anatomia zawroty

ANATOMIA I FIZJOLOGIA NARZĄDU RÓWNOWAGI
Część obwodowa narządu równowagi:
1) OBWODOWY RECEPTOR RÓWNOWAGI W UCHU WĘWNĘTRZNYM:
-narząd otolitowy-plamka woreczka i łagiewki
-narząd osklepkowy-grzebienie bańkowe błoniastych przewodów
półkolistych
-nerw przedsionkowy górny i dolny
2)NARZĄD WZROKU
3) PROPRIOCEPTORY W MIĘŚNIACH, ŚCIĘGNACH, STAWACH,
TOREBKACH STAWOWYCH I SOMATORECEPTORY W SKÓRZE
Część ośrodkowa narządu równowagi:
1) ZESPÓŁ JĄDER PRZEDSIONKOWYCH (GÓRNE, DOLNE, BOCZNE,
PRZYŚRODKOWE) W RDZENIU PRZEDŁUŻONYM
2) TWÓR SIATKOWATY PNIA MÓZGU I JEGO POŁĄCZENIA Z PNIEM
WSPÓŁCZULNYM, JĄDREM ŚLINOWYM, JĄDREM DWUZNACZNYM, JĄDREM
NERWU PRZEPONOWEGO, OSRODKIEM KRĄŻENIOWO-ODDECHOWY
3) MÓŻDŻEK
4) JĄDRA NERWÓW OKORUCHOWYCH
5) WZGÓRZE, KORA MÓZGOWA (ZAKRĘT ZAŚRODKOWY PŁATA
CIEMIENIOWEGO)
Anatomia narządu przedsionkowego:
W skład ucha wewnętrznego wchodzi błędnik kostny i błoniasty. Błędnik
błoniasty leży wewnątrz kostnego, a pomiędzy jego powierzchnią a ścianami
błędnika kostnego znajduje się przychłonka (perilympha). Wnętrze błędnika
błoniastego wypełnia śródchłonka (endolympha).
Błędnik kostny (labyrinthus osseus) złożony jest z przedsionka (vestibulum),
ślimaka (cochlea) i 3 kanałów półkolistych (canales semicirculares):
przedniego, tylnego i bocznego.
Kanały półkoliste stanowią tylną część błędnika kostnego. Zaczynają się i
kończą w tylnej ścianie przedsionka. Każdy z kanałów jest ułożony pod kątem
prostym do dwóch pozostałych. Każdy kanał półkolisty zaczyna się bańką
kostną (ampulla ossea), odchodzącą od tylnej ściany przedsionka. Bańka
kostna przechodzi w odnogę bańkową (crus ampullare), która zakręcając,
przedłuża się w odnogę pojedynczą (crus simplex). Odnoga pojedyncza
kanału półkolistego bocznego dochodzi samodzielnie do tylnej ściany
przedsionka, natomiast odnogi pojedyncze kanałów półkolistych przedniego
i tylnego łączą się w odnogę wspólną (crus commune) i dopiero ta dochodzi
do tylnej ściany przedsionka.
Przedsionek jest środkową częścią błędnika kostnego. Na jego tylnej
ścianie leży 5 otworów, zaczynających i kończących kanały
półkoliste. Na ścianie bocznej leży okienko przedsionka zamknięte
przez podstawę strzemiączka. Na ścianie przyśrodkowej leży
zachyłek ślimakowaty (recessus cochlearis). W zachyłku eliptycznym
leży łagiewka, a do przodu od niej w zachyłku kulistym
zlokalizowany jest woreczek. Ku przodowi przedsionek przechodzi w
kanał spiralny ślimaka, tzn. - przedłuża się w schody przedsionka
(scala vestibuli).
Błędnik błoniasty
Leży wewnątrz błędnika kostnego, oddzielony od jego ścian przestrzenią przychłonkową.
Nadmiar przychłonki jest odprowadzany do przestrzeni podpajęczynówkowej mózgowia
przewodami przychłonkowymi (ductus perilymphatici).
