Alan Hollinghurst - Obce dziecko

Plik jest zabezpieczony znakiem wodnym

Alan Hollinghurst

Obce dziecko ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

Tytuł oryginału: The Stranger’s Child Projekt okładki: Maryna Wiśniewska Redakcja: Anna Kowalska Redakcja techniczna: Zbigniew Katafiasz Konwersja do formatu EPUB: Robert Fritzkowski Korekta: Katarzyna Szajowska © Alan Hollinghurst 2011. All rights reserved © for the Polish edition by MUZA SA, Warszawa 2012 © for the Polish translation by Hanna Pawlikowska-Gannon ISBN 978-83-7758-224-4 Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA Warszawa 2012 ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

I M MICK IMLAH 1956–2009 ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

Nota autora Jestem bardzo wdzięczny belgijskiej organizacji literackiej Het Beschrijf za miesięczny pobyt w apartamencie dla pisarzy w Passa Porta w Brukseli, gdzie została napisana część tej książki. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

Część pierwsza Dwa Akry ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

1 Ponad godzinę leżała w hamaku, czytając poezję. Nie było to łatwe, bo przez cały czas myślała o George’u, który miał przyjechać z Cecilem, i bezustannie się wyłączała, po wielu drobnych, na wpół świadomych kapitulacjach poddała się w końcu i bardzo zmęczona trzymała tylko książkę przed oczami. Już zaczynało zmierzchać, więc słowa chowały się między sobą na stronicach. Chciała rzucić okiem na Cecila, chłonąć go przez minutę, zanim on ją zobaczy, zanim zostanie jej przedstawiony i zada pytanie, co ona czyta. Musiał jednak spóźnić się na pociąg, a w każdym razie na przesiadkę; wyobrażała sobie, jak chodzi po peronie stacji Harrow and Wealdstone i żałuje, że w ogóle się wybrał. Pięć minut później, kiedy niebo nad skalnym ogródkiem poróżowiało w zachodzącym słońcu, nie można było wykluczyć, że przydarzyło się coś gorszego. Nagle ogarnięta pełnym powagi podekscytowaniem wyobraziła sobie nadejście telegramu, wiadomość przekazywaną z ust do ust; widziała siebie szaleńczo spłakaną, a potem opisującą komuś tę sytuację po wielu latach, choć nadal jeszcze nie zdecydowała, jaka to wiadomość rzekomo miała nadejść. W salonie zapalano lampy, przez otwarte okno słyszała, jak matka rozmawia z panią Kalbeck, która przyszła na herbatę i zwykle lubiła trochę się zasiedzieć, nie miała bowiem do kogo wracać. Plama światła na ścieżce sprawiła, że Daphne w ogrodzie poczuła się nagle bardziej osamotniona. Zsunęła się z hamaka, włożyła buty i zapomniała o książkach. Ruszyła w stronę domu, ale zatrzymał ją powiew tajemnicy związany z porą dnia. Dotychczas go lekceważyła, a teraz poprowadził ją trawnikiem poza ogródek skalny, gdzie staw odbijający sylwetki drzew nabrał podobnej głębi jak białe niebo. Był to ten długi moment znieruchomienia, kiedy żywopłoty i skraj grządek stawały się mroczne i niewyraźne, jednak wszystko, na co spojrzała z bliska – róża, begonia, błyszczący liść wawrzynu – zdawało się z tajemnym błyskiem koloru powracać do mijającego dnia. Usłyszała cichy znajomy dźwięk, uderzenie połamanej furtki o słupek w głębi ogrodu, potem nieznany głos, lekko poirytowany, a następnie śmiech George’a. Musiał przyprowadzić Cecila inną drogą, przez opactwo i przez las. Daphne wbiegła po wąskich, na pół ukrytych stopniach skalnego ogródka, ze szczytu mogła dostrzec obu chłopców w zaroślach poniżej. Nie rozróżniała słów, ale głos Cecila ją niepokoił; zdawał się tak szybko i bezapelacyjnie brać we władanie ich ogród, dom i cały nadchodzący weekend. Był to głos egzaltowany, zdawał się mówić, że nic sobie nie robi z tego, kto go słucha, ale w jego tonie brzmiały też kpina i poczucie wyższości. Daphne spojrzała na dom, na ciemny zarys dachu i kominów sterczących na tle nieba, na oświetlone blaskiem lamp okna pod niskimi okapami i pomyślała o poniedziałku, o życiu, które szybko i bez trudu podejmą po wyjeździe Cecila. Zmrok pod drzewami był bardziej zdecydowany, toteż niewielki lasek wydawał się znacznie większy. Chłopcy nie spieszyli się, mimo że w głosie Cecila brzmiała nutka zniecierpliwienia. Ich jasne ubrania i rondo słomkowego kapelusza George’a przyciągały gasnące światło dnia, kiedy przesuwali się niespiesznie wśród brzóz, trudno jednak było rozróżnić ich twarze. George przystanął i trącał coś nogą, a Cecil, wyższy od niego, stanął tuż za nim, jakby także chciał się temu czemuś przyjrzeć. Ruszyła ostrożnie w ich stronę, ale po chwili uświadomiła sobie, że nie mają pojęcia o jej obecności; znieruchomiała, uśmiechając się niezręcznie, westchnęła z niepokojem, po czym, zaintrygowana i podniecona, próbowała ocenić swoją sytuację. Zdawała sobie sprawę, że Cecil jest gościem zbyt dorosłym, by mogła sobie pozwolić na jakieś wygłupy, choć nad George’em zdecydowanie miała pełnię władzy. Ale nie bardzo wiedziała, jak ją wykorzystać. Teraz Cecil trzymał rękę na ramieniu George’a, jakby go pocieszał, chociaż George też się śmiał, spokojniej niż przed chwilą. Ich nakrycia głowy trącały się i niemal zachodziły na siebie. Uznała, że mimo wszystko w śmiechu Cecila jest coś przyjemnego, nutka prawdziwego rozbawienia, nawet jeśli ona sama nie uczestniczyła w tym żarcie, jak często bywało. Cecil właśnie podniósł głowę, zobaczył ją i powiedział: „O, cześć!”, jakby widzieli się już wielokrotnie i to ku

obopólnemu zadowoleniu. George przez sekundę wydawał się skonsternowany, patrzył na nią, pospiesznie zapinając marynarkę, i powiedział dość ostrym tonem: – Cecil spóźnił się na pociąg. – Jak widać. – Daphne zdecydowała się na pewną oschłość jako obronę przed ciągłym i przyprawiającym o mdłości lękiem, że sama stanie się obiektem kpin. – A potem musiałem oczywiście zobaczyć Middlesex – włączył się Cecil, podchodząc bliżej, by uścisnąć jej rękę. – Mam wrażenie, że przeszliśmy znaczną część hrabstwa. – Przyprowadził cię wiejską drogą – stwierdziła Daphne. – Bo jest droga wiejska i podmiejska, która nie robi już tak dobrego wrażenia. Idzie się prosto przez wzgórze Stanmore. George westchnął zawstydzony, ale czuł też rodzaj ulgi. – No to poznałeś moją siostrę, Cess. Dłoń Cecila, gorąca i twarda, nadal trzymała jej rękę w szczerym przyjacielskim uścisku. Była to duża dłoń, duża i w jakiś sposób niewrażliwa, bardziej nawykła do ściskania wioseł i lin niż szczupłych palców szesnastolatek. Daphne chłonęła bijący od niego zapach potu i trawy, kwaśność oddechu. Kiedy próbowała cofnąć dłoń, ścisnął ją ponownie na jedną czy dwie sekundy, nim rozluźnił uścisk. Nie sprawiło jej to przyjemności, ale w ciągu najbliższej minuty przekonała się, że jej dłoń zachowała pamięć jego dłoni i niemal pragnęła wyciągnąć rękę i znowu go dotknąć w zapadającym mroku. – Czytałam poezję – oznajmiła – ale, niestety, zrobiło się zbyt ciemno. – Aha – powiedział Cecil ze śmiechem, który brzmiał trochę kpiąco, wyczuwała jednak, że obserwuje ją z sympatią. W gęstniejącym zmierzchu musieli patrzyć na siebie z bliska, by upewnić się o wyrazie swoich twarzy, co sprawiało wrażenie, że jakoś szczególnie się sobą interesują. – Jakiego poetę? Miała tomik Tennysona, ale także magazyn „Granta” z trzema wierszami Cecila: Corley, Świt w Corley i Corley: zmierzch. – Tennysona – odpowiedziała. Cecil powoli skinął głową, zdawał się ubawiony szukaniem uprzejmej i dowcipnej odpowiedzi. – Uważasz, że on jeszcze nie stracił świeżości? – zapytał. – Zdecydowanie nie – stwierdziła stanowczo Daphne, po czym zaczęła się zastanawiać, czy zrozumiała pytanie. Wpatrywała się w linię drzew, mając świadomość istnienia innych mrocznych perspektyw, czegoś w rodzaju uniwersyteckiego gadania z Cambridge, jakim często raczył ich George. Wymagało to upartego podkreślania wszystkiego, czego na pewno nie miało się na myśli i stanowiło wyższy stopień przekomarzania, nigdy nie należało wyjaśniać, dlaczego odpowiedź była nieprawidłowa. – Tutaj w Dwóch Akrach wszyscy lubimy Tennysona. Oczy Cecila pod szerokim daszkiem czapki zdawały się teraz bardzo rozbawione. – Widzę, że się zrozumiemy – powiedział. – Niech każdy przeczyta swój ulubiony wiersz, jeśli oczywiście lubicie czytać głośno. – O tak! – zawołała Daphne, od razu podekscytowana, bo dotychczas w jej obecności Hubert co najwyżej czytał czasem głośno jakiś list z „Timesa”, z którym akurat się zgadzał. – A który tobie podoba się najbardziej? – zapytała lekko zdenerwowana, że może nigdy o takim wierszu nie słyszała. Cecil uśmiechnął się do nich obojga, rozkoszując się siłą płynącą z możliwości wyboru. – Dowiesz się, kiedy ci przeczytam. – Mam nadzieję, że nie jest to The Lady of Shalott – powiedziała Daphne. – Lubię The Lady of Shalott. – To mój ukochany wiersz. – Chodź, poznasz mamę. – George rozłożył ramiona, jakby chciał ich objąć.

– À propos, jest też pani Kalbeck – wtrąciła Daphne. – Więc postaramy się jej pozbyć – powiedział George. – Możesz próbować. – Już mi żal pani Kalbeck, kimkolwiek jest – skomentował Cecil. – Jest wielkim czarnym żukiem – stwierdził George. – W zeszłym roku zabrała mamę do Niemiec i już jej nie wypuściła. – To niemiecka wdowa – wyjaśniła Daphne z nutką smutnego realizmu i litościwie pokręciła głową. Zobaczyła, że Cecil też rozłożył ręce i zupełnie bezmyślnie zrobiła to samo; przez chwilę zdawali się połączeni jakimś buntowniczym paktem. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

2 Pokojówka sprzątała po podwieczorku, a Freda Sawle wstała i klucząc między stolikami i licznymi fotelami, podeszła do otwartego okna. Kilka pasów wysokich chmur błyszczało różowo nad ogródkiem skalnym, a cały ogród znieruchomiał w pierwszej szarości zmierzchu. Ta pora dnia nieprzyjemnie wpływała na jej samopoczucie. – Pewnie moje dziecko gdzieś tam teraz wytęża wzrok – powiedziała, wracając do ciepłego światła pokoju. – Jeśli ma swoje tomiki poezji – dorzuciła Clara Kalbeck. – Czytała wiersze Cecila Valance’a. Mówi, że są bardzo dobre, ale nie tak dobre jak Swinburne czy lord Tennyson. – Swinburne – powtórzyła pani Kalbeck z cichym śmiechem. – Wszystkie wiersze Cecila, które czytałam, dotyczyły jego domu. George twierdzi, co prawda, że napisał też kilka innych na bardziej ogólne tematy. – Mam wrażenie, że dużo wiem o domu Cecila Valance’a – powiedziała Clara z lekką ironią, która nawet jej najprzyjemniejsze wypowiedzi zabarwiała nutką sarkazmu. Freda pokonała krótki dystans dzielący ją od muzycznej części pokoju, wnęki z fortepianem i ciemną szafką gramofonu. George raczej krytycznie spoglądał na Dwa Akry od czasu swojej wizyty w Corley Court. Stwierdził, że dom „ma tendencję do gubienia się w zakamarkach”. Ten konkretny zakamarek miał własne okienko, a spinała go szeroka dębowa belka. – Bardzo się spóźniają – powiedziała Freda. – George twierdzi, że Cecil w ogóle nie ma poczucia czasu. Clara z tolerancją spojrzała na zegar stojący na gzymsie kominka. – Może kręcą się gdzieś po okolicy – stwierdziła. – Kto może wiedzieć, co George z nim wyprawia. – Freda zmarszczyła brwi, słysząc ostry ton własnego głosu. – Mógł się spóźnić na połączenie w Harrow and Wealdstone – zasugerowała Clara. – Niewykluczone – przyznała Freda i przez chwilę te dwie nazwy, ich marne samogłoski, gardłowe R, niewyraźne W brzmiące niemal jak F uderzyły ją jako maleńki symbol praw przyjaciółki do Anglii, do Stanmore i do niej samej. Zatrzymała się, by poprawić fotografie w ramkach, które w pełnym wyczekiwania półkolu stały na małym okrągłym stoliku. Kochany Frank w atelier fotograficznym z rękami na innym okrągłym stoliku. Hubert w łódce i George na kucyku. Rozsunęła te dwa zdjęcia, żeby bardziej wyeksponować Daphne. Często cieszyło ją towarzystwo Clary i jej niemal odruchowa gotowość do przesiadywania tu godzinami. Nie była gorszą przyjaciółką przez to, że budziła litość. Freda miała trójkę dzieci, telefon i łazienkę na górze; Clara nie dysponowała żadną z tych wygód, toteż trudno było mieć jej cokolwiek za złe, kiedy z trudem wdrapywała się na wzgórze, wyruszając z małej wilgotnej chatki Lorelei w poszukiwaniu rozmówcy. Jednak dzisiejszego wieczoru, kiedy kolacja wzbudzała dodatkowe napięcia w kuchni, takie zasiedzenie się wskazywało na pewien brak wrażliwości. – George wydaje się szczęśliwy, że może gościć przyjaciela – zauważyła Clara. – Wiem – powiedziała Freda, nagle odzyskując cierpliwość. – Ja oczywiście też jestem zadowolona. Dotychczas zdawało mi się, że nie ma kogo zaprosić. – Może zrobił się nieśmiały po stracie ojca. Chciał być tylko z tobą. – Niewykluczone, że masz rację – odparła Freda, poruszona mądrością Clary, a równocześnie wzruszona myślą o przywiązaniu George’a. – Ale teraz na pewno się zmienia. To widać w jego ruchach. Poza tym często gwiżdże, a to u mężczyzny oznacza, że na coś czeka. Oczywiście lubi Cambridge. Lubi obracać się pośród idei.

Ścieżki biegnące na skos i wokół dziedzińców college’u jawiły jej się jako idee, za którymi, pod łukami przejść czy po schodach, podążali młodzi mężczyźni. Dalej były ogrody i brzegi rzeki, skryty za lekką mgiełką blask pozbawionej konwenansów wolności. Tam właśnie George i jego przyjaciele rozkładali się na trawie lub pływali płaskodennymi łodziami. – Wiesz, że został wybrany do Conversazione Society – dodała ostrożnie. – Istotnie. – Clara niezdecydowanie pokręciła głową. – Nie powinnyśmy o tym wiedzieć. Ale chodzi o filozofię. Tak mi się przynajmniej wydaje. Cecil Valance go tam wprowadził. Dyskutują o ideach. Pewnie spierają się o to, „czy ten dywanik istnieje?”. O takie sprawy. – Ważne pytania – powiedziała Clara. Freda roześmiała się z poczuciem winy. – Rozumiem, że to wielki honor. – A Cecil jest starszy od George’a – stwierdziła Clara. – Chyba dwa lub trzy lata starszy i w dodatku jest już niemal ekspertem w niektórych aspektach buntu w Indiach. Najwyraźniej ma nadzieję, że dostanie pracę w college’u. – Chce George’owi pomóc. – Myślę, że są bliskimi przyjaciółmi. Clara odczekała chwilę. – Bez względu na przyczynę, George kwitnie. Freda uśmiechnęła się zdecydowanie, podejmując myśl przyjaciółki. – Wiem. Nareszcie rozkwita! – Był to obraz zarówno piękny, jak i lekko niepokojący. W tym momencie Daphne wsadziła głowę przez okno i zawołała: – Już są! – Wydawała się wściekła, że one jeszcze o tym nie wiedzą. – To dobrze – powiedziała jej matka, wstając po raz kolejny. – Ani o chwilę za wcześnie – skomentowała Clara Kalbeck z ironicznym uśmiechem, jakby jej cierpliwość przez to oczekiwanie została wystawiona na próbę. Daphne szybko zerknęła za siebie, nim powiedziała: – On jest niezwykle czarujący, ale ma raczej donośny głos. – Ty też, moja droga – odparła Freda. – A teraz idź i go przyprowadź. – To ja już was opuszczę – oznajmiła Clara ze spokojem i powagą. – Nonsens – zaprotestowała Freda, poddając się, zgodnie z przewidywaniami. Wstała i pospieszyła do holu. Hubert właśnie wrócił z pracy, stał w drzwiach wejściowych w meloniku i niemal wrzucił do wnętrza domu dwie brązowe walizki. – Przywiozłem to furgonetką – oświadczył. – To z pewnością bagaże Cecila – zdecydowała Freda. – Tak, popatrz tylko: C.T.V. Ostrożnie. – Jej starszy syn był dobrze zbudowanym chłopcem o zadziwiająco rudych wąsach, ale od razu zauważyła, mając w pamięci rozmowę sprzed chwili, że jeszcze nie rozkwitł i z pewnością wyłysieje do cna, zanim zdarzy mu się taka okazja. – A do ciebie przyszła bardzo intrygująca paczka. Dobry wieczór, Hubercie. – Dobry wieczór, mamo. – Hubert pochylił się nad walizkami, by pocałować ją w policzek. Pewna komediowość ich relacji opierała się na fakcie, że Hubert nie był tym w najmniejszym stopniu ubawiony, pewnie nawet nie zdawał sobie sprawy, że w ich stosunkach w ogóle jest coś komicznego. – O to chodzi? – spytał, biorąc do ręki niewielką paczuszkę owiniętą błyszczącym czerwonym papierem. – To raczej jakiś damski drobiazg. – Właśnie taką miałam nadzieję – powiedziała matka. – To ze sklepu jubilerskiego Mappin. – W tym momencie za jej plecami przez otwarte cały dzień drzwi do ogrodu zaczęli wchodzić pozostali. Zatrzymali się minutę na zewnątrz w miękkim świetle rozlewającym się po ścieżce, George i Cecil ramię w ramię, jakby błyszczący w mroku, a tuż za nimi Daphne z szeroko otwartymi oczami, grająca w tym

dramacie rolę osoby, która ich znalazła. Freda przez moment miała wrażenie, że to raczej Cecil prowadzi George’a, niż George przedstawia przyjaciela, a sam Cecil w jasnym lnianym ubraniu, jedynie z czapką w ręku, wydawał się dziwnie nieskrępowany, kiedy przechodził przez próg. Równie dobrze mógłby wracać z ogrodu we własnym domu. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

3 Na górze w pokoju gościnnym Jonah postawił na łóżku pierwszą walizkę, przejechał rękami po gładkiej grubej skórze; pośrodku wieka odciśnięte były wyblakłe złote litery C.T.V. Przestąpił z nogi na nogę i westchnął, dumając nad swoim prywatnym problemem. Czujnie nasłuchiwał odgłosów pobytu gościa w domu. Tam na dole najwyraźniej rozśmieszali się nawzajem, na górę dochodził tylko pozbawiony sensu hałas. Słyszał śmiech Cecila Valance’a, podobny do szczekania psa zamkniętego w pokoju, i znowu widział go w holu w kremowej marynarce z plamami trawy na łokciach. Miał urocze ciemne oczy i rumieńce, jakby przed chwilą biegł. Panicz George nazywał go Cess – Jonah powtórzył to bezgłośnym szeptem, wodząc koniuszkiem palca po literze C. Wyprostował się, otworzył walizkę i uwolnił mocny, autentyczny zapach dżentelmena: wodę kolońską, krochmal i wolno znikającą woń skóry. Z zasady Jonah wchodził na górę tylko po to, żeby wnieść walizki czy przestawić łóżko, a ostatniej zimy, jego pierwszej w Dwóch Akrach, wnosił węgiel do palenia w piecach. Miał piętnaście lat, jak na swój wiek był nieduży, ale silny, rąbał drewno, biegał na posyłki, jeździł w tę i z powrotem na stację furgonetką Hornera. Był chłopcem we wszystkich pożytecznych aspektach tego słowa, ale nigdy dotąd nie był osobistym służącym. George i Hubert mogli spokojnie ubierać się i rozbierać samodzielnie, a całe pranie zbierała Mustow, służąca pani Sawle. Jednak tego ranka George wezwał go po śniadaniu i polecił, żeby zajął się jego przyjacielem Valance’em, który, jak powiedział, jest przyzwyczajony do licznej służby. W Corley Court ma wspaniałego człowieka o nazwisku Wilkes, który zajmował się George’em, podczas jego pobytu w Corley, i udzielił mu całkiem niepostrzeżenie kilku dobrych rad. Jonah zapytał, jakie to były rady, ale George tylko się roześmiał i powiedział: – Dowiedz się, czy czegoś potrzebuje. Rozpakuj jego walizki, jak tylko przyjedzie, i odpowiednio rozlokuj ich zawartość. – „Rozlokuj”, tak brzmiało to słowo, długie i niejasne, o którym Jonah rozmyślał cały dzień, czasami wypychało je jakieś inne polecenie, ale potem słowo wracało, oplatając go ponownie swoją subtelną zgrozą. Teraz rozpiął paski i niepewnymi palcami wyjął bibułkę. Choć przydałaby mu się pomoc, cieszył się, że jest sam. Walizka została zapakowana przez jakiegoś fachowego służącego, może przez samego Wilkesa, i według Jonaha jej rozpakowanie wymagało podobnych umiejętności. Było tam ubranie wieczorowe i dwie kamizelki, jedna biała, a jedna ozdobna, dalej pod bibułką trzy wyjściowe koszule oraz okrągłe skórzane pudło na kołnierzyki. Jonah widział siebie w lustrze szafy, jak niesie ubrania przez pokój, widział też lampę na nocnym stoliku i swój cień cofający się po skosie sufitu. George powiedział, że Wilkes zrobił coś bardzo szczególnego, to znaczy zaraz po przyjeździe wziął wszystkie jego drobne pieniądze i starannie je umył. Jonah zastanawiał się, w jaki sposób uda mu się wydostać drobne Cecila, nie prosząc o nie i nie robiąc wrażenia złodzieja. Przyszło mu do głowy, że George mógł żartować, ale ostatnio, co stwierdziła nawet pani Sawle, z George’em niczego nie da się przewidzieć. W drugiej walizce były rzeczy potrzebne do krykieta i pływania, a także kilka miękkich kolorowych koszulek, które Jonahowi wydały się niezwykłe. Rozłożył je w równych odstępach na wolnych półkach jak na wystawie w sklepie tekstylnym. Potem była bielizna osobista, delikatna niczym damska, kalesony w kolorze kości słoniowej, lekko błyszczące, o które zaczepił ostrą skórą swego kciuka, zanim zdążył je poukładać. Przez chwilę nasłuchiwał tonu rozmowy na dole, po czym, wykorzystując nadarzającą się okazję, rozwinął jedną parę gatek i przyłożył do swojej okrągłej młodej buzi, przesączało się przez nie światło. Pod warstwą niepokoju Jonaha kryło się podniecenie, które sprawiło, że krew uderzyła mu do głowy. Wieko walizki było ciężkie, miało dwie szerokie kieszenie, zamknięte na zatrzaski, w których znajdowały się książki i papiery. Jonah wyjmował je z trochę większą pewnością siebie, bo wiedział od George’a, że jego gość jest człowiekiem pióra. On sam pisał bardzo porządnie, a przeczytać potrafił

niemal wszystko, potrzebował tylko czasu. Charakter pisma w pierwszym notatniku, który otworzył Jonah, był bardzo brzydki, pismo biegło do góry pod kątem, przy czym plątały się „g” i „y”. Zdawało się, że to dziennik. Inny notatnik, wytarty na rogach jak książeczka do rachunków w kuchni, musiał chyba zawierać wiersze. „Och, nie uśmiechaj się do mnie, jeżeli kiedyś”, odczytał Jonah, słowa były dosyć duże, ale po kilku wierszach, gdzie zaczynały się skreślenia, robiły się coraz mniejsze i bardziej nieporządne, zsuwały się ze strony, aż zaczynały się tłoczyć i zachodzić na siebie w prawym dolnym rogu. Między stronami były kartki z zagiętymi rogami i koperta zaadresowana „Cecil Valance, Esq. King’s College” starannym charakterem pisma, które od razu rozpoznał jako pismo George’a. Usłyszał szybkie kroki na schodach i okrzyk Cecila: – Halo, który jest mój pokój? – Tutaj, proszę pana – powiedział Jonah, odkładając list i pospiesznie wyrównując książki i notatniki na stole. – Aha, to ty jesteś moim człowiekiem – stwierdził Cecil, nagle biorąc pokój w posiadanie. – Jestem, proszę pana – odparł Jonah z nagłym poczuciem zdrady. – Nie będę cię często potrzebował. W istocie rano możesz mnie zostawiać samego. Gwałtownie zdjął marynarkę i podał służącemu, który powiesił ją w szafie, nie dotykając poplamionych łokci. Zamierzał powrócić później, kiedy oni będą jedli kolację, i niewidziany przez nikogo zająć się brudnymi ubraniami. Będzie bardzo zajęty wszystkimi rzeczami Cecila aż do poniedziałku rano. – Jak mam do ciebie mówić? – spytał Cecil, zupełnie jakby wybierał jakiś punkt z listy w swojej głowie. – Nazywam się Jonah, proszę pana. – Jonah, tak? Jego imię czasami prowokowało uwagi. Zaczął przekładać książki na stole, zastanawiając się, czy widać, że do nich zaglądał. Po chwili Cecil powiedział: – To są moje notatniki poetyckie. Pamiętaj, że pod żadnym pozorem nie wolno ci ich dotykać. – Dobrze, proszę pana. Czy wobec tego chce pan, żeby tu zostały? – Tak, tak, nie ma sprawy – powiedział Cecil, dając mu dowód swojego zaufania. Ściągnął krawat i zaczął rozpinać koszulę. – Od dawna tu służysz? – Od Bożego Narodzenia, proszę pana. Cecil uśmiechnął się niepewnie, jakby zdążył zapomnieć pytanie, zanim padła odpowiedź. – Śmieszny pokoik – stwierdził. Jonah milczał, więc dodał po chwili z tym swoim śmiechem przypominającym szczekanie psa: – Ale mimo to uroczy. Jonah miał dziwne wrażenie intymności z kimś, kto równocześnie nie uświadamia sobie jego obecności. W pewnym sensie tego można się spodziewać, kiedy jest się służącym. Nigdy jednak nie rozmawiano z nim w żadnej z domowych sypialni. Wpatrywał się z szacunkiem w podłogę, czując, że nie może zostać przyłapany na tym, że przygląda się gołemu torsowi i ramionom Cecila. Teraz Cecil wyjął z kieszeni drobne i rzucił na umywalkę. Widząc to, Jonah przygryzł policzek. – Przygotuj mi kąpiel – powiedział Cecil, odpinając pasek i kręcąc biodrami, żeby spodnie opadły. – Dobrze, proszę pana. W tej chwili, proszę pana. – Jonah przemknął obok Cecila z uczuciem ulgi. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

4 Tego wieczoru Hubert zrezygnował z kąpieli i umył się w swoim pokoju, ale nie była to operacja satysfakcjonująca. Chciał, żeby gość podziwiał dom, czerpał więc pewną przyjemność, słuchając głośnych plusków w sąsiednim pomieszczeniu; jednak wiążąc przed lustrem krawat, wzdrygnął się, nabrał bowiem absolutnej pewności, że poświęcenie przez niego owej pół godziny w wannie przejdzie niezauważone. Miał jeszcze trochę czasu, postanowił wobec tego zejść na dół i udać się do ponurego pomieszczenia przy drzwiach wejściowych, które kiedyś było gabinetem ojca. Hubert chętnie pisywał tam listy. W istocie jego prywatna korespondencja była bardzo skromna, żywił niejasne przekonanie, że nie ma do niej specjalnego talentu. Ale kiedy trzeba było napisać list, robił to z punktualnością biznesmana. Teraz zasiadł przy dębowym biurku, wyjął z kieszeni wieczorowego żakietu najnowszy prezent i z pewnym zażenowaniem położył go na bibule. Wyciągnął z szuflady papier z nagłówkiem, umoczył pióro w kałamarzu ze stopu cyny i ołowiu i napisał swoim krągłym, pochylonym do tyłu pismem: Mój poczciwy stary Harry! Nigdy nie zdołam Ci dostatecznie podziękować za srebrną papierośnicę. Harry, staruszku, to absolutny przebój. Jeszcze nikomu o niej nie powiedziałem, ale puszczę ją w obieg po kolacji i będę obserwował ich miny! Harry, jesteś zbyt hojny, nie wątpię w to, że jeszcze nikt nie miał takiego przyjaciela. Już prawie pora na kolację, jest u nas młody przyjaciel George’a, poeta! Jutro go poznasz, kiedy przyjedziesz, muszę powiedzieć, że wygląda na poetę, chociaż nie czytałem ani słowa z tego, co napisał. Mnóstwo podziękowań, Harry, staruszku, i wyrazy serdecznych uczuć od Twojego na zawsze Huberta Hubert przytknął papier do leżącej na biurku bibuły-suszki i czule docisnął ją pięścią. Dzięki dużym literom kilka ostatnich słów znalazło się na trzeciej stronie niewielkiej złożonej kartki, co świadczyło o tym, że piszącym kierowało nie tylko poczucie obowiązku; list brzmiał przyjemnie, czytając go po raz drugi, był usatysfakcjonowany akcentami humoru. Włożył list do koperty, zaadresował: Harry Hewitt Esq., Mattocks, Harrow Weald, z dopiskiem w rogu „przez posłańca” i położył list na tacy w holu, żeby Jonah zaniósł go rano. Przez moment patrzył na kopertę, uderzony myślą, jak wyjątkowo trafne jest jego miejsce zamieszkania, i że Harry mieszka tam, gdzie mieszka, i o listach krążących między nimi z tak szlachetną skutecznością. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

5 George schodził na dół jako ostatni, a mimo to zatrzymał się na chwilę na schodach. Byli prawie gotowi. Zobaczył pokojówkę przechodzącą przez hol z solniczką w ręku, pochwycił zapach gotowanej ryby, usłyszał wysoki, przytłaczający śmiech Cecila i poczuł dreszcz wywołany aktem własnej śmiałości, który polegał na sprowadzeniu tego człowieka do domu matki. Potem przypomniał sobie, co powiedział mu Cecil w parku podczas tej półgodzinki, którą wygospodarowali dla siebie, udając, że spóźnił się na pociąg. Poczuł na głowie, ramionach, wzdłuż całego kręgosłupa dreszcz ważnej, sekretnej obietnicy. Cichutko zszedł na dół, wślizgnął się do salonu z niemal przyprawiającym o zawrót głowy poczuciem niebezpieczeństwa. – Och, George – powiedziała cicho matka z leciutkim wyrzutem. Wzruszył ramionami, skrzywił się nieznacznie, jakby jedynym jego wykroczeniem był fakt, że kazał na siebie czekać. Hubert siedzący tyłem do pustego paleniska wciągnął wszystkich do rozmowy o miejscowej komunikacji. – A więc utknąłeś w Harrow and Wealdstone, co? – Promieniał nad uniesioną lampką szampana, równie dumny z trudów życia w Stanmore, jak z jego dobrodziejstw. – To nie miało najmniejszego znaczenia – powiedział Cecil, próbując pochwycić wzrok George’a z jakimś dziwnym uśmieszkiem. – Jak powiedział pewien dowcipniś, to brzmi jak średniowieczna tortura. Harrow and Wealdstone. Wyobrażasz sobie! – Oszczędź nam tych rozważań – poprosiła Daphne. – Jesteśmy przywiązani do Harrow and Wealdstone, bez względu na to, co mówią dowcipnisie – powiedziała matka. George stał przez moment z ręką płasko przyciśniętą do pleców Cecila tuż powyżej pasa i wpatrywał się w kieliszek przyjaciela. Przebierał palcami, wygrywając sekretne nuty przeprosin i obietnicy. – Motto rodziny Valance’ów brzmi „Chwytaj dzień” – mówił Cecil. – Wychowano nas tak, byśmy nie tracili czasu. Nie uwierzylibyście, co można robić nawet na stacji podmiejskiej kolejki. – Obdarzył ich wszystkich najszczęśliwszym z uśmiechów, a kiedy Daphne zapytała: „Co masz na myśli?”, nie przestawał się uśmiechać, jakby jej w ogóle nie słyszał. – Domyślam się, że przyszliście przez opactwo – powiedział Hubert radośnie zdeterminowany, by prześledzić każdy krok Cecila. – W istocie, tamtędy przyszliśmy – potwierdził gładko Cecil. – Wiesz, tutaj mieszkała kiedyś królowa Adelajda – oznajmił Hubert, marszcząc nagle brwi, co miało oznaczać, że nie chce się nad tym rozwodzić. – Podobno – potwierdził Cecil; jego kieliszek był już pusty. – A później był tam, zdaje się, wspaniały hotel – powiedziała pani Kalbeck. – A teraz szkoła. – Hubert ponuro prychnął. – Smutny los! – stwierdziła Daphne. Jezu Chryste, myślał George, ale przechodząc przez pokój, wydał z siebie jedynie rodzaj roztargnionego chichotu. Nalał sobie resztę Pommery z butelki i spojrzał w okno, w którym odbijał się oświetlony lampą pokój, wyidealizowany i dwa razy większy, rozciągnięty gościnnie w ciemnym ogrodzie. Ręka mu drżała, stał do nich tyłem, kiedy podnosił napełniony kieliszek, przytrzymując go drugą dłonią. Trudno było sobie wyobrazić podobną słabość u Cecila; uświadomienie sobie tego tylko powiększyło zawstydzenie George’a. Odwrócił się i spojrzał na pozostałych, wszyscy zdawali się wpatrywać w niego, zupełnie jakby zebrali się tutaj na jego prośbę i teraz czekali na wyjaśnienia. Planował tylko spokojną rodzinną kolację, żeby przedstawić przyjaciela. Oczywiście nie brał pod uwagę

starej Kalbeck, która zdawała się uważać Dwa Akry za hotel; naprawdę szczytem wszystkiego były jej starania, by zaproszono ją na kolację, czynione w tak typowy dla niej sprytny i okrężny sposób. Matka wspaniałomyślnie pożyczyła jej narzutkę i uperfumowała znajomym zapachem Coty’ego. Teraz ze zgrozą obserwował, jak Kalbeck wypytuje Cecila o Dolomity, z głową przekrzywioną na bok, wielkie brązowe zęby sprawiały, że jej uśmiechy były niezręczne i groźne zarazem. Ale po minucie czy dwóch Cecil nawijał już z nią po niemiecku, traktując jej obecność niemal jak przyjemność. Oczywiście Cecil mieszkał w Berkshire, więc praktycznie nie istniało niebezpieczeństwo, że Frau Kalbeck pojawi się w Corley Court chwilę przed posiłkiem. Mówił po niemiecku nieźle, rozbawionym wzrokiem śledził nadchodzące powoli zakończenia zdań. Kiedy służąca poprosiła do stołu, pani Kalbeck zachowała się tak, jakby była to niespodziewana ingerencja w szczęśliwe spotkanie intelektualistów. – Czy zechce pani usiąść tutaj, pani Kalbeck? – zapytał Hubert, stając przy swoim krześle na szczycie stołu i z wątłym uśmiechem obserwując, jak pozostali znajdują swoje miejsca. George także się uśmiechał, trochę roztargniony po lampce szampana. Poczuł ukłucie wstydu i żalu, że nie ma ojca i zawsze musi się bez czegoś obywać. Może to po prostu wspomnienie Corley i olbrzymiej tamtejszej jadalni we wschodnim stylu sprawiało, że dzisiejsze spotkanie wydawało się tłoczne i pozbawione powietrza. Wchodząc do pokoju, Cecil pochylił się, niewykluczone, że w ten sposób składał podświadomy ukłon przytulnej skali Dwóch Akrów. Dzięki ojcu Cecila tamtej kolacji towarzyszył nastrój spokojnej pewności. Był to człowiek bardzo bogaty, wielki autorytet w dziedzinie bydła krótkorogiego. Obfite siwe bokobrody zaczesywał na zewnątrz, więc wyglądały jak szczotki. Hubert miał dwadzieścia dwa lata, miękkie rude wąsy, codziennie jeździł do biura kolejką. Oczywiście to samo robił ich ojciec, George próbował go sobie wyobrazić na krześle Huberta, o dziesięć lat starszego niż wtedy, kiedy widział go po raz ostatni, jednak obraz był rozmazany i bezsensowny jak każde często obracane w myślach wspomnienie; jasnoniebieskie oczy wkrótce rozpłynęły się wśród kwiatów i świec gęsto rozstawionych na stole. Za to jego matka odznaczała się wielką urodą, była prawdziwą pięknością w porównaniu do lady Valance; Cecil i jego brat nazywali swoją matkę Generałem, a czasami Żelaznym Księciem z powodu jej nieznacznego podobieństwa do pierwszego diuka Wellington. Freda miała tego wieczoru ametystowe kolczyki, a jej złotorude włosy zdawały się błyszczeć jak wino w świetle świec. „Generał” był naturalnie kompletnym abstynentem, więc George zastanawiał się, czy Cecil nie doznał szoku na widok gospodyni pijącej przed kolacją. No, będzie musiał się do tego przyzwyczaić. Dla niego przygotowali wszystko w najlepszym świątecznym stylu, serwetki ułożone jak lilie, drobne srebrne elementy, miseczki i puzderka o niepewnym przeznaczeniu wypolerowane i ustawione pomiędzy kieliszkami a świecznikami. George pochylił się do przodu i lekko przesunął w lewo wazon z białymi różami i bluszczem, który zasłaniał mu siedzącego naprzeciwko Cecila. Cecil przez dłuższą chwilę zatrzymał jego wzrok, poczuł, jak ogarnęło go równocześnie poczucie niebezpieczeństwa i otucha. Następnie obserwował, jak przyjaciel niespiesznie zamrugał powiekami i odwrócił się do Daphne siedzącej po prawej stronie. – Czy to prawda, że macie na sufitach kasetony w kształcie form do galarety? – chciała wiedzieć. – W Corley? – upewniał się Cecil. – Prawdę mówiąc, mamy. – Słowo „Corley” wypowiedział tak, jak inni mówią „Anglia” albo „król”, z pełnym szacunku ożywieniem i prostą wiarą w swoją sprawę. – A tak naprawdę co to jest? – Tak naprawdę są zupełnie niezwykłe – mówił Cecil, rozwijając lilię serwetki – choć pewnie dokładnie rzecz ujmując, nie są to formy. – To takie niewielkie kasetony na suficie – powiedział George, czując się dosyć głupio, że przechwalał się tym przed rodziną. Hubert mruczał coś bez sensu i wpatrywał się w pokojówkę, sprowadzoną do pomocy przy podawaniu kolacji, która kładła okrągłe bułeczki na osobnych talerzykach, wydając przy tym ciche westchnienia ulgi.

– Wyobrażam sobie, że pomalowane są na dość jaskrawe kolory? – drążyła temat Daphne. – Dziecko, naprawdę… – wtrąciła jej matka. Rozbawiony Cecil popatrzył na drugą stronę stołu. – Są czerwone i złote, tak mi się zdaje. Prawda, Georgie? Daphne westchnęła i patrzyła, jak złocista zupa spływa z łyżki wazowej do miseczki Cecila. – Chciałabym, żebyśmy też mieli coś takiego – powiedziała. – Albo chociaż kasetony. – Staruszko, tutaj mogłyby wyglądać trochę nie na miejscu – wtrącił George, patrząc z grymasem na dębowe belki nisko nad głową. – W stylistyce Arts and Crafts królującej w Dwóch Akrach. – Wolałabym, żebyś tak nie mówił – zaprotestowała matka. – Zupełnie jakby chodziło o mieszkanie nad sklepem. Cecil uśmiechnął się niepewnie i powiedział do Daphne: – Musisz przyjechać do Corley i sama zobaczyć. – No już dosyć, Daphne – wtrąciła matka tonem wyrzutu i triumfu zarazem. – Czy ma pan rodzeństwo? – spytała pani Kalbeck, może nawet już rozważała ewentualną wizytę. – Niestety, jest nas tylko dwóch. – Cecil ma młodszego brata – wyjaśnił George. – Ma na imię Dudley? – dopytywała się Daphne. – Owszem – przyznał Cecil. – Podobno jest bardzo przystojny. – Daphne nabrała pewności siebie. George zorientował się ze zgrozą, że oblewa się rumieńcem. – No… – zaczął Cecil, decydując się bez entuzjazmu na pierwszą łyżkę zupy. Dzięki Bogu, nie patrzył na niego. W istocie każdy by uznał, że Dudley jest niezwykle przystojny, ale George’a ogarniał wstyd, kiedy słyszał własne słowa, które Daphne powtarzała teraz Cecilowi. – Młodszy brat może być czasami udręką – powiedział Cecil. Hubert skinął głową, roześmiał się i rozparł na krześle, jakby sam wygłosił dobry żart. – Dud jest strasznie zabawny, nie sądzisz, Georgie? – kontynuował Cecil, rzucając mu ukradkowe spojrzenie ponad białymi różami. – Wyprowadza twoją matkę z równowagi – powiedział George z westchnieniem, jakby znał tę rodzinę od lat, a równocześnie świadom, że powtarzanie owego „Georgie”, którego nigdy nie używała jego własna rodzina, pokazuje go w zupełnie nowym świetle. – Czy twój brat też jest w Cambridge? – spytała matka George’a. – Nie, dzięki Bogu, jest w Oksfordzie. – Naprawdę? W którym college’u? – Zaraz, zaraz, w którym on jest? – zastanawiał się Cecil. – Chyba nazywa się jakoś tak… Baillol? – Niewątpliwie to jeden z college’ów w Oksfordzie – wtrącił Hubert. – No więc to ten – potwierdził Cecil. George zachichotał i patrzył z nerwowym podziwem na poważne oblicze Cecila nad wykrochmalonym kołnierzykiem i lśniącym czarnym krawatem, na spinki pobłyskujące w świetle świec; niespodziewanie poczuł, że Cecil trąca go pod stołem w stopę. Wciągnął powietrze i chrząknął, ale Cecil już zwrócił się z niewinnym uśmiechem do pani Kalbeck; Hubert zaczął mówić jakieś idiotyzmy i wtedy George zorientował się, że podeszwa buta Cecila mocno naciska na jego kostkę, tak mocno, że tajna psota nabiera brutalności, co często zdarzało się Cecilowi; po kilku próbach i paru sekundach zakłopotania George niechętnie cofnął nogę. – Nie wątpię, że masz absolutną rację – mówił Cecil, z wielką powagą kręcąc głową. Fakt, że już podkpiwał z jego brata, dziwnie podekscytował George’a, jakby wymagano od niego jakiejś zmiany lojalności; wkrótce wstał, żeby wybrać wino do ryby, o czym służące miały bardzo mętne pojęcie. Pani Kalbeck zaatakowała niewielkiego pstrąga z właściwym sobie upodobaniem do jedzenia. – Czy pan poluje? – spytała Cecila w tak bezpośredni, niemal radosny sposób, jakby sama większość

czasu spędzała na koniu. – Czasami jadę na polowanie, choć obawiam się, że ojciec tego nie popiera. – Naprawdę? – Hoduje bydło, więc żywi ciepłe uczucia dla wszystkich stworzeń. – Jakie to słodkie – ucieszyła się Daphne, kręcąc głową z rosnącą aprobatą. Cecil wytrzymał jej wzrok z tą uprzejmą wyższością, którą George mógł jedynie starać się naśladować. – A ponieważ nie jeździ na polowania, ma w okolicy opinię uczonego. Daphne uśmiechnęła się jak zahipnotyzowana, najwyraźniej niezorientowana, o czym mówił. – Cess, przecież ojciec właściwie jest uczonym – wtrącił George. – W rzeczy samej. Doczekał już czwartego wydania swojego Karmienia i opieki nad bydłem, co jest najbardziej udaną produkcją literacką w rodzinie Valance’ów. – Chyba chciałeś powiedzieć „dotychczas”? – poprawił George. – A czy pańska matka podziela takie podejście do polowania? – spytała pani Sawle żartobliwym tonem, może niepewna, po czyjej stronie ma stanąć. – Och nie! Całkowicie popiera zabijanie. Lubi, kiedy wyruszam ze strzelbą przy każdej nadarzającej się okazji, choć staramy się w miarę możliwości ukrywać to przed papą. Zupełnie dobrze strzelam – oznajmił Cecil i obrzucił wszystkich ukradkowym spojrzeniem w świetle świec, żeby się przekonać, czy przykuwa ich uwagę. – Generał wysyłał mnie ze strzelbą, kiedy byłem mały, żebym zabijał kruki, które strasznie hałasowały. Zgładziłem cztery. – Naprawdę? – spytała Daphne, a George czekał na kolejne zdanie. – Ale następnego dnia napisałem o nich wiersz. – Aha. – Znowu nie bardzo wiedzieli, co myśleć, więc George szybko wyjaśnił, że chłopcy nazywają swoją matkę Generałem; czuł się mocno zażenowany zarówno samym faktem, jak i pretensją, że nie powiedział im o tym wcześniej. – Powinienem to wyjaśnić – zaczął Cecil. – Moja matka jest urodzonym przywódcą, ale przy bliższym poznaniu okazuje się naprawdę słodką staruszką. Prawda, George? George uważał lady Valance za najbardziej przerażającą ze znanych mu osób, dogmatyczną, nabożną, niewybaczalnie szczerą i odporną na wszelkie żarty, nawet jeśli zostały jej wytłumaczone; synowie nauczyli się traktować tę jej powagę jako wspaniały żart. – Twoja matka poświęca większość czasu i energii na dobroczynność, prawda? – spytał George tonem wątłego miłosierdzia. Kiedy podano główne danie i nowe wino, George poczuł nagle, że wszystko idzie dobrze, i że to, co wisiało nad nim jako niespotykane wyzwanie, okazało się skromnym sukcesem. Najwyraźniej wszyscy podziwiali Cecila, niezłomne przekonanie George’a, że przyjaciel po mistrzowsku panuje nad tym, co powiedzieć i jak się zachować, zwyciężyło lęk, że Cecil zrobi czy powie coś skandalicznego, choćby tylko z zamiarem zabawienia towarzystwa. W Cambridge Cecil często postępował skandalicznie, a co do jego listów – to, co w nich wypisywał, jawiło się teraz George’owi jako pompejańskie świństwa, niewyraźnie zamaskowane postaci kryjące się tuż za kotarą czy w kąciku przy kominku. Ale na razie wszystko szło dobrze. Podobnie jak głębia wierszy Tennysona, także Cecil miał wiele głosów. George od czasu do czasu dotykał przyjaciela palcem u nogi, co było przyjmowane raczej z przychylnym rozbawieniem niż z nerwowym podskokiem. Martwił się, że matka pije trochę za dużo, ale wino było dobre, bardzo chwalone przez Huberta, a przyjacielsko-towarzyski nastrój, zdecydowana nowość w Dwóch Akrach, przenikał atmosferę całego spotkania. Jedynie uśmiechy i spojrzenia siostry rzucane w stronę Cecila i to jej bezczelne przechylanie głowy na bok potrafiło naprawdę go zdenerwować. I wtedy ze zgrozą usłyszał słowa pani Kalbeck. – Rozumiem, że pan i George należycie do pewnego starego stowarzyszenia.

– Och, och… – jęknął George, chociaż to od razu stało się testem głównie dla Cecila. Czuł się winny już choćby dlatego, że nie mógł na niego spojrzeć. Po chwili z niemal usprawiedliwiającym grymasem Cecil powiedział: – Śmiem twierdzić, że to nic złego, że pani wie o tej sprawie. – A skoro szczerość jest naszą dewizą… – wtrącił George, patrząc z ukrywaną wściekłością na matkę, która przysięgała, że dochowa tajemnicy. Cecil musiał jednak się zorientować, że lekkie potraktowanie sprawy będzie mądrzejsze od wyniosłych uników. – O tak, absolutna szczerość – potwierdził. – Rozumiem – powiedział Hubert, który najwyraźniej nie miał o niczym pojęcia. – I czego dotyczy ta wasza szczerość? Teraz Cecil spojrzał na George’a. – Obawiam się, że właśnie tego nie wolno mi wyjawić. – To absolutnie poufne. – Owszem – powiedział Cecil. – Prawdę mówiąc, to nasze drugie hasło. W ogóle nie powinniście wiedzieć o tym, że należymy. To bardzo poważne wykroczenie. – W jego żartobliwym tonie błysnęło ostrze prawdziwego niezadowolenia. – Że należycie do czego? – spytała Daphne, włączając się do zabawy. – No właśnie! – wykrzyknął George, a ulga w jego głosie zabrzmiała niemal zbyt wyraźnie. – Nie ma żadnego stowarzyszenia. Mam nadzieję, że mama nie wspominała o tym nikomu. – Chyba tylko pani Kalbeck – odpowiedziała z niepewnym uśmiechem. – Och, pani Kalbeck się nie liczy – stwierdził George. – George, naprawdę! – Matka o mało nie wywróciła kieliszka rękawem sukni. Na szczęście w kieliszku zostało już tylko troszkę wina. George uśmiechnął się do Clary Kalbeck. Była to ledwie żartobliwa próbka tej szczerości, która w Cambridge zwyciężała zasady uprzejmości i szacunku, może jednak tutaj na przedmieściach nie rozumiano jej tak dobrze. – Przecież wiesz, co mam na myśli – powiedział pojednawczo do matki i obrzucił ją szybkim spojrzeniem, w którym krył się pół uśmiech, pół grymas. – Stowarzyszenie jest tajne – tłumaczył cierpliwie Cecil – więc nikt nie może się domagać, żeby go przyjęto. Ale oczywiście powiedziałem Generałowi, jak tylko sam zostałem przyjęty. A ona powiedziała ojcu, bo jest wielką zwolenniczką szczerości. Mój dziadek też był członkiem w latach czterdziestych. Podobnie jak wielu wybitnych ludzi. – Nie mamy jednak żadnego związku z polityką – dodał George. – Czy ze światową sławą. Jesteśmy na wskroś demokratyczni. – To prawda – potwierdził Cecil z nutką żalu. – Oczywiście wielu wspaniałych pisarzy także było członkami. – Spuścił oczy, mrugając skromnie. W tym samym momencie wychylił się do przodu i wymierzył George’owi potężnego kopniaka pod stołem. – Bardzo przepraszam – powiedział, ponieważ George krzyknął. Zanim ktokolwiek mógł się zorientować, o co chodzi, zmieniono temat rozmowy, pozostawiając George’a z poczuciem winy i urazy, za którym kryła się tajemnicza wizja jakby jadących jeden za drugim pociągów, wielki zbiorowy sekret Stowarzyszenia i ten drugi nie do wypowiedzenia, niewątpliwie nadal niewidoczny. Kiedy podano deser, George marzył, żeby kolacja dobiegła wreszcie końca, i zastanawiał się, jak szybko będzie mógł zaanektować Cecila tylko dla siebie, nie naruszając zasad dobrego wychowania. Obaj jedli łapczywie i szybko, podczas gdy pozostali celowo i z fantazją posilali się bez pośpiechu. Wiedział doskonale, że później matka może rozpocząć zabawę w pokusy i odroczenia, w drżącym zachwycie z powodu samego siedzenia przy stole, co umożliwia żartobliwe prośby o kolejną kroplę wina. Po czymś takim pół godziny spędzone przy porto będzie naprawdę nie do zniesienia. Przyjazne banały Huberta były równie wyczerpujące jak wścibskie paplanie Daphne. – To was zainteresuje –

zaczynał nieudaną opowieść o czymś, co wszyscy już znali. Może dzisiaj, skoro są w tak nielicznym gronie, wszyscy wstaną od stołu jednocześnie? Chyba Cecil nie odbierze tego jako przykładu bardzo złych manier? Czy był straszliwie znudzony? Niewykluczone zresztą, że czuł się doskonale i całkiem swobodnie, i dziwiło go, wręcz żenowało, wyraźne pragnienie George’a, żeby jak najszybciej skończyć kolację i rozstać się z rodziną. Kiedy matka odsunęła krzesło i zapytała: – Czy możemy? – uśmiechając się z rezerwą do pani Kalbeck, George spojrzał na Cecila i zobaczył, że tamten odpowiada mu uśmiechem. Ktoś nieznajomy mógłby pomyśleć „uprzejmym uśmiechem”, jednak George wiedział, że ten uśmiech oznacza absolutną determinację i chęć postawienia na swoim. Kiedy tylko trzy panie wyszły do holu, Cecil uprzejmie skinął głową Hubertowi i powiedział: – Mam straszny zwyczaj, któremu mogę się oddać tylko na świeżym powietrzu i pod osłoną ciemności. Po prostu anatema w eleganckim towarzystwie. Hubert uśmiechnął się zaniepokojony tym nieoczekiwanym wyznaniem, równocześnie wyciągnął z kieszeni srebrną papierośnicę, którą z pewnym zażenowaniem położył na stole. Cecil z kolei wyciągnął skórzany futerał, w którym niczym dwa naboje w strzelbie spoczywała para cygar. Wydawały się niemal szokująco przeznaczone na ekskluzywną sesję à deux. – Ależ, drogi przyjacielu – powiedział Hubert z nutą konsternacji i nieśmiałym ruchem ręki, które miały oznaczać, że Cecil ma pełną swobodę działania. – Nie, nie mógłbym smrodzić w tak… – Cecil na moment zamilkł – …w tak kameralnym otoczeniu. Wasza matka miałaby o mnie bardzo złe zdanie. Śmierdziałoby w całym domu. Nawet w Corley bardzo surowo tego przestrzegamy. – Patrzył na Huberta z tym swoim diabelskim uśmieszkiem, sugerując, że dla niego to też jest ekscytujący moment, szansa zerwania z konwenansami, przy równoczesnym zupełnie poprawnym postępowaniu. George nie był pewien, czy Hubert tak samo to rozumie, ale nie czekając na dalsze ustępstwa z jego strony, powiedział: – Jutro sobie porządnie pogawędzimy, Huey, kiedy przyjedzie Harry. – No oczywiście – odparł Hubert. Wydawał się tylko lekko dotknięty, zaintrygowany, a może jednak uspokojony, już godzący się na pakt ludzi z Cambridge. – Widzisz, Valance, my tutaj nie przywiązujemy wagi do ceremonii. Idź i zrób na zewnątrz tyle smrodu, ile chcesz, a ja pójdę pogadać z paniami. – Mignął im przed nosem swoją papierośnicą z jakąś radosną samowystarczalnością. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

6 Po wyjściu z jadalni Daphne poszła na górę i wróciła w szkarłatnym szalu z czarnymi frędzlami należącym do matki, świadoma, że to zachowanie ledwo, ledwo mieści się w dozwolonych granicach. Pochwyciła spojrzenie służącej, w którym wyczuła dezaprobatę. Przyniesiono kawę i likiery, Daphne odruchowo poprosiła o mały kieliszek imbirowego brandy, który matka podała jej, unosząc brwi i hamując kpiący uśmiech. Hubert stał na dywaniku i bawił się papierośnicą, stukał końcem papierosa w wieko, krzywił się, jakby miał zamiar ponarzekać, a może zażartować, czy w ogóle powiedzieć cokolwiek, ale nic takiego nie nastąpiło. Cecil, najwyraźniej nie chcąc zatruwać powietrza, wykorzystał ten moment, żeby otworzyć drzwi na taras i wyjść z cygarem na zewnątrz. George poszedł za nim. Pani Kalbeck usiadła w fotelu z zatroskanym uśmiechem, nucąc jeden ze swoich znanych lejtmotywów i patrząc na liczne butelki. Wszyscy zdawali się już nieźle wstawieni. Podczas tych kolacji dorosłych podejście do alkoholu i to, co działo się potem, było lekcją dla Daphne. Nie miała nic przeciwko ogólnemu wzrostowi przyjaznego nastawienia i poziomu głośności ani przeciw temu, że ludzie mówią to, co myślą, chociaż myśli George’a bywały dosyć dziwne. Zaczynała się niepokoić, kiedy matka dostawała rumieńców i mówiła zdecydowanie za dużo, co wydawało się zupełnie nie przeszkadzać pozostałym, którzy sami byli wstawieni. W głosie Fredy odzywał się wtedy walijski akcent, i to w lekko żenującej formie. Jeżeli akurat grała muzyka, matka przejawiała skłonność do płaczu. Teraz powiedziała: – Może czegoś posłuchamy? Chciałam zagrać Cecilowi moją Emmy Destinn. – Okno jest otwarte, więc usłyszy ją w ogrodzie – skomentowała Daphne. Sama miała ochotę uciec na zewnątrz, najwyraźniej wzięła ten szal z niejasnym zamiarem romantycznej przechadzki. – Więc pomóż mi, dziecko, z tą maszyną. Freda przemknęła przez pokój, ocierając się o niewielki okrągły stolik z fotografiami. Miała szerokie biodra i ciasny gorset, a zebrane z tyłu fałdy sukni zadrżały jak wspomnienie turniury. Daphne obserwowała ją nieświadomie przez kilka sekund, podczas których postać matki, najbardziej znajoma na świecie, zdawała się zupełnie nieznana, jak zdeterminowana kobieta stojąca przed nią w sklepie czy w teatrze. – Mam kilka listów do napisania – wydukał Hubert. Pani Kalbeck uśmiechnęła się do niego zdawkowo, żeby pokazać, że będzie tu jeszcze, kiedy on wróci. Gramofon, w swoim wysokim mahoniowym przebraniu, był niedawnym prezentem od sąsiada, Harry’ego Hewitta; gdyby nie to, że z prawej strony sterczała rączka, wyglądałby jak poczciwa stara szafka z warsztatu Sheratona. Częścią przyjemności prezentowania go gościom było podniesienie wieka i wyciąganie szuflad, żeby zademonstrować, co to naprawdę jest. Nie było widać tuby, szuflady były w istocie drzwiczkami, za nimi ukrywał się tajemniczy przedział z żaluzjami, skąd dochodziła muzyka. Teraz matka pochyliła się i wyjmowała płyty z szafki na dole, próbując znaleźć balladę Senty. Był tam zaledwie tuzin płyt, ale oczywiście wszystkie wyglądały tak samo, a ona nie miała okularów. – Czy będziemy słuchać Holendra tułacza? – spytała pani Kalbeck. – Jeśli mamie uda się go znaleźć – wyjaśniła Daphne. – To dobrze. – Stara kobieta usadowiła się z kieliszkiem cherry brandy i pełnym cierpliwości uśmiechem. Wszystkie płyty słyszała już wielokrotnie, i Johna McCormacka i Nellie Melbę, więc ekscytacja mieszała się z poczuciem rutyny, która wydawała się sprawiać jej podobną przyjemność. – To ta płyta? – spytała Freda, patrząc zmrużonymi oczami na drobny druk na naklejce. – Pozwól, że ja to zrobię. – Daphne przykucnęła obok matki i trącała ją lekko, dopóki Freda nie odeszła. To była ulubiona płyta Daphne; kiedy jej słuchała, w środku czuła coś, czego nie umiała opisać, coś zupełnie innego niż przy pieśni z Traviaty czy przy Linden Lea. Za każdym razem wyczekiwała

niecierpliwie, by znowu poczuć silną, niemal bolesną nowość tych szczególnych emocji. Położyła płytę na podstawce, wypiła kolejny łyk z kieliszka, zakasłała wstydliwie i nakręciła rączkę tak mocno, jak tylko się dało. – Dziecko, ostrożnie! – przestrzegła matka, sięgając ręką do gzymsu kominka ze wzrokiem utkwionym w jeden punkt, jakby sama miała śpiewać. – Ona jest silną dziewczynką – powiedziała pani Kalbeck. Daphne opuściła igłę gramofonu i od razu podeszła do okna, żeby się przekonać, czy wypatrzy chłopców w ogrodzie. Orkiestra, co do tego wszyscy się zgadzali, pozostawiała wiele do życzenia. Smyczki brzmiały tak przenikliwie jak mosiężny gwizdek, a instrumenty dęte waliły, jakby zrzucano coś ze schodów. Daphne umiała traktować to z pobłażliwością. Słyszała już prawdziwą orkiestrę w Queen’s Hall, zabrano ją na Złoto Renu do Covent Garden, gdzie mieli sześć harf, a także kowadła i gigantyczny gong. Słuchając płyty, człowiek uczy się nie zwracać uwagi na niedociągnięcia, jeśli wie, czemu służą te gwizdy i stukoty. Kiedy Senta zaczynała śpiewać, to było naprawdę fascynujące. Daphne powtórzyła ostatnie słowo z dreszczem rozkoszy. Usiadła pod oknem otulona szalem, z tajemniczym uśmiechem rodzącego się nastroju intymności wywołanej przez imbirowe brandy. Piła już wcześniej prawdziwego drinka, pół kieliszka szampana, kiedy Huey stał się pełnoletni, i jeszcze kiedyś, bardzo dawno temu, kiedy ona i George dokonali drobnego, acz gwałtownego eksperymentu z brandy Cooka. Napój, podobnie jak muzyka, wydawał się równie wspaniały, co niepokojący. Była zahipnotyzowana niesamowitymi wezwaniami dziewczyny, Jo-ho-he, jo-ho-he, stanowiącymi wyraźną zapowiedź tragedii, ale równocześnie żywiła cudowne przekonanie, że nie ma powodów do zmartwienia. Patrzyła obojętnie na obie panie: matka słuchała tak, jakby czekała na atak morskich fal, pani Kalbeck natomiast pochylała głowę w bardziej dojrzałej ocenie. Daphne dostrzegła urok spontaniczności i musiała powstrzymać się przed wypowiedzeniem tego, co nagle miała ochotę powiedzieć. Zmarszczyła brwi, patrząc na perski dywan. W utworze były dwie części, które się powtarzały, szalona muzyka burzy, podczas której widziało się mężczyzn wiszących na takielunku, a potem, kiedy burza cichła, pojawiała się najpiękniejsza melodia, jaką kiedykolwiek słyszała, wznosząca się i opadająca, gwałtowna i smutna, a równocześnie bardzo przygnębiająca, ale w każdym przypadku nieunikniona. Nie rozumiała, co Senta śpiewa, poza powtarzającym się słowem Mann, wyczuwała jednak obecność namiętnej miłości, czuła też ducha legendy, który w naturalny sposób przykuwał jej uwagę. Samą Emmy Destinn widziała jako szaloną karlicę z długimi ciemnymi włosami, w jakiś sposób naznaczoną przez swoje dziwne imię. Niemal w chwili, gdy zaśpiewała wysoką nutę, instrumenty dęte spadły w dół, a Daphne podbiegła, by podnieść igłę gramofonu. – Szkoda, że to tak skrócone – powiedziała pani Kalbeck. – W istocie są jeszcze dwie zwrotki. – Owszem, moja droga, mówiłaś to już wcześniej – stwierdziła dość ostro Freda, po czym złagodniała jak zwykle. – Na płycie mieści się tylko określona objętość. Nie mogę uwierzyć, że to w ogóle możliwe. – Posłuchamy jeszcze raz? – spytała Daphne, patrząc na obie panie. – Dlaczego nie? – powiedziała matka tonem niegroźnej kobiecej konspiracji, zdecydowanie bardziej pewna siebie dzięki temu, co Daphne postrzegała jako armię pustych kieliszków. Pani Kalbeck skinęła głową w beznadziejnym geście potwierdzenia. Płyta naprawdę była cudem, stanowiła jednak ledwie kroplę w oceanie muzyki. Podczas tej drugiej kropli Daphne poruszała się bardzo wolno po pokoju, wzięła swój kieliszek, opróżniła go i odstawiła z bardzo skomplikowanym uczuciem smutku i satysfakcji, któremu idealnie odpowiadała niespokojna ballada Wagnera. Wymknęła się do ogrodu akurat w chwili, gdy muzyka pędziła już do końca. – Skarbie, czy nie za zimno? – niepokoiła się matka.

Jednak dla Daphne pokusa konspiracji, w którą weszła z chłopcami w lesie, była znacznie silniejsza niż chęć dotrzymania towarzystwa dwóm starszym paniom. – Może być rosa! – ostrzegła Freda tonem sugerującym zejście lawiny. – Wiem! – krzyknęła Daphne, na poczekaniu wymyślając wytłumaczenie. – Jest rosa, a zostawiłam na dworze lorda Tennysona. – Zdawało się, że nie brakuje jej argumentów. Szybko minęła okna domu i zatrzymała się na skraju trawnika. Trawa okazała się sucha, kiedy się pochyliła, żeby jej dotknąć, widać jeszcze za wcześnie na rosę. Ciepło, a jednak nie ciepło. Patrząc na dom z zewnątrz, przypomniała sobie wcześniejsze ukłucie samotności w chwili, gdy zachodziło słońce, a w środku zapalono światła. Musiała zabrać swoje książki, które leżały tam, gdzie je zostawiła, koło hamaka. Chciała się przygotować na czytanie Tennysona, proponowane przez Cecila; już sobie to wyobrażała. „Chcę majową być królową” albo „Ciąży na mnie przekleństwo, wołała pani na Shalott”. Oczywiście to zupełnie różne wiersze, nie potrafiła się jednak zdecydować. Ale gdzie są chłopcy? Zdawało się, że noc wchłonęła ich całkowicie, zostały tylko szepty wiatru w koronach drzew. Widziała jedynie niewyraźne czarne sylwetki na szarym tle, powietrze nasycone było zapachami drzew i trawy. Miała wrażenie, że Natura odnawia się w tajemnej strudze zapachu, podczas gdy ludzie, większość ludzi, siedzą bezmyślnie we wnętrzach domów. Czuła zapachy żywopłotu, ziemi i róż, podczas szybkiego marszu przez trawnik chłonęła je, nie nazywając poszczególnych woni. Serce jej biło z powodu niezaprzeczalnej odwagi, jakiej wymagało to wyjście, a także z powodu lekkiego zagubienia; natknęła się na kamienną ławkę, stanęła przy niej, by się rozejrzeć. Tam w górze przez cały czas zbierały się gwiazdy, ślizgały się między wysokimi, bladymi śladami chmur, jakby już przywykły do jej obecności. Tuż przed sobą usłyszała coś podobnego do jęku, szybko stłumionego, a potem serię rozpoznawalnych chichotów, no i naturalnie poczuła ten dodatkowy zapach, tak różny od zapachu suchej trawy i roślinności, dżentelmeński powiew dymu z cygara Cecila. Zrobiła kilka kroków w kierunku grupy drzew, gdzie był przymocowany hamak. Nie wiedziała, czy ją dostrzegli. Dziwnie przypominało to wcześniejszą chwilę niepewności tam w lesie, tuż po przyjeździe Cecila; nie potrafiła powiedzieć, czy wtedy podglądała. Teraz jednak było na to za ciemno. Słyszała, że Cecil wypowiedział jakąś zabawną uwagę na temat wąsów, „zachwycające wąsiki”, George coś wymamrotał, a Cecil stwierdził „pewnie nosi je po to, by wydać się starszym, ale ma to oczywiście wprost odwrotny efekt, wygląda jak chłopiec, który bawi się w chowanego”. „Nie widzę, żeby ktoś go specjalnie szukał”, powiedział George. „No”, zaczął Cecil, po czym nastąpiły przytłumione chichoty i chrząkania, które trwały z dziesięć sekund, dopóki nie odezwał się George, całkiem głośno, z trudem łapiąc powietrze. „Nie, na pewno nie, poza tym Hubert jest zdeklarowanym kobieciarzem”. Kobieciarz! To słowo, zdradliwe i toksyczne, spoczywało na cienistych obrzeżach słownika Daphne. Wyobrażała je sobie przez chwilę, a pod nim jeszcze bardziej niejasny obraz mężczyzny tańczącego z kobietą w sukni z głębokim dekoltem. Jej własny pijany wieczór uległ gwałtownemu wzmocnieniu w tym wyimaginowanym pomieszczeniu, w którym naprawdę widziała kobietę w sukni z dekoltem, ale na pewno nie było tam Huberta, wyjątkowo niezdarnego w tańcu. Zapanowało dziwne milczenie, podczas którego słyszała w uchu własny puls. Uświadomiła sobie, że jakaś część jej osoby musi dowiedzieć się więcej. Wtedy George zapytał: – O co chodzi, Daphne? – O, jesteś tutaj? – zdziwiła się, przechodząc pod niskimi gałęziami, które od tej strony osłaniały hamak. – Przyszłam po książki, nie chcę, żeby zwilgotniały. – No, ja ich nie widziałem – stwierdził George, usłyszała ruch liny hamaka i trzask towarzyszący jej ocieraniu o drzewo. – Oczywiście, że ich nie widzisz, ponieważ jest ciemno. – Zaśmiała się kpiąco i postawiła nogę na niewidocznej trawie. – Ale ja wiem, gdzie są. Widzę je oczyma duszy. – W porządku – powiedział George.

Znowu wysunęła się do przodu, zdołała dostrzec jedynie kształt hamaka, który się bujał, a po chwili zatrzymał. Ponownie pochyliła się, by dotknąć trawy, o mało przy tym nie upadła, przestraszyło ją i rozbawiło własne podchmielenie. – Nie ma z tobą Cecila? – zapytała przebiegle. – Ha – wyartykułował George cicho tuż nad jej głową, spojrzała do góry i zobaczyła szkarłatny ogienek cygara, za którym przez jakieś trzy sekundy widać było błysk twarzy. Potem koniec cygara drgnął i zbladł, ciemność zapanowała tam, gdzie przed chwilą dostrzegła rysy twarzy, a ostry, wytrawny zapach roznosił się wokół. – Obydwaj jesteście w hamaku! Wyprostowała się z poczuciem, że nabrano ją, a w każdym razie pominięto w tej nowej grze, którą wymyślili. Wyciągnęła rękę do siatki, rozszerzającej się w pobliżu ich stóp. Byłoby bardzo łatwo i zabawnie pobujać ich albo nawet wyrzucić z hamaka, chociaż równocześnie czuła wielką pokusę, żeby wejść do nich do środka. Dzieliła kiedyś ten hamak z matką, kiedy była mniejsza i jeszcze czytano jej głośno, ale teraz obawiała się żaru cygara. – Coś podobnego! – Koniuszek cygara, ledwie widoczny, zadrżał w powietrzu jak mocno świecący owad, potem znowu rozbłysnął życiem, ale teraz w jego słabym diabelskim świetle zobaczyła twarz George’a. – Och, myślałam, że to cygaro Cecila – stwierdziła po prostu. George zarechotał, wypuszczając trzy krótkie dymki. A Cecil chrząknął, jakoś tak popierająco i oceniająco. – Tak było – oznajmił George swoim najbardziej dziwacznym tonem. – Cygaro też palimy razem. – Coś podobnego. – Daphne nie wiedziała, jaki ton nadać słowom. – Na twoim miejscu nie chciałabym, żeby mama się o tym dowiedziała. – Och, większość młodych ludzi pali – wyjaśnił George. – Czyżby? – Zdecydowała, że najlepszym wyjściem będzie sarkazm. Obserwowała, dotknięta i zafascynowana, jak następny rozbłysk cygara ukazał zarys policzków Cecila i czujne oczy w blednącej chmurce dymu. Bez żadnego ostrzeżenia rozległ się znowu Holender tułacz, dobiegał zadziwiająco głośno przez otwarte okna. – Boże! A to co, po raz trzeci! – jęknął George. – O Chryste, ale są zażarte – powiedział Cecil. – To ta Kalbeck, oczywiście – stwierdził George, jakby chciał oczyścić rodzinę Sawle’ów z podejrzeń o tak obsesyjne zachowanie. – Bóg jeden wie, co sobie myślą Cosgrove’owie. – Mama wielbiła Wagnera na długo przedtem, nim poznała panią Kalbeck – wtrąciła Daphne. – Skarbie, wszyscy kochamy Wagnera. Ale on sam z siebie jest wystarczająco powtarzalny, żeby nie grać tej samej płyty dziesięć razy. – To ballada Senty – wyjaśniła Daphne, nieprzygotowana na ten trzeci raz, nagle tu na zewnątrz bardziej nim poruszona, jakby muzyka była w powietrzu, jakby stanowiła część natury. Chciała więc, żeby wszyscy słuchali i brali w tym udział. Z ogrodu orkiestra brzmiała lepiej, jak prawdziwy zespół, tyle że słyszany z daleka, a sama Emmy Destinn zdawała się nawet bardziej nieokiełznana i porywająca. Przez chwilę Daphne wyobrażała sobie oświetlony dom za nimi, który wyglądał jak statek w nocy. – Cecil – powiedziała serdecznie, po raz pierwszy używając jego imienia. – Mam nadzieję, że dokładnie rozumiesz słowa. – Ja, ja, całkiem dokładnie – odparł Cecil z przyjaznym, acz lekko deprymującym prychnięciem. – To szalona dziewczyna zakochana w mężczyźnie, którego nigdy nie widziała – wyjaśnił George. – Na tym mężczyźnie ciąży klątwa i może go ocalić jedynie miłość kobiety. A ona wyraźnie ma ochotę być tą kobietą. I tyle. – Łatwo się domyślić, że nic dobrego z tego nie wyniknie – stwierdził Cecil. – Ale posłuchaj – przerwała Daphne.

– Chciałabyś spróbować? – spytał Cecil. Daphne, przetrawiając to, co przed chwilą usłyszała na temat Senty, oparła się na linie. – Hamaka? – Cygara. – No wiesz! – George był lekko zszokowany. – Nie sądzę. Cecil zaciągnął się przykładowo. – Wiem, że dziewczynki nie powinny palić. Teraz urocza melodia pulsowała w ogrodzie, pełna tęsknoty, wyzwania, podkreślająca piękno w nieoczekiwanym otoczeniu. Daphne naprawdę nie miała ochoty na cygaro, martwiło ją jednak, że straci nadarzającą się okazję. A przecież chodziło o coś, czego nie próbowała żadna z jej przyjaciółek, tego była pewna. – To jest piękna pieśń – powiedział Cecil. Słyszała, że wymawiał słowa niedbale i niezbyt wyraźnie. Teraz cygaro znowu znalazło się w rękach George’a. – A zresztą. – Podjęła decyzję. – Tak? – To znaczy tak, poproszę. Oparła się na George’u i poczuła, jak cały hamak zadrżał, trzymała mocno rękę brata, żeby wziąć to coś, owo tabu, już budzące lekkie obrzydzenie, spomiędzy jego wskazującego palca i kciuka. Teraz już niemal widziała obu chłopców w hamaku, absurdem wydawało się, że byli wstawieni, bo równocześnie przywołali wspomnienie z dawnych lat: rodziców siedzących w łóżku. Ten dziwny zapach unosił się blisko jej twarzy, niemal zakasłała, zanim spróbowała, po czym szybko otoczyła cygaro wargami z poczuciem wstydu, obowiązku i żalu. – Och! – wykrzyknęła, odrzucając je i kaszląc gwałtownie z powodu odrobiny dymu. Gorzki dym był straszny, podobnie jak nieoczekiwany dotyk pod palcami tego czegoś, suchego, ale wilgotnego i rozkładającego się na wargach i języku. George wziął od niej cygaro z uśmiechem niewolnym od wyrzutów. Kiedy znowu chwycił ją napad kaszlu, odwróciła się i postąpiła tak, jak nie postępuje dama, a mianowicie splunęła na trawę. Chciała wyrzucić z siebie to wszystko. Wycierała usta wierzchem dłoni, cieszyła się, że jest ciemno. Za jej plecami w przyjaznym, znajomym domu nadal śpiewała Emmy Destinn, szlachetnie nieświadoma zachowania Daphne. – Chcesz jeszcze pociągnąć? – spytał Cecil wyraźnie usatysfakcjonowany jej poprzednią reakcją – Chyba nie. – Drugi raz zasmakuje ci dużo bardziej. – To mało prawdopodobne. – A trzeci będzie jeszcze lepszy. – I zanim się zorientujesz, będziesz kroczyła przez Stanmore z cuchnącym petem wetkniętym między zęby – ostrzegł George. – Czyżbym widział cygaro panny Sawle? – zapytał żartobliwie Cecil. – Do tego nigdy nie dojdzie – oświadczyła Daphne. Tak naprawdę była bardzo szczęśliwa, stojąc tam i wpatrując się, nie bez domysłów, w zadymioną ciemność. – Czy imbirowe brandy uważa się za mocny napój? – zapytała. To alkohol nadał rzeczom tę cudowną spontaniczność, dzięki czemu ona sama mówiła i poruszała się bez konieczności uprzedniego o tym decydowania. – Kochana Daph – powiedział George. Zanim zorientowała się, co robi, śmiejąc się i głośno chwytając powietrze, podciągnęła się w

najbliższy koniec hamaka, gdzie znajdowały się nogi chłopców. – Uważaj! – zawołał George. – To moja noga. – Zerwiesz ten cholerny hamak – stwierdził Cecil. – Na miłość boską – narzekał George, wychylając się w bok, żeby wyskoczyć. Po sekundzie i Daphne wyrzuciło na ziemię; a Cecil, obracając się w hamaku, trafił ją dosyć mocno nogą między żebra – Auu! – krzyknęła, po czym powtórzyła „auu”, ale ponieważ pogardzała okazywaniem szoku i strachu, więc znowu się śmiała, kiedy chłopcy niezręcznie podawali sobie ręce, a potem pozwoliła, by ją podnieśli. Przy upadku słyszała odgłos rozdzieranego szala i wiedziała już, że ta część eskapady na pewno nie ujdzie jej na sucho, ale nie przejmowała się tym zbytnio. – Może powinniśmy wrócić, zanim wydarzy się coś naprawdę skandalicznego – stwierdził Cecil. Pilotowali się wzajemnie do trawnika, poklepując się po plecach i mamrocząc po cichu. George spędził dobrą chwilę, wpychając koszulę w spodnie i obciągając je. – W Corley oczywiście macie palarnię – powiedział. – Więc nie mogłoby dojść do podobnej sytuacji. – W rzeczy samej – potwierdził z powagą Cecil. Emmy Destinn skończyła, a Daphne ze swojego miejsca zobaczyła matkę podchodzącą do otwartego okna i na próżno wpatrującą się w mrok. – Wszyscy jesteśmy tutaj – zawołała Daphne. I w ciemności pod milionami gwiazd, stojąc pomiędzy dwoma chłopcami, czuła, że może przemawiać w imieniu ich wszystkich; istniało jakieś zabawne poczucie bezpieczeństwa, które zdawało się odnowieniem paktu bez słów, zawartego po przyjeździe Cecila. – Wracajcie prędko! – zawołała matka rozgorączkowanym, pełnym zapału głosem. – Chcę, żeby Cecil nam poczytał. – No proszę – wymamrotał Cecil, poprawiając muszkę. Daphne spojrzała na niego. George szedł przodem, jak należało, a kiedy ruszyli za nim, Cecil objął ją dużą gorącą ręką i trzymał dłoń w miejscu, w które wcześniej ją kopnął, póki nie doszli do otwartych drzwi tarasu. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

7 Następnego ranka po śniadaniu zastała Cecila na leżaku, pisał coś w niewielkim brązowym notesie. Przysiadła na pobliskim murku, pragnąc obserwować poetę przy pracy, siedziała na tyle blisko, by go zniechęcić; po minucie odwrócił się, uśmiechnął i zamknął notes, pozostawiając w nim ołówek. – Co tam masz? – zapytał. Trzymała swój sztambuch oprawny w jedwab w kolorze lila. – Nie wiem, czy zdołam cię namówić. – Mogę zobaczyć? – Jeśli chcesz, możesz tylko wpisać swoje nazwisko. Choć oczywiście, wolałabym… Długa ręka Cecila i dłoń z niebieskimi żyłkami zdawały się ją przyciągać. Pokazała mu sztambuch z rumieńcem na policzkach i poczuciem niższości, któremu jednak towarzyszyła duma. – Prowadzę go dopiero od roku – wyjaśniła. – No i kogo tu masz? – Mam Arthura Nikischa. To chyba najlepsze. – Jasne! – zakrzyknął Cecil z pełną zachwytu stanowczością, która maskuje niepewność. Daphne pochyliła się nad leżakiem, żeby wskazać odpowiednią stronę. Tego ranka Cecil przypominał wujka, budził zaufanie bez najmniejszego śladu intymności. Wczorajsze żarciki najwyraźniej nigdy nie miały miejsca. Znowu poczuła jego charakterystyczny zapach, jakby zawsze wracał z wędrówek czy raczej potyczek, które wyobrażała sobie jako mocno hałaśliwe. To takie typowe dla chłopaków, nagle nabierają godności i zamykają drzwi przy jakiejś ciekawej scenie, którą pozwalali oglądać jeszcze przed chwilą. Choć może miała to być reprymenda dla niej za wczorajsze wygłupy. – Zdobyłam ten podpis, kiedy poszliśmy na Złoto Renu. – Ach tak, to jakaś ważna szycha, tak? – Herr Nikisch? No przecież to dyrygent! – Oczywiście, słyszałem o nim – bronił się Cecil. – À propos, muszę ci powiedzieć, że słoń mi nadepnął na ucho. – Och! – westchnęła Daphne i przez chwilę patrzyła na lewe ucho Cecila, brązowe i opalone na czubku. – Myślałam, że poeta powinien mieć dobre ucho. – Nieoczekiwana mądrość tego stwierdzenia tak ją samą zdziwiła, że aż zmarszczyła brwi. – Słyszę wiersze – wyznał Cecil. – Obawiam się jednak, że rodzina Valance’ów jest pozbawiona słuchu muzycznego. Generał wręcz dziwnie reaguje na muzykę. Poszła raz na Gondolierów i przysięgła, że nigdy więcej. Myślała, że to nigdy się nie skończy. – W takim razie Wagner na pewno by się jej nie spodobał – stwierdziła Daphne z uprzejmą wyższością, rekompensując sobie to, że początkowo doznała zawodu. Nadal nie była jednak pewna, czy dotarła do sedna sprawy. – Ale wczoraj wieczorem powiedziałeś, że lubisz słuchać gramofonu. – Och, nie czuję do niego niechęci, ale nie potrafię go docenić. Po prostu podobało mi się towarzystwo. – W tym momencie ucho mu się lekko zarumieniło, a ona uznała, że pewnie spotkał ją komplement, i sama też oblała się lekkim rumieńcem. – Podobała ci się opera? – zapytał. – Córy Renu miały nowe aparaty do pływania, ale nie wydały mi się zbyt przekonujące. – Musi być ciężko równocześnie pływać i śpiewać – stwierdził Cecil, przewracając stronę. – Kim jest ten Bizantyjczyk? – To pan Barstow. – Powinienem go znać? – Jest wikarym w Stanmore – wyjaśniła Daphne niepewna, czy rzeczywiście obydwoje podziwiają ozdobny charakter pisma.

– Rozumiem. A Olive Watkins można odczytać z odległości dwudziestu kroków. – Naprawdę wcale nie chciałam jej wpisu, bo mieli tu być tylko dorośli, ale podeszła mnie podstępem. – Poniżej swego podpisu Olive napisała z wielką siłą „Przyjaciel w potrzebie to prawdziwy przyjaciel”, a odciski jej pióra widoczne były na następnych stronach. – Ona niewątpliwie ma najlepszy zbiór, jaki widziałam – powiedziała Daphne. – Ma Winstona Churchilla. – Wielkie nieba – westchnął z podziwem Cecil. – No właśnie. Cecil przewrócił jedną czy dwie stroniczki. – Ale popatrz, ty masz Jeblanda. To też szczególne w jakiś sposób. – To mój inny najlepszy – przyznała Daphne. – Przysłał mi to zaledwie tydzień przed tym, nim pękło mu śmigło. Przekonałam się, że z lotnikami nie można czekać. To nie tak jak z innymi wpisami. Właśnie w ten sposób Olive straciła Stefanellego. – A czy Olive ma Jeblanda? – Nie, nie ma. – Daphne starała się stłumić nutkę triumfu na rzecz respektu dla zmarłego lotnika. – Widzę, że to dość niebezpieczne – uznał Cecil. – Wprawiłaś mnie w lekki niepokój. – Och, cała reszta autorów wpisów do tego albumu nadal żyje. Cecil zamknął sztambuch. – Zostaw mi to, a obiecuję, że coś wymyślę przed wyjazdem. – Nie krępuj się, możesz wpisać jakiś okolicznościowy wiersz. – Stanęła przed nim, obszedłszy dokoła leżak, i patrzyła mu prosto w oczy. Znowu przerzucał swój notes, spojrzał na nią, zmrużywszy powieki, uśmiechał się nienaturalnie pod światło. Poczuła, że ma nad nim chwilową przewagę, i patrzyła z nowym rodzajem swobody na jego rozchylone wargi, na silną opaloną szyję w miejscu, w którym wyłaniała się z miękkiej niebieskiej koszuli. Teraz na pewno pisał wiersz, ołówek tylko czekał w załomie notesu. Czuła, że nie może o to pytać. Ale nie mogła też go zostawić. – Czy widziałeś ogród? – zapytała. – Wiesz, że tak. Dokładnie obszedłem go z George’em z samego rana. – Och. – Na długo przed tym, nim wstałaś. Wyciągnąłem go z łóżka. – Rozumiem. – Widzisz, jestem poganinem i czczę świt. Staram się zaszczepić ten kult twojemu bratu. – Zastanawiam się, jak będziecie się zgadzać. – Cecil leniwie zamknął oczy, uśmiechając się przy tym, co kazało jej myśleć o kolejnych skrywanych tajemnicach. – Może jutro mnie też wyciągniesz z łóżka. – A co powie na to twoja mama? – Och, nie będzie miała nic przeciwko temu. – Zobaczymy. – Mogłabym ci pokazać najróżniejsze rzeczy. – Pomacała ręką trawę, zanim usiadła koło leżaka Cecila. – Nie mogę uwierzyć, że George pokazał ci całe Dwa Akry. – Pewno nie całe – przyznał Cecil z chichotem. Daphne rozejrzała się zachęcająco wokół – zadbany trawnik, niewielka górka skalnego ogródka, linia ciemnych jodeł, które ukrywały komórkę ogrodową Cosgrove’ów i garaż na samochód. Dla niej owo „dwa” w nazwie domu zawsze brzmiało krzepiąco, pozwalało na spokojne przechwałki wobec szkolnych koleżanek, które mieszkały w mieście czy w szeregowych domkach, a te „dwa” stanowiły dowód niemal nadmiernej zapobiegliwości. Jednak w towarzystwie Cecila poczuła pierwszy dreszcz niepewności. Siadając obok niego, miała nadzieję skłonić go, by spojrzał na wszystko tak jak ona, ale teraz zastanawiała się, czy przypadkiem ona sama nie zaczęła podzielać jego wizji. – Wiesz, ten skalny ogródek to dzieło mojego taty – powiedziała. – Musiał się nieźle napracować – zauważył Cecil.

– Tak, pracował bardzo ciężko. Te wielkie czerwone kamienie przyjechały aż z Devon. To on je sprowadził. – Będą dziwną zagadką geologiczną w późniejszych wiekach – stwierdził Cecil. – Chyba tak. – Jak monolityczne głazy w Stonehenge. – Hmm… – mruknęła Daphne, wyczuwając kpinę, choć spodziewała się przychylniejszej reakcji. Kontynuowała jednak: – Ojciec nie był typem artystycznym jak mama, ale zostawiła mu wolną rękę w sprawie skalniaka. Do pewnego stopnia to jego pomnik. Cecil patrzył na ogródek z wyrazem skruchy. – Pewno nie pamiętasz ojca – powiedział. – Musiałaś być za mała. – Ależ pamiętam go zupełnie dobrze. – Skinęła głową. – Wracał z pracy i zwykle wypijał szklaneczkę Old Smugglers, kiedy ja się kąpałam. – Chcesz powiedzieć, że pił whisky w łazience? – Tak, kiedy opowiadał mi jakąś historię. Oczywiście mieliśmy nianię, która mnie kąpała. Szczerze mówiąc, myślę, że byliśmy wtedy znacznie bogatsi niż teraz. Cecil mrugnął porozumiewawczo w zdawkowym odruchu raczej abstrakcyjnego współczucia, zdążyła już zauważyć, że reagował podobnie w sprawach pieniędzy i służących. – Nie wyobrażam sobie, żeby mój ojciec zrobił coś podobnego – powiedział. – No, ale twój ojciec nie chodzi do pracy, prawda? – Prawda. – Cecil wdzięcznie zachichotał. – Oczywiście Huey pracuje bardzo ciężko. Mama twierdzi, że jedno z nas powinno zawrzeć związek małżeński. – Nie wątpię, że tak się stanie – powiedział Cecil, a jego ciemne oczy wytrzymały jej wzrok, lekko uniósł brwi, by mocniej to zaakcentować i ukryć nutkę rozbawienia, więc serce jej zaczęło bić mocniej i kontynuowała pospiesznie: – To się okaże pewnego dnia. Śmiem twierdzić, że wszyscy to zrobimy. Chciała powiedzieć, że słyszała ich poprzedniego wieczoru i że nie mieli racji, on i George, Hubert wcale nie był kobieciarzem, naprawdę był wyjątkowo szacownym człowiekiem. Jednak ten nieznany temat napełniał ją lękiem, obawiała się, że źle coś zrozumiała. – George chyba nie ma żadnej dziewczyny? – zapytał Cecil po chwili. – Wszyscy myśleliśmy, że ty to będziesz wiedział. – Niemal od razu pożałowała ukrytej w tym zdaniu informacji, że rozmawiali o nim. Oczywiście w Cecilu było coś takiego, co domagało się, by o nim rozmawiać. Zerwała kilka źdźbeł trawy i popatrzyła na niego, nadal świadoma wielkiej nowości i zaciekawienia, jakie budziła jego obecność. Poprawił się na leżaku, założył prawą kostkę na lewe kolano, błysnęła opalona łydka. Ubrany był w białe płócienne buty, zdarte na piętach. Byłoby zabawne, gdyby mogli poplotkować o George’u za jego plecami. – Wszyscy myśleliśmy, że może jest ktoś, kiedy zaczął dostawać listy, ale one oczywiście były od ciebie! – powiedziała. Cecil wydawał się w równym stopniu zadowolony, co zażenowany, spojrzał przez ramię na dom. – A twoja mama? Jak myślisz? – spytał nagle bardzo konfidencjonalnym tonem. – Jest jeszcze dość młoda i naprawdę atrakcyjna. Sama może ponownie wyjść za mąż. Pewnie ma licznych wielbicieli? – Och, nie sądzę. – Daphne zarumieniła się i zmarszczyła brwi, słysząc to pytanie. Rozmowa o perspektywach George’a to jedno, a pytanie o możliwości damy w średnim wieku, której on prawie nie zna, to zupełnie co innego. Było to bardzo nie na miejscu, a poza tym naprawdę nie chciała mieć ojczyma. Wyobraziła sobie, jak Harry Hewitt stoi w skalnym ogródku ojca, albo, jeszcze gorzej, poleca jego likwidację. Choć tak naprawdę niemal na pewno musieliby się wszyscy przenieść do Mattocks, pełnego dziwacznych obrazów i posągów. Siedziała, wpatrując się w białe buty Cecila,

głęboko zamyślona. Nie nalegał na odpowiedź. Zorientowała się, że to nowy rodzaj rozmowy, na który nie była jeszcze gotowa, podobnie jak na pewne książki, choć niewątpliwie napisane po angielsku, ale zbyt dorosłe, by mogła je zrozumieć. – Nie chcę być wścibski. Ale wiesz, jak bardzo Georgie i ja, i cała nasza grupa nalegamy na szczerość. – Nie szkodzi – stwierdziła. – Powiedz, że to nie moja sprawa. – No, jest taki człowiek, który bardzo lubi mamę. Przyjdzie dzisiaj na kolację – powiedziała, ale świadomość zdrady pozbawiła koloru następne sekundy. – Czy to Harry? – Tak – odparła, jeszcze mocniej odczuwając wstyd. – Ten, który podarował ci gramofon? – O tak, on nam wszystkim podarował różne rzeczy. Hubert dostał strzelbę i dużo innych prezentów. W tym Dzieła wszystkie Sheridana. – Domyślam się, że Huey bardziej od innych docenia niektóre z tych prezentów – stwierdził Cecil, znowu znajomy i odprężony. – No… ja dostałam toaletkę z butelką perfum, na które nie jestem jeszcze dosyć duża, i szczotki w srebrnych oprawach. – Przypomina Świętego Mikołaja. – Cecil rozglądał się lekko znudzony. – Wesoły gość. – Jest na pewno bardzo hojny, ale nie jest wesoły. Zobaczysz. – Popatrzyła na niego, nadal dziwnie zdegustowana nim i Harrym, ale Cecil wpatrywał się w zarośla, gdzie spotkali się poprzedniego wieczoru, jakby było to coś znacznie bardziej intrygującego. – Często jeździ do Niemiec, zajmuje się importem-eksportem, no wiesz, i przywozi nam różne rzeczy. – A ty myślisz, że te wszystkie prezenty to sposób zalecania się do waszej mamy? – Obawiam się, że tak. Wspaniały profil Cecila, autokratyczny nos i lekko wyłupiaste oczy, wzrok, który wydawał się wartościować; ale kiedy odwrócił głowę i uśmiechnął się, poczuła nagły powrót jego uwagi i uprzejmości. – Ależ, drogie dziecko, nie musisz się obawiać, chyba że twoim zdaniem mama odwzajemnia te uczucia. – Och, tego nie wiem. – Była zażenowana tym, że posunęła się tak daleko, a także nieoczekiwanym słowem „dziecko”, tak nazywała ją matka, całkiem naturalnie, choć czasami z nutką krytyki. Odczuła to raz czy dwa poprzedniego wieczoru, kiedy chciała sprawić, by Cecil poczuł się jak w domu i zadawała mu pytania. Musiał słyszeć, jak matka to mówiła. Daphne odniosła wrażenie, że została teraz retorycznie, ale niezbyt przyjemnie, wykorzystana, upokorzył ją dokładnie w chwili, gdy miał ją podnieść na duchu. – Coś ci powiem. Przyjrzę mu się dokładnie jak ktoś stojący całkiem z boku i powiem ci, co myślę. – Cecil się uśmiechnął. – W porządku – zgodziła się Daphne, niezupełnie przekonana do tego kompromisu. – Aaa… – powiedział Cecil, wychylając się do przodu. George szedł przez trawnik, marynarkę zawiesił na ramieniu i gwizdał radośnie. Stanął, patrząc na nich z góry, w jego uśmiechu kryło się pytanie. – Co to za melodia, którą ciągle gwiżdżesz? – spytała Daphne. – Sam nie wiem – odparł George. – To piosenka, śpiewa ją mój służący w Cambridge, Kiedy cię widzę, serce we mnie skacze. – Naprawdę! Myślałabym, że jeśli musisz gwizdać, wybierzesz coś przyjemnego. – Dostrzegła szansę sprowadzenia wszystkich z powrotem na temat poprzedniego wieczoru. – Na przykład Holendra tułacza. George położył rękę na sercu i zaczął uroczą część ballady Senty, patrząc na Daphne z uniesionymi brwiami i powoli kręcąc głową, jakby chciał przelać na nią własne skrępowanie. Miał przyjemny,

wysoki, pikujący gwizd, ale użył zbyt wiele vibrato i pieśń zabrzmiała głupio, wkrótce nie mógł już utrzymać złączonych warg i gwizd przerodził się w zdyszany śmiech. – Aha… – wymamrotał Cecil, wydawał się trochę zmieszany, wstał i wsunął do kieszeni notes. Po czym oznajmił z zimnym uśmiechem: – Niestety, nie umiem gwizdać. – Z twoim słuchem? – spytała Daphne. – Zaniosę tę cenną księgę do domu – powiedział, podnosząc nieduży albumik Daphne. Patrzyli, jak przemierza trawnik i wchodzi do domu drzwiami ogrodowymi. – O czym rozmawiałaś z Cessem? – spytał George, znowu patrząc na nią z góry z dziwnym uśmiechem. Zrywała trawę u swoich stóp, drocząc się z nim przez opóźnianie odpowiedzi. W pierwszej chwili pomyślała z zadziwiającą siłą, że jej własne związki z Cecilem, zupełnie niezależne od związków George’a, nawet jeśli niezupełnie satysfakcjonujące, powinny pozostać możliwie sekretne. Czuła, że jest w nich coś, co nie powinno być wystawione na osąd rozumu czy kpiny. – Oczywiście rozmawialiśmy o tobie – powiedziała. – Och, to musiało być interesujące. Daphne prychnęła. – Jeśli chcesz wiedzieć, to Cecil pytał, czy masz dziewczynę. – Aha. – Tym razem reakcja George’a była mniej sztywna. – I co mu odpowiedziałaś? – Zaczął się rumienić, odwrócił głowę, na próżno starając się to ukryć. Teraz utkwił wzrok w głębi ogrodu, jakby zobaczył tam coś interesującego. Było to całkiem nieoczekiwane i nawet Daphne, pomimo siostrzanej intuicji, potrzebowała kilku chwil, żeby zrozumieć, po czym zawołała: – Och, George, więc masz dziewczynę! – Co takiego? Nonsens. Uspokój się! – To znaczy, że masz! Masz! – wykrzykiwała Daphne, czując równocześnie, że radość tego odkrycia jest lekko zmącona świadomością, że jej ono nie dotyczyło. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

8 Kiedy dżentelmeni wyszli, Jonah wyruszył na górę i dochodząc do podestu piętra, zorientował się, że zapomniał butów pana Cecila, więc po nie wrócił. I właśnie w tym momencie usłyszał głosy w holu na dole. Musieli na chwilę wejść do gabinetu, na prawo od drzwi wejściowych, teraz stali koło wieszaka, sięgali po nakrycia głowy. Jonah zatrzymał się tam, gdzie był, nie w ukryciu, ale w cieniu na zakręcie schodów. – Czy to jeden z twoich? – spytał Cecil. – Och, ty dupku. No dalej, wychodzimy. Wezmę to, tak na wszelki wypadek. – Dobry pomysł. Jak wyglądam? – Całkiem przyzwoicie, dla odmiany. Jonah musiał ci dogodzić. – Och, Jonah to skarb. Czy już ci mówiłem, że zabieram go do Corley? – Nie, nie mówiłeś. – Nastąpiła krótka szarpanina, której Jonah nie widział, chichoty i głośne oddechy, przyciszone głosy, „ouu, na miłość boską, Cecil”, a potem dźwięk otwieranych frontowych drzwi. Jonah wbiegł na trzy stopnie i wyglądał przez małe okienko. Cecil przeskoczył furtkę do ogrodu, a George po chwili wahania otworzył ją i wyszedł. Cecil zdążył już pokonać kawałek trawnika. Jonah jeszcze przez minutę nie ruszał się z miejsca, patrzył na ostatnie trzy schodki i na drzwi pokoju gościnnego po przeciwnej stronie podestu. Jonah to skarb – jak oni dziwnie mówili – choć musiało to znaczyć, że wszystko się dobrze układa, że robi wszystko zadowalająco. Nie sądził, żeby pani Sawle pozwoliła Cecilowi go zabrać, a już on sam na pewno nie chciał opuszczać domu. Oczywiście wiele razy był w Harrow i Edgware, a raz nawet w Alexandra Palace posłuchać organów. Wszedł na górę. Podest schodów był ciemny, dębowe deski przykryto grubym tureckim dywanem, ale drzwi sypialni otwarto, żeby się wietrzyło, więc było bardzo widno. Jonah słyszał pokojówkę Veronicę w pokoju pana Huberta, jej stękania, kiedy wstrząsała i przyklepywała poduszki, mówiła do siebie przyjemnym rzeczowym szeptem: „ No i proszę. Do góry. Bardzo dziękuję”. Jonah czuł, że coś zrozumiał, oni uznali, że jest gotów. Nie mógł się doczekać, żeby sprzątnąć pokój i spędzić jakiś czas wśród rzeczy Cecila, dokładnie obejrzeć guziki i kieszenie. Nigdy nie powiedziałby o tym nikomu na dole, ale uważał, że gdyby się różnych rzeczy nauczył, to pozycja osobistego służącego byłaby dla niego wymarzoną pracą, za rok czy za dwa. Pewnego dnia może pozwoli, żeby pan Cecil albo ktoś bardzo do niego podobny jednak go zabrał. Wtedy pchnął drzwi i zorientował się natychmiast, że nic nie wie, że nic mu nie powiedzieli o tym, co się wydarzyło między położeniem się do łóżka a śniadaniem. Zupełnie jakby znalazł się w innym domu. Albo, uznał, wchodząc jeden czy dwa kroki w głąb pokoju, ten pan Cecil Valance jest szaleńcem, i na tę myśl niemal zachichotał. W każdym razie musi poczekać na Veronicę. Cała pościel znalazła się na podłodze, jakby w łóżku stoczono bitwę. Popatrzył na zimną i spienioną wodę w miednicy, na pędzel do golenia leżący w mokrym kręgu na szczycie półki z książkami. Zmarszczył brwi na widok ubrań porozrzucanych na podłodze i na niewielkim fotelu z nowym i bolesnym odczuciem, że znał je we wcześniejszych i szczęśliwszych czasach, kiedy wszystko toczyło się jeszcze bardziej zwyczajnie. Tymczasem róże praktycznie zwiędły, Cecil musiał je przewrócić, a potem wepchnął łodyżki do wazonu, ale bez wody. Ich główki pochyliły się po kilku godzinach zaniedbania, a plama na wzorzystym dywanie była ciemna i wilgotna w dotyku. Zabazgrane kartki papieru na toaletce, Jonah nie bardzo wiedział, jak sobie z tym radzić. „Ty wciąż byłaś tam, a ja gdzieś daleko już,/Lecz w powietrzu Alp czułem woń angielskich róż” – czytał. Potem chwycił pędzel do golenia i wpatrywał się w tłustą kałużę, która po nim została. Jonah podszedł do kosza na śmieci, jakby rutynowo sprzątał od niedawna zajęty pokój, i wyjął kilka kartek papieru. Zobaczył, że jedna była zapisana przez George’a, i poczuł się zawstydzony w jego imieniu, ponieważ to właśnie gość George’a zrobił taki bałagan. Trudno było odczytać słowo Veins czy

może Viens. Notes z poezją, którego Jonah miał nie dotykać, nadal leżał w zasięgu ręki na nocnym stoliku. Później, pomyślał, na pewno do niego zajrzy. – Widzę, że poczuł się jak w domu – powiedziała od progu Veronica, a jej kompetentny ton podniósł Jonaha na duchu. – No tak, kucharka powiedziała, że narobi bałaganu, ale da ci dziesięć szylingów, a może nawet gwineę, jeśli będziesz miał szczęście. – Mam nadzieję – odparł Jonah, jakby był przyzwyczajony do podobnego traktowania. Niezdarnie wpychał kartki do kieszeni. Nie mógł się powstrzymać od uśmiechu. – Kucharka tak powiedziała? Veronica ściągała z łóżka poduszki. – No, jest arystokratą – oznajmiła z miną osoby, która już kilku takich widziała. – Jeśli zrobią bałagan, mogą za niego zapłacić. – Naciągnęła mocno pogniecione prześcieradło, przyglądała mu się z uniesioną brwią i dziwnie skrzywionymi ustami. – Jonah, popatrz tylko na to, co ja widzę. – Tak? – Twój dżentelmen miał wizytację. – Och – wymamrotał zmieszany Jonah. Veronica popatrzyła na niego przebiegle, ale nie bez dobroci. – Nie wiesz, co to jest, prawda? Nazywają to nocną wizytacją. To coś, do czego młodzi dżentelmeni są nadzwyczaj skłonni. – Pociągnęła prześcieradło z niespodziewaną siłą, uwolniony materac aż zadrżał. – Masz, powąchaj, zawsze możesz w ten sposób poznać. – Nie zrobię niczego takiego! – Jonah czuł, że to byłoby nie w porządku, zarumienił się z powodu nagłego skojarzenia z własnymi kłopotami. – Mój drogi, szybko się o tym wszystkiego dowiesz – powiedziała Veronica, która w oczach Jonaha stała się kimś rozpaczliwie starym i podłym. – Ale nie martw się. Powinieneś zobaczyć prześcieradła pana Huberta. Muszę je zmieniać dwa albo trzy razy w tygodniu. Pani S. wie o tym, to znaczy nie powiedziała tego wyraźnie, poprosiła tylko: „Veronico, jak zobaczysz jakieś plamy, to bądź uprzejma zmienić chłopcom pościel”. To zwykły fakt przyrodniczy, mój drogi. Jonah zajął się zbieraniem i składaniem ubrań, ale nie był pewien, czy te już noszone ma wkładać z powrotem do szafy, czy też grzecznie je ukryć do chwili wyjazdu Cecila, kiedy można będzie znowu je zapakować; nie mógł o nic zapytać Veroniki, bo ta jej denerwująca przemowa jeszcze paliła go w uszy. W grę wchodziła wieczorowa koszula z wczorajszego dnia z szarą plamą na sztywnym białym gorsie, może z popiołu cygara, piękny podkoszulek i kalesony, delikatne jak kobieca bielizna, teraz bezmyślnie poplamione w sposób, któremu będzie mógł się przyjrzeć dopiero później, kiedy zostanie sam. Zabrał z pokoju miednicę, przeszedł przez podest i ostrożnie wylał wodę do klozetu. Tysiące maleńkich włosków w mydlanej pianie nadal trzymało się zakrzywionej powierzchni, a on przyglądał się im ze strasznym uczuciem niepokoju zmieszanego z dumą; tak patrzył na wszystko, co było związane z Cecilem. Później poszedł do wychodka i w szarym świetle przenikającym przez kwadrat mrożonego szkła w drzwiach wydobył z kieszeni pogniecione kartki i siedział, obracając je w dłoniach i czytając poskreślane słowa. Miał pełną świadomość, że oddaje się „próżnej ciekawości”, którą tak bardzo potępiała kucharka. Dojrzały kolektywny smród z dołu, lekko tylko przytłumiony popiołem z koksu z kuchni sprawiał, że te działania zdawały się bardziej ukradkowe i grzeszne. Nie był całkiem pewny nawet tego, dlaczego to robi. Mowa dżentelmenów była dziwna, różna od zwykłej mowy, a George też był inny, teraz, kiedy zjawił się jego przyjaciel. Hamak w cieniu, odczytał Jonah. U wezgłowia modrzew, a dalej, u twoich stóp/Jest wierzba płacząca. Wolno kojarzył to ze swoją wiedzą, dopiero kiedy przeczytał trochę więcej, dotarło do niego pełne zażenowania zrozumienie. Pan Cecil pisał o ich własnym hamaku, który na początku lata Jonah pomagał umocować panu Hubertowi. Zastanawiał się, co jeszcze o nim powie. Modrzew u twoich stóp, a u wezgłowia wierzba płacząca – nie mógł się zdecydować. Potem napisał na dole strony: drzewne wszy zjadają wierzby, a roztocza niszczą poduszki. Zostało to wykreślone falistą linią. Zakamuflowana troska, że napisał coś szokującego, że tutaj w pościeli

mogły być roztocza, w najlepszych poduszkach pani Sawle z gęsich piór, ta świadomość dotarła do niego i zniknęła dopiero po dobrej chwili. Przypomniał sobie, że to poezja, ale nie był pewien, czy przez to jest bardziej lub mniej prawdziwa. Jedna kartka została przedarta na pół; złożył razem oba kawałki, zastanawiając się, czy Wilkes kiedykolwiek zrobił coś podobnego, kiedy opróżniał kosz swojego pana. W leśnej dzwoniącej szemrzącej okolicy sielskiej, Dwa błogie akry tej ziemi angielskiej, I my, kierując wędrując po samym ich skraju, Pod ciemniejącym z cyprysów ligustru mirtu żywopłotem Przez kępy leszczyn, gęstwinę zwyczajną, Wydeptujemy tajną długą mroczną naszą ścieżkę tajną, Której sekretów nigdy nie odszuka Nikt od zachodu między zmierzchem i pianiem koguta. Miłość tak pełna życia niczym wiosna I potajemna jak – XXX (coś tam!) Gwałtowna, silna, prawdziwa i śmiała, Tylko przez skrytość tę niedoskonała. Tutaj następowało skreślenie bardzo grubą linią, jakby należało zniszczyć nie tylko słowa Cecila, ale nawet jego idee. Jonah usłyszał dobrze znane skrzypienie drzwi do spiżarki i kroki na ceglanej dróżce, a po chwili potężna postać (kucharka czy panna Mustow?) zasłoniła światło z zewnątrz, ręka mu teraz zadrżała, więc kiedy podskoczyła zasuwka, wcisnął kartki z powrotem do kieszeni. – Chwileczkę – zawołał, zastanawiając się przez moment, czy wyrzucić kawałki papieru do kloaki, ale po chwili zmienił zdanie. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

9 Freda podniosła kieliszek i patrzyła na stół z otwartym uśmiechem osoby, która nie zwraca specjalnej uwagi na otoczenie. Ależ tak, w istocie, znowu chodziło o Niemcy, teraz Harry powiedział, jak to „każdy dzień przybliża nas do niemieckiej wojny” – ten jego slogan zaczynał ją denerwować. – Często bywam w Hamburgu w interesach – tłumaczył – i wiem, co widziałem. – Fredę zupełnie nie interesowała niemiecka wojna i niecierpliwił ją Harry, który tak uparcie tę wojnę przewidywał; jednak Cecil wydawał się gotów do natychmiastowej walki, powiedział, że nie przepuściłby takiej okazji. Wzruszające, wręcz lekko komiczne, było obserwowanie niezdecydowania George’a. Trudno sobie wyobrazić kogoś mniej skłonnego do walki, ale najwyraźniej nie chciał rozczarować Cecila. – Rzeczywiście, pewnie bym poszedł, gdyby do tego doszło – stwierdził. – Bez wątpienia, staruszku – odparł Cecil i udało mu się tak wolno odwrócić głowę, żeby wszyscy zobaczyli jego profil. Powiedział im już, jak bardzo lubi zabijać, a przecież Niemcy będą podniecającym postępem w porównaniu ze zwykłymi lisami, bażantami i kaczkami. Freda cieszyła się, że tego wieczoru nie ma z nimi Clary, jej brat, jak się zdawało, jedyny jej krewny, był w armii Kaisera, choć, Bogu dzięki, wykonywał tam jakąś pracę biurową. – Nie jestem pewna, czy chciałabym, żeby moich chłopców posiekano na kawałki – odezwała się niespodziewanie zabawnym tonem, ale wszystkich zmroził ten obraz, twarze chłopców lśniły w blasku świec. Huey wytarł wąsy białą serwetką i oświadczył surowo, choć grzecznie: – Mamo, miejmy nadzieję, że do tego nie dojdzie. – Myślę, że nasi chłopcy są już na to gotowi – powiedziała Elspeth. – Na pewno. Tylko że ty, moja droga, nie masz żadnych chłopców gotowych na posiekanie – odparła Freda. Elspeth była siostrą Harry’ego, starą panną, i trudno było się nie zastanawiać, gdzie się podzieje, jeśli Harry się ożeni. Przez tyle lat prowadziła mu dom, że w ogóle nie mogło wchodzić w grę jej samodzielne mieszkanie. Ale gdzieś przecież będzie musiała się przenieść. Choć już samo sformułowanie „żonaty Harry” zdawało się brzmieć absurdalnie, prawda? Na deser podano macédoine z owoców, z jabłkami z sadu. Cecil, siedzący po prawej stronie Fredy, jadł szybko i bez wyraźnej przyjemności, nawet z niejakim zniecierpliwieniem. Niezbyt przyjemne dla gospodyni, ale może takie podejście do jedzenia było oznaką dobrego wychowania? Jednak jedzenie to coś, co stawia przed tobą służba, coś, co przeszkadza ci rozmawiać, choćby nie wiem przez jak krótki czas, o znacznie ważniejszych sprawach. Tego wieczoru George siedział koło Cecila i starał się tworzyć z nim jedną drużynę, od czasu do czasu kładł rękę na jego rękawie i mówił coś po cichu, nie zważając na ogólną rozmowę, ale Cecil zdawał się preferować konwersację ze wszystkimi, którzy siedzieli przy stole. Cecil też odwiedził Niemcy i podał zadziwiająco dużo informacji militarnych i przemysłowych – choć większość zdawała się nieprzetłumaczalna. Freda, której niemiecki ograniczał się do heroicznych wyrazów miłości, lojalności i zemsty czy do zamówienia brandy z wodą, wkrótce poczuła się smutna i w jakiś sposób przytłoczona. Jej Niemcy były gorące, formalne, choć nie najlepiej zorganizowane, labirynt ustaleń, wypełnionych i na zawsze usprawiedliwionych miłością do Volsungs, Szmeru lasu i pożegnania Wotana, najciekawsze dziesięć minut podczas dziesięciu lat jej wdowieństwa. Dreszcz przebiegł jej po plecach, na samą myśl o tym przygryzła dolną wargę. Dziwnie rozsadzeni goście, Daphne naprzeciwko obu chłopców pomiędzy Harrym i Elspeth. Sama Daphne zdawała się czymś przygnębiona, ale ożywiała się od razu, ilekroć Cecil zwracał na nią uwagę. Zazwyczaj Harry umiał sprawić, że Hubert błyszczał, chwilami wręcz się rozpalał, spośród jej przyjaciół właśnie on poświęcał mu najwięcej uwagi, ale tego wieczoru Huey wydawał się czymś zaabsorbowany – może nawet był trochę zazdrosny o wyraźną fascynację Cecila Harrym? Harry, który zdawał się znać

wszystkie nowe książki, pytał także o wiele osób z Cambridge. – Ciekawe, czy znasz Ruperta Brooke’a? – Och, Rupert Brooke! – wykrzyknęła Freda. – Co za adonis! Cecil uśmiechnął się z lekką pogardą, jakby szło o podstawowe nieporozumienie. – O tak, znam go – powiedział. – Często widywaliśmy go w college’u, ale teraz oczywiście widujemy go rzadziej. – Mama uważa prace Ruperta za bardzo postępowe, wręcz nowatorskie – powiedział George. – Naprawdę, moja droga? – zatroskała się Elspeth. Freda uznała, że najlepiej nie protestować, matka musi od czasu do czasu udawać głupią. – Szczerze mówiąc, specjalnie mnie nie interesuje czytanie o jego chorobie morskiej. – Och, wyrzucam z siebie całe kawałki! – wykrzyknęła Daphne. – Dziękuję ci, moje dziecko, ale powiedziałam, że mnie to nie interesuje. W istocie było to jedno z głupich rodzinnych powiedzonek, owych niewinnych tekstów, przy których rodzina płakała ze śmiechu, nie nadawały się jednak dla świata zewnętrznego. Freda ostro skarciła córkę wzrokiem i zmarszczeniem brwi, częściowo po to, by ukryć własny uśmieszek. Czuła, że Cecil wyrobi sobie fatalną opinię o nich wszystkich. – Nie jestem ekspertem od poezji – powiedział Hubert, cudownie nie na temat, wydawał się gotowy poprowadzić ich w innym kierunku. – Ja nie jestem na bieżąco z poezją angielską – oznajmiła Elspeth. – Zawsze z przyjemnością czytam Stracheya w „Spectatorze”, przypuszczam, że go znasz? Może znowu chodziło o ten klub chłopców, tę straszliwie ważną Conversazione Society, o której nie wolno jej było wspomnieć? – Od czasu do czasu widujemy Lyttona – powiedział Cecil z dyskretną miną. – On jest niezwykle mądry – wtrąciła Elspeth. – Kto taki? – spytała Freda. – Lytton Strachey. Musiałaś słyszeć o Kamieniach milowych literatury francuskiej. – Ach tak? – Harry nie ocenia tego tak wysoko jak ja. – Wolę mniej lania wody, a więcej faktów – stwierdził Harry. – Wszyscy wierzymy, że pewnego dnia Lytton wystąpi z czymś wspaniałym – powiedział szarmancko Cecil. – A ja go nie cenię – oznajmił George. – A to dlaczego, skarbie? – spytała kpiąco Freda, choć nie sądziła, by kiedykolwiek wcześniej słyszała o tym Stracheyu. – Och, sam nie wiem – wybąkał George, zarumienił się, po czym zrobił nadąsaną minę. – Nikt nie zaprzeczy, że nieszczęsny Strachey ma okropny głos – stwierdził Cecil. – Tak? – Freda wiedziała, że nie powinna pochwycić wzroku Daphne. – Chyba wy, ludzie muzykalni, nazywacie taki głos falsetto. Żadne publiczne wystąpienia nie wchodzą w grę. – Nawet prywatne są nie do wytrzymania – dodał George. – No, na szczęście, nie musimy słuchać tego faceta – powiedział Harry. – A także nie musimy go czytać, co odnosi się głównie do waszej matki. Popatrzył na siedzącą obok Fredę z uśmiechem niemal rodzicielskiej konspiracji, a potem spojrzał na Huberta, który zaśmiał się niepewnie. Trzeba będzie się przyzwyczaić do tego chłodnego humoru przeradzającego się w sarkazm. Był dobrym i hojnym człowiekiem, dziwnie hojnym jak na kogoś tak chłodnego, ale nie można było mieć pewności, że osiągnie tym oczekiwany efekt. – No, jeśli chodzi o co najmniej półpubliczne występy… – zaczął Cecil figlarnie i obrzucił Daphne

dziwnym spojrzeniem. – Tak? – zareagowała z dziecięcą czujnością na nagły przejaw zainteresowania. – A co z naszym czytaniem, Cecil? – Co to takiego, moja droga? – zapytała Freda, obawiając się, że Daphne zanudzi gości. – To był pomysł Cecila – broniła się Daphne. – Mógł to zrobić z uprzejmości – wyjaśniła Freda. – Nic podobnego! – zaprotestował Cecil. – Mamo, Cecil sam zaproponował, że nam poczyta – mówiła Daphne, zupełnie jakby Freda była głucha, a także szalona, skoro ignorowała podobną propozycję. – To bardzo uprzejme, Cecilu, ale czy naprawdę masz na to ochotę? – Przecież ona sama zasugerowała coś podobnego poprzedniego wieczoru, żeby ściągnąć ich z ogrodu. – Może przeczytasz nam jakieś swoje wiersze? – spytał Harry z poważną miną, by pokazać Cecilowi, że sława go poprzedziła. Cecil uśmiechnął się i ponownie opuścił wzrok. – No więc ułożyliśmy oboje, Daphne i ja, taki plan, żeby każdy przeczytał głośno swój ulubiony wiersz Tennysona. – Mój Boże, sama nie wiem – mówiła Freda, myśląc, że nie będzie mogła tego zrobić bez okularów. – Nic z tego, stary, chętniej posłuchamy twoich wierszy – powiedział ciepło Hubert. – No, jeśli rzeczywiście – zgodził się Cecil, sprytnie demonstrując pewien dyskomfort. Freda popatrzyła na Daphne, u której chęć wystąpienia przed wszystkimi zatonęła w fascynacji Cecilem. Takie czytanie na życzenie gospodyni kryje potencjalne zagrożenia, ale oczywiście może się okazać triumfem, czymś, co będą pamiętać przez lata. Harry o to poprosił, nie chciała sprawić mu zawodu. Okropnie się bała, że Harry się znudzi. – No dobrze, to po kolacji – zgodziła się. I dodała: – Wiesz oczywiście, że go poznaliśmy? – Cecil, to cię zainteresuje – powiedział Hubert. – Kogo poznaliście, moja droga? – zapytała Elspeth. – Lorda Tennysona naturalnie – wyjaśniła Freda ciepło, kładąc na chwilę dłoń na rękawie Cecila. Cecil uśmiechał się uprzejmie do tej ręki, póki jej nie cofnęła, uścisnąwszy najpierw szybko jego dłoń. – To był nasz miesiąc miodowy, więc wydawało się to znaczące. – Rozejrzała się wokół stołu, zadowolona, że przykuła ich uwagę, ale zaniepokojona wyrazem twarzy George’a, który uniósł brwi z kpiącą wyrozumiałością. Teraz, kiedy nadarzyła jej się okazja opowiedzenia tej historii, poczuła, że on chce ją od tego odwieść. Zwykle opowiadała ją w pewien szczególny sposób i z doświadczenia wiedziała, że zdarza jej się co nieco pominąć. – To był nasz miesiąc miodowy – powtórzyła, żeby się uspokoić, zatrzymała pytający wzrok na Harrym, kiedy te intrygujące słowa błyszczały w blasku świec. Nie sądziła, żeby słyszał wcześniej tę historię, ale nie była tego zupełnie pewna. – Pojechaliśmy na wyspę Wight, Frank powiedział, że chce mnie zabrać za wodę. – Typowe dla niego – stwierdził życzliwie Hubert, kręcąc głową. – Płynie się tam promem z Lynmouth, tak? – Chyba Lymington – poprawił Harry. – Dlaczego zawsze mi się to myli? – Oczywiście można popłynąć także z Portsmouth – wtrącił George. – Ale to jest trochę dalej. – Pozwól mamie opowiedzieć – poprosiła Daphne, wydawała się równie sfrustrowana samą historią, co jej przerywaniem. Freda nie protestowała, kiedy Harry napełnił jej kieliszek: wypiła duży łyk wina. – Musiał być wczesny wieczór. Płynęliście kiedyś tym promem? Wydaje się zmierzać na wyspę Wight bez żadnego pośpiechu! A może po prostu my byliśmy niecierpliwi. Pamiętam, że królowa była w Osborne, a Frank sam widział koniuszego z czerwonymi urzędowymi teczkami. Wszystko trzeba było

wozić promem w tę i z powrotem, musieli mieć z tym sporo kłopotów. – Nie sądzę, żeby im to przeszkadzało – powiedział Hubert. – W końcu chodziło o królową, a to była ich praca. – Pewnie tak. W każdym razie my siedzieliśmy w środku, bo było mi zimno, ale Franka zawsze bardzo interesowały statki. – Można powiedzieć, że ojca fascynowały wszystkie środki transportu – wtrącił Hubert. – Frank zapytał, bo przecież była to nasza podróż poślubna, czy miałabym mu za złe, gdyby wyszedł na pokład rozejrzeć się trochę. – I wtedy nadział się na Tennysona – podsumował Cecil, który wychylił się do przodu nad talerzem w pozie niezwykłej atencji. – Ale ja nie wiedziałam, że to on. – Freda była dość zdenerwowana oszczędną narracją Cecila. – Frank zawsze lubił pogadać z kapitanem i tak dalej. Po jakimś czasie wyjrzałam i zobaczyłam, że opiera się o reling obok najbardziej ekstrawaganckiego pasażera. – W to nie wątpię – powiedział Cecil. – Musiał często pływać promem do Farringford. – Na pewno. Ale byłam dość zaniepokojona – dodała Freda. I zapuściła się z lekkim uczuciem paniki w tę część historii, którą znała najlepiej, znała wręcz na pamięć po tylu wcześniejszych opowieściach. – Był to wysoki stary człowiek, nawet wtedy był wyższy od Franka, choć miał już chyba osiemdziesiątkę. Widzę go jeszcze teraz, miał płaszcz i – w tym momencie zawsze wykonywała szeroki gest nad głową – kapelusz z bardzo szerokim rondem, a z tyłu… – To znaczy taki szeroko kryjący kapelusz? – podchwycił Hubert. – Tak. A z tyłu widać było jego – tu zawsze zniżała głos – brudne włosy. W pierwszej chwili zdawało mi się, że przyczepił się do Franka, to znaczy myślałam, że to żebrak czy ktoś taki. Wyobrażacie sobie? – Angielski poeta laureat! – zauważył Hubert. – No więc, rozmawiali przez jakiś czas. Najwyraźniej kapitan powiedział mu, że jesteśmy świeżo po ślubie. – Wypiła kolejny łyk wina, patrząc na Harry’ego znad brzegu kieliszka. Serce jej tłukło się absurdalnie. – I o czym tak rozmawiali, mamo? – ponaglał ją George z lekko podchmielonym uśmiechem. – Och, zapomniałam. – Coś podobnego! – westchnął Cecil, rozsiadając się z powrotem na krześle, jakby zapłacił duże pieniądze za nic, ale także, co było zadziwiające, jakby znał ją już wystarczająco długo, żeby się przekomarzać. Śmiała się z siebie i znowu na moment położyła dłoń na jego rękawie. – Lord Tennyson powiedział, chociaż nie powinnam właściwie tego powtarzać… – Poczuła skurcz w klatce piersiowej. – Nie zdradzimy cię. – Elspeth powiedziała to grzecznie, ale tak jak się mówi do męczącego dziecka. Daphne oświadczyła głośno, szorstkim i niemal prostackim tonem: – Powiedział: „Młody człowieku, potrzeba nam więcej cholernej wyrazistości, więcej mięsa”. – Naprawdę, dziecko. – Freda mówiła to ze śmiechem, rumieniąc się równocześnie. – „Nie tak strasznie, młody człowieku, za to bardziej krwiście” – triumfowała Daphne. – Mogę wam powiedzieć, że był bardzo rzeczowy – stwierdziła Freda. Teraz Cecil się roześmiał, krótko i głośno w sposób tak dla niego charakterystyczny. Przy stole zapanowało lekkie rozbawienie, jakby wszyscy poczuli ulgę, do śmiechu pobudzało także nieco absurdalne aktorstwo dziewczyny. – No i tyle usłyszeli od wielkiego poety – wyjaśniła Daphne już swoim normalnym głosem. – Żadnych okolicznościowych wierszy, jedynie – znowu cofnęła brodę: „Więcej cholernego mięsa, młody człowieku”. – Dziecko, już wystarczy – zarządziła Freda. – Chyba wiadomo, co miał na myśli – skomentował Harry.

– W tym okresie miał już dosyć pięknych słów – powiedział Hubert, najwyraźniej dumny z tej rodzinnej anegdoty, zwłaszcza że zdawała się budzić zainteresowanie. – Biedny Frank był trochę speszony – przypomniała Freda. Lekko zbita z tropu pulsującą wesołością, uświadomiła sobie, że pominęła to, co Tennyson powiedział o miodowym miesiącu. To też było trochę peszące, ale pomyślała, że lepiej dać już spokój. – Potrafił być bardzo obcesowy – stwierdził Cecil, gniotąc brazylijski orzech w srebrnych szczękach dziadka do orzechów. – Można powiedzieć cholernie obcesowy – dorzucił George, omiatając wzrokiem stół z uśmieszkiem wyższości. – Jeśli nie można sobie pozwolić na obcesowość po osiemdziesiątce… – zaczęła Daphne. – Potrafił być naprawdę obcesowy – powtórzył Cecil, z ustami pełnymi orzechów; nagle wydał się nieokrzesany i nietrzeźwy. – Pamiętam, że mówił to mój dziadek, który oczywiście dobrze go znał. – Naprawdę? – nie dowierzała Freda, a zabrzmiało to niemal jak lament. – O Boże, naprawdę. – Po tym głośnym potwierdzeniu Cecil kompletnie stracił zainteresowanie wszystkim, na jego twarzy malowała się ociężałość i pustka. Odwrócił się. Kiedy damy wycofały się na kawę, drzwi jadalni były zamknięte, ale głośniejsze dźwięki słychać było w całym holu: gadanie Cecila i od czasu do czasu niezręczny śmiech Hueya. Nigdy nie było wiadomo, co się dzieje, kiedy podawali sobie karafkę; jednak cokolwiek to było, teraz nie wydostawało się na zewnątrz. Towarzyszyło im poczucie sportowej solidarności i przyjemny zapach cygar. Drużyna kobieca natomiast była zupełnie pozbawiona koncentracji i jakiejkolwiek strategii. – Coś podobnego. – Freda niezdecydowanie wskazała Elspeth krzesło. – Postoję przez chwilę – odparła Elspeth, biorąc filiżankę z kawą i odmawiając likieru niemal niewidocznym wzruszeniem ramion, po czym wyruszyła w głąb pokoju na szybką inspekcję ozdób i obrazów. W Mattocks oczywiście była całkiem dobra kolekcja obrazów, dziwnych symbolicznych dzieł różnych kontynentalnych szkół. Tutaj rozglądała się z lekkim niepokojem. – A ty, dziecko? – spytała Freda. – Może trochę imbirowego brandy? – Nie, mamo, dziękuję. – To chyba oczywiste! – skomentowała Elspeth. – No dobrze – powiedziała Daphne – może troszeczkę. Dziękuję, mamo. Elspeth była wojownicza, ale niełatwo ją było rozdrażnić. Podeszła z powrotem i przysiadła na parapecie. Trzymała się prosto, jej strój w odcieniach szarości był wytworny, acz nieco staromodny, miała w sobie coś z ostrej urody Harry’ego, a także, trzeba to przyznać, trochę z jego chłodu. – Wasz młody poeta wydaje mi się niezwykły. – Prawda, że jest wyjątkowy? – podjęła Freda, wypijając łyk z niebezpiecznie pełnego kieliszka cointreau. Ostrożnie usiadła. – Zrobił tu niezłe wrażenie. – Ma wdzięk. Chociaż nie za dużo – stwierdziła Elspeth. – Ja uważam, że jest wyjątkowo czarujący – zaprotestowała Daphne. Freda popatrzyła na córkę, która była zarumieniona i nieostrożna, jakby już wypiła swojego drinka. Powiedziała z niejasnym pragnieniem dokuczenia: – Daphne uważa, że jest czarujący, ale jej zdaniem mówi za głośno. – Och, mamo! To było, zanim go lepiej poznałam. – Skarbie, on przyjechał zaledwie wczoraj wieczorem. Jeszcze nikt z nas go dobrze nie poznał. – Ja mam uczucie, że znam go już dobrze – upierała się Daphne. – Widać, że George jest bardzo do niego przywiązany – stwierdziła Elspeth. – Jak to w Cambridge. – Oczywiście, że George jest do niego przywiązany. Cecil wiele dla niego zrobił. Pomógł mu, no wiesz… – mówiła Freda. Elspeth szybko wypiła łyk kawy.

– Ze strony George’a to podziw dla bohatera, tak bym to określiła, prawda? Zdawało się, że stawia to George’a w idiotycznym świetle. – Och, George nie jest głupkiem – powiedziała Freda. Dostrzegła przyjemny wyraz na twarzy Daphne, zupełnie jak u dziecka, które ukradkiem chwyciło nowe zdanie, nową koncepcję. – Myślę, że go podziwia – powiedziała Daphne, lekko kręcąc głową. Z drugiej strony sieni dobiegł gromki zbiorowy śmiech, co zdemaskowało raczej nieudane próby pań, by się dobrze bawić. – Ciekawe, o czym rozmawiają – zastanawiała się Daphne. – Lepiej, żebyśmy się nigdy tego nie dowiedziały, nie uważacie? – powiedziała Freda. – Cóż to takiego, co ma być nieodpowiednie dla naszych uszu? – zapytała Daphne. – Ja myślę, że to stek bzdur – powiedziała Elspeth. – Co takiego, skarbie? – Dobrze wiesz – powiedziała Elspeth. – Myślisz, że mówią o kobietach? – spytała Daphne. – Wobec tego muszą znać jakieś bardzo zabawne kobiety – powiedziała Freda, kiedy doszedł do nich kolejny wybuch śmiechu. Miała niepokojącą świadomość, że Harry, zawsze tak poważny w jej obecności, stawał się zupełnie inny, kiedy nie było kobiet. – Frank twierdził, że po prostu nie chcą nas nudzić, ale nie mają nic przeciwko temu, żeby nudzić siebie nawzajem. I to cała tajemnica. Zawsze ich popędzał. Chciał jak najprędzej wracać do kobiet. – Ta myśl była bardzo poruszająca. – Panno Hewitt, czy często wydajecie proszone kolacje? – spytała Daphne, udając obojętność. – W Mattocks? Bardzo rzadko. Biedny Harry jest wciąż taki zajęty, a poza tym często wyjeżdża. – Więc jadasz samotne kolacje otoczona takim splendorem. Biedactwo – powiedziała Freda. – W takim pałacu. – Jakoś mi to nie przeszkadza – odparła sucho Elspeth. – Wśród tych wszystkich wspaniałych obrazów – mówiła Daphne, zdaniem Fredy z lekką przesadą. – Harry’emu musi się bardzo dobrze powodzić. W tym momencie duma Elspeth zdawała się brać górę. Wstała, by odstawić filiżankę po kawie, i w ten sposób skutecznie oddaliła temat perspektyw brata. – Moja droga, już dawno chciałam zapytać, czy twoja suknia jest od naszej wspaniałej madame Claire? – zapytała Freda, mając świadomość, że nie robi tego całkiem szczerze. – Od Lucille. – Elspeth zmarszczyła nos, udając, że się usprawiedliwia. – Ach tak. – Muszę przyznać, że Harry dba o to, by utrzymywać mnie na odpowiednim poziomie. – To prawda – potwierdziła Freda, czując coraz wyraźniej, że pokazano, gdzie jej miejsce. Oczywiście Elspeth mogła mieć na myśli to, że Harry będzie tak samo traktował żonę, ale Freda nie wątpiła, że Elspeth w ten sposób informuje ją o braku najmniejszych szans. Rozległ się odgłos otwieranych drzwi i Daphne powiedziała: – Idą panowie. – Rzeczywiście – potwierdziła Freda, patrząc na mężczyzn, którzy pojawili się z dziwnie dyskretnymi uśmieszkami. Zupełnie jakby podjęli decyzję, ale nie mogli wyjawić, czego dotyczy. Harry przepuścił w drzwiach Cecila, poczekał kilka chwil, żeby przepuścić również Huberta, delikatnie objął go ramieniem, jakby chciał mu podziękować i podnieść go na duchu. Huey wypił więcej niż zwykle, miał rozpalony, niepewny wzrok, gospodarz podejmujący trzech mądrzejszych od siebie mężczyzn. – No więc… – zaczął, z pewnością równie jak jego ojciec zadowolony, że ma już za sobą tę część wieczoru. – No więc, jak to zrobimy?

Nastąpiła krótka rozmowa o tym, gdzie ma być Cecil i jak trzeba poprzestawiać krzesła. George spytał, czy nie uważają, że w pokoju jest strasznie gorąco, i otworzył drzwi balkonowe. – Czy mamy wszyscy usiąść na zewnątrz? – spytała Daphne. – Nie gadaj głupstw – skarciła ją Freda. W tym czytaniu i tak kryło się wystarczające ryzyko. Obserwowała Harry’ego w nadziei, że usiądzie koło niej, kiedy krzesła zostaną już ustawione. Po mistrzowsku objął niewielki fotel, co dało przyjemny efekt napięcia w jego dobrze skrojonych spodniach, kiedy odstawiał mebel na bok. Przed oknem uformowało się nieregularne półkole. Cecil umieścił lampę na małym stoliku stojącym już na zewnątrz, na ścieżce z cegły, obok postawił krzesło. Był to teatr w miniaturze. Lampa oświetlała krzewy, pochylone malwy i małe niezapalone chińskie lampiony tuż za nimi, przez co wszystko, co leżało dalej lub wyżej, zdawało się jeszcze ciemniejsze. – Skoro ktoś tak uprzejmie poprosił – zaczął Cecil, obrzucając Harry’ego pewnym siebie spojrzeniem – to przeczytam jeden czy dwa swoje wiersze, zanim wespnę się na wyżyny Tennysona. – Usiadł, trzymając pod lampą na wyciągnięcie ręki numer „Granty”. – Mam nadzieję, że przeczytanie wiersza o Corley nie okaże się nieskromne. To miejsce niejako zachęca do mówienia wierszy. Rozległy się liczne głosy zrozumienia i respektu. Cecil uniósł brodę i brwi, jakby zwracał się do zgromadzenia czy wręcz kongregacji stu lub więcej osób. – Światła mego domu! Ach, światła domu mego!/Widoczne na milę przez migotliwy park,/Przez ten nasz mroczny las podjeżdżam już do niego,/I końskie kopyta wzniecają zapach ziemi,/Pachnące i moje, Corley pełne zieleni,/Gdy w wieczornym cieniu postrzegam je jak dar. Efekt daleki był od skromności, Cecil recytował tekst jak kapłan, ale tak bardzo brakowało sugestii dotyczących znaczenia słów, że Freda nie miała pojęcia, o czym on mówi. Przeniosła wzrok na Daphne, która uśmiechała się i mrugała oczami przynaglona pilną potrzebą zapanowania nad uczuciami. Hubert przez kilka chwil wydawał się absolutnie zdumiony, po czym sprytnie zmarszczył brwi, jakby dokonywał porównań z innymi seansami głośnego czytania. Harry i Elspeth, w istocie bardziej nawykli do wieczorów literackich, zachowali spokojnie aprobujące półuśmiechy. George odwrócił się, by patrzyć wprost na ogród, ukrył twarz, więc może to tylko z powodu światła lampy wydawało się, że jego uszy płoną czerwienią. Freda pociągnęła ukradkiem wzmacniający łyk z kieliszka i posłała Cecilowi uśmiech aprobaty. Zawsze tak robiła, kiedy ktoś jej głośno czytał, nawet jeśli lektura była bardziej przemyślana i spokojna niż ta; zwykle na początku z trudem cokolwiek rozumiała, jakby była skonfundowana własną koncentracją, potem uspokajała się i skupiała, a po mniej więcej dziesięciu minutach odnosiła wrażenie, że to czytanie nigdy się nie skończy; głos Cecila miał własne szlaki, tak jak każdy głos, który rozlegał się mniej więcej tak samo na wzgórzach i w dolinach wierszy, tak że nawet wszystkie słowa wydawały się takie same. „Ślady zwierzyny pośród paproci” – rozumiała, co miał na myśli, ale miała ochotę się roześmiać. „Miłość nie zawsze przychodzi frontowymi drzwiami”, stwierdził Cecil swoim najbardziej kaznodziejskim tonem. Odchyliła głowę do tyłu i bezmyślnie patrzyła na profil Harry’ego, surowy, ale subtelny, i na jego silną lewą nogę, wysuniętą do przodu, podskakującą odruchowo w rytm uderzeń pulsu. Może ktoś go dotknął, może miał zranione serce jakimś wcześniejszym romansem? Na pewno tak było. Trudno sobie wyobrazić, że ktoś go uwielbia, ale był bogaty i nie skąpił tego bogactwa, wracała do jego wzruszającej dobroci dla Huberta, bardzo nieliczni polubili Hueya tak jak Harry. Nie ulegało jednak wątpliwości, że przy tym wszystkim nie należał do osób bezproblemowych, może jego samotność stanowiła w równym stopniu ostrzeżenie, co zaproszenie. Freda odwróciła głowę z tęsknym uśmiechem. Nie padło ani jedno słowo na temat skali tego wydarzenia, ponieważ każdą możliwą granicę osiągano i przekraczano bez żadnego wyrazu zaskoczenia czy przewidywania: ogarniał ją niepokój, a po chwili czuła wielkie ukojenie, więc zamknęła oczy, próbując rozkoszować się treścią, nie patrząc przy tym na Cecila; ten ciepły elektryzujący przypływ hałasów, spokojne opanowanie całkiem nowych sytuacji z

przypisaną im logiką, rozmowa z Miriam Cosgrove na plaży w Kornwalii, wtedy musiały się spakować, pozostawało tak niewiele czasu do odjazdu pociągu, zabłądziły w drodze do hotelu, beznadziejnie zagubione… i w tym momencie obudziła ją właśnie cisza i to dziwne napięcie, wyprostowała się i po raz kolejny sięgnęła po pusty kieliszek. – Absolutnie wspaniałe – wymamrotała, lekko teraz podchmielona i rozespana. Rozbudziła się na siłę. – Pamiętny wieczór! – Przeczytam mój ulubiony fragment – powiedział Cecil, pociągając bezmyślnie łyk ze swojej szklaneczki. Pił wodę czy whisky? – Wiatr rozkołysze konar, a nie twoje dłonie. – O tak, uwielbiam ten fragment – oświadczyła Freda z przesadą, chcąc zatuszować poprzednie zachowanie; córka popatrzyła na nią rozwścieczona. – A kwiecie nie osypie się do twoich nóg. – Och. – Bez czułego spojrzenia zbrązowieje buk,/A klon rozpłomieniony całkiem w końcu spłonie. – Szerokim gestem uniesionej prawej ręki objął leżący za nim ogród. Freda nagle poczuła się cudownie przebudzona, uśmiechnęła się do wszystkich, rzuciła niemal konspiracyjne spojrzenie Harry’emu, który skinął głową, prawie nieznacznie, ale miło. Elspeth zauważyła to, rozejrzała się. To był piękny wiersz, piękny i smutny. Bez czułego spojrzenia słonecznik świetlisty/Kieruje wciąż ku słońcu swą tarczę nasienną,/A różowe goździki swoją woń korzenną/Wpiszą znów w pulsujący świat ogrodu czysty. Potrafiła sobie wyobrazić, że jest czytany z większą – a może mniejszą? – wrażliwością, w każdym razie bez tego posmaku podniosłości jak w opactwie westminsterskim. Biedny Huey smacznie spał, mogło to być równie dobrze długie bezlitosne kazanie. Zastanawiała się, czy powinna go dyskretnie szturchnąć lub jakoś inaczej go przebudzić, i poczuła, że pod całą jej konsternacją kryje się kolejny chichot. A niech sobie śpi. Pozostała dwójka jej dzieci z wyrazem pełnej aprobaty stała przy estradzie, George subtelnie podkreślał ważność Cecila, a na głupiutkiej buzi Daphne rysowało się napięcie wywołane pragnieniem reakcji. Freda widziała, że Daphne nie rozumie ani słowa. Bez czułego spojrzenia ławica piaskowa I strumień wciąż szemrzący w rozległość doliny, I rano, i w południe, i w nocne godziny, Gdy Mały Wóz polarną gwiazdę w dyszlu chowa; I po raz kolejny długie i silne palce Cecila, przykuwające uwagę, zwijały się, rzucając na jego twarz dramatyczne cienie. Zapomniany, oświetli lasek z wietrznym chłodem I żerowiska czapli czy smukłych derkaczy, Lub o zatoczkę promień srebrzysty zahaczy Żeglujący po niebie księżyc przed zachodem; W tym momencie spojrzał w górę z zadziwiającą nutą komicznego upośledzenia, jednak kontynuował zdecydowanie: Aż z ogrodu i z lasów, z ich dziką gęstwiną Nowe przypłyną związki, nowe skojarzenia I rok po roku pejzaż ten wciąż się przemienia, Obcego dziecka będąc już teraz krainą;

Pierwsze niepewne krople jak ciche kroki czy taktowne chrząkanie szybko nabrały pewności siebie, rozległ się odgłos ulewy, więc Cecil, nawykły do żywiołów, również się spieszył, podniósł głos wtedy, kiedy musiał doprowadzić wiersz do końca, i kontynuował z naciskiem: Gdy rok po roku rolnik pracą własnych rąk Uprawia zwykłą ziemię, by nie stała pusta; I rok po roku pamięć nasza już opuszcza Tych wzgórz niegdyś kochanych ów zaklęty krąg. Ale teraz już wszyscy wstali, żeby zabrać lampę, zamknąć okna, więc jego ostatnie słowa na tle bębnienia kropel deszczu zabrzmiały jak pełen determinacji krzyk. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

10 Hubert obudził się wcześnie z ostrym bólem nad lewym okiem, gdzie zebrały się chyba liczne dręczące go myśli, tworząc dokuczliwy węzeł. Piżama była pognieciona i wilgotna od potu. Życie towarzyskie miało co prawda swoją wagę, ale często czuł się potem niepewny i fizycznie wyczerpany. Uśpiło go bębnienie deszczu o dach i to go też obudziło. Był zlany potem. Miał niejasną świadomość kręcących się ludzi, jego matka spędziła niespokojną noc, a teraz, kiedy drzemał i znowu się budził, troska o nią przepełniła nieprzyjemne wspomnienia kolacji i późniejszych chwil. Wtedy z bezlitosną jasnością wzeszło słońce. Hubert, podobnie jak Cecil Valance, nie znosił marnować czasu, ale w odróżnieniu od Cecila nie zawsze wiedział, co z tym czasem zrobić. Uznał, że musi przyjąć wczesną komunię, żeby reszta towarzystwa poszła bez niego na poranne nabożeństwo. Dwadzieścia minut później zamknął frontową furtkę i ruszył w dół wzgórza z miną nadąsanej cnoty. Ranek był spokojny i rześki, przed Hubertem rozciągała się wielka dolina północnego Middlesex, w głębi – niejako w ramach rekompensaty – wyrastała mglista wysokość Muswell Hill, jednak na próżno oczekiwał towarzyszącej mu zwykle trzeźwej radości i zadowolenia płynącego z faktu, że stanowi część tego wszystkiego. Zwracał niewielką uwagę na nabożeństwo odprawiane przez pana Barstowa, pracowitego wikarego, odczuwał jednak pewną satysfakcję, siedząc w swojej ławce i klękając na stopniach wysłanych twardym chodnikiem. Potem wracał do domu przez opactwo i kiedy dołączył do reszty towarzystwa przy śniadaniu, był jeszcze mocno rozgrzany wspinaczką. Cecil właśnie coś mówił, w męczący i zabawny sposób, a chociaż Hubert powitał wszystkich jak należy i zapytał, czy dobrze spali, wyczuwał, że to Cecil zachowuje się jak gospodarz. – Spałem niemal niepokojąco dobrze – stwierdził Cecil, wykrzywiając się do jajka na miękko, jakby spodziewał się reakcji, po czym podjął temat w miejscu, w którym mu przerwano. – Nie, zostawię to wam, jeśli nie macie nic przeciwko temu. – Mamo, przecież wiesz, że Cecil jest poganinem – wyjaśnił George. – Cecil czci świt – dorzuciła Daphne. – Rozumiem – odparła ich matka z wymuszoną pogodą ducha, charakterystyczną dla tak wczesnej pory. – Wyznaję, że odczułem ulgę, kiedy Georgie wyjaśnił mi, że kościół w Stanmore to ruina bez dachu – powiedział Cecil. – I pewno nie wspomniał, że obok jest pierwszorzędny nowy kościół. Mogę go polecić z czystym sumieniem – powiedział Hubert. – Ja chyba wolę ten zrujnowany – stwierdziła Daphne tytułem próby. – Daj spokój, dziecko – powiedziała matka, nalewając herbatę niepewną ręką. – W takim razie będziemy musieli pójść bez ciebie. – Och! – Bez Cecila, nie bez ciebie. – Rozumiesz, że mieliśmy nadzieję popisać się tobą przed sąsiadami – wyjaśnił George. – Daphne powtórzy ci kazanie przy obiedzie – zapowiedziała jego matka. – A co Cecil będzie robił, kiedy pójdziemy do kościoła? – chciała wiedzieć Daphne. Cecil uśmiechnął się z wahaniem i mruknął pod nosem: – Chyba przejrzę wiersz. – No proszę – skwitowała Daphne, ale George także wydawał się usatysfakcjonowany. Hubert odczuwał lekkie mdłości, nalał sobie kawy i wstał. – Mam nadzieję, że nie weźmiecie mi za złe, jeśli was porzucę – powiedział i wyszedł z pokoju z absolutną pewnością, że nikt nie ma mu tego za złe. Przeszedł przez sień i zamknął się w gabinecie ojca.

