Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Redaktor prowadzący: Michał Mrowiec Projekt okładki: Maciej Pasek Autorem fotografii wykorzystanych na okładce jest Andrzej Pyrchla Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63 e-mail:
[email protected] WWW: http://helion.pl (księgarnia internetowa, katalog książek) Drogi Czytelniku! Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://helion.pl/user/opinie?abcnk2_p Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję. ISBN: 978-83-246-3269-5 Nr katalogowy: 6075 Copyright © Helion 2011 Printed in Poland.
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
SPIS TREŚCI Wstęp ..............................................................................7 1
2
Podstawy budowy komputera .........................................11
Rozmieszczenie podzespołów we wnętrzu jednostki centralnej ................................................12 Płyta główna i zintegrowane elementy ........................................13 Procesor i chłodzenie .....................................................................18 Pamięć RAM ..................................................................................22 Karta graficzna ..............................................................................25 Dysk twardy ..................................................................................28 Napędy optyczne ...........................................................................29 Obudowa i zasilacz ........................................................................30 Okablowanie ..................................................................................34 Kable zasilające ........................................................................34 Kable sygnałowe ......................................................................37
Diagnostyka komputera w teorii .....................................39
Oprogramowanie diagnostyczne ...................................................40 Pakiety narzędziowe ................................................................41 Testery i diagnostyka pamięci RAM .......................................42 Testery i diagnostyka procesora ..............................................43 Testowanie i diagnostyka dysku twardego .............................47 Testowanie i diagnostyka karty graficznej .............................49 Testowanie i diagnostyka napędu optycznego .......................51 Testowanie i diagnostyka monitora ........................................51 Partycjonowanie dysku ...........................................................53 Zbieranie informacji na temat komputera ..............................57 Diagnostyka przez eliminację podzespołów .................................60 Diagnostyka przez podmianę podzespołów ..................................62 Kody dźwiękowe błędów ..............................................................62
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Stanowisko pracy i niezbędne narzędzia .....................................68 Potrzebne narzędzia ................................................................69 Podstawowe zasady bezpieczeństwa ......................................70 Ładunki elektrostatyczne, różnice potencjałów .....................70
3
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u .................... 73 Wejście do menu BIOS-u ...............................................................75 Najczęściej występujące układy menu BIOS-u .............................76 Bezpieczne ustawienia BIOS-u .....................................................79 Ustawienia, które warto zmienić .................................................80 Zapis ustawień ...............................................................................94 Aktualizacja BIOS-u ......................................................................95 Identyfikacja płyty głównej .....................................................95 Identyfikacja wersji BIOS-u ....................................................98 Aktualizacja BIOS-u z dyskietki ..............................................99
4
Diagnostyka i naprawa w praktyce .............................. 103 Problemy z uruchomieniem komputera .....................................104 Brak oznak zasilania ..............................................................104 Brak obrazu na monitorze .....................................................110 Z wnętrza komputera wydobywają się piski ........................120 Komputer nie uruchamia się z więcej niż jednym modułem pamięci ...............................122 Natychmiast po włączeniu komputer sam się wyłącza .......124 Komputer zawiesza się w trakcie procedury POST ..............126 Po uruchomieniu komputera występuje błąd CMOS ............133 Komputer automatycznie przechodzi do BIOS-u ..................133 Komputer nie uruchamia się po zakończeniu procedury POST .......................................134 Problemy z dyskami twardymi i innymi napędami ...................135 BIOS nie rozpoznaje dysków twardych i napędów optycznych .........................................................135 Primary/Secondary IDE channel no 80 conductor cable installed .....................................................................140 Dioda na stacji dyskietek ciągle się świeci ...........................141 Brak możliwości zapisu dyskietki .........................................142 Komputer nie uruchamia się ze startowej płyty CD/DVD ....143 Dysk twardy nie jest widoczny przy próbie partycjonowania w systemie Windows 2000/XP ...............144 W trakcie partycjonowania i formatowania nie jest widoczna cała pojemność dysku ............................147 Bardzo długi czas formatowania dysku twardego ...............148 Podczas instalacji MS Windows XP nie da się założyć partycji FAT32 .......................................148 Komputer zawiesza się w trakcie formatowania dysku twardego podczas instalacji MS Windows 2000/XP ...........149 Dysk twardy jest niewidoczny przy próbie instalacji systemu Windows 2000/XP .............150 Napęd optyczny „nie widzi” płyty .........................................150
4
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Spis treści
Nagrywarka nie nagrywa na niektórych nośnikach .............155 Problemy z wykrywaniem napędów optycznych przez niektóre programy dla MS Windows ........................161 Problemy z kartami rozszerzeń i urządzeniami peryferyjnymi ..... 162 Klawiatura USB nie działa w systemie DOS .........................162 Utrata danych z pamięci PenDrive oraz kart pamięci flash w systemie Windows 2000 ...........163 Urządzenia USB nie są rozpoznawane przez system operacyjny .....................................................164 Niektóre urządzenia USB nie działają ...................................168 Nie działa karta dźwiękowa zintegrowana z płytą główną ...... 169 Brak dźwięku na przednim panelu obudowy .......................171 Brak dźwięku po instalacji sterowników ..............................172 Brak połączenia modemowego w Windows 98SE ................173 Brak połączenia z siecią .........................................................174 Karty PCI nie są rozpoznawane i nie można ich zainstalować ..............................................177 Brak styku między kartą a gniazdem ....................................178 Problemy z instalacją i działaniem systemu operacyjnego ........180 Przy próbie instalacji MS Windows 98 pojawia się czarny ekran ....................................................180 Podczas instalacji MS Windows XP pojawia się czarny ekran .....................................................181 Zawieszanie się komputera w trakcie instalacji MS Windows XP ..................................181 Po załadowaniu systemu ekran monitora pozostaje czarny ..... 184 Nieprawidłowe wyświetlanie obrazu — artefakty ..............186 System operacyjny nie jest uruchamiany .............................187 Po instalacji nowej wersji sterownika komputer odmawia posłuszeństwa ....................................190 Usuwanie wirusów z systemu ..............................................192 Usuwanie złośliwego oprogramowania ................................196 Nie można uzyskać litery „Ł” ................................................200 Po wciśnięciu litery „z” na ekranie pojawia się „y” ..............200 Rejestr systemu operacyjnego został uszkodzony ................201 Punkty przywracania ............................................................202 Odzyskiwanie skasowanego bootsektora ..............................209 Instalacja dwóch systemów na jednym komputerze ............212 Problemy ze stabilnością komputera ..........................................213 Komputer zawiesza się w regularnych odstępach czasu ......214 Komputer często resetuje się lub zawiesza ...........................216 Komputer resetuje się lub zawiesza po wejściu do BIOS-u .... 226 Częste błędy zapisu/odczytu z dysku twardego lub utrata danych ................................................................227 Inne problemy .............................................................................229 Zakłócenia dźwięku w trakcie odczytu/zapisu na dysku twardym lub w napędzie optycznym ..................229 Zbyt głośna praca wentylatorów lub zatarty wentylator ....232 Wentylator w zasilaczu nie działa ........................................234
5
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
5
Rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją BIOS-u .................................... 239
Awarie płyt głównych .................................................................240 Naprawa w przypadku aktywnego obszaru BootBlock .......240 Gdy widać jedynie czarny ekran monitora ...........................242 Gdy także BootBlock jest uszkodzony ...................................243 Gdy układ flashrom jest wlutowany w płytę .......................248 Gdy układ umieszczony jest w podstawce i zawiodły wszystkie możliwości jego reanimacji ..............248 Awarie napędów optycznych ......................................................252 Naprawa urządzeń zbudowanych na podstawie chipsetu firmy MTK .....................................253 Naprawa urządzeń zbudowanych na podstawie innych chipsetów ..........................................256 Naprawa urządzeń, które powodują błędy podczas pracy ...257 Awarie kart graficznych ..............................................................257 Zakłócenia obrazu ..................................................................257 Komputer nie uruchamia się po zamontowaniu karty graficznej .....................................257
6
7
Instalacja systemu ....................................................... 259
Instalacja i konfiguracja MS Windows XP .................................260 Przygotowanie komputera do instalacji systemu .................260 Podział dysku na partycje .....................................................263 Kopiowanie plików systemowych .........................................269 Instalacja systemu .................................................................270 Wstępna konfiguracja ............................................................277 Instalacja sterowników .........................................................281 Instalacja i konfiguracja MS Windows Vista ..............................291 Przygotowanie komputera do instalacji systemu .................292 Instalacja systemu .................................................................294 Instalacja sterowników .........................................................314
Dodatek ....................................................................... 329 Odzyskiwanie skasowanych plików ...........................................329 Odzyskiwanie skasowanej partycji .............................................332 Przydatne oprogramowanie narzędziowe ..................................337 Odzyskiwanie danych ............................................................338 Narzędzia systemowe ............................................................345 Inne narzędzia .......................................................................380 Pakiety narzędziowe ..............................................................384 Zerowanie dysku krok po kroku .................................................387 Przygotowanie dysku do pracy ...................................................393 Identyfikacja oznaczeń procesorów ...........................................397
Podsumowanie ............................................................ 399 Skorowidz .................................................................. 401
6
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
WSTĘP D
o tej pory wspólnie z Andrzejem przygotowaliśmy kilka bestsellerów, które pozwoliłem sobie wymienić poniżej: Q
ABC sam składam komputer — http://helion.pl/ksiazki/abcssk.htm
Q
ABC sam składam komputer. Wydanie II — http://helion.pl/ksiazki/abcss2.htm
Q
ABC sam składam komputer. Wydanie III — http://helion.pl/ksiazki/abcss3.htm
Q
BIOS. Przewodnik — http://helion.pl/ ksiazki/bioprz.htm
Q
BIOS. Przewodnik. Wydanie II — http://helion.pl/ksiazki/biopr2.htm
Q
BIOS. Przewodnik. Wydanie III — http://helion.pl/ksiazki/biopr3.htm
Q
ABC sam naprawiam komputer — http://helion.pl/ksiazki/abcnap.htm
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Poszczególne tytuły okazały się sporym sukcesem i każde z wydań przez wiele tygodni gościło na liście bestsellerów Wydawnictwa Helion. Łączna sprzedaż wymienionych powyżej tytułów osiągnęła wartość czterdziestu tysięcy i to zachęciło nas do przygotowania drugiego wydania naszej ostatniej wspólnej książki. Wykorzystując problemy poruszane w listach, jakie otrzymujemy od czytelników, oraz doświadczenie Andrzeja, który od wielu lat prowadzi własną firmę oraz serwis komputerów, zebraliśmy kilkadziesiąt typowych usterek i awarii, z jakimi borykają się zarówno początkujący, jak i zaawansowani użytkownicy pecetów. Całość podzieliliśmy na kilka głównych części w zależności od rodzajów usterek i problemów. Dzięki temu stosunkowo szybko uda Ci się zlokalizować opis pasujący do objawów, jakie ma Twój komputer. Staraliśmy się unikać skomplikowanych wywodów i zagłębiania się w tajniki specyfikacji i działania komputera. W zamian zajęliśmy się stroną praktyczną i prezentacją rozwiązań, które są skuteczne i możliwe do wykonania w domowych warunkach. Całość została ubrana w prosty i zrozumiały język, dzięki czemu przyda się w każdym domu, w którym znajduje się pecet. Już na wstępie pragniemy Cię uprzedzić, że książka omawia nieinwazyjne i bezpieczne metody diagnozy i naprawy komputera. Innymi słowy, nie znajdziesz w niej na przykład instrukcji własnoręcznej naprawy uszkodzonego zasilacza za pomocą lutownicy. Uważamy bowiem, że tego typu naprawy powinni wykonywać fachowcy mający doświadczenie, a nie początkujący użytkownicy, którzy przez przypadek mogą doprowadzić do tragedii. W niniejszej książce skupiliśmy się na przedstawieniu różnych możliwości rozwiązania problemów, które wielu użytkownikom peceta mogą przysparzać zmartwień i nieprzespanych nocy, a które nie są tak straszne, jak mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Przy pisaniu tej książki kierowaliśmy się maksymalnym uproszczeniem, mając na uwadze, że sięgną po nią raczej osoby, które nie mają wielkiej wiedzy na ten temat, a chciałyby spróbować rozwiązać problem we własnym zakresie, bez oddawania sprzętu do specjalistycznego serwisu. Oczywiście zdajemy sobie sprawę, że niektóre typy uszkodzeń będą mogły być naprawione wyłącznie w specjalistycznym serwisie komputerowym i w odpowiednich miejscach zawarliśmy stosowne opinie. Ostateczny kształt książki to wynik długotrwałych przemyśleń nad jej strukturą i funkcją, jaką ma pełnić. Doszliśmy do wniosku, że najlepszym sposobem będzie krótka prezentacja problemu, a później opis kolejnych możliwości jego rozwiązania, począwszy od najprostszych i najbardziej banalnych, a kończąc na takich, w których pełne zdiagnozowanie będzie wymagało podmiany podzespołu.
8
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Wstęp
Mamy na uwadze to, że w domu ciężko będzie znaleźć drugi analogiczny podzespół na podmianę. Jednak musisz wiedzieć, że niektórych typów uszkodzeń nie jesteś w stanie przetestować w domowych warunkach bez możliwości podmiany np. na inną kartę graficzną czy inny moduł pamięci RAM. Tu z pomocą może przyjść sąsiad posiadający podobny sprzęt. Dodaliśmy również diagramy, których zadaniem jest przyśpieszenie ewentualnego określenia rodzaju uszkodzenia, mamy nadzieję, że okażą się przydatne. Pamiętaj, że cykl wydawniczy jest o wiele za długi w stosunku do starzenia się sprzętu komputerowego i ciągle przybywających na rynku nowości i standardów. Może zaistnieć taka sytuacja, że opisany przez nas podzespół lub platforma sprzętowa już nie istnieją na rynku komputerowym lub zostały zamienione na nowsze czy zmodyfikowane. Na szczęście zasada postępowania w wielu przypadkach jest podobna lub nawet identyczna. Zdajemy sobie sprawę z tego, że nie przewidzieliśmy wszystkich możliwości i dlatego w przypadku, gdy w naszej książce nie znalazłeś odpowiedzi na nurtujące Cię pytania, możesz do nas napisać na jeden z podanych poniżej adresów. Pragniemy również podkreślić, że porady i rozwiązania opisane w naszej książce dotyczą stanu na czerwiec 2008 roku. Mamy nadzieję, że nasze wieloletnie doświadczenie w zakresie montażu oraz naprawy komputerów, które można liczyć w tysiącach zestawów, okaże się dla Ciebie pomocne i sam naprawisz swój komputer, bez potrzeby ponoszenia dużych kosztów związanych z oddaniem sprzętu do serwisu. Liczymy również na propozycje i uwagi z Twojej strony — dzięki temu kolejne wydania niniejszej książki mogą być jeszcze lepsze i bardziej przydatne. Bartosz Danowski http://danowski.pl
Andrzej Pyrchla http://bryce.pl
[email protected]
[email protected]
9
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Co nowego w II wydaniu Drugie wydanie „ABC sam naprawiam komputer” to szereg mniejszych i większych zmian, które mają na celu sprawienie, aby książka była jeszcze bardziej przydatna i pożyteczna. Poniżej wypunktowaliśmy najważniejsze zmiany, jakich dokonaliśmy podczas pracy nad nowym wydaniem. Q
Aktualizacja i weryfikacja istniejących opisów.
Q
Nowe rozwiązania dla problemów opisanych w poprzednim wydaniu książki.
Q
Omówienie nowych problemów wraz z opisami rozwiązań.
Q
Uwzględnienie systemu MS Windows Vista (instalacja oraz rozwiązywanie problemów).
Q
Uwzględnienie najnowszych rodzajów podzespołów występujących w komputerach.
Q
Oraz szereg drobnych zmian, których nie sposób wymienić ze względu na ich liczbę.
10
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
1 PODSTAWY BUDOWY KOMPUTERA W
związku z tym, że książka jest kierowana do początkujących lub średnio zaawansowanych użytkowników pecetów, koniecznością okazało się uświadomienie im, gdzie odszukać dany podzespół we wnętrzu komputera. Wiedza ta jest niezbędna do tego, aby móc w praktyce wykorzystać instrukcje zawarte w kolejnych rozdziałach poświęconych wykrywaniu, diagnostyce i usuwaniu problemów sprzętowych. Uważamy, że lektura niniejszego rozdziału w zupełności wystarczy do odnalezienia danego podzespołu w komputerze i jego identyfikacji. Jeżeli natomiast chcesz pogłębić swoją wiedzę na temat montażu komputera, gorąco polecamy inną naszą książkę, która nosi tytuł ABC sam składam komputer. Wydanie trzecie — http://helion.pl/ksiazki/ ´abcss3.htm. Dowiesz się z niej, jak krok po kroku złożyć własny komputer.
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rozmieszczenie podzespołów we wnętrzu jednostki centralnej Wnętrze poszczególnych komputerów może się nieco różnić, zawsze jednak możemy wyróżnić wspólne cechy odpowiadające za rozmieszczenie w obudowie płyty głównej, karty graficznej, pamięci RAM, napędów optycznych, dysków twardych czy zasilacza. Rysunek 1.1 przedstawia przykładowy komputer. Dodatkowo zaznaczyliśmy na nim kluczowe podzespoły. Z uwagi na bogatą ofertę podzespołów komputerowych dostępnych na rynku wygląd konkretnego elementu może nieco odbiegać od przykładu widocznego na zdjęciu. Jednak idea, zasady montażu i demontażu oraz identyfikacji są takie same i na pewno będziesz w stanie poprawnie odnaleźć dany element w swoim komputerze. Na rysunku 1.1 kolejnymi numerkami zaznaczyliśmy odpowiednio: 1. procesor, 2. kartę graficzną, 3. pamięć RAM.
Rysunek 1.1. Przykład rozmieszczenia podzespołów we wnętrzu komputera
Jak widzisz, procesor jest umieszczony pod radiatorem z wentylatorem. Pamięć RAM — w tym przypadku pojedynczy układ — została zamontowana w jednym z gniazd pamięci. Karta graficzna jest umieszczona w odpowiednim gnieździe przeznaczonym specjalnie dla niej.
12
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
Płyta główna i zintegrowane elementy Płyta główna to jeden z najważniejszych i niezbędnych elementów Twojego komputera. W zależności od tego, jaki posiadasz procesor, Twoja płyta będzie miała jedno z prezentowanych poniżej gniazd do osadzenia procesora. Na rysunkach od 1.2 do 1.7 zaprezentowaliśmy najczęściej wykorzystywane typy gniazd procesorowych oraz przykładowe konstrukcje płyt głównych. Montaż lub demontaż procesora we wszystkich przypadkach jest podobny lub nawet identyczny.
Rysunek 1.2.
Przykład rozmieszczenia elementów na płycie głównej. W tym przypadku mamy do czynienia z płytą dla procesora AMD z podstawką Socket A
Na szczególną uwagę zasługuje gniazdo oznaczone jako LGA775 wykorzystywane w rozwiązaniach firmy Intel, które jako jedyne ma nieco inną konstrukcję. Zamiast standardowych otworków znajdziesz w nim wystające blaszki — rysunek 1.7. Przy montażu lub demontażu procesora powinieneś uważać, aby nie dotykać tych blaszek, a wymiany tego elementu ograniczyć do niezbędnego minimum. Wynika to z tego, że po pewnym czasie i wielu operacjach wymiany procesora (montażu i demontażu) blaszki mogą trwale się odkształcić. Problem ten nie dotyczy pozostałych typów gniazd. To do płyty głównej montowane są dalsze podzespoły Twojego komputera, takie jak: procesor, pamięć RAM, karta graficzna czy inne dodatkowe karty, np. tunery telewizyjne, karty dźwiękowe itp. Również do tego elementu podłączone są dyski twarde, napędy optyczne, inne nośniki danych oraz główne zasilanie komputera.
13
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 1.3.
Przykład rozmieszczenia elementów na płycie głównej. W tym przypadku mamy do czynienia z płytą dla procesora AMD z podstawką Socket 754 i gniazdem AGP. Oczywiście są również płyty główne 754 z gniazdem PCI-Express
Rysunek 1.4.
Przykład rozmieszczenia elementów na płycie głównej. W tym przypadku mamy do czynienia z płytą dla procesora AMD z podstawką Socket 939 PCI-Express. Oczywiście są również płyty Socket 939 z obsługą AGP
14
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
Rysunek 1.5.
Przykład rozmieszczenia elementów na płycie głównej. W tym przypadku mamy do czynienia z płytą dla procesora AMD z podstawką AM2/AM2+
Rysunek 1.6.
Przykładowa płyta dla procesora Intel Pentium 4 — podstawka Socket 478
W praktyce niemal wszystkie nowe płyty główne są wyposażone w zintegrowane dodatkowe komponenty, np. karty dźwiękowe, sieciowe lub graficzne. Poza tym na płytach spotykamy jeszcze różnego rodzaju porty wejścia-wyjścia, np. USB czy FireWire.
15
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 1.7.
Przykładowa płyta główna dla procesora Intel. Z nowym rodzajem podstawki LGA775
Na rysunkach 1.8 i 1.9 przedstawiliśmy przykładowe dodatkowe gniazda podłączane do płyty głównej. Oczywiście w większości przypadków nie ma problemów związanych z funkcjonowaniem tego typu rozwiązań, po warunkiem że są one poprawnie podłączone do płyty i uaktywnione w BIOS-ie komputera.
Rysunek 1.8. Złącze USB oraz FireWire przeznaczone do montażu w tylnej części obudowy
Oczywiście zamiast zintegrowanej z płytą główną karty muzycznej czy sieciowej możesz dysponować urządzeniami w postaci kart rozszerzeń. W takim przypadku prawdopodobnie urządzenia zintegrowane z płytą będą wyłączone w BIOS-ie, jeśli nie, to warto je wyłączyć, aby niepotrzebnie nie dublować urządzeń oraz zwolnić cenne przerwania. Na rysunku 1.10 zamieściliśmy przykład rozmieszczenia gniazd zintegrowanych z płytą główną.
16
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
Rysunek 1.9. Zdjęcia przedstawiają kable oraz porty USB na płycie
Rysunek 1.10. Schemat przykładowego rozmieszczenia gniazd zintegrowanych z płytą główną
Kolejny rysunek oznaczony numerem 1.11 przedstawia przykłady karty rozszerzeń. Akurat w tym przypadku jest to karta muzyczna i sieciowa. Pamiętaj jednak o tym, że w zdecydowanej większości nowych komputerów nie spotka się tego typu kart, ponieważ w zupełności wystarczają rozwiązania zintegrowane z płytą.
Rysunek 1.11. Przykład prostej karty dźwiękowej PCI (1) oraz karty sieciowej (2)
17
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Procesor i chłodzenie Procesor (rysunki od 1.12 do 1.17) jest kolejnym kluczowym elementem komputera. W zależności od platformy sprzętowej (płyty głównej i podstawki pod procesor) w swoim komputerze możesz znaleźć jeden z kilku typów procesorów pochodzących od dwóch producentów — AMD oraz Intel.
Rysunek 1.12.
Core 2 Duo w wersji przeznaczonej do montażu w podstawce LGA775. W przypadku procesorów Intel Pentium IV oraz Intel Celeron D wygląd zewnętrzny się nie zmienia
Rysunek 1.13.
Intel Pentium IV w wersji przeznaczonej do montażu w podstawce Socket 478. W przypadku procesorów Intel Celeron D wygląd zewnętrzny się nie zmienia. Musisz bardzo uważać, aby nie pogiąć lub nie ułamać delikatnych nóżek procesora w trakcie montażu lub demontażu CPU
Warto pamiętać o tym, że procesor należy do tych podzespołów komputera, które najrzadziej ulegają uszkodzeniu. Praktycznie w ogóle się nie psują, a jeśli już, to są to bardzo sporadyczne wypadki i zazwyczaj spowodowane ingerencją użytkownika — ukruszenie rdzenia, złamanie nóżki bądź spalenie w wyniku nieumiejętnego podkręcania i problemów z chłodzeniem.
18
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
Rysunek 1.14.
AMD Athlon 64 w wersji dla podstawki Socket 754. Musisz bardzo uważać, aby nie pogiąć lub nie ułamać delikatnych nóżek procesora w trakcie montażu lub demontażu CPU
Rysunek 1.15.
AMD Athlon 64 w wersji dla podstawki Socket 939. Musisz bardzo uważać, aby nie pogiąć lub nie ułamać delikatnych nóżek procesora w trakcie montażu lub demontażu CPU
Kiedyś na rynku panowały procesory z rodziny AMD Athlon w obudowie dla gniazda Socket A — rysunek 1.17. Można było w łatwy sposób doprowadzić do ich uszkodzenia — ukruszenia rdzenia poprzez nieumiejętny montaż radiatora. Najczęstszym objawem tego typu uszkodzenia było częste zawieszanie się procesora. Teraz wszystkie nowe procesory, w tym również produkty firmy AMD, są zabezpieczone specjalną blaszką, pod którą znajduje się rdzeń — rysunek 1.15.
19
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 1.16.
AMD Athlon 64 X2 w wersji dla podstawki AM2
Rysunek 1.17.
AMD Athlon XP lub AMD Sempron w wersji dla podstawki Socket A. W przypadku tego procesora należy uważać na delikatne nóżki oraz rdzeń procesora
Przy montażu lub demontażu procesora musisz zwracać uwagę, aby nie połamać delikatnych nóżek znajdujących się na spodzie. W starych modelach procesorów firmy Intel oraz we wszystkich procesorach AMD nóżki są podatne na uszkodzenia. Dzieje się tak, ponieważ na małej przestrzeni umieszczono bardzo wiele wystających cienkich drucików — nóżek, których liczba może sięgać nawet 940 sztuk. W przypadku gniazda LGA775 problem ten nie występuje, ponieważ na spodzie procesora zamiast nóżek mamy specjalne kontakty — ich również nie powinniśmy dotykać. Chłodzenie jest kolejnym procesem, który jest nierozerwalnie związany z procesorem. Przegrzewający się procesor to utrapienie wielu użytkowników wydajnych pecetów. Szczególnie latem liczba napraw związanych z awariami wynikającymi z przegrzewania się procesora wzrasta w zastraszającym tempie. Okazuje się bowiem, że o ile dany radiator z wentylatorem sprawdzał się znakomicie w zimniejszych miesiącach, to niestety w okresie letnim nie jest w stanie zapewnić
20
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
odpowiedniego chłodzenia. W związku z tym w przypadku wystąpienia częstych zawieszeń komputera, resetowania lub samoczynnego wyłączania w podobnych przedziałach czasowych w pierwszej kolejności należy zainteresować się właśnie tym podzespołem. Rysunki 1.18 oraz 1.19 przedstawiają przykłady wentylatorów wraz z radiatorami dla kilku podstawowych platform sprzętowych. W przypadku starej platformy AMD z podstawką Socket A bardzo często winę za niestabilną pracę komputera ponosi nieprawidłowo założony radiator, który został obrócony o 180 stopni.
Rysunek 1.18.
Chłodzenie procesora — radiator z wentylatorem. Po lewej radiator dla procesora Intel Pentium IV (Socket 478), po prawej dla AMD Athlon XP (Socket A)
Rysunek 1.19.
Chłodzenie procesora — radiator z wentylatorem. Po lewej radiator dla procesora Intel Core 2 Duo, Intel Pentium IV (LGA775), a po prawej dla AMD Athlon 64 (754/939/AM2) oraz AMD Sempron (Socket 754). Uwaga, dla procesorów AMD serii X2 powinieneś zastosować wydajniejszy wentylator
21
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
W przypadku nowoczesnych procesorów AMD oraz Intel chłodzenie powinno być stosunkowo wydajne, a co za tym idzie, powinieneś dysponować wentylatorem odpowiedniej mocy i dobrej jakości. Najlepiej, aby wentylator był wykonany przy wykorzystaniu łożysk kulkowych, ponieważ jest on mniej narażony na zatarcia i będzie działać dłużej, mniej przy tym hałasując. Przyzwoicie spisuje się radiator z wentylatorem dołączony do procesora w wersji BOX, pod warunkiem że nie będziesz przeprowadzał overclockingu procesora.
Jeżeli planujesz „podkręcać” procesor, nie możesz oszczędzać na dobrym chłodzeniu zarówno w przypadku procesorów Intel, jak i AMD. Dobre efekty podkręcania w bardzo dużym stopniu zależą od wydajności układu chłodzącego procesor, a także samej obudowy. Pamiętaj jednak, że podkręcenie, a więc podniesienie parametrów pracy urządzenia ponad nominalne przewidziane przez producenta, to ryzyko wystąpienia nieprawidłowości w pracy sprzętu, częste zawieszenia, resetowania, wyłączenia itp.
Pamięć RAM Pamięć RAM to nic innego, jak pamięć operacyjna komputera. Montowana jest w jednym lub kilku gniazdach pamięci — rysunek 1.20. W zależności od rodzaju posiadanej płyty głównej możesz dysponować pamięcią DDR (rysunek 1.21), DDR2 (rysunek 1.22), DDR3 (rysunek 1.23) lub starszą SDRAM (rysunek 1.24). Nieodpowiednio dobrane układy mogą powodować niestabilną pracę komputera lub niemożność jego uruchomienia. W przypadku pracy w trybie dwukanałowym obie kości pamięci powinny być identyczne. Przy montażu pamięci nie można się pomylić i osadzić modułu RAM nieprawidłowo, ponieważ zarówno płyta, jak i kość posiadają system mechanicznych zabezpieczeń. Mamy tutaj na myśli odpowiednie występy w gnieździe oraz nacięcia w płytce pamięci — rysunek 1.21. Wycięcia te pasują do odpowiednich ząbków w gniazdach pamięci na płycie głównej. Jak widzisz na powyższych zdjęciach, układy mają odpowiednie zabezpieczenia pod kątem nieprawidłowego montażu — wycięcia oznaczone numerem 1 — oraz specjalne miejsca na zatrzaski mocujące pamięć w gnieździe i zabezpieczające przed wypadaniem — wycięcia oznaczone numerem 2.
22
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
Rysunek 1.20. Moduł pamięci DDR osadzony w jednym z gniazd pamięci na płycie głównej
Rysunek 1.21. Moduł pamięci DDR 400
Rysunek 1.22. Pamięć RAM — kość DDR2. Wycięcie numer 1 nieco przesunięte względem pamięci DDR oraz większa liczba pinów Rysunek 1.23. Pamięć RAM — kość DDR 3. Widoczne wycięcie numer 1 nieco przesunięte względem pamięci DDR2
23
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 1.24. Pamięć typu SDR znikła już ze sprzedaży, nadal jednak można ją kupić na rynku wtórnym O ile pomylenie ze sobą pamięci SDRAM i DDR nie jest możliwe, to w przypadku kości DDR i DDR2 oraz DDR2 i DDR3 znacznie łatwiej o błąd. Na szczęście dodatkowym zabezpieczeniem są stosowne opisy gniazd na płycie. Na rysunku 1.25 oraz 1.26 widać zasadnicze różnice.
Rysunek 1.25.
Zwróć uwagę, że pamięci DDR2 mają więcej pinów i inne zasilanie w porównaniu z pamięcią DDR. Na zdjęciu widoczne są również ząbki uniemożliwiające niepoprawne osadzenie pamięci w gnieździe
Rysunek 1.26.
Jak widać, nie można pomyłkowo zainstalować pamięci DDR2 w gnieździe przeznaczonym dla pamięci DDR3 i odwrotnie. Zwróć uwagę, że pamięci DDR3 mają inne zasilanie 1,5V oraz blokadę umiejscowioną w innym miejscu, uniemożliwiającym włożenie pamięci innej niż DDR3
24
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
Karta graficzna Karta graficzna — rysunek 1.27 — to następny bardzo istotny element komputera. Bez karty graficznej nie będziesz mógł uruchomić peceta, nie wspominając już o pracy. W obecnej chwili na rynku są jeszcze dostępne karty graficzne z magistralą AGP, ale obowiązującym obecnie standardem jest PCI-Express. Różnice w wyglądzie są znaczne, bez problemu określisz więc, jaką kartą dysponujesz.
Rysunek 1.27.
Przykładowa nowoczesna karta graficzna PCI-Express. Należy pamiętać, że karta taka najczęściej wymaga dodatkowego zasilania (na rysunku zaznaczono jako numer 1). Wydajne karty często wymagają dwóch wolnych miejsc do przykręcenia (numer 2)
W konstrukcjach płyt głównych z portem AGP musisz zwrócić uwagę na to, jakiej karty chcesz używać. Zamontowanie karty o innej specyfikacji napięciowej może doprowadzić do uszkodzenia płyty głównej. Obecnie wszystkie karty AGP wykonane są w standardzie 8x (1,5V). W większości przypadków nie ma możliwości zamontowania takiej karty w gnieździe zgodnym ze standardem AGP 1x i 2x. Na rysunku 1.28 pokazaliśmy miejsca, w których znajdują się wycięcia w kartach w zależności od napięcia, z jakim one pracują. W praktyce na karcie jest tylko jedno wycięcie, chyba że masz do czynienia ze starszym modelem. W zdecydowanej większości płyt głównych producent zadbał o wyeliminowanie ewentualnej pomyłki poprzez odpowiednią konstrukcję gniazda AGP, które wyposażył w występy odpowiadające wycięciom na karcie graficznej. Dzięki temu w takim gnieździe nie osadzisz karty, która nie jest z nim zgodna.
25
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 1.28. Schemat „grzebienia” karty AGP z zaznaczonymi wycięciami Niestety, w niektórych starszych konstrukcjach płyt głównych można spotkać port AGP, do którego fizycznie pasują zarówno karty graficzne AGP 2x (3,3 V), jak i AGP 4x/8x (1,5 V). Są to tak zwane uniwersalne porty AGP, nie posiadają one blokad mechanicznych — systemu występów odpowiadających wycięciom na kartach grafiki. Do tych gniazd powinny pasować zarówno karty 3,3 V, jak i 1,5 V; warto jednak sprawdzić w dokumentacji płyty głównej, czy istnieje możliwość obsługi kart AGP w obu standardach napięciowych. Następcą AGP jest wprowadzany od kilku lat PCI-Express — rysunek 1.29.
Rysunek 1.29. „Grzebień” karty AGP (u góry) oraz PCI-Express (na dole) z odpowiednimi wycięciami zabezpieczającymi Już na pierwszy rzut oka widać różnicę w wyglądzie obu typów złączy. Pierwszy typ — AGP — jest wyraźnie krótszy niż nowsze rozwiązanie, jakim jest PCI-Express 16x. Kolejna różnica dotyczy gęstości styków na krawędzi złącza. W przypadku AGP styków jest mniej i są rzadziej umieszczone. Natomiast na karcie PCI-Express 16x liczba styków jest zauważalnie większa, a ich rozmieszczenie jest gęstsze. Wymienione powyżej różnice sprawiają, że oba typy kart nie są ze sobą zgodne i każdy z nich wymaga odpowiedniego gniazda na płycie głównej. Nowa magistrala ma służyć do przesyłania danych zarówno z karty graficznej, jak i innych urządzeń zamontowanych na płycie głównej. Zgodnie ze specyfikacją w magistrali PCI-Express dane są przesyłane dwukierunkowo w postaci pakietów. Podstawowa wersja gniazda PCI-Express została oznaczona 1x i jest dwa
26
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
razy szybsza niż używana do tej pory magistrala PCI. Bezsprzeczną zaletą nowej magistrali jest to, że każde z gniazd dysponuje przydzieloną przepustowością. Dzięki temu nie ma możliwości, aby jedno urządzenie zajęło całą magistralę i w ten sposób przytkało komputer, tak jak to się dzieje w przypadku PCI. Zgodnie ze specyfikacją dostępne są szybsze gniazda oznaczone odpowiednio 2x, 4x, 8x, 16x oraz 32x. W praktyce oznacza to, że najszybsze gniazdo dysponuje aż 32 niezależnymi kanałami transmisyjnymi. Zaletą PCI-Express jest to, że na płycie głównej można zamontować na przykład same gniazda 16x i podłączyć do nich wolniejsze karty 1x. Taka konfiguracja będzie działać bez większych problemów. Jedną z największych zalet nowej magistrali jest możliwość instalacji dwóch, a nawet czterech takich samych kart graficznych w celu zwiększenia wydajności układu graficznego. W przypadku firmy nVidia rozwiązanie takie nosi nazwę SLi. Natomiast firma ATI nazwała swoje rozwiązanie CrossFire. Warto tutaj nadmienić, że wprowadzenie nowej magistrali rozwiązało również problem zasilania nowoczesnych akceleratorów graficznych. Warto zapamiętać, że wiele problemów ze stabilnością sprzętu, głównie z pracą w środowisku 3D (na przykład gry komputerowe), wynika z niskiej jakości kart graficznych niewiadomego pochodzenia i zastosowanych podzespołów (kości pamięci, układu chłodzenia itp.). Dlatego proponujemy, byś nie kupował najtańszych kart tylko dlatego, że są one zbudowane na podstawie najszybszych procesorów graficznych. Czasem warto kupić produkt uznanego producenta zbudowany na nieco wolniejszych procesorach. W ostatecznym rozrachunku karta ta może być wydajniejsza niż wspomniany już teoretycznie wydajniejszy produkt. Różnica ta wynika z jakości użytych podzespołów oraz dopracowania całej konstrukcji. Szczególną uwagę należy zwrócić na odpowiedni sposób chłodzenia karty oraz na dostarczenie odpowiedniej ilości energii. Należy również pamiętać o tym, że nowoczesne karty graficzne wymagają podłączenia dodatkowego zasilania. W ekstremalnych przypadkach nawet podwójnego! Na rysunku 1.30 przedstawiliśmy przykład karty wymagającej podłączenia podwójnego 6-pinowego zasilania PCI-Express. Dlatego koniecznie należy zwrócić uwagę na zasilacz dysponujący nie jedną, a dwiema liniami zasilającymi dla PCI-Express.
27
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 1.30. Zasilanie wymagającej karty graficznej. Dla poprawnej i stabilnej pracy koniecznie wymagane podłączenie zasilania. W tym przypadku dwóch linii zasilających PCI-Express
Dysk twardy Dysk twardy — rysunek 1.31 oraz 1.32 — to jeden z tych elementów w zestawie komputerowym, który jest urządzeniem mechanicznym. Innymi słowy, w jego wnętrzu znajduje się silnik, wirujące talerze oraz głowice odpowiedzialne za zapis i odczyt danych. Każde urządzenie mechaniczne charakteryzuje się pewnym stopniem awaryjności, dlatego powinieneś uważać i obchodzić się z dyskiem twardym szczególnie ostrożnie.
Rysunek 1.31. Dysk twardy z interfejsem IDE
Nowoczesne dyski twarde współpracują z kontrolerami Serial ATA (SATA oraz SATA II). Oczywiście nadal dostępne są urządzenia współpracujące z kontrolerem IDE — ATA100, ATA133.
28
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
Rysunek 1.32. Dysk twardy z interfejsem SATA
Zasadnicza różnica pomiędzy tymi dwoma standardami dotyczy uproszczenia sposobu podłączenia oraz przepustowości i wydajności urządzenia. Dodatkowo w przypadku dysków IDE musisz zwrócić uwagę na poprawne ustawienie zworek określających, czy dysk ma pracować jako urządzenie nadrzędne (Master), czy też podrzędne (Slave). W dyskach SATA nie ma to znaczenia i zworki tego typu nie występują. Oczywiście nie oznacza to, że dyski SATA nie posiadają zworek. W tego typu konstrukcjach spotkasz się z innymi zworkami, np. do określenia przepustowości i wersji SATA/SATAII, w szczególności dotyczy to dysków firmy Samsung. Odpowiednia informacja o prawidłowym ułożeniu zworek znajduje się na naklejce na górnej obudowie dysku twardego i najczęściej jest opisana jako SATA 1,5 oraz SATA 3.0.
Napędy optyczne Każdy współcześnie zakupiony lub użytkowany komputer musi być wyposażony w urządzenie pozwalające na odczyt płyt — rysunek 1.33. Na początku używano samych czytników, a z upływem czasu w domowych komputerach zagościły nagrywarki. Najpierw były to urządzenia pozwalające na zapis płyt CD, a później DVD. Oczywiście nagrywarki doskonale spisują się również w roli czytników płyt i dlatego dzisiaj praktycznie nikt nie kupuje już urządzeń służących tylko do odczytu. Napęd optyczny jest urządzeniem wrażliwym i narażonym na częste awarie lub problemy związane z nieprawidłowym odczytem lub zapisem płyt, w szczególności gdy pracuje w pomieszczeniu o większym zapyleniu. W ramach przypomnienia postanowiliśmy napisać kilka słów na temat podstawowych parametrów napędów optycznych. Na rynku dostępne są napędy CD-ROM lub DVD-ROM umożliwiające odczyt danych z płyt CD o pojemności od 650 MB do 870 MB oraz DVD od 4,7 do 9,4 GB. Jednak bardziej popularne są napędy umożliwiające również zapis płyt CDR/RW i DVDR/RW DL. Urządzenia te obecnie
29
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 1.33. Przykładowa nagrywarka płyt CD i DVD. Zapamiętaj, że obecnie standardem są urządzenia SATA pracują z maksymalną szybkością odczytu równą ×52 dla płyt CD i ×16 dla DVD. W praktyce oznacza to, że w pewnych miejscach płyty CD odczyt następuje z szybkością 52×150 kB/s = 7,8 MB/s lub dla płyty DVD 16×1350 kB/s = 21,6 MB/s. Dla urządzeń umożliwiających zapis płyt CD oraz DVD szybkości zapisu mogą być nieco inne. Maksymalna szybkość zapisu płyty CD wynosi obecnie ×52. Natomiast płyta DVD może być zapisywana z maksymalną szybkością wynoszącą nawet ×18. Podobnie jak w przypadku odczytu podane szybkości dotyczą jedynie pewnych obszarów płyt. Drugim parametrem określającym właściwości nagrywarek jest szybkość nagrywania płyt wielokrotnego zapisu — RW. W tym wypadku dla nośnika CD maksymalna szybkość zapisu wynosi ×32, a dla płyt DVD wartość ta oscyluje w granicach ×8. Nagrywarka DVDR/RW DL jest w stanie zapisać na jednej płycie DVD do 9 GB danych. Poza tym umożliwia nagrywanie płyt CD, DVD oraz nośników wielokrotnego zapisu. Obecnie każda nagrywarka płyt DVD radzi sobie z zapisem danych zarówno na płytach zgodnych ze standardem DVD-R(W), jak i DVD+(W). Spotyka się również urządzenia zapisujące dane na płytach DVD-RAM.
Obudowa i zasilacz Na rynku komputerów PC dostępne są głównie obudowy typu wieża — tower — rysunek 1.34. Zazwyczaj pozwalają one na zamontowanie od trzech do czterech napędów 5,25", jednego lub dwóch napędów 3,5" widocznych na zewnątrz oraz od dwóch do czterech napędów 3,5" schowanych we wnętrzu obudowy. Oczywiście możemy jeszcze spotkać obudowy oznaczone jako duża wieża — big tower — oraz leżące — desktop.
30
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
Rysunek 1.34.
Przykład obudowy komputerowej: 1. Zasilacz ATX. 2.Tylna zaślepka dla portów zintegrowanych z płytą. 3. Miejsca do przykręcenia kart rozszerzeń. 4. Metalowa blacha, do której przykręcasz płytę główną. 5. Koszyk 3,5’’ do przykręcenia dysków twardych, napędów fdd, czytników. 6. Koszyk 5,25’’ do przykręcenia napędów optycznych, kieszeni na dyski
Każda nowoczesna obudowa jest wykonana zgodnie ze standardem ATX, ATX 2.0, który określa między innymi rozkład elementów w jej wnętrzu oraz rodzaj zasilacza. Od jakiegoś czasu wprowadzany jest nowy standard BTX, jednak pomimo starań producentów nie zdobył on jeszcze znaczącej popularności. Możemy spotkać również obudowy o nieco odmiennej konstrukcji. W obudowie takiej zasilacz jest montowany z przodu, a nie z tyłu (na górze lub dole) obudowy. Przykłady takich obudów pokazaliśmy na rysunku 1.35. Ciekawostką jest to, że wiele problemów z komputerem może wynikać z nieodpowiedniego chłodzenia wewnątrz obudowy. Pamiętaj, że wszystkie podzespoły peceta wytwarzają bardzo duże ilości ciepła — im bardziej wydajny sprzęt, tym więcej ciepła. W związku z tym kluczową sprawą jest zapewnienie odpowiedniej wentylacji.
31
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 1.35. Przykład obudowy komputerowej, w której zastosowano odmienne zasady montażu zasilacza ATX. 1— zasilacz montowany z przodu obudowy, 2— zasilacz montowany w dolnej części obudowy
Zasilacz — rysunek 1.36 — to następny bardzo ważny element komputera. Tak się składa, że zasilacz może być przyczyną wielu nieprawidłowości w działaniu peceta. Źle dobrany zasilacz o zbyt małej mocy będzie stanowił o stabilności lub niestabilności całego systemu. Nowoczesne komputery pochłaniają spore ilości mocy — muszą mieć zatem dobre zasilacze. Minimalna moc dla typowej konfiguracji powinna wynosić 400 – 500 watów, dla bardziej zaawansowanych konstrukcji 550 – 600 watów, a sam zasilacz musi być wykonany w standardzie ATX 2.0 / 2.2. Należy jednak pamiętać, że tani zasilacz pochodzący od niewiadomego producenta często nie spełnia podanych na nim parametrów. Dlatego w przypadku tanich zasilaczy warto kupić produkt znacznie mocniejszy, niż jest to wymagane.
32
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
Rysunek 1.36.
Nowoczesny zasilacz ATX o dużej mocy, z odłączanymi kablami zasilającymi. Przy montażu należy pamiętać o podłączeniu (przykręceniu) do obudowy uziemienia w postaci kabla zaznaczonego na zdjęciu strzałką. Bez tego podłączenia zasilacz się nie uruchomi
Moc zasilacza to oczywiście nie wszystko, pamiętaj, aby zasilacz posiadał dodatkowe linie zasilające ATX12, ATX24, PCI-Express oraz kable SATA wyprowadzone na stałe bezpośrednio z urządzenia. Jest to pewniejsze rozwiązanie od stosowania różnego rodzaju przejściówek, które zwiększają ryzyko wystąpienia nieprawidłowości w działaniu komputera. Pamiętaj również, że w niższej klasie zasilaczy (najtańsze produkty) producenci oszczędzają, na czym tylko się da. Nawet na jakości i odpowiedniej grubości przewodów. Jednym z objawów świadczących o kiepskiej jakości zasilacza może być nadmierne grzanie się przewodów. Zdarzają się również przeciążenia, które mogą doprowadzić do stopienia się izolacji i zwarcia, a w konsekwencji narobić spustoszeń w podłączonych do takiego zasilacza urządzeniach, czego w naszej pracy byliśmy wielokrotnie świadkami. Warto wiedzieć o tym, że dobrej jakości zasilacz dysponuje odpowiednimi zabezpieczeniami: Q
termicznym,
Q
przeciwzwarciowym,
Q
przeciwprzepięciowym,
Q
przeciwprzeciążeniowym.
33
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Na każdym zasilaczu znajduje się tabliczka znamionowa, na której znajdziesz opis parametrów z podanymi dopuszczalnymi obciążeniami dla każdej linii zasilającej. Widnieje tam również ogólna suma mocy zasilacza. Są to stosunkowo ważne parametry, które — gdy tylko się z nimi zapoznasz — mogą odpowiedzieć na wiele pytań związanych z problemem występującym w sprzęcie.
Okablowanie Otwierając obudowę swojego komputera, zauważyłeś, że znajdują się w niej różnego rodzaju kable. Większość kabli różni się między sobą kolorami, rodzajem wtyczek czy grubością. W dalszej części niniejszego podrozdziału w skrócie opiszemy najczęściej spotykane kable, wtyki oraz taśmy transmisyjne. Do każdego opisu kabla i jego przeznaczenia dołączyliśmy zdjęcie, które będzie pomocne w prawidłowej identyfikacji. Jak pokazuje nasza praktyka, zwykłe kable i wtyki potrafią przyczynić się do powstawania wielu problemów związanych z działaniem komputera. Często naderwane lub nieprawidłowo kontaktujące przewody i wtyki są źródłem zawieszeń lub nieprawidłowej pracy dysków twardych lub napędów optycznych. Dodatkowym problemem są przewody w tanich zasilaczach, które często są zbyt cienkie i nie odpowiadają normom przewidzianym dla pracy z urządzeniami o dużym poborze mocy lub ulegają uszkodzeniom mechanicznym podczas montażu czy serwisowania komputera.
Kable zasilające Na rysunku 1.37 pokazaliśmy standardową wtyczkę ATX24. Nazwa ta oznacza, że wtyk ten jest przeznaczony do gniazda ATX z 24 pinami. Może jednak zostać również podłączony do gniazda z 20 pinami, które jeszcze do niedawna było standardem. W przypadku gdy wtyk ATX24 ma zostać podłączony do gniazda ATX20, wystarczy odpiąć część wtyczki (należy wysunąć fragment zaznaczony na rysunku). Może się jednak zdarzyć, że zasilacz, który właśnie zakupiłeś, nie ma rozkładanego (uniwersalnego) wtyku ATX24. W takim przypadku nie ma możliwości podłączenia zasilania np. do starej płyty, którą posiadasz. Najtańszym rozwiązaniem jest zakup specjalnej przejściówki z ATX24 na ATX20 lub wymiana zasilacza na nowszy.
34
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
Rysunek 1.37. Przykład wtyczki ATX24. Zwróć uwagę na to, że fragment wtyczki można odłączyć od reszty modułu
Rysunek 1.38 przedstawia dodatkowy kabel zasilający — ATX12 — który jest niezbędny do uruchomienia większości obecnych płyt głównych. Zadaniem tego typu kabli jest dostarczenie dodatkowych źródeł zasilania dla bardziej energochłonnych podzespołów. W przypadku bardziej wymagających konstrukcji spotkasz się również z możliwością podłączenia dwóch takich kabli, oczywiście w takim przypadku zasilacz powinien być wyposażony w odpowiednią ilość linii zasilających 12V.
Rysunek 1.38. Kabel zasilający ATX12 jest niezbędny do dostarczenia dodatkowych linii zasilających w większości nowych płyt głównych Każda z wtyczek zasilających posiada specjalną konstrukcję, dzięki której można ją podłączyć do gniazda tylko w jeden sposób. Rozwiązanie takie ma wyeliminować możliwość pomyłki i wadliwego podłączenia. W przypadku niepodłączenia dodatkowego okablowania zasilającego w postaci wtyku ATX12 w większości przypadków nie uruchomisz poprawnie komputera. W najnowszych zasilaczach możesz również spotkać kabel EPS 4+4pin, którego zadaniem jest dostarczenie dodatkowego zasilania dla bardzo energochłonnych płyt głównych. Poza kablami zasilającymi płytę główną każdy komputer wyposażony jest w dodatkowe przewody i wtyczki — rysunki 1.39, 1.40 i 1.41 — odpowiedzialne za podłączenie
35
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 1.39. Kabel zasilający używany do podłączania dysków twardych i napędów optycznych oraz kart graficznych wymagających dodatkowego zasilania Rysunek 1.40. Mała wtyczka na końcu kabla zasilającego służy do podłączania zasilania do stacji dyskietek i kart graficznych wymagających dodatkowego zasilania Rysunek 1.41. Wtyczka zasilania dla napędów SATA
pozostałych elementów peceta. Wtyczki wykorzystane na dodatkowych kablach zasilających również posiadają specjalną konstrukcję uniemożliwiającą podłączenie w nieprawidłowy sposób. Kable zasilające kartę graficzną PCI-Express to już standard, zazwyczaj jest to pojedynczy kabel z sześciopinową wtyczką (rysunek 1.42) lub dwa oddzielne przewody. Dodatkowe zasilanie jest wymagane przez wydajne karty graficzne.
36
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Podstawy budowy komputera
Rysunek 1.42. Często spotkasz również jeden lub dwa kable zasilające magistralę PCI-Express i karty PCI-Express (6-pinowy) Podwójny przewód zasilający 2×6pin jest przeznaczony dla rozbudowanych konfiguracji sprzętowych wyposażonych w dwie karty graficzne pracujące w trybie nVidia SLi lub ATI CrossFire lub dla bardzo wydajnych kart, np. Geforce 9800GTX. Stosunkowo często zdarza się, że nie wszystkie zasilacze posiadają wtyki zasilające urządzenia SATA. W takim przypadku stosowana jest specjalna przejściówka widoczna na rysunku 1.43. Pamiętaj jednak, że nie jest to najlepsze rozwiązanie i może prowadzić do problemów z pracą dysku SATA.
Rysunek 1.43. Przejściówka z tradycyjnej wtyczki MOLEX na wtyczkę zasilającą dyski SATA
Kable sygnałowe Na rysunku 1.44 zamieściliśmy przegląd wszystkich kabli sygnałowych, z którymi możesz mieć styczność w swoim komputerze. W zależności od tego, jaki typ urządzeń posiadasz w swoim komputerze, możesz spotkać się z różnymi rodzajami kabli sygnałowych. Te przedstawione w niniejszej książce są kablami najczęściej występującymi w obecnych pecetach. Pamiętaj, że uszkodzenia kabli sygnałowych to również jeden z często występujących problemów. W szczególności dotyczy on osób, które często dokonują modernizacji swego peceta lub np. wielokrotnie podpinają i wypinają swój dysk
37
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 1.44. Kable sygnałowe. Od lewej: taśma do podłączenia stacji dyskietek, taśma IDE 40, taśma IDE 80 oraz kable SATA/SATA2
twardy celem przenoszenia go między komputerami. Ciągłe zaginanie kabla w jednym miejscu doprowadza do jego nadłamania, w szczególności dotyczy to kabli o nie najlepszej jakości. W zależności od rodzaju płyty głównej możesz mieć różne kable. Poniżej wymieniliśmy najważniejsze z nich. Q
kabel 40-żyłowy — dla starszych urządzeń CD-ROM/DVD lub starych dysków twardych,
Q
kabel 34-żyłowy — dla stacji dyskietek,
Q
kabel 80-żyłowy — dla dysków twardych i napędów optycznych pracujących w trybach UDMA66/100/133,
Q
kabel SATA — dla urządzeń SATA oraz SATA 2.
Kable 34-żyłowe można niemalże z zamkniętymi oczami odróżnić od całej reszty. Na początku możesz mieć pewne problemy z kablami 80- i 40-żyłowymi, ponieważ ich wtyczki są identyczne — jedyna różnica polega na liczbie żył w taśmie.
38
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
2 DIAGNOSTYKA KOMPUTERA W TEORII Ż
ycie bywa pokrętne i przewrotne, a zasada ta odnosi się również do świata komputerów, gdzie bardzo często zdarza się, iż to, co wygląda na poważne uszkodzenie, nie zawsze nim jest. Powodów nieprawidłowego działania komputera może być wiele. Często są to błędy oprogramowania, np. nieprawidłowo działające sterowniki lub konflikty między nimi, wirusy lub inne destrukcyjne programy. Zdarza się również, że źle dobrane podzespoły mogą być przyczyną stresów, jakie powoduje wieszający się co chwila komputer. Musisz pamiętać o tym, że na niektórych płytach głównych może nieprawidłowo działać dany element, np. pamięć RAM lub karta graficzna. Najczęściej przekonujemy się o tym po fakcie, gdy zakupimy dodatkową część do naszego komputera lub gdy składamy samodzielnie komputer bez uprzedniego dobrania komponentów.
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Znaczna część pseudouszkodzeń wynika również z nieprawidłowo złożonego komputera, niedokładności osoby składającej zestaw, złego obiegu powietrza, a w konsekwencji zbyt wysokich temperatur podzespołów (np. dysków twardych) lub po prostu fatalnej jakości tanich elementów. W takich przypadkach niejednokrotnie wystarcza uporządkowanie wnętrza jednostki centralnej, aby przywrócić stabilność zarówno komputera, jak i naszych nadszarpniętych nerwów. Bez względu na rodzaj usterki najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na sprawne rozwiązanie problemów z komputerem jest prawidłowa diagnostyka podzespołów. Ma ona na celu wykazanie, który z komponentów jest sprawcą problemów lub jest uszkodzony. Z naszego doświadczenia wynika, że nieprawidłowa praca komputera nie zawsze jest wynikiem uszkodzenia sprzętu. Aby poprawnie przeprowadzić diagnostykę uszkodzeń, w pierwszej kolejności należy zaopatrzyć się w odpowiednie narzędzia programowe — programy diagnostyczne i testujące poszczególne podzespoły znajdujące się w Twoim komputerze. Przydaje się również śrubokręt krzyżakowy i — o ile to możliwe — części zamienne, np. pożyczona od kolegi pamięć RAM, zasilacz czy karta grafiki. Pamiętaj, że na nic się nie zda optymalnie dobrane oprogramowanie i narzędzia, jeśli nie masz możliwości uruchomienia komputera. Problemy, u podstaw których leży niekompatybilność podzespołów, będą wymagały sprawdzenia podejrzanych elementów w innej konfiguracji sprzętowej. W warunkach domowych zadanie to może być utrudnione, a nawet niemożliwe do wykonania, chyba że dysponujesz zamiennymi podzespołami. Brak możliwości przetestowania podzespołów w innym komputerze może uniemożliwić skuteczną diagnozę lub naprawę. Sugerujemy więc, abyś już wcześniej zrobił rozeznanie wśród znajomych i skorzystał z ich części.
Oprogramowanie diagnostyczne W dalszej części niniejszego rozdziału zamieściliśmy wykaz oraz krótkie opisy najważniejszych programów diagnostycznych, z których korzystamy w swojej pracy. Poszczególne programy znajdziesz bez większych problemów w internecie. Dodatkową zaletą jest to, że prezentowane aplikacje w większości są darmowe.
W dodatku do niniejszej książki przedstawiliśmy dodatkowe aplikacje, które mogą się przydać podczas zbierania informacji na temat komputera, diagnozowania usterki oraz naprawy i optymalizacji systemu operacyjnego.
40
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Pakiety narzędziowe Ultimate Boot CD Strona domowa:
http://www.ultimatebootcd.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
4.1.1
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
146 MB
Ultimate Boot CD — rysunek 2.1 — jest bardzo rozbudowanym pakietem narzędziowym dostarczanym w postaci obrazu startowej płyty CD. Wszystkie narzędzia zgromadzone na płycie posiadają wspólny interfejs i mogą być uruchamiane bezpośrednio z nośnika.
Rysunek 2.1.
Ultimate Boot CD
Poszczególne programy zostały podzielone na kilka głównych grup oraz dziesiątki podgrup. Najważniejsze grupy narzędzi to: dotyczące płyty głównej, dysków twardych, systemu plików oraz obrazy dyskietek startowych i zbiór innych narzędzi. Wśród ogromnej ilości programów na szczególną uwagę zasługują narzędzia diagnostyczne przeznaczone do testowania: Q
dysków twardych firm Seagete, IBM, Hitachi, Maxtor, Quantum, Western Digital, Fujitsu oraz Samsung;
Q
procesorów;
41
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Q
pamięci RAM;
Q
monitorów;
Q
portów.
Uzupełnieniem całości są programy antywirusowe, narzędzia do odzyskiwania danych oraz zarządzania partycjami na dysku, aplikacje informacyjne i wiele innych. Pełny wykaz wszystkich programów dostępnych w ramach tego pakietu można znaleźć na stronie autora. Ultimate Boot CD jest rozwiązaniem darmowym dla wszystkich użytkowników. Polska wersja nie jest dostępna.
Testery i diagnostyka pamięci RAM Memtest86 i Memtest86+ Strona domowa:
http://www.memtest86.com http://www.memtest.org
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
3.4
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
1,8 MB
Memtest86 — rysunek 2.2 — umożliwia dokładne przetestowanie pamięci RAM Twojego komputera. Dzięki temu programowi sprawdzisz, a następnie uzyskasz informacje na temat sprawności wszystkich modułów pamięci zamontowanych w Twoim pececie.
Rysunek 2.2. Memtest86 — doskonałe środowisko testowe do diagnozowania pamięci RAM
42
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Program w wielu przypadkach jest w stanie odpowiedzieć na pytanie, czy pamięć jest sprawna, czy też nie. Pamiętaj, że końcowy wynik przeprowadzonej diagnostyki nie jest w 100% jednoznaczny. Może się bowiem zdarzyć sytuacja, w której moduł pamięci jest sprawny, ale np. nie współpracuje poprawnie z płytą główną. Spotkaliśmy się również z sytuacją, w której uszkodzone były gniazda na płycie lub układy odpowiedzialne za obsługę pamięci. Dlatego w przypadku, gdy Memtest86 uzna pamięć za uszkodzoną, warto przeprowadzić testy modułu w innym komputerze lub na innej płycie głównej, aby zminimalizować prawdopodobieństwo, że uszkodzeniu uległy inne elementy, np. podstawka. Plusy: Q
darmowy dla potrzeb domowych,
Q
łatwy w obsłudze,
Q
stosunkowo duża skuteczność,
Q
częste aktualizacje,
Q
obsługa nowoczesnych typów pamięci.
Minusy: Q
Jak w większości tego typu programów brak 100% pewności, że uszkodzona jest pamięć, a nie np. płyta, lub że problem wynika z niekompatybilności modułu z płytą główną.
Q
W wersji darmowej brak możliwości wykorzystania wszystkich opcji programu.
Pobierając program ze strony autora, warto ściągnąć obraz ISO płyty CD, a następnie nagrać go na płytę. Z tak przygotowanego nośnika należy uruchomić komputer. Dzięki temu rozwiązaniu testy pamięci będą wiarygodne i bardzo dokładne.
Testery i diagnostyka procesora Hot CPU Test LE oraz BurnIn64 Strona domowa:
http://7byte.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
4.4
Status:
Darmowy do użytku w domu
Rozmiar:
1,62 MB
43
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Hot CPU Test LE oraz BurnIn64 — rysunek 2.3 — to oprogramowanie testujące poprawność działania procesorów zarówno 32-, jak i 64-bitowych oraz wybranych komponentów komputera, np. płyty głównej i chipsetu. Dzięki szerokiemu wachlarzowi testów możemy dokładnie sprawdzić procesor, zarówno jeśli chodzi o wydajność, poprawną pracę, jak i zachowanie w tzw. stresie, czyli długotrwałym maksymalnym obciążeniu.
Rysunek 2.3. Hot CPU Test LE
Plusy: Q
częste aktualizacje,
Q
obsługa nowoczesnych typów procesorów.
Minusy: Q
w wersji darmowej brak możliwości wykorzystania wszystkich opcji programu.
Stress Prime 2004 Strona domowa:
http://sp2004.fre3.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
0.4
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
44
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Rozmiar:
2,03 MB
Diagnostyka komputera w teorii
Stress Prime 2004 — rysunek 2.4 — jest programem służącym do maksymalnego obciążenia procesora i pamięci testowanego komputera. Dzięki takiemu testowi możemy sprawdzić stabilność komputera poddanego długotrwałemu ekstremalnemu obciążeniu.
Rysunek 2.4. Stress Prime 2004 — doskonałe narzędzie dla każdego overclockera i serwisanta komputerów
Jeżeli poskładałeś komputer lub podkręciłeś procesor i chcesz sprawdzić, czy pecet będzie działać stabilnie, to koniecznie skorzystaj z prezentowanej aplikacji. Tylko ona pozwoli Ci na dokładne sprawdzenie stabilności komputera. Zadaniem testu nie jest sprawdzenie mocy peceta, a jedynie wytworzenie maksymalnego i długotrwałego obciążenia. W związku z tym po włączeniu testu warto zostawić komputer na dłuższy czas i kontrolować, czy procedura trwa. Jeśli pojawią się informacje o błędach w oknie aplikacji lub też komputer zawiesi się lub zresetuje, oznacza to, że nie jest stabilny i że należy zadbać o odpowiednie chłodzenie procesora i pamięci lub zmniejszyć ewentualne przetaktowanie. Stress Prime 2004 jest narzędziem bazującym na innym darmowym teście o nazwie Prime 95. Oba programy są darmowe i mogą być wykorzystywane przez osoby prywatne i firmy.
45
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Aby skorzystać z aplikacji, wystarczy po jej włączeniu kliknąć przycisk Start i uzbroić się w cierpliwość. Jeżeli test zostanie przerwany przez jakiś błąd, oznacza to, że Twój procesor nie pracuje stabilnie, a przyczyną może być np. nadmierne przetaktowanie.
CPU-Z Strona domowa:
http://www.cpuid.com/cpuz.php
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
1.45
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
0,8 MB
CPU-Z — rysunek 2.5 — pozwala na uzyskanie bardzo szczegółowych informacji na temat właściwości procesora zamontowanego w komputerze. Poza prześwietleniem procesora mamy jeszcze możliwość sprawdzenia rodzaju zamontowanej pamięci oraz płyty głównej.
Rysunek 2.5. CPU-Z — doskonałe narzędzie do prześwietlania procesora
Prezentowany program jest bezpłatny i może być używany zarówno w domu, jak i w firmie. Polska wersja językowa nie jest dostępna.
46
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Testowanie i diagnostyka dysku twardego HD Tune Strona domowa:
http://www.hdtune.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
2.54
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
HD Tach, SiSoft Sandra
Rozmiar:
0,4 MB
HD Tune — rysunek 2.6 — jest bardzo ciekawym programem do testowania dysków twardych. Dzięki niemu możemy sprawdzić maksymalne transfery, czas dostępu oraz obciążenie procesora podczas pracy dysku.
Rysunek 2.6. HD Tune — pozwala na przetestowanie dysków IDE i SATA
Wszystkie testy prezentowane są w postaci efektownych wykresów. Dodatkowo warto zwrócić uwagę na to, że aplikacja poza testowaniem sprzętu pozwala również na odczyt parametrów dysku oraz skanowanie błędów. Program może być bezpłatnie używany zarówno w domu, jak i w firmach. Z powodu dużych możliwości HD Tune powinien trafić do zasobnika każdego zapalonego użytkownika komputerów, który chce wiedzieć więcej od innych.
47
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Oprogramowanie producenta dysku Strona domowa:
http://support.wdc.com/download/ http://www.seagate.com/support/seatools/ http://www.maxtor.com/en/support/downloads/ ´powermax.htm http://www.fcpa.com/support/hard-drives/ ´software_utilities.html http://www.hitachigst.com/hdd/support/ ´download.htm http://www.spat.pl/drivery.html
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
-
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
-
Jednym z najlepszych rozwiązań jest zastosowanie oprogramowania producenta konkretnego dysku. Poniżej zamieściliśmy listę z nazwą programu oraz odpowiadającą mu marką dysku. Q
Data Live Guard (Western Digital/Caviar)
Q
SeaTools Desktop (Seagate)
Q
PowerMax (Maxtor/Quantum)
Q
Diagnostic Tool (Fujitsu)
Q
Drive Fitness (IBM/Hitachi)
Q
ShDiag (Samsung)
Q
WDClear (wszystkie dyski — do wersji 1.10)
Oczywiście należy pamiętać o tym, że do danego dysku używamy programu tego samego producenta. Dzięki temu będziemy mieli dostęp do wielu możliwości oraz pewność, że nie narobimy sobie dodatkowych problemów. W większości przypadków po pobraniu plików z internetu należy przygotować odpowiednią dyskietkę lub płytę startową. Oprogramowanie dla dysków Seagate, WD Caviar, Maxtor i Samsung przygotuje za nas dyskietkę startową. Na uwagę zasługuje WDClear — rysunek 2.7 — przeznaczony do zerowania dysków twardych firmy Western Digital. W praktyce działa on świetnie z większością dysków twardych innych producentów. Program jest często niezastąpiony podczas usuwania błędnych wpisów w tablicach alokacji jednostek, innymi słowy, błędnych sektorów — oczywiście nie mechanicznych.
48
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Rysunek 2.7. WDClear — doskonałe uniwersalne narzędzie do usuwania błędów w tablicy alokacji dysku twardego
Dokładny opis zerowania dysku za pomocą WDClear znajdziesz w dodatku do niniejszej książki. Plusy: Q
częste aktualizacje,
Q
oprogramowanie dedykowane producenta,
Q
100% zgodności z konkretnym dyskiem twardym.
Minusy: Q
nie zawsze łatwa obsługa.
Testowanie i diagnostyka karty graficznej Futuremark 3DMark Strona domowa:
http://www.futuremark.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
2001, 2003, 2005, 2006, Vantage
Status:
Darmowy do użytku w domu
Rozmiar:
40 – 580 MB
Futuremark 3DMark — rysunek 2.8 — jest profesjonalnym narzędziem do testowania wydajności kart graficznych w trakcie dużego, niejednokrotnie maksymalnego obciążenia podczas przetwarzania grafiki 3D. Testowana jest zarówno wydajność karty graficznej, jak i stabilności podsystemu graficznego. Oprogramowanie to można zastosować do testowania całości sprzętu pod kątem stabilności w warunkach maksymalnego obciążenia.
49
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 2.8.
Futuremark 3DMark — niekwestionowany lider w testowaniu kart graficznych
W chwili obecnej na rynku dostępne są trzy wersje programu oznaczone numerami 2001, 2003 i 2005. Poszczególne wersje przeznaczone są do sprawdzania wydajności różnych modeli kart. Uzyskane wyniki możemy porównać z innymi rezultatami gromadzonymi w ogromnej bazie danych dostępnej na stronie producenta prezentowanego programu. Takie rozwiązanie daje nam możliwość sprawdzenia wydajności posiadanego komputera na tle innych. Pozwala to sprawdzić, czy komputer działa prawidłowo, czy też coś jest nie tak. Dodatkową zaletą testów z serii 3Dmark jest możliwość maksymalnego obciążenia komputera w środowisku zbliżonym do gier i w ten sposób sprawdzenie stabilności danej konfiguracji. Program nie jest dostępny w polskiej wersji językowej. Poza tym w darmowej wersji ilość testów jest ograniczona. Plusy: Q
maksymalnie korzysta z możliwości karty 3D,
Q
test i benchmark w jednym.
50
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Minusy: Q
działa wyłącznie w systemie MS Windows,
Q
wymaga karty grafiki 3D,
Q
duży plik do ściągnięcia.
Aby przeprowadzić długotrwałą diagnostykę oraz obciążyć komputer i zasymulować obciążenie podobne do tego, jakie uzyskujemy podczas grania, wystarczy włączyć testy programu 3DMark w pętli i pozostawić na kilkadziesiąt minut lub kilka godzin. Zawieszenie się komputera, restart lub wyłączenie programu będzie świadczyć o problemach ze stabilnością.
Testowanie i diagnostyka napędu optycznego Nero CD-DVD Speed Strona domowa:
http://www.cdspeed2000.com
Polska wersja:
http://www.cdspeed2000.com
Najnowsza wersja:
4.7.7.15
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
1,3 MB
Nero CD-DVD Speed — rysunek 2.9 — to jedno z nielicznych narzędzi, za pomocą których możemy przetestować pracę napędu optycznego. Dzięki tej aplikacji możemy sprawdzić tryb pracy urządzenia, szybkość i czas dostępu, obciążenie procesora, jakość korekcji błędów, a także skontrolować, czy na płycie pojawiły się błędy, lub ocenić jakość i określić producenta posiadanej płyty CD/DVD. Warto wspomnieć o tym, że aplikacja jest dostępna w języku polskim i stanowi również część pakietu Nero autorstwa firmy Nero AG. Mimo to może być jednak używana legalnie przez osoby, które nie kupiły wspomnianego pakietu.
Testowanie i diagnostyka monitora Nokia Monitor Test Strona domowa:
http://www.idg.pl
Polska wersja:
http://www.idg.pl
Najnowsza wersja:
2.0
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
0,6 MB
51
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 2.9. Nero CD-DVD Speed
Nokia Monitor Test — rysunek 2.10 — pozwala na dokładne przetestowanie oraz konfigurację monitora. Program wyświetla szereg różnych obrazów kontrolnych, na podstawie których możemy dostroić geometrię monitora oraz kolory i wiele innych elementów.
Rysunek 2.10. Nokia Monitor Test — bardzo dobry program do testowania i ustawiania monitora
Aplikacja dostępna jest w języku polskim, choć tak naprawdę nie ma to w tym przypadku znaczenia. Program jest bezpłatny i może być wykorzystywany zarówno w domu, jak i w firmach.
52
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Dzięki odpowiednio skonstruowanym planszom możemy sprawdzić poprawność ustawień monitora. Do najważniejszych testów można zaliczyć geometrię, zbieżność kolorów oraz ustawienia ekranu. Prezentowany test doskonale nadaje się do diagnozowania monitorów CRT, ale można go używać również z panelami LCD.
Dead Pixel Tester Strona domowa:
www.dps.uk.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
1.2
Status:
Darmowy do użytku w domu
Rozmiar:
0,2 MB
Dead Pixel Tester — rysunek 2.11 — jest prostym programem testowym przydatnym podczas sprawdzania paneli LCD pod kątem obecności uszkodzonych pikseli lub subpikseli.
Rysunek 2.11.
Dead Pixel Tester — proste narzędzie ułatwiające wykrywanie martwych pikseli
Program jest darmowy jedynie dla użytkowników domowych. Ze względu na jego zastosowanie brak polskiej wersji językowej nie jest problemem. Testowanie ogranicza się do wyświetlania jednolitego koloru na całym ekranie. Rolą testującego jest tu doszukanie się uszkodzonego piksela lub subpiksela.
Partycjonowanie dysku Ranish Partition Manager Strona domowa:
http://www.ranish.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
2.44
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
0,2 MB
53
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Ranish Partition Manager — rysunek 2.12 — jest potężnym narzędziem, za pomocą którego możemy zakładać i usuwać partycje. Dodatkowo możemy zmieniać rozmiar partycji i przenosić je całe na inny dysk. Niestety program jest skomplikowany w obsłudze i mało intuicyjny, dlatego zaleca się stosowanie go przez osoby mające już pewne doświadczenie w pracy z tego typu narzędziami.
Rysunek 2.12. Ranish Partition Manager — bardzo rozbudowany konkurent Partition Magica
Na uwagę zasługuje możliwość wykonania kopii MBR i późniejszego jej odtworzenia w razie awarii lub przypadkowego zamazania tego obszaru dysku. Archiwum z programem należy wypakować bezpośrednio na startową dyskietkę, a następnie uruchomić z niej komputer. Można również skorzystać z pakietu narzędziowego Ultimate Boot CD.
