorientowałem się w tym i “sprzedałem” wam w jednym z e-maili blef o kasecie wideo. Ukradliście ją z jeepa na rynku w Gnieźnie, ale to nie była ta kaseta. - Tak - przyznał. - Marcin nie wiedział, jakim cudem dowiedział się pan o “szczurze” i wystraszył się, gdy zobaczył na kasecie gody cietrzewi zamiast wspomnianego filmu z biblioteki. Wiedział już, że wie pan o kontrolowaniu waszych e-maili. Włamania do Ossolineum musieliśmy zatem dokonać bez “szczura”, ale tym razem to my postanowiliśmy sprzedać wam fałszywą informację. Podłożyłem “szczura” w Bibliotece “Na Piasku”, abyście myśleli, że tam chcemy się włamać. - I udało się wam. Wiesiek opowiedział o tym, jak schował się w magazynie na cement i farby, a Marcin na strychu w drugim skrzydle Ossolineum. Później było tak jak myśleliśmy. Marcin dosypał strażnikowi do wody mineralnej środek nasenny i odkręcił kaloryfer. Gdy

168

mężczyzna usnął, chłopak przeciął kable centralki, aby zablokować system i przekazał koledze sygnał do rozpoczęcia akcji w Dziale Starych Druków. - Dlaczego Sienicki w przebraniu księdza Kamieńskiego odwiedził kilka bibliotek i oglądał więcej starodruków? - zapytałem. - Aby nas zmylić? - Wiedzieliśmy, że wpadł pan na obraną przez nas metodę chronologii pierwszych polskich oficyn. Chodziło, aby pan tak myślał. Musieliście uwierzyć, że Lupin kradnie wyłącznie druki z pierwszych polskich oficyn. Unikaty! Ale do tego zaraz wrócę. Jeśli “robak” miał być umieszczony w unikacie z ostatniej i najstarszej polskiej oficyny, a więc w “Kalendarzu astronomicznym”, to mogliśmy zrobić to tylko wtedy. To był ostatni gwizdek. Tym razem biblioteki mogły sprawdzić tożsamość księdza Kamieńskiego, więc na plebani w Piasecznie zrobiliśmy małą operację w skrzynce telefonicznej. - Zostawiłeś ślad buta identyczny do tego na schodach Ossolineum - dodałem. - Skąd ten pomysł z księdzem Kamieńskim? - O Kamieńskim wiedzieliśmy od Sienickiego, który czasami grywał z nim w brydża. A tak w ogóle to za bardzo deptaliście staruszkowi po piętach. Facet zamiast siedzieć pod Piasecznem i przeczekać, szalał po kasynach. Aż wreszcie musiał uciekać, bo portier z kasyna go rozpoznał. Ledwo uciekł panu z rudery pod Jankami. - A właśnie - przypomniałem sobie wydarzenia z ubiegłego roku, kiedy chłopcy mnie uwolnili ze starego domu. - Skąd wiedzieliście, że Skorpion i Viper mnie porwali i przytrzymywali w ruderze? - Często obserwowaliśmy dom de Góreckiego, ale w tym dniu śledziłem akurat Gerdę Kruger. Tak się złożyło, że pojechała do de Góreckiego, a pan został porwany przed jego domem. Rudera często służyła bandzie jako miejsce przetrzymywania niewygodnych gości, czasami trzymali tam jakieś samochody, albo dobijali transakcji. Tam też ukryli jeepa po nakryciu pana Pawła na Bemowie. - Powiedziałeś wcześniej “musieliście uwierzyć, że chodzi o druki z pierwszych oficyn”. Wyjaśnij to. - Po nieudanej akcji w Toruniu ryzyko kradzieży według tego klucza było zbyt wielkie. Marcinowi zamarzył się autograf Kopernika. Unikat na skalę światową. Ponad dwieście stron zapisanych ręką astronoma! Ale jak do niego dotrzeć, skoro jest przechowywany w zabezpieczonym sejfie, o którym jego ojciec nic nie wiedział. Szansą była wystawa “Tysiąclecie książki”. Z przechwyconej w hamburskim departamencie poczty elektronicznej znaliśmy listę udostępnionych dzieł. Był tam “Kalendarz astronomiczny”, ale i autograf “De revolutionibus”. Umieszczony w tym pierwszym “robak” mógł zlokalizować przy okazji miejsce przechowywania dzieła Kopernika podczas wystawy. To proste, oba dzieła pochodzą z jednej biblioteki, Jagiellonki, więc było jasne, że będą trzymane razem w Bibliotece Narodowej. - Celem nie był “Kalendarz”, a wyłącznie Kopernik? - Tak. To była jedyna okazja kradzieży autografu. Skoro nie mogliśmy przyjść po niego do Jagiellonki, to on musiał “przyjść” do nas do Warszawy.