Mój drogi Harry! (napisał) Na pewno zaniosę papierośnicę do Kinsleya & i każę wygrawerować na niej Twoje imię, ale chyba nie moim charakterem pisma, które, jak powiedział jeden dowcipniś, przypomina raczej robótkę na drutach wykonaną przez mężczyznę! Wyjrzał z ponurą miną przez jedną z niewielkich szybek podzielonego ołowianymi szprosami okna, ale widok w znacznym stopniu zasłaniały liście. Kontynuował pisanie. Harry, wczoraj wieczorem byłeś na mnie trochę zły, ale nie jestem pewien, czy to całkiem sprawiedliwe. Obawiam się, że zawsze unikałem demonstracji uczuć pomiędzy mężczyznami. Znowu zrobił przerwę, po czym ze stanowczością, której zadawała kłam wykrzywiona mina, dopisał „i nie lubiłem” po „unikałem”, kropkę zastąpił przecinkiem i pisał: jako niemęskiej i „estetycznej”. Wiem, że reszta klanu Sawle’ów ma takie skłonności, ale to nigdy nie leżało w mojej naturze. Harry, staruszku, doskonale wiesz, że trudno o lepszego przyjaciela niż Ty. Nie powinienem był opowiadać Ci o naszej sytuacji, w żadnym razie nie jest „rozpaczliwa” i mam nadzieję, że radzimy sobie zupełnie dobrze. Nasza hipoteka nie jest jeszcze zadłużona do ostatniego metra, jak to określiłeś. Ale to właśnie drobne życiowe wygody stanowią o różnicy, bez względu na to, co ludzie mówią. Harry, nie należę do osób wylewnych, o czym zdążyłeś się chyba przekonać, ale wszyscy jesteśmy Ci bardzo wdzięczni. Hubert usiadł wygodniej i rozdrażniony wygładzał wąsy na wargach. Czuł, że list nie wychodzi tak, jak by chciał. Rzucił okiem na zdjęcie ojca, które wisiało nad regałem z książkami, i zastanawiał się, czy ojciec musiał kiedykolwiek rozwiązać podobny problem. To bardzo skomplikowane, kiedy ma się przyjaciela, który naprawdę chce pomóc i wtedy zdarza się coś takiego. A w dodatku trudno dokładnie powiedzić, co się właściwie zdarzyło. Czuł, że musi coś powiedzieć, zanim Harry zabierze go na przejażdżkę samochodem do St Albans. Nadal nie był pewien, czy w ogóle wyśle ten list, zakończył go jednak z lekkim chłodem: Twój, jak zawsze, Hubert. Przypomniał sobie, że wpadł na pomysł, który może nie dotknie Harry’ego, taką przynajmniej żywił nadzieję, a wręcz zostanie uznany za przejaw elegancji, dodał więc: PS Zastanawiałem się wczoraj wieczorem, czy na papierośnicy nie wystarczy zwykłe „H” odnoszące się do nas obydwu. W tym momencie uznał, że lepiej zacząć cały list od początku. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

11 Wyszli z ogrodu frontową furtką i ruszyli alejką w stronę parku, Cecil mimowolnie objął prowadzenie. – Więc co robiłeś, kiedy my siedzieliśmy w ławkach, klepiąc modlitwy? – spytał George. Godzina w kościele z dala od Cecila okazała się niespodziewanie bolesna. – Och, prawie to samo – odparł Cecil. – Siedząc na trawniku, poklepywałem pokojówkę. – Małą Veronicę? – Owszem, właśnie to biedne dziecko. Ocenialiśmy szanse wojny z Niemcami. – Nie wątpię, że była źródłem śmiałych poglądów. – Zdawała się myśleć, że wojna jest nieunikniona. – Coś podobnego! – Obawiam się, że mała Veronica straciła dla mnie głowę. – Drogi Cecilu, nie każdy w Dwóch Akrach jest w tobie zakochany. – George uśmiechnął się z prywatną satysfakcją i odrobiną nieufności. Zastanawiał się, czy Cecil nie za bardzo przypadł wszystkim do gustu. – To atrakcyjna dziewczyna – oznajmił Cecil pełnym rozsądku tonem. – Czyżby? – Tak mi się wydaje. – Cecil obdarzył go bezbarwnym uśmiechem. – Ale ja nie podzielam obrzydzenia, które ogarnia ciebie na samą myśl o cipie. – W istocie – powiedział sucho George, ale zaraz się zarumienił. Miał twarz gorącą i nieruchomą. Widział, jak łatwo Cecil może swoimi lekceważącymi zaczepkami zepsuć cały spacer, cały dzień czy weekend, jeśli tylko zechce. – Ona ma zaledwie szesnaście lat – dodał. – No właśnie – potwierdził Cecil, ale odpuścił, wziął George’a pod rękę i przyciągnął do siebie. – Czy nie dręczyły cię najpaskudniejsze myśli, kiedy miałeś szesnaście lat? – Nie miałem żadnych paskudnych myśli, póki nie poznałem ciebie – odparł George. – A przynajmniej póki nie zobaczyłem, jak patrzysz na mnie tak bezczelnie i tęsknie z drugiej strony trawnika. – Była to ulubiona scena czy ulubiony temat ich obydwu, taki mały mit założycielski, którego sztuczność przydawała mu erotycznego uroku. – Nie miałem pojęcia, że pewnego dnia staniesz się moim ojcem. Przechodzili obok domku panny Nichols. George wyprostował się, wiedząc, że będą obserwowani, niezbyt jednak pewien, jakie wrażenie chciałby wywołać. Miał ochotę wystraszyć pannę Nichols, ale w rzeczywistości jedynie uchylił kapelusza i poruszył nim z pewną galanterią. – Wyglądałeś tak idealnie odpowiednio – stwierdził Cecil, gwałtownie opuścił rękę i mocno ścisnął pośladki George’a. – Tak to nazywasz? – George wyślizgnął się z uścisku i rozejrzał ukradkiem. – Nie powiedziałbym, że twój brat Hubert był szczególnie odpowiedni. – No nie – potwierdził zdecydowanie George. – Choć trudno nie zakochać się choć trochę w tych jego wąsikach. – Przestań! Mówisz to tylko dlatego, że wyraziłem swoją opinię o wspaniałych nogach Dudleya. Nie sądzę, żeby ktoś kiedykolwiek podziwiał biednego Huberta. Poza tym, on jest skończonym kobieciarzem. – I znowu obaj, nie bez kokieterii, śmiali się jak szaleni ze swojego głupkowatego żargonu. George’a ogarnęła fala szczęścia. W tym momencie Cecil powiedział: – Obawiam się jednak, że tu się mylisz. – Gdzie? Cecil rozejrzał się dokoła. – Powiedziałbym, że twój brat Hubert ma jednego bardzo żarliwego wielbiciela w osobie

szanownego Harry’ego Hewitta. – Harry’ego? Nie bądź głupi. Harry uwodzi matkę. – Wiem, że tak wszyscy myślą. Twoją siostrę bardzo to niepokoi. Ale zapewniam cię, że nie powinno. – Nie wiem, skąd ci to przyszło do głowy. – No, choćby jego gust w dziedzinie sztuki, powiedział mi, jakie dzieła kolekcjonuje. Ale muszę przyznać, że głównie chodzi o jego skłonność, by przy każdej nadarzającej się okazji maltretować twojego brata. – Naprawdę? – George zmarszczył brwi z niechęcią, najwyraźniej zaczynała do niego docierać rzeczywistość. – Nie ulega wątpliwości, że jest dla niego wyjątkowo hojny. – Mój drogi, ten człowiek musi być najbardziej zdeklarowanym pederastą w całym Harrow. – Daleko posunięte domniemanie! – George chciał trochę zyskać na czasie. – Po prostu udało mi się po kolacji zaobserwować niesamowity moment; przysiągłbym, że ten stary potwór próbował go pocałować w niszy przy kominku. Nie zdawali sobie sprawy, że ich widzę. Nieszczęsny Hubert był straszliwie zmieszany. George ze śmiechem wciągnął powietrze. – Mówisz o nim „stary”, choć wydaje mi się, że nie ma jeszcze czterdziestki. – Typowy szok wywołany przez Cecila; lekko brutalna przyziemność wiadomości budziła zazwyczaj specyficzny opór, potem prowadziła do ustępstw, a tym razem wywołała także ulgę, której towarzyszyło rozbawienie. Cecil miał zawsze rację. No i oczywiście w całej tej sytuacji było coś zachwycająco perwersyjnego. Dopiero później dostrzegł, że to zagrożenie dla matki. – Niech mnie kule biją! – wykrzyknął. – W rzeczy samej – potwierdził Cecil i obrzucił go dziwnie twardym spojrzeniem, jakby uważał go za głupka. Mijali właśnie zwieńczone gryfonami bramy Stanmore Hall, budowli niemal równie imponującej jak Corley Court; Cecil patrzył gdzieś ponad trawnikami, jeśli jednak odczuwał jakąś ciekawość, to skutecznie ją stłumił. Po drobnym triumfie w sprawie Harry’ego był spokojny i obojętny. W tym końcu miasteczka Sawlesowie znali tylko panią Wye, która przyjmowała szycie, i rodzinę Catto, w licznych budkach i wybiegach za domem hodującą drób na wystawy. George od dzieciństwa lubił tych ludzi, jednak w obecnej sytuacji zdawali się nieprzydatni, wręcz krępujący. Z nową uwagą patrzył na znajome dróżki i chodniki, drzewa, murki i pomalowane na biało płotki, na poły z czułością, na poły krytycznie, marząc o tym, by poetyckie oko Cecila udzieliło im błogosławieństwa. – To jest pierwszy staw – powiedział, ciągnąc go na błotnisty pochyły brzeg, gdzie mała dziewczynka w kapelusiku z materiału topiła akurat okręcik-zabawkę. Cecil z powściągliwym, nieobecnym uśmieszkiem popatrzył na krąg brązowej wody otoczony rzęsą. – Chyba nawet ja nie potrafiłbym się tutaj rozebrać, obok tych domków i w ogóle. – Och, nie będziemy tutaj pływać – wyjaśnił George. – Mam na oku coś znacznie ładniejszego i rzeczywiście odosobnionego. – Naprawdę, Georgie? – W jego głosie była sympatia, zalotność i podejrzliwość, ponieważ lubił sam snuć plany. – Naprawdę. Tutaj są trzy stawy, przypuszczam, że chłopcy z miasteczka będą pływali w dużym, za tymi drzewami, może chciałbyś na nich popatrzeć? Cecil zerkał współczująco na dziewczynkę, która pewnie była zbyt mała, by uznać, że żeglowanie to coś lepszego od zatapiania, bo drewniany kadłub statku co chwila wyskakiwał na powierzchnię, a zmoczony trójkąt żagla usiłował się prawidłowo ustawić. – Tak się składa – powiedział bezbarwnie – że chcę patrzyć tylko na ciebie. – Odwrócił się, by posłać George’owi uśmiech w taki sposób, że słowa te zdawały się zastygać w powietrzu, skierowane na bardziej oczywiste i może bardziej zasługujące na to cele, po czym cudownym lotem nurkowym dotarły do domu. Przeszli przez otwarte pole w stronę lasu, już nie trzymając się pod rękę, Cecil swoim zwyczajem

szedł pierwszy, toteż wspaniała pewność sprzed chwili zdawała się leciutko wątpliwa. Ta miniseparacja była dla George’a rodzajem przedsmaku tego, co się zdarzy następnego ranka. Zamierzał pojechać z Cecilem na stację furgonetką, ale już czuł się zmieszany i nieszczęśliwy, kiedy próbował to sobie wyobrazić, nie będzie czasu, nie będzie okazji. Tego ostatniego popołudnia wszystko ulegało zmianie. – Poczekaj na mnie – poprosił. Cecil zwolnił, odwrócił się i uśmiechnął tak szeroko, a przy tym tak intymnie, że George omal nie zemdlał dzięki odzyskanemu poczuciu pewności. – Nie mogę się doczekać – stwierdził Cecil, nie przestając się uśmiechać. Ruszyli w dalszą drogę, szli ramię w ramię, z dziwną świadomością jednego celu, która wiązała im języki. George słyszał swój oddech i uderzenia serca, kiedy wyrosła przed nimi nierówna linia dębów. Własne uczucia zaabsorbowały go do tego stopnia, że wydawał się unosić w ich kierunku, osłabły z podniecenia, w całkowicie symbolicznym pejzażu. Z prawej strony jakaś nieznana mu para w średnim wieku również zbliżała się do lasu z dwoma węszącymi i niespokojnymi spanielami. Zanotował dokładnie ich obecność, ale nie miał poczucia rzeczywistości. Kobieta ubrana była w jasnoniebieską bluzkę, głęboki brązowy kapelusz z piórkiem, a mężczyzna we flanelowe spodnie, jak to na wsi, i czapkę z guzikiem na czubku, tak jak Cecil. Uniósł laskę w miłym geście powitania. George skinął głową i przyspieszył kroku w przypływie poczucia winy i euforii. Mógłby bez trudu ominąć tych ludzi. Inni spacerowicze byli tak przewidywalni. Na długości mili czy więcej skrajem lasu biegł szlak jeździecki, pozostałe trasy prowadziły od polany do polany przez całą szerokość nieużytków. Węższe dróżki pod niższymi gałęziami wydeptały jelenie. George zanurkował w jedną z takich ścieżek, ciasny zielony tunel pośród drzewek dębu i buka, Cecil musiał pójść za nim, kasłał dziwnie na znak kapitulacji. – Widzę, że znasz drogę – stwierdził. Prawda była taka, że George przez lata bawił się w tych lasach z bratem i siostrą, a kiedy był już dość duży, równie często przychodził tu sam. Rosło tu około pół tuzina wysokich drzew, które dobrze poznał podczas długich godzin wstrzymywania oddechu i aktów odwagi, aż nauczył się wchodzić na nie bez pomocy; były tu i kryjówki, i miejsca pochówku. Pokazanie ich Cecilowi oznaczało przyznanie się do czegoś, co było bardzo dalekie od Cambridge i Stowarzyszenia. Zatrzymał się na małej polance u wylotu tunelu, wyciągnął rękę, by pomóc Cecilowi, po czym zagrodził mu drogę. Cecil stłumił swój zwykły wybuch śmiechu, poklepał George’a po plecach i mocno uchwycił jego przedramię, żeby przytrzymać go na dystans, ale nie pozwolić mu odejść. Wydawał się nasłuchiwać z głową podniesioną, wzrok ślizgał się leniwie, postawa wskazywała pewne skrępowanie. Gdzieś w pobliżu szczekały psy, zaczepiały się nawzajem. Przez sekundę czy dwie pomiędzy liśćmi widać było niebieską bluzkę kobiety, mężczyzna zawołał „Mary! Mary!”, więc George uznał, że kobieta tak właśnie ma na imię, ale ona też zaczęła wołać. Niesamowicie zabawne wydawało się nazywanie psa imieniem „Mary”, może to na cześć królowej, zaśmiał się w duchu George, a jego ramię płonęło od chwytu Cecila, choć nie dało się to porównać do upojnego bólu ud i klatki piersiowej wywołanego umięśnioną bliskością Cecila, jego uciszającymi ustami i oczywistym dowodem jego podniecenia. George oddychał na pół świadomie, urywanymi westchnieniami, a tymczasem jego serce galopowało. Znowu dobiegło do nich ujadanie psów, już z większego oddalenia, i odgłos rozmowy dwojga ludzi, choć nie ich słowa wypowiadane takim dziwnie bezbarwnym małżeńskim tonem. Cecil wykonał kilka ostrożnych kroków po usłanym liśćmi podłożu, nadal trzymał George’a na odległość wyciągniętej ręki i nie przestawał się rozglądać. Znaleźli się niemal na skraju lasu, za przezroczystą zieloną falbaną bukowych liści widać było otwarte pola. Mimo wszystko Cecil zachowywał się trochę absurdalnie, jeśli właściciele Mary w ogóle zwrócili na nich uwagę, to zdziwili się raczej ich milczeniem, zaintrygowali ich gwałtownym zniknięciem. – Chodźmy troszkę dalej – zaproponował Cecil. George z westchnieniem poszedł za nim, rozcierał przy tym nadgarstek z naburmuszoną miną. Zorientował się, że ta drobna pantomima ostrożności,

demonstracja znajomości lasu to po prostu sposób Cecila na to, by przejąć kontrolę nad sytuacją, wyjątkowo zaplanowaną przez George’a. Właściwie były to w równym stopniu marzenia, co plany, wspomnienia zmieszane z szalonymi pomysłami, których jeszcze nigdy nie zrealizowali, może nawet nigdy zrealizować nie będą mogli. W innych okolicznościach zuchwałość Cecila bywała wręcz brawurowa. Teraz George pozwolił mu iść przodem, Cecil odsuwał na boki sprężyste gałązki, nawet nie starając się ich przytrzymać, by przepuścić przyjaciela, jakby nie ulegało wątpliwości, że George sam sobie poradzi. To wszystko było tak bardzo nowe, przyjemność pomieszana ze swoim przeciwieństwem, z drobnymi przykrościami i sprzecznościami, które zdawały się stanowić część miłości w równym stopniu jak bezwarunkowo akceptujące spojrzenie. Obserwował plecy Cecila, luźną szarą płócienną marynarkę, ciemne pukle włosów wijące się spod brzegu czapki i przez sekundę miał wrażenie, że idzie za kimś obcym. Nie wiedział, co powiedzieć, jego tęsknota miała domieszkę lęku, bo Cecil był wymagający, a chwilami uciekał się niemal do przemocy. Teraz znaleźli się przy wielkim zwalonym dębie, do którego George mógłby doprowadzić znacznie krótszą drogą. Drzewo padło podczas zimowej burzy przed kilkoma laty, obserwował, jak na poszarpanych gałęziach pod spodem zapadało się w ziemię niczym wielki powykrzywiany potwór od dawna powalony, leżący we własnej zgniliźnie i ruinie. Cecil przystanął i zadrżał z rozkoszy, zdjął marynarkę i powiesił ją na gałęzi przypominającej zakrzywiony szpon nad jego głową. Potem się odwrócił i niecierpliwie wyciągnął ręce. – To było bardzo dobre – mruknął Cecil pod nosem i już wstawał, po czym odszedł kilka kroków, gwałtownie porządkując ubranie. Patrzył z góry na gąszcz niskich zarośli, uśmiechnął się na widok wiewiórki, wykręcił szyję w lewo i w prawo, przejechał ręką po włosach. Miał zwyczaj natychmiastowego dystansowania się, odpierał wręcz smętny moment irracjonalnego smutku, udając, że nic się nie stało. Mógłby wypowiedzieć te słowa po dość przyzwoitym posiłku, myślami będąc już przy czymś znacznie ważniejszym. Wyprostował ramiona, uśmiechnął się, sapnął. Wiewiórka zadarła brązowy ogon, wspięła się na gałąź i znowu go obserwowała. Może patrzyła na niego przez cały czas. Zdawała się wyrażać aplauz swoimi małymi łapkami. George nadal leżał na liściach i obserwował ich oboje. Za każdym razem był zadziwiony obojętnością Cecila, niepewny, czy to zaleta, czy wada. Może Cecil uważał, że to źle świadczy o George’u, że jest tak wstrząśnięty tym doświadczeniem. Czuła komedia dochodzenia George’a do siebie, porozumiewawcze mrugnięcie inwalidy i protestacyjny jęk z powodu zniewolenia zostały zignorowane. Kiedyś w college’u w ciągu minuty Cecil był z powrotem przy biurku i kończył referat; wydawał się wręcz rozdrażniony, kiedy odwrócił się po jakimś czasie i zobaczył, że George nadal leży, tak jak teraz, wyczerpany, lecz pełen czułości, stęskniony za cierpliwym dotykiem i zwykłym uśmiechem wspólnego sekretu. – Śmieszne stworzonko – powiedział figlarnie Cecil. – O! Bardzo dziękuję – ucieszył się George. – Nie ty. – Cecil uniósł brodę i naśladował gryzonia skubiącego coś zębami. George roześmiał się żałośnie i usiadł, oplatając rękami kolana. Chciał, żeby Cecil wiedział, co czuje, obawiał się jednak, że to złe odczucia, a w dodatku gdyby powiedział o nich Cecilowi, musiałby go chwalić, bo to on spowodował tak silną reakcję. – Może mi pan pomoże wstać – powiedział. Cecil wrócił, ujął jego wyciągnięte ręce i pociągnął go do góry. I nie był wcale tak zdystansowany, całowali się przez sekundę czy dwie, wystarczająco długo, by nabrać znowu pewności, ale za krótko, by coś ponownie zacząć. W dwóch czy trzech miejscach w lesie płynęły strumienie, wiły się, tworzyły rozlewiska i znów płynęły pomiędzy gigantycznymi korzeniami dębów. Pojawiały się z zaskoczenia w chwili, gdy słychać było szmer wody. Strumyki niosły liście, które zbierały się na gałązkach i korzeniach, tworząc małe

szarozłote tamy z przezroczystymi stawami. W dole na skraju lasu dwa strumienie zlewały się w jeden za groblą ze zwalonego drzewa, zapadniętego do połowy w ziemię, i tworzyły większy staw. Podczas upalnego lata mógł być za płytki do kąpieli, ale niedawne deszcze znowu go wypełniły. – Najniższy staw jest głębszy, niż się wydaje – powiedział George. – Ach tak – zdziwił się Cecil. – Może chcesz się zamoczyć? – Czuł, że nie może pokazać, jak bardzo chciałby go znów zobaczyć nagiego, bo tylko wtedy znowu będzie mógł to dostać. Jak dotąd weekend nie rozwijał się swobodnie – spuszczone spodnie i nie całkiem rozpięte koszule krępowały i przeszkadzały. – Ty idziesz pierwszy i składasz raport o warunkach – zarządził Cecil. George uśmiechnął się z ukosa, gotów, ale trochę rozczarowany. – W porządku – zgodził się i zaczął rozsznurowywać buty. – Rób to powoli – powiedział Cecil. – I cały czas patrz na mnie. Podszedł do wielkiego dębu nad stawem, szukając możliwości postawienia stopy na grubym i poskręcanym pniu, po pięciu sekundach dotarł do położonego niżej miejsca, gdzie dąb się rozdwajał, i usiadł na początku szerokiego, niemal poziomego konaru. Siedział tam i nagle cały las należał do niego, tak samo jak dotychczas należał do George’a. – Widzę cię – powiedział. – A ja ciebie. – George rozpiął górne guziki koszuli i zdjął ją przez głowę. – Powiedziałem powoli – przypomniał Cecil. George odpowiednio zwolnił, kiedy doszedł do spodni. Zorientował się, że pewne onieśmielenie utrudnia mu odczuwanie rozkoszy. Na ustach Cecila ciągle gościł prowokujący półuśmiech, podniecenie w przebraniu rozbawienia. – Przypominasz jakąś nieśmiałą leśną istotę, nienawykłą do ciekawskich oczu mężczyzny. Może jesteś driadą. – Driady są rodzaju żeńskiego – wtrącił George – co, jak chyba widzisz, nie dotyczy mnie. – Nadal nie widzę dobrze. W moich oczach trochę przypominasz hamadriadę. Mam nadzieję, że mieszkasz w tym dębie, na którym siedzę. George złożył luźno spodnie i położył je na starym pniu, ale odwrócił się tyłem, by zdjąć białe kalesonki i z żalem zauważył, że są poplamione błotem po zmaganiach sprzed dziesięciu minut. – Ależ ty jesteś nieśmiały – stwierdził Cecil, niemal z pretensją. George spojrzał przez ramię i zapomniał o żalu z powodu błota, znacznie bardziej dziwiła go własna nagość w tym prześwietlonym słońcem lesie, gdzie może go zobaczyć każdy spacerowicz, a Cecil w koszuli, spodniach i butach uważnie go obserwuje. Przeszedł ostrożnie po suchych liściach i przez dębowy maszt do nieregularnej elipsy wody. Dzień był ciepły, ale pomiędzy plamami słońca George drżał, czując na plecach powietrze. Rozumiał, że podnieca go odgrywana rola, ta nowa scena posłuszeństwa, która w jakiś sposób podkreśla jego wartość i urodę. Świadomość tego, że Cecil pragnie go bardziej niż czegokolwiek, była wiele warta. Kucnął, ciągle odwrócony tyłem, i patrzył na wodę, która była brązowawa, spieniona, poruszała się łagodnie i bezustannie, bo wpadał do niej maleńki strumyczek. Światło słoneczne błyszczało po przeciwległej stronie, dwadzieścia stóp dalej. Wsunął nogę pod chłodną powierzchnię i od razu, jak tylko poczuł uścisk zimnej wody, rzucił się w nią. Zrobił koło, zatrzymał się i z trudem wykrztusił: – Cudownie! Potem była jego kolej, by obserwować Cecila, bardziej doświadczonego w rozbieraniu. Cecil uwalniał się od swoich rzeczy za pomocą pociągnięć, skręceń i kopnięć. Podskakiwał na liściastym zboczu jak satyr, opalony i kościsty, łydki i przedramiona miał ciemno owłosione. Potem wskoczył do niewielkiego stawu niemal na głowę George’a, zatopił go na chwilę czy dwie, ich nogi plątały się gwałtownie, kiedy George uchwycił go mocno, przerażony i podniecony. Chciał uspokoić Cecila i

przytrzymać go. Okrążali się nawzajem, ze śmiechem wypluwając wodę, powierzchnia stawu wygładzała się i marszczyła. Kopali pod wodą gałęzie, poruszali liście i błoto. Cecil wyciągnął rękę, otoczył go ramieniem i zdecydowanie dał nura pod wodę. Położyli się na kilka minut na skraju lasu, żeby wyschnąć; świeciło tu słońce pod wysokim baldachimem liści. Pole w głębi zostało już zaorane, a kępiasta trawa przylądka była wyblakła i podeptana. Niewielki strumyczek wypływający ze stawu, w którym się wykąpali, szemrał za ich plecami w długim rowie obrośniętym krzakami, jego szmer nie był głośniejszy od śpiewu ptaków. George włożył kalesony, ale Cecil rozciągnął się wciąż na nagusa, uniósł się na łokciach, patrząc na swoje ciało z lekkim grymasem. George uwielbiał takie świadome wystawianie się, trochę go to co prawda niepokoiło, ale równocześnie sprawiało mu przyjemność; przychodziła mu na myśl spanielka nazywana Mary, wpatrywał się w zakręt na skraju lasu, niemal oczekując, że zobaczy tam niebieską bluzkę i usłyszy suchą rozmowę mężczyzny i kobiety niesioną przez wietrzyk. Spojrzał znowu na Cecila, niemal onieśmielony, czuł, że nigdy nie przestanie go podziwiać. Uwielbiał jego cudownie prostą postawę, zauważalną dla wszystkich, uwielbiał to wszystko, co było niemal piękne czy, ujmując rzecz inaczej, to wszystko, co było na ogół ukryte, piegowate ramiona spęczniałe od muskułów, kolana z węzłami mięśni, ciemne owłosienie ciała, którego włoski leżały płasko, ciemne plamy po ugryzieniach komarów blednące na rękach i karku. Za nim wznosiły się niewyraźne filary i cętkowane cienie lasu, publicznych terenów zielonych, które dla George’a stanowiły magiczny pejzaż jego samotności. A to był mężczyzna, który wkroczył w ten pejzaż, nieświadom jego sekretów, szybko go ocenił, wziął w posiadanie i teraz leżał tutaj, wyciągnięty na pełną długość. Był tutaj i przekręcał się z nieobecnym spojrzeniem, sadowiąc się na George’u, przetoczył się, eksperymentalnie ugniatając go, a wielkie krople wody zaczęły nagle spływać z jego włosów na niespokojną twarz George’a. Najpierw zobaczył kapelusz nad ramieniem Cecila, podczas gdy przyjaciel poruszał się rytmicznie, leżąc na nim; kapelusz czerwono-biały, daleki, ale wyraźnie w ruchu, ponad krzakami, gdzie las zakręcał przy odległym narożniku pola. – Nie, nie! – Próbował podnieść kolana, odpychał Cecila pięściami, usiłował się obrócić i znaleźć się na wierzchu. – Nie… – Cecil z kpiącym uśmiechem dyszał mu w twarz. – Nie, Cess, nie, przestań! – Gwałtownie uniósł głowę, żeby zobaczyć coś więcej. – Tak? – spytał Cecil bardziej już szelmowsko. – Moja siostra, schodzi tu ścieżką. – O Chryste! – Cecil skurczył się i zsunął się z niego całkiem zręcznie. – Widziała nas? – Nie wiem. Chyba nie. – George usiadł i równocześnie sięgnął po spodnie. Rzeczy Cecila leżały dalej, wymagały szybkiego żołnierskiego ruchu; białe pośladki wijące się na trawie. – Przecież można się opalać, prawda? Gdzie ona jest? Czerwony kapelusik na chwilę zniknął. Cecil włożył jedwabne kalesony i usiadł beztrosko, choć był zarumieniony i nadal wyraźnie podniecony. – Lepiej włóż spodnie – poradził George. – Dopiero co się wykąpałem. – Mimo wszystko – powiedział ostro George, którego nie opuszczało poczucie, że to bardzo zdradliwy moment. – Niezła afera, co? – drwiąco zwrócił się do niego Cecil. – A w końcu o co chodzi? To jedynie drobna próbka stylu oksfordzkiego, Georgie, trudno to uznać za autentyk. – Spodnie! – powtórzył George. Cecil cmoknął, powiedział jednak: – No, chyba masz rację. Nie możemy narażać twojej siostry na widok mojego membrum virile.

– Mam wrażenie, że dżentelmen wyraziłby to dokładnie odwrotnie – stwierdził George. – O co ci chodzi? Jestem dżentelmenem aż po czubki palców. – Cecil wciągał spodnie pochylony, wpatrując się przy tym w zarośla. – Jakoś nie widzę tej cholernej dziewczyny. – To na pewno była ona. Rozpoznałbym ten kapelusz z odległości pół mili. – Model z południowego zachodu? – To czerwony słomkowy kapelusz z białym jedwabnym kwiatem z boku. – Brzmi przerażająco. – Jej się podoba. A najważniejsze, że rzuca się w oczy. – Masz na myśli, jeśli ona… George układał w myślach różne zdania, zapinając koszulę, robił przegląd min wyrażających zdumienie i zaskoczenie pytaniami siostry. – No, może jednak nas nie widziała – stwierdził po chwili. Cecil przyjrzał mu się badawczo. – Georgie, nie wymyśliłeś tego, żeby mnie zniechęcić do oksfordzkich zwyczajów, co? Bo wiesz dobrze, że takie sztuczki nigdy, przenigdy nie odnoszą skutku. – Nie, mój drogi Cess, niczego nie wymyśliłem – powiedział lekko zagniewany. – Na miłość boską, jutro cię stracę, pragnę cię w takich ilościach, jakie tylko zdołam ogarnąć. – To dobrze – odparł Cecil lekko speszony, wstał, przeciągnął się i ponownie wyciągnął rękę, żeby pomóc wstać przyjacielowi. Kiedy z powrotem byli w butach i marynarkach, Cecil powiedział: – Pozwól! – Szybko pocałował go w usta, chwycił ich nakrycia głowy i zamienił, przekrzywił słomkowy kapelusz George’a na swoich wilgotnych, kręconych włosach, wkładając równocześnie swoją zieloną tweedową czapkę na większą i bardziej okrągłą głowę przyjaciela. Czapka przysiadła na niej w sposób, który najwyraźniej wydał się Cecilowi zabawny. Zaczęli się wspinać, minęli sadzawkę, niewielki strumyczek, którego szmer szybko przestał być słyszalny. George mówił dość głośno o sprawach college’u, praktycznie były to głupstwa, ale kiedy dotarli na ścieżkę, wyglądali na dwóch spacerujących przyjaciół, do których należy cały las. Zobaczyli Daphne i nie mieli wątpliwości, że ona robi to samo, w swojej samotności udaje, że wyszła głównie po to, by zaczerpnąć powietrza, choć w gruncie rzeczy kierowała nią nadzieja, że ich spotka i będzie im towarzyszyć. Wiedziała wystarczająco dużo, by nie szukać ich otwarcie. Kiedy dróżka, którą szła, skrzyżowała się z ich ścieżką, zwróciła się niechętnie w ich stronę, czerwony kapelusik w zaroślach jak w bajce. George był na nią wściekły, ale czuł także, że sytuacja wymaga niezwykłego taktu. Z jej zachowania wywnioskował, że jednak nie widziała ich na trawie. Cecil zawołał: – Daphne! – I życzliwie pomachał ręką. Daphne podniosła wzrok, autentycznie zaskoczona, także pomachała i zwróciła się w ich stronę. – Jak myślisz? – wymamrotał Cecil. – Myślę, że wszystko w porządku – odparł George. – Zresztą ona nie ma pojęcia o tych sprawach. Jego niepokój nie dotyczył tego, że będzie wiedziała, co robią, tylko tego, że w swojej zadziwiającej niewinności nie będzie miała o tym najmniejszego pojęcia. Widział, jak rozmawia o tym z matką, a domysły ich matki byłyby znacznie bardziej chłodne i dociekliwe. – Panno Sawle – powiedział Cecil, uchylając pożyczonego kapelusza, kiedy się zbliżyła. – Daphne! – zawołał George, dotykając daszka czapki Cecila z szelmowskim uśmiechem. Daphne zatrzymała się w odległości trzech jardów i przyglądała się im. – To dobre – powiedziała. – Wyglądacie jakoś dziwnie. – Och! – zareagowali jednocześnie obaj chłopcy. Spojrzeli na siebie z komicznymi minami, poklepali się po plecach. George bardzo zaniepokojony, że może wyjść na jaw coś jeszcze dziwniejszego. Przecież cała postać Cecila promieniowała niewypowiedzianym pożądaniem, ale Daphne tylko popatrzyła na

niego i odwróciła się w życzliwej niepewności, czy nikt przypadkiem jej nie nabiera. – No, sama nie wiem – zawahała się. To było bardzo dziwne, ale na swój sposób podnoszące na duchu, że nie mogła dostrzec rzeczy oczywistej. – Jaki niezwykle ładny kapelusik, niech mi będzie wolno zauważyć – powiedział Cecil, kiedy wszyscy razem z powrotem ruszyli ścieżką. Daphne podniosła na niego wzrok z idiotycznym uśmiechem. – Och, dziękuję, Cecil, bardzo dziękuję. – A po chwili dodała: – No tak, słyszałam mnóstwo komplementów na temat tego kapelusza. George’a bardzo denerwowało, że Daphne wraca z nimi do domu, te dwadzieścia minut mogli spędzić z Cecilem sami. Zastanawiał się, jakie jeszcze będą mieli ku temu okazje, zanim rano zjawi się furgonetka. Może po kolacji uda im się wymknąć na cygaro. No i oczywiście będą musieli wyruszyć bardzo wcześnie i maszerować na stację, a Jonah pojedzie furgonetką z bagażami Cecila. Zastanawiał się, jak zaprezentować te propozycje, brał więc udział w rozmowie jedynie jak przysłuchujący się kumpel. Ilekroć zatrzymywali się, by jeden z nich poszedł przodem, George poklepywał Cecila, a czasami Cecil automatycznie odpowiadał tym samym. Wkrótce wyszli z lasu i znaleźli się w alejce. Ze skrzypem kół wyprzedził ich wóz wysoko załadowany słomą, za którym, trąbiąc i dymiąc, jechał automobil. George’owi wydawało się, że Cecil zupełnie niepotrzebnie okazuje zbytnie zainteresowanie Daphne, pochyla się, osłania ją w chwili, gdy mija ich smrodzący samochód, miał jednak również obraz swojej głupiej zazdrości, kiedy tak wlókł się za tą komiczną parą, złożoną z ciemnego wysokiego sportowca z uszami wywiniętymi na zewnątrz przez zbyt duży kapelusz i z małej dziewczynki w jasnoczerwonym kapelusiku drepczącej z przejęciem obok niego. I oto pojawił się spadzisty czerwony dach Dwóch Akrów, niski murek, frontowa furtka, rząd drzew wiśni z ciemnymi liśćmi pod oknem jadalni. Drzwi wejściowe do mrocznej sieni były otwarte jak zwykle w lecie. Dalej w głębi drzwi do ogrodu także stały otworem, popołudniowe światło padało miękko na wypolerowane dębowe drewno, na porcelanowy wazon. Można było przelecieć przez dom niczym wietrzyk. Nad drzwiami wisiała podkowa, a pod nią stary krzyżyk, pozostałość po Niedzieli Palmowej. George poczuł, że magia rywalizuje niewidocznie z różnymi systemami przynoszenia szczęścia. Robili coś zupełnie niezwykłego, on i Cecil, była to szalona przygoda, przyprawiająca o zawrót głowy. Na wieszaku w sieni wisiał nienaganny melonik Huberta i stary kapelusz ich ojca, zawsze tu był, zupełnie jakby ojciec mógł wrócić do domu i nabrać ochoty na ponowne wyjście. Cecil rozglądał się wokół ze słomkowym kapeluszem George’a w ręku, po czym rzucił go, lekko podkręciwszy, żeby wylądował na wolnym wieszaku. Cecil wydał cichy pomruk satysfakcji, dotyczący i George’a, i jego samego. George zorientował się, że ręka mu drży, kiedy wieszał obok czapkę Cecila. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

12 – Cecilu, dokonałeś cudu – powiedziała Daphne. – Moja droga… – zaczął Cecil wyraźnie z siebie zadowolony, – Przemieniłeś wodę w wino. – No… – wymamrotał Hubert, obrzucając matkę pospiesznym spojrzeniem – …to specjalna okazja. – Często pijemy wino w niedzielę – powiedział George. – Bardzo smutna okazja – stwierdziła ich matka, unosząc kieliszek i kręcąc głową. – Nie możemy pozwolić, żeby podczas ostatniego wieczoru u nas Cecil pił wodę. Co by sobie pomyślał? – Pomyślałbym, że jesteście cholernie gruboskórni – powiedział Cecil, wychylając szklaneczkę reńskiego wina. – Rzeczywiście – potwierdziła Daphne, która nadal musiała przestrzegać zwykłej niedzielnej diety. W niedzielę kucharka miała wychodne, zasiedli więc do prostej kolacji złożonej z kurczaka w galarecie i sałaty. Porzucili świąteczny styl, panował nastrój wyczekiwania, po szampanie i Tennysonie z wcześniejszych kolacji, tego wieczoru stół zdawał się przygotowywać ich taktownie na prozę poniedziałkowego poranka. – Owszem, będzie nam przykro, kiedy wyjedziesz, staruszku – oznajmił George. – Jaka szkoda – westchnęła matka, uśmiechając się niepewnie do Daphne. Teraz z kolei Daphne popatrzyła na George’a, który wyglądał na dziwnie zmarnowanego, wiedziała, jak twarz mu tężeje pod wpływem uczuć, znała też to pełne irytacji zmarszczenie brwi, kiedy się zorientował, że jest obserwowany. – Za dwa tygodnie będziecie z powrotem w Cambridge – powiedziała. – Chyba damy sobie radę – stwierdził Cecil odruchowo. – Chodzi mi o to, że George ma dobrą sytuację, ale my Cecila nie zobaczymy całe wieki, a może nawet nigdy – wyjaśniła Daphne. Cecil wydawał się zadowolony z tego komedianckiego okrzyku, jego ciemne oczy spotkały się z jej wzrokiem. – Ty również musisz przyjechać do Cambridge. Prawda, George? – zaśmiał się. – Koniecznie – potwierdził bezbarwnie George. – Hmm… – mruknęła Daphne. – Naprawdę musisz przyjechać – powiedział George szczerym tonem, chociaż ona doskonale wiedziała, że wcale nie chce jej widzieć w Cambridge, „wlokącej się z tyłu”, wtrącającej się w jego ważne dyskusje z Cecilem i robiącej to, do czego była skłonna. – Wszyscy możecie przyjechać na francuską sztukę – rzucił Cecil. – Chyba tak – zgodziła się Daphne, choć miała wrażenie, że w tym ogólnym zaproszeniu usłyszała nutę, której istnienia wcześniej nie podejrzewała, nutę generalnego znudzenia. – Co wystawiacie? – spytała ich matka. – Don Juana Moliera – wyjaśnił Cecil, jakby było to coś, co oni wszyscy dobrze znali. Daphne wiedziała dosyć, żeby mieć pojęcie, o czym to było: kobieciarz, w istocie uwodziciel! – Gram Sganarelle’a, niezła rola, choć oczywiście trzeba nauczyć się dużo tekstu. – Wiesz chyba, że to po francusku – wtrącił George, a jeżeli chciał speszyć siostrę, udało mu się to nadzwyczajnie. – No tak. Nie jestem pewna, czy potrafię zrozumieć całą sztukę po francusku. Nie uważała, by warto było pojechać i oglądać paradującego dumnie Cecila, pewnie jeszcze z płaszczem i szpadą. Ale niemal od razu przeszył ją żal, że tego nie zobaczy. – To wspaniale – oznajmiła z wdziękiem jej matka, usprawiedliwiając się tym samym.

Nieco później Cecil powiedział do George’a, jakby nikogo nie było w pokoju: – W tym tygodniu muszę podgonić mój esej o Havelocku. Daphne miała wyraźne poczucie, że już wyjechał, że może nawet wolałby wyjechać dzisiaj po lunchu. Po kolacji George został wysłany do Cosgrove’ów z jakąś misją, która najwyraźniej wydawała mu się poniżej jego godności, Hubert utrzymywał, że ma do napisania listy, a matka powlokła się do salonu, tam przystanęła, uniosła palec i wyszła z powrotem. Cecil i Daphne zostali na minutę sami na dywaniku przed kominkiem. Daphne odbierała to jako preludium do dorosłego zakończenia wieczoru, choć nie była pewna, jakie wymagania towarzyskie są do tego potrzebne. – Nie sądzę, żebyś miał ochotę posłuchać gramofonu. Miała wyczucie okazji, ale nie do końca spójne z powodu nowego lęku przed tym, by nie znudzić Cecila. – Nieszczególnie – odparł zdawkowo, lecz z uprzejmym uśmiechem, jakiego nigdy dotychczas nie widziała, szczerym rozchyleniem ust, które lekko ją przepłoszyło; prawdopodobnie to zwyczaj z Cambridge; trudno było to zrozumieć, ale zdawało się, że w Cambridge traktowanie bez szacunku było niemal oznaką szacunku, podobnie jak mówienie zawsze tego, co się czuje. Podobno szczerość stanowiła ich dewizę. Cecil przebierał palcami w kieszeni kamizelki, w końcu wyciągnął maszynkę do obcinania cygar. – Zastanawiam się, czy panna Sawle zechciałaby dotrzymać mi towarzystwa, kiedy będę się rozkoszował cygarem? – O tak! – wykrzyknęła Daphne. – Tylko pójdę po płaszcz. Pobiegła do szatni pod schodami. Był to podniecający pomysł, więc na pewno wzbudzi zażarty sprzeciw. Ale to stanowiło część uroku Cecila i roztaczanej przez niego aury. Wróciła nie w swoim beznadziejnym płaszczu, zarzuciła na ramiona jedną z tweedowych marynarek George’a. Lubiła nastrój improwizacji, a męska marynarka zdawała się wskazywać, że jest gotowa na wszelkie psoty, stanowiła też rycerską aluzję do potrzeby bezpieczeństwa. – Trochę to śmierdzi – powiedziała, choć nie wyobrażała sobie, by miało to przeszkadzać Cecilowi. – No, ja też trochę nasmrodzę. – Istotnie. – Może jestem przewrażliwiony – oświadczył, zerkając na drzwi. – Generał jest tak przeciwny paleniu, w domu wszyscy wymykamy się do palarni. Zrobiła się z tego przyjemność połączona z poczuciem winy. – Niepotrzebnie – zaprotestowała Daphne. Cecil wyjął cygaro z ukrytej kieszeni. – Mam dwa, jeśli znowu miałabyś ochotę spróbować – powiedział i otworzył sztywne skórzane etui, żeby pokazać końce cygar. Przywiodły jej na myśl żołnierzy albo naboje do strzelby Huberta. Uznała, że dowcipniej będzie nie odpowiadać, a on wydawał się ubawiony jej protekcjonalnym uśmiechem. Wiedziała, że powinna się opowiedzieć matce, westchnęła jednak na samą myśl o jej obiekcjach i wyszła za Cecilem do ogrodu, nie zamykając za sobą przeszklonych drzwi. Było znacznie zimniej niż poprzedniego wieczoru, ale nie zamierzała o tym wspominać. – Cecilu, chyba już zawsze wiersz In memoriam będzie mi się kojarzył z tobą. – Cóż… – Cecil manipulował zapaloną zapałką i wydawał zniecierpliwione pomruki wdzięczności, pociągając dym z cygara. Po chwili ten nowo wyczarowany dym otaczał ich zewsząd. – Usiądziemy tu? – Przejdźmy się. – Cecil przeprowadził ją koło okien salonu. – Zobaczymy, co robią gwiazdy, dobrze? – Dobrze – zgodziła się Daphne, a kiedy zgiął rękę w łokciu, wsunęła tam swoją. Poza wszystkim w Cecilu było coś tak całkowicie stosownego, może nawet nie zdawał sobie sprawy z jej cudownego

poczucia uczestnictwa w przedstawieniu, o czym świadczył sposób, w jaki odrzuciła głowę do tyłu, biorąc go pod rękę w ciemności. Wtedy zsunęła się z jej ramion niedbale zarzucona marynarka Cecila. – Pozwól. – Na ciemnym skraju trawnika Cecil pomógł jej włożyć marynarkę, po czym poklepał ją po ramieniu. – Wyglądam pewnie jak włóczęga – powiedziała, jedwabna podszewka rękawów przez moment kładła się chłodem na gołych rękach, ciężar i zapach marynarki obejmowały ją ciasno. – Zapnij się – poradził Cecil z cygarem w zębach. I znowu zdawało się, że jego wielkie dłonie troszczą się o nią, że są większe i bardziej zaradne niż zwykle. Ponownie podał jej ramię. Zrobili kilka niespiesznych kroków, Daphne radośnie skrępowana, Cecil z lekką rezerwą, choć nie była pewna, jaki ma wyraz twarzy, może po prostu patrzył na gwiazdy. Zastanawiała się, czy znowu myśli o hamaku – sama czuła się zażenowana, że po tym, co się stało, ona nadal o nim myśli. Wiedziała, że wypił trzy czy cztery lampki wina, łatwo mu więc będzie podjąć decyzje, które osobie trzeźwej mogą się wydać kapryśne i spóźnione. Podniosła wzrok powyżej zarysowanych na niebie czubków drzew. – Obawiam się, Cecilu, że dzisiaj jest za dużo chmur. Cecil wypuścił kolejny kłąb gęstego, kwaśnego dymu i niewyraźnie zachichotał. – Długo byłaś w lesie dziś po południu? – zapytał. – Dzisiaj? Niespecjalnie. – Nie dość się naspacerowałaś. – No, jak was spotkałam, to oczywiście wróciłam do domu. Poczuła, że mocniej przyciska do swego boku jej rękę i ta dorosła obecność Cecila, jego wzrost i muskularne ciepło pod wieczorowym ubraniem, a nawet jego głos, który wydawał jej się kiedyś tak ostry i głośny, przyprawiły ją o lekki zawrót głowy. – Musieliśmy więc zobaczyć kogoś innego. Spytałem Georgiego: „Czy to nie Daph?”, ale zanim podniósł głowę, ta osoba już zniknęła. – Mogłam to być ja. Zawołaliście? – Nie byłem pewien. – Tamtędy spaceruje mnóstwo ludzi. – Oczywiście – przyznał Cecil. – W każdym razie ty nas nie widziałaś. Daphne po raz kolejny miała wrażenie, że coś ją omija, jednak podniecało ją prowadzenie rozmowy, toteż upewniła go uściskiem ręki. – Odezwałabym się, gdybym was zobaczyła. – Tak właśnie myślałem. – Szczerze mówiąc, George nie chce, żebym za wami chodziła. Cecil zamruczał coś lekceważąco i odwrócił się. – Teraz widać trochę lepiej – powiedział. – A to jest ten słynny skalniak! – Tak. – Czuła, że on nadal raczej podkpiwa z ogródka skalnego, i to ją ośmieliło. – Cecil, kiedy mogę przyjechać do Corley? – spytała. – Do Corley? – powtórzył, jakby nigdy nie słyszał o takim miejscu, a już na pewno nie pamiętał o swoim wcześniejszym zaproszeniu. Roześmiał się. – Kiedy zechcesz, moja droga. – Och, dziękuję. – Kiedy zechcesz – powtórzył, podtrzymując swoją decyzję tonem, który w dziwny sposób zdawał się jej zaprzeczać. – Myślę, że nie nastąpi to wcześniej niż podczas ferii Bożego Narodzenia, prawda? Dla Daphne było to równoznaczne ze słowem nigdy. – Pewnie tak. – Niech Georgie cię przywiezie. Szli w kierunku czarnego zarysu ogródka, który w ciemności łatwo było wziąć za znacznie większą i bardziej odległą wychodnię. Daphne odpowiedziała nieco ochrypłym, choć na pozór zdawkowym tonem:

– Myślę, że mogłabym przyjechać sama. – Czy twoja matka by się na to zgodziła? – Jestem całkiem dorosła. Cecil nic nie powiedział. Parł naprzód ze zwykłą pewnością siebie, uznała, że powinna ostrzec, że „tu jest stopień” – i w końcu niemal to wrzasnęła, kiedy się potknął i ciężko poleciał w prawo w dół, wyprostował się jednak, ale pociągnął ją za sobą, po czym znowu poleciał do przodu, żeby ją ratować, i uchwycił ją mocno. – Chryste, wszystko w porządku? – Jak najbardziej. – Skrzywiła się, kiedy ciężko nadepnął jej na stopę. – Ilekroć wyjdziemy na dwór, kończy się to upadkiem, prawda? – Wiem. – A do tego jeszcze zgubiłem to cholerne cygaro. Znaleźli się twarzą w twarz, jej serce nadal biło pospiesznie z powodu doznanego szoku, a on objął ją w talii i przyciągnął do siebie tak, że musiała dotknąć policzkiem zimnej klapy jego marynarki. Przesuwał rękę w górę i w dół po ciepłym tweedzie marynarki George’a na jej plecach. – Przeklęte stopnie – zaklął. – Nic mi się nie stało. – Bała się tego, co zobaczy, jak popatrzy po powrocie na swój but, ale to Cecil był w gorszej sytuacji, wiedziała jednak od razu, że nie można mu przypisywać winy w żadnej sprawie. – Nie mam pojęcia, skąd się tam wzięły te schodki – stwierdziła spokojnie i posunęła się oczko dalej: – Te cholerne stopnie. Cecil wpuścił w jej włosy roześmiane westchnienie. – Och, dziecko, dziecko – powiedział ze smutkiem i ciepłem, jakich nigdy jeszcze nie słyszała, nawet od swojej matki. – Co teraz zrobimy? Daphne wyswobodziła się jeszcze odrobinę. Chciała odegrać swoją rolę, czuła się uprzywilejowana zainteresowaniem Cecila, ogromnie przyjemne było, kiedy przyciągnął ją tak blisko, jednak w tonie jego głosu słyszała coś, co ją niepokoiło. – Pewnie będziesz teraz musiał się spakować. – Aha… – W jego głosie znów była ta dziwna nuta zdesperowania, przypominająca głos od czytania poezji. – Może… może wrócimy? – Dobrze, Daph, potrafisz zachować sekret? – Z zasady. – Więc zachowajmy to w sekrecie. – W porządku. Nie miała pewności, czy dobrze go zrozumiała. Potknięcie się na schodku to nie jest wielki sekret, ale najwyraźniej Cecil był tym zażenowany. Lekko zwolnił uścisk, przesunął ręce niemal do jej pośladków, uśmiechnął się i wymamrotał: – Wiesz, cudownie było poznać cię bliżej. – No… właśnie. – Czuła się jakby sparaliżowana przez jego dłonie. – Wszyscy mówimy o tobie. Nigdy nie wydarzyło się nam coś podobnego! Pochylił głowę i pocałował ją w czoło, jakby odsyłał ją do łóżka, ale czubkiem nosa dotknął jej policzka i pocałował ją tuż przy ustach, jego oddech pachniał cygarem, a po chwili, zupełnie beznamiętnie pocałował ją w same usta. – No, proszę – mruknął. – Cecil, nie wygłupiaj się, piłeś – powiedziała, a on przekrzywił głowę, przyłożył otwarte usta do jej ust i dotykał językiem jej zębów w sposób całkiem idiotyczny i nieprzyjemny. Niemal udało jej się uwolnić od niego, była przestraszona, ale zachowała spokój, nawet śmiała się sarkastycznie.

– Nie masz nic przeciwko temu, że cię całuję? – spytał rozmarzony. – Cecil, nie nazwałabym tego pocałunkiem. – Wobec tego, Daphne, co nazwałabyś pocałunkiem? – mówił tonem lekko otumanionym i kpiącym, trochę zniecierpliwiony, przyciągając ją z powrotem w objęcia jak tancerz w zwykłym przypływie swojej nagle nieuniknionej siły. – Czy to jest bliższe pocałunku? – I zaczął znowu, po prostu jeżdżąc ustami po jej całej twarzy, jakby bawił się w tortury, pozwalając jej robić uniki i kręcić głową, trzymając jednak jej talię tak mocno, że twardy kształt pudełka na cygara w kieszeni jego spodni boleśnie cisnął jej żołądek. Zorientowała się, że chichocze, oddycha płytko i szybko, a zanim zdążyła nad tym zapanować, chichoty przerodziły się w krótkie gorące szlochy, a potem w przytłumiony lament dziecinnej kapitulacji i przegranej. – Halo? – To na pewno George wrócił od Cosgrove’ów i przyszedł ich szukać. Nieśmiała dziecinna ulga niemal od razu zmieszała się z dumą. Ale nie, to był Huey, mówił dziwnym głosem, usprawiedliwiającym, ale raczej niechętnym. – Chyba… Cecil rozluźnił chwyt, westchnął aprobująco, choć lekki chichot, jakim ją obdarzył, zdawał się mówić, że nie zrezygnował. Rozejrzał się ponad czubkami krzewów, by się zorientować, kto to jest, może on też myślał, że to George, i po raz kolejny poczuła, że sekret jej i Cecila dotyczy specjalnego tematu. Obydwoje musieli zachować ostrożność, przestraszył ją, ale nadal miała poczucie, że będzie wiedział, co robić. – Tu jesteśmy! – zawołała głosem nabrzmiałym łzami. – Wszystko w porządku? – Przewróciłem się na tych cholernych schodkach – powiedział powoli Cecil. – Wydaje się, że nadepnąłem na twoją siostrę. Widoczna sylwetka Huberta stwarzała niezdecydowane wrażenie potępienia. – Możesz chodzić? – spytał bardzo wyraźnie, jakby rozmawiał przez telefon. – Oczywiście, że mogę chodzić. Właśnie szliśmy do domu. – Trochę za ciemno na spacery – stwierdził Hubert. – W tym rzecz – wtrącił Cecil. – Oglądaliśmy gwiazdy. Hubert z powątpiewaniem spoglądał do góry. – Chyba zbyt dużo chmur – powiedział i ruszył z powrotem do domu. Daphne leżała najpierw na jednym boku, potem na drugim, zmęczona własnymi myślami, które kazały jej zachować czujność. Prawa stopa drgała zdecydowanie, już zaczynały się tworzyć siniaki. Czasami osuwała się w stan bliski nieświadomości, budziła się jednak natychmiast z sercem skaczącym do gardła na myśl o bliskości Cecila, jego sile, o oddechu. Jego ciało było wyjątkowo jędrne, oddech ciepły, wilgotny i gorzki. Cecil był oczywiście pijany, widziała, że przy kolacji opróżniono dwie butelki reńskiego wina z nalepkami z czarnym niemieckim liternictwem. Daphne wiedziała, co alkohol robi z ludzi, a po piątkowym wieczorze i własnej przygodzie z imbirowym brandy wiedziała coś więcej o dziwnej swobodzie pijących. Byli intrygujący, ale niepotrzebnie, bo prawda polegała na tym, że po prostu budzili wstręt. Później na ogół nie myślało się o nich z niejasnego poczucia wstydu. Człowiek trzeźwiał. Rano Cecila na pewno będzie bolała głowa, ale to mu przejdzie. Jej matka wieczorem czasem zachowywała się absurdalnie, a przy śniadaniu znowu była idealnie rozsądna. Pewnie błędem byłoby przywiązywanie do tego zbyt dużej wagi. A przecież cała sprawa pokazywała Cecila w bardzo złym świetle czy może półświetle. Bo tyle rzeczy wydarzyło się po ciemku, a ona widziała go tylko w blasku cygara czy w słabym oświetleniu podmiejskiego wieczoru. Kiedy się zjawił, wystawił ich wszystkich na ciężką próbę przez swoją wyrazistość, swój ostry głos, swoją inteligencję i pieniądze. A teraz, kiedy przewracała się na drugi bok

w pełnym podniecenia i desperacji zwątpieniu, czy w ogóle kiedykolwiek zaśnie, zastanawiała się, co powiedziałby George, gdyby dowiedział się o niezwykle nieprzyjemnych rzeczach, których próbował jego przyjaciel. Znowu powtórzyła wszystko w pamięci w takiej kolejności, w jakiej się wydarzyło, żeby odpowiednio posmakować szok. No, nie była naiwna i doskonale wiedziała, że przedstawiciele klas wyższych potrafili zachowywać się straszliwie. Może należało powiedzieć George’owi, jaki naprawdę jest ten jego wielki przyjaciel. Choć ona pewnie zachowa to dla siebie, rezerwując sobie możliwość zaprezentowania faktów kiedyś, przy innej okazji. Wkrótce bardziej dorosłe wydało się nierobienie problemów. Zaczęła myśleć o lordzie Pettiferze w Srebrnym rumaku, jej myśli goniły, potwierdzały i gubiły historię, w wyraźnych fragmentach pamięci wędrowała przez oświetlone pokoje do życzliwego pomruku snów, w pewnej chwili niemal obudziło ją własne chrząknięcie, wpadła natychmiast w szóstą czy siódmą powtórkę swojej historii w ogrodzie z udziałem Cecila Valance’a. Po każdej kolejnej próbie cała historia wraz z jądrem skandalu sprawiała, że serce pędziło odrobinę wolniej, a rzekoma reakcja George’a, mamy czy Olive Watkins, ich wściekłość i zdumienie robiły się coraz gwałtowniejsze jakby w ramach rekompensaty. Daphne czuła, że ciepły strumień tej historii płynie przez jej ciało i porywa całą osobowość; ale każda kolejna fala wydawała się słabsza od poprzedniej, a zrozumiała ulga z powodu tej stopniowej zmiany zdawała się zabarwiona lekkim odcieniem oburzenia. Czy możliwe, że o to właśnie chodzi w pocałunkach? Przypominało to bardziej jakieś dziecinne wyzwania, żeby wepchnąć komuś język w usta, co wymagało sporego samozaparcia, nawet jeśli się tego kogoś bardzo lubiło. Niestety, nie miała kogo o to zapytać. Gdyby poruszyła ten temat z matką, ta natychmiast nabrałaby podejrzeń. Czy można w ogóle przypuszczać, że Hubert całował w ten sposób kobietę? Może George, jeśli miał dziewczynę, próbował czegoś takiego. Wyobrażała sobie, że go o to pyta, a tajemna prawda, że zdarzyło jej się to z jego najlepszym przyjacielem, czyniła ten pomysł przewrotnie zabawnym. Była niemal świadoma, że nie myśli o tym, w jaki sposób rytmicznie ocierał się o nią. Wszystkie odczucia skoncentrowała na łatwiejszych i w sumie raczej komicznych postępkach, na jakie sobie pozwolił, jak lizanie jej ust czy macanie tyłka. Później zorientowała się, że zasnęła, a sen, z którego właśnie się obudziła, nie stracił swojej magii, kiedy leżała z otwartymi oczami w głębokiej burej ciemności. Pomyślała, że wcześniej była głupim dzieciakiem. „Dziecko, dziecko”, mówił do niej i miał rację. Rozmyślała o tym, co rzeczywiście Cecil powiedział, jak to cudownie poznać ją bliżej, opadła na plecy i na chłodno rozważała, czy przypadkiem się w niej nie zakochał. Wpatrywała się w zacienioną część sufitu, nad zasłonami pokazał się pierwszy blask światła, jakby obraz jej niewinności. Jakie były dowody? Cecil patrzył na nią w bardzo szczególny sposób, nawet w obecności innych, podczas rozmowy przytrzymywał na chwilę jej wzrok, co sprawiało wrażenie, że równolegle toczy się druga konwersacja bez słów. Nigdy jeszcze nie zetknęła się z czymś podobnym, śmiałość, a równocześnie absolutna prywatność. Nadal było straszne, że Cecil postąpił tak niejako za plecami George’a, ale czuła rodzaj podniecającego samozadowolenia z powodu wyboru, jakiego sekretnie dokonał. Oczywiście musiał postąpić w ten sposób, jego miłość musiała pozostać w ukryciu i musiała wyjść na jaw. W namiętności Cecila było coś bardzo wzruszającego, a równocześnie niepokojącego. Teraz miłosiernie spuściła zasłonę milczenia nad całym zamieszaniem w ogrodzie i zaczęła rozmyślać o życiu, jakie będą razem wiedli. Czy będzie chciał znowu zrobić coś takiego? Prawdopodobnie nie wtedy, kiedy będą małżeństwem. I otworzyły się przed nią kolejne perspektywy oświetlonych przestrzeni; widziała, jak w Corley Court siedzi przy kolacji pod kasetonami w kształcie form do galarety. Spała niezwykle długo, wymamrotała coś i przełknęła ślinę w chwili jakiegoś ruchu i stukotu na podeście piętra, spokojnie przespała dochodzące z dołu głosy, a kiedy wreszcie nieco skołowana powróciła do życia, niewielki zegar wskazywał za kwadrans dziewiątą. Po kolejnych rozpaczliwych

trzech minutach beznadziejnego snu przekonała się, że dostroiła się do czegoś, a raczej do utraty czegoś, do czego – jak zdążyła stwierdzić ze zdumieniem – już się przywiązała, czyli do odgłosów obecności Cecila w domu. Oczywiście że już pojechał. Mówiło jej o tym rozrzedzone powietrze, odgłosy poranka, sposób poruszania się służby, fragmenty rozmów. I wszystkie jej plany zostały zniweczone, dowcipna uwaga, którą zamierzała wygłosić, kiedy wsiadał do furgonetki Hornera. Upłyną tygodnie, a może miesiące, zanim znowu go zobaczy. Z jękiem typowym dla cierpiących zakochanych, ale także z niejakim nadąsaniem i ulgą z powodu tragicznego opóźnienia, podniosła się z łóżka i stanęła na zbolałej prawej stopie. W trakcie samotnego śniadania, kiedy pokojówka zaglądała co minutę, by się przekonać, czy już skończyła, przed oknami przeszedł George, który wrócił ze stacji, odprowadziwszy Cecila. Miał ponury, nieobecny wzrok, co zdenerwowało ją, kiedy tylko zobaczyła ten wyraz twarzy i zrozumiała, co on oznacza. Był to dla niego czas rozliczeń, jego gość, pierwszy, jakiego miał, właśnie wyjechał i teraz rodzina może go odzyskać i powiedzieć, ni mniej, ni więcej, co myśli. Będzie kapryśny i delikatny, niepewny, po której stronie stanąć. I wtedy przypomniała sobie o swoim sztambuchu. Co Cecil z nim zrobił? Czy coś tam wpisał? Gdzie go położył? Nagle poczuła straszny gniew na Jonaha, który być może zapakował sztambuch z innymi książkami Cecila. Teraz sztambuch będzie osaczony między resztą książek w jego walizce pośród mnóstwa innych walizek na stacji Harrow and Wealdstone i nikt nie będzie o tym wiedział. – Och, Veronico. – Przepraszam panienkę. – Nie o to chodzi – powiedziała Daphne. – Nie widziałaś, czy pan Valance zostawił coś dla mnie, mój sztambuch? – Nie, panienko. – I skręcając ściereczkę do kurzu w geście rzekomego zainteresowania, zapytała: – To ta książeczka z pastorem? – Co takiego? Owszem, jest tam wielu ważnych mężczyzn. Nie miała pełnego zaufania do Veroniki, która była mniej więcej jej rówieśnicą i traktowała ją trochę jak przygłupią. – Popytam, panienko, dobrze? – zaproponowała Veronica. Ale wtedy w drzwiach pojawił się George, uśmiechnął się smutno i powiedział: – Cecil prosił, żeby cię pożegnać. – Nie odchodził, badał atmosferę i wydawał się niepewny, czy bardziej szczegółowo rozmawiać z siostrą o Cecilu. – Nie najlepiej spałam – powiedziała Daphne świadoma, że przemawia bardzo dorosłym tonem. – A potem musiałam zaspać. – On wstał niesamowicie wcześnie – stwierdził George. – Przecież znasz Cecila. – Panienko, może panicz George ma tę książeczkę – podsunęła Veronica. – Och, to naprawdę nie ma znaczenia. – Daphne oblała się rumieńcem z powodu ujawnienia jej prywatnych niepokojów. – Co takiego? – spytał George, równie zaniepokojony. W tej sytuacji Daphne musiała się przyznać. – Zastanawiam się po prostu, czy Cecil znalazł czas, żeby się wpisać do mojego sztambucha. I tyle. – Mam nadzieję, że coś tam napisał. Cess rzadko ma trudności ze znalezieniem słów. – Ufam, że gdzieś go zostawił. – Daphne rozsmarowywała masło na grzance, choć, prawdę mówiąc, tłumiony niepokój zupełnie odebrał jej apetyt. Spojrzała na brata z chłodnym uśmiechem. – Więc co zamierzasz dzisiaj robić, George? – spytała z pełną świadomością, że odmawia mu rozmowy na oczywisty temat. – Co? A, coś sobie znajdę – odpowiedział. Zabrzmiało to dość żałośnie. Opierał się o framugę drzwi, stał dokładnie w progu i pokojówka, wracając do sieni, musiała się koło niego przeciskać. Daphne

zauważyła, że zdecydował się mówić, więc kiedy zaczął nonszalancko: – To naprawdę szkoda, że Cecil nie mógł zostać dłużej… – przerwała mu: – Zaprosiłam Olive jutro na podwieczorek. Nie widziałam jej, odkąd wrócili z Dawlish. Wiedziała, że Olive Watkins nie da się porównać z Cecilem, a Dawlish to pestka w porównaniu z Dolomitami, czuła się więc zawstydzona i niemal smutna, ale zarazem niepokorna, wspominając Olive. Ale nie mogła przecież podporządkować się George’owi, kiedy był w takim nastroju. To zbyt przypominało jej własny nastrój. – Naprawdę? – spytał George, zaskoczony i znudzony. Daphne zorientowała się, że sama stworzyła taki rodzaj rodzinnej atmosfery, co było deprymujące, szczególnie po wizycie Cecila, która otworzyła znacznie szersze horyzonty. Poza tym naprawdę chciała odzyskać swój sztambuch, żeby pokazać Olive to, co Cecil tam napisał. I głównie dlatego zaprosiła ją na podwieczorek. W tym momencie Veronica, jak zwykle nużąco natarczywa, zajrzała z powrotem i oznajmiła: – Panienko, zapytałam Jonaha. On też się rozgląda. – Dziękuję – powiedziała Daphne, przytłoczona publicznym już charakterem poszukiwań. – Jonah szuka teraz w jego pokoju. Chciałam powiedzieć, że szuka w pokoju pana Valance’a. George, nie mówiąc już ani słowa, wymknął się i Daphne słyszała, że też poszedł na górę, ukradkiem, jak jej się zdawało, przeskakując po dwa stopnie. Powtarzała sobie, nie wierząc w to do końca, że Cecil najpewniej napisał tylko swoje nazwisko i datę. Minutę później George zjawił się na dole z otwartym sztambuchem Daphne w ręku, a w ślad za nim Jonah. – Daję słowo, siostrzyczko… – powiedział bezmyślnie George, przewracając strony i kontynuując czytanie. – Nie ma wątpliwości, że możesz być dumna. – Co tam jest? – dopytywała się Daphne. Odsunęła wprawdzie krzesło, ale była zdecydowana zachować godność, niemal udawać obojętność. A więc nie tylko nazwisko, widziała, że było tam znacznie, znacznie więcej, teraz, kiedy album znalazł się tutaj, otwarty, przerażała ją myśl o tym, co może z tego wyniknąć. – Dżentelmen zostawił to w swoim pokoju – powiedział Jonah, przenosząc wzrok z jednej osoby na drugą. – Dobrze, dziękuję – odprawiła go Daphne. George mrugał powoli i przygryzał dolną wargę w stanie pełnego skupienia. Mógł zastanawiać się nad tym, jak przekazać jej raczej nieprzyjemną nowinę, kiedy podszedł i usiadł naprzeciwko, kładąc książkę na stole i przewracając strony do tyłu, żeby zacząć jeszcze raz od początku. – No, kiedy skończysz – zaczęła zjadliwie Daphne, ale z rodzajem niechętnego szacunku. To, co napisał Cecil, było poezją, jej przeczytanie wymagało więcej czasu, zwłaszcza że pisał niezbyt wyraźnie. – Wielkie nieba! – George patrzył na nią z uśmieszkiem. – Myślę, że powinnaś się czuć naprawdę skomplementowana. – Naprawdę powinnam? Zdawało się, że George postanowił poznać wiersz i jego tajemnice, zanim pozwoli jej zobaczyć choć jedno słowo. – No nie, to naprawdę jest coś… – Pokręcił głową, kiedy przebiegał wzrokiem wiersz. – Musisz mi pozwolić zrobić kopię na własny użytek. Daphne opróżniła kubek do końca, złożyła serwetkę, popatrzyła na dwójkę służących, którzy uśmiechali się głupkowato z powodu odnalezienia sztambucha, stworzyli przy okazji trochę krępujące audytorium w tym niepokojącym kryzysie w jej życiu, po czym powiedziała tak beztrosko, jak potrafiła: – George, nie bądź takim żartownisiem, pozwól mi zobaczyć. Oczywiście to była kpina, jedna z tysiąca, ale było to jeszcze coś więcej i dobrze wiedziała, że George nie może nic na to poradzić.

– Przepraszam, staruszko. – W końcu usiadł z powrotem i przesunął sztambuch w jej stronę. – Dziękuję – powiedziała. – Gdybyś mogła zobaczyć swoją minę – stwierdził George. Odsunęła talerz. – Czy możesz zabrać to wszystko? – zwróciła się do służącej, która wypełniła polecenie z niezwykłą powolnością, zerkając na kolumny czarnego pisma Cecila, jakby miały potwierdzać raczej wątpliwą opinię, jaką sobie o nim wyrobiła. – Dziękuję – dodała oschle Daphne. Zmarszczyła brwi i zarumieniła się niezdolna do zrozumienia ani jednego słowa z całego wiersza. Musiała natychmiast się przekonać, o co chodziło George’owi, kiedy powiedział, że powinno jej to pochlebiać. Czy o to szło, o to nagłe, bezradne przekazanie wiadomości. Może nie, bo w przeciwnym razie George powiedziałby coś więcej. Im bardziej się nad tym zastanawiała, tym mniej rozumiała. To miało po prostu tytuł Dwa Akry, zajmowało ponad pięć kartek zapisanych po obu stronach – przerzucała je wciąż od nowa. – Formalnie jest to raczej proste – oznajmił George. – Jak na Cecila. – No taak… – Regularne tetrametrowe kuplety. – To byłoby wszystko – powiedziała znowu Daphne, czekając aż Veronica i Jonah wyjdą. Naprawdę byli wyjątkowo irytujący. Przerzuciła kartki dalej wstecz do wielebnego Barstowa i jego uczonej ornamentyki, do „B.A. Dunelm”, i potem znów w przód do Cecila, który złamał wszystkie zasady sztambucha, dokonując tak olbrzymiego wpisu, przy nim wszyscy inni wyglądali na słabych i potulnych. To w bardzo złym tonie, ale nie była pewna, czy to potępia, czy podziwia. Jego charakter pisma zmniejszał się i przyspieszał, kiedy ślizgał się w dół strony. Ostatnia linijka na końcu pierwszej stroniczki biegła bokiem, żeby się w ogóle zmieścić. Chaunticleer, czytała, było to zdecydowanie poetyckie słowo, choć nie była pewna, co dokładnie znaczy. – Przypuszczam, że gdzieś go opublikuje, może w „Westminster Review” – zastanawiał się George. – Tak myślisz? – Daphne starała się mówić możliwie najbardziej obojętnie, miała jednak natychmiastowe i głębokie przekonanie, że jednak ten wiersz należy do niej. Cecil nie napisał go tutaj, w jej sztambuchu, przypadkiem. Nadal próbowała sprawdzić, czy mówi się tam o niej osobiście, czy po prostu dotyczy to domu, no i ogrodu. Pod samym murem puszą się pokrzywy, Parzą piekielnie te ich bujne grzywy. To przecież rozmowa, którą z nim odbyła, teraz po prostu przekształcona w poezję. Ojciec nazywał parzące pokrzywy „zabawkami diabła”, tak mówiono o nich w Devon. Czuła się podekscytowana i lekko zaskoczona, że uczestniczyła nie tylko w tworzeniu wiersza, ale także czegoś magicznego, niczym oglądanie siebie samej na zdjęciach. Co jeszcze zostanie objawione? Pozostawiona książka pod drzewami, Wiatr czyta ją wspak chmurnymi oczami. Zagajnik, w którym modrzewie szemrzące Gną się ku sobie, całują się drżące. A zakochani, w ich srebrzystym cieniu, Też się całują w czułym przytuleniu. I ponownie sekunda potykania się i zapierające dech połączenie słów, obrazów i faktów. Będzie musiała przeczytać to gdzieś na osobności, samotnie.

– Sądzę, że najbardziej odpowiednie byłoby czytanie tego w ogrodzie. – Wstała z uczuciem leciutkich mdłości, ale akurat w tym momencie w progu pojawiła się matka ze swoją ciężką poranną twarzą, jak zwykle o tej porze zachowywała się pogodnie. W rzeczy samej wydawała się trochę zdenerwowana, coś się kryło za jej uśmiechem. Wiadomości już musiały się rozejść. To niechybnie sprawka Veroniki, niezawodnej informatorki. – Słuchaj, dziecko – zaczęła matka i obrzuciła Daphne dziwnym, zaciekawionym spojrzeniem. – Co za ekscytacje! – Wszyscy będą mogli to zobaczyć, kiedy ja już przeczytam. Ludzie zdają się zapominać, że to mój sztambuch. – Ależ oczywiście, kochanie – powiedziała matka, obchodząc stół, jakby chciała pokazać, że ma ważniejsze rzeczy do zrobienia, po czym padło: – No, musiałaś zrobić na nim duże wrażenie – bez wymieniania imienia Cecila, przez jakąś straszną delikatność. Obrzuciła Daphne kpiącym spojrzeniem, w którym kryło się coś nowego, poczucie przygotowania się na jakiś pożądany obowiązek rodzicielski. – Mamo, on spędził tutaj zaledwie trzy noce – wtrącił George niemal obrażony. – Z właściwą sobie hojnością Cecil po prostu napisał wiersz o naszym domu w ramach podziękowania za wizytę. – Wiem, mój drogi – przyznała matka z lekkim grymasem pod adresem swoich przewrażliwionych dzieci. – Dla Jonaha też okazał się niesłychanie hojny. George wstał, podszedł do okna i wyglądał przez nie jak człowiek, który pragnie powiedzieć coś stanowczego, ale przykrego. – Ten wiersz nie ma żadnego związku z Daphne – stwierdził. – Naprawdę? – Daphne potrząsała głową. Czyżby? I od razu to zobaczyła, pocałunek kochanków w mroku, zdradzający ich sekrety, ale oczywiście nie może o tym powiedzieć żadnemu z nich. – Pewnie powinno mi być przykro, że nie napisał wiersza dla ciebie. Pełen politowania wzrok George’a utkwiony był w drzewo wiśni w ogrodzie. – Prawdę mówiąc, napisał dla mnie wiersz. – Och, George, nic nie mówiłeś – nie wytrzymała matka. – Zrobił to teraz? – Nie, nie, podczas ostatniego semestru, ale to naprawdę nie ma znaczenia. – No – matka starała się zachować ton zadziwionego rozbawienia – tyle zamieszania z powodu wiersza. – Nie ma żadnego zamieszania – protestował George z demonstracyjną cierpliwością. – Uważam, że jednak cudownie mieć taki swój wiersz. – Absolutnie się zgadzam – powiedziała Daphne, czując, jak wzbiera w niej poczucie, że zaraz wszystko zostanie zepsute. – Zaczynam coraz bardziej żałować, że w ogóle o tym wspomniałem. Jeśli wizyta Cecila ma prowadzić do takich dziecinnych awantur. – Och, przeczytaj to, jeśli tak bardzo chcesz! – wykrzyknęła Daphne i zacisnęła wargi, żeby powstrzymać łzy, przewracała kartki, żeby podać matce sztambuch otwarty na odpowiedniej stronie. Matka spojrzała na nią ostro i po chwili bardzo delikatnym ruchem wzięła od niej album. – Dziękuję. A gdyby teraz dziewczyna mogła mi przynieść okulary. – Kiedy Veronica wróciła, matka usiadła przy stole jadalnym i z tajemniczą, acz szlachetną miną zajęła się wierszem, który właśnie napisano o jej domu. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

Część druga Revel

Pożegnać już trzeba Rodziców swych drogich, I Wilhelma Tella, Śmieszną panią Krowę. Edith Sitwell, Jodelling Song ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

1 Z miejsca, gdzie siedziała – w oknie saloniku używanego przed południem – wydawało się, że dwa ruchome kształty pędzą ku sobie. Nad żywopłotem na końcu francuskiego ogrodu niecierpliwie poruszała się głowa mężczyzny, podskakiwała w wyniku zataczania się czy utykania. – Rubbish – wołał męski głos. – Rubbish. – Tymczasem po prawej, między mgliście zieleniejącymi w parku kasztanowcami, widać było zbliżający się błyszczący beżowy samochód, którego przednia szyba pobłyskiwała w słońcu. Napisała D i zawahała się, trzymając pióro nad papierem. Na pewno nie „kochanie”, wobec tego niewątpliwie „drogi”, tu kolejna pauza, co groziło przekształceniem się w kleks, zanim przerobiła to na Najdroższy Revelu. Ludzie przesuwali się na tej skali w górę i w dół, a w ich środowisku niewątpliwie zdarzały się zaskakujące przypadki zbliżeń, po których czasami następowało równie gwałtowne ochłodzenie stosunków. Revel jednak był przyjacielem rodziny, toteż najwyższy stopień był jak najbardziej odpowiedni. Wiadomość o Davidzie jest zbyt straszna, kontynuowała, i bardzo Ci współczuję, myślała jednak, że tak naprawdę przydałyby się na tej skali stopnie poniżej „drogiego”, bo czasami człowiek nie może znieść osoby, którą serdecznie ściska na papierze. „Niegodna zaufania Jessico”, „Okropny panie Carlton-Brown”. Słyszała, jak samochód zatrzymuje się przed domem, potem szybki dźwięk dzwonka, kroki i głosy. – Czy jest lady Valance? – Chyba jest w małym saloniku, proszę pani, czy mam…? – Nie będę jej przeszkadzać. – Mogę jej powiedzieć… – Wilkes wyraźnie dawał kobiecie szansę postąpienia jak należy. – Nie zawracaj sobie głowy, pójdę prosto do biura. – Jak pani sobie życzy. Była to mała próba sił, w której subtelny, choć natarczywy Wilkes został pokonany przez prostolinijną panią Riley. Chwilę później przyszedł sprawdzić, czy dobrze się pali w kominku, i powiedział: – Milady, zjawiła się pani Riley. Poszła prosto do biura, jak ona to nazywa. – Dziękuję, słyszałam ją. – Daphne podniosła wzrok, nieznacznie zasłaniając rękawem kartkę papieru. Przez moment połączyło ją z Wilkesem dziwnie porozumiewawcze spojrzenie. – Pewnie miała te swoje plany? – Tak się wydaje, proszę pani. – Niezłe plany! – westchnęła Daphne. – Niedługo sami siebie nie poznamy. – To prawda, milady – powiedział, zakładając na białą rękawiczkę czarną mitenkę, która zwykle leżała w koszyku na polana. – Ale na razie to tylko plany. – Myślisz, że mogą się nie doczekać realizacji? Wilkes uśmiechnął się dość sztywno i umieścił niewielką gałązkę na szczycie stosu, pilnując popiołu i iskier. – Może nie w pełni, milady, a w każdym razie nie w sposób nieodwracalny – kontynuował konfidencjonalnie: – Rozumiem, że lady Valance zgadza się z nami co do jadalni. – No, ona rzadko opowiada się za zmianą – stwierdziła Daphne dość sucho, szanując jednak stare powiązania kamerdynera. Obecność dwóch lady Valance wymagała niuansów postępowania, na których czasami potykał się nawet Wilkes. – Co prawda, wczoraj wieczorem lady Valance oświadczyła, że nowy salon jest „bardzo kojący”. Wróciła z powrotem do pisania, a Wilkes po kilku próbnych ruchach pogrzebaczem wyszedł z pokoju. Lepiej nie przyjeżdżać w ten weekend – mamy pełen dom gości, w tym liczna rodzina itp. (moja mama) – a jakby tego było mało, to przyjeżdża Sebby Stokes, żeby przejrzeć wiersze Cecila. Będzie to do pewnego stopnia „weekend Cecila”, nie uda Ci się wtrącić nawet słowa. Chociaż może – i w tym

momencie zaterkotał zegar na konsoli, po czym nerwowo wybił jedenastą, ciężarki wychylały się w dół w nagłym przypływie energii. Musiała chwilkę odczekać, aż umilkło echo, żeby z powrotem zebrać myśli. Inne zegary (słyszała teraz ten stojący w holu, który bił poniewczasie) miały bardziej szacowne podejście do oznajmiania godziny. Odzywały się w całym domu niczym uważająca służba. Nie tak jak stary mosiężny tyran w małym saloniku, który walił jak najszybciej się dało. „Życie jest krótkie!”, krzyczał. „Zajmijcie się nim, zanim znów uderzę”. No, to przecież było motto tej rodziny. Carpe diem! Uznała, że lepiej pominąć wszystkie „być może”, więc podpisała po prostu Ucałowania od nas obojga, Duffel. Zabrała list do holu i stała przez chwilę przy olbrzymim dębowym stole pośrodku pomieszczenia. Ten stół nagle wydał jej się esencją i symbolem Corley. Wokół niego biegały dzieci, pies wchodził pod spód, służące polerowały go bezustannie jak przedmiot kultu. Niefunkcjonalny, nieporęczny, przeszkadzający każdemu, kto przechodził przez hol, ten stół wpisywał się w jej szczęście, a teraz obawiała się, że zostanie wyrzucony. Po raz kolejny stwierdzała, jak imponujący jest hol, z tą ponurą boazerią i gotyckimi oknami, w których uparcie powtarza się herb rodziny Valance’ów. Może to będzie mogło zostać? Kominek zaprojektowano na kształt zamku, zamiast gzymsu miał fortyfikacje z wieżami po obu stronach, w każdej było maleńkie okienko z okiennicami, które można było zamykać i otwierać. To stało się obiektem szczególnego sarkazmu Evy Riley, rzeczywiście trudno bronić kominka, można było jedynie głupio powtarzać, jak bardzo jest się do niego przywiązanym. Daphne podeszła do drzwi salonu, położyła palce na klamce i nacisnęła ją, jakby miała nadzieję zaskoczyć nie tylko siebie. Błysk przełamanej bieli w ten jasny kwietniowy poranek był niezaprzeczalnie efektowny. Pokój przypominał salę w wyjątkowo kosztownym sanatorium. Wygodne nowoczesne krzesła w szarych pokrowcach zastąpiły starą mieszaninę trzciny, kretonu i welwetu z ciężkimi frędzlami. Zlikwidowano ciemne ściany z lamperiami i kasetonowy sufit z dwunastoma panelami przedstawiającymi miesiące, na nowych ścianach powieszono tylko kilka oryginalnych obrazów obok dzieł o zupełnie innym charakterze. Były tu dwa portrety starego sir Eustace’a w całej postaci i jego młodej żony Geraldine, pierwotnie pomyślane tak, by czule patrzyły na siebie, ale teraz zostały przedzielone dużym, niemal abstrakcyjnym malowidłem jakiejś fabryki czy więzienia. Daphne odwróciła się i zerknęła z respektem na sir Edwina umieszczonego na przeciwległej ścianie obok raczej przerażającego portretu teściowej, który powstał kilka lat przed wojną. Przedstawiał ją w ciemnoczerwonej sukni, z włosami zaczesanymi do tyłu, z płomiennym brakiem jakichkolwiek wątpliwości w dużych wyblakłych oczach. Trzymała w ręku zwinięty wachlarz, jak lakierowaną czarną buławę. Tej pary nic nie rozdzielało, jednak w rzeźbionych i złoconych ramach wydawali się trochę śmieszni. Daphne chętnie siadywała w dawnym salonie, gdzie obfite zasłony, nawet rozsunięte i związane ozdobnym sznurem, zabierały dużo światła, więc miała wrażenie, że się ukrywa; ale w tym nowym salonie nie było żadnej możliwości ucieczki, postanowiła więc na razie iść na górę i zobaczyć, czy dzieci są gotowe. – Mamo – zawołał Wilfrid, gdy tylko weszła do pokoju dziecinnego. – Czy pani Krowa przyjeżdża? – Wilfrid się boi pani Krowy – wyjaśniła Corinna. – Nic podobnego – stwierdził Wilfrid. – Dlaczego ktoś miałby się bać miłej starszej damy? – spytała niania. – No właśnie. Dziękuję, nianiu – powiedziała Daphne. – A teraz, moi kochani, chciałabym zapytać, czy macie specjalną niespodziankę dla babci Sawle? – To ma być taka sama niespodzianka jak ostatnio? – badała Corinna. Daphne odparła po chwili zastanowienia: – Tym razem będzie to podwójna niespodzianka. – Te rytuały wymyślane przez siostrę nadal bardzo ekscytowały Wilfrida, ale sama Corinna zaczęła uważać, że są trochę poniżej jej godności. – Wszyscy musimy być mili dla pani Krowy – mówiła Daphne. – Nie najlepiej się czuje. – Czy to zaraźliwe? – spytała Corinna, która dopiero wstała z łóżka po odrze.

– To nie tego typu złe samopoczucie – wyjaśniła Daphne. – Ma straszny artretyzm. Boję się, że bardzo ją boli. – Biedna pani. – Wilfrid najwyraźniej próbował spojrzeć na wszystko bardziej dorośle. – Rzeczywiście biedna – potwierdziła Daphne. Przycupnęła leciutko na szczycie wysokiej osłony kominka. – Dzisiaj nie palimy, nianiu? – Myśleliśmy, że jest wystarczająco ciepło, żeby wytrzymać bez palenia. – Corinna, jest ci dość ciepło? – No tak w sam raz, mamo. – Corinna nieśmiało spojrzała na panią Copeland. – Mnie jest zimno – wtrącił Wilfrid, który chętnie wygłaszał skargi, jeśli tylko ktoś wskazał mu taką możliwość. – To zbiegnijmy po schodach, żeby się rozgrzać. – Daphne poderwała się radośnie, przeciwstawiając się w ten sposób pierwszej zasadzie głoszonej przez nianię. – Wilfridzie, nie po dwa stopnie naraz – przypomniała niania. – Ze mną na pewno nic mu się nie stanie – powiedziała Daphne. Na najwyższym podeście Wilfrid spytał: – Czy pani Krowa zostanie na noc? – Wilfridzie, to przecież oczywiste. – Corinna powiedziała to tak, jakby jej cierpliwość dobiegała kresu. – Przyjedzie pociągiem z babcią Sawle. – Wujek George odwiezie je do domu w niedzielę po lunchu – dodała Daphne i zorientowała się, że trzyma chłopca za rękę. – Myślę, że byłoby miło, gdybyś zaprowadził ją do jej pokoju. – To ja zaprowadzę babcię – zaproponowała Corinna, utrudniając tym samym Wilfridowi wyplątanie się z sytuacji. – A Wilkes? – wpadł na pomysł Wilfrid. – Sama nie wiem. Wilkes może w tym czasie odpocznie, napije się herbaty, nie sądzisz? – zaśmiała się Daphne. Wilfrid dołączył do niej z trochę mniejszym entuzjazmem. W górnej części schodów szli zgodnym krokiem, trzymając się za ręce, co wymagało pewnej dyscypliny. Nagle przez okno na podeście pierwszego piętra Daphne zobaczyła samochód jadący ze stacji. – Już są! Biegnijcie, kochani – zawołała, puszczając ręce dzieci. – Och, mamusiu… – wyjąkał Wilfred, sparaliżowany pełnym niepokoju podnieceniem. – Chodź! – wołała Corinna. Pognali w dół przez trzy jasne zakręty wypolerowanego dębu, Wilfrid potknął się na ostatnim i bardzo szybko poleciał kilka stopni w dół najpierw na biodrze, a potem na tyłku. Daphne znieruchomiała, lekko zdegustowana, ale już kuśtykał przez hol i dokoła stołu (bardzo przypominał swojego ojca), a z pełną świadomością zaczął wyć dopiero w momencie, kiedy już rozpraszała go konieczność zajęcia się kolejnym punktem programu. Pojawił się Wilkes z nowym szkockim służącym, Daphne pozwoliła im przez chwilę kręcić się przy samochodzie, a sama obserwowała wszystko z ganku. To straszne, ale przyjemność ponownego spotkania z matką miała w sobie pewien odruch obronny; już myślała o tym, co powie jej mąż po wyjeździe teściowej. Wilkes traktował Fredę jak należy, uśmiechał się kierowany swoim zwykłym wyczuciem tego, czego gość może potrzebować. Matka wydała się Daphne zarumieniona, ładna, atrakcyjna w nowej niebieskiej sukience sięgającej dość wysoko nad kostkę i w modnym kapelusiku. W niej także wizyta budziła niepokoje, które ujawniały się dyskretnie i wzruszająco. Przystojny Szkot pomagał Clarze Kalbeck z pełnym taktu zaangażowaniem, spowita w czerń powoli i zdecydowanie kroczyła po żwirze, opierając się na dwóch laskach szła w ślad za Fredą jak własna starość. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

2 Wilfrid spojrzał na siostrę, po czym z powrotem przytknął oko do szczeliny między okiennicami. Piekła go noga, a serce waliło, ale chciał zrobić wszystko jak należy. Widział, że Robbie wszedł do domu z walizkami, wychylił się do przodu, żeby go obserwować i policzkiem otworzył drzwiczki. – Dopiero, jak powiem – przypomniała Corinna. Robbie podniósł wzrok i mrugnął porozumiewawczo. – Wiem – wymamrotał Wilfrid i z mieszaniną lęku i zniecierpliwienia wpatrywał się w siostrę w mroku. Resztę jakby zamurowało na ganku, toczyli niekończącą się rozmowę dorosłych. Nie wątpił, że mówią bzdury. Miał ochotę krzyknąć, ale tak jak wcześniej powiedziała Corinna, był też mocno przestraszony. Weekend wisiał nad nim z tymi zagadkowymi gośćmi i trudnościami. Jutro przyjeżdża więcej osób, wujek George z ciocią Madeleine, ich przynajmniej zna, a oprócz tego jakiś mężczyzna z Londynu, zwany wujem Sebby. Wszyscy będą gadać i gadać, ale w pewnym momencie muszą przestać i wtedy Corinna zagra na fortepianie, a on odtańczy swój taniec. Pożerał go niepokój i podniecenie. Kiedy w holu paliło się w kominku, ten niewielki pasaż robił się ciepły i duszny, ale dzisiaj cuchnął zimnymi kamieniami. Wilfrid cieszył się, że nie jest sam. Wreszcie babcia Sawle przeszła przez frontowe drzwi i przez sekundę popatrzyła na kominek zupełnie obojętnym wzrokiem, więc Wilfrid wiedział, że oczekuje niespodzianki, choć ten fakt niczego nie psuł, raczej wzmacniał efekt. Jak tylko babcia posłusznie odwróciła się plecami, otworzył gwałtownie swoje okiennice i zawołał: – Halo, babciu. – Jeszcze nie! – wrzasnęła Corinna. – Wszystko źle, Wilfridzie – ale babcia już się odwróciła z ręką przyciśniętą do serca. – Och! – zawołała. – Och! Więc Corinna też otworzyła swoją okiennicę i wypowiedziała poprawny tekst: – Witamy w Corley babcię Sawle i panią Kalbeck. Wilfrid towarzyszył jej w radosnym unisono, starając się zatuszować własną pomyłkę, chociaż pani Kalbeck nie dotarła jeszcze do domu. – To po prostu niesamowite – stwierdziła babcia. – Tutaj nawet ściany mówią. – Wilfrid chichotał z zachwytu. – Dudley, mój drogi – akurat wszedł ojciec i zaszczekał pies – ten stary kominek ma cudowne właściwości. – Rubbish, Rubbish – wykrzykiwał ojciec, a pies, poszczekując i drżąc, biegł do drzwi frontowych. – Rubbish, chodź tutaj! Leżeć! – Rubbish jak zwykle nie miał najmniejszego zamiaru słuchać i chciał każdego powitać w Corley po swojemu. – Prawdziwa magia – powtarzała babcia. – Już niedługo tej magii – powiedział ojciec poważnym głosem i pocałował babcię w policzek. – No już, wychodzić – zarządził, choć nie było jasne, czy zwraca się do dzieci, czy do psa. – Wilfrid wszystko pomylił – oznajmiła Corinna, kiedy pani Kalbeck wtoczyła się przez frontowe drzwi, opierając się to na jednej, to na drugiej lasce, wyraźnie zaniepokojona, bo Rubbish podskoczył i przez chwilę tańczył przy niej, przednie łapy oparł na jej brzuchu. Pani Kalbeck zrobiła dwa trudne kroki w tył, pies opadł na cztery łapy i podekscytowany węszył wokół jej nóg, wokół okrągło zakończonych czarnych pantofli. Dłuższą chwilę zajęło jej zlokalizowanie miejsca, z którego dochodził głos dziewczynki. – Pani Kalbeck, jak cudownie znowu panią widzieć – powiedział Dudley, kuśtykając szybko, ale bardzo ciężko w jej stronę, robiło to wrażenie, jakby ją przedrzeźniał czy po prostu naśladował, trudno było stwierdzić. – Proszę nie zwracać uwagi na moje dzieci. – Ależ, kochanie – wtrąciła ich matka – dzieci prosiły, żeby im pozwolić zaprowadzić gości do

pokojów. Dudley obrócił się gwałtownie, w sposób, który oni nazywali „błyskiem szaleństwa”. Atmosfera zgęstniała w jakże znajomy sposób. Odpuścił im jednak, mówiąc po prostu: – Kochane maluchy. Pani Kalbeck strasznie powoli wchodziła po schodach. Wilfrid obserwował gumową końcówkę każdej laski, kiedy szukała punktu oparcia na błyszczącym dębowym parkiecie. – To bardzo niebezpieczne – zapewniał. – Sam tutaj spadłem. – Ponieważ był odpowiedzialny za panią Kalbeck, uznał, że jest w tym samym stopniu interesująca, co budząca lęk. Wbiegał i zbiegał ze schodów obok niej, zachęcając i oceniając jej znacznie wolniejsze postępy. Corinna z babcią Sawle poszły naprzód, a on jak zwykle niepokoił się i tym, że się spóźni, i tym, co powie tata. – To jest wiktoriański dom – wyjaśnił. Pani Kalbeck zachichotała wśród westchnień, popatrzyła mu w twarz, niby obojętnie, ale ze słodyczą. – Tak jak ja, mój drogi – powiedziała precyzyjnym niemieckim tonem, jej wielkie szare oczy prawie go zahipnotyzowały. – A więc podoba się pani? – spytał. – Ten cudowny stary dom? – pytała pogodnie, ale patrzyła poza niego na wypolerowane schody z niespokojną konsternacją. – Mój tata nie potrafi go polubić – wyznał Wilfrid. – Zamierza go całkowicie odmienić. – No, jeśli tak chce postąpić… – powiedziała z nutką rozczarowania. Panią Kalbeck umieszczono w Żółtym Pokoju, na końcu domu, Wilfrid wyprzedzał ją o jeden czy dwa kroki na szerokim chodniku podestu. Minęli otwarte drzwi pokoju babci Sawle, gdzie Corinna dostała już swój prezent, jasnoczerwony szalik, w którym oglądała się w lustrze. Był to pogodny pokój, nie można było się oprzeć jego czarowi, Wilfrid już wchodził do środka, ale opanował pokusę i poszedł dalej. Następne drzwi po przeciwnej stronie to sypialnia rodziców. – Obawiam się, że nie wolno wchodzić do tego pokoju – powiedział. – Chyba że poproszą tam panią rodzice, co jest oczywiste. – Był zawstydzony, że w istocie nie zna nazwiska pani Krowy. Choć równocześnie z przyjemnością myślał o niej pod tym nieprzyjemnym przezwiskiem. Nie chciał zbytnio się zbliżać do jej czarnej sukni i zapachu białych kwiatów zmieszanych z czymś kwaśnym i nieszczęśliwym. – Pani Ka – zaczął niepewnie. – Słucham, Wilfridzie. – Nie mam na imię Vilfrid, wie pani o tym, pani Ka! Stara kobieta przystanęła i posłusznie zasznurowała usta. – Wil-frid – wydukała i lekko się zarumieniła, co na chwilę zmyliło też Wilfrida. Odwrócił wzrok. – Drogi Wilfridzie, mówiłeś, że…? Ale oczywiście nie mógł tego powiedzieć. Posuwał się tanecznym krokiem po długim oblanym słońcem podeście piętra, pozwalając się doganiać. Drzwi do Żółtego Pokoju były otwarte i pokojówka Sarah, nienależąca do jego ulubienic, stała nad starą niebieską walizką pani Kalbeck, przeglądając jej zawartość z lekko rozbawionym wyrazem twarzy. Widząc to, pani Kalbeck rzuciła się do przodu, o mało się nie przewróciła, kiedy spod laski usunął się dywanik. – Sama to zrobię – powiedziała. – Proszę mi pozwolić. – Proszę pani, to żaden problem. – Sarah uśmiechała się chłodno. Pani Kalbeck usiadła ciężko na stołku przy toaletce, dyszała niezdecydowana, choć i tak nie miała wpływu na sytuację. – Ta cała starzyzna… – zaczęła i szybko przeniosła wzrok ze służącej na Wilfrida, mając nadzieję, że przynajmniej on nie widział jej rzeczy, ceremonialnie przenoszonych do otwartej szafy. – No, to do widzenia – powiedział Wilfrid i wyszedł z pokoju, jakby już więcej nie spodziewał się

zobaczyć pani Kalbeck. Kiedy znalazł się sam na podeście schodów, nie mógł się pozbyć wrażenia, że powinien był coś powiedzieć. Przejechał palcami po grzbietach książek, przechodząc obok regału, co wywołało cichy rytmiczny odgłos. Pokrywał dyskomfort rodzajem beztroski, chociaż nikt go nie obserwował. Zrobił to, co mu polecono, był niezwykle uprzejmy dla pani Krowy, ale jego niepokój okazał się znacznie bardziej dokuczliwy i niesprecyzowany: wykonał bowiem polecenie, którego autor doskonale wiedział, że to nie w porządku, ale udawał, że tak nie jest. Trzy palce lewej stopy ojca urwał niemiecki pocisk, a człowiek, którego nauczył się nazywać wujem Cecilem, stał jako zimny biały posąg w kaplicy na dole z powodu niemieckiego snajpera i jego karabinu. Wilfred pobiegł korytarzem, ciesząc się chwilową wolnością od wszelkich dorosłych, jego lęk przed spóźnieniem wyeliminowało ślepe pragnienie ukrycia się – minął biegiem pokój babci, skręcił, dobiegł do bieliźniarki, wszedł i zamknął za sobą drzwi. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

3 – Napij się, Duffel – zaproponował Dudley uprzejmie, jakby była jednym z gości. – Pijemy manhattany – dodała pani Riley. Daphne nie spojrzała na żadne z nich, przeszła przez pokój z łagodnym wyrazem twarzy. Nadal czuła się bardzo dziwnie, jak obiekt eksperymentu, ilekroć wchodziła do „nowego” salonu, a obecność samej pani Riley w tym salonie czyniła całą sytuację jeszcze dziwaczniejszą. – Nie powinniśmy poczekać na mamę i Clarę? – Sam nie wiem – odparł Dudley. – Eva miała ochotę się napić. Pani Riley roześmiała się łatwo jej przychodzącym, lekko ochrypłym śmiechem. – Skąd znacie panią… tę panią? – spytała. – Panią Kalbeck? Była naszą sąsiadką w Middlesex – odparła Daphne, robiąc markotną inspekcję butelek na stoliku i chociaż lubiła manhattany, a także sam Manhattan, gdzie znaleźli się z powodu książki Dudleya, zaczęła przygotowywać dla siebie dżin z dubonnetem. – Ona wydaje się raczej… no… – powiedziała pani Riley, bawiąc się własną złośliwością. – To prawda, jest kochana – podchwyciła Daphne. – Niewątpliwie jest bardzo cenna na spotkaniu towarzyskim – stwierdził Dudley. Daphne uśmiechnęła się blado. – Biedna Clara bardzo ciężko przeszła wojnę. Często mówiła tak matka, broniąc przyjaciółki, a teraz zabrzmiało to niemal równie ironicznie jak ostatnia uwaga Dudleya. Sama Daphne nigdy nie lubiła Clary, ale litowała się nad nią, a ponieważ obydwie straciły na wojnie braci, czuła z nią pewną więź. – Poczekaj, aż zacznie śpiewać Jazdę Walkirii – powiedział Dudley. – Rzeczywiście będzie śpiewać? – dziwiła się pani Riley. – Kocha Wagnera – wyjaśniła Daphne. – Przed wojną zabrała moją mamę do Bayreuth. – Biedactwo – ulitowała się pani Riley. – A twoja mama nigdy potem nie doszła do siebie, prawda, Duffel? – stwierdził taktownie Dudley. Pani Riley znowu zachichotała, teraz Daphne przyjrzała się jej dokładniej: rzeczywiście, śmiała się właśnie tak, z głową odrzuconą lekko do tyłu, górną wargą opuszczoną, w obłoku dymu z papierosa. Mógł to być w równym stopniu wyraz pewnego rodzaju tolerancji, co prawdziwy śmiech. – Tego nie wiem – odparła Daphne, marszcząc brwi, choć zdawała sobie sprawę, że warto zadbać o dobry humor męża. Podczas tego weekendu trzeba będzie pozwolić na lekkie dogryzanie rodzinie Sawle’ów. Podeszła ze swoim drinkiem i usiadła na jednym z niskich szarych foteli, krzywiąc się lekko z powodu uporczywej nowości mebli. Pomyślała, że nigdy nie widziała tak kusego stroju wieczorowego jak suknia Evy Riley, sięgająca ledwie do kolan, kiedy siedziała, ani niczego równie długiego jak jej śliski czerwony naszyjnik, niewątpliwie także własnego projektu. Jej niezwykle płaska figura była wręcz stworzona do modnych strojów, w każdym razie do zgodnych z modą tego typu, podobnie jak jej ostra twarzyczka, raczej nieładna, ale „zrobiona” tak, jakby była ładna, na czerwono, biało i czarno jak oblicze chińskiej lalki. Zdawało się, że praca projektantki nigdy się nie kończy. Zwinięta w rogu sofy z czerwonym naszyjnikiem spływającym na szare poduszki pani Riley była niczym reklama swojego pokoju czy raczej ten pokój reklamował ją. – Wiem, że to weekend poświęcony Cecilowi – powiedziała Daphne – ale naprawdę się cieszę, że Clara dała się namówić na przyjazd. Ona nie ma nikogo prócz mojej matki. To dla niej tak wiele znaczy. Biedactwo, nawet nie ma w domu elektryczności. Dudley prychnął z zachwytem. – Więc będzie się tutaj rozkoszować urządzeniami elektrycznymi. Daphne uśmiechnęła się tak, jakby próbowała powstrzymać ten uśmiech, podczas gdy odruchowe i

bezmyślne użycie słowa „rozkoszować” dotknęło ją, poczuła chwilowy żal. – Mieszka w prawdziwej norze – kontynuowała. – Oczywiście jest tam czysto, ale tak ciasno i ciemno. To dokładnie u stóp wzgórza, gdzie mieszkała przedtem moja mama. – Nadal była pewna, że postąpiła słusznie, pisząc do Revela, żeby nie przyjeżdżał. – I gdzie ty dorastałaś, Duffel – dorzucił Dudley, jakby żona nagle zaczęła się przechwalać. – W słynnych Dwóch Akrach. – A tak – powiedziała pani Riley. – Jak to szło? Dwa błogie akry tej ziemi angielskiej. – W istocie – ucieszył się Dudley. – To chyba był najsławniejszy wiersz Cecila, prawda? – spytała pani Riley. – Nie jestem pewna. – Daphne po raz kolejny zmarszczyła brwi. Może jednak długie opalone nogi Evy Riley niosły jakąś pociechę. Mądra kobieta, która zamierzała uwieść bogatego mężczyznę pod nosem jego żony, na pewno ubrałaby się bardziej dyskretnie, jednak starałaby się robić to ukradkiem. Daphne odwróciła wzrok, patrzyła przez okno na ogród, który w ten wczesnowiosenny wieczór już tracił kolory. Nad centralną częścią każdego okna widniał herb Valance’ów, a pod nim motto wypisane zwiniętą wstęgą gotyckich liter. Niewielkie jaskrawe tarcze radośnie nie pasowały do zimnej nowoczesności pomieszczenia. Dudley nabożnie sączył koktajl. – Czuję się lekko zażenowany, że mój brat Cecil, dziedzic tytułu baroneta i trzech tysięcy akrów, nie mówiąc już o najbrzydszym domostwie na południu Anglii, będzie pamiętany głównie z powodu ody do podmiejskiego ogródka. – Ale – powiedziała Daphne dzielnie, zresztą nie po raz pierwszy – był to uroczy ogródek. Mam nadzieję, że nie będziesz opowiadał takich rzeczy Sebby’emu Stokesowi. – Obserwowała uśmiech pani Riley, którym ta tolerancyjnie obdarzyła ich oboje. – Ani mojej mamie. Ona jest bardzo dumna z tego wiersza. W dodatku znacznie więcej wierszy Cecil napisał o Corley, całe mnóstwo, i doskonale o tym wiesz. – Ten zamek pełen egzotycznych snów – mówił Dudley absurdalnym scenicznym tonem – które wracają do mnie znów i znów. – Rzeczywiście przypominało to „poetycki głos” Cecila. – Jestem pewna, że nawet Cecil nie napisał niczego tak strasznego – powiedziała Daphne. A Dudley podekscytowany wyśmianiem czegoś, co było komuś drogie, uśmiechnął się szeroko do Evy Riley, pokazując jej swoje błyszczące, prawie psie zęby. To było niby błysk nagości. – Dziwię się, że twoja matka nie wyszła ponownie za mąż – oznajmiła gładko pani Riley, gasząc papierosa w popielniczce. – Generał? O Boże! – odparł Dudley. – Nie. Matka lady Valance. – Jakoś nigdy do tego nie doszło. Nie jestem zresztą pewna, czy w ogóle kiedykolwiek tego chciała. – Daphne powodowana dziwnym poczuciem godności stłumiła własne nieprzyjemne myśli na ten temat. – To ładna osóbka. A musiała owdowieć raczej młodo. – Owszem – odparła Daphne obojętnie, acz stanowczo i spojrzała na Dudleya, żeby zmienić temat. Zapalił papierosa i ustawił ciężką srebrną popielniczkę na podłokietniku fotela. Była to jedna z ponad stu rzeczy, które opieczętował na drugiej stronie: Skradzione z Corley Court. Na górze w garderobie trzymał cynowy kubek niewielkiej wartości z napisem Skradzione z Hepton Castle zapraszająco wygrawerowanym pod spodem i powtórzył to w Corley, przy czym robił to z wielką determinacją. – Kiedy przyjedzie Stokes? – zapytał po chwili. – Późno, nie wcześniej niż po kolacji – powiedziała Daphne. – Mam nadzieję, że ma jakieś bardzo istotne sprawy. – Jest jakieś ważne spotkanie dotyczące górników – wyjaśniła Daphne. – Nie znasz Sebastiana Stokesa – odezwał się Dudley do pani Riley. – Łączy wielką wrażliwość

literacką z bystrym zmysłem politycznym. – Oczywiście, słyszałam o nim – powiedziała dość ostrożnie pani Riley. W wypowiedziach Dudleya szczerość była tak bliska ironii, że niewtajemniczeni mogli często reagować jedynie niepewnym śmiechem na jego oświadczenia. Teraz pani Riley pochyliła się, by wziąć kolejnego papierosa z malachitowego pudełka na niskim stoliku. – Nie warto wystawiać się na bezsenność z powodu górników, jeśli zajmuje się nimi Stokes – stwierdził Dudley. – I tak śpię jak zabita – powiedziała szelmowsko, bawiąc się zapałką. Daphne pociągnęła rozgrzewający łyk dżinu i zastanawiała się, co mogłaby wygłosić na temat nieszczęsnych górników, gdyby to w ogóle miało jakiś sens. – Myślę, że to wspaniałe z jego strony, że mimo wszystko zajmuje się Cecilem, choć premier potrzebuje go w Londynie. – Przecież on uwielbiał Cecila. Wiesz, to on napisał nekrolog w „The Times” – wyjaśnił Dudley. – Naprawdę? – Pani Riley spytała takim tonem, jakby czytała ten nekrolog i zastanawiała się, kto jest autorem. – Chciał w ten sposób przypodobać się Generałowi, ale jednak płynęło to z serca. Żołnierz, uczony, poeta i tak dalej, a do tego dżentelmen! – Dudley wychylił swojego drinka nagłym, niepokojąco teatralnym gestem. – Było to piękne pożegnanie, choć oczywiście zupełnie niezrozumiałe dla tych, którzy naprawdę znali mojego brata Cecila. – A więc on go nie znał – stwierdziła pani Riley, wciąż ostrożnie, ale najwyraźniej zadowolona ze zdradzieckiego kierunku, w jakim podążyła rozmowa. – Och, spotkali się kilka razy. Jeden z pedałów zaprzyjaźnionych z Cecilem zaprosił Stokesa do Cambridge, popłynęli razem łodzią i Cecil przeczytał im swój sonet, Stokesa zupełnie zatkało i umieścił wiersz w jakimś magazynie. A Cecil napisał do niego kilka górnolotnych listów, które on później wydrukował w „Timesie”, już po śmierci Cecila. – Zdawało się, że Dudley wyczerpał temat, siedział teraz, patrząc w przestrzeń z lekko uniesionymi brwiami, jakby zdziwiony niewyobrażalną monotonią tego wszystkiego. – Rozumiem. – Pani Riley z uśmieszkiem zażenowania popatrzyła na Daphne. – Lady Valance, przypuszczam, że pani nie znała Cecila? – Ja? Oczywiście że go znałam – odparła Daphne. – W istocie poznałam go na długo przed tym, nim poznałam Dudleya. W tym momencie Wilkes otworzył drzwi i po chwili weszła jej matka, wydawała się niepewna, podczas gdy w rzeczywistości po prostu czekała, by przyjaciółka ze swoimi dwiema powolnymi laskami przeszła przez hol. Tymczasem sama Clara prowadziła niezborną konwersację z matką Dudleya, która weszła szybko za nią. – Można śmiało powiedzieć, że mój mąż nie lubił muzyki – mówiła Louisa Valance. – To nie znaczy, że jej nienawidził, rozumie pani. Pod wieloma względami był człowiekiem nadmiernie wrażliwym. Muzyka napawała go smutkiem. – Owszem, muzyka jest smutna – zgodziła się Clara, wyglądała na lekko udręczoną. – Ale sądzę też… – Proszę, proszę wejść i usiąść – przerwała Daphne z uśmiechem wybawienia, patrząc na nędzną elegancję Clary, na starą czarną suknię wieczorową, ciasną pod pachami, na starą czarną wieczorową torebkę, która bywała w operze na długo przed wojną, na samą Clarę wymachującą laską w lewej ręce, kiedy wchodziła do pokoju. Szkocki służący, przystojny jak śpiewak, w bryczesach i wieczorowym żakiecie, wystawił dla niej wyższe krzesełko, a kiedy usiadła, oparł o nie laski. Eva i Dudley zdawali się nimi lekko zahipnotyzowani, patrzyli na nie jak na surowe pozostałości kultury, którą zdołali już od siebie odsunąć. Tak im się przynajmniej zdawało. Chłopiec czekał dyskretnie, uśmiechał się i roztaczał odpowiedni bezosobowy urok. Był pierwszym pracownikiem zatrudnionym przez Wilkesa po objęciu

przez Daphne rządów w Corley, więc w jakiś niespójny, niemal romantyczny sposób traktowała go jak swoją własność. – Sebastian nie przyjechał? – spytała Louisa. – Jeszcze nie – odparła Daphne. – Dopiero po kolacji. – Mamy tyle do omówienia – oznajmiła Louisa z pełną energii niecierpliwością. – O, mama! – powiedział Dudley, idąc w jej stronę, jakby chciał ją pocałować, ale zatrzymał się przed nią z szerokim uśmiechem. – Dobry wieczór, mój drogi. Wiedziałeś, że przychodzę. – Oczywiście, mamo, miałem taką nadzieję. Czego się mama napije? – Chyba lemoniady. Dzisiaj zupełnie wiosenny dzień. – Prawda? Musimy to uczcić – postanowił Dudley. Louisa posłała mu chłodny uśmiech, który zdawał się częściowo pochłaniać, a częściowo odbijać jego sarkazm, po czym popatrzyła w inną stronę. Jej wzrok zatrzymał się na nogach pani Riley, potem dla pewności przesunął się na nogi Daphne, a wyraz jej twarzy, z natury niezbyt taktowny, zdawał się na pięć sekund zastygły podczas formułowania uwag i powstrzymywania się od nich. Stała, być może celowo, pod swoim portretem, co w pewien sposób czyniło wszystkie uwagi zbędnymi. Rządziła w tym domu przez czterdzieści lat. Teraz była bardziej wychudzona i miała ostrzej zarysowaną brodę niż na portrecie. Włosy z rudych stały się popielate, czerwona suknia bezpowrotnie zmieniła się w czarną. Ilekroć przychodziła z pomieszczeń, które teraz zajmowała, i gdzie często samotnie jadała kolacje, poruszała się z ostentacyjną miną naruszonej godności, co skutecznie podkreślały chwile pogodnego udawania. – Moja droga, myślę, że okazała się pani bardzo mądra – odezwała się do pani Riley. – Odmieniła pani ten pokój nie do poznania. – Kątem oka patrzyła na abstrakcyjny obraz, choć dotychczas udawała, że w ogóle go nie widzi. – Bardzo dziękuję, lady Valance – powiedziała Eva, śmiejąc się nieco nerwowo. – To jest mocno zaskakujące – potwierdziła Clara z niemieckim akcentem, który jakby przydawał dodatkowych znaczeń. Louisa się rozejrzała. – Moim zdaniem to bardzo kojące wnętrze – powiedziała z taką miną, jakby ukojenie było dla niej najważniejsze. – To jeszcze nic – wtrącił Dudley, zmierzając w stronę matki z jej ulubionym drinkiem. – Rozjaśnimy cały ten dom. – Byłoby mi bardzo przykro, gdyby zaszły jakieś zmiany w bibliotece. – Jeśli mama tak mówi, to biblioteka zostanie oszczędzona, zachowamy jej pierwotną ponurość. – To dobrze. – Wypiła łyk lemoniady, uśmiechnęła się, jakby cieszył ją własny dobry humor. – A co z holem? – Wydaje mi się, że pani Riley ma bardzo określone plany co do kominka. – Och nie! – wykrzyknęła Freda raczej bez zastanowienia. – Przecież dzieci tak go lubią. – Rzeczywiście trzeba być dzieckiem, żeby się zachwycać tym kominkiem – skwitowała Eva Riley. – W takim razie z pewnością jestem dzieckiem – powiedziała Freda. – Co robi ze mnie dziecko dziecka, dziecinę w pieluchach – oświadczyła Daphne. Dudley z błyskiem zniecierpliwienia w oczach rozejrzał się po pokoju pełnym kobiet, ale natychmiast się opanował. – Wiecie, że wiele najlepszych domów pozbywa się teraz tych wiktoriańskich absurdów. Powinna mama się przejechać i zobaczyć, co Whitersowie zrobili w Badly-Madly. Zburzyli dzwonnicę, a na jej miejscu zbudowali basen olimpijski. – Wielki Boże! – wykrzyknęła Louisa, a w jej niewielkim repertuarze okrzyków współistniało to ze zgrozą i można było właściwie jedno drugim zastąpić.

– Oczywiście w Madderleigh – powiedziała Eva Riley – już dawno zabrano się do pracy. Zasłonili jadalnię bodaj w latach osiemdziesiątych. – Proszę bardzo. Nawet człowiek, który zbudował tamten dom, nie mógł go znieść – wtrącił Dudley. – Człowiek, który zbudował ten dom, był twoim dziadkiem – powiedziała Louisa. – Kochał go. – Wiem. Czy to nie było dziwactwo? – Ale ty nigdy nie okazałeś żadnych uczuć niczemu, co było drogie twojemu dziadkowi czy ojcu. – Uśmiechnęła się do wszystkich, jakby byli bez wyjątku po jej stronie. – To nieprawda – zaprotestował Dudley. – Uwielbiam krowy. I czerwone wino. – Louisa, może usiądziesz – powiedziała ciepło Freda, poklepując dużą puszystą poduszkę obok siebie. Daphne wiedziała, że matka nie znosiła szczerych rozmów w Corley po śmierci sir Edwina, tych nieustannych pojedynków, na które ona sama szybko się uodporniła. – Moja droga, wolę twarde krzesło. Fotele są dla mnie oznaką zniewieściałości – powiedziała Louisa i westchnęła. – Ciekawa jestem, co by powiedział Cecil na te wszystkie zmiany. – Istotnie, bardzo ciekawe… – mówiąc to, Dudley odwrócił się, po czym dodał żartobliwie, jakby się łudził, że nie zostanie usłyszany: – Może go zapytasz, kiedy będziecie następnym razem w kontakcie. Daphne obrzuciła Louisę przerażonym spojrzeniem, nie było jasne, czy usłyszała, głowa Dudleya podskakiwała w bezgłośnym śmiechu, a jego matka kontynuowała z wyjątkową determinacją: – Cecil miał wielkie wyczucie tradycji, nigdy nie brakowało mu godności. W tym momencie drzwi się otworzyły, stanęła w nich niania, ręce położyła na ramionach dzieci. Przytrzymywała je chyba o moment za długo w tym popisie własnej skuteczności. – Proszę, oto są! – powiedziała. Podczas wizyt babci Sawle sprowadzano je na dół o szóstej, pomiędzy kolacją w pokoju dziecinnym a porą spania. Wilfrid wyrwał się i pobiegł przywitać babcię, niskim zamaszystym ukłonem, który był jego nową sztuczką, podczas gdy Corinna przedefilowała przed kominkiem z rękami do tyłu, jakby miała wygłosić jeden ze swoich komunikatów. Każde z nich zdążyło nerwowo rzucić okiem na ojca, jednak dobry humor nadal nie opuszczał Dudleya. – Przywitajcie się z panią Riley – polecił. – Dzień dobry, pani Riley – powiedziały dzieci natychmiast, ale bez zbytniej serdeczności. – Moi kochani – rzuciła pani Riley znad koktajlu. Wilfrid pobiegł naokoło, żeby pokłonić się także babci V., która powiedziała niechętnie: „Popatrzcie tylko”, a wtedy z otwartych drzwi od ogrodu wbiegł Rubbish, szybko dysząc i uderzając ogonem o krzesła i nogi stołowe, przemknął przez pokój i podekscytowany biegał wokół swego pana. – Czy potrzebny nam tu pies? – spytała Daphne w przypływie paniki, kiedy jej matka odsunęła swoją szklankę od ciekawskiego nosa i grymasem reagowała na gorące wyziewy z psiego pyska. Daphne podniosła się, żeby wyprowadzić psa, ale Dudley gaworzył łaskawie i prowokująco: „Wubbishy, Wubbishy” i już wyciągnął nie wiadomo skąd twarde jak kość psie ciastko, które Rubbish rzekomo uwielbiał, i po chwili przekomarzania rzucił je do góry, ciastko spadło w całości. Clarę nadal niepokoił pies, ale uśmiechała się, by pokazać, że wcale się nie boi. Ukrywała swój lęk, improwizując pantomimiczne scenki, wyciągała rękę w dziecięcym geście pojednania, nie miała jednak ciasteczka, więc Rubbish przeszedł obok, jakby jej nie widział. Corinna z dyskretną świadomością celu przesunęła się bliżej fortepianu, teraz przycupnęła na skraju stołka, obserwując ojca, by wyczuć najlepszy moment na odezwanie się. – Staruszko, nie zamierzasz chyba nam grać ani nic takiego, co? – spytał Dudley. – To ona umie grać? – zdziwiła się Eva, wypuszczając podstępnie dym. – Grać? To prawdziwa maniaczka fortepianu – wyjaśnił Dudley. – Prawda, skarbie? – Corinna uśmiechnęła się niepewnie. – Jutro dla was zagram.

– Dobra myśl. Zagrasz dla wujka George’a – poradził Dudley, już zmęczony własnym sarkazmem, podobnie jak samym tematem. – A Wilfie będzie mógł odtańczyć swój taniec – dodała Corinna, przypominając ojcu warunki umowy. – No właśnie – powiedział Dudley po dłuższej chwili. Louisa, dalej skoncentrowana na Evie, zapytała: – Wyobrażam sobie, że pani lubi muzykę, pani Riley? Pani Riley uśmiechnęła się, by przygotować ją na swoją odpowiedź. – Och straszliwie! Przynajmniej pewien rodzaj muzyki. – Na przykład Gounoda i tak dalej? – Nie, Gounoda nieszczególnie. – Sądziłabym, że przy Gounodzie należy postawić granicę. – Posłuchaj, Wilfie – zaczął Dudley, zakasłał głośno, jakby go karcił, ale kontynuował spokojnie – czy słyszałeś o pułkowniku i szczurze? – Nie, tato – odparł cicho Wilfrid, nawet nie śmiał wierzyć, że usłyszy wierszyk, a może zresztą przestraszył się jego tematem. – No więc… – powiedział Dudley. – Przyszedł pułkownik ze zjeżonym włosem/ I jak nie wrzaśnie nagle strasznym głosem. Wilfrid roześmiał się na te słowa, a może rozśmieszyła go straszna mina, którą zrobił ojciec, z czegoś strasznego też można się śmiać. – Wilfridzie, czy chcesz słuchać takich wierszyków wieczornych? – pytała Daphne. – Duffel, to nie są zwykłe wierszyki – sprostował Dudley, z trudem hamując prychnięcie. – To tak zwane skeltonics pochodzące z czasów króla Henryka Ósmego. Jeśli pamiętasz, Skelton był poetą laureatem. – No, jeśli tak… – Więc jeśli nie chcesz, Wilfridzie, żebym ci powiedział wierszyk… – Chcę, tato. – Twój wuj Cecil był słynnym poetą, ludzie jednak nie wiedzą, że ja też mam niezły talent w tym kierunku. Daphne rzuciła okiem na Louisę, której spojrzenie zdawało się niewzruszone, jakby zrozumienie zarówno syna, jak i wnuka przekraczało jej możliwości. – Wiem, tato – powiedział Wilfrid i stał wyczekująco przy ojcowskim kolanie, zdawało się, że chce położyć na nim rękę. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

4 Następnego dnia po śniadaniu Daphne pojawiła się w pokoju dziecinnym akurat w chwili, gdy pani Copeland szykowała dzieci na spacer. – Nie, Wilfridzie, nie wkładaj tych białych spodenek, bo upaprzesz całe błoto. – Chyba ja się upaprzę błotem, prawda, nianiu? – Mamo, idziemy na farmę Pritchettów – wyjaśniła Corinna ze stoickim grymasem, kiedy pani Copeland wkładała jej opaskę na włosy. – Proszę się nie kłopotać, nianiu – powiedziała Daphne. – Sama ich zaprowadzę. Jest pełno fotografów. – Naprawdę, milady? – Widać było, że jest lekko urażona, ale z pełnym zaangażowania uśmiechem mierzyła swoich podopiecznych baczniejszym wzrokiem. – Czy to znaczy, że znowu będziemy w gazetach? My będziemy, nie pani – chciała odpowiedzieć Daphne, ale zadowoliła się jedynie wyjaśnieniem: – Chyba to „Sketch”. Pani Copeland trochę mocniej pociągnęła włosy Corinny. – Moja siostra z Londynu przysłała zdjęcie sir Dudleya z „Daily Mail”. – Obawiam się, że obecnie reklama stanowi nieodłączną część popularności pisarza – stwierdziła Daphne. – Nie, syneczku, nie zdejmuj tych spodni, będziemy tylko siedzieli w ogrodzie. Wilfrid przez chwilę dzielnie marszczył brwi, po czym odwrócił się i podszedł do okna, jakby nagle przypomniał sobie o czymś tam na zewnątrz. – Wilfrid miał obiecane, że zobaczy nowego źrebaka – powiedziała Corinna pełnym litości, ale niemal drwiącym głosem. – I kurczaczki w inkubatorze. – Ale już dotknęła ją dziwna zaraźliwość smutku, i kiedy spod okna dobiegło wycie, ona też zaczęła się mazać, co w jej przypadku było znacznie gorsze, bo podkopywała w ten sposób swoją pozycję. Nie robiła tyle hałasu, ale z zapuchniętą buzią pakowała walizeczkę lalki na krótki wyjazd, wrzucając tam parasolkę i maleńki czerwony zapinany sweterek. – Zabierasz Mavis, tak? – spytała Daphne. Corinna potwierdziła energicznym skinieniem głowy, nie zaryzykowała jednak odezwania się. – No, no, no – powiedziała triumfalnie niania. – Wilfie, nie płacz – poprosiła Daphne, wyobrażając sobie, jak źrebak trąca nosem matkę i odbiega z nerwowym poczuciem nieznanej jeszcze wolności, postanowiła jednak być twarda. – Nie chcesz chyba być zapuchnięty na zdjęciu w gazecie. – Ja w ogóle nie chcę być w gazecie – oświadczył tragicznym tonem, nadal odwrócony plecami. Daphne dobrze rozumiała sens tych słów, powiedziała jednak: – Co ty mówisz, skarbie. Będziesz sławny. Będziesz tam razem ze słynnym psem Bonzo, pomyśl tylko. W całej Anglii ludzie będą zadawali sobie pytania – w tym momencie podbiegła i wzięła go na ręce, ale stęknęła i lekko się zachwiała pod jego sześcioletnim ciężarem – kim jest ten szczęśliwy chłopiec? Jednak ten pomysł zdawał się Wilfridowi jeszcze bardziej przygnębiający niż spacer po błocie, który nie doszedł do skutku. Na zewnątrz, pośród przypominających labirynt żywopłotów i trawnikowych przerywników w ogrodzie kwiatowym, Daphne zauważyła, że się ożywił i być może o wszystkim zapomniał. Po półminucie w tym ciągnącym się za nim smutku pojawiła się rysa, prześwit pogodzenia, potem znowu dziesięć sekund smutku, raczej oficjalne i świadome, a w końcu już bezsprzecznie nieświadome poddanie się grze ścieżek. Żwir, kamienne płyty lub wąskie pasy trawy, dróżki zakręcone między żywopłotami, biegnące wzdłuż długich rabatek lub tworzące otwarte koła, na których stały niemal identyczne posągi; powstawał w ten sposób kolejny krąg decyzji, co do których dzieci rzadko się zgadzały. Teraz Corinna maszerowała przodem główną trawiastą ścieżką, obrośniętą klematisem

rozpiętym na łańcuchach, opadającym i wznoszącym się między wysokimi słupami – za tydzień lub dwa będzie tu feeria bieli jak droga weselna. Corinna ściskała nie Mavis, tylko jej ozdobną czerwoną torebkę ze skóry. Wilfie unikał maszerowania jak w procesji, przebiegał z lewej strony na prawą, mówił coś dziwnym tonem, chwilami wydawał się wściekły na siebie czy na jakiegoś wyimaginowanego przyjaciela lub naśladowcę. – Chodźmy, skarbie, zobaczymy, jak się mają rybki – zaproponowała Daphne. Sadzawka z głupimi złotymi rybkami wydawała jej się kiepskim pocieszeniem w porównaniu z gorącym oddechem źrebaka, zapachem i chlupotem błota na farmie; kiedy dotarli do głównego stawu, trzeba było namawiać Wilfiego, żeby się nim zainteresował. – Czy to możliwe, że wszystkie są pod tym liściem? – dopytywała się Daphne. Sadzawkę otaczała wyłożona płytami ścieżka i cztery kamienne siedzenia między wysokimi łukami róż, gęstych od czerwonych i ciemnozielonych liści z koniuszkami jednego czy dwóch pączków, na razie tylko różowych albo białych. Daphne usiadła, a towarzyszyło jej konwencjonalne przekonanie, że to dobre miejsce na zdjęcie. – Mamo, czy Sebby tutaj przyjdzie? – zapytała Corinna, ustawiając walizeczkę lalki na ławce między nimi. – Nie wiem, skarbie. – Daphne rozglądała się wokół. – Rozmawia z waszym tatą. – Ale czym się w ogóle zajmuje wujek Sebby? – chciał wiedzieć Wilfred. – On nie jest naszym wujkiem – sprostowała ze śmiechem Corinna. – Nie, żabko, nie jest… Biednego chłopca prześladowali i zastanawiali ci wszyscy fikcyjni wujkowie. Wuj Cecil przynajmniej był w domu w mocno wyidealizowanej marmurowej postaci i często się o nim mówiło, ale wuja Huberta wspominało się tak rzadko, że dla Wilfrida prawie nie istniał, nie był nawet pewien, czy kiedykolwiek widział jego zdjęcie. Jeśli chodzi o wujów, mógł opierać się jedynie na niezbyt częstych wizytach wuja George’a posługującego się trudnymi słowami. Kiedy większości wujów już nie było, normalne wydawało się dokooptowanie jednego czy dwóch istniejących. – Widzisz, postanowiono wydać książkę z wierszami wujka Cecila, a Sebby przyjechał, żeby porozmawiać o tym z twoim tatą i babcią V, a właściwie to ze wszystkimi. – Dlaczego? – był ciekaw Wilfrid. – No wiesz… ma tam być wspomnienie, historia życia wuja Cecila, a babcia V. chce, żeby napisał to wuj Sebby, więc on musi porozmawiać ze wszystkimi osobami, które znały wujka. Wilfrid milczał, a po minucie, patrząc w głąb sadzawki, powiedział cichutko: – Wspomnienie. – Jakby wszyscy wiedzieli, że to idiotyczny pomysł. – Biedny wuj Cecil – westchnęła Corinna w jednym ze swoich wykalkulowanych odruchów miłosierdzia. – Jakim wielkim był człowiekiem! – No… powiedzmy – odezwała się Daphne. – I jakim przystojnym. – Rzeczywiście, był przystojny. – Uważasz, że był przystojniejszy od tatusia? – Miał olbrzymie dłonie – powiedziała Daphne, rozglądając się, bo usłyszała szczeknięcie psa, co musiało znaczyć, że nadchodzi Dudley i wszyscy pozostali. – Och, mamo! – Wiecie, że był wspaniałym alpinistą. Zawsze wspinał się w Dolomitach i różnych takich miejscach. – Co to są Dolomity? – pytał Wilfrid, niepewnie mieszając w sadzawce z rybami krótkim kijkiem. – To są góry – powiedziała Corinna. Rubbish właśnie przeszedł przez różaną pergolę za nimi, szybko przebiegł połowę koła i wrócił z nosem przy ziemi, czujnie obwąchując płyty i machając nieporządnym szarym ogonem. Wilfrid dzielnie

skierował na niego mokry kijek, Corinna zawołała: – Rubbish! – ale pies jedynie poniuchał w ich stronę; to było przykre dla dzieci, że nie liczyły się w sztywnym psim systemie rozkazów i nagród, choć niewątpliwie była to także ulga. – Niedobry pies! – powiedział Wilfrid. Czasami Rubbish zwiedzał okolicę samodzielnie, czasami dołączał do kogoś na początku spaceru, po czym wyruszał we własnych sprawach, ale przeważnie był heraldem Dudleya, zapowiadało go głośno wykrzykiwane imię. Daphne czekała na te krzyki, ignorując psa, którego raczej nie lubiła, ale tym razem nie rozległy się i po minucie Rubbish, dziwnie grzeczny, ruszył do przodu, przystanął, wydał przymilny skowyt, a kiedy się rozejrzała, pod pergolą stał Revel. Upozował się jak obrazek w ramkach. – Mój drogi – powiedziała Daphne – przyjechałeś! – Zupełnie jakby wcześniej zachęcała go do przyjazdu, nie odradzała. Poczuła, że jej powitanie miało w sobie coś z ostrzeżenia kryjącego się w spojrzeniu, jakim go obrzuciła, szukając w jego czujnej twarzy oznak cierpienia. Prawie ją zignorował, zagryzł wargi w geście udanej skruchy, podczas gdy jego ciemne oczy patrzyły to na jedno, to na drugie dziecko. On wszystko uzależniał od nich, pod tym względem stanowił przeciwieństwo psa. – Rubbish mi wskazał, że tutaj was znajdę – wyjaśnił, podchodząc, by pocałować Corinnę w jedwabisty czubek głowy i przytulić szybko Wilfrida do biodra. Pies szczekał gwałtownie, a po wypełnieniu tego obowiązku poczłapał z powrotem do domu, nawet się nie oglądając. – Wujku Revel – powiedział Wilfrid, który z większą swobodą niż matka zareagował na zaskakującą wizytę – narysujesz mi brontozaury? – Narysuję, co będziesz chciał, skarbie – powiedział Revel. – Choć brontozaury są dość trudne. – Podszedł do Daphne, która wstała, mimo że nie miała na to ochoty i przez sekundę poczuła jego chropawy policzek i brodę na swojej twarzy. – Mam nadzieję, że nie robi ci to różnicy, zadzwoniłem do Dudleya, a on powiedział, żebym przyjechał – oznajmił spokojnie. – Oczywiście że nie – odparła. – Widziałeś kogoś? Widziałeś fotografa? – Towarzyszyło jej przeczucie, że skoro już doszło do wizyty Revela, to nie powinno się to przedostać do gazet, a oczywiście jeśli zobaczą go fotografowie, będą chcieli go mieć, wydawało jej się, że zjawił się powiększony, przekształcony, odizolowany przez sukces, błyszczący subtelnie własnym światłem odrębnym od ogólnej poświaty kwietniowego dnia. Wszyscy o nim mówili, może nie tyle, co o Sebbym i związkach zawodowych, ale dużo więcej niż o Dudleyu, o pani Riley czy naturalnie o niej! A teraz, kiedy miał za sobą tę straszną kłótnię z Davidem, towarzysząca mu poświata dotyczyła w równym stopniu cierpienia, co sławy. Niewątpliwie ostatnie, czego potrzebował, to całostronicowe zdjęcia w piśmie „Sketch”. – Był tam jakiś facet w wytłuszczonym filcowym kapeluszu, którego chyba nigdy wcześniej nie widziałem – powiedział Revel. – To on – stwierdziła Daphne. – I chyba zauważyłem twojego brata z żoną. – Naprawdę? – pytała Daphne raczej niechętnie. – Jasnowłosy, łysiejący, okulary w drucianej oprawce? – To niewątpliwie Madeleine. – Ale przystojny – dorzucił Revel z cichym chichotem, który uwielbiała. – Madeleine wygląda bardziej surowo. Ciężki krok, okropny kapelusz, jeśli mogę tak powiedzieć. – Mów, co chcesz. Tutaj wszyscy to robią – powiedziała Daphne. – Czy jest już wujek George? – spytał Wilfrid. – Jest – odparł Revel. – Myślę, że wybierali się na Górkę. – Jakie to prowokacyjne z jego strony – stwierdziła Corinna. – Nie bądź idiotką – skarciła ją Daphne.

– Całkowicie niedorzeczne – upierała się Corinna. – Może powinniśmy do nich dołączyć – zaproponowała Daphne. I obejmując prowadzenie, przeszła pod kolejnym różanym łukiem, dzieci w końcu ruszyły w jej ślady. Revel, idąc powoli między nimi a Daphne, mówił w dobitny sposób, jak zwykle robimy w obecności cudzych dzieci, aby je zabawić, a także przyciągnąć uwagę przysłuchujących się rodziców: – Nie sądzę, żeby w ciągu kilku ostatnich lat zauważono w Berkshire jakieś brontozaury Ale mówiono mi, że są inne dzikie zwierzęta, niektóre podstępnie przebrane w eleganckie białe spodenki. Daphne czuła tuż za plecami magnetyczne zakłócenia wynikające z jego obecności, widocznej kątem oka, kiedy prowadziła ich po schodach i weszła przez białą furtkę pod łukiem. Z takim mężczyzną jak Revel można było oczywiście czuć się cudownie bezpiecznie, ale samo bezpieczeństwo było wszak w pewnym sensie względne. Pojawili się także George i Madeleine, jakie to dziwne, że wyruszyli od razu na spacer. Choć może postąpili tak, żeby uniknąć bezczynności, a może Madeleine nie potrafiła się odprężyć albo chcieli odwlec spotkanie z Dudleyem tak długo, jak było to możliwe w granicach przyzwoitości. Górka to był olbrzymi trawnik za ogrodem francuskim, z którego, choć wspinaczka wydawała się minimalna, rozciągał się „wspaniały widok niczego”, jak określił to Dudley: widać było oczywiście sam dom i pola uprawne, łagodnie opadające w dół w stronę miejscowości Bampton i Brize Norton. Był to przyjemny, swojski widok, niebudzący niepotrzebnej ekscytacji, niewielkie kępy buków i topoli zieleniejących na pastwiskach. Siedem mil dalej płynęła Tamiza, już szeroka i kręta, choć tutaj trudno byłoby się tego domyślić. Dzisiaj Górkę koszono, po raz pierwszy w tym roku, osioł w dziwacznych gumowych osłonach ciągnął brzęczącą kosiarkę prowadzoną przez jakiegoś człowieka, który zdjął czapkę, kiedy się do niego zbliżyli. Naprawdę nie kosi się w weekendy, ale Dudley kazał to zrobić niechybnie po to, by dokuczyć gościom. George i Madeleine szli po przeciwległym skraju trawnika, unikając kosiarki, mieli opuszczone głowy i rozmawiali, pewnie na swój sposób zadowoleni. Dzieci przyspieszyły, ruszyły nierównym marszem w stronę wuja i ciotki i same zdawały się niepewne, w jakim stopniu ich zachwyt jest rzeczywisty, a w jakim wynika z dobrych manier; Corinna była na etapie zachwycania się dobrymi manierami jako takimi. George, ubrany w ciemny garnitur i wielkie brązowe buty, trzymał się nieźle, po chwili przykucnął z cichym śmiechem, żeby przez moment popatrzyć na dzieci z tej wysokości. Madeleine otulona długim prochowcem miała bezbarwny sztuczny uśmiech, w którym doskonale kryły się rozmaite pytania i wątpliwości. – Ciociu Madeleine, nauczyłam się nowego kawałka, żeby cioci zagrać – oznajmiła z miejsca Corinna. – O… – zainteresowała się Madeleine. – Co to takiego? – Nazywa się Szczęśliwa walabia. – Dobrze, moja droga – powiedziała Madeleine, jakby dostrzegła w tym coś kompromitującego. – Posłuchamy. – Ćwiczyła to intensywnie, prawda, Corinno? – odezwała się Daphne i zauważyła, że dziewczynka rzuciła okiem na Wilfrida. – A Wilfie odtańczy swój taniec – dorzuciła Corinna. – Wspaniale – oznajmił George. – A kiedy to się odbędzie? Bo nie chciałbym przegapić – starał się rekompensować brak ciepła żony. – Po podwieczorku dzieci – wyjaśniła Daphne. – Wolno im wtedy zejść na dół. – Kiedy widywało się George’a razem z Madeleine, czuło się do niego większą sympatię, teraz wyprostował się i ucałowali się z siostrą z hałaśliwą stanowczością, która rozbawiła obydwoje. – Jak tam Birmingham? – spytała Daphne. – W porządku – odparł George. – Mamy mnóstwo roboty – wtrąciła Madeleine. – Obawiam się, że nie jesteśmy w najlepszej formie. – Chyba nie poznaliście jeszcze Revela Ralpha. Revel, mój brat George Sawle.

George patrzył z zaciekawieniem na Revela, ściskając mu dłoń. – Madeleine i ja dużo czytaliśmy o pańskim widowisku. Gratulacje! Pana projekty wydają się wspaniałe. – O tak – potwierdziła niepewnie Madeleine. – Zastanawiam się, czy pojedziemy. Bardzo bym chciał to zobaczyć. – Teraz George patrzył na Revela z uśmiechem pełnym niepokoju. – Proszę mi dać znać, dobrze? – powiedział Revel. – Ty oczywiście już to widziałaś, Daph – zwrócił się George do siostry. – Musiałabym u kogoś nocować – odparła. – Powinniście mieć jakieś mieszkanko w mieście – stwierdził Revel. – Przecież mieliśmy bardzo przyjemne mieszkanie w Marylebone, ale oczywiście Louisa je sprzedała. – Daphne zmieniła temat, zanim został na dobre podjęty. – Uważajcie. – Osioł szybko zmierzał w ich kierunku, przeszli na skoszoną część trawnika, wilgotne pęki ściętej trawy przylepiały się do butów. – Bóg jeden wie, dlaczego koszą dzisiaj – zastanawiała się, choć sama też czerpała z tego pewną przyjemność, inną co prawda niż mąż, miało to jakiś związek z pracą i prowadzeniem domu ze służbą liczącą dwadzieścia osób. – A jak tam Dudley? – zapytał George. – Chyba dobrze – mówiąc to, Daphne szybko rzuciła okiem na dzieci. – Książka się posuwa? – Uznałam, że najlepiej o to nie pytać. George obrzucił ją dziwnym spojrzeniem. – Nie widziałaś żadnego fragmentu? – Och, nie – przeszła na pogodny, zdecydowany ton. – Wiesz, że teraz bardzo go podnieca zamurowywanie różnych rzeczy. – O tak, chciałbym to zobaczyć. – George lubił zarówno kontrowersje, jak i projektowanie. – Jak daleko się posuwa? – Bardzo daleko. – Ale nie masz nic przeciwko temu. – Uśmiechnął się do niej z ukosa. – No, są pewne rzeczy… Sam zobaczysz. – Co pan o tym myśli, Ralph? – spytał George. – Jest pan za wiktoriańską groteskowością czy przeciw niej? – Daphne zorientowała się, że po krótkich spontanicznych wakacjach znowu zapanował nastrój jak w klubie. Dzieci uśmiechały się znacząco. Revel odezwał się po chwili namysłu: – Czy mogę się ustawić gdzieś pomiędzy? – W jego głosie zabrzmiała pociągająca próba wykręcenia się od odpowiedzi. – Chciałbym wiedzieć dlaczego. Czy raczej gdzie. – No, jeśli o mnie chodzi – powiedział Revel po dobrej minucie – to naprawdę najbardziej lubię właśnie ową groteskowość, a im bardziej bezsensowna, tym lepiej. – Jak to? Ale chyba nie St Pancras? – zaniepokoił się George. – Nie Keble College? – Kiedy pierwszy raz zobaczyłem St Pancras, myślałem, że to najpiękniejszy budynek na ziemi. – I nie zmienił pan zdania po zobaczeniu Partenonu? Revel leciutko się zarumienił. Daphne uznała, że pewnie dopiero musi zobaczyć Partenon. – Uważam, że na świecie jest miejsce nie tylko na jeden rodzaj piękna, tak bym to sformułował – powiedział z wdziękiem, acz stanowczo. George przyjął to do wiadomości, zdawało się, że on też troszkę się zarumienił. Zatrzymał się i popatrzył na dom: wieżyczki i szczyty, błyszczące płaszczyzny szkła w gotyckich oknach, niepokojący wzór czerwonych, białych i czarnych cegieł. Pnącza roślin rozprzestrzeniły się na zachodnim krańcu

budynku niczym wątpliwości. Daphne czuła, że chociaż nie taki byłby jej wybór, to niejako została wybrana, więc teraz niepokoi ją myśl o stracie. – Pamiętam, kiedy George pierwszy raz przyjechał tutaj – zwróciła się do Madeleine – myśleliśmy, że nigdy nie przestanie się zachwycać wspaniałością Corley Court. Te kasetony w jadalni w kształcie form do galarety! – Jednak takie żartobliwe alianse z bratową rzadko się udawały, Madeleine uśmiechała się przez sekundę, ale jej przywiązanie do intelektu George’a było silniejsze. – Wtedy nie widziałeś w tym niczego groteskowego – upierała się Daphne. Najwyraźniej George uznał, że tymczasem mądrze będzie śmiać się z siebie. – Cecilowi się podobały, a z Cecilem nikt nie dyskutował. – Zdawało się, że najmniejszej różnicy nie sprawia mu fakt, że wykpiwa teraz dom swojej siostry. – Rozumiem. – Revel powiedział to z mieszaniną oschłości i wybaczenia, tak niepodobną do humoru Dudleya. – A więc zna pan dom całkiem dobrze. – Całkiem – odparł odruchowo, może zawstydzony myślą, dlaczego tak rzadko odwiedza Corley. – Jest pan zbyt młody, żeby mógł pan znać Cecila. – Niestety – odparł Revel z powagą i cieniem uśmiechu, ponieważ młodość zwykle uważana była za jego zaletę, wszystkie artykuły w licznych ilustrowanych magazynach podkreślały, że jest bardzo błyskotliwy w tak młodym wieku. – Ale był pan już kiedyś w Corley? – spytał George, teraz trochę tonem właściciela. – Wiele razy. – Przez moment w uśmiechu każdego z nich mignęło dziwne napięcie, rywalizacja, żal. – W każdym razie poznacie panią Riley. Zostaje na weekend – powiedziała Daphne. – Ach tak… – Ton głosu Revela zdawał się wskazywać, że dostrzegł jednak minusy swojej wizyty. – Kręciła się tu godzinami, dokonując pomiarów czy czegoś, strząsała popiół na dywany, aż Dud z jakiegoś powodu poprosił, żeby została. I nie wiem, czy dacie wiarę, ale okazało się, że ma wszystkie wieczorowe rzeczy w bagażniku samochodu. – Dlaczego? – dopytywał się Wilfrid. – Bo jechała do jakiegoś innego domu, stary – wyjaśnił George. – Ona projektuje też ubrania – wtrąciła Corinna. – Ma w samochodzie tony spódnic i sukienek. Zrobi jedną dla mnie z zielonego aksamitu z obniżoną talią, bez specjalnie podkreślonego biustu. – Bez biustu? – zdziwiła się Daphne. – Naprawdę? – Jaka ona jest? – zapytał Revel. – Powiedziałbym, że podchodzimy do spraw z różnych stron. Daphne zaczynała wątpić, czy nadała rozmowie odpowiedni kierunek. – Jestem pewna, że ona jest genialna. Ja po prostu nie najlepiej się czuję w towarzystwie bardzo modnych osób. – W gwałtownym napadzie niepokoju, nad którym szybko zapanowała, pomyślała: gdzie ona jest teraz? – Przypuszczam, że nie jest tania – stwierdził Revel. – Nie jest. Prawdę mówiąc, jest straszliwie droga – powiedziała Daphne w sposób sugerujący bardziej sensowny powód do niepokoju. Szli z powrotem, grupka ciągle jeszcze skrępowanych i niepewnych osób, w stronę białej furtki pod kamiennym łukiem i szerokiej ścieżki prowadzącej do domu. Freda i Clara wyszły zaczerpnąć świeżego powietrza i poruszały się w swoim własnym, szczególnym tempie pomiędzy wiosennymi rabatkami i niskimi żywopłotami ogrodu francuskiego. Daphne zobaczyła mężczyznę, o którym wspominał Revel, był w brązowym kapeluszu; podszedł do obu pań i zaczął z nimi rozmawiać – robiły wrażenie niepewnych, ale chętnych do pomocy, później zdawały się bronić. Clara podniosła do góry jedną laskę, jakby go odganiała. Na jego szyi wisiał aparat, ale najwyraźniej nie interesowało go robienie im zdjęć. – Biegnijcie, kochani, na ratunek babci Sawle – poleciła Daphne. Ale akurat w tym momencie mężczyzna, cofając się i rozglądając, dostrzegł samego Dudleya, który wychodził ogrodowymi drzwiami z miną szelmowskiej łagodności, jaką przybierał dla prasy, tuż za nim

stał Sebby zaklinowany w drzwiach przez nerwowego psa i najwyraźniej niechętny, żeby się pokazać. – Tu jesteście – stwierdził Dudley, kiedy podeszli. Uścisnął dłoń George’a, potem raczej ostentacyjnie podał rękę Madeleine, uśmiechając się do niej ze złością. – Revel, mój drogi, udało ci się przyjechać. – Obrócił się gwałtownie, by swoim uśmiechem objąć całą grupkę. – Jakie urocze spotkanie! Daphne spojrzała na swoją matkę, która jej zdaniem była najbardziej uwrażliwiona na przedstawienia Dudleya, ale teraz zbyt ją pochłaniało spotkanie z George’em, żeby w ogóle coś zauważyła. – Halo, George! – przywitała się dzielnie Freda z lekkim dreszczem podniecenia, tonem osoby, która nie jest pewna, czy została zapamiętana. Może wzruszyło to także George’a, bo wziął matkę w mocne objęcia i czule, z poczuciem winy, przedłużał ten uścisk. – Maddy, kochanie – rzekł i Madeleine także uścisnęła ramię Fredy i pochyliła się do pocałunku pod zawiniętymi rondami kapeluszy. – A teraz, przykro mi to powiedzieć, panie i panowie – zaczął Dudley – że do naszej weekendowej idylli przecisnął się jeden z niestrudzonych i bezlitosnych agentów Fleet Street. Jak pan się nazywa? – Goldblatt, sir Dudley – powiedział fotograf, nie reagując na nieprzyjemny ton Dudleya. – Jerry Goldblatt. – Uniósł leciutko kapelusz, obejmując wzrokiem grupę. – Jerry Goldblatt – Dudley zrobił nieprzyjemną przerwę – pstryknie kilka migawek dla pisma „Sketch”. – Wolę to nazywać portretami – powiedział Goldblatt. – Portretami grupowymi. – Więc jeśli zgodzicie się przez dziesięć najbliższych minut robić to, co powie, będziemy mogli się pozbyć tego cholernego faceta. – Bardzo dziękuję – powiedział Goldblatt. – A więc, panie i panowie… Szybko się zorientowali, że to Dudley mówi im, co mają robić. Nastąpiła męcząca i długa godzina pozowania w rozmaitych kombinacjach przy różnych kamiennych ławach, niezręcznego małpowania pod uniesionymi ramionami i gołymi torsami brązowych i marmurowych posągów. Szkocki służący bardzo się przydał, szybko rozstawił bramki do krokieta, zaczęli więc udawaną grę, którą natychmiast potraktowali serio, niechętnie ją przerwali, by pozować w innym miejscu. Tak naprawdę fotograf chciał mieć tylko trzy osoby, Dudleya, Sebby’ego i Revela, z Daphne i dziećmi w charakterze dekoracji. Dudley oczywiście o tym wiedział, ale tak skomplikował sytuację, że wciągnął w to wszystkich pozostałych, a sam niemal udawał, że wcale nie chce być fotografowany. – Posłuchaj, Goldblatt – mówił Dudley. – Musisz mieć zdjęcie naszej przyjaciółki pani Kalbeck. To jedna z oryginalnych Walkirii ze Stanmore Hill. – Naprawdę, sir Dudley? – spytał niepewnie fotograf. – Nie, nie, proszę – mówiła Clara, mile połechtana, ale równocześnie przerażona. Zdawało się, że jest gotowa usunąć laski z pola widzenia. – Ale tylko pod warunkiem, że pani tego chce – wtrąciła się Daphne i pomyślała, że w żadnym wypadku w gazecie nie mogą wykorzystać takiego zdjęcia, bo w dłuższej perspektywie będzie to jeszcze smutniejsze. – Może lepiej nie – powiedziała Clara, ukrywając drobne rozczarowanie w teatralnym okrzyku. – Ale gdzie nasza kochana pani Riley? – W sposób dość nieoczekiwany zapałała wielką sympatią do Evy. – Dudley, kochanie, gdzie jest pani Riley? – spytała chłodno Daphne. – O Boże! – jęknął Dudley, a szalony błysk mignął przez sekundę w jego zdziwionym tonie. – Robbie, biegnij poszukać pani Riley. – A kiedy Robbie popędził, dodał: – Może być zbyt zajęta. – Czy chodzi o panią Evę Riley, proszę pana? – spytał Jerry Goldblatt, zerkając na dom. – Projektantkę wnętrz? – Tak, o panią Riley, słynną dekoratorkę wnętrz z restauracji Carrousel – mówił Dudley, jakby przejął też obowiązek napisania artykułu do „Sketcha”. – To naprawdę szczęśliwy traf, sir Dudley – powiedział Goldblatt.

Daphne zorientowała się, że Dudley zrealizował niemal wszystko, co chciał: wyrwał stylowe, zabawne i ważne spotkanie ze szponów innego, które nudziło go do szaleństwa, i prezentował je publiczności, dopóki nie wyczerpał się flesz. Sebby Stokes nie zgodził się w tym uczestniczyć, podejrzewając, że nie powinien się pokazywać podczas gry w krokieta, kiedy naród jest o krok od strajku generalnego, więc sprytnie poinformował Goldblatta, że będzie „pracował w bibliotece nad papierami rządowymi”. George, nienawykły do świata reklamy, działał ze zdecydowaniem, słuchał instrukcji Revela, ciągnął ze sobą dzieci, demonstrując chaotycznie, ale i wzruszająco, swoje uczucia. Zdawało się, że polubił Revela, może podekscytowała go drobna różnica poglądów na temat stacji St Pancras. Madeleine w nieszczęsnej solidarności nieśmiałych przycupnęła obok Clary i tym samym usunęła się z kadru. Daphne zobaczyła też, że niesłusznie niepokoiła się o Revela, w istocie o mało nie doszło do kolejnego starcia z powodu jego zapału do aranżowania zdjęć. – No dobrze – mówił Dudley, marszcząc brwi – nie, mój drogi, to ty jesteś projektantem. – Jednak kręcił głową, lekko zaskoczony, kiedy Jerry Goldblatt błagał: – Gdybym tylko mógł zrobić zdjęcie lady Valance z dziećmi. Potem nadeszła Eva Riley, długie białe nogi w błyszczących pończochach, niemal humorystycznie modna, w perłowym kapeluszu w kształcie hełmu naciągniętym mocno na czarne, krótko obcięte włosy. – Czy naprawdę jestem potrzebna? – krzyknęła, a Jerry Goldblatt zawołał w odpowiedzi, że nie ma co do tego wątpliwości. Revel i Daphne zostali sfotografowani razem przy sadzawce z rybami. Stali po dwóch stronach różanego łuku, każde z ręką uniesioną w górę, w geście tancerza, wskazywało widok w głębi. Daphne śmiała się, by pokazać, że nie jest aktorką, a już na pewno nie tancerką i patrzyła na Revela, który zachował obojętny wyraz twarzy. Poczuła, że w jej śmiechu brzmi nutka paniki. Niepokoił ją obraz numeru „Sketcha” leżącego w przyszłym tygodniu na stole w saloniku i ich głupie miny rywalizujące z figlami psa. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

5 Pod koniec lunchu George wymknął się z jadalni i ruszył do odległej toalety, ciesząc się perspektywą czterech czy pięciu minut samotności. Czuł się już zmęczony tematem Cecila i myślą o kolejnych dwudziestu czterech godzinach poświęconych jego inteligencji, odwadze i urokowi. Co oni wszyscy wygadują! Może w niektórych klasztorach czy szkołach dla dziewcząt konwersacja przy posiłkach jest równie ściśle rozpisana. Generał rzucał temat, a reszta omawiała go na wszystkie strony, przy czym Sebastian Stokes występował jako arbiter i nawet drwiny Dudleya zostały nerwowo ujęte w karby. George zetknął się ze Stokesem tylko raz, w Cambridge, kiedy płynęli łodzią, Cecil wyraźnie ekscytował gościa pańskimi pchnięciami tyczki, no i tym, że w przerwach recytował sonety. Stokes zdawał się nie pamiętać, że George był z nimi wtedy na łódce, a George nie przypomniał mu tego, kiedy rozmowa zeszła na Cambridge. Czuł się niezaprzeczalnie skrępowany, wypił dużo szampana w nadziei, że to go rozluźni, ale jedynie zrobiło mu się gorąco i poczuł się wstawiony, podczas gdy sama jadalnia z jarmarcznym wystrojem, lustrami i złoceniami wydała mu się koszmarniejsza niż zwykle, przypominała pogrzebowy plac zabaw. Oczywiście człowiek pobłaża umarłym, skreśla ich długi, wybacza im, opłakując ich jednocześnie, a Cecil bez wątpienia był cholernie mądry i nieustraszony i podczas swego krótkiego życia złamał wiele serc. Ale przecież nikt oprócz Louisy nie może chcieć, by postawiono mu nowy pomnik dziesięć lat po śmierci? A tymczasem siedzieli tu wszyscy, gotowi potulnie wnieść swój wkład. Przygnębiający zapach fałszywego miłosierdzia i posłusznego przemilczenia wydawał się unosić nad stołem i wisiał w kasetonach sufitu niczym woń kapusty. Kiedy George przechodził przez hol, Wilkes otworzył drzwi pod schodami i przez sekundę miał zadziwiający wygląd człowieka, który wiedzie własne życie. – Ach, to pan. – Wilkes odwrócił się, by zamknąć drzwi, dawna łagodność powróciła natychmiast jak słaby rumieniec. – Bardzo dziękuję, Wilkes – powiedział George. A skoro już stał tutaj, to zapytał: – Mam nadzieję, że dobrze się czujesz? – Bardzo dobrze, dziękuję panu, naprawdę bardzo dobrze. – Jakby troska George’a jeszcze poprawiła jego sprawność. – Cieszę się. – Ufam, że pan też ma się dobrze i pani Sawle także. – O tak, oboje straszliwie zajęci, przeciążeni pracą, ale dziękuję, mamy się dobrze. Obydwaj, George i Wilkes, przytrzymywali drzwi, a Wilkes patrzył na niego ze swoją zwykłą służalczą cierpliwością, bez najmniejszej sugestii, że przed chwilą spieszył zupełnie gdzie indziej. – Dobrze widzieć pana znowu w Corley. – George’a uderzyło to, że mistrzostwo Wilkesa polegało na komunikowaniu w jednym gładkim zdaniu także ukrytego komentarza moralnego. Zmarszczył brwi. – Nie przyjeżdżamy tu tak często, jak byśmy chcieli. – Pewnie nie jest to dla pana wygodne – stwierdził Wilkes, opuszczając rękę. – No, niezbyt. – Wiem, że pana przyjazd sprawił wielką przyjemność lady Valance. – Och. – Mam na myśli zwłaszcza starszą panią. Chociaż pana siostrze na pewno też! – Przynajmniej tyle mogę dla niej zrobić – powiedział George, jak mu się zdawało, z odpowiednim przekonaniem. – Pan i kapitan Valance byliście tak bliskimi przyjaciółmi. – To prawda – odezwał się George szybko i raczej surowo, czując wstępujący mu na twarz rumieniec.