Partition Logic Strona domowa:
http://partitionlogic.org.uk
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
0.6
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
7,3 MB
Partition Logic — rysunek 2.13 — jest darmowym narzędziem, za pomocą którego możemy tworzyć nowe partycje oraz usuwać, formatować i przenosić już istniejące. Zaletą programu jest wygodny graficzny interfejs, dzięki któremu korzystanie z tego narzędzia jest bardzo proste. Prezentowany program jest dostępny w postaci obrazu ISO płyty CD lub dyskietki. Odpowiedni obraz należy zapisać na dyskietkę lub płytę i uruchomić z niej komputer.
54
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Rysunek 2.13. Partition Logic — wygodne uniwersalne narzędzie do zarządzania partycjami
Partition Logic radzi sobie ze wszystkimi odmianami partycji typu FAT oraz NTFS. Niestety inne rodzaje partycji nie są obsługiwane. Program nie potrafi również obsłużyć dysków SCSI ani zmienić rozmiaru istniejącej partycji bez utraty danych.
Oprogramowanie producenta dysku Strona domowa:
http://www.maxtor.com/en/support/downloads/ ´maxblast3.htm http://www.seagate.com/support/disc/drivers/ ´discwiz.html http://www.samsung.com/Products/ ´HardDiskDrive/utilities/ http://www.spat.pl/drivery.html
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
-
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
-
Godne uwagi jest oprogramowanie oferowane bezpłatnie przez producenta konkretnego dysku — rysunek 2.14. Dzięki ofercie producenta dysku możemy szybko i wygodnie przygotować ten element do pracy. Wśród najważniejszych zalet należy wymienić: podział na partycje, szybkie formatowanie, zerowanie, a także obsługę dysków SATA oraz IDE w maksymalnych pojemnościach. Poniżej zamieściliśmy wykaz konkretnych programów oraz dysków, z którymi współpracują. Q
MaxBlast4 — Maxtor
Q
DiscWizard — Seagate
Q
DiscManager — Samsung
Q
DiscManager — WD Caviar
55
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 2.14. Przykładowe oprogramowanie dla dysków Maxtor
Pamiętaj, że oprogramowanie producenta dedykowane jest wyłącznie do konkretnych marek dysków twardych. Zdecydowanie polecamy ten sposób przygotowania dysku do pracy, gdyż naszym zdaniem jest to szybkie i pewne rozwiązanie. Dzięki prostocie takiej aplikacji do minimum ograniczamy ewentualne problemy. Plusy: Q
częste aktualizacje,
Q
100% zgodności z konkretnym dyskiem twardym,
Q
łatwa obsługa graficznego interfejsu,
Q
bardzo szybki czas przygotowania partycji FAT/NTFS,
Q
bardzo szybkie formatowanie,
Q
wiele dodatkowych przydatnych narzędzi.
Minusy: Q
działa wyłącznie z dyskami, do których został przygotowany.
Dokładny opis partycjonowania dysku za pomocą powyższych programów znajdziesz w dodatku do niniejszej książki.
56
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Zbieranie informacji na temat komputera Każdy użytkownik komputera wraz z upływem czasu staje przed koniecznością dowiedzenia się czegoś więcej na temat konfiguracji sprzętu bądź działania danego elementu. Wiedza ta jest niezbędna podczas serwisowania i naprawy peceta, przydaje się także podczas diagnozowania problemów. Tak się składa, że grupa darmowych programów informacyjnych lub monitorujących pracę komputera jest bardzo rozwinięta i do dyspozycji mamy kilka bardzo dobrych i ciekawych narzędzi.
Everest Home Edition Strona domowa:
http://www.lavalys.com
Polska wersja:
http://www.lavalys.com
Najnowsza wersja:
2.01.347
Status:
Darmowy do użytku w domu
Rozmiar:
2,9 MB
Everest Home Edition — rysunek 2.15 — pozwala na zebranie wiadomości o niemal wszystkich podzespołach komputera. Wybierając odpowiednią grupę z menu z lewej strony, uzyskujemy dostęp do konkretnego urządzenia i po jego zaznaczeniu w prawej części zobaczymy wszystkie parametry.
Rysunek 2.15. Everest Home Edition — nieocenione źródło informacji o sprzęcie
57
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Everest Home Edition pozwala również na przeprowadzenie kilku prostych testów oraz zapisanie uzyskanych danych w oddzielnym raporcie. Aplikacja dostępna jest w języku polskim i może być bezpłatnie używana przez użytkowników domowych. Niestety, producent zaprzestał już rozwijania tego przydatnego programu i na jego stronie nie znajdziesz niezbędnych plików. Konieczne jest wyszukanie innej lokalizacji za pomocą Google.
PC Wizard 2006 Strona domowa:
http://www.cpuid.org/pcwizard
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
1.661
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
2,4 MB
PC Wizard 2006 — rysunek 2.16 — to narzędzie o potężnych możliwościach, za pomocą którego możemy uzyskać dane na temat poszczególnych elementów komputera. Dodatkowo za pomocą PC Wizard 2006 możemy również przetestować niektóre komponenty komputera, a także uzyskać informacje na temat systemu operacyjnego i jego wybranych elementów. Program dysponuje bardzo bogatymi możliwościami i w przeciwieństwie do Everest Home Edition nadal jest rozwijany. Co prawda nie ma jeszcze dostępnej polskiej wersji językowej, ale wszystko wskazuje na to, że niebawem możemy się jej spodziewać. Prezentowane narzędzie jest darmowe zarówno dla użytkowników domowych, jak i firm.
Belarc Advisor Strona domowa:
http://www.belarc.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
7.0t
Status:
Darmowy do użytku w domu
Rozmiar:
0,9 MB
Belarc Advisor — rysunek 2.17 — jest narzędziem, za pomocą którego możemy przeprowadzić dokładną analizę konfiguracji sprzętowej i programowej komputera — audyt.
58
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Rysunek 2.16.
PC Wizard 2006 — to kolejny bardzo dobry program do prześwietlania konfiguracji komputera
Po uruchomieniu program sprawdza konfigurację komputera i po kilku minutach wyświetla na ekranie gotowy raport w formacie HTML. Informacje na temat sprzętu i parametrów komputera są dość ogólne i mają raczej jedynie charakter poglądowy. Na uwagę zasługuje natomiast analiza zainstalowanych programów. Raport jest na tyle szczegółowy, że możemy dzięki niemu określić na przykład stopień zabezpieczenia komputera oraz to, czy zainstalowaliśmy wszystkie istotne poprawki. Ciekawostką jest to, że program podczas tworzenia raportu określa stopień zabezpieczenia komputera. W raporcie umieszcza także odnośniki do podpowiedzi, w jaki sposób lepiej zabezpieczyć system operacyjny. Na uwagę zasługuje również fakt umieszczenia informacji na temat licencji na posiadane oprogramowanie.
59
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 2.17.
Belarc Advisor — przykładowy raport
Polska wersja językowa nie jest dostępna i prawdę mówiąc, nie jest wymagana do obsługi samego programu. Natomiast podczas lektury raportu przydaje się znajomość angielskiego. Niestety prezentowana aplikacja jest przeznaczona do darmowego użytku jedynie przez osoby prywatne.
Diagnostyka przez eliminację podzespołów Najprostszym sposobem szukania przyczyny powodującej problemy z uruchamianiem komputera jest ograniczenie jego elementów do niezbędnego minimum. Dokładniej mówiąc, chodzi o to, aby odłączyć wszystko, co nie jest niezbędne do pracy komputera. Oto pełna lista elementów, które muszą pozostać w Twoim komputerze: Q
procesor wraz z radiatorem,
Q
płyta główna,
Q
karta graficzna,
60
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Q
jedna kość pamięci RAM,
Q
zasilacz.
Odłączamy wszystkie dyski twarde i napędy optyczne, wyjmujemy dodatkowe karty rozszerzające funkcjonalność komputera oraz dodatkowe kości pamięci RAM, tak by pozostał tylko jeden układ. Bezwzględnie odłączamy zasilanie od wyeliminowanych urządzeń oraz kable sygnałowe od płyty głównej. Po ograniczeniu konfiguracji komputera spróbuj go włączyć. Jeżeli maszyna się uruchomi i nie zauważysz dodatkowych problemów, możesz podłączać kolejne elementy. Pamiętaj jednak, że po podłączeniu każdego z podzespołów musisz ponownie uruchomić komputer i sprawdzić, czy nadal działa. Proponujemy, abyś kolejne elementy podłączał w następującej kolejności: Q
kości pamięci RAM,
Q
karty rozszerzające funkcjonalność komputera,
Q
dyski twarde i napędy optyczne.
Jeżeli przy podłączaniu któregoś z kolejnych elementów zauważysz nieprawidłową pracę sprzętu, np. komputer nie uruchomi się, może to oznaczać, że właśnie ta część jest uszkodzona lub niekompatybilna z pozostałymi. W przypadku gdy po ograniczeniu elementów do niezbędnego minimum komputer nadal strajkuje, postaraj się wymienić kość pamięci, która pozostała na płycie głównej. Zastąp ją jednym ze zdemontowanych układów. Pamiętaj, że diagnoza przez eliminację zbędnych komponentów jest najprostsza do przeprowadzenia w domowym zaciszu. Do przeprowadzenia analizy zazwyczaj nie potrzebujesz specjalistycznych narzędzi ani części zapasowych. Oczywiście przedstawiona przez nas metoda ma swoje wady. Niestety może zaistnieć sytuacja, gdy dodany podzespół nie jest odpowiedzialny za niemożność uruchomienia komputera, a winowajcą jest zbyt słaby zasilacz, który zaczął niedomagać po dołożeniu kolejnego podzespołu. Zdarza się również, że po ograniczeniu komponentów do minimum komputer nadal nie uruchamia się, gdyż przyczyna leży w którymś z niezbędnych składników peceta — procesorze, karcie graficznej, płycie głównej, pamięci RAM, zasilaczu. W takiej sytuacji jedyną możliwością diagnozy może okazać się podmiana podzespołu na inny, sprawny.
61
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Diagnostyka przez podmianę podzespołów Jeżeli eliminacja zbędnych komponentów nie pozwala rozwiązać problemu, warto skorzystać z kolejnej prostej i skutecznej metody polegającej na podmianie podzespołów. Wyobraź sobie sytuację, w której eliminując zbędne podzespoły, doszedłeś do momentu, gdy został zidentyfikowany uszkodzony komponent, jednak istnieje prawdopodobieństwo, że to nie on jest sprawcą zamieszania. Aby w stu procentach zdiagnozować winowajcę problemów, warto podmienić podejrzany element na inny, który działa poprawnie. Możesz również sprawdzić swój komponent w innym komputerze. Oczywiście zdajemy sobie sprawę, że w warunkach domowych trudno oczekiwać, że posiadacz komputera będzie dysponował zapasowymi częściami. Warto jednak zastanowić się nad możliwością pożyczenia części od znajomego lub sąsiada. Niezależnie od problemów ze zdobyciem podzespołów warto skorzystać z możliwości podmiany części, gdy podejrzewamy określony moduł komputera. Najczęściej będziemy potrzebować modułu pamięci RAM, karty graficznej, dysku twardego lub procesora. W przypadku płyty głównej podmiana może być dość kłopotliwa. Nie załamuj jednak rąk, gdyż w takiej sytuacji większość części można sprawdzić w innym komputerze. Jeżeli po podmianie podzespołu komputer poprawnie się uruchomi albo znikną problemy, z którymi się zmagałeś, oznacza to, że znalazłeś ich przyczynę. Pamiętaj, że w przypadku podmiany należy pojedynczo zastępować elementy i po każdej zmianie uruchamiać i testować komputer.
Kody dźwiękowe błędów Niektórym usterkom towarzyszą dźwięki wydawane przez płytę główną i na podstawie ich liczby, długości trwania, zmienności itp. można stosunkowo szybko doszukać się źródła problemu. W profesjonalnych serwisach często stosuje się w tym celu tak zwane karty diagnostyczne POST — rysunek 2.18. Zaopatrzone są one w wyświetlacz oraz kilka pomocniczych kontrolek ułatwiających dokładniejsze i szybsze zdiagnozowanie usterki. Tobie będą musiały wystarczyć wspomniane sygnały dźwiękowe wydawane przez głośnik systemowy, chyba że konstrukcja Twojej płyty głównej posiada zintegrowany wyświetlacz, na którym możesz sprawdzić kody błędów — rysunek 2.19.
62
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Rysunek 2.18. Przykładowa karta POST
Rysunek 2.19. Przykładowa płyta główna ze zintegrowaną kartą POST
Sygnały dźwiękowe mogą się różnić w zależności od rodzaju BIOS-u płyty głównej. Dokładniej mówiąc, dany sygnał w zależności od typu płyty głównej może świadczyć o wystąpieniu dwóch różnych błędów. Warto zatem dokładnie to sprawdzić w instrukcji dołączonej do płyty głównej — powinny w niej być zamieszczone kompletne opisy. Dodatkowo w tabelach 2.1, 2.2 i 2.3 zamieściliśmy standardowe kody błędów dla różnych rodzajów BIOS-u.
63
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Tabela 2.1. Ilość dźwięków
Opis znaczenia sygnałów dźwiękowych dla BIOS-ów AMI Opis błędu
Rozwiązanie
1
Problem z odświeżaniem pamięci.
Często pomaga wyciągnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
2
Błąd parzystości pamięci.
Często pomaga wyciągnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
3
Podstawowe 64 kB pamięci RAM zostały uszkodzone, są niedostępne lub występują problemy z parzystością.
Często pomaga wyciągnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
4
Zegar czasu rzeczywistego pracuje niewłaściwie.
Sprawdź baterię na płycie głównej.
5
Uszkodzenie procesora lub brak możliwości wykonania testu POST.
Wyjmij procesor i zamontuj go ponownie. Jeżeli błąd będzie się powtarzał, sprawdź inny egzemplarz procesora.
6
Błąd klawiatury.
Podłącz klawiaturę do odpowiedniego gniazda PS/2.
7
Błąd wewnętrznych przerwań procesora.
Wyjmij procesor i zamontuj ponownie. Jeżeli błąd będzie się powtarzał, sprawdź inny egzemplarz procesora.
8
Brak karty graficznej, błąd pamięci na karcie, błąd odczytywania lub zapisywania do pamięci karty graficznej.
Zacznij od sprawdzenia, czy poprawnie zamontowałeś kartę w komputerze.
9
Problem z BIOS-em. Suma kontrolna pamięci ROM różni się od sumy zakodowanej w BIOS-ie. Przyczyną może być błędna aktualizacja BIOS-u.
Często wystarczy docisnąć układ flashrom w podstawce.
10
Błąd odczytywania lub zapisywania do rejestru CMOS.
Wejdź do BIOS-u i przywróć ustawienia domyślne, a następnie zapisz zmiany i sprawdź, czy błąd się powtarza.
11
Zewnętrzna pamięć cache drugiego poziomu została uszkodzona.
Wyjmij procesor i zamontuj go ponownie. Jeżeli błąd będzie się powtarzał, sprawdź inny egzemplarz procesora.
64
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Tabela 2.1. Ilość dźwięków
Opis znaczenia sygnałów dźwiękowych dla BIOS-ów AMI (ciąg dalszy) Opis błędu
Rozwiązanie
1 długi i 2 krótkie
Błąd karty graficznej.
Zacznij od sprawdzenia, czy poprawnie zamontowałeś kartę w komputerze.
1 długi i 3 krótkie
Nie udało się wykonać testów pamięci.
Często pomaga wyciągnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
1 długi i 8 krótkich
Błąd karty graficznej.
Zacznij od sprawdzenia, czy poprawnie zamontowałeś kartę w komputerze.
2 krótkie
Błąd podczas testu POST.
Sprawdź karty rozszerzeń zainstalowane w komputerze. Proponujemy, byś wyjął wszystkie dodatkowe karty i sprawdził, czy błąd występuje przy minimalnej konfiguracji.
1 długi
Test POST przebiegł pomyślnie.
Tabela 2.2.
Opis znaczenia sygnałów dźwiękowych dla BIOS-ów AWARD
Ilość dźwięków
Opis błędu
Rozwiązanie
1 długi
Problem z pamięcią RAM.
Często pomaga wyciągnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
1 długi i 2 krótkie
Błąd parzystości pamięci RAM.
Często pomaga wyciągnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
1 długi i 3 krótkie
Problem z kartą graficzną.
Często pomaga wyciągnięcie karty i ponowne jej osadzenie z dokładnym dociśnięciem.
Ciągły sygnał wysokiej częstotliwości podczas pracy komputera
Przegrzanie procesora.
Sprawdź, czy działa wentylator odpowiedzialny za chłodzenie procesora.
Na przemian wysoki i niski ton
Błąd procesora.
Zazwyczaj pomaga wyjęcie i ponowne zamontowanie procesora w podstawce.
65
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Tabela 2.3. Ilość dźwięków
Opis znaczenia sygnałów dźwiękowych dla BIOS-ów PHOENIX Opis błędu
Rozwiązanie
1+1+3
Brak możliwości odczytania parametrów konfiguracyjnych z pamięci CMOS.
Spróbuj wyjąć i ponownie zamontować kość pamięci CMOS.
1+1+4
Uszkodzenie układu flashrom zawierającego BIOS.
Spróbuj wyjąć i ponownie zamontować kość pamięci zawierającej BIOS.
1+2+1
Błąd zegara systemowego.
Sprawdź inny egzemplarz płyty głównej.
1+2+2
Błąd płyty głównej.
Sprawdź inny egzemplarz płyty głównej.
1+2+3
Błąd płyty głównej.
Sprawdź inny egzemplarz płyty głównej.
1+3+1
Problem z odświeżaniem pamięci RAM.
Często pomaga wyciągnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
1+3+2
Błąd inicjacji pamięci RAM.
Często pomaga wyciągnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
1+3+3
Błąd pierwszego banku pamięci RAM.
Często pomaga wyciagnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
1+3+4
Błąd parzystości pamięci RAM w pierwszych 64 kB.
Często pomaga wyciągnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
1+4+1
Błąd w adresacji pamięci RAM.
Wymiana pamięci RAM.
1+4+2
Błąd pamięci RAM.
Często pomaga wyciągnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
2+x+x
Grupa sygnałów zaczynających się od dwóch dźwięków zawsze świadczy o problemach lub awarii pamięci RAM.
Często pomaga wyciągnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
3+1+1
Uszkodzony kontroler DMA.
Wymiana płyty głównej.
3+1+2
Uszkodzony kontroler DMA.
Wymiana płyty głównej.
3+1+3
Błąd kontrolera przerwań.
Wymiana płyty głównej.
3+1+4
Błąd kontrolera przerwań.
Wymiana płyty głównej.
3+2+4
Błąd kontrolera klawiatury.
Sprawdź, czy prawidłowo podłączyłeś klawiaturę.
3+3+4
Błąd karty graficznej.
Upewnij się, czy prawidłowo zainstalowałeś kartę graficzną.
66
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Tabela 2.3.
Opis znaczenia sygnałów dźwiękowych dla BIOS-ów PHOENIX (ciąg dalszy)
Ilość dźwięków
Opis błędu
Rozwiązanie
3+4+x
Błąd karty graficznej.
Upewnij się, czy prawidłowo zainstalowałeś kartę graficzną.
4+2+1
Uszkodzenie jednego z układów płyty głównej.
Wymiana płyty głównej.
4+2+2
Błąd wygenerowany przez płytę główną.
Sprawdź klawiaturę.
4+2+3
Błąd wygenerowany przez kontroler klawiatury.
Wymiana płyty głównej.
4+2+4
Jedna z kart rozszerzeń jest uszkodzona.
Sprawdź karty w innym komputerze.
4+3+1
Błąd testowania pamięci RAM.
Często pomaga wyciagnięcie pamięci z gniazda DIMM i ponowne jej osadzenie.
4+3+4
Błąd zegara czasu rzeczywistego.
Wymień baterię na płycie głównej.
4+4+1
Błąd portu szeregowego.
Wymiana płyty głównej.
4+4+2
Błąd portu równoległego.
Wymiana płyty głównej.
4+4+3
Błąd koprocesora.
Wyjmij procesor i zamontuj go ponownie.
x — dowolna ilość sygnałów dźwiękowych
Nie będziemy się rozpisywać na temat wszystkich możliwych kombinacji sygnałów dźwiękowych. Skupimy się jedynie na tych naprawdę przydatnych dla osoby, która chce w miarę szybko sprawdzić rodzaj uszkodzenia i pragnie spróbować temu zaradzić bez odwożenia komputera do serwisu. Pamiętaj, że pełny spis sygnałów dźwiękowych znajdziesz w dokumentacji płyty głównej. Poniżej podajemy opis kilku najpopularniejszych kombinacji sygnałów dźwiękowych. Q
Jeden krótki dźwięk w trakcie uruchamiania komputera — brak błędów podczas testu własnego, który ma miejsce przy uruchamianiu komputera.
Q
Jeden krótki sygnał i trzy długie — występuje problem z kartą graficzną. Spróbuj ją docisnąć. Sprawdź również, czy masz podłączony kabel sygnałowy monitora. Jeżeli to nic nie pomoże, wyjmij kartę i osadź ją ponownie. Oczywiście może się zdarzyć, że z wnętrza komputera przy próbie jego uruchomienia nadal będą dobiegać sygnały. W takim przypadku musisz użyć do testu innej karty graficznej lub udać się do serwisu.
67
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Q
Jeden długi sygnał — występuje problem z pamięcią RAM. Popraw pamięć w gnieździe; najlepiej wyjmij ją i jeszcze raz zamontuj. Często zdarza się, że pamięć jest włożona w gniazdo niezbyt dokładnie. Jeśli błąd będzie się pojawiał nadal, umieść kość w innym gnieździe. Jeżeli to nie pomoże, użyj innej pamięci oraz spróbuj pozbyć się dodatkowych kości i pozostawić tylko jedną.
Q
Długie dźwięki w nieskończonej pętli — problemy z pamięcią RAM. Postępuj jak w poprzednim podpunkcie.
Q
Jeden długi sygnał i dwa krótkie — również występuje problem z pamięcią. Postępuj jak w poprzednim podpunkcie.
Q
Dźwięki o wysokiej częstotliwości podczas pracy komputera — w przypadku płyt z ustawioną w BIOS-ie temperaturą krytyczną procesora może to oznaczać przegrzanie lub problemy z wentylatorem. Warto sprawdzić ustawienia temperatury oraz chłodzenie procesora.
Opisane sygnały są jedynymi, na które możesz coś zaradzić, zakładając, że dany element nie jest uszkodzony. Ogólnie można powiedzieć, że jeżeli komputer nie uruchamia się prawidłowo i przy tym wydaje sygnały dźwiękowe, warto sprawdzić poprawność podłączeń wszystkich elementów i okablowania. Możesz również skorzystać z metody eliminacji poszczególnych podzespołów, które nie są wymagane do pracy komputera. Dzięki temu zwiększysz prawdopodobieństwo wykrycia przyczyny problemów.
Stanowisko pracy i niezbędne narzędzia Zanim zabierzemy się do odkręcenia obudowy komputera, musimy wyjaśnić kilka podstawowych pojęć i zasad, na które należy bezwzględnie zwrócić uwagę. Poza zasadami postępowania warto poznać również narzędzia, które będą Ci potrzebne podczas pracy. W związku z tym przeczytaj ten tekst bardzo dokładnie, by uniknąć niemiłych niespodzianek i problemów. Przygotuj sobie miejsce pracy tak, aby podczas demontażu lub montażu nie przeszkadzały Ci w niczym różne drobne rzeczy. Zanim zaczniesz pracę, usuń różnego rodzaju napoje, które po rozlaniu mogą uszkodzić komputer lub doprowadzić do porażenia prądem.
68
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Dla swojej wygody postaraj się o dobre oświetlenie stołu. Dobrym rozwiązaniem może okazać się użycie dodatkowego reflektora lub lampy zamontowanej tak, aby oświetlała wnętrze jednostki centralnej. Przed odkręceniem obudowy komputera upewnij się, że nie pracujesz pod napięciem! A dokładniej — sprawdź, czy obudowa nie jest podłączona do prądu.
Potrzebne narzędzia Najważniejszym narzędziem jest śrubokręt krzyżakowy — rysunek 2.20. Bez niego nie ma mowy o demontażu lub montażu podzespołów komputera. Powinieneś mieć śrubokręt średnich rozmiarów i w miarę możliwości bez zniszczonej końcówki. Następnym przydatnym narzędziem jest śrubokręt płaski o niewielkiej końcówce.
Rysunek 2.20. Przydatne narzędzia
Poza wymienionymi śrubokrętami powinieneś mieć pincetę, która przydaje się przy wyciąganiu i zmianie układu zworek w dyskach twardych oraz napędach optycznych, takich jak nagrywarki czy też czytniki płyt CD/DVD. Jak widzisz, nie ma wielkich wymagań odnośnie do zaplecza serwisowego, wystarczają podstawowe narzędzia, które prawie każdy posiada w domowym warsztacie.
Niektóre nowe i drogie obudowy pozwalają na montaż większości podzespołów bez potrzeby użycia śrubokrętu. Karty graficzne zapinane są za pomocą specjalnych zatrzasków. Napędy optyczne i dyski twarde są natomiast montowane w obudowie na specjalnych szynach i do ich osadzenia również nie potrzeba śrub. Właściwie jedynym elementem, do którego zamontowania niezbędny jest śrubokręt, jest płyta główna. Chyba że z obudową zostały dostarczone plastikowe kołki dystansujące, które osadza się na wcisk, bez potrzeby przykręcania śrubami.
69
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Podstawowe zasady bezpieczeństwa Przy modyfikowaniu lub naprawianiu komputera bezwzględnie musisz przez cały czas mieć na uwadze, że jest to urządzenie elektryczne, a co za tym idzie — niewłaściwe postępowanie może grozić porażeniem prądem, a nawet śmiercią. Naszym zdaniem zasady postępowania z urządzeniami elektrycznymi są wszystkim znane, dlatego jedynie w kilku zdaniach zwrócimy uwagę na najważniejsze rzeczy. Q
Kabel zasilający jednostkę centralną — obudowę — podczas modyfikacji musi być bezwzględnie odłączony, gdyż standard ATX pomimo wyłączenia komputera cały czas podaje napięcie do niego i jego podzespołów. W takiej sytuacji bardzo łatwo o zwarcie, które może prowadzić do uszkodzenia komputera lub porażenia prądem.
Q
Podczas pracy komputera absolutnie nie podłączaj i nie odłączaj podzespołów, gdyż może to prowadzić do porażenia prądem lub uszkodzenia komputera.
Q
Staraj się nie spożywać płynów w pobliżu otwartej jednostki centralnej, gdyż chwila nieuwagi może skończyć się przykrą niespodzianką w postaci zalania wnętrza, a w konsekwencji komputer może zostać uszkodzony.
Q
Bezwzględnie nie wprowadzaj własnych modyfikacji w komputerze. Zwłaszcza nie modyfikuj zasilacza komputera oraz okablowania, gdyż drobny błąd może się tragicznie skończyć. Jeżeli nie dysponujesz odpowiednimi kwalifikacjami, nie naprawiaj we własnym zakresie zasilaczy ani innych urządzeń związanych z prądem poza ich wymianą na nowy egzemplarz.
Ładunki elektrostatyczne, różnice potencjałów Prawdopodobnie zdarzyło Ci się już kiedyś, że przy zdejmowaniu wełnianego swetra słyszałeś delikatne trzaski i poczułeś nieprzyjemne delikatne ukłucia — to jest właśnie ładunek elektrostatyczny. Jeśli np. w Twoim pokoju znajduje się wykładzina dywanowa, to poruszając się po niej, wytwarzasz tarcie. Tarcie to wytwarza i gromadzi na Tobie ładunki elektryczne, które możesz oddać poprzez dotknięcie innych przedmiotów. Ładunek elektrostatyczny może w łatwy sposób uszkodzić podzespoły komputera. Podzespołami najbardziej wrażliwymi na wyładowania elektrostatyczne są pamięci. Inne elementy komputera również mogą ucierpieć na skutek wyładowania elektrostatycznego.
70
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka komputera w teorii
Najlepszym sposobem walki z ładunkami elektrostatycznymi jest specjalna opaska lub mata uziemiająca, która zbiera na sobie potencjał ładunku i chroni podzespoły. Tego typu wyposażenie stosuje się w profesjonalnych serwisach komputerowych i w domowym zaciszu raczej nie będziesz mógł z niego skorzystać. Wystarczy, jeśli przed przystąpieniem do wypakowywania podzespołów z woreczków antystatycznych, w których dostarcza je producent, dotkniesz metalowego elementu, np. kaloryfera, i w ten sposób odprowadzisz nagromadzone ładunki.
71
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
72
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
3 PRAWIDŁOWA KONFIGURACJA USTAWIEŃ BIOS-U S
łowo „BIOS” jest skrótem od angielskiej nazwy Basic Input-Output System (podstawowy system wejścia-wyjścia). BIOS jest pierwszym oprogramowaniem, które jest uruchamiane po włączeniu komputera. Odpowiada przede wszystkim za pracę wszystkich podstawowych urządzeń; oprócz tego spełnia kilka innych funkcji. Oprogramowanie to nie jest zapisane na dysku twardym czy płycie CD, tylko jest umieszczone na płycie głównej, w układzie pamięci stałej. Konfiguracja BIOS-u jest możliwa za pomocą specjalnego pseudograficznego interfejsu, popularnie zwanego SETUP-em. Wersja i rodzaj BIOS-u zależą w dużym stopniu od konkretnej płyty głównej, pod kątem której jest on optymalizowany.
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Poprawne ustawienia opcji zawartych w BIOS-ie mają szczególne znaczenie dla stabilnej i wydajnej pracy komputera i wszystkich jego podzespołów. Jak zapewne wiesz, obecnie na rynku komputerów możemy spotkać BIOS-y następujących producentów: Q
Award oraz odmiany,
Q
Ami oraz odmiany,
Q
Phoenix oraz odmiany.
Oczywiście większość opcji udostępnianych w BIOS-ach tych firm będzie się pokrywała i chociaż mogą się w nich nieco inaczej nazywać lub znajdować w innych miejscach, ich znaczenie będzie jednak identyczne. W dalszej części przedstawiliśmy najważniejsze opcje mające znaczny wpływ na szybkość, poprawność i stabilność pracy komputera. Staraliśmy się nie skupiać na jednym rodzaju BIOS-u, dzięki czemu bez większych problemów powinieneś sobie poradzić z każdą wersją tego ważnego oprogramowania. Istotne jest jednak, abyś zawsze wprowadzał poprawki w BIOS-ie swojego komputera pojedynczo, wtedy w łatwy sposób będziesz mógł przywrócić daną opcję. Jeśli dokonasz zbyt wielu zmian naraz, łatwo możesz się pogubić. Musisz również pamiętać, że po wprowadzeniu zmian niektórych opcji wraz z jednoczesną zmianą innych skutek może być odwrotny do oczekiwanego. Komputer nie będzie wcale stabilny i wydajny, tylko wolniejszy lub zacznie się zawieszać. O ile dana opcja działa tak, jak ją opisaliśmy, to niekoniecznie będzie tak działać wraz z jednoczesną zmianą innych opcji. Nie opisaliśmy szczegółowo wszystkich możliwych opcji, ponieważ książka ma na celu pomóc w rozwiązywaniu ewentualnych problemów związanych ze stabilną pracą komputera. Opis kierowany do zaawansowanych czytelników zająłby tyle miejsca, co cała książka. Poza tym zalewanie czytelników ogromną ilością informacji typowo technicznych nie było naszym celem. Na rynku jest kilka książek szeroko traktujących o BIOS-ie. Jeśli chciałbyś zgłębić tajniki zaawansowanych ustawień BIOS-u, to polecamy następujące pozycje naszego autorstwa: Q
BIOS. Leksykon kieszonkowy. Wydanie III — http://helion.pl/ksiazki/ ´biosl3.htm;
Q
BIOS. Przewodnik. Wydanie III — http://helion.pl/ksiazki/biopr3.htm.
74
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
Wejście do menu BIOS-u Jeżeli chcesz zająć się zmianą ustawień BIOS-u, musisz dostać się do specjalnego menu. W zależności od producenta sprzętu wejście do menu BIOS-u może się odbywać na różne sposoby, zasada postępowania jest jednak zawsze taka sama. Podczas uruchamiania komputera, mniej więcej w chwili, gdy następuje testowanie pamięci operacyjnej, należy wcisnąć i przytrzymać jeden lub kilka klawiszy. Najpopularniejszym klawiszem kluczem otwierającym menu BIOS-u jest Del. Oczywiście możesz spotkać się z jeszcze innymi służącymi do tego klawiszami lub ich kombinacjami, np. F1, F2 lub Esc, ewentualnie kombinacją przycisków Alt, Ctrl, Alt+Ctrl+Esc. W komputerach stacjonarnych najczęściej wykorzystuje się jednak do tego celu klawisze Del lub F2. Informację o tym, jaki klawisz otwiera wejście do BIOS-u, zazwyczaj najdziesz na ekranie monitora podczas startu komputera — rysunek 3.1.
Rysunek 3.1. Przykładowy ekran startowy: informacja o klawiszu umożliwiającym wejście do BIOS-u umieszczona jest w lewym dolnym narożniku. W tym przypadku jest to klawisz Del Jeżeli Twój pecet nie wyświetla odpowiedniej informacji, co często spotyka się w przypadku komputerów przenośnych, laptopów, notebooków, musisz sprawdzić w dokumentacji płyty głównej, w jaki sposób można się dostać do ustawień BIOS-u. Pamiętaj, że musisz nacisnąć odpowiedni klawisz; dobrze jest także przytrzymać go przez chwilę, dzięki czemu masz pewność, że uda Ci się wejść do odpowiedniego panelu kontrolnego. Jeżeli nie udało Ci się otworzyć BIOS-u, musisz jeszcze raz uruchomić komputer i nacisnąć odpowiedni klawisz nieco wcześniej niż poprzednim razem.
75
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
W zdecydowanej większości przypadków po wejściu do ustawień BIOS-u na ekranie Twojego monitora powinny pojawić się napisy wyświetlane na niebieskim lub szarym tle. Zwróć uwagę na to, że opcje zgrupowane są w dwóch kolumnach (najczęściej), natomiast bezpośrednio pod nimi znajduje się opis klawiszy, z których będziesz korzystać, a także krótki opis aktualnie aktywnej pozycji w menu. Jest jednak kilku producentów, którzy w nieco inny sposób zorganizowali położenie menu w głównym oknie BIOS-u — nie ma tu dwóch kolumn, a do odpowiedniego menu wchodzi się, wybierając je z górnego paska wyboru. Aktywna pozycja w menu BIOS-u zawsze jest wyróżniona innym kolorem, dzięki czemu łatwo jest zlokalizować miejsce, w którym aktualnie się znajdujemy. Do zmiany aktywnej opcji służą klawisze strzałek — w prawo, w lewo, w górę i w dół. Za pomocą klawisza Enter możesz wejść głębiej w ustawienia danej sekcji. Poza wymienionymi do zmiany wartości poszczególnych opcji możesz używać klawiszy Enter, PageDown i PageUp. W niektórych BIOS-ach klawisze służące do poruszania się po menu oraz zmiany wartości danej opcji mogą być nieco inne, np. +, –, spacja. Najczęściej jest to opisane w głównym menu programu Setup. Musisz wiedzieć, że płytę główną, a dokładnie BIOS, wyposażono w zegar, który działa nawet wtedy, gdy wyłączysz komputer — raz ustawione parametry danej opcji pozostaną niezmienne nawet po jego wyłączeniu. Dzieje się tak dlatego, że na płycie głównej umieszczono dodatkowy akumulator (baterię) zasilający pracę BIOS-u i wbudowanego zegara czasu rzeczywistego.
Najczęściej występujące układy menu BIOS-u Standard CMOS Features W tym menu znajdziesz podstawowe ustawienia związane z datą i czasem, a także odpowiedzialne za obsługę dysków twardych oraz stacji dyskietek. Często w tym menu są również zawarte opcje informacyjne. Advanced BIOS Features W tym menu BIOS-u umieszczono szereg opcji odpowiedzialnych za dokładne dostrojenie pracy całego komputera. W zależności od specyfiki konfiguracji Twojego komputera musisz wybrać odpowiednie wartości i ustawić je.
76
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
Advanced Chipset Features Menu widoczne w głównym oknie BIOS-u, o nazwie Advanced Chipset Features, odpowiada za ustawienia parametrów pracy chipsetu płyty głównej. Musisz jednak pamiętać, że w zależności od rodzaju BIOS-u, a nawet wersji płyty głównej niektóre opcje mogą się różnić nazwą oraz lokalizacją. Integrated Peripherals W tym menu zgromadzono opcje odpowiedzialne za pracę kart rozszerzeń czy kontrolerów zintegrowanych z płytą główną. Mogą to być kontrolery USB, WiFi, IEEE1394, audio, kart sieciowych i inne — w zależności od konstrukcji płyty głównej. Power Management Setup Ostatnio bardzo modnym tematem jest oszczędzanie energii. Trend ten ma swoje odbicie również w BIOS-ie płyty głównej w postaci opcji Power Management Setup. To tutaj ustawisz wszystkie parametry dotyczące zarządzania energią Twojego peceta. CPU Setup/Frequency Voltage Control lub Ratio/Voltage Control Opcje zgromadzone w tym menu odpowiadają za ustawienie parametrów i napięcie pracy procesora oraz pamięci RAM zainstalowanych w komputerze. Wszystkie zmiany w tym menu należy wykonywać ostrożnie, ponieważ nieprawidłowe ustawienia, np. napięcia zasilającego procesor lub pamięć RAM, mogą spowodować niemożność uruchomienia komputera, niestabilność pracy systemu albo trwałe uszkodzenie danego podzespołu. Menu to będzie szczególnie przydatne tym osobom, które chciałyby nieco podnieść wydajność swojego komputera. Należy jednak pamiętać, że wszystkie zmiany — zarówno napięć, jak i taktowania powyżej poziomu nominalnego, ustalonego przez producenta — wykonuje się na własne ryzyko. PnP/PCI Configuration Setup Każdy BIOS płyty głównej posiada zestaw opcji odpowiedzialnych za obsługę gniazd PCI oraz wsparcie technologii PnP. W tym właśnie menu znajdziesz odpowiednie opcje umożliwiające zmianę parametrów automatycznej konfiguracji urządzeń i przerwań. Health Status/Hardware Monitor W przypadku większości płyt głównych informacje wyświetlane w tym menu zawierają dane dotyczące aktualnego stanu niektórych funkcji systemu komputerowego, takich jak temperatura procesora, stan napięć,
77
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
kontrola wentylatorów i informacje o obrotach. Najczęściej menu to posiada jedynie charakter informacyjny i nie jest możliwe dokonywanie w nim zmian. W niektórych BIOS-ach można jednak wprowadzić ustawienia krytyczne dotyczące minimalnych obrotów wentylatorów lub przekroczenia temperatur podawanych przez czujniki zamontowane np. na procesorze lub chipsecie płyty głównej oraz przez czujniki dodatkowe. W przypadku dostępnych na rynku nowoczesnych procesorów warto zainteresować się tą częścią menu i wprowadzić odpowiednie ustawienia krytyczne, po których osiągnięciu zostanie wykonana jakaś akcja. Dzięki temu można będzie np. wymusić automatyczne wyłączenie komputera po osiągnięciu zbyt wysokiej temperatury procesora lub w przypadku awarii wentylatora, nie doprowadzając w ten sposób to trwałego uszkodzenia danego podzespołu wskutek przegrzania. Poza wymienionymi powyżej opcjami w głównym menu SETUP-u możesz jeszcze spotkać dodatkowe, często ukryte elementy, zależne od producenta konkretnej płyty głównej. Często producenci dodają do BIOS-u swoje własne rozwiązania technologiczne. Najczęściej w dodatkowym menu lub podmenu można znaleźć opcje odpowiedzialne za ręczne dostrojenie kluczowych parametrów procesora, magistrali, pamięci RAM i podsystemu graficznego. Są one szczególnie przydatne wszystkim tym, którzy lubują się w wyciskaniu maksymalnej mocy ze swoich pecetów. Niektóre dodatkowe opcje są ukryte do chwili naciśnięcia odpowiedniej kombinacji klawiszy, dopiero po wykonaniu tej czynności mamy do nich dostęp. Często wykorzystywaną kombinacją klawiszy jest np. Ctrl+F1, Ctrl+H, Ctrl+G, Ctrl+F11. Aby dowiedzieć się, jaka jest kombinacja w przypadku Twojego sprzętu, musisz zerknąć do dokumentacji, którą otrzymałeś wraz z płytą główną. Poniżej opisaliśmy dodatkowe pozycje, jakie możesz spotkać w swoim BIOS-ie. Poza wymienionymi powyżej opcjami w głównym menu SETUP-u możesz jeszcze spotkać następujące elementy: Q
Load Fail-Safe Defaults — wczytuje bezpieczne ustawienia.
Q
Load Optimized Defaults — wczytuje optymalne — zdaniem producenta płyty — ustawienia BIOS-u.
Q
Save and Exit — pozwala zapisać zmiany i opuścić SETUP.
Q
Exit Whitout Saving — pozwala opuścić SETUP bez zapisywania zmian.
Q
Set Password/Set User Password/Set Supervisor Password — odpowiada za ustawienie hasła zabezpieczającego dostęp do SETUP-u lub komputera.
Q
Select Language — pozwala zmienić ustawienia domyślnego języka SETUP-u.
78
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
Oczywiście nie są to wszystkie elementy, z jakimi możesz się spotkać w głównym menu SETUP-u. W zależności od rodzaju płyty i jej producenta występują jeszcze inne opcje, które pozwoliliśmy sobie pominąć.
Bezpieczne ustawienia BIOS-u Jeżeli Twój komputer działa niestabilnie lub masz problemy z instalacją jakiegoś podzespołu, warto zacząć od BIOS-u i przywrócenia domyślnych bezpiecznych ustawień zalecanych przez producenta płyty. Dzięki temu zyskasz pewność, że zmiany, jakie uprzednio wprowadziłeś, nie mają negatywnego wpływu na działanie komputera. W celu przywrócenia domyślnych ustawień BIOS-u po wejściu do SETUP-u skorzystaj z jednej z opisanych poniżej opcji.
Load Fail — Safe Defaults Lokalizacja: główne menu BIOS-u Dostępne wartości: Y/N lub Yes/No Zalecane ustawienia: zależnie od potrzeb Pozwala na wczytanie zdefiniowanych przez producenta płyty głównej ustawień domyślnych, które są bezpieczne dla stabilności komputera, ale nie zapewniają maksymalnej wydajności. W związku z tym po ewentualnym skorzystaniu z tej funkcji warto „ręcznie” ustawić kluczowe opcje odpowiedzialne za szybkość pracy komputera.
Load Optimal Settings Lokalizacja: główne menu BIOS-u Dostępne wartości: Y/N lub Yes/No Zalecane ustawienia: zależnie od potrzeb Przypomina wcześniej opisaną opcję Load Fail — Safe Defaults, ale wczytane ustawienia są nakierowane na zwiększenie wydajności komputera.
79
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Load Safe mode Lokalizacja: główne menu BIOS-u Dostępne wartości: Y/N lub Yes/No Zalecane ustawienia: zależnie od potrzeb Patrz opcja Load Fail — Safe Defaults.
Ustawienia, które warto zmienić Po skorzystaniu z ustawień domyślnych producenta płyty głównej lub w przypadku optymalizacji pracy komputera warto zmienić ustawienia kilkunastu kluczowych opcji. W związku z tym poniżej zamieściliśmy wykaz opcji oraz zalecanych ustawień, które naszym zdaniem są istotne dla optymalnej pracy komputera. Niemal każda płyta główna ma domyślnie ustawione automatyczne wykrywanie zainstalowanych dysków twardych. Odpowiednie opcje znajdują się w menu Standard CMOS Features. Opcje odpowiedzialne za ustawienia wykrywania dysków twardych znajdują się bezpośrednio pod polami daty i czasu. W tym przypadku mamy cztery opcje: Q
IDE Primary Master — pierwsze urządzenie przyłączone do pierwszego kanału kontrolera,
Q
IDE Primary Slave — drugie urządzenie przyłączone do pierwszego kanału kontrolera,
Q
IDE Secondary Master — pierwsze urządzenie przyłączone do drugiego kanału kontrolera,
Q
IDE Secondary Slave — drugie urządzenie przyłączone do drugiego kanału kontrolera.
Z płytą główną zintegrowany jest kontroler, który tworzy dwa kanały, Primary oraz Secondary; na każdym z tych kanałów można podłączyć dwa urządzenia — Master i Slave. W zależności od tego, gdzie i w jakim trybie podłączyłeś dysk, jeśli chcesz zmienić pewne ustawienia, musisz wybrać odpowiednią opcję, a następnie nacisnąć klawisz Enter, by wejść do szczegółowych ustawień danego urządzenia.
80
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
Q
Auto — najprostszym ustawieniem jest właśnie ten tryb. Kiedy jest on wybrany, zostanie uaktywnione automatyczne wykrywanie wszystkich podłączonych do kontrolera urządzeń. Dzięki temu nie będzie potrzeby konfigurowania ich w BIOS-ie ani nie będziesz musiał znać parametrów ich pracy. Polecamy pozostawienie właśnie tego parametru.
Q
User — ręczne ustawienie opcji użytkownika dla konkretnych parametrów dysków twardych. Najczęściej prawidłowe dane dotyczące ich parametrów podane są na naklejkach znamionowych, umieszczonych na obudowie dysku twardego. Oto opcje dostępne w przypadku wyboru ustawień ręcznych: ♦ Type — typ dysku wybierany z 45 predefiniowanych wpisów; ♦ Size — przybliżona pojemność dysku wyliczona na podstawie parametrów sektorów, głowic, cylindrów; ♦ Cyls — liczba cylindrów; ♦ Head — liczba głowic; ♦ Precomp — te parametry są ignorowane przez nowe kontrolery IDE, można zatem ich nie ustawiać; ♦ Landz — numer cylindra, na którym jest parkowana głowica dysku twardego; ♦ Sector — liczba sektorów przypadających na jeden cylinder; ♦ Mode — tryb pracy dysku twardego; ♦ 32 Bit Transfer Mode — on lub off; odpowiednio włącza lub wyłącza 32-bitowy dostęp do dysku. Jeśli to możliwe, powinieneś włączyć tę opcję. W niektórych przypadkach przy pracy z systemem MS Windows NT/2000/XP może ona jednak powodować błędy, co w ostateczności może doprowadzić do utraty danych. Szczególnie dotyczy to pracy z partycjami NTFS. Są to jednak przypadki bardzo odosobnione i w większości zobligowane specyficzną konfiguracją sprzętową.
Pamiętaj, że dla napędów optycznych podłączonych do kontrolera IDE nie musisz nic ustawiać. Możesz również w ich przypadku pozostawić wartość Auto. Warto zauważyć, że ustawienia ręczne parametrów dysku twardego mogą spowodować nieprawidłową pracę nowszych konstrukcji dysków, jak również niepoprawne działanie (brak możliwości zarządzania danymi), gdy zostanie podłączony np. do innej płyty głównej z opcją ustawioną na tryb Auto. Bezpośrednio pod ustawieniami dysków twardych znajdują się dwie opcje odpowiedzialne za ustawienie stacji dyskietek. Związane z nimi pola noszą odpowiednio nazwy Drive A oraz Drive B. Jeżeli posiadasz stację dyskietek, to koniecznie
81
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
musisz ją ustawić w BIOS-ie komputera; w przeciwnym razie będzie ona niewidoczna dla systemu. Możesz mieć podłączone dwie stacje dyskietek — pierwsza będzie miała przypisaną literę A, a druga B. W niektórych typach BIOS-u można spotkać jeszcze opcję Floppy 3 Mode Support, która jest dla nas raczej nieprzydatna. Umożliwia ona poprawne działanie stacji dyskietek 3,5" o pojemności 1,2 MB zamiast standardowej 1,44 MB — opcja ta powinna zostać wyłączona — Disabled. Zawsze po wprowadzeniu wszystkich zmian możesz wrócić do głównego okna BIOS-u; wystarczy, że naciśniesz klawisz Esc. Nie obawiaj się, użycie tego klawisza nie spowoduje powrotu do starych ustawień. Poniżej zamieściliśmy opis pozostałych opcji, które powinny ulec zmianie. Postaraj się je odszukać w swoim BIOS-ie i wprowadź ustawienia zgodne z naszymi zaleceniami, ale weź również pod uwagę to, że część z opcji oraz ich ustawienia są zależne od konkretnej konfiguracji komputera.
System Date Lokalizacja: Standard CMOS Features Dostępne wartości: Month/Day/Year (Miesiąc/Dzień/Rok) Zalecane ustawienia: zgodnie ze stanem faktycznym Pozwala na skonfigurowanie daty i czasu niezbędnego dla pracy komputera. Dostępne są następujące wartości: Q
Month — miesiąc (liczby od 1 do 12 lub nazwa miesięcy),
Q
Day — dzień (liczby od 1 do 31),
Q
Year — rok (liczby określające dany rok).
System Time Lokalizacja: Standard CMOS Features Dostępne wartości: hh/mm/ss (godziny/minuty/sekundy) Zalecane ustawienia: zgodnie ze stanem faktycznym Pozwala na określenie godziny.
82
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
Memory Frequency for Lokalizacja: CPU Setup, Frequency Voltage Control, Ratio/Voltage Control Dostępne wartości: Auto/200/266/333/400/SPD/inne zależnie od płyty głównej Zalecane ustawienia: Auto lub zależnie od konfiguracji sprzętowej Opcja ta służy do określenia taktowania pamięci DDR. Jak wiesz, pamięci DDR są taktowane zgodnie z wartością szyny FSB. Taktowanie może odbywać się w sposób synchroniczny lub asynchroniczny. W zależności od konfiguracji komputera, a dokładnie od posiadanego procesora, będziesz miał następujące możliwości wyboru: Q
FSB 533 MHz: ♦ 3 — taktowanie pamięci x3, ♦ 4 — taktowanie pamięci x4, ♦ Auto lub SPD — automatyczne dobranie ustawień;
Q
FSB 800 MHz: ♦ 2.00 — taktowanie pamięci x2, ♦ 2.66 — taktowanie pamięci x2.66, ♦ 3.00 — taktowanie pamięci x3 (dla DDR2 600 i FSB 800 MHz), ♦ Auto lub SPD — automatyczne dobieranie ustawień.
Przykład wyliczenia taktowania pamięci w stosunku do FSB: FSB533MHz/4 = 133.25 MHz x 3 daje w przybliżeniu 400 MHz (DDR400). FSB800MHz/4 = 200 MHz x 2 daje 400 MHz (DDR400). FSB800MHz/4 = 200 MHz x 3 daje 600 MHz (DDRII600) itd.
Max Memclock MHz Lokalizacja: Advanced Chipset Features Dostępne wartości: Auto/100/133/166/200 Zalecane ustawienia: Auto Pozwala na ustawienie maksymalnego taktowania pamięci RAM. Możesz pozostawić wartość Auto lub skorzystać z ustawień odpowiednich dla swojej pamięci.
83
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
128-bit Memory Data Width Lokalizacja: Advanced Chipset Features, BIOS Performance Acceleration Dostępne wartości: Disabled/Enabled/Auto Zalecane ustawienia: zależne od tego, czy pamięć pracuje w trybie dualnym Pozwala na włączenie lub wyłączenie 128-bitowego trybu pracy pamięci RAM. Po włączeniu tej opcji pamięci RAM będą działać w trybie dwukanałowym — znacznie poprawi to wydajność komputera PC. Pamiętaj, że dwukanałowa obsługa pamięci RAM wymaga instalacji dwóch takich samych modułów w odpowiednich bankach. Większość płyt automatycznie wykrywa i włącza obsługę pamięci w trybie dwukanałowym.
DDR DIMM Data Width Lokalizacja: Advanced Chipset Features, BIOS Performance Acceleration Dostępne wartości: 128-bit/64-bit/Auto Zalecane ustawienia: 128-bit lub Auto, chyba że nie chcesz używać trybu dwukanałowego Za pomocą tej opcji możesz włączyć lub wyłączyć obsługę pamięci w trybie dwukanałowym.
Limit CPU Max. To 3 Lokalizacja: Advanced Chipset Features Dostępne wartości: Disabled/Enabled Zalecane ustawienia: zależnie od używanego systemu operacyjnego Dla systemów MS Windows XP wyłącz tę opcję — Disabled. Natomiast w przypadku systemów jednoprocesorowych, np. MS Windows 98, ustaw wartość Enabled.
CPU Host Clock (CPU/PCI) Lokalizacja: CPU Setup, Frequency Voltage Control, Ratio/Voltage Control Dostępne wartości: Auto/zależnie od producenta płyty Zalecane ustawienia: Auto, chyba że chcesz podkręcać procesor
84
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
Umożliwia zmianę częstotliwości pracy procesora. W zależności od producenta płyty głównej i jej modelu można zmienić częstotliwość w zakresie od 100 MHz do np. 355 MHz z krokiem co 1 MHz lub innym. Dobra płyta główna powinna dawać wiele możliwości zmiany taktowania szyny FSB. Pamiętaj, że zmiana taktowania FSB może spowodować niestabilną pracę komputera, jeśli zostały podane zbyt wysokie parametry. Jeżeli komputer nie uruchomi się po tej zmianie, musisz zresetować CMOS za pomocą odpowiedniej zworki na płycie głównej lub wyjąć na kilka minut baterię podtrzymującą pamięć.
CPU Host Frequency (MHz) Lokalizacja: CPU Setup, Frequency Voltage Control, Ratio/Voltage Control Dostępne wartości: Auto/zależnie od producenta płyty Zalecane ustawienia: Auto, chyba że chcesz podkręcać procesor Umożliwia zmianę częstotliwości pracy szyny FSB. W zależności od producenta płyty głównej można dokonać zmian częstotliwości w zakresie od 100 MHz do (np.) 200 MHz lub więcej, z krokiem co 1 MHz lub nieco innym, np. stopniowanym co kilka MHz (zależnie od płyty). Zmiana parametrów może spowodować niestabilną pracę komputera w przypadku, gdy zostały podane zbyt wysokie wartości. Jeżeli komputer nie uruchomi się po zmianie tego parametru, w wielu przypadkach będziesz zmuszony zresetować CMOS za pomocą odpowiedniej zworki na płycie głównej. Jest ona często oznaczona opisem CMOS Clear lub Reset CMOS.
Select Boot device Lokalizacja: Advanced BIOS Features Dostępne wartości: zależnie od producenta płyty głównej Zalecane ustawienia: zależnie od konfiguracji sprzętowej Za pomocą tej funkcji możesz określić kolejność przeszukiwania urządzeń pod kątem obecności sektora startowego. W większości BIOS-ów dostępne są następujące opcje konfiguracyjne: Q
Floppy — stacja dyskietek,
Q
LS/ZIP — napęd LS120 lub ZIP,
Q
HDD-0 — dysk twardy Primary Master,
Q
HDD-1 — dysk twardy Primary Slave,
85
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Q
HDD-2 — dysk twardy Secondary Master,
Q
HDD-3 — dysk twardy Secondary Slave,
Q
SCSI — urządzenie podłączone do dodatkowego kontrolera SCSI,
Q
CD-ROM — napęd optyczny,
Q
LAN — karta sieciowa lub sieć LAN,
Q
USB FDD — stacja dyskietek podłączona do kontrolera USB,
Q
USB CD-ROM — napęd optyczny podłączony do kontrolera USB,
Q
USB HDD — dysk twardy podłączony do kontrolera USB (w niektórych przypadkach ta opcja jest przydatna podczas uruchamiania komputera z pamięci PenDrive),
Q
USB FlashDisc — pamięć flash w postaci klucza USB,
Q
USB Drive All — inne urządzenia podłączone do kontrolera USB.
Onboard H/W Serial ATA Lokalizacja: Integrated Peripherals Dostępne wartości: Disabled/Enabled Zalecane ustawienia: zależnie od tego, czy potrzebujesz kontrolera SATA Funkcja pozwala wyłączyć lub włączyć zintegrowany kontroler dysków SATA (Serial ATA).
Onchip SATA Port Lokalizacja: Advanced Chipset Features Dostępne wartości: Disabled/Manual/Auto Zalecane ustawienia: zależnie od konfiguracji komputera Jeśli wybierzesz Manual, to będziesz miał do wyboru następujące dodatkowe parametry: Q
SATA PORT 0,
Q
SATA PORT 1.
86
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
W parametrach tych możesz określić sposób obsługi oraz zasady emulacji dysków IDE. Q
IDE Pri.Master — dysk podpięty do kontrolera SATA; będzie on traktowany jak standardowy dysk IDE podłączony do kontrolera IDE na pierwszym kanale jako pierwszy napęd w kolejności.
Q
IDE Pri. Slave — dysk podpięty do kontrolera SATA; będzie on traktowany jak standardowy dysk IDE podłączony do kontrolera IDE na pierwszym kanale jako drugi napęd w kolejności.
Q
IDE Sec.Master — dysk podpięty do kontrolera SATA; będzie on traktowany jak standardowy dysk IDE podłączony do kontrolera IDE na drugim kanale jako pierwszy napęd w kolejności.
Q
IDE Sec.Slave — dysk podpięty do kontrolera SATA; będzie on traktowany jak standardowy dysk IDE podłączony do kontrolera IDE na drugim kanale jako drugi napęd w kolejności.
Q
SATA PORT 0 — dysk podpięty do kontrolera SATA; będzie on traktowany jak standardowy dysk SATA.
Q
SATA PORT 1 — dysk podpięty do kontrolera SATA; będzie on traktowany jak standardowy dysk SATA.
Jeśli posiadasz w swoim komputerze dysk SerialATA podpięty do jednego z portów kontrolera SATA (0 lub 1), to w trakcie instalacji systemu operacyjnego, takiego jak MS Windows NT, MS Windows 2000, MS Windows XP czy MS Windows 2003, będziesz musiał skorzystać ze sterownika dostarczonego przez producenta wraz z płytą. Zazwyczaj odpowiedni sterownik znajduje się na dyskietce. Potrzeba wczytania sterownika do obsługi SATA jest zgłaszana przez system — w odpowiednim momencie musisz wcisnąć klawisz F6, a dalej postępować zgodnie z instrukcjami instalatora. Jeśli z jakichś powodów nie posiadasz odpowiedniego sterownika, to nie zainstalujesz systemu, ponieważ Twój dysk SATA nie zostanie rozpoznany i instalacja zakończy się komunikatem, że nie został on wykryty. W takim przypadku możesz skorzystać z opisywanej przez nas opcji. Ustaw wartość SATA PORT 0 na IDE Pri.Master (pierwszy kanał nie może być zajęty przez inne urządzenie, np. napęd optyczny itp.). Po tym zabiegu dysk podpięty do PORTU SATA 0 będzie widoczny jako standardowy dysk IDE podłączony do kontrolera IDE na pierwszym kanale jako pierwszy napęd w kolejności. Teraz bez problemu zainstalujesz system bez wymaganego sterownika, ponieważ program instalacyjny będzie „przekonany”, że ma do czynienia ze standardowym dyskiem twardym IDE. Tak samo postępujesz z następnymi parametrami, uwzględniając swoją konfigurację sprzętową.
87
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Onchip Serial ATA Lokalizacja: Advanced BIOS Features Dostępne wartości: Disabled/Auto/Combined/Enhanced/No-Combined Zalecane ustawienia: zależnie od konfiguracji komputera Opcja ta umożliwia dokładne dostosowanie trybów pracy kontrolerów SATA i PATA oraz ustawienie najbardziej pożądanej kombinacji podłączonych do nich urządzeń. Dostępne są wartości: Q
Auto — BIOS automatycznie wykryje urządzenia i odpowiednio je skonfiguruje.
Q
Combined — pozwala na wybranie jednego z kilku zdefiniowanych wariantów. ♦ SATA only — wyłącznie urządzenia podłączone do kontrolera SATA (SATA0/1/2/3); ♦ PATA Pri, SATA Sec — pierwsze urządzenia IDE i następne w kolejce SATA (IDE1, SATA1/3); ♦ SATA Pri, PATA Sec — pierwsze urządzenia SATA i następne w kolejce IDE1 (SATA0/2, IDE1); ♦ PATA only — wyłącznie urządzenia podłączone do kontrolera IDE.
Q
Enhanced — umożliwia wybranie bardziej zaawansowanych trybów: ♦ IDE — (IDE1, SATA 0/1/2/3); ♦ AHCI — (IDE1, SATA 0/1/2/3) gdy ustawione w trybie zaawansowanym; ♦ RAID — (IDE1, SATA 0/1/2/3, SATA support RAID 0 lub 1).
Q
Non-Combined — urządzenia podłączone do kontrolera SATA będą emulowały tryb pracy dokładnie tak samo, jak gdyby były podłączone do standardowego kontrolera PATA (IDE). Opcja ta jest dostępna wyłącznie w niektórych modelach płyt głównych. W zależności od producenta może przybierać różne formy, ale znaczenie pozostaje takie samo.
Uznaliśmy, że przyda się jeszcze mała prezentacja możliwości opisanych ustawień na przykładzie konkretnej konfiguracji komputera. Załóżmy, że posiadasz w swoim systemie cztery napędy — dwa standardowe napędy IDE i dwa urządzenia Serial ATA podłączone do dwóch z czterech dostępnych na płycie kontrolerów Serial ATA:
88
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
1. dysk twardy IDE (Primary master — podłączony do pierwszego kanału), 2. napęd optyczny IDE (Primary slave — podłączony do pierwszego kanału), 3. dysk twardy SATA (podłączony do kontrolera SATA0), 4. napęd optyczny SATA (podłączony do kontrolera SATA2). Jeśli wybierzesz tryb Auto, kolejność wykrywania napędów będzie następująca: 1. dysk SATA0 (będzie widoczny tak jak normalny dysk IDE Primary master), 2. napęd SATA2 (będzie widoczny tak jak normalny napęd IDE Primary slave), 3. dysk IDE (będzie widoczny jako Secondary slave), 4. napęd IDE (będzie widoczny jako Secondary slave). Przy takim ustawieniu będziesz miał np. możliwość zainstalowania systemu XP bez potrzeby ładowania sterownika Serial ATA z dyskietki. System będzie „przekonany”, że ma do czynienia ze standardowymi napędami IDE. Jeśli masz urządzenia SATA podłączone do SATA1 i SATA3, to automatycznie będą one ustawione w trybie Secondary Master (SATA1) i Secondary Slave (SATA3), a dyski podpięte do kontrolera PATA (IDE) zostaną przesunięte w pozycję Primary master i Primary slave. Jeśli wybierzesz tryb Disabled, kolejność wykrywania napędów będzie następująca: 1. dysk IDE (będzie widoczny jako Primary master), 2. napęd IDE (będzie widoczny jako Primary slave), 3. dysk SATA0 (nie będzie widoczny w systemie), 4. napęd SATA2 (nie będzie widoczny w systemie). Jeśli wybierzesz tryb Combined i ustawienie parametru PATA CH0 Pri, uzyskasz następującą konfigurację: 1. dysk IDE (będzie widoczny jako Primary master), 2. napęd IDE (będzie widoczny jako Primary slave), 3. dysk SATA0 (nie będzie widoczny w systemie), 4. napęd SATA2 (nie będzie widoczny w systemie). Nie będziesz miał wtedy możliwości np. zainstalowania systemu lub dostępu do dysku Serial ATA, chyba że został on podpięty do kontrolera SATA1 lub SATA 3.
89
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Jeśli dysk i napęd Serial ATA są podłączone do SATA0 i SATA2, tak jak w naszym przykładzie, to aktywują się urządzenia SATA1 i SATA3, a te podpięte do SATA0 i SATA2 nie będą widoczne dla systemu. Natomiast po ustawieniu parametru PATA CH1 Pri uzyskasz następujący układ urządzeń: 1. dysk SATA0 (będzie widoczny jak normalny dysk IDE Primary master), 2. napęd SATA2 (będzie widoczny jak normalny dysk IDE Primary slave), 3. dysk IDE (będzie widoczny jako Secondary master), 4. napęd IDE (będzie widoczny jako Secondary slave). Jeśli dysk i napęd Serial ATA są podłączone do SATA0 i SATA2, tak jak w naszym przykładzie, to urządzenia SATA1 i SATA3 zostaną wyłączone i nie będą widoczne dla systemu. Po ustawieniu trybu Enchanced układ urządzeń przybierze następującą postać: 1. dysk IDE (będzie widoczny jako Primary master), 2. napęd IDE (będzie widoczny jako Primary slave), 3. dysk SATA0 (będzie widoczny jako SATA, lecz na dodatkowym kontrolerze), 4. napęd SATA2 (będzie widoczny jako SATA, lecz na dodatkowym kontrolerze). Ostatnie z dostępnych ustawień Non-Combined pozwala na ustawienie następującego układu urządzeń: 1. dysk SATA0 (będzie widoczny jak normalny dysk IDE Primary master), 2. napęd SATA2 (będzie widoczny jak normalny dysk IDE Primary slave), 3. dysk IDE (nie będzie widoczny w systemie), 4. napęd IDE (nie będzie widoczny w systemie).
SATA/RAID/SCSI Boot Order Lokalizacja: Advanced BIOS Features Dostępne wartości: SCSI/RAID/SATA Zalecane ustawienia: zależnie od potrzeb danej konfiguracji sprzętowej
90
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
Jeśli masz więcej niż jeden kontroler, np. zainstalowałeś SCSI lub inny zintegrowany z płytą główną (może to być kontroler wykonany w najnowszej technologii dla dysków Serial ATA lub RAID), opcja ta umożliwi wybranie, który z nich będzie miał pierwszeństwo podczas uruchamiania systemu (wczytania sektora startowego). Masz do wyboru następujące opcje: Q
SCSI — kontroler w postaci karty PCI SCSI,
Q
RAID — kontroler pracujący w trybie RAID,
Q
SATA — kontroler Serial ATA.
Warto dodać, że coraz więcej nowych płyt głównych ma zintegrowane kontrolery Serial ATA oraz RAID dla dysków IDE lub Serial ATA. Popularność tego typu rozwiązań stale rośnie, a co za tym idzie, znaczenia nabiera opcja SATA/RAID/ SCSI Boot Order.
Onboard Legacy Audio Lokalizacja: Integrated Peripherals Dostępne wartości: Disabled/Enabled Zalecane ustawienia: zależnie od potrzeb Odpowiada za uaktywnienie trybu emulacji chipsetu dźwiękowego. Pozwala też wybrać odpowiednie tryby emulacji, zgodne ze standardem SoundBlaster. Nie ma potrzeby włączania zgodności ze standardem SoundBlaster, jeżeli nie pracujesz w systemie MS DOS. Nie musisz korzystać z tej opcji, jeżeli została wyłączona karta dźwiękowa zintegrowana z płytą główną. Jeżeli włączyłeś emulację, uaktywnione zostaną następujące opcje: Q
SB I/O Base Address — ustawienia adresów Input-Output (wejścia-wyjścia) dla emulacji SoundBlaster, standardowa wartość to 220 H;
Q
SB IRQ Select — ustawienia przerwania IRQ, standardowa wartość to IRQ5;
Q
SB DMA Select — ustawienia kanału DMA, standardowa wartość to DMA1;
Q
MPU 401 — umożliwia włączenie interfejsu MIDI takiego, jaki był użyty na kartach SoundBlaster, standardowo Disabled (wyłączony);
Q
MPU 401 I/O Address — ustawienie adresu Input-Output (wejścia-wyjścia) dla interfejsu MIDI, standardowy zakres to 330 – 333 H.
Pamiętaj, że wszystkie opisane tu opcje są wymagane tylko wtedy, gdy grasz np. w starsze gry przeznaczone dla systemu MS DOS. Zakładamy jednak, że korzystasz z systemu MS Windows, a to oznacza, że możesz pominąć te ustawienia.
91
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Azalia Codec Lokalizacja: Integrated Peripherals Dostępne wartości: Auto/Disbaled Zalecane ustawienia: Disabled, chyba że chcesz używać kontrolera audio zintegrowanego z płytą Azalia jest też znana pod nazwą HD (Intel Hight Definition Audio). Jest wysokiej jakości kontrolerem audio zintegrowanym z płytą główną przeznaczoną dla procesorów Intel. Pozwala na włączenie lub wyłączenie ośmiokanałowego kontrolera audio. Wybór opcji Auto spowoduje, że w przypadku wykrycia podłączenia głośników czy innych urządzeń do gniazd karty dźwiękowej kontroler zostanie automatycznie włączony.
Onboard VIA 1394 Lokalizacja: Integrated Peripherals Dostępne wartości: Disabled/Enabled Zalecane ustawienia: Disabled, chyba że używasz tego kontrolera Pozwala na włączenie lub wyłączenie zintegrowanego z płytą główną kontrolera FireWire. Jeżeli go nie używasz, to wyłącz tę opcję, zaoszczędzisz w ten sposób przerwanie IRQ.
OnChip IEEE1394 Lokalizacja: Integrated Peripherals Dostępne wartości: Disabled/Enabled Zalecane ustawienia: Disabled Coraz więcej producentów płyt głównych wyposaża swoje produkty w ten typ portów. Jeżeli posiadasz jakieś urządzenia zgodne z tym standardem, np. kamerę wideo, włącz te porty na płycie głównej. Jeżeli nie używasz żadnego urządzenia współpracującego z IEEE1394, bezwzględnie wyłącz porty na płycie — zaoszczędzisz dzięki temu przerwania IRQ. Nowe karty dźwiękowe, np. typu SB Audigi, posiadają wbudowany port IEE1394; jeśli posiadasz taki model, wyłącz kontroler na płycie — po co dublować funkcje?
92
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
Onboard H/W LAN Lokalizacja: Integrated Peripherals Dostępne wartości: Disabled/Enabled Zalecane ustawienia: zależnie od potrzeb Wyłącza lub włącza kartę sieciową zintegrowaną z płytą główną. Jeżeli używasz w swoim komputerze karty sieciowej, warto ją usunąć i włączyć kartę zintegrowaną z płytą główną. Dzięki temu zwolnisz jedno gniazdo PCI, a wnętrze obudowy stanie się bardziej przestronne, co poprawi cyrkulację powietrza i chłodzenie komputera.
Primary Graphic’s Adapter Lokalizacja: Integrated Peripherals Dostępne wartości: PCI/AGP/Onboard Zalecane ustawienia: AGP, chyba że używasz starej karty PCI lub karty zintegrowanej z płytą Opcja ta służy do określenia domyślnej karty graficznej. Do wyboru masz wartości: AGP — wybierz ją, jeżeli komputer ma użyć karty AGP, PCI — użyj jej, jeśli komputer ma wystartować z karty PCI, oraz Onboard — jeśli chcesz używać karty zintegrowanej z płytą główną. Opcja ta przydaje się, jeśli w swoim komputerze zamontowałeś więcej niż jedną kartę graficzną. W nowych płytach głównych możesz spotkać się jeszcze z opcją PEG odpowiadającą karcie PCI Express.
VGA Shared Memory Size Lokalizacja: Advanced Chipset Features Dostępne wartości: 4/8/16/32/64 zależnie od producenta płyty Polecane ustawienia: zależnie od potrzeb Opcja ta odpowiada za określenie rozmiaru pamięci RAM wydzielonej na potrzeby zintegrowanej karty graficznej. Jeśli posiadasz płytę ze zintegrowaną grafiką, w tej opcji możesz podać wielkość pamięci, która zostanie odjęta od RAM. W tym przypadku nie jest to przydzielane dynamicznie, więc jeśli nie ma potrzeby wydzielenia więcej niż np. 8 MB (praca w aplikacjach biurowych), to nie
93
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
ustawiaj większej wartości. Jeśli jednak chcesz grać w gry 3D i masz dużo pamięci RAM, możesz ustawić wartości w przedziale 32 MB – 64 MB. Pamiętaj jednak, że ustawiona wartość zostanie odjęta od pamięci operacyjnej.
AGP Aperture Size Lokalizacja: Advanced Chipset Features Dostępne wartości: 4/8/16/32/64/128/256 Zalecane ustawienia: zależnie od posiadanej karty, ale pomiędzy 64 a 128 Odpowiada za udostępnianie pamięci operacyjnej dla karty graficznej AGP na potrzeby teksturowania itp. Można ustawić rozmiar pamięci przydzielonej z zasobów RAM-u bez odejmowania ich od sumy pamięci zainstalowanej w komputerze. Gdy zaistnieje taka potrzeba, pamięć jest wykorzystywana dynamicznie. Najlepsze parametry można osiągnąć, ustawiając wielkości w zakresie od 64 MB do 128 MB. Pamiętaj, że opcja ta dotyczy jedynie kart AGP. Obecnie wszystkie nowoczesne karty graficzne AGP korzystają z tej opcji, ale kiedyś można było spotkać takie, które nie potrafiły wykorzystać oferowanych przez nią możliwości.
Zapis ustawień W celu zapisania lub zignorowania wprowadzonych ustawień skorzystaj z opcji opisanych poniżej.
Save and Exit Setup Option Lokalizacja: główne menu Dostępne wartości: Y/N Zalecane ustawienia: zależnie od tego, czy chcesz zapisać zmiany wprowadzone w BIOS-ie Umożliwia zapisanie zmian wprowadzonych w BIOS-ie. Wystarczy, że zaznaczysz tę opcję w głównym menu BIOS-u, wciśniesz Enter, następnie Y i ponownie Enter. Teraz komputer zostanie automatycznie uruchomiony ponownie, a wprowadzone zmiany zaczną obowiązywać.
94
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
Exit Without Saving Option Lokalizacja: główne menu Dostępne wartości: Y/N Zalecane ustawienia: zależnie od potrzeb Pozwala na wyjście z BIOS-u bez zapisywania wprowadzonych ustawień. Wystarczy, że zaznaczysz tę opcję w głównym menu i naciśniesz klawisz Enter. Następnie naciśnij Y, aby potwierdzić chęć wyjścia z BIOS-u. Wybór opcji N spowoduje pozostanie w nim.
