Antologia SF - Isaac Asimovs Science Fiction 1992-05

ISAAC ASIMOV’S

SCIENCE FICTION MAGAZINE MAJ 1992

Drodzy Państwo! Utwory uznawane za fantastykę naukową są dziełem nie tylko pisarzy zawodowych, lecz również ludzi, którzy traktują ten typ zainteresowań literackich jako uzupełnienie czy dopełnienie swej profesjonalnej działalności. To jeden z powodów, dla których gatunek ten jest tak niejednorodny, a przedstawiane w nim wizje tak bogate i zróżnicowane. Pisarze SF nie tylko dokonują bowiem wyboru elementów rzeczywistości, aby postawić diagnozę światu, w którym żyjemy, ale także często deformują go świadomie, uwypuklając te jego elementy, które mogą zdecydować o kształcie przyszłości. Wizyjność i futurystyczne wychylenie, celowa deformacja świata, silne przywiązanie do tych wszystkich swobód, które daje słowo „fiction”, to jedna z bardziej istotnych cech tej literatury. Żyjemy w świecie o przyspieszonym tempie — czy rozwoju, to już inna sprawa. Faktem jest, że żyjemy coraz szybciej, bo tak chce stworzona przez nas technika i nauka. Opisywanie kierunków jej rozwoju, stawianie pytań o wpływ na człowieka jako jednostkę i jako społeczeństwo, to następny cel, stawiany sobie przez kreatorów literatury, tych spod znaku „science” przede wszystkim. „We bom to run”, czyli „rodzimy się, aby biec”, jak powiedział jeden z najwybitniejszych socjologów kultury, Kanadyjczyk, Herbert Marshall McLuhan. Ale w tym biegu zatracamy swoją tożsamość, gubimy się, czujemy się wyobcowani ze świata, który stworzyliśmy, z samych siebie. Nasza mentalność nie zawsze jest w stanie nadążyć za zmianami i problemami moralnymi, które one niosą. To zasadniczy wątek mikropowieści Nancy Kress „Żebracy w Hiszpanii”, utworu o braku tolerancji i powodowanej nim agresji Ze względu na rangę tego tekstu zdecydowaliśmy się go nie dzielić. Warto dodać, że autorka pracuje obecnie nad rozszerzoną, powieściową wersją „Żebraków…” Opowieścią o zagubieniu i miłości jest „Encore” Johna Kennedy’ego. Zwracamy na nią Państwa uwagę ze względu na ciekawą i rzadko stosowaną w tym gatunku formę narracji — behawioryzm, którym posłużył się autor w pierwszej części tekstu, ustępuje relacji narratora wszechwiedzącego; groza poruszania się w obcym, tajemniczym świecie Paryża zamykającym bohatera w czasowej pętli narasta… Bardziej pogodna jest „Równikowa przypowieść” Briana Aldissa i nowelka. Isaaca Asimova „Ślizgawka na śniegu”, tudzież komputerowa historyjka Terry’ego Bissona. Ponadto możecie Państwo przeczytać kontynuację marsjańskiego wątku Frederika Pohla w „Widoku z Marsowego Wzgórza” oraz dokończenie mikropowieści Tony’ego Daniela. Życzymy Państwu możliwie dużo literackiej przyjemności podczas lektury numeru. REDAKCJA

Frederik Pohl

WIDOK Z MARSOWEGO WZGÓRZA Tytuł oryginału: „The View from the Mars Hil” IASFM nr 5/1987 W poprzednim numerze zamieściliśmy opowiadanie pt.: Marsjania, a sprawa Iriadeski, w którym Pohl opisał reakcję, jaką wywołać może w jakimś zakątku naszego globu wiadomość o przybyciu na Ziemię mieszkańców innej planety, W niniejszym utworze autor kontynuuje ten wątek.

Tego ranka Władimir Małżenicer do ostatniej chwili siedział w pokoju słuchając wiadomości nadawanych przez amerykańską radiostację wojskową i nie zdążył nawet zjeść śniadania. Ale nic sobie z tego nie robił. Odczuwał bowiem wielką radość. Radość i nadzieja powodowały, że krew w jego żyłach musowała jak szampan. Tętniła żywo we wszystkich zakamarkach jego przysadzistego, miękkiego ciała, gdyż rozpierało go uczucie szczęścia, jakiego nigdy dotąd nie doświadczył — a miał już ponad sześćdziesiąt lat. Gdyby musiał mówić prawdę, przyznałby, że jest już dobrze po sześćdziesiątce, ale w jego wypadku taka prawdomówność nie była konieczna. Kiedy jest się uciekinierem bez porządnych dokumentów, można mówić — co się chce na temat własnego wieku, bo nikt przecież nie sprawdzi, że człowiek kłamie. W nastroju wciąż jeszcze euforycznym wysiadł z autobusu przed agencją turystyczną, w której był zatrudniony. Stratos, jego kierownik, oświadczył mu, że tego dnia ma oprowadzać grupę Niemców. Mało brakowało, a zepsułby mu humor. Oczywiście, grupa Niemców to nie to, o czym Malżenicer tego dnia by marzył. Marzył o autokarze pełnym Amerykanów. Bogatych. I to takich, którzy podzielaliby jego entuzjazm i gotowych przyjąć gratulacje z okazji wspaniałego osiągnięcia, jakim było wysłanie na Marsa statku kosmicznego, który właśnie powracał na Ziemię z prawdziwymi Marsjanami na pokładzie. Kiedy indziej Małżenicer byłby zupełnie zadowolony z tego, że będzie oprowadzał Niemców, jednak tego dnia, zapuściwszy żurawia przez ramię kierownika, przyjrzał się rozkładowi zajęć pozostałych przewodników. Bo Niemcy co prawda interesowali się Kosmosem, ale niestety wszystko wskazywało na to, że byli przekonani, iż jego odkrywcami są ich rodacy Opel i von Braun, którzy na dodatek dokonali odkrycia bez pomocy rosyjskich emigrantów. Tak więc najlepsi byliby Amerykanie. Zaglądając kierownikowi przez ramię upewnił się, że szczęśliwą osobą, której przydzielono tego dnia grupę anglojęzyczną była Teodora Senhilos. Ale to można było zmienić. Małżenicer wiedział, gdzie ma w tej chwili szukać swojej szanownej koleżanki. Znali się dobrze, chociaż znajomość ta nie zasługiwała na miano prawdziwej przyjaźni. Domyślał się, że i Teodora wstała tego dnia za późno i nie zdążyła zjeść śniadania w domu. Z pewnością połykała właśnie ostatnią filiżankę kawy w niewielkim bistro tuż za rogiem. Małżenicer, pomachawszy radośnie ręką kierownikowi, poszedł tam. Odprawił kelnera, który proponował mu prawdziwe amerykańsko–francuskie grzanki, i opadł na krzesło przy stoliku staruszki. — Bądź tak uprzejma i zamień się dzisiaj ze mną — poprosił przymilnym głosem i zaraz dodał: — Pamiętasz, że trzy tygodnie temu, kiedy twój wnuk zachorował w szkole, rozwiozłem twoich podopiecznych do hoteli? — Pamiętam. Ale pamiętam też, że od tamtego czasu ja już trzy razy oddałam ci tę samą przysługę — odpowiedziała Teodora tonem zjadliwym, którym Małżenicer się nie przejął, bo był to ton, jakim mówiła prawie zawsze. — Ile razy mam się rewanżować? Zresztą ja mówię po angielsku lepiej niż ty. — Po niemiecku też mówisz lepiej ode mnie — Małżenicer starał się wziąć ją pod włos. Oczywiście, było to czyste pochlebstwo; wypowiadając je minął się całkowicie z prawdą. Bo znał ten język bardzo dobrze; nauczył się go przebywając w miejscu, w którym jego opanowanie — szybkie i dokładne — zwiększało szansę przeżycia. Teodora oczywiście wiedziała, że jest to pochlebstwo. Jednak sprawiło jej ono przyjemność. Prychnęła więc tylko i nie zaprzeczyła. A on mówił dalej: — Muszę przecież ćwiczyć się w konwersacji, tak żeby mówić dobrze po angielsku, kiedy dostanę wizę. — Masz zatem na te ćwiczenia jeszcze mnóstwo czasu — odrzekła cierpko. Nie powiedziała tego, żeby mu zrobić przykrość. Powiedziała tak przekonana, że to prawda. Małżenicer zresztą także skłonny był często przypuszczać, że ten pogląd jest słuszny. Ale nie

dzisiaj. Bo dzisiaj był za bardzo podekscytowany wieściami o wyprawie powracającej z Marsa, zbyt pełen entuzjazmu, żeby popadać w zwątpienie. — Dostanę ją w końcu, dostanę! Słuchałaś dzisiejszych wiadomości? Mają zamiar wysłać następną ekspedycję na Marsa, skoro tylko ta wyląduje bezpiecznie na Ziemi. A wszystko dlatego, że odkryli tych Marsjan. To rodzi powszechną ciekawość i chęć dowiedzenia się czegoś więcej o tej planecie i jej mieszkańcach. Dziś rano prezydent Stanów Zjednoczonych oświadczył, że będzie następna wyprawa. Więc ja im się przydam. Tak, Teodora, będą mnie potrzebowali. Bo gdzie znajdą specjalistę, który im opowie o radzieckich badaniach kosmicznych? — W Moskwie, oczywiście. A nie tutaj, w Atenach. — Ale ludzie, których oni chętnie widzieliby u siebie, nie mogą z Moskwy wyjechać — oświadczył Małżenicer. — Ty też nie możesz wyjechać bez wizy — ucięła ostro. Miękła już jednak. — Wołodia — powiedziała kręcąc głową — jesteś niepoprawnym marzycielem. Gdybyś był potrzebny Amerykanom, wylądowałbyś u nich już dziesięć lat temu, zaraz po tym jak uciekłeś. Nie przymierałbyś teraz głodem jako przewodnik w Grecji, a zwłaszcza tu, w Atenach, o których wiesz tak mało. A potem zmiękła już na dobre. Zresztą, Amerykanie czy Niemcy — cóż to za różnica dla niej, osoby znającej sześć języków i posługującej się swobodnie w każdym z nich mową potoczną. — No dobrze — powiedziała trochę jeszcze niechętnie. — Zamienimy się. Zawiadomię o tym Stratosa. Ale za to zapłacisz za moją kawę. Stratos bynajmniej nie był zachwycony. — Od rozdzielania pracy ja tu jestem! — krzyczał jak zawsze. Jednak, jak zawsze, w końcu się zgodził. Stratos nie lubił Małżenicera. Małżenicer sądził, że to dlatego, że jego kierownik od wczesnej młodości był członkiem Greckiej Partii Komunistycznej. Nie miał więc sympatii dla Rosjan, którzy uciekali ze swej ojczyzny, wybierając wolność na zgniłym Zachodzie. Jednak z tego samego powodu Stratos upierał się przy tym, żeby w wykazie dyżurów figurowało co najmniej jedno nazwisko przewodnika mówiącego po rosyjsku. Kierował się w tej sprawie względami politycznymi, a nie chęcią zysku. Finanse agencji nie ucierpiałyby bowiem prawie wcale, gdyby jej pracownicy udawali, że Rosjanie właściwie nie istnieją, gdyż turystów rosyjskich przyjeżdżało do Aten bardzo niewielu — miesięcznie nie zapełniliby nawet jednego autokaru. Wchodziły tu jednak w grę sprawy ważniejsze niż czysto finansowe. Dlatego Stratos tolerował fakt, że Małżenicer mówi po niemiecku i po angielsku z wyraźnym rosyjskim akcentem. Godził się nawet z tym, że Małżenicer nie jest Grekiem, po to, żeby mieć kogoś, kto mógłby oprowadzać delegacje handlowców z Kijowa czy Leningradu, którym pozwolono przez kilka godzin poznawać historię kultury starożytnych Greków. Małżenicer był taką osobą: oprowadzał członków delegacji i rozmawiał z nimi nienagannym rosyjskim, unikając, co najważniejsze, wszelkich tematów politycznych. Pod tymi dwoma względami był bez zarzutu. Oprowadzał Rosjan z uśmiechem na ustach i nigdy nie dawał po sobie poznać, jak zapiekłą żywi do Sowietów urazę i jak wielka i niepohamowana jest jego wściekłość na nich. Wiedział, że jeżeli zrobi coś, co wywoła niezadowolenie Stratosa, zostanie wyrzucony z pracy. A wtedy prawie niezawodnie nastąpi katastrofa, bo władze greckie najprawdopodobniej przestaną przymykać oko na to, że przebywa w ich kraju właściwie nielegalnie. Małżenicer miał wprawę w ukrywaniu uczuć. Właściwie tylko dzięki niej przeżył, kiedy pech sprawił, że jako młody człowiek został wzięty do niewoli niemieckiej podczas ofensywy 1942 roku, a lekkomyślność kazała mu wydostać się z hitlerowskiego obozu zagłady w sposób, który wówczas wydawał się najlepszy.

Małżenicer nie miał nigdy szczęścia do władz. Władze radzieckie wysłały go prosto w łapy Niemców. Władze niemieckie dokładały wszelkich starań, żeby pozbawić go życia. Władze greckie natomiast tolerowały go tylko dlatego, że robił wszystko, by nie rzucać się w oczy. Nie darzył sympatią żadnych z nich. To’ zaś, według jego własnego mniemania, powodowało, że był wspaniałym kandydatem na obywatela Stanów Zjednoczonych Ameryki. Zdołał bowiem zauważyć, że obywatele tego kraju nigdy nie żyją w zgodzie ze swoimi władzami, a szczególnie z rządem, a mimo to pozostają ludźmi wolnymi i bogatymi. Był pewien, że nie będzie miał żadnych trudności z zaaklimatyzowaniem się w Ameryce — jeżeli tylko zdoła przekonać tych idiotów z konsulatu, żeby dali mu wizę. Tak więc, kiedy autokar wycieczkowy niezdarnie przedzierał się przez zatłoczone ulice Aten, Małżenicer uważnie przyglądał się swoim podopiecznym. Taksował ich wzrokiem i oceniał, nie zapominając wszakże o obowiązkach przewodnika. Nie omieszkał więc pokazać im Łuku Hadriana i Świątyni Zeusa Olimpijskiego — czy też raczej tego, co z tych zabytków pozostało po paru tysiącleciach zaniedbania i paru dziesięcioleciach działania kwaśnych deszczy. Nie zapomniał też wskazać im najlepszych restauracji i cukierni ani wymienić ulic, na których obowiązkowo, zgodnie z modą, robiło się zakupy. Pokazał, gdzie się odbywa zmiana warty, opisał budynek parlamentu i wszystkie budynki rządowe. Jednak przez cały czas obserwował uważnie wszystkich uczestników wycieczki, starając się dociec, którzy z nich mogą mu się przydać. Pierwsze trzy rzędy zajęte były przez ludzi, którzy nie wchodzili w rachubę, byli to bowiem Australijczycy. Po tych, którzy siedzieli z tyłu, też nie mógł się spodziewać pomocy. Byli co prawda Amerykanami, ale żaden z nich nie miał więcej niż dwadzieścia pięć lat i żaden nie wyglądał na kogoś, kto mógłby coś załatwić w Departamencie Stanu. Ku jego zdziwieniu pozostali Amerykanie byli czarni. Małżenicer przyjrzał im się uważnie, przechodząc między rzędami siedzeń i łapiąc się każdego uchwytu po kolei. Najwyraźniej ci czarni podróżowali razem. No tak, chyba można się było tego spodziewać. Chyba — bo Małżenicer nie był pewien, czego się spodziewać po czarnych, gdyż nie widział ich w życiu zbyt wielu. W każdym razie te okazy, które miał przed sobą, nie przypominały czarnych, jakich widywał w kinie, to znaczy takich, którzy noszą na ramieniu przenośne magnetofony i chodzą tanecznym krokiem w takt muzyki. Ani takich, którzy gotowi są kogoś obrabować. Czarni, których miał przed sobą, byli modnie ubrani. Nie różnili się strojem od przeciętnych turystów amerykańskich podróżujących w ciepłych krajach: trzy kobiety miały na sobie szorty, w szorty ubrany był też jeden z mężczyzn. I wszyscy nosili okulary słoneczne. Przyjrzawszy się im, stracił prawie nadzieję. Z powierzchownych obserwacji wywnioskował, że ci ludzie najprawdopodobniej do niczego mu się nie przydadzą. Mogli być dentystami albo duchownymi, gdyż inni czarni zapewne nie byli dość zamożni, żeby odbywać tak dalekie podróże. A ani żaden dentysta, ani żaden duchowny nie miał wpływów w tych sferach, których reprezentanci mogliby pomóc Małżenicerowi. Sytuacja nie przedstawiała się więc obiecująco. Nastrój Małżenicera pogorszył się, daleko mu teraz było do porannej euforii. Nie dawał jednak jeszcze za wygraną. Kiedy autokar postękując piął się w górę, w kierunku schodów, które prowadzą do Partenonu, Małżenicer przespacerował się ponownie między siedzeniami. Powinien był w tej chwili stać z przodu z mikrofonem w ręce, wiedział o tym kierowca, który z zaciekawieniem obejrzał się i popatrzył na plecy przewodnika. Małżenicer postanowił zrobić teraz to, co zwykle robił pod koniec wycieczki. Posuwał się więc od siedzenia do siedzenia i pytał, do którego hotelu zamierza wrócić każdy z pasażerów. Słuchając odpowiedzi, zwracał baczną uwagę na akcent, bo za nic nie chciał przegapić okazji. I nie przegapił jej — dzięki boskiej pomocy. Jeden z czarnych, marszcząc brwi, pochylał się nad paryskim wydaniem „Herald Tribune”; w gazecie widniał tytuł: PREZYDENT APROBUJE PLAN WYSŁANIA DRUGIEJ

WYPRAWY NA MARSA. Natomiast żona tego czarnego, odwrócona do tyłu, mówiła do innej żony, siedzącej za nią: — Nie uważam, że należą się nam jakieś p r z y w i l e j e z tego powodu, że brat Jeffreya jest w Kongresie; uważam tylko, że ambasada powinna przynajmniej z a j ą ć s i ę naszą sprawą. Należy się to każdemu obywatelowi, który znalazł się w obcym kraju i którego bagaż uległ zniszczeniu z winy linii lotniczych. A więc to był brat członka Kongresu! Małżenicer nigdy dotąd nie spotkał nikogo, kto byłby tak blisko amerykańskich kręgów władzy. I pomyślał, że dane mu było natknąć się na tego człowieka w dniu, w którym prezydent Stanów Zjednoczonych ogłosił rozpoczęcie nowej fazy badań Marsa. Czyli w dniu, w którym mogło się to okazać najbardziej przydatne! Władimir Małżenicer nie rozpoczynał swojej drogi życiowej od zdrady ojczyzny. Jeżeli o to chodzi, to nie uważał się za zdrajcę nawet teraz. W jego osobistym odczuciu, to nie on zdradził ojczyznę, tylko ojczyzna zdradziła jego. Najpierw wcieliła go do Armii Czerwonej; zrobiła to, kiedy był jeszcze dzieckiem, kiedy miał zaledwie szesnaście lat, posyłając go na Wielką Wojnę Ojczyźnianą, żeby walczył z Adolfem Hitlerem. No ale — przyznawał to gwoli sprawiedliwości — była to rzecz zrozumiała. Bo Hitler napadał na ZSRR, wprowadził do tego kraju czołgi i samoloty i całe armie sprawnych siepaczy — więc kraj był rzeczywiście w potrzebie. Młodego Wołodię Małżenicera cieszyło to, że może wziąć udział w wojnie. Jeżeli fakt, że był Rosjaninem, nie stanowił wystarczającej przyczyny tego, by to uczynić, to fakt, że był rosyjskim Żydem — co prawda niepraktykującym, niewierzącym i nawet nieobrzezanym — z pewnością taki powód stanowił. Ale później dowództwo Armii Czerwonej — stosując jakąś niezrozumiałą strategię — pchnęło pojedynczą dywizję, w której służył Małżenicer, przeciwko dwóm ogromnym, uzbrojonym od stóp do głów armiom niemieckim. Rozkazy brzmiały: „wytrzymać za wszelką cenę” i „kula w łeb każdemu, kto będzie próbował uciec”. Nie mogli więc uciekać. Ale nie byli też w stanie stawić czoła potędze niemieckiego molocha. Mieli więc do wyboru: poddać się albo umrzeć. Małżenicer postanowił nie umierać. Jednak wkrótce potem — przekonawszy się, że niemiecki obóz jeniecki dla żołnierzy Armii Czerwonej nie różni się zbytnio od Oświęcimia, chociaż wykańczanie ludzi trwa w nim trochę dłużej — nie był już wcale pewien, czy dokonał właściwego wyboru. Upłynęło jeszcze trochę czasu i pewnego dnia, kiedy przyszłość wydawała się już przesądzona, w obozie pojawiła się delegacja. Delegacja ludzi dobrze odżywionych, obnoszących dumnie oficerskie dystynkcje na dobrze skrojonych mundurach i mówiących po rosyjsku! Okazało się też zaraz, że mówią po rosyjsku, bo s ą Rosjanami. Przybyli do obozu z kwatery głównej generała Własowa z zadziwiającą propozycją. — Zwracamy się do was, dzielni rosyjscy żołnierze — oświadczyli — z wezwaniem, żebyście się do nas przyłączyli. Stworzymy wolną armię rosyjską! Stworzymy ją, żeby walczyć z bolszewikami! Będziemy walczyć z tymi zdrajcami, dopóki nie obalimy ich reżimu i nie wyzwolimy naszej ukochanej ojczyzny! Brzmiało to przekonująco, nie mówiąc już o tym, że perspektywa uwolnienia ukochanej Rosji była perspektywą wspaniałą. Każdy żołnierz Armii Czerwonej wiedział, że generał Własow nie jest ani chuliganem, ani trockistą. Każdy żołnierz wiedział też, że został on odznaczony medalem za odwagę, który przyznał mu sam Stalin. No a fakt, że w czasie ostatniej kampanii dostał się do niemieckiej niewoli, nie przynosił mu ujmy, bo przecież i Malżenicerowi i wszystkim jeńcom znajdującym się w obozie zdarzyło się to samo.

Tak więc młody Małżenicer, który wtedy miał już prawie dziewiętnaście lat, został własowcem, żołnierzem armii składającej się z byłych jeńców, którzy postanowili walczyć po stronie niemieckiej przeciw własnym braciom. Walczył więc przeciw własnym braciom, ale przynajmniej miał dobre żarcie, a na sobie porządny mundur, nie takie łachmany, w jakich dostał się do niewoli, a że był mundur niemiecki, no cóż… No i żył, kiedy wojna się skończyła, czym zasadniczo różnił się od dwudziestu milionów współziomków, którzy mieli mniej szczęścia niż on i zostali zabici. Ale potem szczęście przestało mu sprzyjać. Zaczęło sprzyjać natomiast Niemcom. Bo kiedy poddali się Niemcy, własowcy musieli zrobić to samo. Niemców wzięto do niewoli i umieszczono w obozach jenieckich, a później, po niedługim czasie, wypuszczono do domu. A własowców posłano do łagrów. W ten oto sposób w momencie, kiedy chruszczowowska amnestia opróżniła niektóre łagry, niegdysiejszy dziewiętnastolatek był już trzydziestoletnim mężczyzną, który — zupełnie na to nieprzygotowany — zdał sobie nagle sprawę, że jest znowu wolny. Oczywiście na tyle wolny, na ile wolny mógł być obywatel radziecki z obciążoną kartoteką. Lata spędzone w łagrach nie były dla niego całkiem stracone. A to dlatego, że niedługo po uwięzieniu zaprzyjaźnił się tam ze wspaniałym starszym człowiekiem nazwiskiem Kostia Gerszuni. Kostia był niemłody, ale silny. A poza tym był on kiedyś konstruktorem rakiet. Znał Ciołkowskiego. Pozwalano mu nawet wyjeżdżać za granicę! W czasie długich lagrowych nocy Kostia chwalił się tym wszystkim przed pełnym młodzieńczych tęsknot Małżenicerem, wspominając dawne cudowne czasy. Pozwolono mu wyjechać do Berlina i złożyć wizytę w raczkującym Niemieckim Towarzystwie Rakietowym. Był nawet za oceanem, w Ameryce, gdzie w Worcester w stanie Massachusetts przeprowadził wywiad z fizykiem Goddardem, pionierem w dziedzinie konstrukcji rakiet. „Te podróże to było c o ś c u d o w n e g o ” — tak mówił staruszek, uśmiechając się przez łzy. Okazało się jednak, że cena, jaką za nie zapłacił, była bardzo wysoka. Bo to właśnie przede wszystkim za kontakty z Zachodem wpakowano go do łagru w czasach paranoicznej stalinowskiej czystki lat trzydziestych. Jednak później z tych samych powodów łagry stały się dla niego znośne. Kiedy bowiem w roku 1947, po Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej, Ukochany Wódz doszedł do wniosku, że Związek Radziecki, dla utrzymania swego wspaniałego statusu supermocarstwa, musi przygotować się do wytwarzania pocisków i odbywania podróży kosmicznych, pomogło mu nie co innego, jak właśnie kwalifikacje zawodowe. Kostię Gerszuniego przeniesiono z łagru w dalekiej tundrze, gdzie zajmował się wyniszczającą pracą fizyczną, do nowej pracy w Bajkonurze, gdzie brat udział w budowie kosmodromu i przylegającego do niego Gwiezdnego Miasta. A ponieważ Małżenicer jeszcze za czasów szkolnych wyróżniał się zdolnościami matematycznymi, staruszkowi pozwolono zabrać go ze sobą. Dzięki temu po wyjściu z obozu Małżenicer powoli zdołał odzyskać pozycję człowieka cieszącego się czymś, co można było nazwać niemal szacunkiem otoczenia. Nigdy, co prawda, nie był wielką figurą w świecie ludzi zajmujących się badaniami kosmicznymi, ale był wśród nich obecny od samego początku. Ponieważ był jednym z budowniczych Bajkonuru, później dano mu tam pracę. Pewnego razu robił obliczenia dla samego Szkłowskiego. Brał udział w pracach przygotowawczych związanych z lotami w Kosmos aż dwunastu kosmonautów. Powierzono mu — to znaczy jemu i wielu innym, gdyż zawsze byli tacy, którzy sprawdzali sprawdzających — sprawdzanie obliczeń związanych z wysłaniem sondy „Wieniera” na Wenus. W końcu pozwolono mu nawet wziąć udział w konferencji Międzynarodowej Federacji Astronautycznej w Wiedniu. To była okazja, na jaką zawsze czekał. Wymknął się z pensjonatu i poszedł do ambasady amerykańskiej, żeby poprosić o azyl. Ale Amerykanie go nie chcieli.

Powiedzieli mu, że to z powodu przepisów, dodając, że mają związane ręce. Bo przecież przyznał się, że był własowcem, prawda? A oddziały Własowa to były właściwie faszystowskie oddziały SS, czyż nie tak? No więc przepisy imigracyjne są bardzo rygorystyczne. Żaden eks–faszysta nie mógł imigrować do Stanów Zjednoczonych, gdzie z purytańską gorliwością dbano o nienaganną postawę moralną nowo przybyłych… Chyba że, oczywiście, ktoś mający wpływ w wysokich sferach politycznych uznałby, że jest osobą pożądaną w Stanach Zjednoczonych. O, wtedy to co innego, wtedy niech diabli wezmą przepisy imigracyjne. Ale nie było nikogo, kto poparłby tak małą płotkę jak Małżenicer. Odprawiano go z kwitkiem. „Przecież jest pan Żydem” — mówiono. — „Niech pan spróbuje dostać się do Izraela. Oni muszą pana przyjąć.” I Izrael go przyjął. Jednak Małżenicer zorientował się w porę, że w Izraelu nie kochają byłych esesmanów — nawet takich, których rodzice byli Żydami. Postanowił więc tam nie jechać i ucieszyło go bardzo, kiedy się przekonał, że dzięki wizie turystycznej, którą właśnie otrzymał, będzie mógł wśliznąć się do Grecji. Znalazł się więc w Grecji i w Grecji pozostał. Nie było tu pracy dla specjalistów w zakresie badań kosmicznych. Była jednak praca — co prawda niezbyt dobrze płatna — dla osób mówiących wieloma językami i będących w stanie nauczyć się na pamięć historii demokracji ateńskiej. Małżenicer został więc przewodnikiem. I przypuszczał, że będzie nim do końca życia. Sądził tak do chwili, kiedy wynikła sprawa Marsjan. „Szkaradne małe pokraki” myślał serdecznie o tych nie grzeszących inteligencją brzydactwach wielkości teriera, o ciałach przypominających kształtem fokę i o nogach jak u pająka. Rzeczywiście, nie były zbyt piękne, ale jakie to miało znaczenie? Liczyło się tylko to, że byli Marsjanami. Bo dzięki nim odżyło słabnące od pewnego czasu zainteresowanie Amerykanów badaniem Kosmosu. Odżyło i stało się tak wielkie, jak za czasów pierwszego lądowania ludzi na Księżycu. Sam prezydent Stanów Zjednoczonych stwierdził — donosiły o tym gazety — że zostanie zorganizowana następna wyprawa na Marsa! Za rok, dwa, a najwyżej trzy, następna flota statków kosmicznych poderwie się ze spalonego słońcem Przylądka Canaveral i poleci w dal… No i może, przy okazji, pociągnie za sobą Wladimira Małżenicera, wyrwie go z miejsca, w którym utknął i wyekspediuje z Aten za Ocean. Na szacownym, aczkolwiek wyboistym kawałku bruku na szczycie Akropolu Małżenicer zebrał swoje stadko, jak święty Paweł, Apostoł Narodów, który niegdyś uczynił to samo na pobliskim Areopagu. — Świątynia, którą państwo mają przed sobą — zaczął monotonnym głosem — zwana Partenonem, zaprojektowana przez wielkiego artystę Fidiasza dwa i pół tysiąca lat temu, uległa poważnemu zniszczeniu w czasie wojny z Turkami. Następnie została splądro… zniszczona ponownie — poprawił się szybko, przypomniawszy sobie, że nic ma do czynienia z Rosjanami ani Niemcami, tylko z ludźmi anglojęzycznymi, którzy być może nie byliby zadowoleni, słysząc, że mówi o lordzie Elginie jako o kimś, kto splądrował budowlę sakralną — a wiele najcenniejszych rzeźb przeniesiono z niej do muzeów na całym świecie. Marmur przeznaczony na budowę świątyni wydobywano w górach, które widzicie państwo za mną, a następnie przywożono tutaj i łączono jego bloki bez pomocy zaprawy murarskiej. Technika łączenia była tak doskonała, że świątynia przetrwała długie wieki. A skąd jej nazwa? Dlaczego „Partenon”? Otóż dlatego, że świątynia ta była poświęcona bogini Atenie Partenos, czyli „Atenie dziewicy”. A dlaczego to wzgórze nazywa się Akropol? Ponieważ „Akropolis” po grecku znaczy „miejsce wysoko położone”. Akropol to najwyższe wzniesienie starożytnych Aten. A teraz — zakończył

— mają państwo czterdzieści pięć minut na samodzielne zwiedzanie i na robienie zdjęć. Mogą też państwo napić się czegoś zimnego w barze na dole. Spotkamy się przy autokarze… Wykład nie był jeszcze skończony. Mówił dalej, prosząc jak zwykle o punktualny powrót i zapowiadając, że autokar odjedzie bez spóźnialskich. Miał jednak przed sobą doświadczonych turystów, którzy znali ten tekst równie dobrze jak on i którzy, nie mając ochoty go słuchać, zaczynali się już rozchodzić. Zresztą Małżenicer nie miał nic przeciwko temu, żeby się rozeszli. Jego uwaga skupiła się bowiem na trzech czarnoskórych małżeństwach. Odwrócił się i, sprytnie manewrując, zaszedł im drogę. — Jeżeli państwo pofatygują się ze mną — zwrócił się z uśmiechem do brata czarnego członka Kongresu — pokażę bardzo dobre miejsce do robienia zdjęć. A może chcieliby państwo, żebym to ja sfotografował całą waszą szóstkę na tle świątyni? Oczywiście chcieli. Czarowanie turystów było jedną z tych rzeczy, które Małżenicer robił bardzo dobrze. Bo przecież dzięki temu dostawał napiwki. Wygłosił więc teraz wspaniały wykład, jeden z najwspanialszych w całej swojej karierze: o Fidiaszu i o ogromnym posągu, który zaginął, o bramie, przez którą wchodziło się do Partenonu i która uległa zniszczeniu. No i o Areopagu. Kiedy doszedł do Areopagu, wiedział, że nadeszła najważniejsza chwila. „Teraz albo nigdy” — pomyślał i zaczął przemawiać mobilizując wszystkie swoje umiejętności. — Stojąc na tej właśnie skale, święty Paweł przemawiał do Ateńczyków. Na tej też skale zasiadał sąd, który skazał Orestesa za jego zbrodnię. Czy wiedzą państwo, co znaczy słowo „Areopag”? Otóż znaczy ono „Wzgórza Marsa”, „Marsowe Wzgórze”. A może — dodał mrugając do nich — jakiś bogaty Amerykanin kupi je i przeniesie do Stanów? Amerykanie mają teraz przecież prawo do wszystkiego, co jest związane z Marsem! Jakże podziwu godni są wasi uczeni! Podziwiam ich bardzo, bo sam — zanim uciekłem ze Związku Radzieckiego — byłem jednym z tych, którzy zajmowali się badaniami kosmicznymi. Brałem udział w przygotowaniach do startu wielu statków typu „Sojuz” i w przygotowaniach do wypuszczenia statku orbitalnego mającego okrążać Marsa. Można nawet powiedzieć — dodał z miną, która mówiła, że właściwie nic ma się czym za bardzo chwalić — że przez pewien czas byłem głównym specjalistą radzieckim od spraw Marsa. Ale teraz, cóż… Uśmiechnął się, wzruszył ramionami i przeszedł do omawiania innych rzeczy, którymi chlubi się Grecja. Jednak udało mu się; zainteresował ich swoją osobą. Przed upływem umówionych czterdziestu pięciu minut usłyszał wyrazy współczucia z tego powodu, że jest tak niełaskawie traktowany przez tych partaczy i lawirantów z ambasady, olśnił swoich słuchaczy, opowiadając im historyjkę radzieckich, niemieckich i amerykańskich badań kosmicznych, dowiedział się, że Bayard — ten wysoki i ponury — jest prawnikiem, że ten korpulentny z bródką, któremu towarzyszy żona wyglądająca prawie jak biała kobieta, zajmuje się handlem nieruchomościami i że ten noszący nazwisko Thatcher jest naprawdę bratem prawdziwego członka Kongresu — za co Bogu niech będą dzięki! I w końcu otrzymał zaproszenie na wieczornego drinka w hotelu, zaproszenie, które zostało wypowiedziane tonem tylko z lekka powściągliwym. Serce Małżenicera śpiewało z radości. W końcu rysowała się przed nim realna perspektywa. Ameryka była w zasięgu wzroku. Marsjanie — mimo że tacy paskudni — dobrze mu się przysłużyli. Amerykanie mają zamiar wysłać następną ekspedycję, a on — teraz, kiedy zyskał sobie sprzymierzeńca, który mu pomoże — ma szansę wziąć udział w przygotowaniach do niej! Kiedy wrócili do hotelu, Georgette Thatcher stwierdziła, zwracając się do męża: — Nie podoba mi się, że zadajesz się z tym człowiekiem. Może to jakiś szpieg.

— Ależ kochanie — odpowiedział jej mąż — czegóż szpieg mógłby dowiedzieć się od nas? — Ja nie mówię, że on jest szpiegiem radzieckim. Może jest agentem CIA albo szpieguje dla Urzędu Skarbowego? Powiedziała to w chwili, kiedy on podnosił do ust szklaneczkę whisky. Na jego twarzy pojawił się bezwiedny grymas, jaki pojawia się na twarzy każdego amerykańskiego biznesmena, kiedy usłyszy nazwę tej instytucji, wskutek czego każdy postronny obserwator dalby głowę, że szkocka whisky, którą pije pan Thatcher, jest skwaśniała. Ale trwało to tylko przez mgnienie oka. — Nie ma się czego obawiać — oświadczył. — Masz rację — powiedziała Georgette Thatcher, a potem dodała zmieniając raptownie zdanie: — Dobrze będzie dowiedzieć się o nim czegoś więcej. Może po powrocie będę mogła opowiedzieć o nim w kościele. — Z pewnością — zgodził się Thatcher. Przywykł już do tego, że żona wypowiada sprzeczne sądy, że zawsze najpierw jest równocześnie i za i przeciw każdej nowości i że następnie prawie zawsze jest za. Zdarzało się jej, że doprowadzała do tego, iż czuł się zdezorientowany, ale nigdy go nie nudziła. Jeff Thatcher nie był ani dentystą, ani duchownym; dentystą był natomiast jego ojciec, a duchownym ojciec Georgette. Thatcherowie pobrali się i zaczęli dorosłe życie we właściwym czasie, to znaczy w czasie, kiedy walka o prawa obywatelskie dla czarnych przyniosła pożądane rezultaty. Oszczędności dentysty i umiejętność wyłudzania stypendiów, jaką odznaczał się duchowny, pozwoliły obojgu znaleźć się na Uniwersytecie Północno–Zachodnim, gdzie się poznali. Po skończeniu studiów pobrali się. Jeff Thatcher i jego brat nie poszli bynajmniej w ślady ojca; żaden z nich nie miał nic wspólnego z leczeniem zębów. Starszy z nich, czyli Walter, skończył prawo i zajął się polityką. Był już po raz drugi członkiem Izby Reprezentantów i mówiono o nim, że będzie kandydował do Senatu ze stanu Illinois. Finansowo Jeffrey stał nawet lepiej niż brat. Skończył administrację i zarządzanie. Ponieważ urodzili się wtedy, kiedy się urodzili i w tej a nie innej rodzinie, obaj bracia zaszli daleko wyżej niż ich rodzice. Udało im się to bez zbytniego wysiłku. Jeffrey zaczął karierę od pracy w firmie, która usilnie poszukiwała młodych, wykształconych pracowników, ale później wylądował w wielkiej korporacji, która chciała poprawić swój image i której właściciele chcieli udowodnić, że są zwolennikami równości rasowej. Dostał w niej doskonalą pracę. Było to wydarzenie, które pociągnęło za sobą lawinę innych szczęśliwych zdarzeń. Wszystko układało się Thatcherom jak po maśle — sama Harriet Beecher Stowe przy pomocy Johna Browna nie wymyśliłaby takiego biegu wypadków. Urząd Federalny Budownictwa Mieszkaniowego udzielił im pożyczki na kupno domu w wysokości osiemdziesięciu tysięcy dolarów. Dom miał cztery sypialnie i znajdował się w podmiejskiej północno — zachodniej dzielnicy willowej. Obecnie, dzięki temu, że miał taras do opalania i basen w pobliżu, oraz dzięki inflacji, wart był prawdopodobnie ćwierć miliona. Kiedy Jeffrey postanowił pójść na swoje, dostał pożyczkę od Urzędu do Spraw Małych Przedsiębiorstw. Obecnie był już prezesem towarzystwa ubezpieczeniowego, którego roczny dochód ze składek wynosił sześć milionów dolarów. Podmiejska parafia kościoła Metodystów, wspaniałomyślnie przyjąwszy do grona swych wiernych tę pierwszą (ale bardzo szacowną) czarną parę, wkrótce powierzyła Georgetcie funkcję przewodniczącej komitetu Akcji Społecznej. Niedługo potem Georgette została również członkiem miejscowej rady szkolnej. Thatcherowie nie mieli, co prawda, dzieci, ale byli ludźmi sukcesu, mieli dwa najnowsze modele BMW w garażu i jeździli co roku na wycieczkę do Europy. Patrząc na nich — siedzących w hotelowym barze i oczekujących na Malżenicera, miało się przed oczami świadomą swej pozycji dystyngowaną parę w średnim wieku — za młodą na to, żeby grać w golfa, a za starą na to, żeby słuchać muzyki funky. Jeffrey pił whisky Chivas Regał z lodem, a Georgette eksperymentowała z greckim słodkim likierem anyżowym. Ubrani byli

gustownie, podobnie jak inne pary znajdujące się w zasięgu wzroku: ona miała na sobie bladoniebieski jedwabny kostium, a on kurtkę w stylu safari w kolorze jasnopiaskowym. Wybierali się na imprezę „Ateny Nocą” zorganizowaną przez jakąś inną agencję turystyczną, nie tę, w której pracował Małżenicer, mieli więc w planie kolację w greckiej tawernie przy akompaniamencie muzyki oraz program typu światło i dźwięk w jednym z amfiteatrów. Jeffreyowi ta impreza wydawała się bardziej interesująca niż spotkanie z brzydkim, starym cudzoziemcem — dopóki nie porozmawiał na ten temat z Bayardem i Swansonem. — Jest przy drzwiach — powiedziała Georgette Thatcher, wpatrując się w swój mlecznobiały likier. — Poczekajmy, aż podejdzie — odpowiedział Jeff. Nie rozglądał się na boki. Pomyślał, że Małżenicer, który dał jasno do zrozumienia, że nie oczekuje zapłaty za ten wieczór, na pewno spodziewa się napiwku. Napiwku albo czegoś innego — gdyż Jeffrey wiedział z doświadczenia, że wszyscy zawsze spodziewają się jakichś korzyści. Nie było w tym jednak nic zdrożnego, bo sam zwykle tak postępował, a i z tym spotkaniem wiązał określone nadzieje. Władimir Małżenicer bywał od czasu do czasu w wielkich hotelach ateńskich — nie w tych ekstrawaganckich pułapkach na turystów, ale w tych naprawdę eleganckich, w których agencje turystyczne nigdy nie zamawiały miejsc. Dekadencki przepych, z jakim były urządzone, nie budził w nim zazwyczaj większych emocji. Tym razem jednak rozglądał się po hallu z zachwytem. Ale to nie lustra na ścianach tak go zachwycały; nie robiło też na nim wrażenia ogromne złote wahadło Foucaulta zwisające ze sklepienia znajdującego się na wysokości szóstego piętra. Tym, co autentycznie robiło na nim wrażenie, były pieniądze. Bo znał dokładnie ceny pokoi, posiłków i alkoholu w tym hotelu — wiedział, ile to wszystko tutaj kosztuje. A ci Amerykanie — iście po amerykańsku — przystawali na to zdzierstwo i na dodatek dobrze się przy tym bawili! Jakże cudownie byłoby być jednym z nich! Rozejrzał się, zmarszczył brwi na widok szefa hotelowych boyów, który już, już miał się do niego zwrócić po imieniu, i ruszył szybko w kierunku stolików znajdujących się w drugim końcu hallu. — Witam państwa — powiedział rozpromieniony, usiłując uśmiechnąć się bez pokazywania złotych zębów, które w oczach Amerykanów, wiedział o tym dobrze, były oznaką wulgarności. Szerokim gestem wyciągnął pudełko czekoladek. — Niech ten drobiazg uprzyjemni państwu pobyt w Atenach — powiedział, wręczając je pani Thatcher. — Jak to miło z pana strony — odpowiedziała, zsuwając z pudełka wstążkę koloru miedzi tak, żeby nie uszkodzić zatkniętej za nią malutkiej gałązki bzu. Małżenicer obserwował jej wysiłki z uznaniem: otwierała pudełko z ostrożnością, na jaką w pełni zasługiwało, bo zapłacił za nie przecież osiemset pięćdziesiąt drachm, a zawierało tylko osiem czekoladek. — Spójrz, Jeff — powiedziała. — To czekoladki. — To naprawdę miło z pana strony — włączył się Thatcher. — Czy będzie pan, panie Sołżenicyn, łaskaw pójść z nami na górę? Nasi przyjaciele nie wybaczyliby nam, gdybyśmy zagarnęli pana wyłącznie dla siebie. — Ależ oczywiście! — powiedział Małżenicer z entuzjazmem, zachwycony, że go zapraszają do pokoju, bo być zaproszonym do pokoju w hotelu to prawie to samo, co być zaproszonym do czyjegoś domu. — Ale pozwolę sobie sprostować: nazywam się Małżenicer, a nie Sołżenicyn, chociaż — tu mrugnął do nich — pochlebia mi, że moja skromna osoba kojarzy się państwu w jakikolwiek sposób z tak wielkim Rosjaninem i tak wspaniałym pisarzem! — Spodziewam się — powiedział Thatcher.

Nabazgrał swoje nazwisko na czeku i poszedł przodem, prowadząc żonę i gościa do windy, która ruszyła tak bezszelestnie, że Małżenicer nie zdążył nawet zauważyć, kiedy byli już na miejscu. — To na końcu korytarza — powiedział Thatcher, idąc nadal przodem. — Aha, to świetnie — odpowiedział Małżenicer, odczuwając dużą przyjemność. „Coraz lepiej” — pomyślał, bo wiedział, że na końcu korytarza znajdowały się zazwyczaj apartamenty. Nie popełnił więc pomyłki, zwracając uwagę na tych Amerykanów. A teraz, świadomy tego faktu, szedł korytarzem, gawędząc z nimi z uśmiechem na ustach. Rzeczywiście Thatcherowie zajmowali apartament. Nie był to jeden z tych o g r o m n y c h apartamentów, w jakich mieszkali ludzie bardzo bogaci albo politycy, był to jednak apartament. Składał się z salonu i sypialni. Żeby w nim zamieszkać, trzeba było zapłacić za dobę więcej niż Małżenicer zarabiał w ciągu miesiąca. Pozostałe dwie pary były już na miejscu. Kiedy Małżenicer wszedł do salonu wraz z Thatcherami, wszyscy wstali. Dwaj obecni tu mężczyźni podali Małżenicerowi rękę. Jeden z nich, nazwiskiem Bayard wskazał ręką kredens, na którym Małżenicer zobaczył szkocką whisky, amerykańską whisky zwaną burbonem, likiery,, z pół tuzina słodkich amerykańskich drinków zwanych sodami, a tuż obok nich tace z kanapkami i grzankami oraz półmisek z” kawiorem. — Czego pan się napije? Może czegoś słodkiego, panie Mal… Malzen… — Małżenicer. Przykro mi, że tak trudno to wymówić — usprawiedliwiał się Małżenicer. — Proszę nazywać mnie po prostu Wołodia. To zdrobnienie, bo mam na imię Władimir. — Świetnie — powiedział Bayard serdecznie. — Ale — wtrąciła się jego żona — czy to nie będzie niegrzeczne? Czy to nie będzie tak, jakbyśmy zwracali się do służącego? Zanim Bayard rozkręcił na dobre swój interes — a zajmował się handlem nieruchomościami — Gwen Bayard była przez pewien czas nauczycielką francuskiego w pewnej szkole średniej w Chicago, wiedziała więc doskonale, jaka różnica między „tu” a „vous”. — Ależ ja jestem państwa sługą, proszę pani — odpowiedział Małżenicer szarmancko. — W każdym razie tu, w Grecji, jestem tylko zwykłym przewodnikiem, chociaż we własnym kraju, kiedy pracowałem w Bajkonurze, moja pozycja była przez szereg lat o wiele mniej skromna. — A właśnie — powiedział Thatcher — chciałem cię o to zapytać. Ale dlaczego nie siadasz, Wołodia? Proszę, usiądź. Czy Ted może ci już dolać? Małżenicer aż zamrugał oczami. Bo nie zdążył jeszcze nawet umoczyć ust. Czy ich tym obraził? Czy amerykański savoir–vivre wymagał, żeby człowiek wypił natychmiast to, co mu podadzą? Pociągnął ryk i prawie go zatkało, tak lepki i słodki był ten napój. Mimo to jednak zdołał wykrztusić: — Tak? Mam coś opowiedzieć o radzieckim programie badań kosmosu? Właściwie od pewnego czasu nie stykam się już z tą problematyką, jednak fakt, że robiłem obliczenia potrzebne do wyznaczania orbit balistycznych… ale zapewniam was, nie dla celów militarnych… — Mówiłeś coś o Marsie — przerwał mu Bayard. — O Marsie? A tak. Tak, brałem udział w przygotowaniach do startu statku orbitalnego, który miał okrążać Marsa… — Ja mam na myśli W z g ó r z e Marsa. — Wzgórze Marsa? Małżenicer był nieco zdezorientowany. Wypił następny łyk, marszcząc brwi. — Opowiadałeś nam o nim podczas dzisiejszej wycieczki. O tym małym pagórku obok Akropolu. Mówiłeś, że ma jeszcze jakąś inną nazwę… — Aha, już wiem — krzyknął Małżenicer, bo nagle zaświtało mu w głowie. — Wzgórze Marsa, Marsowe Wzgórze albo inaczej Areopag. To wzgórze, na którym przemawiał święty

Paweł. Oczywiście, teraz już wiem — dodał, usiłując zgadnąć, ku czemu zmierzają jego czarni rozmówcy. — Słowo „Mars” nie odnosi się tutaj do planety, tylko do jednego z bogów z greckiej mitologii. — Ale to wzgórze tak się nazywa, tak? To znaczy: taka jest jego angielska nazwa? — domagał się odpowiedzi Bayard. Przez chwilę wyglądał na szczerze zmartwionego. Ale kiedy Małżenicer z ociąganiem przyznał, że tak, odprężył się i posłał swoim czarnym przyjaciołom triumfujące spojrzenie. — No a teraz, Wołodia, problem jest w tym, że my wypiliśmy o kilka drinków więcej niż ty. Pij do dna i pozwól sobie nalać. — Mają takie ładne nazwy, prawda? — powiedziała pani Swanson, częstując kanapkami gdy tymczasem Bayard nalewał drinki. — Tak, oczywiście — odpowiedział Małżenicer. Nie był pewien, o czym ona mówi, ale to „oczywiście” można było przecież zrozumieć jako: „oczywiście, chętnie wezmę kanapkę”. Żeby jego rozmówczyni tak to zrozumiała, wyciągnął rękę ku tacy i wziął jedną z nich. Okazało się, że jest to kanapka z jakimś miękkim, słodkim serem i kawałkiem jasnozielonej, prawie pozbawionej smaku papryki. Oczywiście, wolałby kawior, nawet ten czerwony, gruboziarnisty, ale nie miał pojęcia, jak o taką kanapkę poprosić. Nie bardzo wiedząc co począć, napił się tego, co mu nalał Bayard. Napój był lepki i słodki jak jakaś lemoniada dla dzieci, ale równocześnie czuło się w nim alkohol. Małżenicer zaczynał zresztą uświadamiać sobie, że ten alkohol idzie mu do głowy. — Pomówmy o interesach — powiedział Jeff Thatcher uprzejmym tonem. Małżenicer znowu wybąkał tylko grzeczne „oczywiście”. Zdołał zapanować nad głosem i nie wypowiedział tego słowa tonem pytającym, chociaż nie miał pojęcia, jakie interesy jego rozmówca ma na myśli, chyba że… Nie, nie śmiał wprost uwierzyć, że chodzi o to, o czym on tak rozpaczliwie marzy. — Powiedziałeś, że byłeś tam w Rosji specjalistą od spraw Marsa, tak? — spytał dziarsko Thatcher tonem prokuratorskim, jak gdyby chciał ustalić podstawowe fakty, zanim zaatakuje. — Ach, tak — odpowiedział Małżenicer, a potem, pozbierawszy się, kontynuował: — Tak, oczywiście. W Bajkonurze. Przez długie lata. Miałem do czynienia z wieloma zagadnieniami, ale głównie uczestniczyłem w przygotowaniach do startu statku orbitalnego, który miał okrążać Marsa, przypominacie sobie państwo, oczywiście, to przedsięwzięcie? Oczywiście, że sobie nie przypominali. Małżenicer westchnął w głębi duszy, ale — nadal uśmiechnięty — starał się mówić tonem niefrasobliwym: — Nasz pojazd miał okrążać planetę po orbicie nachylonej, orbicie, której kąt nachylenia miał być duży. Oczywiście, ta orbita nie mogła być orbitą biegunową, bo nasze statki nie są tak wspaniale sterowane jak wasze. Ale była tak obliczona, że — w ciągu siedmiu tygodni — możliwe było odwzorowanie około dziewięćdziesięciu trzech i ośmiu dziesiątych procenta powierzchni planety. Nie miało to polegać tylko na sfotografowaniu jej zwykłym aparatem fotograficznym. O nie! Oprócz układów optycznych mieliśmy też do dyspozycji urządzenia rejestrujące promieniowanie podczerwone i ultrafioletowe, a także urządzenia radiolokacyjne do sporządzania map warstwicowych, magnetometry i inne skomplikowane instrumenty. No i — rzucił, wzruszając ramionami i jak gdyby odżegnując się od swojej działalności — to ja robiłem obliczenia związane z wyznaczaniem orbity oraz wyliczałem poprawki. J a i c z t e r d z i e ś c i p i ę ć i n n y c h o s ó b — dodał w duchu. Jednak mówiąc to nie okłamał ich przecież. To było ważne, bo Małżenicer postanowił nie kłamać, a w każdym razie nie mówić kłamstw, na których można go było przyłapać. Fakt przyłapania na kłamstwie mógł być przecież wykorzystany przeciwko niemu. Zresztą ryzyko było niewielkie. Bo skąd Amerykanie mogli wiedzieć, kto jaką funkcję pełnił w Bajkonurze, skoro niektórzy pracownicy

kosmodromu wykonywali swoje prace anonimowo i nawet władze radzieckie nie orientowały się do końca, co kto robił? — Co to jest? — spytał zaskoczony, kiedy pan Swanson wyciągnął z teczki jakiś papier i wręczył mu go. — Jesteś specjalistą od spraw Marsa — powiedział. — A czy znasz te miejsca? Małżenicer spojrzał na papier. Była to mapa Marsa. Niezbyt dobra mapa: została najwyraźniej wydarta z egzemplarza międzynarodowego wydania „Newsweeka”. Ale była na niej powierzchnia obu stron planety przedstawiona z zastosowaniem rzutu Merkatora. Podniósł głowę, rozejrzał się i zobaczył wlepione w siebie oczy zebranych, po czym wyciągnął z kieszeni binokle. Wytarł szkła małą serwetką papierową, jaką wręczyła mu pani Bayard na początku przyjęcia, i zaczął przyglądać się mapie. — Tak, widzę, że to mapa Marsa — powiedział niepewnie, zastanawiając się, czego spodziewają się po nim zebrani. — Ale poszczególne miejsca na tej mapie… — powiedział Swanson z naciskiem. — Czy wiesz coś o nich? — Wołodia, jemu chodzi o te miejsca, które mają takie ładne nazwy — usiłowała mu pomóc żona Swansona. — O tutaj, tutaj jest napisane: Lacus Solis, widzisz? Małżenicer popatrzył na nią, a potem pochylił się nad mapą. — Tak, Lacus Solis — powiedział. — To znaczy Jezioro Słońca. Oczywiście, tak naprawdę to to nic jest żadne jezioro. Wszystkim tym miejscom nadali nazwy astronomowie. Było to dawno temu, kiedy nie było jeszcze dobrych teleskopów. Prawdopodobnie wtedy myślano, że to jest jezioro, ale teraz wiadomo, że na Marsie nic ma wody niezwiązanej, a co dopiero takich dużych jezior. — Jezioro Słońca — zamyślił się Bayard. — Słoneczne Jezioro. Plac Słonecznego Jeziora? — Wzruszył ramionami, a potem wskazał na mapę. — A to? Małżenicer przyjrzał się mapie i powiedział: — No tak, to jest Mons Olympus. To jest góra, wulkan. Największy wulkan, jaki odkryto w całym układzie słonecznym. Teraz, oczywiście, jest nieczynny… Tu odezwała się pani Swanson, sznurując usta: — No, nie wiem. Nie podoba mi się to „Mons”. Jest w tym podtekst seksualny. — Możemy powiedzieć: Olimp, Olimpijski. Ulica Olimpijska? Plac Olimpijski, co, jak to brzmi? — To już mielibyśmy dwa place, kochanie — zauważyła pani Swanson. — Zapisz te nazwy, a nad szczegółami będziemy się zastanawiać później — odparł jej mąż. — No, Wołodia. A co dalej? — Dajcie mu najpierw jeszcze jednego drinka — powiedział Thatcher jowialnie. — Nie widzicie, że za bardzo go wzięliście do galopu? „Z drinkiem czy bez drinka” pomyślał Marżenicer, „oni rzeczywiście za bardzo wzięli mnie do galopu”. Martwił go przy tym fakt, że nic ma pojęcia, o co tu chodzi. Każda kolejna nazwa wywoływała jakąś reakcję z ich strony. Ale Małżenicer nie mógł się zorientować, dlaczego reagują tak a nie inaczej. Nazwa Valles Marineris nie wywołała ich zainteresowania, chociaż dolina, do której się odnosiła, była o wiele większa niż Wielki Kanion. Usłyszawszy nazwę Utopia Planita, pokręcili głowami. — To już zostało wypróbowane w Schaumburgu — powiedział tajemniczo Bayard. A kiedy pokazał im miejsce zwane Chryse Planita i zaczął opowiadać, jak wylądował tam amerykański ładownik Viking, Bayard zauważył: — Ta nazwa jest jakaś taka… jakby związana z religią. A potem trzej mężczyźni rozparli się wygodnie i popatrzyli na siebie. Bayard kiwnął głową, patrząc na Swansona. Swanson kiwnął do Thatchcra. A Thatcher stwierdził: — Myślę, że pora znowu się napić.

Był najwyraźniej zadowolony, chociaż Małżenicer nie miał pojęcia z czego. Swanson też wyglądał na zadowolonego; roześmiał się i wstał, żeby przygotować drinki. Bayard, który wstał, żeby mu pomóc, również się roześmiał. — Mam nadzieję, że się państwu przydałem — powiedział Matżenicer smętnie. — Ależ oczywiście, drogi Wołodia — rozpromienił się Bayard. — Proszę, pij. A teraz przystąpmy do omówienia interesów. Myślę, że możesz nam pomóc w pewnym małym przedsięwzięciu, które uruchomiliśmy w Chicago. W dotychczasowym życiu Małżcnicera bywały chwile triumfu. Nie było ich wiele, to prawda — no i ż a d n a , oczywiście, nie mogła równać się z tą chwilą! Podnosząc się z głębokiego fotela i wyciągając rękę po następnego drinka, Małżenicer czuł przyjemne ciepło w żyłach. „Czy to już czwarty?” — zastanawiał się. Być może czwarty, ale jakie to mogło mieć znaczenie? Czyż bowiem nie był to najodpowiedniejszy moment na to, żeby uczcić ten triumf? C h i c a g o ! — obracał to słowo na języku, pociągając potężny łyk alkoholu ze szklanki. Nie czuł, że płyn jest słodki i że ma smak cytryny, bo rozkoszował się tylko smakiem tego pysznego słowa. Chicago! Chicago było przecież w A m e r y c e . Zastanawiało go jednak to, że nie słyszał nigdy o żadnym ośrodku lotów kosmicznych, który znajdowałby się w tym mieście. Nic, w Chicago nie było nic takiego. Ośrodki były w Houston, na Przylądku Canaveral, w Vandenberg w Kalifornii czy w Huntsville w Alabamie. A Chicago — Małżenicer był tego prawie pewien — leżało o wiele dalej na północ, więc nie mogło tam być nic takiego, w każdym razie nie mogło tam być wyrzutni; to tylko Rosjanie budowali wyrzutnie w zimnym klimacie i robili tak jedynie dlatego, że nie mieli wyboru. Małżenicer poczuł lekkie ukłucie w sercu — był nieco zawiedziony. Oglądał tyle zdjęć z Przylądka, przypomniał sobie piasek i krokodyle, i palmy, i lazurowy Atlantyk. „Co za głupiec ze mnie” — pomyślał ubawiony własną reakcją. — „Palmy mam tutaj, w Atenach, a Ameryka to szansa na pracę w ośrodku lotów kosmicznych. Ameryka to przecież Ameryka!” Uświadomił sobie, że z radości aż się spocił. Otarł ukradkiem czoło, używając do tego celu serwetki i zastanawiając się, czy przypadkiem ktoś tego nie zauważył. Spróbował usiąść prosto, robił też, co mógł, żeby nic z tego, co dzieje się naokoło, nie uszło jego uwadze. Zobaczył, że Swanson wyjmuje właśnie ze skoroszytu opatrzonego znakiem firmowym hotelowego stenografa jakieś maszynopisy i że mówi coś przy tym z przejęciem. Aż zdrętwiał z zachwytu, kiedy usłyszał padające z jego ust słowo „konsultant”. — Tak, tak — powiedział rozpromieniony — chętnie będę pełnił rolę konsultanta. Będę się dzielił swoim doświadczeniem zawsze, kiedy okaże się ono przydatne. Będę zaszczycony, mogąc brać udział w amerykańskim programie badań kosmicznych w jakimkolwiek charakterze. Marzyłem o tym przez całe lata! Przerwał. Swanson pokręcił głową. — Nie chodzi o badania kosmiczne, panie Mai… drogi Wołodia. Mówimy o pewnym prywatnym przedsięwzięciu. Wydawało mi się, że wyraziłem się jasno. — O — powiedział Małżenicer — ach tak. Pociągnął następny ryk ze szklanki. — Tak, rozumiem. Tak, oczywiście, słyszy się przecież tyle o tych amerykańskich prywatnych programach kosmicznych. To cudowne, że takie możliwości istnieją dla prywatnych firm. Ale ja mało o tych rzeczach wiem. Mieszkałem przecież do niedawna w Związku Radzieckim. Oczywiście, mogę pracować i w prywatnej firmie realizującej program kosmiczny… — Ale my się nie zajmujemy kosmosem tylko nieruchomościami. Małżenicer aż zamrugał, patrząc na niego ze zdziwieniem. — Nam chodzi o budowę osiedla — wyjaśniał Swanson cierpliwie. — Buduje je tu obecny Ted Bayard.

— Aha — kiwnął niepewnie głową Małżenicer. — Więc chodzi o budowę osiedla. — Tworzymy grupę ekspertów, konsultantów, swego rodzaju ciało doradcze, udzielające porad w pewnych sprawach związanych z tą budową. Tu wtrącił się Bayard: — To pierwszorzędny teren, położony w pobliżu Barrington. Trzydzieści jeden akrów gruntu. Uzbrojonego. Jest tam woda, są burzowce. Jest wszystko. Większość domów będzie miała po trzy sypialnie, przy każdym działka o powierzchni pół akra. Pierwsze domy są już gotowe. Wyznaczone są też ulice. Tylko, rozumiesz, nie wiedzieliśmy, jakie dać im nazwy. — Tak, oczywiście — powiedział Małżenicer, nic nie rozumiejąc. Wziął do ręki papiery, które Swanson pchnął w jego kierunku i zobaczył nagłówek: UMOWA PRZEDWSTĘPNA zawarta między Teodorem Bayardem, Vtktorem S. Swansonem i Jeffreyem Thatcherem, działającymi jako udziałowcy „Marsowego Wzgórza” spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie mającej charakteru korporacji a (MIEJSCE DO WYPEŁNIENIA) Solżenicerem, obywatelem rosyjskim obecnie zamieszkałym w Atenach w Grecji. — Przepraszam, nie byłem pewien jak się pisze twoje nazwisko — usprawiedliwiał się Swanson. — Trzeba będzie wprowadzić poprawkę. — Tak, oczywiście. Małżenicer kiwnął głową, starając się zrozumieć, o co chodzi. — Ale pomysł jest znakomity — podjął wątek Bayard. — Nazwiemy całe osiedle „Marsowym Wzgórzem”, a ulice będą miały nazwy pochodzące od nazw geograficznych na Marsie. Myślę, że przed nami nikt nie wpadł na ten pomysł! — I w dodatku jest to pomysł na czasie! — dodała jego żona. — Nie można przecież ciągle używać nazw sławnych uniwersytetów jak Harvard, Yale czy Princeton, nazwisk prezydentów czy nazw ptaków albo drzew. Chcieliśmy wymyślić coś naprawdę oryginalnego. — A ponieważ gdyby nie ty, nigdy nie wpadlibyśmy na ten pomysł — zakończył Thatchcr, dając tą uwagą dowód swojej prawości — doszliśmy do wniosku, że sprawiedliwość wymaga, żeby uczynić cię naszym konsultantem. Otrzymasz honorarium w postaci pewnej sumy od każdego sprzedanego domu. No i zaliczkę. — Więc gdybyś był uprzejmy podpisać umowę… — wtrącił Swanson. — Zaliczkę wypłacę od razu gotówką — powiedział Bayard, uśmiechając się i otwierając portfel. — Dwieście dolarów amerykańskich. Zaraz, według dzisiejszego kursu cena dolara wynosi około stu trzydziestu peset… — Drachm, kochanie — poprawiła go żona. — Tak, drachm. Bayard odliczył dwadzieścia sześć banknotów tysiącdrachmowych. — Jesteśmy ci bardzo wdzięczni, Wołodia. Koniecznie wpisz swój adres na umowie, tak żebyśmy wiedzieli, dokąd wysyłać honorarium. Chciałbym bardzo móc zaprosić cię na kolację, tylko że, widzisz, mamy inne plany… — Ale zanim się rozstaniemy — rozpromienił się Thatcher — wznieśmy jeszcze toast. Za „Marsowe Wzgórze”! Za najwspanialsze nowe osiedle w północnozachodniej części okręgu Cook! Wychodząc na miękkich nogach z oszałamiająco cichobieżnej windy, Małżenicer poczuł, że musi natychmiast oddać mocz. Przeszedł przez hali krokiem godnym, aczkolwiek nieco chwiejnym, kiwnął głową szefowi hotelowych boyów pracującemu na nocnej zmianie, patrząc na niego z lodowatym wyrazem twarzy, i skierował się do toalety.

Jedno było pewne: miał w kieszeni 26000 drachm. Czyli prawie równowartość swojej miesięcznej pensji. Była to suma nie do pogardzenia. Ale nie miał upragnionej wizy. „Z drugiej strony”, pomyślał, łapiąc się twardej, emaliowanej krawędzi pisuaru, żeby nie stracić równowagi, „przysłużyłem się prawdziwemu bratu prawdziwego członka Kongresu Stanów Zjednoczonych”. Nie było więc rzeczą nieuzasadnioną spodziewać się, że, być może, odwiedzając następnym razem konsulat amerykański będzie mógł powołać się na tego członka Kongresu. Możliwe nawet, że dzięki temu pani wicekonsul — ta kobieta o kamiennym sercu — zechce go wysłuchać. Wychodząc pospiesznie z hotelu i kierując się w stronę przystanku autobusowego, z którego miał pojechać do domu, pomyślał: N a j p i e r w : n o w y g a r n i t u r . P r z y d a d z ą s i ę n a to te pieniądze. Następnie: list do członka Kongr esu. A potem, kiedy dostanę odpowiedź, bo z pewnością okaże się na t yle uprzejm y, że odpowie, pójdę jeszcze raz do konsulatu. I wtedy… Nie sięgał myślą poza to końcowe „i wtedy”, ale, idąc pospiesznie ateńską ulicą i oddychając upalnym, wilgotnym powietrzem, pomyślał, że w jego życiu nastąpi być może jeszcze zmiana na lepsze. Sześcioro czarnych Amerykanów zeszło do hallu w dziesięć minut później. Byli bardzo zadowoleni z siebie. Nie zmieścili się wszyscy w jednej taksówce, więc się rozdzielili. Żony pojechały pierwsze. Mężczyźni, szczerząc zęby, tłoczyli się wokół odźwiernego, kiedy ten gwizdał zapamiętale na następną taksówkę. Nie pili tyle co Małżenicer, ale każdy z nich wypił kilka drinków i humory im dopisywały. — Zanosi się na deszcz — stwierdził Swanson. — To nie ma znaczenia — powiedział Thatcher. — Przecież jutro będziemy w Kairze. Zresztą, co znaczy zwykły deszcz wobec takiego zwycięstwa. Przecież zanosi się na to, że spadnie na nas złoty deszcz, że wyciśniemy z władz federalnych mnóstwo forsy. Zaśmiali się wszyscy dobrodusznie. A Bayard powiedział z zachwytem: — I wszystko to za jedne dwieście dolców. Ale, ale, żebyście nie zapomnieli się dorzucić, przecież ja wyłożyłem całą sumę. — W każdej chwili — powiedział Thatcher. — Nie zapominaj jednak, że winni jesteśmy staremu Wołodii jeszcze honorarium. Ile to ma być: pięć dolarów od domu? — Ja powiedziałem, że nie więcej niż trzy — zaoponował Bayard. — Nie bądź takim skąpcem — zgromił go Swanson. — Ja kazałem napisać pięć, kiedy dyktowałem umowę. W przeciwnym razie nie dostałby żadnego honorarium i cała transakcja nie wyglądałaby na zgodną z prawem. — No… — zastanowił się Bayard, a potem uśmiechnął się szeroko i powiedział: — Wielka rzecz! Sześćdziesiąt sześć domów. Każdy z nas zapłaci trochę więcej niż sto dolarów. Bili, jesteś pewien, że to w porządku? — W najzupełniejszym porządku — powiedział prawnik. — Przyjrzyjcie się faktom. Osiedle to nie fikcja, Ted naprawdę je zbuduje. I naprawdę skorzysta z naszych porad — jesteśmy więc konsultantami. Przyjechaliśmy do Aten, żeby zasięgnąć rady jeszcze jednego konsultanta. Poświęciliśmy mu cały dzień, wszyscy, i my, i nasze żony. I nawet podpisaliśmy umowę. Nie, to nie do podważenia. Jeżeli rewident ksiąg rachunkowych będzie coś tu kwestionował, sam z nim porozmawiam. — Za cenę stu paru dolarów będziemy mogli całą tę podróż odpisać z zysku — powiedział Bayard z zachwytem. — Jeff, to genialny pomysł! — Rzeczywiście świetny — zgodził się Swanson. A Thatcher, pławiąc się w tych pochwałach, powiedział lekceważąco:

— Cóż, liczy się każda ulga podatkowa. — Po czym dodał: — A zwłaszcza taka, która wynosi parę tysięcy dolarów na głowę! A potem, kiedy taksówka wreszcie przyjechała i spocony odźwierny otworzył drzwi, krzyknął: — Ale zaraz! Pozostali dwaj spojrzeli na niego. — Zapomniałeś portfela? — spytał Bayard. — Nie! Przypomniałem sobie coś! Kair! — No tak, jedziemy tam jutro. Więc co? Thatcher wyszczerzył zęby w pełnym zachwytu uśmiechu. — Piramidy! Sfinks! Wszystkie te egipskie nazwy, rozumiecie? Czy nie masz zamiaru zbudować następnego osiedla, kiedy już powstanie „Marsowe Wzgórze”? Może znajdziemy jakiegoś poganiacza wielbłądów albo kogoś podobnego… — I stworzymy następną grupę konsultantów? Ted — krzyknął Bayard — posłuchaj! Czy wiesz, na jaką złotą żyłę trafiliśmy? Możemy to robić co rok! Chiny! Indie! Rio de Janeiro! Na miłość boską, słuchajcie, jak dobrze pójdzie, to mamy na dziesięć lat zapewnione wakacje! — A przy tym — powiedział Swanson tonem człowieka świadomego swojej nieskazitelnej prawości — wszystko to najzupełniej legalnie! Przełożyła Anna Barlkowicz PRZYPIS TŁUMACZA W języku łacińskim wzgórek łonowy nosi nazwę mons veneris.