– Wydaje się, że to było w całkiem innym świecie. Rozejrzał się po holu z rodzajem gnuśnego zadziwienia, że ten nadal istnieje, herbowe okna, mocno wypolerowane „siedzenia w holu”, na których nikt nie ośmieliłby się usiąść, olbrzymi brązowy obraz przedstawiający wąwozy w Highland z długorogim bydłem stojącym w wodzie. Pamiętał, jak patrzył na ten obraz podczas swojej pierwszej wizyty, a ojciec Cecila powiedział mu wtedy, że to „bardzo dobre malowidło”. Sprecyzował też, jaką rasę krów przedstawia. Cecil stał za George’em, nie dotykał go, wydzielał jedynie utajone ciepło i powiedział coś w rodzaju: „To stado bydła rasy McArthur, prawda, tato?” – z zainteresowaniem równie gładkim i pewnym jak oszustwo; ojciec potwierdził, że chodzi o tę właśnie rasę i poszli na lunch, ręka Cecila na moment spoczęła u nasady pleców gościa. – Oczywiście, wszystko pamiętam – powiedział George, trochę przesadzając z powodu zażenowania. – Na zawsze zapamiętałem ten szkocki obraz. Wprost trudno sobie wyobrazić nudniejszy obraz, był jednak wymowny pod jednym względem: pijące wodę bydło zdawało się wręcz wcieleniem naturalnej nieświadomości sir Edwina dotyczącej poczynań jego syna. – A tak, proszę pana – przyznał Wilkes, żeby pokazać, że dla niego również to coś znaczy, choć na pewno nie to samo. – Sir Edwin bardzo lubił Jezioro Galber. Często mówił, że woli je od Rafaela. – No tak – powiedział George, nie mając pewności, czy brwi Wilkesa uniesione w geście przyjaznej pamięci obejmują także ogólną ocenę Rafaela. – Pomyślałem sobie, Wilkes, że skoro pan Stokes jest tutaj, powinien porozmawiać z tobą o Cecilu. – Nie padła taka sugestia, proszę pana. – Naprawdę? A ty pewnie znałeś go lepiej niż ktokolwiek inny. – Niewykluczone, proszę pana. Pod pewnymi względami na pewno – stwierdził skromnie Wilkes, w jego wahaniu kryło się jeszcze coś, mglista wizja wszystkich osób, które żywiły złudzenie, że najlepiej „znały” Cecila. – Lady Valance jasno postawiła sprawę przy lunchu. Chciałaby odtworzyć jak najpełniejszy obraz jego dzieciństwa – wyjaśnił George z nutką lekkiej pompatyczności. – Przechowuje wiersz, który Cecil napisał chyba w wieku trzech lat. Różowa, uważna twarz Wilkesa przyjęła wiadomość o tym nowym zakresie obowiązków, który niewątpliwie okaże się sprawą bardzo delikatną. – Oczywiście mam liczne wspomnienia – powiedział raczej z powątpiewaniem. – Cecil zawsze wyrażał się o tobie z największym podziwem – stwierdził George i dodał słówko, którego tak unikał – i z sympatią, wiesz o tym. Wilkes wymamrotał coś niemal z wdzięcznością, a George na chwilę spuścił wzrok, nim znów się odezwał: – Uważam, że powinniśmy powiedzieć panu Stokesowi wszystko, co wiemy, a on oceni, które szczegóły włączy do swojej książki. – Jestem pewien, że nie ma niczego, czego nie opowiedziałbym chętnie panu Stokesowi, proszę pana – rzekł Wilkes ze szczerością zbliżoną do wyrzutu. – Nie, nie… – rzucił George. – Nie wątpię, że… – I po raz kolejny poczuł się lekko zmieszany tym kurtuazyjnym dreptaniem wokół prawdy niemożliwej do wypowiedzenia. – Ale nie będę cię zatrzymywał. – Z sapnięciem i lekkim ukłonem, które zdawały się mimo woli naśladować kamerdynera i sprawiły, że George znowu troszkę się zarumienił, przeszedł przez drzwi, które cicho zamknął za sobą, i ruszył wzdłuż korytarza. Dziwne miejsce, ten korytarz. Szedł nim, korzystając z naturalnych praw gościa, lekko wstawionego dorosłego, który może robić, co chce, jednak od razu zaparły mu dech rozbudzone wspomnienia z pierwszej wizyty przed trzynastu laty. Nic się nie zmieniło, przyćmione naturalne oświetlenie, szkolny zapach pasty, długie rzędy niemal prostokątnych portretów byków i krów. Był zdegustowany, że tak łatwo

i tak bardzo się rumieni. Zastanawiał się z niepokojem, czy Wilkes, wówczas pokojowy, który był mu tak pomocny i taktowny, zawsze niejako pod ręką, nie był też obecny przy innych scenach, tyle że nie został zapamiętany? Czy wchodził i wychodził w milczeniu niezauważony? Czy rzeczywiście częścią pracy dobrego pokojowego było szpiegowanie, czytanie listów, przeszukiwanie kosza na śmieci, aby lepiej poznać myśli swego pana i przewidywać jego potrzeby? Czy to zmniejszyłoby, czy zwiększyło jego szacunek? Wszak, jak powiedział jeden francuski aforysta, wielcy panowie rzadko wydają się wielcy swoim pokojowcom. A właśnie tutaj, za zakrętem korytarza, Cecil chwycił go i pocałował w pierwszych minutach jego pobytu w Corley, kiedy pokazywał mu, gdzie można umyć ręce. Pocałował go w ten swój władczy sposób, z odrobiną agresji. Na to wspomnienie serce George’a na chwilę skoczyło do galopu. Pocałunek w połączeniu z napięciem związanym z przyjazdem do wiejskiej rezydencji i gorącym pragnieniem, by zrobić wrażenie na rodzicach Cecila i oszukać ich, spowodował, że George nagle zaczął szaleć ze zmartwienia. Walczył z Cecilem i własna siła napawała go dumą. W garderobie było ciasno od palt, jakby w sąsiednim pomieszczeniu trwało zebranie czy koncert, a Cecil pchnął go na te palta, ściągnął z wieszaka duży sztywny prochowiec, który opadał na nich powoli i na chwilę położył wszystkiemu raczej komiczny kres. Za paltami była ponura umywalnia w marmurze i mahoniu, a dalej trzecie pomieszczenie z górującym nad wszystkim pojemnikiem na wodę i oknem umieszczonym wysoko jak w więzieniu. George zamknął drzwi z uczuciem ulgi z powodu dotarcia do schronienia, które tak doskonale zapamiętał. Po czym lekko zmieszany stwierdził, że mężczyzna, przed którym się chowa, już od dawna nie żyje. W drodze powrotnej przez korytarz uznał, że korzystne będzie unikanie reszty towarzystwa jeszcze przez jakiś czas, postanowił więc odwiedzić kaplicę i popatrzyć na posąg Cecila. W dniu ślubu Daphne i Dudleya grobowiec nie został jeszcze skończony, istniał tylko ceglany prostokąt, który należało obejść z lewej albo z prawej strony. Mówiąc prawdę, starał się wtedy na niego nie patrzyć. Wydawało się, że gdzieś czai się koszmarny żart, że biorą ślub po trupie Cecila. Teraz w holu nie było nikogo, nie słychać było żadnych głosów, obszedł więc monstrualny dębowy stół i wszedł do oszklonej arkady, ni to wirydarza, ni to oranżerii, która biegła wzdłuż jednego z boków domu aż do drzwi kaplicy. Tutaj też wszystko wydawało się jak dawniej, stare i staroświeckie, pomieszane i tradycyjne, bez wątpienia trwające w oczekiwaniu na bezlitosną rękę pani Riley. Aż trudno zapamiętać, że dom ma dopiero pięćdziesiąt lat, a więc jest młodszy od jego matki. Zdawał się grzęznąć w tradycji i historii. Gotyckie filary podtrzymywały kamienne rynny z kwiatami, trzy mosiężne żyrandole, prymitywnie przystosowane do elektryczności, wisiały na wysokości ludzkiej głowy, na podłodze leżały ukośnie płytki, purpurowe i beżowe. George poczuł moc ciemnych dębowych drzwi do kaplicy, zdawały się wzywać i zniechęcać odwiedzającego jakimś czarnym spojrzeniem. Chwycił zimną gałkę klamki, zasuwka z brzękiem wpadła do środka i znowu zobaczył Cecila tamtego pierwszego popołudnia, popychał go i oglądał się przez ramię, czy ktoś ich nie śledził. „Ta ponura dziura to rodzinna kaplica”. Trzymał go mocno pod rękę. George rozejrzał się wtedy dość podekscytowany, próbując stłumić swój pełen lęku podziw, bo wszak oczekiwano od niego pokazu pogardy dla religii, wyczuwał jednak, że Cecil chętnie przyjąłby jakieś oznaki zachwytu z powodu samego faktu istnienia kaplicy. Z pewnością obydwaj byli raczej podnieceni sytuacją. Kaplica jak na swoje niewielkie wymiary była wysoka, drewniany sufit ciemny, światło przesiane przez witrażowe okno stwarzało tu popołudniami atmosferę jakby tuż po zachodzie słońca. Jasne przedmioty lekko błyszczały, a inne, jak płytki w podłodze i tapiserie, były skąpane w mroku, dopóki oczy nie przywykły. A teraz pośród szarych cieni widział rozciągniętą płasko białą postać Cecila, która zdawała się unosić nad podłogą. Słońce już dawno zeszło z jarmarcznych szyb wschodniego okna, a reszta dziennego światła, skośnego i niepełnego, zdawała się w całości koncentrować na Cecilu. Jego stopy skierowane były w stronę ołtarza. Zupełnie jakby kaplicę zbudowano tylko dla niego. George pchnął drzwi, nie zamykając ich jednak do końca, stanął przy najbliższej ławce z surowym

wyrazem twarzy i z lekkim uczuciem strachu. Znowu był sam ze swoim starym kumplem, zupełnie jakby przyszedł na oddział szpitalny, a nie do kaplicy, i nie chciał nikomu przeszkadzać, miał niejaką nadzieję, że zastanie pacjenta śpiącego i będzie mógł się wymknąć, dotrzymawszy słowa o odwiedzinach. Wielokrotnie składał takie wizyty podczas wojny i później, bał się wówczas prawdy o tym, co się stało z odwiedzanym kolegą w obawie o koszmarny wyraz własnej twarzy. Tutaj panował raczej duszący smród lilii niż środków dezynfekujących. – Cześć, Cecil, staruszku – powiedział przyjemnym tonem, niezbyt głośno, ale z leciutkim pogłosem, a potem, w ciszy, która nastąpiła, zaśmiał się z samego siebie. Nie będą musieli prowadzić niezręcznej konwersacji. Wsłuchiwał się w ciszę, ciszę kaplicy ze słabym półcieniem wykluczonych dźwięków, śpiewu ptaków, okazjonalnego odgłosu dalekiej kosiarki, miękkich tąpnięć, których nie powodował wiatr na dachu, tylko puls w jego uchu. Cecil przedstawiony był w paradnym mundurze, przy czym ze szczególną starannością potraktowano detale. Rzeźbiarz wyjątkową wagę przypisał naszywkom na rękawach, skupił się na kwadratach gwiazdek kapitańskich, na wąskim kwadratowym Krzyżu Walecznych. Guziki lśniły jak należy w dziwnym nowym świetle, mosiądz przekształcony w marmur. Kim jest autor? George pochylił się, żeby przeczytać nazwisko ozdobnie wypisane na brzegu poduszki: „Profesor Farinelli”. Ozdobnie i nieco pedantycznie. Posąg spoczywał na zwykłym białym postumencie z mniej czytelnym liternictwem, gotyckim i splecionym, które biegło dokoła sarkofagu długą wstęgą CECIL TEUCER VALANCE ODZNACZONY KRZYŻEM WALECZNYCH KAPITAN 6. BATALIONU KRÓLEWSKIEGO REGIMENTU BERKSHIRE * UR. 13 KWIETNIA 1891 * POLEGŁ POD MARICOURT 1 LIPCA 1916 * CRAS INGENS ITERABIMUS AEQUOR. Było to zdecydowanie szacowne dzieło, w istocie niezwykle wręcz odpowiednie. Podobnie jak podczas tamtej pierwszej wizyty samą kaplicę, tak teraz również i to George odebrał jako przytłaczającą demonstrację zamożności, statusu i umiejętności należytego postępowania. Cecil zdawał się unosić w orszaku rycerzy i szlachetnie urodzonych sięgającym przez stulecia aż do epoki krucjat. Przez chwilę George widział ich niczym błyszczące okręty w tysiącach kaplic i kościołów jak kraj długi i szeroki. Nadąsany ujął marmurowe końce butów Cecila i próbował nimi poruszać, ruszała się jego ręka, a czubki butów pozostały w wiecznym bezruchu. Odwrócił się więc, żeby spojrzeć na twarz nieboszczyka. W pierwszym uprzejmym odruchu uznał, że w ciągu tych wielu lat, odkąd nie przebywał z nim żywym w jednym pomieszczeniu, musiał zapomnieć, jak wyglądał Cecil. Ale nie, to niemożliwe. Długi zakrzywiony nos. Szerokie kości policzkowe. Zdecydowane usta. Na pewno tak wyglądał, tak, dobrze to zapamiętał. Raczej wyłupiaste oczy były oczywiście zamknięte, włosy krótkie po żołniersku, a chyba tak musiały ostatnio być ostrzyżone, zaczesane gładko z przedziałkiem pośrodku. Nos wyrósł w miejscu jakby matematycznie wyliczonym. Cała głowa robiła wrażenie ideału, który graniczył ze standardem, to uproszczenie niewątpliwie wynikało z jakiegoś kompromisu między tęsknotami rodziców a ograniczeniami talentu artysty. Profesor nigdy nie widział Cecila, pewnie pracował na podstawie fotografii wybranych przez Louisę, które mówiły jedynie swoją własną prawdę. Cecila często fotografowano i na pewno często opisywano, był kimś, kto domagał się opisu; rzecz sama w sobie bardzo rzadka, wszak o wyglądzie większości ludzi przez całe lata nie pisze się ani słowa. A jednak wszystkie opisy były w jakimś sensie nieudane, podobnie jak ta wspaniała podobizna. George rozumował w ten sposób przez pół minuty, patrząc na wypolerowane rysy, na małe obrębione poduszeczki zamkniętych powiek, kiedyś te oczy przenikały prosto do jego wnętrza; rozmyślał już, jakich zdań użyje, kiedy będzie opowiadał o tym Louisie; próbował tymczasem zapanować nad innym nieoczekiwanym smutkiem – chodziło nie o to, że stracił Cecila, ale o to, że jakieś jego własne tęsknoty, obudzone przez ten czas i miejsce, przez jakąś tajemną możliwość ponownego spotkania, tak szybko stały się nierealne. Mimo wszystko zdecydował, że posiedzi minutkę lub dwie w sąsiedniej ławce, nie potrafił powiedzieć dlaczego; kiedy tam usiadł, oparł czoło na uniesionej ręce i lekko wychylony do przodu

zaczął się modlić. Podniósł wzrok, który teraz znalazł się na poziomie śpiącej postaci Cecila; uparty nos wskazywał na sufit, cała postać, wzorowana być może na jakimś modelu, odznaczała się żołnierską zwyczajnością, nie całkiem niepodobna do Cecila, ani chuchro, ani gigant, ale też nie Cecil w żaden szczególny sposób. Widział teraz określonego Cecila, który wyrastał przed nim, nagi i ociekający wodą na brzegach rzeki Cam albo biegnący przez Backs w elastycznych spodenkach i stukających kolcach, białych i nieskalanych przed meczem, brudnych i pokrwawionych po jego zakończeniu. To były obrazy piękne, ale niewyraźne, bo ciągle poruszane i retuszowane. Miał jeszcze inne, bardziej magiczne i prywatne obrazy, raczej odczuwane niż oglądane: wspomnienia zachowane w dłoniach, ciepło Cecila, zapierająca dech uroda jego skóry, ciepła talia pod koszulą i szlak ciemnych loczków prowadzących od pasa w dół. Rozmodlone palce George’a rozpostarły się w nieśmiałej pieszczocie wspomnienia. I wtedy oczywiście to osławione membrum virile, na zawsze ukryte pod marmurowym mundurem, a kiedyś tak natrętnie żywe i czujne. Jak Cecil o nim mówił, z jakim zadęciem i poczuciem odpowiedzialności, jakby chodziło o Magna Carta. Absurdalne, ale niezaprzeczalne, nawet teraz, toteż na twarzy George’a pojawił się rumieniec i pomyślał o Madeleine jak o rodzaju leku, choć ten lek chyba nie działał tak prosto, w istocie zdawał się w ogóle nie działać. George znowu opuścił głowę, zastanawiając się nad tym sondowaniem dawnych uczuć. Straszne było to, że Cecil nie żyje, pod wieloma względami był tak wspaniały, kto wie, do czego mógłby się posunąć i co zrobić dla angielskiej poezji. Choć prawdę mówiąc, on sam miesiącami nawet nie pomyślał o Cecilu. Gdyby Cecil żył, ożeniłby się, przejął swoje dziedzictwo, bezustannie płodził dzieci. Dziwnie byłoby w jakimś średniowiecznym salonie stać na dywaniku przed kominkiem z sir Cecilem, wypierając się w ten sposób otwarcie ich szalonej, homoseksualnej przeszłości. Czy to w ogóle można nazwać przeszłością? Tych kilka miesięcy, tę jedną chwilę? A wtedy mógłby się zdarzyć kolejny moment pewnego wieczoru w gabinecie, który Cecil zajmowałby równie pewnie, jak robił to jego ojciec, jakieś instynktowne poddanie się starej namiętności, George łysy i profesorski, Cecil wynędzniały i wystraszony? Czy namiętność może przetrwać takie zmiany? Była to niezaprzeczalnie fantastyczna scena. Czy zdjął okulary? Może wówczas Cecil też nosił okulary, monokl, który opadł między nich akurat w chwili, gdy ich wargi się dotykały. Całują się tylko młodzi mężczyźni, ale oni też robią to bardzo rzadko. Zobaczył uroczą, niepokojącą twarz Revela Ralpha i wyobraził sobie siebie w równie napiętej bliskości z nim, poczuł nagły galop serca, galop tego rodzaju, o jakim już prawie zapomniał. Odezwał się gwałtowny jęk zawiasów i do kaplicy wszedł Sebby Stokes ze spokojną, oficjalną miną, błysnął wysoki biały kołnierzyk i srebrzysta głowa. Pchnął drzwi, zamykając je niemal do końca, tak jak zrobił George, i poszedł do przodu, najwyraźniej przez tych kilka pierwszych chwil uważał, że jest sam, a dla George’a na pół ukrytego za grobowcem niekontrolowany wyraz jego twarzy był dziwnie, wręcz komicznie interesujący. Stokes na pewno poczuł lekki, ale niezwykły dreszczyk z powodu spotkania z Cecilem. George dostrzegł wyraźniej coś kobiecego i nerwowego w jego ruchach i spojrzeniu, ale było coś jeszcze w układzie ust, w zmarszczeniu brwi, coś twardego i niecierpliwego, zupełnie niedostrzegalnego pod warstwą nieograniczonej dyplomacji jego światowych manier. George poderwał się gwałtownie i z zadowoleniem obserwował, jak Stokes podskoczył zaalarmowany, a potem z humorem przyszedł do siebie, choć jeszcze z minutę dało się wyczuć ślady irytacji. – Och, pan Sawle. Przestraszył mnie pan. – A pan przestraszył mnie – odpowiedział spokojnie. – Och, przepraszam. – Stokes obchodził grobowiec z bardziej stanowczym, szczerym, acz pełnym szacunku wyrazem twarzy, więc teraz trudno byłoby powiedzieć, o czym myśli. – Całkiem niezła robota, nie sądzi pan? Czy mogę mówić do pana po imieniu? Wydaje się, że to obecnie panujący styl, a człowiek nie lubi robić wrażenia sztywniaka. – Oczywiście. Chciałbym, żeby pan tak się do mnie zwracał. – I zaczął się zastanawiać, czy on ma nazywać Stokesa Sebbym, co wydawało się całkowicie nieuzasadnionym skokiem w familiarność z

człowiekiem o tyle starszym i niemal nieoczekiwanie szacownym. – Ze wszech miar nieźle uchwycone podobieństwo – stwierdził Stokes. – Czasami obawiam się, że jeśli ich nie znali, nie potrafią tego zrobić. Widziałem wiele bardzo nieudanych prób. – Tak – zgodził się George powodowany uprzejmością, bo teraz, kiedy temat został poruszony, miał do niego stosunek bardziej krytyczny i prywatny. – Oczywiście nie widywałem go w późniejszym okresie – przyznał. – Ale nie mam wrażenia, że tutaj go odnalazłem. – W zamyśleniu przejechał palcami wzdłuż ręki Cecila, przez moment patrzył na marmurowe dłonie, które leżały bezczynnie na odzianym w mundur brzuchu, niemal się dotykały, ręce śpiącego. Były małe i zgrabne, jakoś wystylizowane i staroświeckie, co najwyraźniej stanowiło część metody profesora. To były dłonie dżentelmena, wręcz dużego dziecka, niedoświadczone przez pracę i niezniszczone. Nie były to jednak ręce Cecila Valance’a, alpinisty, wioślarza i uwodziciela. Zadbana głowa kapitana była sporządzonym w najlepszej wierze przybliżeniem, ale dłonie stanowiły mistyfikację. – No i oczywiście ręce są zupełnie nie takie – powiedział George. – Naprawdę? – Stokes przejawił chwilowe zaniepokojenie, ale zaraz dodał z pewnym ociąganiem: – Chyba masz rację. – W powietrzu unosiła się atmosfera intymności. – Zastanawiam się, kiedy właściwie widziałeś go po raz ostatni? – Ja? – Stokes spojrzał na George’a. – To musiało być jakieś dziesięć dni przed tym, nim zginął. – No tak… – Wiesz, dostał niespodziewany urlop, a ja zaprosiłem go na kolację do mojego klubu. – Stokes powiedział to naturalnym, zdawkowym tonem, nie ulegało jednak wątpliwości, że to zaproszenie wiele dla niego znaczyło. – Jaki był? – Och, był wspaniały. Cecil zawsze był wspaniały. – Stokes uśmiechnął się do marmurowej postaci, która niewątpliwie zachęcała do takiej opinii. George miał uczucie, podobnie jak mu się to zdarzało z Wilkesem, że słowa starszego mężczyzny lekko potępiają jakąś popełnioną przez niego podejrzaną niestosowność. – Po raz pierwszy zetknąłem się z nim w łódce – wyznał Stokes, podczas gdy puls George’a przyspieszył na myśl o możliwości ujawnienia drobnego zabawnego epizodu. – Przyjechałeś do Cambridge – powiedział neutralnie ze spokojnym poczuciem, że ta możliwość się oddala. Było ich w łódce czterech czy pięciu, na pewno Ragley i Willard, obaj już nieżyjący, i jeszcze ktoś, kogo George nie potrafił sobie przypomnieć. On sam, najwyraźniej tak jak Sebby, skupiał całą uwagę na postaci z tyczką, stojącej na rufie. – Peter, syn lady Blanchard, zaprosił mnie, żebym poznał Cecila i kilku nowych poetów. – Oczywiście – przytaknął George – tak, Peter Blanchard. – Peter Blanchard mówił tylko o Cecilu. – Tak. Prawda, że… – zaczął George, patrząc w bok i myśląc o tym, jak bardzo był zazdrosny o Blancharda. Koszmarne męki tamtych dni, widok tog na schodach, twarze zauważone w chwili zaciągania zasłon wydawały się teraz podobne do dawnych przesądów. Co mogło znaczyć którekolwiek z tych uczuć po wielu latach, kiedy ich obiektu nie było już wśród żywych? Stokes obrzucił go szybkim niepewnym spojrzeniem, kontynuował jednak z humorem: – Teraz już nie pamiętam ich wszystkich. Był tam młody człowiek, który nie wypowiedział ani słowa, a którego zadanie polegało na tym, by chłodzić szampana. – Czy trzymał w wodzie butelki na sznurkach? – spytał George, czując się okropnie głupio, zarówno w tej chwili, jak i w retrospekcji. Butelki uderzały w kadłub z każdym pchnięciem łodzi. Wystarczyło lekko rozluźnić drut, a korki strzelały w zwisające nad wodą gałęzie wierzb. – Właśnie tak – potwierdził Stokes. – Tak. Był przepiękny dzień. Nigdy nie zapomnę Cecila czytającego, a właściwie deklamującego swoje wiersze. Zdawało się, że umie je na pamięć, prawda? Brzmiały więc jak rozmowa toczona jednak zupełnie innym głosem, głosem poety. To naprawdę robiło wrażenie. Recytował: „Ach, nie uśmiechaj się do mnie”, choć oczywiście trudno było tego nie robić.

– Jasne, że było trudno – odparł George, rumieniąc się gwałtownie i odwracając głowę. Popatrzył na ołtarz za wypolerowaną mosiężną balustradą, jakby znalazł tam coś ciekawego. Czy przez cały weekend ma tak świecić jak latarnia morska? – Ale ty nigdy nie byłeś jednym z poetów? – Co? Och nie, ja nigdy nie napisałem nawet jednej linijki – powiedział George przez ramię. – Aha – wymamrotał Stokes za jego plecami. – Ale miałeś satysfakcję, ponieważ zainspirowałeś, spowodowałeś czy w jakiś sposób przyczyniłeś się do powstania chyba najbardziej sławnego z jego wierszy. George odwrócił się, byli jakby zamknięci w przestrzeni między ołtarzem a sarkofagiem. Mimo starannej niewinności pytania George dokładnie powtórzył je w myślach. – Jeśli chodzi ci o Dwa Akry, to wiersz ten oczywiście został napisany dla mojej siostry. Stokes uśmiechnął się niepewnie do niego, a potem do podłogi. Zupełnie jakby mgiełka delikatności przysłoniła temat. – Oczywiście muszę zapytać o to lady Valance, Daphne, kiedy będę z nią rozmawiał dziś po południu. Czy dostrzegasz siebie w wersach: Nie wiem, czy jest gdzieś ktoś bardziej uczony /Niźli ten młodzian pismem obłożony? George roześmiał się nieufnie. – Przyznaję się do winy – powiedział, choć miał świadomość, że „uczony” to nie było określenie użyte pierwotnie przez Cecila. – Wiesz chyba, że ten wiersz wpisał do sztambucha Daphne? – Mam ten sztambuch – powiedział Stokes z lakonicznością, która kryła się pod cienką warstwą delikatności. I dodał z zaskakującym śmiechem: – Uważała na pewno, że dostała więcej, niż oczekiwała. – Owszem, ale czy nie jest tak w dalszym ciągu? – odparł George. On sam miał dosyć tego wiersza, choć nadal związek z nim sprawiał mu pewną przyjemność, był znudzony i zażenowany popularnością utworu, ale bawiła go ukryta w nim tajemnica, miał smutną pewność, że nigdy nie może zostać ujawniona. Istniały fragmenty nieopublikowane, nienadające się do publikacji, które Cecil mu czytał, teraz pewnie stracone na zawsze. Angielska idylla miała tajemne akapity, priapiczne postaci wśród drzew i krzewów. – Daphne opowie ci tę historię – powiedział, jak zwykle wypierając się związków z ową historią. Stokes odezwał się swoim najbardziej taktownym tonem: – Ale chyba ty i Cecil byliście bardzo bliskimi przyjaciółmi. – Oczywiście takt stanowił wyraz nieustannego współczucia z powodu straty, lecz George wyczuwał też głębszą, niezbyt mile widzianą i znacznie subtelniejszą sympatię. – Tak, przez jakiś czas byliśmy wspaniałymi kumplami. – Pamiętasz, jak się poznaliście? – Wiesz, że nie mam co do tego pewności. – Pewnie w college’u. – Cecil cieszył się wielką popularnością w college’u. Jeśli zwrócił na kogoś uwagę, traktowano to jak prawdziwe wyróżnienie. Zdaje się, że akurat wygrałem nagrodę za esej. Cecil bardzo się interesował młodszymi historykami. – Wyobrażam sobie – powiedział Stokes, chyba nie bez przelotnego błysku w oku. – Nie bardzo mogę o tym mówić – zaczął George i dostrzegł, jak cień uśmiechu Stokesa zamiera z ukrywanej ciekawości. – Ale pewnie… przypuszczam, że musisz wiedzieć o Stowarzyszeniu. – Aha, rozumiem, chodzi o Stowarzyszenie. – Cecil był moim Ojcem. – To zadziwiające, ale też pożyteczne, jak jeden zestaw sekretów gnieździł się w drugim. – Rozumiem – powtórzył Stokes ze zwykłą kpiną absolwenta Oksfordu z obyczajów panujących w Cambridge. Jednak wymiana ezoterycznych faktów leżała jak najbardziej w kręgu jego poczynań, a twarz raz jeszcze ułożyła mu się w gotowe odbicie napomknień i aluzji. – A więc on…

– Wybrał mnie i poparł – podsumował krótko George, jakby nie powinien był powiedzieć nawet tego. Stokes uśmiechnął się na to niemal chytrze. – I nadal wracasz? – A więc wiesz o nas, pewnie wszyscy wiedzą? – Och, nie sądzę. George wzruszył ramionami. – Nie byłem od wielu lat. Jestem bardzo zajęty na wydziale w Birmingham. Wprost trudno uwierzyć, jak bardzo jestem uwiązany. – Usłyszał w swoim głosie fałszywą nutę i pomyślał, że Stokes też to słyszy, przyswaja i ukrywa. Kontynuował, śmiejąc się płytko. – Szczerze mówiąc, niemal zapomniałem o Cambridge. – Może pewnego dnia oni sobie przypomną. Stokes zdawał się przemawiać z pozycji świata dyskretnej władzy, komitetów i doradców, George uśmiechnął się i odpowiedział półgłosem na jego uprzejmość. – Niewykluczone. Któż to wie. – A tak à propos, to co z listami? – Dostałem od niego wiele listów – mówił George z westchnieniem, decydując się na użycie słownictwa Stokesa – naprawdę wspaniałych listów. Obawiam się jednak, że zaginęły podczas przeprowadzki z Dwóch Akrów. W każdym razie nigdy się nie objawiły. – To wielka szkoda – powiedział Stokes tak szczerze, jakby chciał zasugerować niejakie wątpliwości. – Mam listy od Cecila, zaledwie kilka, ale są cudowne, takie radosne. Do samego końca zachował hart ducha. Z pewnością podam kilka pięknych przykładów. – Mam nadzieję. – I oczywiście, gdyby twoje się znalazły… – Oczywiście. – George chciał ukryć przelotny zawrót głowy. Czy kiedykolwiek mężczyzna napisał takie listy do mężczyzny? Jaki krzyk i potępienie podniosłyby się, gdyby świat czytał mi to przez ramię, choć wszystko tam jest tak naturalne i prawdziwe jak sama wiosna. Przecisnął się koło Stokesa, żeby znów popatrzyć na nagrobek i doszedł do wniosku, że może zadać praktyczne pytanie. – Czy ty jesteś wykonawcą literackiego testamentu? – Owszem – odparł Stokes, choć niewykluczone, że w tym pytaniu usłyszał coś więcej. – Mówiąc zupełnie szczerze, on mnie nie wyznaczył, ale obiecałem, że w jego imieniu zajmę się wszystkim. – George zorientował się, że nie może zapytać, czy ta obietnica została złożona osobiście Cecilowi, czy była po prostu obowiązkiem, który Stokes przyjął na siebie. – Przynajmniej pod tym względem ma szczęście. – Musi się znaleźć ktoś taki. – Owszem, ktoś z rozeznaniem. Pośmiertna publikacja nie zawsze dobrze służy reputacji pisarza. – Przeszedł na szczery, niemal akademicki ton. – Nie wiem, jak oceniasz Cecila Valance’a jako poetę. – Och. – Stokes popatrzył na niego, a potem na Cecila, który teraz wydawał się narzucać mu pewne ograniczenia, marmurowy nos gotów był wywęszyć każdą nielojalność. – Chyba nikt nie będzie kwestionował, że wiele, naprawdę wiele wierszy Cecila, a zwłaszcza liryki, jeden czy dwa wiersze z okopów, z pewnością Dwa Akry, trochę lżejsze, ale oczywiście czarujące, będą czytane dopóty, dopóki nie zabraknie czytelników z uchem wrażliwym na muzykę angielszczyzny i okiem wyczulonym na wszystko, co angielskie. To wiele ogarniające stwierdzenie zdawało się ginąć w później dodanych warunkach. George popatrzył na rycerską postać Cecila i powiedział spokojnie: – Zastanawiam się, czy ludzie po prostu nie mają dosyć wojny. – Och, nie sądzę, żebyśmy usłyszeli już ostatnie słowo o wojnie – stwierdził Stokes. – No nie. Oczywiście wiele utworów Cecila powstało przed wojną.

– Istotnie, ale to wojna uczyniła go sławnym, musisz przyznać. Kiedy Churchill zacytował ten fragment z Dwóch Akrów w „Timesie”, Cecil stał się poetą wojennym. – Stokes usiadł na końcu pierwszej ławki, jakby chciał zmiękczyć surowy ton rozmowy, a także pokazać, że ma na nią czas. – A jednak – powiedział George z nauczycielskim uporem, co często mu się zdarzało – Dwa Akry powstały równo rok przed wybuchem wojny. – Owszem – przyznał Stokes z miną jak na posiedzeniu komitetu. – Owszem. Ale czy u naszych poetów i artystów nie pojawia się często wątek profetyczny? – Uśmiechnął się pojednawczo. – A jeśli nie dokładnie ten wątek, to jakaś świadomość, przeczucie czegoś wielkiego i nieuniknionego, na co większość z nas pozostaje głucha i ślepa? – Niewykluczone – przyznał George nieufny wobec ich poważnej rozmowy, która jego zdaniem kwestionowała zbyt wiele z tego, co uchodziło za krytykę literacką. – Dodałbym do tego dwie rzeczy. Na pewno się zgodzisz, że wszyscy mówiliśmy o wojnie na długo przed jej wybuchem. Nie trzeba było mieć talentów profetycznych, żeby wiedzieć, co się dzieje, a Cecil, który odwiedził Hamburg i Berlin, żeglował wzdłuż wybrzeży Frygii, na pewno był doskonale zorientowany. Moja druga uwaga dotyczy tego, że, o czym na pewno wiesz, Cecil dołączył do Dwóch Akrów dodatkowy fragment, kiedy wiersz ukazał się w „New Numbers”. – Chodzi ci o ten passus I biegnący chart, i jastrząb na wzgórzu? – Mniej są dzielne niż Anglia w wojny kurzu – dodał George, zadowolony, że może dokończyć cytat, choć mniej niż zadowolony z samych słów. – Co oczywiście nie ma nic wspólnego z Dwoma Akrami jako rezydencją, choć czyni z Dwóch Akrów wiersz wojenny, moim zdaniem raczej przygnębiający. – To zdecydowanie zmienia wiersz – przyznał z większą uległością Stokes. – My poczuliśmy się tak, jakbyśmy znaleźli na końcu ogrodu stanowisko ogniowe. Ale może twoja opinia jest bardziej przychylna. W końcu ja jestem historykiem, nie krytykiem. – Nie jestem pewien, czy godzę się na tak wyraźne rozróżnienie. – Chcę powiedzieć, że nie jestem czytelnikiem nowej poezji. Nie trzymam ręki na pulsie tak jak ty. – No, ja próbuję. Przyznaję, że są poeci, tworzący aktualnie, których do końca nie rozumiem, choćby niektórzy Amerykanie. – Ale nie tracisz orientacji – zapewniał go George. Stokes zdawał się nad tym zastanawiać. – Myślę raczej w kategoriach tych jednostek, którym mogę pomóc. – W jego głosie zabrzmiały równocześnie szlachetność i potrzeba. – A teraz? – A teraz… no, muszę zebrać wszystkie prace Valance’a – powiedział Stokes, podnosząc się z miną człowieka, który spóźni się do pracy. – A jak sądzisz, dużo tego jest? Stokes przystanął, jakby zastanawiał się nad dalszymi zwierzeniami. – Będzie całkiem niezła książka. – Dużo nowych rzeczy? Niemal niedostrzegalne żachnięcie się. – Raczej bardzo dużo starych. – Masz na myśli dziecięce wynurzenia? Sebby Stokes rozejrzał się dokoła z niemal komicznym wyrazem jednoczesnej szczerości i ostrożności. – Dziecięce wynurzenia, jak to bardzo słusznie określiłeś. – Nie do ominięcia? – Wszystkie adresowane do mamy! – Oczywiście.

– Bardzo niefortunne. – A może w pewien sposób wzruszające? – To nie ulega wątpliwości. George zachichotał ze smutkiem. – A potem pewnie epoka szkoły w Marlborough? – Widok staje się znacznie jaśniejszy. Kilka prac uczniowskich znamy oczywiście z Nocnego czuwania, ale Marlburian przekopię z wielką starannością. – I znowu późniejsze nieznane rzeczy? Stokes popatrzył na niego żarliwie, niemal błagalnie przez sekundę. – Jeśli znasz jakieś. – Już mówiłem, straciliśmy kontakt. – Naprawdę mam pewien kłopot. – Stokes rzucił okiem na grobowiec. – Kiedy widziałem Cecila po raz ostatni tamtego wieczoru w Londynie, pokazał mi cały plik nowych wierszy, niektóre jeszcze nieskończone. Po kolacji poszliśmy do mnie, czytał mi chyba przez pół godziny lub dłużej. Uderzający był sam ten fakt oraz sposób, w jaki czytał. Był bardzo spokojny i zamyślony. To był nowy głos, można by powiedzieć głos osobisty, w równym stopniu co poetycki, jeśli rozumiesz, o co mi chodzi. Byłem tym bardzo poruszony. – Przez chwilę stał się szorstki pod wpływem na nowo obudzonych uczuć. George wyobraził sobie tę scenę, mając przed oczami Cecila, jakiego Stokes nigdy nie znał, nudystę, satyra, rozpustnika; a potem, już z lekkim ukłuciem zazdrości, także mieszkanko kawalera, Cecil w mundurze, oszałamiająca krótkość przepustki żołnierza, luksus rozmowy o wierszach przy ogniu płonącym w kominku. – I jakimi tematami się zajmował? – To były wiersze wojenne, wiersze o jego podkomendnych, o życiu w okopach. Były bardzo szczere – powiedział Stokes otwarcie i beztrosko, przez chwilę przyglądając się twarzy George’a. – Chciałbym je zobaczyć. (Nie, ten ogień na kominku to nonsens, jakieś prywatne wspomnienie, to musiał być czerwiec, okna otwarte na londyńską noc). Stokes niecierpliwie pokiwał głową. – Ja też bym chciał. – Więc nie zostawił ich u ciebie? – Powiedział, że je przyśle – Stokes był trochę rozdrażniony, kontynuował jednak lekko nadąsany, nieznaczne prychnięcie było wyrazem akceptacji – ale oczywiście pojechał do Francji, zanim przydarzyła mu się okazja, żeby to zrobić. – Miał inne rzeczy na głowie – stwierdził George. – W to nie wątpię. – Stokes najwyraźniej nie potrzebował pouczeń. – Nie znaleziono tych wierszy wśród jego rzeczy? – George czuł, że wspaniała skuteczność Stokesa doznała uszczerbku przez ten lapsus. Stokes pokręcił głową, szybko, niemal ukradkiem podniósł wzrok, kiedy za ich plecami zaskrzypiały drzwi. – Przyszła twoja żona. George odwrócił głowę i zobaczył, jak Madeleine ostrożnie wchodzi w posępny mrok. Uniósł rękę w uspokajającym geście i zawołał: – Cześć, Mad – rozbudzając echo. – A, tutaj jesteś – powiedziała Madeleine. Weszła do środka, przyzwyczajając wzrok do ciemności, a może jeszcze do czegoś w atmosferze kaplicy. – Modlicie się czy spiskujecie? – Ani jedno, ani drugie – odparł George. – I to, i to – rzucił Stokes. – Łączyliśmy się z Cecilem – wyjaśnił George. – Właśnie Cecila przyszłam zobaczyć – powiedziała Madeleine charakterystycznym tonem, który mógł

lekko wibrować humorem; George widywał ludzi przyglądających się jej i próbujących to rozszyfrować. Obaj mężczyźni stali w milczeniu, patrząc, jak zbliża się do grobowca i ogląda posąg z akademickim skoncentrowaniem zainteresowań i zimną niewrażliwością na wszelkie doznania estetyczne. – Czy to dobra podobizna? – spytała. – Prawdę mówiąc, nie udało nam się tego do końca rozstrzygnąć, zgadzasz się, George? Czy to Cecil, czy ktoś zupełnie inny? – Stokes wydawał się zajmować stanowisko i przekomarzać z Madeleine, co George doskonale rozumiał i co nieskończenie go drażniło. – Moim zdaniem, to nie on – powiedział. Madeleine stała przy głowie nagrobka z surowym spojrzeniem przełożonej pielęgniarek. Trudno było zgadnąć, ile wie, czy nawet czego się domyśliła. – Cecil chyba był wyższy? – zapytała. – Możliwe. – George stanął naprzeciwko niej po drugiej stronie posągu z wyraźnym, nieszczerym życzeniem, że on sam okaże się otwarty, beztroski, krytyczny, jeśli zajdzie potrzeba. – Ale nie o to chodzi. – Czy wydawał się bardziej muskularny? – pytała Madeleine, pozwalając się tym samym domyślać, jaki obraz zmarłego bohatera miała kultywować. George z uniesionymi brwiami powoli kręcił głową. – Cóż mogę powiedzieć? Po prostu był bardziej żywy. – To na pewno. – Madeleine obrzuciła go pytającym spojrzeniem. – Czy odbyliście ciekawą rozmowę? – Pani mąż był umiarkowanie otwarty – powiedział Stokes. – Choć mam uczucie, że jeszcze z nim nie skończyłem. – Sebastian ma dużo do zrobienia – powiedział George, śmiejąc się. Stokes skłonił głowę z kurtuazyjnym uśmiechem. – To prawda i w dodatku muszę kontynuować. Obiecałem przepytać twoją drogą matkę. – Wyszedł z obliczem lekko stężałym na myśl o dalszej pracy i nowych perspektywach. George popatrzył na żonę, potem przeniósł wzrok na Cecila, który stał się niejako leżącym między nimi dowodem rzeczowym, dwuznacznym, ale podstawowym. George niemal namacalnie wyczuwał zmianę tematu, kiedy odwrócił się ze słowami: – Wiesz, jak dotąd stary Valance jest całkiem do wytrzymania. Madeleine uśmiechnęła się kwaśno. – Jak dotąd. Ale jesteśmy tu dopiero od trzech godzin. – Wyobrażam sobie, że musi go złościć całe to rozkręcone od nowa zamieszanie wokół Cecila. – Nie rozumiem dlaczego – powiedziała Madeleine z natury nieskora do przyznawania racji. – Zanosi się na to, że rocznice będą obchodzone w nieskończoność. – Dudley Valance to wyjątkowo dziwny człowiek. Byłoby bardzo smutne, gdyby po tylu latach nadal był zazdrosny. – Oczywiście to sprawa trudnych wojennych przeżyć. – Można by przypuszczać, że nie tak trudnych jak dla Cecila. Louisa właśnie mówiła mi o jego śmierci. O tym, jak pojechali do Francji, żeby go zobaczyć. – Tak, bo on jeszcze trzymał się życia przez kilka dni, prawda? – George podejrzewał, że „poległ pod Maricourt” to była raczej dźwięczna formuła niż dokładna i paskudna prawda. – Dostali zgodę na przywiezienie ciała. Mówię oni, ale mam wrażenie, że była to robota Louisy. – Nie na próżno nazywają ją Generałem. – Można zrozumieć, że chcieli zobaczyć syna – powiedziała, starając się być sprawiedliwa. – Oczywiście, kochanie. – Chociaż natychmiast przychodzą na myśl tysiące rodziców, którzy zwyczajnie nie mogli tego zrobić. – Absolutna prawda. Jak choćby moja droga matka.

– No widzisz – powiedziała Madeleine, ale takim tonem, jakby się sprzeczała, a nie zgadzała, taki mieli zwyczaj, na tym polegała ich własna, dziwna intymność, co prawda naładowana teraz czymś bardziej niepokojącym. – Przywieźli go tutaj i złożyli w jego pokoju wychodzącym na wschód słońca. – O Boże! W trumnie? – George zacisnął usta, broniąc się przed pełnym zgrozy chichotem. – Nie zrozumiałam tego do końca. – A gdzie dokładnie został ranny? – No, nie bardzo wypadało o to pytać, prawda? Przypuszczam, że mógł być zmasakrowany. George rozumiał, w jaki sposób udało mu się uniknąć wcześniej podobnych pytań, ale wyczuwał też, dlaczego Madeleine wybrała właśnie ten moment na ich zadawanie. – Chyba nigdy mi nie mówiłeś, kiedy i jak się o tym dowiedziałeś. – Naprawdę, Mad, nie powiedziałem ci? – George zamrugał powiekami i zmarszczył brwi, patrząc w podłogę. Jego myśli biegły po przekątnych, wzdłuż większych czerwonych rombów płytek. Zadała mu pytanie, więc musi jej odpowiedzieć. – Pamiętam bardzo dobrze jedną czy dwie rzeczy z tamtej chwili. Oczywiście byłem w Marston, pamiętam, że panował upał i wszyscy czuli się zmęczeni i zdenerwowani wydarzeniami we Francji. Po kolacji zawołano mnie do telefonu. Kiedy usłyszałem głos Daphne, byłem chory z przerażenia, że coś się stało Hubertowi, a kiedy okazało się, że chodzi o Cecila, to aż wstyd powiedzieć, ale poczułem ulgę. – Popatrzył na żonę. – Pamiętam, że wymamrotałem: „Ale z Hueyem wszystko w porządku?”, a poczciwa Daph odparła, mocno dotknięta: „Co takiego? Huey w porządku”. I powiedziała dokładnie tak: „To piękny Cecil nie żyje”, po czym w słuchawce rozległ się jakiś straszliwy jęk, niezwykły lament, jakiego nie wydała nigdy ani wcześniej, ani później. – Teraz George, patrząc na Madeleine, zaśmiał się dziwacznie. Spojrzała na niego, a z jej obojętnie zamyślonej twarzy można było wywnioskować, że ma dalsze pytania. – Piękny Cecil nie żyje – powtórzył George spokojnie rozbawionym tonem wspominków. Nigdy nie zapomni tych słów ani nagłego napadu straszliwego żalu, zadziwiającego u kogoś tak bliskiego jak siostra. Nawet wtedy oparł się słowom, ich nagłemu wezwaniu do czegoś wspólnie dzielonego, ale nigdy dotąd niewypowiedzianego. Prawdę mówiąc, śmierć Cecila bardziej niż większość śmierci tamtego lata, wydawała się zarówno całkowicie niemożliwa, jak i straszliwie niezadziwiająca. Po mniej więcej tygodniu uznał ją za nieuniknioną. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

6 – Kochanie, Piccadilly przez dwa „c”? – spytała pani Riley. – Tak – odparła Daphne. – Myślę, że dwa – powiedziała po chwili jej matka. – Nie jestem kompletną idiotką, ale jest jedno czy dwa takie słowa, które zawsze sprawiają mi kłopot – odpowiedziała pani Riley. Podkreśliła mocną linią adres i uśmiechnęła się szelmowsko, patrząc na to, co napisała. Żadna z nich nie wiedziała, dla kogo był przeznaczony ten list, ale sam adres na Piccadilly miał obudzić ich podziw. Siedziały w małym saloniku, pełnym perkalu i porcelany, niewielki ogień na kominku niknął w świetle słońca. Freda patrzyła na blade płomienie i zgodnie z przewidywaniami Daphne stwierdziła: – Słońce zgasi ogień. Pani Riley zapaliła papierosa z lekką niecierpliwością. – Naprawdę pani w to wierzy? – Może się pani śmiać, ale tak, wierzę – oznajmiła Freda i uśmiechnęła się do niej raczej nieśmiało. Najwyraźniej zauważyła antypatię córki do tej kobiety, ale sama była co najwyżej trochę zażenowana jej obecnością. – Nawet nie odczujemy jego braku w taki piękny dzień, prawda, mamo? – spytała miło Daphne. Uśmiechnęła się przez pokój do matki, która siedziała z innym listem na kolanach, był to stary list, kopertę rozerwano dawno w momencie otwierania, starała się teraz kciukiem wygładzić ją i wyprostować. – To jest wszystko, co mam – stwierdziła. – Prawie nie znałam Cecila. – To nie ma żadnego znaczenia. Zresztą znałaś go – powiedziała Daphne. – Nie wiedziałam, że zostanie wielkim poetą. – No, nie jestem pewna, czy ktokolwiek umie to przewidzieć. – Drzwi w głębi prowadziły do biblioteki i tam właśnie Sebby Stokes odbywał swoje rozmowy. Sądziła, że teraz jest tam Wilkes, naciskany, by wyjawił swoje wspomnienia, by przypomniał sobie wczesne objawy geniuszu. Oczywiście samej rozmowy nie było słychać, ale mimo wszystko zdawała się jakoś obecna w małym saloniku. Wszyscy siedzieli tam jak pacjenci w poczekalni, jakby spodziewając się usłyszeć krzyki z gabinetu. Freda patrzyła na córkę, nerwowo próbując się skoncentrować. – Pamiętam to i owo. Czy odwiedził nas dwa razy? Wiesz, mam tylko ten jeden list. – Chyba dwa razy. – Był bardzo energiczny – powiedziała Freda. – To chyba nic dziwnego, prawda? Chociaż nigdy się o tym nie mówiło, Daphne czuła, że matka niespecjalnie lubiła Cecila. Znowu go zobaczyła, ponadnaturalnych rozmiarów, pochylał się pod niskimi belkami korytarzy w ich domu. Przyznali mu specjalne prawa jako poecie i członkowi klas wyższych, wolno mu było niszczyć przedmioty, mógł nie kłaść się przez całą noc, modlić się o świcie. Starali się, jak mogli, by traktować jego idiotyzmy jak zalety, jak pouczające nowości. Był mile widziany jako przyjaciel George’a, co samo w sobie stanowiło nowość. Czy Freda widziała, co się działo w ogrodzie po zmroku? Tylu rzeczy nie zauważyła przez te lata, kiedy chowała butelki po szafach i kto wie gdzie jeszcze. Była podekscytowana wierszem i naprawdę sprzyjała listom pisanym przez Cecila do Daphne – niewątpliwie widziała w tym przyszłość i pozwalała Cecilowi spotykać się z nią, kiedy przyjeżdżał na przepustkę. Ale mimo to czegoś brakowało. Niewykluczone, że Cecil coś powiedział czy zrobił, to mógł być drobiazg, uraził ją w jakiś sposób, o czym Freda nigdy nie chciała wspomnieć i o czym nie mogła zapomnieć, a w istocie raczej to pielęgnowała, bo budziło wiarygodny odruch oburzenia. A teraz stał się dla niej tylko wymówką. Daphne

wiedziała, że matka przyjechała na weekend po to, żeby zobaczyć wnuki. Ale wyraz twarzy Fredy złagodniał. – Nigdy nie zapomnę, jak czytał nam tamtego wieczoru w ogrodzie, Swinburne’a, prawda? Takim głosem. – Tak. Ale czy to był Swinburne? Pamiętam In memoriam. – Rzeczywiście, jakże trafnie. – Freda patrzyła bezmyślnie na wątłe płomienie. – A nie czytał nam swoich wierszy? – Cały wieczór musieliśmy go słuchać – przypomniała Daphne. – Byliśmy na zewnątrz na trawniku, pod gwiazdami, prawda? Daphne uważała, że nie tak było, ale nie chciała poprawiać matki. Wzrok Fredy błądził po pokoju, potem poza nim, minął panią Riley, dotarł do trawników i drzew w parku za oknem. – Często myślę o tym, jak inaczej wszystko by się ułożyło, gdyby George nigdy nie poznał Cecila – powiedziała. – No tak. – Daphne zaśmiała się krótko. – Oczywiście, mamo. – Wiesz, kochanie, ja naprawdę uważam, że niektóre jego pomysły były raczej głupie. No, nie wiem… Zapewne nie powinno się tego mówić. – Jego pomysły? – Daphne miała wrażenie, że domyśla się, o co chodzi matce. – Możesz mówić, co chcesz. Freda zdawała się rozważać ten przywilej. – Tobie z pewnością zawrócił w głowie – powiedziała raczej posępnie. – Byłam bardzo młoda – wyjaśniła spokojnie Daphne, żałując bardziej niż kiedykolwiek, że pani Riley zajmuje jej biurko, bawi się jej piórem i przysłuchuje się rozmowie z zawiedzioną i nieprzychylną miną. Teraz odezwała się, niemal onieśmielona. – Moja droga, musiałaś wtedy być jeszcze dziewczynką. – Owszem. – Była bardzo wrażliwa – wyjaśniła Freda. – Prawda, Daphne? – Dziękuję, mamo! – A kiedy napisał dla ciebie swój najbardziej znany wiersz, to chyba musiało tobą nieźle wstrząsnąć – powiedziała pani Riley, rozkoszując się tym wyobrażeniem. – Nie, to raczej nim wstrząsnęło – sprostowała Freda. – W rzeczywistości napisał to dla nas wszystkich, prawda? – Teraz Daphne była lekko rozbawiona sprawą wiersza, nieprzyjemnym wspomnieniem tego, co kiedyś dla niej znaczył. Nigdy nie pozwolono by jej zachować go dla siebie. Tamtego ranka wiedziała, że to najcenniejsza rzecz, jaką kiedykolwiek jej ofiarowano, ale już wtedy czuła, że jej to odbierają. Każdy chciał jakiejś jego części. No więc teraz mogą go mieć, proszę bardzo, jeśli wtedy chciała go odebrać, to tylko jako przerażający dowód swego pierwszego zauroczenia. Czasami grała swoją rolę, kiedy ludzie dowiadywali się o tej historii i tłoczyli się przy niej triumfalnie, zgadzała się, jakie to wielkie szczęście ją spotkało; jednak ilekroć było to możliwe, mówiła, że już jej to nie obchodzi. W ciągu tygodnia dowiedziała się od George’a, że wiersz czytają inni. Ukazał się w „New Numbers”, znacznie przerobiony. A potem po śmierci Cecila w „Timesie” cytował go sam Churchill. Właśnie pożyczyła słynny sztambuch Sebby’emu Stokesowi; albumik był lekko wytłuszczony i obszarpany, w porównaniu z tym wierszem inne wpisy – i wcześniejsze, i późniejsze – wyglądały słodko, prostolinijnie i przyzwoicie. – A co do samego wiersza, to wszedł do potocznego języka, prawda? Trochę jak slogan – powiedziała Freda, Daphne już wcześniej słyszała to z jej ust. – Musicie być szalenie dumni – upierała się pani Riley. – No wie pani… – westchnęła Freda. Pani Riley pokręciła głową.

– Nie mogę przestać się zastanawiać, co by pomyślał Cecil, widząc, że w ten sposób o nim rozmawiamy. – Na pewno by się ucieszył, że nadal jest w centrum uwagi – stwierdziła Daphne. – Cecil straszliwie lubił Cecila – wtrąciła Freda. – Jeśli rozumie pani, co mam na myśli. Pani Riley rozglądała się przez chwilę, nim powiedziała dość szelmowskim tonem: – Czy twoja teściowa nadal dostaje od niego wiadomości? – Już nie – odparła Daphne. – Zupełny nonsens, to było bardzo smutne. – Co takiego, kochanie? – Och, nic, mamo. Te próby książek Louisy, pamiętasz? – Tak. – Freda miała lekko zszokowaną minę. – Bardzo smutne. – Jestem pewna, że to nonsens – mówiła pani Riley – ale zawsze uważałam, że zabawnie byłoby spróbować. – Nie sądzę, żeby wchodziła tu w grę zabawa – powiedziała Daphne bardzo zdeprymowana. – Moglibyśmy spróbować porozumieć się z poczciwym Cecilem – zaczęła pani Riley wesoło. Ale w tym momencie otworzyły się drzwi i do saloniku wkroczył Sebby Stokes, równie taktowny, co nieunikniony. – Szanowna pani Sawle – powiedział, łagodząc uśmiechem oficjalny zwrot. – No dobrze… – Głos Fredy lekko zadrżał, jakby z rozbawienia, kiedy sięgała po torebkę. Daphne patrzyła na matkę idącą przez pokój, widziała wyraźnie w jej zachowaniu tę komiczną nutkę dzielności; wiedziała, że jest obserwowana, zarumieniona z powodu podjęcia tej próby, była uległym gościem w domu własnej córki. Pokornie pochyliła plecy, wchodząc w drzwi większej i ciemniejszej biblioteki, miała w sobie jakąś kruchość związaną raczej z afektowaną postawą niż z wiekiem pięćdziesięciu dziewięciu lat, jakieś lekkie oszołomienie w obliczu tej całej wielkości, którą jej córka musi teraz brać za coś rzekomo oczywistego. Daphne dobrze widziała solidność i wiarygodność matki, tej, którą zawsze znała, kobiety dużego formatu, niezłomnej moralnie, której prawdopodobnie nie potrafił dostrzec nikt poza George’em. Ale widziała też, że matka jest równocześnie bardzo wrażliwa i podatna na wstrząsy. Jej matka również miała kogo opłakiwać, choć w hierarchii tutejszej żałoby jej ból w znacznym stopniu pomijano. Sebby spojrzał za siebie niewidzącym wzrokiem, kiedy zamykał drzwi. Suchy trzask klamki wydawał się dziwnie doniosły. Pani Riley wstała od biurka i podeszła do Daphne. Poruszała się krokiem niedbałym i jakby nurkującym, mówiąc, przeciągała samogłoski, co kamuflowało jej nerwowość. Przeszła po dywaniku przed kominkiem i strząsnęła popiół w ogień. – Ta cała sprawa zaczyna przypominać Agathę Christie. Z Sebastianem w roli monsieur Poirota. – Owszem. – Daphne też wstała i podeszła do okna. – Ciekawa jestem, kto jest mordercą, bo sama raczej się nie poczuwam. – Przypuszczam, że pamiętałabyś to – powiedziała Daphne, nie dając się wciągnąć w grę. Na drugim krańcu trawnika Ralph siedział na kamiennej ławie i szkicował dom. – Myślisz, że na koniec zgromadzi tu nas wszystkich razem w poszukiwaniu rozwiązania? – Wątpię – powiedziała Daphne. Postawa i wygląd Ralpha miały jakiś czar, jakby był jedną z postaci na obrazie, po prostu nie mogła się nie uśmiechnąć, choć po chwili westchnęła. Jemu się udało, korzystał z pogodnego dnia, był w ogrodzie w późnym kwietniowym słońcu, podczas gdy Daphne tkwiła w zamknięciu jak dziecko zatrzymane w ramach bezsensownej kary. Spojrzała na swoje biurko, gdzie na bibule leżał list, jednak papierośnica z laki należąca do pani Riley zakrywała adres. – Widzę, że twój przyjaciel Revel rysuje – zauważyła pani Riley. – Wiem, uważam, że spotkało mnie ogromne szczęście. – Daphne odwróciła się od okna. – Mmm, najwyraźniej ma to coś. – Pani Riley uśmiechnęła się z roztargnieniem. – Takie kobiece

podejście, pewnie bardziej kobiece niż moje. – Niewykluczone. – Oczywiście, jest jeszcze bardzo młody. – To prawda. – Ile ma lat? – Chyba dwadzieścia cztery – odparła Daphne i lekko zmieszana kontynuowała szybko: – Tak się cieszę, że rysuje nasz dom. Zawsze żywił gorące uczucia wobec Corley Court. – Chodzi ci o to, żeby zdążył, zanim ja wszystko zburzę – powiedziała pani Riley ze śmiechem i leciutkim rumieńcem, a to przyznanie się do rywalizacji dało dość dziwny efekt pod grubą warstwą jasnego pudru. – Nie musisz się o to martwić. – Och, wcale się nie martwię. – Daphne uśmiechnęła się z zaciśniętymi ustami, choć czuła się wstrząśnięta. Pani Riley patrzyła na Revela z rozbawieniem, Daphne miała nadzieję, że on nie podniesie głowy i tego nie zobaczy. – Jak go poznałaś? To było łatwe. – Robił obwolutę do Długiej galerii. – Ach, do książki twojego męża, tak? – spytała pani Riley, zdecydowanie tracąc czujność. – Pamiętasz, taki ładny rysunek starego gotyckiego okna? Pani Riley wyrzuciła papierosa i stała się bardzo bezpośrednia. – Prawdę mówiąc, czuję się wyjątkowo głupio – wyznała. – A to dlaczego? – Chodzi o to, że nie znałam Cecila. – Nie ma nic głupiego w tym, że się nie znało Cecila – powiedziała Daphne z zimną wyrozumiałością. Pomyślała, że tak wiele jej własnych głupstw wzięło się z faktu, że go znała. – No tak. – Na twarzy pani Riley pojawił się leciutki grymas niechęci. – Czy na pewno nie wolałabyś, żebym wyjechała? – Och, Evo… – Daphne głośno wciągnęła powietrze. – Nie, nie. – Zmarszczyła brwi i oblała się pełnym zażenowania rumieńcem. – Jak możesz? – Jesteś pewna? Czuję się jak jakiś koszmarny nieproszony gość, który wtargnął na przyjęcie, jak to mówią. Daphne wyobraziła sobie zgrabny samochodzik pani Riley rozbijający się o bramy Corley Court z kutego żelaza zamknięte przed nieproszonymi gośćmi. – W dodatku wcale nie jestem poetyczna. Nie interesuję się literaturą tak jak wy. – Ale… – Nie protestuj, proszę. Ty zawsze coś czytasz. Widziałam. Na litość boską, jesteś przecież żoną pisarza. Ja czytuję jedynie dreszczowce. Byłam naprawdę zaskoczona – przeszła przez pokój, by sięgnąć do papierośnicy – kiedy twój mąż poprosił, żebym została. – N… – zaczęła niezręcznie Daphne. – Śmiem twierdzić, że szukał jakiejś ucieczki od wszystkich tych rozmów o bracie. – Może, nie wiem – powiedziała Eva, nie od razu wchodząc w rolę. – Chodzi mi o to, że nie możemy mówić o Cecilu przez calutki dzień, bobyśmy oszaleli. Czy mogłabym się poczęstować twoim papierosem? – Och, moja droga, nie wiedziałam. – Eva podeszła z powrotem, podsunęła Daphne papierośnicę leniwym gestem, ale obrzuciła ją czujnym spojrzeniem. – Dziękuję. – Daphne starała się pozbyć rumieńca, który ujawniał wyraźnie jej buntowniczą postawę, a dla pani Riley stanowił dowód mądrości jej własnej taktyki. Daphne w pewnej odległości od Evy niezręcznie zapaliła zapałkę i podsunęła jej ogień. Ukrywając

zdenerwowanie, poruszała zapałką w roztargnieniu. Eva pochyliła się i roześmiała. Kiedy obydwie wypuszczały dym, Eva popatrzyła na nią otwarcie, z cieniem rozbawienia wydmuchując dym na boki. – Cieszę się, że nie masz nic przeciwko temu. Powiedz mi prawdę, czy nigdy nie czujesz się troszeczkę przygnębiona tym, że Cecil leży tuż obok, czy chwilami nie chcesz po prostu o tym wszystkim zapomnieć? Muszę przyznać, że ja mam zupełnie dosyć wojny i sądzę, że mnóstwo ludzi uważa tak samo. – Och, lubię mieć go tutaj – odpowiedziała Daphne nie całkiem zgodnie z prawdą. Z lekkim przyspieszeniem pulsu dostrzegła, że może w inną stronę skierować rosnącą niechęć do Evy. – Widzisz, ja też straciłam brata, tyle że nikt o tym nie pamięta. – Skarbie, nie miałam o tym pojęcia. – Niby skąd miałabyś mieć? – spytała nadąsana Daphne. – Chcesz powiedzieć, że na wojnie? – Owszem. Trochę później niż Cecil. Ale nie było o tym żadnych artykułów w „Timesie”. – Nie opowiesz mi o nim? – Był kochany. – Daphne wyobraziła sobie matkę za ciężkimi dębowymi drzwiami biblioteki zachowującą całą sprawę dla siebie. Eva usiadła, jakby w ten sposób miała słuchać z większą uwagą, odrzuciła poduszkę, żeby zrobić miejsce koło siebie, ale Daphne wolała stać. – Jak miał na imię? – Hubert. Hubert Sawle. Był moim starszym bratem. Odczuła dziwnie dokuczliwą świadomość dekorum, kiedy mówiła to Evie, lecz bardzo niewiele poważnego cierpienia, które mimo wszystko spodziewała się okazać. Kiedy podeszła do okna, wyglądało na to, że Revel zniknął; na moment posmutniała, ale wtedy zobaczyła go znowu, rozmawiał z George’em; widać było ich głowy i ramiona poruszające się wolno między żywopłotami. Teraz George go zatrzymał i obydwaj się śmieli. Poczuła dreszczyk zazdrości i irytacji. – Hubert był naszą ostoją, ponieważ mój ojciec umarł młodo. – Więc nie był żonaty? – Nie. Był bardzo blisko z jedną dziewczyną z Hampshire. – Tak? Daphne odwróciła się przodem do pokoju. – Jednak do niczego nie doszło. – Wiele dzielnych dziewczyn wojna zostawiła na lodzie – stwierdziła Eva dziwnie wyzywającym tonem. Po czym dodała z lekkim westchnieniem: – Mam nadzieję, że nie sprawiłam przykrości twojej matce tym, co powiedziałam wcześniej, no wiesz, o porozumieniu się z Cecilem, to znaczy, ja uważam, że to humorystyczne, ale oczywiście nie wiedziałam o twoim bracie. – Chyba poszła na jeden seans, ale w jej przypadku nic z tego nie wyszło. – Ach tak. Daphne doszła do wniosku, że nie ma ochoty rozmawiać z kimkolwiek spoza rodziny o spirytualistycznych obsesjach Louisy, nad którymi ubolewali oboje z Dudleyem; to poczucie lojalności wzmogło się tylko przez oburzenie na kpiącą postawę Evy, choć równocześnie doskonale ją rozumiała. W tym momencie zegar na konsoli wybił trzecią trzydzieści, przepędzając wszelkie rozmyślania. – Co za brutal! – wykrzyknęła Eva, kręcąc sztywno głową, jakby chciała powiedzieć, że chyba nawet Daphne pozbędzie się takiego zegara bez żalu. Dodała jednak: – Twój mąż przeczytał mi fragment swojej nowej powieści o słynnych próbach z książkami. Szalenie zabawny jest sposób, w jaki to przedstawia, i to mi przypomniało całą tę sprawę. – Doprawdy… – powiedziała Daphne z ociąganiem, choć czuła, że w tym momencie jej twarz błyskawicznie stężała, że nad przykrością i oburzeniem nie da się zapanować. – Wybacz mi, muszę wyjść na chwilę. – Odwróciła się i szybko skierowała się do sieni, gdzie stojący zegar dopiero teraz łagodnie

ogłaszał godzinę, podobnie jak zegar w salonie za nim, bez żadnego wyczucia żenujących meandrów jej uczuć, kiedy wybiegała przez frontowe drzwi na ganek. Stała tam, obserwując drugą stronę żwirowanej alejki i drzewa, patrząc w górę długiego pochyłego podjazdu na wewnętrzne bramy i ukryte za tym wszystkim błękitne popołudnie w Berkshire. Z niejakim wstrętem zaciągnęła się ostatnim centymetrem papierosa, po czym zgniotła go obcasem na progu. Nie wspomni o tym Dudleyowi, a już na pewno nie powie Evie Riley, że nikt nigdy nie widział ani słowa z „jego nowej powieści”, a tym bardziej on sam nie czytywał nikomu szalenie zabawnych fragmentów. Jakaś okazja w jego „biurze”, niewątpliwie przy oglądaniu planów. Porażający dowód na to, że jej własnych skrupułów dotyczących lojalności wobec Louisy, wobec rodziny nie podziela bynajmniej głowa tejże. Czuła się głupia w swojej wspaniałomyślności i znacznie bardziej rozwścieczona niż dotknięta. Przesunęła ręką po włosach i szyi, jakby stała przed lustrem, po czym zrobiła tak, jak zawsze robiło się w Corley, z powrotem weszła do domu. Eva zdawała się zadowolona, że ją widzi. – Wiesz, jestem bardzo szczęśliwa, że poznałam twojego męża. – Było to skromne, ale i subtelnie zaborcze. – To głupie z mojej strony, ale w ogóle nie wiem, jak do tego doszło. – Daphne wiedziała oczywiście, co mówił o tym Dudley. – Akurat urządzałam dom Bobby’ego Bannistera w Surrey i chyba on musiał powiedzieć o mnie twojemu mężowi. Myślę, że w ogóle to on podsunął mu pomysł poprawienia Corley. Dokładnie tak brzmiała wersja Dudleya, choć bezczelność tego „poprawiania” rozśmieszyła Daphne. – To się stało niemal konikiem Duda, myślę, że robi to głównie po to, żeby dokuczyć matce. – Och, mam nadzieję, że chodzi o coś więcej – stwierdziła Eva. – Ja uwielbiam tutaj pracować. – Obrzuciła Daphne denerwująco słodkim spojrzeniem. – Cóż… – Daphne znowu podeszła do okna, żeby zobaczyć, dokąd udali się Revel i George, ale teraz nie było po nich śladu. W tym momencie skrzypnęły drzwi do biblioteki. Daphne odwróciła się, myśląc, że zobaczy matkę odprowadzaną z powrotem, ale był to Sebby z przekrzywioną głową i usprawiedliwiającym uśmieszkiem. Freda wyszła chyba drugimi drzwiami prosto do sieni, przez krótką chwilę było to dość niepokojące, jakby zniknęła w sposób bardziej permanentny. – Martwiła się o swoją przyjaciółkę – wyjaśnił Sebby. – Owszem, obawiam się, że nie jest z nią najlepiej. – Daphne obojętnie skinęła głową Evie i weszła do biblioteki, a kiedy zamknęła za sobą drzwi, dźwięk zamka potwierdził jej wcześniejsze odczucia: obserwujesz coś przez jakiś czas, aż stajesz się tego częścią. Leciutka niezręczność sytuacji bycia gościem we własnym domu towarzyszyła ich pierwszym wspólnym chwilom, ale przetrwali to z uśmiechem. – Czuję się jak lekarz – powiedział Sebby. – Pani Riley uważa, że jak detektyw – dorzuciła Daphne. Sebby nabrał pewności, choć nie obyło się bez wahań. – Mam nadzieję, że naprawdę jedynie jako życzliwy przyjaciel – powiedział i czekał, aż Daphne usiądzie. Na dużym stole ułożył publikacje, w których ukazały się wiersze Cecila: niewielki stos periodyków, kilka antologii, Poezja georgiańska, Poeci z Cambridge i jedyną książkę opublikowaną przez Cecila za życia – Nocne czuwanie i inne wiersze w miękkiej okładce, którą łatwo było pozaginać i porozdzierać, zrobionej z szarego papieru. Na innej stercie leżały teksty rękopiśmienne, w tym także sztambuch, który dała mu rano. Daphne była pod wrażeniem, po raz kolejny poruszona jasnością procedury. Zorientowała się, że jest nieprzygotowana, dlatego że nie była do tego zdolna, jej umysł nie potrafił się skoncentrować na niczym, co mogłaby powiedzieć, żywiła niewytłumaczalną pewność, że poczuje inspirację, kiedy tylko Sebby zacznie zadawać pytania. Żałowała teraz, że ostatnie dziesięć minut spędziła na utarczkach z Evą, zamiast

zebrać i uporządkować myśli. – Przepraszam na chwilę – powiedział Sebby i zaczął przeglądać stos rękopisów na stole. Daphne dostrzegła listy do siebie od Cecila, które też posłusznie przekazała, ale o nich również nie chciała myśleć. Patrzyła na pochylone plecy Sebby’ego i długi, pogrążony w mroku, pokój za nimi. Choć, jak powiedziała Eva, dużo czytała, jakoś nigdy nie polubiła biblioteki, podobnie jak gabinetu Dudleya, do którego nigdy nie wchodziła; była to część domu funkcjonująca poza jej kontrolą. Przychodziła tu czasami w poszukiwaniu książki, powieści z wielkiego oprawnego w skórę kompletu dzieł Trollope’a lub Dickensa albo po stary oprawiony rocznik „Puncha”, żeby Wilfie obejrzał rysunki; nie mogła jednak pozbyć się wrażenia, że jest tu gościem, jak w bibliotece publicznej pełnej zasad i kar. Także jako miejsce „sławnych” już testów teściowej z książkami bibliotekę otaczała jakaś nieprzyjemna aura. Sebby pewnie nie miał o tym pojęcia, ale dla niej to pomieszczenie zostało skażone wcześniejszymi próbami kontaktu z Cecilem, wszystko to był kompletny nonsens, jak zgodnie uznały z Evą, ale podobnie jak większości nonsensów nie tak łatwo było całkowicie go odrzucić. Sebby usiadł po tej samej stronie stołu, znowu doszła do głosu oczywista świadomość subtelności, ona o połowę młodsza od niego, ale utytułowana dama, on znacznie mądrzejszy dystyngowany gość, którego poproszono o oddanie gospodarzom specjalnej przysługi. – Mam nadzieję, że nie jest to dla ciebie przygnębiające. – Absolutnie nie – powiedziała z wdziękiem Daphne, a jej uśmiech wyrażał lekkie zdziwienie na myśl o tym, że może powinno być. Dostrzegła niezdecydowany wzrok Sebby’ego. – Drogi Cecil wzbudzał bardzo żywe uczucia u wielu osób, które spotkał na swej drodze. – Rzeczywiście. – A z listów, których łaskawie mi użyczyłaś, wynika, że ty miałaś na niego podobny wpływ. – Wiem. Czy to nie straszne? – Ha! – Sebby znowu nie był jej pewny. Odwrócił się, żeby wziąć kupkę listów. Ona sama nie potrafiła przeczytać ich ponownie z powodu silnego i raczej skomplikowanego zażenowania wszystkim, co mówiły o nich obojgu. – Są tu piękne fragmenty, długo siedziałem nad nimi wczoraj wieczorem w pokoju. – Uśmiechnął się i przewracając małe złożone kartki, odtwarzał własną przyjemność. Daphne widziała go opartego na poduszkach w olbrzymim łożu Pokoju Granatów przekładającego te papiery z mieszaniną zapału i żalu. Był przyzwyczajony do zajmowania się sprawami poufnymi, choć może niekoniecznie miłosnymi wyznaniami niezrównoważonych młodych mężczyzn. Zawahał się, popatrzył na nią i zaczął czytać z tkliwym wyrazem twarzy: – Przypuszczam, drogie dziecko, że tej nocy księżyc świeci równie jasno nad Stanmore jak nad warzywnym ogródkiem pani Collet i nad bardzo długim nosem adiutanta, który chrapie wystarczająco głośno, by obudzić Huna na drugim krańcu pokoju. Czy Ty też teraz chrapiesz, czy w ogóle chrapiesz, dziecinko? Czy może leżysz bezsennie i myślisz o swoim biednym podłym Cecilu, który jest tak daleko? Bardzo mu są potrzebne miłe słowa jego Daphne i… – Sebby dyskretnie zamilkł przed bardziej intymnym fragmentem. – Cudowne, prawda? – Pewnie tak… nie pamiętam… – Daphne lekko odwróciła głowę, żeby spojrzeć na listy. – Te z Francji są trochę lepsze, prawda? – Wydają się wyjątkowo wzruszające. Ja też zachowałem listy od niego, dwa albo trzy, ale mają zupełnie inny charakter. – Miał o czym pisać – powiedziała Daphne. – O tak! – odparł Sebby z uśmiechem eleganckiego wyrzutu. Przeglądał kilka kolejnych listów, a Daphne zastanawiała się, czy potrafiłaby wyjaśnić swoje uczucia, nawet gdyby chciała; miała wrażenie, że sama musiałaby je najpierw zrozumieć, a ta nienaturalna pogawędka w żaden sposób jej w tym nie pomoże. To, co czuła wtedy i co czuła teraz, a także to, co czuła teraz na temat tego, co czuła wtedy, nie było bynajmniej łatwe do wypowiedzenia. Sebby to zdeklarowany stary kawaler, toteż jego intuicja dotycząca pierwszej miłości dziewczyny i samego Cecila

jako kochanka prawdopodobnie nie była wiele warta. Zakochanie Cecila w niej sprowadzało się do gwałtownego potępiania jej, a potem siebie samego, co nie było zbyt zabawne mimo wszystkich jego sławnych talentów. A jednak zawsze wydawał się szczęśliwy, kiedy był daleko od niej (czyli przez większość czasu), a ona coraz lepiej wyczuwała, jak bardzo cieszą go nieobecności, nad którymi ciągle ubolewał. Kiedy nadeszła wojna, okazała się absolutnym darem od Boga. – Powiedz mi, jeśli jestem zbyt wścibski, ale czuję, że to mi pozwoli lepiej zrozumieć. Tutaj mam list z lipca tysiąc dziewięćset szesnastego roku. Daphne, czy zostałabyś wdową po mnie? – Tak, pamiętam… – Zarumieniła się lekko. – Czy pamiętasz, co na to odpowiedziałaś? – Jasne, że powiedziałam: „oczywiście”. – I uznaliście, że jesteście zaręczeni? Daphne uśmiechnęła się i popatrzyła na gruby czerwony dywan, niemal zaskoczona, że i tak się tu znalazła. Jaki był status dawno utraconych nadziei? Teraz nie potrafiła odtworzyć żadnego obrazu przyszłego życia z Cecilem, jaki wtedy mogła sobie wyobrażać. – O ile pamiętam, obydwoje zgodziliśmy się, że zachowamy to w tajemnicy. Zupełnie nie odpowiadałam wyobrażeniom Louisy o przyszłej lady Valance. Sebby uśmiechnął się niemal ukradkiem na tę odrobinę ironii. – Twoje listy do Cecila nie zachowały się. – Mam nadzieję. – Odnoszę wrażenie, że Cecil nigdy nie przechowywał listów, co jest raczej denerwujące. – Przeczuwał, że się pojawisz. – Daphne roześmiała się, żeby pokryć zmieszanie tonem własnego głosu. Sebby nie był przyzwyczajony do żartów, ale nie miała pewności, czy rzeczywiście mu się nie podobały. – Istotnie! – Sebby wstał i szukał książki na stole. – Nie chciałbym cię tu trzymać zbyt długo. – Przecież mnie nie trzymasz. – Może jednak go poruszyła, uznał, że jest niepoważna. – Mam nadzieję, że mogłabyś napisać dla mnie kilka akapitów, po prostu wspominając drogiego Cecila i dodając jedną czy dwie anegdoty. Taką krótką notatkę. – Po prostu notatkę? – A potem, jeśli będzie mi wolno cytować listy… – Po raz pierwszy dostrzegła jego niecierpliwość. Bezosobową logikę dyplomaty, nawet największego pochlebcy. Oczywiście należało pamiętać, że aktualnie jest obciążony znacznie bardziej naglącymi sprawami. – Myślę, że nie ma w tym nic złego. – Nazwę cię po prostu Panną S., jeśli nie masz nic przeciwko temu. – Po krótkiej chwili wściekłości Daphne uznała, że nie ma. – A teraz chciałbym poprosić, żebyś przeczytała ze mną Dwa Akry i podała mi wszystkie dodatkowe podteksty, szczegóły lokalne i tak dalej. Nie chciałem nalegać na twoją matkę. – Bardzo chętnie – zgodziła się Daphne z uczuciem ulgi i rozczarowania, że na nią Sebby także nie naciskał. Teraz zobaczyła wyraźnie, jak dobrze, że nie straciła na darmo czasu na przygotowania, bo on przecież nie zamierzał niczego powiedzieć w swoim wspomnieniu, którego redaktorem była w istocie Louisa, a jego cały weekend „badań”, mimo smutku, pikanterii i interesujących momentów zażenowania, okazał się w istocie szopką. Wziął sztambuch, jedwab w kolorze lila teraz poprzecierany i poplamiony setkami grubych paluchów, i delikatnie przerzucał kartki. Spodziewał się po tym wszystkim jeszcze czegoś, to nie ulegało wątpliwości, bardzo zajęty człowiek nie podjąłby takiego wysiłku bez czysto osobistych powodów. Sebby też był ogromnie przywiązany do Cecila. W nastroju nagłego roztargnienia popatrzyła na rzeźbiony kraniec najbliższego regału i witrażowe okno powyżej. Kwietniowa jasność, która zagrażała ogniowi na kominku małego saloniku, rzucała tutaj ukośne krople i odłamki koloru na ściany i biały marmur kominka. Pomalowała ślepe popiersia Homera i Miltona na różowo, turkusowo i żółto. Kolory zdawały się pieścić je, wyciągając się na nich, ślizgając. Wyobraziła sobie Cecila podczas

ostatniej przepustki, miała wrażenie, że kiedy spotkała się z nim w tamten gorący letni wieczór, wyszedł właśnie z kolacji z Sebbym. Ale Sebby nigdy się o tym nie dowie. Bo teraz musiała wymyślić coś bardziej odpowiedniego, coś, co, jak przeczuwała ze znużeniem, zostało już napisane, musiała jedynie to znaleźć i powtórzyć. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

7 Freda przeszła przez sień i ruszyła do góry wielkimi schodami; zatrzymywała się na moment na każdym przerażająco wypolerowanym stopniu, opierając się o balustradę w stylu elżbietańskim, zbyt szeroką, by można było naprawdę się jej przytrzymać; bardziej przypominała zwieńczenie ściany niż poręcz. Podejrzewała, że Daphne musi być przyjemnie mieć herb – na każdym zakręcie schodów znajdował się on w łapach bestii stojącej z latarnią na głowie. Na początku, kiedy nie wiedziała jeszcze tego, co teraz wie, ona też marzyła o herbie dla swojej córki. Corley Court to było nieprzyjemne miejsce, nawet w zaciszu pokoju ciemne boazerie i gotycki kominek wywoływały wrażenie pułapki, budziły strach, że pojawią się jakieś niemożliwe żądania. Zamknęła drzwi, przeszła po wytartym czerwonym dywanie i usiadła przed toaletką, bliska łez, z nieszczęśliwym poczuciem ulgi, że nie powiedziała Sebastianowi Stokesowi niczego, co mogła powiedzieć, ale w głębi duszy już wcześniej wiedziała, że tego nie zrobi. Jedyny list, jaki mu pokazała, jej wdowi grosz, jak mówiła, to były zwykłe banialuki, taki stereotypowy tekst z podziękowaniami. Widziała, jak uprzejmym, ale bardzo szybkim wzrokiem przebiega litery, jak odwraca kartkę, jakby na drugiej stronie mogło jeszcze być coś ciekawego, ale oczywiście nie było. Siedział w bibliotece niczym lekarz rodzinny, jak sam to określił, choć dla niej był postacią niezwykłej wagi, bezwzględności i taktu, kimś, kto codziennie rozmawia z sir Herbertem Samuelem i panem Baldwinem. Wydawał się czarującym dyplomatą, którego czar miał nie tylko sprawić przyjemność, ale także oszczędzić czas i pomóc załatwić sprawy; nie miało to żadnego związku z nieuświadomionym urokiem zaufanego przyjaciela. Czuła się bardzo głupia, a napór tego, o czym nie zamierzała mówić, uniemożliwił jakąkolwiek rozmowę. Powiedziała, że Cecil robił straszny bałagan w swoim pokoju, ale opowiadanie takich rzeczy o poecie i bohaterze odznaczonym Krzyżem Walecznych zabrzmiało małostkowo. Ponadto napomknęła o jego „żywości” i o licznych przedmiotach, które zniszczył – znowu wdowi grosz, żałosne żale. Nie potrafiła nawet wspomnieć o spustoszeniu, jakiego Cecil Valance dokonał w jej dzieciach. Odczekała minutę, po czym otworzyła torebkę. Wewnątrz znajdowała się wypchana szara koperta, rozdarta i owinięta wokół pliku listów. Nie była w stanie znowu na nie spojrzeć. Wtedy, podczas wojny, kiedy je znalazła, powinna po prostu wszystkie zniszczyć. Ale coś ją powstrzymało, paliło się wielkie ognisko, płonęły wszystkie jesienne liście, podeszła i rozsunęła je widłami, czerwono-szare, mrugające, rozżarzone jądro, mogła wrzucić tam ten zwyczajnie wyglądający pakiet, nikt by o tym nie wiedział, nikogo by to nie obeszło. Powiedziała George’owi, że tak zrobiła, ale w istocie nie umiała tego zrobić. Czy to szacunek, czy zwykły przesąd? To były listy pisane przez dżentelmena, co samo w sobie z pewnością znaczyło niewiele czy zgoła nic, ale także przez poetę, co dawało im lepsze prawo do nieśmiertelności, jednak nie powinno wpływać na nią. Zdegustowana własnym niezdecydowaniem i zmieszaniem położyła plik na toaletce i wpatrywała się w niego. Niecierpliwy charakter pisma Cecila Valance’a wywierał na nią dziwny wpływ nawet teraz. Przez ponad rok Cecil wpadał do jej domu, popisywał się i pajacował, pisał listy do George’a, potem do Daphne i ten cholerny, cholerny wiersz, chciałaby, żeby nigdy nie powstał. Listy do Daphne były wystarczająco wspaniałe, żeby zawrócić w głowie młodej dziewczynie, chociaż Fredzie nie podobał się ich ton, widziała, że Daphne była nimi w równym stopniu przestraszona, co podekscytowana. Oczywiście straciła grunt pod nogami w zetknięciu z mężczyzną o sześć lat starszym, ale on też stracił, to były cholernie pozerskie listy, w których zdawał się obwiniać to biedne dziecko o to czy tamto, choć w istocie były to jego błędy. A jednak Freda nie zniechęcała go, teraz wydało jej się, że sama też straciła grunt pod nogami. Niewykluczone, któż to wie, może wszystko dobrze by się skończyło. To listy do George’a, od razu przez niego chowane czy niszczone, zgodnie z informacjami udzielanymi

rodzinie, wspominane jedynie zdawkowo, „Cess przysyła pozdrowienia”, okazały się czymś niewyobrażalnym, a przecież niejasno przewidywanym i budzącym lęk. Leżały tam, w jego pokoju, przez cały czas, kiedy George był na wojnie – „wywiad”, planowanie, inne sprawy, o których nie mógł jej powiedzieć. Tamte niekończące się letnie wieczory w Dwóch Akrach, tylko ona i Daphne; szła do pokojów chłopców, wyciągała ich stare szkolne podręczniki, składała i czyściła ich nieużywane ubrania, porządkowała szuflady biurka obok łóżka George’a, cały ten dziecinny bałagan, pogniecione kartki pocztowe, listy. Teraz, nawet ich nie dotykając, widziała pewne zdania, widziała, jak wiją się niczym węże w samym środku całego pliku. Już nigdy więcej ich nie przeczyta, nie ma potrzeby znowu się na to narażać. Listy z King’s College, Cambridge, z Hamburga, Lubeki, ze starych, przedwojennych Niemiec, z Mediolanu, i oczywiście listy z tego domu. Wsunęła je z powrotem w brązową kopertę, która rozdarła się jeszcze bardziej i właściwie była już bezużyteczna. Następnie poprawiła włosy, przypudrowała twarz, przez co nie wydawała się wcale mniej zatroskana, i ponownie wyruszyła na koniec długiego korytarza do pokoju Clary. Clarze napalono w kominku, siedziała przy ogniu ubrana tak, jakby czekała, że gdzieś ją zabiorą, ale była bez butów, miała brązowe pończochy na nogach, które sprawiały jej tyle bólu, a teraz spoczywały na stercie poduszek. – Odbyłaś pogawędkę? – spytała. – Tak. Nic wielkiego. – W każdym razie szybko to załatwiłaś – stwierdziła Clara tym swoim na pół pełnym podziwu, na pół krytycznym tonem, do którego Freda tak przywykła. – Człowiek nie chce marnować mu czasu – powiedziała z tłumionym zniecierpliwieniem. – Jak tu się tobą zajmują? – Kręciła się po pokoju, jakby sama się nią zajmowała, podeszła do okna. – Wyjdziemy na dwór? Dowiedziałam się, że mają jeszcze stary wózek inwalidzki sir Edwina. Mogą go wyjąć dla ciebie, jeżelibyś chciała. – Nie, Fredo, bardzo dziękuję. – Jestem pewna, że ten przystojny szkocki chłopiec chętnie cię popcha. – Nie, nie, moja droga. Jeśli nie można jej nigdzie popchać, w żadnym znaczeniu tego słowa, to niewiele da się zrobić. Freda wiedziała, że obydwie chciały jechać do domu, choć Clara z oczywistych względów nie mogła tego powiedzieć, a w ustach Fredy byłoby to żałosne wyznanie. Tęskniła za córką i kochała swoje wnuki, ale wizyty w Corley przynosiły na ogół niemiłe przeżycia. Nawet pora koktajlu przestała być obiecująca, skoro same koktajle wywoływały tak niepokojące zachowanie gospodarza. – Czy przed wyjazdem posłuchamy, jak Corinna gra na fortepianie? – spytała Clara. – Chyba dziś wieczorem, Dudley im to obiecał. – A więc możemy mieć nadzieję. Z tej sypialni na końcu domu widać było trawnik biegnący do wysokiego czerwonego muru kuchennego ogródka, za którym błyszczały w słońcu dachy oranżerii. Freda, nieprzepadająca za spacerami, zamierzała wyjść trochę „pomaszerować” czy „podreptać”, żeby uspokoić nerwy, choć wiedziała, że może ją dopaść jakiś szarmancki gość. Pani Riley budziła w niej lęk, nie miała pewności co do wdzięku młodego Revela Ralpha. – Może wyjdę na chwilę, moja droga – rzuciła przez ramię. Clara chrząknęła zaaferowana, jakby była zbyt zajęta własną wygodą, by słuchać tego, co mówi przyjaciółka. – Podobno jest tu magnolia, którą trzeba zobaczyć, żeby uwierzyć w jej urodę. Teraz od strony ogrodu francuskiego nadeszły powoli dwie na brązowo ubrane postacie, George miał ręce założone z tyłu, a Madeleine trzymała swoje w kieszeniach prochowca. Ich dłonie zdawały się odcięte od możliwości jakiegokolwiek wspólnego wykorzystania, a choć obydwoje byli pogrążeni w rozmowie, George nawet wychylał głowę do tyłu, by dodać wagi swoim wypowiedziom, wyglądali

zdecydowanie bardziej jak koledzy niż para małżonków. Stojąc przy oknie, Freda widziała siebie idącą po trawniku i przez jeden nierozważny i natchniony moment uznała, że skoro ma te listy przy sobie, to powinna je oddać George’owi; może to okazałoby się prawdziwym osiągnięciem tej męczącej wizyty. Byłby to rodzaj egzorcyzmu, w końcu odpędziłaby od siebie demona. Serce tłukło się jej pod wpływem podwójnego impulsu – samej myśli o tym i sprzyjających okoliczności niemal zbyt naglących, ze zbyt małą możliwością zastanowienia się i wycofania. A potem zobaczyła listy wściekle wyrzucone w powietrze, opadające na trawnik, deptane nogami nagle chętnej Louisy, wyciągane spod krzaków przez zwinnego Sebby’ego Stokesa. Przypomniała sobie, co zawsze czuła: że nigdy nie można ich wypuścić z rąk, choć teraz to uczucie uległo lekkiej zmianie pod wpływem chwilowej wizji wyzwolenia. To były listy do George’a i powinien je mieć, ale oddawanie mu ich po tak długim czasie byłoby pokazaniem, że coś, co uznał za martwe przed dziesięcioma laty, było nadal żywe. – Wyjdę na chwilkę, moja droga – powtórzyła. Teraz George i Madeleine zniknęli. Prawdopodobnie mogłaby to wszystko powiedzieć Clarze, która dzięki swojej trudnej egzystencji nabyła wiele mądrości, ale w jakiś sposób właśnie tej mądrości się obawiała, na jej tle ona sama mogłaby się wydać głupia. Pewnie nikomu innemu nie można by tego powiedzieć, ponieważ nikt inny nie zachowuje cudzych sekretów, szczególnie Daphne nigdy nie może się o tym dowiedzieć. Teraz w jej pole widzenia wszedł młody pan Ralph rozmawiający ze szkockim chłopcem, który chyba prowadził go do ogródka za murem. Miał ze sobą szkicownik, a Fredę uderzył swobodny i przyjazny stosunek tej dwójki, oczywiście obydwaj byli bardzo młodzi, a Ravelowi Ralphowi można by zarzucić wszystko poza tym, że jest nadęty. Zniknęli za furtką w murze. Świadomość, że wszyscy inni coś robią, trochę poruszyła Fredę. Po powrocie do swojego pokoju włożyła kapelusz i upewniła się, że listy są dobrze schowane. To absurdalne, ale stały się jej nieczystym sekretem, jak kiedyś były sekretem George’a. Zeszła jedną z klatek schodowych na tyłach domu, czego prawdopodobnie nie powinna była robić, ale wolała raczej spotkać się z pokojówką niż z którymś z gości. Schody prowadziły do pomieszczenia zwanego Przedsionkiem Dżentelmenów, za którym znajdowała się palarnia, a niewielkie drzwi wychodziły na podjazd za domem. Obeszła narożnik domu, potem róg ogrodu francuskiego, którego miała już dosyć. Chciała pójść do lasu na jakieś pół godzinki przed podwieczorkiem. Po minucie czy dwóch znalazła się w cieniu drzew, wielkie kasztany już zaczynały kwitnąć, a lipy wypuszczały błyszczące zielone pędy. Zsunęła kapelusz na tył głowy i spojrzała do góry, w głowie jej się zakręciło na widok rombów nieba pomiędzy liśćmi. Potem ruszyła dalej niezwykle szybko, więc po chwili deptania po gałązkach i omijania powalonych konarów buków poczuła, że traci dech. Pomyślała, że nie powinna zbytnio się oddalać, i wymknęła się skrajem lasu na trawniki parku. Długi biały płot oddzielał park od Górki, stanęła na chwilę, rozważając bez świadków poważny dylemat, czy powinna przejść przez ten płot; najpierw jednak należało ostrożnie sprawdzić, czy rzeczywiście w pobliżu nie ma nikogo. Płot składał się z dwóch cienkich żelaznych szyn, górna znajdowała się na wysokości biodra, i płasko zakończonych słupków rozmieszczonych mniej więcej co sześć stóp, których można było się przytrzymać. Podjęła próbę uniesienia spódnicy, po raz kolejny rozejrzała się, po czym szybko postawiła nogę w sportowym bucie na niższej szynie, chwytając ręką górną. W tym momencie uświadomiła sobie, że w żadnym wypadku nie powinna tego robić, ruszyła więc do odległej furtki i podenerwowana udawała, że nigdzie się nie spieszy. Górka została właśnie skoszona, więc jak tylko Freda zamknęła za sobą furtkę, poczuła, że ścięta trawa, jeszcze zielona i wilgotna, przykleja się do butów. I znowu, na przeciwległym skraju ogromnego trawnika, który musiał mieć dobre dwa akry, pokazali się oni, George i Madeleine. Poczuła, że wpadła w pułapkę tego, czego starała się uniknąć, a owe próby uników okazały się całkiem jałowe. Byli zajęci sobą, zawsze rozmawiali, zawsze spacerowali. Freda miała wrażenie, że nikt ich specjalnie nie lubił, a

George zawsze był nieśmiały i sztywny – dopóki (znowu do tego wracamy) na scenie nie pojawił się Cecil. Starała się nie patrzyć na niego przy lunchu, wiedząc to, co wiedziała, ten weekend musi być dla niego zdecydowanie nieprzyjemny, była właściwie zdziwiona, że w ogóle przyjechał. Chociaż, jeśli w jakikolwiek sposób kochał Cecila… Widziała teraz błysk jego okularów, charakterystyczne wytarte brwi. Zauważyli ją i powiedzieli coś do siebie, po czym George pomachał ręką. Przez moment szła szybko dalej, ale nie… Widywała ich przecież tak rzadko. Zatrzymała się i podniosła z trawy czarne pióro, kosiarka oberwała mu czubek, odwróciła się i ruszyła powoli w ich stronę, z uśmiechem i zmarszczonymi brwiami, niezręcznie spoglądała na boki z taką miną, jakby szykowała jakąś zabawną uwagę. Sprawa polegała na tym, że ten problem z listami żył tylko z powodu jej poczucia winy, ukryty, możliwy do zapomnienia, łatwo było przez dłuższy czas o nim nie pamiętać, ale w takich chwilach jak ta nadawał wszystkiemu, co mówiła do George’a, posmak zdecydowanej nieszczerości. Nigdy nie powinna była ich czytać, ale kiedy je znalazła, wyjęła jeden z koperty z podejrzaną, ale serdeczną ciekawością i przeczytała zadziwiającą pierwszą stronę, przekonała się wtedy, że nie może przestać. Teraz zastanawiała się nad własną brudną ciekawością, nad potrzebą poznania najgorszego, kiedy wolałaby raczej niczego nie wiedzieć. Popatrzyła na George’a, stał niezbyt rozpromieniony w odległości pięćdziesięciu jardów, i zobaczyła go tamtego ranka, kiedy mu powiedziała, był w mundurze, opłakiwał brata, walczył na wojnie. Jej własny ból musiał to uruchomić, uprawomocnić. Ale on tak samo jak ona nie wiedział, co robić, był na nią zły jak nigdy dotąd, to prywatne listy, nie miała prawa, a równocześnie był przygnieciony wstydem i zgrozą, że matka wie, co się działo. – Wszystko skończone – powiedział, choć wydawało się to oczywiste, skoro Cecil nie żył: to dawno się skończyło. – A potem, zanim nastąpił koniec wojny, oświadczył się tej okropnej erudytce; czuła w najbardziej szczerych i nieszczęśliwych chwilach, że sama skazała go na życie w tak szlachetnym nieszczęściu. – Halo, halo – powiedział George. Freda podniosła głowę i uśmiechnęła się do nich. – Zadowolona mama ze spaceru? – spytała Madeleine. – Bardzo przyjemny. – Popatrzyła na nich z szelmowskim błyskiem w oku, jak rodzic przytłoczony przez dzieci. – Nie wiedziałam, że mama lubi spacerować – powiedziała podejrzliwie Madeleine. – Wielu rzeczy nie wiesz, moja droga. – Freda sama się zdziwiła swoimi słowami. – Odbyłaś małą pogawędkę z Sebbym – stwierdził George. – A, tak. – Freda zlekceważyła sprawę. – Wszystko w porządku? – Przecież nie miałam nic do powiedzenia. George uśmiechnął się z zaciśniętymi ustami i popatrzył na las. – No chyba nie. Wracasz do domu? – Bardzo chętnie wypiję filiżankę herbaty. – Pójdziemy z tobą. Idąc, patrzyli na dom. Freda miała wrażenie, że każde z nich z rozbawieniem i troską zastanawia się, co mogłoby o nim teraz powiedzieć. Skupili na domu całą swoją uwagę i przynajmniej przez minutę żadne z nich się nie odezwało. Freda zerkała na George’a i zastanawiała się, czy ten sam incydent, który jej zatruwa panowanie nad sobą, jest równie obecny w jego życiu. Przez dziewięć lat od tamtego dnia nie wspomniano o tym ani razu; ślepe uniki stopniowo zaczęły robić wrażenie naturalnego procesu zapominania. – Oglądała mama grobowiec? – zapytała Madeleine, kiedy wchodzili przez białą furtkę do ogrodu. – Widziałam go już przedtem – wyjaśniła Freda. Grobowiec bardzo jej się nie podobał z istotnych, ale trudnych do wyjaśnienia powodów. – Wspaniały, prawda?

– Owszem. – Myślałem o starym poczciwym Hueyu – powiedział George, przynajmniej w tym punkcie podążając za jej myślami. – Wiem. – Musimy pojechać, moja kochana – mówił George, biorąc matkę pod rękę z uczuciem ekstrawaganckiego wybaczenia, jak jej się wydawało. – Do Francji…? – Pojedziemy w lecie, podczas długich wakacji. – Bardzo bym chciała – powiedziała Freda, przyciągając do siebie George’a i patrząc niemal z nieśmiałością na Madeleine. Wydało jej się zagadką, kolejnym wielkim unikiem, którego pustka wypełniała całe jej życie, dlaczego dotychczas tam nie byli. Rozstała się z nimi w sieni, poszła na górę do swojego pokoju, od nowa, niemal ze łzami myśląc o Hubercie. Jego śmierć naprawdę powinna nadać odpowiednie proporcje tamtym wszystkim zmartwieniom. Ciężki ból straty powiększyła nutka oburzenia. Czuła, że w którymś momencie musi ostatecznie i oficjalnie porozmawiać z Louisą o Hubercie i domagać się, by przyznała, że najgorsza z możliwych rzeczy przytrafiła się także jej. Chociaż Huey nie był mądry ani piękny, nigdy nie poznał Lyttona Stracheya, nie napisał sonetu i nie wspiął się na nic wyższego od jabłonki. A to wszystko musiała przyznawać przy każdej próbie wspomnienia Huberta w obecności matki Cecila. Zdjęła kapelusz, usiadła i dość brutalnie zajęła się swoimi włosami. Wiedziała, że zazdroszczenie Louise tego pocieszenia, że była przy Cecilu w ostatnich chwilach, tej arystokratycznej wyprawy na drugą stronę Kanału, która sprowadziła go z powrotem, podczas gdy dziesiątki tysięcy innych miały zostać tam do dnia Sądu Ostatecznego, nie miało sensu, było okrutne. Daphne twierdziła, że to jeden z powodów, dla których starsza pani nie chce się wyprowadzić z dużego domu: chciała tu mieszkać, bo mogła codziennie odwiedzać syna. Freda przypomniała sobie pobyt Hueya w Dwóch Akrach podczas ostatniej przepustki, jej oczy napełniły się łzami, upuściła grzebień i szukała w rękawie chustki do nosa. W listach, które dostała po jego śmierci, była mowa o lesie, gdzie zginął, próbując przejąć ukryte stanowisko karabinu maszynowego. Lasek Ivry. W tamtych tygodniach wciąż od nowa wpatrywała się w swój skromny krajobraz, we własny lasek brzozowy, z rosnącym przekonaniem, że stopa Hueya już nigdy tu nie stanie. Tamtego pierwszego dnia trudno było pojąć, że już został pochowany we Francji, pod ogniem kul, jak napisano, i przy tekstach z Apokalipsy. Już został pochowany na zawsze, pozbawiony powietrza. A ilekroć o tym myślała i wyobrażała sobie lasek Ivry, widziała swój niewielki zagajnik dziwnym sposobem przeniesiony do północnej Francji i Hueya wbiegającego do lasku w deszcz przypadkowych kul. Później został ekshumowany, miała zdjęcia grobu i samego pogrzebu. Padre w białym ornacie pod parasolem, żołnierze żegnający go salwą. No, teraz przynajmniej George ją tam zawiezie, do Francji, może razem z Daphne, wszyscy pojadą, a ona zobaczy to na własne oczy. Tylko raz pojechała za granicę, przed wojną, kiedy odbyły z Clarą pielgrzymkę do Bayreuth, dwie wdowy na brudnym promie, w dusznych pociągach z niemieckimi żołnierzami śpiewającymi w sąsiednim wagonie. Myśl o tej nowej wyprawie, o dotarciu na miejsce, ściskała jej gardło. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

8 Kiedy Daphne ubierała się tamtego wieczoru, Dudley wkroczył do jej pokoju i ziewając, wyraził nadzieję, że Mark Gibbons zaakceptuje Revela. – Och – westchnęła Daphne, lekko zaintrygowana, ale naprawdę bardziej zajęta kolacją i koszmarem usadzenia gości, bo to były największe wyzwania dla niej jako gospodyni. – Wydaje mi się, że Revel ma dobry kontakt ze wszystkimi. Włożyła przez głowę halkę perłowego koloru, wygładziła ją rękami, zadowolona, że w takiej chwili słyszy jego imię. Posadzi go w pobliżu, ale nie obok siebie. Oczywiście jej matka musi siedzieć po prawej stronie Dudleya, a jeśli Clara usiądzie bezpiecznie gdzieś pośrodku, to czy lepiej po jego lewej stronie posadzić Evę, czy Madeleine? Daphne pomyślała, że może narzucić mu Madeleine. – Zresztą, chwilowo nie ma żadnego naglącego powodu, żeby się spotkali, prawda? – powiedziała. I wtedy okazało się, że Dudley zaprosił Marka z Florą na kolację, a także Strange-Pagetów z tego powodu, że „nie widzieliśmy ich od wieków”. – Chryste, mogłeś mi o tym powiedzieć! – wykrzyknęła Daphne, czując, że oblewa się rumieńcem. – Akurat ci cholerni S-P. Daphne zobaczyła siebie w lustrze, bezradną w bieliźnie, w samych pończochach, a jej panika wydawała się komiczna Dudleyowi, mającemu swobodę bycia na drugim planie. Pomyślała przede wszystkim o langustach, których liczba już w związku z przybyciem Revela okazała się bardzo stresująca. – Och, Duffel! – Dudley lekko zmarszczył brwi, patrząc na zapinki z gagatu na gorsie koszuli. – Mark jest wspaniałym malarzem. – Mark może sobie być cholernym geniuszem – syknęła, pospiesznie wkładając suknię. – Ale mimo to musi jeść. Dudley popatrzył na nią z mieszaniną wyrozumiałości, uprzejmego zdziwienia i drwiącego niesmaku, którą poznała tak dobrze, której tak bardzo się bała, która tak wściekle ją denerwowała. – Pamiętaj, Duffel, że Flora jest wegetarianką, podrzuć jej jakieś orzechy i pomarańcze, a będzie uszczęśliwiona jak świnia w chlewie. I obdarzył ją jednym z tych swoich pełnych uśmiechów, wilgotne i ostre psie zęby wdzięczyły się żałośnie jak dawniej, choć teraz wydawały się równie okropne jak jego angielszczyzna z okopów. Daphne uznała, że sama powinna zejść na dół do kucharki. Czeka ją jedno z tych strasznych doświadczeń, które w istocie sprowadzają się do zwykłego błagania. Mark Gibbons, autor dużego abstrakcyjnego „więzienia” wiszącego w salonie, mieszkał na farmie w pobliżu Wantage ze swoją przyjaciółką, pół-Dunką Florą. Daphne bardzo go lubiła, co nie przeszkadzało, że również się go bała. Z Dudleyem poznali się w wojsku, dziwnie bliskie zwarcie przeciwności, tak przynajmniej wydawało się Daphne, jako że Mark był socjalistą i synem sklepikarza. Nie przejawiał najmniejszej ochoty ożenienia się z Florą, niezbyt interesowało go też przebieranie się do kolacji, co było bardzo kłopotliwe w związku z przewidywaną obecnością Louisy i pułkownika Fountaina, dowódcy Cecila, który miał przyjechać z Aldershot. Zbiegając po dwa stopnie kuchennych schodów, Daphne myślała o tym, że wali się w gruzy jej plan rozsadzenia gości tak wyjątkowo niedopasowanych, przy czym jej mąż i teściowa grali rolę odpychających magnesów. Przynajmniej Strange-Pagetowie byli łatwiejsi. Raczej nudne starsze małżeństwo z mnóstwem pieniędzy i własnym wiejskim domem na drugim brzegu Pusey. Dudley znał Śmierdziela Strange-Pageta od dzieciństwa i był wobec niego wyzywająco lojalny, traktując jego mętne zaściankowe ploteczki jak objawienia jakiegoś mądrego gnoma. Sebby Stokes zszedł pierwszy, więc Daphne, która wpadła do salonu na dżin z cytryną, przez kilka minut musiała prowadzić z nim denerwującą rozmowę, choć mimo wszystko drink dawał rodzaj

przyjemnej, ciepłej ulgi. Ich wcześniejsza rozmowa w bibliotece stała się barwnym cieniem, próbą intymności, która już nigdy się nie powtórzy. Daphne przysiadła na parapecie okna, wyglądając na żwirowy podjazd, gdzie lada moment pokażą się samochody. Zrobiła, co mogła, teraz musi się odprężyć. Sebby zdawał się wciąż mówić o Cecilu, przecież to on, o czym na chwilę zapomniała, był powodem spotkania. Czyż nie przydarzy się to im wszystkim, upamiętnienie zapomniane w chaosie innych zajęć? – Czytałem wszystkie listy, które twoja teściowa dostała od podkomendnych Cecila. – Czyż nie są cudowne? – wykrzyknęła Daphne. – Naprawdę go kochali – powiedział Sebby tonem, który uznała za dziwny. Daphne spojrzała na niego, stał sztywno z kieliszkiem i papierosem w ręku, reprezentacyjne i perfekcyjne uosobienie odpowiedniego zachowania, i po raz kolejny zobaczyła to, co przez moment dostrzegła po południu. On kochał Cecila i gotów był zrobić wszystko dla zachowania jego dobrego imienia. Powiedziała spokojnie, choć figlarnie: – My też dostaliśmy wspaniałe listy dotyczące mojego brata. Przypuszczam, że w takiej sytuacji zawsze są to wspaniałe listy. Nikt nigdy nie napisał „Kapitan Valance był prawdziwą bestią”. – Rzeczywiście – odparł Sebby z cieniem uśmiechu. – Jaki tytuł zamierzasz dać książce? Pewnie po prostu Wiersze? – Albo Wiersze zebrane. Louisa chciałaby Utwory poetyckie, co zdaniem twojego męża zbytnio trąci panią Hemans, niezwykle płodną poetką. – Wyjątkowo przyznaję mu rację – powiedziała Daphne. Rozległ się ostrzegawczy warkot, jakby w oddali przelatywał samolot, a po chwili na podjeździe zaryczała i zatrzęsła się brązowa furgonetka z piekarni, stanowiąca środek lokomocji Marka i Flo. – Bardzo mu się przydaje do przewożenia obrazów. Daphne przyłapała się na tym, że się tłumaczy, wesoło pokrzykując, czuła, że naprawdę wcale nie jest gotowa na ten wieczór. Kiedy Mark wygramolił się z szoferki w kompletnym stroju wieczorowym, poczuła tak wielką ulgę, że wycałowała George’a i Madeleine, którzy akurat weszli do salonu i absolutnie się tego nie spodziewali. Za nimi w holu stała jej matka, a dalej Revel przyglądający się kominkowi, podczas gdy Eva Riley wytknęła głowę z okien jednej wieżyczki, powtarzając: – To absurdalne! Zbyt beznadziejne! Całkiem niezłe przyjęcie. Już się zaczęło, a Daphne dzielnie udawała, że to ona nim kieruje, więc trudno się dziwić, że odczuwała lekkie mdłości, kiedy nabierało tempa. Matka powiedziała spokojnie, że Clara jest bardzo zmęczona i poprosiła o podanie jej kolacji do pokoju. Daphne miała wrażenie, że to musiało się zdarzyć, kolejna zmiana w rozsadzeniu gości, ale jedynie poinformowała o tym Wilkesa i poprosiła, żeby się tym zajął. Po czym nalała sobie kolejną porcję dżinu. Okazało się, że Mark zna już Evę Riley, co było dobre, ale równocześnie lekko irytujące. Zwracał się do niej per „staruszko” lub „Eva Brick” w ten swój pogodny, choć lekko zagrażający sposób. Tę wcześniejszą przyjaźń wystawiali na pokaz, wręcz wyolbrzymiali wobec pozostałych gości. Mieli wielu wspólnych znajomych, nieznanych nikomu z obecnych. Mark podtrzymywał rozmowę o tych fascynujących nieobecnych z niejaką determinacją, jakby małpował jakiś uprzejmy konwenans. – A co tam u starego Romilly’ego? – spytał. – A jak znajdujesz Stellę? – Och, we wspaniałej formie – odparła Eva z tym swoim tajemniczym uśmieszkiem, niewykluczone, że czuła się lekko zmieszana. Obraz Marka wiszący na tak widocznym miejscu w salonie zdawał się zachęcać go, rzucać w jego imieniu wyzwanie, oto on, nieujarzmiony osobnik, który wyprzedzał ich wszystkich o dobrych kilka ruchów. Dudley podobnie jak poprzedniego dnia był w niebezpiecznie dobrym humorze, udało mu się ze spotkania, które matka i żona tak starannie zaplanowały, wykroić własne party. Nawet przybycie pułkownika Fountaina stało się okazją do pewnego szelmostwa. – Pułkowniku, niechybnie zna pan Generała – dokonywał prezentacji, co na chwilę zbiło staruszka z

pantałyku. Daphne wyobrażała sobie pułkownika Fountaina jako energicznego mężczyznę, który lubi się napić, ale w rzeczywistości był to spokojny, ascetycznie wyglądający człowiek, który we Francji ogłuchł na jedno ucho, więc zdawkowa konwersacja sprawiała mu trudność. Grzecznie trzymał się Louisy, jak stary wujek na przyjęciu dla dzieci, bojący się nagromadzenia imion, których pewnie nie dosłyszał. Na samym końcu szofer w liberii dowiózł Strange-Pagetów, kiedy wprowadzono ich do głośnego już salonu, Dudley powitał ich jak komediant. Goście byli w komplecie i w tym momencie znowu otworzyły się drzwi i stanęła w nich niania z dziećmi, które zeszły na swoje pół godziny. Było to dalekie od ideału. Daphne zauważyła, że niania patrzy na Dudleya, a Dudley wytrzymuje jej wzrok, jego twarz jest maską bez wyrazu, pod którą wzbiera i rośnie oburzenie. Zwykłej usłużności niani zdawały się towarzyszyć jakieś leciutkie przebłyski buntu. Tego wieczoru dzieci lepiej było zatrzymać na górze, ale dlatego właśnie szczególnie im zależało na tym, żeby zejść na dół. Niania podniosła ręce i wypuściła dzieci, a Daphne wzięła je w ramiona z rzadkim i raczej przynoszącym wstyd pragnieniem, żeby je wyprowadzić. W tym ultranowoczesnym salonie nie było gdzie się schować. Biegały między nogami zebranych w poszukiwaniu serdeczności lub przynajmniej zainteresowania. Oczywiście można było liczyć na babcię Sawle, a Revel przemówił do nich tak miło i spokojnie, że mogłyby uznać się za dorosłych. Śmierdziel i Tilda, którzy nie mieli dzieci, zawsze patrzyli na nie z ciekawością przyprawioną lękiem. W każdym razie Daphne miała takie wrażenie. Ale przypomniała sobie, że musi po prostu dać im spokój. Przez chwilę z pełną determinacją rozmawiała z Flo, którą bardzo lubiła, o zbliżających się targach w Fernham i o wystawie Marka w Londynie, miała jednak poczucie winy, że zaniedbuje inne obowiązki. Rozejrzała się wokół, wszystko było w porządku, Corinna czarowała pułkownika, Wilfie omawiał strajk górników z George’em i Sebbym Stokesem. Przedstawiła Flo swojej matce i panie szybko sprowadziły rozmowę na Pierścień; Flo była w ubiegłym roku w Bayreuth i Daphne obserwowała, jak matka zapala się z powodu nieoczekiwanej przyjemności płynącej z tego tematu. – Żałuję, że nie poznała pani mojej przyjaciółki, pani Kalbeck. Teraz jest na górze. Pojechałyśmy razem do Bayreuth tuż przed wojną. – Po chwili wymieniały nazwiska śpiewaków, Freda nie była ich pewna w tej samej chwili, w której zdążyła je wypowiedzieć. – Miałyśmy szczęście poznać panią Schumann-Heink – ciągnęła. – Ona śpiewała chyba partię jednej z trzech Norns. W tym momencie na fortepianie w przeciwległym krańcu pokoju ktoś zagrał spokojne, acz zdecydowane arpeggio. A następnie, zupełnie jakby na próbie, popłynęła denerwująca melodyjka, Daphne od wielu dni udawała, że ją uwielbia. – O nie! – przekrzykując dźwięk rozmów, zaprotestował Dudley lakonicznie, ale pogodnie, jak przystało na równego gościa. Wszyscy z rozbawieniem odwrócili głowy. Wilfie ustawił się obok fortepianu, tyłem do salonu, w ostentacyjnej pozie ukaranego dziecka. W pobliżu stali Madeleine i George, było to bowiem przeznaczone specjalnie dla nich; przypominali rodziców, którzy sami wysłali swoje dziecko na scenę; żadna z pozostałych osób nie miała pojęcia o planach i obietnicach, jakie w sposób nieubłagany wchodziły tu w grę. Louisa z komicznie niezadowoloną miną potrząsała głową i mówiła w zdrowe ucho pułkownika Fountaina o tym, jak wrażliwy na muzykę był sir Edwin. Rozmowa potoczyła się raźniej i pewniej. Wszystkim trochę ulżyło. W końcu przez czterdzieści lat nikt nie dotykał fortepianu, ukrytego pod długim welurowym szalem z frędzlami, solidnego postumentu pod wszelkiego rodzaju użytkowe czy dekoracyjne przedmioty, a jeśli po kolacji ktokolwiek otworzył klawiaturę i żartobliwie wystukał jakąś frazę, dźwięk, jaki wydobywał się spod sterty foliałów, roślin doniczkowych, spod terytorium oprawionych w ramki fotografii, był tak zniekształcony przez czas i zaniedbanie, że zniechęcał do dalszych eksperymentów muzycznych. Teraz jednak Corinna grała początek utworu, zwodniczo spokojny prolog. – Nie dzisiaj, staruszko – wołał Dudley z drugiego końca pokoju, nadal pogodnie, choć z emfazą, w nadziei, że zostanie zrozumiany, uśmiechnął się do Marka jak kumpel do kumpla. Wilfrid wygospodarował niewielką przestrzeń przed fortepianem, prosząc wszystkich z zaaferowaną miną

funkcjonariusza czy portiera, żeby się cofnęli i zrobili mu miejsce. Zapanowała chwila ciszy, podczas której, jak się zdawało, do wszystkich dotarła treść polecenia ich ojca, a które Corinna z pewnością siebie uznała za wyraz oczekiwania na ich występ, toteż rzuciła się energicznie na Szczęśliwą walabię. Po trzech taktach Wilfrid z miną altruistycznego poddania się losowi i okolicznościom wykonał kilka początkowych kroków swego tańca, które oczywiście obejmowały kucanie, a następnie możliwie najdalszy wyskok do przodu. Goście cofali się, chroniąc kieliszki, rozległy się przyjazne okrzyki niepokoju, niektórzy najwyraźniej uważali, że w ogóle nie powinno dojść do czegoś takiego. Śmierdziel kontynuował swoją głośną przemowę, jakby niczego nie zauważył: – Jedyną cholernie mądrą rzeczą było… Dudley odstawił swój kieliszek, przeszedł przez salon, na jego twarzy malowały się trudne do opanowania emocje. Stanął przy fortepianie i przypomniał spokojnie: – Powiedziałem nie dzisiaj. – Ale, tatusiu, przecież powiedziałeś, że wieczorem… – oznajmiła Corinna filuternie, nie przestając grać. – A dziś wieczorem powiedziałem, że nie! Zmiana rozkazów! – Roześmiał się do pułkownika, a śmiech ten przypominał szczekanie i sugerował, że panuje nad sytuacją w stopniu znacznie większym, niż się wydawało. Daphne ruszyła do przodu. Wiedziała, co ludzie mówią o zmianach, jakie zaszły w Corley za czasów Dudleya, dziwaczna mieszanina gości, malarzy i pisarzy, w sumie dom wariatów. Miała ochotę usprawiedliwiać się i zarazem podjąć wyzwanie. Wilfrid przestał skakać, przestał ufać planowi siostry, ale Corinna nie przestała grać. – Może nie teraz, skarbie. – Freda położyła rękę otoczoną jedwabnym mankietem na ramieniu wnuczki. Równocześnie Dudley – którego straszny grymas stał się nagle ośrodkiem całego kryzysu – pochylony nad klawiszami walił w nie pięścią, a rozwścieczony marnym efektem zepchnął Corinnę łokciem ze stołka i nieustająco ciskał bardziej rezonujące i szalone oktawy. Po czym zatrzasnął wieko. – Chodźcie – powiedziała spokojnie Daphne i wyprowadziła czepiające się jej rąk dzieci. Kiedy niania rzeczywiście była potrzebna, nie można było jej znaleźć. Daphne zobaczyła, że matka wyszła za nią. Zaraz popłynie ten straszny strumień milczącej litości skierowanej pod jej adresem, że ma za męża Dudleya Valance’a, szalonego brutala. Usta Corinny drżały, a Wilfrid już od jakiegoś czasu głośno szlochał. Kiedy po trzech minutach Daphne wróciła do salonu, kolektywnym wysiłkiem dokonano już naprawy. Powiedziała niezbyt głośno, że dzieci się uspokoiły, poczuła ciche poparcie, hamowane lękliwą niechęcią przeciwstawienia się Dudleyowi. – Małe diabełki, co? – powiedział pułkownik i poklepał ją po ramieniu. Mark, Flo i S-P-owie widzieli już wcześniej podobne sceny, więc prowadzili teraz cudownie nudną rozmowę o polowaniu, żeby pokazać, że sytuacja jest opanowana. Sam Dudley z wrażliwą szczerością człowieka, który nigdy się nie myli, zagadywał Sebby’ego Stokesa, któremu wrodzona dyplomacja pozwalała przetrwać. Wiadomo było, że żaden z Valance’ów nigdy za nic nie przeprasza. Louisa nic nie powiedziała, choć Daphne jak zawsze wyraźnie czytała w jej myślach, po czym usłyszała, jak Louisa z niezbędną jasnością mówi do pułkownika: – Nigdy nie widywaliśmy naszych chłopców po szóstej. Daphne wiedziała, że najbardziej przygnębiona tym wszystkim będzie jej matka, która przed kolacją już nie zeszła na dół. Najlepiej wypić coś mocniejszego. Po minucie czy dwóch zorientowała się, że wszystkich ogarnęła nieufna wesołość ozdrowieńców. Kiedy nadeszła pora kolacji, Daphne była w nastroju nonsensownego rozbawienia, przeradzającego się w niepokój, który wręcz zapierał dech z powodu niepewności, co się naprawdę dzieje. Pomyślała, że lepiej będzie porozmawiać z pułkownikiem Fountainem, zanim zagarnie wszystkich szalona atmosfera

wieczoru. Podano rybę, a ona zadała mu wyraźne pytanie o Cecila i usłyszała, jak jej słowa wpadają w nagłą ciszę, jej głos brzmiał obco. Pułkownik siedział oddalony od niej o połowę długości stołu, po prawej stronie Louisy, a kiedy mówił, rozglądał się bacznie, niemal wyzywająco, jakby na odprawie zupełnie innego typu. Ci, którzy patrzyli na niego, zorientowali się, że patrzą również na Louisę, na jej twarzy malowały się powaga i niepokój, wpatrywała się w srebrną solniczkę stojącą przed nią na stole. Dzięki Bogu, nie była to opowieść o śmierci Cecila, dotyczyła osławionego momentu, w którym zdobył medal, wynosząc w ogniu ostrzału trzech swoich rannych ludzi. Pułkownik przedstawił sytuację na szerokim tle, anektując solniczkę jako posterunek niemieckiego karabinu maszynowego. Bardziej szczegółowy opis samego epizodu streścił z godnością i przekonaniem, podkreślanym jeszcze pełnym rezerwy sposobem bycia, jednak Daphne – i prawdopodobnie wszyscy inni przy stole – miała rozczarowujące poczucie, że nie odróżniał już wyraźnie tego wydarzenia od tuzina podobnych. Wtedy napisał wspaniały list do Louisy i oczywiście przedstawił Cecila do odznaczenia, a teraz relacjonował to wszystko w formie bardzo podobnej do tamtych opowieści sprzed dziesięciu lat. Może Dudley i Mark, którzy uczestniczyli w podobnych „pokazach”, widzieli to bardziej świeżym okiem. Kiedy pułkownik mówił, Daphne wodziła wzrokiem po jadalni. To było pomieszczenie, które najbardziej kojarzyło jej się z Cecilem od dnia ich pierwszego spotkania, a teraz prezentowało się w całej swojej egzotycznej krasie, światło świec odbijało się w pochylonych lustrach i w matowych złoceniach kasetonów w kształcie form do galarety. W przeciwległym krańcu pokoju w blasku elektrycznej lampy wisiał portret młodego mężczyzny w berecie, pędzla Rafaela. – Zupełnie nie wiem, jak on to zrobił – powiedział pułkownik. – Mgła już się rozwiała, był rozpaczliwie wyeksponowany. Wiedziała, że Revel lubił ten pokój tak samo jak ona, nie spieszyła się jednak, by na niego popatrzyć, ale wydało się, że natychmiast poczuł jej wzrok i spojrzał na nią. Reszta kolacji upłynęła w pomroce trzech kolejnych gatunków wina, jednak Dudley, choć coraz bardziej pijany, starał się jakoś trzymać. Daphne uznała, że musi ograniczyć znaczące popatrywanie na Revela, a wkrótce doszła do przekonania, że on zawarł ze sobą podobną umowę. To było zabawne, ale mogło doprowadzić do niezręcznej sytuacji. Sebby’ego wypytywano trochę o górników, a jego odpowiedzi dawały wszystkim poczucie, że znaleźli się w samym sercu kryzysu. Choć właściwie nic nie zostało ujawnione. Najbardziej zdenerwowało to Marka, w którym Sebby najwyraźniej nie wzbudził sympatii. Dużo mówił o niepotrzebnym rozkładzie czy o czymś podobnie brzmiącym, o swoim dorastaniu na zapleczu sklepu rzeźnickiego w Reading, dopóki Dudley, który jako jedyny mógł to zrobić, nie powiedział: – Mark, naprawdę musisz się nauczyć nie patrzyć z góry na tych, którzy nie dorastali w tak złych warunkach jak ty. Przy stole rozległ się usankcjonowany śmiech. Daphne zaczęło prześladować wspomnienie z pierwszych dni małżeństwa, owo zaczadzenie przyjemnością i szczęśliwym oczekiwaniem, w który to stan potrafił ją wprawić Dudley. Błyszczał w blasku świec, przekonany o własnej urodzie. Poczuła, że jej rozbudzone tęsknoty skupiają się na smukłych artystycznych palcach Revela, swobodnie spoczywających na obrusie, jakby w oczekiwaniu, że ktoś je podniesie. I już nadeszła pora, by kobiety się oddzieliły, łatwa, ale istotna inicjatywa, która w taki wieczór zwłaszcza budziła w niej poczucie, że w sposób prymitywny uzurpuje sobie miejsce teściowej. Kiedy panowie wrócili, z jadalni dla służby przywołano kierowcę pułkownika, bo mieli jechać prosto do Aldershot. Daphne odprowadziła go na frontowe schody, czuła się mocno podchmielona i niezborna. Uścisnęła dłoń pułkownika obydwiema rękami, ale nie bardzo wiedziała, co powiedzieć. Wprawdzie poczciwiec nieco ją rozczarował, czuła jednak, że ona też go zawiodła. Po powrocie do salonu zorientowała się, że jest mowa o grze. Ci, którzy mieli ochotę zagrać, tuszowali swoje zainteresowanie, a niezainteresowani bezczelnie udawali, że wcale im to nie

przeszkadza. Louisa, która nie znosiła tracić czasu, obrębiała chusteczkę do nosa na kiermasz Ligi Brytyjskiej. – Wotsit? – spytała, zezując ponad nosem na obcinaną nitkę. – Zastanawiam się – powiedział George z miną znaną Daphne od dzieciństwa, było w niej skrywane podniecenie, chłodny uśmiech, który miał ostrzegać wszystkich, że jeśli zechce zagrać, to na pewno wygra. – Przed wojną – wyjaśniała Louise Sebby’emu Stokesowi – godzinami graliśmy w Wotsit. Dudley i Cecil to uwielbiali, wprost rzucali się na tę grę jak małe króliki. Oczywiście Cecil miał dużo większą wiedzę. – Cecil był niesamowicie bystry, mamo – powiedział Dudley. – Ale nie jestem pewien, czy akurat króliki słyną z zasobu wiedzy ogólnej. – A co powiecie o grze w przysłówki? Zawsze jest z tym dużo zabawy – powiedziała Eva. – A tak, przysłówki – westchnęła Louisa, jakby wspominała niezadowalające spotkanie z nimi w przeszłości. – Które to są? – zapytała Tilda. – No wiesz, skarbie, takie słowa jak szybko czy ujmująco – wyjaśniła Eva. – Musisz zrobić coś w duchu danego słowa – tłumaczyła bez entuzjazmu Madeleine. – To może być zabawne – stwierdził Revel, uśmiechając się do Daphne słodko, acz niepewnie. – Chodzi o to, w jaki sposób się coś robi. – Rozumiem – powiedziała Tilda. Daphne nie miałaby nic przeciwko takiej zabawie, wiedziała jednak, że Louisa nie zaakceptuje niczego zbyt żywiołowego czy uzależnionego od poczucia humoru. Kiedyś zagrały z dziećmi w przysłówki, Louisa zadziwiła ich wszystkich, wybierając słowo rzadko. A teraz powiedziała: – Nie chcę psuć wam nastroju, ale mam nadzieję, że mi wybaczycie, jeśli powiem wszystkim dobranoc. Panowie się zerwali. Rozległ się serdeczny chór dobranocek, lekkie protesty, podczas których Sebby oświadczył spokojnie, że ma jeszcze do przejrzenia różne papiery, a Freda ze smutno-przymilnym uśmiechem skierowanym w stronę Dudleya oznajmiła, że spędziła uroczy dzień. Daphne wyszła z nimi aż do podnóża schodów ze specyficznie przepraszającą miną, choć naturalnie była szczęśliwa, że już zmierzają do łóżek. Wszyscy wypili jeszcze jednego drinka, pomysł gier ciągle wisiał w powietrzu. Madeleine zaczęła gadać, podejmując bolesną próbę odsunięcia zagrożenia. Tilda zapytała, czy ktoś zna reguły gry Rozebrać Jacka do Rosołu. I wtedy Dudley zadzwonił na Wilkesa i kazał mu wyciągnąć pianolę, bo będą tańczyć. – Och, jak zabawnie – stwierdziła Eva, a spod dymu papierosów widać było jej niemiły uśmieszek. – Zagram moim gościom. Tak wypada – stwierdził Dudley. – A dywan… – wymamrotała Daphne, wzruszając ramionami, jakby w ogóle jej na tym nie zależało, jako że był to jedyny sposób, by Dudley zainteresował się dywanem. – O tak, pamiętaj o moim dywanie – podjęła Eva. – Wilkes, w holu – polecił Dudley. – Jak pan sobie życzy, sir Dudley. – Wilkes potrafił przekazać mgnienie niepokoju pod wyraźnym zadowoleniem z perspektywy dobrej zabawy gości. Pianolę trzymano w korytarzu, gdzie wisiały portrety krów. Po chwili Dudley przeszedł do holu, żeby popatrzyć, jak Robbie z drugim służącym pchają ją z hałasem po szerokich klepkach dębowej podłogi. Sam poszedł do korytarza, a po chwili wrócił z naręczem rolek; miał zupełnie dziki wzrok, w którym kpina mieszała się z prawdziwą ekscytacją. W tym momencie Daphne zrozumiała, że straciła nawet to minimalne panowanie nad sytuacją, jakie miała przez chwilę, zrezygnowała z niego w znajomym poczuciu nieszczęścia zmieszanego z ulgą.

Na niektórych rolkach były dobrze znane kawałki, fokstroty i temu podobne, jeden czy dwa fragmenty specjalne nagranych przez Paderewskiego krótkich utworów Chopina, które miały zabrzmieć tak, jakby to grał sam kompozytor. Dudley nastawiał je tylko po to, żeby popisać się absurdalnym naśladowaniem rozczochranego wirtuoza. Teraz zakładał rolkę z pijacką koncentracją, uśmiechał się na myśl o przyjemności, jaką szykuje gościom, uśmiechał się też do pianoli, którą darzył wręcz dziecinnym podziwem. Następnie usiadł, odchylił głowę do tyłu i zaczął naciskać pedały, rozległ się fokstrot, którego słuchali już setki razy. Daphne wiedziała, że ta melodia na zawsze zapisze się w jej mózgu, jeśli nie zastąpi jej czymś większym i lepszym. Klawisze wprawiane w ruch niewidzialnymi rękami budziły lekką grozę. Mark, równie wstawiony jak Dudley, natychmiast porwał Daphne i przemierzali hol chwiejnym krokiem; czuła jego ciepłe, choć niewybredne zainteresowanie swoją osobą jako przedstawicielką płci przeciwnej; obydwoje zanosili się śmiechem, w pewnym momencie Mark mocno uderzył się o stół i o mało nie upadł, ale nadal się jej trzymał. Uwolniła się z jego objęć i rozejrzała dokoła; Madeleine właściwie ukrywała się przykucnięta za pianolą, jakby szukała czegoś, co wcześniej upuściła, George tymczasem z zabawnym uśmiechem udawał, że podziwia grę Dudleya, co zresztą sam Dudley kompletnie ignorował. Chciała naturalnie zatańczyć z Revelem, jednak on, całkiem rozsądnie, jak jej się zdawało, podał rękę Flo i poruszali się bardzo pewnie, jakby cudem unikając przeszkód w postaci krzeseł, stojaków z roślinami i stojącego zegara. Daphne nie przyglądała im się zbyt uważnie, ale zobaczyła, że Revel uśmiecha się do niej otwarcie ponad ramieniem Flo, uznała jednak, że jest to uśmiech bardzo prywatny. Rolka dobiegła końca. Dudley poderwał się, żeby wybrać następną, okazał się to inny fokstrot, też zawsze przez niego nastawiany. Nie miał ucha do muzyki, ale był wręcz obsesyjnie przywiązany do tych dwóch kawałków, a w każdym razie do ich nastawiania z absolutnym przekonaniem, że jeśli ktoś naprawdę ceni muzykę, polubi i te fokstroty. Daphne porwała Śmierdziela ze złośliwą determinacją, obijał się koło niej, wręcz na niej, ciężko dysząc. – Moja droga, jesteś dla mnie za szybka. Po chwili Dudley, naciskając pedały, zaczął rechotliwie śpiewać: Światła mego domu, och, światła domu mego, moje Corley pełne zieleni. – Co to jest? – krzyknął przez ramię Śmierdziel, dzielnie próbując wymigać się od tańca. – Co takiego? Nie możesz być aż takim filistrem. To piękna piosenka mojego brata Cecila – zawołał Dudley i nadal pompował pedały, nonsensownie wpychając słowa w rytm, wkrótce śmiał się tak bardzo, że po policzkach płynęły mu łzy. Nad nim wisiały wielkie nieustraszone krowy nad Jeziorem Galber. Rolka dobiegła końca. – Wielkie nieba, ale mi gorąco po tym wszystkim. – Śmierdziel, pomrukując bezsensownie, że dobrze się bawi, przedzierał się z powrotem do salonu. Rozległo się ostrożne dzwonienie i stukanie, ochrypły syk gazoliny i pianola znowu ruszyła. – No dalej, Śmierdziel! To Hickory-Dickory Rag, twój ulubiony – zawołał Dudley. – No dalej, Śmierdziel! – wołała Tilda w niezwykle dobrym humorze, co wszystkich najpierw rozśmieszyło, ale zaraz przyłączyli się do jej okrzyków. – No chodź, zaczynamy. – Flo już tańczyła, a Eva, przyjmując rolę partnera, chwyciła ją w ramiona i szybkim krokiem prowadziła wokół pokoju. Podrzuciła głowę jak kwoka w nowej figurze tańca, która zdawała się jej własnym projektem. Słychać było paciorki damskich naszyjników uderzające o siebie. – Och – westchnęła Tilda. – Coś podobnego! – Wpatrywała się w tańczących, uśmiechając się z szeroko otwartymi oczami, czego Daphne nigdy wcześniej u niej nie widziała; było coś wzruszającego i komicznego zarazem w tym jej zadowoleniu, patrzyła po kolei na wszystkich pozostałych, żeby się przekonać, czy podzielają jej odczucia; popatrzyła niemal przebiegle na George’a, który uśmiechał się szeroko, acz nie bez pewnego napięcia, nagle położyła sobie na ramieniu jego rękę i poruszali się razem, Tilda wykonywała drobne wygibasy, wymachiwała nogami do tyłu, a George, pokrzykując „Ups” i

„Słowo daję”, próbował ją naśladować. – Śmierdziel, ruszaj się! – wołał znowu Dudley, kołysząc się z boku na bok jak rowerzysta wjeżdżający pod stromą górę, naciskał pedały, a w jego uśmiechu czaiło się coś szalonego i niezmordowanego. – Śmierdziel! – wołał Mark. – Śmierdziel-pierdziel. – Ale Śmierdziel oparł się tym wszystkim nawoływaniom, a chwilę później Daphne zobaczyła, jak z kieliszkiem w ręku przechodzi pod oknem i znika w stosunkowo bezpiecznym ogrodzie. Na niebie był duży księżyc, a on zdawał się go wypatrywać. Kiedy skończyły się tańce, Flo zaproponowała: – Chodźmy wszyscy na zewnątrz zaczerpnąć trochę powietrza. Daphne spojrzała na Revela. – Dobra myśl – stwierdził z szerokim uśmiechem, przez chwilę zatrzymał wzrok na niej, zanim rozsądnie odsunął się na bok. Zrobił się tłok przy drzwiach wyjściowych, doszło nawet do przepychanek i protestów, po czym Mark, który znalazł się już na podjeździe, wyśpiewywał lubieżnie na melodię Auld Lang Syne „Jesteśmy tutaj, bo jesteśmy tutaj”, co wydało jej się dość niegrzeczne, ale na pewno lepsze od wielu innych wojskowych piosenek, które obaj z Dudleyem śpiewali po pijanemu, jak na przykład Boże Narodzenie w przytułku, które zresztą Mark właśnie zaczął śpiewać. – Powiedz Markowi, żeby przestał – poprosiła Daphne i zdawało się, że Flo zrozumiała, o co jej chodzi. W spokojny wieczór każde słowo będzie słychać w sypialni Louisy. – Dud, wychodzisz? – spytał George, jeszcze trochę zadyszany, otaczając swoim dobrym humorem szwagra. – Co? Och, nie… – zaprotestował Dudley, obracając krzesło w tę i z powrotem, żeby dosięgnąć kieliszka. – Nie, wy wszyscy wyjdźcie, ja zostanę i poczytam. – Och! – jęknęła Tilda, nadal zachwycona i bez tchu. Dudley wstał z przylepionym, ale już nieobecnym uśmiechem, przesunął się w bok i z powrotem opadł na skraj stołka, który poślizgnął się na gołej posadzce. Padając, Dudley chwycił brzeg klawiatury. George odskoczył, chcąc uniknąć rozpryskujących się kawałków szkła z kieliszka, a Daphne rzuciła się do przodu, ale tylko złapała go za łokieć, kiedy ciężko leciał do tyłu z okrzykiem „uważaj!”, jakby to ktoś inny stwarzał zagrożenie. – Och! – powtórzyła Tilda. Leżał przez kilka sekund, po czym uniósł się niczym umierający Gal, oparł na jednej ręce, wpatrując się w podłogę, jakby z trudem zachowywał cierpliwość, po czym uniósł drugą rękę, choć nie dałoby się stwierdzić, czy szukał pomocy, czy ją odrzucał. Daphne zorientowała się, że sama z trudem chwyta powietrze z powodu niepokoju i litości, a równocześnie niemal chichocze z dziecinną wręcz wesołością. – Czuję się doskonale – oznajmił Dudley i poderwał się całkiem zręcznie, po żołniersku, co jeszcze mu się zdarzało, choć przez moment stał niepewnie. Grymas bólu pokrył sarkastycznym śmiechem. Przód koszuli i klapy marynarki były mokre od whisky. – Na pewno, staruszku? – dopytywał się George. Dudley nie odpowiedział, nawet na niego nie spojrzał, przeszedł przez hol z pewną godnością, otworzył drzwi i zniknął w korytarzyku z portretami krów, drzwi z hałasem zatrzasnęły się za nim. – Idźcie na dwór – powiedziała Daphne do gości. Z charakterystycznym zdecydowaniem udała się w ślady Dudleya, ale towarzyszyło jej nieznane dotąd uczucie, że nie jest to proste powtórzenie, bo sytuacja robi się coraz gorsza. Znalazła go w toalecie. Jego ociekająca wodą twarz była niepokojąco czerwona. Wyszły mu żyły na skroniach, jakby go ktoś dusił. Jednak kiedy się powycierał do sucha i zaczesał włosy do tyłu, kolory zniknęły. Dudley wyglądał niemal normalnie. Daphne przychodziły do głowy różne bezużyteczne wyrzuty i propozycje. Obserwowała, jak czyści klapę wilgotnym ręcznikiem, po czym rzuca ręcznik na podłogę, jak zawsze. Zobaczyła następnie, że on uśmiecha się do niej w lustrze, chwila wątpliwości, kiedy

przyciągnął jej wzrok, była to stara sztuczka, którą wykonywał odruchowo. – O mój Boże, Duff! – odwrócił się i rzucił się na nią, zęby miał wilgotne i błyszczące, czuła jego ciężkie ręce na ramionach, nie w talii, całował ją i całował, ściskał i przytulał z coraz większą dociekliwością, jakby chciał do czegoś dotrzeć, nie miała pojęcia, czy w ogóle coś mu daje, sama czuła tylko sekwencję chwil pełnych dyskomfortu, kwaśny powiew alkoholu i cygar na twarzy. Nie robił tego od wieków, przypominało to gwałtowne odwiedziny z czasów, kiedy jeszcze się kochali. Cofnął się, potrząsnął nią leciutko, zachęcająco jak stary poczciwy przyjaciel, po czym oddalił się, kuśtykając, głowa podskakiwała w górę i w dół, miał oczywiste poczucie nowej misji, niewypowiedziane porozumienie szaleńców i pijaków. – Chodź, Duffel – zawołał przez ramię, otwierając drzwi do holu. Nie ruszyła się z miejsca, po raz kolejny obserwując, jak zamykają się za nim drzwi. – Och, czy Dudley do nas nie dołączy? – spytała Eva, kiedy Daphne wyszła na pokrytą kamiennymi płytami alejkę. – Nie, nie może – wyjaśniła nie bez satysfakcji, otulając się szalem. – Wiesz, że nie wychodzi wieczorami. – Jak to? W ogóle? – spytała Eva. – To zabawne. Wydawała się wyjątkowo podejrzliwa i wtedy Daphne zaczęła się zastanawiać, czy Eva nie wychodziła gdzieś nocą z Dudleyem, choć nie miała pojęcia, kiedy mogłoby się to zdarzyć. – Wiesz, on nie lubi o tym mówić, ale to jedno z jego dziwactw. – Jedno z jego dziwactw? – Dud nie wychodzi? – spytał Mark, który nagle znalazł się za ich plecami, a teraz obejmował ją w talii, obejmował je obydwie. – On nie wychodzi, skarbie, jak wiesz – powiedziała Daphne, po czym wytłumaczyła Evie, starając się przez chwilę ignorować całkiem zdecydowany chwyt Marka. – Tak jest od wojny, prawdę mówiąc. Pewnie nie powinnam tego zdradzać. – Weszła na twardą ścieżkę, szukając drogi w długich plamach światła z okien salonu, które jedynie pogłębiało mrok. Wykonała drobną pantomimę, by pokazać swoje wahania. – Wiesz, podczas wojny został zabity jego bliski przyjaciel. Zastrzelony przez snajpera, tuż obok Dudleya. Zobaczyli go w świetle księżyca, dlatego nie może znieść księżycowego światła. – O Boże… – westchnęła Eva. Daphne przystanęła. – Usłyszał strzał i zobaczył czarny kwiat wykwitający na brwi chłopca, który upadł tuż koło niego. – Chyba zepsuła tę historię, którą Dudley opowiadał przy bardzo rzadkich okazjach z drżącymi rękami i gulą w gardle, naprawdę ta historia nie należała do niej. Tak wyraźnie czuła jej koszmar, a także uderzającą wręcz poezję, że sama już nie wiedziała, czy chroniła Dudleya, czy go zdradzała, choć wydawało się to nierozerwalnie związane. – A potem Cecil, jak wiesz. – On też został zabity w świetle księżyca? – spytała Eva. – No nie, ale przez snajpera, to wszystko się wiąże – powiedziała Daphne. W rzeczywistości trudno było stale pamiętać o cudzych przeżyciach. Po minucie Mark je zostawił, zobaczyła, jak biegnie pochylony za niskimi żywopłotami, żeby zaskoczyć Tildę i Flo, które spacerowały razem między oświetlonymi księżycem łańcuchami klematisu. Nie bardzo miała ochotę zostać sam na sam z Evą, rozejrzała się za Revelem, słyszała, że śmieje się gdzieś w pobliżu w towarzystwie George’a. Trudno, to jednak była okazja. – Nigdy nie byłam pewna – powiedziała cicho – to znaczy, nic nie mówiłaś o panu Rileyu. – O mój Boże… – Eva parsknęła spokojnym zadymionym śmiechem, w równym stopniu ubawiona, co zażenowana. – Nie chcę być wścibska. – Z powodu starego Treva? Niewiele jest do powiedzenia.

– Czy już nie żyje? – Dobry Boże! Żyje… jeszcze jak, chociaż, wiesz, ma już swoje lata. – Rozumiem – powiedziała Daphne. Oczywiście nikt nie wiedział, w jakim wieku jest sama Eva. – Myślałam, że może zginął na wojnie. – W żadnym razie – odparła Eva. Wydawała się nieufna, ale podekscytowana. Nimfy z gołymi piersiami unosiły nad nimi ręce, kiedy za milczącym porozumieniem skręciły na dróżkę prowadzącą do stawu rybnego. Nie było kolorowo, choć w świetle księżyca wydawało się, że ogród już-już, lada moment zaiskrzy się barwami, jakby przytłumione czerwienie i fiolety nieśmiało pragnęły ukazać się pośród szarości. Daphne odwróciła się i popatrzyła na dom, który teraz objawił się najbardziej romantycznie. Księżyc świecił jasno i prześlizgiwał się od okna do okna. – A więc Trevor… – powiedziała Daphne po chwili. – Nie jesteś rozwiedziona ani nic takiego. – Złośliwie zabawne było upieranie się przy tym pytaniu, a po dużej liczbie drinków człowiek nie przywiązuje tak wielkiej wagi do dobrych manier. – Nie, nie jestem – wyjaśniła Eva. Daphne przypuszczała, że Eva wyszła za niego dla pieniędzy. Wyobrażała sobie, że Trevor Riley był właścicielem jakiejś małej fabryczki. Może wojna nie tylko go nie zabiła, ale przyniosła mu fortunę. Eva wzięła ją pod rękę, a drugą ręką jeszcze raz owinęła wokół szyi szalik z długimi frędzlami, poczuła na policzku muśnięcie jedwabnego frędzla. Eva lekko zadrżała i przyciągnęła do siebie Daphne. – Uważam, że małżeństwo jest chwilami okropnym utrapieniem, nie sądzisz? – No… Naprawdę nie wiem. – No więc? – nalegała Eva. – Jest to coś, co czasami trzeba znosić. – W rzeczy samej – przyznała Eva z rodzajem ponurego humoru. – Nie mam pojęcia, czy Trevor był niewierny – powiedziała Daphne i sama zadrżała na myśl o intymności tego tematu. Kontynuowały spacer, pozornie przyjacielski, być może Eva zastanawiała się, jak odpowiedzieć. Jej wieczorowa torebka przypominająca maleńki woreczek sięgała do biodra, odbijała się przy każdym kroku, a dowody na istnienie bielizny, która bardzo intrygowała Daphne, można było wydedukować w ciepłym nacisku boku Evy powyżej łokcia Daphne. Chyba nie nosi nic więcej prócz halki, nie ma potrzeby, żeby nosiła stanik. Wydawała się niespodziewanie krucha, lekka i nieuchwytna w tych swoich powiewnych rzeczach. – Czy mogę cię skusić? – Ręka Evy na sekundę spoczęła na biodrze Daphne. Perłowy łuk papierośnicy błyszczał w świetle księżyca jak skarb. – No… tak, dobrze. Rozbłysnął oleisty płomień zapalniczki. – Lubię patrzyć, jak palisz – powiedziała Eva, tytoń zaskwierczał i zapłonął. – Mnie samej zaczyna się to podobać – wyznała Daphne. – No widzisz – powiedziała Eva, kontynuując spacer, którego tempo narzucały przede wszystkim ciemności. Eva przyjaznym gestem objęła talię Daphne. – Żebyśmy tylko nie wpadły do sadzawki – ostrzegła Daphne, odsuwając się lekko. – Chciałabym zrobić ci coś ładnego. Żebyś mi na to pozwoliła. – Masz na myśli coś do ubrania? – Oczywiście. – Jesteś bardzo uprzejma, ale nawet nie ma mowy. Zaprojektowanie na nowo całego domu to jedno, ale własna osoba to zupełnie co innego. Wyobraziła sobie absurdalny widok: schodzi na kolację odziana w jedną z tych tuniczek Evy. – Moja droga, nie wiem, gdzie kupujesz swoje rzeczy.

