Antologia SF - Ksiega strachu tom 2

Księga strachu Tom II

2007

Wydanie polskie Data wydania: 2007 Projekt okładki: Jakub Jabłoński Opracowanie graficzne okładki: Studio Libro Wydawca: Agencja Wydawnicza RUNA 00-844 Warszawa, ul. Grzybowska 77 lok. 408 tel./fax: (0-22) 45 70 385 e-mail: [email protected] ISBN: 978-83-89595-40-9

Wydanie elektroniczne: Trident eBooks

Anna Brzezińska

Ulica

Myślę, że w każdym mieście jest ulica, przed którą matki ostrzegają dzieci. Nie waż mi się tam wchodzić, mówią. Ani jednego kroku, powiadam. Pies pana Gergely’ego poszarpie ci nogę. Szalony syn pana Balinta potrąci cię skuterem. Zsuniesz się do wykopu i złamiesz rękę. Spadniesz z kładki nad trasą szybkiego ruchu i skręcisz sobie kark. Porwiesz świąteczne spodnie na drutach sterczących z żelbetu. Idź bokiem, idź skrótem. Nie zaglądaj do studni przy cmentarnej bramie. Nie przełaź przez przejazd kolejowy. Omiń plac budowy. Trzymaj się z daleka od rzeki. Tyle że naszej ulicy nie dało się obejść. Wszyscy o tym wiedzieli, nawet my, dzieci bawiące się na ciasnych podwórkach kamienic. Niektórzy jednak próbowali. Po dzielnicy chodziły słuchy o matkach, które, kiedy nadchodził czas, zamykały córki w przepastnych mieszkaniach o wysokich, nieskazitelnie białych sufitach, tak jakby girlandy wapiennych stiuków mogły je odgrodzić od niebezpieczeństwa. Ojcowie wywozili synów daleko, na drugą stronę rzeki, do jednej z willowych dzielnic, przycupniętych na zboczach pagórków, czy jeszcze dalej, za wzgórze zamkowe i ogromny posąg Macierzy Narodu z rozerwanymi kajdanami na rękach, górujący nad miastem jak kamienna wieża z dawnych opowieści. Oczywiście na darmo. Uliczka bowiem otwierała się niespodziewanie przed ich dziećmi pomiędzy kuchnią i jadalnią, za rogiem starego dębowego kredensu, który tkwił tu od niepamiętnych czasów i na boku, dokładnie na wysokości oczu, miał dziwne, zatarte od pasty do polerowania i zabliźnione świeżą warstwą lakieru ślady po kulach. Albo odnajdowała ich w dolinie, w grocie pełnej sezonujących beczek, tuż po winobraniu, kiedy w rozgrzanym powietrzu wisi ciężki, słodkawy kurz, a smak moszczu przytępia czujność. Mówiliśmy o niej po prostu bezimienna, bo nikt w istocie nie pamiętał ani nie potrafił odgadnąć jej nazwy. Czasami zaś zwano ją zagubiona, ponieważ w przeciwieństwie do krewniaczek, czcigodnych arterii, po których mknęły tramwaje i rozjazgotane ciężarówki, bądź podupadłych zaułków, dożywających swoich dni w cieniu wyliniałych barów i salonów masażu o szczelnie przesłoniętych oknach, ona pojawiała się i znikała wedle własnego uznania, nieprzypisana do jednego miejsca i nieoznaczona na żadnej mapie. Wprawdzie pan Bak, właściciel antykwariatu, utrzymywał niegdyś, że potrafi ją odnaleźć na starych planach miejskich, ale kiedy je rozkładał, pożółkłe i kruche ze starości, okazywało się, że sam nic nie potrafi odczytać, opisano je bowiem w obcym języku, w mowie tamtych, którzy stąd odeszli. Nasi rodzice przez chwilę wpatrywali się z niepokojem w rzędy znaków, lecz potrafili odgadnąć z nich tyle samo, ile ze śladów wronich łap na śniegu czy wzorów sadzy nad kominem. Potrząsali głowami, pochyleni nad plątaniną wyblakłych linii, które, jak im się

wydawało, zostały nakreślone wedle zasad zupełnie innej geometrii, i na darmo usiłowali je dopasować do znanych ulic czy bulwarów. W końcu odchodzili zagniewani, nie żegnając się z panem Bakiem, a potem długo odwracali wzrok, kiedy w drodze do piekarni albo rzeźnika mijali witrynę jego sklepu. Szyby antykwariatu powoli zasnuł kurz, w narożnikach okien pojawiły się pajęczyny i, zrazu nieśmiałe, powoli rozwijały się coraz szerzej jak egzotyczne kwiaty, aż wreszcie do wnętrza mogła się przebić jedynie odrobina światła. Właściciel tkwił gdzieś w tej mrocznej głębi, z braku klientów skazany na towarzystwo swych ksiąg, bezużyteczny jak one. Jedynym znakiem jego istnienia stała się kłódka. Za dnia otwarta, zwisała smętnie ze skobla, wieczorem zaś nieodmiennie spinała ramiona żelaznej sztaby, którą pan Bak zainstalował na drzwiach w obawie – wzruszająco naiwnej – przed hordami złodziei dybiącymi na jego skarby. Jednakże złodziei od dawna bardziej interesowały dyskoteki i kawiarnie, pełne podpitych cudzoziemców, nie zwracali więc najmniejszej uwagi na maleńki sklepik. Większość najpewniej w ogóle nie pamiętała o jego istnieniu, zresztą urodzili się w wiele lat po tamtej pierwszej zimie, zimie cudów, kiedy nasi dziadkowie i rodzice powoli wprowadzali się do wyludnionych domów, rąbali na opał krzesła czy stoły o dziwnie wygiętych, ozdobionych roślinnymi motywami nogach, wyciągali z masywnych, mieszczańskich szaf cudze pelisy i bekiesze i w wyziębłych kuchniach spijali z butelek resztki skwaśniałego wina. Żaden nie oglądał w tamtych czasach pana Baka. W przeciwieństwie do wielu innych bynajmniej nie uszczęśliwił go cały ten dostatek, który mógł teraz zebrać bez wysiłku i bez żadnej własnej zasługi. Moja matka powiedziała kiedyś, że jego jedyny syn zginął tuż przed wyzwoleniem – jak reszta uliczników, którzy gnieździli się w budach przy nabrzeżnym bulwarze, bawił się, przebiegając przez ulicę tuż przed oficerami w czarnych mundurach. Wśród dzieci uchodziło to za nie byle jaką odwagę i dostarczało im mnóstwo uciechy, zwłaszcza jeśli żołnierz zmylił krok albo musiał się zatrzymać, klnąc głośno w swoim gardłowym języku. Ale tamtego dnia synek pana Baka potknął się na wystającym kamieniu i przewrócił tuż przed skórzanymi, wypolerowanymi jak lustro butami, a oficer uniósł go bez wysiłku i roztrzaskał jego głowę o murek nabrzeża. Dlatego pan Bak krążył ze spopielałą twarzą wśród ruin, wygrzebywał spod zwałów cegieł książki, wygładzał ich kartki, otrzepywał je ze śniegu i ceglanego pyłu, po czym pracowicie układał w stertach pod ścianami opustoszałego antykwariatu. Zadymka nawiewała śnieg przez dziurę w dachu, wyrwaną przez pocisk podczas ostatniego bombardowania, a on kulił się pomiędzy coraz wyższymi zwałami ksiąg, lecz nie potrafił ich odczytać, ponieważ spisano je w języku, którego niechętnie uczono niewiernych. I tak też umarł, długo, długo później. Minęło kilka dni, zanim sąsiedzi spostrzegli, że nie zamyka już kłódki: nocą wiatr klekotał nią głucho o kamienną ścianę. Stary pan Bak – nikt nie potrafił zliczyć, ile przeżył lat – tkwił przy ladzie, skulony pod połataną, wygryzioną

przez mole bekieszą, zapewne pamiętającą jeszcze czasy cesarsko-królewskich balów. Twarz jednak miał pogodną i szczęśliwą, zupełnie jakby udało mu się nareszcie rozszyfrować jedną z tych obcych, niepojętych opowieści, wśród których spędził większość życia. Po nim nikt więcej nie próbował tej sztuki. Skoro minął stosowny czas i nie zgłosił się żaden spadkobierca, władze postanowiły przekazać księgi do czytelni. Jednakże ani pospolite miejskie biblioteki, ani niezliczone filie uniwersyteckiej, ani nawet najbardziej arystokratyczna z nich, biblioteka akademii, gdzie wciąż ci sami profesorowie przesiadywali, póki tweed ich marynarek nie zlał się wreszcie z wytartym aksamitem, którym obito pozapadane fotele, nie wyraziła najmniejszego zainteresowania darowizną. Ostatecznie pod antykwariat podjechała zwykła ciężarówka, a robotnicy wrzucili bez ceremonii książki na pakę i zawieźli na przemiał. Nie zauważyliśmy wcale ich zniknięcia, wszystko bowiem wydarzyło się bladym świtem, kiedy ulice nadal drzemały, z rzadka tylko niepokojone dzwonkiem tramwaju. Padał śnieg i płatki spadały na księgi, co nie przydarza się codziennie ich rodzajowi i co niektórym zapewne przypomniało tamtą odległą zimę, kiedy budynki waliły się nagle wokół nich, a omszałe, wygładzone palcami pokoleń ściany domowych bibliotek rozpadały się jak budowle z zapałek. Tak czy inaczej, pan Bak zniknął i odtąd nikt więcej nie spekulował nad tajemnicą ulicy. W każdym razie nikt z dorosłych: zbyt dobrze wyuczyli się porzekadła, że nie należy mówić o sznurze w domu wisielca. Bo przecież mieszkaliśmy pod dachami zmarłych, przechadzaliśmy się po ich korytarzach i galeriach, okalających na piętrach nasze podwórza, wieszaliśmy koszule na wieszakach ozdobionych dziwacznymi napisami i zamykaliśmy je w starych szafach, choć nie obstalował ich pradziadek żadnego z nas, jedliśmy z ich porcelanowych talerzy i czerpaliśmy zupę srebrnymi łyżkami, na których widniały wciąż na wpół zatarte monogramy, a wieczorami, jeśli nastrój był odpowiedni, zapalaliśmy świece w świecznikach pamiętających jeszcze rytualne śpiewy. Już jako dziecko rozumiałam instynktownie, że nie powinnam pytać o ich dawnych właścicieli, nie powinnam się zastanawiać, skąd przywędrowały te wszystkie rzeczy, kto sypiał kiedyś na naszej empirowej kanapie i pisywał listy przy eklektycznym biurku w gabinecie taty. Te przedmioty po prostu istniały wśród nas, pojawiły się w równie oczywisty i nieuchronny sposób, jak korale na jarzębinie lub kasztany na kasztanowcach, i jeśli była z nimi związana jakaś tajemnica, należała do zakazanego świata dorosłych. Jednakże szybko pojęłam, że wszystko to łączyło się jakoś z bezimienną ulicą. W naszej kamienicy rodziło się wówczas dużo dzieci i co jakiś czas nad głowami kobiet, wieszających pranie na sznurach przeciągniętych w poprzek podwórza, zapadało głuche milczenie. Matka w takie dni głośniej trzaskała drzwiami, wciągając na nasze trzecie piętro ciężkie wiadra z węglem, i niecierpliwie szarpała moje włosy grzebieniem, jeśli sama nie umiałam ich rozczesać i spleść w schludne warkocze. Wiedziałam wówczas nieomylnie, że któreś z dzieci odnalazło ulicę, czy też raczej ulica je odnalazła. Niektóre nie pojawiały się więcej i

wówczas okna jednego z mieszkań przyoblekał kir, a nad galeriami niosło się zwierzęce zawodzenie żałobniczek. Większość jednak powracała, choć odmieniona. My, maluchy, oczywiście mieliśmy zwyczaj straszyć się ulicą. Przekonywaliśmy się nawzajem, że jest to miejsce, gdzie ożywają potwory z nocnych koszmarów i gdzie mieszkają te bardziej swojskie, codzienne straszydła, takie jak beznogi pijaczyna Gergely, w którego rzucaliśmy ulęgałkami, łysa Ersebet, która żyła w szałasie nad rzeką i podobno parała się nierządem jeszcze podczas wojny, ale teraz nawet milicjanci tylko odganiali ją ze śmiechem, kiedy opowiadała, jakie przyjemności wyczarują jej bezzębne usta; albo stuknięta żebraczka Fruzsina – jej baliśmy się najbardziej, potrafiła bowiem przyczaić się nieruchomo w bramie, podobna do sterty śmierdzących, burych szmat, po czym znienacka wbijała w nogę przechodzącego dziecka zimne, starcze paluchy. Z nieodgadnionego powodu bawił ją nasz strach, zanosiła się chrapliwym śmiechem, podczas gdy jej ofiara szarpała się i wrzaskliwie wzywała pomocy. Trwało to, aż matki się wreszcie zbuntowały, znużone praniem zasikanych ze strachu rajstop czy spodenek oraz tłumieniem naszych nocnych wrzasków, i wyruszyły na skargę do komitetu. Panowie sprawujący pieczę nad dzielnicą wysłuchali ich, pokiwali z troską głowami, po czym oddalili się do spraw znacznie bardziej istotnych. Ale Fruzsina nie pojawiła się w naszej kamienicy ani tego dnia, ani następnego, ani tydzień później, aż stało się oczywiste, że nie będzie nas więcej prześladować i nie znajdziemy jej nawet na śmietniku przy najbliższej stacji metra, gdzie miała budę, skleconą z papy i tekturowych pudeł. Bezimiennej ulicy nie umieliśmy jednak pozbyć się równie łatwo jak szalonej żebraczki. Była sprytniejsza niż bezpański pies i jak on gryzła znienacka. Czasami przez długie tygodnie nie dawała znaku życia, kryła się pomiędzy kasztanowymi bulwarami i zaułkami brukowanymi kocimi łbami albo drzemała wzdłuż ścian zrujnowanych fabryk. Mogliśmy wtedy bezpiecznie biegać do szkoły, włazić przez wybite okna do opuszczonych magazynów na bocznicy kolejowej, ścigać się na ruchomych schodach do metra, wyprawiać do lunaparku na wyspie, włóczyć po placach budowy i rozbiórkach, zakradać do zakazanych łaźni i jeździć na gapę tramwajami aż na drugą stronę rzeki – słowem, napawać się tymi absolutnie zakazanymi rzeczami, które robi się w tajemnicy przed rodzicami i które przynoszą najwięcej uciechy. I kiedy nabieraliśmy już poczucia bezpieczeństwa, ulica uderzała raz za razem, w ciągu zaledwie tygodnia wciągając w trzewia troje czy czworo z nas. – Zatrzymali tu tylko jedną ulicę – powiedziała pewnego dnia moja matka – a jednak zdołali odebrać nam całe miasto. Mimo to wierzyłam, że uda mi się tę bezimienną grozę oszukać. Zresztą każde z nas wymyślało sposoby, aby się jej wymknąć, na wszelki wypadek nie wyjawiając ich nikomu, choćby i najlepszym przyjaciołom. Ulica była bowiem dla nas sprawą osobistą, i to bardziej niż nowe buty starszego brata (które jeszcze wczoraj rozpierały się dumnie za witryną

jednego z tych sklepów dla obcokrajowców, tam gdzie teraz ziała wybita szyba) albo podsiniaczone oko matki, pokryte grubą warstwą pudru i wymalone dla niepoznaki niebieskim cieniem. Maluchy potrafiły jeszcze o niej rozmawiać, nieświadome, że pewnych sekretów nie powinno się tykać, że usta pękają od nich i krwawią jak od lodowych sopli, które odrywaliśmy z rynien i ssaliśmy w drodze do szkoły, że lepiej wyrzucić ją nawet z pamięci, bo kiedy przyjdzie czas, i tak upomni się o nas, nieprzejednana i niepojęta w swojej zaciekłości. Ale w miarę dorastania coraz rzadziej o niej rozmawialiśmy – zupełnie jak dzikie zwierzęta, kiedy odwracają się od pożaru i biegną na oślep przed siebie w rozpaczliwej próbie ucieczki. Odwracaliśmy zatem wzrok, kiedy na twarzach i ramionach przyjaciół dostrzegaliśmy znamiona – znak, że ulica zdołała ich dopaść i odmienić na swoją modłę. Zresztą oni też nie palili się do wyznań. Ulica sprawiała, że już do nas nie należeli, nie śmiali się koło śmietnika ani nie łapali młodych kotów przy piwnicznych okienkach. To był nasz rytuał przejścia, najokrutniejszy, jaki umiałam sobie wyobrazić, własna cienista ścieżka prowadząca w dorosłość. Z całą dziecięcą prostodusznością postanowiłam, że nigdy na nią nie wejdę. Ulica mnie nie doścignie, przecież biegałam szybciej niż jakakolwiek dziewczynka na naszej ulicy i wyprzedzałam też większość chłopców. Byłam sprytna i zwinna, potrafiłam wskakiwać do rozpędzonego tramwaju i przejeżdżać przez most, wczepiona w nagrzany słońcem blaszany zderzak, kiedy srebrne szyny błyskały tuż pod moimi butami – a także wymknąć się konduktorowi i milicji, jeśli któryś z przerażonych pasażerów pociągnął za hamulec bezpieczeństwa. Żadna ulica mnie nie pokona, myślałam sobie. Po prostu mnie nie znajdzie. Każdego dnia wybierałam więc inną drogę do szkoły. Najchętniej w ogóle siedziałabym w domu – chociaż wiedziałam, że w takiej kryjówce na pewno mnie wypatrzy – ale matka nie zgadzała się na podobne zaniedbanie. – Nie masz żadnych innych obowiązków, prócz nauki – mówiła oschłym tonem, który zapewne miał przytłumić moje dziecięce lęki, ale tylko napełniał mnie złością. – Więc nie próbuj się od nich wykręcać. O poranku wręczała mi zapakowane w woskowany papier śniadanie – jabłko i kanapkę z jajkiem albo serem – sprawdzała, czy skóra czarnych bucików jest wypolerowana do połysku, a warkocze starannie zaplecione, wygładzała wykrochmalony na sztywno biały kołnierzyk, po czym stanowczo wypychała za próg. Do tej pory pamiętam kojący dotyk jej ręki na łopatce, mimo że trwał zaledwie chwilę. Zaraz później byłam już na schodach i ciepło powoli ulatniało się z mojej skóry, a kiedy zeszłam na dół i zeskoczyłam z ostatniego stopnia, wyszczerbionego, pokrytego łuszczącym się wzorem z zielonych i niebieskich kamyczków, witał mnie chłodny wicher z ulicy i rozdmuchiwał resztki matczynej obecności. Na naszej ulicy zawsze wiało, nawet w największe upały – długa pierzeja wysokich secesyjnych kamienic tworzyła naturalny ciąg, zasysający powietrze w głąb miasta. Gdy szłam do szkoły, podmuchy układały się za moimi plecami w sprężystą poduchę, popychając

mnie naprzód, a gdy wracałam, oczy łzawiły mi od wichru i pyłu. I czasami wydawało mi się, że wiatr próbuje mnie ostrzec i odepchnąć od tego miejsca – zupełnie jak wiewiórka, która miota szyszkami w Czerwonego Kapturka, zanim ten wejdzie do chatki babuni, lub końska głowa przemawiająca znad bramy zamku do księżniczki – choć przecież dom i tak był najbezpieczniejszym miejscem, jakie znałam. W każdym razie codziennie szłam do szkoły inną drogą i wracałam też najdziwniejszą trasą, jaka przyszła mi do głowy. Potrafiłam przejść na drugą stronę rzeki pod mostem, wspinając się jak małpa po metalowej siatce przypór. Przemykałam po wiaduktach skrajem huczących, wielopasmowych szos, które zbierały ruch samochodowy u stóp zamkowego wzgórza i pospiesznie przepychały go na północ, poza centrum. Znałam też kanały wentylacyjne, prowadzące do tunelu pod górą zwieńczoną statuą Macierzy Narodu, i zamknięte chodniki najstarszej linii metra, gdzie każdego roku wilgoć podchodziła wyżej, powoli zacierając ślady cesarsko-królewskiej świetności. Przerzucałam przez szyję związane sznurówki bucików i boso, żeby wyczuć najdrobniejsze nierówności muru, wdrapywałam się na przypory katedry Świętego Króla, gdzie zastygałam pomiędzy gargulcami, obserwując przepływające w dole statki i promy. Albo dla odmiany szłam po starym torowisku, uderzając patykiem o podkłady i pozwalając, żeby szyny prowadziły mnie pomiędzy opustoszałe magazyny, warsztaty i zdezelowane wagony, które niepostrzeżenie niszczały na zarośniętych badylami bocznych torach. Wszystkie te miejsca zawierały jakąś tajemnicę i ulotną woń zniszczenia, która unosiła się nad całym miastem, choć inni najwyraźniej jej nie wyczuwali. Matka oczywiście nie wykazywała zrozumienia dla mojej wędrowniczej pasji. Przeciwnie, biadoliła nad każdą parą porwanych rajstop. Jej głos falował, wznosił się na teatralną wysokość, bo ostatecznie cała kamienica musiała wiedzieć, jakim niewdzięcznym dzieckiem została obarczona, żeby zaraz potem przejść w piskliwy falset, kiedy wymierzała mi sprawiedliwą karę, głosząc wszem wobec, że za swoje wybryki niebawem będę chodzić goła i bosa. Kłótnia niewiele zmieniała, bo następnego ranka znowu wyruszałam na wyprawę, jednakże każda z nas miała poczucie, że należycie wypełnia swoje obowiązki, a ostatecznie przecież o to chodzi w każdej kochającej się rodzinie. Oczywiście w lamentach o grożącej nam nędzy było sporo przesady. Matka pracowała w tamtych czasach w jednej z hal targowych, nieco już podupadłej, ale pamiętającej czasy sułtanów budowli, którą po wojnie zamieniono w wielki dom handlowy. Kiedy odwiedzałam matkę, najchętniej stawałam na parterze, przy fontannie, i zadzierałam głowę, by podziwiać tę zaprojektowaną z niewiarygodną precyzją, ażurową plątaninę kamienia, metalu i barwionego szkła. Jej cztery piętra wypełniała obfitość niedostępnego gdzie indziej dobra, od karakułowych futer po kaszkę humana dla niemowląt i chińskie piórniki. Moja matka miała dostęp do tych wszystkich wspaniałości, co zapewniało nam z kolei korzyści u zaprzyjaźnionego rzeźnika czy w warsztacie samochodowym.

Samochodem jednak nie cieszyliśmy się długo. Mój ojciec, czarujący niegodziwiec, pracował jako skrzypek na statkach wożących cudzoziemców po rzece. Zaledwie kilka miesięcy po tym, jak pierwszy raz zajechał pod kamienicę tym niesamowitym cudem techniki, który krztusił się i warczał niczym turbina samolotu, kiedy wjeżdżaliśmy stromymi uliczkami starego miasta na wzgórze zamkowe, rozbił go o przydrożną latarnię, wycelowawszy w nią tak starannie, że z jajecznie żółtej tekturowej karoserii pozostała kupka nieszczęścia. Ale nawet kiedy nie było już samochodu, dzieci w kamienicy zazdrościły mi ojca. Chudy, przygarbiony, w wymiętym, za dużym płaszczu, który upodabniał go do stracha na wróble, niósł jednak ze sobą powiew niedostępnego świata, który podglądaliśmy na pokładach statków i przez ogromne przeszklone okna hoteli nieopodal pomnika Poety, gdzie z cudzoziemska ubrani kobiety i mężczyźni pili nasze wino i jedli tokajową roladę albo naleśniki z orzechowym nadzieniem. Zapytałam kiedyś matkę, czy wśród przybyszów są też potomkowie tych, którzy mieszkali tu wcześniej. Uderzyła mnie wtedy dłonią na płask w tył głowy i kazała zamilknąć. Nie biła mnie często, więc rozryczałam się okropnie, bardziej ze zdziwienia niż poczucia krzywdy. Stałyśmy na szczycie schodów do metra, ludzie przyglądali się nam, jedni z przyganą, inni ze skrywaną satysfakcją, jaka często towarzyszy nam w obliczu nieszczęścia bliźnich. Matka, blada i z zaciśniętymi wargami, usiłowała mnie uspokoić, a ja darłam się, darłam się przeraźliwie, póki nagle nie zwymiotowałam na jej odświętne czarne lakierki. I chyba ten wstyd, którego mimowolnie stałam się przyczyną, zatarł w pamięci matki pytanie, które stało się początkiem całej tej katastrofy, bo potem wspominała ją raczej z rozbawieniem, aż stała się wreszcie jedną z tych żenujących anegdot, które powtarza się na rodzinnych uroczystościach. Mój ojciec uczestniczył w nich z rzadka, zaprzątały go zupełnie inne sprawy, związane z życiem na pokładzie statku, w teatralnym foyer albo w holu jednego z tych dekadenckich hoteli, gdzie dzieci dygnitarzy bawiły się z fordanserkami. Jeśli jednak się pojawiał, usadawiał się przy końcu stołu, najlepiej w kącie i w pewnym oddaleniu od innych, jak gdyby chciał w ten sposób zaznaczyć, że nie pasuje do reszty towarzystwa i znalazł się tutaj jedynie z racji przykrego obowiązku. Nabijał fajkę wonnym zagranicznym tytoniem, podczas gdy inni mężczyźni ćmili miejscowe cuchnące papierosy, i bez słowa wpatrywał się w przestrzeń. W wyborze trunków nie był jednak równie wybredny. Pił wszystko – palinkę, gruszkówkę, tokaj, wino i beherovkę, która z rzadka gościła na naszym stole, bo matka dostawała mdłości od samego jej zapachu. Napełniał kieliszek za kieliszkiem, nie oglądając się na sąsiadów, w równym rytmie, jak człowiek, który ma do wykonania pewien obowiązek i zamierza go wypełnić bez względu na to, jaką mu to sprawia przykrość. Czasami matce udawało się zaciągnąć go do domu, zanim się upił na dobre, ale nieczęsto. Choć z wyglądu cherlawy i słabowity, z każdą kroplą alkoholu spływającą w dół przełyku nabierał sił, a po kilku godzinach biesiady dwóch tęgich mężczyzn nie potrafiło go

ruszyć z miejsca. Szarpał się z żoną, wygrażał jej, oskarżał o jakieś urojone i prawdziwe, choć zamierzchłe winy, spluwał w jej kierunku i zamierzał się pięścią. Najgorsze jednak działo się wtedy, kiedy sięgał po skrzypce. Nosił je ze sobą zawsze, ukryte w czarnym pokrowcu z gumowanego sukna, naciągniętym na błyszczący politurą futerał, ale na trzeźwo nigdy nie grał, nawet jeśli ze łzami prosiłam o moją ulubioną piosenkę. – Bolą mnie palce, kochanie – wykręcał się niezręcznie. – Spójrz, wiatr wszedł mi w kości i stawy. – I wyciągał ku mnie ręce, rozczapierzając paluchy pod tak nieprawdopodobnym kątem, że uciekałam z płaczem, przekonana, że naprawdę umiera na jakąś straszliwą chorobę. Nie odziedziczyłam po nim słuchu, więc nie umiem tego ocenić, ale mówiono, że był wyśmienitym muzykiem. Stanowiło to nie byle jaki komplement, bo tutaj, nawet w tej dzielnicy ponurych, wiekowych kamienic, każdy grał. Na basach, dudach, drumlach, bębnach, fletach, cymbałach i nawet na pogardzanej harmonii, symbolu naszych braterskich okupantów – muzykowali wszyscy, od nieopierzonych wyrostków po starych dziadów o orlich nosach i zapadłych policzkach. Ale największe emocje budzili oczywiście skrzypkowie, szczególnie zaś najznamienitsi z nich. Ojciec, przynajmniej w moich oczach, niewątpliwie do nich należał, gdy usadowiony niedbale na balustradzie galeryjki, wygrywał marsze i walczyki z dziecięcych piosenek, a one niosły się ponad studnią podwórka, karłowatymi murkami okalającymi śmietnik i nad zdziczałym bzem. Panował nad melodią w taki sposób, że wydawał mi się jedną z tych tajemniczych postaci, które pojedynczą śpiewką potrafiły skłonić chłopca z baśni, aby boso poszedł do piekła i z powrotem. Jednakże czasami zmieniał się w zupełnie inną istotę, złośliwą i skłonną do psot. Najpaskudniejszą z nich były te piosenki, wygrywane z pijacką zaciekłością i z taką mocą, jaką tylko umiał wydobyć z baranich strun. Piosenki tamtych. Dziwne, zwichrowane dźwięki toczyły się wtedy kaskadami, to znów falowały w powietrzu jak kołysanka. Dorosłych napełniały złością, ale mnie, siedmioletnią i z zachwytem wpatrzoną w ojca, fascynowały tak bardzo, że nie spostrzegałam strużki śliny, która powoli spływała spomiędzy jego warg, ani palców kurczowo zaciśniętych na smyczku. Dzisiaj myślę, że zadawał sobie tymi melodiami ból, a jego zagorzałe, publiczne samobiczowanie zmuszało resztę, by chociaż przez chwilę stawili czoło temu, o czym zwykle udawało im się nie pamiętać. Teraz wiecie już mniej więcej, kim jestem, a raczej kim byłam, zanim weszłam w bezimienną ulicę. Bo mimo moich wszystkich wybiegów i podstępów naturalnie nie udało mi się jej wyprowadzić w pole: zresztą w całym naszym kraju, tej ogromnej, płaskiej pustocie, nie istniało pole, na którym nie umiałaby wytropić ofiary. Z pulchnej, gapowatej kluchy, która wypuszczała się z domu tylko na taką odległość, z jakiej mogła zobaczyć bezpieczną, bladożółtą plamę drzwi, ozdobionych metalową tabliczką z nazwiskiem rodziców, wyrosłam na sprytną, zwinną dziewczynkę o chudych, poobijanych nogach i długich warkoczach, z których wyłaniały się splątane czarne kosmyki.

Miałam też śniadą skórę, upodabniającą mnie do włóczęgów – właśnie w tamtych czasach władze uporczywie zaganiały ich do miast i zmuszały, żeby osiedlali się w wielopiętrowych budynkach z betonowych płyt. Wędrowni ulegali, rozumiejąc, że pewne rzeczy są nieuchronne i nie sposób z nimi walczyć, ale wraz z garścią szmat i cynowymi garnkami zabierali z krytych płótnem wozów swoje tradycje i obyczaje, które z wolna, lecz nieustępliwie korodowały nowoczesne mieszkania, tak samo jak rdza przeżera metal. Po kilku miesiącach z okien znikały szyby, zastąpione kawałami dykty i płatami kartonu. W miejscu gazowych kuchenek, spieniężonych w punktach skupu złomu, czerniły się paleniska, a bosonogie kobiety we wzorzystych sukniach i z wielkimi złotymi kołami w uszach warzyły na nich strawę w cynowych kociołkach. Z sufitów zwieszały się kiście gumowanych kabli; wcześniej skrupulatnie wyłuskano z nich miedź, zbyt cenną, by miała przewodzić prąd do niesprawnych lodówek czy pralek. Te zresztą opuściły mieszkania jeszcze wcześniej i powędrowały na jedno z nielegalnych targowisk, gdzie można było kupić prawie wszystko, albo na śmietnik, jeśli ich właściciel w przypływie paniki porąbał siekierą te niewątpliwie szatańskie wynalazki. Po klatkach schodowych spływały cuchnące strumienie odchodów i rozlicznych kuchennych nieczystości, starając się wyrzeźbić koleinę rynsztoka w wylanym zaledwie kilka miesięcy temu lastryku. Nim minął rok, cała okolica zamieniała się w ponure śmietnisko, a nasi rodacy wyprowadzali się stamtąd w popłochu, zostawiając włóczęgów sam na sam z dobroczynną polityką rządu. Rozumiecie teraz, dlaczego matka tak ubolewała nad moim podobieństwem do włóczęgów. – Gdybyś tylko nie sterczała tyle na słońcu – mruczała, wcierając mi w policzki maść wybielającą. – Wyglądasz jak jedna z nich. Jeszcze cię złapią i odeślą do zakładu poprawczego. Obie jednak wiedziałyśmy, że to niemożliwe. Nie miałam rozkołysanego chodu tamtych dziewczyn ani ich skłonności do błyskotek, ani bezczelnej śmiałości, która sprawiała, że zaczepiały na ulicy obcych mężczyzn, oferując im wróżby i jeszcze inne przyjemności, o których w naszym domu nie należało nawet wspominać. W moich żyłach płynęła uczciwa, nierozcieńczona krew rdzennych mieszkańców tej ziemi, jak z dumą podkreślała babka, stara wiedźma, która mieszkała w zaniedbanej chałupie na skraju pola kukurydzy, obsrywana przez gołębie gnieżdżące się pod dachem i przyjacielsko trącana ryjami przez cztery łaciate świnie, z którymi dzieliła mieszkanie. Muszę jednak przyznać, że ulica nie dbała o podobne deklaracje, może zresztą wiedziała lepiej od staruszki, że w tej części kontynentu wszyscy nieustannie mieszali się ze wszystkimi, miasta i wsie były najeżdżane przez niezliczone armie, zwycięzcy z dumą plenili swoje nasienie przy akompaniamencie krzyków gwałconych żon i córek, a ich synowie, czasem o jasnych włosach albo skośnych oczach, pomału wrastali w krajobraz. W rzeczywistości ulicy nie obchodziła ani nasza narodowa duma, ani etniczna czystość. Wystarczało jej, że nie należeliśmy do tamtych, nie znaliśmy

ich języka, pieśni oraz opowieści, które wydawały ostatnie tchnienie na kartach książek pana Baka, i z jednakową zajadłością tępiła i czystych, i mieszańców. My wszakże staraliśmy się trzymać we własnym towarzystwie, z zadziwiającą wiernością kopiując w tym względzie dorosłych. Dlatego moją najlepszą przyjaciółką była Csilla, czarnowłosa córka majstra z przydworcowych warsztatów. Niekiedy podczas nielegalnych wypraw na tory widziałam, jak jej ojciec krąży wśród drezyn i lokomotyw w roboczym drelichu, nieodmiennie umazany sadzą i smarem. Głośno wygrażał zawodnemu sprzętowi, a w chwilach osobliwej desperacji kopał z wściekłością usmolone żelazne boki albo walił w nie pięścią, co naturalnie nie robiło na maszynach najmniejszego wrażenia, a jego tylko rozjuszało jeszcze bardziej. Csilla nie odziedziczyła po ojcu popędliwego charakteru. Małomówna i spokojna, nie towarzyszyła mi w awanturniczych wyprawach, ale w razie potrzeby przysięgała przed moimi rodzicami, że ani przez chwilę nie zboczyłam z drogi, a rozstałyśmy się dopiero tuż pod domem, na placu zabaw, gdzie właśnie gram w gumę. Matka biegła tam zaraz i naturalnie nie znajdowała zguby (która w tym czasie włóczyła się po zapleczu sułtańskiej sauny na drugim brzegu rzeki albo podróżowała kolejką podmiejską), ale Csilla spoglądała z taką powagą w czarnych oczach, a jej głos przepełniała tak solenna pewność, że nigdy nie zarzucono jej kłamstwa. Csilla chętnie przesiadywała w naszym narożnym mieszkaniu, wypełnionym zapachem rosołu i wołowej pieczeni, albo w przedsionku, który dzieliliśmy z panią Dobozsy. Zwierzałam się jej z moich tajemnic, choć ona niewiele mówiła o sobie. Kiedy myślę o tym teraz, lepiej pojmuję tę powściągliwość, ale wtedy nie dostrzegałam zasinień na twarzy jej matki – śladów po małżeńskich swarach z krewkim majstrem – a rozświergotana obecność sześciorga rodzeństwa kojarzyła mi się wyłącznie ze świetną zabawą. Moja matka rozumiała to lepiej, więc zawsze znalazł się talerz zupy czy potrawki z kurczaka na dziko, który podsuwała Csilli pod pretekstem, że nie ma sensu, by wracała do siebie na obiad, skoro tak dobrze odrabia się nam razem lekcje. I chociaż w naszej kamienicy z pewnością znalazłoby się wiele dziewczynek bystrzejszych od Csilli, bardziej zadbanych, matka z całego serca pochwalała tę przyjaźń, licząc zapewne, że trochę się uspokoję i spoważnieję przy czarnookiej córce majstra. Nie miała pojęcia, że w istocie nasza przyjaźń przypominała dobrze funkcjonujące przedsiębiorstwo, które przynosi obu stronom niebagatelne korzyści. Kiedy Csilla sprzątała mój pokój, ja pospiesznie odrabiałam prace domowe za nas obie, a potem bawiłyśmy się lalkami, odtwarzając bajki, które co wieczór czytali mi rodzice. Przymykałyśmy lekko drzwi i szeptem, popatrując z przestrachem na kuchnię, gdzie matka tłukła bitki na obiad, pozwalałyśmy, żeby książę (gumowa lalka-murzynka w ręce Csilli) pocałował księżniczkę (moja najpiękniejsza, jasnowłosa lala, prezent od ojca, która, jeśli przycisnąć jej brzuszek, mówiła metalicznym głosem „lala”, i którą nie pozwalałam się bawić nikomu innemu), całe przejęte skandaliczną występnością tej sceny. Budowałyśmy zamki z klocków, oglądałyśmy

obrazki w książkach, a czasami bawiłyśmy się w porządki, wywlekając matce miski z łazienki albo wielką drewnianą deskę do prasowania. Myślę, że już wtedy instynktownie podkreślałam swoją wyższość nad ciemnowłosą dziewuszką. To ja narzucałam bajki i zabawki, to ja wyciągałam na środek pokoju kolejkę, obiekt zazdrości dzieciarni z całej kamienicy, szykowałam aparat do projekcji slajdów albo podczas zabawy w Indian upierałam się, że musimy wykorzystać nieobecność matki, która nieopatrznie zostawiła nas same, licząc na zdrowy rozsądek Csilli, i własnoręcznie opiec parówki nad ogniem gazowego palnika. To ja wreszcie obrażałam się i rzucałam w nią klockami albo odwracałam się tyłem i siedziałam w ponurym milczeniu, póki zrezygnowana nie powlokła się wreszcie do siebie. Tyranizowałam ją z całą bezwzględnością jedynaczki, zawsze sytej i czysto ubranej, otoczonej zabawkami i przekonanej, że świat powinien naginać się do jej potrzeb. Nie wierzyłam – jeśli dzieci potrafią w ogóle świadomie analizować takie rzeczy – aby cicha, pokorna Csilla, która ukradkiem dojadała za mną ogryzek jabłka, mogła mi w czymkolwiek zagrozić. I pomyliłam się, jak zwykle w takich przypadkach bywa. Pewnego dnia Csilla wróciła do domu jeszcze później ode mnie, choć wyprawiłam się metrem aż na ostatnią stację i jeszcze dalej, rejsowym autobusem, skromnie przycupnięta przy tylnej szybie z dziećmi innych podróżnych, na lotnisko, gdzie przez kilka godzin obserwowałam, jak ogromne skrzydlate kadłuby, podobne nie tyle do ptaków, ile do metalowych płaszczek, z wysiłkiem odrywają się od ziemi i znikają z hukiem pomiędzy chmurami. Zastanawiałam się, czy udałoby mi się zakraść do brzucha jednego z nich, ale zdążyłam zgłodnieć i ostatecznie wróciłam do domu tuż przed zmierzchem, zaledwie o kwadrans wyprzedziwszy ojca, który przywlókł się posępnie po zapadnięciu mroku, zamiatając połami płaszcza błoto i zeschłe liście. Rodzice pogrążyli się w zwyczajowym roztrząsaniu, czyja podłość jest większa – czy ojca, pozbawionego wszelkiego szacunku dla swej połowicy, choć ta urabia sobie ręce po łokcie przy praniu jego ubrań, czy też matki, która ciosze kołki na głowie zmęczonemu pracą małżonkowi, mimo że ten skrupulatnie przynosi jej resztki wypłaty, którą wszak mógłby do reszty przepić w piwnicy z winem nieopodal. Na koniec ojciec podał tyły przed jazgotem, niosącym się echem nad podwórzem kamienicy. Zamachał jej na pożegnanie plikiem wymiętych banknotów – niektóre z nich wyglądały zupełnie inaczej niż te, które mi powierzano, kiedy biegłam do sklepiku na rogu, ale wbrew wszelkim zakazom władzy muzycy nie oddawali wszystkich napiwków od cudzoziemców – i oddalił się pospiesznie ku jednemu z przyjaznych barów, gdzie znano go bardzo dobrze i w dzień wypłaty witano ze szczególną wylewnością. Matka zasiadła w milczeniu przy kuchennym stole i z ponurą miną kontemplowała swe wątpliwe zwycięstwo, a ja usadowiłam się na parapecie okiennym i bezmyślnie gapiłam w okna domu naprzeciwko. Nie było w nich nic ciekawego. Nawet rudy kot pani Bozsi, który często

dotrzymywał mi towarzystwa, schował się w głębi mieszkania, a na wyludnionej ulicy wicher miotał starą gazetą, póki nie rozdarł jej na pojedyncze płachty stronic i nie porwał na dobre. I kiedy myślałam, że nie zdarzy się już nic ciekawego, bo ludzie pochowali się przed zimnicą i uszczelnili watą szpary w ramach okiennych, zobaczyłam, jak od strony bulwaru nadchodzi Csilla. Zwykle płochliwie przemykała blisko muru, bo lata spędzone w towarzystwie popędliwego ojca nauczyły ją, że ludziom najlepiej schodzić z oczu. Tamtego dnia szła jednak środkiem trotuaru, wystawiając twarz na mgliste światło latarni, i wydawało się, że wicher omija jej drobną, wychudłą postać. I już wiedziałam. Jak wszystkie dzieci w naszej dzielnicy miałam ten szósty zmysł, który pozwala kanarkom wyczuwać gaz ulatniający się w kopalniach i każe szczurom opuszczać okręt tuż przed zatonięciem. Tyle że my wyczuwaliśmy bezimienną ulicę, zupełnie jakbyśmy byli połączeni z nią niewidzialną nicią, nerwem, który reagował na jej najlżejsze drżenie. Csilla znalazła bezimienną ulicę i zdołała wrócić. Zamierzałam do niej pomachać, lecz ręka opadła mi, kiedy pojęłam ogrom jej zwycięstwa. Następnego ranka jak zwykle czekałam przy bramie. Mleczarz wymienił puste butelki, pani Ildiko wróciła ze spaceru ze swoim psem, wyliniałym, krnąbrnym pudlem o imieniu Sreberko, dozorczyni skończyła zamiatać podwórze i bluźniąc pod nosem, zapastowała na schodach ślady ubłoconych butów mleczarza, a Csilla wciąż się nie pojawiała. Kiedy wreszcie dowlokłam się do szkoły, ponura i niepewna, co oznacza to niebywałe odstępstwo od codziennej rutyny, bo przecież spotykałyśmy się w tym miejscu od trzech lat, odkąd obie pomaszerowałyśmy w wyprasowanych mundurkach, z tornistrami na plecach na naszą pierwszą lekcję, okazało się, że Csilla dotarła tam przede mną. Siedziała w ławce, skoncentrowana wyłącznie na sobie, ze spojrzeniem utkwionym w podręczniku do historii, chociaż wiedziałam wyśmienicie, że dotąd z własnej woli nie przeczytała ani jednego akapitu. Skinęła mi na powitanie głową, po czym wróciła do lektury. I najwyraźniej zupełnie jej nie przeszkadzało, że trzyma książkę do góry nogami. Dzisiaj rozumiem ją lepiej: pewnie biedaczka usiłowała jakoś się zamaskować, ukryć przed moim wzrokiem, kiedy lustrowałam każdy szczegół jej twarzy i rąk, szukając na odsłoniętych skrawkach ciała śladu po przejściu przez ulicę. Bo ślad zawsze pozostaje, i to tak oczywisty, jak gdyby wypalono go pogrzebaczem. Owszem, ktoś spoza miasta, nieobeznany z naszym nieszczęściem, mógłby go wziąć za znamię, mniej czy bardziej szpecące posiadacza, i rzeczywiście, na pierwszy rzut oka zwykle przypominał duży, rozlany pieprzyk albo pryszcz pokryty szpetną, zmacerowaną skórą. Ale pryszcze nie wykwitają na skórze w ciągu kilku minut – bo ulica nie jest długa i kilka minut wystarczy, by ją przejść do końca – a znamiona dają nam czas, żeby je oswoić, jakoś przywyknąć, nauczyć się omijać

wzrokiem swoje odbicie w lustrach i szybach wystawowych. Znamię ulicy zaś nie tylko szpeciło, ono nieustannie przypominało o niebezpieczeństwie, które czyhało, ukryte pomiędzy nieszkodliwymi, poczciwymi bulwarami i pokrętnymi uliczkami czerwonej dzielnicy. I przypominało też o tamtych. O tych, którzy zniknęli. Moja babka, która mieszkała z dala od miasta i jak wielu starych ludzi przywykła folgować swemu językowi, zwłaszcza gdy podlała wrodzoną gadatliwość odrobiną palinki, powiedziała kiedyś, że oni właśnie tacy byli. Szpetni, pokryci naroślami, zdeformowani za przyczyną swoich nieprawości. Że wytaczali krew z maleńkich dziatek, aby wykorzystywać ją w sprośnych rytuałach. Że sprowadzali na złą drogę nasze dziewczęta, które z nędzy musiały się najmować u nich na służbę, a potem, skoro już wezbrały brzemieniem grzechu, wyrzucali je bez żadnej litości choćby i w największy mróz. Że nie mieli dla nikogo litości, odebrali wdowie ostatni grosz i wydarli sierocie ostatni kęs chleba. – Wysysali z nas krew – mamrotała z przejęciem, przytrzymując mnie zimnymi palcami za brodę, żebym nie mogła uciec ani nawet odwrócić wzroku. – Przychodzili do ciebie, kiedy zawiodło wszystko inne. Pokazywali monety, tak, szczere srebro i złoto, ale to nie były pieniądze, tylko niegodziwość przekuta w metal. Bo skoro im uległeś, skoro raz wyciągnąłeś rękę po te przeklęte srebrniki, należałeś już do nich na zawsze. Bo długu nie dało się spłacić, nie dało się uwolnić. Zawsze przychodzili po więcej, choćbyś wyciął sobie kawał krwawiącego mięsa z piersi i cisnął im je pod nogi, nigdy nie było dosyć. Wystarczyło jedno słowo, a twoja ziemia nie należała już do ciebie, w twoim domu mieszkali bałwochwalcy o mięsistych wargach i czuprynach kędzierzawych jak u kozła. – Dosyć! Matka stała na progu kuchni, przyciskając do piersi dłonie, złożone jak do modlitwy. Ale babki, jeśli już raz zaczęła, nie dało się łatwo powstrzymać. – I teraz nadal tak robią – ciągnęła.. – Niby ich nie ma, ale wciąż rozlewają swoją ohydę. Zakażają nas swoją szpetotą, która jest odzwierciedleniem ich plugawych umysłów i serc. – Daj jej już spokój. – Matka zrobiła kilka drobnych, nerwowych kroków i uwolniła mnie z uścisku babki. – Nie musi tego słuchać. – Ale powinna! – prychnęła staruszka. – Wy tylko odwracacie wzrok, a z tym trzeba walczyć. Wypalić rozżarzonym żelazem, tak jak kiedyś wypaliliśmy tamtych. – I co nam z tego przyszło? – spytała cicho matka. – Pozbyliśmy się ich – odparła zawzięcie babka. – Należało uczynić to znacznie wcześniej. Matka przycisnęła mnie do siebie tak mocno, że miałam ochotę krzyknąć z bólu. Zdołałam się jednak powstrzymać. Liczyłam, że dowiem się jeszcze czegoś o tamtych, ale nic podobnego się nie zdarzyło. Matka wyjęła babce z ręki na wpół opróżnioną butelkę z palinką – jak większość wieśniaków w tamtych stronach, staruszka pędziła ją według własnej receptury w spółdzielczej gorzelni – i mimo jej protestów zaprowadziła do łóżka,

zasłanego pierzyną z gęsiego puchu, która natychmiast skłębiła się nad wyschniętym ciałem jak powierzchnia stawu podczas burzy. Wkrótce później zmarła, więc taką ją zapamiętałam: z chwiejącą się głową, ledwie widoczną spod czarnej chusty, pijaną i macającą wokół rękami. Jednakże wynurzenia babki w żaden sposób nie pomogły mi zrozumieć, co właściwie stało się z Csillą. Oto siedziała obok mnie, pozornie niezmieniona, a przecież bogatsza o tajemnicę, która mnie wciąż zagrażała. Tamtego dnia nie rozmawiałyśmy, na przerwach ciemnowłosa córka majstra trzymała się ze starszymi dziewczętami; chichotały, zbite w gromadkę przy drzwiach do toalety, i żadna nawet nie spojrzała w moją stronę. Byłam wściekła i zaskoczona. Odstępstwo koleżanki, którą przywykłam uważać za swoją własność, bolało mnie jak ugryzienie psa, dotąd łaszącego się po każdym kopniaku. I dopiero kiedy wlokłam się samotnie do domu, zdałam sobie sprawę, że to zaledwie przedsmak prawdziwego niebezpieczeństwa. Bo Csilla była ode mnie starsza tylko o pięć tygodni – dotąd często obchodziłyśmy wspólnie urodziny – co znaczyło, że niebawem ulica sięgnie także po mnie. Myślę, że nie da się tego dłużej odwlekać, więc w końcu opowiem wam, jak to się stało, jak się wszystko zaczęło. Jeszcze w tym samym tygodniu rozchorowałam się. Chciałabym powiedzieć, że ze zgryzoty, ale prawda jest taka, że najadłam się surowych ziemniaków, co było osławionym wśród uczniów naszej szkoły sposobem na wywołanie gorączki. A kiedy tkwiłam wśród puchowych poduch, rozpieszczana sokiem malinowym i rosołkiem na kurze, a przecież umierając ze strachu, że ulica odnajdzie mnie w drodze do łazienki, znienacka spadło na mnie zapalenie opon mózgowych i miłosiernie podkręciło gorączkę tak wysoko, że z następnych dni pamiętam naprawdę niewiele. Ojca jak zwykle nie było w domu, ale matka zdumiewająco szybko zorientowała się, że coś jest nie tak. Wykorzystując cały łańcuszek wdzięcznych klientek, uzbrojona w karton zagranicznych papierosów i prawdziwą whisky, zdołała w środku nocy dotrzeć do ordynatora dziecięcego oddziału i przekonać go, żeby natychmiast przyjęto mnie do szpitala. Do tej pory nie rozumiem, jak jej się to udało. W szpitalu spędziłam trzy tygodnie, zresztą całkiem przyjemne, bo kiedy doszłam odrobinę do siebie, przekonałam się, że na oddziale uwięziono sporo moich rówieśników, a nieodrabianie lekcji jest warte paru niesympatycznych zabiegów medycznych. Na dodatek wiele dzieci pochodziło spoza miasta i nie podzielało mojej obsesji na punkcie ulicy. Ba, pozostawały całkowicie nieświadome jej istnienia i właśnie ta ich nieświadomość sprawiła, że szpital stał się w moim dziecięcym umyśle czymś w rodzaju enklawy, gdzie nie obowiązywały prawa ciążące nad resztą miasta. Pierwszy raz od bardzo dawna czułam się bezpieczna. Nie wydaje mi się, żebym była szczególnie poczciwym dzieckiem, ale niewątpliwie największą przykrością, jaką udało mi się sprawić matce, okazał się przeraźliwy ryk zawodu,

jakim powitałam wiadomość o wypisie. Matka, która uprosiła lekarza, aby pozwolił jej przekazać mi tę szczęśliwą w jej mniemaniu nowinę, zżółkła na twarzy, całkowicie zlewając się ze szpitalnymi prześcieradłami. Z początku sądziła, że zwyczajnie nie zrozumiałam nowiny, więc powtórzyła ją, głośno i wyraźnie, a potem na próżno usiłowała mnie uspokoić, kiedy miotałam się po łóżku, bijąc głową w metalową ramę i szlochając z rozpaczy. Dwie pielęgniarki musiały mnie trzymać, a ich koleżanka wkłuwała się trzy razy, zanim z powodzeniem podała mi zastrzyk uspokajający. Matkę zaś spotkało i to dodatkowe upokorzenie, że lekarz dyżurny dokładnie wypytał ją na okoliczność maltretowania potomstwa. Wyszła z jego gabinetu purpurowa ze złości, po czym oschle kazała mi się zbierać, wyniosłym milczeniem skwitowawszy sugestie pielęgniarek, że może lepiej poczekać, aż zastrzyk zacznie działać, i pozwolić mi odrobinę ochłonąć. Powlokła mnie ulicą, zbyt rozsierdzona, żeby rozsądnie zejść do metra albo poczekać na autobus. Po prostu szła przed siebie, w zajadłym milczeniu wykręcając mi ramię, choć z początku nie próbowałam się wyrywać. Nogi jednak plątały mi się od środka uspokajającego, co matka brała za kolejną próbę sabotowania powrotu do domu i rozzłoszczona przyspieszała kroku. Po kilkudziesięciu metrach tych zapasów byłam spocona ze zmęczenia i dogłębnie rozżalona, że wcale nie spróbowała zrozumieć, o co mi chodzi. I kiedy potknęłam się na kolejnym krawężniku, na co matka szarpnęła mnie szorstko, nieomal wyrywając mi rękę ze stawu, zareagowałam z całą gwałtownością sponiewieranego, nieszczęśliwego dziecka. Zamiast ustąpić, całym ciężarem zwisłam w jej uścisku, a kiedy zaskoczona poluzowała chwyt, błyskawicznie oswobodziłam się i rzuciłam w boczną uliczkę. Oszołomiona, gnałam przed siebie, ignorując krzyki matki, które zresztą szybko przycichły w łoskocie ulicznego hałasu. Padał deszcz i podeszwy butów ślizgały się na mokrych płytkach chodnikowych. Przebiegłam na oślep przez ulicę, samochody zatrzymywały się z rykiem klaksonów, kierowcy wygrażali pięściami, jakaś kobieta wyskoczyła spod plastikowego parasola przystanku tramwajowego, chyba chciała mnie pochwycić, ale jej ręce tylko musnęły moją zielono-żółtą kurtkę. Wywinęłam się i pomknęłam ku bocznej uliczce, wąskiej i rozoranej kołami ciężarówek, pomiędzy stare magazyny. Znałam dobrze tę okolicę i wiedziałam, że za chwilę będę zupełnie bezpieczna, bo matce nie przyjdzie do głowy, żeby szukać mnie na zapleczu dworca towarowego, pomiędzy rampami, paletami, które pokornie nasiąkały wilgocią, i starymi pakami. Wszystko to drzemało teraz pod warstwą błota, a robotnicy i kierowcy ciężarówek znikli gdzieś, ukryli się w pakamerach i kotłowniach, rozcierając zmarznięte ręce i krzepiąc się gruszkówką. Stare tory, ślad po linii tramwajowej, która niegdyś tędy przebiegała, połyskiwały spomiędzy kamieni, nad wejściami składów słabo połyskiwały lampy w metalowych obejmach, a czasami z oddali niosło się znużone pohukiwanie pociągu.

Zwolniłam kroku, od wysiłku kręciło mi się w głowie, aż w końcu pochyliłam się, oparłam ręce o mur i tylko dyszałam ciężko. Nieopodal, we wnętrzu murowanego śmietnika, wściekle rozdarł się kocur, a mnie wszystko rozmywało się przed oczami, kontury miękły w mgiełce unoszącej się z ust, światło rozpryskiwało się na deszczu na nieregularne owale. Chyba nadal otępiał mnie środek uspokajający, bo ani przez chwilę się nie zastanowiłam, jak teraz przyjmą mnie rodzice. Właściwie chyba o niczym nie myślałam. Przemoczona, powlokłam się przed siebie, zgodnie z obyczajem znanym wszystkim dzieciom gruntując każdą napotkaną kałużę, aż moje buty przemiękły na wylot, a pod palcami zaczęła chlupotać woda. Mijałam uśpione ciężarówki, śmietniki, sterty gruzu, jakiś autobus, porzucony na rampie z otwartą pokrywą silnika. Czasami szłam po torach, by za chwilę zboczyć na szczególnie okazałe wodne rozlewisko albo stukać patykiem po metalowych prętach płotu okalającego siedzibę punktu celnego. Nie wiem, jak długo to trwało, ale niebo, dotąd tylko zasnute chmurami, zaczęło ciemnieć i gdzieniegdzie jęły się zapalać latarnie. Wtedy się zorientowałam, że zabłądziłam. Nie poznawałam tego miejsca. Więcej, byłam pewna, że nigdy wcześniej go nie odwiedziłam. Nie potrafiłam nawet zgadnąć, z której strony jest dom, chociaż, zaprawiona przez wieloletnie wędrówki, zwykle potrafiłam go wskazać bez trudu. Jednakże wszystko wyglądało tak zwyczajnie, tak pospolicie, że nawet się nie przestraszyłam. Teraz sądzę, że powinnam była spostrzec drobne znaki – zatarte numery domów i przerdzewiałą tabliczkę na rogu, potłuczone szybki elektrycznych latarni, okna zabite deskami, zdruzgotane twarze płaskorzeźb na fryzach i pokiereszowane wrota, które nadawały bramom wygląd oniemiałych, porozbijanych ust. Były jeszcze inne rzeczy. Cienie latarni, które wydłużały się i falowały, kiedy do nich podchodziłam, po czym z niechęcią powracały na swoje miejsce. Odbłyski samochodowych reflektorów, przesuwające się badawczo po murach, chociaż nigdzie nie widziałam ani śladu auta. Jednolicie ciemna tafla nielicznych ocalałych szyb: moje odbicie zapadało się w nich i nikło bez śladu. Wszystko to jednak okazało się dla mnie zbyt subtelne. Ulica wyglądała po prostu nudno ze swoimi monotonnymi, nieomal jednakowymi domami, z których szarych ścian płatami odłaziła farba, z regularnym brukiem, spomiędzy którego tu i ówdzie łyskały tafle wody. Nigdzie nie widziałam ludzi, lecz to również wydawało mi się normalne w taką pogodę. Witryny nielicznych sklepów szczelnie zasłonięto metalowymi żaluzjami. Nie dostrzegłam żadnego z tych jasno oświetlonych miejsc, które przez całą dobę oferują papierosy i kondomy. Może powinna zastanowić mnie cisza, głuche milczenie, niezmącone szumem samochodów, dzwonkami tramwajów czy szybkim krokiem zapóźnionego przechodnia. Niczego takiego nie spostrzegłam. Przyspieszyłam tylko kroku, żeby jak najszybciej znaleźć się w jakimś ciekawszym miejscu. I kiedy tak sobie wędrowałam zygzakiem przez środek wyludnionego chodnika, coś usłyszałam. Właśnie tak. Najpierw usłyszałam, nie zobaczyłam.

Zabrzmiało to jak uderzenie w cymbałki. Czysty, wysoki dźwięk, perfekcyjnie odegrany przez niewidocznego grajka. A potem następny i jeszcze jeden. Przystanęłam, zdezorientowana, tak niesamowicie brzmiały na tej opustoszałej ulicy. Deszcz cicho szemrał, rozpryskując się w małe bąbelki na powierzchniach kałuż, a kilkanaście metrów przede mną, pośrodku puściuteńkiej jezdni, klęczały w kręgu cztery dziewczynki. Nosiły staromodne płaszcze, zapinane na dwa rzędy guzików, i wysokie buciki, na głowach miały aksamitne berety. Odnotowałam to zaledwie kątem oka, ponieważ od pierwszej chwili całkowicie pochłonęła mnie ich zabawa, a właściwie przejrzyste kulki, które toczyły się po wypolerowanym bruku. Wyglądały na szklane, ale odbijały światło jak szlifowany kryształ – wiedziałam bardzo dobrze, jak wygląda, bo matka miała ich pokaźną kolekcję, pięknie wyeksponowaną na najwyższej półce meblościanki w dużym pokoju, żeby nie zagroziły im moje szalone pomysły, i w każdą sobotę nabożnie polerowała je flanelową ściereczką. Ale te tutaj były jeszcze piękniejsze, na tle błota i kamieni wręcz świeciły wewnętrznym blaskiem. Dwie z nich – żółta i niebieska – zetknęły się i znów rozległ się ten dźwięk, mówię wam, zupełnie jakby zderzały się kryształowe dzwoneczki na choince. Podeszłam bliżej, zafascynowana grą dziewczynek. Każda miała kulkę w innym kolorze, którą popychała te wspólne, przezroczyste, chyba próbując je umieścić w dołku pomiędzy dwoma kamieniami. Na jego dnie spoczywało już kilka – w deszczu przypominały ogromne, doskonałe perły. Dziewczynki nie zwracały na mnie uwagi, żadna nawet nie uniosła głowy. Nie byłam nieśmiałym dzieckiem, ale ich obojętność speszyła mnie. – Piękne – powiedziałam cicho. Znów żadnej reakcji. Nikt nie zaprosił mnie do zabawy ani nie odpowiedział. Tylko jedna z nieznajomych schowała pod beretem kosmyk czarnych włosów i uśmiechnęła się chełpliwym uśmieszkiem posiadaczki. Może właśnie ten grymas tak mnie rozjuszył, a może wręcz przeciwnie – dystans, by nie rzec wrogość, bijący z każdego ich gestu. Wpadłam między nie, roztrącając dwie najbliższe, i zaczęłam deptać kulki i kopać we wszystkie strony. – Co robisz?! – wykrzyknęła jedna z dziewczynek. Panika w jej głosie tylko dodała mi sił. Tak, teraz zwracały na mnie uwagę. Poderwały się z kolan i otoczyły mnie, świergocząc do siebie w przerażeniu i wymachując rękami. Nie rozumiałam, co mówią, ale wiedziałam, czego chcą – żebym zostawiła je w spokoju i poszła sobie jak najszybciej. Tyle że zupełnie nie miałam na to ochoty. Po wszystkim, co zdarzyło się tego dnia, nareszcie mogłam się wyładować w ataku dziecięcej, niszczącej furii. Więc również wrzeszczałam, chyba jeszcze głośniej niż one, a po moim ciele rozpływały się ciepłe fale przyjemności. Dziwne, ale żadna nie próbowała mnie na serio powstrzymać, chociaż we cztery mogły bez trudu powalić mnie na ziemię i uciec ze swoimi zabawkami. Właściwie tylko pląsały

wokół mnie w desperacji. Jedna pociągnęła mnie za rękaw, ale jakoś bez przekonania. Wyrwałam się bez trudu, po czym odepchnęłam ją tak, że poślizgnęła się i upadła. Inne wcale nie próbowały jej bronić. Chyba po prostu nie śmiały mi się przeciwstawić. To mnie jeszcze bardziej rozzuchwaliło. Schyliłam się i łapczywie schwyciłam jedną z kulek, soczyście zieloną jak trawa. – Nie rusz! – wykrzyknęła za mną ta najśmielsza, ta, którą przewróciłam. Ale już schowałam zdobycz do kieszeni i pomknęłam przed siebie, przestraszona, że wobec tak bezczelnej kradzieży ockną się i odbiorą mi zdobycz. Nic podobnego jednak nie nastąpiło. Nie goniły mnie. Stały tam pośrodku drogi, zmalałe nagle w strugach deszczu. – Oddaj ją! Oddaj! – wołała wciąż jedna z nich. – Nic innego nie mamy. Nawet się nie obejrzałam. Ściskałam w kieszeni zimną kulkę, przepełniona poczuciem zwycięstwa. I teraz już wiecie. Tak to się właśnie odbyło. Zanim wróciłam do domu, euforia przeszła bez śladu. Zapadła ciemność i wiedziałam, że matka każe mi odpokutować każdą chwilę zwłoki, a im większą odczuje ulgę z mojego powrotu, tym surowiej mnie ukaże. Wślizgnęłam się w bramę najciszej jak potrafiłam i bezszelestnie wspięłam się po schodach, żeby choć na chwilę odwlec początek awantury. Matka oczywiście czekała. Kiedy tylko weszłam na galerię, dostrzegłam jej drobną, ciemną postać w smudze światła padającego z drzwi sieni, którą dzieliłyśmy z panią Dobozsy. Spodziewałam się wściekłej awantury, lecz skoro się przybliżyłam, z ociąganiem i powłócząc nogami, cofnęła się o krok i z nagłym westchnieniem przycisnęła ręce do piersi. – Judith – wyszeptała prawie bezgłośnie. – Judith, twoja twarz... Coś było w jej głosie, wciąż nie umiem powiedzieć co, ale przestraszyłam się, choć zwykle nie bałam się nawet wtedy, kiedy krzyczała i smagała mnie przez plecy ścierką. Odruchowo przesunęłam palcami po policzkach, lecz nie wyczułam nic prócz deszczu. Matka się odsunęła, przepuszczając mnie w drzwiach, kiedy pobiegłam do łazienki, i przez moment miałam wrażenie, że zwyczajnie nie chce mnie dotknąć. Zostawiałam brudne ślady na wyfroterowanym parkiecie, który pamiętał jeszcze świetność poprzedniego wieku. Mieliśmy w łazience lustro oprawione w srebro, wspomnienie po dawnych właścicielach mieszkania. Wielkie, owalne, kiedyś zapewne zdobiło przedpokój, bo wzór winorośli, którym przyozdobiono ramę, pasował do motywów na stiukach pod sufitem. Zapewne dziwacznie wyglądało na tle łuszczącej się lamperii, pomiędzy starą pralką i obtłuczoną wanną, ale nigdy wcześniej nie zwróciłam na to uwagi. Żarówka pod sufitem zamigotała ostrzegawczo – kilka miesięcy temu stary klosz pękł ni z tego, ni z owego, matka starannie zebrała potłuczone szkło, lecz ojciec dotąd nie znalazł czasu, by go czymś zastąpić i żarówka kołysała się żałośnie na gołym drucie – pomyślałam, że zaraz się przepali. Ale nie, po chwili

światło się ustabilizowało, i na czystej, nawet przy bokach nieściemniałej tafli starego zwierciadła pokazało się moje odbicie. Na lewym policzku, nieco poniżej oka, zobaczyłam znak ulicy, nawet nie jedno znamię, lecz cztery, ułożone we wzór czarnych kropli. Zupełnie jakby na policzku zastygły łzy, wypukłe, pokryte zgrubiałą, chropowatą skórą, odcinające się ostro od smagłego policzka. Nagle ktoś szarpnął mnie za ramię. – Coś ty zrobiła, Judith? Matka pozbierała się zdumiewająco szybko, a może postanowiła zwyczajowym jazgotaniem dodać mi otuchy, przekonać, że nic się nie zmieniło, wszystko jest jak dawniej, to tylko jedna z tych drobnych nieprzyjemności jak wyrwanie mleczaków czy pierwsza miesiączka, którym musimy stawić czoło, zanim wkroczymy w dorosłość. I tylko słabo wyczuwalne drżenie w jej głosie, a także ręce, nerwowo mnące skraj fartucha, świadczyły, że jest całkowicie wyprowadzona z równowagi. – Spójrz na mnie, dziewczyno! – zażądała ostrzej, kiedy w oszołomieniu wciąż gapiłam się na swoje odbicie, po czym gwałtownie odwróciła mnie do siebie. Była zła, chociaż dzisiejsza kompromitacja w szpitalu i moja ucieczka wywietrzały jej chyba z głowy, bo nie napomknęła o nich ani słowem. – Coś ty zrobiła, dziecko? – powtórzyła przyciszonym głosem, zupełnie jakby próbowała zdusić krzyk. – Czy zabrałaś coś stamtąd? Czy...? – Zawahała się i urwała w pół zdania, nagle bezradna i przestraszona. W milczeniu pokręciłam głową, choć przez warstwę mokrego ubrania wyraźnie wyczuwałam zimną obłość szklanej kulki, ukrytej bezpiecznie w kieszeni kurtki. Za nic bym się do niej nie przyznała, tak samo jak nie przyznawałam się do wypraw do lunaparku na Wyspę Królowej czy do karygodnej nieostrożności, z jaką kiedyś wsiadłam do taksówki, kiedy kierowca zaproponował, że podrzuci mnie do szkoły, potem zaś wywiózł z naszej dzielnicy, aż za plac Bohaterów, gdzie nagle zatrzymał się i bez wyjaśnienia kazał mi natychmiast wysiadać – dotąd nie rozumiem, dlaczego. O niektórych sprawach po prostu nie mówiło się dorosłym, bo ci posiedli osobliwą zdolność psucia wszelkiej dobrej zabawy. Zresztą w obliczy tej ohydy, która bez ostrzeżenia wykwitła na mojej twarzy i której na razie nie potrafiłam ogarnąć, o wiele łatwiej było trzymać się zwyczajnych spraw i uprawiać drobne krętactwa, bo nic nie dawało mi takiej satysfakcji, jak świadomość, że udało mi się wyprowadzić matkę w pole. Ona jednak nie wydawała się naprawdę przejęta moim zaprzeczeniem i właściwie chyba nie pamiętała już pytania. Opadła ciężko na koślawy stołek, zwiesiła ramiona wzdłuż ciała, a jej oczy zmętniały. Nie zatrzymywała mnie, kiedy wychodziłam z łazienki. Nie pokazała się przez resztę wieczoru, nie przygotowała nawet kolacji, co zdarzyło się jej pierwszy raz, odkąd pamiętam. Ale nie narzekałam. Przeciwnie, zaszyłam się w swoim pokoju, szczęśliwa, że mogę w samotności napawać się zdobyczą. Zabarykadowałam drzwi krzesłem, na

wypadek, gdyby matka postanowiła jednak sprawdzić, co mnie tak bardzo zaprząta – zwykle nie lubiła, jeśli zbyt długo byłam cicho, uważała to za nieomylny znak nadciągających kłopotów – i w skupieniu toczyłam kulkę po podłodze, to po parkiecie, to znów po wzorzystym dywanie, z rozkoszą wsłuchując się w dźwięki, jakie wydawała przy zderzeniu z innymi przedmiotami. To zajęcie pochłaniało mnie przez resztę tygodnia: matka uznała, że w ramach rekonwalescencji powinnam zostać jeszcze w domu, chociaż sądzę, że naprawdę wstydziła się pokazać mnie sąsiadom. Niekiedy tarłam ręką plamy na twarzy, a podczas kąpieli mocno szorowałam je gąbką, nie poświęcając jednak temu wielu myśli. Nie wiem teraz, jak to możliwe, ale nie przejmowałam się szczególnie znamieniem i dopiero wizyta Csilli uświadomiła mi, że wszystko się zmieniło. Koleżanka przyszła do mnie dopiero piątego dnia po moim powrocie ze szpitala i z wyraźnym ociąganiem. Myślę, że wypchnęli ją z domu rodzice, zaniepokojeni naszą przedłużającą się niezgodą. Ta bowiem mogła mieć dla ich pociechy ponure konsekwencje w postaci utraty darmowych obiadów i starych ubrań, które po mnie donaszała. W obliczu takiego niebezpieczeństwa Csilla usłuchała, może dodatkowo zachęcona solidnym ojcowskim pasem. Jednakże nawet nie próbowała udawać radości. Wsunęła się bez ostrzeżenia do mojego pokoju, kiedy właśnie toczyłam kulkę po biurku, napawając się refleksami, które rzucała na wypolerowaną orzechową powierzchnię. Pospiesznie ukryłam skarb w pięści i na wszelki wypadek schowałam jeszcze ręce za plecami, ale koleżanka wcale nie zwróciła na to uwagi. Spojrzała na moją twarz, a potem z wrzaskiem wypadła z pokoju. Właśnie w ten sposób dowiedziałam się, że pozostawione przez ulicę znamiona nie są bynajmniej przypadkowe. Nie rozmawiano wiele na ten temat, ale z okazjonalnych wzmianek wywnioskowałam, że ich kształt, wielkość, a nawet miejsce, w którym się pojawiły, mają związek z osobą ich posiadacza. Niektórzy sądzili, że w jakiś niezrozumiały dla nas sposób odzwierciedlają cechy charakteru, zapowiadają przyszłość albo przypominają nam nasze przewiny. Oczywiście nikt nie potrafił tego rozstrzygnąć, lecz w powszechnej opinii stanowiły stygmat, obciążenie – i to im bardziej widoczne, tym dotkliwsza była psychiczna skaza ukryta za znamieniem. W kamienicy, ba, na naszej ulicy, a może nawet w całej dzielnicy nikt nie został oszpecony równie mocno jak ja. Byłam zatem zła, gorsza od wszystkich innych. Ktoś – nie wiedziałam nawet kto, bo ulica nie zapewniała przecież takich wyjaśnień – dokonał stosownej oceny, a wynik był bezapelacyjny i nie dało się od niego uchylić. Postanowiłam zatem dorosnąć do tego wyroku. Na początku stałam się po prostu odludkiem, co okazało się o tyle łatwe, że rówieśnicy też ode mnie stronili. W nauce się nie opuściłam, bo przychodziła mi łatwo, za to – choć chyba nie zdawałam sobie z tego w pełni sprawy – wyglądem zaczęłam się dostosowywać

do znamienia na mojej twarzy. Ubrania nie leżały już na mnie dobrze, choć matka nadal zaciekle zapierała najmniejsze plamy, cerowała dziury i skrupulatnie krochmaliła bluzki oraz kołnierzyki. Buty zawsze były przykurzone i pokryte zaschniętym błotem, bez względu na to, jak starannie je wyczyszczono przed wyjściem z domu. Paznokcie miałam połamane i obgryzione tak mocno, że mięso wybrzuszało się spod nich jak menisk nad szklanką mleka. Włosy już następnego dnia po myciu zwisały w tłustych strąkach, a w skórę rąk głęboko wżerały się plamy z atramentu. Co najdziwniejsze, matka widziała te wszystkie zmiany, lecz ich nie komentowała, zupełnie jakby zabrakło jej sił do walki z konsekwencjami mojego przejścia przez ulicę. Obserwowała mnie ponuro, w ciszy. Właściwie stanowiło to jedyną odmianę, którą naprawdę się cieszyłam. Po wszystkim, co się wydarzyło, chciałam, żeby zostawiono mnie w spokoju. Tylko Csilli nie mogłam tak po prostu odpuścić. Muszę przyznać, że ta nowa sytuacja udręczyła ją chyba jeszcze bardziej niż mnie, bo z dnia na dzień stała się niewidzialna. Nadal kilka razy dziennie przemykała przez nasze podwórze, lecz bardzo rzadko udawało mi się ją w porę zauważyć i zanim zdołałam do niej podejść, nikła pośpiesznie za pomalowanymi na biało drzwiami mieszkania. W szkole trzymała się starszych dziewczyn, wkupując się w ich łaski drobnymi kradzieżami w okolicznych sklepikach, noszeniem toreb z książkami i przekazywaniem plugawych liścików chłopcom z najstarszej klasy. Słowem, minęło kilka miesięcy, zanim zdołałam ją przydybać. Stała na przejściu, pewnie przekonana, że tłum ludzi skutecznie ją zasłania, bo nawet się nie rozglądała na boki. Stanęłam tuż za nią, przez chwilę napawając się widokiem jasnego, po dziecięcemu pulchnego karku, z wijącymi się delikatnymi lokami, zbyt krótkimi, by można je zabrać w warkocz. A potem, kiedy tramwaj już nas minął, dzwoniąc, i przechodnie zaczynali powoli wchodzić na ulicę, dotknęłam ją zimnym palcem tuż nad kołnierzem. Wrzask, który rozległ się chwilę później, sprawił mi jedną z nielicznych przyjemności, jakie mnie w tamtym czasie spotkały. – Pokaż mi! – zażądałam, twardo wbijając w nią wzrok. Równie dobrze mogłabym sobie zażyczyć, żeby spuściła na środku ulicy majtki – co wprawdzie już robiłyśmy, ale w chaszczach za szkołą i kiedy byłyśmy na tyle smarkate, że chłopcy mogli nas do tego przekonać. Ślady pozostawiane przez bezimienną ulicę przejmowały nas chyba jeszcze większym wstydem niż wystawianie na widok publiczny naszych dziecięcych, nieopierzonych wdzięków. Stanowiły tabu, najsilniejsze, jakie znałam. Nie przyszłoby mi do głowy, żeby wypytywać matkę, co zobaczyła tuż przedtem, jak nad jej ustami pojawiła się brunatna narośl w kształcie muchy, albo domagać się od ojca wyjaśnienia, czy ciemne znamię, pokrywające pokaźną część jego lewej dłoni, przeszkadza mu w graniu. Nie wiem właściwie, dlaczego tak się działo, ale z tą jedną rzeczą zmagaliśmy się zupełnie sami.