Aktualizacja BIOS-u Aktualizacja BIOS-u płyty głównej jest jedną z pierwszych czynności, jakie musisz wykonać w przypadku, gdy podczas uruchamiania komputera napotkasz na problemy. Poniżej przedstawiliśmy dokładny opis tej czynności. Z góry jednak pragniemy uprzedzić, że operacja ta niesie ze sobą spore ryzyko niepowodzenia i dlatego sugerujemy rozwagę podczas jej wykonywania.
Identyfikacja płyty głównej Jedną z najważniejszych czynności, jakie musisz wykonać przed aktualizacją BIOS-u, jest poprawna identyfikacja płyty głównej. Jeżeli źle ją zidentyfikujesz i uaktualnisz BIOS, używając oprogramowania przeznaczonego do innej płyty głównej (lub jej innej wersji), może się okazać, że komputer nie uruchomi się lub będzie źle działać. Aby poprawnie określić producenta płyty głównej, jej oznaczenia oraz aktualną wersję, należy skorzystać z dołączonej do niej dokumentacji. Wiemy jednak z doświadczenia, że nie zawsze to, co jest napisane w dokumentacji, pokrywa się z tym, co zostało rzeczywiście zamontowane w komputerze. Wielu producentów płyt głównych, szczególnie tych mniej znanych (mniej markowych), drukuje jedną, ogólną instrukcję do kilku modeli. W związku z tym najlepszym i najbezpieczniejszym sposobem zidentyfikowania posiadanego przez Ciebie modelu są po prostu bezpośrednie oględziny. Zazwyczaj nazwa producenta jest umieszczona na płycie w okolicy gniazda AGP lub między gniazdami PCI — rysunek 3.2.
95
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 3.2. Informacje o modelu płyty są zazwyczaj nadrukowane na niej samej
Jeśli już wiesz, kto jest producentem Twojej płyty, powinieneś jeszcze odszukać jej dokładne oznaczenie i model. Te informacje prawdopodobnie również będą nadrukowane bezpośrednio na płycie głównej. Ewentualnie mogą się znajdować na naklejkach identyfikacyjnych, które często są umieszczane na ostatnim gnieździe PCI lub na zewnętrznej stronie portów równoległych (w przypadku konstrukcji ATX). Jeśli jednak i tam ich nie ma, to warto jeszcze przyjrzeć się płycie od spodu. Koniecznie odszukaj też wersję płyty głównej. Najczęściej producent umieszcza odpowiedni nadruk w jednym z jej narożników — rysunek 3.3.
Rysunek 3.3. Informacje o wersji płyty powinny być na niej nadrukowane lub naklejone
Pokażemy to na konkretnym przykładzie. Poniżej widać nazwę odczytaną z płyty głównej. GA-7N400 Pro2
96
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
W tym przypadku napis umieszczono między gniazdem AGP a chipsetem płyty głównej. Pierwszy człon oznacza nazwę producenta. Drugi, 7N400 Pro2, to oznaczenie konkretnego modelu. Warto jeszcze poszukać informacji o wersji danego modelu płyty. Odpowiednie oznaczenie najczęściej znajduje się na jej krawędzi i ma postać Rev. 1.2. Oczywiście numer po słowie Rev. jest różny w zależności od wersji płyty i producenta. Jeżeli nie masz możliwości wglądu do środka komputera, a co za tym idzie, nie jesteś w stanie znaleźć potrzebnych informacji, pozostaje Ci zdać się na dokumentację lub specjalistyczne oprogramowanie (rysunek 3.4), które powinno określić zarówno producenta, jak i model Twojej płyty głównej.
Rysunek 3.4. Program CTBIOS pozwala odczytać informacje o płycie i jej modelu
Jednym z ciekawszych programów służących do odczytania wersji BIOS-u oraz modelu płyty głównej jest CTBIOS — http://www.softpedia.com/get/System/ ´System-Info/CTBIOS.shtml. Potrafi on sprawdzić, z jakim BIOS-em mamy do czynienia, kto jest producentem płyty głównej oraz jaki jej model mamy w komputerze. Niestety, wyniki pracy programu CTBIOS (lub innych podobnych) mogą być niekompletne albo błędne. Może się okazać — szczególnie w przypadku tańszych konstrukcji — że program do odczytu danych wyświetli zbyt skąpą informację, która niewiele pomoże. Jeśli masz dostęp do internetu, możesz spróbować na podstawie tych danych zidentyfikować płytę. Gdy wszystkie opisane wcześniej możliwości identyfikacji płyty głównej zawiodły, internet daje Ci jeszcze jedną szansę. Uruchom komputer. Gdy na ekranie wyświetlą się informacje o typie procesora, ilości pamięci itd., na samym dole znajdziesz kilkanaście cyfr i liter — rysunek 3.5. Zatrzymaj dalsze uruchamianie komputera za pomocą klawisza Pause.
Rysunek 3.5. Ekran startowy komputera PC
97
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Zapisz na kartce cały ciąg wyświetlanych znaków. Pierwsze liczby określają datę produkcji danego BIOS-u. Po tej informacji podany jest rodzaj chipsetu płyty głównej. Pozostałe liczby to identyfikatory płyty. Na ich podstawie powinieneś odszukać w internecie dane dotyczące producenta oraz modelu Twojej płyty głównej. Oto przykładowe dane identyfikujące płytę: 10/13/2000 – i440BX – W977 – 2A69KM4KC – 00 Warto przypomnieć, że informacje podane są tu według formatu: data produkcji BIOS-u — chipset płyty — jej identyfikator. Informacjami, które najbardziej przyczynią się do sprawdzenia producenta płyty, są te zapisane jako przedostatnie — w naszym przykładzie jest to ciąg 2A69KM4KC. Teraz wystarczy wpisać go do wyszukiwarki, np. http://www.google.pl — a na ekranie zostaną wyświetlone odnośniki do stron zawierających ten wpis. Po przejrzeniu wyników wyszukiwania okazało się, że płyta, której identyfikatora użyliśmy w zaprezentowanym przykładzie, jest produktem firmy MicroStar. Jest to model MS-6163 (BX Master) zbudowany z wykorzystaniem chipsetu 440BX i posiadający dodatkowy kontroler IDE66.
Identyfikacja wersji BIOS-u W stosunkowo łatwy sposób możesz zidentyfikować producenta swojego BIOS-u. Jego nazwa jest najczęściej wyświetlana u góry ekranu zaraz po uruchomieniu komputera, w trakcie wykonywania wstępnej procedury testowej POST — rysunek 3.6.
Rysunek 3.6. Identyfikacja wersji i producenta BIOS-u Jeśli nie zdążysz jej przeczytać, możesz przy następnym uruchamianiu komputera wcisnąć klawisz Pause — spowoduje to zatrzymanie tego procesu. Możesz też odczytać nazwę producenta, wchodząc do głównego menu BIOS-u. Na samej górze tego menu znajdziesz stosowną informację o wytwórcy oprogramowania Twojej płyty. Wreszcie część z tych informacji znajdziesz na układzie flashrom (umieszczonym na płycie głównej), w którym zapisany jest BIOS. Najczęściej jest na nim umieszczona naklejka, na której widnieje nazwa producenta — może to być np. AWARD, AMI lub PHOENIX. Na pewno jednak łatwiej uzyskać potrzebne
98
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
informacje podczas uruchamiania komputera, choćby dlatego, że nie trzeba go w tym celu rozkręcać (co mogłoby być wręcz niemożliwe w przypadku zaplombowania obudowy przez sprzedawcę, u którego nabyłeś peceta). Bez względu na to, w jaki sposób zdobyłeś potrzebne dane, zapisz je, ponieważ mogą Ci się przydać do odszukania nowszej wersji oprogramowania. Przy zapisie daty pamiętaj, że jest ona podawana w standardzie amerykańskim — miesiąc/ dzień/rok. Jeśli jednak, używając podanych tu sposobów, nie jesteś w stanie określić rodzaju, producenta oraz wersji BIOS-u, możesz skorzystać z programów, takich jak CTBIOS, które zrobią to za Ciebie. Oto przykładowe informacje wyświetlane na monitorze zaraz po włączeniu komputera: Award Modular BIOS v.4.51PG, Copyright (C) 1984-2000, Award Software, Inc.
Z wyświetlonego napisu można wywnioskować, iż BIOS płyty głównej został wyprodukowany przez firmę AWARD. W6163MJ V5.6 041301
Ten napis wskazuje na wersję BIOS-u; tutaj jest to 5.6. W przypadku niektórych płyt głównych udostępniane są zintegrowane z nimi dodatkowe kontrolery IDE. Na płycie, której dotyczy nasz przykład, umieszczono zintegrowany z nią dodatkowy kontroler Ultra ATA66, dlatego też po przejściu procedury testowej POST są wyświetlane dodatkowe informacje dotyczące jego BIOS-u. Oto przykładowe informacje o wersji BIOS-u zintegrowanego kontrolera dysków Ultra ATA66: ULTRA 66 (Tm) BIOS Versin 2.00 (Build 18) C) 1999-2000 Promise Technology, Inc All Rights Reserved
Zapis ten informuje nas o aktualnej wersji BIOS-u dla zintegrowanego z płytą główną dodatkowego kontrolera (IDE firmy Promis Technology); tutaj jest to wersja 2.00. Pamiętaj, że nie jest to informacja dotycząca BIOS-u płyty głównej i nie należy się nią kierować, poszukując jego uaktualnienia. W większości przypadków po aktualizacji BIOS-u na płycie głównej uaktualniony zostanie również BIOS dodatkowego kontrolera.
Aktualizacja BIOS-u z dyskietki Zanim rozpoczniesz proces aktualizacji, upewnij się, że w BIOS-ie masz wyłączoną opcję dotyczącą zabezpieczenia przed zapisem do układu flashrom. Opcja ta to Flash protection. Sprawdź również w dokumentacji Twojej płyty głównej,
99
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
czy przed aktualizacją nie musisz przestawić odpowiedniej zworki zabezpieczającej układ flashrom przed nieautoryzowanym zapisem. Jeśli taka zworka znajduje się na płycie, to musisz ustawić ją tak, by umożliwiała wykonanie aktualizacji BIOS-u; opis odpowiedniego ustawienia możesz znaleźć w dokumentacji płyty głównej. Przygotuj dyskietkę startową i zapisz na niej plik BIOS-u, który pobrałeś z sieci. Umieść też na niej odpowiedni plik służący do wykonania aktualizacji. Obecnie możesz spotkać następujące programy do aktualizacji BIOS-u: Q
awdflash — pozwala na programowanie BIOS-ów wyprodukowanych przez firmę Award,
Q
amiflash — pozwala na programowanie BIOS-ów wyprodukowanych przez firmę Ami,
Q
flash — pozwala na programowanie BIOS-ów płyt firmy ASUS bez systemu PnP,
Q
Aflash.exe — pozwala na programowanie BIOS-ów płyt firmy ASUS z systemem PnP,
Q
Audos — przeznaczony do aktualizacji BIOS-ów najnowszych płyt firmy ASUS.
Po uruchomieniu odpowiedniego programu aktualizacyjnego postępuj zgodnie z jego komunikatami. Proces przygotowania dyskietki startowej ogranicza się jedynie do jej sformatowania z parametrem /s lub włączenia odpowiedniej opcji w graficznej nakładce w systemie MS Windows. Następnie pozostaje skopiowanie na nią plików (bądź pliku) zawierających nową wersję BIOS-u oraz programatora. Pamiętaj, że na dyskietce nie powinno być plików autoexec.bat i config.sys. Pora przeprogramować BIOS. W tym celu uruchom komputer z uprzednio przygotowanej dyskietki i po załadowaniu plików systemowych uruchom odpowiedni plik programatora, np. Awdflash.exe (w zależności od producenta Twojego BIOS-u), a następnie zaczekaj na pojawienie się listy z opcjami do wyboru. Zanim rozpoczniesz wymianę BIOS-u na nowszy, musisz koniecznie wykonać kopię jego aktualnej wersji. W tym celu sprawdź, czy na liście występuje odpowiednia opcja. W przykładowym programatorze nosi ona nazwę Save Current BIOS to file. Po jej wybraniu wystarczy wcisnąć na klawiaturze klawisz Enter.
100
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Prawidłowa konfiguracja ustawień BIOS-u
Teraz zostaniesz poproszony o podanie nazwy dla pliku, który powstanie na dyskietce. Wystarczy, że wpiszesz nazwę, np. stary.bin, a następnie naciśniesz klawisz Enter. Po chwili aktualna wersja BIOS-u znajdzie się w pliku zapisanym na dyskietce. Aby wymienić BIOS, w głównym menu programu dokonującego aktualizacji wybierz opcję odpowiedzialną za jej przeprowadzenie — Update BIOS IncludingBoot Block and ESCD. Następnie zostaniesz poproszony o podanie nazwy pliku zawierającego nową wersję BIOS-u (to ten plik, który na początku zapisywałeś na dyskietce); po jej wpisaniu musisz nacisnąć klawisz Enter. Program aktualizujący sprawdzi sumę kontrolną, aby uzyskać pewność, że plik nie jest uszkodzony. Jeżeli test wypadnie pomyślnie, zostaniesz jeszcze raz zapytany, czy chcesz dokonać aktualizacji — naciśnięcie klawisza Y spowoduje rozpoczęcie procesu uaktualniania. Po zakończeniu aktualizacji na ekranie monitora pojawi się informacja o tym, że proces zakończył się sukcesem. Teraz pozostaje ponownie uruchomić komputer — i gotowe. Pamiętaj, aby sprawdzić dokładnie, jaką wersję BIOS-u posiadasz (pojemność układu flashrom). Dla pojemności 1 Mb, 2 Mb oraz 4 Mb pliki z aktualizacją będą miały odpowiednio 128 kB, 256 kB i 512 kB. Jeżeli nie wiesz, jaki BIOS posiadasz, to po uruchomieniu programu do aktualizacji zrób jego kopię. Następnie sprawdź rozmiar pliku wynikowego, a kopię zachowaj na wszelki wypadek. W trakcie uaktualniania BIOS-u pod żadnym pozorem nie wyłączaj komputera! Przed rozpoczęciem aktualizacji zawsze zrób kopię BIOS-u, a po zapisaniu jego pliku na dyskietce (a także zanim rozpoczniesz aktualizację) sprawdź, czy jest on poprawnie odczytywany. Jeżeli nie jesteś pewien tego, co robisz, zrezygnuj z aktualizacji lub poproś serwis o przeprowadzenie tej czynności za Ciebie. Warto wiedzieć, że poza możliwością wykonania aktualizacji BIOS-u z dyskietki można ją również przeprowadzić z dysku twardego lub pamięci PenDrive. Daje to prawie stuprocentową pewność, że np. podczas odczytu pliku z obrazem BIOS-u nie zostanie on uszkodzony, jak to się często dzieje z dyskietkami.
Więcej informacji na temat sposobów aktualizacji oraz reanimacji uszkodzonego BIOS-u znajdziesz w naszej książce pt. BIOS. Przewodnik. Wydanie III — http://helion.pl/ksiazki/biopr3.htm, lub książce pt. BIOS. Leksykon kieszonkowy. Wydanie III — http://helion.pl/ksiazki/biosl3.htm.
101
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
102
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
4 DIAGNOSTYKA I NAPRAWA W PRAKTYCE P
o dosyć obszernym wprowadzeniu przyszła pora na to, aby zająć się konkretami i poznać rozwiązania wielu problemów, z którymi stykają się posiadacze komputerów PC. Kolejne podrozdziały omawiają usterki, z którymi najczęściej zgłaszają się klienci do serwisu prowadzonego przez Andrzeja. Wszystkie opisy zostały podzielone na kilka grup, dzięki czemu w prosty sposób powinieneś zlokalizować rozwiązanie swojego problemu. Niestety ze względu na złożoną specyfikę niektórych awarii nie zawsze mogliśmy jednoznacznie zaklasyfikować konkretny problem do wybranej grupy. Dlatego może zdarzyć się sytuacja, gdy niektóre usterki znajdują się w innej kategorii niż ta, którą uznałeś za odpowiednią.
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Każdy problem został przez nas dokładnie opisany, a bezpośrednio pod opisem znajdziesz informację na temat możliwych przyczyn jego występowania oraz ewentualne rozwiązania. W niektórych przypadkach przedstawiliśmy po kilka rozwiązań tego samego problemu, gdyż może mieć on różnorodne przyczyny. Sam będziesz musiał to sprawdzić i znaleźć odpowiednie dla Twojego przypadku rozwiązanie.
Pamiętaj, że opisane metody naprawy komputera są dopasowane do realiów domowych i w oczach zawodowych serwisantów mogą wydawać się mało efektywne. Jednak nasze doświadczenie pokazuje, że dzięki tym poradom udaje się wyjść z bardzo wielu opresji. Niestety musisz się liczyć z tym, że nie zawsze dasz sobie radę bez części zapasowych — na szczęście możesz je pożyczyć od znajomego lub sąsiada.
Problemy z uruchomieniem komputera Niniejszy podrozdział opisuje szereg problemów, których głównym objawem jest niemożność uruchomienia komputera lub kłopoty z wykonaniem tej prostej czynności.
Brak oznak zasilania Opis problemu Brak reakcji na naciśnięcie przycisku POWER, wentylatory nie obracają się, nie świecą się kontrolki na przednim panelu obudowy, nie słychać działającego dysku twardego. Ogólnie komputer sprawia wrażenie, jakby nie był podłączony do prądu.
Sposoby rozwiązania 1. Sprawdź zasilanie w gniazdku sieciowym. Choć to banalna przyczyna, bardzo często jest pomijana. Wystarczy podłączyć małą lampkę do gniazdka, aby mieć pewność, że jest ono sprawne. 2. Upewnij się, czy kabel zasilający komputer jest sprawny. Szczególną uwagę zwróć na to, czy przewód nie jest nadłamany, przecięty lub nadgryziony i czy jest prawidłowo podłączony do gniazdka. Jeżeli korzystasz z podłączenia przez listwę ochronną lub przez UPS, sprawdź, czy są one włączone.
104
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Sprawdź również bezpieczniki znajdujące się w tego typu urządzeniach, ewentualnie podepnij komputer bezpośrednio do gniazdka zasilającego, aby wyeliminować awarię listwy ochronnej lub UPS. 3. W niektórych komputerach na tylnej ścianie obudowy na zasilaczu znajduje się wyłącznik. Sprawdź, czy jest on w pozycji ON. 4. Otwórz obudowę i sprawdź, czy zworka odpowiedzialna za czyszczenie pamięci CMOS — rysunek 4.1 — jest we właściwej pozycji. Do zlokalizowania wspomnianej zworki oraz określenia jej pozycji będziesz potrzebował dokumentacji płyty głównej. W przypadku gdy nie posiadasz odpowiedniej książeczki, możesz odwiedzić stronę producenta płyty głównej i tam poszukać dokumentacji w postaci elektronicznej. Jeżeli zworka znajduje się w pozycji Reset, to w takim przypadku większość płyt głównych nie uruchomi się i będziesz musiał zmienić ustawienie. Rysunek 4.2 pokazuje schematyczne ustawienie zworki, jednak zależnie od tego, jaki masz model płyty, może ono być inne.
Rysunek 4.1. Zworka odpowiedzialna za czyszczenie pamięci CMOS
Rysunek 4.2. Schemat ustawienia zwrotki służącej do kasowania pamięci CMOS
105
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Przed wykonaniem jakichkolwiek operacji we wnętrzu komputera musisz koniecznie odłączyć obudowę od zasilania. W przeciwnym razie możesz spowodować zwarcie i uszkodzenie pojedynczych podzespołów lub całego komputera, a w skrajnych przypadkach może porazić Cię prąd. 5. Wewnątrz obudowy znajduje się kabel Power SW łączący przycisk na przednim panelu obudowy z odpowiednimi pinami na płycie głównej — rysunek 4.3. Zobacz, czy przewód został podłączony zgodnie z tym, co napisał producent w instrukcji obsługi płyty głównej. Sprawdź również, czy przypadkiem kabel nie jest uszkodzony. Jeżeli podejrzewasz, że przyczyną może być wspomniany kabel, spróbuj na chwilę go odłączyć, a w jego miejsce podpiąć np. przycisk RESET, następnie sprawdź, czy komputer się uruchomi. Możesz również za pomocą śrubokrętu zewrzeć odpowiednie piny na płycie głównej — zadziała to tak samo jak przycisk i pozwoli na uruchomienie komputera.
Rysunek 4.3. Kabel Power SW odpowiedzialny za włączanie komputera za pomocą przycisku na przednim panelu obudowy
6. Sprawdź poprawność podłączenia wtyku ATX na płycie głównej — rysunek 4.4. Dla pewności wyjmij wtyczkę ATX z gniazda i ponownie ją podłącz. Użyj siły, tak by usłyszeć specyficzne „kliknięcie” świadczące o tym, że zatrzask złapał. Sprawdź, czy teraz komputer zachowuje się inaczej. 7. Po otwarciu obudowy upewnij się, czy przypadkiem jakiś element nie powoduje zwarcia — może to być luźna śrubka lub niewykorzystany kołek dystansujący pod płytą główną, który pozostał po nieprecyzyjnym montażu peceta. Zdarza się również, że zwarcie może powodować uszkodzony głośniczek, dlatego warto go na chwilę odłączyć.
106
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.4. Kable zasilające płytę główną. W niektórych płytach można spotkać dodatkowe gniazda zasilania. Dla standardowego kabla molex 5/12V oraz podwójnego zasilania ATX12V x2
8. Ostatnią deską ratunku jest odłączenie wszystkich podzespołów zbędnych dla działania komputera. Wypnij dyski twarde, napędy optyczne oraz wyjmij wszystkie karty rozszerzeń. Usuń również wszystkie kable sygnałowe podpięte do płyty głównej. Pozostaw jedynie kabel zasilający płytę oraz wtyk ATX12 i kartę graficzną. Spróbuj włączyć komputer, a jeżeli nadal będziesz mieć problemy, sprawdź, czy korzystając z porady zawartej w punkcie 5., jesteś w stanie uruchomić peceta. Jeśli komputer nie uruchomi się w minimalnej konfiguracji, może to oznaczać, że albo zasilacz jest uszkodzony, albo masz problemy z płytą główną. W takim przypadku raczej trudno obejść się bez podmiany elementów lub wizyty w serwisie. Jeżeli natomiast komputer uruchomi się w minimalnej konfiguracji, oznacza to, że albo masz problemy z brakiem mocy zasilacza, albo któraś z odłączonych części jest uszkodzona. Aby zlokalizować przyczynę, zacznij pojedynczo podpinać urządzenia, a po każdej zmianie sprawdź, czy komputer działa. Jeśli po podłączeniu kolejnego elementu komputer odmówi posłuszeństwa, odłącz podejrzaną część i odstaw ją na bok. Następnie kontynuuj podpinanie kolejnych podzespołów. Jeżeli uda Ci się podpiąć resztę części i komputer będzie działał, oznacza to, że znalazłeś winowajcę i musisz sprawdzić wadliwą część w innym komputerze lub udać się z nią do serwisu. Natomiast gdy podłączenie każdej następnej części powoduje problem, warto sprawdzić zasilacz.
107
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
9. Sprawdź, czy wentylator procesora został podłączony do odpowiedniego gniazda zasilającego na płycie głównej, najczęściej gniazdo takie opisane jest jako CPU FAN lub FAN1. W specyficznych płytach głównych niepodpięcie zasilania do wentylatora może powodować niemożność uruchomienia komputera. 10. Niektóre typy zasilaczy wymagają podłączenia przewodu uziemienia. Przewód taki należy przykręcić np. do metalowej płyty montażowej lub między jakąkolwiek śrubą mocującą. Przykład takiego połączenia przedstawiliśmy na rysunku 4.5. W tym przypadku jest to zasilacz TAGAN 600W.
Rysunek 4.5. Przykład podłączenia kabla uziemiającego w jednym z zasilaczy ATX
11. W przypadku gdy posiadasz zasilacz ATX z wypinanym okablowaniem, sprawdź raz jeszcze poprawność i jakość połączenia — wyjmij i ponownie wepnij okablowanie, dociskając tak, aby połączenie było pewne. Na rysunku 4.6 przedstawiliśmy przykład zasilacza z w pełni odłączanymi kablami zasilającymi. W tym przypadku kable są wkręcane i poprawność podłączenia sygnalizowana jest podświetleniem obwódki wokół połączenia. 12. Sprawdź, czy bateria podtrzymująca CMOS nie jest wyczerpana. Może to i banalny problem, ale w wielu przypadkach skutecznie uniemożliwia uruchomienie komputera. Często dotyczyło to niektórych modeli płyt Gigabyte oraz MSI (MicroStar). Jeśli bateria ma poniżej wartości 2.5V (standard 3V), właśnie to może być przyczyną unieruchomienia komputera.
108
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.6. Przykład podłączenia okablowania w zasilaczu z rozłączanymi kablami zasilającymi płytę główną oraz inne komponenty komputera
Bardzo często wypięcie wszystkich urządzeń i pozostawienie samej płyty głównej wraz z procesorem, radiatorem, pamięcią RAM i kartą graficzną oraz zasilaczem może pomóc nam w określeniu, czy zasilacz jest ogólnie sprawny, czy nie. Zdarza się bowiem, że inne uszkodzone podzespoły, np. dyski twarde, mogą wprowadzać nieprawidłowości napięciowe, co skutkuje reakcją układów zabezpieczających znajdujących się w zasilaczu, a to z kolei powoduje problemy z uruchomieniem komputera. Jeżeli nadal masz problem z uruchomieniem komputera i sprawdziłeś wszystkie opisane przez nas potencjalne przyczyny „nieposłuszeństwa” peceta, niestety, nie mamy dla Ciebie zbyt dobrych wieści. Prawdopodobnie uszkodzeniu uległ zasilacz lub płyta główna. Dzięki kolejnej sztuczce możemy jeszcze przekonać się, który z tych elementów jest uszkodzony. Mamy tutaj na myśli zmostkowanie zasilacza i jego pomiary za pomocą miernika. Musisz pamiętać, że jest to czynność wykraczająca poza standardowe domowe metody naprawczo-diagnostyczne i nieumiejętne jej zastosowanie może uszkodzić sprzęt oraz doprowadzić do porażenia prądem. Na rysunku 4.7 pokazaliśmy, które piny muszą zostać połączone np. za pomocą kawałka drutu. Mostek działa dokładnie tak samo jak przycisk Power, tyle że nie musisz mieć płyty głównej. Pamiętaj, że zasilacz nie powinien pracować bez obciążenia. Na potrzeby naszego testu potrzebujemy jednak tylko kilku sekund,
109
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.7. Połącz wskazane piny we wtyczce zasilacza, aby uruchomić go bez podłączania do komputera
aby sprawdzić, czy zasilacz się uruchamia, więc nic się nie stanie. Jeżeli dysponujesz miernikiem i podstawową wiedzą, możesz zmierzyć, czy zasilacz podaje prawidłowe napięcia. Przy dłuższym połączeniu zasilacz powinien zostać obciążony, możesz podłączyć do niego np. napęd optyczny, nie jest to zbyt wiele, ale lepsze to niż nic. W serwisach stosuje się odpowiednie urządzenia przeznaczone do diagnostyki zasilacza i poprawności jego pracy. Jeśli zasilacz uruchamia się, to najprawdopodobniej uszkodzeniu uległa płyta główna. W takim układzie powinieneś zanieść ją do serwisu, gdyż sam nie jesteś w stanie jej naprawić ani określić dokładnie, co zostało uszkodzone.
Brak obrazu na monitorze Opis problemu Po włączeniu komputera ekran Twojego monitora pozostaje ciemny. Na przednim panelu obudowy jednostki centralnej dioda Power świeci się, a wentylatory pracują — jednym słowem, zasilanie dochodzi do komputera.
110
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Sposoby rozwiązania 1. Sprawdź, czy nie zapomniałeś włączyć monitora. Upewnij się również, czy podłączyłeś kabel zasilający do monitora i gniazdka elektrycznego. Sprawdź ustawienia jasności monitora. 2. Sprawdź, czy podłączyłeś kabel sygnałowy monitora do karty graficznej. Jeżeli po włączeniu komputera ekran nadal jest ciemny, to musisz szukać innego rozwiązania problemu. 3. Otwórz obudowę komputera i korzystając z dokumentacji płyty głównej, sprawdź, czy zworka odpowiedzialna za czyszczenie pamięci CMOS jest we właściwej pozycji — rysunek 4.1. Jeżeli zworka znajdowała się w pozycji Reset, może to być przyczyną Twoich problemów. 4. Sprawdź podłączenie dysku twardego do płyty za pomocą taśmy transmisyjnej. Pamiętaj, że taśma transmisyjna ma jedną krawędź w innym kolorze — rysunek 4.8 — i nią powinna być podłączona w stronę zasilania dysku twardego. W niektórych przypadkach błędne podłączenie może spowodować niemożność uruchomienia komputera — dotyczy to dysków IDE.
Rysunek 4.8. Jedna krawędź taśmy IDE ma inny kolor i to właśnie ta strona powinna znaleźć się obok zasilania dysku. Większość kabli jest mechanicznie zabezpieczona przed błędnym podłączeniem taśmy 5. Sprawdź ustawienia częstotliwości taktowania FSB. Jeżeli na przykład posiadasz procesor taktowany FSB 166 MHz, zobacz, w jaki sposób ustawione są zworki lub mikroprzełączniki na płycie głównej. Ustawienie większej wartości FSB, np. 200 MHz, może spowodować, że komputer nie uruchomi się lub nie będziesz miał możliwości poprawnej pracy. Ustawienie wyższej częstotliwości taktowania FSB (nadtaktowanie procesora) wiąże się ze zmianą parametrów pracy procesora oraz innych
111
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
urządzeń, np. pamięci, kart PCI lub AGP. Posługując się dokumentacją płyty głównej, ustaw poprawne wartości. Opisany tutaj problem z niewłaściwym ustawieniem FSB dotyczy głównie starszej platformy AMD oraz Intel, gdyż tam często wartości te są regulowane za pomocą zworek lub mikroprzełączników. W przypadku płyt głównych dla nowszych procesorów Intel FSB jest w większości przypadków wykrywane automatycznie przez BIOS komputera. Również w przypadku platformy AMD Athlon 64/Sempron oraz AMD X2 w wersji dla podstawki socket 754/ 939/AM2 nie ustawiasz FSB.
W niektórych płytach głównych po naciśnięciu i przytrzymaniu klawisza Insert, Home lub F12 w trakcie włączania komputera możesz wejść do BIOS-u, nawet gdy w normalny sposób pecet nie chce się uruchomić. Opcja ta raczej nie zadziała, jeśli posiadasz klawiaturę podpiętą do portu USB oraz dysponujesz starszą płytą główną. W przypadku gdy uda Ci się dostać do BIOS-u, wystarczy, że przywrócisz domyślne ustawienia, a następnie zapiszesz je i ponownie uruchomisz komputer. 6. Otwórz obudowę komputera i spróbuj go włączyć, a następnie sprawdź, czy wentylator procesora obraca się. Gdy po włączeniu komputera wentylator na procesorze stoi w miejscu jak zaklęty, upewnij się, czy podłączyłeś go do prawidłowego gniazda na płycie — rysunek 4.9. Niektóre płyty główne mogą reagować w różny sposób na brak wykrycia obrotów wentylatora procesora. Zdarza się np., że po kilku sekundach komputer zostanie wyłączony w celu zabezpieczenia procesora przed uszkodzeniem lub zawiesi się zaraz po uruchomieniu, nie wyświetlając żadnych informacji na ekranie monitora. Jeżeli nie jesteś pewien, do którego gniazda podłączyć wentylator, sprawdź w instrukcji — odpowiednie gniazdo zazwyczaj jest opisane jako CPU FAN. 7. Brak pasty termoprzewodzącej — rysunek 4.10 — lub jej nieodpowiednie rozprowadzenie w ekstremalnych przypadkach może również objawiać się problemami z uruchomieniem komputera. Gdy zadziałają systemy wykrywające nieprawidłowości termiczne (przegrzewanie się procesora), mogą one wyłączyć komputer natychmiast po jego włączeniu (około 10 – 30 sekund).
112
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.9. Wentylator na procesorze musi być podłączony do odpowiedniego gniazda płyty głównej
Rysunek 4.10. Brak pasty termoprzewodzącej lub nierównomierne jej rozprowadzenie może prowadzić do przegrzewania się procesora, a to często jest przyczyną problemów z uruchomieniem komputera 8. Sprawdź, czy wszystkie kable zasilające płytę główną są wpięte, w szczególności ATX12 — rysunek 4.11 — o którym wiele osób zapomina. Oczywiście jeśli Twoja płyta posiada odpowiednie gniazdo. Jeśli na płycie znajduje się wspomniane gniazdo, a Twój zasilacz nie posiada kabla z wtykiem ATX12, to jeszcze nie problem. Możesz zakupić za kilka złotych odpowiednią przejściówkę. Oczywiście powinieneś mieć na uwadze moc zasilacza, aby nie była zbyt mała. 9. Upewnij się, czy podłączyłeś dodatkowe zasilanie karty graficznej — oczywiście tylko w przypadku gdy posiadasz taką kartę, która tego wymaga. Na rysunku 4.12 przedstawiliśmy przykładową kartę wymagającą dodatkowego zasilania.
113
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.11. Nie zapomnij o podłączeniu kabla ATX12
Rysunek 4.12. Sprawdź, czy podłączyłeś dodatkowe zasilanie karty graficznej
10. Jeżeli Twoje pamięci pracują w trybie dwukanałowym, sprawdź, czy zostały osadzone w odpowiednich bankach. Pamiętaj, że do pracy dwukanałowej powinny być stosowane pamięci o tych samych parametrach. Najlepiej gdyby były to dwa identyczne moduły. W większości płyt głównych poszczególne pary gniazd różnią się kolorami, dzięki czemu raczej trudno o pomyłkę — rysunek 4.13. Jeżeli jednak stwierdzisz ten problem u siebie, to osadź poprawnie kości pamięci. W większości płyt głównych pamięci mające pracować w trybie dualnym osadza się w gniazdach o tym samym kolorze. Jednak w przypadku płyt głównych MSI pamięci należy osadzić w gniazdach różnego koloru. 11. Wyłącz komputer, otwórz obudowę i dociśnij pamięć, kartę grafiki i inne karty rozszerzeń. Postaraj się lekko poruszać dociskanymi elementami na boki, aby wyeliminować potencjalne problemy z brakiem styku. 12. Bardzo dokładnie sprawdź jakość połączenia kablami zasilającymi i taśmami transmisyjnymi. Niejednokrotnie niedbały montaż jest przyczyną problemów z uruchomieniem peceta.
114
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.13. Gniazda pamięci zostały oznaczone różnymi kolorami, co pozwala na prawidłową instalację RAM-u pracującego w trybie dwukanałowym
13. Jeśli posiadasz więcej niż jeden układ pamięci RAM, sprawdź, jak zachowuje się komputer z tylko jednym z nich. Dokładnie przyjrzyj się układom pamięci i sprawdź, czy nie posiadają uszkodzeń mechanicznych, to samo dotyczy gniazd pamięci. Przy okazji możesz sprawdzić zachowanie komputera po przełożeniu pojedynczego układu pamięci do innego gniazda na płycie. Pozwoli Ci to na wyeliminowanie problemów z gniazdem. 14. Skorzystaj z metody diagnostycznej polegającej na odłączeniu wszystkich zbędnych urządzeń i uruchomieniu komputera w konfiguracji minimalnej. 15. Jeśli dysponujesz częściami zamiennymi, np. pamięcią RAM, kartą graficzną lub procesorem, możesz podmienić te elementy i sprawdzić, czy komputer uruchamia się bez problemów. 16. W przypadku procesorów Intel z podstawką 478 warto ściągnąć wentylator z radiatorem, wyciągnąć procesor z podstawki i ponownie go założyć. Nie zapinaj radiatora, a jedynie luźno połóż go na procesorze. Działanie takie ma na celu sprawdzenie poprawności styku między procesorem a podstawką. W tego typu konstrukcjach zdarza się, że płyta po pewnym czasie z powodu silnego docisku radiatora oraz wysokiej temperatury odkształca się — rysunek 4.14 — co powoduje problemy natury czysto mechanicznej — brak styku lub tak zwane zimne luty. Jeżeli Twój komputer uruchomi się, to wiesz już, że problemem może być brak styku. Prawdopodobnie po ponownym zapięciu radiatora komputer znowu nie będzie się uruchamiał. W przypadku gdy chwilowo uda Ci się rozwiązać problem, musisz liczyć się z tym, że sytuacja wcześniej lub później się powtórzy, a wtedy nie obejdzie się już bez wizyty w serwisie.
115
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.14.
Przykład trwałego odkształcenia płyty głównej w przypadku podstawki Intel 478. Odkształcenie takie na dłuższą metę powoduje trwałe uszkodzenia podstawki oraz tzw. zimne luty. Brak poprawnego styku może być przyczyną wielu problemów
17. Stosunkowo częstym powodem problemów związanych z uruchomieniem komputera jest uszkodzona karta sieciowa PCI lub modem PCI. Dzieje się tak szczególnie w okresie nasilonych wyładowań atmosferycznych podczas burzy. Jeżeli Twój komputer ma problemy z uruchomieniem, a masz w nim dwie karty, dla pewności wyciągnij je i sprawdź, czy możesz poprawnie włączyć sprzęt. 18. Jeśli posiadasz pamięci OC (overclocking), sprawdź, czy ustawiłeś poprawnie napięcia. W wielu przypadkach w tego typu układach napięcia są wyższe niż nominalne. Na kości najczęściej znajdziesz etykietę z poprawnymi ustawieniami. Przykład, o którym mowa, przedstawiliśmy na rysunku 4.15 W tym przypadku zamiast standardowych napięć 1.8V należy ustawić 2.2V. Do tej pory sprawdziłeś już bardzo wiele potencjalnych przyczyn, które mogą mieć wpływ na to, że komputer nie chce się uruchomić, ale to jeszcze nie wszystko, co możesz zrobić. Poniżej znajdziesz kolejne porady, które mogą Ci pomóc. Rozwiązaniem wielu problemów może być przywrócenie domyślnych ustawień BIOS-u. Niestety ze względu na to, że monitor się nie włącza, musisz zresetować BIOS „ręcznie”, zwierając odpowiednie piny bezpośrednio na płycie. W zależności od modelu płyty głównej odpowiednia zworka jest umieszczona w różnych miejscach, dlatego pomocna okaże się dokumentacja załączona przez producenta. Pamiętaj, że możesz na rynku spotkać płyty, które nie posiadają zworki, co nie oznacza, że nie masz możliwości wykasowania CMOS. Musisz dokładnie poszukać w okolicach baterii lub samego układu BIOS miejsc, które nie mają wlutowanych pinów, ale jako takie istnieją — rysunek 4.15. Po prostu producenci
116
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.15.
Przykład pamięci wymagających innych napięć niż nominalne. Informacja o tym fakcie znajduje się na etykiecie znamionowej. Najczęściej sytuacja taka dotyczy układów OC. Innymi słowy: o podwyższonych parametrach (podkręconych już przez producenta)
w niektórych modelach płyt nie wlutowują pinów do resetu CMOS. Przykładem takich płyt mogą być niektóre modele firmy Gigabyte. Na rysunkach 4.16 oraz 4.17 zobaczysz odpowiednie przykłady.
Rysunek 4.16. Przykład miejsc, w których znajduje się opis zworek
Za pomocą pincety lub śrubokrętu zewrzyj odpowiednie miejsca, opis najczęściej jest nadrukowany na powierzchni płyty, znajdziesz go również w dokumentacji. Jeśli nie wiesz, które miejsca należy połączyć, to po prostu połącz za pierwszym razem piny 1 i 2, a następnie 2 i 3. Oczywiście kasowanie zawartości pamięci CMOS musisz wykonywać przy wyłączonym komputerze.
117
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.17. Przykład miejsc, w których przeważnie znajdują się piny resetujące CMOS. Biały kwadracik oznacza pin nr 1
Jeśli jednak na Twojej płycie głównej nie ma możliwości wykonania resetu CMOS metodą opisaną powyżej, to po prostu wyciągnij na kilka minut baterię podtrzymującą zawartość CMOS. Zapewne dziwisz się, co może dać przywrócenie domyślnych ustawień BIOS-u. Otóż zdarza się, że nowo zakupiona płyta ma złe ustawienia BIOS-u. Za taki stan rzeczy może być odpowiedzialny np. pracownik sklepu, w którym kupiłeś sprzęt — mógł on testować płytę w innej konfiguracji, a następnie zapakować ją do pudełka bez uprzedniego przywrócenia domyślnych ustawień. Przywrócenie domyślnej konfiguracji BIOS-u usunie również ustawienia dotyczące wykrywania szybkości obrotów wentylatora na procesorze. Jeśli Twój radiator z wentylatorem posiada czujnik regulujący obroty w stosunku do wydzielanego ciepła, to niektóre płyty główne, w szczególności te starsze, pod socket A, przy ustawieniu np. 3000 obr./min mogą odmówić uruchomienia, gdy wykryją mniejszą ich ilość. Po włączeniu komputera wentylator na procesorze mający czujnik temperatury obraca się powoli, gdyż radiator jest zimny. Oczywiście wraz z czasem pracy komputera wzrasta temperatura radiatora i wentylator kręci się szybciej. Taki stan rzeczy może ogłupić systemy zabezpieczające komputer przed uszkodzeniem, które po włączeniu monitorują szybkość obrotów wentylatora i w przypadku wykrycia innej wartości niż ta zdefiniowana w BIOS-ie automatycznie wyłączają peceta. Dzięki wyczyszczeniu ustawień BIOS-u zostaną przywrócone domyślne wartości, co zazwyczaj rozwiązuje problem z obrotami wentylatora.
118
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Przy okazji nie zaszkodzi sprawdzić, czy wentylator posiada dwa, czy też trzy lub cztery przewody. Pamiętaj, dwa przewody biegnące od wentylatora do płyty głównej oznaczają, że nie ma on kontroli obrotów. Może się zdarzyć, że będziesz zmuszony zmienić wentylator na taki, który posiada trzy kable, a co za tym idzie — płyta główna będzie mogła sprawdzać szybkość obrotów. W przypadku gdy żadna z powyższych porad nie pomogła uruchomić komputera, spróbuj wyjąć baterię i włączyć peceta. Spotkaliśmy się z tym, że za niemożność uruchomienia komputera jest odpowiedzialna wadliwa bateria. Jeżeli komputer bez baterii działa poprawnie, wystarczy kupić u zegarmistrza nową i ją wymienić. Ostatnim elementem, który może być przyczyną problemów z uruchamianiem komputera, są kondensatory. Nie tak dawno temu głośno było o wadliwych kondensatorach w płytach Abita, które padały jak muchy. Wykrycie tego typu usterki jest stosunkowo proste. Wystarczy, że wizualnie sprawdzisz, jak wyglądają kondensatory (zazwyczaj są umieszczone w okolicy procesora). Uszkodzony kondensator jest „nadęty”, a w jego górnej części widać wybrzuszenia i ślady po zaschniętej cieszy — elektrolicie. Na rysunku 4.18 przedstawiliśmy sprawny i uszkodzony kondensator.
Rysunek 4.18.
Przykład uszkodzonych kondensatorów na płycie głównej. Różnice w wyglądzie są widoczne już na pierwszy rzut oka. Po lewej kondensator sprawny — ma prostą i gładką górną część, a po prawej uszkodzony — górna część jest wypukła i widać ślady zaschniętej cieczy
119
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Naprawa uszkodzonego kondensatora jest jak najbardziej możliwa nawet do wykonania w domu. Wymagana jest jedynie umiejętność posługiwania się lutownicą (należy jednak pamiętać, że nie można używać lutownicy transformatorowej) oraz zakup odpowiednich układów w sklepie elektronicznym. Najczęściej uszkodzeniu ulegają układy 1000uF/6.3V oraz 1500uF/6.3V. Osoby, którym tego typu czynności sprawiają problem, mogą oddać płytę do serwisu.
Z wnętrza komputera wydobywają się piski Opis problemu Komputer nie uruchamia się, a z wnętrza obudowy dobiegają piski o różnej długości i częstotliwości.
Sposoby rozwiązania Obudowa komputera lub płyta główna jest wyposażona w głośnik, który służy do wydawania dźwięków informujących o ewentualnych błędach — rysunek 4.19. Rozwiązanie to jest szalenie pomocne przy diagnozowaniu i usuwaniu prostych usterek, wtedy gdy nic nie pojawia się na ekranie monitora. Niektórym usterkom towarzyszą dźwięki i na podstawie ich liczby, długości trwania, zmienności itp. można stosunkowo szybko doszukać się źródła problemu.
Rysunek 4.19.
Głośnik systemowy — od lewej głośnik w obudowie, a dalej zintegrowany z płytą główną
Nie będziemy się rozpisywać na temat wszystkich możliwych kombinacji sygnałów dźwiękowych i skupimy się jedynie na tych naprawdę przydatnych dla osoby chcącej w miarę szybko sprawdzić rodzaj uszkodzenia i pragnącej spróbować temu zaradzić bez odwożenia komputera do serwisu. Pamiętaj, że pełny spis sygnałów dźwiękowych znajdziesz w dokumentacji płyty głównej i jest on uzależniony od producenta BIOS-u. Dodatkowo rozbudowane tabele z wykazem większości kodów dźwiękowych zamieściliśmy w drugim rozdziale. Wszystkie błędy zostały podzielone według producenta BIOS-u.
120
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Poniżej podajemy opis kilku najpopularniejszych kombinacji sygnałów dźwiękowych. Q
Jeden krótki dźwięk w trakcie uruchamiania komputera — brak błędów podczas testu własnego, który ma miejsce przy uruchamianiu komputera.
Q
Jeden krótki sygnał i trzy długie — występuje problem z kartą graficzną. W takim przypadku spróbuj docisnąć kartę. Sprawdź również, czy masz podłączony kabel sygnałowy monitora. Jeżeli to nic nie pomoże, wyjmij kartę i osadź ją ponownie. Oczywiście może się zdarzyć, że sygnały nadal będą dobiegać z wnętrza komputera przy próbie jego uruchomienia. Niestety, w takim przypadku do testu musisz użyć innej karty graficznej lub skorzystać z usług serwisu.
Q
Jeden długi sygnał — występuje problem z pamięcią RAM. Popraw pamięć w gnieździe, a najlepiej wyjmij ją i raz jeszcze zamontuj, gdyż często zdarza się, że jest ona włożona w gniazdo niezbyt dokładnie. W sytuacji gdy błąd będzie się pojawiał nadal, umieść kość w innym gnieździe. Jeżeli to nie pomoże, użyj innej pamięci lub udaj się do serwisu. W przypadku gdy posiadasz więcej niż jedną kość pamięci, wyjmij pozostałe kości i zobacz, czy komputer działa z jednym układem.
Q
Długie dźwięki w nieskończonej pętli — problemy z pamięcią RAM, postępuj jak w poprzednim podpunkcie.
Q
Jeden długi sygnał i dwa krótkie — również występuje problem z pamięcią. Zasada postępowania jak poprzednio.
Q
Dźwięki o wysokiej częstotliwości podczas pracy komputera — w przypadku płyt z ustawioną w BIOS-ie temperaturą krytyczną procesora może to oznaczać jego przegrzewanie się lub problemy z wentylatorem. Sprawdź chłodzenie procesora.
Q
Sygnał przypominający dźwięk wydawany przez karetkę pogotowia lub podobny — najczęściej jest to oznaką niedziałającego wentylatora lub mocno nagrzewającego się procesora. W takim przypadku należy sprawdzić, czy wentylator zamontowany na procesorze się kręci. Koniecznie sprawdź również liczbę przewodów zasilających wentylator procesora. Jeśli wentylator nie obraca się, należy sprawdzić poprawność podpięcia oraz czy został podpięty w odpowiednie piny na płycie głównej (najczęściej CPU FAN) lub ewentualnie wymienić go na inny, sprawny lub posiadający trzy kable połączeniowe, a nie dwa.
Warto wiedzieć, że wiele płyt głównych nie uruchomi się, jeśli nie wykryje obrotów wentylatora. Ma to na celu zabezpieczenie procesora przed uszkodzeniem termicznym. Dodatkowo w nowszych konstrukcjach płyt głównych wentylator nie zawsze pracuje non stop. Dzieje się tak w przypadku płyt wyposażonych
121
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
w automatyczną kontrolę obrotów, gdzie BIOS steruje obrotami wentylatora celem obniżenia zarówno wydzielanego hałasu, jak i niepotrzebnego poboru napięcia. Efekt taki jest łatwy do zauważenia. Po włączeniu komputera następuje chwilowy maksymalny ruch obrotowy wentylatora, a za chwilę słyszalne zwolnienie lub nawet całkowite zatrzymanie. Po pewnym czasie, gdy procesor zbyt się nagrzeje, płyta uruchomi pracę wentylatora z odpowiednią do sytuacji szybkością obrotów, po schłodzeniu znowu go zwolni lub wyłączy. Opisane powyżej sygnały są jedynymi, na które możesz coś zaradzić, zakładając, że dany element nie jest uszkodzony. Ogólnie można powiedzieć, że jeśli komputer nie uruchamia się prawidłowo i przy tym wydaje sygnały dźwiękowe, jedyną rzeczą, którą możesz zrobić, jest ponowne dokładne sprawdzenie poprawności podłączeń wszystkich elementów i okablowania. Gdy komputer stwarza problemy — „piszczy” i nie chce się poprawnie uruchomić — najwygodniej jest odłączyć wszystkie podzespoły, które nie są potrzebne do jego poprawnej pracy. Jeżeli uruchomisz komputer w takiej minimalnej konfiguracji, to prawdopodobieństwo, że uda Ci się zdiagnozować usterkę, znacznie wzrasta. Wystarczy, że będziesz pojedynczo dokładać urządzenia i sprawdzać, czy wszystko działa poprawnie.
Komputer nie uruchamia się z więcej niż jednym modułem pamięci Opis problemu Po rozbudowaniu pamięci RAM do kilku modułów pecet przestał się uruchamiać lub nie uruchamia się nowy komputer z kilkoma kośćmi. Przyczyną problemów może być brak kompatybilności poszczególnych układów.
Sposoby rozwiązania 1. Sprawdź, czy komputer uruchamia się poprawnie tylko z jednym modułem pamięci. Najpierw sprawdź dokupioną kość, a następnie tę, którą posiadasz. 2. Upewnij się, czy pamięć, którą dokładasz, ma takie same parametry jak ta już osadzona na płycie głównej. W szczególności chodzi o sprawdzenie szybkości pracy magistrali 266, 333, 400, 533, 667, 800 MHz. Jeżeli stary układ pracuje przykładowo z szybkością 800 MHz, a nowo dołożony układ jest pamięcią o mniejszej szybkości działania, np. 533 MHz, komputer może się nie uruchomić. Nie zawsze tryb automatyki działa poprawnie, w szczególności w starszych typach płyt głównych obsługujących pamięci klasy DDR. W ramach testów pozostaw jeden układ pamięci, a w BIOS-ie płyty głównej odszukaj ustawienia pamięci RAM i zamiast trybu Auto ustaw wartości odpowiadające najwolniejszemu modułowi.
122
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
3. Przełóż pamięci do innych gniazd na płycie. Czasem wystarczy zamienić kości miejscami, a innym razem trzeba przesunąć je do innych gniazd. 4. Jeżeli na płycie głównej masz trzy gniazda pamięci, to spróbuj umieścić kości w pierwszym i trzecim. 5. W przypadku gdy Twoja płyta główna używa pamięci pracujących w trybie dwukanałowym, zobacz, czy uda się uruchomić komputer w trybie jednokanałowym — po prostu wyciągnij jedną z pamięci. Jeżeli komputer uruchomił się, wejdź do BIOS-u i przestaw opcje odpowiedzialne za ustawienie pamięci w tryb AUTO. Wyłącz komputer, włóż dodatkowy moduł i zobacz, czy pecet nadal się uruchamia. 6. W starszych płytach głównych pracujących z pamięciami DDR, takich jak niektóre modele płyt Asus i Gigabyte, domyślne ustawienie pamięci w BIOS-ie pozostawione przez producenta wynosi 400 MHz lub SPD. Zdarza się, że płyta nie wystartuje z asynchroniczną pracą pamięci — inną częstotliwością pracy pamięci RAM względem częstotliwości pracy FSB procesora. 7. Jeżeli posiadasz płytę firmy ASUS, sprawdź na stronie producenta, czy dany układ pamięci widnieje w spisie zalecanych urządzeń. W przypadku gdy nie znajdziesz pamięci na liście, może to oznaczać, że prawdopodobnie nie będzie ona działać z Twoją płytą. 8. W przypadku niektórych modeli płyt firmy Asus należy osadzić układ w czarnym gnieździe, zamiast zalecanego niebieskiego. 9. Jeśli posiadasz pamięci OC (overclocking), sprawdź, czy ustawiłeś poprawnie napięcia. W wielu przypadkach w tego typu układach napięcia są wyższe niż nominalne. Na układzie znajdziesz najczęściej przylepioną etykietę z poprawnymi ustawieniami. Przykład przedstawiliśmy na rysunku 4.15. W tym przypadku zamiast standardowych napięć 1.8V należy ustawić 2.2V.
W przypadku gdy po dołożeniu nowego układu pamięci w teście POST nie jest pokazywana pełna pojemność RAM, może to oznaczać niekompatybilność modułów. Pamiętaj jednak, że jeśli posiadasz kartę graficzną zintegrowaną z płytą główną, to część pamięci RAM zostanie przydzielona na jej potrzeby, a co za tym idzie, będzie odjęta od całkowitej ilości dostępnej pamięci operacyjnej i nie pojawi się w teście POST. Aby rozwiązać problem, skorzystaj z porad zamieszczonych powyżej.
123
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Opisane powyżej metody to niestety wszystko, co możesz zrobić w domowych warunkach. Jeżeli nie udało Ci się zmusić komputera do działania, to pozostaje podmiana części na te, które udało Ci się pożyczyć od sąsiada, gdyż Twoje podzespoły albo są uszkodzone, albo niekompatybilne.
Natychmiast po włączeniu komputer sam się wyłącza Opis problemu Komputer daje się włączyć, jednak po chwili sam się wyłącza. Sytuacja powtarza się regularnie za każdym razem.
Sposoby rozwiązania Podstawową przyczyną samoczynnego wyłączenia komputera zaraz po jego uruchomieniu jest zadziałanie mechanizmów odpowiedzialnych za ochronę przed termicznym uszkodzeniem procesora. Przyczyn takiego stanu może być wiele i warto sprawdzić następujące elementy: 1. Otwórz wnętrze obudowy i upewnij się, że we wnętrzu nie zostało nic zbędnego i nie powoduje zwarcia. Często zdarza się, że po niedbałym montażu w obudowie można znaleźć pozostałości w postaci luźnych śrubek lub niewykorzystanych kołków dystansujących. Spotkaliśmy się również z tym, że uszkodzony głośnik powodował zwarcie, dlatego możesz sprawdzić, czy odłączenie tego elementu pomoże. 2. Upewnij się, czy wentylator jest podpięty do odpowiedniego gniazda na płycie głównej — najczęściej jest to gniazdo z opisem CPU FAN. 3. Sprawdź, czy po włączeniu komputera wentylator się obraca. 4. Sprawdź, czy poprawnie założyłeś radiator. W przypadku komputerów z procesorami AMD w wersji Socket A częstym błędem popełnianym przy montażu radiatora było obrócenie go o 180 stopni, co powodowało, że specjalne wycięcie na jego spodniej części znajdowało się po nieprawidłowej stronie podstawki. Taki stan rzeczy powodował, że nie dociskał on prawidłowo rdzenia procesora i powodował jego przegrzanie lub problemy z brakiem styku pomiędzy nim a podstawką. Na rysunku 4.20 przedstawiliśmy prawidłowo zamontowany radiator na płycie z procesorem AMD Socket A.
124
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.20. Przykład prawidłowo zamontowanego radiatora na procesorze AMD Socket A
5. Jeżeli Twój radiator z wentylatorem posiada czujnik lub regulator obrotów odpowiedzialny za ustawianie ich szybkości w zależności od temperatury procesora, a w BIOS-ie ustawiłeś kontrolę np. na 3000 obr./min, to niektóre płyty główne nie pozwolą na uruchomienie komputera lub natychmiast go wyłączą, jeśli wykryją mniejszą ich liczbę. Dzieje się tak, aby nie uszkodzić procesora na skutek jego przegrzania. W związku z tym warto sprawdzić: ♦ W przypadku wentylatora z ręczną regulacją obrotów, czy nie zostały one zbytnio zmniejszone. Na potrzeby testu można ustawić szybkość obrotów na maksymalną. ♦ Czy wentylator posiada dwa, czy też trzy lub cztery przewody zasilające. Pamiętaj, że dwa przewody biegnące od wentylatora do płyty głównej oznaczają, że wentylator nie posiada kontroli obrotów. Może się zdarzyć, że w takim przypadku będziesz zmuszony zmienić wentylator na taki, który posiada trzy kable, a co za tym idzie — płyta główna będzie mogła sprawdzać szybkość obrotów. Można również sprawdzić, czy BIOS nie daje możliwości wyłączenia kontroli obrotów. 6. Zdemontuj radiator i sprawdź, czy procesor został posmarowany pastą termoprzewodzącą. Jest to bardzo ważne, gdyż pozwala na sprawniejsze odprowadzanie ciepła i znaczne obniżenie temperatury procesora. Praktyka pokazuje, że dzięki dobrej paście możemy obniżyć temperaturę nawet o 3 – 4 stopnie. Brak pasty termoprzewodzącej w ekstremalnych przypadkach może również objawiać się problemami z uruchomieniem komputera. Gdy zadziałają systemy wykrywające nieprawidłowości termiczne (przegrzewanie się procesora), mogą one wyłączyć komputer natychmiast po jego włączeniu (około 10 – 30 sekund). Jeżeli w Twoim przypadku nie ma pasty lub jest ona nierównomiernie rozprowadzona, to koniecznie nałóż cienką warstwę na rdzeń procesora.
125
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
7. Uruchom komputer w konfiguracji minimalnej — odłącz wszystkie zbędne podzespoły i sprawdź, czy problemy nadal występują. 8. Zresetuj ustawienia CMOS za pomocą zworki na płycie głównej. Jeśli nie masz odpowiedniej zworki na płycie — jest to ostatnio dosyć częstym zjawiskiem — zapewne znajdziesz miejsce, w którym powinna się ona znajdować wraz z pinami. Metoda resetowania pamięci CMOS w takim przypadku została opisana w jednym z poprzednich rozdziałów. 9. Sprawdź, czy bateria podtrzymująca CMOS nie jest wyczerpana. Może to i banalny problem, ale w wielu przypadkach skutecznie uniemożliwia uruchomienie komputera. Często dotyczyło to niektórych modeli płyt Gigabyte oraz MSI (MicroStar). Jeśli bateria ma poniżej wartości 2.5V (standard 3V), właśnie to może być przyczyną unieruchomienia komputera. W przypadku gdy wszystkie powyższe porady zawiodły, problem może leżeć np. w uszkodzonym zasilaczu lub zbyt małej jego mocy. Warto wtedy wypróbować, jak komputer zachowa się w przypadku podmiany zasilacza na inny. Oczywiście może to być również problem płyty głównej lub innego komponentu. Spróbuj wykonać diagnostykę poprzez eliminację opisaną w drugim rozdziale.
Komputer zawiesza się w trakcie procedury POST Opis problemu Komputer poprawnie się uruchamia, ale w chwili, gdy ma miejsce procedura POST, pojawia się komunikat i komputer odmawia dalszej współpracy. Maszyna nie reaguje na naciskanie klawiszy na klawiaturze, a po ponownym restarcie pojawia się taki sam problem.
Sposoby rozwiązania Każdy komputer, a właściwie jego BIOS, po uruchomieniu przeprowadza procedurę samotestowania zwaną POST (Power-On-Self-Test). Ma ona na celu wstępne przetestowanie poprawności działania podstawowych układów niezbędnych do funkcjonowania komputera. To właśnie POST sygnalizuje nam problemy z którymś z podzespołów poprzez sygnały dźwiękowe. W trakcie działania tej procedury zostają wstępnie sprawdzone pamięci RAM, dyski twarde i inne podstawowe podzespoły. Informacje są wyświetlane na ekranie monitora. Na rysunku 4.21 przedstawiliśmy przykładowy wygląd ekranu w trakcie działania procedury testującej.
126
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.21. Przykład widoku ekranu podczas trwania procedury POST
W przypadku wykrycia nieprawidłowości, np. uszkodzonej pamięci lub niepodłączonej klawiatury, informacje o tym fakcie zostaną wyświetlone na ekranie, a dalsza procedura testowa zostanie przerwana. Na tej podstawie stosunkowo łatwo sprawdzić, z jakiego typu problemem mamy do czynienia. Poniżej znajdziesz najczęściej występujące problemy i ich przykładowe rozwiązania. 1. Memory Test Fail — problem dotyczy działania pamięci operacyjnej. Na szczęście nie zawsze oznacza to, że pamięć jest uszkodzona. ♦ Na początek spróbuj wyłączyć komputer i docisnąć pamięć w gnieździe. ♦ Przenieś układ do innego gniazda pamięci. ♦ W przypadku gdy posiadasz więcej niż jedną kość pamięci, pozostaw w komputerze wyłącznie jeden układ. Jeśli to nie zadziała, sprawdzaj pozostałe układy, również przekładając je do innych gniazd. ♦ Jeżeli wykorzystałeś wszystkie opisane powyżej metody, może to niestety oznaczać uszkodzenie układu pamięci lub płyty głównej albo niekompatybilność układu z płytą lub innym modułem. Aby wykluczyć jeszcze część problemów, spróbuj sprawdzić swoją pamięć w komputerze znajomego i jeżeli okaże się, że jest sprawna, uruchom swój komputer w minimalnej konfiguracji sprzętowej lub skorzystaj z metody polegającej na eliminacji poszczególnych podzespołów. W ten sposób będziesz mógł określić, w czym tkwi problem. Możesz również zastąpić swoją pamięć modułem pożyczonym od kolegi. Dzięki temu zyskasz pewność, czy przyczyną problemów jest Twoja pamięć.
127
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
2. FDD Controller Failure lub FDD Error 40 — błąd stacji dyskietek lub problemy z kontrolerem FDD. Zobacz, czy stacja dyskietek jest poprawnie podłączona taśmą sygnałową, gdyż bardzo często zdarza się, że przez nieuwagę można ją podłączyć odwrotnie — rysunek 4.22. Pamiętaj, że taśma ma jeden z brzegów w innym kolorze — najczęściej jest to kolor czerwony — i tą właśnie stroną musi zostać podpięta do pinu nr 1 zarówno na płycie głównej, jak i w gnieździe stacji dyskietek. Jeśli dioda na stacji dyskietek świeci się cały czas, to prawdopodobnie masz odwrotnie podpięty kabel transmisyjny. Zobacz również, czy nie skręciłeś zbyt mocno stacji dyskietek z obudową komputera lub czy nie została ona skręcona zbyt długimi śrubami. W takim przypadku poluzuj nieco śruby. Przy okazji sprawdź, czy jest podpięte zasilanie.
Rysunek 4.22. Kabel sygnałowy do stacji dyskietek może być błędnie podłączony, gdyż nie ma mechanicznych zabezpieczeń uniemożliwiających pomyłkę
3. CMOS Battery State Low — komunikat świadczy o tym, że bateria — rysunek 4.23 — podtrzymująca pamięć CMOS jest słaba. Kup odpowiednią baterię w sklepie i wymień. W przypadku akumulatora wlutowanego na stałe w płytę możesz mieć problem z jego wymianą i raczej nie obejdzie się bez wizyty w serwisie. Możesz również spróbować wymontować baterię i ponownie ją osadzić, gdyż niejednokrotnie to pomaga. Pamiętaj, że w niektórych przypadkach słaba bateria uniemożliwi uruchomienie komputera.
128
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.23. Bateria podtrzymująca zasilanie pamięci CMOS
4. Keyboard error or no keyboard present — sprawdź, czy podpiąłeś prawidłowo klawiaturę i czy została ona przyłączona do odpowiedniego gniazda — zwykle ma ono kolor fioletowy (rysunek 4.24). W przypadku PS/2 łatwo o pomyłkę i błędne podpięcie w miejsce przeznaczone dla myszy PS/2. Jeśli klawiatura jest przyłączona prawidłowo, odłącz ją i ponownie podepnij. Wszystkie czynności wykonuj przy wyłączonym komputerze. O ile jest to możliwe, sprawdź działanie klawiatury na innym komputerze lub podłącz zastępczą do tego, na którym występuje problem. W przypadku gdy żadna klawiatura nie działa i komunikat ciągle się pojawia, może to oznaczać uszkodzenie jej kontrolera na płycie głównej. Niestety jest to najgorsze z możliwych rozwiązań i czeka Cię wizyta w serwisie. Oczywiście możesz skorzystać z klawiatury przyłączanej do portu USB, o ile Twoja płyta główna posiada odpowiednie złącze. 5. Cache Memory Bad — najprawdopodobniej uszkodzeniu uległa wewnętrzna pamięć cache procesora. W pierwszej kolejności sprawdź, czy nie podkręcałeś procesora, innymi słowy, czy nie podnosiłeś nominalnych parametrów jego pracy. Jeżeli tak właśnie jest, to przywróć poprawne ustawienia. W przypadku braku możliwości wejścia do BIOS-u wykonaj reset CMOS za pomocą wspomnianej już zworki. Jeżeli nie podkręcałeś procesora, a komunikat Cache Memory Bad pojawia się na ekranie, to postaraj się o to, aby sprawdzić swój procesor na innej płycie głównej.
129
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.24. Klawiatura PS/2 powinna być podłączona do gniazda w kolorze fioletowym
6. X: Drive error — X oznacza literę napędu. Sprawdź poprawność podłączenia napędu zarówno kablem sygnałowym, jak i zasilającym. W przypadku urządzeń współpracujących z kontrolerem IDE skontroluj układ zworek, pamiętając o tym, że na jednej taśmie sygnałowej mogą pracować dwa napędy — jeden w trybie Master, a drugi Slave. W przypadku gdy sprawdziłeś kable i zworki, podepnij napęd do innego kontrolera, np. zamiast Primary Master do kontrolera Secondary Master. Jeśli po zmianie napęd działa prawidłowo, może to oznaczać, że kontroler HDD na płycie jest uszkodzony. Jeśli masz możliwość sprawdzenia napędu w innym komputerze, zrób to. W rozbudowanej konfiguracji sprzętowej wyposażonej w kilka napędów IDE odłącz wszystkie i kolejno sprawdzaj, przy którym występuje problem. Pamiętaj, że podobna sytuacja może być wynikiem przeciążonego zasilacza. 7. Boot Failure, Non-system disk or disk error, Replace and strike any key when ready — brak plików systemowych. W takiej sytuacji sprawdź: ♦ Poprawność podpięcia dysków twardych i innych urządzeń, z których ma być ładowany system operacyjny. ♦ Czy nie pozostawiłeś w stacji dyskietki, gdyż jest to częstym powodem nagłego braku ładowania systemu z dysku. ♦ Ustawienia BIOS-u i upewnij się, czy masz poprawnie ustawioną kolejność przeszukiwania urządzeń pod kątem obecności sektora startowego. ♦ Ustawienia zworek Master/Slave na urządzeniach, które masz podłączone w swoim komputerze. ♦ Jeżeli masz dyski twarde w kieszeniach, sprawdź wszystkie podłączenia w ich wnętrzu. W przypadku gdy problem nie zniknie, postaraj się w ramach testu podłączyć dysk z pominięciem kieszeni, dzięki temu wyeliminujesz potencjalną przyczynę awarii. Pamiętaj, że niektóre kieszenie na dyski działają dopiero po tym, jak przekręcisz kluczyk blokujący wyjmowanie dysku.
130
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Możesz napotkać również nieco inne problemy, które pojawiają się tylko w wybranych modelach płyt głównych lub zdarzają się wyjątkowo rzadko. Warto jednak o nich wspomnieć.
Pamiętaj, że znaczną część problemów z komputerem można rozwiązać poprzez aktualizację BIOS-u oraz sterowników. Na stronach producenta płyty głównej w działach poświęconych aktualizacji znajdziesz wiele informacji o poprawkach, jakie są uwzględnione w jego nowszej wersji. Zobacz rysunek 4.25 — pokazaliśmy na nim przykład z wcześniej opisywanego problemu. 8. BIOS Rom cheksum error — jeśli po uruchomieniu komputera na ekranie monitora widzisz taki komunikat (lub podobny, w zależności od producenta BIOS-u), to jeszcze nie jest tak źle. Przede wszystkim zanim podejmiesz decyzję o próbie ratowania BIOS-u (jak to zrobić, opisaliśmy w rozdziale poświeconym BIOS-owi), sprawdź inne możliwości. Odszukaj zworkę na płycie głównej odpowiedzialną za wykasowanie zawartości CMOS. Następnie ustaw ją w pozycję Clear CMOS (sprawdź w dokumentacji płyty), odczekaj kilkanaście sekund i przestaw ją w poprzednią pozycję. Tę regułę zastosuj zawsze, zanim zaczniesz „naprawiać BIOS”. Spróbuj teraz uruchomić komputer, a jeśli nadal masz problemy, to sprawdź jeszcze jedną możliwość — wyciągnij układ pamięci RAM i przełóż go do innego gniazda. Najlepiej gdybyś dysponował innym układem w celu wykonania próby. Jeśli wszystko zawiodło, to nie pozostaje Ci nic innego jak wizyta w serwisie. W przypadku gdy awaria nie jest wynikiem aktualizacji BIOS-u, zapewne masz starszy model płyty głównej firmy Soltek lub Epox zbudowany na podstawie chipsetu nForce2. Z naszego doświadczenia wynika, że przełożenie modułu pamięci RAM do innego gniazda rozwiązuje problem definitywnie. Po tym, jak uda Ci się uruchomić komputer i masz możliwość połączenia z internetem, powinieneś wejść na stronę producenta płyty głównej, której dotyczy problem, i sprawdzić, czy w oferowanych uaktualnieniach BIOS-u jest informacja o możliwych błędach związanych z poprawnym zapisem do pamięci flash eprom — rysunek 4.25. Warto pobrać odpowiednie pliki i wykonać aktualizację BIOS-u. Opisany przez nas problem ostatnio miał miejsce w serii płyt Gigabyte GA-7VT600 z BIOS-em starszym niż wersja F8, a aktualizacja do nowszej wersji usuwała usterkę.
131
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.25.
Przykładowy wykaz aktualizacji BIOS-u dostępnych na stronie producenta
9. W przypadku niektórych modeli płyt głównych firmy Asrock, szczególnie tych nieco starszych, może dojść do zatrzymania procedury uruchamiania systemu i wyświetlenia informacji o tym fakcie na ekranie monitora. Dzieje się tak w przypadku wykrycia podłączonego wyłącznie jednego napędu IDE na jednej taśmie transmisyjnej, działającego w trybie Slave. Aby rozwiązać ten problem, musisz ustawić zworkę na urządzeniu w trybie Master. Problem ten dotyczy wyłącznie kilku modeli płyt Asrock — w ich nowszych wersjach już się z nim nie spotkasz. Pamiętaj, że do BIOS-u płyt Asrock dostaniesz się za pomocą klawisza F2. 10. Unknown Flash Type — stosunkowo często spotykany komunikat w niektórych modelach płyt, które mają możliwość sprzętowego zablokowania zapisu BIOS-u za pomocą zworki. Po upływie 1 – 2 sekund od pojawienia się tego komunikatu komputer przejdzie dalej do procedury uruchamiania i nie należy się tym przejmować. Opisane rozwiązanie było szczególnie przydatne kilka lat temu, gdy szalały wirusy niszczące zawartość BIOS-u.
132
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Przy okazji wykonywania każdej czynności polegającej na demontażu i ponownym montażu podzespołów warto je odkurzyć — zarówno urządzenie, jak i miejsce, do którego jest podłączone. Czynność ta nie zajmie nam zbyt wiele czasu, a może jedynie pozytywnie wpłynąć na poprawę styków i działanie komputera.
Po uruchomieniu komputera występuje błąd CMOS Opis problemu Po włączeniu komputera na ekranie monitora pojawia się komunikat informujący o błędzie CMOS. Zazwyczaj problem jest drobnostką i możesz go sam szybko rozwiązać.
Sposoby rozwiązania Uruchom komputer jeszcze raz, a po ukazaniu się pierwszego ekranu naciśnij klawisz Del, aby wejść do BIOS-u. Następnie korzystając z opcji Save & Exit Setup, zapisz ustawienia i ponownie uruchom komputer. Ta prosta sztuczka w wielu przypadkach rozwiązuje zaistniały problem.
Komputer automatycznie przechodzi do BIOS-u Opis problemu Po uruchomieniu komputer automatycznie przechodzi do BIOS-u. Dzieje się tak niemal za każdym razem. Problem najczęściej występuje na płytach firmy Asus.
Sposoby rozwiązania 1. Jeżeli masz podkręcony procesor, to przywróć jego domyślne ustawienia zgodnie ze stanem faktycznym. 2. W przypadku gdy nie podkręcasz procesora, ustaw w BIOS-ie parametry jego pracy na sztywno. Musisz określić taktowanie szyny FSB oraz wartość mnożnika i napięcie procesora. Możesz również za pomocą zworek na sztywno ustawić odpowiednie wartości bezpośrednio na płycie. Wbrew pozorom zworki nadal są wykorzystywane do konfiguracji pracy płyty głównej i nie zostały wyparte przez funkcje dodane do nowych BIOS-ów. Po wykonaniu poleceń zamieszczonych powyżej problem powinien trwale ustąpić.
133
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Komputer nie uruchamia się po zakończeniu procedury POST Opis problemu Po włączeniu komputera procedura testów POST odbywa się poprawnie, a po jej zakończeniu pecet odmawia dalszej współpracy. Bardzo często w chwili zawieszenia się komputera świeci się dioda informująca o pracy dysku twardego.