169

- A teraz, chłopcze - westchnął ciężko komisarz i zerknął na zegarek - powiedz nam, gdzie są skradzione inkunabuły i gdzie jest Marcin Zawada? Wiesiek nie wiedział, gdzie jest Marcin. Według jego słów tylko on przebywał w Bibliotece Narodowej - do której dostał się w jednej ze skrzyń przywiezionych do biblioteki poprzedniego dnia - zaś Marcin sterował akcją na zewnątrz w maluchu zaparkowanym nieopodal gmachu. Wszystkie skradzione do tej pory przez nich inkunabuły przechowywał Marcin, więc Wiesiek nie miał pojęcia, gdzie ich szukać. Być może w domu Marcina w S. pod Warszawą. Komisarz Swada miał to sprawdzić, ale wszyscy przeczuwaliśmy, że chłopak ulotnił się jak kamfora. Ku naszemu zdumieniu okazało się, że chłopcy nie współpracowali z Hansem Roedlem. Nie mieli z nim nic wspólnego. To wszystko było bardzo dziwne. Skoro Marcin Zawada nie przebywał w bibliotece, to jak ukradł “Biblię” Gutenberga? A może Marcin oszukał kolegę i współpracował jednak z Roedlem? W jakiś sposób Niemiec musiał dostać się do Biblioteki Narodowej, ukraść “Biblię” i wyskoczyć przez okno. Przecież panna Kruger widziała osobnika wyskakującego z pierwszego piętra. Nawet Paweł twierdził, że Hans Roedl uciekł przez park. Coś tutaj nie grało. Jakim cudem złodziej biblii skoczył z pierwszego piętra i nic sobie nie zrobił? Dlaczego uciekał tylko jeden człowiek? Gdzie podział się Marcin? Nasza pułapka na Lupina zadziałała. Po odkryciu w Bibliotece Jagiellońskiej “robaka” byłem pewny, że Lupin wcześniej czy później przyjdzie po “Kalendarz astronomiczny”. Poprosiłem zatem komisarza Swadę o pozostawienie w inkunabule “robaka”. Okazało się, że miałem rację. Lupin zjawił się. Ale, jak to bywa w życiu, nie przewidzieliśmy do końca wszystkiego. W nasze ręce dostał się tylko jeden z włamywaczy, a dodatkowo zginęła jedna z najbardziej cennych książek na świecie. Nasza uwaga była skoncentrowana na zbiorach Jagiellonki, a zniknął bezcenny druk z biblioteki paryskiej. Już wyobrażałem sobie, jakie piekło rozpęta się w związku z tą kradzieżą. W minorowym nastroju przyszło mi wrócić do domu. Wszedłem, powiesiłem kurtkę i udałem się do kuchni. Ale nagle coś kazało mi cofnąć się i zajrzeć do pokoju. Zadziałał instynkt. Jakież było moje zdziwienie, gdy ujrzałem siedzącego w moim fotelu Marcina Zawadę - naszego Arsena Lupina! - Dobry wieczór, panie Tomaszu - przywitał mnie smutnym głosem, w którym pobrzmiewały nutki melancholii. Nie mogłem uwierzyć własnym oczom. Pół policji w tym mieście szukało chłopaka, a ten jak gdyby nigdy nic siedział sobie w mojej kawalerce. Byłem doprawdy zaskoczony. - Niech się pan nie obawia - powiedział. - I proszę nie obrazić się za to niespodziewane najście, ale muszę być ostrożny. Szukacie mnie, więc nie chciałem się afiszować za bardzo na klatce schodowej. Przepraszam. Nie doceniłem tego chłopaka. Z wyglądu nie różnił się zasadniczo od swoich rówieśników, ale kiedy mówił, był dojrzalszy o kilka lat. To nie był zwykły chłopak uganiający się za dziewczynami, grający w piłkę czy spędzający czas w kawiarenkach internetowych. Jednak wcześniej nie przyszłoby mi do głowy, że to on może być