Ale to była moja Csilla, Csilla, która niegdyś chodziła za mną krok w krok i darzyła mnie psim przywiązaniem. Z całą dziecięcą bezwzględnością uznałam, że mam prawo oczekiwać od niej takiego dowodu poddaństwa i zamierzałam go wyegzekwować choćby siłą. Przewyższałam ją prawie o głowę i w razie czego chuda, wykarmiona na ziemniakach i serwatce córka majstra nie mogłaby mi się skutecznie oprzeć. Wprawdzie stałyśmy na środku zatłoczonego skrzyżowania, ale wątpię, żeby ktoś wystąpił w jej obronie. Dorośli bynajmniej się nie kwapią, żeby rozdzielać dwie szarpiące się dziewczyny. Najwyżej ktoś z wyrzutem rzuci coś o upadku obyczajów i o zdemoralizowanej młodzieży. Csilla pojęła to równie szybko jak ja – w sprawach związanych z przymusem i upokorzeniem była naprawdę bystra, jak zresztą wszystkie dzieci w jej rodzinie. Płakała. Rozpięła kołnierzyk i rozsunęła nieco poły szkolnego fartuszka. Nieco poniżej obojczyka miała bladoróżowe znamię, nie większe od najdrobniejszej monety. Gdybym nie wiedziała, czego szukam, mogłabym je pomylić ze zwyczajnym młodzieńczym wypryskiem. Chyba nikogo później nie nienawidziłam już tak jak jej w tamtej chwili – tak dotkliwy wydał mi się kontrast pomiędzy wyrokiem, który wymierzyła nam obu bezimienna ulica. Nie rozumiałam tego. Nie potrafiłam zrozumieć, w czym biedna, głupia Csilla mogła mnie przewyższać, w czym miałaby być ode mnie doskonalsza. Popchnęłam ją. Nadjeżdżał tramwaj, zagłuszając głosy przechodniów, zresztą i tak w tamtej chwili nic nie słyszałam, prócz hałasu zbliżającego się pojazdu i jednego słowa – dlaczego? dlaczego? dlaczego? – które kołatało mi się pod czaszką. Dwie tęgie kobiety oddzielały nas od torów, ale pchnęłam Csillę tak mocno, że wpadła pomiędzy nie, rozsunęła je na boki, upadła jakaś siatka, po chodniku potoczyły się soczyste, dojrzałe pomidory i szpiczaste strąki papryki. Gdzieś obok rozległ się ryk klaksonu, ale huk tramwaju wchłonął go wraz z krzykiem Csilli. Myślałam, że już po niej. Zacisnęłam powieki, żeby nie widzieć, jak koła przemielą ją i rozmażą po szynach. Dlatego nie zobaczyłam, że Csilla obraca się jak wrzeciono, zaledwie muska palcami pokryty żółtą farbą bok wagonu i odbija od niego, a potem podmuch powietrza porywa ją z powrotem na bezpieczną przystań chodnika. Kiedy otworzyłam oczy, dziewczynka leżała na ziemi, z jej przygryzionej wargi sączyła się krew, a na twarzy widniało oszołomienie ledwo co przeżytą grozą. Ale niewątpliwie żyła. Coś – nieudolność, z jaką wymierzyłam cios, kaprys wichru, ślepy los, a może bezimienna ulica, która wcześniej odmieniła nas obie – zdecydowało, że ma żyć. Zapewne powinnam się z tym pogodzić, jednak w tamtym momencie rozumiałam tylko tyle, że mi się nie powiodło. Nie potrafiłam się uwolnić od głupiutkiej, strachliwej Csilli, choć jej zadowolona, czysta twarz nieustannie przypominała mi o porażce. – Popchnęła ją! – wrzasnął ktoś w tłumie. Ciemnowłosa dziewczynka uniosła z wysiłkiem głowę, lecz nasze spojrzenia się nie przecięły. Uciekłam.

Nie wierzę, żeby jedna nieprawość mogła zmyć poprzednią, ale tamta nieudana próba zabicia Csilli w jakiś sposób wybudziła mnie z letargu, w jaki popadłam po przejściu przez bezimienną ulicę. Nie byłam dłużej nieszczęśliwa ani zła. Po prostu zanurzyłam się we własne życie, tak oddzielne od pozostałych mieszkańców naszej kamienicy, jak to tylko możliwe. I ku własnemu zaskoczeniu odkryłam, że istnieją jeszcze inne ścieżki i ulice, których nie przemierzył nikt przede mną. Zaczęłam czytać. Matka, jakkolwiek zaskoczona, chyba w duchu przyklasnęła tej przemianie. Owszem, czasami burczała, że psuję oczy, że powinnam pojeździć na rowerze albo pobawić się z innymi dziewczynkami pod śmietnikiem, ale kwitowałam jej uwagi wzruszeniem ramion, aż w końcu zrozumiała, że nic nie wskóra, i dała mi spokój. Wtedy też zaprzyjaźniłam się z panią Dobozsy. Nadal puszczałam mimo uszu jej ględzenie o wspaniałościach minionego wieku, kiedy żadna dziewczyna nie odważyłaby się wyjść na ulicę bez rękawiczek ani tym bardziej obżerać się publicznie pączkami jak furman. Ale okazało się, że starowinka ma zdumiewający księgozbiór. Wysokie aż pod sufit, przeszklone szafy ciągnęły się wzdłuż ścian największego pokoju – jego okna wychodziły na główną ulicę i niegdyś zapewne urządzano w nim przyjęcia i proszone kolacje – a także w dwóch następnych: jeden służył jako jadalnia, a drugi gospodyni nazywała z dumą gabinetem męża, choć ojciec w przypływie pijackiej szczerości wyjaśnił mi kiedyś, że pan Dobozsy jako popularny szewc nie miał wielu okazji, aby się popisywać znajomością liter. – Tuż po wojnie – ciągnął ojciec – pan Dobozsy natychmiast wyczuł, skąd wieje wiatr. Z wyglądu dureń, powiadam, nie dałbyś za niego złamanego grosza, ale zorientował się prędzej niż inni. Bo przecież każda armia potrzebuje butów, prawda? Może nie zwykli żołnierze, ci mogą maszerować choćby boso, jeśli się ich należycie pogoni. Ale panowie generałowie, co nigdy nie wyściubili z kantyny nosa na front, bardzo lubią wysokie oficerki z mięciutkiej skóry. A w naszej dzielnicy nikt nie robił lepszych niż stary Dobozsy. Co więcej, szydło, dratwa i miara rozumieją każdy język, a nasz sąsiad nie podzielał patriotycznych złudzeń wielu rodaków i bynajmniej nie zamierzał bojkotować drogich oswobodzicieli. A ci, jak to zwykle bywa, nagrodzili jego zapał nie tylko stanowiskiem w nowo powstałej fabryce obuwia, ale i reprezentacyjnym, czteropokojowym mieszkaniem, jakie z pewnością należało się panu kierownikowi. I nic ich nie obchodziło, że pozostałe rodziny, które się tam gnieździły, trzeba było ścieśnić w dwóch ciemnych pokoikach ze wspólną kuchnią. Taka zatem była historia naszej wrogości z państwem Dobozsy. Ojciec wkrótce pogodził się z wygnaniem z centralnej części mieszkania – przed wojną, w czasach tamtych, którzy już zniknęli, był to jeden apartament o czterech pokojach wychodzących na główną ulicę i trzech pomieszczeniach gospodarskich z oknami na podwórze – zresztą i tak nie spędzał w nim wiele czasu. Ale matka, z mściwością gospodyni skazanej na gotowanie we wspólnej kuchni, nie odpowiadała na pozdrowienia sąsiadki jeszcze długo po śmierci jej męża. Na

szczęście, z czasem trzecia rodzina, w wyniku jakichś straszliwych komplikacji rodzinnozdrowotnych, o których nigdy ze mną nie rozmawiano, musiała wyprowadzić się z miasta. Matka zadziałała z prędkością atakującego węża. Pomknęła do wydziału kwaterunkowego i koczowała tam tak długo, zapewne nie szczędząc urzędnikom scen rozpaczy oraz opowieści o córce, która ciężko zapada na zdrowiu, skazana na zagrzybioną, ciemną klitkę, póki nie uzyskała przydziału na jeden ze zwolnionych pokoi. Wtedy uznała, że może wybaczyć owdowiałej pani Dobozsy – w każdym razie na tyle, by wycedzić niechętne „dzień dobry”. Nadal dzieliliśmy z nią sień, kiedyś zapewne część reprezentacyjnego przedpokoju, teraz zagraconą starymi szafkami i pudłami, w których skrywaliśmy rozmaite skarby z zamierzchłych czasów: abażury od starych lamp, połamane sanki, butelki po paście do podłóg, wytarte dywany i szczotki. Tam właśnie najchętniej przesiadywałam z książką, w starym, zapadniętym fotelu, tuż obok wejścia do mieszkania sąsiadki. Smugi różnobarwnego światła, przefiltrowanego przez drobne tafle z rżniętego szkła, którym ozdobiono drzwi, padały na stronice, z galerii dobiegały głosy dzieci bawiących się na podwórzu, a od naszej strony – kroki matki, toczącej codzienną walkę z brudem. Czasami pani Dobozsy zapraszała mnie do siebie, do jednego z czterech pokoi, zastawionych ciężkimi, ciemnymi meblami, które w głębi lśniącej, wypolerowanej politury skrywały odbicia twarzy swych dawnych cesarsko-królewskich właścicieli. Sądzę, że mistrz sztuki szewskiej odziedziczył je po prostu wraz z całą nieruchomością albo też pościągano je dla niego z innych mieszkań: w każdym razie na pewno nie potrafił rozszyfrować ich przeznaczenia. Tkwiły na wyfroterowanym parkiecie w przypadkowych konfiguracjach, zupełnie jakby stanowiły część języka, którego nikt już nie rozumiał. W serwantce, zdegradowanej do roli mebla kuchennego, przechowywano weki. Ozdobna etażerka stała się podstawką pod starodawny, monstrualnych rozmiarów odbiornik radiowy. W kabinecie zagnieździły się ścinki i skrawki najróżniejszych materiałów, z czasów, gdy pani Dobozsy trudniła się krawiectwem i od tamtej pory nie zwykła niczego pochopnie się pozbywać. Szezlong był nieustannie zawalony kartonami o nieodgadnionej zawartości, bo jego właścicielce nie przyszłoby do głowy, że można się na nim bezczynnie wylegiwać. A trzy śliczne, delikatne konsolki zestawiono razem, posklejano taśmą, co zamieniło je w mało stabilny stolik kuchenny, który następnie zaścielono lnianą serwetą z ludowym wzorem. Najlepiej prezentował się gabinet pana Dobozsy, gdzie w czasach świetności fabryki zdarzało mu się przyjmować podwładnych. Pozostało po nim biurko, cztery fotele obite ciemnozieloną skórą, tak niemiłosiernie skrzypiące, że wolałam siadać na podłodze, i mnóstwo książek. Kiedy je brałam do ręki, palce zostawiały ciemne ślady na wieloletniej warstwie kurzu. Bez względu na porę dnia w pokoju panował półmrok, bo pani Dobozsy nie pozwalała rozsuwać bordowych aksamitnych zasłon. Jeśli ukradkiem udało mi się zrobić cienką szczelinę, smuga światła przesączała się pomiędzy liśćmi palm, które rozrosły się tutaj aż pod sufit, i padała na zawieszone nad biurkiem portrety pana Dobozsy: w ciemnym

garniturze i śnieżnobiałej koszuli ściskał dłonie rozmaitych zapomnianych już dygnitarzy i miał wyraz twarzy osoby szczerze przejętej i rozumiejącej doniosłość chwili. Właśnie w tych dwóch pomieszczeniach – w sieni i gabinecie świętej pamięci pana Dobozsy – spędziłam najszczęśliwsze lata w życiu. Wtedy też znalazłam sposób, żeby oswoić znamię na mojej twarzy. Obcięłam włosy, krótką szczecinę stawiałam na sztywno żelem, czasami dodatkowo tleniąc końce. Nosiłam czarną skórzaną kurtkę, czarne drelichowe spodnie, które w tamtych czasach stanowiły wyróżnik robotników budowlanych, i ciężkie wojskowe buty. Żeby jeszcze bardziej podkreślić ten abnegacki styl, obrysowywałam powieki grubo czarną kredką i powlekałam popielatym cieniem. Czasami, jeśli udało mi się zdobyć czarny lakier, malowałam nim paznokcie i kiedy szłam ulicą, staruszki spluwały na mój widok, a mężczyźni pokrzykiwali, że gdyby mieli taką córkę, pasem po tyłku wybiliby jej z głowy podobne fanaberie. Wśród tego wszystkiego czarne łzy na moim policzku stawały się jedynie wyzywającą ozdobą, częścią kamuflażu, pod którym się ukryłam. O skradzionej kulce nie myślałam już wcale. Leżała na półce nad łóżkiem pomiędzy innymi dziecięcymi zabawkami – zepsutą pozytywką, modelem samolotu i kolorowymi wiatraczkami, kupionymi na statku podczas jedynego wspólnego z ojcem rejsu po rzece – i pokrywała się coraz grubszą warstwą kurzu. Teraz moja historia nabierze tempa. Zwykle tak się dzieje, czyż nie? Kiedy jesteśmy dziećmi, wszystko jest świeże i dziwne, a dni wloką się w nieskończoność, pełne zabaw i cudowności. A później, kiedy dorastamy, zaczynają biec bez ostrzeżenia, jak gdyby podcinane niewidzialnym batem, i nie można ich już zatrzymać, a ja właśnie dorosłam. I zakochałam się. Kończyłam studia na jednym z tych zupełnie nieprzydatnych kierunków, na których uczą, że książki są ważniejsze od prawdziwego życia, i z mieszkania pani Dobozsy przeprowadziłam się do biblioteki Akademii Sztuk. Wymagało to pewnego zachodu, bo zwykle niechętnie wpuszczano tam studentów, ale odpowiednio wybrany temat pracy i szczere poparcie mojego promotora – poczciwy staruszek był tak zgrzybiały i pochłonięty studiami nad pewnym wymarłym językiem, że nie zauważał nic dziwnego w moim wyglądzie; znacznie bardziej zdumiewało go, że nie potrafię odczytać inskrypcji, które czasami pokazywał mi z iście ojcowską dumą – otworzyły przede mną podwoje tego osławionego przybytku. Wreszcie miałam święty spokój. Mogłam tu siedzieć od rana do wieczora, a kiedy burczenie w brzuchu stawało się zbyt donośne i sąsiedzi zaczynali znacząco posykiwać w moim kierunku, zbiegałam na dół, do zapyziałego barku, w którym serwowano kanapki z zeschniętym serem i najpaskudniejszą kawę pod słońcem, i już po pięciu minutach mogłam znów spokojnie zasiąść przed swoim pulpitem. Nikt na mnie krzywo nie patrzył, może prócz szatniarek, ale one wszystkich przychodzących, nie wyłączając czcigodnych profesorów,

traktowały jak natrętne robactwo. Nad każdym miejscem do czytania zawieszono lampkę i jasny krąg światła wytyczał granice bezpieczeństwa – nikt obcy jej nie przekraczał, nie trącał cię w ramię, nie zagadywał o duperele. Całe to miejsce było jakby wyłączone spod codziennych reguł, osadzone w bezczasowym świecie, gdzie nie wydarzyła się wojna i bezimienne ulice nie prześladowały dzieci. I tam właśnie spotkałam Petera. Przez następne trzy miesiące nie doczytałam do końca żadnej książki. Za to całowałam się z Peterem między wieszakami w szatni, za bufetem z ekspresem do kawy, między regałami z podręcznymi encyklopediami i słownikami, a nawet w najświętszym sanktuarium – profesorskiej palarni. Kiedy komentarze współczytaczy stawały się zbyt uciążliwe albo któraś z bibliotekarek prosiła nas wprost, żebyśmy przenieśli się w miejsce bardziej odpowiednie do naszych celów, okupowaliśmy którąś z ławek na nadrzecznym bulwarze albo, jeśli było ciepło, obściskiwaliśmy się na trawniku pod parlamentem, bezwstydnie szczerząc zęby do turystów. Zresztą nie tylko tam. Wróciły do mnie wspomnienia z dziecięcych wypraw i nagle okazało się, że znam mnóstwo gościnnych zakamarków – nie banalnych kawiarni czy klubów jazzowych, ale zrujnowanych fabryk, od dawna nieuczęszczanych korytarzy metra czy opuszczonych magazynów. I tam właśnie celebrowaliśmy naszą małą pornografię, upojną i skrzętnie ukrywaną przed oczami starszych. Sądzę, że wszystkie te miejsca w jakiś pokrętny sposób imponowały Peterowi, podobnie jak mój strój i słabo maskowana pogarda dla bliźnich. Sam pochodził z daleka, z jednego z tych miejsc, które zostały nam po wojnie odebrane i odcięte granicą. Dopiero od kilku lat nasi rodacy mogli przyjeżdżać do kraju i Peter należał do tych nielicznych szczęśliwców, którym nasz rząd przyznał stypendium i zaprosił na studia. Mieliśmy na roku dwóch takich kolegów i żaden nie krył, że zamierza tu zostać na stałe. Peter mówił z nieznacznym obcym akcentem i zawsze wyglądał nieco inaczej niż jego rówieśnicy, chociaż nie umiałabym dokładnie powiedzieć, na czym polegała ta różnica. Jednak przez tę swoją dziwność jeszcze bardziej mnie pociągał, a poza tym nie miał pojęcia, czym jest bezimienna ulica. W jego rzeczywistości istniały zupełnie inne strachy, tak samo nieoswojone, jak moje – głód, kojony zimą mąką z żołędzi, obowiązkowe kontrole ginekologiczne dla niezamężnych kobiet, sierocińce, gdzie osadzano dzieci z mieszanych rodzin, jeśli władza powątpiewała w lojalność któregoś z rodziców, czy hordy pijanych górników, które ruszały z kilofami w miasto w poszukiwaniu kontrrewolucjonistów. Ale o tym mówił jedynie podczas imprez w akademiku, kiedy już się upił na posępnie winem i wraz z kolegami ryczał buńczuczne pieśni o naszej wielkiej ojczyźnie, o odzyskaniu ziem spoza puszczy i pojeniu naszych białych koni we wszystkich okolicznych morzach. Zresztą nie słuchałam go wtedy zbyt uważnie. Wystarczał mi sam dźwięk jego głosu.

Kilka miesięcy później zaszłam w ciążę. Peter przyjął to z pełną rezerwy melancholią. W jego świecie kwestie płodności regulowano biseptolem z przemytu albo ziołowymi globulkami, o które błagano najbardziej zaufanych aptekarzy, a które i tak były nieskuteczne, bo większa część szczęśliwych nabywców aplikowała je sobie doustnie: inny sposób podania po prostu nie przyszedł im do głowy, a wstydzili się zapytać. Ja za to szalałam z wściekłości. Odbył się rodzinny obiad, coś w rodzaju narady wojennej. Oczywiście zaproszono na nią Petera. Mój przymusowy narzeczony wyburczał kilka słów, po czym w milczeniu gmerał łyżką w odświętnym rosołku. Zabrakło mu choćby tyle przytomności, by zachwycić się cieniutko pokrojonym, domowym makaronem mojej matki. Na szczęście znalazł nieoczekiwanego sprzymierzeńca w moim ojcu, równie zakłopotanego całą sytuacją jak on. – Czyli się pobieracie? – mruknął ojciec, wyławiając śliwkę z salaterki. Peter wymamrotał jakąś niechętną zgodę i natychmiast spłukał ją potężnym łykiem kompotu. Mnie nawet nikt nie zapytał o zdanie. Zamieszkaliśmy więc we czworo, a nawet w piątkę, bo wkrótce urodziła się Katalin, i sprawy zaczęły się jakoś układać. Nawet nie dobrze czy źle, ale właśnie jakoś, zgodnie z tym duchem małej, swojskiej stabilizacji, którą wszyscy wielbiliśmy jak jakiegoś bałwochwalczego bożka. Wydaje mi się, że w dorosłym życiu istnieje już tylko „jakoś”, tracimy dziecięcą klarowność barw i smaków, a wszystko rozmywa się w mgle przybliżeń i ostrożnych szacunków. Nie zapowiadałam się na dobrą matkę, zanadto nienawidziłam tego pasożyta, który podstępnie zagnieździł się w moim ciele i wykorzystał je przeciwko mnie. Jednakże Katalin natychmiast zdołała zdobyć moje serce: umiejętność co najmniej osobliwa u stworzenia, potrafiącego tylko jeść, spać i spoglądać na mnie mądrymi, niebieskimi oczami, zanim ostatecznie pociemniały i stały się stalowoszare. Wszyscy ją uwielbialiśmy. Matka odnowiła stare znajomości, żeby dotrzeć do źródeł najlepszej cielęciny, świeżych wiejskich jajek i tłustego mleka prosto od krowy: wprawdzie obecnie było o wiele łatwiej o te specjały niż dwadzieścia lat temu, w czasach mojego dzieciństwa, ale nikt nie miał serca deprecjonować jej wysiłków. Ojciec przestał palić – poświęcenie, na które nigdy nie zdobył się dla własnej córki – i częściej pojawiał się w domu, a jeśli wracał pijany, szybciutko chował się w swoim pokoju, zupełnie jakby Katalin mogła wyczuć ów niegodny postępek uwielbianego dziadka. Poza tym zadbał o nią na swój pokrętny sposób, mianowicie pewnego dnia pojawił się z zatłuszczonym świstkiem papieru. Widniał na nim adres, pod którym Peter miał się następnego dnia pojawić, żeby, jak to mój ojciec taktownie określił, zacząć wreszcie zarabiać na swoją rodzinę. Jak się okazało, mieściło się tam biuro projektowe, jedno z najlepszych w mieście. Tego samego dnia Peterowi przydzielono pierwszy projekt i zaproponowano pensję, która przewyższała wszelkie nasze oczekiwania. Przedsiębiorczy

dziadek tymczasem zadbał o prawną stronę naszego związku i wkrótce przyjazny urzędnik zaprosił mego męża do siebie i pomógł mu dopełnić formalności, aby stał się wreszcie praworządnym obywatelem naszego kraju. Katalin rosła szybko przy naszym nieustającym zachwycie. Kiedy miała roczek i zaczęła biegać na krzywych, tłuściutkich nóżkach, w ciepłe wieczory moi rodzice pozwalali jej wychodzić na galerię – uważali, że w całej kamienicy nie ma bardziej uroczego i mądrzejszego dziecka, i czuli nieprzepartą potrzebę dzielenia się tymi odczuciami z całym sąsiedztwem. Ojciec często siadał ze skrzypcami na balustradzie i wygrywał dla jej uciechy rozmaite melodie, a ona biegła ku niemu, wyciągając rączki i śmiejąc się gulgotliwie. I tam właśnie zobaczyła, jak dziadek umiera. Matka posłała mnie do domu po czapeczkę dla małej: wieczór był wprawdzie ciepły, ale do tego czasu nauczyłam się już, że próby wykłócania się nie mają sensu, bo rozkochana babcia i tak wie lepiej i musi tę wiedzę obnosić przed sobą jak wojenną chorągiew. Teraz uganiała się za małą na czworakach, bezskutecznie podtykając jej pod nos łyżeczkę z przecierem jabłkowym. Katalin uciekała przed nią chybotliwie: nowo zdobyta umiejętność chodzenia sprawiała jej wciąż mnóstwo przyjemności, choć się zataczała jak pijany marynarz podczas sztormu. Teraz dodatkowo irytowała się jeszcze, że przeszkadzamy jej w słuchaniu dziadka. Zacisnęłam pięści, ze złością mnąc różową wełnianą czapeczkę córki. Ojciec wygrywał jedną z tych obcych, zwichrowanych piosenek, które w jakiś sposób przetrwały wojnę i tamtą straszną zimę, kiedy kolejno milkły oddechy wszystkich, co potrafili wymówić i zrozumieć słowa ukryte poza melodią. Nie lubiłam ich, lecz tamtego dnia poczułam głuchą, palącą nienawiść. Czy nie dosyć już zapłaciliśmy za to, co nas otaczało, za całe wielkie miasto, które przecież było po równo zdobyczą i więzieniem? Czy musiał jeszcze podtykać nam pod nos tę swoją nienawistną pamięć, wyrzuty sumienia czy co tam jeszcze go dręczyło? Moja córka miała dużo czasu, żeby w tym uczestniczyć, wiele pogodnych dni i wiele chodników do przemierzenia, zanim pewnego dnia wkroczy na tę jedyną, przeklętą, bezimienną ulicę. Jeśli nie zdołam jej przed tym uchronić. Bo byłam pewna, że spróbuję. Ojciec pozornie nie zwracał na nas uwagi, jakkolwiek zapewne coraz głośniejsze pokrzykiwania Katalin, domagającej się, by zostawić ją w spokoju, sprawiały mu przyjemność: ciągłe spory o wychowanie małej, o to, jak należy ją ubierać na spacer, o której kłaść spać, jakie lekarstwa podawać, jak przygotowywać jedzenie i wreszcie jakie zabawki można zawiesić nad jej łóżeczkiem, stały się jeszcze jednym etapem wojny podjazdowej, prowadzonej przez rodziców od niepamiętnych czasów. Ona wtrącała się we wszystko, on ją nieustannie krytykował, ale przy tym bezwstydnie rozpieszczał dziecko, które, ku wyraźnemu rozgoryczeniu babci, trzymało jego stronę. Teraz też uśmiechnął się z satysfakcją, kiedy rozwścieczona dziewczynka zdołała wreszcie wyrwać prześladowczyni łyżeczkę i z okrzykiem złości cisnęła ją wysoko w górę.

Mała srebrna łyżeczka – jedna z tych najstarszych, którymi mnie nie pozwalano się bawić – zatoczyła w powietrzu łuk, a potem jakby odbiła się od niewidzialnej przeszkody i ponownie wyprysnęła w górę, w kierunku ojca. Kiedy znalazła się na wysokości jego oczu, wydawało mi się, że widzę, jak kurczy się, zbiega w sobie i przeobraża w małą przezroczystą kulkę. I już wiedziałam. Skoczyłam ku niemu z wyciągniętymi rękoma, podczas gdy kulka przemknęła tuż przed twarzą zaskoczonego ojca. Rzuciła srebrne refleksy na jego zapadnięte policzki i instrument, bo podczas całego tego zamieszania ani na chwilę nie przestał grać, i opadła za balustradę, w ciemną studnię podwórza. Poczułam tylko na opuszkach palców mechaty dotyk jego wełnianego znoszonego swetra, owionął mnie znajomy zapach zagranicznego tytoniu i jego wody po goleniu, a potem, zanim lśniąca kulka opadła, zanim usłyszałyśmy krótki srebrzysty brzęk, który stanowił znak, że osiągnęła cel, ojciec rozrzucił ramiona, zachwiał się i osunął za nią. Przycisnęłam ręce do policzka, oślepiona bólem, który nagle odezwał się pod powierzchnią znamienia. – Coś ty zrobiła, Judith? Coś ty zrobiła, dziecko?! – krzyknęła za mną matka. Tych samych słów użyła dawno temu, kiedy upokorzona wróciłam z bezimiennej ulicy, powinnam więc była zrozumieć, powinnam się od razu zorientować, co właśnie spadło na naszą rodzinę. Nigdy później o tym nie rozmawiałyśmy, ale tak to się właśnie zaczęło. Czas zapłaty. Czas wyrównywania rachunków. Powiedzieli nam, że ojciec miał zawał i nawet przez jakiś czas w to wierzyłam – ostatecznie jego serce, od lat nasączane winem i palinką, okadzane dymem z fajki i pobudzane do żywszego bicia przez nieustanne kłótnie z matką, a następnie kojone w posłaniach przygodnych kobiet, mogło w końcu odmówić posłuszeństwa. Zacięłam więc zęby i postanowiłam przekonać samą siebie, że to, co widziałam, było jedynie złudzeniem. Bo przecież nie mogło być niczym innym. Prawdziwa kulka, ta skradziona dziewczynkom na ulicy, nadal spoczywała na półce, wciśnięta pomiędzy wyschnięte kwiaty i pocztówki znad morza, którego już nigdy nie odwiedzę, pokryta gęstym całunem kurzu. Tylko łyżeczka nigdy się nie odnalazła. – Ludzie są jak hieny! – powiedziała matka, kiedy wracałyśmy z pogrzebu, ale tak głośno, żeby usłyszało ją całe sąsiedztwo. – Wszystko ukradną, choćby i znad otwartej trumny. – Taki młody człowiek, taki młody człowiek! – zawtórowała jej pani Dobozsy i w ten sposób cała sprawa rozpłynęła się wśród rytualnych lamentów. Tamtej jesieni odbywaliśmy z Peterem długie spacery. Katalin śmiała się z wózka i wyciągała ręce do przechodniów, kiedy schodziliśmy coraz głębiej przepaścią naszej ulicy, po obu stronach zamkniętej ciasno zwartymi, wielokondygnacyjnymi pierzejami. Dopiero wtedy zrozumiałam, jak bardzo zmieniła się ta dzielnica od czasów, kiedy w szkolnym

mundurku biegałam tędy do szkoły. Szliśmy powoli, mijając tureckie i chińskie bary wciśnięte pomiędzy stare piwnice, które od dziesięcioleci nie zmieniały asortymentu win i nie ścierały brudu ze spłowiałych szyldów. Wypożyczalnie kaset kusiły nas niewiarygodnymi bonusami – szczególnie dla stałych klientów – i rozdętymi do absurdalnych rozmiarów piersiami aktorek. W miejscu jednego z magazynów, gdzie ukrywałam się jako dziecko, wybudowano kilkupiętrowe centrum handlowe ze szkła i stali: z jego jednym bokiem spojono estakadę trasy szybkiego ruchu i samochody nieomal zaglądały przez wielkie szyby do wnętrza wielkiej sali zakupowej. Na samym jej środku zaprojektowano fontannę. Strugi wody pod ogromnym ciśnieniem tryskały wysoko, aż dzieci na galeriach na drugim piętrze wychylały się, żeby złapać w dłonie kilka rozpędzonych kropli. Ale większość mieszkańców i tak robiła zakupy w supermarketach. Wciśnięte w partery kamienic albo jakieś pospiesznie sklecone, marne pawilony, wabiły z daleka szybami zamalowanymi na żółto, czerwono lub zielono i klekotem wózków zakupowych. Właśnie obok nich najczęściej spotykaliśmy sąsiadów, zasapanych pod ciężarem wypchanych toreb, wlokących do domu pełny asortyment dóbr, o których istnieniu jeszcze kilkanaście lat wcześniej nie mieliśmy pojęcia. Największą zmianę stanowiły jednak salony masażu i peep-showy: na naszej ulicy naliczyłam ich pięć. Nie próbowały się bynajmniej ukrywać. Przeciwnie, wręcz wylewały się z secesyjnych fasad, omiatając przechodniów smugami stroboskopowego światła i uderzając w nich ogłuszającym dudnieniem muzyki. Przez zamalowane na czerwono ściany widziałam kontury ukrytych w środku tancerek: wyginały się przy rurach, prezentując swoje wdzięki. Za wycieraczkami aut aż mieniło się od wielobarwnych wizytówek, na których roznegliżowane damy obiecywały maksymalną rozkosz za minimalną cenę. Dziewczęta w króciutkich spódniczkach i szczudłowatych szpileczkach, przechadzały się wokół centrum handlowego i w poszukiwaniu klientów penetrowały podziemne parkingi. Ich pokryte teatralnym makijażem twarze nie wyrażały niczego, ale smagłe, perfekcyjnie opalone ciała prężyły się kusząco, pełne profesjonalnego zapału. Co najdziwniejsze, na niektórych ulicach były jedynymi młodymi osobami. Reszta przechodniów odwracała ze skrępowaniem wzrok od ich nagich brzuchów, upstrzonych osadzoną w pępku błyskotką, złotym kółkiem albo wisiorkiem na sznurku, który podskakiwał i obijał się w rytm kroków. Owszem, czasami trafiał się jeszcze ktoś w naszym wieku, ale zaraz rozpoznawałam, że to przybysz – nieomylnie zdradzały go drobne znaki: zbyt kosztowny garnitur i elegancka teczka albo, przeciwnie, zarośnięta broda i pstrokata koszula, niedbale wypuszczona na wierzch spodni. Ci pierwsi przyjeżdżali z przedmieść, gdzie pobudowano nowe rezydencje i otoczone zielenią domki dla zamożnych mieszczuchów. Zwykle pracowali w tych obrzydliwie bogatych korporacjach, które wykupywały zrujnowane kamieniczki i rozbierały je do fundamentów, pozostawiając tylko starą fasadę, starannie wypełnioną wewnątrz zupełnie nową konstrukcją z żelbetonu i

hartowanego szkła. Do naszej okolicy zakradali się zwykle w porze lunchu, bo ssanie w żołądku okazywało się słabsze niż głód innych wrażeń. Właśnie na nich pasożytowali ci drudzy, pośrednicy i właściciele w wielkim, nielicencjonowanym handlu przyjemnością i ryzykiem. Wynajmowali mieszkania w naszej dzielnicy i nagle zza masywnych, wyrzeźbionych w drewnie drzwi dobiegały słowa w obcym języku. Właściciel winiarni na rogu ostrzegał nas przyciszonym głosem, żebyśmy absolutnie nie zachodzili do niego w piątkowe wieczory, bo wtedy przesiadują tam oni – nabuzowani alkoholem i świeżo zdobytą gotówką. Za jedno krzywe spojrzenie lub wypowiedziane nie w porę słowo potrafili skopać człowieka do nieprzytomności albo wybić mu zęby. Czasami dochodziły nas jeszcze inne wieści: o strzelaninie w jednej z tych modnych dyskotek, do których nigdy nie chadzałam, bo oferowane tam rozrywki wydawały mi się trywialne i nazbyt błahe, czy o bombie podłożonej w jednej z ulubionych restauracji sutenerów. Pod powierzchnią miasta trwała wojna, mafie z południa toczyły z potomkami naszych dzielnych oswobodzicieli zajadłą wojnę o przemyt broni i żywego towaru. Nie przejmowaliśmy się tym, bo te miejsca i tak były zbyt drogie, by zabłąkał się w nich ktoś przypadkowy. Owszem, czasami ginęło kilku wścibskich turystów i wówczas władzę ogarniał krótki paroksyzm aktywności, na ulicach pojawiało się więcej policjantów, ich opancerzone wozy zapuszczały się w owiane złą sławą zaułki, a szyby niektórych lupanarów zaklejano gazetami. Potem jednak wszystko wracało do normy. Po ulicach snuły się dziewczynki, ich sutenerzy obnosili pod czarnymi kurtkami znaczące wybrzuszenia, a policjanci wbijali wzrok w bruk na widok grupek hałaśliwych, zarośniętych cudzoziemców. Nikt nie zwracał uwagi na emerytów, którzy bezszelestnie przemykali chodnikami. Miasto należało do nich o brzasku, kiedy strudzeni ochroniarze z nocnych klubów i alfonsi układali się już do snu, a urzędnicy i pracownicy korporacji pospiesznie spożywali śniadania w swych sterylnych, zdobionych chromem kuchniach. Właśnie wtedy starcy najludniej wynurzali się z ciemnych bram, ciągnięci na smyczy przez swoje dobermany i pitbulle. Z nieodgadnionych powodów gustowali właśnie w najpotężniejszych, najbardziej agresywnych rasach: może dostawali je w spadku po wnukach, obdarowanych niegdyś uroczym maleńkim szczeniaczkiem, który prędko okazał się potężnym kłopotem, a może ulegli jakiejś bezsensownej modzie, szerzącej się ukradkiem w kawiarniach i na bazarach z warzywami. W każdym razie o tej porannej godzinie brali odwet na całym świecie, który przebrał ich w wytarte jesionki albo zelowane po wielekroć trzewiki i karmił tłuczonymi ziemniakami z pomidorówką. Ich psy obsikiwały progi rezydencji i czerwone dywaniki przed wejściem do hoteli, a nawet koła drogich limuzyn, lekkomyślnie zaparkowanych na noc w naszej dzielnicy, oraz pstrzyły całą szerokość chodnika odchodami. W naszej części miasta nie mieliśmy żadnych parków ani skwerów, nic prócz maleńkich skrawków trawnika przed

pomnikami naszych narodowych bohaterów, więc cała psia produkcja trafiała pod nogi przechodniów, kiedy wreszcie w swoich garsonkach i garniturach wyruszali na codzienną wędrówkę do pracy. Potem przez wiele godzin ulice znów były wyludnione. Pchałam wózek z Katalin, senną od upału, a wokół nie widziałam ani matek z siatkami pełnymi wiktuałów na obiad, ani dzieci spieszących się do szkoły, ani krewkich dziadków, którzy schodzili się właśnie do piwiarni na pogawędkę. Po południu chodniki znów się na krótko zapełniały, z drzwi tramwajów zwieszały się ludzkie kiście, póki motorniczy nie rozpędzili ich niecierpliwymi dzwonkami. W porze wieczornego spaceru znów nie widziałam nikogo, prócz panien w szczudlastych szpilkach i różowych albo złotych, przesadnie obcisłych topach. Tylko tramwaje pozostały te same i jak zwykle o bladym świcie budziły nas dzwonkami. W takim mieście urodziła się i dorastała moja córka. Katalin spała słodko, na mostach i na wzgórzu zamkowym powoli zapalały się latarnie, a ja zastanawiałam się, jaka magiczna sztuczka wymiotła z tego wyludnionego miasta pokolenie moich rodziców. Może jak ojciec Csilli, który nie był już majstrem, ponieważ warsztaty zamknięto, a pracowników rozpuszczono, żeby mogli się wreszcie napawać tą cudownie odzyskaną wolnością, całe dnie spędzali przez telewizorem. Może jak pan Gergely wychodzili dopiero po zmierzchu, żeby wyzbierać butelki i puszki, porozrzucane na trotuarze przez ich dzieci, bardziej biegłe w trudnej sztuce transformacji. Może jak pani Krisztina wynajęli mieszkanie zagranicznym studentom, a sami wyprowadzili się na wieś, gdzie wciąż żyło się tym samym spokojnym, monotonnym rytmem, jaki pamiętali z czasów młodości, jeździło się moskwiczami, a w niedzielę nosiło białe, wykrochmalone koszule. Może jak pani Ildiko taszczyli szczotki i wiadra z brudną wodą w jednym z tych wspaniałych nowych apartamentowców, gdzie należało nieustannie ścierać z marmuru ślady butów odwiedzających. Może jak pan Antal nieomal nie wychodzili z biura, uwięzieni pod stertami nowych zleceń, rachunków do rozliczenia, projektów chybionych i udanych, zestawień, mem i okólników. A może po prostu usnęli, jak moja matka. Siedziała przy kuchennym stole, ze zwieszoną głową i rękami na blacie, nad kubkiem kakao, które dla niej przygotowałam, bo po wszystkim, co się ostatnio wydarzyło, po dziwnej śmierci ojca i milczeniu, jakie potem między nami zapadło, potrzebowała jakiegoś ukojenia. Nie miałam ochoty na nią patrzeć, na tę twarz porytą zmarszczkami i wyschniętą jak u alkoholiczki, na chude po pajęczemu ręce z wystającymi nadgarstkami i koślawymi palcami, które z każdym dniem bardziej upodabniały się do dziwacznych narośli. Nie chciałam, żeby znów spoglądała na mnie tymi cierpliwymi jak u spaniela oczami, bo głęboko na ich dnie skrywała tylko wyrzuty i potępienie. Mieszałam wtedy dla niej kakao, przyprawiając je całą moją goryczą, całą moją nienawiścią do tej kobiety – ponieważ znała mnie lepiej niż ktokolwiek inny i oceniała z całą bezlitosnością matki, która nigdy nie

wybaczy córce, że nie stała się jej podobizną. A potem podałam je matce z uśmiechem, licząc stuknięcia łyżeczki o porcelanowe ścianki naczynia i patrząc, jak przełyka pierwszy słodki łyk. Tak, potrzebowała ukojenia. Jak my wszyscy. Nie zdjęła fartucha, ale widziałam, że zdążyła umyć naczynia po obiedzie i schować je w szafkach, a powierzchnie mebli i zlewozmywak umyła i wytarła do sucha flanelową ściereczką. Na szafce przy kuchni czekał talerz z kanapkami, soczek i butelka z kaszką dla Katalin. – Już jesteśmy – powiedziałam, usiłując wykrzesać z siebie choć odrobinę entuzjazmu, bo to klinicznie czyste, pogrążone w półmroku pomieszczenie sprawiało, że miałam ochotę się odwrócić i wyjść z córką w ciemność, na ulicę, skąd pospiesznie zmykali ostatni przechodnie. Matka nie odpowiedziała, za to, kiedy zrobiłyśmy kilka kroków naprzód, Katalin zaniosła się przenikliwym, wysokim wrzaskiem. Była dobrym, spokojnym dzieckiem i nie płakała bez powodu, więc przygarnęłam ją odruchowo. Moja matka jednak nawet nie drgnęła, choć zwykle podrywała się na najlżejszy pisk wnuczki. Z bliska widziałam jej dłonie splecione na powycieranej kraciastej ceracie, którą obito kuchenny blat. Pamiętam, jak pewnego sobotniego popołudnia matka przyniosła garść pinesek o okrągłych łebkach, trzymałam je potem, kiedy waliła młotkiem, póki całkiem nie zakryłyśmy popękanego blatu. Wciąż je widziałam wzdłuż krawędzi stołu, może nieco pordzewiałe i przerzedzone jak jakaś osobliwa inkrustacja. A kiedy przeniosłam wzrok niżej, widziałam gałki szuflad, ukształtowane w formę na wpół rozwiniętych róż, i smukłe nogi, przypominające lwie łapy. Nic tu nie pasowało do siebie, nic nawet nie udawało, że tworzy całość. Przedmioty trwały obok siebie z nawyku, zbyt znużone wieloletnią służbą, by zwracać jeszcze uwagę na absurdalność wyznaczonych im funkcji. Pospajane ze sprzecznych części, czasami jakby zapadały się w sobie, zmieniały w dziwaczne hybrydy – i wówczas spod pozornie zwyczajnej, oswojonej przez niezliczone poranki i zmierzchy fasady wyglądała obca forma, poprzykrawana teraz i okaleczona wedle naszych życzeń, lecz wciąż wroga. Tak jak teraz, kiedy w nikłym świetle pojedynczej żarówki cienie mebli padały na plecy matki i przez okamgnienie wydawało mi się, że plamy mroku odrywają się od przedmiotów i zmieniają, przybierając z powrotem kształty, do jakich je stworzono. Odruchowo przygarnęłam dziecko i zaczęłam nucić jej ulubioną kołysankę, lecz tym razem melodia nie odpędziła strachów. Przeciwnie. Przepadł gdzieś ogromny, przestarzały odbiornik radiowy, którego matka nigdy nie chciała wyrzucić, i niska, pękata lodówka, gruźliczym rzężeniem odmierzająca nam świty i poranki. Na moment ich miejsce zajęły mosiężna chłodziarka i pozytywka z miśnieńskiej porcelany, wyobrażająca rumianą pasterkę z nogą uniesioną w jakiejś fizjologicznie niemożliwej pozie. Z fazowanych szybek kredensu znikły kalkomanie z muchomorkami i motylkami, które ponaklejałam tam w przypływie

dziecięcego szaleństwa. Żyrandol zrzucił abażur z giętkiego plastiku i wygiął się w secesyjną gałąź, rozświetlając na moment całe pomieszczenie. Katalin krzyczała jak potępiona. A potem wszystko błyskawicznie pociemniało i tylko znad stołu sączyło się słabe światełko. Przestraszona, postąpiłam naprzód jeszcze jeden ostrożny krok, wychylając się zza pleców matki, i zobaczyłam, że blask wydobywa się spod jej złożonych palców. Zanim zdecydowałam, co należy zrobić z tym niespodziewanym odkryciem, palce matki rozchyliły się nieznacznie i wypadła spomiędzy nich mała, mieniąca się kulka. Oniemiała patrzyłam, jak toczy się po ceracie i ze stukotem spada na parkiet. Potem już jej nie widziałam, zupełnie jakby znikła w szparze podłogi. Córka wczepiała się we mnie kurczowo, wciąż wrzeszcząc, i wtedy właśnie zrozumiałam, że matka nie żyje. Poczułam, jak łzy ciekną mi po policzkach – te prawdziwe i te czarne, które paliły jeszcze bardziej, choć nie zostawiały śladów. Bałam się je zetrzeć, aby nie przestraszyć córki. Dopiero po pogrzebie odważyłam się zajrzeć na półkę z moimi dziecięcymi skarbami. Kulka, skradziona na bezimiennej ulicy, wciąż tam tkwiła, zakurzona i zmętniała, zupełnie jakby się pogrążyła w głębokim śnie, lecz tym razem nie zwiódł mnie jej niepozorny wygląd. Bałam się. Nocami znamię świerzbiło i piekło, jakbym otarła tam sobie skórę. Budziłam się z bólu, podrapana do krwi i skostniała z zimna. Nie potrafiłam podzielić się tym lękiem z Peterem, leżałam więc sztywno na swojej poduszce, nasłuchując, jak powietrze ze świstem wydobywa się z jego nosa, by zaraz z lekkim charkotem spłynąć w dół tchawicą. Ta jego senna, odporna na wszelkie straszydła bezwładność rozbudzała mnie jeszcze bardziej. Czekałam aż do rana, wykrzywiałam twarz w złośliwym grymasie i ćwiczyłam w myślach docinki, którymi uraczę go przy śniadaniu, żeby chociaż w ten sposób zapłacił za swoją obojętność. Peter nie rozumiał chyba, co się dzieje, ale zaczął jeszcze wcześniej wychodzić do pracy i zostawać w niej dłużej po godzinach, co, jak tłumaczył, było konieczne, ponieważ po śmierci moich rodziców musieliśmy żyć jedynie z jego pensji. Ja coraz częściej wymykałam się nocami do mojego dawnego pokoju i drzemałam w fotelu obok łóżeczka Katalin – z czasem moje strachy stawały się coraz dotkliwsze i miarowy oddech dziecka zmieniał się w niewidzialną kotwicę, która pomagała mi trzymać nerwy na wodzy. Ale zdarzały się też lepsze chwile, kiedy mała leżała już w swoim łóżeczku, nakarmiona i wykąpana, a my siedzieliśmy na pluszowej kanapie w pokoju rodziców. Z radia nie pohukiwał już Lokomotiv GT czy Illés, tylko posępnie sączył się Eric Satie, spłukiwany czerwonym wytrawnym winem. Wtedy mój mąż się rozmarzał, wodząc wzrokiem architekta po liniach stiuków i płytkich niszach, w których osadzono okna. – Kiedyś wyburzymy tę ścianę – mówił, a jego palce zanurzały się w moje włosy, jak wtedy, kiedy ukrywaliśmy się przed światem w zrujnowanych magazynach. – Przebijemy

wejście do głównej części mieszkania, obie klitki połączymy z kuchnią, żeby powstało jedno duże studio, gdzie będą się bawiły nasze dzieci. Urządzimy im wielkie łóżko na antresoli i zostawimy mnóstwo wolnej przestrzeni do biegania. Myślę, że dla Petera przywrócenie dawnej świetności naszemu mieszkaniu było czymś w rodzaju marzenia o utraconej doskonałości świata – przecież nawet ja dostrzegałam dawną elegancję apartamentu poszatkowaną na pokoiki, przedpokoiki i zakamarki. Ale żadne z nas nie wspominało ani słowem o przeszkodzie, która musiała zostać usunięta, by dało się odtworzyć jego niegdysiejszą świetność: mianowicie o pani Dobozsy. Po śmierci rodziców stara sąsiadka jeszcze bardziej wrosła w naszą rodzinę, uznaliśmy więc, że po jej śmierci wykupimy mieszkanie od anonimowych spadkobierców, a może nawet sami je odziedziczymy, bo przecież staruszka nieustannie powtarzała, że Katalin jest jej małym, najukochańszym skarbem. Nie, nie życzyliśmy jej śmierci. Po prostu mieliśmy nadzieję, że wszystko się jakoś wyklaruje, a potem będziemy żyli długo i szczęśliwie. Cała reszta – znamiona, bezimienna ulica, dawni lokatorzy i tajemnice ukryte pod powierzchnią bruku – wydawała się nierealna wobec nieustannych narad Petera, wyrzynających się ząbków Katalin i mojego jałowego wieczornego zmęczenia, gdy wygaszałam światła, bo podłogi zostały już zamiecione i umyte, kurze starte, naczynia wytarte do sucha i ukryte w szafkach. Ale mój mąż po kilku latach w mieście wciąż poruszał się jak ślepiec wśród jego sekretów i pewnego dnia przy obiedzie, akurat kiedy zdejmowałam ze stołu wazę z zacierkami, zapytał ni z tego, ni z owego: – Mieszkali tutaj, prawda? – Tak sądzę – odpowiedziałam, starając się zachować neutralne brzmienie głosu, ale ręce mi zadrżały i pokrywka obijała się o fajansową krawędź naczynia. – Przed wojną. – Peter z namysłem dłubał widelcem wśród stosu gałuszek. – Podobno – odezwałam się po chwili, bo wyraźnie oczekiwał jakiejś relacji. – Urodziłam się przecież znacznie później. Kiwnął głową, przyjmując do wiadomości tę prawdę – oczywistą, więc bezwartościową. – Cała dzielnica należała do nich – ciągnął ze wzrokiem wbitym w talerz, zapewne by nie widzieć mojej złości. – Od brzegu rzeki aż po dworzec północny. Ale potem, kiedy zaczęto ich wysiedlać, musieli się zmieścić w zaledwie jednej dzielnicy. Nawet ze stosownymi oznaczeniami nie wolno im już było wychodzić dalej, nabrzeżnymi bulwarami do sułtańskich łaźni czy pawilonów handlowych, chociaż przed wojną posiadali większość z nich na własność. Jednakże nawet to ich małe terytorium kurczyło się nieustannie, mury odcinały kolejne ulice, a na północnym dworcu podjeżdżały wciąż nowe składy pociągów – mnóstwo pustych wagonów, które czekały na lokatorów. Tak to szło, aż wreszcie pozostała tylko jedna ulica, zaledwie jedna ulica z ogromnego, ludnego miasta...

Wpatrywałam się w niego tępym wzrokiem, zbyt zaskoczona, by się sprzeciwić, nakazać mu milczenie – jeśli nawet nie ze względu na mnie, to dla naszej córki, którą też kalał swoją opowieścią. – Lecz i to kłuło w oczy – ciągnął ironicznie – więc kiedy nie było już innego sposobu, bo pociągi wyruszyły zbyt daleko na wschód, tam gdzie nasi chłopcy na mrozie usiłowali zgłębić znaczenie słowa „sojusze”... – Przestań! – wykrzyknęłam, zasłaniając uszy, jakbym mogła teraz wytłumić raz usłyszane słowa. Mąż wzruszył ramionami. – Stare dzieje – rzekł obojętnie. – Jesteś przewrażliwiona – dorzucił jeszcze jeden z tych magicznych zwrotów, które natychmiast przesądzają o końcu każdej rozmowy. Odwróciłam się gwałtownie i mocno odkręciłam kurek kranu. Woda trysnęła na brudne butelki Katalin, sitko z resztką pomidorowego przecieru i garnek po gulaszu. – Tej ostatniej zimy szła ofensywa ze wschodu i wszyscy o nich zapomnieli – ciągnął obojętnie, ocierając kilka kropel, które spadły mu na policzek – a oni siedzieli za murem, na tej swojej uliczce, póki nie wyzdychali z głodu, ale nie odważyli się przejść na drugą stronę. To było gdzieś tutaj niedaleko, prawda? – Nie, nieprawda! – wysyczałam przez zaciśnięte zęby. Był taki głupi, ten mój krowiooki, powolny Peter, który nigdy nie zadał sobie trudu, żeby zapytać o znamię na mojej twarzy. Czasami zdawało mi się, że go zwyczajnie nie dostrzega. Ale w jego świecie, zakorzenionym gdzieś daleko za siedmioma grodami i siedmioma lasami, dzieci nie straszono bezimiennymi ulicami, tylko wielkim kanałem, symbolem chwały narodu i mądrego władcy, co jak słońce świecił ponad górami – ojciec Petera, wraz z wieloma innymi, gołymi rękami rył go w tłustej, kamienistej ziemi, póki ta sama ziemia nie przykryła go wraz z wieloma tysiącami innych. Nie potrzebował mojej grozy, wrośniętej w fundamenty tego miasta i przyobleczonej w kamienny kształt trotuarów i fasad kamienic. Miał aż nadto własnej. Zastanawiałam się czasami, jakie strachy wyhoduje sobie moja córka, kiedy dorośnie już na tyle, by móc je poznać i zrozumieć. Omyliłam się jednak, sądząc, że pozostało nam jeszcze dużo czasu. To strachy odnalazły nas, i to bardzo szybko. Pewnego dnia moja córka znalazła książkę i za nic nie chciała wypuścić zdobyczy. Dopiero kiedy zasnęła, zdołałam ją wyłuskać z jej zaciśniętych palców. Widywałam już wcześniej książki tamtych. Trafiały się w antykwariatach, wciśnięte wstydliwie na najniższe półki albo zwalone na stertę przy wyjściu na zaplecze, pomiędzy wyświechtanymi romansami, które kupowało się za grosze w każdym kiosku, i wyrzucało, nie poświęciwszy im ani jednej przytomnej myśli, przywalone zwałami starych podręczników mechaniki i ćwiczeń z anatomii, służące za podpórki pod chromymi regałami albo podpierające koślawe framugi okien. Nawet pani Dobozsy, chociaż przesądnie nie

wymówiłaby ich imienia i prychała jak kot na samą myśl, że któryś z nielicznych ocaleńców mógłby znienacka zajrzeć na naszą ulicę, skrywała w gabinecie męża kilka starych tomów. Najwyraźniej wyglądały na tyle nobliwie w oprawach z ciemnozielonej i bordowej skóry, że po prostu nie miała serca ich wyrzucić. Nie sądzę, by kiedykolwiek przyszło jej do głowy przeczytać je – wszak do reszty drukowanej spuścizny po prominentnym małżonku również nigdy nie zaglądała – i może nawet nie wiedziała, że spisano je w zupełnie innym alfabecie. Przesuwałam opuszkami po rzędach dziwacznych, małych znaczków na stronie tytułowej, mimowolnie wspominając pana Baka, który przed wieloma laty zbierał wśród zasypanych ruin podobne woluminy. Gdyby żył, może spróbowałabym się go poradzić, co zrobić z tym jakże nieoczekiwanym znaleziskiem mojego dziecka. Jednak wiele lat temu pochowano go na jednym z tych nowoczesnych, przypominających lądowiska dla helikopterów cmentarzy na obrzeżach miasta, gdzie każdy ma swoje pół metra ziemi i małą betonową płytkę z nazwiskiem, póki jego miejsce nie stanie się potrzebne dla innego bezpańskiego nieszczęśnika. Przewróciłam stronicę i następną, z rosnącym zniechęceniem wpatrując się w ornament obcych liter. Zastanawiałam się, co zrobić z tym dziwacznym znaleziskiem: z jakiegoś powodu nie miałam ochoty zatrzymać go w domu, choć Katalin bywała uparta i potrafiła długie godziny z płaczem domagać się upragnionej zabawki. Właściwie już postanowiłam, że zaraz chyłkiem wyniosę ją do śmietnika, kiedy nieoczekiwanie natrafiłam na ilustrację. Pośrodku ciemnego lasu cztery małe dziewczynki toczyły po ziemi świetliste kulki. Bijący z nich blask wyłuskiwał z mroku konary drzew, które wiły się nad głowami dzieci jak łapy odwiecznych potworów, odbijał się od żółtych oczu puszczyka i połyskiwał na kłach ukrytych pomiędzy liśćmi wilków. Tymczasem dziewczynki, pochłonięte grą i zupełnie nieświadome otaczającej je grozy, wyglądały, jakby przeniesiono je w tę głuszę prosto ze staromodnej szkoły z internatem. Pamiętałam je. Pamiętałam wyblakłą czerń dwurzędowych płaszczy i oczy, zbyt wielkie, jak gdyby rozszerzone w bladych, wychudłych obliczach, pamiętałam te wysokie, zapinane na guziki buty i aksamitne wytarte berety. Spoglądały z obrazka prosto na mnie, jakby chciały powiedzieć: „Znamy cię. Znamy twoją tajemnicę i w końcu zdołałyśmy cię odnaleźć”. Zagryzłam wargi do krwi, żeby nie krzyczeć, żeby nie obudzić Petera i nie musieć się przed nim tłumaczyć w obliczu tej grozy, która znów wyciągała ręce po moje życie. Machinalnie przewracałam kartki, stary, zetlały papier kruszył mi się pod palcami, póki nie znalazłam kolejnego obrazka. Tym razem było jedno dziecko. Tęga, czarnowłosa dziewczynka o pozbawionej wyrazu, jakby martwej twarzy, w czerwonym płaszczyku i czerwonych bucikach szła przez las. W złożonych w kołyskę dłoniach niosła kulkę, zieloną jak trawa i rozżarzoną jak płomień: jasność przeświecała przez jej palce i kładła się na okrągłym, podlanym tłuszczem obliczu.

Oczy miała otwarte, lecz wyglądała, jak gdyby śniła. Na jej ustach malował się uśmiech. Nie, właściwie nie uśmiech, tylko bezmyślny, wyuczony grymas, w którym nie dostrzegłam ni cienia radości. Nagle kątem oka dojrzałam, że nad łóżeczkiem mojej córki coś słabo zalśniło. Reflektory samochodów, pomyślałam w pierwszej chwili, chociaż sama szczelnie zasunęłam rolety, bo Katalin była wymagającym dzieckiem i nie sypiała zbyt dobrze. Ale nie, światło jakby przesączało się z półki, spomiędzy moich dziecięcych skarbów, gdzie dawno temu ukryłam ten najcenniejszy i najbardziej niebezpieczny z nich – kulkę skradzioną na bezimiennej ulicy. Nie odważyłam się tego sprawdzić. Znacie ten zimny, nocny lęk, który sprawia, że ożywają potwory, a powleczona księżycowym światłem klamka zmienia się w kły bezimiennej bestii? Tak właśnie czułam się tamtej nocy. Granica między jawą a snem zatarła się i znikła, tkwiłam w jakimś obcym, pustym miejscu, odrętwiała i samotna, póki wreszcie nie zatrzasnęłam książki. To lekkie stuknięcie ocuciło mnie trochę. Bez zwłoki wsunęłam zziębnięte stopy w kapcie i zbiegłam na dół, do śmietnika, a potem aż do rana nasłuchiwałam głosu śmieciarzy. Dopiero o świcie, kiedy opróżniono kubły, uspokoiłam się i odważyłam spojrzeć w stronę Katalin. Blask zniknął, rozproszony przez poranne światło, i teraz, kiedy szykowałam kaszę i wyciskałam sok dla dziecka, byłam prawie pewna, że wyobraziłam je sobie, przeniosłam na siatkówce oka ze starej, bezużytecznej książki prosto w nasz mały domowy azyl. – Musisz więcej odpoczywać – zawyrokował Peter, kiedy zwierzyłam mu się, nader oględnie, z nocnych strachów, po czym pocałował mnie zdawkowo w czoło i zostawił samą z niekończącym się praniem rajstopek, prasowaniem koszulek, krojeniem warzyw na zupki (oddzielne dla dziecka, oddzielne dla tatusia, który nie jadał nieprzyprawionej warzywnej), zmienianiem pieluch i szczebiotaniem „da, da, da!” do przejeżdżających tramwajów. Tak wyglądały moje dni. Jeśli Katalin była w dobrym humorze i postanowiła grzecznie spać w łóżeczku – a nie trafiało się to zbyt często – mogłam jeszcze wygospodarować trochę czasu, żeby sczytać z dyktafonu notatki dawnych kolegów ze studiów albo przetłumaczyć artykuł dla któregoś z profesorów. Tamtego dnia moja córka tuż po obudzeniu zażądała z wrzaskiem wczorajszej książeczki, a skoro jej zachcianka nie została spełniona, postanowiła, że będzie krzyczeć tak długo i tak głośno, jak tylko pozwolą jej małe płucka. Znacie ten wysoki, piskliwy płacz dziecka, które zanosi się z wściekłości, choć z oczu nie pocieknie mu ani jedna łza? Wwierca się w uszy skuteczniej od młota pneumatycznego i łoskotu startujących samolotów. Po kilkunastu minutach koncentrowałam się już tylko na tym, żeby jej nie uderzyć i nie dać wreszcie prawdziwego powodu do rozpaczy. Żadne próby tulenia, zabawiania nie skutkowały. Odpychała moje ręce, z pasją wyrzucała podawane zabawki, kopała, gryzła i darła się, darła jak potępieniec.

Wreszcie nie wytrzymałam. Wyszłam, starannie zamykając za sobą drzwi. Usiadłam przy monitorze i wsunęłam na uszy słuchawki. Przymknęłam oczy i natychmiast jak szklane kulki posypały się szybkie, spłaszczone przez komputer dźwięki klawesynu. Nie trwało to długo, tyle zaledwie, co jedna sonata Telemanna. Wystarczyło. Gdy zdjęłam słuchawki, wchłonęła mnie przepastna, świdrująca cisza, cisza, którą zna i której lęka się każda matka. Dziesiątki, setki nienazwanych, niemożliwych w tej chwili do rozważenia niebezpieczeństw przemknęły mi przez głowę, kiedy biegłam do pokoiku mojej córki, tego samego, w którym niegdyś bawiłam się z Csillą, gdzie tworzyłam pamiętnik i wpisywałam do niego pierwsze młodzieńcze wiersze, gdzie ukradkiem podczytywałam „Vivę!”, porzuconą na statku ojca przez jakąś nastoletnią turystkę i przemyconą przez niego do domu, gdzie tkwiłam w oknie, obserwując bezpańskie psy i pochłaniałam niezliczone tomy książek. Cały nasz pokój można przemierzyć czterema krokami. Prawie zdążyłam. Prawie. Katalin stała na krawędzi łóżeczka. Nie mam pojęcia, jak zdołała się tam wdrapać. Jej bose stopy chybotliwie drobiły na wąskiej drewnianej belce, a tłusta, podobna do różowej gwiazdki, rączka macała na półce pomiędzy moimi skarbami i wiedziałam, och, bardzo dobrze wiedziałam, czego tam szuka. Kiedy usłyszała trzask otwieranych drzwi, odwróciła się do mnie, roześmiana, jak gdyby chciała mi powiedzieć: – Mamo, spójrz, jaka wspaniała udała mi się sztuczka! A potem, w jednej sekundzie, cała ta konstrukcja załamała się pod jej ciężarem. Resztę zapamiętałam jak przez mgłę, mój mózg potrafił się bronić chyba tylko w ten sposób – trzask, rumowisko desek, spod którego wystaje dziwacznie wygięta nóżka mojej córki, jej pokrwawiona głowa, w której jak cudaczna inkrustacja tkwi hak do zawieszania półek, moje ręce, które tak się trzęsą nad klawiszami telefonu, że nie potrafię wybrać numeru, a potem krzyki, pokój nagle pełen odzianych na biało ludzi, jakieś światła, sterylne wnętrze karetki, krzyki, nosze, ktoś mnie odpycha, aparatura, której przeznaczenia nie rozpoznawałam, a która zewsząd otaczała moją małą córeczkę, zamknięte drzwi i niema tarcza zegara ponad nimi, wciśnięty w dłoń papierowy kubek z gorącą lurą, która zdążyła całkowicie ostygnąć, zanim się zorientowałam, co mam z nią zrobić. Przez całą podróż, odmierzaną wściekłym rykiem syreny, a także wcześniej, w oniemiałym z przerażenia mieszkaniu, trzymałam moją córeczkę w ramionach i śpiewałam jej kołysankę: Kiedy będziesz bardzo samotna, Spadnie dla ciebie gwiazdka. Niech śnieżnobiałe perły Poprowadzą cię jak dobrego wędrowca jasne kamienie.

Śpiewałam nawet wtedy, kiedy mi ją odebrali – delikatnie, lecz tak szybko, jak się dało – i otulili plątaniną rurek i kabli, a także potem, kiedy z korytarza znikali kolejni ludzie, aż zostałam sama pomiędzy ścianami obwiedzionymi białą lamperią, w lodowatym świetle jarzeniówek i wszechobecnej woni środków odkażających, a nawet jeszcze później, gdy wreszcie wyszedł do mnie lekarz. Miał zmęczone, cierpliwe oczy, więc pozwoliłam, aby wziął mnie za rękę i mówił tak długo, jakby mógł pokryć mój strach i moją rozpacz szmerem słów. Nie zrozumiałam żadnego z nich. Jedynym realnym punktem we wszechświecie, jedynym, co czułam, był pałający ból mego znamienia. Czarne łzy ciekły po moich policzkach, palące i rozognione, ale nie dostrzegał ich nikt oprócz mnie. Nawet Peter. A ja wiedziałam tylko tyle, że muszę tu zostać, na tym niewygodnym, pozbawionym oparcia krzesełku, czekając, aż moja córka wyjdzie zza tych zielonych, wahadłowych drzwi. Trzy dni zajęło mi zrozumienie, że tak się nie stanie. Dopiero wtedy pozwoliłam, aby Peter zabrał mnie do domu – tylko na tak długo, ile zajęło mi spakowanie jej ulubionych bajek, książeczek z obrazkami, różowego królika przytulanki, piżamki w różowe serduszka i lampki, która wygrywała monotonnie piosenkę o trzech świnkach. Nie zdołałam nawet przełknąć kęsa chleba. Teraz, bez Katalin, nasze mieszkanie wydawało mi się jedynie pustym konturem, nakreślonym na białej kartce. Wszystko było zamazane, niewyraźne, bez znaczenia. Dopiero w szpitalu przedmioty urealniały się, nabierały kształtów i głębi. Tylko ja nic nie czułam. Moja córka zabłąkała się, weszła na ulicę, ulicę bez nazwy i miejsca na mapie, więc nie mogłam, nie potrafiłam jej odnaleźć. Lecz póki tam tkwiła, w tym zagubionym, bezimiennym miejscu, ja również nie istniałam. Po prostu mnie nie było. W dziecięcych szpitalach matki są jedynie bezużytecznymi sprzętami, połamanymi krzesłami, które się przepycha z miejsca na miejsce, kartonowymi pudłami, pozapadanymi fotelami z dziurami w tapicerce, korkową tablicą, na której nikt już nie zawiesza żadnych informacji, czy stojakami z broszurami. Wtapiają się w krajobraz, wysuwają się z sali, kiedy nadchodzi obchód, żeby krzywym spojrzeniem czy zbyt głośnym oddechem nie urazić profesora – zupełnie jakby był wyłącznym dysponentem jakiejś tajemnicy, władnej ocalić ich dziecko. Nieruchomieją pod gniewnym okiem pielęgniarki, która wprawdzie nie schyli się, żeby otrzeć pot z czoła nieprzytomnego malucha, lecz ma tę nieuchwytną moc, zapewniającą jej całkowitą bezkarność, kiedy każe matce wyjść albo odgradza ją od dziecka płóciennym parawanem. Nawet oddychają ciszej, żeby nie ściągać na siebie uwagi, nie zakłócać ciszy. Bo cisza jest tam błogosławieństwem – podobnie jak miarowy oddech, niezakłócony rozpaczliwym piskiem aparatury. Tak spędziłam kilka następnych miesięcy. Nie wiem ile. Nie potrafiłam ich zliczyć. Peter przychodził regularnie, muszę mu to przyznać. Przynosił mi jedzenie w styropianowych pudełkach i wełnianą chustkę na ramiona, a potem, kiedy kładłam się przy łóżku Katalin na karimacie, całował mnie w czoło i wracał do pustego mieszkania. Nie

rozumiałam, jak potrafi tego dokonać, jak wstaje rano, bierze prysznic, wkłada czystą koszulę – może trochę pomiętą, bo nie ma jej kto uprasować, ale koledzy w biurze i klienci z pewnością słyszeli o jego tragedii, więc najwyżej poklepią go ze współczuciem po ramieniu – jak siada nad deską kreślarską albo nad klawiaturą komputera ze skupieniem na twarzy i przywołuje w myślach obraz nowych placów, ulic i budynków. Nie, nie winiłam go za to. Raczej zazdrościłam, oczywiście w stopniu, w jakim umiałam to wówczas zrozumieć. I z czasem tamte obce miejsca go wchłaniały, pozostawiając coraz mniej przestrzeni dla Katalin i dla mnie. Przychodził coraz rzadziej, a ja nawet nie spostrzegłam jego nieobecności. Zresztą jego odejście nikogo w szpitalu nie zdziwiło. Prędzej czy później spotykało to prawie wszystkie matki. – Mężczyźni nie są stworzeni do bólu – powiedziała mi jedna z nich, wiejska kobieta w czarnej chustce, spod której wyglądały jedynie czarne, pałające od łez oczy. – Nawet ci, którzy naprawdę kochają. Ich miłość rozdziela się na wiele rzeczy, na wiele drobnych włókienek, którymi wczepiają się w świat i czerpią z niego soki, podczas gdy nasza miłość jest pojedynczą liną, zakotwiczoną w sercu dziecka. Dlatego pozwoliłam mu odejść. Nie z litości, ona znikła wcześniej, wytrawiona jak kwasem podczas niezliczonych chwil cierpienia mojego dziecka. Po prostu nie był nam dłużej potrzebny. Żadnej z nas. Nie zauważyłam nawet, kiedy się przebudziła. Wpatrywała się szklanym wzrokiem w sufit, zasłuchana w szemranie aparatury, powolny stukot kropel spadających w kroplówce, przyciszone brzęczenie wentylatora. I nadal jej tutaj nie było. Po miesiącu wypisali nas do domu. Jak gdyby miało to teraz jakiekolwiek znaczenie. Moja bystra, żywa córeczka, która rozpoznawała kotka w książeczkach i na widok maślanej bułeczki wołała „mama, daj!”, która rzucała do mnie piłeczkę, piła z mojego kubka herbatę i przed wyjściem na spacer podawała mi swoje ulubione czerwone buciki, tkwiła teraz w łóżku, sztywna i odrętwiała jak poczwarka. Nawet kiedy zdjęto jej bandaże, a masażysta i rehabilitantka powoli nauczyli ją stawiać znowu kroki, krążyła po swoim pokoju jak we śnie, dotykając przedmiotów. Kiedy próbowałam ją przytulić, zanosiła się przeraźliwym zawodzeniem krzywdzonego psa, tłukła głową o ścianę albo do krwi drapała sobie twarz. Nie odpowiadała na pytania, nie dawała żadnego znaku, że je słyszała. Po prostu tkwiła nadal w tym obcym, mrocznym miejscu, do którego zaprowadziła ją kulka z bezimiennej ulicy. Na początku chciałam ją wyrzucić, zamknąć w czeluści śmietnika, gdzie przywalą ją warstwy foliowych worków, starych gazet, ziemniaczanych obierek, dziurawych butów, kartoników po mleku, zużytych ścierek i plastikowych opakowań, ale nie udało mi się. Katalin, dotąd ociężała i obojętna na moją obecność, jakimś cudem wypatrzyła w mojej ręce zielone szkiełko i wyrwała mi je z okrzykiem triumfu. Nie zdołałam go odebrać ani znaleźć, zupełnie jakby w tej jednej sprawie zogniskował się cały utracony intelekt mojego dziecka.

Kiedy się zbliżałam, szczerzyła zęby jak pies i gulgotała do mnie jakieś niezrozumiałe pretensje. Podejrzewałam nawet, że przed snem wkładała je do buzi albo kryła w innych zakamarkach ciała. W każdym razie bez względu na to, jak skrupulatnie szukałam i jak gorąco prosiłam, nie potrafiłam go odzyskać. Spędzała z tą przeklętą kulką całe dnie. Przykładała ją do oka i obserwowała świat, wykrzywiony i skąpany w zielonkawej poświacie, z takim skupieniem, jak gdyby spoglądała poprzez nią w zupełnie inne, ukryte przede mną miejsca. Innym znów razem toczyła ją po podłodze, precyzyjnymi pchnięciami manewrując pomiędzy nogami stołu i imitując wzór na dywanie. Albo godzinami przerzucała ją z dłoni do dłoni i kołysała się przy tym w rytm niesłyszalnej dla innych melodii. Nienawidziłam tych zabaw, lecz prędko przekonałam się, że – bez względu na odrazę, jaką mnie napełniały – jedynie one oferowały mi odrobinę wytchnienia. Bo kiedy Katalin porzucała swoje tajemnicze rozrywki, potrafiła przez kilka godzin biegać bez wytchnienia po mieszkaniu, młócąc rękami w powietrzu i waląc pięściami we wszystko, co stanęło jej na drodze. Innym znów razem wyrzucała garnki z półek w kuchni, mazała masłem ściany, pluła do zupy albo ogryzała surowe mięso z kości na rosół. Może celowo robiła mi na złość, a może te wszystkie plugawości sprawiały jej przyjemność. Od jednego miejsca jednak trzymała się z daleka – wielkiej dębowej szafy w kącie sieni, którą dzieliłyśmy z panią Dobozsy, gdzie w wielkiej metalowej kadzi, hermetycznie zamknięta, dojrzewała nasza wspólna przeszłość. Nie mogła przecież o niej wiedzieć, nawet sąsiadka zapomniała o tej beczce: w czasach świetności fabryki podarowano ją panu Dobozsy w jakimś kołchozie, pełną świeżego, musującego wina, które okazało się tak kwaśne, że trzeba je było wylać. Samą beczkę małżonka kierownika zapobiegliwie postanowiła zatrzymać, lecz nie umiała znaleźć dla niej przeznaczenia i ogromna kadź skończyła wreszcie w dębowej szafie, jedynym meblu dość przepastnym, by ją pomieścić, gdzie utknęła w zapomnieniu na kolejne dwie dekady. Sądzę, że Peter byłby zadowolony, że ją wykorzystałam. Przecież zawsze lubił stare rzeczy. Czasami wydawało mi się nawet, że to nie ja go skusiłam w tamtych opustoszałych magazynach i na trawniku przed parlamentem, tylko ulotny zapach starości, który spowijał całą naszą dzielnicę. Tak, woń przemijania była dla niego najlepszych afrodyzjakiem, a ja niosłam go we włosach, w spojrzeniu i we wzorze czarnych łez, nakreślonym na mojej twarzy. Teraz mógł się nim napawać do woli. Mam nadzieję, że był szczęśliwy. Ja nie byłam. Ani na chwilę nie mogłam spuścić Katalin z oczu. Woziłam ją wciąż w wózku, bo potrafiła stanąć nagle na środku ulicy i żadna siła nie mogła ruszyć jej z miejsca. Ale wkrótce sprawność wróciła jej na tyle, że mogła rozpiąć szelki i wyskoczyć z niego bez ostrzeżenia, a potem zadzierać spódnice obcym kobietom albo wywracać skrzynki na straganach z warzywami. Jeśli była w złym humorze, a zdarzało się tak nader często, pluła

na przechodniów i rzucała w nich kamieniami. Inne dzieci bały się jej jak ognia, bo szybko prześcignęła wzrostem swych rówieśników. Fizycznie rozwijała się doskonale, jakby chciała nadrobić miesiące uwięzienia na szpitalnym łóżku. I była silna, tak silna, że czasami nie umiałam jej poskromić. Miałam jeden niezawodny sposób na uspokojenie jej furii – jedzenie. Katalin, w którą wcześniej z najwyższym trudem udawało się wcisnąć kilka łyżek zupy, teraz uwielbiała jeść. Smak chyba nie czynił jej różnicy, bo z jednakim entuzjazmem pochłaniała surową cebulę i niedojrzałą cytrynę, smalec i sproszkowaną paprykę. Najbardziej jednak lubiła smażeninę – frytki, naleśniki i kotlety, wszystko ociekające tłuszczem. Spijała go z patelni, łapczywie jak zwierzątko. Zanim skończyła pięć lat, ważyła prawie czterdzieści kilo. Z trudem dźwigałam jej ciało z wanny, jeśli przypadkiem postanowiła ułożyć się w niej do snu, bezwładne przetaczałam je nad krawędzią jak olbrzymiego bladego robaka, a ona śmiała się do mnie albo ze mnie i gadała w tym swoim niezrozumiałym języku, który zapewne należał do bezimiennej ulicy, tak jak moja córka. Czasami jej nienawidziłam. Moim małym domowym bożkiem stał się zegar, zawieszony nad kuchennymi drzwiami. Czciłam go żarliwie, każdym spojrzeniem odliczając godziny i minuty, dzielące mnie od chwili, kiedy moja córka uśnie wreszcie w moim dawnym dziecięcym pokoju, na poduszce ozdobionej wzorkiem w różowe misie. Zwariowałabym, gdyby nie pani Dobozsy. Kiedy nie mogłam już wytrzymać, wymykałam się do sieni, na swoje dawne miejsce, zwijałam w kłębek w zapadniętym fotelu przy jej drzwiach, starając się omijać wzrokiem dębową szafę. Sąsiadka wkrótce wynurzała się zza swoich drzwi z garnuszkiem ciepłego mleka albo słodką bułeczką. – Już dobrze, Judith – mówiła, głaszcząc mnie po włosach lodowatą, starczą ręką. – Wszystko będzie dobrze, kochanie. – A potem szła do pokoju mojej córki, darując mi w ten sposób parę chwil iluzorycznej wolności. Zastanawiałam się, skąd bierze się cierpliwość, z jaką wyczesywała włosy mojej córki nawet wtedy, gdy ta wyrywała jej grzebień i drapała ją do krwi albo gdy w nagrodę za pieszczotę gryzła ją w policzek. – Każda miłość jest zaprawiona cierpieniem – powiedziała kiedyś, gdy siedziałyśmy w ciemnej kuchni nad pustym stołem, zbyt wyczerpane, żeby zaparzyć kawę. – Ja też miałam dziecko – dodała z wahaniem. – Córkę, młodszą od twojej. Ale umarła tamtej ostatniej wojennej zimy, umarła pod ciałami żołnierzy, zbyt pijanych, by zrozumieli, że nie zdoła ich zaspokoić, a ja po tym, co się wtedy stało, nie potrafiłam już donosić żadnego płodu. Obojętnie skinęłam głową. Dawne czasy nie miały dla mnie żadnego znaczenia, podobnie jak zetlały, wypalony ból tej kobiety. Zanadto pochłaniało mnie własne cierpienie. Tej nocy podpływało mi aż do gardła, wraz z nieprzepłakanymi łzami. – Zabrali mi ją – wykrztusiłam, zbyt zmęczona, by jeszcze ten jeden raz zataić moją tajemnicę. – Ukradli mi moją córeczkę.