Sposoby rozwiązania 1. Wyciągnij wszystkie dodatkowe karty rozszerzeń i sprawdź, czy komputer uruchamia się poprawnie. Jeżeli problem zniknął, możesz dokładać po jednej karcie i sprawdzać, czy nadal możesz uruchomić komputer. 2. Odłącz dysk i spróbuj uruchomić system z płyty CD, gdyż dysk twardy mógł ulec uszkodzeniu lub utraciłeś jego zawartość. 3. Postaraj się sprawdzić poprawność ustawień zworek Master/Slave dla urządzeń podpiętych na jednym kanale kontrolera IDE. Pamiętaj, że na jednej taśmie mogą pracować dwa urządzenia — jedno w trybie Master, a drugie Slave. 4. Skontroluj kable zasilające urządzenia podłączone do kontrolera IDE. 5. Jeżeli uda Ci się uruchomić komputer, koniecznie wykonaj diagnostykę dysku twardego. W przypadku gdy wykryte zostaną błędy, wyzeruj dysk za pomocą jednego z przeznaczonych do tego programów. Odpowiednie narzędzia zostały opisane w rozdziale drugim. Pamiętaj, że zerowanie dysku jest równoznaczne z całkowitą utratą zapisanych na nim danych, dlatego zadbaj o kopię swoich plików. Po zakończonym zerowaniu utwórz partycję, sformatuj ją i zainstaluj system. Jeżeli wszystko działa, to najprawdopodobniej błędy zostały zlikwidowane podczas zerowania. Warto przez pewien czas obserwować pracę dysku, gdyż sytuacja może się powtórzyć. Zwróć uwagę na częste zwolnienia, przyśpieszenia lub stuki dochodzące z wnętrza komputera podczas pracy dysku. W przypadku gdy wykryjesz niepokojące zachowanie dysku, sprawdź zasilanie i kable sygnałowe.
134
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Problemy z dyskami twardymi i innymi napędami Niniejszy podrozdział zawiera opisy i rozwiązania problemów z działaniem dysków twardych, napędów optycznych oraz stacji dyskietek.
BIOS nie rozpoznaje dysków twardych i napędów optycznych Opis problemu Podczas uruchamiania komputer nie wykrywa podłączonych dysków i napędów optycznych. Zapamiętaj, że prawidłowo działający komputer przy uruchamianiu powinien pokazać listę wykrytych urządzeń, tak jak to widać na rysunku 4.26. Wyjątkiem mogą być napędy optyczne i dyski twarde SATA. Napędy te nie zawsze są pokazywane przez BIOS płyty głównej, lecz w dalszej części procedury POST sprawdzającej kontrolery SATA. Problem występuje stosunkowo często, a główną przyczyną jest niedbały montaż lub uszkodzenie taśm sygnalizacyjnych.
Rysunek 4.26. Przykład wykrytych urządzeń — dysków twardych i napędów optycznych — podczas uruchamiania komputera
Sposoby rozwiązania 1. Sprawdź poprawność podłączenia taśm transmisyjnych oraz kabli zasilających. Dla pewności możesz odłączyć kable i ponownie je podpiąć. 2. Koniecznie skontroluj, czy kable zasilające i sygnałowe nie są przypadkiem uszkodzone. Na rysunku 4.27 przedstawiliśmy przykłady typowych uszkodzeń taśm i kabli, które często występują, a nie są widoczne od razu.
135
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.27. Przykłady często występujących uszkodzeń kabli zasilających oraz taśm sygnałowych
3. Upewnij się, czy taśmy transmisyjne w przypadku urządzeń IDE są podłączone z niezmienioną polaryzacją. Dokładniej mówiąc, chodzi o to, że krawędź kabla oznaczona innym kolorem, np. czerwonym, powinna być wpięta do gniazda tak, by pokrywała się z pinem numer 1. Pamiętaj, że taśma zawsze musi być podpięta do urządzenia tak samo jak do kontrolera na płycie głównej. 4. Jeżeli masz bardzo stary napęd optyczny, problem może rozwiązać podpięcie urządzenia za pomocą starszego rodzaju taśmy transmisyjnej — 40-żyłowej zamiast 80-żyłowej. Sytuacja ta dotyczy raczej wąskiej grupy urządzeń, które już i tak nie są produkowane, ale nadal mogą występować w wielu starszych komputerach. 5. Sprawdź ustawienie zworek Master/Slave, pamiętając o tym, że dwa urządzenia IDE podpięte na jednej taśmie transmisyjnej powinny mieć ustawione parametry pracy — dla pierwszego urządzenia ma to być Master, a dla drugiego Slave. Jeżeli przez przypadek na jednej taśmie transmisyjnej podłączyłeś dwa urządzenia IDE pracujące np. w trybie Master, to mogą być one niewidoczne dla systemu. Może się również zdarzyć, że komputer zobaczy tylko jedno urządzenie. 6. Sprawdź, czy zasilanie dochodzi do dysku. Najprostszą metodą pozwalającą sprawdzić, czy zasilanie dochodzi do dysku, jest przyłożenie ucha do urządzenia. Jeżeli słyszysz wydobywające się z dysku dźwięki — szumy — oznacza to, że urządzenie otrzymuje zasilanie. Napęd optyczny sprawdzisz jeszcze łatwiej — spróbuj wysunąć tackę za pomocą przycisku na przednim panelu. W przypadku gdy któreś z urządzeń sprawia wrażenie, jakby nie dochodziło do niego zasilanie, spróbuj podłączyć je do innego kabla. 7. Dysk wykorzystujący interfejs SATA nie zawsze jest widoczny podczas uruchamiania komputera. Zachowanie takie jest normalne, gdyż większość płyt posiada osobne kontrolery dla dysków SATA i odrębne BIOS-y do ich konfiguracji. Dysk SATA będzie widoczny dopiero w dalszej procedurze uruchamiania komputera i wykrywania urządzeń. Jedynie w płytach,
136
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
w których istnieje możliwość włączenia emulacji dysku SATA jako IDE, będziesz widział taki element w podstawowym spisie podłączonych i wykrytych napędów, generowanym w trakcie procedury POST. 8. Sprawdź w BIOS-ie poprawność ustawień dla napędów. W tym celu podczas uruchamiania komputera wejdź do BIOS-u i odszukaj menu Standard CMOS Features. Dla opcji IDE Primary Master, IDE Primary Slave, IDE Secondary Master oraz IDE Secondardy Slave ustaw wartość Auto (rysunek 4.28). Następnie naciśnij klawisz Esc i w głównym menu BIOS-u wybierz opcję Save & Exit Setup. Komputer zostanie ponownie uruchomiony z uwzględnieniem nowych ustawień.
Rysunek 4.28. Opcje odpowiedzialne za wykrywanie urządzeń IDE znajdziesz w menu Standard CMOS Feature
9. Wejdź do ustawień BIOS-u i skontroluj, czy kontrolery IDE oraz SATA są włączone. Odpowiednie opcje znajdują się w menu Integrated Peripherals. Niestety w zależności od posiadanej płyty i wersji BIOS-u ustawienia kontrolerów mogą być dostępne bezpośrednio po wybraniu menu Integrated Peripherals — rysunek 4.29 — lub w oddzielnym menu — rysunek 4.30.
Rysunek 4.29. Opcje odpowiedzialne za włączenie lub wyłączenie kontrolera IDE
137
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.30. Opcje odpowiedzialne za włączenie lub wyłączenie kontrolerów
10. Nie przejmuj się, jeśli Twój dysk nie jest widoczny na pierwszym ekranie POST w spisie wykrytych urządzeń — rysunek 4.26 — takich jak napędy optyczne lub dyski IDE. Może się zdarzyć, że dyski SATA będą wykrywane w następnej części procedury POST w momencie wykrycia kontrolera SATA. W przypadku gdy nadal żaden dysk SATA nie został wykryty, sprawdź w BIOS-ie, czy został włączony kontroler SATA — rysunek 4.31. Niestety w zależności od posiadanej płyty głównej lokalizacja i nazwa opcji odpowiedzialnych za włączenie kontrolera SATA może być inna. Zazwyczaj niezbędne ustawienia są dostępne w menu Integrated Peripherals.
Rysunek 4.31. Sprawdź, czy kontroler SATA jest włączony
11. W przypadku gdy nowy dysk twardy nie jest rozpoznawany przez BIOS, najczęstszą przyczyną jest to, że oprogramowanie Twojej płyty głównej nie obsługuje dysku o tej pojemności. Sprawdź na stronie producenta płyty głównej, czy jest dostępne uaktualnienie BIOS-u, i przeprowadź aktualizację. W przypadku gdy dla Twojej płyty nie ma już aktualizacji
138
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
BIOS-u, musisz skorzystać z oprogramowania producenta, aby zainstalować dysk w komputerze. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w dalszej części niniejszego rozdziału. 12. Jeżeli posiadasz dysk twardy o dużej pojemności lub Twój komputer wyposażony jest w stary dysk, koniecznie sprawdź w BIOS-ie ustawienia opcji Delay for HDD lub Delay IDE Initial. Ustawiając odpowiednią wartość opóźnienia, pozwolisz BIOS-owi na prawidłowe wykrycie problematycznego urządzenia. Wspomniane ustawienia przydają się również w przypadku dużych dysków, gdyż potrzebują one więcej czasu na rozpędzenie się do wartości nominalnych, które są niezbędne do ich poprawnego wykrycia. 13. Często w przypadku dysków SATA za problemy związane z wykrywaniem odpowiedzialny był kabel transmisyjny. Niestety w przypadku pierwszych wersji SATA kabel transmisyjny miał to do siebie, że często wypadał z dysku z powodu niezbyt dopracowanej konstrukcji. Na rysunku 4.32 jest widoczny nowy standard kabla SATA 2, który ma odpowiednią blokadę w postaci specjalnych blaszek uniemożliwiających przypadkowe wysunięcie się przewodu z urządzenia.
Rysunek 4.32. Nowa wersja kabla SATA posiada specjalną blokadę mechaniczną uniemożliwiającą wysunięcie się przewodu z gniazda w dysku
139
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
14. W przypadku niektórych modeli napędów, dysków twardych wykonanych w technologii SATA2, a podłączonych do płyty głównej obsługującej jedynie SATA1, dysk taki może nie być widoczny w ogóle. Często rozwiązaniem jest odpowiednie ustawienie trybu pracy dysku za pomocą zworki lub oprogramowania. W przypadku dysków Samsung wystarczy założyć zworkę według rysunku 4.33.
Rysunek 4.33.
W przypadku podłączenia dysków SATA II do starszych płyt SATA I mogą wystąpić problemy z poprawnym rozpoznaniem oraz działaniem dysku. Należy przełączyć dysk w tryb SATA I. Rysunek na przykładzie dysku Samsung pokazuje odpowiednie ustawienia zworek. — Zworka założona = SATA I — Brak zworki = SATA II
W przypadku niektórych modeli dysków twardych firmy WD Caviar rozwiązaniem problemów z wykrywaniem urządzenia przez BIOS jest wyciągnięcie zworki odpowiedzialnej za ustawienia trybu pracy Master/Slave. Po wyjęciu zworki dysk przełączy się w niezależny tryb pracy i powinien zostać poprawnie wykryty podczas startu komputera.
Primary/Secondary IDE channel no 80 conductor cable installed Opis problemu Po włączeniu komputera na ekranie monitora pojawia się komunikat Primary/ Secondary IDE channel no 80 conductor cable installed. Komputer dalej się uruchamia.
140
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Sposoby rozwiązania Przyczyną pojawienia się komunikatu Primary/Secondary IDE channel no 80 conductor cable installed jest użycie nieodpowiedniego kabla sygnałowego wykorzystanego do podłączenia dysku IDE. Pojawienie się komunikatu świadczy o tym, że do podłączenia dysku wykorzystano kabel sygnałowy 40- zamiast 80-żyłowego. Wykorzystanie 40-żyłowej taśmy w przypadku nowych dysków jest przyczyną ograniczenia w szybkości przesyłu danych przez dysk do procesora, co wyraźnie wpływa na wydajność całego komputera. Jeżeli dysponujesz odpowiednią 80-żyłową taśmą, wymień ją, a problem zniknie. W przypadki gdy nie masz nowej taśmy, nie przejmuj się — Twój komputer będzie działać poprawnie, tyle że wolniej. Pojawianie się komunikatu Primary/Secondary IDE channel no 80 conductor cable installed można wyłączyć w większości płyt głównych. Wystarczy w BIOS-ie odszukać opcję IDE Conductor Cable, która zazwyczaj znajduje się w menu Integrated Peripherals.
Dioda na stacji dyskietek ciągle się świeci Opis problemu Po włączeniu komputera dioda na stacji dyskietek ciągle się świeci. Nie pomaga ponowne uruchomienie komputera, a dyskietka włożona do stacji nie jest wykrywana ani dostępna dla systemu. Problem nie przeszkadza w uruchomieniu komputera.
Sposoby rozwiązania Przyczyna problemu jest banalna i ogranicza się do tego, że taśma sygnalizacyjna stacji została źle podłączona. Musisz otworzyć obudowę komputera i wypiąć ze stacji dyskietek 34-żyłową taśmę sygnalizacyjną, a następnie podłączyć ją poprawnie. Pamiętaj, że w przypadku stacji dyskietek kolorowy brzeg taśmy transmisyjnej powinien być wpięty w pin zero lub jeden. Znaczenie ma również przeplot na kablu — rysunek 4.34 — powinien się znajdować po stronie stacji dyskietek. W przypadku gdy sprawdzenie sposobu podłączenia stacji nie rozwiązało problemu, warto sprawdzić następujące przyczyny: Q
Być może stacja została zbyt mocno przykręcona — poluzuj śruby oraz sprawdź, czy nie są za długie.
Q
Upewnij się również, czy stacja dyskietek nie jest za mocno przysunięta do przedniej części obudowy, co może powodować niedokładne opuszczenie głowic wskutek zablokowania przycisku.
141
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.34. Przeplot na kablu sygnałowym powinien znajdować się pomiędzy płytą główną a stacją dyskietek
Q
Jeżeli stacja dyskietek działa poprawnie — odczytuje nośnik i zapisuje, ale nie można z niej uruchomić komputera za pomocą dyskietki startowej — sprawdź ustawienia BIOS-u, a dokładniej kolejność przeszukiwania napędów pod kątem obecności sektora startowego. Dokładny opis znajdziesz w rozdziale poświęconym BIOS-owi.
Brak możliwości zapisu dyskietki Opis problemu Komputer działa poprawnie, ale nie da się zapisywać danych na dyskietkach. Ciekawostką jest to, że bez problemu możesz odczytać dane z dyskietek.
Sposoby rozwiązania Przyczyną problemu jest konfiguracja BIOS-u komputera, w którym zablokowano możliwość zapisu danych na dyskietkach. Rozwiązanie takie ma na celu ochronę danych i uniemożliwienie wynoszenia ich z komputera.
142
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Aby przywrócić zapis na dyskietkach, musisz wejść do BIOS-u, a następnie odszukać opcję Floppy Disk Access Control i ustawić dla niej wartość RW — Read/ Write. Jeżeli problem będzie nadal występować, sprawdź, czy dyskietka nie jest zabezpieczona przed zapisem.
Komputer nie uruchamia się ze startowej płyty CD/DVD Opis problemu Komputer nie chce się uruchomić z płyty startowej. Na ekranie monitora pojawia się komunikat o braku systemu operacyjnego lub następuje start z dysku twardego.
Sposoby rozwiązania Problem może mieć kilka przyczyn i bez większych kłopotów dasz sobie z nimi radę. 1. Sprawdź, czy płyta, z której chcesz uruchomić komputer, jest tzw. płytą startową. Obecnie oryginalne płyty CD z MS Windows są nośnikiem startowym. 2. Skontroluj w BIOS-ie, czy ustawiłeś uruchamianie komputera z płyty. Dokładny opis znajdziesz w jednym z poprzednich rozdziałów. 3. Jeżeli masz dwa napędy optyczne, spróbuj uruchomić komputer przy użyciu tego, który pracuje w trybie Master. W niektórych komputerach nie ma możliwości wystartowania z napędu optycznego podłączonego w trybie Slave. 4. Koniecznie sprawdź, czy przypadkiem w stacji nie znajduje się dyskietka — jeżeli tak, wyciągnij ją i ponownie uruchom komputer. 5. Jeżeli masz napęd optyczny SATA, sprawdź, czy jest on poprawnie wykrywany; jeśli nie, to podepnij go do innego portu SATA. W BIOS-ie włącz (wyłącz) emulację trybu PATA dla kontrolera SATA, zapisz ustawienia BIOS-u i spróbuj ponownie. 6. W przypadku niektórych modeli napędów optycznych SATA marki Samsung podłączonych do płyty głównej opartej na chipsecie AMD 780G/AMD SB700 dla procesorów socket AM2+ problem można było wyeliminować, wyłączając w BIOS-ie emulację trybu PATA dla kontrolera SATA.
143
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Dysk twardy nie jest widoczny przy próbie partycjonowania w systemie Windows 2000/XP Opis problemu Komputer prawidłowo się uruchamia, wykrywa dysk w czasie procedury POST. Jednak przy próbie instalacji systemu nie da się założyć nowej partycji, gdyż dysk jest niewidoczny. Problem dotyczy dysków SATA.
Sposoby rozwiązania Zacznijmy od wyjaśnienia pojęcia „partycja”. Otóż jest to wydzielony obszar dysku, który może być używany przez system operacyjny. Partycje jeszcze kilka lat temu były stosunkowo mało popularne, ale wraz ze wzrostem pojemności dysków twardych stały się antidotum na brak obsługi przez starsze systemy operacyjne. Podział dysku na mniejsze części — partycje — pozwala na zmniejszenie wielkości pojedynczego sektora. Dzięki temu lepiej możesz wykorzystać swój dysk twardy. Poza tym niektóre systemy operacyjne — np. MS Windows 95 — „nie widziały” większych dysków niż 2 GB. Podział dużego dysku na kilka partycji o wielkości 2 GB pozwalał na obejście tego ograniczenia. Ze swej strony chcemy zachęcić Cię do używania partycji z zupełnie innego powodu — dla wygody. Otóż wyobraź sobie sytuację, gdy masz w komputerze jeden dysk twardy o wielkości 320 GB — obecnie to standard. Wykorzystałeś cały dysk do instalacji systemu i przechowywania dokumentów, filmów, muzyki czy też innych danych, ale zrobiłeś to na jednej partycji. W przypadku gdy Twój MS Windows będzie wymagał ponownej instalacji (to normalne po dłuższym okresie użytkowania), będziesz mieć spory problem z zabezpieczeniem danych. Oczywiście możesz zgrać ważne pliki na płytę CD/DVD, ale zapewniamy Cię, że zawsze zostanie coś, o czym zapomniałeś. Może to być książka adresowa, lista ulubionych stron w internecie czy też ważne dokumenty, które umieściłeś w katalogu Moje dokumenty. Jak widzisz, jeden duży dysk powoduje sporo problemu i jednocześnie wprowadza bałagan. Jeżeli natomiast zdecydujesz się użyć np. dwóch partycji, to pomimo tego, że fizycznie w komputerze znajduje się jeden dysk twardy, w systemie operacyjnym będziesz widział dwa dyski logiczne. Każdy z nich będzie mógł być niezależnie formatowany bez obawy o dane umieszczone na drugim. Rozwiązanie to jest idealne dla każdego użytkownika komputera, ponieważ daje możliwość lepszej organizacji przechowywanych plików. Osobiście używamy systemów, na których jest kilka partycji, dzięki czemu na pierwszej mamy zainstalowany system operacyjny oraz programy. Na kolejnej przechowujemy ważne dokumenty, np. pliki niniejszej książki oraz rzeczy, które nie wymagają ponownej instalacji
144
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
— np. książkę adresową, listę kontaktów naszych komunikatorów czy też zawartości Ulubionych z przeglądarki internetowej. Poza tym jeden z nas poszedł jeszcze dalej i poza kilkoma partycjami w swoim komputerze ma dodatkowy dysk twardy, którego używa jako nośnika do przechowywania kopii szczególnie ważnych danych. Wspominaliśmy, że dysk twardy to urządzenie mechaniczne i może ulec uszkodzeniu. Dlatego dane są przechowywane na dwóch dyskach, dzięki czemu prawdopodobieństwo ich utraty jest dużo mniejsze — dwa dyski twarde raczej nie zepsują się w tym samym czasie. Zastanawiasz się już, jak podzielić swój dysk, by praca z nim była wygodna? Jednoznaczna odpowiedź na to pytanie nie jest możliwa, gdyż każdy rodzaj pracy na komputerze jest specyficzny, poza tym każdy użytkownik ma swoje upodobania. Jednak naszym zdaniem w przypadku komputera domowego powinieneś zrobić minimum dwie partycje — jedną na system i programy, a drugą na dokumenty i ważne pliki. Rozmiar partycji powinien być uzależniony od wielkości całego dysku twardego, a także od tego, ile dokumentów lub innych ważnych plików chcesz na niej przechowywać. Komputer do zastosowań profesjonalnych wymaga natomiast indywidualnego podejścia oraz rozplanowania partycji i ich wielkości. Dlatego trudno nam powiedzieć jednoznacznie, ile i jakiej wielkości partycji należałoby założyć. Musisz pamiętać, że zbyt duże rozdrobnienie dysku na partycje nie jest wskazane, gdyż może być przyczyną problemów z brakiem miejsca lub lokalizacją danych, zachowaj więc rozsądek. Po tym krótkim wstępie teoretycznym pora zająć się rozwiązaniem problemu polegającego na tym, że podczas instalacji systemu dysk nie jest widoczny i nie można założyć na nim partycji ani zainstalować MS Windows. Poniżej zamieszczona jest lista elementów, które warto sprawdzić w celu rozwiązania problemu z brakiem widoczności dysku przy instalacji systemu lub zakładaniu partycji. 1. Jeśli posiadasz np. dysk SATA podpięty do jednego z portów kontrolera SATA lub Twój dysk został podłączony do zewnętrznego kontrolera, np. IDE RAID lub SCSI, to w trakcie instalacji systemu operacyjnego MS Windows NT/2000/XP/2003 będziesz zmuszony do skorzystania ze sterownika zapisanego na dyskietce, która jest niezbędna dla kontynuowania instalacji. Odpowiednia dyskietka powinna być dołączona do płyty głównej lub kontrolera. Zdarza się również, że zawartość dyskietki znajduje się na CD ze sterownikami do płyty, a za utworzenie dyskietki odpowiada odpowiedni program. Potrzeba wczytania sterownika do obsługi SATA lub innego kontrolera jest zgłaszana przez system (przyjrzyj się dolnemu paskowi informacyjnemu instalatora) i w odpowiednim
145
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
momencie musisz nacisnąć klawisz F6 — rysunek 4.35 — oraz włożyć dyskietkę ze sterownikiem do stacji. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w rozdziale poświęconym instalacji systemu MS Windows.
Rysunek 4.35.
Instalator systemu MS Windows w przypadku dysków SATA lub urządzeń wykorzystujących dodatkowe kontrolery wymaga sterownika. Po naciśnięciu klawisza F6 sterownik zostanie pobrany z dyskietki
2. Jeśli z jakichś powodów nie posiadasz dyskietki ze sterownikiem, to nie zainstalujesz systemu, ponieważ Twój dysk SATA nie zostanie rozpoznany i instalacja zakończy się komunikatem o jego braku. W takim wypadku będziesz zmuszony skorzystać z jednego z programów dostarczanych przez producenta dysku. Co prawda jest możliwość przygotowania płyty instalacyjnej systemu XP wraz ze skompilowanymi plikami niezbędnymi do instalacji sterownika SATA lub innego, jednak ze względu na ograniczenia licencyjne Microsoftu nie będziemy opisywać tej możliwości. 3. Sprawdź w BIOS-ie Twojego komputera, czy istnieje możliwość przełączenia dysku SATA tak, aby emulował tryby pracy urządzenia IDE. Musisz skorzystać z jednej z następujących opcji SATA Port 0 Configure as, SATA Port 1 Configure as lub OnChip Serial ATA. Wymienione ustawienia znajdują się najczęściej w menu Advanced BIOS Features lub Integrated Peripherals. Dokładny opis konfiguracji wymienionych powyżej opcji znajdziesz w rozdziale poświęconym ustawieniom BIOS-u.
146
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
W trakcie partycjonowania i formatowania nie jest widoczna cała pojemność dysku Opis problemu Posiadasz nowy duży dysk twardy i nową płytę główną. Teoretycznie nie powinno być problemów z instalacją systemu i założeniem partycji. Niestety podczas zakładania partycji lub formatowania dysku nie jest widoczna cała dostępna pojemność urządzenia.
Sposoby rozwiązania Przyczyną problemu jest najprawdopodobniej system operacyjny, który instalujesz, lub oprogramowanie wykorzystywane do przygotowania dysku do pracy. Dokładniej mówiąc, w przypadku instalacji starszego systemu, np. MS Windows 98, po uruchomieniu programu fdisk widzisz zaledwie kilka GB wolnego miejsca, na którym możesz założyć partycję. Sprawcą problemu jest stara wersja programu fdisk, który nie radzi sobie z dużymi dyskami twardymi. 1. Najprostszym rozwiązaniem problemu jest skorzystanie z innego narzędzia do partycjonowania dysków. Może to być na przykład oprogramowanie producenta dysku lub jeden z programów wymienionych przez nas w drugim rozdziale. Pamiętaj, że MS Windows 98 posiada ograniczenia co do rozmiaru pojedynczej partycji i w przypadku dysku o pojemności większej niż 132 GB musisz podzielić go na mniejsze części. 2. Drugim wyjściem jest instalacja nowszego systemu operacyjnego, który bez problemu poradzi sobie z dużym dyskiem. W niniejszej książce, w jednym z następnych rozdziałów opisaliśmy instalację MS Windows XP.
Pamiętaj, że MS Windows 98 jest już przestarzały i aby w pełni wykorzystać nowoczesny komputer, niezbędne będzie zainstalowanie systemu klasy MS Windows XP. Jeżeli korzystasz z komputera wyposażonego w kartę graficzną współpracującą z magistralą PCI Express, możesz zapomnieć o instalacji systemów MS Windows 98/ME. W takim wypadku musisz używać MS Windows 2000/XP/2003, ponieważ wyłącznie te systemy będą w stanie poprawnie pracować z tą magistralą i nowoczesnymi kartami graficznymi.
147
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Bardzo długi czas formatowania dysku twardego Opis problemu Po założeniu partycji proces jej formatowania trwa bardzo długo.
Sposoby rozwiązania Zapewne masz starszy model dysku twardego firmy Seagate z rodziny Baracuda. Długi czas formatowania dysku jest czymś normalnym w przypadku tych urządzeń i nie należy się tym przejmować. Jeżeli zależy Ci na czasie i chcesz skrócić trwanie formatowania dysku, musisz skorzystać z oprogramowania dostarczonego przez producenta urządzenia. Więcej informacji na temat aplikacji potrzebnej do przygotowania dysków firmy Seagate znajdziesz w jednym z poprzednich rozdziałów.
Podczas instalacji MS Windows XP nie da się założyć partycji FAT32 Opis problemu Podczas instalacji systemu MS Windows XP lub nowszego nie da się założyć partycji z systemem plików FAT32. Instalator domyślnie narzuca NTFS jako jedyny możliwy system plików.
Sposoby rozwiązania Wiele osób chcących w trakcie instalacji systemu operacyjnego Windows XP lub nowszego podzielić dysk twardy na partycje i sformatować je jako FAT32 napotyka na problem. Chodzi o to, że instalator nie pozwala na skorzystanie z systemu plików FAT32 i wymusza użycie nowszego rozwiązania, jakim jest NTFS. Zachowanie takie nie jest spowodowane uszkodzeniem komputera lub instalatora programu. Przyczyna problemu leży w ograniczeniu systemowym polegającym na tym, że w przypadku gdy zakładasz partycję o rozmiarach większych niż 32 GB, MS Windows „stanowczo zaleca” użycie NTFS, który jest bezpieczniejszym systemem plików. Innymi słowy, blokowanie wykorzystania systemu FAT32 jest wprowadzone z myślą o bezpieczeństwie Twoich danych. Jeżeli nie chcesz korzystać z systemu plików NTFS i koniecznie chcesz założyć partycję większą niż 32 GB, musisz skorzystać z innego narzędzia do partycjonowania dysku. Możesz użyć programów dostarczonych przez producenta dysku lub aplikacji opisanych przez nas w drugim rozdziale niniejszej książki. Pamiętaj
148
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
jednak, że pomimo możliwości obsługi przez system plików FAT32 aż 2 TB maksymalna pojemność partycji FAT32 poprawnie obsługiwana przez system operacyjny Windows XP to około 132 GB. Poza tym jeżeli jednak planujesz w przyszłości pracować z plikami o większej pojemności niż 4 GB, to powinieneś sformatować partycję w systemie NTFS. To pozwoli uniknąć wielu ewentualnych problemów, np. przy kopiowaniu płyt DVD z wykorzystaniem obrazu płyty.
Komputer zawiesza się w trakcie formatowania dysku twardego podczas instalacji MS Windows 2000/XP Opis problemu Podczas przygotowania dysku do pracy — zakładania partycji i formatowania — komputer zawiesza się. Dzieje się to zazwyczaj podczas pracy instalatora systemu MS Windows 2000/XP.
Sposoby rozwiązania Najczęstszą przyczyną opisywanej sytuacji jest problem z pamięcią RAM, która może być uszkodzona. Na szczęście to nie jedyna możliwość i warto sprawdzić kilka elementów, zanim udamy się do serwisu. 1. Sprawdź poprawność podłączenia taśm transmisyjnych oraz kabli zasilających. Zwróć również uwagę na to, czy taśmy sygnalizacyjne nie są uszkodzone. Na rysunku 4.24 przedstawiliśmy kilka typowych rodzajów uszkodzeń taśm sygnalizacyjnych. 2. Sprawdź poprawność działania pamięci RAM. Jeśli dysponujesz więcej niż jednym układem pamięci, wyjmij kości i pozostaw tylko jeden moduł. Następnie sprawdź, czy problemy nadal występują. Możesz spróbować przełożyć kość pamięci do innego gniazda. W przypadku gdy komputer nadal się zawiesza, spróbuj pożyczyć od kolegi kość pamięci i sprawdź, czy na innym module pecet zacznie działać. 3. Wejdź do BIOS-u i skontroluj ustawienia FSB pamięci i procesora. Jeśli masz podkręcony sprzęt, to przywróć nominalne ustawienia producenta. 4. Po otwarciu obudowy sprawdź, czy dysk zbytnio się nie grzeje. Niestety bez termometru możesz jedynie dotknąć obudowy dysku i w ten sposób ocenić jego temperaturę. Jeżeli uznasz, że dysk jest zbyt ciepły, spróbuj wyjąć go z obudowy i położyć na zewnątrz. Następnie ponownie rozpocznij proces przygotowania dysku do pracy. W przypadku pomyślnego zakończenia operacji musisz zadbać o lepsze chłodzenie wnętrza obudowy oraz dysku. Możesz to zrobić, instalując dodatkowe wentylatory w swojej obudowie.
149
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
5. Jeżeli na jednej taśmie sygnalizacyjnej masz podłączony problematyczny dysk oraz dodatkowe urządzenie IDE, spróbuj je odłączyć. Sprawdź, czy problemy ustąpiły, a jeśli tak, dodatkowe urządzenia podłącz na drugim kanale kontrolera. 6. Wykonaj partycjonowanie oraz formatowanie za pomocą oprogramowania producenta dysku. Niezbędne informacje na temat oprogramowania znajdziesz w rozdziale drugim. 7. Sprawdź poprawność działania dysku twardego za pomocą oprogramowania diagnostycznego. Wykonaj zerowanie dysku — pamiętaj, że zerowanie jest równoznaczne z utratą danych. Jeśli oprogramowanie zerujące zakończy swoją pracę, a program diagnostyczny będzie wykazywał błędy na dysku twardym, to niestety musisz udać się do serwisu celem przeprowadzenia profesjonalnego testu lub wymiany gwarancyjnej.
Dysk twardy jest niewidoczny przy próbie instalacji systemu Windows 2000/XP Opis problemu Dysk twardy nie jest widoczny podczas instalacji systemu MS Windows 2000/XP. Oczywiście wcześniej udało się poprawnie przygotować dysk do pracy za pomocą oprogramowania producenta, co świadczy o tym, że element ten działa poprawnie.
Sposoby rozwiązania Problem został dokładnie opisany w podrozdziale pt. „Dysk twardy nie jest widoczny przy próbie partycjonowania w systemie Windows 2000/XP”.
Napęd optyczny „nie widzi” płyty Opis problemu Napęd optyczny — czytnik lub nagrywarka płyt CD/DVD — nie potrafi odczytać zawartości płyty. Problem dotyczy wybranych płyt lub wszystkich nośników, jakie wkładasz do środka. Problemy sprzętowe wyklucza to, że napęd jeszcze kilka dni temu działał poprawnie, a we wnętrzu komputera nie dokonywano żadnych zmian.
150
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Sposoby rozwiązania Brak możliwości odczytu nośnika włożonego do napędu optycznego, niezależnie od tego, czy jest to nagrywarka DVD/CD, czy czytnik DVD/CD, najczęściej występuje w starszych urządzeniach i jest spowodowany zabrudzeniem soczewki. W takim wypadku, zanim napęd trafi do kosza, warto spróbować przeczyścić soczewkę, gdyż bardzo często rozwiązuje to wszelkie problemy. Jeżeli posiadasz nowy napęd optyczny, który jest jeszcze objęty gwarancją, udaj się do serwisu. Nie czyść urządzenia sam, gdyż spowoduje to utratę gwarancji.
Do czyszczenia soczewki w napędzie optycznym nie zalecamy używania „specjalistycznych” płyt czyszczących, które można kupić w sklepach. Rozwiązania tego typu mogą jedynie pogorszyć sytuację i trwale uszkodzić napęd. Mamy tutaj na myśli możliwość zarysowania soczewki, która zazwyczaj jest wykonana z plastiku. Zanim przystąpimy do czyszczenia urządzenia, profilaktycznie warto sprawdzić jeszcze kilka elementów. Może się okazać, że pomimo braku ingerencji we wnętrzu komputera jakiś kabel mógł stracić kontakt np. z powodu działania temperatur panujących we wnętrzu obudowy. 1. Sprawdź jakość nośnika. Wszelkiego rodzaju rysy, odciski czy inne zabrudzenia mogą być przyczyną problemów z odczytem. Dla pewności sprawdź w napędzie kilka różnych płyt — tłoczonych i nagrywanych. 2. Upewnij się, czy do napędu wkładasz jedną płytę. Wiemy, że może wydawać się to śmieszne, ale wielokrotnie widzieliśmy w napędach przynoszonych do serwisu Andrzeja załadowane dwie płyty. Zdarzają się również ciała obce — gąbkowe wkłady, które najczęściej przykleiły się, gdy użytkownik wkładał ostatnią płytę ze zbiorczego opakowania. 3. Spróbuj, czy problematyczna płyta jest poprawnie odczytywana przez inny napęd. Jeżeli nie dysponujesz drugim napędem, udaj się do kolegi i sprawdź u niego. Pamiętaj, że wiele tanich nośników nie daje się odczytać już bezpośrednio po nagraniu lub po upływie kilku tygodni. Niestety tylko markowe nośniki zapewniają możliwość odczytu zawartości płyty po upływie kilku miesięcy lub lat.
151
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
4. Odwiedź stronę producenta napędu i pobierz z niej aktualizację firmware napędu. Następnie przeprowadź aktualizację, postępując zgodnie z instrukcją dostępną w paczce z nową wersją firmware. Po zakończeniu operacji sprawdź, czy napęd nadal ma problemy z odczytem płyt. Procedura aktualizacji firmware została opisana w kolejnym podrozdziale. Jeżeli sprawdziłeś elementy, które wymieniliśmy powyżej, pora przystąpić do czyszczenia napędu. W ten sam sposób możesz przeczyścić zarówno nagrywarkę, jak i czytnik płyt CD/DVD. 1. Wyłącz komputer i odłącz go od zasilania. 2. Przygotuj śrubokręt krzyżykowy oraz spinacz lub kawałek twardego drutu. 3. Odłącz od napędu taśmy transmisyjne, kable zasilające oraz inne przewody. 4. Wykręć napęd z obudowy i wyciągnij go. Zapewnij sobie dobrze oświetlone miejsce na biurku lub stole, tak aby Twoje ruchy były nieskrępowane i żebyś miał pełną swobodę. 5. Za pomocą np. wyprostowanego spinacza lub kawałka twardego drutu wyciągnij szufladę napędu. Końcówkę spinacza lub drutu musisz wsunąć do otworu na przedniej ścianie obudowy i mocno nacisnąć — rysunek 4.36. Tacka napędu powinna zacząć się wysuwać — możesz jej pomóc ręką.
Rysunek 4.36. Za pomocą np. wyprostowanego spinacza wyciągnij szufladę napędu
6. Następnie ściągnij część przedniego panelu. Musisz delikatnie nacisnąć miejsca wskazane na rysunku 4.37.
152
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.37. Delikatnie zdemontuj część przednią szuflady, jeśli przeszkadza Ci w ściągnięciu panelu przedniego. Odchyl delikatnie plastikowe zaczepy
7. Za pomocą śrubokręta krzyżakowego odkręć cztery śruby mocujące dolną część obudowy napędu — rysunek 4.38. Po wykręceniu delikatnie podnieś obudowę do góry i pociągnij lekko do tyłu, powinna zejść bez problemu. Odłóż ją w bezpieczne miejsce wraz z wykręconymi śrubami.
Rysunek 4.38. Odkręć dolną część napędu i odłóż wraz ze śrubami w bezpieczne miejsce
153
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
8. Zdemontuj panel przedni, delikatnie naciskając plastikowe zaczepy znajdujące się po bokach oraz w dolnej i górnej części obudowy, wskazane na rysunku 4.39. Zobacz, czy górna część obudowy nie jest przykręcona dodatkowymi śrubami — w razie potrzeby odkręć je. Pamiętaj — nic nie rób na siłę. Wszystkie elementy, które demontujesz, powinny dać się usunąć bez potrzeby używania siły — rysunek 4.40. Jeśli coś nie daje się zdemontować, to sprawdź, czy nie jest dodatkowo przykręcone.
Rysunek 4.39. Zdemontuj przedni panel, naciskając plastikowe zaczepy umieszczone po bokach oraz w górnej i dolnej części obudowy napędu
Rysunek 4.40. Podnieś delikatnie górną pokrywę i lekko pociągnij do siebie
154
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
9. Po ściągnięciu górnej części obudowy będziesz miał dostęp do optyki napędu. Przedmuchaj delikatnie środek napędu. Za pomocą wacika nasączonego płynem do czyszczenia obiektywów aparatów lub okularów bardzo delikatnie przetrzyj soczewkę — rysunek 4.41. Czynność tę wykonuj najdelikatniej, jak umiesz, aby nie uszkodzić soczewki lub wręcz jej nie wyrwać.
Rysunek 4.41. Za pomocą wacika nasączonego płynem bardzo delikatnie przetrzyj soczewkę
10. Poskręcaj teraz wszystko dokładnie. Wystarczy, że będziesz postępował w kolejności odwrotnej niż do tej pory. Po zakończeniu składania napędu sprawdź, czy czyta on teraz płyty. Jeżeli problemy z odczytem nie ustąpiły po czyszczeniu, oznacza to, że napęd jest trwale uszkodzony. Raczej nie ma sensu oddawać go do serwisu, bo prawda jest taka, że napędów optycznych nikt dzisiaj nie naprawia z powodu zbyt dużych kosztów.
Nagrywarka nie nagrywa na niektórych nośnikach Opis problemu Nagrywarka nie nagrywa danych na niektórych rodzajach płyt. Zazwyczaj problem dotyczy nośników jednego lub kilku producentów. Po zmianie czystych płyt na inne można prawidłowo nagrywać dane na krążkach CD i DVD.
155
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Sposoby rozwiązania Problem z wybiórczą obsługą czystych nośników CD i DVD jest stosunkowo popularny i dotyczy niemal wszystkich posiadaczy napędów. Możemy wyróżnić dwa główne objawy problemów z obsługą czystych krążków. Q
Czysta płyta nie jest „widziana” przez nagrywarkę.
Q
Zapis danych odbywa się z mniejszą prędkością, niż oferuje to nagrywarka oraz indeks płyty.
W przypadku pierwszej możliwości warto skorzystać z porad zapisanych w poprzednim podrozdziale i sprawdzić zasilanie urządzenia oraz taśmy sygnałowe. Ostatecznością jest czyszczenie układu optycznego w napędzie. Natomiast w sytuacji, gdy nie masz możliwości nagrywania danych na płycie z pełną szybkością, warto sprawdzić kilka elementów. 1. Umieść czysty nośnik w napędzie przed uruchomieniem programu do nagrywania płyt. Ta drobnostka jest o tyle istotna, że aplikacja do nagrywania płyt bardzo często sprawdza indeks szybkości nośnika znajdującego się w napędzie. Operacja sprawdzania odbywa się w chwili uruchamiania programu. 2. Skontroluj stan sterowników ASPI i jeżeli zachodzi taka potrzeba, przeinstaluj je. Dokładny opis postępowania znajdziesz w następnym podrozdziale. 3. Spróbuj użyć innych nośników. Mamy tutaj na myśli nośniki innego producenta. Najlepiej niech to będą płyty wyprodukowane przez firmy Verbatim, Plextor lub TDK. 4. Odwiedź stronę producenta nagrywarki i sprawdź, czy znajduje się tam nowsza wersja firmware napędu. Jeżeli znajdziesz nowszą wersję wewnętrznego oprogramowania Twojej nagrywarki, pobierz ją i przeprowadź aktualizację. Dzięki temu napęd „nauczy się” nowych rodzajów płyt, a co za tym idzie, będzie mógł je nagrywać w bardziej efektywny sposób. Proces aktualizacji został dokładnie opisany w dalszej części niniejszego podrozdziału. Zanim przystąpimy do aktualizacji firmware napędu, należy dokładnie sprawdzić, co to za urządzenie. Najwygodniejszym sposobem identyfikacji napędu jest użycie programu Nero InfoTool, który można pobrać ze strony http://www.nero.com. Po uruchomieniu programu przejdź do zakładki Drive — rysunek 4.42.
156
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.42. Identyfikacja napędu
Wybierz z listy napęd, który chcesz poddać identyfikacji. Program Nero InfoTool pozwala na identyfikację zarówno czytników, jak i nagrywarek płyt CD oraz DVD. Po wskazaniu napędu, który chcesz sprawdzić, w głównej części okna pojawią się informacje o nim. W polu Firmware Version znajdziesz informacje o aktualnej wersji BIOS-u, jaki ma Twoje urządzenie. Zwróć uwagę, że obok nazwy producenta danego urządzenia — górna lista — znajduje się dodatkowy numer, w naszym przypadku wygląda to tak: ASUS CDW-3212A. Symbol CDW-3212A jest oznaczeniem konkretnego modelu urządzenia. Na tej podstawie będziemy szukać odpowiedniej wersji firmware. Przejdź jeszcze do zakładki Configuration — rysunek 4.43 — i sprawdź, gdzie podłączony jest napęd, który chcesz poddać aktualizacji. Nasze przykładowe urządzenie podpięto do pierwszego kanału podstawowego kontrolera IDE, Primary IDE, jako pierwsze urządzenie — Master. Informacje te mogą się przydać, gdy będziesz musiał ratować napęd po nieudanej próbie aktualizacji firmware. Po dokonaniu identyfikacji wersji wewnętrznego oprogramowania napędu optycznego pora zająć się poszukiwaniami najnowszej wersji. Możesz wybrać dwa sposoby. Pierwszy z nich to poszukiwania na stronie głównej producenta danego urządzenia. Wystarczy, że wejdziesz na odpowiednią stronę.
157
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.43. Identyfikacja napędu — ciąg dalszy
Naszym zdaniem znacznie wygodniej wejść na stronę http://www.cdrinfo.pl i przejść do działu Sprzęt. Następnie należy odszukać posiadany napęd i sprawdzić, czy jest dla niego nowsza wersja firmware. Na rysunku 4.44 widać wynik poszukiwań dla przykładowego napędu. Jeżeli na stronie danego napędu znajdziesz nowszą wersję firmware, pobierz ją na dysk. Większość napędów posiada możliwość wygodnej aktualizacji z poziomu MS Windows.
Zamknij wszystkie aplikacje, zanim rozpoczniesz aktualizację firmware napędu, oraz koniecznie wyłącz wszystkie programy takie jak komunikatory, antywirusy, firewalle itp. Wystarczy, że uruchomisz program do aktualizacji firmware napędu — rysunek 4.45. Niektóre programy do aktualizacji wersji firmware pozwalają na przeprowadzenie testu. Jeżeli klikniesz przycisk Confirm, a następnie potwierdzisz chęć wykonania testu, powinna wysunąć się tacka napędu. Jeżeli tak się stanie, oznacza to, że posiadasz odpowiedni BIOS do danego napędu i możesz rozpocząć aktualizację.
158
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.44.
Poszukiwanie firmware dla napędów optycznych na stronie http://www.cdrinfo.pl
Rysunek 4.45. Aktualizacja firmware napędu optycznego
Kliknij przycisk Start Upgrade; zostaniesz poproszony o potwierdzenie chęci aktualizacji firmware. Po wyrażeniu zgody spokojnie zaczekaj, aż aktualizacja się zakończy. W niektórych napędach do wykonania aktualizacji wymagane są dwa pliki — firmware oraz program do zapisania układu flashrom. W takim przypadku musisz uruchomić program i wskazać plik z firmware — rysunek 4.46.
159
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.46. Przykład programu do aktualizacji firmware
Po uruchomieniu programu do zapisu układów flashrom kliknij przycisk Browse i wskaż plik z firmware, a następnie kliknij Upgrade i zaczekaj, aż oprogramowanie napędu zostanie zaktualizowane.
Podczas aktualizacji firmware napędu diody na jego obudowie mogą migać, a tacka może zostać niespodziewane wysunięta — to normalne. Nie wyłączaj komputera podczas aktualizacji firmware, bo spowoduje to trwałe uszkodzenie urządzenia. Przed aktualizacją napędów optycznych warto wyciągnąć z nich płytę. W niektórych przypadkach jest to wręcz konieczne. Niektóre napędy posiadają możliwość aktualizacji wewnętrznego oprogramowania tylko z poziomu MS DOS. W takim przypadku odszukaj odpowiedni firmware i program do zapisu układu flashrom. Następnie przygotuj dyskietkę startową z systemem MS DOS. Wystarczy, że sformatujesz dyskietkę z parametrem /s — format a:/s i dograsz do niej plik programatora oraz firmware.
Dyskietka nie powinna zawierać plików autoexec.bat i config.sys. Pamiętaj, że prawie każdą aktualizację możesz wykonać bezpośrednio z dysku twardego, a nie tylko ze stacji dyskietek. Jest to bezpieczniejsze, ponieważ zagrożenie ewentualnego uszkodzenia danych jest o wiele mniejsze niż w przypadku stacji dyskietek.
160
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
W niektórych przypadkach poza plikami programatora oraz firmware spotkasz jeszcze inne pliki, np. update.bat. One również powinny znaleźć się na dyskietce. Po zakończeniu startu komputera z dyskietki musisz uruchomić program zapisujący firmware i przystąpić do aktualizacji. W naszym przykładowym napędzie wystarczy uruchomić plik o nazwie update.bat — rysunek 4.47.
Rysunek 4.47. Aktualizacja firmware z poziomu MS DOS Po kliknięciu dowolnego klawisza rozpocznie się zapis firmware do układu flashrom. Operacja ta może trwać od kilkunastu do kilkudziesięciu sekund. Po jej zakończeniu uruchom ponownie komputer i po załadowaniu się systemu operacyjnego sprawdź za pomocą Nero InfoTool, czy firmware został zaktualizowany.
Problemy z wykrywaniem napędów optycznych przez niektóre programy dla MS Windows Opis problemu Napędy optyczne nie są wykrywane przez niektóre programy pracujące pod kontrolą systemu MS Windows. Natomiast sam system operacyjny poprawnie widzi wszystkie urządzenia i pozwala ich używać.
Sposoby rozwiązania Przyczyną problemów z wykrywaniem napędów optycznych przez niektóre programy pracujące pod kontrolą MS Windows są sterowniki ASPI, a właściwie ich brak. Aby rozwiązać problem, wystarczy zainstalować poprawnie sterowniki. Niestety nie zawsze instalacja ASPI rozwiązuje problem i dlatego postanowiliśmy pokazać alternatywny sposób instalacji ASPI oraz rozwiązywania problemów z tymi sterownikami. 1. Na stronie http://www.cdrinfo.pl odszukaj program o nazwie ForceASPI 1.8 lub nowszy. Pobierz plik i zapisz go na dysku komputera. 2. Rozpakuj pobrane archiwum i uruchom plik o nazwie killaspi.bat. Następnie ponownie uruchom komputer. 3. Otwórz ponownie folder, w którym zapisałeś ForceASPI, i uruchom plik instaspi.bat. Również tym razem ponownie uruchom komputer.
161
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
4. W folderze z ForceASPI znajdziesz plik o nazwie aspichk.exe. Uruchom go i sprawdź, czy ASPI zostało poprawnie zainstalowane. Na rysunku 4.48 widać wyniki testu przeprowadzonego za pomocą aspichk.exe.
Rysunek 4.48.
Wyniki testów instalacji sterowników ASPI
Problemy z kartami rozszerzeń i urządzeniami peryferyjnymi Do tej pory poznałeś rozwiązania wielu problemów oraz nauczyłeś się z nimi walczyć. Niestety, to dopiero początek i musisz liczyć się z tym, że nawet tak niewinne urządzenie jak klawiatura czy mysz może wystawić na próbę Twoją cierpliwość. Miejmy jednak nadzieję, że dzięki poradom zamieszczonym w dalszej części niniejszego rozdziału również z nimi dasz sobie radę.
Klawiatura USB nie działa w systemie DOS Opis problemu Klawiatura nie chce działać w trybie DOS. Nie ma możliwości dostania się do ustawień BIOS-u ani korzystania z narzędzi pracujących pod kontrolą systemu DOS. Problem dotyczy wyłącznie urządzeń komunikujących się z komputerem za pomocą magistrali USB.
162
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Sposoby rozwiązania Przyczyną problemów jest brak obsługi USB z poziomu DOS. Na szczęście twórcy płyt głównych oraz BIOS-ów przewidzieli możliwość zaistnienia takiego problemu i w BIOS-ie zamieścili skuteczne rozwiązania. Aby rozwiązać problem, musisz dostać się do BIOS-u komputera, a następnie odszukać i włączyć opcję USB Keyboard Support lub Legacy USB Support. Niestety, aby wykonać tę operację, potrzebujesz klawiatury podłączonej do portu PS/2. Jeżeli nie dysponujesz takim urządzeniem, musisz skorzystać z pomocy kolegi lub poszukać odpowiedniej przejściówki. W przeciwnym wypadku nie uda Ci się uruchomić nowej klawiatury.
Ciekawostką jest to, że w niektórych przypadkach, aby uruchomić komputer przy wykorzystaniu pamięci typu PenDrive, konieczne jest włączenie opcji odpowiedzialnych za poprawną pracę klawiatury w systemie DOS.
Utrata danych z pamięci PenDrive oraz kart pamięci flash w systemie Windows 2000 Opis problemu Problem dotyczy systemu MS Windows 2000 oraz pamięci przenośnych, np. PenDrive. Po skopiowaniu danych na pamięć przenośną, odłączeniu klucza i ponownym jego podłączeniu pliki znikają.
Sposoby rozwiązania Przyczyną takiego stan rzeczy jest system operacyjny MS Windows 2000 i sposób obsługi pamięci USB. W systemie tym po zapisaniu danych na przenośnej pamięci USB koniecznie przed wyjęciem urządzenia z portu musisz zatrzymać jego pracę — odmontować. Jeżeli tego nie zrobisz, to stosunkowo często będziesz się spotykał z utratą danych. Warto w tym miejscu nadmienić, iż prezentowany problem nie jest wynikiem uszkodzenia komputera lub przenośnej pamięci USB. Aby wymontować urządzenie USB, kliknij ikonę Bezpiecznego usuwania sprzętu, która jest umieszczona na pasku zadań w okolicy zegara — rysunek 4.49.
163
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.49. Bezpieczne usuwanie sprzętu USB
Po kliknięciu wspomnianej ikony pojawi się lista urządzeń, które możesz wymontować. Musisz na liście zaznaczyć odpowiednie urządzenie i je kliknąć. Po chwili Twoja przenośna pamięć USB będzie odłączona i będziesz mógł ją bezpiecznie wyjąć z gniazda bez obawy o zapisane na niej dane.
Urządzenia USB nie są rozpoznawane przez system operacyjny Opis problemu Urządzenia podłączane do portów USB nie są rozpoznawane przez system MS Windows.
Sposoby rozwiązania W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy porty USB są aktywne i zainstalowane. W tym celu wejdź do Panelu sterowania i kliknij ikonę System, a później w nowym oknie wybierz zakładkę Sprzęt i kliknij przycisk Menedżer urządzeń. Na liście odszukaj opcję Kontrolery uniwersalnej magistrali szeregowej i kliknij ją. Sprawdź, czy obok listy urządzeń nie widać znaków zapytania lub wykrzykników. Na rysunku 4.50 widać przykład poprawnie zainstalowanych sterowników dla urządzeń odpowiedzialnych za obsługę USB.
164
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.50.
Widok poprawnie zainstalowanych sterowników kontrolera USB
Jeżeli obok nazw kontrolerów USB znajdują się wykrzykniki, świadczy to o problemie ze sterownikiem. W takim wypadku musisz sprawdzić kilka elementów. 1. Sprawdź, czy docisnąłeś wtyczkę podczas wkładania jej do portu. 2. Wejdź do BIOS-u i upewnij się, czy wszystkie kontrolery zostały włączone. Ustawienia odpowiedzialne za włączenie lub wyłączenie kontrolerów USB zazwyczaj noszą nazwę Onboard USB Controller, USB Host Controller lub po prostu USB Controller. Opcje odpowiedzialne za kontrolę ustawień USB najczęściej znajdują się w menu Integrated Peripherals (rysunek 4.51).
Rysunek 4.51. Ustawienia USB w BIOS-ie komputera
165
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
3. Sprawdź, czy opcja Allocate IRQ to USB lub Assing IRQ for USB jest włączona i w razie potrzeby włącz ją — rysunek 4.52. Opcja ta służy do przypisania wydzielonego przerwania dla obsługi magistrali USB i powinna być włączona, jeśli posiadasz jakieś urządzenia pracujące z portami USB. Omawiana opcja najczęściej występuje w menu PnP/PCI Configuration Setup.
Rysunek 4.52. Koniecznie włącz opcję Allocate IRQ to USB
4. Dla poprawnej obsługi USB 2.0 powinieneś zainstalować: ♦ MS Windows XP — dodatek Service Pack 2, ♦ MS Windows 2000 — dodatek Service Pack 4, ♦ MS Windows 98SE — odpowiednie sterowniki dostarczone wraz z płytą główną. 5. Jeżeli nadal masz problemy, zainstaluj sterowniki kontrolera USB dostarczone wraz z płytą główną. 6. W przypadku gdy problem dotyczy portów USB umieszczonych na przednim panelu obudowy lub z tyłu na specjalnych śledziach montowanych pomiędzy kartami rozszerzeń, musisz koniecznie sprawdzić poprawność podłączenia tych elementów. Na rysunku 4.53 przedstawiliśmy przykład niedokładnego podłączenia portu na przedniej ścianie obudowy. Problem, który widzisz, wystąpił w typowej taniej obudowie i jest stosunkowo często spotykany. Czasem są to połamane piny, a innym razem niedociśnięta wtyczka. Na szczęście prezentowane problemy nie dotyczą rozwiązań wykorzystujących śledzie montowane na tylnej ścianie obudowy. 7. Po sprawdzeniu podłączenia kabli do portów warto zająć się podłączeniem drugiego końca kabla do płyty głównej — rysunek 4.54.
166
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.53. Przykład fabrycznej niedoróbki obudowy z portami USB na przednim panelu. Wykrycie tego typu awarii wymaga zdemontowania fragmentu obudowy
Rysunek 4.54.
Zdjęcia przedstawiają kable oraz porty USB na płycie głównej oraz sposób ich podłączenia
8. Musisz wiedzieć, że obecnie spotykamy dwa rozwiązania wykorzystywane przy podłączaniu portów USB do płyty. Pierwszy wariant zazwyczaj jest stosowany wraz ze śledziami i wykorzystuje zespoloną wtyczkę, którą bez problemu możemy podłączyć do gniazda na płycie. Dzięki mechanicznym zabezpieczeniom nie ma mowy o pomyłce przy podpinaniu kabli. Dodatkowo często kolor wtyczki i gniazda na płycie jest taki sam, co eliminuje możliwość pomyłki. Drugie rozwiązanie jest spotykane w kablach biegnących od portów na przednim panelu obudowy. W tym przypadku stajemy przed koniecznością podłączenia kilku luźnych przewodów zakończonych pojedynczymi wtykami. Niestety rozwiązanie to powoduje wiele problemów i łatwo o pomyłkę,
167
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
dlatego na rysunku 4.55 zamieściliśmy uniwersalny schemat podłączenia przedniego panelu USB do płyty głównej. Pod schematem znajduje się opis kolorów, które mają być obok siebie, oraz najczęściej spotykane oznaczenia kabli. W niektórych przypadkach zdarza się, że zamiast podanych przez nas kolorów (czerwony, biały, zielony, czarny) możesz spotkać inne: czerwony, żółty, niebieski, brązowy. Kolejność, którą tu wymieniliśmy, nie jest przypadkowa.
Rysunek 4.55. Najczęściej spotykany schemat podłączenia USB do zewnętrznego panelu obudowy
9. W niektórych przypadkach — np. instalacja skanera marki Microtek lub modemu USB do Neostrady — należy w pierwszej kolejności zainstalować sterowniki i oprogramowanie, a dopiero potem podpiąć urządzenie. Warto zapoznać się dokładnie z instrukcją obsługi do danego urządzenia USB. Zasada pierwszeństwa instalacji oprogramowania, a potem podłączania urządzenia dotyczy również wielu modeli drukarek, aparatów fotograficznych, pamięci przenośnych PenDrive (w MS Windows 98) oraz innych urządzeń.
Niektóre urządzenia USB nie działają Opis problemu Niektóre urządzenia USB — np. zewnętrzne dyski twarde — nie działają po podłączeniu do portów USB na przedniej ścianie obudowy komputera.
168
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Sposoby rozwiązania Problem ma najczęściej dwie przyczyny, a jego rozwiązanie nie powinno stanowić problemu w domowych warunkach. 1. Sprawdź podłączenie gniazda USB do płyty głównej. W razie problemów posłuż się schematem przestawionym na rysunku 4.55. 2. Skróć kabel biegnący od płyty głównej do gniazda USB tak bardzo, jak to możliwe. Bardzo często zbyt długi przewód jest przyczyną problemów z wykrywaniem i prawidłowym działaniem urządzeń USB. Niezbędne wtyczki możesz kupić bez większych problemów w sklepach elektronicznych.
Nie działa karta dźwiękowa zintegrowana z płytą główną Opis problemu Komputer jest wyposażony w kartę dźwiękową zintegrowaną z płytą główną. Niestety urządzenie to nie działa i nie wydaje żadnych dźwięków.
Sposoby rozwiązania W przypadku braku dźwięku ze zintegrowanej z płytą główną karty muzycznej powinieneś w pierwszej kolejności sprawdzić: 1. Ustawienia BIOS-u, a dokładnie opcje odpowiedzialne za włączenie karty dźwiękowej. Odpowiednie opcje służące do włączenia lub wyłączenia zintegrowanej karty dźwiękowej występują zazwyczaj w menu Integrated Peripherals i mają nazwę AC97 Audio, OnBoard Legacy Audio lub OnChip Sound (rysunek 4.56).
Rysunek 4.56. Sprawdź ustawienia zintegrowanej karty dźwiękowej w BIOS-ie komputera
169
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
2. Upewnij się, czy odpowiednie sterowniki karty dźwiękowej dostarczone wraz z płytą główną zostały poprawnie zainstalowane. Wystarczy, że otworzysz Panel sterowania, a następnie dwukrotnie klikniesz ikonę System i w nowym oknie przejdziesz do zakładki Sprzęt. Następnie kliknij przycisk Menedżer urządzeń i w nowym oknie odszukaj gałąź o nazwie Kontrolery dźwięku, wideo i gier — rysunek 4.57. Sprawdź, czy wśród urządzeń widocznych na liście nie ma znaków zapytania lub wykrzykników. Dodatkowo zwróć uwagę, czy na liście znajdują się wpisy odpowiedzialne za obsługę karty dźwiękowej. W przypadku urządzeń zintegrowanych z płytą główną najprawdopodobniej będą to pozycje zawierające w nazwie słowo Realtec.
Rysunek 4.57.
Widok drzewa Kontrolery dźwięku, wideo i gier
3. Zainstaluj najnowszą wersję sterownika multimedialnego DirectX. Pliki instalacyjne możesz pobrać ze strony http://www.microsoft.com. Moduł DirectX jest wymagany do poprawnej obsługi mechanizmu automatycznego wykrywania podłączonych urządzeń audio, tzw. UAJ (Universal Audio Jack), oraz odtwarzania multimediów. 4. Korzystając z dokumentacji płyty głównej, upewnij się, czy umieszczona na niej zworka odpowiedzialna za włączenie karty jest w odpowiedniej pozycji — rysunek 4.58. Może się zdarzyć, że osoba montująca komputer wyłączyła zintegrowaną kartę dźwiękową lub Twoja płyta była wykorzystywana w serwisie do jakichś testów.
170
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.58. Sprawdź, czy karta dźwiękowa nie została wyłączona za pomocą zworki na płycie głównej
5. W przypadku gdy dźwięk dobiega tylko z jednego z kanałów, a drugi uparcie milczy, sprawdź, czy poprawnie podłączyłeś do karty głośniki oraz przedni panel obudowy. Na rysunku 4.59 zamieściliśmy schemat podłączeń. Jeśli chcesz się upewnić, czy to właśnie błędne podłączenie jest przyczyną problemów, wyciągnij wszystkie kabelki łączące piny umieszczone na płycie głównej z zewnętrznymi gniazdami na przedniej ścianie obudowy. W ich miejsce załóż zworki zgodnie z rysunkiem widocznym poniżej. Problem leży w zewnętrznych portach montowanych w obudowie — występuje zwarcie. Spróbuj je wyeliminować i podłącz kable z powrotem.
Brak dźwięku na przednim panelu obudowy Opis problemu Słuchawki oraz mikrofon, podłączone do przedniego panelu obudowy, nie działają.
Sposoby rozwiązania W celu rozwiązania tego problemu postępuj zgodnie z opisem zamieszczonym poniżej:
171
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.59.
Schemat podłączenia przedniego panelu audio do płyty głównej
Po zainstalowaniu sterowników karty dźwiękowej zintegrowanej z płytą główną należy wejść do ustawień miksera/karty dźwiękowej (ikona głośnika), a następnie w opcjach dotyczących wykrywania podłączonych urządzeń (ikona klucza) wyłączyć Automatyczne wykrywanie podłączenia urządzenia do przedniego panelu. Tak, to nie jest przejęzyczenie, należy wyłączyć tę opcję.
Brak dźwięku po instalacji sterowników Opis problemu Po zainstalowaniu sterowników dostarczonych wraz z płytą Gigabyte nie działa dźwięk.
Sposoby rozwiązania Jeśli instalujesz sterowniki dostarczone wraz z płytami Gigabyte za pomocą autostartu, musisz uważać, aby w trakcie instalacji nie klikać, potwierdzając pytania o kontynuację instalacji. Instalator samoistnie zainstaluje oprogramowanie
172
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
i pozamyka okna z pytaniami potwierdzającymi. Jeśli nie pozostawisz tej czynności w gestii instalatora, a sam potwierdzisz pytanie, to program przejdzie do instalacji następnej części sterowników, pomijając te, które potwierdziłeś. W takim przypadku po restarcie komputera część sterowników nie będzie działać prawidłowo. W przypadku korzystania z autostartu płyty instalacyjnej należy uzbroić się w cierpliwość, nie potwierdzać zapytań i czekać na informację o zainstalowaniu sterowników, a następnie na prośbę o ponowne uruchomienie komputera wykonać tę czynność.
Brak połączenia modemowego w Windows 98SE Opis problemu Nie można korzystać z modemu, który jest poprawnie zainstalowany w systemie MS Windows 98. Problem dotyczy komputerów z płytą główną wykorzystującą chipset VIA oraz modemów z chipem Conexant lub Rockwell.
Sposoby rozwiązania W celu rozwiązania tego problemu wykonaj wszystkie opisane przez nas czynności: 1. Skopiuj katalog z Win98 z instalacyjnej płyty CD na dysk twardy. 2. Wejdź do BIOS-u komputera, odszukaj i wyłącz opcję ACPI, która najczęściej znajduje się w menu Power Menager Setup. Dokładny opis BIOS-u znajduje się w jednym z poprzednich rozdziałów lub w książce pt. BIOS. Przewodnik. Wydanie III — http://helion.pl/ksiazki/biosl3.htm. 3. Uruchom komputer, system wystartuje w ograniczonej konfiguracji, dlatego niech Cię nie zdziwi 16 kolorów i tryb VGA. 4. Na ekranie monitora pojawi się błąd Plug and Play, a następnie zostaniesz poproszony o płytę z systemem MS Windows. 5. Wskaż katalog, do którego uprzednio skopiowałeś wersję instalacyjną systemu operacyjnego. Niestety nie możesz skorzystać z płyty CD, gdyż w tej chwili nie działa napęd optyczny. 6. Komputer sam pobierze i skopiuje potrzebne pliki. 7. Po zakończeniu instalacji komponentów i ponownym uruchomieniu systemu będziesz już mógł korzystać z modemu normalnie.
173
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Brak połączenia z siecią Opis problemu Pomimo prawidłowej instalacji karta sieciowa nie chce nawiązać połączenia z siecią.
Sposoby rozwiązania W przypadku problemów z kartą sieciową i brakiem możliwości nawiązania połączeń z siecią proponujemy, abyś sprawdził elementy, które wymieniliśmy poniżej. 1. Korzystając z Menedżera urządzeń, sprawdź, czy sterownik karty sieciowej został poprawnie zainstalowany (rysunek 4.60). Wystarczy, że na liście urządzeń odszukasz gałąź Karty sieciowe. Jeżeli obok nazwy karty nie widać znaków zapytania lub wykrzykników, oznacza to, że karta jest poprawnie zainstalowana.
Rysunek 4.60.
Menedżer urządzeń — widok gałęzi Karty sieciowe
2. Sprawdź poprawność fizycznego połączenia z innym komputerem, switchem lub routerem. Wystarczy, że zerkniesz na tył obudowy komputera i na diodę umieszczoną obok gniazda, do którego wpiąłeś kabel sieciowy. Jeżeli dioda nie świeci się, to spróbuj docisnąć wtyczkę kabla sieciowego, a najlepiej wyciągnij ją i ponownie osadź w gnieździe.
174
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
3. W przypadku gdy Twój dostawca sieci lub router, do którego jesteś podłączony, automatycznie przypisuje adresy IP, sprawdź ustawienia swojej karty. Musisz otworzyć Panel sterowania, a następnie kliknąć ikonę Połączenia sieciowe. Następnie kliknij prawym klawiszem myszy Połączenie lokalne i z podręcznego menu wybierz opcję Właściwości. W nowym oknie, widocznym na rysunku 4.61, zaznacz Protokół internetowy (TCP/IP) i kliknij przycisk Właściwości. W kolejnym nowym oknie — rysunek 4.62 — w zakładce Ogólne włącz opcję Uzyskaj adres IP automatycznie. Zmiany zatwierdź, klikając przycisk OK.
Rysunek 4.61. Zmiana ustawień sieci
4. Stosunkowo często spotykanym problemem powodującym niedziałanie sieci jest jej wyłączenie w systemie MS Windows 2000/XP. Rozwiązanie jest bardzo proste i wystarczy, że otworzysz Panel sterowania, a następnie klikniesz ikonę Połączenia sieciowe. Teraz wystarczy dwukrotnie kliknąć opcję Połączenie lokalne i spokojnie zaczekać, aż sieć się włączy. 5. Jeżeli jesteś pewien, że ustawienia Twojej sieci oraz samej karty sieciowej są poprawne, a nadal nie możesz uzyskać żadnego połączenia, spróbuj przełożyć kartę sieciową do innego gniazda PCI, oczywiście jeśli korzystasz z dedykowanej karty PCI, a nie ze zintegrowanej z płytą. 6. W przypadku komputera wyposażonego w zintegrowaną kartę sieciową sprawdź w BIOS-ie, czy została ona włączona. Odpowiednia opcja najczęściej występuje w menu Integrated Peripherals, a typowe nazwy to Onborad Lan Chip lub Onchip LAN — rysunek 4.63.
175
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.62. Zmiana ustawień sieci — ciąg dalszy
Rysunek 4.63. Sprawdź, czy zintegrowana karta sieciowa jest włączona w BIOS-ie
7. Sprawdź, czy switch, router lub modem jest włączony. 8. W przypadku gdy komputery są widoczne w sieci, ale jeden z nich nie ma dostępu do internetu, sprawdź poprawność konfiguracji serwerów DNS. W niektórych przypadkach w zależności od dostawcy sieci wskazane jest umieszczenie nazw serwerów DNS. Przykładowe nazwy DNS dla Neostrady to 194.204.152.34 oraz 194.204.159.1. Odpowiednie dane możesz wpisać w oknie widocznym na rysunku 4.62. Wystarczy, że włączysz opcję Użyj następujących adresów serwerów DNS.
176
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Dane niezbędne do konfiguracji sieci lub internetu powinien udostępnić Ci Twój dostawca sieci lub usług internetowych.
Karty PCI nie są rozpoznawane i nie można ich zainstalować Opis problemu Nie da się zainstalować dodatkowej karty PCI, np. tunera TV. Komputer nie wykrywa karty i nie pozwala na instalację sterownika.
Sposoby rozwiązania Najczęstszą przyczyną problemów z wykrywaniem i instalacją kart PCI są konflikty sprzętowe. Problem może być spowodowany specyfiką danej konfiguracji sprzętowej lub nieodpowiednią konfiguracją komputera. Na szczęście w domowym zaciszu dysponujemy sporymi możliwościami likwidacji tej usterki. 1. Spróbuj przełożyć problematyczną kartę do innego gniazda PCI i ponownie uruchom komputer. Pamiętaj o tym, że niektóre gniazda PCI mogą współdzielić jedno przerwanie, a informację na ten temat znajdziesz w dokumentacji płyty głównej. 2. Wejdź do BIOS-u i odszukaj opcję o nazwie Reset Configuration Data, Clear NVRAM lub Force Update ESCD. Najczęstszą lokalizacją wymienionych ustawień jest menu PnP/PCI Configuration Setup. Opcja ta powoduje ponowne skonfigurowanie ustawień PnP przez BIOS przy następnym uruchomieniu komputera. Dzięki temu po instalacji nowego sprzętu zmusisz komputer do ponownego wykrycia i instalacji wszystkich elementów. Zazwyczaj dzięki temu zabiegowi rozwiążesz problemy z konfliktami przerwań IRQ. Aby skorzystać z opisanej metody, musisz odszukać w swoim BIOS-ie jedną z wymienionych opcji, a następnie włączyć ją — ustaw wartość Yes lub Enabled. Po zapisaniu ustawień BIOS-u i ponownym uruchomieniu komputera opcja wróci automatycznie do domyślnej wartości No lub Disabled, a pecet wykryje od nowa ustawienia poszczególnych kart i urządzeń. 3. Zobacz, czy w BIOS-ie masz włączoną opcję Plug and Play. Jeśli opcja jest włączona, to spróbuj ją wyłączyć, a jeśli jest wyłączona — włącz ją. 4. W przypadku gdy nie korzystasz ze zintegrowanej karty muzycznej lub sieciowej oraz nie wykorzystujesz portów COM lub LTP, koniecznie wyłącz je w BIOS-ie. Dzięki temu nie będziesz blokować cennych przerwań i zmniejszysz prawdopodobieństwo powstawania konfliktów. Niezbędne opcje zazwyczaj znajdują się w menu Integrated Peripherals.
177
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
5. Jeżeli masz problem z instalacją tunera TV w postaci karty PCI w systemie MS Windows XP i żadna z powyższych porad nie pomogła, nie załamuj się, są jeszcze inne możliwości. 6. Sprawdź w BIOS-ie, czy masz włączoną opcję APIC Mode. Jeżeli opcja jest włączona, to koniecznie ją wyłącz. Dzięki temu zmieni się sposób zarządzania przerwaniami przez system. Ta prosta zmiana bardzo często pozwala na rozwiązanie problemów z instalacją tunera TV lub innych urządzeń. Pamiętaj jednak, że skorzystanie z tego rozwiązania jest równoznaczne z ponowną instalacją systemu operacyjnego.
Posiadacze kart dźwiękowych z rodziny SoundBlaster mający problemy z ich poprawną instalacją mogą spróbować wyłączyć w BIOS-ie opcję Plug and Play. Sztuczka ta bardzo często rozwiązuje problemy na płytach firm ASUS oraz ABIT.
Brak styku między kartą a gniazdem Opis problemu Komputer nie wykrywa kart osadzonych w gniazdach. Po przeprowadzeniu testów okazuje się, że wszystkie podzespoły są sprawne. Nie pomaga również wyjmowanie i ponowny montaż karty ani jej dociskanie.
Sposoby rozwiązania Podzespoły komputera ulegają naturalnemu starzeniu się, tak samo jak inne elementy elektroniki. Należy pamiętać, że komputer jest nieco bardziej narażony na potencjalne uszkodzenia niż np. telewizor. Wynika to z czasu pracy, przenoszenia komputera oraz ingerencji użytkownika w jego konfigurację sprzętową. Po długim okresie pracy komputera niektóre jego podzespoły ulegają wygrzaniu oraz odkształceniom w wyniku działających temperatur. To właśnie takie procesy wpływają na gniazda rozszerzeń, a w szczególności gniazda AGP. Konstrukcja takiego gniazda — jak również PCI — polega na umieszczeniu w nim odpowiednich „kontaktów”, których zadaniem jest połączenie ze ścieżkami kontaktowymi umieszczonymi na karcie. Niestety po pewnym czasie blaszki kontaktowe w gnieździe odkształcają się pod wpływem temperatury oraz stałego docisku w tym samym miejscu. Sytuacja taka powoduje łączność między grzbietem karty graficznej a gniazdem AGP.