Brian Aldiss

RÓWNIKOWA PRZYPOWIEŚĆ tyt. oryg.: „Romance ot the Equator” IASFM nr 1/1983 Tego pisarza reklamować nie trzeba. Przypominamy tylko, że ostatnio na naszym rynku ukazało się wznowienie jego powieści Non Stop. Nowelkę tę dedykujemy panom, którzy poszukują literackiego uzasadnienia swoich skłonności do poligamii oraz paniom, które nauczyły się to rozumieć.

Dawno, dawno temu — kiedy świat był jeszcze młody i zielony, żył sobie chłopiec o imieniu Kahlin. Przydarzyły mu się w życiu dwie dziwne rzeczy. Po pierwsze, kiedy był jeszcze prawie dzieckiem, a jego ciało przypominało młode, wiotkie drzewko, dom, w którym mieszkał, zniszczył wybuch wulkanu. Tak silna była1 ta erupcja, że usłyszeli ją wszyscy ludzie i wszystkie zwierzęta na świecie. Wielkie kawały ziemi wyrzucone w powietrze poleciały setki mil, aż za siódme morze, gdzie jeszcze do dzisiaj leżą jako łańcuchy gór. Wulkan zniszczył dom Kahlina, zabił jego rodziców i młodszych braci. Sam Kahlin tak bardzo się przestraszył, że biegi i biegł na północ, byle dalej od miejsca wybuchu. W końcu zatrzymał się na brzegu urwiska, na dnie którego wrzała morska kipiel. Nagle do uszu chłopca dobiegło pełne smutku kwilenie. Podszedł więc na sam skraj urwiska i spojrzał w dół. Na niewielkim występie skalnym zobaczył dwie młode gazele, białą i brązową, które musiały osunąć się ze skały i teraz rozpaczliwie starały się utrzymać na wąskiej półce. Najlżejszy ruch groził im upadkiem w bezdenną przepaść i niechybną śmiercią. Powodowany współczuciem dla niedoli zwierząt, Kahlin zdjął swój turban i spuścił się po nim w dół jak po linie. Wziął nieszczęsne gazele pod pachę i szczęśliwie wniósł na górę. Biedactwa były takie wyczerpane! Chłopiec zbudował więc szałas z dala od krawędzi przepaści, ułożył gazele na posianiu i spędził noc przytulając je do siebie i doglądając troskliwie. Otoczywszy je ramionami, ukołysany szumem morskich fal, zapadł wreszcie w sen. Zbudziwszy się o brzasku, Kahlin ze zdumieniem spostrzegł, że gazele zamieniły się w młode kobiety — białą i ciemnoskórą. Leżały nagie u jego boku i spały spokojnym snem w jego ramionach. Serce chłopca zabiło mocniej, kiedy patrzył na ich urodę. Dziewczyny przebudziły się wkrótce i spojrzały na niego. Biała — oczyma koloru lazuru, a brązowa — oczyma koloru bursztynu. Kahlin słyszał, że takie rzeczy zdarzają się w bajkach. Okrył więc swoją nagość i przemówił do dziewcząt. — Jakież piękne jesteście obydwie. Zgaduję, że jesteście księżniczkami zamienionymi w gazele przez jakiegoś potężnego czarownika. Dziewczyny usiadły, również nieco przysłoniły swoje ciała, po czym zaprzeczyły słowom Kahlina: — Byłyśmy zwierzętami i byłyśmy szczęśliwe. Tylko czar twojej miłości pozwala ci widzieć w nas istoty ludzkie. To ty jesteś zaklęty — nie my. — Jakże więc wy mnie postrzegacie? — Jako pięknego jelenia. Rozczarowany chłopiec prychnął gniewnie. — Kochamy cię takiego, jakim cię widzimy — mówiły dalej dziewczyny słodkimi glosami. — Musisz się tym zadowolić. Doprawdy, gdybyśmy widziały cię takim, jakim ty siebie widzisz, nie mogłybyśmy cię kochać. Kahlin był chłopcem rozumnym i szybko dał się przekonać. A ponieważ działo się to w czasach, gdy świat był jeszcze młody, zaś jego wnętrze ciągle jeszcze wrzało, Kahlin kochał się z obiema dziewczynami z równym zapałem. I z tą białą, i z tą brązową. Kiedy było już po wszystkim, dziewczyny wstały z posłania i poszły się kąpać do morza. Stały pod wodospadem i myły włosy — te jasne i te czarne. Uprzędły sobie spódniczki z traw i powróciły do boku Kahlina. — Musisz teraz wybrać jedną z nas — powiedziały, patrząc na niego oczami gazeli. — Nie możesz mieć nas obu. Musisz wybrać mnie, albo moją siostrę, aby na zawsze została z tobą i towarzyszyła ci w wędrówce przez świat aż do ostatniego zachodu słońca. Druga z nas będzie musiała odejść. Kahlin gniewał się i przysięgał, że nie potrafi dokonać takiego wyboru. Nalegały. Rzucił się więc na ziemię w przypływie rozpaczy. Bil w nią pięściami i zaklinał się na wszystkie

świętości, że kocha obie jednakowo. I tę o włosach czarnych jak skrzydła kruka, i tę o włosach jak miód. — Ale każda z nas pójdzie w inną stronę — rzekła jedna z sióstr. — Jasna na północ, a ciemna na południe. On jednak dalej wołał, że obie je kocha tak samo i umrze, jeśli któraś z nich go opuści. Zapadł zmierzch, a oni ciągle się spierali. Na niebo wzeszedł księżyc, jak blada muszla spoczywająca na błękitnej plaży, gdy wreszcie dziewczyny doszły do porozumienia. Rzekły więc Kahlinowi: — Widzimy, że obie nas nosisz głęboko w sercu. Skoro uratowałeś nas obie od śmierci wśród skał, zawrzemy z tobą umowę. Będziesz nas miał, ale nie za darmo. Ceną będzie twój spokój. Nigdy nie będziesz mógł przestać myśleć, którą z nas kochasz bardziej — brązową czy białą. — Zawsze będę was kochał tak samo. Dziewczyny tylko głowami pokiwały i pogroziły mu palcami. Jedna — białym, a druga — brązowym. — Ależ to niemożliwe. Jesteśmy inne, więc i inaczej trzeba nas kochać. Czyż nie wiedziałeś, że to jest największy sekret ludzkiego życia, źródło najgorszych cierpień i największych uniesień? Każda dusza potrzebuje innej miłości. Zarzucił im ramiona na szyje i zawołał: — Ale kiedy doprawdy nie ma między wami różnicy, poza tą, że jedna z was jest biała, a druga brązowa! Jakże mam wybrać jedną z was?! Jak mam powiedzieć, które ramiona wolę — te z kości słoniowej, czy te ze złota? A dziewczyny uśmiechnęły się tylko najpierw do niego, a potem do siebie nawzajem. — Widzisz w nas tylko samice, więc twoja miłość cię zaślepia. Wkrótce jednak zobaczysz, że jest między nami więcej różnic. Twoje zaślepienie nie będzie cię już chronić. — Kobiety za dużo mówią — powiedział Kahlin i klasnąwszy w dłonie dodał: — Zgadzam się na wasze warunki i kocham was obie. To rzekłszy, namówił je, aby położyły się przy nim. Nie musiał ich długo przekonywać. Księżyc zaszedł, wstał znowu i zaszedł jeszcze wiele razy, zataczając swój odwieczny krąg przemian, delikatny jak brzmienie dzwoneczków trącanych wiatrem. A z każdym księżycem Kahlin dorastał i zdobywał nowe doświadczenia. Przekonał się, że stało się tak, jak przepowiedziały dziewczyny. Tak bardzo różniły się od siebie! Wprost nie wierzył własnym oczom. W pierwszym porywie namiętności był ślepy, nie dostrzegając, jak były odmienne. Na początku postrzegał je tak jak zjawy z głębokiego snu. Stopniowo zmieniały się w jego oczach w istoty ludzkie, ze wszystkimi właściwymi im wadami i sprzecznościami. Jedna była namiętna, zawsze pragnęła pozostawać blisko Kahlina, nie pozwalała mu oddalić się ani na krok. Druga — bardziej chłodna, zachowywała się swobodniej i bardziej prowokująco. Na zmianę złościł się i zachwycał jej kokieterią. Jedna była doskonałą kucharką. Spędzała długie godziny przy kuchni, z wielką cierpliwością i zapałem przygotowując najbardziej wyszukane potrawy. Druga — nie przykładała się zbytnio do gotowania, ale od czasu do czasu wydawała wielką i wspaniałą ucztę, na której objadali się wszyscy troje do nieprzytomności. Jedna nie przepadała za praniem i większość czasu spędzała wylegując się, paplając i zaśmiewając rozkosznie. Druga — przeciwnie — była czysta i schludna jak kot. Całymi dniami sprzątała i pucowała, starając się utrzymać wszystko w doskonałym porządku. Jedna była błyskotliwie inteligentna i dowcipna, ale stale gderała z powodu ignorancji Kahlina. Druga — niezbyt mądra, powtarzała wszystko to, co on powiedział, ze szczerym podziwem dla jego rozumu.

Jedna bardzo aktywna w dzień, zrywała się razem ze słońcem, ponaglając siostrę i Kahlina, aby zaraz wstawali z łóżka. Druga — rozbudzała się dopiero po zachodzie słońca i zdawała się promieniować własnym blaskiem. Jedna kobieta była zawsze szczera i otwarta. Druga — intrygantka, pełna zaskakujących tajemnic. Jedna kobieta ciągle coś malowała i przyozdabiała. Druga — zupełnie tego nie potrafiła. Jedna kobieta miała talent muzyczny. Potrafiła przepięknie tańczyć. Druga nie potrafiła zaśpiewać żadnego czystego dźwięku, ale projektowała dla całej trójki wspaniałe stroje. Jedna kobieta pachniała piżmem. Druga — kapryfolium. Jedna kobieta lubiła rozmawiać o rzeczach zakazanych i strzelać zalotnym okiem do innych mężczyzn. Druga — pozowała na tajemniczą i nie cierpiała kolegów Kahlina. Jedna miała ulubioną małpkę, która uwielbiała ciągnąć Kahlina za uszy. Druga — hodowała aż trzy koty. Jedna nigdy naprawdę nie była z niczego zadowolona. Druga — była absolutnie bezkrytyczna. Jedna z kobiet nosiła długie włosy. Druga obcięła swoje bardzo krótko. Lata mijały i jedna z kobiet stała się zadziwiająco pulchna, a druga zadziwiająco chuda. Kahlin także się zestarzał. Włosy mu posiwiały. Jego kroki nie były już tak pewne ani oczy tak bystre jak dawniej. Każdy dzień swego życia poświęcił na pracę dla nich. Czuł, jak jego miłość rozdziela się na dwa strumienie między ciemną i białą. Pewnego dnia zwrócił się do nich w te słowa: — Chociaż wciąż jeszcze jestem krzepki, wiem, że nie będę żył wiecznie. Pragnę wrócić do moich korzeni. Wybiorę się więc w góry, gdzie mieszkałem z rodzicami przed wybuchem wulkanu. Możecie pójść ze mną albo zostać tutaj. Chciał je w ten sposób wypróbować, bo pomyślał sobie, że może tylko jedna z nich — ta biała, albo ta brązowa — zechce pójść razem z nim. Wyruszył więc w drogę, nie oglądając się za siebie. Za plecami słyszał czyjeś kroki, a jednak nie odwrócił się, żeby sprawdzić, która to z nich podąża za nim. Doszedł do urwiska, gdzie przed wieloma laty ocalił dwie gazele — tę białą i tę brązową — ale nie poznał go i poszedł dalej. Minęło już tyle lat! Wędrował i wędrował, aż wreszcie dotarł do gór, gdzie przyszedł na świat. Kiedy wspinał się na ostatnie wzgórze, miał przed oczami sceny z dzieciństwa. Wspominając z miłością swoich rodziców otrzymał dar rozumienia. Po raz pierwszy pojął, jak bardzo jego rodzice różnili się między sobą. Tak jak jego dwie kobiety. Tylko jego dziecięca miłość pozwalała mu widzieć rodziców jako dwoje bóstw świecących takim samym blaskiem. — Znalazłem więc ziarno mądrości — powiedział głośno. — Czy jest ono warte tej długiej wędrówki i tych wszystkich lat? I odpowiedział sam sobie, że ziarno prawdy jest lepsze niż nic. Doszedł więc na szczyt wzgórza. Przed nim rozciągał się wspaniały widok. Tak wspaniałego jego oczy nigdy dotąd nie oglądały. Aż po daleki horyzont okryte dżunglą, łagodne zbocza wzgórz zbiegały w dół wielkiego jeziora, w którym jak w zwierciadle odbijało się wysokie, lazurowe niebo. Spokojna tafla jeziora była pusta. Nie zmącona obecnością łodzi ani żagla. Jezioro było tak gładkie, jak same niebiosa. Bez jednaj fali. Bez zmarszczki. Długo cieszył oczy Kahlin wspaniałym krajobrazem, aż wreszcie pojął, że oto stoi przed potężnym kraterem wulkanu, który zabił jego rodziców, jego braci i wielu innych ludzi. Teraz to miejsce naznaczone śmiercią stało się żyzne. Sprawiły to cudowne siły natury. Kahlin obejrzał się za siebie. Za nim stały obie jego żony — ta biała i ta brązowa. Przytulił je gorąco, — Spójrzcie, na środku nowego jeziora jest wyspa. Możemy zbudować łódź i pożeglować ku niej. Spędzimy tam resztę życia.

Ale kobiety rzekły: — Najpierw porozmawiajmy. Wszyscy troje przed laty zawarliśmy układ. Za cenę własnego spokoju zgodziłeś się kochać nas obie. Wiedziałyśmy wtedy i wiemy to teraz, że mężczyzna nic może kochać jednocześnie dwóch kobiet i zachować spokoju duszy. Każdego dnia różnice między nami były dla ciebie torturą. No, cóż… nadszedł oto dzień, kiedy możemy zwolnić cię z danego przyrzeczenia. To prawda, że często bywałeś okrutny i niesprawiedliwy. Raz, czy dwa straciłeś głowę dla innej kobiety. Bijałeś nas, dąsałeś i często zachowywałeś się okropnie. Głośno czkałeś przy stole. Wszystko ci teraz wybaczamy dlatego, że po pierwsze: te wady są częścią natury mężczyzny, a po drugie: bo mimo tych wszystkich wad, jednak uczciwie starałeś się nas kochać. Kahlin patrzył podejrzliwie to na jedną, to na drugą. — A więc zwalniacie mnie z umowy? Czy to jakiś nowy podstęp? Co jeszcze wymyślicie? Kobiety — ta biała i ta brązowa — uśmiechnęły się do siebie i rzekły: — Chyba już teraz wiesz, że ponieważ jesteśmy inne, to i kochać nas trzeba inaczej. Biorąc pod uwagę to, że jesteś mężczyzną, i tak nieźle się spisałeś. Dlatego też zwracamy ci wolność i dajemy jeszcze jedną szansę wyboru. Jedna z kobiet złożyła pocałunek na jednym policzku Kahlina, a druga — na drugim. — Możesz zabrać tylko jedną z nas na swoją wyspę. Którąkolwiek z nas wybierzesz, ta zostanie przy tobie na zawsze, losem drugiej nie musisz się przejmować — powiedziały. Zaczęły wolnym krokiem obchodzić go w koło, uśmiechając się przy tym tajemniczo. Ciągle krążąc dookoła Kahlina, zdjęły z siebie swe piękne stroje, jako że ich ciała mimo wieku dalej były piękne, zarówno to białe, jak i to brązowe i nie nosiły na sobie zmarszczek, jak ich twarze. Przyglądały mu się — ta biała oczami koloru lazuru, ta brązowa koloru bursztynu. — Którą z nas wybierzesz, Kahlinie? Odwrócił od nich oczy i podążył wzrokiem ku jezioru i ku samotnej wyspie, które leżały w błękitnej dali i odrzekł: — Aby zbudować łódź, potrzeba trzech osób, zwłaszcza jeżeli dwie z nich to kobiety. Lepiej obie chodźcie ze mną. We troje zamieszkamy na wyspie. Nie patrząc na nie więcej, zaczął schodzić stromym zboczem w dół ku połyskującej wodzie. Obie kobiety poszły za nim, machając rękami i protestując. — Ale przecież mógłbyś być wolny! Na brzegu jeziora zbudowali niewielką łódź i wciągnęli na maszt żagiel upleciony z liści palmowych. Tę noc spędzili na plaży, a następnego dnia o świcie, zanim jeszcze słońce wyjrzało spoza krawędzi wielkiego krateru i rozproszyło poranne mgły, skierowali łódź ku wyspie. Kobiety stały przy nim wspierając się o jego ramiona i kpiły z niego: — I po tych wszystkich latach, mimo tych wszystkich rozterek, które codziennie rozdzierały ci serce, dalej nie potrafisz zdecydować, którą z nas bardziej kochasz — czy tę o włosach jak miód, czy tę, której włosy są jak skrzydło kruka? Doprawdy, Kahlinie, zabawny z ciebie człowiek. Teraz już do końca życia będziesz miał nas obie na karku! Tajemnicza wyspa była coraz bliżej. Kahlin nie mógł przestać się uśmiechać, mimo że wzrok miał utkwiony w dalekich drzewach pochylających gałęzie nad mglistym lustrem wody i zdawał się niewiele słyszeć z tego, co mówiły kobiety. Uśmiechał się dlatego, że i on miał swoją tajemnicę. Kiedyś, jako młodzieniec pokochał je, ponieważ wydawały mu się tak bardzo podobne do siebie. Jednak długie lata nauczyły go kochać je jeszcze bardziej dlatego, że tak bardzo były inne. Przełożyła Izabella Szarek

John Kennedy

ENCORE tyt. oryg.: „Encore” IASFM nr 7/1989 Jest to debiut autora na łamach amerykańskiego i polskiego wydania IASFM. W zasnutym delikatną mgiełką erotyzmu Paryżu przytrafić się mogą najdziwniejsze przygody.

Było późno, a on się zgubił, lecz nie miało to większego znaczenia. To była trzecia noc w Paryżu, mieście, które kochał. Ulicami przewalały się tłumy ludzi rozkoszujących się pierwszymi podmuchami wiosny, a on chodził, patrzył na nich, słuchał języka, którego kiedyś uczył się w szkole średniej, ale który zdążył już prawie zupełnie zapomnieć. Przeszedł przez Jardin de l’Intendant i wkrótce znalazł się przy stacji Metro St. Francis Xavier. Spojrzał na planik, ustalił trasę prowadzącą do położonego na skraju Dzielnicy Łacińskiej hotelu. Zszedł po schodach, skasował bilet w automacie, który otworzył mu bramkę blokującą wejście na peron. Kolejka już stała; ledwie zdążył wskoczyć do wagonu, a już drzwi zasunęły się i pociąg ruszył. Potknął się i łapiąc się uchwytu nad głową, potrącił młodą, siedzącą tuż przy drzwiach kobietę. Książka wypadła z jej rąk, a on podniósł ją i oddał właścicielce. — Merci — powiedziała. — De rien. Popatrzył na jej twarz. Malował się na niej szczery, przyjazny uśmiech. Kobieta miała krótkie, czarne włosy i zielone oczy. Ubrana była w starą, wojskową kurtkę i wyblakłe dżinsy. Wyglądała na dwadzieścia dwa, najwyżej na dwadzieścia trzy lata. Odwzajemnił uśmiech. — Je m’appelle David Villand. — Nicole Darmon. Niki — jej uśmiech stał się wyraźniejszy. — Enchante — wyciągnął do niej rękę. Jej dłoń była ciepła i silna. Stał, trzymając ją w swojej i gorączkowo szukał w myślach czegoś, co mógłby powiedzieć, ale francuskie zwroty uciekały mu z głowy niczym piasek z rozbitej klepsydry. — Uff, je… głupiec! — Pardon? Wzruszył ramionami. — Przepraszam, naprawdę nie… — Czy pan jest Amerykaninem? — Tak, oui, och pani mówi po angielsku! Przytaknęła i zrobiła mu miejsce. Usiadł obok. Po raz pierwszy od wiciu lat nic wiedział, co powiedzieć. Poczuł się nagle tak, jakby miał piętnaście lat. Popatrzyli na siebie. Ona na chwilę odwróciła wzrok i nagle oboje się roześmiali. Zdał sobie sprawę, że ona poczuła to samo. Spojrzał na jej książkę. To był mocno zużyty skrypt o greckich państwach–miastach. — Czy pani jest studentką? — Tak, robię dyplom z archeologii. — Myślałem, że już wakacje. Dlaczego jeszcze czyta pani podręczniki? — Egzaminy skończyły się dwa tygodnie temu, ale — uśmiechnęła się — zamierzam udać się na … jak to nazywacie? Kopanie. Wykopaliska. Czy pan rozumie: „kopać” do Grecji. Enjuillet, w lipcu. Tak się zagadali, że przeoczyli najpierw jego, później jej stację. Wysiedli w Dzielnicy Łacińskiej. Mimo późnej pory ulice były pełne studentów i turystów. Przez kilka godzin siedzieli przy kawie w jakiejś kafejce, a potem jeszcze dłużej w maleńkim jazz–clubie przy Boulevard Saint–Michel. Powiedział jej, że spędza długo wyczekiwane wakacje po skończeniu pierwszego roku studiów na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles. Przyjechał do Francji, aby poznać krewnych, których nigdy dotąd nie widział. Zauważył, że dziewczyna lubi słodkie niemieckie wina, pizzę, obcisłe dżinsy i muzykę heavy–metalową. Po zamknięciu kafejek i klubów poszli na spacer. Gdy nagle lunął deszcz i zmusił ich do schowania się na krótką chwilę w pobliskiej bramie, David objął dziewczynę i pocałował.

Kiedy dochodzili do jej mieszkania w budynku tuż przy rue Lhammond, słońce właśnie wstawało. Wjechali na czwarte piętro umieszczoną pośrodku klatki schodowej windą. Niewielkie mieszkanie Niki wypełniały książki, rośliny, płyty i stare, wygodne meble. Poprowadziła go do pokoju, po drodze rzuciwszy podręcznik na stolik pełen spoczywających w nieładzie przedmiotów. Przedstawiła mu koty, Marka Aureliusza i Napoleona, po czym przystąpiła do zbierania z podłogi i krzeseł fragmentów garderoby. Roześmiała się. — Bałagan prawda? Przytaknął skinieniem głowy. Myślał z uśmiechem o ustach Niki i smaku jej pocałunków. — Chcesz coś zjeść? David znów przytaknął i roześmiał się. Popatrzyła na niego, a na jej wargach pojawił się uśmiech. Po chwili wybuchnęła głębokim, matowym śmiechem. Upuściła na podłogę zebrane ubrania i poprowadziła go do pokoiku przy kuchni. Podwójne łóżko niemal wypełniało pokój. Niki zaciągnęła zasłony, wprowadzając do pokoju mrok, a potem przytuliła się do Davida. Rozebrali się, pomagając sobie wzajemnie i weszli do łóżka. Pościel była niebieska i chłodna. Przez trzy następne dni prawie jej nie opuszczali. Wyskakiwali jedynie do toalety lub do kuchni, po jedzenie. Po tygodniu David wiedział, że kocha tę dziewczynę, a ona kocha jego. Zdumiewała ich intensywność tej miłości zwłaszcza, że znali się tak krótko. Zadzwonił do swoich krewnych w Rouen i poprosił Niki, by powiedziała, że w ciągu następnych tygodni David nie wybiera się do nich z wizytą. Nie miał najmniejszego zamiaru rozstawać się z dziewczyną. W drugim tygodniu pobytu Davida w Paryżu zaczęli wychodzić z domu częściej. Większość czasu spędzali na spacerach. Niki pokazywała mu miejsca, gdzie nigdy nie zaglądają turyści: małe uliczki i podwórka schowane za głównymi bulwarami, kafejki, kluby, galerie, malutkie ogródki i parki. Udzielała mu lekcji francuskiego, aby potwierdzić swą teorię, że „najlepszy słownik to słownik horyzontalny”. Chodzili na przegląd filmów Laurela i Hardy’ego w niewielkim kinie studyjnym w Dzielnicy Łacińskiej. Po projekcjach odwiedzali przyjaciół Niki, studentów Narodowej Szkoły Fotografii i Filmu. W małych kawiarenkach prowadzili do świtu dyskusje o sztuce i polityce. Dnie i noce zlały się w jedno. W końcu czerwca zapytała go, czy pojechałby z nią do Grecji. Zgodził się bez wahania. Tydzień zajęło im przygotowanie planu wycieczki. Zadzwonił do Rouen i powiedział krewnym, że prawdopodobnie ich nie odwiedzi. Zatelefonował do ojca w St. Louis. Opowiedział mu o Niki i o tym, że postanowił pojechać z nią do Grecji. Ojciec nie był tym zachwycony. — A co z uczelnią? — zapytał. Połączenie przez Atlantyk było złe. Słyszeli się jak przez zatkaną rurę. — Nie wiem, tato. Jeszcze nie wiem, co zamierzam robić. Próbował tak dobrać słowa, by opisać swoje uczucia, ale nie potrafił..4 Zdał sobie sprawę z tego, że w ogóle nie zamierza rozstawać się z Niki. Niej wiedział, jak to zrobi, ale był tego tak pewien, że stało się to prawie jego obsesją. Przez chwilę słychać było tylko jakieś dźwięki, brzęczenia, a potem: — Przykro mi tato, zadzwonię do ciebie później — i David odwiesił słuchawkę. Tej nocy nie mógł zasnąć. Wiedział, że rozczarował ojca, ale nic nie mógł na to poradzić. Nie, myślał, to nieprawda. Wybrał Niki. Nie wiedział, dokąd go ten wybór zaprowadzi, ale wybrał. Pomimo upału Niki przytuliła się do niego. Głowę położyła mu na ramieniu. Na serwantce słabo mrugał płomień świecy. W delikatnym świetle błyszczała pokryta potem skóra dziewczyny. Niki westchnęła i przeciągnęła się lekko. David przesunąwszy rękę wzdłuż jej

pleców ku biodrom, ciepło i gładkość skóry. Niki wybuchnęła matowym od snu śmiechem i uniosła głowę. Ustami dotknęła jego ust. David wcale nie był pewny, czy kiedykolwiek wróci do domu i czy by tego chciał. Trzy dni przed wyjazdem do Grecji David i Niki wybrali się na urodziny do przyjaciół. Przyszło prawie sześćdziesiąt osób i część wyszła z niewielkiego mieszkania na podwórko. Po szóstej nad ranem Niki zapragnęła wracać. Jej oczy błyszczały w sposób, który David tak dobrze znał. Pożegnali się z gospodarzem i zatopieni siebie szli spokojnymi ulicami w stronę domu. Przy Rue Montferrand drogę zastąpiło im pięciu młodych chłopaków w skórzanych kurtkach. Wyjęli noże i wepchnęli ich w ciasne podwórko. Davida ogarnął strach i złość. Zasłonił sobą Niki. Napiął muskuły, żałując, że o sztukach walki więcej czytał niż je uprawiał. Niki złapała go za rękę i odciągnęła do tyłu. — Nie, spokojnie — powiedziała. Jeden z chłopców zrobił krok w ich stronę. Miał jasne, niebieskie oczy i krzywy uśmiech. Niki cisnęła na bok swoją torebkę. Chłopak końcem noża starannie, niemal delikatnie, odsunął Davida od Niki. Dwóch chłopaków wykręciło Davidowi ramiona i przycisnęło go do muru. Niebieskooki pchnął Niki w stronę swych kolegów. Tamci przytrzymali dziewczynę, a on rozciął jej z przodu sukienkę. Ostrze noża wydało lekki świst jak wiatr wśród liści. Chłopaka najwyraźniej interesowała zarówno reakcja Davida jak i ciało Niki. Nagle David wyrwał się, rzucił do przodu i wymierzył napastnikowi kopniaka. Chłopak odwrócił się i przyjął cios na biodro. Szczerząc zęby w uśmiechu zdzielił Davida pięścią w brzuch. Ten osunął się na kolana z trudem łapiąc oddech. Z pewnością by upadł, gdyby tamci dwaj nie podtrzymali go i nie podnieśli. Niebieskooki podszedł do Niki od tyłu i przycisnął ją do siebie. Dotykał jej twarzy końcami palców. Niki próbowała się uchylać, ale chłopak zacieśnił chwyt, zakrył jej usta dłonią. Drugą ręką przystawił jej do policzka nóż. Tępą stroną lekko dotykał jej gardła. Potem przesunął w dół, między jej piersiami do brzucha. Niki zachowywała stoicki spokój, ale David widział, że mocno napięła mięśnie. Chłopak przyłożył czubek noża do skóry Niki, tuż przy jej lewym biodrze. Nie odrywając oczu od Davida, krótkim, mocnym ruchem wbił nóż aż po rękojeść. Niki krzyknęła tylko raz. Był to przytłumiony, pełen bólu wybuch strachu i zgrozy. Chłopak tymczasem pociągnął ostrze w górę, aż nóż dosięgnął żeber. Z przeraźliwym wrzaskiem David uwolnił się od dwóch trzymających go napastników i rzucił się do przodu. Niebieskooki odepchnął Niki, zrobił krok do tyłu i uniósłszy nogę możliwie wysoko wymierzył mu potężnego kopniaka. David trafiony w skroń przewrócił się do tyłu i padł na ścianę. Osunął S’C na chodnik i znieruchomiał. Słyszał ich kroki jak się oddalali, coraz słabiej widział krzesane przez ich podkute buty białoniebieskie iskierki. Podniósł się na łokciach i potrząsnął głową. O metr od niego leżała na plecach Niki. Oddychała z trudem. Podniósł się i przyklęknął obok w jej krwi. W boku Niki widniała wielka, otwarta jama. Z cichym jękiem odgarnął włosy z czoła dziewczyny. Czuł się tak, jakby okręcono go rozgrzanym do czerwoności drutem. Rozejrzał się. W mieszkaniu na pierwszym piętrze zapaliło się światło. Nie mógł sobie przypomnieć, jak jest po francusku „pomocy”. Pochylił się nad Niki. Otworzyła oczy i popatrzyła na niego. — Davidzie — wyszeptała. — Merde. J’ai froid. Wykrzywiła się z bólu; jej ciało wyprężyło się, oczy zmatowiały jak zasłonięty przez chmury księżyc. A po chwili Niki powoli stała się całkiem bezwładna. Wreszcie przybyła policja.

Davida zabrano do szpitala i opatrzono, a potem przewieziono do pobliskiego posterunku, gdzie został przesłuchany w małym pokoiku, pachnącym świeżą farbą. Sprawnie działająca para inspektorów spisała jego zeznania i podane przez niego rysopisy. Przed świtem odwieziono go do domu — do mieszkania Niki. Stał pośrodku mrocznego wnętrza. Żaden z ciemnych kształtów nie miał dla niego żadnego znaczenia. Miejsce, które jeszcze kilka godzin temu był przytulne i swojskie, teraz wydało mu się obce i złowrogie. Nie mógł zebrać myśli. Ciało ciążyło mu, wydawało się puste, tak jak uszły z niego wszystkie siły. Wolno, jakby przez grubą warstwę gęstej mgły, doszedł do łazienki. Niebieskawe światło wpadające przez malutkie okienko sprawiało wrażenie, w pomieszczeniu panuje chłód. David zrzucił ubranie na podłogę i wszą do wanny opartej na nogach w ksztatcic łap lwa. Machinalnie zapuści zasłonę, sprawdził temperaturę wody i odkręcił prysznic. Woda spływała m po ciele, a on stał z pozbawionym wyrazu spojrzeniem. W bladym, padaj; cym z góry świetle woda wydawała się czarna. Zmarszczył brwi, bo zobaczy] że to była krew Niki. Po chwili jej resztki zawirowały w otworze odpływowym i woda znów stała się czysta. David usiadł w wannie, z gardła wydoi mu się szloch: Minęło wiele godzin, nim David był zdolny zacząć się zastanawiać, co i teraz robić. Nie chciał wracać do domu, ale nie mógł już dłużej wytrzymać w mieszkaniu Niki. Jej ubrania, książki, płyty — pełno tu było wszystkiego, co do niej należało. Starał się zasnąć, ale bez powodzenia. Kołdra i poduszki nadal pachniały dziewczyną, ale David nie mógł się zmusić do tego, żeby zmienić pościel. Zrezygnował wreszcie z prób przywołania snu, usiadł na łóżku i tępo wpatrywał się w okno. Gdy zaczęło się zmierzchać, a w mroku mieszkania widoczne były tylko pomarańczowe błyski i błękitnawe cienie, z odrętwienia wyrwało Davida delikatne pukanie do drzwi. Podniósł się powoli i poszedł otworzyć. W korytarzu stał jakiś mężczyzna. Pokazał policyjną legitymację. — Inspektor Rein z kryminalnego. Był to wysoki, siwiejący, pięćdziesięcioletni mężczyzna. Miał na sobie wymięty garnitur, od którego bił zapach tytoniu. Wyglądał na zmęczonego. David zrobił przejście. — Niech pan wejdzie. Zapalił dużą stojącą lampę, przysunął inspektorowi krzesło, dla siebie przyniósł z kuchni stołek i usiadł naprzeciwko mężczyzny. — Napije się pan czegoś? Może herbaty? — Non, merci. Przyniosłem kilka zdjęć. Chciałbym, żeby je pan obejrzał — stuknął trzymanym w ręku skoroszytem. David skinął głową i sięgnął po skoroszyt. Wolno prześlizgiwał się wzrokiem po fotografiach i jeszcze raz spojrzał w oczy chłopaka, który zabił Niki. — To ten — powiedział spokojnie. Mężczyzna wolno odwrócił głowę i spytał: — Jest pan pewny? — Najzupełniej. — Czy pan go zna? Czy widział go pan wcześniej, zanim dokonał na państwa tego napadu? David wpatrywał się w zdjęcie. Oczy były znajome. Miał wrażenie, że widział je już przedtem. Ale w tej sytuacji trudno zdobyć się na obiektywizm. — Nie, sądzę, że nie. — Podniósł wzrok. — Złapiecie go? — O tak. Złapiemy go. Inspektor zebrał zdjęcia i włożył je z powrotem do teczki. Przez chwilę patrzył na Davida. — Jak z panem? — zapytał.

David wzruszył ramionami. — W porządku. — Czy mogę coś powiedzieć? — zapytał inspektor po chwili milczenia. David skinął głową. — Ciężko jest tym, którzy ocaleli. Mają nieuzasadnione poczucie winy. Jestem pewien, że nic pan nie mógł zrobić, żeby zapobiec śmierci Niki. — Bez przerwy o tym myślę. — Oczy Davida napełniły się łzami, wytarł je wierzchem dłoni. — A gdybym spróbował z nimi walczyć? Inspektor położył mu rękę na ramieniu. — Najprawdopodobniej nie miałby pan teraz poczucia winy. Byłby pan martwy. Nie mógł pan przewidzieć, że chcieli zabić Niki. Jestem pewien, że nie mógł pan nic zrobić, by temu zapobiec. — Nic rozumiem. Czy chce pan powiedzieć, że napadli nas, żeby zamordować Niki? — Nie wiem. Ale takie odnoszę wrażenie na podstawie tego, co pan powiedział. Zupełnie jakby mordercy znali pana — lub Niki. I robili wszyto, by sprawić panu jak największy ból. Dlatego zapytałem, czy pan ich znał. — Inspektor pokręcił głową. — Tu coś nie gra. Gdyby pana znali, to może mieliby powód, żeby to zrobić. W grę mogłyby wchodzić jakieś porachunki. Ale pan twierdzi, że pan ich nie zna. — Zgadza się. A może jednak? — zastanawiał się David. — Czy Niki rozpoznała któregoś z nich? — Nie, nie sądzę. Mężczyzna westchnął. — Może był to po prostu przypadkowy napad? No tak trudno się w tym zorientować. Zagadka. — Potrząsnął głową. — Mam… wrażenie… no, nie wiem. Po wyjściu inspektora Davida ogarnął niepokój. Wciąż widział oczy tamtego chłopaka. Musiał iść na spacer, zrobić cokolwiek, by wyjść z tego mieszkania. Złapał marynarkę i poszedł w noc. Było późno, a on zgubił się. Nagle znalazł się na stacji Métro St. Francis Xavier. Zszedł na dół, na prawie pustym peronie czekał na pociąg. Metro przyjechało i David wsiadł. Gdy pociąg ruszył, David, przechodząc między siedzeniami, potrącił młodą kobietę. Z jej rąk wypadła książka, on podniósł ją i oddał właścicielce. — Merci — podziękowała. Spojrzał na nią i pomyślał, że jego głowa zaraz eksploduje. Patrzyła na niego Niki, a w jej zielonych oczach malowały się ciekawość i rozbawienie. — Qu’avez vous? Próbował złapać oddech. — Nic, to znaczy… pani mi przypomina kogoś, kogo znałem. Uśmiechnęła się. — Parlez–vous anglais? — spytał. — Oui. Jesteś Amerykaninem? Przytaknął. Przesunęła się na siedzeniu. — Usiądź. Źle wyglądasz. Przysiadł obok. Wydawało mu się, że głowę wypełnia mu ostry, brzęczący dźwięk piły, która trafiła na sęk. To nie miało sensu. Część jego „ja” prowadziła rozmowę z Niki, a część wykonywała psychiczny unik, odmawiając udziału. Coś tu przestawało zaskakiwać, jak biegi nazbyt naoliwionej precyzyjnej maszyny. W głowie czuł pustkę, a jego ciało targały dreszcze. Pełny odjazd, chyba oszalałem. To musi być sen. O mój Boże! Ona wspaniale pachnie! Miała tak miękki i matowy głos. Tylko ta myśl powstrzymywała go przed tym, by nie wybuchnąć płaczem.

Siedział obok dziewczyny, zatraciwszy się w podziwianiu jej urody, w rozpamiętywaniu jej miłości. Jeśli to jest sen — pomyślał — to niech się nie kończy. Został z nią i wszystko się powtórzyło. Chodzili na spacery, rozmawiali, całowali się, przytulali do siebie. Były chwile, kiedy czuł taki ciężar w piersiach, że aż tracił oddech, w pewnej chwili w ciemnej, bocznej uliczce łzy zamgliły mu wzrok. I znowu o świcie zakończyli spacer w jej mieszkaniu. To było prawie takie samo mieszkanie, jak to, które opuścił parę godzin temu. Ale teraz nie dostrzegł tu śladów swojej bytności. Kochali się jak za pierwszym razem, a może nawet lepiej, bo teraz znał już jej ciało, bo wiedział, które miejsca i w jaki sposób ma pieścić. Obudził się za smakiem jej ust na swoich wargach. Leżał jeszcze przez chwilę sam, rozpamiętując swój sen. Poczucie straty minęło i wrócił spokój. Napoleon położył mu się na piersi i zaczął mruczeć. David podrapał go między uszami i westchnął. Usłyszał dźwięk naczyń w kuchni. Kot zeskoczył na podłogę i zniknął w żółtej smudze. David wstał z łóżka i podszedł do drzwi. Niki stała przy kuchni tyłem do niego. Miała na sobie podkoszulkę z napisem M*A*S*H i bardzo skąpe, niebieskie majteczki. Spojrzała za siebie i uśmiechnęła się. — Śniadanie? — Oui. Wciąż nagi, usiadł przy stole i patrzył jak dziewczyna krząta się po kuchni. Urzekła go swym wdziękiem. Z uśmiechem obserwował lekki krok i delikatny ruch bioder. Nogi miała długie jak u tancerki. Nie mógł wydobyć z siebie słowa, starał się o niczym nie myśleć i o nic nie pytać. Dostrzegł kalendarz. Znów był czerwiec. Już jako chłopiec David nauczył się panować nad bólem. Jeśli skoncentrował się należycie, usuwał ból z ciała, na zewnątrz, do jakiegoś zamkniętego miejsca, skąd ten nie mógł mu dokuczać. Potem weszło mu to w nawyk. Teraz, gdy siedział przyglądając się jak Niki porusza się w jasnym, porannym słońcu, był pewien, że od chwili, gdy ją odnalazł, to samo robił z pytaniami i obawami. Zaczęła się nowa gra. Wydawało mu się, że dano mu jeszcze jedną szansę. Nie rozumiał tego, ale przyjął to do wiadomości i pogodził się z tym. Z Niki nigdy na ten temat nie rozmawiał. Wiele rzeczy wyglądało tak samo. Miejsca, w które chodzili, przedmioty, które oglądali. Davidowi wydawało się to znajome i nowe zarazem. Ale były też różnice. Niki nie lubiła już pizzy z anchois (zmiana, która go ucieszyła). Czasami, ale nie za często, paliła krótkie, czarne algierskie papierosy. Miłość, jaką do siebie czuli, była silniejsza, bardziej intensywna, jakby zaczęła się na dużo wyższym poziomie i była dopełnieniem tego, co już przedtem poznali. Paryż wydawał się jarzyć wiecznym wewnętrznym światłem. Zmysły Davida nigdy przedtem nie były tak wyostrzone. Dotknięcie jedwabiu przeniosło jego wspomnienia do tego śmiertelnego spotkania przy Rue de Rennes. Godzinami stali przypatrując się jak pod wpływem światła zmieniają się kolory i kształty zwieńczeń dachów. David nigdy nie czuł w sobie więcej sił życiowych i nigdy nie był bardziej zadowolony. Znowu poszli na festiwal do Dzielnicy Łacińskiej (tym razem był to przegląd filmów Chaplina). Spotykali przyjaciół Niki. Pili i gadali do rana. Był już lipiec i planowali podróż do Grecji. Po raz drugi David starał się wytłumaczyć ojcu swą miłość do Niki i po raz drugi mu się nie udało. Kiedy zbliżał się czas ich wyjazdu, Davida zaczął niepokoić niebieskooki chłopak. Czy znowu będzie próbował? Lęki Davida zaczęły ujawniać się w jego widzeniach sennych. Zazwyczaj sny zaczynały się niewinnie: wizyta w galerii, wyjście po zakupy. Ale zawsze kończyły się śmiercią Niki na ulicy.

Z któregoś rzeczywiście koszmarnego snu obudził się zlany potem, prawie chory na myśl, że mógłby ją znów utracić. Niki wsparła się na łokciach. — Davidzie, coś złego? Nic. Koszmar. Cauchemar. Objęła go ramionami. — Co ci się śniło? Po chwili potrząsnął głową. — Nie pamiętam. Minęło. — Ostatnio jadam couscous aux mouton — zaśmiał się. Chciat jej powiedzieć. Zaczynał przynajmniej dziesiątki razy, ale w ostatniej chwili przekonywał się, że nie potrafi. To był czas snu. Równowaga między zjawą a czymś namacalnym była cienka i David bał się ją zakłócić, opowiadając o tym, niepewny, co by się mogło wtedy zdarzyć. Bał się, że cały ten magiczny świat, jaki zamieszkiwali, mogłyby się zawalić. W końcu nic Niki nie powiedział. Trzy dni przed wyjazdem byli na urodzinach. Kiedy Niki chciała wychodzić, David próbował ją powstrzymać, ale Niki była zmęczona i bardzo nalegała. — Dobrze, ale weźmy taksówkę — zgodził się w końcu. Roześmiała się. — Dojdziemy do domu, zanim przyjedzie taksówka. — Proszę, zrób mi tę przyjemność. Noga mnie boli. Popatrzyła mu w oczy przez moment i zgodziła się. — D’ac Okay. W taksówce David poczuł się spokojniejszy. Odprężył się, zdenerwowanie ustąpiło. W końcu coś się zmieniało. Wiedział, że jeśli uda im się przejść przez tę noc, będą bezpieczni. Objął Niki ramieniem i pocałował w ucho. Popatrzyła na niego i uśmiechnęła się. David zapłacił i samochód odjechał z piskiem opon. Trzymając się za ręce, David i Niki weszli na podwórko. Z ciemności wynurzył się niebieskooki. Pojawienie się jego i jego czterech kompanów było jak uderzenie w twarz. Strach opuszczał Davida w miarę jak narastał w nim gniew. Tym razem nie! Kiedy chłopcy wyciągnęli noże, David złapał stare krzesło stojące przy drzwiach stróżówki. Podbiegł do najbliższego napastnika i zwalił go z nóg. Niki odrzuciła torebkę i uderzyła innego, zanim niebieskooki zdołał ją pochwycić. Któryś z chłopaków kopnął Davida w nogi i David padł, po czym znieruchomiał. W okolicznych oknach zaczęły zapalać się światła i ktoś krzyknął, że wezwie policję. Niebieskooki trzymał Niki. Spojrzał na Davida. Z grymasem zatopił ostrze w brzuchu Niki tuż nad jej lewym biodrem i szarpnął nożem w górę, jakby zapinał zamek błyskawiczny marynarki. Życie uchodziła z dziewczyny, chłopak pozwolił jej przewrócić się jak pustej lalce. Odwrócił się i pobiegł ulicą. Za nim jego kompani, podtrzymując tego, którego powalił David. David podpełzł do Niki i spojrzał jej w oczy. — A niech to! Tak blisko — powiedziała. Westchnęła głęboko. — A rewir, encore, Davidzie. Stracił ją po raz drugi. Tym razem zmysły Davida były przytępione. Tkwiła w nim świadomość straty i trzymała jak wielkiego kota w malej klatce. Ostatnie słowa Niki prześladowały go. „Znowu do widzenia, Davidzie”. Z n o w u ? Czy też jakoś wiedziała? Czy było to coś więcej niż jego sen? Czy to był także jej sen? A może niebieskookiego? Skąd on przyszedł i czego chciał? Czy był rodzajem demona lub archetypem zjawy? W jakie szalone karmiczne koło zostali wpleceni? Czy któreś z nich mogło się uwolnić? Davida dręczyło to, że nie miał pojęcia jak mógłby się tego dowiedzieć.

Wydawało mu się, że na kilka godzin po drugiej śmierci Niki przestał w ogóle oddychać. Spodziewał się wizyty inspektora. Oczekiwał jej z mieszaniną strachu i niepewności. Czy i to mogło się po raz drugi wydarzyć? Kiedy inspektor w końcu się pojawił, Davida ogarnęło takie podniecenie, że wyglądało na to, iż zaraz zacznie krzyczeć. Szybko obejrzał zdjęcia i znalazł niebieskookiego. Inspektor zapytał, czy David kiedykolwiek przed napadem już go spotkał. David wpatrywał się w zdjęcie. O c z y w i ś c i e , w i d z i a ł go przedtem. Ale jak miał to wyjaśnić temu facetowi? To nie miało sensu. A David po prostu nauczył, się z tym żyć. Do wszystkiego można się przyzwyczaić. Nawet teraz, ta rozmowa… Gdyby tylko mógł przewidzieć! Wszystko działo się gdzieś poza cienką zasłoną przeczucia. — Nie sądzę, żebym go kiedykolwiek spotkał — powiedział, nie podnosząc oczu. — Jest pan pewien? — zapytał inspektor. — Tak. Inspektor wyciągnął jeszcze jedno zdjęcie z koperty i podał je Davidowi. Przedstawiało chłopaka, leżącego na stalowym stole/ — A tego? David rozpoznał tego, którego uderzył krzesłem. — Co mu się stało? — Wylew krwi do mózgu od uderzenia w czoło. Poznaje go pan? David skinął głową. — To jeden z nich. Inspektor zebrał zdjęcia i wstał. — Niech pan się nie martwi. Złapiemy ich. Zaraz po wyjściu inspektora David zszedł po kręconych schodach. Ominął to miejsce na podwórku, gdzie krew Niki wsiąkała w kamienie. Szedł wolno ulicami świadomy delikatnego ciepła paryskiej nocy. Było już późno, kiedy na Boulevard des Invalides skierował się ku stacji Métro St. Francis Xavier. Peron był pusty. Kiedy czekał na pociąg, ogarniało podniecenie i obawa,, co się stanie, jeśli mieli szansę i ją stracili? Co, jeśli nie będzie jej w pociągu? Nie! Ona musi być tam! Musi! A co, gdyby tam była, a on nie zdołałby wejść do środka? Wiedział, gdzie mieszka. Mógłby czekać do jutra, pójść do niej i tam się z nią spotkać. Ale czy nie przerwałby cyklu? Przerwałby? Wiedział z całą pewnością, że bieg wydarzeń może się zmienić. Pociąg wyjechał, a on przyglądał się mijającym go wagonom. Była. Pozwól jej odjechać — powiedział do siebie — możesz przerwać cykl. Możesz spotkać ją jutro. Niki odwróciła się i spojrzała na niego przez szybę. Wydawała się inna. Może starsza. Bardziej pewna siebie. Poczuł, że ogarnia go chłód. Gdzie ona była? Co widziała? Uśmiechnęła się do niego. Ona wie, zna ryzyko — pomyślał. Stał przerażony jej siłą. Czy zdoła jej sprostać? Zawahał się. Czy mogliby to zrobić jeszcze raz? Nawet jeśli zakończy to śmierć? Coś w jej spojrzeniu powiedziało mu, że mogliby. David wsiadł do Métro. Przełożyl Tomasz Gerlach

Isaac Asimov

ŚLIZGAWKA NA ŚNIEGU tyt. oryg.: „Dashing Through the Snow” IASFM nr 13/1984 Oto następna urocza opowieść o dwóch dobrych samarytaninach, George’u i Azazelu, którym nic nie jest w stanie przeszkodzić, kiedy chcą pomóc przyjacielowi.

Siedzieliśmy z George’em przy oknie francuskiej restauracji „La Boheme”, której istnienie George wspierał czasami za pomocą moich pieniędzy. — Prawdopodobnie będzie padał śnieg — powiedziałem. Nie był to zbyt wielki wkład do stanu światowej wiedzy. Od rana było mroczno, chmury stały nisko, temperatura utrzymywała się na poziomie kilku stopni poniżej zera, a meteorolodzy przepowiadali opady śniegu. A jednak czułem się urażony, gdy George całkowicie zignorował moją uwagę. — Rozważmy teraz problem mojego przyjaciela, Septimusa Johnsona — zaproponował. — Dlaczego? Co on ma wspólnego z tym, że prawdopodobnie zaraz spadnie śnieg? — Naturalny rozwój sekwencji myślowej — surowo odparł George. — Jest to proces, o którym musiałeś słyszeć od innych, nawet jeśli sam tego nigdy nie doświadczyłeś. Mój przyjaciel Septimus [opowiadał George] był surowym, młodym człowiekiem, o wiecznie zmarszczonej i nachmurzonej twarzy i stale napiętych bicepsach. Był siódmym z kolei dzieckiem w rodzinie, stąd wzięło się jego imię. Miał młodszego brata o imieniu Oktawian i jeszcze młodszą siostrę o imieniu Nina. Nie wiem, na jakim etapie rodzice zakończyli ten proces radosnej prokreacji, ale sądzę, że jego późniejsze zamiłowanie do ciszy i samotności wzięło się właśnie z życia w tłoku w czasach jego młodości. Kiedy już dorósł i osiągnął pewien sukces jako pisarz (jak ty, staruszku, tyle że od czasu do czasu krytycy omawiają raczej jego prace), stwierdził, że ma wystarczająco dużo pieniędzy, aby móc zaspokajać swoje perwersyjne upodobania. Mówiąc krótko, kupił sobie dom na odludziu, w zapomnianym zakątku na północy stanu Nowy Jork i wymykał się tam na dłużej lub krócej, aby pisać kolejne powieści. Miejsce to nie było zbyt oddalone od cywilizacji, ale przynajmniej w zasięgu wzroku sprawiało wrażenie nieokiełznanej dziczy. Wydaje mi się, że byłem jedyną osobą, którą Septimus z własnej woli zaprosił do tej wiejskiej posiadłości. Przypuszczam, że pociągała go moja spokojna dystynkcja i fascynowała wielorakość tematów, które mógł poruszać w rozmowie ze mną. Co prawda, nigdy wyraźnie nie wyjawił, co było źródłem tej mojej dlań atrakcyjności, ale nie mogło to być nic innego. Oczywiście stale trzeba było mieć się przy nim na baczności. Kto kiedykolwiek doświadczył klepnięcia w plecy, ulubionego przez Septimusa Johnsona sposobu powitania, wie, co znaczy pęknięty krąg. A jednak jego nonszalanckie stosowanie siły okazało się bardzo pomocne przy naszym pierwszym spotkaniu. Zostałem wtedy osaczony przez tuzin, a może i dwa tuziny zbirów, którzy zwiedzeni moją postawą i wyglądem, jaki zwykle jest udziałem ludzi z klas wyższych, sądzili, iż mam przy sobie ogromny majątek w gotówce i biżuterii Broniłem się z istną furią, zdarzyło się bowiem, że tego dnia nie miałem przy sobie ani grosza, i wiedziałem, że jeśli zbiry to odkryją, użyją sobie na mnie w sposób niezwykle barbarzyński, aby odbić swoje rozczarowanie. W tym to momencie pojawił się zamyślony o czymś, o czym właśnie pisał. Septimus. Zgraja łajdaków znalazła się akurat na jego drodze, a ponieważ był zbyt pochłonięty myślami, aby ich obejść, odrzucił ich na jedną i na drugą stronę po dwóch lub trzech na raz. Wtedy to, doszedłszy akurat do jakiegoś rozwiązania w swoim literackim dylemacie, dojrzał mnie pod sterta ciał. Uznawszy to za szczęśliwy traf, zaprosił mnie na kolację. Ja zaś pomyślałem, że kolacja na cudzy koszt jest oznaką jeszcze większego szczęścia i przyjąłem zaproszenie. Zanim kolacja się skończyła, zyskałem taki rodzaj przewagi nad nim dzięki któremu otrzymałem propozycję odwiedzenia jego wiejskiej posiadłości. Zaproszenie to było często ponawiane. Kiedyś powiedział, że spędzanie czasu w moim towarzystwie było tak bardzo zbliżone do przebywania w samotności, jak tylko możliwe, a zważywszy, że uwielbiał samotność, niezaprzeczalnie był to komplement.

Początkowo spodziewałem się ujrzeć norę, ale bardzo się pomyliłem. Wyraźnie było widać, że Septimus dobrze zarobił na swoich powieściach i nie żałował pieniędzy. (Wiem staruszku, że niegrzecznie jest mówić w twojej obecności o udanych powieściach, ale ja, jak zwykle, trzymam się faktów.) Dom, chociaż tak odosobniony, że przyprawiał mnie o nieprzyjemny dreszcz, posiadał elektryczność, olejową prądnicę w piwnicy i baterie słoneczne na dachu. Jadaliśmy dobrze, a piwniczkę z winem Septimus miał wspaniale zaopatrzoną. Żyliśmy w absolutnym luksusie, do którego, zważywszy mój brak praktyki w tym względzie, potrafiłem się przystosować z niezwykłą łatwością. Oczywiście nie można było całkowicie uniknąć wyglądania przez okna, a brak jakiejkolwiek godnej zaczepienia oka scenerii był niezwykle przygnębiający. Na zewnątrz rozciągały się pagórki, jeśli można je za takie uznać, pola i małe jeziorko oraz niezliczona masa pożółkłej roślinności — ale żadnej oznaki, że gdzieś w pobliżu żyli ludzie, jak choćby szosy czy słupy telegraficzne. Pewnego razu, po dobrym posiłku i lampce wina, Septimus powiedział wylewnie: — George, bardzo mi miło gościć cię tutaj. Gdy cię posłucham, potem z ulgą odwracam się do swojego komputera i stwierdzam, że moje pisanie wyraźnie się poprawiło. Czuj się zaproszony w każdej chwili. Tutaj — zatoczył ręką krąg — możesz uciec od wszystkich trosk i zmartwień, które cię gnębią. A kiedy pracuję przy komputerze, masz dostęp do moich książek, telewizora, lodówki. A poza tym wydaje mi się, że wiesz jak trafić do piwniczki. Tak się złożyło, że wiedziałem. Wykreśliłem sobie nawet mały plan wiodących do niej dróg i dokładnie zaznaczyłem wszystkie. Obok samej piwniczki postawiłem duże X. — Jedno musisz wiedzieć — powiedział Septimus. — To schronienie od nieszczęść świata jest nieczynne od pierwszego grudnia do trzydziestego pierwszego marca. W tym okresie nie mogę ci zaoferować gościny, bo przebywam w moim domu w mieście. Byłem tym zmieszany. Dla mnie właśnie pora śniegu była porą nieszczęść. W końcu, mój drogi kolego, to właśnie w zimie najbardziej naciskają na mnie wszyscy moi wierzyciele. Ci zachłanni ludzie, jak powszechnie wiadomo, są na tyle zasobni, aby nie przywiązywać’ wagi do tych paru groszy, które im jestem winien, zdają się jednak doznawać czegoś w rodzaju specjalnej radości na myśl, że mogę zostać wyrzucony na śnieg. Inspiruje to ich do nowych wyczynów wynikających z wilczej chciwości, a więc przede wszystkim właśnie wtedy takie schronienie byłoby mi bardzo na rękę. — Czemuż nie korzystać z niego w zimie, Septimusie? — zapytałem. — Z ogniem buzującym w tym wspaniałym kominku, współpracującym zręcznie z równie wspaniałym systemem centralnego ogrzewania mógłbyś śmiać się z mrozów Antarktydy. — Mógłbym — odparł Septimus — ale mam wrażenie, że każdej zimy wyjące diabły zamieci zbiegają się tutaj i zrzucają śnieg na ten mój połowiczny raj. Ten dom zagubiony w samotności, którą tak uwielbiam, zostaje odcięty od świata. — Lepiej, gdy świat jest odcięty — zaznaczyłem. — Masz absolutną rację — odpowiedział Seplimus. — Jednak moje zapasy pochodzą z zewnątrz. Jedzenie, napoje, paliwo, bielizna. Jest to poniżające lecz prawdziwe, że właściwie nie przeżyłbym bez świata zewnętrznego, a przynajmniej nie mógłbym wieść takiego życia sybaryty, jakie chciałaby prowadzić każda przyzwoita istota ludzka. — Wiesz, Septimusie, być może wymyślę na to sposób. — Wymyślaj sobie — powiedział — ale ci się nie uda. W każdym razie ten dom jest twoim domem przez osiem miesięcy w roku, a przynajmniej wtedy, kiedy ja w nim jestem podczas tych ośmiu miesięcy. To była prawda, ale jak rozsądny człowiek mógłby godzić się na osiem miesięcy, kiedy było ich dwanaście? Tego wieczoru zawezwałem Azazela.

Nie sądzę, abyś wiedział coś o Azazelu. Jest on istotą pozaziemską, ma około dwóch centymetrów wzrostu i posiada niezwykle umiejętności techniczne, które chętnie stosuje, ponieważ na swojej rodzimej planecie nie jest zbyt wysoko ceniony. W rezultacie… Ach, więc słyszałeś o nim? No cóż, staruszku, jak mam ci opowiedzieć tę historię w sposób racjonalny, jeśli uważasz za swój obowiązek ciągle przerywać mi, by przedstawić swój punkt widzenia. Chyba nie zdajesz sobie sprawy, że sztuka prawdziwej rozmowy polega na całkowitym skupieniu 46 uwagi i powstrzymywaniu się od ciągłego przerywania z powodu tak nędznej wymówki, jak ta, że coś już się przedtem słyszało. W każdym razie… Jak zwykle Azazel był wściekły, że go wezwano. Widocznie zajmował się tym, co nazywał obrzędami religijnymi. Sam z trudem powstrzymywałem złość. Wciąż jest zajęty czymś, co uważa za ważne, i nigdy nie bierze pod uwagę tego, że kiedy go wzywam, to znaczy, że ja jestem zajęty czymś, co jest n a p r a w d ę istotne. Cierpliwie czekałem, aż jego podniecony bełkot ucichnie i wyjaśniłem sprawę. Słuchał z nachmurzoną małą twarzyczką. — Co to jest śnieg? — zapytał w końcu. Westchnąłem i wyjaśniłem. — Chcesz powiedzieć, że tutaj, u was, woda w stanic stałym spada z nieba? Kawałki zestalonej wody? I życic nie zamiera? Nawet nie wysiliłem się, żeby wspomnieć o gradzie, ale powiedziałem: — Spada w postaci miękkich, puszystych płatków, o Potężny. — (Widzisz, zawsze schlebiały mu głupie tytuły.) — Kiedy jednak spada w nadmiarze, staje się to niewygodne. — Jeśli chcesz mnie prosić, abym zmienił schemat pogodowy tej planety, to zdecydowanie odmawiam — odparł Azazel. — Kwalifikowałoby się to już jako manipulacja planetami, a to jest niezgodne z etyką moich bardzo etycznych ziomków. Nawet nie przyśniłoby mi się być nieetycznym, zwłaszcza dlatego, że gdyby mnie na tym przyłapano, zostałbym rzucony na pożarcie strasznemu Łuszczastemu Ptakowi, najohydniejszemu stworowi, który ma przy stole potworne maniery. Strach pomyśleć, z czym by mnie zmieszał. — Nie przyszło mi do głowy, o Wspaniały, prosić cię o manipulacje planetami. Chciałbym cię prosić o coś znacznie prostszego. Widzisz, śnieg, kiedy spadnie, jest tak miękki i puszysty, że nie utrzymuje ciężaru istoty ludzkiej. — To wasza wina, że jesteście tacy masywni — powiedział Azazel z pogardą. — Bez wątpienia — odparłem — ale ta masa powoduje, że ciężko jest chodzić. Chciałbym, aby mój przyjaciel był lżejszy, kiedy będzie stąpał po śniegu. Trudno skupić na czymś uwagę Azazela. — Zestalona woda pokrywająca ziemię — powtarzał ciągle z oburzeniem i potrząsał głową, jakby nie widział w tym żadnego sensu. — Czy możesz spowodować, aby mój przyjaciel mniej ważył? — spytałem, z trudem forsując to coś, co było w końcu bardzo prostą sprawą. — Oczywiście — obruszył się Azazel. — Należy tylko zastosować zasadę antygrawitacji, która w odpowiednich warunkach będzie aktywowała się pod wpływem molekuł wody. Nie jest to łatwe, ale da się zrobić. — Poczekaj — zawołałem z uczuciem niepokoju, myśląc o niebezpieczeństwach związanych z brakiem elastyczności. — Nie byłoby mądrze pozostawić mojemu przyjacielowi całkowitą kontrolę nad intensywnością antygrawitacji. Mógłby od czasu do czasu dla wygody wykazywać swą nieudolność. — Mamy dopasować antygrawitację do waszego niedojrzałego, autonomicznego systemu? No wiesz co! Twoja bezczelność nie ma granic. — Proszę o to tylko dlatego — powiedziałem — że to ty właśnie tu jesteś. Nie przyszłoby mi do głowy prosić o to żadnego innego przedstawiciela gatunku panującego na twojej planecie.

To dyplomatyczne kłamstwo wywarło zamierzony skutek. Tors Azazela wydął się o całe dwa milimetry, a jego właściciel władczym głosikiem zapiszczał: — Uczynię to. Podejrzewam, choć nie mogę mieć całkowitej pewności, że w tym momencie Septimus posiadł tę właściwość. W sierpniu nie było pokrywy śnieżnej, na której można byłoby eksperymentować, a nie miałem ochoty wybierać się na Antarktydę, do Patagonii, czy choćby na Grenlandię w poszukiwaniu materiału badawczego. Skoro nie było śniegu aby zademonstrować, o co chodzi, nie miało też sensu wyjaśnienie czegokolwiek Septimusowi. Nie uwierzyłby mi. Mógłby nawet dojść do absurdalnego wniosku, że ja — j a — piłem. Mojry jednak były łaskawe. W ostatnich dniach listopada znajdowałem się w wiejskiej posiadłości Septimusa. Wedle jego określenia ten pobyt miał stanowić pożegnanie sezonu. Wtedy właśnie spadł obfity śnieg — zjawisko niezwykle jak na listopad. Septimus klął głośno i wypowiadał wojnę wszechświatowi za to, że nie zaoszczędził mu tej podlej zniewagi. Dla mnie jednak oznaczało to dar niebios — i dla niego także, choć o tym nie wiedział. — Nie obawiaj się, Septimusie — powiedziałem. — Nadszedł czas, abyś się przekonał, iż śnieg nie będzie dla ciebie niczym strasznym. — 1 wyłuszczyłem mu całą sprawę. Sądzę, iż należało się spodziewać, że jego pierwszą reakcją będzie ordynarne niedowierzanie, ale on ponadto poczynił jeszcze pewne, zupełnie niepotrzebne, uwagi krytyczne odnośnie stanu moich władz umysłowych. Ale miałem przecież kilka miesięcy na opracowanie strategii. — Zastanawiałeś się zapewne, Septimusie, jak zarabiam na życie. — powiedziałem. — Nie będziesz zaskoczony moją małomównością, jeśli ci powiem, że jestem kluczową postacią w rządowym programie badań nad antygrawitacją. Nie mogę powiedzieć nic więcej poza tym, że staniesz się bezcennym przyczynkiem do badań i bardzo posuniesz cały program na przód. Ma on bardzo ważne znaczenie dla narodowego bezpieczeństwa. Wpatrywał się we mnie zaskoczony szeroko otwartymi oczyma, kiedy zanuciłem kilka taktów hymnu państwowego. — Mówisz poważnie? — zapytał. — Czyż przekręcałbym prawdę? — zapytałem z kolei. I ryzykując, że usłyszę oczywistą odpowiedź, dodałem: — Czyż robiłaby to CIA? Przełknął tę uwagę, oczarowany prostotą i prawdomównością, jakie cechowały wszystkie moje wypowiedzi. — Co mam robić? — Ziemię pokrywa tylko piętnaście centymetrów śniegu. Wyobraź sobie, że nic nie ważysz i wyjdź na śnieg. — Muszę tylko sobie to w y o b r a z i ć ? — W ten sposób to działa. — Przemoczę nogi. — Więc włóż kalosze — odparłem sarkastycznie. Zawahał się, ale wyjął kalosze i naciągnął je z trudem. Ta widoczna oznaka braku wiary w moje słowa głęboko mnie zraniła. W dodatku nałożył futrzane palto i, co jeszcze bardziej mnie dotknęło, futrzaną czapkę. — Jeśli jesteś gotów… — rzekłem chłodno. — Nie jestem — odparł. Otworzyłem drzwi i Septimus wyszedł na zewnątrz. Na zadaszonej werandzie nie było śniegu, ale gdy tylko postawił stopy na schodach, stopnie zdały się wyślizgiwać spod niego. Desperacko uchwycił się poręczy.

Jakoś dotarł do podstawy krótkich schodów i próbował podnieść się do pionu. Nie udało mu się; a przynajmniej nie tak, jak tego chciał. Kilka metrów przeleciał ślizgiem wymachując rękoma, a potem wyrzucił nogi w górę. Wylądował na plecach i kontynuował ślizg, dopóki nie napotkał po drodze młodego drzewka. Otoczył ramieniem jego pień. Poślizgiem okrążył drzewko trzy lub cztery razy, po czym się zatrzymał. — Cóż za śliski śnieg tutaj mamy? — krzyknął drżącym z oburzenia głosem. Muszę przyznać, że pomimo wiary w Azazela, przyglądałem się temu z zaskoczeniem. Nie pozostawił odcisków stóp, a jego ślizgające się ciało nie zostawiło bruzdy w śniegu. — Na śniegu nic nie ważysz — wyjaśniłem. — Obłąkaniec — odparł. — Spójrz na śnieg. Nie zostawiłeś śladów. Pogapił się, po czym uczynił kilka pobieżnych uwag, które kiedyś uważano by za niecenzuralne. — A tarcie zależy częściowo od nacisku — ciągnąłem — jakie ciało wywiera na powierzchnię, po której się ślizga. Im mniejszy nacisk, tym mniejsze tarcie. Nic nie ważysz, więc twój nacisk na śnieg równa się zeru, tarcie równa się zeru i dlatego posuwasz się po śniegu tak, jakby był on najgładszym lodem. — Więc co powinienem teraz robić? Nogi nie mogą tak wyślizgiwać się spode mnie. — Ale to nie boli, prawda? Skoro nic nie ważysz i wylądujesz na plecach, to także nic nie będzie bolało. — A jeśli nawet, to co? Nieodczuwanie bólu to nie jest dostateczny pretekst do tego, aby resztę życia spędzić leżąc na plecach w śniegu. — No dalej, Septimusie, pomyśl że jesteś znowu ciężki, i wtedy wstań. — Mam tylko pomyśleć, że jestem ciężki, tak? — powiedział, skrzywiwszy się we właściwy sobie sposób. Zrobił to jednak i niezgrabnie podniósł się na nogi. Stał teraz zanurzony w śniegu na kilkanaście centymetrów i kiedy ostrożnie spróbował iść, nie miał z tym większych trudności niż zwykle, kiedy próbuje się brnąć przez śnieg. — Jak ty to robisz, George? — zapytał z dużo większym szacunkiem niż ten, który udało mi się w nim kiedykolwiek wzbudzić. — Nigdy bym nie pomyślał, że jesteś takim naukowcem. — CIA zmusza mnie, abym starannie ukrywał swoje umiejętności — wytłumaczyłem. — A teraz wyobrażaj sobie, że powoli stajesz się coraz lżejszy, i idź, cały czas o tym myśląc. Będziesz zostawiał coraz płytsze ślady, a śnieg będzie stawał się coraz bardziej śliski. Przestań, kiedy zrobi się niebezpiecznie śliski. Uczynił, jak mu kazałem, bo my, naukowcy, mamy silny wpływ intelektualny na śmiertelników niższego rzędu. — Teraz — powiedziałem — spróbuj się poślizgać. Kiedy zechcesz przestać, zrób się po prostu cięższy — ale rób to stopniowo, bo inaczej wylądujesz na nosie. Ponieważ był wysportowany, natychmiast załapał, o co chodzi. Kiedyś mi mówił, że może uprawiać każdy sport z wyjątkiem pływania. Gdy był trzyletnim chłopcem, jego ojciec wrzucił go do wody, aby nauczyć go pływać, oszczędzając mu jednocześnie uciążliwości samej nauki i w rezultacie młody Septimus przez dziesięć minut był reanimowany metodą usta–usta. Powiedział, że na całe życie pozostał w nim przez to strach przed wodą oraz niechęć do śniegu: — Śnieg to tylko zestalona woda — stwierdził, dokładnie tak jak Azazel. Jednakże ta niechęć do śniegu w nowych warunkach była zupełnie niezauważalna. Zaczął ślizgać się dookoła z okrzykiem „ojej”, od którego pękały bębenki w uszach. Od czasu do czasu, przy zakrętach, stawał się cięższy i, wysyłając w powietrze obfite bryzgi śniegu, przystawał. — Poczekaj! — zawołał i wpadł do domu, po czym ukazał się — jeśli mi uwierzysz — z parą łyżew, które przymocował sobie do butów.