Daphne roześmiała się szorstko w kłębach papierosowego dymu. – Głównie u Ellistona i Cavella. Eva też się roześmiała. – Przepraszam – powiedziała i znowu przytuliła się do niej pieszczotliwie. – Chyba nie zdajesz sobie sprawy, jak czarująco mogłabyś wyglądać. Przystanęły na chwilę i Eva oceniała ją w czarodziejskim świetle księżyca, jedną rękę trzymała na biodrze Daphne, a drugą z ogienkiem papierosa przesuwała po jej przedramieniu aż do barku, skąd dym wślizgiwał się do oczu. Uchwyciła miękką materię sukni w talii, Daphne już wcześniej czuła w tym miejscu jej badawczy wzrok. Niepewnym, choć niemal niedbałym tonem Eva powiedziała: – Chciałabym, żebyś mi pozwoliła uczynić cię szczęśliwą. – Musimy wracać – oznajmiła Daphne, czuła duszenie w gardle, całkiem niezależnie od dymu. – Jest mi bardzo zimno. Przepraszam. Odsunęła się gwałtownie, rzuciła papierosa na ścieżkę i zadeptała. Światła z domu sprawiały, że żywopłoty i inne przeszkody wydawały się niewyraźne, trudno jednak było się wycofać z godnością, światło księżyca również nie okazało się tak przyjazne, jak myślała. Poszła na przełaj przez trawnik, obcasy grzęzły w ziemi, wycofała się niezdarnie za dziwnie usytuowaną grządkę przy brzegu trawnika. Jakby ciąg dalszy podchmielenia, śmieszne nocne udawanie, że wie, dokąd zmierza. Pomyślała, że Eva pewnie idzie za nią, ale kiedy obejrzała się przez ramię, nigdzie jej nie zauważyła. Ale gdzieś przecież musi być, czai się, knuje, wypuszcza cienkie strużki dymu w noc. Daphne dotarła na twarde płyty ścieżki koło domu, a w momencie kiedy zauważyła ciemną postać skuloną bokiem na ławce, ktoś chwycił ją za rękę: – Nie idź tam. – O Boże! Kto to? Och, Tilda, to ty. – Przepraszam, kochanie, przepraszam. – Śmiertelnie mnie przestraszyłaś. – Tilda nie puszczała jej ręki. – Prawda, jaki piękny wieczór? – powiedziała pogodnie. – Jak się czujesz? – I po chwili: – Trochę się martwię o Arthura. Przez moment Daphne nie potrafiła sobie uzmysłowić, o kim ona mówi. – Aha, chodzi o Śmierdziela, tak? – Przysiadła na moment na brzegu ławki. Jakby miała do czynienia z dzieckiem, wyrzuciła z myśli męczący temat pani Riley. Zorientowała się, że Tilda się w nią wpatruje, a jej blada twarzyczka zapomniała o wcześniejszej wesołości wieczoru. Czy zaszkodził jej alkohol? W swoim niepokoju zdawała się obdarzać Daphne nadzwyczajną mocą. – Widziałaś go? – zapytała. – Kogo? – Daphne czuła się skołowana. – Aha, Śmierdziela… Chyba krąży tu gdzieś, na pewno nic mu nie jest, moja droga. Zazwyczaj nie zwracała się tak do niej, zresztą o Śmierdzielu też się nie mówiło Arthur. Zawsze myślała o Tildzie jak o młodej ciotce, może głupiutkiej, ale niegroźnej, należącej do niej do końca życia. – Nie uważasz, że ostatnio jakoś dziwnie się zachowuje? – Naprawdę? – Gdyby Daphne w ogóle była skłonna poświęcać temu uwagę, wolałaby, żeby zachowywał się znacznie dziwniej. – Czyżbym oszalała? Nie podejrzewasz, że spotyka się z inną kobietą? – Śmierdziel? Na pewno nie, Tildo. – Łatwo było się uśmiechnąć, było to też dopuszczalne. – Nie, naprawdę nie podejrzewam. – To dobrze. – Zdawało się, że Tilda odczuła pewną ulgę. – Miałam wrażenie, że ty będziesz wiedziała. – Wzdrygnęła się i znowu na nią popatrzyła. – Dlaczego nie? Daphne opanowała śmiech i powiedziała: – Tildo, przecież jest oczywiste, że Śmierdziel cię uwielbia. – Raczej bezmyślnie dorzuciła: – A

zresztą kto by to mógł być? Tilda chciała się roześmiać, ale się zawahała. – Myślałam, że może, ponieważ nie mamy… no wiesz… W tym momencie Daphne zobaczyła, jak Revel wychodzi przez okno balkonowe i idzie dróżką w stronę, z której niewątpliwie dobiegły go ich głosy. Wiedziała, że Tilda chciała powiedzieć: „ponieważ nie mamy dzieci”. – Chodź – rzuciła Daphne, wstając, ale teraz to ona chwyciła rękę Tildy, żeby zatuszować własną szorstkość. Dalsza rozmowa na ten temat byłaby nie do zniesienia. – Ja tu sobie posiedzę i poczekam na niego – oznajmiła Tilda, nie widząc, co się dzieje, nadal zamroczona alkoholem i swoją troską. – W porządku, kochanie. – Daphne czuła, że to los uwalnia jej rękę i w tym samym momencie ją wzywa. Niemal biegła po ścieżce. – Och, Duffel, kochanie – powiedział Revel, dotykając jej ręki, kiedy weszli razem do domu, a po pięciu uśmiechniętych sekundach dokończył zdanie – chodźmy na górę i popatrzmy, jak dzieci śpią. – Oczywiście – zgodziła się Daphne takim tonem, jakby fakt, że nie zaproponowała wcześniej tej rozrywki, czynił z niej osobę beznadziejną. Patrzyła na niego, a jej chichot krył odrobinkę żalu. Nie sądziła, by sama mogła zasnąć nawet dwa piętra wyżej podczas Hickory-Dickory Rag. Po czym powrócił do niej wcześniejszy koszmar przy prawdziwym fortepianie, cudowne było to, że potrafiła na chwilę o tym zapomnieć, rzeczywiste błogosławieństwo. – Dudley położył się do łóżka – powiedział Revel zwyczajnie i sympatycznie. – Rozumiem. – Po ogrodzie salon wydawał się oślepiająco jasny, podczas ich nieobecności został idealnie wysprzątany, zawsze wszystko było wysprzątane. – Masz drinka? – spytała. – W każdym drinku było porto – powiedział Revel trochę niejasno. – Ja chyba już mam dosyć. – Daphne spoglądała na tacę pełną butelek, niektóre przyjazne, inne może trochę zbyt znajome, jedna czy dwie, których należy unikać. Nalała sobie kolejną lampkę wina. – Tilda jest w ogrodzie – poinformowała Śmierdziela, który właśnie wszedł, przy czym potknął się o próg drzwi na taras. – Minąłeś się z nią. – Oparł się o stół i patrzył na nią, ale nie bardzo wiedział, co powiedzieć. Poszła przodem przez korytarzyk, w którym wisiały portrety krów, i na górę wschodnimi schodami na tyłach domu, na każdym półpiętrze Revel bardzo delikatnie dotykał jej pleców między łopatkami. Kiedy spojrzała mu w twarz, dostrzegła na niej zatroskanie i błyski oczekiwania na spodziewaną przyjemność. Była podekscytowana tak bardzo, że mogła mówić głupstwa. – Wszystko tutaj to tylne schody, jak by powiedziała pani Riley. – Nie sądzę, żeby akurat to miała na myśli – stwierdził chłodno Revel; przypominało to skok, po którym wiele tematów nienadających się do poruszenia zaczęło unosić się w powietrzu. Serce Daphne galopowało, a równocześnie czuła, że jest w szponach dziwnego, nasuwającego się rozmarzenia, jakby to ono miało się wszystkiemu przeciwstawić i ukryć tempo jej pulsu. – Muszę ci opowiedzieć najdziwniejszą scenę, jaka zdarzyła się przed chwilą z panią Riley. Nie mam najmniejszych wątpliwości, że się do mnie zalecała. Revel roześmiał się beztrosko. – Więc jednak ma dobry gust. Uznała, że to trochę zbyt gładkie, ale oczywiście czarujące. – No cóż… Myślałam, że zajmie się Flo, która trochę tak wygląda… nie sądzisz? – Widzisz, ja myślę… – Ale trzeba by było za wiele tłumaczyć, a właśnie po najwyższym podeście szła pokojówka z niemowlęciem, nie, z butelką gorącej wody owiniętą w szal. – Jesteś taki słodki dla dzieci – mówiła głośno Daphne – będą zachwycone, jak cię zobaczą. – Odruchowo skinęła głową służącej, która ich mijała, i pomyślała, że to wszystko tłumaczy, jej zalety jako matki wzruszająco zajętej dziećmi po tym strasznym hałasie na dole. – Oczywiście pod warunkiem, że jeszcze nie śpią. –

Pocałowała swój uniesiony palec wskazujący i pchnęła drzwi, otwierając je z humorystyczną ostrożnością. Przez minutę miała za plecami tworzące kontrast światło, dopóki obydwoje nie weszli i Revel nie zamknął drzwi z przytłumionym trzaśnięciem. Teraz na stoliku błyszczało nocne światełko i rzucało duże cienie na łóżka i ściany. – Nie, Wilfie, mój skarbie, śpij dalej – powiedziała. Popatrzyła na niego niepewnie w dusznym mroku – poruszył się i jęknął, ale chyba wcale się nie obudził – po czym przeniosła wzrok na Corinnę przy oknie, która nie wyglądała zbyt uroczo, leżała płasko na plecach z głową na poduszce i chrapała piskliwie. – Gdyby sama mogła to zobaczyć – szepnęła Daphne, z tęskną kpiną ze swego dziecka, tak przywiązanego do pozorów. – Gdybyśmy tylko mogli widzieć siebie – powiedział Revel. – To znaczy, mnie chyba widziałaś. – Mmm… – Daphne odchyliła się do tyłu, niemal wyczuwając ramionami, gdzie on jest, czując, jak jego lewa ręka przesunęła się lekko po jej talii, pewna, acz uprzejma, została tam zaledwie chwilę. – No, to masz je tutaj – odsunęła się ruchem, który przypominał taniec, obietnicę powrotu. Pijąc, mamrotała do lampki wina. – Obawiam się, że nie jest to szczególnie ładny obrazek. – Poczuła, że czekają ją trywialne usprawiedliwienia, dzieci może nie spodobają się Revelowi. Musi czuć zapach nocnika, niemal widziała żółte siki Wilfiego. – Oczywiście ich ojciec nigdy na nie nawet nie spojrzał, kiedy spały, a możliwie najrzadziej patrzy na nie przez resztę czasu, kiedy nie śpią, nie mogą wyglądać malowniczo przez cały czas, w dzień i w nocy. – Pokręciła głową i znowu wypiła łyk, obróciła się z powrotem do Revela. Revel podnosił Rogera, brązowego misia Wilfiego, i marszczył przy tym brwi w przyjemny pytający sposób jak domowy lekarz; potem spojrzał na nią z takim samym zaspanym uśmiechem, jakby nie miało najmniejszego znaczenia to, co powiedziała. Wypowiedziane przez nią imię Dudleya unosiło się w półświetle pokoju na najwyższym piętrze. Obeszła łóżeczko Wilfiego, postawiła swój kieliszek na nocnym stoliku, popatrzyła na chłopca, po czym ciężko przysiadła na brzegu łóżka. Jego szeroka buzia była jak mała miękka karykatura ojca, tylko usta i oczy. Pomyślała o Dudleyu, który całował ją dzisiaj tam w korytarzu, wszystko, co o nim wiedziała, a co należało ukrywać przed dzieckiem, przed ich dzieckiem, leżącym buzią do góry, z jednym policzkiem w cieniu, a drugim w blasku nocnej lampki. W ogóle nie chciała myśleć o swoim mężu, ale jego pocałunek czuła jeszcze na ustach, jeszcze ją dręczył. Wyprostowała się, przeciągnęła, znowu wyprostowała, poprawiła kołderkę Wilfiego. Dudley umiał zastawiać pułapki, napastował sumienie, jego najbardziej szalone zachowania były także dziwnie taktyczne. No i oczywiście budził litość, był zraniony, nawiedzony i tak dalej. Wilfrid poruszył głową, otworzył powieki i zamknął, w nagłym skurczu przewrócił się na prawy bok, po sekundzie czy dwóch znowu się rzucił, coś wściekle mamrotał i wylądował na drugim boku. Miewał złe sny, które czasami przed nią rozwijał, bezkształtne opisy, komicznie serio, na tyle nudne, że można było jedynie udawać, że się słucha. Utrzymywał, że śni mu się sierżant Bronson, nad czym Daphne ubolewała, ale i trochę zazdrościła. Pochyliła się nad nim, objęła go ramionami, jakby chciała zachować go dla siebie, powiedzieć, że on już do kogoś należy. – Wujek Revel – powiedział przyjaźnie Wilfrid. – Cześć, staruszku – wyszeptał Revel, patrząc na niego i sadzając bezpiecznie Rogera obok poduszki. – Nie chcieliśmy cię budzić. Wilfrid obrzucił go wzrokiem niekwestionowanej aprobaty, po czym zamknął oczy, przełknął ślinę i zacisnął usta. Obydwoje go obserwowali, wyraz szczęścia powoli odpływał z jego twarzy, aż z powrotem stała się miękką, bezmyślną maską. – Sam widzisz, jak on cię uwielbia. – Daphne powiedziała to niemal z nutką narzekania, ze śmiechem bez tchu. Obrzuciła go długim spojrzeniem ponad głową dziecka. Chłodny uśmiech Revela kazał jej się przez chwilę zastanowić bardziej trzeźwo, czy on się nią nie bawi. Podszedł do stołu, wyciągnął małe dziecinne krzesełko i usiadł z kolanami wysoko. Udawał zabawnie, że życie zawsze toczyło się w tej

skali. Patrzyła na niego dość rozbawiona. Nocne światło uczyniło z jego twarzy studium, a on sam szybko pracował nad rysunkiem. Zdawało się, że to ostatni moment, kiedy błąka się tu uśmiech podczas tej żartobliwej koncentracji. Używał dziecinnych kredek, jakby były wszystkim, czego może pragnąć artysta, a robił to jak prawdziwy mistrz. Wtedy Corinna obudziła się, chrapnąwszy głośniej, usiadła i zakasłała bez opanowania. – Mamo, co się dzieje? – Śpij dalej, kaczuszko – powiedziała Daphne, układając usta w uciszający ryjek, pełna czułości, choć lekko zniecierpliwiona. Włosy dziecka były potargane i wilgotne. – Mamo, o co chodzi? – Trudno było powiedzieć, czy dziewczynka była zła, czy zwyczajnie niepewna, widząc po obudzeniu w pokoju nieoczekiwanych gości. – Cicho, skarbie, nic się nie dzieje. Wujek Revel i ja przyszliśmy powiedzieć dobranoc. – On nie jest prawdziwym wujkiem – oświadczyła Corinna, a Daphne miała wrażenie, że nie była to jedyna rzecz, której słuszność dziewczynka mogłaby kwestionować. Dziecko miało w sobie niepokojącą skłonność do krytycznej oceny; naprawdę chodziło jej o to, że matka była pijana. Revel spojrzał przez ramię, do połowy odwrócony na niskim krzesełku. – Zastanawialiśmy się, czy dałoby się jeszcze obejrzeć ten taniec, gdybyśmy grzecznie poprosili – powiedział, choć w istocie nie był to najlepszy pomysł. – Och, na to jest za późno – odparła Corinna – o wiele za późno – jakby to oni byli dziećmi błagającymi ją o pozwolenie. Wstała z łóżka i przeszła przez pokój do łazienki. Daphne trochę się bała jej powrotu i kolejnej sceny, kiedy mogłaby pozwolić sobie na powiedzenie, co myśli. Gdyby wszyscy mówili to, co myślą… Teraz hałas ponownie obudził Wilfrida, rozglądał się ukradkiem, jak dorosły, który udaje, że w ogóle nie spał. Patrzyła, jak Revel kończy rysunek. Rozległ się brzęk i odgłos wodospadu z łazienki, nagle nabierający mocy, kiedy drzwi się otworzyły. Ale teraz Corinna wydawała się bardziej zrównoważona, może po prostu się rozbudziła. Położyła się z powrotem do łóżka z miną grzecznej dziewczynki, która stanowiła część jej dziennej osoby. – Skarbie, czy mam coś poczytać, żebyście obydwoje zasnęli? – spytała Daphne. – Tak, poproszę. – Corinna przewróciła się na bok, gotowa w równej mierze na czytanie i na spanie. Daphne rozejrzała się przy łóżku Wilfrida, wstała, żeby zobaczyć, jakie książeczki ma Corinna. Było to dość nudne, ale przecież zasną w ciągu paru minut. – Czytasz Srebrnego rumaka? Jak ja uwielbiałam tę książkę! Ale chyba byłam dużo starsza. – Popatrz, mały – powiedział Revel, wstając od biurka i trzymając obrazek przed Wilfridem w taki sposób, by padało na niego światło. Chłopiec zamyślił się z niepewnym uśmiechem, najwyraźniej walczył ze snem. – Czy mam go postawić tutaj? – Mmm… – zamruczał Wilfrid. Daphne nie bardzo mogła się zorientować, widziała tylko wielki ptasi dziób. – Rozdział ósmy – powiedziała Corinna. Czy uważała, że jej też należy się rysunek? Może jutro będzie można poprosić Revela, kto wie, może nawet zrobi jej portret? – „Więc lord Pettifer wsiadł do jej powozu – czytała Daphne dość niepewnie w przyćmionym świetle – który cały był ze złota. Z dwoma przystojnymi forysiami w szkarłatnej liberii ze złotymi sznurami i woźnicą w wielkim przekrzywionym kapeluszu – w trójgraniastym kapeluszu i zielonym – bardzo przepraszam – z wielką tarczą herbową Pettiferów z Morden wymalowaną na drzwiach. Zaczął padać śnieg, bardzo łagodnie i cicho, a jego miękkie białe płatki opadały, osiadały na chwilę na grzywach czterech czarnych koni i na pióropuszach kapeluszy forysiów” – pamiętam… jak my to nazywamy? Pióropusze, z francuska. – Popatrzyła znad książki na Revela, który stanowił ciemną kolumnę na tle nisko usytuowanego światła, może lekko zniecierpliwiony jej występem. W końcu był człowiekiem teatru.

Chodzi o to, że głośne czytanie demaskuje, ile się naprawdę wypiło alkoholu. – „Wrócę przed zmrokiem w niedzielę – powiedział lord Pettifer. – Proszę, powiedz Mirandzie, mojej podopiecznej, żeby się przygotowała”. – Nie była pewna, ile uczucia włożyć w te monologi, ale w tym momencie z łóżka Corinny dobiegło chrapnięcie, Daphne zobaczyła, że dziewczynka ma otwarte usta i już śpi. Popatrzyła z nadzieją na Wilfrida, który przyglądał jej się zdecydowanie, choć nie mógł mieć jasnego rozeznania, co się dzieje. – Przeczytam jeszcze kawałek, dobrze? – zapytała. I ściszając głos, kontynuowała czytanie, przepuszczając długie fragmenty wspaniałego opisu podróży lorda Pettifera do Dover w padającym śniegu. Nie czytała tego od czasu, gdy sama była dzieckiem. Jakie to wszystko dziwne, właściwie nie chciała czytać w ten sposób, zdekoncentrowana obecnością Revela, zacinała się na słowach, ale nie przestawała czytać częściowo dlatego, że czuła niepokój na myśl o tym, że przestanie. – „Zobaczyli w oddali światła samotnego domu, nigdy nie mogła wrócić” – kontynuowała Daphne, przewracając dwie kartki naraz i uświadamiając to sobie dopiero po chwili. Spojrzała na Wilfrida i czytała dalej, sama nie całkiem pewna, co się dzieje. Uśmiechał się obojętnie, jakby chciał powiedzieć, że teraz to ma sens, i podziękować jej uprzejmie, odwrócił się od światła, podciągnął kolana pod kołdrą, więc uznała, że to może być znak, żeby przestała. Kiedy oboje z Revelem znowu znaleźli się w korytarzu, sytuacja była zarówno bardziej nagląca, jak i bardziej niezręczna. Czuła, że wszystko źle się ułoży, zwiędnie natychmiast, jeśli nie zadziała się szybko, jeśli górę weźmie owo straszliwe zażenowanie z powodu zwłoki i braku zdecydowania. Wtedy Revel delikatnie wziął ją w ramiona. – Nie – szepnęła. – Niania! – Och… – Chodźmy na dół. – Naprawdę? – zdziwił się Revel. – Jak chcesz. Po raz pierwszy miała poczucie, że może go zranić, może dorzucić coś do jego poprzednich urazów, choć tymczasem grymas zmarszczonych brwi stał się wyrazem niepokoju o nią. – Zobaczysz – powiedziała i złożyła na jego policzku szybki pocałunek. Poprowadziła go przez pasaż w kształcie litery L na najwyższym piętrze, potem na szczyt głównych schodów z ich niespodziewaną dramaturgią, z gryfonami czy czymś podobnym, z tarczami i kulami światła spływającymi z góry. Pomyślała: blask reklamy. – To skrzydlate dwunożne smoki – powiedziała, kiedy schodzili. – Aha… – odparł Revel, jakby rzeczywiście o to pytał. W olbrzymim lustrze na podeście pierwszego piętra zobaczyli siebie, postaci z opowieści wychodzące ze światła w mrok. Zdawało jej się, że teraz jest spokojniejsza, ale zaczęła cicho plotkować. – Mój drogi, muszę ci powiedzieć, co mi mówiła Tilda Strange-Paget – rozejrzała się dokoła – o Śmierdzielu! – Naprawdę? – Revel nie słuchał uważnie, jak ktoś, kto prowadzi samochód. – Nie jestem pewna, czy powinnam ci to mówić. Ale on rzekomo ma inną kobietę, gdzieś ją ukrywa. Revel zachichotał. – No, ciekawe gdzie… – Zwolnił kroku i odwrócił się pod drzwiami swojego pokoju. – Jesteś pewna? – No, jak można mieć pewność? – Chodzi mi o… – Patrzył na nią i na drzwi. To, czego chciała, było tak proste, nagle poczuła się zagubiona. Miała dziwne, niemal nadludzkie uczucie, że słyszy oddech matki dochodzący z jej pokoju, potem zobaczyła Clarę w drugiej sypialni odległej o całe mile i oczywiście Dudleya, ale nie mogła o tym myśleć. – Nie, nie tutaj – stwierdziła i poprowadziła go za róg korytarza. Na stoliku paliła się pojedyncza lampa dla gości, a kiedy otworzyła drzwi pomieszczenia na bieliznę pościelową, rzuciła na sufit wielki

cień podobny do skrzydła. – Wejdziesz tu? – Była poważna, ale chichotała. W pomieszczeniu panowała ciemność i na tym polegało całe piękno, po chwili zaczął pobłyskiwać świetlik w suficie, a księżyc oczywiście rzucał inne cienie w dół, w studnię tej komórki. Znowu nie widać było koloru, jedynie biały blask wysoko spiętrzonych stert prześcieradeł na półkach w tym królestwie szarości. – Możesz się wspiąć i wyjść na zewnątrz na dach – powiedziała Daphne. – Chyba nie teraz – wymamrotał Revel i ująwszy jej twarz w dłonie, pocałował ją. Przez moment kołysała się przed nim, po czym objęła go, ścisnęła luźną wieczorową marynarkę na sprężystym, obcym ciele. Pozwalała się całować, jakby to jeszcze ciągle można było odwrócić, jakby był to zwykły manewr, po czym z gwałtownym jękiem aprobaty zaczęła odpowiadać na jego pocałunki. Całowali się bez końca, Revel obejmował i głaskał ją z szacunkiem, lekka komedia skrępowania wślizgiwała się w ich szepty i półuśmiechy między pocałunkami, w drobne imitacje rytmu samych pocałunków. Jednak było to absolutnie urocze, zapomniana przyjemność podobania się komuś, kto stara się tylko podobać tobie. Nigdy przedtem nie całowało jej dwóch mężczyzn jednego wieczoru, prawdę mówiąc, całowało ją w ogóle zaledwie dwóch czy trzech mężczyzn. Kontrast w czynności tak intymnej był zachwycająco cudowny. Oczywiście niewspomniany fakt, że Revel lubił całować mężczyzn, stanowił dodatkowy komplement, choć może czynił wszystko bardziej nierealnym. Revel dysponował czymś więcej niż tylko normalnym doświadczeniem mężczyzny, pobłyskiwało to w jego szelmowskich oczach. Daphne nie mogła mieć pewności teraz, kiedy to się w końcu zaczęło, czy to rzeczywiście coś poważnego. Ale gdyby nie było poważne, może właśnie w tym kryłby się urok, cały sens. Na chwilę się odsunęła, w monochromatycznym blasku świetlika dotknęła twarzy Revela, jego sprytnego nosa, brwi, warg. Pocałował jej rękę, po czym znowu w policzek. Było niemal dziwne, że nie chciał posunąć się dalej. Teraz zastanawiała się, czy w ogóle kiedykolwiek przedtem całował kobietę. Przypuszczała, że kiedy całują się mężczyźni, jest to dość brutalne, nawet nie miała ochoty o tym myśleć. Wiedziała, że musi zachęcić Revela, ale w taki sposób, by nie odczuł, że jest zachęcany i że być może czegoś mu brakuje. Był od niej młodszy, ale był mężczyzną. W jakiś niepojęty romantyczny sposób sama chciała być mężczyzną, żeby sprawić mu przyjemność. – Wiesz, możemy robić, co tylko zechcesz – powiedziała, a kiedy się roześmiał, zaczęła się zastanawiać, w co się pakuje. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

9 Potem przez dwadzieścia minut świat należał do ptaków. W gęstwinie lasu, na dużym trawniku, w całym ogrodzie, na ławkach i krzakach, wysoko na dachach i kominach zięby i drozdy, szpaki i kosy śpiewały wszystkie naraz swoją pieśń do jutrzenki. Wilfrid otworzył oczy i w szarawym świetle zobaczył, że siostra siedzi na łóżku i ogląda książkę. Ostrożnie obracając głowę i koncentrując się mocno, doszedł do wniosku, że jest wpół do siódmej. Na nocnym stoliku leżało coś dziwnego, przyćmiony blask na moment przykuł jego uwagę, nie chciał jednak o tym myśleć. To nie miało sensu, podobnie jak okno w miejscu, gdzie nigdy nie może być żadnego okna. Oczy mu się zamknęły. Ptaki śpiewały tak głośno, że najpierw budziły, a potem usypiały. A potem, kiedy znowu się budził, był już prawdziwy dzień, ptaki się oddaliły i stały się znacznie mniej ważne. Zupełnie się o nich zapominało. Zobaczył, że drzwi są półprzymknięte: Corinna już poszła się myć, a musiał jej zadać jedno czy dwa pytania na temat tej nocy, na temat hałasów i muzyki, na temat przychodzenia i wychodzenia, które się z tym wiązało, splątane jak we śnie. Obrócił się i na gzymsie kominka dostrzegł opartego o dzbanek flaminga wujka Revela, stał na jednej nodze i uśmiechał się do niego przebiegle. Odrobina snu ostała się w prawdziwym świecie jako dowód czy obietnica. Ześlizgnął się z łóżka i wziął do ręki obrazek. Był tu wuj Revel razem z mamą, śmiali się i żartowali, a wuj szybko zrobił rysunek, jak magiczną sztuczkę. Wilfrid zabrał rysunek do łóżka, oczywiście ta dziwaczna rzecz na nocnym stoliku, która zwiodła go wcześniej magicznym blaskiem, to kieliszek mamy, w którym była jeszcze resztka czerwonego wina, a w winie odrobinki czarnej rdzy. Zajrzał do kieliszka i kwaśny zapach pomieszał mu się z zapachem ostatnich pocałunków mamy. Słyszał nianię w sypialni za ścianą, niepokojący skrzyp desek jej podłogi, grzechot kółek do zasłon. Rozmawiała z kimś, mogła to być służąca Sarah. Wyszły na podest schodów. – Ich kolejna szalona noc – mówiła niania. Sarah jęknęła i roześmiała się. – Duffel tu na górze o Bóg wie jakiej godzinie z tym swoim młodym przyjacielem artystą, żeby popatrzyć na śpiące dzieci, jak mówiła. Zupełnie jakby mogły spać podczas tego wszystkiego. To je rozstraja. Będą się koszmarnie zachowywać po takiej nocy. – Ach – westchnęła Sarah, która dzisiaj wydawała się milsza. Wilfridowi bardzo nie podobało się to, co niania powiedziała o mamie. – Dzisiaj mam wolny dzień. Nie będę musiała się nimi zajmować. – Robbie mówi, że bawią się w sardynki – powiedziała Sarah. – Sardynki! Raczej durne szczeniaki – odpowiedziała niania i obydwie kobiety zarechotały, zdawało się, że odeszły w głąb korytarza. – Pewnie słyszałaś muzykę – mówiła niania, kiedy zatrzasnęły się drzwi na szczycie schodów. No, wszyscy słyszeli muzykę, pomyślał Wilfrid. Mama tańczyła w holu z wujkiem Revelem, nadal wyraźnie widział tę scenę. Teraz chciał spać, ale w sercu i w myślach czuł rodzący się protest z powodu obrazy i braku szacunku dla mamy, ale także z powodu męczącej i zarwanej nocy, którą jej zawdzięczał. Wyczerpały go sny. Niemal równocześnie wydarzyły się różne rzeczy, zupełnie normalne, niemniej jednak dziwnie przygnębiające, bo zdawały się nie mieć końca. Wcześnie przyszła wiadomość, że pan Stokes wyjeżdża i pani prosi, żeby dzieci zeszły na dół. Corinna ćwiczyła już na fortepianie, więc służąca zaprowadziła na dół samego Wilfrida. Czuł się samotny i niechętny, toteż co chwila marszczył brwi, żeby się nie poddać. W holu była jeszcze pianola z zamkniętą klawiaturą, stojąca pod kątem do ściany. Uwielbiał pianolę, a raz czy dwa ojciec naciskał pedały i pozwolił mu dotykać rękami roztańczonych klawiszy, na co Corinna patrzyła z niesmakiem. Dzisiaj jednak pianola stanowiła jedynie brzęczące wspomnienie poprzedniego wieczoru, zabawkę, którą inni bawili się bez niego. Gorąco pragnął, żeby ją zabrano. Wyszedł obejrzeć daimlera. Nawet porozumiewawcze mrugnięcie Robbiego, kiedy wyniósł bagaże wuja Sebby’ego,

zdawało się nieprzyjemne i pozbawione szacunku. Dlaczego zawsze musiał do niego mrugać? – I co słychać, paniczu? – zapytał Robbie. – Jestem bardzo wyczerpany – oznajmił Wilfrid. Robbie z cieniem uśmiechu zastanawiał się nad tym przez chwilę. – Wyczerpany, powiadasz? Co to może znaczyć? – Wręczył bagaże szoferowi Sebby’ego, a Wilfrid podszedł, żeby zobaczyć, jak pakuje się je do bagażnika. Bardzo interesujący bagażnik z niezwykłymi drzwiczkami i wnętrzem czarnym jak okopy toczył słabą rywalizację z nastrojem niezadowolenia. – Miałem ciężką noc, jeśli chcesz wiedzieć – wyjaśnił Wilfrid. – Aha. – Robbie współczująco pokręcił głową, nadal jednak wydawało się, że jest tym rozbawiony. – Nie mogłeś spać z powodu tańców, tak? – Wilfrid jedynie popatrzył na niego i potwierdził skinieniem głowy. Babcia V. zeszła na dół, żeby pożegnać Sebby’ego, rozmawiali przez dwie czy trzy minuty, podczas gdy Wilfrid obchodził daimlera, oglądał reflektory i własne odbicie załamywane na ciemnoszarej karoserii. Sebby podszedł i uścisnął mu dłoń, po czym niespodziewanie wręczył mu dużą monetę, zanim wsiadł do samochodu, który odjechał z podjazdu w chmurze niebieskiego olejowego dymu. Wilfrid uśmiechnął się do odjeżdżającego samochodu i do babci, która bacznie obserwowała, czy zachowuje się odpowiednio, choć w gruncie rzeczy czuł się znudzony i lekko oburzony. – Wielkie nieba! – zawołała babcia V. głosem triumfalnym, ale krytycznym – cała korona! Włożył monetę do kieszeni spodni, ale czuł, że to Wilkes powinien ją dostać. Niemal natychmiast podstawiono dwukółkę, która miała zawieźć Corinnę i obydwie babcie do kościoła w Littlemore. Lady Valance miała sama powozić półtorej mili w jedną stronę, a Corinna przechwalała się wymuszoną wcześniej obietnicą, że przez jakiś czas będzie mogła trzymać lejce. Przez otwarte frontowe drzwi słychać było, jak koń potrząsa uprzężą, a chłopiec stajenny do niego przemawia. W holu zapanował ruch, poszukiwano rękawiczek i kapeluszy. Babcia V. zawsze nosiła takie same rzeczy, były czarne i niekłopotliwe, ale Corinna miała nową sukienkę i nowy czepek, a babcia Sawle pomagała jej mocno go zawiązać. – Wielka szkoda, że tutejsza kaplica jest nieużywana – powiedziała babcia S., kiedy pojawili się wujek George i ciocia Madeleine. – Obecnie – wyjaśniała babcia V. z dziwnym naciskiem – korzystanie z kaplicy ograniczone jest do głównych świąt. – Po tych słowach wyszła na podjazd. – Wydaje się, że „obecnie” stało się ulubionym wyrazem potępienia w ustach Louisy – powiedział George. Popatrzył na matkę z komiczną miną. – Kochanie, wcale nie musisz jechać. Wiesz, że my nigdy nie jeździmy. Walczyła z kokardą pod brodą Corinny. – Louisa chyba liczy na to, że pójdę. – Ale nie możesz dać się zmuszać – stwierdził George. – Babciu, chodź, bardzo proszę – nalegała Corinna. – Jadę z wami, dziecinko, nic się nie bój – uspokajała babka, odsuwając ją na długość ramienia i obserwując raczej surowo. Wilfrid znowu wyszedł, by razem z wujem i ciotką patrzyć na odjeżdżającą grupę. Kiedy tylko babcia V. się usadowiła, koń wypuścił szybko dużą górę łajna na żwirową alejkę. Wilfrid zachichotał, Corinna z nieszczęśliwą miną podniosła nos do góry. Dwukółka podskoczyła i odjechała w szybkim tempie, jakby nic się nie zdarzyło. Chłopiec musiał pójść po łopatę. Na końcu podjazdu babcia Sawle odwróciła się i pomachała ręką. Wilfrid stał obok wujostwa i też jej pomachał, bez zbytniego entuzjazmu, bo słońce świeciło mu prosto w oczy. – No i tak, Wilfridzie… – powiedziała ciotka Madeleine, co uznał za dobre podsumowanie sytuacji. Stała obok niego sztywno, blokując mu widok jakiegoś szczęśliwszego poranka, kiedy siedział przy

stole z wujem Revelem, rysując ptaki i ssaki. Wrócili do domu, mama właśnie wyszła z pokoju śniadaniowego z dziwnym, nienaturalnym uśmiechem. – Mam nadzieję, że spaliście chociaż chwilę? – zapytała. – O, znacznie dłużej, co najmniej dziesięć minut – odpowiedział wujek George. – Ja spałam całe pół godziny – dodała ciocia Madeleine, najwyraźniej nie żartując. – Co za noc… – westchnął George. – Rano czułem się wypluty. Nie wiem, Daph, jak wytrzymujesz takie tempo. – To wymaga pewnego przyzwyczajenia. Ujeżdżenia. Wilfrid wpatrywał się w wuja, czekając na oznaki tego wyplucia. W rzeczywistości i George, i jego mama byli bardzo bladzi. – A jak się mamusia czuje? – zapytał. – Dzień dobry, mój mały – powitała go matka. – Czy robicie to w każdy weekend? – spytała Madeleine. – Nie, czasami jesteśmy bardzo grzeczni i porządni, prawda, mój aniele? – spytała matka. Podbiegł do niej, pochyliła się i przytuliła go. Poczuł, że jej ciało przebiegł szybki dreszcz, więc objął ją mocniej. Po chwili wyprostowała się, więc właściwie musiał ją puścić. Znowu wyciągnęła do niego ręce, ale była jakby nieobecna. Spojrzał do góry na jej twarz, na doskonale znajomą krągłość i bladość, na mrugające rzęsy, cieniutkie linie wokół ust, kiedy się uśmiechała; na wszystkie te cuda, które znał od zawsze i nigdy nie musiał ich opisywać, i przez kilka niezwykłych sekund wydawało mu się, że to rysy kogoś innego. – Muszę już iść – powiedziała. – Nie odchodź, mamo – odezwał się Wilfrid. – Nie jest to najlepszy moment – tłumaczyła Daphne bratowej – ale Revel zaproponował, że naszkicuje mój portret, a to zbyt dobra propozycja, by ją odrzucić, nawet na kacu. – Wiem, co masz na myśli – powiedział George i bardzo zdecydowanie uśmiechnął się do niej. – To powinno być coś. – Mamo, czy ja mogę pójść? Popatrzyć? – zawołał Wilfrid. Matka znów obrzuciła go niewidzącym spojrzeniem, w którym jednak zdawało się czaić coś boleśnie humorystycznego. – Nie, Wilfie, to nie najlepszy pomysł. Artysta musi się skoncentrować, wiesz… Zobaczysz portret, jak będzie gotowy. To już było dla niego za wiele, łzy osiągnęły szczyt w przytłumionym łkaniu. Tęsknił za matką, ale odepchnął ją, krzyczał, odsuwał ich wszystkich, a łzy kapały mu na sweter. Potem został z wujem George’em i ciotką Madeleine na czas nieokreślony. Poszli do biblioteki, George oparł się o pusty kominek i mówił zachęcająco do Wilfrida, który słuchał pogrążony w apatii, obracał duży kolorowy globus, z dobrze znanymi plamami brytyjskiego różu, najpierw kręcił w jedną stronę, potem w drugą. Lekko uderzał dłońmi w jasny lakierowany papier, a świat odpowiadał cichym echem. Tak jak to się często zdarzało po eksplozji łez Wilfrid czuł się wyobcowany i słaby, trochę czasu mu zajęło, zanim znowu dostrzegł sens istnienia. – Pewno nie widziałeś ojca dziś rano – stwierdził George. Wilfrid zastanawiał się, jak na to odpowiedzieć. – Nie widujemy taty rankami – oświadczył. – Naprawdę? – W zasadzie nie. Widzisz, on pisze książkę. – A tak, naturalnie – przyznał George. – I to jest najważniejsze, prawda? Wilfrid niezupełnie się z tym zgadzał. – Pisze książkę o wojnie – sprecyzował.

– A więc nie taką jak tamta jego książka – powiedziała Madeleine, która z głową odchyloną do tyłu i z okularami na czubku nosa wpatrywała się w półki nad sobą. – Zupełnie inną. Ta jest o sierżancie Bronsonie. – Ach tak… – powiedział niepewnie George. – Więc mówił ci o tym? To bardzo ciekawe. Ograniczenie ścisłej prawdy wydawało się groźniejsze w tym pomieszczeniu pełnym starej wiedzy. Podszedł do stołu pośrodku z uśmiechem, zwlekając z odpowiedzią. – Wujku, czy podobają ci się obrazki wujka Revela? – Bardzo mi się podobają, staruszku. Chociaż nie widziałem ich zbyt wiele. On jeszcze jest bardzo młody – powiedział George, którego cera poróżowiała, tracąc zielonkawy odcień. – Wiesz, że on nie jest twoim prawdziwym wujkiem? – Wiem. To honorowy wujek. – Cha, cha. Właściwie to prawda. – Chciałeś powiedzieć przyszywany – wtrąciła Madeleine. – No tak – przyznał Wilfrid. – Spodziewam się, że miałeś na myśli i to, i to. Prawda, Wilfie? – George uśmiechnął się wyrozumiale. Wilfrid wiedział, że ojciec nie może znieść cioci Madeleine, i uznał, że jemu to także daje prawo, by jej nienawidzić. Nie przywiozła mu prezentu, ale w gruncie rzeczy wcale nie o to chodziło. Nigdy nie powiedziała niczego miłego, a kiedy próbowała, wychodziło coś strasznego. Teraz wciągnęła brodę i uśmiechnęła się tym sztucznym uśmiechem, patrząc na niego nad okularami. Oparł się o stół, otworzył i zamknął umieszczone na zawiasach wieko srebrnego kałamarza, zrobił to wiele razy, wywołując przyjemny, głośny stuk. Ciotka Madeleine się skrzywiła. – Pewnie tutaj babcia przeprowadza swoje próby z książkami? – spytała, marszcząc nos, jej uśmiech nabrał surowości. – Jestem pewien, że dziecko nie ma o tym pojęcia – stwierdził spokojnie wujek George. – Ja teraz z nianią uczę się czytać – poinformował Wilfrid, odszedł od stołu i skierował się w kąt pokoju, gdzie stała szafa z kilkoma ciekawymi starymi rzeczami. – Bardzo dobrze – ucieszył się George. – Więc co teraz czytasz? Może poczytamy coś razem? Wilfrid wyczuł, że wuja ogarnęła pełna wdzięczności ulga na wzmiankę o książkach. Już zdążył usiąść w jednym ze śliskich, krytych skórą foteli. – Corinna czyta Srebrnego rumaka. – Czy to dla niej nie za trudne? – zaniepokoiła się Madeleine. – Daphne uwielbiała tę książkę – powiedział George. – To książka dla dzieci. – Ja jej nie czytam – sprostował Wilfrid. – Wujku, teraz nie mam ochoty czytać. Widziałeś tę maszynę do kart? – Otworzył szufladę i bardzo ostrożnie ją wyciągnął, ale i tak uderzył nią o drzwi. Zaniósł ją i pokazał wujowi, na którego ustach pojawił się nieobecny uśmiech. – Ach tak… świetnie… – Wuj George nie był bardzo dobry w rozszyfrowaniu działania urządzenia, trzymał maszynę w odwrotną stronę. – Historyczny obiekt – stwierdził, gotów oddać ją z powrotem. – Co to takiego? – spytała Madeleine, podchodząc bliżej. – Ach, widzę. To rzeczywiście zabytek. Obawiam się, że teraz całkiem bezużyteczny. – Ja to lubię – powiedział Wilfrid i znowu coś przyszło mu do głowy, kiedy stał przy kolanach wuja, a ciotka pochylała się nad nim, roztaczając zapach starej księgi. – Wujku, dlaczego wy nie macie żadnych dzieci? – zapytał. – Widzisz, skarbie, jeszcze do tego nie doszliśmy – tłumaczył wujek George. – Wpatrywał się w maszynę ze wzmożonym zainteresowaniem, kontynuował jednak: – Wiesz, że jesteśmy z ciocią bardzo zajęci na uniwersytecie. A mówiąc zupełnie szczerze, nie mamy zbyt dużo pieniędzy. – Mnóstwo ludzi ma dzieci – oświadczył Wilfrid, raczej bezczelnie, ale wiedział, że wujek mówi bzdury.

– Owszem, ale my chcielibyśmy wychować nasze dziewczynki i chłopców w komforcie, żeby mieli w życiu te same urocze rzeczy, jakie macie na przykład ty i twoja siostra. – George, pamiętaj, że musisz skończyć pisać tę notatkę dla wicekanclerza – przypomniała ciotka Madeleine. – Wiem, skarbie, ale dużo przyjemniej porozmawiać z siostrzeńcem. Jednak chwilę później George powiedział: – Chyba masz rację, Mad. Wilfrid poczuł prawdziwy niepokój na myśl, że zostanie z ciocią Madeleine sam na sam. – Dobrze ci będzie z ciocią, prawda? – Och wujku, proszę. – Wilfrid poczuł, że ten niepokój ogarnia go całkowicie, ale przeciwstawia mu się ponure odczucie, którego nie umiał wyjaśnić, że będzie musiał przez to przejść, czymkolwiek to się okaże, i że naprawdę nie ma to znaczenia. – Później zrobimy coś przyjemnego – obiecał George, nieśmiało targając włosy siostrzeńca i przygładzając z powrotem. Obrócił się w drzwiach: – Może obejrzymy twój słynny taniec. Po jego wyjściu Madeleine uczepiła się tematu. – No, nie mogę tego zrobić sam – oznajmił Wilfrid z rękami na biodrach. – Domyślam się, że potrzebujesz muzyki. – A ty umiesz grać? – spytał Wilfrid, kręcąc głową. – Nie jestem w tym zbyt dobra – powiedziała Madeleine dość przyjemnym tonem. Wyszli do holu. – Zawsze można skorzystać z pianoli. Na szczęście służący powieźli ją już z powrotem na miejsce. Wilfrid nie miał ochoty grać na pianoli z ciotką. Nie chcąc inicjować zabawy, wszedł w holu pod stół. – Co robisz, kochanie? – spytała ciocia Madeleine. – Jestem w swoim domu – odparł Wilfrid. Była to gra, w którą czasami bawił się z mamą, teraz miał wrażenie, że nie dochowuje jej wiary, a równocześnie czuł się bezpiecznie, przykucnięty pod wielkimi dębowymi deskami, które niemal dotykały jego głowy. – Możesz przyjść do mnie z wizytą – zaproponował. – No, nie jestem tego pewna. – Madeleine pochyliła się i zajrzała pod stół. – Usiądź na stole – poradził. – Musisz zapukać. – Oczywiście – powiedziała Madeleine z kolejnym przebłyskiem pewności, że z niej „równy gość”, te przebłyski bardzo komplikowały sytuację. Usiadła posłusznie, a Wilfrid patrzył na jej huśtające się zielone pantofle, przezroczysty obręb spódnicy oraz halki. Zapukała w stół i zapytała głośno: – Czy pan Wilfrid Valance jest w domu? – Och, proszę pani, nie jestem pewien, pójdę sprawdzić. – Wilfrid wydał rytmiczny dźwięk, doskonale naśladujący odgłosy, jakie mogłyby towarzyszyć temu sprawdzaniu. Ciotka Madeleine niemal natychmiast powiedziała: – Nie zapytasz, kto to jest? – O Boże, proszę pani, kto to jest? – poprawił się Wilfrid. – Nie powinieneś mówić „Boże” – mówiła ciotka, choć nie robiła wrażenia, że jej to szczególnie przeszkadza. – Przepraszam, ciociu. Proszę powiedzieć, kto tam? Kiedy bawił się z mamą, prawidłowa odpowiedź brzmiała: „Panna Edith Sitwell”, po czym próbowali opanować śmiech. Ojciec często wyśmiewał się z panny Sitwell, która jego zdaniem mówiła jak mężczyzna, a wyglądała jak myszka. Sam Wilfrid śmiał się z niej, kiedy tylko mógł, choć w istocie raczej się jej bał. Ale Madeleine poinformowała: – Proszę powiedzieć panu Wilfridowi Valance’owi, że przyszła Madeleine Sawle.

– Dobrze, proszę pani. – Wilfrid z respektem naśladował Wilkesa. Znowu „odszedł” i tym razem się nie spieszył. Wyobrażał sobie twarz ciotki uśmiechającej się niecierpliwie, kiedy tak czeka, siedząc na twardym stole. Przyszedł mu do głowy szalony pomysł, że powie po prostu, że nie ma go w domu. Ale w tym momencie na wszystko padł jakiś cień, wydawało się to leniwe i podłe. Naprawdę gra, której ciotka nie zrozumiała, zależała od osoby udającej kogoś innego. Bo w przeciwnym razie dochodzi się do końca zabawy i niemal od razu pojawia się poczucie nudy i braku satysfakcji. Wtedy poczuł rosnącą falę głębokiej tęsknoty za mamą i ból myślenia o niej, o rysującym ją wujku Revelu i twarz mu stężała. Było to paląco ważne wydarzenie, od którego niepotrzebnie został odcięty. – Wilfridzie, musisz na chwilę zostać sam, mam coś do zrobienia – powiedziała nagle Madeleine. – Oczywiście – zgodził się Wilfrid, widział, jak ciotka zsuwa się ze stołu, zeskakuje sześć cali na podłogę, a jej wykoślawione zielone pantofle ruszają raczej szybko w stronę schodów. Wilfrid został pod stołem przez dziesięć minut, wdychając zapach środka do polerowania; początkowo odczuwał ulgę, potem ponure ukłucie opuszczenia, a potem wszechogarniającą i niepokojąco praktyczną świadomość tego, co teraz będzie mógł robić. Deski podłogi lekko lepiły się od pasty pod gumowymi podeszwami jego sandałów. Takie niespodziewane poczucie swobody w jego mocno uporządkowanym życiu było ekscytujące, przyćmione jednak troską, że system, który miał go chronić, tak łatwo może się rozpaść. Wyczołgał się spod starego grubego blatu, wstał i powoli, okrężną drogą podszedł do schodów. Pod nieobecność ciotki, która mogłaby firmować jego eskapadę, znalazł się pod przypadkową i nieracjonalną jurysdykcją ojca. – Tato, nie bawiłem się na podeście – powtarzał, wchodząc po schodach. – Nie bawiłem się na podeście. – Przy każdym pozostawionym za sobą kłamstwie rosnące poczucie wolności przyćmiewało coraz czarniejsze poczucie winy. Wolność zdawała się dusić nieprzyjemnie jak zatrzymany oddech. Przeszedł po szerokim podeście, nadal bezgłośnie mówiąc do siebie, w pantomimie pełnej winy z powodu tego, że został sam. Za rogiem wisiała Niebieska Dama z tymi przerażającymi oczami i pejzaż ze Szkocji znany także jako Tyłek Kozła. Z pokoju wyszła służąca, skierowała się na tylne schody i w wyniku jakiejś magii w ogóle go nie zauważyła. Dotarł do drzwi pralni. Czarna chińska klamka była duża w jego dziecinnej rączce, w drzwiach lekko obluzowana, więc podskoczyła zdradziecko, kiedy ją przekręcił, a drzwi ze skrzypnięciem otworzyły się od razu na zewnątrz na podest i gdyby ich nie przytrzymał, uderzyłyby w stojące obok krzesło. Kiedy ponownie otworzył drzwi, udawał, że upłynęło niewiele czasu. Zegar w holu wydzwaniał daleko w dole, kwadrans po, pół godziny po, za kwadrans, choć sama godzina wisiała nienazwana w szarym świetle okna na podeście. Popatrzył w obie strony z poczuciem lęku, który w sposób magiczny zniknął w pomieszczeniu pralni, i z mocnym taktycznym podnieceniem na myśl o długim korytarzu i o schodach. Jego strach był po części dalszym ciągiem poczucia winy, a po części niezręcznym uczuciem innego rodzaju, że może nikt nie zauważa jego nieobecności. Wydawało się, że najlepiej pójść na drugie tylne schody na końcu głównego podestu i tamtędy dotrzeć do pokoju dziecinnego, a potem po prostu się upierać, że był tam przez cały czas. Zamknął drzwi pralni, ostrożnie kontrolując klamkę, potem szedł pod ścianą i spoglądał za róg. Pani Krowa leżała twarzą w dół, prawą ręką luźno trzymała laskę, która odepchnęła długi perski chodnik, czyniąc z niego falę wokół nóg niewielkiego stoliczka, zwaliła małego myśliwego z brązu, który też leżał twarzą do podłogi, a jego pika sterczała do góry. Druga laska znalazła się kilka stóp dalej, jakby odrzuciła ją w nagłym skurczu czy próbie odsunięcia czegoś, a jej prawa ręka uwięzła pod nią pod takim kątem, który przytomnej osobie sprawiałby ból. Wilfrid patrzył, odwracał wzrok, podszedł bardzo ostrożnie na paluszkach, bo nie chciał, żeby ktoś go usłyszał, a już najmniej ta starsza pani. Po czym powiedział: – Och, pani Krowo… – niemal machinalnie, jakby zaczynał zdanie, którego dalszy ciąg

przyjdzie mu do głowy, jeśli nie przestanie mówić; problem polegał na tym, żeby zwrócić uwagę kogoś dorosłego i utrzymać ją. Jakaś część jego osoby wiedziała oczywiście, że ona nie odpowie, że już nigdy nie odpowie na żadne pytanie swoim twardym niemieckim akcentem. Jednak coś mu mówiło, żeby uprzejmie udawać jeszcze przez chwilę, że można z nią porozmawiać. Podszedł do niej od strony głowy, obróconej na bok, z lewym policzkiem na dywanie; zobaczył przy tym jej półotwarte, zakapturzone prawe oko. Nie patrzyła więc na niego, zdawało się to częścią jej niemych poszukiwań czegoś niedostępnego, czegoś, co mogłoby jej pomóc. Drżąc lekko, ale w sposób niekontrolowany, przykucnął i przekręcił głowę, próbując spotkać jej wzrok, co u normalnej osoby wywołałoby błysk zainteresowania. Zobaczył, że z jej półotwartych ust wypłynęła wąska strużka śliny, która traciła blask, zaciemniając czerwień dywanu. Lewa ręka starszej pani uwięziona była pod nią, ale wystawała, leżała na dywanie, niewielka i gruba, wygięta i pełna dołeczków. Wilfrid patrzył na tę rękę, siedząc w kucki, po czym wstał i jeszcze raz obszedł ciało. Bał się, że ręka może się poruszyć, ale kusiło go to równocześnie, dziwnie, wręcz chorobliwie. Rozglądał się, wstrzymując oddech, pochylił się, wyciągnął rękę i ujął tę dłoń. Wypuścił ją w sekundę, złożył swoje ciepłe ręce, po czym typowym dla siebie gestem wetknął je pod pachy. Patrzył na rękę pani Kalbeck, a w momencie kiedy się odwrócił, ręka ta drgnęła, leciutko się skurczyła i wróciła do poprzedniej pozycji. Na schodach płakał tak bardzo, że prawie nie widział, dokąd idzie, nie był to szalony płacz, raczej szloch z zasłoną łez, przechodzący w dziwny jęk przy podskoku na każdym stopniu, kiedy zbiegał w dół. Bezradnie podszedł do drzwi gabinetu ojca. Był to najbardziej niedostępny pokój w domu, pokój, którego rozmiarów się nie pamiętało, podobnie jak niczego innego, zegara, osłony kominka, trzeszczącego kosza na śmieci, bo był to pokój całkowicie przysłonięty zakazami. Złość ojca spuszczona wczorajszego wieczoru przy fortepianie cofnęła się tutaj jak smok do swojej jamy. Wilfrid stał przez moment pod drzwiami, dokładnie wytarł nos w rękaw. Choć był bezradny, widział wszystko bardzo jasno. Wiedział, że jeśli zapuka, stworzy to większe napięcie, niż ktokolwiek mógłby znieść i spowoduje także większy gniew, więc z wielkim taktem nacisnął klamkę. W pokoju panowała nieoczekiwana ciemność, ciężkie zasłony były niemal zasunięte, wykonał ruch do przodu, nie słuchając zegara, jednak z uczuciem, że odstępy między jego głośnym tykaniem rozciągają się tak, jakby zegar miał się zatrzymać. Przez kilka pierwszych sekund pas światła na czerwonym dywanie jeszcze pogłębiał mrok. Wilfrid wiedział, że ojciec rano cierpi na migreny i unika światła, poczuł więc, że ogarnia go przemożna chęć rozpaczliwych usprawiedliwień. Równocześnie jedna linia światła pokazywała grzbiety i węzły dywanu, który też wydawał się dziwolągiem z jakiegoś snu, w domu, gdzie znał wszystkie dywany jako terytoria, zamki, pola treningowe, to był ten drugi pokój, po którego dywanie nigdy nie skakał. Przez dłuższy czas zdawali się go nie widzieć, a kiedy zrobił krok do przodu, wydawało się, że ma jeszcze szansę, żeby się cofnąć, pierwszą informację o jego obecności stanowiło kliknięcie zamykających się za nim drzwi. Niania była odwrócona plecami, leżała na kozetce z nogami do góry i patrzyła na ojca po drugiej stronie pasa światła przy kominku. Ojciec nadal był w szlafroku i z mieczem w ręku wyglądał jak rycerz. Osłona kominka była zamkiem z mosiężnymi fortyfikacjami, a na czarnym palenisku za nią leżała kupa potłuczonych naczyń – niekształtne kawałki porcelany rozsypane były także na dywanie. Wilfrid znowu zapamiętał wzór, to były grube francuskie talerze z kogucikiem, prezent ślubny, który wszyscy uważali za ohydny i koszmarny. Niania go usłyszała i rozejrzała się, usiadła i przytuliła do siebie poduszkę. – Kapitanie – powiedziała. – O co chodzi? – zapytał ojciec, obrócił się i spojrzał na niego, zmarszczył brwi, nie był zły, raczej starał się coś zrozumieć. Odłożył miecz na kominek. Wilfrid wiedział, że nie może tu zostać. Zrobił kolejny krok do światła. Miał nadzieję, że plamy na policzkach i zasmarkany nos są dowodem na to, iż wydarzyło się coś poważnego, nie było jednak mowy,

żeby to opisać. Powiedział tylko: – Och, tato, widziałem właśnie panią Krowę. – Ach tak… – Na twarzy ojca odmalowało się wyraźne rozczarowanie. – Chyba się przewróciła. Ojciec cmoknął i podszedł do swojego biurka, zapalił lampkę, oglądał jakieś papiery, jakby już zabrał się za coś istotnego. Jego włosy, zwykle czarne i błyszczące, sterczały z jednej strony jak skrzydło. Niania wydawała się kompletnie niezainteresowana, wstała, przygładziła spódnicę, podnosiła poduszki na sofie w poszukiwaniu torebki. – A powiedziałeś jej, żeby wstała? – zapytał Dudley, nie patrząc na Wilfrida. – Nie, tato. – Wilfrid czuł, że w gardle narasta mu szloch z powodu przewrotności ojca. – Widzisz, ona właściwie nie może wstać. – Złamała obie nogi, tak? Wilfrid pokręcił głową, ale nie mógł powiedzieć nic więcej z obawy, że się rozpłacze, a tego ojciec mógłby nie znieść. – Może powinnam to zobaczyć, sir Dudley – powiedziała niania z dziwną niechęcią, poprawiając włosy. Zresztą był to jej wolny dzień, pewno nie chciała się angażować. Dudley z żartobliwą groźbą, która towarzyszyła jego opowieściom, obrócił głowę i wpatrywał się w Wilfrida. – Wilfridzie, zastanawiam się, czy przypadkiem nie próbujesz mi powiedzieć, że Frau Kalbeck nie żyje? – Owszem, tato, nie żyje – powtórzył Wilfrid i poczuł taką ulgę, że o mało się nie uśmiechnął, ale równocześnie zalał się znowu długo hamowanymi łzami. – Oczywiście, nigdy nie powinna była tu przyjeżdżać – stwierdził ojciec, nader denerwująco spokojny, choć już nie obwiniający samego Wilfrida, tak przynajmniej się zdawało. Spojrzał ostro na nianię. – Żeby tak zdenerwować mojego syna. – Po czym niespodziewanie się roześmiał. – No to ma nauczkę, co? Już więcej tu nie przyjedzie. Niania stanęła za Wilfridem i niepewnie położyła ręce na jego ramionach. – Nie płacz. Bądź grzecznym chłopcem – powiedziała. Starał się jej posłuchać, przez moment bardzo tego chciał, ale kiedy znowu przypomniał sobie twarz nieżywej kobiety i jej rękę poruszającą się samoczynnie, płacz zalał go jak fala. – Biegnij prędko do pokoju Wilkesa i zadzwoń do doktora Wyatta, dobrze, nianiu? – powiedział ojciec. – Już idę, sir Dudley. – Wilfrid oczywiście poszedł za nią, obróciła się jednak z wahaniem przy drzwiach, a ojciec skinął głową i powiedział: – Ty zostaniesz tutaj, staruszku. Więc Wilfrid podszedł do ojca i przez sekundę czy dwie został w ramach eksperymentu przytulony do ciężkich, dziwnie pachnących fałd szlafroka z brokatu. Była to oznaka przywileju, poczucie luksusu, ustępstwa dopuszczalnego jedynie wtedy, gdy zdarzy się coś strasznego. W wyniku tak zaskakującej sytuacji od razu przestał płakać. Potem podeszli obydwaj do okna, depcząc po drodze dziwne ostre fragmenty porcelany, każdy odciągnął zasłonę po swojej stronie. Nie padło ani słowo o serwisie obiadowym, a w oczach ojca malował się już ten szelmowski, zaabsorbowany wyraz, który czasami zapowiadał miłą niespodziankę, jakiś pomysł, który jego samego zaskoczył i którym chciał się podzielić. Był to rodzaj błysku szaleństwa, tyle że przyjemniejszy. Patrząc na ogród, utkwił wzrok w czymś tak nieruchomo, że Wilfrid przez chwilę podejrzewał, że tam kryje się źródło rozbawienia ojca, po czym ojciec zaczął mówić, na początku zbyt szybko i cicho, by Wilfrid mógł zrozumieć. – Raz znaleźli trupa,/Leżał na dywanie/Niby śledź w śmietanie. – Och tato, Szkielet – wykrzyknął, a ojciec uśmiechnął się z tolerancją.

– Stara pani Krowa/Z gębą jak maciora/Była bardzo chora. – Odwrócił się i chodził w podnieceniu po pokoju. Wilfrid uświadomił sobie bez zbytniego zaangażowania, że nigdy dotychczas nie zauważył utykania ojca. – Zabrała do grobu/Wagnera i Liszta/Skrzywiona modliszka /Z miną bazyliszka/Wstrętna gruba liszka. I co ty na to? – Tak, tato. – Cuchnąca Walkiria/Talk, woda różana/Tutaj przyjechała/Biedna, nieszczęśliwa?/A teraz nieżywa. – Odrobinka śliny ojca tańczyła w smudze światła, kiedy się odwrócił. Wilfrid nie zrozumiał lub nie dosłyszał wielu słów, ale ogarnęła go radość improwizacji wraz z przerażeniem, że wiersze ojca zawsze rzucają wyzwanie uczuciom. Ojciec podszedł do drzwi i otworzył je gwałtownie. – Młody człowieku, wymyśliłem teraz więcej niż przez ostatnich sześć miesięcy pisania mojej książki. – Naprawdę, tato? – spytał Wilfrid, ale z tonu głosu ojca nie potrafił się zorientować, czy to powód do radości, czy do rozpaczy. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

Część trzecia Równo, chłopcy, równo ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

1 O piątej, kiedy wszyscy zbierali swoje rzeczy, panna Cobb, sekretarka dyrektora, pojawiła się w pokoju personelu, co zdarzało się rzadko. – Panie Bryant, czy zechciałby pan odprowadzić dziś pana Keepinga, ponieważ nie ma panny Carter? – Och… – Paul popatrzył na pozostałych. – Sam nie wiem. – Oczyma duszy był już w połowie drogi do domu w ten letni wieczór. – Ja to zrobię – zaproponowała Heather Jones. – Pan Keeping prosił, żeby to był pan Bryant – wyjaśniła panna Cobb. – Lubi poznawać nowych pracowników. – W takim razie jest oczywiste, że to zrobię – powiedział Paul, oblewając się rumieńcem, naprawdę nie miał pojęcia, dlaczego został poproszony. – Powiem panu Keepingowi. Za pięć minut w sali obsługi klientów. Bardzo dziękuję. – Panna Cobb wycofała się ze smutnym uśmiechem. W ciągu tygodnia nauczył się wszystkich nazwisk, które nadal wydawały mu się kolorowe i niemal namacalne, wyraziste z powodu nowości i potrzeby ich odróżniania. Heather Jones i Hannah Gearing; Jack Reeves, główny kasjer; Geoff Viner, drugi kasjer, przystojniaczek; Susie Carter, dobroduszna gaduła, która dziś miała wolne, bo pojechała na jakiś pogrzeb do Newbury. Jej puste krzesło i przykryta maszyna do pisania sprawiły, że w części biura za nim panował spokój. Wsunął termos do teczki i spokojnie zapytał Heather: – Co dokładnie Susie robi z panem Keepingiem? Przez chwilę Heather zdawała się zastanawiać. – Po prostu towarzyszy mu w drodze do domu. Hannah bardziej macierzyńskim tonem dodała: – Pan Keeping lubi, żeby ktoś dotrzymywał mu towarzystwa. Zazwyczaj idzie z nim Susie, bo mieszka za kościołem. To przyjemny spacer, zajmie ci najwyżej pięć minut. – Tylko nie mów „jak pan się ma, panie Keeping?” – poradziła June Underwood. – Nie powiem. – Cała ta sprawa wydawała się Paulowi dziwacznym eufemizmem. Z tego, co zdążył zaobserwować, pan Keeping był zimnym i oficjalnym typem ze skłonnością do sarkazmu, zauważył jednak, że pracownicy mieli do niego dziwnie opiekuńczy stosunek. Jeśli w ogóle kiedykolwiek uważali za dziwne, że mężczyznę w średnim wieku trzeba odprowadzać do domu, teraz traktowali to jako coś normalnego. – Czy dyrektor nie powinien mieszkać nad bankiem? – zapytał. Kiedyś musiał pójść na górę, a tam zobaczył, że salon bankowego mieszkania wypełniały skoroszyty, a w sypialniach piętrzyły się stare biurka i rupiecie. – Ten akurat nie mieszka – stwierdził Jack Reeves, któremu udało się właśnie zapalić fajkę, ostry suchy dym był jakby oznaką jego autorytetu. Geoff Viner, poskramiając włosy grzebieniem i spodem dłoni, powiedział: – Rozumiem, że nie znasz pani Keeping? – Och, Geoffrey, przecież ty ją znasz – powiedziała June, rozległy się przytłumione śmiechy. – Zapewniam cię, że pani Keeping nie ma najmniejszego zamiaru mieszkać nad sklepem – wyjaśnił Jack Reeves. – Nie nazwałabym sklepem oddziału Midland Banku – zaprotestowała Heather. – To jej słowa, nie moje – powiedział Jack. – No, musi też pamiętać o chłopcach – wtrąciła Hannah. – Potrzebują prawdziwego ogrodu do biegania.

– Jakiej płci są ich dzieci? – spytał Paul. – No przecież powiedziałam „chłopcy”. John jest w college’u, prawda? – John, najstarszy, jest na uniwersytecie w Durham. – Na twarzy Johna Reevesa pojawił się lekki grymas, mógł sobie na to pozwolić, wszak był blisko z samym dyrektorem. – Julian jest w szóstej klasie w szkole Oundle i chyba dobrze sobie radzi. – Pociągnął z fajki, skłonił się lekko i popatrzył nad ich głowami. – Mówi się o Oksfordzie. – I po tych słowach wyszedł, zostawiając pokój do połowy wypełniony dymem. W toalecie Paul zmył z rąk zapach pieniędzy, miedziaków, niklu i brudnego papieru. Rezerwuar zabulgotał. W umywalce pojawiły się szaroczarne mydliny. Niepokoił go zbliżający się spacer, ale była to okazja, jak by powiedziała jego matka, a poza tym wydawało się, że sytuację ułatwi fakt, że Keeping też ma synów, a jeden z nich jest w jego wieku. John i Julian. Wyobrażał ich sobie, widział atrakcyjne obrazy stworzone z niczego; już oprowadzali go po swoim dużym ogrodzie. Uśmiechnął się do siebie w lustrze, przekręcając lekko głowę to w lewo, to w prawo; miał długi nos, „nos Bryantów”, jak mówiła matka, nie uważając tego za swój wkład; włosy obciął rozpaczliwie krótko do nowej pracy, a jarzeniowe oświetlenie, które nie oszczędzało niczego, wydobywało ich dziwny miedziany blask i chropowate plamy na czole. Potem zaczął się uśmiechać, ciekaw, jak to będzie wyglądać, ale akurat wkroczył Geoffrey i podszedł do podwójnego pisuaru na podwyższeniu, Paul spoglądał ukradkiem na jego plecy w lustrze. – Chodzi o to, chłopcze, że szef miał bardzo ciężkie przeżycia w czasie wojny – powiedział Geoff, szybko rzucając okiem przez ramię. – Ach tak, rozumiem… – Paul zajął się zakręcaniem kranów, a potem wilgotną kurtyną ręcznika na rolce. – Był jeńcem wojennym – dodał Geoff. – Nigdy o tym nie mówi, więc, na miłość boską, w ogóle o tym nie wspominaj. – To jasne. Geoff skończył, potrząsnął, zasunął cudownie ciasny rozporek i podszedł do umywalni, patrzył na siebie w lustrze bez cienia niezadowolenia, jakie odczuwał Paul. Wysunął szczękę, obrócił głowę najpierw w jedną, potem w drugą stronę, przygładzając ręką włosy. Okrągłą twarz z pełnymi wargami zaostrzały piękne bokobrody, wygolone na dole do szerokości ciemnych punktów. – Przykro to powiedzieć, ale ma zrujnowane nerwy. To naprawdę żałosne. Powinien kierować dużo większym oddziałem. Błyskotliwy umysł, jak mówią, ale nie wytrzymuje napięcia. Nigdzie nie może pójść sam. Jest na to jakieś określenie. – Agorafobia? – O właśnie. I dlatego dziewczyny odprowadzają go do domu. – Odkręcił kran z gorącą wodą, zbiornik znowu zabulgotał. – Przynajmniej taki podaje powód. Paul uświadomił sobie, że przygląda mu się w lustrze, zachichotał, zarumienił się i spuścił wzrok. Nie był jeszcze gotów, żeby żartować z reszty personelu. Wiedział, że natrafił na pewną określoną atmosferę, chyba dostrzegał różne historyjki, wydawało się jednak, że każdy rodzaj seksualnego żartu jego także naraża na zdemaskowanie. Wiedział, że nie może sobie na to pozwolić. Geoff podszedł blisko, żeby skorzystać z ręcznika; pachniał godziną piątą, dymem, nylonem i zwietrzałym płynem po goleniu. – Nie mogę pozwolić, żeby moja dama czekała – powiedział. Chodził z dziewczyną z National Provincial, konkurencyjnego banku z drugiej strony placu, co niespecjalnie podobało się koleżankom z Midland. Kiedy Paul znalazł się z powrotem w sali obsługi klientów, pan Keeping wychodził właśnie z gabinetu dyrektorskiego. Niósł na ręku złożony lekki płaszcz przeciwdeszczowy i ciemnobrązowy kapelusz. Paul przyglądał mu się nerwowo w poszukiwaniu oznak słabości, śladów wojennego wstrząsu. Oczywiście przede wszystkim rzucała się w oczy jego łysina, wielka prostokątna pustka czoła, siedziba i symbol owego błyskotliwego umysłu. Poza tym rysy jego twarzy wydawały się drobne i jakby tymczasowe. Miał

suche, dziwnie pozbawione zarysu usta, a kiedy się uśmiechał, ich kąciki opadały w dół, co tworzyło mylące wrażenie niesmaku. Kiedy wyszli na zewnątrz, zatrzymał się na stopniu, by posłuchać kolejnych przytłumionych odgłosów przekręcania klucza w zamku i zamykania drzwi na zasuwę. Potem włożył kapelusz, naciągając go nisko na czoło. Od razu nabrał uroczego, wręcz szelmowskiego wyglądu. Pełne rezerwy szare oczy zacienione rondem kapelusza wydawały się niemal rozdokazywane. Z niewielkim ukłonem, jak gdyby z pytającym wahaniem – zupełnie jakby oczekiwał, że Paul weźmie go pod rękę – ruszyli w górę szerokiej pochyłości rynku. Paul mocno ściskał swoją teczkę, a pan Keeping z płaszczem przeciwdeszczowym przerzuconym przez ramię wyglądał jak niezbyt zainteresowany miastem turysta. Paul żałował, że Geoff powiedział mu o psychicznych problemach pana Keepinga, czuł denerwującą niepewność, czy pryncypał oczekuje, że on będzie o nich wiedział. Uśmiechając się blado, patrzył niewidzącym wzrokiem na mijane sklepy i osoby, którym przyglądał się z wielką na pozór uwagą. Traktowanie tego spaceru jako okazji zdobycia względów dyrektora zakłócał lęk, że został wybrany po to, by można było wytknąć mu błędy czy wywołać konsternację jakąś uwagą. Widział, jak Hannah Gearing wsiada po drugiej stronie placu w autobus do Shrivenham, jakby pozostawiała go własnemu losowi. – Jak się czuje matka? – spytał pan Keeping. – Dobrze, dziękuję panu – powiedział Paul. – Całkiem nieźle sobie radzi. – Mam nadzieję, że poradzi sobie bez ciebie w ciągu tygodnia. – Ciotka mieszka bardzo blisko, więc nie jest to problem. – Te uprzejme pytania przyniosły mu ulgę, ale też wprawiły w lekkie zażenowanie. – Już przywykliśmy do tego. – To straszna rzecz – powiedział pan Keeping, uchylając kapelusza przed nadchodzącą kobietą, mamrocząc powitanie i uśmiechając się niepokojąco, jakby chciał powiedzieć, że doskonale pamięta, ile wynosi jej zadłużenie. Dotarli do spokojniejszej Church Walk, tutaj nad drzwiami domów znajdowały się wachlarzowe okienka, metalowe balustrady, koronkowe firanki. Przed tygodniem Paul nie znał w tym mieście prawie nikogo, a teraz, za bankową ladą przez maleńkie mahoniowe okienko swojego stanowiska pracy wszedł w dziwne, ponure i zarazem uprzywilejowane stosunki z setkami mieszkańców. Był ich sługą, a także arbitrem, obcym młodzieńcem, któremu zagwarantowano dokładną znajomość przynajmniej jednego aspektu ich życia, tego dotyczącego pieniędzy, ile ich mają czy raczej nie mają, a także ile chcą mieć. Zwracał się do nich uprzejmie, wśród milczącego porozumienia, szeptów zażenowania: pożyczka, ustalanie warunków. Teraz spoglądał na Church Walk, szare welony zasłon, błyski wypolerowanych stołów, porcelana, zegary; miał świadomość owych ustaleń sięgających mrocznej głębi pokojów czy wręcz zagubionych w pomroce lat. Pan Keeping więcej się nie odezwał i zdawał się usatysfakcjonowany milczeniem. Naprzeciwko kościoła skręcili w polną drogę, po jednej stronie stały tu większe domy, a po drugiej ponad żywopłotami widać było pola. Długie, krzaczaste pędy dzikiej róży kołysały się na wietrze nad żywopłotem. Droga miała swoją specyficzną atmosferę, zdawała się ekskluzywna i troszkę zaniedbana. Dziwne było znaleźć się tutaj zaledwie po dwóch minutach marszu od centrum miasteczka. Po bokach rosły kępki trawy i stokrotek. Paul spoglądał za bramy na przysadziste wille usytuowane w głębi dużych ogrodów na końcu żwirowanych podjazdów. Pomiędzy niektóre z nich niezręcznie wciśnięto skromniejsze nowoczesne domy o nazwach Sad czy Domek. – Widzisz, Paul, to prywatna droga – wyjaśnił pan Keeping, uciekając się do ironii – stąd liczne wyboje i niczym nieskrępowana roślinność. Radzę ci, żebyś nigdy nie przyjeżdżał tu samochodem. – Paul czuł, że może to z dużą pewnością obiecać. – No, to jesteśmy. – Weszli na podjazd przedostatniego domu, uliczka już schodziła w dół i zwężała się, jakby chciała się zagubić w pobliskich polach. Dom był kolejną obszerną szarą willą z oknami wykuszowymi po obu stronach drzwi wejściowych, nad którymi widniała wiktoriańska nazwa Carraveen. Drzwi stały otworem, jakby dom poddał się

słonecznej pogodzie dnia. Jasnoniebieski morris Oxford czekał na podjeździe z opuszczonymi szybami, a w jego cieniu na żwirze wylegiwał się niewielki tłusty terier jack russell, na zmianę dysząc i popadając w zamyślenie. Paul przykucnął, żeby porozmawiać z psem, który pozwolił się podrapać za uszami, ale nawet przez chwilę się tym nie zainteresował. Pan Keeping wszedł do domu, wydawało się nieprawdopodobne, że tak po prostu o nim zapomniał, toteż Paul stał i czekał ze świadomie skromną miną. Zauważył, że istnieje osobny wjazd na posesję i wyjazd z niej, choć faktu tego nie potwierdzało odpowiednie oznakowanie, Paulowi skojarzył się z jakąś głęboko ukrytą definicją wielkości pochodzącą z czasów dzieciństwa. Wzdłuż podjazdu biegła gęsta, kolorowa i zarośnięta rabatka kwiatowa. Paul popatrzył na ogród za domem, który rozciągał się poza tajemniczymi cieniami dwóch czy trzech dużych drzew aż do jasnego wykoszonego trawnika zajmującego pewnie całą szerokość parceli. O tej nieokreślonej porze dnia – późne popołudnie, koniec czerwca, już po pracy, ale jeszcze wiele godzin światła słonecznego – całe to miejsce zrobiło na nim dziwne wrażenie. Czas, podobnie jak światło, wydawał się lepki. Paul zastanawiał się nad nazwą Carraveen, trochę jak karawana, trochę jak carrageen – jadalny wodorost – którego mama używała do zestalenia budyniu, ale najwyraźniej także słowo romantyczne, może szkockie, jakiś zupełnie dziś zapomniany dom czy miejsce wakacji, kochane przez kogoś dawno temu. Czuł się uwiedziony i lekko przyduszony czymś, czego jeszcze nie potrafił wytłumaczyć. W oknie wykuszowym po lewej stronie wejścia w pokoju, który wydawał się jadalnią, choć stojący pośrodku stół zarzucony był książkami, zobaczył fortepian. Zegar kościelny wybił kwadrans, a cisza, jaka po tym zapanowała, wydawała się delikatnie podkreślona. Naprawdę słychać było tylko ptaki. Dobiegł do niego jakiś głos i znowu popatrzył poza cienie drzew na jasny trawnik na tyłach: zobaczył kobietę w szerokim słomkowym kapeluszu z czerwonym kwiatem na rondzie, rozmawiała z kimś niewidocznym, idąc powoli w stronę domu. Była raczej postawna, ubrana w bezkształtną niebieską suknię, miała dużą torbę z wzorzystego materiału. Czy to jest owa pogardliwie traktowana pani Keeping, matka Juliana i Johna? Z pewnością była na to zbyt stara. Może matka pana Keepinga, przyjaciółka lub krewna, która przyjechała w odwiedziny. Przystanęła na chwilę, jakby uderzona tym, co przed chwilą usłyszała, patrzyła w ziemię, po czym powiodła niewidzącym wzrokiem po jednej ścianie domu i dostrzegła Paula. Powiedziała coś do tamtej drugiej osoby – teraz Paul usłyszał inny głos kobiecy – a kiedy znowu na niego popatrzyła, uniósł głowę z wątłym uśmiechem, pomachał ręką, jakby niepewny, czy chce zaanonsować, czy ukryć swoją obecność. Kobiety wymieniły jakieś kolejne uwagi, ta widoczna skinęła głową z rezerwą, niezupełnie do Paula, po czym zniknęła za ścianą domu. Paul poszedł w stronę drzwi frontowych, żeby się pożegnać. Miał wrażenie, że postawiono go w pozycji najnędzniejszego intruza, podglądacza przez cudze okna. Kobieta w średnim wieku o dużej bladej twarzy, z czarnymi włosami, które były zaczesane do tyłu i ułożone w sztywny szeroki hełm, szła w jego stronę. – Dzień dobry – powiedział. – Jestem Paul Bryant, z banku. Obrzuciła go krytycznym spojrzeniem. – Chciał pan się widzieć z moim mężem? – Właśnie przed chwilą z nim przyszedłem. – Aha – rzuciła z miną chwilowej gotowości do ustępstw. Miała wyraziste ciemne brwi, które sprawiały, że wyglądała na osobę, którą trudno zadowolić. – Jeszcze coś? – No, nie wiem. – Paul czuł, że nie można mu nie przyznać racji. – Po prostu zostawił mnie tutaj. – Och! – Pani Keeping wykonała pół obrotu i zawołała: – Leslie! – W głębi holu pojawił się pan Keeping. – Ten młody człowiek nie wie, czy już jest wolny, czy nie – mówiąc to, patrzyła lekko ubawiona na Paula, jakby chciała powiedzieć, że żart dotyczy wszystkich prócz niej. – A, tak – potwierdził pan Keeping. – To jest Paul Bryant. Właśnie przyszedł do nas z Wantage. – Z Wantage! – powtórzyła pani Keeping, jakby to było jeszcze śmieszniejsze.

– Dobrze wiesz, że wszyscy musimy pochodzić z jakiegoś miejsca – powiedział pan Keeping. Paul dorastał w dość silnym, choć niesprawdzonym przekonaniu, że Wantage to przyjemne miasteczko. – Było to wystarczająco dobre miejsce dla króla Alfreda. Pani Keeping właściwie przyzwoliła zarówno na ten protest, jak i na żart. – No, sięga pan trochę w przeszłość – powiedziała. Chociaż wpadła też na inny pomysł. Przekrzywiła głowę i ze zmarszczonym czołem patrzyła na jego bary i postawę. – Czy jest pan silny? – zapytała. – W granicach rozsądku – odpowiedział Paul, zmieszany tym badaniem. – Pewnie jestem. – W takim razie chyba mogę pana wykorzystać. Proszę wejść. – W tonie jej głosu pojawiła się teraz pieszczotliwa nutka. – Kochanie, przecież Paul może mieć inne plany – wtrącił pan Keeping, łatwo kapitulując przed żoną. – Nie będzie mi potrzebny długo. – Na pewno mam kilka minut – powiedział Paul. Przeszli przez hol do pokoju na końcu. – Nie chcę, żeby mąż nadwerężał kręgosłup – wyjaśniła pani Keeping. Salon był zapchany meblami, duże fotele i sofy stały obok siebie na grubych złocistych dywanach, stoliczki, lampy i para zadziwiających wiktoriańskich portretów, bardzo dużych w tym pomieszczeniu, kobieta ubrana na czerwono i mężczyzna w czerni patrzyli ponad stereogram i tekową szafkę na telewizor, które znajdowały się po obu stronach kominka. Na telewizorze stały liczne fotografie w ramkach, na których Paul zauważył dwóch chłopców w strojach żeglarskich, na pewno byli to Julian i John. Wraz z panią Keeping wyszedł przez otwarte drzwi balkonowe na duże patio. – To jest pan Bryant – powiedziała pani Keeping. – Może pan tu zostawić swoją teczkę. – Dobrze… – Paul skinął głową dwóm kobietom, które siedziały na leżakach. Zostały przedstawione jako „moja matka, pani Jacobs” – to była starsza dama w słomkowym kapeluszu, którą widział już wcześniej – i „Jenny Ralph, moja bratanica, no tak, córka mojego przyrodniego brata”, jakby po raz pierwszy odkryła to pokrewieństwo. Paul jedynie udawał, że coś rozumie, ponownie skinął głową, wymamrotał powitanie, kiedy przechodził obok. Jenny Ralph ciemnowłosa dziewczyna, trochę młodsza od niego, marszcząc brwi, trzymała na kolanach książkę i notatnik; miał wrażenie, że omija jakieś ponure wyzwanie, które zdawała się rzucać. Problemem okazało się kamienne koryto na końcu trawnika – w jakiś sposób ześlizgnęło się lub zostało zepchnięte z jednego czy dwóch szerokich kamieni, na których stało, ziemia rozsypała się na trawę i kępkę zdezorientowanych pomarańczowo-czarnych skalnych roślin, które wychylały się na zewnątrz i do góry. – Mam błogą nadzieję, że da pan radę to przesunąć – powiedziała pani Keeping znowu tym ponurym tonem, niemal tak, jakby to Paul zepchnął koryto. – Nie chciałabym, żeby przygniotło Rogera – powiedziała. Paul pochylił się i spróbował podnieść koryto. Udało mu się jedynie leciutko je poruszyć na ukośnej osi drugiego kamienia. – Niech pan nie zrzuci wszystkiego – odezwała się pani Keeping, stojąc w odległości kilku jardów, może po to, żeby być z dala od ewentualnego wypadku. – Postaram się – powiedział Paul i dodał: – To jest naprawdę ciężkie. – Wygodniej będzie panu bez marynarki. Paul posłuchał, a widząc, że pani Keeping nie ma najmniejszego zamiaru wziąć od niego marynarki, powiesił ją na omszałym ogrodowym siedzeniu w pobliżu. Bez marynarki czuł się jeszcze słabszy, chudy szkielet został bardziej wyeksponowany. – Dobra! – krzyknął i roześmiał się głupkowato. Jego gospodyni, bo tak próbował o niej myśleć, odpowiedziała mu rodzajem ukradkowego uśmiechu. Włożył ręce pod najbliższy narożnik koryta leżącego na trawie, ale po kilku próbach podniesienia go szarpnięciem, sposobem szkockiego miotacza

kłodą, udało mu się podnieść je o cal do góry i ciężko upuścić na poprzednie miejsce. Pokręcił głową i spojrzał na postacie na patiu w odległości trzydziestu jardów. Pan Keeping dołączył do teściowej i bratanicy: patrzyli w stronę Paula, nie przerywając rozmowy i może z uprzejmości nie okazując żadnego szczególnego zainteresowania. Czuł się równocześnie ważny i kompletnie pozbawiony znaczenia. – Będzie pan musiał to opróżnić – powiedziała pani Keeping, zupełnie jakby Paul zdecydowanie odmawiał wykonania poleconej czynności. Zorientował się, że potrzebuje pewnej dozy stoickiego humoru, pogodnej rezygnacji z wolnego czasu i planów. – Czy ma pani łopatę? – zapytał. – Oczywiście, będzie panu potrzebne coś na wysypanie ziemi. I proszę uważać na moje roślinki, dobrze? – powiedziała z odrobiną uprzejmości, skoro już doszli do takich szczegółów. – Wie pan co, zawołam do pomocy tę dziewczynę. – Chyba dam sobie radę – stwierdził Paul. – Nic jej się nie stanie – uznała pani Keeping. – W następnym semestrze jedzie do Oksfordu i nic nie robi, tylko siedzi i czyta. Jej rodzice są na Malajach i dlatego jest skazana na nas. – Ton głosu wyraźnie sugerował, że to oni zostali skazani na nią. Kobieta szła już przez trawnik i nawoływała, unosząc brodę do góry. Jenny Ralph zaprowadziła Paula w odległy kraniec ogrodu, a potem pod rustykalnym łukiem w zacieniony zakątek, gdzie mieściła się sterta kompostu i szopa z oknami oplecionymi pajęczyną. Początkowo traktowała go tak jak nerwowe i przemądrzałe dziecko nieznanego służącego. – Tutaj powinien pan znaleźć wszystkie potrzebne rzeczy – powiedziała, obserwując, jak przeciska się przez bałagan w szopie. Drogę zagradzała kosiarka, krawędzie kosza oblepiały kupki zaschłej trawy przypominające gnój. Sięgnął po łopatę, a przy okazji kopnął stertę puszek, które rozsypały się z hałasem na wszystkie strony. Śmierdziało kreozotem i paliwem od dwusuwu. – Tu jest jak w piekle – stwierdziła Jenny, stojąc na zewnątrz. Mówiła z bardzo wyraźnym akcentem wyższych sfer, jednak w przeciwieństwie do sztywności ciotki jej ton brzmiał niedbale. Ten akcent był bardziej uderzający, bardziej znaczący u tak młodej osoby. Zdawała się trochę nim znużona, ale najwyraźniej nie miała zamiaru go porzucić. – Nie ma sprawy – odkrzyknął Paul. Pokrywał w ten sposób skrępowanie wywołane tym rzeczowym kontaktem z dziewczyną: podawaniem łopaty i kilku starych plastikowych worków. Jest pewnie pięć czy sześć lat od niej starszy, ale ta przewaga wydawała się niewielka. Jej kiepska cera i oleisty blask ciemnych kręconych włosów świadczyły o problemach, od których on sam ledwie się uwolnił. Fakt, że nie była szczególnie urodziwa, przynosił co prawda pewną ulgę, ale zdawał się również wywierać jakiś subtelnie rycerski nacisk. Wychynął z komórki z motyką w uniesionej ręce, w lekko satyrycznej pozie. – Nie sądzę, że ma pan ochotę to robić – powiedziała Jenny z chytrze współczującym uśmiechem. – Oni, niestety, zawsze wykorzystują ludzi. – Mnie to nie przeszkadza – odparł Paul. – Wie pan, że to próba. Ciotka Corinna ciągle kogoś testuje, nie potrafi się powstrzymać. Widziałam to mnóstwo razy. I mam na myśli nie tylko fortepian. – Naprawdę? – Paula rozbawiła jej szczerość, która też wydawała się oryginalna i typowa dla wyższych sfer. Rozejrzał się nerwowo, kiedy wyszli na trawnik. Ciotka Corinna znajdowała się w przeciwległym krańcu ogrodu, sprawdzała wygięty treliaż i – co niewykluczone – wymyślała kolejne testy. Za nią rozpościerał się niezręcznie, acz romantycznie duży ozdobny buk, a jego gałęzie zacieniały stół. – Wie pan, że powinna zostać pianistką. Tak przynajmniej wszyscy mówią, ale nie wiem, czy to prawda. Chodzi mi o to, że każdy może twierdzić, że powinien być kimś innym. W każdym razie teraz daje lekcje gry na fortepianie. Oczywiście osiąga fantastyczne wyniki, chociaż widać, że dzieci okropnie

się jej boją. Julian mówi, że jest sadystką – oznajmiła z lekkim zażenowaniem. – Och! – westchnął Paul ze zmarszczonymi brwiami i lekceważącym uśmieszkiem, ale wzmianka o czymkolwiek, co stanowiło tabu, niezawodnie wywoływała u niego rumieńce. Czasami przechodziły niezauważone, czasami nie znikały, rozprzestrzeniały się same. Pochylił się, by choć trochę je ukryć. Rozkładał na trawie plastikowe worki. – Więc Julian to jej młodszy syn – powiedział, nadal odwrócony plecami. – John nigdy by tak nie powiedział, jest na to zbyt uczciwy. – A Julian nie jest? – Jaki jest Julian? No… chyba bardziej elastyczny. – Roześmiali się obydwoje. – Wprawiłam cię w zakłopotanie? – spytała Jenny. – W żadnym wypadku. – Paul dochodził do siebie. – Cała twoja rodzina jest mi nieznana. Przyjechałem z Wantage. – Rozumiem – powiedziała Jenny, jakby to rzeczywiście stanowiło przeszkodę. – Są dość koszmarni. Stara dama, którą tam widziałeś, to moja babka. – Masz na myśli panią Jacobs? – Owszem, wyszła ponownie za mąż, kiedy mój tata był małym dzieckiem. Miała trzech mężów. – Wielkie nieba. – Wiem. Niedługo skończy siedemdziesiątkę i będzie ogromne przyjęcie. Paul zaczął ostrożnie wyciągać rośliny z koryta, drżały z powodu kolejnego ataku na swoją godność. Ustawił na starym plastikowym worku ich płożącą się plątaninę z ziemią i korzeniami. Miękkie kupki jakiegoś nawozu, luźno związane z ziemią, nadal były lekko oślizgłe. – Mam nadzieję, że robię to dobrze – powiedział. – Pewnie tak – skwitowała Jenny, która podobnie jak inni patrzyła, ale nie zwracała uwagi. – Ciotka mówiła, że wybierasz się do Oksfordu. – Próbował ukryć swoją zazdrość, jeżeli rzeczywiście ją odczuwał, autentycznie dobrodusznym tonem. – Powiedziała ci? Owszem, taki mam zamiar. – Co będziesz studiować? – Romanistykę w college’u St Anne. – W jej ustach zabrzmiało to cudownie ekskluzywnie, bogata prostota nazw własnych. Oprowadził swoją matkę po całym Oksfordzie, gapiąc się na kolejne college’e w ramach masochistycznej przyjemności dla obojga, zanim wyjechał do Loughborough na kursy bankowe. Nie zawracali sobie wówczas głowy college’ami dla kobiet. – Julian składa w tym roku papiery na uniwersytet. – Możecie więc studiować równocześnie. – To byłoby cudowne – potwierdziła Jenny. Kiedy wyjął całą ziemię, rozkołysał koryto obydwiema rękami, teraz łatwiej było je poruszyć. Śmiał się z kolejnej grożącej mu klęski. – Zaczynamy – powiedział i przykucnął ponownie. Na końcu trawnika zobaczył panią Keeping ruszającą w jego stronę z typowym dla niej wyczuciem czasu. Z gwałtowną siłą, która w tym momencie wydawała się niemal komiczna, podniósł olbrzymi kamienny obiekt i ze zduszonym krzykiem ustawił go na drugim bloku kamiennym, co prawda na samym skraju, ale zadanie jednak wykonał. – No proszę, w końcu się udało – stwierdziła pani Keeping. Kiedy przytrzymywał koryto i uśmiechał się niemal z oddaniem, patrząc do góry, poczuł, że koryto obraca się pod jego ręką; gdyby nie uskoczył w bok w momencie, kiedy ześlizgnęło się i spadło, to zmiażdżyłoby mu stopę. Blok pod spodem osunął się i teraz samo koryto, masywne i nieruchome, leżało bokiem na trawie. – O Boże, nic ci się nie stało? – spytała Jenny, chwytając go za rękę z chętnie widzianą nutką histerii.

Pani Keeping wydawała coś w rodzaju głośnego sapania. – Teraz to już koniec – powiedziała. – Ręka ci krwawi – zauważyła Jenny. Nie miał pojęcia, jak do tego doszło, dopiero teraz, kiedy mu o tym powiedziała, poczuł ból, głębokie tępe pulsowanie w poduszce kciuka i szczypanie skaleczonego ciała niby kłucie igłami. Podejrzewał, że ból powstrzymywała wiedza, że koryto pękło na dwie części, o czym jeszcze nikomu nie powiedział. Dziesięć minut później siedział na niskim ogrodowym krześle – jako klown, bohater czy ofiara, sam nie wiedział – z dużą szklanką dżinu z tonikiem w prawej ręce. Lewą rękę miał dobrze zabandażowaną, trudno było poruszać palcami w ciasnym pokrowcu. Zabandażowała ją sama pani Keeping z grymasem wyrzutów sumienia; w miarę coraz ciaśniejszego zwijania długiego paska materii te wyrzuty stawały się coraz bardziej natrętne. Teraz rodzina spoglądała na jego rękę z zatroskaniem, żalem i odrobiną zadowolenia. Paul w milczeniu wyciągnął dłoń, żeby podrapać teriera Rogera, jack russella, który przyszedł na tyły domu i dyszał w jedną z szerokich fioletowych poduszek żagwinu zarastającego kamienne płyty. Pan Keeping przygotowywał w salonie drinki, wołał teraz przez balkonowe okno: – Kochanie, dla ciebie to co zwykle? – Jak najbardziej. – Pani Keeping zaśmiała się, kręcąc głową, jakby chciała powiedzieć, że zasłużyła na to. Przycupnęła na drewnianej ławce, zdejmowała celofan z paczki papierosów Kensitas. – A ty, Daphne? – Dżin z tym… – wołała pani Jacobs, jakby brała udział w jakiejś zabawie. – Duży? – Olbrzymi. Paul i Jenny roześmieli się, ale pani Keeping jedynie chrząknęła rozbawiona. Pani Jacobs siedziała naprzeciwko Paula, między nimi stał niski stolik o metalowej konstrukcji z mozaikowym blatem. Gdyby chciał, mógłby mieć nad brzegiem stołu bezpośredni widok na beżowe tajniki jej bielizny. W bezkształtnej letniej sukni i dużym miękkim kapeluszu robiła wrażenie ruiny, ale patrzyła przyjaźnie i badawczo, gotowa z powodu wieku, a może i początków głuchoty, pozwolić, by umknęło jej to i owo. Miała na nosie duże okulary w oprawkach jasnych na dole, a u góry imitujących płowe brwi. Kiedy na mozaikowym blacie stołu znalazł się przeznaczony dla niej drink, obrzuciła go chętnym, choć pozbawionym złudzeń uśmiechem, jakby dając do poznania, że wie, co się z nim stanie. Uśmiech obnażał zadziwiająco brązowe zęby, uśmiech palacza, który pasował do dymnego zabarwienia jej głosu. – No to najlepszego! – Najlepszego! – Pan Keeping usiadł, miał na sobie dyrektorski garnitur, przy którym duży kieliszek dżinu z tonikiem wyglądał trochę surrealistycznie. – Zdrowie! – dorzuciła Jenny. – Dziecinko, co pijesz? – spytała pani Jacobs. – Cydr, babciu. – Nie wiedziałam, że lubisz cydr. – Niespecjalnie, ale nie wolno mi jeszcze pić alkoholu, a czymś się przecież trzeba upić, prawda? – Pewnie tak – potwierdziła pani Jacobs, jakby rozważała kompletnie nową teorię. – Daphne, Paul zaczął pracować w banku w tym tygodniu – powiedział pan Keeping. – Przyjechał do nas z Wantage. – Och, uwielbiam Wantage – stwierdziła pani Jacobs, po czym dodała: – W istocie kiedyś uciekłam do Wantage. – Mamo, daj spokój – skarciła ją pani Keeping. – Tylko na jedną czy dwie noce, kiedy twój ojciec był wyjątkowo podły. – Paul nigdy nie słyszał takich rozmów i w pierwszej chwili nie umiał powiedzieć, czy to teatr, czy prawda, autentyczne

wyrafinowanie czy coś żenującego. Spojrzał na panią Keeping, która uśmiechała się sztywno i z hamowaną niecierpliwością mrugała powiekami. – Wzięłam pod skrzydła ciebie i Wilfiego i popędziłam do Wantage na złamanie karku. Przez dzień czy dwa zostaliśmy u Marka. Wie pan, u Marka Gibbonsa – wyjaśniła Paulowi – wspaniałego malarza. Zostaliśmy u niego, dopóki atmosfera nie ostygła. – No cóż… – wymamrotała pani Keeping, zaciągając się papierosem. – Takie są fakty, skarbie. Byłaś pewnie za mała, żeby to zapamiętać. – Zdawała się lekko dotknięta, ale równocześnie niemal nawykła do takich sytuacji. – Mamo, przecież nie umiałaś prowadzić – stwierdziła pani Keeping pogodnie. Najwyraźniej nie potrafiła się powstrzymać. – Oczywiście, że umiałam. Pani Keeping wypuściła dym z zaciętą, choć rozbawioną miną. – Nie musimy nudzić pana Bryanta naszymi rodzinnymi głupstwami – powiedziała. Paul, jeszcze przyjemnie oszołomiony bardzo mocnym dżinem z tonikiem, uśmiechnął się, pochylił głowę, pokazując, że nie przeszkadza mu lekka dezorientacja z powodu niewyjaśnionych nazwisk i faktów. Jak to się często zdarza w towarzystwie ludzi starszych, był równocześnie i znudzony, i niewytłumaczalnie zaintrygowany. – Nic podobnego – zaprotestował i uśmiechnął się do pana Keepinga, który z zagadkową miną obserwował całą scenę. Wieczór przebiegał w sposób niemożliwy do wyobrażenia jeszcze godzinę wcześniej. – Ja uważam, że nasza rodzina jest cholernie interesująca – powiedziała pani Jacobs. – Myślę, że nie doceniasz, jak jest ciekawa. Powinnaś być z niej znacznie bardziej dumna. – Schyliła się i wzięła dużą torbę z brokatu, którą Paul widział już wcześniej. Zaczęła w niej grzebać. Pani Keeping westchnęła, stała się bardziej skłonna do zgody. – No dobrze, mamo, jestem dumna z jednej czy dwóch osób, doskonale o tym wiesz. Cecil nie jest akurat moim faworytem, ale ojciec, mimo wszystkich swoich dziwactw, ma przebłyski geniuszu. – Niewątpliwie jest bardzo mądry – przyznała pani Jacobs, wykrzywiając się lekko nad zawartością swojej torby. Paul odniósł wrażenie, że panuje tam drobny chaos, papiery, pudry w kamieniu, futerały na okulary, pigułki. Przerwała na chwilę i popatrzyła na niego, przytrzymując ręką zawartość torby. – Dziadek Jenny też był znakomitym malarzem. Może pan o nim słyszał, Revel Ralph? Nie… on był zupełnie inny niż Mark Gibbons. Można chyba powiedzieć, że bardziej dekoracyjny. – Babciu, wydaje mi się, że Mark ma już z górki – wtrąciła Jenny. – Możliwe, moja droga, jest prawie tak stary jak ja. – Paul oczywiście wiedział, jaki wiek to oznacza, nie był jednak pewien, czy to tajemnica. – Pewnie myślisz, że Revel też jest beznadziejnie staroświecki. Jenny prychnęła i uniosła brwi, jakby chciała powiedzieć, że sama potrafi formułować negatywne oceny. – Nie, podobają mi się prace dziadka. W istocie uważam, że są piquant. Zwłaszcza te późne. Jej niezachwianie pewne poglądy znowu zrobiły wrażenie na Paulu i lekko go ubawiły. Mówiła, marszcząc delikatnie brwi, jakby już była w Oksfordzie. – On nie żyje? – zapytał. – Poległ w czasie wojny. – Pani Keeping potrząsnęła głową i zgasiła papierosa. – Był niezwykle odważny – dodała pani Jacobs. – Przeżył wybuch dwóch czołgów, właśnie biegł do trzeciego, kiedy trafił go pocisk. – W jednej ręce trzymała papierosa, w drugiej zapalniczkę, ale mówiła dalej, zanim ktokolwiek zdążył wtrącić słowo. – Był bohaterem. Dostał pośmiertne odznaczenie. – Babciu, co się stało z tym odznaczeniem? – spytała Jenny bardziej potulnym tonem. – Jest u mnie. – Pani Jacobs szybko wypuściła dym. – Oczywiście, że jest u mnie. – Paul nie był pewien, kogo dotyczy jej oburzenie. Spojrzała na niego tak, jakby byli zjednoczeni przeciwko pozostałym. – Wie pan, ludzie uważali, że był lekkomyślny, że był gejem i różne takie, ale w istocie

potrafił być nieustraszony. – Nie wątpię w to – powiedział Paul, lekko nią zafascynowany. Już stał się wielbicielem człowieka, o którym jeszcze minutę wcześniej w ogóle nie słyszał. Przy furtce Paul odwrócił się i pomachał zabandażowaną ręką, ale Jenny, której powiedziano, że ma go odprowadzić, zniknęła już ze schodków przy wejściu. Na jego twarzy nadal malowało się uprzejme zadowolenie, kiedy niemal w podskokach pędził po ulicy. Uśmiechał się do żywopłotów, do frontowych ogródków, do zbliżającego się rovera, a następnie do jego kierowcy, który mrużył oczy w wieczornym słońcu, co sprawiło, że Paul znowu poczuł się jak intruz, może nawet zbieg. Słońce nadal mocno grzało go w plecy. Zegar kościelny między drzewami wybił jeszcze jeden kwadrans, sprawdził na swoim zegarku, oczywiście siódma piętnaście, miniona godzina zajęła mniej więcej dwadzieścia minut, jakieś wyczucie równowagi podpowiadało mu, że w rzeczywistości powinna być ósma piętnaście. Znajdował się na Church Walk. Obok był plac targowy. Nigdy dotychczas właściwie nie pił alkoholu i ten drugi dżin z tonikiem, równie smaczny jak pierwszy, doprowadził go do stanu radosnego uniesienia niepozbawionego lekkich akcentów niepokoju i pomieszania. Mówił dużo, powtarzając sobie, że ma przestać opowiadać o rzeczach, których na ogół unikał w rozmowie, o zestrzeleniu samolotu ojca, o chorobie matki, nawet o swoich wyczynach w szkole, na pewno przy tym robił wrażenie kogoś dziecinnego i nierozgarniętego. Zdawało się jednak, że nikomu to nie przeszkadza. Teraz zastanawiał się, czy przypadkiem pan Keeping, który rzadko się odzywał, nie wziął go za głupka – prawdę mówiąc, to nieprzyzwoicie, że upił Paula, i obserwował go z tym denerwującym uśmieszkiem. Wyobrażał sobie, że następnego dnia w pracy usłyszy sarkastyczne uwagi. A z drugiej strony miał wrażenie, że bardzo się spodobał starej Daphne Jacobs, która zdawała się zadowolona z nowego słuchacza, a on śmiał się i mrugał porozumiewawczo w odpowiednich momentach, co wcale nie znaczyło, że słuchał uważnie. Kiedy naprawdę koncentrował się na tym, co ktoś mówił, często przekonywał się, że w istocie niewiele do niego dociera. Oczarowanie płynęło po części ze świadomości przebywania w domu ludzi, którzy znali pisarzy, w tym przypadku nawet całkiem sławnych. O Dudleyu Valansie wiedział niewiele, ale z Cecila Valance’a cytował starszej pani całe wersy, a ona uśmiechała się wyrozumiale, choć po chwili wydawała się lekko zniecierpliwiona. Miała w sobie jakieś miękkie i niezwykłe światło, pewnie dlatego, że była kochanką tamtego, okazało się, że Dwa Akry zostały napisane specjalnie dla niej. Powiedziała o tym Paulowi całkiem szczerze przy drugim dżinie z tym (czymkolwiek było to coś), a wtedy Jenny skomentowała: – Babciu, uważam, że wiersze wujka Cecila są straszliwie imperialistyczne – a babcia udała, że tego nie słyszy. Na Vale Street patrzył w okna International Stores, pozamykane i mroczne. Ogarnął go jakiś szokujący smutek, czuł się wolny, pełen entuzjazmu i podchmielony, miał dwadzieścia trzy lata i był zupełnie sam; do zachodu słońca pozostawało jeszcze wiele godzin, których nie miał z kim spędzić. Droga na kwaterę wyprowadziła go z miasta, obok zamkniętych i zarośniętych terenów dawnej stacji towarowej, obok nowej szkoły średniej, której nowoczesny przezroczysty budynek rysował się wyraźnie w wieczornym słońcu. Potem przeszedł do Marlborough Gardens, była to pętla czy zakole z jednym wyjściem na główną ulicę. Widział ludzi przy jedzeniu w kuchni, ci, którzy już skończyli, wychodzili do ogródków kosić trawniki i podlewać. Domy zbudowano z dziwną oszczędnością; stały trójkami – dwa przylegające do tego pośrodku niby elementy szeregowca. Do pani Marsh należał ostatni domek z widokiem na pole jęczmienia. Jej mąż był kierowcą autokaru, pracował w różnych godzinach, woził grupy do Londynu, czasami nie wracał na noc, bo jechali do Bournemouth albo na wyspę Wight. Pani Marsh siedziała teraz we frontowym pokoju, zasłony były zasunięte, chroniąc przed słońcem, telewizor włączony na pełny regulator, zaczynała się audycja „Z-Cars”. Gospodyni miała ten przyjemny zwyczaj, że nie interesowała się zbytnio swoim lokatorem, odwróciła jedynie głowę i skinęła na powitanie; w kuchni pod przykryciem czekała na niego sałatka z szynką i przeadresowany list z uwagą „To przyszło do pani,

pani Marsh”. Paul wbiegł na górę, przeskakując po dwa stopnie, poszedł do łazienki, czuł się tu wyjątkowo obco, wśród mydła do golenia, myjek czy ukrytych w szafce przedmiotów należących do pani Marsh. Dzięki szybie z matowego szkła w drzwiach wieczorem wiadomo było, czy łazienka jest zajęta, ale przez to chodzenie do toalety wydawało się nie tylko słyszalne, lecz niemal widzialne, budziło wręcz poczucie winy. Paul mógł się kąpać dwa razy w tygodniu, we wtorki i czwartki. Czyli dzisiaj! W soboty bank był czynny do pierwszej, więc potem mógłby pojechać autobusem do Wantage i w ten sposób skończyłby pierwszy tydzień pracy tutaj. Po kolacji z powrotem poszedł na górę i zdjął z szafy swój dziennik. W pokoju prawie nie zostawiał śladów swojej obecności – kapcie i szlafrok, kilka książek, które wepchnął do torby. Pożyczył z biblioteki nowego Angusa Wilsona i czytał go po swojemu, niespokojnie wybiegając do przodu w oczekiwaniu na pojawienie się Marcusa, syna geja, nad którego wyczynami zastanawiał się w taki sposób, jakby to były jakieś znaki czy rady. Nie chciał czytać tego w domu i narażać się na pytania matki. Dotyczyło to także najnowszego tomiku Nowoczesnych Poetów z serii Penguina Odgłosy Mersey, którego w ogóle nie uważał za poezję, i Wierszy dnia dzisiejszego, wydanych w istocie przed ponad pięćdziesięciu laty, pełno tu było tekstów, które lubił i znał na pamięć, jak Jabłka w świetle księżyca Drinkwatera czy Żołnierskie sny Valance’a. W pokoju na kłującej wykładzinie stał przysadzisty, twardy fotel, pod oknem damska toaletka z trzema lustrami i stołkiem, Paul siadał tu co wieczór i pisał. Ilekroć podniósł wzrok, widział siebie, nos Bryantów w triumfalnym triumwiracie, dwa profile bawiące się w chowanego. Prowadził dziennik od skończenia szkoły, ściśle tajne sprawozdanie, a same woluminy, czarne notesy w formacie quarto, były coraz trudniejsze do ukrycia, w miarę jak ich przybywało. W domu trzymał pod łóżkiem pudło ze starymi szkolnymi projektami i pożółkłymi gazetami, przykrywały one niższe warstwy prywatnych materiałów, kruchych pamiątek po chłopcach ze szkoły, trzy numery „Magnifique!” pełne muskularnych mężczyzn, którzy pozowali ze specjalnymi woreczkami, część tych torebek najwyraźniej dorysowano później. Dopiero na dnie leżały same dzienniki, w których Paul pozwalał sobie na swobodę niedopuszczalną w tamtych publikacjach. Teraz pochylił się do przodu jak uczeń ukrywający swój zeszyt i napisał: 29 czerwca 1967, gorący i słoneczny dzień. Pisząc, bardzo mocno przyciskał długopis do papieru, tak że papier zdawał się rozszerzać, unosić i zawijać na marginesach. Zamknięty notes wyraźnie pokazywał, do którego miejsca został zapisany. Stroniczki z zawiniętymi i pobrudzonymi rogami stanowiły przyjemny dowód pracowitości, a reszta notesu, czysta, równa i zwarta – miłe wyzwanie. To był tydzień bogaty w wydarzenia, podsumował dziewczyny z banku, ocenił Geoffa Vinera zdecydowanie bardziej szczerze, niż było to możliwe w samym banku. Teraz musiał opisać swoją rozmowę z Geoffem w toalecie, a także całą niespodziewaną przygodę w Carraveen. Okazuje się, że pani J. była żoną Dudleya Valance’a, brata C. Miała jednak poważny romans także z Cecilem V. przed pierwszą wojną, mówi, że to jej pierwsza miłość, był szalenie atrakcyjny, ale niedobry dla kobiet. Zapytałem, co chce przez to powiedzieć. Odpowiedziała: „On właściwie nie rozumiał kobiet, wie pan, ale nie mogły mu się oprzeć”. Miał zaledwie 25 lat, kiedy zginął. U dołu strony, w miejscu, którego dotykała krawędź piszącej dłoni, zatłuszczony papier nie przyjmował atramentu, niektóre słowa musiał pisać dwukrotnie. Nie mogły mu się oprzeć, napisał powtórnie. Miał zaledwie 25 lat, teraz wyszło to wyraźnie, ale dość koślawo, jakby pisał to ktoś, kto jeszcze nie wytrzeźwiał lub był lekko pomylony. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

2 Peter Rowe wyszedł ze swojego pokoju na najwyższym piętrze, stanął na podeście i wyjrzał przez balustradę na dużą klatkę schodową zbudowaną na planie kwadratu. Słyszał, a przez moment także widział, małego chłopca spieszącego w dół, dostrzegł uniesioną rękę z trudem wpychaną w rękaw marynarki. – Nie biegnij! – zawołał Peter, tak gwałtownie i autorytatywnie, że chłopiec spojrzał do góry przerażony, stracił grunt pod nogami i zjechał po twardych dębowych stopniach do holu. – Teraz wiesz dlaczego – powiedział Peter już spokojniej i wrócił do swojego pokoju. Pierwszą godzinę miał wolną, potem lekcja śpiewu w piątej klasie. Napełnił czajnik nad zlewem, niedbale wypłukał kubek, granulki neski zaczęły się topić i syczeć na wilgotnym dnie. Potem zapalił pierwszego w tym dniu papierosa i mrużąc oczy od dymu, posłał łóżko w miarę poprawnie, zasłaniając kocem nieregularności. Wiedział, że przełożona internatu będzie chodziła po całym piętrze od sypialni do sypialni, jak zawsze z głową opuszczoną i z otwartymi ustami, przez które łapała powietrze. Ilekroć zobaczyła niedokładnie zasłane łóżko, z nienaciągniętym sztywno nakryciem, pochylała się i kotłowała wszystko niczym byk, a po zrobieniu kompletnego bałaganu zapisywała nazwisko winnego chłopca na kartce. Przypinała następnie tę kartkę na tablicy obok pokoju nauczycielskiego; podczas przerwy delikwenci musieli pójść na górę i zacząć całe słanie łóżka od początku, miało wyglądać równo, dociśnięte jak kaftan bezpieczeństwa. Peter poczuł ukłucie ulgi pełnej winy, że jego ten reżim nie dotyczy. Zaczął cotygodniowy list do rodziców, przestrzegał tej praktyki z równą surowością jak uczniowie. Drodzy Rodzice – pisał – to był cudowny tydzień. Cieszę się, bo w niedzielę jest półfinał konkursu ogrodowego. Dyrektor ma być sędzią, a ponieważ nie ma najmniejszego pojęcia o ogrodach, więc trudno zgadnąć, czego będzie szukał, koloru czy „konceptu”. Ten chłopiec Dupont, o którym wam opowiadałem, zbudował ogród skalny z wodospadem, ale Dyrektor ma bardzo prymitywne gusta, może to uznać za zbyt „wyszukane”. Poza tym zbliża się wielkimi krokami dzień otwarty. Pułkownik Sprague bardzo się zaangażował w jego organizację. Jest bardzo typowy i bardzo zbliżony do potwora. Nazywam go Pułkownik Dozownik. Peter przez chwilę palił i popijał kawę. Uznał, że chyba nie powinien zabawiać rodziców ostatnią obsesją dyrektora, czyli rozprzestrzenianiem się rzekomo pornograficznych książek wśród uczniów starszych klas. Miała być o tym mowa na zebraniu personelu w następnym tygodniu. Już w tym semestrze dyrektor skonfiskował Peyton Place i Teczkowych kandydatów, raczej na podstawie wiadomości zasłyszanych niż znajomości tekstu. I niewątpliwie dlatego sami chłopcy się nad tymi książkami męczyli. Doktora No znalezionego w pudełku na słodycze należącym do Waltersa przekazano Peterowi do oceny, jako rzecz o możliwie „szerszych horyzontach”. Przeczytał to poprzedniego wieczoru jednym tchem i znalazł w książce trzy zdania wywołujące niespodziewane podniecenie; ale oczywiście widział film, który był znacznie bardziej ekscytujący. W powieści intryga wydaje się mdła i niezręczna, a wszystko wyjaśnia osobiście czarny charakter w gigantycznym monologu. Zauważył rodzaj ukrytego sadyzmu w opisach ciała Jamesa Bonda i zadawanych mu obrażeń, ale podobnie jak w filmie wszystkie rany goiły się dwie sceny dalej. Oczywiście chłopcy w pierwszych szaleństwach dojrzewania mogą się „podniecić” praktycznie wszystkim. Peter pamiętał, że z nim było podobnie, toteż aktualną czystkę traktował jako zdecydowanie niepotrzebną. Zgasił papierosa i zrelacjonował rodzicom mecz Pierwszej Jedenastki z Beasleysami. O dziewiątej trzydzieści pięć z nawracającym przerażeniem, ale i zdecydowaniem, które wiąże się z życiem rozpisanym na godziny, Peter znowu otworzył drzwi i wyszedł na podest piętra. Rzucił okiem na swój pokój i zobaczył go tak, jak zobaczyłby go ktoś obcy, czyli w przerażającym bałaganie. Zszedł jedno piętro po głównych schodach i ruszył szerokim korytarzem. Klasy w Corley Court zajmowały sześć pomieszczeń na parterze, jednak sala z fortepianem była oddzielona wraz z izbą chorych w pełnym

zakamarków krańcu korytarza na piętrze powyżej. Chłopców z gorączką czy zakaźnymi chorobami dręczyły zza ściany wybuchy dźwięków prymitywnych pieśni ludowych lub pokrętnie ćwiczonych gam. Minął salonik dyrekcji, który kiedyś musiał być główną sypialnią; wysokie gotyckie okno w wykuszu wychodziło na oś francuskiego ogrodu, zachował się tylko na zdjęciach, ale kiedyś niewątpliwie stanowił oszałamiający labirynt kwiatowy. Pozostała jedynie melancholijna sadzawka pośrodku trawnika. Peter dostał pracę w Corley w połowie roku po burzliwym odejściu człowieka o nazwisku Holdsworth i od początku polubił ten dom, częściowo z powodu naturalnej sympatii dla czegoś tak powszechnie potępianego. „Wiktoriańska ohyda”, brzmiał triumfalny rutynowy epitet. Słyszał chłopca z pierwszej klasy, który wyrażał opinię, że Corley Court to „wiktoriańska ohyda i to jedna z najgorszych” z takim samym pozbawionym humoru śmiechem, jakim niewątpliwie posłużył się ojciec chłopca, kiedy opisywał to miejsce. W istocie dom nadawał się idealnie na szkołę z internatem – odosobniony, pełen zakamarków, budzący odrobinę grozy, otoczony parkiem pełnym drzew, ze starannie wykoszonymi boiskami. Odnosiło się wrażenie, że nikt nie chciałby mieszkać w takim miejscu, jednak na siedzibę instytucji oświatowej wydawało się idealne. Peter zainteresował się jego historią. Rok wcześniej podpisał petycję w sprawie ocalenia stacji St Pancras, w Corley też podobały mu się polichromowane cegły i nieokiełznane gotyckie detale, które rzucały zabawne wyzwanie znacznie bardziej wdzięcznemu pojęciu angielskiej rezydencji wiejskiej, choć pomieszczenia we wnętrzu, przebudowane w okresie międzywojennym, rozczarowywały jasnością i skromnością. Z czystki lat dwudziestych ocalały w całości jedynie kaplica, biblioteka i wielka dębowa klatka schodowa, gdzie na słupkach poręczy stały dwunożne skrzydlate smoki z tarczami. Biblioteka nadawała się do użytku w niezmienionym stanie, a kaplica, prawdziwa perła późnowiktoriańska, była także siedzibą najdziwniejszego obiektu szkoły, marmurowego grobowca poety Cecila Valance’a. Peter wszedł do zalanego słońcem pokoju muzycznego i otworzył okno, wtargnął przez nie miły powiew chłodnego porannego powietrza. Za pomocą kilku kopniaków i szarpnięć wyrównał dwa rzędy drewnianych krzeseł na brązowym linoleum. Jedyną ozdobą pomieszczenia był oleodruk nad nieczynnym kominkiem, przedstawiający Brahmsa, „przekazany przez rodzinę dla uczczenia pamięci N.E. Hardinga 1938–1953”. Peter czasami próbował wyobrazić sobie rodzinę decydującą się na ten określony dar. Postawił Śpiewnik Acorna na stojaku i szybko przejrzał zaplanowane na dzisiaj pieśni. Większość chłopców nie umiała czytać nut, była to więc sprawa wbicia im do głowy melodii metodą bezlitosnego powtarzania. Do słów pieśni przywiązywali dokładnie taką wagę jak do psalmów kościelnych. Narzucone słowa, pretensjonalne i staroświeckie, były akceptowane z dziecinną mieszaniną respektu i całkowitej obojętności. Odezwał się dzwonek, cała szkoła wstrzymała oddech, po czym zapanował gwar i harmider, który niewyraźnie docierał tu z niższego piętra. Znowu pojawiło się chwilowe i natychmiast opanowane poczucie przerażenia. Zaczął grać Dla Elizy, czekając, aż hałas z dołu zakończy się stukiem sandałów i pukaniem do drzwi. Zawsze pozwalał, żeby zastali go w połowie przedstawienia, kiedy wołał „proszę”, nie przestawał grać, narzucając klasie miłą niepewność co do tego, czy można rozmawiać, czy nie. Pianino stało pod kątem prostym do krzeseł chłopców, więc spoglądał na nich przez lewe ramię, kiedy grał. Zamierzał pewnego dnia oszołomić ich sonatą Liszta, ale tymczasem rozsądnie trzymał się tego prostego utworu, który część z nich grała z panią Keeping; on sam był bliższy ich poziomu, niż chciał przyznać. „Dzień dobry”, wymamrotał, koncentrując się intensywnie na drugiej części; odpowiedział mu jeden czy dwa głosy. W poszczególnych klasach panowała odmienna atmosfera. Lubił piątą klasę z powodu jej poczucia humoru i pomysłowości, było jasne, że uczniowie też go lubią; czasami trzeba było zapanować nad dobrym humorem. Wstał i popatrzył na chłopców, a jego zmarszczone brwi, kiedy przechadzał się wzdłuż rzędów, budziły jakieś dziwne blaski i wątpliwości na ich uważnych twarzyczkach. Zdecydowanie dusił w zarodku próby faworyzowania kogokolwiek, ale zauważył wyczekujące spojrzenia Duponta i Milsoma I.

– No i co, moje śpiewające ptaszki, mam nadzieję, że wszyscy macie ochotę trochę pohałasować, prawda? – Tak, panie profesorze – odezwał się posłuszny chór. – Zadałem wam pytanie – powiedział Peter. – Tak, proszę pana. – Energiczniejsze tym razem głosy przekształciły się w chichot. Peter rozglądał się po pokoju pogrążony w myślach, w końcu zauważył chłopców i uniósł brwi lekko zaniepokojony. – Przepraszam, mówiliście coś? – Tak, panie profesorze – krzyknęli, tylko niewątpliwe podekscytowanie powstrzymało chęć śmiechu z tego strasznie starego numeru. Poczucie wolności pozwalające nawet na szalenie kiepski występ było jedną z przyjemności uczenia w szkole podstawowej. Można było się odwołać do wielkich pokładów niewinności, nawet u bardziej nadąsanych i krostowatych chłopców, nocnych czytelników Peyton Place. Peter spojrzał poza nich przez otwarte okno, podziwiając rozległy, zamglony widok pól i lasów. To byłby okropny wstyd, gdyby Chris albo Charlie, czy którykolwiek z jego londyńskich przyjaciół, zobaczył, jak on sobie tu poczyna, ale prawda była taka, że chłopcy to uwielbiali. – Więc weźmy gamę – zaproponował i podszedł do pianina, uderzył „re” poniżej „do” i zaśpiewał swoim bogatym, swobodnym barytonem crescendo: „tak, tak, tak, tak, tak”. Chłopcy zaśpiewali, wznosząc się nieubłaganie przez tonacje w szybkich powtarzalnych kulminacjach jednomyślności, co wkrótce przerodziło się w rodzaj kłótni sylab. Zaczął od Pięknej Aretuzy, „strona 37, jak już z pewnością wiecie”, a kiedy ciągle szukali tego miejsca, zaintonował z wielkim naciskiem na pierwszy wiersz: Dalej, dzielni marynarze, /O sercach pełnych honoru,/Angielską chwałę wam pokażę. Głowa podskakiwała z radości i śmiałości, broda cofnęła się na uroczysty zjazd w dół przy angielskiej chwale, ryzyko komedii zostało przezwyciężone. Hura dla Aretuzy! Czuł, że mógłby śpiewać dla nich cały dzień. Ręka podniesiona do góry, to słabeusz Peebles, jak nazywał go pułkownik Sprague, nie miał książki. – No to korzystaj z książki Ackerleya, włącz rozsądek. – I znowu zaczęli śpiewać. Peter oczekiwał, że coś się wydarzy, pomyślał więc, że postara się to usłyszeć i poczeka. Przez chwilę niczego nie poprawiał, chodziło o to, żeby ich rozruszać. Napięty szot, hals i bras,/ i trzyma równo kurs, hura! W tym semestrze śpiewali tę pieśń co tydzień i potrafili wyśpiewać ją z dziwnym błyskiem obojętności; to raczej on sam, marszcząc brwi przy pianinie, zapominał czasami, gdzie są, i włączał się energicznie z nieodpowiednimi słowami. I na brzeg już wróg wyparty,/ Z Brytyjczykami nie żarty! – bezmyślna przechwałka, uciszona po chwili jakby przez trzask basów nad dachem domu, daleko, a równocześnie prawie nad nimi, pokój zadrżał, a fortepian wydał słaby jęk. Urwali nierówno, podbiegli do okien, jednak samolot był tak daleko i poruszał się tak szybko, że niczego już nie zobaczyli. Tym samym doniosły fakt naukowy dotyczący osiągów samolotu wydawał się bardziej wymowny i wyjątkowy. Na tylnym podjeździe na dole stał dyrektor i unosząc górną wargę niczym gryzoń, zezował w niebo ponad wierzchołki drzew. – Wracajcie na miejsca – powiedział Peter głośno, zanim zdążył to zrobić dyrektor, choć w istocie obecność czy raczej natychmiastowa nieobecność tego wspaniałego zjawiska powinna dopuszczać minutę wspólnego oczarowania. – Czy pan dyrektor go widział? – krzyknął Brookings. Jednak dyrektor pokręcił głową z chytrym uśmieszkiem, zupełnie jakby nie udało mu się trafić samolotu z karabinu. Peter wychylił się nad trójką chłopców, którzy zaklinowali się w okiennej futrynie. Co prawda uważał dyrektora za głupka, ale nie chciał, żeby go strofował, a dyrektor czepiał się najbardziej niezrozumiałych rzeczy. Zbierał pety, rozmyślał prostodusznie o sprawach, których dobrze nie usłyszał. Peter był młodym nauczycielem, znacznie bliższym wiekiem chłopcom niż dyrektorowi. Czasami w głosie starszego mężczyzny brzmiał zarzut, że samego Petera też trzeba pilnować. Teraz jednak oznajmił: – Uprzedzili mnie, że to się może zdarzyć. – Było coś absurdalnego w tym, że niemal wykrzykiwał tę

informację w okno pierwszego piętra. – Naprawdę, panie dyrektorze? – Tak. Jestem w kontakcie z komendantem bazy. Informuje mnie na bieżąco. – Co to było, panie dyrektorze? – spytał Brookings. Dyrektor znowu popatrzył w niebo z miną właściciela. – No już, wracajcie do lekcji! – Skinął niepewnie głową Peterowi i poczłapał w dół podjazdu w stronę garaży. – Ktoś wie, co to było? – spytał Peter, kiedy wrócili na miejsca. Z tymi swoimi Airfaxami, Bigglesem i Wojenną Biblioteką Obrazkową przeżywali nieustanną bitwę w powietrzu. – Czy to był hustler? – spytał Sloane. – Niby dlaczego hustler miałby tak hałasować? – zdziwił się Peter, niemal pewien, że zna odpowiedź, przybrał jednak belferski ton. – Bariera dźwięku, panie psorze – zawołało kilku chłopców. – Więc kiedy mówimy hustler, to co naprawdę mamy na myśli? – spytał Peter. – To bombowiec B-58 – wyjaśnił Sloane, a ktoś inny wydał głupi dudniący dźwięk. – Może się poruszać dwa razy szybciej od dźwięku i oczywiście ma na pokładzie broń nuklearną. – Mam nadzieję, że nas nie zbombardują – powiedział Peebles z tą skrajną słabością, która jedynie prowokowała pozostałych. – Gdyby to zrobili, niewiele byśmy pamiętali – stwierdził Peter. – Amerykanie nie bombardują ludzi tak bez powodu, ty głupku – powiedział Milsom I do Peeblesa, nie do Petera, choć rodziło się coś w rodzaju podejrzenia, że sytuacja wymyka się spod kontroli. – No więc, na czym stanęliśmy? – spytał Peter, nagle straszliwie znudzony, co wydawało się naturalnym kontrapunktem dążenia do tego, by być solidnym i ekscytującym. – Okej, mam dosyć tej Aretuzy, śpiewajmy coś innego. Może Dojrzałe wiśnie? – Och, nie, psze pana – rozległy się pełne niechęci protesty. – No już dobrze, zgoda. A może Twardy dąb? – Dobrze, proszę pana – powiedział Sloane, nadal wniebowzięty z powodu magicznego uderzenia dźwięku, zdawało się, że dzięki temu wykreował się na lidera albo negocjatora. – Twardy dąb to piękna stara pieśń – powiedział Peter. – Żwawiej, chłopaki, płyniemy ku chwale. A po chwili śpiewali już wszyscy. Z twardego dębu statki, dzielna załoga, Nasi żeglarze. Równo, chłopcy, równo! Walczyć, zwyciężać jak zawsze gotowa. I sam dołączył do nich dla wzmocnienia efektu: Chcemy wielki rok dopełnić wspaniale. Niewątpliwie coś było nie tak, ale doprowadził ich do kolejnego wersu i z okrzykiem: „Śpiewajcie dalej” wstał od pianina i przeszedł przed pierwszym rzędem, potem za ostatnim, zatrzymując się i pochylając, jakby chciał każdemu chłopcu powierzyć jakiś sekret. W tej pieśni było stałe miejsce na chichoty, równie niezawodne jak gagi ze starego teatrzyku rewiowego, więc Peter się na nie przygotował. Choćby po ciemku na brzuchach pełzali, Przed Anglikami nic ich nie ocali. – Tak, bardzo dziękuję – powiedział Peter. – Śpiewajcie, śpiewajcie! Nauczyciel może rozśmieszyć chłopców, ale oni nie mogą rozśmieszyć jego; w klasie oznaczałoby to utratę autorytetu, a poza klasą świadczyłoby o dziwnej zażyłości. Mimo wszystko czasem trudno było się

oprzeć zwykłej głupocie ich dowcipów. – Aha – powiedział. – Tak właśnie myślałem. Wydawał się znacznie bardziej zagniewany, niż był w rzeczywistości. Biedny Dupont zarumienił się i zamilkł, ale Peter miał dowód, którego szukał. Śpiew się urwał w oczekiwaniu na incydent, mniej ekscytujący od uderzenia dźwięku, ale z człowiekiem w tle, toteż wszyscy się rozglądali, czując pełną szczęścia ulgę, że to ktoś inny ma kłopoty. To się zdarzyło już wcześniej – w pierwszym tygodniu semestru rudy Macpherson został odesłany z klasy, uśmiechając się z wyższością i wzruszając ramionami, ruszył do nowo pozyskanej wolności. – Zaśpiewaj pierwszą linijkę – poprosił Peter. Dupont popatrzył na niego z mieszaniną niepokoju i oburzenia, jakiej nigdy jeszcze nie zademonstrował; odchrząknął i zaczął śpiewać bardzo spokojnie Żwawiej, chłopaki, głosem, który nie chciał być mu posłuszny. Rozległy się drwiące śmiechy, ale Peter wsparł go, kiwając głową i patrząc mu w oczy. Płyniemy ku chwale,/Chcemy wielki rok dopełnić wspaniale. Dupont był purpurowy i odwracał wzrok, kiedy melodia łamała się i wymykała spod kontroli. – Bardzo mi przykro – powiedział Peter i zacisnął usta w przyjaznym wyrazie żalu. Morgan-Williams w pierwszym rzędzie wydał ochrypły trel. Peter zignorował śmiech, który to wywołało. – Tobie też się to zdarzy – powiedział. – Wtedy wszyscy z radością pośmiejemy się z ciebie. Wrócił do pianina. Wyczuwał, że w powietrzu unosi się coś jeszcze. Kiedy usiadł i popatrzył na nich, Dupont nadal kręcił się na końcu rzędu. Peter uśmiechnął się do niego, żeby się pożegnać. Przebłysk faworyzowania. Mimo wszystko był to do pewnego stopnia powód do gratulacji, jak konfirmacja. Wkrótce wszystko wróci do normy, w szóstej klasie w następnym semestrze, długie spodnie, głos nastolatka. Już go teraz słyszy. Milsom I patrzył na przyjaciela z grymasem zainteresowania. – Dupe, możesz sobie iść – powiedział Sloane. Zażenowanie Duponta sprawiło, że sam Peter poczuł się niekomfortowo. To mądre i niezwykłe dziecko po raz pierwszy czuło się jak postać z komedii czy przypowieści, którą niezbyt fortunnie wysłano w przyszłość jako przedstawiciela pozostałych chłopców. – Jeśli chcesz, możesz iść poczytać do biblioteki – zaproponował Peter, choć tak naprawdę było to przywilejem szóstoklasistów. A jednak rozległy się kpiny, kiedy Dupont wyszedł uśmiechnięty i zarumieniony. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

3 Paul pochylił się do przodu, podniósł miedzianą zasuwkę i otworzył małe drzwiczki do swojego boksu. Za niecałą minutę bank zostanie otwarty; przez matowe szkło dolnej połowy okien majaczyły na zewnątrz sylwetki trzech czy czterech czekających klientów, niewyraźne i zachodzące na siebie. Ale sala była jeszcze pusta, ciemne linoleum niepodeptane, popielniczki błyszczące, kałamarze pełne, na stole nietknięte „The Times” i „Financial Times”. Było coś pięknego w samej staroświeckiej monotonii tego miejsca. Na tablicy ogłoszeń wiszącej nad stołem umieszczono reklamy pięcioprocentowych obligacji Defence Bond i Premium Savings Bond, a pod pogrubionym bezszeryfowym napisem oświadczenie dotyczące NAPADÓW NA BANKI, które wprowadzało do sali obsługi klientów niewielki dreszczyk emocji. Zdążyli z Geoffem opróżnić sejf z nocnymi depozytami i spędzili przyjazne dziesięć minut na sprawdzaniu zawartości zamkniętych skórzanych portfeli. Bank kończył pracę o trzeciej, toteż większość sklepikarzy wrzucała swoje utargi znacznie później na obrotową pochylnię prowadzącą do sejfu. Policzenie i zaksięgowanie wpłaconych pieniędzy i czeków było pierwszym zajęciem dnia. Geoff liczył banknoty z oszałamiającą prędkością, gumowy naparstek na palcu wskazującym prawej ręki podskakiwał rytmicznie. Paula lekko rozpraszało poczucie współzawodnictwa, a także obecność zaspanego Geoffa z jeszcze wilgotnymi włosami i zapachem nowego, ostrego płynu po goleniu. Westchnął i zaczął od nowa przeliczać jedną partię. Pani Marsh zmniejszyła jego militarny opatrunek, ograniczając go do niewielkiego plastra u nasady kciuka, ale nadal czuł się niezręczny i ostrożnie poruszał ręką. Banknoty dziesięcioszylingowe były najbrudniejsze i najbardziej poniszczone, niektóre trzeba było odkładać na bok. Banknoty dziesięciofuntowe zawsze przekładał wolniej, ze zwykłego szacunku. Susie zapytała o plaster i wyszła na jaw historia wczorajszego wieczoru, dzięki czemu po raz pierwszy poczuł przyjemność bycia bohaterem komicznych przygód. Słyszał, jak Susie pytała: – Słyszeliście, co się przydarzyło naszemu Paulowi? Za ladą były trzy stanowiska, najbliżej wejścia z ulicy siedział Jack, Geoff pośrodku, a Paul czekał, aż ktoś go zauważy na samym końcu, najbliżej gabinetu dyrektora. Geoff nieoficjalnie dawał baczenie na Paula, a Paul jeszcze bardziej nieoficjalnie, w istocie całkiem ukradkowo obserwował Geoffa. Absurdalne było to zainteresowanie Geoffem, ale siedział tutaj przez cały dzień, na widoku, w dopasowanym garniturze, w butach z podwyższonymi obcasami i suwakiem do kostek, opierał stopy na poprzecznej belce stołka. Pan Keeping robił zgryźliwe uwagi na temat butów Geoffa, ale nie zabronił mu ich nosić. Także wśród dziewcząt przy biurkach i maszynach do pisania stojących za plecami chłopców krążyły żarty na temat wyglądu Geoffa, takie żarty, na jakie mogły sobie pozwolić. Paul nie czuł się tak swobodnie. Kiedy koleżanki przyciskały Geoffa na temat Sandry, dziewczyny z National Provincial, z którą się spotykał, Paul oblewał się rumieńcem i czuł, jak unosząca się w powietrzu ciekawość przyspiesza jego puls. Wyobrażał sobie, że Geoff całuje go w męskiej toalecie dla personelu, znienacka, a jednak w sposób nieunikniony, a potem Geoff… – Otwieram – oznajmiła Hannah, kiedy przekręciła klucz w drzwiach wejściowych, a Paul z drżeniem usiadł z powrotem na stołku i rozłożył ręce na blacie. Jego pierwszym klientem był farmer, który wpłacał czeki i podejmował dużą sumę gotówki na wypłaty dla swoich ludzi – piątek był dniem tygodniowych wypłat i wpłacania tygodniowych utargów. Tworzyły się niepokojące kolejki, kiedy rejestrował pięćdziesiąt czy sześćdziesiąt czeków. Przez jego okienko kasowe za jednym razem mogły przejść setki funtów. Miał wrażenie, że farmer, George Hethersedge, traktuje go trochę jak głupka, ponieważ nigdy dotychczas go nie widział. Zdawał się sugerować, że kiedyś pomyśli o tej chwili ignorancji z pełnym smutku zażenowaniem. Paul miał niejasne poczucie, kiedy liczył banknoty i sumował czeki na liczącej maszynie, że nazwisko Hethersedge’a ma pewne

implikacje, wagę i miejsce w blaskach i cieniach lokalnej opinii. Jak wiele owych przeflancowanych tu miejscowych nazwisk, on też miał przerażający niedobór na koncie. Paul zdawał sobie sprawę, jak dziwne w kategoriach towarzyskich wydaje się to, że on o tym wie. Owa drobna socjalna niezręczność zdawała się leżeć u podstaw ich zawodowych kontaktów. Niemal całkowicie ukryta za plecami pana Hethersedge’a stała drobna stara dama, panna M.A. Lane, ręce jej drżały, zdawała się roztrzęsiona tym, że realizuje czek na dwa funty. Zerkała na Paula zza sztywnej woalki z przodu kapelusza. Lubił starych ludzi, podobał mu się ich pełen niepokoju szacunek i nawet lekki strach, jaki budził on, błyskotliwy urzędnik. Był jeszcze Tommy Hobday, farmaceuta z sąsiedztwa, który kręcił się bez przerwy w tę i z powrotem i znał jego imię; w końcu drobny szok spowodowany tymi kontaktami i nowością sytuacji zaczął blednąć i jego własny lęk przed popełnieniem błędu czy zdemaskowaniem przerodził się powoli w rutynę bardzo pracowitego dnia. Przed głównym wejściem od strony banku znajdował się przedsionek z oszklonymi drzwiami, które zamykała automatycznie mocno naciągnięta sprężyna – trzask owej sprężyny informował o nieustannym i nierytmicznym ruchu klientów. Tuż przed przerwą obiadową Paul usłyszał w sali obsługi klientów jakiś głos i wyczuł w powietrzu pewne poruszenie; pojawiła się panna Cobb i zaczęła mówić tonem tak pełnym zachwytu, jak na bankiecie; potem znowu odezwał się ten głos pełen szorstkiej uprzejmości. Oczywiście, to pani Keeping. – Nie, nie, w żadnym razie – udawała, że nie domaga się uwagi, choć wszyscy obecni podnieśli głowy i patrzyli na nią. Klient Paula już wyszedł, więc Paul widział ją wyraźnie, w jasnoniebieskiej sukni, z białą torebką, wyglądała jak osoba, która też jest na przyjęciu. Wzięła do ręki „Financial Times” i studiując nagłówki, unosiła ostre czarne brwi. Paul obserwował ją nerwowo ze swojej dwuznacznej pozycji, zarazem ukryty i dobrze widoczny. Podniosła wzrok znad gazety, omiotła pomieszczenie niewidzącym wzrokiem, nie dając po sobie poznać, że w ogóle dostrzegła Paula. Przestał się uśmiechać, jakby zaabsorbowany czym innym, przez chwilę serce zabiło mu mocniej na znak protestu i wstydu. Kiedy otworzyły się automatyczne drzwi, odwróciła się nieznacznie i skinęła głową. Po chwili Paul zobaczył panią Jacobs, szła ciężkim krokiem z rozbawionym pytającym spojrzeniem, zobaczył ją, ona popatrzyła na niego z końca sali i podeszła. – No więc… – rzuciła swoją torbę z materiału na ladę pomiędzy nimi. – Dzień dobry pani – powiedział Paul niemal żartobliwie, niepewny, czy powinien używać jej nazwiska. – Dzień dobry – z sympatią odpowiedziała pani Jacobs, grzebiąc w torbie, być może w ogóle nieświadoma, kim on jest. Na ladzie znalazło się etui do okularów, chusteczka na głowę, paczka papierosów Peter Stuyvesant, papierowa torba od Hobdaya, w której grzechotały jakieś tabletki, kieszonkowe wydanie książki w pomarańczowej okładce, była to powieść, ale Paul nie mógł przeczytać tytułu do góry nogami, i wreszcie książeczka czekowa. Nastąpiła zmiana okularów i sięgnięcie po pióro. Wypisała czek w nonszalancki, bardzo swobodny sposób w aurze pewnego nonsensu, jakby pieniądze stanowiły dla niej zabawną tajemnicę. Paul reagował cierpliwym uśmiechem, obejrzał i podstemplował czek, który opiewał na dwadzieścia pięć funtów, i zapytał, w jakich banknotach chciałaby dostać wypłatę. Dopiero wtedy przyjrzała mu się chwilę dłużej i dotarło do niej, kim on jest. – Ach, to pan – powiedziała pogodnym tonem, uznając go jednak za śmiesznego człowieczka z poprzedniego wieczoru, którego imienia najpewniej zapomniała. Paul z uśmiechem pochylił się nad szufladą z gotówką obok swego lewego kolana, uwolnił pęk czystych zielonych banknotów jednofuntowych spod papierowej banderoli. Ponownie policzył je dla niej w odpowiednio wolnym tempie. – Bardzo proszę, pani Jacobs. – I pańska ręka, no tak… – powiedziała, potwierdzając, że go poznaje.

Paul uniósł rękę, pokazał opatrunek i poruszył palcami, chcąc udowodnić, że może to zrobić. – Ma pan szczęście – stwierdziła pani Jacobs, znalazła portmonetkę i wepchnęła do niej banknoty, znowu zrobiła to w taki sposób, jakby pieniądze nie dawały się opanować. – To nasz młody człowiek – powiedziała cicho do córki, zbliżając się do niej, ale córka tymczasem rozmawiała z panem Keepingiem, który wyszedł ze swojego gabinetu z kapeluszem w ręku i płaszczem przeciwdeszczowym przewieszonym przez ramię mimo bezchmurnej cudowności nieba widzianego przez górne jasne połowy szyb w bankowych oknach. Paul przypuszczał, że żona odprowadza dyrektora do domu. Dzisiaj miał przerwę obiadową później, co znacznie bardziej mu odpowiadało, bo był sam w pokoju personelu i jedząc kanapkę, mógł czytać Angusa Wilsona bez konieczności udzielania odpowiedzi na pytania; a kiedy znowu wróci do pracy, do zamknięcia banku zostanie tylko godzina. Popołudniami mocniej odczuwał uwięzienie na swoim wysokim stołku, przesuwającym się nieznacznie od głębokiej szuflady z gotówką przy lewym kolanie do drewnianych miseczek z pineskami, spinaczami i gumkami recepturkami po prawej stronie blatu. Rano czuł się potrzebny i skuteczny, teraz dokuczała mu sztywność ciała i świadomość rozczarowania. Szuflada z gotówką ograniczała ruchy. Kolana miał uniesione, podeszwy mocno oparte na metalowym podnóżku, uda rozsunięte, przy skłanianiu się do przodu poruszał kolanami, by zniwelować drętwienie góry ud i pośladków. Niskie wygięte oparcie krzesła pochylało się do przodu, jeśli nikt się na nim nie opierał, ale obracało się wygodnie do góry, kiedy na nie naciskał. Poczuł lekkie mrowienie, dziwną mieszankę odrętwienia i podniecenia w ukrytej strefie pomiędzy nogami. Przed nim tworzyły się kolejki, cała gama twarzy – bezmyślnych, sympatycznych, oskarżających, zrezygnowanych – widział je tylko on; przez większość czasu miał pod ladą połowiczną erekcję, niewidzianą przez nikogo, przez nikogo nie wywołaną. Tuż przed zamknięciem wrócił od biurka głównego kasjera i ze swojego miejsca zobaczył, że nie ma żadnego klienta, dostrzegł też Heather zmierzającą do drzwi przez salę obsługi i już wyczuwał drobną zmianę perspektywy, która nastąpi po zamknięciu drzwi, kiedy personel znowu zostanie sam. Może było to jedynie skrępowanie nowego pracownika, jednak miał wrażenie, że po wyjściu klientów obsługę ogarnia poczucie solidarności. Oczywiście, prawie tego nie okazywali. – Nie, przyszedł pan w samą porę – powiedziała Heather, śmiejąc się z niechęcią. Paul zobaczył, jak uśmiechnięty od ucha do ucha potężny młody mężczyzna przeciska się koło niej; prawdę mówiąc była dopiero trzecia dwadzieścia osiem, miał więc pełne prawo, a jego uśmiech wyrażał raczej pewność siebie niż przeprosiny. Pomacał wewnętrzną kieszeń marynarki, uśmiech stał się teraz lekko szelmowski, kiedy podszedł do stanowiska Geoffa, gdzie czekał już inny klient. Paul zauważył pełną życia ekscentryczność, ale i pewne rozchełstanie klienta, nieczęsto spotykane w tym miasteczku. Była to jakaś artystyczna natura, człowiek lekko roztargniony jak przybysz z Londynu. W jasnej lnianej marynarce, której klapy się zawijały, i w niebieskim, robionym na drutach krawacie mógłby też być z Oksfordu, oddalonego ledwie o piętnaście mil. W okolicy serca pióro pozostawiło czerwoną plamę atramentu na ubraniu. Kręcone ciemne włosy zakrywały mu uszy do połowy, w wyrazie twarzy było coś zabawnego i atrakcyjnego, choć właściwie nie wydawał się przystojny. Paul wychylił się do przodu i przez kilka wydłużonych, podobnych do transu sekund patrzył, jak tamten obserwuje Geoffa przez ramię stojącego przed nim mężczyzny. Głowę przechylił na bok z bezmyślnym grymasem niecierpliwości, końcem języka dotykał dolnej wargi i wtedy jego twarz na sekundę stężała, oczy rozszerzyły się, jakby chciały napełnić się Geoffem, po czym zwęziły się w powolnym zmrużeniu rozbawionej pobłażliwości. A Paul oczywiście już wiedział. W sercu kłębiły się uczucia, których nie mógł rozplątać, ciekawość, zazdrość, zaniepokojenie. – Czy mogę w czymś pomóc? – zapytał, a własny głos wydał mu się głośny i niemal kpiący. Mężczyzna popatrzył na niego, nie poruszając głową, po czym jego uśmiech się pogłębił, jakby wiedział, że został przyłapany. Podszedł do stanowiska Paula.