178
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Problem ten ma charakter wyłącznie mechaniczny i możemy mu zaradzić w domowym zaciszu. Należy jednak zachować szczególną ostrożność, aby nie uszkodzić gniazda. 1. Odłącz zasilanie komputera. Odkręć śrubę mocującą kartę i wyciągnij ją. Jeśli inne karty rozszerzeń lub kable i taśmy uniemożliwiają nieskrępowany dostęp do gniazda AGP — usuń je. 2. Zaopatrz się w grubą igłę. Twoim zadaniem będzie delikatne dogięcie blaszek w gnieździe. Igłą delikatnie musisz dogiąć blaszki poprzez górne nacięcia na porcie. Musisz robić to bardzo delikatnie, z wyczuciem, ponieważ zbyt mocne wciśnięcie spowoduje trwałe uszkodzenie blaszki, a co za tym idzie — samego gniazda! Do przeprowadzenia tej czynności wymagane jest minimum zręczności oraz zdolności manualnych oraz cierpliwość. Musisz docisnąć wszystkie blaszki, a jest ich wiele. Przypominamy, aby robić to bardzo delikatnie! Na rysunku 4.64 na przykładzie gniazda AGP pokazaliśmy, w jaki sposób masz postępować.
Rysunek 4.64. Doginanie blaszek kontaktowych w gnieździe to precyzyjne zajęcie wymagające opanowania i dokładności
3. Po dogięciu wszystkich blaszek zamontuj ponownie kartę i sprawdź, czy komputer działa. 4. Zapamiętaj, że dogięcie styków może rozwiązać problem jedynie chwilowo i za jakiś czas może on wrócić.
179
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Radzimy nie wykonywać podobnej operacji po raz drugi, ponieważ blaszki są osłabione, a dalsze ich doginanie może zakończyć się tragicznie dla płyty głównej, samego gniazda oraz Twojego portfela.
Problemy z instalacją i działaniem systemu operacyjnego Problemy dotyczące instalacji i działania systemu operacyjnego występują niemal na porządku dziennym. Przyczyny należy szukać w braku kompatybilności poszczególnych podzespołów, w instalowanym oprogramowaniu lub w fizycznym uszkodzeniu sprzętu. Na szczęście pomimo wielu potencjalnych przyczyn jesteśmy w stanie w domowych warunkach rozwiązać problem lub przynajmniej znaleźć winowajcę.
Przy próbie instalacji MS Windows 98 pojawia się czarny ekran Opis problemu Podczas instalacji systemu MS Windows 98 pojawia się czarny ekran i nie można zakończyć procesu.
Sposoby rozwiązania Problem jest znany od dość dawna — powoduje go karta graficzna. Na szczęście rozwiązanie zalicza się do tych banalnych. Uruchom komputer z oryginalnej płyty CD z wersją instalacyjną systemu. Pamiętaj, aby nie rozpoczynać instalacji, a jedynie uruchomić komputer z obsługą czytnika płyt. Następnie wejdź do katalogu WIN98 na dysku CD i wpisz polecenie SETUPCOR. Załóżmy, że Twój czytnik płyt ma przypisaną literę E, a odpowiednia procedura postępowania ma postać: e: cd win98 setupcor
Oczywiście po wpisaniu każdego z poleceń naciśnij Enter, aby nakazać komputerowi jego wykonanie. Innym sposobem rozwiązania problemu jest skorzystanie z innej — starszej — karty graficznej na czas instalacji systemu.
180
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Podczas instalacji MS Windows XP pojawia się czarny ekran Opis problemu Podczas instalacji systemu MS Windows XP pojawia się czarny ekran i nie można zakończyć procesu.
Sposoby rozwiązania Choć problem wydaje się identyczny jak w przypadku MS Windows 98, ma głębsze podłoże i wynika z błędnego przyjmowania przerwań przez system operacyjny. Na szczęście również z nim możemy sobie poradzić w prosty sposób. Przed rozpoczęciem instalacji systemu operacyjnego wejdź do BIOS-u i odszukaj, a następnie wyłącz opcję APIC Mode lub APIC Function. Najczęstszą lokalizacją obu opcji jest menu Advanced BIOS Features — rysunek 4.65.
Rysunek 4.65. Jeżeli masz problem z instalacją MS Windows XP, wyłącz APIC Mode lub APIC Function
Problem z poprawną instalacją systemu MS Windows XP (czarny ekran w trakcie instalacji) powinien zostać usunięty. Teraz czarny ekran powinien zniknąć po około 30 sekundach, a procedura instalacyjna będzie kontynuowana.
Zawieszanie się komputera w trakcie instalacji MS Windows XP Opis problemu Podczas instalacji systemu MS Windows XP komputer odmawia posłuszeństwa, a obraz na monitorze zastyga lub pojawiają się komunikaty o błędach odczytu.
181
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Sposoby rozwiązania Z naszych obserwacji wynika, iż najczęstszą przyczyną prezentowanego problemu jest pamięć RAM, która może być uszkodzona lub niekompatybilna z resztą podzespołów. Jednak to nie wszystko i zanim winę zrzucisz na pamięć, sprawdź przyczyny, które wymieniliśmy poniżej. 1. Jeżeli zawieszenie się komputera występuje w podobnym miejscu, np. po kilkunastu minutach od rozpoczęcia instalacji, musisz w pierwszej kolejności sprawdzić chłodzenie procesora. Upewnij się, czy wentylator na procesorze obraca się i czy element ten nie przegrzewa się. 2. W przypadku gdy masz przetaktowany procesor lub inne podzespoły — stosujesz overclocking — powinieneś przywrócić nominalne ustawienia zalecane przez producenta. 3. Sprawdź, czy płyta, z której instalujesz system operacyjny, nie jest zniszczona lub porysowana. Dla pewności możesz spróbować, czy płyta jest poprawnie odczytywana przez inny komputer. W przypadku gdy nośnik jest sprawny, zastanów się nad koniecznością wyczyszczenia czytnika płyt, z którego korzystasz podczas instalacji, lub podłącz inne urządzenie. 4. Sprawdź, czy podpięte okablowanie zasilające oraz taśmy transmisyjne nie są uszkodzone. Może się tak zdarzyć, że drobne uszkodzenie taśmy sygnalizacyjnej w pewnym momencie powoduje błąd przesyłania danych i problemy z instalacją. 5. Przeczyść wnętrze komputera — możesz je przedmuchać odkurzaczem oraz odkurzyć pędzlem. Przy okazji sprawdź jakość podłączeń kabli i dla pewności dociśnij wtyczki, karty oraz pamięć RAM. 6. Sprawdź poprawność działania modułu pamięci RAM. Jeżeli dysponujesz więcej niż jednym układem, zobacz, czy instalacja przebiega prawidłowo wtedy, gdy osadzona jest tylko jedna kość. Gdy system instaluje się poprawnie na jednym module, a na drugim nie, to możesz przypuszczać, że właśnie ta kość pamięci jest uszkodzona. W przypadku gdy posiadasz tylko jedną kość pamięci, przełóż ją do innego gniazda na płycie. Pamiętaj, że najlepszym rozwiązaniem byłoby sprawdzenie, jak zachowuje się komputer z inną kością pamięci — może uda Ci się pożyczyć odpowiednią część od sąsiada. 7. Wyjmij moduł pamięci RAM, a następnie dokładnie się mu przyjrzyj i sprawdź, czy nie widać na nim śladów fizycznego uszkodzenia. Od czasu do czasu zdarza się, że kości pamięci mają oderwane ścieżki lub któryś z układów elektroniki. Często uszkodzenia są tak małe, że możesz ich w pierwszej chwili nie zauważyć. Co prawda komputer udaje się uruchomić, a w wielu przypadkach nawet zainstalować system, niestety nie udaje się
182
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
uzyskać stabilnej pracy. Na rysunku 4.66 pokazaliśmy przykład uszkodzonej mechanicznie pamięci RAM. W tym przypadku uszkodzona jest jedna ze ścieżek kontaktowych. Na tej pamięci system operacyjny udało się zainstalować dopiero w kolejnej próbie, ale komputer nie pracował stabilnie. Jako ciekawostkę możemy powiedzieć, że wspomniany układ poprawnie działał na innej płycie głównej z systemem MS Windows 98 SE, co oczywiście nie zmienia faktu, że jest on uszkodzony.
Rysunek 4.66. Przykład uszkodzonej kości pamięci RAM
8. W przypadku gdy dysponujesz rozbudowaną konfiguracją wyposażoną w więcej niż jeden dysk twardy, postaraj się odłączyć te urządzenia, które są zbędne. Ogólnie chodzi o to, aby do instalacji systemu podejść z komputerem o minimalnej konfiguracji niezbędnej do pracy. Proponujemy, abyś na jednej taśmie podłączył dysk twardy, a na drugiej napęd optyczny. Pozostaw również jedną kość pamięci, procesor z układem chłodzenia oraz kartę graficzną. 9. Sprawdź poprawność działania dysku twardego. Korzystając z opisanego w jednym z poprzednich rozdziałów programu, wykonaj zerowanie dysku. 10. Dokonaj aktualizacji BIOS-u płyty głównej. Niezbędny opis znajdziesz w rozdziale trzecim niniejszej książki. 11. Jeżeli posiadany przez Ciebie komputer jest wyposażony w procesor firmy AMD z rodziny Athlon XP, to koniecznie sprawdź, czy podczas montażu chłodzenia nie ukruszono delikatnego rdzenia. Na rysunku 4.67 przedstawiamy przykład opisywanej usterki, która może się objawić m.in. tym, że komputer działa niestabilnie i zawiesza się. Niestety jedynym lekarstwem na ukruszony rdzeń jest wymiana procesora na nowy.
183
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.67. Przykład procesora AMD Athlon XP z ukruszonym rdzeniem
Przyczyn zawieszania się programu instalacyjnego systemu operacyjnego może być więcej. Elementy, które wymieniliśmy powyżej, możesz sam w domowych warunkach sprawdzić i jeżeli zajdzie taka potrzeba, także naprawić. Niestety w przypadku gdy zawiodą wszystkie nasze porady, nie pozostaje nic innego, jak wizyta w serwisie. Dalsza diagnoza i rozwiązanie problemu nie obejdzie się bez podmiany poszczególnych podzespołów komputera. Jeżeli dysponujesz możliwością testowej wymiany poszczególnych elementów komputera, to w pierwszej kolejności spróbuj ograniczyć do minimum jego konfigurację, a następnie podmieniaj po jednej poszczególne części i sprawdzaj, czy problemy ustały. W chwili gdy udało Ci się wyeliminować problem, możesz założyć, że ostatnio wymieniony podzespół jest sprawcą całego zamieszania. Dla pewności warto wrócić do sytuacji, w której tylko podejrzany element jest zastąpiony innym, a reszta części pochodzi z oryginalnej konfiguracji.
Po załadowaniu systemu ekran monitora pozostaje czarny Opis problemu Komputer włącza się prawidłowo, niestety po załadowaniu się systemu operacyjnego ekran monitora pozostaje czarny.
Sposoby rozwiązania Częstszymi przyczynami pojawienia się czarnego ekranu po załadowaniu systemu są problemy ze sterownikiem karty graficznej, zbyt dużymi ustawieniami trybów odświeżania lub rozdzielczości w stosunku do posiadanego monitora. Oczywiście mogą to być również problemy innej natury, np. zbyt słaby zasilacz, uszkodzona karta graficzna lub niepodłączone do niej dodatkowe zasilanie.
184
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
1. Sprawdź, czy rozdzielczość i odświeżanie nie jest ustawione zbyt wysoko w stosunku do możliwości Twojego monitora. Aby wprowadzić zmiany, musisz uruchomić system w trybie awaryjnym — wystarczy, że w chwili uruchamiania systemu naciśniesz F5, a następnie z menu wybierzesz opcję Uruchom komputer w trybie awaryjnym. Po uruchomieniu systemu operacyjnego kliknij pulpit prawym klawiszem myszy i z podręcznego menu wybierz opcję Właściwości. W oknie widocznym na rysunku 4.64 przejdź do zakładki Ustawienia. W sekcji Rozdzielczość ekranu ustaw najniższą z możliwych wartości, a w sekcji Jakość kolorów — 16 kolorów. Kliknij przycisk OK, aby zapisać zmiany, i ponownie uruchom komputer. Po wczytaniu się systemu w trybie normalnym ponownie otwórz okno z rysunku 4.68 i ustaw odpowiednią rozdzielczość i kolory. Jeżeli ustawisz zbyt duże wartości, to po 15 sekundach system przywróci domyślne ustawienia.
Rysunek 4.68. Zmiana ustawień obrazu
2. Spróbuj zainstalować inną wersję sterownika karty grafiki. Niezbędne sterowniki możesz pobrać ze strony producenta karty lub ze strony producenta procesora graficznego, np. http://www.ati.com lub http://www.nvidia.com. Więcej na ten temat znajdziesz w jednym z następnych rozdziałów poświęconych instalacji systemu operacyjnego.
185
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
3. Sprawdź, czy dodatkowe zasilanie karty graficznej zostało podłączone — oczywiście tylko w sytuacji, gdy wymaga tego karta. Na rysunku 4.69 pokazaliśmy odpowiednie gniazdo na karcie graficznej, do którego należy podłączyć dodatkowe zasilanie.
Rysunek 4.69. Gniazdo dodatkowego zasilania
4. Sprawdź, czy poprawnie zainstalowałeś sterowniki chipsetu. W przypadku starszych systemów, np. MS Windows 98, są one niezbędne do prawidłowego działania kart graficznych AGP.
Nieprawidłowe wyświetlanie obrazu — artefakty Opis problemu Na ekranie monitora w czasie pracy komputera pojawiają się różnego rodzaju przekłamania i „śmieci”. Poza tym komputer działa prawidłowo.
Sposoby rozwiązania W większości przypadków za taki stan rzeczy jest odpowiedzialna karta graficzna, a konkretnie pamięć, która uległa uszkodzeniu na skutek zbyt mocnego podkręcania — overclockingu. Jeżeli problemy zaczynają się dopiero po załadowaniu systemu operacyjnego, to przyczyną może być niepoprawna konfiguracja peceta.
186
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Niestety już na wstępie pragniemy poinformować Cię, że w przypadku tego problemu niewiele można zrobić w domu. Mimo to warto przynajmniej spróbować, gdyż to nic nie kosztuje. 1. Wyciągnij kartę graficzną i przeczyść ją z kurzu. Przy okazji odkurz wnętrze komputera oraz gniazdo, w którym zamontowana jest karta graficzna. Podczas ponownego montażu karty postaraj się ją dokładnie docisnąć i delikatnie poruszać na boki. 2. Jeżeli podkręcałeś kartę, to bezwzględnie przywróć jej nominalne parametry pracy. 3. Spróbuj sprawdzić kartę grafiki na innej płycie głównej — możesz ją zamontować w komputerze kolegi. Zdarza się bowiem, że niektóre typy kart nie działają poprawnie ze wszystkimi płytami głównymi. Może zaistnieć sytuacja, gdy dana karta graficzna jest sprawna, ale po prostu „nie lubi się” z Twoją płytą główną. Dzięki temu upewnisz się, czy przyczyną problemu jest karta graficzna. 4. Postaraj się zamontować w swoim komputerze inną kartę. Dla potrzeb testu możesz pożyczyć urządzenie od kolegi. Dzięki temu uda Ci się wykluczyć ewentualne uszkodzenie płyty głównej i gniazda. 5. W przypadku gdy problemy pojawiają się losowo i dotyczą karty graficznej przeznaczonej do montażu w gnieździe AGP, spróbuj nią poruszać. Jeżeli na chwilę uda Ci się rozwiązać problem, ale później znowu pojawią się zakłócenia obrazu, spróbuj wykonać polecenia opisane w podrozdziale pt. „Brak styku między kartą a gniazdem”, który jest częścią niniejszego rozdziału. Jeśli wykonałeś wszystko, co zostało opisane powyżej, a karta nadal niepoprawnie wyświetla obraz, generując zakłócenia, artefakty, kropki, to bardzo możliwe, że jest uszkodzona. Wykluczenie uszkodzenia karty jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy zamontujesz ją w innym komputerze i tam sprawdzisz, czy problemy nadal występują.
System operacyjny nie jest uruchamiany Opis problemu Po włączeniu komputera system operacyjny nie chce się uruchomić. Na ekranie monitora pojawia się komunikat o braku plików systemowych. Problem pojawia się nagle lub po instalacji drugiego systemu operacyjnego.
187
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Sposoby rozwiązania Opisany powyżej problem może mieć dwie główne przyczyny. Pierwsza z nich ma podłoże sprzętowe i komputer „nie widzi” dysku twardego. Rozwiązania tego problemu znajdziesz w poprzednich podrozdziałach. Natomiast druga przyczyna to zamazanie lub skasowanie sektora startowego. W tym przypadku naprawa jest stosunkowo prosta i szybka. Poniżej zamieściliśmy wykaz czynności, jakie musisz przeprowadzić. 1. W pierwszej kolejności wyeliminuj przyczyny sprzętowe mogące powodować problem. Musisz sprawdzić podłączenia dysku, zasilanie oraz ustawienia BIOS-u. Problem ten został bardzo dokładnie opisany w jednym z poprzednich podrozdziałów i proponujemy, abyś skorzystał z umieszczonych tam porad. Zanim jednak to zrobisz, sprawdź, czy w stacji nie została dyskietka — jeśli tak, wyjmij ją. 2. W przypadku gdy przyczyną problemu jest zamazany sektor startowy, musisz go odtworzyć. Zadanie to jest stosunkowo łatwe i ogranicza się do uruchomienia komputera z płyty CD, na której znajduje się instalacyjna wersja systemu MS Windows XP. Bazując na wskazówkach z rozdziału o instalacji systemu operacyjnego, doprowadź do sytuacji, w której na ekranie Twojego monitora pojawi się informacja podobna do tej z rysunku 4.70.
Rysunek 4.70.
Odtwarzanie zamazanego sektora startowego — etap pierwszy
3. Wciśnij klawisz R na klawiaturze i spokojnie zaczekaj, aż na ekranie monitora pojawi się zawartość przedstawiona na rysunku 4.71.
188
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.71.
Odtwarzanie zamazanego sektora startowego — etap drugi
4. Po pojawieniu się pytania o to, do której instalacji MS Windows chcesz się zalogować, wciśnij na klawiaturze cyfrę odpowiadającą konkretnemu systemowi. Zakładamy, że masz tylko jeden system, więc z całą pewnością będzie to cyfra 1. Po chwili zostaniesz poproszony o wpisanie hasła administratora. Wpisz je i naciśnij Enter. 5. O pomyślnym zalogowaniu się do systemu będzie świadczyć pojawienie się linii o następującej treści: C:\WINDOWS>. 6. Aby odzyskać skasowany sektor startowy, wpisz polecenie fixmbr, a następnie naciśnij Enter. Na ekranie monitora pojawi się komunikat podobny do tego z rysunku 4.72. Wciśnij klawisz t, a następnie Enter. Po chwili główny sektor startowy zostanie nadpisany.
Rysunek 4.72.
Odtwarzanie zamazanego sektora startowego — etap trzeci
7. Teraz pora na wydanie drugiego polecenia. Wpisz fixboot i naciśnij Enter. Po pojawieniu się komunikatu, który jest widoczny na rysunku 4.73, wciśnij klawisz t, a następnie Enter.
Rysunek 4.73.
Odtwarzanie zamazanego sektora startowego — etap czwarty
189
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
8. W tej chwili zostały zapisane wszystkie sektory startowe i system operacyjny powinien się uruchomić. By opuścić konsolę naprawczą, wpisz exit i naciśnij klawisz Enter. Zaczekaj, aż komputer zostanie ponownie uruchomiony.
Po instalacji nowej wersji sterownika komputer odmawia posłuszeństwa Opis problemu Po instalacji nowszej wersji sterownika komputer zaczął pracować niestabilnie lub przestało działać urządzenie, którego sterownik zainstalowano.
Sposoby rozwiązania Wśród informatyków starej daty panuje przekonanie, że jeżeli coś działa poprawnie, to nie należy tego ruszać, bo można tylko popsuć. Z drugiej jednak strony warto pamiętać o tym, że nowsze wersje sterowników bardzo często rozwiązują wiele problemów, z którymi się borykamy, lub dodają nowe możliwości. Warto więc zadbać o ich regularną aktualizację. Na przykład kolejne wersje sterowników kart graficznych wnoszą wiele zmian i zawierają nowe optymalizacje dla konkretnych gier. Niestety czasem zdarza się, że po instalacji nowej wersji sterownika komputer zaczyna działać niestabilnie lub mamy problemy z jego uruchomieniem. Taki stan rzeczy przed pojawieniem się MS Windows XP prowadził do reinstalacji systemu. Na szczęście teraz możemy skorzystać z mechanizmów wbudowanych w system, które pozwolą nam w prosty sposób przywrócić poprzedni sterownik, a tym samym naprawić komputer. Poniżej zamieściliśmy przepis na naprawę systemu po instalacji trefnego sterownika. 1. Z menu Start wybierz opcję Panel sterowania, a następnie dwukrotnie kliknij ikonę System — rysunek 4.74. Jeżeli komputer nie chce się poprawnie uruchomić, skorzystaj z trybu awaryjnego. W tym celu podczas uruchamiania komputera naciśnij klawisz F5 i z podręcznego menu wybierz opcję Uruchom komputer w trybie awaryjnym. 2. W nowym oknie przejdź do zakładki Sprzęt i kliknij przycisk Menedżer urządzeń. Na liście odszukaj urządzenie, którego sterownik chcesz przywrócić, i kliknij je prawym przyciskiem myszy. Z menu podręcznego wybierz opcję Właściwości — rysunek 4.75.
190
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.74.
Reanimacja systemu po instalacji trefnego sterownika — etap pierwszy
Rysunek 4.75.
Reanimacja systemu po instalacji trefnego sterownika — etap drugi
191
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
3. Przejdź do zakładki Sterownik i kliknij przycisk Przywróć sterownik — rysunek 4.76.
Rysunek 4.76. Reanimacja systemu po instalacji trefnego sterownika — etap trzeci
4. Teraz pozostaje tylko odpowiedzieć na pytania pojawiające się na ekranie, a później ponownie uruchomić komputer i cieszyć się poprzednią wersją sterowników.
Usuwanie wirusów z systemu Opis problemu Komputer został zaatakowany przez wirusa. Objawy są bardzo różne w zależności od rodzaju wirusa.
Sposoby rozwiązania Wirus komputerowy w dzisiejszych czasach jest czymś tak popularnym i łatwym do złapania, jak klasyczna grypa czy przeziębienie. Przyczyn zarażenia może być bardzo wiele, ale zazwyczaj są to otwarte załączniki niewiadomego pochodzenia przesłane w poczcie e-mail lub błędy w systemie operacyjnym. W dalszej części niniejszego rozdziału opisaliśmy, w jaki sposób pozbyć się wirusa, oraz jak zabezpieczyć się w przyszłości przed nowymi atakami.
192
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
1. Nawiąż połączenie z internetem i za pomocą przeglądarki MS Internet Explorer otwórz stronę http://skaner.mks.com.pl. 2. Automatycznie zostaną otwarte nowe okienka. Jeżeli Twoja przeglądarka blokuje ich otwieranie, to zmień ustawienia. 3. W nowym oknie po chwili pojawi się pytanie, czy chcesz zainstalować kontrolkę ActiveX. Kliknij pasek w górnej krawędzi okna i z menu wybierz opcję Zainstaluj formant ActiveX — rysunek 4.77.
Rysunek 4.77. Usuwanie wirusów z komputera za pomocą skanera internetowego — etap pierwszy
4. Po pojawieniu się okna z rysunku 4.78 kliknij przycisk Zainstaluj i zaczekaj, aż kontrolka ActiveX zostanie pobrana i zainstalowana.
Rysunek 4.78. Usuwanie wirusów z komputera za pomocą skanera internetowego — etap drugi 5. Pojawienie się okna widocznego na rysunku 4.79 oznacza, że kontrolka ActiveX skanera antywirusowego została zainstalowana. Teraz zaznacz na liście dyski, które chcesz sprawdzić, i kliknij przycisk Skanuj.
193
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.79. Usuwanie wirusów z komputera za pomocą skanera internetowego — etap trzeci
6. Zanim rozpocznie się sprawdzanie dysków, skaner automatycznie pobierze odpowiednie uaktualnienia ze strony domowej programu. W oknie widocznym na rysunku 4.80 kliknij przycisk Tak i spokojnie zaczekaj, aż zostaną pobrane odpowiednie pliki.
Rysunek 4.80. Usuwanie wirusów z komputera za pomocą skanera internetowego — etap czwarty 7. Proces pobierania będziesz mógł śledzić w oddzielnym oknie dzięki graficznemu wskaźnikowi, który jest widoczny na rysunku 4.81. 8. Po zakończeniu pobierania aktualizacji skaner automatycznie rozpocznie sprawdzanie zaznaczonych dysków. Całą operację będziesz mógł śledzić w oknie, które przedstawiam na rysunku 4.82. 9. Jeżeli skaner wykryje obecność wirusa, to na ekranie monitora zobaczysz stosowny komunikat. Okno z komunikatem będzie zawierać również przyciski pozwalające na wyleczenie pliku lub skasowanie wirusa. Musisz postępować zgodnie ze wskazówkami pojawiającymi się na ekranie monitora. W zależności od rodzaju wirusa zakres działań, jakie możesz podjąć, może być różny, dlatego uważnie czytaj informacje widoczne na ekranie i postępuj zgodnie z nimi.
194
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.81. Usuwanie wirusów z komputera za pomocą skanera internetowego — etap piąty
Rysunek 4.82. Usuwanie wirusów z komputera za pomocą skanera internetowego — etap szósty
10. Po zakończeniu skanowania i usunięciu ewentualnych wirusów skaner wyświetli odpowiednie podsumowanie — rysunek 4.83. Dzięki temu będziesz wiedział, ile wirusów znaleziono w Twoim systemie i jak przebiegł proces ich usuwania. Po zapoznaniu się z danymi kliknij przycisk Zamknij i pozamykaj pozostałe okna skanera.
Rysunek 4.83. Usuwanie wirusów z komputera za pomocą skanera internetowego — etap siódmy
195
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
11. Koniecznie zainstaluj program antywirusowy. Może to być np. darmowy aVast, który można pobrać ze strony http://www.avast.com. Nie zapomnij również zainstalować poprawek dla swojego systemu. W tym celu skorzystaj z witryny WindowsUpdate — http://windowsupdate.microsoft.com.
Przy każdym użyciu skanera online może być konieczna aktualizacja bazy wirusów. Dzieje się tak, ponieważ niemal każdego dnia pojawiają się nowe wirusy lub mutacje już istniejących. Jeżeli korzystasz z innej przeglądarki niż MS Internet Explorer, to zamiast opisanego skanera firmy MKS możesz użyć programu dostępnego na stronie http://pl.trendmicro-europe.com/ ´consumer/housecall/housecall_pre.php. W przypadku gdy masz problemy z uruchomieniem zawirusowanego systemu lub gdy skaner internetowy nie spełnił pokładanych w nim nadziei, warto sięgnąć po płytę narzędziową, o której wspominaliśmy na początku niniejszej książki. Mamy na myśli rozwiązanie o nazwie Ultimate Boot CD — http://www.ultimatebootcd.com. Krążek zawiera kilka programów antywirusowych pracujących pod kontrolą DOS. Wystarczy uruchomić komputer z płyty, a następnie z menu krążka wybrać odpowiedni program antywirusowy i przeskanować system. W chwili pisania książki płyta narzędziowa zawierała następujące programy antywirusowe: Q
F-Prot Antivirus for DOS (Personal use only);
Q
McAfee Antivirus Scanner;
Q
Avast! V7.7 for DOS;
Q
AVG Free Edition.
Usuwanie złośliwego oprogramowania Opis problemu System operacyjny działa wolno, bardzo często pojawiają się okna z reklamami, połączenie sieciowe pokazuje, że cały czas jakieś pakiety są wysyłane, choć w danej chwili nie korzystasz z sieci. To tylko niektóre z objawów zarażenia komputera oprogramowaniem typu spyware.
196
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Sposoby rozwiązania Każdy rodzaj złośliwego oprogramowania można usunąć z komputera ręcznie. Niestety zadanie to jest dość skomplikowane i wymaga od nas sporej dawki specjalistycznej wiedzy, dlatego poniżej opisaliśmy, w jaki sposób korzystać z darmowego programu, który w dużym stopniu nas wyręczy. Chcemy jednak, abyś zapamiętał, że program do usuwania złośliwego oprogramowania lub ręczna ingerencja nie zawsze daje stuprocentową pewność rozwiązania problemu. Niestety złośliwe oprogramowanie bardzo szybko się rozwija i niemal z dnia na dzień pojawiają się nowe wersje, co powoduje, że bardzo trudno być na bieżąco.
Doświadczenie pokazuje, że jeśli komputer zostanie masowo zaatakowany przez złośliwe oprogramowanie, w wielu przypadkach najlepszym i najpewniejszym rozwiązaniem jest formatowanie partycji i ponowna instalacja systemu operacyjnego. 1. Ze strony http://www.safer-networking.org/pl/index.html pobierz program Spybot Search and Destroy. Następnie zainstaluj aplikację. 2. Po uruchomieniu aplikacji należy przeprowadzić aktualizację bazy złośliwego oprogramowania. W tym celu w oknie programu — rysunek 4.84 — kliknij przycisk Sprawdź aktualizację.
Rysunek 4.84.
Usuwanie złośliwego oprogramowania za pomocą specjalistycznego narzędzia — etap pierwszy
197
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
3. Sprawdź, czy na liście w dolnej części okna programu — rysunek 4.85 — pojawiły się jakieś wpisy. Zaznacz opcję Detection rules i kliknij przycisk Pobierz aktualizację. W tej chwili rozpocznie się pobieranie pliku z informacjami na temat złośliwego oprogramowania.
Rysunek 4.85.
Usuwanie złośliwego oprogramowania za pomocą specjalistycznego narzędzia — etap drugi
4. Po zakończeniu pobierania aktualizacji kliknij opcję Sprawdzanie i naprawa, a następnie Sprawdź wszystko — rysunek 4.86. Spokojnie zaczekaj, aż program przeskanuje system operacyjny. 5. Po zakończeniu skanowania w dolnej części głównego okna aplikacji znajdziesz informację na temat wykrytych programów. Akurat na rysunku 4.87 wynik skanowania zakończył się pełnym sukcesem i nie znaleziono złośliwych programów, ale w przypadku gdy system jest zainfekowany, w dolnej części zobaczysz listę. Aby pozbyć się „nieproszonych gości”, zaznacz wszystkie pozycje na liście i kliknij przycisk Napraw zaznaczone problemy. 6. W tej chwili aplikacja utworzy punkt przywracania, a następnie usunie wszystkie zaznaczone programy. O zakończeniu całej operacji zostaniesz powiadomiony za pomocą stosownego komunikatu.
198
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.86.
Usuwanie złośliwego oprogramowania za pomocą specjalistycznego narzędzia — etap trzeci
Rysunek 4.87.
Usuwanie złośliwego oprogramowania za pomocą specjalistycznego narzędzia — etap czwarty
199
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
7. Po usunięciu złośliwego oprogramowania koniecznie zainstaluj uaktualnienia dla systemu operacyjnego dostępne na stronie WindowsUpdate — http://windowsupdate.microsoft.com. Dodatkowo zastanów się nad zmianą domyślnej przeglądarki stron WWW (MS Internet Explorer) i klienta poczty e-mail (MS Outlook Express) na oprogramowanie alternatywne. Szczególne polecamy przeglądarkę stron Mozilla Firefox — http://www.firefox.pl — oraz klienta poczty e-mail Mozilla Thunderbird — http://www.thunderbird.pl. Oba programy doczekały się książkowych opracowań, co dodatkowo ułatwia korzystanie z nich. ♦ Świat według Mozilla Firefox — http://danowski.pl/ksiazka/swiamo. ♦ Świat według Mozilla Thunderbird — http://danowski.pl/ ´ksiazka/mozthu.
Nie można uzyskać litery „Ł” Opis problemu Nie da się wpisać litery „Ł” i „ł” na komputerze wyposażonym w zintegrowaną kartę graficzną firmy Intel oraz system MS Windows.
Sposoby rozwiązania Problem jest może śmieszny i mało istotny, ale w naszej praktyce wielokrotnie się powtarzał i nastręczał użytkownikom wielu kłopotów, w szczególności w sprzęcie kupowanym do biur. Rozwiązanie jest bardzo proste, wystarczy we właściwościach karty graficznej wyłączyć klawisze skrótów, które są domyślnie włączone podczas instalacji, a wchodzą w konflikt z niektórymi kombinacjami klawiszy wykorzystywanymi przy wprowadzaniu niektórych polskich liter.
Po wciśnięciu litery „z” na ekranie pojawia się „y” Opis problemu Po naciśnięciu klawisza „z” na ekranie monitora pojawia się „y”. Po naciśnięciu klawisza „y” pojawia się „z”.
Sposoby rozwiązania Kolejny problem o banalnym podłożu. Przyczyną jest przełączenie rodzaju klawiatury z polskiej programisty na polską. Za przełączenie rodzaju klawiatury w systemie MS Windows XP odpowiada skrót lewy klawisz Shift + lewy Alt.
200
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rejestr systemu operacyjnego został uszkodzony Opis problemu Podczas uruchamiania systemu operacyjnego komputer odmawia posłuszeństwa. Na ekranie monitora pojawia się komunikat o błędzie rejestru. Poniżej zamieszczamy kilka przykładowych komunikatów, ale z góry pragniemy uprzedzić, że to nie wszystkie możliwości. Nie można uruchomić systemu Windows XP, ponieważ brakuje następującego pliku lub jest on uszkodzony: \WINDOWS\SYSTEM32\ ´CONFIG\SYSTEM Nie można uruchomić systemu Windows XP, ponieważ brakuje następującego pliku lub jest on uszkodzony: \WINDOWS\SYSTEM32\ ´CONFIG\SOFTWARE Stop: c0000218 {Awaria pliku Rejestru} Nie jest możliwe załadowanie przez Rejestr gałęzi (pliku): \Katalog_główny_systemu\System32\Config\ ´SOFTWARE lub jego dziennika bądź drugiej kopii Błąd systemu: Lsass.exe Kod zwrócony przy próbie aktualizacji hasła wskazuje, że wartość podana jako bieżące hasło jest niepoprawna.
Sposoby rozwiązania Przyczyną uszkodzenia pliku rejestru może być m.in. niekontrolowany restart komputera, problemy z pracą dysku twardego — błędy odczytu/zapisu, atak wirusa lub instalacja wadliwego oprogramowania. Rozwiązaniem problemu może być przywrócenie rejestru z kopii zapasowej przy wykorzystaniu narzędzi dostępnych w systemie operacyjnym. Poniżej zamieszczamy odpowiednią procedurę naprawczą. 1. Uruchom komputer z instalacyjnej płyty CD z systemem MS Windows XP. 2. Po pojawieniu się informacji Zapraszamy do programu instalacyjnego naciśnij klawisz R, aby włączyć konsolę naprawczą. 3. Wybierz system operacyjny, do którego chcesz się zalogować. Jeżeli posiadasz tylko jeden system, naciśnij klawisz 1. Następnie wpisz hasło administratora, aby się zalogować. 4. Wpisz poniższe polecenia, zatwierdzając każdą z linii naciśnięciem klawisza Enter. Jeżeli Twój system znajduje się w innej lokalizacji niż c:\windows, musisz wprowadzić do poniższych poleceń odpowiednie zmiany. md tmp copy c:\windows\system32\config\system c:\windows\tmp\system.bak copy c:\windows\system32\config\software c:\windows\tmp\software.bak
201
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
copy c:\windows\system32\config\sam c:\windows\tmp\sam.bak copy c:\windows\system32\config\security c:\windows\tmp\security.bak copy c:\windows\system32\config\default c:\windows\tmp\default.bak delete delete delete delete delete copy copy copy copy copy
c:\windows\system32\config\system c:\windows\system32\config\software c:\windows\system32\config\sam c:\windows\system32\config\security c:\windows\system32\config\default
c:\windows\repair\system c:\windows\system32\config\system c:\windows\repair\software c:\windows\system32\config\software c:\windows\repair\sam c:\windows\system32\config\sam c:\windows\repair\security c:\windows\system32\config\security c:\windows\repair\default c:\windows\system32\config\default
5. Wpisz polecenie Exit, aby wylogować się z konsoli naprawczej i ponownie uruchomić komputer. W tej chwili komputer powinien uruchomić się, wykorzystując podmienione pliki rejestru. Pamiętaj jednak, że niektóre programy zainstalowane już po utworzeniu przez system kopii mogą nie działać i będą wymagać ponownej instalacji.
Warto zadbać o regularne tworzenie kopii bezpieczeństwa plików rejestru. Dzięki temu będziesz mógł poradzić sobie z różnymi problemami mającymi przyczynę w samym systemie operacyjnym.
Punkty przywracania Opis problemu Po instalacji sterownika lub nowszej wersji programu komputer traci stabilność. Pojawiają się niebieskie ekrany, następują częste restarty lub system się zwyczajnie wiesza.
Rozwiązanie Punkt przywracania to rozwiązanie dostępne w systemie MS Windows Vista, za pomocą którego możesz wykonać kopię ustawień komputera, a następnie w prosty sposób do nich powrócić. Bezsprzeczną zaletą jest to, że system potrafi sam wykonać punkt przywracania w chwili, gdy wprowadzasz jakieś istotne zmiany. 1. Kliknij przycisk Windows, a następnie odszukaj i wybierz opcję Panel sterowania.
202
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
2. W nowym oknie kliknij opcję Widok klasyczny, a później Centrum kopii zapasowych. 3. Po pojawieniu się okienka z rysunku 4.88 kliknij opcję Utwórz punkt przywracania lub zmień ustawienia.
Rysunek 4.88.
Konfiguracja punktów przywracania — etap pierwszy
4. Na rysunku 4.89 widać kolejne okno, które pojawi się na ekranie Twojego monitora. Musisz przejść do zakładki Ochrona systemu i na liście zaznaczyć te dyski, które mają korzystać z mechanizmu punktów przywracania. Wystarczy, że umieścisz przed nazwą dysku „haczyk”. Po wprowadzeniu zmian należy kliknąć przycisk OK. 5. W tej chwili system będzie automatycznie tworzyć punkty przywracania w sytuacjach, gdy okaże się to niezbędne. Po wykonaniu poleceń zawartych powyżej mechanizm punktów przywracania zacznie działać na Twoim komputerze. W sytuacjach, które tego wymagają, Vista sama utworzy odpowiednie punkty, z których w przyszłości będziemy mogli skorzystać. Warto jednak dowiedzieć się, w jaki sposób samemu ręcznie stworzyć punkt przywracania.
203
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.89. Konfiguracja punktów przywracania — etap drugi
1. Kliknij przycisk Windows, a następnie odszukaj i wybierz opcję Panel sterowania. 2. W nowym oknie kliknij opcję Widok klasyczny, a później Centrum kopii zapasowych. 3. Po pojawieniu się okienka z rysunku 4.88 kliknij opcję Utwórz punkt przywracania lub zmień ustawienia. 4. W oknie widocznym na rysunku 4.90 przejdź do zakładki Ochrona systemu i kliknij przycisk Utwórz. 5. Określ nazwę tworzonego punktu przywracania i kliknij przycisk Utwórz (rysunek 4.91). 6. Na rysunku 4.92 widać graficzny wskaźnik postępu, który pojawi się na ekranie monitora podczas tworzenia punktu przywracania. 7. O pomyślnym zakończeniu tworzenia punktu przywracania zostaniesz powiadomiony za pomocą stosownego komunikatu, który jest widoczny na rysunku 4.93. Aby zamknąć okno komunikatu, kliknij przycisk OK.
204
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.90. Tworzenie własnego punktu przywracania — etap pierwszy
Rysunek 4.91. Tworzenie własnego punktu przywracania — etap drugi
Rysunek 4.92. Tworzenie własnego punktu przywracania — etap trzeci Rysunek 4.93. Tworzenie własnego punktu przywracania — etap czwarty
205
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Punkty przywracania mogą okazać się pomoce w sytuacji, gdy na przykład zainstalujesz jakiś wadliwy sterownik lub program. Wtedy warto odzyskać ustawienia zapisane przed wprowadzeniem zmian i odzyskać kontrolę nad systemem. 1. Kliknij przycisk Windows, a następnie odszukaj i wybierz opcję Panel sterowania. 2. W nowym oknie kliknij opcję Widok klasyczny, a później Centrum kopii zapasowych. 3. Po pojawieniu się okienka z rysunku 4.94 kliknij opcję Napraw system Windows za pomocą funkcji przywracania systemu.
Rysunek 4.94.
Odzyskiwanie ustawień z punktu przywracania — etap pierwszy
4. Proces przywracania ustawień zapisanych w punkcie przywracania odbywa się za pomocą kreatora, którego okno jest widoczne na rysunku 4.95. Aby rozpocząć odzyskiwanie ustawień, kliknij przycisk Dalej. 5. W oknie widocznym na rysunku 4.96 wskaż na liście punkt przywracania, z którego chcesz skorzystać, i kliknij przycisk Dalej.
206
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.95. Odzyskiwanie ustawień z punktu przywracania — etap drugi
Rysunek 4.96. Odzyskiwanie ustawień z punktu przywracania — etap trzeci
6. Kolejny etap, który jest widoczny na rysunku 4.97, ma charakter informacyjny. W centralnej części okna znajdziesz informacje o tym, na których dyskach odzyskiwane będą ustawienia. Po zapoznaniu się z informacjami kliknij przycisk Dalej.
207
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.97. Odzyskiwanie ustawień z punktu przywracania — etap czwarty
7. Na rysunku 4.98 widać kolejne podsumowanie całego procesu. Upewnij się, że wyłączyłeś wszystkie aplikacje, i kliknij przycisk Zakończ.
Rysunek 4.98. Odzyskiwanie ustawień z punktu przywracania — etap piąty
208
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
8. W tej chwili rozpocznie się proces odzyskiwania ustawień z punktu przywracania, co wiąże się z koniecznością ponownego uruchomienia komputera. Po załadowaniu się systemu na ekranie monitora pojawi się okno (rysunek 4.99) z komunikatem informującym o pomyślnym zakończeniu operacji. Aby zamknąć okno komunikatu, kliknij przycisk Zamknij.
Rysunek 4.99. Odzyskiwanie ustawień z punktu przywracania — etap szósty 9. Twoje ustawienia z chwili utworzenia punktu przywracania powinny zostać odtworzone i zacząć obowiązywać.
Odzyskiwanie skasowanego bootsektora Opis problemu Stosunkowo często zdarza się, że użytkownicy systemu MS Windows Vista próbują na swoim komputerze zainstalować drugi system. Na skutek nieudolnej instalacji możliwa jest utrata dostępu do systemu Vista. Dzieje się tak, ponieważ oryginalny sektor startowy może ulec zamazaniu lub skasowaniu. Na szczęście rozwiązanie problemu jest stosunkowo proste i zostało przeze mnie opisane poniżej.
Rozwiązanie 1. Uruchom komputer z instalacyjnej płyty z systemem Windows Vista. Po pojawieniu się komunikatu widocznego na rysunku 4.100 naciśnij dowolny klawisz.
Rysunek 4.100. Odzyskiwanie skasowanego bootsektora — etap pierwszy 2. Zaczekaj, aż na ekranie monitora pojawi się okno widoczne na rysunku 4.101, i kliknij przycisk Dalej. 3. W tej chwili kliknij opcję Napraw komputer (rysunek 4.102).
209
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.101. Odzyskiwanie skasowanego bootsektora — etap drugi
Rysunek 4.102. Odzyskiwanie skasowanego bootsektora — etap trzeci
210
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
4. W oknie widocznym na rysunku 4.103 wskaż instalację systemu, która ma zostać naprawiona. Zazwyczaj powinien tam być widoczny tylko jeden wpis, ale w przypadku komputerów, na których zainstalowano kilka kopii systemu Windows, liczba wpisów może być większa. Po zaznaczeniu kopii systemu, którą chcesz naprawić, kliknij przycisk Dalej.
Rysunek 4.103. Odzyskiwanie skasowanego bootsektora — etap czwarty
5. Kliknij opcję Narzędzie do naprawy systemu podczas uruchamiania (rysunek 4.104).
Rysunek 4.104. Odzyskiwanie skasowanego bootsektora — etap piąty
6. W tej chwili bootsektor zostanie naprawiony, a na ekranie monitora pojawi się stosowny komunikat, który jest widoczny na rysunku 4.105. Kliknij przycisk Zakończ i spokojnie zaczekaj, aż komputer zostanie ponownie uruchomiony. System Windows Vista powinien się teraz uruchomić bez problemu.
211
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.105. Odzyskiwanie skasowanego bootsektora — etap szósty
Instalacja dwóch systemów na jednym komputerze Instalacja dwóch systemów operacyjnych na jednym komputerze nie jest niczym nadzwyczajnym. Sądząc po częstotliwości zapytań, jakie do mnie trafiają, wielu użytkowników domowych korzysta z takiej możliwości. W dalszej części niniejszego podrozdziału opisałem, w jaki sposób zainstalować system MS Windows XP i MS Windows Vista na jednym komputerze. 1. Korzystając z funkcji dostępnych w instalatorze systemu MS Windows XP lub Vista, podziel swój dysk na dwie partycje. 2. Na pierwszej partycji dysku zainstaluj system MS Windows XP. Musisz wykonać „czystą” instalację systemu. Jeżeli nie wiesz, w jaki sposób ją przeprowadzić, możesz skorzystać z książki Windows XP. Instalacja i naprawa. Ćwiczenia praktyczne — http://helion.pl/ksiazki/cwwxin.htm. Skonfiguruj system MS Windows XP i zainstaluj wszystkie niezbędne sterowniki. W przypadku gdy system jest już zainstalowany na Twoim dysku, możesz zrezygnować z realizacji poleceń zamieszczonych w niniejszym punkcie. 3. Na drugiej partycji zainstaluj system MS Windows Vista. Również tym razem przeprowadź „czystą” instalację. Następnie skonfiguruj system i zainstaluj komplet sterowników. 4. Podczas uruchamiania komputera na ekranie monitora pojawi się menu, dzięki któremu będziesz mógł wybrać pomiędzy wersją XP a Vista.
212
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Jeżeli znudzi Ci się praca w dwusystemowej konfiguracji i postanowisz usunąć system Windows Vista, to skorzystaj z poniższej procedury. 1. Uruchom komputer tak, by załadował się system MS Windows XP. 2. Umieść w napędzie instalacyjną płytę systemu MS Windows Vista. 3. Kliknij przycisk Start, a następnie wybierz opcję Uruchom. W okienku, które pojawi się na ekranie monitora, wpisz cmd i naciśnij przycisk OK. 4. W nowym oknie wpisz polecenie widoczne poniżej. Zamiast x podaj literę przypisaną do napędu, w którym znajduje się instalacyjna płyta systemu Windows Vista. Po wprowadzeniu polecenia naciśnij klawisz Enter. x:\boot\bootsect.exe /nt52 ALL /force
5. Uruchom ponownie komputer. Zwróć uwagę, że menu, z którego korzystałeś podczas każdego uruchamiania komputera, nie pojawiło się. Komputer bez pytania uruchomił system MS Windows XP. 6. W tej chwili możesz sformatować partycję, na której znajdują się pliki Windows Vista. W tym celu kliknij przycisk Start, a następnie Uruchom. W okienku, które pojawiło się na ekranie, wpisz cmd i naciśnij przycisk OK. W nowym oknie wpisz polecenie widoczne poniżej. Zamiast znaku x wpisz literę partycji, którą chcesz sformatować. Po wprowadzeniu całego polecenia naciśnij klawisz Enter, a następnie potwierdź chęć formatowania partycji i spokojnie zaczekaj, aż cały proces dobiegnie końca. format x:
Problemy ze stabilnością komputera Problemy ze stabilną pracą komputera należą do grona tych, które najtrudniej zdiagnozować i usunąć. Taki stan rzeczy ma swoje podłoże w tym, że potencjalnych przyczyn jest bardzo wiele. Prawdę mówiąc, można powiedzieć, że niemal wszystko może być przyczyną zawieszania się komputera lub niespodziewanych restartów czy zacięć. Nie należy jednak załamywać rąk i warto sprawdzić kilka podstawowych możliwości, gdyż istnieje duże prawdopodobieństwo, że uda nam się znaleźć przyczynę i naprawić komputer. Warto wspomnieć o tym, że poza niekwestionowaną satysfakcją pozostanie nam w kieszeni kilka złotych, które możemy przeznaczyć na coś milszego.
213
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Komputer zawiesza się w regularnych odstępach czasu Opis problemu Podczas pracy w mniej więcej takich samych odstępach czasu komputer zawiesza się.
Sposoby rozwiązania Gdy Twój komputer zawiesza się w bardzo podobnych odstępach czasu, to zazwyczaj jest to spowodowane przegrzewaniem się. Praktyka Andrzeja pokazuje, że najczęściej przegrzewającym się elementem jest procesor, dlatego w pierwszej kolejności powinieneś sprawdzić, czy to właśnie on nie jest powodem zawieszeń. 1. Sprawdź, czy wentylator jest podpięty do odpowiedniego gniazda na płycie głównej. Najczęściej jest to gniazdo z opisem CPU FAN. 2. Otwórz obudowę jednostki centralnej i sprawdź, czy wentylator na procesorze obraca się. 3. Istotnym elementem, na który warto zwrócić uwagę w przypadku komputera z procesorem AMD przeznaczonym do montażu w podstawce Socket A jest to, czy poprawnie został zamontowany radiator z wentylatorem. Chodzi o to, że wielu „składaczy” komputerów zakładało radiator odwrotnie, co powodowało, że specjalne wycięcie na spodniej części było z nieprawidłowej strony podstawki. W praktyce powodowało to brak odpowiedniego kontaktu pomiędzy radiatorem i procesorem i skutkowało wysoką temperaturą pracy procesora i niestabilnością komputera. Na rysunku 4.106 zamieściliśmy przykład poprawnie zamontowanego radiatora na płycie z podstawką Socket A.
Rysunek 4.106. Przykład poprawnie zamontowanego radiatora na płycie z podstawką Socket A. Zwróć uwagę na wycięcie w radiatorze
214
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
4. Zdemontuj radiator i sprawdź, czy procesor został posmarowany pastą termoprzewodzącą. W przypadku gdy stwierdzisz brak pasty lub jej nierównomierne rozprowadzenie, koniecznie usuń ten defekt. Zapamiętaj, że brak pasty lub jej nierównomierne rozprowadzenie wpływa na wysoką temperaturę pracy procesora, a to w ekstremalnych przypadkach może być przyczyną niestabilności. 5. W przypadku procesorów firmy Intel przeznaczonych do montażu w podstawce LGA775 stosunkowo ciężko montuje się radiator z wentylatorem, dlatego sprawdź, czy jeden z czterech kołków mocujących nie puścił — zdarza się to bardzo często. Jeżeli stwierdzisz opisaną usterkę w swoim przypadku, proponujemy, abyś wyjął radiator i ponownie go zamontował. Pragniemy Cię jednak uprzedzić, że montaż radiatora na płycie znajdującej się w obudowie może być przyczyną uszkodzenia płyty z powodu konieczności użycia siły do wykonania tej czynności. ♦ Aby zdjąć radiator z podstawki LGA775, odkręć płaskim śrubokrętem zaczep zgodnie ze strzałkami na rysunku 4.107.
Rysunek 4.107. Demontaż radiatora z podstawki LGA775
♦ Nie kładź płyty na stole, aby zamontować radiator, ponieważ zaczepy mocujące muszą przejść na drugą stronę — rysunek 4.108. Przytrzymaj płytę od spodniej strony, a drugą ręką, używając nieco siły, spróbuj trafić czterema zatrzaskami w otwory rozmieszczone w narożnikach podstawki. Następnie po kolei wciskaj je w otwór w płycie aż do momentu, gdy usłyszysz i poczujesz, że zatrzask zaskoczył.
215
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.108. Montaż radiatora na płycie z podstawką LGA775
Komputer często resetuje się lub zawiesza Opis problemu Podczas pracy komputer bardzo często resetuje się lub zawiesza. Do zresetowania lub zawieszeń dochodzi w różnych odstępach czasu i raczej trudno o określenie jakiegoś schematu pojawiania się usterki.
Sposoby rozwiązania Chyba najczęściej zgłaszaną usterką komputera są częste resetowania podczas pracy. Przypadłość ta występuje w bliżej nieokreślonych przedziałach czasowych i ma charakter losowy. Przyczyn takiego zachowania się sprzętu może być bardzo wiele i to zgoła odmiennych. Warto wspomnieć o problemach z zasilaczem, niepoprawnym podłączeniem okablowania, wadliwymi sterownikami, o uszkodzonej pamięci, oprogramowaniu używanym na komputerze, problemach z wadliwymi sterownikami, przegrzewaniu się, a także o mocno zakurzonych podzespołach. Bardzo ciężko będzie nam w tym przypadku wskazać jednoznaczną przyczynę. Postaramy się jednak omówić ten temat bardziej szczegółowo ze wskazaniem na kilka podstawowych problemów związanych z częstym resetowaniem się komputera. Zacznijmy od tego, że nadal możemy spotkać się z opiniami, że resetowanie się jest uzależnione od platformy sprzętowej i głównie dotyczy komputerów zbudowanych na bazie chipsetów nForce firmy nVidia. Naszym zdaniem nie jest to prawdą i nie ma pokrycia w naszej praktyce. Z obserwacji poczynionych przez Andrzeja wynika, że problem dotyczy zarówno komputerów zbudowanych na bazie chipsetów firmy Intel, jak i nForce czy Via. Tak więc nie jest to związane z konkretną platformą sprzętową.
216
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Stosunkowo najczęstszym powodem resetowania się maszyny jest uszkodzona pamięć RAM, płyta główna, zbyt słaby lub uszkodzony zasilacz, nieprawidłowa cyrkulacja powietrza i przegrzewanie się podzespołów. Najlepszą metodą zdiagnozowania i usunięcia takiej usterki jest niestety metoda eliminacji i podmiany podzespołu, a co za tym idzie niektórych opisanych przez nas rozwiązań nie będziesz w stanie przeprowadzić w domu. 1. W przypadku gdy sprzęt nie jest nowy i był intensywnie użytkowany w zapylonym pomieszczeniu, powinieneś rozebrać obudowę komputera i dokładnie przeczyścić jej wnętrze. Najlepiej zastosować do tego celu specjalne pojemniki ze sprężonym powietrzem. Koszt takiego pojemnika jest niewielki w stosunku do ewentualnych korzyści. Powinieneś bez problemu zakupić sprężone powietrze w każdym sklepie komputerowym za kilkanaście złotych. Można do tego celu użyć również np. odkurzacza, który pozwala na podłączenie rury w taki sposób, aby dmuchało z niej powietrze. Przy okazji sprawdź dokładność montażu wszystkich kabli i taśm transmisyjnych. 2. W pierwszej kolejności powinieneś wykluczyć zasilacz jako potencjalnego sprawcę częstych resetów lub zawieszeń. Aby to zrobić, niestety musisz zaopatrzyć się w drugi zasilacz i wykonać test właśnie na nim. Jeżeli na innym zasilaczu komputer działa prawidłowo i nie powoduje resetowania się, to odpowiedź nasuwa się sama. Warto również sprawdzić, czy w Twoim zasilaczu kręci się wentylator chłodzący jego wnętrze. Brak odpowiedniego chłodzenia również może być przyczyną niestabilnej pracy zasilacza, co wpływa w oczywisty sposób na resztę podzespołów komputera. 3. W przypadku gdy nie masz możliwości przetestowania peceta na innym zasilaczu, nie pozostaje nic innego jak sprawdzenie poprawności działania komputera w konfiguracji minimalnej. W tym celu odepnij wszystkie kable zasilające dyski twarde, napędy optyczne. Wyciągnij wszystkie dodatkowe karty rozszerzeń. Pozostaw wyłącznie to, co jest niezbędne do uruchomienia systemu. Będzie to płyta główna wraz z procesorem, radiator z wentylatorem, pamięć RAM (możesz pozostawić wyłącznie jeden moduł, jeśli posiadasz więcej), karta graficzna i dysk, na którym masz zainstalowany system operacyjny. Nie zapomnij wypiąć również taśm transmisyjnych z urządzeń, od których odłączyłeś zasilanie. Zobacz, czy w takiej właśnie konfiguracji resetowanie się komputera ustąpiło. Jeżeli problem zniknął, to po kolei podpinaj następne urządzenia, aż do momentu, gdy usterka się powtórzy. Wtedy będziesz wiedział, które urządzenie wprowadza nieprawidłowości w działaniu sprzętu lub przy którym zasilacz nie potrafi zaspokoić zapotrzebowania komputera na prąd.
217
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
4. W przypadku starszej płyty głównej dokładnie sprawdź kondensatory. Często zdarza się, że wraz z upływem lat uległy one uszkodzeniu — wylaniu. Uszkodzenie tego typu stosunkowo łatwo zauważysz. Kondensatory najczęściej są umieszczone w okolicy procesora, a ich wygląd na pierwszy rzut oka różni się znacząco od normalnego. Uszkodzony kondensator jest wybrzuszony, a na jego górnej części często widoczne jest rozlanie cieczy. 5. Popraw pamięć w gnieździe; najlepiej wyjmij ją, dokładnie obejrzyj, czy nie nosi oznak uszkodzenia mechanicznego, i raz jeszcze zamontuj. Zdarza się, że pamięć jest włożona niezbyt dokładnie w gniazdo i powoduje to anomalie w pracy komputera. W sytuacji gdy błąd będzie się pojawiał nadal, umieść kość w innym gnieździe, a jeżeli to nie pomoże, użyj innej pamięci. 6. Problemem może być również ilość obsadzonych gniazd pamięci. Zdarza się, że niektóre płyty główne nie tolerują obsadzenia wszystkich gniazd modułami pamięci RAM, dlatego sprawdź, jak komputer zachowa się w przypadku pozostawienia jednego lub dwóch modułów. 7. Jeśli posiadasz pamięci OC (overclocking), sprawdź, czy ustawiłeś poprawnie napięcia. W wielu przypadkach w tego typu układach napięcia są wyższe niż nominalne. Na układzie znajdziesz najczęściej przylepioną etykietę z poprawnymi ustawieniami. Przykład przedstawiliśmy na rysunku 4.15. W tym przypadku zamiast standardowych napięć 1,8V należy ustawić 2,2V. 8. Zapewnij zwiększone chłodzenie komputera, w szczególności w okresie letnim. Dołóż dodatkowy wentylator z przodu obudowy w dolnej jej części, który będzie wtłaczał do obudowy zimne powietrze. U góry, pod zasilaczem, zamontuj wentylator, który będzie gorące powietrze wydmuchiwał na zewnątrz obudowy. Niestety w przypadku wydajnych komputerów oraz stosowania przez producentów coraz większej ilości pasywnych elementów chłodzenia temperatura w obudowie drastycznie wzrasta w okresach cieplejszych. Co często doprowadza do problemów ze stabilnością sprzętu. Prawidłowy układ wentylatorów w obudowie przedstawia rysunek 4.109. Ciężko jest w domowych warunkach stwierdzić, który element komputera ulega przegrzaniu. Oprogramowanie diagnostyczne w tej kwestii nie wystarczy. Aby dokładnie umiejscowić przegrzewające się miejsce, w serwisach stosuje się w tym celu pirometr. Jest to termometr bezdotykowy, mierzący temperaturę w miejscu, na które zostanie skierowany. Pomaga w tym celownik laserowy. Zobacz zdjęcie 4.110. W domowych warunkach będziesz musiał poradzić sobie na zasadzie „prób i błędów”.
218
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.109. Prawidłowy kierunek przepływu powietrza oraz miejsca montażu wentylatorów chłodzących wnętrze obudowy. Szczególnie przydatne w cieplejszych okresach roku
Rysunek 4.110. Pirometr umożliwia bezdotykowy pomiar temperatury w każdym miejscu wnętrza obudowy. Programy diagnostyczne nie zdają egzaminu przy profesjonalnym ustaleniu źródła przegrzewania się. Strzałką zaznaczono dokładne miejsce pomiaru, widoczne pod postacią punkcika pozostawionego przez światło lasera
219
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Domyślne ustawienia każdej płyty głównej są takie, że pobiera ona ustawienia pamięci bezpośrednio z niej samej. Nie zawsze jest to najlepsze rozwiązanie i czasem w przypadku dobrych — markowych — kości można pokusić się o ustawienie własnych wartości, dzięki czemu komputer zacznie pracować wydajniej. Natomiast w przypadku pamięci tanich i wątpliwej wartości możliwość wprowadzenia własnych ustawień pozwala na przywrócenie stabilności komputera. W przypadku przykładowej płyty (jest to płyta firmy Abit) opcje odpowiedzialne za ustawienia pamięci RAM znajdują się w menu Advanced Chipset Features oraz podmenu DRAM Clock/Drive Control — rysunek 4.111. Natomiast większość płyt odpowiednie opcje związane z ustawieniami pamięci RAM ma w menu Advanced Chipset Features.
Rysunek 4.111. Zmiana ustawień pamięci w BIOS-ie komputera często pozwala na rozwiązanie problemów z tanią pamięcią gorszej jakości
Zacznijmy od opcji DRAM Clock, która umożliwia ustawienie częstotliwości, z jaką będzie pracowała pamięć. Należy ustawić częstotliwość zgodnie z posiadanym rodzajem pamięci lub wybrać tryb AUTO. Możliwe ustawienia, w zależności od posiadanej płyty głównej (a konkretnie jej chipsetu), mogą wynosić 100, 133, 166 oraz 200 MHz i 266 MHz. Innymi słowy, jeżeli posiadasz pamięć np. PC133, powinieneś ustawić taktowanie na 133 MHz. W niektórych nowszych płytach głównych przeznaczonych dla pamięci DDR można spotkać w opcjach konfiguracyjnych nieco inny zapis, np. 200, 266, 333, 400. Są to takie same ustawienia jak omawiane poprzednio, lecz w tym przypadku producent podał oznaczenia w formie 2x częstotliwość taktowania pamięci, dopasowując je do właściwości pamięci DDR (Double Data Rating). Tak więc jeżeli posiadasz np. pamięć DDR 266, odpowiednią wartością, jaką powinieneś ustawić w BIOS-ie swojej płyty głównej, będzie 133 MHz lub (w drugim zapisie) 266 MHz.
220
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Gdy nie wiesz, jakie parametry ma Twoja pamięć, możesz oczywiście ustawić tryb AUTO. Musisz pamiętać, że ustawienie częstotliwości większej niż nominalna dla danego typu modułu pamięci RAM może doprowadzić do niestabilnej pracy komputera lub uniemożliwić mu ponowne wystartowanie. Jeżeli po wprowadzonych zmianach komputer nie startuje — użyj znanej Ci już zworki do kasowania CMOS lub wyjmij na kilka minut baterię podtrzymującą pamięć CMOS. Kolejną bardzo istotną opcją dla prawidłowej konfiguracji pamięci RAM jest DRAM Timing Selectable lub DRAM Timing by SPD. Domyślnie opcja ta może przybierać dwie wartości: By SPD/Auto lub Manual/User Define. Ustawienie wartości By SPD/Auto spowoduje odczytanie domyślnych ustawień bezpośrednio z kości pamięci. Rozwiązanie to nie zawsze jest dobre, gdyż w przypadku tanich modułów BIOS może odczytać błędne ustawienia pamięci, co spowoduje spowolnienie pracy lub niestabilność. Warto więc skorzystać z opcji Manual/User Define. Umożliwia to dostęp do kolejnych opcji odpowiedzialnych za konfigurację ustawień pamięci. Jednym z najważniejszych ustawień dla pamięci jest opcja (S)DRAM CAS Latency Time lub (S)DRAM Cycle Lenght, lub CAS Latency Time. Opcja odpowiada za kontrolę opóźnień (podanych w cyklach zegara) między otrzymaniem polecenia odczytu a jego wykonaniem. Dodatkowo określa liczbę cykli niezbędnych do ukończenia pierwszej części transferu danych. Im mniejsza wartość tej opcji, tym szybsze wykonanie odczytu. Wpływa to na wzrost wydajności całego komputera, ale może prowadzić do niestabilnej pracy, jeżeli posiadasz pamięć kiepskiej jakości. W związku z tym w przypadku problemów spróbuj zwiększyć wartości — pamięć będzie pracować wolniej. Następną opcją o dużym znaczeniu dla poprawy wydajności komputera jest (S)DRAM Cycle Time Tras/Trc, która odpowiada za określenie minimalnej liczby cykli zegarowych. Dostępne ustawienia dla tej opcji to 5/6 oraz 6/8. Pierwsza liczba odpowiada za ustawienie czasu, na jaki zostanie otwarty rząd w celu wykonania transferu danych. Druga opcja odpowiada za określenie czasu, jaki jest potrzebny do otwarcia i odświeżenia rzędu. W celu zapewnienia odpowiedniej wydajności komputera powinieneś ustawić możliwie najniższą wartość, jednak pamiętaj, że kości pamięci słabe jakościowo mogą działać niestabilnie. W takim przypadku musisz wybrać wartość wyższą, co zaowocuje spadkiem wydajności komputera, ale pozwoli na poprawę jego stabilności. Dzięki opcji (S)DRAM RAS-to-CAS Delay możesz określać opóźnienia między sygnałem RAS (Row Address Strobe) a CAS (Column Address Strobe). Dokładniej mówiąc, za pomocą opisywanej opcji możesz kontrolować opóźnienia, które pojawiają się w przypadku zapisu, odczytu lub odświeżania pamięci. Staraj się
221
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
wybrać możliwie najniższą wartość dla tej opcji, ale pamiętaj, że kiepskiej jakości moduły pamięci mogą w takich ustawieniach działać niestabilnie i w takim przypadku będziesz musiał zmienić ustawienia na mniej agresywne. Opcja (S)DRAM RAS Precharge Time odpowiada za określenie liczby cykli, jakie są potrzebne, by został zgromadzony odpowiedni ładunek elektryczny potrzebny do odświeżenia pamięci. Powinieneś ustawić możliwie najniższą wartość, jednak pamiętaj, że słabe jakościowo kości pamięci mogą działać niestabilnie i może się okazać, że konieczna będzie zmiana ustawień na mniej agresywne. Jeżeli posiadasz dobrej jakości kości pamięci, to warto włączyć opcję Fast R-W Turn Around, której zadaniem jest redukcja opóźnienia, jakie występuje przy pierwszym odczycie danych z RAM przez procesor. Aby zlikwidować problemy ze stabilnością, wyłącz wspomnianą opcję. Jeśli Twój BIOS posiada jedną z opcji: SDRAM Precharge Control lub SDRAM Page Closing Policy, koniecznie ją włącz. Dzięki temu pamięć sama będzie kontrolować swoją pracę, co pozwoli na minimalny wzrost szybkości wykonywanych operacji. Włącz opcję Read Around Write, której zadaniem jest umożliwienie procesorowi wykonania odczytu z pamięci poza kolejnością, niezależnie od zapisu. Funkcja ta umożliwia nieznaczną poprawę wydajności komputera, ale może być również przyczyną niestabilnej pracy w przypadku modułów kiepskiej jakości. Warto włączyć opcję Byte Merge, która umożliwia łączenie i zatrzymanie w buforze 8- i 16-bitowych odwołań do procesora w celu późniejszego ich wysłania w postaci instrukcji 32-bitowej. Rozwiązanie to pozwala na zaoszczędzenie czasu procesora przez redukcję odwołań wysyłanych do niego. Powinieneś sprawdzić, czy pamięci, które masz w swoim komputerze, działają w trybie synchronicznym czy też asynchronicznym. Jak zapewne wiesz, Twój procesor działa z pewnym taktowaniem oznaczonym w MHz lub GHz. Taktowanie procesora dzieli się na dwa rodzaje — zewnętrzne i wewnętrzne. Zewnętrzne to takie, które jest opisane w jego parametrach komercyjnych, np. procesor taktowany 2.0GHz działa z taktowaniem zewnętrznym 2.0 GHz. Jednak jest również coś takiego jak taktowanie wewnętrzne zwane FSB i dla przykładowego procesora wynosi ono 333 MHz. Jeśli pamięci RAM i szyna FSB są taktowane taką samą wartością, wtedy taką pracę nazywamy działaniem synchronicznym. Jeśli jednak pamięć RAM działa z innym taktowaniem, większym lub mniejszym niż FSB procesora, nazywamy taką pracę asynchroniczną. Warto pamiętać o tym, że w wielu przypadkach praca asynchroniczna może powodować niestabilność sprzętu.
222
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Opcje odpowiedzialne za ustawienie taktowania pamięci znajdziesz w BIOS-ie. Najczęściej opcja taka nosi nazwę Current Dram Frequency lub Memory Frequency for, a taktowanie FSB procesora znajdziesz w opcji Current FSB Frequency. Wystarczy ustawić taktowanie pamięci na takie samo jak FSB procesora. Przyjrzyj się rysunkowi 4.111 — widać na nim, że pamięć pracuje asynchronicznie, ponieważ FSB procesora wynosi 100 MHz, a taktowanie pamięci 133 MHz. Jeśli nie wiesz, z jaką magistralą (taktowaniem FSB) działa Twój procesor, to sprawdź to w BIOS-ie swojego komputera. Na stronie producenta procesora znajdziesz wszystkie dane odnośnie do jego parametrów pracy, zarówno taktowanie wewnętrzne FSB, jak i zewnętrzne. Procesory najczęściej pracują z taktowaniem FSB 200/333/400 i to samo dotyczy pamięci. Standardem są obecnie pamięci RAM pracujące z taktowaniem 400 MHz, a w przypadku DDR2 533 MHz.
Memory Frequency for Lokalizacja: CPU Setup, Frequency Voltage Control, Ratio/Voltage Control Dostępne wartości: Auto/200/266/333/400/SPD/ lub inne zależnie od płyty głównej Zalecane ustawienia: Auto lub zależnie od konfiguracji sprzętowej Opcja ta służy do określenia taktowania pamięci DDR. Jak wiesz, pamięci DDR są taktowane zgodnie z wartością szyny FSB. Taktowanie może odbywać się w sposób synchroniczny lub asynchroniczny. W zależności od konfiguracji komputera, a dokładnie od posiadanego procesora, będziesz miał następujące możliwości wyboru. W tym przypadku dla procesorów firmy Intel pracujących z magistralą 533 oraz 800, co na chwilę obecną jest już standardem: Q
FSB 533 MHz: ♦ 3 — taktowanie pamięci x3, ♦ 4 — taktowanie pamięci x4, ♦ Auto lub SPD — automatyczne dobranie ustawień;
Q
FSB 800 MHz: ♦ 2.00 — taktowanie pamięci x2, ♦ 2.66 — taktowanie pamięci x2.66, ♦ 3.00 — taktowanie pamięci x3 (dla DDR2 600 i FSB 800 MHz),
Q
Auto lub SPD — automatyczne dobieranie ustawień.
223
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Przykład wyliczenia taktowania pamięci w stosunku do FSB: FSB533 MHz/4 = 133.25 MHz x 3 daje w przybliżeniu 400 MHz (DDR400). FSB800 MHz/4 = 200 MHz x 2 daje 400 MHz (DDR400). FSB800 MHz/4 = 200 MHz x 3 daje 600 MHz (DDRII600) itd. Poza wymienionymi powyżej elementami warto sprawdzić jeszcze kilka czynników, które mogą wpływać na niestabilną pracę komputera. 1. Sprawdź, czy procesor lub inny element, np. karta graficzna, nie przegrzewa się. Spróbuj zapewnić lepsze chłodzenie przez instalację dodatkowych wentylatorów we wnętrzu obudowy lub na podzespołach, które tego wymagają. Jeśli karta graficzna bardzo się grzeje, a nie posiada wentylatora, możesz kupić odpowiedni element w sklepie. 2. Jeżeli przeprowadzasz overclocking (przetaktowanie), przywróć nominalne parametry pracy procesora i innych podzespołów, gdyż jest to jedną z częstych przyczyn problemów ze stabilnością. 3. W przypadku gdy resetowanie sprzętu występuje często po załadowaniu systemu operacyjnego lub chwilę przed załadowaniem się pulpitu, może to oznaczać problem ze sterownikiem karty graficznej. Sprawdź, czy w trybie awaryjnym komputer również pracuje niestabilnie. Brak problemów będzie potwierdzeniem kłopotów ze sterownikiem. W takim przypadku warto, abyś zainstalował nowszą wersję sterowników chipsetu płyty głównej. Następnie zainstaluj wszystkie wymagane łaty i dodatek Service Pack, a na końcu sterownik karty grafiki. Jeżeli sytuacja się powtórzy, sprawdź, jak system zareaguje, gdy zainstalujesz inną wersję sterownika, niekoniecznie nowszą. 4. Pamiętaj, że niektóre typy kart graficznych, a konkretnie ich sterowniki, muszą być zainstalowane w systemie, w którym działa już sterownik multimediów DirectX. 5. W przypadku gdy korzystasz z trybu SLi, postaraj się sprawdzić, jak zachowuje się komputer po wyłączeniu tego trybu. Musisz wyjąć jedną z kart i zmienić ustawienia mostka na pozycję Single. Jeżeli problem zniknie, to najprawdopodobniej SLi jest przyczyną Twoich kłopotów. Proponujemy, abyś sprawdził poprawność działania każdej oddzielnie. Gdy obie karty okażą się sprawne, zobacz na stronach producenta, czy nie oferuje on nowszego BIOS-u dla Twojej płyty głównej. Na rysunku 4.112 jest widoczny mostek SLI; sposób montażu jest zawsze oznaczony na module lub płycie głównej.