– Kto? – Oni. Tamci z bezimiennej ulicy. Usłyszałam jej westchnienie, tak ciężkie, jakby dobyło się spod kamienia. – Judith – powiedziała powoli, unosząc moją brodę czubkami palców – naprawdę w to wierzysz? Przecież to tylko baśń, bajka na postrach dla dzieci. Nic więcej. Odsunęłam się gwałtownie. Nie powinnam była z nią rozmawiać, nawet te kilka słów, wypowiedzianych lekkomyślnie i z wyczerpania, stanowiło występek przeciwko tutejszym prawom i przeciwko milczeniu, którym zawsze otaczaliśmy nasze tajemnice. Litość jest tanią, wytartą monetą. Ostatnimi czasy zaznałam jej zbyt wiele. Następnego dnia Katalin obudziła się w dobrym humorze. Z rzadka zdarzały się jej takie dni, kiedy była jedynie dzieckiem, wprawdzie grubszym od innych i bardziej tępym, ale tylko dzieckiem, które śmiało się do mnie i wyciągało rączki. Postanowiłam wyjść z nią na podwórko. Przy śmietniku, pomiędzy chaszczami bzu i zdziczałym, bezkształtnym bukszpanem, od niepamiętnych czasów stała stara żelazna ławeczka: pod włosami nad czołem wciąż miałam małe zgrubienie, ślad po tym, jak w dzieciństwie rozbiłam sobie o nią głowę. Katalin natychmiast przykucnęła nieopodal przepełnionego kubła i zaczęła wydłubywać ze żwirku niedopałki. Kiedyś miałam siłę z tym walczyć, ale teraz patrzyłam przez palce na zabawę śmieciami – oczywiście póki nie pakowała ich do buzi, co następowało prędzej czy później. Siedziałam w tępym odrętwieniu, wygrzewając się w promieniach słońca. I wtedy właśnie, pierwszy raz od wielu lat, zobaczyłam Csillę. Weszła w bramę energicznym, rozkołysanym krokiem, a słońce lśniło na jej tlenionych włosach, upiętych na czubku głowy w misterny kok, połyskiwało na złotym kółeczku w pępku na opalonym, idealnie gładkim brzuchu. W pomarańczowej bluzeczce i turkusowej spódniczce ostro odcinała się od szaroburej farby ścian, kiedy wbiegała po schodach, trochę niezgrabna w wysokich butach na platformach, ale radosna i pełna życia. Chyba mnie nie rozpoznała. Skinęła mi tylko zdawkowo głową już znad balustrady galeryjki na pierwszym piętrze, gdzie ostatnie drzwi na samym końcu korytarza prowadziły do dwuizbowej nory, gdzie nadal gnieździła się jej rodzina. Zresztą nic dziwnego, że mnie nie poznała. Wyglądałam jak własna matka, w wyciągniętym podkoszulku i długiej szarej spódnicy, z wełnianą chustką narzuconą na ramiona. – Idziemy! – rzuciłam ostro. Csilla mogła lada chwila wrócić: wszędobylska plotka niosła, że jej wizyty w rodzinnych pieleszach nie trwały zbyt długo. Stary majster perorował zajadle znad butelki, że nie chce od córki brudnych, zarobionych nierządem pieniędzy, które próbowała wciskać matce dla reszty rodzeństwa. Jednakże kiedy już wrzaskami i przekleństwami wygnał pierworodną z domu, bez większych ceregieli domagał się lwiej części darowizny, a połowica, raz trochę zapłakana, raz nieco poszturchana, nieodmiennie mu ją oddawała, tak że nowe buty dla maluchów albo podręczniki jak zwykle odsuwały się w niebyt. Wtedy

matka wykonywała kolejny rozpaczliwy żebraczy telefon do córki, której się poszczęściło, i stary znów miał za co pić. Bo życie Csilli uważano w naszej kamienicy za niebywale udane i dzisiejszego przedpołudnia, obserwując z mojego miejsca przy śmietniku, jak z wściekłością wybiega z kuchni, byłam skłonna się z tą opinią zgodzić. Nie była dziwką, jak uznał jej ojciec, tylko jedną z tych dziewcząt zawsze perfekcyjnie opalonych, o umalowanych na karminowo ustach i paznokciach ozdobionych długaśnymi tipsami, które kręciły się przy nocnych klubach, salonach gier i popularnych kawiarniach. Najsprytniejsze – bo przecież nie najładniejsze, wszystkie wyglądały tak samo – prędko znajdowały sobie narzeczonego, jednego lub kilku, gotowego opłacać im mieszkanie i codzienne wydatki w centrach odnowy biologicznej i galeriach handlowych. Csilli się chyba nieźle powiodło, bo jeździła własnym samochodem, podobno czerwonym sportowym cudeńkiem, i miała apartament na jednym z tych nowych strzeżonych osiedli poniżej statuy Macierzy Narodu. – Szybciej! – ponagliłam córkę i dla wzmocnienia przekazu szturchnęłam ją w plecy. A może chciałam po prostu wziąć na niej odwet za wygląd dawnej koleżanki? Wiedziałam przecież, że Katalin nienawidzi, kiedy jej znienacka dotykam. Mała, o dziwo, usłuchała, choć zwykle w krytycznych chwilach zaczynała wierzgać i krzyczeć. Zdołałam ją wepchnąć do windy, zanim Csilla dobiegła na parter, tak że tylko w przelocie mignęła mi zagniewana twarz dawnej przyjaciółki. Odwracałam się już, żeby przycisnąć guzik, kiedy przemknęła obok nas, cała rozświetlona od słonecznego światła. Zatrzymałam na moment wzrok na jej naszyjniku: z misternej złotej plecionki zwieszały się na łańcuszkach delikatne niebieskie kamyki. Pomyślałam, że przypominają łzy, choć zupełnie inne od tych, które nosiłam na twarzy, i mimowolnie przesunęłam spojrzenie w dół, na obojczyk Csilli. Jej skóra była całkiem gładka, nieskażona. Przebiegła obok mnie, nieświadoma, że za metalową kratą drzwi od windy trzęsę się jak w febrze – na jej szczęście, bo gdybym w tamtej chwili mogła postąpić choćby krok, rozdarłabym ją chyba na strzępy. Jakimś sposobem zdołała się uwolnić. Na jej ciele nie pozostał żaden ślad przejścia przez ulicę. Zupełnie jakby nie należała do nas, tylko urodziła się w innym miejscu, nieskalanym obecnością i klątwą tamtych. Nigdy wcześniej nie słyszałam, aby ktokolwiek usunął ze swojego ciała piętno bezimiennej ulicy, choć wieści rozchodziły się tutaj w lot, hołubione przez listonosza, dozorczynie i sprzątaczki. Csilla jednak jakoś tego dokonała, może w jednej z tych klinik piękności wycięto jej znamię laserem tak precyzyjnym, że nie została najmniejsza blizna, albo złuszczano w salonie piękności raz za razem, póki skóra nie odbudowała się bez cienia żadnej skazy. Kiedyś, w dawnych czasach, spróbowałabym się tego dowiedzieć, choćbym musiała się płaszczyć i przymilać do Csilli, ale teraz miałam Katalin, jak kamień uwieszoną u szyi. Nic nie mogłam zrobić.

Córka kręciła się wokół mnie nerwowo – nie lubiła małych zamkniętych pomieszczeń – kołysała z nogi na nogę, mrucząc coś pod nosem, lecz nie zawodziła. Wreszcie zdecydowała się na iście desperacki krok, zważywszy jej niechęć do dotykania kogokolwiek, i pociągnęła mnie za rękaw. – Dobrze – powiedziałam tępo. – Idziemy. Mała zagulgotała radośnie. Dzień ciągnął się w nieskończoność. Katalin chciała się bawić. Snuła się za mną, namolna jak niezgrabny, rozdokazywany psiak. W końcu podniosłam wszystkie żaluzje i wpuściłam światło do mieszkania, a potem poszłam po panią Dobozsy. Wymówiłam się bólem głowy, usiadłam w ciemnej kuchni, a potem patrzyłam, jak obie puszczają słoneczne zajączki. Moja córka goniła ze śmiechem słoneczną plamkę, która przemykała po meblach, po ścianach i parkiecie posadzki, stara kobieta z lusterkiem w ręku krążyła za nią na obolałych, spuchniętych nogach, ciepłym głosem dodając jej otuchy i zachęcając do dalszej zabawy. Nie umiałam się tak bawić. Z całego serca kochałam moją córkę, ale ten odmieniec, którego w miejsce Katalin podrzuciła mi ulica, był mi zupełnie obcy. Bo nagle zrozumiałam całkiem wyraźnie, co nam uczyniono. To dziecko pochodziło z owego nienawistnego świata, gdzie nadal królowali tamci, nasi poprzednicy. Znali sposoby, przecież babka ostrzegała mnie, jak bardzo są podstępni i mściwi, więc w jakiś przerażający sposób zdołali się na mnie zemścić. Wet za wet, kradzież za kradzież. Ja ukradłam im skarb, oni ukradli mi dziecko. Prosta arytmetyka winy i kary. – Odezwała się do mnie. – Pani Dobozsy przydreptała do mnie, zziajana, ale szczęśliwa. – Myślę, że jej się poprawia, kochanie. Zobaczysz, przed zimą będzie znacznie lepiej. Powtarzała mi te same błogie kłamstwa od pięciu lat, wciąż z tą samą żarliwą wiarą, że kłamstwo wypowiedziane wystarczająco wiele razy stanie się w końcu prawdą. Nie mogłam tego słuchać ani chwili dłużej. – Pobawię się z wami. Podniosłam się z krzesła i wyjęłam z jej dłoni lusterko, a potem poszłam do sieni, gdzie pomiędzy tekturowymi pudłami, starymi krzesłami i zwałami mebli, na wąskiej smużce czystego parkietu moja córka Katalin bawiła się zieloną kulką. Z korytarza wpadały przez uchylone drzwi smugi światła. Złapałam promień słońca na małe okrągłe lusterko, ozdobione na odwrocie wizerunkiem dawno zapomnianej aktorki. – Łap, Katalin! – wykrzyknęłam piskliwym głosem. Odruchowo podrzuciła głową, na jeden krótki moment zdekoncentrowana wystarczająco, żeby wypuścić kulkę z rąk, a ja kopnęłam ją natychmiast, bez zastanowienia, tak jak pozbywa się cuchnącego śmiecia, jak

podczas wizyty nielubianej ciotki wsuwa się kłąb kurzu pod szafę. Dziewczynka krzyknęła z rozpaczą i rzuciła się naprzód, ale pani Dobozsy była bliżej. – Ostrożnie! – zawołała, odtrącając ją w progu. Dziewczynka zatoczyła się na szafę i natychmiast odskoczyła od niej, chwyciwszy się za ramię, którym dotknęła pokrytej politurą dębiny. Popiskiwała i jęczała jak oparzony psiak. A kulka toczyła się już dalej, prosto ku schodom, soczyście zielona i jaskrawa, jak gdyby skrywała w środku własną śnieżnobiałą gwiazdkę. – Zaczekaj, zaczekaj – wymruczała do niej karcąco pani Dobozsy, z wysiłkiem powłócząc ociężałymi nogami. A kiedy po nią sięgnęła na szczycie najwyższego stopnia, kiedy spróbowała dotknąć tej przeklętej błyskotki – o tak, stałam tuż za nią i widziałam wszystko bardzo dokładnie – kulka rozjarzyła się jeszcze bardziej, zmieniła w kłąb światła, niewyraźny i rozmyty jak mgła. A potem zawinęła wokół siebie schodek, zgięła go wraz z wyszczerbionymi zielonymi i białymi kamykami, z brudną lamperią i drewnianymi listwami pod ścianą, jak gdyby okręciła się wokół świetlistego wrzeciona, w którego osi tkwiła, i wyszarpnęła staruszce spod stóp. Tak, tak, patrzyłam, jak świat przechyla się i przelewa w jedną stronę jak resztka wina w starej butli, pozostawiając za sobą tylko puste miejsce. Pani Dobozsy machała jeszcze przez moment rękami, desperacko usiłując złapać równowagę, ale zaraz runęła w tę pustkę. Nie wydała nawet jednego dźwięku, a może pustka wessała jej krzyk, podobnie jak pochłonęła moje dziecko. Nie wiem. Katalin dyszała za moimi plecami, z wywalonym na brodę językiem obserwując, co się stało. Nie przestąpiła progu, ja też wczepiałam ręce we framugę, jakbym się spodziewała, że fala nicości zwróci się teraz ku mnie i spróbuje pochwycić. Piętno na moim policzku pulsowało, jak gdyby ściekały po nim krople roztopionego ołowiu. Jeszcze przez moment wszystko wirowało, jakby kształty i barwy dostały się do wnętrza gigantycznej wyżymaczki, by zaraz zestalić się i na nowo nabrać głębi. Tylko na półpiętrze, dokładnie pośrodku na wpół zatartego już wzoru z zielono-białych kamieni, leżało ciało pani Dobozsy. Tuż przed nami, w szczelinie przy progu, tkwiła zielona, połyskliwa kulka. A Katalin, podstępna, zdradziecka Katalin, schwyciła ją z okrzykiem triumfu, i zanim zdążyłam cokolwiek zrobić, uciekła ze swoim skarbem do wnętrza mieszkania. Nie, nie wierzę, że jestem szalona. Podobno żaden szaleniec w to nie wierzy. Ale wiedziałam, wiedziałam na pewno, że niebawem przyjdą po mnie. Nie został przecież nikt inny, a znak na mojej twarzy przywabiał zło skuteczniej niż jakikolwiek drogowskaz. Dlatego poczekałam, aż moja córka uspokoi się nieco, przestanie się kołysać i bić z zapamiętaniem pięściami w ramę łóżka. Wtedy usiadłam tuż obok, nie tak blisko, żeby jej

dotknąć, ale wystarczająco, żeby odczuła moją obecność, i zaczęłam nucić jej ulubioną kołysankę. Kiedy będziesz bardzo samotna, Spadnie dla ciebie gwiazdka. Niech śnieżnobiałe perły Poprowadzą cię jak dobrego wędrowca jasne kamienie. I na krótko, tylko tyle, ile trwa piosenka, wszystko było jak dawniej. Lecz nie dłużej. Nie wiem, czy jedna nieprawość może zmyć poprzednią, jednak skłoniłam moją córkę, żeby wstała, przygładziłam grzebieniem jej włosy, a potem ubrałam ją w jej ukochany czerwony płaszczyk i takie same buciki – tak jak kiedyś przystrajano kolorowymi wstążkami kozła, zanim wypędzono go na pustynię. Przed progiem położyłam rękę na jej plecach, po czym popchnęłam ją naprzód, tak samo jak kiedyś moja matka popychała mnie w obcy świat. Seledynowe światło przeświecało przez jej zaciśnięte palce. I choć nie musiałam tego robić, bo wszystko było już oczywiste i nieuniknione, powiedziałam: – Idź. Odnieś to z powrotem. A ona poszła przed siebie, samotna i wystrojona w odświętne ubranko, jak dziewczynka zabłąkana w środku puszczy albo dzieci drwala, znaczące okruszkami drogę do domu. I teraz, kiedy siedzę na progu, czekając, nie wiem, jakiego koloru są łzy, które płyną po mej twarzy.

Eugeniusz Dębski

A szczyt, normalnie, rozpieprzony!

Dedykuję Bogusławowi Ogrodnikowi, który wyszarpnął mnie z ciepłych kalesonów i wbił w największą przygodę mojego życia, oraz Kasi, Magdzie, Oldze, Jackowi, Olafowi, Pawłowi, Włodkowi i Zbyszkowi, z którymi tę przygodę przeżyłem. Assante, rafiki!

Moja Iwonka nie dała mu spać niemal do świtu... Piąty dzień po ślubie. Czwarta noc, czwarta, bo przecież pierwszej nie mogli liczyć: nie udało im się umknąć rozochoconym gościom i dowcipnym krewnym. W ich pokoju zasnął „pierwszy pokot”, „neptki”, jak określił pozbieranych z całego hotelowego parteru młodych krewnych wuj Grzegorz. W innych pokojach zwaliły się następne pokoty... Czyli praktycznie – trzecia. Krzyś obudził się pierwszy. Misja jakaś tam, Druga Żeńska Szkoła, czy coś takiego, za oknem hoteliku sióstr lał deszcz i jednocześnie przenikliwie gwizdały ptaki. Gdzieś zza kurtyny deszczu dochodził śpiew kilkunastu kobiet, niewątpliwie z kaplicy, niewątpliwie pieśń była kościelna i niewątpliwie nie przypominała niczego, co Krzyś dotychczas w kościele słyszał. Afryka! Cholera, jednak i jednak – Afryka! Duże krople waliły w olbrzymie liście, chyba bananowców, tworząc całkowicie inny niż w Polsce pogłos ulewy. A przy tym jasno, inne światło, inne zapachy... Poderwał się, ubrał cicho, złapał plecaczek z kosmetykami i ruszył do łazienki, ale zanim tam dotarł, wysunął się na okalający z trzech stron budynek taras i przyjrzał ścianie bananowców – kompletnie odjechane! Takie duże i jednoroczne! Wczoraj stwierdzili, że to jakby polska rzodkiewka, powiększona cztery tysiące razy... Na skraju zagonu bananów dojrzał chudego rudego psiaka z nieszczęśliwym pyskiem, skulonego pod wiatą. Przesunął bieliznę Iwonki bliżej ściany, żeby pył wodny nie osiadał na biustonoszu... Woda z przepływowego ogrzewacza płynęła albo szybko i zimno, albo wolno i ciepło, użył jednej i drugiej, wrócił do pokoju. Małżonka miarowo posapywała. Mał-żon-ka! – pomyślał. Jak to godnie i szacownie brzmi. Miał-żonkę! Miał-żonki! Miał węglowy czy „miał” w sensie – „posiadał?”.

Uśmiechnął się do Iwonki, poprawił moskitierę, choć nie bardzo wiedział, po co żona się uparła, żeby jej użyć. Siostra powiedziała: „No mosquito!” i moskitów nie było. A Iwona powiedziała: „Nie tak często mam okazję spać pod moskitierą. Może to jedyna? Może inne ma się sny? Rozplątuj”. Wyszedł na palcach z budynku, zatrzymał się pod daszkiem. Krople deszczu wygrywały „plimpole” na zróżnicowanych fakturach i pochyłościach dachów i daszków, taką radosną wielotonową kantyczkę. Siostrzyczki śpiewały, monotonnie, melodyjnie, wciągająco. Odczekał chwilę, przyjrzał się podwórku, posłuchał, ruszył do baru. Zamierzał wypić kawę, przynieść drugą Iwonie, z rogalikiem albo z jakimś innym ciastkiem. Nie mieli. W ogóle jakoś dziwnie było w tym barze. Coś nieuchwytnie zmieniło się w wystroju, panował też inny zapach i było duszno. Mimo świeżego powietrza na zewnątrz, rześkiego i nawet pachnącego mimo deszczu, który przecież powinien był zmywać wonie, tu było „duszno i porno”, a okna szczelnie pozamykano. Jak w rosyjskim sypialnym, pomyślał Krzysiek, zbliżając się do kontuaru. W pierwszej chwili nie zobaczył nikogo. Potem, kiedy penetrował zawartość witryny w poszukiwaniu rogalików, babeczek czy ciasteczek, ujrzał wystające zza przedpotopowej lodówki męskie buty. Półbuty typu „meszty”, plus ciemna skarpeta i nogawka spodni, takich od garnituru, standardowy mundurek Murzyna. Tylko oni tu chodzą w półbutach, ciemnych skarpetach i sukiennych spodniach, może nie sukiennych, ale jak nazwać spodnie inne niż dżinsy czy drelich? Noga drgnęła, cofnęła się, zza lodówy wyłonił się mzungu, biały! – Da? – powiedział. Chwilę trwało, zanim nastawiony na angielski albo jamboo Krzyś zrozumiał, że to Rosjanin. Chwilę wpatrywał się w mężczyznę, zza którego pleców wyłonił się drugi, też biały. – W czom dieło? – zapytał ten drugi. Pierwszy pokręcił głową, jakby chciał go uciszyć, powiedzieć, że nic złego się nie dzieje. Jeszcze. Na przedramieniu miał dziarga wielkiego jak spodek: serce, jak wycinane na ławce, ale w technice wiejskiego 3D: pękate i przebite skróconym do długości noża stołowego mieczem. – Eee... Kawu proszę – powiedział Krzyś i rozzłościł się na siebie. Dlaczego zaczyna mówić jak idiota, „po rosyjskiemu”, jak większość Polaków. Przecież on wie, jak jest kawa po rosyjsku. – Kofie, pożałusta, i pirożnoje. – Kofie niet – powiedział pierwszy. – Ekspries grobanul, blin. Chotitie czaju – sdiełaju, a kofie – niet*. – Rastwarimyj kofie?* – podpowiedział Krzyś. *

Kawy nie ma. Ekspres się rozwalił, kurde. Chce pan herbaty – zrobię, a kawy – nie ma (ros.).

Skoro można w czajniku zagotować wodę, to... – On skazał: niet kofie. Szto, blin, nieponiatno?* – wtrącił się drugi. Pierwszy niecierpliwie majtnął głową, że niby ma się nie wtrącać. – Czaj jest’, a rastwarimyj kofie – niet?* – Krzyś się uśmiechnął. – Niet. Tut, blin, ekspries był, poniatno? Tak chto wybirajtie – czaj ili... piwo*. Piwo? Z rana? Krzyś zastanawiał się chwilę. Dziś mieli w planie tylko spacer po Arushy, może lekka wycieczka pod jakiś wodospad, dopiero jutro wyruszają na Kilimandżaro. Pardon: Kilimanjaro! – Dobra, dajtie piwo! – zdecydował. Z tyłu rozległy się szurania, weszło czterech facetów i kobieta: dwaj mężczyźni biali, dwaj czarni, kobieta też miejscowa. Wyciągnął z kieszeni portfel. Pierwszy z Rosjan zrobił dwa kroki do tyłu, sięgnął po stojącą na szafce butelkę z piwem Kilimanjaro i podał Krzysiowi. Butelka była otwarta, krawędź szyjki wyszczerbiona. Krzyś osłupiał. – Co to jest? – zapytał po chwili. – Piwo – lakonicznie rzucił Rosjanin. Drugi, ten agresywniejszy, przestępował za nim z nogi na nogę. – Ale otkrytoje! – zaprotestował Krzyś. – A ty kak budiesz pit’? S zakrytowo? – Sprzedawca się uśmiechnął. – Zaraz! Otkrytoje, ale teraz, siejczas, a nie rańsze! Możet ono stoit tut dwa dnia? – Nie stoit, blin, dwa dnia, ja tiebie gawariu! Paniatno? – Ja nie chaczu etowo piwa – powiedział twardo Krzyś. – Dajtie mnie drugoje piwo. Drugi z Rosjan wychylił się zza pleców pierwszego. – Kola, ty jewo słyszysz? – zapytał kolegę. – Jeszczo, blin, wystupajet?!* Krzyś zrozumiał intonację, że niby jeszcze się burzy. – Nie chaczu starowo piwa – powiedział. – Dajtie mnie drugoje piwo i wsio. Z tyłu rozległy się jakieś nieprzychylne pomruki. Krzyś się obejrzał. – I don’t want old beer – powiedział. – It’s my money and I want a good beer! Odwrócił się do kontuaru. Feralna butelka zniknęła. Rosjanin popatrzył nad głową Krzysia na resztę klientów: – What do you want? – zapytał ich. Tamci zaczęli na wyścigi wykrzykiwać: *

Rozpuszczalna kawa? On powiedział: nie ma kawy. Co, kurde, niezrozumiałe? * Herbata jest, a rozpuszczalnej kawy nie ma? * Nie ma. Tu, kurde, ekspres był, jasne? No więc proszę wybrać – herbata albo... piwo. * Kola, słyszysz go? Jeszcze, kurde, się wymądrza! *

– Tea, tea, please! Tea! – A ty paszoł nachuj! – warknął ten drugi. Krzyś zgłupiał. – Jak ty, chamie, do mnie mówisz?! – powiedział głośno. – Co ty sobie, kurde, myślisz?! Że jak jesteś w Afryce, to możesz sobie pozwalać na wszystko? Trzeba było u siebie siedzieć i tam się popisywać swoim chamstwem. Tamten wyszczerzył zęby – miał trzy złote i dwie luki – i ze świstem wciągnął powietrze. – Ty mnie, blad’, nie podskazywaj, gdie majo miesto, ładno? – powiedział, podnosząc głos. – Ja tiebia, blad’, najdu i tak zachujariu po mozgam, szto, b-bblad’, sztany abosranyje, suka, potieriajesz!* Tu nie ma z kim gadać, pomyślał Krzyś. Kurwa, trafić na Słowianina w Afryce, wreszcie nie po angielsku niby można pogadać, a tu taki cham! Znowu pożałował, że nie jest Pudzianowskim, który sięgnąłby przez zasrany kontuar, wyciągnął ruskiego gnojka zza zasranego kontuaru i wpierdolił mu tak, żeby tamtemu... Jak sam powiedział: żeby zasrane spodnie zgubił! – Nie staraj się, kutasie, bo się sam posrasz! Odsunął się od baru i z miną niezależnego i nieprzestraszonego ruszył do drzwi. Czujnym uchem badał przestrzeń za sobą, czy ruski gnojek nie przeskakuje kontuaru, ale nie usłyszał niczego alarmującego. Po dwóch krokach skręcił gwałtownie, niby zainteresowany widokiem za oknem, ale w rzeczywistości chciał popatrzeć, czy któryś z Ruskich nie goni go, by z zaskoczenia dać w zęby. Nie gonili. Uśmiechnięci, błyskając złotymi zębami, nalewali wrzątek do dziwnych szklanek z grubego szkła z krawędziami. Takie same były zawsze w rosyjskich, a wcześniej w radzieckich pociągach. I wszelakich barach. Co tu się dzieje? Najazd Rosjan na Kilimandżaro? Na Afrykę? Iwonka wysłuchała opowieści Krzysia, pocierając ramiona. Nawet nieuczesana mogłaby stawać do konkursu na Miss Miasta... No, dwustutysięcznego. – Kurde – zakończył opowieść. – Rozumiem, że te same koszulki można kupić w Petersburgu i w Pradze, że te same matrioszki i jakieś zasrane... – Iwonka syknęła. – Przepraszam, zakichane widoczki laserowo czy jakoś tam inaczej wycinane w szkle są w Moskwie i tejże Pradze, ale żeby tu, w Arushy, jakiś Rosjanin wciskał mi otwarte piwo, może zlewki albo co innego, i jeszcze groził, że mi mordę obije?! – Och, nie przejmuj się, przecież nie obił. A poza tym, może cię trochę rozpieściło to miłe traktowanie przez polskich kelnerów w Londynie, co? Już przywykłeś do tego Very *

Ty mi, kurwa, nie podpowiadaj, gdzie jest moje miejsce, dobrze? Ja cię, kurwa, i tak znajdę i tak wpierdolę w łeb, że, kurwa, portki obsrane, kutasie, zgubisz!

Important Polish? – Przeciągnęła się jak kotka, mrucząc przeciągle i kusząco. Pod cienkim bawełnianym T-shirtem wyraziście postawiły się do raportu obie suteczki. – Zajmij się raczej swoją żoneczką, cooo?... Nie przyniosłeś kawki, to może przynajmniej bunieczką się podzielisz? Mmm? – A drzwi? Nie ma zamka... – W nocy – poderwała się, oplotła mu szyję ramionami i przyciągnęła do siebie – jakoś ci to nie przeszkadzało? – W nocy – pachniała ciepłem, trochę obcą pościelą, zwietrzałymi, nie francuskimi przecież perfumami – wszyscy spali, można było założyć, że... Zamknęła mu usta pocałunkiem, nie walczył z nią, z nim, oddał go i na długą chwilę zapomniał o bezczelnych Ruskich. Potem ktoś zapukał do drzwi. – Haloo? Idiotka Jola. „Po co mówić: idiotka, skoro można: Jola!” – zaproponował pierwszego dnia wycieczki, po kilku jej słownych wyczynach na lotnisku Heathrow. Iwonka niemrawo broniła dziewczyny – kobieca solidarność... A jak się zręcznie i dobrze maskowała w Polsce, na spotkaniach integracyjno-organizacyjnych! Odsunął się odrobinę od Iwony. Może, widząc, że leżą w jednym łóżku, przytuleni, zrozumie sytuację i się wyniesie. Puknęła jeszcze raz w drzwi i nie czekając na zaproszenie, wpakowała się do pokoju. – Ale lało, widzieliście? A na podwórzu rosną banany! Rewelacja. Przełożyła gumę z jednego policzka do drugiego i przy okazji jęzor niemal wyleciał jej na biust. Co za nieapetyczna baba! Iwonka usiadła w łóżku, podciągając kołdrę pod brodę. – Lało? Serio? Ja, normalnie, nic nie widziałam... Krzyś się skrzywił, ale tylko w duchu. Nie znosił tego młodzieżowego slangu, w istocie służącego tylko maskowaniu braków w słownictwie, nieporadności w precyzyjnym budowaniu komunikatów. Tych wszystkich „wiadomix”, „rewe”, „centralnie”... „Normalnie” zajmowało poczesne miejsce na tej liście. Iwona nigdy wcześniej tego nie używała, pomyślał. Cholera, muszę ją izolować od tego babona! A! Od jutra wszystko się zmieni: jutro ruszamy na szlak Machanie Route, inaczej Whisky Route, to nie żarty, nie Coca-Cola Route, gruba zdechnie pierwszego dnia i będzie spokój. Mam nadzieję. – Stara! Centralnie, mówię ci, wiadro jak szlag! – Jola podskoczyła do łóżka, wbiła się między Krzyśka i jego żonę. – A ja, kurde, mówię ci, akurat, normalnie, byłam na podwórku, wcześnie się, centralnie, obudziłam. Te, wiesz, że mi ta moskitiera, ale jaja, normalnie, kurde, na łeb spadła? Szok!

Szkoda, że nie była ze stali czołgowej! „Palnął buziaka” i wyszedł jeszcze raz na dwór. Siostrzyczki w kaplicy ucichły, zamuczała, tak po polsku, jakaś krowa, gdzieś za bananami, ustawionymi za identyczną jak w milionach sklepów w Polsce lodówką z napisem: CocaCola. Nawet podobna kłódka na drzwiach. Jak się nazywa przeciwieństwo zróżnicowania? Ujednolicenie? A po łacinie? Unifikacja, tak, ale jest jeszcze coś ładniejszego... Globalizacja, unifikacja, globalna wioska? Coś w tym jest... Takie same komisy samochodowe u nas, na Ukrainie, w Kenii, takie same butelki, puszki, perfumy, klawiatury... Sandały, odtwarzacze mp3, kramy z okularami... Takie same... A co mi tam! Ja się mam przejmować?! Słońce jest inne, zapachy inne, powietrze, światło! Wszystko co niezmienne jest inne i pi-jękn-ne! Było „pięknierześko”, jak powiedziała Iwonka pierwszego wieczoru, choć wtedy nie było nawet w połowie tak kapitalnie. Trzeba wracać, wyciągnąć ją z wyra i się ruszyć. Słońce dopiero się rozpędzało do palenia. Między dwoma drzewami nieznanej „rasy” widniała jakaś góra, wyłoniła się z mgły czy oparów po deszczu. Przyjrzał się jej uważnie – Kilimandżaro na pewno nie, po miesiącach wpatrywania się w Kili na niezliczonych fotach, z których robił sobie tapety, rozpoznałby ją nawet brajlem. Ach, to Mount Meru! Druga co do wielkości? Czy Mount Kenia? A może to to samo? Nieważne. Ładnie się rysowała na tle nieskazitelnie czystego, soczyście błękitnego nieba. Trzeba wyciągnąć Iwonkę z łóżeczka, wyjść do miasta, paszporty do tatanki, pieniądze do sakiewki pod spodnie, zobaczyć coś. O jedenastej przybędzie Gilbert i poprowadzi do wodospadu. Przepakować się, jutro ruszają. Przemyśleć wszystko. Co tu, kurwa, robią Ruscy?! ***

Dwa Nici z wodospadu. Okazało się, że tam trzeba się dostać autobusem: dwie godziny jazdy plus półtorej godziny wspinaczki, wszystko dodatkowo płatne. Sześć osób z grupy zaprotestowało, trzy chciały zapłacić te nieszczęsne dziesięć dolców, ja też. Najgłośniej protestowała przeciwko... znaczy, najgłośniej była za wycieczką Sandra – modelka. Nie dziwię się jej, pewnie już widziała siebie na zdjęciach z wodospadem w tle. Jeśli mam być szczery, też bym chętnie popatrzył. Już wiedziałem, że Sandra umie się ustawić do obiektywu i wychodzi cacy! Rasowo. Zawodowstwo. Ale rasowo, klimatycznie. A co miała taka Jola do

wodospadu? No to gardłowała, że forsa płynie, że niepotrzebnie się uchetamy przed właściwym szlakiem... Samo miasteczko bardzo nieinteresujące, żadnych zabytków, jakiś obelisk „ku czci środka Afryki”: czworoboczny zegar z – koszmar! – logo Coca-Coli, skonać można. Wszędzie na ulicach hordy tubylców z kieszeniami pełnymi bransoletek z włosów słonia (ciekawe, gdzie słonie mają włosy, jakaś podpierducha to jest!), z wisiorkami, mapami, masajskimi hebanowymi nożami, masajskimi naszyjnikami. Po godzinie spaceru już wiem, że Masajowie, których jeszcze na żywo nie widziałem, to najważniejszy eksportowy towar Tanzanii. Co masajskie, to ekstra! Największe, najlepsze, najtrwalsze, najładniejsze! Obrazki, tkaniny, sandały... O, Masaj opon sandals! To jest bajer. Z opon, chyba, motocyklowych. Przewodnik Pascala pisze, że zadziwiająco wygodne. Nie mierzyłem, bo potem bym się nie urwał sprzedawcy. Ale jajeczne, żartujemy, że „te lepsze, bo gudjery”, „tamte slicki, na szybkie bieganie”, „te zimówki”, i tak dalej... Może kupię parę do domu, bo to jajo straszne... Po południu sucha burza, nie wiem, czy tak to się nazywa, ale grzmiało upiornie, a wody ani kropli. Coś musiało być niezwykłego w tym zjawisku, bo wybiegły wszystkie siostrzyczki, stadko około tuzina szarych pingwinów się rozćwierkało, kilka Murzynek, pracujących w misji, może jakieś uratowane z... niewoli? Cholera, tu stereotypy niekoniecznie są śmieszne! Uratowane skądś dziewczyny, w normalnych „perkalowych” sukienkach, wymachiwały rękami i paplały zawzięcie. Wyglądało na to, że wszystkie – niezależnie, czy po nowicjacie, czy przed – dziwią się burzy akustycznej... Wieczorem przyszedł Gilbert, nawalony jak cztery wielbłądy. Powiedziałbym – pamiętając, że masajski znaczy „dobry-wielki-piękny” – że jak Masaj, ale nie wiem, czy Masajowie piją. Bełkotał coś o dziewiętnastu dolarach od łba, na dodatkowe koszty. Na szczęście był z nim Paul. Zresztą nie wiem czy na szczęście: gdyby go nie było, nie dalibyśmy tej forsy i nawalony Gucio nie pamiętałby rano, co się działo, a tak, zgrzytając zębami, zebraliśmy po dwie dychy. Po dolarze zostało na inne koszta, które na pewno wynikną, tylko żeby pamiętał, gnojek, że dostał. Inna sprawa, że dziesięć dolców, to – po dzisiejszym kursie – dwadzieścia osiem złotych. Zapytałem Paula, czy Masajowie piją. Powiedział, że nie, że tylko „cośtam”, co niosą w tych swoich tykwach, jak idą na polowanie czy na wędrówkę ze stadem. To coś okazało się mieszanką mleka i bydlęcej krwi. Potem się roześmiał i dodał, że dodają też „a piece of shit”. Czyli szczyptę obornika, gówna, znaczy się. Do smaku?... Żeby wszcząć ferment w tykwie? Nie wiem, za słabo znam angielski, żeby wyczaić takie niuanse. Przepakowujemy się. Duże plecaki poniosą pottersi. Nasze małe plecaki mają być lekkie, ale musi być w nich wszystko co niezbędne... Tego niezbędnego jest od cholery, pierwszy dzień to wyjście w upale, a dojście już w chłodzie; sandały? Pewnie nie, podobno to las

deszczowy... Co jeszcze? Termos, woda, dużo wody, lekarstwa, jakiś ręczniczek. Muszę Iwonkę przypilnować, żeby nie niosła swoich kosmetyków i trzech paczek... Nieważne... Uczymy się i stosujemy zawzięcie nowe słówko. Pole znaczy wolno, a pole-pole to najczęstsze słowa na szlakach na Kili. ***

Tatu – Masta?... Masta?! Krzyś uniósł głowę i jęknął. Wczorajszy marsz wykończył wszystkich. Jolka się popłakała… Nic dziwnego. W autobusie złapała ich ulewa. Dobrze się stało. Po pierwsze, było chłodniej. Po drugie, gdyby wyjechali zgodnie z rozkładem, ta sama ulewa złapałaby ich już na szlaku i załatwiła na łanhandredpersent. Maszerowaliby potem przemoczeni te dziewięć godzin, bo przecież podstawowe plecaki już dawno były o setki metrów przed nimi. Ale coś za coś: deszcz ich nie zmoczył, zmoczył za to gliniastą, wykrojoną w zboczu góry drogę, autobus stanął, musieli wysiąść, oporządzić się i ruszać. Dodatkowe dwa kilometry marszu pod bramę, dodatkowe dobre dwieście czy trzysta metrów w pionie. Najpierw było miło i egzotycznie: w wąwozie uprawy wszechobecnego banana, a ponadto kawy, mango, podobno pieprzu, bo takie małe te krzewinki. Na początku, gdy byli w pełni sił, żartowali z siebie, targowali się z niezniszczalnymi sprzedawcami map, kapeluszy, czołówek, peleryn, maczet; niestety, w miarę jak wilgotne niczym wyjęta z wanny gąbka powietrze zaczęło zatykać, a pot przykleił T-shirty do pleców, kpiny i żarty ucichły… Wreszcie dotarli do bramy parku Kilimandżaro, z dziwnym napisem: Karibu. O co chodzi? Po chwili się dowiedzieli, że karibu w kiswahili to „witaj”. Paul nie wiedział, że istnieje zwierzę o takiej nazwie. Ale numer! Zaczęła się właściwa wspinaczka, najpierw szlak jak na Chełmiec, potem trochę jak na Wieżycę, potem dłuższe i krótsze odcinki ścieżki tonące w błocie. Zmierzch. Wtedy okazało się, że Krzyś zostawił swoją czołówkę w plecaku głównym. Szedł więc za Iwonką, a ta, zmęczona, zapominała, że mąż nie ma światła, i świeciła tylko sobie pod nogi. – Kochanie, rozszerz plamę światła i nie skacz tak do przodu, bo ja… – Jezu! Nie marudź, Krzychu! Nie widzisz, że ledwo lezę? – powiedziała zirytowana. Chyba była bliska dźgnięcia go kijkiem z widiowym grotem. – O matko…

Wyrobił więc sobie metodę zapamiętywania oświetlonego przez żonę kawałka drogi i poruszania się potem po nim na pamięć, jednocześnie zapamiętując kolejny kawałek. Korzenie, stopnie, baseny z błotem i dwoma-trzema konarami ciśniętymi przez bagno… Ciemność kompletna dokoła. Nie zostawało miejsca w umyśle na myśli, na analizę, na nic… Nigdy wcześniej nie pokonywał bagna pod górę. Czego to życie nie serwuje… Do obozu dotarli po dziewiątej, namioty, na szczęście, rozbite, kolacja przygotowana. Olał ją. Wypił herbatę, a raczej wchłonął wraz z nędznymi resztkami tlenu w powietrzu, i zapadł w kamienny sen. Nawet nie dopiął śpiwora, zresztą i tak by się nie dało: francowata mała mumia! – Masta! Usiadł w niedopiętym śpiworze. Iwonka spokojnie spała, leżąc na plecach. Jak można spać na plecach i nie chrapać, i w ogóle – spać?! Zsunął się po samonadmuchującym się materacyku ku drzwiom bez trudu – namiot stał na stoku – i ostrożnie rozpiął drzwi. Przed „przedsionkiem” kucało dwóch tragarzy – jeden trzymał tacę z kubkami, łyżeczkami i miseczką z szarym cukrem, drugi potrząsnął lekko dwoma termosami. – Tea, master. – Coffe, please. – Krzyś ziewnął. – No coffe, tea. Kurwa. Okej, herbata. Wziął dwa kubki, wrzucił po torebce liptona, zalali wrzątkiem, odeszli. Postawił kubki obok butów, wsunął się do namiotu, zapiął do połowy drzwi. – Iwuś? Iii-wuś?! – Jezu, Krzychu, ciebie pogięło czy co? Przecież śpię! – Mylisz się, nie śpisz, skarbelku. Wstajesz. – Zaśmiał się cicho. – Pijesz herbatę, ubierasz się, pakujesz i idziesz. Przede mną. Położył się obok niej, sięgnął do suwaka i wsunął rękę do ciepłego śpiwora. – Serio mówisz? – Zmieniła trochę ton, jakby nieco dalej odbiła od brzegu snu. – Już wstajemy? – Ta. Wsunął rękę głębiej, niżej, w miękkie dresowe spodnie. – Dżizas! – syknęła. – Przestań, bo jestem pełna. Zsikam się! Posłusznie wycofał rękę. – Słuchaj, mogłabyś trochę mniej przejmować od Jolki? Te „normalnie”, „dżizas”, „wioHa”… Przeciągnęła się, odwróciła do męża, pogłaskała po głowie, pocałowała. – A ty mógłbyś się mniej czepiać ludzi, co? – szepnęła. – Wszyscy ci nie pasują. Ten jest Ruski, ta kretynka, ten skąpiradło z Poznania, tamten Murzyn. Nie za dużo dokoła niepokoju? Wszystko cię wkurza?

– Nie bądź niesprawiedliwa. Ruscy mnie wnerwili, bo mi usiłowali spuścić zlewane piwo. Chyba nie muszę pić czyichś plwocin? Westchnęła. – Ciekawe, że tylko tobie ten numer zrobili. Wszyscy po kolei byli w tym barze i wszyscy żłopali świeżo, na ich oczach otwierane kilimanjaro. – Uniosła znacząco brew. No, to niesprawiedliwe, pomyślał Krzyś. I żona powinna stać przy swym mężu… – W zdrowiu i chorobie, w szczęściu i nieszczęściu – powiedział na głos, sztywniejąc. – Co? – To, że jestem twoim mężem, twoim ukochanym, a ty trzymasz stronę jakichś bydłowatych… Zacmokała i nie słuchając go, a umiała znakomicie pokazać, że nie słucha i nie słyszy, i nie będzie słuchać i słyszeć, wysunęła się ze śpiwora, potem na dwór. – Jambo! – usłyszał jej wesoły głos. – Habari gani! – odpowiedział ktoś. – Eee… haba-ri?... Gani? – zapytała Iwonka. – What does it means? – It means: „How are you?”. – Aaa… Habari gani… Fine thanks! – Nzuri, asante! In suahili: „Nzuri, asante!”. – Okej. Nzuri, asante! Fajnie, woli się uczyć suahili niż porozmawiać z mężem. Dobra, trudno, ekstrema, podniecenie i zmęczenie, to odmienia ludzi. Wyjął kosmetyczkę, jedną z kosmetyczek, służącą podczas wyprawy za apteczkę. Duramid na wysokość, malarone na żółtą febrę, znaczy – gorączkę, teraz się mówi. Co tam jeszcze… Witaminy, cały zestaw. Odłożył porcję dla Iwonki, przesunął się do wyjścia, pieprzone namioty, niskie takie… No, niskie, ale cieplejsze i lżejsze… Dobra, wychodzimy. Wysunął się na zewnątrz. Cały tabun Murzynów, dopiero teraz zobaczył, jak ich było dużo na tuzin wycieczkowiczów, krzątał się raźnie po obozie. Ostrożnie sprawdził swoje stawy i mięśnie. Nie najgorzej, o dziwo. Wczoraj sądził, że niemal zakończył wycieczkę, ale nie. Jest okej. Wysoki Murzyn w kominiarce z polaru, którą jakoś sprytnie potrafił ulokować w stanie zwiniętym na samym czubku głowy, przyjrzał mu się uważnie i nagle powiedział: – Come! Poszli razem dwadzieścia kroków ścieżką, która – zapewne – prowadziła na szczyt. Za niskim drzewem pokrytym strzępiastymi liśćmi otwierał się widok na Kilimandżaro. Bajoński, jak powiedziała wczoraj Iwonka. Piękne słówko wymyśliła, dwa w jednym, znaczy tyle co drogi i piękny widok. – O… kurde… – sapnął. – Piękna, nie? – zapytał Murzyn. – Nie zawsze jest taki widok, macie szczęście. Trącił Krzysia w ramię i wrócił do obozu. Krzyś stał i chłonął widok.

Cholera, już się opłacało, pomyślał. Jest piękna i taka jak z widokówki i z sieci. Wybija się z, powiedzmy, równiny, wcina w błękitne niebo bez obłoków, ciemna podstawa, spływające śniegi. Jednak są! Pieprzenie, że już resztki… A może resztki? Może kiedyś była cała ośnieżona? Podobno zostało tylko dwadzieścia procent tego śniegu, który tu był sto lat temu. – Słuchaj, patrz! – Po powrocie do obozu łaził od namiotu do namiotu i popisywał się swoją kompetencją: on już widział Kili, oni dopiero gramolili się z namiotów. Przerywał senne i leniwe poranne sprzeczki, ziewanie, rozglądanie się, wysyłał wszystkich na ścieżkę. Wracali uśmiechnięci i pogodni, biegli po aparaty, pstrykali na potęgę. W tym czasie pomocnik Simona kucharza rozłożył dwa kraciaste koce do śniadania. Iwonka też pobiegła na ścieżkę, a wróciwszy, rzuciła się mężowi na szyję, przytuliła, potarła nosem za uchem. – Ale się cieszę – szepnęła i skubnęła małżowinę ucha Krzysia. – Aż się podnieciłam. – No to masz niewiele czasu – mruknął, z przyjemnością przytulając ją do siebie. – Czarek mówi, że na trzech tysiącach metrów nie staje. – Stanie, stanie – obiecała i rzuciła się do namiotu. – Co tam emerytowany wojskowy wie o stawaniu? Chyba że do apelu. Pół godziny z głowy, pomyślał. No i dobrze, komu to przeszkadza? Dba o siebie, i jej przyjemnie, i otoczeniu. I mnie. Wykonał kilka skłonów, nie najgorzej, wczoraj myślał, że to koniec, że się nie pozbiera, zwłaszcza że dzisiejszy odcinek do przejścia wcale nie był krótki. Ile? – Gilbert, how many kilometer we going today? – zapytał szefa wycieczki. – Nine. To Shira Camp. About six and half, maybe seven hours. – Wcale nieskacowany Murzyn uśmiechnął się. Połowa wczorajszego, ale zawsze to dziewięć kilosów, no i bardziej stromo, i wyżej, niemal cztery tysiące metrów. Gorzej z tlenem. – Ja prtole! – rzuciła przebiegająca obok Jola. Popędziła z aparatem na ścieżkę, żeby zrobić zdjęcie Kili. „Cyfrowy”, oświadczyła przedwczoraj z dumą. Profanacja? Fałdy tłuszczu wylewały się z biodrówek. W duchu policzył do dziesięciu, wzruszył ramionami i skierował się do koca, gdzie już siedziało sześciu uczestników wycieczki. Romek, najstarszy w ich gronie, dziwnie owłosiony, bo rudy i łysawy jednocześnie, upierał się, żeby wszyscy mówili „wycieczka”, a określenie „wyprawa” zarezerwował dla siebie. Pomocnik kucharza – imię zapomniane – przyniósł wazę z owsianką. Szarą, kleistą, gorącą. Krzyś zjadł przez rozsądek małą porcję, dość obficie posypaną cukrem. – Owsianka jak w przedszkolu – powiedział. Odpowiedziały mu skinięcia głową.

– Mnie wyrzucili z przedszkola po trzech dniach – powiedział Romek. – Relegowany za notoryczne zakłócanie ciszy poobiedniej. Podczas leżakowania panie miały dwie godziny dla siebie, a ja z nudów budziłem inne bachory i były nici z plot. No i mnie wyrzucono. – Powinieneś wstąpić do ZBOWID-u, czy jakoś tak – rzuciła wypiękniona Iwona, podchodząc do koca śniadaniowego. – Dostałbyś rentę, jako ofiara komuszego reżymu. Taką ją kochał – uszczypliwą, ostrą, dowcipną, lotną. Nie taką, jaką robiła się w obecności Jolki. ***

Cztery Dotarliśmy do Shira Camp po dziewięciu godzinach marszu. Wyszliśmy z lasu deszczowego, ciemnego, wysokiego, wilgotnego. Najpierw coraz niższa roślinność, jakieś kaktusowate, opuncjowate, nazywamy je jak kto chce, najczęściej dodając gatunkowe: „pierdolona”. Tak tylko, żeby się wyładować. Pierdolona senecja, pierdolona lobelia... Jeszcze jakieś pierdolone inne. Wchodzimy na odcinek drogi jak z enerdowskiego filmu science-fiction: rdzawe pumeksowe głazy, jak po wybuchu wulkanu. Ha, czemu „jak”?! Przecież to wulkan, najwyższy wulkan świata, najwyższa samotna góra świata, coś tam jeszcze najwyższego... A, najwyższa góra Afryki! Wysforowaliśmy się na czoło, piątka. Piątka starsza idzie za nami. W pewnej chwili minęliśmy fajną głęboką jaskinię obok ścieżki, żarło w niej swoje „lunche” sporo ludzi, to widać. Wstyd. Na szczęście to nie Polacy. Albo nie tylko Polacy. Wchodzimy na wyrąbane w skale stopnie, chyba jedyne ułatwienie, nie licząc kilku drągów, ciśniętych w co większe odcinki błota na wczorajszym etapie. Zdobyliśmy jakiś kamienny pagór, który, jak stwierdziliśmy wszyscy, powinno się po prostu omijać, no bo jaki sens ma włażenie na górkę po to, by z niej zejść na zbocze główne i dalej się wspinać? Ale tak prowadzi trasa. Dobra, weszliśmy i... sypnął grad. Suchy, cholernie twardy. Nie za duży, ale zrobiło się ciemno i mało przyjemnie. Sypało czterdzieści minut. Przestało i fajnie. Pomyślałem, że – oczywiście – w moim lekkim plecaku zabrakło miejsca na pelerynę, którą na siłę wciskała mi Mirka, i wcisnęła. Ale gdzie ja ją z kolei wpakowałem? Iwonka miała swoją błękitną, obszerną, może nawet za bardzo, ale na pewno była cała z plecakiem pod osłoną. Czego nie można powiedzieć o mnie. Tylko kondom na plecaku.

I musiało zacząć lać. Mocno i dziarsko. Ciepły nawet był ten deszcz, tylko kurewsko mokry. I lało półtorej godziny. W pewnym momencie szliśmy „trawersem”, dla mnie przynajmniej był to już trawers: ścieżka wydłubana w kamieniu, z pionową ścianą z prawej i niemal pionowym, dwudziestometrowym urwiskiem z lewej. Niżej poszarpane rude pumeksowate głazy. Zero szans na przeżycie. W pewnej chwili, idąc tak na końcu, z głową opuszczoną, żeby deszcz nie siekł po oczach, zobaczyłem, że ścieżka się skończyła. Normalnie „wsiąkła” w ścianę z prawej! Ostrożnie obejrzałem się. Dobrze szedłem, była ścieżka. Ale nie ma. W końcu uniosłem głowę i zobaczyłem znikający jakieś cztery-pięć metrów wyżej but Iwonki. Kurwa! Wspinaczka?! Kijki teraz nagle zaczęły przeszkadzać, bardzo. W dupę sobie je wsadzić czy jak? Jeśli spadnę, to i tak bez różnicy – kijki w dupie czy obok ciała, w przypadku denata jedno obrażenie więcej, jedno mniej... Dobra, wspinam się. Nie wiem, gdzie wsadziłem kijki, może trzymałem w zębach? Na pewno są mi potrzebne obie ręce, czubki butów na występy, obłe, akurat tu – obłe! Dobrze, że posłuchałem Macieja i wziąłem jego buty, a nie swoje, „wygodniejsze”, teraz w tych wygodniejszych frunąłbym na dół, a tam pumeksowate, brązowe głazy wielkości fiata 126p. Serce mi pompuje krew, adrenalinę, cholesterol, fuzle, aż w skroniach łupie. I... już! Wlazłem. Dobra, to dołączam do grupy, stoją pod małym nawisem, coś tam pogadują. Nikt się nie przejmuje moją nieobecnością, nawet żona. Idziemy dalej, jeszcze godzina w deszczu. Razem półtorej. Jestem mokry do cna. Dochodzimy do Shira Camp. Jest pięknie. Kilimandżaro nagle w całej krasie się odsłania zza kurtyny chmur, kto żyw wyciąga aparaty, najwięcej pstryka Jolka, sapiąc i drąc się na całe gardło o zaletach aparatu, „cyfrowego”. Jakby inni mieli zorki 5! Romek nawet sięgnął po statyw, ale zanim go rozłożył, Kili zniknęło za kurtyną. Przebieramy się. Wpadam na genialny pomysł: uruchamiam swoje podgrzewacze, takie żelowe poduszki, które zainicjowane sztywnieją i się nagrzewają, wkładam do butów Iwonki i moich i zamykam w workach. Niech się grzeją, suszą, parują. To był dobry pomysł – rano są suche. Dziś mamy wejście na 4630 metrów i zejście na 3950, do Barranco Camp. Aklimatyzacja. Jutro, podobno, laba. Krótki odcinek i nieduża różnica wzniesień... ***

Tano

– Słuchaj, Krzych… – Oskar podchodzi do mnie i ruchem brwi wskazuje, że ma coś konfidencjonalnego do powiedzenia. Rozglądam się i wskazuję brodą wyjątkowo duży okaz senecjo-lobelii. – Dzisiaj Romek ma urodziny – mówi Oskar. – Może coś wykombinujemy? – I Gilbert – przypominam sobie. – Przedwczoraj, pamiętasz, zgadali się, że mają w tym samym dniu urodziny. – Nie wiem, czy chcę z tym pijusem… – Pijus to wiadomix. – Oskar uśmiecha się, to on wniósł „wiadomix” do naszego wyprawowego słownika. – Ale i tak będzie głupio – my śpiewamy Sto lat, a ten stoi z boku? A bez hałasu się nie da. Oskar się rozgląda, jakby wcześniej nie spenetrował wzrokiem płaskiej pochylonej powierzchni obozowego plato: wielkości czterech, może sześciu boisk futbolowych. – No, nie da. – To kij z nim, z Gilbertem. Przecież wódki i tak nie będzie? – Nie będzie. – Oskar smętnieje. – No to co robimy? – Romek ma spory zapas gorzkiej czekolady – mówię, starając się utrzymać powagę. Oskar wytrzeszcza oczy. – Chyba ochujałeś! Weźmiemy od niego czekoladę, żeby mu ją dać w prezencie?! Chwilę rechocemy. Potem uspokajam go: – Okej. Proponuję tak: ja mam nowiutki rozgrzewacz, taki żelowy. Zdobądź kawałek świeczki od Rasty, a dla Gilberta wydębię paczkę malborasów od Czarka, przykleimy do obu po świeczce, odśpiewamy Stolarza i czekamy na poczęstunek. – Dobra. Przed kolacją? – Tak jest. Ruszamy do obozu. Oskar chrząka, rusza żuchwą na boki, najwyraźniej lekko zesromany. – Aha, słuchaj, ty masz wejścia do prasy i tak dalej… Bo wiesz co, ja piszę, do szuflady, albo nawet i nie, bajki. – Kiwam głową, że niby czemu nie? – Kiedy jechaliśmy z Nairobi do Arushy, wiesz, wszyscy zakimali, trzy godziny siedziałem jakby sam, naoglądałem się tych płaskich akacji i wymyśliłem taką afrykańską bajkę. Ja nie wiem, czy ją napiszę, a tym bardziej, czy komukolwiek dam, ale chętnie bym wysłuchał twojej opinii. Nadymać się? Moja opinia go interesuje?! – Dobra, why not? – No to fajnie. Jak się oporządzimy, to się zgłoszę, albo jutro pójdziemy na szlak razem, to ci opowiem. – Stoi. We właściwym obozie, czyli w grupie naszych namiotów, Iwonka słucha z przejęciem Jolki. Właśnie z przejęciem, wcześniej nie zauważałem, żeby ją interesowało takie

pustosłowie, przecież o czym taka Jolka może mówić, na Boga? O Ibiszu, o M jak Miłość, o dyskotece? Nie, na dyski nie chodzi. Chyba. Przecież by schudła, gdyby się trochę poruszała. Szwendam się po „obozie”. Obóz – pięć namiotów. Plus jadalny, w którym potem śpią pottersi. Kto pierwszy powiedział „Harry Potter”? Ja? Może. Kilimandżaro znowu za kurtyną z obłoków. Za to z tyłu dobrze widać Mount Meru. O dwa tysiące metrów niższa, niedawno jacyś koledzy Iwonki weszli na Mount Meru i nie weszli na Kilimandżaro. Szlag, jak nie wejdę – osiem tysięcy złotych w plecy, bo co mi tam safari po Kilimandżaro?! Safari to tak, żeby nie wracać od razu do Polski, żeby się poopalać. Ale co będzie, jeśli nie wejdę? Iwonka zniknęła w namiocie, który dzieli Jolka z Marzeną. Idę do swojego, kładę się na brzuchu, z butami na zewnątrz, intensywnie odpoczywam, zbieram siły przed jutrzejszym skokiem w górę. Zwierzęco odpoczywam. Jutro, jak to mówi Czarek, napieramy. Czterdzieści minut później wyciąga mnie z namiotu Oskar. Zbieramy się przed świetlicą, Sandra przyprowadza Gilberta, no i zaczyna się: całowanie, życzenia, „prezenty”. Potem Sto lat, dla Gilberta, dla Romka. Nadciągają inni harrypotterowie, najpierw słuchają naszego Sto lat i A kto z nami… Potem Paul, radośnie i zaraźliwie szczerząc zęby, zaczyna śpiewać, inni podchwytują: on wers, oni przyśpiewują i refrenik, „hakuna matata”. Wciąga… Jambo, Jambo Bwana! Habari gani? Nzuri sana! Wageni, Mwakari Bishwa Kilimanjaro, hakuna matata. Karibuni wageni, hakuna matata! Tunawapenda sana, hakuna matata! Tupande Kilimanjaro, hakuna matata! Twende Machanie hui, hakuna matata! Tupande Shira Camp, hakuna matata! Twende Barranco Camp, hakuna matata! Twende Karanga Camp, hakuna matata! Twende Barafu Camp, hakuna matata! Twende Uhuru Peak, hakuna matata! Och, ale się wszyscy rozbawili! Gdyby w obozie była gorzałka, na pewno by wyskoczyła z plecaków. Piosenka została odśpiewana jeszcze raz, bo Oskar skoczył po dyktafon i nagrywał, inni – udolnie albo mniej – dołączyli do chóru. Gilbert – mile uśmiechnięty, guzy na czole już mu niemal zeszły. Musiał się nieźle nawalić przed naszym przylotem.

Czterdzieści minut później Rasta zapędza nas do kolacji, bo mu wszystko stygnie. Siedzę przy drzwiach, przytargałem sobie kamień, próba siedzenia w kucki skończyła się szybkim i bolesnym skurczem w lewej nodze i – co dziwne – pod prawym żebrem. Oczywiście, żarciki: „Gdzie masz serce?”, „Czy to nie zawał?” i tak dalej. Iwonka przytuliła się i pocałowała mnie w ucho; Romek zahuczał. – Nie przejmuj się, zawału dostaniesz co najwyżej w namiocie. – Na trzech tysiącach nie staje, Iwonko – powiedział chyba po raz ósmy od początku wycieczki Czarek. – Komu nie, temu nie! – odparowała moja żona. Jedliśmy zupę – zupa „jakaś”. Na moje oko to była jakaś polewka z mąki, wody i „smaku” z torebki. Ale ciepła. W namiocie zrobiło się duszno i parno. Odchyliłem połę. Usłyszałem czyjeś podniesione głosy. Najpierw pomyślałem, że to Murzyni się kłócą, nie po polsku w każdym razie. Potem zrozumiałem, że to Rosjanie. Dziwne. Wychyliłem się z namiotu. Wydawało mi się, że wszyscy, którzy przyszli na Shira Camp wcześniej, rozbili się też wcześniej, bliżej wyjścia na szlak. My musieliśmy do punktu wyjścia przemierzyć dobre czterysta metrów, nikt za nami nie przychodził, więc skąd tu w pobliżu Ruscy? Dochodziły do mnie tylko urywki słów, a rozumiałem tylko „blad’ „, „nie pizdi”, „na chuj”. – Znowu Ruscy? – zdziwiłem się. – Skąd ich tu tylu? – Rozpełzli się po świecie – rzucił domyślnie Czarek. – Jak tylko dali im paszporty, ruszyli w świat. Wiesz, ilu ich jest w Alpach?! – A Majorka? – poderwała się Jolka. – Kurde, szok! Tam moja kumpela była, taka Magda, krejzolka, mówię wam, na maksa, i mówiła, że, normalnie, Ruski na Ruskim. Już nawet, normalnie, Szwabów nie widać, tylko Ruscy. Dostaję wysypki, kiedy ten kołtun się odzywa. Kołtun + kałdun = kołdun. Kołdun jeden. Dobrze, że zrobiło się zimno, przynajmniej te swoje zwały schowała, musiała długo upychać te fląchy w spodniach. Brr! ***

Sześć – To co, opowiem ci? – Opowiadaj – zgadzam się.

Szczerze mówiąc, jestem ciekaw, co Oskar wymyślił. Moje chody, którymi może nieopatrznie pochwaliła się Iwonka, to Jurek Czarniak, redaktor w „Wybiórczej”, i Hanka Kudła, ta z radia. To za mało, żeby jakoś wypromować bajki Oskara. Zresztą, czy on liczy na promocję? Może tylko chce się wygadać? – Dawaj. – No to wiesz... Tylko to tak zgrubnie wszystko jest. Jakbym pisał, toby było inaczej, ale teraz, tak na gorąco... Idziemy kamienistym szlakiem, wkroczyliśmy na dziwny teren – wysypany płaskimi kamiennymi, jakby dachówkami, wszystko jest z dachówek: szlak, zwały płytek dokoła. Jakaś dziwna formacja; idąc, dzwonimy, jakbyśmy szli po wysypisku butelek, wielonośny ksylofon. Oczywiście, kupa zdjęć, obowiązkowo. – No więc tak – zaczyna Oskar – kiedyś, jak to w bajkach, dawno, dawno temu syn boga Yaliyotokoseka, młody, potężny, ogromny Kisonono, wędrował sobie przez sawannę. Częściowo czynił to z polecenia ojca, bo Kisonono był opiekunem drzew i lasów, i ojciec co jakiś czas wysyłał syna na takie inspekcje. Młodzieniec robił to również z nudów, bo tam, w niebiosach zamieszkanych przez bogów, było dla niego nudno, a poza tym ojciec coraz częściej przebąkiwał o związku syna z boginką Tniope, a Kisonono Tniope się nie podobała. W ogóle nie podobała mu się żadna z boginek, ani żadna z ich służących, ani... No nikt. Wędrował więc Kisonono po ziemi, czasem dla rozrywki biorąc pod pachę dwa czarne nosorożce. Z takimi wijącymi się i brykającymi rozjuszonymi potworami biegł pół dnia, po czym wypuszczał je i patrzył, jak oszołomione gapią się swoimi krótkowzrocznymi ślepiami i nie wiedzą, gdzie są, czemu nie widać ich sadzawki, ich stada, ich samic. Czarne nosorożce, kiedy były ogłupiałe, bardzo Kisonono śmieszyły. Nie robił tego numeru nigdy słoniom, słonie kochał, nosorożce zresztą też, ale one tak śmiesznie się miotały i ryczały pod pachami... I dobrze. Pewnego razu szedł sobie spokojnie po sawannie, z głową ponad koronami akacji żółtopiennej... – Jakiej? – przerwałem odruchowo. Wtręt botaniczny jakoś mnie wybił z narracji. – No... chyba tak się nazywa. Tych akacji jest od groma, wiadomix. – Oskar, ja cię błagam! – jęknęła Sandra. – Krzysiu, ty mu powiedz, że idiotyczne jest to wiadomix. – Czekaj, niech baje – wykonałem chytry unik. – Okej. Szedł sobie po sawannie z głową ponad akacjami i nagle w jednej jedynej kropli rosy na malutkim listku akacji zobaczył twarz młodej, pięknej kobiety. I od pierwszego spojrzenia zakochał się w niej. Tym sposobem znalazł cel w życiu – teraz przemierzał ziemię w poszukiwaniu ukochanej. Wyciął koronę drzewa, na którym ją zobaczył, żeby nikt inny jej

nie widział. Wycinał też swoim ogromnym nożem inne korony, tak na wszelki wypadek, żeby się nikomu więcej nie pokazała. Nie wiedział o niej nic – perorował Oskar, maszerując przede mną. Mówił przez ramię, w gruncie rzeczy widok dość dziwny. – Nie wiedział, kim jest, jak się nazywa, gdzie żyje, i zarazem wiedział wszystko: że ją kocha. Zarzucił wszystkie swoje obowiązki, zarzucił zabawy. Zdziwione, że nikt ich nie rusza, czarne nosorożce nerwowo drzemały w upale... A Kisonono szukał ukochanej. Przemierzał kraje ciepłe i zimne, przemierzał rzeki, morza, jeziora, wspinał się na góry, zapuszczał w najgłębsze parowy, wąwozy i szczeliny w ziemi. Nie przepuścił nawet wulkanom. Aż w końcu nabrał pewności, że takiej kobiety nigdzie nie ma. Zatrzymał się przy ostatnim, nieobciętym jeszcze drzewie akacji, zrozpaczony zaczął ciąć jego koronę. I wtedy ukłuł go jeden mały cierń. Nie wypowiedziawszy już ani słowa, Kisonono umarł. Oszalały z rozpaczy ojciec zapuścił się w podróż strumieniem czasu, żeby sprawdzić, o co chodziło z tym wizerunkiem, i odkrył, że umieściła go w kropli rosy na liściu stara wredna czarownica Gurudumu... Ominąwszy duży głaz na garbie kolejnego pagóra, Oskar się zatrzymał. Zaintrygowany, przecisnąłem się między nim i kamieniem i, jak on, znieruchomiałem. Przed nami, na wijącej się między większymi i mniejszymi porowatymi kamieniami ścieżce, stała cała nasza grupa, osiem osób, które już wyszły na garb. A jeszcze dalej, na względnie, ale tylko względnie płaskiej powierzchni, wielkości około czterech, może nawet pięciu hektarów, siedziały ogromne czarne ptaki. Jakieś krukowate z orlimi dziobami, te, o których wszystkowiedzący Czarek mówił: „Patrzcie, z jakim wysiłkiem biją skrzydłami powietrze, już się czuje rozrzedzenie!”. Pokrywały cały teren, oprócz stojących po obu stronach szlaku co sto, osiemdziesiąt, czasem co czterdzieści metrów kopczyków kamieni – duży, mniejszy, najmniejszy – jakby oznakowanie szlaków. Idiotka – Jolka, znaczy – powiedziała pierwszego dnia, że jej zdaniem to kopczyki modlitewne, i sama postawiła ze cztery, zanim Gilbert wyjaśnił jej właściwe zastosowanie piramidek. W każdym razie tylko one, pewnie dlatego, że niepewne, chwiejne, nie były obsadzone przez ptaki. Obejrzałem się na idącego na końcu Paula. – Paul, what is it? Zmarszczył czoło i szybko dołączył do nas. – O, shit! Rozglądaliśmy się i rozglądali... Nie było widać innych grup, wyruszających na szlak jak zwykle przed nami, nie było naszych harrypottersów z bagażami, był szlak z tyłu, normalny, i szlak czarny, pierzasty, przed nami. Paul ruszył przed siebie, no tak, on tu był szefem. Ominął zawzięcie pstrykających fotki Michała i Wojtka i energicznie ruszył na ptaki. – Kurde, zaraz będzie fota! – syknął Oskar i wyszarpnął z futerału swoją nową cyfrówkę Rico.

Zero osiemnaście sekund do gotowości do zdjęcia, zdąży. Zdążył. Ptaki wyczekały, aż Paul zbliży się na odległość dwudziestu kroków, i niemal jednocześnie wzbiły się w powietrze; nad płaskowyżem rozległ się łoskot kilkuset, może kilku tysięcy skrzydeł. Stado nie ruszyło, jak się spodziewałem, w jednym kierunku, tylko się rozpierzchło na wszystkie strony, przez chwilę niebo było czarne od pierza i dziobów. Oskar zdążył pstryknąć kilka zdjęć, potem przestawił aparat na funkcję wideo i kręcił się jak fryga, usiłując złapać jak najwięcej ptaków w kadrze. – Ja pierdolę! – syknął, gdy rozproszone stado zniknęło za krawędziami skał. – Co to było, Paul? Paul pokręcił głową. – I was on a Kili about eighty time, but I didn’t see so many birds! Podniecona grupa powtarzała w kółko: „ptaki”, „dziwne”, „ja pierdolę”, „czarne”... – OK, people! – Paul zaklaskał w dłonie. – Go away. Pole-pole! Wolno, wolno... Ruszyliśmy. Jeszcze przez kilka minut wszyscy komentowali niezwykłe zachowanie ptaków. Choroba? Ktoś, chyba Wojtek, zawołał: „A może kręcą Ptaki 2, tylko my nic o tym nie wiemy?”. Ktoś się roześmiał. Oskar podskoczył w miejscu i jakby zamknął w ten sposób incydent. – No to, słuchaj, dokończę tej bajki... Tę bajkę! – Gurudumu od wieków – ciągnął Oskar – od zawsze walczyła z ojcem Kisonono Yaliyotokoseką, zawsze też przegrywała. Tym razem postanowiła uderzyć od innej strony, w syna Yaliyotokoseki. Zrozpaczony bóg ruszył przed siebie, a idąc, jak syn wcześniej, ciął korony niczemu niewinnych akacji. Korony, które przypominały mu o utracie ukochanego jedynego syna... I od tej pory wszystkie akacje na sawannach mają ścięte płaskie korony... Szliśmy chwilę w milczeniu. – Słuchaj, ja nie jestem znawcą, a szczególnie bajek. Tych z dzieciństwa już nie pamiętam, a wnuków jeszcze nie mam. Ale moim zdaniem śmiało możesz coś z tym zrobić. Oczywiście, w takiej postaci jest za krótka, musiałbyś powstawiać jakieś opisy, krajobrazy, postacie, jakąś, nie wiem, piosenkę, którą, na przykład, nucił Kisonono, szukając swojej ukochanej, czy coś takiego. No i albo znaleźć konkurs na bajkę czy bajki, albo wydawnictwo, które to opublikuje, ale, wiesz, jedna to za mało. – Ale Oskarek wymyślił kilka bajek! – powiedziała Sandra, zwalniając. – Opowiada mi na dobranoc. – No, jeśli masz kilka bajek, to jak najszybciej bierz się do pisania – powiedziałem. – Co innego jedna bajka, a co innego od razu cykl. Jak będziesz odkładał... – Ale mi się nie chce! Wymyślić, owszem. Z tym nie mam kłopotu. Ale pisać?

Docieramy do kolejnego grzbietu, pokonujemy go i wychodzimy na płaski balkon. Paul zarządza przerwę na lunch. Wojtek wyrywa słuchawkę z ucha. – Noż, kurwa, ja już nie mogę! – warczy. – Wiecie, co usłyszałem? Chcę powiedzieć, że nie chcę wiedzieć, że nie po to urwałem się z domu, z pracy, z Polski, żeby tu przeżywać problemy oddalonej o dziesięć godzin lotu ojczyzny, ale nie zdążyłem. – Pewien posioł zaproponował, żeby Watykan przenieść do Polski! – mówi Wojtek i wali dłonią w kolano. – Ci-i-icho, spokojnie! – mówi Michał, odsuwając się. – Bo ci ciśnienie skoczy! – Niech skacze, ale ja, kur-r-r-r... nie mogę, no! – Watykan do Polski? – pyta spokojnie Sandra. – Tak. Znaczy, Watykan zostanie tam, gdzie jest, i tam będzie muzeum religii czy Kościoła, a tylko instytucja, Stolica Piotrowa, przeniesie się do nas. Do Lichenia może. A rząd Polski ma łożyć na utrzymanie tego. Znaczy, my! Oddamy po dwa procent dochodu i to wystarczy, według posioła Nieznańskiego, czy jak on tam się zwie. Że niby jak się Polacy odnowią moralnie, przestaną pod wpływem bliskiej emanacji papieskiej kraść, cudzołożyć, korumpować się i w ogóle grzeszyć, to i tak budżet na tym wyjdzie lepiej, więc stać nas na to. – Pewnie że stać – mówi Czarek. – Skoro nas stać na gigantyczną Świątynię Opatrzności Bożej. – Wzrusza ramionami. – Chyba opaczności bożej! – warczy Wojtek. – A co to za różnica jest? – pyta Jolka, wytrzeszczając oczy. – Przecież on tak powiedział: opaczności? Kilka osób wymienia znaczące spojrzenia. Nie, no Jolka jest nie do podrobienia! Staram się zająć lunchem. Dziś trafiła mi się szyjka kurczęcia, które chyba dzień przed morderstwem wykluło się z jaja. W ogóle kurczęta tu, w Tanzanii, są małe jak przepiórki, kupujesz pół kurczaka, a jedzenia masz na dwie minuty, kości tak drobne, że można by je niechcący zjeść. – Taką szyjkę to można co najwyżej oblizać – mówię, pokazując cienkie zagięte coś. – Ty też masz taką? – pyta Oskar i się śmieje. – Zostaw sobie, będziemy ssali po drodze, jak mięsny cukierek. – Fakt, centralnie masz rację – mówi Iwonka i uśmiecha się promiennie. Uśmiecha się pięknie, myślę, ale gada coraz głupiej. Zrzucę tę tłustą larwę Jolkę w przepaść przy pierwszej okazji! Co się z tą Iwoną dzieje? ***

Saba Po śniadaniu Wojtek wyszedł z namiotu-jadalni, potem wrócił, odchylił połę i wywołał mnie na zewnątrz ruchem głowy. I tak miałem wyjść, Jolka popisywała się wiedzą o życiu intymnym Ibisza i wróżyła rychły rozpad związku Dody z bramkarzem Majdanem. – Coś się stało? – Słuchaj, mamy trupa! – szepnął Wojtek, rozglądając się nerwowo dokoła. – Zwariowałeś?! Wyglądał kiepsko, oczy zapadnięte, czerwone, zapuchnięte, jakby w ogóle nie spał albo miał kacora jak stąd do Nairobi i z powrotem. – Obudziłem się w nocy, na siku, rozumiesz? Musiałem wyjść, bo mi moja butelka pękła i wyrzuciłem. W namiocie potterów coś się działo, nie chciało mi się podglądać, ale usłyszałem jakieś muczenie, jakby ktoś krzyczał przez zatkane usta. Wychyliłem się zza kamienia, tam, wiesz? I widziałem, przez szczelinę, jak dwaj trzymali jednego, a trzeci go kilka razy uderzył, albo pięścią, albo miał w niej nóż, o tak... – Pokazał pięść, z której między środkowym i serdecznym palcem wystawał kawałek patyka. – Przestań! Głupi jesteś? To w filmach... się dzie... je... – Kurwa, mówię ci, co widziałem. – Oddychał chwilę przez nos. – Nie położyłem się już. Widziałem, jak pakowali ciało do wora. Podobnego do tego, jaki my mamy. Czarny, tylko bez logo. Zobaczysz dziś... – Co zobaczę? – Jedenaście worów. – Chwycił mnie za ramię i potrząsnął. – Nie kapujesz? Tu nie mogą go zostawić, gdzie ukryją ciało? Zabiorą go w tobołku. Ani nie wiemy, ilu Murzynów z nami idzie, ani ile jest wszystkich worów. Ale ja się im przyglądałem od pierwszej chwili i wiem, jakie mają bagaże. Takich dużych worów zawsze było tylko dziesięć. A dziś, jak będą nas wyprzedzali, licz! I założę się, o nie wiem co, że będzie jedenaście! Milczałem. Zimne ciarki spłynęły mi od karku do lędźwi. Wojtek albo zwariował, albo miał rację. Tertium non datur... – Jeśli masz rację, to co możemy zrobić? – Nie wiem, nic. – Rzucił kolejne spojrzenie w niebo, splunął. – Nas jest dziesięcioro białasów, a ich czternastu, teraz trzynastu. Znają góry, ścieżki, a my nawet nie wiemy, gdzie jest ten szlak do schodzenia... – Stop! – syknąłem. Zastanawiałem się chwilę. – Na początku trasy Sandra rozmawiała z Paulem o strażnikach, rangersach, chyba w ostatnim obozie... – Barafu Camp? – Tak, tam podobno mają swój posterunek? – Tak. Dobra, ja ją zapytam, tak niezobowiązująco. – Tylko uważaj, bo to bystra dziewucha, a ty masz gały, jakbyś wchłonął nimi kilo octu.