170

Lupinem. Podejrzewałem wszystkich, tylko nie jego. A na mojej liście była panna Kruger, Batura, a nawet Aldona - która nosiła inicjały AL, otwierała zamki, ale niestety nie znała się na historii. - Czego chcesz? - zapytałem zaciekawiony. Nie odpowiedział. Wstał i podniósł z podłogi jakąś torbę. Podał mi ją. - Chcę zwrócić wszystkie skradzione przez nas inkunabuły. Pomyślałem, że dobrze byłoby oddać je panu osobiście. Poświęcił pan wiele swojego cennego czasu na złapanie Lupina. Jest pan najlepszym polskim detektywem, o jakim słyszałem. Chciałem, aby to pan zwrócił policji te księgi. - A ty? - Jak tylko mnie pan wysłucha, oddam się w jej ręce. Przyrzekam. Zajrzałem do torby. Były tam wszystkie skradzione z polskich bibliotek księgi, począwszy od “Ars minor”, a skończywszy na “De duobus amantibus”. Była też niemiecka biblia skradziona z Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego przez studentów. - Co chciałeś mi powiedzieć? - Nigdy nie zamierzałem przywłaszczyć sobie tych dzieł. Moim celem było zadośćuczynienie za krzywdy, jakich doznał ojciec. Miał wspaniałe pomysły. Kochał książkę, Polskę, historię. Cierpiał i płakał, gdy zbezczeszczono relikwie świętego Wojciecha w Gnieźnie. Skoro nie chciano wdrożyć pomysłów ojca, postanowiłem “ukarać” biblioteki kradnąc unikaty za pomocą broni ojca, to jest zapisanej w zeszytach całej wiedzy o zabezpieczeniach tychże bibliotek. - W świetle prawa jesteś przestępcą. Nie podzielam takich metod. - Tak, to było szalone i głupie. Ale działałem w gniewie. Teraz, gdy udało mi się dokonać tych wszystkich kradzieży, jestem spokojny. Udowodniłem, że ojciec był kimś wybitnym, skoro udało nam się wykraść te wszystkie inkunabuły. Nie wie pan jeszcze o jednej sprawie. Ojciec zawsze zazdrościł zaszczytów, jakie spadały na innych. Jako że bywał często w Ministerstwie Kultury i Sztuki, w którym odsyłano go niemal rutynowo z kwitkiem, a zatem nie raz słyszał o sławie pańskiego Departamentu. Ojciec z początku był zły, a potem wściekły, że jakaś niewielka komórka ministerialna jest oczkiem w głowie ministra. Uważał, że zamiast wydawać pieniądze na detektywów od spraw kradzieży dzieł sztuki, lepiej zainwestować w jego projekt ochrony tychże zabytków. Ale argumenty ojca były za słabe. Jego projekt był niechcianym dzieckiem, a liczba kradzieży dzieł sztuki z roku na rok zwiększała się. Wciąż słyszał, że Pan Samochodzik to, Pan Samochodzik tamto. Ojciec nienawidził pana, chociaż podziwiał. Ale proszę go zrozumieć. To dlatego rzuciłem panu wyzwanie, aby w ten sposób “pomścić” ojca. - Zemsta jako jeden z motywów kradzieży? - Może i najważniejszy. Ale nie chcieliśmy nikogo skrzywdzić, chociaż pewnie wiele osób nabawiło się przez nas bezsenności. Mam też nadzieję, że polskie biblioteki wyciągną z tej przygody konkretny wniosek i będą bardziej dbać o swoje zbiory. Dzisiaj ja się włamałem, ale jutro mogą to zrobić genialni zawodowcy. Lepsi ode mnie.

171

Przestał mówić i popatrzył na mnie smutnym wzrokiem. - A to specjalny prezent dla pana - rzekł. I wyjął zza pazuchy jakiś pakunek. Tak jak się spodziewałem, kradzież z Biblioteki Narodowej wywołała wiele szumu. Nie chodziło tylko o sensacyjne doniesienia prasowe wytykające polskiej stronie zaniedbania dotyczące ochrony zbiorów prezentowanych na wystawie “Tysiąclecie książki”. Jedna z reporterek posunęła się nawet do stwierdzenia, że cała afera nie miałaby miejsca, gdyby policja nie współpracowała z detektywami-amatorami. To nas miała owa reporterka na myśli. Tak na marginesie, była nią redaktor Bojanowska. Wrzało też w środowisku bibliotekarzy i naszym ministerstwie. Kradzież “Biblii” Gutenberga i próba wyniesienia autografu Kopernika z murów Biblioteki Narodowej kładła się cieniem na wizerunku polskiego bibliotekarstwa i nie służyła naszemu narodowi na arenie międzynarodowej. Ambasador Francji zapowiedział, że odtąd żadna książka znajdująca się w zbiorach francuskich nie odwiedzi naszego kraju. Londyńskie towarzystwo ubezpieczeniowe zażądało od naszych władz wnikliwego śledztwa. Wszyscy mówili tylko o “Biblii” Gutenberga. Niestety, nikt nie wspomniał, że to ja przyprowadziłem Lupina na policję ze skradzionymi wcześniej przez niego inkunabułami. - Katastrofa - złorzeczyła panna Kruger w moim gabinecie. - Położyliśmy sprawę. Nie ma co. - Co teraz pani zrobi? - zapytałem. - Napisze srogi raport o działalności naszego departamentu? - Nic nie mogliście zrobić - krótko ucięła. - Skoro ten dzieciak, Marcin Zawada, twierdzi, że to nie on ukradł “Biblię 42-wierszową” Gutenberga, to musiał zrobić to ten Roedel. W pewnym sensie czuję się odpowiedzialna za to, że to Niemiec. Co za hańba. - My mieliśmy polskiego Lupina, wy macie swojego. Z tym, że wasz jest wciąż na wolności. Zupełnie nie wiem, dlaczego zostawił wizytówkę z pseudonimem “Arsen Lupin”? Żart? - Jeszcze dzisiaj jadę do Hamburga! - oświadczyła nieoczekiwanie kobieta, jakby wcale mnie nie słuchała. - Muszę naradzić się z moimi zwierzchnikami. - Ja to mam już za sobą - jęknąłem rozżalony. - Mój minister zastanawia się nad potrzebą utrzymywania naszego departamentu. Powiedział mi wprost: “Panie dyrektorze, dobrze się stało, że odzyskał pan cenne dla naszej kultury stare druki, ale dopóki nie zobaczę na moim biurku Biblii Gutenberga, niech pan nie mówi mi nawet dzień dobry”. Obawiam się, że zostaniemy włączeni do jakiegoś innego departamentu i do emerytury będę przeglądał nikomu niepotrzebne statystyki. - Niech pan nie narzeka - pocieszyła mnie. - Wasz Kopernik pojechał do Jagiellonki, a “Biblia” Gutenberga trafi zapewne do rąk jakiegoś bogatego kolekcjonera na Zachodzie. W oczach moich zwierzchników to ja jestem odpowiedzialna za kradzież “Biblii”.