224
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.112. Po lewej mostek na płycie, po prawej mostek łączący dwie karty PCI Express przygotowane do pracy w trybie SLI 6. Sprawdź stan zasilania w gniazdku sieciowym. Jeśli występują znaczne spadki napięcia, to resetowanie się komputera jest normalne. Powodem spadków napięcia może być np. włączająca się lodówka lub inne urządzenie na tej samej fazie. Rozwiązaniem problemu może być remont instalacji elektrycznej lub zakup UPS-u. Pamiętaj, że komputer powinien być podpięty do gniazdka z dodatkowym bolcem uziemiającym. 7. Nie tak dawno częstym problemem były restarty komputera, gdy był do niego podłączony modem USB do Neostrady dostarczony przez TP SA. Na szczęście problem można rozwiązać poprzez ściągnięcie nowszej wersji sterowników modemu i usunięcie aplikacji odpowiedzialnej za obsługę Neostrady. 8. Wykonaj kontrolę antywirusową. Pamiętaj, że na nic się ona nie zda, jeśli nie posiadasz aktualnych baz wirusów. 9. Sprawdź na stronie producenta, czy dostępna jest nowa wersja BIOS-u dla Twojej płyty głównej. Jeżeli znajdziesz odpowiednie pliki, przeprowadź aktualizację. 10. Sprawdź jeszcze, czy w systemie jest włączona opcja oszczędzania energii — Panel sterowania/Opcje zasilania. Jeżeli komputer ma już swoje lata i jest niezgodny ze standardami ACPI, to problemy mogą występować w chwili przejścia systemu w stan uśpienia. Proponujemy, abyś spróbował wyłączyć zarządzanie energią. Na rysunku 4.113 widać zalecane przez nas ustawienia. 11. Jeśli komputer zawiesza się w trakcie grania, to powodem może być przegrzewająca się karta graficzna lub zdezaktualizowany sterownik. Sprawdź chłodzenie karty oraz uaktualnij sterowniki.
225
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.113. Wyłączenie hibernacji systemu może być rozwiązaniem problemów z zawieszaniem się starszego komputera
12. Niektóre gry w trakcie uruchomienia łączą się z internetem i jeżeli masz aktywną zaporę sieciową, to może dojść do sytuacji, w której komputer może sprawiać wrażenie zawieszonego. Dzieje się tak wtedy, gdy po uruchomieniu gry zapora blokuje dostęp do internetu, a aplikacja oczekuje na potwierdzenie, które nie jest wyświetlane, ponieważ znajduje się pod zawartością ekranu. Rozwiązaniem jest dodanie gry do listy zaufanych programów mających prawo dostępu do sieci. Czynność ta wygląda różnie dla poszczególnych rodzajów zapór sieciowych. 13. Jeżeli wszystko zawiodło, zastanów się, czy przyczyna nie leży w systemie operacyjnym lub jakimś oprogramowaniu. Proponujemy, abyś sformatował partycję i od nowa zainstalował system operacyjny. Następnie sprawdź, jak zachowuje się komputer z samym systemem operacyjnym. Aby zasymulować obciążenie maszyny, możesz skorzystać z programów zaprezentowanych na początku niniejszej książki. Mamy tutaj na myśli 3D Marka oraz Stress Prime 2004.
Komputer resetuje się lub zawiesza po wejściu do BIOS-u Opis problemu Komputer zawiesza się lub resetuje po wejściu do BIOS-u lub w trakcie tej operacji.
226
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Sposoby rozwiązania Zawieszanie się sprzętu po wejściu do BIOS-u najczęściej jest spowodowane uszkodzoną pamięcią RAM lub jej niekompatybilnością z płytą główną. Aby rozwiązać problem, proponujemy sprawdzić następujące elementy: 1. Popraw pamięć w gnieździe; najlepiej wyjmij ją i raz jeszcze zamontuj; nieraz zdarza się, że pamięć jest włożona w gniazdo niezbyt dokładnie. W sytuacji gdy błąd będzie się pojawiał nadal, umieść kość w innym gnieździe. Jeżeli to nie pomoże, użyj innej pamięci. 2. Spróbuj obniżyć parametry pracy pamięci poprzez zmniejszenie jej taktowania lub czasów CAS/RAS. Jeśli zabieg ten pomógł, ale pamięć pracuje z mniejszymi parametrami niż nominalne, udaj się do serwisu w celu zareklamowania pamięci. 3. Sprawdź, jak zachowa się komputer, gdy pozostawisz tylko jeden moduł pamięci. Możesz również spróbować przełożyć kość pamięci do innych gniazd. 4. Skorzystaj z pożyczonej pamięci, aby przekonać się, czy przyczyną problemów jest Twoja część.
Częste błędy zapisu/odczytu z dysku twardego lub utrata danych Opis problemu Podczas pracy komputera pojawiają się komunikaty o błędach odczytu lub zapisu danych na dysku. Zdarza się również utrata danych zapisanych na dysku lub ich uszkodzenie.
Sposoby rozwiązania Wieloletnia praktyka Andrzeja pokazuje, że zazwyczaj gdy występują problemy z odczytem lub zapisem danych na dysku, a także ich utratą lub uszkodzeniem, przyczyną nie jest awaria tego elementu. Najczęściej sprawcą problemów jest uszkodzona taśma sygnalizacyjna, problemy z zasilaniem, uszkodzona pamięć RAM lub overclocking. Zanim udasz się z komputerem do serwisu, sprawdź sam kilka elementów, które mogą odpowiadać za Twoje problemy. 1. Sprawdź poprawność podłączenia taśm transmisyjnych oraz kabli zasilających. Zwróć uwagę na to, czy taśmy nie są uszkodzone.
227
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
2. Sprawdź poprawność działania pamięci RAM. Jeżeli masz więcej niż jeden układ, zobacz, czy sytuacja powtarza się, gdy pozostanie tylko jedna kość pamięci. Spróbuj przełożyć kość do innych gniazd, aby wykluczyć uszkodzenie tego elementu. 3. Jeżeli podkręciłeś procesor oraz inne elementy komputera, bezwzględnie wróć do nominalnych ustawień. Pamiętaj, że overclocking może powodować problemy z poprawnym przesyłaniem danych oraz ich zapisem na dysku twardym. 4. Sprawdź, czy dysk się nagrzewa. Jeżeli zajdzie taka konieczność, zadbaj o lepsze chłodzenie wnętrza obudowy. Możesz zamontować dodatkowy wentylator oraz uporządkować kable. W ramach testów możesz sprawdzić, jak zachowa się komputer podczas pracy z otwartą obudową lub dyskiem wyjętym na zewnątrz. 5. W przypadku gdy do tej samej taśmy transmisyjnej masz podłączone inne urządzenie, spróbuj je odłączyć. Pamiętaj, aby nie zmieniać polaryzacji taśm. Czarna wtyczka jest przeznaczona do urządzenia pracującego w trybie Master, szara do pracującego jako Slave, a w innym kolorze — do płyty głównej. 6. Sprawdź poprawność działania dysku twardego za pomocą oprogramowania diagnostycznego udostępnionego przez producenta. Wykonaj zerowanie dysku, pamiętaj o tym, że czynność ta jest równoznaczna z utratą danych. Jeśli oprogramowanie zerujące zakończy swoją pracę, a program diagnostyczny będzie wykazywał błędy na dysku twardym, to niestety musisz udać się do serwisu celem przeprowadzenia profesjonalnego testu lub reklamacji urządzenia — oczywiście jeżeli posiada jeszcze gwarancję. 7. Jeżeli Twój komputer często się resetuje, zawiesza lub jeśli wyłączasz go za pomocą przycisku na przedniej ścianie obudowy, to również może być przyczyną błędów lub utraty danych. 8. Postaraj się uaktualnić BIOS płyty głównej oraz firmware kontrolera dysków, jeśli taki posiadasz. W przypadku kontrolerów zintegrowanych z płytą główną najczęściej zaktualizowanie BIOS-u rozwiązuje problem aktualizacji oprogramowania kontrolera. 9. Wyłącz tryb RAID, jeżeli z niego nie korzystasz. 10. Przeprowadź kontrolę antywirusową. Pamiętaj, że na nic się ona nie zda, jeśli nie posiadasz aktualnych baz wirusów.
228
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Inne problemy W niniejszym podrozdziale zebraliśmy i opisaliśmy inne rodzaje problemów, z jakimi możesz mieć styczność w codziennej pracy z komputerem. Poszczególne usterki nie pasują do żadnego z poprzednich podrozdziałów.
Zakłócenia dźwięku w trakcie odczytu/zapisu na dysku twardym lub w napędzie optycznym Opis problemu Podczas pracy dysku twardego lub napędu optycznego muzyka odtwarzana przez kartę dźwiękową zacina się lub przeskakuje. Problem występuje tylko w przypadku intensywnej pracy dysku twardego lub napędu optycznego.
Sposoby rozwiązania W większości przypadków problemy z odtwarzaniem dźwięku są bardzo trudne do wyeliminowania, ponieważ ich przyczyną może być jakość podzespołów zastosowanych do budowy komputera oraz rozwiązań konstrukcyjnych np. płyty głównej. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby spróbować ograniczyć problemy z odtwarzaniem dźwięków lub rozwiązać je w sposób definitywny. 1. Spróbuj oddalić od siebie kable sygnałowe i zasilające. 2. Włącz tryb DMA dla możliwie wszystkich urządzeń. W celu włączenia DMA otwórz Panel sterowania, a następnie kliknij ikonę System. W nowym oknie przejdź do zakładki Sprzęt i kliknij przycisk Menedżer urządzeń. Następnie na liście urządzeń odszukaj pozycję o nazwie Kontrolery IDE ATA/ATAPI i kliknij ją — rysunek 4.114. Twoim oczom powinny ukazać się dostępne kontrolery. Kliknij prawym klawiszem myszy pozycję, którą tam zobaczysz, i z podręcznego menu wybierz opcję Właściwości. W nowym oknie przejdź do zakładki Ustawienia zaawansowane i dla opcji Tryb transferu ustaw wartość DMA jeżeli dostępne — rysunek 4.115. Zmiany wprowadź dla wszystkich kontrolerów i kanałów. Następnie ponownie uruchom komputer. 3. Sprawdź stan kondensatorów na płycie, gdyż ich uszkodzenie może mieć również wpływ na jakość odtwarzanego dźwięku. 4. Otwórz okno miksera swojej karty i wyłącz wszystkie nieużywane elementy, np. mikrofon, wejście audio itp.
229
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.114. Zmiana ustawień DMA dla kontrolerów — etap pierwszy Rysunek 4.115. Zmiana ustawień DMA dla kontrolerów — etap drugi
230
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
5. Pamiętaj, że kilka urządzeń może współdzielić jedno przerwanie i to również może być powodem zrywania dźwięku. Z takim przypadkiem jeden z nas boryka się w swoim komputerze. Tak się składa, że dodatkowy kontroler RAID współdzieli przerwanie z kartą dźwiękową i w przypadku podłączenia dysku do tego kontrolera pojawiają się zacięcia. Po wielu próbach ze zmianą ustawień sprzętu okazało się, że jedynym rozwiązaniem jest niepodłączanie dysków do tego kontrolera. 6. W przypadku kart muzycznych na PCI warto spróbować przełożyć je do innego gniazda. Dodatkowo zainteresuj się poniższymi opcjami.
PCI BusMaster Lokalizacja: PnP/PCI Configuration Setup Dostępne wartości: Disabled/Enabled Umożliwia przyśpieszenie transmisji danych dla urządzeń na magistrali PCI zgodnych z tym standardem. Po włączeniu transfer odbywa się z pominięciem procesora, co w znaczny sposób zmniejsza czasy oczekiwania i bardzo poprawia wydajność systemu. Opcja ta powinna być włączona. Jeśli jednak Twoje urządzenia nie pracują w trybie Bus Master, to należy ją wyłączyć, ponieważ może prowadzić do niestabilnej pracy systemu lub do drastycznego spadku jego wydajności.
P2C/C2P Concurrency Peer Concurrency Lokalizacja: Advanced Chipset Features Dostępne wartości: Disabled/Enabled Opcja ta umożliwia jednoczesny dostęp do pamięci zarówno kartom PCI, jak i procesorowi. Jeżeli np. w trakcie odtwarzania muzyki przez kartę muzyczną osadzoną w slocie PCI i równoczesnego kopiowania plików na dysk twardy występuje częste zawieszanie się komputera lub trzaski i przerwy w pracy karty muzycznej, włączenie tej opcji może okazać się pomocne. Wspomniany problem często spotyka się w przypadku korzystania z kart muzycznych SB LIVE. Jeśli wszystko zawiodło, spróbuj odkręcić wszystkie metalowe kołki dystansujące mocujące płytę główną i zamiast nich zamontuj plastikowe. Pozostaw jeden metalowy kołek umiejscowiony jak najbliżej gniazd karty dźwiękowej.
231
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Zbyt głośna praca wentylatorów lub zatarty wentylator Opis problemu Wentylator chłodzący wnętrze komputera lub jeden z jego elementów pracuje bardzo głośno lub co jakiś czas się zatrzymuje.
Sposoby rozwiązania Wiadomo od dawna, że nasze komputery wymagają chłodzenia. Wiadomo również, że chłodzenie komputera jest uciążliwe, ponieważ wentylatory z biegiem czasu coraz głośniej działają lub przestają działać w ogóle. Zanim zaniesiesz komputer do serwisu lub zakupisz nowe wentylatory, spróbuj reanimować stare. Opisana metoda jest przydatna niezależnie od tego, czy jest to wentylator z zasilacza, obudowy, procesora, chipsetu czy karty graficznej. Zdemontuj wentylator z urządzenia. Jeśli jest to zasilacz, to w pierwszej kolejności musisz odkręcić jego obudowę, a następnie śruby mocujące wentylator. Pamiętaj, aby odłączyć kabel zasilający! Jeśli to wentylator umieszczony na radiatorze, niezależnie, czy to będzie radiator procesora, karty graficznej czy chipsetu, po prostu odkręć go. Po wykręceniu przeczyść go z kurzu — przedmuchaj i zlokalizuj nalepkę, na której najczęściej znajduje się nazwa producenta i dane techniczne. Ściągnij ją, tak jak to pokazaliśmy na rysunku 4.116.
Rysunek 4.116. Reanimacja wentylatora — etap pierwszy
Pod nalepką w zależności od konstrukcji wentylatora będzie dodatkowa gumowa uszczelka, taka jak ta pokazana na rysunku 4.117. Najczęściej uszczelki są stosowane w dużych wentylatorach zasilaczy lub obudów. W mniejszych, montowanych na chipsetach, procesorach lub kartach graficznych, producenci rezygnują ze stosowania dodatkowych uszczelek.
232
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Rysunek 4.117. Reanimacja wentylatora — etap drugi
Teraz wystarczy kropla lub dwie zwykłej oliwy maszynowej, takiej samej, jaką można kupić w sklepie z maszynami do szycia — rysunek 4.118. Buteleczka to wydatek około 3 zł. Warto zaopatrzyć się wcześniej w strzykawkę. Po naoliwieniu poruszaj kilka razy dynamicznie łopatkami, aby oliwa odpowiednio wypełniła tulejkę.
Rysunek 4.118. Reanimacja wentylatora — etap trzeci
Po nasmarowaniu załóż uszczelkę — rysunek 4.119. Naklej z powrotem nalepkę, a jeśli nie możesz tego zrobić, postaraj się zabezpieczyć wentylator w inny sposób. Następnie zamontuj go we właściwym miejscu.
233
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.119. Reanimacja wentylatora — etap czwarty
W taki sposób możesz przedłużyć życie swoich wentylatorów. Zamiast wydawać kilkadziesiąt złotych na nowe wiatraczki, wystarczy inwestycja w oliwę i strzykawkę, które przydadzą się jeszcze niejeden raz w podobnych sytuacjach. Serwis pobiera za wykonanie tego typu konserwacji wszystkich wentylatorów około 20 – 30 zł, Ty zrobisz to sam za 3 zł.
Wentylator w zasilaczu nie działa Opis problemu Wentylator w zasilaczu nie kręci się lub podczas pracy wydaje dziwne dźwięki.
Sposoby rozwiązania Opisany powyżej problem może mieć kilka przyczyn i z każdą z nich możesz sobie poradzić w domowych warunkach, posiadając odrobinę zdolności manualnych. 1. Jeżeli Twój zasilacz posiada kontrolę obrotów, to bardzo często chwilę po włączeniu jego wentylator może stać w miejscu lub obracać się bardzo powoli. Wraz ze wzrostem temperatury zasilacza wentylator będzie obracał się znacznie szybciej. 2. W przypadku starszego zasilacza raczej nie ma mowy o kontroli obrotów i to, że wentylator się nie obraca lub wydaje dziwne dźwięki podczas pracy, jednoznacznie świadczy o jego uszkodzeniu. Konieczna jest regeneracja wentylatora w sposób opisany w poprzednim podrozdziale lub wymiana na nowy.
234
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
Do przeprowadzenia wymiany wentylatora w zasilaczu będziesz potrzebować następujących narzędzi i części: Q
lutownica, cyna i kalafonia;
Q
śrubokręt krzyżowy;
Q
wentylator 80 lub 120 mm w zależności od rodzaju zasilacza.
Procedura wymiany wentylatora została dokładnie opisana w punktach zamieszczonych poniżej. Postępuj zgodnie z poleceniami i pamiętaj o tym, że całą operację musisz przeprowadzić po uprzednim odłączeniu zasilacza od prądu. 1. Wymontuj zasilacz z obudowy i odłącz wszystkie kable od płyty głównej i urządzeń. 2. Na górnej ścianie obudowy zasilacza odszukaj cztery śruby mocujące pokrywę, a następnie odkręć je — rysunek 4.120.
Rysunek 4.120. Wymiana wentylatora w zasilaczu — etap pierwszy
3. Po odkręceniu śrub możesz spróbować zdjąć pokrywę zasilacza. Na rysunku 4.121 widać otwarty zasilacz. 4. Teraz musisz odkręcić wentylator, który jest przykręcony za pomocą czterech śrub od zewnętrznej strony zasilacza. Śruby znajdują się w bliskim sąsiedztwie otworu wentylatora. Wystarczy, że odkręcisz wszystkie cztery śruby, a następnie wyjmiesz wentylator.
235
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.121. Wymiana wentylatora w zasilaczu — etap drugi
5. Po wymontowaniu wentylatora sprawdź, gdzie biegną wychodzące z niego przewody. Możesz spotkać się z dwoma rozwiązaniami podłączenia przewodu do płyty zasilacza. W przypadku nieco lepszych zasilaczy kabel będzie zakończony wtyczką i wpięty do gniazda na ich płycie. W takim wypadku wystarczy odłączyć wtyczkę i podpiąć nowy wentylator — oczywiście jeżeli posiada wtyczkę. Jeżeli posiadasz tani zasilacz, to najprawdopodobniej kable będą na stałe wlutowane do jego płyty — rysunek 4.122. Najprostszym rozwiązaniem będzie ucięcie przewodu i dolutowanie do niego wentylatora. Niezbędny opis znajdziesz w kolejnych punktach.
Rysunek 4.122. Wymiana wentylatora w zasilaczu — etap trzeci
236
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Diagnostyka i naprawa w praktyce
6. Odetnij kable starego wentylatora. Pamiętaj o tym, aby zostawić kawałek przewodu wychodzącego z płyty zasilacza, tak byś miał do czego dolutować nowy wentylator. Następnie pokryj cyną końcówki przewodów wychodzących z płyty zasilacza oraz wentylatora. Załóż koszulkę termokurczliwą na poszczególne żyły przewodu wychodzącego z wentylatora — rysunek 4.123.
Rysunek 4.123. Wymiana wentylatora w zasilaczu — etap czwarty
7. Korzystając z lutownicy, połącz poszczególne żyły kabli. Pamiętaj o tym, aby łączyć ze sobą kable tych samych kolorów — rysunek 4.124.
Rysunek 4.124. Wymiana wentylatora w zasilaczu — etap piąty
8. Nasuń koszulkę termokurczliwą na lut i podgrzej ją za pomocą zapalniczki, tak by dokładnie zabezpieczyła miejsce połączenia kabli — rysunek 4.125.
237
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 4.125. Wymiana wentylatora w zasilaczu — etap szósty
9. Teraz możesz przystąpić do montażu wentylatora w zasilaczu. Koniecznie zwróć uwagę na to, w którą stronę wentylator wydmuchuje powietrze. Na jednym z boków wentylatora powinieneś znaleźć strzałkę pokazującą kierunek przepływu powietrza. Ustaw wentylator w takiej pozycji, aby wydmuchiwał powietrze na zewnętrz zasilacza, i przykręć go do obudowy. 10. Zamknij obudowę zasilacza i skręć ją. Następnie zamontuj zasilacz w obudowie i podłącz wszystkie kable zasilające. Sprawdź, czy wszystko działa poprawnie. Oczywiście najlepszym sposobem montażu nowego wentylatora byłoby bezpośrednie wlutowanie go do płytki montażowej w miejsce starego. Wymaga to jednak całkowitego wykręcenia płyty zasilacza z obudowy. Nie dotykaj nóżek kondensatorów, ponieważ mogą porazić Cię prądem. 11. Zanim zaczniesz wymieniać wentylator, sprawdź, czy można go reanimować sposobem opisanym powyżej.
238
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
5 ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW Z BŁĘDNĄ AKTUALIZACJĄ BIOS-U Z
ałóżmy, że przeprowadziłeś aktualizację BIOS-u lub firmware w płycie głównej, napędzie optycznym lub karcie graficznej, ponownie uruchamiasz komputer i… zamiast powitania i nowej wersji BIOS-u widzisz jedynie czarny ekran monitora. To najgorszy z możliwych scenariuszy, który świadczy o tym, że — niestety — coś poszło nie tak. Nie załamuj się! Nie rwij włosów z głowy i nie przeklinaj komputera, dyskietki, internetu i reszty elektronicznego świata! Na szczęście masz jeszcze kilka możliwości, które pozwolą Ci zaoszczędzić trochę gotówki i uruchomić sprzęt domowym sposobem. W tym rozdziale postaramy się — w możliwie najprostszy sposób — omówić zagadnienia związane z awarią programu zapisanego w pamięci flashrom, czyli BIOS-u.
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Przyczyn uszkodzenia oprogramowania znajdującego się w układzie flashrom może być wiele — od ataku wirusa po przypadkowe wyładowanie elektrostatyczne. Jednak, jak wynika z naszych obserwacji, najczęstszą przyczyną awarii BIOS-u są działania samych użytkowników komputera. Do głównych powodów awarii można zaliczyć nieudaną aktualizację, nagłą przerwę w zasilaniu podczas programowania, nadpisanie zawartości układu flashrom nieodpowiednią wersją oprogramowania lub BIOS-em przeznaczonym do innego modelu płyty głównej, a także atak wirusa (to też wynik twórczej pracy człowieka). Awarie układu flashrom — a co za tym idzie także utrata zapisanych w nim informacji — będące efektem czegoś innego niż działanie człowieka zdarzają się niezwykle rzadko. Pamiętaj o tym, decydując się na aktualizację bieżącej wersji BIOS-u. W tym rozdziale opiszemy kilka sposobów wychodzenia z opresji spowodowanych błędem człowieka. Opisy podzieliliśmy na trzy grupy: awarie płyt głównych, awarie napędów optycznych oraz awarie kart graficznych.
Zdecydowaliśmy się przenieść opis napraw komputera w przypadku awarii BIOS-u do oddzielnego rozdziału, gdyż jest to dość poważny problem i powinien zająć należne miejsce w niniejszej książce.
Awarie płyt głównych Przyjrzyjmy się najczęściej spotykanym awariom, z jakimi mamy do czynienia podczas aktualizacji BIOS-u płyty głównej. W następnych podrozdziałach przedstawiamy ich opisy oraz rozwiązania problemu.
Naprawa w przypadku aktywnego obszaru BootBlock Większość nowoczesnych układów flashrom montowanych na najnowszych płytach głównych posiada pewien obszar, który nie jest zapisywany w trakcie programowania (aktualizacji). Obszar ten nazywa się BootBlock i jest odpowiedzialny za przejęcie ograniczonej kontroli — najczęściej jedynie nad stacją dyskietek i klawiaturą — w przypadku uszkodzenia pozostałej części oprogramowania BIOS.
240
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją BIOS-u
Oto przykładowe informacje wyświetlane na ekranie monitora podczas nieudanej aktualizacji BIOS-u: Award BootBlock Bios v1.0 Copyright (c)1998, Award Software Inc Bios Rom checksum error INSERT SYSTEM DISK AND PRESS ENTER
Jeśli po uruchomieniu komputera na ekranie monitora widzisz taki właśnie napis (lub podobny, w zależności od producenta BIOS-u), to nie jest aż tak źle, jak mogłoby się wydawać. Musisz przygotować specjalną dyskietkę, na której powinny znaleźć się pliki startowe systemu oraz plik programatora wraz z prawidłowym obrazem BIOS-u, np. z kopią wykonaną przed aktualizacją. Następnie przygotuj plik autoexec.bat, w którym powinien znaleźć się wpis odpowiedni dla wersji BIOS-u programatora, i zapisz go na dyskietce. Oto przykładowy wpis w autoexec.bat dla BIOS-u firmy AWARD: awdflash kopia.bin /py/Sb/sn/QI
Co znaczą poszczególne elementy tego zapisu? Oto wyjaśnienie: Q
awdflash — nazwa programatora, może być różna w zależności od płyty;
Q
kopia.bin — nazwa pliku z kopią BIOS-u;
Q
py — nakaz automatycznego programowania (przydatne, gdy na ekranie monitora nic nie widać);
Q
Sb — nakaz ominięcia programowania obszaru BootBlock;
Q
sn — zakaz wykonywania kopii (i tak obecnie zapisana wersja BIOS-u jest nieodpowiednia lub uszkodzona, więc nie ma sensu jej kopiować);
Q
sy — nakaz wykonania kopii;
Q
QI — wymuszenie programowania (w szczególnych przypadkach jest to jedyne rozwiązanie);
Q
LD — kasuje sumę kontrolną (może się przydać do wymuszenia zaprogramowania np. „na gorąco” przy wykorzystaniu innej płyty głównej);
Q
cd — czyści zawartość DMI — Desktop Management Interface (po ponownym uruchomieniu ustawienia zostaną znowu wykryte);
Q
cc — czyści CMOS (po ponownym uruchomieniu zostaną przywrócone wartości domyślne);
Q
cp — czyści PnP (po ponownym uruchomieniu znów zostaną wykryte urządzenia PnP);
241
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Q
E — po wykonaniu programowania powraca do linii poleceń DOS;
Q
R — po zaprogramowaniu następuje automatyczne zresetowanie komputera;
Q
TINY — umożliwia zaprogramowanie BIOS-u, nawet gdy płyta zgłasza niezgodność wersji pliku.
Nie wszystkie polecenia występują w każdej z wersji programu Awdflash. Poprawność składni zawsze możesz sprawdzić poleceniem Awdflash /?. Możesz oczywiście nie przygotowywać pliku autoexec.bat, pod warunkiem że widzisz coś na ekranie i masz aktywną klawiaturę. Zadaniem pliku wsadowego jest zautomatyzowanie czynności związanych z programowaniem BIOS-u, gdy nie masz możliwości wprowadzania poleceń z klawiatury, co — niestety — w przypadku awarii tego oprogramowania zdarza się dość często. Po przygotowaniu dyskietki wyłącz komputer. Włóż dyskietkę do stacji i ponownie uruchom peceta. Po jego uruchomieniu i wyświetleniu informacji o BootBlocku wciśnij Enter. Teraz powinno rozpocząć się odczytywanie plików z dyskietki i automatyczne zaprogramowanie układu. Następnie komputer zostanie ponownie uruchomiony. Jeśli układ został zaprogramowany, ale komputer nie uruchamia się, to musisz sam wcisnąć przycisk Reset na obudowie. Jeżeli Twój komputer uruchomił się bez problemu, oznacza to, że naprawa powiodła się i udało Ci się własnoręcznie uratować uszkodzoną płytę główną.
Gdy widać jedynie czarny ekran monitora Również tym razem będziesz potrzebował dyskietki, o której pisaliśmy w poprzednim podrozdziale. Musi ona koniecznie zawierać plik autoexec.bat wraz z odpowiednimi parametrami, które nakazują automatyczne zaprogramowanie BIOS-u. Pamiętaj, że tym razem nie widzisz, jaką czynność aktualnie wykonuje komputer (w niektórych przypadkach problem ten może rozwiązać zamontowanie karty grafiki wykonanej w standardzie ISA lub PCI). Wyłącz komputer i umieść dyskietkę w stacji. Teraz ponownie włącz urządzenie — jeżeli zapaliła się kontrolka stacji dyskietek, to najprawdopodobniej właśnie wczytywane są potrzebne pliki i zachodzi proces programowania BIOS-u. Jeśli kontrolka nie zapala się, spróbuj wcisnąć Enter. Jeśli tym razem dioda się zaświeci, prawdopodobnie rozpoczęło się programowanie układu flashrom. Zaczekaj,
242
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją BIOS-u
aż kontrolka stacji zgaśnie. Niech Cię nie zdziwi, jeśli w trakcie zapisu do układu flashrom zaczną naprzemiennie migać diody na klawiaturze — sygnalizuje to przebieg programowania. Gdy miganie ustanie, operacja dobiegła końca. Teraz komputer może sam uruchomić się ponownie. Jeżeli tego nie zrobi, po chwili wciśnij przycisk Reset na obudowie. Po pomyślnej operacji ratowania uszkodzonej płyty głównej powinieneś zobaczyć upragniony ekran z informacją o wersji BIOS-u.
Gdy także BootBlock jest uszkodzony Jest to jeden z najczarniejszych scenariuszy. Do podjęcia próby ratowania uszkodzonej w ten sposób płyty będzie Ci potrzebna dyskietka, o której pisaliśmy poprzednio. Tym razem musisz na niej zostawić plik z kopią BIOS-u oraz programator. Bezwzględnie usuń plik autoexec.bat — to bardzo ważne, ponieważ tym razem nie jest wskazana automatyczna procedura programowania. Aby przeprowadzić próbę naprawy BIOS-u, musisz mieć układ osadzony na płycie w specjalnej podstawce (rysunek 5.1), a nie wlutowany. Do przeprowadzenia tej operacji niezbędne jest skupienie i minimum zdolności manualnych, ponieważ wszystkie czynności będziesz wykonywać na płycie głównej z podłączonym zasilaniem!
Rysunek 5.1. Płyta z układem flashrom osadzonym na specjalnej podstawce
Niestety, w tym przypadku, aby naprawić płytę, będziesz musiał się znacznie bardziej postarać. Przede wszystkim musisz znaleźć kogoś, kto posiada identyczną płytę główną jak Ty (wprawdzie można wykonać opisaną tu operację przy użyciu innej płyty, jednak w większości przypadków nie da to pożądanego efektu).
243
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Jeżeli masz problem ze zidentyfikowaniem płyty, przejdź do jednego z poprzednich podrozdziałów, gdzie czynność ta została przez nas dokładnie opisana. Z pożyczonej płyty musisz delikatnie wyjąć sprawny układ flashrom (pamiętaj, by robić to przy wyłączonym zasilaniu). Następnie wyjmij uszkodzony układ z Twojej płyty głównej. Jeżeli kość jest wąska i długa, do jej wymontowania możesz użyć specjalnej pincety z zakrzywionymi końcami — rysunek 5.2.
Rysunek 5.2. Profesjonalna pinceta do demontażu podłużnego układu flashrom
Wystarczy, że wygięte końcówki pincety wsuniesz pod układ, a następnie pociągniesz do góry, aby wyjąć kość. Jeżeli nie dysponujesz pincetą, to do wymontowania układu flashrom możesz użyć płaskiego, niezbyt grubego śrubokręta — rysunek 5.3. W przypadku tej metody musisz uważać, by nie uszkodzić układu. Najpierw wsuń śrubokręt z jednej strony i delikatnie podważ kość. Następnie to samo zrób z drugiej strony. Postaraj się podważać układ na przemian z obu stron po kilka razy.
Nigdy nie podważaj kości tylko z jednej strony, gdyż w ten sposób skrzywisz lub złamiesz nóżki układu.
244
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją BIOS-u
Rysunek 5.3. Do wymontowania podłużnego układu flashrom możesz użyć płaskiego śrubokręta
Nieco inaczej musisz postępować z układem, który ma postać kwadratu i znajduje się wewnątrz podstawki — rysunek 5.4.
Rysunek 5.4. Kwadratowy układ flashrom umieszczony we wnętrzu podstawki
Do wymontowania tego typu układu musisz użyć specjalnego narzędzia, które przypomina pincetę. Przyrząd ten wsuwa się w nacięcia umieszczone w narożnikach podstawki. Specjalne ząbki narzędzia wchodzą pod kość, a jej naciśnięcie powoduje, że zaczynają się podnosić do góry, wyciągając układ za sobą — rysunek 5.5. Jeśli nie masz opisanego wyżej narzędzia, do wymontowania kwadratowej kości flashrom możesz użyć cienkiego, ale twardego kawałka drutu, ostrej końcówki cyrkla lub bardzo cienkiego śrubokręta — rysunek 5.6.
245
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 5.5. Szczypce do wymontowywania układu flashrom
Rysunek 5.6. Wymontowanie kwadratowego układu flashrom za pomocą kawałka twardego drutu
Wsuń kawałek drutu lub inne narzędzie w nacięty narożnik podstawki i delikatnie podważ kość. Następnie zrób to samo w narożniku znajdującym się po przekątnej. Staraj się kilka razy podważać kość w obu narożnikach, tak by ją wysunąć.
Pamiętaj, że wyjmując kość, nie możesz nic robić na siłę, bo może to prowadzić do uszkodzenia płyty lub kości pamięci flashrom. Lepiej podważać kość kilka razy i wysuwać ją po milimetrze, niż coś uszkodzić. Rób to delikatnie i powoli.
246
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją BIOS-u
Po wyciągnięciu układów oznacz je taśmą klejącą, tak by się nie pomyliły. Włóż sprawny układ do podstawki na swojej uszkodzonej płycie głównej. Sprawdź, czy został włożony prawidłowo. Na jednym z końców układu DILL32 (podłużna kostka DIP32) znajduje się wycięcie, a na płycie umieszczono nadruk z odpowiednim ząbkiem. Musisz zamontować układ zgodnie z nadrukiem, a wspomniane wycięcie musi zachodzić na ząbek — rysunek 5.7. Jeśli źle włożysz układ i włączysz zasilanie, spalisz go i naprawy będą wymagały już dwie płyty główne.
Rysunek 5.7. Prawidłowe osadzenie układu flashrom jest bardzo ważne, a błąd może spowodować spalenie kości — przykład montowania podłużnej kości
Jeśli flashrom jest układem PLCC32 — kwadratowa kostka — to na pewno od razu zauważysz, że jeden z jego narożników jest ścięty; takie samo ścięcie ma podstawka na płycie. Musisz włożyć kość, dopasowując odpowiednio narożniki podstawki i układu — rysunek 5.8.
Rysunek 5.8. Prawidłowe osadzenie układu flashrom jest bardzo ważne, a błąd może spowodować spalenie kości — przykład montowania kwadratowej kości Osadzając układ, nie dociskaj go zbyt mocno, bo powinien on dać się łatwo zdemontować.
247
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Po uporaniu się z przełożeniem układu przyszła pora na najbardziej niebezpieczną część całej operacji. Najlepiej odłącz dyski twarde i inne napędy oraz zdemontuj zbędne karty rozszerzeń, pozostaw jedynie napęd stacji dyskietek, kartę graficzną oraz klawiaturę. Pamiętaj, że wszystko będziesz teraz wykonywać przy włączonym komputerze! Włóż do napędu dyskietkę startową z plikiem programatora oraz kopią BIOS-u (nie zapomnij wcześniej skasować pliku autoexec.bat) i włącz komputer. Powinien się uruchomić bez problemu — jeśli jest inaczej, wyłącz go i nieco mocniej dociśnij układ flashrom. Jeśli komputer się uruchomił, to nastąpi wczytanie sektora startowego z dyskietki. Nie wyłączając peceta, bardzo ostrożnie wyciągnij układ flashrom z podstawki. Następnie — również bardzo uważnie — umieść w podstawce swoją uszkodzoną kość flashrom. Pamiętaj, że komputer jest włączony, a poszczególne elementy mają zasilanie. Drobne zwarcie lub niepewne ruchy spowodują uszkodzenie płyty. Teraz wykonaj procedurę aktualizacji, tak jak to zostało opisane w rozdziale poświęconym programowaniu układu flashrom z poziomu MS DOS. Jeśli procedura przebiegła prawidłowo, wyłącz komputer i mocno dociśnij układ flashrom — rysunek 5.7. Teraz ponownie uruchom komputer i ciesz się naprawionym sprzętem. Nie zapomnij oddać koledze układu flashrom i podziękować, bo bez niego nie naprawiłbyś swojej płyty głównej.
Gdy układ flashrom jest wlutowany w płytę Jeśli układ jest wlutowany na stałe w płytę główną i uszkodzony został obszar BootBlock, to niestety nie masz możliwości wymienienia kości i czeka Cię wizyta w serwisie. Jak wiemy z doświadczenia, naprawa BIOS-u jest w tym przypadku dość kosztowna i właściwie nieopłacalna, jeśli posiadasz starszą płytę; koszt naprawy może być zbliżony do ceny nowego urządzenia, a — jak wiadomo — w świecie komputerów wszystko bardzo szybko się starzeje i traci na wartości.
Gdy układ umieszczony jest w podstawce i zawiodły wszystkie możliwości jego reanimacji Jeśli nie ma możliwości przywrócenia poprawnego oprogramowania zawartego w układzie flashrom Twojej płyty i wypróbowałeś wszystkie sposoby uratowania BIOS-u, pozostaje jeszcze możliwość zaprogramowania układu za pomocą programatora sprzętowego — rysunek 5.9. Usługa ta nie jest szczególnie droga — jej koszt waha się w granicach od 30 do 50 złotych (w zależności od układu).
248
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją BIOS-u
Rysunek 5.9. Programator układów flashrom
Mamy świadomość, że nie masz takiego programatora w domu i musisz się w tym celu udać do wyspecjalizowanego serwisu komputerowego lub skorzystać z pomocy kolegi elektronika, który posiada dostęp do tego urządzenia. Nie będziemy tutaj rozpisywać się o wszystkich możliwościach wykorzystania programatora sprzętowego. Nie będziemy też przedstawiać wszystkich programatorów, ponieważ na rynku jest ich bardzo dużo. W zależności od typu i przeznaczenia oferują one możliwość zaprogramowania wielu różnych układów. Proste programatory umożliwiają obsługę od kilkuset do tysiąca różnych typów kości, a bardziej zaawansowane nawet kilka tysięcy różnych modeli układów. Niestety ich ceny są bardzo wysokie — wahają się w granicach od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych, nie są to więc urządzenia przeznaczone dla prywatnych użytkowników. Ich zdecydowana większość działa na zasadzie współpracy z komputerem i odpowiednim oprogramowaniem sterującym, za pomocą którego wykonujemy wszystkie czynności związane z programowaniem układu. Na rynku są również programatory, które nie wymagają podłączenia do komputera, ale są to bardzo drogie urządzenia przeznaczone do zastosowań profesjonalnych na tzw. taśmie produkcyjnej. Kosztują one kilkadziesiąt tysięcy złotych i są nieprzydatne nawet dla serwisu komputerowego. Nie wszystkie programatory potrafią zaprogramować każdy możliwy układ, gdyż starzeją się tak samo jak inne urządzenia komputerowe. Programator, który jeszcze 2 lata temu był nowoczesny i programował praktycznie wszystkie dostępne w danej chwili na rynku układy, dzisiaj już nie będzie tak przydatny. Dotyczy to szczególnie prostych urządzeń, m.in. takich jak model, na którym oparliśmy się, opracowując ten przykład.
249
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Chcieliśmy jedynie przybliżyć Ci to zagadnienie i pokazać, że istnieje taka możliwość jak zaprogramowanie układu z wykorzystaniem programatora sprzętowego. Przykład ten będzie opierał się na wykorzystaniu programatora marki DELTA. Jest to proste urządzenie umożliwiające zaprogramowanie różnego rodzaju układów, jego cena waha się w granicach kilkuset złotych. Po podłączeniu programatora do komputera przez jeden z portów szeregowych oraz zainstalowaniu odpowiedniej aplikacji działającej w środowisku MS DOS możesz przystąpić do zaprogramowania układu. Rysunek 5.10 przedstawia program, w którym uruchomiono panel umożliwiający wybranie parametrów wczytywanego pliku obrazu Twojego BIOS-u.
Rysunek 5.10.
Programowanie układu flashrom — etap pierwszy
Po wskazaniu pliku z obrazem (w tym przypadku jest to plik k7vta3.bin, który wcześniej zapisaliśmy na dyskietce lub w katalogu na dysku twardym) należy wybrać odpowiednio: Q
Typ pliku — ustawienie Automatyczne,
Q
Ładowane bajty — ustawienie Wszystkie.
Po wczytaniu pliku z obrazem BIOS-u do pamięci komputera musisz wybrać rodzaj układu, który będziesz chciał zaprogramować. W naszym przykładzie jest to układ FLASH AM29F020 o pojemności 2 Mb, co odpowiada plikowi z obrazem BIOS-u o rozmiarze 256 kB. Wyboru dokonujesz z listy interesujących Cię układów — rysunek 5.11. Jeżeli nie znalazłeś na liście swojego układu, nie oznacza to, że nie będzie możliwości zaprogramowania go.
250
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją BIOS-u
Rysunek 5.11.
Programowanie układu flashrom — etap drugi
Możesz spróbować wykonać programowanie, wybierając inny typ układu odpowiadający parametrami właściwościom Twojego. Można również wprowadzić „ręcznie” większość parametrów programowania, takich jak algorytm, pojemność itp. Nie będziemy tutaj opisywać dokładnie wszystkich możliwych rozwiązań, ponieważ jest to zagadnienie na osobną książkę, a chcemy przedstawić Ci jedynie w zarysie możliwości, jakie daje programator sprzętowy. Po osadzeniu układu w podstawce programatora i wybraniu odpowiedniego typu układu możesz przystąpić do jego zaprogramowania. Wcześniej należy jednak sprawdzić, czy układ jest czysty, czy też są na nim zapisane jakieś dane. Jeśli coś się na nim znajduje, to musisz to najpierw wykasować, korzystając z odpowiednich opcji dostępnych w programie — rysunek 5.12.
Rysunek 5.12.
Programowanie układu flashrom — etap trzeci
251
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Po wykasowaniu zawartości układu możesz przystąpić do programowania. Użyte oprogramowanie wykona za Ciebie zapis układu, a następnie sprawdzi poprawność zaprogramowania. Porówna też zawartość pamięci RAM, na której zapisany został obraz BIOS-u, z zawartością układu flashrom oraz sprawdzi sumę kontrolną — rysunek 5.13.
Rysunek 5.13.
Programowanie układu flashrom — etap czwarty
Po prawidłowym zaprogramowaniu możesz wyciągnąć układ z podstawki programatora i włożyć go na swoje miejsce w płycie głównej. Jeśli wszystko poszło zgodnie z planem i układ został zaprogramowany odpowiednim plikiem z obrazem BIOS-u, Twoja płyta powinna się uruchomić bez żadnych problemów. Jeżeli jednak coś nie działa, po prostu powtórz operację programowania. Upewnij się, że plik obrazu nie jest uszkodzony lub przeznaczony dla innego modelu płyty. Jeżeli Twoja kość BIOS-u nie pasuje do programatora, możesz skorzystać z szeregu przejściówek, które można kupić w sklepach elektronicznych lub wykonać własnoręcznie — rysunek 5.14.
Awarie napędów optycznych Awaria może się zdarzyć również podczas wymiany firmware w napędach optycznych — czytnikach i nagrywarkach płyt CD i DVD. Wtedy objawia się ona w jeden z następujących sposobów: Q
Komputer nie chce się uruchomić po podłączeniu napędu.
Q
System operacyjny „nie widzi” napędu.
Q
Podczas zapisywania płyt występują błędy.
252
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją BIOS-u
Rysunek 5.14. Przykład przejściówek do sprzętowego programatora układów flashrom
Procedura naprawcza jest zależna od typu napędu, a dokładnie od tego, jaki chipset został użyty w jego konstrukcji. Niestety, żadna z opisanych poniżej metod nie daje 100% pewności, że naprawa urządzenia powiedzie się, ale uważamy, że warto spróbować. Jeżeli żaden z przedstawionych sposobów się nie sprawdził, możesz spróbować znaleźć jakieś informacje na forum strony http://www.cdrinfo.pl, gdyż istnieje prawdopodobieństwo, że od chwili wydania niniejszej książki pojawiły się nowe możliwości reanimacji napędów.
Naprawa urządzeń zbudowanych na podstawie chipsetu firmy MTK Jeżeli Twój napęd jest zbudowany na podstawie chipsetu wyprodukowanego przez firmę MTK (MediaTek), to istnieje duże prawdopodobieństwo, że uda się go naprawić. Zanim przystąpisz do naprawy napędu, musisz zidentyfikować jego chipset. Możesz to zrobić na stronie http://www.cdrinfo.pl lub zapytać na tamtejszym forum. Jest duże prawdopodobieństwo, że któryś z użytkowników będzie mógł Ci pomóc. Jeżeli nie udało Ci się znaleźć w sieci informacji o tym, na jakim chipsecie został zbudowany Twój napęd, nie pozostaje nic innego, jak otworzyć go i sprawdzić. Aby otworzyć urządzenie, musisz najpierw zdjąć przedni panel napędu. Za pomocą wyprostowanego spinacza wysuń jego tackę. Na rysunku 5.15 zaznaczyliśmy otwór odpowiedzialny za jej awaryjne otwieranie. Po wysunięciu tacki odwróć napęd tak, by leżał na górnej stronie obudowy. Przyjrzyj się końcówce tacki napędu. Na rysunku 5.16 zaznaczyliśmy małe zatrzaski mocujące osłonę przodu tacki.
253
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 5.15. Otwieranie obudowy napędu optycznego — etap pierwszy
Rysunek 5.16. Otwieranie obudowy napędu optycznego — etap drugi
Za pomocą śrubokrętu podważ zatrzaski i wysuń osłonę przedniej ściany. Teraz łatwo zdemontujesz przedni plastikowy panel maskujący. Na rysunku 5.17 zaznaczyliśmy miejsca, w których musisz odblokować mocujące go zatrzaski.
Rysunek 5.17. Otwieranie obudowy napędu optycznego — etap trzeci
Musisz je odszukać i wcisnąć śrubokrętem. Dopiero teraz możesz wyjąć przedni panel napędu.
254
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
Rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją BIOS-u
Na dolnej ścianie obudowy powinny znajdować się śruby mocujące pokrywę napędu. Może ich być od dwóch do czterech (w zależności od modelu czytnika). Trzeba je odkręcić, by zdjąć górną pokrywę (na rysunku 5.18 zaznaczyliśmy miejsca, w których je znajdziesz).
Rysunek 5.18. Otwieranie obudowy napędu optycznego — etap czwarty
Po odkręceniu śrub mocujących zdejmiesz górną pokrywę obudowy. Dopiero teraz możesz określić, czy urządzenie jest zbudowane na bazie chipsetu firmy MTK. Zakładamy, że napęd jest wyposażony we wspomniany chipset MTK i możemy przystąpić do jego naprawy. W tym celu pobierz ze strony http://www.cdrinfo.pl, z działu Pliki program o nazwie MTKFlash w wersji 1.8 lub nowszej. Jeśli masz problemy, możesz skorzystać ze strony http://dhc014.rpc1.org/mtkflash.htm, gdzie znajdziesz wszystkie wersje programatora oraz jego dokumentację. Następnie odszukaj firmware odpowiedni dla Twojego urządzenia. Ogromną zaletą programu MTKFlash jest to, że potrafi on zaprogramować urządzenie, które jest niewidoczne dla systemu. Wystarczy podać numer napędu urządzenia, a zostanie ono zaprogramowane nowym firmware. Przygotuj dyskietkę startową z czystym systemem MS DOS, tak jak to robiłeś podczas ratowania płyty głównej. Umieść na niej plik z firmware oraz program MTKFlash. Następnie upewnij się raz jeszcze, w jaki sposób podłączono czytnik do komputera. Ważny jest kanał kontrolera oraz to, czy napęd pracuje w trybie Master, czy Slave. Jeżeli postępowałeś zgodnie z naszymi zaleceniami, informacje te powinieneś mieć z rozdziału o aktualizacji firmware. Jeśli nie wiesz, jak (do którego kanału kontrolera) podłączono czytnik, sprawdź to, otwierając obudowę komputera. Upewnij się też, w jakim trybie pracuje napęd. Wystarczy, że sprawdzisz zworki umieszczone na jego tylnej obudowie.
255
Kopia dla: Artur Augustyniak
[email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Uruchom ponownie komputer i w czystym trybie MS DOS wpisz następujące polecenie: MTKFLASH
W
Zamiast musisz wstawić odpowiedni numer, pamiętając, że: Q
Primary Master to 1,
Q
Primary Slave to 2,
Q
Secondary Master to 3,
Q
Secondary Slave to 4.
Natomiast zamiast wpisz nazwę pliku zawierającego firmware napędu. Parametr W nakazuje przeprowadzenie procedury programowania. Po naciśnięciu klawisza Enter rozpocznie się programowanie urządzenia. Po jego zakończeniu wyjmij dyskietkę ze stacji i uruchom ponownie komputer. Napęd powinien teraz działać poprawnie. Jeżeli uszkodzone urządzenie nie pozwala na uruchomienie komputera, możesz spróbować odłączyć od niego taśmę IDE. Pamiętaj o tym, by zostawić podłączone zasilanie. Następnie uruchom komputer z dyskietki, o której pisaliśmy powyżej. Kiedy pojawi się znak zachęty A:\, podłącz taśmę IDE do napędu i przeprowadź proces programowania.
Pamiętaj, że pracujesz przy włączonym komputerze i chwila nieuwagi może spowodować zwarcie, dlatego podłącz taśmę pewnym ruchem.
Naprawa urządzeń zbudowanych na podstawie innych chipsetów Aby naprawić urządzenie zbudowane na podstawie innych chipsetów, musisz zaopatrzyć się w drugi (taki sam) napęd. Oba ustaw na dokładnie taki sam tryb pracy, np. Master. Następnie sprawny napęd podłącz do zasilania i taśmy IDE, a uszkodzony tylko do zasilania. Uruchom komputer z dyskietki startowej zawierającej plik programatora oraz odpowiedni BIOS. W razie problemów możesz zgrać BIOS ze sprawnego urządzenia za pomocą odpowiednich opcji właściwych dla danego programatora.
256
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją BIOS-u
Po uruchomieniu komputera i pojawieniu się znaku zachęty (A:\>) odłącz taśmę IDE od sprawnego napędu i podłącz ją do uszkodzonego urządzenia. Przeprowadź procedurę programowania, a następnie wyłącz komputer i odłącz sprawny napęd. Ponownie uruchom peceta i sprawdź, czy napęd działa poprawnie.
Naprawa urządzeń, które powodują błędy podczas pracy Jeżeli po wymianie oprogramowania napęd z pozoru działa poprawnie, jest wykrywany przez system i oprogramowanie do nagrywania płyt, ale powoduje błędy podczas zapisu danych na nośniku, oznacza to, że coś jest nie tak z nowym firmware. W takim wypadku musisz wrócić do poprzedniej wersji lub sprawdzić, czy w międzyczasie nie pojawiły się nowsze wersje oprogramowania.
Awarie kart graficznych Błąd podczas aktualizacji firmware karty graficznej może prowadzić do jej uszkodzenia. Można wtedy samemu podjąć procedurę naprawczą, jednak wymaga to spełnienia kilku warunków i nie zawsze się udaje. Jeżeli po aktualizacji karty: Q
na ekranie pojawiają się dziwne znaczki lub
Q
komputer nie chce się uruchomić,
oznacza to, że coś poszło nie tak.
Zakłócenia obrazu Gdy na ekranie widzisz dziwne znaczki, ale komputer działa poprawnie i możesz go uruchomić, wystarczy, że jeszcze raz przeprowadzisz procedurę aktualizacji firmware. Warto sprawdzić inną wersję oprogramowania, np. starszą, lub wrócić do oryginalnej.
Komputer nie uruchamia się po zamontowaniu karty graficznej Sytuacja, gdy komputer nie chce się poprawnie uruchomić, to najgorszy z możliwych scenariuszy. W takim przypadku musisz zaopatrzyć się w drugą kartę graficzną współpracującą z magistralą PCI. Wyłącz komputer i zamontuj dodatkową kartę w jego wnętrzu, później na chwilę wyjmij uszkodzone urządzenie. Następnie ponownie uruchom komputer i wejdź do SETUP-u. Odszukaj opcję
257
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Init Display First i ustaw wartość PCI. Dzięki temu, jeśli komputer stwierdzi dwie karty, uruchomi się automatycznie z urządzenia współpracującego z magistralą PCI. Zapisz ustawienia i wyłącz peceta. Teraz ponownie zamontuj uszkodzoną kartę graficzną w gnieździe AGP. Pamiętaj o tym, że karta PCI powinna zostać na swoim miejscu i to do niej musisz podłączyć monitor. Przygotuj dyskietkę startową i umieść na niej plik z kopią firmware oraz programator. Następnie włóż dyskietkę do stacji i włącz komputer. Po pojawieniu się znaku zachęty (A:\>) uruchom programator wraz z odpowiednimi dla niego parametrami i przeprowadź proces aktualizacji firmware karty AGP. Bardzo ważne jest, byś użył programatora przeznaczonego do swojego modelu karty, gdyż tylko on będzie starał się przeprowadzić aktualizację firmware. Po zakończeniu procesu programowania uruchom ponownie komputer, zmień ustawienia opcji Init Display First na AGP, zapisz zmiany i wyłącz urządzenie. Następnie zdemontuj kartę PCI i uruchom peceta. Jeżeli komputer się uruchomi, znaczy to, że udało Ci się naprawić swoją kartę graficzną.
Pamiętaj, że prawie każdą aktualizację możesz wykonać bezpośrednio z dysku twardego zamiast ze stacji dyskietek. Jest to bezpieczniejsze, ponieważ zagrożenie ewentualnego uszkodzenia danych jest o wiele mniejsze niż w przypadku stacji dyskietek.
258
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
6 INSTALACJA SYSTEMU U
miejętność instalacji systemu operacyjnego jest rzeczą szalenie przydatną podczas naprawy komputera. Tak się składa, że wiele problemów ma swoje podłoże w systemie operacyjnym i najwygodniejszym rozwiązaniem jest jego ponowna instalacja. Poniżej wymieniliśmy najczęstsze problemy mogące mieć swoje przyczyny w błędnie działającym systemie operacyjnym. Q
Komputer zawiesza się podczas pracy.
Q
Pojawiają się niebieskie ekrany z kodami błędów.
Q
Komputer restartuje się w czasie pracy.
Q
Nie działają niektóre urządzenia.
Q
Nie działają niektóre aplikacje.
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Zapamiętaj, że po przeprowadzeniu nowej instalacji systemu wykluczysz stronę programową jako potencjalną przyczynę Twoich problemów. Proces instalacji podzieliliśmy na kilka części, co pozwoli Ci na wygodne przejście do tego etapu, który dotyczy Twojego przypadku. W zależności od swoich potrzeb wykonaj poszczególne etapy — jeden po drugim.
Instalacja i konfiguracja MS Windows XP Instalacja oraz konfiguracja systemu MS Windows XP jest ważnym elementem montażu komputera. Dzisiaj, mimo że ponad rok temu system ten został wyparty przez nowszą wersją o nazwie Vista, nadal występuje w przytłaczającej większości komputerów. Prawidłowa instalacja oraz konfiguracja może zaoszczędzić wielu nerwów podczas pierwszych chwil użytkowania komputera. Dlatego warto się przyłożyć do tego etapu.
Przygotowanie komputera do instalacji systemu W pierwszej kolejności należy zmienić ustawienia BIOS-u, tak by komputer mógł uruchomić się z instalacyjnej płyty CD. Operacja nie jest skomplikowana i została dokładnie opisana w punktach zamieszczonych poniżej. 1. Włącz komputer za pomocą przycisku Power. 2. Zaczekaj, aż na ekranie monitora zobaczysz widok podobny do tego z rysunku 6.1.
Rysunek 6.1. Zmiana ustawień komputera — etap pierwszy
260
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
3. Przyjrzyj się dolnej krawędzi ekranu i sprawdź, za pomocą jakiego klawisza możesz wejść do SETUP-u. W tym komputerze jest to Del, ale możesz się spotkać również z innymi klawiszami, np. F1, F2, Esc, Alt, Ctrl, Ctrl+Esc+Alt itp. Wszystko zależy od tego, jaką masz płytę główną. 4. Użyj przycisku pozwalającego na wejście do SETUP-u i zaczekaj, aż na ekranie monitora pojawi się ramka podobna do tej z rysunku 6.2. Jeżeli nie udało Ci się wejść do SETUP-u komputera, naciśnij Reset i klawisz wejścia do BIOS-u.
Rysunek 6.2. Zmiana ustawień komputera — etap pierwszy
5. Po pojawieniu się ramki przedstawionej na rysunku 6.2 musisz odszukać opcję odpowiedzialną za wskazanie kolejności urządzeń, na których znajduje się sektor startowy. Niestety, w różnych wersjach BIOS-u niezbędne opcje są umieszczone w innych miejscach. ♦ Przykładowo BIOS z rysunku 6.2 posiada oddzielne menu o nazwie Boot w górnej części ekranu. Po zaznaczeniu opcji Boot zobaczysz listę urządzeń, z których komputer może się uruchomić. ♦ W innych wersjach BIOS-u opcji odpowiedzialnych za zmianę kolejności urządzeń, z których może się uruchomić komputer, musisz szukać pod nazwami: Boot Sequence, First Boot Device, Second Boot Device, Third Boot Device lub Boot Order. 6. Zmiana kolejności urządzeń, z których komputer może się uruchomić, jest stosunkowo prosta, ale może przebiegać inaczej, w zależności od rodzaju BIOS-u. ♦ W powyższym przykładowym BIOS-ie należy zaznaczyć opcję CD-ROM Drive i, naciskając klawisz +, doprowadzić do tego, aby znalazła się ona na pierwszym miejscu.
261
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
♦ Innym sposobem zmiany kolejności urządzeń startowych jest zaznaczenie opcji First Boot Device i przy użyciu klawisza PageUp wskazanie napędu CD-ROM. ♦ Możesz spotkać się również z innymi sposobami zmiany kolejności urządzeń startowych. Potrzebny opis będzie znajdować się w dokumentacji dołączonej do komputera lub do płyty głównej. 7. Wprowadzone zmiany należy zapisać. Również ta operacja może różnie wyglądać w zależności od posiadanej wersji BIOS-u. Jednak najczęściej wystarczy nacisnąć klawisz Esc, aby wrócić do głównego menu SETUP-u, następnie zaznaczyć opcję Save and Exit Setup i nacisnąć Enter. Musisz jeszcze potwierdzić chęć zapisu ustawień. 8. Po zapisaniu zmian komputer automatycznie zostanie ponownie uruchomiony i w tej chwili sprzęt jest gotów do rozpoczęcia instalacji systemu operacyjnego. Dysk twardy może być podłączony do komputera na jeden z kilku sposobów, które wymieniamy poniżej: Q
kontroler IDE,
Q
kontroler SATA — wymaga dodatkowego sterownika,
Q
dodatkowy kontroler RAID IDE lub SATA — wymaga dodatkowego sterownika.
Każde z rozwiązań ma swoje wady i zalety, ale w tej chwili interesuje nas wyłącznie to, że w przypadku pierwszego sposobu do zainstalowania systemu nie będziemy potrzebować dodatkowych sterowników. Pozostałe dwa warianty podłączenia dysku wymagają specjalnego sterownika, bez którego instalator nie zobaczy dysku i nie pozwoli na przeprowadzenie instalacji systemu MS Windows XP. Kupując komputer, powinieneś otrzymać stosowną dyskietkę ze sterownikiem kontrolera dyskowego. Zdarza się, że niezbędny sterownik jest dostępny na płycie CD. W takim przypadku konieczne jest przegranie go na dyskietkę. Niezbędne informacje na temat sterownika znajdziesz w dokumentacji płyty głównej. W tej chwili możesz uruchomić komputer z oryginalnej płyty CD, na której znajduje się instalacyjna wersja MS Windows XP. Poniżej opisaliśmy całą procedurę. 1. Włącz komputer i umieść w stacji CD/DVD-ROM płytę z wersją instalacyjną MS Windows XP. 2. Naciśnij przycisk Reset na obudowie swojego komputera i spokojnie zaczekaj, aż komputer rozpocznie proces startu z nośnika CD.
262
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
3. Po chwili na ekranie monitora powinieneś zobaczyć komunikat podobny do tego z rysunku 6.3. Będzie to świadczyło, że poprawnie uruchomiłeś komputer z płyty instalacyjnej i możesz przejść do kolejnych etapów instalacji MS Windows XP.
Rysunek 6.3.
Przygotowanie do instalacji systemu
Podział dysku na partycje W celu maksymalnego uproszczenia całej operacji skorzystaliśmy z narzędzia do podziału dysku na partycje wbudowanego w instalator systemu MS Windows XP. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, abyś użył oprogramowania dostarczonego przez producenta dysku. Zdecydowaliśmy, że nasz przykładowy dysk podzielimy na dwie partycje. Pierwsza będzie mieć rozmiar 8 GB, a druga 12 GB. Jeżeli uznasz, że w Twoim przypadku taki podział jest nieodpowiedni, to nic nie stoi na przeszkodzie, abyś dobrał inne wielkości poszczególnych partycji oraz ich liczbę. Poniżej zamieściliśmy dokładny opis podziału dysku na partycje. Postępuj zgodnie z poleceniami.
Jeżeli przeprowadzasz instalację na komputerze, na którym założono już partycje, możesz pominąć ten etap. 1. Jeżeli jeszcze nie wykonałeś poleceń z etapu pierwszego, zrób to teraz. 2. Spokojnie zaczekaj, aż na ekranie monitora zobaczysz zawartość przedstawioną na rysunku 6.4. Jeżeli potrzebna jest dyskietka ze sterownikiem kontrolera dyskowego, musisz nacisnąć klawisz F6. Sterownik zostanie automatycznie wczytany i wykorzystany przez instalator systemu MS Windows XP. 3. Zaczekaj, aż na ekranie monitora pojawi się komunikat widoczny na rysunku 6.5.
263
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.4. Podział dysku na partycje — etap pierwszy
Rysunek 6.5. Podział dysku na partycje — etap drugi
Jeżeli nie skorzystałeś z dyskietki ze sterownikiem, a konfiguracja Twojego komputera tego wymaga, zamiast ekranu z rysunku 6.5 zobaczysz komunikat o tym, że nie znaleziono żadnych dysków i instalacja zostanie przerwana. 4. Naciśnij klawisz Enter i zaczekaj na pojawienie się umowy licencyjnej (rysunek 6.6). 5. Zapoznaj się z treścią umowy licencyjnej i naciśnij klawisz F8, aby kontynuować.
264
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.6. Podział dysku na partycje — etap trzeci
6. Po chwili zobaczysz kolejny ekran zawierający informacje na temat zainstalowanego dysku twardego. W tym przypadku instalator wykrył dysk o rozmiarze 20 GB, na którym nie ma żadnych partycji. Dokładne informacje na temat dysku znajdziesz w tabeli widocznej na rysunku 6.7.
Rysunek 6.7. Podział dysku na partycje — etap czwarty
7. W celu utworzenia partycji musisz nacisnąć klawisz C, a w polu zaznaczonym za pomocą strzałki na rysunku 6.8 wpisać rozmiar partycji. Pamiętaj, że rozmiar tworzonej partycji określasz w MB, a więc aby utworzyć partycję o rozmiarze 8 GB, musisz wpisać 8000. 8. Po podaniu rozmiaru partycji naciśnij klawisz Enter, aby zatwierdzić wprowadzoną wartość. 9. Instalator automatycznie powróci do informacji zamieszczonych na rysunku 6.7, z tym że dane w tabeli parametrów dysku zostaną zaktualizowane (rysunek 6.9).
265
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.8. Podział dysku na partycje — etap piąty
Rysunek 6.9. Podział dysku na partycje — etap szósty
10. Aby utworzyć drugą partycję, za pomocą klawiszy strzałek ( ) zaznacz opcję Obszar nie podzielony na partycje i ponownie wykonaj czynności opisane w punktach 7. i 8. Możesz wybrać całe niezagospodarowane miejsce lub ustawić inny rozmiar partycji odpowiedni do Twoich potrzeb. 11. Po założeniu partycji ponownie wrócisz do informacji, od których zaczynałeś. Tym razem będą tam dane na temat wszystkich partycji (rysunek 6.10).
Jeżeli chcesz usunąć stare partycje, zaznacz odpowiednią pozycję na liście. Następnie użyj klawisza D i potwierdź chęć skasowania partycji, wciskając L.
266
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.10. Podział dysku na partycje — etap siódmy
W tej chwili masz już założone dwie partycje, a teraz przyszła pora, aby utworzyć na nich odpowiednie systemy plików. Obaj jesteśmy zwolennikami systemu plików o nazwie NTFS, gdyż jest znacznie nowocześniejszy od FAT32. Zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że nie wszyscy skorzystają z NTFS-u, dlatego w dalszej części opisaliśmy, w jaki sposób na jednej partycji utworzyć ten system, a na drugiej — FAT32. 1. W oknie widocznym na rysunku 6.10 za pomocą klawiszy strzałek podświetl pierwszą partycję i naciśnij klawisz Enter. 2. Kolejny etap przedstawiamy na rysunku 6.11. Za pomocą klawiszy strzałek wybierz jedną z opcji: ♦ Formatuj partycję stosując system plików NTFS, ♦ Formatuj partycję stosując system plików FAT. Oczywiście wybór systemu plików zależy od Twoich potrzeb. Po wskazaniu odpowiedniego systemu plików naciśnij klawisz Enter.
Rysunek 6.11. System plików — etap pierwszy
267
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
3. Jeżeli skorzystałeś z systemu plików FAT, a Twoja partycja jest większa niż 2 GB, to instalator automatycznie skorzysta z systemu plików FAT32. Zostaniesz o tym poinformowany za pomocą stosownego komunikatu widocznego na rysunku 6.12. Warto przeczytać treść komunikatu i nacisnąć klawisz Enter, jeżeli zgadzasz się z decyzją instalatora.
Rysunek 6.12. System plików — etap drugi
4. W tej chwili rozpocznie się przygotowanie partycji i zakładanie systemu plików. Proces ten nosi nazwę formatowania, a instalator za pomocą graficznego wskaźnika będzie pokazywał jego postęp (rysunek 6.13).
Rysunek 6.13. System plików — etap trzeci
5. Sam proces formatowania partycji może potrwać od kilku do kilkunastu minut, a po jego zakończeniu automatycznie rozpocznie się kopiowanie plików systemu MS Windows XP.
268
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Kopiowanie plików systemowych Drugi etap instalacji zakończyłeś założeniem partycji wraz z odpowiednim systemem plików. Teraz przyszła pora na to, aby instalator MS Windows XP skopiował na dysk wszystkie niezbędne pliki. Kolejne punkty opisują krok po kroku wszystkie czynności, jakie musisz wykonać. 1. Po tym, jak partycja zostanie sformatowania, zaczekaj, aż system skopiuje niezbędne pliki na dysk. Postęp tej operacji będziesz mógł śledzić na ekranie monitora dzięki graficznemu wskaźnikowi widocznemu na rysunku 6.14.
Rysunek 6.14. Kopiowanie niezbędnych plików — etap pierwszy
2. Po chwili od zakończenia kopiowania plików na ekranie monitora pojawi się komunikat widoczny na rysunku 6.15. Możesz nacisnąć klawisz Enter lub zaczekać 5 sekund, aż komputer sam się ponownie uruchomi.
Rysunek 6.15. Kopiowanie niezbędnych plików — etap drugi
3. Jeżeli korzystałeś z dyskietki ze sterownikiem dla kontrolera, to wyjmij ją ze stacji. Instalacyjną płytę CD pozostaw w czytniku, gdyż będzie potrzebna w dalszej części instalacji systemu.
269
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Instalacja systemu Po wykonaniu poleceń zawartych w poprzednich podrozdziałach na dysku Twojego komputera powinny znaleźć się pliki niezbędne do tego, aby rozpocząć instalowanie systemu. Instalator powinien w sposób automatyczny zresetować komputer. Podczas ponownego uruchamiania się komputera na ekranie monitora pojawi się komunikat o tym, że w celu uruchomienia ze startowej płyty CD musisz nacisnąć dowolny klawisz. Należy ten komunikat zignorować. Twój komputer ma się uruchomić z plików, które znajdują się na dysku twardym. Dalsza część instalacji systemu została dokładnie opisana w punktach umieszczonych poniżej. Postępuj zgodnie z zawartymi tam wskazówkami. 1. Zignoruj komunikat mówiący o możliwości uruchomienia komputera z płyty CD. Nie naciskaj żadnego klawisza i spokojnie zaczekaj, aż komputer uruchomi się z dysku twardego. Cały proces uruchamiania może trwać od kilkunastu do kilkudziesięciu sekund i w tym czasie na ekranie monitora zobaczysz logo MS Windows oraz informacje podobne do tych, które widoczne są na rysunku 6.16.
Rysunek 6.16. Instalacja systemu — etap pierwszy
2. Zwróć uwagę na zaznaczony obszar na rysunku 6.16. W tym miejscu znajdziesz informacje na temat postępu instalacji oraz czasu, jaki pozostał do jej zakończenia.
270
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
3. Zaczekaj, aż na ekranie monitora pojawi się okno widoczne na rysunku 6.17. W zależności od wydajności Twojego komputera możesz czekać nawet kilka minut.
Rysunek 6.17. Instalacja systemu — etap drugi
4. W związku z tym, że instalujesz polską wersję systemu, domyślne ustawienia widoczne na rysunku 6.17 są odpowiednie dla naszego kraju i nie ma potrzeby wprowadzać zmian. Jeżeli jednak instalujesz system w innej wersji językowej lub pracujesz w innym języku niż ten, w jakim jest system operacyjny, możesz zmienić domyślne ustawienia. ♦ Aby zmienić ustawienia kraju — dotyczą one sposobu wyświetlania liczb, daty, godziny i walut — musisz kliknąć przycisk Dostosuj i w nowym oknie (rysunek 6.18) wybrać odpowiedni język. ♦ Aby zmienić domyślne ustawienia klawiatury, w oknie widocznym na rysunku 6.17 musisz kliknąć przycisk Szczegóły. Następnie w nowym oknie (rysunek 6.19), w sekcji Język domyślny ustaw odpowiedni rodzaj klawiatury i kliknij przycisk Dodaj. Po dodaniu nowej klawiatury kliknij OK, aby wrócić do okna z rysunku 6.17. 5. Po zakończeniu ewentualnych korekt ustawień regionalnych oraz klawiatury musisz w oknie z rysunku 6.17 kliknąć przycisk Dalej. 6. W kolejnym oknie (rysunek 6.20), w polu Nazwisko wpisz swoje dane osobowe. Dodatkowo możesz wypełnić pole Organizacja, ale nie jest to obowiązkowe. Po wpisaniu wszystkich danych kliknij przycisk Dalej, aby przejść do następnego etapu.
271
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.18. Zmiana ustawień regionalnych jest wymagana tylko w niektórych przypadkach
Rysunek 6.19. Zmiana ustawień klawiatury jest wymagana tylko w niektórych przypadkach
272
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.20. Instalacja systemu — etap trzeci
7. W oknie widocznym na rysunku 6.21 musisz wprowadzić klucz cyfrowy niezbędny do sprawdzenia legalności posiadanego systemu. Odpowiedni kod cyfrowy powinien być zapisany na specjalnej nalepce widocznej na obudowie Twojego komputera. W komputerach przenośnych klucza możesz szukać na ich spodzie. Poprawny klucz składa się z 25 cyfr podzielonych na pięć grup. Po wprowadzeniu wszystkich cyfr naciśnij klawisz Dalej, aby kontynuować instalację systemu. Jeżeli na ekranie monitora zobaczysz komunikat o tym, że podany klucz jest błędny, musisz sprawdzić, czy nie pomyliłeś się, przepisując go. Gdy jesteś pewien poprawności wprowadzonego klucza, a nadal pojawia się komunikat o błędzie, należy skontaktować się ze sprzedawcą komputera lub z infolinią firmy Microsoft (pod numerem telefonu 0 801 308 801 lub (22) 594 19 99). 8. Kolejny etap instalacji (rysunek 6.22) wymaga od Ciebie uzupełnienia kilku pól. W polu Nazwa komputera podaj nazwę, pod jaką komputer będzie dostępny np. podczas pracy w sieci. Nazwa powinna być w miarę krótka i dobrze będzie, jeżeli nie użyjesz w niej polskich znaków. 9. Dodatkowo w polach Hasło administratora oraz Potwierdź hasło wpisz hasło dostępu do komputera. W obu polach powinno znaleźć się dokładnie to samo hasło. Pamiętaj, że wielkość liter ma znaczenie. Po podaniu hasła kliknij przycisk Dalej, aby przejść do następnego etapu. 10. Na rysunku 6.23 przedstawiamy następny etap instalacji systemu operacyjnego. Sprawdź, czy podana data oraz godzina odpowiada stanowi faktycznemu. W razie potrzeby wprowadź korektę i kliknij przycisk Dalej.
273
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.21. Instalacja systemu — etap czwarty
Rysunek 6.22. Instalacja systemu — etap piąty
Sam proces zmiany ustawień ogranicza się do kliknięcia np. w polu godziny odpowiedniej grupy cyfr, które chcemy zmienić. Aby przykładowo zmienić godzinę z 14:16:45 na 15:16:45, wystarczy kliknąć liczbę 14, a następnie przycisk ze strzałką umieszczony z prawej strony godziny. 11. Po akceptacji daty oraz godziny i kliknięciu przycisku Dalej rozpocznie się dalsza część konfiguracji systemu — rysunek 6.24. Musisz uzbroić się w cierpliwość.
274
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.23. Instalacja systemu — etap szósty
Rysunek 6.24. Instalacja systemu — etap siódmy
12. Następny krok wymaga skonfigurowania sieci (rysunek 6.25). Tak się składa, że sieć można również konfigurować z poziomu zainstalowanego systemu operacyjnego, dlatego teraz zaznacz opcję Ustawienia standardowe i kliknij przycisk Dalej. Zapamiętaj, że wybrane ustawienia wymuszą, by system automatycznie pobierał adres IP z serwera DHCP.