– Halo – powiedział. – Pan jest nowy. – Owszem, jestem nowym chłopcem – stwierdził Paul uprzejmie i poczuł się trochę głupio. Mężczyzna przyjrzał mu się badawczo i sięgnął do wewnętrznej kieszeni marynarki. – No więc ja też – powiedział szybko i z humorem. Głos miał głęboki. – Ach tak? – Paul czuł zmęczenie zbytnią poufałością, jednak nie przestał się uśmiechać. – To znaczy nowy nauczyciel, ale właściwie to nie ma różnicy. Mam wpłacić te pieniądze w imieniu pułkownika. – Podał książeczkę wpłat, z wypełnionym odcinkiem, i czek na dziewięćdziesiąt cztery funty: Szkoła Corley Court, konto ogólne. Stemplując czek, Paul zobaczył obraz szkoły, kipiącej ruchem, zamożnej i sławnej. Nie wątpił, że tak wygląda, choć nigdy o niej nie słyszał. – Gdzie to właściwie jest? – zapytał. – Co, Corley? – Mężczyzna wypowiedział to słowo tak jak Londyn czy może Dijon, z oświeconą pewnością i uprzejmym zdziwieniem. – Przy drodze do Oksfordu, mniej więcej trzy mile stąd. To szkoła powszechna – dodał głosem Noëla Cowarda. – Bank się zamyka, panie i panowie! – oznajmiła Heather. – Lepiej niech mi pan da jakieś pieniądze – powiedział mężczyzna. – Nie pozwalają tutaj dopić kufla? – Obawiam się, że nie. – Paul z uśmiechem skinął głową, w końcu zawsze można było przyznać, że klient ma rację, ale najpierw musiał roztoczyć jeszcze trochę z zasobów swego wdzięku. Mężczyzna przez chwilę przyglądał mu się bardzo badawczo, zanim wyciągnął coś do pisania; miał jeden z tych grubych długopisów z czterema różnymi kolorami, czerwonym, zielonym, czarnym i niebieskim. Wypisał czek na pięć funtów, czytelnym, choć wymyślnym charakterem pisma, wybrał do tego zielony atrament. Nazywał się P.D. Rowe. Peter Rowe w podpisie. – Koniec miesiąca – powiedział. – Dziś dostajemy wypłatę. – Jakie nominały pan sobie życzy? – Och… cztery banknoty jednofuntowe i funt w srebrze. Tak – rzekł Peter Rowe, przyglądając się i kiwając głową. – Trzeba poważnie zaszaleć w ten weekend. Paul zachichotał, nie podnosząc głowy, po czym zapytał: – Zastanawiam się, gdzie tutaj można zaszaleć? – powiedział to bardzo cicho, bo naprawdę nie chciał, żeby usłyszała go Susie. – No tak, rozumiem, co pan ma na myśli – odparł Peter Rowe. Paul był dziwnie świadom, że wreszcie prowadzi prywatną rozmowę, tak jak inni kasjerzy ze znajomymi klientami i choć wcale nie znał Petera, bardzo był ciekaw jego odpowiedzi. – Zawsze myślę, że coś musi się gdzieś odbywać. A pan nie? – Dostał pieniądze i wsunął bilon do skórzanej portmonetki w kształcie litery D. – Choć w takim miejscu jak to pewnie trzeba długo szukać. – Uśmiechnął się, marszcząc brwi. Paul usłyszał własny głos. – Proszę dać mi znać. – Cokolwiek oznaczało takie pójście na całość, to w jego głowie rysowało się ono bardzo niewyraźnie, a podnieceniu towarzyszyło uczucie, że znalazł się poza swoją ligą. – W porządku, tak zrobię – obiecał Peter Rowe. Kiedy przechodził przez salę obsługi klientów, rzucił okiem na Geoffa, a na jego twarzy znowu pojawił się grymas komicznych domysłów, Paul w pełnym przerażenia przebłysku zrozumiał, że było to pomyślane także jako znak dla niego. Stojąc na progu, Peter Rowe z uśmiechem obejrzał się jeszcze raz. W drodze do domu Paul myślał o Peterze i zastanawiał się, czy jeszcze spotka go w samym miasteczku. Ale większość sklepów była już zamknięta, pubów jeszcze nie otwarto, a na całej długości spalonej słońcem Vale Street panował nastrój przedwczesnej pustki. Czuł się znużony, ale niespokojny, odcięty od normalnego rytmu piątkowego wieczoru. Na całej ulicy wejścia do domów osłaniały pasiaste markizy, niektóre drzwi stały otworem, by przez zasłonę z koralików przedostawało się powietrze. Usłyszał radio, muzykę, podniesiony głos mężczyzny przechodzącego do innego pokoju. Sprzedawcy

tekstyliów i odzieży przykryli wystawy celofanem, żeby uchronić towar przed wyblaknięciem na słońcu. Cukierkowe złoto celofanu jak z butelki lucozady, nadawało wszystkim ubraniom nieatrakcyjny odcień zieleni i szarości. Na maleńkiej estradzie wystawy sklepu Mews’ kobieta w bawełnianej sukience stała z przodu w bursztynowym świetle, miała twarz pozbawioną wyrazu, uniosła palce w eleganckim geście, a tymczasem mężczyzna w wełnianych spodniach i krawacie potulnie czekał na coś z uśmiechem niewyczerpanej cierpliwości na twarzy. Stali tak przez cały tydzień, muchy bzyczały i padały martwe u ich stóp, z pewnością będą tak stali do końca sezonu, póki pewnego dnia tablica za ich plecami nie przesunie się i nie ukaże się żywa ręka. Paul szedł dalej, z niezadowoleniem patrząc na swoje odbicie. W oknie wystawowym apteki stały ogromne butle w kształcie łez, wypełnione mętnym płynem, niebieskim, zielonym lub żółtym, które musiały pełnić jakąś dawną symboliczną rolę. Zbierał się w nich ciemny osad. Paul rozmyślał o tym, co się może dziać w taki szalony weekend, widział Petera tańczącego Twist and Shout w pomieszczeniu pełnym przyjaciół z Oksfordu. A może to on jeździł do Oksfordu? Szkoła podstawowa nie była najlepszym miejscem na imprezy. Peter mu się nie podobał, miał wrażenie, że trochę mu zagraża, wyobrażał sobie, że ich przyjaźń wywołuje w banku podejrzenia. Wydawało się, że już wybiega myślami tydzień czy dwa do przodu. Po kolacji poszedł na górę, by uzupełnić dziennik, ale czuł dziwną niechęć do opisywania własnego nastroju. Leżał na łóżku, wpatrując się w przestrzeń. Pisał: Przed obiadem przyszła do banku pani Keeping, ale zignorowała mnie całkowicie, co było bardzo krępujące. Pan K. też bardzo chłodny, wyraził jedynie nadzieję, że z moją ręką wszystko w porządku. Pani Jacobs także całe wieki zajęło, nim się zorientowała, kim jestem, ale potem była dość przyjazna. Podjęła dwadzieścia pięć funtów. Nie sądzę, by pamiętała, jak się nazywam, mówiła o mnie „nasz młody człowiek”. Gryzące się kolory dywanu i zasłon, które oddzielnie były zupełnie ładne, czyniły samotność Paula wyjątkowo dotkliwą, a potrójne lustro toaletki blokowało dostęp wieczornego słońca. Blask żarówki na suficie stanowił słabą konkurencję. W pokoju stał też komplet złożony z foteli i kanapy, toaletka, szafa, łóżko z pikowanym zagłówkiem, nic tu do siebie nie pasowało. Odnosiło się wrażenie, że tych mebli nie chciano w żadnym domu: ani podrapanego fotela, ani lampy z kutego żelaza, ani pamiątkowych popielniczek, ani brązowego wełnianego dywanika zrobionego przez samego pana Marsha, który musiał wtedy czuć się bardzo zdołowany. Paul zaczął pisać o tym, jak Peter Rowe przyszedł do banku, ale przesądnie skreślił zaczęte zdanie po napisaniu trzech czy czterech słów. Mazał długopisem po tych słowach, aż cały wiersz zaczął lśnić. Odłożył dziennik i szukał po omacku na szafie egzemplarza „Film and Filming”, który tam ukrył. Na okładce był kadr z nowego filmu Przywilej z Jean Shrimpton i Paulem Jonesem. Zdawało się, że są razem w łóżku. Blady profil Jane Shrimpton unosił się nad Paulem Jonesem, który miał zamknięte oczy i lekko rozchylone usta i zęby. Początkowo Paul myślał, że ona patrzy na śpiącego, zbyt oczarowana jego ładną twarzą, by go obudzić. Ale potem się domyślił, z dziwnym ukłuciem, że na pewno się kochają i że rozchylone usta gwiazdy pop nie oznaczają chrapania, tylko chwytają powietrze w geście uległości. Choć tak naprawdę trudno było mieć pewność. Sugerował to goły bark i tors aktora, a także inne rzeczy, które można by zobaczyć, gdyby poszło się na film. Tutaj oczywiście nie będą tego filmu wyświetlać, musiałby sam pojechać autobusem do Swindon albo do Oksfordu. W kącie pomiędzy dwiema twarzami widać było niepokojącą kończynę, może prawą rękę Jean wygiętą do tyłu na podobieństwo owada, kiedy pochyla się nad nim, a może to lewa ręka Paula Jonesa była dziwnie wykręcona. Po raz pierwszy dostrzegł, że może to być jego lewy nadgarstek w dużym zbliżeniu, bo ręka kryje się we włosach Jean. W szaro-białym powiększeniu szczenięca szyja Paula Jonesa wydawała się tłusta i dziobata. Dziwne, ale zdawał się nie mieć małżowin usznych, a kiedy się je dostrzegło, trudno było sobie wyobrazić, że dałyby się przeoczyć. Paul Bryant nie miał pewności co do Paula Jonesa. Kiedy występował w programie „Top of the Pops”, matka nie ukrywała, że jej się podoba, a przecież nie można bezkarnie dzielić takich fantazji z własną matką. Jego osobiste pragnienia, na swój sposób bardzo skromne, ograniczały się tylko do tego, by

pocałować Paula Jonesa. Usiadł na łóżku, oparty plecami o zagłówek i po raz trzeci czy czwarty czytał Ogłoszenia drobne. Przypominało to niegroźne halucynacje albo jeden z tych rysunków w gazecie zawierających dziesięć ukrytych przedmiotów, które trzeba odnaleźć; drżał na myśl o ukrytych zaproszeniach. Przeczytał w całości Usługi: „dystyngowany młody człowiek szuka pracy służącego w prywatnych domach i mieszkaniach” albo „męski” osobnik do wszystkiego „rozważy każdą propozycję”. Sam nie szukał usług, ale bardzo żywo zajmowały go te, które proponowano. Ogłaszali się liczni masażyści. Ktoś o nazwisku Young był „manipulacyjnym terapeutą”, mógł przychodzić między dziesiątą czterdzieści pięć a piętnastą, tylko w północno-zachodnim Londynie. Paul czuł, że byłby raczej onieśmielony przez pana Younga, nawet gdyby udało mu się zamieszkać w odpowiednim miejscu i o odpowiedniej porze. Przedzierał się przez drobny druk rubryk Na sprzedaż i Poszukuję, wszystkie ogłoszenia wyglądały tak samo, można było zgubić jedno i odnaleźć je znowu z trochę magicznym przeczuciem, że nie jest to czysty przypadek. Głównie chodziło o czasopisma i filmy. Były tam histeryczne błagania: „Kadry, zdjęcia, artykuły, czasopisma, WSZYSTKO, co dotyczy Cliffa Richarda”. Nieokreślone „studio” proponowało „fizyczne i prestiżowe filmy” dla „artystów, studentów i koneserów”, ktoś inny sprzedawał „film akcji długości 50 stóp”, choć nie wiadomo było, co naprawdę ta długość oznacza. Paul wyobrażał sobie szpulę taśmy przewijającą się w projektorze. Nie sądził, by na taśmie tej długości można było umieścić bogatą akcję, na pewno wszystko skończyłoby się niemal od razu. Zresztą nie miał projektora i nie bardzo mógł go kupić za swoją obecną pensję. Poza tym, w jego pokoju i tak brakowało miejsca, a jeszcze trzeba by zainstalować ekran. Niewielu było miłośników czegoś, co nazywało się „tapesponding”. Nagrywało się wiadomość i przesyłało ją pocztą, może i było to romantyczne, ale on nie miał magnetofonu, a nawet gdyby miał, to pani Marsh uznałaby, że oszalał, gadając godzinami do siebie. Nie był zadufanym mówcą, nie bardzo potrafił sobie wyobrazić, że zapełnia swoją przemową całą taśmę. Ogłoszenia „osobiste” stanowiły kulminację tego samotnego rytuału, słowa pęczniały i wykrzywiały się, nabierając skandalicznych znaczeń: „Niezdyscyplinowany kawaler (32) chciałby poznać osobę o silnym charakterze i nowoczesnych poglądach”. „Motocyklista, były marynarz, szuka kogoś podobnego na weekendowe wyjazdy”. Kosztowało to sześć pensów za słowo, ale niektórzy ludzie byli równie gadatliwi jak na tapesponderze. „Motocyklista, 30, ale nadal początkujący, poszukuje możliwości dalszego treningu, szczególnie chciałby nawiązać kontakt z wykwalifikowanym instruktorem sportów wodnych. Najlepiej na terenie północnego Londynu czy Hertfordshire”. Paul czytał to wszystko z bijącym sercem, uśmiechał się przy tym niepewnie, zszokowany i zafascynowany. Tylko jeden mężczyzna zdawał się całkowicie rozmijać z intencjami działu, chciał poznać dziewczynę zainteresowaną ogrodnictwem. Poza tym był to świat „kawalerów”, wielu z nich miało „mieszkania”, a większość tych „mieszkań” znajdowała się w Londynie. „Duże i wygodne mieszkanie w centrum Londynu. Młody kawaler chciałby dzielić je z drugim. Żadnych ograniczeń”. Paul popatrzył na zasłony w kwiaty i wieczorne niebo ponad lustrem. „Energiczny kawaler (26), własne mieszkanie, pozna innych o podobnych zainteresowaniach” – nie sprecyzował, jakie to zainteresowania, należy to rozumieć tak, jak napisano. „Zainteresowanie filmem, teatrem itp.”, pisali niektórzy albo po prostu „zainteresowania zróżnicowane”. „Zainteresowania uniwersalne” pisał „kawaler mocno po czterdziestce”, nie zostawiając niczego, czy może raczej zostawiając wszystko, przypadkowi. Paul zamknął oczy, marząc z ciężkim sercem o kawalerskim mieszkaniu, jego wzrok wyławiał stopniowo między kałużami światła wspólną sofę, podniszczone kapcie, na bardziej zaawansowanych obrazach otwierały się drzwi do łazienki, w której on się golił, podczas gdy Peter Rowe dziwnie podobny do Geoffa Vinera pluskał się w wannie, czytał, palił papierosa i mył głowę, wszystko to działo się równocześnie, a potem w różowej mgiełce pary otwierały się drzwi do sypialni na mroczną scenę, bardziej podniecającą i skandaliczną niż cokolwiek w „Films and Filming” – w istocie była to scena, której według jego wiedzy jeszcze nigdy nie opisano.

===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

4 Peter siedział w muzeum, wypisując etykietki swoim czterokolorowym długopisem. – Więc czyj jest ten miecz? – Miecz, sir? Brooksona – powiedział Milsom I, podszedł bliżej i przez chwilę intensywnie się przyglądał. – On twierdzi, że należał do jego dziadka – wtrącił Dupont. – Ozdobna szabla admiralska – napisał Peter czarnym atramentem i dalej, przechodząc na czerwony: „Wypożyczona przez Gilesa Brooksona, klasa 4”. Wiedział, że chłopcy powinni sami przygotować etykietki, ale mieli bzika na punkcie jego charakteru pisma. Widział już swoje greckie e, zapętlone d, wielkie zawinięte B, wędrujące po szkole, zakażające drukowane litery, oparte na charakterze pisma dyrektora. Było to zabawne i w pewien sposób łechcące próżność, ale oczywiście nie widział w tym nic nadzwyczajnego, sam przed dziesięciu laty skopiował owo B od swojego ulubionego nauczyciela. – Voilà! – Merci, monsieur – powiedział Milsom i zaniósł kartkę do gablotki, gdzie miały się znaleźć co bardziej cenne i niebezpieczne eksponaty. Był tam uroczy komplet glinianych hinduskich figurek w strojach różnych rang i zawodów – trębacz wojskowy, sprzedawca wody, chokidar – z wielką ufnością wypożyczony przez ciotkę Newmana. Na półce powyżej znalazł miejsce ręczny granat, rzekomo rozbrojony, pistolet skałkowy, szabla dziadka Brooksona i nóż Ghurków, kukri, który teraz trzymał w ręku Dupont i polerował lakierem do metali Duraglit. Rozmawiali z Milsomem o ulubionych słowach. – Chyba muszę powiedzieć, że moim ulubionym słowem jest „cudowny” – wyznał Milsom. – A nie „zachwycający”? – spytał Dupont. – Nie, wolę „cudowny”. – No dobrze… – zgodził się Dupont. – W porządku… A twoje? Tylko nie mów czegoś w rodzaju „świnia”, no wiesz. Dupont jedynie uniósł brew. – W tym momencie moim ulubionym słowem powinno być churrigueresque. – Milsom wciągnął powietrze, pokręcił głową, a Dupont rzucił okiem na Petera, żeby się przekonać, jaki efekt wywołało jego oświadczenie. – Chociaż z drugiej strony – kontynuował niedbale – może jest to coś tak zwyczajnego jak „gibki”. – Gibki? – Owszem – potwierdził Dupont, wymachując zamaszyście nożem kukri. – Zaledwie dwie sylaby, ale aby je wymówić, potrzeba tyle czasu co na słowo „cudowny”, które ma trzy. Gibki. Gibki. – Na miłość boską, uważaj z tym nożem. Służy do ścinania głów. – Uważam, sir – powiedział Dupont. Był tak urażony, że aż się zarumienił. Od usunięcia z pokoju muzycznego niechętnie odnosił się do Petera i zdawał się nie ufać własnemu głosowi oraz tym dziwacznym przeskokom o oktawę w środku słowa. Po chwili podszedł Peter i patrzył mu przez ramię, obserwując szerokie ostrze; zakrzywienie pod kątem pośrodku wywołało gęsią skórkę na jego udach. – Nigel, to groźnie wyglądający przedmiot. – Rzeczywiście, sir – potwierdził Dupont, spoglądając na niego z wdzięcznością. Zgodnie z regułami tylko do prefektów mówiło się po imieniu. Obrócił kukri, po jednej stronie błyszcząca stal, po drugiej ponury niebiesko-czarny blask. Sam też miał palce czarne od polerowania. – Jest idealnie wyważony, proszę zobaczyć, sir. – Drżącą ręką podniósł nóż do góry, jeden brudny palec trzymał we wgłębieniu u nasady ostrza. Nóż huśtał się jak papuga na żerdzi. Trzeba było umieścić na ścianie kilka obrazów, Peter zapytał więc chłopców, gdzie mają wisieć. To

było ich muzeum, pomysł oczywiście wyszedł od Duponta, ale współautorstwo lojalnie przyznano Milsomowi I; Peebles i jeszcze jeden czy dwóch chłopaków także było w to zaangażowanych, ale zniknęli, kiedy zaczęła się ciężka praca, wymagająca wysprzątania stajni i pobielenia ścian. Nie ulegało wątpliwości, że chodziło im tylko o pobawienie się eksponatami. – Powieśmy matkę dyrektora – zaproponował Peter. Chłopcy zachichotali i wymienili spojrzenia. Podniósł do góry posępne płótno w złoconych ramach. – Bardzo miło ze strony pana dyrektora, że nam to wypożyczył, nie sądzicie? Wszyscy wpatrywali się w portret w stanie komicznej niepewności, jaką Peter lubił stwarzać. Kobieta z okrągłą twarzą w szarej sukni patrzyła na nich, jakby dusiła w sobie niepokój z powodu wydania dyrektora na świat. – Gdzie powiesimy nieboszczkę, panią Watson? – Najwyraźniej uważano, że konie nie potrzebują dużo światła, bo w dawnej stajni była ledwie połówka drzwi od frontu i niewielkie okienko wysoko na tyłach. Żarówka w metalowym kloszu pod sufitem pozostawiała górną część ścian w mroku. – Może na samej górze? – Czy to znaczy, że ona nie żyje, sir? – spytał Milsom. – Niestety, tak – potwierdził Paul niezbyt stanowczo. Nie należało zachęcać do żartów z pewnych rzeczy, chociaż śmierć niewątpliwie była powodem, że matka w końcu została zdjęta ze ściany dyrektorskiego saloniku. – Potrzebujemy więcej światła, sir – powiedział Dupont. Wpadł na pomysł wykorzystania wiktoriańskich lamp naftowych, pożyczonych przez Hethersedge’a, ale to było ryzyko, na które nawet Peter nie chciał się zgodzić. – Wiem. Porozmawiam o tym z panem Sandsem. – Czuję, że powinniśmy ją powiesić na eksponowanym miejscu, sir – stwierdził Milsom. Peter uśmiechnął się do niego, myśląc przez chwilę o tym, jaka przyszłość czeka tak dobrze wychowanego chłopca. – A ja czuję, że masz rację – powiedział i wszedł na drabinę, żeby powiesić staruszkę nad gablotą z bronią. Było to absolutnie centralne miejsce, choć okazało się, że wszystko, co znajduje się powyżej brody starszej pani, abażur lampy pozostawia w głębokim cieniu. – No trudno – westchnął Peter, narzucając niejako chłopcom swoje przekonanie, że nie ma to żadnego znaczenia. Kontynuowali przygotowania, od czasu do czasu spoglądając z powątpiewaniem na portret. Peter otworzył kartonowe pudło, wyjął oprawione zdjęcie Cecila Valance’a, chuchnął, splunął dyskretnie na szkło i wytarł je energicznie chusteczką do nosa. Wewnątrz, między szkłem a oprawą, było wiele maleńkich czarnych plamek zostawionych przez owady, które dostały się tam i zginęły pewnie kilkadziesiąt lat wcześniej. – A gdzie powiesimy naszego przystojnego poetę? Naszego barda… – Och, sir… – westchnął Milsom, a Dupont zostawił kukri i podszedł do nich. – Może powiesimy go tutaj, nad biurkiem? – zapytał. – Możemy, prawda? – Samo biurko również było eksponatem, stanowiło część dżungli wyposażenia wiktoriańskiego domu: kosze na ubrania, wieszaki w kształcie koni, wiadra na węgiel, które niedbale zgromadzono i zamknięto w sąsiedniej stajni w jakimś nieokreślonym momencie. Biurko było ogromnie ciężkie, z dwoma rzędami gotyckich szufladek, z dębowymi fortyfikacjami, które teraz miały powybijane zęby na ozdobnym szczycie. – Czy Cecil Valance naprawdę mógł pisać swoje wiersze przy tym biurku, sir? – zapytał Milsom. – Idę o zakład, że tak – odparł Dupont. – To niewykluczone – powiedział Peter. – Może te wczesne, bo jak wiecie, swoje późniejsze wiersze napisał we Francji. – Oczywiście w okopach.

– No właśnie. Chociaż z wierszami jest o tyle dobrze, że można je pisać praktycznie wszędzie. Peter omawiał niektóre utwory Valance’a z piątą klasą. Nie tylko sławne wiersze z antologii, ale jeszcze inne, te z tomu Wiersze zebrane, z dołączonymi wspomnieniami Stokesa, który znalazł w bibliotece. Chłopcy byli podekscytowani, czytając wiersze o swojej szkole, byli jeszcze na tyle młodzi, że bez pomocy z zewnątrz nie orientowali się, jak kiepskie są niektóre z nich. Dupont badawczo przyglądał się fotografii. – Czy wiemy, kiedy została zrobiona, sir? – spytał. – Ciekawe, prawda? – Na odwrocie niebiesko-szarego passe-partout była tylko złota pieczątka Elliott and Fry, Baker Street. Niewiele dało się wywnioskować z ubrania: ciemny garnitur w prążki, frakowy kołnierzyk koszuli, miękki jedwabny krawat ze spinką ze szlachetnymi kamieniami. Poeta sfotografowany w półprofilu patrzy w lewo w dół. Ciemne kręcone włosy przygładzone do tyłu, wymykające się jednak nad brwią niesfornym kosmykiem. Oczy niezdecydowanego koloru, duże i lekko wyłupiaste. Peter nazwał go przystojnym, nie bardzo wiedząc, co to naprawdę znaczy. Jeśli ma się na myśli na przykład Ruperta Brooke’a, to Valance przypomina czujnego jastrzębia; jeśli myśli się o Seanie Connerym czy Elvisie, to wydaje się arystokratycznym, staroświeckim, błyskotliwym przedstawicielem rasy, którą obecnie widuje się rzadko. – Zmarł bardzo młodo, więc pewnie na tym zdjęciu jest po dwudziestce – Peter nie powiedział „w moim wieku”. – Dziwna wydawała się świadomość, że gdyby żył, byłby teraz dokładnie w wieku dziadka Petera, który nadal grywał partyjkę golfa raz na tydzień, kochał jazz, prawie Jailhouse Rock. – Czy on się kiedykolwiek ożenił, sir? – spytał poważnie Milsom. – Chyba nie – odparł Peter. – Nie. – Wszedł na biurko, poprosił chłopców, żeby podali mu młotek, po czym wbił gwóźdź w świeżo pobieloną ścianę. Na zebraniu personelu w saloniku dyrektora w tym tygodniu mówiło się głównie o dniu otwartym. – Więc mamy Pierwszą Jedenastkę przeciwko Templersom, początek o pierwszej trzydzieści. Jakie perspektywy? – Łatwe zwycięstwo, dyrektorze – powiedział Neil McAll. Dyrektor uśmiechał się do niego entuzjastycznie, niemal z zazdrością. – Dobra robota. – Templersi mają słabe punkty – stwierdził sucho McAll, nie cofając się bynajmniej przed przyjęciem pochwały. – Chciałbym w tym tygodniu przećwiczyć parę rzutów po lekcjach. Żeby nabrali formy. Wydawało się, że dyrektor jest gotów zgodzić się na wszystko. Peter popatrzył przez stół na McAlla z niepewnymi uczuciami. Czarnowłosy, niebieskooki, ubrany na sportowo w najbardziej niezwykłych porach dnia, był uwielbiany przez niektórych chłopców, inni instynktownie go unikali. Współzawodnictwo było jego żywiołem. W ciągu dwóch lat w Corley Court wyciągnął szkołę z wieloletniego miejsca spoczynku na końcu Kennet League. – Oczywiście białe kostiumy są czyste? – Zrobię, co się da – powiedziała przełożona – chociaż w dziesiątym tygodniu… – Więc proszę się postarać. – Przesuwam termin kąpieli seniorów na czwartek – oznajmiła przełożona z miną wielkiego stratega. – Ach tak? Rozumiem. To bardzo dobrze. – Dyrektor lekko się zarumienił. Spojrzał na swoją listę. – Jakieś inne zajęcia? Aha, widzę tu jeszcze muzeum. – No tak. – Peter był zaskoczony tym, jak bardzo denerwuje się w obecności dyrektora podczas tego na pół czujnego, na pół obojętnego zebrania personelu. Popatrzył na Johna Dawesa, najbardziej dobrodusznego z nauczycieli, który już po raz trzeci czy czwarty przytykał zapalniczkę do wgłębienia fajki, i na siedzącego obok Mike’a Rawlinsa pogrążonego w systematycznym bazgraniu, którym co tydzień zamazywał drukowaną odbitkę porządku obrad. Bywali na tych zebraniach od dwudziestu lat. –

Owszem, chyba będziemy mieli coś do pokazania w dniu otwartym. Chłopcy zebrali sporo ciekawych rzeczy i trochę głupich drobiazgów. Nie będzie to Ashmolean, ale… – Peter uśmiechnął się i spuścił wzrok. – Nie będzie. – Dyrektor nie lubił aluzji do Oksfordu. – Zakładam, że to miejsce jest w nocy bezpiecznie zamknięte? – spytał pułkownik Sprague. – O ile wiem, jest tam dużo eksponatów wypożyczonych nam przez rodziców. – Oczywiście – zapewnił Peter. – Dupont jest oficjalnie kuratorem, a klucz bierze ode mnie. – Nie chcemy żadnych kłopotów tego rodzaju – powiedział pułkownik. – Postaram się obejrzeć ekspozycję – oznajmiła Dorothy Dawes, jakby wymagało to specjalnego planowania. Uczyła Niemowlaki, czyli pierwszą klasę, i wydawała się odizolowana od reszty szkoły w gniazdku z włóczki i gumowanego papieru. Zawsze miała przy sobie dwa smakołyki, Polos i Rolos, które rozdawała lekką ręką jako nagrodę i pocieszenie. Peter nie był pewien, czy Dawesowie mają własne dzieci. – Sam pożyczyłem im kilka eksponatów – wyjaśnił dyrektor. – Portret i rogi jelenia. Na dobry początek. – Tak, bardzo są za to wdzięczni – powiedział Peter z powagą. – Mamy też kilka ciekawych przedmiotów z czasów Valance’a. – A tak… – Na twarzy dyrektora pojawił się wyraz znużenia. – No więc, to mi przypomina dość delikatną sprawę i proszę, żebyście zachowali ją dla siebie. – Peter zakładał, że doszli do punktu dotyczącego seksu i nagle zwątpił w sens dowcipnych uwag, jakie zamierzał rzucić na temat Doktora No i popiersia Ursuli Andress. – Ty już znasz sprawę, John… Chodzi o panią Keeping. Najwyraźniej kryło się w tym coś ekscytującego, bowiem pani Keeping stanowiła twardy orzech do zgryzienia, była nielubiana przez resztę personelu, którego członkowie przybrali teraz wyraz dojrzałej odpowiedzialności. – Wysłuchałem wcześniej kilku, nazwijmy to, komentarzy, ale teraz pani Garfitt napisała skargę. Twierdzi, że pani Keeping biła młodego Garfitta książką, nie jestem tylko pewien gdzie, a także – tu dyrektor zajrzał do notatek – „targała go za uszy w ramach kary za zagranie fałszywej nuty”. – Tylko tyle? – westchnął John Dawes, a przełożona zaśmiała się jak osoba pozbawiona złudzeń. – To nic nie pomoże. – Wytłumaczyłem pani Garfitt, że rozsądne kary cielesne trzymają przy życiu takie szkoły jak Corley Court. Co nie znaczy, że to mi się podoba. – Problem polega na tym, że ona nie uważa się za nauczycielkę szkolną – powiedział Mike Rawlins, nie przerywając bazgrania. – To jasne, nie ma odpowiednich kwalifikacji – wtrąciła Dorothy z chytrym spojrzeniem. – No więc… – Na twarzy Mike’a pojawił się wyraz niezwykłej powagi. O ile Peter zdążył się zorientować, jedynie on i dyrektor mogli się pochwalić dyplomami uniwersyteckimi, pozostali mieli rozmaite staroświeckie świadectwa, a w jednym przypadku tylko medal. Najbardziej egzotyczne kwalifikacje miał Neil McAll ze swoim Dypl. Wych. Fiz. (Kuala Lumpur), na mocy którego uczył historii i francuskiego. – No, ona jest córką Dudleya Valance’a, baroneta – wtrącił pułkownik Sam Sprague żartobliwie, ale z uczuciem. Choć był jedynie kwestorem, żywił wielki szacunek dla dawno już nieaktualnych rang i czasami wykazywał swoją rzekomą nadrzędność nad kapitanem Dawesem i oczywiście Mikiem oraz dyrektorem, ci dwaj ostatni służyli tylko w RAF-ie. – Nie mogło to być łatwe dzieciństwo – powiedział Mike. – Spędziła je w Corley Court. – Sam nie wiem… – powiedział dyrektor z żałosną z punktu widzenia taktyki niepewnością, tocząc wzrokiem wokół stołu – ale zastanawiałem się, czy nie byłoby najlepiej, gdybyś ty mógł z nią… hmm…

porozmawiać… Peter. Peter zarumienił się, zamrugał i odpowiedział natychmiast: – Z całym szacunkiem, panie dyrektorze, nie sądzę, bym mógł dyscyplinować członków kadry nauczycielskiej, zwłaszcza jeśli jestem od nich o połowę młodszy. – Biedny Peter! – stwierdziła Dorothy protekcjonalnym tonem. – Przecież dopiero tu przyjechał. – No nie, oczywiście nie chodzi o dyscyplinowanie – powiedział dyrektor i też się zarumienił. – Miałem na myśli raczej subtelną rozmowę, taką okrężną konwersację, co może się okazać bardziej skuteczne niż moje upomnienia. O ile wiem, grywa pan z nią duety. – No tak… – Peter miał niemal poczucie winy, że dyrektor o tym wie. – Ale niezupełnie. Ćwiczymy kilka utworów na cztery ręce, które zagramy w przyszłym tygodniu na siedemdziesiąte urodziny jej matki. Nie znam pani Keeping zbyt dobrze. – A więc lady Valance kończy siedemdziesiątkę? – spytał pułkownik Sprague. – Może szkoła powinna w jakiejś formie przekazać życzenia. – Nie, nie, ona już nie jest lady Valance – zaprotestował ostro Peter. – Obecna lady Valance ma około dwudziestu pięciu lat, przynajmniej na tyle wygląda – powiedział Mike. – Była modelką, prawda? – chciała wiedzieć przełożona. Prawdą było, że Corinna Keeping przerażała Petera, choć zdawało mu się, że coś u niej osiągnął. Jakiś snobizm kazał jej go wybrać, w przekonaniu, że zrobi to na nim wrażenie, a może wręcz go uwiedzie. Studiował w Oksfordzie, kochał muzykę, czytał książki jej ojca. Oczywiście grała dziesięć razy lepiej od niego, ale nigdy nie wykazywała chęci wytargania go za uszy. Częstowała go papierosami i kostycznie plotkowała o bieżących sprawach szkoły. Prawdopodobnie mógłby z nią porozmawiać, nie chciał jednak pozbawić się w ten sposób jej względów. Myślał, że na przyjęciu będą ciekawi ludzie, a ona wspominała swego mądrego syna Juliana, który „zboczył z kursu” w szóstej klasie w szkole Oundle; ona też uważała, że Peter mógłby z nim odbyć pożyteczną pogawędkę. – Ty pewnie jesteś z nią w najlepszych stosunkach – powiedział John Dawes z miną wyrażającą senny obiektywizm. Peter usłyszał własny głos: – Jeśli chcecie, mogę odbyć z nią subtelną pogawędkę. – Tak będzie najlepiej – stwierdził dyrektor, teraz już surowym tonem, skoro udało mu się postawić na swoim. – Chociaż może się okazać zbyt subtelna, żeby cokolwiek załatwić – zastrzegł się Peter. Potem rozmowa zeszła na poszczególnych chłopców, którzy byli tematem pewnych komentarzy, nie docierały one jednak do Petera, pogrążonego w żalu z powodu tego, do czego się przed chwilą zobowiązał. Sam zaczął bazgrać zielonym atramentem, umieszczając fronton i filary wokół słowa „muzeum”. W końcu może to być Ashmolean. Zastanawiał się, czy Julian Keeping był atrakcyjny i czy było coś dziwnego w tym, że zwariował. W szkołach prywatnych geje na ogół nie muszą się buntować, pięknie tam pasują, szczególnie oczywiście jeśli sami są piękni. Otaczał właśnie słowa „dzień otwarty” czerwonymi gwiazdkami, gdy usłyszał głos dyrektora: – Czas na inne sprawy. Peter, co z tą pornografią i tak dalej. Lekko zmieszany Peter nie przestał bazgrać, odpowiadając z uśmiechem: – Nie mam wiele do powiedzenia, panie dyrektorze. – Kiedy podniósł wzrok, zobaczył, że wszyscy przy stole mają dziwnie zaangażowane spojrzenia, długie pasmo dymu z fajki Johna Dawesa unosiło się pomiędzy nimi, rozpraszając się powoli. – Dorothy, może wolałabyś nas zostawić? – Wielkie nieba, dyrektorze. – Dorothy pokręciła głową, a potem zupełnie jakby czegoś zapomniała, zaczęła grzebać w torbie w poszukiwaniu miętowego cukierka.

– Przeczytałem Doktora No, zgodnie z prośbą – powiedział Peter, wyciągając skonfiskowaną książkę spod swoich papierów. Na okładce biust Ursuli Andress zakrywa do połowy jej prawą rękę, kiedy sięga po nóż na lewym biodrze. Pas wydaje się trochę perwersyjny w połączeniu z bikini. Na czwartej stronie okładki umieszczono słowa Iana Fleminga: „Piszę dla ciepłokrwistych heteroseksualistów w pociągach, samolotach i łóżkach”. Neil McAll sięgnął po książkę, żeby obejrzeć okładkę. – „Najpiękniejsza kobieta na świecie” – powiedział. – Zastanawiam się. – Przekrzywił okładkę, żeby zobaczył ją John Dawes. – Ma dziwnie obwisłe piersi. – Naprawdę? – Poczciwy John, mocno zażenowany, wydawał się jej przyglądać. Peter usiłował sobie wyobrazić klatkę piersiową Giny McAll, podejrzewał, że gwiazdę filmową i żonę ocenia się według różnych kryteriów. – Okładka jest zdecydowanie najbardziej śmiała – mówił Peter. – A ponieważ wielu chłopców na pewno obejrzało film, nie widzę żadnego powodu, żeby się tym niepokoić. To wcale nie jest źle napisane. – Rozejrzał się z wyjątkowo szczerym wyrazem twarzy. – Na stronie dziewięćdziesiątej pierwszej mamy bardzo dobry opis silnika Diesla. – No, no… – Dyrektor obdarzył go lodowatym uśmiechem z powodu tej nonszalancji. – Dobrze, dziękuję. Peter podejrzewał, że w oczach dyrektora musi być postacią niesłychanie światową. – A tymczasem poszukiwania w szafie czwartej klasy przyniosły taki efekt. – Dyrektor sięgnął do kieszeni marynarki, jakby szukał cennego notesu, i wyjął kieszonkowe wydanie książki z pozaginanymi rogami, która wzbudziła naturalne zainteresowanie przy stole. Była to autobiografia Diany Dors Swingin’ Dors, poniżej wypukłej klatki piersiowej na okładce biegł napis: Byłam niegrzeczną dziewczynką. Mike dokładnie się przyjrzał zamieszczonemu wewnątrz zdjęciu urodzonej w Swindon aktorki, odzianej w bikini z norek. – Koszmarne brudy oczywiście – przypomniał im dyrektor – choć obawiam się, że teraz w ogóle przestaje to mieć znaczenie. Z przykrością muszę stwierdzić, że przełożona znalazła najbardziej odrażające publikacje ukryte za kaloryferami w szóstej klasie. – No tak… – potwierdziła przełożona ze skamieniałą twarzą. Peter wiedział, że te kaloryfery umieszczono za grubymi kratkami, ale przełożona pewnie zrywała je z taką samą łatwością, z jaką rozrzucała pościel na źle zasłanym łóżku. Dyrektor miał owe publikacje w teczce za plecami, przesunął ją teraz na kolana i przekładał pisma pod stołem, wymieniając tytuły oschłym szeptem. Były to standardowe wydania z górnych półek sklepowych, chociaż „Zdrowie i Skuteczność” różniło się trochę od pozostałych, bo zamieszczało także zdjęcia nagich mężczyzn i chłopców. – Oczywiście nikt się nie przyznał do schowania tam tych pisemek – powiedział zdegustowany dyrektor. Peter domyślał się, kto mógł to zrobić, ale nie miał zamiaru nic mówić. Można było przewidzieć taką sytuację. – Zdaje się, że słyszała pani również jakieś ohydne teksty, prawda? – Owszem – przytaknęła przełożona, choć najwyraźniej nie miała zamiaru rozwijać tematu. Twarze wokół stołu zdawały się bardzo zaciekawione, wręcz zaintrygowane. – Wiem, że już wcześniej wspominałem o tym, ale czy nie powinniśmy jednak wprowadzić jakiejś edukacji seksualnej, przynajmniej w piątej czy szóstej klasie? – zapytał Neil McAll. – Rozmawiałem o tym z zarządem, nie wydaje im się, żeby to było pożądane – powiedział dyrektor z rozbieganym wzrokiem. – Rodzice sobie tego nie życzą – oświadczyła stanowczo przełożona. – Zresztą chłopcy też nie. Obydwoje zmarszczyli brwi jak bardzo dziwaczna para, a Peter nie mógł się oprzeć przekonaniu, że żadne z nich nie jest dokładnie poinformowane w tych sprawach. Starsi chłopcy czasami rysowali ich splecionych w obscenicznym uścisku, ale Peter był pewien, że żadne z nich nie straciło dziewictwa. Ich upór dotyczący edukacji seksualnej był niewątpliwie szczególny, zważywszy na długie tradycje tak zwanych poufnych pogawędek. W wyniku takiej postawy chłopcy wkraczali w okres dojrzewania

edukowani barwną mieszanką rzeczy zasłyszanych i eksperymentów, karmieni podniecającymi obrazkami nagich kobiet z dzikich plemion z „National Geographic” oraz mrocznie erotycznymi powieściami i zmyślnie retuszowanymi magazynami. Po zebraniu Peter miał wolną godzinę, podczas której powinien się spotkać z Corinną Keeping, co w obecnej sytuacji nabierało specjalnego znaczenia. Bardzo wątpił, czy w ogóle cokolwiek powie. Podczas tych sesji z Corinną na cztery ręce wytwarzała się między nimi niezaprzeczalna bliskość. Dzieląc z nią stołek przy fortepianie, czuł pełną jędrność jej ciała i biustu, czuł żebra skrępowane gorsetem, czuł, że ich uda poruszają się wspólnym rytmem, kiedy wyciągali ręce, które czasem krzyżowały się na klawiaturze. Jako drugi grający naciskał pedały, ale jej nogi czasami wyrywały się w jego stronę, jakby zwalczały odruch samodzielnego wykonywania tej czynności. Kontakt był oczywiście techniczny, jak w sporcie, i nie należało go mylić z żadnymi innymi rodzajami dotyku. Mimo wszystko czuł, że jej się to podoba, lubiła rzeczową dyscyplinę powodującą brak seksualności, ale lubiła też ten przemilczany fragmencik, który ją wytwarzał. Po próbie Peter czuł na koszuli zmieszany zapach dymu i bzu. Dla niego te spotkania były pozbawione jakiegokolwiek erotycznego podtekstu, odznaczał się jednak wrodzonym zamiłowaniem do flirtu i zupełnie niechcący odkrył, że dzięki temu ma przyjemną władzę nad osobą powszechnie uważaną za jędzę. Czekała w pokoju muzycznym, po godzinie lekcji z Donaldsonem, który przerabiał program siódmej klasy. – Dobra robota, udało ci się uciec – powiedziała, wypuszczając figlarnie chmurę dymu i gasząc papierosa na brzegu metalowego kosza na śmieci. – Wymknąłeś się tym starym nudziarzom. Peter jedynie się uśmiechnął, zdjął marynarkę i otworzył okno jakby odruchowo. Zbyt wcześnie, by wspomnieć o gnębieniu uczniów, chociaż miał to na końcu języka, a teraz zorientował się też, że nie będzie rozbawiona sprawozdaniem z debaty pornograficznej. – Mnóstwo zamieszania z powodu dnia otwartego, jak się możesz domyślać – stwierdził. – Chyba mogę – powiedziała, marszcząc grube czarne brwi. – Oczywiście ja nie jestem zapraszana na te bardzo ważne spotkania… Przykro mi, że musisz marnować czas z nimi wszystkimi. To był jej przebiegły sposób docierania do Petera nad głowami reszty personelu. Przypuszczał, że kryła się pod tym zraniona duma, że musiała wrócić, by uczyć muzyki w domu, w którym mieszkała jako dziewczynka. Kiedyś zapytał ją, co wtedy było w pokoju muzycznym: była to sypialnia gosposi, podobnie jak infirmeria obok pokoju kucharki. – Przejrzałeś Geralda Bernersa? – Oglądałem długo i uważnie – odparł Peter. – Dość sklerotyczny, prawda? – powiedziała Corinna. – Ale mama będzie zachwycona, uwielbiała Geralda. – Cieszę się, że zwolniłaś mnie z pozostałych dwóch kawałków. – Grali prostszy, środkowy fragment, tak zwany Walc sentymentalny. Corinna ustawiła nuty na pulpicie. – Znasz innych kompozytorów, którzy byli parami królestwa? – Na przykład… lord Kitchener? – podrzucił Peter. – Lord Kitchener? Mówisz jak głuptas. – Corinna lekko się zarumieniła, ale nie potrafiła powstrzymać uśmiechu. Najpierw zagrali całość. – To chyba ma brzmieć tak – oznajmił Peter na zakończenie – jakbym nie potrafił zagrać, choćby nawet ta gra miała mi ocalić życie. – Zdecydowanie. Doskonale to uchwyciłeś. – Z Corinną zawsze istniało ryzyko, że człowiek znowu stanie się jedenastolatkiem i dostanie po łbie książką. Zagrali jeszcze raz, z większą pewnością siebie, po czym ona wstała po kolejnego papierosa.

– Czy ta główna melodia nie jest dziwnie znajoma? – spytał Peter. – A jest? Nigdy bym nie przypuszczała, że cokolwiek z rzeczy napisanych przez Geralda jest znane. – I chyba nie jest. Myślę raczej, że on to podkradł. To Ravel, prawda? Zdecydowanie francuskie. – Naprawdę? Peter znowu bardzo prosto zagrał melodię. – Boże, ty masz rację – przyznała Corinna. – To Tombeau de Couperin. – Usiadła z powrotem, zepchnęła go ze stołka i zagrała Ravela, w każdym razie fragment, z papierosem w zębach jak pianista w nielegalnym barze w czasach prohibicji. – No proszę! – Stary nieznośny Gerald – powiedział Peter. Pozwoliła mu na taką poufałość, chociaż od razu dodała: – Oczywiście, może to stary Maurice jest niegrzeczny. Trzeba będzie sprawdzić daty. Ale teraz lepiej zajrzyjmy do Mozarta na dziesięć minut, bo potem muszę wracać. Muszę zaprowadzić męża do klubu krykietowego. – Przy Stanford Lane? – Od banku dzieliła klub miła dziesięciominutowa przechadzka. – Muszę powiedzieć, że rozpuszczasz swojego małżonka. Corinna nie była co prawda dotknięta, ale nie podobała jej się ta uwaga. Schowała Trois Morceaux do teczki z nutami, po czym wygładziła sonatę Mozarta na pulpicie. – Domyślam się, że nie słyszałeś nic na jego temat? – zapytała. – No nie… bardzo mi przykro… Czy coś się stało? – Peter wyobraził sobie, że jej męża potrącił na rynku samochód. – A więc nie wiesz… – Pokręciła głową, jakby oczyszczając Petera, ale nadal lekko poirytowana. – Ludzie mówią, że to agorafobia, ale to nieprawda. – Tak? Znowu usiadła. – Mój mąż ma za sobą okropne przeżycia wojenne – powiedziała, a głos jej lekko drżał z irytacji. – Ludziom bardzo trudno to zrozumieć. – Widziałem go zaledwie przez trzy minuty, kiedy zakładałem konto. Był dla mnie tak miły, jakbym miał dużo więcej niż czterdzieści pięć funtów. – To bardzo zdolny człowiek – kontynuowała Corinna, zignorowawszy żart. – Powinien prowadzić znacznie ważniejszy oddział, ale wiele rzeczy prostych dla innych jemu sprawia trudność. – Bardzo mi przykro. – Uważam, że ludzie powinni to wiedzieć, choć oczywiście on nie znosi żadnego specjalnego traktowania. Pewnie będzie zły, że ci to powiedziałam. Zasadniczo nie potrafi znieść samotności. – Rozumiem. – Peter spojrzał na nią, niepewny, czy to wyjaśnienie rozpoczyna nowy etap bliskości. Wypuściła ostatni kłąb dymu i zgasiła papierosa w koszu. – Podczas ucieczki z niemieckiego obozu jenieckiego zawalił się tunel. – Uśmiechnęła się znad pierwszych nut Allegra. – Bez światła i bez powietrza, możesz to sobie wyobrazić? Myślał, że tam umrze. Uratowali go w samą porę. – Mój Boże! – I właśnie dlatego, mój drogi – mówiła Corinna ze ściągniętymi brwiami – muszę go odprowadzić do klubu. Zagrała pierwsze nuty z zaciśniętymi szczękami, zanim Peter zdążył się przygotować. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

5 – Nie mogę uwierzyć, że to robisz – powiedziała Jenny Ralph. – Och, nie mam nic przeciwko temu, naprawdę. Podeszła do niego niezgrabnie na wysokich obcasach po żwirowej ścieżce, kieliszek trzymała w wyciągniętej ręce. – Znowu cię wykorzystują! – Tylko dopóki goście się schodzą. Lubię mieć coś do roboty. – Paul stał przy bramie i obserwował dużego czarnego rovera, z silnikiem o pojemności trzech litrów, który zbliżał się powoli jak na pogrzebie. I dodał tak pogodnie, jak tylko potrafił: – I tak jestem tu właściwie obcy. – Nie musisz być nieśmiały – powiedziała Jenny. Miała suknię z szeroką spódnicą, jak tancerka, mocne cienie na powiekach i rzeczywiście czuł się w jej obecności onieśmielony, chociaż był starszy. Był ubrany w roboczy garnitur i żałował, że nie ma innego. – Ale niewątpliwie zdobyłeś sympatię babci. – Taak… to ciekawa osoba, lubię ją. – Ona w każdym razie cię uwielbia – stwierdziła Jenny nie bez złośliwości. – Naprawdę? – „Kasjer bankowy, który cytuje kochanego Cecila”. – Rozumiem. – Paul ze śmiechem odszedł od bramy, zastanawiając się po raz kolejny, czy dla nich wszystkich jest postacią humorystyczną. Uśmiechnął się i machnął ręką. Osłony na przedniej szybie były opuszczone, żeby chronić przed obniżającym się słońcem, a siedzący w samochodzie przygłusi starsi państwo wydawali się zdeprymowani. Plan zakładał, że samochody miną dom i zaparkują na polu naprzeciwko, a potem goście przejdą przez jezdnię i wejdą drugim wejściem. Starsi mogli parkować na samym podjeździe. Decyzja o tym, która z licznie przybywających wiekowych osób jest wystarczająco niedołężna, by na to zasłużyć, była zadaniem raczej delikatnym. Na polnym parkingu czyhały dodatkowe niebezpieczeństwa w postaci krowich kup, Paul uznał za stosowne nie wymieniać ich expressis verbis: – Proszę patrzeć pod nogi – wołał za podjeżdżającym na parking samochodem. – Nic podobnego – odezwał się do Jenny. – Musieliśmy się nauczyć na pamięć Żołnierskich snów. – Słucham? – Wiersza Valance’a. – Aha! – Niektórzy chodzą po ścieżkach, po łące/Nietkniętych wojną i nie wiedzą we śnie/Że właśnie walczą o pola kojące/Wartkie strumyki, jakie znali wcześniej. – Rozumiem… – powiedziała Jenny. – À propos, wiesz, że dzisiaj w Corn Hall są tańce? – Wiem, to znaczy znam kogoś, kto tam idzie. – Naprawdę? A ty miałbyś ochotę pójść… później? – Pozwolą ci? – Geoff mówił o tych tańcach, wybierał się z Sandrą, Paul nagle wpadł na pewien pomysł, ale w ciągu sekundy zorientował się, że nie mógłby przecież zabrać tam Jenny. – Gra Locomotives, zespół ze Swindon. To ekscytujące. Ale nikomu o tym nie mów – poprosiła Jenny i odwróciła się z uśmiechem do młodego Johna Keepinga, który szedł przez podjazd ze szklaneczką w ręku. Przebrał się w ciemne dwurzędowe ubranie z czerwoną jedwabną chusteczką w kieszonce na piersi, od razu upodobnił się do odnoszącego sukcesy biznesmena. – Babka uznała, że przyda ci się kropelka owocowego płynu – powiedział. Bardzo ironicznie potraktował tymczasową rolę kelnera. – To miłe z jej strony. – Paul wziął szklaneczkę, nie wiedząc, czym jest owocowy płyn. Na twarzy Jenny pojawił się krótkotrwały grymas. – Przyłapałam babcię na wypijaniu kolejnej pół butelki dżinu, więc na twoim miejscu byłabym

ostrożna. – O tak, bardzo uważaj – powiedział John z niedbałym prychnięciem. Paul zarumienił się, wypijając łyk. – Prawdę mówiąc, całkiem niezłe – stwierdził, starając się nie kasłać, kiedy dżin ostro przeciął chwilowe złudzenie, że to coś w rodzaju soku z pomarańczy. Wypił kolejny łyk. John przyjrzał mu się uważnie, po czym obrócił się na pięcie i obserwował uliczkę i półksiężyc podjazdu. – Poznasz mojego dziadka, kiedy podjedzie? Sir Dudleya Valance’a? – Oczywiście – odparł Paul. – Czy możemy zarezerwować mu miejsce przy wejściu? Nie byłby zadowolony, gdyby musiał tu dojść. – Dobrze. – Wiesz, był ranny w czasie wojny – wyjaśnił John nie bez satysfakcji. – O proszę. – Wskazał głową podjeżdżającego austina princess i ruszył żwirowaną ścieżką po drinka dla siebie. – Ale dziadek doskonale chodzi – powiedziała Jenny. – Tyle że wszyscy się go boją. – Dlaczego? – Och! – Jenny prychnęła i pokręciła głową, jakby to wszystko było zbyt nudne, żeby mu tłumaczyć. – O Boże, to wujek George. Daj mi swojego drinka. – Odstawiła szklaneczkę na płaskim kamieniu przy bramie i zawołała: – Halo, wujku! – i dorzuciła tonem lekko znużonym, choć miało to zabrzmieć pogodnie: – Ciociu Madeleine! Paul oparł rękę na rozgrzanym słońcem skraju dachu i uśmiechnął się przez otwarte okno. Wuj George siedział na siedzeniu pasażera, był chyba po siedemdziesiątce, miał opaloną łysinę i schludną białą brodę. Zza niego wychylała się kobieta o mocnej szczęce, potarganych siwych włosach, w dziwnie jaskrawym makijażu i w kolczykach. Wuj George miał na sobie ciemnoczerwoną koszulę i zieloną muszkę w kwiaty. Patrzył na Paula, mrużąc oczy, zdecydowany rozwiązać tę zagadkę bez pomocy. – A ty jesteś którym z nich? – zapytał. – Hmm… – westchnął Paul. – On nie jest żadnym z nich – powiedziała ostro ciocia Madeleine. – Prawda? – Nie jesteś jednym z chłopców Corinny? – Nie, proszę pana, jestem tylko kolegą, przyjacielem. – Chyba pamiętasz chłopców Corinny – powiedziała Madeleine. – Przepraszam, myślałem, że jesteś Julianem. – Nie jestem – powiedział Paul z westchnieniem i niejasnym poczuciem buntu, że wzięto go za ucznia, choćby ładnego i uroczego. – Kto to taki? – spytał Paul, kiedy już wysłał ich na polny parking. – Wujek George? Jest bratem babci, w istocie miała dwóch braci, ale jeden zginął na wojnie, na pierwszej wojnie. Wuj Hubert. Powinieneś ją o niego zapytać, jeśli interesuje cię pierwsza wojna. Wuj George i ciocia Madeleine byli profesorami historii. Napisali razem dosyć znaną książkę pod tytułem Codzienna historia Anglii – tłumaczyła Jenny, niemal pękając z dumy. – Czyżby chodziło o G.F. Sawle’a? – Jak najbardziej. – Naprawdę? G.F. Sawle i Madeleine Sawle? Przerabialiśmy to w szkole. – No widzisz. Paul miał przed oczami stronę tytułową, na której ozdobił nazwiska G.F. SAWLE i MADELEINE SAWLE skomplikowanym elżbietańskim ornamentem. – Czy w twojej rodzinie są sami sławni pisarze? Jenny zachichotała.

– A wiesz, że babcia pisze wspomnienia? – Tak, powiedziała mi o tym. – Pisze je już całe wieki. Wszyscy się zastanawiamy, czy kiedykolwiek ujrzą światło dzienne. Paul pociągnął kolejny łyk owocowego napoju, już czuł się dziwnie podchmielony na wieczornym słońcu. – Mam nadzieję, że mi darujesz, kiedy powiem, że twoja rodzina wydaje mi się zbyt skomplikowana. – No, ostrzegałam cię przecież. – Nie wiem na przykład, czy istnieje pan Jacobs? – Niestety, nie żyje. Babcia zawsze w pewien sposób miała pecha – powiedziała Jenny, jakby była przy tym obecna. – Najpierw wyszła za Dudleya, który pewnie był bardzo ekscytujący, ale trochę wykolejony przez wojnę i traktował ją podle, więc uciekła z… moim dziadkiem. – Upiła łyk tego, co miała w kieliszku. – Jak on się nazywał…? Ralph! – Revel Ralph, artysta, którego wszyscy mieli za geja. Ale obojgu w każdym razie jakoś się udało… wyprodukować mojego ojca… i to w odpowiednim terminie. – Naprawdę? – Paul powiedział to tak, jakby był rozbawiony i zachwycony; oddalił się kilka jardów, twarz mu płonęła od owego nagle wystrzelonego geja, słowa i faktu, i to wystrzelonego tak swobodnie, jakby nikt nie przywiązywał do tego wagi. Wszyscy mieli go za geja. Dzięki Bogu, pojawił się samochód, chociaż tyle, modlił się, żeby jechał do Carraveen. Patrzył na niego czule, pełen gościnnych uczuć, ignorując swój rumieniec w nadziei, że zaraz zniknie. Groszkowy hillman imp chodził głośno na niskim biegu, przednia szyba zbielała od pyłu, może był to samochód farmera z osłoną opuszczoną dla ochrony przed słońcem, które padało prosto na twarz kierowcy. Paul niemal z niecierpliwością obserwował przybliżanie się samochodu, z dziwnie koleżeńskim uczuciem patrzył na duże dłonie na kierownicy, na zmarszczony nos, podświadomy uśmiech mężczyzny, który pewnie widział jedynie zarys jego sylwetki, po czym zorientował się w przebłysku pamięci podrzucającej ponownie znany już fakt, że to Peter Rowe. Jakieś fatum zawarte w drinku sprawiło, że stanął uśmiechnięty przy otwartym oknie. – Cześć – powiedział Peter Rowe. – To ty! – Cześć – odparł Paul, patrząc na jego twarz, która wydała mu się równocześnie bardziej pospolita i bardziej interesująca, niż zapamiętał, podczas gdy świadomość nadchodzącego wieczoru zdawała się otaczać go zewsząd jak teatralna scenografia. Wnętrze samochodu mocno pachniało olejem i rozgrzanym plastikiem. Na siedzeniu pasażera leżała kupka nut. W.A. Mozart, Duetti, przeczytał. Zachciało mu się pofiglować. – Nie jesteś niedołężny ani stary? – zapytał. – Absolutnie nie – odparł Peter Rowe ciepłym, urażonym tonem, uśmiechając się podstępnie. – Obawiam się wobec tego, że będziesz musiał zaparkować na tamtym polu – oznajmił Paul i stał, uśmiechając się do samochodu, przy czym nawet przez chwilę nie zastanawiał się nad tym, co powiedzieć. Peter Rowe z trudem wrzucił jedynkę. – Zobaczymy się za chwilę – rzucił. – Ale jaja! Paul czuł, jak rozgrzany samochód przesunął się pod jego palcami, które zostawiły długi, nierówny ślad na zakurzonym dachu. – Patrz pod nogi – zawołał, przekrzykując ryk silnika, który z jakiegoś powodu w modelu hillman imp umieszczony był z tyłu, gdzie powinien być bagażnik; sformułowanie „pod nogi” zabrzmiało nagle całkiem surrealistycznie i śmiesznie. Obserwował, jak samochód wyjeżdża z bramy i jedzie na pole, podczas gdy wyziewy z jego rury wydechowej mieszają się z łagodnym zapachem trawy. – Znasz Petera Rowe’a? – spytała Jenny. – Spotkałem go kiedyś – odparł Paul, czując się na tyle pewnie, by powiedzieć: – Ale nie wiedziałem, że będzie tu dzisiaj, to cudownie!

– Ma grać duety z ciocią Corinną jako niespodziankę dla babci. – Rozumiem… – Paul uznał, że to bardzo umiarkowana niespodzianka, ale wszak nie był muzykalny. Muzyka zawsze wydawała mu się rodzajem przedstawienia. Jednak już miał w oczach tę scenę, on sam patrzy, podziwia, zaborczy, nawet lekko urażony pewnością siebie i umiejętnościami Petera. Jako wkład w przyjęcie, granie na pewno przewyższa kierowanie gości na parking. – Jak go poznałeś? – pytała Jenny z szelmowską miną. – Ma u nas konto. Realizowałem jego czeki. – Paul był teraz uosobieniem bezbarwności, ledwie leciutko zarumieniony. Jenny popatrzyła przez ramię, Peter przechodził właśnie przez uliczkę, kierując się do drugiej furtki z nutami w ręku, pomachał im pogodnie, choć, jak się nagle wydało, za mało entuzjastycznie. Pewnie musiał się przygotować i poćwiczyć. Paul przez tych kilka sekund patrzył na niego z półuśmiechem i – taką przynajmniej miał nadzieję – z wyrazem spokojnego zainteresowania. Szybki, ciężki krok wydawał się znajomy. – On też uczy w Corley Court – powiedziała Jenny i ściszyła głos: – Nazywamy go Peter-mój-drogiRowe. – Ach tak? – Paul zaczynał krytycznie odnosić się do Jenny. Ponownie obrzuciła go dziwnym spojrzeniem. – Jest raczej zarozumiały – stwierdziła Jenny chyba lekko podchmielona; zorientował się, że kogoś cytuje, pewnie ciocię Corinnę. Kiedy cienie pogłębiły się i wydłużyły, a zegar kościelny wybił ósmą, potem kwadrans po, szczęśliwa ekscytacja Paula zaczęła przygasać. Między samochodami dokończył drinka, alkoholowe podniecenie zastąpił mniej przyjemny stan zniecierpliwienia i suchość w ustach. Wciąż od nowa powtarzał to samo, Jenny poszła poszukać Juliana i nie wróciła, zresztą to były tylko dzieci, nawet jeśli Jenny traktowała Paula tak, jakby był od niej młodszy. Roger wyszedł, żeby poniuchać na poboczu, siknął po trochu w czterech różnych miejscach, ale nie przejawił żadnych innych oznak solidarności. Gości przyjeżdżało coraz mniej. Może budzący strach sir Dudley w ogóle nie przyjedzie – dotychczas Paul wpuścił na podjazd tylko jeden mały samochód, który był praktycznie wózkiem inwalidzkim. Myślał o uśmiechu Petera, o lekkim drżeniu w jego głosie, kiedy mówił „absolutnie nie”, łączyło ich takie lekko podchmielone porozumienie przypominające początkowy stan uniesienia po gorzałce, wydawało się jeszcze silniejsze niż przy pierwszym spotkaniu. Serce Paula znowu zabiło mocniej. Zupełnie jakby Peter wiedział, co robi w jego snach, jakby wiedział wszystko o kąpieli i kawalerskim mieszkaniu. A teraz to dziwnie oszałamiające pragnienie i odrobina wątpliwości, niczym chłodny powiew między szczytami żywopłotów. Docierał do niego pogodny, chwilami głośny gwar rozmów pięćdziesięciu czy sześćdziesięciu osób na wielkim trawniku za domem, gdzie ustawiono stoły i krzesła. Gdzieś tam był Peter, między rodziną i przyjaciółmi upijał się radośnie, Peter-mój-drogi-Rowe, raczej zarozumiały. Pewne rzeczy, które Paulowi się w nim nie podobały, wychodziły powoli na światło dzienne. Czy naprawdę wydawał mu się atrakcyjny przy drugim spotkaniu? Czy naprawdę mógł sobie wyobrazić, że się rozbiera przy tym ciężko stąpającym nauczycielu szkoły podstawowej? Myślał o ciasnym suwaku Geoffa, potem o pięknym Dennisie Flowersie w pubie Pod Królem Alfredem w Wantage, o kapitanie drużyny krykieta, który nie był nauczycielem, tylko uczniem. W napadzie niezrozumiałego przygnębienia Paul patrzył na uliczkę za bramą, na jej wyboje, na wysuszoną trawę i wytrzymałe, niezbyt ładne kępki kwitnącego na żółto starca. Następnie zegar kościelny wybił ósmą trzydzieści, dwie jasne nuty z niezwykłym interwałem, które zdawały się podpowiadać mu z kompletną obojętnością, żeby natychmiast wszedł do domu. Z bijącym sercem wkroczył na patio, gdzie stał stół z napojami. Wszyscy oczywiście spotkali już

Paula, ale nikt nie miał pojęcia, kim on jest. Wyczuwał zdawkowe zaciekawienie pomieszane z jakimś chłodniejszym uczuciem, kiedy przesuwał się wśród przeważnie siwowłosych i wytwornych gości. Kelnerki, w czarnych sukienkach, białych fartuszkach i czepeczkach, sprowadzono od Bella; któraś wlała mu szklankę napoju owocowego, tym razem pływały w nim kawałki pomarańczy i innych owoców, co rozbawiło Paula. – Chce pan więcej owoców? – spytała dziewczyna. – Nie, raczej mniej – powiedział Paul i oboje się roześmieli. Zobaczył Petera na przeciwległym końcu trawnika, rozmawiał z kobietą w obcisłej zielonej sukni, podał jej do potrzymania swoją szklaneczkę, kiedy wyciągał z kieszeni papierosy, wyglądało to dość niezręcznie; po chwili przybliżyła do niego twarz, urocza i wdzięczna, że podał jej ogień. Paul zbliżył się, usłyszał przyczajony chichot w głosie Petera, jego niecierpliwy szept, kiedy zapalał swojego papierosa, dostrzegł ich wspólny uśmiech i podniesienie głów, kiedy wypuszczali dym. – Co takiego? Aha, w drugim akcie – mówił Peter; teraz Paul znalazł się niemal tuż przed nimi z pełnym napięcia nieśmiałym uśmiechem, ale ciągle jeszcze niewidzialny, nagle przestał być pewien powitania, po chwili wymknął się poza gawędzące grupki, rozglądając się, jakby kogoś jeszcze szukał, póki nie zapędził się w róg za wysoką donicę z trawą, jego uśmiech wydawał się teraz zraniony i nieobecny. Co chwila pociągał ze szklaneczki, ten drink wydawał się mniej toksyczny niż poprzedni. Przytłaczała go własna nieśmiałość, ale zaraz udowadniał sobie, że dzięki tak błyskawicznej ucieczce z pewnością może tam jeszcze wrócić. Rozmowy toczone w pobliżu zdawały się zdecydowanie absurdalne. – Nie sądzę, żeby kiedyś ci się udało akurat z Geraldine – mówiła stojąca najbliżej niego kobieta do wymiętego mężczyzny, który łokciem prawie trącił drinka Paula. Nie mógł tu zostać. Między przemieszczającymi się nieustannie plecami gości na środku trawnika dostrzegł samą panią Jacobs, w niebieskiej sukni i w ciemnoczerwonym naszyjniku, błysnęły okulary, kiedy się odwróciła, jej twarz wydawała się oświetlona reflektorem, choćby dlatego, że było to przyjęcie na jej cześć. – Na to nie możemy się zgodzić! – Corinna Keeping ubrana w czerwono-czarne szaty i jeszcze bardziej przerażająca w pogodnym nastroju odkryła jego obecność. Zagarnęła go jak zawstydzonego bohatera, ale także jak winowajcę (nic nie mogła na to poradzić), który przypuszczał naiwnie, że jej się wymknie i zaprowadziła przez rozbawiony tłum na przeciwległy koniec trawnika. – Jest tu ktoś, kto chce cię poznać – powiedziała, niezdolna całkowicie ukryć zaskoczenia tym faktem, i po chwili doprowadziła go do Petera Rowe’a. – I jeszcze Sue Jacobs, zresztą sami możecie się sobie przedstawić. – Ale nie ruszyła się z miejsca i czekała z wyzywającym uśmiechem, żeby się upewnić, że to zrobią. Uścisnęli sobie dłonie, a Peter, wypuszczając dym, powiedział spokojnie: – Nareszcie. – Nie usłyszałam nazwiska – powiedziała Sue Jacobs. – Paul Bryant – powtórzył Paul z dziwnym wysiłkiem, żeby zabrzmiało to wyraźnie, i z uśmiechem bez tchu, które zawsze towarzyszyły wyjaśnianiu, kim jest. Peter skinął głową. – Paul, no tak. – Oczywiście dopiero przed chwilą poznał jego imię. – Za chwilę będzie kolacja – powiedziała Corinna – a potem przyprowadźcie wszystkich na koncert. – Położyła dłoń w czarnej rękawiczce na przedramieniu Sue Jacobs. – Tak będzie dobrze, skarbie? – Jak najbardziej – odparła Sue i odwzajemniła uśmiech, jakby starała się dorównać nienaturalnie dobremu nastrojowi Corinny. – Ty też grasz? – spytał Paul, który jeszcze nie czuł się na siłach, by popatrzyć na Petera. – Śpiewam – wyjaśniła Sue, a jej uśmiech zniknął po odejściu Corinny. – Miałam nadzieję na próbę, ale dojechaliśmy tu z trudem. – Zobaczył, że jest starsza, niż myślał, ma może czterdziestkę; była

szczupła, energiczna i w pewien sposób chętna do współzawodnictwa. – Gdzie mieszkasz? – Co? W Blackheath. Dokładnie po drugiej stronie. Równie dobrze można było tam urządzić to spotkanie, zamiast wlec wszystkich w głąb Berkshire. – Ale się nie udało – stwierdził Peter. – Corinna chciała, żeby było tutaj, a jeśli Corinna czegoś chce… Przepraszam, jestem pasierbicą Daphne – tłumaczyła Paulowi. – Ona wyszła za mojego ojca. – Powiedziała to takim tonem, jakby był to pożałowania godny rozwój wydarzeń. – Ach tak… – skwitował Paul, śmiejąc się nerwowo, niezupełnie pewny, gdzie leży Blackheath, wyobrażał je sobie na podobieństwo New Forest. Tuż za nimi, na skraju rabatki, stało stłuczone koryto, najwyraźniej przycementowano utłuczony kawałek i zasłonięto naprędce nasturcjami; zadrapanie na ręce Paula także zarosło strupem i odzyskiwało różową barwę. Zwrócił się do Petera: – Jenny powiedziała, że dzisiaj grasz. – Było to magiczne, a równocześnie całkiem zwyczajne, że znajdował się tuż obok. Roztaczał zapach zwykłego dymu pomieszany z jakimś egzotycznym płynem po goleniu, a Paul wyobrażał sobie niepewnie, że Peter trzyma go w ramionach i składa pocałunek na czubku jego głowy. – Bóg jeden wie, że mnie też przydałaby się próba – powiedział Peter. – Przebębniliśmy to w szkole, ale ona gra dziesięć razy lepiej ode mnie. – Skoro mam śpiewać, nie powinnam palić – stwierdziła Sue, otwierając niewielką wieczorową torebkę. Peter zadeptał swojego papierosa, zanim wyjął dla niej zapalniczkę. – Nie znam tych pieśni Blissa. – Ja śpiewam tylko Valance’a – powiedziała Sue. – Dzięki. To pięć pieśni opus któreś tam, ale dzięki Bogu robimy tylko jedną. – Aha. Ciekawe, jaki to wiersz? – Pewnie będziesz wiedział, to coś o hamaku. Podobno napisał go dla Daphne. – Muszę ją zapytać o Cecila Valance’a – powiedział Peter. – Właśnie go omawiałem z piątą klasą. – Powinieneś to zrobić. Choć ona zdaje się myśleć, że właściwie wszystko napisał dla niej. – Myślisz, że przyszłaby pogadać z chłopcami? – Niewykluczone. Nie wiem, czy kiedykolwiek odwiedziła Corley. Oczywiście to wszystko znajdzie się w jej sławnych memuarach. – Pisze memuary? – zdziwił się Peter, przez dłuższy czas trzymał rękę na ramieniu Paula, jakby nie chciał go stracić podczas rozmowy o nieznajomych, przy czym niewątpliwie próbował przekazać coś więcej. – Pisze je już od wieków – wtrącił Paul. – A więc wiesz o tym – powiedziała Sue. – Trochę… – i dodał: – Czy to nie jest ten wiersz U wezgłowia modrzew, a dalej, u twoich stóp/Jest wierzba płacząca…? – Rzeczywiście, coś wiesz – powtórzyła znowu Sue i wydawała się lekko tym skonfundowana. – Lepiej ciebie zaproszę na spotkanie z piątą klasą – powiedział Peter z lekką kpiną, która rozpływała się w przeciągłym spojrzeniu brązowych oczu, jakby on też odczuwał podniecenie unoszące się miękko wokół nich. Paul nigdy jeszcze nie zetknął się z takim spojrzeniem, uszczęśliwiony i zaniepokojony zorientował się, że wypił do końca swojego drinka. – No… chyba już kolacja – stwierdziła Sue takim tonem, jakby właśnie sobie coś uświadomiła, pomyślał Paul.

– Czy możemy dołączyć? – spytał Peter. Na opalonej twarzy George’a Sawle’a zagościł niepewny uśmiech, kiedy wskazywał im krzesła. W cieniu czy raczej pełnym muszek mroku pod ozdobnym bukiem stał najbardziej odizolowany stolik. Można by pomyśleć, że starszy pan się chowa. – Jestem bratem Daphne – powiedział. – Ależ ja wiem, kim pan jest – stwierdził Peter z sugestywnym uśmieszkiem, stawiając talerz. – A ja jestem Peter Rowe. Uczę w Corley Court. – Coś podobnego! – wykrzyknął stary Sawle tonem sugerującym, że wiele można by o tym powiedzieć, gdyby w ogóle zacząć ten temat. Paul uśmiechał się, niepewny, czy byłoby w porządku, gdyby wyznał, jak bardzo czuje się zaszczycony tym spotkaniem. Widywał czasami Johna Betjemana w Wantage, ale nigdy dotychczas nie poznał osobiście żadnego autora. Codzienna historia ze staroświeckimi ilustracjami pokazującymi uprawy na niewielkich polach i transport konny ukazała się przed wojną. Już sam fakt, że G.F. Sawle i Madeleine Sawle nadal żyli, zakrawał na cud, nie wspominając o tym, że rozbijali się po kraju austinem princess. Paul usiadł obok Petera, miał wrażenie, że zawsze tak siadają, było to tak absurdalnie nowe i tak niezwykle łatwe, że starał się nie stracić głowy, kiedy wyruszyli na tę wspólną wyprawę. Duży kieliszek białego wina na pewno pomoże. – Spotkaliśmy się wcześniej, jestem Paul Bryant. – Krzesło podskoczyło i lekko się pod nim zapadło w niekoszonej trawie. – W istocie… – Sawle kiwał głową i nieśmiało pociągał dłuższe białe kosmyki brody. Wpatrywał się przez grube szkła okularów w łososia i młode kartofle na talerzach sąsiadów. – Profesorze, pan nie je? – spytał Peter. – Chyba moja żona… – mówił Sawle i przez chwilę się rozglądał. – O, idzie! – Była w tym ulotna zachęta, by z powodu wzajemnego oddania czy ekscentryczności potraktować ich oboje jako parę komediową. Paul zobaczył Madeleine Sawle, która posuwała się niespiesznie przez patio z talerzem w każdej ręce, a poźniej przedzierała się w ich stronę między białymi obrusami stolików. Goście najpierw zajmowali dla kogoś miejsca, a następnie mówili: „mój drogi, oczywiście, że możesz” osobom, których właśnie chcieli uniknąć. Taka towarzyska tonacja była dla niego nowa, wysokie tony klasy wyższej wybijające się ponad ogólny gwar, słychać było jeden czy dwa głosy z lokalnym akcentem. Cieszył się, że ukryli się tutaj, pod uniesioną falbaną gałęzi starego buka. Czuł rosnącą falę wieczornej pomyślności i ogarniało go jak zwykle podejrzenie, że to wszystko pomyłka, na pewno lada moment pani Keeping odeśle go znowu do bramy. – Jesteśmy schowani pod tym łaskawym drzewem tak, jak sugerowałaś, moja droga – powiedział George Sawle bardzo wyraźnie, kiedy Madeleine z leciutkim grymasem stawiała talerze, po czym otworzyła torebkę i wyjęła z niej sztućce, które w ten sposób przeniosła. Paula ponownie uderzyła śmiała ekscentryczność czerwonych kolczyków okalających jej zdecydowanie męską twarz. – Czy poznałaś… Paul i Peter przedstawili się. Peter z uśmiechem powiedział ciepło i niemal wielkodusznie: – Peter Rowe – jakby można było oczekiwać, że ten zachwycający fakt jest znany pani Sawle. – Ja jestem Paul Bryant – oświadczył Paul i poczuł, że zabrzmiał słabiej. Przekrzywiła głowę. Oczywiście, była przygłucha. – Peter… i Paul – powiedziała z przyjemną powagą. Paulowi podobało się takie połączenie w parę, choć pod wpływem jej wzroku poczuł się jak uczniak. Zastanawiał się, czy Sawle’owie mają dzieci. Ona wyglądała na wspólniczkę Codziennej historii, miała w sobie jakąś pracowitość i coś edukacyjnego. Paul widział oczyma wyobraźni, jak trudzili się wspólnie w wyłożonym dębową boazerią wnętrzu, a w głębi pomieszczenia tkwił ich własny warsztat tkacki. Poza tym nie miał pojęcia, kim ona jest ani czego dokonała. Uznał za dosyć dziwne to, że Sawle’owie ukryli

się tutaj, zamiast usiąść do kolacji z resztą rodziny. – Czy jesteście starymi przyjaciółmi? – Jak najbardziej – odparł Peter. – Poznaliśmy się jakieś piętnaście minut temu. – No nie, dwa tygodnie – sprostował ze śmiechem Paul, lekko zakłopotany. – Miałam na myśli Daphne. – Och, przykro mi, ale jeszcze nie – powiedział Peter – choć oczywiście mam nadzieję, że się zaprzyjaźnimy. – Swoim zwyczajem uśmiechał się szeroko, brnąc przez okruchy głupstwa, Paul poczuł, że jego podziw otacza mgiełka zażenowania. – Szalenie ją lubię. W tym samym momencie, w którym Paul wychylił się do przodu, by zacząć jeść, poczuł nacierające brutalnie kolano Petera. Zatrzymało się na jego kolanie, zupełnie jakby chodziło o rozpórkę stołu. Serce Paula waliło, kiedy odsunął swoje, ale nie więcej niż o cal. Peter poszedł w jego ślady, lekko wychylił się do przodu na krześle, żeby ułatwić ten kontakt. Jego uśmiech pokazywał, że sprawiało mu to taką samą przyjemność jak wszystko inne. Ciepło przechodziło z nogi na nogę i szybko wędrowało do góry, wywołując cudowny, ale ambarasujący efekt. Paul też pochylił się do przodu i rozłożył na kolanach serwetkę. Poczuł głuchy ból, taki cenny głód przechowywany w piersi i udach. Zorientował się, że ręka mu drży, pociągnął kolejny łyk z kieliszka, uśmiechał się blado jakby w transie szacownej przyjemności z powodu towarzystwa i uroczystej okazji. – A, Daphne… tak, oczywiście – powiedziała Madeleine Sawle, obrzucając Petera niechętnym spojrzeniem i sadowiąc się obok męża tak, że między nią a Paulem zostało puste krzesło. – Nie pracuje pan przypadkiem w teatrze? – spytała. – Czasem mam takie wrażenie – odparł Peter. – Ale nie, jestem nauczycielem. – Uczy w Corley, moja droga – wtrącił George. – Coś takiego! – zawołała pani Sawle, cmokając, rozłożyła serwetkę i sprawdzała, czy mąż jest gotów do jedzenia. – Nie byłam w Corley czterdzieści lat. Mam nadzieję, że lepiej nadaje się na szkołę niż na prywatny dom. – Ohydne domiszcze – powiedział profesor. – Ou! – Peter lekko się zarumienił przy tym humorystycznym proteście, czego Sawle nie zauważył. – Bywaliśmy tam oczywiście – mówiła pani Sawle – kiedy Daphne była żoną Dudleya, o czym pewnie wiecie. – Niezbyt szczęśliwy okres – dodał profesor obojętnym, a zarazem konfidencjonalnym tonem. – Rzeczywiście nie był to szczególnie udany czas – podjęła pani Sawle – ani, obawiam się, szczególnie szczęśliwe małżeństwo. – Uśmiechnęła się zdecydowanie do swojego talerza. – Czytałem właśnie wspomnienia Stokesa o Cecilu Valansie – powiedział Peter. – I olśniło mnie, że przecież pan musiał go znać. – O tak, znałem Cecila. – Bardzo dobrze go znałeś, George – potwierdziła pani Sawle. – Ostatni raz byliśmy tam, żeby spotkać się z Sebastianem Stokesem, który zbierał materiały. – Pamiętam to doskonale – powiedział stary Sawle. – Dudley nas upił i tańczyliśmy w holu całą noc. – To było dokładnie w przeddzień strajku generalnego. Pamiętam, że mówiło się tylko o tym. – Znasz tę książkę? – spytał Peter, przesuwając kolano i dotykając Paula także łydką. – Niestety, nie – odpowiedział Paul, któremu trudno było się skoncentrować na rozmowie czy jedzeniu; był pewien, że Sawle widzi, co się dzieje, a poza tym mógł znać na pamięć Żołnierskie sny, ale oni tutaj patrzyli na wszystko pod innym kątem, poprzez świat rodzinnych plotek i koneksji. Mocno przyciskał nogę do nogi Petera, to wydawało się ważniejsze. Sięgnął po kieliszek i napił się bardzo uroczyście, żeby pokryć zmieszanie, myśląc równocześnie, że nie powinien pić tak szybko; czuł przy tym, że to przeznaczenie i że nie można mu się oprzeć. Na innych stolikach, ukrytych przez zwisające gałęzie drzewa, w półmroku zaczęły mrugać świece. Po chwili pojawił się młody Julian, jakby podnosił kurtynę,

z zapaloną białą świeczką w słoiku, który niósł przed sobą. – Tutaj jesteś, dziadku George’u! – powiedział, stawiając świeczkę na stoliku ponad ramieniem Madeleine, a jego lśniącą twarz, brązowe oczy, błyszczącą grzywkę rozświetlił szybko stabilizujący się płomień. Paul poczuł nowy przypływ zainteresowania w kolanie Petera, kiedy wszyscy patrzyli życzliwie na Juliana. – Czy dziadkowi tu dobrze? Powinien dziadek siedzieć z babcią Daphne. – Jego siedemnastoletni głos miał jeszcze chłopięcą surowość. Stał i uśmiechał się do nich z radosną świadomością, że zachował się dobrze wobec ważnych starych krewnych i lekko podchmielony po kilku drinkach trzymał się tego dekorum. – Nie oczekujemy specjalnego traktowania – powiedział George Sawle z łagodną ironią. – Nie wiem, może to moja wina – mówił gładko Peter, obserwując odchodzącego Juliana – ale książka Stokesa wydała mi się niemal nie do czytania. – W sumie to żałosna publikacja – zaśmiał się Sawle. – Cieszy mnie, że się nie pomyliłem. – Co takiego? – stary Sawle popatrzył na Petera z godnym zazdrości zrozumieniem. W uszach Paula ten sposób prowadzenia rozmowy krył w sobie i Oksford, i Cambridge. – Nie było tam prawdziwego życia, prawda? – zapytał Peter. – Nie sądzę, żeby wystarczyło materiału na pełną biografię – stwierdził Sawle. – Prawdę mówiąc, w jakiś sposób mam na sumieniu starego Cecila. – Zupełnie niepotrzebnie, George – powiedziała żona. – Miałem przygotować zbiór jego listów już jakiś czas temu. – Sawle chrząknął. – Naprawdę? – zainteresował się Peter. – Louisa poprosiła mnie o to po raz pierwszy jakoś zaraz po wojnie. Jego matka. – Zapewne dożyła sędziwego wieku? – spytał Peter. – Była chyba po osiemdziesiątce – przyznał Sawle z nadwrażliwością kogoś, kto sam posuwa się w latach. – To była bardzo trudna kobieta. Stworzyła rodzaj kultu Cecila. Powstała bardzo niezręczna sytuacja, kiedy zaproszono mnie tam, żeby o wszystkim porozmawiać. Przypominało to okres pisania przez Cecila tych wierszy. Wtedy nie mieszkała już w Corley Court, przeniosła się do domu w Stanfordin-the-Vale. Pojechałem na weekend. „Rozłóżmy wszystkie i zdecydujmy, które powinny się znaleźć w książce”. Oczywiście żaden wydawca nie może pracować w takich warunkach. Wiedziałem, że muszą poczekać, aż ona umrze. – Czekaj, jak długo chcesz, mój drogi – powiedziała pani Sawle. – Zbyt wiele od siebie wymagasz. Nie przypuszczam, żeby ktoś tęsknił za tymi listami. – Och, niektóre są wspaniałe, listy wojenne, miłosne. Ale oczywiście Louisa nie miała pojęcia, co Cecil wypisywał w listach do zaprzyjaźnionych mężczyzn. – Czy niektóre są pikantne? Sawle obrzucił żonę długim przepraszającym spojrzeniem, ale w zasadzie nie odpowiedział. – Myślę, że różne rzeczy wyjdą na jaw. Niedawno rozmawiałem z kimś o Stracheyu. – Jego pewnie też pan znał? – zapytał Peter. – Trochę. – Nigdy nie lubiłeś Stracheya, prawda, George? – spytała Madeleine Sawle, ponownie przyglądając się badawczo jedzeniu na talerzu męża. – Jest ten młody chłopak… Hopkirk. – Sawle patrzył na nią. – Holroyd – poprawiła. – Który opowie wszystko o starym Lyttonie. – Nie mogę się doczekać – stwierdził Peter. – Mark Holroyd – powiedziała stanowczo Madeleine.

– Przyszedł do mnie. Bardzo młody, uroczy, mądry i niezwykle uparty. – Sawle roześmiał się, jakby chciał przyznać, że wystrychnięto go na dudka. – Chyba niewiele mu pomogłem, ale znalazł ludzi, którzy gotowi są potwierdzić najbardziej zadziwiające rewelacje. – Niezła opowieść, ze wszech miar – powiedziała Madeleine z kiepsko udawanym entuzjazmem. – Myślę, że jeśli ludzie poznają kiedyś prawdziwe szczegóły tego, co działo się w grupie Bloomsbury, będą w najlepszym razie zdumieni – powiedział Sawle. – My prawie nie znamy tego świata – dodała Madeleine. – Kochanie, przecież byliśmy w Birmingham. – Nadal tam mieszkamy. – Tak sobie myślałem – zaczął Peter – że jeśli ta ustawa przejdzie w następnym tygodniu, może otworzyć drogę do znacznie większej otwartości. Paul, który nie mógł z nikim omawiać owej ustawy, znowu poczuł, że jest w szponach kryzysu, ale mniej przygnębiającego niż na podjeździe w obecności Jenny. – Tak, rzeczywiście – powiedział spokojnie i patrząc na światło świec, miał wrażenie (choć oczywiście nigdy nie można tego naprawdę wymierzyć), że teraz rumieni się znacznie mniej niż wtedy. – Ach… macie na myśli ustawę Leo Abse’a – powiedział Sawle niedbałym tonem, może po to, by uniknąć sformułowania „przestępstwa seksualne”. Wydawał się pogrążony w odległych i subtelnych wyliczeniach. – To z pewnością może odmienić atmosferę. – W tonie głosu kryła się drobna sugestia, by nie poruszać tego tematu przy jego żonie, choć to temat tak ważny i publiczny. Z przepraszającym cichym westchnieniem podjął poprzednio przerwaną rozmowę: – No więc, wracając do Cecila, doszedłem do przekonania, że całe to jego raczej niesforne zachowanie było w istocie próbą spacyfikowania matki albo odsunięcia się od niej możliwie najdalej. Pójście na wojnę stanowiło idealną kombinację. – Ach tak… – Paul popatrzył na George’a Sawle niemal przesądnie. Nie chodziło tylko o to, że znał Lyttona Stracheya i Cecila Valance’a, ale o to, że mówił o nich tak bez złudzeń. Cecil czaił się w tle, w mniejszym stopniu jako poeta, raczej jako niewygodny trup w rodzinnej szafie. – Dudley miał zupełnie inny charakter, ale też znajdował się pod jej wpływem – mówił Sawle. – Ona ich odpychała i fascynowała równocześnie. Bardzo dobrze pisze o niej w swojej autobiografii. Nie wiem, czy pan ją czytał. Paul nawet nie zadał sobie trudu, żeby pokręcić głową, a Peter oczywiście powiedział: – Naturalnie że czytałem. – Cholernie dobra, prawda? – Ciekaw jestem, czy dzisiaj tu będzie – powiedział Paul niemal z pewnością siebie, ale Sawle zareagował wręcz opryskliwie. – Zdziwiłbym się, gdyby się zjawił. A wypowiedziawszy to jedno zdanie, Paul pomyślał, że powinien od razu powiedzieć i tę drugą rzecz, do której tak długo się przymierzał. – Zastanawiałem się, co państwo tak naprawdę myślą o poezji Valance’a? – zapytał, przenosząc wzrok z męża na żonę, świadków tamtych czasów. Czuł, że musi się przygotować na ostrą odpowiedź, ale okazało się, że oni wcale się tym nie zainteresowali. – Ja naprawdę nie jestem amatorką poezji – powiedziała Madeleine. Profesor zdawał się dumać chwilę dłużej, po czym stwierdził z żalem: – Trudno wyrażać opinię, kiedy było się przy powstawaniu tych wierszy. Prawdopodobnie nie są wiele warte? Peter popatrzył dość czule na Paula, podobnie potraktował jego delikatne pytanie, zdawał się jednak niezbyt chętny, by nie zgadzać się z Sawle’ami, więc Paul nie przyznał się, jak wiele zawsze znaczyły dla niego te wiersze. – Nawiasem mówiąc, nie miałem na myśli tego – zaczął Sawle, jak zwykle nie dopuszczając, by ktoś

zepchnął go z wyznaczonej trasy – że Louisa nie rozpaczała po śmierci Cecila, jestem pewien, że tak było. Ale maksymalnie to wykorzystała, rozumiecie. One wtedy tak robiły, tamte kobiety. Tomy wspomnień, witrażowe okna. Cecil miał nawet marmurowy nagrobek wykonany przez jakiegoś włoskiego rzeźbiarza. – Wiem o tym – powiedział Peter. – Oczywiście, że pan wszystko o tym wie. – Co to takiego? – spytał Paul. – W szkole – wyjaśnił Peter. – Cecil Valance jest pochowany w kaplicy. – Naprawdę? – zdziwił się Paul i westchnął; cała sprawa stawała się realna w blasku świec, w kokonie pod kopułą z bukowych liści. – Musisz go zobaczyć – powiedział Peter – jeżeli lubisz te wiersze. Nagrobek jest wspaniały. – Dzięki, bardzo chętnie – odparł Paul; wytrzeszczył oczy ze zdumienia, żarliwą wdzięcznością pokrywając zaskoczenie, że ręka Petera, głaszcząca serwetkę na jego kolanach, zawędrowała niby nieświadomie na udo i przez kilka sekund spoczywała tam pozbawiona ciężaru. Zmierzając po kolacji do wnętrza domu, Paul przez jakiś czas trzymał się Sawle’ów, ale oni rzucili się na innych z nagłą serdecznością i ulgą, więc się odsunął. Byli dla niego uprzejmi, nawet mili, wiedział jednak, że naprawdę interesuje ich Peter. W pogłębiającym się mroku pomiędzy kręgami światła świec, goście zbierali torebki i kieliszki, rozmowy rozciągały się i milkły pośród przyjaznych przepychanek, kiedy tłoczyli się przy drzwiach balkonowych, Paulowi przypominało to migający fryz, nieznane twarze dobrowolnie pochylające się w kierunku czegoś, czego być może żadna z nich sama by nie wybrała. On sam, lekko podpity, też zmieszał się z tłumem, alkohol sprawiał, że mniej rzucał się w oczy. Wszyscy byli bardziej przyjaźni i bardziej hałaśliwi. Salon wydawał się zablokowany rzędami krzeseł. Otwarto drzwi łączące go z jadalnią, a fortepian obrócono. Pan Keeping ironicznie uśmiechnięty stał po jednej stronie, prosząc gości, by przechodzili do przodu i zapełnili pierwsze rzędy. Paul zapiął marynarkę i uśmiechał się do niego uprzejmie, przeciskając się obok. Wypite drinki, dające poczucie swobody i przyjemności na powietrzu, zdawały się trochę utrudniać sytuację w tłocznym salonie. Czy ludzie orientowali się, jak bardzo był pijany? Zanim cokolwiek się zdarzy, musi iść do łazienki; oczywiście była kolejka, niektórym starszym damom zajmowało to dwie, nawet trzy minuty. Uśmiechnął się do stojącej przed nim kobiety, ona odpowiedziała niechętnym uśmiechem i odwróciła głowę, jakby obydwoje gonili jakąś specjalną okazję. Po chwili znalazł się sam w holu, w barwnym chaosie prezentów i kartek urodzinowych w większości nierozpakowanych, spiętrzonych na stole i pod nim; najwyraźniej książki i luźno owinięte rośliny, a także jakieś miękkie rzeczy, które trudno było porządnie zapakować. Jego niespokojna desperacja stała się bardziej dokuczliwa, kiedy uświadomił sobie, że nie przyniósł pani Jacobs żadnego prezentu ani nawet kartki urodzinowej. Kiedy dama wreszcie wyszła i pospieszyła do salonu, Paul usłyszał głośne stukanie, potem nastała cisza, rozległy się oklaski i pani Keeping zaczęła coś mówić. Ale nie mógł nie iść do łazienki. Lepiej stracić cały koncert. Naprawdę chciał tylko zobaczyć, jak Peter gra, obserwować go ze wspaniałą i niepokojącą, nieznaną dotychczas pewnością, że… spojrzał w lustro i nie bardzo miał pojęcie, teraz kiedy było to już tak blisko, co takiego właściwie mogliby robić. Skończył tak szybko, jak mógł, i nasłuchiwał, straszne byłoby z hałasem spuścić wodę podczas pierwszych taktów występu pani Keeping. Ale nie, nadal słychać było śmiech. Wszyscy muszą być teraz równie pijani jak on. Krył się w cieniu drzwi z holu, były jakieś dwa wolne krzesła, ale pośrodku rzędów, rozległ się wybuch śmiechu i przez jedną szaloną sekundę myślał, że było to wymierzone w niego, z zaróżowioną twarzą wsunął się do salonu i stanął pod ścianą, za rzędem krzeseł z jadalni. Stąd widział wszystko, ale sam też był przez wszystkich widziany. Stało jeszcze dwóch czy trzech panów, a drzwi balkonowe w głębi nadal były otwarte, kolejni goście zgromadzili się na zewnątrz, gdzie, jak się

wydawało, zapadła już ciemność. Pani Keeping stała wyprostowana przed fortepianem ze złożonymi rękami, jak dziecko recytujące wiersz. Nie dotarło do niego to, co mówiła. Peter był na końcu pierwszego rzędu, uśmiechał się do swoich dłoni albo do podłogi; pani Jacobs siedziała w połowie rzędu na honorowym miejscu, sączyła drinka i patrzyła na córkę, mrugając powiekami z pełnym zachwytu wyrzutem w miarę rozwijania się niespodzianki. Paul też się uśmiechnął zaniepokojony, a kiedy wszyscy wybuchnęli śmiechem, on również się roześmiał. – Mama szalenie lubi muzykę – powiedziała pani Keeping – pomyśleliśmy więc, że zrobimy jej największą przyjemność, jeśli coś zagramy. – Znowu śmiech, popatrzył na panią Jacobs, była zachwycona wyrazami zbiorowego uwielbienia i tymi przekomarzankami, kobieta siedząca tuż za nią zawołała: – Kochana Daphne! – co też rozśmieszyło gości. Pani Keeping otuliła ramiona czarnym szalem i wyprostowała plecy. – Więc na początek ukochany kompozytor mamy. – Aha! – zawołała pani Jacobs z akceptującym uśmiechem i być może z lekkim niepokojem, kto też to będzie. – Chopin? – spytał starszy pan siedzącej obok niego kobiety. – Wkrótce się przekonasz – powiedziała pani Keeping. Zajęła miejsce na swoim stołku i rozejrzała się po pokoju. – Obawiam się, że nie możemy sięgnąć do oryginału, toteż jest to parafraza Liszta. – Rozległ się szmer żartobliwego zaniepokojenia. – To bardzo trudne! – Położyła nuty na pulpicie z wściekłym błyskiem w oku i zaczęła. Ona naprawdę umie grać. Takie było pierwsze odczucie Paula. Pospiesznie popatrzył na innych ze zwycięskim uśmiechem na twarzy. Czy to Chopin? Widział, jak wszyscy się zastanawiają, popatrują jedni na drugich, marszczą brwi lub kiwają głową, niektórzy nachylają się, by coś szepnąć. Rozległo się bezgłośne westchnienie, fala rozpoznania i ulgi, która niemal uczyniła nieważną samą muzykę: oni już wiedzieli. Nie chciał okazać, że on nie rozpoznał. Nigdy nie widział z bliska nikogo grającego z całą powagą na fortepianie, więc wprowadziło go to w stan hipnotycznego zażenowania, tym gorszego, że za wszelką cenę chciał je ukryć. I jeszcze sam ten dźwięk, niejasno przez niego identyfikowany z muzyką klasyczną, zawsze taki sam, przegadany, pełen uczuć, których ludzie na pewno nigdy nie zaznali, no i widok pani Keeping w akcji, wznoszenie się i opadanie jej gołych ramion na jednym i drugim końcu klawiatury. Nie była kobietą postawną, ale jej obecność przytłaczała. Jej małe dłonie wyglądały dzielnie i komicznie, kiedy rozciągały się, dudniły i dzwoniły. Kołysała się na stołku przy pianinie i przeskakiwała z jednego pośladka na drugi w sztywnej czerwonej sukni i czarnym szalu, który skręcał się i opadał na plecach, kiedy się poruszała, żył niepokojąco własnym życiem. Przykuwający, choć nieznośny do oglądania, był jej profil, upudrowany i surowy, wstrząsany skrętami i skinieniami, które przypominały z trudem opanowywane tiki. Paul patrzył, uśmiechając się sztywno, w zamyśleniu zakrywał dłońmi usta i brodę, Pani Jacobs też wydawała się skrępowana, ale szczęśliwa, słuchała z przekrzywioną głową. Jej reakcje stanowiły niemal część przedstawienia. Skończyła się nadaktywna pierwsza część utworu, teraz zaczęła się druga, powolna, już od pierwszych taktów było wiadomo, że to melodia, na którą czekali. Pani Jacobs uniosła i opuściła prawą rękę jakby na powitanie i powoli kręciła głową. Paul uznał, że pewnie jest bardzo pijana, już od tamtego pierwszego spotkania czuł, że łączy ich ciepła więź wzajemnego zrozumienia, podejrzewał jednak, że dla niej picie na umór nie wiązało się z długą sentymentalną historią, a dla niego była to dziwaczna nowość. W głębi pokoju rozległo się ciche nucenie, krótki chichot, który ktoś zaczął uciszać. Potem znowu zabrzmiała pieśń i kiedy przesuwał wzrok ponad głowami audytorium w poszukiwaniu Petera, zobaczył, że Peter stoi bokiem i patrzy na niego, gwałtowny ucisk w sercu i blask jego twarzy pasowały do muzyki jak motyw przewodni; obydwaj uśmiechnęli się dokładnie w chwili, gdy odwrócili głowy. Potem Paul rozglądał się niedbale, by sprawdzić, czy ktoś to widział, przy okazji obserwował Juliana,

który także stał po przeciwnej stronie zaróżowiony od alkoholu i komicznego wysiłku, by wyglądać na trzeźwego. Jenny siedziała przy nim, miała na twarzy podobny wyraz koncentracji, zajmowała miejsce obok zwalistego starego mężczyzny z burzą siwych włosów i twarzą farmera, uprzejmie ignorowała jego głośny niezdrowy oddech. Paul obrócił się z wątłym uśmiechem, jakby zaczarowany przez muzykę i zobaczył pana Keepinga, który stał w głębi przytulony do czerwonej aksamitnej portiery, wpatrywał się intensywnie w żonę, a choć na jego twarzy błąkał się cień uśmiechu, stanowiła ona nieczytelną maskę. Panią Keeping wszyscy widzieli, była namacalna i namiętna. Paul uświadomił sobie, że już nigdy nie będzie patrzył na pana Keepinga tak jak dotychczas. Potem jego wzrok spoczął na kobiecie siedzącej tuż obok, zapinka jej naszyjnika, metka sukni wywinięta na drugą stronę: Anne-Marie Paris London przeczytał do góry nogami. Kiedy poruszyła głową przy niespodziewanie głośnym akordzie, końce jej włosów dotknęły jego palców. Rozejrzała się, a przeprosinom towarzyszyło oskarżenie. Chwilę później powiedziała coś cicho do męża, który zareagował szybkim cmoknięciem i skinieniem głowy. Paul poczuł dziwne i intensywne zaniepokojenie przez trzy czy cztery sekundy – w istocie mogły one być długą minutą fascynacji życiem tej nieznanej kobiety – które już nigdy nie przetnie się z jego życiem, pomyślał o hipnotycznym działaniu metki jej sukni, czego kobieta nie była świadoma. Drzwi za nim, prowadzące do holu, były otwarte, co jakiś czas słyszał brzęk talerzy albo jakiś podniesiony głos z kuchni, gdzie zmywały kobiety od Bella. Drzwi wejściowe też były otwarte i od czasu do czasu wpadało i wypadało z powrotem zimne powietrze pomieszane z zapachem świerków. Nastąpiła spokojna część utworu, znowu z motywem przewodnim nie śmiał spojrzeć na Petera, usłyszał pobrzękiwanie obroży Rogera, nieczułego na melodię i okoliczności, który węszył na skraju podjazdu. Następnie rozległy się niepewne kroki na żwirze, po czym kilka swobodnych słów powitania skierowanych do psa, który zaszczekał kilka razy bez przekonania. Z jakiegoś powodu Paul pomyślał o policjancie, a potem o sir Dudleyu Valansie i jego wojennej ranie; teraz ten człowiek stał się niemal jego obsesją. Chrząknięcie, lekkie pukanie do drzwi, wiele głów zwróciło się w tę stronę z żywym zainteresowaniem, jakie zazwyczaj słuchacze okazują wszelkim zakłóceniom. Paul z uniżoną miną wyszedł do holu. – O, halo… dobry wieczór. – Mężczyzna zaglądał do wnętrza, przez chwilę zbyt zaabsorbowany, by ściszyć głos. Od razu wytworzył atmosferę niezręczności; ubrany był w przyciasny brązowy garnitur. – Jestem strasznie spóźniony, ale nie chciałem, żeby mnie to ominęło. – Elegancki, srebrzysty głos nie tyle zacinał się, ile robił pauzy pomiędzy zdaniami. Paul wyszedł na próg, mocno uścisnął dłoń mężczyzny, nie zachęcając go przy tym, i myślał: to z pewnością nie jest sir Dudley. Skinęli sobie głowami, jakby obaj znaleźli się w trudnej sytuacji. – Słuchamy teraz muzyki – powiedział Paul taktownie, acz z pewnym wahaniem. – Aha! – Nie, ten mężczyzna miał koło pięćdziesiątki, jednak w szerokiej kościstej twarzy było coś chłopięcego, kiedy odwrócił głowę i słuchał. Paul patrzył na kępki źle obciętych włosów, gęstych i siwiejących, wokół spalonej słońcem łysiny. – Rzeczywiście. Ballada Senty zawsze należała do jej ulubionych – powiedział mężczyzna. Słyszeli, jak muzyka staje się bardzo wyrazista i głośna, Paul wyobrażał sobie, że pani Keeping rozpada się na kawałki, ale zaraz rozległ się aplauz. Pomyślał, że ktoś mógłby wyjść i mu pomóc. – Zechce pan? – Wskazał ręką hol. – Tak, dziękuję. – Teraz mogli normalnie rozmawiać. – Cześć, Barbara – powiedział mężczyzna. Jedna z kobiet wyszła z kuchni. – Cześć, Wilfrid. Ominęła cię kolacja. – To nie ma znaczenia – odparł, znowu z klasztorną prostotą i lekkim wahaniem. – Nie byliśmy pewni, czy cię zobaczymy – wyjaśniła Barbara z tym samym dziwnym brakiem szacunku. – Pani K. daje teraz koncert, więc musisz być cicho. – Wiem, wiem. – Wilfrid był lekko skonsternowany tonem Barbary.

– Wejdzie pan do środka? – spytał Paul. Przyglądał się mężczyźnie obserwującemu ludzi w środku, jedna czy dwie twarze się odwróciły, a tymczasem pani Keeping zapowiadała następny utwór. Jego brązowy garnitur musiał kiedyś należeć do kogoś innego: zapięty na wszystkie trzy guziki, rękawy za krótkie, spodnie też, zdawało się, że w kieszeniach uwięzione są duże kwadratowe przedmioty. Paul zastanawiał się, czy tego człowieka znają pozostali goście i czy dojdzie do sceny, o którą to on zostanie obwiniony. – Długo to ma trwać? – zapytał Wilfrid grzecznie, ale jakby poza zasięgiem uszu. Kolejne zaciekawione spojrzenia. – Naprawdę nie wiem – powiedział Paul, odcinając się od całej sprawy. – Jadłeś coś? – spytała Barbara łagodniejszym tonem. – A może chcesz przyjść do kuchni? – Może… – Wilfrid popatrzył na nią i wzdrygnął się. – A to nie za duży kłopot? – Nie ma sprawy. – Ktoś mnie podwiózł do Stanford, potem wsiadłem w autobus, a resztę pieszo. – Musi pan być głodny – powiedział Paul, przyjmując pobłażliwy ton. Słyszał oksfordzki akcent Petera, ogólny śmiech, po czym uświadomił sobie, że coś się wydarzyło, bo głos Petera wyzwalał w nim teraz dreszcze ekscytacji i niepokoju, niemal stracił rozeznanie, co się dzieje dokoła. Rozległa się muzyka. Wilfrid szedł za Barbarą, ale odwrócił się w progu, wrócił do stołu w holu, wyjął z kieszeni paczuszkę w błyszczącym czerwonym papierze, położył przy stercie innych prezentów. Po jego odejściu Paul przeczytał naklejkę „Wszystkiego dobrego, Mamo. Kochający Wilfrid”. Ta drobna zagadka nie zajmowała go długo. Oparł się o futrynę drzwi, by posłuchać, a przynajmniej popatrzyć, jak Peter gra. To na pewno musi być Mozart. Pomyślał, że jest coś głupiego, ale także robiącego wrażenie i tajemniczego w tym, że wielki, mądry Peter pochyla się nad tą delikatną, choć nudną muzyką i poświęca jej całą swoją uwagę. Duże dłonie, które niedawno głaskały pod stołem jego kolano, skakały teraz i dziobały dalszą stronę klawiatury w zadziwiającym pokazie fałszywej powagi. Pani Keeping lepiej się bawiła na drugim końcu, przy niej Peter wyglądał jak zatroskany, ale dworny asystent, jej grymasy i skinienia głowy robiły teraz wrażenie lekko zniecierpliwionych poleceń dla niego lub sztywnego potwierdzenia, że zrobił coś – lub nie – tak, jak należy. A przewracanie stron stanowiło pewien kłopot, kiedy oboje zajęci byli równocześnie. Po minucie Paul zauważył, że pedał naciskał tylko Peter, zainteresował się jego nogami w równym stopniu, co rękami. Nogi pani Keeping podskakiwały w trakcie grania, a dotknięcie pedału przez Petera przypominało chwilami dworną wersję przydeptywania, którym niedawno zabawiali się pod stołem. Paula rozgrzał ten sekret, podziwiał Petera i ogarniała go zazdrość, że on sam nie może z nim tak grać. Na zakończenie głośno wyrażał aplauz i postarał się klasnąć jako ostatni, tak jak robili w szkole. Potem nastąpił bardzo dziwny utwór, okropny uśmieszek na twarzy Petera kazał Paulowi się domyślić, że to miał być jakiś żart. Czas po koncercie i wszystkie istotne rzeczy, które miały się wtedy wydarzyć, tak bardzo absorbowały Paula, że nie mógł się skoncentrować. Wyczuwał zdolność Petera do stawiania ludzi w żenujących sytuacjach i miał nadzieję, że teraz nie robi z siebie głupca. Po chwili było po wszystkim, pianiści wstali i kłaniali się, aplauz łączył się z wybuchami śmiechu, był to śmiech serdeczny, ale jakby nieobowiązujący, jakby słuchaczom też należało wyjaśnić ten żart. Wzrok Petera powędrował przez pokój, zdawał się niemal lizać Paula, Peter miał zarozumiały uśmiech, kiwał głową, chichocząc, wysuwał język. To oczywiście jeszcze nie był koniec, Paul sam nie wiedział, czy poczuł zadowolenie, czy ulgę, kiedy Corinna znowu zasiadła do fortepianu, Peter wycofał się do pierwszego rzędu, a Sue Jacobs wystąpiła do przodu z raczej wściekłą miną, by zaśpiewać Hamak Blissa. Dziwne było, że znał tak dobrze słowa, starał się podążać za nimi wbrew temu, co wydawało mu się zupełnie niepotrzebną ingerencją muzyki. Dziwaczne traktowanie słów przez śpiewaczkę – pod wpływem wysokich nut jedne samogłoski przemieniały się w inne – czyniło jego zadanie jeszcze trudniejszym. Czytanie oczyma wyobraźni wiersza

tak, jakby zapisany był w powietrzu, stanowiło ucieczkę od oglądania samej Sue, demonstrującej zęby i toczącej figlarnym wzrokiem po kolejnych osobach spośród audytorium. A każdy śpiący kwiat w ogrodzie, choć przeminie,/Jest nieśmiertelny w tej śmiertelnej wszak godzinie. O Blissie Paul wiedział tylko tyle, że jest nadwornym muzykiem królowej, nie potrafił sobie jednak wyobrazić, by Jej Królewskiej Mości spodobał się ten konkretny dar. Na zakończenie pani Jacobs wstała i ucałowała dwójkę pianistów, klaskała, unosząc ręce do góry, żeby zainicjować ogólny aplauz. Wydawała się wzruszona, Paul miał jednak wrażenie, że tego wymagała od niej sytuacja, a w gruncie rzeczy było to dla niej męczące. Kiedy goście zaczęli rozmawiać i wstali, Paul podchwycił spojrzenie Petera i jego komiczny grymas, odpowiedział uśmiechem, jakby chciał przekazać, że było to wspaniałe. Nie miał najmniejszego pojęcia, co powie, wycofał się do kuchni po kieliszek. Kiedy wrócił i dołączył do grupki otaczającej panią Jacobs, nie miał odwagi spojrzeć na Petera, paraliżowały go nerwy, wyczekiwanie i poczucie niemożliwego do odrzucenia obowiązku kojarzącego się z tym, co według jego wyobrażeń miało się wydarzyć. Po kilku minutach szli przez ogród, wpadając na siebie od czasu do czasu, kiedy przepuszczali się nawzajem wśród stolików, na niektórych nadal paliły się świece w słoikach, na innych już zgasły, a goście wrócili do ogrodu, pili i gawędzili pod gwiazdami, otaczał ich welon tajemniczości i skrywanej tożsamości. Tort został pokrojony, roznoszono go teraz z papierowymi serwetkami. – Myślałem, że będziesz gadał z tą staruszką przez całą noc – powiedział Peter. – Przepraszam. – Paul wyciągnął rękę, ale nie dotknął jego ramienia. – No więc rozejrzyjmy się. Ogród jest chyba dość duży. – Owszem – odparł Paul. – Jest taka część na tyłach, którą naprawdę powinniśmy odwiedzić. – Czuł, że jeszcze nigdy nie był tak dowcipny i tak przerażony. – Podobało nam się to, co zagraliście – powiedziała jakaś dama, mijając ich w drodze do domu. – Dziękuję! – Dotknięcie sławy czyniło ich eskapadę bardziej widoczną, a może i bardziej dziwną. Poza zasięgiem światła Peter wydawał się równocześnie bliższy i bardziej obcy, postać wyczuwalna raczej dotykiem niż wzrokiem. Ktoś nastawił płytę Glenna Millera, muzyka przenikała pomiędzy drzewa, tworząc subtelny nastrój romansu. Minęli rozłożysty buk. – No, chyba nie tu – powiedział Peter z miną dodającą odwagi i wbijającą się w pamięć, jakby miał zupełnie jasny plan. – Myślę, że ta część ogrodu jest najbardziej atrakcyjna. – Paul kontynuował grę, skręcając ostrożnie w ciemności pod różanym łukiem w zaniedbany zakątek, gdzie znajdowały się szopa i kompost. On też mówił tak, jakby wiedział, co robi albo będzie robił. Na pewno przyszła pora, żeby wziąć Petera w objęcia, ale coś w tej ciemności trzymało ich na odległość w sposób równie naturalny jak obietnica połączenia. Kątem oka dostrzegł, jak Peter otwiera drzwi komórki z rozpustną niecierpliwością, po czym usłyszał brzęk puszek. – O cholera, jasna cholera. – Jakby komórka była pułapką. – No, to raczej przypomina piekło – stwierdził Paul, wprost niewytłumaczalnie rozchichotany z powodu własnych dowcipów. Był pijany i właśnie zdarzyła się jedna z tych zabawnych, nieodwracalnych katastrof owego stanu. Peter teraz pochylił się i z wściekłością wpychał do środka puszki, żeby zamknąć drzwi. W końcu je zamknął, ale natychmiast się otworzyły. – Lepiej daj sobie z tym spokój – powiedział Paul. Niepewnie otarł się o Petera, nie przestając chichotać, teraz ręka Petera obejmowała jego szyję, ich twarze znalazły się blisko siebie w przesączającym się przez krzaki świetle podobnym do pajęczyny: wyraz ich oczu był nieczytelny, prezentowali mnóstwo uśmiechów i westchnień, potem się pocałowali, dym i metal, zadziwienie poznawaniem wzajemnego smaku, czemu Paul oddawał się z drżeniem

niedowierzania. Peter naciskał, niejako wpasowując się w niego szybkim i nieznacznym pochyleniem, natychmiastowy i niezaprzeczalny fakt jego erekcji bardziej szokujący niż smak jego ust. W gwałtownym zbliżeniu w zapadającej ciemności Paul widział jedynie zarys głowy Petera, linia włosów na tle postrzępionych krzaków jako czarny zarys na wieczornym niebie. Kierował się jego poruszeniami, starał się go naśladować, jednak nagła, dławiąca brutalność pożądań innego mężczyzny, zarazem instynktowna i mechaniczna, to było dla niego za dużo. Przekręcił głowę, którą Peter przytrzymywał obiema rękami, próbował to przekształcić w żartobliwe, tęskne przytulenie się do jego brody, do torsu. – Co za niezwykłe przyjęcie – usłyszał własny głos. – Tak się cieszę, że pani Keeping poprosiła, żebym pomógł przy parkowaniu. – Mmm? – À propos, chciałem powiedzieć, że podoba mi się twój krawat. Peter trzymał go na wyciągnięcie ręki z pogodnym, niemal żartobliwym, wręcz triumfalnym wyrazem twarzy. Paul miał wrażenie, że mierzy go na skali wcześniejszych pocałunków i podbojów. – Coś podobnego – wyszeptał z powstrzymywanym śmiechem, co jednak sugerowało pewną skromność. Trzymali się w objęciach, policzek przy policzku, wieczorny zarost Petera stanowił kolejny element strasznej obcości bycia z mężczyzną. Paul nie był pewien, czy schrzanił to kompletnie, na podobieństwo tamtego lękliwego ukrywania się za trawą w donicach zaraz po przyjściu, czy też można to potraktować jako naturalną miłosną pauzę, podczas której jego niepewność zostanie gładko ukryta i wybaczona. Wiedział, że już zademonstrował swoje braki. I od razu pomyślał, no dobrze, ale już samo całowanie się z mężczyzną jest rodzajem triumfu. – Chyba powinniśmy wracać – powiedział. Peter skwitował to westchnieniem i mocniej zacisnął ręce wokół talii Paula. – Widzisz, myślałem, że zostaniemy tu trochę dłużej. Zasłużyliśmy na to, nie uważasz? – Paul śmiał się, tuląc się do niego, nagle objął go mocno, jakby chciał równocześnie zatrzymać go przy sobie i unieruchomić. Alkohol i pocałunki zdawały się mieć własny zegar. Kiedy obydwaj wrócili do domu, tłum gości już się przerzedził, ale nieliczni starzy znajomi usadowili się na krzesłach ustawionych w salonie w nowej konfiguracji, choć równie ciasno. Paul czuł, że obaj z Peterem musieli wnieść rodzaj powidoku czegoś niewyrażalnego z ciemności za drzwiami tarasu, choć wszyscy udawali uprzejmie, że niczego nie zauważyli. Zdawało się, że alkohol zniewolił wszystkich, ograniczając niektórych do milczących uśmiechów, innych do podekscytowanych bełkotów. John Keeping, bardzo pijany, z zachwytem objaśniał jakiemuś mężczyźnie trzy razy starszemu od siebie zalety porto, które właśnie pił. Nawet pan Keeping z pękatym kieliszkiem koniaku w ręku robił wrażenie uszczęśliwionego, ale kiedy zauważył Paula, niezręcznie odwrócił wzrok. Znowu zmieniła się muzyka, był to jakiś stary kawałek taneczny, który w uszach Paula zabrzmiał jak film z czasów wojny; na wolnym kwadracie podłogi obok fortepianu, niemal bez ruchu, ale z urzeczeniem w oczach pani Jacobs tańczyła z mężczyzną wyglądającym na farmera. Okazało się, że to mieszkający w Wantage Mark Gibbons, wspaniały malarz, o którym wcześniej wspominała. Inna nieznana Paulowi para wirowała w dwa razy szybszym tempie. Paul uśmiechnął się do nich dobrodusznie z olbrzymiej ciemnej dali, jaką właśnie przebył, przy której wszystko inne wydaje się czarujące, ale zupełnie pozbawione znaczenia. – Chyba muszę już iść – powiedział Peter do Juliana, kładąc mu rękę na ramieniu, a Paul bolał nad tym, że nie do końca mu wierzy, choć wiedział, że zaraz spotkają się znowu przy samochodzie. Przed toaletą dopadła go Jenny. – Chcesz iść z nami do Corn Hall? – spytała. Julian robił wrażenie zaskoczonego, a po chwili już cudownie kluczył: – Myślisz, że moglibyśmy… tak, chodź z nami, to byłoby dobrze, naprawdę… Czy zapytasz ojca? – mówił do Paula.

– Myślę że nie. – Paul ucieszył się, że ton jego głosu wywołał śmiech. Przed wyjściem powinien podziękować za ten wieczór panu Keepingowi, wdzięczność nagle stała się pełna zapału i winy, zaczął się zastanawiać, czy na pewno miał zostać na całe przyjęcie, nabrał podejrzeń, że popełnił ogromny, niewybaczalny wręcz błąd. – Bo to trwa do północy. A która jest teraz? Paul nie mógł im powiedzieć, że obiecał wyjść z Peterem i gdzieś z nim posiedzieć – tylko gdzie? – Wyobrażał sobie ciemną zatoczkę przy drodze, gdzie widywał gruchające pary. Był zdziwiony, kiedy Peter wyraził zgodę: – A dlaczego nie? Na pół godzinki, mam ochotę potańczyć. – Zupełnie jakby ich wcześniejsze plany w ogóle się nie liczyły. – W porządku – powiedział Julian. Można było odnieść wrażenie, że choć potrzebuje ich jako przykrywki, nie jest szczególnie podekscytowany perspektywą tańców w Corn Hall w ich towarzystwie. – Czy twój brat jedzie z nami? – O Boże, tylko mu nie mówcie – poprosiła Jenny. – Uwielbiam tańczyć – oznajmił Peter. – Ja też – przyznała Jenny i obydwoje wprawili Paula w konsternację, kiedy zaczęli kręcić biodrami i wymachiwać ramionami. – Nic sobie nie wyobrażaj – powiedziała. W holu pani Keeping prowadziła gwałtowną, acz przyciszoną rozmowę z jakąś kobietą. – On naprawdę nie może – mówiła, a Paul cofnął się z poczuciem winy. Na podjeździe w kręgu światła padającego z drzwi frontowych stał wuj Wilfrid, z podniesioną głową i rękami przyciśniętymi do piersi kontemplował niebo, zupełnie jakby nie odczuwał strasznego napięcia i poczucia odrzucenia. – Jenny jest w pakamerze, mama w pokoju gościnnym, obaj chłopcy w domu… powinien uprzedzić, że przyjdzie. – Jestem pewna, że znajdziemy dla niego jakiś kącik – powiedziała kobieta. – Dlaczego nie może wrócić taksówką? – Skarbie, jest dosyć późno – powiedziała kobieta. – Naprawdę? – Mam nadzieję, że nie ma delirium? Na twarzy Juliana pojawił się wyraz rozpaczliwej solidarności, nawet jeśli miało to w końcu oznaczać niepójście do Corn Hall. Wymknął się na podjazd. – Witam, wujku Wilfridzie – powiedział, odprowadzając go trochę dalej. – Julian, widzisz mgławicę Krab? – spytał Wilfrid. Minutę później wszyscy siedzieli w samochodzie, udając nagłą bliskość, jak w komedii, wszyscy byli dowcipni, roześmiani, przesuwali książki i śmieci spod siedzeń, kiedy samochód podskakiwał, jadąc z dużą szybkością po Glebe Lane. Słyszeli, jak rosnąca pośrodku drogi trawa ociera się o podwozie. Wilfrid siedział z przodu, Paul, Jenny i Julian boleśnie i zabawnie stłoczeni na tylnym siedzeniu. Gorące udo Juliana cisnęło udo Paula, Paul zorientował się, że chłopiec ściska jego rękę, sądził, że robi to pod wpływem ogólnej radości i dobrego nastroju. Nie śmiał odpowiedzieć uściskiem. Wjechali z hałasem na Church Lane, na Market Place zdumiało ich, że znaleźli się w zewnętrznym świecie, który jeszcze istniał, a obejmował także radiowóz policyjny i dwóch funkcjonariuszy stojących przed barem Bella. Na Peterze nie zrobiło to najmniejszego wrażenia, przemknął koło nich, zatrzymał się tuż przed bankiem Midland, wyłączył światła i silnik. Paula przez moment ogarnęła świadomość beztroski. Nazajutrz była niedziela. Wygramolili się z samochodu, nastąpiło drobne przetasowanie. – Ostatni raz byłem na tańcach tuż po wojnie – powiedział Wilfrid. – Spodoba ci się. – Jenny z przekonaniem skinęła głową. W istocie w tej dziwacznej grupie ona była jego partnerką. – Wtedy wszyscy tańczyli ze wszystkimi.

Peter zamknął samochód i obrzucił Paula bezradnym, ale szczęśliwym spojrzeniem, wzruszył ramionami i kpiąco pokręcił głową. Ludzie wychodzili z Corn Hall, kobiety, raczej skąpo odziane w ten letni wieczór, trzymały się blisko mężczyzn. Paul ukrywał rozbudzone na nowo napięcie związane z myślą o spotkaniu Geoffa, demonstracyjnie gawędził z Jenny, kiedy wchodzili do wnętrza. Przymrużył oczy i patrzył przez oszklone drzwi do środka wysokiej sali, w której wnętrzu omiatanym światłem kolorowych lamp zdawała się pulsować zapowiedź jego obecności. Słychać było właśnie niezwykle skoczną piosenkę i Jenny już zaczęła tańczyć. – Czy możemy wejść? – Tylko na dwadzieścia minut, złociutka – powiedziała kobieta przy drzwiach. – Nie chce pani od nas za bilety, prawda? – spytała Jenny, rzucając tym samym wyzwanie, by kobieta zapytała o jej wiek. Kobieta popatrzyła na nią, ale pochowała już bilety i kasę, ludzie przeciskali się przez drzwi, czekali, chwiejnym krokiem mijali szatnię, zmierzając do toalet z witrażowymi szybami w drzwiach. Towarzystwo weszło na salę. Paul zadowolony, że wypił drinka, przeszedł tuż koło estrady, uśmiechał się do mrocznych kątów, jakby życie spędził w podobnych miejscach, ale nie, Geoffa tu nie było… wrócił do pozostałych z ukłuciem smutku, a także ulgi; po czym przypomniał sobie o krawacie i ściągnął go niecierpliwie. Taniec onieśmielał go niemal tak samo jak pocałunki, ale tym razem to Jenny panowała nad sytuacją, mała grupka zaczęła wspólne wygibasy, Paul uśmiechał się do nich wszystkich z mieszaniną zapału i niepokoju, Wilfrid przyglądał się Jenny, ale nie uchwycił do końca rytmu, w jakim kiwała się w swojej obszernej sukience i wymachiwała przed sobą rękami, może czekając, żeby ktoś je ujął, podczas gdy Julian zapalił i łapczywie zaciągał się papierosem. Tuż obok Peter wykonywał swój własny taniec, rodzaj swobodnego twista, i szelmowsko patrzył na Paula przez wzorzyste plamy światła. Inne pary wokół ustępowały im miejsca, przyglądały się z lekkim zaskoczeniem, niewątpliwie robiły uwagi. Z pewnością ludzie w miasteczku znali Jenny, Julian wywoływał zmarszczenie brwi i uśmiechy zaskoczenia. Paul śledził dwie pary tańczące obłędnego jive’a z niezwykle trzeźwą precyzją mimo wyrazu zapamiętania na twarzach. Postawna, mocno zarumieniona kobieta, w sukni z cekinami porwała Wilfrida – czyżby go znała? Nie, chyba nie – ale był gotów, prawdziwy dżentelmen, całkowicie trzeźwy, wystarczająco zdeterminowany, by sobie dobrze poradzić. Paul nieco zszokowany patrzył, jak się oddalali, maskując uśmiechem swoją reakcję. Jenny pochyliła się w jego stronę i skinęła głową, mówiąc: – Twój przyjaciel. Ręka Paula przez moment spoczęła na jej ramieniu, szorstki materiał, ciepła skóra, obcość dziewczyny. – Słucham? – Młody Paul? Przygarbił się, obrócił, przed nim stał Geoff, wyciągał rękę do niego, ale cofnął ją kompletnie zaskoczony, po czym jego twarz znalazła się bardzo blisko; ten gorący alkoholowy oddech, jakby jego też zamierzał pocałować, beztroski i przyjazny. – Co tu robisz? – Wskazał Sandrę, która podała mu rękę; robiła wrażenie nie do końca rozbawionej, ale przecież Paul był kolegą, może nawet wcześniej o nim wspomniał. Skrzyżowała ręce na piersiach i spojrzała w bok na osoby zmierzające do drzwi. – Chryste, czy stary Keeping też tu jest? – spytał Geoff, zachwycony własnym żartem. – Tylko młody Keeping – powiedział Paul, skinieniem głowy wskazując Juliana, ale do Geoffa to nie docierało, stał, kiwając się, a światła to ukrywały, to zabarwiały kontury jego dopasowanych jasnych spodni i głęboko wycięte V odpiętej pod szyją koszuli, pierwsze zapierające dech spojrzenie na nagość

Geoffa. Geoff znowu się pochylił, jego szorstkie bokobrody przez pół sekundy musnęły policzek Paula. – No dobrze, wychodzimy. – Sandra ciągnęła go, uśmiechnięta, ale niezbyt zadowolona, jakby chciała powiedzieć, że Paul nie powinien go zachęcać. – Do zobaczenia w poniedziałek. – Po tych słowach objął Sandrę, eskortując ją elegancko w stronę oświetlonego prostokąta drzwi wyjściowych. – On jest fantastyczny! – wykrzyknęła Jenny. – Tak myślisz? – Paul uniósł brwi, jakby chciał powiedzieć, że dziewczyny to naiwniaczki, obrócił się, żeby popatrzyć na Geoffa wchodzącego w plamę światła, a potem w mrok, jakby była to naprawdę stracona okazja, po czym uśmiechnął się z przymusem do Petera, który kołysał się pochylony w ich stronę, przygryzając dolną wargę, porwał ich obydwoje w luźny, pijacki uścisk i szepnął Paulowi do ucha: – Powiedz mi, kiedy będziesz chciał wyjść. – Jeden szalony, jeden powolny – zaanonsował czołowy gitarzysta Locomotives, ciężkie słowa uruchomiły rezonans pod wysokim sufitem sali. – A potem dobranoc. – Zostańmy jeszcze chwilę, skoro już tu jesteśmy – powiedział Paul. Ostatni taniec, zegar wskazuje pięć po dwunastej, dwaj policjanci stoją spokojnie w jasnym świetle otwartych drzwi i rozmawiają z kobietą, która przyjmowała palta. Spoglądają do środka na parkiet, niemal opuszczony już przez tancerzy czujących wolną przestrzeń wokół siebie. Do wnętrza sali wpadało nocne powietrze, Jenny i Julian objęli się sztywno, eksperymentalnie, jego podbródek ciężko wsparty na jej ramieniu; Peter i Paul oparci o ścianę kołysali się rytmicznie, oddaleni od siebie o kilka stóp, z przylepionymi uśmiechami, niepewni swojej przyjemności, a pośrodku parkietu Wilfrid z nową przyjaciółką, która miała dość wyobraźni, by dostosować się do rytmu partnera i wykonywać z nim rodzaj wojskowego two-stepa do melodii Green, Green Grass of Home. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

6 Peter mknął po Oxford Street, tak bardzo różnej od swojej sławnej imienniczki, na której kilka sklepów z opuszczonymi roletami trwało we wczesnym odrętwieniu letniego wieczoru; zanim wjechał na plac, zastanawiał się niepokojąco chłodno, czy rzeczywiście podoba mu się Paul i co będzie czuł, kiedy znowu go zobaczy. Nie był nawet pewien, jak on wygląda. Od czasu, gdy całował go na przyjęciu u Keepingów, jego twarz stała się niewyraźną plamą mignięć, bladości i rumieńców, oczy na pewno szare, włosy miały w świetle czerwone połyski, dziwny osobnik… żeby tak się nim ekscytować, młodo wyglądający jak na swój wiek, szczupły, ale jędrny i gładki pod koszulą, wręcz napięty, choć przy tamtej okazji oczywiście mocno pijany. No, jest tutaj, stoi przy hali targowej, tak, zgadza się, Peter uznał, że będzie w porządku. Widział go w dziwnym zbliżeniu na niesolidnym tle, osoba czekająca będąca również osobą, na którą czekasz. Peter był troszkę spóźniony, w ciągu pięciu czy sześciu sekund, kiedy samochód zwalniał i zbliżał się, widział, jak Paul zerka na zegarek na wewnętrznej stronie nadgarstka, a potem na Midland Bank naprzeciwko, jakby chciał jak najprędzej stąd odejść, potem zobaczył samochód i z lekkim dreszczem udawał, że go nie widzi, po czym, kiedy Peter podjechał do niego, poderwał się gwałtownie, rzekomo zaskoczony. Przebrał się po pracy w wygodne czyste dżinsy, zarzucił na ramiona czerwony pulower; ta próba niezobowiązującej elegancji była bardziej wzruszająca niż seksowna. Peter zatrzymał się, z uśmiechem wyskoczył z samochodu, miał ochotę od razu Paula pocałować, ale oczywiście to wszystko będzie musiało poczekać. – Pański imp zajechał – oznajmił, otwierając od strony pasażera drzwiczki, które wydały straszliwy skrzek. Zorientował się, że może powinien był trochę dokładniej posprzątać wnętrze samochodu, więc podniósł z podłogi stertę papierów i częściowo zablokował rękami wsiadającego Paula. Paul należał do tych smukłych młodych ludzi, których pośladki były tak pociągająco krągłe i twarde jak u rowerzysty. Peter też wsiadł i wrzucając bieg, położył na dwie sekundy rękę na kolanie Paula, poczuł, jak Paul zadrżał pod wpływem napięcia i jak natychmiast zapragnął to ukryć. – Gotów na Cecila? – zapytał, bo to był pretekst wizyty. Wydawało się, że Cecil stał się już ich umownym znakiem. – Nigdy jeszcze nie byłem w szkole z internatem – oznajmił Paul, jakby to było jego największe zmartwienie. – Naprawdę? – nie dowierzał Peter. – Mam nadzieję, że ci się spodoba. – I przemknęli przez plac barbarzyńsko głośnym samochodem. Było coś komicznego w aucie z silnikiem z tyłu, zamiast opóźnionego ryku wydawał przy ruszaniu odgłos podobny do pierdnięcia. – Jak ci minął dzień? – zapytał Peter, kiedy jechali z powrotem Oxford Street. Od Corley dzieliły ich trzy mile; czuł, że skrępowanie Paula jemu też zagraża, choć uśmiechał się za kierownicą. To było coś, co musiał wyeliminować na początku. – Doskonale – odparł Paul. – Mamy akurat kontrolę, więc wszyscy są trochę nerwowi. – Coś podobnego! Złapali was na czymś? – Chyba jeszcze nie – odparł Paul dość powściągliwie. I dodał: – Prawdę mówiąc, byłem w pracy troszkę rozkojarzony z powodu dzisiejszego wieczoru, chyba rozumiesz. – Rozumiem. – Zadowolony Peter patrzył na Paula, który niemal się odwrócił, jakby speszony własną uwagą. – Chętnie zobaczę nagrobek. – No oczywiście, to też – powiedział Peter. Za miastem bryza, unosząca tumany kurzu nad łanami pszenicy, wpadała przez otwarte okna i mieszała się z zapachem rozgrzanego oleju silnikowego, co wywoływało lekkie mdłości. Z powodu hałasu nie mogli mówić zbyt wiele. Peter opowiedział o nadchodzącym dniu otwartym, o meczu krykieta i o nowym

muzeum, czuł jednak, że do Paula to specjalnie nie dociera. – No to jesteśmy – oznajmił. Linia lasu zbliżała się, miał nadzieję, że Paul zauważył strzałkę prowadzącą od głównej drogi do posiadłości i dach kaplicy wystający spomiędzy drzew. A oto stróżówka, przedsmak samego pałacu w miniaturze, skupisko czerwonych szczytów z narożną wieżą i własną iglicą. Gigantyczne wrota z kutego żelaza były stale otwarte. I zdarzyło się to, co Peter zawsze uważał za urocze. Kiedy zwolnił, zredukował bieg i skręcił w wysadzany kasztanami podjazd, zdawało się, że wślizguje się w jakąś pętlę, przedostaje do szczególnego sekretu – we wstecznym lusterku widział szybko zmniejszające się samochody i ciężarówki na głównej drodze, które z dużą prędkością mijały bramę, a po chwili już nie było ich słychać. Panował tu magiczny nastrój, utkany z przywileju i udawania, nałożony na prawdziwe wspomnienia z dzieciństwa, podświadomy lęk przed powrotem do szkoły. Peter sprawdzał, a nawet podsycał własne uczucia, zaglądając w twarz nowego przyjaciela, którego ledwie znał, podejrzewał jednak, że zna go lepiej niż ktokolwiek. Po prawej, przez szeroki pas lasu można było dojrzeć boiska i pokryty słomą czarny budynek pawilonu krykieta. – Do tych lasów nie ma wstępu – powiedział. – Jeśli zobaczysz tam któregoś z chłopców, możesz nawet sprawić mu manto. – To znaczy? – Dać mu po tyłku. – Rozumiem – powiedział Paul po chwili. – Poszukamy któregoś z nich później. – I znowu się zarumienił, zaskoczony tym, co powiedział. Peter roześmiał się i popatrzył na niego, stwierdzając, że nigdy w życiu nie spotkał dorosłego mężczyzny, który tak łatwo i wyraźnie daje się zawstydzić i jest zażenowany każdym choć trochę ryzykownym stwierdzeniem. Był kłębkiem tłumionych emocji i pomysłów – być może dlatego sama myśl o uprawianiu z nim seksu (co zamierzał zrobić w ciągu najbliższej godziny czy dwóch) była niemal podniecająca. Choć nie wiadomo, jak się wszystko rozwinie. – Teraz wreszcie jesteśmy. – Na party u Corinny mówiło się coś o Corley, ale Peter nie uprzedził go, czego może się spodziewać. Zwolnił ponownie przy słupach drugiej bramy i nagle oznajmił: – Voilà! Jakaś forma krępujących dobrych manier, a może zajęcie się sobą sprawiły, że Paul zdawał się nie widzieć domu. Uśmiech Petera zbladł, kiedy za żwirowanym podjazdem zatrzymali się pod oknami czwartej klasy, podniesionymi, by wpadło trochę powietrza, a głowy odrabiających lekcje zaciekawionych chłopców odwróciły się w ich stronę. Niemożliwa do opisania atmosfera szkolnej rutyny i cała skryta pod nią energia zdawały się wisieć w powietrzu, skrzypnięcie krzesła o podłogę, ledwo słyszalne pytanie, podniesiony głos mówiły im wszystkim, żeby zabrali się do pracy. W holu Peter powiedział spokojnie: – Jestem pewien, że chętnie byś się czegoś napił. – Miał w pokoju dużo dżinu i nieotwartą butelkę Noilly Prat. – Och… dziękuję – odparł Paul, właśnie obchodził dokoła stół i z nieoczekiwanym zainteresowaniem oglądał tablicę z honorowymi dyplomami. Na dwóch czarnych płytach złotymi wersalikami wypisano stypendia i granty w nieznanych prywatnych szkołach. Rozmiary i nachylenie liter różniły się drażniąco. – Widzisz D.L. Kitsona? – Bo co? – Donald Kitson. Nie widzisz? No więc, to jest aktor. W tej szkole główny powód do dumy. Za nimi rozległy się skrzypiące kroki, na wypolerowanych dębowych schodach gumowe podeszwy dyrektora. Zbliżył się do nich ze swoją zwykłą miną, jakby przed sekundą doszedł do jakiegoś wniosku, tym razem może nawet pozytywnego. – A, Peter, dobrze, że chwalisz nasze sławy. – Musiał zauważyć samochód i przyjazd nieznajomego. – Panie dyrektorze, to mój przyjaciel, Paul Bryant… Paul… – wymamrotał niewyraźnie nazwisko

dyrektora, jakby było owiane mgłą tajemnicy albo niepotrzebne. Miał niejasne poczucie, że łamie jakieś reguły. – Witamy więc w Corley Court. – Dyrektor stanął obok nich. – Obawiam się, że po zakończeniu semestru może nam być potrzebna nowa tablica na honorowe dyplomy. Wart odnotowania był fakt, że po pięciu beznadziejnych latach od 1959 do 1964, kiedy w ogóle nikt się nie wyróżnił, teraz zdarzało się to częściej. – Peter ma cudowne wyniki w szóstej klasie – powiedział dyrektor, niemal tak jakby zwracał się do rodzica. Niewykluczone oczywiście, że widział go w banku i teraz stara się jakoś go umiejscowić. – Panie dyrektorze, czy mogę pokazać Paulowi szkołę? Dyrektor zdawał się popierać ten pomysł. – Staraj się tylko trzymać z dala od odrabiających lekcje. Pewnie będziecie chcieli odwiedzić kaplicę i bibliotekę. W istocie – mówił, spoglądając za okno praktycznym spojrzeniem posiadacza, jakby żałował, że nie może im towarzyszyć – to także całkiem dobry wieczór na przejażdżkę wokół parku. – Dobry pomysł – potwierdził Peter z kamienną twarzą. – Wysiądźcie na Upper Tads! Idźcie do lasu. Co ty na to? – Niewykluczone. Wydawało się, że stary dureń pcha ich sobie w objęcia. – A ja idę teraz sprawdzić jak tam remont – oznajmił, zmierzając w stronę drzwi do piątej klasy. – Jeśli można, to chciałbym, żeby Paul też to zobaczył – powiedział Peter. – Bardzo pechowo, tuż przed dniem otwartym… – mówił do Paula konfidencjonalnym tonem dyrektor. Otworzył lewe skrzydło podwójnych drzwi i zajrzał podejrzliwie do środka z gwałtownym ruchem. – No, zrobili pewne postępy. Zgodził się, by Peter i Paul weszli za nim do sali, gdzie zamiast pochylonych nad lekcjami chłopców zastali stoliki zepchnięte pod ściany, worki gruzu, a na przeciwległym krańcu nad zaimprowizowanym rusztowaniem z drabin i desek dziurę w suficie, olbrzymią, o nierównych brzegach. Pachniało wilgocią, dosłownie wszędzie leżała warstwa tłustego kurzu. Podczas lekcji słuchania muzyki we wtorkowy wieczór wanna przełożonej się przelała, woda przedostała się w dół przez stary sufit, gdzie musiała stać przez jakiś czas na podwieszce z lat dwudziestych, zanim zaczęła kapać, potem spływać, aż w końcu zwaliła się na dół wraz z masą tynku prosto na biurko, od którego przed chwilą odeszli uczniowie. Na tablicy nadal jeszcze widać było temat lekcji napisany słynnym charakterem pisma Petera. Sześć utworów na orkiestrę i uwertura do Wilhelma Tella Weberna, ledwie muzyka zaczęła brzmieć, kiedy woda z pluskiem uderzyła w kark Philipsona. – Dyrektorze, czy miał pan okazję podziwiać oryginalny sufit? – zapytał Peter, niepewny, czy chce go rozbawić, czy zdenerwować. – Mój jedyny problem – odparł dyrektor zabawnie posapując, co miało świadczyć o jego poczuciu humoru, sprowadza się do tego, żeby to do soboty załatać. Peter przeciskał się między zestawionymi krzesłami, Paul szedł za nim, nieświadomy powagi sytuacji, rozglądał się z uśmieszkiem, lekko zszokowany, że znowu jest w szkolnej klasie. – Przełożona musi się głupio czuć – stwierdził Peter, przypisując jej delikatniejsze uczucia, niż przejawiała. Wszedł na drabinę w kształcie litery A stojącą obok platformy, której używali do pracy pan Sands i syn. – Panie dyrektorze, zrobiłem kilka zdjęć do archiwum – powiedział z chwilowym poczuciem przewagi. Archiwum było zasobem istniejącym jedynie w wyobraźni, niemniej jednak dyrektor nie będzie chciał zaprzeczać jego istnieniu. Obaj z Paulem patrzyli do góry na Petera z mieszaniną niecierpliwości i niepokoju właściwą ludziom stojącym na ziemi. – Byłoby cudownie, gdybyśmy mogli odsłonić ten sufit w całości. – Radzę ci obejrzeć teraz jak najwięcej – powiedział dyrektor. – Nie będziesz miał potem okazji. – I

po raz kolejny popatrzył na Paula z prymitywnym przebłyskiem humoru. – Może moglibyśmy to odsłonić podczas długich wakacji? Dyrektor chrząknął, wciągnięty wbrew sobie w tę niezbyt dostojną grę. – Kiedy sir Dudley Valance zasłaniał ten sufit, wiedział dokładnie, co robi. Jednak Peter zachęcił Paula, żeby też wszedł na platformę, deski podskakiwały i uginały się pod podwójnym ciężarem, chwycił jego ramię z beztroską stanowczością, kiedy podnieśli głowy i zaglądali w mroczną przestrzeń między jednym sufitem a drugim. Zasłaniali światło wpadające przez otwór, więc ledwo widzieli niespodziewanie odkryty strych ciągnący się do przeciwległego końca pokoju. Miał może dwie stopy i sześć cali wysokości, a zapach starego, suchego drewna mieszał się z silną i świeżą wonią wilgoci. – Trudno coś zobaczyć – powiedział Peter. – Poczekaj… – Poruszając się powoli, wymacał w kieszeni marynarki zapalniczkę, na wysokości głowy próbował wykrzesać z niej ogień. – Jasna cholera! – Wreszcie mu się udało, a kiedy podniósł rękę, zobaczyli, jak błyski i cienie to pokazywały, to pochłaniały złocone kopułki nad ich głowami. Pomiędzy nimi znajdowały się płytkie kasetony, pomalowane na kolor szkarłatny i złoty, a tam gdzie przepłynęła woda, widać było gołe listwy i wiszące fragmenty tynku. W niczym nie przypominało to normalnej architektury, zupełnie jakby odkryli zrujnowany pałac rozrywki czy dawno już złupioną grobową komnatę. W miejscu spotkania sufitu ze ścianą widać było ozdobny gzyms, dwa złocone kapitele i niewyraźny szczyt dużego lustra. – Tylko nie podpalcie szkoły, dobrze? – zaniepokoił się dyrektor. – Obiecuję, że tego nie zrobimy – powiedział Peter. – Bo pożar i powódź w jednym tygodniu… – zaczął narzekać dyrektor. Peter mrugnął do Paula w blasku zapalniczki, popatrzył szelmowsko na jego lekko rozchylone niewinne usteczka, kiedy spoglądał do góry. – Doszedłem do wniosku, że tu musiała być jadalnia – stwierdził, a dźwięk jego głosu odbił się sekretnym echem w przestrzeni. Pochylił się. – Panie dyrektorze, któregoś wieczoru rozmawiałem o tym z byłą lady Valance, powiedziała, że był to jej ulubiony pokój w Corley, z tymi absolutnie cudownymi kasetonami w kształcie form do galarety. – Nie podoba mi się, że tam weszliście – powiedział dyrektor. – Lady Valance na pewno chciałaby to jeszcze raz zobaczyć. – Dobrze już, schodźcie. – Schodzimy. – Przy tych słowach Peter ścisnął rękę Paula i zgasił zapalniczkę. Nie był pewien, czy ich odkrycie obchodziło Paula równie mało jak dyrektora. Ale myśl o tej zniszczonej dekoracji, o niezbadanym głębiej aspekcie domu, w którym mieszkał, była tak poruszająca, że ten brak zainteresowania nie miał tak wielkiego znaczenia. To było tylko marzenie, szaleństwo, które prawie z żalem odsunął na bok na rzecz innego szaleństwa – swojego przyjaciela, kasjera w banku. – Miło było pana poznać – powiedział dyrektor, kiedy z powrotem weszli do holu. – I proszę pamiętać, jeśli chce pan, żebyśmy przyjęli syna, proszę go wcześnie zapisać; wielu rodziców zapisuje do nas swoich synów tuż po urodzeniu, naprawdę trudno o lepszą reklamę dla szkoły. – Ach tak? – zdziwił się Paul, ale dyrektor już się odwrócił, spojrzał na zegarek, podszedł do wielkiego stołu, niezniszczalnej pozostałości z epoki Valance’ów, chwycił stojący na nim ręczny dzwonek i dzwonił przez dziesięć sekund z niezwykłą gwałtownością, jakby tym bezwzględnym postępowaniem odrzucał wszystkie nonsensy, które przed chwilą wygadywał Peter. Natychmiast w pomieszczeniach wokół odżył stary hałas, wysokie tony, odbijające się echem z odcieniem żalu z powodu przerwanej ciszy. Paul zadrżał, może zaskoczony wspomnieniem, a Peter przycisnął ręką miejsce zakończenia jego pleców, kiedy szli w stronę głównych schodów. Niemal od razu otworzyły się drzwi i w holu pojawili się chłopcy. – Spokojnie – wołał dyrektor ze znużeniem. – Nie biegać.

Chłopcy przyhamowali i z zaciekawieniem patrzyli na Paula, kiedy go mijali. Ilekroć w szkole pojawił się ktoś z zewnętrznego świata, robiła się dziwna atmosfera, Peter wiedział, że będzie o tym mowa. Zazwyczaj nie przeszkadzał mu brak prywatności, ale przez moment miał wrażenie, jakby sam z powrotem znalazł się w szkole. – Chodźmy na górę i wypijmy drinka – powiedział cicho z miłym, ale niezachęcającym skinieniem głowy w stronę Milsoma I, który przemknął obok nich, ściskając Biblię. – A co z Cecilem? – zapytał Paul, zatrzymując się na trzecim czy czwartym stopniu z wyrazem żalu. – Chcesz go zobaczyć najpierw? W porządku, szybki rzut oka. – Peter uśmiechnął się do niego niemal niedostrzegalnie, zastanawiając się, czy mimo wszystko Cecil nie jest znakiem rozpoznawczym. Poprowadził Paula z powrotem na dół, a potem na zewnątrz pod łukiem na oszkloną galerię biegnącą przy jednej ścianie domu. Tu zaczęły się już przygotowania do wystawy sztuki. Wpadł na Paula, który zatrzymał się, żeby uprzejmie popatrzyć na akwarelowe zachody słońca przybite do tablic. Tu i ówdzie pojawiały się oznaki talentu, jakaś nadzieja pośród dziecinnych kleksów. Sztuka, która wymaga zarówno techniki, jak i wizji, wydawała się Peterowi najbardziej frustrującym dla nauczyciela przedmiotem; sam nie był w tym najlepszy. Uczył ich zasad perspektywy, za co może kiedyś będą mu wdzięczni. Pożądał ciepła ciała Paula, oparł się o niego i przejechał ręką po jego ramieniu, patrząc na plamisty słoik z makami namalowany przez Priestmana, który podobno dobrze się zapowiada. W tym, co Neil McAll nazywał „frontem seksu”, życie Petera w Corley przypominało pustynię, nie licząc pijackiej nocy w Londynie w przerwie semestralnej; nie ulegało zawstydzającej wątpliwości, że trzynasto- i czternastoletni chłopcy bawili się dużo lepiej niż on. No, w tym wieku on też zaczął, i robił to od tamtej pory. Ścisnął kark Paula, było to roszczenie i obietnica zarazem. Znowu wydało mu się dziwne, że aż tak bardzo mu się podoba, i ta tajemnica, której nie miał ochoty wyjaśniać, czyniła cały epizod bardziej frapującym. W kaplicy na pewno go pocałuje, wedrze się w taki czy inny sposób pod jego ubranie, przezwyciężając ewentualne zahamowania Paula z powodu miejsca. – Chodź – powiedział, biorąc go za rękę. Ale kiedy przekręcił żelazne kółko i otworzył drzwi do kaplicy, usłyszał rozpaczliwe zawodzenie fisharmonii. – O Chryste! W kaplicy zmierzch zapadał wcześnie, a w mroku niewielka cynowa lampka oświetlała niespokojne rysy chłopca w tak dziwny sposób, że Peter początkowo nie mógł się zorientować, kto to jest. – A, Donaldson. – Dźwięk załamał się i ucichł piskliwie. – Przepraszam. – Nie szkodzi. Graj dalej. – Chłopiec, nieźle radzący sobie z fortepianem, dostał zgodę na zapoznanie się z tym bardziej wymagającym instrumentem. – Nie zwracaj na nas uwagi. – Ale chłopiec na chwilę stracił pewność siebie, zostały tylko ręce i nogi, pedały, roztrzęsione kolana i odczytanie muzyki. Zrobił wymagany stop i zaczął od początku Wszyscy zebrali się bezpiecznie. Paul szedł już w stronę nagrobka, który zdawał się płynąć do przodu pośród ciemnych ławek. Peter sięgnął ręką za drzwi i przekręcił sztywne stare włączniki, ale nie zapaliło się żadne światło. Donaldson popatrzył na niego i powiedział: – Proszę pana, chyba poszedł bezpiecznik. Tym lepiej, to będzie wizyta o zmierzchu. Żywe szkło firmy Clayton & Bell zamknęło się w smutny i charakterystyczny dla kościelnych okien sposób, kiedy to światło gaśnie, przeistaczając się w ponurą neutralność, a kolory stają się szlachetną tajemnicą. Wydawało się to w jakiś sposób religijne, odnawialna tajemnica. Podchodząc bliżej, Peter przeżegnał się i zmarszczył brwi, bo sam nie wiedział, o co mu chodzi, nie wiedział nawet, czy chciałby, żeby Paul to zobaczył. Z pewnością jak na pierwszą randkę było to niezwykłe otoczenie, tak różne od otoczenia innych jego randek, które na ogół miały miejsce w pubach. Żeby pomieścić w kaplicy całą szkołę, po obu stronach Cecila ustawiono rzędy krzeseł. Nie ulegało wątpliwości, że grobowiec, z którego szkoła była mniej czy bardziej dumna, okazał się także trochę

kłopotliwy. Chłopcy wpychali sztuczne papierosy między marmurowe wargi poety, a jeden szczególnie durny dzieciak dawno temu wyrył swoje inicjały po jednej stronie jego klatki piersiowej. Peter z nieprzyjemnym zgrzytem odsunął krzesła stojące na drodze. Paul podszedł bliżej, czytał biegnącą naokoło inskrypcję: CECIL TEUCER VALANCE MC… Peter też spojrzał na grobowiec świeżym okiem, sztuka podrzędnej kategorii, ale jednak piękna rzecz, jeśli ma się ją w domu; czuł się szczęśliwy, mogąc to pokazać komuś, kto naprawdę lubi Valance’a i może nawet nie zauważy, że i jego sztuka jest raczej drugorzędna. Grobowiec mimo wszystko jakoś wywyższał Cecila. – No i co myślisz? Nadal trudno było powiedzieć, czy uroczysta i nieśmiała mina Paula wyraża emocje, czy zwykłą uprzejmość. Podszedł blisko do Petera, żeby mu coś powiedzieć, jakby kaplica narzucała pewną dyskrecję. – To śmieszne, ale nie wspomina się tu, że był poetą. – Nie… to prawda. – Peter był poruszony i podniecony powtarzającym się dotykiem. – Chociaż Horacy pewnie… – Co takiego? Dotknął splecionych gotyckich liter. Jutro wyruszymy na bezkresne morze. – Tłumacząc, starał się nie przypominać nauczyciela. – No tak. Nabierając werwy, Donaldson zaangażował poważniejszy rejestr, chyba burdonowy, do następnego wersu psalmu, głośny dźwięk doskonale tłumił ich głosy. – Widziałeś pomnik Shelleya w Oksfordzie? – Widziałem. – Z pewnością jedyny wizerunek poety pokazującego fiuta – stwierdził Peter i rzucił okiem na lusterko Donaldsona, żeby się przekonać, czy został usłyszany. – Pewnie tak – powiedział cicho Paul, wydawał się jednak zbyt poruszony, by spojrzeć mu w oczy. Podszedł bliżej, by przyjrzeć się głowie poety, Peter tuż za nim udawał, że podziela jego ciekawość. Ponownie położył rękę na owiniętym swetrem karku Paula. – Przystojny facet, nie uważasz? – I z pełną napięcia zmysłowością powoli zsuwał rękę w dół, gdzie tylko cienka koszula oddzielała jego palce od ciepłego zaokrąglenia pleców – to znaczy, naprawdę tak nie wyglądał… – Od tego miejsca, zwanego świętą czakrą, które, jak mu powiedział pewnego wieczoru hinduski chłopiec w college’u Magdalen, było punktem zbiegu wszystkich żądz. A więc nacisnął czule to miejsce pytająco-obiecującym ruchem środkowego palca, poczuł, jak Paul łapie powietrze i przytula do niego plecy jak w pułapce, którą próba ucieczki jedynie mocniej zaciska. – Zginął pod Maricourt – powiedział Paul, pochylając się, jakby zamierzał pocałować Cecila. – No tak – potwierdził Peter. Zafascynowany swoim sekretnym szelmostwem, czuł ból oczekiwania w udach i klatce piersiowej, jak zawrót głowy. Paul odwrócił się w jego stronę, zarumieniony i niepewny, może zaniepokojony własnym podnieceniem. Zrodziła się komicznie żenująca sugestia, że może zawinił tu sam Cecil. Teraz musieli uważać. Donaldson, jakby protekcjonalnie spiskując z nimi, zaatakował łącznik oktawowy przed następnym wersem. Peter niemal oczekiwał, że zobaczy w lustrze jego pogardliwy uśmieszek, jednak chłopiec zbyt intensywnie reagował na awanturnicze wymogi instrumentu. W ryczącym hałasie (wolny od zmartwień, wolny od grzechu) Peter stwierdził z humorem i bardzo bezpośrednio: – Naprawdę uważam, że powinniśmy pójść do mojego pokoju, nie sądzisz? – No… no dobrze. – Paul zdawał się wybiegać myślami naprzód, jak podczas niespodziewanej zmiany planów. Peter zaprowadził go do najbliższych schodów, na korytarzu pierwszego piętra minęli pralnię, w pewnym momencie miał ochotę zabrać tam Paula i wyprowadzić przez świetlik na dach, co z oczywistych

powodów należało do poczynań absolutnie zabronionych. Jednak od razu zobaczył, że drzwi są otwarte, wewnątrz buszuje przełożona, wystawiając na widok przechodzących jedynie olbrzymi biały kuper. – No, jeśli przyjdziesz jeszcze raz – powiedział cicho; zobaczył, że sam Paul nie jest przekonany do takiego pomysłu, zapał walczył z przyzwyczajeniem do rozczarowania. Szli dalej szerokimi schodami na drugie piętro, deska podłogi zaskrzypiała, co Paul usłyszał po raz pierwszy, po czym znaleźli się w pokoju Petera; zatrzaśnięte drzwi oddzielały ich od świata. Przyciągnął Paula do siebie i pocałował, a drzwi, o które się opierał, poruszyły się z grzechotem w zawiasach pod nagłym ciężarem dwóch ciał. Zapomniał, że Paul natychmiast zacznie mówić z ustami tuż przy jego policzku – o tym, jak przyjemny był ten pierwszy pocałunek, jak bardzo podoba mu się krawat Petera, o tym, że myślał przez cały tydzień… a jego rumieniec będzie wskazywał na maksymalne zażenowanie, czoło będzie miał rozpalone i lśniące, a potok pół naiwnych, pół bezsensownych słów będzie stanowił drgającą linę bezpieczeństwa. Peter ponownie go pocałował, długi niemal nieruchomy pocałunek, żeby go uspokoić i wyciszyć, a potem, być może wręcz wychować. Mimo niezwykłej koncentracji zanotował znajomy skrzyp i szelest daleko za sobą przez grubość dębu, a potem krótki jęk deski tuż za drzwiami, jak uprzejmy, ale zdeterminowany kaszel. Rozległo się ostre pukanie, które obaj poczuli. Zastygli na sekundę, Peter wypuścił Paula z objęć, po czym szybko zapiął marynarkę, nadal oparty całym ciężarem o drzwi. Przekręcono gałkę klamki, drzwi lekko się poruszyły. Żaden z pokojów w Corley nie zamykał się na klucz. Zobaczył, że Paul wziął książkę i rozpaczliwie udaje spokój, jak uczeń, który zaraz zostanie na czymś przyłapany. Peter zawołał bezbarwnym głosem: – Chwileczkę – i zabawnym improwizowanym kopnięciem szeroko otworzył drzwi. Przełożona trzymała na ręku stertę poskładanej bielizny pościelowej, błyszczącej szarym krochmalem, jak wszystko, co wyszło z pralni w Corley. Zajrzała do pokoju. – Och, ma pan gościa – powiedziała, a w jej głosie niepewną walkę toczyły usprawiedliwienie i dezaprobata. Miała lekko świszczący oddech po odbyciu całej drogi z pralni, słychać było niemal szelest czystych prześcieradeł ocierających się o pierś w białym kitlu. Peter patrzył na nią z uśmiechem. – Daję dzisiaj czystą bieliznę z powodu dnia otwartego – wyjaśniła. Było to naładowane antagonizmem, wojowniczym oporem wobec wdzięku Petera i sprawiedliwie trzeba przyznać, także wobec jego skłonności do kpin. – Mam nadzieję, że mój pokój nie będzie otwarty – stwierdził. Zmagała się z pierwszym prześcieradłem. – Proszę mi pozwolić. – Powinien przedstawić Paula, ale wolał rozbudzić jej podejrzenia. – Wszyscy musimy iść do przodu – powiedziała z napiętym uśmieszkiem. – Jak najbardziej. – Nie było jasne, czy oczekiwała, że Peter od razu prześciele łóżko. Przyjrzała mu się badawczo. – No dobrze. Zostawię to panu. Tylko porządnie, całość. – Oczywiście. Po tych słowach wyszła. Peter mocno zamknął drzwi, uśmiechnął się kwaśno do Paula i nalał dwie szklaneczki dżinu z wermutem. – Przepraszam. Napij się. Zdrowie! – Stuknęli się kieliszkami, Peter patrzył znad brzegu kieliszka, jak Paul sączy trunek, krzywiąc się lekko, jak walczy z kaszlem, po czym odstawia kieliszek na biurko. – Boże, wyglądasz tak seksownie – powiedział Peter, podniecając się jeszcze bardziej własnym zduszonym głosem. Paul wciągnął powietrze, wziął kieliszek, powiedział coś tak cicho, że nie było słychać, choć Peter był pewien, że to ciąg dalszy. Pomyślał, że w parku byłoby bezpieczniej niż w pokoju z krzesłem wepchniętym pod klamkę, ale kiedy tylko znaleźli się na zewnątrz, uświadomił sobie niezwykły szum i aktywność, pracująca kosiarka, głosy w pobliżu. Jednak szkoła wydawała się jeszcze cudowniej surrealistyczna po wypiciu dużego dżinu

w ciągu dwóch minut. Wieczór miał nastrój i odpowiedni rytm. Pamiętał letnie wieczory w swojej szkole podstawowej i gnębiącą tajemnicę, rozświetlaną jedynie migawkami dotyczącymi tego, co też nauczyciele robili, kiedy chłopcy leżeli już w łóżkach. Teraz zastanawiał się, czy któryś z nich zrobił to, co on miał zamiar zrobić. Wydawało się, że dżin zmienił także Paula, był zdecydowanie rozluźniony i równocześnie niepewny, co w związku z tym powie lub zrobi. Peter wiedziony intuicją zapytał go, czy jest jedynakiem. – Jestem – odpowiedział z niezbyt entuzjastycznym uśmiechem, który zdawał się kwestionować samo pytanie, a równocześnie pokazywał dokładnie chytrą samowystarczalność jedynego dziecka. – A ty? – Ja mam siostrę. – Nie umiem sobie nawet wyobrazić takiej sytuacji. – A reszta rodziny? – To była rozmowa na pierwszą randkę i Peter już nie miał pewności, czy w ogóle zapamięta odpowiedź. Chciał zaprowadzić Paula do Lasu Za Wszelkimi Granicami. Szybko przeprowadził go obok ponurej sadzawki z rybkami i dalej w stronę kamiennej bramy. – No… jest mama. – Czym się zajmuje? – Obawiam się, że tak naprawdę to niczym. – Moja tak samo, ale uznałem, że cię zapytam. Po chwili milczenia Paul powiedział spokojnie: – Zachorowała na chorobę Heinego-Medina, kiedy miałem osiem lat. – O Boże, przepraszam cię bardzo. – Owszem, nie było łatwo. – W jego słowach brakowało jakiegoś zabarwienia, co być może wynikało ze skrępowania i częstego powtarzania tej opowieści. – Gdzie to się umiejscowiło? – Lewa noga jest bardzo zła. Mama nosi aparat ortopedyczny. Chociaż poza domem często korzysta z wózka inwalidzkiego. – A co z ojcem? – Zginął w czasie wojny – mówił Paul z dziwną, niemal usprawiedliwiającą miną. – Był pilotem myśliwców, ale zaginął. – Mój Boże… – powiedział Peter z autentycznym współczuciem. W jakiś nieudolny sposób pojął, że to wszystko pozwala wytłumaczyć dziwactwa i zahamowania Paula. – To musiało się stać pod sam koniec wojny. – Tak. – A ty kiedy się urodziłeś? – W marcu czterdziestego czwartego. – To wcale go nie pamiętasz. – Paul zacisnął usta i pokręcił głową. – Boże, naprawdę bardzo mi przykro. Musiałeś utrzymywać matkę? – W pewnym sensie. – W głosie Paula znowu zabrzmiała pełna wahań akceptacja i przyzwyczajenie do współczucia wyrażanego przez innych po usłyszeniu tej wiadomości. – Twoja mama dostaje pewnie rentę z Sił Powietrznych? – Ciotka Petera, Gwen, dostaje, więc on wie coś o tych sprawach. Paul wydawał się tym lekko poirytowany. – Owszem, dostaje – po czym dodał, trochę cieplej – to jest naprawdę ważne, oczywiście. – Ojej – powiedział spokojnie Peter. Był z natury skłonny do zmartwień i trochę żałował, że zadał to pytanie. Widział, jak rozpływa się migotliwa energia wieczoru, miał świadomość, że istnienie licznych problemów Paula samo w sobie nie jest problemem. – Właściwie dlatego nie startowałem na uniwersytet – wyznał Paul, wzruszając ramionami na tę niezręczną konkluzję.