172

- Proszę się nie obwiniać. Z chwilą złapania Wieśka wyłączono system alarmowy w Bibliotece na wyraźne polecenie komisarza Swady. Złodziej “Biblii” skorzystał z tej okazji. Obezwładnił strażnika, zabrał mu kartę magnetyczną i kluczyk do sejfu, za pomocą którego otworzył drzwi. Reszta była już dziecinnie prosta. Uwaga wszystkich była skoncentrowana na wydarzeniach na drugim piętrze, więc włamywacz miał ułatwione zadanie. Wystarczyło tylko wyskoczyć przez okno. Ten Roedel wygląda na takiego, któremu nic się nie stanie po wyskoczeniu z pierwszego piętra. Potem panna Kruger zarezerwowała sobie lot do Hamburga na dzisiejszy wieczór. Około godziny siódmej wieczorem odprowadziłem ją z Pawłem na lotnisko. - Nie żegnam się z panami nadzwyczaj gorąco, bo lada dzień przyjadę znowu do Warszawy - rzekła Niemka podając nam rękę. - W zasadzie nieźle się z panami współpracowało. To była najtrudniejsza sprawa, nad jaką pracowałam. - Proszę pozdrowić ode mnie Charly’ego - rzekłem z uśmiechem. W pewnym momencie ten żartobliwy nastrój przerwała celniczka. - Czy mogę panią prosić na rewizję osobistą? - stwierdziła raczej niż zapytała. Paweł popatrzył na mnie ze zdziwieniem. Ale najbardziej zaskoczona była sama panna Kruger. - Nie rozumiem? - zdenerwowała się i pobladła. - Przebywam w Polsce służbowo. Współpracuję z waszymi władzami w ramach międzynarodowych umów. Nie macie prawa. - Znajdzie się specjalny paragraf - oświadczyła oschłym tonem celniczka. - Poproszę panią za kotarę. Panna Kruger spojrzała na mnie, jakby szukała w moich oczach ratunku. Bezradnie rozłożyłem ręce. Gdy tylko kobieta zniknęła za kotarą, natychmiast sprawdziłem czytnik “biopsika”. - Dziesięć gromostresów - powiedziałem do siebie. No, no... panna Kruger pobiła rekord w denerwowaniu się. Jest w stanie całkowitego stresu. - Nie dziwię się jej - powiedział Paweł. - Każdy z nas zdenerwowałby się na jej miejscu. Nie skomentowałem jego uwagi, bo oto wyszła zza kotary Niemka. Z wyrazu twarzy celniczki wywnioskowałem, że pasażerka była “czysta”. - Złożę na was skargę! - krzyczała w stronę celników. - Cztery gromostresy - poinformowałem Pawła zerkając na czytnik “biopsika”. - To jeszcze nie koniec - uśmiechnęła się celniczka do Niemki. - Musimy jeszcze sprawdzić pani bagaż. - Że co??? - oczy Niemki prawie wyszły z orbit. - Dziesięć gromostresów - zamruczałem pod nosem. - Lada chwila zabraknie skali. Panna Kruger zaczęła okazywać oznaki silnego zdenerwowania. Jej twarz zrobiła się bledsza od mąki. - Jakim prawem? - próbowała protestować. - O co właściwie chodzi?