275
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.25. Instalacja systemu — etap ósmy
13. W oknie widocznym na rysunku 6.26 mamy do czynienia z następnymi ustawieniami sieci. Proponujemy, abyś w tej chwili włączył pierwszą opcję, a następnie w polu bezpośrednio pod nią wpisał nazwę grupy roboczej. Dzięki temu komputer będzie działał niezależnie od tego, czy sieć została prawidłowo skonfigurowana, czy też nie masz do niej dostępu. Kliknij przycisk Dalej, aby kontynuować.
Rysunek 6.26. Instalacja systemu — etap dziewiąty
276
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
14. W tej chwili rozpocznie się dalsza konfiguracja systemu. Musisz spokojnie zaczekać, aż instalator zrobi, co do niego należy. Dzięki graficznemu wskaźnikowi oraz informacji o czasie pozostałym do końca operacji będziesz wiedział, ile potrwa instalacja MS Windows XP (rysunek 6.27).
Rysunek 6.27. Instalacja systemu — etap dziesiąty
15. Po zakończeniu pracy instalatora komputer zostanie ponownie automatycznie uruchomiony i po załadowaniu systemu zobaczysz okno kreatora wstępnej konfiguracji.
Wstępna konfiguracja Wykonując polecenia zamieszczone w poprzednich podrozdziałach, doprowadziłeś do tego, że system został zainstalowany na wskazanym przez Ciebie dysku. Komputer potrafi uruchomić MS Windows XP, a przed Tobą zostało jeszcze kilka czynności, które musisz wykonać za pomocą wygodnych kreatorów. Cały proces wstępnej konfiguracji został dokładnie opisany w kilkunastu punktach widocznych poniżej. 1. Po wykonaniu wszystkich poleceń z poprzedniego podrozdziału spokojnie zaczekaj, aż komputer zostanie ponownie uruchomiony. Po uruchomieniu się systemu operacyjnego i kreatora widocznego na rysunku 6.28 kliknij przycisk Dalej, aby rozpocząć konfigurację.
277
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.28. Wstępna konfiguracja — etap pierwszy
2. Kreator spróbuje nawiązać połączenie z internetem — rysunek 6.29. Zaczekaj, aż proces zostanie zakończony, lub kliknij przycisk Pomiń, aby go przerwać. W związku z tym, że wcześniej pominęliśmy konfigurację sieci, raczej nie możesz liczyć na to, że kreator znajdzie połączenie z internetem, ale nie przejmuj się — zajmiesz się tym problemem później.
Rysunek 6.29. Wstępna konfiguracja — etap drugi
3. W następnym oknie (rysunek 6.30) zaznacz opcję Tak, ten komputer będzie łączył się za pomocą sieci lokalnej lub sieci domowej, a następnie kliknij przycisk Dalej.
278
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.30. Wstępna konfiguracja — etap trzeci
4. MS Windows XP jako pierwszy system z rodziny Windows posiada specjalny system zabezpieczenia przed piractwem. Mam tutaj na myśli internetową aktywację systemu, którą należy przeprowadzić w terminie do 30 dni od chwili zainstalowania. Opisywany kreator pozwala na przeprowadzenie aktywacji w tym momencie lub później. Ze względu na wagę problemu aktywacji oraz brak połączenia z internetem w tej chwili zaznacz opcję Nie, przypominaj mi co kilka dni i kliknij przycisk Dalej — rysunek 6.31.
Rysunek 6.31. Wstępna konfiguracja — etap czwarty
279
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
5. Aby praca w systemie MS Windows XP była możliwa, każdy użytkownik musi posiadać swoje indywidualne konto. Dzięki formularzowi widocznemu na rysunku 6.32 możesz w prosty sposób już podczas wstępnej konfiguracji założyć kilka kont użytkowników. Niezbędnym minimum jest założenie przynajmniej jednego konta, z którego będziesz korzystać.
Rysunek 6.32. Wstępna konfiguracja — etap piąty
W polu Twoja nazwa użytkownika wpisz prostą nazwę dla Twojego konta. Jeżeli chcesz, możesz określić nazwy pozostałych kont, ale nie jest to wymagane w tej chwili. Następnie kliknij przycisk Dalej, aby kontynuować konfigurację systemu. 6. Następne okno kreatora zawiera podziękowania za przeprowadzenie procesu wstępnej konfiguracji systemu (rysunek 6.33). 7. Musisz kliknąć przycisk Zakończ i zaczekać kilka chwil na pełne uruchomienie systemu operacyjnego. W międzyczasie zobaczysz jeszcze ekran powitalny (rysunek 6.34), a dopiero później pulpit systemu. W tej chwili system MS Windows jest już zainstalowany i częściowo skonfigurowany. Obecny stan systemu jest na tyle dobry, że możesz rozpocząć na nim pracę, ale pamiętaj, że nie wszystko jeszcze działa.
280
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.33. Wstępna konfiguracja — etap szósty
Rysunek 6.34. Wstępna konfiguracja — etap siódmy
Instalacja sterowników Zanim zaczniemy instalować urządzenia zintegrowane z płytą główną oraz karty rozszerzeń, należy sprawdzić, co jeszcze nie działa w należyty sposób. Operacja ta nie jest skomplikowana i możesz ją przeprowadzić, wykonując polecenia zamieszczone poniżej.
281
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
1. Z menu Start wybierz opcję Panel sterowania. W nowym oknie odszukaj i kliknij opcję o nazwie Przełącz do widoku klasycznego. Po zmianie wyglądu Panelu sterowania odszukaj ikonę System i kliknij ją dwa razy. Podwójne kliknięcie powinno być szybkie i zdecydowane. 2. W nowym oknie, widocznym na rysunku 6.35, przejdź do zakładki Sprzęt i kliknij przycisk Menedżer urządzeń.
Rysunek 6.35. Sprawdzanie poprawności instalacji urządzeń — etap pierwszy
3. Spokojnie zaczekaj, aż na ekranie monitora pojawi się okno widoczne na rysunku 6.36. Zwróć uwagę na wpisy zaczynające się od ikony ze znakiem wykrzyknika. Jeżeli przed nazwą urządzenia widać wykrzyknik, oznacza to, że dane urządzenie nie działa prawidłowo, a przyczyną jest brak odpowiedniego sterownika.
Sterowniki płyty głównej Bezsprzecznie w pierwszej kolejności musisz zająć się instalacją sterowników płyty głównej zamontowanej w Twoim komputerze. Ten element musi być bezwzględnie poprawnie obsługiwany jako pierwszy i tylko wtedy jest możliwa instalacja innych urządzeń.
282
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.36.
Sprawdzanie poprawności instalacji urządzeń — etap drugi
W MS Windows XP mamy o tyle komfortową sytuację, że system operacyjny powinien posiadać niezbędne sterowniki dla starszych płyt głównych. W związku z tym instalacja dodatkowych sterowników nie jest konieczna. Natomiast w przypadku sprzętu z nowymi modelami płyt głównych musisz koniecznie zainstalować sterowniki dołączone do komputera. Obecnie producenci dołączają już nośniki CD ze sterownikami do swoich płyt głównych. Dostępne są na nich wygodne interfejsy ułatwiające instalację sterowników. Przykład takiego rozwiązania przedstawiamy na rysunku 6.37. Natomiast w kilku kolejnych punktach opisaliśmy sposób instalacji sterowników. 1. Umieść płytę CD ze sterownikami w czytniku i zaczekaj, aż system automatycznie uruchomi jej interfejs. 2. W menu interfejsu odszukaj opcję odpowiedzialną za instalację sterowników. Niestety, w zależności od producenta płyty głównej odpowiednie opcje mogą być w różnych miejscach. Interfejs naszej przykładowej płyty instalacyjnej sam potrafi sprawdzić, jakie sterowniki nie zostały jeszcze zainstalowane (rysunek 6.38).
283
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.37. Wygodny interfejs płyty głównej ułatwia instalację niezbędnych sterowników
Rysunek 6.38. Instalacja sterowników płyty głównej — etap pierwszy
3. Aby zainstalować sterownik, wystarczy kliknąć odpowiednią opcję w menu interfejsu, a następnie postępować zgodnie z poleceniami instalatora. Zazwyczaj musisz klikać przycisk Dalej/Next. 4. Po zakończeniu instalacji należy ponownie uruchomić komputer i spokojnie zaczekać, aż system zmieni ustawienia nowo zainstalowanych urządzeń.
284
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
5. Po całkowitym uruchomieniu się komputera ponownie sprawdź, jakie urządzenia jeszcze wymagają instalacji. W miarę potrzeby ponownie wykonaj opisane w tym podpunkcie kroki.
Sterowniki karty graficznej Dopiero w chwili, gdy uda Ci się pomyślnie zainstalować wszystkie elementy płyty głównej, możesz zająć się instalowaniem karty graficznej. Dzieje się tak, ponieważ prawidłowa obsługa szyny PCI-Express czy portu AGP wymaga własnego sterownika, bez którego urządzenie osadzone w danym typie gniazda nie jest prawidłowo widziane. Poniżej opisaliśmy szczegółowo instalację sterowników karty z procesorem graficznym ATI. Oczywiście w podobny sposób będziesz mógł zainstalować kartę innego producenta. 1. Włóż do napędu płytę ze sterownikami i zaczekaj na uruchomienie interfejsu (rysunek 6.39).
Rysunek 6.39. Instalacja sterownika karty graficznej — etap pierwszy
2. Odszukaj i kliknij opcję odpowiedzialną za instalację sterownika urządzenia. Dalej postępuj zgodnie z poleceniami instalatora. Zazwyczaj Twój udział ograniczy się do klikania przycisku Dalej/Next.
285
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
3. Jeżeli instalowany sterownik nie ma jeszcze testów zgodności z systemem, to na ekranie monitora zobaczysz komunikat podobny do tego z rysunku 6.40. Dokładniej mówiąc, system MS Windows XP korzysta ze sterowników, które zostały przetestowane w laboratoriach firmy Microsoft. Jeżeli testy wypadną pomyślnie, to sterownik dostaje certyfikat WHQL. Niestety, certyfikowane sterowniki wychodzą z reguły znacznie później niż wersje bez certyfikatów. W związku z tym Microsoft umożliwił korzystanie z takiej wersji sterownika, ale podczas instalacji pojawia się wspomniany komunikat. Nie należy się nim sugerować — kliknij przycisk Mimo to kontynuuj. Teraz rozpocznie się kopiowanie plików.
Rysunek 6.40. Instalacja sterownika karty graficznej — etap drugi
4. Jeżeli Twoja karta graficzna ma dwa wyjścia, np. D-SUB i DVI, to na ekranie monitora pojawi się informacja o tym, że instalowany jest drugi sterownik. Również tym razem system może powiadomić Cię, że sterowniki nie mają certyfikatu WHQL. Musisz ponownie kliknąć przycisk Mimo to kontynuuj. Przy okazji zwróć uwagę na zaznaczony ramką obszar na rysunku 6.41 i porównaj go z tym samym elementem z rysunku 6.40. 5. Po zakończeniu kopiowania na ekranie zobaczysz informację o tym, że po ponownym uruchomieniu komputera zostaną przeprowadzone automatyczne testy optymalnych ustawień wyświetlania obrazu. Kliknij przycisk OK. 6. Zaczekaj spokojnie na ponowne uruchomienie komputera i systemu operacyjnego. 7. Po uruchomieniu się systemu pora sprawdzić, czy karta została poprawnie zainstalowana. Możesz to zrobić poprzez otwarcie Panelu sterowania i kliknięcie ikony System. Z zakładki Sprzęt wybierz opcję Menedżer urządzeń. W nowym oknie (rysunek 6.42) sprawdź, czy obok urządzeń z grupy Karty graficzne nie widać wykrzyknika lub znaku zapytania.
286
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.41. Instalacja sterownika karty graficznej — etap trzeci
Rysunek 6.42. Instalacja sterownika karty graficznej — etap czwarty
Sterowniki dodatkowych kart PCI Zwykle instalacja kart rozszerzeń — np. kart dźwiękowych czy też tunerów TV — niczym nie różni się od instalacji karty graficznej lub komponentów zintegrowanych z płytą główną. Wystarczy włożyć płytę do czytnika, a po uruchomieniu się interfejsu kliknąć odpowiednią opcję oraz potwierdzić chęć zainstalowania sterownika. Może się jednak zdarzyć, że płyta ze sterownikami nie będzie miała własnego interfejsu. W takim wypadku konieczna okaże się lepsza znajomość procesu instalacji urządzenia, dlatego poniżej zamieściliśmy opis bardziej zaawansowanego sposobu, który może zostać wykorzystany do poprawnej instalacji praktycznie wszystkich urządzeń w systemie. Zapoznaj się z opisem, bo bardzo często okazuje się niezastąpiony. 1. Otwórz Panel sterowania, a następnie dwukrotnie kliknij ikonę System. W nowym oknie przejdź do zakładki Sprzęt i kliknij przycisk Menedżer urządzeń. 2. Sprawdź na liście, które z urządzeń wymaga instalacji, i kliknij odpowiedni wpis prawym przyciskiem myszy. Z podręcznego menu wybierz opcję Właściwości (rysunek 6.43).
287
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.43.
Instalacja sterownika — etap pierwszy
3. W nowym oknie, które jest widoczne na rysunku 6.44, przejdź do zakładki Sterownik i kliknij przycisk Aktualizuj sterownik.
Rysunek 6.44. Instalacja sterownika — etap drugi
288
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
4. Na ekranie monitora zobaczysz kolejne okno, w którym musisz zaznaczyć opcję Nie, nie tym razem i kliknąć przycisk Dalej (rysunek 6.45). Może się zdarzyć, że w niektórych wersjach systemu okienka z rysunku 6.45 nie będzie i zostaniesz przeniesiony bezpośrednio do następnego punktu.
Rysunek 6.45. Instalacja sterownika — etap trzeci
5. W kolejnym etapie, widocznym na rysunku 6.46, zaznacz opcję Zainstaluj z listy lub określonej lokalizacji i kliknij przycisk Dalej.
Rysunek 6.46. Instalacja sterownika — etap czwarty
289
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
6. W oknie z rysunku 6.47 zaznacz opcję Wyszukaj najlepszy sterownik w tych lokalizacjach, a następnie wskaż odpowiednie miejsce, gdzie należy szukać sterownika. W zależności od potrzeb możesz wybrać jedno z dwóch rozwiązań lub oba: ♦ Przeszukaj nośniki wymienne — instalator automatycznie sprawdzi stacje dyskietek oraz napędy optyczne i przeszuka znalezione tam nośniki. ♦ Uwzględnij tę lokalizację w wyszukiwaniu — możesz wskazać dokładny folder, w którym instalator ma szukać sterowników.
Rysunek 6.47. Instalacja sterownika — etap piąty
Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby skorzystać z obu możliwości i nakazać instalatorowi sprawdzenie napędu optycznego oraz dowolnej lokalizacji. Po wybraniu sposobu poszukiwania sterowników kliknij przycisk Dalej. 7. Spokojnie zaczekaj, aż instalator wyszuka odpowiedni sterownik (rysunek 6.48). Jeżeli na płycie lub we wskazanym miejscu zostanie on wykryty, to na ekranie zobaczysz stosowny komunikat i pytanie, czy chcesz go zainstalować. Musisz wyrazić zgodę i zaczekać na zakończenie instalacji, a następnie ponownie uruchomić komputer — rysunek 6.49. 8. Może się również zdarzyć, że instalator nie znajdzie sterownika. Zostaniesz o tym powiadomiony za pomocą stosownego komunikatu. W takiej sytuacji sprawdź, czy nie zapomniałeś umieścić nośnika ze sterownikiem w napędzie lub zwyczajnie nie pomyliłeś płyty. Możesz również poszukać odpowiedniego sterownika w sieci, pobrać na dysk i skorzystać z niego.
290
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.48. Instalacja sterownika — etap szósty
Rysunek 6.49. Instalacja sterownika — etap siódmy
Instalacja i konfiguracja MS Windows Vista System MS Windows Vista jest następcą popularnej wersji XP, która zyskała uznanie w oczach milionów użytkowników komputerów. Nowa wersja okienek oferuje większe bezpieczeństwo, obsługę najnowszych rozwiązań technologicznych oraz ciekawie wyglądający interfejs. W dalszej części niniejszego podrozdziału opisaliśmy instalację oraz konfigurację nowego systemu.
291
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Przygotowanie komputera do instalacji systemu Twój komputer nie ma zainstalowanego na dysku systemu operacyjnego, a więc w tej chwili jest mało przydatny. Kluczowym problemem jest to, że nie masz możliwości uruchomienia instalatora systemu umieszczonego na płycie. Na szczęście instalacyjny nośnik z systemem MS Windows Vista jest przygotowany w taki sposób, że odpowiednio skonfigurowany komputer jest w stanie uruchomić się z niego i rozpocząć instalowanie systemu. Dokładnej mówiąc, chodzi o to, że na płycie zapisano specjalny sektor startowy, który pozwala na uruchomienie instalatora MS Windows Vista. Konieczne jest jednak wskazanie komputerowi, gdzie ma szukać wspomnianego sektora. Niezbędna opcja jest częścią BIOS-u komputera i należy ją zmienić. 1. Włącz komputer za pomocą przycisku Power. 2. Zaczekaj, aż na ekranie monitora zobaczysz ekran podobny do tego z rysunku 6.50.
Rysunek 6.50. Zmiana ustawień BIOS-u — etap pierwszy
3. W dolnej części powinna znajdować się informacja na temat tego, jaki klawisz należy nacisnąć, aby dostać się do BIOS-u. Tu jest to klawisz Del. Może się jednak zdarzyć, że użyto F2 lub innych klawiszy. W razie problemów dokładne informacje znajdziesz w dokumentacji płyty głównej. 4. Na rysunku 6.51 przedstawiamy widok głównego okna BIOS-u. Korzystając z klawiszy strzałek, ustaw opcję Advanced BIOS Features i naciśnij Enter.
292
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.51. Zmiana ustawień BIOS-u — etap drugi
5. Wśród licznych opcji odszukaj First Boot Device, Second Boot Device lub Third Boot Device. Wymienione opcje odpowiadają za określenie kolejności przeszukiwania napędów pod kątem obecności sektora startowego. Ustawienie widoczne na rysunku 6.52 wymusza sprawdzenie stacji dyskietek, napędu CD-ROM oraz dysku twardego. To optymalne ustawienie, ale dobrym rozwiązaniem jest również sytuacja, w której napęd optyczny jest na pierwszym miejscu, a dysk na drugim. Jeżeli jednak w Twoim przypadku na pierwszym miejscu jest dysk twardy, zmień to.
Rysunek 6.52. Zmiana ustawień BIOS-u — etap trzeci
6. Aby zmienić ustawienie kolejności urządzeń, zaznacz opcję First Boot Device i naciśnij klawisz Enter. W nowym oknie, które jest widoczne na rysunku 6.53, za pomocą klawiszy strzałek ustaw napęd CD-ROM i naciśnij Enter. Mały kwadracik widoczny z prawej strony powinien znaleźć się na wysokości zaznaczonej przez Ciebie opcji. Te same czynności powtórz dla opcji Second Boot Device i Third Boot Device. Pamiętaj jednak o tym, aby w przypadku tych opcji wybrać dysk twardy.
293
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.53. Zmiana ustawień BIOS-u — etap czwarty
7. Po wprowadzeniu zmian kilkakrotnie naciśnij klawisz Esc, tak by wrócić do okna widocznego na rysunku 6.51. Za pomocą klawiszy strzałek zaznacz opcję Save and Exit Setup. Potwierdź chęć zapisania zmian. W tej chwili komputer zostanie ponownie uruchomiony. Jeżeli w napędzie optycznym będzie znajdować się startowa płyta, to rozpocznie się uruchamianie aplikacji na niej dostępnych.
Instalacja systemu Teraz możemy przystąpić do instalacji systemu operacyjnego. Poniżej opisaliśmy całą procedurę krok po kroku. Mamy nadzieję, że dzięki temu nie będziesz mieć problemu z prawidłową instalacją MS Windows Vista. 1. Włącz komputer i umieść w stacji DVD-ROM płytę z wersją instalacyjną MS Windows Vista. 2. Naciśnij przycisk Reset na obudowie swojego komputera i spokojnie zaczekaj, aż komputer rozpocznie proces startu z nośnika DVD. 3. Na ekranie monitora powinieneś zobaczyć komunikat podobny do tego z rysunku 6.54. Będzie to świadczyło, że poprawnie uruchomiłeś komputer z płyty instalacyjnej i możesz przejść do kolejnych etapów instalacji MS Windows Vista. Jeżeli nie nastąpił rozruch komputera z instalacyjnej płyty, sprawdź, czy wykonałeś wszystkie polecenia zamieszczone w poprzednim podrozdziale. 4. Po chwili od uruchomienia się komputera z płyty na ekranie monitora pojawi się widok podobny do tego z rysunku 6.55. Pasek postępu będzie widoczny przez jakiś czas i zniknie.
294
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.54.
Start komputera z instalacyjnej płyty systemu MS Windows Vista
Rysunek 6.55.
Instalacja MS Windows Vista — etap pierwszy
5. Po kolejnych kilkudziesięciu sekundach na ekranie Twojego monitora pojawi się okno podobne do tego z rysunku 6.56. ♦ W polu Język, który chcesz zainstalować wybierz opcję Polski. Uwaga, zmiana tej opcji nie zawsze będzie możliwa. ♦ W polu Format godziny i waluty ustaw Polski (Polska). ♦ W polu Klawiatura lub metoda wprowadzania ustaw Polski (programisty). ♦ Kliknij przycisk Dalej, aby kontynuować instalację systemu.
Rysunek 6.56. Instalacja MS Windows Vista — etap drugi
6. W kolejnym oknie, które jest widoczne na rysunku 6.57, kliknij przycisk oznaczony za pomocą strzałki.
295
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.57. Instalacja MS Windows Vista — etap trzeci
7. Po chwili będziesz mógł wpisać numer seryjny systemu operacyjnego — rysunek 6.58. Odpowiedni ciąg cyfr oraz liter znajdziesz na naklejce umieszczonej na obudowie komputera bądź na odwrocie opakowania płyty. Kompletny i prawidłowy numer składa się z 25 znaków (pięciu grup, a w każdej z nich jest po pięć cyfr i liter). ♦ Jeżeli w danym momencie nie masz klawiatury podpiętej do komputera, możesz kliknąć małą ikonę widoczną po prawej stronie pola przeznaczonego na numer produktu. Na ekranie monitora pojawi się klawiatura ekranowa. Dzięki niej będziesz mógł kursorem myszy wprowadzić odpowiedni numer. ♦
System MS Windows Vista może zostać zainstalowany bez podania numeru. To rozwiązanie wykorzystaliśmy podczas dalszego opisu, ale pragniemy wyraźnie pokreślić, że ma ono pewne obostrzenia. Wybierając instalację bez numeru, możemy określić, jaki rodzaj systemu zostanie zainstalowany. Innymi słowy, możemy wybierać pomiędzy wersjami Home, Business i Ultimate. Wybrana wersja zainstaluje się i będzie działać przez 30 dni i w tym czasie będziesz mógł uzupełnić brakujące dane. Po upływie tego terminu Vista bez numeru przejdzie w tryb ograniczonej funkcjonalności i będziesz mógł jedynie podać numer seryjny i aktywować system. Pamiętać należy tylko o tym, że np. po zainstalowaniu wersji Ultimate bez podania klucza po 30 dniach będziemy musieli podać numer przypisany do tej wersji. Nie da się podać klucza innej wersji, bo system sam nie ograniczy oferowanych funkcji tak, by odpowiadały specyfikacji niższej wersji. Dlatego musisz wiedzieć, że instalując wersję inną
296
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.58.
Instalacja MS Windows Vista — etap czwarty
niż posiadany klucz, po okresie testowym będziesz musiał dokonać ponownie instalacji systemu we właściwej wersji, tak by pasowała do posiadanego klucza. ♦ Jeżeli podałeś klucz i chcesz system aktywować automatycznie po zakończeniu instalacji (zadziała tylko w przypadku, gdy masz połączenie z internetem), zaznacz opcję Automatycznie aktywuj system Windows, gdy jestem w trybie online. ♦ Zwróć uwagę na graficzny wskaźnik postępu instalacji, który jest widoczny przy dolnej krawędzi ekranu. Pasek ten pokazuje, ile pozostało jeszcze do zakończenia instalacji nowej wersji okienek. ♦ Po wprowadzeniu zmian kliknij przycisk Dalej. 8. Gdy w punkcie 7. podałeś klucz produktu, automatycznie przejdziesz do kolejnego etapu instalacji, opisanego w punkcie 9. ♦ Jeżeli nie podałeś klucza (tak jak my w niniejszym opisie), na ekranie monitora pojawi się pytanie o to, czy chcesz podać klucz. Aby kontynuować, musisz kliknąć przycisk Nie.
297
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
♦ W tej chwili zostaniesz poproszony o wybranie wersji, którą masz zamiar zainstalować — rysunek 6.59. Wystarczy, że na liście wskażesz odpowiednią pozycję (kliknij ją) i zaznaczysz opcję Edycja kupionego systemu Windows została wybrana.
Rysunek 6.59.
Instalacja MS Windows Vista — etap piąty
♦ Aby kontynuować instalację, kliknij przycisk Dalej. 9. W kolejnym etapie, który jest widoczny na rysunku 6.60, zapoznaj się z licencją i, jeżeli się z nią zgadzasz, zaznacz Akceptuję postanowienia licencyjne, potem kliknij przycisk Dalej. W przypadku braku akceptacji licencji nie będziesz mógł kontynuować instalacji. 10. Na rysunku 6.61 prezentujemy kolejny etap. W związku z tym, że przeprowadzamy instalację na czystym dysku, jedyną dostępną możliwością jest opcja Niestandardowa (zaawansowane). Należy ją kliknąć lewym przyciskiem myszy i spokojnie zaczekać na pojawienie się kolejnego okna. Nie przejmuj się tym, że w nazwie pojawia się słowo „zaawansowane”, wspólnie poradzimy sobie z całą instalacją systemu.
298
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.60.
Instalacja MS Windows Vista — etap szósty
Rysunek 6.61.
Instalacja MS Windows Vista — etap siódmy
299
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
11. Następny etap — rysunek 6.62 — odpowiada za zarządzanie dyskiem i wskazanie odpowiedniej lokalizacji. Dokładniej mówiąc, w oknie widocznym na prezentowanym rysunku zobaczysz wykaz wykrytych dysków (partycji) i będziesz mógł zmienić zastany stan rzeczy lub wskazać interesującą Cię lokalizację. ♦ Jeżeli na liście nie widać żadnego dysku, oznacza to, że system nie wykrył dysku z powodu braku odpowiedniego sterownika (kontrolera). W takiej sytuacji pomocna będzie dyskietka lub PenDrive ze sterownikiem. Odpowiednie sterowniki znajdziesz na stronie producenta płyty głównej lub kontrolera. Pamiętaj o tym, że Vista dostępna jest w dwóch wersjach — 32- i 64-bitowej — i do każdej z nich musisz dobrać odpowiedni sterownik. ♦ Umieść nośnik ze sterownikiem w napędzie lub podłącz pamięć PenDrive. ♦ W oknie widocznym na rysunku 6.62 kliknij opcję Załaduj sterownik.
Rysunek 6.62.
Instalacja MS Windows Vista — etap ósmy
♦ W oknie widocznym na rysunku 6.63 kliknij przycisk Przeglądaj.
300
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.63.
Instalacja MS Windows Vista — etap ósmy (instalacja sterownika dyskowego — krok pierwszy)
♦ W kolejnym nowym oknie (rysunek 6.64) wskaż napęd, w którym umieściłeś sterownik. Wystarczy, że na liście klikniesz odpowiednie urządzenie, np. stację dyskietek. Wybór potwierdź, klikając OK. ♦ W tej chwili instalator wczyta sterowniki znajdujące się na wskazanym nośniki. Lista sterowników zostanie wyświetlona w oknie widocznym na rysunku 6.65. Musisz zaznaczyć odpowiedni sterownik (kliknij go), a wybór zatwierdzić za pomocą przycisku Dalej. ♦ Wskazany sterownik zostanie wykorzystany przez instalator i po chwili wrócisz do okna widocznego na rysunku 6.62, a na liście urządzeń powinien pojawić się odpowiedni dysk lub dyski. 12. Jak zapewne pamiętasz, na wstępie przyjęliśmy, że system instalujemy na „czystym” komputerze. Innymi słowy, na dysku nic nie ma, w związku z czym konieczny jest jego podział na partycje oraz wskazanie odpowiedniego miejsca na instalację systemu. Cała procedura nie jest skomplikowana i bez większych problemów sobie z nią poradzisz.
301
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.64.
Instalacja MS Windows Vista — etap ósmy (instalacja sterownika dyskowego — krok drugi)
Rysunek 6.65.
Instalacja MS Windows Vista — etap ósmy (instalacja sterownika dyskowego — krok trzeci)
302
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
♦ Na rysunku 6.62 przedstawiamy wykryty dysk, na którym nie ma żadnych partycji. O takim stanie dysku świadczy tekst Nieprzydzielone miejsce. ♦ Aby założyć nową partycję, kliknij opcję Opcje dysku (zaawansowane). Następnie zaznacz na liście dysk i kliknij opcję Nowy — rysunek 6.66.
Rysunek 6.66.
Instalacja MS Windows Vista — etap dziewiąty (partycjonowanie dysku — krok pierwszy)
♦ Bezpośrednio pod przyciskiem Nowy pojawią się dodatkowe opcje (rysunek 6.67). W polu Rozmiar wpisz lub za pomocą przycisków ustaw rozmiar tworzonej partycji. Następnie kliknij przycisk Zastosuj. ♦ Spokojnie zaczekaj, aż partycja zostanie utworzona. Podczas zakładania partycji możesz odnieść wrażenie, że komputer na chwilę przestał reagować na Twoje działania. To normalne, nie obawiaj się. ♦ Partycja po utworzeniu pojawi się na liście. Na rysunku 6.68 przedstawiamy widok naszego komputera, na którym na części dysku założyliśmy jedną partycję. Zwróć uwagę, że obok nowej partycji pojawił się napis Partycja 1, a nieprzydzielony obszar pomniejszył się.
303
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.67.
Instalacja MS Windows Vista — etap dziewiąty (partycjonowanie dysku — krok drugi)
♦ Po założeniu partycji musisz ją sformatować. W tym celu kliknij odpowiednią partycję, a następnie opcję Formatuj. W nowym oknie potwierdź chęć formatowania — wystarczy, że klikniesz przycisk OK. Cała operacja potrwa kilkadziesiąt sekund. W ten sposób możesz założyć kolejne partycje. ♦ Jeżeli podczas zakładania partycji źle określiłeś jej rozmiar, możesz to zmienić. Wystarczy, że wskażesz odpowiednią partycję, a następnie klikniesz przycisk Rozszerz. W dolnej części okna pojawi się pole podobne do tego z rysunku 6.67, w którym musisz wprowadzić nowy rozmiar partycji. Zmiany zatwierdź, klikając przycisk Zastosuj. Pamiętaj jednak, że zmiana rozmiaru partycji jest możliwa tylko wtedy, kiedy na dysku jest jakiś nieprzydzielony obszar (wolne miejsce). ♦ Jeśli podczas instalacji okazało się, że na dysku są jakieś zbędne partycje, możesz je usunąć. Musisz wskazać niechcianą partycję, a następnie kliknąć opcję Usuń. W nowym oknie potwierdź chęć skasowania partycji — wystarczy kliknąć przycisk OK — i spokojnie zaczekaj, aż proces się zakończy. ♦ Po zakończeniu podziału dysku zaznacz na liście tę partycję, na której chcesz zainstalować system, i kliknij przycisk Dalej — rysunek 6.69.
304
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.68.
Instalacja MS Windows Vista — etap dziewiąty (partycjonowanie dysku — krok trzeci)
Rysunek 6.69.
Instalacja MS Windows Vista — etap dziewiąty (partycjonowanie dysku — krok czwarty)
305
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
13. W tej chwili rozpocznie się właściwa instalacja systemu. Na rysunku 6.70 przedstawiamy zawartość ekranu, która jest widoczna podczas całego procesu. W centralnej części prezentowanego okna znajdziesz ogólne informacje na temat tego, co dzieje się w danej chwili. Cała instalacja została podzielona na kilka etapów — Kopiowanie plików systemu Windows, Rozpakowywanie plików, Instalowanie funkcji, Instalowanie aktualizacji oraz Kończenie instalacji — pomiędzy którymi może być konieczne ponowne uruchomienie komputera. Warto zwrócić uwagę na dolną część ekranu. Do tej pory pasek postępu znajdował się w sekcji pierwszej, o nazwie Zbieranie informacji. Natomiast teraz przeszliśmy do drugiej sekcji, o nazwie Instalowanie systemu Windows.
Rysunek 6.70.
Instalacja MS Windows Vista — etap dziesiąty
14. Podczas etapu o nazwie Instalowanie aktualizacji komputer musi zostać ponownie uruchomiony. Na ekranie monitora pojawi się okno podobne do tego z rysunku 6.71. Kliknij przycisk Uruchom ponownie lub spokojnie zaczekaj, aż system sam ponownie uruchomi komputer.
306
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.71.
Instalacja MS Windows Vista — etap jedenasty
15. Podczas ponownego uruchamiania na ekranie monitora pojawi się komunikat o treści Dowolny klawisz spowoduje rozruch z dysku CD lub DVD. Stanie się tak w sytuacji, gdy w napędzie znajduje się startowa płyta z instalacyjną wersją MS Windows Vista. Nie naciskaj żadnego klawisza i spokojnie zaczekaj, aż komputer uruchomi system zainstalowany na dysku komputera. 16. Kolejny etap demonstrujemy na rysunku 6.72. Prezentowana treść może być widoczna na ekranie Twojego monitora przez dłuższą chwilę. W tym czasie instalator wykonuje czynności niezbędne do kontynuacji instalacji Visty.
Rysunek 6.72. Instalacja MS Windows Vista — etap dwunasty
307
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
17. Po ponownym uruchomieniu na ekranie monitora pojawi się dobrze znane okno instalatora. Tym razem wykonywane będą już prace końcowe — rysunek 6.73 — a po ich zakończeniu komputer ponownie zostanie zresetowany.
Rysunek 6.73.
Instalacja MS Windows Vista — etap trzynasty
18. Teraz podczas uruchamiania systemu pojawi się graficzny pasek postępu, który jest widoczny na rysunku 6.74.
Rysunek 6.74. Instalacja MS Windows Vista — etap czternasty 19. Po uruchomieniu systemu na ekranie monitora zobaczysz okno widoczne na rysunku 6.75. Musisz podać dane niezbędne do założenia konta administratora.
308
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.75.
Instalacja MS Windows Vista — etap piętnasty
♦ W polu Wpisz nazwę użytkownika podaj nazwę konta, która będzie wymagana podczas logowania do systemu. ♦ W polu Wpisz hasło podaj swoje hasło. Zwróć uwagę na wielkość liter, które wpisujesz. Następnie w polu Ponownie wpisz hasło podaj swoje hasło raz jeszcze. ♦ W polu Wpisz wskazówkę dotyczącą hasła podaj dane, na których podstawie przypomnisz sobie hasło w sytuacji awaryjnej. ♦ Na koniec zaznacz graficzny element będący uzupełnieniem Twojego konta. Obrazek będziesz mógł później zmienić z poziomu systemu MS Windows Vista. ♦ Kliknij przycisk Dalej. 20. Następny etap, widoczny na rysunku 6.76, wymaga określenia nazwy komputera oraz wybrania tła pulpitu. Wystarczy, że w odpowiednim polu podasz nazwę komputera, a następnie wskażesz tapetę, która Ci odpowiada. Na koniec kliknij przycisk Dalej.
309
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.76.
Instalacja MS Windows Vista — etap szesnasty
21. Okno widoczne na rysunku 6.77 odpowiada za określenie zachowania komputera w kwestii pobierania aktualizacji udostępnianych przez firmę Microsoft. Naszym zdaniem nie warto tu kombinować i musisz kliknąć pierwszą z opcji — Użyj ustawień zalecanych. Dzięki temu system automatycznie będzie pobierał niezbędne poprawki. 22. Kolejny etap wymaga ustawienia strefy czasowej, daty i godziny — rysunek 6.78. ♦ W polu Strefa czasowa ustaw opcję (GMT+01:00) Sarajewo, Skopie, Warszawa, Zagrzeb. Co prawda ustawienie to jest domyślne w polskiej wersji systemu, ale warto o nim pamiętać. Włącz opcję Automatycznie dostosuj zegar do zmiany czasu — Windows sam zmieni godzinę w dniu, kiedy czeka nas zmiana czasu. ♦ W polu Data ustaw aktualną datę. Musisz wybrać miesiąc — zmiana miesięcy jest możliwa za pomocą przycisków strzałek skierowanych w prawo i lewo. Następnie zaznacz dokładny dzień miesiąca. ♦ Na koniec w sekcji Godzina wprowadź aktualny czas. Wystarczy, że w polu umieszczonym pod zegarem wpiszesz odpowiednie wartości. ♦ Kliknij przycisk Dalej.
310
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.77.
Instalacja MS Windows Vista — etap siedemnasty
Rysunek 6.78.
Instalacja MS Windows Vista — etap osiemnasty
311
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
23. W oknie widocznym na rysunku 6.79 możemy wybrać ustawienia sieci. Dokładniej mówiąc, Vista posiada kilka zdefiniowanych schematów ustawień sieci dla różnych przypadków — Dom, Praca i Lokalizacja publiczna. Klikamy opcję odpowiadającą stanowi faktycznemu i sieć powinna działać. Oczywiście z poziomu systemu możemy dopieścić konfigurację lub ją zmienić.
Rysunek 6.79.
Instalacja MS Windows Vista — etap dziewiętnasty
24. Na rysunku 6.80 przedstawiamy ostatnie okno związane z instalacją systemu. Widzimy na nim podziękowanie. Teraz już tylko pozostaje kliknąć przycisk Rozpocznij. 25. System dokona automatycznej analizy wydajności komputera — rysunek 6.81. Działanie to jest obowiązkowe i na podstawie analizy Vista będzie prezentować wyniki uzyskane przez komputer. 26. Po zakończeniu testowania na ekranie monitora pojawi się okno logowania — rysunek 6.82. Aby zalogować się do systemu, wystarczy wpisać odpowiednie hasło i nacisnąć klawisz Enter. Instalacja sterowników została opisana w następnym podrozdziale.
312
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.80.
Instalacja MS Windows Vista — etap dwudziesty
Rysunek 6.81.
Instalacja MS Windows Vista — etap dwudziesty pierwszy
313
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.82.
Instalacja MS Windows Vista — etap dwudziesty drugi
Instalacja sterowników Zapewne spotkałeś się z opiniami na temat tego, że osoby używające systemu MS Windows Vista mają problemy ze sterownikami. Informacje te są raczej przesadzone, bo kiedy zaczynaliśmy pracę nad niniejszą książką, bez większych problemów udało się skonfigurować i uruchomić cały posiadany sprzęt. Dla wielu urządzeń sterowniki były dostępne bezpośrednio w systemie lub w internecie na stronie firmy Microsoft (Vista pobrała je automatycznie). Dla pozostałych urządzeń odpowiednie sterowniki znaleźliśmy na stronie producenta.
Instalacja sterowników przeznaczonych specjalnie dla MS Windows Vista Gdy jakieś urządzenie nie posiada odpowiedniego sterownika, a co za tym idzie, nie działa prawidłowo bezpośrednio po uruchomieniu komputera i załadowaniu systemu operacyjnego, na ekranie monitora pojawi się stosowny komunikat podobny do tego z rysunku 6.83.
314
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.83. Komunikat informującym o problemach z brakiem sterownika
Korzystając z opcji Odszukaj i zainstaluj oprogramowanie sterownika, możesz przeprowadzić proces instalacji sterownika. Jednak w dalszej części niniejszego podrozdziału opisaliśmy inne rozwiązanie. 1. Kliknij przycisk Start, a następnie odszukaj i wybierz opcję Panel sterowania. 2. W nowym oknie, które jest widoczne na rysunku 6.84, kliknij opcję Wygląd klasyczny. 3. Po zmianie wyglądu głównej części okna odszukaj i dwukrotnie kliknij ikonę Menedżer urządzeń — rysunek 6.85. Na ekranie monitora pojawi się okno z prośbą o potwierdzenie, iż to Ty chcesz otworzyć Menedżera urządzeń. Musisz kliknąć przycisk Kontynuuj. 4. Na rysunku 6.86 widać okno Menedżera urządzeń. Zwróć uwagę na obszar oznaczony za pomocą ramki, w którym widać trzy wpisy. W naszym przypadku MS Windows Vista nie dysponował sterownikami dla trzech urządzeń. Innymi słowy, musimy sami znaleźć sterowniki dla drukarki HP DeskJet 970, drukarki LaserJet 1000 oraz nieznanego urządzenia (w tym przypadku jest to dodatkowy kontroler dyskowy zintegrowany z płytą główną).
315
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.84.
Instalacja sterownika urządzeń — etap pierwszy
Rysunek 6.85.
Instalacja sterownika urządzeń — etap drugi
316
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.86.
Instalacja sterownika urządzeń — etap trzeci
Po rozeznaniu się w brakujących sterownikach przyszła pora na to, aby zaopatrzyć się w odpowiednie pliki. W początkowym okresie po premierze nowej wersji okienek brakujących sterowników dla Visty musimy szukać na stronie producenta danego sprzętu. Z czasem sytuacja będzie się zmieniać i sterowniki zaczną pojawiać się na płytach dołączonych do nowego sprzętu. 1. Odnajdź stronę producenta sprzętu. Jeżeli masz problemy, skorzystaj z wyszukiwarki Google — http://www.google.pl. 2. Po wczytaniu strony producenta danego sprzętu, np. płyty głównej, przejdź do spisu produktów i odszukaj interesujący Cię model — rysunek 6.87. 3. Po odnalezieniu strony produktu odszukaj odnośnik prowadzący do strony ze sterownikami — rysunek 6.88. Odpowiedni odsyłacz może nazywać się Driver, Drivers lub po prostu Sterowniki. 4. Po otwarciu strony (rysunek 6.89) ze sterownikami odszukaj potrzebne Ci pliki. W przypadku systemu MS Windows Vista musisz pamiętać o tym, że dostępne są sterowniki 32- i 64-bitowe. Musisz pobrać sterowniki zgodne z wersją swojego systemu. Innymi słowy, jeżeli Twój system jest w wersji 32-bitowej, to musisz pobrać 32-bitowe sterowniki. Zazwyczaj, aby pobrać odpowiedni plik, należy kliknąć odsyłacz o nazwie Download lub Pobierz, a następnie w nowym oknie wskazać lokalizację, w której zapiszemy plik.
317
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.87.
Pobieranie sterownika urządzenia — etap pierwszy
Rysunek 6.88.
Pobieranie sterownika urządzenia — etap drugi
318
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.89. Pobieranie sterownika urządzenia — etap trzeci
5. W ten sam sposób skompletuj wszystkie brakujące sterowniki. Jeżeli nie uda Ci się znaleźć sterownika na stronie producenta, możesz spróbować go poszukać za pomocą wyszukiwarki Google. Wystarczy w oknie zapytania podać dokładny model i nazwę urządzenia oraz uzupełnić je o słowa Vista Driver. Po skompletowaniu niezbędnych sterowników możemy zająć się instalacją urządzeń. Na początek zajmiemy się instalowaniem sterowników kontrolera dyskowego. 1. Przejdź do katalogu, w którym zapisałeś brakujące sterowniki, i w razie potrzeby rozpakuj je. 2. Sprawdź, jaką postać mają sterowniki, które akurat musisz zainstalować. Na rysunku 6.90 widać sterowniki naszego kontrolera dyskowego, które dysponują swoim własnym instalatorem. W tym przypadku należy dwukrotnie kliknąć plik o nazwie iata_cd.
319
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.90.
Instalacja sterownika z własnym instalatorem — etap pierwszy
3. Po uruchomieniu instalatora sterownika na ekranie monitora powinno pojawić się nowe okno — rysunek 6.91. Należy kliknąć przycisk Dalej.
Rysunek 6.91. Instalacja sterownika z własnym instalatorem — etap drugi
320
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
4. W następnym oknie — rysunek 6.92 — musisz kliknąć przycisk Dalej.
Rysunek 6.92. Instalacja sterownika z własnym instalatorem — etap trzeci
5. W tej chwili kliknij przycisk Tak, aby zaakceptować umowę licencyjną — rysunek 6.93.
Rysunek 6.93. Instalacja sterownika z własnym instalatorem — etap czwarty
6. Zapoznaj się z dodatkowymi informacjami i kliknij przycisk Dalej — rysunek 6.94. W tej chwili rozpocznie się właściwy proces instalacji sterownika. Spokojnie zaczekaj, aż wszystkie pliki zostaną skopiowane do systemu. Postęp instalacji sterownika będziesz mógł śledzić dzięki graficznemu wskaźnikowi, który jest widoczny na ekranie monitora.
321
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.94. Instalacja sterownika z własnym instalatorem — etap piąty
7. Po zakończeniu instalacji na ekranie monitora pojawi się stosowny komunikat. Zaznacz opcję Tak, chcę teraz ponownie uruchomić komputer i kliknij przycisk Zakończ — rysunek 6.95.
Rysunek 6.95. Instalacja sterownika z własnym instalatorem — etap szósty
8. Po ponownym uruchomieniu komputera warto sprawdzić, czy sterownik został poprawnie zainstalowany. W tym celu kliknij przycisk Start, a następnie odszukaj i kliknij opcję Panel sterowania. W nowym oknie odszukaj i kliknij ikonę Menedżer urządzeń.
322
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
9. W oknie widocznym na rysunku 6.96 sprawdź, czy w sekcji Inne urządzenia nie ma już urządzenia, dla którego instalowałeś sterownik. Następnie sprawdź w odpowiedniej dla instalowanego urządzenia sekcji, czy pojawiło się tam nowe urządzenie.
Rysunek 6.96.
Instalacja sterownika z własnym instalatorem — etap siódmy
10. W ten sam sposób zainstaluj sterowniki innych urządzeń. Na początku niniejszego podrozdziału wspominaliśmy, że nie wszystkie sterowniki mogą być wyposażone we własny instalator. W takim przypadku proces instalacji sterownika wygląda nieco inaczej i został przez nas opisany poniżej. Tym razem zainstalujemy sterownik drukarki. 1. Kliknij przycisk Start, a następnie odszukaj i kliknij opcję Panel sterowania. W nowym oknie kliknij ikonę Menedżer urządzeń. 2. W oknie Menedżera urządzeń odszukaj niedziałające urządzenie i kliknij je prawym przyciskiem myszy. Następnie z podręcznego menu wybierz opcję Właściwości — rysunek 6.97. 3. Przejdź do zakładki Sterownik i kliknij przycisk Aktualizuj sterownik — rysunek 6.98.
323
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 6.97.
Instalacja sterownika bez własnego instalatora — etap pierwszy
Rysunek 6.98. Instalacja sterownika bez własnego instalatora — etap drugi
4. W oknie widocznym na rysunku 6.99 kliknij opcję Przeglądaj mój komputer w poszukiwaniu oprogramowania sterownika.
324
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.99.
Instalacja sterownika bez własnego instalatora — etap trzeci
5. Za pomocą przycisku Przeglądaj wskaż lokalizację, w której zapisałeś sterownik pobrany z internetu — rysunek 6.100. Pamiętaj, że pliki sterownika powinny być wypakowane z archiwum zip lub rar. Następnie kliknij przycisk Dalej.
Rysunek 6.100. Instalacja sterownika bez własnego instalatora — etap czwarty
325
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
6. W tej chwili instalator wyświetli odnalezione sterowniki — rysunek 6.101. Na liście — w zależności od urządzenia — może znajdować się jeden lub kilka wpisów. Musisz wskazać odpowiedni sterownik i kliknąć przycisk Dalej. Przy okazji zwróć uwagę, że niektóre sterowniki przed nazwą mają małą ikonę. Oznacza to, że dany sterownik został przetestowany w laboratorium firmy Microsoft i otrzymał stosowny certyfikat zgodności. Warto używać sterowników z ikoną.
Rysunek 6.101. Instalacja sterownika bez własnego instalatora — etap piąty 7. Po zainstalowaniu sterownika na ekranie monitora pojawi się odpowiedni komunikat — rysunek 6.102. Kliknij przycisk Zamknij, aby zakończyć instalację sterownika danego urządzenia. 8. W ten sam sposób zainstaluj pozostałe sterowniki, które nie posiadają własnego instalatora.
326
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Instalacja systemu
Rysunek 6.102. Instalacja sterownika bez własnego instalatora — etap szósty
327
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
328
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
7 DODATEK W
dodatku do niniejszej książki zamieściliśmy opisy, które mogą okazać się przydatne podczas serwisowania komputera. Mamy nadzieję, że dzięki temu nasza książka będzie „pełniejsza” i bardziej przydatna w domowych warunkach.
Odzyskiwanie skasowanych plików Prawie każdemu zdarzyło się przez przypadek skasować potrzebne dane i później stracić godziny na to, aby je odtworzyć. Na szczęście nie musi tak być i dzięki opisowi zamieszczonemu w niniejszym podrozdziale nauczysz się radzić sobie w takich sytuacjach. Uwaga! Na wstępie zakładamy, iż plik został już skasowany i teraz przyszła pora na to, aby go odzyskać. Pamiętaj również o tym, że skasowane pliki
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
należy odzyskiwać tak szybko, jak to możliwe, a przed odzyskaniem nie należy zapisywać na dysku nowych danych. W przeciwnym wypadku możesz już nie odzyskać swoich plików. 1. Pobierz ze strony http://www.pcinspector.de/file_recovery/pl/welcome.htm program PC INSPECTOR File Recovery, a następnie uruchom aplikację. 2. Po uruchomieniu programu wybierz język, w jakim ma być dostępny interfejs, a wybór zatwierdź, klikając popularnego „ptaszka” — rysunek 7.1.
Rysunek 7.1. Odzyskiwanie skasowanych plików — etap pierwszy
3. W kolejnym oknie, widocznym na rysunku 7.2, kliknij zakładkę zaznaczoną za pomocą strzałki.
Rysunek 7.2. Odzyskiwanie skasowanych plików — etap drugi
4. Spokojnie zaczekaj, aż program przeskanuje dyski zamontowane w Twoim komputerze. Proces ten będziesz mógł śledzić w oknie z rysunku 7.3.
330
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.3. Odzyskiwanie skasowanych plików — etap trzeci
5. Po zakończeniu analizy wskaż na liście dysk, z którego skasowałeś dane, i kliknij „ptaszka” — rysunek 7.4.
Rysunek 7.4. Odzyskiwanie skasowanych plików — etap czwarty
6. W następnym oknie, w lewej kolumnie, w gałęzi Skasowane odszukaj plik lub katalog, który skasowałeś. Następnie w prawej części kliknij prawym klawiszem myszy odpowiedni plik lub folder i z podręcznego menu wybierz opcję Zapisz w — rysunek 7.5. 7. W nowym okienku wskaż lokalizację, w której chcesz zapisywać odzyskiwane dane, i kliknij zielony przycisk z symbolem „ptaszka” — rysunek 7.6. Spokojnie zaczekaj, aż dane zostaną skopiowane we wskazane miejsce. 8. Teraz możesz wyłączyć program i sprawdzić, czy pliki znalazły się we wskazanym miejscu.
331
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.5. Odzyskiwanie skasowanych plików — etap piąty
Rysunek 7.6. Odzyskiwanie skasowanych plików — etap szósty
Odzyskiwanie skasowanej partycji Kolejnym dość często spotykanym problemem jest utrata całej partycji np. po ataku wirusa. W takim wypadku również możemy sobie poradzić i odzyskać partycję razem z zapisanymi na niej danymi.
332
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Pamiętaj o tym, że w przypadku utraty partycji nie możesz dalej pracować na dysku i należy bezzwłocznie zająć się jej odzyskiwaniem. W dalszym opisie skorzystamy ze specjalnej płyty CD, która zawiera zestaw narzędzi przydatnych podczas codziennej pracy z komputerem. Obraz płyty CD można pobrać ze strony http://www.ultimatebootcd.com. 1. Uruchom komputer z uprzednio przygotowanej płyty Ultimate Boot CD. 2. Po pojawieniu się interfejsu płyty, który jest widoczny na rysunku 7.7, naciśnij klawisz F3.
Rysunek 7.7.
Odzyskiwanie skasowanej partycji — etap pierwszy
3. Zaczekaj na pojawienie się kolejnego menu — rysunek 7.8 — i naciśnij klawisz F6. Spokojnie zaczekaj, aż uruchomi się program Active Partition Recovery. 4. W oknie widocznym na rysunku 7.9 za pomocą klawiszy strzałek zaznacz pozycję Unallocated i naciśnij klawisz Enter. 5. Spokojnie zaczekaj, aż dysk zostanie przeskanowany — rysunek 7.10. 6. Proces skanowania może potrwać nawet kilka minut, a po jego zakończeniu na ekranie monitora zobaczysz okno widoczne na rysunku 7.11. Musisz teraz wcisnąć klawisz Y.
333
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.8.
Odzyskiwanie skasowanej partycji — etap drugi
Rysunek 7.9. Odzyskiwanie skasowanej partycji — etap trzeci
Rysunek 7.10. Odzyskiwanie skasowanej partycji — etap czwarty
334
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.11. Odzyskiwanie skasowanej partycji — etap piąty
7. Przyjrzyj się lewej kolumnie głównego okna programu. Powinna się tam pojawić nowa pozycja lub pozycje. Odszukaj wpis podobny do tego, który zaznaczyliśmy na rysunku 7.12, i zaznacz go, korzystając z klawiszy strzałek.
Rysunek 7.12. Odzyskiwanie skasowanej partycji — etap szósty
8. Jeżeli w tej chwili naciśniesz klawisz Enter, a następnie Tab, w prawej części okna zobaczysz dane zapisane na partycji — rysunek 7.13.
Rysunek 7.13. Odzyskiwanie skasowanej partycji — etap siódmy
335
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
9. W przypadku gdy sprawdzana partycja okaże się tą właściwą i chcesz ją odzyskać, musisz nacisnąć klawisz Esc. Na ekranie monitora pojawi się komunikat podobny do tego z rysunku 7.14. Naciśnij klawisz Y, aby rozpocząć proces odzyskiwania partycji.
Rysunek 7.14. Odzyskiwanie skasowanej partycji — etap ósmy
Program dostępny na płycie Ultimate Boot CD to wersja demonstracyjna i pozwala jedynie na sprawdzenie, czy można odzyskać utracone partycje. Sam proces odzyskiwania jest w nim natomiast zablokowany i aby z niego skorzystać, musisz wykupić licencję. Więcej informacji na temat tego przydatnego programu znajdziesz na stronie http://www. ´partition-recovery.com. 10. Możesz wykonać kopię specjalnego obszaru dysku, w którym zapisywane są ustawienia partycji. Wystarczy, że po pojawieniu się okna z rysunku 7.15 naciśniesz klawisz Y. Pamiętaj jednak, że używasz płyty CD, a co za tym idzie, nie masz możliwości zapisania odpowiednich danych, dlatego proponujemy, abyś w oknie z rysunku 7.15 nacisnął klawisz N. 11. Proces odzyskiwania partycji potrwa zaledwie chwilę i po jego zakończeniu na ekranie monitora pojawi się komunikat widoczny na rysunku 7.16. Musisz nacisnąć dowolny klawisz, aby ponownie uruchomić komputer. 12. Po uruchomieniu się komputera utracona partycja powinna być już dostępna.
336
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.15. Odzyskiwanie skasowanej partycji — etap dziewiąty
Rysunek 7.16. Odzyskiwanie skasowanej partycji — etap dziesiąty
Przydatne oprogramowanie narzędziowe Podczas codziennej pracy z komputerem korzystamy z wielu programów narzędziowych, za pomocą których możemy przetestować peceta, rozpakować otrzymany plik, skopiować dane czy też wykonać kopię bezpieczeństwa. Prawdę mówiąc, bez różnego rodzaju narzędzi codzienna praca nie jest możliwa, dlatego każdy użytkownik komputera ma w swoim arsenale dziesiątki programów narzędziowych. Z doświadczenia wiemy, że najczęściej w takim tłumie programów znajduje się wiele rozwiązań komercyjnych wymagających zakupu. Na szczęście tak nie musi być i dzięki informacjom zamieszczonym w niniejszym podrozdziale uda Ci się uporządkować tę część swojego komputerowego warsztatu.
337
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Odzyskiwanie danych Niezależnie od tego, jak bardzo jesteśmy uważni, prędzej czy później każdy z nas traci cenne dane i staje przed koniecznością ich odzyskania. Problem może dotyczyć pojedynczego pliku, zawartości całego dysku twardego lub płyty CD, a nawet karty pamięci aparatu. W przypadku utraty danych nie należy załamywać rąk, bo bardzo często da się odzyskać przynajmniej część plików. Oczywiście w takich awaryjnych sytuacjach konieczne są specjalistyczne programy, które dużo kosztują. Można jednak spotkać kilka bardzo dobrych narzędzi, z których można korzystać bezpłatnie. Dalsza część niniejszego podrozdziału zawiera informacje na temat tych szalenie potrzebnych programów.
PC INSPECTOR File Recovery Strona domowa:
http://www.pcinspector.de
Polska wersja:
http://www.pcinspector.de/ ´file_recovery/pl
Najnowsza wersja:
4.0
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
1,2 MB
Alternatywa dla:
Easy Recovery Data Recovery, GetDataBack, Recover4All Professional
Książki:
http://www.cdrinfo.pl/artykuly/odzyskiwacz/strona3.php
PC INSPECTOR File Recovery — rysunek 7.17 — jest bezpłatnym programem, za pomocą którego możemy odzyskać dane skasowane z partycji FAT12/FAT16/ ´FAT32 i NTFS. Najnowsza wersja programu pozwala na odzyskanie wielu typów danych, ale musisz pamiętać o tym, że program ten nie pomoże Ci, gdy dysk został mechanicznie uszkodzony i nie ma do niego dostępu. Najnowsza wersja oznaczona numerem 4.0 nie posiada jeszcze polskiego interfejsu, ale miejmy nadzieję, że niebawem odpowiednie pliki językowe będą dostępne. Jeżeli bardzo zależy Ci na polskiej wersji programu, to poszukaj wersji 3.0, która jest spolszczona i można ją na przykład pobrać z serwera http://www.cdrinfo.pl. Na uwagę zasługuje również to, że opisywana aplikacja może być używana bezpłatnie zarówno w domu, jak i w firmie, co jest sporym plusem.
338
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.17.
PC INSPECTOR File Recovery to jeden z najlepszych programów do odzyskiwania skasowanych danych, a do tego jest darmowy
PC INSPECTOR Smart Recovery Strona domowa:
http://www.pcinspector.de
Polska wersja:
http://www.pcinspector.de
Najnowsza wersja:
4.5
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
1,2 MB
Alternatywa dla:
Easy Recovery Data Recovery, GetDataBack, Recover4All Professional
PC INSPECTOR Smart Recovery — rysunek 7.18 — to narzędzie, za pomocą którego możesz odzyskać dane utracone z pamięci typu flash. W chwili obecnej obsługiwane formaty kart pamięci to: Smart Media, SONY Memory Stick, IBM Micro Drive, Multimedia Card, Secure Digital i wiele innych.
339
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.18.
PC INSPECTOR Smart Recovery — to wygodne i dobre narzędzie do odzyskiwania zawartości kart pamięci
Program radzi sobie z odzyskaniem wielu formatów plików graficznych, skompresowanej muzyki oraz filmów. Na liście obsługiwanych rodzajów plików znajdziesz m.in. jpg, amr, tif, bmp, gif, Canon crw, Fuji raf, RICOH raw, Olympus orf, Nokia 3gp, Kodak dcr, Minolta mrw, Nikon nef, Sigma-Foveon x3f, mp4, QuickTime mov (Konica Minolta), avi, QuickTime mov, wav. Opisane powyżej narzędzie może być wykorzystywane legalnie zarówno w domu, jak i w firmie, co jest sporą zaletą. Niestety polska wersja językowa nie jest dostępna, ale być może w przyszłości to się zmieni.
Restoration Strona domowa:
http://www.snapfiles.com/get/ ´restoration.html
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
2.5.14
Rozmiar:
0,4 MB
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
Easy Recovery Data Recovery, GetDataBack, Recover4All Professional
340
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Restoration — rysunek 7.19 — to szalenie wygodne, szybkie i proste w użyciu narzędzie do odzyskiwania plików, które przypadkowo skasowaliśmy z dysku twardego, dyskietki, płyty DVD-RAM oraz niektórych typów kart pamięci flash (Smart Media oraz Memory Stick). Dane mogą być odzyskiwane z następujących rodzajów partycji: FAT12/FAT16/FAT32/NTFS.
Rysunek 7.19.
Restoration — proste i wygodne narzędzie do szybkiego odzyskiwania skasowanych plików
Zaletą programu jest możliwość jego wykorzystania w domu i w firmie. Dodatkowo dzięki prostemu interfejsowi obsługa tego narzędzia nie jest skomplikowana, a co za tym idzie, brak polskiej wersji językowej nie jest dużym utrudnieniem. W tym miejscu warto również wspomnieć o tym, że Restoration poza odzyskiwaniem danych pozwala także na ich bezpowrotne usunięcie z dysku. Funkcja ta przydaje się w sytuacji, gdy chcemy trwale pozbyć się jakichś istotnych i tajnych danych.
341
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Copy It Anyway Strona domowa:
http://www.programosy.pl/program, ´copy-it-anyway.html
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
2.4
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
0,3 MB
Alternatywa dla:
Easy Recovery Data Recovery, GetDataBack, Recover4All Professional
Copy It Anyway — rysunek 7.20 — jest ciekawym programem, za pomocą którego możemy próbować odzyskać przynajmniej część danych z uszkodzonych plików zapisanych na dysku lub płycie CD/DVD.
Rysunek 7.20. Copy It Anyway — pozwala na odzyskanie niektórych danych z płyt CD/DVD
Opisywany program stara się odczytać uszkodzony plik lub przynajmniej jego część. Dzięki temu zyskujemy szansę na odzyskanie przynajmniej części utraconych danych. Aplikacja dostępna jest w wersji angielskiej i może być bezpłatnie używana zarówno w domu, jak i w firmie.
Drive Rescue Strona domowa:
http://grau.de.vu/
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
1.9d
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
Easy Recovery Data Recovery, GetDataBack, Recover4All Professional
342
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Rozmiar:
1,0 MB
Dodatek
Drive Rescue — rysunek 7.21 — jest kolejnym programem, za pomocą którego możemy odzyskać przypadkowo skasowane dane z dysków twardych lub innych nośników. Zaletą aplikacji jest możliwość odzyskania danych z partycji przypadkowo sformatowanych lub uszkodzonych wskutek ataku wirusa.
Rysunek 7.21.
Drive Rescue — polskojęzyczny program do odzyskiwania danych
Program obsługuje system plików FAT12/FAT16/FAT32 oraz NTFS, a także potrafi pomóc w odzyskaniu danych z kart pamięci flash. Zaletą aplikacji jest możliwość zapisu odtwarzanych danych na dysku sieciowym. Zaletą jest też interfejs w języku polskim oraz prostota obsługi. Niestety, aplikacja nie jest już dalej rozwijana w darmowej wersji. Dokładniej mówiąc, wersja opisana w niniejszym podrozdziale jest ostatnią darmową dystrybucją. Nie możemy również liczyć na pomoc autora w razie problemów. Nie da się także pobrać programu ze strony domowej, do której adres zamieściłem powyżej, i konieczne jest wyszukanie programu za pomocą Google.
Zero Assumption Digital Image Recovery Strona domowa:
http://www.z-a-recovery.com
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
1.2
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
0,6 MB
Alternatywa dla:
Easy Recovery Data Recovery, GetDataBack, Recover4All Professional
343
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Zero Assumption Digital Image Recovery — rysunek 7.22 — jest bardzo praktycznym narzędziem do odzyskiwania zawartości kart pamięci flash. Obsługiwane formaty to: Q
GIF,
Q
JPEG,
Q
TIF,
Q
CRW — Canon RAW data,
Q
MOV — QuickTime movie,
Q
WAV — Waveform audio.
Rysunek 7.22. Zero Assumption Digital Image Recovery — wygodne narzędzie do odzyskiwania zdjęć z uszkodzonych kart pamięci flash
Program współpracuje z różnymi typami pamięci flash, a jego obsługa ogranicza się do wskazania karty, z której chcemy odzyskać zdjęcia, i miejsca, gdzie mają one zostać zapisane. Cała operacja nie jest skomplikowana, a w jej przeprowadzeniu nie przeszkadza brak polskiego interfejsu programu.
CDCheck Strona domowa:
http://www.kvipu.com/CDCheck/
Polska wersja:
http://www.kvipu.com/CDCheck/
Najnowsza wersja:
3.1.13.0
Status:
Darmowy do użytku w domu
Alternatywa dla:
Easy Recovery Data Recovery, GetDataBack, Recover4All Professional
344
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Rozmiar:
2,0 MB
Dodatek
CDCheck — rysunek 7.23 — jest wyspecjalizowanym narzędziem, za pomocą którego możemy odzyskać dane z uszkodzonych płyt CD i DVD. Do ciekawych funkcji oferowanych przez program można zaliczyć również możliwość porównania zawartości nośnika z danymi na dysku twardym i sprawdzenia ich poprawności.
Rysunek 7.23. CDCheck — wyspecjalizowany program do sprawdzania i odzyskiwania danych z płyt CD i DVD
Program dostępny jest w wersji polskiej. Warto tutaj wspomnieć o tym, że domyślnie wersja pobrana z sieci działa przez 30 dni — okres testowy. Aby uzyskać prawo do pełnej wersji, możemy zarejestrować się na stronie autora, dzięki czemu otrzymamy odpowiedni kod i prawo do darmowego używania tej aplikacji.
Narzędzia systemowe Wśród programów narzędziowych ważną rolę zajmują aplikacje, za pomocą których możemy kontrolować sposób pracy systemu operacyjnego. W tej grupie programów również znajdziemy sporo darmowych aplikacji, które podzielone zostały na kilka mniejszych wyspecjalizowanych grup. Mamy nadzieję, że dzięki temu będzie znacznie wygodniej odnaleźć odpowiedni program.
345
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rejestr systemowy Rejestr jest czymś w rodzaju bazy danych, w której system operacyjny przechowuje informacje na temat zainstalowanych programów, konfiguracji oraz urządzeń. Niestety wraz z upływem czasu i instalacją kolejnych programów lub ich usuwaniem rejestr zaczyna sztucznie puchnąć, a komputer działa coraz wolniej. Problemy z rejestrem mogą być również przyczyną spadku stabilności systemu operacyjnego, dlatego koniecznie musimy dbać o ten element. Dzięki darmowym programom możemy czyścić oraz defragmentować plik rejestru.
RegCleaner Strona domowa:
http://www.jv16.org
Polska wersja:
http://www.jv16.org
Najnowsza wersja:
4.0
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
0,5 MB
Alternatywa dla:
jv16, RegSupreme Professional, Advanced Registry Doctor
RegCleaner — rysunek 7.24 — to program, który od wielu lat jest dostępny na rynku i przez ten czas zdobył miano jednego z najlepszych narzędzi do czyszczenia rejestrów. Wraz ze wzrostem popularności darmowa aplikacja przeobraziła się w potężne komercyjne narzędzie o nazwie jv16. Na szczęście ostatnią darmową wersję RegCleanera oznaczoną numerem 4 można jeszcze znaleźć w sieci na różnych stronach (np. http://www.dewassoc.com/support/useful/regcleaner.htm). RegCleaner pozwala na wygodne wyczyszczenie błędnych i pustych wpisów do rejestru, odinstalowanie programów, kontrolę nad aplikacjami automatycznie uruchamianymi podczas startu komputera oraz modyfikację rozszerzeń powłoki systemowej. Praca z programem jest bardzo prosta, a system automatycznych kopii zapasowych pozwala na cofnięcie wprowadzonych zmian w sytuacji, gdy pojawią się jakieś niespodziewane problemy. Dodatkową zaletą programu jest polski interfejs użytkownika i duża szybkość działania.
346
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.24. RegCleaner — stary, ale nadal bardzo dobry program do czyszczenia rejestrów systemowych
NT Registry Optimizer Strona domowa:
http://www.larshederer.homepage. ´t-online.de/erunt
Polska wersja:
http://www.larshederer.homepage. ´t-online.de/erunt
Najnowsza wersja:
1.1j
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
0,5 MB
Alternatywa dla:
jv16, RegSupreme Professional, Advanced Registry Doctor
NT Registry Optimizer — rysunek 7.25 — to bardzo przydatne narzędzie, za pomocą którego można zoptymalizować plik rejestru. Program ten nie usuwa żadnych wpisów, a jedynie układa je w odpowiedniej kolejności, aby pozbyć się przerw i dziur w strukturze. Program jest dostępny w polskiej wersji językowej i można z niego korzystać bez żadnych ograniczeń zarówno w domu, jak i w firmie.
347
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.25. NT Registry Optimizer — nieocenione narzędzie dla tych, którzy dbają o swój system operacyjny
ERUNT Strona domowa:
http://www.larshederer.homepage. ´t-online.de/erunt
Polska wersja:
http://www.larshederer.homepage. ´t-online.de/erunt
Najnowsza wersja:
1.1j
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
jv16, RegSupreme Professional, Advanced Registry Doctor
Rozmiar:
0,9 MB
ERUNT — rysunek 7.26 — umożliwia sprawne wykonanie kopii rejestrów. Dzięki temu, gdy napotkasz jakieś problemy w przyszłości, możesz wrócić do posiadanej kopii i przywrócić ją. Cała operacja odbywa się w kilku prostych krokach i nie wymaga szczególnej znajomości obsługi komputera. Oczywiście tworzenie kopii rejestru jest całkowicie bezpieczne.
Rysunek 7.26. ERUNT — to kolejna żelazna pozycja w skrzynce narzędziowej wytrawnego pecetologa
348
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Program jest dostępny w polskiej wersji językowej i można z niego korzystać bez żadnych ograniczeń zarówno w domu, jak i w firmie.
RegScrubXP Strona domowa:
http://www.sofotex.com/RegScrubX P-download_L7528.html
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
3.25
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
0,6 MB
Alternatywa dla:
jv16, RegSupreme Professional, Advanced Registry Doctor
RegScrubXP — rysunek 7.27 — to kolejny dobry program do czyszczenia i naprawy pliku rejestru. Dodatkowo aplikacja ta posiada kilka ciekawych funkcji, dzięki którym możemy przyspieszyć zamykanie systemu operacyjnego lub częstotliwość synchronizacji zegara.
Rysunek 7.27.
RegScrubXP — czyszczenie rejestrów raz jeszcze
Niestety nie jest dostępny polski interfejs użytkownika. Program jest dostępny do użytku w domu i w firmie bez żadnych ograniczeń.
349
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
PageDefrag Strona domowa:
http://www.sysinternals.com
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
3.25
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
jv16, RegSupreme Professional, Advanced Registry Doctor
Rozmiar:
0,1 MB
PageDefrag — rysunek 7.28 — służy do optymalizacji pliku rejestru przez jego defragmentację. Dzięki tej operacji plik rejestru powinien się znacząco zmniejszyć, a co za tym idzie, system będzie działać szybciej.
Rysunek 7.28. PageDefrag — optymalizuje rozmiar pliku rejestru dzięki defragmentacji
Unikalną cechą opisywanej aplikacji jest możliwość zaprogramowania częstotliwości defragmentacji. Dokładniej mówiąc, plik rejestru może być defragmentowany tylko jeden raz przy starcie systemu lub za każdym razem. Uwaga! Narzędzie jest przeznaczone wyłącznie dla posiadaczy systemów MS Windows NT/2000/XP/2003. Z programu mogą korzystać zarówno użytkownicy domowi, jak i biznesowi. Niestety polska wersja językowa nie jest dostępna.
350
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
RegCompact.NET Strona domowa:
http://www.experimentalscene.com
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
1.8
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
jv16, RegSupreme Professional, Advanced Registry Doctor
Rozmiar:
0,1 MB
RegCompact.NET — rysunek 7.29 — służy do optymalizacji struktury pliku rejestru, dzięki czemu zmniejsza się jego rozmiar. Działanie takie ma korzystny wpływ na wydajność systemu operacyjnego.
Rysunek 7.29.
RegCompact.NET — przydatne narzędzie do optymalizacji struktury rejestru
351
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Czyszczenie systemu System operacyjny jest na tyle złożonym programem, że nie wystarczy dbać jedynie o kondycję rejestru. Konieczne jest okresowe usuwanie plików tymczasowych, historii przeglądarki czy też innych śmieci powstających podczas codziennej pracy. W dalszej części niniejszego podrozdziału poznasz kilka darmowych programów, dzięki którym utrzymanie należytej czystości systemu nie powinno być już problemem.
CCleaner Strona domowa:
http://www.ccleaner.com
Polska wersja:
http://www.ccleaner.com
Najnowsza wersja:
2.08
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
Norton CleanSweep
Rozmiar:
0,5 MB
CCleaner — rysunek 7.30 — jest szalenie praktycznym programem, za pomocą którego możemy usunąć z systemu śmieci generowane przez różne aplikacje. Opisywana aplikacja potrafi usunąć historię przeglądarek stron WWW, pliki tymczasowe systemu oraz wiele innych niepotrzebnych danych. Podczas testów na moim komputerze udało mi się odzyskać grubo ponad 500 MB miejsca na dysku. Warto w tym miejscu wspomnieć, że prezentowane narzędzie posiada również mechanizm umożliwiający analizę i naprawę rejestrów systemu oraz analizę aplikacji automatycznie uruchamianych przy starcie. CCleaner dostępny jest w języku polskim i może być używany zarówno w domu, jak i w firmie bez konieczności wykupu licencji.
Add/Remove Pro Strona domowa:
http://www.superwin.com
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
2.09
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
Norton CleanSweep, Ashampoo UnInstaller
352
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Rozmiar:
0,4 MB
Dodatek
Rysunek 7.30.
CCleaner — pozwala na oczyszczenie systemu ze śmieci tworzonych przez różne aplikacje
Add/Remove Pro — rysunek 7.31 — pozwala na odinstalowanie programów, których nie można usunąć za pomocą mechanizmów wbudowanych w system operacyjny. Tego typu problemy pojawiają się stosunkowo często i mają różne przyczyny. Zdarza się na przykład, że podczas instalowania programu cały proces może się zawiesić i to wystarczy do powstania błędnych wpisów w liście zainstalowanych aplikacji. Niestety opisywany program nie posiada polskiej wersji językowej. Jednak jego obsługa jest na tyle prosta, że bez większych problemów poradzą sobie z nią niemal wszyscy użytkownicy komputera.