— Kiedyś na zamarzniętym jeziorze nauczyłem się jeździć na łyżwach wyjaśnił — ale nigdy nie sprawiało mi to przyjemności. Zawsze się balem, że lód się załamie. Teraz mogę ślizgać się bezpiecznie. — Ale pamiętaj — powiedziałem z niepokojem — że to działa tylko nad molekularni H2O. Jeśli znajdziesz się nad gołą połacią ziemi lub nad wymiecionym chodnikiem, twoja lekkość natychmiast zniknie. Zrobisz sobie krzywdę. — Nie martw się — powiedział wstając i ruszył. Przyglądałem się, jak pędził przez co najmniej pół mili po swoich opustoszałych terenach, a do moich uszu dochodziło odległe zawodzenie: „Poprzez białe drogi, z mozołem za pan brat, pędzą nasze sanie szybkie niby wiatr…*” Musisz wiedzieć, że Septimus zgadywał jak wyśpiewać każdą nutę i zawsze wychodziło to nie tak. Przycisnąłem dłonie do uszu. Potem nastąpiła — naprawdę w to wierzę — najszczęśliwsza zima w moim życiu. Całą spędziłem w cieple i zaciszu tego domu, jedząc i popijając jak król, czytając pouczające książki, przy lekturze których starałem się przechytrzyć autora i zidentyfikować mordercę, oraz z ponurym zadowoleniem konstatowałem frustrację moich wierzycieli w mieście. Przez okno mogłem obserwować Septimusa nieustannie ślizgającego się po śniegu. Mówił, że czuje się jak ptak i że dawało mu to trójwymiarową radość, jakiej nigdy przedtem nie doświadczył… No więc każdy miał to, na co zasłużył. Ostrzegałem go, że nikt nie może go zobaczyć. — Stanowiłoby to dla mnie zagrożenie — powiedziałem — bo CIA nie pochwaliłaby tego prywatnego eksperymentowania. Nie o to chodzi, że zależy mi na moim własnym bezpieczeństwie, bo dla takich osób jak ja nauka jest najważniejsza. Jednakże, gdyby kiedykolwiek zobaczono cię ślizgającego się po śniegu, stałbyś się obiektem zainteresowania i dopadłyby cię dziesiątki dziennikarzy. CIA dowiedziałaby się o tym i musiałbyś poddać się doświadczeniom, a setki naukowców i wojskowych, poszturchiwałoby cię nieustannie. Nawet na minutę nie pozostawiono by cię samego. Stałbyś się skarbem narodowym i cały czas byłbyś w zasięgu ręki ludzi, którzy by się tobą zajmowali. Septimus, jak przystało miłośnikowi odosobnienia, wzdrygnął się na taką perspektywę. — Ale jak zdobędę zapasy, kiedy śnieg mnie tu zasypie? Przecież to było celem tego całego eksperymentu? — zapytał po chwili. — Jestem pewien, że dla ciężarówek drogi będą prawie zawsze przejezdne — odparłem. — Zdołasz zgromadzić więc dostatecznie dużo zapasów na te chwile, kiedy wozy dostawcze nie będą już mogły dojechać. Jeśli będziesz czegoś nagle potrzebował w momencie, kiedy cię zasypie, upewniwszy się, że nie jesteś przez nikogo widziany, będziesz mógł ślizgiem podejść do miasteczka na taką odległość, na jaką się odważysz. I tak niewielu ludzi będzie się kręcić po ulicach, może nawet nie spotkasz nikogo. Odzyskasz wtedy swój ciężar i przybierając wygląd człowieka zmęczonego przebrniesz ostatnie kilkaset metrów. Kupisz, co ci potrzeba, odejdziesz ciężkim krokiem kilkaset metrów i ponownie wystartujesz. Rozumiesz? Ale tak naprawdę to ani razu nie było takiej potrzeby w ciągu tej zimy; cały czas wiedziałem, że przesadzał z tym śnieżnym zagrożeniem. Nikt go również nie widział podczas jego ślizgów. Septimus nie mógł się nasycić ślizganiem. Trzeba było widzieć jego twarz, jeśli śnieg nie padał przez tydzień lub gdy temperatura podnosiła się powyżej zera. Nie możesz sobie wyobrazić, jak obawiał się o bezpieczeństwo pokrywy śnieżnej. Taka wspaniała zima! Jaka to tragedia, że okazała się ona jedyną!

*

Słowa popularnej piosenki „Dzwonią dzwonki sań” („Jingle bells”), (przyp. tł.)

Co się stało? Opowiem ci, co się stało. Pamiętasz, co powiedział Romeo, zanim wbił nóż w Julię? Pewnie nie, więc ci przypomnę. Powiedział: „Pozwól kobiecie wejść do swego życia, a twój spokój się skończy”. Następnej jesieni Septimus poznał kobietę — Mercedes Gumm. Przedtem też spotykał kobiety; nie był eremitą, ale nigdy nie znaczyły dla niego wiele. Krótki okres poznawania się — romans — żar — a potem zapominał o nich, a one o nim. Nic w tym złego. W końcu sam wiele razy byłem obiektem dzikiej adoracji wielu młodych kobiet i nigdy nie widziałem w tym nic złego, chociaż wielokrotnie przypierały mnie do muru i zmuszały do… ale odbiegam od tematu. Septimus przyszedł do mnie w bardzo podłym nastroju. — Kocham ją, George — powiedział. — A ona popycha mnie do zguby. Stalą się magnetyczną istotą mojej egzystencji. — Bardzo ładnie — odparłem. — Masz moją zgodę na to, aby się z nią przez jakiś czas zadawać. — Dzięki, George — ponuro odparł Septimus. — Teraz potrzebuję jedynie jej zgody. Nie wiem dlaczego, ale chyba nie bardzo jej się podobam. — To dziwne — zauważyłem — zazwyczaj masz duże powodzenie u kobiet. W końcu jesteś bogaty, dobrze zbudowany i nie brzydszy od większości mężczyzn.. — Myślę, że tu chodzi o muskuły — odparł Septimus. — Ona uważa mnie za przygłupa. Byłem pełen podziwu dla spostrzegawczości panny Gumm. Septimus, wyrażając się najoględniej, b y ł przygłupem. Kiedy jednak wyobraziłem sobie jego mięśnie napinające się pod marynarką, stwierdziłem, że lepiej będzie nie mówić, jak ja to widzę. — Ona mówi, że nie imponuje jej tężyzna fizyczna u mężczyzn. Chce kogoś rozważnego, mądrego, głęboko myślącego, rozsądnego i rzuca jeszcze całą wiązanką przymiotników tego typu. Twierdzi, że nie jestem taki — poskarżył się. — Czy mówiłeś jej, że jesteś powieściopisarzem? — Powiedziałem oczywiście. I czytała nawet parę moich książek. Ale wiesz, George, one traktują przeważnie o piłkarzach i Mercedes twierdzi, że budzi to w niej niesmak. — Zdaje się, że nie jest sportsmenką. — Ależ tak. Uprawia pływanie — skrzywił się, przypominając sobie prawdopodobnie, jak go wskrzeszano w wieku lat trzech metodą usta–usta — ale to nie pomaga. — W takim razie — stwierdziłem uspokajająco — zapomnij o niej, Septimusie. O kobiety łatwo. Kiedy odchodzi jedna, przychodzi druga. W morzu jest wiele ryb, a w powietrzu ptaków. Czy ta, czy tamta, to nie ma znaczenia. Byłbym tak ciągnął w nieskończoność, lecz Septimus, kiedy mnie słuchał, stawał się dziwnie niespokojny, a nikt nie chciałby natchnąć przygłupa niepokojem. — George, obrażasz mnie poglądami, które wygłaszasz. Mercedes jest dla mnie dziewczyną jedyną na świecie. Nie mógłbym bez niej żyć. Jest nierozerwalnie związana z istotą mojego istnienia. Jest powietrzem dla moich płuc, biciem mego serca, jedynym widokiem dla moich oczu. Ona… Ciągnął tak w nieskończoność i wcale go nie obchodziło, że swoimi poglądami głęboko obrażał mnie. — Więc nie widzę innego wyjścia, jak tylko upierać się przy małżeństwie — powiedział. Słowa te zapowiadały niechybną zgubę. Dokładnie wiedziałem, jaki będzie wynik. Kiedy tylko się pobiorą, skończy się mój raj. Nie wiem dlaczego, ale jedną z rzeczy której domagają się nowo poślubione małżonki, to zerwanie z kolegami z czasów kawalerskich. Już nigdy więcej nie zostanę zaproszony do wiejskiej posiadłości Septimusa. — Nie możesz tego zrobić — zawołałem z przestrachem. — Och wiem, że wydaje się to trudne, ale myślę, że mi się uda. Opracowałem plan. Mercedes może myśleć, że jestem przygłupem, lecz przecież nie całkowicie pozbawionym

intelektu. Na początku zimy zaproszę ją do siebie na wieś. Tam, w ciszy i spokoju mojego Edenu, poczuje jak rozkwita, i zda sobie sprawę z prawdziwego piękna mojej duszy. Są to, pomyślałem, wymagania zbyt wielkie nawet jak na Eden, ale powiedziałem tylko: — Nie masz chyba zamiaru pokazać jej, że potrafisz ślizgać się po śniegu, co? — Nie, nie — odparł. — Nie przed ślubem. — Nawet po… — Nonsens, George — odparł Septimus mentorskim tonem. — Żona jest drugą połową męża. Żonie można powierzyć nawet największe tajemnice duszy. Żona… Znowu ciągnął w nieskończoność i wszystko, co mi pozostało, to tylko wtrącić słabym głosem: — CIA to się nie spodoba. Z jego krótkim komentarzem na temat CIA radośnie zgodziliby się Rosjanie. Kuba i Nikaragua także. — Jakoś ją przekonam, żeby pojechała tam ze mną na początku grudnia — powiedział. — Sądzę, że zrozumiesz to George, iż chcielibyśmy być tam tylko we dwoje. Wiem, że nawet nie przyszłoby ci do głowy przeszkadzać w romantycznych sytuacjach, do których na pewno dojdzie między Mercedes i mną w ciszy i samotności, wśród przyrody. Z pewnością zbliży nas ze sobą magnetyzm ciszy i wolno płynącego czasu. Oczywiście rozpoznałem cytat. Wypowiedział to Makbet, zanim wbił nóż w Duncana, lecz ograniczyłem się tylko do tego, że obdarzyłem Septimusa zimnym i dystyngowanym spojrzeniem. Tak więc miesiąc później to panna Gumm, a nie ja, pojechała do wiejskiej posiadłości Septimusa. Nie byłem świadkiem lego, co się tam wydarzyło. Znam to tylko z opowieści Septimusa, nie mogę więc przysiąc, że wszystkie szczegóły są prawdziwe. Panna Gumm była pływaczką, lecz Septimus, czując nieprzejednaną awersję do tego specyficznego hobby, nie zadawał jej na ten temat żadnych pytań. Widocznie także panna Gumm, nie pytana przez przygłupa, nie czulą żadnej potrzeby wyjaśniania mu czegokolwiek. Z tego to powodu Septimus nigdy nie dowiedział się, że panna Gumm była jedną z tych wariatek, które znajdowały przyjemność we włożeniu kostiumu kąpielowego w środku zimy, wyrąbaniu przerębla w jeziorze i wskoczeniu do lodowatej wody celem odbycia zdrowej, orzeźwiającej kąpieli. Pewnego jasnego i mroźnego poranka, kiedy Septimus pochrapywał jeszcze smacznie, panna Gumm wstała, włożyła kostium kąpielowy, płaszcz frotowy, tenisówki i udała się zaśnieżoną ścieżynką nad jezioro. Brzegi jeziora pokrywał lód, ale środek był nie zamarznięty, więc zdjąwszy szlafrok i tenisówki, Mercedes z widoczną przyjemnością wskoczyła do lodowatej wody. Wkrótce potem Septimus przebudził się i subtelnym instynktem kochanka wyczuł, że jego ukochanej Mercedes nie ma w domu. Przebiegł dom wołając jej imię. Znalazłszy w jej pokoju ubranie i inne drobiazgi, zdał sobie sprawę, że nie uciekła potajemnie do miasta — co było pierwszą myślą, jaka mu zaświtała w głowie. Musiała więc być na zewnątrz. Z pośpiechem włożył buty na gołe stopy, a na piżamę narzucił najcieplejszy płaszcz. Wybiegł na dwór nawołując Mercedes. Panna Gumm oczywiście go usłyszała i, wymachując zawzięcie rękoma w jego kierunku, wolała: — Ruszaj ku mnie, Sep, ruszaj ku mnie. Co stało się dalej” opowiem ci słowami samego Septimusa. Mówił on: „Dla mnie zabrzmiało to jak: »ratunku, Sep, ratunku!« Doszedłem do oczywistego wniosku, że moja ukochana w momencie jakiegoś zaćmienia umysłu weszła na lód i wpadła do wody. Jak mogło w ogóle mi przyjść do głowy, że dobrowolnie wskoczyła do lodowatej wody?

Moja miłość była tak wielka, George, że natychmiast postanowiłem rzucić wyzwanie wodzie, której zwykle się balem, z prostego tchórzostwa — a zwłaszcza lodowato zimnej wody — i pospieszyć Mercedes na ratunek. No, może nie n a t y c h m i a s t , ale przysięgam, że nie namyślałem się dłużej niż dwie minuty, najwyżej trzy. Krzyknąłem: »Już idę, moja jedyna, moja ukochana! Utrzymuj głowę nad powierzchnią« — i wystartowałem. Nie miałem zamiaru iść tam po śniegu. Uważałem, że nie ma na to czasu. Biegnąc zmniejszałem swój ciężar, aż ruszyłem wspaniałym ślizgiem, tuż ponad cienką pokrywą śnieżną, ponad lodem okalającym brzegi jeziora i z okropnym pluskiem runąłem prosto do wody. Jak wiesz, nie umiem pływać i naprawdę śmiertelnie boję się kąpieli. Buty i płaszcz ciągnęły mnie na dno i z pewnością byłbym utonął, gdyby Mercedes mnie nie uratowała. Należałoby sądzić, że romantyczna historia z uratowaniem mnie przed utonięciem zbliży nas, połączy nas, ale…” Septimus potrząsnął głową, a w oczach jego pojawiły się Izy. Wcale tak się nie stało. Ona była wściekła. »Ty półgłówku« wrzeszczała. »Jak mogłeś wskakiwać do wody w płaszczu i butach, w dodatku jeśli nie umiesz pływać? Co ci przyszło do głowy? Czy wiesz, jak ciężko było wyciągać cię z jeziora? Byłeś tak spanikowany, że walnąłeś mnie w szczękę. O mało co nie znokautowałeś mnie i oboje byśmy utonęli. To jeszcze boli.« Spakowała się i, rozeźlona do ostateczności, wyjechała, a ja musiałem pozostać z czymś, co rozwinęło się w silne przeziębienie, z którego jeszcze się zupełnie nie wyleczyłem. Od tamtej pory jej nie widziałem; nie odpowiada na listy, nie oddzwoniła do mnie. Moje życie się skończyło, George.” — Tak z ciekawości, Septimusie, dlaczego rzuciłeś się do wody? Dlaczego nie stanąłeś na brzegu jeziora, albo tak daleko na lodzie, jak tylko było można, i nie podałeś jej długiego kija czy też nie rzuciłeś sznura lub czegoś podobnego. Septimus był zasmucony. — Nie miałem zamiaru rzucać się do wody. Chciałem prześliznąć się nad jej powierzchnią. — Prześliznąć się nad powierzchnią? Czyż nie mówiłem ci, że twoja lekkość działa tylko nad lodem? Septimus przybrał dziki wyraz twarzy. — Przecież powiedziałeś mi, że formuła działa nad H2O. To przecież jest woda, czy nie tak? Miał rację. H2O brzmiało bardziej naukowo, a ja musiałem utrzymać swój wizerunek naukowego geniusza. — Ale miałem na myśli H2O w stanie starym — odparłem. — Jednak nie powiedziałeś „H2O w stanie stałym” — odparł, wstając powoli z zamiarem, jak mi się wydawało, rozszarpania mnie na strzępy. Nie pozostałem, aby sprawdzić, czy moje przeczucia były słuszne. Od tamtej chwili już go nie widziałem. I nigdy więcej nie byłem w jego wiejskim raju. Zdaje mi się, że mieszka teraz na wyspie na Morzu Południowym, głównie z tego względu, że nie chce już nigdy więcej widzieć śniegu czy lodu. Mówię: „Pozwól kobiecie wejść do swego tycia…”, ale kiedy się nad tym zastanowię, to słowa te wypowiedział chyba Hamlet zanim wbił nóż w Ofelię. Głębokie, upojone winem westchnienie wydobyło się z głębi tego, co George uważał za swoją duszę. — Zamykają już, może lepiej chodźmy stąd. Czy zapłaciłeś rachunek? — spytał. Niestety, zapłaciłem. — A możesz mi pożyczyć piątaka, staruszku, żebym mógł dostać się do domu? I, jeszcze bardziej niestety, mogłem.

Przełożyła Irena Trochimczuk

Terry Bisson

NACIŚNIJ ANNA tyt. oryg.: „Press Ann” IASFM nr 9/1991 Przepiękne opowiadanie tego autora zatytułowane Niedźwiedzie odkrywają ogień zaprezentowaliśmy Państwu w numerze z grudnia 1991 roku. Zdobyło ono nagrodę Nebuli oraz wygrało V konkurs czytelników IASFM. Dzisiaj przedstawiamy żartobliwą nowelkę Terry’ego Bissona traktującą o bardzo interesującej formie współżycia bankomatu z człowiekiem.

WITAMY! BŁYSKAWICZNA OBSŁUGA GOTÓWKOWA! DO WASZEJ DYSPOZYCJI 1342 PUNKTY W CAŁYM MIEŚCIE PROSZĘ WSUNĄĆ KARTĘ GOTÓWKOWĄ DZIĘKUJEMY 1’ROSZĘ PODAĆ NUMER KARTY DZIĘKUJEMY PROSZĘ PODAĆ NUMER KARTY DZIĘKUJEMY PROSZĘ WSKAZAĆ RODZAJ USŁUGI — DEPOZYT WYPŁATA STAN KONTA POGODA — Pogoda? — O co chodzi, Em? — Prognoza pogody w takim automacie? — Pewnie jakaś nowość. Bierz gotówkę! Już 6:22. Spóźnimy się! WYPŁATA DZIĘKUJEMY WYPŁATA Z — RACHUNKU OSZCZĘDNOŚCIOWEGO RACHUNKU ROZLICZENIOWEGO LINII KREDYTOWEJ INNYCH ŹRÓDEŁ RACHUNKU ROZLICZENIOWEGO DZIĘKUJEMY PROSZĘ WSKAZAĆ KWOTĘ — $ 20 $ 60 $ 100 $ 200 $ 60 $ 60 NA KINO? — Bruce, chodź i sam zobacz! Emily, jest 6:26. Film zaczyna się o 6:41. — Skąd ta maszyna wie, że idziemy do kina? — O co ci chodzi? Wściekasz się, że musisz wydać forsę? Co mam zrobić, skoro automat zjadł moją kartę? — Okay, spróbuję jeszcze raz.

— $60 $ 60 NA KINO? — Znowu to zrobił! — Co zrobił? — Bruce, chodź tu i sam zobacz! — Aż sześćdziesiąt dolarów na kino! — Muszę mieć przecież na kolację. W końcu to moje urodziny! Nie dość, że wszystko sama organizuję, to jeszcze płacę. — No wiesz! Jesteś po prostu na mnie wściekła, że automat zjadł mi kartę. — Nic o to chodzi. Powiedz mi, skąd automat do wydawania gotówki wie, że nie idziemy do kina? — Jest 6:29. Naciśnij Enter i chodźmy stąd! — No dobra, już dobra. KIM JEST TEN FACET Z ZEGARKIEM? CHŁOPAKIEM MĘŻEM KREWNYM KIMŚ INNYM — Bruce! — Emily, już 6:30. Bierz te pieniądze i spadajmy! — Automat pyta o ciebie. — 6:31! — W porządku! KIMŚ INNYM — Przepraszam, czy pozwolicie, że i ja… — Zjeżdżaj, kolego. Automat jest niesprawny. Jeśli tak ci się śpieszy, to szoruj do następnego. Jest na końcu ulicy. — Bruce, opanuj się. — Dobra, już poszedł. EMILY, WSZYSTKIEGO NAJLEPSZEGO W DNIU URODZIN CZY INTERESUJE CIĘ — DEPOZYT WYPŁATA STAN KONTA POGODA — Skąd on wie, że mamy urodziny? — Jezu, Em! Pewnie masz to zakodowane w karcie. Jest dokładnie 6:34. Za niecałe siedem minut… co to jest, do diabla? Pogoda? — No, przecież cały czas ci mówię. — Nie naciskaj tego! — Dlaczego nie?

POGODA DZIĘKUJEMY PROSZĘ WSKAZAĆ TYP POGODY — CHŁODNO I POCHMURNO SŁONECZNIE I CIEPŁO PRZELOTNY OPAD ŚNIEGU PRZELOTNY DESZCZ — Em, przestań się wygłupiać! PRZELOTNY DESZCZ — Deszcz? Na twoje urodziny? — Tylko przelotny. Chcę wiedzieć, jak to działa. I tak będziemy w kinie. — Nie będziemy, jeśli natychmiast się stąd nie ruszymy. DOSKONAŁA POGODA NA KINO CZY INTERESUJE CIĘ — DEPOZYT WYPŁATA STAN KONTA PRAŻONA KUKURYDZA — Em, ta maszyna jest dokumentnie popieprzona. — Chyba tak. Ciekawe, czy może sprzedać nam mało. — Jest 6:36. Błagam cię, naciśnij Wyplata i spadajmy stąd. Film zaczyna się za pięć minut. WYPŁATA DZIĘKUJEMY WYPŁATA Z — RACHUNKU OSZCZĘDNOŚCIOWEGO RACHUNKU ROZLICZENIOWEGO LINII KREDYTOWEJ INNYCH ŹRÓDEŁ — Przepraszam, wybieracie się może na Pozłacany pałac grzechu! — Cholera, a ten tu czego? — Byłem właśnie w kinie. W gazecie jest błąd. Seans rozpoczyna się o 6:45 — tak mi powiedziano w kinie. Macie jeszcze całe dziewięć minut. — Myślałem, że skorzystasz z innego automatu. — Tam jest kolejka, a ja nie lubię moknąć. — Deszcz? Sam widzisz, Bruce! — Wygląda na przelotny, ale mam na sobie wyjściowe ubranie. INNYCH ŹRÓDEŁ — Emily, jest 6:37, a ty sobie naciskasz Inne źródła. — Nie jesteś ciekaw, co ta maszyna jeszcze wymyśli?

— Nie! DZIĘKUJEMY PROSZĘ WYBRAĆ — ANDREW ANNA BRUCE — Do cholery, co za Andrew i Anna? I skąd się tu wzięło moje imię? — Mówiłeś, że automat zjadł ci kartę. — No tak, ale… nie ten. — Przepraszam bardzo. Anna jest moją narzeczoną. Właściwie była. Umówmy się, że tak o niej myślałem. — Znowu nam się wcinasz, przyjacielu? — Zaraz! A może ty jesteś…? — Andrew. Andrew P. Clairborne III. Ty pewnie jesteś Emily, a on… — To Bruce. Nie przejmuj się, jest trochę nieokrzesany. — Nieokrzesany! BRUCE — Hej, Emily. To jest moje konto. Nie masz prawa naciskać Bruce! — Dlaczego? Chciałeś przecież sam zapłacić za kolację i kino, tylko że maszyna zjadła ci kartę. Więc spróbujmy. SPRÓBUJMY, EM PROSZĘ WSKAZAĆ KWOTĘ — $ 20 $ 60 $ 100 $200 $ 60 PRZEPRASZAMY, BRAK POKRYCIA, SPRÓBUJ $ 20 $20 PRZEPRASZAMY, BRAK POKRYCIA CZY INTERESUJE CIĘ STAN KONTA? — Nie! TAK STAN KONTA BRUCE’A: $ 11,78 ZASKOCZONA? — Zaskoczona? Zaraz dostanę furii! Fajne mam urodziny! Dziadu, nic stać cię było nawet na kino, nic mówiąc o kolacji. Łgałeś jak pies!

— Przepraszam, masz dzisiaj urodziny? Ja również. — Andrew, odwal się i nic wtrącaj się w nasze sprawy. — Bruce, nie bądź chamem. Przecież on też ma prawo złożyć mi życzenia. — On ma gdzieś twoje urodziny. On mnie włazi w drogę. — Emily, pozwolisz, że złożę ci najserdeczniejsze życzenia z okazji urodzin? — Ja również życzę ci wszystkiego najlepszego, Andrcw. — Jesteś kawał dupka! PROSIMY BEZ WYZWISK PROPONUJEMY SPRAWDZENIE STANU KONT — BRUCE EMILY ANDREW ANNA — Anna to twoja dziewczyna? — Już nic! Dziś wystawiła mnie do wiatru. Ale po raz ostatni. — To straszne! W dniu urodzin! Andrew, wiem dobrze, co czujesz. — Widzę, że oboje jesteście takie same dupki! PROSIMY BEZ WYZWISK EMILY I ANDREW NIECH MI WOLNO BĘDZIE POSTAWIĆ WAM KINO I KOLACJĘ Z OKAZJI WASZYCH WSPÓLNYCH URODZIN — Andrew, popatrz! Sto dolarów! — Maszyna nam funduje. Emily, bierz forsę. — Możesz mi mówić Em. — O kurczę, nic mogę w to uwierzyć! — Spieszmy się. Wybacz, Bruce. Zdaje się, że masz zegarek. Która godzina? — 6:42, dupku! — Em, pośpiesz się. Zdążymy na 6:45. A potem do Sneaky Pcte’a, co ty na to? — Wolałabym Tex–Mexa! PROSZĘ WYJĄĆ KARTĘ PRZYJEMNEJ ZABAWY — Trzy dupki! Nieprawdopodobne! Poszła z nim! WITAMY! BŁYSKAWICZNA OBSŁUGA GOTÓWKOWA! DO WASZEJ DYSPOZYCJI 1342 PUNKTY W CAŁYM MIEŚCIE PROSZĘ NIE KOPAĆ MASZYNY! — Niech cię piekło pochłonie! PROSZĘ WSUNĄĆ KARTĘ GOTÓWKOWĄ — Spieprzaj!

SPRÓBUJ, BRUCE CO MASZ DO STRACENIA? DZIĘKUJEMY PRZECIEŻ NIE „ZJADŁO” CI KARTY, PRAWDA? — Wiesz dobrze, że nie, dupku. PROSIMY BEZ WYZWISK CZY ŻYCZYSZ SOBIE — WSPÓŁCZUCIA ZEMSTY POGODY ANNY — Przepraszam… — Proszę pani, proszę nie walić w te drzwi! Wiem, że pada! Leje jak z Cebra. Nie wptfszczę pani. To jest automat do wydawania gotówki, a nie schronisko dla bezdomnych! Powinna pani mieć kartę kredytową albo… Czego chcesz? — Powiedziałam: zamknij się i naciśnij Anna. Przełożył Marek Czekański

Tony Daniel

KANDELA tyt. oryg.: „Candle” IASFMnr7/1991 Dokończenie opowieści o losach bohaterów z dziwnej planety Kandela, na której — podobnie jak w Ameryce — Indianie pojawili się znacznie wcześniej niż Amerykanie. Nic więc dziwnego, że i tu czują się gospodarzami.

Na Ziemi wiek budynku liczy się w stuleciach. Przybywającym stamtąd wszystko na Kandeli wydaje się bardzo młode, więc dyskretnie śmieją się z naszego pojmowania słowa „zabytek”. Nawet ci z Ameryki Północnej, co zawsze mnie napawało zdumieniem. Kiedy studiowałem na Uniwersytecie Waszyngtona w St. Louis, miałem przyjaciela Niemca, Lukasa Mcycra. Uważałem wówczas, że St. Louis ze swymi ceglanymi domami i brukowanym nadbrzeżem jest starym miastem,. Lukas śmiał się ze mnie, tak jak turyści z Ziemi śmieją się z osadników. Powiedział mi, że jego rodzinny dom W Tubingen liczy sobie już ponad trzy wieki, a wcale nie jest uważany za skarb narodowy, zabytek, ani w ogóle coś szczególnego. Kilka lat temu spotkałem faceta z St. Louis — chyba pracował dla Straży Przybrzeżnej — którego aż skręcało na widok historycznych miejsc w Jackson. Słynny Łuk w St. Louis liczył już sześć wieków, a był najmłodszą z budowli uważanych za relikty przeszłości. Odbiłem piłeczkę mówiąc, że na własne oczy widziałem wmurowanie kamienia węgielnego pod kosmodrom Cahokia. A czy widziałem też zrzucenie bomby atomowej na Hiroszimę? — padło pytanie. Dla znakomitej większości Ziemian wszystko, co wydarzyło się ponad pięćdziesiąt lat temu, działo się jednocześnie. Jednak osadnicy stanowili odrębną grupę, zarówno pod względem społecznym, jak i kulturowym. Pod każdym względem. Wszystko, nawet przenośny sracz, jaki pierwsza ekipa Westpaku ustawiła przy Źródłach Luftsona, nosiło plakietkę oznajmiającą wszem i wobec, ile znaczenia dla historii miały gówna twoich pradziadków. Nasza cywilizacja powstała z niczego — i dopiero za jakiś czas będziemy mogli się szczycić prawdziwą przeszłością. Albo czymś w tym rodzaju. Janey Calhoun mieszkała wraz z siostrami w „starym” drewnianym domu, ozdobionym obowiązkową plakietką. Budynek, zbudowany w klasycznym stylu, nosił nazwę „Frontier Revival” i przypominał domostwa osadników amerykańskich z czasów podboju dziewiętnastowiecznego Zachodu — choć ówcześni Amerykanie niewątpliwie nie posiadali kolonii bakterii wytwarzających drewno ani mikroskopijnych narzędzi ciesielskich. Z tego też powodu najstarsze domy na Kandeli byty co prawda stylowe, ale wyglądały tak, jakby postawiono je dopiero wczoraj. Zamieszkiwali je ludzie oraz stada biotworów i maleńkich robotów podążających za właścicielami z gotowością spełnienia wszelkich życzeń i usunięcia każdej nieczystości. Ci z nas, którzy przybyli już po podpisaniu traktatu z Indianami, ograniczającego tereny pod zabudowę, kosym okiem spoglądali na te luksusy. Ale pionierzy traktowali swe domy jak enklawę ekologiczną chroniącą ginący gatunek. Niektórzy z nich naprawdę przypominali dinozaury — w dzisiejszych czasach ich poglądy trąciły anachronizmem. Każdy z członków rodziny Calhoun też powinien nosić tabliczkę. Stara krew, pochodząca z pierwszego statku, jaki przybył na planetę, opromieniona sławnymi czynami. Tacy byli pierwsi Calhounowic — burmistrzowie Jackson, pełnomocnicy Westpaku, negocjatorzy. Teraz trzy siostry snuły się po wielkim domu, zadowolone z bogactwa i chwały, jaka stała się ich udziałem za sprawą ojców i dziadów. Janey była wyjątkiem. Sama gromadziła oszczędności, zarabiając szyciem kołder. — Idź do Janey — powiedział Thomas, gdy zeszliśmy z Wzgórza Kanu. — Zostań z nią, póki nie wrócę. — Co masz zamiar zrobić? — Idę do Przeznaczenia, chcę zdobyć nieco rytmu. — Od Indian? — Nie, ale oni mi w tym pomogą. — Tylko nie daj się zabić — mruknąłem. — W taki sposób nie pomożesz Janey. — Ktoś inny powinien obawiać się śmierci. U stóp Wzgórza Thomas odszedł ścieżką prowadzącą ku Przeznaczeniu. Ponieważ ranek zapowiadał się pogodnie, mój ślizgacz stał spokojnie w garażu w Jackson, a na Wzgórze Kanu

przyszedłem piechotą. Pięć mil. Przebiegłem odległość dzielącą mnie od miasta i skręciłem w stronę domu Calhounów, do którego miałem bliżej niż do biura. Nienawidziłem tego budynku, bez względu na to, jak bardzo przypominał mi farmę z Missouri. Posiadał białe okapy i sześć nadbudówek. Komputer sterujący wewnątrz wszystkimi mikroskopijnymi gadżetami był obdarzony osobowością Georgii, najstarszej z sióstr Calhoun. Określenie, że nie cieszyła się moją sympatią, jest najłagodniejszym, jakie potrafię wymyśleć. Prawdę mówiąc, nienawidziliśmy się jak pies z kotem. Lecz aby zobaczyć Janey, musiałem zacisnąć zęby i uzbroić się w cierpliwość. — Will James. Chciałbym rozmawiać z Janey — powiedziałem w stronę drzwi. Jaskrawe, popołudniowe słońce padało pod zabójczym kątem na małą szybkę umieszczoną tuż przed moimi oczami. Nie było to przyjemne wrażenie. Dom nie uczynił nic, aby przyciemnić szkło, choć zezowałem ze złością. — Janey jest dziś niedysponowana, panie James — odparły drzwi delikatnym, przyciszonym głosem pielęgniarki uspokajającej hałaśliwego pacjenta. Przy każdym słowie szybka drżała i moje oczy co chwila raził ostry błysk światła. Czasami zapominałem, że algorytm tych domów nie przekracza poziomu inteligencji świnki morskiej — jest jedynie szkicem z portretu osoby, którą naśladuje. Georgia Calhoun była jednak prawdziwą suką, skoro jej osobowość ujawniała się także w zachowaniu budynku. — Mam do przekazania coś bardzo ważnego. — Jej zdrowie i spokój są równie ważne. — To, co chcę powiedzieć, dotyczy jej zdrowia — odparłem. Odwróciłem głowę i osłoniłem oczy przed światłem bijącym z drzwi. — Czego pan naprawdę od niej chce, panie James? — spytało okienko. Suka. Nadopiekuńcza suka. Może inaczej rozmawiałbym z prawdziwą Georgią, ale szlag mnie trafiał, gdy musiałem tłumaczyć się elektronicznemu półgłówkowi, obdarzonemu najpaskudniejszym charakterem, jaki został wprowadzony do oprogramowania historycznych kawałków drewna i stali. — Powiedz Janey, że tu jestem i to wystarczy — rzuciłem. — Poza tym, spróbuj używać do rozmów z gośćmi czegoś innego zamiast tej szybki. I zdejmij mi to światło z twarzy. Jeśli jakikolwiek budynek zdolny jest wydać urażone fuknięcie, to ten właśnie uczynił coś podobnego, ale spełnił moje żądania. Prawdopodobnie wewnątrz nie było nikogo, kto zaprotestowałby przeciwko tym dość obcesowym poleceniom. Wpuszczono mnie z krótkim „Jany przyjmie pana u siebie” i uznano sprawę za zakończoną. Gdybym nic znał drogi do pokoju Janey, mógłbym cały dzień błądzić po mrocznych pomieszczeniach, nie uzyskawszy znikąd pomocy. Zanurzyłem się w ciemność salonu, wiedziony nikłym blaskiem paciającym zza ciężkich kotar zasłaniających okna. Zahaczyłem nogą o wystającą część jakiegoś mebla. Jęknąłem z bólu, na co z boku dobiegło wystraszone westchnienie. „Moje oczy przyzwyczaiły się już do półmroku, więc dostrzegłem w kącie pokoju nieruchomą postać kobiety, która jedną dłonią zasłaniała usta, zaś w drugiej trzymała szklankę wypełnioną do połowy ciemnym płynem. — Cześć, Wrenny — powiedziałem. Wrenny Calhoun milczała. Nagle odwróciła się i wyszła przez boczne drzwi. Przeszedłem przez pokój i począłem wspinać się na schody. Siostry Calhoun były doprawdy dziwne. Nawet Janey. Szczególnie Janey. „Niedysponowana” to było bardzo łagodne określenie jej stanu. Bez rytmu umysł Janey ulegał fazowym zakłóceniom. Pomimo tego że Thomas przywoził jej najlepiej wygenerowany rytm, jaki mógł znaleźć — prawdopodobnie najlepszy na całym Terytorium — dawka nic wystarczała na cały okres nieobecności Wędrowca i Janey powoli odchodziła. Nie była wariatką, nawet bez narkotyku. Była po prostu inna.

Gdy stanąłem w drzwiach jej pokoju, pracowała gorączkowo. Uniosła wzrok znad trzymanej w ręku kołdry i rzuciła mi szybkie spojrzenie. — Will. W pomieszczeniu było niewiele mebli. Janey siedziała na stoiku obok małego stolika. W rogu pokoju ustawiono pokaźny kufer. Dziewczyna ubrana była w wyblakłą, perkalową suknię, której kolory bardziej przypominały biel, niż cokolwiek innego, oraz miękkie, brązowe mokasyny — najpewniej podarunek od Thomasa. Kasztanowe włosy swobodnie opadały jej na ramiona. Wyglądała na całkowicie pochłoniętą swą pracą. Wiedziałem o haftowanych kołdrach mniej więcej tyle, ile ty o Ameryce dwudziestego pierwszego wieku, ale na pierwszy rzut oka potrafiłem określić ich jakość. Ta, nad którą pochylała się Janey, była nic tylko piękna — ktoś w złym humorze mógłby w tej chwili zdecydowanie zaprotestować — ale także emanowała tajemniczą silą, zaklętą w plątaninie gwiazd, łuków i linii. Bila z niej pasja oraz… inteligencja, a cały wzór wywoływał u mnie niejasne skojarzenia Kołdry Janey sprzedawano na Ziemi w North Carolina Gallery. A także w Jackson, dwie przecznice stąd, w galerii tego cholernego Bently’ego. Janey spojrzała na mnie z zainteresowaniem, jakby dopiero przed chwilą zauważyła, że istnieje ktoś nazwiskiem Will James, z kim warto porozmawiać. Tak było zawsze. Miałem wrażenie, że Janey co chwila odkrywa świat na nowo i nigdy nie potrafiłem przewidzieć jej reakcji. — Dziś rano zobaczyłam skrawek czegoś — powiedziała — i próbuję to teraz odtworzyć. Wskazała na niemal ukończoną kołdrę. — Gryzie, ucieka, kąsa, szarpie, kona z głodu niczym miody pająk ukryty wewnątrz sieci. Janey zwykle zachowywała się w ten sposób. Wzór na kołdrze drgnął, począł tworzyć czytelny obraz. Pochyliłem głowę i przesunąłem się za plecy Janey, patrząc ponad jej ramieniem. Geometrię płaszczyzny burzył naszyty nieforemny kawałek brązowego materiału, otoczony pieczołowicie wypracowanym, skomplikowanym ściegiem. W pozornie bezsensownej plątaninie linii wyłowiłem ukryty sens. Wiedziałem już, na co patrzę. — To szczur — powiedziałem. — Biegnący szczur. — Tak. Tak. Chytry. Podstępny. — Skąd ci to przyszło do głowy? — Rano: Dzisiaj. Gdy się obudziłam. Spojrzała na mnie i wybuchnęła beztroskim, prawdziwie dziewczęcym śmiechem. Odrzuciła na bok kołdrę, lecz wciąż była czymś zdenerwowana. Gdy przerwała pracę, nie bardzo wiedziała, co zrobić z rękami. Zaciskała i prostowała palce, jakby miętosiła powietrze. Nagłym ruchem pochyliła się i przygładziła dół sukni. — Kiedy powróci Thomas? — spytała. — Już czas. Mocno ścisnęła drżące dłonie. — Zjawił się dziś rano, ale… — To dobrze. Georgia poczęła świecić tak jasno… Mocno i jasno, jak wypolerowany mosiężny kandelabr. Było też trochę krwi. Maleńki strumyczek spływający w dół… czerwień na mosiądzu. — Znów była dla ciebie niedobra? Janey głośno przełknęła ślinę i poruszyła się niespokojnie, jakby w obawie przed dalszą rozmową. — Myślę, że jest niezadowolona. Uważa, że plamię godność nazwiska Calhoun. Chociaż Wrenny także nie robi nic, aby usunąć krew z kandelabra… Wrenny bardzo często zaglądała do szklaneczki z burboncm. Choć dzisiaj mignęła mi jedynie w mroku salonu, widywałem ją uprzednio. Była alkoholiczką, lecz czasem potrafiła zaskoczyć dowcipem i osobistym urokiem. Niezdolna do jakiegokolwiek działania, była

jednocześnie zniewalająco piękna, szczególnie w chwilach melancholii. Przypominała mi Partenon — z zewnątrz pozornie nic naruszony i stabilny, za dumną fasadą skrywającą ruinę. Janey ponownie spojrzała na mnie — a raczej poprzez mnie, jakbym był zasłoną, za którą błyszczało światło słońca. Westchnęła. — Will, jesteś cały brudny i poturbowany. Wyglądasz jak jeden ze starych pistoletów Dziadka. Co się stało? — w jej oczach dostrzegłem wzrastające przerażenie. — Co się stało z Thomasem? — Nic takiego — nic chciałem mówić więcej, pamiętając że dom słyszy każde słowo. Janey zauważyła moje wahanie. — Chciałabym porozmawiać z Willem na osobności — powiedziała, nie spuszczając ze mnie wzroku. — Dobrze, panno Janey — z głębi budynku dobiegł głęboki głos Georgii. Prawdopodobnie nośnikiem dźwięków była obluzowana klepka w podłodze. — Napadnięto nas. Skradziono Thomasowi twój rytm. — Szczur? — Tak. Nie. Kilku ludzi z Jackson. Janey nadal na mnie patrzyła. Poczułem się nieswojo, gdyż wiedziałem, że potrafi dostrzec rzeczy niekoniecznie przeznaczone właśnie dla niej. Nie pytaj, jak to możliwe. Pamiętam dzień, gdy po raz pierwszy asystowałem przy przekazywaniu dziewczynie przemyconego rytmu. Thomas usiłował mi wiele wyjaśnić, lecz uczynił to w sposób typowy dla Wędrowców, którzy potrafią tak zagmatwać każdy problem, że zwykle żałujesz, że po prostu nie spytałeś o godzinę. Chociaż, gdy zastanowić się głębiej, pewnie i na to pytanie otrzymałbyś niejasną i powikłaną odpowiedź. — Pamiętasz kruka z poematu Allana Poego? — miękkim głosem spytał Thomas. Byliśmy w moim domu, w salonie. Zasłaniałem okna, a Janey spala na zniszczonej kanapie. Obecny w formie błękitnych ogników Radż otaczał jej ciało, trzymał ją, jak twierdził Thomas, w stanie pozbawionego marzeń uśpienia. Radż potrafił współdziałać z Janey podobnie jak rytm, może nawet lepiej. Tylko, że siedem lat temu nie było jeszcze możliwości wykonania takiej kopii chocalaca, która by mogła pozostać z dziewczyną na czas, gdy prawdziwy Radż podróżował z Thomasem. — Kruka, który wciąż powtarzał „nevermore”? — spytałem, wpatrzony w śpiącą sylwetkę Janey. Wyglądała prześlicznie z kaskadą kasztanowych włosów opadających na twarz. — Tak. Dla Janey, cały świat jest takim krukiem. Thomas siedział na krześle obok kanapy, czekając aż rytm przebije się krętymi ścieżkami jego umysłu i wypłynie poprzez zakończenie nerwu ocznego. — Masz na myśli to, o czym mówią kapitanowie gwiazdolotów? — zadałem kolejne pytanie. — Widzi i słyszy głos prawdziwego świata? — Nie. Janey jest inna niż wszyscy podróżnicy i Wędrowcy. Rzadko słyszymy głos kruka, a jeszcze rzadziej wierzymy, że on istnieje. — Janey słyszy go głośno? Thomas zamyślił się. Milczał tak długo, że zacząłem przypuszczać, iż nastąpiła komplikacja i rytm roztopił jego osobowość. — Siedzi na jej ramieniu i nieprzerwanie kracze wprost do ucha — odpowiedział w końcu. — A rytm go ucisza? — Nie — odparł. — Rytm ją powstrzymuje. Inaczej sama stałaby się krukiem i wydziobała nam oczy. Obrócił głowę, jakby ktoś niewidzialny poklepał go po ramieniu. — Gotowe — rzekł. — Teraz na kilka minut stracimy przytomność. Po raz kolejny uświadomiłem sobie, że biorę udział w wielce nielegalnym przedsięwzięciu. — Dlaczego to robisz, Thomas? Kochasz ją? Zastanowił się przez chwilę.

— Razem dorastaliśmy. Nie pamiętam dnia bez obecności Janey. Powiedział tylko tyle. Rytm był gotów. Thomas uniósł powiekę dziewczyny i przysunął swoje oko do jej twarzy. Nastąpił kontakt. Dla postronnego obserwatora wyglądali jak para kochanków połączona namiętnym pocałunkiem. Ręka Janey uniosła się, po czym opadła na poduszkę, palce lekko chwyciły kosmyk włosów. Dziewczyna była piękna — piękniejsza od swych sióstr — i pozbawiona wyrachowania, które mogłoby zburzyć jej czystość i urodę. Poczułem się jak intruz. Zmieszany odwróciłem głowę. Gdy spojrzałem ponownie, oboje leżeli nieprzytomni, spleceni w uścisku. Pierwszy przebudził się Thomas. Nie rozmawialiśmy o tym, co się wydarzyło, ani o jego samopoczuciu. Thomas był dla mnie zagadką. Czasem zastanawiałem się, czy istniał naprawdę, czy był jedynie stertą liści, wirującą w podmuchach wiatru. A Janey? Janey istniała, a jej obecność wprawiała mnie w cholerne zakłopotanie, szczególnie gdy, tak jak teraz, w milczeniu obserwowała mą duszę. Robiła to już uprzednio. Co prawda, niezbyt często odwiedzałem dom sióstr Calhoun — wolałem unikać opiekuńczej wszechobecności Georgii — lecz czasem spotykałem się z Janey. No dobrze, przyznaję — była jedyną kobietą, z jaką się spotykałem. Łączył nas nawet jeden wieczór namiętnej, choć pełnej zażenowania i… niespełnionej miłości. Wówczas opowiedziałem jej o dawno utraconej Sarze. I zawsze był Thomas — nasz druh, czuwający gdzieś wśród gwiezdnego pyłu. Czy to myśl o nim powodowała nerwowość Janey? Spytałem ją o to, gdy leżeliśmy obok siebie. — Nie jestem najlepsza we wzajemnych kontaktach — usłyszałem w odpowiedzi. Dowiedziawszy się o Sarze, i głębokim smutkiem popatrzyła na mnie bez słowa. Teraz znów patrzyła, w szczególny dla siebie sposób widząc moje uczucia — żal z powodu Radża zmieszany ze wspomnieniami. Mój pierwszy pocałunek z Janey, pierwszy pocałunek z Sarą. Być może mój obecny stan ducha niezbyt różnił się od tego z przeszłości. Sara. Radż. Wzór gęstniał, wplątywał się w nasze życie niczym winorośl porastająca zapomniane, połamane przedmioty. Gdy spróbowałbyś zerwać pnącze, graty rozsypałyby się wokół, pozbawione łączącej je nici. — Czarne, spalone kartki spływają w dół, przykrywają cię, Will. I jest ogień; niewielki, lecz gorący i wściekły. Czułem to samo, wiedząc, że powinienem opowiedzieć prawdę o Thomasie, o Radżu, o beznadziejności sytuacji. Mimo że nie powinienem o to pytać, instynkt reportera domagał się wyjaśnień w sprawie wieczoru, za który dziękował Bently. Nagle drzwi do pokoju stanęły otworem i spomiędzy zawiasów rozległ się głos domu. — Przepraszam, że przeszkadzam, panno Janey, ale przyszła pani Georgia i nalega na natychmiastową rozmowę. Skrzydła drzwi kiwały się w tę i z powrotem, a każdy pisk powodował, że mocniej zaciskałem zęby. Nienawidziłem źle naoliwionych zawiasów. Janey rozluźniła się lekko i odwróciła wzrok ode mnie. — Za chwilę — odpowiedziała. — I przestań drażnić Willa tym skrzypieniem. — Tak jest — odparł dom, tym razem z klepki tuż pod moimi stopami. Chciałem coś dodać, lecz głos mówił dalej. — Pani Georgia twierdzi, że to nie może czekać. Idzie na górę. Janey metodycznymi, lecz szybkimi ruchami poczęła składać kołdrę, nad którą pracowała uprzednio. — Georgia uważa, że zwariowałam. Że moje kołdry to wariactwo — powiedziała. — Lepiej idź już, Will. — Janey… — Georgia jest wściekła. Wczoraj byłam z mężczyzną. Georgia dowiedziała się o tym. — To był Kem Bently, prawda? — spytałem.

Janey wyglądała na zaskoczoną. Jak gdyby sama dotąd nie wiedziała, z kim przebywała. — Tak, to on. Tu, w domu. Poszłam wczoraj do galerii i… Na jej twarzy odmalowało się skupienie, a ręce znowu poczęły miętosić powietrze, mimo że reszta ciała pozostawała w bezruchu. Wyglądała tak, jakby próbowała uporządkować skaczące przed nią przedmioty i ułożyć myśli w spójną całość. — Mężczyźni. Ze zwisającymi z was żądzami, z płonącym wnętrzem… Gdy zabraknie mi rytmu, czasem nie wiem, co robię. Nie wiem, kim się staję. Nie zwracała na mnie uwagi, mrucząc do siebie. Podeszła do stojącego w kącie kufra i poczęła mocować się z zamkiem. — Moja siostra jest pełna godności. Ma w sobie blask świeżego krzewu winnego oplecionego wokół metalowej balustrady. — Janey, musimy zdobyć lekarstwo dla ciebie… — powiedziałem, idąc w jej stronę z zamiarem pomocy. Udało mi się otworzyć kufer. Janey wepchnęła kołdrę do wnętrza i zatrzasnęła wieko. Obróciła się, wpatrzona dziko w stronę drzwi. Ze schodów dobiegał stuk wysokich obcasów Georgii. Drżąca ręka Janey spoczęła w mojej dłoni. Nie miałem pojęcia, co się dzieje. Georgia Calhoun była sekutnicą, lecz strach Janey graniczył z przerażeniem. Jakby Georgia stała się potworem, przybywającym aby ją pożreć. Jak gdyby Janey zobaczyła potworną duszę Georgii. — Jest na mnie zła. Pogardza mną. Z jej dumnej winorośli zwisają purpurowe kwiaty. Georgia dotarła do szczytu schodów. — Krwawiące kwiaty — szepnęła Janey. — Powinnam się była domyśleć — powiedziała Georgia, stając sztywno w drzwiach i nie mając zamiaru przekroczyć progu pokoju. — Jeszcze jeden tani …syn. I znów w domu. W moim domu. — Proszę pani, ja… — zacząłem, lecz Georgia posłała mi ponure spojrzenie. — Do tego transssmiter — syknęła, przeciągając zgłoski. — Nic wydarzyło się tu nic niestosownego — powiedziałem, pragnąc, aby mój głos brzmiał rozważnie i zdecydowanie. Byłem w końcu starszy od niej o pięćset lat. — Myślę, że lepiej będzie jeśli pan pójdzie, panie James — odparła Georgia, rzucając mi tak jadowite spojrzenie, jakie uprzednio widziałem jedynie podczas spotkania pomiędzy radykałami Kleru i indiańskimi separatystami. Wiedziałem, że ludzie mojego pokroju traktowani są bardzo niechętnie przez resztę społeczeństwa, co wynikało z niejasnego podejrzenia, że nie da się w pełni uczynić człowiekiem kogoś, kto był jedynie wiązką promieni gamma. Na dodatek pochodziłem z połowy dwudziestego pierwszego wieku, z czasów gdy Rozgłośnia dopiero zaczynała swoją działalność. A tak naprawdę, to byłem jednym z dwudziestu kadetów, którzy jako pierwsi stworzyli Korpus Radiowy. Wielu z nas tego nie przetrwało. Na przykład Sara. To tylko zwiększało podejrzliwość wobec mojej osoby. Ja nic miałem wątpliwości, że jestem takim samym człowiekiem, jak inni. Co innego Georgia. Traktowała „transmiterów” jak pośledni rodzaj robota. Nie mogłem jej na to pozwolić. — Wyjdę, kiedy Janey mnie o to poprosi — powiedziałem twardo i wykrzywiłem usta w kwaśnym uśmiechu. Georgia weszła do pokoju. — Wezwać szeryfa — rzuciła krótko. — Z przyjemnością — odparły zawiasy. Będę miał materiał na pierwszą stronę, pomyślałem. Z mego własnego aresztowania. Georgia stanęła z boku, wskazując mi drzwi. — Nie! — odezwała się Janey. — Zabraniam. Nie róbcie niczego. — Będzie, jak powiedziałam — rzekła cicho Georgia.

Przez dłuższą chwilę panowała cisza. Potem głos domu wypełnił pomieszczenie. — Jestem własnością Georgii Lee Calhoun, Wren Warren Calhoun i Jane Kildrey Calhoun. Dla rozstrzygnięcia zaistniałego sporu i podjęcia dalszych działań muszę zasięgnąć opinii Wrenny Calhoun… — …która powie ci, że jeśli wezwiesz policję, to może wyjść na jaw fakt ukrywania przez tę właśnie Wrenny milutkiego zapasu wolnej od cla wódki, którą pewien przystojny kapitan gwiazdolotu dostarcza z wypraw w okolice Drogi Mlecznej — dodała Wrenny, Z trudem chwytając się framugi. Była zupełnie zalana. — Nie ma najmniejszych powodów, aby wzywać szeryfa — zakończyła. Chciała tupnąć na potwierdzenie swych słów, lecz straciła równowagę i rozlała płyn z trzymanej szklanki. — Wrenny, jesteś pijana — powiedział Georgia głosem ponurym jak niebo przed burzą. Odwróciła się w stronę Janey nerwowo i pierwsza błyskawica rozświetliła widnokrąg. — Janey, powiedz temu mężczyźnie, aby wyszedł. — On nic jest zły, Georgio. Nie jest ciemny, ani wilgotny, jak tamten. Błyszczy niczym woda w promieniach słońca. Dzisiaj czuję się lepiej. Naprawdę. — Powiedz mu, żeby wyszedł. Dostrzegłem głęboki smutek na twarzy Janey. Poczułem ogarniający mnie gniew. Pokój rozmazał się, jakbym patrzył przez łzy wypełniające mi oczy. — Przykro mi, że mnie nienawidzisz, Georgio — powiedziała Janey. — Tak bardzo mi przykro. Poczułem dziwną miękkość w nogach. Spojrzałem w dół. Kurwa. Stopy mi się roztapiają. Moje stopy rozpływały się niczym kawałek masła na świeżej grzance. To było niewiarygodne. Wszystko, o czym potrafiłem w tej chwili myśleć, to o kruku z poematu Poego, głosem charczącej trąbki ogłaszającym koniec świata. Oparłem dłoń o kufer, aby utrzymać równowagę. Stwardniałe ze starości drewno uginało się niczym gąbczak. — Nie wiem o czym mówisz, Janey. Jestem twoją siostrą. Chcę dla ciebie jak najlepiej — Georgia mówiła, jakby jej gardło wypełnione było flegmą. — Georgio, nie mam zamiaru cię skrzywdzić — powiedziała Janey. — Ja c h c ę cię skrzywdzić. Przypomniałem sobie, co mówił Thomas o kruku wydziobującym oczy. Georgia desperackim ruchem odwróciła się w stronę Wrenny. — To jeden z jej ataków. Znowu ma atak. Wrenny, pomóż mi ją uspokoić! Wrenny stała w miejscu, kiwając się lekko i chichocząc nerwowo. Spojrzałem na Janey. Z bólem w oczach patrzyła na siostrę. — Nie mam rytmu — powiedziała. — Georgio, zupełnie mi go zabrakło. Georgia postąpiła w stronę dziewczyny, lecz im dalej się posuwała, tym bardziej płynne stawały się jej ruchy. Jej skóra poczęła spływać niczym gęsty syrop. Zerknąłem na własne dłonie. Błyszczały lekko, jak gdyby pokryte tłuszczem. Miałem żal do Thomasa, że wyruszył na poszukiwanie rytmu. Nic mógł paść ofiarą metafizycznego topnienia. A może mógł? Może zasięg przemian ogarnął całą planetę? Może Janey ściągnęła wokół nas cały wszechświat? Nie, to niemożliwe. Wrenny wyglądała na nietkniętą. Cokolwiek to było, miało jedną, jedyną przyczynę. Georgię Calhoun. Chwyciłem Janey, zanim zdołała się zorientować, co zaszło. Dziewczyna była wysoka, lecz szczupła. Uniosłem ją w ramionach, choć moje ręce przypominały gnijące drewno i wybiegiem z pokoju. Większość schodów pokonałem ślizgając się na tyłku — miałem wrażenie, że część mojego ciała pozostała przylepiona do stopni — po czym zerwałem się i dopadłem drzwi. Janey nie była miękka. Nie topniała. Zdawała się być odporna na wywołany przez siebie efekt.

Pobiegłem ulicą za róg budynku, w stronę niewielkiego parku. Tabliczka z głośnikiem informowała właśnie o tym, jak pierwsi osadnicy wpadli na pomysł posadzenia drzew przywiezionych z Ziemi. Posadziłem Janey pod głośnikiem i cofnąłem się. Gdy odszedłem o kilkanaście kroków, poczułem, że moje ciało pomału tężeje, powraca do pierwotnej formy. Coś podobnego musi odczuwać woda zamarzająca w pojemniku. Pod wpływem działania Janey tabliczka zmieniła się w cienki brązowy strumyczek, a ziemia wokół zapadła na kilka centymetrów. Dziewczyna wybuchnęła gwałtownym płaczem. Chciałem podejść, uspokoić ją, lecz uznałem, że lepiej będzie dla nas obojga, jeśli nie rozpadnę się na jej oczach niczym dogorywający trędowaty. Pozostałem w pewnej odległości. Po chwili Janey wstała. — Już wszystko w porządku, Will — powiedziała. — Przyjdź i opowiedz, co się stało z Thomasem. Usiedliśmy na parkowej ławeczce w pobliżu roztopionej tabliczki z głośnikiem. Zdjąłem kurtkę i owinąłem nią Janey. Włączyłem termostat w rękawie koszuli i po chwili przestałem odczuwać zimo. Jak na tę porę roku dzień był wyjątkowo pogodny. Ale znajdowaliśmy się przecież niemal na równiku. — Najpierw ty opowiesz, co się wydarzyło — powiedziałem. — Czy powinniśmy wezwać lekarza do twojej siostry? — W porę mnie stamtąd zabrałeś — odparła Janey. — Ludzie zaczynają wrzeć dopiero po kilku minutach. Jeśli zniknie źródło ciepła, powracają do normalnego stanu. — Robiłaś to już przedtem? Spojrzała zaskoczona. Potem posmutniała i odwróciła twarz. — W ten sposób zabiłam mężczyznę. Myślałam, że go kocham. Dotknęła kącika oka, jakby ocierając łzy, lecz jej powieki były zupełnie suche. — Próbował mnie skrzywdzić. Potem się ugotował — szepnęła. — Wczoraj też. Nieomal… — Pamiętasz wszystko, co się wydarzyło? — Ach… nie. Jego twarz. Była niczym stara dynia… Podziękowałem losowi, że pamiętnej nocy nie udało mi się posiąść Janey. — W takich chwilach wszystko wiruje… — … i musisz złapać się czegokolwiek, aby utrzymać świat w miejscu — dodałem. — Zapominam, czym jest świat, a on zaczyna zapadać się… — Wyzyskałaś żądzę Bcntly’ego, aby się skupić, nie bacząc, że wszystko ma swoją cenę. — On chciał i ja chciałam. Lecz on był zły i to mnie zmartwiło. Wszystko znów poczęło się zapadać. — Weszła Georgia. — Tak. — A on wyszedł. Świat powrócił do normy, ale ty nic nie pamiętałaś. — Tylko to, o czym opowiedziała mi Georgia. Siedzieliśmy przez dłuższą chwilę, spoglądając na betonowy słup, na białe miejsce po roztopionej tabliczce. Głośnik również uległ zniszczeniu. Panowała cisza. — Musimy zdobyć dla ciebie rytm, Janey — odezwałem się w końcu. Otrząsnęła się z zamyślenia. — Co się stało z Thomasem? Opisałem jej wydarzenia poranka. Powiedziałem o Radżu. Najpierw cicho wymówiła jego imię, potem zwróciła się do mnie. — Gdzie jest teraz Thomas? — Poszedł do Przeznaczenia — odparłem, czując, że mój umysł powraca do dawnej sprawności. Czy topniał wraz z resztą ciała? — Chce zdobyć rytm… Nic mogłem powstrzymać natłoku myśli.

— janey… to, co robisz, jest cholernie niesamowite. Nadaje się do prasy. Janey wstała, podeszła do granicy parku i zatrzymała się na jej obwodzie. Nie słuchała, co mówiłem. — To wszystko moja wina — powiedziała. Pociągnęła lekko nosem i chlipnęła. — Gdybym potrafiła wydłubać sobie oczy, żeby nic nie widzieć! — Janey, twoje oczy są przepiękne — powiedziałem, nic od razu poją — wszy, o co jej chodzi. Przepiękne oczy były teraz pełne łez. — To mój wzrok zmiękcza strukturę przedmiotów i ludzi, powoduje, że topnieją. W świecie prawdy widzisz to, czym się stajesz. Słyszałem, jak Wędrowcy i gwiezdni żeglarze używali w swych rozmowach rozróżnienia: „świat realny” — ten, w którym wszyscy żyliśmy — i „świat prawdziwy”: phenomena i noumena. Wiedziałem, że Efekt pozwala przekraczać granicę obu światów. W ten właśnie sposób Indianie z Missisipi, a za nimi osadnicy Westpaku, podróżowali do gwiazd — na zewnątrz czasoprzestrzeni tworzyli mentalną kopertę, ofrankowaną przez umysł dowódcy wyprawy i wysyłali ją pocztą prawdziwego świata. Kilka tygodni, miesięcy lub lat później — zależało to wyłącznie od wartości kapitańskiego znaczka, od zwinności umysłu i wyobraźni — list docierał do miejsca przeznaczenia odległego o wiele lat świetlnych od punktu startu. Metafizyczna sztuczka na ciele wszechświata dokonana przez wyjątkowo zdolnego prestidigitatora, jakim niewątpliwie była ludzkość. Lecz Janey mówiła o czymś innym. O rzeczach z prawdziwego świata próbujących przeniknąć do naszego, realnego. Uważała, że dzieje się to z niepokojącą regularnością. — Możesz wetknąć mnie do swojej gazety — odezwała się dziewczyna. — Widzę, że chodzi ci tylko o to. Podszedłem bliżej i odwróciłem ją twarzą do mnie. Dłonie oparłem na jej ramionach. Wyglądała w swej perkalowej sukience tak krucho, jak mały, roztrzęsiony ptaszek. — Pragnę, abyś była szczęśliwa i bezpieczna. Od czego zaczniemy? Spojrzała zdziwiona, po czym uśmiechnęła się. Widziałem już kiedyś taki uśmiech. Po raz pierwszy kilka lat temu, gdy całowaliśmy się i dotykaliśmy nawzajem. Ale aby przywołać głębsze wspomnienie, musiałbym się cofnąć o pięćset lat, do innej dziewczyny, tej z Oregonu, o włosach i oczach, których nie mogłem zapomnieć. Naprawdę nie powinienem całować Janey. Wybrałem nieodpowiednią chwilę, lecz mimo to nie stało się nic złego. Wiatr dmuchnął mocniej, mierzwiąc jej włosy niczym dziecku. Wiatr. Wspomnienia sprzed pięciu wieków zajaśniały na końcach włosów Janey światłem, jakiego nigdy nie mogłoby wykrzesać słońce Kandeli. — Pójdziemy do mnie? — spytałem. — Nie powinnaś dziś wracać do domu. — Dobrze. Najpierw wstąpiliśmy do biura. Przygotowałem śmigacz, a następnie z lekkim poczuciem winy włączyłem algorytm redakcji i druku, aby samodzielnie przygotował kolejne wydanie „Chłodnym Okiem”. Potem zabrałem Janey do swego mieszkania. Przez całą drogę ściskała mi dłoń. Nie jestem krezusem, chociaż nawet gdybym miał środki i chęci, nie mógłbym kupić takiego domu, w jakim zamieszkiwały siostry Calhoun, ze względu na przepisy ograniczające teren pod zabudowę. Mój majordomus jest niemy, sprawny i dyskretny. Seryjny model o osobowości kamerdynera z zamierzchłej przeszłości Ziemi. W mieszkaniu panuje porządek, gdyż spędzam w nim zbyt mało czasu, aby skutecznie nabałaganić. Mami wiele wygodnych mebli — nic artystycznego ani wartościowego, lecz solidne stare rzemiosło. Wykosztowałem się jedynie na łóżko sprowadzone aż z Ziemi. Dawno temu również było moją własnością. Materac sporządzono z liści miejscowego gąbczaka. Nic lepiej nie zapewnia wygody ludzkiemu ciału. Po przekroczeniu progu znów się pocałowaliśmy. — Pragnę czegoś, czego mogłabym się chwycić — szepnęła Janey. Z desperacją pocałowała mnie po raz kolejny.

W domu panowała cisza i słyszałem szelest kurtki okrywającej dziewczynę. Brzmiało to jak poszum wiatru w gałęziach. — Lepiej przestańmy — powiedziałem, próbując się cofnąć. Janey przywarła mocniej. Łagodnie rozluźniłem jej dłonie oplatające mój ogrzewany przyodziewek. — Gdybyś wiedziała, kogo widzę, gdy patrzę na ciebie — powiedziałem — znów byłabyś smutna. — Sarę — odparła. — Zawsze. — Uważasz, że zwariowałam — odeszła i usiadła na kanapie. — Postrzegasz świat inaczej niż inni. To wszystko. — Czy przypuszczasz, że Georgia ma rację? Sięgnęła do kieszeni ukrytej w fałdach spódnicy i wyjęła list zakodowany w niebieskim plastiku, którego używają lekarze i prawnicy. Podszedłem i delikatnie wyjąłem list z jej dłoni. Usiadłem przy biurku i włączyłem aktywizator. W mojej głowie ukazał się obraz mężczyzny o prostych ciemnych włosach rozdzielonych pośrodku głowy i przystrzyżonych nad uszami. Typowo po ziemsku. Na tyle, na ile pozwalał list, dokonałem inwersji postrzegania. Facet zastygł w połowie chrząknięcia, a ja spojrzałem na Janey. Siedziała na kanapie spięta i skurczona, jak zwierzątko gotowe w każdej chwili do ucieczki lub samoobrony. W moim domu jest bezpieczna, pomyślałem i powróciłem do listu. Mężczyzna był opalony — za mocno jak na mieszkańca Kandeli, chyba że używał kosmetyków. Mówił zrównoważonym, nosowym głosem. Kochana Georgio! Oczywiście, że pamiętam czasy, gdy mieszkaliśmy w Emory. Przyjęcia w Atlancie, wyścigi tratw w Chatahochee. I siebie, trzymającego w ramionach żywy obraz piękna i dumy starych Stanów. Mam jedynie nadzieję, że koloniści docenili mądrość i urok prawdziwej kultury, z jaką przyszło im się spotkać, gdy powróciłaś pomiędzy gwiazdy. I tak dalej. Nie wiedziałem, że Georgia studiowała na Ziemi. To wiele wyjaśniało. Przejdę teraz do odpowiedzi na Twoje pytania — tak, powinnaś spodziewać się kłopotów. Janey zdecydowanie wygląda na chorą. Potem następowało kilka uwag na temat niekompetencji lekarzy z Terytorium. W końcu przyszedł czas na diagnozę. Kasety, które przesiałaś, pokazują Janey wykonującą gwałtowne, nieskoordynowane ruchy i mówiącą bez związku. Zestawiwszy to z dołączonym przez Ciebie opisem, doszedłem do przekonania, że choroba jest poważna. Nie chciałbym zanudzać Cię szczegółami, ale przypuszczam, że Janey cierpi na zaburzenia osobowości spotykane wśród mieszkańców pogranicza, a znane jako DPD — Dordeline Personałity Disorder. Na szczęście, jak twierdził autor listu, choroba ta była uleczalna, pod warunkiem dostarczenia pacjentki do Bryce Hospital w Tusatloosa. Z pewnością Georgia potrafiłaby zapewnić dla Janey najlepszą podróż via Westpac, a w szpitalu czekałaby troskliwa opieka. Twarz mówiącego zniknęla, a na jej miejscu pojawił się niewielki emblemat — wąż Eskulapa owinięty wokół gałązki magnolii. I podpis nakreślony ozdobnym pismem — dr med. Deason Allerby. Potem ujrzałem czystą kartkę papieru i usłyszałem głęboki, wystudiowany głos kobiety czytającej wiadomość. Do mych uszu dobiegły tylko trzy słowa. PROŚBA O PRZEWÓZ CHOREGO — Matko Boska, Janey! Ona chce cię odesłać do czubków! Janey zerwała się z kanapy i stanęła, drżąc niby wystraszona łania. — Zimno tu — powiedziała.

Dom natychmiast włączył ogrzewanie. Mój dom był zawsze uczynny wobec kobiet. — Codziennie odlatuję coraz dalej i dalej, gdzieś w ciemność. Na to dom nie potrafił zareagować. Jedyne, co mógł zrobić, to maksymalnie rozjaśnić szyby frontowego okna i wpuścić jak najwięcej dziennego światła. — Jesteś zdrowa. Potrzebujesz jedynie rytmu — powiedziałem. — Widziałeś, co się stało. Mogłabym kogoś skrzywdzić. Cóż miałem odpowiedzieć? Na własnej skórze odczułem jej umiejętności. Przyznała się, że zabiła człowieka, a wczoraj nieomal to samo nie spotkało Bently’ego. Z drugiej strony, wiem niemal o wszystkim, co dzieje się na powierzchni tej planety i kawał pod nią, a nigdy nie słyszałem o nie wyjaśnionym przypadku śmierci spowodowanej rozpadem metafizycznym. Normalka — ktoś zginął przez głupotę, w wypadku, zabity z zazdrości, albo z chęci zysku. Podejrzewałem, jakie intencje kierowały Georgią, gdy przygotowywała dokumenty. Stary Stephen Calhoun, dziadek Janey, otrzymał od Indian godność honorowego członka Rady za zręczność, z jaką prowadził negocjacje z Westpakiem. Tytuł był jednoznaczny z nadziałem ziemi. A indiańska ziemia oznaczała dziś tylko jedno — złoża gliny luza. Nie występująca na Ziemi, stanowiła wyłączną własność Indian na całym Terytorium. Byłaby bezużytecznym kawałkiem czerwonej gleby… gdyby nie pewna właściwość. W swym naturalnym stanie stanowiła złożoną materię, zdolną do przechowywania algorytmu dynamicznego upakowanego w niezwykle małej przestrzeni. Program mogący kontrolować całe miasta, z łatwością mieścił się i działał w kulce gliny wielkości pięści. Był to doskonały nośnik informacji. I równie doskonały kamuflaż dla przemycanego rytmu. Indianie odmawiali sprzedaży gliny. — Janey, kto przejął otrzymaną od Indian działkę po śmierci twojego ojca? — Ja — odparła. — Czasem chodziłam tam, aby szyć kołdry. Mój dom wydal ciche chrząknięcie, jak czynił zawsze, gdy chciał zwrócić mi na coś uwagę. Cokolwiek to było, mogło poczekać. — Georgia chce ją przejąć — powiedziałem. — Z powodu gliny. Nie jesteś nienormalna. Nie musisz iść do szpitala. — Może to prawda, a może nie — odparła z uśmiechem; najbardziej rozsądnym uśmiechem, jaki kiedykolwiek widziałem. — Chodzi mi o Georgię. Kocham ją. Ale jest coś w niej, czego się boję, co dyszy z głodu. To… coś chce, żebym odeszła. Mały karaluch drążący dumną winorośl. — Mogę to dostrzec nawet w realnym świecie — mruknąłem. Janey odebrała mi plastikowy list. Światło wpadające przez okno zamigotało, jakby duży obiekt przesłonił na chwilę tarczę słońca. Pewnie Sara znów zabawiała się z chmurami. Dom ponownie chrząknął. — Glina — powiedziała Janey. Z zewnątrz dobiegł dziwnie znajomy okrzyk. Spojrzałem wokół. Dom otworzył drzwi i chrząknął donośnie, niczym zdenerwowany, lecz zachowujący pozorny spokój kamerdyner. Janey stanęła obok mnie. Skierowaliśmy się w stronę wyjścia. W połowic drogi przypomniałem sobie, gdzie słyszałem podobne odgłosy — podczas indiańskich igrzysk w trakcie Zgromadzenia. Okrzyk wojenny. — Niesamowite — powiedziała Janey po przekroczeniu progu. Patrzyła w lodowato błękitne niebo Kandeli. Zrozumiałem, co miał na myśli Thomas, mówiąc, że Indianie pomogą mu zdobyć rytm. Około pięćdziesięciu kanu, każda z dwoma wiosłującymi wojownikami, wzbijało się w górę i kierowało na wschód. Były już około, ośmiuset metrów nad ziemią, lawirując wśród podmuchów wiatru, niczym między wzburzonymi falami jeziora. Stu Indian na niebie.