173

Ale nikt jej nie słuchał. Szybko przeszukano jej bagaże, wśród których znaleziono kilka dużych bombonier. Jedno z tych pudełek było wykonane z blachy i według napisu wytłoczonego na wieku zawierało pierniki. Było to duże i głębokie pudełko. Idealna rzecz na “bombowy” prezent. Spojrzałem na pannę Kruger i spostrzegłem, że kobieta przygryzła ze zdenerwowania wargę. W skupieniu gapiła się na blaszane pudełko otwierane przez celników. Ale oto pudełko zostało otwarte, a w jego wnętrzu zamiast pierników ujrzeliśmy zawinięty w szary papier jakiś pakunek. Palce celniczki sprawnie odwinęły go i naszym oczom ukazała się gruba księga. - A to co? - tym razem zdziwiła się pani celnik. - To nie jest piernik. To książka telefoniczna. - Przemyt książki telefonicznej - zachichotał Paweł. - Tego jeszcze nie było. Ale wtedy twarz panny Kruger przeszła nieoczekiwaną, gwałtowną zmianę. Zdenerwowanie i napięcie uleciały z niej błyskawicznie, ustępując miejsca przerażeniu. Niemka otworzyła szeroko usta i przez chwilę trwała w bezruchu wpatrzona w książkę telefoniczną. Wreszcie poruszyła się i powoli zwróciła twarz w moją stronę. - Hans Roedel vel Otto Weisenbeck oszukał panią - oświadczyłem. - Odwaliła pani za niego kawał roboty. Korzystając z tego, że system alarmowy został wyłączony, uśpiła pani strażnika, zabrała z sejfu “Biblię” Gutenberga i przez okno wyrzuciła ją wprost w ręce Roedla. Sprytne. Wiedziała pani, że któregoś wieczora Lupin przyjdzie do Biblioteki Narodowej po swój inkunabuł i alarm zostanie na chwilę wyłączony. Lupin nie mógł tego wszystkiego wiedzieć. “Biblię” mogła ukraść tylko osoba z wewnątrz, wtajemniczona w nasze plany. To była pani. A wizytówka z pseudonimem Arsen Lupin zostawiona w pustym sejfie miała służyć odwróceniu podejrzeń od jej osoby. Chciała pani zwalić winę na Lupina. - O czym pan mówi? - broniła się kobieta, ale wystarczyło na nią popatrzeć, aby zrozumieć, że straciła pewność siebie. - O tym, że Hans Roedel wykiwał panią. Uciekł z “Biblią” Gutenberga. Na szczęście służby graniczne złapały go na próbie przemytu tego bezcennego druku. Nasz przemytnik złożył już nawet pierwsze zeznania, które obciążają panią i jej zleceniodawcę, Klausa Steinmanna. Z tym, że Herr Steinmann jest w Bawarii i nic mu nic możemy zrobić, w przeciwieństwie do pani. Panna Kruger z wrażenia usiadła na krześle. - Nie mam z tym nic wspólnego - wyszeptała. - Czyżby? - posłałem jej słaby uśmiech. - Jesteśmy odmiennego zdania. - Pamięta pani epizod przed Halą Targową we Wrocławiu? - odezwał się Paweł. Powiedziałem pani, że zauważyłem parkującego tam Vipera. Ani słowem nie wspomniałem, jakim samochodem przyjechał. Jednak pani od razu wiedziała, że chodzi o rover. Jakim cudem? Współpracowała pani z Baturą. Oczywiście pośrednio przez Hansa Roedla. Kiedy poszedłem za Viperem, pani skontaktowała się z Roedlem. Uknuliście plan zwabienia mnie na cmentarz i unieszkodliwienia. A wszystko po to,

174

abym nie wytropił kryjówki Studentów we Wrocławiu. No i “uratowała” mnie pani od zamarznięcia na śmierć. Co za lojalność i poświęcenie! Wiedziała pani przecież, że znajdzie mnie na cmentarzu. - Podczas rozmowy z Baturą w jego willi, ten na wzmiankę o przybyciu do Polski agenta z Hamburga zadał mi z pozoru niewinne pytanie: “Po co ona przyjeżdża?” ciągnąłem wywód podwładnego. - Ale skąd wiedział, że agent nie przyleci samolotem? Tak jak to zrobiła pani poprzedniczka, Marta Schmidt? Wiedział o tym tak samo jak to, że Lupin ukradł w Gnieźnie “Statuty synodalne”? Przecież o tej kradzieży wiedział tylko nasz departament, włamywacz i pani, panno Kruger. Zastanawiało mnie, dlaczego Baturą tak usilnie stara się wydębić ze mnie wszelkie domysły na temat tożsamości Lupina i metod jego działania. Po pierwsze, chcieliście odzyskać biblię skradzioną z Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, po drugie, dowiedzieć się, czy jakimś sposobem nie podejrzewamy Gerdy Kruger. Co dalej? Podczas podróży do domku letniskowego Sienickiego w Tomczycach specjalnie opóźniła pani nasz przyjazd. Cel? Roedel musiał tam dotrzeć przed nami, aby wydusić z emerytowanego aktora, kim jest Lupin. Odłączyła pani jakiś kabelek w silniku, tylko że ten kabelek nie miał prawa sam się odłączyć. To nowoczesne auto. - Podczas wizyty w Bibliotece “Na Piasku” we Wrocławiu poszła pani do toalety Paweł nie dawał za wygraną. - Ja zostałem na korytarzu. To pani otworzyła kłódki w okiennej kracie, aby ułatwić Studentom włamanie. Stefan K. nie byłby w stanie otworzyć wytrychem dwóch kłódek jedną ręką, bo zwisał przecież na linie. Panna Kruger zwiesiła głowę, co można było uznać za akt poddania się. - Na deser postanowiła pani ukraść “Biblię” Gutenberga dla kolekcjonera z Bawarii Klausa Steinmanna - usłyszeliśmy głos komisarza Swady, który pojawił się w drzwiach za nami. - Ten kolekcjoner ma bzika na punkcie niemieckich ksiąg. Płaci za nie słono. Za “Biblię” Gutenberga był gotów zapłacić fortunę. I zrobiła to pani. Tak jak wcześniej przy pomocy Studentów ukradliście dla Steinmanna druki z Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, a pani wywiozła je w styczniu do Niemiec, tak teraz zaplanowaliście kolejną kradzież i przemyt. Roedel miał zaraz po kradzieży w Bibliotece Narodowej umieścić “Biblię 42-wierszową” w schowku na Dworcu Centralnym, a pani miała przewieźć inkunabuł przez granicę. Kto by tam panią sprawdzał? Działała pani z upoważnienia naszych rządów. Przed dzisiejszym odlotem zabrała pani pudełko z dworcowego schowka, a następnie wróciła do hotelu. Nie sprawdziła pani jednak jego zawartości, bo ufała Roedlowi, a i nie było czasu. Ten jednak postanowił wykiwać panią. Uciekł z “Biblią”, a pani podłożył książkę telefoniczną. - Przyjechała pani do Polski na zlecenie Steinmanna. Roedel vel Weisenbeck (to drugie jest jego prawdziwym nazwiskiem) był koordynatorem całego planu i bezpośrednio wydawał polecenia Baturze. Pani nie mogła afiszować się jako osoba działająca oficjalnie. Seria włamań dokonywana przez Lupina była świetną okazją do przeprowadzenia kradzieży dla Steinmanna. Miała pani dostęp do wszelkich informacji i znała lokalizację magazynów w bibliotekach. Cóż łatwiejszego, jak powiedzieć o tym Rodleowi?