– Kurwa, stary, przepraszam, ale pierwszy raz w życiu widziałem morderstwo na własne oczy, i to z czterech metrów! – No rozumiem... O co im poszło? – A kij ich wie! – Nerwowo oblizał wargi, kolejny raz przeleciał wzrokiem przestrzeń za mną. – Przecież wiesz, tu bida jest, wystarczy, że ten miał chody w parku i powiedział, że ci inni już nie pójdą na Kili, bo on ma innych, lepszych kumpli, nie? – No tak... – A jakby zatelefonować do Arushy czy do którejś z bram do parku? – A masz numer? Przecież, jeśli zapytasz Gilberta czy któregoś innego o taki numer, to może coś zwęszyć i... – Wymownie zamilkł. Po chwili dodał: – Albo ci z bramy są ze wsi tych, co zabili. Wydawało mi się, że uczestniczymy w jakimś amatorskim i kiepskim przedstawieniu ze sztampowymi, banalnymi tekstami. Możliwość zamordowania kogoś o sześć czy siedem metrów od mojego namiotu, podczas gdy ja... Gdy ja pieściłem swoją świeżo upieczoną żonę?! Absurd. Ale Wojtek, a raczej jego stan, nie napawał optymizmem: albo coś naprawdę widział, albo to on jest psycholem. I trzeba będzie na niego uważać jak na bohatera Psychozy 3. Jeśli jednak rzeczywiście wydarzyło się coś, co zawsze dzieje się gdzieś daleko od nas, a tym razem wydarzyło się tuż obok, i kilku miejscowych zabiło swojaka... Mogą wyrżnąć całą naszą wycieczkę, wytruć, zrzucić gdzieś... Przecież są całe połacie Kilimandżaro, na których stopa ludzka nie stanęła. Podpisy w księgach są składane z taką nonszalancją, że trzeba by naprawdę silnego sygnału, żeby ktokolwiek zaczął je sprawdzać. A tu mamy wycieczkę dziesięciu osób z egzotycznej Polski, wszystkie formalności załatwiane na pysk, na e-maile z Gilbertem, i nikt w Polsce nie wie o nas nic poza tym, że jesteśmy na Kili. Żadnych papierów i namiarów. Co tu się dzieje? Ptaki, Rosjanie, morderstwo... I Iwonka dziwnieje. – Powiemy komuś? Zastanawiam się chwilę. Nie, to niedobry pomysł. Im więcej osób będzie wiedziało, tym większa szansa, że mordercy się połapią. Z kolei im więcej będzie wiedziało, tym łatwiej będzie się wzajemnie chronić. Ale jak baby wytrzymają taką presję? Przecież ta durna Jolka od razu poleci z ryjem do Gilberta, albo będzie wytrzeszczała gały na każdego Murzyna, albo dygotała ze strachu, albo odskakiwała od nich. I jeszcze spadnie. – Słuchaj, a jeśli oni... – Z widocznym wysiłkiem przełknął ślinę. – Jeśli oni będą chcieli się pozbyć świadków? Kurwa, a ja skąd mam wiedzieć?! Co to ja, pozbywałem się kiedyś? – Nie, to wykluczone – mówię. W każdym filmie jest zawsze taki twardziel, który działa dla dobra grupy. Sam ma wątpliwości, sam się boi, ale szlachetnie walczy ze swoimi słabościami. Ja taki będę.

– Musieliby usunąć ślady po dziesięciu osobach, chłopie. I wiesz, bagaże, hotel, bilety... – Bagaże rozkradną w mig, nawet sprzączka nie zostanie! Ma, chłop, świętą rację. – Gówno prawda – mówię z przekonaniem. – Widziała nas masa ludzi na szlaku, rozmawialiśmy z Australijczykami, Angolami, z Ruskimi nawet. Są kwity w hotelach, wpisy do ksiąg na bramie parku Kilimandżaro. Najpierw widziałem w jego spojrzeniu politowanie, potem ulgę. Kupił to. – Ale patrz, ostatni dzień, szturm na wierzchołek. – Jednak nie kupił! – Wyruszamy o północy. Skąd wiesz, dokąd nas poprowadzą? – Nie świruj. Podobno idzie nieustający pochód świecących mrówek. W końcu wszyscy chcą się znaleźć na Uhuru o świcie. Po pierwsze, bo widoki bajońskie, po drugie, bo trzeba jeszcze zejść na trzy tysiące metrów, to daje siedem-osiem godzin wejścia, zejście do obozu – pięć, i dalej znowu pięć albo i sześć, niemal bez przerwy. Przerwa to tylko sam szczyt, zdjęcia, niedźwiadki i karpie. – A jak nam powie, że idziemy inną trasą? – Nie pójdziemy inną i już. Zresztą jest tylko jedna i oni wiedzą, że my wiemy, że jest jedna. I wszędzie tłumy ludzi. Tylko nie możemy się zdradzić, że wiemy. I pilnować worów. Chciałem powiedzieć, że muszę sprawdzić liczbę czarnych tobołów. A jak poćwiartują ciało? Mogą... kurwa, mogą nam dać coś do żarcia! Ja i tak mało co smaku czuję... Poczułem, że krew pulsuje mi w skroniach. – Co się stało, skarbie? Odwracam się, żeby się uśmiechnąć do Iwony. Nie, no nie mogę jej nic powiedzieć! Nic! Pamiętać! Policzyć toboły, kiedy będą nas wyprzedzali pottersi. ***

Osiem – Słuchajcie, nie wiem, jak jest u was – powiedział drżącym głosem Romek – ale moja bielizna oddychająca zaczęła po kwadransie wstrzymywać oddech! Ja już więcej takiego czegoś, kurwa, nie chcę! – Podobno już nie będzie – wycharczała Jolka. Siedziała na ziemi i dodatkowo podpierała się kijkami. – Ja myślałam, że tu tylko z buta trzeba, a okazuje się...

– Nie przesadzajcie, wszyscy weszli – powiedział Czarek. – Nie ma tu innej opcji, więc: „wykonać, o trudnościach nie meldować!”. – Ale jak popatrzyłam w dół, szok! – powiedziała Sandra. – A ten skurwiel mówił, że to breakfast. – Popatrzyła na kiwającego się nad małym odbiornikiem, z którego ciągle sączył się jakiś afro-hip-hop Paula. – Paul, you said, it’s breakfast, I remem ber. What do you mean? – Short and easy! – Wyszczerzył szeroko rozstawione zęby. – Jesteś głupi! – Sandra machnęła ręką. Chyba się nie domyślił, o co jej chodzi, bo pokazał jeszcze więcej zębów, „przetłumaczyła” więc: – You are a joker! – i do nas: – Gadaj z takim. Przecież w dół jest ze trzysta metrów. – To coś jak na Mięguszowiecki – powiedział Czarek. – Ale po głazach, nie po tym prostym... – Go away – przerwał mu Paul, wstając. – Pole-pole! Ruszyliśmy do Karanga Valley. Tuż przed wymarszem przechwytuję długie, uważne spojrzenie Paula. Czy tylko mi się wydaje, że długie, uważne i znaczące? Przecież nie może wiedzieć, że liczyłem worki. I jest dziesięć naszych. I dodatkowy jeden czarny duży. Nie tak duży, żeby zmieścił człowieka, ale... Ale wśród tragarzy wielu jest mikrych, nie wiadomo skąd biorą siły, żeby nieść to, pod czym załamałby się nasz wyrzucony z wojska góral Czarek. Podzieliłem się wątpliwościami z Wojtkiem. – Złamali go – powiedział i obaj wzdrygnęliśmy się, jakbyśmy usłyszeli trzask pękającego kręgosłupa. Nie powiedział: „pocięli”. Dobre i to. Wór jednak był. Wojtek pokazał mi swoje zdjęcia z początku wycieczki: tłum pottersów, nasze bagaże, ich bagaże, namioty... Brak dużego czarnego wora. Wiele się zmieniło od tych – czterech? pięciu? – dni? Zmalała liczba tragarzy, ostatecznie na początku nieśli nasze manele, jedzenie i jeszcze jedzenie dla tych, co nieśli jedzenie. Z każdym dniem ubywało jedzenia i tragarzy... Tfu, ubywało to zakazane słowo. Tfu-tfu-tfu! Przez lewe ramię. – Co tak spluwasz? Jeszcze mi w oczy naplujesz! – rzucił idący za mną Czarek. – A tak, żeby już nie było takiego k-urwiska. – Nie ma – powiedział z przekonaniem. – Mam trasę w mala dupa! Znasz ten dowcip? O Angliku, co się uczy polskiego? – Nit. – Pewien Anglik mówi: „polska jezyk to nie jest latwa jezyka. Ale jak ja by codzienna wbil w do memory trzy slowka, to ja by za one week miala dwadzieszcza slowka, za miesiąc sto slowka, a za rok ponad one thousand slowka w... tej... no – klepie się w czoło – tysiac slowka, w moja dupa!”. Jola ryczy jak zarzynany baran, nawet nie owca, tylko baran. – Nie! – charczy. – Ja nie mogę, ale brecht!

Na szczęście potyka się i musi się skoncentrować na ścieżce, bo inaczej zapikuje na tłusty pysk paręnaście metrów w dół. Oddaję się marzeniom: Jola pikuje na pysk, wzywają śmigłowiec, mówimy pilotowi czy lekarzowi o trupie w worku, wszystkie problemy rozwiązane. Jeszcze żeby Ruskich z pulemiota wyciąć ze szlaku! Chociaż, dlaczego? Nie wiem, wprowadzają jakiś niezdrowy cuch, jakiś niepokój... Dochodzimy do rozgałęzienia drogi na Horombo Hut. Nic ciekawego. Lunch. Paul przysiada się bliżej mnie i Czarka i zagaduje o wczorajszą bajkę Oskara. – Skąd wiesz o bajce? – pytam zdziwiony. Ma kapustę w naszym obozie czy jak? Okazuje się, że Oskar najpierw wypytał go o kilka ładnie brzmiących słówek czy nawet pożyczył słownik English-Swahili. Stąd dowiaduję się, że Yaliyotokoseka to chyba „na twardo”, majai yaliyotokoseka – „jaja na twardo”. Grożę pięścią Oskarowi. Gurudumu to – jeśli dobrze zrozumiałem – „cofanie, wsteczny bieg”. Kisonono – tu już przegiął – „rzeżączka”. Paul śmieje się, widząc, jak wygrażam Oskarowi. Miła wycieczkowa atmosfera, jedni sobie dworują, inni się cieszą. Dobrze, że Jolka jest daleko, nie „brechta” się, źle, że siedzą tam z moją żoną jak dwie cholerne papużki nierozłączki. O czym Iwona może gadać z kołdunem? – Chcesz baśń o Kilimandżaro? – pyta Paul. Uważnie patrzę mu w oczy i nie widzę w nich nic groźnego. Cholera, co się tu...? Czy coś się tu dzieje? Kiwam głową. – Please. – Dawno, dawno temu, kiedy świat był młody i piękny, rządziły nim smoki. Może dlatego ludzie nie krzywdzili się nawzajem, nie niszczyli tego, co zbudował sąsiad, dzieci nie płakały Z głodu czy smutku, a choroby były leczone przez smoki. Królową wszystkich była Uhuru. – Uhuru znaczy „wolność”? – przerywa mu Czarek. – Tak. Teraz. Wtedy było to imię królowej smoków. Była ogromna, dwa razy większa od największego smoka, a smok mógł unieść w powietrze całą wioskę. Tak, było nawet kilka smoków, które nosiły na swoich grzbietach całe myśliwskie osady. Ich mieszkańcy latali od stada do stada, wybierali co lepsze sztuki i dzielili się zdobyczą z innymi wioskami, przebywając praktycznie cały czas na grzbiecie swojego smoka. Królowa Uhuru, gdy przyszła jej pora, zniosła tylko dwa jaja, wykluły się z nich dwa ogromne smoki, mniejsze, co prawda, od matki, ale i tak większe od innych: Shira i Mawenzi. Uhuru bowiem była świadoma, że taki piękny świat, w jakim żyła, nie będzie trwał wiecznie. Nawet w tym pięknym zdarzały się mroczne czyny: zabójstwa, zawiści, kradzieże; królowa smoków wiedziała, że kiedyś ludzie przekroczą świętą liczbę grzechów i wtedy trzeba będzie ten świat spopielić. I zacząć wszystko od nowa. Kiedy to nastąpi, jej syn Shira pożre dzień, jej drugi syn Mawenzi pożre noc, a sama królowa smoków całą resztę.

– Czyli co? – zdziwił się konkretny Czarek. – Skoro nie będzie dnia ani nocy? – Całą resztę – powtórzył Paul, patrząc ze zdziwieniem na Czarka. – Rozumiem – powiedział Czarek i zrobił minę „ni chu-chu nie rozumiem”. – I co dalej? – zapytałem. – Wiele czasu minęło od stworzenia świata, nie wiadomo ile, ale pewnego dnia królowa Uhuru zniknęła. I jej synowie również. Ludzie najpierw po prostu czekali na nią i na jej synów. Ale żadne z nich się nie pojawiło, zniknęły też pozostałe smoki. Wtedy ludzie zaczęli ich szukać. Przecież ktoś musiał ludzi leczyć, pomagać w łowach, ale smoków nie było. Ludzie odkryli tylko, że na równinie pojawiły się trzy góry, a właściwie jedna góra z trzema szczytami. Grzmiało wtedy i błyskało, i przez wiele lat nie można było się do niej zbliżyć, a kto był uparty i podchodził za blisko, umierał. I ludzie zrozumieli, że tu ukryły się trzy królewskie smoki: Uhuru, Shira i Mawenzi. Gdy szykowały sobie leża, płonęła ziemia i błyskawice uderzały w górę, nie w dół... A potem ułożyły się i zasnęły. A ziemia nad ich ciałami się wypiętrzyła. Teraz smoki czekają, aż suma niecnego zachowania ludzi przekroczy punkt krytyczny, wtedy się obudzą, wyjdą ze swych gór-legowisk, pękną wierzchołki Mawenzi, Shira i Uhuru. Trysną na wszystkie strony głazy i ognie, a smoki wyjdą i spopielą świat, by odrodził się nowy i czysty. Paul chwilę wodził wzrokiem od Czarka do mnie i kiwał głową. – New and clean – powtórzył ostatnie słowa. – Reactivation – powiedziałem, żeby coś powiedzieć. Paul przytaknął poważnie. Czarek odchrząknął. – Hmm... U nas śpią rycerze, u nich smoki – skwitował opowieść. – No, rycerz w blasze nie ma w Afryce racji bytu... – Ta... – Ciekawe, po co nam to opowiedział? – zapytałem, mając nadzieję, że w odpowiedzi Czarka znajdę jakąś wskazówkę. – Zabawia nas. – Wzruszył ramionami. – Zarabia na swoje tipy. Beautiful story – powiedział do Paula. Ten błysnął białymi, choć dziwnie porozdzielanymi zębami. Wojtek zakręcił termos i wpakowawszy go do plecaka, potrząsnął bagażem. Trzeźwy racjonalista. Dlaczego Wojtek nie podzielił się z nim swoją wiedzą o zabójstwie? Przecież jego były zawód predestynuje go bardziej do... Do czegoś. Bardziej niż ja, mój zawód i mój charakter. Zacząłem się zastanawiać, czy nie opowiedzieć Czarkowi wszystkiego, co powiedział mi Wojtek. Nie teraz, teraz nie wypadało w obecności Paula prowadzić długiej rozmowy po polsku. I w ogóle może lepiej się upewnić? Poszukać w obozie tego czarnego wora. I co dalej? Przyjrzeć się, czy muchy nad nim latają? Tu nie ma much. Są kruko-orły... Ale bez przesady, nie będą obsiadały... Stop! Obsiadły szlak! Tylko czy to ma jakiś związek? Nie może mieć! Bo co, dały znak, że coś wiedzą? Po raz pierwszy błysnęła mi myśl, że mogliśmy w podróż poślubną

wybrać się gdzie indziej – do Lwowa, do Berlina, do Bydgoszczy albo do Leska. Kurde, za ten szmal nawet na Malediwy! Obóz, ostatni przed szczytem, przedostatni w ogóle na Kili, tym razem dziwny, choć właściwie każdy camp był inny: płaskowyż, w krzewach i drzewach, platforma obok wąwozu, a teraz w głazach. Każdy namiot stał samotnie, otoczony grupą wyższych od niego skał. Rozważam warianty postępowania: spakujemy się teraz i spróbujemy zdrzemnąć przed szturmem czy najpierw drzemka, potem pakowanie? Co lepsze? – Iwa? – Tak, skarbelku? No, to lubię. – Jaki mamy plan? Zbieramy się teraz czy drzemeczka? – Jeśli chcesz, to się zdrzemnij, ja teraz nie zasnę. – Podeszła i pocałowała mnie, nie przelotnie, ale i nie namiętnie. – Ja i tak się umówiłam z dziewczynami, mamy takie tam, swoje... Zrobiła cztery kroki i zniknęła za skałą. Nawet mi się nie chciało zobaczyć, do którego namiotu poszła. Pomyślałem, że spróbuję pośredniej metody – położę się, a organizm sam podpowie, co woli: drzemkę czy aktywność. Wyjąłem aparat i zrobiłem kilka zdjęć, pierdzielone akumulatory wysiadały na wyścigi, na dodatek aparat działał, jakby był zanurzony w kisielu. Na szczęście Mawenzi, jeden ze szczytów Kili, był widoczny jak na dłoni i nie zamierzał się przesuwać ani uciekać. Zrobiłem mu kilka zdjęć, poszarpana grupa szpikulców w niczym nie przypominała śpiącego smoka, chyba że to sterczały ku niebiosom jego szpony albo kolce na głowie. ***

Tisa – Masta? – Yes? – It’s time! Krzyś popatrzył na zegarek, dwudziesta pierwsza pięćdziesiąt. Jakby trochę za wcześnie. – OK. I’m going! Ziewnął, przeciągnął się, obmacał otoczenie w poszukiwaniu czołówki, mocne diodowe światło rzucało na ściany namiotu gęste, soczyste cienie. Wysunął się do przedsionka, rzucił

okiem na plecaki, oba wypatroszone do niezbędnego, ale koniecznego do szturmu minimum, czekały grzecznie na sygnał do wymarszu. Sygnał nadszedł. Krzyś wysunął się z namiotu. Dokoła panowały ciemności. Tylko gwiazdy nad głową, wyrojone jak na zamówienie. Zimno... I ktoś z włączoną czołówką, kurtyna blasku skutecznie przesłania twarz. Jak jest po angielsku za wcześnie? Too quick? Too early? Tak! – Eee... Isn’t too early? Paul said: eleven o’clock. Z prawej szurnęła czyjaś noga na kamieniu. Krzyś chciał popatrzeć w tym kierunku, ale nie dokończył ruchu. Nagle sparaliżował go jakiś trzask, nieprzyjemny trzask pękającej w pobliżu tafli lodu wypełnionej bąbelkami powietrza... Ocknął się i rozkaszlał od razu. Wylana na twarz woda wpłynęła do ust i wraz z oddechem została wciągnięta do płuc. Poderwał się, przewrócił na bok, w głowie mu huczało, ale na razie najważniejsze było pozbycie się wody z tchawicy. W końcu mu się to udało. Ktoś mocno chwycił go za ramię i przewrócił znowu na plecy. Ogłuszyli mnie?! Kto? Kto, do chuja-wałka?! Namiot – namiot-jadalnia dla nich, namiot-sypialnia dla dzikich. Leżał na folii, pod głową czuł coś twardego, ale nie kamień. Ręce miał owinięte kilkoma pasmami jakiejś szmaty, dłonie spuchły i zsiniały. Nogi były spętane podobnie, tylko szmatą innego koloru, w kolanach i kostkach. Po prawej siedzieli Paul i Gilbert, za nimi sterczała śmiesznie, zawsze go to śmieszyło, udrapowana kominiarka na czubku głowy Georga. Z lewej było czterech, ale rozpoznał jedynie Rasta, chyba najwyższego w grupie Murzyna z dredami, co drugi dzień w rastafariańskim berecie w zielono-żółto-czerwone pasy. Serce Krzysia zatłukło szaleńczo, przez głowę przemknęła burza postrzępionych, podartych, zmieszanych myśli: Mnie... dlaczego? czy ja komuś? zabiją... zrobiłem... skurwysyny czarne... boli... niemożliwe... film... obudzę się, i będzie... Iwonka!.. sen, o Boże! – Czego chcecie? What do you want? Na bardziej skomplikowane pytania nie pozwalał ani ból głowy, ani strach, ani marna znajomość angielskiego. Gilbert sięgnął bez słowa do wewnętrznej kieszeni kamizelki, wyjął piersiówkę Krzysztofa, uniósł ją w bezgłośnym toaście i łyknął. Brandy mu smakowała, pociągnął dobrze. Potem schował piersiówkę i – niejako przy okazji – wyjął z niezbyt czystego pudełka strzykawkę z niezabezpieczoną igłą. Kurwa! AIDS! Narkomani i nosiciele zapomnianej w Europie rzeżączki. Krzyś poruszył się, bryknął nogami, dwaj z lewej od razu rzucili się i przycisnęli jego nogi, potem jeden usiadł na łydkach Krzysia, nierówność podłoża wygięła kolana, rozszalał się ból w stawach. Krzyś ryknął z całej siły. Murzyn się uśmiechnął, ale też odrobinę się uniósł. Paul zwalił się

na pierś Krzysia. Pod jego pachą Krzyś widział, jak dłonie Gilberta odsuwają rękaw na jego lewym ręku, jak strzykawka wbija się w ciało, wrzasnął, ból głowy omal nie powalił go w omdlenie. – Zaraz poczujesz się lepiej – usłyszał głos Gilberta. Przerażenie odebrało mu mowę na długą chwilę. Potem serce dziwnie się uspokoiło, ból głowy wolno, ale wyraźnie odpłynął gdzieś do tyłu czaszki i tam przycupnął, przyczajony, obecny, ale nie przeszkadzający, jak głuchy i ślepy dziadek, świadek sprzeczki małżeńskiej. – Po co mi robisz zastrzyk? Czułem się dobrze, dopóki mnie nie... ukradłeś? Jak jest po angielsku napad? Jak krzyczą w filmach zamaskowani złodzieje bankowi? Robbery? – Poczujesz się na tyle dobrze, żebyś mógł iść. Nie będziemy cię nieśli, mzungu! – powiedział spokojnie Paul, odsuwając się od Krzysia. – Gdzie mam iść? Puść mnie! – Do góry. – Nic nie rozumiem. Chciałem iść do góry, po co mi zastrzyk?! Gdzie jest reszta?! – Poszli. – Paul obnażył swoje sztachety zębów. – Gdzie? Gdzie jest moja żona? – Poszli. Poszła. Poszło siedem osób. Trzy poszły wcześniej. Powiedzieliśmy im, że poszli: ty, ten pieprzony Oskar, Michael... Wy wyruszyliście wcześniej. A oni was doganiają, ale nigdy nie dogonią. Roześmiał się szczerze, dołączyło do niego kilku innych, ale nie wszyscy. Ręka Krzysia zdrętwiała, najpierw poczuł w niej gorąco, dopiero potem zdrętwiała. A jeszcze chwilę później, oszołomiony iniekcją, spokojnie skonstatował, że odrętwienie zniknęło, zostawiając po sobie tylko lekkie szczypanie w miejscu ukłucia. Dlaczego nie krzyczę? Przecież tu dokoła jest pełno ludzi, paruset, nie mogli wszyscy wyjść, nie wszyscy idą w nocy, widziałem przecież, nawet wczoraj, jakieś grupki udawały się w kierunku szczytu. No i tu są rangersi. Jest maszt, radio, jakieś dziwne blaszane okrągłe baraczki. Dlaczego nie krzyczę? Krzyś zaczerpnął więcej powietrza, natężył mięśnie, lecz z ust nie uleciał krzyk. Zrozumiał, że obezwładnia go nie tajemniczy zastrzyk, ale lęk, strach, przerażenie, że jest znakomitym przykładem panoszenia się syndromu owcy: oto idzie pod nóż, mając nadzieję, że to nieprawda. To dlatego kiedy dwa dresy kopią jakiegoś młodziana, przechodniom twardnieją spojrzenia, i już gapią się tylko przed siebie. Strach paraliżuje, strach podpowiada: „Nie szarp się, może cię puszczą, może nic się nie stanie, może zjawi się supermen i cię uwolni?! Może to tylko niedobry realistyczny sen?”. Szarpnął się. To znaczy, chciał się szarpnąć. Ów wysiłek musiał się pojawić na jego obliczu. Gilbert uśmiechnął się krótko.

– Nie męcz się. Dostałeś – machnął ręką – i tak nie zrozumiesz. Dla każdego lekarza jesteś w tej chwili zatruty, food poisoning – sumu katika chakula. Albo infection – uambukizo. Nieważne. Ważne, że twoja wola, twój duch jest sparaliżowany. Jesteś baran, beee... – Roześmiał się. Jeden z bezimiennych Murzynów zapytał o coś, pozostali w odpowiedzi pokiwali głowami. Ten, który pytał, wyszedł. Gilbert odwrócił się do Krzysia. – Wiesz, że trzydzieści procent mzungu nie wchodzi na Kili? A Paul powiedział ci, że dwadzieścia? – Popatrzył na Paula, który skrzywił się z dezaprobatą, jakby Gilbert niepotrzebnie zdradził tajemnicę. – Nie, tym razem będzie trzydzieści. Trzech z dziesięciu, dobrze liczę, Chris, co? – Wychylił się i poklepał Krzysia po policzku. – Głupi czarny policzy do dziesięciu. Trzydzieści procent nie dojdzie i nie zejdzie, wyparuje, ulotni się. – Wykonał falujący, wznoszący ruch ręką, obrazujący parowanie. – Nikt nie poszuka, a jak poszuka, to nie znajdzie. A wiesz dlaczego? Bo zawsze tak było! Zawsze składaliśmy ofiary Uhuru, Shirze i Mawenzi, żeby dobrze, słodko i mocno spały. A one śpią, kiedy do ich snów przesącza się krew. Nie możemy pozwolić, żeby się obudziły, żeby ruszyły pożerać świat. Trudno, musicie się poświęcić... To znaczy, musimy was poświęcić... Przejdziemy się i... Ulale salama, bwana... Good night, mister... Krzyś szarpnął się znowu. Mimo zakucia w skorupę trucizny zimno przerażenia uderzyło wrzącą falą w skronie. Zdołał przenieść spojrzenie na Paula – sympatyczne pycho. Okrągłe, lekko pucołowate oblicze było spokojne, jakby przysłuchiwał się rozmowie o kolejności obiadowego nakładania makaronu. Beznamiętnie przechwycił wzrok Krzysia, chwilę patrzyli sobie w oczy, potem Paul, uśmiechnąwszy się lekko, spojrzał na jednego z kolegów i o coś go poprosił. Nie wiadomo dlaczego Krzyś pomyślał, że to coś ważnego, co zmieni jego los. Może Paul poprosił o odtrutkę? Poprosił o zapalniczkę, zapalił jakąś grubą, najwyraźniej ręcznie uformowaną świecę z dwoma knotami. A potem wyjął zza paska nóż i, mamrocząc coś pod nosem, w zupełnej ciszy, wolno przeciągnął kilka razy ostrze przez zdublowany płomień. Krzyś wytężył siły i wrzasnął, nic zrozumiałego, raczej jęknął czy zawył, wargi i język nie brały udziału w krzyku, ale coś w gardle zdołało pokonać odrętwienie trucizny, i namiot wypełniło niskie rozpaczliwe buczenie. Krzyś buczał, ile mu starczyło powietrza w piersi, zużywając wszystkie siły. Murzyni zniknęli mu z oczu, nieważne, rozmyły się ściany namiotu, nieważne. Wył, ciesząc się, że chyba odzyskuje siły, że wyje coraz głośniej... ***

Dziesięć Coś uderzyło mnie w kolano, potem wyżej. Szarpnęło. Rzuciłem się w bok, usłyszałem, że coś brzęknęło, ale nic nie poczułem. Mocne białe martwe światło uderzyło w oczy. Zmrużyłem powieki. – Ja!... Ja-ah! – Obudź się, Krzychu! Kurde, ale ty wyjesz! Krzyś? No? Usiadłem w namiocie. Pomarańczowe bergsonowskie niebo nisko nad głową, śpiwory ze Skalnika, wór z naklejką Intenso, plecaki... Dlaczego te metki tak rzucają się w oczy? W ogóle nie czułem prawego ramienia. Musiałem przygnieść we śnie rękę ciałem, zdrętwiała, zacząłem ją ugniatać, ruszać, masować... – Jezu... Iwonka, nie masz pojęcia... – Przełknąłem gęstą ohydną ślinę. – Co mi się śniło... – Nie mam pojęcia, ale z ryku sądząc, musiało być strasznie. Dobrze, że byłam blisko. – Cofnęła się na kolanach. – Tu się dzieją takie... Tyle wrzasku, że mogłam cię nie usłyszeć. Chodź, wyjdź... Pociągnęła mnie za stopę, wysuwając się tyłem z namiotu. – Zaraz, ręki nie czuję! – Nie szkodzi, chodź! Mówię ci, że dzieje się coś dziwnego. – Wycofała się poza podłogę namiotu, podniosła i syknęła niecierpliwie: – No, chodźże wreszcie! Rusz się, kurrrrwa! Iwonka klnie?! Ręka zaczęła dawać oznaki życia. Wykopałem się spod śpiworów, wysaneczkowałem na dupie do przedsionka, włożyłem sandały. Przypomniałem sobie, że nie mam latarki, ale było jeszcze jasno. Zerknąłem na zegarek. Dwudziesta pierwsza pięćdziesiąt jeden. Nie powinno już być ciemno? Wydostałem się na zewnątrz. Zrobiłem krok w prawo, bo metr od wejścia mieliśmy już skałę, i tam stała Iwonka. I patrzyła na coś. – Zobacz – wskazała ręką. – Ani słońca nie ma, ani księżyca, ani ciemno, ani jasno. No i to! Popatrzyłem w prawo, gdzie wskazywała jej ręka. Tam, za piarżystą grzędą, jeszcze kilka godzin temu było widać gigantyczny karbunkuł, olbrzymi wrzód, wyrastający z niemal płaskiej kamienistej piaszczystej pustyni. Mawenzi. Jeden z trzech wierzchołków Kilimandżaro. Jeden z trzech śpiących smoków. Teraz go nie było... Było płasko.

Było ni to ciemno, ni to jasno, ni to chłodno, ni to mokro. Wszystkie kształty dokoła nas były płaskie, dwuścienne i kanciaste jednocześnie. Iwonka stała skamieniała i zapatrzona w wyrwę po wierzchołku Mawenzi. Zza płaskiej, bezbarwnej i kłującej w oczy swoim kształtem skały dobiegł wysoki, dyszkantowy i dźwięczny bas Jolki: – A szczyt, normalnie, rozpieprzony! Kilimandżaro, luty 2007 – Wrocław, czerwiec 2007

Anna Kańtoch

Cmentarzysko potworów

Wiatr jęczał i uderzał o ściany niczym gigantyczne cierpiące zwierzę. Przy każdym silniejszym podmuchu powtarzał się ten sam schemat – najpierw przeciągły świst, gdy powietrze pędziło pustymi korytarzami, potem łomotanie luźnego zamka u drzwi gdzieś na pierwszym piętrze, a w końcu posępne, głuche wycie w kominie. Czasem do odgłosów dołączało migotanie lampy na stole. – Czy w dzieciństwie bał się pan strachów? – Słucham? – Wie pan, potwory pod łóżkiem albo w szafie, tego typu sprawy. Bał się pan ich? Zacisnąłem pod stołem dłonie w pięści. Nie chciałem udzielić prawdziwej odpowiedzi – nikomu nic do tego, czego bałem się w dzieciństwie. Chciałem udzielić odpowiedzi, dzięki której dostanę pięć tysięcy dolarów. Świst wiatru, łomotanie zamka, wycie w kominie. – Większość dzieciaków czegoś się boi – odparłem dyplomatycznie. Duwayne (dokładnie tak było napisane na wizytówce – nie Dwayne, ale Duwayne) C. Noonan posłał mi spojrzenie pełne uznania. Był potężnym mężczyzną – ważył ze dwieście pięćdziesiąt funtów albo nawet więcej i ledwo mieścił się za stołem. Ramiona miał grube jak uda niejednego człowieka, szyję krótką, a głowę okrągłą niczym plażowa piłka. Nosił szyty na miarę garnitur, na palcach połyskiwały mu ciężkie złote sygnety. Miałem wrażenie, że malująca się na jego twarzy dobroduszność jest szczera. Duwayne C. Noonan szedł przez życie przyzwyczajony, że ludzie odruchowo ustępują mu z drogi. Mógł sobie pozwolić na dobroduszność. Kolejny podmuch, kolejna sekwencja dźwięków. Lampa na stole zamrugała, zgasła i po chwili zapaliła się na powrót. Raz jeszcze zacisnąłem dłonie w pięści, a potem je rozluźniłem. Noonan podszedł do mnie po kolejnym niezbyt udanym występie i zapytał, czy chciałbym zarobić pięć tysięcy dolarów. Oczywiście chciałem, więc dał mi wizytówkę i polecił zgłosić się o dziewiątej wieczorem pod wskazany adres. Dlatego właśnie siedziałem teraz w pomieszczeniu, które wyglądało na zaniedbane biuro, słuchałem wycia wiatru i czekałem, aż mój potencjalny pracodawca przejdzie do rzeczy. – A czy kiedykolwiek pragnął pan, aby role się odwróciły? Jednym słowem, czy kiedykolwiek chciał pan zostać potworem? Następne pytanie, na które znałem odpowiedź prawdziwą, ale nie znałem właściwej. Sięgnąłem po szklankę i upiłem łyk, zyskując w ten sposób chwilę na zastanowienie. Boże,

błogosław prohibicję, pomyślałem przy okazji. Polubiłem whisky dokładnie wtedy, gdy zabroniono jej sprzedaży. Wcześniej, gdy odmawiałem wypicia alkoholu, większość mężczyzn natychmiast traciła do mnie szacunek. Wróciłem myślami do mojego rozmówcy. Na drzwiach, a także na wizytówce, widniało tylko nazwisko i napis „Biuro”, jakby wszyscy doskonale wiedzieli, kim Duwayne C. Noonan jest i w jakim biurze pracuje. Ja nie wiedziałem, co wprawiało mnie w zły humor. Świst, łomotanie zamka, wycie wiatru w kominie... Rankiem policja znajdzie kilka trupów. W takie noce dziwki dziurawią nożami swoich klientów, a gangsterzy chętniej niż kiedykolwiek sięgają po broń. W takie noce wszystkim puszczają nerwy. Na twarzy Noonana pojawił się wyraz lekkiego zniecierpliwienia i zorientowałem się, że powinienem wreszcie odpowiedzieć. – Cóż... – Zawiesiłem głos, desperacko pragnąc zyskać jeszcze kilka sekund. Choć nie jestem mentalistą, przeważnie łatwo odgaduję, czego ludzie ode mnie chcą. Teraz szło mi gorzej, bo za bardzo się denerwowałem, że mogę stracić taką okazję. – Potrzebuje pan tych pięciu tysięcy – powiedział Noonan, pochylając się w moją stronę. Stół zaprotestował skrzypnięciem, lampa znów zgasła i nim się na powrót zapaliła, zdążyłem odzyskać beznamiętny wyraz twarzy. Mój rozmówca trafił w dziesiątkę – naprawdę bardzo potrzebowałem tych pieniędzy. – Jest pan iluzjonistą, i to nie najgorszym, ale ostatnio jakoś się panu nie wiedzie. Za dużo alkoholu, mam rację? Nie miał racji, lecz mimo to potwierdziłem. Wolałem, by sądził, że moje kłopoty mają związek z piciem. Mężczyźni – zwłaszcza tacy jak Duwayne C. Noonan – rozumieją pijaków, a nawet traktują ich z podszytą rozbawieniem sympatią. – Czego pan ode mnie oczekuje? – zapytałem i tym razem były to właściwe słowa, bo Noonan uśmiechnął się z zadowoleniem. – Słyszał pan o Danie Pastorinim? Skinąłem głową. Pastorini był gangsterem – jednym z tych, o których wszyscy doskonale wiedzą, czym się zajmują, a policja wciąż nie może znaleźć na nich haka. – Pastorini ma dwoje dzieci, Harveya i Marcię. Chcę, żeby zamieszkał pan w jego domu i za pomocą swoich sztuczek nastraszył te dzieciaki. Pięć tysięcy za pięć nocy straszenia. Zamrugałem, zdziwiony. – I do tego potrzebny jest panu iluzjonista? Dziecko można przestraszyć bardzo łatwo, wystarczy podkraść się do jego łóżka w nocy i złapać za kostkę... – To nie takie proste. Chłopiec ma dwanaście lat i nie da się nabrać na coś takiego. Poza tym w pokoju obok sypia opiekunka, a ja nie życzę sobie, żeby pana przyłapała. Aha, i najważniejsze: nie wystarczy tylko trochę pohałasować, dzieci muszą tego potwora zobaczyć. Pańska głowa w tym, jak pan to zrobi.

Spojrzał na mnie, najwyraźniej czekając, aż niemądrze zapytam, po co to wszystko. Nie zapytałem. Uśmiechnął się z aprobatą, po czym wyjął z kieszeni złożoną na czworo kartkę papieru i ją rozprostował. – Potwór powinien wyglądać mniej więcej tak. Rysunek był zrobiony węglem albo bardzo grubym ołówkiem – nie znam się na tym. Przedstawiał trójgłową maszkarę z błoniastymi skrzydłami i sześcioma pazurzastymi łapami. Tułów i dwie głowy zostały naszkicowane dość niedbale, tylko trzecia, środkowa i największa, była dopracowana. Zwierzę miało wypukłe, okrągłe ślepia i pysk pełen ostrych zębów. Można było odnieść wrażenie, że się uśmiecha, takim dziwnym, na wpół ludzkim, na wpół zwierzęcym uśmiechem, który krył jakiś sekret. Chimera? Sfinks? Hydra? Powinienem bardziej uważać na lekcjach, pomyślałem. – To nie będzie proste... Potrzebowałbym luster i figurki potwora, którą w lustrach można by powiększyć. Muszą być ruchome, żebym mógł ustawić je pod właściwym kątem... – Zamilkłem, pełen wątpliwości. – Tego nie da się zrobić. – Owszem, da się. Pomiędzy głównym korytarzem a pokojem, w którym sypiają dzieci, jest coś w rodzaju małego przedsionka. Tam można wstawić lustra, a w nocy zrobi pan z nimi, co zechce. Poradzę sobie – zapewnił, widząc moją sceptyczną minę. – Powiedzmy, że w domu Pastoriniego jest ktoś, komu ufam i kto może to dla mnie zrobić. – I nikt niczego nie będzie podejrzewał? Nikogo nie zainteresuje, skąd te lustra się wzięły i po co? Duwayne C. Noonan roześmiał się. – Nie zainteresuje, daję słowo. Wystrój wnętrz to ostatnie, o czym myśli Dan Pastorini. W jego domu jest mnóstwo pokoi i mógłbym się założyć, że facet nie ma pojęcia, co znajduje się w połowie z nich. – A dzieci? Albo opiekunka? – Dziewczynka jest jeszcze mała, a chłopiec nigdy się nie interesował magicznymi sztuczkami, więc jeśli nawet zdziwi się, że przybyło kilka luster, to się tym nie przejmie, a już na pewno nie skojarzy tego faktu z potworem. Opiekunką też nie musi się pan martwić. To brzmiało zbyt dobrze, aby było prawdziwe. Noonan musiał coś przegapić, a ja wiedziałem, że powinienem odmówić. Z drugiej strony, kusiło mnie pięć tysięcy dolarów. Bardzo kusiło. Noonan patrzył na mnie z zachęcającym uśmiechem. – Proszę tylko powiedzieć, czego pan potrzebuje, a ja wszystko załatwię. *** Wróciłem do domu, zaparzyłem mocną kawę i z kubkiem w ręku usiadłem przy stole.

Moje mieszkanie jest dokładnie takie, jakie powinno być. Ciche, chłodne i ciemne. Rzadko sprzątam, pozwalając pająkom pleść w kątach sieci. Nie przeszkadzają mi. Nie mam radia ani gramofonu, czasem tylko z dolnego piętra dobiegają dźwięki muzyki, gdy moja sąsiadka katuje na skrzypcach Schuberta. W powietrzu wisi zapach kurzu, który kojarzy mi się przyjemnie, nie z zaniedbaniem, lecz ze spokojem. Dlaczego Duwayne C. Noonanowi (kimkolwiek jest) zależy na nastraszeniu dzieci Dana Pastoriniego? – zastanawiałem się, popijając gorzki, ciemny jak tropikalna noc napój. Najpierw przyszło mi do głowy, że to może mieć coś wspólnego z interesami Pastoriniego. Być może Noonan liczył, iż zajęty nocnymi lękami swoich pociech Pastorini będzie mniej przewidujący i w ten sposób stanie się łatwym łupem dla konkurencyjnego gangstera. To nie miało sensu. Wątpiłem, by Pastorini jakoś szczególnie przejął się koszmarami syna i córki. Zajmowanie się takimi problemami należało do matki lub wynajętej opiekunki. Potem rozważałem możliwość, czy przypadkiem owo straszenie nie ma być czymś w rodzaju ostrzeżenia skierowanego pod adresem ojca. Dan Pastorini naraził się wielu ludziom i możliwe, że pokazany na rysunku potwór miał dla niego jakieś szczególne znaczenie. Ale i to założenie wydawało mi się błędne. To mógł być po prostu okrutny żart, tyle że ja nie wierzę w żarty za pięć tysięcy dolarów. Przed kilkoma laty, gdy jeszcze miałem w domu radio, przypadkiem trafiłem na słuchowisko, w którym żądny spadku wnuczek tak długo udawał przed dziadkiem ducha, aż przerażony starzec zmarł na serce. Głupie skojarzenie. Straszone dziecko może zacząć sikać do łóżka, ale przecież nie dostanie zawału. Podniosłem się i wstawiłem pusty kubek do zlewu. Wiedziałem, że chwilowo nic mądrego nie wymyślę. *** Zgodnie z zapewnieniami Noonana pracę w domu Pastorinich miałem załatwioną. Zostałem pomocnikiem dozorcy, który z wiekiem osłabł i teraz potrzebował kogoś młodszego, kto będzie wykonywał za niego cięższe prace. Mój bezpośredni przełożony, Mitch Swink, okazał się miłym, choć dość roztargnionym staruszkiem. Przyjął mnie serdecznie i na szczęście nie zadawał żadnych pytań. Mieszkał w maleńkiej stróżówce na terenie ogrodu. Było tam niewiele miejsca, więc ja miałem spać w dużym domu, w pokoiku na drugim piętrze. Ucieszyło mnie to – gdybym zamieszkał z dozorcą, miałbym nocą utrudniony dostęp do sypialni dzieci. Wszystko szło tak gładko, tak bezproblemowo, że w pewnej chwili ogarnęły mnie złe przeczucia. Zdusiłem je, uznając, że w końcu ja też zasługuję na odrobinę fartu.

W małym pokoiku, który w myślach już nazywałem „moim”, rozpakowałem walizkę. Położyłem piżamę na poduszce – składając ją w kostkę, dokładnie tak, jak nauczyła mnie matka – kapcie wsunąłem pod łóżko, dwie dodatkowe pary butów ustawiłem obok drzwi, a ubrania powiesiłem w szafie. Na nocnym stoliku położyłem jeszcze książkę, tę ulubioną, którą mogę czytać o każdej porze dnia i nocy. Miałem jeszcze inne rzeczy, ale tych nikt nie powinien widzieć, więc zostawiłem je w walizce, sprytnie ukryte pod fałszywym dnem. Byłem gotów. W tej samej chwili rozległo się pukanie do drzwi. – Chcesz obejrzeć dom? – zapytał Swink, wsuwając bez zaproszenia głowę do środka. Siwe włosy zawadiacko spadały mu na oczy ukryte za okularami w okrągłych oprawkach, dzięki czemu przypominał trochę sympatycznego naukowca z książek dla dzieci. Ruszyliśmy na obchód domu. Na parterze znajdowała się kuchnia, trzy salony oraz „sala taneczna”, którą ja osobiście nazwałbym po prostu salą balową. Nie znam się na wystroju wnętrz ani na architekturze i dlatego nie potrafię powiedzieć, w jakim stylu zaprojektowano te pomieszczenia. Wiem tylko, że ten styl wydał mi się osobliwy. Na jasnych białych, różowych albo żółtych ścianach wymalowano gigantyczne irysy. Nie same główki, jak zrobiłby to przeciętny malarz, lecz całe kwiaty wraz z liśćmi i łodygami. Łodygi wiły się i splatały, tworząc skomplikowane wzory. Żaden się nie powtarzał, każdy był oryginalny, jedyny w swoim rodzaju. W niektórych oknach zwyczajne szyby zastąpiono witrażami. Na pozór układ kolorowych szkiełek wydawał się chaotyczny, ale im dłużej na nie patrzyłem, tym bardziej utwierdzałem się w przekonaniu, że musi być w tym jakiś sens. Za każdym razem, kiedy już-już miałem je uchwycić, rozwiązanie gdzieś mi umykało. To było irytujące, coś jak słowo na końcu języka albo widziany kątem oka obraz, który znika, gdy człowiek się odwróci. Rozbolała mnie od tego głowa i poczułem się nieswojo. Nie podobał mi się ten dom. Był za jasny, zbyt duży i pusty; gdy przechodziłem przez olbrzymi hall, siłą zmusiłem się, żeby iść środkiem, a nie skradać się pod ścianami. Przypomniał mi się widziany niegdyś obrazek – stojąca na słonecznej polanie sarna, a w krzakach myśliwy ze strzelbą. Niemądra myśl – nawet jeśli hall rzeczywiście trochę przypominał tamtą polanę, to przecież w malowanym gąszczu kwiatów nikt nie mógłby się ukryć. Na pierwszym piętrze znajdowały się sypialnie państwa Pastorinich, apartamenty gościnne oraz to, co interesowało mnie najbardziej, czyli pokój dziecinny – tak wielki, że zmieściłoby się w nim całe moje skromne mieszkanie. Należał do dwojga dzieci, ale był zdecydowanie bardziej chłopięcy niż dziewczęcy. Rękawice bokserskie, kije do hokeja, trzy wiatrówki, składane modele samolotów i zaczytane komiksy o przygodach Cienia – wszystko to z pewnością było własnością Harveya, nie Marcii. Tylko w kącie, na małym

łóżeczku, kuliło się kilka lalek. Miały sztywne, mocno wykrochmalone sukienki i nienaturalnie duże oczy, które nadawały ich twarzom wyraz lękliwego zdumienia. – Pan Pastorini kocha swoje dzieci – powiedział Swink. To proste zdanie zabrzmiało tak, jakby w rzeczywistości znaczyło coś więcej. Zmarszczyłem brwi. – Bardziej kocha chłopca niż dziewczynkę, prawda? – zapytałem, ostrożnie badając grunt. Swink milczał, a kiedy już straciłem nadzieję, że mi odpowie, odezwał się zupełnie nie na temat. – Wiesz, że pani Marylou jest drugą żoną pana Pastoriniego? Wcześniej był żonaty ze swoją kuzynką, która przyjechała ze starego kraju. Biedaczka kiepsko mówiła po angielsku, ale była piękna i miała dobry gust. To ona wybrała ten dom. Pan Pastorini uwielbiał ją, a kiedy pół roku temu umarła, wszyscy myśleliśmy, że pęknie mu serce. Pan Pastorini jest dobrym człowiekiem, wbrew temu, co mówią o nim ludzie. Milczałem dyplomatycznie. Człowiek, który pół roku po śmierci ukochanej żeni się ponownie – i to z kobietą o imieniu Marylou – nie zasługuje moim zdaniem na miano dobrego. – Pan pochodzi ze starej rodziny – kontynuował Swink. – W hallu nad drzwiami wisi herb, możesz go zobaczyć, jeśli zadrzesz głowę. Kiedyś byli bardzo bogaci, a potem zbiednieli i dopiero pan Pastorini przywrócił nazwisku dawną świetność. Omal się nie roześmiałem. Handel przemycanym alkoholem jako metoda na przywrócenie świetności podupadłej rodzinie? Jeśli wcześniej czułem do staruszka odrobinę sympatii, to właśnie ją straciłem. Siwowłosy dozorca okazał się sentymentalnym głupcem. Mnie nie obchodziła ani miłość Pastoriniego do zmarłej żony, ani dawna chwała jego rodziny. Ja miałem zadanie do wykonania. Rzuciłem okiem na lustra, które wisiały w przedsionku, dokładnie tam, gdzie powinny być. I które były dokładnie takie, jakie powinny być. Duwayne C. Noonan dobrze się spisał. Przy okazji stwierdziłem, że rozwiązał się jeden z problemów – do tej pory martwiłem się, że będę musiał nosić ze sobą źródło sztucznego światła, ale teraz zauważyłem, że w korytarzu jest okno, przez które nocą będzie wpadać blask księżyca. Właśnie miała nastąpić pełnia. Ten fakt wzmógł mój niepokój. Jak to mówią? Zbyt wiele szczęścia to zły omen. Z największym trudem po raz kolejny udało mi się odsunąć tę myśl. ***

Do piątej zdążyłem przetkać zapchaną rynnę, a potem zabrałem się do łatania dziury w ogrodzeniu. Ogród wyglądał ponuro, jak zresztą wszystko o tej porze roku. Nie cierpię przedwiośnia. Nic jeszcze nie zakwitło, lecz śnieg zdążył już stopnieć, odsłaniając brejowatą warstwę zgniłych liści i trawy. Niebo było szare, pozbawione śnieżnej kołdry drzewa i krzewy sprawiały wrażenie nagich i bezbronnych. Dobrze przynajmniej, że nie wiał wiatr. Klęcząc na wilgotnej ziemi, operowałem przy siatce cążkami, gdy do ogrodzenia podeszły dwa dogi niemieckie. Stanęły w niewielkiej odległości i gapiły się na mnie z ciekawością. Znieruchomiałem, zaniepokojony. Po chwili cmoknąłem zachęcająco. Większy pies – chyba samiec – od razu powąchał podstawioną dłoń, a później pozwolił się pogłaskać. Suka była mniej ufna, wahała się przez chwilę, lecz wkrótce poszła w ślady towarzysza. Mimo potężnych rozmiarów dogi wydawały się zdumiewająco łagodne. Nie miałem pojęcia, po co właściwie Pastorini je trzyma, bo na psy obronne nie bardzo się nadawały. Może odstraszać miał sam ich groźny wygląd? Gdy kończyłem łatać siatkę, wróciły dzieci wraz z opiekunką. Usłyszałem za plecami hamujący na podjeździe samochód, a potem odgłosy rozmowy. Pochyliłem się, udając, że wciąż pilnie pracuję, mimo że nie miałem już nic do zrobienia. Na szczęście ani opiekunka, ani dzieci nie zwróciły na mnie uwagi. Godziny dzielące wieczór od nocy wlokły się niemiłosiernie. Zabijałem czas, ćwicząc karciane sztuczki, a potem czytając ulubioną książkę. Wiedziałem, że narażam się w ten sposób na opinię odludka, ale nieszczególnie mnie to obchodziło. Koło dziesiątej znów usłyszałem odgłos hamującego na podjeździe samochodu. Podszedłem do okna – tym razem do domu wrócił Pastorini wraz z żoną. On był przysadzistym mężczyzną o kwadratowych ramionach i nieciekawej twarzy, ona wysoką blondynką, której wyzywająca uroda od razu przywodziła na myśl nocne życie kabaretów. Wieczorem chwycił lekki przymrozek i na podjeździe było ślisko. Marylou Pastorini potknęła się, uczepiła ramienia męża i zachichotała. Wyglądała na niezbyt trzeźwą. On podtrzymał ją z pobłażliwym uśmiechem na twarzy, a gdy wreszcie złapała równowagę, poklepał ją po ramieniu, tak jak klepie się lubianego, lecz zbyt natarczywego psa. Potem Pastorini ruszył w stronę domu, a żona podążyła za nim, chwiejąc się na wysokich obcasach. Zawołała – przez szybę nie słyszałem dźwięku, widziałem jedynie jej usta układające się w duże O – lecz mężczyzna nie zaczekał. Marylou Pastorini przystanęła. Rozpięte futro opadało jej do połowy ramion, z lewej dłoni zwieszała się na złotym łańcuszku zdobiona perłami torebka. Światło latarni padało wprost na twarz pani Pastorini. Kobieta nie wydawała się już tak wyzywająca jak przed chwilą – teraz pod warstwą grubego makijażu wyglądała po prostu na zmęczoną i zrezygnowaną. Przez chwilę rozważałem teorię złej macochy, która z zazdrości o miłość męża dręczy pasierbów nocnymi strachami. Była to jakaś myśl, choć, prawdę powiedziawszy, plan, który

polecono mi wykonać, wydawał się zbyt wyrafinowany i skomplikowany jak na kobietę pokroju Marylou Pastorini. *** Czas na przedstawienie. O trzeciej w nocy wstaję cicho z łóżka. Godzina jest odpowiednia, ta pora tuż przed brzaskiem, gdy ciemność jest najgęstsza, a sen najgłębszy. Świt zbliża się wielkimi krokami, lecz dzieci, które o tej porze są wyrywane ze snu przez koszmary, patrzą przerażonymi oczami w mrok i nie wierzą, że poranek kiedykolwiek nadejdzie. To właśnie trzecia jest godziną duchów, nie północ. Skradam się cichutko w stronę dziecinnego pokoju. W jednym ręku trzymam figurkę potwora, w drugiej – parę składanych statywów. W moich szerokich kieszeniach spoczywa kilka lusterek, których potrzebuję do wykończenia maszynerii. Równie cicho otwieram okno, a potem wchodzę do przedsionka. Rozstawiam lustra – doskonale wiem co robić, więc praca idzie mi sprawnie. Naciskam klamkę i delikatnie popycham drzwi dziecinnego pokoju. Sprawdziłem wcześniej, czy zawiasy są dobrze naoliwione, więc mam pewność, że nie skrzypną w najbardziej niewłaściwym momencie. Chłopiec ma równy, spokojny oddech; w gardle dziewczynki bulgoce flegma. Dziecko odkasłuje ją co jakiś czas, przewracając się niespokojnie z boku na bok. Wszystko jest gotowe, więc drapię w futrynę, żeby obudzić małych śpiochów. Ten dźwięk także wcześniej wypróbowałem. Jest wystarczająco niepokojący, a jednocześnie na tyle cichy, że z pewnością nie zaalarmuje nikogo poza dziećmi. Od strony łóżka dziewczynki dobiega szelest zsuwającej się na podłogę kołdry. Jęczą sprężyny, gdy Marcia siada. – Harvey? – pyta cicho, niepewnie, a potem głośniej i bardziej płaczliwie: – Harvey, słyszysz to? – Tak, słyszę. To tylko wiatr. Wiatr, akurat! – myślę sobie. Jakby wiatr mógł skrobać w futrynę! Domyślam się, jak to wygląda w wyobraźni dzieci: na progu siedzi skrzydlate monstrum, jedna z głów kołysze się miarowo niczym łeb kobry przed atakiem, sześcioro oczu lśni czerwonym blaskiem. Oto potwór, który przyszedł was schrupać. Słyszę dźwięk powietrza gwałtownie wciąganego w płuca, a potem chrypliwy odgłos dławienia się flegmą. Serce na moment staje mi w piersi i rusza dopiero wtedy, gdy słyszę dziecięcy wrzask. Po chwili do siostry dołącza chłopiec. – Lisa! – krzyczy. – Lisa! Chodź tu! Szybko! Widać, że bardzo stara się nie wpaść w panikę, i widać, że nie bardzo mu to wychodzi.

Po chwili chaotycznych wysiłków zapala nocną lampkę. Uśmiecham się w ciemności. Przewidziałem to, więc mój potwór stoi dokładnie na granicy, tam gdzie się zaczyna mrok. Tak naprawdę przeszkodzić mogłoby mi dopiero zapalenie głównego światła, lecz włącznik znajduje się przy drzwiach, a ja nie sądzę, by któreś z dzieci odważyło się do nich podejść. Z pokoju opiekunki słychać metaliczny brzęk spadającego na podłogę budzika – zgaduję, że to budzik. Za chwilę Lisa nadciągnie z odsieczą. Pora zwijać przedstawienie. Robię to sprawnie i szybko, lecz nie nerwowo. Mniejsze lusterka chowam do kieszeni, większe odstawiam z powrotem pod ścianę. Składam statywy i chwytam potwora. – Co się dzieje? Czemu tak wrzeszczycie? – rozlega się zaspany głos i szczęk zamka wewnętrznych drzwi, które łączą pokój dziecinny z pokojem opiekunki. Odchodzę cicho i bez pośpiechu, pewien, że minie trochę czasu, nim opiekunka dogada się z dzieciakami, a potem wyjrzy na korytarz. Okno zostawiam otwarte – jeśli ktoś chce, niech myśli, że potwór właśnie tędy dostał się do domu. *** – Potwór! – Ciemnowłosa Oretta przeżegnała się nabożnie. Kucharka Pastorinich była dość młoda i nawet ładna, ale czasem zachowywała się jak karykatura zabobonnej włoskiej matrony. – Potwór w naszym domu! – To tylko dziecięce koszmary. – Lisa wgryzła się mocnymi zębami w chleb. – Potwory nie istnieją. Kobiety obdarzyły się nawzajem pełnym politowania spojrzeniem. Opiekunka gardziła kimś, kto był na tyle głupi, by w potwory wierzyć, a kucharka kimś, kto był na tyle głupi, by w nie nie wierzyć. Lisa wytarła z talerza resztki jajka, a potem sięgnęła po ciastko z galaretką. Nie miałem pojęcia, jak komuś, kto tyle je, udaje się zachować szczupłą figurę. Wrzucała w siebie ciastka łapczywie, a jednocześnie z roztargnieniem, zupełnie jakby się śpieszyła na pociąg i myślami już siedziała w wagonie. Była typem zdrowej amerykańskiej dziewczyny, rozsądnej i pełnej energii. Chodziła, jakby świat należał do niej, i mówiła, jakby zawsze miała rację. Nie lubiłem jej. Sięgnąłem po gazetę. Na pierwszej stronie widniała wiadomość o śmierci Jimmy’ego Nieto oraz Sarchiellego Juniora zwanego Lupo, których zwłoki znaleziono w samochodzie tuż za miastem. Samochód był podziurawiony kulami, ciała zresztą też. Zamieszczono nawet zdjęcie, ziarniste i niewyraźne, na którym było widać lincolna z rozbitą szybą i otwartymi drzwiami. Na zewnątrz wystawało coś, co wyglądało na obutą w elegancki trzewik stopę.

Nie miałem najmniejszego zamiaru pytać, kim byli zamordowani i czy mieli cokolwiek wspólnego z Danem Pastorinim. Po prostu zwinąłem gazetę, cisnąłem ją do pieca i postanowiłem, że dopóki przebywam w tym domu, nie będę czytał prasy. *** Po południu uległem pokusie. Wiedziałem, że nie powinienem tego robić, że to błąd. Lecz cóż, jestem tylko słabym człowiekiem. Poszedłem do ogrodu, by zerknąć na bawiące się dzieci. Marcia siedziała na skrzypiącej huśtawce, opatulona w kilka warstw ciepłej odzieży, które czyniły ją podobną do puchatego misia. Huśtała się leniwie. Obok stał Harvey, grzebiąc patykiem w rozmiękłej ziemi. Wyglądał na znudzonego. Po chwili odszedł w stronę stawu, a dziewczynka podreptała za nim jak niezgrabny psiak. Obserwowałem ich przez dłuższą chwilę. Najpierw chłopiec uczył siostrę puszczać kaczki na stawie, potem poszedł do domu po piłkę. Rzucał tak, by mała miała szansę ją złapać, i Marcia najwyraźniej bawiła się dobrze, Harvey jednak wciąż wyglądał na znudzonego. Cała jego postawa, wszystkie gesty i mimika świadczyły, że uważa tę zabawę za dziecinną i zniża się do niej tylko i wyłącznie z dobrej woli. Był wobec siostry opiekuńczy, lecz w sposób, który mi się nie podobał. Tak jakby nieświadomie domagał się uznania, jakim to jest wspaniałym, dojrzałym i odpowiedzialnym starszym bratem. Zachichotałem na myśl, jak też młody Pastorini poradzi sobie z moim potworem. *** Odpoczywałem, czytając moją książkę, gdy ktoś energicznie zapukał do drzwi. – Proszę. Spodziewałem się Mitcha Swinka, ewentualnie którejś z pokojówek, jednak ku mojemu zdumieniu do pokoju wszedł Pastorini. Wystraszony, usiadłem na łóżku. Dobrze, że miałem na tyle przytomności umysłu, by odłożyć książkę tytułem w dół. Lepiej, żeby Pastorini nie wiedział, co czytam. – Jesteś nowym pomocnikiem Mitcha, prawda? – zapytał, po czym wymienił moje nazwisko, które, o dziwo, wymówił prawidłowo, choć ze złym akcentem. Potwierdziłem. – Potrafisz prowadzić samochód? Ponownie skinąłem głową. Byłem zbyt oszołomiony, żeby zdobyć się na inną reakcję. – Masz coś przeciwko temu, żeby przez kilka dni pełnić obowiązki szofera? I tak nie masz zbyt wiele pracy. Oczywiście zapłacę dodatkowo.

– Pan przecież ma szofera – mruknąłem. – Miałem – powiedział swobodnie Pastorini. – Zniknął wczoraj wieczorem, gdy się dowiedział o śmierci Lupa i Jimmy’ego. Źle go oceniłem, mój błąd. Nie sądziłem, że jest tchórzem. – Ja także jestem tchórzem. – Wiem. – Uśmiechnął się, a ja odniosłem wrażenie, że rzeczywiście wie. – Ale to nie ma znaczenia. Jak już mówiłem, jeździłbyś tylko kilka dni. – Nie nadaję się... Uniósł rękę, a ja natychmiast zamilkłem. – Nie chcę, żebyś był moim ochroniarzem. Od tego mam innych ludzi. Często mi towarzyszą, ale myślę, że chwilowo nie będę ich potrzebował. W najbliższym czasie nic się nie stanie. – Nie rozumiem... – wybąkałem. Wcale nie chciałem, aby Pastorini wprowadzał mnie w szczegóły swoich interesów. Im mniej wiedziałem, tym byłem bezpieczniejszy. – Papa Vogel zabił dwóch moich ludzi, a ja jestem wystraszony – powiedział uśmiechnięty, rozluźniony Dan Pastorini. – Tak wystraszony, że chcę się z papą dogadać i mam nawet pomysł, gdzie i kiedy możemy to zrobić. Trzeba tylko dopracować szczegóły. Jak więc widzisz, w ciągu kilku najbliższych dni papa nie będzie miał powodów, aby mnie atakować. Uwierzyłem bez zastrzeżeń, a mimo to wciąż nie byłem pewien, czy się zgodzić. Nie chciałem wchodzić w jakiekolwiek ścisłe kontakty z domownikami, a zwłaszcza z dziećmi lub ich ojcem. Powinienem być potworem, a nie przyjacielem domu. Z drugiej strony, nudziłem się w rezydencji, w której często nie miałem nic do roboty (moja praca jako pomocnika Swinka okazała się w dużym stopniu fikcją, bo staruszek z większością obowiązków dawał sobie radę sam). Praca szofera rozerwałaby mnie, a jednocześnie – dzięki szybie oddzielającej kierowcę od pasażerów – zapewniła odrobinę prywatności. – Potrzebuję tylko kogoś, kto zawiezie mnie do klubu, a potem po mnie przyjedzie – dodał Pastorini. – No, może czasem zabierzesz też moją żonę na zakupy albo dzieci do kina. Nic więcej. Wolno skinąłem głową, mając nadzieję, że nie będę tego żałował. *** Noc druga. Tym razem zaczynam nieco wcześniej, bo z zachodu nadciągają chmury, które lada moment przesłonią księżyc. Wszystko powtarza się jak poprzednio, z tą różnicą, że Lisa reaguje nieco szybciej. Oczywiście na to także jestem przygotowany. Prawdziwe kłopoty są jeszcze przede mną.

Zaczną się, gdy ktoś wpadnie na to, by zostawić w korytarzu zapalone światło lub gdy przerażone dzieci, zamiast zasnąć, będą czuwać i, nie daj Boże, usłyszą moje ostrożne kroki. Albo – i to jest najgorsza możliwość – gdy Pastorini zdecyduje się przenieść na noc do pokoju dzieci. Mam szczerą nadzieję, że jego ojcowska troska nie sięga tak daleko. Boję się tego człowieka. Doceniam siłę woli emanującą z jego na pozór nijakiej twarzy i wiem, że jest zdolny do wszystkiego. Na przykład do tego, by zabić potwora. *** Później wyrzucałem sobie, że sam tego nie spostrzegłem i to, co najważniejsze, musiała mi wskazać osoba, którą pogardzałem. Marylou Pastorini, ta bezmyślna i nieszczęśliwa kobieta o urodzie lalki. Zawołała mnie, gdy przechodziłem przez hall. – Potrzebuję samochodu – powiedziała, niecierpliwie tupiąc obcasami przed głównym wejściem. – Jak najszybciej. A potem, zamiast zgodnie z logiką pozwolić mi odejść, bym mógł wyprowadzić z garażu auto, skinęła dłonią. Chcąc nie chcąc, podszedłem bliżej. Wyciągnęła rękę, wskazując wiszący nad drzwiami rodowy herb. – Robi wrażenie, prawda? – Zachichotała. – Jest jak najbardziej prawdziwy, nie myśl sobie. Widocznie spodobało jej się osłupienie na mojej twarzy, bo obdarzyła mnie pełnym zadowolenia uśmiechem. Zgodnie z życzeniem zawiozłem ją najpierw na Michigan Avenue, potem do Searsa. Przez cały czas paplała z ożywieniem. Opowiadała mi o drodze, którą przebyła – od ekspedientki w domu towarowym, poprzez występy w podrzędnych kabaretach, aż do żony bogatego człowieka, w domu którego nad drzwiami wisiał herb. Kiwałem głową, odpowiadając co najwyżej krótkimi pomrukami. Odniosłem wrażenie, że pani Pastorini nudzi się w złotej klatce, jaką zafundował jej mąż. Odniosłem wrażenie, że brakuje jej dawnej swobody i że chętnie odnowiłaby stare znajomości – głównie po to, by pobalować z koleżankami, a przy okazji pochwalić się, jak jej się powiodło. Odniosłem wrażenie, że Marylou nie kocha męża, ale jednocześnie boi się go utracić i że ten niepokój coraz bardziej daje się jej we znaki. Nic mnie to nie obchodziło. Przeżywałem katusze, chcąc jak najszybciej znaleźć się w domu. Przez cały czas myślałem o wiszącym nad drzwiami herbie.

Koło trzeciej Marylou Pastorini wreszcie zdecydowała, że ma wszystko, czego potrzebuje. Odetchnąłem z ulgą. Po powrocie musiałem jeszcze tylko odprowadzić samochód do garażu, a potem udałem się do hallu. Dom był cichy – Pastorini miał wrócić dopiero wieczorem, dzieci wraz z opiekunką poszły do pobliskiego parku, a pani Pastorini wypoczywała w swoim pokoju (podejrzewałem, że ten odpoczynek polegał na popijaniu słodkiej sherry, ale to w tej chwili było bez znaczenia). Jeśli miałem to zrobić, teraz była najbardziej odpowiednia pora. A gdyby przyłapał mnie Mitch Swink lub któraś z pokojówek, wymyślę jakieś wyjaśnienie. Poszedłem po drabinę, ustawiłem ją przed drzwiami i wspiąłem się na najwyższy szczebel. Herb rodziny Pastorinich przedstawiał zakutego w zbroję rycerza, który pokonuje potwora. Patrząc z dołu, miałem jeszcze wątpliwości, teraz zyskałem pewność. Konające monstrum niewątpliwie było tym samym, które pokazał mi na obrazku Noonan i którym co noc straszyłem dzieci. – Co pan robi? Drgnąłem, drabina zachybotała się, a mnie serce skoczyło do gardła. Zamarłem w bezruchu. – Co pan robi? – rozległ się jeszcze raz cienki dziecięcy głosik. Idź sobie, powiedziałem w myślach. Idź sobie stąd. Tu nie ma nic ciekawego. – Co tam jest? – Marcia nie dała za wygraną. – Herb – wymruczałem, i po chwili dodałem głośniej. – Taki obrazek. Oglądam go sobie. – Ładny? – Nie bardzo. Mała straciła zainteresowanie herbem, ale najwyraźniej nie zamierzała odejść. Pech. Nie mogłem tkwić na drabinie i czekać, aż jej się znudzi. Lada moment ktoś pojawi się w hallu. – Myślałem, że jesteś w parku – powiedziałem, schodząc na ziemię. – Nie mogłam iść, jestem chora. Rzeczywiście, w płucach wciąż brzydko jej chrypiało. Zakaszlała. – W takim razie nie powinnaś być w łóżku? Wzruszyła ramionami. Wcześniej widziałem ją tylko z daleka, i to opatuloną po uszy, tak więc dopiero teraz mogłem docenić, jak bardzo jest ładna. Miała ciemne włosy, czarne jak węgielki oczy i słodką buzię aniołka. Była też poważna i jakby smutna, i to bardziej po dorosłemu niż po dziecięcemu. – Co pan będzie teraz robił? – Pewnie pójdę do siebie i trochę poczytam.

– Mogę iść z panem? Nudzi mi się, jak jestem sama. – Nie możesz. – Nie czułem się w obowiązku być grzeczny dla sześciolatki. Przez chwilę wyglądała na jeszcze bardziej smutną, a potem ku mojemu zdziwieniu dygnęła. – Dziękuję za rozmowę – powiedziała, odwróciła się i odeszła. Przyznaję, że mnie zatkało. Takie dziewczynki widywałem tylko w kinie. Dobrze wychowane, miłe i nietracące nad sobą panowania. Bardziej przypominały miniaturowych dorosłych niż prawdziwe dzieci. Były produktem sztucznym, efektem pracy reżysera i zapotrzebowań widowni. Nie istniały naprawdę. Nieistniejąca naprawdę dziewczynka rzuciła mi przez ramię badawcze spojrzenie czarnych jak węgielki oczu. Wciąż wyglądała na smutną. *** – Mój potwór! Nie krzyknąłem tego głośno. Oczywiście, że nie. Mam swój rozum. Lecz gdy brałem do rąk zniszczoną figurkę, w środku wszystko we mnie wrzeszczało. Metalowy grzbiet stwora był wygięty tak, że tworzył pętlę, jedna z głów (ta ruchoma, osadzona na sprężynie, do której przywiązywałem żyłkę) niemal dotykała ogona. Brakowało oczu, po których zostały osmalone dziury. Kucałem przy otwartej walizce, kołysząc się na piętach. Czułem, jak zimna dłoń strachu wślizguje mi się pod skórę gdzieś w okolicy karku, potem pełznie w stronę serca i dalej w dół, by zacisnąć długie kościste palce wokół żołądka. Ktoś odkrył mój sekret i komuś bardzo nie spodobało się to, co robię. Dzieci? Czy to mogły być dzieci, a ściślej biorąc, ów pozujący na odpowiedzialnego starszego brata chłopak? Czy zniszczył figurkę na życzenie czarnookiej, zbyt grzecznej i zbyt smutnej siostry? Przygryzłem dolną wargę. Dorosły człowiek – bardzo silny człowiek – zdołałby zgiąć metalowemu potworowi grzbiet, lecz dziecko z pewnością nie dałoby rady tego zrobić. Spojrzałem na zegarek. Dochodziła ósma, a do Noonana będę mógł zadzwonić dopiero o dziesiątej. Obiecał mi, że każdego dnia o tej porze będzie pod telefonem, w razie gdybym miał jakieś pytania lub wątpliwości. Albo kłopoty. Na razie jednak powinienem pojechać po Pastoriniego. Już byłem spóźniony, schowałem więc zniszczoną figurkę do walizki i z ciężkim sercem sięgnąłem po płaszcz. ***

Podczas jazdy od czasu do czasu zerkałem niespokojnie w lusterko, łowiąc spojrzenie mojego pracodawcy. Bałem się, że to właśnie on odkrył i okaleczył mojego potwora – w każdym razie był chyba jedyną osobą w domu, która miała na to wystarczająco dużo siły. Z drugiej jednak strony, gdyby Pastorini dowiedział się, że straszę jego dzieci, to przecież nie bawiłby się w niszczenie metalowej figurki, tylko po prostu wyrzuciłby mnie z domu. Otwarta konfrontacja, a nawet pobicie byłyby o tyle lepsze, że przynajmniej wiedziałbym, na czym stoję. A tak nie miałem pojęcia, o co może chodzić tajemniczemu ktosiowi. O zemstę? Chciał mnie nastraszyć, tak jak ja straszyłem dzieci? W tym, jak potraktował mojego potwora, było coś paskudnie złośliwego, co przyprawiało mnie o dreszcze. Pastorini uchwycił w lusterku moje spojrzenie i uśmiechnął się lekko. Szybko odwróciłem wzrok. Czym było to, co kalało przód jego śnieżnobiałej koszuli? Zauważyłem plamę już wcześniej, gdy rozpiął płaszcz, wsiadając do samochodu, z początku jednak uznałem, że to ślad po winie albo tłustym sosie. Teraz nabrałem pewności, że to krew – jej intensywny, ciężki i mdły zapach wciskał mi się w nozdrza i do gardła, dławił i splatał żołądek w ciasny supeł. Spływałem potem, było mi duszno i niedobrze, bolały zaciśnięte na kierownicy palce... Krew. Gęsta, purpurowa i zawiesista. Od dzieciństwa mdlałem, gdy tylko ją zobaczyłem bądź poczułem. Skupiłem się na tym, by patrzeć na drogę, a także na tym, by oddychać równomiernie. Wdech, wydech. Pastorini spoglądał na mnie w lusterku. Miał oczy takie same jak córka – bardzo duże i bardzo ciemne. Odniosłem wrażenie, że plama na jego koszuli powiększa się, z każdą chwilą wydzielając coraz bardziej intensywną woń. Zahamowałem na podjeździe i wyskoczyłem z samochodu jak oparzony. – Dobrze się czujesz? – Wysiadłszy, Pastorini zapiął płaszcz. Odpowiedziałem coś niezrozumiale. Panika minęła i wcale już nie byłem pewien, czy mój pracodawca rzeczywiście miał krew na koszuli. A jeśli nawet, to co mi do tego? *** – Halo? Pan Noonan? Proszę posłuchać... Stało się coś dziwnego. Bałem się dzwonić z domu, poszedłem więc do najbliższego drugstore’u. Od strony jeziora nadciągnęła mgła i szyby wyglądały jak oblepione watą. Przyciskałem słuchawkę do ucha, starając się mówić szeptem, choć sprzedawca i tak nie zwracał na mnie uwagi. Gawędził poufale z jedyną prócz mnie klientką, długonogą blondynką, która siedziała na wysokim stołku i od czasu do czasu pociągała przez słomkę oranżadę. W żółtym, przyćmionym świetle ich konwersacja wyglądała bardzo intymnie – niemal odnosiło się wrażenie, że za chwilę zaczną się całować, a potem wylądują na długim sosnowym blacie.