Thomas wykopał topór wojenny. Po raz pierwszy w tym pokoleniu. Jutrzejsze wydanie „Chłodnym Okiem” ukaże się w zwiększonym nakładzie. Zrozumiałem, co czuli w podobnych chwilach pierwsi osadnicy. Czułem to samo. Nigdy dotąd nie oglądałem tylu łódek jednocześnie. Stanowiły cudowny widok. Pełen patosu, a także… przerażający. Wiedziałem, kto teraz powinien się bać, jeśli był na tyle głupi, że powrócił do swego bistro i galerii. A powrócił na pewno, próbując wydobyć z Verny algorytm Radża. Thomas sprawdził to, zanim podjął ostateczną decyzję. Gdy kanu przesunęły się nieco na wschód, mogłem wyraźniej dostrzec niektórych wojowników. Thomas był w szpicu eskadry, wraz z nie znanym mi Indianinem. Bez Radża musiał korzystać z usług drugiego wioślarza. Był zbyt daleko, abym mógł dostrzec wyraz jego twarzy, lecz na miejscu Bently’ego szukałbym każdego sposobu, aby znaleźć się jak najdalej od wytatuowanej twarzy i zimnych jak wyrok losu oczu Wędrowca. Jeszcze nie opowiedziałem ci wszystkiego, co wiem o Thomasie i Janey. Dorastali razem, zanim Thomas opuścił Jackson i stał się Wędrowcem pośród ziomków swej matki. Ojciec Thomasa, stary Jeremiah Fali, i matka Janey, Margaret Dillard, także stanowili parę przyjaciół z dzieciństwa. Wszyscy byli przekonani, że oni się pobiorą, co też uczynili, tyle że z całkiem innymi osobami. Margaret wyszła za Rexa Calhouna, a Jeremiah poślubił Metay–andi, Siostrę Słońca z Przeznaczenia. Niektórzy powiadali, że Margaret do końca życia żałowała swej decyzji. Jeremiah poprosił ją o rękę, lecz ona wybrała spokój i bezpieczeństwo u boku Calhouna. Nigdy nie dowiedziałem się, jak było naprawdę. W czasie, gdy przesyłano mnie poprzez gwiaździstą przestrzeń, syn Jeremiasza i Metay–andi imieniem Thomas pobierał nauki u swego wuja, Herberta Sandle’a, jak stać się Wędrowcem. Poznałem Janey, gdy zdecydowałem się na kupno „Chłodnym Okiem”. Calhounowie posiadali część udziałów, lecz gazetę przestano wydawać wiele lat temu, robiąc miejsce konkurencyjnemu „Kurierowi”, który później przekształcił się w wydawane przez Westpac „Wiadomości”. Wszystkie cholerne lokalne dzienniki redagowane były przez pozostawione bez nadzoru maszynki i podawały wiadomości z miesięcznym opóźnieniem, poświęcając za to wiele uwagi ploteczkom i skandalom towarzyskim. W ten sposób zniszczono wiele dobrych gazet. Uparcie walczyłem o swoją, zarabiając dolar po dolarze na ogłoszeniach. Na początku, gdy już prawie załatwiłem zakup przez adwokata, Georgia dowiedziała się, że jestem „transmiterem” i zablokowała transakcję. Musiałem osobiście odwiedzić Janey oraz Wrenny i przekonać je, że ze mnie całkiem miły facet. Nie martwiłem się o pieniądze. Ten ja, który pozostał, gdy moja kopia wysłana została w kosmos, wpłacił do banku dwa tysiące dolarów, które miałem odebrać po jego śmierci. Po mojej śmierci. W roku 2107. Procenty narastały przez pięćset lat i prawdopodobnie, gdybym chciał, mógłbym kupić całą rodzinę Calhounów. Według ziemskich standardów byłem bogaczem. Lecz wszystko, czego wówczas pragnąłem — to mieć własną gazetę. Podczas pierwszego spotkania uznałem, że Janey jest miłą dziewczyną, chociaż trudną w rozmowie ze względu na zbyt obrazowy styl, którym się chętnie posługiwała. Przypominała mi wiosnę w Missouri. Powiedziałem jej, że pragnę wydawać gazetę dla całej planety — a nie kronikę towarzyską Jackson. Odparła, że jeśli chcę mieć wszystkie wiadomości, powinienem poznać Wędrowca, a szczególnie Wędrowca z Przeznaczenia. Herbert Sandlc nie wyglądał na zachwyconego tym pomysłem. Był separatystą, cenił tradycję. Wykorzystałem więc jego namiętność do piwa i staliśmy się dobrymi przyjaciółmi. Jestem typem samotnika, w czym nieco przypominam Thomasa. Obaj niezbyt przesiąkliśmy kulturą świata, w którym przyszło nam żyć. Thomas wyrzekł się całego wykształcenia, jakie dał mu Westpac, lecz nigdy nie zapomniał dwóch rzeczy — jak mówić po angielsku oraz… Janey Calhoun.

Początkowo myślałem, że to miłość… potem dowiedziałem się o rytmie szmuglowanym dla dziewczyny przez Thomasa i zacząłem podejrzewać, że w zamian za narkotyk korzysta z jej ciała. Lecz ktoś taki jak Thomas bez dodatkowego kłopotu mógłby mieć każdą inną, a im bardziej poznawałem Janey, nabierałem przekonania, że ona nie należy do tego typu kobiet. Czasem przypuszczałem, że Thomas darzy dziewczynę czysto braterską miłością, czasem wyglądało na to, że jest inaczej. Mimo wszystko — co roku powracał, aby przywieźć jej rytm. Niejasno zdawałem sobie sprawę, że istnieje między nimi coś więcej, coś, czego nic rozumiałem. Zawsze obserwowałem ich uważnie w nadziei rozwiązania tej zagadki. Nie ulegało wątpliwości — zwykle łagodny i czuły Thomas czasami bywał szorstki, jak choćby dziś rano, kiedy zdecydował się najpierw iść do Przccznaczcnia, a dopiero potem odwiedzić Janey. Wydawało mi się, że toczył nierówną walkę ze swym uczuciem. Janey była częścią wszystkiego, czego się wyrzekł — aroganckiej, demokratycznej kultury Zachodu, poruszającej się z gwałtownością robota, materialistycznej i pozbawionej duszy. Lecz była także sobą — Janey Calhoun, dziewczyną, która posiadała nie kontrolowaną moc — lub chorobę — i której Thomas postanowił pomóc. Jako Wędrowiec, większość swego życia spędził podróżując w prawdziwym świecie. Dotarł także w każdy zakątek świata realnego i wiedział, gdzie zdobyć najlepszy rytm na całym Terytorium. Póki nie zobaczyłem Georgii roztapiającej się niczym figura z wosku i nie odczułem podobnego efektu na własnym ciele, nie rozumiałem, czym naprawdę jest rytm. Ludziom, którzy czuli rytm (sami siebie nazywali „tancerzami”), narkotyk służył niczym osobisty niewolnik. Rytm zwykle był kopią osobowości ludzkiej istoty, zakutą w system bezpieczeństwa i algorytm bólu/przyjemności. Wchłonięty przez nerw oczny rozpoczynał w mózgu użytkownika darmową pracę, działając gorączkowo, inteligentnie, zaspokajając najskrytsze marzenia. Im lepszy rytm, tym dłuższy był jego żywot oraz łagodniejszy efekt uboczny odczuwany z chwilą jego śmierci. A umierał zawsze — z przesytu, zmęczenia i bólu. Zauważyłem, że w przypadku Janey rytm nie powodował prostego ciągu przyczynowo–skutkowego łączącego korę mózgową z ośrodkiem przyjemności, jak u innych tancerzy. Nic wywoływał u dziewczyny wielokrotnego orgazmu psychicznego, jak w przypadku monotancerzy, ani nie przenosił jej wyobraźni na szczyt Mount Everestu, jak działo się to z tancerzami hula i kanapowymi obieżyświatami. Wchłonięty środek aktywizował się w niezwykle złożonym procesie, dzięki czemu Janey odnajdowała spokój i punkt oparcia. Jej osobowość scalała się, a otaczający ją świat powracał do normalności. Cholera, nazwijmy rzecz po imieniu — rytm powstrzymywał ją od przekształcenia nas wszystkich w kleiste gówno. Na takich podstawach opierał się wzajemny związek Janey i Thomasa i z tego też powodu Indianie skierowali swe kanu w stronę domu Bently’ego. Zarzewie, które mogło rozpętać wojnę na całym Terytorium. — Czarne chmury napęczniałe gromem — odezwała się Janey. — Krwisty ogień płonie wewnątrz niczym błyskawica. — Indianie weszli na wojenną ścieżkę — powiedziałem. — Muszę iść do redakcji, przygotować artykuł, lecz ty pozostań w domu. Nie zwracała uwagi na moje słowa. Patrzyła w górę. — Thomas — szepnęła. Zaczęła iść śladem kanu. Czułem, jak gdzieś w środku mięknę, lecz nie z powodu wzruszenia. — Nic, Janey. Obiecałem, że będziesz bezpieczna. W niczym im nie pomożesz. Prawdę mówiąc, obawiałem się jej pomocy. Wyobraźnia podsuwała mi obraz topniejących ludzi i budynków, rozpływających się, zamieniających w nicość. Możliwe, że po przekroczeniu masy krytycznej proces destrukcji będzie przebiegał samoczynnie. Reakcja łańcuchowa. Po zniknięciu Jackson roztopi się Przeznaczenie, a potem cała Kandela. Galaktyka także. Wszystko.

— Jeśli pójdziesz za nimi i pogrążysz się w smutku, a na pewno tak będzie, zginie więcej niż jeden człowiek. Widziałem, że zgadzała się ze mną, choć była zbyt wzburzona, aby to przyznać. Postanowiłem pozostawić ją w domu i wynieść się w cholerę. Janey zacisnęła pięści. Sprawiała wrażenie, jakby zaciskała całe ciało. Niemal siłą wepchnąłem ją za próg. Dom pomógł mi, zaciemniając okna. Janey usiadła na kanapie. Zbyt mocno zacisnęła zęby, aby mogła powiedzieć choć słowo. Dom podsunął jej tacę z wodą, owocami i czymś, co wyglądało na chipsy, choć nie miałem pojęcia, gdzie mogliby je sprzedawać. Janey sięgnęła po szklankę z wodą i nagłym ruchem uniosła ją do ust, wypijając połowę zawartości. — Obiecaj mi, że tu zostaniesz — powiedziałem. — Tak… dobrze — odparła pełnym napięcia głosem. Pocałowałem ją w czoło i ruszyłem w stronę wyjścia. — Will… Odwróciłem się. — Zajmij się Thomasem. Pomóż mu odzyskać Radża. Radż jest ważniejszy niż ja. — Zrobię wszystko, co będę mógł — odpowiedziałem i wyszedłem. Skierowałem śmigacz na główną ulicę. Wokół, w tym samym kierunku, podążali inni. Tłum ludzi ciągnął wzdłuż chodnika, minęło mnie kilka śmigaczy pędzących na złamanie karku. Wezwałem ośrodek pamięci i uruchomiłem zapis. Byłem lekko zaniepokojony, gdyż nawet udoskonalony mózg ludzki nie jest w stanie zanotować kropka po kropce zbyt wielu informacji. Na dodatek podczas wizyty w biurze zapomniałem usunąć zbędny zapis. To jednak nie to, co pisanie na papierze. W świetle zachodzącego słońca Jackson wyglądało przepięknie. Ulice jarzyły się odbitą czerwienią, niczym skrwawione srebro. Wykonano je z esencji jedwabiu połączonej w nieprzerwane linie, więc przy bliższym kontakcie czujesz, jakbyś dotykał gładkiej, lecz twardej niczym stal tkaniny. Struktura powierzchni odbija światło, dając serię błysków, gdy obserwator przenosi się z miejsca na miejsce. Krwisty kolor drewna i kamienia używanego do budowy domów także pochodził od słońca. Wszystko wokół emanowało delikatnymi odcieniami czerwieni, jakby budynki były butelkami napełnionymi najlepszym rodzajem cabernet sauvignon, a ulice spływały winem. Za mną, na niebie płonęło słońce. Wyobraziłem sobie Bently’ego jak słucha krzyków i nawoływań; bezskutecznie wpatruje się w słoneczną tarczę, nic widząc nic prócz czerwonego blasku. Potem… coś się pojawia. Plamki. Plamki. Poruszają się ostrożniej są coraz bliżej. Z nieba nadchodzą Indianie. Może dosłyszy jeszcze furkot włóczni atlatl lecących w jego kierunku. Do moich uszu dobiegł stłumiony huk, dźwięczący w jesiennym powietrzu i odbijający echem od budynków. Ktoś strzelił lub eksplodował pocisk włóczni. Cokolwiek to było, miało swoją potęgę. Jeszcze kilka wybuchów. Przeszedłem na ręczne sterowanie śmigaczem, aby móc szybować z większą prędkością niż na to pozwalały przepisy. Gdyby mnie zatrzymano, powiedziałbym, że ścigam dzikich Indian. Silnik ryknął i pomknąłem na wschód, wzdłuż jedwabistej ulicy. Pięć lub sześć przecznic dalej dostrzegłem smugę dymu. Galeria i bistro Bently’ego leżały w gruzach. Ogień buchał przez rozbite okno, w którym zwisał oberwany napis „Zamknięte”, podskakujący pod wpływem wydobywającego się z wewnątrz żaru. Przeciwległą ścianę zdobiły duże, czarne plamy po eksplozjach włóczni allull. Ziemia wokół również zryta była lejami wybuchów i pokryta odłamkami. Wokół wejścia do galerii zgromadził się tłum ludzi. Początkowo przypuszczałem, że zgromadzeni biorą udział w jakiejś ceremonii religijnej, ale gdy znalazłem się bliżej, dostrzegłem obiekt ich zainteresowania. Jedna z kołder Janey, obrazy, rzeźby leżały na zewnątrz, tworząc spory stos. Zastanowiło mnie, jakimi kryteriami kierowano

się przy wyborze. Indianie posiadali dość osobliwe poczucie piękna. Tutaj wyglądało na to, że wynieśli po prostu wszystko. Kilka osób szperało między leżący’mi przedmiotami, lecz na pewno nie z zamiarem kradzieży czegokolwiek. Nie na Kandeli. Tu albo popełnia się przestępstwo na wielką skalę, albo w ogóle. Jeden z mężczyzn stanął tyłem do stosu i spojrzał w niebo. Dyszał z gniewu. — Pierdolone czerwonoskóre gnojki! — powtarzał w kółko. Stojąca w pobliżu kobieta zanosiła się histerycznym płaczem. Dwie inne, nieco starsze, pospieszyły jej z raczej wątpliwą pomocą, domagając się, aby opowiedziała im, o co chodzi. Bardziej niepokojący był dla mnie widok kilku mężczyzn rozmawiających przyciszonymi glosami. Trudno byłoby się doszukać w ich twarzach zaskoczenia lub niedowierzania — jedynie nienawiść. Dwa słowa przechodziły z ust do ust, coraz głośniej rozbrzmiewając w ciszy popołudnia: „zniszczyć Indiańców”. Minąłem szacownych obywateli Jackson, idąc za róg budynku, w kierunku drzwi bistro. Z wnętrza dobierał zduszony krzyk, przerywany pojękiwaniem. Mechaniczny majordomus płonął. Odnalazłem Vernę rozciągniętą na długim stole. Pierś miała zbrukaną krwią, ciało sztywne jak deska. Była martwa od wielu godzin. Poczułem żar bijący od drzwi prowadzących do galerii. Futryny poczęły czernieć. Nie miałem większej nadziei, że uzyskam pomoc komputera. — Czy jest tu ktoś jeszcze? — spytałem. — Boże, co za koniec — szepnął dom. — Płomienie, płomienie liżą me rany, krew wrze niczym lawa. O, Jezu. Wyposażyli go w algorytm poety. Kiepskiego poety. — Gdzie jest Kem Bently? — Odeszli, wszyscy odeszli, prowadzeni przez innych, których skóra była jak płomień i oczy gorzały płomieniem. Płonę, płonę. Kapitanie mój, kapitanie. Odszedłeś. Zniknęły twe słowa i twe dotknięcie. Zastanowiło mnie, jaki związek łączył Bently’cgo z bistro i galerią. Dom wydal krótki bolesny krzyk, potem zapadła cisza. Bently i jego ludzie znajdowali się teraz prawdopodobnie w drodze ku Przeznaczeniu, ciśnięci na dno kanu. Będą żyli, póki Thomas nie odzyska rytmu. Potem umrą. Będą żałować, że nie spłonęli wraz z galerią. Indianie z Missisipi stosowali wyszukane metody torturowania jeńców. Wyszedłem z walącego się bistro. Nieomal wpadłem na grupę złożoną z burmistrza Oldfrunona, szeryfa Marqueza i członków Pierwszej Brygady miejscowej straży ogniowej. Duży śmigacz strażaków krążył nad nami niczym olbrzymia ważka, lejąc strumienie wody z rozczapierzonych odnóży. Dach galerii zapadł się z błyskiem rozżarzonych gontów. — Pozostał ktoś wewnątrz? — spytała dowodząca strażakami Janet Kreel. Wyglądało na to, że ma straszną ochotę wedrzeć się do środka i kogoś uratować. Od czasu, gdy dachy budynków pokryto niepalnym polimerem, straż ogniowa miała niewiele pracy. Aby spowodować skuteczny pożar, potrzeba było długotrwałych zabiegów. Indianie odwalili kawał dobrej roboty. — Znalazłem martwą kobietę. Dom twierdził, że nikogo więcej tam nie ma. Jednakże Kreel rozpoczęła przygotowania do poszukiwań. Właśnie zebrała swą grupę, kiedy coś — prawdopodobnie alkohol — eksplodowało, kierując na nas ognisty podmuch i rozpalone odłamki. — Gdy próbuję odgadnąć, co sprowadziło tu Indian, czuję się, jakbym gwizdał mając w ustach zamarzniętą ślinę. Cholera, spójrzcie tylko — odezwał się Frank Oldfrunon, patrząc jak ostatnia dachówka spada między płomienie. — Okoliczni mieszkańcy nie puszczą tego płazem. Zażądają krwi.

— Myślę, że chodziło o prywatne porachunki pomiędzy Bcntlym a Missisipijczykami. Oldfrunon popatrzył na mnie przez chwilę. — Tak uważasz? — Wiecie, że muszę zareagować — wtrącił Nestor Marquez. — Istnieje prawo. Odpowiadam za obywateli Jackson. Tłum rósł z minuty na minutę. Marquez pchnął dwóch swoich zastępców, aby cofnęli napierających ludzi, a trzeciego do ochrony zgromadzonych dzieł sztuki przed fruwającymi iskrami. Ściany budynku zapadły się, wzniecając pokaźny fajerwerk w miejscu, gdzie leżało ciało Verny. Zerknąłem na zapis. Wszystko zostało zanotowane i pozostało około piętnastu procent wolnej pamięci. — Jestem za stary do wojaczki — powiedział Oldfrunon. — Mam nadzieję, że unikniemy większego konfliktu. — Nikt nic chce wojny — dobiegi zza naszych pleców nowy glos, dźwięczny, głęboki i mocny niczym kolumbijska kawa. — Kler jest do twojej dyspozycji, Frank. Z radością uczynimy wszystko, co w naszej mocy. Bez odwracania głowy wiedziałem, że to Gerabaldo Corazon, Naczelny Kapłan miejscowego zgromadzenia Kleru. Nieraz dziwiło mnie jak zręcznie potrafił wykorzystać każdą sytuację, aby umocnić Swe wpływy. Ślepo podążający drogą ku zbawieniu, nic dostrzegał, czym naprawdę była wiara, którą wyznawał — zręczne i przekonujące połączenie starych teorii bolszewizmu z naukami Chrystusa. Chociaż osobiście, miałem dla niego pewną dozę sympatii; gdyby nie stanowcza postawa Kleru, wyrażona kilka lat temu, prawdopodobnie nadal podążałbym szlakiem Drogi Mlecznej. Kler nic był oficjalnie częścią Westpaku, chociaż większość obywateli, w tym jedna trzecia mieszkańców Jackson, należała do Komórek. Oldfrunon nie pokładał żadnych ambicji politycznych w tej części populacji. — Jeśli wasza działalność pogorszy obecną sytuację, osobiście kopnę cię w świątobliwy tyłek — rzucił, nawet się nie odwracając. Nienawiść pomiędzy Corazonem i Oldfrunoncm trwała od dawna. Co prawda nic słyszałem o szczególnie złośliwych posunięciach obu antagonistów, ale znalem przyczyny wzajemnej nieufności. Frank Oldfrunon był urodzonym ekspansjonistą. Ziemia stanowiła dla niego uschnięty rdzeń potężnego drzewa. Jedynie konary, szeroko rozpostarte na inne światy, potrafiły utrzymać ludzkość przy życiu. A to wymagało podboju nowych terytoriów. Z drugiej strony, w sercu każdego kapłana Kościoła Wyzwolenia i Wiecznej Sprawiedliwości były głęboko wyryte zasady kierowania uczuć (i gotówki) wiernych do centrum poprzez wyrobienie poczucia sprawiedliwości społecznej i duchowego pojednania (oczywiście pod przewodnictwem Kleru). Uważali, że duży błędem było opuszczenie Ziemi oraz jakiekolwiek układy z Indianami. — Pragnę jedynie pomóc — odparł łagodnie Corazon. — Pamiętaj Frank, że wielu obywateli Jackson należy do Kleru. Biedny Bently był jednym z nich. Widziano, jak Indianie bili go i kopali. Zadano mu cios tomahawkiem. Ton głosu mówiącego nie zmienił się. — Nim go pochwycono, zdołał powalić jednego z napastników — dodał Corazon, zostawiwszy tę wiadomość na koniec dla podkreślenia efektu dramatycznego i wskazania grożących konsekwencji. — Co takiego? — spytałem. — Zabił Indianina?! — Zdołał raz wystrzelić, nim wszystkich otoczono. Franz Wasal, jeden z naszych lektorów i właściciel pobliskiego warsztatu naprawy śmigaczy, widział całe zdarzenie. — Muszę z nim porozmawiać — powiedział Nestor Marquez. — A potem sami wiecie, co powinienem uczynić. — Niech to szlag — mruknął Oldfrunon. — Idę z tobą.

— Ja również — dodał Corazon. — Bently należał do mej trzody. Marquez popatrzył na nich przez chwilę. Jego umysł reagował dość wolno, a ikry posiadał tyle, co świeżo przyrządzone tofu. Miał jednak przeczucie, że sprawa, z którą się zetknął, nie była jedynie prostym przypadkiem pogwałcenia prawa i porządku. — No… dobrze — odparł w końcu. — Oczywiście nie masz zamiaru wykluczyć obecności przedstawiciela prasy — wtrąciłem. — I tak dowiem się o wszystkim. — Chryste Panie, kurwa mać — powiedział Marquez. — Zgoda. Wezwał śmigacz i dziesięć minut później znaleźliśmy się w powietrzu. Wyłączyłem bank pamięci i postanowiłem resztę informacji po prostu zapisać na kartce. Większość lotu do Przeznaczenia spędziłem szukając pióra i przeklinając program, dzięki któremu stałem się tak powolny i leniwy. Nim dotarliśmy na miejsce, zapadła ciemna i mroźna noc — bez nadziei na jakąkolwiek światłość, ponieważ Kandela nie posiadała księżyca. Wspomniałem kurtkę oddaną Janey. Ogrzewana bielizna kiepsko zastępowała ciepły przyodziewek. Przeznaczenie jest jedną z najdziwniejszych kombinacji epoki kamiennej i ery podboju kosmosu. Przypomina mi kryształ kwarcu wbity w oprawę z granitu. Kulturę Indian datowano na lata tysiąc dwóchsetne, kiedy to Missisipijczycy po raz pierwszy wykonali sztuczkę z prędkością nadświetlną i en masse wyruszyli między gwiazdy. Za to nigdy nie wahali się przejąć najlepszych pomysłów lub wyrobów Westpaku. Podłogę wigwamów zastępowało klepisko, lecz na zewnątrz wisiały talerze anten Westnetu. W każdym zakątku wioski stał totem rzeźbiony sylwetki węży i wszechobecne dłonie z okiem pośrodku, świadczące o boskości kasty królów–kapłanów. Jednocześnie totem wykorzystywano jako latarnię uliczną, zawieszając na jego szczycie pięćsetwatową świetlówkę. Obok wielu wigwamów pracowali ludzie otuleni przed zimnem w znoszone skóry oraz futra. W świetle lamp zaczepionych nad wejściem do domostwa lub przenośnych latarni mężczyźni i kobiety klecili kanu, używając szlifierek na baterie, naprawiali wigwamy przy pomocy młotka i gwoździ, nosili wodę w plastikowych kanistrach. Nasza obecność nie wzbudzała zainteresowania, żadne z nich nawet nie podniosło głowy. Nie mogli tego uczynić, gdyż byli śmierdzielami oraz niewolnikami. Jeśli chciałbyś to sobie lepiej wyobrazić, pomyśl o starożytnym Egipcie, w którym Żydzi wykonywaliby całą robotę, a faraonowie oglądaliby w swych domach telewizję. — Burżuje i wyzyskiwacze — mruczał Corazon. — Historia im za to odpłaci. Cóż można było odpowiedzieć? Kler odrzucał możliwość kompromisu z narodem opartym na niewolnictwie, a wśród Indian z Missisipi kasta niewolników istniała od czasu, gdy wszyscy opuścili Ziemię, na długo przedtem nim Kolumb dotarł do Ameryki. Kapłani uważali, że Westpac w swej bezgranicznej mądrości, powinien oswobodzić uciskanych, wytępić panów, a niedobitki zamknąć w rezerwatach, aby nigdy więcej nie hańbili ludzkiej godności. Czyż kiedyś nie rozumowano podobnie? Psiakrew, nie cierpię niewolnictwa niemal w tym stopniu co Corazon. Chciałbyś pewnie wiedzieć, dlaczego Thomas Fali wściekał się, gdy jego chocalaca, Radż, stał się niewolnikiem czyjegoś umysłu, a jednocześnie tolerował niewolnictwo wśród Indian? Wszystko, co mogę powiedzieć, to tyle, że Thomas nie miał niewolników. A program rytmu jest bardziej skomplikowany niż program jakiegokolwiek komputera. Więzień stale odczuwa swój los, nigdy nie śpi, nigdy nie odpoczywa. W każdej sekundzie swej bolesnej egzystencji pracuje dla gospodarza. Takiego losu Indianie nie życzyliby nawet śmierdzielowi, choć wierz mi, że oni gardzą śmierdzielami. — Przypuszczam, że Bently znajduje się w Domu Zebrań — powiedziałem.

Miałem rację. U wejścia stali uzbrojeni w atlatl wartownicy. Włócznie, wystające z miotaczy, nie wyglądały na atrapy. W rzeczywistości były kierowanymi pociskami, zaadaptowanymi przez Indian do własnych celów podczas pierwszych kontaktów z cywilizacją Westpaku. Z otworu w dachu Domu wydobywało się pasmo dymu — nieomylny znak trwającego Zgromadzenia. Mój ulubiony gwiazdozbiór, Wedoweeta, migotał co chwila zakrywany dymem. Zastanowiło mnie, czy gwiazda zwana Kojotem jest rodzaju męskiego, żeńskiego, czy może należy do obu naraz? Kilka lat temu Thomas zadał mi podobne pytanie, ale nigdy nie podał odpowiedzi. Czy samce kochają walkę bardziej niż samice? Właśnie walka oczekiwała nas w najbliższej przyszłości i podejrzewałem, że dym przesłaniający gwiazdy wróżył śmierć niejednego człowieka. Z wnętrza Domu Zebrań dobiegł przeraźliwy wrzask. Nawoływania Indian, zarówno mężczyzn, jak i kobiet, zmieszały się z poprzednim krzykiem, jak gdyby zgromadzeni żywiołowo zareagowali na mękę torturowanej ofiary lub potępiali jej zachowanie wobec odczuwanego bólu. — Szeryfie, zrób pan coś — powiedział Corazon. Marquez wyprostował ramiona i ruszył naprzód. Stojący u drzwi strażnicy zdwoili czujność. Gdy Marquez znalazł się kilka metrów od nich, nadstawili włócznie, kierując pociski w brzuch nadchodzącego. Nawet ktoś taki jak Marquez błyskawicznie zrozumiał, że nie pora na żarty. Cofnął się. — Mam półautomat w śmigaczu — powiedział, jakby informował nas o czymś, co nie miało najmniejszego związku z obecną sytuacją. — Nie bierz tego pod uwagę — odparł Oldfrunon. — Tam ginie człowiek! — wtrącił Corazon. — Myślałem, że wasza cudowna technologia zna sposoby, aby temu zapobiec. — Pole głuszące. Używano go na Ziemi do tłumienia zamieszek — powiedział Marquez. — No więc? — Nie mam ani jednego. Kolejny krzyk i kolejny pomruk widzów. — Panowie wybaczą — powiedziałem i ruszyłem w stronę wartowników. Nadstawili włócznie. Wezwałem z banku pamięci podręczny słownik, który miałem wprowadzony do programu na wypadek kłopotów językowych, choć muszę przyznać, że całkiem nieźle władałem narzeczem luza. Był to głównie język handlowy, ale zamieszkujący setkę pobliskich światów Indianie używali go podczas rozmów, kłótni, a nawet — gdy nic mogli się porozumieć — do wznoszenia okrzyków wojennych. Przyszło mi na myśl, że może to niedoskonałość luza była powodem niektórych konfliktów pomiędzy Missisipijczykami. W każdym bądź razie narzecze pozwoliłoby mi na rozmowę z wartownikami. — Znasz mnie — powiedziałem do tego, którego rozpoznałem. Nazywał się Lalay Pot ter i dopiero teraz uświadomiłem sobie, że był w kanu Thomasa podczas ataku na galerię. — Jestem przyjacielem Thomasa Wędrowca. Pozwól mi przejść. Naradzili się przez chwilę ze swoim towarzyszem, po czym skinął na mnie. Pozostali natychmiast zablokowali wejście za moimi plecami, aby uniemożliwić podobny manewr pozostałym członkom grupy. Lalay wszedł ze mną. Znalazłem się w niewielkiej alkowie, odgrodzonej od głównej hali grubą skórzaną zasłoną. Przez szpary wpadał żółty, blask płonącego ogniska. Otwór prowadzący na zewnątrz nie posiadał drzwi, mimo to w alkowie było gorąco. Wewnątrz Domu Zebrań musiał panować straszliwy upał. — Przyprowadzę Thomasa — powiedział Lalay i zniknął za zasłoną. — To ja — mruknąłem, gdy Thomas odsunął skórę i wszedł do alkowy. — Przyszedłem w odwiedziny.

Thomas był rozebrany do pasa. Nosił skórzane nogawice i mokasyny. Włosy miał zlepione potem, a jakaś ciemna maź spływała mu po twarzy pomiędzy tatuażami i ściekała po brodzie. Pierś pokrywały mu krwawe linie i łuki, podkreślone delikatnym wzorem z tuszu. To był nowy tatuaż. — Nieczęsto wyruszamy na wojnę — powiedział Wędrowiec. — Wszyscy chcą wyglądać jak najdostojniej. — Stąd te krzyki. — Boli. Miałem wrażenie, jakby Thomas wypełniał swą postacią całą alkowę i zużywał całe powietrze. Oddychałem z trudem. Po chwili pojąłem, że dusił mnie dym przenikający z wnętrza Domu Zebrań. — Co się tam pali? — Nie ma angielskiej nazwy. Sipsi. Pozwala wejrzeć w przyszłość. — Uhm. Thomas spojrzał poza mnie, w głąb ciemności. — Marquez. Politycy? — Oldfrunon przyszedł, aby zapobiec wojnie. Corazon — aby rozpętać własną. — Jak się czuje Janey? Zanim odpowiedziałem, uważnie przyjrzałem się przyjacielowi. Nawet na wpół odurzony miał w sobie szczególny magnetyzm, połączenie tajemniczości ze zgryźliwym cynizmem, jak gdyby pyl i kurz ze światów, które odwiedził, osiadł na nim warstwa po warstwie, wypełniając pory skóry doświadczeniem tak zasobnym w mądrość i etykę, jak gęsty był wzór tatuażu zdobiący większą część jego ciała. Jednak brudny szlam z powierzchni planet i pyl zagarnięty z przestrzeni międzygwiezdnej przeniknął głębiej, wdzierając się do duszy niczym liszaj i przekształcając istotę ludzką — azaliż człowieka pomiędzy ludźmi, a także męża między mężczyznami — w inną formę istnienia, w długą i niewyartykułowaną wypowiedź wszechświata. Cóż można powiedzieć takiemu stworzeniu? Co znaczy być jego przyjacielem? Jednocześnie był to po prostu Thomas Fall, który niezrozumiałą dla mnie miłością kochał pewną dziewczynę. Dziewczynę, którą prawdopodobnie ja także kochałem. Nie miałem pojęcia, czy kiedykolwiek spal z nią, czy tego w ogóle pragnął. Jedyne, co wiedziałem, to że w swoim towarzystwie obaj czuliśmy się swobodnie i że nie musiałem uważać na słowa lub czyny. Thomas miał chyba podobne odczucia, gdyż „ujawnił mi swą największą tajemnicę i największą słabość — istotę związku z Janey Calhoun. Był przekonany, że go nie zdradzę; że nawet gdy przestaniemy się zgadzać, nic wykorzystam naszej przyjaźni jako oręża. — Janey — powiedziałem — potrzebuje rytmu. — Wiem — odparł Thomas. — Wejdź. Dom Zebrań był ogromny nawet według kryteriów pierwszych osadników. Wewnątrz miał około dziewięćdziesięciu metrów długości, czterdziestu szerokości, a dach umieszczono na wysokości trzech pięter. W każdym narożniku płonęło ognisko, zaś na środku pomieszczenia rozpalono olbrzymi stos, wciąż podsycany przez pięcioro ludzi — mężczyzn i kobiet — dorzucających gałęzie i coś podobnego do żwiru; prawdopodobnie sipsi. Indianie używali tego miejsca jako areny igrzysk oraz podczas spotkań z Synami Słońca, to znaczy członkami warstwy panującej, którzy do majestatu głów państwa dodawali godność sędziów. Raz w roku, gdy Wędrowiec powracał z niebios, niosąc wieści o wszystkich rozproszonych klanach, plemię zbierało się, aby jeść, pić i słuchać. Niewolnicy, śmierdziele, Szlachetnie Urodzeni oraz Synowie Słońca siadali pospołu. Sam kilkakroć uczestniczyłem w takiej uroczystości. Lecz to, co teraz działo się w Domu, nie miało nic wspólnego z tradycyjnym Zgromadzeniem. Dla Gerabalda Corazona byłby to zapewne wizerunek piekła — gdyby w nic wierzył. Większość kapłanów Kleru traktowała historię i ewolucję człowieka jako zrąb Wiary. Istnienie

Boga pomijano na ogół milczeniem. Indianie wierzyli w bóstwa opiekuńcze. Jednemu z nich od czasu do czasu składali ofiary z ludzi. W tej chwili siedzieli w luźnych rzędach wokół ogniska. Tuż przed paleniskiem odbywała się ceremonia zdobienia ciał tatuażem, uświetniania nieco pijanym tańcem oczekujących na swoją kolej wojowników. Prawdopodobnie zbierali siły, aby mężniej wytrzymać ból. Wrzeszczeli, jakby tatuowano ich jednocześnie ze szczęśliwcem właśnie poddawanym tej operacji. Opodal ustawiono dużą pryczę, na której złożono coś przypominającego ciało owinięte w poplamiony na czerwono i purpurowo zwój materiału. Był to zabity dzisiaj Indianin. Włączyłem bank pamięci. Obraz pomieszczenia był niezwykle kontrastowy, iskrzący się wspaniałą czerwienią i szkarłatem, to znów zgaszony głęboką, aksamitną czernią. Powinieneś to zobaczyć na własne oczy. Oczywiście mogłem wszystko zarejestrować w banku pamięci, ale nie miałem możliwości, aby utrwalić , całą gamę świateł i cieni wypełniających pomieszczenie. Ponieważ jednak żaden ze znanych mi dziennikarzy nie miał okazji choćby rzucić okiem na podobną ceremonię lub na tak zachowujących się Indian, więc ja robiłem, co mogłem. Wokoło, na podłodze, najgęściej w pobliżu ścian odpoczywali wytatuowani wojownicy. Niektórzy nadal się poruszali, inni leżeli lub siedzieli obejmując kobiety lub siebie nawzajem. Duszące skwarem powietrze pachniało słodkawą wonią sipsi. — Patrzyłem w przyszłość — powiedział Thomas, prowadząc mnie w odległy koniec hali. — Każdą drogę, jaką widziałem, pożerała fala nieszczęść i kłopotów, niczym postępujące zakażenie. Miałem uczucie, że schodzę ze schodów, których każdy stopień ma inną wysokość. Potknąłem się, odzyskałem równowagę, kaszlnąłem. Purpurowo–czerwona mgiełka uleciała mi z gardła i zawisła przed twarzą w formie niewielkich obłoków. Poruszała się, tworząc niejasne obrazy i twarze. Cholerne sipsi — pomyślałem. Nie chciałem znać swej przyszłości. Zamachałem rękami i przyśpieszyłem kroku. Thomas roześmiał się, jak gdyby znal moje myśli. A może wypowiedziałem je na głos? Tego nie pamiętałem, a bank pamięci rejestrował wszystkie wydarzenia równie subiektywnie, co mój umysł. — Nawet bogowie mają złe dni — odezwał się Thomas i wskazał ciało leżące na pryczy. — Wielkie Słońce padł pod ogniem z automatu. — Twój wuj? — Tak. Pragnął samodzielnie pokierować atakiem. Zginął jak wojownik. Żałuję, że tak mało go znałem. — Kto go zastępuje? — Nikt, póki Siostra Słońca, Metay–andi, nie wybierze następcy spośród swych dzieci. Wybór sukcesji po zmarłym należał do kobiet. Jeśli Wielkie Słońce zginąłby za życia swej matki, to wyznaczyłaby następcę spośród jego braci. Ponieważ zaś matka nie żyła, najstarsza siostra musiała wskazać na któregoś ze swych synów. — Co zobaczyłeś w przyszłości? Spojrzałem poważnie na Thomasa i położyłem mu rękę na ramieniu, choć wiedziałem, że to nie ukoi jego bólu. Nie zatrzymał się. — Nic, czego bym pragnął — odparł. — Chcę jedynie odzyskać Radża i dać rytm Janey. Opowiedzieć, co wiem, i odjechać. — Miałeś użyć swych przywilejów, aby schwytać złoczyńcę. — Nie miałem wyboru. Do cholery, dla ciebie zrobiłbym to samo. Moi przyjaciele nie mogą być niewolnikami. Muszę o nich walczyć, nawet jeśli to oznacza zaprzedanie własnej duszy. Podszedł do rzuconego w kąt worka ziemniaków. Wór poruszył się i wówczas rozpoznałem, że to Bently. Spojrzał na Thomasa, jęknął i usiadł. Ręce miał związane na plecach. — Wstań — powiedział Thomas.

Bently podniósł się. — O kurwa — mruknąłem. Jeniec był unieruchomiony. Nogi przebito mu pomiędzy kostką i ścięgnem Achillesa, a przez otwory przeciągnięto rzemień, mocując końce do przeciwległych ścian pomieszczenia. Gdyby Bently postąpił choć jeden krok, okaleczyłby się do końca życia. — Przypomniałeś sobie coś jeszcze? — spytał Thomas, patrząc w twarz drżącego mężczyzny. — Nie mogłem tego wydobyć z Verny — odparł Bently i załkał. — Mówiłem ci już. Mówiłem. Spytaj Sheda i Hanka. — Shed i Hank nic mi nic powiedzą. W galerii znalazłem mlaskacz — powiedział Thomas — i przyrząd do transmisji. Komu sprzedałeś mój rytm? — Shed i Hank… — wyjęczał Bently. Otworzył szeroko oczy. Domyśliłem się, że mówi o dwóch opryszkach, którzy towarzyszyli mu podczas napadu. Bezskutecznie próbował opanować grymas, który przybierał kształt chorobliwego uśmiechu. — Oni… nie żyją, prawda? Thomas pchnął go. Bently zachwiał się i krzyknął z bólu, gdy pęta szarpnęły za ścięgna. Thomas odszedł. Bezradnie wzruszyłem ramionami i poczłapałem w ślad za przyjacielem. — Nic uważasz tego za niepotrzebne okrucieństwo? — spytałem. — Nie było mnie, gdy go wiązano. — Co z Shedem i Hankiem? — Leżą związani w moim wigwamie. Zaufany przyjaciel czuwa, aby nie zdarzył im się wypadek… taki jak Bently’emu. Nic nie wiedzą. — Wszystko wymyka się z rąk — mruknąłem. Thomas nie odpowiedział. Dym stał się niesamowicie gęsty i po chwili nie mogłem dostrzec sylwetki Wędrowca. Otaczające mnie kłęby zawisły ciężkimi chmurami. Próbowałem przyspieszyć, lecz czułem, że miękną mi nogi, tak jak w pokoju Janey. Upadłem; nie znalazłem oparcia. Indianie otoczyli mnie, widziałem ich błyszczące potem ciała. Sięgnąłem w górę, lecz moje dłonie zsunęły się z mokrych, śniadych ramion. Poczułem sieć tatuaży, które nie były rysunkami lecz cięciami w głąb ciała. Miałem wrażenie, jakbym dotykał starej monety, której krawędzie były zbyt obłe, a powierzchnia ; zbyt starta, aby utrzymać ją choćby paznokciami. Leciałem w dół, spadałem bez końca w gęstej mgle. Zwolniłem, lecz nadal opadałem. Wśród czerwonych oparów dostrzegłem twarz kobiety. Sara. Milczała, lecz uśmiechała się lekko, tak jak w dniu naszego rozstania. Miała zmierzwione włosy i usta czerwone jak sipsi. Nosiły ślad mych pocałunków. Weszła do komory transmisyjnej. Po chwili wyszła; jej kopia oczekiwała na wysyłkę. Moja kolej. Jeszcze chwila, jeszcze jeden oddech i znów będziemy razem. Jak para kochanków, którzy na chwilę zatrzymali się nad stawem, zachwyceni swym odbiciem, po czym odeszli, aby żyć dalej własnym życiem. Tymczasem odbicia rozmazały się, rozciągnęły niczym poruszone zdjęcie lub plama ropy na wodzie. Jedno zniknęło. Drugie na końcu swej drogi odkryło, że jest jedynie matową, ciemną cieczą, pozbawioną tego, co najdroższe. Było mi smutno. Z mgły wynurzyła się podłoga łagodnie podążająca na mc spotkanie. Silne ramię pochwyciło mnie wpół. Czerwona zawiesina opadła. — Oglądałeś swą przyszłość? — spytał Thomas. Stanąłem o własnych siłach i pokręciłem głową. — Nie. Przeszłość — odparłem. — Którędy do wyjścia? Mój bank pamięci wypełnił się i przerwał zapis w połowie tajemnej, świętej ceremonii, co i tak nic miało znaczenia, gdyż zamierzałem wkrótce pogwałcić poprawkę do konstytucji Wcstpaku dotyczącą prasy i opublikować bez zezwolenia zdjęcia przedstawiające Zew Chocalaca.

Opowiem ci o tym. Wyszliśmy przez tylne drzwi, podczas gdy Oldfrunon, Marquez i Corazon nadal oczekiwali przed głównym wejściem do Domu Zebrań, gryząc palce ze zdenerwowania i strojąc groźne miny. Wigwam Thomasa przez większą część roku stał pusty. Dopiero na czas Zgromadzenia mieszkańcy wioski naprawiali go i wypełniali prowiantem. Tuż obok domu postawiono niewielką komórkę, w której znajdowało się nieco wydobytej z ziemi gliny. Tam też skierowaliśmy swe kroki. Thomas usiadł na grubo ciosanej ławce stojącej pośrodku chatki i gniotąc w palcach grudkę gliny mamrotał coś w tak dziwnej odmianie hiza, że nic nie rozumiałem. Była już prawie północ, więc mróz ściskał coraz mocniej (zbliżał się do wspominanej przeze mnie granicy lodowacenia sików). Przytupnąłem kilka razy i próbowałem zebrać całą odwagę potrzebną do wyjścia na zewnątrz, między kąsające powiewy wichru. Musiałem opróżnić pęcherz, a gdybym zwlekał jeszcze przez chwilę, mogłoby to okazać się niemożliwe. Wyszedłem. Opuściłem górną część kalesonów tylko na tyle, aby załatwić potrzebę i zastanowiwszy się nad możliwością odmrożeń, opryskałem moczem ziemię pełną cennej gliny. W jakiś dziwny sposób ta glina umożliwiała egzystencję chocalaca, a tylko dzięki chocalaca Wędrowcy mogli samotnie przemierzać przestrzenie kosmosu. Istniała tu zależność podobna tej, jaka łączyła dowódców gwiazdolotów z olbrzymimi komputerami podczas podróży w prawdziwym świecie. Utrata chocalaca w trakcie lotu oznaczała śmierć, podobnie jak usterka komputera mogła zepchnąć gwiazdolot w otchłań kosmosu, aby dryfował bezwładnie, pomału wyczerpując zapasy powietrza przeznaczonego dla załogi. Wszystkie światy zaludnione przez Indian posiadały zapasy gliny — inaczej Wędrowcy nie mogliby podróżować. Prawda, Indianie mogli żeglować bez pomocy chocalaca, pracując parami — wówczas jeden z nich zawodził rytualną pieśń o istnieniu łódki i jej pasażerów, a drugi z pomocą siły umysłu nadawał kierunek i prędkość lotu. Jednak nawet dwuosobowe karni potrzebowało miesięcy na przebycie tej samej odległości, jaką gwiazdolot pokonywał w ciągu kilku tygodni, a Wędrowiec i jego chocalaca — w ciągu jednego dnia. Niektórzy ludzie powiadali, że chocalaca zawsze kryły się w glinie, bo same były gliną. Inni twierdzili, że stworzenia zostały powołane do życia przez Indian. Nawet Wędrowcy nie znali prawdy. Jedno nic ulegało wątpliwości. Zgodnie z badaniami naukowców Westpaku, Wędrowiec stanowił najszybciej poruszający się element wszechświata, a jego umiejętności były uzależnione od gliny. Jak dotąd, nikt nie poznał sposobu jej działania, lecz spekulacja jej ceną stanowiła najbardziej emocjonującą część giełdy. Obecna wartość gliny uniemożliwiała jej powszechne stosowanie w transporcie i informatyce. Lecz było coś (o czym nie mówiono, ale zawsze brano pod uwagę), co powodowało stały popyt — rytm. Osadnicy byli bardzo niezadowoleni z faktu, że jedynie Indianie są prawowitymi właścicielami złóż gliny. Dawno temu, podczas pierwszego spotkania, nie miało to żadnego znaczenia. •Łączyły nas więzy przyjaźni, Westpac niemal pogodził się z losem tych rdzennych Amerykanów, którzy niegdyś pozostali na Ziemi, czy też mówiąc dokładniej, nic zostali zaproszeni do udziału w Wielkiej Wyprawie. Kultura Zachodu rozwijała się przez trzynaście stuleci, tworząc równe prawa dla wszystkich — i ogólną tolerancję. Trudno było pogodzić się z akceptacją niewolnictwa. Wówczas dowiedzieliśmy się o glinie. Kandelę odkryto we właściwym miejscu i czasie; odległa o pięćset lat świetlnych od Ziemi, stanowiła najbliższy znany rezerwuar gliny. Była też pierwszą planetą, na której osadnicy spotkali Indian z Missisipi — nic znanych dotąd emigrantów ze starego Układu Słonecznego. Oczywiście, to wszystko działo się sto lat temu — albo, w zależności od punktu widzenia — pięćset lat po mojej śmierci. Thomas i ja zamieszkiwaliśmy ten skrawek czasu, zagłębieni w jego fragment, ustawieni w punkcie zetknięcia dwóch nieskończoności — przeszłości i przyszłości — dokładnie w teraźniejszości, dokładnie i przewrotnie u wrót nieskończonego czasu w miejscu wymuszonej

decyzji, grożącej ponurymi konsekwencjami. Ale czyż wszyscy nie jesteśmy w podobnej sytuacji? Skończyłem sikać i wróciłem do chaty. Wnętrze pomieszczenia skąpane było w błękitnej poświacie. Powietrze wypełniał zapach dawno nie zmienianej bielizny. Zwykle śmierdziałem podobnie po trzy– lub czterodniowej wędrówce. Thomas skończył urabiać glinę i wepchnął ją do kieszeni, tej samej, z której onegdaj Verna wyciągnęła podobny kawałek. Nastąpił nagły błysk i wokół nas zawisła sylwetka Radża. Ponownie poczułem tę inność, obcość wewnątrz mojego umysłu. Wielki niepokój, potrzebę włóczęgi, chęć dotknięcia nowych przedmiotów, odnalezienia nowych światów. Głód. Głód niedźwiedzia. Głód wiedzy. — Chocalaca żywią się doświadczeniem? — spytałem. Poczułem wewnątrz głowy niski, miękki pomruk. Radż. Skądś wiedziałem, że śmieje się ze mnie, choć bez złośliwości. — To bardziej złożony proces — odparł Thomas. — Nawet ja go nie rozumiem. Usłyszałem jego głos wewnątrz mojego umysłu, lecz pytanie skierowane było do kogoś innego. — Jak się czujesz, przyjacielu? W odpowiedzi Radż jęknął głucho. Zabrzmiało to jak skarga. — Dziękuję, że wróciłeś do mnie, po tym, co się stało. Radż nie odpowiedział, jak gdyby uważał przeprosiny za zbędne. Po chwili donośny ryk wypełnił chatę i poczułem dawny gniew wewnątrz mojego umysłu; nienawiść do czegoś srebrzystoczarnego, niemal przezroczystego, pustego — lecz inteligentnego. Płomień Radża przygasł i poczułem, że stworzenie wycofuje się z mego umysłu jak olbrzymia fala powracająca do morza. — Co wzbudza jego gniew? — spytałem. — Nie wiem — odparł Thomas. — Czymkolwiek to jest, powoduje jego nienawiść. Zacisnął dłoń na ukrytej w kieszeni grudce gliny i zamknął oczy, jak gdyby obiecywał, że nigdy więcej jej nie utraci. — Musimy teraz odzyskać skradzionego ci ducha. Wyszliśmy w ciemność nocy, aby raz jeszcze spróbować zmusić Kema Bently’ego do odpowiedzi na pytanie, co stało się z kopią Radża. W połowie drogi do Domu Zebrań z mroku wyłonił się Nestor Marquez. Trzymał w ręku rewolwer. Za nim stali Oldfrunon i Corazon. Oldfrunon zrobił nieszczęśliwą minę, Corazon wyglądał na zadowolonego. — Thomasie Fali, aresztuję cię pod zarzutem uprowadzenia i usiłowania morderstwa — powiedział Marquez. — Nie próbuj sztuczek ze swoim zwierzakiem, bo będę strzelał. Thomas uśmiechnął się. — Chyba nie powiedziałem ci, że zrezygnowałem z obywatelstwa West — paku — mruknął. — Przykro mi — wtrącił Oldfrunon — właśnie sprawdziłem akta. Nigdy nie dopełniłeś formalności. — Więc mieszaniec jest jedynym człowiekiem z Przeznaczenia, którego możecie aresztować — cierpko zauważył Thomas. — Jestem do dyspozycji. Podeszliśmy do śmigacza. Marquez nie próbował ukryć naszego odejścia przed przechodzącymi obok niewolnikami. Wraz z Thomasem usiadł w głębi pojazdu. Wciąż trzymał Wędrowca na muszce, pozostawiwszy kierowanie komputerowi. Zająłem miejsce naprzeciw Thomasa. — Źle to wygląda — powiedziałem. — Wiedzą, gdzie jestem — odparł Thomas. — O świcie, Metay–andi dokona wyboru. — O czym, u diabła, on mówi? — zainteresował się Marquez.

— Twój więzień — odpowiedziałem — jest najbardziej prawdopodobnym kandydatem do przejęcia sukcesji po Wielkim Słońcu. Stary wódz zginął dziś po południu. Upłynęła chwila, zanim obecni pojęli wagę tej informacji. Wódz–Kapłan Przeznaczenia nie był jedynie przywódcą, lecz także bratem gwiazd. A Indianie oddawali boską cześć gwiazdom. — Cholera — rzekł Frank Oldfrunon. — Niech to szlag! Corazon wiercił się z przodu, trajkocząc jak wiewiórka. Swoim zachowaniem w pełni potwierdzał stosunek Kleru do Indian. — Szeryfie, myślę że do rana powinien pan zgromadzić wielu łudzi — mówił Corazon. — Uzbrojonych. Trzeba powstrzymać rzeź, zapobiec masakrze. — Lub jej dokonać samemu — wtrącił Oldfrunon. Wszyscy umilkli. Śmigacz bezgłośnie zdążał jedwabistą drogą w stronę aresztu w Jackson. Marquez odetchnął z ulgą, gdy zamknął okratowane drzwi za Thomasem. Nie obawiał się już, że upuści broń, zobaczywszy niespodziewanie sylwetkę Radża. Chociaż moim zdaniem, chocalaca potrafiłby spalić mózg przeciwnika nie ujawniając swej obecności. Najwyraźniej Thomas tymczasowo zrezygnował z oporu. Pozwolono mi pozostać w pomieszczeniu przylegającym do celi. Nestor Marquez nie zwracał na mnie uwagi. Zajęty był powiadamianiem innych mieszkańców o spodziewanym ataku Indian. Wziąłem do ręki ostatnie wydanie „Chłodnym Okiem” leżące na biurku Marqueza i przekartkowałem stronice. Sama wata i agencyjne ciekawostki. Skład zakończono o czternastej. Ponieważ rano niemal nic nie przekazałem, mój algorytm zebrał informacje od miejscowych komputerów oraz z Terytorialnej Agencji Łączności. Jednak wiadomości agencyjne siłą rzeczy nadchodziły z kilkutygodniowym opóźnieniem, a komputery nie potrafiły porządnie sklecić dwóch zdań logicznych od początku do końca, nawet jeśli wiedziały coś interesującego. Nie znaczy to, że nie miałem zaufania do algorytmu — sam go zbudowałem, używając importowanych programów wykreowanych z doświadczeń i działalności najlepszych dziennikarzy, począwszy od połowy dwudziestego pierwszego wieku. Chodziło po prostu o to, że żadna maszynka (ani istota ludzka) nie była zdolna napisać czegoś ciekawszego w oparciu o niekompletne dane. A najlepszą bazą danych na całej Kandeli byłem w tym momencie ja. Jeśli dożyję jutra, następny numer gazety będzie wystrzałowy. Usiadłem obok drzwi celi i oczekiwałem na ponowny wschód czerwonego słońca. Thomas nie mówił wiele. Czasem drzemał, lecz kilkakrotnie budził się ze zdławionym krzykiem. Około trzeciej powrócił Marquez. Była z nim Janey. Radż na chwilę objawił swą obecność. Błękitna poświata wypełniła półmrok pomieszczenia. — Jest tu — z przejęciem powiedziała Janey. Marquez wyciągnął broń. — Zabierz to stąd, bo inaczej… Radż „błysnął niczym kartka papieru ogarnięta płomieniem, po czym zmatowiał i zniknął. Marqucz opuścił rewolwer, podejrzliwie patrząc na Thomasa. — Dlaczego musi być wojna? Radż wrócił… — powiedziała Janey. Zastanowiła się przez chwilę. — Och. — Jak się czujesz? — spytałem. — Spędziłam w twoim domu długi, biały okres czasu. Potem poczułam zapach rzeczy, którymi częstował mnie dom. Niektóre kolory wróciły. Wyglądała na świeżą i wypoczętą. Najwyraźniej mój poczciwy domowy algorytm zrobił wszystko, aby mogła zapomnieć o wcześniejszych przeżyciach. Thomas wstał i spojrzał poprzez kraty. Wyciągnął rękę. — Janey. Uniosła dłoń. Chwycił ją za nadgarstek. Emanująca dziwną mocą błękitna iskra błysnęła w powietrzu. Radż był razem z nimi. Przez chwilę miałem wrażenie, że patrzę na portret

kochającej się rodziny. Twarz Janey jaśniała pełnią radości. Czułem się nieco zażenowany. Nie mogłem oczekiwać, że kiedykolwiek osiągnę ten stopień zespolenia mentalnego oraz emocjonalnego, jakie za sprawą Radża było udziałem Thomasa i Janey. Dlaczego czasami wątpiłem w ich uczucie? Dzięki Radżowi stanowili jedną osobę. Odwróciłem się i odszedłem. Nikt nie zauważył mojego wyjścia. Marquez burczał coś pod nosem. Minąłem jego biurko i przeszedłem przez próg. Owionął mnie zimny wiatr jesiennej nocy. Gdy mój wzrok przyzwyczaił się do ciemności, spostrzegłem niezwykle delikatną poświatę, padającą z okna wychodzącego na skwer, na którym stałem. Z celi Thomasa. Zapragnąłem wrócić, znów spojrzeć na niego i na Janey. Lecz po co? Thomas już mnie nie potrzebował. Udowodniłem swą lojalność, opiekując się dziewczyną. Boże, nieomal wykorzystałem jej słabość. Też mi przyjaźń. Janey miała teraz Thomasa i Radża, dzięki którym mogła balansować pomiędzy światem prawdziwym i stabilnością świata realnego. Pamiętam mój pierwszy lot transmisyjny. Myślałem wówczas: jak to cudownie podróżować do gwiazd, a co najważniejsze móc zobaczyć przyszłość własnymi oczami. Możliwe, że dziecko odczuwa coś podobnego w chwili porodu, popychane na zewnątrz niemą, natarczywą ciekawością. W końcu odkrywa, że aby żyć musi… żyć i dawać życie. Zrozumiałem wówczas, że albo postąpię tak samo, albo zdążę jedynie rzucić okiem wkoło i umrę. Ponieważ jedynie coś robiąc, możesz widzieć, wiedzieć, cieszyć się nadchodzącym dniem, odnaleźć sposób na to, aby pozostać żywą i myślącą istotą. Czy ja byłem noworodkiem wyjętym z łona dwudziestego pierwszego wieku? Czy można oderwać człowieka od jego kultury, od wszystkich wartości, które uczyniły go tym, czym jest dzisiaj, i nadal nazywać go człowiekiem? Do czego dziś się przyczyniłem? Do niczego. Może jestem podobny do zrogowaciałej skóry zmywanej z ciała i odpadającej bez końca w postaci obojętnych, bezużytecznych skrawków? Wybryk nauki. Poczułem płatki śniegu na nosie, ustach; uderzały mnie w twarz niczym ćmy. Umysł potrafi płatać figle, a ludzie posiadają niezwykły algorytm zaklęty w szarą masę wypełniającą przestrzeń pomiędzy uszami. Usłyszałem głos. Jej glos. — Cicho, Will. Cicho. Przez chwilę nieomal uwierzyłem. Lecz to mógł być jedynie odgłos wiatru buszującego po pustych ulicach miasta. Przytupnąłem dla rozgrzewki i wróciłem do budynku. Stanąłem przed biurkiem Marqueza. — Pozwól jej tu pozostać przez resztę nocy. Będę ich obserwował. Marquez skrzywił się, jakby chciał odmówić. Popatrzył na mnie przez chwilę i wzruszył ramionami. — Więc obserwuj — mruknął. Podszedłem do drzwi celi. Janey i Thomas wyglądali tak samo jak kilka chwil temu. — Janey, co zrobisz rano, kiedy Indianie przyjdą po Thomasa? — Może pójść z Radżem i ze mną — odezwał się Thomas, wciąż patrząc na dziewczynę. — Chcesz tego, Janey? To może być droga bez powrotu. — Chcę zostać z Radżem — powiedziała. — Z Radżem? Zanim zadałem to pytanie, już wiedziałem. Zrozumiałem. To nie na powrót Thomasa — lub raczej, nie przede wszystkim na powrót Thomasa — dziewczyna oczekiwała każdego roku. Thomas był jej przyjacielem w tym samym stopniu, co ja. Radż był czymś więcej. Kochankiem? Janey odwróciła się ode mnie. Wciąż jaśniała, lecz na jej twarzy dostrzegłem wyraz determinacji. — Chcę zostać z moim ojcem — powiedziała. — Zawsze jest tak daleko. Chcę z nim trochę pobyć. Poznać go bliżej. Przez długą chwilę stałem w milczeniu. Więc to nie Radż był więzią łączącą Janey i Thomasa. To Thomas przekazywał dziewczynie miłość jej ojca. Z wzajemnością. Odezwałem się w koricu.

— Jesteś na wpół chocalaca? — Tak. Przyjacielsko uśmiechnęła się do mnie. Nie wiedziałem, ile ten uśmiech może wynagrodzić, ale poczułem się lepiej. Wciąż niezgrabny, wolno myślący, ale będący częścią ich świata. — Wyjdzie z tego kiedyś ogromny artykuł, prawda Will? — Niczym wieloryb. Maggie Dillard, matka Janey, nic była zadowolona z pożycia z Calhounem. Prawdopodobnie jej stary przyjaciel, ojciec Thomasa, Jeremiah Fali miał swój udział w przedstawieniu jej choculaca. Co za historia! Pierwszy fizyczny stosunek człowieka z obcą istotą. Dzień, w którym opiszę to w gazecie i zdradzę przyjaciół, będzie dniem mej samobójczej śmierci. Musiałem zebrać myśli. Chocalaca żyły wśród Indian od stuleci, niemal od czasów prehistorycznych, więc do podobnych zbliżeń dochodziło już wcześniej. Ale idę p zakład, że nie wśród osadników. Na wpół obca istota, nie zrozumiana przez bliskich, walcząca o miejsce w społeczeństwie. Miałem tematów na kilka wydań. — Jeśli pozostaniesz wśród Indian, zniknie problem pobytu w szpitalu — powiedziałem — ale wówczas Georgia zagarnie działkę z gliną. — Karaluch Georgii zdobędzie glinę. — Tak. A możewrenny znajdzie w sobie więcej odwagi niż wszyscy przypuszczają? — Będę szczęśliwa, mogąc opuścić ten dom — powiedziała miękko Janey. — Nawet gdy mam rytm, jest mi tam źle. — Obecność Radża pomaga ci zapanować nad myślami? — spytałem. — Tak. Ojciec i Thomas zostawiają mi rytm na czas swojej nieobecności. — Ale trwała kopia Radża byłaby lepsza, szczególnie teraz, gdy jest możliwa do wykonania. — Tak — odparł Thomas. — Wiesz już wszystko. Nie drukuj tego, Will. To był cios poniżej pasa. — Czy dlatego nigdy nie powiedziałeś mi prawdy? Thomas spojrzał na mnie i uśmiechnął się. — Zawsze ci ufałem. To Radż nie chciał aby wtajemniczać kogokolwiek. — Powiedział ci o tym? — Niezupełnie. Czułem to… aż do teraz. Wszystko uległo odwróceniu i prawdopodobnie uznał, że czas aby ktoś jeszcze dowiedział się o wszystkim. — Kopia została przekazana komuś na Kandeli, zanim schwytałeś Bently’ego — zauważyłem. — Chodzi o coś poważniejszego niż napad w lesie — rzekł Thomas. — Radż chce, abyś stanął po naszej stronie. — Albo jest po prostu starym niedźwiedziem, który zmienił swe dotychczasowe poglądy. Nie masz pewności, o czym on myśli… lub nawet, czy myśli. Odpowiedź Thomasa była rytualną formułą Wędrowców. Powiedział ją w narzeczu luza, a żadne tłumaczenie nie jest w stanie oddać jej złożoności — „Chocalaca myślą wielekroć”. Tuż przed świtem zadzwoniłem do redakcji i przekazałem tyle informacji, ile mogłem przez łącza telefoniczne. Aparat szeryfa wyposażony był jedynie w standardowy czytnik optyczny. Opróżnienie około połowy zawartości banku pamięci zajęło mi dwadzieścia minut. Algorytm gazety zaniemówił. Był przytłoczony ilością danych, z których miał rozpocząć generowanie artykułów. W mojej głowie pozostało jedynie poranne spotkanie z Bentlym, co i tak nie nadawało się do wykorzystania. Na zewnątrz zbierali się osadnicy. Słyszałem pomruk wielu głosów i, co gorsza, pobrzękiwanie broni. Gdy niebo przejaśniało, zrozumiałem, że Marquez, mimo swych ograniczeń, działał wyjątkowo sprawnie. Nic dziwnego, że rokrocznie utrzymywał się przez aklamację na stanowisku szeryfa. Niemal połowa mieszkańców Jackson zgromadziła się na pobliskich ulicach i skwerach. Rozmawiano przyciszonymi głosami, podawano sobie kubki z

gorącą kawą; para unosiła się w mroźnym powietrzu poranka. Sylwetki żywych ludzi mieszały się z rozsianymi po okolicy widmowymi posągami ich przodków. I, tak jak ich przodkowie, ludzie ci szykowali się na spotkanie ze szczepem Indian. Było zimno, a Janey wciąż miała moją kurtkę. Przekręciłem do oporu gałkę ogrzewania kalesonów. Nigdy nie miałem pojęcia, dlaczego Indianie z Kandeli modlili się do słońca. Nawet w południe, przypominało bardziej zaczerwieniony pryszcz, niż wybuch jądrowy. Nie można było bezkarnie patrzeć w jego tarczę, ale udawało się to z o wiele lepszym skutkiem niż w przypadku rozżarzonego blaskiem ziemskiego Słońca, a po zaciśnięciu powiek rzadko pojawiały się świetliste koła. Niekiedy podczas zachodu wszyscy wlepiali wzrok w znużoną wędrówkę gwiazdy i donośne westchnienie kwitowało jej zniknięcie, jak gdyby z ulgą witano koniec cierpień rozdeptanego chrabąszcza. Lecz słońce dzień po dniu pojawiało się znowu. Tak jak dzisiaj. Ponownie włączyłem zapis banku pamięci. Nadciągnęli Indianie, płynąc po nieruchomym niebie. Nawet Sara wstrzymała oddech. Na rynku miasta, na cokole najwyższego pomnika ku czci pionierów, stał Frank Oldfrunon. Wszedł na pozieleniałą stopę odlanego z brązu posągu Stephena Calhouna, pierwszego osadnika Westpaku, który spotkał Indian. Gdy zaczął mówić, pojąłem, że to on nakazał Sarze uspokojenie wiatru, aby uzyskać lepszą słyszalność wśród zgromadzonych. — Nie powinniśmy robić nic, czego moglibyśmy potem żałować — mówił. — Najpierw wysłuchajmy, z czym przychodzą. — Tak jak oni wysłuchali Kema Bently’ego — ktoś krzyknął, lecz postawa Franka Oldfrunona (i dyskretne stłumienie głosu oponenta przez Sarę) zapobiegły dalszym protestom. Nikt się nie poruszył. Indianie byli coraz bliżej. Nie wznosili okrzyków wojennych. Ciasno okrążyli rynek, a jedno kanu zniżyło lot, zmierzając w kierunku Oldfrunona. W łódce siedział Lalay Potter i jeszcze jeden wojownik. Potter dźwignął się ciężko i przerzucił przez burtę ciało Kema Bently’ego. Mężczyzna uderzył o kamienną płytę. Żył. Próbował się podnieść, lecz zabrakło mu sił, usiadł więc, szlochając z cicha. — Oddajcie mi Thomasa Falla — powiedział Lalay. Wszyscy go słyszeli. — Oddajcie nam Wielkie Słońce. Gerabaldo Corazon przedarł się przez tłum i wspiął na cokół, aby zbadać Bently’ego. Oldfrunon odprężył się nieco. Stary, jowialny burmistrz rozprostował ramiona, niczym źdźbło trawy przebijające nadtopioną pokrywę lodu. — Możemy to uczynić — powiedział nieco ceremonialnie — gdyż zwróciliście obywatela Jackson. Nestorze, przyprowadź Falla. Nadszedł Thomas, dumnie wyprostowany krocząc przed Marquezem. Szeryf bez niczyjej sugestii pozwolił Janey pozostać u boku Wędrowca. Uznałem za swój obowiązek oddanie głosu na Marqueza, jeżeli stanie do kolejnych wyborów. Janey ubrana była w moją czerwoną kurtkę, która w czerwonym słońcu zadawała się emanować światłem. Lecz to nie był jedynie blask wschodu. Pomiędzy Thomasem i Janey czułem obecność Radża, widziałem delikatne migotanie, które ktoś inny mógłby uznać za refleksy słonecznych promieni i czułem woń ozonu, której nie sposób było pomylić z jakimkolwiek innym zapachem. Marquez był uzbrojony, lecz pozostawił rewolwer w kaburze. Poszedłem za nim. Czułem zmęczenie po tylu wędrówkach i nieprzespanej nocy. Poranny chłód powodował ból w nogach i nieco kulałem. Indianie donośnym okrzykiem powitali nadchodzącego Thomasa. Thomas i Janey powoli wspinali się po schodach cokołu. Słońce powędrowało wyżej i głęboką czerwienią oświetliło twarz Stephena Calhouna. Corazon powstał z klęczek.