175

Panna Kruger była zdruzgotana. Uświadomiła sobie, że udawałem przed nią nieświadomego niczego partnera. Pewnie zastanawiała się, skąd miałem te wszystkie informacje? Prawda była taka, że rozmowa z Martą Schmidt we Wrocławiu otworzyła mi oczy na całą sprawę. Inna rzecz, że podejrzewaliśmy już pannę Kruger od pewnego czasu, więc wysłałem do panny Schmidt list z prośbą o udzielenie informacji na temat agentki hamburskiego Departamentu ds. Kradzieży Dzieł Sztuki. To było tuż przed wyjazdem do Wrocławia. Marta Schmidt zapowiedziała swój przyjazd do tego miasta w czasie, gdy my nadaremnie próbowaliśmy złapać Lupina. Dowiedziałem się od niej wiele ciekawych rzeczy na temat agentki Kruger. Podejrzewano, że pracowała dla kolekcjonera niemieckich biblii i antykwariusza Klausa Steinmanna. Jako agent do spraw kradzieży dzieł sztuki miała dostęp do wielu bibliotek w Niemczech. Tam jednak ciężko jej było ukraść cokolwiek. Wtedy to pomyślała o Polsce zaalarmowana kradzieżą niemieckiej biblii w Warszawie. To ona wymyśliła plan przyjazdu do Polski w ramach współpracy międzynarodowej. Pech chciał, że w ostatniej chwili do całej akcji włączyła się specjalna komórka niemieckiej policji zajmująca się dziełami sztuki. Zamiast Gerdy Kruger do Polski pojechała jednak Marta Schmidt. Stało się to zaraz po tym, jak Lupin wysłał na adres hamburskiego departamentu swoją wizytówkę wykonaną z kawałka strony skradzionej biblii. Marta Schmidt jako Gerda Kruger miała rozpracować gang de Góreckiego i Mafiosa, z którymi wcześniej kontaktował się Fritz, zainteresowany biblią. To była dla niej szansa zdemaskowania kanału przerzutowego dzieł sztuki z Polski do Niemiec. Po wykonaniu zadania wróciła do Niemiec, ale stało się jasne, że nielegalnie działających handlarzy starodrukami było więcej. Marta Schmidt postanowiła zatem przypatrzeć się bliżej działalności panny Kruger, która chodziła do jednej szkoły z synem Steinmanna. To mógł być trop. Panna Gerda niemal natychmiast po powrocie Marty Schmidt zapowiedziała swoją wizytę w Warszawie. To była idealna przykrywka dla przemytu starodruków. Do Polski wyruszył także Otto Weisenbeck, człowiek Steinmanna. Przestępczy charakter wizyty agentki Kruger stawał się zatem coraz bardziej realny. A potem był mój list w tej sprawie, który nie pozostawiał złudzeń, co do faktycznego powodu wizyty agentki w Polsce. A ta robiła wszystko, aby cenne starodruki z polskich bibliotek trafiły do Klausa Steinmanna. Już w Gnieźnie dała Roedlowi właściwy sygnał do przeprowadzenia włamania przez Studentów. Owszem, Niemiec uczynił to, ale z właściwą sobie sumiennością nie omieszkał przeszukać pokoju agentki. Nie ufał nikomu. Takie miał rozkazy od Steinmanna. We Wrocławiu agentka Kruger czyniła wszystko, aby naszą uwagę skoncentrować na Ossolineum. Tak się złożyło, że Lupin włamał się tam, co pomogło jej w stworzeniu bardziej rzetelnego wizerunku jako agenta. - Czy przyznaje się pani do zarzucanych jej czynów? - zapytał po chwili komisarz Swada. - Radzę się przyznać, bo sądy będą wtedy łaskawsze. - Przyznaję się - wyszeptała z bólem agentka. - No to świetnie - dodałem. - W takim razie mogę pani zdradzić, że Hans Roedel wcale jej nie oszukał. Klaus Steinmann nie jest głupcem i wie, że jest pani dla niego “złotą rybką”. Roedel zapakował “Biblię” Gutenberga do pudełka po piernikach i umieścił skarb w schowku dworcowym. Wszystko odbyło się zgodnie z waszym planem.