Czułem się dziwacznie i głupio, a przede wszystkim byłem wystraszony niczym zgoniony przez myśliwskie psy królik. Po drugiej stronie linii zachichotał Duwayne C. Noonan. Czy mi się wydawało, czy istotnie usłyszałem w jego głosie nutkę zadowolenia? – Niech się pan nie martwi – powiedział protekcjonalnie. – Ta zniszczona figurka nie ma znaczenia. Najważniejsze, że on się boi. Oczywiście ma pan przy sobie kopię? – Mam... – Znakomicie. Jeśli i ona zostanie zniszczona, proszę jutro podjechać pod zakład Schericka. Poleciłem mu wykonać jeszcze kilka figurek według tego samego wzoru. Może je pan odebrać o dowolnej godzinie... I proszę się nie kłopotać zapłatą, to na mój koszt. Milczałem, usiłując opanować chaos w głowie. Noonan wiedział, że mam zamiar na wszelki wypadek zamówić dwa potwory, a nie jednego; ba, to on właśnie polecił mi zakład Schericka jako najlepszy w mieście. Po co jednak za moimi plecami kazał zrobić więcej kopii? Czyżby przewidział, że figurki będą systematycznie niszczone przez... no właśnie, przez kogo? Odchrząknąłem z trudem. Suche, ściśnięte gardło bolało, jakbym próbował przepchnąć przez nie garść gwoździ. – Panie Noonan? Ja... mam wątpliwości... Zastanawiam się, czy nie zrezygnować. W słuchawce usłyszałem krótki suchy dźwięk, ni to pogardliwe parsknięcie, ni to urwany śmiech. – Robi pan w spodnie, bo ktoś zniszczył figurkę? Czy po prostu chce pan więcej pieniędzy? O to chodzi? – Nie... Ja po prostu... Myślę, że nie mówi mi pan wszystkiego. – Niech pan nie będzie dziecinny. Oczywiście, że nie mówię wszystkiego, tylko dokładnie tyle, ile powinien pan wiedzieć. A teraz niech pan wraca i zajmie się swoją robotą. *** Noc trzecia. Tym razem straszę i sam się boję, jestem potworem i zarazem jego ofiarą. Mimo to ów conocny rytuał wciąż sprawia mi przyjemność. Wszystko idzie jak po maśle, bez żadnych kłopotów. Co prawda Marcia prosiła, by zostawić na korytarzu zapalone światło, lecz Lisa – niechaj Bóg da jej długie życie – odmówiła, nazywając dziewczynkę małą strachajłą. Poza tym Harvey budzi się zaskakująco szybko, a ja podejrzewam, że nie śpi, tylko drzemie. Nieważne. Dopóki dzieciaki krzyczą ze strachu, wszystko inne nie ma znaczenia. Moja idealna publiczność.

Gram na nich jak na klarnecie, całkowicie panując nad sytuacją. Nareszcie! Żadnych więcej par obściskujących się w ostatnim rzędzie, żadnego rozpraszającego widownię chrupania cukierków, żadnych chichotów i wścibskich oczu, które są gotowe zauważyć przetarcia na moim fraku i moją tremę. Iluzję zawsze uważałem za sztukę, nie za tanią rozrywkę, i to stało się moim przekleństwem. Pragnąłem uczynić z pokazu nabożeństwo, coś w rodzaju misterium zdumienia i lęku przed niezwykłym. Tymczasem ludzie, którzy przychodzili na moje występy, spodziewali się głupich żartów i mieli nadzieję, że w przejściu uda im się poklepać po tyłku moją asystentkę. Nic dziwnego, że nie przepadałem za nimi, a oni, wyczuwając niechęć, rewanżowali się chichotami w najzupełniej nieodpowiednich momentach i absolutnym brakiem dyscypliny. To prawda, nie jestem człowiekiem stworzonym do stania w blasku reflektorów. Znacznie lepiej czuję się w ciszy, w ciemności. Od dawna marzyłem, by poprowadzić pokaz zza kulis, panując nad wszystkim, a jednocześnie samemu nie będąc widzianym. Jak teraz. *** Kilka godzin dzielących mnie od poranka spędziłem, na przemian budząc się i zasypiając. Zaręczam, że za żadnym razem nie zasnąłem na dłużej niż kilkanaście minut, a i wtedy mój sen był bardzo lekki. Niemniej jednak gdy rankiem sięgnąłem do walizki, zobaczyłem, że kolejna figurka została zniszczona. Siedziałem na łóżku, tępo wpatrując się w wygięty w pałąk grzbiet i poczerniałe oczodoły. Pociłem się jak mysz w garnku z zupą. Przysięgam, obudziłbym się, gdyby ktoś wszedł do mojego pokoju, a tym bardziej, gdyby ów ktoś wyciągnął spod łóżka walizkę i zabrał się do niszczenia mojego potwora. Ze strachu zrobiło mi się niedobrze, podszedłem więc do wiszącej w narożniku pokoju umywalki i ochlapałem twarz zimną wodą. W lustrze wyglądałem upiornie – miałem skórę bladą niczym świeżo wyciśnięty ser i wytrzeszczone, przekrwione oczy. Muszę wziąć się w garść, postanowiłem, jeszcze tylko dwa dni i koniec, dostanę pieniądze i będę mógł wrócić do siebie. Nieważne, co się dzieje w tym domu. Gdzieś z dołu dobiegło trzaśnięcie gwałtownie zamykanych drzwi, a potem dziecięcy krzyk i odgłosy awantury. Wyszedłem na korytarz, wychyliłem się przez poręcz i zerknąłem na podest pierwszego piętra. Rozzłoszczony Harvey obejmował siostrę ramieniem, a przed nimi stała twarda niczym głaz Lisa.

– Nie, nie zostawię w korytarzu zapalonego światła i nie, nie pozwolę wam spać ze mną. To wstyd, taki duży chłopak, a boi się nocnych strachów. Harvey uniósł wyzywająco brodę, przez co wyglądał zupełnie jak miniaturowa kopia ojca. Jeszcze kilka lat i też będzie budził w ludziach lęk, pomyślałem. – To nie ja się boję, tylko moja siostra, a ona nie chce spać beze mnie. Możemy pójść do jednego z pokoi gościnnych, jeśli tak bardzo przeszkadza ci nasze towarzystwo. – Pokoje gościnne są dla gości, a nie dla małych, strachliwych dzieci. – Lisa parsknęła lekceważąco. – Macie nocne koszmary, to nic niezwykłego w waszym wieku. Następnym razem, gdy zobaczycie tego potwora, to po prostu zamknijcie oczy i liczcie do stu, a przekonacie się, że sobie pójdzie. – Nie jestem dzieckiem. – Harvey zacisnął usta. – Ojciec mówi, że kiedy skończę dwanaście lat, to będę prawie dorosły. Inni chłopcy nie są jeszcze w takim wieku dorośli, ale ja będę, bo jestem Pastorinim. Lisa roześmiała się i ten śmiech w jednej chwili zmiótł z twarzy chłopca udawaną obojętność. – Nienawidzę cię! – wrzasnął, tupiąc nogą. Usta wykrzywiły mu się do płaczu i wcale nie przypominał już ojca. – Nienawidzę, nienawidzę! Chcę, żebyś umarła! Dziewczynka przez cały czas milczała, przytulona do brata. Jej ciemne, wielkie i wilgotne oczy jakby badały twarz Lisy cal po calu. Wtem drgnęła, odwróciła się i spojrzała prosto na mnie. Cofnąłem się gwałtownie. Marcia oderwała się od brata i zaczęła wspinać się po schodach, najwyraźniej zmierzając w moją stronę. Zatrzymała się w odległości kilku kroków. Była blada, niewyspana, wymęczona. Ręce zwisały jej luźno wzdłuż tułowia i garbiła się, jakby dźwigała na plecach ciężar. Cofnąłem się w głąb mojego pokoju i nie zaprotestowałem, gdy dziewczynka poszła za mną. – Słyszałem, że masz nocne koszmary – powiedziałem. Pokręciła głową. Jej wzrok padł na łóżko i wtedy ja też to dostrzegłem. O Boże, co ze mnie za idiota, nie powinienem był pozwalać jej tu wejść. Na łóżku leżała zniszczona figurka potwora. Zamarłem ze zgrozy, lada moment spodziewając się krzyku, płaczu, a potem – w naturalnej konsekwencji – Pastoriniego wyrzucającego mnie na zbity pysk. Nic takiego się nie stało. Marcia wzięła figurkę w ręce. Patrzyła na nią ze smutkiem, ale bez śladu lęku czy zdziwienia. Pomyślałem z nadzieją, że może dziewczynka jest za mała, żeby ją skojarzyć z nocnymi strachami, być może dla niej była to tylko zepsuta zabawka, nic więcej. – Trzeba go pochować – powiedziała.

– Hę? – Cholera, powinienem dostawać dziesięć dolców ekstra za każdą minutę rozmowy z tym dzieckiem. – Powinniśmy go pochować – powtórzyła cierpliwie. – W piwnicy, tam gdzie jest miejsce innych nieżywych potworów. Na cmentarzysku. – Posłuchaj. – Wyjąłem jej figurkę z ręki, a potem delikatnie popchnąłem dziewczynkę w stronę drzwi. – W piwnicy nie ma żadnego cmentarzyska i w ogóle nie ma żadnych potworów. One nie istnieją. Spojrzała na mnie... nie, nie z wyższością. W jej wzroku dostrzegłem smutek, a zarazem wyrozumiałość. Patrzyła tak, jak mądra babcia mogłaby patrzeć na pakującego się w kłopoty wnuczka. Jeszcze się przekonasz, mówiły jej oczy. Potwory naprawdę istnieją. *** Tego popołudnia czas płynął powoli. Próbowałem znaleźć sobie jakieś zajęcie – najpierw ćwiczyłem różne drobne sztuczki i choć takie ćwiczenia zazwyczaj mnie uspokajają, dziś poczułem się jeszcze bardziej podenerwowany. Trochę czytałem, potem gapiłem się w okno, sam nie wiedząc, co właściwie spodziewam się zobaczyć, a jeszcze później zdecydowałem się zejść do ogrodu. Lodowaty wiatr przeganiał po niebie kłęby niebieskoszarych chmur. Sunęły szybko, rzucając na ziemię rozczapierzone cienie o dziwacznych kształtach. Od czasu do czasu zza chmur wyglądało słońce. Tego dnia nawet ono wydawało się zimne niczym plasterek zamarzniętej cytryny. Mimo to w powietrzu czuło się nadchodzącą wiosnę, a ja w pewnym momencie uświadomiłem sobie, że lubię taką pogodę i że w innej sytuacji pewnie bym się nią cieszył. Nawet tutaj, w ogrodzie, nie potrafiłem pozbyć się lęku. Kusiła mnie otwarta furtka, przez którą mógłbym wyjść na ulicę, a potem iść dalej, do własnego mieszkania. Uniosłem głowę i w jednym z okien ujrzałem Dana Pastoriniego. Stał bez ruchu, patrząc na mnie. Odwróciłem się i z prowokacyjną niedbałością ruszyłem w stronę furtki. Położyłem dłoń na żelaznej klamce, pociągnąłem i dopiero wtedy obejrzałem się. Pastorini nadal tkwił w oknie. Z tej odległości jego twarz była tylko rozmazaną plamą, ale mógłbym się założyć, że jej wyraz nie zmienił się ani na jotę i mężczyzna wciąż patrzy na mnie z powagą. Bynajmniej nie miał zamiaru zbiec na dół i próbować mnie zatrzymać. Westchnąłem, zamknąłem furtkę i zawróciłem w stronę domu. Powinienem się cieszyć – udowodniłem przecież, że mogę stąd odejść w każdej chwili. A jednak dręczyło mnie dziwaczne poczucie przegranej – zupełnie jakbym, sam o tym nie wiedząc, stoczył bitwę i jakby zwyciężył w niej ten właśnie człowiek, który przez cały czas nie wykonał nawet jednego gestu.

*** Tym razem przyjechałem pod klub trochę wcześniej. Raz, że po wczorajszym spóźnieniu wolałem dmuchać na zimne, a dwa, że panująca w domu atmosfera nerwowego rozgardiaszu działała mi na nerwy. Nazajutrz Harvey kończył dwanaście lat i wszyscy, począwszy od najmłodszej służącej, a skończywszy na Mitchu Swinku, zajmowali się wyłącznie rozwieszaniem urodzinowych dekoracji, na które nie mogłem już patrzeć. Mdliło mnie na ich widok. Stałem na dworze, kuląc się z zimna, podczas gdy srebrzystobiała mgła opływała moje kolana. Nie chciałem wchodzić do środka, zresztą domyślałem się, że lokal, który widziałem przez szybę, jest tylko przykrywką. Prawdziwy klub zaczynał się głębiej i nie każdego tam wpuszczano. Od czasu do czasu przy chodniku hamowały taksówki, z których wysiadały grupki rozbawionych ludzi. Znikali gdzieś w czeluściach domu, zupełnie jakby połykał ich biblijny wieloryb. Żadnego z nich nie widziałem później w tej spokojnej, niemal pustej i wyraźnie obliczonej na pokaz sali, przy oknie której stałem. Przycisnąłem czoło do szyby, z trudem znajdując miejsce, skąd mogłem dostrzec najodleglejszy kąt. Tam właśnie siedział Pastorini w towarzystwie trzech mężczyzn. Nie znałem ani jasnowłosego młodzieńca o nordyckiej urodzie, ani barczystego typa z kartoflanym nosem. Rozpoznałem za to trzeciego człowieka, którym był Duwayne C. Noonan. Ludzie papy Vogla? – zastanawiałem się, przypominając sobie słowa Pastoriniego o „dopracowaniu szczegółów”. Gdybym częściej czytał gazety, możliwe, że bym to wiedział. Wstrzymałem oddech – z ich gestów wywnioskowałem, że o coś się kłócą. Najostrzejsza wymiana zdań toczyła się pomiędzy Pastorinim a Kartoflanym Nosem, Duwayne i Jasnowłosy wtrącali się rzadko. Stałem w dość nienaturalnej pozycji, więc po chwili rozbolał mnie kark. Wyprostowałem się i poruszyłem głową, rozluźniając mięśnie. Noc była parszywie zimna, ale piękna; mgła płynęła ulicą niczym srebrzysta rzeka, a księżyc w pełni wisiał tak nisko, iż zdawało się, że można po niego sięgnąć z dachu sąsiedniego budynku. Odetchnąłem, obserwując obłoczek pary, który wypłynął z mych ust. – Czemu nie wejdzie pan do środka? Odwróciłem się. Duwayne C. Noonan stał z rękami w kieszeniach i kapeluszem nasuniętym tak głęboko na oczy, że niemal całą twarz skrywał głęboki cień. Widziałem tylko podbródek i rozciągnięte w uśmiechu usta. Rozejrzałem się płochliwie, ale na szczęście nigdzie w pobliżu nie dostrzegłem Pastoriniego. Źle by było, gdyby zauważył, że rozmawiam z jego wrogiem.

Nie odpowiedziałem, a i Noonan chyba wcale nie oczekiwał odpowiedzi. – Dziś nie będzie mnie przy telefonie, więc jeśli ma pan jakieś pytania czy wątpliwości, to proszę mówić teraz. Odwróciłem się do niego plecami i wbiłem wzrok w księżyc. Miałem nadzieję, że jeśli Pastorini wyjdzie zaraz na zewnątrz, to w ten sposób będziemy z Noonanem wyglądać stosunkowo niewinnie – po prostu czekający przy samochodzie szofer i mężczyzna, który wyszedł się przewietrzyć. – No więc? Ma pan pytania? – dobiegł mnie z tyłu cichy, zaprawiony odrobiną kpiny głos. – Mam prośbę. – Słucham. Na dachu przeciwległego budynku pojawił się czarny kot. Przeciągnął się, wygiął grzbiet w pałąk i wskoczył na komin. Na tle spęczniałego księżyca wyglądał jak wyrzeźbiony w bazalcie egipski posąg. – Chodzi mi o dziewczynkę – szepnąłem w przestrzeń. – Czy ją także muszę straszyć? Bo mam wrażenie, że tak naprawdę chodzi panu tylko o chłopca, a jego siostra obrywa rykoszetem po prostu dlatego, że sypia z bratem w pokoju. Może więc namówię opiekunkę, by wzięła do siebie Marcię? Przecież ona tak naprawdę nie ma znaczenia... Za plecami usłyszałem śmiech. Trochę się bałem, że Noonan będzie na mnie zły, lecz on wydawał się wyłącznie rozbawiony. – Jak pan doszedł do tego wniosku? – Wczoraj przez telefon powiedział pan: „Najważniejsze, że on się boi”. On, czyli chłopiec, a nie oni, czyli dzieci. A poza tym... – Przypomniałem sobie pokój pełen chłopięcych zabawek i kilka lalek samotnie siedzących w kącie. – Poza tym – dokończyłem – nawet panu Pastoriniemu chyba nie za bardzo zależy na córce. Za moimi plecami zapanowało milczenie, a ja się wystraszyłem, że Noonan jednak się rozgniewał. Bądź co bądź płacił mi za wykonywanie poleceń, a nie za myślenie. Kot nadal tkwił na tle srebrzystej tarczy księżyca, mgła wciąż opływała moje kolana. Na jedną króciutką chwilę umilkły odgłosy miasta, a ja poczułem się jak rozbitek porzucony na nieprzyjaznej planecie. Wstrząsnęło mną poczucie obcości wszechświata. A potem rozległ się pisk opon ruszającego samochodu, zadźwięczał śmiech i dzwonek tramwaju. Odetchnąłem, lecz wciąż miałem wrażenie, że coś tu jest cholernie nie w porządku. I to coś nie dotyczyło mgły, kota czy wszechświata, lecz czegoś znacznie bardziej prozaicznego. Miało związek z czymś, co zobaczyłem przez szybę... Co to było? – Brawo. – Noonan odezwał się, gdy już straciłem nadzieję, że kiedykolwiek odpowie. – Oczywiście nie musi pan straszyć dziewczynki. Ma pan rację, ona się nie liczy. ***

– Chce pan, żebym wzięła do swojego łóżka dziewczynkę, a chłopiec ma spać u siebie? – Lisa wzruszyła ramionami. Paliła papierosa, a ja z trudem powstrzymywałem się, by nie powiedzieć jej kilku przykrych słów. Nie cierpię palących kobiet. – Mogłabym, czemu nie, ale ona na to nie pójdzie. Uważa brata za jakiegoś cholernego rycerza w srebrnej zbroi, swojego rycerza, i bez niego nigdzie się nie ruszy. – Nawet gdyby się okazało, że ów potwór pojawia się tylko w dziecinnym pokoju, nigdzie indziej? W tej chwili Lisa mogła się domyślić, jaką rolę pełnię w domu. Na szczęście jednak była to zarozumiała pannica, która nie widziała niczego poza czubkiem własnego nosa. – Koszmar może się przyśnić w każdym miejscu. – Zdusiła papierosa w popielniczce. Paznokcie miała pomalowane na jaskrawoczerwony kolor – kolejny minus. Pomyślałem, że jeszcze niedawno jej energia i pewność siebie mogły być na swój sposób ujmujące. Przynajmniej niektórzy lubili takie dziewczęta. A teraz...? Teraz Lisa miała opuchnięte od niewyspania oczy i z każdą chwilą wyłaziła z niej pełna pretensji wulgarna baba. – Mam dość. Dość nocnych wrzasków i dość zajmowania się nie swoimi bachorami. Muszę wynieść się z tego domu, im szybciej, tym lepiej. A wie pan, co jest w tym wszystkim, cholera, najbardziej zabawne? – Co takiego? – To, że ojczulek tych dzieciaczków sam, osobiście, zabronił mi przenieść je do innego pokoju, a nawet zostawiać na korytarzu światło. Zabronił, a potem powiedział, że pod żadnym pozorem nie wolno mi się przyznać przed dziećmi, że to jego pomysł, i muszę wszystko wziąć na siebie. Znaczy, on chce odgrywać rolę dobrego tatusia, a ja mam być tą wstrętną wiedźmą, która wszystkiego zakazuje. To popieprzony hipokryta, jeśli chce pan znać moje zdanie. Taką właśnie ją zapamiętałem – wulgarną, niewyspaną i rozżaloną na cały świat. Nie chciałem pamiętać Lisy, jaką zobaczyłem później. *** Noc czwarta. Tym razem dzieci nie krzyczą, choć wiem doskonale, że się obudziły. Słyszę pochlipywanie dziewczynki i uspokajające pomruki chłopca. Boję się, bo czuję, że Harvey dojrzewa do tego, by stawić strachowi czoło, i wkrótce może wyjść z łóżka, by zapalić światło. I boję się tego, co pęcznieje w domu, w tej wrzodowatej kuli wściekłości i przerażenia, która niszczy mi potwory i która lada moment może pęknąć.

Dziewczynka co prawda nie krzyczy, ale chlipie tak głośno, że Lisa powinna się obudzić. Dlaczego się nie budzi? Może po prostu leży z otwartymi oczami, słucha dziecięcego płaczu i po raz kolejny powtarza sobie, że ma dość tulenia cudzych bachorów? *** Lisa nie mogła przyjść do swoich podopiecznych z tej prostej przyczyny, że podczas gdy je straszyłem, ona stała pod moimi drzwiami. Zobaczyłem ją, gdy wracałem do siebie ze sprzętem. Na szczęście nie usłyszała mnie, a ja natychmiast wycofałem się w mrok – jeszcze tylko brakowało, żeby mnie przyłapała. Na korytarzu nie było zupełnie ciemno, paliła się co trzecia żarówka, a jedna znajdowała się niemal dokładnie nad moimi drzwiami. Lisa stała odwrócona do mnie tyłem, widziałem jej blade, pozbawione pończoch nogi, które tkwiły w niezawiązanych butach, i rąbek koszuli nocnej wystający spod płaszcza. Dziewczyna pukała w drzwi, szepcząc gorączkowo: – Niech się pan obudzi, potrzebuję pomocy. Proszę, panie... Oczywiście przekręciła moje nazwisko. Wszyscy to robią. W jej głosie brzmiały płaczliwe nuty. Lisa wyraźnie była na skraju histerii. – Bardzo źle się czuję, naprawdę, próbowałam dzwonić do lekarza, ale telefon nie działa, błagam, musi mnie pan zawieźć jak najszybciej... Coś dziwnego dzieje się z moim kręgosłupem, błagam, proszę... Szarpała klamkę, a ja pogratulowałem sobie w duchu, że wychodząc, przezornie zamknąłem drzwi na klucz. Klucz spoczywał teraz w mojej kieszeni i miałem wrażenie, że poprzez materiał pali mnie w udo. W jękach Lisy było coś zwierzęcego, niemal czułem ostry zapach jej lepkiego potu. – Muszę do lekarza, muszę, mu...szę... Załkała, włożyła do ust kant dłoni i przygryzła. Przez krótką chwilę widziałem jej wykrzywioną męką twarz. Nagle wygięła się w tył – naprawdę to zrobiła, niemal jak cyrkowiec, jeden z tych, których opisują na plakatach, że mają ciało z gumy. Zaraz potem wyprostowała się z okrzykiem bólu i pomknęła w stronę schodów, w ciemności mijając moją przyczajoną postać ledwo o cal czy półtora. Owionął mnie zapach jej potu – miałem rację, śmierdziała strachem. Potem widziałem jeszcze, jak pędzi w dół, wlokąc za sobą sznurówki. *** – No i przepadła, głupia dziewucha. – Oretta postawiła przede mną miskę z owsianką. Sięgnąłem po dzbanek ze śmietaną, cukier i łyżkę. W kuchni, gdzie jadałem śniadania, było przytulnie i ciepło, lecz ja drżałem.

– Żeby jeszcze zabrała swoje rzeczy, ale nie, wyszła w środku nocy goła, jak ją dobry pan Bóg stworzył. Widział to kto takie coś? Nie goła, tylko w płaszczu narzuconym na koszulę nocną, poprawiłem w myślach, po czym nabrałem na łyżkę odrobinę owsianki. Rankiem, od razu po przebudzeniu, sprawdziłem, co z trzecią figurką potwora. Byłem pewien, że i ona zostanie zniszczona, więc w pierwszej chwili nie mogłem uwierzyć własnym oczom. Figurka wyglądała dokładnie tak, jak powinna, nie było na niej ani jednego zadrapania. W jakiś przedziwny sposób zaniepokoiło mnie to znacznie bardziej, niż gdyby ktoś wygiął jej grzbiet i wypalił oczy. Przyzwyczaiłem się już do myśli, że po każdej nocy będę tracił kolejnego potwora. To było... paskudne, ale też bezpieczne w swojej przewidywalności. W miarę bezpieczne. Przerwanie tego rytuału mogło oznaczać, że nadciągało coś bardziej przerażającego. „Coś dziwnego dzieje się z moim kręgosłupem, błagam, proszę...” Odsunąłem miskę. Owsianka, choć dobrze przyrządzona, smakowała jak trawa. Oretta spojrzała na mnie obojętnie i zabrała naczynie. Przez cały czas, gdy paplała o Lisie, miałem wrażenie, że tak naprawdę mówi do siebie, nie do mnie. – Znasz może kogoś, kto mógłby mi coś powiedzieć o herbie Pastorinich? – zapytałem. Wzruszyła ramionami. – O herbie to chyba najwięcej pan Pastorini wie, przecież to jego rodzina. – Nie chodzi mi o Pastoriniego. Może jakiś historyk albo ktoś taki kiedyś interesował się tym herbem... – Może ojciec Guerzani z parafii Świętego Jana coś wie. Kiedy do nas zagląda, to czasem z panem o różnych starociach gadają. Naprawdę dziś nie mam czasu na pogaduszki... Odwróciła się, a mnie nie pozostało nic innego jak tylko skinąć głową w stronę jej pleców i wyjść. W hallu dwie pokojówki wieszały ostatnie baloniki. Na mój widok przerwały pracę i zaczęły coś do siebie szeptać. Może to wcale nie miało związku ze mną, może po prostu powierzały sobie jakieś dziewczęce sekrety, lecz ja poczułem się nieswojo. Chwilę później minął mnie zaaferowany Swink, który pędził tak szybko, że nawet nie odpowiedział na moje pozdrowienie. Zacisnąłem usta. Dziś były urodziny Harveya, a ja pośród tego kolorowego, radosnego zamieszania czułem się jak zdrajca, i co więcej, miałem wrażenie, że wszyscy o mojej zdradzie wiedzą. Tłumaczyłem sobie, że to nic takiego, że pewnie znowu odzywa się moje przewrażliwienie i skłonność do wyolbrzymiania niektórych spraw. Prawdopodobnie wszyscy byli zbyt zajęci, żeby marnować czas na pogawędki, nic więcej. Nie pomogło. W pewnej chwili przyszło mi do głowy, że zaczynam przypominać filmowego Niewidzialnego Człowieka, a zaraz potem, że będę stawał się coraz cieńszy i bardziej przezroczysty, aż w końcu rozpłynę się pośród kolorowych baloników i bibuły.

Wróciłem do swojego pokoju, otworzyłem okno i przez chwilę oddychałem głęboko, by przepędzić podobne myśli. Potem włożyłem buty i płaszcz. Jeśli miałem iść do parafii Świętego Jana, to powinienem to zrobić jak najszybciej, nim stracę resztki odwagi. Na pierwszym piętrze zawahałem się i ruszyłem w stronę dziecinnego pokoju. Ciągnęło mnie tam wspomnienie dramatu, którego byłem świadkiem, a także coś, co chyba można by nazwać poczuciem winy. „Bardzo źle się czuję, naprawdę, próbowałam dzwonić do lekarza, ale telefon nie działa, błagam, musi mnie pan zawieźć jak najszybciej...”. Przymknąłem oczy, przypominając sobie urywany głos. Lisa cierpiała, podczas gdy ja stałem tuż obok niej, w ciemności, starając się oddychać jak najciszej. Przeszedłem przez dziecinny pokój, gdzie na podłodze siedziała Marcia. Rysowała coś, z przejęcia wysuwając język. Myślałem, że ona także nie zwróci na mnie uwagi, ale rzuciła mi ciche „dzień dobry”, gdy otwierałem drzwi do sypialni Lisy. Zatrzymałem się w progu. W środku pokojówka myła stolik. Zanurzała gąbkę w misce z wodą, wyciskała ją i przecierała blat. A potem jeszcze raz i jeszcze. Szafki były puste – rzeczy dziewczyny widocznie ktoś już wyniósł, na podłodze leżała zdarta z łóżka skłębiona pościel, a przez otwarte okno wpadały zimne powiewy wiatru, które wymiatały z pokoju resztki zapachu zbyt ciężkich perfum. Dopiero teraz naprawdę zrozumiałem, że Lisa już do tego domu nie wróci. Została wymazana ze społeczności żywych. Wymazana, wyczyszczona gąbką i ciepłą wodą, a potem spłukana. Może umarła w nocy, a może po prostu ktoś szorował ją tak długo, aż stawała się coraz cieńsza i bardziej przezroczysta, a potem... potem znikła? – Jej tu nie ma. – Marcia potwierdziła moje przypuszczenia. – Myślę, że jest teraz na cmentarzysku potworów. Chce pan zobaczyć? – Nie ma czegoś takiego jak cmentarzysko potworów – powiedziałem ze znacznie mniejszym przekonaniem niż jeszcze wczoraj. – Owszem, jest. Mogę pana zaprowadzić, jeśli pan chce. Czekała cierpliwie, podczas gdy ja nerwowo zginałem i rozprostowywałem palce. To pewnie tylko dziecinny wymysł, ale na wszelki wypadek... Do licha, coś mogło w tym być! Jeśli Lisa umarła (albo, co gorsza, ktoś ją zabił, szepnął głosik w mojej głowie) i została wrzucona do jakiejś piwnicy, to będę przynajmniej pewien, że trzeba odżałować pięć tysięcy i jak najszybciej wynieść się z tego domu. Spróbowałem się uśmiechnąć. Marcia wcale nie wyglądała na wystraszoną, a mnie było głupio, że tchórzę przed czymś, czego nie boi się mała dziewczynka. Poza tym musiałem się dowiedzieć, co się stało z Lisą. ***

Marcia poprowadziła mnie schodami w dół, aż do piwnic. Słowo „piwnica” od razu kojarzy się z kurzem, mrokiem i pajęczynami, lecz korytarz, w który weszliśmy, był starannie zamieciony i oświetlony zwisającymi z sufitu żarówkami. Był też cichy, pusty i zaskakująco długi. Mijaliśmy jedne po drugich drzwi, a korytarz wcale się nie kończył, aż nabrałem przeświadczenia, że wyszliśmy poza teren domu i wędrujemy teraz pod ogrodem. Marcia zatrzymała się przy ostatnich drzwiach po prawej stronie, po czym sięgnęła do kieszeni sukienki i wyjęła żelazny klucz. Był dla niej o wiele za ciężki, a zamek wyglądał na zardzewiały, więc zaproponowałem pomoc. Pokręciła głową, więc pozostało mi już tylko bierne przyglądanie się, jak dziewczynka walczy z opornym mechanizmem. Drzwi ustąpiły nie ze skrzypnięciem, którego podświadomie oczekiwałem, lecz cicho, niemal bezszelestnie. Marcia zapaliła światło, wspinając się na palce i dosięgając przycisku główką klucza. Sprytne, oceniłem, gotów uśmiechnąć się z aprobatą. Nie zdążyłem. Nareszcie wiedziałem, co to takiego cmentarzysko potworów. Było ich tu ze dwadzieścia, może trzydzieści. Niektóre zrobione z papier-mâché, inne z gliny bądź drewna. Najmniejsze sięgały mi do kolan, największe – nieco powyżej pasa. Wszystkie wykonano starannie, z dbałością o szczegóły, takie jak pazury czy pełne ostrych zębów pyski. I oczywiście wszystkie potwory były martwe – takiego wyrażenia użyłaby Marcia. Podarte, połamane lub rozbite, w zależności od tego, z jakiego materiału je zrobiono. Największe zniszczenia były widoczne w okolicach oczu oraz grzbietów – tam gdzie u żywego stworzenia znajdowałby się kręgosłup. Zachichotałem, najpierw cicho, przysłaniając usta dłonią, a potem coraz głośniej. Oparłem się o ścianę, zgięty w pół. Ciekło mi z nosa, z oczu lały się łzy, a ja rechotałem niczym obłąkaniec, czując, jak uchodzi ze mnie napięcie. Spodziewałem się stygnącego ciała Lisy, a tymczasem trafiłem na śmietnik pełen zepsutych zabawek. Dość paskudnych, owszem, ale tylko zabawek. – Myślę – powiedziała Marcia – że ten potwór, co do nas przychodzi, w końcu umrze, trafi tutaj i zamieni się w papier albo drewno. Wydawała się pogodzona z losem – nie jak sześciolatka, lecz jak dorosła kobieta, która wie, że czasem trzeba zacisnąć zęby. Pokręciłem głową. Spokój i cierpliwość tego dziecka momentami wydawały mi się równie przerażające jak zniszczone figurki czy tajemnicze zniknięcie Lisy. – Prawda? – dodała, patrząc na mnie. Otarłem oczy, wydmuchałem w chusteczkę nos. Pora wziąć się w garść. – Prawda – odparłem, bo była w tym jakaś dziecięca logika, której nie mogłem zaprzeczyć.

*** To, co stało się później, można nazwać złośliwością losu, jednym z tych przypadków, które lubią niespodziewanie wtrącać się w ludzkie życie. Gdyby nie on, wróciłbym do swojego pokoju, zrezygnował z wizyty u księdza i – starając się nie myśleć o tym, co widziałem – zajął się czytaniem mojej książki albo ćwiczeniem sztuczek. Nic by to nie zmieniło, ale zyskałbym przynajmniej kilka godzin złudnego spokoju. Pech chciał, że gdy wracaliśmy, Marcia spojrzała przez okno. Takie małe okienko znajdujące na podeście klatki schodowej, która prowadziła do piwnic. Służyło chyba tylko po to, by wpuszczać odrobinę światła, bo wychodziło na wyjątkowo nieciekawy kawałek ogrodu – ot, staw, parę drzew i nic więcej. Ale nie dzisiaj, dziś Marcia zobaczyła przez nie coś, o czym od razu postanowiła mnie poinformować. – To Lisa – powiedziała cicho. – Jest tutaj, a nie na cmentarzysku. A ja byłem na tyle głupi, że odwróciłem się i też spojrzałem przez okno. Lisa nigdy nie dotarła do lekarza. Może pobłądziła w mroku, a może w panice straciła poczucie kierunku, nie wiem, dość, że zamiast do furtki, pobiegła w głąb ogrodu. I umarła tutaj, a dwaj mężczyźni, w których rozpoznałem ochroniarzy Pastoriniego, właśnie wyciągali jej ciało ze stawu. Woda kapała z jej jasnych włosów i z płaszcza, mokra, wysoko podciągnięta koszula nocna oblepiała uda i odsłaniała niemal całe nogi – szczupłe i bardzo, bardzo blade. Jej kręgosłup... Kręgosłup musiała mieć zdruzgotany, bo ciało, wciąż jeszcze nie zesztywniałe, przelewało się miękko i gdyby tylko mężczyźni chcieli, bez trudu mogliby ułożyć ją w takiej pozycji, że głową dotykałaby własnych pięt. Wtem głowa opadła jej na plecy i zobaczyłem poczerniałe oczodoły, z których wypłynęła woda. Wyglądało to tak, jakby Lisa płakała. Tego było za wiele. Po ostatniej nocy, po wizycie na cmentarzysku... Po prostu za dużo. Coś we mnie pękło. Uciekłem z gardłowym, zwierzęcym skowytem, byle dalej od tego przeklętego miejsca. Przebiegłem przez hall aż do drzwi, a potem dalej, alejką do furtki. Ścigało mnie upiorne uczucie, że pobłądzę jak Lisa i nie zdołam wydostać się poza teren posiadłości. A później... Nie chciałem o tym myśleć, po prostu biegłem. Dwa razy się przewróciłem, wprost na ostry biały żwir. Za pierwszym wstałem niemal natychmiast, za drugim przez chwilę posuwałem się na czworakach niczym ogłupiały pies. Nieważne, liczyło się tylko to, że furtka była coraz bliżej. Przystanąłem dopiero na ulicy, pośród gwaru, ruchu i normalności. Otrzepałem z rąk resztki żwiru, a lewą dłoń – tę, która bardziej ucierpiała – obwiązałem chusteczką. To nie było nic poważnego, tylko zdarta skóra, ale ja nigdy nie lubiłem widoku krwi.

Niewiele pamiętam z kilku następnych godzin. Siedziałem w jakiejś knajpce, grzejąc dłonie o kubek z kawą, potem chodziłem po mieście, a jeszcze później jeździłem bezsensownie tramwajem, tam i powrotem. Jakąś częścią umysłu już wiedziałem – a przynajmniej podejrzewałem – co się dzieje w domu Pastorinich, brakowało jednak mi energii, a także odwagi, by porządnie poukładać wszystkie fakty. Wciąż byłem zbyt wystraszony. Trzy razy chciałem wracać do domu, do siebie, i trzy razy się rozmyśliłem z obawy, że czeka tam na mnie Pastorini wraz ze swymi ludźmi. Ucieczka świadczyła na moją niekorzyść; jeśli ktoś mnie wtedy widział, to pewnie od razu pomyślał sobie, że zobaczyłem coś, czego nie powinienem był widzieć. Z drugiej strony, możliwe, że niepotrzebnie wpadłem w histerię. Lisa zginęła, ale to wcale nie znaczy, że mnie także coś podobnego czeka. Pastorini potrzebował mnie, bo do końca umowy pozostała jeszcze ostatnia, piąta noc. A jeśli udam, że niczego nie wiem, to Pastorini nie będzie miał powodów, żeby robić mi krzywdę. Możliwe przecież, że mojej ucieczki nikt nie widział – a jeśli nawet, to znajdę jakieś wytłumaczenie. Mógłbym wrócić do rezydencji i wytrzymać jeszcze do jutra, pomyślałem. Mógłbym dostać te pieniądze. Pieniądze. Przyznaję, że to one kusiły mnie najbardziej. Wycofywanie się teraz, gdy niemal miałem je w rękach, wydawało się czystym szaleństwem. Nie chciałem jednak wracać, dopóki nie poznam wszystkich faktów. Najpierw potrzebowałem informacji. *** Ojciec Guerzani był chudy, miał szerokie usta, okrągłe oczy i zadarty czerwony nos. Gdyby go podtuczyć, a potem ubrać w kolorowe szmatki, wyglądałby pewnie jak cyrkowy klaun. Na początku niechętny, szybko rozpogodził się, gdy tylko powiedziałem, że chodzi o historyczną ciekawostkę, a nie o posługę religijną. Poprowadził mnie w głąb skromnego mieszkania, posadził przy stole w kuchni i poczęstował kubkiem herbaty. Pachniało tu pastą do podłogi i świeżym ciastem, w kącie promieniował ciepłem niewielki piecyk, a na parapecie stał wazonik z pierwszymi wiosennymi kwiatami. Widać było, że gospodyni księdza wkłada sporo serca w swoją pracę. – Pastorini to bardzo stara rodzina – zaczął. – Jej korzenie sięgają średniowiecza. W przekazywanych z pokolenia na pokolenie legendach pojawia się motyw bestii, z którą walczą członkowie rodu... – Tej samej bestii, która na herbie widnieje jako pokonana? – Starałem się panować nad głosem, choć wciąż byłem mocno zdenerwowany. Zresztą niepotrzebnie, bo Guerzani nie zauważyłby niczego, nawet gdybym dygotał jak osika. Za bardzo pochłaniały go własne słowa.

– Zgadza się, choć herb nie zawsze tak wyglądał. Wie pan, że w najwcześniejszych wersjach rycerz i potwór walczą ze sobą i wcale nie wiadomo, który z nich zwycięży? Obaj przeciwnicy mają równe szanse. Ciekawe, prawda? Dopiero w późniejszych wiekach bestię zaczęto pokazywać jako wyraźnie słabszą, a ostatecznie ustaliła się wersja z potworem martwym, pokonanym. – O czym to świadczy? Uśmiechnął się z aprobatą, a ja poczułem się jak pilny uczeń. – Prawdopodobnie o stopniowym zaniku elementów pogańskich na rzecz kultury chrześcijańskiej. Bestia uosabia dziką, pierwotną część ludzkiej natury, która w dawnych czasach była równie ważna jak część cywilizowana. Dawniej mężczyźni musieli budzić w sobie bestię, bo tylko tak mogli przeżyć we wrogim świecie. Jednakże chrześcijaństwo zapewniło ludziom bezpieczeństwo i bestia nie jest już potrzebna. Metaforycznie rzecz ujmując, została pokonana i uśmiercona. Spojrzałem na niego z powątpiewaniem. – Metaforycznie? A więc ojciec nie wierzy, że kiedykolwiek istniała prawdziwa bestia? – Ależ drogi panie! – obruszył się. Jak na duchownego miał zdumiewająco świecki światopogląd. Potrafiłem go jednak zrozumieć, bo nie widział tego, co ja. Zwycięstwo chrześcijaństwa nad pogańskimi elementami z pewnością nie tłumaczyło tego, co się działo w rezydencji Pastorinich. *** Lubię kościoły, choć nie jestem ani nigdy nie byłem człowiekiem wierzącym. Odpowiada mi panująca w nich cisza i spokój. Dobrze mi się myśli wśród zapachu świec, kadzidła, kurzu i stęchłej wody święconej. A teraz miałem o czym myśleć. Siedziałem na drewnianej ławce, na miejscu wyślizganym przez setki tysięcy wiernych, i próbowałem poukładać wszystkie fakty. Cmentarzysko potworów, nocne straszenie, a przede wszystkim śmierć Lisy oraz zniszczone figurki, dwa biedne, wygięte i ślepe metalowe potwory oraz jedno biedne, wygięte i ślepe ludzkie ciało. Zamknąłem oczy i wróciłem myślami do tamtego wieczoru, gdy widziałem kota na tle księżyca i gdy srebrzysta mgła łagodnie opływała moje kolana. Gdybym był młodszy, powiedziałbym, że to był wieczór w jakiś sposób magiczny, ale ponieważ dzieciństwo dawno miałem za sobą, zamieniłem to słowo na „dziwny”. Dziwny, odmienny, niepokojący. W takich chwilach intuicja, z której jestem tak dumny, wyostrza się jeszcze bardziej. W takich chwilach potrafię przejrzeć człowieka na wylot. Niemal każdego.

Coś wydarzyło się tego wieczoru, coś dostrzegłem i coś zrozumiałem, a potem zepchnąłem ów fakt w głąb podświadomości i zapomniałem o nim. Prawdopodobnie dlatego, że za bardzo mnie wystraszył. Teraz, gdy wiedziałem już co to takiego, na spokojnie zanalizowałem ów wieczór, minuta po minucie. Oto stoję przed klubem, kuląc się z zimna. Jest wpół do dziesiątej, kot jeszcze nie wskoczył na komin, by zaprezentować swą sylwetkę na tle księżyca, a Duwayne C. Noonan nie wyszedł na dwór, by w mroku zamienić ze mną kilka zdań. Jestem tylko ja oraz mgła i oczywiście goście klubu, ale oni się nie liczą, bo pojawiają się tylko na chwilę i zaraz znikają w ciepłym wnętrzu. Ich śmiech słyszę jeszcze wtedy, gdy tracę z oczu sylwetki. Nudzę się, więc przyciskam czoło do szyby i zaglądam do niemal pustej sali. Dan Pastorini, Duwayne C. Noonan oraz dwaj nieznani mi mężczyźni siedzą przy stoliku i kłócą się. Najmniej do powiedzenia ma Noonan, który sprawia wręcz wrażenie biernego świadka. Ja jednak wiem, że Noonan nie może być neutralny, z pewnością jest wrogiem Pastoriniego, bo przecież kazał nastraszyć jego syna. Mylę się, rzecz jasna. Odpowiedź jest ukryta wśród gestów, które wykonują tego dnia mężczyźni, w pochyleniu ramion i niewielkich zmianach na pozornie kamiennych twarzach. Milczący tego wieczoru Duwayne C. Noonan jest człowiekiem Pastoriniego. A to oznacza, że sam Pastorini zlecił straszenie swojego syna. Podświadomie wiedziałem o tym już w chwili, gdy ujrzałem cmentarzysko, a powinienem domyślić się jeszcze wcześniej. Przecież to najbardziej logiczne wyjaśnienie faktu, że wszystko szło tak gładko: lustra w przedsionku, przyjęcie mnie do pracy, nawet zadziwiający brak ciekawości u Mitcha Swinka... Tak naprawdę tylko umieszczone w odpowiednim miejscu okno i pełnia księżyca, przy świetle którego mogłem pracować, były szczęśliwymi przypadkami, całą resztę kontrolował pan domu. Nie miałem pojęcia, czemu Pastorini sam mnie nie zatrudnił. Może się bał, że nieświadomie zdradzę się przed dziećmi, a może sądził, że wtedy trudniej byłoby mi się zgodzić – bądź co bądź, gdyby straszenia domagał się ojciec, rodziłoby to znacznie więcej pytań i wątpliwości. Odetchnąłem głęboko, a potem zasłoniłem twarz dłońmi. Niedaleko na ławce usiadła staruszka i zaczęła mamrotać pod nosem zdrowaśki. Wiedziałem bez odsłaniania oczu, że to staruszka, bo czułem woń starczego potu i kulek na mole. Dlaczego, na miłość boską, Pastoriniemu zależało na dręczeniu syna? Przez pięć nocy z rzędu? Co to, u licha, mogło dać? Już coś dało, podpowiedział rozsądny głos w mojej głowie. Przypomnij sobie: dwa biedne, wygięte i ślepe metalowe potwory oraz jedno biedne, wygięte i ślepe ludzkie ciało. Całkiem niezły rezultat, prawda? Wróciłem myślami do cmentarzyska. Małe dziecko mogłoby się przestraszyć takiego potwora, zwłaszcza gdyby zobaczyło go w półmroku nocy.

Małe dziecko, ale nie dwunastolatek. W rodzinie Pastorinich straszono herbowym potworem kilkuletnich chłopów. Z jakiegoś powodu Dan Pastorini przegapił ten termin – możliwe, że po prostu uległ prośbom żony, której żal było synka. A gdy żona zmarła i Pastorini wreszcie się zdecydował, Harvey był już za duży, by się bać potworów z papieru czy gliny. Tak więc trzeba było wynająć mnie. Po co je tam trzymano? Doszedłem do wniosku, że był to rodzaj makabrycznych pamiątek. Tak jak w niektórych rodzinach przechowuje się pierwsze obcięte włosy dziecka albo mleczne ząbki, tak Pastorini przechowywali w piwnicy zniszczone straszydła. Dwadzieścia, może trzydzieści figur. Po podzieleniu tej liczby przez cztery dawało od pięciu do siedmiu mężczyzn, którzy w dzieciństwie stanęli oko w oko z potworem i wyszli z tego starcia... odmienieni. Jednym z pewnością był Pastorini, a pozostali? Mogli być jego braćmi, kuzynami albo wujami, uznałem. Raczej nie dalszymi przodkami, bo ta rodzina przybyła do Stanów stosunkowo niedawno. Właściwie nie powinienem się bać – znałem przecież Dana Pastoriniego i wiedziałem, że jest on groźny niezależnie od swoich osobliwych umiejętności. Gdyby chciał zrobić mi krzywdę, to zrobiłby ją już dawno. Mimo to wciąż się trząsłem. Mój strach nie miał nic wspólnego z logiką. Był całkowicie irracjonalny – myślę, że w ten właśnie sposób barbarzyńcy reagowali na czyhające w mroku wyimaginowane potwory. Oczywiście ja bałem się nie potworów, ale tych, którzy stali po drugiej stronie, lecz w ostatecznym rozrachunku taki podział nie miał najmniejszego znaczenia. Jęknąłem i pochyliłem się, czując, że robi mi się niedobrze. Oddychałem głęboko, a staruszka obok cmokała współczująco – widać uznała, że jestem zrozpaczonym grzesznikiem. Weź się w garść, nakazałem sobie, wyjdź stąd i wracaj do domu. Do diabła z pięcioma tysiącami dolarów. Za taką sumę... Wyobraziłem sobie, na co się narażam za taką sumę, i tego było już za wiele. Wybiegłem z kościoła, mając w uszach łomot butów o kamienną posadzkę, a pod powiekami obraz wiotkiego i martwego ciała. Mojego ciała. Myślałem, że zwymiotuję, ale pusty żołądek tylko kurczył się spazmatycznie. Wyplułem trochę śliny i z obrzydzeniem otarłem usta. Poczułem się odrobinę lepiej. Tylko przez krótką chwilę, bo zaraz uniosłem głowę i zobaczyłem, że w moją stronę idzie Dan Pastorini. Sam, bez obstawy, co z jakiegoś powodu przeraziło mnie bardziej, niż gdyby kroczył na czele uzbrojonej po zęby armii. Nie było żadnych wątpliwości: szybkim, zdecydowanym krokiem zmierzał wprost ku mnie, a na jego twarzy... Nie potrafiłem odgadnąć, co wyraża jego nieruchoma twarz. W tym momencie po raz drugi puściły mi nerwy, odwróciłem się i z przedziwnym uczuciem déjà vu uciekłem. Pędziłem przed siebie, roztrącając przechodniów, ktoś za mną krzyczał, ktoś inny się śmiał. Wpadłem na kobietę z wózkiem, dzieciak podniósł wrzask,

matka mnie odepchnęła i na deser poczęstowała stekiem przekleństw. Biegłem dalej. Bolało mnie udo po zderzeniu z wózkiem, w boku czułem kłucie, w płucach płonął ogień. Zatrzymałem się, rozpaczliwie łapiąc powietrze. Potem spojrzałem za siebie. Pastorini właśnie mnie doganiał. I wciąż szedł, nie biegł, a ja – choć przecież było to niemożliwie – miałem wrażenie, że poruszał się w ten sposób przez cały czas. Odwróciłem się i pognałem przed siebie. Wprost na ulicę, wprost pod nadjeżdżający samochód, czarny i masywny. Było za późno, by cokolwiek zrobić – usłyszałem pisk hamulców i ostry, przeraźliwy krzyk jakiejś kobiety. Wyciągnąłem przed siebie dłonie, jakby to miało mi pomóc, otworzyłem usta i wtedy właśnie poczułem szarpnięcie. Nie potrafię tego inaczej określić, choć to nie jest najlepsze słowo. Miałem wrażenie, że w moje kości ktoś wbił setki maleńkich haczyków z doczepionymi żyłkami, a później... później po prostu pociągnął. Z wybałuszonymi oczami i ustami otwartymi do krzyku uskoczyłem w tył. Dziwnym żabim susem, jakiego z pewnością nikt nigdy samodzielnie nie wykonał. Przez krótką przerażającą chwilę czułem, jak to... coś wciąż ciągnie i ciągnie, zmuszając mój kręgosłup do wygięcia się w kabłąk, zupełnie jakbym był ulicznym akrobatą, a potem wreszcie puszcza. Straciłem równowagę i klapnąłem na mokry po deszczu asfalt. Ludzie przepychali się nade mną, mówili coś i wymachiwali ramionami. Płakałem, łzy zamazywały widok czarnej maski nasha, która tkwiła kilka cali przed moją twarzą. Z samochodu wyskoczył niewysoki mężczyzna, a jego przepełniony złością głos dołączył do ogólnego rozgardiaszu. Ktoś złapał mnie za ramię i pomógł wstać. – Chodźmy na chodnik – powiedział Pastorini, a ja bezwolnie dałem się poprowadzić. Niski facecik wciąż klął, oskarżając mnie, że specjalnie usiłowałem rzucić się pod jego auto. Pastorini spojrzał na niego – tylko spojrzał – i to wystarczyło, by kierowca zapadł się w sobie, zgarbił i zamilkł. Ludzie rozchodzili się, popatrując na nas ze zdziwieniem. – Czemu przede mną uciekałeś? Nie miałem pojęcia, czy rzeczywiście nie wie, czy tylko udaje. Mniejsza z tym. Uspokoiłem się odrobinę, bo Pastorini właśnie ocalił mi życie i ulga oraz wdzięczność chwilowo przeważyły nad przerażeniem. – Dlaczego uciekałeś? – powtórzył cierpliwie. Nie przyszło mi do głowy, że mógłbym nie odpowiedzieć. Pastorini należał do ludzi, których nie pozostawia się bez odpowiedzi. Otworzyłem więc usta i próbowałem coś wydukać, ale język miałem sztywny niczym drewniany kołek i wciąż wstrząsały mną dreszcze. Bełkotliwie opowiadałem o potworach, które kiedyś naprawdę istniały, i o rycerzach, którzy z nimi walczyli. O tym, że potwory były inne, obce i pełne mocy, więc i rycerze

musieli mieć moc. Nie znaczy to wcale, że rycerze byli dobrzy, a potwory złe, nic z tych rzeczy. To były po prostu dwie strony pewnego konfliktu, obie od siebie nawzajem zależne. Żadna nie mogła się rozwijać bez udziału drugiej. A potem potwory wyginęły i istniały już tylko w bajkach, ale rycerze znaleźli sposób, żeby przetrwać. Bo potwór nie musi być prawdziwy, mówiłem, wystarczy użyć zabawki, takiej jak te w piwnicy, i jeśli tylko dziecko – oczywiście dziecko z odpowiedniej rodziny – uwierzy w potwora, to budzi się w nim moc, żeby go pokonać. Nie mam pojęcia, ile Pastorini zrozumiał z mojego mętnego wywodu. Gdy umilkłem, wyczerpany, patrzył na mnie przez chwilę z ciekawością, a potem powiedział: – Zapraszam na urodziny mojego syna. I nie przyjmę odmowy. Zamarłem, zdumiony. Podejrzewałem pułapkę; więcej, byłem pewien, że to pułapka. Wrzeszczał o tym każdy nerw w moim ciele. Wcześniej sądziłem, że Pastorini jest tylko zaciekawiony, teraz dostrzegłem w jego oczach z trudem skrywany głód i gorączkową niecierpliwość. – Ja... – odchrząknąłem – dziękuję za propozycję, ale naprawdę nie mogę. Nie jestem odpowiednio ubrany i nie mam... prezentu. Niezbyt dobra wymówka, ale nawet gdybym wymyślił lepszą, nie miałoby to znaczenia. Wiedziałem o tym już w chwili, gdy zacząłem mówić, desperacko starając się odwlec moment, w którym Dan Pastorini poprowadzi mnie na urodzinowe przyjęcie. Po dobroci albo siłą, jeśli będzie musiał. – Nie przyjmuję odmowy – powtórzył. *** Zaprowadził mnie do samochodu, za kierownicą którego siedział jeden z jego ludzi. Pastorini nazywał go Luccio, a ja dopiero po chwili uświadomiłem sobie, że ów Luccio dziś rano wraz z kumplem wyciągał ze stawu ciało Lisy. Być może włożyli je później do tego właśnie samochodu, a potem gdzieś wywieźli. Jęknąłem, kuląc się w kącie. Miałem wrażenie, że cała tapicerka cuchnie krwią i wonią gnijącego mięsa. To złudzenie, powiedziałem sobie stanowczo, z trudem przełykając rosnącą w gardle kulę mdłości. Luccio prowadził kiepsko i w dodatku chyba niezbyt dobrze znał miasto. Poczułem satysfakcję na myśl, że Pastorini miał we mnie znacznie lepszego kierowcę. Zajechawszy pod rezydencję, Luccio zahamował zbyt gwałtownie. Pastorini wysiadł. – Idę po Harveya – oznajmił. – Ty go pilnuj. Ruch głowy w moją stronę nie pozostawiał wątpliwości, kogo ma na myśli. Siedzieliśmy w milczeniu. W lusterku widziałem oczy Luccia – błyszczały podnieceniem, a gdy mężczyzna zauważył, że na niego patrzę, posłał mi szeroki, niemal

lubieżny uśmiech. Jego prawa dłoń leniwie błądziła w okolicach kieszeni, w której – byłem tego pewien – spoczywała gotowa do użycia broń. Wiedziałem, że tylko czeka, aż zacznę uciekać. Po chwili z domu wyszli Pastorini i Harvey. Chłopiec był blady ze zdenerwowania, zupełnie jakby wybierał się na egzamin, a nie na własne urodziny. – Poradzisz sobie – uspokajał go ojciec. – Za pierwszym razem zajęło ci to trochę czasu, ale teraz wszystko pójdzie sprawnie, wierz mi. Chłopiec skinął głową, choć nie wydawał się przekonany. Powiedział coś cicho, nie jestem pewien, ale zabrzmiało to jak: „Ale wtedy nie wiedziałem, co robię...”. Zamknąłem oczy, czując, jak kolejna fala paniki podpełza mi do gardła. Byłem wyczerpany nieustannymi przypływami to nadziei, to znów przerażenia. Miałem dość i nie wiedziałem, czy znajdę w sobie jeszcze trochę sił, by powalczyć. Bo przecież nic jeszcze nie zostało przesądzone, wciąż miałem szansę... Uniosłem powieki, słysząc chrzęst żwiru pod czyimiś stopami. Do samochodu biegła Marcia, ubrana w czerwoną, odświętną sukienkę, kraciastą czapkę z pomponem i płaszczyk, którego nawet nie zdążyła zapiąć. – Ja też jadę na urodziny, prawda, tato?! – zawołała, a ja chyba po raz pierwszy dostrzegłem w niej zwyczajne, niecierpliwe dziecko. – Mogę? – Nie, ty zostaniesz z Orettą. Zacisnęła z uporem usta, przez chwilę wierciła czubkiem bucika w żwirze, a potem uniosła głowę. W jej oczach błyszczało coś, co u dorosłego nazwałbym chytrością. – Wiem, co zrobiliście z Lisą... – Jaką Lisą? – Harvey się zaśmiał. – Nie było żadnej Lisy, prawda, tato? – Zgadza się. – Pastorini posłał synowi lekki uśmiech, a kiedy odwrócił się do córki, na jego czole pojawiły się zmarszczki gniewu. – Wracaj do domu i nie próbuj zrozumieć czegoś, czego nie możesz zrozumieć. Wyraz twarzy Marcii zmienił się gwałtownie. Dostrzegłem na niej szok rozczarowania i bólu, potem dziecięcą niechęć, a jeszcze później zupełnie niedziecinną nienawiść. Ostatnie uczucie znikło tak szybko, że można by je uznać za przywidzenie, lecz ja byłem pewien, co widziałem. Dziewczynka zawróciła i zamiast zapłakana pobiec do domu, odeszła spokojnym, równym krokiem, niemal z godnością. *** Zdumiewające, jacy ludzie potrafią być naiwni. Jaki ja potrafię być naiwny.

Ta myśl prześladowała mnie, gdy jechaliśmy do klubu. Od dawna wyczuwałem, że w domu Pastorinich dzieje się coś złego, i byłem nieufny, ale w jedno wierzyłem bez wątpliwości niczym w święte przykazanie. Pięć nocy, które obejmowała moja umowa. Byłem pewien, że jestem potrzebny przez pięć kolejnych nocy, i dlatego wciąż czułem się w miarę bezpieczny. Nie przyszło mi do głowy, że oszukano mnie już na samym początku, właśnie po to, by uśpić moją czujność. A przecież dowód miałem pod samym nosem, bo Lisa zginęła rankiem czwartego dnia. Zadanie zostało wykonane i teraz byłem po prostu świadkiem, którego należało się pozbyć. Zamiast w panikę wpadłem w odrętwienie. Otaczał mnie miękki, lepki kokon, który wytłumiał uczucia, stępiał przerażenie i nie pozwalał uświadomić sobie w pełni, co się dzieje. To było dobre, jak silny zastrzyk przeciwbólowy, i jednocześnie złe, ponieważ nie umiałem myśleć – mój umysł wciąż bezsensownie wracał do tych samych zdań. Zdumiewające, jacy ludzie potrafią być naiwni. Jaki ja potrafiłem być naiwny. Myśl, nakazałem sobie. Przecież musi być jakieś wyjście. Jesteś sprytny, potrafisz znaleźć rozwiązanie. Pomyślałem o małych chłopcach z rodziny Pastorinich, o tym, jak budzili się w mroku i krzyczeli, widząc przy łóżku bestię. O tym jak stopniowo miejsce strachu zajmowała nienawiść i jak szeptali w ciszy nocy: „Chcę, żeby ten wstrętny potwór umarł”. Nie wiedzieli nawet, że niszczą w ten sposób jedynie makietę, która ich przeraża. Małe dziecko pewnie nie skojarzyłoby, że figurką porusza człowiek, a gdyby nawet, to nie sądziłem, by umiało zrobić mu krzywdę. W takim przypadku nikt nie ryzykowałby straszenia, bo nad kilkulatkiem o równie wielkiej mocy trudno byłoby zapanować. A więc założyłem, że mali Pastorini najpierw niszczyli tylko figurki, i dopiero później, w miarę dorastania, ich umiejętności rosły. Pomyślałem też, że Harvey jest akurat w odpowiednim wieku. Zginęła już Lisa, która nie pozwalała mu zapalić w nocy światła. Myślałem o wielu rzeczach, z wyjątkiem tego, o czym powinienem. Samochód zatrzymał się przed klubem. Pastorini wysiadł, otworzył drzwiczki, wyciągnął mnie, a potem wepchnął do sali. Luccio został na zewnątrz. Nie wiem, czego się spodziewałem. Chyba pustego pomieszczenia przygotowanego do wykonania egzekucji. Zaskoczył mnie widok tortu, ciastek, butelek z alkoholami i stosu pomarańczy. Za stołem siedziało dwóch mężczyzn. Jednym był ów barczysty typ z kartoflanym nosem, którego widziałem już wcześniej. Drugim mógł być tylko papa Vogel. Niewielu jest siwowłosych gangsterów o dobrodusznym obliczu krzepkiego dziadka. Papa Vogel spojrzał na mnie z niechęcią. – Kto to?

– Mój stary przyjaciel – wyjaśnił Pastorini niedbale. – Zostanie z nami. Ufam mu całkowicie. Byłem pewien, że potrafiłby powiedzieć to znacznie bardziej przekonująco, ale świadomie nie chciał tego zrobić. Bawiła go złość rozmówcy, który nie potrafił udowodnić kłamstwa. – Musimy sprawdzić, czy nie ma przy sobie broni. Kartoflany Nos przeszukał mnie, zachowując przy tym całkowicie beznamiętny wyraz twarzy. Kiedy jego łapska przesuwały się wzdłuż mojego ciała, poczułem, jak budzi się we mnie słaba iskierka buntu. Skrzywiłem się i cofnąłem odrobinę, ale nie miałem odwagi zrobić nic więcej. Pastorini posłał mi rozbawione spojrzenie. Zadrżałem. Wiedziałem już, o co w tym wszystkim chodzi i co za chwilę się stanie. – Panowie. – Pastorini uniósł dłoń. Z ust nie schodził mu przyjacielski uśmiech dobrego gospodarza. – Zanim przejdziemy do interesów, proponuję coś zjeść i wypić. Będzie nam się lepiej rozmawiało. Propozycja została przyjęta pomrukami aprobaty. Usiadłem na krześle obok Pastoriniego. Po drugiej stronie miałem Harveya, który bez apetytu skubał kawałek tortu. Co chwila popatrywał na ojca, a jego oczy błyszczały lękliwym podnieceniem. Jeśli miałem rację i stanie się to, co przewidywałem, to właściwie byłem już trupem. Dan Pastorini z pewnością nie zostawi przy życiu świadka czegoś takiego. Oblizałem zaschnięte wargi i wbiłem wzrok w obrus. Był biały, ślicznie haftowany w pasteloworóżowe kwiaty, a ja poczułem absurdalny żal, że tak piękna robota się zmarnuje. – Proszę – wyszeptałem tak cicho, że tylko Pastorini mógł mnie usłyszeć. – Niech pan pozwoli mi odejść. Pastorini milczał. – Powiedzmy – podjął po dłuższej przerwie – że teraz wyszedłbym na jakiś czas i nikt nie zwracałby na ciebie uwagi. Co byś wtedy zrobił? Ostrożnie, upomniałem się w duchu. Musisz dać właściwą odpowiedź. – Myślę... – zająknąłem się, a potem podjąłem już pewnym głosem: – Po prostu wróciłbym do domu. – Doprawdy? – mruknął. – Nie przyszłoby ci do głowy, żeby, powiedzmy... ostrzec moich gości? – Nie – odparłem z całym przekonaniem. – Oni mnie nic nie obchodzą. Być może to było podłe, ale mówiłem prawdę. Chciałem żyć, nade wszystko rozpaczliwie chciałem żyć. Dan Pastorini nie prosił mnie o lojalność, ale gdyby poprosił, uzyskałby ją bez chwili wahania. Właściwie już ją miał. Znacznie później się tego wstydziłem, ale w tej chwili poczułem do niego coś w rodzaju... uwielbienia. Dan Pastorini

był silny, mądry i miał rację, niezależnie od tego, co zamierzał zrobić. Chciałem go o tym zapewnić, ale gdy tylko otworzyłem usta, powiedział: – Wierzę ci. Siedziałem ogłupiały, nie mogąc wprost uwierzyć we własne szczęście. – W takim razie mogę wrócić do domu? – szepnąłem jeszcze ciszej. – Nie. Mało brakowało, a rozpłakałbym się jak małe dziecko. Powstrzymała mnie tylko niejasna świadomość, że jeśli się załamię, to Pastorini z pewnością nie będzie tracił czasu na uspokajanie mnie i po prostu przystąpi do wykonania swojego planu. Dopóki byłem opanowany, miałem jeszcze jakąś szansę. – Wiesz, po co tu jesteśmy, prawda? Przytaknąłem odruchowo. Dwunaste urodziny Harveya to doskonała okazja dla dwóch zwaśnionych stron, aby spróbować dojść do porozumienia. Oczywiście bez broni. A przy okazji chłopiec mógłby nauczyć się tego i owego o interesach ojca. Byłem pewien, że Dan Pastorini właśnie w ten sposób przedstawił papie Voglowi całą sprawę. – Nie chcę tego widzieć – wymruczałem do obrusu. – Błagam, nie chcę tego widzieć. Kiedy nie doczekałem się odpowiedzi, ostrożnie spojrzałem na Pastoriniego. Nie zwracał już na mnie uwagi, pewnie nawet nie usłyszał mojej prośby. Patrzył na syna, który odwzajemnił mu się pełnym napięcia pytającym spojrzeniem. Pastorini wolno skinął głową, chłopiec najpierw zbladł, a potem uśmiechnął się z wysiłkiem. Miałem wrażenie, że jest półprzytomny ze zdenerwowania, i przez krótką chwilę niemal mu współczułem. Później dotarło do mnie, co znaczyło to skinienie, i puściły mi nerwy. Wrzasnąłem, odskoczyłem w tył, przewracając krzesło. Papa Vogel spojrzał na mnie. To był ostatni obraz, jaki widziałem – siwowłosy krzepki starzec, gapiący się ze zdumieniem, pusta szklanka w jego dłoni, pogardliwy uśmiech, zaczynający się pojawiać w kąciku ust. Skuliłem się pod ścianą, zamknąłem oczy i dla pewności zasłoniłem je dłońmi. – A temu co dolega? – Rozpoznałem głos papy Vogla. – Co się dzieje? – To z kolei był głos Kartoflanego Nosa, znacznie wyższy, znacznie bardziej zaniepokojony. Skuliłem się jeszcze bardziej, czoło oparłem na kolanach, dłonie przycisnąłem do uszu. Niejasno zdawałem sobie sprawę, że z moich ust wydobywają się zwierzęce pomruki i jęki. Nie potrafiłem ich stłumić, zresztą nawet się nie starałem. Wolałem słuchać własnych pochlipywań, niż... Pełen oburzenia i zaskoczenia wrzask byłby nawet zabawny, gdyby nie następujący po nim dźwięk, który skojarzył mi się z psem rozgryzającym twarde kości. Chrzęst, łamanie i... rozgniatanie. I krzyk, w którym nie było już ani oburzenia, ani zdumienia, tylko ból. Coś

upadło na ziemię z brzękiem. Szklanka? Talerz? Potem usłyszałem wesoły odgłos turlania. Pomarańcze, pomyślałem mętnie. Obok tortu stał stos pomarańczy i jeśli ktoś upadł właśnie na stół, to mógł strącić zarówno szklankę, jak i owoce. Ostry, bolesny krzyk zmienił się w bełkotliwe słowa: – Proszę, co się ze mną dzieje, nie rozumiem, proszę... Coś dużego plasnęło miękko na ziemię i zaczęło... zaczęło się czołgać, słyszałem posapywanie, a także odgłos drapania paznokci o podłogę. Zawyłem głośniej, ponieważ owo coś pełzło w moją stronę. Ktoś powiedział coś po włosku. Pastorini? Jego syn? Nie potrafiłem już nawet odróżnić głosu mężczyzny od głosu chłopca, wiedziałem tylko, że to nie koniec, jeszcze nie koniec. Dwie osoby, pomyślałem. Ojciec i syn muszą zabić dwie osoby. Jedna już nie żyła, druga wciąż jeszcze potrafiła się czołgać i krzyczeć. Długie kościste palce chwyciły mnie za kostkę, a jednocześnie ktoś oparł dłoń na moim odsłoniętym karku, dokładnie tam, gdzie zaczyna się kręgosłup. Zalała mnie fala ślepej paniki, przed którą już się nie broniłem. Byłem szczęśliwy, gdy pochłonęła mnie ciemność. *** – Wysiądź. Ktoś szarpnął mnie i pociągnął. Na twarzy poczułem powiew zimnego powietrza. Kolanami wpadłem w błoto, w błocie unurzałem też dłonie. Stałem na czworakach jak pies, bezmyślnie gapiąc się w mokrą po deszczu, rozpulchnioną ziemię. Nie miałem nawet siły unieść głowy i spojrzeć na tego, kto mnie szarpał. Pomyślałem sobie, że skoro tkwię tu w pozycji psa, to ów ktoś zapewne zaraz mnie kopnie. Wydało mi się to nieuniknione i właściwe. – Wystraszyłeś się, prawda? Zwłaszcza gdy oparłem się o ciebie, żeby dobić Vogla. Doprawdy, nie sądziłem, że staruszek będzie miał tyle siły, żeby ze złamanym kręgosłupem przeczołgać się przez pół sali. Moje myśli przypominały rozgotowany makaron, były jakieś takie rozpulchnione, mało konkretne i rwały się, zanim zdążyłem cokolwiek przemyśleć do końca. To porównanie mnie rozbawiło, więc wydałem z siebie zduszony chichot. – Cieszę się, że wciąż masz dobry humor. Tym razem rozpoznałem, kto do mnie mówi. Dan Pastorini. I z całą pewnością nie byliśmy już w klubie, tylko gdzieś poza miastem, na pustej błotnistej drodze. A ja wciąż żyłem. Powoli wyprostowałem się do pozycji klęczącej. Potem przetarłem twarz, nie zważając na to, że zostają na niej smugi błota. Rozejrzałem się. Za plecami miałem czarną sylwetkę

samochodu, przed sobą Pastoriniego, który spoglądał na mnie uważnie. Jeszcze dalej majaczyły w zapadającym zmroku pierwsze zabudowania miasta. – Co teraz? – zapytałem. Pastorini wzruszył ramionami. – Podobno chciałeś wrócić do domu. Nie odpowiedziałem. Pogodziłem się ze śmiercią i nie czułem już lęku. To było dobre, zupełnie jak... jak wyzwolenie. Chciałem tylko, żeby Pastorini przestał się bawić i skończył ze mną jak najszybciej. – Gdy się odwrócę, pan strzeli mi w plecy. Znów wzruszył ramionami. – Wciąż nie rozumiesz, prawda? – powiedział, patrząc gdzieś w przestrzeń. Miałem wrażenie, że mówi bardziej do siebie niż do mnie. – Nie jesteś na tyle ważny, żeby cię zabijać. Wziąłem cię na przyjęcie wcale nie po to, żeby potem zlikwidować. Uznaj to za coś w rodzaju kary. Należała ci się, bo przez cztery noce dręczyłeś mojego syna. Zamilkł, a ja pomyślałem, że to nie była tylko kara, lecz także demonstracja siły. Patrz, co potrafię, i nie zadzieraj ze mną. Albo i nie, po chwili zmieniłem zdanie. Może chodziło o coś innego, może Pastorini po prostu lubił, gdy ludzie, nawet tak mało ważni jak ja, poznawali jego tajemnicę i zaczynali się bać. – Jesteś nikim – podjął po chwili. – Możesz jedynie opowiedzieć dziwaczną historię, w którą i tak nikt nie uwierzy. Zresztą nie sądzę, że to zrobisz. Jesteś na to zbyt wielkim tchórzem. Będziesz się bał, że ludzie cię wyśmieją i uznają za wariata. Strach przed upokorzeniem – skrzywił się niemal niedostrzegalnie – czasem paraliżuje ludzi równie skutecznie jak strach przed śmiercią. Nie odpowiedziałem, bo miał rację. Gdybym jakimś cudem przeżył – w co wciąż nie ośmielałem się wierzyć – to do końca życia milczałbym jak grób. – Poza tym... – Wreszcie na mnie spojrzał. Oczy miał spokojne i wcale nie zimne, czego się spodziewałem. Wydawał się po prostu zamyślony. – Jest jeszcze jedna kwestia. Ja wyrównałem z tobą rachunki, ale mój syn nie. Wytłumaczyłem mu wszystko i Harvey mi wybaczył, ale na ciebie wciąż jest zły. Uczciwie więc będzie, jeśli pozostawię cię przy życiu. Dla niego, na wypadek gdyby kiedyś zechciał sam się tobą zająć. Myślę, że ostatecznie przekonała mnie ta właśnie absurdalna, tak obca mi logika. Nie sądziłem, by Pastorini mógł wymyślić coś takiego tylko po to, żeby się mną pobawić. Nie, on naprawdę zamierzał darować mi życie. Co oznaczało, pomyślałem z goryczą, że resztę życia spędzę w strachu, że któregoś dnia dopadnie mnie pełen pretensji młokos. Wstałem, zatoczyłem się i oparłem o samochód. Nogi wciąż miałem miękkie, ale przynajmniej udało mi się utrzymać w pionie. Dobre i to. Na masce pozostały ślady błota i moje serce natychmiast ścisnął lęk. Zabawne, jak szybko człowiek przyzwyczaja się do

życia. Jeszcze przed chwilą byłem gotów umrzeć, a teraz bałem się, że Pastorini wścieknie się z powodu brudnego samochodu. – Już idę – wymruczałem. Moja opieszałość była kolejnym czynnikiem, który mógł go zdenerwować. A jeśli będę się ociągał, pomyślałem, to być może zmieni zdanie. Natychmiast przegnałem tę myśl. Ruszyłem wolno drogą. Za plecami usłyszałem odgłos otwieranych drzwiczek. Serce podskoczyło mi do gardła, na karku i między łopatkami poczułem nieprzyjemne mrowienie. Czy Pastorini sięgał do samochodu po broń? Nie, na szczęście nie, odetchnąłem z ulgą, gdy dobiegł mnie odgłos przekręcanych w stacyjce kluczyków. Żałowałem książki, którą zostawiłem w domu Pastorinich. Co się z nią stanie? Wyobraziłem sobie małą Marcię, jak ostrożnie, na paluszkach wchodzi do mojego pokoju i znajduje leżący na stoliku ciężki tom. Czy dziewczynka rozróżniała już litery? Nawet jeśli nie, to obrazki powinny przyciągnąć jej uwagę. Może zabierze ją do siebie, może zacznie czytać – jeśli nie teraz, to później, gdy trochę podrośnie. Moje baśnie braci Grimm, te najwcześniejsze wersje, w których złym siostrom Kopciuszka kruki wydziobywały oczy, a dziewczynka o imieniu Czerwony Kapturek piła krew swojej babci i jadła jej ciało. Te baśnie mówiły, że świat jest pełen okrucieństwa, cierpienia i potworów, lecz czasem – jeśli ktoś znajdzie w sobie wystarczająco dużo odwagi – można sobie z nimi poradzić. Moja matka czytywała mi te historie, kiedy byłem mały, ale ja nigdy nie potrafiłem wyciągnąć z nich wniosków i pozostałem tchórzem. Być może Marcia poradzi sobie lepiej. Zanim zdążyłem pomyśleć, przystanąłem i odwróciłem się. Pastorini nie zgasił silnika, ale zatrzymał samochód i wychylił się przez okienko. – Masz mi coś do powiedzenia? Opamiętałem się. – Nie, nic. Skinął głową i ruszył, pryskając spod kół pecynami błota. Nie odsunąłem się, gdy mnie mijał. I tak byłem brudny. Nie zdradziłem Pastoriniemu, o czym właśnie pomyślałem. Można to nazwać mądrością albo tchórzostwem, wszystko jedno. Żałowałem mojej książki, ale jeśli musiałem ją stracić, to chciałem, aby dostała ją właśnie Marcia. Dziewczynka, która sypiała w tym samym pokoju co brat i też bała się potwora. Byłem pewien – choć ona sama mogła nie zdawać sobie z tego sprawy – że zniszczenie moich figurek było także jej dziełem, nie tylko chłopca. A gdy trochę podrośnie... kto wie? Przypomniałem sobie nienawiść, z jaką patrzyła na ojca. A przecież pochodziła dokładnie z tej samej rodziny co Harvey. Ciekawe, czy Pastorini kiedykolwiek na to wpadnie.