W skład błędnika błoniastego wchodzą:
1. Przewody półkoliste (ductus semicirculares) przedni, tylny i boczny
2. Łagiewka (utriculus)
3. Woreczek (sacculus)
4. Przewód śródchłonkowy (ductus endlymphaticus) kończący się woreczkiem
śródchłonkowym (saccus endolymphaticus).
5. Przewód łagiewkowo-woreczkowy (ductus utriculosaccularis)
6. Przewód łączący (ductus reuniens)
7. Przewód ślimakowy (ductus cochlearis)
Przewody półkoliste odchodzą od łagiewki i dochodzą do niej. Każdy z przewodów
półkolistych zaczyna się bańką błoniastą (ampulla membranacea), leżącą w bańce
kostnej. Bańka błoniasta przedłuża się w odnogę bańkową (crus ampullare), która
zakręcając, przechodzi w odnogę pojedynczą (crus simplex). Odnogi pojedyncze
przewodu półkolistego przedniego i tylnego łączą się w odnogę wspólną (crus
commune) dochodzącą do łągiewki, a odnoga pojedyncza przewodu półkolistego
bocznego dochodzi do łagiewki samodzielnie. Grzebienie bańkowe leżą w bańkach
błoniastych. Są zbudowane z komórek zmysłowych - włoskowatych (rzęsatych) i
komórek zrębu. Komórki grzebienia leżące w jego centralnej części są najwyższe, a
im bardziej obwodowo, tym niższe. Proporcjonalne do wysokości komórek są
długości rzęsek. Rzęski komórek leżących w grzebieniu obwodowo są niższe, a
komórek leżących centralnie - wyższe; dochodząc do przeciwległej ściany
grzebienia bańkowego rzęski komórek zmysłowych tworzą tzw. przesłonę
Steinhausena.
Łagiewka leży w zachyłku eliptycznym przedsionka. Plamka
łagiewki (macula utriculi) stanowi pole zmysłowe o powierzchni 2 -
3 mm, położone w płaszczyźnie poziomej na ścianie przyśrodkowo-
dolnej łagiewki. Plamkę stanowią komórki zmysłowe nad którymi
pływają otolity-kamyczki z węglanu i fosforanu wapnia o kształcie
pryzmatu. Odchodzi od niej przewód łagiewkowo-woreczkowy,
który uchodzi do przewodu śródchłonkowego.
Woreczek leży do przodu od łagiewki w zachyłku kulistym. Plamka
woreczka (macula utriculi) o średnicy ok. 1,5 mm, znajduje się na ścianie
przyśrodkowej woreczka i ustawiona jest w płaszczyźnie pionowej.
Odchodzi od niego przewód śródchłonkowy, który uchodzi do dołu
tylnego czaszki. Tam poszerza się w woreczek śródchłonkowy, który leży
między blaszkami opony twardej na tylnej powierzchni piramidy kości
skroniowej. Przewód łączący stanowi połączenie między woreczkiem a
przewodem ślimakowym, w którym zlokalizowany jest narząd Cortiego.
Powierzchnie komórek zmysłowych pokrywają rzęski krótsze-
stereocylie i dłuższe-kinocylium. Ruch rzęsek krótszych w
kierunku dłuższych powoduje zwiększenie przepuszczalności
błony komórkowej dla jonów i wyładowanie bioelektryczne. Ruch
rzęsek w stronę przeciwną powoduje zmnijszenie wyładowań.
Rolą w/w pól zmysłowych jest transformacja ruchu endolimfy na
impuls bioelektryczny i ich dośrodkowe przekazanie drogą nerwy
przedsionkowego do OUN.
Włókna aferentne nerwu przedsionkowego prowadza bodźce z komórek
zmysłowych woreczka, łagiewki i baniek kanałów półkolistych do ciał komórek
zwoju przedsionkowego górnego i dolnego (zwoje Scarpy) leżących w
przewodzie słuchowym wewnętrznym (I neuron drogi czucia rownowagi).