– Nie miałem pojęcia – powiedział Peter i do tego się ograniczył. W chwilowym przebłysku pomyślał o tym, co robił na uniwersytecie, i starał się oddalić to uczucie litości i rozczarowania, które zdawało się unosić pomiędzy nim a tym ewentualnym nowym chłopakiem. Rzucił okiem na idącego obok Paula w schludnych brązowych butach, poruszającego się sprężystym krokiem, ręce niezdarnie wkładał co chwila do kieszeni dżinsów i znowu je wyjmował, miał niewyraźną minę z tego powodu, że w ogóle poruszył jakieś tematy osobiste. Ale najlepiej widzieć te problemy jasno od początku; bardziej doświadczony kochanek ukryłby je do czasu, aż skończy się miesiąc miodowy. Minęli świątynię jońską, w której ulubione zwierzątka chłopców ze szkoły albo kicały, albo fruwały w klatkach, a Brookings i Pearson, ubrani w kombinezony, czule wyczesywali swoje króliki. Minęli ogrodzony kwadrat ogrodu chłopców, który wszyscy porównywali do cmentarza z powodu kilku tuzinów kwiatowych grządek. I tutaj było kilku starszych uczniów, wypuszczonych w tej magicznej godzinie po odrabianiu lekcji, klęczeli, okopując rośliny motykami, albo podlewali bratki i nasturcje. Peter w uśmiechu Paula czytał, że chłopcy budzą w nim lęk. Czarodziejska konstrukcja ogrodu Duponta w odległym rogu wydawała się krucha na otwartym powietrzu, miniatura zbalansowanych alpejskich skał z przerwą na szczycie, przez którą można było w dół krętej kaskady lać ze zbiornika wodę do dziko rosnących na dole wrzosów i mchów. Równie kruche wydawało się bolesne pragnienie zdobycia pierwszej nagrody w konkursie, w którym sędzią miała być matka Cravena, zdecydowana zwolenniczka szałwii i nagietków. – Przypominają groby – powiedział Paul, a Peter ponownie z wyrozumiałością dotknął w marszu nasady jego pleców. W połowie Górki Mike Rawlins kosił uświęcony prostokąt boiska do krykieta, przygotowując je na sobotnią przegraną Templersów. Peter pomachał mu ręką, ale zanim zbliżyli się do niego, stanowczym ruchem skierował Paula w przeciwną stronę. – No proszę… – Widać było dom, masywny i bogaty, za nim rozciągały się pola, płaskie, ale malowniczo wyglądające w intensywnym świetle, smugi pary z samolotów z Brize Norton powoli unosiły się i rozpływały w czystszym powietrzu na górze. – Musisz przyznać… – powiedział Peter. Chciał wydostać coś z Paula, jak ze zdolnego, ale upartego dziecka. Przyszło mu co prawda do głowy, że nieśmiałość, którą Paul starał się przezwyciężyć, może być po prostu nijakością i że już zawsze będzie musiał ją ignorować. – Zadziwiające – stwierdził Paul. – Widzisz, to wszystko wraca – powiedział Peter i z cierpkim uśmiechem pokręcił głową. – Co masz na myśli? – Wiktoriana. Ludzie zaczynają je rozumieć. – W poprzednim roku dołączył do niewielkiego zgromadzenia na stacji St Pancras, któremu przewodził John Betjeman; marzył o tym, żeby Betjeman przyjechał i wygłosił wykład w Corley Court. Wyobrażał sobie, jaką przyjemność sprawiłby mu oryginalny sufit w jadalni. – Oczywiście to tam jest mój pokój – powiedział, nie pokazując go, i zorientował się, że Paul nie ma najmniejszego pojęcia, o które okno chodzi. Wszystkie były zasłonięte, maluchy leżały już w łóżkach w lekko przyćmionym świetle. – Czy myślisz, że Cecil Valance naprawdę romansował z panią Jacobs? – spytał Paul. – Przypuszczam, że na pewno wie o tym tylko jedna żyjąca osoba, i ona tak właśnie twierdzi. Oczywiście nigdy dokładnie nie wiadomo, co ludzie rozumieją przez romansowanie. – No nie – zgodził się Paul i znowu oblał się rumieńcem. – Myślę, że Cecil był gejem. Jak sądzisz? – powiedział Peter, opierając swój sąd na intuicji i pewnej dozie radośnie życzeniowego myślenia. Paul gwałtownie wciągnął powietrze i odwrócił wzrok. Wystąpiło dziwne zakłócenie dźwięku, początkowo ledwo słyszalne. Ponad grzechotliwy ryk kosiarki oddalonej o kilka jardów wzbijał się warkot, po czym, wcale nie z tej strony, w którą patrzyli, pojawił się wojskowy samolot, przeleciał nisko nad lasem, solidny, z ciężkim podbrzuszem, rozedrgany i majestatyczny, jakby pilot był w jakiś sposób

świadomy, że jego przelot nad głowami jest cudem dla postaci na dole wyciągających szyje i wytężających wzrok. Cztery śmigła nadawały maszynie cierpliwy, staroświecki wygląd, tak różny od wyglądu opływowych, nieodpowiedzialnych odrzutowców, które najpierw było widać, a potem słychać. Ten samolot, przelatując nad nimi, a potem nad domem, zdawał się nieco wznosić, nim skierował się przez nisko wiszącą mgłę w stronę oddalonego o pięć mil aerodromu. Mike osłaniał oczy prawą ręką, co mogło wyglądać także na przyjazny gest czy pozdrowienie. Podeszli bliżej do kosiarki, Peter przedstawił Paula, a Mike wyjaśnił pośród słodkich i ostrych woni z rury wydechowej dwusuwowego silnika, ściętej trawy i własnego potu, że to jeden z wielkich transportowców z Belfastu, które właśnie zaczęto eksploatować. – Powolny stary autobus – powiedział – ale może przewieźć wszystko. – Chłopcy, którzy obserwowali samolot, odeszli od okien i zniknęli w głębi pomieszczeń. I znowu powrócił wieczór, ale wyraźnie jego późniejsza faza, jakby ostatnie dwie minuty były półgodzinnym transem. Przed nimi wznosił się pociągnięty kreozotem pawilon krykieta, na który padały wydłużające się cienie lasu, miejsce umożliwiające przynajmniej pieszczoty, ale znajdujące się w z zasięgu wzroku Mike’a. Peter otoczył ramieniem Paula, przez kilka sekund kroczyli sztywno do przodu, Paul znowu nie wiedział, co zrobić z rękami. – Nie – powiedział swobodnie Peter. – Chciałbym kiedyś napisać coś o poczciwym Cecilu, wiesz, wydaje mi się, że nikt tego nie zrobił od tamtych wspomnień Stokesa. – No tak. – A to raczej książka kostiumowa. Naprawdę nie da się czytać. Dlatego właśnie pytałem o nią George’a Sawle’a tamtego wieczoru. – Czyli piszesz? – Zawsze coś piszę. I oczywiście prowadzę sensacyjny dziennik. – Ja też – przyznał Paul. Peter zobaczył, że drży i bardzo się koncentruje. – To znaczy sensacyjnie nudny. A więc jednak pojawiła się maleńka, ale cenna dawka dowcipu. Peter podchwycił żart i roześmiał się. Tuż za pomalowaną na biało granicą leżał slip-catch, wykoszony dokoła, ale rzadko używany, wysoka trawa zaglądała przez srebrzyste sztachety. Peter lubił ten kształt litery „s” przypominający archaiczny statek i czasem podczas samotnych wieczornych spacerów kładł się tutaj i wydmuchiwał dym z papierosa na fruwające nad głową muszki. Wyobrażał sobie, że leży tam teraz, a blisko niego Paul. Było to kolejne miejsce, gdzie przebłyski fantazji, zawsze unoszące się w powietrzu, przez chwilę opadały pytająco i ukradkiem unosiły się znowu. Paul znalazł piłkę do krykieta w wysokiej trawie, cofnął się parę kroków, cisnął ją, podkręcając, przez obniżenie w płocie, potem wyrzucił w powietrze, gdzie oczywiście nie miał jej kto złapać, odbiła się raz i potoczyła szybko w stronę starego walca. Paul patrzył na to zadowolony z siebie i speszony zarazem. – Widzę, że jesteś w tym dobry – stwierdził sucho Peter, zdenerwowany, że może zostanie poproszony o wykorzystanie slip-catcha zgodnie z przeznaczeniem i przez pół godziny będzie musiał wraz z Paulem przerzucać piłkę w jedną i drugą stronę, udając, że wcale nie obchodzi go to, że nie umie ani łapać, ani rzucać, więc na wszelki wypadek z uśmiechem szedł naprzód. W ruchu ręki Paula i ostrej wędrówce piłki wzdłuż zakręcających barierek był jakiś profesjonalizm, wręcz bezwzględność. Spacer skrajem lasu miał w sobie słodką doniosłość. Zdawało się, że nagle zrobiło się znacznie później. Nawet bliskie odległości były tajemniczo odgrodzone i zatłoczone zielenią; masywne pnie drzew zamazywały cienie, podczas gdy sklepienie lasu tworzył odległy, poruszający się wolno blask. Kasztany i lipy stanowiły wielką, płynną ścianę wokół boisk do gry, mieszały się na dalszym planie z ogromnymi dębami i ponurymi grupami cisów. Chłopcy lubili wspinać się i ukrywać w zaroślach u stóp lip, drążyć

tunele w ziemi pełnej korzeni. Tu i ówdzie poszycie gęstniało sztucznie od barykad z suchych gałęzi i zakamuflowanych obozów, które budowali uczniowie, z ukrytymi wejściami, zbyt małymi, by mógł się tamtędy przecisnąć któryś z nauczycieli. Nie było pewności, czy szelest powoduje jakieś dziecko ukryte w punkcie obserwacyjnym, czy kos pośród zwiędłych liści. Zachowanie Paula stało się teraz bardziej niespokojne, znowu zwolnił, wypatrywał czegoś wokół drzew, znajdował jakieś niezrozumiałe ciekawostki w liściach pod nogami; jego sztywny uśmiech podziwu był niemal komiczny. – Chodź tutaj – polecił Peter, a kiedy Paul podszedł do niego, jakby dobrodusznie porzucił bardziej angażujące zajęcie, które nadal zaprzątało część jego uwagi, Peter wziął go mocno pod rękę, wypowiadając szybko niezbędny żarcik także na ten temat i szybko prowadził go do przodu. – Ty idziesz ze mną! – powiedział. Zorientował się, że sam drży i z podnieceniem przełyka ślinę, czując rodzaj uśpionej przemocy. Naprawdę nie zamierzał czekać dłużej niż minutę – jedynie mglista świadomość, że poza tą gorączką cudownej konieczności, pomiędzy drzewami w wykopie obozu nadal mogą się kręcić jacyś uczniowie, powstrzymywała go od brutalnego objęcia Paula tu i teraz. Widział oczywiście, że Paul potrzebował takiego potraktowania, potrzebował kogoś, kto będzie nim kierował. Musiał jednak się poddać po kilku jardach przedzierania się przez młodniaki i gęste poszycie, podczas którego trzeba było robić uniki i chronić twarze, po wystękanym przez Paula „no więc”, po jego szarpnięciu i grymasie wyrażającym nie tyle strach, ile potępienie. – Przepraszam, mój drogi, czy sprawiam ci ból? – Ponieważ chwyt Petera osłabł, przerodził się w rozsądne głaskanie, niezręczne trzymanie się za ręce, dwa palce splecione na moment, czułość przetykaną zabawnym zniechęceniem. Rozejrzał się, jakby myślał o czym innym, wydawało się bezpiecznie i wtedy po króciutkiej, grzecznościowo pytającej pauzie pocałował go zdecydowanie, ale delikatnie w same usta. Obiecywał wycofanie części awansów, wywołując niesamowite drżenie. I znowu Paul się poddał, jakby przekonany, i znowu, kiedy Peter odsunął się z uśmiechem, Paul zaczął mówić. – O Boże! – powiedział nieco tragicznym, ale spokojnym tonem, jakiego Peter nigdy wcześniej nie słyszał. – O mój Boże! – No to chodź – zaproponował rzeczowo Peter i ruszyli z nową świadomością celu w stronę olbrzymiego starego zwalonego drzewa, które Peter widział jako rodzaj dębu Herne’a. Za nim przebiegała linia, niewidzialna, ale obowiązująca jak wszystkie prawa i zakazy szkoły, dzieląca las mieszczący się w dozwolonych granicach od tego poza granicami. Peter podwiózł Paula na Marlborough Gardens, obserwował zza kierownicy, jak wchodził, w oświetlonych drzwiach szybko odwrócił głowę, ale nie pomachał ręką. W oknie sypialni widać już było światło przesączające się przez różowe zasłony bez podszewki, po chwili zapaliło się światło w łazience. Miał świadomość prywatnego, choć prostego życia tego domu, które wyznaczały owe światła, Paul wtapiał się w tę rutynę, która zarazem była i nie była jego własną; w pewnym sensie na pewno odczuwał ulgę, że tu wrócił, jednak teraz rozpraszała go nowo zdobyta wiedza. Peter wrzucił bieg i objechał plac z typową dla siebie nieostrożnością. Zastanawiał się, czy jednak Paul nie jest dla niego zbyt dziwny. Taki milczący chłopak może oznaczać ciężką pracę, jego rezerwa wydawała się oceną. Ale na pewno warto się go trzymać z braku innego wyboru. Byłoby łatwo w ogóle go nie docenić, gdyby nie dotykało się jego lśniącej rozpalonej skóry, nie czuło jego wahań i palących ukłuć uległości. Miał uroczego, lekko zwężającego się na końcu fiuta, twardego jak wieszak na kapelusze; najwyraźniej z olbrzymim zdumieniem, niemal z obrzydzeniem widział go w rękach innych niż swoje, a potem w ustach. Dyszał i chichotał pod wpływem szoku. A potem szybko zaczął się martwić, pozwolił, żeby Peter go trzymał, także za rękę, był jednak zafrasowany, jakby w przekonaniu, że zawiódł sam siebie. Niemal z pośpiechem pędzili do jego domu, rozstali się koło samochodu ze zwykłym „do zobaczenia” i szybkim pocałunkiem w policzek, którego łatwo się

wyprzeć. Jednak wszystkie te niezręczności w oczach Petera jedynie podwyższały stawkę i podniecały go jeszcze bardziej. Nie przypominało to zupełnie innych jego romansów, czuł jednak ten sam dezorientujący przypływ zrozumienia, przetaczanie się i unoszenie jakiegoś większego wehikułu niż hillman imp. Na głównej drodze, kiedy jechał z powrotem do Corley, przez opuszczone szyby wpadał nowy zapach, wilgotny słodki wieczorny zapach pól i drzew, jeszcze bardziej tajemniczy podczas tak krótkich nocy. Słońce wzejdzie zaraz po czwartej, kiedy obaj obudzą się osobno, każdy z własną oceną tego, jak wszystko się zmieniło. Peter zorientował się, że jego myśli błądzą w czasie lekcji, a Paul przy książeczkach wpłat, zajęty własnymi odczuciami, przycupnięty na obrotowym krześle miał nieznaną dotąd świadomość, że zajmuje czyjeś myśli i ktoś go pożąda. Zwolnił, wrzucił kierunkowskaz i skręcił za bramę w bardziej intensywną, zamkniętą ciemność parku. Światła mego domu… mila wonnej ciemności… Las oczywiście bardzo urósł od czasów Cecila, teraz światła szkoły były niewidoczne. Ta mila również była czysto poetyckim dystansem, a może towarzyskim, obliczonym na wywarcie wrażenia. Była to jedna z zachęt Cecila, żeby go podziwiać, choć pewno niekoniecznie, by stawić się osobiście w Corley Court. Pojawia się przed czytelnikiem na grzbiecie szybko pędzącego konia, współczesny świat tanich samochodów i odrzutowców jeszcze cudownie niewyobrażony. Między wzgórzami White Horse i Radcot Bridge Nic tylko łąki, zagajniki, pola, Kościelne wieże i strzechy migocą, Albo rumianek wiotki i topola Przeglądająca się w Tamizie nocą. Był to jeden z lepszych przedwojennych wierszy Cecila, choć niepozbawiony tendencji do dźwiękowego watowania, które psuło niemal wszystko, co napisał, gdyby sądzić według najsurowszych kryteriów. Peter zaparkował na żwirze od frontu i bezskutecznie usiłował cicho zatrzasnąć drzwiczki. Księżyc wisiał na niebie wśród pierzastych chmur. Zanim Peter wszedł do domu, okrążył trawnik przy sadzawce rybnej i ruszył w stronę furtki na Górkę. Czuł się zaspokojony, z przyjemnością wspominał to, co się wydarzyło, widział nieomal, jak sam podgrzewa atmosferę, podsyca drobnymi dotknięciami, potem poczuł chłód czegoś w rodzaju zaniepokojenia, chłód samotności. Gdyby Paul był tu nadal, zrobiliby to lepiej, zrobiliby to jeszcze raz. Niewątpliwie to trudne dla kogoś, kto się zaleca, ale dla dwóch mężczyzn… Zatrzymał się przed świątynią jońską i zajrzał w głębię ciemności, dziwnie świadomy ciepłego życia niewidzialnie zamkniętego w klatkach. Może zaniepokojony jego obecnością królik czy chomik zaszeleścił i zadrapał, papuga podskoczyła, podfrunęła, odezwał się dzwoneczek na jej szyi. Poszedł dalej, stanął przy furtce, obejrzał się, w blasku i cieniu światła księżyca dom wydawał się niematerialny, mimo ogromu bryły z wieżyczkami, teraz robił wrażenie połowicznej ruiny. W sypialniach było ciemno, ale ekran dyrektorskiego telewizora błyskał w gotyckim oknie. Księżyc odbijał się ostro od chorągiewki na dachu kaplicy i cyferblatu zepsutego zegara w centralnym szczycie pod jasnym kamiennym paskiem z mottem rodziny Valance’ów „Chwytaj dzień”. Niesamowite, jak bardzo podniecił Paula grobowiec Cecila, a także fakt, że Corley było jego domem. Oczywiście brat Cecila mieszkał tam trzydzieści lat dłużej, dopóki domu nie przejęło wojsko. W końcu niewątpliwie szczęściem okazało się to, że wszystkie wiktoriańskie ornamenty zostały ukryte, armia nie miała czego niszczyć. Dom ocaliła nienawiść Dudleya Valance’a. Warto byłoby spróbować porozmawiać z nim o tamtym wczesnym okresie, o Cecilu, kiedy był chłopcem. W Czarnych kwiatach bardzo zimno rozprawia się z bratem, słychać tam mocno sarkastyczny ton. A jednak, co za temat! Dwaj pisarze dorastający w tym niezwykłym miejscu, cały wiek, który przygotował je do upadku. Może on sam

też powinien chwytać dzień i zacząć zbierać materiały, porozmawiać z takimi osobami jak stara Daphne Jacobs, która pamięta Cecila, która go kochała, i to najwyraźniej z wzajemnością. Czy ludzi interesuje Cecil? Jak jest oceniany? Bez wątpienia bardzo marny poeta, któremu zdarzało się napisać od czasu do czasu jakiś wers zapadający w pamięć. Ale jego życie było zarówno dramatyczne, jak i krótkie, a teraz wszyscy oszaleli na temat pierwszej wojny, cała szósta klasa nauczyła się na pamięć Hymnu do skazanej młodości, podobały im się też wojenne wiersze Valance’a, które im przeczytał. W wielu z nich było coś homoseksualnego, o co zresztą podejrzewał także Dudleya. Przy czym Dudley wydawał się bardziej homoseksualny ze swoim głębokim przywiązaniem do mężczyzny, który nazywał się Billy Prideaux, a którego zastrzelono obok niego podczas nocnego zwiadu, co jak się zdaje, spowodowało załamanie nerwowe, tak poruszające, choć dość niejasno opisane w jego książce. Peter wrócił do kamiennej ławki przy sadzawce i zapalił papierosa. Trzeba by spojrzeć na listy Cecila, miał nadzieję, że jego urok podziałał w zeszłym tygodniu na George’a Sawle’a, który ma z pewnością wiele ciekawych wspomnień. Interesujące też było to, co powiedział o Lyttonie Stracheyu i o książce, która ma się ukazać. Czyżby epoka rzeczy zasłyszanych miała ustąpić wiekowi dokumentacji? Popatrzył na dom, jakby obejmował on tajemnicę, a jego wiktoriański styl narzucał wykonanie zadania. Czy potrafi napisać biografię? Wymagałoby to znacznie bardziej uporządkowanego trybu życia niż ten, jaki prowadził dotychczas. Często uderzało go, jak dziwne jest to przebywanie tu na wsi z osiemdziesięcioma chłopcami i grupą dorosłych, których nigdy nie wybrałby na swoich przyjaciół. Ale gdyby miał napisać książkę, byłaby z tego przynajmniej jakaś korzyść. Gwiazdy na niebie robiły się wyraźniejsze, zachodzący księżyc przekształcał pochyłe czarne zarysy dachu w gotyckie płaskorzeźby. Było ciepło i bezwietrznie, niemal apogeum idealnego angielskiego lata. Na dzień otwarty wszystko zapowiadało się bardzo dobrze. Wstał i ruszył powoli w stronę domu w przyjemnym nastroju zmęczenia na myśl o możliwym wysiłku. Co to było? Jakaś ręka pogłaskała jego kark, kiedy cień wysokiego ceglanego komina nad oknem dyrektora zakołysał się i przesunął. Jakiś kształt podobny do latawca oderwał się i poruszał z senną ostrożnością pomiędzy pochylonymi blachami dachów powyżej; pięć sekund później kolejna forma, wahająca się, lecz zaangażowana; wydawało się, że atramentowy cień może kryć ich jeszcze bardzo wiele. Te dwie postacie były dziwnie antyczne, niepewnych rozmiarów i wzrostu wydawały się same płynąć jak oleiste cienie w szlafrokach otwartych jak peleryny. Prześlizgiwały się od komina do komina, wyżej w stronę pochyłości dachu kaplicy, którego zwieńczenie w postaci iglicy nadal było wysoko ponad nimi. Raz czy dwa Peter usłyszał słabiutki tupot stóp w kapciach. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

Część czwarta Coś z poety

Pani Failing znalazła w jego papierach zdanie, które ją zaintrygowało. „Widzę szacowną rezydencję. Widzę triumfującą fortecę kultury. Drzwi zamknięte. Okna zamknięte. Ale na dachu zawsze będą tańczyć dzieci”. E.M. Forster, The Longest Journey, rozdział 12 ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

1 Deszcz nie był szczególnie intensywny, ale wiatr wiał mocno, więc szybko okrążał plac, parasol trzymał przed sobą na tyle nisko, że częściowo zasłaniał mu widok. Platany głośno szumiały w ciemnościach, ich duże mokre liście spadały obok niego albo przylepiały się do palta. W lewej ręce niósł aktówkę z czarnej skóry zmoczoną teraz smugami deszczu. W bibliotece pustoszejącej zwykle z nadejściem wieczoru czytał dziś poezje. Kiedy ciemnowłosy mężczyzna o nazwisku R. Simpson, który chyba pracował nad sztukami Browninga, zaczął się zbierać, on też się spakował, ale przy drzwiach wejściowych w tej ulewie Simpson pospieszył na prawo, podczas gdy on ruszył na lewo do metra, jak zwykle towarzyszyło mu uczucie przygnębienia i zarazem ulgi. Walka z pogodą sprawiała mu dziwną satysfakcję. Na Bedford Square po zmierzchu można było zajrzeć przez wysokie okna pierwszego piętra do siedziby wydawnictwa; widać było całe ściany książek, a często także grupy postaci na jasno oświetlonym przyjęciu. Akurat teraz odbywało się takie przyjęcie, jacyś goście już wychodzili, jasny prostokąt przy drzwiach wyjściowych poszerzał się i zwężał, kiedy roześmiani wstępowali w noc, wykrzykując uwagi na temat pogody. Właśnie wyszła jakaś para, szybko opuścili głowy, za nimi dostrzegł drobną postać. Niewątpliwie była to ta sama stara kobieta, którą widział wcześniej w drzwiach, kiedy zapinała płaszcz, poprawiała kapelusz i przewieszała torebkę przez ramię; stojąc już na chodniku, rozłożyła niewielką parasolkę. Wiatr natychmiast wywrócił ją na lewą stronę. Wyraźnie dotarły do niego słowa „jasna cholera”. Podchodząc bliżej, widział, że się zmaga z parasolką, jego własny parasol także wydymał się i walczył z wiatrem. Starsza pani zachwiała się, jako tako wyprostowała druty i odeszła szybkim, choć niepewnym krokiem, udało jej się na chwilę opanować sytuację, chociaż jeden drut wyskoczył pod beznadziejnym kątem, a różowy materiał wisiał luźno. Nagły podmuch wiatru wyrwał jej z rąk parasolkę i pognał ją po ziemi, aż w długich podskokach przedostała się na parking między samochody. Oczywiście powinien pomóc kobiecie, pobiec za nią, wydawało się jednak, że ona, wiedziona jakimś beztroskim bezsensem, zrezygnowała z używania parasolki. Na moment się odwróciła, światło latarni odbiło się w szkłach okularów, znowu zaczęła się zmagać z wiatrem; deszcz przemienił się teraz w rodzaj wszechogarniającej wilgoci. Kobieta szła szybkim krokiem. Paul poczuł ukłucie niespokojnej ekscytacji. Było tak przeszywające, że na dziesięć sekund ukrył się za parasolem, nie wiedząc, co robić. Zwolnił, mogłoby się zdawać, że pragnie, by kobieta zniknęła, jednak wziął się w garść. Szła z wielkim trudem pod wiatr, wydawała się przerażająco bezbronna wobec pogody, wobec londyńskiego wieczoru, a także wobec niego. Dlaczego nikt z nią nie wyszedł, a przynajmniej nie odprowadził do taksówki? Zbliżył się do niej od tyłu, co sprawiło mu niemal fizyczny ból, przez kilkanaście sekund dzieliła ich odległość tak niewielka jak długość wyciągniętej ręki. Widział kępki siwych włosów wystające spod wciśniętego głęboko czerwonego filcowego kapelusza, które zwijały się na deszczu. Szyję owinęła różowym jedwabnym szalikiem, trencz był nędzny, jego kołnierz ciemniejszy. Zanim podniósł swój parasol do góry i osłonił ją od wichru, poczuł lekki zapach stęchlizny i starości. – Bardzo proszę… – powiedział. – No tak – odparła. – Czy to nie straszne? – Szła dalej, obrzuciwszy go szybkim powątpiewającym spojrzeniem, ale kryło się w nim pewnie także poczucie bezpieczeństwa. – Nie powinna pani wychodzić w taką pogodę, pani Jacobs – powiedział bardzo rzeczowo. – Wydaje mi się, że deszcz zupełnie ustał. Paul uśmiechnął się, a może tylko się w nią wpatrywał. – Dokąd pani idzie? – Czuł się cudownie mimo nerwów i szalonej radości, być może jednostronnej, z powodu tego spotkania. Dostosował krok do tempa jej marszu.

– Był pan na przyjęciu? – spytała z lekko rozmarzonym spojrzeniem, jakby nadal to przeżywała. Zanim zdążył się zastanowić, powiedział: – Byłem, ale nie miałem okazji z panią porozmawiać. – Caroline ma tak wielu młodych przyjaciół. – Sama starała się to zrozumieć. Widział, że musiała trochę wypić, władza drinków i głupstwa, jakie się plecie na takich przyjęciach; potem się wybiega, człowiek jest wysuszony z pragnienia, podchmielony i ma nadzieję, że nie będzie samotny. Podczas bankietowania zapadła ciemność. Zapytał prosto z mostu, choć z jakiegoś powodu nadal się z nią droczył: – Pani Jacobs, czy pani mnie pamięta? Odpowiedziała tak, jakby od dawna cierpliwie czekała na to pytanie; nie patrzyła na niego. – Nie jestem pewna. – Niby dlaczego miałaby pani pamiętać! – wykrzyknął. – Nie widzieliśmy się dobrych dziesięć lat. – Ach tak… – powiedziała z wyraźną ulgą, ale bez zaangażowania. – Jestem Paul, Paul Bryant. Pracowałem kiedyś w banku w Foxleigh. Byłem na… wielkim przyjęciu z okazji pani urodzin wtedy, przed laty. – Może nie było to taktowne przypomnienie. – Naprawdę? Pani Jacobs dziwnie wciągnęła powietrze, a może jęknęła, Paul zauważył to zbyt późno, jak zauważa się w ciemności zagrożenie na chodniku tuż przed sobą. Czy mogą tak nieobowiązująco rozmawiać po tej podwójnej tragedii? Może była to okazja do wyrażenia współczucia, do pokazania, że zna jej historię i że można mu ufać. – Rzeczywiście… – dodała. – Było mi bardzo przykro, kiedy dowiedziałem się o… Corinnie i… Niemal przystanęła, położyła mu dłoń na rękawie, może w milczącym podziękowaniu, choć było w tym także coś korygującego. Popatrzyła na niego. – Czy mógłby pan zawołać mi taksówkę? – Ależ oczywiście – powiedział Paul, jakby skarcony przez wiele upomnień, czując równocześnie ulgę, że może się na coś przydać. Nad nimi górował masyw nowego budynku YMCA, z daleka docierały światła i szum ruchu na Tottenham Court Road. – Dokąd chce pani jechać? – Muszę się dostać na Paddington. – Nie mieszka już pani w Londynie? – Chyba mam pociąg za dziesięć dziewiąta. Deszcz znowu zaczął uderzać w parasol. Znaleźli się przy oświetlonych drzwiach do YMCA, wychodzili stamtąd młodzi mężczyźni otoczeni aureolą poczucia własnej wartości, z powodu deszczu naciągali kaptury i ruszali biegiem. – Proszę tu poczekać, znajdę pani taksówkę. W świetle wyraźniej zobaczył, jak nędznie wyglądała. Była mocno upudrowana, jej twarz wydawała się zarazem wyniszczona i podpuchnięta. Deszcz zachlapał jej brązowawe pończochy i zdarte czółenka. Działanie czasu było z lekka przerażające, poprawiał sobie ponury nastrój, myśląc o tym, jaka była dawno temu. Ci promienni i spieszący się młodzieńcy, wychodzący z sali gimnastycznej czy sauny, nie mieli pojęcia, jak interesująca była kiedyś pani Jacobs. Teraz zwracał się do niej głośno, czarował ją, bo chciał im pokazać, że ona na to zasługuje. Należała do epoki wiktoriańskiej, przeżyła dwie wojny i tak się dziwnie złożyło, że jej szwagrem, co prawda pośmiertnie, został poeta, o którym Paul akurat pisał. On sam uważał, że jej naturalnym środowiskiem jest angielski ogród, a nie wietrzny wąwóz uliczki w pobliżu Tottenham Court Road. Pisano dla niej wiersze i komponowano do nich muzykę. Pamiętała przyjaźnie, które dziś są już legendarne. Jednak nie umiał na pewno stwierdzić, czy zapamiętała akurat jego, Paula. Znalezienie taksówki na głównej ulicy i skierowanie jej tam, gdzie czekała pani Jacobs, zajęło mu pięć minut. Kiedy pobiegł z powrotem i zobaczył wyraz jej twarzy, niespokojny i nieuważny zarazem,

wiedział, że pojedzie z nią na stację Paddington, a po drodze umówi się na następne spotkanie. Poprosił kierowcę, żeby poczekał, przeszedł na drugą stronę ulicy i pod parasolem podprowadził panią Jacobs do samochodu. – Głupia sprawa, ale nie jestem pewna, czy mam przy sobie pieniądze – powiedziała. – Proszę się nie martwić – odparł niemal surowo, zastanawiając się, czy może sobie na to pozwolić. – I tak jadę z panią. – Prawie wepchnął ją do taksówki, przybierając obojętną, pełną rezerwy minę, obszedł samochód i sam wsiadł z drugiej strony. Zakładał, że mają piętnaście minut. Usadowili się, dość napięci, a taksówkarz z drugiej strony przepierzenia nie przestawał narzekać na diabelską pogodę, dopóki Paul nie wychylił się do przodu i nie zasunął szybki. Spojrzał na panią Jacobs w poszukiwaniu aprobaty, ale w podwodnej posępności taksówki zdawało się przez chwilę, że ona kompletnie go ignoruje. Jej łagodna twarz robiła wrażenie dziwnie wymizerowanej pośród gry cieni i świateł. – Nie mogę uwierzyć, że tak po prostu wpadłem na panią – mówił Paul. – No właśnie… – Wyczuwał, że waha się pomiędzy wdzięcznością, zażenowaniem, a nawet obrazą. W taksówce unosił się jakiś zapach po poprzednich pasażerach, wyraźnie kojarzył się z jedzeniem, a siedzenia były oślizgłe od mokrych ubrań. Rozpiął płaszcz, usadowił się pod kątem, założył nogę na nogę, zaangażowany, ale swobodny. Panią Jacobs otaczała aura starości, niby rzucała się w oczy, ale równie dobrze można było jej nie zauważyć. Trzymała torebkę na kolanach, a na niej obydwie dłonie w rękawiczkach. Nie była to ta sama torebka co przed dwunastu laty, ale bardzo podobna, też odznaczała się bezkształtnością, a w ogóle była zbyt duża, by mogła uchodzić za torebkę, świadczyło o tym choćby beznadziejne zapadnięcie się w głąb. – Jak się pani czuje? – nadał temu pytaniu zatroskany i niepewny ton. Zdawało mu się, że upłynęły trzy lata od śmierci Corinny i samobójstwa Lesliego Keepinga. – No, bardzo dobrze, zważywszy na… no wie pan. – Szybki chichot jak dawniej, choć na jej twarzy nadal malował się wyraz niepokoju i zaaferowania. Nieskutecznie przetarła szybę po swojej stronie i usiłowała wyjrzeć, jakby chciała sprawdzić, dokąd jadą. – Ale nie mieszka już pani w Londynie? Ostatni raz, kiedy panią widziałem, mieszkała pani w… Blackheath? – A, tak. Ale przeprowadziłam się, przeniosłam się z powrotem na wieś. – Nie tęskni pani za Londynem? – zapytał uprzejmie. Chciał się dowiedzieć, gdzie mieszka, ale już zdążył wyczuć pewien opór przed powiedzeniem mu tego. Westchnęła tylko i patrzyła na zamazany świat na zewnątrz, poprawiła się na siedzeniu, żeby troszeczkę uchylić szybę, choć po sekundzie gwałtowne szarpnięcie silnika zamknęło okno. – Ja mieszkam w Londynie już od trzech lat. Cofnęła brodę. – No, pan jest młody. Londyn jest w porządku, kiedy jest się młodym. Lubiłam to miasto pięćdziesiąt lat temu. – Tak, wiem… – To jej książka o życiu z Revelem Ralphem w Chelsea w jakiś dziwny sposób wpłynęła na jego wyobrażenie o tym, co może oferować życie w Londynie: wolność, przygodę, sukces. – Rzuciłem pracę w banku. Myślę, że zawsze chciałem być pisarzem. – Ach tak. – Miło mi powiedzieć, że całkiem nieźle mi to wychodzi. – Bardzo się cieszę. – Uśmiechnęła się niespokojnie. – Czy na pewno jedziemy na Paddington? Paul uznał to za żart, wychylił się do przodu. Przez przetarty łuk na szybie dostrzegł zamazany narożny pub, wejście do szpitala, wszystko trudne do rozpoznania. – Dobrze jedziemy – uspokoił ją. – Piszę trochę recenzji. Może widziała pani mój tekst w „Telegraphie” jakieś dwa miesiące temu? – Z zasady nie czytuję „Telegraphu” – powiedziała raczej z zabawną ulgą niż żalem.

– Rozumiem, co ma pani na myśli, ale w istocie uważam, że teksty o książkach są tam równie dobre jak w innych gazetach. Naprawdę chciał się dowiedzieć, ale nie śmiał zapytać, czy czytała jego recenzję Krótkiej galerii w „New Statesmanie”, piśmie, którego najpewniej także nie czytywała. Ta recenzja to był gest przyjaźni, wypunktował wszystkie najlepsze cechy książki, drobne uwagi krytyczne były najwyraźniej pełne czułości, a skorygowanie faktów na pewno okaże się przydatne przy wznowieniach. Ilekroć pisał recenzję, czytał wszystkie dotychczasowe omówienia równie dokładnie, jakby sam był autorem książki. Memuary Daphne recenzowali albo rówieśnicy, którzy przeżyli, niektórzy lojalni, niektórzy kpiący, albo młodzi, którzy sami chcieli coś udowodnić, ale we wszystkich tekstach kryła się mniej lub bardziej zawoalowana sugestia, że większość tych wspomnień autorka wymyśliła. Paul oblewał się rumieńcem, czytając o błędach, których nie zauważył, jednak fakt, że obszedł się z nią tak łagodnie, utwierdzał go w przekonaniu o własnej wspaniałomyślności. Jego recenzja była najbardziej przychylna ze wszystkich. Kiedy pisał swój tekst, wyobrażał sobie jej wdzięczność, wyrażał ją w jej imieniu na różne sposoby, rozkoszując się tym, a przez całe tygodnie po ukazaniu się recenzji, niestety mocno skróconej, choć główna teza była nadal czytelna, czekał na jej list z podziękowaniem, w którym wspominałaby ich dawną znajomość i sugerowała kolejne spotkanie, może wspólny lunch, wyobrażał go sobie na przemian w spokojnym hotelu albo w jej domu w Blackheath pośród rozpraszających memorabiliów jej osiemdziesięciu dwóch lat. W istocie jedyną odpowiedzią był list do redakcji od sir Dudleya Valance’a wskazujący na drobny błąd, jaki Paul popełnił, czyniąc aluzje do jego powieści Długa galeria, bo wszak tytuł Daphne był sarkastycznym prywatnym żartem. Jeżeli sir Dudley mieszkający za granicą przeczytał „New Statesmana”, to może Daphne także, a może wydawca posłał jej jeden egzemplarz. Paul uznał, że pewna rezerwa związana z wychowaniem mogła powstrzymać ją przed pisaniem do recenzenta. Zdejmowała rękawiczkę. – Nie będzie panu przeszkadzało, jeśli zapalę? – Absolutnie nie – powiedział Paul, a kiedy znalazła w torbie papierosa, wyjął jej z ręki zapalniczkę i łagodnie podtrzymywał jej ramię, kiedy na sekundę pochyliła się nad płomieniem. Dym zneutralizował cuchnące powietrze, we wnętrzu taksówki zrobiło się niemal przyjemnie. I od razu, kiedy lekko potrząsnęła głową, wypuszczając dym, jej twarz, a nawet błysk zsuniętych okularów zdawały się wyglądać tak jak przed dwunastu laty. Zachęcony tym powiedział: – Bardzo się cieszę, że panią spotkałem, bo prawdę mówiąc, piszę coś o Cecilu. O Cecilu Valansie. – Jego śmiech po chwili stał się bardzo przymilny. Nie zwierzył się jej ze wszystkich swoich planów. – W istocie miałem zamiar napisać do pani i zapytać, czy mógłbym przyjechać i porozmawiać. – No nie wiem – odpowiedziała całkiem sympatycznie. Wydmuchała dym jakby na coś bardzo odległego. – Sama napisałam książkę. Nie wiem, czy pan ją widział. Wszystko tam zamieściłam. – Tak, naturalnie. – Znowu się roześmiał. – Recenzowałem tę książkę. – Był pan surowy? – zapytała znowu z cieniem zabawnego tonu, który pamiętał. – Nie, mnie się podobała. Naprawdę dobra. – Niektóre recenzje były podłe. Milczał współczująco. – Mam poczucie, że rozmowa z panią byłaby dla mnie bardzo cenna. Oczywiście nie chciałbym się naprzykrzać. Jeśli pani pozwoli, przyjadę wtedy, kiedy będzie to pani odpowiadało. Wzdrygnęła się i zamyśliła. – Wie pan, nigdy nie utrzymywałam, że jestem wspaniałą pisarką, ale znałam bardzo interesujących ludzi. – Jej spokojny śmiech zabrzmiał trochę posępnie. Paul starał się dać jej do zrozumienia, że wszyscy ci krytycy są niewiele warci. – Oczywiście, czytałem wywiad z panią w „Tatlerze”, ale myślę, że dałoby się powiedzieć coś więcej.

– Ach tak… – Znowu zdawało się, że jej to pochlebia i męczy ją zarazem. – Wolałaby pani przed południem czy później? – Mmm… – Nie zaangażowała się, nie podała żadnej daty ani żadnych szczegółów. – Kim był ten bardzo miły młody człowiek na przyjęciu, pan go pewnie zna? Nie mogę zapamiętać wszystkich nazwisk. Pytał mnie o Cecila. – Zdawało się, że ta rozmowa sprawia jej jakąś przewrotną przyjemność. – Mam nadzieję, że nie pisze o nim! – Nie byłabym taka pewna. – Coś podobnego! – Paul czuł się poruszony, udało mu się jednak powiedzieć spokojnie: – Jestem pewien, że odkąd wyszła pani książka, zainteresowanie Cecilem wzrosło. Zaciągnęła się głęboko i wypuściła leniwą smugę dymu. – Oczywiście chodzi też o wojnę. Ludzie nigdy nie mają dosyć wojny. – Tak, wiem – przyznał Paul, jakby on też uważał, że to przesada. W istocie bardzo na to liczył. Patrzyła na niego niemal wyniośle w zmieniających się pasmach światła i cienia. – Wydaje mi się, że pana pamiętam – powiedziała. – Pan gra na fortepianie? – Aha, wiem, co pani myśli. – Grał pan w duecie z moją córką. Podobała mu się ta bierna mistyfikacja, chociaż odczuwał też pewien dyskomfort, że jest brany za Petera. – Wspaniale się bawiliśmy tamtego wieczoru – stwierdził skromnie. – Tak, wiem. – Pod wieloma względami Foxleigh to były szczęśliwe czasy. – Otoczył tamto miejsce i czas taką kurtyną serdecznych wspomnień, jakby były znacznie bardziej odległe niż w rzeczywistości. – Wtedy poznałem pani rodzinę! – Myślał, że przyjęła to jak czyste pochlebstwo. Chciał zapytać o Juliana i o Jenny, ale nad każdym pytaniem unosiła się znacznie bardziej mroczna kwestia Corinny i Lesliego Keepingów. Czy wypadało o nich mówić, czy też było to dowodem zarozumialstwa i wścibstwa? Wysiłek podtrzymywania rozmowy na chwilę przerósł jego możliwości. – No, jesteśmy na miejscu – stwierdziła, kiedy taksówka wjeżdżała na dworzec wzdłuż długiej rampy. Zorientował się, że dla niej chwila ucieczki oznacza także chwilę obowiązku. Kiedy samochód stanął, Paul wyskoczył i czekał z parasolem przewieszonym przez ramię i otwartym portfelem w ręku. Jeździł taksówką najwyżej dwa razy do roku. Ale dał szoferowi napiwek z jowialną niefrasobliwością młodego człowieka, którego widział kiedyś w City. Pani Jacobs wygramoliła się z drugiej strony i jak prawdziwa dama czekała, aż zostaną załatwione interesy. Paul dołączył do niej z uszczęśliwionym, choć pokornym uśmiechem. – Może mimo wszystko da mi pani swój adres, żebym mógł do pani napisać? – To byłoby świetnie – odparła spokojnie, jakby dokładnie to przemyślała. – A co dalej, zobaczymy… – Miał w teczce notes, który jej podał, odwrócił głowę, kiedy pisała. – Bardzo serdecznie dziękuję – powiedział rzeczowo. – A ja dziękuję za wybawienie. Patrzył na jej przysadzistą, lekko pochyloną postać i niechlujny wygląd, na zabawne okulary pod smutnym czerwonym kapeluszem, na ściskaną w ręku torbę i pokręcił głową jak podczas przypadkowego spotkania starych i bliskich przyjaciół. – Po prostu nie mogę w to uwierzyć – stwierdził. – No widzi pan… – powiedziała, bardzo się starając. – Mam nadzieję, że wkrótce się zobaczymy. Uścisnęli sobie ręce. Ona wsiadała – zaraz, do jakiego pociągu? – do Worcester z najbliższego peronu, a on jeszcze nie popatrzył na jej adres. Odwróciła się, zrobiła kilka zdecydowanych kroków, po czym obejrzała się z niepewną i lekko konspiracyjną miną, która od razu wydała mu się czarująca.

– Proszę mi jeszcze raz podać swoje nazwisko – poprosiła. – Paul Bryant. Skinęła głową i zwarła pięść w powietrzu, jakby łapała mola. – Au revoir – powiedziała. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

2 Drogi Georgie, czytał Paul, dziś przy lunchu Generał wygłosił uwagę, że Twoja wizyta w Corley Court przebiegła „stosunkowo spokojnie”, a naciskany troszkę mocniej dodał, że Ty sam „właściwie nie popełniłeś błędu”. Możesz się zastanawiać nad owym „właściwie”, ale nic więcej nie chciała powiedzieć. W sumie odbieram to tak, że nie będzie się krzywiła na dalsze wizyty. […] Naturalnie przekażę Ci osobiście jej najlepsze życzenia jutro po południu, dokładnie o 5.27. Chwała Bogu za Bentley Park i furgonetkę Hornera czy Homera? (nie mogę odczytać, ufam jednak, że nie chodzi o prawdziwego Homera, pisarza?), ale Middlesex będzie nasze. Twój CTV. Za oknem pociągu to samo Middlesex otwierało się i zamykało zgodnie z rytmem, w jakim zakręcały tory. Paul, trzymając w rękach Listy Cecila Valance’a, przyglądał się jasnemu popołudniu: niskie słońce nad podmiejskimi domkami, bezlistne drzewa między placami zabaw, czasami tunel. Spojrzał na twarz Cecila, na jego wyłupiaste ciemne oczy, faliste ciemne włosy wybrylantynowane niemal na gładko, na węzeł krawata w kolorze sepii, na spinkę, epolety z miedzianymi guzikami i szerokie klapy z serży, na odznakę regimentu i skórzany pas ze sprzączką przecinający pierś jak szarfa. Pod zdjęciem tekst: Pod redakcją G.F. Sawle’a. Za oknem wciąż migał miejski pejzaż, zwalniali już przed stacją. Studiując London A–Z, Paul wyrobił sobie ogólne pojęcie, gdzie znajdowały się Dwa Akry. Jednak czarno-biały plan w niewielkiej skali z nazwami ulic wciśniętymi na mapę, z dziwnymi rombami i trójkątami pustej przestrzeni na dalekich przedmieściach pokazywał nie wiadomo co. Złożony z pół tuzina liter liścik Cecila do George’a, który się zachował, zaadresowano zdecydowanym staroświeckim charakterem pisma: Dwa Akry, Stanmore, Mddx. Nie było żadnej sugestii ani że dom stał przy określonej ulicy, ani że jakikolwiek funkcjonariusz mógłby nie znać tego domu i jego mieszkańców. Furgonetka Hornera mogła zaoferować podwiezienie ze stacji. Teraz jednak nie dało się dojechać trasą Cecila: sama stacja, „zbudowana tak, by przypominała kościół”, według drobiazgowych przypisów George’a Sawle’a „wyposażona w mury obronne i wieżę”, została zamknięta dla pasażerów w 1956 roku. Paul miał przeczucie, jak to bywa w przypadku zignorowanego zmartwienia, że poszukiwania w British Library, a nawet w bibliotece Stanmore mogłyby doprowadzić do szczegółowego odtworzenia historycznego planu. Tymczasem jednak jego przewodnikiem był wiersz Cecila. Istniała ulica o nazwie Stanmore Hill, a Cecil pisał o bukowym wieńcu Stanmore Hill, był to więc dobry początek. Opis ogrodu całkiem wyraźnie mówił, że zbiegał po zboczu ścieżki dla kozic wśród tych niby górskich szczytów/schodki znikające w mroku zaraz po zmierzchu/Przez pachnące pasy to różu, to zieleni/Dalej aż na pasek lśniący wśród kamieni, a sam dom posadowiony na szczycie dla lepszego widoku Paul wyobrażał sobie na podstawie jeszcze wątlejszych dowodów. Bentley Priory, duży pusty pięciokąt w A–Z oznakowany jako Brytyjskie Siły Powietrzne, przez który przechodziły jednak wykropkowane ścieżki piesze, a także pusty romb jeziora też zdawały się wspinać na wzgórze. Przypisy George’a wyjaśniały, że opactwo, „niegdyś siedziba królowej Adelajdy, później stało się hotelem; lokalną linię kolejki Harrow and Wealdstone poprowadzono do Stanmore, żeby dowoziła gości; pociągi jeździły co godzinę; później w opactwie funkcjonowała szkoła dla dziewcząt, w czasie bitwy o Anglię mieściła się tu kwatera główna dowództwa myśliwców”. Sawle wskazywał na odniesienia do Raju utraconego, ale czy wzmianki Cecila o Middlesex oznaczały jeszcze coś innego? Przez całą książkę autor odnosił się do pejzażu również własnej młodości wyłącznie jako historyk; inicjały G.F.S. zastępowały pierwszą osobę liczby pojedynczej; był uparcie bezstronny. A jednak zdarzały się opuszczenia, jak choćby to w krótkim liście, zaznaczone skrupulatnie nawiasem kwadratowym. Co należało przemilczeć po sześćdziesięciu latach? Po wyjściu ze stacji metra Paul czuł się nieco zdezorientowany, ale udało mu się szybko opanować. W Londynie starał się nigdy nie pokazywać, że nie wie, dokąd idzie, mniej się przejmował tym, że zabłądzi, niż pytaniem o drogę. Prowadzenie badań w terenie, dziwaczne bicie serca na myśl o tym, że znalazł się

w miejscu, w którym kiedyś przebywał jego bohater – tak samo się czuł, kiedy Peter po raz pierwszy zabrał go do Corley Court i pokazywał grobowiec Cecila – te odczucia służyły mu za sekretnego przewodnika. Szedł pewnie pomiędzy ludźmi robiącymi zakupy w czasie przerwy obiadowej, pomiędzy urzędnikami, którzy wyskoczyli na kufel piwa, wspierany własną pewnością, że zmierza do celu; nikt nie wiedział, kim jest ani co robi, nikt nie wyczuwał rytmu jego własnego dnia, wykraczającego poza zwykłą rutynę otoczenia. Miał także poczucie wolności i zarazem niepokoju, bo przecież sam był kiedyś równie mocno jak oni ograniczony rutyną codzienności. Stanmore Hill zaczynało się jak wiejska uliczka, ale wkrótce przekształcało się w długą, prostą, idącą pod górę drogę. To była niemal wycieczka poza miasto, w to listopadowe popołudnie pozbawiona radości. Minął duży pub, Abercorn Arms, wspomniany w jednym z kilku zachowanych listów Cecila do George’a; chłopcy wypili tu kiedyś po kuflu piwa. Paul zdawał sobie sprawę, że to atrakcyjna część badań, ale czuł się onieśmielony perspektywą samotnego wejścia do pubu, więc ruszył dalej. Oczywiście tamci byli wtedy chłopcami. Kiedy George poznał Cecila, był o połowę młodszy niż Paul teraz, zdawało się jednak, że oni kierowali się w życiu jakimś podświadomym autorytetem, czego Paul nigdy nie doświadczył. W pobliżu szczytu wzgórza na budynku stajni znajdowała się niewielka wieża zegarowa z kurkiem, częściowo ukryta za drzewami. Chociaż miał pewność, że to nie mogą być Dwa Akry, coś jednak zapowiadało ich bliskość. Teraz droga biegła po płaskim terenie, w dali widać było podłużny ciemny staw otoczony nieprzyciętymi drzewami i początek terenów zielonych Stanmore Common. Zobaczył kobietę z psem, biały pudel wydawał się zdecydowanie zbyt duży, a ponieważ w pobliżu nie było nikogo, Paul miał wrażenie, że on sam też bardzo rzuca się w oczy. Skręcił w boczną uliczkę, myśląc o tym, że powinien był zapytać tę kobietę o drogę, przez dziesięć czy piętnaście minut kluczył w niezbyt skomplikowanej sieci alejek, w których kryło się jednak coś tajemniczego, słońce schodziło coraz niżej między bezlistnymi drzewami, kolejne mętne stawy, w dali schodzące w dół tereny leśne, a tu i ówdzie do połowy ukryte za żywopłotami i parkanami domy w dużych ogrodach. Żałował, że nie jest ekspertem w ocenianiu domów i nie potrafi określić ich wieku. George Sawle powiedział, że Dwa Akry były z czerwonej cegły i zbudowano je w latach osiemdziesiątych dziewiętnastego stulecia; jego ojciec kupił je od pierwszego właściciela w 1890, a matka sprzedała w 1920 roku. Paul czytał nazwę każdego mijanego domu: „The Kennels, Old Charlocks, Jubilee Cottage”. Czy mógłby nie zauważyć Dwóch Akrów? Pomyślał o testach, o których właśnie przeczytał w jednym z wcześniejszych listów Cecila z okresu pierwszych tygodni jego pobytu w Marlborough. Musiał wtedy udowodnić starszym chłopcom, że wie, gdzie co jest i rozumie znaczenie wszystkich śmiesznych nazw. Umiałem wszystkie, pisał do matki, oprócz jednej, ale za to Daubeny powinien dostać czterdzieści batów, bo nie udało mu się zakodować tego faktu w moim przebogatym umyśle. Obawiam się, że uznasz to za niesprawiedliwe. Znalazł się znowu blisko głównej drogi, kobieta z pudlem zmierzała w jego stronę. Uśmiechnęła się do niego bez entuzjazmu: mężczyzna włóczący się po okolicy po południu i z aktówką. – Chyba pan zabłądził – powiedziała. – Już się odnalazłem. – Paul wskazał ruchem głowy główną drogę. – Bardzo dziękuję. – Po czym dodał, kiedy już go minęła: – Choć, prawdę mówiąc, szukam domu o nazwie Dwa Akry. Zwolniła kroku i obróciła się, pies ciągnął ją do przodu. – Dwa Akry? Nie… nie wiem. Jest pan pewien, że to gdzieś tutaj? – Absolutnie. Napisano o nim sławny wiersz. – Niestety, nie jestem wielbicielką poezji. – Myślałem, że mogła pani o nim słyszeć. – Przestań, Jingo! Nie. – Zmarszczyła brwi. – Zdaje pan sobie sprawę, że dwa akry to bardzo dużo. – No… tak – przyznał Paul. – My mamy jedną trzecią akra i może mi pan wierzyć, że to mnóstwo pracy.

– Ale przypuszczam, że w dawnych czasach… – zaczął Paul. – W dawnych czasach! Jingo! Jingo! Szalony pies! Bardzo przepraszam. A kto mieszka w tym domu, którego pan szuka? – Tego nie wiem – odparł Paul, eksponując intymną i kapryśną stronę swoich poszukiwań, wiedział, że tak będzie, jeśli zniży się do pytania kogoś o drogę. Wydawało się to również przekraczać możliwości kobiety, mrugnęła porozumiewawczo, patrząc na jego teczkę, w której musiał się kryć powód poszukiwań, ale o to nie zamierzała pytać. Na pewno to jakiś przedstawiciel handlowy czy agent. – No to powodzenia – powiedziała takim tonem, jakby uświadomiła sobie, że traci czas. I dodała: – Proszę spróbować z drugiej strony wzgórza. Paul tak właśnie zrobił, poszedł w dół wąską drogą, która pewnie stanowiła prywatny podjazd. Zdawało mu się, że prowadzi do nowego osiedla domków, których dachy widział niżej na zboczu. Droga zakręcała, przez trzydzieści jardów biegła pod wysokim ciemnym płotem z modrzewiowych desek, który nawet w ten chłodny dzień wydzielał słaby zapach kreozotu. Za nim stał dom, widać było jedynie długą krawędź dachu i dwa wysokie kominy. Płot kończył się bramą tej samej wysokości i z takich samych desek, zamkniętą na łańcuch i kłódkę, jednak przez wąską szczelinę między ramą a zawiasami można było jednym okiem zobaczyć pełen chwastów żwirowy podjazd i okno na parterze domu, niepokojąco blisko. Dalej, dużo wyższy od płotu, rósł gęsty parawan z cyprysowców, biegł od drogi blisko narożnika domu, osłaniając go od asfaltowego podjazdu, na którego końcu stała duża tablica z artystycznym rysunkiem innego domu z czerwonym dachem i napisem „Stare Akry – sześć domów dyrektorskich, dwa jeszcze dostępne”. Niewielka zmiana nazwy była dla niego jak wymarzona, choć w świetle dnia niemal nieznacząca. Przypuszczał, że zachowanie nazwy Dwa Akry mogłoby uświadamiać ewentualnym nabywcom, jak maleńkie są ich dyrektorskie posiadłości; może nazwa Stare Akry tworzyła odpowiednią aurę dla niezbyt atrakcyjnych zabudowań, stłoczonych pod dziwnymi kątami pośród drzew, które musiały ocaleć z ogrodu Sawle’ów. Dla wtajemniczonych zachowało się przynajmniej jedno słowo ze starego porządku. Widział już, że pełen powietrza grodzony ogród zniknął, a sam dom, co do którego Paul już nie wątpił, że to właśnie ten, wydawał się nie zgadzać, by mu się przyglądano. Wyciągnął z torby aparat, przeszedł na drugą stronę alejki i sfotografował płot. To nie wystarczało. Cofając się, obserwował uważnie wjazd do domu Cosgroves przed Dwoma Akrami. Alejka znikała z oczu, zakręcając za rododendronami, sam dom leżał zbyt daleko, by pilnować furtki. Wchodząc na podjazd, Paul uśmiechał się łagodnie, poczucie konieczności wkroczenia na cudzy teren miała złagodzić niezbyt prawdopodobna opowieść o tym, że zabłądził. Poruszał się niemal odruchowo, choć był bardzo czujny. Po prawej rozciągał się duży trawnik, wiatr układał suche liście w linie i spirale. Puste tekowe krzesło, kamienny stół. Niebieski worek otulający roślinę przez moment wziął za pochylonego człowieka. Z tej strony granicę z Dwoma Akrami wyznaczały gęste krzaki, potem ściana wiekowych świerków w marnym stanie, napierających na stary drewniany garaż i pokrytą papą małą szopę z oknami pełnymi pajęczyn. Usłyszał kobiecy głos, ale nie odróżniał słów, gdzieś na zewnątrz w jakimś monologu, może mówiący do telefonu. Skrył się między komórką a garażem, po czym przeszedł jard czy dwa, opierając się na rękach i kolanach i osłaniając twarz aktówką, przedarł się przez gęste i ostre pierzaste liście między pniami świerków, w końcu, podrapany i niechlujny, wychynął w ogrodzie na tyłach Dwóch Akrów. Przez minutę stał i rozglądał się, nie ruszając z miejsca. Czuł się niemal komicznie nabrany, jednak podniecenie przeważało nad rozczarowaniem z niezwykle chytrym uporem. Niewiele było do oglądania. Obronna ściana iglaków otaczała narożnik i biegła również za domem, zasłaniając widok na drzewa w głębi i poniżej, które musiały być resztką parku opactwa Bentley. Ogrodzona przestrzeń była martwa i pozbawiona słońca. Przez fragment zbocza porośnięty splątaną trawą, martwymi ostami i pokrzywami biegła krótka ścieżka, którą pewnie wydeptał lis; mógł tu żyć w spokoju dzięki temu, że sam dom zdawał

się dążyć do prywatności. Paul, odpowiadając na nagłą potrzebę, w równym stopniu terytorialną, co fizyczną, stanął tyłem do budynku, odłożył teczkę i krótko, ale gwałtownie nasikał w wysoką trawę. Z jakiegoś powodu nie potrafił ogarnąć tego domu, ale postanowił, że zrobi jednak zdjęcia, żeby wszystko dokładnie obejrzeć później. Podszedł do niewielkiego okna w bocznej ścianie, mroczna kuchnia, stalowy zlew dokładnie na wprost niego, drzwi otwarte na jaśniejszą przestrzeń. Mały przezroczysty wiatraczek umieszczony w kwadracie okna posłusznie zaczął się obracać pod wpływem dmuchnięcia. Paula zupełnie opuściła wcześniejsza wiara, że dom może być zamieszkany. Był pusty, a więc w pewien sposób należał do niego; z niezachwianą pewnością stwierdził, że nie tylko może, ale wręcz powinien wejść do środka. Kiedy się cofnął, zobaczył wysoko pod szczytem czerwono-białe pudełko alarmu przeciwwłamaniowego Albion Security. Było to wyzwanie, którego nie zamierzał podejmować. Alarm robił wrażenie nowego, czujnego i głuchego na wyjaśnienia książek w jego teczce, że przyjechał tu tylko po to, by badać życie poety. Przeszedł za narożnik domu na frontowy podjazd, jedynie wąski pasek przed domem; paskudny płot cuchnący kreozotem sprawiał, że zupełnie nie było go widać z drogi. Krótka, wyłożona cegłami ścieżka prowadziła do drzwi frontowych. Na futrynie na wysokości klatki piersiowej widniał niewielki prostokąt z trzema okrągłymi otworami, z jednego zwieszał się kabel. A więc na pewnym etapie przed ostateczną degradacją Dwa Akry były podzielone, pewnie na trzy mieszkania jak niemal wszystkie domy w Londynie. Nie było żadnych informacji o tych sześćdziesięciu latach od dnia, w którym rodzina Sawle’ów zrezygnowała z domu. Zastanawiał się, choć niezbyt intensywnie, w jaki sposób budynek przerobiono – nowe łazienki, drzwi przeciwpożarowe; powiódł wzrokiem po jaśniej błyszczącym pasie niewielkich okien na górze; komu przypadł pokój Daphne, czy ten, w którym spał Cecil, stał się salonem, czy dodatkową kuchnią? Paul spędził tutaj jakieś dziesięć minut, zahipnotyzowany, ale także skonsternowany, podchodził do każdego okna. Przez cały czas wypatrywał czegoś, co można by oderwać, a co byłoby dość małe, żeby zmieścić się w teczce z książkami. Nie doniczka czy gałązka, ale coś, co bez żadnych wątpliwości było tu jeszcze przed pierwszą wojną. Zardzewiała podkowa nad frontowymi drzwiami przekrzywiła się na gwoździu. Szczęście się rozpierzchło, łatwo mógł do niej sięgnąć. Ale nie chciał, wyprostował ją tylko, jednak po chwili znowu się przekrzywiła. Pod oknami stały zarośnięte skrzynki z kwiatami, na jakich zwykle zostają ślady włamywaczy, pochylił się nad nimi. Spod daszka złożonych rąk patrzył w mroczne przestrzenie, których jedyną dekorację stanowiły teraz kontakty elektryczne, ciemne linie i prostokąty na tapecie. Wielki pokój z drzwiami balkonowymi od strony ogrodu musiał być kiedyś salonem. Wyobrażał sobie Cecila flirtującego z Daphne przed ceglanym kominkiem. Na części parkietu leżał prostokąt zniszczonej i poplamionej beżowej wykładziny. W głębi pokoju dostrzegł ciemną alkowę pod gigantyczną dębową belką i zdawało mu się, że rozumie, co mogło w niej być romantycznego, a nawet pięknego; kiedy się cofnął i stanął w wysokiej trawie, żeby zrobić jeszcze parę zdjęć, przyszło mu do głowy, że dom wygląda jak kadłub statku. Nagle dostrzegł, że coś zostało obtłuczone, na ceglanym murze widać było szeroką czarną strzałę w miejscu, gdzie wcześniej przylegał dach. Nowe okno do łazienki przebito w ścianie na zupełnie innym poziomie niż pozostałe. Jeśli miało się dość determinacji, można było bez trudu odrzeć to miejsce z wszelkiego romantyzmu, nawet z romantyzmu zniszczenia i rozkładu. Wydawało mu się, że zastanie wszystko mniej więcej w takim stanie, w jakim było w 1913 roku, oczywiście jakby głębiej osadzone, dyskretnie zmodernizowane, taktownie zaadaptowane, że nadal będzie ogródek skalny, lśniący zagajnik, piękny lasek, a drzewa, na których wisiał hamak, będą miały na korze ślady sznura. Miał nadzieję, że przez te wszystkie lata znaleźli się jacyś przedsiębiorczy ludzie, którzy zajmowali się tym domem, sam dom zaś zachował delikatny szacunek dla siebie, pewną na półprzyjazną świadomość, że jest podziwiany, że umie sprostać swojej sławie. Ale naprawdę nie było tu nic do oglądania. Okna na górze zdawały się tępo spoglądać na odbicie przepływających nad nimi chmur. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

3 Najwcześniejszym znanym utworem Cecila Valance’a było krótkie wypracowanie, które napisał dla matki, kiedy miał sześć lat. Zostało wiernie przytoczone we Wspomnieniu Sebastiana Stokesa, stanowiącym przedmowę do wydania Wierszy zebranych z 1926 roku. VII kwietnia MCCMLXXXXCVII WSZYSTKO O MNIE Nazywam się CECIL TEUCER VALANCE. Teucer był sławnym żołnierzem, był wielkim łucznikiem, a tak przy okazji, Cecil był sławnym lordem. Mój ojciec nazywa się sir Edwin Valance (drugi baronet), a moja wdzięczna mama znana jest wszędzie jako lady Valance. Ma piękną czerwoną suknię i lady Adleen była bardzo zazdrosna, kiedy ją zobaczyła. Mój dom nazywa się Corley Court w Berkshire, jeśli tego nie wiecie. To jeden z wielkich domów tego hrabstwa. A jeśli spotkacie małego chłopca, który mówi o sobie Dudley Valance, to jest pewnie mój mały brat. Potrafi być męczący, powinienem to chyba tu od razu powiedzieć. W poniedziałek na fermie widziałem IX nowych kruf, są bardzo słodkie, bo chwieją się niepewnie na swoich nogach. Dzisiaj wszyscy byliśmy ruszeni wiadomością, że lord Portscatho został zabity w wybuchu, a miał tylko XXXX XLIIV. Mój biedny tata prawie się rozpłakał na smutną wiadomość. Ja miałem paskudny kaszel, ale bardzo wyzdrowiałem. Dzisiaj czytałem Jak się robi deszcz w domowej cyklopedii i dużo wierszy jak na mój wiek, jak lubi mówić niania, a w tych wierszach Strumień lorda Tennosyna, jestem absolutnie zdecydowany nauczyć się wszystkich IX linijek, oczywiście jest to jeden z najbardziej znanych ze wszystkich wierszy. Zapomniałem powiedzieć, że też mam w sobie coś z poety, w tym roku napisałem nie mniej jak VII wierszy „pokornie zadedykowanych” mojej mamie (lady Valance). To, co owa lady Valance uważała za ostatnią komunikację Cecila, opisał Dudley Valance w swojej autobiografii Czarne kwiaty (1944): Moja matka, która nigdy nie traciła czasu (poza oczywiście czasem innych), była mimo to bardzo zaangażowana w próby konwersacji ze światem duchów. Wiara połączona z posępną determinacją, że można dotrzeć do Cecila i mówić do niego, zajmowała ją jak pozbawiona nadziei miłość. Choć zazwyczaj pełna rezerwy dotyczącej osobistych odczuć, z zadziwiającą otwartością pozwalała rodzinie i wybranym przyjaciołom oglądać swą czułą tęsknotę za kontaktem z „drugą stroną”. Może było mało prawdopodobne, by poczuła się zażenowana emocjami opartymi na obowiązkach i cierpieniach matki poległego bohatera. W bibliotece w Corley podjęła liczne długie i zadziwiające „próby książki” zgodnie z systemem, którego nauczył ją duchowny z Croydon za pośrednictwem pani Leland Aubrey, niesławnego medium tamtych czasów. Wykorzystywano żałosne nadzieje dobrze skoligaconych żałobników jeszcze dwadzieścia lat po wojnie. Sama pani Leland Aubrey znajdowała się pod „kontrolą” ducha o imieniu Lara, hinduskiej damy liczącej sobie około trzystu lat, żeby było widać, że łańcuch komunikacji żadną miarę nie jest bezpośredni. Właśnie owo oderwanie z wyraźnym podobieństwem do gry w Chińskie Szepty moja matka uważała za wielką zaletę, przyjęła to jako pewnik doktrynalny od swojego medium i od duchownego, który cieszył się u niej wielkim autorytetem. Pani Aubrey nigdy nie była w Corley, nie miała żadnego kontaktu z jego mieszkańcami, nie wiedziała o istnieniu tutejszej biblioteki ani o układzie czy urządzeniu żadnego z pomieszczeń, była więc postrzegana jako najmniej podatna na jakąkolwiek nieodpowiednią sugestię i najmniej zdolna do jakiegokolwiek oszustwa. To oderwanie przemawiało za jej uczciwością. Był to śmiały krok do przodu w sztuce zawodowych oszustów, śmiały, ale subtelny, bo skoro ten punkt doktryny został

przyjęty, dawał przyzwolenie na najbardziej szalone i tajemne formy samoułudy. Każde przesłanie o tak nieskalanej proweniencji koniecznie musi być znaczące, toteż przypadkowe ochłapy, rzucane podczas testów, były przez moją matkę, poszukującą ezoterycznych treści, studiowane z równym zapałem jak wnętrzności dzikiego zwierzęcia przez starożytnego wróżbitę. Akt interpretacji był obowiązkiem, który spadał wyłącznie na nią lub na jedną z przypadkowych towarzyszek owych sesji; dodatkowym smaczkiem dla kobiety tak skrytej jak moja matka był fakt, że dla samego medium tekst przesłania był nieznany, pani Aubrey wskazywała matce jedynie miejsce, gdzie może owo przesłanie znaleźć. Zupełnie jakby otworzyła list od nieżyjącego syna, który przypadkiem dostarczyła jej pani Aubrey. Wszystko zaczęło się od tego: matka otrzymała list (autentyczny, ze znaczkiem za półtora pensa) od duchownego z Croydon, który stracił na wojnie syna. Twierdził, że podczas seansu z panią Leland Aubrey, podczas którego za pomocą „próby książki” otrzymał wiadomość od swego nieżyjącego chłopca, Lara przekazała mu także przesłanie, które pochodziło ewidentnie od Cecila, a przeznaczone było dla jego matki, lady Valance. Czy pozwoli, by przesłał jej ten test? To pytanie nie mogło trafić na bardziej podatny grunt, niewątpliwie medium i pastor liczyli właśnie na takie wrażenie dawno oczekiwanego cudu. Matka już wcześniej okazywała pewne zainteresowanie spirytualizmem, a w ciągu roku po śmierci Cecila uczestniczyła w kilku seansach w domu lady Adeline Strange-Paget, matki mojego bliskiego przyjaciela Arthura, którego młodszy brat utonął pod Gallipoli; po tych seansach pozostał jej wyraźny niesmak, a może także świadomość nadal niezgłębionych możliwości. Ówczesnym medium była wspólniczka lady Adeline Strange-Paget, zamieszana następnie w liczne sprawy o szantaż. Okazało się jednak, że syn pastora także służył w Royal Berkshire Regiment i został wcielony do kompanii Cecila na kilka tygodni przed ofensywą nad Sommą; przeżył Cecila zaledwie o trzy dni. W listach do domu pisał o miłości i podziwie dla mojego brata. Wielu żołnierzy, którzy służyli wraz z Cecilem, po jego śmierci pisało do moich rodziców, czasami rodzice tych żołnierzy przysyłali listy z kondolencjami zawierające pochwały z listów ich synów, wówczas też już nieżyjących, oficera, którego wtedy podziwiali. Jednak pastor z Croydon ukrył te wyrazy hołdu do czasu, kiedy przyniosą większą korzyść. Pierwszą próbę rodzice przeprowadzili sami, ale mogę mówić o jej późniejszych powtórkach, opierając się na własnym doświadczeniu. Na ogół „próba książki” odbywała się następująco: pani Aubrey wpadała w trans, podczas którego Lara komunikowała się z Cecilem, rezultaty od razu zapisywał duchowny, ponieważ trans w sposób naturalny zakłócał medium możliwość pisania. Następnie wiadomość przekazywano mojej matce, która natychmiast podejmowała działania zgodne z zawartymi w niej instrukcjami. Wszystkie te wiadomości przechowywała w tym samym miejscu co listy Cecila, traktując je po prostu jako kolejną fazę korespondencji z nim. Oto próbka, podczas której przypadkiem byłem obecny wraz z żoną. Mówi Lara: To jest wiadomość dla matki Cecila. Znajduje się w bibliotece. Kiedy się tam wejdzie, jest na krótkiej półce po lewej, przed narożnikiem, to trzecia półka, licząc od podłogi, siódma książka. Cecil mówi, że to zielona książka, jest na niej zieleń albo w środku. Strona 32 albo 34, na tej stronie jest bardzo mało druku, ale to, co tam wydrukowano, to wiadomość właśnie dla niej. On chce powiedzieć, że ją kocha i zawsze jest przy niej. Ostatnie zdanie, które z drobnymi zmianami pojawiało się na końcu większości przekazów, medium najwyraźniej dodawało jako swego rodzaju ubezpieczenie. Reszta przesłania, co było równie charakterystyczne, tworzyła wrażenie precyzji, choć zawierała liczne dwuznaczności. Na przykład, do biblioteki prowadziło troje drzwi, główne z holu i mniejsze z jednej strony z saloniku, a z drugiej – z pokoju śniadaniowego. Toteż instrukcja mogła wskazywać na trzy różne lokalizacje. Pokój śniadaniowy był azylem mojej mamy, nie miała więc wątpliwości, że Cecil przewidywał jej wejście do biblioteki z tej strony. Mój ojciec, który często wieczorami wchodził do biblioteki z salonu,

zupełnie inaczej odczytywałby tę instrukcję, ale w tej kwestii, tak jak w wielu innych sprawach, liczył się ze zdaniem matki. Jednak w tamtym konkretnym przypadku pojawiły się, jak pamiętam, pewne wątpliwości. Wskazówki dotyczące krótkiej półki przed narożnikiem były bardzo nieprecyzyjne, bo najbliższy narożnik znajdował się w głębi pomieszczenia. Na każdej kartce matka pisała tytuł książki i autora, a także sam cytat. Wtedy napisała: „Krótka półka. Siódma książka, Wingfielda Charity – nie ma zielonego. Wejście z przeciwległej strony (z salonu) Historia Lancashire Bunninga – nie ma nic zielonego. Po wejściu z holu siódma książka, licząc od prawej, Srebrny rumak E. Manninga Greena, na stronie trzydziestej czwartej jest tylko: „można powiedzieć, że wrócił rycerz i wszystkie jego dobra, tyle że jego serce wybiegło w noc do ukochanych, którzy tam zostali”. Prawdziwe przesłanie od Cecila. W tej starannej notatce jej wrodzona uczciwość widoczna jest równie wyraźnie, jak jej łatwowierność; zdanie „licząc od prawej” świadczy o świadomości, że normalnie liczy się książki od lewej, jednak jej wiara w ostateczny rezultat pozostaje niezachwiana. Nawet jej kanciasty, raczej niewyrobiony charakter pisma wydaje mi się teraz bardzo wymowny jako dowód uporu i niewinności. Poniżej napisała jak zawsze: „obecni”, a każdy ze świadków złożył swój podpis, jakby przystając na głębsze znaczenie procedury. „Louisa Valance. Edwin Valance. Dudley Valance. Daphne Valance. 23 marca 1918”. (Jeśli chodzi o uczestnictwo mojego ojca, to warto odnotować, że przesłania Lary nigdy nie odnosiły się do niego, dopóki fakt ten nie został skomentowany w rozmowie telefonicznej – wiadomość w następnym tygodniu była przeznaczona specjalnie dla niego.) Potraktowałem to żartobliwie, choć powodował mną niesmak, bo przy tych okazjach w bibliotece powstawała atmosfera niedająca się ani opisać, ani zapomnieć, potem unosiła się w pomieszczeniu coraz dłużej, zdawała się coraz częściej zatruwać nastrój w tym i tak już ponurym pokoju. Według mojego odczucia nie miało to żadnego związku z jakąś nadprzyrodzoną obecnością, była to raczej kwestia bezlitośnie obnażonych nadziei, a co za tym idzie i lęków. Kiedy przerabiałem dom, najbardziej zależało mi na tym, żeby się pozbyć tej biblioteki, aura oszukańczych metod, rozmyślnego poniewierania zbolałymi sercami zdawała się unosić w ciemnych alkowach i otulać niewielkie popiersia na półkach. Możecie uznać za dowód słabości i dziwne zachowanie to, że nigdy nie poruszyłem tego tematu w bezpośredniej rozmowie z matką. Mogę na to odpowiedzieć jedynie, że najpewniej jej nie znaliście. Bez żadnych wątpliwości byli inni przyjaciele, którzy akceptowali, a nawet z nadzieją wyczekiwali na rezultaty tego psychicznego szalbierstwa – lady Adeline i stary brygadier Aston z Uffington, który stracił wszystkich trzech synów. Jednak moja żona i ja szybko zaczęliśmy ubolewać nad wpływem pani Aubrey na matkę. Pomiędzy ewidentnie przypadkowymi „próbami książkowymi” pojawiały się przekazy tak specyficzne, że budziły nasze podejrzenia (chociaż jedynie wzmacniały ufność i wiarę mojej mamy). W jednym tygodniu próba doprowadziła nas do „Westminster Review” z wierszem Cecila i do wersów Ty wciąż byłaś tam, a ja gdzieś daleko już,/Lecz w powietrzu Alp czułem woń angielskich róż. Wiersz w istocie napisany dla dziewczyny z Newnham, która mu się podobała, ale w oczach mojej matki była to idealna parabola życia po życiu. Inny przekaz skierował ją na wers ze Swinburne’a (poety, którego poprzednio nie lubiła) I powrócę do mej wielkiej i czułej matki, najwyraźniej nie przeszkadzało jej, że w tym przypadku owa „wielka i czuła matka” to kanał La Manche. Była przyzwyczajona do tego, że dostaje odpowiedzi na pytania, a jej żądania są spełniane; gdyby nie było to tak żałosne, może miałbym większą skłonność do wyśmiewania jej determinacji, kiedy znajdywałem się twarzą w twarz z bezsensownymi osiągnięciami tych współczesnych sortes Virgilianae. Moja żona raz odważyła się zapytać teściową, dlaczego Cecil, jeśli chce powiedzieć, że „miłość jest zawsze miłością”, nie powie tego Larze po prostu, zamiast narażać matkę na te biblioteczne poszukiwania? Była to jedna z wielu uwag potraktowana przez starszą panią jako dowód, że młodsza nie nadaje się na przyszłą panią Corley. Do śmierci ojca mieszkaliśmy z żoną w Naughton’s Cottage, toteż w żaden sposób nie mogliśmy

oceniać, a tym bardziej kontrolować tej działalności. Jednak nasze podejrzenia rosły i przez chwilę zagrażały zatruciem domowego życia w Corley, które już i tak zostało przez wojnę wystawione na ciężką próbę. Pani Aubrey była wystarczająco mądra, by wystrzelić kilka pustych naboi (jedna z prób prowadziła nieuchronnie do równania kwadratowego, którego nawet największe wysiłki mojej matki nie mogły wyjaśnić). Pewien incydent sprawił jednak, że zaczęliśmy się zastanawiać, czy pani Aubrey nie ma w naszym domu wspólnika, pokojówki lub lokaja, którzy podają jej lokalizację niektórych tomów. Tym razem poszukiwana książka nie leżała na swoim miejscu, który to fakt został niewątpliwie zinterpretowany jako dowód bieżącej orientacji Cecila i jego wszystkowidzących oczu. Poprosiłem o pomoc Wilkesa, który w czasie wojny awansował na kamerdynera i o którym wiedziałem, że jest poza podejrzeniem, ale jego dyskretne śledztwo wśród służby nie dało żadnych rezultatów. Sam nie wiem, czy jestem bardziej zawstydzony, czy dumny z komedii, którą odegrałem. Nauczyłem się na różne sposoby wykorzystywać fakt, że utykam na nogę, albo żeby postawić na swoim, albo w czymś przeszkodzić. Przy wspomnianej okazji porwałem list i kuśtykając, przebiegłem przez pokój możliwie najszybciej, zupełnie jak uprzejmy ekspedient po paczkę herbaty, i zasłoniwszy przed jej wzrokiem półki, zawołałem: „Mamo, czwarta książka na drugiej półce”, biorąc przy tym pierwszą lepszą książkę z półki powyżej. Zapomniałem, jaka to była książka, ale zawsze będę pamiętał to konkretne zdanie: „Brak siły woli w sposób nieunikniony prowadził do wykorzenienia”. Tematem był chyba olbrzymi wymarły ptak Dinomis. „Co on ma na myśli?”, martwiła się mama wobec tak ponurego darwinowskiego twierdzenia mojego brata. O, gdyby Cecil potrafił fruwać, jakże inaczej mogłoby się wszystko ułożyć! Zastanawiałem się od samego początku, co miała z tego pani Aubrey. Powoli stało się jasne, że odbiera czeki na sumy, którym nie dorównuje nawet najbardziej dobroczynny cel, jakiemu patronowała matka. Doprowadziła bogatą starszą damę dokładnie tam, gdzie chciała, zrobiła z niej ofiarę pozwalającą się oszukiwać. Ale wtedy już, niemal niedostrzegalnie, matka zdawała się odpuszczać, coraz rzadziej o tym wspominała, zaczęła być tajemnicza nie tyle w sprawie samych prób, ile ich zaprzestania, wątpliwości zdawały się zwyciężać bolesne pragnienie. Podejrzewam, że kiedy ojciec dostał wylewu, próby całkowicie ustały. Dziwnie lękliwa delikatność narzucana innym przez bardzo silną osobowość sprawiła, że nie zadawaliśmy pytań. Ona sama w dużym stopniu odzyskała tę swoją pozbawioną humoru pogodę ducha sprzed wojny. Podjęła więcej akcji dobroczynnych i wkładała w nie więcej wysiłku. Z powodu choroby ojca bieżące problemy dużej posiadłości pochłaniały energię poprzednio skierowaną na przeszłość. Nadal starała się co rano spędzić kilka minut w kaplicy sama ze swoim pierworodnym, ale żałoba prawdopodobnie już w sposób naturalny wygasła. Paul po raz drugi przeczytał ten fragment z raczej głupim uczuciem podniecenia, myśląc o tym, jak bardzo by mu się przydały jakieś wiadomości od Cecila. Aneks do wydanych przez G.F. Sawle’a listów Cecila zdaje się sugerować, że kartki z „prób książkowych” nadal istnieją w archiwum Valance’a, które Paul wyobrażał sobie upchnięte gdzieś w dużym zamkniętym biurku, podobnym do tego z Aspern Papers. George potraktował je lekceważąco, odnotował jednak ich znaczenie jako dowód spirytystycznego szaleństwa w czasie trwania i po skończeniu pierwszej wojny. Egzemplarz Czarnych kwiatów należący do Paula to było stare wydanie Penguina z 1957 roku, jeszcze w czerwonej okładce, znowu popatrzył na maleńkie zdjęcie autora na czwartej stronie okładki; mroczny kpiący uśmiech na kwadracie o powierzchni jednego cala. Poniżej zamieszczono bardzo wybiórczo drobiazgową notkę biograficzną: Sir Dudley Valance urodził się w 1895 roku w Corley Court w Berkshire jako młodszy syn sir Edwina Valance’a, baroneta, kształcił się w Wellington i w Balliol College w Oksfordzie, gdzie studiował język angielski i literaturę angielską, w 1913 zdał egzaminy z pierwszą lokatą. Po wybuchu

wojny zaciągnął się do Wiltshire Regiment (Księcia Edynburga), szybko awansował do stopnia kapitana, jednak po odniesieniu rany w bitwie pod Loos we wrześniu 1915 roku był niezdolny do czynnej służby. Jego doświadczenia wojenne zostały w sposób niezapomniany odtworzone w tym tomie, napisanym głównie w latach dwudziestych, ale opublikowanym dopiero dwadzieścia lat później. Jego pierwsza książka, Długa galeria, wydana w 1922 roku spotkała się z bardzo dobrym przyjęciem. Satyryczna powieść z wiejskiej rezydencji utrzymana w tradycji Peacocka wesoło, acz bezlitośnie opisuje trzy pokolenia starej rodziny Mershamów, dodaje do bogatej listy brytyjskich komicznych postaci takie osoby jak szowinistyczny generał sir Gareth „Jo-boy” Mersham i jego „artystyczny” wnuk pacyfista Lionel. Po śmierci ojca w 1925 roku to Dudley Valance odziedziczył tytuł baroneta, albowiem jego starszy brat zginął na wojnie. Po wybuchu wojny Corley Court zarekwirowano na szpital wojskowy, a w 1946 roku sir Dudley uznał, że najlepiej będzie sprzedać dom rodzinny. Uważał, że Anglia bardzo się zmieniła, toteż wraz z żoną postanowili spędzać większość czasu w swojej ufortyfikowanej szesnastowiecznej rezydencji w pobliżu Antequera w Andaluzji. Kolejny tom jego memuarów, Rozkład lasu, ukazał się w 1954 roku. Sir Dudley Valance jest członkiem Królewskiego Stowarzyszenia Literatury i prezesem Brytyjskiego Stowarzyszenia Miłośników Sherry. Paul wyobrażał sobie, że spotkania obu tych grup mają bardzo podobny przebieg. Oczywiście o mało nie poznał Dudleya, pamięta, że przygotowywał się do tego na siedemdziesiątce Daphne, w tamtej uliczce o zmierzchu, pamięta też uczucie ulgi (najwyraźniej odczuwane przez wszystkich obecnych), że Dudley się nie pokazał. A teraz to on był osobą, z którą Paul najbardziej chciał czy raczej musiał porozmawiać. Znacznie bardziej bał się go teraz, kiedy przeczytał jego książki zawierające bogaty, ale irytujący portret matki, dziwnie chłodne wobec Cecila, według Dudleya zdecydowanie przecenianego. To były męskie książki, z perspektywy końca lat siedemdziesiątych, kiedy tyle spraw wychodziło na jaw, wydawały się tak interesująco „gejowskie”, tak po angielsku pełne rezerwy, tak łatwe do zaprzeczenia, czyli „zaprzeczalne”, jakby powiedział Dudley. Trudno było nie zauważyć, że jego związek z żołnierzem, którego śmierć nadała tytuł książce, był znacznie bardziej romansowy niż małżeństwo z Daphne Sawle. Zabawna w notce Penguina była mieszanina szalonej szczerości i uników wobec dwóch postaci, które rzeczywiście interesowały Paula. Cecil był jedynie oględnie wspomniany, a pierwsza lady Valance mogłaby w ogóle nigdy nie istnieć, podobnie jak dwójka ich dzieci. W samej książce prawie się nie pojawiają. Pod koniec jest zdanie, które zaczyna się niemal komicznie: „Teraz, jako ojciec dwojga dzieci, zacząłem inaczej postrzegać ordynację Corley”. Pierwsza wzmianka o istnieniu Corinny i Wilfrida. Oczywiście Dudley był pierwszą osobą, do której Paul napisał za pośrednictwem agenta literackiego, jednak list, podobnie jak ten wysłany trochę później do Daphne, pozostał bez odpowiedzi, co wywołało dużą niepewność Paula. Należało się skontaktować z George’em Sawle’em, ale Paul odwlekał napisanie do niego z powodu niejasnego poczucia rywalizacji i własnej niedoskonałości. Na tym etapie projektu miał świadomość wykropkowanych fragmentów, całego archipelagu dokumentów, obrazów, dziwnych faktów, które żywiły jego prywatne przekonanie, że jego przeznaczeniem było napisanie biografii Cecila Valance’a. Długo odkładane wydanie listów opracowanych przez Sawle’a załatwiło za niego część roboty w suchy akademicki sposób. Obok tych listów na półce u Paula w Tooting Graveney stała niewielka kolekcja książek pokrewnych, niektóre powiązane były bardzo cienką, ale magiczną nitką. Książki, w których wymieniano Cecila jedynie w przypisie, dawały Paulowi najsilniejsze przekonanie, że odkrywa tajemnicę. Teraz widział przed sobą podartą i poklejoną obwolutę Wintona Parfitta Sebastian Stokes, podwójne życie; czarny notes w formacie quarto, w którym sam w British Library przepisał ołówkiem korespondencję między Cecilem a Elkinem Mathewsem, wydawcą Nocnego czuwania; dziwnie sztywną oprawę wydrukowanego prywatnym sumptem rejestru ludzi króla poległych

podczas wielkiej wojny, rejestru śmierdzącego mocno gumą. Na straganie na Farringdon Road znalazł egzemplarz Karmienia i hodowli bydła sir Edwina Valance’a z 1910 roku (25 pensów), miał wrażenie, że kompletna hermetyczność tego tekstu zawiera coś niemal mistycznego na temat rodziny jego bohatera. Miał też „galerie”, powieść Dudleya z 1922 roku, który z pewnością korzystał z doświadczeń Valance’ów przy tworzeniu pomylonej rodziny Mershamów, no i oczywiście niedawne memuary Daphne. Napisał do Wintona Parfitta, pytając bez ogródek, czy od chwili opublikowania książki Stokesa przed dwudziestu laty nie ujrzały przypadkiem światła dziennego materiały z tamtego okresu, kiedy Stokes zajmował się Cecilem. Podtytuł Podwójne życie odnosił się, niestety, do podwójnej kariery Stokesa jako człowieka pióra i dyskretnego mediatora torysów; Parfitt nigdzie nie ujawnia, że jego bohater był homoseksualistą, ani nie wyciąga oczywistego dla Paula wniosku, że Stokes był zakochany w Cecilu. Jego rozgadane wspomnienie o „radosnym” i „wspaniałym” młodym poecie, bez wątpienia bardzo trafiające do serca starej lady Valance, było równocześnie jego własnym dyskretnym listem miłosnym. W istocie Parfitt był takim samym dyplomatycznym mięczakiem jak stary Sebby, a królewski błękit obwoluty jego gigantycznej biografii, wychwalanej teraz przez czołowych recenzentów, należał do tych czynników, dzięki którym wszystkie antykwariaty wyglądają w sposób nieunikniony tak samo. Książka miała w sobie coś „wspaniałego”, było to „wydarzenie”, „kamień milowy”, „owoc miłości” – ale niewątpliwie kryła też coś podejrzanego i drugorzędnego. Coś, co wydawało się jakimś ostrzeżeniem dla Paula. Jednak przywiązał się mniej więcej do pół tuzina stron. Krótki fragment opisujący wizytę Stokesa u Valance’ów, kiedy przyjechał, żeby zebrać materiały do memuarów, został przyćmiony przez nerwowe negocjacje poprzedzające strajk generalny. Paul zamierzał zapytać o ten weekend Daphne, jeśli tylko uda mu się z nią porozmawiać; wydawało mu się, że to ważny moment, niepowtarzalne spotkanie skupione wyłącznie na osobie Cecila, w którym jakże chętnie sam by uczestniczył. Parfitt od razu odpisał pięknym charakterem pisma ze swojej posiadłości w Dorset, że nie wie o niczym znaczącym, gorąco go jednak zachęcał do pracy, zanim z prostoduszną bezpośredniością skreślił ostatnie straszne zdanie: „Na pewno będzie Pan w kontakcie z doktorem Nigelem Dupontem z Sussex, który też pisał do mnie w związku ze swoją pracą nad zawsze intrygującym Cecilem”. Paul był bardzo nieszczęśliwy z powodu doktora Nigela Duponta, ale nie wiedział, co z nim zrobić. Ciągle myślał, że musiał to być ten nieznany mężczyzna, którego Daphne spotkała na party przy Bedford Square, złowieszczy „miły młody człowiek”, który wypytywał ją o Cecila. „Sussex” pewnie oznacza uniwersytet w Sussex, a nie to, że doktor Dupont po prostu mieszka gdzieś na terenie tego hrabstwa. Pewnie jest to ambitny młody naukowiec, prawdopodobnie Anglik, ale z nieobliczalnym nalotem galijskiej arogancji i zamiłowaniem do teorii. Czy on też pisze o życiu Cecila? Istniało wiele możliwości sprawdzenia tego, ale Paul nie potrafił skorzystać z żadnej z nich. Widział siebie na innym przyjęciu, przedstawiono go rywalowi, w tym momencie scenariusz się urywał i niknął we mgle ignorancji i niepokoju. Miał poczucie, że „wiecznie intrygujący Cecil” aktywnie zachęca obydwu biografów, jakby za pośrednictwem samej Lary, jak zawsze zadufany w sobie i figlarny. Mieszkańcy Tooting Graveney byli po imieniu z nieboszczykami. Karen, gospodyni Paula i przyszła wspólniczka w tym, co nazywał „robotą przy Cecilu”, pracowała w księgarni Peela w Putney i czytała mnóstwo monotonnych, ale luksusowo oprawionych egzemplarzy korektorskich dużo wcześniej, nim zostały opublikowane. Przez dziewięć miesięcy jako jej lokator przywykł do codziennych plotek o Leonardzie i Virginii, o Lyttonie, Morganie i pozostałych, o których mówiła tak jak o swoich przyjaciołach; Duncan i Vanessa trafiali do rozmów z równą łatwością jak klienci ze sklepu. Wyglądało na to, że spotkanie z Frances Partridge, kiedy była nastolatką, spowodowało pełne szaleństwo na temat grupy Bloomsbury, a że książki o niej ukazywały się teraz mniej więcej raz w miesiącu, Karen żyła w stanie uzależnienia od ciągle podsycanych oczekiwań. Oczywiście Cecil nie należał do Bloomsbury w sensie dosłownym, jednak znał większość grupy z Cambridge, a Karen uważała za wielkie szczęście, że jej lokatorem został jego biograf. Matkowała mu i poważnie zainteresowała się „robotą” (której urok dla

Paula polegał właśnie na tym, że nie była to żadna robota), a sam Paul, choć lubił otaczać swoją pracę pewną aurą tajemniczości, równie chętnie mówił jej niemal o wszystkim. Kuchnia Karen stała się centralnym ośrodkiem nerwowym projektu, wiele planów i rozważań omawiano nad wędrującą winoroślą obrusa Williama Morrisa przy kolejnej butelce wina Rioja. Lubił pełne podziwu zainteresowanie Karen, nie mógł się doczekać, żeby opowiedzieć jej o rzeczach, które inaczej znalazłyby się tylko w jego dzienniku, martwił się jednak czasem, że ona potraktuje pracę jako wspólne dzieło. W dziwnym tygodniu po Bożym Narodzeniu Paul wrócił z biblioteki wcześniej i zobaczył, że przyszedł do niego list z hiszpańskim znaczkiem. Karen postawiła list na stoliku w holu w sposób sugerujący, że z trudem się powstrzymała, żeby go nie otworzyć. Adres napisano na maszynie, a w nazwisku Paula był błąd. Zabrał list do kuchni, żeby porządnie otworzyć kopertę. Teraz rozumiał, że mogła się tam znaleźć jedna z dwóch odpowiedzi, i nóż zadrżał mu w ręku, już kiedy przecinał kopertę. El Almazan Sabasona Antequera Szanowny Panie Bryan! Mąż nie czuje się dobrze, więc prosił, żebym odpowiedziała na Pański list z 26 listopada. Bardzo mu przykro, ale nie będzie mógł się z Panem zobaczyć. Jak Panu może wiadomo, przez większą część roku mieszkamy w Hiszpanii, a mąż rzadko bywa w Londynie. Z wyrazami poważania Linette Valance Przez chwilę czuł się dziwnie zażenowany i cieszył się, że Karen tego nie widzi. To był zdecydowany cios, tak wiele zależało od Dudleya i zamkniętych w jego biurku papierów rodzinnych. Schował list z powrotem do koperty, kilka minut później znowu wyjął z niespokojnym uczuciem, że nie zapamiętał go dokładnie; jednak w liście było mniej więcej to samo, co zobaczył w nim poprzednio. A może jego wyjątkowa zwięzłość kryła coś jeszcze? Nawet odrzucenie było rodzajem komunikacji, ten list, choć krótki i wyniosły, był drobną formą kontaktu. W jakiś sposób sam list też był dodatkiem do rodzinnego archiwum. Zostawił go na stole kuchennym, zagotował wodę i zaparzył herbatę w czajniczku. Po każdym kolejnym przeczytaniu list wydawał się mniej przygnębiający. Żeby skutecznie spławić Paula, musiał być krótki, ale czy nie był równocześnie mało kategoryczny? Mocna odpowiedź powinna brzmieć: „Sir Dudley Valance odmawia spotkania z Panem, co więcej, absolutnie sprzeciwia się temu, żeby pisał pan biografię jego brata, kapitana Cecila Valance’a, odznaczonego Krzyżem Walecznych”. Nie było tu nawet aluzji do jakiegokolwiek sprzeciwu. Wydawało mu się, że zdaniem samej Linette to jeszcze nie koniec. Widział w tym wręcz jakiś defetyzm, zwykłe odwlekanie sprawy w obliczu nieuniknionego. Stwierdzenie, że rzadko bywają w Londynie, bo przebywają w Hiszpanii przez większą część roku, było dość mgliste i oczywiście mógł z nimi dyskutować, czyż jednak nie kryła się w tym sugestia, że nie chcieliby sprawiać kłopotu samemu Paulowi? Zaczął się więc zastanawiać, czy nie powinien jakoś zorganizować wyjazdu do Antequery i tam z nimi porozmawiać, zamiast niepokoić ich podczas tych rzadkich i krótkich wizyt w Londynie? Byłby to dowód jego zaangażowania, który na pewno zrobiłby na nich dobre wrażenie, może nawet by ich wzruszył, już widział, jak rozwija się ciepła i subtelna przyjaźń, taka, która mogłaby się okazać czymś życiodajnym dla jego książki. Później, w swoim pokoju na górze, opisał wszystko w dzienniku, a wyglądając przez okno, poczuł nagły przypływ współczucia dla poczciwych starych Valance’ów; była to jakby chwila zrozumienia, a on od razu uznał, że to sprawa zupełnie podstawowa dla biografa. To, co wziął za wyniosłość, stanowiło niewątpliwie wyraz ich ogromnej bezbronności, którą klasy wyższe często starały się za wszelką cenę ukryć przed klasami niższymi. Dudley nie czuł się dobrze i w wieku osiemdziesięciu czterech lat

perspektywa spotkania z nieznajomym przerażała go – nie wiedział przecież, czy Paul nie jest po prostu kolejnym pismakiem, więc było to całkiem zrozumiałe, a sama Linette nie do końca świadomie słuchając chorego człowieka, napisała ten list w pośpiechu i wróciła do łoża męża, by go pielęgnować. Rozmowa z Paulem, kiedy już do niej dojdzie, może być dla nich obojga wielce zadowalająca i przynieść im ulgę. Postanowił, że w najbliższych dniach napisze następny list, bardziej osobisty i życzliwy, oparty na serdecznym kontakcie, jaki się między nimi nawiązał. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

4 Pierwszą rozmowę związaną z książką Paul przeprowadził z człowiekiem, który żył do dzisiaj, co wydawało się czymś zupełnie nieprawdopodobnym. Był to jeden ze służących w Dwóch Akrach, który pracował tam w okresie, kiedy Cecil po raz pierwszy odwiedził Sawle’ów. Przez telefon stary sługa nie mógł się nadziwić, jak też Paul go odszukał, a Paul przeczytał mu fragment listu Cecila do Fredy Sawle, w którym ten stwierdza, że zamierza porwać młodego Jonaha na stacji i zażądać niemożliwego okupu. – Co to jest? – spytał stary Jonah z oburzeniem, jakby myślał, że sam Paul czyni jakieś nieodpowiednie sugestie; był zupełnie głuchy. – Ma pan raczej niezwykłe imię – powiedział Paul. George opatrzył wzmiankę pedantycznym przypisem: Jonah Trickett (ur. 1898) „chłopiec” w Dwóch Akrach, którego przydzielono jako pokojowca C.V.; zatrudniony przez F.S. od 1912 do 1915 roku, kiedy to zaciągnął się do Middlesex Regiment. Od 1919 ogrodnik i szofer u H.R. Hewitta (zob. niżej, s.137, 139 n). Paul nie był pewien, czy mężczyzna zrozumiał przez telefon, czego ma dotyczyć ta wizyta. Zgodził się, żeby Paul przyjechał, ale wydawał się lekko dotknięty tym, że ktoś może uważać to za potrzebne. – Jest pan jednym z niewielu żyjących, który pamięta Cecila Valance’a – powiedział Paul. Już to oczywiście było niesamowite, pośród tysięcy osiemdziesięciojednolatków nie ma na świecie drugiego, który dotykał rzeczy osobistych poety zmarłego w 1916 roku, który pomagał mu się ubierać i rozbierać i robił to wszystko, co należy do obowiązków osobistego służącego. – Tak? No tak – mówił ostry starczy głos – skoro pan tak mówi – jakby dostrzegał pierwsze przebłyski swojej potencjalnej pozycji w tej historii. Była to kolejna długa podróż przez Middlesex, dwadzieścia siedem przystanków do Edgware na samym końcu linii Northern: dodająca otuchy niezmienność systematycznie się kurczyła. Paul ćwiczył pytania, wyobrażał sobie odpowiedzi i kolejne pytania, które z nich wynikały. Podejrzewał, że Jonah niewiele będzie chciał powiedzieć, trzeba jakoś go otworzyć i dopiero wtedy pomóc mu się zorientować, co tak naprawdę ma do powiedzenia. Ta perspektywa działała mu na nerwy, jakby sam miał odpowiadać na czyjeś pytania. W teczce wiózł list od Petera Rowe’a, którego nie przeczytał dziś rano, kiedy list przyszedł, więc otworzył go teraz z lekkim niepokojem i czytał w zimowym słońcu w pustym wagonie. W kopercie była kartka pocztowa, od Petera Rowe’a zawsze przychodziły kartki z reprodukcją starego obrazu, najczęściej z podobizną nagiego mężczyzny. Tym razem był to święty Sebastian pędzla jednego z milionów Włochów, o których Paul nigdy nie słyszał, a sama wiadomość napisana drobnymi, pochyłymi brązowymi literkami brzmiała: Skarbie! Wyraźnie poczułem strzałę wbijaną prosto pod serce, kiedy usłyszałem, że piszesz biografię C.T.V. Jednak moje cierpienie się zmniejszyło. Zawsze myślałem, że sam kiedyś napiszę tę książkę, choć nie jestem pewien, czy zrobiłbym to równie dobrze jak Ty, bo wiem, że tak właśnie to zrobisz. Oczywiście mam wrażenie, że przyczyniłem się do tego, bo zaprowadziłem Cię pewnego wieczoru dawno temu do grobu poety. Chciałbym z Tobą o tym pogadać, mam pewne przeczucia dotyczące starego C., które warto byłoby zbadać! Sempre P. PS Moja książka wychodzi w marcu. Paul żałował, że w ogóle to przeczytał, bo już sam charakter pisma Petera, szybko przywłaszczający sobie każdą wolną powierzchnię, napełniał go niepokojem. Sebastian także, gigantyczny byczek przykuty do drzewa przedstawiony w perspektywie, z wyglądu zupełnie niepodobny do Petera, stanowił

przypomnienie dość niesamowitego trybu życia w okresie, kiedy figurował w nim Peter, tamtego krytycznego lata 1967. Teraz wychodzi jego książka o wiktoriańskich kościołach, przygotowuje program telewizyjny, wypowiada się regularnie w Radiu 3. Paul myślał o nim z krępującą mieszaniną zazdrości, podziwu i żalu. Arnold Close składało się z szeregowych domków pokrytych gruboziarnistym tynkiem, a na ich tyłach rozciągały się boiska. Paul podszedł do drugiego domku, otworzył furtkę z dreszczem przerażenia i determinacji. Maleńki ogródek, całkiem zbrązowiały, był sprzątnięty przed zimą, kilka różowych pąków przetrwało przymrozki. Udawał, że nie zagląda do frontowego pokoju, gdzie paliła się lampa, fotografie w ramkach stały na parapecie okna tyłem do niego. Dom wydawał się czujny i bezbronny zarazem. Paul miał nadzieję, że zdobędzie tutaj coś cennego, a w zamian otoczy to miejsce zainteresowaniem i nada mu dystynkcję, których istnienia nikt tu nawet nie podejrzewał. Podniósł kołatkę i opuścił ją ze znacznie większym hałasem, niż zamierzał. Zauważył z niechęcią, że drzwi z czterema grubymi okrągłymi szybkami umieszczonymi nad skrzynką na listy są identyczne jak u jego matki; usłyszał także coś nieokreślonego, jakieś okrzyki i gwizdki futbolowe gdzieś w powietrzu, nędzny romans przedmieścia przechodzącego w wieś, co przeniosło go z powrotem do domku kwaterunkowego wuja Terry’ego w Shrivenham. Znał takie małe domki, w holu rozlegał się teraz niemal znajomy głos, znajomy kształt przesunął się po fałdach grubego szkła. Poczuł nerwowe ściskanie w żołądku, a kiedy otworzyły się drzwi, przybrał srogi wyraz twarzy – postawna kobieta w średnim wieku trzymała rękę na zasuwce. – Dzień dobry. Chciałem się widzieć z panem Trickettem. – A pan jest…? – Paul Bryant. Skinęła głową i cofnęła się. – Tata czeka na pana – powiedziała. Sama nie przywitała się z Paulem zbyt wylewnie. Miała na sobie gruby płaszcz w ponurą brązową kratę i skórzane brązowe rękawiczki. Paul przecisnął się koło niej w wąskim korytarzu, uchwycił w lustrze wyraz uprzejmego niepokoju na swojej twarzy. Napuszony wstęp związany z ojcem tej kobiety, który zamierzał umieścić w książce, wydawał się jej obojętny, może nawet niemile widziany. – Tato – zawołała, jakby wiedziała, że jej nie usłyszy – on tu jest – i zamknąwszy drzwi wejściowe, wycofała się za Paula, otworzyła drzwi do pokoju frontowego. – Właśnie przyszedł pan Bryant – powiedziała. – Dasz sobie radę? Paul wziął głęboki oddech, wydawał się niezwykle usatysfakcjonowany, wchodząc za nią. Zapał i urok, uśmiech zdecydowanie przyjazny, ale nie rozbawiony, ton szacunku z podtekstem konspiracyjnym – zamierzał utrzymać to wszystko, rzucając się na nieznajomego, który próbował podnieść się z fotela z lekko przekrzywioną srebrzystą głową i pytającym wzrokiem osób głuchych. – Musi pan mówić głośno – poradziła kobieta. Paul uścisnął mu dłoń. – Dzień dobry, panie Trickett – powiedział. Zapomniał o jego głuchocie, teraz słyszał własny wymuszony ton. – Pan jest Paul? – zapytał Trickett z nerwowym śmiechem, znowu czekał na odpowiedź w pozie podobnej do jakiegoś ptaka. – Tak, to ja – powiedział Paul, uświadamiając sobie, że dla tego starca jest dzieckiem czy jednym z wielu mylących mu się wnuków. To też było denerwujące, ale postara się obrócić ten fakt na swoją korzyść. Jonah Trickett był niewysoki, ale barczysty, miał szeroką twarz o subtelnych rysach, duże niebieskie oczy wydawały się bardziej bystre, bo także słuchały, nie tylko patrzyły. Miał gęstą czuprynę, idealne, choć bezosobowe protezy, które nadawały twarzy starego człowieka coś z beznadziejnej gorliwości. Paul widział, że Jonah jako chłopiec mógł być pociągający, nadal zresztą miał w sobie coś z

chłopca. Teraz chwiał się lekko przy każdym ruchu. – Nowe biodro… – pochwalił się z lekkim zażenowaniem. – Gillian, weź płaszcz tego młodego człowieka. Mówił głosem lekko chropawym. Ulica, przy której mieszkał, też należała do Londynu, ale było w niej coś wiejskiego. Odstawiając teczkę i zdejmując płaszcz, Paul rozglądał się po pokoju – na ścianach jakieś talerze, ale żadnych obrazów, na parapecie okiennym czarno-białe zdjęcia ze ślubów i jedno późniejsze, jakaś grupa w kolorze. Ogrzewanie gazowe powodowało, że w pokoju panował męczący upał. Na telewizorze stało zdjęcie Jonaha z kobietą, która niewątpliwie jest lub była jego żoną. Paul miał wrażenie, że powinien być uważny, ale nie wścibski, czyli całkiem odwrotnie, niż czuł. – No to ja już idę – powiedziała Gillian, biorąc od Paula płaszcz, by go powiesić w korytarzu. Kiedy trzasnęły drzwi wejściowe, poczuł, że obydwaj robią się straszliwie skrępowani, z zamierającym na ustach uśmiechem obserwował, jak Gillian idzie po ścieżce, a potem zamyka furtkę. Zupełnie jakby przed chwilą powiedziano coś bardzo zawstydzającego. Chyba nie musi zostać dłużej niż dwadzieścia minut, gdyby nic nie wyszło. Siedzieli po obu stronach grzejnika gazowego, na palenisku kominka stała miska z wodą. Maleńkie rurki były rozpalone i lekko syczały. Miał poczucie, że sytuacja została przygotowana, na stoliku obok Jonaha leżała tekturowa teczka i jego list pod przyciskiem z kolorowego szkła. Wyjął magnetofon z mikrofonem na stojaku, ustawienie go zajęło mu jedną czy dwie minuty. Jonah zdawał się uważać, że to nie tylko nowość, ale i lekka bezczelność, jednak Paul starał się go uspokoić. – Każde pana słowo jest dla mnie ważne. Przyjął to z nieufnym uśmiechem. Paul nacisnął guzik RECORD. – Więc jak pan się dzisiaj czuje? – zapytał. – O co chodzi? – chciał wiedzieć Jonah. Karen, wyszkolona sekretarka, zaproponowała, że spisze teksty z taśmy na maszynie do pisania. Po dwóch pełnych napięcia wieczorach, kiedy z jej pokoju dochodził sporadyczny stukot klawiszy i męskie głosy wybuchające co pięć sekund, nieustannie zatrzymywane i puszczane na nowo (jego własny głos niezupełnie własny z nieoczekiwanie wiejskim nalotem), zeszła na dół i podała mu gruby plik kartek papieru kancelaryjnego. – Są tu fragmenty, których nie jestem pewna. Zapisałam je w nawiasach – powiedziała. – W porządku. – Paul się uśmiechał, co miało sugerować, że się tym nie przejmuje; szybko wziął od niej dokumenty i rozglądał się za okularami. Na pierwszy rzut oka zdawało się, że jest to problem profesjonalny i poważny zarazem. Napisała tekst w wąskiej kolumnie, jak sztukę teatralną, choć sama sztuka byłaby absurdalnym zestawieniem pauz i nieporozumień. – Ale nadal mamy taśmy, prawda? – spytał Paul. – Wszystkie tego typu rzeczy zachowamy do archiwum. – Nie jestem pewna, czy ten magnetofon jest dobry. – Był dosyć drogi. – Jonah jest w porządku, ale twój głos czasami zanika. – Mikrofon był koło niego. Ważne jest to, co on powiedział. Problem polegał na tym, że Karen często nie mogła zrozumieć pytania. Przeczytał fragment wybrany na chybił trafił. P.B.: Czy George Sawle (niesłyszalne)? J.T.: Och, nie. P.B.: Naprawdę? To ciekawe!

J.T.: O rany, na pewno nie (chichot). P.B.: Czy sam Cecil był (nie słychać: szczęśliwy)? J.T.: To możliwe, mógł być. Chociaż nie sądzę, żeby ktoś o tym wiedział. P.B.: Na pewno nie! Tego się nikt nie spodziewa (chichot). Karen nie żałowała wykrzykników ani didaskaliów godnych G.B. Shawa (podśmiewa się, milknie z żalem, z nagłym uczuciem itp.) dodawanych do zwyczajnie brzmiących stwierdzeń. Po prostu próbowała pomóc, bardzo chciała pomóc i, jak to się często zdarza, przeszkadzała. Czasami przychodziła z pomocą głuchota Jonaha, prosił Paula, żeby głośniej powtórzył pytanie. W innych miejscach Paul z niepokojem stwierdzał, że już nie pamięta tych niesłyszalnych słów, chwilami też pozwalał, żeby słuchał sam magnetofon, na przykład wtedy, kiedy Jonah mówił o wojnie, co nie było mu potrzebne do książki. Może trudno mu było słuchać z powodu niepokoju, jaki wtedy odczuwał. Interesował się jedynie tym, co Jonah wiedział o stosunkach Cecila z Daphne i George’em, a świadoma strategia czy próba zyskania na czasie przeszkadzały mu w koncentracji. Toteż następnego dnia, kiedy Karen poszła do pracy, przesłuchiwał taśmy, równocześnie czytając transkrypcję, żeby się zorientować, czy potrafi poprawić to, co ona opuściła lub źle zinterpretowała. Miał dziwnie nieprzyjemne poczucie, że to zły początek. Zorientował się, że zbyt często pozwalał Jonahowi odchodzić od tematu Cecila i opowiadać o życiu „w dawnych czasach” w ogólności i o życiu po wojnie u Harry’ego Hewitta, bogatego biznesmana, do którego najwyraźniej był znacznie bardziej przywiązany niż do rodziny Sawle’ów. Sawle’owie zdawali się obiektem jakiejś trudnej do sprecyzowania, nieokreślonej dezaprobaty, która być może trwała dłużej niż zapomniana już dziś jej przyczyna. P.B.: Więc mówi pan, że Freda Sawle za dużo piła? J.T.: No, ja nie wiem, czy to było za dużo. P.B.: Ale skąd pan o tym wiedział? J.T.: No wie się, co się wie. To, co mówili w (niewyraźnie: kuchni?). Miała słabość. P.B.: Słabość? A… rozumiem. J.T.: Pani Masters (? sprawdzić), jej pokojówka, przynosiła jej to. P.B.: Znaczy kupowała dla niej alkohol? J.T.: Tak, to był Bombay gin, teraz to wiem. Zapytał Jonaha, czy ostatnio widział ich dom, a Jonah powiedział: – Och, nie byłem w tamtych stronach od lat – jakby chodziło o prawdziwą wyprawę. Paul uważał, że dom leżał w odległości najwyżej dwóch mil. Brak jakiegokolwiek sentymentu Jonaha wobec domu i rodziny rozciągał się i na samego Cecila. P.B.: Chyba wiedział pan, że był sławnym poetą. J.T.: Owszem, wiedzieliśmy o tym. P.B.: Oczywiście. Jeden ze swoich najbardziej znanych wierszy napisał właśnie tam, o czym pan pewnie wie. J.T.: Naprawdę? P.B.: Ma tytuł Dwa Akry. J.T.: (z powątpiewaniem) Tak, zdaje mi się, że coś o tym słyszałem. P.B.: Pamięta pan, jak przyjechał z wizytą? J.T.: (waha się) No, on był (niewyraźnie: dżentelmenem?) on był [Paul jeszcze raz puścił taśmę, żeby potwierdzić, że jego kaszel i szelest papierów zagłuszyły słówko „diabeł”]. P.B.: Naprawdę? Dlaczego? Jaki on był?

W tym momencie Paul dotarł, zresztą całkiem skutecznie, do wielkiej i prostej kwestii, zdawało się jednak, że Jonah praktycznie nic nie pamięta z wizyt Cecila w Dwóch Akrach, przez minutę lub dwie wszystko wyglądało bardzo obiecująco, ale rozpłynęło się pod wpływem pytań Paula. To, co zostało, oferował z rodzajem kompensacyjnej pewności, a więc przede wszystkim, że Cecil to była „zgroza”, co okazało się oznaczać nie więcej niż „bardzo nieporządny”. Po drugie, miał jedwabną bieliznę, bardzo kosztowną (czy to było takie niezwykłe? „No, nigdy wcześniej takiej nie widziałem, była jak damska. W życiu tego nie zapomnę”). I po trzecie, był bardzo hojny – zostawił Jonahowi napiwek w wysokości jednej gwinei, a „kiedy przyjechał drugi raz, to dwie gwinee”, co musiało być oszałamiającą sumą, zważywszy, że Freda Sawle płaciła Jonahowi zaledwie 12 funtów rocznie plus wyżywienie. P.B.: Musiał pan zrobić dla niego coś (niedosłyszalne)? J.T.: Nic nie zrobiłem. P.B.: Nie jestem pewien, co się robi, kiedy jest się osobistym służącym? J.T.: To nie była osobista służba, nie u Sawle’ów. Oni nie mieli o tym pojęcia. „Postaraj się, żeby dobrze wypadło”, powiedział młody George, to pamiętam. „Rób, co ci powie”. P.B.: I o co pana poprosił? J.T.: Nie pamiętam dokładnie. P.B.: (śmieje się) No, musiał pan mu przypaść do gustu. J.T.: (niesłyszalne) Nic takiego. P.B.: Czy było inaczej, kiedy przyjechał po raz drugi? J.T.: Nie pamiętam. P.B.: Żadnych szczegółów? J.T.: (zniecierpliwiony) To było prawie siedemdziesiąt lat temu, do cholery! P.B.: Wiem, przepraszam. Chodzi mi o to, czy za drugim razem zrobił pan coś ekstra, żeby zasłużyć na podwójny napiwek? Przepraszam, to zabrzmiało niegrzecznie. J.T.: (pauza) Muszę powiedzieć, że ucieszyłem się z tego ekstra. Paul przerwał, żeby przełożyć kasetę, w tej króciutkiej przerwie, kiedy Jonah przemieścił swoje nowe biodro i przyklepał poduszkę, miał uczucie, że zirytował starego człowieka, przeżywał więc typowe dla nowicjusza niezdecydowanie, czy powinien się wycofać, czy mocniej go przyciskać. P.B.: Zastanawiam się, czy pamięta pan coś, co powiedział Cecil? J.T.: (milczenie, niezręczny śmiech) Tyle wiem, że powiedział, że jest poganinem. Nie chodził z innymi do kościoła w niedzielę. P.B.: Poganinem? J.T.: Właśnie tak. Powiedział: „Jonah, bardzo to polecam. To znaczy, że możesz robić, co chcesz, i nie musisz się później tym przejmować”. Trochę mnie to zdziwiło. Powiedziałem, że nie byłoby to tak dobrze przyjęte, gdyby był na służbie! P.B.: (śmieje się) Jeszcze coś? J.T.: Akurat to zapamiętałem. Wiem, że lubił mówić. Lubił dźwięk własnego głosu. Ale nie pamiętam. P.B.: A jaki miał głos? J.T.: O, bardzo (niesłyszalne). Jak prawdziwy dżentelmen. Wkrótce Paul poprosił o szklankę wody, ponieważ był zdenerwowany i zaschło mu w gardle. Uważał, że nie przyjęto go zbyt przyjaźnie, skoro nie zaproponowano mu nic do picia, nawet filiżanki herbaty, no, ale zjawił się o drugiej trzydzieści, w takiej nieokreślonej porze. Oni, podobnie jak on, nie mieli pojęcia, jak się należy zachować w przypadku wywiadu. Jonah skierował go do kuchni. Gillian zostawiła

wszystko wysprzątane, ścierka do naczyń zakrywała obydwa krany. Za oknem Paul widział ogródek na tyłach domu z niewielką szklarnią, a w bliskiej odległości za żywopłotem z ligustru białą ramę bramki do piłki nożnej. Ponownie miał wrażenie, że znalazł się w znajomym pomieszczeniu. Stał tak, powoli sącząc zimną wodę w krótkim niespodziewanym transie, jakby obserwował kolejne dziesięciolecia przechodzące przez ten dom, przez kwadratowy ogródek, szkolne semestry i lata, okrzyki nowych pokoleń chłopców i długie życie Jonaha z rutyną i obowiązkami, z żoną i córką, z tymi wszystkimi nieważnymi, ale podnoszącymi na duchu drobiazgami w kuchni i w pokoju dziennym i z myślami o Cecilu Valansie równie rzadkimi jak wakacje. Na taśmie, która obracała się podczas nieobecności Paula, słychać było, jak Jonah przestawia przedmioty w pobliżu mikrofonu, mamrocze coś pod nosem i spokojnie puszcza dźwięcznego bąka. P.B.: A jaki był Cecil wobec George’a Sawle’a? J.T.: Jak to jaki był? P.B.: (niedosłyszalne) Wobec George’a, no wie pan. J.T.: Nie bardzo wiem, o co panu chodzi. (nerwowy śmiech) P.B.: Byli bliskimi przyjaciółmi, prawda? J.T.: Chyba poznali się w college’u. Niewiele o tym wiem. P.B.: Pan sam nie przebywał często w towarzystwie młodych Sawle’ów? J.T.: Nie, uchowaj Boże. (śmieje się ze świstem) Nie, tam tak nie było. P.B.: Czy wiedział pan, że Daphne była (niedosłyszalne) z Cecilem? J.T.: No, nie pamiętam. My nie wiedzieliśmy o tym. P.B.: (milczy chwilę) A pamięta pan, w jakich godzinach pan pracował? J.T.: Pamiętam, pracowałem od szóstej do szóstej. Doskonale to pamiętam. P.B.: Ale nie sypiał pan tam? J.T.: Wracałem do domu. Codziennie wstawałem o piątej! Wie pan, wtedy nam to nie przeszkadzało. [W tym momencie Jonah zagłębił się – z wyraźną ulgą, jak się zdawało Paulowi – w szczegółowy opis dnia służących, dnia, podczas którego zasadnicze postacie z historii Paula były postrzegane jak bezradne marionetki]. Kiedy Jonah wyciągnął album ze zdjęciami, nagranie stało się dla Karen zbyt nieczytelne. Paul słuchał, przewinął dziesięć sekund, znowu słuchał – mamrotanie, stękania i smutne śmiechy, jak odgłosy intymności, z której został w sposób niepojęty wykluczony. Pochylał się nad siedzącym w fotelu Jonahem, czasami przytrzymywał jego rękę, kiedy przewracał kartki. To było wspólne zajęcie, każdy z nich chwilami prowadził drugiego, Jonah nadal zaintrygowany i dotknięty nadmiernym zainteresowaniem Paula. – No, niewiele tu jest – powiedział i w pewnym sensie była to prawda, choć owo „niewiele” jak zawsze wydawało się prowokacją. Te stare zdjęcia, dwa cale na trzy, nieliczne fotografie z własnego dzieciństwa, jakie miał Paul, były prawie równie małe. Jonah pochylał się nad nimi i częściowo zasłaniał podłużnym szkłem powiększającym, którego używał do czytania gazety, miniaturowe twarze pęczniały i rzucały się gwałtownie, kiedy mamrotał komentarze nad jedną czy drugą z nich. Było grupowe zdjęcie służby w Dwóch Akrach, musiało być zrobione tuż przed wojną; uśmiechnięty Jonah w roboczym kitlu zapiętym pod szyję stał pomiędzy dwiema wyższymi od niego pokojówkami w czepeczkach i fartuszkach, a za nimi kobieta z olbrzymim biustem, na pewno kucharka. Paul nie rozpoznawał drzwi i okien w tle, ale trudno było nie rozpoznać Jonaha, był tak promiennie urodziwy, że starszy Jonah wydawał się z tego powodu skrępowany; jako szesnastolatek robił wrażenie szczęśliwego w swojej sytuacji i podstępnie zaciekawionego tym, co leży poza nią. Następowały liczne zdjęcia rodziny. – Więc to była ich matka? Mogę? – spytał Paul, ustawiając szkło. Postawna kobieta z szeroką

pociągającą twarzą i zagadkowym uśmiechem, który zwykle towarzyszy krótkowzroczności. Miała w sobie wiele z Daphne, nie tej nastolatki na zdjęciach, ale tej Daphne, którą Paul znał, starszej, niż wówczas była jej matka. – Freda wygląda bardzo ładnie. – No tak, była w porządku – powiedział Jonah, choć teraz jej słabość, jak to nazwał, zdawała się wypływać na powierzchnię, obok niej stał Hubert Sawle, łysiejący i odpowiedzialny, on niewątpliwie też o tym wiedział. Roztaczali trudną do zdefiniowania aurę nadchodzącego kryzysu i bynajmniej nie spodziewali się, że zdołają go ukryć pod uśmiechami. – A gdzie George? Tak, to musi być on. George pozował przed obiektywem, wskazywał na Daphne albo ustawiał się za nią z głupią miną. Sama Daphne miała bezbronną minę dziewczynki, która ufa, że uda jej się dłużej niż przez pięć minut udawać dorosłą. Siedziała, uśmiechając się wdzięcznie spod szerokiego ronda kapelusza z jedwabnym kwiatem z boku. Następnie wślizgnął się George, jak czarny charakter w niemym filmie, aż podskoczyła ze strachu. – A czy to jest…? Chyba wiem… – powiedział Jonah, pozwolił Paulowi ponownie skorzystać ze szkła powiększającego i skierować je na róg zdjęcia, na dwóch młodych mężczyzn na bardzo niskich leżakach, George w kapeluszu słomkowym, twarz drugiego ukryta w prymitywnym fotograficznym cieniu rzucanym przez rondo kapelusza, błyszczały jedynie jego nos i uśmiech. – To jest chyba pański młody człowiek, prawda? – spytał Jonah. W istocie mógł to być każdy, ale Paul powiedział: – Tak, oczywiście. – I poczuł mrowienie w całym ciele z powodu pewności, że to on. Nie spodziewał się, że Jonah ma takie skarby, okazało się, że tajemniczy, ale wszechobecny Harry Hewitt podarował Hubertowi aparat, a Hubert posłusznie pstrykał zdjęcia i wręczał je każdemu. Jonah pokazał mu wspólną fotografię obu panów; pod szkłem powiększającym jego kanciaste brązowe palce do połowy zakrywały to, co chciał pokazać. – Rozumiem… tak… Hubert wyglądał tu zupełnie inaczej, spoglądał w stronę obiektywu, niepewnie trzymał papierosa na wysokości kieszeni spodni, a starszy, ciemniejszy, bardzo elegancko ubrany mężczyzna z długą wyniszczoną twarzą, dużymi uszami i szerokimi wąsami zakończonymi cienką linią stał tuż za nim i obejmował go jedną ręką, jakby eskortował go w stronę jakiegoś wyzwania, którego Hubert nieśmiało unikał. – A więc to jest człowiek, u którego pracował pan po wojnie. W tej fotografii było coś tak oczywiście homoseksualnego, że pytanie zabrzmiało jak insynuacja nawet w uszach Paula, a może i Jonaha. Później Paul znalazł w transkrypcji miejsce, w którym wrócił do pytań o Hewitta. J.T.: Pan Hewitt był przyjacielem Sawle’ów. Był wielkim przyjacielem pana Huberta. Więc można powiedzieć, że już go znałem. Zawsze był dla mnie dobry. Mieszkał w Harrow Weald (niewyraźne: Paddocks?). P.B.: Słucham? J.T.: Tak się nazywał dom. P.B.: Aha! J.T.: Teraz jest tam dom starców. Są w nim staruszkowie. (chichocze ze świstem) P.B.: Znaczy, że był to duży dom. J.T.: Harry Hewitt był kolekcjonerem sztuki. Wydaje mi się, że wszystko zapisał muzeum, możliwe, że Muzeum Wiktorii i Alberta. P.B.: Nie miał dzieci?

J.T.: Och nie. To był dżentelmen kawaler. Był zawsze dla mnie bardzo hojny. Na następnej stronie Jonah zmienił kitel służącego na szorstką serżę i zbyt dużą czapkę z daszkiem; stojąc w szeregu wyższych od niego rekrutów, wyglądał jeszcze młodziej niż dwa lata wcześniej, uśmiech ciekawości stał się teraz wyrazem dziecięcego zatroskania. Paul wyprostował się, patrzył przez chwilę na schludnego starca z albumem na kolanach, i znowu pochylił się, wdychając mocny czysty zapach mydła do golenia i płynu do włosów. Po minucie Jonah musiał iść do ubikacji, która była na górze, a z tym nowym biodrem musiało mu to zająć dobrą chwilę. Kiedy dotarł bezpiecznie do połowy schodów, Paul wyłączył magnetofon, przeszedł przez pokój, popatrzył przyjaźnie przez okno na frontowy ogródek i alejkę, po czym podniósł przycisk do papieru z kartonowej teczki na stoliku obok fotela Jonaha, znowu popatrzył z zaciekawieniem na własny list z punktu widzenia odbiorcy i jednym palcem uniósł okładkę teczki. Kruche i zbrązowiałe od słońca wycinki z gazet ze słowami wytartymi na zgięciach i załamaniach, brązowe koperty wytarte i miękkie ze starości. To muszą być papiery demobilizacyjne Jonaha. Dyplom za wyhodowane goździki, który zdobył w 1965 roku. Potem złożona recenzja ze szkolnego przedstawienia. Fotografia z lokalnej gazety, pewnie wesele Gillian. Uderzyło go to, że biedny Jonah nie ma dosyć skarbów, by założyć osobne teczki, wszystkie cenne papiery są tu zebrane razem. Paul przerzucał papiery w poszczególnych kupkach. Były to zwykłe rodzinne dokumenty, najbardziej popularne, odległe i żałosne, przygotowane tu może w przekonaniu, że rozmowa będzie dotyczyła życia Jonaha. Odkładając wszystko na miejsce, rzucił okiem na dokumenty po raz ostatni i wtedy zauważył dużą brązową kopertę zaadresowaną do „Szanownego Huberta Sawle’a, Dwa Akry”, adres napisany atramentem przebijał. Z ciężkim sercem Paul wziął kopertę do ręki. Przyglądając się jej uważnie, wyciągnął do połowy dwie czy trzy kartki z góry i zobaczył listy, jeden podpisany H.O. Sawle, może były to jakieś wycinki i memorabilia Jonaha z tamtego okresu. Życzę szczęścia, maj 1915, dużymi, pochylonymi do tyłu literami. A po chwili zorientował się z nagłym oskarżycielskim rumieńcem na twarzy, że patrzy na zupełnie inny charakter pisma, który dopiero zaczynał odróżniać od wszystkich innych, jak pismo nowego kochanka. Maleńka koperta adresowana do szeregowego J. Tricketta w koszarach Middlesex Regiment w Mill Hill. Duży czarny znaczek był zamazany, ale rok widać było wyraźnie, 1916. Odkładając inne papiery, zamierzał otworzyć kopertę i wtedy ze zdumieniem zauważył, że wyciągnął jeszcze coś napisanego ręką Cecila, liczne kartki papieru, przedarte w połowie, gęsto zapisane brudnopisy wierszy. Drżącymi palcami podniósł pierwszą kartkę, tekst zdawał się skakać mu przed oczami, zupełnie nieostry. Znał to i nie znał. Znał to tak dobrze, że nawet nie mógł pomyśleć, co to jest, a kiedy zrozumiał, zorientował się, że nie chodzi o to, co wiedział. Zdrowy, lubieżny, wierny i śmiały… Z góry dobiegł go odgłos spuszczanej wody, sekwencja przytłumionych westchnień i stękań powędrowała przez system hydrauliczny domu, po czym usłyszał ostrożne, ale niezbyt powolne kroki schodzącego Jonaha. Chwiejne pięć sekund konsternacji i braku zdecydowania. Wygładził papiery, zamknął teczkę, z powrotem położył na wierzchu przycisk, przywołując w pamięci, jak to wyglądało, zanim dotknął teczki, i absolutnie nie miał wątpliwości, że teraz leży dokładnie tak samo, nawet przycisk do papieru był tak samo obrócony; jednak kiedy Jonah wrócił, jego wzrok zdawał się wędrować właśnie tam i Paul zastanawiał się, czy poprzedni wygląd nie jest przypadkiem zbyt dokładnie odtworzony, przez co wydaje się nieprzekonujący. Później słuchając taśm, tak wyciszonych i nieprofesjonalnych, i przerzucając kartki żenującej, niejasnej transkrypcji, Paul miał coraz mocniejsze i coraz bardziej dokuczliwe przekonanie, że utracił właśnie coś o wielkiej wartości, choć nie bardzo wiedział, jak to zrobił ani nawet co to było. Czy Jonah wie o przyjaźni Cecila z George’em więcej, niż mówi? Dość naturalne było to, że nie chciał opowiadać, może nawet nie wiedziałby, jak to zrobić, a choć wydawał się nie mieć szczególnej cierpliwości do George’a czy Daphne, trudno wymagać, by opowiadał to, czego Paul chciał się dowiedzieć o ludziach, którzy jeszcze żyli, a których nie widział od sześćdziesięciu pięciu lat. Niejasno wiązał się z tym

olbrzymi napiwek od Cecila, większy niż miesięczna płaca, a podwojony podczas drugiej wizyty. Dlaczego to zrobił? Ponieważ wiedział, że był „zgrozą”, niewykluczone, choć właściwie, co miało znaczyć to słowo? I dlaczego Jonah pamięta tylko to i prawie nic więcej? Paul zastanawiał się, czy Cecil nie kupił w ten sposób jego milczenia w jakiejś sprawie i czy nie zrobił tego tak skutecznie, że Jonah naprawdę o tym zapomniał. Czy o tym pisał do niego, kiedy ten był w koszarach w Mill Hill? Paulowi robiło się niedobrze na myśl o tym, że po prostu nie zabrał tego listu. Dlaczego, do licha, młody oficer arystokrata pisał do szeregowca w innym regimencie? Uderzające było już to, że Cecil w ogóle wspomniał Fredzie o Jonahu. Z innych tego rodzaju listów Paul wiedział, że klasy wyższe nigdy nie wspominają o służących, chyba że chodzi o kogoś w bardzo podeszłym wieku czy o szczególnej pozycji, jak kamerdyner czy stara niania. I jeszcze do tego to coś, co zdawało się rękopisem Dwóch Akrów, dostrzeżone jak we śnie i na pierwszy rzut oka złożone z rozmaitych, jakby wyśnionych wariantów. Kiedy Paul spakował magnetofon, włożył płaszcz i został odprowadzony do drzwi, najbardziej żenująca była unosząca się w powietrzu, obecna w jego kwaśnym uśmiechu odmowa Jonaha – jego świszczące, pełne żalu uparte zaprzeczenie ruchem głowy, że nie, nie ma żadnego listu, niczego, co napisał Cecil Valance. Tak więc w momencie, kiedy Paul wychodził, dostał się w pułapkę, to był rodzaj impasu. Z pewnością nie budził zaufania, pewnie z fałszywą skromnością pokazywał, że jest dotknięty, bo nowy wyraz podejrzenia i odrzucenia pojawił się w niebieskich oczach Jonaha. Paul nie powiedział Karen o tym wszystkim, ale przez to długa podróż powrotna do Tooting Graveney była znacznie bardziej nieprzyjemna niż jazda w tamtą stronę. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

5 – Shove? – Co? – Fredegond Shove. – To Wiersze zebrane. – Aha… – Albo… proszę poczekać, może to… – Podał Paulowi kosztownie wyglądający tom w czarnym futerale na książkę: Zabawny rodzaj przyjaźni: Listy sir Henry’ego Newbilta do Sebastiana Stokesa. – Interesuje to pana? – No, prawdę mówiąc… – Mogłoby to być interesujące dla jego własnych badań, a wszystko, co weźmie, może być wcześniej czy później sprzedane. – Prywatny druk, nie musimy tego robić. Paul układał stertę książek, które już wybrał, na brzegu stołu posypanego cukrem i mieloną kawą. Smród papierosów Gitanes przemieszany był z wonią skwaśniałego mleka. W popękanych starych kubkach z komicznymi znakami tworzyła się niebieskawa skorupa pleśni. Złamana noga stolika do książek podwyższonego o dziesięć tomów wspierała się na innych książkach, które pewnie nigdy nie doczekają się recenzji. Bałagan był wyjątkowy, ale żadna z pracujących tu osób – młodzi mężczyźni w oliwkowych sztruksach, ładne kobiety rozmawiające przez telefon o Yeatsie czy Poussinie – zdawała się tego nie zauważać. Siedzieli w swoich niskich przegródkach, odgrodzeni śmieciami, książkami i pudłami, niedojedzonymi posiłkami, starymi ciuchami i wielkimi stertami pobazgranych korekt. – A więc problemy homoseksualne – mówił Jake, zacierając ręce. – Owszem – powiedział Paul i był wściekły, kiedy się zorientował, że się rumieni. – Ostatnio dostajemy tego dosyć dużo. – Jake nosił obrączkę, ale wydawał się zachwycony, że Paul jest gejem. Miał chyba tyle samo lat, a może trochę mniej i najwyraźniej był dumny z tego, że pracuje w „TLS”, demonstrował pogodną korporacyjność „robimy to”, „mamy tamto”. Paul wyobrażał sobie, że siedzą w jednej przegródce, wysoko nad ulicznym ruchem, wspólnie decydując o losach książek. – To Bloomsbury…? – Bloomsbury… pierwsza wojna światowa. – Paul zauważył w głębi obiecującą płową okładkę, książki o tematyce homoseksualnej na ogół plasowały się na tym krańcu spektrum barw, ale kiedy ją wygrzebał, okazała się historycznym przeglądem naparstków, co nie było wystarczająco gejowskie. – Wydaje mi się, że wkrótce wychodzi nowy tom listów Virginii Woolf. – Owszem, ale obawiam się, że już go nie ma – powiedział Jake. – Robi to Norman. – Trudno… – Paul wzdrygnął się i skinął głową, jakby sprawiedliwość tego zlecenia była oczywista i zastanawiał się, kim u licha jest Norman; przeczuwał, że Norman to nie jest nazwisko. Dotychczas w tej gazecie Paul umieścił tylko dwie rzeczy, obydwie bardzo okrojone i wydrukowane niemal w dziale ogłoszeń drobnych: materiał o sztukach Drinkwatera i miażdżącą recenzję powieści emerytowanego dyplomaty Cedrica Burrella. Ta recenzja wywołała niejakie poruszenie, ponieważ Burrell natychmiast zrezygnował z prenumeraty „TLS”, którą opłacał, odkąd w 1923 roku znalazł się w Oksfordzie. Ale zdawało się, że nikogo to nie obeszło, w redakcji wydawali się raczej zadowoleni, a Jake poprosił, żeby Paul wpadł i „rzucił okiem na książki”, jeśli będzie kiedyś w okolicy. Paul odczekał półtora dnia, zanim się pojawił. – Proszę mi przypomnieć, nad czym pan pracuje? – Piszę biografię Cecila Valance’a – powiedział Paul stanowczo, a w nowym otoczeniu to stwierdzenie zabrzmiało szaleńczo śmiało. Ale pewnego dnia niewątpliwie jego książka pojawi się na tym stoliku. Ktoś będzie chciał ją dostać do recenzji. Może Norman spróbuje.

– Rzeczywiście Dwa błogie akry tej ziemi angielskiej. – Między innymi. – Czy przypadkiem ostatnio nie wyszło coś o nim? – Pewnie Listy? Ale to było już dwa lata temu. – Pewnie tak. Więc on też był gejem? – Znowu odpowiadam… między innymi. Jake raz jeszcze wydawał się zachwycony. – Oni wszyscy byli, prawda? Paul uznał, że musi zachować większą ostrożność. – Miewał romanse z kobietami, ale intuicja mi mówi, że wolał chłopców. To jedna z rzeczy, której chciałbym się dowiedzieć. Starszy mężczyzna, chyba po pięćdziesiątce, z tłustymi czarnymi włosami, w muszce w turecki wzór wychynął ze swojego boksu po kawę i zatrzymał się, patrząc na nowe książki, patrzył też badawczo na Paula nad półksiężycem okularów. – Robin, to Paul Bryant, który coś dla nas pisze. To Robin Gray – powiedział Jake. – Ach tak! – skwitował Robin Gray przyjaźnie patrycjuszowskim tonem, wciągając brodę. Miał niebieskie oczy chłopca w twarzy dziekana czy sędziego. – Paul pisze o Cecilu Valansie, wiesz, o tym poecie. – Ach tak. – Robin rozglądał się w prawo i w lewo, jakby rozkoszował się miłą delikatnością tej materii. – Rzeczywiście słyszałem o tym. – Naprawdę? – ucieszył się Paul, uśmiechnął się i nagle poczuł się niepewnie. – Coś podobnego! – Podobno natknął się pan na Daphne Jacobs. – Teraz podrapał się w głowę z niemal zażenowaną miną. – Owszem – przyznał Paul. – A kim jest owa Daphne Jacobs? – spytał Jake. – Czy to jeden z twoich starych przebojów, Robin? Robin zaśmiał się krótko, nadal patrząc Paulowi w oczy. Paul czuł, że nie powinien za niego udzielać odpowiedzi. Zresztą sam był jej ciekaw. – Obecnie jest to wdowa po Basilu Jacobsie, ale kiedyś była lady Valance. – Tylko mi nie mów, że była żoną Cecila! – zaprotestował Jake. – Cecila! – powtórzył Robin, jakby Jake musiał się jeszcze wiele nauczyć. – Absolutnie nie. Była pierwszą żoną młodszego brata Cecila, Dudleya. – Winien jestem panu wyjaśnienie, Robin zna wszystkich – zaczął Jake, ale w tym momencie zawołano go do telefonu w drugim końcu redakcji, zostawił więc obydwu w tej nieoczekiwanej nowej relacji. Schronili się w umownej prywatności boksu Robina. Postawił swoją kawę na biurku, w odróżnieniu od pozostałych używał porcelanowej filiżanki i spodeczka, książki też były w jakim takim porządku, szereg klasycznych pozycji Loeba, archeologia, historia starożytna. Na kaloryferze suszył się brązowy ręcznik i spodenki kąpielowe. Panowała tu atmosfera kawalerskiego życia, rutynowego rygoru. Robin zdjął papiery z drugiego krzesła. – Jestem redaktorem działu historii starożytnej – powiedział – i wszyscy myślą, że to bardzo odpowiednie. Paul uśmiechnął się z rezerwą i usiadł, za nim była półka z Debrettem i Kto jest kto, a także owe niesamowicie użyteczne tomy Kto był kim, które podają hobby i numery telefonów osób dawno nieżyjących. Kiedyś późnym wieczorem oboje z Karen zadzwonili do samego Sebastiana Stokesa: chwila ciszy, po czym intensywnie negatywny szum nieistnienia. Oczywiście trzeba było zmienić litery starych numerów na cyfry, i tu mogli się pomylić. – Proszę się nie opierać na tym krześle, bo można wylądować na podłodze. – Niepokoiłem się trochę o Daphne – powiedział Paul; wychylił się do przodu. Miał jakieś własne

przemyślane roszczenia dotyczące znajomości z nią. – Wydaje się, że nikt się nią nie opiekuje. – Nie wątpię, że był pan dla niej dobry – powiedział Robin z niejaką ostrożnością. – No, niewiele zrobiłem… wie pan. Czy zna pan ją od dawna? Robin patrzył w przestrzeń i chrząkał, jakby odpowiednie wyjaśnienie wymagało wysiłku, w końcu odpowiedział powoli: – Przyrodnia siostra drugiego męża Daphne wyszła za starszego brata mojego ojca. – No tak… no tak. – Paul patrzył na świat przez brudne szyby, na najwyższe piętro pubu Gray’s Inn Road po drugiej stronie ulicy. – Tak więc Daphne jest moją ciotką przez małżeństwo. – Zgadza się – powiedział Paul. – Bardzo się cieszę, że pana poznałem. Widzi pan, mam nadzieję zrobić z nią wywiad, ale nie odpowiedziała na list, który wysłałem jej w listopadzie, a to już minęły trzy miesiące. – Wie pan chyba, że była chora – powiedział Robin, ponownie wciągając brodę. Paul się wzdrygnął. – Obawiałem się, że to może być powodem. – Ma problemy z żółtą plamką. – To znaczy? – To znaczy, że prawie nie widzi, ma bardzo zły wzrok. A jak pan pewnie wie, ma też rozedmę płuc. – Czy to nie bierze się z palenia? – Obawiam się, że dotyczy to jednej i drugiej przypadłości – powiedział Robin, patrząc z westchnieniem na swoją popielniczkę. – Ale czy ma się trochę lepiej? – Nie jestem pewien, czy w ogóle może się jej poprawić. Paulowi przyszła do głowy przerażająca myśl, że ona zapali się na śmierć, zanim będzie miał okazję z nią porozmawiać. – Byłem zaskoczony, że ona nadal pali, wie pan… po sprawie Corinny. – A więc znał pan Corinnę? – Robin przyjrzał mu się uważnie. – Jak najbardziej. – Paul się zdziwił, jak wspaniałomyślnie wspomina ją teraz, kiedy już jej nie ma i nie może go zdemaskować i upokorzyć; stała się użytecznym elementem jego własnych planów. – W ten sposób poznałem Daphne. Przez wiele lat pracowałem pod dyrekcją Lesliego Keepinga. – O, pracował pan w banku – powiedział Robin. – Rozumiem. – Przesuwał po stole swoją zapalniczkę i paczkę papierosów, jakby przeprowadzał jakieś subtelne obliczenia. – Czy był pan tam jeszcze, kiedy Leslie umarł? – Nie, wtedy już odszedłem. – No tak, no tak. – Ale oczywiście słyszałem o tym. – Była to najbardziej ponura wiadomość, z jaką Paul zetknął się kiedykolwiek, a mimo to w pewien sposób czuł się osobiście z nią związany. – To oczywiście był szok dla Daphne. – No oczywiście – potwierdził Paul z respektem. – Poznałem ich wszystkich w tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym siódmym roku – powiedział – choć nie jestem pewien, czy Daphne o tym pamiętała, kiedy spotkałem ją ostatnio. – Jej pamięć jest na pewno… taktyczna. – Rozumiem, ale zastanawiałem, czy ona mieszka sama? – Paul zachichotał. – Nie, mieszka z nią Wilfrid, jej syn z pierwszego małżeństwa, zna go pan? To on z nią mieszka. – Znam Wilfrida – powiedział Paul i od razu przypomniał sobie jego dziwnie zdeterminowany miłosny taniec w Corn Hall w Foxleigh, kiedy widział go po raz pierwszy i ostatni. Nie wyobrażał go sobie w roli dobrej pielęgniarki czy gospodyni domowej. – A co z jej synem z drugiego małżeństwa? –

Robin szybko pokręcił głową, jakby przeszedł go dreszcz. – No, w porządku – roześmiał się Paul. – A młodzi Keepingowie? Nie widują się z nią? – John jest zbyt zajęty – powiedział Robin stanowczo, choć może nie bez ironii. – A Julian, jak pan wie, stał się… wyrzutkiem. – Mówił to z miną sędziego pokoju, zadziwionego słowami świadków. – Naturalnie Wilfrid niedługo odziedziczy tytuł. – No tak, oczywiście. – Będzie czwartym baronetem. Popatrzyli na siebie z namysłem, po czym wybuchnęli śmiechem zażenowani, jakby wynikło między nimi drobne nieporozumienie. Paul wyczuwał, że ta rozmowa miała lekki podtekst seksualny, co dało się zauważyć nawet w tym, że pośród różnych spraw redakcyjnych szybko poruszyli ten temat. – Mówiąc zupełnie szczerze – zaczął Robin i sięgnął po papierosy, trzymając Paula w niepewnym oczekiwaniu, zanim zapalił, zaciągnął się i znowu utkwił w nim swoje niebieskie oczy, patrząc ponad okularami. – Wydaje mi się, że Daphne była mocno zniechęcona pańską recenzją jej książki w „New Statesmanie”. – Sam przybrał w tej chwili dosyć srogi ton. – Miała wrażenie, że pan ją zaatakował. – Nic podobnego! – wykrzyknął Paul z miną winnego, choć poczucie dumy z własnej bezkompromisowości równoważyło ukryte wrażenie, że był nietaktowny i niezręczny. – Tekst został bardzo skrócony, mówiłem jej to. – Nie wątpię. – Wycięli mi mnóstwo miłych rzeczy, które napisałem. – Przypomniał sobie Daphne w taksówce na Paddington, słyszał, jak mówiła, że niektórzy recenzenci byli podli. Udawanie, że nie widziała jego recenzji, wydawało się teraz dowodem pełnych godności dobrych manier. I to najwyższej klasy. Udało jej się równocześnie zrobić mu wyrzuty i wybaczyć. – Ta recenzja miała być raczej listem od wielbiciela. – Nie jestem pewien, czy tak to zabrzmiało – powiedział Robin. – Choć w żadnym przypadku pańska nie należała do najgorszych. – Na pewno nie („nieszczęsne fantazje porzuconej żony”, skonstatował Derek Messenger w „Sunday Times”). Robin popijał kawę i zaciągał się papierosem, jakby odmierzał ubolewania i rozważał możliwości. Był chyba w swoim żywiole, Paul uznał, że poznanie go to szczęśliwy traf, gdyby tak tylko udało się przeciągnąć Robina na swoją stronę, przeciągnąłby i Daphne. – Muszę powiedzieć, że mnie się książka podobała – wyznał Robin w kolejnym przypływie szczerości. – Mnie też się podobała. Oczywiście były tam sprawy, o których chciałbym dowiedzieć się więcej. – Paul obdarzył go niemal przebiegłym uśmiechem, ale przede wszystkim zadał niegroźne pytanie: – Na przykład nie wiem dokładnie, kim był Basil Jacobs. – A, Basil. – Robin wydawał się zniecierpliwiony tym grzecznym pytaniem. – No, Basil był niewątpliwie najmilszym z jej mężów, choć w pewien sposób równie beznadziejnym jak pozostali. – Coś podobnego! Czy Revel Ralph też był beznadziejny? Robin zaciągnął się papierosem, jakby chciał się uspokoić. – Revel był zupełnie beznadziejny. – Naprawdę? Pan chyba nie mógł go znać? – powiedział Paul z uśmiechem. – No… – Robin bawił się tym pochlebstwem. – Urodziłem się w tysiąc dziewięćset dziewiętnastym, więc może pan policzyć. – Rozumiem – powiedział Paul, chociaż niczego nie rozumiał. Czy Robin sugeruje, że sam miał jakieś zatargi z Revelem? Revel miał zaledwie czterdzieści dwa lata, kiedy zginął, więc niewątpliwie był jeszcze bardzo aktywny, a Robina mógł postrzegać jako niegrzecznego żołnierzyka, trudno było o to pytać.