176

- Proszę jaśniej - panna Kruger nie kryła swojego zdumienia i pewnie rozważała teraz zasadność swojego przyznania się do kradzieży. - Hans Roedel od momentu przechwycenia “Biblii” pod murami Biblioteki Narodowej był obserwowany przez Marcina Zawadę, naszego Arsena Lupina - wyjaśniłem z satysfakcją. - Bez trudu otworzył waszą skrytkę na Dworcu Centralnym i zabrał z. niej cenny druk. Książkę telefoniczną kupił na poczcie dworca i umieścił w pudełku dla niepoznaki. Jeszcze tego samego dnia Marcin Zawada odwiedził mnie i wręczył cenną księgę. To był jego odkupienie, chociaż spędzi za kratkami trochę czasu. - A co się stało z Hansem Roedlem? - zapytała Niemka. - Kapitan Marta Schmidt poprosiła mnie - odpowiedział jej komisarz - aby ten człowiek przekroczył polską granicę bez przeszkód. Ona aresztuje go w Niemczech i przekaże nam wywiezione przez panią w styczniu stare druki. - Na jakiej podstawie go aresztuje? - z powątpiewaniem popatrzyła na nas. - Na podstawie pani zeznań. Panna Kruger zrozumiała, że przegrała. Nie protestowała już, gdy odprowadzono ją do radiowozu. Zamierzaliśmy opuścić halę odlotów na Okęciu, gdy niespodziewanie pojawiła się redaktor Bojanowska ze swoją ekipą. - Co tutaj się dzieje? - zapytała komisarza pełna nadziei na sensacyjne doniesienia. Arsena Lupina przecież już schwytaliście, więc dlaczego agentka Kruger została zatrzymana? Czy coś wykręciła? - I to niejeden numer - uśmiechnąłem się do niej i wskazałem na książkę telefoniczną zabraną z bagażu Niemki.

177

ZAKOŃCZENIE - Troska o dobra kultury narodowej musi objawić się jako konkretna zmiana organizacyjna i techniczna w naszych bibliotekach - mówiłem do mikrofonu w dużej sali Biblioteki Narodowej, w której odbywała się konferencja bibliotekarzy. Nie lubiłem takich wystąpień, ale zostałem o to poproszony przez naszego ministra. Byłem to także winien magistrowi Zawadzie, który całe życie poświęcił ochronie polskich zbiorów bibliotecznych. Ostatnia sprawa kradzieży inkunabułów stawiała problem ich zabezpieczeń w niekorzystnym świetle. - Tak dalej być nie może. Odzyskane notatki magistra Zawady powinny stać się punktem wyjścia do rozważań w gronie zgromadzonych na tej sali fachowców na temat zabezpieczeń polskich zbiorów. Być może posłużą one jako podstawa opracowania nowego i nowoczesnego projektu ochrony. Nie pomoże tutaj ani dobre słowo, ani ocean wylanych łez. Po prostu naszym bibliotekom brakuje sprzętu i dofinansowania. W trakcie pracy nad sprawą Arsena Lupina mogłem przekonać się, że w naszych bibliotekach pracują wspaniali ludzie, którzy na miarę swoich możliwości chronią bezcenne zbiory przed złodziejami. Jednocześnie ostatnia seria włamań obnażyła słabość systemu ochrony. Okazało się, że w obecnej sytuacji biblioteczne magazyny stoją niemal otworem dla wyszkolonych złodziei. I niech te smutne fakty posłużą jako drogowskaz na przyszłość. Możliwości i pomysłów jest wiele. Dla dobra polskich bibliotek warto podpisać pakt nawet z samym diabłem. Dostałem oklaski i podziękowałem za uwagę. Gdy podszedł do mnie prowadzący obrady człowiek, wręczyłem mu notatki magistra Zawady, a następnie wyjąłem z torby przywiezione przez Martę Schmidt stare druki, które zostały skradzione z Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej i wywiezione do Niemiec przez Gerdę Kruger. - Dzięki pomocy Departamentu ds. Kradzieży Dzieł Sztuki z Hamburga odzyskaliśmy te zbiory - dodałem na zakończenie. - W ten oto sposób sprawa Arsena Lupina dobiegła końca. Tym razem nic nie zginęło. Ale nie łudźmy się, że tak będzie zawsze. Przewodniczący obrad podziękował mi w imieniu Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich za mój wkład w ujęcie Arsena Lupina. Bąknąłem coś, że nie była to tylko moja zasługa i zszedłem z podium. Nie czekałem na koniec obrad. Byłem zmęczony wydarzeniami ostatnich dni. Ale chęć ucieczki z tej szacownej konferencji miała też inny powód... - Zapraszam cię na kawę, Marto - rzekłem do kobiety o jasnych włosach siedzącej w ostatnim rzędzie. Kiedy widziałem ją poprzednio, miała kasztanowe loki, ale teraz znowu powróciła do naturalnej blond fryzury. - Arsen Lupin siedzi w areszcie, więc według umowy nie możesz odrzucić zaproszenia. - Nie wiedziałam, że oprócz zdolności detektywistycznych jesteś całkiem niezłym mówcą - uśmiechnęła się do mnie, gdy znaleźliśmy się w jednej z kafejek na rynku Starego Miasta. - Prawdę powiedziawszy nie cierpię tego.