— Ten człowiek został okaleczony — powiedział chłodnym, oskarżycielskim tonem. Sara poniosła jego głos poprzez ulice. Poczułem jej wahanie, nagłą próbę stłumienia echa. Zrozumiałem, że ktoś musi nią manipulować. Miała umysł zwierzęcia — pełen sprytu, lecz pozbawiony inteligencji, oparty na emocjach. Tak mówił jeden z techników, po tym jak rozpoznałem Sarę wśród zimowego wichru podczas pierwszego roku pobytu na Kandeli. „Przypuszczaliśmy, że będzie dla ciebie lepiej, jeśli nic poznasz prawdy”, usłyszałem. „Ogólnie mówiąc, próbowaliśmy uratować właściwą część jej umysłu. Udało się zachować nawet podstawowe funkcje gramatyczne. Nadal jest skomplikowaną formą, znakomitą do wypełniania wielu zadań. Zrobiliśmy, co w naszej mocy, a zarząd miasta uznał, że zdołaliśmy ocalić przynajmniej część osobowości najodważniejszej pionierki lotów transmisyjnych”. Historia to doceni i tak dalej. Dobrze, że na wietrze nie można przylepić tabliczki z głośnikiem. Więc to nie wahanie Sary odczułem przed chwilą, nie ona próbowała stłumić głos Corazona. Ostatniej nocy wchłonąłem zbyt dużą dawkę sipsi i wyobraźnia płatała mi figle. — Ktoś powinien za to zapłacić — powiedział Corazon, starannie oddzielając każdy wyraz. Zabrzmiało to jak umówione hasło. Nagle Sara zniknęła. Powrócił szczurzy wiatr — całym stadem — i próbował rozerwać szyki kanu; wionął przenikliwym chłodem w plecy Indian. Łódki zawirowały, podczas gdy wioślarze czynili rozpaczliwe wysiłki, aby utrzymać się w powietrzu. Jedno z kanu wymknęło się spod kontroli załogi i opadło o jakieś piętnaście metrów. Osadnicy z okrzykiem unieśli lufy strzelb i rewolwerów. Indianie, wiosłując gwałtownie, powstrzymali upadek łódki i wyrównali kurs. Lecz nie mieli szans, aby zbyt długo pozostać w powietrzu. W ogólnym zamieszaniu usłyszałem szept. To była Janey, stojąca w połowie stopni wiodących na cokół. — Nie. Gerabaldo Corazon wystawił do wiatru zaczerwienioną twarz, na której malował się wyraz szaleńczej zuchwałości. Siedzący za nim Bently chichotał jak karłowaty demon. Thomas pobiegł na szczyt schodów. Marquez począł wyciągać rewolwer, lecz uspokoiłem go ciosem łokcia w tył głowy. Podtrzymałem upadające ciało i delikatnie położyłem na ziemi. Nikt nie zauważył tego, co zrobiłem; wszyscy patrzyli w górę, obserwując szamotaninę Indian. Czułem, że w moim łokciu zagnieździło się stado szerszeni. Marquez miał bardzo twardą czaszkę. Pewnie więcej szkody wyrządziłem sobie niż jemu. Thomas dopadł Corazona. — Odwołaj to — nieomal wypluł słowa w twarz kapłana. W glosie Thomasa pobrzmiewała władcza nuta, cień mocy niedźwiedziego ducha. Nie potrafiłbym odmówić jego żądaniu. Lecz Corazon po prostu spojrzał na niego z pobłażliwym uśmiechem. Bently szarpnął się w stronę Thomasa. Na jego twarzy malowała się nienawiść tak wielka, jakiej nigdy dotąd nie widziałem u ludzkiej istoty. Lecz był tylko człowiekiem — złożonym z krwi, kości… i ścięgien. Okaleczone kostki odmówiły posłuszeństwa, więc z okrzykiem bólu i wściekłości rozciągnął się u stóp Wędrowca. Nie było dane mu długo pozostać w tej pozycji. Olbrzymia, niemal przezroczysta łapa mignęła w powietrzu, kierując się w stronę Bently’ego. Nad głową Thomasa zajaśniał błękitnym płomieniem niedźwiedzi pysk Radża. Błysk zmieszał się z rykiem. Widmowa łapa miała w sobie dość materii, aby pochwycić Bently’ego i cisnąć go w tył, niczym wór rozgniecionych owoców. Nie wiedziałem, że chocalaca potrafi zrobić coś podobnego. Bently upadł ciężko za plecami Corazona. — Szlag niech trafi twoją świątobliwą dupę! — warknął Frank Oldfrunon. — Wiedziałem, że coś knujesz, ale nie przypuszczałem, że pragniesz otwartej wojny. Nigdy nie powinienem zezwolić ci na przywóz tego wyposażenia. Algorytm kształcący! W takim razie ja jestem królem Hiszpanii!

— Odwołaj wiatr — powtórzył Thomas. Radż trzeszczał i ryczał. — Przestań krzywdzić mój naród. Pogardliwy spokój Corazona z wolna ustępował miejsca zdenerwowaniu. Thomas sięgnął w jego stronę. Wiedziałem, co dzieje się w głowie kapłana, ponieważ do pewnego stopnia odczuwałem to samo. Corazon pojął, że płomień Radża może spalić jego umysł w krótkim, oślepiającym błysku. — Jeżeli mnie dotkniesz — powiedział Corazon — twój diabelski zwierzak zostanie przekazany do każdego świata, na którym działają wysłannicy Kleru. Będzie nam służył, aż straci swą moc i pocznie błagać o szybką śmierć. Bently pisnął, niczym kurczę schwytane przez lisa i bolejące nad własną głupotą. — Powiedziałeś mu, skurwysynu! Po wszystkim, co przeszedłem! Corazon nie zwracał na niego uwagi. — Zgadza się, Kem — zabrałem głos. — Wykorzystał cię jak durnia. — Przeciągnęli rzemień przez moje kostki! — darł się Bently. — Historia doceni twoją ofiarę — sucho wtrącił Corazon. — A teraz wszyscy słyszeli, co zrobiłeś — powiedziałem głośno, najbardziej szyderczym tonem, na jaki potrafiłem się zdobyć. Bently zaniemówił z wrażenia. Przez chwilę leżał, ciężko wdychając powietrze. — Ty im powiedziałeś — warknął w stronę kapłana. — Wszystko stracone. — Zapłaciłem ci — odparł Corazon. — Zamilcz. To przepełniło gorycz Bently’ego. — Zapłaciłeś?! — wrzasnął. — Wierzyłem ci! Wierzyłem w twoją bezcenną Historię! Wykorzystałem kobietę! Drugą zabiłem! Ty chuju! — Stul pysk! — krzyknął Corazon. Ponownie usłyszałem szept Janey. — Przestańcie. Proszę, przestańcie. Bently nie próbował powstać, aby zbliżyć się do Corazona. Przetoczył ciało i chwyciwszy kapłana, pociągnął go w dół. Zaczęli turlać się po schodach minęli Janey. Corazon chwycił kostkę Bently’ego. Rozległ się wrzask. Musiałem odskoczyć, aby uniknąć zderzenia. Splątane ciała zatrzymały się dwa metry poniżej cokołu. Bently usiłował obezwładnić Corazona. Kapłan oburącz chwycił go za kostkę i silnie wykręcił. Bently wyprężył się z bólu a Corazon odepchnął go i odskoczył. Chciałem pobiec za nim, lecz odrętwiałe od nocnych wędrówek nogi odmówiły mi posłuszeństwa. Za plecami usłyszałem narastający grzmot, obok mnie mignęła łapa Radża. Lecz albo odległość była zbyt duża, albo niedźwiedź obawiał się skrzywdzić któregoś z widzów i chybił. Corazon zniknął w tłumie, ścigany snopem iskier z Radżowej łapy. Poczułem strach. Radż był zbyt zajęty, aby utrzymać stabilność umysłu Janey. Ogarnęło mnie przerażenie. Może Janey potrzebowała natychmiastowej pomocy? Może Radż tego nie zauważył? Nawet chocalaca nie są wszechwiedzące. Wróciłem pod cokół. Poczułem, że coś we mnie mięknie. Spojrzałem w górę. Stephen Calhoun rozpływał się z wolna na tle nieba, lecz zmiany w wyglądzie posągu były zbyt nikłe, aby dostrzegł je ktoś z tłumu. Znów się zaczęto, pomyślałem. Tym razem nie miałem gdzie zabrać Janey. Nie było ucieczki. Szczurzy wiatr dmuchnął z nową siłą. Niektórzy z Indian opanowali rozszalałe kanu i próbowali wylądować. Nie potrafili jednak ominąć biegających wokół osadników. Nikt nie zauważył, kto strzelił. Pierś jednego z Indian wybuchnęła krwawą miazgą. Jego towarzysz nie potrafił samotnie zapanować nad Efektem. Kami runęło, przygniatając kilku osadników. Miałem nadzieję, że był wśród nich ten, kto strzelał. Indianie nakładali pociski na groty włóczni. Osadnicy wycelowali broń w górę. Nad sobą, na wysokości trzydziestu metrów, dostrzegłem wojownika mierzącego wprost we mnie. Nie miałem czasu się ukryć. Od śmierci dzieliło mnie kilka chwil.

Wówczas cichy głos, łagodny niczym mgła zalegająca nad morskim brzegiem i pełen życia, jak wiejska zagroda z wieloma zwierzętami, wypełnił przestrzeń. — Odejdź stąd, szczurze — powiedziała Sara. — Wynoś się. Wiatr szarpnął się, niczym pies powstrzymany przez zbyt krótki łańcuch. Powiał lekko. — Wypuszczę na ciebie kota — odezwała się Sara. Szczur wycofał się szybko i uciekł w głąb zaułków Jackson, pozostawiwszy po sobie smród rozgrzebanego śmietniska. — Nie będzie walki — przemówił ten sam głos, ale inaczej. Dobiegał z miejsca, gdzie pod posągiem swego pradziadka stała Janey Calhoun. — Wszystko zaczęto się przeze mnie, więc ja muszę to zakończyć. Słuchali jej wszyscy. Mówiła Janey, lecz wiatr szeptem powtarzał jej słowa pomiędzy budynkami i szybującymi łódkami. Gwizdał lekko w lufach karabinów. Głos Sary. Janey była smutna. Płakała, lecz nikt się nie roztapiał. — Masz moc — powiedział zdumiony Thomas. — Jesteś silniejsza niż kiedykolwiek. — Znalazłam rytm, na którym mogę się wesprzeć — odparła. — Był, a raczej była tu zawsze, ale nie wiedziałam, że jest tak silna. Chce być całością lak bardzo, jak ja pragnę się rozpaść. — Jest tu — powiedziałem, a może tylko pomyślałem. — Wciąż żyje. Padł strzał i kula zagłębiła się w lewym kolanie Stephena Calhouna. W kurtce, którą nosiła Janey, widniała dziura. Dziewczyna spojrzała w dół. Twarz miała zaczerwienioną niczym szukająca pomsty bogini. — Cholera — mruknął Bently. — Chybiłem. Stał obok nieruchomej postaci szeryfa, trzymając w dłoni jego rewolwer. — Chciałem zabić tego pierdolonego Indianina. Pragnę wojny. Więc celował w Thomasa, nie w Janey. Byłem zbyt daleko, aby go dopaść. — Wiedziałeś, że czynisz źle, lecz mnie wykorzystałeś, by krzywdzić innych — powiedziała cicho Janey. Sara poniosła jej głos do uszu Bently’ego. Ponownie podniósł broń, opanował drżenie ręki. Starannie wycelował w Thomasa. Stało się coś zabawnego. Koliście ostrzyżone włosy Bently’ego stanęły pionowo, tworząc coś w rodzaju kwiatu tulipana, tylko że na Kandeli nie rosną tulipany. Zapadła martwa cisza. — Nie skrzywdzisz już nikogo — powiedziała Janey–Sara. W pierwszej chwili myślałem, że Bently wystrzelił, ale żadna broń nie mogła wydać takiego dźwięku. Huk był tak głośny, że niektórzy osadnicy instynktownie podnieśli ręce do uszu. Ci, którzy stali w pobliżu Bently’ego, padli nieprzytomni. Bently nie żył. Zginął, trafiony jaskrawą błyskawicą, która uderzyła z błękitnego nieba. Skręcone zwłoki leżały na ziemi. — Nie będzie walki — powtórzyła Janey, używając głosu Sary, aby dosłyszeli ją wszyscy. Osadnicy oraz Indianie opuścili broń. — Rozejdźcie się do domów. Kilkoro ludzi odeszło, inni uciekali w przerażeniu. Podniesiono pięć czy sześć ciał zgniecionych przez spadające karni. Dwóch mężczyzn zajęło się zwłokami Bently’ego. Nikt nie tknął zabitych Indian. Jednak Janey uznała, że osadnicy ruszają się zbyt wolno. Silny powiew wiatru przewrócił niektórych, a reszta rozbiegła się po ulicach, szeleszcząc niczym jesienne liście opadające na chodnik. — Indianie także — powiedziała Janey. Thomas wypowiedział kilka słów w języku luza i wskazał na pozostawione zwłoki dwóch wojowników oraz w kierunku wioski. Obiecał, że wkrótce powróci do Przeznaczenia. Na jego wezwanie Lalay obniżył lot swego kanu.

Thomas podszedł do Janey i stanął za jej plecami. Dziewczyna patrzyła w głąb ulic. Mężczyzna objął ją za ramiona i wyszeptał kilka słów do ucha. Janey zdawała się powracać do siebie. Zaczęła lekko dygotać. Zbliżenie czy też symbioza, jaka przed chwilą łączyła Janey z Sarą — zniknęła. Znałem Janey… i znałem Sarę. W ramionach Thomasa znajdowała się tylko jedna z nich. Sara odeszła. Frank Oldfrunon stanął tuż przy mnie. — Dzisiaj udało się ich powstrzymać. Lecz wierz mi, Will, jeśli ta dziewczyna nie będzie potrafiła zapanować nad swoją magią, czekają nas nie lada trudności. Milczałem przez chwilę, sprawdzając zapis banku pamięci. Wciąż zawierał rejestrację napadu Bently’ego na Thomasa i na mnie. — Zamierzam opublikować artykuł, który zmieni sposób myślenia niektórych ludzi — odparłem. — I prawdopodobnie przysporzy mi masę kłopotów. — Jeśli uda ci się powstrzymać wybuch wojny, zyskasz moje pełne poparcie — obiecał Oldfrunon. — Mam więcej przyjaciół, niż mógłbyś przypuszczać, sądząc po moim zachowaniu. — Więc tak szybko, jak tylko potrafisz, opieczętuj majątek Kleru — odparłem. — I nie pozwól tego dotknąć nikomu, poza Thomasem. — Załatwione. Oldfrunon zszedł po schodach, zatrzymał się przy Nestorze Marquezie. Potrząsnął nim. Szeryf usiadł z jękiem. — Tym razem ci wybaczam — powiedział Oldfrunon. — Lecz jeśli jeszcze raz zobaczę cię śpiącego na ulicach Jackson, będziesz musiał zrezygnować z funkcji szeryfa i ubiegać się o stanowisko burmistrza. Oczywiście Marquez nie odpowiedział. Oldfrunon odprowadził go do biura. Wyglądał jak stary poszukiwacz złota prowadzący muła. Delikatna, błękitna poświata otoczyła Thomasa i Janey. Radż powrócił w końcu do swej córki, kołysząc i uspokajając jej umysł. — Myślę, że bez trudu odzyskamy rytm skradziony przez Kler — mruknąłem w stronę Thomasa. Skinął głową. — Pójdę tam z Lalayem. Dołączysz do nas? Zastanowiłem się przez chwilę. Może powinienem iść z nimi, aby zarejestrować koniec całej historii. Z drugiej strony, byłem przekonany, że Kler bez sprzeciwu zwróci kopię Radża i niezwłocznie ogłosi Gerabaldo Corazona renegatem, tak jak to miało miejsce w przypadku kapłana z Eolusa. Czasy, w których założyciele Kleru głosili herezje w dżunglach Trzeciego Świata, należały do przeszłości, a jego zwierzchnicy nauczyli się jak wyjść cało z każdej opresji. Poza tym miałem dzisiaj zamiar pokazać pismakom z lokalnych gazet Westnetu, na czym polega prawdziwe dziennikarstwo. — Zostanę — powiedziałem. — Muszę popracować nad artykułem. Janey zdjęła kurtkę i podała mi ją. — Przepraszam, że jest dziurawa, ale nadal grzeje. Na pewno zmarzłej Will — powiedziała. Wraz z Thomasem wsiadła do kanu Lalaya. Chciałem o coś zapytać; musiałem o coś zapytać, ale bałem się odpowiedzi. Skakałem po powierzchni czasu niczym płaski kamień uderzający o taflę jeziora. Widziałem przyszłość. Co odkryłem? Kim się stałem? Tacy inteligentni ludzie, jak ty i ja, zaglądają w głąb własnej świadomości, j oświetlają jej wnętrze i odkrywają, że jest głębsza niż przypuszczali. Ale czyż i jednocześnie nie odkrywamy, że istnieje również dno, piaszczyste i suche, pozbawione wody… i duszy? Nic, oprócz popiołów — tak jak tego oczekiwaliśmy i co napełniało nas strachem. To, co uważaliśmy za

myśli i uczucia, było jedynie przesypywaniem się i wirowaniem popiołów. Witaj w przyszłości, pionierze transmisji. — Janey… — zacząłem. — Czy ona mnie pamięta? Dziewczyna spojrzała na mnie z uśmiechem. — Nie zapomniała cię, Will. I nadal cię kocha. Zacisnąłem poły kurtki, odgradzając ciało od chłodu. Zawsze uważałem za możliwe, że coś istnieje naprawdę poza słowami i pogodą. I to zmuszało mnie do działania. Do życia. — Dziękuję, że pozwoliłaś mi choć przez chwilę usłyszeć jej głos — powiedziałem. Janey milczała. Widmo Radża otoczyło kanu i do moich uszu dobiegł delikatny szelest Efektu. Łódka wzbiła się w błękit nieba i skierowała na wschód, w kierunku dóbr Kleru. Po chwili zniknęła. Patrzyłem w ślad za nią, czując, jak łagodne ciepło promieni poranka rozgrzewa mi twarz. „Wiara” nie była dobrym słowem na określenie naszego stosunku do słońca Kandeli. Chciałem to wyrazić mniej górnolotnie — najbardziej odpowiadała mi „przyjaźń”. Stałem więc u stóp posągów dawno zmarłych pionierów, skąpany w przyjaznych promieniach starego słońca i słuchałem szepczącego wiatru. Przełożył Witold Nowakowski

Nancy Kress

ŻEBRACY W HISZPANII Tyt. oryg.: „Beggars in Spain” IASFM nr 4–5/1991 Opowiadanie zatytułowane Płonąca chęcią obłapiania zaprezentowaliśmy Państwu w numerze styczniowo–lutowym naszego miesięcznika. Nancy Kress, laureatka Nebuli i redaktor działu literackiego „Writers’ Digest” przenosi nas tym razem w niezbyt odległą przyszłość, gdzie dzieci robi się „na zamówienie”. Autorka pokazuje nam, czym może okazać się modyfikacja genetyczna dla tych, którzy zostali jej poddani i dla reszty zwykłych śmiertelników.

„Nie śpijcie; czuwajcie i energicznie maszerujcie naprzód ku zwycięstwu.” Abraham Lincoln do generała–majora Josepha Hookera, 1863

1. Siedzieli sztywno w dwóch zabytkowych krzesłach, a doktor Ong naprzeciwko nich. Miał oto przed sobą dwie osoby, które wprawdzie przybyły tu razem, lecz z wyraźnie odmiennym nastawieniem. Dla doktora nie było to nic nowego — znał takie pary. W mgnieniu oka zorientował się w sytuacji. Osobą przeciwną całemu przedsięwzięciu była tym razem kobieta. Stawiała rozpaczliwy opór, tęcz skazana na przegraną musiała ulec w walce z mężczyzną, który miał jej tego długo nie zapomnieć. — Zapewne upewniliście się już państwo, że jesteśmy wiarygodnymi kontrahentami — powiedział uprzejmie Roger Camden. — Przejdźmy więc do szczegółów, dobrze, panie doktorze? — Oczywiście — odrzekł Ong. — Zacznijmy może od tego, jakie modyfikacje genetyczne państwa interesują. Kobieta poruszyła się gwałtownie. Miała jakieś dwadzieścia pięć lat, a może nieco więcej i najwyraźniej była drugą żoną. Mimo swojej młodości wyglądała na zmęczoną, jak gdyby życie u boku Rogera Camdena odbierało jej siły. Ong, patrząc na nią, uznał za coś oczywistego, że ma brązowe włosy, brązowe oczy i że jej cera ma też odcień brązowy, który można by nawet uznać za ładny, gdyby jej policzki nie były takie blade. Miała na sobie brązowy płaszcz, ani modny, ani tani, i buty przypominające nieco obuwie ortopedyczne. Ong zajrzał do akt, żeby przypomnieć sobie jej imię. Aha, Elizabcth. Był pewien, że i inni ludzie często nie pamiętają tego imienia. Obok niej siedział Roger Camden, pełen nieco nerwowej werwy. Był to człowiek w wieku więcej niż średnim, do którego nie pasował ani elegancki garnitur z włoskiego jedwabiu, ani staranne uczesanie. W związku z nim Ong nie musiał zaglądać do akt — wiedział wszystko. Karykatura jego okrągłej głowy pojawiła się bowiem we wczorajszym komputerowym wydaniu „The Wall Street Journal”, bo to właśnie Camden był autorem mistrzowskiego posunięcia w związku z zagraniczną operacją inwestowania w atol danych. Doktor oczywiście nie bardzo wiedział, na czym polegała ta operacja. — Chcemy, żeby to była dziewczynka — powiedziała Elizabeth Camden. Ong nie spodziewał się, że to ona odezwie się pierwsza. Zdziwiło go brzmienie jej głosu, charakterystyczne dla osób pochodzących z angielskich wyższych sfer. — Ma być blondynką o zielonych oczach. Wysoką. Szczupłą. Ong uśmiechnął się. — Wygląd to coś, co najłatwiej modyfikować. Jestem pewien, że wiecie państwo o tym. Jeżeli chodzi jednak o szczupłą sylwetkę, to możemy jedynie wyposażyć ją w genetyczne predyspozycje w tym kierunku. To, jak będziecie ją państwo odżywiać, wpłynie oczywiście na… — Tak, tak — powiedział Roger Camden — to oczywiste. Teraz przejdźmy do inteligencji. Ma być b a r d z o inteligentna. I odważna. — Przykro mi, proszę pana, ale czynniki osobowościowe nie zostały jeszcze zbadane tak dokładnie, żeby możliwa była gene… — Sprawdzałem tylko, czy to możliwe — powiedział Camden z uśmiechem, który, jak sądził Ong, miał prawdopodobnie być uśmiechem niefrasobliwym. — Ma być muzykalna — powiedziała Elizabeth Camden. — Jeżeli o to chodzi, to znowu możemy zagwarantować tylko pewne predyspozycje.

— To wystarczy — powiedział Camden. — Prosimy też oczywiście o cały zestaw ubezpieczeń przeciw genetycznie uwarunkowanym problemom zdrowotnym. — Oczywiście — odpowiedział doktor Ong. Milczeli przez chwilę oboje. Jak dotąd, mimo niezwykłej zamożności Camdena, nie stawiali zbyt wygórowanych wymagań. Większości klientów trzeba było tłumaczyć, że żądają rzeczy wykluczających się nawzajem, że ich żądania prowadzą do przeciążenia modyfikacjami albo że ich pragnienia są nierealne. Ong czekał w rosnącym napięciu. — No i — powiedział Camden — ma być pozbawiona potrzeby snu. Elizabeth Camden odwróciła gwałtownie głowę w stronę okna. Ong wziął z biurka magnes, którym przyciśnięte były papiery. Starał się, żeby jego głos brzmiał jak najuprzejmiej. — Czy wolno mi zapytać, w jaki sposób dowiedział się pan, że ten program modyfikacji genetycznej istnieje? Camden wyszczerzył zęby w uśmiechu. — Ale nie przeczy pan, że istnieje, prawda? I wierzę panu, doktorze, wierzę całkowicie. Ong robił wszystko, żeby nie okazać złości. — Czy wolno mi jednak spytać, jak się pan dowiedział, że ten program w ogóle istnieje? Camden sięgnął do wewnętrznej kieszeni marynarki. Jedwab pofałdował się — to ciało i ten garnitur należały najwyraźniej do różnych sfer. Ong przypomniał sobie, że Camden jest yagaistą, przyjacielem samego Kenzo Yagaiego. Camden wręczył Ongowi wydruk. Zawierał informacje na temat programu. — Proszę się nie trudzić i nie usiłować sprawdzać, gdzie jest przeciek z waszych banków danych, doktorze. Bo go pan nie znajdzie. Ani pan, ani nikt inny, jeżeli to może pana pocieszyć. A teraz do rzeczy. — Pochylił się nagle naprzód, zmieniając ton. — Wiem, że dotychczas, dzięki waszej pomocy, przyszło na świat dwadzieścioro dzieci, które nie potrzebują snu. Wiem też, że, jak dotąd, dziewiętnaścioro z nich cieszy się dobrym zdrowiem, że są one inteligentne i normalne z psychologicznego punktu widzenia. A nawet nie tylko normalne, lecz nad wiek rozwinięte. Najstarsze ma już cztery lata i potrafi czytać w dwóch językach. Wiem, że za kilka lat zamierzacie państwo zaoferować wolnorynkową sprzedaż tej modyfikacji genetycznej, aleja chciałbym skorzystać z szansy kupienia jej dla mojej córki już teraz. Cena nie gra roli. Ong wstał. — Nie mogę na ten temat rozmawiać z panem sam. Ani sprawa kradzieży danych… — To nie była kradzież. W waszym systemie powstało samorzutne pęcherzykowate cofnięcie się sygnałów w bramkę publiczną. Będzie panu bardzo trudno udowodnić, że było inaczej… — …ani zajmowanie się ofertą zakupu tej właśnie modyfikacji genetycznej nie leży w sferze moich kompetencji. Obie te sprawy muszą być omówione z Zarządem Instytutu. — Ależ oczywiście, oczywiście. Kiedy mógłbym porozmawiać z przedstawicielami Zarządu? — Pan? Camden, nie wstając z miejsca, popatrzył na niego. Ong pomyślał, że mało jest łudzi na świecie, którzy potrafią być tak pewni siebie rozmawiając na siedząco z kimś, kto góruje nad nimi z racji tego, że stoi. — Oczywiście. Chcę mieć szansę przedstawienia mojej oferty osobie czy osobom, które są upoważnione do jej przyjęcia. Chodzi przecież o korzystną transakcję. — Nie, proszę pana, tu nie chodzi o sprawę czysto handlową. — Ale nie chodzi też o sprawę czysto naukową — odparował Camden. — Jesteście przecież korporacją nastawioną na zysk. I możecie mieć prawo do pewnych ulg podatkowych pod warunkiem, że będziecie przestrzegać reguł czystej gry. Przez chwilę Ong zastanawiał się, co Camden ma na myśli.

— Reguł czystej gry? — Reguły czystej gry ustanowiono po to, aby chronić tych dostawców, którzy są przedstawicielami mniejszości. Wiem, że nigdy nie zastosowano ich w stosunku do klientów, z wyjątkiem pewnych użytkowników instalacji dostarczających energię Y. Ale można się o to postarać, panie doktorze. Przedstawiciele mniejszości mają takie samo prawo do zakupu oferowanych towarów jak inni ludzie. Jestem pewien, że proces zaszkodziłby Instytutowi. Żadna z dwudziestu rodzin, którym udostępniono waszą modyfikację genetyczną, nie jest rodziną czarną ani żydowską. — Proces…? Zaraz, ale przecież pan nie jest czarny, ani nie jest pan Żydem. — Ja należę do innej mniejszości. Jestem Amerykaninem polskiego pochodzenia. Nazywałem się poprzednio Kaminsky. — Tu Camden wreszcie wstał. I uśmiechnął się ciepło. — Niech pan posłucha, panie doktorze, to jest bez sensu. Obaj wiemy, że to bez sensu. I obaj wiemy, jak używaliby sobie na was dziennikarze. Wie pan też, że ja nie chcę pozywać was do sądu. Grożę, że nadam rozgłos sprawie, tylko po to, żeby osiągnąć to, co chcę osiągnąć. I proszę mi wierzyć, używam groźby wbrew sobie, bo nie lubię tego robić. Ale muszę, bo chcę, żebyście państwo udostępnili ten cudowny wynalazek mojej córce. — Wyraz jego twarzy zmienił się. Ong nigdy by się nie spodziewał, że na tej twarzy zobaczy to, co właśnie widział: jakiś tęskny wyraz. — Panie doktorze, czy pan wie, o ile więcej osiągnąłbym w życiu, g d y b y m n i e musiał spać? — Ty i tak prawie nie śpisz — powiedziała cierpko Elizabeth Camden. Camden spojrzał na nią z góry, jakby zdziwiony jej obecnością, o której zapomniał. — Teraz, kochanie, to śpię dużo. Ale w młodości, kiedy byłem na studiach… Przecież skończyłem studia, utrzymując… — a zresztą to teraz nie ma znaczenia. Ważne jest tylko to, panie doktorze, żebyśmy, pan i ja i pański Zarząd, doszli do porozumienia. — Proszę opuścić mój gabinet. — Zanim pan straci do mnie cierpliwość, tak? Nie jest pan pierwszym człowiekiem, którego wyprowadza z równowagi moja pewność siebie. Mam nadzieję, że spotkanie nastąpi przed końcem przyszłego tygodnia. Gdzie, jakiego dnia i o której godzinie — to zależy oczywiście od państwa. Proszę zawiadomić Dianę Clavers, moją sekretarkę. I proszę wybrać dogodny dla siebie termin. Ong nie odprowadził ich do drzwi. Czul pulsowanie w skroniach, najwyraźniej skoczyło mu ciśnienie. Już w drzwiach, Elizabeth Camden odwróciła się. — A co się stało z dwudziestym? — Co takiego? — Z dwudziestym dzieckiem. Mąż powiedział, że dziewiętnaścioro cieszy się dobrym zdrowiem. Co się stało z dwudziestym? Ongowi zrobiło się gorąco. Wiedział, że nie powinien odpowiadać na to pytanie. Wiedział też, że Camden prawdopodobnie zna odpowiedź, że on, Ong, odpowie jego żonie i że będzie tego później gorzko żałował. — Dwudzieste dziecko nie żyje. Małżeństwo jego rodziców rozpadło się. Rozstali się jeszcze w czasie ciąży. Matka nie mogła znieść płaczu dziecka trwającego dwadzieścia cztery godziny na dobę. Dziecko przecież nie spało. Elizabeth spojrzała na niego szeroko otwartymi oczami. — I co? Zabiła je? — Przez przypadek — powiedział Camden krótko. — Potrząsnęła nim zbyt mocno. — Zmarszczył brwi, patrząc na Onga. — Niańki, panie doktorze. Pracujące na zmianę. Powinniście byli państwo wybrać rodziców na tyle zamożnych, żeby ich było stać na niańki pracujące na zmianę. — To straszne! — wybuchnęła pani Camden.

Ong nic wiedział, co według niej było straszne: śmierć dziecka, brak nianiek czy niedbalstwo Instytutu. Zamknął oczy. Kiedy wyszli, wziął dziesięć miligramów cyklobenzapryny–III. Na ból kręgosłupa — tylko na ból kręgosłupa. Na ten dawny ból, który teraz odezwał się znowu. Później przez dłuższy czas stał przy oknie, ciągle trzymając w ręce magnes do przyciskania papierów i usiłując się uspokoić. Za oknem, w dole, wody jeziora Michigan pluskały jednostajnie omywając brzeg. Zeszłej nocy policja usunęła stąd bezdomnych, a ci jeszcze nie zdążyli wrócić. Zostały tylko ich rzeczy porozrzucane w krzakach w parku: podarte koce, gazety, plastikowe torby leżące tam niczym żałosne, podeptane sztandary. Spanie w parku było sprzeczne z prawem, sprzeczne z prawem było też spacerowanie po nim bez dokumentu stwierdzającego, gdzie się mieszka. Bezdomność była również nielegalna — ten, kto nie miał stałego miejsca zamieszkania, łamał prawo. Ong obserwował, jak umundurowana obsługa parku melodycznie usuwa papiery, zbierając je na szpikulce, i zgarnia je do czystych samobieżnych zbiorników. Podszedł do telefonu, żeby zadzwonić do prezesa Zarządu Instytutu Biotechnologii. Wokół mahoniowego stołu na wysoki połysk, stojącego w sali konferencyjnej, zasiadło siedem osób: czterech mężczyzn i trzy kobiety. „Lekarz, prawnik, wódz Indian” — pomyślała Susan Melling, przenosząc wzrok z Onga na Judy Sullivan, a potem na Camdena. Uśmiechnęła się. Ong zauważył to, ale siedział z lodowatym wyrazem twarzy. Nadęty osioł. Judy Sullivan, radca prawny Instytutu, mówiła coś cichym głosem do pełnomocnika Camdena, chudego, nerwowego człowieka, wyglądającego jakby był czyjąś własnością. Jego właściciel Roger Camden, wódz indiański we własnej osobie, zdawał się uszczęśliwiony — nikt z obecnych w tej sali nie był tak zadowolony jak on. Był wyraźnie podekscytowany. Jak ten przebojowy osobnik doszedł do takiego bogactwa, zważywszy że zaczynał od zera — tego ona, Susan, oczywiście nigdy się nie dowie. Patrzyła na jego rozpromienioną twarz, widziała, jak bardzo jest zadowolony i jak intrygująco niepodobny do innych rodziców. Zwykle bowiem przyszli tatusiowie i mamusie — zwłaszcza tatusiowie — przypominali uczestników zebrania, na którym dokonywała się fuzja dwóch wielkich firm. Tymczasem Camden wyglądał jak gość, który świetnie się bawi na przyjęciu urodzinowym. Oczywiście — w pewnym sensie — było to przyjęcie urodzinowe. Susan uśmiechnęła się do niego i zrobiło się jej przyjemnie, kiedy odpowiedział uśmiechem» Była w nim pewna drapieżność, ale z domieszką radości, którą można było nazwać niewinną. „Ciekawe, jaki jest w łóżku” — przebiegło jej przez myśl. Ong zmarszczył brwi i z namaszczeniem wstał z miejsca, żeby przemówić. — Panie i panowie! Myślę, że możemy zaczynać. Pozwolą państwo, że zacznę od przedstawienia obecnych. Pan Roger Camden i pani Camden są oczywiście naszymi klientami. To jest pan John Jaworski, pełnomocnik pana Camdena. A oto Judith Sullivan, radca prawny Instytutu, Samuel Krenshaw reprezentujący doktora Brada Marsteinera, dyrektora Instytutu, i pani doktor Susan Melling, twórczyni modyfikacji genetycznej związanej ze snem. A teraz przejdźmy do spraw natury prawnej interesujących obie strony. — Zapomnijmy na chwilę o umowach — przerwał Camden. — Pomówmy o tej modyfikacji genetycznej. Chciałbym zadać kilka pytań. — A co chciałby pan wiedzieć? — spytała Susan. Twarz Camdena była szczera, a jego oczy intensywnie niebieskie. Nie był taki, jak myślała. Pani Camden, która nie miała ani imienia, ani pełnomocnika — gdyż Jaworskiego przedstawiono jako pełnomocnika jej męża — wyglądała, zdaniem Susan, na zdenerwowaną albo przestraszoną. — Może więc zaczniemy od krótkiego referatu doktor Melling — wtrącił się cierpko Ong. Susan wolałaby odpowiadać na pytania. Wiedziałaby wtedy, co interesuje Camdena. Ale ponieważ już raz w czasie tego posiedzenia naraziła się Ongowi, wstała teraz posłusznie.

— Pozwólcie państwo, że zacznę od krótkiej charakterystyki snu. Otóż uczeni od dawna już wiedzą, że istnieją trzy jego odmiany. Pierwsza to sen wolnofalowy, w czasie którego elektroencefalograf rejestruje fale delta. Druga to tak zwany sen paradoksalny — sen o wiele mniej głęboki — w którym następuje szybki ruch gałek ocznych. W tej fazie pojawia się większość marzeń sennych. Wspomniane dwie odmiany razem tworzą sen zasadniczy. Trzecia odmiana snu to sen fakultatywny, noszący taką nazwę, bo jeżeli kogoś się go pozbawi, nie wywoła to niepożądanych skutków. U niektórych ludzi, śpiących krótko, ta faza w ogóle nie występuje. Ich sen z natury trwa trzy albo cztery godziny na dobę. — To ja, ja tyle śpię — powiedział Camden. — Zdobyłem tę umiejętność dzięki treningowi. Czy nie mogliby tego zrobić wszyscy? Najwidoczniej miało się jednak skończyć na zadawaniu pytań i udzielaniu odpowiedzi na nie. — Nie. Mechanizm snu charakteryzuje się pewną elastycznością, ale jego ilość potrzebna dla poszczególnych osób jest różna. Jądra szwu… Tu przerwał jej Ong. — Nie sądzę, że potrzebna nam dyskusja na tym poziomie uszczegółowienia. Trzymajmy się rzeczy podstawowych. — Jądra szwu regulują równowagę panującą wśród neurotransmiterów i peptydów, które powodują, że człowiek odczuwa potrzebę snu, prawda? — odezwał się Camden. Susan nie wytrzymała: musiała się uśmiechnąć. Camden, ten bezwzględny finansista o mózgu przenikliwym jak laser, siedział przed nią z uroczystym wyrazem twarzy; przypominał trzecioklasistę spodziewającego się pochwały za dobrze odrobioną lekcję. Ong patrzył na niego ironicznie. Pani Camden odwróciła się i spojrzała w okno. — Tak, to prawda; dobrze się pan w tych rzeczach orientuje. — Tu przecież chodzi o moją c ó r k ę — powiedział Camden. Susan wstrzymała oddech. Kiedy to po raz ostatni słyszała, że ktoś mówi o kimś drugim z takim uwielbieniem? Zdawało się jednak, że oprócz niej nikt tego tonu nie zauważył. — A więc — powiedziała — wie pan już, że ludzie śpią, bo w mózgu powstaje stan powodujący potrzebę snu. Badania prowadzone w ciągu ostatnich dwudziestu lat wykazały, że to jest j e d y n a przyczyna snu. Ani sen wolnofalowy, ani sen paradoksalny nie powodują czegokolwiek, co nie mogłoby zaistnieć, kiedy ciało i mózg czuwają. W czasie snu wicie się dzieje, ale to samo może się dziać również w czasie czuwania, jeżeli dokona się pewnych modyfikacji hormonalnych. — Niegdyś, w poprzednich fazach ewolucji, sen pełnił ważną funkcję. Bo kiedy przedssak kończył napełniać sobie żołądek i rozsiewać spermę, szedł spać, a sen unieruchamiał go i powodował, że nie zbliżał się on do drapieżników. Sen przyczyniał się więc do jego przetrwania. Ale obecnie ten mechanizm jest mechanizmem szczątkowym, tak jak wyrostek robaczkowy jest szczątkowym organem. Mechanizm ten włącza się i działa co noc, ale tak naprawdę to nie ma już potrzeby, żeby działał. Więc wyłączamy go u źródła, to znaczy w genach. Ong skrzywił się. Nie znosił takich uproszczeń. A może to nie uproszczenia wzbudzały jego niechęć, tylko niefrasobliwość? Gdyby to Marsteiner wygłaszał ten referat, na pewno nie byłoby mowy o przedssaku. — A co z potrzebą marzeń sennych? — spytał Camden. — Sny są też zbędne. W czasie, gdy człowiek śni, kora mózgowa jest bombardowana impulsami po to, żeby utrzymać ją w stanie półgotowości na wypadek, gdyby drapieżnik zaatakował w czasie snu. Jeżeli o to zadanie chodzi, to czuwanie lepiej mu służy. — Dlaczego więc sen nie został zastąpiony czuwaniem? Od początku ewolucji. Sprawdzał ją. Susan uśmiechnęła się do niego szeroko; podobała jej się jego śmiałość.

— Mówiłam już. Ze względu na to, żeby w pewnych okresach czasu zwierzę trzymało się w bezpiecznej odległości od drapieżników. Ale kiedy atakuje współczesny drapieżnik — na przykład inwestor dokonujący zagranicznej operacji inwestowania w atol danych — bezpieczniej jest czuwać. — No a co ze snem paradoksalnym u płodów i niemowląt? Przecież potrzebują go bardzo dużo. — To też jest przeżytek. Mózg rozwija się doskonale bez tego snu. — A co z regeneracją komórek nerwowych w czasie snu wolnofalowcgo? — Rzeczywiście, w czasie tej fazy następuje taka regeneracja. Ale gdyby odpowiednio zaprogramować DNA, o ile nam wiadomo, nic zmniejszyłaby się wskutek tego sprawność komórek. — No a co z wyjątkowo obfitym wydzielaniem enzymu wzrostu w czasie snu wolnofalowego? Susan popatrzyła na niego z podziwem. — To wydzielanie następuje również w czasie czuwania. Pewne modyfikacje genetyczne powodują, że współwystępuje ono z innymi zmianami zachodzącymi w szyszynce. — No a co z… — Ze s k u t k a m i u b o c z n y m i — wtrąciła się pani Camden. Kąciki jej ust opadły. — Co z tymi cholernymi skutkami ubocznymi? Susan zwróciła się teraz do niej. Zapomniała zupełnie, że ta młodsza od niej kobieta znajduje się w sali. Elizabeth tymczasem wpatrywała się w nią z nieszczęśliwym wyrazem twarzy. — Dobrze, że pani o to pyta. Bo rzeczywiście s ą pewne skutki uboczne. — Tu przerwała; czuła satysfakcję, bo miała nad nią przewagę. — W porównaniu z rówieśnikami dzieci nieśpiące, które n i e z o s t a ł y poddane modyfikacji genetycznej mającej wpływ na wysokość ilorazu inteligencji, odznaczają się większą inteligencją, mają większą łatwość rozwiązywania problemów i są radośniejsze. Camden wyjął papierosa. „Nie wyzbył się więc jeszcze tego staromodnego, ohydnego nawyku” — zdziwiła się Susan. Jednak już po chwili zorientowała się, że zrobił to umyślnie — wyciągnął papierosa ostentacyjnie, żeby odwrócić uwagę zebranych od swoich uczuć. Zapalniczkę miał złotą, z monogramem, kosztowną, ale świadczącą o niezbyt wyrafinowanym guście. — Proszę mi pozwolić to wyjaśnić — mówiła dalej Susan. — W czasie snu paradoksalnego kora mózgowa jest bombardowana chaotycznymi impulsami idącymi z pnia mózgu. Człowiek śni, bo biedna, oblężona kora mózgowa bardzo stara się zrozumieć, co oznaczają atakujące ją obrazy i wspomnienia. Wydatkuje na to mnóstwo energii. Mózgi ludzi nieśpiących — dzięki temu, że nie następuje w nich to wydatkowanie energii — mniej się zużywają i lepiej sobie radzą z koordynowaniem danych wprowadzonych do nich w trakcie procesów związanych z prawdziwym życiem, życiem na jawie. Stąd wyższy stopień inteligencji i łatwość rozwiązywania problemów. I jeszcze jedno. Od sześćdziesięciu lat lekarze wiedzą, że leki antydepresyjne, które usuwają zły nastrój, eliminują też całkowicie paradoksalną fazę snu. W ciągu ostatnich dziesięciu lat dowiedziono natomiast, że dzieje się też na odwrót: człowiek, u którego wyeliminowało się tę fazę snu, n i e p o p a d a w d e p r e s j ę . Dzieci nieśpiące są wesołe, nawiązują chętnie kontakty… są radosne. Tak, to najlepsze słowo: są r a d o s n e . — Ale jakim kosztem? — spytała pani Camden. Szyja jej zesztywniała, zaciskała szczęki. — Żadnym. Bo nie ma żadnych negatywnych skutków ubocznych. — Jak dotąd — odpaliła pani Camden. — Tak, jak dotąd. — Ale one mają dopiero cztery lata! Najstarsze z nich ma cztery lata!

Ong i Krenshaw przyglądali jej się uważnie. Susan widziała, że nie uszło to uwadze pani Camden. Z zakłopotaną miną opadła na oparcie krzesła, otulając się futrem. Camden nie spojrzał nawet na żonę. Wydmuchnął chmurę papierosowego dymu. — Wszystko dzieje się jakimś kosztem, pani doktor. Podobał jej się sposób, w jaki wypowiedział te dwa ostatnie słowa. — Tak, zwykle są jakieś koszty. Zwłaszcza tam, gdzie w grę wchodzi modyfikacja genetyczna. Ale w tym przypadku, mimo usiłowań, nie doszukaliśmy się żadnych. — Uśmiechnęła się, patrząc Camdenowi prosto w oczy. — Czy tak trudno jest uwierzyć w to, że wreszcie świat ofiarował nam coś, co jest dobre, do czego nie można mieć żadnych zastrzeżeń, co jest prawdziwym krokiem naprzód i co ma tylko dobre strony, a nie ma żadnych ukrytych wad? — To nie świat nam to ofiarował. To inteligencja ludzi takich jak pani — powiedział Camden. Zdziwiła ją ta uwaga. Była nią zdziwiona bardziej niż wszystkim, co zaszło dotychczas. Popatrzył jej w oczy. Poczuła lekkie podniecenie. — Myślę — wtrącił sucho Ong — że kwestie filozoficzne są obecnie poza sferą naszych zainteresowań. Jeżeli pan Camden nie ma więcej pytań dotyczących zagadnień medycznych, wróćmy do zagadnień prawnych, które poruszyli pani Sullivan i pan Jaworski. Dziękuję pani, pani doktor. Susan skinęła głową. Nie spojrzała już więcej na Camdena. Ale przez cały czas była świadoma tego, co mówi i jak wygląda — była świadoma jego obecności. Spodziewała się, że ten dom będzie właśnie taki. A była to wielka budowla w stylu Tudorów stojąca na brzegu jeziora Michigan na północ od Chicago. Teren między bramą a domem był zalesiony. Między domem a falującą taflą jeziora znajdowała się otwarta przestrzeń. Na uśpionej trawie leżały płaty śniegu. Instytut współpracował z Camdenami już od czterech miesięcy, ale Susan była u nich po raz pierwszy. Kiedy wysiadła ze swojego samochodu i szła w stronę domu, pojawił się jakiś drugi samochód. Nie był to samochód osobowy a ciężarówka, która podjechała do wejścia bocznego. Wysiadł z niej jakiś mężczyzna i zadzwonił do drzwi. Drugi mężczyzna zaczął wyładowywać kojec dla dziecka zapakowany w plastikową torbę. Kojec był biały, ozdobiony różowymi i żółtymi królikami. Susan zamknęła na chwilę oczy. Drzwi otworzył jej sam Camden. Widziała, że stara się nie pokazać po sobie, że jej wizyta go zaniepokoiła. — Nie trzeba było się fatygować. Przyjechałbym do miasta. — Nie, nie. Nie chciałam, żebyś to robił. Czy twoja żona jest w domu? — Tak, jest w salonie. Camden zaprowadził ją do dużego pokoju z kamiennym kominkiem. Meble były tu takie jak w angielskich wiejskich posiadłościach. Na ścianach wisiały sztychy przedstawiające psy i łodzie — wszystkie o osiemnaście cali za wysoko. To pani Camden musiała je wieszać. Kiedy Susan weszła do pokoju, Elizabeth nie ruszyła się z głębokiego fotela, w którym siedziała. — Powiem krótko — oświadczyła Susan. — Nie chcę się nad tym rozwodzić dłużej niż trzeba. Mamy wszystkie wyniki: badania płynu owodniowego, badania ultrasonograficznego i badania Langstona. Płód jest w dobrym stanie, od dwóch tygodni rozwija się normalnie; nie było problemów z zagnieżdżeniem. Ale nastąpiła pewna komplikacja. — Jaka? — spytał Camden. Wyjął papierosa. Spojrzał na żonę. Schował z powrotem papierosa nie zapaliwszy go. — Proszę pani — powiedziała Susan spokojnie — czysty przypadek sprawił, że każdy z pani jajników wyprodukował w zeszłym miesiącu jajeczko. Na jednym z nich dokonaliśmy

zabiegu genetycznego. Następny przypadek sprawił, że drugie jajeczko też zostało zapłodnione i zagnieździło się. Ciąża jest mnoga. Elizabeth Camden znieruchomiała. — Bliźnięta? — Nie — odpowiedziała Susan, po czym, zdawszy sobie sprawę z tego, co mówi, dodała pospiesznie: — Tylko jedno z nich zostało genetycznie zmodyfikowane. Podobieństwo między nimi będzie takie jak między zwyczajnym rodzeństwem. Bo to drugie to będzie tak zwane normalne dziecko. A ja wiem, że państwo nie życzyliście sobie tak zwanego normalnego dziecka. — Ja sobie nie życzyłem — powiedział Camden. — A ja tak — powiedziała jego żona. Camden rzucił jej wściekle spojrzenie, którego Susan nie mogła nie zauważyć. Wyjął znowu papierosa i tym razem zapalił go. Susan widziała go z profilu: myślał nad czymś intensywnie; miała wątpliwości, czy zdaje sobie sprawę z tego, że trzyma papierosa i że go zapala. — Czy to, że drugie dziecko istnieje, ma jakiś wpływ na nią? — Nie — odpowiedziała Susan. — Oczywiście, że nie. One po prostu…koegzystują. — Czy można ten drugi płód usunąć? — Nie, bo istnieje ryzyko, że usunie się wtedy oba. Usunięcie niezmodyfikowanego płodu może spowodować zmiany w błonie śluzowej macicy, które doprowadzą do spontanicznego poronienia i straci pani w ten sposób oba płody. — Tu odetchnęła głęboko. — To oczywiście byłoby jakieś wyjście. Bo potem moglibyśmy zacząć wszystko od początku. Jednak muszę państwu przypomnieć, że mieliście państwo szczęście, że zapłodnienie in vitro nastąpiło już za drugim razem. Niektórym parom udaje się to dopiero za ósmą albo dziesiątą próbą. Gdybyśmy zaczęli od początku, mogłoby się okazać, że cały proces zabierze o wiele więcej czasu. — Czy obecność tego drugiego płodu szkodzi mojej córce? — spytał Camden. — Czy jest ona przez to gorzej odżywiona? Czy może zmieni to jej sytuację w późniejszych miesiącach ciąży? — Nie. Istnieje tylko ryzyko, że poród będzie przedwczesny. Dwa płody zajmują dużo miejsca i jeżeli zrobi się im za ciasno, poród może nastąpić przed czasem. Ale… — O ile wcześniej to może nastąpić? Czy tak wcześnie, że zagrożone będzie życie? — Najprawdopodobniej nie. Camden palił dalej papierosa. W drzwiach pojawił się jakiś mężczyzna. — Telefon z Londynu, proszę pana. Dzwoni James Kendall w imieniu pana Yagaiego. — Odbiorę. Camden wstał. Susan obserwowała go i widziała, że patrzy uważnie na twarz żony. — W porządku, Elizabeth. W porządku — odezwał się do niej, po czym wyszedł z pokoju. Przez dłuższą chwilę dwie kobiety siedziały w milczeniu. Susan czuła się rozczarowana: to nie był Camden, jakiego spodziewała się zobaczyć. Nagle uświadomiła sobie, że Elizabeth Camden patrzy na nią rozbawiona. — O tak, pani doktor, on jest właśnie taki. Susan nic nie odpowiedziała. — Góruje nad otoczeniem, zawsze. Ale nie tym razem. — Roześmiała się cicho, podekscytowana. — Czy pani… czy pani wie, jakiej płci jest to drugie dziecko? — Oba płody są płci żeńskiej. — Chciałam mieć dziewczynkę. I będę ją miała, — Więc nie usunie pani ciąży? — O nie. Dziękuję, że pani przyszła, pani doktor. W ten sposób dała jej do zrozumienia, że wizyta skończona. Nikt jej nie odprowadził. Jednak kiedy wsiadała do samochodu, z domu wybiegł Camden bez marynarki. — Susan! Chciałem ci podziękować. Za to, że jechałaś’ taki kawał, żeby nam to osobiście powiedzieć.

— Już mi dziękowałeś. — A tak. No…a… a czy jesteś pewna, że ten drugi płód nic zagraża w niczym mojej córce? — Nie, w niczym jej nie zagraża. I na odwrót: płód genetycznie zmodyfikowany nie zagraża naturalnie poczętemu. Uśmiechnął się. Po czym powiedział po cichu, głosem pełnym zadumy: — Czy myślisz, że na tym mi tak samo zależy? Otóż nic, wcale nie. I nic widzę powodu, dla którego miałbym udawać, że jest inaczej. Zwłaszcza przed tobą. Susan otworzyła drzwi samochodu. Tego się nie spodziewała, a jeśli nawet coś najpierw podejrzewała, to potem zmieniła pogląd… Jednak kiedy Camden nachylił się, żeby zamknąć za nią drzwiczki, nie zauważyła w jego geście ani kokieterii, ani przymilności. — Muszę zamówić drugi kojec. — Tak. — I drugi fotelik do samochodu. — Tak. — Ale nie muszę wynajmować drugiej niańki na noc. — To już zależy od ciebie. — I od ciebie. Nagle pochylił się i pocałował ją. Ten pocałunek był tak grzeczny i pełen szacunku, że Susan aż zaskoczyło to. Pożądanie czy zdobywczość nie zdziwiłyby jej, ale teraz była naprawdę poruszona. Camden nie dał jej najmniejszej szansy na jakąkolwiek reakcję — zamknął drzwi samochodu i odwrócił się ku domowi. Susan odjechała w stronę bramy. Ręce jej drżały, ale tylko do chwili, kiedy zdumienie nie ustąpiło rozbawieniu. Do to rzeczywiście był pocałunek pełen szacunku, pocałunek z poczuciem dystansu, pocałunek — świadomie wyreżyserowana zagadka. Nie mogło być lepszej gwarancji na to, że w przyszłości będą następne. Była ciekawa, jakie imiona Camdenowie dadzą swoim córkom. Doktor Ong szedł korytarzem szpitalnym, w którym panował półmrok. Z dyżurki na oddziale położniczym wyszła pielęgniarka. Chciała go chyba zatrzymać — był przecież środek nocy, czas wizyt dawno się skończył — ale przyjrzawszy się jego twarzy, wycofała się. Za rogiem znajdowała się szyba, za którą leżały noworodki. Ong poczuł, że ogarnia go złość, kiedy zobaczył, że Susan Melling stoi przyklejona do szyby. A jeszcze bardziej zirytowało go to że Susan płacze. Uświadomił sobie, że nigdy nie lubił tej kobiety. A może nie lubił kobiet: w ogóle. Bo nawet te, które były wybitnymi intelektualistkami, nie mogły nic poradzić na to, że gdy już dały się ponieść uczuciom, zachowywały się jak idiotki. — Proszę spojrzeć — powiedziała Susan ze śmiechem, wycierając sobie twarz — proszę spojrzeć, doktorze. Za szybą Roger Camden w fartuchu i masce trzymał niemowlę ubrane w białą koszulkę i owinięte różowym kocykiem. Jego niebieskie oczy błyszczały. Były aż nienaturalnie niebieskie. „Ten facet nie powinien mieć takich intensywnie niebieskich oczu” — pomyślał Ong. Główka niemowlęcia pokryła była jasnym puchem, oczy szeroko otwarte, skóra różowa. Wzrok Camdena mówił, że żadne dziecko na świecie nic może się równać z tą dziewczynką. — Poród bez komplikacji? — Bez — załkała Susan. — Bez żadnych komplikacji. Elizabeth czuje się, dobrze. Czy ona nie jest piękna? A on jest najodważniejszym człowiekiem, jakiego znam. — Wytarła nos w rękaw. Ong zauważył, że jest pijana. — Czy mówiłam panu, panie doktorze, że byłam kiedyś zaręczona? Piętnaście lat temu, na studiach. Zerwałam z nim, bo taki był z niego przeciętniak, taki nudziarz. O Boże, nie powinnam panu tego wszystkiego mówić. Przepraszam, przepraszam.

Ong odsunął się od niej. Za szybą Roger Camden położył dziecko w małym łóżeczku na kółkach. Przytwierdzona była do niego tabliczka z napisem: DZIEWCZYNKA. CAMDEN 1. WAGA: 5,9 FUNTA. Nocna pielęgniarka przyglądała się tej scenie z pobłażaniem. Ong nie czekał, aż Camden stamtąd wyjdzie i usłyszy to, co Susan Melling ma mu w tej chwili do powiedzenia. Poszedł wprowadzić dane do komputera. Bo w tych warunkach tej Melling nie można było zaufać. Na pewno nic zrobiłaby tego prawidłowo. Była to przecież szansa bez precedensu, szansa na zarejestrowanie wszystkich szczegółów dotyczących osobnika niezmodyfikowanego, a tymczasem tę Melling bardziej interesowały własne emocje. Więc on, doktor Ong, będzie musiał oczywiście zrobić wszystko sam. Chciał znać wszelkie dane, nawet najdrobniejsze szczegóły, i to nie tytko na temat niemowlęcia o różowych policzkach, które Camden trzymał w ramionach. Chciał też wiedzieć wszystko o narodzinach dziecka leżącego w drugim łóżeczku z napisem: DZIEWCZYNKA. CAMDEN 2. WAGA: 5,1 FUNTA, ciemnowłosego dziecka o pocętkowanej, czerwonej twarzy, śpiącego w skulonej pozycji pod różowym kocykiem.

2. Najwcześniejszym wspomnieniem Leishy było wspomnienie płynnych linii, które nie istniały. Wiedziała, że nie istnieją, bo gdy wyciągała rękę, żeby je schwytać, dłoń pozostawała pusta. Później zdała sobie sprawę z tego, że te linie to światło. Światło słońca wpadające ukośnie przez szparę w zasłonach w jej pokoju, przez otwory w drewnianych żaluzjach w jadalni i przez kratkę w oranżerii. Kiedy tylko to sobie uświadomiła, wybuchnęła głośnym śmiechem, ciesząc się ze swego odkrycia, a Tatuś, sadzący właśnie kwiaty w doniczkach, odwrócił się i uśmiechnął do niej. Cały dom był pełen światła. Światło odbijało się od jeziora, zalewało wysokie, białe sufity, rozpościerało się na błyszczących, drewnianych podłogach. Obie z Alice bez przerwy poruszały się wśród światła. Czasami Leisha zatrzymywała się, odchylała głowę do tyłu i pozwalała, żeby blask oblewał jej twarz. Czuła jego dotyk jak dotyk wody. Najlepsze światło było oczywiście w oranżerii. To tam lubił przebywać Tatuś, kiedy był w domu a nie w pracy, gdzie zarabiał pieniądze. Tatuś sadził kwiaty w doniczkach i podlewał drzewka, nucił coś przy tym, a Leisha i Alice kręciły się między drewnianymi stołami, na których poustawiane były różne rośliny. Pachniało cudownie ziemią, a one przebiegały z ciemnego końca oranżerii, w którym rosły wielkie fioletowe kwiaty, w jasny, gdzie było pełno kwiatów żółtych, a potem wracały na poprzednie miejsce. — Kwiaty rosną — powiedział Tatuś do Leishy. — W ten sposób spełnia się obietnica, jaką daje nam przyroda. Alice, uważaj! Mało nie przewróciłaś tej orchidei! Uspokój się! Alice posłusznie przestawała biegać. Jej, Leishy, Tatuś nigdy nie mówił, żeby się uspokoiła. Po pewnym czasie światło znikało. Alice i Leisha szły się kąpać, a potem Alice robiła się taka jakaś dziwnie spokojna. Nie chciała się bawić, mimo że Leisha pozwalała jej decydować, w co się będą bawiły, albo nawet oddawała jej najładniejsze lalki. Potem przychodziła niania i zabierała Alice „do łóżka”, a Leisha przez jakiś czas siedziała i rozmawiała z Tatusiem, dopóki Tatuś nie powiedział, że musi popracować w swoim gabinecie, posiedzieć nad tymi papierami, z których biorą się pieniądze. Leisha zawsze przez chwilę żałowała, że Tatuś musi już iść, ale tylko przez chwilę, bo zaraz potem przychodziła Pani i zaczynały się lekcje, które lubiła. To, czego się uczyła, było takie ciekawe! Bardzo lubiła się uczyć. Umiała już zaśpiewać dwadzieścia piosenek i napisać wszystkie litery, i liczyć do pięćdziesięciu. A kiedy lekcje się kończyły, światło pojawiało się znowu i był czas na śniadanie. Śniadanie. Były to jedyne chwile w ciągu dnia, których Leisha nie lubiła. Tatusia już nie było, pracował w biurze, i obie dziewczynki jadły razem z Mamą w dużej jadalni, Mimo iż mama siedziała w swoim czerwonym szlafroku, który podobał się Leishy, i nie pachniała tak dziwnie ani nie mówiła takich dziwnych rzeczy jak później w ciągu dnia, śniadanie nie było niczym przyjemnym. Bo Mama zawsze zaczynała od Tego Pytania: — Alice, kochanie, jak ci się spało? — Dobrze. — Śniło ci się coś przyjemnego? Przez długie miesiące Alice nieodmiennie odpowiadała: „nie”. Ale pewnego dnia powiedziała: — Śnił mi się koń. Jechałam na nim. Mama klasnęła w ręce, pocałowała Alice i dała jej jeszcze jedną słodką bułeczkę. Od tego czasu Alice codziennie opowiadała Mamie swój sen. Pewnego razu Leisha powiedziała: — Mnie też coś się śniło. Śniło mi się, że przez okno weszło światło i owinęło mnie całą — byłam jak w kocu — a potem pocałowało mnie w oczy. Mama odstawiła filiżankę tak gwałtownie, że kawa wylała się z niej. — Nie kłam. Nic ci się nie śniło.

— A właśnie, że tak — upierała się Leisha. — Sny mają tylko dzieci, które śpią. Więc nie kłam. Bo nic ci się nie śniło. — A właśnie, że tak! Śniło mi się! Śniło!’ — krzyknęła Leisha. Widziała to, ten obraz stanął jej przed oczami: światło wpłynęło strumieniem i owinęło się wokół niej jak złoty koc. — Nie wolno kłamać! Słyszysz? Nie wolno być kłamczuchą! — Sama jesteś kłamczuchą! — krzyknęła Leisha. Wiedziała, że to nieprawda; nienawidziła siebie za to, że to powiedziała. Ale jeszcze bardziej nienawidziła Mamy. Wiedziała, że to źle, ale nienawidziła jej. A Alice siedziała sztywno, z szeroko otwartymi oczami, przestraszona. Alice bała się bardzo, a Mama była zła. I wszystko to była wina Leishy. — Nianiu! — zawołała Mama głośno. — Proszę zaraz zabrać Leishę do jej pokoju. Nie będzie siedziała przy stole z dobrze wychowanymi osobami, skoro nie potrafi powstrzymać się od kłamstwa! Leisha zaczęła płakać. Niania wzięła ją na ręce i wyniosła z pokoju. Dziewczynka nie zdążyła nawet zjeść śniadania. Ale tym się nie przejmowała. Jedyną rzeczą, jaką zauważyła, kiedy zaczęła płakać, były oczy Alice — przerażone oczy, w których odbijały się błyski światła. Nie płakała długo. Niania przeczytała jej bajkę, a później zagrała z nią Mecz Komputerowy. Potem przyszła Alice i pojechały z Nianią do Chicago do Zoo, gdzie było mnóstwo cudownych zwierząt, zwierząt, o jakich Leishy nawet się nie śniło. I o jakich n i e ś n i ł o s i ę t a k ż e A l i c e . Kiedy wróciły, Mama była w swoim pokoju. Leisha wiedziała, że pozostanie tam aż do wieczora ze szklanką tego czegoś, co tak dziwnie pachnie, i dziewczynkom nie wolno do niej wchodzić. — Za dnia więc Leisha tam nie poszła, ale wybrała się nocą. „Muszę iść do łazienki” — powiedziała do Pani. A Pani zapytała: „Pójść z tobą? Pomóc ci?” — pewnie dlatego, że Alice ciągle jeszcze trzeba było pomagać. Ale Leishy niepotrzebna była pomoc; powiedziała więc Pani, że dziękuje. Potem posiedziała przez chwilę na ubikacji, chociaż wcale nie musiała. Zrobiła tak, żeby to, czym tłumaczyła Pani swoje wyjście, nie okazało się kłamstwem. A potem, na palcach, przeszła przez hali. Najpierw weszła do pokoju Alice. Małe światełko w kontakcie ściennym paliło się koło łóżeczka. W jej pokoju nic było „łóżeczka”. Leisha spojrzała na siostrę przez zagrodę ze szczebelków. Alice leżała na boku, oczy miała zamknięte. Powieki jej drżały jak zasłony, kiedy na dworze wieje lekki wiatr. Miała rozluźnioną twarz. Leisha bardzo ostrożnie zamknęła drzwi i poszła do pokoju rodziców. Rodzice nie spali w „łóżeczku”, tylko w ogromnym „łożu”; miedzy nimi było tyle miejsca, że zmieściłyby się tam i inne osoby. Powieki Mamy nie drżały. Mama leżała na plecach i wydawała chrapliwe dźwięki przez nos. Pachniała dziwnie tym czymś, co było w butelce. Leisha cofnęła się i podeszła na palcach do Tatusia. Wyglądał jak Alice, tylko rysy jego twarzy były jeszcze bardziej rozluźnione: fałdy skóry opadły jak namiot, który kiedyś zawalił się w ogrodzie za domem. Leisha przestraszyła się, widząc Tatusia w takim stanie. A wtedy jego oczy otworzyły się tak nagle, że aż krzyknęła. Tatuś wyskoczył z łóżka i wziął ją na ręce, rzucając szybkie spojrzenie na Mamę. Ale Mama nie poruszyła się. Tatuś miał na sobie tylko spodenki. Zaniósł Leishę do hallu, gdzie była już Pani, która nadbiegła przestraszona. — Przepraszam państwa bardzo. Bardzo przepraszam, ale Leisha powiedziała mi, że idzie tylko do łazienki. — Wszystko w porządku — powiedział Tatuś. — Nic się nie stało. Zabiorę ją na chwilę. — Nie — krzyknęła Leisha, bo przecież Tatuś był w samych spodenkach, a poza tym tam, w łóżku, jego twarz wyglądała tak dziwnie, no i w pokoju dziwnie pachniało tym, co Mama miała w butelce.

Ale Tatuś zaniósł ją do oranżerii, a tam posadził na ławce. Sam owinął się kawałem zielonego plastiku, którym nakrywało się rośliny, i usiadł obok niej. — A teraz powiedz mi, co się stało. Co robiłaś? Leisha nic na to nie odpowiedziała. — Przyglądałaś się, jak śpimy, tak? Ponieważ głos Tatusia brzmiał łagodnie, Leisha odpowiedziała cicho: — Tak. I natychmiast poczuła się lepiej. Dobrze było nie kłamać. — Przyglądałaś się, jak śpimy, bo sama nie śpisz. Zrobiłaś to z ciekawości, tak? Jak Ciekawski George z bajki? — Tak — powiedziała Leisha. — Myślałam, że ty jesteś w gabinecie i przez całą noc robisz pieniądze. Tak przecież mówiłeś. Tatuś uśmiechnął się. — Nie siedzę tam przez całą noc. Robię to tylko przez część nocy. A później śpię. Niedługo, ale jednak śpię. Wziął Leishę na kolana. — Nie potrzebuję dużo snu, więc pracuję w nocy o wiele dłużej niż inni ludzie. Rozmaici ludzie potrzebują różnej ilości snu. A niektórzy są tacy jak ty. Nie śpią wcale. Ale jest ich bardzo mało. — A dlaczego oni nie śpią? — Dlatego, że są wyjątkowi. Lepsi niż inni. I ty też jesteś lepsza. Zanim się urodziłaś, poprosiłem kilku lekarzy, żeby pomogli ci się stać taką wyjątkową osobą. — A po co? — Po to, żebyś mogła zrobić wszystko, co tylko zechcesz, żeby zamanifestować swoją indywidualność. Leisha wierciła się w jego ramionach, chcąc spojrzeć mu w twarz. Te słowa nic dla niej nie znaczyły. Tatuś wyciągnął rękę i dotknął kwiatu na wysokim drzewku rosnącym w donicy. Kwiat miał grube, białe płatki, tak białe jak śmietanka, której dodawało się do kawy, a jego środek był jasnoróżowy. — Zobacz, to drzewko zrobiło ten kwiat. Zrobiło go, bo p o t r a f i ł o go zrobić. Tylko to drzewko potrafi zrobić taki piękny kwiat. A tamta roślina, która tam wisi, nie potrafi. Dlatego zrobienie tego kwiatu jest dla tego drzewka najważniejszą rzeczą na świecie. Ten kwiat to indywidualność, czyli coś najważniejszego. Jedyna rzecz, która się naprawdę liczy. — Ale Tatusiu, ja tego nie rozumiem. — Zrozumiesz to kiedyś. W przyszłości. — Ale ja chcę to zrozumieć t e r a z — powiedziała Leisha. Wtedy Tatuś roześmiał się z zachwytem i przytulił ją do siebie. To było przyjemne, ale Leisha nadal chciała zrozumieć. — A kiedy ty robisz pieniądze… to to jest twoja indy… no wiesz: to to jest to? — Tak — odpowiedział Tatuś wesoło. — To znaczy, że nikt inny nie potrafi robić pieniędzy? Tylko ty? Tak jak to drzewko? — Nikt nie potrafi ich robić w taki sposób jak ja. — A co robisz z pieniędzmi? — Kupuję ci za nie różne rzeczy. Dom, sukienki, samochód, płacę Pani za to, że cię uczy. — A co drzewko robi z kwiatem? — Chlubi się nim — powiedział Tatuś, ale to nie miało sensu. — Liczy się doskonałość, Leisho. Doskonałość, której towarzyszy indywidualny wysiłek. To i tylko to się liczy, nic więcej. — Zimno mi. — Zaniosę cię więc do Pani.