Wątpliwe, odpowiedziałem sam sobie. Córka tak naprawdę dla niego nie istniała. – Ja przynajmniej wiem, czego mam się w przyszłości bać! – krzyknąłem za samochodem. – A ty nie masz o tym najmniejszego pojęcia! Usłyszał mnie tylko biegnący skrajem drogi kundel, ale i tak znacznie poprawił mi się humor.

Mariusz Kaszyński

Przebudzenie

Norbert zatoczył się tak, że omal się nie przewrócił. Źle się czuł. Mało powiedziane. Miał wrażenie, że przeżuł go głodny mastif. Przeżuł, a potem wypluł. Rozejrzał się dokoła, zastanawiając się, co on tu, do licha, robi. Był wieczór, więc powinien siedzieć w „Gwiaździstej” i sączyć zimne piwko. Jedynie sączyć, bo w pracy się nie pije. A on tam właśnie pracował. To była dobra robota, niemęcząca. Siedział sobie w knajpie i czekał na frajerów spragnionych zawartości małych torebeczek, które skrywał w wewnętrznej kieszeni kurtki. A oni przychodzili do niego, lecieli jak muchy do gówna. Doskonałe porównanie, bo właśnie to sprzedawał. Różne rodzaje gówna. Środki, które rozpuszczały mózg, zmieniając go w bezrozumną papkę. Tyle tylko że robiły to w bardzo przyjemny sposób. Aż chciało się je brać. Coś o tym wiedział... Norbert raz jeszcze obrzucił spojrzeniem otoczenie. Jak się znalazł w tym miejscu? „Gwiaździsta” znajdowała się na drugim końcu miasta. Tu niczego nie sprzeda. Nie dlatego, że brakowało chętnych – wokół zamieszkiwało wielu jego byłych klientów; jeśli się dobrze nad tym zastanowić, całe ich mrowie – ale wynikało to z prostego faktu, że martwi nie posiadają pieniędzy, a Norbert nie był instytucją charytatywną. Owszem, czasem dawał za darmo, ale tylko nowym. W kapitalizmie to się nazywa marketing. Spróbuj, polub i kupuj zawsze u mnie. Zamiast w knajpie wylądował na cmentarzu. Chciał głośno zakląć, ale głos uwiązł mu w gardle. Z ust wydobyło się tylko chrapliwe rzężenie. Co go tu przywiało? Próbował sięgnąć pamięcią wstecz, ale wielka czarna dziura w jego głowie wessała wszystko. Wszystko prócz bólu, rzecz jasna. Ostatnie, co zapamiętał, to wnętrze „Gwiaździstej”. Interes szedł dobrze i Norbert postanowił w ramach extra premii samemu łyknąć małe co nieco. Tym bardziej że, jak zapewniał go Zupa – co za idiotyczne przezwisko – towar był pierwsza klasa. Ponoć z Ameryki Środkowej. Jamajki, Sramajki, czy skądś tam jeszcze... No więc wziął – niech diabli wezmą Zupę i jego twierdzenie, że to jedynie trucizna dla robactwa, frajerów bez wyobraźni – i poczuł się świetnie. Jak zawsze, zresztą. Jasne, Zupa miał rację, prochy były tylko jeszcze jednym sposobem na wyciągnięcie pieniędzy od idiotów, ale jego to nie dotyczyło. On je sprzedawał. Poza tym wcale nie musiał, brał kiedy chciał. Tak jak teraz. Norbert złapał się za głowę. Co za ból! Zastanawiał się, ile czasu minęło od tamtego teraz do teraz najzupełniej obecnego. Zapewne kilka godzin. Wciąż była noc. Spojrzał na przegub, ale jego omega za sześć tysięcy zniknęła. Mógł tylko zgadywać, która jest godzina.

Zadarł głowę i obrzucił wściekłym spojrzeniem migoczące gwiazdy. Słyszał gdzieś, że i z nich można to jakoś odczytać. Kto mu naopowiadał takich bredni? Pewnie Zupa; ten idiota studiował, jakby nie mógł sobie kupić papieru na bazarze. Kretyn. Norbert raz jeszcze zerknął na gwiazdy. Odczytać czas... Tylko jak? Nie był cholernym Kopernikiem! Ruszył w stronę bramy cmentarza. Nieważne, co tu robił i jak się tu znalazł, liczyło się tylko to, by jak najszybciej dotrzeć do domu, położyć się do łóżka i przespać najgorsze. Miał wrażenie, że jego czaszka za moment eksploduje. Właściwie bolało go całe ciało, ale ból głowy był zdecydowanie najgorszy. Zupełnie jakby przejeżdżała przez nią parada wojsk pancernych. Towar pierwsza klasa, dobre sobie! Przy tym świństwie strychnina wydawała się pokarmem bogów! Główna brama była coraz bliżej. Norbert skręcił na prowadzącą ku niej szeroką alejkę. Ledwie szedł. Nie dość, że narkotyk rozrywał mu czaszkę, to jeszcze pozbawił sił. Sprawił, że Norbert się zataczał, z trudem pokonując wyłożoną nierówną kostką drogę. Zatrzymał się, widząc w cieniu oświetlonej daleką latarnią bramy jakąś postać. Przez dłuższą chwilę nie wiedział, jak się ma zachować. Ociężałe myśli nie pozwalały podjąć żadnej decyzji. Czy powinien zostać na miejscu, czy raczej podejść? – Hej, jest tam kto?! – usłyszał mocny głos. Odniósł wrażenie, że mężczyzna przy bramie dostrzegł go. A w każdym razie usłyszał jego nieporadne kroki, gdy szurał nogami, potrącając niezliczone małe kamyki rozrzucone po alejce. – Hej, ty tam, wyłaź! Ruszył przed siebie. Nie dlatego, że postanowił usłuchać wezwania, ale z powodu dziwnego pragnienia, które się nagle w nim obudziło. Nie było mu obce, nie do końca. Czuł je już wcześniej, choć nigdy z taką siłą. Głód. Czy to nie on kazał mu dzisiaj zażyć to świństwo, które dostarczył Zupa? Jeszcze parę godzin temu, w „Gwiaździstej”, zaprzeczyłby. Teraz, na jakimś poziomie podświadomości, zrozumiał, że się oszukiwał. Czuł głód wtedy i czuł go teraz, spotęgowany stokrotnie, a może nawet tysiąckrotnie. Uczucie, że jeśli go nie zaspokoi, to jego ciało się skręci, zwinie w kulkę niczym przestraszona gąsienica, rozpadnie, zmieni w płynne błoto, zmusiło go do przyspieszenia kroku. Nie mógł biec, nie był w stanie. Po prostu szedł z wyciągniętymi przed siebie rękoma, a nogi niosły go same, krętym torem ku czekającemu przy bramie mężczyźnie. – Wyłaź, popaprańcu, zanim wezwę policję – usłyszał. – Co tu robiłeś? Kradłeś? A może jesteś jakimś cholernym półmózgiem przewracającym nagrobki? Norbert nie odpowiedział. Nawet by nie potrafił, o niczym nie myślał. Pragnął jedynie zaspokoić rozrywające go pragnienie. Był coraz bliżej. – Stój! Kim jesteś? To jakieś wygłupy?

Mężczyzna przy bramie dość radykalnie zmienił zdanie, gdy tylko nikłe światło latarni padło na Norberta. Już nie czekał na intruza. Cofnął się kilka kroków, przywierając plecami do żeliwnych krat. – Kim jesteś? – powtórzył, wbijając wzrok w Norberta. Jednocześnie wodził rękoma na oślep, szukając furtki. Wreszcie jego dłoń spoczęła na klamce. Mężczyzna szarpnął drzwiczki i jak oparzony wyskoczył na zewnątrz. Norbert zatrzymał się i spojrzał za oddalającym się mężczyzną. Nie mógł go dogonić, wiedział o tym. Głód odrobinę się wycofał, pozwalając zebrać resztki rozproszonych myśli. Norbert nagle zrozumiał, że jego nadzieje od początku były płonne. Skąd cieć na cmentarzu mógłby mieć przy sobie jakiekolwiek prochy? Przecież nie handlował tu nimi, a sądząc po jego wieku – choć biegł naprawdę żwawo, jakby mu ubyło ze dwadzieścia lat – pewnie też nie używał. By zaspokoić pragnienie, należało iść gdzie indziej. Do „Gwiaździstej”, jeśli była jeszcze otwarta – kto wie, na jak długo urwał mu się film – lub wrócić do domu. A może... czyż najciemniej nie jest zawsze pod latarnią? Norbert prawie się roześmiał; niestety, gdy otworzył usta, atak duszności powalił go na kolana. Przecież miał prochy przy sobie. A w każdym razie powinien mieć, o ile nie zniknęły jak zegarek. Muszą tam być, muszą, jeśli nic nie weźmie, oszaleje... Sięgnął do wewnętrznej kieszeni kurtki i ze zdziwieniem stwierdził, że nie ma jej na sobie. Że też wcześniej tego nie zauważył! Miał natomiast ciemną marynarkę. Najprawdopodobniej czarną, choć w panujących ciemnościach trudno to było stwierdzić z całą pewnością. Z niedowierzaniem pokręcił głową. Skąd wziął te ciuchy? Ostatni raz miał na sobie marynarkę podczas pierwszej komunii. Kiedy to było? Gdy był jeszcze szczylem, naście lat temu. Trzęsącą się dłonią odnalazł wewnętrzną kieszeń i stwierdził, że jest pusta. Wcale go to nie zdziwiło. Raczej rozzłościło. Wziął jakieś cholerne świństwo od Zupy, urwał mu się film, został okradziony, a w dodatku ktoś potraktował go jak pełnogabarytową wersję przyjaciela kurewki Barbie – nie pamiętał imienia tego małego alfonsa – zdjął mu jedne ciuchy i włożył drugie. Żenujące. I jeszcze ten ból... I głód... Z wysiłkiem dźwignął się z kolan i ruszył w stronę bramy. Podziękował w duchu cieciowi, że ten nie zamknął furtki na klucz – zostawiając ją szeroko otwartą. W stanie, w jakim się znajdował, nie udałoby mu się przeleźć przez ogrodzenie. Czekałby tu do rana, aż ktoś się zjawi, prawdopodobnie gliny. Wyszedł na ulicę. Była pusta i dość ciemna. Nikt nie mieszkał w okolicy cmentarza, a trzy zabłąkane w pobliże latarnie wydawały się postawione tu w efekcie pomyłki jakiegoś zapijaczonego urzędasa. Z niemałym trudem obejrzał się, by spojrzeć na tonące w mroku

nagrobki, i wydał ryk wściekłości. Niech no tylko dorwie tego, kto go tu zaciągnął – i okradł – gość gorzko tego pożałuje! Ma to jak w banku. Ruszył w stronę miasta. Nie było sensu wracać do „Gwiaździstej”. Lokal mógł być już dawno zamknięty, poza tym Norbert nie chciał pokazać się tam w tym stroju. Miał na sobie ciemny garnitur, białą koszulę – aktualnie porządnie zabrudzoną – krawat, a na nogach czarne lakierki! Kto by pomyślał! Wyglądał jak jakaś menda, z gatunku tych, co to pokazują je w telewizji. Zamiast wlec się taki szmat drogi do knajpy, mógł zajrzeć do Mańki. Mieszkała znacznie bliżej, no i z pewnością mogła go czymś poratować. Koka wciągana z jej brzucha nie mogła się z niczym równać – no chyba że z tą wciąganą z jej cycków. Tak, Mańka na pewno coś miała, nieważne co. Dziś bez wahania skorzystałby z brudnej strzykawki, byleby tylko zabić ten ból. I pragnienie... Teraz, gdy cieć gdzieś zniknął, głód nieco zelżał, Norbert jednak się nad tym nie zastanawiał. Usilnie próbował przypomnieć sobie numer mieszkania Mańki. Jak mógł wylecieć mu z głowy, przecież był tam zaledwie wczoraj. Wszystko przez to świństwo od Zupy. Nigdy więcej nic od niego nie weźmie. Znajdzie sobie innego dostawcę. Miał wrażenie, że jego mózg znalazł się w imadle, które wciąż i wciąż dokręca jakiś popieprzony sadysta. Chwiejnie, powłócząc nogami, powlókł się przed siebie. Nie było tak źle, na szczęście pamiętał, który to blok, a nawet która klatka. Uznał to za sukces, gdyż ledwie kojarzył własne nazwisko. *** Dotarcie do celu zajęło mu mnóstwo czasu. Niebo zaczęło powoli jaśnieć, choć wciąż panował mrok. Norbert zatrzymał się przed drzwiami klatki schodowej i szarpnął za nie z całej siły. Bezskutecznie, były zamknięte. Obrzucił złowrogim spojrzeniem przyciski domofonu. Który był tym właściwym? Nie miał zielnego pojęcia. Położył dłoń na klawiaturze, starając się wcisnąć ich jak najwięcej. Po chwili domofon ożył. Odezwało się kilka głosów. Niektóre wyraźnie wściekłe, inne tylko zdziwione. Wszystkie razem tworzyły niezrozumiałą mieszankę, w której tonęły wszelkie słowa. „Mańka”, chciał wrzasnąć, ale wydobył z siebie tylko niewyraźny gulgot. To nie miało sensu. Nawet gdyby wśród zaspanych rozmówców znalazła się i ona, i tak by mu nie otworzyła. Cofnął się kilka kroków i zlustrował wzrokiem trawę. Bez problemów znalazł to, czego szukał. Duży kamień. Podszedł z nim do drzwi i jednym uderzeniem rozbił szklaną taflę. Teraz nie mogły go już powstrzymać. Niezdarnie sięgnął do wewnętrznej klamki i wszedł do środka. Przed nim znajdowały się strome schody. Wszedł na pierwszy stopień i o mało nie

przewrócił się do tyłu. Jego zdolność utrzymania równowagi była mocno nadwerężona. Szlag by trafił małe miasteczka z ich małomiasteczkowymi niskimi blokami bez windy! Zerknął w górę, a potem za siebie. Wspinaczka mogła być trudna, ale gdzieś tam – które to, do cholery, piętro? – skrywała się Mańka, a wraz z nią lekarstwo. Kolejna dawka, która mogła zmniejszyć jego cierpienie. Nie zamierzał się poddawać. Wgramolił się na pierwsze piętro i zadudnił pięściami w najbliższe drzwi. Nikt nie otworzył, ale Norbert wcale na to nie czekał, był już przy następnych, dobijając się także do nich. Dlaczego nie potrafił przypomnieć sobie, gdzie mieszka Mańka? Dlaczego czuł się tak źle? Co się z nim stało? Uderzał wściekle w mijane drzwi, jakby się spodziewał, że wywoła tym dobrą wróżkę, która litościwie odpowie mu na wszystkie pytania. Czy Mańka mieszkała tak nisko? Miał wrażenie, że nie, ale tak naprawdę tylko zgadywał. Czuł się jednocześnie lepiej i coraz gorzej. Pokonał schody prowadzące na kolejne piętro i odkrył, że idzie mu to coraz sprawniej. Głód się nasilał, a on nie był już nawet pewny, jak się nazywa. Norbert – tyle wiedział. Wszystko wróci do normy, gdy się wyśpię, pomyślał. Tak, znajdzie Mańkę, weźmie coś, a później padnie na łóżko. Dzisiaj już nie będzie z niego pożytku, ale jutro pokaże jej, co potrafi. Dobry był w tym, nie chwaląc się. Uderzył pięściami w kolejne drzwi. Tym razem się otworzyły. Na korytarz wyjrzała pulchna kobieta grubo po czterdziestce. Była ubrana w krótką nocną koszulę, która w jej przypadku odsłaniała zdecydowanie zbyt wiele. Oboje jednocześnie krzyknęli z obrzydzenia i wykonali krok do tyłu. Kobieta pozbierała się pierwsza. Skoczyła do drzwi, starając się ponownie je zamknąć. Norbert przez chwilę przyglądał się z odrazą jej grubemu cielsku. Mimo wszystko coś pchało go do tej baby. Wydała mu się wybawieniem. Poczuł, że jego mały stwardniał. Nie, nie chciał się z nią kochać, raczej... Wstrząsnął nim taki dreszcz bólu i głodu, że zawył. ...wgryźć się w nią. Wyciągnął ręce i rzucił się do przodu. Za późno. Drzwi się zamknęły przy akompaniamencie głośnego szczęku zasuwy. Norbert nieco oprzytomniał. Czy naprawdę chciał wbić zęby w tłuste cielsko tego babska? Gdyby mógł, roześmiałby się. Wariował. Wszystko przez targający nim głód. To on go doprowadził na skraj szaleństwa. Musiał jak najszybciej znaleźć Mańkę, dotrzeć do niej, nim będzie za późno. Wdrapał się na kolejne piętro. Był blisko celu, czuł to. Mańka mieszkała na tym piętrze, może na kolejnym. Wyżej był już tylko dach. Zatrzymał się przed najbliższymi drzwiami i jego ręka zamarła w pół uderzenia. Zdobiąca drzwi, lekko przekrzywiona trzynastka wydała mu się znajoma. Jakby ją już kiedyś widział. Wielokrotnie...

Spróbował się skoncentrować, ale było to bardzo trudne. W jego głowie jeździła w kółko po torach parowa ciuchcia, nieustannie wydając ogłuszający ryk. Wszelkie myśli ginęły tuż po narodzinach, rozjechane przez nią, rozerwane na strzępy. Norbert zawahał się, po czym nacisnął dzwonek. Raz, drugi, trzeci. Robił to zupełnie bezwiednie, jakby coś z głębi pamięci podpowiadało mu, że tak trzeba. Otworzył Zupa. Miał na sobie slipy i tylko slipy. Uchylając drzwi, mamrotał coś niewyraźnie, jednocześnie wydłubując śpiochy z zapuchniętych oczu. Potem spojrzał na przybysza i zdębiał. W ułamku sekundy zbladł, by równie nagle zzielenieć na twarzy. – Przecież... – szepnął. Nie dokończył. Ręce Norberta wyskoczyły do przodu, chwytając go za gardło i mocno się zaciskając. – Kto to o tej porze? – usłyszał dochodzący z sypialni głos Mańki. Jego Mańki. Wściekłość i głód wymieszały się w głowie Norberta niczym dwie substancje, które – groźne nawet pojedynczo – po połączeniu wchodzą w reakcję chemiczną prowadzącą do morderczej eksplozji. Pragnął zabić, zamierzał zabić, by złagodzić ból, pragnienie i gniew wywołany zdradą. Resztki myśli pojawiały się i znikały w gigantycznych rozbłyskach. A więc to tak... Podsunął mu to świństwo, a teraz ukradł kobietę... Cholerna menda... Zupa otworzył szeroko usta, ale nie zdołał nawet pisnąć. Zacisnął dłonie na rękach napastnika, starając się rozerwać morderczy uścisk, ale jego wysiłki musiały skończyć się niepowodzeniem. Nadzieja zaspokojenia dodała Norbertowi sił. – No, kto to? – Głos Mańki tylko wzmagał jego wściekłość. Norbert jak przez mgłę zarejestrował obraz swych dłoni. Nie były blade jak ręce Zupy, raczej sine, z pomarszczoną, jakby przegniłą skórą. Wśród odstających płatów widział czerwonawobrązowe mięso i błyskające bielą kości. Poza tym wydawały się wysuszone. Martwe. Nie zastanawiał się nad tym. Jakie to miało znaczenie? Liczyła się tylko bliskość Zupy. Chciał go, pragnął bardziej niż narkotyku. Nagle to sobie uświadomił. Pragnął rozrywać zębami jego ciało. Zacząć od mózgu, a potem zająć się resztą. Szarpać mięśnie i ścięgna, żuć wątrobę, smakować wnętrzności. Zupa osunął się na kolana i obaj wylądowali na podłodze. Ciało jego niedawnego kumpla wyraźnie wiotczało. Norbert zbliżył twarz do jego głowy i odgryzł mu ucho. Poczuł na języku słodki smak krwi. To było to. Na moment znikł ból. Nie potrzebował prochów, chciał jeść i tylko jeść... – Co się...? – W przedpokoju pojawiła się Mańka. Dostrzegła walczących mężczyzn i kolejne słowa zamarły jej w ustach. Ucho było doskonałe, ale czekały go lepsze kąski. Norbert wgryzł się w szyję Zupy. Szóstym zmysłem czuł – chłonął wręcz – słabnący z każdą chwilą puls ofiary. Jej krew

płynęła mu do gardła i skapywała z brody, brudząc ubranie. Ale to nie miało znaczenia. Liczyło się tylko zaspokojenie. – Norbert...? – Ten szept oderwał go od targanego agonalnymi drgawkami ciała Zupy. Wstał i spojrzał na Mańkę. Była taka piękna. Nawet teraz, nienaturalnie blada i z potarganymi włosami. – Ale przecież ty nie żyjesz... Nie rozumiał jej słów. Jak to nie żył? Brednie. Przecież truposzczaki leżą nieruchomo, a on był całkiem żwawy, czyż nie? Ruszał się, chodził, a zakrwawione szczątki Zupy dowodziły, że nawet był w stanie walczyć. – Przedawkowałeś... trzy miesiące temu... Zerknął w lustro. Wisiało na starym miejscu. To wspomnienie było jak rozbłysk światła w ciemności – oślepiający, ale krótki – zgasł, nim się na dobre rozpoczął. Miał przed sobą potwora. Monstrum, które według wszelkich prawideł powinno być martwe. Ba, było martwe. Zasuszone, z wyraźnymi śladami rozkładu. Spod skóry gdzieniegdzie wystawały kości czaszki, a skurczone wargi odsłaniały sprawiające wrażenie nieproporcjonalnie dużych, umazane krwią zęby. Poruszył się, a potwór poruszył się wraz z nim. To był on. Spróbował coś powiedzieć, ale nie mógł. Wyciągnął jedynie rękę w stronę Mańki. Wciąż ją kochał i pragnął, by ona wciąż kochała jego. Dziewczyna szepnęła coś jeszcze bezgłośnie i runęła zemdlona na podłogę. Norbert spojrzał na nią, a potem na stygnące ciało Zupy. Zamierzał zająć się ukochaną, ale wpierw musiał się posilić. Ból i szarpiące nim pragnienie prawie minęły, należało przepędzić ich resztki. Nażreć się do syta. *** Przeniósł dziewczynę do łóżka i zajął miejsce obok. Tak jak dawniej. Może zniknął na trzy miesiące, może był kiedyś nieco przystojniejszy, ale to przecież była jego kobieta. Jego! Nie mógł jej opuścić. Nie chciał. Gdy Mańka oprzytomnieje, zrozumie, że jakoś to będzie, ułożą sobie życie. Ludziom przytrafiają się gorsze nieszczęścia. On wciąż mógł pracować, nadal będzie sprzedawał prochy – miał wielu wiernych klientów; nie opuszczą go dlatego, że się nieco zmienił – a ona nadal będzie wydawała jego pieniądze. Na tym polega miłość. Przekręcił się na bok, by pocałować ją w czółko. I wtedy poczuł zbliżającą się kolejną falę głodu...

Krzyszof Kochański

Sto dziewięćdziesiąt zapałek

1. Strach potrafi człowiekiem zawładnąć. Wtedy rodzi zło. Leżąca w łóżku dziewczynka przerwała lekturę i zerknęła w okno. Z nocnej ciemności, ledwie rozpraszanej światłem odległej latarni, atakowały miliony śniegowych płatków. Rzucały się na szybę niczym wściekłe roje białych os. Lutowa śnieżyca. Łóżko stało przy oknie i pod parapetem przeciskał się wiatr. Monika miała wrażenie, że wraz z nim do pokoju dostaje się śnieg, niemal czuła topniejące na policzkach fraktalowe łzy, lecz kiedy dotykała twarzy palcami, te pozostawały suche. Budynek, w którym mieścił się dom dziecka, od dawna domagał się remontu, na szczęście nie zdziczał aż tak, żeby przez ściany przedostawał się śnieg. Co innego Krook. Krook przechodził przez ściany z łatwością, choć Monika nigdy tego nie widziała. Co prawda nie widziała również samego Krooka, ale Rafał wyjaśnił jej wszystko w najdrobniejszych szczegółach. A nawet narysował. Narysowany Krook nie wyglądał strasznie. Raczej zabawnie. Monika stwierdziła nawet, że jest przystojny. – Coś ty! Przerażający typ, mówię ci – przysięgał Rafał. – Wolałbym umrzeć, niż zobaczyć go po raz drugi. To dlatego Monika odłożyła książkę, kiedy przeczytała słowa mówiące o rodzącym zło strachu. Była prawie pewna, że Rafał zmyśla, w domu dziecka nie było żadnego Krooka ani innego wyłażącego ze ściany potwora, ale na wszelki wypadek wolała tej książki nie czytać. Zwłaszcza że sięgnęła po nią, żeby poczuć senność, a nie coś, co – jak wiedziała – jest nazywane zastrzykiem adrenaliny. Po kilkunastu minutach ponownie zapaliła lampkę. Nos miała zimny, pod parapetem nadal wiało, a oczy same się otwierały, pomimo na siłę zaciskanych powiek. Koszmar. Dobrze, że jutro jest sobota. W sobotę nie trzeba iść do szkoły. Spojrzała na sąsiednie łóżko. Agata spała w najlepsze. Nawet się uśmiechała. Ciekawe, czy gdyby przyszedł Kroo... Ach, nie! Dziewczynka ze złością uderzyła piąstkami w kołdrę. Tylko nie... Nie myśleć o nim, nie! Potrzebna jest nudna książka! Jej spojrzenie ześlizgnęło się z twarzy śpiącej współlokatorki na stojącą przy łóżku szafkę. Agata była znana z tego, że czytuje wyjątkowo nudne książki. Właśnie takie, przy których człowiek zasypia nie wiadomo kiedy.

Wyślizgnęła się spod kołdry. Kilkoma susami dopadła do szafki i chwyciła leżącą na serwecie książkę. Równie szybko wróciła do ciepłej pościeli. Baśnie Andersena. Która może być najnudniejsza? Opowieść o dziewczynce z zapałkami wcale nie okazała się nudna, ale pozwoliła Monice usnąć z bardzo zadowoloną miną. Uśmiechała się jeszcze wtedy, gdy nad ranem przestał padać śnieg. ***

2. Ten Andersen znał się na rzeczy! Dziś zapałki mało komu są potrzebne; nikt nie roznieca ognia w piecu, a palacze papierosów (fajek) trafiają się coraz rzadziej i na ogół używają zapalniczek. Dla Moniki nie miało to znaczenia, bo w rzeczy samej nie chodziło o zapałki, lecz o siłę oddziaływania. O sumienie. Współczucie. O obraz biednej, zmarzniętej dziewczynki, która musi coś sprzedać. Cokolwiek. Choćby zebrane latem na plaży muszelki... Muszelki? Po namyśle Monika postanowiła iść jednak przetartym szlakiem, stwierdziwszy, że zapałki są jednak o wiele bardziej przekonujące. Poza tym szkoda jej było muszelek. Przeliczyła oszczędności i okazało się, że ma dwa złote czterdzieści groszy. W sam raz na sześć pudełek zapałek; jeśli sprzeda je po złotówce (a może ktoś da więcej, tak ze szczerego serca?) zrobi się z tego sześć złotych, czyli trzy sześćdziesiąt na czysto. A jeżeli następnego dnia powtórzy numer, znów kupi zapałki, za wszystko, całe dwadzieścia pudełek...? Od rachunków Monice zakręciło się w głowie. Nie wątpiła, że zamysł się powiedzie. Dzisiaj nikt nie umiera z głodu, niegłodująca sierota z domu dziecka jest szczytem nieszczęścia i właśnie dlatego szanse współczesnej dziewczynki z zapałkami są niepomiernie większe niż bidulki z czasów Andersena. Sumienie przechodnia z XXI wieku nie jest zobojętniałe, rozumowała Monika, bo nie ma tylu codziennych okazji, by się znieczulić. W dodatku współczucie wobec dziecka jest wręcz obowiązkiem. W swoim dziesięcioletnim życiu nie raz miała okazję się o tym przekonać. Poza przypadkami, gdy chciała, żeby ktoś ją adoptował. Zwłaszcza Bukowscy, którzy

rokrocznie zapraszali ją do siebie na święta i dwa tygodnie podczas wakacji. Niestety, ich współczucie nie sięgało tak daleko, a sumienie prawdopodobnie w ogóle nie zabierało na ten temat głosu. ***

3. Nastała niespodziewana odwilż i Monika musiała wyczekiwać cztery dni, zanim powrócił mróz, i jeszcze dzień, nim zaczął padać śnieg. Uznała jednak, że na sprzyjające warunki pogodowe warto poczekać. Postanowiła zaufać mądrości autora bajki o dziewczynce z zapałkami, który wiedział jak grać na ludzkich uczuciach. Miała na myśli uczucia czytelników, a nie fikcyjnych, wymyślonych przechodniów z książkowych kartek, którzy nie mieli wyboru i musieli zachowywać się tak, jak kazał im pisarz. Wymknęła się wieczorem, po kolacji, przykazując Agacie, by w razie czego ją kryła. – Co mam mówić? – Ach, wymyśl coś. Najlepiej powiedz, że jestem w toalecie. Nie przewidywała komplikacji. W domu dziecka mieszkało dwadzieścioro dzieci i w nocy dyżurowała tylko jedna opiekunka. Poza tym nie sądziła, żeby sprawa zajęła więcej niż godzinę. Niewiele się pomyliła. Mogła uwinąć się nawet o wiele szybciej, gdyby od razu trafiła na tamtego faceta. W pierwszej chwili zaniemówiła, gdy zagadnął, mile się uśmiechając. Wydawało się jej, że jakimś niepojętym sposobem oto nagle stanął przed nią sam Andersen. Może dlatego, że nieznajomy miał na sobie długi płaszcz, z przodu skrojony w patki, z podniesionym kołnierzem, przez co przypominał chudego mężczyznę z ilustracji w książce Agaty. – Co tutaj robisz, dziewczynko? Na głowie nie miał cylindra. To ją otrzeźwiło. – Sprzedaję zapałki, proszę pana. Może kupi pan pudełko? Akurat nasilił się wiatr, powiało w oczy śniegiem, dokładnie tak, jak to sobie wyobrażała. Skuliła się, przyciskając ręce do siebie, chociaż wcale nie było jej zimno, bo pod swetrem miała drugi, a pod nim jeszcze dwie podkoszulki. – Albo dwa... – Pociągnęła nosem. Miała nadzieję, że jest czerwony.

Nieznajomy rozejrzał się po pustej zaśnieżonej ulicy i powrócił spojrzeniem do jej twarzy. – Dużo sprzedałaś? – Nic – odparła. To nie była prawda. Jedno pudełko udało się jej sprzedać. Na samym początku kupiła je jakaś kobieta. Dała dwa złote i nie chciała reszty, tak jak Monika sprytnie przewidziała wcześniej, ale na tym przemyślny scenariusz się skończył. Przez następne pół godziny nic się nie działo, nieliczni przechodnie mijali ją obojętnie, zupełnie jak w tamtej starej baśni, mimo że czasy przecież się zmieniły. Jakiś podpity brudas nawet na nią nakrzyczał, ale już sobie poszedł. – Nic nie sprzedałam. „Nic” brzmiało zdecydowanie lepiej niż „jedno pudełko”. – A ile ich masz...? Tych zapałek... Uniosła chustkę na koszyku, pokazując pięć pudełek. W każdym było trzydzieści osiem zapałek, jak przeczytała na kartoniku. Razem sto dziewięćdziesiąt, obliczyła; z matematyki zawsze była niezła. – Po ile? – ...o...ówce. – Wezmę wszystkie – zdecydował mężczyzna i znów się rozejrzał, trochę nerwowo. Szybkim ruchem wyjął z kieszeni portfel i dał Monice pięć złotych. Dziewczynka z trudem powstrzymała okrzyk triumfu. – Masz może ochotę na cukierki? – spytał świeżo upieczony właściciel stu dziewięćdziesięciu zapałek. – Czekoladowe. Miała. Pewnie, że miała. – Za rogiem stoi mój samochód. W schowku na pewno coś się znajdzie. Przy okazji się rozgrzejesz. Zastanowiła się. Chciała szybko wracać do domu, pokazać Agacie, jak dobrze jej poszło, ale... – Co ty na to? – ponaglił. – Jasne! Samochód nie stał za rogiem, ale w następnej przecznicy, pod wielkim ciemnym kasztanowcem, z dala od latarni. Mężczyzna wcale nie włączył ogrzewania. W samochodowej skrytce nie miał cukierków. Kiedy Monika wróciła do pokoju, bolały ją usta. W dodatku podrapała sobie ręce, wślizgując się do domu przez uchylone zawczasu piwniczne okienko. ***

4. Kobieta, która przyjechała z Ważnej Instytucji, nie spodobała się Monice. Nie chodziło nawet o to, że była stara, miała nos jak Pinokio i czarną brodawkę na policzku. Przede wszystkim zraziła Monikę gadulstwem. W kółko mówiła o tym samym, jakby uważała, że dziecko nie jest w stanie niczego zrozumieć, dopóki nie powtórzy się mu tego kilka razy. Gdy zaczynała mówić, przyklejony uśmiech znikał i powracał, kiedy milkła. Najpierw wyglądało to komicznie, jednak po godzinie paplaniny i ciągłym wypytywaniu (czy na pewno chcesz podjąć tę próbę, dziecko?!) Monika marzyła już tylko o tym, żeby rozmowa wreszcie się skończyła. W dodatku od siedzenia na twardym krześle rozbolał ją tyłek. Chodziło o przeistoczenie. Przeistoczyć się mieli Bukowscy – ciocia i wujek, jak mówiła do nich Monika. Katarzyna Bukowska miała przemienić się w mamę, a Krzysztof Bukowski w tatę. – Zupełnie jak w tej opowieści o doktorze i panu Hyde – palnęła Monika na początku rozmowy. Od razu zorientowała się, że palnęła, bo Kobieta z Ważnej Instytucji umilkła na dobrą minutę, przyglądając się jej w zdumieniu. Włoski na czarnej brodawce poruszały się samoistnie, zupełnie jak u kleszcza, który kiedyś wypadł z sierści Azora, psa Bukowskich. Kleszcz! Brr! Pyk! Przyklejony uśmiech wrócił na piegowatą twarz, choć stał się nieco niemrawy. – Dziecko! Nie rozumiesz, po co tu przyszłam? Czy ty w ogóle wiesz, co oznacza słowo „adopcja”? Też coś! Oczywiście, że wiedziała. W domu dziecka ciągle się o tym gadało. – No to dlaczego opowiadasz takie okro... okropności? – Przepraszam – szepnęła Monika. Nagle wystraszyła się, że nic z tego nie będzie. Jedno nieopatrzne zdanie i wszystko przepadło. Nie wiedziała, dlaczego akurat w takim momencie przyszła jej do głowy historyjka Stevensona. Tak jakoś jej się powiedziało, pewnie przez to, że była zdenerwowana i chciała dobrze wypaść. Pokazać jaka jest mądra i oczytana. Wszystko przez to, że uprzedzono ją, że tak naprawdę to właśnie od Kobiety z Ważnej Instytucji zależy, czy zostanie u Bukowskich na zawsze. Ma być trzymiesięczny okres próbny, a potem ONA zdecyduje czy Bukowscy nadają się na rodziców. I pewnie również – choć tego nie powiedziano wprost – czy Monika nadaje się na córkę.

To ostatnie najbardziej ją niepokoiło. Co do Bukowskich była spokojna; bywała u nich wielokrotnie i zawsze było fajnie. Nie miała wątpliwości, że się nadają. – A więc na pewno tego chcesz? – spytała po raz jedenasty kobieta. – Tak. Chcę. Bardzo. – To dobrze. Bo kiedy wspomniałaś o... tamtym doktorze, pomyślałam, że może boisz się pana Krzysztofa. – Ależ skąd! – zaprzeczyła żarliwie Monika. – To był tylko taki... wygłup! – Udało się jej znaleźć właściwe określenie. – Przepraszam. – W porządku. – Kobieta z Ważnej Instytucji uspokoiła się. – Jeszcze dziś zadzwonię do państwa Bukowskich z wiadomością, że mogą cię zabrać. Będę was odwiedzała raz w tygodniu. I pamiętaj, że dopóki nie miną trzy miesiące, zawsze możesz się rozmyślić i wrócić. – A potem? Patrzyła na nią, wyginając usta w papierowym uśmiechu. Wzruszyła ramionami. – Potem będziesz ich córką. Patrząc na wydłużający się pinokiowy nos, Monika żywiła nadzieję, że to tylko złudzenie. ***

5. Było fajnie, dopóki nie odkleiła się tapeta. I nie pojawił się Krook. Monika żałowała, że nie zabrała ze sobą rysunku Rafała, mogłaby sobie wtedy przypomnieć, jak wyglądał; zorientować się, czy to był ten sam Krook, którego on widział. Nie wiedziała o Krookach nic, kompletnie nic. Miała tylko tamten rysunek, który przepadł. Gdyby udało się jej skontaktować z Rafałem, mogłaby go zapytać – teraz miała własny komputer i codziennie kontaktowała się przez Gadu-Gadu z Agatą albo kimś innym, kto akurat siedział w świetlicy przy jedynej podłączonej do Internetu jednostce – ale Rafał był na gigancie, nie po raz pierwszy zresztą. Na gigancie. Monika znalazła kiedyś to fajne słowo w starej książce Bahdaja i od razu przyjęło się w domu dziecka. Do ucieczek Rafała pasowało szczególnie – jego zniknięcia trwały gigantycznie długo, pewnie dlatego że chłopak był zaradny i sprytny.

Jeszcze go nie ma – wystukiwała Agata na klawiaturze. Co ty, zakochałaś się, że tak za nim tęsknisz? – spytała za którymś razem. „Status niedostępny”. Zawstydzona Monika wyłączyła komunikator i nie pytała już więcej o Rafała. Później próbowała znaleźć coś na temat Krooka przez Google, ale w przeglądarce wyskakiwały same niemieckie nazwiska. Nie wyglądało na to, żeby miały cokolwiek wspólnego z narysowaną przez Rafała postacią. Dała więc sobie spokój, szczególnie że nie za bardzo było z czym porównywać, bo właściwie to nie widziała w całości potwora, który nocą wyszedł ze ściany w domu jej nowych rodziców. Schowała się pod kołdrę natychmiast, gdy tylko spostrzegła, że spod odklejonej tapety wynurza się ręka. Nie jakaś monstrualna, z diabelskimi pazurami, ale wystarczająco wielka, by nie mieć złudzeń co do tkwiącej w niej siły. Przeraziła się śmiertelnie. Ledwie mogła oddychać, zatkała palcami uszy, zacisnęła mocno powieki i... ...zasnęła. W domu dziecka, ilekroć się bała, choćby tamtej nocy, kiedy zaczęła czytać o strachu, który rodzi zło, nie mogła usnąć za nic w świecie. A tu od razu. Momentalnie. Jakby pod kołdrą rozpylono środek nasenny. Rano otworzyła oczy ze świadomością, że coś jest nie tak; nie wiedziała co, dopóki nie spojrzała na ścianę, z której zwisały dwa odklejone pasy tapety. Jeden naderwał się w połowie, wisiał niczym urwana na zawiasie furtka, drugi zrolował się aż do podłogi i pogniótł. Wyglądał na przydeptany. Dziewczynka wyskoczyła z łóżka i chyłkiem wybiegła z pokoju, omijając łukiem oderwaną tapetę. Krzysztof Bukowski siedział w kuchni, przy filiżance kawy. Czytał gazetę. – Ojej! – zawołała wystraszona Monika i wskoczyła mu na kolana. Trochę kawy wylało się na gazetę, ale mężczyzna nie zwrócił na to uwagi. – Co się stało, córeczko? Monice bardzo się podobało, że nazywa ją córeczką. Ona również kilkakrotnie powiedziała do niego „tato”, ale czuła się z tym niezręcznie i na ogół tak formułowała zdania, żeby ominąć właściwe słowo. W myślach jednak tak go nazywała, podobnie jak Katarzynę Bukowską – mamą. Dla niej oni już się przeobrazili. Mimo to dobrze pamiętała, że sprawa nie jest zamknięta. Jeszcze nie minęły trzy miesiące wyznaczone przez Panią z Ważnej Instytucji i w razie niepowodzenia jakoś głupio byłoby znów mówić „wujek” i „ciocia”. A może wtedy już w ogóle by jej nie zapraszali? – Hej, co masz taką niemrawą minę? Zaczerpnęła głęboko tchu.

– W moim pokoju o... oderwała się tapeta. Miała ogromną ochotę opowiedzieć o Krooku, ale nie była pewna, czy tego rodzaju wyznania nie zaważą na opinii kobiety z nosem Pinokia. Wciąż pamiętała jej zdumioną minę, gdy nieopatrznie wspomniała o doktorze Jekyllu. Rzecz w tym, że mogło istnieć wiele innych szczegółów, o których Monika nie wiedziała, a które dla Pani z Ważnej Instytucji mogły okazać się istotne. Dlatego postanowiła mówić jak najmniej. Nie ma sprawy. Trzy miesiące szybko miną. – Oderwała się tapeta? – Bukowski postawił Monikę na podłodze i wstał z krzesła. – Popatrzmy. Idąc, trzymała tatę za rękę, ale miała w sobie tyle odwagi, by pierwsza wkroczyć do pokoju, a potem dotknąć dłonią ściany, brudnej od zaschniętego kleju. – Spartaczyłem – powiedział zniechęcony Bukowski. – Chciałem, żebyś miała nowiutki pokoik i spartaczyłem! Kaśka mówiła, żeby wziąć fachowca, ale ja chciałem to zrobić sam. I oto efekt! – Westchnął. – Trzeba naprawić. – Rozejrzał się. – Gdzieś powinien być klej. Kiedy poszedł szukać kleju, Monika powstrzymała się, żeby nie iść za nim. Została w pokoju sama, bo musiała sprawdzić, czy ją na to stać. I z zadowoleniem stwierdziła, że tak. Jak najbardziej. Może bała się odrobinę, ale było jasno, za słonecznym oknem ćwierkały wróble – pewnie czuły nadchodzącą wiosnę – w dodatku na ulicy zobaczyła wracającą z zakupów mamę. Uśmiechnęła się. Będzie dobrze! W dzień nic nie jest straszne, a wieczorem... Wieczorem się zobaczy. Wróciła do ściany, szukając jakichś śladów. Czegokolwiek. Może szczeliny, przez którą mógłby przecisnąć się Krook. Albo odcisku jego dłoni. Palca. Zarysu podeszwy buta na podłodze. Niczego nie znalazła. Nawet przydeptana tapeta była czysta. Godzinę później (klejowy proszek musiał rozpuścić się w wodzie) tata nanosił klej na ścianę. Pędzel był mały i trochę trwało, nim tynk zrobił się mokry, ale gdy już to się stało, ich oczom ukazał się niewyraźny rysunek. Kontury wyjrzały spod wilgoci, jakby obwiedzione atramentem sympatycznym. Rysunek przedstawiał człowieka. Trochę pokracznego, o nieproporcjonalnym tułowiu. Bukowski zauważył zaniepokojone spojrzenie Moniki. – To stary rysunek – rzekł cicho. – Nie wszystko udało się zmyć. Tak smutnego Monika jeszcze nigdy go nie widziała. – To... człowiek? – To ja. – Ty? – Zaskoczona Monika zamrugała. – Kto cię narysował?

– Agnieszka. – Bukowski przełknął ślinę; może nagle zaschło mu w gardle. – Mieliśmy ci nie mówić... nie od razu, ale... cóż, widzisz, Moniko... ja i mama mieliśmy już kiedyś córkę. „Prawdziwą!”. Monika miała ten okrzyk na końcu języka, ale się powstrzymała. – Agnieszka odeszła... umarła... – mówił Bukowski, patrząc w bok. – Miała zaledwie cztery lata. Monika nie odzywała się. Było jej smutno, ale czuła również ciekawość. Czekała, aż tata wyjaśni coś jeszcze. Na przykład, w jaki sposób Agnieszka umarła. Czy była chora? A może zdarzył się wypadek? Ale on w milczeniu przyklejał oderwaną tapetę. I zrobił to dobrze. Kiedy klej wysechł, trudno było poznać, które paski odpadły. Nawet tamten pognieciony kawałek dał się wyprostować. ***

6. Wieczorem nie było źle. Na pewno lepiej, niż Monika mogła się spodziewać. Z pewną obawą poprosiła, czy może spać przy zapalonym świetle i spotkało się to ze zrozumieniem. Może Agnieszka również tak zasypiała? Monika przez cały dzień łapała się na tym, że przy byle okazji myśli, w jaki sposób tamta córka wykonywała czynności, które teraz akurat wykonuje ona. Jak dotąd, bardzo się starała, słuchała wszystkich poleceń, ale teraz ogarnęły ją wątpliwości, czy aby na pewno postępuje słusznie. Wiedziała, że dzieci nigdy nie zachowują się idealnie przy swoich rodzicach. Jednak żaden (umiarkowanie) zły uczynek jakoś nie przychodził jej do głowy. Owszem, taki naprawdę zły nie stanowił problemu: mogła potłuc talerze, kopnąć Azora albo powiedzieć kilka brzydkich słów, ale nie chciała przesadzić. Jak z panem Hyde. Prawdziwi rodzice też nie są idealni. Niektórzy wrzeszczą na swoje dzieci bez przerwy. Wiedziała o tym od koleżanek ze szkoły. Nieraz tak mówiły. Tata Tomka Moroza zlał go nawet kiedyś pasem. Tymczasem ona była u Bukowskich już miesiąc, a ci nawet nie podnieśli na nią głosu. Taka sytuacja nie jest normalna, stwierdziła na dobre zaniepokojona Monika. Nie w prawdziwej rodzinie. Tego tylko brakowało, żeby doszło to do Pani z Ważnej Instytucji! Nowy problem przyćmił nieco temat Krooka. Dziewczynka wierciła się na łóżku, usiłując wymyślić coś, co nadałoby jej nowej rodzinie normalności, i tylko od czasu do czasu zerkała na tapetę. Przez otwarte drzwi dobiegały przygłuszone rozmowy mamy i taty.

– Gdzie ten Azor!? – słyszała podniesiony głos Bukowskiego. – Kiedyś złapie go hycel i wróci tam, skąd przyszedł! Azor był kundlem, którego Bukowscy wzięli ze schroniska. Małym, ale zadziornym, przez co cieszył się mirem wśród psów z okolicznych posesji, przeważnie pudli i yorków, ale i pewien rottweiler z sąsiedztwa na jego widok spuszczał łeb ku ziemi. Kretyńskie imię pozostało po poprzednim właścicielu. Próbowali je zmienić, ale pies nie dał się wyprostować; reagował tylko na Azora. Jego ulubionym zajęciem okazały się ucieczki z domu. Zawsze wracał, ale czasami zajmowało mu to kilka dni. Prawdziwe giganty, jak u Rafała. Pewnie by się polubili. Wielka szkoda, że Azor zniknął akurat teraz. Monika chętnie wzięłaby go na noc do swojego pokoju. Z pewnością czułaby się bezpieczniej. Na szczęście Krook nie pojawił się ani tego wieczoru, ani przez kilka następnych. ***

7. Dom Bukowskich stał na skraju miasta; dalej ciągnął się kawałek podmokłej, zamarzniętej o tej porze roku łąki, a potem mały lasek, czy może raczej podmiejski park. Tam po raz pierwszy spotkała Alicję. Rówieśniczkę z warkoczykami, z szyją okutaną czerwonym szalikiem, za to bez czapki na głowie. – To jest twoja Kraina Czarów? – spytała Monika, kiedy dowiedziała się, jak nowa znajoma ma na imię. Alicja nie wiedziała, o co chodzi. – Wolę telewizję od książek – skomentowała próby wyjaśnienia. – Najlepsze są horrory. Widziałaś Innych? – To film? W domu dziecka był tylko jeden telewizor w świetlicy i wielu chętnych, więc w rezultacie rzadko cokolwiek oglądała, bo przeważnie ten włączony program ją nie interesował. – Mówię ci, boski! – podjęła Alicja z ożywieniem, najwyraźniej zadowolona z niewiedzy koleżanki. – Można umrzeć ze strachu. Poważnie! Jest tam taki dom pełen duchów, tylko że ty nie wiesz, że to są duchy... – Przerwała. Spojrzała z ukosa. – Ale ty jesteś żywa? – spytała znienacka.

Monikę przeszył dreszcz. Las był ponury, z ciemnozielonym mchem wyzierającym spod resztek śniegu i mnóstwem uschniętych gałęzi. Gdzieś blisko zatrzeszczała sosna, jakby zaraz miała się przewrócić. – No coś ty?! – Speszona Monika próbowała się uśmiechnąć, ale nie potrafiła. – Tak tylko zapytałam – powiedziała Alicja. – Bo wiesz... – ściszyła głos – ...mieszkasz w tamtym domu. Minęło kilka sekund, nim zdezorientowana Monika pojęła, że nie chodzi o budynek z filmu Innych. Wzruszyła ramionami, udając obojętność. – Co to znaczy tamtym? – Ostatnie słowo powtórzyła, naśladując intonację rozmówczyni. – Widziałam, że z niego wychodziłaś – poinformowała Alicja, jak gdyby w ogóle nie słyszała pytania. – I wtedy ten wielki facet krzyknął: „Obiad o czternastej, córeczko!”. A przecież wszyscy wiedzą, że ich córka umarła. No to co byś pomyślała na moim miejscu? Monika obserwowała czubki własnych butów. Początkowo była zadowolona, że może wreszcie się z kimś zaprzyjaźnić, ale teraz kandydatka na przyjaciółkę coraz mniej się jej podobała. Albo była złośliwa, albo po prostu wścibska – jakkolwiek by wyglądała prawda, pomysł z duchem Agnieszki nie był miły. Uniosła głowę i spojrzała z wyższością. – Pomyślałabym, że adoptowali nową córkę. Z domu dziecka – odpowiedziała lodowato, ale Alicja jakby nie dostrzegła zmiany w intonacji jej głosu. – Serio? – Z zaciekawieniem przekrzywiła głowę. Cienkie warkoczyki splecione z jej rudawych włosów zakołysały się niczym wahadełka. – Oczywiście. Zostanę z nimi na zawsze. – Wzrok Moniki znów powędrował ku ziemi. – Chyba – dodała. – Ach! – Alicja zakryła dłonią usta i znieruchomiała w tej pozie. Mimo że Monika posądzała Alicję o wścibstwo, jej okrzyk wydawał się spontaniczny. – Co? – zainteresowała się mimowolnie Monika. Alicja przekrzywiła głowę. Jej uniesiona dłoń wciąż przesłaniała usta. – A więc się zastanawiasz...? – spytała. Znów cicho, prawie szeptem, jakby dotykała tajemnicy. – Nad czym? – Monika czuła coraz większe rozdrażnienie, ale nie chciała być niegrzeczna, więc tylko zapytała: – Nie rozumiem, o co ci chodzi? – Przed chwilą... – zaczęła Alicja i zawahała się na pół sekundy, jakby szukała właściwych słów. – Przed chwilą powiedziałaś: „chyba”. Że CHYBA zostaniesz... Monika pogubiła się zupełnie. „Nie mam pewności, czy zostanę z Bukowskimi, ponieważ nie tylko ode mnie to zależy”, zamierzała odpowiedzieć, lecz nim się zdecydowała, Alicja zamachała rękami.

– Jejku! Muszę lecieć – oznajmiła z pośpiechem. – Mama czeka, a ja wyszłam tylko po zakupy! Tędy jest skrót do sklepu. – Pokazała ścieżkę. – Polecam! I już biegła, a jej warkoczyki tańczyły na boki, jakby zaraz miały się urwać. Zanim zniknęła za drzewami, odwróciła się i krzyknęła: – Na twoim miejscu bym nie zostawała! Wróciłabym do domu dziecka! ***

8. Piwnica? Cóż, nie wszyscy boją się myszy. Monika nie bała się ani trochę, kiedy Bukowska-mama wysłała ją po ulubiony kompot z wiśni Bukowskiego-taty. Wcale nie myślała o Krooku. W piwnicy było szaro, jakby wkroczyła do pozbawionego kolorów czarno-białego świata. I cicho. Jedynie od czasu do czasu coś chrobotało w rurach, ale pachnący kurzem i wilgocią labirynt wcale nie kojarzył się ze złym miejscem. Wprost przeciwnie – tutaj ogarniał ją leniwy spokój. A nawet pewność siebie. Nie czuła się zalękniona i bezbronna, jak można by się spodziewać po dziewczynce w jej wieku. Szczególnie po takiej, która na własne oczy widziała Krooka. Piwnica miała kilka pozbawionych drzwi pomieszczeń, połączonych poskręcanym korytarzem. Półki z przetworami znajdowały się w pierwszej (jak poinformowała mama) z brzegu wnęce, ale dziewczynka skorzystała z okazji, żeby trochę pomyszkować. Najdziwniejsze, że choć była tu po raz pierwszy, miejsce wydało się jej znajome. Wiedziała, że czasem tak bywa, jest nawet specjalne słowo określające tego rodzaju skojarzenie, ale go nie pamiętała. Niestety w piwnicy nie było żadnych skarbów, może z wyjątkiem zakurzonego roweru w całkiem dobrym stanie. Postanowiła, że gdy tylko zniknie śnieg, zapyta, czy może sobie pojeździć. A potem stanęła w progu najdalszego, najciemniejszego pomieszczenia piwnicy i nagle zapomniane słowo pojawiło się w jej głowie. Déjà vu. Zakurzone meble, połamane krzesło, biblioteczka z wybitą szybą. Nikłe światło wpadało przez wąskie okienko wprost na wielką pajęczynę rozsnutą na biblioteczce, jakby pająk próbował naprawić szkodę, zastąpić szklarza. Teraz siedział w samym środku swojej sieci,

włochaty, pękaty, tuż obok jeszcze większego od niego kokonu, spod którego wystawał wyschnięty odwłok osy. Jest martwy, pomyślała Monika. Ten pająk jest martwy. Może umarł ze starości? Albo załatwiła go ta osa? Zbliżyła się i ostrożnie dotknęła owada palcem. Miała rację. Ani drgnął. Tylko pajęczyna zakołysała się pod naciskiem. Skąd wiedziała, że nie żyje? To było już coś więcej niż tylko déjà vu. Odsunęła się i nagle poczuła, że coś śmierdzi. – Obrzydliwie! – Monika wykrzywiła usta z niesmakiem. Rozejrzała się, spojrzała w jeden kąt, potem w drugi i jej wzrok spoczął na dolnej części biblioteczki. Szafka zamykana na kluczyk, który wciąż tkwił w zamku. Podeszła do niej z pewną obawą. Żeby otworzyć drzwiczki, musiała przekręcić kluczyk, a kiedy się rozchyliły z cichym skrzypieniem, buchnęło odorem tak potwornym, że omal nie zwymiotowała. Przestraszona odskoczyła na korytarz. Tam przez dobrą chwilę oddychała głęboko czystym powietrzem. Miała ogromną ochotę wrócić na górę, do mamy, ale coś ją powstrzymywało. Musiała sprawdzić, czy się nie myli; musiała to zrobić, żeby nie wiem co! Wróciła. Azor leżał na boku. Spod uniesionych warg wystawały żółtawe kły, pomiędzy którymi zwisał wyschnięty język. Po wytrzeszczonej brązowej gałce ocznej chodziła mucha. „Każdy umiera samotnie”. To był cytat z książki, którą Monika kiedyś czytała. Teraz mogłaby pomyśleć, że tak właśnie się stało: Azor przyszedł do piwnicy, żeby zdechnąć. Mógł być chory. Albo ranny w podwórkowej bójce. Chciał umrzeć samotnie i schował się tam, gdzie nikt mu w odejściu nie przeszkodzi. Ale pies nie może przekręcić klucza w szafce. Siedząc w środku, nie zdołałby tego zrobić nawet człowiek. ***

9. To... człowiek? To ja. Tak powiedział tata, kiedy spod mokrego tynku wyłonił się zarys postaci, którą przed laty narysowała mała Agnieszka. Czy te słowa znaczyły więcej niż zwykłe stwierdzenie, że rysunek jest tylko nieudolną, narysowaną przez dziecko podobizną?

TO JA! Wtedy Monika nie zwróciła na to uwagi, ale teraz... Teraz sytuacja się zmieniła, bo znalazła w szafce nieżywego psa. Czy Bukowski mógłby być Krookiem? Myśl pojawiła się nie od razu, jeszcze nie wtedy, kiedy Monika narobiła wrzasku i przybiegła mama. Zabrała córkę z piwnicy, sama roztrzęsiona. Nie wiadomo która z nich bardziej przeżywała smutny koniec Azora. Siedziały przytulone w kuchni, dopóki z pracy nie wrócił tata i nie zajął się wszystkim. Wyniósł gdzieś psa, a potem zaczął przepraszać. Przepraszał, jakby to była jego wina, że Monika zajrzała do oplątanej pajęczyną biblioteczki i znalazła to, co znalazła. Jakby był winien śmierci Azora. A może był winien? Tata Krookiem – pomysł był szalony i chyba bez sensu, takie tam dziecięce fantazje, przekonywała sama siebie i może by nawet przekonała, gdyby nie Alicja. Ta dziewczyna z pewnością nie miała nic wspólnego z Krainą Czarów! Monika czuła wstyd, że podobne skojarzenie w ogóle mogło jej kiedykolwiek przyjść do głowy. Była wścibska, gadatliwa i przekonana, że prawi same mądrości. W dodatku sprawiała wrażenie, że straszenie koleżanki jest jej świętym obowiązkiem. A najgorsze, że nie dało się zapomnieć tego, co mówiła. – Wszyscy wiedzą, że z ich córką to nie było tak – oznajmiła, kiedy wracały razem ze szkoły, zaledwie dzień po znalezieniu martwego Azora. – Chorowała? Akurat! Guzik tam chorowała! No... może i tak – przyznała przyszpilona spojrzeniem Moniki. – Ale policja co rusz do nich przyjeżdżała. Raz nawet zabrali ich na przesłuchanie. Ra-dio-wo-zem – wysylabizowała, sugerując chyba, że przejażdżka policyjnym samochodem to już tylko krok do krzesła elektrycznego. Zmyśla, rozległo się ostrzeżenie w głowie Moniki. Na pewno zmyśla! Ale stać ją było tylko na tyle, żeby wykrztusić: – Dlaczego ich zabrali? – Jeszcze się pytasz? – Alicja z wyższością uniosła głowę. Zarzuciła warkoczykami, które dziś przewiązała na końcach niebieską wstążką. – Przecież to jasne! Rozejrzała się ukradkiem, jak ktoś, kto ma do wyjawienia ważną tajemnicę. – Zabili ją – poinformowała ściszonym głosem. – Myślę, że ją zabili. – Jak w Zorzy przed świtem. Są wampirami... albo coś w tym rodzaju. Wampirami?! – Jesteś świrnięta – skomentowała z ulgą Monika. W tym momencie wszystko stało się jasne. Mogła odetchnąć. Co innego domysły, a co innego wyobraźnia walniętej w mózg kinomanki. – Daruj sobie – kontynuowała całkiem już rozluźniona, zwłaszcza że przypomniała sobie panią z Ważnej Instytucji, rygory i wszystkie te obostrzenia.

Nawet gdyby wampiry istniały (a przecież nie istnieją), to żadna Ważna Instytucja nie zezwoliłaby komuś takiemu na adopcję. Zresztą o czym tu gadać. Jakie wampiry? Lekceważąco wydęła wargi. – Nie masz pojęcia, jak skomplikowane są formalności – oznajmiła z wyższością. – Jeżeli sądzisz, że komuś podejrzanemu o zabicie dziecka pozwolono by na adopcję, to naprawdę jesteś pomylona! Żyjesz w świecie fikcji – zacytowała fajny (i przydatny), przeczytany gdzieś zwrot. Przegadała Alicję na całego. Walnięta w Mózg Kinomanka – niedopuszczona do głosu – patrzyła zdziwionymi, okrągłymi oczami. Nie czekając aż dziewczynka ochłonie, Monika odwróciła się i odeszła. Niespiesznie, żeby przypadkiem nie być posądzoną o chęć ucieczki. – Zapytaj, kogo chcesz – usłyszała za plecami obrażony komentarz. – Wszyscy pamiętają, jak było. Tam wciąż kręcili się policjanci! Co za wariatka! Naprawdę zdrowo walnięta. Że też jeszcze jej nie zamknęli do czubków! Wieczorem jednak, kiedy leżała w swoim pokoju i nie mogła zasnąć, wykrystalizowana postać wariatki Alicji zaczęła pękać. Tu i ówdzie pojawiały się rysy, przez które wyłaziły tamte słowa o policji i zabójstwie; wiły się niczym paskudne, obrzydliwe żmije. Monika nie była już tak pewna swego. Tapeta trzymała się świetnie, wyglądało na to, że tata Bukowski tym razem sprostał zadaniu. Krook nie próbował wyjść ani razu, ale... To ja! – wołały paskudne, obrzydliwe żmije. – Jestem Krookiem! Tata Bukowski nie powiedział tego wprost – pewnie, że nie, skoro chciał, żeby została jego córką. Czy Krook jest gorszy od wampira? Nie wiedziała. Czy zabija dzieci? A psy? ***

10. Sen był koszmarny. KOSZMARNY!!! A kiedy się obudziła zlana potem, w pomiętej pościeli, i zrozumiała, że to wszystko prawda, jej przerażone serce przestało bić.

Czy można zrobić coś bardzo złego, a potem o tym zapomnieć? Tak? Tak. Tak! Strach nie tylko rodzi zło, jak napisano w książce, którą Monika czytała pewnej wietrznej, śnieżnej nocy, kiedy mieszkała jeszcze w domu dziecka. Prawdziwy strach potrafi o wiele więcej. Przede wszystkim zatroszczyć się o swoje przetrwanie. Zapuszcza wówczas korzenie w żywicielu; sięga do ludzkiej pamięci, opanowuje jej fragmenty i tam zapada w drzemkę, lecz nigdy nie zasypia tak głęboko, żeby w odpowiedniej chwili się nie przebudzić... Monika była przytomna, choć jej serce wciąż nie wznawiało pracy. Nie oddychała, choć nie zdawała sobie z tego sprawy. Pot na jej ciele robił się coraz zimniejszy, lecz umysł nadal pracował, i to nawet jaśniej niż zazwyczaj. Pracował nad ukrytą prawdą. Odgrzebywał ją mozolnie, krok po kroku. To ona zabiła Azora. Zrobiła to tamtej nocy, kiedy oderwała się tapeta. Nie było żadnego Krooka, tylko spod zabrudzonej klejem ściany księżycowy blask wyłowił dziecięcy rysunek sprzed lat. Chyba krzyknęła, tego akurat nie pamiętała, ale pewnie musiała to zrobić, skoro zwabiła psa. Wskoczył na jej łóżko; nie wiadomo, czy chciał się bawić, czy też wyczuł przerażenie swojej nowej pani – nikt się już tego nie dowie. Zęby w otwartym pysku urosły w jej oczach do monstrualnych rozmiarów. Zębiska! Siekacze Krooka! Nie schowała się pod kołdrę, jak to później wmówił jej strach, schowany w zawłaszczonych komórkach pamięci – przynajmniej nie w tamtej chwili, kiedy przerażenie przerodziło się w agresję, dodając sił, których w zwykłej sytuacji nigdy by nie miała. Azor był mały, drobnej budowy. Zadziałały odruchy. Ręce same wystrzeliły do przodu, uderzyły w wyimaginowanego agresora; nawet nie wiedziała, że to zrobiły, dopóki nie usłyszała trzasku. Jakby złamała patyk. Zrobiło się cicho i dopiero kiedy w odległej kuchni zamruczała lodówka, strach wycofał się. Zdezerterował. Na ścianie z szelestem zwinął się drugi pasek tapety, lecz otrzeźwiona Monika nie myślała już o Krooku. Księżyc (a może uliczna latarnia) świecił wystarczająco jasno – nie musiała zapalać światła, żeby widzieć, co tak naprawdę trzyma w zaciśniętych kurczowo dłoniach. Zrozpaczona nie potrafiła rozluźnić palców, uwolnić ich ze splątanej sierści martwego psa, w dodatku przed jej oczami znienacka pojawił się obraz Kobiety z nosem Pinokia. Nawet jeśli Bukowscy jej wybaczą, w co wątpiła, Pani z Ważnej Instytucji pozostanie nieubłagana. Ktoś, kto ze strachu zabija psa, nie nadaje się na córkę. To jasne jak słońce. Ale... Monika westchnęła spazmatycznie.

...czy ktokolwiek musi o tym wiedzieć? Cicho, cichuteńko, wstała z łóżka i zaniosła Azora do piwnicy. W najdalszy kąt. Szafkę zamknęła na kluczyk. Rano, w stosownej chwili, zamierzała zabrać stamtąd biednego psiaka i gdzieś go zakopać, lecz skończyło się na zamiarach, bo do rana dezerter strach znów zdążył się rozmościć w jej głowie. Zagnieździł się tam niczym w stogu siana i zawłaszczył niektóre wspomnienia. Dopiero sen, przybysz z innego wymiaru, okazał się od niego silniejszy. Zły sen. Ale prawdziwy. Serce Moniki wznowiło pracę. Nie umiera się tak od razu, o nie! Świat byłby pełen martwych dzieci, gdyby tak łatwo było umrzeć ze strachu. A potem ogarnęło ją inne uczucie, przy którym koszmar z Azorem wydał się jedynie nic nieznaczącym epizodem. Szczęście, że za ścianą był ktoś, komu mogła powierzyć swój lęk. ***

11. Szlochała. Łkając, stanęła w progu sypialni Bukowskich. Obudzili się natychmiast, wyskoczyli z łóżek jednocześnie, on z prawej strony, ona z lewej, jak sterowani zsynchronizowanym pilotem, i już stali przy niej. Żona Krooka objęła Monikę, uścisnęła, Krook przestępował nerwowo z nogi na nogę, bez przerwy poprawiając piżamę, której naderwany guzik zwisał na długiej nitce. – Ciii... – powtarzała szeptem żona Krooka, głaszcząc dziewczynkę po głowie. – Już dobrze... to sen... tylko sen – mówiła, tuląc ją do siebie. – Nn-ie sss-en – zaciągnęła spazmatycznie Monika. – Jj-a... Nie potrafiła powiedzieć nic więcej. – Spokojnie, córeczko – szeptała jej do ucha żona Krooka. – Chodźcie do łóżka – wtrącił nieśmiało Krook. – Tam jest cieplutko... to znaczy... bezpiecznie. Łóżko było szerokie, podwójne. Położyli się razem, przytuleni, Monika pośrodku, nieco bliżej żony Krooka, która przygarnęła ją ramieniem, w trosce by dziewczynki nie uwierały szwy na brzegach materaca. Monika uspokajała się z wolna. Albo raczej nie miała już siły szlochać. – Co się stało? – odważył się spytać Krook.

– Chcesz opowiedzieć swój sen? – sprecyzowała jego żona. – Opowiedz. Sama zobaczysz, że nie jest taki straszny. – Nie chodzi o sen... – zaskomlała cichutko Monika. – Ja... – zachłysnęła się oddechem – ...zrobiłam coś strasznego! Nieoczekiwanie znów wybuchnęła płaczem. Krook i jego żona popatrzyli na siebie bezradnie, nie wiedząc, jak uspokoić dziecko. – Nie zrobiłaś nic strasznego – zaprzeczyła żona Krooka, całując Monikę w mokry od łez policzek. – Nic takiego, żeby z tego powodu płakać. – Ależ tak! – zaprotestowała dziewczynka i uniosła głowę. Wierzchem dłoni otarła mokrą twarz. – Zabiłam Rafała – wypaliła. Nie śmiała patrzeć im w oczy. Żona Krooka usiadła gwałtownie. Podparty na łokciu Krook otworzył szeroko usta i zastygł w tej pozie. Ulicą przejechał samochód; jego światła rozjaśniły pokój, wyłowiły z cienia posągowe postacie mężczyzny i kobiety, lecz nie dotarły do otulonej kołdrą dziewczynki. – Nie we śnie. – Monika uprzedziła wiszące w powietrzu pytanie. – Zrobiłam to naprawdę! Milczeli, dopóki za oknem nie ucichł warkot samochodu. Dopiero wtedy odezwał się Krook. – Kto to jest Rafał? Głos miał spokojny i Monika od razu wiedziała, że jej nie uwierzył. Mimo to odpowiedziała na pytanie: – Kolega... Z domu dziecka. Którejś nocy wymknęłam się, żeby sprzedawać zapałki, a kiedy wróciłam, musiałam wejść do środka przez okienko w piwnicy. Ten idiota czekał tam na mnie, pewnie Agata wygadała się, gdzie poszłam. Chciał mnie nastraszyć i... – Monika przerwała. Coś ściskało ją w gardle, nie pozwalając opowiadać dalej. – I... – pisnęła, podejmując kolejną daremną próbę wydobycia innych dźwięków. Milczała więc, ale oni nie pytali o dalszy ciąg opowieści. Jakby wszystko zostało już powiedziane. Nawet to, że trupa Rafała wpakowała do starej szafy, która stała w piwnicy od wieków i do której nikt nigdy nie zaglądał. – To niedorzeczne – oznajmiła żona Krooka. Kręciła głową, kręciła nią i kręciła, jak pewien chłopiec z porażeniem mózgowym, który zamieszkał kiedyś w domu dziecka, ale szybko go zabrali. – Nikogo nie zabiłaś, córeczko. – Westchnęła. – Jesteś już duża, nie powinnaś mieszać snów z rzeczywistością. – Nie wierzycie?! – zawołała Monika, odzyskując głos. – Nie wierzycie mi?! – Teraz i ona usiadła. Zacisnęła piąstki. – Azora też nie zabiłam?!

Oblicza Krooków zmieniły się w jednej chwili. Jakby pokój znów omiótł blask samochodowych reflektorów, tyle że światło miało teraz upiorny siny kolor. Tym, co odmieniło ich twarze była niepewność. Nie gniew, oburzenie, żal – czego tak obawiała się Monika – lecz niepewność. Czas płynął, a oni składali fakty. Z oczu dziewczynki znów popłynęły łzy. – Nie chciałam skrzywdzić Azora – zapewniła skwapliwie. – Oderwała się ta tapeta i wystraszyłam się, bo myślałam, że to jakiś potwór, i wtedy... Powiedziałabym wam... może... ale zapomniałam, naprawdę, słowo honoru, że zapomniałam. Dopiero jak... – Przestań! – krzyknął Krook, przerywając ten potok słów. Schował głowę w ramionach, jakby go wystraszył własny wybuch. – Zrozum, Moniko, że nie chodzi teraz o Azora. Zostawmy go na razie, dobrze? Chodzi o to, co wygadujesz o tym chłopcu! Dlaczego sądzisz, że go... skrzywdziłaś? Jak to było? Co pamiętasz? Monika zamrugała nerwowo. Co pamięta? Właściwie niewiele. Prawie nic. Jak przez mgłę, że kiedy wracała z zapałczanej eskapady, Rafał czekał na nią w piwnicy. Chyba. Tego też nie była pewna. Tamten powrót wymykał się jej pamięci, zupełnie tak, jak wcześniej historia z Azorem, nim sen wydobył ją z zakamarków. Powiedziała to głośno. A potem wszystko od początku: jak przeczytała opowieść o dziewczynce z zapałkami, jak wpadła na pomysł, żeby zarobić trochę pieniędzy, i poszła zimową porą sprzedawać zapałki. A także o tym, że większość zapałek kupił pan tak podobny do Andersena, jakby żywcem przeniósł się w nasze czasy. Wszystko dobrze pamiętała, każdy szczegół, nawet to, że tych zapałek, które mu sprzedała, było sto dziewięćdziesiąt. Dopiero powrót do domu jakoś tak wyparował z jej głowy, przepadł gdzieś, może za bardzo zmarzła, miała gorączkę albo coś w tym rodzaju... Bukowscy słuchali w skupieniu. Kiwali głowami. Rozumieli? Gdy skończyła, Krzysztof Bukowski podniósł się z łóżka. – Niedorzeczne! – powtórzył wcześniejsze słowa swojej małżonki. Ze złością oderwał pętający się u dołu piżamy guzik, który dotąd bezwiednie miął w dłoni, popatrzył na niego, jakby nagle ten prozaiczny przedmiot stał się centrum wszechświata, po czym odrzucił go ze wstrętem, tak jak odrzuca się pająka, którego przypadkowo zgniotło się palcami. Skierował się ku drzwiom. – Dokąd idziesz? – zapytała Katarzyna Bukowska. – Zadzwonić. – O tej porze?! Nawet się nie obejrzał. – Właśnie o tej. Katarzyna przytuliła Monikę do siebie i siedziały tak w ciemności pokoju, kołysząc się i milcząc. Z oddali dobiegał głos Krzysztofa, ale nie słyszały, o czym rozmawiał. A kiedy

wrócił i niespodziewanie zapalił światło, jednocześnie uniosły ręce, osłaniając oczy. Nim zdążyły zaprotestować, on zadał pytanie: – Zgadnijcie, z kim rozmawiałem? – Dzwoniłeś do domu dziecka – domyśliła się Katarzyna. Nietrudno się było domyślić, chociaż Monika spodziewała się raczej, że wzywa policję. Krzysztof uśmiechnął się szeroko. – Hmm... Zrobiłem z siebie wyjątkowego idiotę... – Pogładził się po krótko przystrzyżonej głowie. – Ale widać musiałem być przekonujący skoro pani, która odebrała telefon, obudziła Rafała. Oczy Moniki zrobiły się okrągłe. – Tak. – Najwyraźniej zadowolony z siebie tata pokiwał głową. – Rozmawiałem z tym chłopcem. – Patrzył na córkę łagodnie, zbliżając się do łóżka. – Prosił, żebyś jutro skontaktowała się z nim na Gadu-Gadu. – Ale... – wykrztusiła Monika. – Wiem – przerwał jej. – Nie chciałaś nas okłamać. Po prostu tak wyszło. Na wilgotnej od łez twarzy Moniki na moment pojawił się ślad uśmiechu. – Historia dziewczynki z zapałkami też powstała tylko w głowie Andersena – szepnęła, pragnąc, żeby wiedzieli, że rozumie, co tak naprawdę zaszło. Ulga nie trwała długo. Nikły uśmiech nagle spełzł z warg Moniki. Przepadł. Powoli spuściła głowę. – Ale Azor... – wykrztusiła. – To wydarzyło się naprawdę... – Zamknijmy ten epizod – oznajmiła kategorycznie mama. – I chodźmy wreszcie spać, bo rano nie wstaniemy. Oczywiście dziś wyjątkowo śpimy w jednym łóżku. ***

12. Monika zasnęła. Ale oni nie. – Ten gość podobny do Andersena... – odezwał się Bukowski, wsłuchany w regularny oddech dziecka. – Pomyślałam o tym samym – powiedziała Katarzyna głosem pełnym napięcia. – Dokładnie o tym. – Uważasz, że to możliwe? Taki zbieg okoliczności?