178

- A jak się czuje nasz Arsen Lupin? - zapytała. - To niezwykle inteligentny młody człowiek - odpowiedziałem. - Nie bronię jego postępowania, ale musimy na tę sprawę popatrzeć trochę inaczej. On nie kradł dla zarobku i posiadania. Zamierzał wszystkie stare druki zwrócić bibliotekom po zakończeniu swojej “misji”. Wyobraź sobie, że dzięki tej sprawie ten szalony dzieciak musiał przeczytać dziesiątki książek z dziedziny historii, bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Jak mi powiedział, w przyszłości chciałby studiować historię sztuki albo bibliotekarstwo. Jego marzeniem jest wcielić w życie wszystkie pomysły ojca. Ale podobno ma już swój własny projekt... - Młody geniusz? - Czy nie udowodnił tego? - Czy sąd będzie dla niego surowy? - Z pewnością zaważy opinia pozostałych świadków. Między innymi moja. Ale co tam na waszym niemieckim podwórku? - Jak już wiesz, Otto Weisenbeck vel Hans Roedel został aresztowany - zaczęła mówić Marta. - Gerda Kruger złożyła zeznania obciążające nie tylko jego, ale i samego Klausa Steinmanna. Wiele ci zawdzięczam, Tomaszu, gdyż moi zwierzchnicy są zadowoleni z mojej misji w Polsce. Wyobraź sobie, że w prywatnej kolekcji Steinmanna znajdowało się wiele polskich druków ukradzionych w ostatnich latach z waszych bibliotek. W niedługim czasie powinny one zostać wam zwrócone. Ciekawe, ile jeszcze bezcennych skarbów znajduje w rękach takich ludzi jak Steinmann? Ale czemu mi się tak przyglądasz, Tomaszu? Patrzyłem na nią z pewnym rozmarzeniem. Bo czyż można inaczej się zachowywać w towarzystwie atrakcyjnej kobiety? Kiedy tak mówiła o skarbach, dla których wielu ludzi gotowych było poświęcić życie, nie widząc poza nimi świata, uzmysłowiłem sobie, że oto przede mną znajduje się prawdziwy, żywy skarb. Jaka szkoda, że nie byłem młodszy. Cóż bym wtedy zrobił dla tych zmysłowych oczu i blond włosów? I jaka szkoda, że nie mogłem zdradzić jej teraz swoich myśli. Jednak Marta jakby odgadła, o czym myślałem. Nie uśmiechnęła się, nie zachichotała, nie zmieniła tematu, a posłała mi pełne tajemniczego zamyślenia spojrzenie, przy którym twarz Mony Lizy wydała mi się - po raz pierwszy w życiu - dziwnie niedojrzała i beznamiętna. Kobieta położyła swoją rękę na mojej, a ja nie cofnąłem jej. Zapragnąłem, aby czas się zatrzymał, abym mógł siedzieć naprzeciw niej bez końca. Jak sprawić, aby zatrzymać tę cudowną chwilę na dłużej? I wtedy zadzwonił telefon komórkowy. Niechętnie sięgnąłem po telefon i usłyszałem w słuchawce głos Zośki: - Wujku! - wrzeszczała. - Wygrałam olimpiadę! - Doprawdy? - wydukałem, bo myślami byłem jeszcze w innej bajce. - Zupełnie o tym zapomniałem. Gratuluję.

179

- Dziękuję. W dogrywce pokonałam jednego kujona. To chodzący podręcznik, absolutnie “twardy dysk”. W trakcie dogrywki powiedziałam, że nie liczy się tylko i wyłącznie teoria. Jest jeszcze wielka rola praktyki! - Nie rozumiem. O czym ty mówisz? - Chodzi o to, że wiedza teoretyczna powinna czemuś służyć. Dotyczy to także historii. Po prostu, pochwaliłam się komisji, że pomogłam w ujęciu Arsena Lupina!

KONIEC TOMU II

Darkman®

180