– No więc tak… – Robin nagle zdegustowany papierosem zgasił go i zgniótł kciukiem w popielniczce. – Basil nie był beznadziejny w ten sam sposób, był znacznie bardziej konwencjonalny. Wyobrażam sobie, że Daphne doszła do wniosku, że ma już dosyć chimerycznych artystów. – Czym się zajmował? – Był biznesmenem, miał niewielką fabryczkę, w której coś produkował, nie pamiętam co, jakieś pralki czy coś. – Aha. – W każdym razie zbankrutował. Miał córkę z poprzedniego małżeństwa, więc zamieszkali u niej. Wydaje mi się, że to był koszmar. – No tak, Sue. – No właśnie, Sue – powtórzył Robin z ostrożnym uśmiechem. – Wydaje się, że zna pan większość rodziny. – No… – zaczął Paul. – Nie na wiele się jednak przydają, jeśli idzie o Cecila. Ale dobrze wiedzieć, że są po mojej stronie. – Zorientował się, że stoi i uśmiecha się jakby gotów do wyjścia i dopiero wtedy powiedział, kręcąc głową z politowaniem: – Jak pan myśli, co naprawdę zaszło między Daphne a Cecilem? Robin roześmiał się sucho, jakby chciał powiedzieć, że istnieją jakieś granice. Paul wiedział już, że informacja stanowiła formę własności, jej posiadacze lubili ją chronić i podnosić jej wartość przez aluzje i przemilczenia. Może następnie mogli pławić się w blasku samozadowolenia i poddać się, mówiąc to, co wiedzą. – No więc – zaczął i lekko się zarumienił pod presją własnej dyskrecji. – Może dałby się pan kiedyś zaprosić na drinka? Dzisiaj nie chcę pana więcej męczyć. – Paul uznał, że dyskretne spotkanie, coś w rodzaju randki, może przekonać Robina. Zauważył, ponieważ w innych sytuacjach sam tak postępował, że oczy Robina zatrzymywały się na ułamek sekundy u zbiegu jego nóg w czarnych dżinsach, ilekroć spoglądał on w górę czy w bok. Jednak Robin zawahał się, jakby omijał jakąś kolejną przeszkodę. – Widzi pan, ja w Wielkim Poście nie piję – wyjaśnił. – Ale później… – sugerowało to, że przez resztę liturgicznego roku pije jak smok. – A, Jake… – Jake stanął za nimi z miną człowieka, który wyczuwa tajemnicę. – Mam nadzieję, że niczego nie przerywam. – W żadnym razie – powiedział uprzejmie Robin. – Jeśli można, zadzwonię do pana. Po Wielkanocy. Jake poszedł z Paulem, żeby wprowadzić zabierane przez niego książki do systemu ewidencji, co było procedurą niemożliwą do ogarnięcia rozumem, wymagającą licznych pisanych na maszynie kartek i fiszek. – Rozmawiałem właśnie z naczelnym – powiedział. – Zastanawialiśmy się, czy nie zechciałby pan pojechać tam jako nasz korespondent? – Podał mu kartkę papieru. – Proszę nie zwracać uwagi, na bazgroły u góry. – Dwa inne nazwiska ze znakami zapytania i numerami telefonów, mocno pomazane atramentem niewątpliwie w trakcie rozmów telefonicznych, które równie niewątpliwie nie przyniosły rezultatów. – Musiałby pan zostać na noc, to byłoby jakieś siedemset słów do Działu Komentarzy. – Trudno było to wszystko ogarnąć, Balliol College, Oksford, konferencja, kolacja… Wstrząsnął nim dreszcz paniki, który przekształcił w ochrypły śmiech. – No, jeśli pan uważa, że jestem odpowiednim człowiekiem. – Nie był pan w Balliol, prawda? – O nie! – powiedział Paul z lekkim dreszczem. – Ja nie. No więc, dziękuję… widzę, że ma wystąpić Dudley Valance. – To właśnie mnie zastanowiło, nie wiedziałem, że on jeszcze żyje.

– Obawiam się, że nie ma najlepszego zdrowia. – Pan musi go znać. – Trochę, wie pan, jak to jest. On i Linette przez większą część roku mieszkają w Hiszpanii. – Znowu poczuł dotyk niesamowitości, sekretny znak, potwierdzenie zamiaru, że powinien napisać tę książkę. W życiu człowieka zdarzają się chwile, które rozpoznaje dopiero, kiedy miną, decydujące momenty, kiedy wiadomo, że decyzja już zapadła. Jake odprowadził go do wyjścia, stali jeszcze przez chwilę przy drzwiach redakcji i rozmawiali. Musieli się jednak odsunąć, by przepuścić wielkiego, grubego chłopaka w dżinsach i T-shircie, który pchał wózek z wysokimi stertami mocno zapakowanych gazet; zrzucił na podłogę jedną taką paczkę, która upadła z przyjemnym tąpnięciem. – Czytajcie wszystko – poradził i obserwował ich reakcję z dziwnie cynicznym uśmieszkiem. – No więc teraz… – mówił Jake, popisując się czarująco, żeby zabawić gościa. Jedna czy dwie osoby wstały i krążyły po redakcji w poszukiwaniu nożyczek lub ostrego noża, ignorując przy tym chłopca rozwożącego gazety, który wypchał wózek z powrotem na korytarz i nadal się uśmiechał. Po chwili zerwano plastikową banderolę, wyciągnięto egzemplarz z wierzchu, sprezentowano go Paulowi ze swobodnym teatralnym gestem. – Dla pana! Nowy numer „TLS”, piątkowy „TLS”, gotowy dwa dni wcześniej, „gorący spod prasy” – powiedział ktoś, ciesząc się jego reakcją, choć w istocie gazeta była chłodna w dotyku i lekko wilgotna. Nastąpiło pobieżne sprawdzanie, w którym Paul uprzejmie uczestniczył, czy wyszły zdjęcia, czy naniesiono ostatnie poprawki, powietrze zdawała się wypełniać godna pozazdroszczenia atmosfera zawodowej satysfakcji, a potem (ponieważ to ważne wydarzenie miało miejsce co tydzień) ta przyjemna atmosfera niemal natychmiast znikała, kiedy wszyscy wracali do swoich biurek i znowu zaczynali koncentrować się na numerach, które wyjdą za kilka tygodni czy miesięcy. Paul pożegnał się z Jakiem i wyszedł, mając w planie kolejne takie spotkania. Z posępnego korytarza skręcił do męskiej toalety i zaledwie zdążył rozsunąć rozporek, kiedy usłyszał ziewnięcie w drzwiach za sobą, a po sekundzie pół uszczęśliwione, pół zażenowane „Aha”. Rozejrzał się. Było to nieco peszące, że Robin Gray zlekceważył zwyczajową etykietę i podszedł do pisuaru obok Paula, zostawiając trzy dalsze stanowiska niezajęte. Rozległo się zabawne mamrotanie i niespokojne ruchy, a kiedy już zaczął, stał solidnie jak na kołyszącym się statku i obrzucał szybkim szczerym spojrzeniem, przyjaznym, ale rzeczowym, postępy Paula z drugiej strony ceramicznego przepierzenia. Po czym patrząc przed siebie, powiedział: – A tak na marginesie, wszystko, co pan wcześniej powiedział, to prawda. – Czyżby? – spytał Paul, patrząc na niego trochę niepewnie. – A co ja powiedziałem? – O Cecilu Valansie i o chłopcach. Teraz była kolej Paula na „aha”. – Miałem wrażenie, że musiało tak być. Robin wciągnął brodę z miną cierpiętniczej dyskrecji. – To chyba nie na teraz… – Zakasłał, a może się zaśmiał. – Chyba że wyda się to panu zabawne. Powiem panu wszystko, kiedy się spotkamy. – I z tą okrągłą obietnicą zasunął błyskawiczny zamek w rozporku i wrócił do redakcji. Paul zszedł po szerokich schodach do holu budynku „Timesa” z uśmiechem na ustach. W teczce miał Dziwny rodzaj przyjaźni, a towarzyszyło mu jeszcze dziwniejsze poczucie, że po raz pierwszy zyskał akceptację w rodzinie literatury, w domu, gdzie odsłaniały się kotary, otwierały się drzwi do niezupełnie znanych pomieszczeń pełnych dziwolągów i skarbów, które tutejszym mieszkańcom wydawały się absolutnie normalne. W podłużnym holu rozjaśnionym popołudniowym słońcem na niskich stolikach rozsianych między obitymi skórą fotelami leżały liczne egzemplarze dzisiejszego „Timesa” i „Sun”, a także trzech dodatków do „Timesa”, podniecające świadectwo tego, co działo się na górze. Na

pożegnanie skinął głową recepcjoniście w uniformie. Przez obrotowe drzwi wbiegł kurier w kasku i skórzanych spodniach, na paczce, którą trzymał w ręku, były czerwone nalepki PILNE. Przez kręcące się jeszcze drzwi Paul wyszedł na ulicę. Uśmiechał się uprzejmie do przechodniów, wiedząc, że nigdy nie poznają tajemnic, do których on ma dostęp. Trzymał pod pachą egzemplarz swojego „TLS” z popojutrza, bardzo chciał, żeby widziano go z tą gazetą. Nie sądził, by ludzie na tej ulicy zwrócili na nią uwagę, ale na tyłach północnej czytelni British Library taka rzecz może wzbudzić zawiść i wywołać sporo domysłów, był tego niemal pewny. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

6 Paul z zaabsorbowaną miną i dziwną świadomością oszustwa schodził po długich kamiennych schodach na dziedziniec. Choć miał dosyć lat, by być nauczycielem akademickim, ogarniały go nerwowe fale niewiedzy jak początkującego studenta. Z szacunkiem przeszedł skrajem trawnika, z równym szacunkiem pod gotyckimi oknami, ściskał w ręku aktówkę i wyobrażał sobie nadchodzący wieczór z całą sekwencją wyzwań, drinki w sali seniorów, kolacja w jadalni, towarzyskie kontakty i kolizje tym bardziej onieśmielające, że istnieją umowne kody, którymi wypełnione jest życie w college’u. Nie wątpił jednak, że w pewnym momencie, dziś wieczorem, a może jutro, otrzyma swoją szansę. Oczywiście nadal jest możliwe, że staruszek się nie pojawi, w wieku osiemdziesięciu czterech lat łatwo znaleźć wymówkę. Z podniecającym przeczuciem Paul wyobrażał sobie jego ciemną autokratyczną twarz, którą znał z fotografii, a kiedy wszedł po trzech stopniach, zobaczył go pod łukiem, obok stanowiska portiera; był w ciemnym płaszczu i opierał się na lasce. Paul o mało go nie powitał, nabrał powietrza i stłumił uśmiech, kiedy go mijał; serce tłukło mu się z powodu tak nagłej szansy, odwrócił się i stanął obok niego, pod kątem, jakby na kogoś czekał. Oczywiście byłoby straszne, gdyby to nie był on, ale nie, trudno było nie rozpoznać tej szerokiej, jastrzębiej twarzy, raczej rozciągniętej niż pobrużdżonej przez lata, pełne wargi trochę cieńsze, kąciki ust opuszczone, robiące wrażenie ciemne oczy patrzą przed siebie, siwe włosy zwijają się w loki wokół kołnierza. Paul zrobił krok w bok, żeby popatrzyć na oszkloną tablicę ogłoszeń, nad którą unosiło się odbicie jego własnej znacząco uśmiechniętej twarzy. Stary człowiek tkwił nieruchomo, od czasu do czasu jedynie lekko uderzał gumowym końcem laski w kamienną posadzkę. Nie ulegało wątpliwości, że zawsze załatwiano za niego wszystkie sprawy urzędowe. Paul odchrząknął i przechadzał się, dobierając w myślach słowa. Przez wewnętrzne okno portierni przed ciemną ścianą przegródek widział kobietę rozmawiającą z portierem. To na pewno Linette, jej gęste sztywne włosy, nieprawdopodobnie kasztanowate, mieszały się z postawionym kołnierzem kurtki z lisów. Surowa, urodziwa twarz, z pełnym makijażem; od razu rozpoznał ten sposób bycia, te sztuczne uśmieszki i marszczenie brwi, dzięki którym wszyscy robią to, czego się oczekuje. Portier odbył krótką rozmowę telefoniczną, po czym wyszedł, otworzył drzwi i przyniósł walizkę. – Sir Dudley, dobry wieczór. Dyrektor już schodzi, żeby pana osobiście przywitać. – Teatralny gest, w którym Paul dostrzegł podtekst szacunku, codziennej lojalności dla dyrektora i poszanowania gościa. Obecność Linette uniemożliwiła Paulowi kontakt z Dudleyem, wobec czego poszedł czekać na wyimaginowanego przyjaciela przy furtce na Broad Street. Słyszał ton, ale nie rozróżniał słów cichej rozmowy Valance’ów. Wokół widać było studentów na rowerach, życie uniwersyteckie kwitło mimo wakacji. Po minucie usłyszał za sobą nawoływania i ochrypły śmiech, a kiedy się obrócił, zobaczył maleńkiego siwego człowieczka w todze, który wchodził na schody z dziedzińca i witał gości, niezupełnie jak starych przyjaciół, ale jak ludzi, z którymi łączy go wspólne pojmowanie spraw, co zdawało się promieniować z jego pełnej zapału, raczej uduchowionej twarzy. – Nie powinien pan się fatygować osobiście – powiedział sir Dudley. W jego głosie brzmiała zadowolona z siebie, niemal wyniosła wielkość. – Dobry wieczór, dyrektorze – przywitała się jego żona. Mimo uległości jej głos mówił, że dostała to, czego chciała. Ruszyli, na schodach dyrektor podał sir Dudleyowi ramię. – W którym roku pan zaczął? – zapytał. Paul usłyszał: – W tysiąc dziewięćset czternastym… nigdy nie zrobiłem dyplomu… widzi pan… ożeniłem się. Lady Valance roześmiała się na użytek dyrektora, jakby chciała pokazać, jak niewiele znaczył ten brak

dyplomu i jak bardzo jest wyrozumiała wobec wzmianki o tym wcześniejszym małżeństwie. Oni są już razem chyba od pięćdziesięciu lat, po krótkich dziewięciu czy dziesięciu latach z Daphne, o której Paul myślał teraz z większą sympatią. Co za kontrast – widział ją w tamtym nędznym prochowcu i kapeluszu na miejscu tej dobrze zakonserwowanej kobiety, która nadal poruszała się powolnym, dumnym krokiem modelki. Paul obserwował ich ze stopni schodów. Teraz z drzwi wypadło dwóch muskularnych chłopców w białych spodenkach wioślarskich, przystanęli i przez chwilę biegli w miejscu, żeby przepuścić dyrektora i jego gości, po czym ruszyli, minęli w pośpiechu Paula i wybiegli na ulicę. Tym razem wyjątkowo stary człowiek przyciągał jego uwagę, w istocie wydawał się wręcz niesamowity, poczynając od pańskich uderzeń laski po brzmienie wymawianych samogłosek. Kiedy przeszli pod łukiem arkady w przeciwległym rogu dziedzińca, Dudley nadal jako widoczna ofiara bitwy pod Loos, inne mniej namacalne sprawy zdawały się unosić wokół niego, jak choćby słynne frazy jego brata z Poezji georgiańskiej czy Oksfordzkiego słownika cytatów. Paul miał idiotyczne, ale nieodparte wrażenie, że zobaczył samego Cecila. Zgodnie z planem poszedł na Broad Street, żeby popatrzyć na księgarnie. Wioślarze zniknęli już w gęstniejącym mroku późnego popołudnia, słońce na zachodzie świeciło u wylotu ulicy, oślepiając ludzi, którzy szli w jego stronę, pozwalając, by on, widoczny dla nich jako lekko zarysowana sylwetka, swobodnie im się przyglądał. Kiedy kręcił się wokół stołu z biografiami u Blackwella, biorąc do ręki nowe kosztowne książki, sprawdzając indeksy i podziękowania, przez cały czas miał przed oczami przygarbioną, ale przystojną postać Dudleya, słyszał odpowiedzi na swoje pytania wypowiadane tym niezwykłym głosem. Paul pomyślał, że chciałby, żeby strona podziękowań w jego książce zaczynała się podziękowaniami dla brata jej bohatera, idealne na tym etapie mogłoby być „nieżyjący już sir Dudley Valance”, który „tak hojnie dzielił się swoim czasem” i „udostępnił swoje archiwum bez żadnych pytań i warunków”. Autor nowej biografii Percy’ego Slatera został nawet „ciepło przyjęty w domu rodzinnym”. Paul miał przeczucie, że jest mało prawdopodobne, by jemu się to przydarzyło. Podobne książki zawsze otwierał najpierw na kartkach o czarno-szarych brzegach, które oznaczały wkładkę fotograficzną. Jego marzenia o własnej książce często dotyczyły tego ostatniego, niemal dekoracyjnego dodatku do dzieła: szybko przerzucane zdjęcia nieatrakcyjnych przodków, miejsce urodzenia lub rezydencja z dzieciństwa, bohater skupiający uwagę jako nastolatek, mylące przez chwilę podpisy – na dole po prawej, na stronie obok, na następnej stronie – jedno czy dwa zdjęcia zasługujące na całą stronę, definiujące portrety. Czy Dudley kiedykolwiek udostępni mu podobne rzeczy? Paul czuł, że może być potrzebny jakiś podstęp. Percy Slater żył ponad siedemdziesiąt lat, było więc całe bogactwo żon i dzieci, zdjęć z Kenii i z Japonii, późny wizerunek w todze doktorskiej tego uniwersytetu, w rozmowie z Haroldem Macmillanem, z kanclerzem. Nic takiego w przypadku Cecila, oczywiście, może tylko fotografia jego grobowca. A tymczasem na krańcu stołu w surowej brązowej obwolucie z czerwono-złotym tytułem leżały Listy Evelyna Waugh, książka z aurą, jak się wydało Paulowi, pogrubiona przekonaniem o własnej wartości. Najpierw popatrzył na coś innego, żeby smakować i skoncentrować się na niecierpliwym oczekiwaniu, po chwili niedbałym ruchem wziął do ręki ciężki tom i przeskakiwał od końca po indeksie, stosując swoją systematyczną metodę – Valance, potem Sawle, wreszcie Ralph. Dwie wzmianki o Dudleyu, jedna o Cecilu, okazało się, że w przypisie Dudley identyfikowany jest jako „młodszy brat poety z okresu pierwszej wojny”. Bardzo chciał mieć tę książkę, ale jej cena, piętnaście funtów, tygodniowe komorne, była wręcz niemożliwa. Ogarnął go znajomy, ale niezwykły spokój, poszedł do działu „Historia”, wybrał olbrzymią książkę o średniowiecznej Anglii, część wielkiej uniwersyteckiej serii w jasnoniebieskiej oprawie, Clarendon Press, cena czterdzieści funtów, i chwilę później zabrał ją na górę. W teczce miał wizytówkę od Jake’a z „TLS” ze swoim nazwiskiem i nabazgraną informacją „800 słów do końca marca”, włożył ją po drodze na początek książki. Zatrzymał się na półpiętrze, gdzie wystawiono klasyków, wyjął notatnik, żeby zapisać tytuł, przykucnął przy dolnej półce za stołem, zakreślił ołówkiem

trzy lub cztery numery stron, postawił znak zapytania na skrzydełku swojego tomu historii Plantagenetów. Za kolejnym zakrętem schodów wchodziło się do działu książek używanych, gdzie zapytał młodego brodacza, czy kupują egzemplarze recenzenckie w dobrym stanie. Sprzedawca rzucił okiem na Plantagenetów, niemal podprogowo zauważył kartkę z redakcji, sprawdził, czy notatki na marginesach nie obniżają wartości książki. – Możemy zaproponować jedynie pół ceny – powiedział. – Naprawdę? – spytał Paul, rozkoszując się własną bezczelnością – no dobrze, chyba tak, skoro to standardowa praktyka. Chwileczkę, tylko wezmę tę kartkę z redakcji. Transakcję zapisano w księdze rachunkowej, sama książka znalazła się na wózku obok nowych nabytków, dwa nowiutkie banknoty dziesięciofuntowe zmieniły właściciela. Kilka minut później Paul wracał do college’u z Listami Evelyna Waugh w aktówce i radosną pięciofuntową nadwyżką w kieszeni. Pokój, który mu przydzielono na szczycie długich kamiennych schodów, miał na drzwiach nazwisko Greg Hudson i chociaż pościel i ręczniki były czyste, czuł się trochę jak nieproszony gość wśród tych wszystkich książek, płyt i ubrań, które Greg zostawił, wyjeżdżając na wakacje. Pod łóżkiem stały zabłocone tenisówki, nad biurkiem wisiał plakat zespołu Blondie. W pachnącej słodyczami szufladzie pełnej dżemów i kawy, znalazł do połowy pełną butelkę słodowej whisky, więc nalał sobie trochę do szklaneczki. Opierając jedną nogę na kamieniu paleniska, sączył trunek. Był taki wiersz Stephena Spendera, który bardzo dziwnie się zaczynał: Marston stłukł swoją fajkę, upuściwszy ją na ruszt. Przyszedł mu do głowy w chwili, gdy przekręcił klucz w zamku i ku swemu niezadowoleniu, ale także z ukrytym podnieceniem, stwierdził, że w pokoju pełno było cudzych rzeczy. Wers o Marstonie stanowił część jego złudnych wyobrażeń na temat Oksfordu, rzut oka na studentów palących fajki, znanych po nazwiskach; zapomniał co prawda, co dalej wydarzyło się w wierszu, zobaczył tylko, jak Marston upuszcza swoją fajkę na kamienne palenisko właśnie tutaj, równie łatwo jak on sam mógłby wypuścić z ręki tę szklaneczkę cennej glenfiddich. Przeczytał pocztówki z Paryża i z Sydney stojące na gzymsie kominka, obydwie podpisane Jacqui i mnóstwem krzyżyków, zdjął oprawione zdjęcie drugiej piętnastki college’u, na którym szaleńczo ozdobnym charakterem pisma wypisano wszystkie nazwiska. A więc to jest Greg, ten uśmiechnięty olbrzym, stoi nie całkiem pośrodku, częściowo zasłonięty kudłatą okrągłą głową mężczyzny siedzącego przed nim. To jego wielkie spocone ciało musi się męczyć w uczniowskim łóżku, a kiedy zjawia się też Jacqui, na pewno jest im ciasno. Wysunął górną szufladę biurka, ale była zapchana papierami, nie czuł się jeszcze na siłach, żeby je przejrzeć. Poza tym nie bardzo było co czytać poza podręcznikami chemii. Nie wiadomo dlaczego nie chciał ruszyć swojego najnowszego zakupu, jeśli można było to tak nazwać. Postanowił, że przed zejściem na kolację, która miała być za pół godziny, przejrzy jeszcze raz Czarne kwiaty Dudleya, żeby mieć co zacytować czy o co zapytać, jeśli nadarzy się okazja podczas drinków. „Sir Dudley, zastanawiałem się, czy kiedy pan mówi…”. Odkąd poznał Corley Court, wydawało mu się to dobrym punktem wyjścia. Z nowym zainteresowaniem wpatrywał się w fotografie autora, podejrzewając, że Dudley teraz robi wrażenie młodszego, styl lat pięćdziesiątych celowo postarzał człowieka pióra. Usiadł sztywno ze szklaneczką whisky w ręku pod jasną lampą na suficie. Czerwony kraciasty koc zarzucony na fotel ukrywał krytyczny stan sprężyn, naruszonych prawdopodobnie przez powtarzający się kontakt z Gregiem. Dudley napisał na temat zmian w Corley: Rok po skończeniu wojny mojego ojca uspokoił i skutecznie wyciszył wylew; żył do 1925 roku, pacjent uwięziony w wózku inwalidzkim, wrodzona pogoda ducha na pozór nienaruszona. Kiedy mówił, robił to w radosnym języku własnym bez świadomości, że dźwięki wydobywające się z jego ust nic nie znaczą w uszach słuchaczy. Po wyrazie twarzy można było poznać, że to, co mówił, było zasadniczo przyjemne i zabawne. Wydawało się, że naszą konwersację śledzi z absolutną jasnością. Prowadzenie z nim jakiejkolwiek sensownej rozmowy wymagało wielkiej cierpliwości i pewnej dozy

uprzejmego udawania. Jego zachowanie wskazywało jednak, że czerpie wielką satysfakcję z tych bolesnych spotkań. Oczywiście cała praca nad Czerwonymi cielętami u czarnego bydła rasy Angus, która miała stanowić jego główny wkład do nauk rolniczych, została zawieszona na zawsze. Matka bardzo kompetentnie rozciągnęła swoją kontrolę życia domowego w Corley na zarządzanie dużym majątkiem, jeśli nawet nie odrzucała bez ceremonii moich prób pomocy, traktowała je jako niepraktyczne i raczej męczące. Padały sugestie (fantastyczne moim zdaniem), że to mój brat Cecil wiedział wszystko o gospodarstwie, „w oborze i w komorze”, jak lubiła to określać matka, natomiast ja nigdy nie przejawiałem zdolności w tym kierunku. Fakt, że w odpowiednim czasie będę musiał przejąć prowadzenie Corley, nie miał dla niej znaczenia. To prawda, że ja sam byłem mutilé de guerre, objętym różnymi wykluczeniami i zaleceniami, jednak niedobrze znosiłem lenistwo. Może uciszenie innych pisarzy w rodzinie – poety i agronoma – otworzyło drzwi młodszemu synowi. Psycholog życia rodzinnego może odnaleźć podobne wzory podświadomych motywacji i możliwości. Ja w każdym razie popatrzyłem jeszcze raz na skecze, które dużo wcześniej opublikowałem w „Cherwell” i w „Isis” i spodobał mi się ich młodzieńczy sarkazm. Zwyczaj, tak dobrze znany wielu z nas po wojnie, traktowania siebie z wcześniejszych lat jako obcej istoty, niewiniątka z Arkadii, na szczęście pokazywał jedynie część prawdy. Napisałem Długą galerię bardzo szybko, w niecałe trzy miesiące, w nastroju irytującego napięcia i wściekle dobrego humoru. Mówiłem już trochę o recepcji tej książki i o zmianach, niektórych zabawnych, innych męczących, jakie sukces tej niewielkiej książeczki wprowadził w nasze życie. Ale następne poważniejsze dzieła, które nosiłem w sobie, o czym byłem przeświadczony, jakoś nie chciały się pojawić. Miałem takie wrażenie, że muszę wiele spraw wyczyścić i nie wątpię, że nasz psycholog również i na ten temat miałby coś do powiedzenia. Myślę, że takie właśnie potrzeby stały za moim gorącym pragnieniem, jakie ogarnęło mnie po śmierci ojca, by dosłownie oczyścić samo Corley. Pogłębiająca się niechęć do wszelkiego typu wiktorianów stała się dla mnie rodzajem misji, bo z braku innych spadkobierców odziedziczyłem olbrzymi wiktoriański dom, niewyobrażalnie brzydki i niewygodny. To prawda, że czasami zastanawiałem się, czy w późniejszych latach jego brzydota nie przyda mu staroświeckiego wdzięku w oczach nienarodzonych jeszcze generacji. W kilku przypadkach wyraziłem zgodę na kompletne usunięcie ciężkich i krzykliwych schematów dekoracyjnych dziadka – ozdobnych sufitów, ponurych paneli, dziecinnych i niezdarnych kamiennych rzeźb i mozaik – jednak przy pomocy absolutnie nowoczesnego dekoratora wnętrz dopilnowałem, żeby to wszystko zostało „zagrodzone”. Waterhouse’owi, którego straszliwe gotyckie budynki zepsuły mój college, przypisywano czasami projekty, które w zgodzie ze zdolnością zadawania bólu oczom, odpowiadały jego najlepszym standardom. Jest więc bardzo możliwe, że mój dziadek zasięgał jego rady. Jednak wszystkie rysunki zachowane w Corley wyszły spod ręki niejakiego pana Moneya, miejscowego praktyka, znanego poza tym jedynie z pełnego przeciągów ratusza w Newbury (budynku, którego niewygody obaj z bratem znaliśmy z naszych dorocznych wizyt w dzieciństwie, kiedy jeździliśmy obserwować, jak nasz ojciec wręcza nagrody lokalnym hodowcom żywego inwentarza). Oczywiście w Corley pewne rzeczy były absolutnym tabu, jak na przykład kaplica w umiarkowanie wybujałym stylu, najlepszym, jaki można było kupić za pieniądze (lub od Moneya), w której mój brat został złożony na wieczny odpoczynek pod dużym blokiem kararyjskiego marmuru. Tego nigdy nie można było tknąć. Na zdecydowaną prośbę matki bibliotekę pozostawiłem w oryginalnym stanie mrocznej ponurości. Ale w reszcie głównych pomieszczeń nowoczesna jasność i prostota skutecznie zagłuszyły pomysłowe koszmary wcześniejszej epoki. Paul dokończył drinka i uznał, że niewielkie uzupełnienie pozostanie niezauważone, a jeśli nawet zauważone, to niewykrywalne. Podszedł z powrotem do szafy z uzasadnioną niecierpliwością.

Zastanawiał się, czy ten budynek, ten spartański pokój na strychu, był częścią dzieła Waterhouse’a? Patrzył na kamienne obramowanie okna. Ponacinany i poplamiony dębowy parapet, zabity deskami kominek, być może wykazujący jakieś pokrewieństwo z kominkami w Corley Court. Tam w pokoju Petera był dokładnie taki kominek z szarego kamienia, z szerokim spłaszczonym łukiem. Przypomniał sobie, jak Peter w stanie dużego podniecenia kazał mu zaglądać przez dziurę w suficie. Dla niego takie rzeczy naprawdę nic nie znaczyły, ale Peter na pewno by wiedział. Studiował w Exeter College, ale czy miał przyjaciół po drugiej stronie ulicy, tutaj w Balliol? Paul widział go zachowującego się zupełnie swobodnie na uniwersytecie, jakby było to jego przeznaczenie. Wyszedł do toalety w dziwnie pochylonej wieżyczce, a kiedy wyjrzał przez okno na ponury dziedziniec, zobaczył postać z ciemnymi włosami idącą pewnie przez mrok, a następnie wchodzącą w oświetlone drzwi na schody, to niemal mógłby być Peter, zanim go poznał, piętnaście lat wcześniej, odwiedzający przyjaciela, jakiegoś ówczesnego kochanka, bo takie właśnie były jego swobodne wieczory. Kiedy Paul udał się na dół, był już w umiarkowanie pogodnym nastroju. W dużej, oświetlonej lampami sali seniorów w zaskakująco kształtnej nowoczesnej budowli nie mógł się odczepić od sekretarki z biura wydziału anglistyki, miłej młodej kobiety, odpowiedzialnej za zorganizowanie niemal całej konferencji. Obopólna nieśmiałość uwiązała ich w kącie obok stołu, na którym rozłożone były wszystkie gazety, w tym „TLS”. – No widzisz – mówiła Ruth, jego przyjaciółka, rumieniąc się z zadowolenia, toteż Paul nabrał chwiejnego przekonania, że wpadł jej w oko. Samo przebywanie w tym pomieszczeniu, wypełnionym pewnym siebie hałasem, zwięzłymi prezentacjami, głośnymi spotkaniami było dla niego zapierającym dech doświadczeniem. Uświadomił sobie, że stojący obok niego mężczyzna to profesor Stallworthy, który w swojej biografii Wilfreda Owena starał się raczej unikać opisywania uczuć Owena do innych mężczyzn. Paul nagle też zapragnął tego uniknąć. Za jego plecami stał siwy mężczyzna w imponującym wojskowym mundurze. Ruth powiedziała, że to generał Colthorpe, który będzie mówił o Wavellu. Potwierdziła, że mężczyzna o szerokiej twarzy i walecznym wyglądzie rozmawiający z dyrektorem to Paul Fussell, którego książka o wielkiej wojnie poruszyła i oświeciła Paula bardziej niż cokolwiek, co czytał na ten temat, choć niestety podobnie jak Listy Evelyna Waugh wymieniała Cecila jedynie w przypisie („mniej neurotyczny i mniej utalentowany epigon Brooke’a”). Paul rozejrzał się z zachwytem i niepokojem, ściskał w dłoni maleńki pusty kieliszek do sherry, czekając na przybycie Valance’ów. – Studiowałeś w Oksfordzie? – spytała Ruth. – Nie – odparł Paul z niemal wstydliwym uśmiechem, jakby chciał powiedzieć, że rozumie i wybacza jej błąd. Został przedstawiony młodemu pracownikowi naukowemu z wydziału anglistyki i rozmawiał z nim entuzjastycznie, ale raczej okrężnie o Cecilu, długie rękawy togi młodego akademika ocierały się o ręce Paula, kiedy młodzieniec poruszał się i odwracał. Paul nie zawsze rozumiał, co on mówi, nagle ocknął się w roli podrzędnego sapera, podczas gdy Martin (chyba tak miał na imię?) rozprawiał w szerszej strategicznej perspektywie z wszechogarniającą ironią. – No tak, absolutnie. – Paul zorientował się, że powtórzył to już dwu- lub trzykrotnie. Czuł, że go nudzi, wkrótce ogarnęło go bolesne wręcz napięcie, nie mógł się skupić z powodu obecności Valance’ów w tym samym pomieszczeniu, kiwał więc jedynie głową, w końcu Martin się oddalił. Głos Dudleya, urywany i zaciągający zarazem, owe historyczne samogłoski, być może bardziej zakonserwowane i zachowane przez trzydzieści lat wygnania w krainie sherry, wybijały się teraz ponad generalne biadolenie. Łatwo było stracić go z oczu pomiędzy wyższymi młodymi postaciami kręcącymi się wokół, pośród istnego nalotu uniwersyteckich tog, dziwnej barbarzyńskiej intensywności międzyludzkich kontaktów. Błyszczący zielony żakiet Linette pomagał śledzić stopniowe przemieszczanie się obojga wśród tłumu. Na minutę znaleźli się obok niego, Linette plecami do Paula, a Dudley przygarbionym profilem, ponownie z miną wyrażającą krótkotrwały dobry nastrój, akurat próbował zrozumieć, co o życiu w okopach mówi do niego młody Hindus, posługujący się

modnymi terminami teoretycznymi. – No, ja nie wiem – odpowiedział Dudley, zachowując wątłą równowagę pomiędzy umiarkowaną skromnością i zupełnie wyraźnym przekonaniem, że Hindus mówi bzdury. Uśmiechnął się do niego szeroko, co upewniło Paula, że konwersacja dobiegła końca, a co indyjski uczony uznał za możliwość postawienia kolejnego pokrętnego pytania: – Zgodzi się pan jednak, że w bardzo realnym sensie doświadczenie większości pisarzy dotyczące wojny opiera się na idei, że… – Skarbie, nie możesz się męczyć! – wtrąciła ostro Linette, toteż przerażony Hindus przeprosił i oddalił się od jej przelotnego uśmiechu. Zdecydowanie była to lekcja dla Paula, jak nie powinien z nimi postępować. W chwili krępującego milczenia, która potem nastała, kryła się może jego szansa, już podniósł brodę, żeby przemówić, ale dziwny paraliż kazał mu mamrotać i mrugać powiekami, zdawał się usprawiedliwiać równie mocno jak umykający Hindus. Mógł poprosić Ruth, żeby go przedstawiła, ale nie chciał, żeby Linette (szczególnie ona) poznała jego nazwisko na tak wczesnym etapie. Wątpił bowiem, czy sam Dudley widział kiedykolwiek jego listy. Dudley ze sztywną szyją zdawał się rzadko odwracać głowę, a głos odzywający się z drugiej strony kazał mu obrócić całe ciało, z dobrze wypraktykowanym przerzutem pełni ciężaru na laskę. Paul został z poczuciem niewiarygodnego quasikontaktu, obcowania z wielkością na wyciągnięcie ręki, jak mogło się wydawać. Przy kolacji okazało się, że znowu posadzono go koło Ruth, a kiedy powiedział: – O, to bardzo przyjemnie… – niezupełnie minął się z prawdą, choć czuł się trochę pozbawiony męskości. Siedzenia były na długich ławach, toteż wszyscy, stojąc, czekali, dopóki nie nadejdzie reszta gości, zaledwie jedna czy dwie osoby zdecydowały się przejść przez ławy, nie przerywając rozmowy. Dudley ciężkim krokiem przemaszerował obok w rozkołysanym szeregu zmierzającym do honorowego stołu i prawdziwych krzeseł. Teraz dyrektor wygłosił do uczestników konferencji bardziej oficjalne powitanie, odmówił z pośpiechem długą modlitwę po łacinie, jakby nieśmiało przypominając im o czymś, co znali dużo lepiej od niego. Paul był wystarczająco pijany, by przedstawić się bardzo nieatrakcyjnemu człowieczkowi, siedzącemu obok (było znacznie więcej mężczyzn niż kobiet), wkrótce jednak zobaczył, że ten odwrócił się do niego plecami, więc przez dziesięć niezręcznych minut nadużywał cierpliwości dwóch panów naprzeciwko, pogrążonych w skomplikowanej dyskusji o sprawach wydziału, nie było żadnego powodu, żeby wprowadzać w to Paula, a jego delegacja z „TLS” zaczynała coraz bardziej tracić na znaczeniu. Pochylił się w ich stronę z wymuszonym uśmiechem zainteresowania, na który byli całkowicie odporni. – Piszę o tej konferencji dla „TLS” – Paul uświadomił sobie, że chyba mówi o tym zbyt często – choć tak się składa, że piszę również biografię Cecila Valance’a. – Czy on zdążył skończyć swoją pracę o katarach? – spytał mężczyzna z prawej. – O ile wiem, to nie – odparł Paul, przekonany, że przyjął cały koszmar tego pytania z wystarczającym tupetem. Czy ten człowiek miał na myśli kogoś innego? W Cambridge Cecil z jakiegoś powodu zajmował się buntem w Indiach. Czy miało to jakikolwiek związek z katarami? A przede wszystkim, kim byli ci katarzy? – Czy coś pomyliłem? – No… – Paul zrobił pauzę. – Zbierał materiały, ale nigdy nie dokończył, nawiasem mówiąc, materiały dotyczące generała Havelocka. – A więc bez związku z katarami – stwierdził mężczyzna, patrząc na Paula tak krytycznie, jakby to on był winien tej pomyłki. Drugi mężczyzna, który był trochę sympatyczniejszy, powiedział: – Przed kolacją rozmawiałem chwilę z Dudleyem Valance’em, którego pan naturalnie musi znać, studiował razem z Aldousem Huxleyem i Macmillanem oczywiście. Nigdy nie zrobił dyplomu. – Macmillan też nie, skoro już o tym mówimy – wtrącił pierwszy mężczyzna.

– Co mu nie przeszkodziło zostać kanclerzem – powiedział Paul. – To prawda – przyznał milszy z mężczyzn i roześmiał się niepewnie. – To wina tego cholernego Trevora-Ropera – powiedział pierwszy mężczyzna z goryczą, więc Paul się zorientował, że w najlepszej wierze zapuścił się na kolejne akademickie pole minowe. Posiłek rozwijał się w pomroce kolejnych butelek wina, czas umykał niezauważony i nieopłakiwany, Paul wiedział, że za dużo pije, lęk przed własną niezręcznością mieszał się z nowym nieznanym poczuciem kompetencji. Nie ukrywał bynajmniej przed Ruth, że nie interesują go dziewczyny, ale zdawało się, że dzięki temu osiągnęli niezrozumiałą bliskość. Dziekan klasnął w dłonie i powiedział parę słów, po czym wszyscy wstali, kiedy wychodzili goście siedzący przy honorowym stole, pozostałych poproszono o przejście do sali, której nazwy Paul nie usłyszał, na kawę i dalsze napoje. Więc może jednak dzisiejszego wieczoru nie uda mu się ustrzelić Dudleya. Ale kiedy na dziedzińcu palono papierosy, tworzyły się i rozpadały nowe grupki, Ruth przytrzymała go i spytała: – Dlaczego nie pójdzie pan ze mną do sali seniorów? – No jeśli pani uważa, że to będzie w porządku… – Nie chciałabym, żeby coś pana ominęło – powiedziała. Więc weszli z powrotem, Paul był teraz onieśmielony tym, że osiągnie to, co chciał. Zaraz na początku zobaczył znad filiżanki kawy, że Linette oddzielono od męża, stała, rozmawiając z grupką mężczyzn, jeden z nich był niemal w jej wieku, a kilku młodszych od Paula. Dołączył do innej niewielkiej grupki skupionej wokół Jona Stallworthy’ego. Mógł stąd wszystko obserwować, uczestnicząc w konwersacji aprobującymi skinieniami głowy. Dudley siedział na długiej sofie na drugim krańcu pokoju z kilkoma asystentami i atrakcyjną młodszą kobietą, która zdawała się z nim flirtować. Jego magnetyzm był fizyczny, nawet na starość, a dla niektórych na pewno nie bez znaczenia było też jego pochodzenie. Bez niego Linette wydawała się zdezorientowana, Angielka po siedemdziesiątce, która większą część roku spędzała za granicą. Wymuszała na mężczyznach pewną dozę galanterii, która przejawiała się w nerwowych ruchach i śmiechach, krótkich załamujących się sekwencjach żartów, być może miało to pokryć ich lekkie znudzenie i zdezorientowanie, jakie odczuwali w jej towarzystwie. I nagle w niespodziewanym, pozbawionym nerwów transie Paul zorientował się, że zgodził się na kieliszek brandy, przeszedł przez pokój i dołączył do grupki wokół Linette; nie wiedział, co powie, wydawało się to bezcelowe, a nawet perwersyjne, a jednak nieuniknione jako narzucony sobie akt odwagi. Na zielonym żakiecie miała wielką broszę z gagatu, niby czarny kwiat, któremu się przyglądał, kiedy ona mówiła. Z bliska jej twarz miała właściwości hipnotyczne, nieruchoma i fotogeniczna, twarz, na którą Dudley Valance patrzył codziennie z dumą przez pół wieku, na swój sposób równie atrakcyjna jak jego oblicze i równie pogardliwa wobec impertynenckiego, nowoczesnego świata. Musiała mówić coś o jego pracy, jednak Paul miał przeświadczenie, że ich życie i ludzie, których znali, dalekie było od literackości. Wyobrażał sobie, jak siedzą w swoim ufortyfikowanym domu, piją wzmocnione wino, ich przyjaciele to pewnie rodacy mieszkający za granicą w okolicach Antequery. I było jeszcze coś w jej sztywnej rudej grzywie włosów, w tych długich czarnych rzęsach, Paul czuł w kościach, że ona nie urodziła się w świecie Dudleya, nawet jeśli teraz kryła się pod jego lakierowaną powłoką. W każdym razie miał wrażenie, że jego przybycie było mniej więcej tym, na co wszyscy inni czekali, bo po minucie, przy akompaniamencie różnych uprzejmych słów i gestów, rozeszli się w różne strony, pozostawiając ich dwoje razem. – Naprawdę muszę zobaczyć, jak się czuje mąż – powiedziała, patrząc poprzez Paula, ale wdzięczny uśmiech jeszcze niezupełnie zniknął z jej twarzy. Paul miał wrażenie, że to wszystko ulegnie zmianie, kiedy tylko ujawni, kim jest. – Lady Valance, już nie mogę się doczekać jutrzejszego wystąpienia pani męża – zaczął. – Wiem – odparła, a on o mało się nie roześmiał, zauważył jednak, że to tylko ogólny sposób wyrażania zgody. Miała na myśli to, co teraz wypowiedziała: – To dla was wielkie szczęście, że sprowadziliście go tutaj.

– Chyba wszyscy myślą to samo – potwierdził Paul i szybko dorzucił: – Mam nadzieję, że powie coś o swoim bracie. Linette lekko cofnęła głowę. Zupełnie jakby tylko niejasno słyszała o tym, że w ogóle miał brata. – O Boże, nie – powiedziała i wzdrygnęła się lekko. – Nie, będzie mówił o własnej twórczości. – W jej oczach pojawiła się podejrzliwość, co wyraziło się także w szybkim przygryzieniu warg i pochyleniu głowy. – Chyba nie dosłyszałam pańskiego nazwiska. – Paul Bryant. – Absurdalne wydawało się unikanie prawdy, ale cieszył się, że może dodać: – Jestem korespondentem „TLS” na tej konferencji. – Czyim? – nadstawiła uchu. – „Times Literary Supplement”. – Naprawdę? – i dodała po chwili wahania: – Pisał pan do mojego męża? Paul robił wrażenie zaskoczonego. – W sprawie Cecila? Tak się składa, że pisałem. Popatrzyła z aprobatą na Dudleya. – Obawiam się, że wszystkie prośby tego typu jak pańska padają na bardzo niepodatny grunt. – Ja nie chcę mu sprawić najmniejszego kłopotu. – Paul niemal widział jałowe wzgórza Andaluzji. – A więc mieliście inne listy. – Wie pan, co kilka lat ktoś chce pogrzebać w papierach Cecila, a już od początku widać, że skończy się to klęską, więc lepiej od razu odmówić. – Wywoływało to u niej wesołość. – Jego listy zostały opublikowane, nie wiem, czy pan je widział? – Ależ oczywiście! – wykrzyknął Paul, nie bardzo wiedząc, czy coś w ogóle za nim przemawia. Ona zdawała się go zachęcać do przyznania, że nosi w sobie zalążek katastrofy. – Czytał pan książki mojego męża? – Naturalnie. – Przyszła pora na surowe pochlebstwa. – Oczywiście Czarne kwiaty to klasyka. – Więc z przykrością muszę pana poinformować, że tak naprawdę przeczytał pan już wszystko, co on ma do powiedzenia na temat poczciwego… hmm… Cecila. Paul uśmiechnął się, jakby Dudley już wręczył mu ogromną premię, ale mimo to dodał: – Jest jeszcze jedna czy dwie rzeczy. Coś odwróciło uwagę Linette, ale po pięciu sekundach znowu spojrzała na niego. Znowu z tym wyniosłym humorem, który wpędzał go w niepewność, czy ona z niego kpi, czy zaprasza go do udziału w kpinach z czegoś innego. – Napisano jakieś niezwykłe bzdury. – Naprawdę? – Paul chciał wiedzieć, co to było. Zrobiła drwiącą minę. – Niesamowite bzdury! – Lady Valance? Nie wiem, czy to będzie odpowiednia chwila. – Powrócił wiekowy akademik. – Proszę wybaczyć, że przerywam. – A… w sprawie? – No właśnie, gdyby pani zechciała zobaczyć. – Uśmiechnięty starzec miał w głosie akurat tyle poczucia obowiązku, żeby nie ulegało wątpliwości, że robi jej przysługę, której ona nie może odrzucić. – Nie wiem, czy mój mąż… Ale mąż wydawał się absolutnie szczęśliwy. I jakby cudem starszy mężczyzna wyprowadził ją z pokoju, lekkie, kokieteryjne kolebanie się jej wysokich obcasów obok jego uniesionej togi. Paul mógł nareszcie zbliżyć się do swojej zdobyczy. W istocie to Martin go wprowadził. – Sir Dudley, nie wiem, czy pan poznał… – Nie, jeszcze nie – powiedział Paul i pochylił się, żeby wymienić uścisk dłoni, co zdawało się

irytować Dudleya, i kontynuował radośnie, zanim ktokolwiek zdążył wypowiedzieć jego nazwisko – Jestem korespondentem „TLS” na tej konferencji. – Oczywiście Martin na pewno wiedział o tym, że on pracuje nad Cecilem, ale chyba nie wiedział, że budzi to niechęć Dudleya. – A tak, „TLS”… – powtórzył Dudley, a Paul tymczasem zorientował się, że może usiąść na niskim fotelu stojącym pod kątem prostym przy końcu sofy. Skoro znalazł się przed obliczem Valance’a, czuł potrzebę wypowiedzenia swojego tekstu. – Mam na pieńku z „TLS” – oznajmił sir Dudley z uśmiechem, który na pewno nie świadczył o rozbawieniu. – Coś podobnego – powiedział Paul, ściskany w ręku kieliszek brandy narzucał nowy sposób zachowania, rodzaj kipiącej jowialności. Jednak uśmiech Dudleya pozostawał zafiksowany na następnej wypowiedzi. – Napisali mi kiedyś bardzo nędzną recenzję. – To mnie zaskakuje… a z czego? – Mojej książki pod tytułem Długa galeria. Fałszywa skromność tego sformułowania czyniła je mniej zabawnym, chociaż jakiś mężczyzna po przeciwnej stronie roześmiał się i zapytał: – Kiedy to było, sześćdziesiąt lat temu? – To niezupełnie w moich czasach – stwierdził Paul i dość mocno przechylił głowę, żeby wypić brandy z dna kieliszka. Dudley go dekoncentrował swoją bystrością i dziwnie pasywnym lekceważeniem otoczenia, jakby oszczędzał energię, ale może to kwestia wieku. Zdawał się demonstrować, że ma dość niskie oczekiwanie, jeśli chodzi zarówno o obecnych, jak i o wydarzenie, w którym uczestniczą, choć bez wątpienia własny udział w tym przedsięwzięciu uważał za niesłychanie ważny. Paul chciał skierować rozmowę na Cecila, zanim wróci Linette, nie zdradzając jednak swoich planów. Usłyszał amerykańskiego absolwenta, z którym wcześniej rozmawiał przez chwilę. – Nie wiem, jak by pan ocenił prace swojego brata? – Och… – Dudley lekko się pochylił, ale był wystarczająco uprzejmy, może lubił być proszony o złą opinię. – No… dzisiaj te wiersze wydają się bardzo nie na czasie, nie uważa pan? Ładne zdania, ale nigdy nie składały się na nic wielkiego. Kiedy przed kilkoma laty znowu przejrzałem Dwa Akry, pomyślałem, że naprawdę potrzebna mu była wojna, żeby udowodnić swoją rację, dzisiaj to brzmi beznadziejnie sentymentalnie. – Och, ja się na tym wychowałem – powiedział ktoś inny, niby ze śmiechem, ale w zasadzie podzielając opinię przedmówcy. – Ja też – potwierdził spokojnie Paul znad kieliszka. – Zawsze mnie bawiło – mówił Dudley – że mój brat, dziedzic trzech tysięcy akrów, jest najlepiej znany z powodu ody do zaledwie dwóch. – To był identyczny żart jak w Czarnych kwiatach i nie został najlepiej przyjęty w college’u Balliol; rozległ się pochlebczy śmiech, najbardziej śmiał się sam Paul. – Ach! Wrócił generał Colthorpe i nawet w tym cywilnym kontekście zapanowało niezdarne poruszenie, kiedy wiele osób usiłowało wstać. – O kim rozmawiacie? – zapytał. – O moim bracie Sizzle’u, generale – odparł Dudley. – W istocie. – Generał odmówił proponowanego miejsca na kanapie, wziął twarde krzesło, kiedy obchodził grupę, tworząc wokół niej ciasne koło, które nagle nabrało walorów strategicznych. – Owszem, tragiczna sprawa. Bardzo obiecujący pisarz. – Tak. – Dudley był teraz znacznie ostrożniejszy. – Wavell znał wiele jego wierszy na pamięć. W Kwiatach innych ludzi umieścił Żołnierskie sny, ale zawsze bardzo lubił Dawną kompanię. – No tak – powiedział Dudley.

– Jutro powiem coś o tym. Cytował często ten wiersz – generał zamrugał powiekami – To wciąż nasza dawna kompania,/Ale już bez dawnych kompanów. To jedno z najbardziej dotkliwych doświadczeń wielu młodych oficerów. – Rozejrzał się dokoła. – Wracali, jeśli tylko przeżyli, to wracali, a tu cała kompania nieznana, bo tamci wszyscy zginęli. Zawsze istniała tradycja kompanii, pieczołowicie utrzymywana, ale jedyni ludzie, którzy pamiętali starych żołnierzy, wkrótce sami ginęli i nikt już nie pamiętał tych pamiętających. To na swój sposób wspaniały wiersz. – Pokręcił głową w geście szczerego uznania. Paul wyczuł, że nie wszyscy podzielają tę opinię, ale podkreślenie przez generała prawdy wiersza sprawiło, że się zawahali. – Oczywiście, ja sam też pisałem na ten temat – powiedział Dudley dziwnie nonszalanckim tonem. – Istotnie. – Generał albo mniej wiedział o pracach młodszego brata, albo nie popierał tonu, jakim Dudley mówił o życiu w wojsku. Generał Colthorpe, jako wykształcony przedstawiciel świata czynu i władzy, ze swoją pociągłą twarzą intelektualisty i żarliwymi wszechogarniającymi oczami był tak imponujący, że sam Dudley na jego tle zaczął się wydawać mięczakiem i dekadentem ze swoimi pięknymi spinkami do mankietów, srebrną gałką laski i siwymi lokami na kołnierzu. Generał usprawiedliwiająco zmarszczył brwi: – Zastanawiałem się, czy nie ma żadnej biografii? Serce Paula zaczęło walić, zarumienił się, bo nazwano to jeszcze na pół sekretne pragnienie. – No więc… – zachęcił Martin i uśmiechnął się do niego z daleka. – Biografii Sizzle’a nie ma – powiedział Dudley. – Jest za mało materiału. George Sawle wykonał bardzo sumienną pracę przy listach przed kilkoma laty, niemal zbyt sumienną, wykopał mnóstwo opowieści o przyjaciółkach i tak dalej; mój brat miał wielki apetyt na romantyczne młode kobiety. W każdym razie dałem Sawle’owi wolną rękę, bo to rozsądny facet i znam go od lat. – Dudley rozejrzał się po tym akademickim otoczeniu z błyskiem ostrożności. – No i oczywiście są te stare memuary, które przygotował Sebby Stokes, bardzo dobre, jego wiek daje o sobie trochę znać, ale nie dotyczy to faktów. Paul znalazł się w absurdalnej sytuacji. Wychylił się do przodu i właśnie zaczął mówić: – Prawdę mówiąc, sir Dudley, zastanawiałem się… – kiedy w głębi pomieszczenia znowu pojawiła się Linette, sama. – A jesteś tu! – zawołał Dudley z dziwną mieszaniną kpiny i ulgi. Linette ruszyła w ich stronę we wciąż fascynujący sposób, zadowolona, że na nią patrzą, uśmiechała się tak, jakby miała w zanadrzu coś zbyt złośliwego, by to wypowiedzieć. Generał wstał, za nim dwóch czy trzech innych panów, lekko zawstydzonych, że sami na to nie wpadli. Linette wiedziała, że musi się odezwać, ale wahała się kokieteryjnie. – Kochanie… Senior dziekan pokazał mi właśnie najwspanialsze… jak to nazwać? – Uśmiechnęła się niepewnie. – Nie mam pojęcia, moja kochana. Roześmiała się. – Był to rodzaj… bardzo duży… bardzo uroczy. – Podniosła rękę, co czyniło opis jeszcze bardziej nieprecyzyjnym. – Zwierzę, roślina czy minerał? – spytał Dudley. – Jesteś straszny – powiedziała, żartobliwie wydymając wargi, tak że Paul czuł się na sekundę dopuszczony do półpublicznego przedstawienia, jakie przyjaciele mogli oglądać na patiu czy gdziekolwiek w Antequerze; było to trochę żenujące, ale oni kontynuowali w nieświadomym przekonaniu, że stanowią fascynującą parę. – Miałam nadzieję, że ludzie cię nie męczą, ale teraz chciałabym, żeby tak właśnie było. – Lady Valance… – powiedział generał Colthorpe, odstępując swoje krzesło. – Bardzo dziękuje, generale, ale ja sama też jestem raczej zmęczona. – Popatrzyła na Dudleya z udanym wyrzutem. – Nie sądzisz? – Możesz iść, moja kochana, ja jeszcze posiedzę i pogadam trochę z tymi poczciwymi ludźmi.

I znowu uprzejmość podminowana błyskiem uśmiechu i sarkazmem, choć może naprawdę chciał jak najlepiej wykorzystać tę rzadką okazję rozmowy z młodymi czytelnikami i uczonymi, a może, pomyślał Paul, kiedy Martin doskoczył, żeby ją odprowadzić do mieszkania dyrektora, to, czego Dudley naprawdę chciał, to kolejna duża whisky. Następnego ranka Paul obudził się przy dźwiękach dzwonu z kacem, który wydawał się jeszcze gorszy w niewygodnej obcości pokoju Grega Hudsona. Leżał, przyciskając mocno kłykciami bolące czoło, jakby był intensywnie zamyślony. A myślał tylko o poprzednim wieczorze, w gwałtownych skokach i budzących mdłości kręgach wracającej pamięci. Czuł pogardę dla swojej młodzieńczej pijackiej słabości, w porównaniu z apetytem i możliwościami osiemdziesięciolatka o szklanym wzroku. Ze ściśniętym żołądkiem przypomniał sobie chwilę, kiedy zaczął mówić o Corinnie, a Dudley patrzył w punkt ponad prawym ramieniem Paula, co ten w pierwszej chwili wziął za serdeczną wdzięczność, a nawet rodzaj nieśmiałej zachęty, ale po dwudziestu pięciu sekundach okazało się to czymś wprost przeciwnym, lodowatą odmową tego typu bliskości. Bogu dzięki, w tym momencie wrócił Martin, młody asystent anglistyki. A jednak na końcu, może z powodu alkoholu, pożegnali się tak jakoś bezpośrednio i przyjaźnie, prawda? Na progu mieszkania dyrektora pod lampą posępny grymas Dudleya przemienił się w uśmiech, wykorzystanie chwili, wylewne dobranocki: Paul słyszał to jeszcze; od tamtej pory nikt się do niego nie odzywał, więc słowa nadal brzmiały, niewymazane z pamięci. – Tak, do zobaczenia rano. Gdyby udało mu się jakoś obejść Linette, mógłby mieć szansę następnej konwersacji, z włączonym magnetofonem. Większości tego, co Dudley mówił poprzedniego wieczoru, absolutnie nie pamiętał. Kiedy Paul wstał z łóżka, z gwałtownym zdziwieniem zauważył brudne suspensorium Grega i inne intymne części jego garderoby rozrzucone na podłodze, jednak straszliwe i niewyraźne przypominanie sobie własnych wyczynów z wczorajszego wieczoru przerwała konieczność pójścia do toalety, co zrobił w ostatniej chwili. Po zwymiotowaniu jednym zbiorczym akapitem poczuł niemal rozkoszną słabość i niemal równoczesną poprawę; ból głowy wprawdzie nie zniknął, ale zelżał i trochę się cofnął, a kiedy kilka minut później Paul zaczął się golić, z rodzajem dumnej fascynacji obserwował własną twarz wyłaniającą się z piany w kolejnych paskach. Dudley oczywiście nie pojawił się na śniadaniu, więc o dziewiątej dwadzieścia Paul zszedł na dół do telefonu u podnóża schodów i wykręcił numer wewnętrzny do mieszkania dyrektora. Nadal czuł bardzo przyjemne pomieszanie słabości i zdezorientowania. Telefon odebrała uczynna sekretarka, ale niemal natychmiast odezwał się Dudley, miłym głosem dżentelmena, być może z podtekstem taktycznej bezradności, żeby uprzedzić wszelkie niechciane prośby. – Dudley Valance. – Dzień dobry, sir Dudley, tu Paul. – Był to ten rodzaj kontaktu, o jakim po prostu marzył. Zapanowała chwila zamyślonego i potencjalnie niepokojącego milczenia, po czym rozległo się absolutnie czarujące: – A, Paul, dzięki Bogu. – Ach! – Paul zaśmiał się z ulgą, a po sekundzie Dudley zrobił to samo. – Mam nadzieję, że nie jest za wcześnie na telefon. – Absolutnie nie. Dobrze, że dzwonisz. Przepraszam, ale przez jeden koszmarny moment pomyślałem, że to Paul Bryant. Paul nie miał pojęcia, dlaczego sam też chichotał, kiedy twarz oblał mu rumieniec, a on szybko rozejrzał się dokoła, by sprawdzić, czy nikt tego nie widzi ani nie słyszy. – Och… hmm… – Było to równie złe jak podsłuchana rozmowa, szokujący rzut oka na samego siebie, a także na Dudleya; niemal w ciągu sekundy zrozumiał nieodwracalną delikatność problemu, przyjęcie obelgi to wyeksponowanie gafy… a mimo to już wyskoczył ze słowami:

– W istocie to jest Paul Bryant. – Ach tak – powiedział Dudley. – Bardzo mi przykro. – Roześmiał się smętnie. – Co za nieprzyjemna sytuacja! Paul, nadal zbyt skonsternowany, by w pełni odczuwać szok, powiedział niezbornie: – Nie będę panu teraz przeszkadzał, sir Dudley. Zobaczymy się na pańskim odczycie. – Odłożył słuchawkę i z niedowierzaniem wpatrywał się w telefon. Podczas opowieści generała Colthorpe’a o Wavellu Paul nagle zrozumiał i znowu oblał się rumieńcem, pełnym oburzenia, ale w zasadzie bezradnym rumieńcem głupiego zrozumienia. Bardzo dyskretnie, pod blatem, wyjął z teczki książkę Daphne Jacobs. To było gdzieś we fragmencie o wyczynach Dudleya jako żartownisia, te wysiłki opisała jako klasykę dowcipu i rozsądnie pozostawiła czytelnikowi zastanawianie się nad ich okrucieństwem i bezsensownością. Tak jak poprzednio Paul miał wrażenie, że generał Colthorpe zza pulpitu wykładowcy patrzy oskarżycielsko głównie na niego, jednak maskując się wyjątkowo skutecznie, znalazł poszukiwany fragment, opowieść o pierwszej wizycie w Corley. Pomiędzy zdaniami patrzył z oddaniem na generała i czytał, oczywistą teraz, opowieść o Dudleyu odbierającym telefon od brata: Rozległ się dobrze znany głos z biura telegrafu w Wantage, było bardzo źle słychać: – Dud, staruszku, tu Cecil, słyszysz mnie? – Dudley chwilę milczał z uśmiechem kociej przebiegłości, tak zabawnym dla każdego, kto nie był celem jego kawałów, po czym powiedział, śmiejąc się z udaną ulgą: – Och, dzięki Bogu. – Cecila słychać było słabo, ale mówił z autentycznym zdziwieniem i troską: – Wszystko w porządku? – Na co Dudley, patrząc w lustrze na siebie i na mnie w głębi holu, odpowiedział: – Przez jeden przerażający moment pomyślałem, że to mój brat Cecil. – Najpierw czułam zmieszanie, a potem zdumienie. Dzięki moim braciom wiedziałam wszystko o dokuczaniu, ale to było najbardziej śmiałe przekomarzanie, o jakim kiedykolwiek słyszałam. To był żart, który fundował później wielu swoim przyjaciołom czy wrogom, kiedy niespodziewanie znajdowali się na tej pozycji. Cecil oczywiście powiedział: – Ty kretynie! – i kontynuował rozmowę, ale ta sztuczka często mi się przypominała w późniejszych latach, kiedy telefon od Cecila w ogóle nie mógł wchodzić w rachubę. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

7 Paul napisał w swoim dzienniku: 13 kwietnia 1980 (89. urodziny Cecila), godz. 22.30 Piszę to na podstawie szkicowych notatek, kiedy jeszcze nieźle wszystko pamiętam. W autobusie z Birmingham włączyłem kasetę z wywiadem i okazało się, że po dwóch minutach milknie, musiała się wyczerpać bateria w mikrofonie. Zadziwiające, że po dwudziestu wywiadach musiało się to zdarzyć akurat przy tym. Teraz nie mam udokumentowanych dowodów na dotychczas najważniejszy materiał. Szokujące rewelacje (jeśli prawdziwe!). Byłem umówiony na 14.30. Sawle’owie mieszkają w tym samym domu (17 Chilcot Ave, Solihull) od lat trzydziestych, duży bliźniak z czerwonej cegły z biało-czarnym szczytem od frontu. Kiedy kupowali dom, był nowy. George Sawle oprowadził mnie, zanim wyjechałem, i pokazał „tudorowski mur”; powiedział, że na uniwersytecie wszyscy uważają za niezwykle zabawne, że dwoje historyków mieszka w domu wzniesionym w historycznym stylu pseudotudor. Sadzawka w ogrodzie na tyłach była pełna kijanek, co go bardzo zainteresowało, zainteresował go także skalny ogródek. Kiedy obchodziliśmy dom, trzymał mnie pod rękę. Dowiedziałem się, że w Dwóch Akrach był „bardzo ambitny skalniak”, w którym on, Hubert i Daphne bawili się jako dzieci, i że on zawsze lubił ogrody skalne. Hubert poległ podczas pierwszej wojny światowej. Ich ojciec zmarł na dyfteryt w 1903 roku, „czy coś koło tego”, a Freda Sawle „około 1938”. („Obawiam się, że nie jestem zbyty mocny w datach”). G.F.S. powiedział mi nie bez dumy, że ma 84 lata, choć wcześniej twierdził, że 76 (ma 85). Kiedy przyszedłem, drzwi otworzyła mi Madeleine, skarżyła się dość długo na artretyzm, za który zdawała się w dużej mierze obwiniać mnie. Chodzi z kulą szwedką (taką jak mama). Powiedziała: „Nie wiem, czy uda się panu wydobyć coś sensownego”. Była szczera, ale nie przyjazna; nie miałem pewności, czy pamiętała mnie z siedemdziesiątki Daphne. Głucha w znacznie większym stopniu niż trzynaście lat temu, chociaż wygląda tak samo. Jej poczucie humoru nie jest niczym więcej jak irytującym podejrzeniem, że komuś innemu coś może wydać się śmieszne. Powiedziała: „Daję panu tylko godzinę, ale nawet to może być za dużo”, co było zupełnie nową sytuacją i trochę mnie zdenerwowało. G.F.S. był w gabinecie, wydawał się zagubiony, ale ożywił się, kiedy powiedziałem, po co przyszedłem. „A, poczciwy stary Cecil, kochany stary Cecil”. Rodzaj przebiegłości, tak jakby chciał powiedzieć, że tak naprawdę przez cały czas wiedział, o co chodzi, dużo bardziej przyjazny, niż zapamiętałem z siedemdziesiątki D., w istocie pod koniec nawet zbyt przyjazny (zob. niżej). Teraz kompletnie łysy na czubku głowy, z białą brodą, długą i niechlujną, wygląda trochę jak szaleniec. Jasne niedopasowane rzeczy, koszula w czerwoną kratę pod zielonym pulowerem, stare sztuczkowe spodnie tak ciasne, że nie wiadomo było, gdzie uciekać spojrzeniem. Przypomniałem mu, że spotkaliśmy się już kiedyś, przyjął to z radością, tyle że później oświadczył: „to wielka szkoda, że nie znaliśmy się wcześniej”. Początkowo byłem skonsternowany jego zapominalstwem. Dlaczego to żenujące, kiedy ludzie się powtarzają? Potem uznałem, że skoro on o tym nie wie, a nie ma przy tym nikogo innego, jest to bez znaczenia. Zupełnie prywatny dramat. Siedział na krześle przy biurku, ja usiadłem na niskim fotelu, wyobrażałem sobie, że tak musiały wyglądać jego lekcje. Półki z książkami na trzech ścianach, pokój zamieszkany, ale ponury. Zapytałem go od razu, jak poznał Cecila (czego z niezrozumiałych powodów nie podał we wstępie do Listów). „W Cambridge. Spowodował, że wybrano mnie do Apostołów. Nie powinienem oczywiście o tym mówić (z miną fałszywej skromności). Wyławiano studentów nazywanych »odpowiednimi«, oceniano ich, ale stowarzyszenie było tak tajne, że żaden nawet nie wiedział, że

rozpatruje się jego kandydaturę. C. był moim ojcem, jak to określano. Z jakiegoś powodu nabrał do mnie sympatii”. Powiedziałem, że widocznie musiał być odpowiedni. „Chyba musiałem, prawda?”, powtórzył i obrzucił mnie dziwnym spojrzeniem. Powiedział: „Byłem skrajnie nieśmiały, a C. wprost przeciwnie. To, że mnie zauważył, naprawdę coś znaczyło”. Jaki był w tamtym okresie? Był „ważną postacią w college’u”, ale zajmował się zbyt wieloma rzeczami. Nie zdobył pierwszego miejsca na egzaminie z historii, bo zawsze robił coś innego w zupełnie innym miejscu; łatwo się nudził i zajęciami, i ludźmi. Dwa razy starał się o asystenturę, ale jej nie dostał. Zawsze grał w rugby, wiosłował albo się wspinał. „Chyba nie w Cambridge?” G.F.S. się roześmiał. „Wspinał się w Szkocji, czasami w Dolomitach. Był bardzo silny i miał wyjątkowo duże dłonie. Postać na jego nagrobku nie jest dobra, dłonie ma tam wręcz dziewczęce”. C. uwielbiał też aktorstwo, występował we francuskiej sztuce, którą wystawiali co roku przez wiele lat. „Ale był bardzo złym aktorem. Wszystkie postacie, które zagrał, były takie jak on sam. W Don Juanie Moliera (sprawdzić) grał służącego, co przekraczało jego możliwości”. Czy C. nie rozumiał innych ludzi? G.F.S. wyjaśnił, że to sprawa wychowania, uważał (C.), że najważniejsza jest jego rodzina i dom i „raczej naiwnie” myślał, że wszyscy inni też powinni się nimi interesować”. Czy był snobem? „To nie był właściwie snobizm, raczej bezmyślna klasowa pewność siebie”. A jego twórczość? G.F.S. powiedział, że co do tego też był pewny siebie, napisał te wszystkie wiersze o Corley Court. Powiedziałem, że pisał też wiersze miłosne. „Tak, ludzie myślą, że był takim Rupertem Brookiem klas wyższych. Klasy wyższe, ale drugorzędne”. Powiedziałem, że nie mogłem z Listów wywnioskować, jak dobrze Cecil znał Brooke’a, są w nich 2 lub 3 sarkastyczne wzmianki, ale nie ma niczego w wydaniu listów R.B. przez Keynesa. „Och, znał go, oczywiście on też był w Stowarzyszeniu. R.B. był 3 lub 4 lata starszy. Nie bardzo się zgadzali”. Powiedział, że C. był pod wieloma względami zazdrosny o R.B. C. był z natury skłonny do rywalizacji, a tamten go przyćmiewał jako poeta i jako „piękność”. Czyż C. nie był bardzo przystojny? G.F.S. powiedział, że był „uderzający, miał szelmowskie ciemne oczy, którymi zwykł był uwodzić ludzi. Rupert był skończoną pięknością, a Cecil był znacznie silniejszy i bardziej męski. Miał gigantycznego fiuta”. Sprawdziłem, czy taśma nadal się obraca i zapisałem to, zanim ponownie spojrzałem na G.F.S., był rzeczowy, ale zdawał się lekko zaskoczony tym, co właśnie usłyszał z własnych ust. Powiedziałem, że pewnie chodził pływać razem z C. „Czasami”, odparł, jakby nie zrozumiał, dlaczego zadałem to pytanie. „C. zawsze się rozbierał, był z tego znany”. Nie wiadomo, co na to powiedzieć. Zapytałem, czy w miłosnych wierszach kryły się prawdziwe osoby? W rzeczywistości to było moje główne pytanie. „O, tak”, odrzekł. A ja powiedziałem: oczywiście Margaret Ingham i D. „Panna Ingham to sawantka i tylko parawan” (roześmiał się). Poczułem, że muszę o to zapytać. Czy C. uwodził zarówno mężczyzn, jak i kobiety? Popatrzył na mnie, jakby zaszło drobne nieporozumienie. „C. gotów był pieprzyć każdego”. W tym momencie kula stuknęła w drzwi i M.S. weszła z dwiema filiżankami kawy na tacy. G.F.S. ma kłopoty z prostatą, ale twierdzi, że kawa dobrze mu robi na pamięć. „Zaczynam się robić zapominalski”, mówi. „Troszkę”, potwierdza M.S. G.F.S. (spokojnie): „No, ty za to nie zawsze słyszysz, co ja mówię, wiesz o tym, kochanie”. Powiedziała, że kawa go ekscytuje i wszystko mu się myli, nieustannie wszystko miesza. Mówiła o nim w trzeciej osobie. G.F.S. powiedział: „Peter pyta mnie o Cecila w Cambridge”. Nie poprawiła go, ja też nie (później stałem się Simonem, a kiedy wychodziłem, mówił do mnie Ian). „Jednak C. pamiętam bardzo dobrze, moja droga”. M.S. niemal mnie rozgniotła, przysiadając na oparciu mojego fotela; powiedziała, że nie znała C., ale nie ma najlepszej opinii o reszcie Valance’ów. Stary sir Edwin wydawał się dosyć miły, chociaż kiedy ona go poznała, mówił już jedynie same bzdury, a przedtem podobno rozmawiał tylko o krowach; zawsze był straszliwym nudziarzem. Matka C. była tyranem i despotką. Dudley był niezrównoważony, wykorzystywał swoje ciężkie przejścia z czasów wojny jako usprawiedliwienie, by atakować i przyjaciół, i wrogów. Ale czy nie potrafił również być czarujący?, zapytałem. Jego pierwsza powieść

była bardzo zabawna, a D. w swojej książce mówi, że przyciągał jak magnes. „Może pewien typ kobiet. Daphne zawsze łatwo dawała się oczarować. Odczułam ulgę, kiedy się rozstali, nie musieliśmy już więcej do nich jeździć. Corley Court to straszne miejsce”. Zatruła kompletnie atmosferę i wyszła. Jednak G.F.S. zdawał się nie zwracać na nią specjalnej uwagi; sam daje wymagane sygnały i drepcze w pogodnej nieświadomości niedawnych wydarzeń, choć te sprzed lat 60 i więcej rysują się bardzo wyraźnie („wyraźniej niż kiedykolwiek”, stwierdził, zupełnie jakby chciał powiedzieć, że miałem szczęście). Nadal jednak przeskakuje z tematu na temat i trudno za nim nadążyć. (Teraz mówi niezbornie o pierwszej wojnie światowej, kiedy był w wywiadzie wojskowym, co nie ma żadnego związku z C.). Chcę go naprowadzić z powrotem na to, co mówił, zanim nam przerwano. Trochę czasu minęło, nim uświadomiłem sobie, że już w ogóle nie wie, kim jestem. Przypomniałem mu taktownie. Powiedziałem, że dopiero niedawno po raz pierwszy spotkałem Dudleya. „Ma pan na myśli Dudleya Valance’a?” Wtedy G.F.S. rozpoczął perorę na temat Duda, mówił o tym, jaki to Dud był „wyjątkowo atrakcyjny, ale w taki bardzo niebezpieczny sposób, bardzo seksowny”. Znacznie bardziej niż C., miał wspaniałe nogi i zęby. Dud był zawsze frywolny, prześmiewczy. C. był ulubieńcem rodziców, a Dud to przeżywał i zawsze sprawiał kłopoty. Później zrobił się straszliwym gnojkiem. Powiedziałem, że w jednym ze swoich listów C. nazwał Duda kobieciarzem. G.F.S. wyjaśnił, że to było słowo, którego oni wszyscy używali na określenie heteroseksualnego mężczyzny, nie miało żadnego innego znaczenia. „Zawsze używał go Lytton i inni, oni wszyscy przeraźliwie bali się kobiet”. Ale C. się nie bał, powiedziałem. „I tak, i nie, nie rozumiał kobiet tak samo, jak nie rozumiał służby”. Przypomniałem mu (G.F.S.), że w Listach nie wyjaśnił słowa „kobieciarz”. Czy to nie tworzy mylnego wrażenia? Odparł, że Dud czytał książkę i nie miał zastrzeżeń. Pewnie lubił, żeby ludzie uważali go za donżuana. Problem Duda polegał na tym, że nie był zbyt entuzjastyczny wobec „tego wszystkiego”, lubił igrać z kobietami. Po urodzeniu Wilfa trochę się uspokoił, wszystko to było bardzo trudne dla D. Stanowiło część jego psychicznych kłopotów po wojnie. Zapytałem, czy był zaskoczony, kiedy D. nagle wyszła za Duda. G.F.: „To się zdarzało co chwila. Kobiety często poślubiały braci swoich narzeczonych, którzy zginęli na wojnie. W jakiś sposób był to przejaw pamięci, jakaś forma lojalności, a także rodzaj autosugestii. Młoda kobieta nie musiała szukać innego mężczyzny, kiedy miała pod ręką podobnego”. Czy C. i D. byli szczególnie podobni? „Mieszkali w tym samym domu, a D. miała specjalny stosunek do Corley od dnia, w którym poznała C. C. był jej pierwszą miłością, ale budził w niej lęk. Była w podobnym wieku co Dud i od początku dobrze się rozumieli”. Zapytałem, jak to się stało, że C. napisał z Francji i do D., i do Ingham „czy zostałabyś wdową po mnie?”, ale czy był rzeczywiście zaręczony z D.? Odpowiedział: „Nie sądzę, chociaż oczywiście było dziecko”. Jakie dziecko? W tym momencie G.F.S. przez chwilę wydawał się autentycznie zagubiony, po czym powiedział: „No ta dziewczynka, prawda?”. Sączył kawę i nadal wyglądał niepewnie. „Widzi pan, nie jestem pewien, czy ona o tym wie”. Zapytałem, czy ma na myśli Corinnę. Powiedział, że tak. A ja na to, że przecież ona umarła przed trzema laty. To była straszna chwila, jego starcza twarz naprawdę wyglądała bezradnie z powodu niepokoju, którego miejsce zajął gniew, jakbym go okłamywał. Powiedziałem, że miała raka płuc i to jakoś go przekonało. „Biedny stary Leslie”, powiedział, a ja miałem wrażenie, że nie powinienem nic mówić o jego samobójstwie. Mamrotał, jakie to było straszne, widziałem jednak, że zaraz to zaakceptuje z naburmuszoną miną. Powiedział: „Czyli nie ma to znaczenia”. Nadal nie bardzo wiedziałem, co miał na myśl. „A co z Corinną?”, zapytałem. Muszę to dobrze zapisać: on powiedział, że na ostatniej przepustce C., dwa tygodnie przed tym, nim go zabito, spędził noc z D. w Londynie i ona zaszła w ciążę. (W swojej książce D. pisze, że zjedli kolację w restauracji, a potem pojechała do domu). Więc Dud uważał, że C. był ojcem Corinny? Tego G.F.S. nie wiedział. Oczywiście bardzo mnie to wszystko podekscytowało, równocześnie jednak niepokoiły mnie daty.

Corinna urodziła się w 1917 roku, ale kiedy dokładnie? Byłem wściekły, że nie żyje, odkrycie żyjącego dziecka przesądziłoby o powodzeniu książki. Dostawałem gęsiej skórki na myśl, że ta kobieta, którą widywałem kilka razy w tygodniu, dopóki nie opuściłem banku, mogła być córką C. Nawet jej trudne cechy i snobizm, a także wyraźne przekonanie, że zeszła na niższy szczebel drabiny społecznej, nabierały bardziej romantycznego i możliwego do wybaczenia charakteru. I ja przez cały ten czas nie wiedziałem. A teraz odeszła. Mam nieprzyjemne objawy syndromu straconej szansy; powtarzam więc sobie, wręcz mam nadzieję, że to nieprawda. Powiedziałem G.F.S., że oboje, i Corinna, i Wilf wyglądają(-li) dokładnie jak Dud. Rzucanie tego wyzwania wydawało się niegrzeczne i pewnie bezcelowe. Zapytałem, czy powiedziała mu to sama D.? Odpowiedział: „Wie pan…”. Musiałem iść do ubikacji. M.S. siedziała w korytarzu przy telefonie, jakby gotowa wezwać mi taksówkę. Zastanawiałem się, czy mogę zapytać, co ona wie, ale powstrzymała mnie dziwna chęć chronienia samego G.F.S. Zastanawiałem się nad ich małżeństwem. Ona pewnie boi się, żeby nie popełnił jakiegoś głupstwa, jest ponura, ale nie kryje swoich obaw. Mówi, że on bierze leki na serce, które potęgują demencję, mogą go pozbawiać wszelkich hamulców, alkohol jest zakazany. Nie miałem ochoty mówić, że wydaje się całkiem pozbawiony hamulców i bez alkoholu. (Oczywiście nie wiem, czy dzieli z nią te wszystkie sekrety. A raczej przypuszczenia). Kiedy wróciłem, musiałem go naprowadzić z powrotem na to, czym się zajmowaliśmy. Pomyślałem, że zapytam go o Revela Ralpha. (Nieistotne bezpośrednio dla książki, ale chciałem to wiedzieć). „Och, uwielbiałem R.R., to był czaruś, bardzo atrakcyjny, bardzo seksowny, choć nie w taki konwencjonalny sposób. Wie pan, ożenił się z moją siostrą. Uciekła z nim, wtedy był to wielki skandal, ponieważ Dud był zawsze obecny na łamach gazet. Pogardzał popularnością, ale nie mógł bez niej żyć. W rzeczywistości nie wydawał się szczególnie przejęty, że ona go opuściła, ożenił się z modelką, wie pan, blondynka z długimi nogami. To była straszna jędza”. Zapytałem, czy D. i R.R. byli razem szczęśliwi. Powiedział, że R.R. był dużo milszy od Duda i oczywiście młodszy. Nie mieli dużo pieniędzy, ale stali się sławną parą, mieszkali w Chelsea. „Mówiłem, że żyli samymi luksusami. [Tego zdania używa D. w swojej książce]. Wie pan, na ścianie Picasso, a dzieci w podartych ubrankach. Wilf uwielbiał Revela, ale Corinna odnosiła się do niego z dezaprobatą. R.R. był bardzo znanym scenografem. Homoseksualistą i raczej słabym człowiekiem. D. zawsze miała słabość do trudnych mężczyzn, którzy nie umieli jej odpowiednio kochać, nie umieli dać jej tego, czego potrzebowała. R.R. stał się narkomanem, a obydwoje ostro pili”. Zapytałem, czy D. brała narkotyki. „Chyba tak. Wcale bym się nie zdziwił, gdyby próbowała”. Czy często widywał ją w latach trzydziestych? „Nigdy nie byliśmy sobie bliscy. Wie pan, ona jeszcze żyje”. Ja: „Ale nie widuje jej pan?”. Myślę, że naprawdę nie był tego pewny. „Nie sądzę, żebyśmy się teraz często widywali”. Czy R.R. nie był wierny D.?(Pytania były bardzo podstawowe, ale czułem, że „brak hamulców” w połączeniu z brakiem pamięci całkowicie to usprawiedliwiał). „Jestem pewien, że nie był. R.R. był bardzo pobudliwy, pieprzyłby każdego”. (Uśmiałem się, ale chyba nie wiedział dlaczego. Miał wrażenie, że każdy uprawiał seks znacznie częściej niż on). Ja: „A co z synem, którego miała z R.R., ojcem Jenny Ralph. Czy znał go?”. „Owszem, był syn, ale R.R. nie był jego ojcem”. Ponownie uznałem, że nie mogę go spłoszyć, pokazując zaskoczenie. I ponownie obrzucił mnie konfidencjonalnym spojrzeniem. „To chyba nie jest żadną tajemnicą, że ojcem dziecka był malarz Mark Gibbons. Mieli romans”. Przypuszczam, że Mark Gibbons też był gotów pieprzyć każdego, ale nie chciałem pytać. Pamiętam, że widziałem go na siedemdziesiątce D., tańczył z nią, więc może coś w tym było. (Uwaga: czy M.G. jeszcze żyje? Czy mógł znać C.? A także czy Jenny Ralph wie, kto jest jej dziadkiem?) „Jestem zupełnie pewien, że taka jest prawda, ale lepiej niech pan tego nie rozpowiada”. Tego nie obiecałem. Spytałem, czy ma jakieś zdjęcia C. „Na pewno”. Podszedł do niskiej półki w głębi pokoju, gdzie stał z tuzin albumów ze zdjęciami i wycinkami, i zaczął je wyrzucać na sąsiedni stolik. Patrząc, jak się

pochyla, jak wysuwa język, jak wypina tyłek, jak stęka i mruży oczy, pomyślałem o zdjęciach w albumie Jonaha, o 19-letnim G.F.S., o tym drętwym, ale sekretnym spojrzeniu, które trochę przypominało mnie. Powiedziałem, że w Listach było kilka dobrych zdjęć. „Naprawdę?”, zdziwił się. Ale mnie chodziło o wspólne zdjęcia G.F.S. i C. „Właśnie tego szukam”, powiedział. Wyciągnął duży album w miękkich okładkach, a kiedy przenosił go na stół, ze środka wypadło wiele niedużych zdjęć i rozsypało się po podłodze. Najwyraźniej gdzieś przepadły stare ramki. Podniosłem jedno czy dwa, zapamiętałem, gdzie upadły pozostałe (w tym fantastyczne zdjęcie C. czytającego głośno Blanchardowi i Ragleyowi, które opublikowano w Listach). „No to popatrzmy”. Nie ulegało wątpliwości, że żaden z nas nie wiedział, co znajdzie. Opierał się lekko na moim ramieniu, pochylał się tuż przede mną, żeby się przyjrzeć poszczególnym zdjęciom, w ten sposób jego łysa głowa i broda zasłaniały mi widok, a on kontynuował opowieść zupełnie tak, jakbym doskonale widział to, na co on patrzył. Albumy zaczynały się od późnowiktoriańskich portretów w sepii przedstawiających rodziny jego rodziców (okazało się, że Freda Sawle była półWalijką, a jej wuj dobrze znanym śpiewakiem). Łatwo było odwrócić uwagę G.F.S., mrużył oczy, żeby odczytać inskrypcje pisane białym kolorem, rozwiązywał zagadki i poprawiał sam siebie, wypuszczając nad każdą stroną gorące podmuchy oddechu. Powiedziałem, że według mojej wiedzy Hubert miał aparat fotograficzny. „Owszem. Pamiętam, że dostał go od Harry’ego Hewitta”. Znowu wraca poczciwy H.H., byłem ciekaw, jak go przedstawi G.F.S. „H.H. był bardzo bogaty i mieszkał w Harrow Weald. Zajmował się importem i eksportem z i do Niemiec, szkło, porcelana i tak dalej. Niektórzy uważali, że był szpiegiem”. Ja: „Ale nie był?”. G.F.S. ścisnął moje ramię i zachichotał. „Nie sądzę. Był homoseksualistą, kochał się w moim bracie Hubercie, który zginął podczas pierwszej wojny”. Ale Hubert nie odwzajemniał tego uczucia. „Sam Hubert absolutnie taki nie był. Był bardzo nieśmiały. H.H. stale dawał mu kosztowne prezenty, co było dla niego krępujące”. Zapytałem, czy C. znał H.H. „Poznali się kiedyś, kiedy C. przyjechał do 2A i zostali w pewnym sensie przyjaciółmi”. Czy H.H. był zakochany także w C.? „Chyba nie, był bardzo lojalny, chciał mieć kogoś, kim mógłby się opiekować i pomagać. C. miał za dużo pieniędzy, żeby mógł się spodobać H.H.”. Czy C. mógł z nim flirtować? „To więcej niż prawdopodobne” (śmieje się). „Popatrz, Simon”. Liczne zdjęcia poczciwego starego C., najlepsze już wydrukowane w Listach, jedno przedstawia go w szortach z piłką do rugby i wściekłą miną: „Widzisz teraz, jakie miał piękne nogi”. Ja: „Chciałbym zamieścić to zdjęcie”. G.F.S.: „Gdzie byś to zrobił?”. Ja: „W książce o C., którą piszę”. G.F.S.: „Tak, myślę, że powinieneś. To dobry pomysł. Wiesz, że nigdy nie napisano o nim książki. Cieszę się, że to zrobisz, to będzie prawdziwa rewelacja”. Niewielka grupka w 2A na trawniku z domem w tle, tak że udało mi się go rozpoznać, C., D., G.F.S. i postawna stara kobieta w czerni. „To Niemka, która mieszkała blisko nas, moja matka się nad nią ulitowała. Była na festiwalu Wagnera w Niemczech, kiedy wybuchła wojna i nie mogła wrócić do Anglii. Miejscowi rozwalili jej dom. Kiedy wróciła po wojnie, mama wzięła ją pod swoje skrzydła. W nas wszystkich budziła strach, choć pewnie nie było po temu żadnego powodu. Tutaj jest C. i ja, to ciekawe zdjęcie, choć moja żona nie uważa, że dobrze tu wyszedłem”. Wychyliłem się, żeby się przyjrzeć fotografii, G.F.S. trzymał rękę na moim ramieniu. „To Corley Court, można tam było wyjść na dach”. Po chwili doskonale rozpoznałem to miejsce, Peter zaprowadził mnie tam dwa czy trzy razy. „Można tam wejść z pralni”, powiedziałem. G.F.S.: „Właśnie tak”. Na zdjęciu C. i G.F.S. opierają się o komin, C. bez koszuli, koszula G.F.S. do połowy rozpięta, wyglądał na zawstydzonego i podnieconego. Maleńkie zdjęcie, oczywiście, ale wyraźne, mocne, żylaste ciało C., trochę czarnych włosów na torsie i biegnących w dół brzucha, jedna ręka uniesiona w stronę komina z ostro zarysowanym bicepsem. Uśmiecha się raczej kpiąco, robi wrażenie znacznie starszego niż G.F.S., który przed obiektywem aparatu fotograficznego zawsze wydaje się bardzo skrępowany. Jako dwudziestolatek był bardzo przystojny, biała nieowłosiona pierś, obok C. wygląda jak uczeń. Ja: „Ciekawe, kto zrobił to zdjęcie?”. G.F.S.:

„Też się zastanawiam. Ale pewnie moja siostra”. To mogło tłumaczyć skonfundowaną minę G.F.S., jeśli akurat ich na czymś przyłapała. Po raz pierwszy naprawdę zobaczyłem ciało C., a ponieważ obiektyw był jak intruz, nagle poczułem, jak to działało, takie znalezienie się w obecności mojego bohatera! Bardzo dziwne uczucie, nawet lekko podniecające, co zdawał się odczuwać także G.F.S. „Wyglądam tu na zdecydowanego rozpustnika, prawda?”, spytał. Ja powiedziałem: „A był pan?” i poczułem, jak jego ręka masująca dla zachęty moje plecy zsuwa się na dół lekko powyżej talii, niezupełnie automatycznie. „Obawiam się, że pewnie byłem”, powiedział. Atmosfera zrobiła się napięta, popatrzyłem na niego, by sprawdzić, czy zdaje sobie z tego sprawę. „Ale pod jakim względem?” (trochę zbaczałem, ale nie chciałem go wystraszyć). Nie odrywał wzroku od fotografii, oddychał powoli, ciężko, jakby niezdecydowany. „No, wie pan, pod normalnym względem”, co uznałem za całkiem dobrą odpowiedź. Powiedziałem coś w rodzaju „Nie dziwię się”. „Straszne, prawda? Byłem wtedy niezłym przystojniakiem! A teraz, proszę na mnie spojrzeć!” i odwrócił do mnie twarz z wysuniętą brodą, podczas gdy jego ręka opuszczała się w dół do moich pośladków, zdecydowanym masującym ruchem. Więc siedzieliśmy tutaj, ja i sławny (współ-)autor Codziennej historii Anglii, on patrzył mi w oczy z nie wiadomo jakimi wspomnieniami i skojarzeniami, a jego ręka z zachwytem obejmowała mój tyłek. Roześmiałem się niezręcznie, wytrzymałem przez chwilę jego wzrok z rodzajem ciekawości i absolutnej pewności, że C. dotykał go w taki sam sposób prawie 70 lat temu i że pewnie sam to na siebie sprowadziłem, uwalniając wspomnienia. Miałem też świadomość, że nie ma to najmniejszego znaczenia, bo wkrótce opuszczę ten pokój pełen książek, zostawię G.F.S. tutaj i nawet sam dom przemieni się w taki, jaki wcześniej dla nich wymarzyłem, prawdziwy dom z epoki Tudorów, pełen historycznych przedmiotów. Przypomniałem sobie pracowite zawijasy, jakie wyrysowałem wokół jego nazwiska i nazwiska Madeleine na stronie tytułowej ich książki chyba jako dwunastolatek, a teraz przez chwilę miałem wrażenie, że on mnie pocałuje, i zastanawiałem się, jaka będzie moja reakcja, niemal chciałem, żeby to zrobił, ale spojrzał w dół, a w tym momencie przyszła mi do głowy nagła myśl, że to jest historia, którą opiszę. Kontynuowałem uprzejmie: „A co z listami C. do pana? Powiedział pan, że zaginęły”. „Widzi pan, nie mogłem powiedzieć, co się dokładnie stało. Moja matka je zniszczyła, spaliła prawie wszystkie”. Nawiasem mówiąc – jego ręka nadal ściskała mój lewy pośladek, ale teraz chyba bardziej dla oparcia niż przyjemności, jaką mógłby z tego czerpać. „Lepiej nie wspominać o tym mojej żonie”. Nie było zupełnie jasne, do czego odnosiło się owo „to”. „Oczywiście”, powiedziałem, a on mnie puścił. G.F.S.: „Och, to była wielka strata, wielka strata dla literatury. Choć niektóre z nich naprawdę jeżyły włos na głowie”. Jak tylko usadowiliśmy się z powrotem, weszła M.S. i powiedziała, że zadzwoni po taksówkę. Wyszliśmy na korytarz. M.S. upierała się, że sama zadzwoni: okulary do czytania, znalezienie numeru w starej książce adresowej, niecierpliwy ton, kiedy już się dodzwoniła. Podczas rozmowy robiła miny do lustra, podziwiając samą siebie za rozsądne potraktowanie osoby, której cały czas nie słyszała. „Dwadzieścia minut!”, oznajmiła, powstała więc dziwna luka do wypełnienia. „Mam nadzieję, że podejdzie pan rozsądnie do tego, co panu powiedział mój mąż”. Pomyślałem, jaki lęk musiała budzić jako nauczycielka, i powiedziałem, że też mam taką nadzieję. „Naprawdę nie powinnam była dopuścić do tego spotkania z panem, on jest taki zdezorientowany”. Powiedziałem, że on prawdopodobnie wie o C. więcej niż ktokolwiek z żyjących. M.S.: „Niestety, muszę zapytać, czy pozwolił panu coś zabrać, jakiś dokument czy cokolwiek?”. Powiedziałem, że nie wziąłem niczego prócz notatek, ale on obiecał pożyczyć mi fotografie do książki. Popatrzyła mi prosto w oczy, z czym naturalnie potrafiłem sobie poradzić, po czym przyjrzała się mojej aktówce, ale w tym momencie otworzyły się drzwi od gabinetu i wyszedł z nich G.F.S. „O, halo”, powiedział, wydawał się bardzo ucieszony moim widokiem. „Paul właśnie wychodzi, kochanie”, wyjaśniła M.S. (pierwsze zapomnienie się i użycie samego imienia). „Tak, tak”, odparł z bardzo przebiegłym uśmiechem, ukrywającym rzeczy znajdujące się na skraju

(bardzo świeżej) pamięci, niemal wyrozumiały ton wobec niej. M.S.: „George, jesteś zadowolony z rozmowy?”. G.F.S.: „Bardzo, moja droga, bardzo” i obrzucił mnie spojrzeniem, które mogło być ukradkową próbą dowiedzenia się, kim jestem, albo znacznie bardziej przewrotną psychiczną powtórką obmacania mnie. M.S.: „A o czym rozmawialiście? Pewno nie pamiętasz?”. G.F.S.: „Zdziwiłabyś się!”. Po czym zaproponował przechadzkę po ogrodzie, na co M.S. pozwoliła, ja natomiast byłem znacznie bardziej zaniepokojony tą perspektywą po wcześniejszym incydencie we wnętrzu. Jednak najwyraźniej moje uprzejme udawanie, że nic się nie zdarzyło, wkrótce straciło sens przez jego niepamięć, że w ogóle cokolwiek zaszło. „George, rzuć okiem na kijanki”, powiedziała. Polecenie zostało wykonane, M.S. przez cały czas obserwowała nas z okna. G.F.S. nazywał kijanki „oślizgłymi pedałkami”. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

8 Przejechali Didcot, a potem Swindon, a kiedy oddalały się na pół znajome obrzeża miasta, słabe wezwania do lojalności trochę osłabiały wagę jego misji w Worcester Shrub Hill. Cenił sobie długość tej podróży i miał dziecinne przekonanie, jadąc pozbawioną miejscowości krainą wśród gospodarstw i łagodnych pochyłości gruntu nachylonego to w jedną, to w drugą stronę, że ważna rozmowa z Daphne Jacobs jest nieustannie przekładana w jakiś magiczny sposób, choć z każdym dłuższym zwolnieniem tempa, z każdym przystankiem (to było Stroud? A kawałek dalej Stonehouse) koniec przybliżał się w sposób nieunikniony. Oczywiście chciał tam być, w Oldze, bo tak zaskakująco brzmiała nazwa domu Daphne, ale chciał także kołysać się przez cały dzień w tym przyjemnym, niedostatecznie zaludnionym pociągu. Nie mógł się zmusić do przygotowań, zapisał całą serię czy raczej cały deszcz pytań i miał nadzieję, że doprowadzą go do stałego światła na szczycie, jego aktówka ciężka od pozaznaczanych w książkach dowodów stała nieporuszona na siedzeniu obok. Jakiś czas po wyjeździe ze Stonehouse pociąg długo zjeżdżał na zachodni skraj Cotswolds, na położoną dalej rozległą równinę na pół ukrytą w niewyraźnym świetle słońca. Paul nigdy nie zapuścił się w tym kierunku tak daleko. Poczucie, że wkracza w zupełnie nowy region ojczystej wyspy, przypominało sen, ale rodziło też niepokój. Kilka minut później wjeżdżali już na stację Gloucester, grupy ludzi na peronie, turyści, żołnierze wpatrywali się z niepokojem, a może z groźbą w gwałtownie hamujący pociąg. No, przed Worcester będzie jeszcze Cheltenham. Jednak po minucie musiał przełożyć swoje rzeczy, by zrobić miejsce dla kobiety z dwójką dzieci, która zrzędziła bez przekonania, na jej twarzy malowała się troska, a kiedy pociąg znowu ruszył, Paul zorientował się, że urok podróży z Londynu, o którym oni nie mieli pojęcia, został za nim na zawsze i rozpoczął się okres kompromisu i konkubinatu. Paul postawił teczkę na stoliku, zostawiając trochę miejsca chłopcu, żeby rozłożył swoją książeczkę do malowania. Jego niechęć do dzieci, które w każdych okolicznościach potrafiły wprawić go w zażenowanie, skoncentrowała się chyba w chwilowej niechęci do Krótkiej galerii, którą wymachiwał im przed nosem. Fakt, że miał przeprowadzić wywiad bardzo ważny dla swojej książki, a zatem i dla przyszłości, gnębił go i więził jak początek choroby, niedostrzegalnej dla nikogo innego. Jeśli George mówił prawdę, to rozmowa Paula z Daphne dziś i ponownie jutro musi się przerodzić w szczególną grę, w której on będzie udawał, że nie ma pojęcia, do wyznania czego chciałby ją skłonić. Znowu przejrzał pierwszy rozdział, w którym naszkicowała „portret” Cecila. W ten piękny czerwcowy wieczór, podczas którego miałam go widzieć po raz ostatni, Cecil zabrał mnie do Jennera na spartańską kolację, która zakochanej dziewczynie wydała się idealną ucztą miłosną. Pamiętam, zupa z groszku, udko kurczaka i budyń truskawkowy. Żadne z nas, jak mi się zdaje, nie przywiązywało najmniejszej wagi do tego, co jemy. To była okazja do bycia razem, pod magicznym płaszczem naszych silnych uczuć, z dala od zgiełku wojny, i tylko to się liczyło. Po kolacji chodziliśmy przez godzinę po ulicach w dół do Embankment, patrząc, jak światła przesuwają się po rzece. Następnego dnia Cecil miał z powrotem popłynąć do Francji, zbliżała się potężna ofensywa, o czym wiedzieliśmy. Nie zapytał mnie wtedy – miał to zrobić w liście kilka dni później – czy wyjdę za niego, jednak wieczorne powietrze zdawało się naładowane poważniejszymi kwestiami. My tymczasem rozmawialiśmy o zwykłych szczęśliwych sprawach. Wsadził mnie do taksówki, którą miałam pojechać na stację Marylebone, po raz ostatni widziałam go na tle wielkiej ciemnej kolumnady St Martin-in-the Field, machał czapką, potem odwrócił się gwałtownie w przyszłość, którą obydwoje wyobrażaliśmy sobie z takim podnieceniem i takim lękiem.

Może było to odbiciem jego własnych zwyczajów, ale Paul nie wierzył, żeby ktokolwiek pamiętał wszystkie dania posiłku sprzed czterech lat, a tym bardziej sprzed sześćdziesięciu czterech, podczas gdy (może to też było odbiciem jego bardzo ograniczonego doświadczenia) wszyscy pamiętali o tym, że uprawiali seks. Niepokojącą świadomość stereotypu i nierzeczywistości całej sceny pogłębiała jeszcze ta noga kurczaka i budyń truskawkowy, o których Paul jakoś nie lubił myśleć, zdawały się zastępować bezczelnie ukrytą prawdę o nocy spędzonej w mieszkaniu Valance’ów na Marylebone, nawet nazwa stacji była przykrywką. A przy okazji, co z Cecilem przygotowującym się do „potężnej ofensywy”? Przygryzając wargę, Paul przyglądał się zdjęciu Daphne na tylnym skrzydełku obwoluty. Ukazana była w trzech czwartych w prostym ciemnym kostiumie i bluzce, z pojedynczym sznurem pereł, uśmiechała się z takim niezobowiązującym wdziękiem, spowodowanym być może tym, że nie miała okularów. Tuż za nią był łuk, za którym widać było niewyraźnie wielką halę i schody. Przy dokładniejszym obejrzeniu na jej twarzy można było zobaczyć subtelne zamazanie, srebrzystą gładź retuszu wokół oczu i pod brodą; fotograf odmłodził ją o piętnaście czy dwadzieścia lat. Całość sugerowała przystojną, wręcz nadającą się do małżeństwa zamożną kobietę w otoczeniu, którego wspaniałość wystarczyło zamarkować. Trudno było powiązać ją z wynędzniałą postacią staruszki, której przyszedł z pomocą na ulicy. Niemniej jednak sugestia, że istnieje jakaś inna persona, była nieco drażniąca. W Worcester nagle uradowało go to, że się przemieszcza, stanął w kolejce do taksówki, po raz pierwszy od tamtej wspólnej jazdy w listopadzie: Cathedral Cars. Zdobył się na lekki ton rozmowy z kierowcą, kiedy wyjechali z miasta i licznik zaczął pogodnie błyskać zielonymi przyrostami. Pomyślał, że wiejskie drogi sprawią mu większą przyjemność, kiedy będzie wracał, a na razie patrzył poza szopy i żywopłoty na wyimaginowaną scenerię, w której umieścił Olgę. Dojechali do Staunton St Giles, minęli bramę i stróżówkę dużej rezydencji, potem jechali szeroką nieładną ulicą komunalnych domków bliźniaków, minęli pomnik bohaterów wojny, stojący za nim kościół, wiejski sklepik i pocztę, pub Pod Czarnym Niedźwiedziem; miał niemal ochotę najpierw tu się zatrzymać, ale zaledwie minuta czy dwie zostały do zamknięcia. – Wie pan, gdzie jest Olga? – zapytał szofera. – Tak – odpowiedział taksówkarz, jakby chodziło o dobrze znaną w okolicy postać. Pojawił się ładny dom z kamienia, stara plebania, szereg starych domków, które wydawały się bardziej zadowolone z siebie niż reszta zabudowy. Przyjemne miejsce na ostatnie lata Daphne. Taksówka zwolniła i skręciła w boczną uliczkę, po czym zatrzymała się niespodziewanie przy furtce zrujnowanego parterowego domku. – Równo dwanaście funtów – oznajmił szofer. Paul poczekał, aż taksówka zniknie za zakrętem, przeszedł kawałek uliczką i zrobił cztery czy pięć fotografii domu ponad niskim ogrodowym murkiem, dokumentalne zadanie, które odsuwało na chwilę przygnębiające zawstydzenie stanem tego miejsca. Wrócił, schował aparat do teczki, musi się najpierw zorientować, czy Dapne nie ma nic przeciwko temu, żeby robił zdjęcia. Czasami po subiektywnej pobłażliwości wywiadu brutalna rzeczywistość fotografii wydawała się ludziom zbyt inwazyjna i drażniąca. Nazwa OLGA wycięta była z kutego żelaza na szczycie furtki także z kutego żelaza. Paul minął furtkę, żwirową alejkę porastało zielsko, rozejrzał się po zaniedbanym ogrodzie, wysoka i zielona trawa w rynnach, sucha pnąca róża powiewała na ganku, stare renault 12 z zardzewiałym wgnieceniem na błotniku i zielonym mchem wyrastającym z gumowej oprawy szyb. Dwa lub trzy paski trawnika zostały wykoszone może w zeszłym tygodniu, kosiarkę zostawiono tam, gdzie przestała kosić. Na rabatkach kwiatowych pełno było suchych zeszłorocznych liści. Widząc to wszystko, coraz bardziej obawiał się, co zastanie w środku. Nacisnął dzwonek, rozległo się senne ding-dong, po czym samoczynnie się powtórzyło, jakby pokazując zniecierpliwienie, które gość może chciałby ukryć. Zobaczył swoją twarz przeraźliwie zniekształconą w pomarszczonym szkle drzwi wejściowych; zdawał się wbiegać w ich życie falami. Otworzył Wilfrid Valance. Wyglądał dokładnie tak, jak Paul zapamiętał, ale po trzynastu kolejnych latach

obijania się był także niepokojąco zmieniony, dziecko o szerokiej twarzy z pobrużdżonymi policzkami i wyzywającą kępką siwych włosów pośrodku głowy, przed łysym płaskowyżem. – Jak się masz – powiedział Paul. – Widzę, że nas znalazłeś – powiedział Wilfrid z grymasem uśmiechu, ale nie patrzył mu w oczy. Paul zorientował się, że jego wizyta jest nie lada wydarzeniem. – Można powiedzieć o włos – odparł bez większego sensu i podał mu płaszcz oraz szalik. Hol był maleńki, prowadziły stąd jeszcze inne oszklone drzwi, jasność lat sześćdziesiątych już działała lekko depresyjnie. – Jak tam mama? – Przez moment poczuł coś w rodzaju lęku, tłumionego dotychczas, że za chwilę zobaczy ją, żyjącą przyjaciółkę dawno zmarłego. I ukłucie czegoś w rodzaju zazdrości na myśl o przyjaźni, jaka mogłaby ich łączyć, gdyby nie był biografem. – Och, czuje się… – Wilfrid pokręcił głową z uśmiechem. Paul przypomniał sobie jego wahania w połowie wypowiedzi, niczym powstrzymywane jąkanie, ale to stwierdzenie nie miało ciągu dalszego. W dusznym saloniku włączone były dwie grzałki wielkiego gazowego grzejnika, przypominającego kosz pełen ognia, płonące fałszywe węgle prawie niewidoczne w słonecznym świetle. Czuło się mocny zapach palonego kurzu. Paul wszedł, mówiąc pogodnie: – Witam, pani Jacobs! – Był zdecydowany nie okazywać, że doznał szoku na widok tego wnętrza. Siedziała niemal tyłem do niego, w wysokim fotelu obitym zniszczonym różowym perkalem. Wokół panował niewyobrażalny bałagan, bałagan tak wielki, że można go było jedynie zignorować. W pomieszczeniu unosiła się niepokojąca atmosfera tymczasowości przemienionej w stan permanentny, sterty przedmiotów przeradzały się w meble nakryte serwetami, na ich szczycie stały niepewnie lampy, wazony i figurki. – W porządku – powiedziała, częściowo odwracając głowę, ale nie spojrzała na niego. – Wilfrid sprostował moje przekonanie o panu. – Naprawdę? – zaśmiał się ostrożnie, widocznie z miejsca zabierała się do omówienia jego recenzji. – Pan nie jest pianistą. – Ma pani rację, nie jestem – przyznał Paul. – Wiesz mamo, że mam wspaniałą pamięć – powiedział Wilfrid, jakby nadal się z nią nie zgadzał. – Pianista był dużym… przystojnym mężczyzną. – Jak on miał na imię? Ten czarujący młodzieniec… tak utalentowany. Paul zmagał się z tym przez chwilę, jakby sam usiłował sobie to przypomnieć. – Chodzi o Petera Rowe’a? – Peter, widzi pan, ja go lubiłam. – No tak… – wymamrotał pod nosem Paul, obchodząc fotel i zatrzymując się przed nią, najwyraźniej nie miała ochoty na uścisk dłoni. Była ubrana w grubą szarą spódnicę i bluzkę ukrytą pod nędzną zapinaną kamizelką. Obrzuciła go badawczym wzrokiem, być może był to rezultat tego, że nie widziała go dokładnie. Po pierwszych chwilach skrępowania uznał, że to jest prawdopodobne zagrożenie najbliższych godzin. – Ciekawe, co się z nim dzieje? – Z Peterem? Myślę, że radzi sobie zupełnie dobrze – powiedział Paul beznamiętnie. Stał w niewielkiej przestrzeni pomiędzy grzejnikiem a niskim stolikiem do kawy zawalonym książkami i gazetami, przypominało to akty odwagi z czasów dzieciństwa, łydki rozgrzewały mu się coraz bardziej i bardziej. – Oczywiście, przecież uczył w Corley Court, wie pan, że bardzo go interesował tamten dom. – O tak – potwierdził Wilfrid, kiwając głową. – Niezwykle go interesował. Chciał przywrócić wszystkie sufity z kasetonami w kształcie form do

galarety i inne rzeczy, które Dudley polikwidował. – Oczywiście za pani czasów – powiedział Paul zachęcająco, jakby wywiad już się zaczął. Podszedł do fotela, który stał naprzeciwko niej, trochę ukradkowym ruchem wyjął z teczki magnetofon. – Widzi pan, mogłam się spodziewać, że to raczej on będzie pisał o Cecilu. Nim też był niezwykle zainteresowany. – A czym nie był! – skomentował Paul. – Mam kłopoty z oczami – powiedziała Daphne, sięgając na stojący obok mały stolik z lampą i z książkami. Czy mogła jeszcze czytać, zastanawiał się Paul. Niemal spodziewał się zobaczyć tu swoje listy. – Słyszałem o tym od Robina – specjalnie serdecznie wypowiedział imię ich wspólnego przyjaciela. – Nie zablokował pan podjazdu? – spytała Daphne. – Nie, wziąłem taksówkę ze stacji Worcester. – A, z firmy Cathedral. Prawda, że są drodzy? – W głosie Daphne brzmiała ukryta satysfakcja. – Może pan znajdzie sobie jakieś miejsce do siedzenia… Niedługo Wilfrid posprząta w tym pokoju, ale póki to nie nastąpi, obawiam się, że będzie nam towarzyszył chaos i bałagan. Trudno uwierzyć, że mieszkałam kiedyś w domu, w którym było trzydzieści pięć osób służby. – Coś podobnego! – wykrzyknął Paul, podnosząc z fotela skórzaną teczkę „Radio Times” i stertę wełnianych skarpet, być może czekających na zacerowanie. Postawił mikrofon na stosie książek na stoliku do kawy pomiędzy nimi. – Zastanawiam się, dlaczego ten dom nazywa się Olga – powiedział, żeby sprawdzić mikrofon. – Lady Caroline zbudowała go dla swojej starej gospodyni – wtrącił Wilfrid świętoszkowatym tonem – która miała na imię Olga. Tu spędzała lata swojej emerytury, niewidoczna, ale niekoniecznie niedostępna. – A teraz lady Caroline wynajmuje to wam – stwierdził Paul, obserwując podskakujący czerwony wskaźnik w magnetofonie, który opadał, jakby siłą ciężkości, kiedy nikt nic nie mówił. – Niewiele płacimy. – Co pan tu przyniósł? – Daphne zachichotała. – Mam nadzieję, że nie będzie pani przeszkadzało, jeśli nagram naszą rozmowę. – Paul nacisnął guzik przewijania. – Może lepiej nic nie przeinaczyć – powiedziała Daphne niepewnie. Dziwna mieszanina podejrzeń, pochlebstwa i niedowierzania, jaka towarzyszy zwykle nagrywającemu magnetofonowi. Niektórzy zerkają na niego jak na kolejną osobę w pomieszczeniu, innych uspokaja prawie niedosłyszalne obracanie się szpuli, a jeszcze inni – jak stara Joan Valance, stryjeczna siostra Cecila, którą odnalazł w Sidmouth – odczuwają prowokującą do paplania ulgę wobec tak bezstronnego i niewybrednego audytorium. Daphne poprawiała poduszki. – Wobec tego muszę uważać, co mówię. – Mam nadzieję, że nie. – Przytykał ucho do idiotycznie brzmiącego playbacku. – Bardzo uważać. – Jeśli chce pani powiedzieć coś poza nagraniem, wystarczy dać mi znak, a wyłączę magnetofon. – Nie sądzę, żebym miała to zrobić. – Daphne uśmiechnęła się na moment. – Wilfrid, czy dostaniemy coś do picia? – Owszem, jeśli raczycie poprosić. Obydwoje zapragnęli kawy. – Wilfridzie, przynieś nam dwie kawy, a potem poszukaj sobie jakiegoś pożytecznego zajęcia. Możesz zacząć od uporządkowania rzeczy w garażu. – To bardzo ciężka praca, mamo – zaprotestował, jakby nie chciał dać się tak łatwo nabrać. Kiedy wyszedł z pokoju, powiedziała: – To dużo roboty tylko dlatego, że ciągle ją odkłada. On jest taki niezorganizowany. – Znowu

przełożyła poduszkę, wzdrygnęła się i odwróciła lekko w bok, szkła okularów ze smugami pyłu i dymu w świetle słońca przez sekundę wydawały się czyste. Może być trudno dać sobie radę z tym irytującym podenerwowaniem. Paul chciał jej przypomnieć o ich dawnych powiązaniach, ale bał się wspominać Corinnę. Powiedział więc: – Zastanawiałem się, czy często widuje pani Johna, Juliana i Jenny? – zabrzmiało to jak imiona bohaterów książeczki dla dzieci. – Szczerze mówiąc, jesteśmy tu trochę odcięci. Zorientował się, że nie chce przyznać, że czuje się opuszczona. – A co oni robią? – Rzut oka na czerwony wskaźnik. – No… – bardzo wolno rozgrzewała się do odpowiedzi na to pytanie – są niezwykle zajęci i dobrze im się wiedzie, jak można było się spodziewać. Jennifer jest doktorem, oczywiście nie takim prawdziwym. Wykłada w Edynburgu. Chyba to Edynburg. Wilfrid mnie poprawi, jeśli się mylę. – Wykłada literaturę francuską? – Tak… a John prowadzi bardzo intratny handel winem. – Ma to po dziadku – powiedział Paul, niemal z czułością. – Jego dziadek nie handlował winem. – Nie, ale chodziło mi o to, że sir Dudley jest powiązany ze światem sherry, prawda? – Rozumiem… A Julian… no, Julian to artysta. Jest bardzo kreatywny. Z jej tonu, który też był serdeczny, ale jakby nieodwołalny, Paul wywnioskował, że lepiej nie pytać, jaką formę przybiera owa kreatywność. Czuł, że jego sekretne zainteresowanie Julianem jako szóstoklasistą może w jakiś sposób dać o sobie znać. – Czy to znaczy, że pan poznał Dudleya? – spytała Daphne. – Owszem – odparł po prostu Paul, nie wiedząc jeszcze, jak będzie o nim mówił. Opowiedział jej trochę o konferencji w Oksfordzie w sposób, który uznał za bardzo wspaniałomyślny, i przekonał się, że zdołał zarówno ocenzurować, jak i wybaczyć telefoniczną obelgę Dudleya; miała wartość anegdoty, mogła więc zrekompensować w pewnej mierze fakt, że już nigdy więcej nie rozmawiali. – Był mocno kontrowersyjny. Powiedział, że wiersze wojenne pisane w tamtym czasie na ogół nie były zbyt dobre, „bezradne i amatorskie”, tak chyba je określił; podczas gdy wielka wojenna literatura została napisana prozą i pojawiła się po dziesięciu latach czy później, jak w jego przypadku. Oczywiście. – To brzmi jak Dudley. – Nie chciał mówić więcej na temat Cecila. Przez chwilę się zastanawiała. Już myślał, że sama coś o nim powie. – Oczywiście dali mu honorowy tytuł, prawda? – Nie wiedziałem o tym. – Tak było. Rozmawiamy o twoim ojcu. – Daphne zwróciła się do wchodzącego Wilfrida. – Och, coś takiego! – Wilfrid zrobił zadziwiająco zimną minę. – Nie jest to faworyt Wilfiego – wyjaśniła. Kiedy Wilfrid wyszedł ponownie, od razu zapanowała inna atmosfera, mimowolnej intymności, jakby Paul był lekarzem, który zaraz poprosi pacjentkę o rozpięcie bluzki. Znowu sprawdził taśmę. Wyraz twarzy Daphne świadczył o warunkowej rezygnacji. Paul odchrząknął, zajrzał do notatek i planu, który przewidywał, żeby całe spotkanie przebiegało jak zwykła rozmowa, a więc bardziej przekonująca dla obu stron. Jednak zabrzmiało to bardziej sztywno, niż przewidywał. – Zastanawia mnie, że pisała pani swoje memuary, Krótką galerię, bardziej jako zestaw portretów innych ludzi niż swój portret. – Obawiał się, że nie dostrzeże pełnego szacunku uśmiechu. – A tak… – Lekko odchyliła głowę do tyłu. Niewątpliwie ponura kwestia jego recenzji z tej książki czaiła się gdzieś pod wszystkimi pytaniami. – Owszem… – Chciałbym wiedzieć – Paul się roześmiał – dlaczego zrobiła to pani w ten sposób? Oczywiście

pamiętam, że kiedy panią poznałem, mówiła mi pani, że pisze wspomnienia, więc wiem, że zajęło to wiele czasu. To było trzynaście lat temu! – Rzeczywiście… Właściwie dużo dłużej! – Niech mi będzie wolno powiedzieć, że ta książka wzbudziła mój podziw. – To miło z pana strony – skwitowała zimno Daphne. – Przypuszczam, że zrobiłam tak głównie dlatego, że miałam szczęście znać wiele osób znacznie bardziej utalentowanych i interesujących ode mnie. – Naturalnie, ale ja chyba wolałbym, żeby pani napisała więcej o sobie. – Mam nadzieję, że znalazła się tam wystarczająca dawka. – Przymrużywszy oczy, patrzyła na magnetofon, świadoma, że wychwytuje on całe to nawijanie i jej reakcję. – Byłam wychowana w przekonaniu, że to mężczyźni robią ważne rzeczy. Wielu z nich napisało własne wspomnienia, teraz powstają ich biografie, wyjdzie zaraz nowa biografia Marka Gibbonsa. – Owszem, słyszałem o tym – powiedział Paul; Karen miała korektę bez indeksu, ale po przejrzeniu okazało się, że są tam zaledwie drobne wzmianki o Daphne. Wydawało mu się, że Daphne też ma tę korektę. – Przysłał ją wydawca. Wilfrid mi czyta, bo ja sama już nie mogę. Ale oczywiście autorka myli się w wielu miejscach. – Czy konsultowała się z panią w sprawie tej książki? – Tak, pisała do mnie. Ale naprawdę napisałam wszystko w mojej książce, wszystko, co uważałam za warte powiedzenia o Marku, który oczywiście był mi drogim przyjacielem. – Tak, wiem… – Paul spojrzał na nią przebiegle, ale z jej uśmieszku od razu wynikało, że nie ma mowy o żadnych wyznaniach dotyczących urodzenia dziecka Marka Gibbonsa. – Pamiętam, że poznałem go na pani siedemdziesiątce. – Ach tak… – przyznała. – Rzeczywiście, musiał wtedy być. To straszne, ale zapomniałam. – Uśmiechnęła się uroczo, jakby właśnie odkryła dobry sposób wymigania się od jego następnych pytań. – Oczywiście mam nadzieję, że dzięki pani pomocy niczego nie pomylę. – Wypił trochę słabiutkiej kawy. Przyszło mu do głowy, że gdyby Daphne okazała się bardziej pomocna autorce biografii Marka Gibbonsa, może nie powstałyby błędy, nad którymi teraz tak ubolewa. Powtarzający się opór świadków, z którym pewnie muszą się zmierzyć wszyscy biografowie współczesnych postaci, i potem jakoś ten węzeł rozplątać. Ludzie przemilczają wiele rzeczy, a potem mają pretensję, że biograf tego nie wie. Chyba że ma się do czynienia z George’em Sawle’em, u którego strumień sekretów płynie tak wartko, że niemal nie nadaje się do wykorzystania. Ale Daphne jest starszą panią, którą Paul dosyć lubi, więc mówi łagodnie: – Przypuszczam, że chciała pani jednak wyprostować te pomyłki. – Owszem, trochę. O Dwóch Akrach i tak dalej. W wierszu mówi się o mnie po prostu „ty”. Oczywiście w tekście Sebby’ego Stokesa jestem „panną S.”! Paul roześmiał się ze współczuciem, lekko zażenowany swoim nowym podejrzeniem, że owo „ty” w wierszu naprawdę odnosi się do George’a. – Więcej można o pani przeczytać w książce sir Dudleya. – Istotnie… ale on zawsze jest tak krytyczny wobec wszystkich. – Byłem zaskoczony tym, jak mało napisał o Cecilu. – Wiem… – Jej głos brzmiał uprzejmie, ale rozmowa o Czarnych kwiatach od razu ją znudziła. – Cecil był pewnie pierwszym prawdziwym pisarzem, z którym pani się zetknęła. – Tak, napisałam w książce, że był najsławniejszą osobą, jaką poznałam przed zamążpójściem, chociaż wtedy nie był jeszcze tak straszliwie sławny, nie wydał żadnego tomiku ani niczego takiego. – Nocne czuwanie ukazało się dopiero w tysiąc dziewięćset szesnastym roku, prawda? Zaledwie kilka

miesięcy przed tym, nim został zabity. – Chyba tak… – powiedziała Daphne. – No a potem, oczywiście, stał się ważną postacią. – Ale czytała pani jego wiersze, zanim go pani poznała? – Może jeden czy dwa. – Więc był dla pani interesującą postacią, jeszcze zanim go pani spotkała. – Wszyscy bardzo chcieliśmy go poznać, byliśmy go bardzo ciekawi. – Co pani pamięta z jego pierwszej wizyty w Dwóch Akrach? Proszę mi o tym opowiedzieć. Cofnęła brodę. – No więc przyjechał… – zaczęła, jakby podjęła decyzję, by załatwić tę sprawę zdecydowanie. – Przyjechał o siedemnastej dwadzieścia siedem… – wtrącił Paul. – Naprawdę? Może i tak. – Myślę, że musiał go przywitać pani brat. – To chyba oczywiste. – Nie, nie… Chodzi mi o to, że wyszedł po niego na stację. – Niewykluczone. – Czy pani pamięta, kiedy po raz pierwszy zobaczyła pani Cecila? – To musiało być właśnie wtedy… – Czy od razu się pani spodobał? – Tak, był niezwykle przystojny. Miałam zaledwie szesnaście lat… byłam bardzo niewinna, wtedy z pewnością wszyscy byliśmy, nigdy nie miałam chłopaka i tak dalej. Bardzo dużo czytałam, głównie romantyczne powieści, chociaż sama nie miałam pojęcia o romansie, i mnóstwo poezji; oczywiście Keatsa i Tennysona uwielbialiśmy wszyscy. Paul zauważył, że Daphne ześlizguje się w stereotypy, a w jej głosie jest jakaś słodycz i sztuczność. Pozwolił jej mówić, ale na jego twarzy malowała się niecierpliwość, kiedy nabierało kształtu kolejne, znacznie ostrzejsze, pytanie. Zdawało się, że skończyła, obróciła się, żeby sięgnąć po kawę, i wtedy powiedział: – Czy mogę zapytać, co pani myślała o przyjaźni swojego brata z Cecilem? – Och… – Naburmuszyła się nad kubkiem z kawą. – No… była bardzo niezwykła. – Pod jakim względem? – spytał Paul, lekko kręcąc głową. – Biedny George nigdy wcześniej nie miał przyjaciela. Chyba wszyscy byliśmy bardzo podekscytowani, kiedy nieoczekiwanie jednego nam przedstawił. W tym momencie Paul się uśmiechnął z niechętnym poczuciem braterstwa, które czasami zdarzało mu się podczas wywiadów. – I rozumiała pani, dlaczego byli takimi przyjaciółmi? Czy wydawali się bardzo sobie bliscy? Daphne znowu westchnęła, jakby chciała powiedzieć, że równie dobrze może być szczera. – Myślę, że tak naprawdę to był klasyczny przykład staroświeckiego – urwała i wypiła łyk kawy – kultu bohatera. George jak na swój wiek był bardzo niedojrzały emocjonalnie. Myślę, że Cambridge trochę go ośmieliło. – Skrzywiła się. – Szczerze mówiąc, George zawsze był raczej zimny. Przez jedną czy dwie minuty Paul rozważał jeszcze bardziej bezpośrednie pytanie, jednak patrząc na nią, nabrał wątpliwości i przestraszył się, że może ją zniechęcić. – Zastanawiałem się, czy pani czuła, że był zazdrosny o pani romans z Cecilem? – George? Nie! – I jakby nieusatysfakcjonowana wcześniejszą dyskwalifikacją albo przekonana, że teraz to już nie ma znaczenia, dodała: – George nigdy właściwie nie przejawiał normalnych ludzkich emocji. Nie wiem dlaczego. I ośmielam się twierdzić, że wcale mu to nie zaszkodziło, życie jest pewnie dużo prostsze bez nich, choć może trochę nudne, nie sądzi pan? Paul wyobraził sobie George’a z półnagim Cecilem na dachu Corley i uśmiechnął się tajemniczo, niepewny, do jakiego stopnia ona wierzy w to wszystko, co mówi. Czy spodziewa się, że on też uwierzy?

A co całkiem świadomie wyrzuciła z pamięci? – Gdyby zjawił się pan kilka lat temu, nalegałabym, żeby sam pan z nim porozmawiał, obawiam się jednak, że teraz to niemożliwe, bo źle u niego z głową. Myślę, że biedna Madeleine przeżywa ciężkie chwile. – Bardzo mi przykro. – Rozmowa z nim mogłaby się okazać bardzo pożyteczna dla pana. Zresztą, wcale nie uważam, że on kiedykolwiek przynudzał. Jako intelektualista zawsze był mózgiem w naszej rodzinie. Paul przeglądał swoje papiery, chcąc, by upłynęło trochę czasu, taka mała pantomima, w której udawał specjalistę od wywiadów, bardziej dla siebie niż dla niej. – Czy pozwoli pani zapytać? W swojej książce pisze pani, że to był romans… to znaczy między panią a Cecilem.. – No tak… jak najbardziej. – Wiem, że pisywaliście do siebie, ale czy również się widywaliście? – Czyż nie napisałam tego? Myślę, że widywaliśmy się dosyć często. – Podejrzewam, że przeszkodziła w tym wojna. – A tak… wojna. Wtedy spotykaliśmy się rzadziej. – Usiłowałem odtworzyć na podstawie Listów, kiedy przebywał w Anglii, bo zaciągnął się niemal od razu, we wrześniu tysiąc dziewięćset czternastego. – Tak… kochał wojnę. – Więc w grudniu był już we Francji, potem rzadko pojawiał się w domu na przepustce, aż w końcu… aż w końcu został zabity osiemnaście miesięcy później. – Chyba tak to wyglądało. – Daphne zakasłała lekko zniecierpliwiona. Paul powiedział taktycznym tonem z przelotnym uśmiechem usprawiedliwienia: – Czy mogę od razu przejść do pani ostatniego z nim spotkania? – O tak… – Nabrała powietrza, jakby na chwilę zakręciło jej się w głowie. – Co się wtedy wydarzyło? – No więc, znowu… – Pokręciła głową, jakby chciała powiedzieć, że bardzo chętnie by pomogła. – Było tak, jak napisałam w swojej książce. Wobec tego Paul przeczytał głośno, niezbyt starannie, fragment, który wcześniej czytał w pociągu, słuchała tego z zaciekawioną miną, a także lekko wyzywająco. Zupełnie nie wiedział, jak pytać osiemdziesięciotrzyletnią kobietę, czy ktoś… nie mógł o to zapytać nawet samego siebie. Jeśli naprawdę zaszła w ciążę z Cecilem, to mogłaby teraz zrzucić wreszcie z siebie ten ciężar, w łzawym poczuciu ulgi. Jednak coś mu mówiło, że na razie do niczego takiego nie dojdzie. A jednak kiedy na nią spojrzał, zdawała się poruszona własnymi słowami. – No, proszę bardzo – powiedziała i znowu pokręciła głową. Był to jeden z momentów dezorientacji, zbyt częstych w życiu Paula, kiedy dostrzegał, że coś przegapił, ale nawet oglądając się za siebie, nie umiał powiedzieć, co właściwie spowodowało taką zmianę emocjonalną u rozmówcy. Zastanawiał się, czy Daphne się rozpłacze. Towarzysko byłoby to niezręczne, ale wspaniale służyłoby książce, gdyby tylko sztuczka podziałała i poruszyła nowe pokłady pamięci. Spojrzał na cierpliwie obracającą się taśmę, a potem uznał, że się pomylił albo że ona szybko odcina go od swojej nieoczekiwanej odmiany emocji. – Prawdę mówiąc, mam czasem uczucie, że jestem przykuta do starego Cecila. To częściowo jego wina, ponieważ zginął. Gdyby żył, każde z nas byłoby po prostu postacią z przeszłości tego drugiego i nikogo by to nie obchodziło. – Myślę, że jednak by obchodziło – przekomarzał się z nią, czy dodawał jej odwagi? – Rozumiem, że zamierzaliście się pobrać. – Jest taki list, w którym pyta, „czy zostałabyś wdową po mnie?”.

Paul uznał, że nawet teraz byłoby nietaktem wspominanie o fakcie, opisanym w Listach: tego samego dnia Cecil zapytał o to samo Margaret Ingham. – On był raczej… nieprzewidywalny. – To prawda… Ale musi pan zrozumieć jedną rzecz: Cecil sprawiał, że człowiek czuł się najważniejszy na świecie. Słysząc to, Paul poczuł litość, ale też odrobinę zazdrości. Wkrótce nadeszła pora na zwyczajową, konieczną i często pożyteczną wizytę w toalecie: pożądana ucieczka w prywatność, spojrzenie w lustro i szansa swobodnego wglądu w podejście bohatera do higieny, a także sprawdzenia jego poczucia humoru. W Oldze niewątpliwie wyrazem szalonego poczucia humoru były rupiecie zebrane w ponurym i pachnącym stęchlizną pokoiku. Za drzwiami leżała sterta fotografii w ramkach z popękanym szkłem, składany stół do gry w karty, a pod umywalką długie pudło z zestawem do gry w krokieta, z napisem JACOBS na wieku. Naprzeciwko umywalki Paul natrafił ramieniem na duży posępny obraz w ozdobnej złoconej ramie z licznymi odpryskami; przedstawiał bladego młodego mężczyznę w czarnym kapeluszu i z naburmuszoną miną, pionowe pasy na malowidle wyglądały tak, jakby ktoś próbował je umyć brudną gąbką. Łazienka, która z pewnością nigdy nie była widnym pomieszczeniem, stała się jeszcze bardziej ponura z powodu bluszczu, pokrywającego dolną część szyby z matowego szkła i wciskającego się do środka przez otwierany szczyt okna, długi pęd biegł w poprzek ściany nad stosem jakichś dużych przedmiotów przykrytych obrusem. Paul nie bardzo miał ochotę na skorzystanie z samej toalety, muszla poniżej linii wody była czarna jak węgiel, na muszli było lesbijskie siedzenie, jak mawiał Peter Rowe, które trzeba było podnieść. Okazało się, że pod obrusem stały pudła wina, zaklejone kruchą żółtą taśmą Sellotape; przy następnej wizycie może będzie warto się temu przyjrzeć. Przy ścianie obok sedesu piętrzyły się na wysokość kilkunastu stóp sterty książek i magazynów. Na wierzchu był egzemplarz „Tatlera” z wywiadem Daphne i sześcioletnie „Country Life” z tekstem o Staunton Hall, „rezydencji lady Caroline Messent”; przypuszczał, że leżą tutaj w ramach jakiegoś drobnego rytuału podnoszenia na duchu. Książki przypominały stragan, na którym można znaleźć coś ciekawego. Daphne albo Wilfrid mieli najwyraźniej zwyczaj zaznaczania kawałkiem papieru toaletowego miejsca, w którym przerwali lekturę. Ten związek matki i syna widoczny właśnie w tym miejscu przytłaczał Paula bardziej, niż potrafił to sobie wytłumaczyć. Usiadł na chwilę i patrzył z ukosa na tytuły. I tu także, tuż nad poziomem podłogi, trudne do wyciągnięcia ze stosu książek leżały Czarne kwiaty w podartej i poplamionej obwolucie, pierwsze wydanie z 1944 roku, na tanim papierze z okresu wojny z dedykacją Wilfridowi, Dudley Valance. To była zbyt ważna, smutna i cenna książka, żeby tu ją zostawić, Paul położył ją w miejscu, z którego będzie mógł ją później zabrać. Umył ręce, przejrzał się w lustrze, żeby ocenić postępy, wygłosił do siebie szybką zagrzewającą mowę, lekko skonfundowany ponurym grymasem na twarzy młodego mężczyzny, którego widział w ramie za plecami. Wilfrid wyczuł jego krótką nieobecność, wrócił i kręcił się po salonie, jakby czegoś szukał. – Muszę panią zapytać – zaczął Paul pospiesznie – czy ma pani jeszcze ten sztambuch z rękopisem Dwóch Akrów. Bardzo chciałbym go zobaczyć. – Obawiam się, że nie dopisało panu szczęście. – Nie ma go pani? Skrzywiła się, niemal dotknięta. – Wilfridzie, gdzie ten album? – Chyba w Londynie – odrzekł Wilfrid, zaglądając do dużego wiklinowego koszyka na stosie starych zasłon. – Miał być sfotografowany. – Rzeczywiście – potwierdziła. – Jest niezwykle delikatny, w końcu ma siedemdziesiąt lat, no… prawie siedemdziesiąt. – To bardzo dobry pomysł – pochwalił Paul. – Kto się tym zajmuje? – Nie pamiętam, jak on się nazywa. Przygotowuje nowe wydanie wierszy Cecila.

– No to oddała pani album w dobre ręce. – Jak on się nazywa? – Wydaje mi się, że doktor Nigel Dupont. – Właśnie. Powiedział mi, że czuje się bardzo osobiście związany z Cecilem, bo uczęszczał do szkoły w Corley Court. – Naprawdę? – Zainteresował się Cecilem, bo w kaplicy często oglądał jego nagrobek. – To ciekawe – powiedział Paul, kiedy boleśnie docierało do niego głębokie podejrzenie, że ów Dupont był prawdopodobnie uczniem Petera. – Czy Nigel… odwiedził panią? – Nie, to było znacznie łatwiejsze, załatwiliśmy wszystko pocztą. – List polecony – wtrącił Wilfrid. – On się tym zupełnie nie interesuje, wie pan, stroną biograficzną – powiedziała Daphne. – Jest przede wszystkim redaktorem tekstów. – Istotnie. – Różne wersje tekstu i tak dalej. – Fascynujące. – Paul cofał się w stronę swojego fotela. Na zewnątrz powoli kończyło się popołudnie, brudne szyby matowiały w promieniach późnego słońca. – To rzeczywiście fascynujące. On twierdzi, że wiersze są pełne błędów. To Sebby Stokes, najwyraźniej on wszystko poprzekręcał. Pewnie myślał, że je poprawia. – Może poprawił. Daphne odwróciła się i zapytała: – Dlaczego nie przejdziesz się z panem Bryantem po miasteczku? – Bo nie wiemy, czy ma na to ochotę – odparł Wilfrid. – Idźcie na farmę, lubisz tam chodzić. Była to zdecydowana zmiana tematu ze strony Daphne, gwałtowne przerwanie wywiadu, ale Paul miał nadzieję, że w którymś momencie nadarzy się okazja porozmawiania z Wilfridem na osobności. Wyszli więc na dwór, Paul pożyczył sobie parę dużych czarnych starych kaloszy, które – jak powiedział mu Wilfrid, kiedy znaleźli się na drodze – „kiedyś należały do Basila”. – Naprawdę? – upewnił się Paul, niezadowolony z tego, że ma na sobie buty nieboszczyka. Ciężko powłóczył nogami po asfalcie. – Jakoś nie wyobrażałem sobie, że on był taki duży. Później pomyślał, jakie to dziwne, że Daphne zatrzymała te kalosze i nawet się z nimi przeprowadzała. Wilfrid włożył ubłocone buty robocze i samochodową kamizelkę na polar. Na dużej, porośniętej kępkami siwych włosów głowie nie miał czapki. – To nie jest jedna z tych atrakcyjnych, malowniczych wiosek – uprzedził Wilfrid. Szli drogą, minęli sklep z zaparowanymi oknami, domki komunalne, potem skręcili w inną drogę, która biegła obok ogrodzonego parku, po przeciwnej stronie były zaorane pola. Z dala od domu Wilfrid okazał się bardziej otwarty i zarazem bardziej zaniepokojony. Powtórzył dwukrotnie: – Przez pół godziny może zostać sama. – Ma szczęście, że z nią mieszkasz – powiedział Paul, siląc się na uprzejmość. – Doprowadza mnie do szału. – Na twarzy Wilfrida pojawił się uśmieszek podniecenia pełnego winy. Zeszli na skraj drogi, żeby przepuścić traktor i ciężarówkę, wielkie kupy kiszonki spadały na drogę. Wilfrid patrzył na kierowcę, ale nie pozdrowił go. Paul nie wiedział, co powiedzieć. Miał wrażenie, że i matka, i syn podnoszą się wzajemnie na duchu, ale doprowadzanie się nawzajem do wściekłości trzyma ich przy życiu. – Doskonale doszła do siebie – powiedział Paul. – To zasługa pielęgniarki Valance – oznajmił Wilfrid dziwnie filuternym tonem. Paul nie miał pojęcia, czym mógłby się zajmować Wilfrid, gdyby nie musiał opiekować się matką.

– Ale masz jakąś pomoc? – Nie taką, o jakiej warto by wspomnieć. Oczywiście w tej sytuacji nie bardzo mogę mieć dziewczynę. Paulowi udało się zmarszczyć brwi, by okazać współczucie. – Mogę to sobie wyobrazić. – Sam widzisz! Teraz już będę z nią do końca. Tam dalej to Staunton Hall, ona chciałaby, żebym… ci to pokazał. Tam mieszka lady Caroline. – Dawna chlebodawczyni Olgi. – Ona nazywa Olgę… swoim Petit Trianon. Paul dostrzegł między drzewami masyw dużego budynku. Słońce świeciło teraz nisko nad żywopłotami, niewielkie okna strychu rezydencji błyszczały, jakby wewnątrz paliło się światło. – Chcesz zobaczyć farmę? – zapytał Wilfrid. – Nie mam nic przeciwko temu. – A ja nie miałbym nic przeciwko temu, żeby być farmerem. Przez chwilę szli w milczeniu, po czym odezwał się Paul: – No oczywiście, przecież twój dziadek… – Zawsze lubiłem zwierzęta. W Corley były dwie farmy. Człowiek w dużym stopniu… dorastał w tym. Powrócił jego precyzyjny urzędniczy ton, może po to, żeby ukryć rozziew pomiędzy tym, co było kiedyś, a tym, co jest dzisiaj. Tak jak mówił Robin, Wilfrid wkrótce będzie czwartym baronetem. – Pamiętasz dziadka? – Nie bardzo. Zmarł, kiedy miałem cztery czy pięć lat. Nazywałem go dziadkiem Olly-olly, bo on nic innego nie umiał powiedzieć. – Miał wylew, prawda? – Potrafił tylko bełkotać jakieś olly-olly. – Bałeś się go? – Chyba trochę. Byłem raczej nerwowym dzieckiem – powiedział takim tonem, jakby wspominał jakieś obce państwo. – Twój ojciec był do niego przywiązany. – Nie sądzę, żeby ojciec szczególnie się nim przejmował. – Ale pisze o nim bardzo miło. – To prawda – zgodził się Wilfrid. Na drodze przybywało błota, za lekkim łukiem w prawo był wjazd na farmę, betonowa platforma na bańki z mlekiem przy bramie, a dalej lśniący brązowo-oleisty labirynt krowich kup ciągnący się do otwartych wrót szopy z blachy falistej. – No, to chyba farma – powiedział Paul. Nie widział powodu, żeby brudzić kalosze nieżyjącego Basila Jacobsa, a buty Wilfrida nie bardzo się do tego nadawały. Wilfrid zdawał się poirytowany i zawstydzony tym, że przyprowadził go tutaj. – Chyba powinniśmy wracać – stwierdził. – Widujesz czasami ojca? – spytał Paul, kiedy zawrócili. – Niezbyt często – odparł stanowczo Wilfrid, patrząc na pola. – Musiał być bardzo przybity… śmiercią twojej siostry. – Można by tak przypuszczać, prawda? Paul wyczuł, że już wystarczająco go naciskał, zmienił więc temat, mówiąc, że niepokoi go powrót do hotelu. – Niedobrze się stało – przerwał mu Wilfrid – że nie przyszedł na pogrzeb. Obiecał, że przyjedzie, ale oczywiście akurat w tamtym tygodniu Leslie… rozwalił sobie łeb i przez to pogrzeb mojej siostry przełożono, a on w końcu nie przyjechał. Przysłał tylko koszmarny wieniec.

– To straszne – powiedział Paul. Chciał zapytać, czy to prawda, że Dudley miał różne problemy psychiczne, domyślił się jednak, że Wilfrid też je miał, więc tylko przez chwilę przyglądał mu się z szacunkiem. – Ale on nigdy specjalnie się nie przejmował moją siostrą, więc chociaż to było nieprzyjemne, chyba nikogo nie zaskoczyło. – Rozumiem. – Czasami jednak… nawet człowiek zachowujący się tak przewidywalnie potrafi zaskoczyć. – Spodziewaliście się, że akurat w tym przypadku postąpi jak należy. – To głupie, ale tak rzeczywiście było – potwierdził Wilfrid i wydawało się, że już niewiele będzie chciał dodać, choć i tak Paul miał o czym myśleć. Słońce skryło się teraz za czarnymi zagrodami chmur na zachodzie, a tyły miasteczka rysowały się wyraźnie ciemnymi płaszczyznami w neutralnym świetle wczesnego wieczoru. Wybiegi dla kur, szopki na narzędzia, sterty ogrodowych śmieci wyrzucane za płot przez cały rok, samochód postawiony na cegłach, szklarnia pomalowana na biało, wiązka anten TV na tle zimnego nieba. Paul z dreszczem tęsknoty pomyślał o swojej ulicy w Tooting i o oświetlonych czerwonych autobusach. Peter zwykł to nazywać nostalgie du pavé, paniczną tęsknotą za Londynem. „Mój drogi, nie zamierzam tutaj umrzeć”, mawiał w Wantage czy w Foxleigh. Kiedy wrócili do parterowego domku, Paul stwierdził: – Bardzo dziękuję, ale powinienem już iść. Ku jego wielkiemu zdumieniu Daphne zaproponowała: – Ale najpierw proszę wypić drinka. Trzymając się stołu i krzeseł przeszła w kąt pokoju, gdzie na zatłoczonej powierzchni stało kilka butelek, kubełek na lód, buteleczki tabasco i angostura, wszystkie akcesoria pory koktajlu. Wilfrida posłała do garażu po lód z zamrażarki. – Wie, że to nam potrzebne, a robi taką minę! – powiedziała Daphne. – Dżin z tonikiem? Paul potwierdził i uśmiechnął się, wspominając, jak ją zobaczył po raz pierwszy. Siedziała w ogrodzie, piła dżin z tonikiem, a on starał się nie zaglądać jej pod spódnicę. Daphne wprawnym ruchem otworzyła butelkę toniku, płyn zaczął się pienić i spłynął po jej nadgarstku. – Przyniosłeś? – zapytała, kiedy Wilfrid wrócił ze srebrzystym plastikowym wiaderkiem. – Popatrz, jaki to wielki kawał, będziesz musiał go potłuc. Tego przecież nie mogę użyć. Naprawdę, Wilfridzie! – Na użytek gościa odegrała niezbyt przekonującą komedię rzekomego niezadowolenia. Kiedy się usadowili, Daphne z miłą, choć zdecydowaną miną powróciła do nowej książki o Marku Gibbonsie, którą właśnie czytała, a która nie jest dobra, powtórzyła, a poza tym rzecz właściwie mijała się z celem, jeśli reprodukcje jego obrazów są czarno-białe (Paul domyślił się, że to raczej Wilfrid jej czyta, ale Daphne jak zwykle nie wspomniała o pomocy syna). Powiedziała, że to zabawne, jak niektórzy powracają z wielkiego zaplecza i niebytu, a o innych kompletnie się zapomina. Mark miał takiego pomocnika do wszystkiego o nazwisku Dick Mint, potrafił zreperować samochód, zająć się ogrodem, niezły typ, często można go było spotkać w kuchni Marka w Wantage na niekończących się pogawędkach z pracodawcą. W istocie straszny nudziarz, ale miał swoje zalety. Podejrzewał, że postimpresjoniści mają jakiś związek z Pocztą Główną, General Post Office. Znało go może ze dwadzieścia osób na całym świecie, doprawdy trudno to uważać za popularność. Mieszkał w przyczepie kempingowej. A teraz dzięki tej książce pewnie dowiedzą się o nim tysiące ludzi, stanie się postacią na światowej scenie. Będą go znali nawet w Ameryce. A kobieta, chyba miała na imię Jean, która prała i sprzątała, w ogóle nie została wspomniana, w istocie teraz w ogóle nikt o niej nie myśli. – Muszę przeczytać książkę o Marku Gibbonsie – powiedział Paul, żałując, że na tę część rozmowy nie włączył magnetofonu. – Na pana miejscu nie zawracałabym sobie głowy – oznajmiła Daphne.

Paul się roześmiał. – To musi się pani często zdarzać. – Co? – Na pewno zna pani wiele osób, których biografie już zostały wydane. – To prawda, mogą też pojawiać się w biografii kogoś innego. – Tak jak ty, mamo – wtrącił Wilfrid. – Sprawa polega na tym, że oni przedstawiają to wszystko nie tak, jak było naprawdę. – Znowu pogrążyła się w nastroju irytacji, który zdawała się uwielbiać. – W najlepszych biografiach może nie… – zaryzykował Paul. – Autorzy mają ludziom za złe, albo też ktoś, z kim rozmawiają, żywi jakiś żal i opowiada im coś, co jest nieprawdziwe. A oni umieszczają to w książce, jakby to była ewangelia. Najwyraźniej miało to być ostrzeżenie, ale wypowiedziane tak, jakby kompletnie zapomniała, że on też pisze biografię. Promieniała, opuściła brodę, oczy zwróciła na niego, musiał jednak sobie przypomnieć, że prawie go nie widziała, choć w drgającym cieple elektrycznego ognia zdawał się przebiegać między nimi jakiś dreszcz kontaktu. – Więc… – Paul zamilkł z szacunkiem. Chyba pierwsza fala dżinu podsuwała mu opinię na temat wszystkich kwestii, które mógł z nią poruszyć, liczne wątpliwości, plotki i oszczerstwa, jakie słyszał o niej i o jej rodzinie. Czy na przykład miała pojęcie, co łączyło George’a i Cecila? Czy Wilfridowi znana jest teoria, że jego siostra była córką Cecila? Musiał postępować ostrożnie, jednak wyraźniej niż zwykle widział, że autor biografii pisze nie tylko o przeszłości, a ujawnione przez niego sekrety mogą mieć rozmaite konsekwencje dla życia innych ludzi w latach, które dopiero nadejdą. Wilfrid pił teraz sok pomarańczowy, więc Paul nie mógł pytać o sprawy zbyt intymne; chociaż Daphne po alkoholu też była bardziej otwarta i radosna, więc może jednak warto spróbować. Jednak coś ostrzegało Paula, żeby nie godził się na drugi dżin, toteż o siódmej zapytał, czy może zadzwonić po taksówkę. Na to Daphne uśmiechnęła się zdecydowanie, a Wilfrid oświadczył, że chętnie podwiezie go do Worcester swoją renówką. – Naprawdę nie chcę, żebyś wychodził wieczorem – powiedział Paul, a ta kurtuazyjna odmowa ukrywała usprawiedliwioną nieufność wobec samochodu i kierowcy. – Lubię się nią przejechać – wyznał Wilfrid, a Paul przez moment myślał, że mówi o Daphne. – Niedobrze dla niej, kiedy tak tygodniami stoi na podjeździe. Daphne wstała i trzymając się dużego dębowego kredensu, przeszła przez pokój, wydawała się serdeczna i pełna entuzjazmu. – Gdzie pan mieszka? – zapytała, zupełnie jakby wybierała się z rewizytą. – W Tooting Graveney. – Aha. Czy to blisko Oksfordu? – Nie, raczej nie. To blisko Streatham. – Streatham, aha… – Nawet to wydawało się żartem. Uścisnęli sobie dłonie. – Bardzo dziękuję. – Może to była chwila, by zwrócić się do niej po imieniu, jednak odłożył to na kolejne spotkanie. – Zobaczymy się jutro o tej samej porze. Paul zastanawiał się później, czy chodziło o prawdziwe nieporozumienie, czy przykład Dudleyowskich figli. Zatrzymała się przy drzwiach do holu, przekrzywiła głowę, demonstrując swoją niepewność. – Och, to pan jeszcze wróci? – No tak… – Paul głośno wciągnął powietrze. – Sądziłem, że właśnie taka była umowa. Dzisiaj niczego od niej nie usłyszał, jednak z rezygnacją traktował to jako rozgrzewkę do prawdziwej eksploracji następnego popołudnia.