Leisha trwała przez chwilę w bezruchu. A potem dotknęła palcem kwiatu. — Chcę spać. — O nie, kochanie. Kto śpi, ten marnuje czas, trwoni życie. Sen to taka mała śmierć. — Ale Alice śpi. — Alice nie jest taka jak ty. — Nie jest wyjątkowa? — Nie. Tylko ty jesteś wyjątkowa. Ona nie. — To dlaczego nie zrobiłeś, żeby ona też była wyjątkowa? — Alice sama się zrobiła. Ja nie mogłem nic na to poradzić, nie mogłem zrobić, żeby stała się wyjątkowa. Wszystko to było trudne. Leisha przestała gładzić kwiat i zsunęła się z kolan Tatusia. Uśmiechnął się do niej. — Moja mała pytalska. Kiedy urośniesz, znajdziesz dziedzinę, w której będziesz doskonała. Doskonałość taka jak twoja to będzie coś nowego, coś całkiem wyjątkowego, coś, czego świat dotychczas nie znał. Może nawet będziesz podobna do Kenzo Yagaiego. Czy wiesz, że to on zbudował generator, z którego cały świat czerpie energię? — Tatusiu, śmiesznie wyglądasz w tym plastiku. Leisha roześmiała się. On roześmiał się także. — Kiedy urosnę — powiedziała — będę taka wyjątkowa, że zrobię, żeby Alice też była wyjątkowa. Usłyszawszy to, Tatuś przestał się śmiać. Zaniósł ją do Pani. Pani zaczęła ją uczyć, jak się pisze L e i s h a . Było to takie fascynujące, że zapomniała o dziwnej rozmowie. Było sześć liter, każda inna, a wszystkie razem to było j e j i m i ę . Leisha pisała je wiele razy, śmiejąc się przy tym; i Pani też się śmiała. Ale później, nad ranem, pomyślała znowu o lej rozmowie z Tatusiem. Myślała o niej długo, przypominając sobie nieznane słowa, obracając je w pamięci jak twarde kamyki. Jednak to nie te słowa zastanowiły ją najbardziej, tylko to, że Tatuś tak zmarszczył brwi, kiedy powiedziała, że będzie taka wyjątkowa, że zrobi, żeby Alice też była wyjątkowa. Doktor Melling przychodziła do dziewczynek co tydzień. Czasami sama, czasami z kimś drugim. Obie dziewczynki lubiły ją, bo śmiała się często i patrzyła na nie serdecznie jasnymi oczami. Często był z nimi i Tatuś. Doktor Melling bawiła się z dziewczynkami, najpierw z każdą z nich oddzielnie, a potem z obiema na raz. Robiła im zdjęcia i ważyła je. Kazała im się kłaść na stole i przykładała im do skroni jakieś małe metalowe przedmioty, co najpierw wydawało się przerażające, ale później już nie, bo kiedy się tak leżało, można było przyglądać się tym wszystkim maszynom wydającym takie ciekawe odgłosy. Doktor Melling odpowiadała na pytania tak dobrze jak Tatuś. Pewnego razu Leisha spytała: — Czy pani doktor jest osobą wyjątkową? Jak Kenzo Yagai? Tatuś roześmiał się, spojrzał na doktor Melling i powiedział: — O tak, z pewnością. Kiedy Leisha skończyła pięć lat, obie z Alice poszły do szkoły. Szofer Tatusia codziennie woził je do Chicago. Nie chodziły do tej samej klasy. Leisha czuła się zawiedziona z tego powodu. Wszystkie dzieci w klasie Leishy były starsze od niej. Ale ona uwielbiała szkołę — od pierwszego dnia. Fascynowały ją pomoce naukowe do fizyki i chemii i zagadki matematyczne przechowywane na dyskach komputerów, no i były inne dzieci, z którymi można było szukać na mapie różnych krajów. W pół roku później przeniesiono ją do innej klasy. Tu dzieci były jeszcze starsze; nikt jej jednak nie dokuczał, wszyscy odnosili się do niej miło. Leisha zaczęła się uczyć japońskiego. Uwielbiała rysować piękne japońskie litery na grubym białym papierze. — Dobrze wybrałem; szkoła Sauleya to dobra szkoła — powiedział Tatuś.

Ale Alice nie podobało się w tej szkole. Chciała jeździć do szkoły tym samym żółtym autobusem, którym jeździła córka kucharki. W szkole Sauleya płakała, a raz nawet rzuciła farby na podłogę. Wtedy Mama wyszła ze swego pokoju — Leisha nie widziała jej od kilku tygodni, chociaż wiedziała, że Alice ją widuje — więc Mama wyszła ze swego pokoju, wzięła świecznik z kominka i cisnęła go na podłogę. Świecznik był porcelanowy, więc się potłukł. Leisha podbiegła, żeby pozbierać kawałki, a tymczasem Mama i Tatuś kłócili się w hallu koło dużych schodów. — Ona jest i moją córką. Mam prawo decydować, do której szkoły będzie chodziła. — Nie masz żadnego prawa! Ty rozlazła pijaczko! Jaki ty im dajesz przykład… A ja myślałem, że biorę za żonę elegancką angielską arystokratkę! — Dostałeś to, za co zapłaciłeś! Czyli nic! Zresztą ty niczego nigdy nie potrzebowałeś ani ode mnie, ani od nikogo innego! — Przestańcie! — krzyknęła Leisha. — Przestańcie! W hallu zapadła cisza. Leisha skaleczyła się kawałkiem porcelany. Krew lała się na dywan. Tatuś wpadł do salonu i wziął ją na ręce. — Przestańcie — łkała Leisha. — To t y przestań, Leisho — powiedział Tatuś. — To, co one robią, nie powinno cię wyprowadzać z równowagi — cokolwiek by to było. Powinnaś być wystarczająco silna, żeby się tym nie przejmować. Nic z tego nie pojmując, Leisha wtuliła głowę w ramię Tatusia. Alice została przeniesiona do szkoły podstawowej imienia Carla Sandburga. Jeździła tam żółtym autobusem szkolnym razem z córką kucharki. Kilka tygodni później Tatuś oświadczył im, że Mama idzie na jakiś czas do szpitala, gdzie odzwyczai się od picia. Kiedy Mama wyszła, powiedział, że wyprowadziła się na pewien czas do innego domu. Bo nie układa się między nią a Tatusiem: nic są ze sobą szczęśliwi. Leisha i Alice będą mieszkały z Tatusiem i będą odwiedzały Mamę od czasu do czasu. Powiedział im to wszystko bardzo ostrożnie, dobierając odpowiednich słów, którymi dało się wyrazić prawdę. Bo prawda to bardzo ważna rzecz. Leisha już to wiedziała. Człowiek powinien mówić prawdę i żyć w zgodzie ze sobą. Wtedy zachowuje swoją wyjątkowość, swoją indywidualność. Osoba posiadająca indywidualność szanuje fakty i zawsze mówi prawdę. A Mama — Leisha to wiedziała, chociaż Tatuś jej tego nie powiedział — nie szanowała faktów. — Nie chcę, żeby Mama się wyprowadzała — powiedziała Alice. Zaczęła płakać. Leisha myślała, że Tatuś weźmie ją na ręce, ale on tego nie zrobił. Nie ruszył się z miejsca. Leisha objęła Alice. — Już dobrze, Alice! Już dobrze! Jakoś sobie poradzimy. Będę się z tobą bawiła przez cały czas, kiedy nie będziemy w szkole, tak żebyś nie tęskniła za Mamą. Alice przytuliła się do niej. Leisha odwróciła głowę, żeby nie widzieć twarzy Tatusia.

3. Kenzo Yagai miał przyjechać do Stanów. W Nowym Jorku, Los Angeles, Chicago i Waszyngtonie miał wygłosić wykład pod tytułem „Tania energia i jej znaczenie dla polityki”. W Waszyngtonie planował wystąpić dwukrotnie, w tym raz wygłaszając swój tekst jako specjalną mowę przed Kongresem Stanów Zjednoczonych. Jedenastoletnia Leisha Camden szykowała się na spotkanie z Yagaim. Miała mu zostać przedstawiona po wykładzie w Chicago. Zalatwił jej to ojciec. Ze szkoły znała teorię zimnej fuzji. Tę teorię, o której — do czasów Yagaiego — myślano, że nie da się wprowadzić w życie. Nauczyciel wykładający Zagadnienia Globalne poinformował ich, jakie zmiany zaszły w świecie od chwili, kiedy — w oparciu o opatentowane, tanie zastosowanie tej teorii opracowane przez tego wybitnego Japończyka — zaczęto ją wykorzystywać i w praktyce. Dowiedzieli się więc, jak wzrastał dobrobyt w Trzecim Świecie, dowiedzieli się o agonii i śmierci starych systemów komunistycznych, o upadku potęg naftowych oraz o odrodzeniu się potęgi ekonomicznej Stanów Zjednoczonych. Jej grupka nakręciła nawet film na profesjonalnym sprzęcie będącym własnością szkoły. Dokonano w nim porównania warunków życia amerykańskiej rodziny w roku 1935, kiedy korzystano z drogiej energii i wierzono w ideę opiekuńczości państwa, którego budżet pochodził z podatków, z warunkami życia podobnej amerykańskiej rodziny w roku 2019 (korzystano już z taniej energii i zakładano, że podstawą cywilizacji jest umowa). Pewne rzeczy, których się dowiedziała robiąc ten film, zdziwiły ją. — Japończycy uważają, że Kenzo Yagai jest zdrajcą ojczyzny — powiedziała pewnego razu przy kolacji. — Nie Japończycy — odpowiedział jej na to Camden — tylko n i e k t ó r z y Japończycy. Wystrzegaj się uogólnień, Leisho. Yagai opatentował energię Y i wprowadził ją po raz pierwszy na rynek w Stanach Zjednoczonych, bo tutaj tliły się jeszcze zamierające resztki indywidualnej przedsiębiorczości. Dzięki jego wynalazkowi nasz kraj powoli wrócił na drogę indywidualnej merytokracji*, a Japonia musiała pójść w jego ślady. — Tatuś zawsze był zwolennikiem merytokracji — powiedziała Susan. — Zjedz fasolę, Leisho. Leisha zabrała się do jedzenia fasoli. Tatuś ożenił się z Susan niecały rok wcześniej i ciągle jeszcze trochę ją dziwiło, że Susan mieszka z nimi. Ale przyjemnie było ją mieć w domu. Tatuś powiedział, że Susan jest wartościowym nabytkiem: jest inteligentna, ma silną motywację do działania i jest wesoła. Jak Leisha. — Pamiętaj, Leisho — powiedział Camden — wartość człowieka nie zależy od jego poglądów na temat innych ludzi i tego, co, jego zdaniem, inni ludzie powinni robić, jacy powinni być i co powinni czuć. Wartość człowieka — z punktu widzenia społeczeństwa i z jego własnego punktu widzenia — zależy od tego, co len człowiek potrafi robić, i to robić dobrze. Ludzie wymieniają w procesie wymiany handlowej to, co potrafią robić dobrze, i wszyscy czerpią z tego korzyści. Podstawowym narzędziem cywilizacji jest umowa. Umowy są dobrowolne, korzystne dla obu umawiających się stron. W przeciwieństwie do przymusu, który jest rzeczą złą. — Silni nie mają prawa zabierać czegokolwiek siłą tym, którzy są słabi — powiedziała Susan. — Alice, ty też jedz fasolę. Jedz, dziecko.

*

Merytokracja — termin ukuty od angielskiego słowa „merit” (łac. „meritum”), które znaczy „zasługa”, (przyp. tłum.)

— Ani słabi nie mają prawa zabierać czegokolwiek siłą tym, którzy są silni — dodał Camden. — Takie są główne wątki filozofii Kenzo Yagaiego. Usłyszysz to dziś wieczorem z jego własnych ust. — Nie lubię fasoli — powiedziała Alice. — Ale twój organizm ją lubi — odpowiedział Camden. — Fasola jest zdrowa. Alice uśmiechnęła się. Serce Leishy zabito radośnie na ten widok, bo na twarzy Alice rzadko teraz pojawiał się uśmiech. — Mój organizm nie zawarł umowy z fasolą. — Zawarł — odpowiedział Camden dość niecierpliwie. — Twój organizm czerpie korzyści z jedzenia fasoli. A teraz jedz. Uśmiech zniknął z twarzy Alice. Leisha spojrzała w talerz. Nagle wpadła na pewien pomysł: wiedziała już, jak wybrnąć z tej sytuacji. — Nie, Tatusiu, posłuchaj. Organizm Alice czerpie z tego korzyści, ale fasola nie! Nie jest to korzystne dla obu stron, więc nie ma umowy! Alice ma rację! Camden wybuchnął śmiechem, a potem, zwracając się do Susan, powiedział: — I pomyśleć, że ona ma d o p i e r o j e d e n a ś c i e l a t . Teraz uśmiechnęła się nawet Alice, a Leisha tryumfująco machnęła łyżką, od której odbił się srebrny promień światła i zatańczył na przeciwległej ścianie. Ale nawet po takim wprowadzeniu Alice nie chciała iść na wykład. Zamierzała pójść do koleżanki i spędzić u niej noc. Miały z Julią nakręcać sobie włosy. Co dziwniejsze i Susan nie wybierała się z nimi. Popatrzyli na siebie z Tatusiem tak jakoś dziwnie — tak pomyślała Leisha stojąc już w drzwiach, ale była zbyt podniecona, żeby się nad tym zastanawiać. Miała przecież usłyszeć, co ma do powiedzenia s a m K e n z o Y a g a i . Yagai był człowiekiem niepozornym z wyglądu; miał czarne włosy i był szczupły. Leishy podobał się jego akcent. A poza tym było w nim coś, co też się jej podobało i dla czego przez dłuższą chwilę nie znajdowała określenia. — Tatusiu — zabrzmiał wreszcie jej szept w półmroku — on jest radosny. Zamiast odpowiedzieć Tatuś przytulił ją do siebie. Yagai mówił o duchowości i ekonomii. — Duchowość człowieka, która jest niczym innym jak tylko jego ludzką godnością, opiera się na jego własnym wysiłku. Godności i wartości człowiek nie dziedziczy po arystokratycznych przodkach. Historia dostarcza wielu przykładów na to, że tak nie jest. Spadkobierca wielkiego rodu może okazać się złodziejem, darmozjadem, okrutnikiem, wyzyskiwaczem, człowiekiem, który ograbia świat. Godność i wartość człowieka nie wynikają też automatycznie z samego faktu istnienia. Zbrodniarz dokonujący masowych mordów istnieje, ale jego wartość jest — z punktu widzenia społeczeństwa — wartością negatywną, a poza tym w swojej żądzy zabijania pozbawiony on jest godności. Jedyna godność, jedyna duchowość człowieka, to ta, która ma źródło w jego osiągnięciach, w osiągnięciach wynikających z jego własnych wysiłków. Odebrać człowiekowi możliwość osiągania tego, do czego dąży, i wymieniania owoców swojej działalności na owoce działalności innych ludzi w procesie wymiany handlowej to ograbić go z jego ludzkiej duchowej godności.’ Dlatego w naszych czasach upadł komunizm. W s z e l k i przymus, wszelka siła stosowana w tym celu, żeby pozbawić człowieka możliwości osiągania celów własnym wysiłkiem, powoduje wyniszczenie duchowe i osłabia społeczeństwo. Przymusowa służba wojskowa, kradzież, oszustwo, opieka państwa, brak obieralnego ciała ustawodawczego — w s z y s t k o t o odbiera człowiekowi możliwość wyboru, możliwość osiągania celów własnym wysiłkiem oraz możliwość wymieniania owoców swojej działalności w procesie wymiany handlowej. Przymus to oszustwo. Z przymusu nie powstaje nic nowego. Tylko wolność, wolność osiągania celów i wolność wymieniania owoców swojej działalności tworzy środowisko naturalne, w którym kwitnie godność i duchowość człowieka.

Leisha klaskała tak głośno, że aż zabolały ją dłonie. Kiedy wraz z Tatusiem szła za kulisy, czuła, że zapiera jej dech. Bo tam był Kenzo Yagai! Ale oprócz niego za kulisami było bardzo dużo innych ludzi. Nadspodziewanie dużo. I wreszcie były kamery. — Niech mi wolno będzie przedstawić moją córkę Leishę — powiedział Tatuś. W tej samej chwili kamery zbliżyły się szybko i zaczęły ją filmować. Nie kogo innego, tylko w ł a ś n i e ją. Jakiś Japończyk szepnął coś do ucha Kenzo Yagaiemu, a ten popatrzył na nią uważnie i powiedział: — Ach, więc to jest Leisha. — Leisho, spójrz w moją stronę — zawołał ktoś z boku. Spojrzała w tamtą stronę. W tej samej chwili kamera, którą kierował robot, zbliżyła się tak bardzo do jej twarzy, że — przestraszona — musiała się cofnąć. Tatuś powiedział coś ostrym tonem do jednej osoby, a potem do drugiej. Kamery nie odsunęły się. Nagle przed Leisha uklękła jakaś kobieta, podsuwając jej mikrofon. — Jak to jest, kiedy człowiek wcale nie śpi? — Słucham? Ktoś wybuchnął śmiechem. Był to śmiech nieżyczliwy. — No tak, oto okaz pochodzący z hodowli geniuszy — powiedział jakiś głos. Leisha poczuła, że ktoś położył jej rękę na ramieniu. Był to Kenzo Yagai. W następnej chwili chwycił ją mocno i odciągnął od kamer. Równocześnie, jak gdyby za sprawą czarów, Japończycy utworzyli za nimi szpaler; rozstąpili się tylko na moment, żeby przepuścić Tatusia. Oddzieleni w ten sposób od tłumu, weszli do garderoby. Kenzo Yagai zamknął drzwi. — Nie możesz pozwolić, Leisho, żeby cię niepokoili — powiedział swoim cudownym akcentem. — Nigdy do tego nie dopuść. Jest takie wschodnie przysłowie: „Psy szczekają, karawana idzie dalej.” Twojej karawanie nie wolno zwolnić z tego powodu, że szczekają złe psy. — Dobrze — wyszeptała Leisha, nie mając właściwie pewności, co jego słowa znaczą, ale wiedząc, że później będzie się można nad nimi zastanowić i porozmawiać o nich z Tatusiem. Odłożyła to więc na później, bo teraz za bardzo była zafascynowana tym, że stoi przed nią sam Kenzo Yagai, ten człowiek, który bez użycia siły zmienia świat, zmienia go bez użycia broni, sprzedając to, co osiągnął swoim indywidualnym wysiłkiem. — W naszej szkole poznajemy pańską filozofię. Kenzo Yagai spojrzał na Tatusia. — To prywatna szkoła — powiedział Tatuś. — Ale siostra Leishy też tę filozofię poznaje, co prawda dość pobieżnie, ale jednak poznaje, w szkole publicznej. Powoli, powoli, zdobywa ona umysły coraz większej liczby ludzi; tak, Kenzo. Leisha zauważyła, że Tatuś nie wyjaśnił, dlaczego Alice nic przyszła z nimi. Po powrocie do domu Leisha spędziła długie godziny w swoim pokoju, rozmyślając o tym, co się wydarzyło tego wieczora. Na drugi dzień rano, kiedy Alice wróciła od Julii, wybiegła na jej spotkanie. Ale Alice była zła. — O co chodzi, Alice? — Czy nie uważasz, że mam prawo mieć tego dosyć? — krzyknęła Alice. — W szkole wszyscy wiedzą, ale do tej pory, kiedy siedziałaś cicho, można było wytrzymać! Przestali mi nawet ostatnio dokuczać! No a teraz takie rzeczy! Musiałaś to zrobić? — Ale co, co ja zrobiłam? — spytała zakłopotana Leisha. Alice cisnęła w nią poranną gazetą w formie wydruku komputerowego na papierze marniejszym niż papier używany w systemie Camdena. Gazeta upadła na podłogę u stóp Leishy i otworzyła się. Leisha zobaczyła wielkie zdjęcie — na trzy szpalty: przedstawiało… Leishę Camden w towarzystwie Kenzo Yagaiego. Poniżej widniał napis: YAGAI I DZIECKO PRZYSZŁOŚCI: A GDZIE MIEJSCE DLA RESZTY RODZAJU LUDZKIEGO?

WYNALAZCA ENERGII Y ROZMAWIA Z NIEŚPIĄCĄ CÓRKĄ POTENTATA FINANSOWEGO ROGERA CAMDENA. Alice kopnęła gazetę. — Pokazywali was też wczoraj w telewizji. W t e l e w i z j i , rozumiesz? Ja robię, co mogę, żeby mnie nikt nie uważał za zarozumiałą snobkę, a ty co?! Teraz na pewno nie będę mogła spać u Julii. Bo ona mnie już nigdy nie zaprosi! I ruszyła pędem na górę po szerokich schodach. Zniknęła w swoim pokoju. Leisha spojrzała na gazetę. Przypomniał jej się Kenzo Yagai, kiedy mówił: „Psy szczekają, karawana idzie dalej.” Spojrzała na schody, na których nie było już nikogo. I powiedziała głośno: — Wiesz, Alice, bardzo ładnie ci z tymi kręconymi włosami.

4. — Chcę poznać ich wszystkich — powiedziała Leisha. Dlaczego tak długo zabraniałeś mi się z nimi spotkać? — Wcale ci nie zabraniałem — odpowiedział Camden. — Po prostu ci tego nie proponowałem. A to nie to samo. Dlaczego nie miałaś sama o to poprosić? To przecież ty tego chcesz. Leisha spojrzała na niego uważnie. Miała już piętnaście lat; chodziła do ostatniej klasy w szkole Sauleya. — Dlaczego mi tego nie zaproponowałeś? — A dlaczego miałbym to zrobić? — Nie wiem — powiedziała Leisha. — Przecież dałeś mi wszystkie inne rzeczy. — Łącznie z możliwością swobodnego domagania się tego, na co masz ochotę. Leisha usiłowała znaleźć sprzeczność w jego rozumowaniu. I znalazła ją. — O większość rzeczy, które mi dałeś po to, żebym się czegoś nauczyła, nie prosiłam, bo nie wiedziałam wystarczająco dużo, żeby orientować się, że są mi one potrzebne. Ty natomiast, jako dorosły, miałeś taką wiedzę. Ale nigdy nie umożliwiłeś mi spotkania z którymkolwiek z nieśpiących mutantów… — Nie używaj tego słowa — powiedział Camden ostro. — … dlatego myślę, że albo uważałeś, że niczego się z takich spotkań nie nauczę, albo miałeś jakiś inny powód. — Mylisz się — powiedział Camden. — Istnieje jeszcze trzecia możliwość. Mianowicie: myślę, że z takich spotkań będzie dla ciebie płynęła nauka, i chcę żebyś się z nimi spotykała, ale równocześnie uważam, że przy tej okazji — czekając, aż sama o to poprosisz — mogę cię nauczyć wykazywać własną inicjatywę. — W porządku — powiedziała Leisha opornie; ostatnio, nie wiadomo dlaczego często była oporna i w buntowniczym nastroju. Wyprostowała się, wypięła piersi, które od niedawna stawały się wypukłe. — Dobrze więc: proszę cię, żebyś mi powiedział, ilu jest Nieśpiących, kim są i gdzie mieszkają. — Widzę, że już na ten temat czytałaś, bo używasz określenia „Nieśpiący”. Wnioskuję więc, że wiesz, że w Stanach Zjednoczonych jest was tysiąc osiemdziesięcioro dwoje; pozostali są za granicą, ale jest ich niewielu. Większość z was mieszka w wielkich miastach, na przykład w Chicago jest was siedemdziesięcioro dziewięcioro. Przeważnie obecni Nieśpiący to małe dzieci. Tylko dziewiętnaścioro Nieśpiących, spośród wszystkich rozsianych po całym świecie, to osoby starsze od ciebie. Leisha nie wypierała się tego, że o nich czytała. Camden pochylił się naprzód na krześle, żeby lepiej widzieć. Zastanowiła się, czy przypadkiem nie powinien nosić okularów. Był już całkiem siwy, włosy miał rzadkie i sztywne, sterczały mu na głowie kępkami. Według „The Wall Street Journal” znajdował się wśród stu najbogatszych ludzi w Ameryce. W „Women’s Wear Daily” natomiast pisano, że jest jedynym amerykańskim bilionerem, który nie uczestniczy w międzynarodowych przyjęciach i balach dobroczynnych i który nie lata wszędzie prywatnym odrzutowcem. Rzeczywiście, jego odrzutowiec służył mu wtedy, kiedy udawał się w różne miejsca na całym świecie, żeby załatwiać interesy i kiedy jechał do Instytutu Ekonomicznego Yagaiego, którego był prezesem; poza tym podróżował nim bardzo rzadko. Z biegiem lat stawał się człowiekiem coraz bogatszym i coraz większym samotnikiem; rosła też jego skłonność do polegania na rozumie, a nie na intuicji i uczuciach. Leisha uświadomiła sobie, że bardzo go kocha. Siadła z rozmachem na skórzanym fotelu, przerzucając długie, szczupłe nogi przez poręcz. Odruchowo podrapała się w udo, w miejsce, gdzie był ślad po ukąszeniu komara.

— No więc chciałabym poznać Richarda Kellera. Richard mieszkał w Chicago, był Nieśpiącym i prawie jej rówieśnikiem. Miał siedemnaście lat. — Dlaczego zwracasz się z tym do mnie? Dlaczego po prostu do niego nie pojedziesz? W jego głosie brzmiała nuta zniecierpliwienia. Leisha wiedziała, że ojciec lubi, żeby najpierw zbadała problem sama, a potem zwróciła się z nim do niego, opowiadając mu o tym, co odkryła. Zarówno to badanie, jak i to sprawozdanie miary dla niego duże znaczenie. Roześmiała się. — Wiesz co, Tatusiu? Twoje postępowanie łatwo jest przewidzieć. Camden roześmiał się także. W tej chwili weszła Susan. — Wcale nie. Rogerze, co z tym czwartkowym spotkaniem w Buenos Aires? Odbędzie się czy nie? Camden nie odpowiadał. — Zadałam ci pytanie! Nie słyszałeś?! — powiedziała Susan zirytowanym, piskliwym głosem. Leisha odwróciła wzrok. Dwa lata temu Susan zrezygnowała z pracy naukowej. Zajęła się domem i została sekretarką Camdena. Poprzednio usiłowała łączyć te wszystkie zajęcia, ale z miernym skutkiem. Leishy zdawało się, że po odejściu z Instytutu Susan się zmieniła. O wiele bardziej zależało jej teraz na tym, żeby kucharka i ogrodnik stosowali się ściśle do jej poleceń. Jej jasne włosy miały teraz odcień platynowy i ułożone w sztywne fale wyglądały jak wyrzeźbione w kamieniu. — Odbędzie się — powiedział Roger. — Dziękuję, że byłeś łaskaw odpowiedzieć. Czy ja też będę w nim uczestniczyła? — Jeżeli sobie tego życzysz. — Życzę sobie. Susan wyszła z pokoju. Leisha wstała i przeciągnęła się. Stanęła na palcach. Dobrze było tak się przeciągać i czuć, jak światło słoneczne, wpadające przez duże okna, oblewa jej twarz. Uśmiechnęła się do ojca i zauważyła, że przygląda jej się z jakimś nieznanym jej dotąd wyrazem twarzy. — Leisho… — Słucham? — Spotkaj się z Kellerem. Ale bądź ostrożna. Uważaj. — Na co? Ale Camden nie odpowiedział. Głos w słuchawce brzmiał obojętnie. — Leisha Camden? Wiem, kim jesteś. O trzeciej w czwartek, dobrze? Dom był skromny. Zbudowany przed trzydziestu laty w stylu kolonialnym, stał przy spokojnej, podmiejskiej ulicy, po której małe dzieci jeździły na rowerach; można je było obserwować przez okno od frontu. Na większości dachów zainstalowano tylko po jednej komórce energii Y. Rosły tu drzewa — ogromne, stare cukrowe klony. Były piękne. — Wejdź — powiedział Keller. Był mniej więcej jej wzrostu, krępy, jego twarz szpecił trądzik. „Prawdopodobnie nie ma żadnych modyfikacji genetycznych, poza tą, która uczyniła z niego Nieśpiącego” — pomyślała Leisha. Miał gęste, ciemne włosy, niskie czoło i krzaczaste, czarne brwi. Leisha zauważyła, że — zanim zamknął drzwi — wytrzeszczył oczy na jej samochód z szoferem zaparkowany przed domem obok zardzewiałego roweru o dziesięciu biegach. — Nie prowadzę jeszcze — powiedziała. — Mam dopiero piętnaście lat. — To łatwe, szybko się nauczysz — stwierdził Keller. — Chcesz mi pewnie powiedzieć, po co tu przyjechałaś. Leishy spodobało się, że mówi tak prosto z mostu.

— Chciałam poznać jakiegoś Nieśpiącego. — To znaczy, że do tej pory nie poznałaś nikogo z nas? — A czy wy się wszyscy znacie? Tego się nie spodziewała. — Chodźmy do mojego pokoju. Poszła za nim. Wyglądało na to, że poza nimi w domu nie ma nikogo. Jego pokój był duży i dobrze przewietrzony. Pełno w nim było komputerów i szafek. W jednym rogu stało urządzenie do ćwiczeń wioślarskich. Pokój ten przypominał pokoje jej kolegów z klasy, był tylko uboższy. No i było w nim więcej wolnego miejsca, bo brakowało łóżka. Podeszła do ekranu komputera. — O, zajmujesz się równaniami Boesca? — Pewnym ich zastosowaniem. — Do czego? — Do wykrywania prawidłowości w trasach migracji ryb. Leisha uśmiechnęła się. — Tak, możliwe, że można je do tego zastosować. Nigdy nie przyszło mi to do głowy. Keller nie bardzo wiedział, jak zareagować na jej uśmiech. Spojrzał na ścianę, a potem na jej podbródek. — Interesują cię wzory Gaea? I sprawa środowiska naturalnego? — Właściwie to nie — wyznała Leisha. — Niespecjalnie. Mam zamiar studiować nauki polityczne w Harvardzie. A potem prawo. Ale oczywiście uczyłam się w szkole o tych wzorach. Wzrok Kellera w końcu odlepił się od jej twarzy. Chłopak przeciągnął ręką po swoich ciemnych włosach. — Usiądź, jeżeli masz ochotę. Leisha usiadła. Spojrzała z uznaniem na plakaty wiszące na ścianie — zielononiebieskie jak wody oceanu. — Ładne. To ty je zaprogramowałeś? — Zupełnie inaczej sobie ciebie wyobrażałem — powiedział Keller. — A jak? — Myślałem, że jesteś zarozumiałą snobką, wyniosłą i bezmyślną pomimo wysokiego ilorazu inteligencji — odpowiedział bez wahania. Poczuła się bardzo urażona; dotknęło ją to bardziej, niż się mogła spodziewać. — Jesteś wśród nas jedyną osobą naprawdę bogatą — wygadał się Keller. — Ale na pewno wiesz o tym. — Nie, nie wiem. Nigdy nie sprawdzałam, czy jesteście bogaci czy nie. Usiadł na krześle stojącym blisko niej. Wyciągnął grube nogi przed siebie. Nie była to bynajmniej pozycja wyrażająca odprężenie. — To logiczne. Bogaci nie fundują swoim dzieciom modyfikacji genetycznych, żeby stały się lepsze od innych. Bo uważają, że i tak są lepsze. A znowu biedni nie mogą sobie na to pozwolić. Dlatego Nieśpiący należą do wyższej klasy średniej. Są dziećmi profesorów, naukowców, ludzi, którzy szanują walory umysłowe i czas. — Mój ojciec też je szanuje — powiedziała Leisha. — Jest entuzjastą Kenzo Yagaiego. — Ojej, czy ty myślisz, że nie wiem? Chcesz mi zaimponować, czy co? — Chcę z tobą po prostu r o z m a w i a ć — odpowiedziała Leisha z naciskiem. — Przepraszam — wymamrotał Keller. Zerwał się z krzesła, podszedł do komputera, potem wrócił na poprzednie miejsce. — Przepraszam, n a p r a w d ę p r z y k r o m i . Ale… ja nic rozumiem, co ty tutaj robisz. — Czuję się samotna — powiedziała Leisha, dziwiąc się własnym słowom. Podniosła głowę i spojrzała na niego. — To prawda. Jestem samotna. Poważnie. Mam przyjaciół, jest też Tatuś i Alice, ale nikt naprawdę nie wie, nikt nie rozumie… ojej, już sama nie wiem, co mówię.

Keller uśmiechnął się. Ten uśmiech odmienił jego twarz — rozjaśnił ją. — Ja to rozumiem. O tak, rozumiem cię dobrze. Co na przykład robisz, kiedy ktoś mówi: „Ale miałem sen!”? — No właśnie, to jest problem — powiedziała Leisha. — Ale jeszcze gorzej jest, kiedy ja mówię do kogoś: „Poszukam ci tych informacji dziś w nocy”, a ten ktoś patrzy z takim dziwnym wyrazem twarzy i myśli: „Ona to zrobi, kiedy ja będę spał.” — No a jeszcze gorzej jest — wtrącił Keller — kiedy po wieczornym treningu idzie się coś zjeść, a potem mówi się do kolegi: „Chodźmy na spacer nad jezioro”, a on na to: „Jestem zmęczony. Idę spać.” — No a już prawdziwa tragedia jest wtedy — kontynuowała Leisha niemal podskakując z podniecenia — kiedy ogląda się film i człowiek pojmie, o co w nim chodzi, i jest taki zadowolony, że nie wiem co i mówi: „Aa, no tak!”, — a wtedy odzywa się Susan: „Naprawdę, Leisho, czy myślisz, że tylko ciebie to cieszy?” — Kto to jest Susan? To zepsuło nastrój. Ale niezupełnie. Bo Leisha odpowiedziała swobodnie: — Moja macocha. W tej chwili nie bolało ją już, że Suasan się zmieniła, że nie była taka jak na początku. Keller stał bardzo blisko niej, uśmiechając się radośnie. Rozumiał, o co jej chodzi. I to sprawiło, że Leisha poczuła wielką ulgę. Tak wielką, że podeszła do niego i zarzuciła mu ręce na szyję. A kiedy uświadomiła sobie, że jest zmieszany i że aż drgnął, objęła go mocniej. Zaczęła łkać — ona, która nigdy nie płakała. — Hej — powiedział Richard. No, już dobrze. — To bardzo inteligentna uwaga — powiedziała Leisha, śmiejąc się przez łzy. Uśmiechnął się z zakłopotaniem. — Chcesz zobaczyć wykresy migracji ryb? — Nie — znowu płakała, a on ją objął, poklepał niezdarnie po plecach, dając w ten sposób do zrozumienia, że dobrze wie, o co jej chodzi. Camden nie poszedł spać. Czekał na nią, chociaż było już po północy. Wypalił mnóstwo papierosów. W pokoju było niebiesko od dymu. — Dobrze się bawiłaś, Leisho? — spytał spokojnie zza tej dymnej zasłony. — Tak. — Cieszę się — powiedział. Zgasił ostatniego papierosa i wstał. Poruszał się sztywno, powoli; miał już około siedemdziesiątki. Poszedł na górę do sypialni. Już prawie rok byli nierozłączni. Chodzili wszędzie razem — na basen, na tańce, do muzeów, do teatru, do biblioteki. Richard przedstawił ją pozostałym, to znaczy grupie dziewcząt i chłopców w wieku od czternastu do dziewiętnastu lat. Wszyscy byli inteligentni i żądni życia. I wszyscy byli Nieśpiącymi. Leisha dowiedziała się wielu rzeczy. Rodzice Tony’ego — podobnie jak jej rodzice — rozwiedli się. Ale czternastoletniemu chłopcu przyszło mieszkać z matką, która akurat nie za bardzo chciała mieć nieśpiące dziecko. Tymczasem ojciec, z którego to inicjatywy Tony był dzieckiem nieśpiącym, miał samochód nadziemny oraz młodą przyjaciółkę, projektantkę ergonomicznych krzeseł, i mieszkał z nią w Paryżu. Tony’emu zabroniono przyznawać się do tego, że jest Nieśpiącym; miał nie mówić o tym nikomu — ani krewnym, ani kolegom w szkole. — Bo pomyślą, że jesteś jakimś dziwadłem — powiedziała mu matka, nie patrząc mu w oczy. Kiedy pewnego razu Tony powiedział o tym koledze, matka zbiła go. Potem przeprowadzili się do innego mieszkania. Zdarzyło się to, kiedy Tony miał dziewięć lat.

Jeanine, dziewczyna prawie tak samo szczupła i długonoga jak Leisha, trenowała łyżwiarstwo. Chciała startować na olimpiadzie. Trenowała po dwanaście godzin na dobę, na co nie mógłby sobie pozwolić żaden uczeń szkoły średniej, który nie był Nieśpiącym. Do tej pory, na szczęście, nie zainteresowali się nią dziennikarze. Jeanine bała się, że jeżeli w prasie napiszą o niej prawdę, odebrane jej zostanie prawo startu. Jack, podobnie jak Leisha, miał od września studiować. Ale już teraz rozpoczął karierę zawodową. Bo żeby zostać prawnikiem, musiał skończyć studia, ale żeby inwestować, potrzebował tylko pieniędzy. Nie miał ich początkowo zbyt wiele, ale w czasie wakacji zarobił sześćset dolarów, zaczął kupować akcje, opierając się na precyzyjnej analizie finansowej, i najpierw zwiększył tę sumę do trzech, a potem do dziesięciu tysięcy dolarów, co pozwoliło mu na dalsze spekulacje. Jack miał piętnaście lat, był, według prawa, za młody na to, żeby inwestować, więc wszystkie jego transakcje firmował swoim nazwiskiem Kevin Baker, najstarszy z Nieśpiących, który mieszkał w Austin. Jack powiedział Leishy: — Kiedy dwa razy pod rząd miałem osiemdziesięcioczteroprocentowy zysk, analitycy danych zaczęli mi się przyglądać. Po prostu węszyli. To jest ich praca, muszą to robić, nawet wtedy, kiedy chodzi o małe sumy. Interesują ich prawidłowości. Jak myślisz, czy jeżeli się pofatygują i uzyskają z banku danych informację, że Kevin jest Nieśpiącym, to spróbują w jakiś sposób uniemożliwić nam inwestowanie? — Ależ ty myślisz jak paranoik — powiedziała Leisha. — Wcale nie — wtrąciła się Jeanine. — Leisho, t y n i e m a s z o n i c z y m p o j ę c i a . — Chcesz powiedzieć, że dzięki pieniądzom i trosce mojego ojca żyłam dotąd wyizolowana z rzeczywistości? — spytała Leisha. Nikt się nie skrzywił. Wszyscy oni rozumieli to, co się mówi, w sposób dosłowny. Nie uznawali aluzji. Ani złudzeń. — Tak — odpowiedziała Jeanine. — Twój ojciec to wspaniały facet. Wychował cię w przekonaniu, że człowiek powinien dążyć do osiągnięcia wyznaczonych sobie celów i że nie powinien być w tym krępowany. Boże drogi, jest przecież yagaistą. No dobrze, w porządku. Cieszę się, że masz takiego ojca. — w jej słowach nie było cienia ironii. Leisha kiwnęła głową. — Ale świat nie zawsze jest taki. Oni nas nienawidzą. — To za mocne słowo — powiedziała Carol. — Być może — odrzekła Jeanine. — Ale oni są inni niż my. Jesteśmy od nich lepsi i oni nie mogą się z tym pogodzić. — Nie rozumiem, dlaczego to ma być takie naturalne — wtrącił się Tony. — Dlaczego naturalny nie miałby być właśnie podziw dla tego, co lepsze? My przecież podziwiamy lepszych. Czy Kenzo Yagai wywołuje w nas niechęć, ponieważ jest genialny? Albo ten fizyk, Nelson Wadę? Albo Cathene Raduski? — My nie czujemy niechęci do nich, bo s a m i j e s t e ś m y l e p s i od innych ludzi — powiedział Richard. — C.B.D.O. — Powinniśmy stworzyć swoje własne społeczeństwo — odezwał się Tony. — Dlaczego mamy pozwolić, żeby ich przepisy ograniczały nas uniemożliwiały uczciwe osiągnięcia? Z jakiej racji mieliby zabronić Jeanin startować na olimpiadzie a Jackowi inwestować na tych samych warunkach co oni — tylko dlatego, że Jeanine i Jack są Nieśpiącymi? Przecież i oni różnią się między sobą. Niektórzy są bardzo zdolni albo bardzo wytrwali. No a my mamy większą zdolność koncentracji, charakteryzujemy się wiek stabilnością biochemiczną i mamy więcej czasu. Ludzie nie zostali stworzeni jako równi sobie. — Bądź sprawiedliwy: nikomu jeszcze niczego nie zabronili — powiedziała Jeanine. — Ale zabronią nam. — P o c z e k a j c i e — wtrąciła się Leisha. Była bardzo wzburzona. — Macie rację, pod wieloma względami jesteśmy lepsi niż inni ludzie. Ale Tony, tych słów w Deklaracji

Niepodległości nie można rozpatrywać bez kontekstu. Deklaracja nie mówi, ze ludzie zostali stworzeni jako równi sobie, jeżeli chodzi o uzdolnienia. Ona mówi o prawach i władzy, o tym, że ludzie zostali stworzeni jako równi w o b e c p r a w a . Nie wolno nam tworzyć i odrębnego społeczeństwa ani uchylać się od ograniczeń, które społeczeństwo nakłada na wszystkich. Wszyscy muszą podlegać tym samym regułom dotyczącym umów. Inaczej nie można prowadzić swobodnej wymiany handlowej, nie można w sposób swobodny wymieniać owoców swojej działalności na owoce działalności innych ludzi. — Oto słowa godne prawdziwej yagaistki — powiedział Richard, ściskając jej dłoń. — No, jeżeli o mnie chodzi, to mam dosyć tej przeintelektualizowanej rozmowy — roześmiała się Carol. — To już trwa kilka godzin. A jesteśmy przecież na plaży. Kto idzie popływać? — Ja — powiedziała Jeanine. — Chodź, Jack. Wszyscy ruszyli się z miejsc, otrzepując piasek z kostiumów, odkładając okulary słoneczne. Richard pomógł Leishy wstać, pociągając ją za ręce. Ale zanim pobiegli do wody, Tony położył na jej ramieniu szczupłą dłoń. — Jeszcze jedno pytanie, Leisho. Zastanów się. My osiągamy więcej niż większość ludzi i prowadzimy wymianę handlową ze Śpiącymi wtedy, kiedy jest to wzajemnie korzystne. Nie robimy różnicy między silnymi a słabymi. Przyjmując, że tale jest, jakie mamy zobowiązania wobec tych, którzy są tak słabi, że nie mają w tej wymianie nic do zaoferowania? Przecież my i tak będziemy zawsze dawać więcej niż dostaniemy. Czy musimy to robić, kiedy nie dostajemy w ogóle nic? Czy musimy otaczać opieką ich upośledzonych i zdeformowanych, chorych, leniwych i niezaradnych, posługując się w tym celu produktami naszej pracy? — A czy Śpiący muszą to robić? — odpowiedziała Leisha pytaniem na pytanie. — Kenzo Yagai powiedziałby, że nie. A on jest Śpiącym. — Kenzo Yagai powiedziałby, że oni czerpią korzyści z wymiany handlowej nawet jeżeli nie są bezpośrednimi kontrahentami zawierającymi poszczególne umowy handlowe. Cały świat jest lepiej odżywiony i zdrowszy dzięki energii Y. — Chodźcie! — krzyknęła Jeanine. — Ojej, ci wariaci mnie utopią! Leisha na pomoc! Leisha roześmiała się. Zanim zdążyła ruszyć pędem w kierunku przyjaciółki, zauważyła wyraz twarzy Richarda i Tony’ego. Richard patrzył na nią z nieukrywanym pożądaniem, a Tony z gniewem. Był zły na nią? Ale dlaczego? Co takiego zrobiła? Przecież stanęła tylko po stronie godności i wymiany handlowej. W chwilę potem Jack ochlapał ją, a Carol wepchnęła Jacka do ciepłej wody. No a Richard objął Leishę, śmiejąc się w głos. Kiedy zdołała przetrzeć zalane wodą oczy, Tony’ego już nie było w pobliżu. Była północ. — No więc — powiedziała Carol — kto odważy się pierwszy? Było ich sześcioro na tej polanie, którą otaczały jeżyny. Wszyscy byli nastolatkami. Popatrzyli po sobie. Lampa zasilana energią Y świeciła przytłumionym światłem. Tworzyło to odpowiedni nastrój. Tajemnicze cienie kładły się na ich twarzach i gołych nogach. Wokół polany rosły drzewa, tworząc zwartą i ciemną ścianę, oddzielającą ich od najbliższych zabudowań posiadłości Rogera Camdena. Było bardzo gorąco. Sierpniowe powietrze było bardzo ciężkie i duszne. W drodze głosowania podjęli wspólną decyzję, że nie będą używali klimatyzowanego pola zasilanego energią Y, bo chcą wrócić do warunków pierwotnych, niebezpiecznych, do prymitywu. Sześć par oczu wpatrywało się w szklane naczynie, które trzymała Carol. — No, d e c y d u j c i e s i ę — powiedziała. — Kto chce to wypić? — W jej głosie pobrzmiewała sztuczna wesołość, teatralna nieugiętość. — No, dalej. Przecież tak trudno było to zdobyć.

— A j a k t o z d o b y ł a ś ? — zapytał Richard, który, podobnie jak Tony, pochodził z najmniej wpływowej, niezamożnej rodziny. — Jak ci się udało to zdobyć w tej formie, w formie płynu? — Mam kuzyna, ma na imię Brian, jest farmaceutą i dostarcza leki do Instytutu Biotechnologii. I jest ciekawy, jak to na nas podziała. Wszyscy pokiwali głowami — wszyscy z wyjątkiem Leishy, bo wszyscy oprócz niej byli Nieśpiącymi dlatego, że ich krewni mieli jakieś powiązania z Instytutem. No i oni też byli ciekawi, jak to podziała. Szklane naczynie zawierało interleukinę–1, środek doładowujący system immunologiczny, jedną z wielu substancji, których zażycie wywoływało skutek uboczny w postaci natychmiastowego zapadnięcia w głęboki sen. Leisha wpatrywała się w naczynie. W dole brzucha poczuła ciepło — jak wtedy, kiedy kochała się z Richardem. — Daj mi to! — powiedział Tony. Carol podała mu naczynie. — Pamiętaj! Wystarczy tylko jeden łyk. Tony podniósł naczynie do ust. Wstrzymał się na chwilę, popatrzył na nich; w jego wzroku była zawziętość. A potem wypił. W minutę później już leżał na ziemi, a niedługo potem zamknął oczy. Usnął. Wrażenie było inne niż wtedy, kiedy patrzyło się na śpiących rodziców,1 rodzeństwo czy przyjaciół. Bo teraz spał Tony. Odwracali głowy. Nie patrzyli j sobie w oczy. Leisha czuła ciepło i niepokojące pulsowanie między nogami.] Było to nieco nieprzyzwoite. Kiedy przyszła jej kolej, wypiła powoli, po czym oddała naczynie Jeanine. Poczuła, że ciąży jej głowa, jakby wypchana wilgotnymi szmatami. Popatrzyła na drzewa, ale ich obraz był zamazany. Przenośną lampę też I widziała jakby przez mgłę. Jej światło nie było już jasne i czyste, ale popstrzone plamami i jakby lepkie. Gdyby jej dotknęła, na pewno by się pobrudziła. A później ogarnęła ją ciemność, w y g a s z a j ą c j e j u m y s ł . Usiłowała krzyknąć: „Tatusiu!”, wyciągnąć ku niemu ręce, ale ciemność ją pochłonęła. A później był ten ból głowy. Wlekli się przez lasek w bladym świetle poranka, cierpiąc niewymownie. Oprócz bólu głowy dokuczało im dziwne poczucie wstydu. Usiłowali nie dotykać się nawzajem. Leisha starała się trzymać jak najdalej od Richarda. Przez cały dzień huczało jej w głowie i mdliło ją. A na dodatek nic im się nie śniło. — Chcę, żebyś poszła dzisiaj ze mną — powtórzyła Leisha po raz dziesiąty czy dwunasty. — Obie za dwa dni wyjeżdżamy na studia. To ostatnia okazja. Naprawdę chcę, żebyś poznała Richarda. Alice leżała na brzuchu w poprzek łóżka. Włosy — brązowe i bez połysku — spadały jej na twarz. Miała na sobie drogi, jedwabny, żółty kombinezon od Ann Patterson. Spodnie marszczyły się i były pozaginane pod kolanami. — A dlaczego tak ci na tym zależy? — Bo jesteś moją siostrą — powiedziała Leisha; wolała nie mówić, że są „bliźniaczkami”, bo nic nie wyprowadzało Alice z równowagi bardziej niż taka uwaga. — Ale ja nie chcę — oświadczyła Alice. W chwilę później jednak zmieniła ton. — Przepraszam, Leisho, nie miałam zamiaru być niegrzeczna. Ale… ale ja naprawdę tego nie chcę. — Przyjdzie tylko Richard, nie będziesz musiała spotykać się z nimi wszystkimi. I potrwa to tylko godzinę czy coś koło tego. Potem wrócisz i spakujesz się przed wyjazdem na Uniwersytet Północno — Zachodni. — Nie pojadę tam. Nie będę studiowała. Leisha wytrzeszczyła oczy ze zdziwienia, a Alice dodała:

— Jestem w ciąży. Leisha usiadła na łóżku. Alice przewróciła się na plecy, odgarnęła włosy z twarzy i roześmiała się. Leisha zatkała sobie uszy. — No proszę — powiedziała Alice — reagujesz tak, jakbyś to t y s a m a była w ciąży. Ale ty byś do tego nigdy nie dopuściła, prawda? Ty nie zajdziesz w ciążę nie w porę. Pewnie, tobie się to nie może zdarzyć. — Ale jak to się stało? — spytała Leisha. — Przecież obie dałyśmy sobie założyć spirale… — Ja kazałam moją usunąć. — To znaczy, że chciałaś zajść w ciążę? — Oczywiście, że tak. I Tatuś nic na to nie może poradzić. No, może oczywiście przestawać dawać mi pieniądze; myślę jednak, że nie przestanie, mimo że to chodzi o mnie, co? — Ale Alice… dlaczego? Chyba nie na złość Tatusiowi? — Nie — powiedziała Alice. — Chociaż są podstawy, żeby myśleć, że zrobiłam to właśnie po to, prawda? Ale nie, zrobiłam to, żeby mieć kogoś, kogo będę mogła kochać. Kogoś, kto będzie n a l e ż a ł t y l k o d o m n i e . I kto nie ma nic wspólnego z tym domem. Leisha przypomniała sobie, jak przed laty biegały razem po oranżerii zalanej światłem słonecznym. — Przecież nie było nam tutaj źle. — Jesteś po prostu głupia. Nie rozumiem, jak ktoś tak inteligentny jak ty może być tak głupi. Wyjdź z mojego pokoju! Wynoś się! — Ale Alice… d z i e c k o musi być… — Wynoś się — wrzasnęła Alice. — Jedź sobie do Harvardu! Rób karierę! Rób, co chcesz, ale wynoś się stąd! Leisha zerwała się na równe nogi. — Oczywiście! Już mnie nie ma! Zachowujesz się nieracjonalnie! Bezmyślnie. Nie planujesz, a d z i e c k o powinno być zaplanowane… Chciała mówić dalej, ale nie czuła już gniewu. Zawsze tak było, nie potrafiła się złościć przez dłuższy czas, gniew wyparowywał z niej, a potem miała pustkę w głowie. Spojrzała na Alice, która nagle wyciągnęła do niej ręce. Objęły się. — Sama jesteś dziecko — powiedziała Alice w zamyśleniu. — Tak, jesteś d z i e c k i e m … Jesteś taka, no nie wiem, jesteś po prostu jak dziecko. Leisha nic nie odpowiedziała. W ramionach Alice było jej ciepło, miała poczucie jakiejś pełni. Te ramiona były jak dzieci bawiące się w słońcu. — Pomogę ci. Jeżeli Tatuś ci nie pomoże, to ja to zrobię. Alice odepchnęła ją gwałtownie. — Nie potrzebuję twojej pomocy. Stały naprzeciwko siebie. Ramiona Leishy obejmowały teraz pustkę, pocierała nerwowo dłońmi własne łokcie. Alice kopnęła pustą walizę, do której miała spakować rzeczy, a potem uśmiechnęła się nagłe. Na widok tego uśmiechu Leisha odwróciła wzrok. Przygotowała sie na kolejny atak. Ale Alice powiedziała łagodnie: — Powodzenia w Harvardzie.

5. Harvard był zachwycający. Od chwili kiedy jej wzrok padł po raz pierwszy na Massachusetts Hall — budowlę starszą o pięćdziesiąt lat niż Stany Zjednoczone — Leisha wiedziała, że znajdzie tu coś, czego brakowało jej w Chicago: historię, tradycję, korzenie. Dotykała cegieł, z których zbudowany był gmach Biblioteki Widenera, i szklanych gablot w Muzeum Peabody’ego z takim szacunkiem, jakby to byty największe świętości, świętości tak wielkie jak Święty Graal. Nigdy nie przejmowała się specjalnie mitami ani dramatami. Udręka Julii wydawała jej się sztuczna, a cierpienia Willy’ego Lomana były po prostu marnowaniem energii. Interesował ją»tylko Król Artur walczący o lepszy porządek społeczny. Ale teraz, spacerując wśród ogromnych jesiennych drzew, zdała sobie nagle sprawę z istnienia działań, które łączą pokolenia, z tego, że ludzie poświęcają ogromne fortuny, żeby wesprzeć naukę i umożliwić przyszłe dokonania, dokonania, których nie będzie im dane widzieć, i z tego, że wysiłek poszczególnych jednostek może kształtować przyszłość. Zatrzymała się i popatrzyła w górę; przez liście widać było solidne budynki, które ludzie budowali mając przed oczami określony cel. W takich chwilach myślała o ojcu, o ojcu, który przełamał opór Instytutu Biotechnologii i zmusił naukowców do wyposażenia swej przyszłej córki w pożądane przez siebie cechy. Już po niespełna miesiącu przeszły jej jednak wzniosłe myśli. Miała bowiem niewiarygodnie dużo pracy; nawet dla niej obciążenie było ogromne. W szkole Sauleya zachęcano ją do indywidualnej nauki — w tempie, które jej odpowiadało. W Harvardzie natomiast wymagano studiowania w tempie godnym tej uczelni. W ciągu ostatnich dwudziestu lat Harvard przodował we wprowadzaniu twardych metod nauczania. Uczelnią kierował człowiek, którego młodość upłynęła pod znakiem przerażającej gospodarczej dominacji Japonii. Znajomość faktów, teorii i ich zastosowań praktycznych, rozwiązywanie problemów i sprawność intelektualna — oto co liczyło się tutaj. Na dwustu ubiegających się o przyjęcie kandydatów pochodzących ze wszystkich krajów świata przyjmowano jednego. Córka angielskiego premiera oblała egzaminy po pierwszym roku i została odesłana do domu. Leisha zajmowała jednoosobowy pokój w nowym akademiku. Wybrała akademik, bo przez tyle lat, mieszkając w Chicago, czuła się odizolowana od ludzi i teraz chciała być wśród kolegów. Zdecydowała się na pojedynczy pokój, bo gdyby z kimś mieszkała, musiałaby przeszkadzać pracując po nocach. Kiedy następnego dnia po przyjeździe siedziała u siebie, wszedł chłopak mieszkający w drugim końcu korytarza i usiadł na blacie jej biurka. — Więc to ty jesteś Leisha Camden. — Tak, to ja. — Masz szesnaście lat. — Prawie siedemnaście. — I masz zamiar być lepsza od nas wszystkich, ot, tak po prostu, nie wysilając się nawet? Uśmiech zniknął z twarzy Leishy. Chłopak przyglądał się jej spode łba. Uśmiechał się, jego spojrzenie było nieprzyjazne. Dzięki Richardowi i Tony’emu Leisha potrafiła już rozpoznawać u ludzi gniew, który przybiera formę pogardy. — Tak — powiedziała Leisha spokojnie — mam taki zamiar. — Jesteś pewna swego, co? Ty, śliczna cizia o ładnych włosach i babskim mózgu mutanta? — Zostaw ją, Hannaway — powiedział jakiś glos. Wysoki blondyn, tak chudy, że jego żebra odznaczały mu się niczym fale na brązowym piasku, stanął w drzwiach. Miał na sobie dżinsy, był boso i suszył mokre włosy. — Czy zawsze musisz łazić i zawracać ludziom głowę? — A ty? — odpowiedział Hannaway.

Zszedł z biurka i poszedł w stronę drzwi. Blondyn przesunął się w bok, lecz Leisha zastąpiła mu drogę. — Będę od ciebie lepsza — powiedziała spokojnie — bo mam nad tobą przewagę. Mam pewne cechy, których ty jesteś pozbawiony. Przede wszystkim jestem Nieśpiącą. Udowodnię, że jestem lepsza, a wtedy z przyjemnością pomogę ci w nauce, tak żebyś i ty mógł zdać egzaminy. Blondyn roześmiał się, wycierając sobie uszy. Ale Hannaway znieruchomiał, a w jego oczach pojawił się wyraz, na którego widok Leisha aż się cofnęła. Przepchnął się obok niej przez drzwi i wyleciał na korytarz. — Świetnie, Camden — powiedział blondyn. — Należało mu się to. — Ale ja mówiłam poważnie — stwierdziła Leisha. — Naprawdę chcę mu pomagać w nauce. Blondyn opuścił ręcznik. — Nie mów! Serio? — Tak! Dlaczego nikt w to nie wierzy? — No, jeżeli o mnie chodzi, to ja ci wierzę. Możesz pomagać i mnie, jeżeli będę miał kłopoty. Ale nie będę ich miał — powiedział z uśmiechem. — Skąd wiesz? — Bo jestem tak samo dobry jak ty. Leisha przyjrzała mu się uważnie. — Nie jesteś jednym z nas. Nie jesteś Nieśpiącym. — Nie muszę być Nieśpiącym. I tak wiem, na co mnie stać. Umiem działać, być, tworzyć, uczestniczyć w wymianie handlowej. — Jesteś yagaistą! — powiedziała Leisha entuzjastycznie. — Oczywiście. — Wyciągnął do niej rękę. — Stewart Sutter. Może pójdziemy na hamburgera? — Świetnie — powiedziała Leisha. Wyszli razem, rozmawiając z ożywieniem. Ludzie przyglądali się jej, ale ona starała się nie zwracać na to uwagi. Była studentką Harvardu — cieszyła się z tego. No i istnieli ludzie tacy jak Stewart Sutter, którzy ją akceptowali i którzy potrafili stawiać przed nią wyzwania. Wtedy kiedy nie spali. Była całkowicie pochłonięta nauką. Pewnego dnia przyjechał Roger Camden. Chodził z nią po terenie uniwersytetu i słuchał jej relacji. Czuł się tu jak u siebie, bardziej niż Leisha mogła się spodziewać: znał ojca Stewarta i dziadka Kate Addams. Rozmawiali o Harvardzie, o interesach, o Instytucie Ekonomicznym Yagaiego i znowu o IIarvardzie. W pewnym momencie Leisha zapytała, co u Alice. Camden odpowiedział, że nie wie. AIice wyprowadziła się i nie chciała się z nim widywać. Wypłacał jej pensję pośrednictwem prawnika. Kiedy to mówił, twarz miał pogodną. Leisha poszła na Bal Alumnów ze Stewartem, który studiował prawo; był dwa lata wyżej niż ona. Spędziła weekend w Paryżu z Kate Addams i dwiema innymi koleżankami; poleciały Concordem III. Pokłóciła się ze Stewartem o to, czy — metaforycznie rzecz ujmując — można by opisać yagaizm jako coś w rodzaju nadprzewodnictwa. Była to głupia kłótnia, oboje o tymi wiedzieli, a jednak kłócili się, a potem zostali kochankami. Jej dotychczasowe doświadczenia seksualne ograniczały się do nieporadnych odkryć, jakich dokonywała wraz z Richardem. A teraz przyszedł Stewart: zręczny, doświadczony, potrafiący z uśmiechem nauczyć ją, jak osiągać orgazm z jego ; pomocą i bez niej. Leisha była zachwycona. — W tym jest tyle r a d o ś c i — powiedziała. Stewart popatrzył na nią z czułością. Wiedziała, że w tej czułości jest niepokój, ale potrafiła sobie wyjaśnić dlaczego.

W połowie semestru okazało się, że jest najlepszą studentką pierwszego roku. W czasie egzaminów odpowiedziała prawidłowo na wszystkie pytania. Żeby to uczcić, poszła ze Stewartem na piwo. Po powrocie zastali jej pokój zdemolowany. Komputer był rozbity, banki danych wymazane, wydruki i książki tliły się jeszcze w kuble na śmieci. Jej ubrania były podarte na strzępy, biurko i komoda pokiereszowane. Nie tknięto tylko łóżka. — Niemożliwe, żeby odbyło się to po cichu — powiedział Stewart. — Wszyscy na tym piętrze, a nawet piętro niżej musieli słyszeć. Na pewno ktoś zechce być świadkiem i złoży zeznania policji. Nikt nie zechciał. Leisha usiadła na brzegu łóżka przerażona i popatrzyła na resztki sukni, w której była na balu. Następnego dnia Dave Hannaway uśmiechnął się szeroko na jej widok. Przyleciał Camden — wściekły i oburzony. Wynajął jej w Cambridge mieszkanie z zamkiem szyfrowym i ochroniarzem imieniem Toshio. Kiedy wyjechał, Leisha zwolniła Toshio, ale zatrzymała mieszkanie. Dawało to jej i Stewartowi znacznie większą swobodę i pozwalało bez końca omawiać zaistniałą sytuację. Leisha utrzymywała, że to, co się stało, było wynikiem czyjejś niedojrzałości i jakiegoś odchylenia od normy. — Zawsze istnieli ludzie pełni nienawiści. Nienawidzili a to Żydów, a to czarnych, a to imigrantów, a to yagaistów, jednym słowem tych, którzy mieli więcej inicjatywy i godności niż oni sami. Nic w tym dziwnego. I nie oznacza to wcale, że między Nieśpiącymi a Śpiącymi istnieje jakiś zasadniczy antagonizm. Leżeli w łóżku. Stewart usiadł i wyciągnął rękę po kanapkę leżącą na nocnej szafce. — Czy rzeczywiście? Musisz pamiętać, Leisho, że jesteś zupełnie inna niż oni. Lepiej przystosowana ewolucyjnie nie tylko do tego, żeby przetrwać, ale i żeby mieć przewagę. Obiektami nienawiści, o których mówiłaś, byli, z wyjątkiem yagaistów, ludzie najsłabsi w społeczeństwie. Zajmowali w nim pozycje podrzędne. A ty przecież, podobnie jak dwie inne nieśpiące osoby Studiujące prawo w Harvardzie, pracujesz już w redakcji „Przeglądu Prawniczego”. Redagujecie pismo. Kevin Baker, najstarszy z was, założył firmę produkującą oprogramowanie dla urządzeń z biointerfejsami i robi pieniądze wielkie pieniądze. Nieśpiący otrzymują wspaniałe stopnie i żaden nie ma ze sobą problemów. Wszyscy są zdrowi. A na dodatek prawie wszyscy nie są jeszcze pełnoletni. Wyobrażasz sobie, z jak wielką nienawiścią się spotkacie, kiedy już wejdziecie w świat wielkich finansów i wielkich interesów, kiedy zostaniecie prezesami, przewodniczącymi i politykami? — Daj mi kanapkę — poprosiła Leisha. — A teraz posłuchaj. Są dowody na to, że się mylisz. Dowodem jesteś ty sam. I Kenzo Yagai. I Kate Addams. I profesor Lane. I mój ojciec. Wszyscy Śpiący, którzy uczestniczą w wymianie handlowej opartej na czystych zasadach i korzystnych umowach. Czyli większość z was albo większość z tych spośród was, których w ogóle warto brać pod uwagę. Wierzycie przecież, że konkurencja między najzdolniejszymi prowadzi do najbardziej korzystnej wymiany handlowej, i to korzystnej dla wszystkich — dla silnych i słabych. Nieśpiący naprawdę, w konkretny sposób, przyczyniają się do tego, że wzrasta dobrobyt społeczeństwa, i ten ich wkład widać w wielu dziedzinach. To powinno przeważyć, być dla was ważniejsze niż pewien psychiczny dyskomfort, który sobą powodujemy. Jesteśmy z waszego punktu widzenia c e n n i . Wiesz o tym dobrze. Stewart strzepnął okruchy z prześcieradła. — Tak, wiem. Yagaiści wiedzą o tym. — Yagaiści grają pierwsze skrzypce w świecie interesów i finansów i w sferach akademickich. A jeżeli jeszcze nie, to stanie się tak w niedalekiej przyszłości. W społeczeństwie merytokratycznym tak być p o w i n n o . Nie doceniasz ludzi, Stewarcie. Etyka nie jest wyłącznie domeną przodujących. — Mam nadzieję, że masz rację — powiedział Stewart. — Bo jestem w tobie zakochany. Leisha odłożyła kanapkę. — Radość — powiedział Stewart, wtulając głowę w jej piersi. — Ty jesteś radością.

Leisha pojechała do domu na Święto Dziękczynienia. Spotkała się z Richardem i powiedziała mu o Stewarcie. Słuchał jej z zaciśniętymi wargami. — A więc jest Śpiącym. — Jest c z ł o w i e k i e m , osobą ludzką — odpowiedziała Leisha. — Jest dobrym, inteligentnym człowiekiem, który stawia przed sobą cele i stara się je osiągnąć. — A czy wiesz, co zrobili ci twoi dobrzy, inteligentni, dążący do osiągnięcia celów Śpiący? Zabronili Jeanine startować w olimpiadzie. „Modyfikacje genetyczne, podobnie jak sterydy, dają człowiekowi niezasłużoną przewagę i dlatego ich stosowanie jest niegodne prawdziwego sportowca.” Chris Devereaux opuścił Stanford. Zniszczyli jego laboratorium, wyrzucili na śmietnik wyniki dwuletniej pracy nad proteinami pamięciorodnymi. Firma Kevina Bakera produkująca oprogramowanie jest celem wrednej kampanii — oczywiście niejawnej. Mówi się o nich, że posługują się programami; wynalezionymi przez „nieludzkie umysły”. Oskarża się nas o korupcję, zniewalanie psychiczne, satanizm — używa się wszystkich chwytów charakterystycznych dla polowania na czarownice. Obudź się, Leisho! Leisha nie spała; słyszała go dobrze. Zapanowała cisza. Czas płynął. Richard stał w postawie boksera, pochylony do przodu, z zaciśniętymi zębami. W końcu odezwał się bardzo spokojnie: — Kochasz go? — Tak — odpowiedziała Leisha. — Przykro mi, ale tak. — Sama to wybrałaś — powiedział zimno Richard. — Co robisz, kiedy on śpi? Przyglądasz mu się? — Mówisz o tym, jakby to było zboczenie. Richard milczał. Leisha zrobiła głęboki wdech. A potem dodała spokojnie, lecz z kontrolowanym pośpiechem: — Kiedy Stewart śpi, ja pracuję. Robię to samo, co ty robisz w nocy. Nie traktuj mnie tak. Nie chciałam ci sprawić przykrości. I nie chcę stracić was wszystkich, członków naszej grupy. Uważam, że Śpiący należą do tego samego gatunku co my. Czy masz zamiar ukarać mnie za to? Czy masz zamiar p o w i ę k s z y ć s u m ę nienawiści? Czy chcesz mi powiedzieć, że nie mogę należeć do szerszego świata, do którego należą wszyscy uczciwi, wartościowi ludzie bez względu na to czy śpią, czy nie? Czy chcesz mnie przekonać, że to cechy genetyczne, a nic duchowość, tworzą bariery między ludźmi? Czy chcesz mnie zmusić do tego, żebym dokonała sztucznego wyboru między „nami” a „nimi”? Richard wziął do ręki bransoletkę. Leisha poznała: była to bransoletka, którą dała mu w lecie. Powiedział spokojnym głosem: — Nie. Nie ma mowy o wybieraniu. — Bawił się przez chwile złotymi ogniwami, a potem podniósł głowę i spojrzał na nią. — Jeszcze nie. W czasie ferii wiosennych Camden poruszał się wolniej niż poprzednio. Brał leki nasercowe, miał problemy z ciśnieniem. Powiedział Leishy, że rozwodzi się z Susan. — Susan się zmieniła. Była inna, kiedy się z nią żeniłem. Zresztą sama wiesz. Niezależna, twórcza i zadowolona z życia. A później, po kilku lalach, zrobiła się z niej jędza. Bezustannie narzekająca jędza. — Potrząsnął głową ze szczerym zakłopotaniem. — Sama widziałaś… To była prawda. Leisha przypomniała sobie, jak Susan przychodziła do nich, żeby się „bawić” — te zabawy to były świetnie opracowane testy sprawdzające poziom ich rozwoju umysłowego. Jasne loki tańczyły nad jej błyszczącymi oczami. Alice kochała ją wtedy tak samo jak Leisha. — Tatusiu, chcę dostać adres Alice. — Mówiłem ci już w Harvardzie, że go nie znam — powiedział Camden. Przekręcił się w fotelu. Był to ruch ciała, które nigdy nie spodziewało się starości. W styczniu zmarł Kenzo Yagai. Na raka trzustki. Camden bardzo to przeżył. — Wypłacam jej pensję, przez adwokata. Sama tak chciała.

— Więc daj mi adres adwokata. Jednak adwokat nie powiedział Leishy, gdzie mieszka Alice. — Nie chce, żeby ktoś ją odnalazł. Pragnęła całkowitego zerwania. — Ale nie ze mną — powiedziała Leisha. — Z panią też — odrzekł adwokat, a w jego oczach spostrzegła błysk podobny do tego, jaki widziała w oczach Dave’a Hannawaya. Poleciała do Austin, wskutek czego spóźniła się o jeden dzień na zajęcia. Kevin Baker spotkał się z nią natychmiast — odwołał spotkanie z przedstawicielami IBM. Powiedziała mu, kogo szuka, a on polecił swoim najlepszym pracownikom, żeby znaleźli adres, nic informując ich oczywiście, po co mu jest potrzebny. Dwie godziny później Leisha znała adres Alice — wydobyli go z kartoteki elektronicznej adwokata. Uświadomiła sobie, że oto po raz pierwszy zwróciła się do jednego z Nieśpiących z prośbą o pomoc. I uzyskała ją natychmiast. Została udzielona bezinteresownie. Alice mieszkała w Pensylwanii. Leisha wynajęła na weekend samochód nadziemny z szoferem — umiała już prowadzić, ale tylko samochody naziemne — i pojechała do High Ridge w Appalachach. Była to odizolowana od świata wioska; najbliższy szpital znajdował się w odległości dwudziestu pięciu mil. Alice mieszkała w małym domku w lesie z mężczyzną, który miał na imię Ed. Był to małomówny cieśla starszy od niej o dwadzieścia lat. Mieli w domu wodę i elektryczność, ale nie zamontowali odbiornika podłączonego do sieci informacyjnej. Ziemia w wiosennym słońcu wydawała się surowa i naga. Woda z topniejącego lodu wyżłobiła w niej mnóstwo bruzd. Wyglądało na to, — że Alice i Ed nie zajmują się niczym, co by było godne uwagi. Alice była w ósmym miesiącu ciąży. — Nie chciałam, żebyś tu przyjeżdżała — powiedziała do Leishy. — Więc dlaczego to zrobiłaś? — Bo jesteś moją siostrą. — O Boże, ale ty wyglądasz! To w Harvardzie jest taka moda? Nosi się takie buty? I od kiedy starasz się być modna? Zawsze przecież byłaś zbyt zajęta odstawianiem intelektualistki — nie miałaś czasu na zajmowanie się swoim wyglądem. — Co to wszystko znaczy, Alice? Dlaczego mieszkasz właśnie tu? Co ty wyrabiasz? — Nic nie wyrabiam, żyję — powiedziała Alice. — Z dala od kochanego Tatusia, od Chicago i od zapitej Susan. Wiesz, że ona pije? Jak Mama. To jego wina, to on doprowadza ludzi do takiego stanu. Ale ze mną mu się to nie uda. Ja się wydostałam z tego kotła. Ciekawe, czy i ty to kiedyś zrobisz. — Wydostałaś się, ale wpadłaś w inny kocioł. — Jestem szczęśliwa — powiedziała Alice gniewnie. — A przecież o to właśnie chodzi, nie? To był cel, jaki stawiał sobie twój wielki Kenzo Yagai — szczęście osiągane dzięki indywidualnemu wysiłkowi. Leisha już miała odpowiedzieć, że nie widzi, żeby Alice robiła jakikolwiek wysiłek, ale się powstrzymała. Przez podwórko przebiegła kura. Za domem góry wynurzały się z niebieskiej mgiełki. Leisha pomyślała, że to miejsce musi być straszne w zimie: odcięte od świata, w którym ludzie starali się osiągać swoje cele, uczyli się i zmieniali. — Cieszę się, że jesteś szczęśliwa. — Naprawdę? — Tak. — No to i ja się cieszę — powiedziała Alice, ale z nutą buntu w glosie. W chwilę później objęła gwałtownie Leishę, przytuliła ją mocno, a wielki twardy wzgórek brzucha znalazł się ściśnięty między nimi. Włosy Alice miały słodkawy zapach, jak świeża trawa w słońcu. — Przyjadę jeszcze, żeby się z tobą zobaczyć. — Nie przyjeżdżaj — powiedziała Alice.