Startup Inspector Strona domowa:
http://www.windowsstartup.com
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
2.2
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
-
Rozmiar:
0,7 MB
353
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.31. Add/Remove Pro pozwala na usunięcie aplikacji, których nie da się odinstalować z powodu różnych błędów
Startup Inspector — rysunek 7.32 — za pomocą tego narzędzia możesz sprawdzić, jakie programy są automatycznie uruchamiane podczas startu systemu operacyjnego.
Rysunek 7.32.
Startup Inspector — umożliwia kontrolę automatycznie uruchamianych aplikacji
354
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Wszystkie programy podzielone są na grupy w zależności od tego, w jaki sposób lub przez kogo są uruchamiane. Dzięki temu możesz w prosty sposób znaleźć np. złośliwe programy szpiegujące lub pozbyć się dialerów. Dużą zaletą aplikacji jest współpraca z internetową bazą danych, dzięki czemu w prosty sposób możesz zidentyfikować niemal każdy program, który pojawi się na liście, a następnie podjąć stosowne działania. Jeżeli jakiegoś wpisu nie znajdziesz w bazie, możesz sam go stworzyć i przyczynić się do poprawy funkcjonalności opisywanego programu. Program jest darmowy zarówno dla użytkowników domowych, jak i firm. Niestety polska wersja nie jest dostępna.
MyUninstaller Strona domowa:
http://www.nirsoft.net
Polska wersja:
http://www.nirsoft.net
Najnowsza wersja:
1.33
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
Alternatywa dla:
Norton CleanSweep, Ashampoo UnInstaller
0,1 MB
MyUninstaller — rysunek 7.33 — jest rozbudowanym narzędziem, za pomocą którego możemy skutecznie odinstalować każdy program. Dzięki przemyślanym funkcjom możemy odinstalować program, odszukać odpowiednie wpisy w rejestrach oraz odszukać pliki na dysku. Bardzo ciekawą funkcją jest możliwość usuwania kilku programów za jednym razem oraz narzędzie do tworzenia raportów w formacie HTML. Dużą zaletą prezentowanej aplikacji jest niewielki rozmiar oraz dostępność polskiej wersji językowej. Program może być używany bezpłatnie zarówno w domu, jak i w firmie.
Starter Strona domowa:
http://codestuff.mirrorz.com
Polska wersja:
http://codestuff.mirrorz.com
Najnowsza wersja:
5.6.1.45
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
Alternatywa dla:
Systemowy Menedżer zadań
Książki:
http://www.agavk.p9.pl/strony/progra_start.php
0,5 MB
355
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.33.
MyUninstaller — zaawansowane narzędzie do usuwania niechcianych programów
Starter — rysunek 7.34 — jest narzędziem, za pomocą którego możemy kontrolować, jakie programy są automatycznie uruchamiane podczas startu komputera. W prosty sposób możemy dodać nowe automatycznie uruchamiane aplikacje oraz zmieniać sposób ich autostartu. Na uwagę zasługuje możliwość eksportowania i importowania fragmentów rejestru oraz kontrola procesów systemowych. Dodatkowo Starter pozwala na tworzenie specjalnych raportów w formacie HTML, a także na bieżąco pokazuje obciążenie procesora oraz zużycie pamięci RAM. W parze z dużymi możliwościami idzie polski interfejs oraz łatwość obsługi, a to wszystko powoduje, że Starter jest bardzo dobrym zastępnikiem albo uzupełnieniem systemowego Menedżera zadań. Warto wspomnieć również o tym, że program jest darmowy dla wszystkich rodzajów użytkowników.
Optymalizacja pracy systemu Samo czyszczenie systemu lub rejestrów nie wystarczy i warto czasem sięgnąć po narzędzia, za pomocą których możemy dopieścić swoje środowisko pracy i podokręcać różne śrubki. Dzięki temu zyskamy na wydajności oraz stabilności, a także zoptymalizujemy system do pracy na mniej wydajnych maszynach.
356
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.34.
Starter — potrafi uzupełnić lub zastąpić systemowego Menedżera zadań
BootVis Strona domowa:
http://www.microsoft.com
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
1.3.37
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
-
Książki:
http://danowski.pl/ksiazka/bigmoc
Rozmiar:
0,5 MB
BootVis — rysunek 7.35 — jest narzędziem, za pomocą którego możemy zoptymalizować oraz uporządkować proces uruchamiania systemu MS Windows XP. Dzięki dokładnej analizie i odpowiedniemu ustawieniu kolejności wczytywania sterowników system uruchamia się zauważalnie szybciej. Program jest dostępny bezpłatnie dla wszystkich posiadaczy legalnego systemu MS Windows XP. Niestety polska wersja aplikacji nie została przygotowana i wątpliwe, aby pojawiła się w przyszłości.
357
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.35.
BootVis — Microsoft również oferuje darmowe narzędzia
FreeRAM XP Pro Strona domowa:
http://www.microsoft.com
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
1.3.37
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
CachemenXP
Rozmiar:
0,5 MB
FreeRAM XP Pro — rysunek 7.36 — jest narzędziem działającym w tle i dbającym o to, aby zawartość pamięci RAM była regularnie czyszczona z nieużywanych danych. W zależność od ustawień program może automatycznie w zadanych odstępach czasu czyścić zawartość pamięci z nieużywanych danych. Dodatkowo dzięki mechanizmom dostępnym w tej aplikacji możemy kontrolować zawartość RAM-u oraz ustalać nowe priorytety dla wybranych programów i czyścić schowek systemowy.
358
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.36. FreeRAM XP Pro — dba o zawartość i optymalne wykorzystanie Twojej pamięci RAM
Program jest darmowy zarówno dla użytkownika domowego, jak i biznesowego. Niestety polska wersja programu nie jest dostępna, co może być problemem dla użytkowników o słabszej znajomości języka angielskiego oraz obsługi komputerów. Wydaje mi się jednak, że domyślne automatyczne ustawienia powinny wystarczyć do optymalizacji zawartości RAM-u i nie spowodują problemów początkującym użytkownikom.
X-Setup Pro Strona domowa:
http://www.x-setup.net
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
9.0
Status:
Darmowy do użytku w domu
Alternatywa dla:
-
Rozmiar:
4,6 MB
X-Setup Pro — rysunek 7.37 — jest bardzo rozbudowanym narzędziem, za pomocą którego możesz zmieniać ustawienia systemu MS Windows XP. Wszystkie ustawienia zostały podzielone na kilka głównych grup, np. sprzęt, Internet, sieć itp. Każda z grup zawiera podgrupy, w których umieszczono poszczególne opcje. Zaletą programu jest bogaty opis poszczególnych ustawień, dzięki czemu możemy świadomie skonfigurować cały system operacyjny. Jeżeli opcja ma duże znaczenie dla działania systemu, jesteśmy o tym wielokrotnie informowani.
359
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.37.
X-Setup Pro umożliwia wprowadzenie zmian wielu ukrytych parametrów systemu operacyjnego
Musisz pamiętać o tym, że przedstawiona wersja oznaczona numerem 6.6 nie jest najnowsza, ale za to można jej używać w domu bez konieczności wnoszenia opłat. Wszystkie następne wydania programu wymagają zakupu stosownej licencji bez względu na rodzaj użytkownika. Niestety polska wersja programu nie jest dostępna. W przypadku tego typu aplikacji jest to sporym minusem, bo bez znajomości języka angielskiego możemy mieć problem z określeniem przeznaczenia poszczególnych opcji.
XPepius Strona domowa:
http://www.geocities.com/xpepius
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
2.1.0
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
-
360
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Rozmiar:
0,9 MB
Dodatek
XPepius — rysunek 7.38 — jest kolejnym narzędziem ułatwiającym dostrajanie systemu MS Windows XP. Poszczególne ustawienia zostały podzielone na kilka grup dotyczących systemu operacyjnego, zainstalowanych aplikacji oraz kilku innych elementów. Warto wspomnieć, że sporo opcji dostępnych w programie dotyczy zmiany wyglądu różnych elementów systemu.
Rysunek 7.38. XPepius jest ciekawym narzędziem do zmian domyślnych ustawień systemu MS Windows XP
Program jest stosunkowo prosty w obsłudze, ale niestety brak polskiej wersji może być problemem dla mniej zaawansowanych użytkowników. Przedstawiona wersja oznaczona numerem 2.1.0 jest ostatnią dostępną bezpłatnie. Wszystkie kolejne wydania programu wymagają zakupu licencji.
Tweak N’ Tune Strona domowa: Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
1.0.1.116
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
-
Rozmiar:
0,8 MB
361
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Tweak N’ Tune — rysunek 7.39 — to w naszym odczuciu jedno z najlepszych narzędzi, za pomocą których możemy modyfikować parametry pracy systemu MS Windows XP. Program ten oferuje zbiór praktycznych ustawień i skupia się głównie na działaniu systemu, pomijając wodotryski związane z wyglądem.
Rysunek 7.39.
Tweak N’ Tune — jeden z najlepszych darmowych programów do optymalizacji pracy systemu MS Windows XP
Wszystkie opcje zostały podzielone na trzy główne grupy — dotyczące systemu, związane z bezpieczeństwem oraz dotyczące różnych programów. Każda z grup zawiera kilkadziesiąt różnych opcji, za pomocą których możemy zoptymalizować pracę systemu. Narzędzie jest bardzo dobrze przemyślane, dzięki czemu praca z nim jest szalenie wygodna. Niestety brak polskiej wersji językowej może być pewną przeszkodą dla mniej wprawnych użytkowników. Program jest dostępny bezpłatnie dla wszystkich typów użytkowników i nadal jest rozwijany przez autorów.
362
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Partycje Dbanie o system pociąga za sobą również konieczność utrzymywania porządku na dyskach, defragmentacji partycji lub optymalnego podziału dostępnego miejsca. Wszystkie te czynności możemy wykonać za pomocą programów dostępnych razem z systemem operacyjnym lub wykorzystując komercyjne rozwiązania. Warto jednak zerknąć również w stronę darmowych odpowiedników, gdyż bardzo często oferują one więcej możliwości, są wydajniejsze i nic nie kosztują.
Power Defragmenter GUI Strona domowa:
http://www.excessive-software.eu.tt
Polska wersja:
brak
Najnowsza wersja:
2.0.125
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
Diskeeper
Rozmiar:
0,5 MB
Power Defragmenter GUI — rysunek 7.40 — jest graficzną nakładką na program Contig będący bardzo dobrym i szybkim narzędziem do defragmentacji dysków. Aplikacja pracuje wyłącznie pod kontrolą systemów z rodziny MS Windows NT/ 2000/XP/2003.
Rysunek 7.40. Power Defragmenter GUI — wygodne narzędzie do defragmentacji dysków
Pobraną z sieci nakładkę Power Defragmenter GUI należy zapisać na dysku, a następnie do tego samego folderu pobrać program Contig — http://www. ´sysinternals.com/Utilities/Contig.html. Dopiero teraz można korzystać z dobrodziejstw tego narzędzia.
363
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Ogromną zaletą obu programów jest bardzo duża szybkość działania oraz dobre efekty. Obie aplikacje mogą być bezpłatnie użytkowane zarówno w domu, jak i w firmie.
Diskeeper Lite Strona domowa:
http://www.diskeeper.com
Polska wersja:
http://www.diskeeper.com
Najnowsza wersja:
7.0.418.0
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
Diskeeper
Rozmiar:
12,0 MB
Diskeeper Lite — rysunek 7.41 — jest bardzo zaawansowanym i wydajnym narzędziem do analizy zawartości dysku oraz defragmentacji. Program w wersji Lite pozwala jedynie na defragmentację dysków lokalnych. Drugim ograniczeniem jest brak możliwości zaprogramowania defragmentacji na określoną porę. Na uwagę zasługuje bardzo szybkie działanie programu oraz zastosowane algorytmy, dzięki czemu cały proces defragmentacji jest przeprowadzany w należy sposób, co skutkuje zauważalną poprawą szybkości pracy systemu operacyjnego. Program jest dostępny w wersji angielskiej. W celu pobrania wersji Lite musisz poszukać za pomocą Google odpowiedniej witryny, ponieważ na stronie producenta nie ma już darmowej wersji.
SwissKnife Strona domowa:
http://www.compuapps.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
3.22
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
Partition Magic
Rozmiar:
4,4 MB
SwissKnife — rysunek 7.42 — jest wygodnym programem ułatwiającym zarządzanie partycjami na dysku. Za pomocą tego narzędzia możemy zakładać nowe partycje i usuwać istniejące. Obsługiwane typy partycji to FAT, FAT32 i NTFS. Program współpracuje z dyskami IDE i SATA do 2 TB, a także obsługuje urządzenia zewnętrzne.
364
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.41.
Diskeeper Lite jest bardzo dobrym narzędziem do defragmentacji dysków
Rysunek 7.42.
SwissKnife — wygodne narzędzie do zarządzania partycjami
365
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Warto w tym miejscu wspomnieć o tym, że dostępna jest specjalna zmodyfikowana wersja SwissKnife współpracująca z narzędziem BartPE — http://www.nu2.nu/ ´pebuilder, które służy do tworzenia specjalnej płyty z ratunkową wersją systemu MS Windows. Obsługa SwissKnife jest prosta i intuicyjna. Nie przeszkadza również brak polskiej wersji językowej.
Ranish Partition Manager Strona domowa:
http://www.ranish.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
2.44
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
Partition Magic
Rozmiar:
0,2 MB
Ranish Partition Manager — rysunek 7.43 — jest potężnym narzędziem, za pomocą którego możemy zakładać i usuwać partycje. Dodatkowo możemy zmieniać rozmiar partycji i przenosić je całe na inny dysk. Niestety program jest skomplikowany w obsłudze i mało intuicyjny, dlatego zalecane jest, aby był on używany przez osoby mające już pewne doświadczenie w pracy z tego typu narzędziami.
Rysunek 7.43.
Ranish Partition Manager — bardzo rozbudowany konkurent Partition Magica
Na uwagę zasługuje możliwość wykonania kopii MBR i późniejszego jej odtworzenia w razie awarii lub przypadkowego zamazania tego obszaru dysku.
366
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Archiwum z programem należy wypakować bezpośrednio na startową dyskietkę, a następnie z niej uruchomić komputer. Można również skorzystać z narzędziowych płyt CD, o których więcej napisałem w dalszej części niniejszego rozdziału.
Partition Resizer Strona domowa:
http://www.zeleps.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
1.3.4
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
Partition Magic
Rozmiar:
0,2 MB
Partition Resizer jest programem pracującym pod kontrolą systemu DOS. Za pomocą tego programu możemy zmieniać rozmiar partycji bez utraty danych. Niestety program nie potrafi zmieniać rozmiaru partycji wykorzystujących NTFS.
Partition Logic Strona domowa:
http://partitionlogic.org.uk
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
0.69
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
Partition Magic, Norton Ghost
Rozmiar:
7,3 MB
Partition Logic — rysunek 7.44 — jest darmowym narzędziem, za pomocą którego możemy tworzyć nowe partycje oraz usuwać, formatować i przenosić już istniejące. Zaletą programu jest wygodny graficzny interfejs, dzięki czemu korzystanie z tego narzędzia jest bardzo proste. Prezentowany program jest dostępny w postaci obrazu ISO płyty CD lub obrazu dyskietki. Odpowiedni obraz należy zapisać na dyskietkę lub płytę i uruchomić z niej komputer. Partition Logic radzi sobie ze wszystkimi odmianami partycji typu FAT oraz NTFS. Niestety inne rodzaje partycji nie są obsługiwane. Program nie potrafi również obsłużyć dysków SCSI ani zmienić rozmiaru istniejącej partycji bez utraty danych.
367
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.44. Partition Logic — wygodne narzędzie do zarządzania partycjami
Monitoring i zbieranie informacji Każdy użytkownik komputera wraz z upływem czasu staje przed koniecznością dowiedzenia się czegoś więcej na temat konfiguracji sprzętu bądź działania danego elementu. Tak się składa, że grupa darmowych programów informacyjnych lub monitorujących pracę komputera jest bardzo rozwinięta i do dyspozycji mamy kilkanaście bardzo dobrych i ciekawych narzędzi. Poniżej przedstawiłem najciekawsze z nich.
CPU-Z Strona domowa:
http://www.cpuid.com/cpuz.php
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
1.45
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
Alternatywa dla:
Everest Ultimate Edition, Everest Corporate Edition
0,8 MB
CPU-Z — rysunek 7.45 — pozwala na uzyskanie bardzo szczegółowych informacji na temat właściwości procesora zamontowanego w komputerze. Poza prześwietleniem procesora możemy jeszcze sprawdzić rodzaj zamontowanej pamięci oraz płyty głównej. Prezentowany program jest bezpłatny i może być używany zarówno w domu, jak i w firmie. Polska wersja językowa nie jest dostępna.
368
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.45. CPU-Z — doskonałe narzędzie do prześwietlania procesora
SpeedFan Strona domowa:
http://www.almico.com/speedfan.php
Polska wersja:
http://www.almico.com/speedfan.php
Najnowsza wersja:
4.34
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Rozmiar:
1,4 MB
Alternatywa dla:
SpeedFan — rysunek 7.46 — umożliwia odczytanie informacji na temat temperatury procesora, dysków twardych oraz płyty głównej. Poza tym pozwala na kontrolę szybkości obrotów wentylatorów i monitoring napięcia. Dodatkowo prezentowany program daje możliwość wglądu w mechanizm S.M.A.R.T. dbający o prawidłową pracę dysku i informujący o ewentualnych problemach. Aplikacja dostępna jest w języku polskim i może być bezpłatnie używana w każdych warunkach.
369
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.46. SpeedFan dostarcza informacji na temat parametrów kluczowych elementów komputera
Registry Monitor NT Strona domowa:
http://www.sysinternals.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
7.02
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
-
Rozmiar:
0,4 MB
Registry Monitor NT — rysunek 7.47 — to niezastąpione narzędzie dla każdego, kto chce na bieżąco podglądać wszystkie odwołania do pliku rejestru. Prezentowany program jest przydatny na przykład w sytuacji, gdy podczas instalacji jakiejś aplikacji chcesz dowiedzieć się, które klucze zostały przez nią dodane do rejestru. Program jest bezpłatny zarówno dla użytkowników domowych, jak i firm. Polska wersja nie jest dostępna.
370
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.47.
Registry Monitor NT na bieżąco śledzi wszystkie odwołania do rejestru
Motherboard Monitor Strona domowa:
http://mbm.livewiredev.com
Polska wersja:
http://mbm.livewiredev.com
Najnowsza wersja:
5.3.7.0
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
-
Rozmiar:
1,6 MB
Motherboard Monitor — rysunek 7.48 — daje możliwość kontrolowania niemal wszystkich parametrów pracy komputera. Innymi słowy, możemy śledzić parametry pracy procesora, napięcie, temperaturę oraz szybkość obrotów wentylatorów. Jeżeli okaże się, że coś nie jest obsługiwane, to warto odwiedzić stronę autora i poszukać odpowiedniej wtyczki do programu. Sporą zaletą prezentowanej aplikacji jest obsługa bardzo dużej ilości sprzętu, dzięki czemu program może być wykorzystywany na bardzo wielu platformach. Poza tym aplikacja dostępna jest w polskiej wersji językowej i posiada bardzo bogate możliwości konfiguracji.
371
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.48. Motherboard Monitor pozwala na permanentną kontrolę parametrów pracy komputera
Wszystkie wyniki są prezentowane w przejrzystym panelu za pomocą graficznych wskaźników. Oczywiście wygląd i układ panelu możemy dowolnie przebudować, tak by było nam wygodniej z niego korzystać. Dodatkowo kluczowe parametry pokazywane są na pasku Start, w okolicy zegara, dzięki czemu nie musimy uruchamiać całego panelu monitorującego. Oczywiście Motherboard Monitor jest darmowy zarówno dla użytkowników domowych, jak i biznesowych.
HDD Health Strona domowa:
http://www.panterasoft.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
3.3
Rozmiar:
Status:
Darmowy do użytku w domu
Alternatywa dla:
Everest Ultimate Edition, Everest Corporate Edition
0,9 MB
HDD Health — rysunek 7.49 — umożliwia kontrolę temperatury dysków IDE, monitoring dziennika zdarzeń mechanizmu S.M.A.R.T. oraz odczyt parametrów urządzenia, m.in. wersję firmware, model dysku, pojemność, tryb pracy oraz numer seryjny. Program jest bardzo wygodny w obsłudze i pozwala na kontrolę wielu parametrów pracy dysku. Niestety aplikacja nie jest dostępna w polskiej wersji językowej i nie może być bezpłatnie używana przez firmy.
372
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.49.
HDD Health — kontroluje pracę dysku
Testowanie i diagnostyka Z pewnością wiele osób jest ciekawych, jak wydajny jest komputer, lub chce sprawdzić, czy wprowadzone zmiany nie miały negatywnego wpływu na stabilność peceta. Dzięki zaprezentowanemu poniżej oprogramowaniu diagnostycznemu i testowemu możesz poddać swój komputer istnym katuszom, by później cieszyć się stabilnością i wydajnością.
RightMark Strona domowa:
http://www.rightmark.org
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
Zależy od konkretnego testu
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
SiSoft Sandra
Rozmiar:
5,7 MB
RightMark to zestaw kilku różnych testów przeznaczonych do badania kluczowych komponentów komputera. Poniżej w skrócie opisaliśmy poszczególne testy.
373
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
RightMark Memory Analyzer — rysunek 7.50 — jest narzędziem, za pomocą którego możemy przetestować pamięć RAM, procesor oraz chipset. Oferowane testy pozwalają m.in. na sprawdzenie przepustowości pamięci czy też czasu opróżnienia bufora lub przepustowości magistrali systemowej.
Rysunek 7.50. RightMark Memory Analyzer — to kolejny dobry i darmowy program do testowania pamięci RAM, procesora oraz chipsetu
Prezentowany program może być również źródłem cennych informacji na temat parametrów procesora, pamięci i chipsetu. Obecnie najnowsza wersja aplikacji oznaczona jest numerem 3.57. Należy zauważyć, że program nie jest dostępny w polskiej wersji językowej. RightMark 3DSound — rysunek 7.51 — jest programem do testowania i diagnozowania kart dźwiękowych. Za pomocą prezentowanej aplikacji możemy sprawdzić zgodność karty z różnymi wersjami EAX lub określić, jakie obciążenie generuje dana karta dźwiękowa dla danej konfiguracji sprzętowej. Ciekawostką są również testy związane z pozycjonowaniem dźwięku. Najnowsza wersja programu oznaczona jest numerem 2.2. Niestety aplikacja nie jest dostępna w języku polskim.
374
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.51.
RightMark 3DSound to bardzo rozbudowany i ciekawy tester kart dźwiękowych
RightMark Audio Analyzer — rysunek 7.52 — to bardzo rozbudowane i profesjonalne narzędzie do testowania kart dźwiękowych. Za pomocą tej aplikacji możesz przetestować jakość dźwięku generowanego przez Twoją kartę oraz sprawdzić wiele innych parametrów diagnozowanego urządzenia.
Rysunek 7.52. RightMark Audio Analyzer — bardzo rozbudowany i profesjonalny tester kart audio
375
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Opisywany tester wymaga specjalnego kabla, za pomocą którego będziemy łączyć odpowiednie porty na śledziu karty. Niezbędne informacje na ten temat znajdziesz na stronie autorów. Niestety aplikacja nie jest dostępna w języku polskim. Najnowsza wersja testera oznaczona jest numerem 5.5. RightMark Clock Utility — rysunek 7.53 — jest kolejnym narzędziem dostarczonym przez grupę RightMark. Dzięki tej aplikacji możemy odczytać parametry procesora oraz zmienić część z nich. Program jest przydatny osobom zajmującym się overclockingiem, gdyż umożliwia zmianę taktowania procesora oraz jego napięcia. Wszystkie zmiany można wprowadzać bezpośrednio z poziomu systemu operacyjnego — „w locie”.
Rysunek 7.53. RightMark Clock Utility — ciekawe i praktyczne narzędzie do zmiany ustawień pracy procesora
Program nie jest dostępny w polskiej wersji językowej. Najnowsza wersja prezentowanego narzędzia nosi numer 1.8. RightMark CPU — rysunek 7.54 — jest rozbudowanym narzędziem, za pomocą którego można przetestować wydajność procesora, a przy okazji sprawdzić stabilność pracy komputera.
376
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.54. RightMark CPU — wygodny tester wydajności procesora
Najnowsza wersja programu oznaczona jest numerem 2.0. Niestety polska wersja aplikacji nie jest dostępna. RightMark Gotcha — rysunek 7.55 — jest małym programem, który pozwala na określenie realnego taktowania procesora w ściśle określonych odstępach czasu. Aplikacja nie jest dostępna w polskiej wersji językowej. Najnowsza wersja oznaczona jest numerem 1.0. D3DRightMark — rysunek 7.56 — jest rozbudowanym narzędziem do testowania syntetycznej wydajności karty graficznej zmontowanej w Twoim komputerze. Wszystkie oferowane testy opierają się na najnowszej wersji DirectX 9. Pozwalają na ustalenie teoretycznej wydajności karty podczas przetwarzania efektów specjalnych oferowanych przez tę wersję DirectX. Najnowsza wersja programu oznaczona jest numerem 1.0.5.0. Niestety polska wersja językowa nie jest dostępna.
377
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.55. RightMark Gotcha — szalenie przydatne narzędzie do monitoringu taktowania procesora
Rysunek 7.56.
D3DRightMark — rozbudowane narzędzie do testowania wydajności karty graficznej
378
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Futuremark PCMark Strona domowa:
http://www.futuremark.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
2004, 2005, Ventage
Status:
Darmowy do użytku w domu
Alternatywa dla:
-
Rozmiar:
35-75 MB
Futuremark PCMark — rysunek 7.57 — to rozbudowane narzędzie diagnostyczno-testowe, za pomocą którego możemy sprawdzić wydajność całego komputera — m.in. procesora, pamięci, dysku twardego, karty graficznej i wielu innych. Aplikacja umożliwia przeprowadzenie kilkudziesięciu różnorakich testów, a na koniec generuje szczegółowy raport z wynikami.
Rysunek 7.57.
Futuremark PCMark — rozbudowane środowisko przeznaczone do testowania wydajności peceta
Uzyskane rezultaty możemy za pomocą internetu porównać z innymi danymi zgromadzonymi w bazie prowadzonej przez autorów prezentowanej aplikacji. Dzięki temu możemy określić, czy posiadany przez nas komputer pracuje optymalnie, czy też wymaga jeszcze dopracowania konfiguracji. Niestety PCMark nie jest dostępny w polskiej wersji językowej.
379
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Inne narzędzia W sieci można znaleźć również wiele innych ciekawych programów narzędziowych, których przeznaczenie powoduje, że ciężko je zaklasyfikować do jednej z grup opisanych w niniejszym rozdziale. Postanowiłem kilka z tych programów zebrać poniżej i w skrócie opisać.
RockXP Strona domowa:
http://www.korben.tk
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
4.0
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
-
Rozmiar:
0,42 MB
RockXP — rysunek 7.58 — to przydatny program, dzięki któremu możemy odczytać lub zmienić numer seryjny systemu MS Windows XP oraz innych aplikacji firmy Microsoft. Dodatkowo RockXP pozwala na zabezpieczenie aktywacji systemu i przywrócenie jej po reinstalacji. Kolejne ciekawe możliwości, jakie oferuje prezentowana aplikacja, to możliwość odczytania niektórych haseł i wbudowany ich generator.
Rysunek 7.58.
RockXP pomoże Ci odczytać zapomniany numer seryjny Twojego systemu operacyjnego…
Program jest bezpłatny niezależnie od tego, kto będzie z niego korzystał. Niestety polska wersja językowa nie jest dostępna, jednak nie przeszkadza to w korzystaniu z tego przydatnego narzędzia.
380
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Unlocker Strona domowa:
http://ccollomb.free.fr/unlocker
Polska wersja:
http://ccollomb.free.fr/unlocker
Najnowsza wersja:
1.7.6
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
-
Rozmiar:
0,2 MB
Unlocker — rysunek 7.59 — umożliwia skasowanie pliku, do którego dostęp został zablokowany przez system MS Windows. Zapewne spotkałeś się z sytuacją, gdy chciałeś usunąć z dysku jakiś plik, ale system za pomocą komunikatu powiadomił Cię, że jest on akurat w użyciu i nie można go usunąć. Prezentowany program rozwiązuje ten problem, gdyż wyszukuje powiązania zablokowanego pliku, zamyka je i kasuje problematyczne dane.
Rysunek 7.59. Unlocker usuwa niemożliwe do usunięcia
Program jest bezpłatny zarówno dla użytkowników domowych, jak i firm. Warto nadmienić, że dostępna jest polska wersja tej aplikacji.
381
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Revelation Strona domowa:
http://www.snadboy.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
2.0
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
-
Rozmiar:
0,2 MB
Revelation — rysunek 7.60 — umożliwia odczytanie haseł zapamiętanych w systemie MS Windows. Dokładniej mówiąc, chodzi o to, że kiedy wprowadzamy hasła, system automatycznie zastępuje wszystkie znaki gwiazdkami, aby uniemożliwić ich podglądnięcie. Dzięki prezentowanej aplikacji możesz odwrócić proces — zamiast gwiazdek zobaczysz właściwe znaki.
Rysunek 7.60. Revelation — poznaj swoje hasła
Program jest bardzo przydatny w sytuacji, gdy zapamiętałeś w systemie hasło i zapomniałeś go. Narzędzie jest darmowe niezależnie od tego, kto będzie z niego korzystać. Polska wersja językowa nie jest dostępna, ale nie powinno to być przeszkodą w korzystaniu z programu.
382
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
KeyTweak Strona domowa:
http://webpages.charter.net/krumsick
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
2.2.0
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
-
Rozmiar:
0,15 MB
KeyTweak — rysunek 7.61 — to program, za pomocą którego możesz zmienić domyślne funkcje klawiszy na swojej klawiaturze. Osobiście korzystam z tej aplikacji, aby zmienić funkcję prawego klawisza Windows i przypisać mu takie samo znaczenie, jakie ma prawy klawisz Alt.
Rysunek 7.61.
KeyTweak — zmienia funkcje klawiszy
Aplikacja jest darmowa dla wszystkich użytkowników. Polska wersja programu nie jest dostępna, wydaje nam się jednak, że można się bez niej obejść.
383
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Pakiety narzędziowe Do tej pory przedstawiliśmy kilkadziesiąt różnych programów narzędziowych. Korzystanie z nich było wygodne, ale miało też pewne minusy. Na szczęście w sieci dostępne są specjalne pakiety narzędziowe wykorzystujące aplikacje przedstawione powyżej. Zazwyczaj taki pakiet dostarczany jest w postaci płyty startowej, z której można uruchomić komputer. Dzięki temu korzystanie z tego rozwiązania jest znacznie wygodniejsze i poszczególne aplikacje mogą być używane np. w sytuacji, gdy system operacyjny odmówił posłuszeństwa.
Ultimate Boot CD Strona domowa:
http://www.ultimatebootcd.com
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
4.1.1
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
Kilkadziesiąt programów zaprezentowanych w niniejszym rozdziale
Rozmiar:
146 MB
Ultimate Boot CD — rysunek 7.62 — jest szalenie rozbudowanym pakietem narzędziowym dostarczanym w postaci obrazu startowej płyty CD. Wszystkie narzędzia zgromadzone na płycie posiadają wspólny interfejs i mogą być uruchamiane bezpośrednio z płyty CD.
Rysunek 7.62.
Ultimate Boot CD — bardzo rozbudowany pakiet narzędziowy
384
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Poszczególne programy zostały podzielone na kilka głównych grup oraz dziesiątki podgrup. Najważniejsze grupy narzędzi dotyczą płyty głównej, dysków twardych, systemu plików oraz obrazów dyskietek startowych i zbiorów innych narzędzi. Pełen wykaz wszystkich programów tego pakietu dostępny jest na stronie autora. Ultimate Boot CD jest rozwiązaniem darmowym dla wszystkich użytkowników. Polska wersja nie jest dostępna.
nLite Strona domowa:
http://www.nliteos.com
Polska wersja:
http://www.nliteos.com
Najnowsza wersja:
1.4.6
Status:
Darmowy do użytku w domu
Alternatywa dla:
-
Rozmiar:
146 MB
nLite — rysunek 7.63 — za pomocą tego programu możesz zintegrować dodatek Service Pack z wersją instalacyjną systemu operacyjnego, dodać łatki, sterowniki, a także usunąć zbędne komponenty, które są automatycznie instalowane.
Rysunek 7.63.
nLite — możesz zbudować własny instalator systemu MS Windows
385
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Mówiąc prościej, za pomocą nLite możesz zmodyfikować oryginalną wersję instalacyjną systemu MS Windows 2000/XP/2003 i dopasować ją do własnych wymogów. Po przeprowadzeniu instalacji będziesz mieć system zgodny ze swoimi preferencjami. Po zakończeniu pracy programu otrzymujemy obraz ISO gotowej płyty i pozostaje go tylko nagrać na nośnik i czerpać przyjemność z pracy ze zmodyfikowaną wersją instalatora. Program jest dostępny w polskiej wersji językowej, co znacznie upraszcza pracę z nim. Niestety wiele możliwości, jakie oferuje nLite, jest przeznaczonych dla świadomych i zaawansowanych użytkowników. Nieumiejętne wprowadzenie niektórych zmian może spowodować, że nie uda się zainstalować systemu lub pojawią się problemy z jego działaniem. Aplikacja jest darmowa dla użytkowników domowych i niekomercyjnych.
PE Builder Strona domowa:
http://www.nu2.nu/pebuilder
Polska wersja:
Brak
Najnowsza wersja:
1.3.1
Status:
Darmowy do użytku w domu i w firmie
Alternatywa dla:
MS Windows XP Embedded
Książki:
http://www.cdrinfo.pl/artykuly/bootwin
Rozmiar:
2,75 MB
PE Builder — rysunek 7.64 — jest programem, za pomocą którego możesz przygotować specjalną płytę CD lub DVD do uruchamiania systemu MS Windows. Niezaprzeczalną zaletą prezentowanej aplikacji jest możliwość dodania własnych pluginów z potrzebnymi programami. Dzięki temu możemy stworzyć prawdziwą płytę ratunkową, za pomocą której będziemy mogli na przykład dobrać się do partycji NTFS czy też dokonać zmian w plikach konfiguracyjnych systemu zainstalowanego na dysku komputera. Program pozwala na przygotowanie obrazu ISO płyty CD lub DVD, który następnie musimy nagrać na nośnik. Teraz pozostaje już tylko uruchomienie komputera z nośnika i sprawdzenie efektów starań. Aplikacja jest darmowa dla użytkowników domowych i firm. Niestety polska wersja programu nie jest dostępna, co może być pewnym utrudnieniem.
386
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.64. PE Builder — zbuduj własną płytę startową z MS Windows
Zerowanie dysku krok po kroku W przypadku częstych problemów z dyskiem twardym (błędne sektory, atak złośliwego wirusa), których nie daje się rozwiązać przez sformatowanie go lub usunięcie partycji, warto skorzystać z procedury zerowania go za pomocą narzędzi dostarczonych przez producenta. Zerowanie w uproszczeniu polega na zapisaniu sektora po sektorze zerami, nadpisując wszystkie informacje, również te, które są błędne. W wielu przypadkach zerowanie jest cudownym lekarstwem umożliwiającym przywrócenie poprawnego działania dysku twardego. Całą procedurę warto przeprowadzić za pomocą oprogramowania producenta dysku twardego, gdyż mamy wtedy pewność, że w żaden sposób nie uszkodzimy napędu, a operacje wykonamy poprawnie i skutecznie. Poniższy opis przedstawia całą procedurę zerowania krok po kroku na przykładzie dysku twardego Samsung o pojemności 160 GB i odpowiedniego oprogramowania, które zostało pobrane ze strony producenta w postaci pliku ISO. Jeśli posiadasz inny dysk twardy, to na pewno znajdziesz na stronie jego producenta takie właśnie oprogramowanie. Nie różni się ono niczym poza logo w lewym górnym rogu ekranu. Nazewnictwo opcji i obsługa jest dokładnie taka sama jak w przykładzie prezentowanym w książce. W przypadku niektórych dysków twardych możliwe jest wykonanie tej czynności online. Możliwość taką daje np. firma Seagate. Musisz wtedy jednak dysponować drugim dyskiem, z którego załadujesz system Windows i połączysz się za pośrednictwem internetu z witryną
387
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
firmy Seagate. Nie będzie Ci wtedy potrzebna płyta CD, a cała operacja zostanie przeprowadzona bezpośrednio z okna przeglądarki internetowej. Rozwiązanie takie ma niestety swoje minusy. Jednym z nich jest potrzeba posiadania drugiego, sprawnego dysku. Drugim minusem jest niebezpieczeństwo ewentualnej pomyłki przy wyborze dysku przeznaczonego do zerowania, a co za tym idzie utrata danych na tym, który nie był uszkodzony. Proponujemy więc, abyś jednak ściągnął odpowiednie oprogramowanie ze strony producenta dysku lub z witryny Andrzeja — http://www.spat.pl/drivery.html — i wypalił płytę CD albo ściągnął wersję na dyskietkę. 1. Pobierz odpowiedni plik ze strony producenta lub witryny Andrzeja. 2. Korzystając z odpowiedniego opisu dostępnego na stronie producenta, przygotuj płytę lub dyskietkę, z której będziesz korzystać. W przypadku gdy pobrałeś plik ISO, nagraj go na płycie, korzystając z dowolnej aplikacji do zapisu płyty. Jeśli korzystasz z programu Nero Burning ROM, z menu Nagrywarka wybierz opcję Nagraj plik obrazu. 3. Uruchom komputer z przygotowanego nośnika. Po prawidłowym starcie na ekranie monitora pojawi się okno programu. Jeżeli na dysku nie było żadnych danych, otrzymasz informację o tym, że jest to nowy dysk. Jeśli masz do czynienia z dyskiem, na którym znajdują się dane, zostaniesz przeniesiony do ekranu startowego — rysunek 7.65. W zależności od producenta dysku twardego zmianie ulega tylko nazwa, w tym przypadku jest to firma Samsung. 4. W oknie widocznym na rysunku 7.65 zaznacz opcję Utilities i kliknij przycisk Next.
Rysunek 7.65. Zerowanie dysku — etap pierwszy
388
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
5. W kolejnym oknie — rysunek 7.66 — zaznacz opcję Zero Fill Drive (Full) i kliknij przycisk Next. Dzięki temu przeprowadzisz pełne i dokładne zerowanie dysku. Cała operacja może zająć nawet kilkanaście godzin, np. dysk o pojemności 120 GB zostanie wyzerowany po ok. 12 godzinach pracy prezentowanej aplikacji. Jeżeli chcesz wymazać wyłącznie dane zawarte w pierwszych 63 sektorach dysku twardego, np. informacje o partycjach, możesz wybrać opcję Zero Fill Drive (Quick).
Rysunek 7.66. Zerowanie dysku — etap drugi
6. Kolejny etap — rysunek 7.67 — wymaga od Ciebie potwierdzenia chęci wykonania zerowania dysku. Musisz ponownie kliknąć przycisk Next.
Rysunek 7.67. Zerowanie dysku — etap trzeci
389
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
7. W tej chwili program przejdzie do ekranu informującego o postępie pracy — rysunek 7.68. Kontrolka dysku twardego na Twojej obudowie będzie natomiast świecić się ciągłym światłem lub bardzo szybko migać. Jest to normalny objaw informujący o pracy dysku. Nie martw się, jeśli przez dłuższy czas nie zobaczysz wskaźnika procentowego informującego o postępie zerowania. Wspomnieliśmy już, że proces zerowania jest czasochłonny i może minąć kilka lub nawet kilkanaście minut, zanim pojawi się 1%. Jeżeli kontrolka dysku świeci się lub miga, świadczy to o jego pracy, a to z kolei oznacza, że proces przebiega normalnie i komputer nie zawiesił się.
Rysunek 7.68. Zerowanie dysku — etap czwarty
8. W każdej chwili możesz przerwać proces zerowania, naciskając przycisk Stop, jednak dane nie będą już dostępne. Co prawda będzie można je odzyskać w obszarach dysku, na których nie zostało jeszcze przeprowadzone zerowanie, ale wymagać to będzie oddania go do specjalistycznej firmy trudniącej się odzyskiwaniem danych, co jest bardzo kosztownym przedsięwzięciem.
Pełne zerowanie dysku jest dobrym sposobem na definitywne usunięcie z niego danych. Możesz skorzystać z tego rozwiązania, jeżeli sprzedajesz swój dysk i zależy Ci na tym, aby nikt nie odzyskał z niego danych.
390
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Jeżeli z jakichś powodów nie możesz skorzystać z oprogramowania producenta, które proponujemy, masz jeszcze szansę wykonać zerowanie za pomocą malutkiego programu mieszczącego się na jednej dyskietce. Mamy tutaj na myśli program o nazwie WDClear. Jest to program udostępniony przez producenta dysków Western Digital. WDClear w wersji 1.10 obsługuje dyski innych producentów, a w nowszej działa wyłącznie z modelami firmy Western Digital.
Program WDClear w wersji 1.10 możesz pobrać ze strony Andrzeja — http://www.spat.pl/drivery.html. Pamiętaj, że prezentowana aplikacja współpracuje wyłącznie z dyskami IDE. W przypadku dysków SATA będziesz zmuszony skorzystać z aplikacji producenta lub sprawdzić, czy istnieje możliwość emulacji IDE. Zalecamy, abyś nie używał programu WDClear 1.10 z dyskami większymi niż 80 GB. 1. Pobierz program WDClear i przygotuj dyskietkę startową. 2. Uruchom komputer z dyskietki startowej z programem WDClear. Na rysunku 7.69 widać zawartość ekranu po uruchomieniu programu.
Rysunek 7.69. Zerowanie dysku za pomocą WDClear — etap pierwszy
391
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
3. Z okna widocznego na rysunku 7.69 wybierz opcję Clean Drive (Weites Zeros). Wystarczy, że za pomocą klawiszy strzałek ustawisz podświetlenie na wspomnianej opcji i naciśniesz Enter. 4. W tej chwili zostaniesz poproszony o potwierdzenie operacji. Musisz udzielić odpowiedzi na dwa kolejne pytania. Prawidłowa odpowiedź na pierwsze pytanie to naciśnięcie klawisza R, a na drugie Y — rysunek 7.70.
Rysunek 7.70. Zerowanie dysku za pomocą WDClear — etap drugi
5. Po udzieleniu prawidłowych odpowiedzi na pytania widoczne na rysunku 7.70 nastąpi rozpoczęcie całej procedury. W większości przypadków cała operacja trwa ok. 30 – 50 minut. Jest ona jednak o wiele mniej skuteczna niż zerowanie za pomocą aplikacji producenta dysku. 6. Na rysunku 7.71 widać aktualny stan zerowania. W lewym górnym rogu pokazany jest czas, jaki upłynął od rozpoczęcia procedury, oraz przybliżony czas, jaki pozostał do jej zakończenia. W tabelce w górnym prawym narożniku znajdują się podstawowe informacje o dysku twardym, między innymi jego model i numer seryjny. Poniżej pokazywany jest na bieżąco stan zerowania. Strzałkami zostały zaznaczone najważniejsze parametry, procent wykonania oraz ewentualne błędy. Procedurę można przerwać, naciskając kombinację klawiszy Alt+X. 7. Po zakończeniu zerowania można wykonać weryfikację. Służy do tego opcja Read Verify Drive widoczna na rysunku 7.69.
392
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.71. Zerowanie dysku za pomocą WDClear — etap trzeci
Przygotowanie dysku do pracy Korzystając z oprogramowania producenta dysku, możesz w prosty i przyjemny sposób przygotować urządzenie do pracy. Innymi słowy, chodzi o założenie partycji i sformatowanie ich. Cała operacja została opisana w kilku punktach widocznych poniżej. 1. Uruchom komputer z płyty lub dyskietki zawierającej oprogramowanie producenta dysku. 2. Program automatycznie wykryje nowy dysk, kliknij przycisk YES — rysunek 7.72. 3. W oknie widocznym na rysunku 7.73 wybierz system operacyjny, który będzie zainstalowany na dysku twardym, i kliknij przycisk Next. 4. W kolejnym oknie — rysunek 7.74 — zaznacz opcję Advanced instalation. Dzięki temu będziesz mógł podzielić dysk według własnych potrzeb. Aby kontynuować, kliknij przycisk Next. 5. Na rysunku 7.75 widać kolejny etap przygotowania dysku. Tym razem musisz kliknąć przycisk Add. W nowym okienku zostaną wyświetlone opcje służące do wyboru wielkości partycji. Wpisz wielkość pierwszej partycji, wybierz jej typ — opcja Select Partition Type — FAT32, FAT16, NTFS — i naciśnij przycisk OK. Aby dodać kolejne partycje, powtórz czynności opisane w niniejszym podpunkcie.
393
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.72. Przygotowanie nowego dysku do pracy — etap pierwszy
Rysunek 7.73. Przygotowanie nowego dysku do pracy — etap drugi
6. Po utworzeniu wszystkich partycji zostanie wyświetlone podsumowanie — rysunek 7.76. Po kliknięciu przycisku Next rozpocznie się formatowanie dysku. W naszym przykładzie podzieliliśmy dysk firmy Samsung na trzy partycje. 7. Postęp formatowania możesz śledzić dzięki graficznemu wskaźnikowi postępu widocznemu na rysunku 7.77.
394
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Rysunek 7.74. Przygotowanie nowego dysku do pracy — etap trzeci
Rysunek 7.75. Przygotowanie nowego dysku do pracy — etap czwarty
Jak widzisz, dysk został szybko, łatwo i przyjemnie przygotowany do pracy. Cała operacja trwała niespełna 5 minut. Dlatego właśnie polecamy korzystanie z programów narzędziowych udostępnionych przez producentów dysków. Przykłady zostały oparte na produkcie Samsunga, jednak każdy inny producent dysponuje takim samym oprogramowaniem, zmiana występuje wyłącznie w logo.
395
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Rysunek 7.76. Przygotowanie nowego dysku do pracy — etap piąty
Rysunek 7.77. Przygotowanie nowego dysku do pracy — etap szósty
Pamiętaj, że jeśli posiadasz np. dysk Maxtor, to oprogramowanie też powinno być przeznaczone dla Maxtora, tak samo w przypadku produktów innych marek.
396
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
Dodatek
Identyfikacja oznaczeń procesorów Wiele osób chciałoby wiedzieć, jaki dokładnie model procesora posiada. Ponieważ wszystkie informacje o modelu procesora są ukryte w kodzie nadrukowanym na obudowie procesora, dla większości użytkowników rozszyfrowanie ich stanowi nie lada problem. Zresztą nawet sprzedawcy nie zawsze wiedzą, jak prawidłowo odczytać kod. Doszliśmy więc do wniosku, że opiszemy przykład podstawowych oznaczeń kodowych oraz sposoby ich odczytania na przykładzie procesorów z rodziny AMD Athlon 64. Mamy świadomość, że możesz nie znaleźć tu oznaczenia swojego procesora. Cykl wydawniczy książki jest zbyt długi w stosunku do coraz to nowszych procesorów i podzespołów pojawiających się na naszym rynku. Więcej informacji znajdziesz na stronach producenta procesora. Rysunek 7.78 przedstawia przykładowy procesor, którego oznaczenia posłużą nam za przykład do objaśnienia znaczenia kodów. Natomiast rysunek 7.79 przedstawia sam kod, który nas interesuje.
Rysunek 7.78. Przykład lokalizacji oznaczeń procesora, w tym przypadku AMD Athlon 64
Rysunek 7.79. Widok samego kodu
W kodzie widocznym na rysunku 7.79 kryje się pełna informacja na temat procesora, z którym masz do czynienia. Poniżej przedstawiliśmy znaczenie poszczególnych członów tego kodu.
397
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
ADA — Athlon 64, 3000 — model 3000+, D — podstawka Socket 939, I — zasilany 1,4 V, K — maksymalna temperatura 65ºC, 4 — z 512 kB cache L2. Oczywiście w zależności od modelu procesora poszczególne części oznaczenia mogą przybierać inne wartości. Poniżej znajduje się dokładniejsze wyjaśnienie wraz z wartościami, jakie mogą występować. Q
1 — Rodzaj procesora ♦ ADA — Athlon 64 ♦ ADAFX — Athlon 64 FX
Q
2 — Oznaczenie modelu ♦ 2800 – 3800 — modele od 2800+ do 3800+ ♦ FX51 — FX57 — modele Athlon 64 FX od 51 do 57
Q
3 — Typ obudowy ♦ A — 754 ♦ C — 940 ♦ D — 939
Q
4 — Napięcie zasilające ♦ S — 1.15 V ♦ M — 1.30 V ♦ I — 1.40 V ♦ E — 1.50 V ♦ C — 1.55 V
Q
5 — Maksymalna temperatura ♦ I — 63ºC ♦ K — 65ºC ♦ P — 70ºC ♦ X — 95ºC
Q
6 — Pamięć podręczna, cache L2 ♦ 3 — 256 kB ♦ 4 — 512 kB ♦ 5 — 1 MB ♦ 6 — 2 MB
398
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
PODSUMOWANIE D
otarliśmy wspólnie do końca niniejszej książki. Wraz z Andrzejem mamy nadzieję, że nie żałujesz spędzonego z nami czasu oraz pieniędzy, które wydałeś na zakup naszej książki. W poszczególnych rozdziałach staraliśmy się opisać sposoby diagnozowania i naprawy komputera. Całość została opracowana w taki sposób, abyś mógł sobie poradzić z awariami w domowym zaciszu bez konieczności wizyty w serwisie. Oczywiście zdajemy sobie sprawę, że nie zawsze uda się naprawić komputer w domu i bardzo często nic nie zrobisz bez części zamiennych niezbędnych do zdiagnozowania przyczyn awarii. Mamy jednak nadzieję, że w przypadku poważnych problemów będziesz mógł liczyć na pomoc kolegi lub sąsiada, który pożyczy Ci na chwilę swoją pamięć bądź kartę grafiki albo pozwoli, abyś w jego komputerze sprawdził swój podejrzany podzespół, dzięki czemu będziesz mógł rozwiązać swój problem.
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Jak zapewne zauważyłeś, naprawa komputera w domowych warunkach jest możliwa i wykorzystuje zestaw kilkudziesięciu czynności, które możesz samodzielnie wykonać. Prawdę mówiąc, jeżeli przeczytasz uważnie nasze porady, to obejdziesz się również bez specjalistycznej wiedzy. Na koniec pragniemy zwrócić uwagę na kilka — naszym zadaniem — istotnych elementów, które pozwolą Ci skutecznie i bezpiecznie walczyć z usterkami. Q
Otwierając obudowę komputera, pamiętaj o tym, aby go odłączyć od zasilania. Tylko w szczególnych przypadkach otwieraj obudowę bez odłączania zasilania.
Q
Niczego nie rób na siłę. Każdą część można wyjąć bez większego wysiłku.
Q
Pamiętaj, że może się tak zdarzyć, że część powodująca u Ciebie problemy wcale nie musi być uszkodzona, dlatego zanim pójdziesz z nią do serwisu, sprawdź ją w innym komputerze.
Q
Ingerencja we wnętrze nowego komputera może prowadzić do utraty gwarancji, dlatego zanim zaczniesz własnoręczne naprawy, upewnij się, czy możesz to zrobić.
Q
Nie przerabiaj podzespołów ani nie próbuj własnoręcznie naprawiać zasilacza komputerowego, gdyż może to być przyczyną poważnych problemów, wliczając w to uszkodzenia komputera, a nawet porażenie prądem.
Q
Pamiętaj, że cierpliwość popłaca. Nie spiesz się, szukając przyczyny problemu, a z całą pewnością uda Ci się zlikwidować awarię.
Zdajemy sobie sprawę, że nasza książka nie rozwiązuje wszystkich problemów związanych z działaniem komputera. Niestety nie da się napisać uniwersalnego przewodnika i doskonale o tym wiemy. Jeśli więc nie znalazłeś rozwiązania swojego problemu, spróbuj wykorzystać porady zawarte w naszej książce i poszukać przyczyn na własną rękę. Jeżeli to Ci się nie uda, to napisz do nas, a postaramy się pomóc. Na koniec pragniemy podziękować za zakup naszej książki i zapraszamy na nasze strony domowe, których adresy znajdziesz poniżej. Znajdziesz tam informacje o naszych zainteresowaniach oraz o innych książkach, które napisaliśmy razem bądź osobno. Bartosz Danowski http://danowski.pl
Andrzej Pyrchla http://bryce.pl
[email protected]
[email protected]
400
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
SKOROWIDZ A Active Partition Recovery, 333 Add/Remove Pro, 352 Advanced BIOS Features, 76 Advanced Chipset Features, 77 Aflash.exe, 100 AGP, 14, 25 aktualizacja BIOS-u, 95, 239 aktualizacja z dyskietki, 99 Flash protection, 99 identyfikacja płyty głównej, 95 identyfikacja wersji BIOS-u, 98 rozwiązywanie problemów, 239 aktualizacja firmware, 156 AM2/AM2+, 15 AMD Athlon 64, 19, 397 AMD Athlon 64 X2, 20 AMD Athlon XP, 20 AMD Sempron, 20 AMI, 64 amiflash, 100 APIC, 178 APIC Function, 181 APIC Mode, 181 ASPI, 161 ATX, 31
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ATX 2.0, 31 ATX12, 33, 35 ATX20, 34 ATX24, 33, 34, 35 Audos, 100 automatyczne wykrywanie dysków twardych, 80 AWARD, 65 awarie napędy optyczne, 252 płyty główne, 240 awdflash, 100, 242 Azalia, 92
B Belarc Advisor, 58 bezpieczne ustawienia BIOS, 79 Bezpieczne usuwanie sprzętu, 163 big tower, 30 BIOS, 73 (S)DRAM CAS Latency Time, 221 (S)DRAM Cycle Lenght, 221 (S)DRAM Cycle Time Tras/Trc, 221 (S)DRAM RAS Precharge Time, 222 (S)DRAM RAS-to-CAS Delay, 221 128-bit Memory Data Width, 84
ABC sam naprawiam komputer
BIOS Advanced BIOS Features, 76 Advanced Chipset Features, 77 AGP Aperture Size, 94 aktualizacja, 95 Allocate IRQ to USB, 166 APIC Mode, 178 Assing IRQ for USB, 166 automatyczne wykrywanie dysków twardych, 80 Azalia Codec, 92 bezpieczne ustawienia, 79 Byte Merge, 222 CAS Latency Time, 221 Clear NVRAM, 177 CPU Host Clock (CPU/PCI), 84 CPU Host Frequency (MHz), 85 CPU Setup/Frequency Voltage Control, 77 DDR DIMM Data Width, 84 DRAM Clock, 220 DRAM Timing by SPD, 221 DRAM Timing Selectable, 221 Exit Whitout Saving, 78 Exit Without Saving Option, 95 Fast R-W Turn Around, 222 Force Update ESCD, 177 Health Status/Hardware Monitor, 77 Init Display First, 258 Integrated Peripherals, 77 kolejność przeszukiwania urządzeń pod kątem obecności sektora startowego, 85 konfiguracja ustawień, 73 Legacy USB Support, 163 Limit CPU Max. To 3, 84 Load Fail-Safe Defaults, 78, 79 Load Optimal Settings, 79 Load Optimized Defaults, 78 Max Memclock MHz, 83 Memory Frequency for, 83, 223 Onboard H/W LAN, 93 Onboard H/W Serial ATA, 86 Onboard Legacy Audio, 91 Onboard VIA 1394, 92 OnChip IEEE1394, 92 Onchip SATA Port, 86 Onchip Serial ATA, 88 P2C/C2P Concurrency Peer Concurrency, 231
402
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
PCI BusMaster, 231 PnP/PCI Configuration Setup, 77 Power Management Setup, 77 Primary Graphic’s Adapter, 93 producenci, 74 Ratio/Voltage Control, 77 Read Around Write, 222 Reset Configuration Data, 177 SATA/RAID/SCSI Boot Order, 90 Save and Exit, 78 Save and Exit Setup Option, 94 SDRAM Page Closing Policy, 222 SDRAM Precharge Control, 222 Select Boot device, 85 Standard CMOS Features, 76 sygnały dźwiękowe, 64 System Date, 82 System Time, 82 układy menu, 76 USB Keyboard Support, 163 VGA Shared Memory Size, 93 wejście do menu, 75 zapis ustawień, 94 BIOS Rom cheksum error, 131 błędy zapisu/odczytu z dysku twardego lub utrata danych, 227 Boot Failure, 130 BootBlock, 240 bootsektor, 209 BootVis, 357 brak dźwięku na przednim panelu obudowy, 171 brak dźwięku po instalacji sterowników, 172 brak możliwości zapisu dyskietki, 142 brak obrazu na monitorze, 110 brak połączenia modemowego w Windows 98SE, 173 brak połączenia z siecią, 174 brak styku między kartą a gniazdem, 178 budowa komputera, 11 BurnIn64, 43
C Cache Memory Bad, 129 CAS, 221 CCleaner, 352 CD, 29
Skorowidz
CDCheck, 344 CD-ROM, 29 Centrum kopii zapasowych, 203 chłodzenie procesora, 18, 21 CMOS, 105, 108 CMOS Battery State Low, 128 Copy It Anyway, 342 Core 2 Duo, 18 CPU FAN, 108, 124, 214 CPU Setup/Frequency Voltage Control, 77 CPU-Z, 46, 368 CrossFire, 27 CTBIOS, 97 czarny ekran po załadowaniu systemu, 184 czyszczenie napędu optycznego, 152 czyszczenie systemu, 352
D D3DRightMark, 377, 378 Data Live Guard, 48 DDR, 22 DDR2, 22, 23 DDR3, 22, 23 Dead Pixel Tester, 53 defragmentacja systemu plików, 363 desktop, 30 Diagnostic tool, 48 diagnostyka, 39, 103, 373 dysk twardy, 47 eliminacja podzespołów, 60 karta graficzna, 49 karta POST, 63 kody dźwiękowe błędów, 62 monitor, 51 napęd optyczny, 51 narzędzia, 68 oprogramowanie, 40 pamięci RAM, 42 podmiana podzespołów, 62 procesor, 43 stanowisko pracy, 68 zasady bezpieczeństwa, 70 DILL32, 247 dioda na stacji dyskietek ciągle się świeci, 141 DIP32, 247 DirectX, 170
DiscManager, 55 DiscWizard, 55 Diskeeper Lite, 364 długi czas formatowania dysku twardego, 148 DMA, 229 DNS, 176 doginanie blaszek kontaktowych w gnieździe, 179 DRAM Clock, 220 Drive Fitness, 48 Drive Rescue, 342 DVD, 29 DVD-RAM, 30 DVD-ROM, 29 dwa systemy operacyjne na jednym komputerze, 212 dysk twardy, 28 diagnostyka, 47 IDE, 28 oprogramowanie producenta, 48 partycjonowanie, 53, 263 problemy, 135 przygotowanie do pracy, 393 SATA, 29 zerowanie, 387 działanie synchroniczne, 222
E ERUNT, 348 Everest Home Edition, 57
F FAN1, 108 FAT32, 267 FDD Controller Failure, 128 FDD Error 40, 128 FireWire, 15, 16 fixboot, 189 fixmbr, 189 flash, 100 ForceASPI 1.8, 161 formatowanie partycji, 267 FreeRAM XP Pro, 358 FSB, 83, 222 Futuremark 3DMark, 49 Futuremark PCMark, 379
403
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
G głośna praca wentylatorów, 232 gniazdo procesora, 13
H HD Tune, 47 HDD Health, 372 Health Status/Hardware Monitor, 77 hibernacja systemu, 226 Hot CPU Test LE, 43
I IDE, 28, 81 identyfikacja oznaczenia procesorów, 397 płyta główna, 95 wersja BIOS-u, 98 IEEE1394, 92 informacje na temat komputera, 57 instalacja dwóch systemów na jednym komputerze, 212 instalacja sterowników, 281, 314 nowa wersja sterownika, 190 instalacja systemu operacyjnego, 180, 259 instalacja systemu Windows Vista, 291, 294 aktualizacje, 306 analiza wydajności komputera, 312 instalacja sterownika dyskowego, 302 partycjonowanie dysku, 304 przygotowanie komputera, 292 sterowniki, 314 strefa czasowa, 310 ustawienia sieci, 312 zarządzanie dyskiem, 300 instalacja systemu Windows XP, 260, 270 instalacja sterowników, 281 konfiguracja sieci, 275 kopiowanie plików systemowych, 269 podział dysku na partycje, 263 przygotowanie komputera, 260 sprawdzanie poprawności instalacji urządzeń, 283 sterowniki kart PCI, 287 sterowniki karty graficznej, 285 sterowniki płyty głównej, 282
404
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ustawienia klawiatury, 272 ustawienia regionalne, 272 wstępna konfiguracja systemu, 277 Integrated Peripherals, 77 Intel Celeron D, 18 Intel Pentium 4, 15, 18
K kable sygnałowe, 37 zasilające, 34 karta dźwiękowa, 17 brak dźwięku na przednim panelu obudowy, 171 brak dźwięku po instalacji sterowników, 172 sterowniki, 172 zintegrowana z płytą główną, 169 karta graficzna, 12, 25 AGP, 25 artefakty, 186 CrossFire, 27 diagnostyka, 49 nieprawidłowe wyświetlanie obrazu, 186 overclocking, 186 PCI-Express, 25, 26 rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją firmware, 257 SLi, 27 sterowniki, 285 zasilanie, 28 karta PCI nie jest rozpoznawana, 177 karta POST, 63 karta rozszerzeń, 162 karta sieciowa, 17, 174 Keyboard error or no keyboard present, 129 KeyTweak, 383 klawiatura USB nie działa w systemie DOS, 162 kody dźwiękowe błędów, 62 kolejność przeszukiwania urządzeń pod kątem obecności sektora startowego, 85 komputer, 11, 12 komputer nie uruchamia się ze startowej płyty CD/DVD, 143 komputer resetuje się lub zawiesza po wejściu do BIOS-u, 226
Skorowidz
konfiguracja BIOS, 73 SETUP, 73 konfiguracja pamięci RAM, 221 konfiguracja sieci, 175 kontroler SATA, 87
L LGA775, 13, 16, 20
Ł ładunki elektrostatyczne, 70
M Master, 29 MaxBlast4, 55 Memory Test Fail, 127 Memtest86, 42 Memtest86+, 42 Menedżer urządzeń, 282 modem, 173 moduł pamięci, 23 MOLEX, 37 monitor, 51 monitorowanie pracy komputera, 368 montaż radiatora na procesorze, 215 podstawka LGA775, 216 podstawka Socket A, 125 Motherboard Monitor, 371 MS Windows 98, 180 MTK, 253 MTKFlash, 255 MyUninstaller, 355
N nagrywarka płyt, 30 aktualizacja firmware, 156 identyfikacja napędu, 157 problemy z nagrywaniem na niektórych nośnikach, 155 napędy optyczne, 29 czyszczenie, 152 diagnostyka, 51 problemy z odczytem płyty, 150 problemy z wykrywaniem, 161
rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją firmware, 252 sterowniki ASPI, 161 naprawa, 103 BIOS, 243 narzędzia, 68, 69 systemowe, 345 Nero CD-DVD Speed, 51 Nero InfoTool, 156 nLite, 385 Nokia Monitor Test, 51 Non-system disk or disk error, 130 NT Registry Optimizer, 347 NTFS, 267
O obsługa USB z poziomu DOS, 163 obudowa, 30 big tower, 30 desktop, 30 montaż zasilacza ATX, 32 tower, 30 odkształcenie płyty głównej, 116 odtwarzanie zamazanego sektora startowego, 188 odzyskiwanie dane, 338 skasowana partycja, 332 skasowane pliki, 329 skasowany bootsektor, 209 ustawienia z punktu przywracania, 206 okablowanie, 34 oprogramowanie diagnostyczne, 40 diagnostyka dysku twardego, 47 diagnostyka karty graficznej, 49 diagnostyka monitora, 51 diagnostyka napędu optycznego, 51 diagnostyka pamięci RAM, 42 diagnostyka procesora, 43 informacje na temat komputera, 57 pakiety narzędziowe, 41 partycjonowanie dysku, 53 oprogramowanie narzędziowe, 337 czyszczenie systemu, 352 diagnostyka, 373 odzyskiwanie danych, 338 optymalizacja pracy systemu, 356
405
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
oprogramowanie narzędziowe pakiety narzędziowe, 384 partycje, 363 rejestr systemowy, 346 testowanie, 373 zbieranie informacji, 368 oprogramowanie producenta dysku, 48 optymalizacja pracy systemu, 356 oznaczenia procesorów, 397
P PageDefrag, 350 pakiety narzędziowe, 384 pamięci CMOS, 105 pamięć operacyjna, 22 pamięć RAM, 12, 22, 122, 217 diagnostyka, 42 konfiguracja ustawień BIOS, 221 moduły, 23 Partition Logic, 54, 367 Partition Resizer, 367 partycja, 144 FAT32, 148 partycjonowanie dysku, 53, 304 PC INSPECTOR File Recovery, 330, 338 PC INSPECTOR Smart Recovery, 339 PC Wizard 2006, 58 PCI-Express, 14, 25, 26 PE Builder, 386 PenDrive, 163 PHOENIX, 66 pirometr, 219 PLCC32, 247 płyta główna, 13 aktualizacja BIOS-u, 95 gniazda zintegrowane, 17 gniazdo procesora, 13 identyfikacja modelu, 95 porty USB, 17 sterowniki, 282 zintegrowane elementy, 13 PnP/PCI Configuration Setup, 77 podkręcanie procesora, 22 podłączanie USB do zewnętrznego panelu obudowy, 168 podmiana podzespołów, 62 podzespoły, 12
406
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
podział dysku na partycje, 263 połączenie modemowe w Windows 98SE, 173 połączenie z siecią, 174 pomiar temperatury, 219 POST, 63, 126 Power Defragmenter GUI, 363 Power Management Setup, 77 Power SW, 106 PowerMax, 48 Primary/Secondary IDE channel no 80 conductor cable installed, 140 problemy z dyskami twardymi, 135 BIOS, 135 długi czas formatowania dysku twardego, 148 duże dyski, 147 dysk twardy jest niewidoczny przy próbie instalacji systemu Windows 2000/XP, 150 formatowanie, 147 komputer zawiesza się w trakcie formatowania dysku twardego podczas instalacji MS Windows 2000/XP, 149 partycje FAT32, 148 partycjonowanie w systemie Windows 2000/XP, 144 Primary/Secondary IDE channel no 80 conductor cable installed, 140 problemy z instalacją systemu operacyjnego, 180 czarny ekran po załadowaniu systemu, 184 czarny ekran podczas instalacji MS Windows 98, 180 czarny ekran podczas instalacji MS Windows XP, 181 zawieszanie się komputera podczas instalacji MS Windows XP, 181 problemy z kartami rozszerzeń, 162 problemy z uruchomieniem komputera, 104 błąd CMOS, 133 brak obrazu na monitorze, 110 brak oznak zasilania, 104 komputer automatycznie przechodzi do BIOS-u, 133 komputer sam się wyłącza po włączeniu, 124 POST, 126
Skorowidz
problem z więcej niż jednym modułem pamięci, 122 sygnały dźwiękowe, 121 zawieszanie się komputera po zakończeniu procedury POST, 134 zawieszanie się komputera w trakcie procedury POST, 126 problemy z wykrywaniem napędów optycznych, 161 problemy ze stabilnością komputera, 213 błędy zapisu/odczytu z dysku twardego lub utrata danych, 227 hibernacja systemu, 226 komputer często resetuje się lub zawiesza, 216 komputer resetuje się lub zawiesza po wejściu do BIOS-u, 226 kondensatory, 218 pamięć RAM, 217 pomiar temperatury, 219 przegrzewanie się elementów, 214 SLi, 224 zasilacz, 217 zawieszanie się komputera w regularnych odstępach czasu, 214 procesor, 12, 18 chłodzenie, 18, 20 diagnostyka, 43 identyfikacja oznaczeń, 397 podkręcanie, 22 programator układów flashrom, 249 programowanie układu flashrom, 250 programy antywirusowe, 196 przedni panel obudowy, 171 przegrzewanie się elementów, 214 przygotowanie dysku do pracy, 393 przygotowanie komputera do instalacji systemu, 260, 292 przywracanie domyślne ustawienia BIOS-u, 116 sterowniki, 192 punkty przywracania, 202 odzyskiwanie ustawień, 206
R radiator z wentylatorem, 21 RAM, 12, 22 Ranish Partition Manager, 53, 54, 366
RAS, 221 Ratio/Voltage Control, 77 reanimacja wentylatora, 233 RegCleaner, 346 RegCompact.NET, 351 Registry Monitor NT, 370 RegScrubXP, 349 rejestr systemowy, 346 naprawa, 201 Replace and strike any key when ready, 130 RESET, 106 resetowanie się komputera podczas pracy, 216 Restoration, 340 Revelation, 382 RightMark, 373 RightMark 3DSound, 374, 375 RightMark Clock Utility, 376 RightMark Gotcha, 377 RightMark Memory Analyzer, 374 RockXP, 380 rozwiązywanie problemów z błędną aktualizacją BIOS-u, 239 awarie kart graficznych, 257 awarie napędów optycznych, 252 awarie płyt głównych, 240 chipset firmy MTK, 253 czarny ekran monitora, 242 naprawa BIOS-u, 243 naprawa w przypadku aktywnego obszaru BootBlock, 240 programator układów flashrom, 249 programowanie układu flashrom, 250 układ flashrom wlutowany w płytę, 248 uszkodzony BootBlock, 243 różnice potencjałów, 70
S SATA, 29, 87 SDR, 24 SDRAM, 22, 24 SeaTools Desctop, 48 SerialATA, 28, 87 SETUP, 73 ShDiag, 48 skasowane partycje, 332 skasowane pliki, 329
407
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
Slave, 29 SLi, 27, 224 Socket 478, 15 Socket 754, 14, 19 Socket 939, 14, 19 Socket A, 13, 19, 20 SpeedFan, 369 sprawdzanie poprawności instalacji urządzeń, 283 Spybot Search and Destroy, 197 stabilność pracy komputera, 213 Standard CMOS Features, 76 stanowisko pracy, 68 Starter, 355 startowa płyta CD/DVD, 143 Startup Inspector, 353 sterowniki, 190, 281 ASPI, 161 certyfikat WHQL, 286 instalacja, 281 karta graficzna, 185, 285 karty PCI, 287 płyta główna, 282 Stress Prime 2004, 44 SwissKnife, 364 sygnały dźwiękowe, 62, 63, 121 AMI, 64 AWARD, 65 PHOENIX, 66 system operacyjny, 180 czarny ekran po załadowaniu systemu, 184 instalacja, 259, 260, 291 instalacja dwóch systemów na jednym komputerze, 212 litera „Ł”, 200 odtwarzanie zamazanego sektora startowego, 188 odzyskiwanie skasowanego bootsektora, 209 po wciśnięciu litery „z” na ekranie pojawia się „y”, 200 problem z uruchomieniem, 187 problemy z instalacją nowej wersji sterownika, 190 punkty przywracania, 202 układ klawiatury, 200 usuwanie wirusów, 192
408
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
usuwanie złośliwego oprogramowania, 196 uszkodzenie rejestru systemu, 201 Windows Vista, 291 Windows XP, 260 system plików, 267
T taktowanie pamięci, 83 testery pamięci RAM, 42 testery procesora, 43 testowanie, 373 dysk twardy, 47 karta graficzna, 49 monitor, 51 napęd optyczny, 51 tower, 30 tuner TV, 177 Tweak N’ Tune, 361 tworzenie punktu przywracania, 205
U układ klawiatury, 200 układy menu BIOS, 76 Ultimate Boot CD, 41, 333, 384 Unknow Flash Type, 132 Unlocker, 381 UPS, 104 uruchamianie komputera, 104 instalacyjna płyta CD, 260 startowa płyta CD/DVD, 143 urządzenia peryferyjne, 162 urządzenia USB, 163 klawiatura, 162 problemy z działaniem, 168 problemy z rozpoznawaniem przez system operacyjny, 164 przerwania, 166 wymontowanie, 163 zewnętrzne dyski twarde, 168 USB, 16, 164 ustawienia DMA dla kontrolerów, 230 usuwanie wirusy, 192 złośliwe oprogramowanie, 196
Skorowidz
uszkodzenie rejestru systemu, 201 utrata danych z pamięci PenDrive oraz kart pamięci flash, 163
W WDClear, 48, 391 wejście do menu BIOS, 75 wentylator procesora, 108 WHQL, 286 Windows Vista, 291 instalacja sterownika bez własnego instalatora, 324 instalacja sterowników, 314 instalacja systemu, 291 pobieranie sterownika urządzenia, 318 Windows XP, 260 instalacja sterowników, 281 instalacja systemu, 260 sprawdzanie poprawności instalacji urządzeń, 282 wirusy, 192 wykrywanie martwych pikseli, 53 wymiana wentylatora w zasilaczu, 235
Z zakłócenia dźwięku w trakcie odczytu/zapisu na dysku twardym, 229 zapis ustawień BIOS-u, 94 zarządzanie partycjami, 55 zasady bezpieczeństwa, 70 zasilacz, 30, 32, 33 ATX, 31, 33 problem z wentylatorem, 234 zatarty wentylator, 232 zawieszanie się komputera po zakończeniu procedury POST, 134 podczas instalacji MS Windows XP, 181 w regularnych odstępach czasu, 214 w trakcie procedury POST, 126 zbieranie informacji, 368 zegar systemowy, 82 Zero Assumption Digital Image Recovery, 343 zerowanie dysku twardego, 387 złośliwe oprogramowanie, 196 zmiana ustawienia DMA dla kontrolerów, 230 ustawienia obrazu, 185 ustawienia sieci, 175
X X: Drive error, 130 XPepius, 360 X-Setup Pro, 359
409
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
ABC sam naprawiam komputer
410
Kopia dla: Artur Augustyniak [email protected]