– Wilfridzie, co robimy jutro? – Bardzo bym się zdziwił, gdybyśmy w ogóle coś robili – odpowiedział Wilfrid w taki sposób, że Paul zastanowił się, czy jego cierpliwa prostota nie jest przypadkiem rodzajem zimnego sarkazmu. W samochodzie obaj zachowywali się tak, jakby dziecko wiozło dorosłego, ale udawali, że nie jest to ani niepokojące, ani zaskakujące. Okazało się, że nie działa przełącznik świateł mijania, musieli więc albo jechać wolno na światłach pozycyjnych, pod ponuro górującymi żywopłotami, albo znosić mrugające światła samochodów z przeciwka, oślepionych ich długimi światłami. Wilfrid ze swoją zwykłą zagadkową cierpliwością jakoś sobie radził. Paul nie chciał rozpraszać jego uwagi, ale kiedy wjechali na główną drogę, powiedział: – Mam nadzieję, że nie męczę twojej mamy. – Myślę, że jej się to bardzo podoba – mówiąc to, Wilfrid zerknął w lusterko, jakby chciał sprawdzić, czy jej tu nie ma. – Uwielbia opowiadać. Paul bardzo chciał, żeby to jemu opowiedziała tę historię. – Niestety, to wszystko działo się tak dawno. – Są rzeczy, o których nie będzie rozmawiać. Mam nadzieję, że pod tym względem możemy ci ufać. – Wilfrid powiedział to z nutą solidarności, dość nieoczekiwaną po dotychczasowych utyskiwaniach na matkę. – No ale… – Paul rozdarty był pomiędzy dyskrecją, o którą właśnie go poproszono, a pragnieniem spytania Wilfrida, co ma na myśli. – Na pewno nie chciałbym zapytać o nic, co mogłoby ją zdenerwować, ją czy kogoś z rodziny. Może sam Wilfrid coś mu powie? Paul nie miała pojęcia, w jakiej jest formie psychicznej. Najwyraźniej kochał matkę, w mniejszym czy większym stopniu nienawidził ojca; jednak nie musiał być sojusznikiem, jakiego Paul potrzebował, by wniknąć głębiej w działania Sawle’ów i Valance’ów. Jeśli Corinna rzeczywiście była córką Cecila, to szokująco chłodny stosunek Dudleya do niej może mieć głębsze przyczyny. – Chyba nie jesteś żonaty, prawda? – spytał Wilfrid, pochylając się nad kierownicą i patrząc w zamglony blask na skraju Worcesteru. – Nie, nie jestem. – Mama tak przypuszczała. – Ach tak… no… – Poczciwe stare Worcester – powiedział Wilfrid chwilę później, kiedy samochód wjechał na miejską autostradę tuż przy katedrze; nad nimi, zbyt blisko, by to zobaczyć, wznosiła się zalana światłem wielka gotycka wieża. – Jak mogli tak zmasakrować architekturę starego fragmentu miasta? – Paul odebrał to jako zdanie klucz, wyobraził sobie matkę i syna podczas wypraw do miasta, powtarzających je za każdym razem. – I to tuż przy katedrze – dodał Wilfrid, wyciągając szyję i zachęcając Paula, by zrobił to samo. Samochód zjechał na pas szybkiego ruchu, rozległ się głośny klakson, oświetlona ciężarówka wysoka jak wieża zahamowała ze zgrzytem, po czym przemknęła koło nich. Skręcili w lewo, zdecydowanie zlekceważyli zakaz wjazdu i ruszyli jednokierunkową ulicą pod prąd. Wilfrid czuł się lekko dotknięty złorzeczeniami nadjeżdżających z przeciwka kierowców, znowu skręcił i znaleźli się przed drzwiami hotelu Feathers. – Zadziwiające – powiedział Paul. – Znam to stare miasto na wylot – odparł Wilfrid. – No to do zobaczenia jutro. – Paul już otwierał drzwi. – Przyjechać po ciebie? – spytał Wilfrid, niemal bez tchu i z błyskiem podniecenia, że trafił im się taki gość. Paul jednak stanowczo stwierdził, że z przyjemnością weźmie taksówkę z firmy Cathedral. Patrzył, jak Wilfrid odjeżdża w ciemność.

===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

9 Tamtego wieczoru Daphne trzymała się swojej codziennej diety – gorące mleko, a potem kieliszek wiśniówki, żeby zatrzeć mdlący senny smak. Pigułkę nasenną połknęła z resztą stygnącego już mleka, a zanim ciało poddało się działaniu temazepamu, ogarnęła ją przyjemna pewność, że dzień dobiegł końca. Wiśniówka zdawała się służyć celebrowaniu tego faktu. – O której on wróci? – zapytała tylko po to, by usłyszeć potwierdzenie, że nie nastąpi to przed lunchem. Wilfrid zaczął oglądać film po wiadomościach, ale z powodu kłopotów ze wzrokiem telewizja była dla niej równie nudna, co denerwująca. Więc zostawiła Wilfrida przed telewizorem i wyszła z pokoju, po drodze poklepała syna po ramieniu i udała się na drugi koniec (jeśli Olga w ogóle miała takowy) domu. W tym tygodniu „książką przed snem” była autobiografia pewnej kobiety, ale nie mogła sobie przypomnieć ani jej nazwiska, ani tego, po co pojechała do Kenii. W każdym razie poprzedniego wieczoru zdążyła przed zaśnięciem wyłączyć radio i zgasić światło. Na toaletce, tanim białym meblu z upiornymi złoceniami, stały fotografie, na które nigdy naprawdę nie patrzyła, za to teraz spojrzała na nie ukosem, smarując twarz kremem. Po wizycie młodego człowieka zdawały się bardziej interesujące, była zadowolona, że on ich nie widział. Najbardziej lubiła swoje zdjęcie z Corinną i Wilfridem przy sadzawce z rybami w Corley, było małe, ale ostre; palcem tłustym od kremu odwróciła je do światła. Zastanawiała się, kto je zrobił. Fotografia, znana na pamięć, była świadectwem jakiejś okazji, której w ogóle nie pamiętała. Zdjęcie Revela w mundurze zrobione przez Beatona było niemal sławne, inne portrety z tej samej sesji znalazły się w książkach, jedno nawet w jej własnej, ale akurat ta fotografia, nieupozowana, z szelmowsko wysuniętym na górną wargę końcem języka, należała tylko do niej. Waloru malowniczości, którą nauczyła się doceniać dzięki Revelowi, nabrał ohydny zielony mundur. Szczupła głowa i świeżo ostrzyżona czupryna obramowane podniesionym kołnierzem. Wyglądał jak niezwykle psotny uczeń, choć ona wiedziała, że wystarczyło przyjrzeć się z bliska, by zobaczyć cieniutkie linie wokół oczu i ust, które na publikowanych zdjęciach Beaton wyretuszował. Obudziła się w ciemności, śniła jej się własna matka, był to prawie koszmar senny; trwała wojna, a ona szukała matki, wchodziła do różnych sklepów i kawiarni, pytając, czy ktoś ją widział. Daphne nigdy nie pamiętała snów, ale mimo to miała pewność, że nigdy dotychczas nie śniła jej się matka – była nowością, intruzem! Jakie to odświeżające, niepokojące, a nawet zabawne, myślała, sięgając do wyłącznika lampy pod żarówką, sprawdziła godzinę, napiła się trochę wody. Freda zmarła w 1940 roku, więc sceneria Blitzu była niemal zbyt realna. Niewątpliwie rozmowa z tym młodym mężczyzną, próba poradzenia sobie z jego głupimi i raczej nieprzyjemnymi pytaniami przeniosła ją w tamte czasy. W rozmowie ledwie wspomniała matkę, której fizycznej obecności w 1913 roku w ogóle już nie czuła, ale to najwyraźniej wystarczyło, by starsza pani pojawiła się w jej pamięci, jakby zachłannie domagała się większej uwagi. Daphne jeszcze przez chwilę nie gasiła światła, ledwie świadoma tego, że w dzieciństwie postąpiłaby tak samo: tęskniąc za matką, byłaby zbyt dumna, by ją zawołać. Znowu w ciemności zorientowała się, że jest w punkcie przełomowym, ulga z powodu zamknięcia wczorajszego dnia ustępowała nieodwracalnie i już gęstniało wokół serca niczym wyrzut przerażenie dniem jutrzejszym (który oczywiście był już dzisiejszym). Dlaczego w ogóle się zgodziła, żeby on wrócił? Dlaczego w ogóle pozwoliła mu przyjść, po tej idiotycznej pobłażliwej recenzji w „Listenerze” czy może w „New Statesmanie”? On tylko udawał przyjaciela, nigdy nie był nim ktoś, kto przeprowadzał wywiad. Paul Bryant… przypominał niewielkiego szczurołapa o sztywnych włosach z tym długim nosem, tweedową marynarką i cholernym zwyczajem dobierania się do wszystkiego. Daphne przewróciła się na bok w odruchu niepewnej niechęci do niego i do siebie. Nie wiedziała, co gorsze: pytania łagodnie niesprecyzowane czy uparcie szczegółowe? Cały czas mówił o nim „Cecil”, nie tak jakby go znał, ale

jakby mógł mu w czymś pomóc. – Jaki był Cecil? – Co za głupie pytanie. – Kiedy pisze pani w książce, że kochaliście się, to co to dokładnie znaczy? – Na to pytanie odpowiedziała: – Pas. – Całkiem nieźle, zupełnie jakby uczestniczyła w teleturnieju „Mastermind”. Postanowiła, że jutro na wszystko odpowie „pas”. I jeszcze Robin… ciągle powtarzał „Robin to, Robin tamto”. Nie mogła pojąć, co Robin miał na myśli, przysyłając go i polecając, choć w tym momencie mroczne zrozumienie, ponure, frywolne, niemal bez słów – coś bardzo dawnego, czego nie umiała sobie nawet wyobrazić – pojawiło się i skryło z powrotem w głębi myśli. Było jeszcze coś, co w istocie mogło się okazać błogosławieństwem: że przez całe fragmenty rozmowy młody Paul Bryant najwyraźniej nie słuchał ani jednego jej słowa. Uważał, że ona nie widzi, jak on coś czyta, podczas gdy ona mówi, jak ją pogania albo wyrywa się nagle z czymś zupełnie niezwiązanym z tematem. Może myśli, że już zna wszystkie odpowiedzi, ale w takim razie po co zadaje pytania? Oczywiście miał wszystko na tym cholernym magnetofonie, ale to nie zwalniało go z obowiązku uprzejmości. Pomyślała, że rano zadzwoni do Robina do biura i zbeszta go z tego powodu. Jeszcze raz się przewróciła na bok i ułożyła z poczuciem zadowolenia z siebie, a kiedy znowu zapadała w sen, przyszła jej do głowy oczywista myśl, że przecież w ogóle nie musi rozmawiać z Paulem Bryantem. Dzięki temu nagle zrobiła się cudownie przytomna. Wilfrid odwiózł go do hotelu Feathers, przerażającej nory, była zadowolona, że tam się zatrzymał. Choć jemu się wydawało, że to jakieś nie wiadomo co. Tylko dwie gwiazdki, powiedział, ale bardzo wygodny. Z samego rana poprosi syna, żeby zadzwonił w jej imieniu. Leżała, snując intrygę i co chwila popadając w drzemkę, wyobrażała sobie popołudnie bez niego, wolność lekko skażona, jednak nie zmarnowana nieodwołalnie przez poczucie winy. Była zupełnie pewna, że pozwoliła mu przyjść dwukrotnie, poza tym że specjalnie w tym celu przyjechał z Londynu. Ale dlaczego ona w wieku osiemdziesięciu trzech lat ma być wykorzystywana? Nie czuła się dobrze, miała kłopoty z oczami. Naprawdę nie powinna się nim przejmować. Przeczytał wszystkie listy Cecila do niej, utrzymywał przy tym, że napisał je manipulator pełen litości nad sobą – może to i prawda, ale czego więcej chciał od niej? Prosił o wspomnienia, ale sam był za młody, żeby wiedzieć, że to tylko wspomnienia wspomnień. Niezwykle rzadko można było przypomnieć sobie coś świeżego. Miała wrażenie, że gdyby jej się to przydarzyło, Paul Bryant na pewno nie był osobą, której chciałaby o tym opowiedzieć. Daphne miała rzekomo dobrą pamięć, co pomagało jej zmierzyć się z tysiącem rzeczy, których nie mogła sobie przypomnieć. Ludzie byli zdumieni tym, co wynalazła do swojej książki, ale większość – czego o mało nie wyznała Paulowi Bryantowi – była nie tyle fikcją, czego nie powinno się robić w odniesieniu do rzeczywistych postaci, ile rodzajem poetyckiej rekonstrukcji. Prawda polegała na tym, że wszystkie ciekawe i decydujące fakty przydarzały się, kiedy była mniej czy bardziej wstawiona; niewiele pamiętała z tego, co zdarzało się, poczynając mniej więcej od osiemnastej czterdzieści pięć, a owa niejasność wieczorów w ciągu ostatnich sześćdziesięciu lat objęła także dni. Przy pisaniu książki podstawowym problemem było przypomnienie sobie, co powiedziała każda z osób. W istocie wymyśliła wszystkie rozmowy, opierając się (jeśli już ma się mówić całą prawdę) na poszczególnych słowach, które dana osoba niemal na pewno wypowiedziała, po pięciu, a w każdym razie mniej niż dziesięciu latach od opisywanego incydentu. Czy to tylko jej niedociągnięcie? I teraz, i wtedy ludzie składali jej najbardziej zadziwiające sprawozdania z tego, co rzekomo powiedziała, przytaczali dowcipy, których nigdy nie zapomną, było to dla niej raczej satysfakcjonujące, choć niewykluczone, że te opowieści powinno się traktować podejrzliwie. Czasami wiedziała na pewno, że mylą ją z kimś innym. Pewnie za długo zwlekała ze swoimi memuarami. Basil bardzo ją zachęcał, mówił jej bez ogródek, że powinna napisać wszystko o Revelu, o Dudleyu, „o znaczących postaciach”, jak powiedział, kpiąc z siebie. Ale zajęło jej to trzydzieści lat, a przez ten czas oczywiście zapomniała dużo z tego, co doskonale wiedziała, kiedy zaczęła pisać. Gdyby prowadziła dziennik, byłoby inaczej, ale nigdy tego nie robiła, a jeśli jej doświadczenie memuarystki było typowe, to niestety rzucało bardzo niekorzystne światło na znaczną

część wspomnień, które kiedykolwiek napisano. Niektóre z dotyczących jej wydarzeń były w sposób oczywisty związane z Berkshire lub Chelsea, ale mnóstwo innych rozgrywało się w tak zwanej ogólnej scenerii, jak w teatrze repertuarowym, wśród tac do butelek, luster i krytych perkalikami sof, w ten sposób całe życie towarzyskie układało się w jeden coraz dłuższy ciąg. Odczuwała coś podobnego, choć w pewien sposób było to znacznie gorsze, w stosunku do setek książek, które przeczytała, powieści, biografii, okolicznościowych rozpraw o muzyce i sztuce; nie pamiętała z nich absolutnie nic, więc wydawało się bezsensowne przyznawanie się, że w ogóle je czytała, ludzie przywiązywali do tego wielką wagę, nie przypuszczała jednak, by pamiętali więcej niż ona. Czasami książka pozostawała jak kolorowy cień na skraju pola widzenia, równie niewyraźny i niemożliwy do uchwycenia, jak coś widzianego w deszczu z jadącego pojazdu; kiedy zobaczyło się to przez moment, znikało bezpowrotnie. Czasami zostawała atmosfera, nawet jakieś zarysy sceny: mężczyzna w gabinecie patrzy przez okno na Regent’s Park, na ulicach deszcz – niewielki niewyraźny szkic sytuacji, której początku nigdy nie będzie już mogła odnaleźć w żadnej z powieści przeczytanych w ciągu ostatnich trzydziestu lat. Kiedy się obudziła, szare światło wpadało ponad zasłonami, ostrożnie oceniła czas. Te wczesne przebudzenia oznaczały niespokojne sumowanie strat i zysków. Czy jest już wystarczająco późno, by nie mieć za złe, że zostało się obudzonym? Czy może być jeszcze na tyle wcześnie, żeby z powodzeniem udawać sen? Z nadejściem wiosny było się bardziej bezbronnym. Piąta pięćdziesiąt, nie tak źle. I jak tylko zaczęła się zastanawiać, czy musi iść do łazienki, okazało się, że musi. Wstać z łóżka, włożyć kapcie, szlafrok na piżamę – była zadowolona, że w dużym lustrze widzi siebie jedynie jako niewyraźny zarys. Zapalić światło, minąć drzwi Wilfrida, trzask obluzowanej klepki, ale to go nie obudzi. Spał mocno jak dziecko. Widziała oczyma duszy obrazek, niewiele zmieniony przez pięćdziesiąt lat, jego głowa na poduszce; nigdy nic mu się nie przydarza, przynajmniej nic takiego, o czym by wiedziała. I teraz zjawiła się ta Birgit ze swoimi niejasnymi planami. Biedny Wilfrid był tak naiwny, że nie rozpoznał w niej łowczyni fortun. I to jakiej fortuny! Daphne cmoknęła, szukając przejścia przez ciemną szafę, umywalnia i sedes przypominały surrealistyczne obiekty na stercie śmieci. Jasnym wczesnym rankiem lady Caroline Messent zadzwoniła, żeby zaprosić ją na herbatę. Telefon w Oldze przymocowany był do ściany w kuchni, Caroline prawdopodobnie wyobrażała sobie, że sama Olga tam właśnie spędza czas i stoi prawie na baczność, kiedy z nią rozmawia. – Nie mogę, moja droga – powiedziała Daphne. – Znowu przychodzi ten młody człowiek. – Och, daj sobie z nim spokój – rzuciła Caroline z zabawnym pośpiechem. – Co to za jeden? – Nazywa się… on mnie przesłuchuje, jestem jak więzień we własnym domu. – Skarbie – powiedziała Caroline, godząc się, by przynajmniej tymczasem był to dom Daphne. – Ja bym na to nie pozwoliła. Czy on jest z gazowni? – Znacznie gorzej. – Daphne oparła się o blat, który stanowił, jak to niejasno widziała, niebezpieczną mieszaninę brudnych naczyń, częściowo opróżnionych butelek i pudełek po pigułkach. – Zjawił się wczoraj, jest jak człowiek z Kleeneze. – Jastrzębiowaty? – Twierdzi, że poznałam go u Corinny i Lesliego. Ale ja tego absolutnie nie pamiętam. – Rozumiem – powiedziała Caroline, stając odrobinkę po stronie intruza. – Ale czego chce? – W zasadzie sprośności. – Daphne ciężko westchnęła. – Sprośności? – Usiłuje napisać książkę o Cecilu. – O Cecilu? A, chodzi o Valance’a? Rozumiem. – Wiesz przecież, że wszystko już o tym napisałam. Caroline przez chwilę milczała.

– To była pewnie tylko kwestia czasu. – Nie wiem, co sobie wbił do głowy. To, co mówi, to jakieś insynuacje, jeśli rozumiesz, co mam na myśli. Twierdzi ni mniej, ni więcej, że w swojej książce nie napisałam wszystkiego. – To musi być strasznie denerwujące. – Nie tyle strasznie, ile cholernie, jak Alfred lord Tennyson powiedział do mojego ojca. – To takie śmieszne – dodała Caroline. – Cecil naprawdę nic dla mnie nie znaczy. Szalałam za nim przez pięć minut sześćdziesiąt lat temu. Jeśli o mnie chodzi – mówiła Daphne, nie bardzo słuchając swoich wywodów – Cecil był ważny dlatego, że doprowadził do Duda, do dzieci i do całej dorosłej części mojego życia, w którym naturalnie on sam nie miał żadnego udziału. – Więc powiedz to swojemu człowiekowi z Kleeneze, moja droga. – Caroline najwyraźniej uważała, że Daphne za bardzo narzeka. – Pewnie powinnam. – I zorientowała się, że budzi to w niej jakiś zawstydzający opór, co zniechęciło ją jeszcze bardziej do tego młodego człowieka. Nagle uderzyła ją myśl, że Caroline musi go znać. – Jestem prawie pewna, że był na twojej promocji. Paul Bryant. – Nie masz na myśli tamtego młodzieńca? Skąd on był? Z Canterbury? W każdym razie z jednego z tych gorszych uniwersytetów. – Chyba to możliwe. Pracował w banku z Lesliem. – A to nie… Ale na pewno był tam inteligentny młody człowiek, masz rację, zajmował się poezją Cecila. – Nie, wiem, o co ci chodzi. Nie pamiętam jego nazwiska. Z nim już wszystko załatwiłam. To inny młody człowiek. – Moja droga, najwyraźniej przyszedł czas Cecila. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

10 Następnego ranka Paul siedział w pokoju hotelowym, przeglądał notatki, obok stała taca z kawą: powgniatany metalowy garnuszek z niedającą się dotknąć rączką, filiżanka ze śladami szminki, miseczka białego cukru w miękkich papierowych rurkach, które opróżnił seriami do trzech kubków mocnej kawy. Szybko poczuł się podekscytowany i zrobiło mu się gorąco. Na talerzyku przykrytym papierową serwetką leżało pięć ciasteczek i chociaż Paul był świeżo po śniadaniu, zjadł je wszystkie, były wszak tak bardzo mu znajome – Bourbon, słodkie Nice, odstręczające ciastko imbirowe, które wkładał do ust w całości – że przez chwilę wzruszyło go poczucie nierozdzielnego ubóstwa i stałości angielskiego życia, którego symbolem mógł być ten zestaw ciasteczek. Usiadł głębiej w fotelu, obserwując w lustrze pracowite ruchy swojej szczęki i naszło go znacznie mniej komfortowe uczucie. Tak naprawdę nigdy w życiu nie obserwował siebie w trakcie jedzenia, toteż zdumiał go własny wygląd: silny, podobny do gryzonia, dziwny worek po jednej stronie szyi, kiedy gryzł, drgania skroni. Tak musiał wyglądać w oczach innych, to Karen widziała co wieczór po kolacji; uświadomiwszy sobie ów fakt, przerwał w połowie przeżuwanie ciasteczka, po czym zaczął od początku, jakby poddając się niespodziewanej obserwacji. Wcale nie był pewny, czy chciałby powierzyć swoje sekrety komuś takiemu jak on sam. Zapisywał dalsze aspekty wczorajszego spotkania w dzienniku, księdze, w której niezbyt bogate sprawozdanie z własnego życia zostało teraz w znacznej mierze zastąpione szczegółami z życia innych. Od czasu do czasu puszczał od nowa taśmę, bardziej dla wprowadzenia się w odpowiedni nastrój niż z przekonania, że czegoś się dowie. Duże fragmenty wyleciały mu z pamięci, ale wiedział też, że w każdym wywiadzie przez jakiś czas w ogóle nie słuchał swojego rozmówcy; był to po części wynik stałego skrępowania, poczucia, że gra jakąś rolę – śmiał się, wzdychał, ze smutkiem kiwał głową – przez co i tak nie dotarłoby do niego znaczenie wypowiadanych słów; a częściowo płynęło to z przekonania, że rozmówca robi uniki, powtarza się, stara się go znudzić i zupełnie świadomie marnuje jego czas. Przerażające było to, czego jego najważniejsi świadkowie nie pamiętali, a że wszyscy byli po osiemdziesiątce, wyobrażał sobie, że nie potrafią wyjść z utartych kolein i uparcie próbują pochwycić kilka tych samych wygładzonych przez czas wspomnień. Kiedy omawiał z Daphne Hamak w nadziei uaktywnienia jej pamięci, przez cały czas używała tych samych słów i zdań, którymi posłużyła się wcześniej w swojej książce; i pewnie powtarzała przez ostatnich pięćdziesiąt lat. W książce tak rozdmuchała ten młodzieńczy romans, że teraz, o ile Paul się zorientował, ta opowieść zastąpiła tamto dawne prawdziwe doświadczenie i nie można już było usłyszeć żadnych nieujawnionych dotąd szczegółów. W rzeczywistości zdawała się zupełnie niezainteresowana Cecilem, a jeszcze mniej szansą, jaką stwarzał jej Paul, żeby pod koniec życia powiedzieć prawdę. Roześmiał się na myśl o drobnym afroncie, którego doznał, kiedy wychodził („Jeszcze pan wraca?”), ale przyczyniło się to jedynie do zwiększenia jego determinacji. Jeśli teoria George’a na temat Corinny była prawdziwa, rzucało to bardzo dziwne światło na Dudleya. Może dzisiaj powinien skłonić ją do rozmowy na temat pierwszego małżeństwa i choćby siłą wyciągnąć jakieś rewelacje. George powiedział, że w owych czasach było wiele takich małżeństw. Oczywiście Paul będzie musiał odnaleźć metrykę urodzenia Corinny. A do jakiego stopnia Dudley był zorientowany w całej sprawie? Chodziło tu o naprawdę niezwykły trójkąt miłosny. W Czarnych kwiatach Dudley załatwia sprawy brata w charakterystyczny dla siebie rozwlekły i kąśliwy sposób. Moja żona poznała Cecila przed wojną, kiedy był kimś w rodzaju mentora dla jej brata George’a Sawle’a. To po wizycie w domu Sawle’ów w Harrow napisał Dwa Akry, wiersz, który cieszył się pewną sławą w czasie pierwszej wojny i po niej. Podejrzewam, że oczarowała ją energia i profil Cecila, a jako zagorzała konsumentka romantycznych wierszy, na pewno była podekscytowana

poznaniem prawdziwego żywego poety o ciemnych oczach i kruczoczarnych włosach. Niewątpliwie są oznaki, że bardzo ją lubił, choć nie należy z tym przesadzać, mój brat przywykł do podziwu i z zasady był wdzięczny tym, którzy go nim obdarzali. Napisał swój sławny wiersz na jej prośbę jako memento w jej księdze gości, ale wtedy znał ją zaledwie od dwóch dni. Bawiło mnie, że Cecil, dziedzic trzech tysięcy akrów, ma być najlepiej znany z powodu ody do zwykłych dwóch. Bardzo przezornie zaprosił ją kiedyś do Corley, kiedy był u nas także jej brat. Następowały sarkastyczne uwagi o wizytach George’a u Valance’ów. Okazywał żarliwe zainteresowanie zarówno domem, jak i majątkiem ziemskim. Jeśli czasami w sposób niezamierzony wyglądał bardziej na rządcę czy komornika, to niewątpliwie jego zainteresowanie miało głównie intelektualne zabarwienie. Obaj z Cecilem wracali czasami po wielu godzinach nieobecności, opowiadając o tym, co odnaleźli w labiryncie piwnic czy na niedostępnych strychach; ojcu podobały się sprawozdania o jakości pastwisk czy mistrzostwie stolarzy na farmach Corley. Paul znowu pomyślał o George’u i Cecilu na dachu, o całej bogatej i trudnej gamie niewypowiedzianych świadectw zawartej w obrazach i implikacjach. Z pewnością Dudley robił tu aluzję do czegoś, czego nie mógł powiedzieć wprost. Daphne, dwa lub trzy lata młodsza, była bardziej otwarta i swobodna, mówiła, co myśli, w sposób, który czasami przerażał moją matkę, ale mnie zazwyczaj zachwycał. Dorastała z dwoma starszymi braćmi, więc była przyzwyczajona, że ją rozpieszczają. Byliśmy zdani na siebie z powodu nieco wyłączającego charakteru zajęć George’a i Cecila. Nasze relacje początkowo były braterskie, bo nie ulegało wątpliwości, że uwielbiała Cecila, dla mnie jednak była zabawnie naturalnym kumplem, na którym nie robiło wrażenia traktowanie mnie przez rodzinę może nie jak czarną, ale na pewno jak mocno szarą owcę. Lubiła rozmawiać, a jej twarz rozjaśniała się i miała rozbawiony wyraz przy najprostszych żartach. Dla niej Corley Court był w mniejszym stopniu obiektem zainteresowania historycznego, bardziej wizją z jakiegoś starego romansu. Nieludzkie aspekty stanowiły część jego uroku. Witrażowe okna nieprzepuszczające światła, wysokie sufity, które udaremniały wszelkie próby ogrzania, trudne do przebrnięcia gęstwiny przeładowanych stolików, foteli i palm w doniczkach, które zapełniały pokoje, miały w sobie pewną magię. „Bardzo bym chciała mieszkać w takim domu”, powiedziała podczas swojej pierwszej wizyty. Cztery lata później wyszła za mąż w kaplicy w Corley i w odpowiednim czasie, choć na krótko, sama została panią tego domu. Paul uznał, że hotel nie jest najlepszym miejscem do pracy. Zewsząd dobiegał hałas, jakiś późnoporanny ptaszek piętro wyżej wyciągnął zatyczkę z wanny i woda spływała z nieskrępowanym szumem i gulgotaniem przez rury położone zaledwie kilka cali od jego biurka; pokojówka przychodziła już dwukrotnie, chociaż pokój należało opuścić dopiero o jedenastej; skonsternowana, ale niepokonana walczyła na korytarzu z odkurzaczem albo chodziła w tę i z powrotem, otwierając drzwi i zamykając je z trzaskiem; w pokoju po lewej całkiem niespodziewanie zaczęło się jakieś spotkanie biznesowe, rozlegały się śmiechy i monotonny głos mężczyzny zwracającego się do zebranych; przez cienką ścianę od czasu do czasu słychać było wyraźnie zupełnie bezsensowne zdania. Paul rozparł się w fotelu z jękiem frustracji, zorientował się jednak, że cała sytuacja nabiera waloru anegdoty i też opisał ją w swoim dzienniku jako przypomnienie o trudnym życiu biografa. Kiedy pojechał z powrotem do Olgi, tuż przed drugą, przez otwarte drzwi wejściowe usłyszał dobiegający z kuchni głos Wilfrida, wypowiadał się dobitniej niż poprzednio. Mimo to początkowo

trudno się było zorientować, co mówi. Paul miał wrażenie, że wkroczył w coś bardzo prywatnego. Można się było spodziewać kłopotów. Zamiast użyć dzwonka, Paul wszedł do holu i ściskając teczkę, stał pochylony do przodu z przepraszającą miną. Dotarło do niego, że Wilfrid czyta matce. Czytał jej Dwa Akry, a ona postękiwała albo wchodziła mu w słowo, jakby chciała powiedzieć, że czytanie jest właściwie niepotrzebne, był to może rodzaj wprowadzenia przed drugim dniem rozmów, Paulowi dodało to pewności siebie, było także coś wzruszającego w tym odwróceniu ról, kiedy syn czyta matce. – Przystanąć, by wnet skręt znaleźć ukryty. – Pośród paproci ścieżkę troglodyty – wtrąciła Daphne. – Nie czytasz dobrze. – Może wolisz, żebym przestał? – spytał Wilfrid tonem chłodnej cierpliwości. – Chodzi mi o to, że nie masz pojęcia o czytaniu poezji. To nie są wyniki w piłce nożnej. – Przykro mi… – Dzwon już ogłasza na dzisiaj kres boju: jeden/Oracz do domu zawraca w swym znoju: zero – powiedziała Daphne, dając się lekko ponieść. – Kiedy mnie już nie będzie, powinieneś dostać pracę w telewizji. – Nie mów tak – powiedział Wilfrid, a Paul, nie widząc ich twarzy, dopiero po chwili uświadomił sobie, że Wilfrid nie protestował przeciwko jej kpinom, tylko przeciw wzmiance o odejściu. I rzeczywiście, co będzie wtedy robił? Zaintrygowany przez chwilę własnymi mieszanymi uczuciami sympatii i irytacji wobec Daphne wrócił na palcach i zadzwonił. Dokładnie tak jak wczoraj, tyle że ze zdecydowaną serdecznością Paul zapytał Wilfrida w holu: – Jak tam mama? – Obawiam się, że nie spała dobrze – powiedział Wilfrid, nie patrząc mu w oczy. – Może… dzisiaj rozmawiaj z nią krócej. Paul wszedł do salonu, ustawił mikrofon i przeglądał notatki z wyraźnym poczuciem, że to jego obarczają winą za złą noc. Kiedy jednak pokazała się Daphne, wyglądała bardziej dziarsko niż wczoraj. Przemieszczała się po pokoju wśród pomocnych jej przeszkód z wewnętrznym uśmiechem osoby starszej, która wie, że jeszcze nie nadszedł koniec. Czuł, że w przerwie coś się wydarzyło, oczywiście ona musiała się zastanawiać, oceniać swoją pozycję podczas bezsennej nocy, a on musi się dowiedzieć, czy to ożywienie jest oznaką poddania czy oporu. – Jaki ładny dzień – powiedziała, siadając; po chwili przekrzywiła głowę, żeby sprawdzić, czy Wilfrid nadal w kuchni robi kawę. – Mówił panu o swojej donnie? – No… domyślałem się. – Paul z dyskretnym uśmiechem sprawdzał magnetofon. – On ma sześćdziesiąt lat! Nie będzie mógł zajmować się pełną życia młodą kobietą, ledwie daje radę zaopiekować się mną. – Może to ona będzie się nim opiekować. Przyjęła to bardzo trzeźwym chichotem. – To nie jest zły człowiek, nie skrzywdziłby muchy, pewnie nawet pchły, ale jest absolutnie niepraktyczny. Proszę popatrzyć na ten dom! To cud, że się o nic nie potknęłam i nie złamałam nogi, ręki ani nie skręciłam karku. – Czy ona mieszka tu w okolicy? – Na szczęście nie. Mieszka w Norwegii. – Rozumiem. – Birgit. Przyjaźń korespondencyjna, mówił panu o tym? – Norwegia jest daleko. – Birgit wcale tak nie uważa. Wiąże z nim plany. – Tak pani myśli? Daphne była zupełnie szczera. – Chce być kolejną lady Valance. O, herbata, to cudownie, Wilfridzie.

– Mamo, mówiłaś o kawie. – Ostrożnie wzięła ją z tacy. – Czy mam wobec tego iść do Smitha po te rzeczy? – Nie, zostań i porozmawiaj z nami, to będzie bardziej zabawne dla pana Bryanta, a i mnie pomożesz, ja tyle zapominam. – Proszę mi mówić Paul – zaproponował Paul, patrząc z promiennym uśmiechem w stronę Wilfrida. Jeśli on zostanie, to nie ma wątpliwości, że Daphne nie powie absolutnie nic ciekawego; trzeba by go wysłać gdzieś z jakąś sprawą, ale Paulowi trudno było coś wymyślić. – Oczywiście jestem bardzo zainteresowany… wielkim projektem Paula. – Wiem, że jesteś. – Wypiła łyk kawy. – Cudowna. Paul zastanawiał się, jak sobie poradzić z tą sytuacją. Jak zawsze robił jakieś założenia, które najczęściej okazywały się niemożliwe do wykonania, ale ponieważ nigdy nie był dobry w improwizacji, więc, jak długo się dało, starał się trzymać ustalonego planu. Przypomniał Daphne Corley Court i czasy, kiedy odwiedził ten dom, powiedział, że ma nadzieję znowu się tam znaleźć, że napisał do dyrektora szkoły, w ogóle jej to jednak nie zainteresowało. – Zastanawiam się, czy ma pani dużo pamiątek z tamtych czasów? Może w tym pokoju pod obrusami i kocami jest ukryte dziedzictwo Valance’ów, małe zakurzone przedmioty, które mogły należeć do Cecila, które miał w rękach. Poczucie, że całe niezbadane życie Cecila leży tak blisko, a jednak jest wciąż poza zasięgiem wzroku, nachodziło go falami. Czuł się skonsternowany, bo to wręcz wymarzona okazja. – Nie dostałam wiele. Ale dostałam Rafaela. – Tak? – Pod wpływem tonu jej głosu Paul zmrużył oczy. – Pewnie go pan widział w łazience. – Chce pani powiedzieć, że ten portret mężczyzny… Boże! To musi być sporo warte! Paul nie znosił własnego chichotu, naprawdę nie miał najmniejszego pojęcia… – No właśnie, mieliśmy taką nadzieję. Ale niestety, to kopia, wykonana… kiedy to, Wilfie? – Chyba około tysiąc osiemset czterdziestego… – powiedział Wilfrid niedbale, choć z pewną dumą. – Ale wtedy pani tego nie wiedziała? – No, myślę… wie pan. I co jeszcze? – Rozejrzała się wokół, jakby w obronie przed intensywnym blaskiem. – Popielniczka – przypomniał Wilfrid. – A tak, dostałam popielniczkę. – Na małym stoliku obok jej filiżanki z kawą stała niewielka srebrna miseczka z ząbkowanym brzegiem. – Proszę popatrzyć. – Podniosła popielniczkę, a Paul wstał, żeby ją od niej wziąć. Był to dokładnie taki przedmiot, jaki ludzie często przechowywali w bankowym sejfie, ale ta popielniczka była podniszczona i porysowana w wyniku długotrwałego użytkowania przez nałogowego palacza. – Proszę spojrzeć na dno – powiedział Wilfrid. – Widzę. – Dudley miał chyba jakiś kompleks czy innego bzika na punkcie własności. Zrobił tak z wieloma cennymi rzeczami, co niewątpliwie znacznie obniżyło ich wartość. – Ozdobnymi literami przypominającymi bardziej konwencjonalne inskrypcje odbite na srebrze napisano skradzione z Corley Court. Oddał popielniczkę z rumieńcem wywołanym nazwaniem tej szczególnej przywary. – Zastanawiałem się nad obrazem wiszącym za panią – próbował odwrócić jej uwagę. W jakiś sposób ten koszmarny pokój udostępnia drobne skarby, nagrody pocieszenia za rozmowę, której Daphne za wszelką cenę chce uniknąć. – Och, to oczywiście Revel… – powiedziała Daphne, jakby teraz mówiła o niekwestionowanym mistrzu. – A to oczywiście… pani! – stwierdził Paul.

– Jestem bardzo przywiązana do tego szkicu, prawda, Wilfie? – Owszem… jesteś – zgodził się Wilfrid. – A kiedy powstał? – Paul przecisnął się między oparciem fotela Daphne a stojącą lampą, żeby się bliżej przyjrzeć. Uderzyło go, że typowo wiktoriański gąszcz mebli i przedmiotów znany z Corley został nieświadomie odtworzony przez Daphne w tym pokoju. Może rupiecie zawsze w końcu zwyciężają? – To bardzo dobry obraz – stwierdziła Daphne. Przedstawiał młodą kobietę o okrągłej twarzy z ciemnymi włosami zebranymi w kucyki po obu stronach głowy. Jasny szalik był luźno zawiązany pod kołnierzykiem bluzki. Pochylała się do przodu z rozchylonymi ustami, jakby czekała na puentę żartu. Narysowane to było, jak myślał Paul, czerwoną kredą i podpisane Dla Daphne – R.R., kwiecień 1926. – Obydwoje mieliśmy wtedy straszliwego kaca, ale sądzę, że po żadnym z nas nie było tego widać. Paul zachichotał, ale nie zaryzykował wyrażenia swojej opinii. Kiedy pomyślał o dacie na płótnie, obraz zaczął nabierać znaczenia. – Chciałbym zobaczyć więcej jego prac – powiedział, zasmucony tym, że poddaje się dalszemu odejściu od tematu Cecila, ale z poczuciem, że uda mu się jeszcze zawrócić. – Naprawdę, chciałby pan? – Daphne wydawała się zaskoczona, ale gotowa spełnić życzenie. – Co my mamy? Chyba powinien pan przejrzeć albumy Revela. Wilfie, wiesz, gdzie one są? – No tak… – Wilfrid kręcił głową z boku na bok, wyciągając albumy z komody za swoim fotelem. Paul zaczął podejrzewać, że wieloletnia odmowa zrobienia porządków w domu była w istocie ze strony Wilfrida tylko przykrywką, miał bowiem własny, wysoce zindywidualizowany, ale skuteczny system poszukiwań. – No, tu jest ten jeden… – Paul mógł obejrzeć, ale znacznie krócej, niżby sobie życzył, duży szkicownik Ralpha Revela w czarnej oprawie. Daphne trzymała na kolanach otwarty szkicownik, Paul i Wilfrid stanęli po obu jej bokach i uprzejmie wyciągali szyje, kiedy oglądała album pod dziwnymi, bardzo pomysłowymi kątami i szybko przewracała strony, jakby żałowała, że w ogóle pozwoliła im zajrzeć. Były tu liczne domy wyglądające na epokę georgiańską, Paul nie miał pojęcia, czy były realne, czy wymyślone, ładne, ale dość nudne, potem, jak wyjaśniał Wilfrid, nastąpiły szkice projektów do Szkoły obmowy, rysunki jakiejś kobiety w ciemnym kapeluszu; zdaniem Daphne były to szkice do portretu pewnej damy, „bardzo męczącej kobiety”; a potem szybka i bardzo natchniona sekwencja rysunków, ponad dwanaście stron, nagiego młodego mężczyzny, leżącego, siedzącego, stojącego w wielu idealnych, acz naturalnie wyglądających pozach, wszystko cudownie uwidocznione, poza fiutem i jajami, które ukryte były zawijasem ołówka, ostentacyjnie dyskretne, udające, że wcale nie o to chodzi. Daphne zdawała się wyczuwać zainteresowanie Paula. – Co to jest? Odsuwanie albumu, żeby ona też mogła zobaczyć. – Och, Wilfie, pamiętasz go, tego szkockiego chłopca w Corley? Revel był nim ogromnie zafascynowany, zrobił mnóstwo rysunków, pamiętam, że zostali wielkimi przyjaciółmi. – Byłem za mały, żeby go zapamiętać – powiedział Wilfrid i patrząc na Paula nad głową Daphne, wyjaśnił: – Miałem zaledwie siedem lat, kiedy… przenieśliśmy się do Londynu. Mimo wszystko Paul zastanawiał się, czy Wilfrid nie jest speszony, patrząc w obecności matki na te szkice, tym śmielsze, że prywatne, na te małe studia bioder, pośladków i sutek szkockiego chłopca. I co, u licha, myślała sama Daphne, poślubiając człowieka, który produkował takie dzieła? – Pamiętam, że przychodził na wiele przyjęć u nas w pracowni – stwierdziła, jakby rekomendując w ten sposób pogoń męża za chłopcami. Przez chwilę Paul miał wrażenie, że się z nim droczy. – Powinny się znaleźć w muzeum – powiedział niezręcznie. – Ośmielam się twierdzić, że wkrótce się tam znajdą. Ale lubię je mieć w pobliżu, więc na razie je trzymam, bardzo dziękuję. – Zamknęła album w połowie, jakby chciała powiedzieć, że wystarczająco długo im pobłażała. – Właściwie chciałem zapytać, czy ma pani jakieś zdjęcia Dwóch Akrów?

Coś mu podpowiadało, że lepiej pytać o zdjęcia domów niż ludzi; wydawało się to bardziej obiektywne, a niewątpliwie oba rodzaje fotografii będą wklejone w jednym albumie. Wilfrid i tym razem spełnił jego prośbę. – To album babci Sawle – powiedział. – To był kochany dom – stwierdziła Daphne, ponownie kładąc album przy swoim lewym kolanie i podnosząc podejrzliwie brwi. – Widok z alejki, prawda? Tak, to okno jadalni, tu rosły cztery drzewa wiśni… naturalnie. – Śnieżny obłoczek w porze Wielkanocy – powiedział Paul (nie był to najbardziej oryginalny wers Cecila). – Aha… – potwierdził Wilfrid z głębi pokoju. – No tak… Popatrz, skalniak. Boże, jak to wszystko się przypomina. – Bardzo się cieszę – powiedział Paul ze szczerym śmiechem. – A to kto? Wilfie, czy to babcia? – Och… – westchnął Paul. Znowu ta przysadzista stara Niemka, o której opowiadał mu George, ale oczywiście nie znał jej nazwiska. Paul już był nią zdegustowany, nieciekawa postać, która nieustannie domagała się uwagi. Pamiętał, że według George’a była to straszna nudziara. Siedziała w pochłaniającej światło czerni na leżaku, trudno było sobie wyobrazić, jak uda jej się z niego wstać. – Co takiego? – spytał Wilfrid, podchodząc bliżej. – Nie wiem, kim są ci ludzie, nawet mnie wtedy nie było na świecie, pamiętasz? O wielkie nieba, nie, to nie jest babcia. Nie. – Roześmiał się chrapliwie. – Babcia była raczej uroczą kobietą, z pięknymi kasztanowymi włosami. – Nie nazwałabym ich kasztanowymi – wtrąciła Daphne. – Była ciemną blondynką, bardzo dumną ze swoich włosów. – Daphne pewnie nie powiedziałaby tego o sobie. Paul popatrzył na Wilfrida. – Niemka, prawda? – Tak – potwierdził Wilfrid obojętnie i pochylił się do przodu, by jak najszybciej przewrócić stronę. – Nie oglądałem tych zdjęć od bardzo dawna. – Ciekawe, co się stało z domem – powiedziała Daphne. – Pewnie już przestał istnieć – stwierdził Wilfrid. Była to jedna z tych chwil, kiedy Paul miał świadomość, że w jego mocy jest udzielenie informacji, a może nawet zdenerwowanie osoby, która rzekomo miała mu tych informacji udzielić. – Istnieje, jak najbardziej – powiedział. – Przypuszczam, że pan go widział, prawda? – zapytała Daphne poirytowanym tonem. Paul współczująco zacisnął usta. – Nie jestem pewien, czy pani by go poznała. – Naprawdę? – spytała zdawkowo, choć ze smutkiem. – Chociaż nie, na pewno by pani poznała – powiedział Paul i pomyślał „ale nigdy pani tam nie pojedzie, nigdy więcej nie zobaczy pani tego miejsca”. Miał poczucie, że ona już obarcza go winą za to wszystko, za lata zmiany mieszkań, za sprzedany ogród, obwinia go za to, co on wie, a czego ona miała nadzieję nigdy się nie dowiedzieć. – Proszę mi nie mówić. – Tak czy inaczej, mamy wiersz, prawda? – stwierdził Wilfrid. – No oczywiście, zawsze istnieje jeszcze wiersz – przyznała Daphne. W albumie nie było zdjęć Cecila, co nie powinno zaskakiwać, skoro spędził w Dwóch Akrach zaledwie sześć nocy, sprawiło jednak Paulowi zawód. Teraz uważnie przyglądał się George’owi, ilekroć pojawił się na zdjęciu, od sześciolatka w marynarskim ubranku do studenta Cambridge w słomkowym kapeluszu; nabierał coraz większej pewności, że jeśli ta zimna ryba miewała jakiekolwiek ciepłe uczucia, to były skierowane do innych młodych mężczyzn. Zapytał Daphne, czy pozwoli mu wykorzystać

reprodukcje dwóch zdjęć, domu i ogrodu, a ona odparła, że nie widzi przeszkód, ale przestała się nerwowo wiercić dopiero wtedy, kiedy Wilfrid odłożył album z powrotem do kryjówki. Kiedy znowu wszyscy usiedli, Paul chrząknął i przyjrzał jej się uważniej niż dotychczas, doszedł bowiem do wniosku, że jakkolwiek by na nią patrzył, ona i tak go nie zobaczy. Powiedział niedbale: – Jest jedna sprawa… Akurat w tej chwili Daphne z cichym chichotem, który przerodził się niemal w triumfalny uśmiech, jakby w wyniku jakiejś obopólnej satysfakcji, oznajmiła: – Przykro mi, ale obiecałam, że o czwartej stawię się u mojej przyjaciółki Caroline, więc będziemy musieli, niestety, zakończyć nasze spotkanie, dziękując Wilfridowi Valance’owi za podanie napojów. Paul zaczerwienił się i zesztywniał, ale nie dał się wyprzedzić. Z udanym żalem spojrzał na zegarek. – Jeżeli mam złapać pociąg o siedemnastej dziesięć… – powiedział. – No to doskonale – stwierdziła gładko Daphne. Nie było oczywiste, czy Wilfrid znowu będzie chciał go odwieźć; Paul był gotów zadzwonić do Cathedral po taksówkę. Wstał i zaczął pakować do teczki swoje papiery i magnetofon z możliwie jak najmniejszymi oznakami niezadowolenia, uczynił nawet kilka przywracających normalność i opóźniających wyjście uwag typu: – Jestem pani bardzo wdzięczny. – Chyba nie byłam zbyt pomocna… – Była pani bardzo uprzejma – powiedział Paul absolutną nieprawdę. Wyjął z teczki swój egzemplarz Krótkiej galerii. – Czy mogłaby pani mi podpisać? – Był to egzemplarz recenzencki. Miał nadzieję, że ona nie da rady odczytać uwag pisanych ołówkiem na marginesach, nawet jeśli przyjdzie jej do głowy, by na nie spojrzeć. – Co to jest? – Mamo, Paul chce, żebyś mu podpisała książkę – wyjaśnił Wilfrid wyraźnie zadowolony z tej prośby. – Dobrze, jeśli pan sobie życzy. Po znalezieniu długopisu i obejrzeniu z ukosa strony tytułowej Daphne napisała coś swoimi dużymi, skaczącymi literami. Paul nie przeczytał tekstu, ale ten widok przeniósł go w przeszłość do tego wieczoru, kiedy napisała mu swój adres na stacji Paddington, a potem jeszcze dużo dalej, do tego poranka w Foxleigh, kiedy patrzył, jak ona wypisuje czek z komiczną miną osoby, która nie wie, co robi. Było coś w jej charakterze pisma, oprócz wielkich pętli i ponadnormatywnych rozmiarów, co sprawiało, że widział ją jako dziewczynkę, było w tym piśmie coś swobodnego i niemal nietkniętego przez czas, spuchnięte „D”, zakrzywione „p”, którymi podpisywała listy do Cecila Valance’a przed pierwszą wojną światową, a teraz jemu podpisywała książkę. Zamknęła ją i podała mu, po czym sama też wstała z niepewną miną kogoś, komu udało się coś załatwić bez zbytniego wysiłku. Zatrzasnął aktówkę. – Będziemy w kontakcie – powiedział. Wcale nie miał pewności, czy jeszcze kiedyś ją zobaczy. – I tak jak mówiłem, zawiadomię panią o promocji książki, kiedykolwiek się odbędzie. Pani musi w tym uczestniczyć. Przyjęła to z całkowitą obojętnością, a Paul zrobił krok do przodu z krótkim przyjaznym westchnieniem i dotknął jej ręki powyżej łokcia – nie zorientowała się, na co się zanosi, i dopiero, kiedy pocałował ją po raz pierwszy i zabierał się do następnego pocałunku, jej opór się uwidocznił, jęknęła zdumiona i cofnęła się z niechęcią, jakby zaskoczona skalą nieporozumienia. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

Część piąta Dawni kompani

Nikt cię nie pamięta. Mick Imlah, In Memoriam Alfred Lord Tennyson ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

1 Kobieta siedząca obok niego zapytała: – Nie wiem, czy Julian ma przyjść? A pan wie? – Niestety, nie wiem – powiedział Rob. – Oni podobno byli bliskimi przyjaciółmi. Nie jestem pewna, czy teraz bym go poznała. – Rozejrzała się. Czarny kapelusz zdobiła z przodu woalka długości jednego cala, a nad prawym uchem widniał jedwabny kwiat w kolorze lilaróż. Nie miała obrączki, za to wiele starych pierścionków na wszystkich palcach, może stanowiły część dziedzictwa. Ubrana była w miękkie pomięte rzeczy z aksamitu i jedwabiu, czarne i ciemnoczerwone, stylowe, ale nie całkiem modne. Znowu się do niego uśmiechnęła, nie był pewien, czy ona sądzi, że go zna, czy uważa za naturalne to, że wcale nie musi go znać, żeby z nim rozmawiać. Jej zdecydowany, urywany głos miał szelmowskie nutki. – Obawiam się, że wiele osób będzie musiało stać. – Z satysfakcją przyglądała się zażenowanym walkom nowo przybyłych, którzy wędrowali wzdłuż rzędów, siadali gwałtownie na jakiejś niemożliwej krawędzi czy na kaloryferze, jakby było im wszystko jedno; jeden stary człowiek przycupnął na szczycie schodków bibliotecznych jak sędzia tenisowy. Była dopiero za dziesięć druga, ale podobne wydarzenia budzą w ludziach dziwny zapał. Rob miał szczęście, znajdując to miejsce, wprawdzie na końcu rzędu, ale niemal na samym przodzie. – Był pan na pogrzebie? – Niestety nie. – Ja też nie. Nie należę do wielbicieli. – Och. – Pogrzebów. Osiągnęłam wiek, kiedy człowiek z konsternacją stwierdza, że częściej bywa na pogrzebach niż na przyjęciach. – Chyba można powiedzieć, że to coś pomiędzy jednym a drugim. Otworzył złożoną kartkę z programem uroczystości, w którym wymieniono dziewięciu mówców. Jest nieuniknione, że z powodu emocji, braku doświadczenia czy zwykłego zarozumialstwa niemal każdy z nich będzie mówił za długo, toteż dostęp do pobłyskujących kieliszków i zakrytego całunem bufetu w głębi biblioteki nie będzie możliwy przed czwartą. Sama biblioteka odznaczała się funeralną wspaniałością – Rob sceptycznym wzrokiem profesjonalisty patrzył ukradkiem na rzędy oprawnych w skórę książek. Przestrzeń wypełniał szeroki łuk krzeseł, ustawiono też niskie podium z pulpitem i mikrofonem. Służący w czarnych marynarkach zaczynali się denerwować, przyniesiono więcej krzeseł. Takie wydarzenie musi być wyzwaniem w rutynowej działalności klubu, automatyczny szacunek należny zmarłemu członkowi lekko się rozmywa w tym różnorodnym tłumie. Dwóch młodzieńców zmuszono do włożenia krawatów, co nie udało się w stosunku do kilku mężczyzn odzianych od stóp do głów w skóry. Ubrani byli tak niekonwencjonalnie, że wpuszczono ich bez słowa. Poza nimi jedynym mężczyzną bez krawata był odziany w fiolety biskup. Ze swojego miejsca Rob widział z profilu cały pierwszy rząd; siedzieli tam członkowie rodziny, a także osoby, które miały przemawiać, rozpoznał Sarah Barfoot, Nigela Duponta i Desmonda, męża Petera. Sam Rob też miał przygodę z Desmondem, dziesięć czy dwanaście lat temu, i teraz patrzył na niego z niezwykłą świadomością nieprzewidywalnego, które czai się pod gwarancjami każdego związku. Innych mówców można było chyba zidentyfikować na podstawie listy. Doktora Jamesa Brooke’a nie znał zupełnie. Na przeciwległym krańcu rzędu siedział mężczyzna koło sześćdziesiątki z długim nosem i okularami na sznurku, przeglądał kartki maszynopisu, które miał odczytać. Zdawał się nieobjęty nerwowym i solidarnym nastrojem reszty grupy, być może ukrywał własne zdenerwowanie za zmarszczonymi brwiami i nagłym niecierpliwym spojrzeniem, którym obrzucał audytorium siedzące za jego plecami, dostrzegł kogoś znajomego, powitał go nieznacznym, lekko humorystycznym skinieniem

głowy. Rob pomyślał, że to musi być Paul Bryant, biograf. Sąsiadka Roba spytała, wyjmując okulary do czytania: – Ile miał lat? Popatrzył na zaproszenie z czarno-białym zdjęciem i tekstem „PETER ROWE – 9 PAŹDZIERNIKA 1945 – 8 CZERWCA 2008 – KU PAMIĘCI”. – Sześćdziesiąt dwa. – Zdjęcie było raczej typowe niż pochlebne, Peter na przyjęciu coś udowadnia z kieliszkiem wina w ręku. Na tego typu uroczystościach często demonstrowano wielkie przywiązanie do słabostek zmarłego. Rob przekonał się, że przypomniało mu to głos Petera, afektowany, zabawny, donośny. Sam Peter był bardzo dumny z jego brzmienia. – Pan pewnie znał go dobrze. – Obawiam się, że nie. Wychowałem się co prawda na jego audycjach telewizyjnych, ale poznałem go dużo później. – Uwielbiałam te audycje. – Robiliśmy z nim liczne interesy. Przepraszam, powinienem powiedzieć, że handluję książkami. – W tym momencie Rob sięgnął do kieszeni garnituru po maleńkie przezroczyste pudełeczko i wręczył jej swoją wizytówkę: Rob Salter, Garsaint.com, Książki i rękopisy. – Bardzo dobrze. – Wpatrywała się w wizytówkę. – Miał wielką bibliotekę dotyczącą sztuki. – Wyobrażam sobie. Czy to pańska dziedzina? – Głównie interesują nas publikacje po tysiąc osiemset osiemdziesiątym, literatura, sztuka i projektowanie. – Nie prowadzicie pewnie książek francuskich? – Schowała wizytówkę do torebki. – Na zamówienie możemy poszukać określonych rzeczy. – Wzruszył ramionami, ale był to miły gest. – Możemy znaleźć dla pani wszystko, czego pani zapragnie. – Niewykluczone, że będę musiała się do was zwrócić. – Teraz, kiedy dostępna jest każda informacja. – To fakt – potwierdziła i wyjęła swoją wizytówkę, wytartą na rogach, z prywatnym numerem telefonu wpisanym piórem: Profesor Jennifer Ralph, St Hilda’s College, Oksford. – Proszę. – Och, rzeczywiście. Villiers de L’Isle Adam, prawda? – Bardzo dobrze. – Sprzedałem wiele egzemplarzy pani książki. – Ach tak – powiedziała zachwycona, ale chłodna. – A której? W tym momencie rozległ się okropny jęk włączonych mikrofonów; wysoka postać Nigela Duponta przybliżyła się i z uśmiechem odsunęła się od mikrofonu. Potem zbliżył się znowu i zdążył powiedzieć „panie i panowie”, kiedy w pomieszczeniu ponownie rozległ się dziki hałas, który odbijał się od ścian i sufitu. Dupont mimo woli wyszedł trochę na głupka, do czego najwyraźniej nie był przyzwyczajony. Niedbałym ruchem ręki odsunął z czoła zadziwiająco jasny pukiel włosów. Kiedy problem mikrofonów został częściowo zażegnany, powiedział jedynie, zezując na tekst na swoim iPhonie: „Jestem pewien, że państwo wybaczą jeszcze krótką zwłokę, ale siostra Petera utknęła w korku”. – Przypuszczam, że to słynny Dupont – powiedziała Jennifer dość głośno, kiedy podjęto z powrotem rozmowy. – Jesteśmy zaszczyceni. – Wiem – powiedział Rob. Dupont miał pociągłą twarz, niezgodnie z porą roku ogorzałą od słońca, niemal niewidoczne okulary bez oprawek i garnitur, który świadczył o niewątpliwej wyższości dobrze wyposażonej katedry na uniwersytecie w południowej Kalifornii. – Czy przypadkiem nie zna pan nazwiska człowieka na przeciwległym krańcu, tego w zielonym krawacie? – spytała Jennifer, podając najmniej charakterystyczną cechę wyróżniającą. – Myślę, że to musi być Paul Bryant, który pisze biografie, łącznie z tą, która wywołała to całe

zamieszanie. Mam na myśli biografię biskupa Durham. Jennifer powoli kiwała głową. – Wielki Boże, to on! Nie widziałam go chyba czterdzieści lat. Roba rozbawił jej lekko nieprzytomny, trochę kpiący wzrok, jakim omiatała salę. – Jak to się stało, że pani go zna? – No więc – Jennifer zsunęła się lekko w dół na krześle, jakby chciała ukryć się przed Bryantem, ale także wkroczyć w bardziej konfidencjonalną fazę z Robem – przed laty napisał jedną ze swoich książek, w rzeczywistości swoją pierwszą, która też wywołała niezłe zamieszanie, o moim chyba ciotecznym dziadku. – Odrzuciła niepotrzebne wyjaśnienia. – Czy to był Cecil Valance? – No właśnie. – Pani ciotecznym dziadkiem był Cecil Valance – zachwycał się Rob, niemal się z nią droczył. – No tak – złapała oddech, a on widział ją w gabinecie w college’u podczas męczącej lekcji o Mallarmé lub o czymkolwiek, co nie mieściło się w zasięgu zainteresowań studentów. – Chodzi mi o to, czy naprawdę chce pan to wiedzieć? – Bardzo chcę – powiedział Rob zgodnie z prawdą; miał poczucie, że teraz rozpoczęcie uroczystości będzie irytujące. Był studentem, kiedy ukazała się biografia Valance’a, pamięta fragmenty z niedzielnych gazet i atmosferę rewelacji bez specjalnego zainteresowania ludźmi, których one dotyczyły. – Moja babka – mówiła Jennifer – była żoną brata Cecila, Dudleya Valance’a, który też był pisarzem, teraz raczej zapomnianym. – Czarne kwiaty. – No właśnie, muszę pamiętać, że pan jest księgarzem. W każdym razie zostawiła go i wyszła za mojego dziadka, artystę Revela Ralpha. – Jak najbardziej – potwierdził Rob, widząc jej uniesioną brew. – Mój ojciec pracował głównie na Malajach, miało to związek z gumą i bardzo dobrze mu szło, ale oczywiście mnie wysłano do szkoły do Anglii, a podczas wakacji często zostawałam u mojej ciotki Corinny, która była córką Dudleya. I właśnie w ten sposób poznałam Petera. Grywał z nią duety. Ona była bardzo dobra, mogła zostać pianistką koncertową. – Rozumiem – powiedział Rob, skoncentrowany na obrazie jej ojca i gumy, choć obleśny podtekst błyskał jedynie jako zachęcający uśmiech. – Bardzo ciekawe. – No więc, to jest ciekawe – kontynuowała zimno Jennifer, wciągając brodę – ale według Paula Bryanta wszystko, co teraz panu powiedziałam, to nieprawda. Moja ciotka nie była naprawdę córką Dudleya, tylko Cecila. Dudley był gejem, choć udało mu się spłodzić syna z moją babką, a ojcem mojego ojca był nie Revel Ralph, który naprawdę był gejem, tylko malarz o nazwisku Mark Gibbons. Może trochę upraszczam. Rob uśmiechnął się i pokiwał głową, nie rejestrując wszystkich informacji. – A naprawdę tak nie było? – spytał. – Kto wie? – powiedziała Jennifer. – Paul był trochę fantastą. Wszyscy to wiedzieliśmy. Ale wtedy wywołało to niezły smród. Żona Dudleya próbowała nawet uzyskać sądowy zakaz publikacji. – Jasne, to wszystko w ramach przekonania, że stara gwardia bezskutecznie próbuje zewrzeć szeregi. – Pamięta pan? Co oczywiście stawiało moją biedną babkę w nie najlepszym świetle. – Rozumiem. – I tak miała trzech mężów, a teraz on twierdził, że dwoje z trójki jej dzieci nie zostało spłodzonych przez jej małżonków, a poza tym czy wspominałam już o tym, że według niego Cecil miał romans z jej bratem? Jeszcze i to! – Niesamowite! – wykrzyknął Rob, który nie bardzo wiedział, jakie jest w tej sprawie stanowisko Jennifer. Zdawała się potępiać Paula Bryanta, ale w zasadzie nie kwestionowała tego, co powiedział. W

jej dziwacznym akademickim tonie brzmiały też akcenty ziemiańskie, mała rezerwa snobizmu, której nie chciała się wyrzec do końca. – Zakładam, że wtedy już nie żyła? – Niestety, żyła, choć była bardzo stara i praktycznie ślepa, nie istniała więc możliwość, że przeczyta cokolwiek. Wszyscy starali się ją przed tym chronić. – Z wrodzonym poczuciem humoru Jennifer wzdrygnęła się na myśl o śmieszności i koszmarze tej sytuacji. – Choć wie pan z pewnością, że zawsze znajdzie się jeden bardzo drogi przyjaciel, który uważa za swój obowiązek poinformowanie o wszystkim. Myślę, że to ją wykończyło. Tak się składa, że sama napisała dość słabą książkę o swoim romansie z wujem Cecilem, więc niemal doznała szoku, kiedy jej powiedziano, że romansował również z jej bratem. – No, ujawnianie pisarzy gejów było wtedy bardzo modne. – Zgoda – powiedziała, naiwnie kręcąc głową. – Jeśli tylko o to chodziło. Rob patrzył na nią i przypomniał sobie tytuł. – Anglia się upaja – powiedział. Nakład już dawno wyczerpany, choć ostatnio wypłynęło amerykańskie wydanie kieszonkowe, widział zdjęcie Valance’a na stronie tytułowej. – Sensacyjne, londyński „Times” i tak dalej. – No właśnie, Anglia się upaja – powtórzyła Jennifer, opuszczając kąciki ust, w ten dość francuski sposób wyrażała obojętność. – To był powód. Głośniej niż rozmowy zabrzmiało teraz mruczenie, jakiś wstępny bełkot samozadowolenia, po czym rozległo się: „Panie i panowie, bardzo dziękuję, nazywam się Nigel Dupont”. – Och. – Rob się wzdrygnął. – Jest też całkiem niezła historyjka o samym mistrzu Bryancie – powiedziała Jennifer, skinęła głową i skrzywiła się nieznacznie, obiecując niejako kontynuowanie opowieści. – Nie wszystko było tak, jak się wydawało. – Rob rozsiadł się wygodniej, uśmiechnął się z wdzięcznością, ale i rozbawieniem, że powstrzymuje się od sądu w tej sprawie. Dupont został chyba poproszony przez rodzinę, by pełnił rolę kogoś w rodzaju mistrza ceremonii, najwyraźniej podjął się tego chętnie, miał wrodzony autorytet z pewną dozą luzu, jakby chciał przypomnieć, że jest jedynie dobrodusznym pomocnikiem. – A więc jesteśmy wszyscy – powiedział, patrząc z uśmiechem przesadnej cierpliwości na zmieszaną siostrę Petera, jeszcze zarumienioną po nerwowym przedzieraniu się przez Londyn, która sadowiła się w pierwszym rzędzie z licznymi torbami i pakunkami. Po czym, uśmiechając się do wszystkich rzędów, kontynuował: – Mam świadomość, że wiele osób obecnych w tym wspaniałym pomieszczeniu znało Petera znacznie lepiej niż ja. Posłuchamy ich za chwilę. Peter był człowiekiem bardzo popularnym, miał licznych i różnych przyjaciół. Widzę tu wiele typów ludzi – z humorem przebiegał pomieszczenie wzrokiem, niczym cudzoziemiec, co wywołało konsternację, a nawet śmiech tych osób, które nagle zaczęły się zastanawiać, do jakiego typu należą. – Być może niniejsze zgromadzenie jego przyjaciół najlepiej można określić jako ostatnie ze sławnych przyjęć Petera, na których można było spotkać wszystkich, od księcia do didżeja, od biskupa do straganiarza. – Dupont być może sugerował w ten sposób pewne rozluźnienie kontaktów z życiem współczesnej Anglii, biskup w drugim rzędzie uśmiechał się wyrozumiale. – Na tych przyjęciach zadzierzgnęło się wiele przyjaźni. Wiem, że niektóre z moich najlepszych prac nigdy by nie powstały, gdyby nie spotkania zainicjowane przez Petera. – Zastanowił się chwilę, zdawało się, że zacznie mówić bez notatek, co wytwarzało dodatkowe napięcie z powodu tajonego zażenowania. Kiedy kontynuował bez kartki, obecnych ogarnęło poczucie na nowo rozbudzonej ulgi. Imię Petera zdawało się nieustannie mu umykać. – Jednak Terence, ojciec Petera, zasugerował, żebym powiedział kilka słów o tym okresie, kiedy go poznałem, był niewiele po dwudziestce, a ja byłem wrażliwym dwunastolatkiem. – Dupont uśmiechnął się z rezerwą i wyniosłością na to wspomnienie, a tymczasem lekko niepokojący sens tego, co powiedział, dotarł do słuchaczy. Rob popatrzył w drugi kraniec sali i przyłapał wysokiego jasnowłosego mężczyznę na tym, że się uśmiecha, i to uśmiecha się specjalnie do niego ponad bardziej ogólnym nastrojem rozbawienia. Rob zastanawiał się, czy może

gdzieś już go spotkał, jednak nie potrafił sobie przypomnieć. Spojrzał w dół i zobaczył, że Jennifer pod pozorami uprzejmej uwagi dyskretnie rysuje na odwrocie programu ołówkiem automatycznym; fachowa podobizna profesora Duponta. – Przez krótki okres, nieco ponad trzyletni, Peter uczył w szkole podstawowej w Berkshire, zwanej Corley Court. To była jego pierwsza prawdziwa praca, wcześniej przez kilka miesięcy pracował w dziale konfekcji męskiej u Harrodsa i tam poznał smak Londynu, smak życia na wewnętrznej długości nogawki, jak to nazywał. Skończył Oksford z przyzwoitą drugą lokatą, jednak prawdziwa działalność akademicka nigdy nie miała stać się domeną Petera. – Dupont patrzył pobłażliwie na rzędy w skórę oprawnych książek, podczas gdy grymas niepewności dotyczący tego, co przed chwilą powiedział, przemknął przez salę. – Miał pasję wiedzy, oczywiście, ale nie był specjalistą, co nie przeszkadzało w Corley, gdzie przyszło mu uczyć wszystkiego, chyba oprócz matmy i sportu. Corley Court to była późnowiktoriańska wiejska rezydencja w rodzaju tych, które wtedy mocno postponowano, jednak Peter od początku był nią zafascynowany. Zbudował ją człowiek o nazwisku Eustace Valance, który zbił fortunę na nasionach trawy i z tego powodu został baronetem. Jego syn także zajmował się agrokulturą, ale obydwaj wnukowie, Cecil i Dudley, stali się dobrze znanymi pisarzami, każdy na swój sposób. – W tym momencie Rob popatrzył na Jennifer, która skinęła głową, uwypuklając na rysunku chłopięce loczki grzywki Duponta. – Prawdopodobnie wszyscy państwo znają na pamięć wiersze Cecila – kontynuował, uśmiechając się do ciasno wypełnionych rzędów i wzbudzając znowu mieszaninę oporu i zapału; zupełnie jakby miał zaraz poprosić kogoś o wyrecytowanie znanych wersów. – Był on pierwszorzędnym przykładem drugorzędnego poety, który tkwi w zbiorowej świadomości znacznie głębiej niż wielu prawdziwych mistrzów. I Anglia cała upaja się wonią/Szypszyny, psiej róży, pod majową dłonią… Dwa błogie akry tej ziemi angielskiej – wodził wzrokiem po audytorium, jakby się z nimi przekomarzał, jakby sam był nauczycielem w szkole podstawowej. – Niektórzy z państwa wiedzą być może, że wydałem wiersze Cecila Valance’a, może nigdy bym nie zrealizował tego projektu, gdyby nie zachęta, jaką wyraził Peter na samym początku. – Powoli kiwał głową, jakby chodziło o działanie opatrzności. Rob zdążył zapomnieć o tej książce, która łączyła Jennifer i Duponta w tak nieoczekiwany sposób, co bardzo mu się spodobało. – Tak więc… – Dupont zamilkł, jakby chciał wrócić do przerwanego wątku. To zaproszenie do słuchania jego improwizacji było kolejnym przejawem próżności. Połowa audytorium zdawała się tym oczarowana, pozostali, starsi koledzy Petera, przyjaciele rodziny, którzy nigdy nie słyszeli o Duponcie i nie bardzo rozumieli, po co on tu w ogóle jest, robili wrażenie lekko dotkniętych, ale na ogół ich twarze zdawały się pozbawione jakiegokolwiek wyrazu, jak to się często zdarza podczas podobnych zgromadzeń. Jedna czy dwie osoby znały oczywiście przełomowe prace Duponta w dziedzinie teorii odmienności i może odczuwały przyjemne zaskoczenie, że kiedy trzeba, potrafi on się posługiwać także zwykłą angielszczyzną. Rob jeszcze raz pomyślał, że nie musi zajmować żadnego stanowiska, popatrzył pytająco na kolano Jennifer, a ona pokazała mu program uroczystości, uśmiechając się przy tym opuszczonymi kącikami warg; doskonale uchwyciła Duponta w szkicu, który mieścił się gdzieś pomiędzy portretem a karykaturą. Rob prychnął niemal bezgłośnie i znowu popatrzył na rzędy słuchaczy, zobaczył, że wysoki blondyn uśmiecha się do niego, po czym mruga powoli i odwraca głowę. Przekonanie Roba, że nie wypada się kręcić podczas uroczystości poświęconej pamięci zmarłego, mieszało się z pewnością, że sam Peter nie miałby nic przeciwko temu. Spojrzał w bok i jego wzrok z pełną szacunku ciekawością zatrzymał się na Desmondzie, który siedział wyprostowany i wpatrywał się w czarne półbuty Duponta. – A więc – mówił Dupont – są dwie kwestie. Pierwsza: to, co Peter zwykł nazywać „wściekle wiktoriańskim domem”. I druga: poeta z czasów pierwszej wojny światowej o interesującym życiu prywatnym. Teraz widzimy, że Corley Court odegrał równie kluczową rolę w pracy Petera, jak miał odegrać w mojej. Jego dwie nowatorskie dokumentalne audycje Pisarze na wojnie dla Granady i Wiktoriańskie marzenie dla BBC2 wylęgły się w tym niezwykłym miejscu, odciętym od zewnętrznego

świata, a jednak – w tym momencie uśmiechnął się przekonująco do urody własnych myśli – dającym mu świadectwo na tak rozmaite sposoby. Wzrok Roba przebiegł krzywiznę pierwszego rzędu, z którego uśmiechali się do Duponta późniejsi mówcy pełni uprzejmej niecierpliwości i niepokoju. Na przeciwległym krańcu rzędu Paul Bryant bazgrał coś na drukowanym programie jak podczas dyskusji. Ojciec Petera przytłoczony żałobą miał jednak zaciekawioną minę, jakby nadal dowiadywał się ważnych rzeczy na temat własnego syna. Data tego wydarzenia, w cztery miesiące po śmierci Petera, z pewnością nie była dla niego łatwa. Było jednak coś jeszcze, coś niezręcznego i komicznego zarazem, czego nie dało się już dłużej ignorować. Głośne mruczenie Duponta, rodzaj zmaksymalizowanej intymności, wypełniało salę z wysokim sufitem sprawiedliwie z dwóch wielkich głośników na stojakach, a teraz bardzo powoli redukowało się do dźwięku o znacznie mniejszym zasięgu, początkowo wyraźniejszego, kiedy zniknęło krótkie zniekształcające echo, potem znacznie cichszego, jakby ujawniono pokornego funkcjonariusza, który obsługiwał wspaniałą maszynę. Sam mówca zdawał się zauważać, że słowa nie wracają do niego w optymalnej głośności. – Kiedy Peter zabrał kilku z nas do Oksfordu swoim samochodem – mówił – najpierw pokazał nam kaplicę w Keble College. – „Nie słychać!” – dobiegł władczy krzyk kogoś z tyłu, zadowolonego z własnej bezczelności, dołączyli do niego inni, bardziej uprzejmie i uczynnie. Dupont spojrzał w dół i zobaczył mikrofon na stojaku, zwieszony jak zwiędły kwiat i wskazujący teraz na jego krocze. Rob uśmiechnął się, popatrzył w stronę blondyna, ale zauważył jedynie, że wymienia on uśmiechy z jednym z mężczyzn w skórze w głębi sali. Lekko zniesmaczony poprawił się na krześle, kiedy reperowano mikrofon, Rob wodził wzrokiem po najbliższej półce. Uznał, że to musi być dział, gdzie umieszcza się książki napisane przez członków klubu. Rzucało się w oczy kilka sławnych nazwisk, duma klubu, o innych autorach nigdy nie słyszał, choć posłusznie i z determinacją przynosili egzemplarze wszystkich swoich opublikowanych utworów, które blakły, traciły orientację, wygrzewały się na słońcu, nieruszane przez kolejne dziesięciolecia. Lubił skutki takich działań, dzieła dumnie prezentowane i natychmiast zapomniane – ukryte na pełnym widoku, przeoczone niechybnie także przez tych członków klubu, którzy codziennie omiatali wzrokiem półki; to właśnie był rodzaj cienistego terytorium, na którym polował dobrze uzbrojony handlarz książkami. – Godzinami mógłbym mówić o Peterze – kontynuował Dupont – ale posłuchajmy teraz muzyki. – Zszedł z podium, a oni słuchali Janet Baker śpiewającej Ich bin der Welt abhanden gekommen Mahlera tak głośno, że system nagłaśniający trzeszczał, więc młody człowiek odpowiedzialny za dźwięk gwałtownie go ściszył, po czym, zobaczywszy niepewne uśmiechy niektórych słuchaczy, znowu zrobił głośniej, uśmiechając się przy tym i zakładając włosy za uszy. Rob wyciągnął wieczne pióro i zrobił kilka notatek na odwrocie zaproszenia. Następnie Nick Powell, który studiował z Peterem w Oksfordzie, opowiadał o podróży do Turcji, którą odbyli wspólnie pewnego lata; czytał z kartki, jednak wypadało to bardziej niepewnie i osobiście niż improwizacja Duponta; nie powiedział wyraźnie, że miał romans z Peterem, jednak jego prawdopodobieństwo wypełniało nieokreśloną, choć pełną najlepszych intencji przestrzeń pomiędzy wspomnieniami a ich wyobrażeniem w odbiorze słuchaczy. I znowu, początkowo jakby przytłoczony przez emocje głos stawał się suchy i pełen rezerwy, a długi, wznoszący się jęk motocykla pędzącego po Pall Mall nadał nagle smutnego znaczenia zewnętrznemu światu. Słychać było stuk młotów, daleki wizg hamulców. Jakaś bardziej życzliwa kobieta wstała, żeby zwrócić uwagę na problem z mikrofonem. I znowu dobiegł głos z głębi sali „Nie słychać!”, jakby niemożność dotarcia do niego tylko potwierdziła marną opinię o mówcy, jaką już sobie wyrobił. Niedostatki mikrofonu stały się teraz męczącą i lekko destrukcyjną częścią samego programu. Wystawiały na próbę cierpliwość wszystkich obecnych, dźwiękowiec z głupią miną kogoś, kto wie o dźwięku znacznie mniej od pozostałych, co chwila wstawał i dokręcał jakąś śrubkę podtrzymującą

mikrofon, wzbudzało to coraz większą irytację słuchaczy, w końcu poproszono o pomoc z zewnątrz. Spowodowało to, obudzoną gdzieś w podświadomości, niechęć słuchaczy do wszystkich mówców, bez względu na to, czy korzystali z kartki, czy nie. W końcu odczepiono mikrofon od stojaka i mówcy musieli go trzymać w ręku jak piosenkarze czy artyści estradowi, co spowodowało nowe problemy z pogłosem czy ciszą, kiedy przemawiający nieświadomie odsuwał mikrofon od ust. Trudno było sobie z tym poradzić, ręka Sarah Barfoot trzymająca mikrofon wyraźnie drżała. Podczas wystąpień pozostałych Rob zanotował kilka informacji: że Peter nauczył się grać na tubie „niemal na dającym się wytrzymać poziomie”, że wybudował świątynię w ogrodzie swoich rodziców, ale porzucił budowę w połowie i nazwał ją „lipną ruiną”. Mówiono, że to typowe dla niego. „Peter był idealnym medialnym akademikiem”, powiedział ktoś z BBC, „nie będąc nim w rzeczywistości, nie mając nawet większego pojęcia o technice mediów. Sukces serii zależał w decydującym stopniu od producentów, którzy z nim pracowali”. Co najmniej trzy osoby stwierdziły, że był „wielkim komunikatorem”, z doświadczenia Roba wynikało, że tym mianem określa się zazwyczaj egotystycznego nudziarza. Chociaż nie znał dobrze Petera, uderzyła go dziwna tonacja niektórych uwag, nie całkiem zawoalowana implikacja, że Peter był co prawda „wspaniały”, „inspirujący” i „szaleńczo zabawny”, uwielbiali go wszyscy, którzy go znali, jednak był wyłącznie amatorem, niecierpliwość i entuzjastyczny zapał nie pozwalały mu przestudiować niczego z naukową starannością. Oczywiście była to „uroczystość ku pamięci”, więc spuszczono zasłonę milczenia na te wszystkie niedociągnięcia, ale nie tak szczelnie, by nie dało się dostrzec ręki, która ją zaciąga w pokazie niezwykłego taktu. Potem przez dziewięćdziesiąt sekund słuchano samego Petera w Prywatnych pasjach; mówił o Liszcie, a jego głos z alkoholową chrypką i niespokojny suchy dowcip zdawały się zagarniać salę i stawiać wszystkich niemal bez przebaczenia na swoje miejsca, jakby nadal żył i obserwował ich ze ściany książek, będąc równocześnie nieodwołalnie daleko. W poszczególnych rzędach słychać było nawet śmiech, wdzięczny i uważny wobec szoku jego obecności, choć sam Peter wcale nie był zabawny. Rob nigdy wcześniej nie słyszał tego utworu, Aux cyprès de la Villa d’Este, granego niemal boleśnie głośno, toteż trudno było sprawdzić to, co powiedział o nim Peter jako o „wizji śmierci”. Liszt odrzucił tytuł Elegia jako zbyt „czuły i krzepiący”, nazwał go Trenodią, co, jak powiedział, było pieśnią żałoby po samym życiu. Rob zapisał obydwa słowa z wyraźnymi skojarzeniami etymologicznymi na odwrocie zaproszenia. Patrząc na pierwszy rząd, zobaczył Paula Bryanta, który miał wystąpić jako następny i najwyraźniej niepewny, jak długo potrwa Liszt, dyskretnie stosował bezbarwną szminkę, po czym wychylił się na krześle do przodu i wpatrywał się w podłogę z napiętym, ale wyrozumiałym uśmiechem. Po chwili stał za pulpitem, wziął do ręki mikrofon z miną człowieka, który od dawna pragnął trzymać w ręku coś takiego. Rob spojrzał na Jennifer, oczy miała zmrużone, bezmyślnie obracała w palcach ołówek. Bryant był dobrym tematem, niski, ale potężny, z długim wyraźnym nosem w zarumienionej, raczej wrażliwej twarzy, kędzierzawe siwe włosy miał starannie zaczesane z boku na bok na bladej czaszce. Stał obok pulpitu i wolną ręką przygładzał krawat. Powiedział, że ponieważ jest autorem literackich biografii, to poproszono go, żeby mówił o literackich zainteresowaniach Petera, co oczywiście jest kompletnie niemożliwe w ciągu zaledwie siedmiu minut; Peter zasługuje na osobną biografię literacką i niewykluczone, że on sam ją napisze, więc jeśli ktokolwiek ma do opowiedzenia jakąś historię, powinien się z nim później skontaktować, oczywiście zostanie to potraktowane ściśle konfidencjonalnie. W tym momencie rozległy się zadziwiająco ciepłe śmiechy, chociaż po tym, co powiedziała Jennifer, Rob nie był pewien, czy Paul nie ustawia się w pozycji narratora cudzych tajemnic. Bryant nie ukrywał tego, czego Nick Powell tak słodko starał się unikać: że Peter był jego kochankiem. Rob spojrzał na Desmonda, który pozostał niewzruszony; trzydzieści trzy lata różnicy wieku z pewnością świadczyły u uporze i uroku Petera. Bryant powiedział, że nie korzystał z dobrodziejstw uniwersyteckiej edukacji, ale „pod wieloma względami Peter Rowe był moją edukacją. Peter był magiczną osobowością, z którą zetknęliśmy się wszyscy, jeśli mieliśmy szczęście, która pokazuje nam,

jak żyć i jak pozostać sobą”. Wzbudziło to niejasne rozważania słuchaczy na zupełnie nieznany temat prywatnego życia Bryanta. – Podobnie jak profesor Dupont ja też dzięki Peterowi zbliżyłem się do Cecila Valance’a. Zawsze będę pamiętał, jak pokazywał mi grobowiec poety w Corley na naszej pierwszej randce, a była to niezwykła pierwsza randka, ale taki właśnie był Peter! Wtedy mówił nawet o tym, że napisze coś o Valansie, ale chyba zgodziliśmy się wszyscy, że nie miał ani cierpliwości, ani siły, żeby napisać prawdziwą biografię. Kiedy tylko zacząłem pisać biografię Valance’a, przysłał mi list, co było bardzo dla niego charakterystyczne, w którym stwierdzał, że jego zdaniem jestem odpowiednim człowiekiem do tej pracy. – Rob patrzył na zaproszenie Jennifer, na którym napisała zgrabnie i elegancko „NIE”. – Kiedy już znalazłem swoje miejsce w literackim świecie, sprawiało mi przyjemność, że mogłem zarekomendować Petera jako recenzenta, napisał kilka wspaniałych tekstów do „TLS” i innych pism, choć, o ile wiem, terminy zawsze stanowiły dla niego pewien problem. – Oczywiście prawdą jest, że poezji żalu często towarzyszy lub występuje po niej bardziej prozaiczna potrzeba, wykorzystanie niezwykłej okazji, by powiedzieć prawdę, skoro osoba zainteresowana nie może już mieć tego za złe. Jest taki specjalny ton wyrozumiałej szczerości, zabawne podkreślanie, że to nieoficjalnie, który wplata się zbyt łatwo i niezauważalnie w regulowanie rachunków i w coś trochę odbiegającego od obiektywnych faktów. – Kiedyś właściwie przyznał mi się – powiedział Bryant ze smutnym śmiechem – że prawie w ogóle nie umiał grać na fortepianie, chociaż przed audytorium złożonym z uczniów szkoły podstawowej zazwyczaj jakoś mu się to udawało. – (W tym momencie Jennifer pokręciła głową i westchnęła, jakby rozczarowana, ale nie zaskoczona). Kiedy skończył mówić i usiadł, okazało się, że nie powiedział prawie nic na temat Petera Rowe’a i książki, nie wyszedł właściwie poza jego niezdolność stworzenia czegokolwiek prócz „telewizyjnych filmików”. Czy była to zazdrość? Nie ulegało wątpliwości, że ci dwaj nie widywali się często w ciągu ostatnich czterdziestu lat, więc to wystąpienie było straconą okazją – Rob rozmyślał o tym, co sam mógłby powiedzieć o kolekcji książek Petera. Ostatnim mówcą był Desmond, który ściskał mikrofon obydwiema rękami i miał znacznie mniej rozbawioną miną. W sali było może z tuzin kolorowych osób, ale Desmond był jedynym czarnym mówcą i Rob wyczuł drobną zmianę wśród słuchaczy, skomplikowane przestawienie współczucia i skrępowania, a u siebie niespodziewane ukłucie emocji na wspomnienie Desmonda sprzed dziesięciu lat. Teraz był cięższy, miał bardziej nalaną twarz, urocza chłopięcość zniknęła, dawała o sobie znać jedynie w drżącym tonie determinacji. Rob leciutko drgnął, przypominając sobie bliznę na plecach Desmonda, jego niemal bezwłose ciało, węźlasty pępek; zorientował się jednak, że magia seksualnego przyciągania zachowała się jedynie jako rodzaj lojalnego i sentymentalnego smutku. Wiedział, że przez sześć lat z Peterem Desmond podzielił opinie, szczególnie wśród starych przyjaciół Petera; czy był dobrodziejstwem, czy koszmarnym nudziarzem? Teraz pozostała mu dość niezręczna rola tego mniej zabawnego partnera, który żyje, wypróbowując lojalność tych właśnie przyjaciół. Może sama żałoba odseksualniła go akurat w momencie, kiedy będzie musiał, tak czy inaczej, zacząć od nowa. Mówił wyraźnie i raczej sztywno z widocznym na twarzy cieniem wyrzutu spowodowanym wcześniejszymi błahostkami. Od czasu gdy Rob poznał go na przyjęciu i zabrał do domu, drżąc z podniecenia już w taksówce, przyjemna prosta nigeryjska wymowa ze zmiękczonymi spółgłoskami i mocnymi twardymi samogłoskami powoli ustąpiła wymowie londyńskiej. Powiedział, że przyjaźń z Peterem była największym przywilejem jego życia, a dwuletnie małżeństwo z nim uczyniło go nie tylko cudownie szczęśliwym, ale stanowiło także pochwałę wszystkiego, w co Peter wierzył i dla czego pracował. Zawsze mówił, jak ważne dla niego i wielu jemu podobnych były zmiany w prawie w 1967 roku, kiedy jako młody człowiek uczył w Corley Court, ale to było jeszcze bardzo niedoskonałe, ledwie początki, trzeba było jeszcze zwyciężyć w wielu bitwach, a nadejście cywilnego partnerstwa dla par tej samej płci było wielkim wydarzeniem nie tylko dla nich, ale dla życia obywateli w ogólności. Spotkało się to z kilkusekundowym zdecydowanym aplauzem i podenerwowanymi, choć na ogół wspierającymi

spojrzeniami tych, którzy nie klaskali. Rob zaklaskał w dłonie, a Jennifer, zrazu zaskoczona, po nim. Kwestia gejowska obecna była zawsze w życiu Petera, i to w sposób o wiele intensywniejszy i bardziej prowokujący, aniżeli mógł tego doświadczyć Rob. Teraz przyjemnie było obserwować, jak otwarcie poruszało się te sprawy tu, pod złoconymi łukami korynckich kolumn słynnego londyńskiego klubu. Na twarzach starszych osób malowało się pragnienie, by nie okazać zaskoczenia. Następnie Desmond powiedział, że odczyta wiersz i z wewnętrznej kieszeni garnituru w prążki wyjął złożoną kartkę. Ach, nie uśmiechaj się do mnie, jeżeli kiedyś/Usta twe oddadzą swoje piękno innemu… Rob chyba nie znał tego wiersza, czuł natomiast niezręczność poezji w ustach ludzi nieprzygotowanych do jej czytania, choć nagle doznał czegoś wręcz odwrotnego, silne oddziaływanie słów, z których aktor uczyniłby wątpliwy popis techniki. Niech te twoje oczy błękitne i te wargi/Drżące będą zawsze i tylko dla mnie takie. Rob obrzucił Jennifer pytającym spojrzeniem, a ona pochyliła się do niego i szepnęła, zakrywszy usta dłonią: – Wuj Cecil. Rob eskortował Jennifer między odsuwanymi i sprzątanymi krzesłami w stronę tłumu otaczającego stół z bufetem. Jennifer wygłaszała konfidencjonalne, ale dość głośne uwagi na temat niektórych mówców, a Rob tymczasem dyskretnie włączył swój telefon. – To, co działo się z dźwiękiem, to naprawdę wstyd – powiedziała. – Ten młody człowiek był absolutnie beznadziejny. – Owszem. – Można by oczekiwać, że potrafią rozwiązać tak podstawową sprawę. – Rob spostrzegł, że dostał wiadomość od Garetha. – Tamten Szkot był strasznie nudny. O 7 w barze Style, nie mogę się doczekać Całusy G – Rzeczywiście. – odparł Rob, przez chwilę pozostając w mgle dezorientacji, następnie schował do kieszeni telefon i rozejrzał się dokoła. Blondyn dołączył do grupy mężczyzn w skórach. Jednak pomysł poderwania go, zainicjowany prostą wymianą ukradkowych uśmiechów, nie rozwiał się zupełnie mimo perspektywy rychłej randki z kimś innym. Na stole stały długie rzędy białych filiżanek i spodeczków do herbaty i kawy, jednak Jennifer oświadczyła: – Wypiję drinka – a Rob, który nigdy nie pił w ciągu dnia, powiedział: – Będę pani towarzyszył. – Porwała kieliszek czerwonego wina, a kiedy zobaczyła spustoszenie na półmiskach z kanapkami, przepchnęła się między dwójką oczekujących i szybko napełniła talerzyk bułkami z kiełbasą i czekoladowymi paluszkami. Wyglądała na osobę, która chce w pełni wykorzystać wolny dzień, Rob pomyślał, że warunki w St Hilda’s College mogą być spartańskie, a poza tym to przecież wizyta w Londynie. Jennifer z wprawą trzymała talerz i kieliszek w jednej ręce i jadła szybko, niemal zachłannie. Był ciekaw historii jej uczuć, czuł jednak, że nie występowały w niej kobiety. Otaczała ją aura seksualnej energii, niespodziewanie wepchniętej pod wymięty welwetowy kapelusik. Poruszali się razem, ale każde z nich rozglądało się dokoła, w każdej chwili gotowi się rozdzielić. Czuł, że ona go lubi, nie będąc nim zainteresowana, był to świadomie tymczasowy układ, przez co bynajmniej nie okazywał się mniej udany. – Mówiła pani… – a ona spytała: – Co takiego? A, tak, więc Paul Bryant, zanim został wielką figurą w literackim świecie, zaczynał jako skromny urzędnik bankowy. – Rob rozejrzał się dokoła. – W istocie – przyznał, dotykając jej ramienia. Mówcy oczywiście krążyli wśród tłumu, w którym ich status był niesprecyzowany, byli zarówno żałobnikami, jak i aktorami. Teraz Bryant znalazł się obok nich, dążył do bufetu, rozmawiał z potężną kobietą i przystojnym młodym Chińczykiem w okularach, ze spinką w krawacie. – Och, wiem, cała ta sprawa to absolutny skandal – mówił Bryant. Miał w sobie coś afektowanego, coś deklamatorskiego. Rob zorientował się, że nadal płynie na fali swojego występu, dla siebie samego nadal był ośrodkiem uwagi. – Muszę się napić – wykrzyknął, zabrzmiał jak Peter, przepchnął się obok Jennifer ze zdawkowym, acz uprzejmym skinieniem głowy, obrzucił ją niekontrolowanym, ale niewidzącym spojrzeniem, dwie

nabrzmiałe sekundy możliwego rozpoznania, obrót bez tchu i wyparcie. – Andrea, co pijesz? – Jednak Jennifer, ciekawa i nieustraszona, dotknęła jego ramienia. – Paul? – Wzdrygnął się i odwrócił, jej twarz była cudowną, pełną wahań maską kpiny, powitania i wyrzutu. Rob pomyślał, że musi być przerażającym nauczycielem. Bryant cofnął się, chwycił jej rękę, patrzył tak, jakby wprowadzono go w błąd, podczas gdy jakaś błyskawiczna, ale niezwykle skomplikowana kalkulacja dokonywała się w jego mózgu. – Jenny, moja droga, nie wierzę własnym oczom! – No widzisz! – Peter byłby podekscytowany. – Kręcił głową zadziwiony. Czy to była walka, czy spotkanie po latach? Wyciągnął szyję. – Nie wierzę – powtórzył i ją pocałował. Roześmiała się, lekko się zarumieniła i od razu powiedziała: – No, dawno temu Peter bardzo dużo dla mnie znaczył. – Był taką starą poczciwą dziwką – powiedział Bryant, patrząc uważnie na Roba, nie wiedząc naturalnie, jaką rolę mógł odgrywać w życiu Petera. – Nie, to był wielki człowiek. Peter Rowe-mójdrogi, tak go nazywałaś, pamiętasz? – Trzymał się czule właścicielskiego traktowania zmarłego, toteż kontynuował pobłażliwym tonem. – Andrea, to Jenny Ralph. Nie wiem, czy nadal? – Nadal Ralph – powiedziała zdecydowanie Jennifer. – Bardzo stara przyjaciółka. Andrea była najbliższą sąsiadką Petera, prawda? – Rob – przedstawił się, nie dając im wiele informacji, choć poparła go Jennifer potwierdzającym szeptem: – Tak, Rob. – A, Rob, witam, a to jest, no gdzie jesteś? Chodź tutaj, Bobby – wzywał cierpliwego Chińczyka, do którego odwrócił się plecami – to mój partner. Rob wymienił z Bobbym uścisk dłoni i uśmiechnął się do niego w znaczącym blasku homoseksualnej prezentacji, zaskoczenia i spekulacji. – Cywilny? – zapytał. – Czasami nawet cywilizowany – powiedział Bryant, a Bobby ze słodkim, choć zmęczonym uśmiechem odparł: – Owszem, jesteśmy partnerami w świetle prawa. Po chwili podnieśli kieliszki z winem, Bryant badawczo przyglądał się Jennifer, która z właściwą sobie bezpośredniością oznajmiła: – Czytałam twoją książkę. – Ach, moja droga – powiedział, lekko kręcąc głową, po czym dodał: – Ale którą? – No wiesz, o wuju Cecilu. – Anglia się upaja, no tak. – Wywołałeś niezłe poruszenie. – Nie musisz mi mówić! Kłopoty, jakie miałem z tą książką! – Zwrócił się z wyjaśnieniem do Andrei: – To książka o życiu Cecila Valance’a, którą wymieniłem w swoim wystąpieniu przed chwilą, jeśli pamiętasz. W istocie moja pierwsza książka. – Zwrócił się do Jennifer: – Wtedy myślałem, że ugryzłem więcej, niż potrafię przeżuć. – Nie wątpię – powiedziała Jennifer. – Czy to on napisał Dwa Akry? – spytała Andrea. – Musiałam się tego uczyć w szkole. – Więc pewnie jeszcze pamiętasz – zapewniała Jennifer. – Coś tam o ścieżkach miłości. – To zostało napisane dla mojej babki – powiedziała Jennifer. – Czy, jak ja twierdzę, dla twojego wuja – przypomniał Bryant. – To zadziwiające. – Andrea rozejrzała się wokół. – Muszę cię poznać z moim mężem, on jest

prawdziwym wielbicielem poezji. Bryant zachichotał zażenowany. – To twoja ukochana babka sprawiła mi tyle kłopotów. – No, z pewnością, nie pozostałeś dłużny – odparła Jennifer, więc Rob pomyślał, że może jednak chodzi o walkę. – Czy naprawdę byłem tak straszny? Nie mogłem z niej nic wyciągnąć. – Przypuszczam, że po prostu chciała to zachować dla siebie. – Widzę, Jenny, że mnie potępiasz. – Kim ona była? – spytała Andrea. – To moja babka, Daphne Sawle – powiedziała Jennifer, jakby nie wymagało to dalszych wyjaśnień. – Wiedziałem, oczywiście, że ona nigdy nie zobaczy tej książki, więc… Jennifer jednak nie ustępowała, a Rob, który uważał, że obydwoje nie mają racji z innych powodów, nie miał ochoty na kłótnię. Spytał więc Bobby’ego: – Czy znał pan Petera? – i odciągnął go na bok, kiedy wziął drugi kieliszek wina. Rozejrzał się dokoła, myśląc z uczuciem ulgi o tym, że jest tu dwieście innych osób, z którymi może porozmawiać, jeśli zechce. Zobaczył, że blondyn patrzy przez ramię mężczyzny, z którym wymienia żarty, i posyła mu otwarte, zalotne spojrzenie, jakby uznał, że Rob poderwał Bobby’ego. Bobby uśmiechał się szeroko, miał krótkie, błyszczące, czarne włosy i mocną, bezkrytyczną wiarę w twórczość męża. Lekceważąco traktował własną pracę w IT. „Zbyt nudna”, stwierdził. Powiedział Robowi, że mieszkają w Streatham, i chociaż Paul często pracował w British Library, Bobby rzadko przyjeżdżał do miasta. Byli razem od dziewięciu lat. – A ty? – spytał Bobby. – Och, ja jestem zdeklarowanym singlem – odparł z uśmiechem Rob, poczuł, że Bobby’emu jest go trochę żal. Rozejrzał się po sali i zobaczył, że Nigel Dupont zmierza do bufetu. – Ta kobieta jest bardzo agresywna wobec Paula – powiedział Bobby. – Widzę – przyznał Rob. W istocie nawet sam Bryant odwrócił się częściowo od Jennifer. – Mój aktualny projekt? Nie mogę powiedzieć – zwierzał się kobiecie w czarnym kostiumie. – Tak, kolejna biografia. Ale jeszcze w tajemnicy, jestem pewien, że pani zrozumie. Cześć, Nigel – zawołał, sprytnie rozładowując sytuację. – Witaj, Paul! – powiedział Dupont umiarkowanie serdecznie, co było tym dziwniejsze, że przed chwilą obaj występowali na podium. – Podobało mi się to, co pan powiedział – oświadczyła kobieta. – Bardzo poruszające. – Dziękuję – skwitował Dupont. – Bardzo dziękuję. – Czy znasz Jenny Ralph? – spytał Bryant. – Miło panią spotkać – powiedział ciepło Dupont, dopuszczając możliwość, że już się kiedyś widzieli. – Bobby’ego znasz, a… – Rob Salter. – Rob, cześć. – Wdzięcznie uścisnął mu dłoń i patrzył w oczy. Rob odwzajemnił uśmiech. – Ciekawie było posłuchać o waszej szkole i jej powiązaniach z Valance’em. – Rzeczywiście, dawne czasy. – A więc mamy przed sobą jego wydawcę… – Na cenzurowanym – dodał Bryant. – …i jego biografa! – To prawda. – To znowu Dupont. – Jesteśmy starymi przyjaciółmi – powiedział Bryant, wyginając się w taki sposób, jakby żartował. –

To działało całkiem dobrze, prawda? Kopaliśmy jak szaleni pod różnymi kątami. – Przekrzywiał głowę z boku na bok. – Ja wykopywałem jedną rzecz, a stary Nigel inną. – Działało to doskonale – powiedział Dupont tonem, który wskazywał, że zdolny jest do wybaczania, a wszystko to działo się dawno. Z tego miejsca praca dotycząca Valance’a zdawała się odległym wstępem do bardziej sensacyjnych osiągnięć. – Oczywiście to ja ci powiedziałem o rękopisie Tricketta – przypomniał Bryant, kiwając palcem. – To prawda. gdybyś tylko potrafił odnaleźć także zaginione wiersze – powiedział Dupont, żartobliwie kręcąc głową. – Przepadły, nie sądzisz? Jestem pewien, że Louisa je spaliła, jeśli w ogóle istniały! – O co chodzi z tym Trickettem? – spytał Rob ożywiony rozmową o rękopisach i zagubionych wierszach. Dupont, który teraz – po nagłym odrzuceniu uprzedzeń – wydał się Robowi absolutnie czarujący, a nawet seksowny, zatrzymał się na samej krawędzi, lada moment dyskusja przybrałaby akademicki charakter. – Chodzi o niepublikowaną część jednego z wierszy, która okazała się rodzajem gejowskiego manifestu, tyle że w dwuwierszach tetrametrem. – Naprawdę? – Napisane w tysiąc dziewięćset trzynastym roku, to bardzo interesujące. – Wiesz, nie mogę się zgodzić z jedną rzeczą – powiedział Bryant. – O Boże – jęknął Dupont z komicznym grymasem. – Przed chwilą powiedziałeś, że sławny hillman imp starego kochanego Pete’a był groszkowozielony. – Owszem. – Dupont wydawał się nieporuszony. – Mógłbym przysiąc, że był raczej beżowy. – Bryant z uśmiechem zmrużył oczy. – Nie sądzę – powiedział Dupont. – Często jeździłem tym samochodem. W istocie kiedyś nawet go myłem, zanim pojechaliśmy nim całą grupą do zamku w Windsorze, na wypadek, gdybyśmy spotkali królową. – No, nie będę mówił, co ja w nim robiłem – powiedział Bryant, biorąc głęboki oddech. – Ale jestem pewien, że się mylisz. – Może jesteś daltonistą – wtrąciła kobieta w czerni. – Nic podobnego! – wykrzyknął Bryant. – Zresztą nie ma to znaczenia. – Przypuszczam, że czasami z brudu wydawał się beżowy – mówił rozbawiony Dupont. – Jestem po stronie profesora Duponta – powiedziała Jennifer. Rob uznał, że to komiczne. Ci dwoje spierali się o Cecila Valance’a, a teraz robią to znowu w sprawie Petera Rowe’a. Zobaczył, że Bryant, w końcu umiarkowanie popularny pisarz po sześćdziesiątce, ma zdesperowaną minę, jakby nigdy nie otrzymywał pochwał, na jakie zasługiwał, a teraz był niemal prowokacyjnie zdeterminowany, żeby je usłyszeć. Rob pomyślał, że może poszukać egzemplarza Anglia się upaja i wyrobić sobie własne zdanie. Pół godziny później, po trzech kolejnych drinkach znalazł się na dole w marmurowej i mahoniowej toalecie, gdzie z kabiny wychynął ojciec Petera i rozpoczął z nim poważną rozmowę przy umywalniach, podczas gdy tuziny podchmielonych gości wbiegało lub wtaczało się do środka i z powrotem. Rob towarzyszył starszemu panu na górę po wielkich schodach i zastanawiał się nad tym, czy się pożegnać i wyjść. Zapalono gigantyczne mosiężne żyrandole, a w pomieszczeniu robiło się coraz luźniej. Wydawało się, że blondyn już wyszedł, na tę myśl Rob niemal poczuł ulgę. A poza tym nie był to odpowiedni moment. Za godzinę ma spotkanie w barze Style z chętnym młodym Garethem. Poszukał wzrokiem Desmonda, którego właściwie nieświadomie unikał. Zobaczył, że Desmond rozmawia z parą starszych ludzi ze zdecydowanie uprzejmą miną, która wydała się Robowi lekko odpychająca, kiedy ruszył w jego stronę. Ponad dwiema siwymi głowami rozmówców

Desmonda obdarzył go serdecznym uśmiechem kogoś, kto może sobie rościć jakieś wcześniejsze prawa. Desmond pochwycił jego wzrok, ale nie przerwał rozmowy. „Dobrze, pomówimy o tym z Anną, to powinno się sprawdzić”. Desmond nadal stał bez ruchu, więc Rob w chwili zmieszania jedynie go objął z boku i wtedy został przedstawiony państwu Sorleyom. – Dobrze znał pan Petera? – spytała pani Sorley, niewysoka, ze słodką twarzą, może lekko wstawiona kieliszkiem wina wypitym po południu w takim tłumie. Oboje pochodzili z Yorkshire, zdawało się, że nadal tam mieszkają. – Niezbyt dobrze – powiedział Rob. – Sprzedałem mu dużo drogich książek. – Rozumiem! My jesteśmy starymi przyjaciółmi Terry’ego i Rose, Bill był w wojsku z Terrym, a ja oczywiście poznałam Rose w ochotniczej formacji kobiet WRNS, już tyle lat temu. – Prostolinijność nieobawiająca się zdemaskowania. – Więc znała pani Petera całe życie – powiedział Robi uśmiechnął się do niej. – Tak – odparła z ostrożnym skinieniem głowy. – Opowiadałam właśnie Desmondowi, jak Petie urządzał przedstawienia, kiedy był całkiem mały, on i siostra grali wszystkie role. Prawdziwe sztuki dla dorosłych jak Juliusz Cezar. – Wyobrażam sobie. – Oni na pewno nie mogli się spodziewać, że pół wieku później znajdą się w Londynie na uroczystości ku pamięci tegoż Petera i będą rozmawiać z jego męskim partnerem. Chciał im współczuć, a także niejako pogratulować. – Muszę porozmawiać z sir Edwardem – powiedział Desmond z uśmiechem pełnym szacunku. – Dobra robota – pochwalił Rob, pełen żalu, przekrzywiwszy głowę. – Dzięki, Rob. Będziemy w kontakcie. Chyba mamy twój adres mailowy. – Czyżby na scenie już pojawił się nowy mężczyzna? Czy też owo „my” to tylko zwyczaj, sposób myślenia o domu swoim i Petera? Desmond pocałował panią Sorley, ale Roba nie, przeszedł przez salę odprowadzany życzliwymi uśmiechami i pustymi, choć lepkimi spojrzeniami. Rob jeszcze przez chwilę rozmawiał z Sorleyami, dotknięty chłodem Desmonda i oczywiście kompletnie niezdolny do protestu czy wyjaśnienia. To prawda, że nie był na pogrzebie, nie kontaktował się z Desmondem od 1995 roku. Nic dla niego nie znaczył. Kiedy spoglądał niezbyt uważnie przez ramię Billa Sorleya, przyszło mu do głowy, że Desmond może podejrzewać, że dzisiaj zjawił się tylko po to, by złożyć ofertę na bibliotekę Petera, co rzeczywiście wpadło mu do głowy. Jednak szło o coś więcej, znacznie więcej. Zorientował się, że Sorleyowie trzymają się go, skoro się im nawinął pośród tych wszystkich nieznajomych i niepokojących, czasami nieprzewidywalnych celebrytów. Paul Bryant i Bobby właśnie wychodzili, Bobby odwrócił się i pokazał Robowi palec. Wyszli przez podwójne drzwi, przez chwilę ramię w ramię, aż poczuł się przytłoczony ich oczywistym ukontentowaniem i samowystarczalnością. – To bardzo śmieszne – powiedział do Billa Sorleya. – Rzeczywiście. – Zdawało się, że Sorleyowie chętnie sami coś opowiadają. Zauważył Jennifer przy białym marmurowym kominku, rozmawiała z człowiekiem, którego przybycie obserwował pół godziny wcześniej, mężczyzna robił takie wrażenie, jakby coś go zatrzymało, jakby nie mógł dotrzeć w porę na żadne umówione spotkanie. Miał łagodną, inteligentną, ale bardzo znerwicowaną twarz, gęste siwe włosy do ramion, nieumyte i nieuczesane; kiedy coś mówił, nieustannie przeczesywał je rękami. Garnitur miał stary, wyświechtany, nogawki wystrzępione na dole, Rob wyobrażał sobie, że portier na pewno nie chciał go wpuścić. Z miny Jennifer, która zdawała się wahać pomiędzy smutkiem a wesołością, nie potrafił wywnioskować, czy potrzebuje ratunku. Uśmiechnął się, pochylił usprawiedliwiająco i powiedział: – Naprawdę muszę już iść. Kiedy się zbliżał, podniosła wzrok i spojrzała na niego, jakby to oni byli partnerami, a przynajmniej na tę okazję zawarli jakąś użyteczną rycerską umowę. Mężczyzna obrócił się. – Kochanie, cudownie było cię spotkać. – Inteligencki głos, straszne zęby, grymas uśmiechu i wyraz twarzy świadczący o tym, że ma dość wywoływania problemów.

– Ciebie też! – Jennifer serdeczna w momencie ucieczki; ale może tutaj też w grę wchodziło coś więcej. – Czy mamy…? – zwróciła się do Roba. I po chwili: – To jest Julian Keeping. – Halo. – Rob uśmiechnął się do niego ciepło, pochylił się i uścisnął mu dłoń, która odpowiedziała kościstym chwytem. Keeping machnął drugą ręką, jakby chciał powiedzieć, że nie będzie ich dłużej absorbował. – Stary przyjaciel Petera, z dawnych czasów – powiedział, kręcąc głową. – Zbyt dawnych! – Roztaczał smutny zapach, Rob nie sądził, że to alkohol, ten słodko-kwaśny cios w nozdrza, ale na pewno dym, bo końce jego palców i paznokcie były brązowe, a poza tym pewnie długie i uporczywe zaniedbanie. Rob ponownie skinął mu głową i poszedł w ślad za Jennifer do drzwi. – Czy bierze pan taksówkę? – zapytała na szczycie schodów, a Rob dopiero teraz się zorientował, że jest nieźle wstawiona. Schodziła ostrożnie, unosząc nogi, uśmiechała się blado, zajęta być może myślami o tym nieszczęsnym człowieku. Rob też miał dobry nastrój po alkoholu, śmiał się z lekkim poczuciem winy do echa własnego głosu, odbijającego się od marmurowych schodów. – Może pan wierzyć lub nie – powiedziała – ale to była moja pierwsza miłość. – Naprawdę? No. – Rob spojrzał na nią, nadal niepewny ani jej uczuć, ani tego, jak dalece zechce mu je odsłonić. – Nie można powiedzieć, że ładnie się starzeje. – No nie. – Syn Corinny. – Naprawdę? – Rob popatrzył na nią, zmrużywszy oczy. – A więc to pani kuzyn i, o ile dobrze rozumiem, wnuk Cecila Valance’a. – Jeśli wierzy się w to wszystko – powiedziała. Pokręciła głową i roześmiała się. – Mój Boże! Poszli do osobnych szatni, potem czekał na nią pod kolumnadą w holu. Na zewnątrz paliły się latarnie, przez oszklone drzwi widać było wieczór, który objął już w posiadanie ulicę. Wyszła z szatni z rozbawionym uśmiechem kwitującym uprzejmość, lekko zarumieniona, ale wyraźnie, wręcz zdecydowanie od nowa skoncentrowana na teraźniejszości. Miała długi ciemny płaszcz z miękko pofałdowanego i błyszczącego materiału, nieśmiało ekstrawagancka, otoczona aurą osoby ustanawiającej własną modę. – Jak to śmiesznie spotkać Paula Bryanta – powiedziała, kiedy wyszli do przedsionka, ton jej głosu znowu stał się bardzo suchy. – Naprawdę? – zdziwił się Rob, zadowolony, że nie zapomniała o swojej obietnicy. – Pewnie nie powinnam tego mówić. – Czyżby? – Pochwycił jej szelmowskie spojrzenie pod ukwieconym kapeluszem, beztrosko świadomy kompletnej trzeźwości portiera w sztuczkowych spodniach. Jennifer obejrzała się przez ramię. – On zawsze był do pewnego stopnia fantastą. Opowiadał najbardziej żałosne historie o swoim ojcu, który miał być pilotem myśliwców zestrzelonym pod koniec wojny i takie tam. – Nie pamięta pani? – Nie, to on nie pamiętał. Ta historia ciągle się zmieniała. Wychwyciłyśmy to z ciotką, ona uważała, że to bardzo dziwne, była niesamowicie wyczulona na wszelkie nonsensy. – Mówi pani o Corinnie? – Tak. Oczywiście, puenta jest taka, że on nigdy nie miał ojca, był bękartem – oznajmiła ze staroświecką szczerością. – Jego matka w czasie wojny pracowała w fabryce i tam zaszła z kimś w ciążę. Była też opowieść o tym, że jest chora, dokładnie nie pamiętam. Oczywiście, to mogła być prawda, ale zaczynało się traktować wszystkie jego teksty raczej podejrzliwie. Rob znowu rzucił okiem na portiera, którego wzrok wydawał się równocześnie obrażony i obojętny. Sam Rob, w odróżnieniu od Jennifer, nie uważał, że to tak jednoznacznie przemawia przeciwko Bryantowi – przeciwnie, czyniło go to raczej bardziej intrygującym i godnym współczucia.

– Mówiła pani, że był pracownikiem banku? (Miał na podorędziu przykład T.S. Eliota i P.G. Woodhouse’a). – Owszem, banku mojego wuja. Nie o to chodzi, naprawdę straszna rzecz polegała na tym, że wuj musiał go wylać. Miał dużo szczęścia, że sprawa nie trafiła do sądu. – Wyszli z budynku i zeszli po schodach prosto w chłód Pall Mall, przez chwilę nieruchomi, reflektory samochodów pędziły na nich z radosnym bezosobowym pośpiechem londyńskiego wieczoru. – Jakieś matactwo. On był bardzo sprytny, Paul Bryant jest sprytny na swój dziwny sposób, wydaje mi się, że trudno było to udowodnić, choć wuj Leslie nie miał żadnych wątpliwości, a z tego, co wiem, to sam Paul nie był zaskoczony, że go wyrzucają. Robiłam wtedy doktorat i nagle ni z tego, ni z owego przysłał mi kartkę, żeby mi powiedzieć, że porzuca świat banków, żeby poświęcić się karierze pisarza. Rob rozejrzał się i powiedział z niejakim rozbawieniem: – Żeby spędzić więcej czasu z rodziną. – Z moją rodziną, jak się później okazało – powiedziała Jennifer. – A reszta jest biografią – zakończył Rob z wszechwiedzącym uśmieszkiem i otworzył jej drzwiczki, kiedy przywołana ruchem jego ręki taksówka zatrzymała się przy krawężniku. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

2 Sklep, który Rob nazywał w myślach Raymondem, nazywał się naprawdę „Antyki i rzeczy używane Chadwicka”, choć sto lat wcześniej miejsce to uchodziło za najlepszy sklep z konfekcją w Harrow. Na podłodze przy lekko cofniętym progu jeszcze dziś można przeczytać wyblakłą mozaikę MADAME CLAIRE wokół prawie nieczytelnego słowa MODA. Teraz dwa duże okna wystawowe, gdzie kiedyś stały bezgłowe edwardiańskie manekiny (kapelusze pokazywano na osobnych stojakach, jak ciasta), zastawione były starymi meblami, zniszczonymi tyłami szaf, stołami poustawianymi jedne na drugich, a pośród tego nieudolnie prezentowano czasami publiczności rozmaite rzeczy, gipsowe popiersie Beethovena albo prawdziwą szklaną paterę na ciasta. Rob nigdy nie widział samego Hectora Chadwicka, zawsze tylko Raymonda, jeśli znalazł się w okolicy albo jeśli tenże Raymond powiadomił go, że coś dla niego ma. Stare domy w Harrow od czasu do czasu ujawniały skarby ukryte w furgonetkach pełnych książek niemal nienadających się do sprzedania, które zwykle trafiały w końcu do handlu starociami i pachnących stęchlizną sklepów dobroczynnych w całym północnym Londynie. Rob pchnął drzwi, leniwy dzwonek odezwał się raz i drugi w niewidocznej części sklepu. Część wystawowa, jak ją nazywał Raymond, była podzielona zasiekami z mebli na ponure alejki i trudno było się zorientować, czy w sklepie przebywa ktoś jeszcze. Przenikało tu niewiele naturalnego światła, toteż gdzieniegdzie na biurkach i kredensach paliły się lampy, nominalnie wystawione na sprzedaż. Poczucie tajemniczości i bezpieczeństwa przyćmiewało dziecięce skrępowanie. Na zapleczu była ściana książek, którą Rob czasami oglądał, podarte papierowe okładki, burobrązowe płótno, niejasne możliwości, ostrożny błysk ekscytacji ukryty najczęściej w zapachu kurzu i zaniedbania. Zapach książek był jak narkotyk, obietnica przyjemności zmieszana z rodzajem przewidywalnego żalu. W snach wspinał się lub unosił nad podobnymi regałami, gdzie niedające się opisać ważne egzemplarze nigdy nieistniejących wydań kryły się między sobą w skromnych zblakłych kolorach, starej zieleni, ochry i spłowiałej żółci. Nierozbudowane prototypy książek, powieść Woolf wydrukowana tylko w jednym egzemplarzu; nieznana Compton-Burnett i ciągle zmieniający się tytuł, Pomocnicy i przeszkadzacze, Dom i jego koń, Przyjaciel i oszust. Przedostał się na zaplecze. – Raymond? – Halo, Rob? – Słychać było stuk klawiatury. – Zaraz idę. – Raymond i jego komputer współżyli w mocnej wzajemnej zależności, jakby mieli wspólny mózg, niezwykła i niewybiórcza pamięć człowieka wspomagana przez maszynę i nieustannie powiększana. Sam Raymond był olbrzymi w pogodnie wyzywający sposób. Rob nie miał pojęcia, jak wygląda jego życie poza obrębem sklepu. – Właśnie przygotowałem dla ciebie coś nowego. – Naprawdę? – Spodoba ci się. – Zobaczymy. Nieporządny boks z boku tworzył rodzaj biura. Rob przeszedł przez stertę papierów i zwoje zakurzonych kabli, uśmiechając się do okrągłej twarzy Raymonda błyszczącej w świetle padającym z ekranu; podskoczył lekko na biurowym krześle i skinął głową. Rudawa broda, długa i zmierzwiona jak u męczennika, rozpościerała się na bawełnianej koszulce, zakrywając do połowy adres jego strony internetowej „Żywi poeci! Houndvoice.com” powyżej nieprzekonująco pogodnego wizerunku W.B. Yeatsa. Podniósł wzrok i skinął głową. – Właśnie zrobiłem Tennysona, chcesz zobaczyć? Na Houndvoice Raymond umieścił niesamowite filmiki dawno nieżyjących poetów, autentyczne dźwiękowe nagrania wydobywają się z ust cyfrowo animowanych fotografii. Z komentarzy jasno wynikało, że niektórzy widzowie myśleli, iż naprawdę oglądają Alfreda Noyesa, który czyta

„Rozbójnika”, nawet ci, którzy w to nie wierzyli, byli najwyraźniej pod wrażeniem ust otwieranych przez poetę na podobieństwo ryby i rytmicznego podskakiwania brwi. – Chyba tak – powiedział Rob, obszedł biurko, a Raymond odsunął krzesło. – Są dość niesamowite, co? – Prawda? – Raymond był wyraźnie zadowolony. – Owszem, ludzie mogą się trochę wystraszyć. Zdaniem Roba filmiki nie były w najmniejszym stopniu przekonujące, ale z jakiegoś powodu właśnie dlatego oddziaływały znacznie silniej. Opadająca szczęka jak u manekina, roztapianie się, a potem sztywnienie rysów przypominały inne oszustwo – fałszowanie fotografii z pierwszych seansów spirytystycznych, bardziej odrażające i przygnębiające dla Roba niż prawdziwe komunikowanie się ze zmarłymi. Rob spotykał się z nieżyjącymi przyjaciółmi w zabawnych i poruszających snach, w niczym nie przypominali tych tobołków ruszającej ustami materii. – Zaczynamy – oznajmił Raymond, powiększając postać gracza i podwyższając głośność. Ekran wypełniła wspaniała głowa i ramiona lorda Tennysona, miał zapadnięte policzki, wysoko sklepioną czaszkę, włosy potargane i tłuste, ciemną niechlujną brodę gęsto przetykaną siwizną. Broda była błogosławieństwem, całkowicie zakrywała bowiem usta poety, chroniąc przed widokiem makabrycznych ruchów warg. Raymond wcisnął guzik PLAY i pośród gradu syków, galopujących uderzeń cylindra drżący głos wielkiego poety zaczął znany pęd przez „Przyjdź do ogrodu, Maud”. Rob zawsze uważał, że samo to nagranie jest niesamowite, ilekroć go słuchał, efekt był na zmianę komiczny, wzruszający lub budzący lęk. Zauważył, że Raymond obserwuje go, jak ogląda wideo, uśmiechnął się blado, jakby powstrzymywał się z oceną. Broda poety ruszała się, kiedy sławna twarz wykonywała powtarzające się ruchy gryzienia i przeżuwania. Rob wyczuł szczególne spojrzenie starszego Tennysona, niemal wojownicze i pełne niepokoju, przemawiało do niego skutecznie z powodu narzuconych poecie zawstydzających ruchów ust. Nagle wideo się skończyło i copyright Raymonda – nie do nagrania czy obrazu, tylko do teatru lalek, który z tego zrobił – przebiegał przez unieruchomioną twarz Tennysona. – Prawie niewiarygodne – powiedział Rob – słuchanie człowieka, czytającego wiersz, który napisał sto pięćdziesiąt lat temu. – No tak. – Raymond zorientował się, że to raczej unikanie tematu. Rob wstał. – Przypuszczam, że nie masz niczego wcześniejszego – powiedział, jakby chcąc się upewnić. – To musi być najwcześniejsze nagranie poety. – Owszem, choć oczywiście można podrobić głos, jeśli się chce. – Patrzył na Roba wzrokiem nastolatka, który próbuje szczęścia, dziwnym u mężczyzny w średnim wieku. – Och, na miłość boską – powiedział Rob. – No, może trochę to naciągane. – Raymond chronił swoje uczucia, zmieniając temat. – Rob, w czym ci mogę pomóc? Rob zmrużył oczy. – Mówiłeś, że chyba masz coś dla mnie. – A tak, rzeczywiście. – Raymond obrócił się na krześle i z rozbawieniem rozglądał się po kantorku, zwlekał przez chwilę, by ukryć ekscytację. Przejechał ręką po brodzie, przebiegając oczami półki. – Pomyślałem sobie „to coś dla Roba” i gdybym tylko mógł to znaleźć. Już wiem, schowałem to do mojej niegrzecznej szuflady. – Pochylił się do przodu i otworzył najniższą szufladę szafy na dokumenty. W niegrzecznej szufladzie trzymał te rzeczy, które chronił przed wzrokiem uczniów z Harrow, czasami przeszukujących najbardziej niedostępne części sklepu. Zdarzało się, że w opróżnianym domu znajdowano sterty magazynów z dziewczynkami czy nawet z kulturystami, które same w sobie były gratką dla kolekcjonerów. Raymond był zwykłym handlarzem, Rob miał wrażenie, że z równie szorstką obojętnością ogląda stary „Penthouse” co numer „Physique Pictorial”. Teraz wyciągnął oprawny w czerwoną skórę tom, grube quarto, na pierwszy rzut oka dziennik albo rękopis książki z zaokrąglonym

grzbietem, by mogła się otworzyć na płasko. Raymond obrócił się z powrotem, ważąc książkę w obu rękach, jakby nie mógł jej oddać bez wstępnych ostrzeżeń czy warunków. – Co wiesz o człowieku o nazwisku Harry Hewitt? – Absolutnie nic. – Rob zauważył, że książka ma zamek, może to zamykany dziennik, a na froncie pod kciukiem Raymonda jest wytłoczone złote H. Raymond skinął głową. – Interesująca postać. Zmarł w latach sześćdziesiątych. Biznesmen, kolekcjoner sztuki, zostawił legat dla Muzeum Wiktorii i Alberta. – Rob potulnie pokręcił głową. – Mieszkał tu niedaleko, w Harrow Weald. Wielki dom, zwany Mattocks, w stylu Arts and Crafts. Nigdy się nie ożenił – kontynuował rzeczowo Raymond. – Rozumiem. – Mieszkał z siostrą, która zmarła w połowie lat siedemdziesiątych. Potem w Mattocks był dom starców. Zamknięto go przed kilku laty, zabito deskami, dzieciaki się tam wdarły, doszło do wandalizmu, ale nie było najgorzej. Teraz dom ma być zburzony. – Domyślam się, że Hector go przeczesał. – Nie bardzo było czego szukać. – No tak to jest ze starcami. Raymond chrząknął. – Złodzieje ukradli najlepsze witrażowe okna. Hector uratował jeden czy dwa kominki. Był tam jednak skarbiec, do którego nikt się nie mógł dostać, ale to nie na długo powstrzymało Hectora. Podobno nie było tam niczego wartościowego, tylko papiery i rzeczy z czasów Hewitta. – Łącznie z tym, co trzymasz w ręku. Raymond podał mu książkę i w tym momencie otworzyła się mosiężna sztabka zamku na zawiasach. – Niestety, musieliśmy to rozciąć. Robowi wydało się dziwne, że człowiek, który potrafi otworzyć skarbiec, musi piłą do metalu dobierać się do książki. I to do ładnej książki, wewnętrzna krawędź oprawy była złocona, grube złocenia na brzegach stron, wyklejki ze szkarłatnego marmurku ze złotymi nitkami, oprawiane przez Webstera, „nadwornego dostawcę królowej Aleksandry”. Rob wykrzywił się na ten gwałt, nie tylko dlatego, że obniżało to cenę. Wewnątrz było może ze sto stron gęsto zapisanych zszarzałym ciemnoniebieskim atramentem, w połowie książki tkwił arkusz beżowej bibuły, zaznaczający miejsce, w którym przerwano pisanie. – Przyjrzyj się temu – powiedział Raymond. – Napijesz się herbaty? Posadził Roba za plecami olbrzymiej szafy w małym zaimprowizowanym saloniku złożonym z szezlonga, szafki nocnej i stojącej lampy. Herbatę podał w porcelanowej filiżance na talerzyku. Sam Raymond za szafą z powrotem zasiadł przy komputerze, Rob słyszał muzykę i rozmowy. Początkowo nie był pewien, co czyta. 27 grudnia 1911. Mój drogi Harry – nigdy nie zdołam Ci podziękować za gramofon, czy też „Sheraton Upright Grand” jak brzmi oficjalna nazwa! To najwspanialszy prezent, jaki kiedykolwiek dostałem, Harry, staruszku, szkoda, że nie widziałeś twarzy mojej siostry, kiedy po raz pierwszy otworzyłem wieko – Harry, to było coś! Mama twierdzi, że to zupełnie niesamowite, żeby słuchać we własnym skromnym salonie, jak pan McCormack wyśpiewuje swoje serce! Harry, wkrótce musisz przyjść i sam tego posłuchać. Zwykłe podziękowania tu nie wystarczą, staruszku! Najlepszego. Zawsze Twój Hubert. Litery były nieduże, charakter pisma energiczny i zwarty. Zaraz pod linią wykreśloną przy linijce zaczynał się następny list. 11 stycznia 1912. Drogi staruszku Harry, tysiąc podziękowań za książki. Już sama oprawa jest piękna, a Sheridan to z pewnością jeden z lepszych pisarzy. Matka twierdzi, że musimy głośno

przeczytać sztuki. Harry, ona by chciała, żebyś też wziął w tym udział! Daphne jest gotowa się przebrać. Wiesz, staruszku, że nie jestem najlepszym aktorem. Zobaczymy Cię jutro o 7.30. Naprawdę jesteś zbyt dobry dla nas wszystkich. Tony serdeczności od Twojego Huberta. A więc listownik, kopie zachowane przez wdzięcznego „Huberta”. Wydawało się mało prawdopodobne, by był aż tak z nich dumny. W takim razie listy przepisane przez ich adresata, oczywiście także „H”, aby je unieśmiertelnić? Jeśli to odpowiednie słowo? Tak wiele z nich zawierało podziękowania, że to wszystko wyglądało na przejaw próżności. Wyobraził sobie tę bogatą starą ciotę piszącą w rezultacie listy dziękczynne do siebie (Mój drogi Harry, napisał Harry). Rob przeglądał tekst, ale nie spodziewał się niczego nadzwyczajnego, szukał nazw własnych. Harrow, Mattocks, Stanmore, całość niezwykle prowincjonalna, aż tu nagle Hamburg, Harry, kiedy wrócisz z Niemiec, no dobrze, wiemy, że Harry był biznesmenem. Rob popijał herbatę, marszcząc brwi. W sklepie było dość chłodno. Harry, nie będziesz miał ze mnie wielkiego pożytku przy brydżu, pokojówka jest mniej więcej na moim poziomie. Przeskakując do przodu, Rob zaczął dostrzegać, że dzieje się tam coś jeszcze, jakaś cienista strona strumienia wdzięczności. 4 czerwca 1913. Mój drogi stary Harry, bardzo mi przykro, ale teraz już wiesz, że nie jestem wylewny, to nie leży w mojej naturze. 14 września 1913. Harry, nie możesz uważać mnie za niewdzięcznika, nikt nie miał lepszego przyjaciela, obawiam się jednak, że ja nie lubię demonstrowania fizycznych uczuć między mężczyznami i raczej od tego stronię. Nie mam takiego usposobienia, Harry. W istocie, co oczywiste, oba te prądy często się zbiegają, owe dziękuję i bez dziękowania. Być może księga próżności była też ukrytym zapisem wstydu albo sukcesu. Rob nie wiedział, jak to się skończy. Próbował wyobrazić sobie demonstracje fizycznych uczuć, czym one były? Czymś więcej niż uściski i pocałunki, może rozpoczęte w pełnej napięcia niedbałości stawały się bardziej natarczywe i coraz trudniejsze. A tymczasem rosła liczba prezentów. Maj 1913. Strzelba przyjechała dziś rano, to absolutny przebój, Harry, staruszku. Październik 1913. Harry, nie wiem jak Ci dziękować za naprawdę wspaniałą szafę. Moje biedne stare garnitury wyglądają dość nędznie w swoim nowym domu – i dziwaczna uwaga – wygody w życiu liczą się, Harry, bez względu na to, co mówią duchowni. I potem styczeń 1914. Harry, mój drogi staruszku, mały samochodzik jest wielką radością, pojechałem na przejażdżkę z Daphne, wiele razy jechaliśmy 48 mil na godzinę. Ona twierdzi, że Straker to najlepszy samochód na świecie i skłonny jestem przyznać jej rację. Wyprzedził nas tylko duży Wolseley. Czy wkradło się drobne usztywnienie, na pół skryta nutka pożądliwości, czy biedny zadziwiony Hubert był lekko zepsuty przez tę hojność? Może Harry podaruje mu teraz Wolseleya? Zdeklarowanemu gejowi te wszystkie powtarzające się staruszku, które przewijają się przez listy, mój drogi stary Harry, Harry, staruszku choćby w zamierzeniu pogodne, mogły się trochę znudzić, zwłaszcza po czymś takim: Harry, mój staruszku, nie mogę uwierzyć, że jutro będziesz miał 37 lat. W listopadzie 1912. No, była to ciekawostka, sprytnie, że Raymond ją wypatrzył, warto było co nieco zapłacić. Jeden z klientów Garsainta może się tym zainteresować, kolekcjoner biografii gejów, w czym Rob się wyspecjalizował. Przerzucał kartki, było coś opornego w gęstym wykrzyknikowym pełzaniu samego pisma, samych słów. Bardzo niewiele napisano po 1914, kilka krótkich listów z Francji, jak się wydawało. Brytyjski Korpus Ekspedycyjny Rouen, teraz listy bardziej serdeczne, może dlatego, że byli rozdzieleni i zmieniła się cała perspektywa. I potem list z 5 kwietnia 1917: Mój drogi stary Harry, krótki list, bo wkrótce się przenosimy, ale nie wiem gdzie. Z zasady nie

uprzedzają nas dużo wcześniej. Cudowny dzień, wydaje się, że warto żyć. Dzisiaj mieliśmy wielkanocne nabożeństwo, bo pewnie na Wielkanoc już będziemy gdzie indziej, zostałem później na komunię. Dawaj baczenie na Hazel, dobrze, staruszku? – to taka kochana słodka dziewczynka – i na mamę i Daphne. Dobranoc, Harry, najlepsze uczucia od Huberta. Dalej Harry napisał: Ostatni list od mojego ukochanego chłopca: FINIS. Poniżej w ramce narysowanej atramentem zamieścił mały nekrolog. HUBERT OWEN SAWLE 1st Lieut „The Blues” Ur. 15 stycznia 1891 w Stanmore, Mddx Poległ w Ivry 8 kwietnia 1917 W wieku dwudziestu sześciu lat Raymond przy ladzie przeczesywał brodę. – No i co, Rob, ciekawe? – Ten Hubert Sawle to jakiś krewny G.F. i Madeleine Sawle? – Bardzo dobrze, Rob. Owszem, Hubert był bratem G.F. – Zupełnie nieznany. – Aż do dziś. – Raymond wskazał głową dziennik. – A Daphne Sawle była jego siostrą. W zeszłym tygodniu poznałem kobietę, która jest wnuczką Daphne Sawle. – No widzisz. – Trochę się pogubiłem w jej opowieściach o biografii Cecila Valance’a. Powiedziała, że babka wydała swoje memuary. Mam zamiar ich poszukać. – Nie znam – powiedział Raymond, tak jakby było to coś, czego nie chciał powiedzieć, zabrał się do pracy. – Oczywiście dom na Dwóch Akrach znajdował się gdzieś tutaj, prawda? – Tak, w Stanmore. – Zostało tam coś? Raymond przewinął tekst w górę i w dół, dotykał warg końcem języka. – Zburzone pięć czy sześć lat temu, już wtedy była to ruina. Nie, Rob, nie ma nikogo o nazwisku Sawle poza G.F. i Madeleine, a przypadkiem wiem, że to jego żona. G.F. wydał listy Valance’a. – Istotnie – powiedział Rob, znowu z błyskiem w oku. – Wydaje mi się, że Daphne pisała pod nazwiskiem Jacobs. – Ach tak. – Duże dłonie Raymonda wykonały szybki taniec nad klawiaturą. – Teraz jest zupełnie zapomniana, ale opublikowała tę książkę wspomnieniową jakieś trzydzieści lat temu, była żoną Dudleya Valance’a, a potem artysty o nazwisku Revel Ralph. – Bardzo proszę. Daphne Jacobs: Asyryjskie drewniane instrumenty dęte. O to ci chodzi? – Uf. – Ornamenty z brązu w starożytnej Mezopotamii. – Nie sądzę, żeby sięgała tak daleko w przeszłość. – Corpus Mesopotamianum. – To go na moment spowolniło. – Tego jest mnóstwo. – Wydaje mi się, że jej książka miała tytuł Krótka galeria.

– W porządku, szukamy dalej. Proszę: Krótka galeria, portrety z życia, siedem egzemplarzy. Plymbridge Press, tysiąc dziewięćset siedemdziesiąty dziewiąty, dwieście dwanaście stron, pierwsze wydanie, jeden funt. Rob podszedł i patrzył przez ramię Raymonda. – Zjedź trochę w dół. – Dostrzegł często spotykane anomalie: egzemplarz w doskonałym stanie, podobnie jak obwoluta 2,50 funta; egzemplarz biblioteczny, bez obwoluty, plamy wilgoci na oprawie, lekkie podkreślenia, 18 funtów i ekscytująca reklama: „zawiera szczere portrety czołowych pisarzy i artystów A. Huxleya, Mary Gibbons, lorda Bernersa, wielebnego Ralpha i sensacyjny opis romansu nastolatki z poetą pierwszej wojny światowej Dudleyem Valance’em”. – Zgadza się? Nie zgadza? – spytał Raymond. – Podoba mi się wielebny Ralph – powiedział Rob. – To też jest zabawne: „podpisane przez autorkę »Paulowi Bryantowi, osiemnastego kwietnia tysiąc dziewięćset osiemdziesiąt«”. Razem z książką był szesnastostronicowy katalog, który czasami bywał u Garsainta, wystawy Revela Ralpha Sceny i portrety w galerii Michaela Parkina w tysiąc dziewięćset osiemdziesiątym czwartym roku ze wstępem Daphne Jacobs, wydrukowanym już po jej śmierci, szczęśliwie niepodpisane, dwadzieścia pięć funtów. Ostatni egzemplarz z Delirium Books w Los Angeles unosił się samotnie na wyżynach księgarskiego empireum: „Egzemplarz sir Dudleya Valance’a, z jego ekslibrisem projektu St Johna Halla, z inskrypcją i podpisem autorki »Dudleyowi Duffel« z licznymi komentarzami i poprawkami Dudleya Valance’a ołówkiem i atramentem. Stan książki: dobry. Obwoluta, wydarta na górze grzbietu, jeden centymetr, zreperowane rozdarcie czwartej strony. W ochronnym czerwonym futerale z marokinu. Egzemplarz o wyjątkowych asocjacjach. Tysiąc pięćset dolarów”. – Możesz wybierać – powiedział Raymond. – Tak zrobię. – Określenie przez Jennifer Ralph tej pozycji jako „raczej słabej” hamowało jego bardziej wyrozumiałą ciekawość. Oczywiście ona znała niektóre osoby sportretowane w książce, a to robiło różnicę. – A ile chcesz za Hewitta? – Stówkę? Rob uniósł brwi. – Raymond? – Widziałeś listy Valance’a? – Słucham? – Rob znowu uniósł brew, lekko się zarumienił. – No tak. – Raymond wziął od niego książkę i pokazał, że po kilku pustych stronach za umieszczonym w połowie tomu FINIS był kolejny niewielki dział przepisanych listów, zupełnie odmiennych w tonie. – Robson, mój przyjacielu, dopiero to jest interesujące. Drogi Hewitt – zaczynał się pierwszy list z września 1913, w trzecim liście wysłanym z Francji było już drogi Harry. Wszystkiego pięć listów, ostatni z datą 27 czerwca 1916 roku podpisany Twój na zawsze, Cecil. – Zastanawiam się, czy były publikowane. – Będziesz musiał sprawdzić. – Gotów jestem się założyć, że nie były. – Rob przeglądał je tak szybko, jak pozwalał charakter pisma. Podejrzewał, że Valance mógł mieć także romansik z Hewittem! Nigdzie żadnego śladu, co samo w sobie było znaczące. – Po co ten stary głupiec je przepisywał, co zrobił z oryginałami? – No widzisz, nie pomyślał o potrzebach księgarza w dwudziestym pierwszym wieku, to zresztą dość powszechne niedociągnięcie w przeszłości. – Dzięki za wyjaśnienie. – Rob uważniej przyjrzał się ostatniemu z listów. To prawdziwy pech, że nie mogłeś przyjść do Stokesa, myślę, że byś go polubił. Przyszło mi do głowy, żeby wysłać Ci nowe wiersze, zanim poślą nas na następne wielkie przedstawienie. Jeśli wszystko pójdzie dobrze, wyślę je jutro, tylko jeszcze raz je przejrzę. Są przeznaczone tylko dla Twoich

oczu, sam zobaczysz, że nie nadają się do publikacji za życia, mojego lub Anglii! Stokes widział niektóre z tych wierszy (nie wszystkie). Zobaczysz, że jeden z nich czerpie z naszego ostatniego spotkania. Daj znać, kiedy bezpiecznie dotrą do ciebie. Wyrazy miłości (czy to zbyt bezczelne?) dla Elspeth, surowej uczonej. Twój na zawsze, Cecil – Więc dom został całkowicie opróżniony, tak? – W tym tygodniu zabierają ostatnie rzeczy. – To znaczy? – Robowi zdawało się, że dostrzegł kolor wpełzający pod brodę Raymonda, który odwrócił głowę i grzebał na biurku. Odwrócenie uwagi, choć w pierwszej chwili Rob pomyślał, że to poszukiwanie dalszych dowodów. – Ja sam tam nie byłem. Chyba teraz jest tam Debbie. – Dlaczego nie powiedziałeś tego wcześniej? – Wolno płynące popołudnie, łagodny trans jesieni w północnym Londynie, zatęchły świat sklepu Chadwicka jawiły się teraz Robowi jako pułapka, katastrofalna strata czasu, jak duszące przeszkody i dygresje w pewnych rodzajach snów. – Jak daleko jest ten dom? – A czym pojedziesz? Kawałek dalej w stronę szkoły był postój taksówek, gotowych powieźć chłopców do domów, sklepów czy na lotnisko. Rob podbiegł do pierwszej, ale nie było w niej kierowcy, siedział w barku po drugiej stronie ulicy przy herbacie i kanapce, a drugi w kolejce taksówkarz wyżej cenił swoje życie niż ten kurs kolegi. Beznadziejne zasady taksiarzy. Rob wyczuł, że w jego pośpiechu było coś zniechęcającego, oznaka niechcianych kłopotów, ze zniecierpliwionym uśmiechem wszedł do barku i po minucie kierowca ruszył w ślad za nim do taksówki. – Rezydencja o nazwie Mattocks, w której był dom starców. Wie pan, gdzie to jest? – Wiedziałem – powiedział taksiarz, rozkoszując się własną ironią. – Teraz niewiele się tam dzieje. – Wiem. – Lada moment pojawią się maszyny ze stalowymi kulami do rozbiórki. – Patrzył w lusterko, kiedy Rob wślizgiwał się na tylne siedzenie, szykując się niechybnie do jakiegoś ponurego żartu. – Więc spróbujmy dotrzeć tam przed nimi – powiedział Rob. Wychylił się do przodu, jakby chcąc dodać swoim słowom siły perswazji i zobaczył we wstecznym lusterku własne oczy i nos w surrealistycznej izolacji. Skręcili i skierowali się dalej na północ, przez bardzo zatłoczone skrzyżowania Harrow-on-the-Hill. Uprzejmość kierowcy obejmowała dowolną liczbę niezdecydowanych przechodniów przeprawiających się przez jezdnię, cofające się furgonetki dostawcze i przyszłych uczestników ruchu, niespokojnie zaczajonych w bocznych ulicach. Okazał się wyjątkowo uprzejmy. Następnie na zadrzewionych ulicach Weald jego niepewnie uśmiechnięta mina i guzdranie się na skraju trzeciego biegu zdawała się wskazywać, że nie bardzo wie, dokąd jedzie. Zaczął żartować na temat czegoś, czego Rob chyba nie zauważył. Rob powiedział „słucham?” i wtedy zorientował się, że kierowca rozmawia przez telefon z przyjacielem, ubolewa nad czymś, śmieje się, głośna nieskrępowana połówka rozmowy, w której potrzeby Roba zdawały się kurczyć jeszcze bardziej, do zwykłego tymczasowego tykania licznika. Ponad chodnikami wysokie kasztany traciły liście, dęby zaczynały rudzieć i więdnąć. Tak wiele dużych starych domów zburzono, ich podłużne ogrody zabudowano. Niski murek miał pochyłe zwieńczenie, metalowe ogrodzenie zniknęło, za murkiem stał połamany i pochylony płot z desek. – Chwileczkę, Andy – powiedział kierowca, i pożegnał Roba uprzejmym skinieniem głowy, wydając mu resztę, delikatnie sugerując tym samym, że spędzili przyjemnie czas. Rob wymijał kałuże w koleinach drogi. Dom stał w odległości pięćdziesięciu jardów od ulicy, choć jego prywatność już dawno przepadła, z obu stron za granicznymi murkami powstały już nowe budowle.

Była to jedna z tych dużych willi z czerwonej cegły, może z lat osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku, ze szczytami i wieżyczką, dużo drewna i glazury. Pokoje na parterze były bardzo wysokie, fortunę kosztowało ich umeblowanie i ogrzanie, bardzo łatwo (Rob widywał je w całym Londynie) pod koniec swego istnienia stawały się ponure i praktycznie niemieszkalne. Teraz w pochyłym dachu z łupków były dziury, w rynnach rosły niewielkie krzaczki, po ścianach pełzły wstążki mchu i śluzu. Pod drzewami stała koparka, a obok niebieski focus pewnie należący do Debbie. Drzwi frontowe były zabite deskami, Rob przeszedł naokoło domu. Pachniało dymem, ostro i toksycznie, nie był to przyjemny zapach jesiennych liści. Grunt się obniżał tak, że zniszczona weranda z boku domu urosła na wysokość ramienia. Potem była okrągła wieżyczka i wysoki ceglany mur z furtką na maleńki dziedziniec, wejście dla służby, drzwi były szeroko otwarte – Rob wślizgnął się do domu przez dużą komórkę przy kuchni z wielkimi cynowymi zlewami, przez mroczną kuchnię z gazową kuchenką, połamanymi krzesłami, nie było tu nic wartego ocalenia. Podłoga pod nogami była nierówna, roznosił się wszechogarniający zapach wilgoci. Pchnął drzwi przeciwpożarowe prowadzące do pomieszczenia, które musiało być jadalnią, i znowu poczuł zapach dymu. Zobaczył koszmarne okablowania i przegrody, stary dom został zbyt zniekształcony przed trzydziestu laty, żeby można było czymś się zachwycić czy dokonać jakiegoś odkrycia. Daremny trud. Wszedł do holu, gdzie drzwi przeciwpożarowe też zasłaniały schody, jednak przez podwójne drzwi od strony ogrodu wpadało światło. Usłyszał beztroski dziecięcy głos z nutą determinacji. – Debbie? Krzaczasty kształt na trawniku cofnął się, kobieta z zarumienioną od żaru twarzą, w dżinsach i bawełnianej koszulce zbierała rzeczy wokół tlącego się ogniska i rzucała je na wierzch, niektóre stare magazyny niepewnie zajmowały się ogniem, przez moment płomień wyginał je na zewnątrz, po czym z powrotem opadały w dół. – Nie podchodź zbyt blisko. – Sześcio- czy siedmioletni chłopiec w ciasnej kurtce, też czerwony na twarzy, przesuwał do przodu przypadkowe przedmioty, kartonowe pudło, garść trawy i gałązek, która z powrotem spadła mu na nogi, kiedy rzucił ją do ogniska. Debbie nie wiedziała, kim jest Rob; zauważył ciekawość, tymczasowe przyjęcie odpowiedzialności za to, co się dzieje. – Przysłał mnie tu Raymond. Jestem Rob. – A, to w porządku – powiedziała Debbie. – Właśnie miałam do niego dzwonić, już prawie skończyliśmy. Rob popatrzył w ogień, który wydawał się gęsty i jakby przetrawiony, na starych matach podłogowych (bo chyba to były maty?) jeszcze widać było kolor, bo ogień z nich zrezygnował, poczerniałe zasłony miały różowe brzegi. – Jak długo się pali? – Jak długo, Jack, od przedwczoraj? Ale chłopczyk pobiegł poszukać czegoś do spalenia. Rob ukrył swój niepokój, podniósł patyk i wepchnął luźne kawałki drewna z powrotem na stos. Przyszła mu do głowy niemal absurdalna myśl, że na dole mogą leżeć jeszcze rozmaite niespalone przedmioty; już prawie widział, jak je wyciągają z poczuciem celu i ekscytacji znacznie silniejszym niż przy paleniu, które już wydawało się historią. – Raymond powiedział, że opróżniliście skarbiec? Debbie czujnym wzrokiem obserwowała dziecko. – Tak, kochanie, to można spalić. Mały Jack miał własne kaprysy, toteż zmienił decyzję. – Mamciu, to zachowam. – No dobrze. – Debbie spojrzała na Roba. – Słucham? A tak? – Zorientował się, że nie była ani po jego stronie, ani przeciwko niemu. – Wyciągnęliśmy stamtąd wszystko w poniedziałek, były tylko stare

papiery, księgi rachunkowe. – Skrzywiła się i skinęła głową. – Nikomu nieprzydatne śmieci. Rob popatrzył na dom, który stał za nimi, na zakrzywiony bieg połamanych kamiennych stopni, po których zszedł do ogrodu; Harry Hewitt musiał po nich schodzić tysiące razy i może od czasu do czasu także jego ukochany Hubert przed wielką wojną, kiedy przyjeżdżał strakerem ze swoją siostrą Daphne jako przyzwoitką. – Pozwolisz, że się rozejrzę? – Jak najbardziej. Ale nie ma światła, niewiele zobaczysz. – Powiedziała mu, gdzie był skarbiec, za pokojem telewizyjnym, chyba, bo funkcje wszystkich pomieszczeń zostały dokładnie zmienione. Zastanawiał się, czy naprawdę chce wejść do środka. – Mamo? Mamo? – Jack obiema rękami unosił do góry wiklinowy koszyk. – Nie, to może zostać, niektóre rzeczy są z epoki Wiktorii. – Po raz pierwszy obrzuciła Roba porozumiewawczo rozbawionym wzrokiem. Jack miał własną stertę przedmiotów uratowanych, takich, które celowo ocalił od płomieni, a drugą stertę tych, które zostaną triumfalnie wrzucone do ogniska. Czasami jakiś przedmiot przenoszony był z jednej sterty na drugą ze ślepą przypadkowością losu. Z powrotem wszedł przez drzwi balkonowe do salonu z ciemną dziurą w ścianie być może po kominku uratowanym przez Hectora. Przez drzwi po lewej do pokoju telewizyjnego, oświetlonego jakby pod wodą przez małe okienko zarośnięte krzakami, i dalej przez krótki, niemal ciemny pasaż z pomalowanymi na biało drzwiami po prawej, te drzwi były otwarte, a tuż za nimi znajdowały się, również szeroko otwarte, czarne stalowe drzwi do skarbca. Rob chwycił za klamkę. Ten sekretny pokój i jego zawartość interesowały go w równym stopniu. Pewnie kolekcjonerowi potrzebne było takie miejsce, może Hewitt był zbieraczem, któremu większą przyjemność sprawiało posiadanie niż wystawianie. W każdym razie pomieszczenie to nieźle dochowało przynajmniej jednego sekretu przez dziewięćdziesiąt lat. Zastanawiał się, kiedy Hewitt przepisywał listy – zaraz po ich otrzymaniu, wtedy kiedy był w żałobie, czy znacznie później w bolesnym poszukiwaniu utraconych uczuć? Rob ostrożnie wysunął nogę do przodu, za próg, odetchnął zapachem suchego drewna, tak innym niż w reszcie domu. Wtedy przypomniał sobie o telefonie komórkowym, otworzył go i oświetlał przestrzeń przed sobą jego wątłym zwiadowczym światłem. Pomieszczenie miało głębokość wyciągniętej ręki, na trzech ścianach były drewniane półki z listewek jak w suszarce. Kamienna podłoga, żarówka zwisająca z sufitu. Światło komórki przygasło i wyłączyło się, zapalił je znowu i szybko omiótł nim pomieszczenie. Debbie nie zostawiła niczego prócz białawej plamy na podłodze pod półką z lewej strony, był to kawałek gazety. Rob podniósł go, rozprostował. „Daily Telegraph”, 6 listopada 1948. Kiedy światło znowu zgasło, przez chwilę stał w niemal kompletnej ciemności, rzucając wyzwanie samemu sobie, testując pustkę i szybko dławione echo, po czym wyszedł. Kiedy ponownie znalazł się we względnej jasności salonu, zorientował się, patrząc na zagięcia strony „Telegraphu”, że w gazetę zawinięty był jakiś kwadratowy przedmiot, zachowała się zupełnie przypadkiem i sama w sobie nie była interesująca. Wyjął ją z kieszeni, żeby wrzucić w ogień. Teraz było to niezłe widowisko, paliły się jakieś połamane krzesła, czuło się dziki niebezpieczny żar, ogień głośno trzaskał i wyrzucał snopy iskier, unosiła się nad nim smuga czarnego dymu z gumowej pianki poduszek. Mały Jack był przerażony, stał w pewnej odległości u boku matki, ale w oczach miał błysk kalkulacji dotyczący własnych wyzwań. Zdawały się sięgać w przyszłość. – Znalazł pan coś? – spytała Debbie. Oczywiście to, że nic nie znalazł, świadczyło o jej doskonałości. Kiedy szedł po podjeździe na nieznaną ulicę, dotarło do niego, że Valance nigdy nie napisał obiecanego listu w przeddzień Sommy, bo przecież gdyby to zrobił, to staranny upamiętniacz Hewitt z pewnością też by go przepisał. Teraz jednak Rob musiał wrócić do miasta, o siódmej miał randkę z… przez moment nie mógł sobie przypomnieć jego imienia. Popatrzył na tekst w telefonie i poczuł na rękach zapach dymu. ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=

MUZA SA 00-590 Warszawa ul. Marszałkowska 8 tel. 22 6211775 e-mail: [email protected] Dział zamówień: 22 6286360 Księgarnia internetowa: www.muza.com.pl Konwersja do formatu EPUB: MAGRAF s.c. , Bydgoszcz ===P1toDTRWbltjUWJabVg6CmlZYQQxCT4LbVs9CDFQNlA=