6. NIEŚPIĄCA DZIEWCZYNKA — MUTANT PROSI O ANULOWANIE MODYFIKACJI GENETYCZNEJ — krzyczały wielkie litery świetlnej gazety. „ZRÓBCIE TAK, ŻEBYM MOGŁA SPAĆ JAK PRAWDZIWI LUDZIE!” — BLAGA NIESZCZĘSNE DZIECKO. Leisha wystukała na klawiaturze numer swojej karty i nacisnęła guzik, żeby dostać wydruk; zrobiła to tym razem, mimo że zwykle nie czytała elektronicznych gazet podających wiadomości w skrócie. Świetlny napis biegł dalej. Sprzedawca w sąsiednim dziale sklepu przystanął koło półki ustawiając na niej pudełka i popatrywał na Leishę. Bruce, jej ochroniarz, zaczął popatrywać na sprzedawcę. Leisha miała teraz dwadzieścia dwa lata, kończyła prawo w Harvardzie i była redaktorką „Przeglądu Prawniczego”. Była najlepszą studentką na roku. Następne miejsca zajmowali: Jonathan Cocchiara, Len Carter i Martha Wentz. Wszyscy byli Nieśpiącymi. Kiedy znalazła się w mieszkaniu, przejrzała wydruk. A potem — za pośrednictwem Grupowej Sieci Łączności — uzyskała dostęp do kartoteki w Austin. Zawierała ona dalsze opowieści o dziewczynce wraz z komentarzami innych Nieśpiących, ale zanim zaczęła je przeglądać, wywołała Kevina Bakera. — Cieszę się, że zadzwoniłaś, Leisho. Sam miałem do ciebie dzwonić. — Jaka jest sytuacja Stelli Bevington? Czy ktoś to sprawdził? — Randy Davis. Mieszka w Chicago, ale ty chyba go nie znasz. Jest jeszcze uczniem szkoły średniej. Dokładniej mówiąc, mieszka w Park Ridge, a Stella w Skokie. Jej rodzice nie chcieli z nim rozmawiać, zachowywali się dość niegrzecznie, ale on mimo to dopiął swego i zobaczył się ze Stellą. Nie wygląda na to, że chodzi tu o znęcanie się; oni tylko po prostu są głupi! Zachciało im się genialnego dziecka, więc oszczędzali i odmawiali sobie wszystkiego, a teraz, kiedy takie dziecko naprawdę mają, nie umieją sobie z nim poradzić. Wrzeszczą na nią, żeby spała, stosują presję psychiczną, kiedy ona im się sprzeciwia, ale jak dotąd nie używają przemocy. — A czy z powodu tej presji psychicznej można ich pozwać do sądu? — Nie sądzę, żeby to było potrzebne. Jeszcze nic teraz. Dwoje z nas będzie w stałym kontakcie ze Stellą. Ona ma modem, ale nie powiedziała rodzicom o tym, że istnieje nasza Grupowa Sieć Łączności. Randy będzie do niej jeździł co tydzień. Leisha przygryzła wargę. — W tym gównianym artykuliku jest napisane, że ona ma siedem lat. — To prawda. — Może nie powinna z nimi mieszkać. Ja jestem mieszkanką stanu Illinois. Mogłabym złożyć skargę, że znęcają się nad nią, jeżeli Candy ma za dużo roboty… I pomyśleć, że chodzi o s i e d m i o l e t n i e d z i e c k o . — Nie. Poczekajmy z tym jeszcze. Stelli prawdopodobnie nic nie będzie. Wiesz o tym tak samo dobrze jak ja. Rzeczywiście, wiedziała. Nieśpiącym nigdy „nic nie było”, bez względu na to, jak bardzo napadali na nich przedstawiciele tej części społeczeństwa, która składała się z głupców. Zresztą Leisha obstawała przy swoim — chodzi tu tylko o część społeczeństwa, o tę część, którą tworzą głupcy i która stanowi mniejszość. Hałaśliwą mniejszość, ale jednak mniejszość. Większość była bowiem w stanie pogodzić się z istnieniem coraz liczniejszej grupy Nieśpiących, ponieważ rozumiała, że nie tylko zdobywają oni coraz większą władzę, ale również z ich działalności kraj jako całość czerpie coraz większe korzyści. Kevin Baker, który miał teraz dwadzieścia sześć lat, zrobił ogromne pieniądze na produkcji mikrochipów. Dokonał w tej dziedzinie rewelacyjnego przełomu. Dzięki temu przełomowi dzień, w którym miała powstać Sztuczna Inteligencja, czyli dzień, w którym miało się spełnić

to, co kiedyś było jedynie marzeniem, stawał się z każdym rokiem bliższy. Dwudziestoczteroletnia Caroline Rizzolo otrzymała Nagrodę Pulitzera w dziedzinie dramatu za sztukę pod tytułem „Światło poranka”. Jeremy Robinson, będąc jeszcze studentem ostatniego roku w Stanfordzie, miał wielkie osiągnięcia w dziedzinie zastosowań nadprzewodnictwa. William Thaine, redaktor „Przeglądu Prawniczego” w czasie, kiedy Leisha zaczynała studia, prowadził teraz prywatną kancelarię. Nie przegrał ani jednego procesu. Miał dwadzieścia sześć lat i klienci zgłaszali się do niego z coraz trudniejszymi sprawami. Cenili jego zdolności, nie zwracając uwagi na to, że jest taki młody. Ale nie wszyscy akceptowali ich tak gładko. Kevin Baker i Richard Keller założyli Sieć Łączności, dzięki której Nieśpiący zaczęli tworzyć połączoną ścisłymi więzami grupę. Wszyscy jej członkowie byli na bieżąco informowani o zmaganiach pozostałych kolegów. Leisha Camden finansowała batalie prawne, pokrywała koszty kształcenia tych Nieśpiących, których rodziców nie było stać na płacenie za naukę, pomagała dzieciom znajdującym się w złej sytuacji psychologicznej. Rhonda Lavelier wyrobiła sobie w Kalifornii licencję zastępczej matki i, kiedy tylko to było możliwe, Grupa właśnie do niej kierowała małych Nieśpiących, których trzeba było odebrać rodzicom. Grupa miała już trzech prawników — Nieśpiących zrzeszonych w Amerykańskim Stowarzyszeniu Adwokatów, a w przyszłym roku miało dołączyć jeszcze czterech z uprawnieniami do prowadzenia praktyki w pięciu różnych stanach. Kiedy zdarzyło się tak, że nie zdołali legalnie odebrać rodzicom czteroletniego Timmy’ego DeMarzo, nieśpiącego chłopca, wobec którego stosowano przemoc, porwali go. Leisha uważała, że nie należy tego robić. Usiłując przekonać kolegów, że ma rację, przyjęła moralny i pragmatyczny (co dla niej oznaczało to samo) punkt widzenia i użyła następujących argumentów: jeżeli wierzą w słuszność fundamentalnych praw rządzących ich społeczeństwem, jeżeli wierzą, że w tym społeczeństwie oni sami zdolni są być uczestnikami swobodnej wymiany handlowej, to muszą stosować się do obowiązujących praw. Przecież są w większości yagaistami. Powinni więc to wiedzieć. A poza tym jeżeli złapie ich FBI, to rzucą się na nich sądy i prasa i dopiero dadzą im w kość. Jednak nie złapano ich. Timmy DeMarzo — za mały, żeby posłużyć się Siecią Łączności i poprosić o pomoc (o jego sytuacji dowiedzieli się dzięki automatycznemu systemowi przeszukiwania rejestrów policyjnych, zainstalowanemu przez firmę Kevina) — został wykradziony z podwórka własnego domu w Wichita. Przez cały ostatni rok mieszkał na terenie Północnej Dakoty w odizolowanej od świata przyczepie mieszkalnej (jednak nie na tyle odizolowanej, żeby nie można w »niej było zainstalować modemu Grupowej Sieci Łączności). Opiekowała się nim matka zastępcza — osoba nieskazitelna z punktu widzenia prawa — która mieszkała w tej przyczepie przez całe życie. Była ona kuzynką jednego z Nieśpiących, miała ogromne, nieco rubaszne poczucie humoru i była o wiele inteligentniejsza, niż by się mogło zdawać. Była yagaistką. W żadnym banku danych nie było śladu istnienia Timmy’ego: nie zarejestrowano go ani w żadnym urzędzie skarbowym, ani w żadnej szkole czy przedszkolu, nawet w skomputeryzowanej rejestracji zamówień miejscowego sklepu spożywczego nie znalazłoby się nic, co by wskazywało, że kupowano tam dla niego jedzenie. Bo zapasy dla niego przywoziła co miesiąc ciężarówka należąca do jednego z Nieśpiących zamieszkałych w State College w Pensylwanii. Dziesięcioro członków Grupy wiedziało o porwaniu. Wszystkich Nieśpiących urodzonych w Ameryce było 3 428. Spośród nich 2 691 osób posiadało modemy Grupowego Systemu Łączności i dzięki temu należało do grupy. Poza tym były dzieci — za małe, żeby posługiwać się modemami, ich liczba wynosiła 701 oraz 36 osób, które z różnych powodów nie uczestniczyły w życiu Grupy. Porwanie zorganizował Tony Indivino.

— Chciałem z tobą porozmawiać o Tonym — powiedział Kevin. — On znowu zaczyna. Tym razem na poważnie. Skupuje grunty. Złożyła wydruk w bardzo mały kwadracik i położyła go bardzo ostrożnie na stole. — Gdzie? — W Alleghenach. Na południu stanu Nowy Jork. Kupił już mnóstwo ziemi. Buduje teraz drogi. A na wiosnę ma zacząć budować pierwsze budynki. — Ciągle finansuje to Jennifer Sharifi? Jennifer była urodzoną w Ameryce córką arabskiego księcia, który chciał mieć nieśpiące dziecko. Książę już nie żył, a Jennifer — ciemnooka dziewczyna znająca wiele języków — dysponowała większym majątkiem niż ten, który Leisha miała odziedziczyć po śmierci swego ojca. — Tak. Tony zaczyna mieć coraz więcej zwolenników. — Wiem. — Skontaktuj się z nim. — Dobrze. A ty ze mną, kiedy dowiesz się czegoś nowego o Stelli. Do północy pracowała nad „Przeglądem Prawniczym”, a później, do czwartej nad ranem, przygotowywała się do zajęć. Od czwartej do piątej zajmowała się sprawami członków Grupy, przyjmując na siebie rolę ich prawnika. O piątej zadzwoniła do Tony’ego, który jeszcze mieszkał w Chicago. Skończył szkołę średnią i jeden semestr na Uniwersytecie Północno — Zachodnim, a kiedy pojechał na Boże Narodzenie do domu, nastąpił wreszcie wybuch: wygarnął matce za to, że zmuszała go, żeby żył udając śpiącego. Leishy wydawało się, że od tego czasu był bez przerwy poirytowany. — Tony? Tu Leisha. — Odpowiedź brzmi: tak, tak, nie i idź do diabła. Leisha zacisnęła zęby. — No świetnie. A jakie, według ciebie, chciałam zadać pytanie?… Czy ty naprawdę myślisz, że Nieśpiący powinni zacząć żyć w swoim własnym samowystarczalnym społeczeństwie? Czy Jennifer Sharifi chce sfinansować ten projekt, który pochłonie tyle, ile budowa całego miasta? Czy nie uważasz, że to nieuczciwe, zwłaszcza jeżeli się weźmie pod uwagę to, co można osiągnąć cierpliwie integrując Grupę ze zwykłym społeczeństwem? No, a jak poradzić sobie ze sprzecznościami wynikającymi z tego, że będziemy żyć w zaopatrzonym w broń, odizolowanym mieście i równocześnie prowadzić wymianę handlową ze Światem Zewnętrznym?… Gdybyś t y zadał takie pytanie mnie, ja nigdy bym ci nie powiedziała, żebyś poszedł do diabła. — Co za uprzejmość; jestem pełen podziwu — powiedział Tony, a po chwili dodał: — Przepraszam. Odezwałem się jak jeden z n i c h . — My nie powinniśmy się tak zachowywać. — Dobrze przynajmniej, że nie powiedziałaś: nie uda ci się to. Szczerze dziękuję. Leisha zastanowiła się w duchu, czy Tony przeprowadzi to, co sobie zamierzył. — Wiesz co, Tony, my nie jesteśmy jakimś odrębnym gatunkiem. — Powiedz to Śpiącym, a nie mnie. — Przesadzasz. Oczywiście, są między nimi tacy, co nienawidzą, bo tacy się zawsze znajdą. Ale nie można rezygnować… — My nie rezygnujemy. Cokolwiek stworzymy, będzie podlegało swobodnej wymianie handlowej: oprogramowanie, oprzyrządowanie, powieści, informacja, teorie, porady prawne. Nie zamkniemy bram i będziemy poruszać się na zewnątrz. Ale będziemy też mieli bezpieczny Azyl, do którego zawsze można wrócić. Miejsce bez tych wszystkich pijawek, wysysających z nas krew, tylko dlatego że podobno — jako ci lepsi — jesteśmy im to winni. — Tu nie chodzi o to, że jesteśmy im coś winni.

— Naprawdę? — powiedział Tony. — Pomówmy szczerze, Leisho. Jesteś yagaistką. Czyli jakie są twoje poglądy? W co wierzysz? — Ale Tony… — W co wierzysz? — zapytał jeszcze raz Tony. Zapytał tonem tego czternastolatka, którym był, kiedy Richard poznał ich ze sobą. Leisha wyraźnie ten ton usłyszała. I równocześnie stanęła jej przed oczami twarz ojca — nie taka, jaką miał teraz, po operacji serca, ale taką jak dawniej, kiedy Leisha była mała i kiedy biorąc ją na kolana mówił jej, że jest wyjątkowa. — Wierzę w dobrowolną, wzajemnie korzystną wymianę handlową. Wierzę, że godność duchowa człowieka ma swoje źródło w samodzielnym zdobywaniu środków do życia i we współpracy z innymi w ramach społeczeństwa. Wierzę, że symbolem tego jest umowa. I że potrzebujemy się nawzajem, żeby móc prowadzić najpełniejszą, najbardziej korzystną wymianę handlową wytworów swojej pracy. — Świetnie — wpadł jej w słowo Tony. — A co z żebrakami w Hiszpanii? — Z kim? — Wyobraź sobie, że idziesz ulicą w jakimś biednym kraju, na przykład w Hiszpanii, i spotykasz żebraka. Dajesz mu dolara? — Prawdopodobnie tak. — Dlaczego? Przecież on nie daje ci niczego w zamian. Bo niczego nic ma. — Wiem. Robię to, bo mu współczuję. Z dobroci serca. — No dobrze. Spotykasz sześciu żebraków. Czy dajesz każdemu dolara? — Prawdopodobnie tak — powtórzyła Leisha. — Tak, dajesz. No, a jeżeli spotkasz stu żebraków i nie dysponujesz takimi pieniędzmi, jakie faktycznie masz? Czy i wtedy dajesz każdemu po dolarze? — Nie. — Dlaczego? Leisha robiła co mogła, żeby nie stracić cierpliwości. Mało było osób, które potrafiły doprowadzić ją do tego, że chciała się rozłączyć; Tony był jedną z nich. — Dlatego, że straciłabym zbyt wiele. A moje zarobki przeznaczone są przede wszystkim dla mnie. — W porządku. A teraz zastanów się nad tym: w Instytucie Biotechnologii — który ukształtował i ciebie, i mnie, droga pseudo — siostro — nie dalej jak wczoraj doktor Melling… — Kto? — Doktor Susan Melling. O Boże, zupełnie zapomniałem, że ona była żoną twojego ojca! — Straciłam z nią kontakt — powiedziała Leisha. — Nie wiedziałam, że wróciła do pracy naukowej. Alice kiedyś mówiła… zresztą to nie ma znaczenia. Więc co się dzieje w Instytucie? — Ogłosił dwa ważne komunikaty. Po pierwsze: Carla Dutcher jest w pierwszym miesiącu ciąży. Płód został poddany badaniom genetycznym. Gen bezsenności jest genem dominującym. Następne pokolenie, pokolenie potomków członków naszej Grupy będzie się składało z ludzi, którzy również nic będą spali. — Wszyscy o tym wiedzieliśmy — powiedziała Leisha. Carla Dutcher była pierwszą na świecie Nieśpiącą, która zaszła w ciążę. Jej mąż był Śpiącym. — Cały świat się tego spodziewał. — Ale prasa i tak zrobi z tego sensację. Zobaczysz. Będą pisali: „Mutanty się rozmnażają”, „Oto rodzi się nowa rasa, która zdominuje następne pokolenie!” Leisha nie zaprzeczyła. — A ten drugi komunikat? — Jest smutny. Ktoś z naszej Grupy stracił życie. — Kto?

— Bernie Kuhn. Z Seattle. — Nie znała go. — To był wypadek samochodowy. Nic nadzwyczajnego: stracił panowanie nad kierownicą na stromym zakręcie, kiedy zawiodły hamulce. Prowadził dopiero od kilku miesięcy. Miał siedemnaście lat. Problem w tym, że jego rodzice podarowali jego mózg i ciało Instytutowi Biotechnologii, który ma współdziałać z katedrą patologii Akademii Medycznej w Chicago. Będą go kroić, żeby sprawdzić, jaki wpływ na mózg i cały organizm ma brak snu. — I dobrze, że to zrobią — powiedziała Leisha. — Biedny Bernie. A ty czego się boisz? Myślisz, że co odkryją? — Nie wiem. Nie jestem lekarzem. Wiem tylko, że cokolwiek to będzie, zostanie wykorzystane przeciwko nam. Przez tych, co nas nienawidzą. — Jesteś paranoikiem, Tony. — To wykluczone. Nieśpiący są bardziej zrównoważeni i mają lepszy kontakt z rzeczywistością niż wymaga tego norma. Czyżbyś nie czytała literatury? — Tony, posłuchaj… — A co się stanie jeżeli będziesz szła ulicą w Hiszpanii i spotkasz stu żebraków, z których każdy będzie chciał dolara, a ty odmówisz i oni wtedy, nie mając nic na wymianę, będą tak rozwścieczeni tym, że ty posiadasz to, co posiadasz, że rzucą się na ciebie, przewrócą cię, zabiorą ci wszystko i zbiją cię? Co będzie, jeżeli to zrobią kierowani zawiścią i rozpaczą? Leisha nie odpowiedziała. — Czy masz zamiar mi powiedzieć, że ten scenariusz jest nieprawdopodobny? Ze takie rzeczy nigdy się między ludźmi nie zdarzają? — Zdarzają się — powiedziała Leisha spokojnie — ale niezbyt często. — Bzdura. Powinnaś bardziej zainteresować się historią. I czytać więcej g a z e t . Sedno sprawy jest takie: Co jesteś winna tym żebrakom? Co dobry yagaista, zwolennik wzajemnie korzystnych umów, jest winien ludziom, którzy nie mają nic na wymianę i potrafią tylko brać? — Nie jesteś… — Co, Leisho, co? Bądź obiektywna, tak obiektywna jak tylko potrafisz, i odpowiedz: co jesteśmy winni nietwórczym, nieproduktywnym potrzebującym, którzy umieją tylko wyciągać rękę? — Już powiedziałam. Dobroć serca. Współczucie. — Nawet jeżeli nie odpłacają się nam tym samym? Dlaczego? — No bo… — przerwała. — Dlaczego? Z jakiej racji prawomyślne i produktywne, twórcze istoty ludzkie winne są coś tym, którzy nie wytwarzają zbyt dużo ani nie stosują się do przepisów prawa? Za pomocą jakich argumentów filozoficznych, ekonomicznych, wymysł sama, chcesz udowodnić, że coś jesteśmy im winni? Spróbuj to zrobić z całą właściwą sobie uczciwością. Leisha oparła głowę na kolanach. Pytanie Tony’ego było jak przepaść, ale nie próbowała uchylić się od odpowiedzi. — Nie wiem. Wiem tylko, że jesteśmy im winni to, co powiedziałam. — Z jakiej racji? Milczała. Po chwili Tony powiedział coś, co zastąpiło odpowiedź. Zrobił to głosem, w którym nie było już nuty intelektualnego wyzwania i który był prawie czuły. — Przyjedź na wiosnę. Zobaczysz parcelę, na której zbudujemy nasz Azyl. Zaczniemy już wtedy budowę. — Nie — odpowiedziała Leisha. — Bardzo chcę, żebyś przyjechała. — Nie. Taki obwarowany azyl to nie jest wyjście. — Leisho — powiedział Tony — żebracy stają się coraz bardziej natarczywi. W miarę jak Nieśpiący się bogacą. A mówiąc o bogactwie, nie mam na myśli pieniędzy. — Tony… — powiedziała i przerwała; nie wiedziała, jakich ma użyć argumentów.

— I nie kręć się za dużo po ulicach uzbrojona jedynie w pamięć o Kenzo Yagaim. W marcu, kiedy było bardzo zimno, a wiatr hulał nad rzeką Charles, do Cambridge przyjechał Richard Keller. Leisha nie widziała się z nim już cztery lata. Nie zawiadomił jej za pośrednictwem Grupowej Sieci Łączności, że przyjedzie. Leisha spieszyła do domu, na twarz miała naciągnięty czerwony wełniany szalik, bo było zimno i padał śnieg; nagle, tuż przed drzwiami, Richard zastąpił jej drogę. Bruce, ochroniarz Leishy, idący za nią, aż zesztywniał. — Richard! W porządku, Bruce, to stary przyjaciel. — Cześć, Leisho! Był teraz potężniejszy, jeszcze bardziej krępy, szerszy w ramionach. Ale twarz została ta sama — doroślejsza, ale nie zmieniona; miał te same niskie brwi i niesforne ciemne włosy. I brodę. — Wyglądasz pięknie — powiedział. Poczęstowała go kawą. — Przyjechałeś tu służbowo? Wiedziała — dzięki Sieci — że zrobił magisterium i że miał wielkie osiągnięcia w dziedzinie biologii — prowadził badania na Morzu Karaibskim. Jakiś rok temu przerwał je i zniknął; znalazł się poza zasięgiem Sieci Łączności. — Nie, przyjechałem dla kaprysu. — Uśmiechnął się nagle swoim dawnym uśmiechem, dzięki któremu jego ciemna twarz nabierała wyrazu szczerości. — Przez długi czas prawie nie pamiętałem, że można coś robić dla przyjemności. Uczucie zadowolenia było mi znane, tak, wszyscy znamy to uczucie płynące z wytężonej pracy. Ale przyjemności, zachcianki, kaprysy — to co innego. Kiedy zdarzyło ci się ostatni raz zrobić coś głupiego? Leisha uśmiechnęła się. — Jadłam watę cukrową pod prysznicem. — Naprawdę? Dlaczego właśnie pod prysznicem? — Żeby zobaczyć, czy się rozpuści. — I co, rozpuściła się? — Tak. Ślicznie to wyglądało. — I to była ostatnia głupia rzecz, jaką zrobiłaś? Kiedy to było? — W lecie — powiedziała Leisha i roześmiała się. — To dawno — w porównaniu ze mną, bo ja właśnie teraz popełniam coś głupiego. Przyjechałem do Bostonu tylko po to, żeby mieć przyjemność zobaczyć ciebie. Leisha przestała się śmiać. — Mówisz to takim poważnym tonem. Za poważnym jak na mówienie o głupstwach. — To racja — przyznał. Leisha znowu się roześmiała. Ale on zachował powagę. — Byłem w Indiach. I w Chinach. I w Afryce. Dużo myślałem. I obserwowałem. Początkowo udawałem Śpiącego, żeby nie zwracać na siebie uwagi. A potem zacząłem spotykać się z Nieśpiącymi. W Indiach i w Afryce jest ich trochę. Są to dzieci rodziców, którzy zdecydowali się przyjechać na operację do Stanów. Są na ogół akceptowani i nikt ich się nie czepia. Próbowałem zrozumieć, dlaczego w krajach tak rozpaczliwie ubogich — bo są bardzo ubogie, w każdym razie jeżeli zamożność i ubóstwo mierzyć naszymi kryteriami: energia Y jest tam dostępna tylko w dużych miastach… Więc próbowałem zrozumieć, dlaczego w tych krajach ludzie nie mają żadnych trudności z zaakceptowaniem wyższości Nieśpiących, podczas gdy Amerykanie, którym powodzi się teraz lepiej niż kiedykolwiek, coraz wyraźniej ich odrzucają. — No i zrozumiałeś? — spytała Leisha. — Nie. Ale zrozumiałem coś innego. Przyglądałem się tym wszystkim społecznościom — wiejskim i innym, różnym kampongom, i zrozumiałem, że my jesteśmy zbyt wielkimi indywidualistami.

Leisha była zawiedziona. Oczyma wyobraźni zobaczyła twarz ojca, który mówił: D o s k o n a ł o ś ć , Leisho, o t o c o s i ę l i c z y . D o s k o n a ł o ś ć , której towarzyszy i n d y w i d u a l n y w y s i ł e k … Wyciągnęła rękę i wzięła filiżankę Richarda. — Jeszcze kawy? Schwycił przegub jej dłoni i spojrzał jej w twarz. — Nie zrozum mnie źle. Ja nie mam na myśli pracy. Jesteśmy zbyt wielkimi indywidualistami w innych sprawach. Jesteśmy zbyt racjonalni w sprawach uczuć. Jesteśmy zbyt samotni. Izolacja zabija nie tylko swobodny przepływ myśli. Ona zabija radość. Nie wypuszczał jej ręki. Spojrzała mu w oczy; była w nich głębia, której nie zauważyła nigdy przedtem. Wydawało się jej, że patrzy w kopalniany i szyb; kręciło się jej od tego w głowie i była przerażona, bo wiedziała, że na jego dnie może być złoto albo ciemność. Albo jedno i drugie. — Stewart? — zapytał Richard po cichu. — Nie, już dawno z nim nie jestem. To była taka studencka miłość — powiedziała zmienionym głosem. — Kevin? — Nie, nigdy. Jesteśmy tylko przyjaciółmi. — Nie byłem pewien. A może jest jeszcze ktoś inny? — Nie. Wypuścił przegub jej dłoni. Leisha popatrzyła na niego nieśmiało. Roześmiał się nagle. — Radość, Leisho, tak, radość. To słowo wywołało w jej pamięci jakby jakieś echo. Ale nie mogła sobie przypomnieć, skąd to wrażenie. A potem wrażenie ustąpiło i ona też się roześmiała,. Śmiechem lekkim i zwiewnym jak cukrowa wata. — Leisho, musisz przyjechać. On miał atak serca. Susan Melling powiedziała to zmęczonym głosem. — Bardzo ciężki? — spytała Leisha. — Lekarze nie mają co do tego pewności — brzmiała odpowiedź w słuchawce. — A przynajmniej tak mówią. On chce się z tobą zobaczyć. Czy możesz się teraz oderwać od nauki i przyjechać? Był maj, ostatnie chwile przed końcowymi egzaminami. Korekta „Przeglądu Prawniczego” była spóźniona. Richard zaczął właśnie pracować jako konsultant udzielający porad rybakom z Bostonu, którym szyki pomieszały nagłe zmiany prądów wodnych w oceanie; pracował po dwadzieścia godzin na dobę. — Przyjadę — powiedziała Leisha. W Chicago było zimniej niż w Bostonie. Na drzewach były dopiero małe pączki. Naprzeciwko wielkich okien domu wychodzących na wschód pulsowało Jezioro Michigan; grzywiaste fale rozbijały się o brzeg, rozpylając zimną wodną mgłę. Leisha zorientowała się, że Susan teraz mieszka z ojcem: na toaletce poniewierały się jej szczoteczki, a na kredensie w hallu leżały jej czasopisma. — Aaa, Leisha — powiedział Camden. Wyglądał staro. Szara skóra, zapadnięte policzki, a przy tym wyraz niepokoju i dezorientacji charakterystyczny dla człowieka, który dotychczas zawsze uważał, że siła i wigor są czymś oczywistym. W kącie pokoju, na małym osiemnastowiecznym krzesełku siedziała niska, krępa, ciemnowłosa kobieta. — Alice. — Dzień dobry, Leisho. — A l i c e . Szukałam cię…

Nic należało tego mówić. Leisha rzeczywiście prowadziła poszukiwania, ale niezbyt intensywne. Wiedziała, że Alice nic chce, żeby ją odnalazła. — Jak ci się wiedzie? — Dobrze — powiedziała Alice. Była teraz łagodna, trochę obca, nie angażująca się, niepodobna do tej Alice, która tak się złościła sześć lat temu tam, w surowych górach Pensylwanii. Camden, któremu dokuczał ból, poruszył się na łóżku. Patrzył na Leishę niezamglonymi, jasnymi, niebieskimi oczami. — Poprosiłem Alice, żeby przyjechała. I Susan. Susan jest tu już od jakiegoś czasu. Leisho, ja umieram. Żadna z nich nie zaprzeczyła. Leisha, która znała jego szacunek dla faktów, też się nie odezwała. Z miłości do niego ścisnęło jej się serce. — Mój testament ma John Jaworski. Żadna z was nie może go podważyć. Ale teraz sam chcę wam powiedzieć, co w nim jest. W ciągu ostatnich kilku lat sprzedawałem, upłynniałem. Większość moich zasobów jest teraz dostępna. Jedną dziesiątą zostawiam Alice, jedną dziesiątą Susan, jedną dziesiątą Elizabelh, a resztę tobie, Leisho, bo ty jesteś jedyną; osobą zdolną w optymalny sposób spożytkować pieniądze. Leisha posiała Alice spłoszone spojrzenie, a Alice popatrzyła na nią z dziwnym spokojem i właściwym sobie niezaangażowanicm. — Elizabeth? Mojej… matce? To ona żyje? — Tak — powiedział Camden. — Przecież powiedziałeś mi, że nie żyje! Już bardzo dawno, ileś lat temu! — Tak. Uważałem, że tak będzie lepiej dla ciebie. Nie akceptowała cię takiej, jaką byłaś. Była zazdrosna o twoją przyszłość. I nic miała nic do zaoferowania. Nie mogła ci nic dać. Mogła cię tylko skrzywdzić, źle wpłynąć na twój rozwój emocjonalny. Ż e b r a c y w H i s z p a n i i… — przypomniało jej się nagle. — Źle zrobiłeś, Tatusiu. N i e m i a ł e ś r a c j i . Ona jest moją m a t k ą … Nie była w stanie mówić dalej. Camden nawet nie drgnął. — Sądzę, że miałem rację. Ale teraz jesteś dorosła. Jeżeli chcesz, możesz się z nią widywać. Patrzył na nią ciągle, jego oczy były zapadnięte, ale jasne. A wokół niej powietrze zdawało się falować, pulsować z napięcia. A więc ojciec ją okłamywał! Susan obserwowała ją uważnie; na jej ustach igrał uśmieszek. Czy cieszyła się z tego, że Camden stracił tak wiele w oczach córki? Czy cały czas była o nią zazdrosna, zazdrosna o to, co łączyło ją z ojcem…? Leisha uświadomiła sobie, że myśli tak jak Tony. To ją trochę otrzeźwiło. Ale nadal wpatrywała się w Camdena, który też nie spuszczał z niej oka — nieugięty, nieprzejednany, nawet na łożu śmierci pewien swoich racji. Alice wzięła ją za łokieć i powiedziała tak cicho, że tylko ona, Leisha, mogła ją usłyszeć: — Leisho, on odchodzi. A tobie wkrótce przejdzie. Alice zostawiła syna, Jordana, w Kalifornii z Beckiem Watrousem, który od dwóch lat był jej mężem. Beck był przedsiębiorcą budowlanym; poznała go, kiedy pracowała jako kelnerka w miejscowości uzdrowiskowej na Sztucznych Wyspach. Zaadoptował Jordana. — Zanim poznałam Becka, miałam poważne kłopoty — powiedziała Alicet swoim jakby obojętnym głosem. — Czy wiesz, że kiedy byłam w ciąży przed urodzeniem Jordana, śniło mi się, że on będzie Nieśpiącym? Że będzie taki jak ty? Co noc mi się to śniło i co rano budziłam się i wymiotowałam, bo byłam w ciąży i miałam urodzić dziecko, które miało być nikim, tak jak ja. Które miało być głupim zerem. Mieszkałam wtedy z Edem — w Pensylwanii, pamiętasz, byłaś tam kiedyś. To trwało jeszcze dwa lata. Kiedy Ed mnie bił, byłam zadowolona. Chciałam, żeby zobaczył to Tatuś. Bo Ed przynajmniej mnie dotykał. Leishę ścisnęło za gardło. — W końcu go rzuciłam, bo bałam się o Jordana. Pojechałam do Kalifornii i przez rok nic nie robiłam, tylko jadłam. W końcu ważyłam sto dziewięćdziesiąt funtów. — Alice miała,

według oceny Leishy, pięć stóp i cztery cale wzrostu. — Później pojechałam zobaczyć się z matką. — Nic mi nie powiedziałaś! — wybuchnęla Leisha. — Wiedziałaś, że ona żyje, i nie powiedziałaś mi o tym. — Ona połowę życia spędza na odwyku — powiedziała Alice z brutalną prostotą. — Nie zobaczyłaby się z tobą, nawet gdybyś o to prosiła. Ale ze mną się spotkała i zaczęła się nade mną rozczulać. Mówiła, że jestem jej „prawdziwą” córką. A potem zwymiotowała mi na sukienkę. Odsunęłam się od niej, spojrzałam na tę sukienkę i zdałam sobie sprawę, że nadaje się tylko do tego, żeby na nią rzygać, bo jest taka brzydka. Ja naumyślnie ubierałam się wtedy w brzydkie rzeczy. Zaczęła krzyczeć, że Tatuś zrujnował życie jej i moje — że zrobił to d l a c i e b i e . I wiesz, co wtedy zrobiłam? — Co? — spytała Leisha; głos jej drżał. — Poleciałam do domu, spaliłam wszystkie swoje ubrania, znalazłam sobie pracę, zaczęłam studia, schudłam pięćdziesiąt funtów i zapisałam Jordana na terapię zabawową. Siedziały przez jakiś czas w milczeniu. Za oknem rozciągało się jezioro — ciemne, nie oświetlone ani przez księżyc, ani przez gwiazdy. Leisha wzdrygnęła się nagle, a Alice poklepała ją po ramieniu. — Powiedz mi… Leisha właściwie nie wiedziała, co chce usłyszeć, wiedziała tylko, że chce, żeby w ciemności zabrzmiał głos Alice, ten głos, którym mówiła teraz: łagodny, spokojny, nieskażony żadną nutą pretensji wywołanej poczuciem krzywdy, krzywdy, która była spowodowana samym faktem istnienia Leishy. Bo tak było: krzywdziła swoim istnieniem. — Powiedz mi coś o Jordanie. Ma teraz pięć lat, tak? Jaki jest? Alice odwróciła głowę i spojrzała prosto w oczy Leishy. — Jest szczęśliwym, zwyczajnym dzieckiem. Zupełnie zwyczajnym. Camden umarł tydzień później. Po pogrzebie Leisha usiłowała zobaczyć się z matką przebywającą w Brookfield w Ośrodku Odwykowym dla Narkomanów i Alkoholików. Ale powiedziano jej, że Elizabeth Camden nie widuje nikogo oprócz swojej jedynej córki Alice Camden Watrous. Susan Melling, cała w czerni, zawiozła Leishę na lotnisko. Mówiła inteligentnie i z przekonaniem o jej studiach, o Harvardzie, o „Przeglądzie Prawniczym”. Leisha odpowiadała monosylabami, ale Susan nic rezygnowała; zadawała jej pytania, spokojnie domagała się odpowiedzi: kiedy będzie zdawała egzamin adwokacki, czy już stara się o pracę? Stopniowo Leisha budziła się z odrętwienia, w Które wpadła w chwili, gdy trumna ze szczątkami ojca została spuszczona do grobu. Uświadomiła sobie, że Susan robi to z dobroci serca. — Poświęciło mu się tak wiele osób — powiedziała nagle. — Ale nie ja — odpowiedziała Susan wjeżdżając na parking przed lotniskiem. — To znaczy może tak, ale tylko na krótki czas, wtedy kiedy zrezygnowałam z pracy, żeby zajmować się jego sprawami. Roger nie miał wielkiego uznania dla poświęcenia. — Czy popełniał pod tym względem błąd? — spytała Leisha. Pytanie zabrzmiało rozpaczliwie, wbrew jej zamiarom. Susan uśmiechnęła się smutno. — Ależ skąd. Nie popełniał błędu. Miał rację. Co do mnie, to nie powinnam była porzucać badań naukowych. Kiedy to zrobiłam, długo nie mogłam się pozbierać. Leishy przypomniały się słowa: T o o n d o p r o w a d z a l u d z i d o t a k i e g o s t a n u . Kto to powiedział? Susan? Czy Alice? Nie mogła sobie przypomnieć. Tym razem pamięć ją zawiodła. Przypomniała sobie ojca, jak w chłodnej oranżerii sadzi i przesadza swoje ukochane egzotyczne kwiaty.

Była zmęczona. To było zmęczenie mięśni spowodowane stresem — wiedziała o tym. Dwadzieścia minut odpoczynku i będzie znowu w formie. Piekły ją oczy — nieprzyzwyczajone do łez. Odrzuciła głowę na oparcie. Susan zaparkowała i wyłączyła motor. — Leisho, mam ci coś do powiedzenia. Leisha otworzyła oczy. — Na temat testamentu? Na twarzy Susan pojawił się półuśmiech. — Nie. Nie masz przecież obiekcji co do takiego podziału majątku, prawda? Uważasz, że taki podział jest słuszny. Ale nie o to chodzi. Chodzi o to, że członkowie zespołu badawczego z Instytutu i uczeni z Akademii w Chicago zakończyli prace. Są już wyniki analizy mózgu Berniego Kuhna. Leisha odwróciła się i spojrzała jej prosto w oczy. Była spłoszona wyrazem twarzy Susan. Malowały się na niej stanowczość, zadowolenie, gniew i coś jeszcze, czego Leisha nie potrafiła określić. — Opublikujemy je w przyszłym tygodniu w „Nowoangielskim Przeglądzie Medycznym”. Zastosowaliśmy nadzwyczajne środki ostrożności; nie było przecieków do popularnej prasy. Ale tobie chcę powiedzieć, co odkryliśmy. Żebyś była na to przygotowana. — Mów dalej, proszę — powiedziała Leisha ze ściśniętym gardłem. — Pamiętasz jak wzięliście interleukinę–1, żeby przekonać się, jak to jest, kiedy człowiek śpi? Miałaś wtedy szesnaście lat, pamiętasz? — A skąd ty o tym wiesz? — Byliście pod ścisłą obserwacją, czego się nie domyślaliście. Pamiętasz ten ból głowy, którego się wtedy nabawiłaś? — Tak. Pamiętała: głowa bolała i ją i Richarda, i Tony’ego, i Jeanine… która później, po zdyskwalifikowaniu jej przez Komitet Olimpijski, przestała: jeździć na łyżwach. Była przedszkolanką w Butte w Montanie. — To właśnie o interleukinie–1 chcę teraz mówić. Między innymi o niej. Otóż jest to jedna z substancji, które wzmagają tworzenie się przeciwciał,; działanie białych ciałek krwi i pełnią wiele innych funkcji, które pobudzają system immunologiczny. U normalnych ludzi IL–1 wydziela się w czasie snu wolnofalowego. To oznacza, że ich, że nasz system immunologiczny jest aktywizowany w czasie snu. Dwadzieścia osiem lat temu my, uczeni, zadaliśmy sobie między innymi pytanie: Czy dzieci nieśpiące, u których nie następuje wydzielanie IL–1, będą częściej chorować? — Ja nigdy nie chorowałam — powiedziała Leisha. — Chorowałaś. Miałaś wietrzną ospę i przeziębiłaś się trzy razy pod koniec czwartego roku życia — odpowiedziała Susan z naukową dokładnością. — Ale ogólnie biorąc, byliście wszyscy bardzo zdrowi. Stworzono więc alternatywną teorię stymulacji systemu immunologicznego zachodzącej podczas snu. Uznano mianowicie za pewnik, że owo wzmożenie aktywności immunologicznej stanowi przeciwwagę dla zmniejszenia się w czasie snu odporności organizmu, co związane jest prawdopodonie w jakiś sposób z wahaniami temperatury ciała podczas snu paradoksalnego. Innymi słowy: stwierdzono, że sen zmniejsza odporność organizmu na choroby, czemu przeciwdziałają takie endogenne czynniki gorączkotwórcze jak IL–1. Sen uznano więc za źródło problemu, a stymulacje systemu immunologicznego za jego rozwiązanie. Rozumiesz? — Tak. — Oczywiście, że rozumiesz. Co za głupie pytanie. Susan odgarnęła włosy z twarzy. Siwiały już na skroniach. Pod prawym uchem miała małą brązową plamkę, taką jakie tworzą się u starszych łudzi.

— Przez te wszystkie lata dokonaliśmy tysięcy, a może setki tysięcy analiz tomogramów sporządzonych techniką opartą na emisji pojedynczych fotonów czaszki twojej i czaszek innych Nieśpiących, a także nieskończoną ilość wyników badań EEG, próbek płynu mózgowo–rdzeniowego, i tak dalej, i tak dalej. Ale nie mieliśmy dostępu do wnętrza mózgu, nie wiedzieliśmy, co się w nim naprawdę dzieje. Dopóki Bernie Kuhn się nie rozbił. — Susan — powiedziała Leisha — mów po prostu. Bez dalszych wstępów. — Nie zestarzejecie się. — Co takiego? — To znaczy — zewnętrznie tak. Będziecie mieli siwe włosy, zmarszczki, worki pod oczami, obwisłe policzki. Jednak brak peptydów snu i wszystkie inne zjawiska związane z niespanicm mają różnoraki wpływ na system immunologiczny i na regenerację tkanek. Wpływ ten jest jeszcze nie wyjaśniony. Wątroba Berniego Kuhna była w idealnym stanie. A także płuca, serce, węzły limfatyczne, trzustka i rdzeń przedłużony. Te organy nie były po prostu młode czy zdrowe — one były w s t a n i e i d e a l n y m . Istnieje więc jakieś wzmocnienie regeneracji tkanek, które w sposób oczywisty powiązane jest z działaniem systemu immunologicznego i które różni się zasadniczo od wszystkiego, czego się dotychczas spodziewaliśmy. Organy nie są w najmniejszym stopniu zużyte — nawet w tak minimalnym stopniu, jakiego należałoby się spodziewać u siedemnastolatka. One się po prostu regenerują w sposób doskonały i ten proces regeneracji zachodzi bezustannie. — Jak długo? — wyszeptała Leisha. — A kto u diabła może to wiedzieć? Bernie Kuhn był młody. Być może istnieje jakiś mechanizm kompensacyjny, który się w pewnym momencie włączy, i wtedy — jak w jakiejś cholernej galerii Dorianów Grayów — u was wszystkich nastąpi katastrofa. Jednak nie sądzę, że tak będzie. Nie sądzę też, że może to trwać bez końca; żadna regeneracja tkanek nie może trwać w nieskończoność. Ale może trwać bardzo, bardzo długo. Leisha wpatrywała się w zamazane obrazy odbite w szybie samochodu. Przypomniała sobie znowu twarz ojca na tle niebieskiego atłasu wyścielającego trumnę i białe róże. Jego serce, niezregenerowane, wyczerpało się. — Jak na razie, możemy tylko domyślać się, co będzie w przyszłości. Wiemy, że struktury peptydowe, które powodują skłonność do snu u normalnych ludzi, przypominają komponenty ścian komórek bakterii. Być może istnieje związek między snem a podatnością na choroby, tego nie wiemy. Ale niewiedza nigdy nie powstrzymała popularnej prasy od drukowania różnych bzdur. Chciałam cię przygotować, bo na pewno będą was nazywać h o m o p e r f e c t u s — superludźmi. Albo uznają was za nieśmiertelnych. Przez pewien czas siedziały w milczeniu. Wreszcie Leisha powiedziała: — Powiem o tym reszcie. Zawiadomię ich za pośrednictwem naszej Sieci Łączności. Nie obawiaj się, nie będzie przecieków. Sieć zaprojektował Kevin Baker. Nikt o niej nie wie, bo my nie chcemy, żeby ludzie wiedzieli. — Więc jesteście aż tak dobrze zorganizowani? — Tak. Susan poruszyła wargami. Odwróciła głowę. — Trzeba iść. Bo się spóźnisz. — Susan… — Słucham? — Dziękuję. — Proszę bardzo — powiedziała Susan. W jej głosie było to, co przedtem wyrażała twarz, to coś, czemu wtedy Leisha nie potrafiła nadać nazwy: jakieś pragnienie, jakaś tęsknota.

R e g e n e r a c j a t k a n e k . B a r d z o d ł u g o — śpiewała krew w uszach Leishy lecącej do Bostonu. R e g e n e r a c j a t k a n e k . I w końcu: N i e ś m i e r t e l n i . „Nic, nie, o tym nie myśl”, skarciła samą siebie. Ale krew jej nie słuchała. — Bez przerwy się pani uśmiecha — zagadnął siedzący obok niej pasażer pierwszej klasy, podróżujący służbowo biznesmen, który jej nie poznał. — Wraca pani z jakiegoś wspaniałego przyjęcia? — Nie. Wracam z pogrzebu. Na twarzy mężczyzny odmalowało się zaskoczenie, a potem obrzydzenie. Leisha patrzyła na ziemię widoczną daleko w dole. Rzeki przypominały układy scalone, a pola — fiszki kartotekowe. A na horyzoncie pełno było puszystych, białych chmur podobnych do egzotycznych kwiatów, jakie kwitły w zalanej światłem oranżerii. List był grubszy niż zwykła przesyłka zawierająca wydruk. A poza tym tak rzadko dostawali korespondencję zaadresowaną ręcznie, że ta koperta przyprawiła Richarda o wielki niepokój. — Może zawierać ładunek wybuchowy. Leisha popatrzyła na list leżący na kredensie w hallu. Zaadresowany był dużymi drukowanymi literami: PANI LIESHA CAMDEN; w jej imieniu popełniono błąd ortograficzny. — Wygląda to jak pismo dziecka — powiedziała. Richard stał z pochyloną głową na szeroko rozstawionych nogach. Ale na jego twarzy malowało się tylko zmęczenie. — Może umyślnie napisali to dziecinnym charakterem pisma. Bo spodziewali się, że będziesz wtedy bardziej ufna. — „Napisali”, „spodziewali się”? Jacyś oni? Richardzie, czy my już popadamy w paranoję? — Tak — potwierdził. — Chyba tak. Chwilowo jesteśmy paranoikami. Przed tygodniem w „Nowoangielskim Przeglądzie Medycznym” opublikowano trzeźwy, ostrożny artykuł Susan. Jeszcze tego samego dnia w „Wiadomościach” pojawiły się dramatyczne spekulacje i komentarze pełne oburzenia i przerażenia. Leisha i Richard, podobnie jak i pozostali Nieśpiący — kontaktując się za pomocą Grupowej Sieci Łączności — starali się zorientować, jaki ton w nich dominował. „Nieśpiący będą prawdopodobnie żyli po kilkaset lat… Jeżeli nawet Nieśpiący będzie się żenił tylko ze Śpiącymi — spekulowano — to i tak starczy mu czasu, żeby zawrzeć z tuzin małżeństw i mieć kilka tuzinów dzieci, w wyniku czego powstanie niezwykła, mieszana rodzina… Ingerencja w prawa naturalne doprowadziła do tego, że żyją wśród nas ludzie, którzy zyskali nad nami tę przewagę, że otrzymają znacznie więcej czasu niż my: będą więc mogli stworzyć sobie dużą rodzinę, skupić w swoich rękach więcej władzy i bogactw niż nam, normalnym ludziom, się kiedykolwiek śniło…” — oburzano się. No i dawano wyraz przerażeniu: ,,Jak prędko ta super — rasa zapanuje nad całą ludzkością?” — U podłoża tego wszystkiego leżą różne rodzaje lęku — skomentowała wreszcie Carolyn Rizzalo. Po czym przestali śledzić te wszystkie wypowiedzi. Leisha zdawała końcowe egzaminy na ostatnim roku studiów. Codziennie spotykała się z komentarzami na swój temat — na terenie uczelni, w korytarzach i w salach wykładowych. I codziennie zapominała o nich podczas wyczerpujących egzaminów, które sprowadzały wszystkich studentów do tej samej roli: roli petentów stających w obliczu potęgi wielkiego uniwersytetu. Po egzaminach, chwilowo wyczerpana, wracała w milczeniu do domu — do Richarda i do Sieci Łączności. Przyglądała się ludziom na ulicach, cały czas ze świadomością, że jej ochroniarz, Bruce, jest gotów w każdej chwili stanąć między nią a nimi. — To się uspokoi — powiedziała do Richarda, który nic jej nie odpowiedział, gdy zwierzyła się ze swych spostrzeżeń.

W mieście Salt Springs w Teksasie wydano lokalne zarządzenie mówiące, że żaden Nieśpiący nie może otrzymać zezwolenia na handel napojami alkoholowymi. Uzasadniono to tym, że wszystkie przepisy dotyczące praw obywatelskich są sformułowane w oparciu o zasadę „wszyscy ludzie zostali stworzeni równymi sobie” zapisaną w Konstytucji, a tymczasem do Nieśpiących ta zasada się nie stosuje. W promieniu stu mil od Salt Springs nie mieszkał żaden Nieśpiący, a poza tym od dziesięciu lat nikt się tam nie ubiegał o zezwolenie na handel alkoholem, a jednak środki masowego przekazu — United Press i Wiadomości Sieci Informacyjnej — rzuciły się na tę nowinę. Wynik był taki, że w całym kraju pojawiło się mnóstwo artykułów z pasją omawiających tę sprawę. Wyrażono w nich poparcie dla władz Salt Springs albo krytykowano ich posunięcia. A potem wyszły następne lokalne zarządzenia tego typu. W Pollux w Pensylwanii wolno było odmówić każdemu Nieśpiącemu, który chciał wynająć mieszkanie; uzasadniano to tym, że Nieśpiący, czuwając przez całą dobę, powodują większe zużycie lokalu, a płacą przecież tyle samo co Śpiący. W Cranston Estates w Kalifornii Nieśpiącym zabroniono prowadzenia firm funkcjonujących przez całą dobę, argumentując, że stanowiłyby one „nieuczciwą konkurencję”. W okręgu Iroquois w stanie Nowy Jork odebrano Nieśpiącym prawo zasiadania w ławach przysięgłych, gdyż uznano, że mają oni wypaczone pojęcie o czasie, a ponadto ława przysięgłych, której członkiem byłby Nieśpiący, nie składałaby się z ludzi równych tym, którzy są sądzeni. — Wszystkie te zarządzenia zostaną unieważnione przez sądy wyższej instancji — powiedziała Leisha. — Ale co to za strata czasu i pieniędzy! Tu uświadomiła sobie, że powiedziała to takim tonem, jakim mówił Roger Camden. W stanie Georgia, w którym pewne praktyki seksualne ciągle jeszcze kwalifikowano jako występne, wydano przepis, mówiący, że stosunek seksualny między osobą Śpiącą a Nieśpiącą jest zbrodnią trzeciego stopnia, zrównując go tym samym z bestialstwem. Kevin Baker opracował programy, dzięki którym można było bardzo szybko przeszukiwać wiadomości agencyjne i znajdować wszelkie informacje o dyskryminacji Nieśpiących i atakach na nich oraz dokonywać ich klasyfikacji. Wyniki swojej pracy udostępnił członkom Grupy za pośrednictwem Grupowej Sieci Łączności. Leisha przejrzała dane, a następnie połączyła się z Kevinem. — Czy nie mógłbyś opracować podobnego programu umożliwiającego wyszukiwanie przypadków, w których brano nas w obronę? Bo w ten sposób mamy wypaczony obraz sprawy. — Masz rację — powiedział nieco zaskoczony Kevin. — Nie pomyślałem o tym. — No to pomyśl — powiedziała mu Leisha surowo, na co Richard, który ją obserwował, nie odezwał się ani słowem. Najbardziej wyprowadzały ją z równowagi wiadomości o Nieśpiących dzieciach. Rówieśnicy w szkole unikali ich, bracia i siostry je przezywali, stawały się też celem ataków miejscowych łobuziaków. No a poza tym rodzice, którzy chcieli mieć wyjątkowe dzieci, ale nie obdarzone długowiecznością, odnosili się do nich z niechęcią. W Cold River w stanie Iowa rada szkolna przegłosowała zarządzenie, na mocy którego Nieśpiący nie mieli prawa uczyć się z resztą dzieci, bo ich zdolność szybkiego przyswajania materiału „powoduje, że inne dzieci czują się gorsze i to zaburza ich proces kształcenia się”. Rada była gotowa sfinansować prywatne nauczanie Nieśpiących w domach. Ale wśród nauczycieli nie znaleziono ochotników, którzy chcieliby udzielać im lekcji. Leisha zaczęła spędzać mnóstwo czasu na nocnych rozmowach z dziećmi za pośrednictwem Grupowej Sieci Łączności. Te rozmowy zajmowały jej tyle samo czasu, co nauka do egzaminu adwokackiego, który miała zdawać w czerwcu. Stella Bevington przestała korzystać z modemu. Nowy program opracowany przez Kevina umożliwił skatalogowanie tych wystąpień prasowych, w których domagano się sprawiedliwości dla Nieśpiących. Rada szkolna w Denver przeznaczyła pewną ilość pieniędzy na program, w ramach którego dzieci wybitnie uzdolnione,

a wśród nich także Nie — śpiące, mogły wykorzystywać swoje talenty i pracować w zespołach, mogły nawet uczyć młodszych od siebie. W Rive Beau w Luizjanie wybrano do Rady Miejskiej Nieśpiącą, Danielle du Cherney, mimo że miała dopiero dwadzieścia dwa lata i formalnie nie była uprawniona do sprawowania takiej funkcji. Ciesząca się wielkim prestiżem firma Halley–Hall, zajmująca się medycznymi badaniami naukowymi, nadała duży rozgłos faktowi, że zatrudnia Christophera Amrena, Nieśpiącego ze stopniem doktora w dziedzinie fizyki komórek żywych. Pewnego dnia Dora Clarq — Nieśpiącą mieszkająca w Dallas — otworzyła zaadresowaną do siebie przesyłkę, w której znajdował się materiał wybuchowy. Eksplozja urwała jej rękę. Leisha i Richard wpatrywali się w list leżący na kredensie w hallu. Papier był gruby, kremowy, ale nie ekskluzywny, po prostu papier gazetowy ufarbowany na kolor welinu. Adresu nadawcy nie umieszczono. Richard połączył się za pośrednictwem Grupowej Sieci Łączności z Liz Bishop, Nieśpiącą studentką prawa w Michigan specjalizującą się w prawie karnym. Nigdy przedtem ani on ani Leisha z nią nie rozmawiali, mimo tego Liz zgłosiła się natychmiast i powiedziała im, jak otworzyć kopertę; zaproponowała też, że — jeżeli wolą — przyleci najbliższym samolotem i zrobi to za nich. Richard i Leisha zastosowali się do jej wskazówek na temat prowadzenia zdalnej detonacji i umieścili list w piwnicy. Wybuch nie nastąpił. Kiedy koperta została otworzona, wyjęli list. Droga Pani Camden! Dyla pani dla mnie dobra i dlatego przykro mi zawiadomić panią, że odchodzę. Robią mi trudności w Związku — nie oficjalnie, ale wie pani, jak to jest. Na pani miejscu nie szukałbym następnego ochroniarza przez Związek, tylko prywatnie. I niech pani będzie ostrożna. Przepraszam, ale muszę odejść. Bruce — Nie wiem, czy mam się śmiać, czy płakać — powiedziała Leisha. — Ściągnęliśmy cały ten sprzęt, straciliśmy tyle godzin, żeby się zabezpieczyć i nie dopuścić do wybuchu… — Jeżeli o mnie chodzi, to i tak nie miałem właściwie nic innego do roboty — powiedział Richard. Od czasu, gdy nasiliły się nieprzychylne Nieśpiącym nastroje, prawie wszyscy jego klienci, w obawie przed utratą swojej pozycji na rynku, przestali korzystać z jego usług jako konsultanta do spraw morskich. Zostały tylko dwie firmy, dla których jeszcze pracował. Odezwał się terminal Grupowej Sieci Łączności. Był to sygnał używany w sytuacjach krytycznych, połączenie miało pierwszeństwo. Leisha pierwsza dopadła urządzenia. Tony. — Leisho, będę potrzebował twojej pomocy w kwestiach prawnych. Mamy problemy; utrudniają nam budowę Azylu. Przyjedź tu jak najszybciej. Teren budowy znajdował się w Alleghenach, w południowej części stanu Nowy Jork, wśród starych wzgórz o zaokrąglonych wierzchołkach. Ich zbocza porastały sosny i białe orzechy. Budowa Azylu była w toku. Wykonano już mnóstwo wykopów. Brązowa ziemia lśniła w słońcu. Do najbliższego miasteczka — Belmont — prowadziła stamtąd urocza droga. Niskie nie wymagające konserwacji budynki Azylu, proste, ale wdzięczne w formie, nie zostały jeszcze wykończone; każdy znajdował sie w innej fazie budowy. Na spotkanie wyszła Jennifer Sharifi. Widać było, że jest zdenerwowana. — Tony chce z wami porozmawiać, ale prosił, żebym najpierw wszystko wam pokazała. — A co się stało? — spytała Leisha spokojnie. Nie znała Jennifer, nie spotkały się dotychczas nigdy, ale od razu zauważyła, że nikt z Nieśpiących nie wyglądał tak jak ona, nikt z nich nic był taki wynędzniały, przygaszony, wymęczony — poziom stresu, na który musiała być narażona był niezwykle wysoki.

Jennifer próbowała się uchylić od odpowiedzi na to pytanie. — Powiem wam później. Najpierw obejrzyjcie nasz Azyl. Tony bardzo się liczy z twoim zdaniem, Leisho. Chce, żebyś obejrzała cały teren. Każde z dormitoriów przeznaczono dla pięćdziesięciu mieszkańców; znajdowały się tam wspólne pomieszczenia do gotowania, spożywania posiłków, odpoczynku i kąpieli, a także oddzielne biura, gabinety i laboratoria do pracy. — Nazywamy te domy „dormitoriami”, abstrahując od etymologii tego słowa — powiedziała Jennifer, usiłując się uśmiechnąć. Leisha spojrzała na Richarda, bo ten uśmiech wypadł bardzo blado. Mimo wszystkich zastrzeżeń, jakie miała w stosunku do tego przedsięwzięcia, zrobiło ono na Leishy duże wrażenie. Tony pomyślał o najdrobniejszych szczegółach: znalazło się tu wszystko, co mogło im zapewnić życie we wspólnocie, a równocześnie możliwość zachowania pełnej prywatności. Zwiedzili salę gimnastyczną i mary szpital. — Pod koniec przyszłego roku będziemy mieć osiemnaście osób z dyplomami lekarzy i certyfikatami Amerykańskiego Stowarzyszenia Medycznego. Cztery osoby z tej grupy myślą o tym, żeby się tu osiedlić. Dalej budowano przedszkole, szkołę i gospodarstwo rolne zajmujące się intensywną uprawą. — Żywność będzie oczywiście pochodziła przeważnie z zewnątrz. Tam też głównie będziemy pracować, choć — na ile się da — postaramy się znaleźć zatrudnienie tutaj, wykorzystując sieć łączności. Nie odcinamy się od świata. Tworzymy tylko bezpieczne miejsce, z którego będziemy prowadzili z nimi wymianę. Leisha nie skomentowała tego wyjaśnienia. Wielkie wrażenie zrobił na niej samodzielny system wytwarzania energii Y. Zaimponowało jej także to, w jaki sposób Tony zaplanował dobór kadr. Postarał się o Nieśpiących zajmujących się wszystkim, co mieszkańcom Azylu było potrzebne zarówno do zaspokojenia potrzeb jak i do utrzymywania kontaktów ze światem. — Przede wszystkim potrzebni są prawnicy i księgowi — powiedziała im Jennifer. — To jest nasza pierwsza linia obrony. Tony uważa, że w dzisiejszych czasach większość batalii stacza się w salach sądowych i konferencyjnych. Ale nie wszystkie. Bo w końcu Jennifer pokazała im plany obrony na wypadek fizycznego ataku. Udzielała wyjaśnień z dumą, ale równocześnie jak gdyby broniąc się przed ewentualnymi zarzutami. Zrobiono wszystko, żeby być w stanie powstrzymać napastników nie czyniąc im krzywdy. Te dwieście czterdzieści kilometrów kwadratowych gruntu, które zakupiła Jennifer — „niektóre okręgi są mniejsze”, pomyślała zdumiona Leisha — więc wszystkie te grunty otoczone były elektronicznym systemem kontrolnym. W wypadku zaalarmowania systemu pole siły położone o kilometr od danej bramki elektronicznej porażało prądem każdego, kto się poruszał pieszo. — Ale tylko na zewnątrz terenu, bo nie chcemy, żeby coś złego stało się komuś z naszych. W wypadku pojawienia się na terytorium Azylu pojazdów bez załogi składającej się z ludzi albo w wypadku dostania się na nie robotów włączał się do akcji system wykrywający wszelkie obiekty metalowe, których masa przekraczała określony limit. Każdy obiekt, który nie był wyposażony w specjalne urządzenie sygnalizacyjne zaprojektowane przez Nieśpiącą nazwiskiem Donna Pospula, posiadaczkę patentów na wiele urządzeń elektronicznych, był podejrzany. — Oczywiście nie jesteśmy przygotowani na atak z powietrza ani na atak regularnego wojska — powiedziała Jennifer. — Ale takich ataków się nie spodziewamy. Spodziewamy się tylko agresji ze strony ludzi, którzy nas nienawidzą z pobudek osobistych. — Tu głos jej się załamał.

Leisha dotknęła palcem wydruku w miejscu, gdzie widniał plan zabezpieczeń. Niepokoiło ją to wszystko. — Jeżeli nie zintegrujemy się ze światem… Swobodny handel jest ściśle związany ze swobodą poruszania się. — No… Niby tak. Była to wypowiedź tak bardzo nietypowa dla osoby Nieśpiącej, tak cyniczna i niejednoznaczna, że Leisha podniosła głowę i popatrzyła uważnie na Jennifer. — Leisho, muszę ci coś powiedzieć. — Co takiego? — Tony’ego tu nie ma. — A gdzie jest? — W więzieniu okręgowym. To prawda, że musimy staczać walki z władzami. Chodzi o lokalizację Azylu. O lokalizację! Rozumiesz? Tutaj, gdzie jest tyle wolnego miejsca! Ale teraz nie w tym rzecz. Teraz chodzi o coś innego, o coś, co się stało dziś rano. Tony’ego aresztowano pod zarzutem porwania Timmy’ego DeMarzo. Leishy ziemia zadrżała pod stopami. — FBI? — Tak. — Jak… jak oni to odkryli? — Ktoś w końcu musiał się wygadać. Nie powiedzieli nam, jak do tego doszli. Tony’emu potrzebny jest adwokat. Dana Monteiro już się podjęła jego obrony, ale on chce, żebyś to ty się zajęła jego sprawą. — Ja przecież jeszcze nie mogę. Dopiero w czerwcu zdaję egzamin adwokacki! — On mówi, że poczeka. Tymczasem Dana będzie jego pełnomocnikiem. Zdasz ten egzamin? — Oczywiście. Ale jestem już umówiona z nowojorską firmą Morehouse’a, Kennedy’ego i Andersona; mam podjąć u nich pracę. Przerwała. Richard przyglądał jej się surowo, a Jennifer wbiła wzrok w podłogę. — Jaką on chce przyjąć linię obrony? — spytała Leisha spokojnie. — Chce się przyznać do winy — powiedziała Jennifer — ale liczy na to, że sąd uzna, że były… jak to się nazywa w języku prawników?… okoliczności łagodzące. Leisha kiwnęła głową. Bała się, że Tony nie zechce przyznać się do winy, a to oznaczałoby kłamstwa, wykręty i nieczyste chwyty. Zastanowiła się szybko, jakie okoliczności łagodzące dałoby się znaleźć, szukała w pamięci precedensów, no i kryteriów, na podstawie których precedensy uznawano… Można by odwołać się do sprawy Clements contra Voy… — Dana jest teraz u Tony’ego w więzieniu — powiedziała Jcnnifer. — Pojedziesz tam ze mną? W Belmont, w siedzibie władz okręgowych, powiedziano im, że nie będą mogli zobaczyć się z Tonym. Dana Monteiro, jako jego pełnomocnik, miała do tego prawo. Leisha, nie mająca jeszcze uprawnień adwokackich, nie mogła nawet o tym marzyć. Uświadomił im to urzędnik w biurze prokuratora okręgowego. Rozmawiał z nimi z kamienną twarzą, po czym splunął, kiedy odwrócili się, żeby wyjść. Nie miało dla niego znaczenia, że zabrudził podłogę. Richard i Leisha pojechali wynajętym samochodem na lotnisko, z którego mieli odlecieć do Bostonu. W samochodzie Richard oświadczył, że wyprowadza się od Leishy i przenosi się do Azylu i to zaraz, jeszcze przed zakończeniem prac. Chce pomagać w planowaniu i budowie. Leisha większość czasu spędzała w domu. Uczyła się zawzięcie do egzaminu adwokackiego albo za pomocą Grupowej Sieci Łączności zdobywała wiadomości o Nieśpiących dzieciach. Nie zatrudniała ochroniarza, który zastąpiłby Bruce’a, i to powodowało, że niechętnie wychodziła, chociaż ta niechęć do opuszczania domu wywoływała w niej złość, — była zła na siebie, że ją odczuwa. Raz albo dwa razy dziennie przeglądała wycinki prasowe gromadzone przez Kevina.