Bukowska nie odpowiedziała. Wzruszyła ramionami, ale mąż nie mógł tego widzieć w ciemności. – Monika powiedziała, że kupił od niej wszystkie zapałki, więc zaraz wróciła do domu. – To dlaczego się zastanawiasz? Cisza. – Bo powiedziała również, że nie pamięta dobrze samego powrotu, stąd przecież ten cały wyimaginowany horror z Rafałem. – Katarzyna otarła łzy, które nieoczekiwanie pojawiły się w jej oczach, lecz ich miejsce błyskawicznie zajęły następne. – Tak, wiem – wyszeptała. – Myślimy o tym samym, bo po tym, co stało się z Agnieszką, nie potrafimy myśleć inaczej. Czy już zawsze będziemy wszędzie widzieć diabła? – Ale... – Co? – Jeżeli to ten sam pedofil, to może powinna ją przesłuchać policja? Bukowska poderwała się raptownie, omal nie budząc przy tym Moniki. – Nie ma mowy! – powiedziała kategorycznie. – Ona nic nie wie, sam słyszałeś! – Nie kłóćmy się – wycofał się natychmiast Bukowski. – Nie w tej sprawie. My chyba rzeczywiście wszędzie widzimy diabła, a Monika wróciła przecież do domu cała i zdrowa. Poza tym, zanim ją nam przekazano, robili dokładne badania. Coś takiego nie uszłoby raczej uwadze lekarzy? – Otóż to – potwierdziła skwapliwie Katarzyna. Słowa męża najwyraźniej były tymi, które chciała usłyszeć. – Otóż to! Nie rozmawiali więcej tej nocy. Udawali, że śpią. Do samego rana. ***

13. Krzysztof Bukowski palił z marsową miną gazety w kominku. Przy jego kolanach leżał pokaźny ich stosik. Wykupił wszystkie egzemplarze „Detektywa” w okolicy, za każdym razem opowiadając tę samą naiwną historyjkę, że zadebiutował jako autor. Uwierzyli czy nie, nieważne. Zresztą, kogo to obchodzi? Wszystko po to, żeby tytuł z pierwszej strony przypadkiem nie rzucił się w oczy Monice. Bukowski zacisnął szczęki, marszcząc gniewnie czoło i wrzucił w ogień następną pomiętą stronę. Kiedyś w podobnie przygnębiającym nastroju palił inne gazety, informujące o śmierci pewnej czteroletniej dziewczynki. Zginęła z rąk pedofila.

Nie złapali skurwiela do dzisiaj!!! Tylko że wówczas Bukowski palił gazety, żeby samemu zapomnieć, odgrodzić się tym symbolicznym czynem od przeszłości. Dziś pożar w kominku nie miał nic wspólnego z symbolem. Dziś chodziło o to, żeby inna dziewczynka, znacznie starsza, lecz wciąż dziecko, przypadkiem sobie o czymś nie przypomniała. Cóż za kuriozalna, koszmarna klamra! Drąc kolejny egzemplarz „Detektywa”, mężczyzna mimowolnie zerknął na fragment artykułu. „...Okazało się, że nóż, którym przecięto aortę Piotra K., był jego własnością. Tajemnicą pozostaje, w jaki sposób morderca wyciągnął go z samochodowej skrytki, nie zwracając uwagi ofiary. Jeszcze większą zagadką są zapałki, porozrzucane w samochodzie. Po przeliczeniu okazało się, że jest ich sto dziewięćdziesiąt”. ***

Epilog Którejś parnej letniej nocy Monika Bukowska obudziła się i zobaczyła, że ze ściany wychodzi Krook. Oparł się o tapetę muskularnymi rękoma i przesuwał się do przodu, niczym wynurzający się z głębokiej wody pływak. Gdy postawił olbrzymie stopy na podłodze, zastukały kości stawów, zaświstało powietrze przeciskające się między zębiskami. Rzeczywiście był okropny. Przerażający. W tej kwestii Rafał miał stuprocentową rację. Monika schowała się pod kołdrę, a potem odważyła się odchylić ją odrobinę, tyle tylko, żeby wydostał się stamtąd jej głos, i zawołała tatę. Kiedy tata przyszedł, zaspany, jak zawsze z naderwanym guzikiem u piżamy, trochę zły, że budzi go w środku nocy, potwora już nie było. Dał drapaka. – Zły sen? – zapytał tata. – E tam, zły – odparła Monika. – Po prostu mnie zaskoczył. Jeszcze kilkakrotnie Krook próbował wydostać się spod tapety, ale gdy któregoś razu Monika spojrzała mu prosto w ślepia i wymownie popukała się w czoło, odszedł zawstydzony i już nigdy nie wrócił.

Jacek Komuda

Nie trać waszmość głowy!

1. Bili się z zaciekłością godną wilków, wyrywających sobie z zakrwawionych łap najładniejszą owieczkę ze stada. Z ową polską zaciekłością, która kazała łapać za szablę przy najbłahszej okazji do zwady, jaką stać się mogło nie tylko zdeboszowanie żony przy pijanym mężu, ale także przepicie zdrowia gościa nie tym samym winem. Walczący odskakiwali, zbliżali się błyskawicznie, tnąc zaciekle, zadając pchnięcia i unikając ciosów przeciwnika. Bili się w deszczu. Od samego rana lało jak z cebra. Przecław Dydyński czuł, że przemókł doszczętnie. Mokry żupan i hajdawery lepiły się do ciała, strumyki wody spływały pod koszulę. Był w drodze z Multan do Lwowa. Po przejściu granicy na Dniestrze z trudem odnalazł tę zapadłą wioszczynę o milę od Chocimia. A gdy już miał nadzieję, że znajdzie dach nad głową, okazało się, że na chwilę przed jego przyjazdem dwóch rozsierdzonych szlachciców weszło sobie w paradę. I rzecz oczywista, że natychmiast zapałali chęcią poobcinania jeden drugiemu uszu i pozostawienia pro memoria co najmniej kilku solidnych szram na podgolonych łbach. Ten pojedynek obchodził go tyle, co utracona cnota włoskiej księżniczki – gdyby ją rzecz jasna miała. Niestety, traf i fortuna chciały, że obaj szlachetnie urodzeni panowie bracia dali sobie pole wprost przed drzwiami jedynej karczmy w wiosce i Dydyński nie mógł wjechać do środka. Oczywiście, jaśnie oświecony karmazyn być może kazałby swojej służbie rozgonić nahajami swawolników. Do tego jednak trzeba było, po pierwsze, licznej czeladzi, po drugie zaś, nahajów. Tymczasem Dydyński jechał samotrzeć, podczas gdy każdy z awanturników przybył tu wraz z kilkoma pachołkami zbrojnymi w rusznice, szable i czekany. Nie pozostawało zatem nic innego, jak tylko patrzeć i czekać, aż pojedynek się zakończy. – Wybacz waść – odezwał się wreszcie do jednego ze szlachciców, który przyglądał się walczącym – ale ciekawym, kto tu ma z kim sprawę i o co? – Pan Tomasz Łahodowski z Ludwikiem Poniatowskim – mruknął niechętnie zapytany. – A poszło o to, kto komu alkierza i dziewki w karczmie winien ustąpić. – To widzę, że spotkali się dwaj godni siebie kawalerowie – mruknął Dydyński. Bez trudu przypomniał sobie, kim byli obaj powaśnieni szlachcice. Imć pan Tomasz Łahodowski słynął w Ziemi Przemyskiej jako warchoł, okrutnik i swawolnik, jeden z pomniejszych watażków, jakich pełno było w tych niespokojnych czasach na Rusi Czerwonej. Z kolei pan pułkownik Poniatowski był znanym łupieżcą i banitą, jednym z przywódców, jak gadano w wojsku, lub też hersztem, jak określano go po dworach – niesławnej konfederacji wojskowej sprzed kilku lat, kiedy zbuntowani żołnierze palili

szlacheckie dwory i plądrowali Rzeczpospolitą gorzej niż tatarskie najazdy. A osobliwie zawzięci byli na dziewczęcą niewinność. – Okrutnie kiepsko pan Poniatowski z podlewu przycina – mruknął Przecław do stojącego w pobliżu sługi jednego z zawalidrogów, którzy właśnie szczerbili szable w podsieniach karczmy. – Szabla mu w garści chodzi jakoby cep w kozackim ręku. Lżej ciąć powinien, bo tak to straszliwie się zmacha. Ten Łahodowski wygra ani chybi... – To może waszmość sam się z nim na szabelki popróbujesz? – mruknął zapytany, ponury wąsaty drab z przetrąconym i krzywo zrośniętym nosem. – Albo dla rozgrzewki z nami chodzonego zatańczysz? Siła tu godnych kawalerów pola waszmości dostanie, kiedy tylko poprosisz. Dydyński pożałował, że się odezwał; tym bardziej że część czeladzi, lub też towarzystwa, które przyglądało się walce, zwróciła na niego uwagę. Szlachcic zobaczył wpatrzone weń nieprzyjaźnie wąsate, poznaczone bliznami gęby. Zlustrował swoich pachołków – Gąsiorowskiego i Żmogusa – jak hetman przed bitwą, ale okazowanie wojska nie wypadło zachęcająco, a i bez tego wiedział dobrze, że przewaga była bez ochyby po stronie nieprzyjaciela. Niespodziewanie jeden z walczących uniknął cięcia z podlewu szybkim zwodem, a potem ciął przeciwnika w łeb. Tamten zaś – Przecław poznał, że był to Poniatowski – potknął się, omal nie upadł i znienacka wbił ostrze szabli w pierś Łahodowskiego. Ugodzony szlachcic zachwiał się, krzyknął urywanie, a potem padł na twarz. Poniatowski stał jeszcze przez chwilę na uginających się nogach, później zaś runął na przeciwnika, zalany krwią płynącą z rozciętego łba. Słudzy rzucili się w stronę ciał. Pachołkowie Poniatowskiego – tych było znacznie więcej – szybko podnieśli swego pana z błota. Przecław zeskoczył z konia, przecisnął się przez tłumek. – Będzie żył – mruknął, gdy zgarnął błoto z rany. – Łeb mu okowitą przemyć i przyłożyć chleb z pajęczyną – rzekł, a potem pochylił się nad drugim z walczących. Tutaj niewiele miał do roboty. Pan Tomasz Łahodowski kopał już nogami ziemię, oczy zaszły mu bielmem śmierci. Przecław mógł tylko złożyć dłonie do modlitwy i uczynić w powietrzu znak krzyża. Właściwie powinien się jeszcze pomodlić, ale padający deszcz był tak zimny i nieprzyjemny, że Przecław poprzestał jedynie na wypowiedzeniu sakramentalnego „amen”. Jęczącego Poniatowskiego poniesiono do izby. Zaraz potem trzej ponurzy słudzy powlekli ciało Łahodowskiego w stronę wioski. Karczmarz z dwoma pachołkami odprowadzili konia pana Tomasza, ze skrupulatnością zacnych samarytaninów i dobrych chrześcijan, troszczących się o dobra doczesne zmarłego. No cóż, Łahodowskiemu bardziej potrzebne były teraz litanie do Matki Boskiej Rudeckiej.

Przecław oddał konia pachołkowi i wcisnął się do karczmy zaraz za czeladzią Poniatowskiego. O dziwo, obyło się bez awantury. Kompani, czy też słudzy dawnego konfederata, zasiedli wokół ognia i popijali gorzałkę, przegryzając suszoną kiełbasą. Dwóch z nich przemyło ranę swego pana, zagniotło i przyłożyło chleb z pajęczyną, obwiązało łeb pułkownika szmatą. Na Przecława i jego ludzi nikt nawet nie spojrzał. Pan Dydyński był całkiem z tego rad. Wszak wcześniej bał się, że dostanie tyle miejsca w karczmie, ile wyrąbie sobie szablą. Szczęściem wojownicza czeladź straciła ochotę do bitki w deszczu i szarudze. Mogli zatem bezpiecznie zasiąść w ciemnym kącie. Karczmarz przyniósł im szybko polewkę z wołoskiego sera. Jedli prędko, w milczeniu. – Nie wiem, czy do Kamieńca spokojnie dojedziemy – mruknął w końcu Żmogus. – Ludzie gadali, jeszcze w Multanach, że Orda Budziacka ruszyła w stepy. – Do Kamieńca jeszcze dzień drogi – odparł Przecław. – Zajeździmy konie, ale przed zachodem musimy być za Lacką Bramą! – Oby – rzekł Gąsiorowski. – Zmokliśmy tylko przez tę zwadę. Nie mógł to jeden drugiego usiec wcześniej? Staliśmy przed karczmą ze trzy pacierze jak barany. – Będzie jednego infamisa mniej. – Akurat! Mnożą się, szelmy i warchoły, jak pluskwy na żydowskim kołnierzu. Na Rusi, choćbyś jezuity posiał, przecież złodzieje się urodzą. – Dobro pana Łahodowskiego już rozebrane – zauważył Żmogus. – A takiego araba karczmarz zagarnął, co to ze trzysta czerwonych był wart! O, zdrajca Wołoszyn! – Do takiej opieki to byłbyś pierwszy – mruknął pod nosem Dydyński. – A kiedy ubogi jestem, choć szlachcic. Dziesięcioro dzieci mam! – Jak do domu pojedziesz za miesiąc, jedenaste w drodze będzie. – Gąsiorowski roześmiał się. Przecław odpasał szablę, rozpiął pas, zzuł buty i ułożył się na ławie. Był zmęczony, przemoknięty, a od pieca, w którym płonęły dębowe karpy, rozchodziło się miłe ciepło. – Obudźcie mnie przed świtem – powiedział. – Do Kamieńca kawał drogi. ***

2. Do Kamieńca dotarli przed zachodem słońca. Trakt od Chocimia był pusty, a okolica zdziczała i nieprzyjazna. Od samego Dniestru aż po skały pod miastem całymi milami ciągnęły się puste stepy i strome jary zarośnięte gęstwiną kolczastych gąszczy. Konie raniły

sobie boki o kolce, czasami aż po brzuchy zanurzały się w błocie zalegającym w dolinach. Z pozoru mogło się wydawać, że przez nieprzebyte chaszcze, skały i trzęsawiska nie ma innej drogi niż stary zarośnięty trakt prowadzący na Wołoszczyznę. Ale orda, która przechodziła tędy nie rzadziej niż raz na dwa lata, i tak znajdowała w gęstwie ukryte ścieżki i przecinki, którymi szybko i sprawnie przemykała w głąb Podola, a nawet dalej – aż pod Jasło, Przemyśl i Lwów. W Kamieńcu Przecław Dydyński stanął zaraz za murami, w gospodzie u Wołoszyna Dupli. Lubił tę starą ruderę, bo rzadko wybuchały w niej zwady i bójki, a sam Dupla nigdy nie dolewał do piwa tyle wody, ile pozostali szynkarze w Kamieńcu. Zresztą Przecław wybrał tę gospodę także z zupełnie innych względów. Niemal natychmiast bowiem, gdy tylko usadowili się w gościnnej izbie, wyszedł z karczmy i skierował się w stronę Lackiej Bramy. Skręcił w wąską uliczkę i zatrzymał się przed drewnianym domostwem. Rozejrzał się, czy nikt go nie śledzi, a potem załomotał w drzwi. Otworzył mu stary sługa i rozpoznawszy od razu, przepuścił dalej. Widać szlachcic częściej bywał w tym domu niźli na sumie u franciszkanów. W sieni były rozwieszone pęki ziół, pachniało wonnym kadzidłem i mirrą. Cicho jak ryś, nie czekając na sługę zajętego starannym ryglowaniem drzwi – jak gdyby lada chwila miasta mieli dobywać Turcy, Tatarzy i cała reszta krzykliwej hałastry z Budziaku i Krymu – ruszył do komnaty po prawej. – Witaj, stara czarownico! – zawołał. – Widzę, że jeszcze nie podgolili ci włosów i nie zapalili stosika. Niewiasta, która przebywała w izbie, otworzyła szeroko oczy ze zdumienia. A później roześmiała się głośno i rzuciła prosto w ramiona Przecława. Pocałowała go w same usta, a zaraz potem niespodziewanie ugryzła w ramię. Szlachcic drgnął. Bezceremonialnie obłapił okrągłe pośladki. – Ty diable – wymruczała niczym kocica. – Myślałam, że już cię nie zobaczę. Chodziły słuchy, że dopadł cię w końcu Diabeł Stadnicki i głowę podgolił w Łańcucie! – Furda mi Starosta! – roześmiał się Przecław. – Stadnicki już dawno naznaczył cenę za moją głowę. Jeno że jeszcze się taki nie znalazł, co by mi ją zdjął z karku. No, ale dość o tym, bo stawiam własne gardło, że twój zadeczek czekał na mnie przez tyle nocy. Dziś będzie miał zajęcie, ty trzpiotko! Ale to wieczorem, Jewka. Teraz musisz mi powróżyć. Czarownica zakrzątnęła się szybko. Wyjęła trójnóg, nasypała do niego węgli z paleniska, rozdmuchała żar, wrzuciła zioła z przetaka. Wnet cała izba napełniła się wonnym dymem. Dydyński przysiadł na zydlu. Wpatrywał się w dym, ale nic nie zobaczył. Po chwili kichnął, bo zakręciło mu się w nosie. – Czy to już? – Widzę zwadę... bitwę wielką – wymruczała Jewka. – Widzę... Śmierć jest blisko ciebie, pościg, pogoń idzie... Ha, ogary już spuszczone ze smyczy! Już łowy rozpoczęte. Z

kostuchą ty zatańczysz, zobaczysz ją blisko, bardzo blisko... Grób widzę otwarty, w nim ciało szlachcica znacznego... Mości panie, nie trać waść głowy! Nie trać głowy! Jewka wyrzekła to takim głosem, że Dydyński aż zadrżał. Na wszelki wypadek przeżegnał się pośpiesznie. Wiedźma krzyknęła i zakryła oczy dłońmi. – To wszystko... Wszystko... Widzę głowę, głowę w dzbanie! – Moją głowę? – zapytał Przecław. – Mów, dziewko, na Boga! – Nie wiem... Nic już nie ma, nic, nic... Minęła długa chwila, nim Ewa czy Jewka, jak nazywano ją w Kamieńcu, odwróciła się i podeszła do okna. Przecław za nią, położył rękę na jej ramieniu, a później jednym zdecydowanym ruchem odwrócił dzierlatkę ku sobie. Objęła go i zaczęła całować, dziko i namiętnie. – Czyja to była głowa w dzbanie? Moja? – Nie wiem... To tylko czary, nic więcej... – Czary... Do diabła, gadaj prawdę! Chcę wiedzieć, kto ma uciąć mi głowę? Kat czy szlachcic? A może Stadnicki? – Nie wiem. – Do diabła! Do łysego czarta z takimi wróżbami! – Dydyński prawie siłą wyrwał się z objęć Jewki. – Toś mi fantazję zepsuła! – Panie mój... Poczekaj – wyszeptała. On jednak pokręcił głową. – Idę w dzbany pozaglądać – mruknął. – Sprawdzić, czy tam przestronno i mój łeb się zmieści. Nie bój się, wieczorem wrócę, kocico. Zamiauczysz jeszcze w moich ramionach. Nobile verbum daję na to, a słowo Dydyńskiego nie dym! Zaczęła szlochać, i to nawet udanie. Z pewnością gdyby Przecław był biednym żaczyną albo lada młodzikiem, jego serce stopiłoby się jak lód w marcu, ale wola i fantazja pana Dydyńskiego były nieczułe na niewieście gesty, fumy i dąsy. I słusznie, bo gdyby było inaczej, mógłby niejeden raz ocknąć się w rynsztoku, z piędzią żelaza w bebechach. Wyszedł przed domostwo i na wszelki wypadek przeżegnał się. Do diaska! Słowa Jewki całkiem odebrały mu rezon i fantazję. Nie mogło być inaczej – musiał pozbyć się zżerającego go od środka robaka niepewności. Pozbyć – znaczyło utopić w piwie i zacnym węgrzynie. Zapadał zmrok, słońce zachodziło za wieże Starego Zamku, a na wąskich ulicach gęstniały tłumy mieszczan i plebejów. Dydyński ruszył w stronę rynku. Szedł wolno, zgarbiony, zamyślony. Już wkrótce wyszedł na wielki plac, gdzie kramy Greków, Ormian i ruskich kupców prezentowały liczne towary, kolorowe jak polska łąka w kwietniowym słońcu. Dydyński szedł, sam nie wiedząc dokąd i po co. W piwnym kramie kupił kufel pełen pienistego trunku i stanął przy balustradach do przywiązywania koni, popijając wolno.

O kilkanaście kroków dalej tłoczyli się gapie. Przecław dojrzał, że gawiedź zgromadziła się wokół woźnego, który wszedłszy na pustą beczkę, odczytywał na głos coś z pergaminu. Dydyński domyślił się, że właśnie wywoływano jakiegoś infamisa lub banitę, a może zresztą nawet po raz kolejny jego samego, ale z ciekawości zbliżył się do zbiegowiska. A potem, gdy usłyszał, co mówi woźny, zakrztusił się piwem. – Czyniąc zadość prawu pospolitemu, oznajmia się wszem wobec, że urodzony Tomasz Jan Łahodowski, wyjęty spod prawa został, a kto głowę jego do pana starosty jurydycznego Marcina Krasickiego dostarczy, pięć tysięcy złotych nagrody otrzyma... Dydyński słuchał i słuchał, i nie mógł uwierzyć własnym uszom. Głowa, głowa, pomyślał. Do kroćset! Wszystko sprawdzało się akuratnie, jak w żydowskim horoskopie. Bo wszak szlachcic wiedział dobrze, o czyją głowę chodziło! Odwrócił się i prawie pobiegł do domostwa Jewki. ***

3. – Pięć tysięcy złotych nagrody! – wydyszał Dydyński wprost w ucho czarownicy. – Do diabła! Kupię za to folwark, postawię dwór, a z ciebie uczynię wielką panią! Jeno trzeba znaleźć miejsce, gdzie leży Łahodowski. – Niedobrze mi się to wszystko widzi – mruknął Gąsiorowski. – Jakże to tak: dobyć trupa z grobu, obciąć łeb i zawieźć do starosty? Niechrześcijańska to rzecz. – Kiedyś ty był pobożnym chrześcijaninem? – odparł Dydyński. – Jakeśmy z lutrami w Czechach wojowali, nie byłeś od tego, by krypty otwierać i trupy łupić? Kto z kielicha mszalnego pił miód? Ja czy ty? A kto kościół we Wschowie podpalił? Może też ja? A kto dominikanom pięty przypalał? Jezuitę w Warszawie podgolił? Ja? – Zarobek pewny. – Żmogus aż cmoknął z podziwu nad planem swego pana. – Jeno co się stanie, gdy wieść się rozniesie, że wywołaniec już zabit? Znajdzie się więcej chętnych do łatwego zarobku. – Łahodowskiego szukają od dawna. Ale tylko my wiemy, że zginął. My i Poniatowski. Ale on nie przyjdzie do siebie przez miesiąc – mruknął Dydyński. – A my tymczasem capniemy łeb szelmy i powieziemy do Krasickiego. W dzbanie z winem. – A wiesz, gdzie jego grób? – spytała Jewka. – Po to z nami pojedziesz. Mogiła musi być gdzieś we wsi, pewnie na cmentarzu, jak nietrudno odgadnąć.

– A skąd wiesz? – A dokąd mieli wieźć nieboszczyka? Do Chocimia? Po co? We wsi była cerkiewka, musi blisko cmentarz. Tam poszukamy. Przez chwilę milczeli, spoglądając po sobie. – To kiedy zamierzasz ruszać? – Jutro z rana. Ledwie otworzą bramy. ***

4. – Ciemno się robi – mruknął Gąsiorowski. – Upiory z kurhanów wyłażą. Strach tędy jechać. Dydyński rozejrzał się. Zbliżali się do wąskiej doliny, w której znajdowała się wioska. Okolica była pusta. Przez cały dzień padał deszcz, a kiedy ustał, z nasiąkniętej wilgocią ziemi wstały mgliste opary. Było chłodno, krople mgły osadzały się na metalowych częściach tręzli, na guzach i zamkach pistoletów. Wjechali między skały. Przecław spodziewał się lada chwila napotkać drogę do wioski. Teraz z prawej powinien stać krzyż, a za nim... Krzyż wyłonił się z mgielnych tumanów, ale jego kształt nie spodobał się Dydyńskiemu. Ponaglił konia, a gdy przypadł bliżej, z jego piersi dobył się okrzyk przerażenia. Na poprzecznym drewnie wisiały trupy. Dwoje małych dziatek... Ciała kołysały się wolno, poruszane lekkim wiaterkiem; skrzypiały naprężone sznury... – Spasi Chryste! – jęknęła Jewka. – Zgiń, przepadnij, maro! Przeżegnali się w milczeniu. Przecław pognał konia, zjechał na drogę za krzyżem. W głębi doliny, nad rzeczką, mgły już nie było. Nie było też wsi. Zamiast niej widział niewyraźne zarysy ruin i pogorzelisk. Z niektórych unosiły się jeszcze wątłe smużki dymu. – Tatary – wycedził przez zęby Żmogus. – Miałem rację, że ordy się ruszyły. Zjechali do jaru. Konie zaczęły parskać trwożliwie, bo tu i ówdzie leżały trupy. Wieś była zrównana z ziemią. Ordyńcy spalili chałupy, chłopów zagarnęli w jasyr, wymordowali dzieci i starców, którzy nie wytrzymaliby dalekiej drogi na Krym. Z karczmy i otaczających ją szop pozostały tylko na wpół spalone belki i pogorzeliska. Z trudem odszukali miejsce, w którym stała kiedyś mała drewniana cerkiewka. Przecław pierwszy zeskoczył z siodła, pierwszy wszedł między groby. Odtrącił nogą trupa starego popa, który leżał na jednej z mogił, i przeszedł dalej, szukając świeżego grobu. Gąsiorowski

i Żmogus pognali za nim. Szybko przetrząsnęli chaszcze i krzewy, obeszli cmentarzyk dookoła. Nigdzie jednak nie było widać świeżej mogiły. Przecław wszedł na pogorzelisko, ale cerkiewka nie miała katakumb. Zatrzymał się, rozwścieczony, zdyszany, spocony. Gąsiorowski i Żmogus przypadli do niego, wściekli. – Nie ma grobu! – Musi być! – wydarł się Dydyński. – Szukajcie dobrze! – Przyjechaliśmy tu z Kamieńca na pewną śmierć! Orda wkoło, a my wleźliśmy w paszczę wilka! – No to co zrobili z ciałem Łahodowskiego? Rzucili psom na pożarcie?! Wszyscy milczeli. Spojrzeli na Jewkę. Ta uśmiechnęła się tajemniczo, rozejrzała, a potem podeszła do pogorzeliska, odnalazła miejsce, z którego unosiła się smużka dymu. Długo patrzyła na dym, na popiół i żar, w końcu odwróciła się do Przecława. – Nie widzę nic – powiedziała ze smutkiem. – Dusze tu wszędzie się unoszą. Sysuny wyjdą z ziemi w nocy. Uchodźmy stąd! – Lepiej spójrz jeszcze raz – warknął Dydyński. – Po to cię wziąłem, wiedźmo, cobyś patrzyła, wróżyła i znalazła ścierwo infamisa. Patrz, wściekła suko! – Chwycił ją za ramię i popchnął brutalnie. – Patrz, gdzie leży. Wpatrz się w ten popiół, dobrze radzę! – Powoli, powoli – rzekł Gąsiorowski i położył dłoń na szabli. – Po coś nas tu ściągnął? Co mi po łbie infamisa, kiedy mogę stracić własny. – Ten łeb – wydyszał Dydyński – ten łeb jest wart pięć tysięcy złotych. Gdzieś daleko rozległo się wycie wilka. Zawtórował mu drugi, trzeci, czwarty. Konie zaczęły parskać trwożliwie. – Poszaleliście wszyscy! – wykrzyknęła Jewka. – Poszaleliście! Noc już prawie, wilki tu zaraz będą. – Na koń – mruknął Przecław. – Zaszyjemy się gdzieś na skałach. A jutro ruszamy do Kamieńca. Szybko wskoczyli na wierzchowce. Było już ciemno, na niebie pojawił się wąski sierp księżyca. W półmroku straszyły pogorzeliska chałup, nagie drzewa wyciągały konary w stronę podróżnych. W ciemności każdy krzak wyglądał, jakby skrywał przyczajonego Tatara, w każdym wykrocie czaił się sysun, a między drzewami lada chwila mogły zaświecić czerwone oczy upiora. Byli już przy rozstajach, gdy Przecław przypomniał sobie o czymś. Zawrócił do krzyża, na którym kołysały się dwa małe ciała, wydobył szablę i jednym szybkim ruchem odciął powieszone dziatki od powroza. Trupy upadły na ziemię. Dydyński westchnął. Miał twarde serce, ale mimo wszystko nie mógł pozostawić tutaj tych dwóch zwłok. – Pochowamy je – mruknął do Gąsiorowskiego. Zeskoczyli z koni. Dydyński chwycił koniec powroza i powlókł martwe ciało przez krzaki. I nagle zatrzymał się zdumiony. Wśród trawy dostrzegł świeżo usypany grób.

Maleńki kopczyk uszedł wcześniej ich uwagi. Przecław puścił sznur, z bijącym sercem przyskoczył do mogiły. – Chodźcie tutaj! – zakrzyknął. – Tu leży nasze pięć tysięcy złotych! ***

5. Zaczęli odgarniać ziemię z grobu. Nie mieli łopat, odrzucali piasek gołymi rękoma, nawet Jewka ryła w nim pazurami. Szybko dotarli do zakrwawionej materii. Zamarli. Dydyński rozejrzał się, zdjęty lękiem. Przez chwilę miał wrażenie, że śledzą go czyjeś oczy. Zerwał materiał, odsunął na bok i spojrzał w dół. Łahodowski leżał spokojnie. Nie wstał i nie rzucił się Dydyńskiemu do gardła. Przecław widział, jak Żmogus przygotował ukradkiem osinowy kołek, i uśmiechnął się. Imć pan Tomasz nie został upiorem. Pal go zresztą diabli. I tak liczyła się tylko głowa wywołańca. – Dajcie piłę – mruknął do kompanów. Gąsiorowski wetknął mu ją w dłoń. Dydyński dźwignął ciało. Nie szło mu za dobrze, Żmogus i Gąsiorowski skoczyli więc z pomocą, podnieśli nieboszczyka. Wówczas Dydyński przeciągnął piłą po gardle Łahodowskiego. Ciął szybko, wkrótce ostrze zazgrzytało o kręgosłup. Z nim było nieco gorzej, na końcu jednak kości się poddały. Dydyński uniósł głowę. Nie patrząc na zamknięte oczy, na wywalony na wierzch język, włożył szczątek do worka, zasznurował, podał Żmogusowi. Dopiero teraz dostrzegł, jak bardzo drżały mu dłonie. Do kroćset! Czynił w swym życiu różne nieprzyjemne rzeczy, ale nigdy by nie przypuszczał, że obcięcie trupowi głowy piłą okaże się wielekroć straszniejsze niż pozbawienie życia szlachcica czy pachołka. Zasypali bezgłowe ciało ziemią. Gąsiorowskiego chwycił nagły skurcz. Zerwał się i pobiegł w krzaki. Dydyński słyszał, jak wypluwa sobie żywot. Jemu samemu zakręciło się w głowie. Nawet Żmogus, choć gruboskóry, jak to Żmudzin, splunął kilkakroć na trawę i przeżegnał się nabożnie. – Ruszamy! – rzucił Przecław, gdy wstali od grobu. – Do Krasiczyna mamy pięć dni drogi. ***

6. Już następnego dnia wieczorem wjechali w ludniejszy kraj. Podążali, nie odzywając się do siebie, nie patrząc wstecz. Konie pomęczyły się od szybkiej jazdy. Boki miały pokryte pianą, pod koniec dnia zwiesiły łby, szły wolno, potykały się na kamieniach. Jeszcze nim zapadł zmrok, podróżni znaleźli schronienie w małej karczmie, o dwie mile przed Buczaczem. Siedzieli przy ogniu i długo popijali w milczeniu grzane lubelskie wino. Za oknem dogorywał powoli czerwony blask zachodu. Wreszcie pierwszy odezwał się Żmogus. – Jest kłopot z tą głową – mruknął. – Zaczyna śmierdzieć. – Trzeba będzie wsadzić ją w dzban z winem – odparł Dydyński. – Tak uczynili Turcy z głową imć pana hetmana Żółkiewskiego, pamiętacie? Myśmy uszli wtedy spod Mohylewa, a Żółkiewski z Koniecpolskim zostali... – Powiadają po dworach, że hetman do końca chciał bronić granic Rzeczypospolitej – szepnęła Jewka. – Konia mu podawali, ale nie chciał uchodzić. – Żółkiewski kulę z rusznicy miał w kolanie, jeździć konno nie mógł. Stary zrzęda był z niego. Męczennikiem chciał zostać, jak święty Stanisław. To i hyc, Turcy zdjęli łeb z karku i powieźli Osmanowi. – Zaraz, a gdzie jest głowa? – zapytał Dydyński. – Kto ją ma? – Ja... Ja mam w jukach – odezwał się Żmogus. Gdzieś, chyba w stanie rozległ się słaby okrzyk. Zerwali się na równe nogi. Dydyński poczuł, jak jego serce zaczyna bić szybciej. Skoczył przez sień i podwórze do stajni i... oniemiał. Koń Żmogusa stał rozkulbaczony, juki spoczywały obok wierzchowca, a na środku stajni leżała odcięta głowa Łahodowskiego, ślepiąca na Przecława białkami wytrzeszczonych oczu. Dwa kroki od niej stali trzej przerażeni stajenni. Rozdziawili szeroko gęby. Jeden żegnał się nabożnie. – Przenajświętsza Panienko – jęknął. – A dyć to pan Łahodowski, co to w naszej karczmie burdę urządził. Przecław poczuł, że serce podeszło mu do gardła. Jednym szybkim ruchem chwycił głowę za włosy i wcisnął ją do worka. Spojrzał na oniemiałych pachołków. – Chcieliście ją ukraść, ścierwa! – wydyszał. Podszedł wolno do stajennych. Już wiedział, co powinien uczynić. Już był pewien... – Łaski, panie – zaskomlał pierwszy z nich. Runęli na kolana. Jeden chciał podejść do Przecława, ale się powstrzymał. Wzrok Dydyńskiego był lodowaty. – Przecław, szto ty?! – krzyknęła z tyłu Jewka. – Ubiję ścierwa – wysyczał i przyłożył pistolet do głowy pierwszego z pachołków.

Wtedy Jewka rzuciła się w jego stronę, drapieżna jak kocica, chwyciła uzbrojoną rękę, odgięła do tyłu. Rozwścieczony odepchnął ją od siebie. Rzuciła się nań znowu, jej paznokcie wbiły się jak szpony w dłoń Dydyńskiego. Szlachcic zaklął, palec obsunął mu się na spuście. Padł strzał; był tak głośny, że mogłoby się zdawać, że rozsadzi ściany karczmy. Spłoszone konie poprzysiadały na zadach, zaczęły się rzucać na uwiązach. Dydyński rozejrzał się, spojrzał na Jewkę, na Żmogusa i Gąsiorowskiego. – Na koń! – krzyknął. – Odjeżdżamy stąd! ***

7. I znów siedzieli w karczmie przy piwie. Był wieczór, słońce zachodziło krwawo. Przez błony w oknach prześwitywała czerwonawa poświata... Tylko że tym razem Przecław nie zostawił głowy w jukach. Miał ją przy sobie w dzbanie z miodem. Upłynęły dwa dni, a jak na tę porę roku, było dość ciepło, więc pan Łahodowski począł się psuć, śmierdzieć słodkawą zgnilizną. Przecław miał nadzieję, że łeb przetrwa w miodzie przynajmniej dwa, trzy dni. A to wystarczyło, żeby spokojnie dojechać do Krasiczyna i podzielić się pięcioma tysiącami złotych. Ano właśnie, pomyślał, podzielić. Wychodziło na to, że każdemu przypadnie po równo. Pewnie Jewka też będzie chciała swoją część. To by znaczyło, że otrzyma nieco więcej niż tysiąc złotych. Chociaż Jewka... Trzeba będzie przechytrzyć głupią babę, nagadać coś, żeby oddała mu dukaty. A potem zniknąć, zaszyć się gdzieś na Litwie. Zresztą, kto by się tam przejmował zemstą takiej latawicy. Siedzący przy oknie Żmogus nadstawił ucha. Potem pochylił się do Przecława. – Konie – mruknął. – Jazda sroga. Już po chwili usłyszeli wyraźny łoskot końskich kopyt. Na podwórzu przed karczmą rozległy się krzyki, brzęk stali. Przecław przesiadł się tak, by widzieć drzwi. Ukradkiem, pod stołem, odciągnął skałkę pistoletu. Żmogus wydobył kindżał, schował go w rękawie, Gąsiorowski sprawdził, czy szabla wychodzi dobrze z pochwy. Czekali... Drzwi otwarły się z trzaskiem. Panowie szlachta... Było ich sześciu. Pierwszy wysoki, postawny, w lisiej czapce na podgolonym łbie. Ho, ho! Czyżby lisowczyk? Przecław uśmiechnął się zimno. Od kiedy pułk stworzony ongi przez Aleksandra Lisowskiego zdobył bojową sławę na cesarskiej wojnie, lada zawalidroga z mazowieckiego zaścianka zamawiał sobie lisią czapę, po czym zwał się panem rotmistrzem. Lisowczyków tedy, a zwłaszcza

takich, którzy braki w fantazji odbijali sobie, przysysając się do sławy chorągwi, które poszły na rakuską służbę, namnożyło się w Rzeczypospolitej jak mrówków. Drugi z nieznajomych na szczęście nie podawał się za człowieka z lisowskiego pułku. Był młodszy, przyodziany w tatarską misiurkę i kolczugę. Kolejny paradował z łukiem przewieszonym przez ramię, mrużąc nieprzywykłe do światła oczy. Trzej ostatni wyglądali na ludzi pośledniejszej kondycji. Jeden niski, przysadzisty, w kołpaku z czaplim piórem, z blizną na skroni i zapadniętym lewym oczodołem, dwaj pozostali wysocy, żylaści, jeden z rapierem zamiast szabli. I nie trzeba dodawać, że nie spodobali się Dydyńskiemu. Nieznajomi podeszli bliżej. Pan brat w kolczudze obrzucił uważnym spojrzeniem Dydyńskiego. Jego uwagi nie uszła czarna szabla przy boku szlachcica i trzy blizny na gębie – w tym jedna szpecąca brew, wyniesiona ze zwady o nierządną dziewkę we Lwowie. – Waść jesteś Dydyński? – zapytał ten w lisim kołpaku. – A waszmościowie czego sobie uważacie? – Przyszliśmy po głowę. Lisi drągal nie kręcił, nie bawił się w żadne tezy czy retoryczne figury. Prosto z mostu walił, o co mu chodziło. Ot i polska szczerość, pomyślał pan Dydyński. – Po głowę? Po moją głowę? – Przecław położył sobie dłoń na szyi i poruszył nią w górę. – Jak widzicie, siedzi mocno. Ciężko będzie zdjąć ją z karku. – Twój łeb rzucimy psom. My chcemy głowy Łahodowskiego. Dydyński milczał. Spojrzał ukradkiem na swoich ludzi. – Responsu czekam – zagrzmiał wysoki. – Ot, masz respons! – wybuchnął Przecław. Szybkim ruchem wyrwał pistolet spod stołu i wypalił w pierś nieznanego szlachcica. Huk wstrząsnął ścianami niskiej izby. Lisowczyk uniósł ręce do rany, padł na kolana, z ust buchnęła mu krew. – Do szabel! – wrzasnął Dydyński i sam pierwszy wskoczył na stół. Wokół zamigotały błyskawice obnażonych kling. Żmogus świsnął kindżałem i jeden z przeciwników zwalił się, ranny w bok. Przecław wpadł na wysokiego draba w kolczudze. Brzękły ostrza szabel. Przeciwnik ciął Dydyńskiego z podlewu, odbił ostrze, przyciął w kiść, potem wlew i na odlew. Przecław odpowiedział szybkim cięciem w krzyż, pchnął i natychmiast zszedł z linii ciosu. Ktoś strzelił doń z bliska. Chybił! Huk wystrzału omal nie urwał Dydyńskiemu głowy. Przecław błyskawicznie odskoczył, przysiadł na piętach, przepuścił ostrze górą i pchnął od dołu, czyniąc przeciwtempo. Ktoś potrącił stojący pod stołem dzban. Wino się wylało, a głowa Łahodowskiego potoczyła pod nogi walczących. Żmogus ciął chudego szlachetkę w pierś i rubinowe krople krwi trysnęły na sponiewierany ludzki szczątek. Zakrwawione ciało zwaliło się na brudne deski, tuż obok odrąbanego łba.

Dydyński ściął się ze szlachcicem w kolczudze. Przez długą chwilę walczyli jak równy z równym, potem Przecław pokazał swój szermierczy kunszt. Uczynił zwód i pchnął. Ostrze husarskiej szabli przebiło ogniwa kolczugi, wbiło się w brzuch. Przeciwnik jęknął krótko, padł na twarz. Runął na deski tuż przed głową Łahodowskiego, charczał, pluł krwią... Wyciągnął po nią rękę, ale Dydyński kopnął głowę; potoczyła się w kąt. Zaraz przypadło do niego dwóch kolejnych wrogów – opasły szlachcic z zapadniętym lewym okiem i wysoki chudeusz z rapierem. Dydyński przysiadł, skulił się, unikając cięcia szabli, ruszył na środek izby. Z boku przyskoczył doń Żmogus, który już uporał się ze swoim poprzednim przeciwnikiem. Dydyński dostrzegł kątem oka, jak Gąsiorowski tnie szablą przez łeb żylastego szlachcica. Przecław zwarł się na środku izby z grubym szlachetką. Przeciwnik miał krzepę w garści, szabla Dydyńskiego zadrżała po ciosie w pierś. Przecław przyciął z nadgarstka w kiść, odbił potężne uderzenie i przyciął na odlew, sparował cięcie i znów sam przyciął. Dalej walczyć już nie musiał, gdyż opasły szlachcic skoczył ku oknu. Gdyby nie wielki brzuch, można by rzec, że uciekał jak łania. Do drzwi drogę zastawiał mu Żmogus, więc bez chwili namysłu rozwalił barkiem ramę i zaczął z trudem przeciskać cielsko przez otwór; Przecław dopadł go niemal w ostatnim momencie. Szybko jak błyskawica wzniósł szablę do cięcia i chlasnął szlachcica po wypiętym zadzie. Grubas ryknął z bólu, przesunął się przez otwór i wpadł prosto w błoto na podwórzu. Przecław go nie ścigał. Odwrócił się powoli. Najpierw usłyszał biadolenia karczmarza, później przesunął spojrzeniem po leżących na podłodze ciałach, wsłuchał się w jęki rannych. Gąsiorowski opatrywał ranę Żmogusa; w izbie unosił się jeszcze dym po wystrzałach. Dydyński przyklęknął przy jednym z dygoczących wrogów i otarł ostrze szabli połą jego żupana. ***

8. Po tej ostatniej zwadzie Dydyński postanowił być ostrożniejszy. Nie jechał już głównymi traktami, prowadził swoich kompanów bocznymi drogami i omijał większe miasta. Podróż się przez to przedłużyła. Czasami musieli nadkładać całe mile, żeby ominąć osiedla, a przez wioski i osady przemykali jak duchy; nocowali w położonych na ustroniu karczmach. Przecław był pełen najgorszych przeczuć – spodziewał się, że wieść o śmierci Łahodowskiego rozeszła się już po okolicy. Wielu rębajłów i hultajów mogło podążać ich śladem. Był jeszcze bardziej zaniepokojony, kiedy dotarli do Halicza. Ominąć go nie sposób,

w tym bowiem miejscu znajdowała się przeprawa przez bystry i wezbrany przez wiosenne roztopy Dniestr. Rad nie rad, Dydyński wjechał do miasta. W Haliczu trwał doroczny jarmark. Ulicami przejeżdżały wozy, na rynku i w odchodzących od niego uliczkach stały kramy, kupcy wystawiali swoje towary. Było gwarno, wesoło, ruchliwie, bo na targi przybywało zwykle sporo szlachty z Rusi Czerwonej. Dydyński i jego ludzie jechali wolno zatłoczonymi ulicami, przeciskali się przez tłum, wymijali wozy i konie. Upłynęło sporo czasu, nim dotarli na brzeg rzeki pod miastem. Tutaj była przeprawa i prom, na który oczekiwały na przystani gromady chłopów. Z trudem przepchnęli się przez pospólstwo i panów braci, by w końcu po dwóch kwaterach dostać się na drewniany statek. Przeprawa nie trwała długo. Dniestr, choć wezbrany, nie był w tym miejscu szeroki. Ale właśnie na drugim brzegu czekało na nich najgorsze. Żmogus zjeżdżał z promu na brzeg, gdy raptem jego koń się potknął, a potem wierzgnął. Żmudzin nie utrzymał się w siodle, spadł, puszczając wodze. I nagle, nie wiadomo skąd, na kulbakę skoczył młody wyrostek z gołą głową, w znoszonym kaftanie i starych, rozpadających się butach. Nim ktokolwiek zdołał się opamiętać, uderzył konia łydkami i pomknął jak wicher w stronę lasu. – Głowa! – zawył wściekle Dydyński. Ponaglił wierzchowca ostrogami, dzianet zarżał i puścił się pędem za uciekającym złodziejaszkiem. Nie czekał na Jewkę i obu swoich kompanów. Gnając, omal nie stratował przekupki, przeskoczył nad jakimś kramem, omal nie zderzył się z wozem, który wyjechał z bocznej uliczki. Daleko przed sobą widział wciąż wyrostka, wiozącego w jukach przy siodle pięć tysięcy złotych, o czym pewnie sam jeszcze nie wiedział. Pięć tysięcy! Prawdziwą fortunę! Gnając jak wicher, minęli przedmieście. Do lasu był już tylko kawałek drogi. Niebawem wpadli między drzewa. Przecław popędził konia, pochylił się w kulbace, dotknął mokrej od potu końskiej sierści, przysunął twarz do rozwianej końskiej grzywy i wyszeptał niemal wprost do ucha zwierzęcia: – Pędź, pędź, Siwy, pędź! Wierzchowiec stulił uszy i puścił się cwałem. Dydyński gnał bez tchu, bez opamiętania. Obok tylko migały drzewa, gałęzie przemykały mu nad głową, ale nie zdołał zbliżyć się do uciekającego. Gorzej – w lesie stracił go z oczu. Pędził i pędził, a złodziejaszka nigdzie nie było. Niebawem koń Przecława okrył się pianą, dyszał chrapliwie, zaczął ustawać. Dydyński wyjechał na rozległą polanę. Na jej końcu dostrzegł rozwidlenie dróg. Zatrzymał się przy nim i wówczas dostrzegł wyraźne ślady kopyt zbaczające z głównego traktu. Koniokrad skręcił w małą dróżkę, prowadzącą wprost do stromego jaru, tuż przy Dniestrze. Dydyński zeskoczył na ziemię i czekał. Już po chwili usłyszał tętent kopyt. To nadjeżdżała Jewka, za nią Gąsiorowski i Żmogus. Ci dwaj przyjechali na jednym koniu. Przecław wskazał głową dróżkę, w którą skręcił złodziejaszek.

– Jak go złapiemy – wydyszał – pasy będziem drzeć! ***

9. Niskie, złowróżbne wycie wilka sprawiło, że przestraszone konie potrząsnęły łbami. Zaczęły parskać trwożliwie. Dydyński rozejrzał się dookoła. Zmierzch gęstniał wokół nich; cienie wydłużyły się, słońce zapadło już za wzgórzami. Las był cichy i ciemny. Wycie rozległo się znowu, tym razem bliżej. Przecław poczuł się nieswojo. Słyszał, że w jarach wzdłuż Dniestru rozmnożyły się ostatnio wilki. Jeszcze gdy panowały mrozy, całe ich watahy podchodziły pod miasta, napadały na ludzi. Pan Dydyński sięgnął po bandolet, sprawdził, czy broń jest nabita, a potem chwycił klucz i nakręcił zamek. Wąska ścieżka wiodła w górę, wspinała się na pagórek zarośnięty krzewami. Przecław nie widział, co działo się za zaroślami. Nagle usłyszał głuche warczenie, potem jakieś szelesty i szuranie, jakby po ziemi wleczono coś ciężkiego. Gestem dał znać swym kompanom, by pozostali w ukryciu, sam zaś zeskoczył z kulbaki, wspiął się na wzniesienie i rozgarnął gałęzie krzewów. Właściwie nie miał tu nic do roboty. Koń Żmogusa leżał na boku, z rozszarpanym brzuchem. Trawa pod nim ciemniała od krwi, sączącej się z rozdartych żył i mięśni. Tuż obok Dydyński dostrzegł rozszarpane ciało koniokrada, który ukradł im konia pod Haliczem... Trup był już porządnie nadjedzony. Dwa wilki chłeptały krew z wielkiej kałuży, jaka utworzyła się wokół martwych ciał. Jeden wspiął się na grzbiet konia, sięgnął pyskiem do juków, a potem... tak – potem zaczął wyciągać stamtąd głowę Łahodowskiego. Przecław zamarł z przerażenia. Przygotował bandolet do strzału, a wówczas drugi z wilków uniósł łeb – zwietrzył i zobaczył człowieka. Zawarczał przeciągle, a później powoli, bardzo powoli ruszył ku Dydyńskiemu. Przecław nie wiedział co czynić. Dostrzegł, jak pierwszy z wilków oddala się od konia, unosząc krwawy ochłap człowieka. Drugi szedł w jego kierunku... Kogo ratować – siebie czy te przeklęte pięć tysięcy złotych?! Wilk chwycił głowę mocniej, potrząsnął. Przecław krzyknął. Wypalił w jego stronę. Ogromny zwierz zawył. Potężne szczęki kłapnęły w powietrzu, drapieżca złożył zdruzgotany łeb na przednich łapach i padł tuż obok głowy Łahodowskiego. Drugi wilk śmignął w powietrzu. Wpadł z całym impetem na Przecława, zwalił go z nóg, rozciągnął na ziemi. W ostatniej chwili szlachcic zdołał zasłonić twarz ramieniem. Wilcze kły błyskawicznie przegryzły sukno żupana i zmysłami pana Przecława wstrząsnął

rwący ból. Potężne szczęki zatrzasnęły się tuż przed jego twarzą, wilk zawarczał wściekle, ostre pazury zaczęły ryć pierś szlachcica. A potem uderzył grom. Dydyński zamarł, gdy w twarz chlusnęła mu gorąca, wilcza posoka. Olbrzymia bestia znieruchomiała. Przecław strącił ją z siebie z obrzydzeniem, a nad sobą ujrzał blade oblicze Jewki i dymiący pistolet zaciśnięty w jej dłoni. ***

10. – Do Krasiczyna jeszcze dwie mile – rzekł Dydyński. – Jak dobrze pójdzie, zdążymy przed zmierzchem. – Oby tylko starosta nagrodę wypłacił – mruknął ponuro Żmogus. – Bo jego łaska na pstrym koniu jeździ. – Krasicki zawzięty na infamisów, ale słowa zawsze dotrzymuje. Jak przyrzeknie, że cię ze skóry obłupi, to za parę niedziel już będziesz w rękach skrucha. A najbardziej nie lubi Diabląt Stadnickich. – Myśleliście już, co uczynicie z pieniędzmi? – Ja... – zastanawiał się głośno Gąsiorowski – kupię z pół kolokacji i puszczę w dzierżawę. – A ja – mruknął Żmogus – poczet sobie sprawię i pójdę do husarii. – Do husarii? Ty? Żmudzin? Niechże mnie pokręci! To pan towarzysz będziesz! – A jakże! – Most przed nami. Wjechali na brzeg szeroko teraz rozlanej rzeczki. Woda, spływająca z gór i wezbrana roztopami, pieniła się wściekle na kamieniach. Dydyński wjechał pierwszy na długi drewniany most, za nim Żmogus i Gąsiorowski. Jewka się zawahała. Wstrzymała konia, poprawiła kołpaczek na głowie, zasłoniła oczy dłońmi. – Krew widzę, krew, krew... Panie Dydyński... Ty nie będziesz miał tych pieniędzy... Z lasu po drugiej stronie rzeki wyjechało kilku jeźdźców. Pan Przecław zatrzymał się na moście, zmarszczył brwi, gdy przyjrzał się nieznajomym. Zobaczył nieruchome, jakoby wypłowiałe twarze... Dostrzegł ich spoglądające szyderczo oczy, porwane żupany, postrzępione kołpaki i lisie czapy. U boków nieznajomych widniały czarne szable. A obok był jeszcze ktoś. Wysoki, chudy szlachcic z łbem obwiązanym bandażem. Uśmiechał się

chytrze i kpiąco. Wyjechał nieco do przodu i wtedy Dydyński go poznał. Ludwik Poniatowski! – Panie Dydyński, zatrzymaj się waść! – wykrzyknął pułkownik. – A czego waszmość chcesz? – Dobrze wiesz, na czym mi zależy! Oddaj głowę i złóż broń. Ja usiekłem Łahodowskiego, mnie się należy nagroda. Chyba się ze mną zgodzisz, panie Dydyński? Przecław dosłyszał szczęk metalu za plecami. Obejrzał się. Na drugim brzegu rzeki stało kilku hajduków. Wszyscy mieli rusznice wymierzone w jego stronę. Dydyński zaklął. Byli w pułapce. – Złóż broń, panie Dydyński! – zakrzyknął Poniatowski. – Dziesięć luf w ciebie mierzy! Dydyński spuścił wzrok. A potem sięgnął do juków, w których spoczywała głowa Łahodowskiego, wyciągnął ją za włosy i trzymał w ręku nad spienioną, skotłowaną wodą. Wezbrana roztopami rzeka burzyła się na kamieniach. Przecław wiedział, że w jednej chwili kipiel porwałaby głowę i Poniatowski nigdy już by jej nie zobaczył. – Każ strzelać! – zawołał. – A jak mnie ubijesz, nigdy łba nie dostaniesz. Chyba że do Gdańska Sanem i Wisłą za nim popłyniesz! Poniatowski zaklął. Dydyński jak błyskawica zwrócił konia w przeciwną stronę, zasłonił się głową wywołańca, spiął wierzchowca ostrogami i runął w kierunku hajduków. – Za nim! – wrzasnął piskliwie Poniatowski. – Żywcem brać! Moja głowa! Most zadudnił od uderzeń kopyt. Hajducy na drugim brzegu niepewnie unieśli broń do oka. Nie wiedzieli, czy dawać ognia, gdy wpadł na nich rozpędzony wierzchowiec Dydyńskiego. Z głośnym wrzaskiem rozpierzchli się, by ujść spod kopyt. Przecław przemknął obok nich, jak dziki Tatar, trzymając w dłoni ludzką głowę... Tuż za nim gnali Żmogus, Gąsiorowski i Jewka. Wpadli do lasu. Za nimi rozległy się krzyki, strzały. Dydyński dojrzał, jak Gąsiorowski pochyla się w kulbace, a potem wali na ziemię. Gwałtowny skurcz targnął jego sercem. Gąsiorowski był z nim od tak dawna... jeszcze od czasu służby w chorągwiach kwarcianych... Nie miał czasu na rozmyślania. Ludzie Poniatowskiego niemal siedzieli im na karkach. Dydyński prawie czuł gorący oddech rozpędzonych koni na swoich plecach. Galopowali wąską dróżką między drzewami, przeskakiwali nad zwalonymi pniami. Wielkie, stare drzewa przemykały obok nich, chłostały ich gałęziami, łomot końskich kopyt nieomal rozsadzał czaszkę. Dydyński obejrzał się za siebie. Dostrzegł, że ludzie Poniatowskiego pozostali jednak nieco z tyłu. – Orient! – zakrzyknął, gdy wypadli na rozległą, zarośniętą krzewami polanę, z której odchodziły dwie drogi. Żmogus zrozumiał w lot. Gdy przebyli pustą przestrzeń i wpadli pod splątane gałęzie drzew, wstrzymał konia, zeskoczył na ziemię, klepnął zwierzę po zadzie. Koń zarżał i popędził dalej drogą, a Żmogus skoczył za drzewo. Dydyński podążył w jego ślady.

Wyszarpnął tylko z juków sakwę na głowę. A później przytrzymał zeskakującą z siodła Jewkę. Przypadli do ziemi w wykrocie u korzeni przewróconego drzewa. Nad nimi zadudniły końskie podkowy, traktem przemknęli zbrojni jeźdźcy. Dydyński ostrożnie wychylił się. Droga wśród drzew była pusta. Odwrócił się i wszedł między drzewa, ruszył przed siebie, byle dalej od drogi. Jewka i Żmogus podążyli za nim. Dydyński zaśmiał się cicho. Oto wyprowadził w pole takiego zagończyka jak Poniatowski. Dopiero teraz wsadził głowę Łahodowskiego do sakwy, zacisnął mocno rzemień i przewiesił przez ramię... Nad stosem zwalonych przez wiatr, spróchniałych drzew przemknął koń. Trzy inne wynurzyły się spoza drzew za plecami Dydyńskiego. Przecław zamarł. Na wspaniałym karym ogierze na wprost niego siedział Poniatowski. Uśmiechał się, lecz był to uśmiech diabelski. – Kpy! – roześmiał się. – Znam ja takie sztuczki jeszcze z czasów wojny moskiewskiej. Panie Dydyński, widzisz, że za nos nie dam się wodzić. Oddaj głowę. Przecław wysunął z pochwy szablę. – To ją sobie weź. Poniatowski skinął głową, a jego rębacze runęli na nich niczym wściekłe psy. Żmogus chwycił za rękojeść bandoletu, wypalił w stronę pierwszego z koni, a ten padł z kwikiem, przygniatając ciężarem jeźdźca. Dwaj inni skoczyli ku Przecławowi. Dydyński uchylił się przed cięciem, wywinął szablą młyńca nad głową. Rumak pierwszego z przeciwników stanął dęba. Dydyński zachwiał się, widząc wymierzoną w siebie lufę bandoletu, lecz w tej samej chwili Żmogus przypadł z boku do jeźdźca i ciął go szablą po ręku. Przeciwnik wrzasnął z bólu, wypuścił broń, jednakże zaraz drugi z ludzi Poniatowskiego pchnął Żmudzina sztychem w plecy. Żmogus zamarł, chwycił oburącz wysuwające mu się z piersi ostrze, zacharczał, na jego wargach pojawiła się krew. Dydyński zawył z wściekłości. Oczy zaszły mu mgłą. Jak wicher pognał ku konnym. Poniatowski strzelił, ale Przecław przemknął już pod brzuchem konia jego pachołka i pchnął wroga w bok, z półobrotu, prowadząc ostrze tuż pod lewą pachą. Rumak zarżał, stanął dęba, a potem dał susa między drzewa, wlokąc na strzemieniu bezwładne ludzkie ciało. Drugi z przeciwników – ranny w rękę – odwrócił się ku Przecławowi. Podniósł szablę, ciął między oczy szlachcica, ale Dydyński uchylił się, a później, gdy tamten mijał go w przelocie, skoczył mu jak żbik na plecy i silnym szarpnięciem ściągnął go z siodła. Przycisnął potem szamoczące się ciało do ziemi i jednym szybkim ruchem wbił sztych szabli w jego gardło. Dydyński dźwignął się z kolan. Szedł, pokrwawiony, z błyskiem w oku. Poniatowski nawet nie drgnął. Jednakże zanim Przecław zbliżył się do niego, wbił ostrogi w boki konia.

Rumak zerwał się do galopu i wpadł między drzewa. Dydyński patrzył za nim. Stał i patrzył, jak Poniatowski uchodzi. Rozejrzał się po pobojowisku. Zaraz, coś tu się nie zgadzało. Żmogus ubit, ale... Jewka! Omal nie zawył, gdy dostrzegł, że dziewczyna leży na ziemi. Przypadł do niej, uniósł jej głowę i wówczas dojrzał czerwony ślad po kuli, na piersi, pod sercem... Blisko serca. – Jewka – wydyszał. – Jewka... – Krew, wszędzie krew... I ty cały we krwi, a hołowa bęc na ziemię! Po co ja... po co ja wyjechała z Kamieńca – zacharczała. Cieniutka smużka krwi popłynęła z kącika jej ust. – Jewka – wyszeptał błagalnie – nie umieraj... Błagam. Krasiczyn jest tuż-tuż... Jesteśmy bogaci. Mamy pięć tysięcy złotych. Kupimy za to wieś, dwie wsie... – Połóż mi kamień na piersi – poprosiła – albo wbij kołek, żebym nie wstała... Za szto ja tebe, Lacha, miłowała, za szto... – Jewka – powtórzył, ale ona zamknęła oczy. Nie słyszała go już. Dydyński siedział przez chwilę w milczeniu. A potem usłyszał rżenie koni od strony traktu. Zerwał się na równe nogi i skoczył w stronę drzew. Zniknął między bezlistnymi gałęziami. Zatrzymał się jeszcze, bo coś obijało mu się o biodro. Ostrożnie sięgnął do boku i wymacał sakwę z głową Łahodowskiego. Wydobył ów żałosny ludzki szczątek, spojrzał na leżące na polanie trupy, na ciało Jewki, martwego Żmogusa, a potem chwycił głowę za włosy i odrzucił precz, daleko w krzaki. Odwrócił się i począł przemykać między drzewami. Szedł jak pijany, wszystko wirowało mu przed oczyma. Bezradnie macał drogę jak ślepiec i wspierał się na szabli. Głowa potoczyła się po ziemi. Odbiła od pnia i wpadła w mrowisko. Wkrótce oblazły ją mrówki, weszły do uszu, dostały się pod powieki, do ust i do nosa...

Kazimierz Kyrcz jr Łukasz Śmigiel

Bagaż doświadczeń

Nie ma nic lepszego niż sen po dobrym seksie, pomyślała z rozmarzeniem Emilia, pijąc sok pomarańczowy wprost z butelki. Kilka minut wcześniej obudził ją dochodzący gdzieś z dołu stukot. Prawdopodobnie to młode małżeństwo z trzeciego piętra zabrało się do wieszania obrazów. Wprowadzili się przed miesiącem, tuż po oddaniu bloku do użytku. Od tego czasu intensywnie przekształcali swe mieszkanie w ósmy cud świata. Choć Emilia skończyła trzydzieści siedem lat, wciąż była niezwykle atrakcyjną kobietą. Nie bez racji uważała, że jest to zasługa zdrowego trybu życia. Rano krótka gimnastyka, prysznic, śniadanie w biurze, później obiad w wegetariańskiej restauracji, zakupy, dom, odpoczynek, a jako kropka nad „i” wypad gdzieś w Polskę z aktualnym kochankiem... Nawiasem mówiąc, coraz trudniej o kochanka z jajami. Co prawda ostatnio trafiła na niezłą partię – wiceministra, członka najsilniejszej w kraju koalicji. Spędziła z nim kilkanaście weekendów w rządowym ośrodku wypoczynkowym w Zakopanem. Za pierwszym razem na widok panującego tam przepychu wręcz zaniemówiła, ładne parę godzin zajęło jej oswojenie się z tym luksusem, a później... zaczęła się przyzwyczajać. Sielanka nie trwała długo. Przejrzała na oczy, gdy ministerek przez całą sobotę narzekał, że przydzielono mu służbowego peugeota 607 z kierowcą. Był to dla niego straszny problem, bo on, jaśnie pan, chciał się rozbijać lepszym autem. Wreszcie Emilia nie wytrzymała i w niedzielę, gdy udał się na posiedzenie do łazienki, bez słowa pożegnania spakowała się i opuściła apartament, zostawiając swemu niedoszłemu szczoteczkę do zębów na pamiątkę. Obecnie wcale już nie była taka pewna słuszności podjętej wówczas decyzji. Minął bowiem prawie tydzień i mimo że na sen nie mogła narzekać, nadzieja na udany seks w najbliższej przyszłości była raczej nikła. Na domiar złego znowu dopadł ją ten dziwny niepokój. Najgorzej było pod prysznicem. Te niewyraźne odbicia nagiego ciała w emaliowanych rurkach... Ciała niedoskonałego i rozciągniętego... Co kobieta może osiągnąć w tym najokrutniejszym ze światów? Jakie jest jej przeznaczenie? Przez ostatnie dwadzieścia lat sądziła, że zna odpowiedzi na te pytania. Ale czy na pewno? Czuła, że zbliża się do granicy, punktu, po przekroczeniu którego straci to, jakże przyjemne, męskie zainteresowanie. Zainteresowanie, dzięki któremu mogła naładować baterie o wiele szybciej niż za pomocą napisanych specjalnie dla niej afirmacji.

Musiałaby być niespełna rozumu, by nie zdawać sobie sprawy z tego, że chcąc nadal wywoływać takie a nie inne reakcje, będzie zmuszona inwestować w pracę nad sobą coraz więcej czasu i pieniędzy. Ze złością przygryzła wargę i włożyła ulubiony szlafrok. Tak ubrana ruszyła na klatkę schodową. Przechodząc korytarzem, minęła duże lustro o szlifowanych krawędziach. Dostała je w prezencie od któregoś z kochanków... Zdaje się, że był właścicielem sieci wypożyczalni wideo. W żaden sposób nie mogła sobie przypomnieć jego imienia. Westchnęła ciężko, a w oczach błysnęły łzy. Przysunęła się do lustra, by przyjrzeć się swej pociągłej twarzy. Jej spojrzenie napotkało wzrok kobiety uwięzionej po drugiej stronie szklanej tafli. – Starość jest przyjaciółką śmierci – powiedziały jednocześnie. Nie drążąc tematu, Emilia wyszła z mieszkania. Dokładnie o dziewiątej przywożono jej mleko i świeże bułki na śniadanie. Znacznie ważniejszy od samego zamówienia był jednak chłopak, który je realizował. Chciała sprawdzić, czy dziś obrzuci ją takim samym spojrzeniem jak zwykle... *** Mocując się z czwartym zamkiem, Albert Szezwach dostrzegł kątem oka zbiegającą po schodach kobietę w obrzydliwie różowym szlafroku. By uniknąć wymiany zbędnych uprzejmości, całą uwagę skupił na trzymanym w rękach pęku kluczy. Nie chciał zadawać się z sąsiadką z góry; choć była po trzydziestce, zachowywała się i ubierała jak podlotek. Nieraz słyszał harce, jakie urządzała ze swymi podejrzanymi absztyfikantami. Włożył klucz do piątego zamka. Niczego bardziej nie pragnął, jak tylko dostać się do mieszkania, zatrzasnąć za sobą drzwi i odgrodzić się od tego wszystkiego! Wydał niebagatelną sumę na zabezpieczenie swojej twierdzy. Dzięki Bogu, miał na to środki, bo po niespełna półwieczu pracy w zawodzie doczekał się całkiem porządnej kolejowej emerytury. Zresztą, wojenna przeszłość także przysporzyła mu trochę grosza. Wcześniej mieszkał w rozpadającej się kamienicy na Kazimierzu, ale kiedy w tym samym roku zmarła mu żona i odnalazł się właściciel budynku, który wyśrubował opłatę za czynsz do niebotycznej wysokości, Szezwach wyprowadził się. Kupił mieszkanie na czwartym piętrze Rzymu – bloku położonego na obrzeżach osiedla Europejskiego. Odpowiadała mu anonimowość, jaką daje sąsiedztwo nieznajomych ludzi. Czwarte piętro miało także i ten plus, że żaden włamywacz nie mógł złożyć mu niezapowiedzianej wizyty przez balkon. Postawił na kuchennym stole siatkę z zakupami, by podjąć coś, co zwykł nazywać w myślach domowym obchodem. Przyzwyczajenie z czasów młodości. Jako osiemnastolatek

codziennie robił po pięć takich obchodów. Z tym że teraz nie musiał przyglądać się kolczastemu ogrodzeniu, nie musiał karać za przemycenie z pola buraka... Udało mu się uniknąć kary za to, co robił w obozie. Kary za to, co wydawało się tak odległe, że aż nierealne. Jakby nie było kawałkiem jego życia, ale jakimś niepotrzebnie obejrzanym filmem. Zresztą, czy nie odpokutował swoich grzechów ciężką pracą na kolei? Codziennym podstawianiem nowych wagonów, które nie wiozły ludzi na pewną śmierć, lecz do ich rodzin, do pracy i do ukochanych? Do rzeczywistości przywrócił go głośny stukot. Alfred miał wrażenie, że piętro niżej ktoś uderzył w sufit. Zaintrygowany, nadstawił ucha, hałas jednak nie powtórzył się. Mamrocząc pod nosem przekleństwa, poczłapał do łazienki. Włączył światło, wyjął sztuczną szczękę i wyszczerzył się do swego odbicia w lustrze. Dziąsła wyglądały na nienaruszone. Czego się obawiał? Że ktoś się dowie? Że ustalą jego tożsamość? Dowiedzą się, że prawdziwy Szezwach umarł, dławiąc się wymiocinami, kiedy strażnicy postanowili zagrać nim w piłkę? A jeśli nawet tak, co po tylu latach mogą mu zrobić? Przecież jest jedynie starym, emerytowanym kolejarzem, który już dawno zjechał na bocznicę. Mimo to strach – ten niechciany gość – wciąż nie chciał go opuścić. – Nie, nie boisz się o siebie – powiedział Albert do starca w lustrze. – Boisz się, że odbiorą ci twoje znalezisko. Twoją małą premię do emerytury. Ostatniego dnia pracy na kolei spłoszył złodziei, którzy włamali się do przechowalni bagażu. Uciekając, rabusie zostawili większość szafek pootwieranych. Opróżnili plecaki i torby podróżne, w pośpiechu wyrzucając ich zawartość na posadzkę. Albert zobaczył to zaraz po wejściu do pomieszczenia. Pod ścianą stała walizka z krokodylej skóry, zawsze ciepłej i miłej w dotyku. Gdy tylko ją ujrzał, zapragnął zostać jej właścicielem. Przed przybyciem sokistów zabrał więc bagaż z przechowalni i ukrył w schowku na narzędzia. Schylił się, by unieść siedzisko kanapy. Właściwie do końca nie rozumiał, dlaczego zdecydował się trzymać swój skarb akurat w takim miejscu. Zupełnie jakby podświadomie wiedział, że walizka lubi zaciemnione, suche pomieszczenia. Co za nonsens! Złapał za wykonaną z kości słoniowej rączkę i przeniósł bagaż na stół. Przejechał palcem po ozdobnych wykończeniach. Ogarnęło go przeczucie nieokreślonej straty. Lęk narastał. ONI są blisko, coraz bliżej... Wkrótce przyjdą po niego i wsadzą pod taki sam prysznic, pod jaki on prowadził pasażerów transportów... *** Tym razem uderzenie było znacznie bardziej celne. Tynk posypał się na Roberta, który odruchowo potrząsnął głową i zamrugał.

Na moment ogarnęły go wątpliwości, czy hałas nie posłuży sąsiadowi jako pretekst do awantury. Ten dziarski staruszek sprawiał wrażenie kompletnie nieobliczalnego – wstawił sobie tyle zamków w drzwi, że można by obdzielić nimi niejeden skarbiec. Robert strzepnął kredowy pył z włosów. Przypuszczał, że sąsiad cierpi na jakąś fobię. Jako psycholog miał nosa do takich rzeczy. Zerknął na sufit i zamarł w pełnym niedowierzania bezruchu. Karaluch wciąż tam był. Spokojnie, jakby nigdy nic, przechadzał się po swojej poprzedniej trasie. – K... k... kurwa! – zaklął Robert, głośno kichając. Taboret zachwiał się i psycholog, rozpaczliwie wymachując rękoma, runął na ziemię. Jakimś cudem udało mu się upaść tułowiem na wersalkę. Wciągnął ze świstem powietrze. Po suficie zamiast jednego paradowały cztery karaluchy. Kiwały czułkami, drwiąc sobie z niego. Robert wrzasnął z wściekłości, jednocześnie podrywając się na nogi. Poślizgnął się na czymś mokrym. Spojrzał w dół i zobaczył, że kałuża krwi sięga aż do meblościanki, przy której leży jego żona. W jej obecnym stanie trudno byłoby rozpoznać Anastazję – miała roztrzaskane kości policzkowe, a oczy przekształciły się w galaretę. W tej masie, niczym rodzynki w cieście, tkwiło kilka zębów. Psycholog kucnął przy zwłokach. Najważniejsze, że Anastazja była już bezpieczna. Kiedy dziś zabrał się do tępienia karaluchów, chciał uchronić przed nimi nie tyle siebie, ile właśnie ją. Anastazja niezmiennie bagatelizowała jego strach przed insektami. Błąd, fatalny w skutkach błąd! Przy śniadaniu wyraźnie widział, jak wyłażą jej z ust. Małe, przeklęte dziwki dostały się tam nie wiadomo jakim cudem! Nienawidził owadów. Wiosna i lato, kiedy budziły się z zimowej hibernacji, były dla niego okresem katorgi: odpoczywając na ławce, wszędzie dostrzegał setki mrówek, jadąc tramwajem, słyszał miotającą się koło kabiny motorniczego osę. Kiedy tylko mógł, zamykał się w swoim gabinecie, uważnie sprawdzając, czy do jego kubka z kawą nie wpadła muszka. Mocniej ścisnął młotek, przypominając sobie dzień, w którym uświadomiono mu, że się ich boi. To było jeszcze podczas studiów. Na jednym z wykładów zgodził się poddać hipnozie. Chciał udowodnić prowadzącemu zajęcia, że trwałe sugestie posthipnotyczne nie istnieją. Mylił się, i to bardzo. Owa sesja wiele w nim zmieniła, a od miesiąca strach ciągle narastał. Jeszcze raz spojrzał na żonę i coś ścisnęło go za gardło. Zobaczył, że wychodzą spod niej. Najpierw dwa, ale za nimi pojawiały się następne. Cała owadzia armia. Słyszał, jak trzeszczą ich pancerzyki, zupełnie jakby karaluchy szeptały między sobą. Strumień czarnych, poruszających się synchronicznie odwłoków nie przestawał płynąć, osaczając go ze wszystkich stron.

Rzucił młotkiem w sam środek tej czerni i pognał do przedpokoju. Wtedy zauważył, że robactwo oblazło także ściany. Kopniakiem otworzył szafkę na buty i zaczął ją gorączkowo opróżniać. Okazało się, że spray na owady był ukryty pod stertą kapci. Anastazja nie cierpiała, kiedy psikał nim wszędzie, gdzie popadnie. Odwracając się na pięcie, rozpylił chmurę trucizny, celując w stronę najbliższych owadów. Skosił ich sporo, jednak kolejna fala szybko pochłonęła szereg trzęsących się w konwulsjach insektów. Karaluchy parły tyralierą naprzód. Robert wydał bojowy okrzyk i drżącą ręką sięgnął do kieszeni. Wyjął swą szczęśliwą zapalniczkę. Dając mu ją w prezencie, Anastazja wspomniała z uśmiechem, że taką samą ma Eric Clapton... Spray prysnął nowym strumieniem, a zaraz potem błysnęła zapalniczka. Robertowi wydawało się, że słyszy wrzaski płonących insektów. Brzmiały jak najpiękniejsza muzyka. *** Alfred zastanawiał się, czy się nie przespać. Zasłonił okna stalowymi roletami i w mieszkaniu zapanował sprzyjający drzemce półmrok. Zgodnie ze swoim zwyczajem, na wieczorny obchód wyruszył na bosaka. Instynkt, a może głos ducha opiekuńczego podpowiadał mu, że ONI czają się gdzieś w pobliżu, że nasłuchują. Pewnie w tej chwili przystawiają uszy do ścian jego mieszkania... Ale przechytrzy ich! Skoro przetrwał obóz, poradzi sobie w każdej sytuacji! Znów zawędrował do salonu. Bagaż stał na blacie stolika, cierpliwie czekając na swego opiekuna. Zdobiąca go kość słoniowa jakby absorbowała ciemność. Szezwach właśnie wyciągał rękę, by dotknąć walizki, gdy rozległ się dźwięk dzwonka. Kto to może być? Alfred zawahał się przed zerknięciem przez wizjer, w obawie, że ujrzy w nim jakieś monstrualne oko. Kiedy wreszcie zebrał się na odwagę, wizjer ukazał obraz klatki schodowej, na której stało kilku policjantów. Raz po raz któryś naciskał dzwonek i walił pięścią w drzwi, krzyczeli coś do siebie, ale Szezwach nie mógł zrozumieć, o co im chodzi. Nie! Nie mogę ich wpuścić! – postanowił. Będę udawał, że mnie nie ma, będę cichutko jak mysz pod miotłą! Inaczej wywloką mnie na zewnątrz i powieszą na latarni! Starszemu mężczyźnie wydało się nagle, że coś wielkiego uderzyło w osłaniającą okno roletę. Zawrócił do salonu. Posadzka parzyła go w stopy, ale uznał, że to złudzenie wynikające ze zdenerwowania. Porwał ze stolika walizkę i pobiegł do łazienki. Tu był bezpieczny. Od zawsze i na zawsze... Tak się złożyło, że urodził się właśnie w łazience – matka przed wyjazdem do szpitala chciała jeszcze ugotować rodzinie obiad. Oczywiście nie zdążyła, biedaczka.