Nerw przedsionkowy górny prowadzi włókna dośrodkowe z:
-plamki łagiewki
-przednio-górną części plamki woreczka
-grzebieni bańkowych przedniego i bocznego przewodu półkolistego
Nerw przedsionkowy dolny prowadzi włókna dośrodkowe z:
-pozostałej część plamki woreczka
-grzebienia bańkowego tylnego przewodu półkolistego
Pobudzenia z narządu otolitowego i osklepkowego drogą nerwu przedsionkowego górnego i
dolnego trafiają do czterech jąder przedsionkowych w pniu mózgu (II-gi neuron drogi czucia
równowagi). Stanowią one główne centrum integracyjne dla odbieranych bodzców, są
odpowiedzialne za procesy habituacji, adaptacji i kompensacji po przebytym uszkodzieniu. Od
poziomu tych jąder rozpoczynają się trzy szlaki nerwowe:
-szlak przedsionkowo-rdzeniowy, który dzieli się na drobi boczne i przyśrodkowe,
odpowiedzialny za funkcjonowanie motoneuronów kończyn, szyi i tułowia
-szlak przedsionkowo-oczny odpowiedzialny za funkcjonownie motoneuronów mięśni gałek
ocznych
-szlak przedsionkowo-móżdżkowy odpowiedzialny za prawidłową postawę ciała
Narządy otolitowe projektują w większości informację do dróg przedsionkowo-rdzeniowych
bocznych odpowiedzialnych za kontrolę nad ruchami kończyn. Kanały półkoliste przekazują
natomiast informacje głównie do dróg przedsionkowo-rdzeniowych przyśrodkowych
kontrolujących mięśnie szyi i tułowia.
NARZĄD OSKLEPKOWY (pola zmysłowe baniek kanałów półkolistych):
rejestruje przyspieszenia kątowe i ruch obrotowy. Ruch rotacyjny głowy
powoduje ruch śródchłonki wewnątrz labiryntu błoniastego, zgięcie
stereociliów i pobudzenie. Grzebienie bańkowe błoniastych przewodów
półkolistych ustawione są względem siebie w płaszczyznach wzajemnie
prostopadłych. Działają w parach, względem siebie antagonistycznie, ale w
stanie spoczynku i zdrowia są w równowadze. Umożliwia to pośrodkowe
ustawienie gałek ocznych. Odpowiadają za odruch przedsionkowo-oczny
VOR (vestibuloocular reflex). Każdy ruch obrotowy głowy jest powiązany
w ruchem gałek ocznych o taki sam kąt w stronę przeciwną. Zapewniają
fiksację gałek ocznych na dowolnym punkcie podczas ruchów głowy.
NARZĄD OTOLITOWY (pola zmysłowe woreczka i łagiewki): Odbiera siły
związane z przyspieszeniem liniowym oraz rejestruje przyspieszenia związane
z siłą przyciągania ziemskiego. Plamka łagiewki wykrywa ciążenie
bezpośrednio przez wyczuwanie nacisku otolitów i błony otolitowej na
komórki zmysłowe, powstające w wyniku ruchów głową do przodu i
do tyłu. Plamka woreczka wykrywa ciążenie powstające w wyniku
ruchów głową z boku na bok. Narząd otolitowy odgrywa rolę w
orientacji położenia głowy w przestrzeni i naszego ciała względem
powierzchni ziemi. Wpływa na prawidłowe napięcie mięśni grawitacyjnych,
antygrawitacyjnych, prostowników szyi i tułowia. Jest odpowiedzialny za
odruch przedsionkowo-rdzeniowy VSR (vestibulospinal reflex).
Cel układu równowagi:
-zapobieganie upadkom
-utrzymywanie środka ciężkości ciała w pozycji równowagi zarówno w
spoczynku ja i w ruchu
-dostarczanie informacji o pozycji ciała w przestrzeni i jego części
względem siebie zarówno w ruchu jak i w spoczynku
-kontrola ruchu gałek ocznych celem utrzymania prawidłowego
obrazu świata