Były pewne sygnały, które pozwalały jej mieć nadzieję na lepsze jutro. „The New York Times” zamieścił artykuł wstępny cytowany przez prawie wszystkie elektroniczne środki masowego przekazu: NIENAWIŚĆ W SPOŁECZEŃSTWIE OBFITOŚCI: KILKA UWAG NA TEMAT TEGO, CO POWINNIŚMY UZNAĆ ZA NIEPORZĄDANE W Stanach Zjednoczonych spokój, skłonność do logicznego myślenia i racjonalność nigdy nie byty uznawane za wielkie wartości. Jako naród mieliśmy zawsze skłonność do uważania tych cech za „chłodne”. Mieliśmy też skłonność do zachwycania się przede wszystkim uczuciowością i zdolnością do czynu. Słuchamy z podziwem romantycznych historii i uwielbiamy pamiętniki. Zachwycamy się nie procesem tworzenia Konstytucji, ale jej obroną na wyspie Iwo Jima, nie wzlotami myśli kogoś takiego jak Stephen Hawkins, ale heroizmem ludzi podobnych do Charlesa Lindbergha; czcimy nie wynalazców kolei jednoszynowej i komputerów, które ludzi jednoczą, ale kompozytorów buntowniczych pieśni, które przyczyniają się do powstawania podziałów między nimi. Dziwne, ale to zjawisko nasila się w czasach dobrobytu. Im bogatsi są obywatele naszego państwa, tym bardziej pogardzają spokojnym rozumowaniem, któremu zawdzięczają swoją zamożność, i tym bardziej namiętnie oddają się emocjom. Bo zważmy, co się działo w zeszłym stuleciu, przypomnijmy sobie zwariowane eksces}’, w jakie obfitowały Szalone Lata Dwudzieste i pogardę, jaką darzono establishment w latach sześćdziesiątych. Zastanówmy się też, co stało się w naszym stuleciu: zważmy, że dzięki energii Y nasze społeczeństwo stało się społeczeństwem wielkiej obfitości nie znanej poprzednim pokoleniom i że równocześnie Kenzo Yagai został okrzyknięty przez wszystkich, z wyjątkiem swoich zwolenników, człowiekiem wyrachowanym i zachłannym chociaż pozbawionym życiowej energii, a cały naród bił pokłony przed neonihilistą, pisarzem Stephenem Castellim, przed Brendą Foss, aktorką występującą w filmach „dotykowcach” i przed Jimem Morsem Luterem, zwariowanym nurkiem wykonującym szaleńcze skoki do zasilanych grawitacyjnie studni. Ale nade wszystko zastanówmy się, siedząc w domach zaopatrzonych w energię Y, nad obecnym zalewem nieracjonalnych uczuć skierowanych przeciwko Nieśpiącym, uczuć, których fala wezbrała po opublikowaniu wyników wspólnych badań pracowników Instytutu Biotechnologii i Akademii Medycznej w Chicago nad regeneracją tkanek w ich organizmach. Większość Nieśpiących to ludzie inteligentni, spokojni — jeżeli przez ten mający bardzo złą opinię „spokój” rozumie się zdolność do wykorzystywania własnej energii w celu rozwiązywania problemów bez angażowania w to emocji. (Nawet laureatka Nagrody Pulitzera, Carolyi Rizzolo, obdarowała nas dramatem idei, a nie sztuką, która mówi o rozszalałych namiętnościach.) Wszyscy oni są obdarzeni naturalną zdolnością działania, które owocuje wybitnymi osiągnięciami. Działaniu takiemu zdecydowanie sprzyja to, że mają oni o jedną trzecią więcej czasu na osiąganie tych wybitnych wyników niż pozostali ludzie. Odnoszą sukcesy przede wszystkim w dziedzinach wymagających logicznego myślenia a nie emocji. Komputery, prawo, finanse, fizyka, badania naukowe w dziedzinie medycyny — oto pola, na których się wyróżniają. Odznaczają się zdolnością do racjonalnego podejścia i zamiłowaniem do porządku; są spokojni, inteligentni, pełni radości, młodzi i prawdopodobnie bardzo długowieczni. No i — u nas, w Stanach Zjednoczonych, w naszym społeczeństwie bezprecedensowego dobrobytu — są coraz bardziej znienawidzeni. Czy ta nienawiść, szerząca się tak bardzo w okresie ostatnich kilku miesięcy, wypływa rzeczywiście — jak utrzymuje wielu — z poczucia, że Nieśpiący mają nad resztą społeczeństwa „nie zasłużoną przewagę”, przewagę w zdobywaniu stanowisk pracy; awansu zawodowego, robienia pieniędzy, osiągania sukcesu? Czy też może ta nienawiść płynie z czegoś, co jest o wiele bardziej szkodliwe i co jest zakorzenione w naszej amerykańskiej tradycji strzelania z

biodra? Może jest to po prostu nienawiść do tego co logiczne, co spokojne i co oparte na rozwadze? Może jest to w rzeczywistości nienawiść do wyższości umysłowej? Jeżeli tak, to powinniśmy wrócić myślą do ojców naszej ojczyzny, do Jeffersona, Washingtona, Paine’a, Adamsa, powinniśmy zastanowić się głęboko nad sylwetkami tych przedstawicieli Wieku Rozumu. Bo ci ludzie stworzyli nasz oparty na rozwadze i równowadze system prawny, którego celem jest nie co innego jak ochrona własności i osiągnięć, u których źródła leży wysiłek indywidualny zrównoważonych i rozumnych umysłów. Stosunek do Nieśpiących może się okazać najbardziej precyzyjnym sprawdzianem wykazującym, czy cechuje nas trzeźwa wiara w prawo i porządek. Nie, Nieśpiący nie „z o s t a l i s t w o r z e n i j a k o r ó w n i ” i n n y m l u d z i o m , ale powinniśmy zbadać, jaki jest nasz stosunek do nich w sposób jak najdokładniejszy, stosując metodę godną najbardziej trzeźwo myślących prawoznawców. Może się okazać, że nie będziemy zachwyceni tym, czego się dowiemy o źródłach naszych własnych uczuć, jednak nasza wiarygodność jako narodu będzie zależała od tego, z jak wielką dozą rozumności i inteligencji owo badanie przeprowadzimy. A trzeba podkreślić, że zarówno rozumność jak i inteligencja były tym, czego brakowało w reakcji społeczeństwa na wyniki badań ogłoszone przed kilkoma miesiącami. Prawo to nie teatr. Zanim więc sformułujemy przepisy prawne odzwierciedlające gwałtowne i dramatyczne emocje, musimy się upewnić, że wiemy, jaka jest między tymi dwiema dziedzinami różnica. Leisha, skrzyżowawszy ręce na piersiach, patrzyła z zachwytem na ekran. Promieniała. Zadzwoniła do redakcji. Zapytała, kto napisał ten artykuł. Po tym pytaniu sekretarka, z początku bardzo serdeczna, zmieniła ton na wyjątkowo szorstki. „The New York Times” nie udzieli tej informacji „zanim redaktorzy nie przekonają się, o co chodzi”. Nie popsuło to nastroju Leishy. Po wielu długich dniach spędzonych w bezruchu przy ekranie albo przy biurku teraz zaczęła kręcić się po całym mieszkaniu. Była tak zachwycona, że czuła potrzebę ruchu. Pozmywała naczynia, poustawiała książki. Richard, wyprowadzając się, zabrał swoje meble. Wskutek tego między meblami Leishy zrobiły się puste miejsca. Już trochę spokojniejsza, przestawiła sprzęty tak, żeby w domu zapanował porządek. Zadzwoniła Susan Melling, żeby porozmawiać o artykule zamieszczonym w „The New York Times”. Gawędziły przyjaźnie przez kilka minut. Kiedy Susan rozłączyła się, telefon zadzwonił ponownie. — Leisha? Poznałem cię po głosie. Tu Stewart Sutter. — Ach, to ty. Nie widziała się z nim kilka lat. Ich romans trwał dwa lata, ale później się rozstali — nie tyle z powodu jakichś bolesnych problemów, ile wskutek tego, że oboje mieli bardzo dużo pracy na studiach. Stojąc teraz obok terminalu łącznościowego i słuchając jego głosu, Leisha przypomniała sobie jego dłonie na swoich piersiach, przypomniała sobie, jak się kochali stłoczeni w łóżku w jej pokoju w akademiku. W tamtych latach wiedziała, jak zrobić dobry użytek z łóżka. Wyobrażone ręce stały się nagle rękami Richarda i przeszył ją nagły ból. — Posłuchaj — powiedział Stewart. — Dzwonię, bo zdobyłem pewne informacje. Myślę, że powinnaś też to wiedzieć. W przyszłym tygodniu zdajesz egzamin adwokacki, tak? A potem masz pracować u Morehouse’a, Kennedy’ego i Andersona? — Skąd to wszystko wiesz? — Takie tam zakulisowe plotki. Ale, mówiąc poważnie, to środowisko prawników w Nowym Jorku jest niewielkie, a w każdym razie pewna jego część jest mniejsza niż ci się zdaje. A ty jesteś postacią dość rzucającą się w oczy. — Tak — powiedziała Leisha głosem pozbawionym emocji. — Nikt nie wątpi w to, że zostaniesz wpisana na listę adwokatów. Ale są pewne wątpliwości na temat twojej pracy u Morehouse’a i Kennedy’ego. Dwaj starsi wspólnicy, Alan Morehouse i

Seth Brown, zmienili zdanie po tym… no wiesz, po tej całej historii. „To źle wpłynie na opinię firmy.” „To będzie robienie cyrku z porządnej firmy prawniczej” i takie tam ple, ple. Znasz takie gadanie. Ale masz też dwoje wpływowych zwolenników. To Anna Carlyle i Michael Kennedy — sam szef. To wspaniały facet. No, w każdym razie chciałem ci o tym powiedzieć, żebyś wiedziała dokładnie, jaka jest sytuacja i na kogo możesz liczyć. — Dziękuję — powiedziała Leisha. — Ale dlaczego ty się tym interesujesz? Co cię obchodzi, czy mnie przyjmą do pracy, czy nie? Stewart przez chwilę milczał. A potem powiedział bardzo cicho: — No wiesz, nie wszyscy jesteśmy takimi zakutymi pałami. Niektórzy z nas mają jeszcze poczucie sprawiedliwości. I szacunek dla cudzych osiągnięć. Poczuła, że w jej głowie zapala się światełko i szybuje w górę — leciutka kula radosnej poświaty. — Jest też wielu ludzi — powiedział Stewart — którzy są po waszej stronie w sporze o lokalizację Azylu. Może nie zdajesz sobie z tego sprawy, ale tak jest. To, co usiłuje zrobić Komisja do Spraw Parków, to… no, ale jej użyto jako parawanu. Sama o tym wiesz. W każdym razie, kiedy sprawa trafi do sądu, znajdą się tacy, którzy wam pomogą. — Azyl to nie” moje dziecko. Zupełnie nie moje. — Nie? Myślałem, że się jednak identyfikujesz z tymi, którzy go organizują. — Tak. I dziękuję za gotowość niesienia pomocy. A co u ciebie? — Świetnie. Jestem ojcem. — Naprawdę? Masz syna czy córkę? — Córkę. Jest śliczna. Mam kota na jej punkcie. Chciałbym, żebyś poznała moją żonę. — Byłoby mi bardzo miło — powiedziała Leisha. Resztę nocy spędziła na nauce. Towarzyszyła je świetlista kula radości. Wszystko będzie dobrze. Niepisana umowa między nią a społeczeństwem — społeczeństwem Kenzo Yagaiego i Rogera Camdena — będzie honorowana. Będą co prawda różnice zdań, walka, no i nienawiść — tu pomyślała nagle o żebrakach z Hiszpanii, o których mówił Tony, wściekłych na tych, co są silni, bo sami są słabi; no, tak, są tacy żebracy — ale umowa będzie honorowana. Wierzyła w to. Naprawdę mocno w to wierzyła.

7 W czerwcu Leisha zdała egzamin adwokacki. Nie był trudny. Po egzaminie troje kolegów z roku, dwóch chłopaków i dziewczyna, zabawiało ją rozmową niby to od niechcenia, umilając jej w ten sposób czekanie na taksówkę. Kierowca nie rozpoznał dziewczyny — nie zauważył też zresztą świateł na skrzyżowaniu. Wszyscy troje byli Śpiącymi. Chłopcy — gładko wygoleni blondyni o pociągłych twarzach nacechowanych arogancją właściwą bogatym głupcom — przyglądali się Leishy z szyderczymi uśmieszkami na ustach. Dziewczyna odpowiedziała im tym samym. Następnego dnia Leisha miała lecieć do Chicago porannym samolotem. Tam miała też przylecieć Alice. Planowały, że uprzątną duży dom nad jeziorem i — zrobiwszy porządek z osobistymi rzeczami Rogera Camdena — wystawią go na sprzedaż. Dotychczas Leisha nie miała czasu się tym zająć. Przypomniała sobie ojca sadzącego w oranżerii orchidee, jaśmin i passiflorę. Ubrany był wtedy w płaski kapelusz, który znalazł gdzieś przypadkiem. Przestraszyła się, kiedy zadzwonił dzwonek u drzwi: prawie nigdy nie miewała gości. Podniecona włączyła podgląd, żeby zobaczyć, kto stoi pod drzwiami — może to Jonathan, albo Martha, może któreś z nich wróciło do Bostonu, żeby jej zrobić niespodziankę i uczcić to, że zdała egzamin? Zastanowiła się, dlaczego sama o tym nie pomyślała. Pod drzwiami stał Richard i patrzył w oko kamery. Na twarzy miał ślady łez. Otworzyła szybko. Richard trwał bez ruchu. Leisha stwierdziła, że to, co kamera zarejestrowała jako smutek, było czym innym. Po twarzy Richarda płynęły łzy wściekłości. — Tony nie żyje. Leisha wyciągnęła rękę. Ale Richard nie wziął jej w swoje dłonie. — Zabili go w więzieniu. Nie strażnicy tylko inni więźniowie. Na spacerniaku. Mordercy, gwałciciele, rabusie, same męty. I tacy ludzie uważali, że m a j ą p r a w o go zabić, bo jest inny. Richard złapał ją za ramię, tak mocno, że coś w nim naruszył i spowodował, że to coś zaczęło uciskać na nerw w ręce dziewczyny. — On nie był po prostu inny. On był l e p s z y ! I my też jesteśmy lepsi dlatego, że nie powstajemy i nie sprzeciwiamy się temu głośno, nie robimy tego, bo mamy jakiś błędny stosunek do i c h u c z u ć … o Boże! Leisha wyrwała ramię i potarła je drugą ręką; oniemiała patrzyła na wykrzywioną twarz Richarda. — Zatłukli go ołowianą rurką. Nikt nie wie, skąd ta rurka się tam wzięła. Bili go w tył głowy, przewrócili go i… — Przestań już! — powiedziała płaczliwym tonem. Richard spojrzał na nią. Leisha miała niejasne wrażenie, iż mimo że do tej pory krzyczał i schwycił ją gwałtownie za ramię, wcale jej nie widział. Zobaczył ją dopiero teraz. Rozcierała rękę, patrząc na niego z przerażeniem. A on zakomunikował spokojnie: — Przyjechałem, żeby cię zabrać do Azylu. Dan Walcott i Vernon Bulriss czekają w samochodzie. Jeżeli to będzie konieczne, zaniesiemy cię do niego. Ale to nie będzie potrzebne, prawda? Pojedziesz z nami dobrowolnie. Rozumiesz przecież, że musisz. Nie jesteś tu bezpieczna. Za bardzo rzucasz się w oczy, masz za dużo sukcesów, no i twój wygląd… jesteś wspaniałym celem ataków. Czy będziemy musieli wziąć cię siłą? Czy też zrozumiałaś wreszcie, że nie mamy wyboru, że te dranie nie zostawiły nam nic poza Azylem? Leisha zamknęła oczy. Zobaczyła Tony’ego, czternastoletniego Tony’ego na plaży. Tony’ego o oczach płonących, z zawziętą miną, Tony’ego, który pierwszy wyciągnął rękę po naczynie z interleukiną–1. Żebracy w Hiszpanii — pomyślała.

— Dobrze, pojadę z wami. Nigdy dotąd nie czuła takiego gniewu. Przerażał ją, przerażały ją napady tego gniewu powracające falami w ciągu tej długiej nocy: ustępował, a potem znowu wracał. Richard trzymał ją w ramionach. Siedzieli w bibliotece oparci o ścianę. Ale to, że ją obejmował, nie przynosiło żadnej ulgi. Dan i Vernon rozmawiali cicho w salonie. Chwilami jej gniew wyzwalał w niej krzyk. Leisha słyszała go i nie poznawała samej siebie. Chwilami płakała, chwilami mówiła o Tonym i o nich wszystkich. Ale ani krzyk, ani płacz, ani to mówienie nie przynosiły żadnej ulgi. Pewną ulgę sprawiło jej tylko snucie planów na przyszłość. Zimnym, twardym głosem, który jej samej wydał się obcy, Leisha powiedziała Richardowi o tym, że musi jechać do Chicago i zlikwidować dom, bo Alice już tam na nią czeka. Jeżeli Richard, Dan i Vernon odwiozą ją na lotnisko, a Alice z ochroniarzami wynajętymi za pośrednictwem Związku odbierze ją z terminalu w Chicago, będzie bezpieczna. Później zamieni bilet powrotny do Bostonu na bilet do Belmont, skąd Richard zawiezie ją samochodem prosto do Azylu. — Ludzie już się zjeżdżają — powiedział Richard. — Organizacją zajmuje się Jennifer Sharifi. Poświęca tyle pieniędzy na to, żeby dawać w łapę Śpiącym dostawcom, że ci nie mogą się powstrzymać i przywożą wszystko, co jest nam potrzebne. A co zrobisz z tym domem, Leisho? Co zrobisz z meblami, z terminalem, z ubraniami? Leisha rozejrzała się po swoim gabinecie. Wszystkie ściany zastawione były półkami pełnymi książek z dziedziny prawa. Książki znajdowały się wszędzie; wszędzie widać było ich czerwone, zielone i brązowe grzbiety — stały tam, mimo że większość informacji została wpisana do komputera. Na biurku leżał wydruk, a na nim stała filiżanka. Obok rachunek za taksówkę — poprosiła, żeby taksówkarz go wystawił; chciała mieć pamiątkę przypominającą jej dzień, w którym zdała egzamin adwokacki. Myślała o tym, by go oprawić w ramki. Nad biurkiem wisiał holograficzny portret Kenzo Yagaiego. — Niech to wszystko zgnije — powiedziała. Richard objął ją mocniej. — Nigdy cię nie widziałam w takim stanie — powiedziała Alice, a w jej głosie zabrzmiało przygnębienie. — Chodzi o coś więcej niż tylko o likwidację domu, prawda? — Zabierajmy się do roboty — odpowiedziała Leisha, wyciągając garnitur ze schowka na ubrania. — Czy chcesz zabrać coś z tych rzeczy dla męża? — Nic pasowałyby na niego. — A kapelusze? — Nie — odpowiedziała Alice. — Leisho, o co chodzi? — Bierzmy się do robot y! Wywaliła wszystkie ubrania Camdena, ułożyła je w stos, nabazgrała na kawałku papieru: DLA POTRZEBUJĄCYCH i rzuciła ten papier na ubrania. Alice bez słowa wyciągała różne części garderoby z komody, na której naklejony był kawałek taśmy papierowej z napisem: NA LICYTACJĘ. W całym domu nie było już zasłon. Zdjęła je Alice poprzedniego dnia. Zwinęła też dywany. Czerwone światło zachodzącego słońca kładło się na odsłoniętych parkietach. — Co z rzeczami z twojego pokoju? — spytała Leisha. — Już tam poprzyczepiałam karteczki — odpowiedziała Alice. — Faceci od przeprowadzek przyjadą po to we czwartek. — Świetnie. Co dalej? — Została oranżeria. Sanderson wszystko podlewał, ale nie wiedział, ile która roślina potrzebuje wody, więc niektóre już…

— Zwolnij Sandersona — powiedziała Leisha lakonicznie. — Rośliny egzotyczne mogą zwiędnąć. Albo, jeżeli wolisz, poślij je do kliniki. Ale uważaj na te, które są trujące. A teraz chodźmy do biblioteki. Alice usiadła ciężko na zwiniętym dywanie leżącym w sypialni Camdena. Miała świeżo obcięte włosy. Leisha pomyślała, że jest jej brzydko z tymi postrzępionymi brązowymi kosmykami okalającymi szeroką twarz. A poza tym utyła. Zaczynała być podobna do matki. — Czy pamiętasz — zapytała Alice — tę noc, kiedy ci powiedziałam, że jestem w ciąży? Przed twoim wyjazdem do Harvardu? — Bierzmy się za bibliotekę! — Ale czy pamiętasz tę noc? — powtórzyła Alice. — Na miłość boską, czy nie mogłabyś przynajmniej raz posłuchać tego, co się do ciebie mówi? Czy musisz zawsze być taka jak Tatuś? — Nie jestem taka jak on! — Akurat. Jesteś dokładnie tym, co sobie z ciebie zrobił. Ale nie o to chodzi. Pamiętasz tamtą noc? Leisha ominęła dywan i wyszła z pokoju. Alice nie ruszyła się z miejsca. Po chwili Leisha wróciła. — Pamiętam — powiedziała. — Mało się wtedy nie rozpłakałaś — przypomniała Alice twardo; jej głos był spokojny. — Nie pamiętam dlaczego. Może dlatego, że zrezygnowałam ze studiów. Ale pamiętam, że cię objęłam i że po raz pierwszy od lat, od lat, Leisho, poczułam, że jesteś naprawdę moją siostrą. Mimo wszystko, mimo że przez wszystkie te lata tłukłaś się po nocach, mimo że popisywałaś się, dyskutując z Tatusiem, mimo że chodziłaś do specjalnej szkoły, mimo że miałaś takie strasznie długie nogi i złote włosy, mimo wszystko. Wydawało mi się, że mnie w tej chwili potrzebujesz, że chcesz, żebym cię objęła. Wydawało mi się, że p o t r z e b n y c i j e s t d r u g i człowiek. — Co masz na myśli? — spytała Leisha. — Czy to, że jesteś zdolna zbliżyć się do kogoś tylko wtedy, gdy ten ktoś ma kłopoty i cię potrzebuje? Że siostrą możesz być tylko wtedy, kiedy cierpię? Kiedy widzisz otwartą, krwawiącą ranę? Czy tak wyglądają więzi między wami, Śpiącymi? Czy powstają na zasadzie: „zaopiekuj się mną, gdy stracę przytomność” i „jestem takim samym kaleką jak ty”? — Nie — odparła Alice. — Mam na myśli to, że t y potrafiłabyś być siostrą tylko wtedy, jeśli cierpiałabyś z jakiegoś powodu. — Jesteś głupia, Alice — rzekła, spojrzawszy na nią, Leisha. A Alice odpowiedziała jej spokojnie: — Wiem o tym. W porównaniu z tobą, jestem głupia. Wiem o tym. Leisha odrzuciła gniewnie głowę. Wstydziła się tego, co przed chwilą powiedziała. Mimo że to była prawda. Obie wiedziały, że to prawda. Ciągle trwał w niej gniew, jak ciemna pustka, pozbawiony formy i gorący. Najgorsze, że nie miał formy. Bo z czegoś pozbawionego formy nie mogło wyniknąć działanie. A bez działania gniew ciągle się w niej palił i dławił ją. — Kiedy miałam dwanaście lat — powiedziała Alice — Susan dała mi na urodziny sukienkę. Ciebie nie było w domu, pojechałaś na jedną z tych wycieczek, które ciągle organizowała twoja specjalna, postępowa szkoła. Sukienka była jedwabna, jasnoniebieska i przybrana starą koronką — była piękna. Zachwyciła mnie, nie tylko dlatego, że była taka śliczna, ale dlatego, że Susan kupiła ją dla mnie, a tobie podarowała oprogramowanie. Sukienka była moja. Sukienka była m n ą — tak wtedy pomyślałam. — Leisha ledwie dostrzegła rysy jej szerokiej, pozbawionej urody twarzy. — Kiedy w niej po raz pierwszy wyszłam, jeden z kolegów zapytał: „Ukradłaś tę sukienkę siostrze? Kiedy s p a ł a ?” A potem roześmiał się jak wariat.

Wyrzuciłam ją. Nie powiedziałam Susan, dlaczego to robię, chociaż myślę, że ona by mnie zrozumiała. Twoje było wszystko, co należało do ciebie i wszystko inne, wszystko, nawet to, co należało do kogo innego. To Tatuś tak to urządził. Zakodował nam to w naszych genach. — Więc i ty też? — powiedziała Leisha. — Ty też nie różnisz się od tych wszystkich zazdrosnych żebraków? Alice podniosła się z dywanu. Zrobiła to powoli, bez pośpiechu, strzepując kurz z wygniecionej spódnicy, wygładzając drukowany we wzory materiał. A potem podeszła do Leishy i uderzyła ją w twarz. — Czy teraz dostrzegłaś, że naprawdę istnieję? — spytała spokojnie. Leisha dotknęła dłonią ust. Poczuła krew. Zabrzęczał telefon. Ktoś dzwonił na zastrzeżony numer Camdena. Alice podeszła do aparatu, podniosła słuchawkę, posłuchała, co mówi ten, kto dzwoni, a potem spokojnie wręczyła ją Leishy. — Do ciebie. Leisha bez słowa wzięła słuchawkę. — Leisha? Tu Kevin. Słuchaj, coś się stało. Zadzwoniła do mnie Stella Bevington. Połączyła się przy pomocy telefonu, nie za pomocą naszej Sieci. Zdaje się, że rodzice zabrali jej modem. Zdążyła tylko krzyknąć do słuchawki: „Mówi Stella. Biją mnie. On jest pijany” i rozłączyła się. Randy pojechał do Azylu. Cholera, w s z y s c y gdzieś się rozjechali. Ty jesteś najbliżej, bo ona ciągle mieszka w Skokie. Musisz tam natychmiast pojechać. Czy masz godnych zaufania ochroniarzy? — Tak — powiedziała Leisha, chociaż to nie była prawda. Jej gniew w końcu mógł się skierować na coś konkretnego. — Poradzę sobie. — Nie wiem, czy ci się uda ją wyciągnąć — powiedział Kevin. — Oni cię poznają. Wiedzą, że Stella do kogoś dzwoniła, mogli nawet zbić ją do nieprzytomności… — Poradzę sobie — powtórzyła. — Poradzisz sobie z czym? — spytała Alice. Leisha odwróciła się, stanęła z nią twarzą w twarz. Wiedziała, że nie powinna tego mówić, ale powiedziała: — Z jednymi z was, ze Śpiącymi rodzicami siedmioletniej dziewczynki, którzy biją swoją córkę za to, że jest Nieśpiącą, za to, że jest 1 e p s z a od was… Zeszła szybko na dół, wybiegła z domu i skierowała się ku wynajętemu samochodowi, którym przyjechała z lotniska. Alice za nia. — Nie, nie tym samochodem. Wynajęty samochód od razu złapią. Jedziemy moim. — Jeżeli myślisz, że… — krzyknęła Leisha. Ale Alice otworzyła już drzwi swojego zdezelowanego auta. To był tak stary model toyoty, że zbiorniki energii Y znajdowały się jeszcze na wierzchu, zwisały jak dwa wola po obu stronach karoserii. Alice wepchnęła Leishę na tylne siedzenie, zatrzasnęła drzwi, po czym sama wbiła się za kierownicę i ujęła ją pewnie. — Dokąd? Leishy zrobiło się czarno przed oczami. Schyliła się i włożyła głowę między kolana na tyle, na ile było to możliwe w ciasnym samochodzie. Upłynęły już dwa — nie: trzy — dni od jej ostatniego posiłku. Zjadła coś wieczorem, przed egzaminem. Przytomność wróciła, ale gdy tylko podniosła głowę, znowu poczuła, że robi jej się słabo. Podała Alice adres Stelli w Skokie. — Zostań z tyłu — powiedziała Alice. — w schowku jest szalik. Włóż go na głowę. Nasuń na twarz tak, żeby była jak najmniej widoczna. Zatrzymała samochód przy szosie nr 42. — To nie jest… — powiedziała Leisha.

— Tutaj jest pogotowie ochroniarzy. Musimy robić wrażenie, że mamy dobrą ochronę. Nie będziemy mu nic wyjaśniać. Załatwię to szybko. Wysiadła, a po trzech minutach wróciła w towarzystwie potężnego mężczyzny w tanim, ciemnym garniturze. Bez słowa wcisnął się na przednie siedzenie pasażera. Alice go nie przedstawiła. Dom był mały, dość nędzny. Na dole paliło się światło, na górze było ciemno. Na niebie, na północy, daleko od Chicago, błyszczały pierwsze gwiazdy. — Proszę wysiąść i stanąć koło samochodu — powiedziała Alice do ochroniarza. — Nie, nie tu, bliżej światła. Niech pan nie robi nic, dopóki ktoś mnie nie zaatakuje. Mężczyzna kiwnął głową. Alice poszła chodnikiem w stronę domu. Leisha wygramoliła się z tylnego siedzenia i dogoniła siostrę niedaleko plastikowych drzwi frontowych. — Co robisz, do cholery? To j a muszę… — Mów ciszej — powiedziała Alice patrząc na ochroniarza. — Leisho, pomyśl tylko: oni cię od razu poznają. Mieszkają w Chicago i mają Nieśpiącą córkę i na pewno od lat oglądają twoje zdjęcia w czasopismach. Na pewno znają cię też z przekazów holowizyjnych o dalekim zasięgu. Znają cię. Wiedzą, że studiowałaś prawo. A mnie nigdy nie widzieli, ja jestem nikim. — Ale Alice… — O Boże, wracaj do samochodu! — syknęła Alice, po czym podeszła do drzwi i zapukała w nie energicznie. Leisha wycofała się w cień rosnącej tu wierzby. Drzwi otworzył mężczyzna o tępej twarzy. — Agencja Ochrony Dzieci — powiedziała Alice. — Telefonowała do nas dziewczynka. Z tego numeru. Proszę mnie wpuścić! Mężczyzna, nie zmieniając wyrazu twarzy, spojrzał na potężną postać stojącą obok samochodu. — Ma pani nakaz rewizji? — Nie potrzebuję go w wypadkach nagłych i mających bezwzględne pierwszeństwo. Jeżeli mnie pan nie wpuści, będzie pan miał do czynienia z wymiarem sprawiedliwości, a to oznacza poważne kłopoty, zapewniam pana. Leisha zacisnęła wargi. Nie do wiary, Alice mówiła jak prawdziwy przedstawiciel prawa… Warga Leishy pulsowała, ból, jaki sprawił jej cios zadany przez siostrę, nie ustąpił jeszcze. Mężczyzna pozwolił Alice wejść. Ochroniarz ruszył naprzód. Leisha zawahała się, ale w końcu nie zatrzymała go. Wszedł do domu razem z Alice. Leisha została sama w ciemnościach. Czekała. Po trzech minutach wyszli. Ochroniarz niósł dziecko. Szeroka twarz Alice świeciła blado w świetle latarni wiszącej na werandzie. Leisha rzuciła się do samochodu, otworzyła drzwiczki. Pomogła ochroniarzowi umieścić dziewczynkę. Ochroniarz zmarszczył brwi, na jego twarzy malowało się dyskretne zaciekawienie. — Proszę — powiedziała Alice. — Oto sto dolarów. Na powrót do miasta. — No, nie… — powiedział ochroniarz, ale wziął pieniądze. Stał i patrzył za nimi, kiedy odjeżdżały. — Pójdzie prosto na policję — stwierdziła Leisha z rozpaczą. — Musi to zrobić, inaczej straci legitymację Związku. — Wiem — odrzekła Alice. — Ale nas już w samochodzie nie będzie. — A gdzie będziemy? — W szpitalu — powiedziała Alice. — Ależ, Alice, nie możemy… — Leisha nie skończyła zdania. Odwróciła się w stronę Stelli leżącej na tylnym siedzeniu. — Stella? Jesteś przytomna? — Tak — powiedziała dziewczynka słabo.

Leisha po omacku znalazła przycisk lampki oświetlającej tył samochodu. Stella leżała wyciągnięta na tylnym siedzeniu. Twarz miała wykrzywioną z bólu. Prawą ręką obejmowała lewą. Na twarzy nad lewym okiem widniał pojedynczy siniak. — Pani jest Leishą Camden — powiedziała i zaczęła płakać. — Ma złamaną rękę — stwierdziła Alice. — Stello, kochanie, czy… — Leisha czuła skurcz w gardle; trudno jej było mówić. — Czy wytrzymasz? Wieziemy cię do lekarza. — Tak — odparta Stella. — Ale nie chcę wracać do nich. — Nie wrócisz — obiecała Leisha. — Nigdy. Spojrzała na Alice i zobaczyła twarz Tony’ego. — Jakieś szesnaście kilometrów stąd na południe — powiedziała Alice — jest szpital okręgowy. — Skąd wiesz? — Byłam tam. Kiedy przedawkowałam narkotyki — odpowiedziała krótko. Siedziała zgarbiona nad kierownicą, z wyrazu jej twarzy można było wywnioskować, że intensywnie się nad czymś zastanawia. Umysł Leishy też pracował: starała się znaleźć sposób na to, żeby uniknąć oskarżenia o porwanie. Prawdopodobnie nie będą mogły powiedzieć, że dziecko poszło z nimi z własnej woli. Stella na pewno postara się im pomóc, ale w jej wieku i w takim stanie jest prawdopodobnie homo non sui iuris — jej słowa nie mają wartości prawnej… — Alice, nie możemy jej zabrać do szpitala bez danych na temat ubezpieczenia. Danych, które można porównać z tymi dostępnymi za pośrednictwem sieci komputerowej. — Posłuchaj — powiedziała Alice nie do Leishy, ale w stronę tylnego siedzenia — zrobimy tak: ja im powiem, że jesteś moją córką i że spadłaś ze skały, na którą wdrapałaś się, kiedy zatrzymałyśmy się przy szosie, żeby coś zjeść. Jedziemy z Kalifornii do Pensylwanii do babci. Nazywasz sie Jordan Watrous i masz pięć lat. Rozumiesz? — Ja mam siedem lat — powiedziała Stella. — Prawie osiem. — Masz pięć lat, jesteś duża jak na swój wiek. Urodziny masz 23 marca. Zdołasz to zapamiętać? — Tak — powiedziała dziewczynka już silniejszym głosem. Leisha patrzyła na Alice. — A ty, czy ty zdołasz to wszystko przeprowadzić? — Oczywiście — powiedziała Alice. — Jestem przecież córką Rogera Camdena. Gdy wchodziły do przyszpitalnego ambulatorium, Alice podtrzymywała Stellę. Leisha obserwowała je z samochodu: niska, krępa kobieta prowadziła szczupłą dziewczynkę z wykręconą ręką. Następnie, oderwawszy od nich wzrok, Leisha zaparkowała samochód w najdalszym kącie parkingu, pod stanowiącym marne schronienie klonem, po czym wysiadła i zamknęła drzwi. Naciągnęła szal na twarz. Numer rejestracyjny samochodu Alice, a także jej nazwisko, były już na pewno znane na każdym posterunku policji i we wszystkich bankach danych agencji wynajmujących samochody. Medyczne banki danych działały wolniej, często zdarzało się, że przesyłano im informacje z okolicy tylko raz na dzień. Medycyna, która — mimo pięćdziesięcioletnich zmagań — ciągle jeszcze była domeną przedsiębiorczości prywatnej, broniła się przed ingerencją władz. A więc Alice i Stelli w szpitalu prawdopodobnie nic nie groziło. Prawdopodobnie. Kłopot w tym, że Alice nie mogła wynająć samochodu. Ale mogła to zrobić ona, Leisha. Tu jednak pojawiał się problem: wśród danych na temat Alice Camden Watrous przekazanych do firm wynajmujących samochody mogła się znajdować informacja, że jest ona bliźniaczą siostrą Leishy Camden. Leisha spojrzała na dwa rzędy samochodów stojących na parkingu. Stał tam imponujący, luksusowy chrysler, samochód dostawczy marki Ikeda, kilka toyot i mercedesów, jakimi jeździli przedstawiciele klasy średniej, był też wspaniały cadillac z roku dziewięćdziesiątego

dziewiątego — wyobrażała już sobie minę właściciela, gdyby wóz zniknął. Dojrzała też dziesięć czy dwanaście tanich, małych samochodzików oraz samochód nadziemny z szoferem w liberii śpiącym za kierownicą. No i w końcu stała tam rozklekotana ciężarówka. Leisha podeszła właśnie do tej ciężarówki. Za kierownicą siedział jakiś mężczyzna i palił papierosa. Pomyślała o ojcu. — Dobry wieczór — powiedziała. Mężczyzna spuścił szybę, ale się nie odezwał. Miał przetłuszczone ciemne włosy. — Widział pan tamten samochód nadziemny? — spytała. Starała się mówić głosem wysokim, takim, jakim mówią bardzo młode dziewczyny. Mężczyzna spojrzał obojętnie w tamtym kierunku. Nie mógł widzieć, że szofer śpi. — To mój ochroniarz. Myśli, że jestem w szpitalu, gdzie kazał mi pójść ojciec, bo chciał, żeby obejrzeli mi tę wargę. Czuła, że ma spuchnięte usta. — No i? Leisha tupnęła. — No a ja nie chcę tam iść. Mam to gdzieś i tatę też. Chcę u c i e c . Dam panu cztery tysiące dolarów za tę ciężarówkę. Gotówką. Mężczyzna wytrzeszczył oczy. Odrzucił papierosa, spojrzał jeszcze raz na samochód nadziemny. Szofer był barczysty, a samochód znajdował się w zasięgu głosu. — To czysty interes — powiedziała Leisha i spróbowała się uśmiechnąć; czuła, że kolana się pod nią uginają. — Pokaż gotówkę. Leisha cofnęła się, tak żeby znaleźć się poza zasięgiem jego ręki. Wyjęła z torebki pieniądze. Nosiła przy sobie mnóstwo gotówki, bo zawsze był z nią Bruce albo ktoś taki jak on. Zawsze była bezpieczna. — Niech pan wysiądzie z drugiej strony — powiedziała — i niech pan zamknie drzwi za sobą. Niech pan zostawi kluczyki na siedzeniu, tak żebym je stąd widziała. Wtedy ja położę pieniądze na dachu. Będzie je pan widział. Mężczyzna roześmiał się; jego śmiech przypominał chrobot przesypującego się żwiru. — Niezły z ciebie rozbójnik, prawdziwy Dabney Engh. Widzę teraz, czego się uczą śliczne lalunie z wyższych sfer w elitarnych szkołach. Leisha nie miała pojęcia, kim był Dabney Engh. Czekała, obserwowała mężczyznę, który usiłował wymyślić sposób na to, żeby ją oszukać, i próbowała nie dać poznać po sobie, że nim gardzi. Przypomniała sobie Tony’ego. — W porządku — powiedział mężczyzna i wysiadł z ciężarówki. — Proszę zamknąć drzwi! Wyszczerzył zęby w uśmiechu, otworzył drzwi ponownie, po czym zamknął je, zablokowawszy zamek. Leisha położyła pieniądze na dachu, otworzyła szybko drzwi od strony kierownicy, wsiadła, zamknęła drzwi i okno. Mężczyzna roześmiał się. Leisha włożyła kluczyk do stacyjki, włączyła motor i odjechała w stronę ulicy. Ręce jej drżały. Objechała dwa razy najbliższą dzielnicę. Kiedy wróciła, mężczyzny już nie było na parkingu, a kierowca samochodu nadziemnego ciągle spał. Ciekawiło ją, czy mężczyzna nie obudził go przypadkiem z czystej złośliwości. Ale nie. Zaparkowała ciężarówkę i czekała. W półtorej godziny później pojawiła się Alice z pielęgniarką. Wiozły Stellę na wózku inwalidzkim. Leisha wyskoczyła z ciężarówki i zawołała machając rękami: — Tu jestem, Alice! Było ciemno, nie mogła więc dostrzec wyrazu twarzy Alice. Miała nadzieję, że jej siostra nie okaże przerażenia na widok rozklekotanej ciężarówki i że nie powiedziała pielęgniarce, iż przyjechały czerwonym samochodem.

— To Julie Bergadon — powiedziała Alice. — Moja przyjaciółka, do której zadzwoniłam, kiedy państwo opatrywali rękę Jordan. Pielęgniarka obojętnie kiwnęła głową. Wraz z Alice pomogła Stelli wspiąć się do kabiny ciężarówki, w której nie było tylnego siedzenia. Stella miała rękę w gipsie i sprawiała wrażenie oszołomionej lekami. — Jak ci się to udało? — spytała Alice, kiedy wyjeżdżały z parkingu. Leisha nie odpowiedziała. Obserwowała policyjny samochód nadziemny, który właśnie lądował w pobliżu szpitala. Wysiedli z niego dwaj policjanci i zdecydowanym krokiem udali się w kierunku zamkniętego samochodu Alice zaparkowanego pod mizernym klonem. — O Boże — powiedziała Alice, która dopiero teraz się przestraszyła. — Nie zorientują się — powiedziała Leisha. — Nie zgadną, że jesteśmy w tej ciężarówce. Na pewno nie zgadną, — Leisho — powiedziała przerażona Alice głosem, w którym brzmiała nuta histerii. — Stella ś p i . Leisha spojrzała na dziewczynkę, która opierała się bezwładnie o ramię Alice. — Nie, ona nie śpi. Straciła przytomność po zażyciu środków przeciwbólowych. — Czy to w porządku? Czy to normalne? U… u niej? — My doświadczamy wygaszenia świadomości. Jesteśmy nawet w stanie spać po zażyciu odpowiednich środków. Przypomniała sobie jak Tony, Richard, Jeanine i ona sama doświadczyli tego wtedy, o północy w lesie… — Nie wiedziałaś o tym? — Nie. — Niezbyt wiele wiemy o sobie nawzajem, prawda? Jechały na południe. Milczały. W końcu odezwała się Alice. — Dokąd ją zawieziemy? — Nie wiem. Do żadnego z Nieśpiących, bo u nich policja będzie sprawdzała w pierwszym rzędzie… — Wy nie możecie ryzykować. Zwłaszcza w obecnej sytuacji — powiedziała Alice zmęczonym głosem. — Wszyscy moi przyjaciele mieszkają niestety w Kalifornii. Nie sądzę, żebyśmy były w stanie dojechać tam tym gruchotem. Myślę, że zatrzymaliby nas po drodze. — Ten gruchot nie zajechałby tak daleko. — Więc co mamy robić? — Muszę się zastanowić. W pobliżu wylotu szosy stał automat telefoniczny. Z całą pewnością nie była to zamknięta linia przesyłowa taka jak ich Grupowa Sieć Łączności. Czy telefon Kevina jest na podsłuchu? — zastanowiła się Leisha. — Możliwe, że tak. No i nie ma wątpliwości, że podsłuchiwane są rozmowy prowadzone z Azylu. Azyl. Wszyscy mieli zamiar tam zamieszkać albo już tam mieszkali. Tak powiedział Kevin. Chcieli się tam zakopać, oddzielić się górami od reszty świata, zapaść się tam w bezpiecznej norze. Wszyscy z wyjątkiem dzieci takich jak Stella. One nie mogły tego zrobić. Gdzie mam się udać po pomoc? — pomyślała. — Do kogo się zwrócić? Zamknęła oczy. Nieśpiący nie wchodzili w rachubę. U nich policja znajdzie Stellę w ciągu kilku godzin. Susan Melling? Nie, ona była macochą Alice i wszyscy o tym wiedzieli, a poza tym spadkobierczynią Camdena — na pewno zaraz ją przesłuchają. Nie wchodził w rachubę nikt, kto miał powiązania z Alice. I mógł to być tylko ktoś ze Śpiących. Osoba, którą Leisha znała i do której miała zaufanie. Ale czy istniał ktoś taki? Czy mogła zaryzykować i zaufać mu? Długo stała w źle oświetlonej budce telefonicznej. Potem wyszła i podeszła do ciężarówki.

Alice spała z głową odrzuconą na oparcie. Po jej brodzie spływała strużka śliny. Jej twarz — bladą i zmęczoną — oświetlało słabe światło budki telefonicznej. Leisha wróciła do telefonu. — Stewart? Stewart Sutter? — Tak, słucham. — Mówi Leisha Camden. Stało się coś złego. Opowiedziała mu wszystko. Mówiła zwięzłymi, krótkimi zdaniami. Słuchał nie przerywając. — Leisho… — powiedział w końcu i zamilkł. — Potrzebuję pomocy. „Pomogę ci, Alicjo.” „Nie potrzebuję twojej pomocy.” — przypomniało jej się nagle. Nad ciemnym polem za budką gwizdał wiatr; Leishą wstrząsnął dreszcz. W podmuchach wiatru słychać było lament żebraka. Słyszała ten lament także we własnym glosie. — No dobrze — powiedział Stewart. — Posłuchaj. Mam kuzynkę, mieszka w Ripley w stanie Nowy Jork, zaraz przy granicy z Pensylwanią, przy trasie, którą będziecie jechały na wschód. Wszystko musimy załatwiać w stanie Nowy Jork, bo tu prowadzę praktykę adwokacką. Zawieź dziewczynkę do niej. Ja tymczasem zadzwonię i powiem jej, że przyjeżdżacie. To starsza kobieta; w młodości była działaczką co się zowie. Nazywa się Janet Patterson. Miasto jest… — Skąd wiesz, że będzie chciała się w to mieszać? To się może skończyć więzieniem. Dla niej i dla ciebie. — Nie uwierzyłabyś, ile razy ona siedziała. Brała udział we wszystkich akcjach protestacyjnych od czasów Wietnamu. Zresztą nikt nic pójdzie do więzienia. Ja jestem teraz waszym adwokatem. Mam więc pewne przywileje. Zamierzam oddać Stcllę pod kuratelę władz stanowych. Powinno to się udać, zważywszy, że w szpitalu w Skokie opisano, z jakimi obrażeniami została przywieziona. Umieścimy ją w domu dziecka w Nowym Jorku. Znam jeden taki dom, jest tam dobra opieka, dobrzy, życzliwi ludzie. A teraz co do Alice… — Na stałe mieszka w stanie Illinois. A poza tym nie uda ci się… — Uda mi się. Od czasu ogłoszenia tych wyników badań dotyczących długości życia Nieśpiących prawodawcy są nakłaniani przez głupi elektorat złożony z ludzi przestraszonych, zazdrosnych albo po prostu rozwścieczonych do uchwalenia różnych przepisów. W rezultacie mamy tak zwane „prawo” pełne sprzeczności, absurdów, różnych furtek i luk. Żaden z tych przepisów nie będzie obowiązywał długo — taką mam przynajmniej nadzieję — tymczasem jednak można wykorzystać możliwości, jakie daje ten cały bałagan. Wykorzystam je w sprawie Stelli, będę tak kluczył jak nikt nigdy dotąd, a tymczasem Stella pozostanie poza domem. Ale nie mogę się zająć Alice. Jej potrzebny jest adwokat z Illinois. — Mamy kogoś takiego — powiedziała Leisha. — To Candancc Holt. — Nie, nie, to nie może być Nieśpiący. Zaufaj mi, Leisho, a ja już znajdę kogoś dobrego. Jest taki… ty płaczesz? — Nie — odpowiedziała Leisha, płacząc. — O Boże — powiedział Stewart. — Łobuzy. Przykro mi, Leisho, że doszło do tego wszystkiego. — To przecież nie twoja wina. Kiedy Stewart wytłumaczył jej, jak dojechać do domu kuzynki, wróciła do ciężarówki. Alice ciągle spała, a Stella była nieprzytomna. Leisha zamknęła drzwi samochodu, starając się zrobić jak najmniej hałasu. Motor ryknął, ale Alice się nie obudziła. W ciasnej i ciemnej kabinie ciężarówki towarzyszyła im spora grupa ludzi: Stewart Sutter, Tony Indivino, Susan Melling, Kenzo Yagai, Roger Camden. Zwracając się do Stcwarta, powiedziała: „Zadzwoniłeś, żeby poinformować mnie, jaka jest sytuacja w firmie Morehouse’a i Kennedy’ego. Ryzykujesz swoją karierę zawodową i narażasz na niebezpieczeństwo swoją kuzynkę, żeby pomóc Stelli. Stajesz po naszej stronie, wiedząc, że

nie przyniesie ci to żadnych korzyści. Jak Susan, która powiedziała mi zawczasu o wynikach badań. Susan, która straciła wszystko, poświęcając się dla Tatusia, a potem odzyskała wszystko dzięki własnej sile. Umowa, w której nie jest brane pod uwagę dobro obu stron, nie jest umową — wie to każdy uczeń pierwszej klasy.” Potem zwróciła się do Kenzo Yagaiego, mówiąc: „Wymiana handlowa nie zawsze jest prosta. Uszło to twojej uwadze. Jeżeli Stewart ofiaruje coś mnie, a ja dam coś Stelli i dzięki temu za dziesięć lat Stella będzie inna niż byłaby, gdyby tego czegoś ode mnie nie dostała i da coś komuś innemu, o kim jeszcze nic nie wiemy — to to jest ekologia. To jest e k o l o g i a w y m i a n y . Tak. Każda nisza jest potrzebna, nawet jeżeli między niszami nie zachodzą stosunki wynikające z umów. Czy koń potrzebuje ryby? T a k .” Następnie przemówiła do Tony’ego: „Tak, są w Hiszpanii żebracy, którzy nic nie wymieniają, którzy nic nikomu nie dają i którzy nic nie robią. Jednak w Hiszpanii jest coś w i ę c e j niż tylko żebracy. Odcinając się od żebraków, odcinasz się od tego kraju jako całości. Odcinasz się od możliwości uczestniczenia w ekologii pomocy. To właśnie miała na myśli Alice, kiedy rozmawiałyśmy w jej sypialni. Sama była w ciąży, była przerażona, rozdrażniona i pełna zazdrości, a chciała pomóc m n i e . A ja jej na to nie pozwoliłam, bo nie potrzebowałam jej pomocy. Ale teraz jej potrzebuję. Potrzebuję jej tak samo, jak ona potrzebowała jej wtedy. Żebracy mają potrzebę pomagania równą potrzebie otrzymywania pomocy.” W końcu został tylko Tatuś. W i d z i a ł a go, silnego mężczyznę z jasnymi oczami, trzymającego w rękach egzotyczne kwiaty o mięsistych liściach. I powiedziała do niego: „Myliłeś się. Alice j e s t wyjątkowa. Naprawdę nic miałeś r a c j i . Kiedy te myśli przeszły przez jej głowę, wypełniła ją jasność. Nie była to leciutka, świecąca bańka radości ani ostra jasność myśli taka jak w czasie egzaminów, to było coś innego. To było światło słońca przenikające miękko przez szyby oranżerii, w której biegały dwie dziewczynki. I nagle poczuła, że sama składa się ze świetlistej substancji, z przeźroczystego materiału przewodzącego, przez który bez trudu przechodzą promienie słoneczne zdążające gdzieś dalej, przed siebie. W ciemnościach nocy wiozła śpiącą kobietę i poturbowaną dziewczynkę, wiozła je na wschód, ku granicy stanu. Przełożyła Anna Bartkowicz

Anna Adamiak

PODRÓŻ DO KRAINY SNÓW. TO LUBIĘ Popularny pisarz brytyjski norweskiego pochodzenia, Roald Dahl, w Polsce znany od niedawna jako mistrz krótkiego opowiadania (niewielki wybór short–stories z lat 1948–1979 pt. Niespodzianki ukazał się w 1984 roku), ma obecnie szansę wzbogacić polski rynek o inteligentną literaturę dla dzieci. Wydawnictwo „GiG” zapowiedziało bowiem całą serię jego „wysoce niepedagogicznych opowieści o niegrzecznych dorosłych i dobrych dzieciach”, którą otwierają przekłady Wielkomiluda, Cudownego lekarstwa George’a i Wspaniałego Pana Lisa. Trzeba to od razu i wyraźnie powiedzieć: z pomysłowością i świeżością prozy Dahla idzie w parze niezwykła wynalazczość tłumaczy — Michała Kłobukowskiego (Wielkomilud) i Władysława J. Wojciechowskiego (dwa dalsze tytuły). Zwłaszcza Michał Klobukowski ma, w moim przekonaniu, prawo uważać się za polskiego współtwórcę Wielkomiluda. Z drżeniem serca myślę, co by się też mogło stać z tą książką, której wartość tworzy nieokiełznany humor językowy, bardziej jeszcze niż sytuacyjny, gdyby nie wspaniałe umiejętności translatorskie tego tłumacza. Inwencja słowotwórcza, niespodzianki frazeologiczne i składniowe, a wszystko to w najlepszym guście. Jeśli więc — w jednym z wywiadów z lat siedemdziesiątych — Roald Dahl mówi, że pisanie książek dla dzieci jest dla niego ogromną przyjemnością, to przekład tę autorską „przyjemność” uwiarygodnia, sprawiając wdzięcznym — małym i dużym — czytelnikom prawdziwą frajdę. Cóż to za rozkosz zanurzyć się w tej ożywionej wreszcie pomysłowością polszczyźnie dla człowieka zmordowanego ekonomiczną nowomową gazet, wymóżdżającymi reklamami i obrzydliwymi, kalekimi tłumaczeniami obcojęzycznej szmiry, które zalewają nas zewsząd. Polecam więc wszystkim Dahlowską podróż do krainy snów — poetycką podróż z sympatycznym wielkoludem — Wielkomiludem, który nigdy nie chodził do szkół i nie czytał gazet — i może dlatego tak pięknie pisze i mówi. Wielkomilud, inaczej niż jego bracia, złe olbrzymy — ludożercy (a właściwie: ludziożercy, bo człowiek to tutaj ludź — odżywia się lobgórcami i smakofykowatą bąbliżadą, a nocami zajmuje się wdmuchiwaniem dzieciom snów. W swej pieczarze zgromadził ogromny zbiór marzeń sennych, które trzyma zamknięte w słojach. Wszystkie sny zapisane są na etykietkach. Ot, na przykład taki, który należy do chłopca: Właśnie się kompie i nagle widzę że jak mocno nacisnę sobie na pempek to jakoś dziwnie sie czuje i raptem nie mam rąk ani nuk bo sie zrobiłem całkiem niewidzialny od stup do głów. To znaczy dalej siedzę w wannie ale nikt mnie nic widzi, nawet ja sam. Wienc Mama w chodzi i mówi „ Gdzie się podział ten chłopiec! Dopiero co siedział w kompieli, pszeciesz sam by się dokładnie nie umył!”, wienc ja muwie „jestem!”, a Mama pyta „gdzie?”, na to ja muwic „tutaj!” a ona znuf pyta „gdzie” a ja znuf „tutaj!” na to Mama krzyczy „Henryku! Choć tu, szypko!” a kiedy Tata wpada do łazięki ja jusz się znowu myje wienc Tata widzi że mydło samo frówa fpowietszu ale mnie oczywiście nic widzi wienc woła „Hlopcze, gdzie jesteś?” a ja mowie „ tutaj „ a on pyta „gdzie?” a ja muf „tutaj „ a Tata tnuwi „ mydło, synku! mydło frówa w powietszu!” wienc naciskam pempek i znuw mnie widać. Tata tak sie podniecił że asz zglópiał i powiada „Pszecierz ty jesteś niewidzialny hlopiec!” a ja muwie „No! Nareczcie bende miał trohe zabawy”. Wyhodze z wanny, wycieram sie w rencznik, wkładam szlafrok i kapcie i zaczynam chodzić po ulicach. Oczywiście tylko ja jestem niewidzialny ale nie to co mam na sobie wienc jak lodzie widzom że posty szlafrok zasówa chodnikiem a pod nim puste kapcie to wybóha panika, wszyscy krzyczom „Dóh! Dóh!”. Wszendzic dookoła drom się lodzie, nawet policjanci takie wielkie byki tesz uciekajom gdzie piepż rośnie a najlepszy nómer to to że nagle widzę jak Grummit ten od algebry wychodzi z baru no to ja do niego posówam i robić „ Uuuuuu!” a on ze strasznym wyciem wpada spowrotem do baru, a ja sie budzę i jestem szczęnśliwy jak bumcykorcyk.

Dzięki specjalnie „zmiksowanemu” snowi, który Wielkomilud za podszeptem swej maleńkiej przyjaciółki, sierotki Zosi, wdmuchnie do ucha śpiącej na Zamku w Windsorze królowej Anglii, świat zostanie uratowany przed bandą zwyrodniałych gigantów, a one same skutecznie unieszkodliwione. Akcja toczy się w 1982 roku, lecz nie trzeba dopatrywać sie w tej dacie historycznych aluzji. Pożyjmy trochę w świecie wyobraźni, tam, gdzie zwycięża dobro. Rzecz jednak w tym, że — jakby powiedział Wielkomilud — „Dorosłe ludzie wcale nie słyną z dobroci. Wszystkie bez wyjątku są podstępne i zdrzazgliwe” oraz „W tym cały sękacz, że ludzie nie wierzą w nic, czego im się nie podetknie pod sam kinos”. Co więc, na przykład, ma zrobić dobry z natury i inteligentny chłopiec ze swą babcią, której się wydaje, że „schrupczyła” wszystkie rozumy, a zadręcza go codziennie nieznośnym zrzędzeniem i napawa lękiem? Jeśli chłopiec nazywa się George i jest bohaterem opowieści Dania, z pewnością da sobie radę. Rady natomiast — z tą książką — mogą sobie nie dać te wszystkie „miłe i urocze” babunie, co to przyzwyczaiły się z twardą apodyktycznością zarządzać nie tylko wnukami, ale i własnymi dorosłymi dziećmi. Nie należy im Cudownego lekarstwa… podsuwać — nie przywróci ono dobrego samopoczucia, a świat i niepokorna współczesna pedagogika wydadzą się im jeszcze bardziej niemiłe. Udręczeni młodsi natomiast niech czytają Dahla. Działa terapeutycznie! Przesiania płynące z Cudownego lekarstwa… nie są już tak pogodne i proste, jak te zawarte w Wielkomiludzie. Baśniowa, nadzwyczajna przygoda ustępuje tu oswojonemu, lecz dość groźnemu dla dziecka, światu groteski, w którym zdarzyć się może wszystko. George przygotowuje bowiem dla swej okropnej babci niesłychaną miksturę (szampon do włosów, pasta do zębów, krem do depilacji, puder, pasta do podłóg, proszek na pchły, mielona papryka, ostry sos chili — to tylko niektóre jej składniki), której łyżeczkę poda jej zamiast codziennego lekarstwa. Siedząca w fotelu babcia nagle się powiększy, przebije głową dach domu, przeżyje swą największą w życiu przygodę, a następnie — leczona miksturą złożoną z tych samych składników, lecz dodawanych w innej kolejności i zmienionych proporcjach — nie zdoła już powrócić do normalnych rozmiarów, zmniejszy się i po prostu zniknie. Sytuacja nie wróci już nigdy do swego status quo ante. Dahlowska skłonność operowania dysproporcją kształtów i miar ujawnia się tu z całą mocą i staje się środkiem władzy nad tworzonym światem. Zrutynizowani dorośli czują się w nim dobrze, skłonni natychmiast wynieść z zaistniałej sytuacji materialne korzyści — chłopiec natomiast uświadamia sobie po raz pierwszy w życiu, że niezamierzenie „przez kilka krótkich chwil dotykał czubkami palców krawędzi niepojętego świata magii”. Rysunki Franciszka Maśluszczaka, który ilustrował również „Wielkomiluda”, współtworzą tę groteskową rzeczywistość — dziwną, groźną, pociągającą i nieubłaganą w swej konsekwencji. Przypadek wywołać tu może nieobliczalne skutki. Stąd już tylko krok do dorosłych światów Dahla, gdzie zabiedzone niemowlę odkarmiane przez ojca — pszczelarza mleczkiem pszczelim zamienia się w larwę królowej roju (Mleczko pszczele), gdzie uciskana przez całe życie żona uzyskuje władzę nad zakonserwowanym w celach naukowych mózgiem zmarłego męża (Wtlliam i Mary), a dziki, niezwykle muzykalny kot — przybłęda jest prawdopodobnie samym wcielonym Lisztem (Edward Zwycięzca). Spotkanie dziecka z Dahlowskim Georg’em i problemami, które spadły na niego, gdy pragnienie niewinnej zemsty poruszyło ciemne wiry magii, niekoniecznie musi być przyjemne. Wyostrza jednak wrażliwość — tak estetyczną, jak moralną — bardziej niż dziesiątki potrzebnych, lecz tylko miłych, opowiastek babuni i na koniec (jak na razie — bo „GiG” zapowiada jeszcze Magiczny palec, Charliego i fabrykę czekolady oraz Charliego i szklaną windę) wesoła, ślicznie przełożona historyjka z happy–endem o wspaniałym panu Lisie. Trzech chciwych farmerów — hodowców kur, kaczek, gęsi i kaczek — postanawia przepędzić z nory rodzinę przebiegłego lisa, który podkrada im dobytek. Ale pan Lis nie daje się — choć straci piękną kitę, uratuje siebie oraz rodziny Borsuków, Kretów, Królików i Łasic zamieszkujące

leśną okolicę, wystrychując farmerów na dudków. Opowiadanie to spodoba się z pewnością młodszym dzieciom lubiącym przygody, których wrażliwości nie należy jeszcze rozbudzać surrealistycznymi i trudnymi scenami z Cudownego lekarstwa… i dla których Wielkomilud jest językowo zbyt trudny. Lekturę Dahla dla dzieci należy umiejętnie dobierać i dawkować, a głód cudowności i grozy, bajeczności i poezji, zostanie zaspokojony. Dahlowska szczypta czy garść groteski może te dziecięce głody wzmóc jeszcze, sprawiając, że żadne „pedagogiczne cielsko” (tak Wielkomilud nazywa „ciało pedagogiczne”) nie zdoła już zamienić dziecięcej główki w kapuściany głąb. A prawdziwie urocza babunia zdziwi się kiedyś szczerze, jakim cudem jej nastoletnia latorośl, chowana w kulturze świecących obrazków, rozumie jeszcze cokolwiek z takiej na przykład ballady To lubię anachronicznego ponoć wieszcza. ROALD DAIIL: WIELKOMILUD, „GiG” 1991; CUDOWNE LEKARSTWO GEORGE’A, WSPANIAŁY PAN LIS, „GiG” 1992

Dariusz Zientalak Junior

DZIECKO NA NIEBIE Kiedy miesiąc temu pisałem w tym miejscu, że horror to literatura o naturze zła, nie znałem jeszcze Dziecka na niebie, choć z niecierpliwością oczekiwałem tej książki. Nazwisko Jonathana Carrolla, autora, który zadebiutował cudownie gniewną Krainą Chichów, gwarantowało coś interesującego. I rzeczywiście. Powieść Carrolla rozgrywa się zasadniczo w środowisku filmowym, a ściślej rzecz ujmując, dotyczy filmowego horroru. Gatunek ten, często nadęty do granic możliwości, wprost prowokuje do kpin i żartów, co jest tym łatwiejsze, że porażająca większość tego rodzaju produkcji jest bezdennie głupia. Łatwo się o tym przekonać zaglądając do katalogu którejkolwiek wypożyczalni video (kinowi dystrybutorzy nie kupują, z drobnymi, absolutnie nieprzewidywalnymi wyjątkami, filmów grozy), by odnaleźć kasety, których same tytuły najlepiej określają zawartość. Horrory. Pogardzane przez krytyków, z obsadą często sprawiającą wrażenie złożonej z ludzi, których adresy wybrano na chybił trafił z książki telefonicznej. Skazane na pogardę (jeśli jest to zwykła miernota), bądź oburzenie (kiedy zaczynają budzić zainteresowanie) ze strony „odpowiedzialnych obywateli”. Z reguły niskobudżetowe i dalekie od rekordów kasowych. Horrory. Ale jest inny aspekt zagadnienia. Wierna widownia czekająca na każdy kolejny odcinek przygód swojego ukochanego potwora. Dziecko na niebie ma właściwie dwóch bohaterów. Pierwszy — Phil Strayhorn jest właśnie reżyserem filmów grozy. Dodajmy — reżyserem, który, pracując nad kolejnym odcinkiem wymyślonego przez siebie kinowego cyklu „Północ”, z niewyjaśnionych przyczyn popełnia samobójstwo. Drugi bohater to Weber Gregston, przyjaciel Strayhorna, który po jego śmierci zaczyna szukać odpowiedzi na pytanie „dlaczego”; i to prywatne śledztwo stanowi trzon akcji. A ponieważ Dziecko… to powieść ucharakteryzowana na horror, nie mogło zabraknąć też potwora. Jest nim Bloodstone, makabryczny morderca wzorowany na Fred — dym Krugerze (Nightmare from Elm Street), Michaelu Myersie (Hallowcn) i Jasonie (Piątek trzynastego). Tyle, że Bloodstone nie jest w żadnym stopniu postacią realną, to monstrum grane za życia przez Stayhorna na planie serii „Północ”. Biorąc do ręki książkę Carrolla nie należy oczekiwać doznań typowych dla literatury grozy. Żadnych krwiożerczych samochodów, nocnych pociągów z mięsem ani indiańskich demonów buszujących w San Francisco, toteż tym, którzy preferują taki rodzaj rozrywki proponuję wybór innej lektury. Dla nich Dziecko… będzie stratą czasu i pieniędzy. Pozbawiona efektów specjalnych kameralna powieść Carrolla przypomina w warstwie przemyśleń traktat filozoficzny, a warstwie fabularnej… Miasteczko Twin Peaks, który to serial przetoczył się z hukiem przez ekrany naszych telewizorów, pozostawiając za sobą kompletnie ogłuszonych krytyków i widzów. Podobnie jak Lynch, Jonathan Carroll z trudem skupia się na fabule, znacznie bardziej pociągają go dygresje i anegdoty, a niesamowitość jego pisarstwa jest raczej surrealistyczna niż makabryczna. I tak gdzieś w połowie książki czytelnik uświadamia sobie, że samobójstwo Strayhorna, tajemnicze morderstwa i zniknięcia to jedynie fabularne zabiegi autora, który warstwą kryminalną chce przykuć uwagę czytelnika. Nie jest ważne, czy tajemnica zabójstwa Laury Palmer z Miasteczka Twin Peaks zosta nie rozwiązana, a okoliczności samobójstwa Phila Strayhorna wyjaśnione. W obu przypadkach ważny jest nie sam cel, ale droga, która do niego prowadzi. Wcześniej użyłem sformułowania, że Dziecko… to powieść ucharakteryzowana na horror. Owszem, tak jak Miasteczko Twin Peaks zostało ucharakteryzowane na serial kryminalny. Obie

te rzeczy są zbyt niebanalne, zbyt inteligentnie zrobione jak na gatunek, z którego wyrastają. Podotmie chyba sądził polski wydawca Dziecka na niebie, umieszczając tę powieść poza serią literatury grozy: tak jakby mówił: „Ta książka jest po prostu za dobra, fakt że powstała jako horror, jest taka samą cholerną pomyłką jak to, że Philip K. Dick pisał science–fietion”. Na wielki plus należy policzyć „REBISOWI” szatę graficzną Dziecka…, a zwłaszcza wspaniałą okładkę, elegancką i zupełnie różną od rozwrzeszczanych szkaradzieństw zawalających księgarskie lady ( choć umówmy się, nie jestem miłośnikiem polskiej szkoły grafiki). I jeszcze jedno. Dziecko na niebie to, pomijając wszystkie walory, utwór niezbyt łatwy w tłumaczeniu i przekład pani Hanny Milewskiej miejscami hm… wykazuje pewne braki. Warto chyba o tym pomyśleć, jeśli otwiera się serię dla koneserów literatury. W każdym razie… Jonathan Carroll żyje w Wiedniu i czuje się dobrze. Nie przestaje pisać. W zeszłym roku ukazała się jego nowa książka — wydana samodzielnie osiemdziesięciostronicowa nowela Black Cocktail. Podobnie jak inna powieść Carrolla, kilkakrotnie wspominana w Dziecku… — Kości Księżyca, czeka w Polsce na wydawcę. Oby jak najkrócej! JONATHAN CARROLL: DZIECKO NA NIEBIE, „REBIS” 1992

Artur Starski

TEHANU — OSTATNIA KSIĘGA ZIEMIOMORZA Przed kilku laty pierwszy raz usłyszałem plotkę głoszącą, jakoby Ursula Le Guin zachorowała na feminizm. Jakże to — myślałem sobie — toć to autorka pięknych i mądrych książek, wysmakowanych literacko, cudownie delikatnych, a i wielkich zarazem. Czy ktoś taki może przyłączyć się do tych strasznych bab wołających bez opamiętania o równouprawnienie kobiet i mężczyzn (jakby mało im było kosmonautek, traktorzystek i zapaśniczek)”. Przyznaję, pomyliłem się wtedy. Oto trafił do rąk polskiego czytelnika dowód niepodważalny. Tehanu — ostatnia księga Ziemiomorza dotarła na księgarskie półki tuż przed Gwiazdką. Akcja powieści powraca do miejsca, w którym pierwszy raz spotkaliśmy Geda, na Wyspę Gont. Pojawia się wielu innych bohaterów trylogii. Stary mistrz Ogion, jak zawsze wędruje po wyspie, ale wie, że już wkrótce umrze. Tenar, Pożarta, kapłanka Atuanu, też jest już starszą kobietą. Od wielu lat toczy na Goncie życie gospodyni domowej. Wyszła za mąż za rolnika Flinta z Doliny Środkowej, urodziła mu dwójkę dzieci. Syn wyruszył na morze, córka ma już swój dom. Gdy mąż Tenar umiera, sama prowadzi gospodarstwo. Kiedy wydaje się już, że jej życie będzie biegło dalej spokojnym, miarowym rytmem pojawia się Therru. Mała dziewczynka, którą rodzice czy też opiekunowie, straszliwie okaleczają. Żywą, choć nieprzytomną wrzucono do ogniska. Tenar zajmuje się Therru — małym, nieszczęśliwym dzieckiem o spalonej połowie twarzy. Niedługo potem na Gont powraca Krogulec. Największy Mag Archipelagu stracił swą moc. „Skończył z czynieniem” — jak powiedział Mistrz Odźwierny. Ged dochodzi do siebie, jednak nie może pogodzić się ze stratą dawnej siły. Wyrusza w góry, by zostać pasterzem. Tymczasem na Gont przypływa królewski okręt i sam król; chcą zabrać Geda na koronację do Havnor. Na Wyspie pojawiają się znów ludzie, którzy skrzywdzili małą Therru — ścigają ją i chcą dokończyć swego dzieła. Pozwoliłem tu sobie na tak obszerne streszczenie książki, choć, tak jak to zwykle u Le Guin bywa, nie fabuła ma w niej być najsmakowitszym kąskiem. Narracja jest tradycyjnie powolna, bez dynamicznych scen, nasycona dialogami; napięcie budowane raczej nastrojem, wizją, przesłaniem, niźli wypuszczaniem na siebie setek umięśnionych Schwarzeneggerów. Kolejne tomy kontynuacji przeróżnych cyklów, w których gustuje zwłaszcza fantasy, zwykle są bladą kopią tego pierwszego. Autorzy sprzedają swoją pisaninę, wykorzystując wymyślone wcześniej realia i bohaterów. Inaczej, na szczęście, ma się rzecz z Tehanu. Ta ksjążka nie tylko opowiada dalsze losy bohaterów trzech pierwszych tornów. Ona pogłębia, a nawet zmienia, wizję świata, którą wcześniej zaproponowała czytelnikom Le Guin. Pierwszą z tych zmian jest nowe spojrzenie na smoki i ludzi. Okazuje się, że istoty te nie różnią się od siebie tak bardzo, jakby to się mogło wydawać. Le Guin przestaje przeciwstawiać sobie ludzi i smoki. Za to, dość wyraźnie, dzieli samą ludzką rasę na kobiety i mężczyzn. I tu dochodzimy do plotki, o której wspomniałem na początku recenzji. Postacie kobiece wysuwają się w książce zdecydowanie na pierwszy plan. Magia Roke jest magią mężczyzn, mówi Le Guin, ich potęga, jest silą męską, tylko im przynależną. Lecz tak, jak jest potężna, tak samo łatwo ją obalić. Inaczej z kobietami. Ich moc, nie ujęta w karby słów, wiedzy, znaków, jest prawieczna i głęboka. I niezniszczalna. „Nasza moc nie wydaje się być niewielka przy ich mocy. Ale sięga głębiej/ Cała jest korzeniami. Jest jak stare zarośla jeżyn. A moc czarnoksiężnika jest jak jodła: może być wielka, wysoka, wspaniała, ale powali ją burza. Nic nie zabije krzaku jeżyny” — mówi wiejska czarownica do Tenar. Le Guin na szczęście nie dąży do zatarcia odmienności płci, jednakże sugeruje dość wyraźnie: różnimy się, ale my

jesteśmy lepsze. Wasze czyny, choćby najpotężniejsze, są niczym wobec naszej głębokiej mądrości, skrytej siły odwiecznej skrzętności. Tak też przedstawiane są postacie powieści — dobrzy mężczyźni to tacy, którzy zrezygnowali z aktywnego życia — mistrz Ogion, który nie przyjął kiedyś godności Arcymaga, Ged, który skończył z czynieniem. Pozostali (nie licząc może króla i jego kilku ludzi) to typy dość antypatyczne. Nie miałbym o to do Ursuli Le Guin pretensji — każdy może mieć swoją wizję świata. Problem leży w tym, że takie przedstawienie świata Ziemiomorza lamie w jakiś sposób jego wcześniejszy obraz. Być może, że go i pogłębia. Ale leż zaciera, niszczy. Podobne wrażanie miałem kiedyś po lekturze Silimariliona Tolkiena. Ta wspaniała książka pozwoliła poznać świat Sródziemia, obejrzeć jego dzieje, zgłębić rządzące nim prawa. Równocześnie jednak dość gruntownie zmieniała odbiór pisarstwa Władcy Pierścieni. Oto wielka wyprawa i wojna, mająca rozstrzygać o losach świata, okazuje się kolejną, niewielką w gruncie rzeczy przy wcześniejszych zmaganiach, potyczką. Starciem decydującym o losach pokoleń, ale też, w porównaniu z wojnami poprzednimi, tylko jednym epizodem odwiecznej wojny. Podobnie tutaj. Okazuje się, że moc Mistrzów z Roke jest tylko pozornie wielka. Zwykła wiejska czarownica podważa ich, władzę i świetność. Boi się ich czarów, lecz lekceważy prawo Magów do decydowania o losach świata. …..Mężczyzna jest w swej skórze, zobacz, jak orzech w skorupie. Jest twarda i silna, ta skorupa, i cała nim wypełniona. Pełna wspaniałego męskiego mięsa, męskiej jaźni i to wszystko. To wszystko, co tam jest. Wewnątrz jest tylko on i nic więcej.” Tehanu to dziwna książka. Warto ją przeczytać, by poznać do końca losy Geda Krogulca, Tenar Pożartej, Ogiona. Potem wstawić w jakiś kąt, zapomnieć i wracając do Ziemiomorza, zabierać ze sobą tylko trzy pierwsze tomy przewodnika. Bo że Czarnoksiężnik z Archipelagu, Grobowce Atuanu i Najdalszy brzeg pozostają znakomitą lekturą, nie ma potrzeby nikogo przekonywać. URSULA K. LE GUIN: TEHANU — OSTATNIA KSIĘGA ZIEMIOMORZA, „PHANTOM PRESS” 1991