W dzieciństwie, kiedy coś go zasmuciło, siadał na koszu na brudną bieliznę, opierał stopy o kaloryfer i natychmiast robiło mu się lżej na sercu. Jeśli to nie pomagało, wchodził do wanny i udawał przed samym sobą, że żegluje w siną dal. Teraz także ułożył się w wannie. Wilgotnymi od potu dłońmi objął walizkę i przytulił do piersi, niczym ukochanego misia, którego nigdy nie miał. Wzrok Alfreda przyciągnęło sitko prysznica. Plastykowa słuchawka była zawieszona tuż nad jego głową. Zapragnął nagle, by ktoś bliski zadzwonił do niego, porozmawiał, pocieszył... Zamiast tego na srebrnym sitku pojawiła się niewielka, błyszcząca kropelka. Mimowolnie wstrzymując oddech, obserwował, jak kropla stopniowo pęcznieje, kołysze się i wreszcie spada mu wprost na czoło. Co dziwne, woda była gorąca... *** Na początku Emilia sądziła, że wrażenie ciepła sunące po jej nagich plecach jest jedynie dziełem wyobraźni. Ciepło dotarło do karku... Jak pocałunek kochanka, jak silne męskie ramiona, w których można się zagubić. Na toaletce kiwała się rama lusterka, które stłukła w napadzie złości. A wszystko przez to, że chłopak, który dostarczał zakupy, tym razem zignorował jej zaloty. Specjalnie poluzowała szlafrok, aby odsłonić górną część nóg, tę, która zawsze wzbudzała u mężczyzn pożądanie. Zbliżyła się do dostawcy pod pretekstem prośby o rachunek i niby to przypadkiem otarła się o jego rękę. Potem poprosiła o długopis! Gdy go podał, powiedziała z udawanym żalem, że jest zimny w dotyku. Chłopak zmierzył ją badawczym spojrzeniem i zaproponował drugi, ale ona szybko odparła, że nie trzeba, że zaraz go rozgrzeje... Zacisnęła palce na kawałku trzymanego w dłoni lusterka. Uniosła rękę i patrzyła, jak dłoń zalewa coraz więcej czerwieni. Wreszcie nałoży makijaż jak należy. Przy okazji usunie kilka zmarszczek. Szczególnie tych pod prawym okiem. Prawie nie czuła bólu. Zbliżyła szkło do ust i lekko obrysowała nim linię warg. Dopiero wtedy nabrały odpowiedniego koloru. Ciepło na jej plecach stawało się coraz bardziej natarczywe. Czy to jakiś niewidzialny kochanek uwodzi mnie pieszczotami? – pomyślała, szukając swego uśmiechu w potłuczonym lusterku. Nie znalazła go, więc wstała od toaletki, by odświeżyć się kąpielą. Ledwie złapała za klamkę, puściła ją z okrzykiem bólu. Metal był rozgrzany do czerwoności. ***

Walka z pożarem trwała do późnych godzin nocnych. Nad ranem strażacy byli kompletnie wykończeni, ale sytuacja została opanowana. Ten pożar był typowym szczęściem w nieszczęściu. Jak dotąd lokatorzy wprowadzili się tylko do trzech mieszkań w bloku – i wszyscy zginęli... Psycholog z trzeciego piętra wraz z żoną spłonęli żywcem. Staruszek zajmujący mieszkanie piętro wyżej prawdopodobnie umarł zatruty tlenkiem węgla. Mieszkająca nad nim kobieta wyskoczyła z okna. Widok był okropny, gdyż zawadziła potylicą o słupek parkingowy. Któremuś z policjantów wymknęło się, że jak na trupa ma nawet całkiem niezłe nogi, ale ugryzł się w język, bo wszędzie kręciły się dziennikarskie hieny. W ogólnym zamieszaniu nikt nie zwrócił uwagi na dwóch niewysokich typków z nadwagą, którzy przecisnęli się przez tłum gapiów i weszli do zadymionego budynku. Ten grubszy ściskał w małych tłustych rączkach elegancką walizkę. Mężczyźni niespieszne wspięli się do mieszkania Alfreda Szezwacha. Skierowali się wprost do łazienki. Ten, który miał wolne ręce, wyciągnął z wanny osamotniony bagaż. – Nie ma co, nie ma co – odezwał się drugi grubas. Ostrożnie postawił na umazanej sadzą posadzce swoją walizkę. – To się robi zbyt niebezpieczne, trzeba zmienić formułę. Od dawna cię ostrzegałem, że pomysł z dworcami jest co najmniej niepewny. Drugi tłuścioch otworzył wyjęty z wanny bagaż i zajrzał do środka. – Nażarł się za stu – odparł po chwili i pogroził krótkim paluszkiem czemuś, co obserwowało go z ciemnego wnętrza. – Ale masz rację, nie można ryzykować dekonspiracji. Skąd, u diaska, miałem wiedzieć, że ktoś się włamie do przechowalni? Dworce były świetne, mnóstwo ludzi, tysiące lęków – zostawiasz głodne, odbierasz syte, nikomu nic się nie dzieje. A tu, proszę, takie rzeczy. – Cmoknął z niezadowoleniem. – Oni mają słabe głowy, bracie, karmi się nimi wspaniale, ale należy się trzymać regulaminu. Będę musiał oficjalnie zgłosić twoją wpadkę z przechowalniami. Nie miej do mnie pretensji. Chudszy tylko wzruszył ramionami. Zamknął walizkę i obaj opuścili mieszkanie Alfreda. W czwartym rewirze czekał już na nich umówiony kupiec, gotów zapłacić krocie za ludzki strach.

Wojciech Orliński

Diabeł warszawski

Był sobie raz chłopiec, którego nikt nie kochał. To brzmi jak początek bajki dla dzieci, ale nim nie jest. Jeśli przypadkowo jesteś dzieckiem, natychmiast odłóż tę książkę. To w ogóle nie jest lektura dla ciebie. Czy twoi rodzice wiedzą, że to czytasz? Zresztą, nie moja sprawa, obgadasz to kiedyś ze swoim psychoanalitykiem, w każdym razie nie mów mu, że cię nie ostrzegałem. Jeśli sam jesteś takim chłopcem – albo taką dziewczynką – to musisz wiedzieć, że to w gruncie rzeczy dosyć częsta sytuacja. Byłoby fajnie, gdyby wszystkie dzieci pojawiały się na świecie w wyniku świadomej decyzji mamusi i tatusia, którzy się bardzo kochają i bardzo chcą się swoją miłością z kimś podzielić. Czasem tak się rzeczywiście zdarza, ale najczęściej o przyjściu dziecka na świat decyduje przypadek. Po prostu dwoje ludzi nie miało co robić, to zrobiło dziecko. Tak było w przypadku tego chłopca (który miał na imię Tomek) oraz jakichś paru milionów jego rówieśników, bo Tomek urodził się w czasie wyżu demograficznego na początku lat osiemdziesiątych. Słyszałeś o tym wyżu? W Polsce panował wtedy stan wojenny i ogólny kryzys gospodarczy. Najpierw ludzie nie mogli wychodzić wieczorem z domu, bo zabraniali im tego żołnierze pilnujący ulic, uzbrojeni w czołgi i koksowniki (na pewno widziałeś takie zdjęcia). Potem już mogli, ale dalej nie wychodzili, bo za sprawą kryzysu to nie miało sensu. Teraz na przykład, gdy się wyjdzie wieczorem na miasto, wszędzie neonami kuszą knajpy, kluby, kina, galerie handlowe i cholera wie co jeszcze. Z tego wynika obecny niż demograficzny – ludzie mają po prostu ciekawsze rozrywki niż robienie dzieci, ot, choćby oglądanie nowych szafek w IKEI. Wtedy tego wszystkiego w ogóle nie było, a jak było, to zamknięte, a jak nie zamknięte, to i tak w środku pusto, więc ludzie siedzieli w domach i robili dzieci. Tak zrobili Tomka, a także Kasię, Krzysia, Grzesia, Gosię, nie mówiąc już o Patryczku, Norberciku i Izaurze. Część z nich może nawet znasz. No, ale ta historia będzie o Tomku. Z braku ciekawszych zajęć rodzice Tomka zajęli się polityką. Mama Tomka pracowała w pewnym państwowym instytucie naukowym zajmującym się historią sztuki. Brzmi to może ciekawie, ale była to nudna, urzędnicza praca. W stanie wojennym mama Tomka była już po trzydziestce i znalazła się na najlepszej drodze do zmienienia się w zdziwaczałą, zasuszoną starą pannę. Stan wojenny wniósł wreszcie do jej monotonnego życia odrobinę rozrywki – zaczęła ukrywać u siebie tatę Tomka, dawnego kolegę z instytutu, którego akurat wyrzucono z pracy

w represji za jego działalność opozycyjną. Gloria działacza podziemia dodała tacie Tomka sporo seksapilu, którego ten brzuchaty przeterminowany adiunkt, mający za sobą jeden rozwód i dwójkę dzieci z poprzedniego małżeństwa, przed stanem wojennym nie miał ani grama. *** I tak właśnie zrobili sobie Tomka, w ciągu tych paru tygodni, podczas których tata Tomka ukrywał się w mieszkaniu jego mamy. Potem tata Tomka pojechał na wybrzeże rozwijać tak zwaną fachowo konspirę, a mama Tomka – która nie bez pewnych podstaw uważała siebie za organicznie niezdolną do macierzyństwa – z ulgą przekazała wychowywanie Tomka swojej matce, z którą łączyła ją bardzo skomplikowana relacja, wykraczająca poza niniejszą opowieść. Babcia Tomka była kobietą starej daty, traktującą wszelkie zdrady swojego męża z wyniosłą hipokryzją i uważającą, że zachowywanie pozorów przed otoczeniem jest ważniejsze od wszystkiego. Bóg zresztą pokarał jej męża dość wczesnym zawałem, kiedy więc zaczyna się ta historia, babcia już była sama, naturalne więc było to, że gdy (ilekroć babcia o tym myślała, wzdychała, przewracając oczami) jej nieodpowiedzialna córka zaszła w ciążę z jakimś szaławiłą, zajmowanie się bachorem stało się jej świętym obowiązkiem. Dla babci Tomka jedynym plusem tej afery było to, że skoro zamieszana w to była polityka, babcia przynajmniej mogła dodawać tej opowieści patriotyczno-solidarnościowego poloru, gdy przedstawiała ją sąsiadkom i przyjaciółkom. Wersja „nie mogli wziąć ślubu, bo ojciec musi się ukrywać” brzmiała w końcu znacznie lepiej od „matka dziecka była zbyt podjarana perspektywą utraty dziewictwa, żeby myśleć o jakichkolwiek zabezpieczeniach, a dla biologicznego ojca to był nieistotny epizod, o którym już pewnie zapomniał”. W ten sposób chłopiec, którego nikt nie kochał, zamieszkał z babcią, oglądając mamę głównie w niedziele (mama Tomka wolała, żeby chłopiec zamieszkał z babcią, co oficjalnie tłumaczyła ciężką pracą społeczną w komitecie prymasowskim – w rzeczywistości jednak za te kilka słodkich tygodni początku stanu wojennego płaciła cenę wieloletniej depresji, której nie odważała się nawet tak nazwać). Babcia mieszkała w dziwnej dzielnicy Warszawy, wzniesionej na ruinach getta. Po wojnie wyliczono, że gdyby do wywożenia gruzu z tych ruin sprowadzono wszystkie pociągi i ciężarówki z całego kraju, zajęłoby to setki lat – więc po prostu zasypano je ziemią i na nich zbudowano nowe budynki. Dodaje to tej dzielnicy mnóstwo uroku, bo wszędzie jest pełno romantycznych górek, dołków, schodków i pasaży. Jeśli ktoś jednak jest wrażliwy na takie klimaty, wyczuwa bijącą z każdego zaułka grozę. Przecież przez wiele lat ludzie stłoczeni na bardzo małym obszarze cierpieli tutaj niewyobrażalne męczarnie – umierali z głodu na oczach bliskich, popełniali samobójstwo,

uprzednio zabiwszy własne dzieci, albo ginęli żywcem w płomieniach, bo gdy wybuchło powstanie w getcie, Niemcy wypalali całe kwartały razem z niedobitkami mieszkańców. Przez dwa lata po likwidacji getta było to upiorne miasto ruin, a później zasypano te ruiny razem z nieuprzątniętymi zwłokami – do dzisiaj zdarza się, że w zwykłych wykopach pod remont rur z ciepłą wodą odnajduje się tam ludzkie kości. Dzieci mieszkające w tej dzielnicy poznają jej historię najczęściej od kolegów z podwórka czy z przedszkola – to taka lokalna prawdziwa legenda miejska, przekazywana z dziecięcych ust do dziecięcych uszu, za każdym razem tchnąca grozą. Tomek usłyszał ją w wieku pięciu lat i doznał olśnienia – teraz już wiedział, czego tak bardzo boi się w nocy. Jako pięciolatek Tomek co wieczór kładł się na boku, przytulony do ściany i dygotał ze strachu, że zobaczy to, co się dzieje za jego plecami. Wydawało mu się, że nie może zasnąć. W rzeczywistości oczywiście w końcu zasypiał, ale to tylko pogarszało sprawę, jego sny często bowiem były rozwinięciem koszmaru przeżywanego na jawie – wyobrażał sobie, że nocą mieszkanie babci ożywa, że nawiedzają je jakieś groźne stwory, że słyszy strzępy rozmów i hałasy, kłótnie i odgłosy bijatyki. Babcia spała z nim w jednym pokoju, ale nie czuł się przez to bezpieczniej. Babcia nie znosiła w ludziach wszelkiej słabości, zwłaszcza przyznawania się do jakiegoś psychicznego fiu-bździu (między innymi dlatego matka Tomka wolała mówić o przemęczeniu niż o depresji). Chłopiec nie odważył się więc przyznać do tego, że boi się zasnąć i że w nocy słyszy dziwne głosy. Z podobnych powodów, gdy babcia wysyłała go po jakieś przetwory do piwnicy, wolał się nie przyznawać do tego, że boi się schodzić stromymi schodami do przerażającego labiryntu, rozświetlanego tylko drżącą, wątłą żarówką – wolał raczej arogancko tłumaczyć odmowę zwykłym lenistwem. Tomek bowiem, jak przystało na dziecko wyrastające w takich okolicznościach, był uważany za chłopca niegrzecznego i niewdzięcznego – nie doceniał poświęcenia, jakie babcia wkłada w zajmowanie się nim, pyskował przedszkolankom, przybywającą w weekend matkę potrafił przywitać aroganckim „po co tu przylazłaś?” i tak dalej. Ze względu na całokształt sytuacji nikt nawet nie był tym jakoś przesadnie zaskoczony, więc Tomek – robiąc dobrą minę do złej gry – wszedł w wyznaczoną dla siebie rolę enfant terrible, przyczyny (ukrywanej) depresji matki, kolejnego pokarania boskiego zrzuconego z niebios na babkę, a nawet następnego (alimentacyjnego tym razem) powodu, by jego ojciec musiał pozostawać w głębokiej konspirze. Piwnicy bał się najbardziej, gdyż dość logicznie zakładał, że ta część budynku musi być już bardzo blisko zasypanych ruin, być może nawet bezpośrednio łączy się z jakimiś pomieszczeniami domu spalonego razem z mieszkańcami i wystarczy źle skręcić na którymś rozwidleniu, by zamiast do babcinej klitki z workiem ziemniaków i słoikami z dżemem trafić do korytarza pełnego osmalonych kości.

Kłopot polegał na tym, że babcia korzystała z piwnicy bardzo często, jako osoba demonstracyjnie prowadząca porządny dom z domową kuchnią. Ajent z warzywniaka regularnie własnoręcznie znosił worek ziemniaków, babcia zaś jesienią smażyła – pyszne zresztą – powidła i konfitury, które wciąż kazała Tomkowi przynosić. Do piwnicy babci droga była stosunkowo prosta – w prawo i od razu w lewo, tak że w zasadzie większość trasy w linii prostej można było zobaczyć jeszcze z górnej części schodów. Gdy tylko stopnie dotykały zimnej, zawsze wilgotnej podłogi, zaraz w obie strony rozciągały się dziwne, ciemne korytarze. Tomek domyślał się, że prawdopodobnie prowadzą one po prostu do podobnych piwnic należących do innych lokatorów, ale nie wiedział, jak w nich zapalić światło, z jego punktu widzenia były więc czarną nieskończonością. Co więcej, nawet jego – stosunkowo krótka i prosta – trasa kryła mroczne tajemnice. W ścianie naprzeciw schodów tkwiły na przykład dziwaczne drzwiczki, niepodobne do jakichkolwiek drzwi do piwnicy – niskie nawet dla sześcioletniego chłopca, zamknięte na bardzo starą, bardzo dziwną kłódkę, umieszczoną nienaturalnie nisko. Tomek obawiał się, że były to zasypane do połowy drzwi prowadzące do domu, który stał w tym miejscu przedtem i że właśnie za nimi kryją się osmalone kości i wyszczerzone w upiornym uśmiechu czaszki. Ilekroć babcia wysyłała go po konfitury, starał się omijać te drzwiczki jak najszerszym łukiem, ale wystarczyło, że zbyt długo o nich myślał, a dostawał ataku paniki i wracał z pustymi rękami, oczywiście bardzo irytując tym babcię, przekonaną, że to złośliwość niegrzecznego bachora. Lubił oglądać w telewizji filmy o astronautach w srebrnych skafandrach i fantazjować, że sam kiedyś kimś takim zostanie. Wyobrażał sobie, że wróci wtedy do tego domu ze swoją załogą, wypalą laserem skobel od starej kłódki, otworzą drzwiczki i wyślą przodem bojowego robota z reflektorami i kamerami, by wyjaśnić wreszcie zagadkę tego, co się kryje za tymi przeklętymi drzwiczkami. *** Pewnej niedzieli Tomek wrócił z mamą i babcią z kościoła. Miał już siedem lat i wiedział, że jesienią pójdzie do szkoły. Na razie był upalny czerwcowy dzień. Lato dopiero miało się zacząć, ale dla Tomka – jak dla każdego dziecka – trwało już wieczność i miało trwać kolejną. Gdy wchodzili we trójkę na klatkę schodową, Tomek oniemiał. Drzwi do piwnicy – zazwyczaj zamknięte na klucz – były otwarte na oścież. Tajemnicze drzwiczki w ścianie naprzeciwko schodów, oświetlone wpadającym z zewnątrz światłem czerwcowego dnia, też były lekko uchylone, a stara kłódka gdzieś zniknęła. – Mamo... Drzwi są otwarte... – wykrztusił.

Mama zignorowała tę uwagę, tak jak ignorowała większość tego, co mówił Tomek, za to babcia podjęła temat. – Ja już nie mam słów na tego naszego dozorcę, takie otwarte drzwi to przecież zaproszenie dla złodzieja. Tyle się o tym mówi, a on się niczym nie przejmuje. Nie, ja dzisiaj się do niego wybiorę z kilkoma uwagami. – Mamo, przecież nie dzisiaj, zaraz idziemy na wybory – powiedziała nieśmiało mama Tomka. – Nie dzisiaj, nie dzisiaj! Wszystko się tak odkłada na święty nigdy – gderała babcia. Tomek poznał, że wpadła już w ciąg swojego typowego pełnego narzekań monologu, którego nie ma sensu słuchać, bo to w kółko jest ta sama skarga, wygłaszana losowo przetasowanymi słowami. Zaintrygowała go za to zapowiedź, że mama i babcia dokądś się wybierają. A co z nim? Ma zostać sam? Pierwszy raz w życiu? Doświadczenie mówiło mu, że niemądrze byłoby wyrażać swoje podejrzenia na głos. Grzecznie czekał z nimi podczas rodzinnego niedzielnego obiadu. Z tego niepokoju nawet wszystko zjadł i nie grymasił. Obawy okazały się niebezpodstawne – po obiedzie babka, zamiast zapaść w drzemkę, zaczęła się szykować do wyjścia, a mama poprawiać makijaż. – Wychodzicie? – zapytał w końcu nieśmiało Tomek. Babcia podeszła i pochyliła się nad nim. – Tomku, nadszedł bardzo ważny dzień dla całego narodu – powiedziała z powagą. – Dzisiaj odbędą się pierwsze od wojny częściowo wolne wybory. Być może dzisiaj wygra wreszcie sprawa, o którą walczył twój ojciec. Dlatego musisz dzisiaj po raz pierwszy w życiu zostać sam w domu. Jakoś wytrzymasz te pół godziny. Przykro nam, ale na pewno po latach zrozumiesz, jakie to było ważne, i nie będziesz miał do nas o to żalu. Proszę cię tylko, nie zrób nic nieodpowiedzialnego, nie wychodź z domu i nie graj w pokoju w piłkę, ja i tak to poznam. Mówiąc to, babcia niemalże się uśmiechnęła – rzadki widok dla Tomka. Najbardziej był jednak zaskoczony tym, że babcia wspomniała o ojcu. Nigdy nie poruszała tego tematu. Znał ojca jedynie z fotografii. Wszystko, co wiedział dotąd o swoim ojcu sprowadzało się do zdjęcia brzuchatego brodacza i mętnego wyjaśnienia matki, że ojciec ukrywał się w związku z jakąś walką. Przez pewien czas Tomek każdego brzuchatego brodacza widzianego z daleka na ulicy uważał za swojego tatę, który z jakiegoś powodu musi się ukrywać. Z przemowy babci nie zrozumiał oczywiście, o co chodzi z tymi wyborami, ale uznał, że to rzeczywiście ważny dzień, skoro babcia wspomniała o ojcu. Nie odważył się więc powiedzieć, jak bardzo się boi zostać sam w mieszkaniu. Zdołał tylko wykrztusić: „Ale drzwi do piwnicy...”, co babcia potraktowała jako wyraz poparcia dla jej wcześniejszego monologu o niestaranności dozorcy. Tym razem uśmiechnęła się już naprawdę i nawet pogłaskała go po głowie. Wkrótce trzasnęły drzwi, zazgrzytał klucz w zamku i Tomek został sam.

*** Po tym wszystkim, co napisałem o lękach Tomka, może być ci trudno uwierzyć w to, że już piętnaście minut później chłopiec znalazł się w piwnicy. Lęk to jednak uczucie pełne sprzeczności. Człowiek żyjący w ciągłym lęku żyje też ciągłym marzeniem o przełamywaniu go. Tylko ludzie lubiący spoglądać w przepaść cierpią na lęk wysokości – inni po prostu trzymają się z daleka od niebezpiecznych miejsc. U Tomka to wyglądało mniej więcej tak, że najpierw bał się tylko tego, że został sam. Potem uznał, że najgorzej będzie, gdy pomyśli o otwartych drzwiach do piwnicy, bo wtedy dopiero się zacznie strach. W efekcie oczywiście nie mógł już myśleć o niczym innym. Przywołał swoje marzenie o schodzącej do piwnicy ekipie astronautów uzbrojonych w lasery, roboty i reflektory, i doszedł do wniosku, że najlepiej byłoby tam zejść właśnie teraz – gdy cały świat jest skąpany w upalnym czerwcowym słońcu, zamieniającym nawet ciasne piwniczne okienka w potężne lampy. Mniej więcej takie rozumowanie doprowadziło go do tego, że uzbrojony w swoją ulubioną zabawkę – latarkę na tak zwaną płaską baterię (dziś już takich nie robią), w której za pomocą suwaczków można było przesłaniać reflektor czerwonym lub zielonym szklanym filtrem – zbiegł po schodach. Miał trochę nadziei na to, że ktoś już zdążył zamknąć drzwi do piwnicy, więc z całej wyprawy nic nie wyniknie – nie dlatego, że stchórzył, ale dlatego, że mimo jego dzielnej postawy, przeszkodziły w tym inne okoliczności (lęk, jak pisałem, to uczucie pełne paradoksów). Dalej jednak były otwarte równie szeroko jak wtedy, gdy wracali z kościoła. A może nawet ciut szerzej? Tomek włączył latarkę i zaczął schodzić. W piwnicy było tak jasno, że na początku w ogóle nie było widać światełka latarki. Tak jak Tomek się spodziewał, słoneczne światło rozświetlało piwnicę skuteczniej niż dychawiczna żarówka. Po raz pierwszy widział wyraźne faktury zacieków na ścianach i dziwne plamy na podłodze. Najbardziej interesowały go jednak oczywiście dziwaczne, zapraszająco uchylone drzwiczki. Staroświecka kłódka gdzieś zniknęła. Tomek zapuścił się już tak daleko, że wiedział, że nie ma odwrotu – gdyby teraz zawrócił, jego strachy pożarłyby go żywcem. Pociągnął za skrzypiące drzwiczki i ujrzał tunel. Jego końca nie było widać, bo zakręcał gdzieś łagodnym łukiem. Serce waliło Tomkowi z przerażenia, ale ruszył przed siebie. Dopiero gdy odszedł od wejścia kilkanaście kroków, zauważył, że latarka jest ustawiona na czerwone światło. Niczego jednak nie zmieniał z obawy, że niechcący ją wyłączy czy upuści, a bał się tego

korytarza i tego, co się kryje za jego zakrętem tak bardzo, że czerwone oświetlenie nie mogło go czynić jeszcze straszniejszym. Po dalszych kilkudziesięciu krokach Tomek zauważył, że zbliża się do nowego źródła światła – równie czerwonego jak światło latarki, ale z pewnością bardziej intensywnego. Korytarz wciąż zakręcał, chłopiec więc ciągle nie widział, dokąd zmierza. Postanowił, że kiedy dojdzie do tego źródła światła, uzna, że może już sobie pozwolić na powrót. *** W końcu korytarz się urwał i Tomek znalazł się w małym, sklepionym pomieszczeniu, z którego podobne korytarze rozchodziły się promieniście w różne strony. Pośrodku zaś stał tyłem do niego mały czarny diabełek – dokładnie taki jak w książkach dla dzieci. Tomek w gruncie rzeczy od początku przeczuwał, że w tym korytarzu czeka go coś takiego. Z kościoła oraz od babci wiedział, że pod ziemią mieszkają diabły, które będą chciały mu zabrać jego nieśmiertelną duszę, żeby nie poszedł do nieba. Myślał tylko, że piekło jest trochę niżej i nie da się do niego dotrzeć parominutowym spacerkiem korytarzem z piwnicy, ale teraz zrozumiał, że nie może być inaczej – piekło musi zawsze być gdzieś blisko, bo inaczej ludzie nie mogliby do niego trafiać, choćby ze zwykłego lenistwa. Chciał uciekać, ale bał się odwrócić plecami do diabełka. Zrobił już pierwszy krok wstecz, kiedy z kolei diabełek odwrócił się do niego. – No nareszcie, strasznie długo tu na ciebie czekam. – Przyjrzał się Tomkowi uważnie i wybuchnął śmiechem. – Chcesz uciekać, tak? Tomek kiwnął głową, ale bał się poruszyć. – Smutno ci, że nie pójdziesz do nieba? Daj spokój, niebo jest przereklamowane. Lata się w piżamie i gra na harfie, nic ciekawego. Najlepsza zabawa jest tutaj, na tym świecie, uwierz mi, potem człowiek przez całą wieczność wspomina, jak się tutaj bawił. Diabełek zrobił pauzę, jakby czekał, aż Tomek się wreszcie odezwie. Chłopiec jednak wciąż był zbyt skołowany i przerażony. – No, owszem, pójdziesz do piekła i to jest jakiś tam minus, nie da się zaprzeczyć – ciągnął diabełek, nie doczekawszy się odpowiedzi. – Ale wiesz, piekło też jest dla ludzi, a ty jesteś jeszcze dzieckiem, więc masz przed sobą jakieś siedemdziesiąt-osiemdziesiąt lat na tym świecie, które dzięki mnie przeżyjesz po prostu jak król. Stary, ludzie czasem mnie wzywają w ostatnim roku swojego życia, bo pod koniec nabierają rozumu i wiedzą już, że dobrze przeżyty rok tutaj wart jest wieczności w piekle. I moim zdaniem robią dobry interes, ale ty zrobisz osiemdziesiąt razy lepszy! – Ja chcę do domu – wykrztusił wreszcie Tomek. – Błąd. – Diabełek uśmiechnął się tak, jakby czekał na te słowa. – Babcia obiecała, że wróci za pół godziny. Piętnaście minut zmarnowałeś na zastanawianie się, czy tu

przyjdziesz, dalsze dziesięć wędrowałeś korytarzem, a my tu gadamy od pięciu. Umiesz to dodać do siebie? Wiem, że umiesz, bo niegłupi z ciebie chłopak. A wiesz, co jest najfajniejsze? Że zostawiłeś drzwi od mieszkania otwarte na oścież. Tomek – choć myślał, że jest już tak przerażony, że bardziej nie można – poczuł nową falę strachu. Rozpaczliwie usiłował sobie przypomnieć, co zrobił z drzwiami do mieszkania – zamknął je za sobą czy też zbiegł od razu po schodach, zbyt podekscytowany, żeby o tym pomyśleć? Co na to powie babcia, która tak wyraźnie tuż przed wyjściem kazała mu odpowiedzialnie siedzieć grzecznie w domu? – Uszy do góry, młody człowieku! – zawołał radośnie diabełek. – Właśnie w takich sytuacjach możesz liczyć na nas. Zobaczysz, że jak wrócisz do domu, drzwi będą otwarte. Ale ja już coś wymyślę, co zatrzyma babcię, więc nic złego się nie stanie. – A moja mama? – szepnął Tomek. – Ją też jakoś zatrzymamy, ma się rozumieć, elegancko i bezproblemowo. Obie panie będą zachwycone, żadna nawet się nie zainteresuje tym, co przez ten czas wyprawiałeś. Otóż tak to będzie odtąd wyglądało. Cokolwiek przeskrobiesz, ujdzie ci na sucho. Zawsze kiedy będziesz się czegoś bał, zamkniesz oczy i pomyślisz, że nic złego nie może ci się stać, bo w końcu jeśli jesteś jednym z nas, to czego się możesz bać? Wkurzonego anioła? Hasło: „Zero strachu do końca życia”, trzeba przyznać, mocno przemówiło Tomkowi do wyobraźni. Diabełek coś dalej jeszcze monologował o zaletach wynikających z tego kontraktu, ale chłopiec już go nie słuchał. Potem błysnęło ostrze, kropla krwi z ręki Tomka padła na kartkę papieru i paręnaście minut później oszołomiony chłopiec wracał po schodach do mieszkania babci – do którego drzwi rzeczywiście zostawił otwarte na oścież. *** Obietnica diabełka spełniła się w stu procentach. Mama i babcia przyszły później, niż obiecały, i w doskonałych humorach. Tomek wyczuł, że podczas ich nieobecności mógłby wytłuc całą rodową porcelanę i zalać łazienkę, puszczając stateczki w wannie, i nawet to by ich nie rozgniewało. Powtarzały w kółko o zwycięstwie jakiejś „solidarności” oraz końcu jakiejś „komuny”. Mama nawet pocałowała Tomka w czoło. Gdy odkryła, że skaleczył się w rękę, obie z babcią zaczęły biegać, martwić się, szykować plastry i bandaże, głaskać go i przytulać. W całym swoim siedmioletnim życiu Tomek nie czuł się tak dopieszczony. Wieczorem zasypiał po raz pierwszy bez lęku i wiedział, że to zasługa diabełka. W tym przekonaniu miał go utwierdzać każdy następny dzień. Tomek był dotąd zahukanym chłopcem, schodzącym wszystkim z drogi, starającym się poruszać po ulicach tak, by jak najrzadziej napotykać inne dzieci. Jako dziwak i odludek bywał przez nie zwykle bity lub przynajmniej wyśmiewany.

To się skończyło. Odtąd Tomek stawiał czoło każdemu, kto go zaczepił, bo wiedział, że wszystko ujdzie mu bezkarnie. Już pierwszego dnia jeden z osiedlowych osiłków, zaskoczony nagłą hardością Tomka, ruszył do niego z pięściami – i wtedy nagle spodnie rozpruły mu się równo wzdłuż szwa na siedzeniu. Jak niepyszny uciekł do domu, ścigany śmiechem innych dzieci. Kolejny chłopiec atakujący Tomka potknął się o własne nogi i wylądował nosem w psiej kupie. Osiedlowe postrachy zmieniły się w osiedlowe pośmiewisko. Jesienią Tomek poszedł po raz pierwszy do szkoły. Nie mógł się tego doczekać. Żałował tylko, że nie może już wrócić do przedszkola – były pewne kwestie, które chętnie wyjaśniłby kilku przedszkolankom i paru starszym chłopcom. Nie był jednak mściwy ponad miarę i wystarczała mu satysfakcja, że za wszystkie przedszkolne krzywdy odpłaci mu z nawiązką cała szkoła. I rzeczywiście, w szkole Tomek był dokładnie takim dzieckiem, jakim starsi stażem pedagodzy straszą praktykantów, gdy nie chcą wziąć zastępstwa. Bezczelny, całkowicie pozbawiony szacunku dla jakichkolwiek autorytetów, a jednocześnie dość sprytny, by nie dać się na niczym konkretnym przyłapać. Nauczyciele wzywali rodziców chłopca, ale zamiast nich przychodziła babcia – wściekła matrona krzycząca coś o starych komuchach. Żaden belfer nie popełnił tego błędu po raz drugi. A inne dzieci? Były takie, które panicznie się go bały, inne desperacko usiłowały się z nim zaprzyjaźnić. Jedno było pewne: Tomek nie bał się niczego ani nikogo. Dużo się wtedy działo w świecie dorosłych. Tomek niewiele z tego rozumiał, ale widział, że w Polsce są teraz dwie kategorie ludzi: ubogo żyjący porządni ludzie (jak na przykład jego mama i babcia) oraz bogaci złodzieje, zajmujący się narkotykami, szantażem lub polityką. Sprowadził do swojej szkoły narkotyki jeszcze w szóstej klasie. W liceum zorganizował zaś dyskusyjne koło młodych liderów, na które zapraszał przedstawicieli różnych partii politycznych, by wybrać tę, która zapewni mu najlepszą drogę do władzy i pieniędzy. Gdy już taką znalazł – była to jedna z partii dużo mówiących o ojczyźnie, praworządności i sprawiedliwości, i wszystko wskazywało na to, że wkrótce będzie rządzić Warszawą – odkrył, że w innym mieście politykiem tej samej partii jest jego rodzony ojciec. Chciał namówić mamę na wystąpienie z pozwem o siedemnaście lat zaległych alimentów, ale tylko się rozpłakała, co zdarzało jej się coraz częściej. Wpadł więc na lepszy pomysł: wśród jego klientów był pewien młody zdolny historyk, pracujący w nowo utworzonym instytucie, zajmującym się szukaniem haków na znanych polityków w archiwalnych teczkach. Kilka torebek z najwyższej klasy białym proszkiem wystarczyło, by już wkrótce odpowiednie przecieki trafiły do prasy. Afera, jaka z tego powodu wybuchła, wystarczyła Tomkowi jako zaległe alimenty z nadwyżką.

*** Impreza zorganizowana przez Tomka z okazji jego osiemnastych urodzin stała się częścią warszawskiej legendy. Parę lat wcześniej mama wyprowadziła się do mieszkania babci, która wkrótce potem umarła. Jako pierwszy w klasie Tomek zyskał własną wolną chatę i szybko zasłynął z balang, jakie organizował. Impreza urodzinowa przyćmiła sławę wszystkich poprzednich. Sąsiedzi dwa razy wzywali policję i dwa razy Tomek ku uciesze swoich gości wyciągał komórkę – wówczas gadżet ultranowoczesny – i jednym telefonem sprawił, że czerwony z upokorzenia pan władza wracał do radiowozu. Impreza dobiegała już końca. Tomek zamknął drzwi za gościem, który wydawał się ostatnim. Na balkonie zauważył jednak jeszcze czyjąś sylwetkę – ktoś w długim czarnym płaszczu stał odwrócony plecami do mieszkania, jakby podziwiał panoramę Warszawy o świcie. Tomek był nieco zmęczony swoją osiemnastką, postanowił więc bezceremonialnie wyprosić ostatniego gościa. Gdy otworzył energicznie drzwi balkonu, ten obrócił się do niego i Tomek od razu go rozpoznał – to był diabeł, którego spotkał przed jedenastu laty w piwnicy. Diabeł przez ten czas urósł tak jak Tomek i teraz nikt nie nazwałby go „diabełkiem” – był już demonem w kwiecie wieku. – Witaj. – Uśmiechnął się serdecznie. – Nie mogłem się doczekać, kiedy wszyscy sobie pójdą. – Kopę lat – wykrztusił Tomek. Choć nie był już tym zahukanym chłopcem sprzed ponad dekady, wciąż nie umiał swobodnie rozmawiać z diabłem. Co oczywiście trudno mu mieć za złe. – To twoje osiemnaste urodziny, prawda? Ja też mam dla ciebie coś w rodzaju prezentu. Zwracam ci twoją duszę nieśmiertelną. Nasza umowa jest już nieważna! Diabeł machnął ręką i spod rękawa płaszcza wyłoniła się kopia dokumentu. Zręcznym gestem pochwycił papier i rozprostował. – Widzisz? – Postukał szponem w jeden z akapitów. – Ten punkt pozwala nam na anulowanie umowy w dowolnym momencie w zamian za zwrot duszy, co niniejszym czynimy. – Czy to moja wina? – Tomek przerwał w końcu ciszę. – Ależ skąd! – Diabeł pokręcił głową. – Ty się dzielnie starałeś i byłeś naszym bardzo obiecującym klientem. Po prostu... a zresztą, co cię będę oszukiwał. Widzisz, moja obecność w tej piwnicy wynikała ze starej umowy, którą zawarliśmy z pewnym kabalistą w 1943 roku. W zamian za ocalenie córki pomógł nam zbudować pułapkę na ludzkie dusze, w którą

wpadłeś ty i parę innych osób. Ho, ho, nawet nie wiesz, kto jeszcze. Dzięki tej pułapce wpływaliśmy na losy Polski. – Słuchajcie, nie rezygnujcie ze mnie – ożywił się Tomek. – Jestem aktywny, mam już legitymację młodzieżówki takiej jednej partii politycznej, ze mną znowu będziecie mogli zmieniać historię! – No, niestety. – Diabeł z zakłopotaniem rozłożył ręce. – Świat się zmienia. Córka tego kabalisty nie żyje, zginęła wczoraj w samobójczym zamachu bombowym w Jerozolimie. Przestaliśmy ją chronić, bo dostaliśmy lepszą ofertę. Te wszystkie warszawskie piwnice, kogo to jeszcze obchodzi, montujemy teraz większe i ciekawsze akcje gdzie indziej. Stary, nowojorskie wieżowce polecą w gruzy! W każdym razie tamte umowy ulegają automatycznie rozwiązaniu. – To co teraz ze mną będzie? – Nic specjalnego. Dostajesz swoją duszę z powrotem i musisz żyć z nią jak każdy normalny człowiek. No wiesz, dobro, zło, rachunek sumienia i tak dalej. Najlepiej będzie, jeśli sobie powiesz, że mnie w ogóle nigdy nie było – był tylko jeden koszmar z dzieciństwa i jeden zły odlot po jakimś marnym towarze wypalonym na osiemnastce. I nie mów mi, że nic nie wypaliłeś, bo ja wszystko widzę! – Diabeł pogroził mu palcem z czymś w rodzaju dobrodusznego uśmiechu na ustach. – Ale mnie odpowiadał ten układ. Zresztą, sam mnie przekonywałeś, że to się opłaca! – Pierwszy raz spotkałem kogoś, kto tak nisko sobie ceni swoją duszę – fuknął diabeł. – Nie cieszysz się, że znów masz wybór? Do piekła zawsze jeszcze możesz trafić, droga jest bardzo prosta. Ale, niestety, żeby nas przywołać i zawierać z nami umowy jak równy z równym, potrzebne są wyższe arkana wiedzy. Ten kabalista je miał, ty może je kiedyś zdobędziesz, ale jeszcze dużo pracy przed tobą. A teraz wybacz, pędzę do nowych zleceń. Już się raczej za życia nie zobaczymy, więc, no cóż, życzę powodzenia i właściwych wyborów. Pa! Diabeł machnął ręką i zmienił się w zwarty snop czerwonych iskier, który pognał w stronę rozświetlonych ulic Warszawy. Tomek zamknął drżącymi rękami drzwi balkonu i spojrzał zza szyby na miasto. Jeszcze nigdy w życiu nie bał się go tak bardzo jak teraz, gdy stracił wiarę w diabła.

Magda Parus

Bestie

Właściwie zadecydował przypadek. Granatowy saab z pewnością nie przykułby jego uwagi, gdyby nie głębokie, kwadratowe wgniecenie nad lewym nadkolem. Choć na pozór Antoine miał głowę całkowicie zaprzątniętą czymś innym, przyłapał się na tym, że usiłuje sobie wyobrazić, w jaki sposób powstało uszkodzenie. Raczej coś wjechało w saaba niż odwrotnie... Ciężarówka z ładunkiem wystających poza pakę drewnianych podpór? Trochę nisko jak na ciężarówkę. Temat na krótko zdominował jego myśli, nim Antoine upomniał sam siebie, że powinien skoncentrować się na sprawie zasadniczej. Kierowcy saaba się nie przyjrzał. Odnotował jedynie, że w pojeździe siedzą dwie osoby. Zapewne para na wycieczce krajoznawczej, bo gdy samochód odjeżdżał, Antoine zauważył rejestrację z Oslo. Kiedy trzy dni później, po rozstaniu z Dirkiem, kierował się właśnie w stronę Oslo, żeby stamtąd, trasą wzdłuż wybrzeża, dotrzeć do Göteborga i przeprawić się promem do Frederikshavn, na parkingu przed przydrożną knajpą zobaczył tego samego saaba, eksponującego kwadratowe wgniecenie nad lewym nadkolem. Wysiadając z wozu, tylko się uśmiechnął pod nosem na taki zbieg okoliczności. Ostatecznie to raczej tym turystom mogłyby się nasunąć podejrzenia, że Antoine ich śledzi niż na odwrót. Poza tym samochód z rejestracją z Oslo na drodze prowadzącej do Oslo wydawał się co najmniej na miejscu. I wreszcie, gdyby nie wgniecenie, Antoine nie zorientowałby się nawet, że to ten sam wóz. A jednak coś w tej sytuacji musiało go uderzyć, skoro z takim zapałem wyszukiwał argumenty na poparcie twierdzenia, że nie ma się czym przejmować. Na przykład odrobinę trefny wydawał się fakt, że trzy dni temu saab znalazł się przed tamtym domem. Budynek bynajmniej nie stał w atrakcyjnej dla turystów okolicy. Oczywiście mogli zabłądzić... Kiedy jednak teraz Antoine poświęcił tej kwestii więcej uwagi, doszedł do wniosku, że wyglądało to trochę tak, jakby przyjechali tam celowo, a zrozumiawszy, że coś nie gra, ewakuowali się w pośpiechu. Nieświadomi, że ktoś ich obserwuje. W saabie na miejscu pasażera siedziała kobieta. Kierowca gdzieś przepadł; zapewne kupował jedzenie na wynos. Dlaczego nie weszli oboje do lokalu? Również ten szczegół nagle wydał się Antoine’owi znamienny. Tak się spieszyli? Czy też pragnęli jak najrzadziej pokazywać się między ludźmi, żeby mało komu wbić się w pamięć?

Zapominając o głodzie, niespiesznie wrócił do swego wozu. Usiadł za kółkiem. Kobieta ani razu nie spojrzała w jego stronę, istniała więc skromna szansa, że nie zorientowała się, iż poświęcił jej więcej uwagi, niż należałoby tego oczekiwać po przygodnym podróżnym. Zresztą, owe oględziny i przemyślenia trwały góra kilkadziesiąt sekund. Mimo to Antoine złościł się na siebie za tę sztubacką nieostrożność. Czekał. Obiektywnie rzecz biorąc, nadal nie było w całej sytuacji niczego szczególnie podejrzanego. Przypadki się zdarzają, i tyle. Jego własne życie wspaniale tego dowodziło. Zarazem wiedział, niemal ze stuprocentową pewnością, że złapał trop. Miał świetne wyczucie do tych spraw – zadziałał jego instynkt łowiecki, do tego stopnia bezbłędny, że niekiedy wydawało mu się to wręcz niepokojące. Zwłaszcza że ów „instynkt łowiecki” akurat z łowami miał niewiele wspólnego. Po prostu Antoine’owi nagle stanęła przed oczyma Simone, w letniej sukience w wielkie czerwone kwiaty. Na co dzień o niej nie myślał. Wspomnienia wracały tylko wówczas, gdy trafiał na ślad zwierzyny. Dawniej sądził – może i słusznie – że to świadomość, iż dorwał jedną z tych bestii, przywołuje obraz Simone. Z czasem jednak Simone zaczęła się pojawiać, zanim Antoine zdał sobie sprawę, że czeka go nowe zadanie. Jakby jej duch spieszył, żeby zostać świadkiem kolejnego aktu zemsty. I właśnie myśl o duchu Simone, ciągle obecnym w jego życiu, tak bardzo niepokoiła Antoine’a. Wolałby się mścić, wiedząc, że ona spokojnie spoczywa w grobie. *** Nie kochał już Simone, ale bał się jej o tym powiedzieć. Oczywiście, bał wyłącznie w tym sensie, że nie chciał zadać jej bólu. Między nimi na pozór wszystko funkcjonowało doskonale; Simone snuła plany wspólnego pożycia na najbliższe dziesięć lat, a on miałby jej znienacka oznajmić, że z nimi koniec? Nie nazwałby jej może delikatną mimozą, niemniej z pewnością źle by przyjęła taką informację. Zatrąbił na palanta przed nim, który z opóźnieniem zareagował na zielone światło. Nic dziwnego, że tworzą się korki, skoro takich kretynów przerasta wrzucenie w porę jedynki. W dodatku Gerard zgłosił kilka idiotycznych zastrzeżeń do projektu. Facet po prostu lubił czepiać się Antoine’a. „Klient wyraził inne życzenie”. Klient sam, do ciężkiej cholery, nie wie, czego naprawdę chce! Zadaniem architekta jest pokiwać głową na debilne koncepcje, a potem zrobić wszystko po swojemu, jak należy. W końcu w tym gronie to on jest profesjonalistą. A jeśli klientowi coś się nie spodoba – no cóż, głupich nie sieją. Niewykluczone, że typek rzeczywiście odejdzie do konkurencji. Ale z takimi i tak są wyłącznie problemy: bez przerwy coś trzeba poprawiać, przesuwać ścianę o czterdzieści trzy milimetry, bo kretynowi nie wejdzie szafka, którą sobie zaplanował. Można zatem

powiedzieć, że Antoine uchronił zespół przed trwającymi tygodniami mordęgą i przepychankami. Z westchnieniem przeciągnął dłonią po twarzy. Chwilę później musiał ostro hamować, bo jakiś idiota w ostatniej chwili włączył migacz. Na tego palanta również zatrąbił. Nie miał się co oszukiwać, ostatnio był podenerwowany. Z powodu Simone i sytuacji, w której tak beznadziejnie ugrzązł. Gdyby chociaż spotykał się z kimś na boku, byłoby mu łatwiej zakończyć tę sprawę. Zyskałby dobry argument. W końcu każda kobieta chętniej usłyszy, że jej facet zakochał się w innej – miłość nie wybiera, co mógł biedak poradzić – niż że zwyczajnie się nią znudził. Znudził do tego stopnia, że woli wracać do pustego domu, znowu borykać się z tysiącem praktycznych kwestii, które ona uprzejmie zdjęła z jego barków, a nawet sypiać samemu, byle tylko nie oglądać jej więcej. Niestety, nikogo nie miał. Co gorsza, Antoine’owi brakowało nawet perspektyw w rodzaju dziewczątka posyłającego mu regularnie zalotne uśmiechy. Chyba najpierw wystara się o jakąś cizię. Odłożył trochę kasy, dorzucał do tego młodość i prezencję. No i był architektem, co kobietom imponuje. Bez trudu znajdzie panienkę, której wyda się darem niebios. Ułatwi tym wiele i sobie, i Simone. Tak, musiał szybko zająć się tematem, bo przykra sytuacja w życiu prywatnym wpływała negatywnie na jego pracę. Chociaż, Gerard gówno wiedział. Powinien był raczej Antoine’owi podziękować. Pora rozejrzeć się za nową robotą, taką, w której wreszcie go docenią. A może po prostu należało wybrać inne studia? Choćby dlatego, że wykonując inny zawód, nie spotkałby Simone. Ich drogi życiowe by się nie skrzyżowały, a tym samym Antoine’a ominąłby bieżący problem. Niewykluczone też, że spotkałby wtedy kobietę swego życia, taką, co do której nie miałby wątpliwości, że chce się z nią ożenić i mieć dzieci. No, po prawdzie, nie bardzo widział siebie w roli męża i tatusia. Ledwie mu stuknęła trzydziestka! Przed nim całe życie, jeszcze przyjdzie czas na myślenie o zakładaniu rodziny. Zatrąbił na niego jakiś kretyn, który po prostu nie mógł poczekać tych trzech sekund po zmianie świateł. Wydawałoby się, że w piątek, u progu weekendu, w taki piękny czerwcowy dzień ludzie będą spokojni, odprężeni, przepełnieni radością z racji czekających ich kilku dni odpoczynku. Zaparkował pod ich mieszkaniem. „Ich” mieszkanie. A w nim ich telewizor, ich sofa, szafa, wieża... Nie, wieża należała do niego; Simone narzekała nawet, że sprzęt zajmuje za dużo miejsca i szpeci pokój. Szpeci pokój! Cholerna pedantka. Co nie zmieniało faktu, że przerażała go wielość tych wspólnych przedmiotów. Kiedy zdążyło się tego tyle nagromadzić? Jak długo już ze sobą byli?

Głupie pytanie. Jechali do przeklętego domku w pieprzonych górach, żeby uczcić piątą rocznicę. Powinien był zerwać z nią wcześniej. O wiele wcześniej. Jeszcze przed cholerną pierwszą rocznicą. Już wtedy wiedział, że im nie wyjdzie. Kręciła go, owszem, bo też trafiła mu się laska pierwsza klasa. Ale to nie znaczyło, że ma się z taką wiązać na całe życie. Nawet największy smakołyk z czasem się przejada. Właściwie nie miałby nic przeciwko temu, żeby spotykać się z nią od czasu do czasu na numerek. Simone jednak, oczywiście, interesował tylko stały związek. Nic darmo, kolego. Dlaczego nie chciała się odczepić? Podobno to mężczyźni słabo czytają sygnały, kobiety natomiast mają te swoje radary wręcz przesadnie wrażliwe. Przecież od kilku tygodni delikatnie dawał jej do zrozumienia, że nie widzi dla niej miejsca w swojej przyszłości. Miał babsku namalować transparent? *** Niewysoki mężczyzna w koszuli w kratę z podwiniętymi rękawami wyszedł z lokalu z wielką papierową torbą w lewej ręce. Brwi zrastały mu się nad nosem. Okrążył saaba, otworzył drzwi od strony pasażera i podał torbę kobiecie. – Lepiej jedźmy – powiedziała cicho. Spojrzał na śpiącą na tylnym siedzeniu pięcioletnią dziewczynkę i skinął głową. – Mam złe przeczucia – odezwała się znowu kobieta, kiedy znaleźli się z powrotem na drodze. Machinalnie gładziła zrolowany brzeg torby. – Może po prostu jesteś przewrażliwiona – mruknął bez przekonania. Rzadko myliła się w swoich przeczuciach. Zaczął mu się udzielać jej ponury nastrój. – Jedz – powiedział, żywiąc głupią nadzieję, że dzięki tej prozaicznej czynności wszystko wróci do normy. – Nic nigdy nie wróci do normy – odparła. Odwróciła się do tyłu, żeby popatrzeć na dziewczynkę. Zerknął na kobietę spod oka, a potem, manewrując lusterkiem, na uśpioną małą. To był jej pomysł, jej pragnienie. I jej odwaga, żeby postąpić wbrew obowiązującym w społeczności regułom. Sam nie poważyłby się okazać nieposłuszeństwa – nie śmiałby nawet rozważać takiego posunięcia. Dlaczego zatem odpowiadała mu tak, jakby to on ponosił winę za obecną sytuację? Przekrzywił z powrotem lusterko. Samochód. Ciemnozielony volkswagen, taki sam, jaki stał na parkingu. Zapewne ten sam – jakiś człowiek ruszył spod knajpy niemal równocześnie z nimi. Mężczyzna znów wbił wzrok w szosę. A kobieta nadal spoglądała na małą. Wyczuwał subtelną zmianę jej nastroju: oprócz smutku emanowała z niej teraz także bezgraniczna czułość.

– Zawsze chciałem cię zapytać, dlaczego właśnie mnie wybrałaś – powiedział, nie odrywając spojrzenia od drogi. Wielokrotnie miał to pytanie na końcu języka, ale zawsze powstrzymywał się przede zadaniem go. Teraz w zasadzie także tego nie zrobił. Jedynie poinformował ją o czymś, co dla niej i tak od dawna nie stanowiło tajemnicy. Przewyższała go pod każdym względem: była od niego silniejsza, mądrzejsza, bardziej niezależna i opanowana. A przy tym piękna. On zaś należał do przeciętniaków – i to przeciętniaków z dolnej półki, z czego doskonale zdawał sobie sprawę. W ich świecie nie sposób było udawać, że jest inaczej. Wystarczyła chwila rozmowy, by druga strona wiedziała, z kim ma do czynienia. Nieważne, co sobie wcześniej postanowił – kiedy dochodziło do konfrontacji z silniejszym, natura dyktowała mu sposób zachowania: kładł uszy po sobie i podwijał ogon. Oczywiście, w ludzkiej postaci czynił tak tylko w duchu, jednak uległość po prostu się wyczuwało. Fakt, że ona wybrała właśnie jego, słabeusza, nieustannie wprawiał go w oszołomienie. Cóż takiego mógł jej ofiarować? Jedynie uczucie, a tyle otrzymałaby także od równego sobie partnera. Nie powinien mieć kompleksów. Wybrała go, zatem pod jakimś względem wygrywał z innymi. Jednak w jej obecności niezmiennie czuł się gorszy... On nie potrafiłby złamać reguł. Kiedy tylko dorósł na tyle, by pozwolono mu odkryć jego drugą naturę, poznał także zasady, które odtąd regulowały właściwie każdą sferę jego życia, podobnie jak i życia każdego członka społeczności. I nie tylko się przeciw nim nie buntował, ale wręcz nie wyobrażał sobie funkcjonowania bez owych praw, jasnych i logicznych, nie pozostawiających miejsca na wątpliwości. Patrząc wstecz, na czasy, kiedy jeszcze o niczym nie wiedział, dziwił się, jak w ogóle znajdował wtedy siłę, by stawiać czoło kolejnym dniom. Pustym, pozbawionym sensu. Nie, sam nigdy nie postąpiłby samowolnie. A już na pewno nie uczyniłby tego, mając świadomość, że jego działanie grozi zgubą całej społeczności. Lecz zarazem nie umiał oprzeć się jej woli, kiedy podjęła decyzję. – Może właśnie sam sobie odpowiedziałeś – rzekła cicho. Słusznie zakładał, że już dawno wyczytała to pytanie w jego myślach. „Dlaczego wybrałaś właśnie mnie?”. Rozczulało ją, że ciągle powstrzymywał się od wypowiedzenia go na głos. Fakt, że dzisiaj wreszcie to zrobił, jedynie zwiększył jej niepokój. Nieraz zastanawiała się nad odpowiedzią. Nie dlatego, że miała problem z ich nierównym związkiem, ale ponieważ jego ta kwestia tak dręczyła. Nie wybierała go, oczywiście – nie związali się na tej zasadzie, że z licznego grona adoratorów po starannym namyśle zdecydowała się na niego. Po prostu się zakochała.

Pewnego dnia uświadomiła sobie, że z nim – i tylko z nim – pragnie spędzić życie. A on odwzajemnił jej uczucie. Jeśli więc jego pytanie miało sens, to co najwyżej w kontekście wyroków losu. Dlaczego przeznaczenie – czy jak zwać siłę, która pchnęła ich ku sobie – utworzyło akurat taką kombinację? Był od niej znacznie słabszy. Siłą woli przemieniał się jedynie podczas pełni i czterech, niekiedy pięciu poprzedzających ją okresów obecności księżyca na niebie, podczas gdy jej księżyc wcale nie był do tego potrzebny. Ów fakt lokował go niżej w społecznej hierarchii: nie zapanowałby nawet nad niewielką grupką zadaniową, gdy tymczasem ona przewodzenie miała we krwi. Zwykle w pary wiążą się osobniki o podobnym statusie. Społeczność potrzebuje przywódców, tak głównego, jak i pomniejszych, ci zaś pragną znaleźć godnych następców we własnych dzieciach. Potrzebuje jednak także szarych członków, którzy z kolei nie narzekają na swą poślednią pozycję. Wręcz lubią, gdy ktoś im mówi, co mają robić – nie widzą zatem powodu, by życzyć latoroślom innego losu. Swoi ciągną do swoich, tworząc w efekcie doskonale funkcjonujący organizm. Teoretycznie więc powinna była wybrać sobie silniejszego partnera, instynktownie szukając najlepszych genów, tak by jej dzieci wyrosły na cenionych członków społeczności. Ale może właśnie to instynkt jej podpowiedział, że jej geny wystarczą, by zapewnić potomstwu dobre cechy? Zresztą, kto wie, co się kryje w jego krwi? Tak jak wilczy gen potrafi nie ujawniać się przez wiele pokoleń, pozwalając jego nosicielom wierzyć, że są najzwyklejszymi ludźmi, tak samo on mógł przekazać dziecku jakąś istotną właściwość, o której istnieniu żadne z nich nie miało pojęcia. – Chcesz powiedzieć, że ktoś silniejszy by cię powstrzymał? – zapytał po chwili zadumy nad jej słowami. Uśmiechnęła się. – Właśnie. Niewykluczone, że związała się z nim dlatego, żeby dziś jej pomagał. Osobnik choć trochę silniejszy usiłowałby odwieść ją od powziętego zamiaru. Z pewnością też nie wykonywałby pokornie jej poleceń. Jeśli nie ugięłaby się pod ciężarem jego argumentów, doniósłby na nią liderowi, nie bacząc na niewątpliwą karę, jaka czekałaby ją za próbę złamania reguł. Zdradziłby ją, patrząc na kwestię z jej perspektywy, lecz z własnego punktu widzenia by ją ochronił. A przy okazji, być może, całą społeczność. On jednak był dostatecznie słaby, by podporządkować się jej woli, mimo że absolutnie nie popierał jej decyzji. – A nie sądzisz... że tak byłoby lepiej? – zapytał ostrożnie.

Przeszkadzało mu, że niekiedy nie umiał nawet normalnie z nią rozmawiać. Ilekroć humor jej nie dopisywał, odnosiła się do niego jak osobnik dominujący do najpośledniejszego członka watahy. Warczała na niego, odszczekiwała coś krótko w odpowiedzi, jego zaś kłuło w żołądku przy każdej kolejnej próbie konwersacji, tak że niemal bał się otworzyć usta. Ale przecież go kochała. Zapewne bardziej niż on ją – czytała jego myśli, podczas gdy on co najwyżej wyczuwał jej nastrój. – Nie – powiedziała. Spojrzał na nią, nieznacznie mrużąc oczy. – Nie lepiej czy nie kochasz mnie mocniej? – Nie lepiej. Dlaczego ciągle się zadręczasz? Milczał przez chwilę. – Powinienem był jakoś cię powstrzymać. – Nawet Karl by mnie nie powstrzymał. Nie w tym przypadku. Nawet lider. Najsilniejszy członek społeczności, któremu wszyscy winni byli bezwzględne posłuszeństwo. Cóż, zawsze stanowiło to jakieś pocieszenie. Z naczelnym przywódcą mało kto mógł się równać. On sam darzył Karla niemalże nabożną czcią; w niczym nie śmiałby konkurować z liderem. Wiedział, że jego kompleksy są godne pogardy. Tracił w jej oczach, gdy oddawał się takim rozważaniom. Ale ona też bywa irytująca, pomyślał ze złością. Choćby w tej chwili. Skoro naszło ją jakieś ponure przeczucie, powinna obmyślić plan, jak działać, by się nie urealniło. Nawet gdyby się nie udało, przynajmniej nie poddaliby się bez walki. Tymczasem zachowywała się tak, jakby z góry pogodziła się z losem. W imieniu ich obojga. Choć może była tylko przewrażliwiona. *** Spokojnie prowadził wóz w ślad za zwierzyną. Na drodze panował niewielki ruch. Od czasu do czasu jakiś pirat drogowy wyprzedzał najpierw Antoine’a, a potem saaba kilkaset metrów przed nim, nikt jednak nie przejawiał chęci, by się wbić między niego a śledzonych i już tam pozostać. Poruszali się z przepisową prędkością, ani kilometra powyżej dopuszczalnej granicy, żeby przypadkiem nie zainteresować sobą policji, ani kilometra poniżej, żeby nie tracić choćby sekundy. Wydawało się, że kierowca saaba prędzej czy później musi się zorientować, że ktoś za nim jedzie. Antoine miałby wówczas spory problem z dorwaniem bydlaków – bo te tutaj bez

wątpienia doskonale wiedziały, czym są, i znały swoje możliwości. Do wschodu księżyca pozostała niespełna godzina; mogłyby nawet urządzić na niego zasadzkę. Mimo to nie wątpił, że wszystko przebiegnie po jego myśli. Ścigał te bestie niemal od dziesięciu lat. Dostatecznie długo, żeby się nauczyć ufać instynktowi. Ufać Simone – choć w zasadzie nie zdziwiłoby go, gdyby ta, wiedziona pokrętną kobiecą logiką, postanowiła się na nim zemścić. Gdyby do tej pory po prostu wytrwale usypiała jego czujność, by wreszcie, przy którejś okazji, koncertowo go wystawić. Z drugiej strony, oboje byli wtedy dorosłymi ludźmi, kłótnie zaś zdarzają się w każdym związku. Jeśli Simone zareagowała akurat w ten sposób, podjęła suwerenną decyzję. Nie popełniła zresztą żadnego szaleństwa, na które nie zdecydowałaby się, gdyby nie starcie z Antoine’em. Cała sprawa miała wszelkie szanse zakończyć się po jej myśli, tyle że pojawiła się tamta cholerna bestia. Jeśli zatem ktoś zapracował sobie na furię Simone, to właśnie te bydlaki. Antoine zaś pełnił rolę użytecznego narzędzia zemsty, zasługującego w związku z tym na szczególną ochronę. Duch Simone wydawał się obdarzony umiejętnością zaglądania w przyszłość, dzięki czemu wiedział, jakie środki ostrożności okażą się niezbędne, jakie zaś tylko spowolnią pościg. Jeżeli więc podpowiadał Antoine’owi, że problemów nie będzie, znaczyło to, że jedynie on sam może je stworzyć, działając z przesadną zapobiegliwością. Nie dzielił się tymi przemyśleniami z kolegami po fachu – uznaliby go za niespełna rozumu. Szczerze mówiąc, ilekroć akurat nie ścigał zwierzyny, sam z ironią podchodził do swoich „objawień”. Potem jednak rozpoczynało się polowanie i ożywała w nim niezachwiana wiara we wskazania Simone. Dlatego uchodził w branży za nieodpowiedzialnego gościa, któremu zwyczajnie dopisuje szczęście. Niewątpliwie jednak ta dobra passa wreszcie się skończy, nikt zaś się nie kwapił, by w takiej chwili znajdować się u jego boku. Dlatego też nie lubili z nim współpracować, obruszali się na jego, jak sądzili, niefrasobliwość, a kiedy oddał celny strzał, podczas gdy oni nadal planowali, jak najbezpieczniej podkraść się do zwierzyny, kwitowali jego sukces wzruszeniem ramion: „Poczekaj, kiedyś powinie ci się noga”. Co prawda, jego relacje z towarzyszami nie zawsze tak wyglądały. Na samym początku, kiedy dopiero się wdrażał, cenili sobie jego towarzystwo i chwalili łatwość, z jaką przyswajał umiejętności niezbędne w pracy łowcy. Jakby się do tego urodził. Dopiero z czasem, gdy w trakcie polowań i pościgów coraz bardziej polegał na podszeptach Simone, nastawienie reszty wobec niego uległo zmianie. Nie dbał o ich opinię. Ani myślał się tłumaczyć, nie potrzebował ich wsparcia podczas łowów. A że w trakcie podchodów namierzanie zwierzyny przychodziło mu bez trudu, to raczej inni podczepiali się pod Antoine’a, psiocząc pod nosem na jego ryzykowne metody działania.

Wolał pracować sam, ale taka postawa nie była w środowisku dobrze widziana. Ponieważ nie zamierzał odcinać sobie dostępu do źródła cennych informacji, nie protestował, gdy któryś z kolegów chciał do niego dołączyć. Oficjalnie niewiele mogli mu zarzucić: ryzykował jedynie własne życie, a jeśli ktoś upierał się, by także w tym uczestniczyć – jego sprawa. Pozostałych łowców najbardziej irytowało chyba to, że wbrew wszelkim regułom prawdopodobieństwa Antoine raz za razem wychodził z polowania zwycięsko, dowodząc mylności ich prognoz. Zapewne w duchu niejeden życzył mu potknięcia. Istniały, oczywiście, wyjątki. Taki Dirk na przykład samodzielnie znajdował tropy, po czym chętnie zapraszał Antoine’a do współpracy. Obaj byli swego rodzaju wyrzutkami w tym raczej zgranym środowisku; przypuszczalnie dzięki temu łatwiej akceptowali siebie nawzajem. Dirk, choć nigdy nie słyszał o Simone, nie podawał w wątpliwość metod towarzysza. Antoine z kolei nie reagował sceptycznym uśmieszkiem na iście fantastyczne teorie Niemca, nie zadawał też niewygodnych pytań. Ani nie chwalił się na prawo i lewo wspólnymi dokonaniami. Dla Antoine’a liczyło się dorwanie kolejnej sztuki. W jaki sposób Dirk do niej dotarł i jak się owa śmierć wpisywała w jego tajemniczy plan generalny, pozostawało kwestią drugorzędną. Dirk kwalifikował się raczej do myślicieli. Snuł swoje teorie, mniejsza o to, czy prawdziwe, niewątpliwie jednak owocujące od czasu do czasu namiarem na zwierzynę, w dodatku – jak choćby przed paroma dniami – zwierzynę większego kalibru. Natomiast gdy trzeba było pociągnąć za spust, zdarzało się, że Niemcowi zadrżała ręka. Dlatego często wzywał Antoine’a, który robił swoje, a potem wsiadał do wozu i odjeżdżał, nie bawiąc się w zbędne rozmyślania. Teraz także nie myślał o sprawie, która przywiodła go do Norwegii. Głównie dlatego, że wspomnienia związane z Simone nie pozostawiały wiele miejsca na jakiekolwiek inne rozważania, ilekroć jednak na chwilę wracał do rzeczywistości, bardziej pochłaniała go kwestia, jaki to interes sprowadził ściganą przezeń parę w pobliże tamtego domu, oraz czym zajmowali się potem, kiedy odkryli, że ich znajomek dokonał żywota. Czemu w takiej sytuacji czym prędzej nie umknęli z kraju? Jeżeli zaś postanowili zaszyć się gdzieś i przeczekać, dziwiło, że tak szybko wychynęli z kryjówki. Czuł, że mieli tu coś ważnego do załatwienia. Na tyle ważnego, że nawet śmierć niedoszłego pomocnika nie wpłynęła na zmianę ich planów. Jaka sprawa była dla tych bestii aż tak istotna? Antoine nie lubił podobnych niewiadomych. Bo przecież nie ulegało wątpliwości, że nie znajdzie okazji, by zadać im to pytanie. ***

Simone nie tylko nie wyłapywała jego sygnałów, ale wręcz stawała się coraz bardziej męcząca, całkiem jakby zbliżająca się piąta rocznica związku poruszyła w niej jakąś uśpioną dotąd strunę. Czyżby stąd brały się ich aktualne kłopoty? Zaczynała na Antoine’a naciskać, jego zaś – jak zresztą każdego wolnego człowieka – denerwowały wszelkie próby wywierania nań presji. Poszedł na pieprzoną architekturę, bo tak życzył sobie jego ojciec! Nigdy więcej nie postąpi wbrew sobie. Czyniła na przykład aluzje, bynajmniej nie dyskretne. Nie potrafiła przejść obok dzieciaka, żeby się nim nie zachwycić, choćby smarkacz odziedziczył najgorsze geny obojga dalekich od ideału rodziców. W trakcie każdej rozmowy, na dowolny temat – mogło chodzić o kolację ze znajomymi albo loty kosmiczne – wtrącała jakąś kretyńską uwagę tyczącą rodziny i macierzyństwa. Początkowo Antoine udawał, że nie słyszy, nie dostrzega, nie pojmuje. Ale przecież nie był idiotą; nie chciał też, żeby Simone go za takiego uważała. Wyobrażał sobie, jak żali się Françoise i Geneviève, jakiego ma niepojętnego faceta, na co te krowy zgodnie kiwają głowami. Gdyby chociaż przy tej okazji doradziły jej, żeby znalazła sobie innego! Antoine skrzywił się, majstrując kluczem w zamku, który ni cholery nie chciał się otworzyć, uświadomił sobie bowiem, że takie rozwiązanie również wcale by mu nie odpowiadało. Czy nie mogli najzwyczajniej w świecie rozstać się w przyjaźni, jak kulturalni ludzie? W każdym razie w końcu męska duma nie pozwoliła mu dłużej odgrywać kretyna: musiał zareagować na jej sugestie. Trzy dni dumał nad tym, jak przeprowadzić rozmowę, żeby uciąć temat kategorycznie, aczkolwiek w niekonfliktowy sposób. – Przecież jesteś jeszcze za młoda na dziecko – stwierdził swobodnie. – Całe życie przed tobą, a ty już teraz chcesz wiązać sobie kamień u szyi? – Mam trzydzieści jeden lat. Roześmiał się. – Dopiero za kilka miesięcy. Jesteś jedyną znaną mi kobietą, która zawyża swój wiek. Patrzyła na niego tym swoim wybitnie wkurzającym, pełnym wyrzutu spojrzeniem. Trochę tak, jak, nie przymierzając, matka na niesfornego synka, gdy ten nie umie zachować się w towarzystwie. – Ty masz prawie trzydzieści pięć – powiedziała. – Zamierzasz grać z synem w piłkę jako siedemdziesięciolatek? – Zawsze demonizujesz! – wściekł się. – Do siedemdziesiątki jeszcze mi trochę zostało. Pomyślę o dziecku jako czterdziestolatek. A na razie, podoba ci się to czy nie, należę nadal do grona wolnych trzydziestolatków! Masz świetną pracę, robisz karierę, a chcesz rzucić wszystko dla pieluch, garów i nieprzespanych nocy? – przybrał łagodniejszy ton. – Możemy kupić jakieś zwierzę. Kiedyś chciałaś kota...

Nie odpowiedziała. Do cholery, swego czasu męczyła go o kota! „Żeby było w domu trochę życia, kiedy zostajesz dłużej w pracy”. No właśnie. Niech się najpierw wprawi na kocie – przekona się, jaki to kłopot, uwiązanie, obowiązki. A co dopiero dziecko! Wkurzyła go nieprzeciętnie. Nieustannie starał się ją odmładzać, mimo że, po prawdzie, koło oczu pojawiły jej się już kurze łapki. Ona tymczasem bezczelnie dodawała mu lat! Czuł się nadal młody, jakby dopiero co ukończył studia. Nie musiał już teraz snuć planów na odległą przyszłość ani tym bardziej liczyć każdego miesiąca, jaki mu pozostał na tym świecie. Na dobrą sprawę nie znalazł sobie jeszcze celu w życiu – coraz dobitniej się przekonywał, że architektura nie stanowi jego powołania, a jak dotąd nie wymyślił dla siebie bardziej interesującego zajęcia. Zastanawiał się, czy Simone mogłaby go wrobić. Na samym początku ustalili, że tylko ona się zabezpiecza. Czy była już na tyle zdesperowana, żeby go oszukać? Po kobiecie można się spodziewać wszystkiego, kiedy zaczynają jej buzować hormony. Rzecz oczywista powyższe obawy nie pozostały bez wpływu na ich pożycie seksualne, jedyny element tego związku, który do tej pory był bez zarzutu. I to tylko pogłębiło frustrację Antoine’a. Jeśli przy tym wszystkim nie mógł jeszcze liczyć na dobre ruchanko wieczorem... Bo przecież nie przyzna się Simone do swych lęków, na przykład zaczynając używać prezerwatyw. W ten sposób podsunąłby jej pomysł, o ile sama dotąd na niego nie wpadła. Niekiedy odnosił wrażenie, że nienawidzi Simone. Choćby za ów cierpiętniczy wyraz twarzy, z jakim obnosiła się przez tydzień po tamtej rozmowie. No i jak tu powiedzieć kobiecie, która chce mieć z nim dziecko, że z nią zrywa? *** Dziewczynka na tylnym siedzeniu poruszyła się i przeciągnęła, więc ponownie przekrzywił lusterko, żeby na nią spojrzeć. Napotkał jej nieufny wzrok. Nieufny... Wyrażał swe pobożne życzenie, bo tak naprawdę dziecko patrzyło na niego z czystą nienawiścią. – Jesteś głodna, skarbie? – zapytała jego towarzyszka. Słyszał podtekst w pytaniu: mała nie powinna była zobaczyć tamtej sceny. Nawalił, zaczął strzelać zbyt szybko. Nawet się nie zorientował, że dziewczynka wszystko widzi. Ich krew. I śmierć. Dla pięcioletniego dzieciaka musiało to być potworne doświadczenie, które zapewne odciśnie trwałe piętno na jej psychice. Jak zwykle nie sprostał jej oczekiwaniom. Wina niezmiennie leżała po jego stronie; ona, zorganizowana i przewidująca, ułożyła plan doskonały, do którego miał się tylko w każdym punkcie zastosować. Mimo to zawiódł. Nie skomentowała tego ani słowem, lecz przecież wyraźnie wyczuwał, że ma do niego pretensję. Na powrót skupił się na drodze.

Mogła zaprzeczać, ale stanowił dla niej zaledwie narzędzie. Realizował jej cel, podług jej planu. Cel, którego nie popierał – który go wręcz przerażał. On marzył tylko o spokojnym życiu w społeczności, w gronie przyjaciół. O piastowaniu wyznaczonej mu funkcji. Chciał czuć się potrzebny, nie wyróżniając się przy tym. Pragnął wychowywać wraz z nią gromadkę dzieci. Mogli mieć ich jeszcze wiele. Kiedy osiągnęłyby wiek szkolny, na kilkanaście lat przenieśliby się wraz z nimi między ludzi, gdzie by się uczyły i bawiły z rówieśnikami, przez długi czas nie wiedząc nic o swej drugiej naturze. Potem nastąpiłoby ich wtajemniczenie, a kilka lat później – wspólny powrót do swoich. Dzień po dniu żyliby zgodnie z zasadami, wzorem wielu szczęśliwych rodzin przed nimi. Jednakże ona przekreśliła swoją decyzją te marzenia. Jeżeli zaś tamta kobieta mówiła prawdę, być może przekreśliła też przyszłość w ogóle. Dlaczego? Wcale nie był pewien jej motywów i to właśnie najbardziej mu przeszkadzało. Na pierwszy rzut oka mogło się zdawać, że chodzi o uczucia, znał ją jednak na tyle dobrze, by powątpiewać w prawdziwość tej oczywistej odpowiedzi. A jeśli przesądziła jej przekorna natura? Jeśli poświęcił wszystko w imię urażonej kobiecej dumy? Ktoś ośmielił się narzucić jej swoją wolę, postanowiła więc pokazać, kto jest silniejszy. Spostrzegł, że nieznacznie zmarszczyła brwi. I dobrze. Niech odczuje jego złość. – Kochanie? – Nadal koncentrowała uwagę na dziecku. Dziewczynka spojrzała na nią odrobinę wyzywająco. – Chce mi się siusiu – rzuciła. – Zaraz znajdziemy parking – odparła z uśmiechem. – Wyspałaś się? Mała milczała zawzięcie. Chciałaby móc powiedzieć jej, że wszystko się ułoży, że wkrótce wspomnienia zblakną, a z czasem nadejdzie zrozumienie. Od kilkunastu godzin jednak miała poczucie, że czasu akurat im brakuje. Dlaczego nie pojawiło się wcześniej, gdy jeszcze mogli się cofnąć? Wróciliby do ich niewielkiej osady, jak gdyby nic się nie stało. Jakby chodziło jedynie o krótką, szaloną, pozbawioną konkretnego celu eskapadę, owoc jej fantazji. Dokładnie to zasugerowała tuż przed wyjazdem Ingrid. Nie zdołałaby okłamać lidera bezpośrednio, ale liczyła, że kiedy znikną, przyjaciółka podzieli się z Karlem zasłyszanymi informacjami. Ten zaś w efekcie wstrzyma się na parę dni z pościgiem. Ich powrót przekształciłby kłamstwo w prawdę. Aż wreszcie także oni uwierzyliby, że nigdy nie planowali niczego więcej niż tylko parodniowy wypad w poszukiwaniu tchnienia wolności. Niewykluczone nawet, że lider, w przypływie dobrego humoru, nie ukarałby ich za tak drobne nieposłuszeństwo. Mrzonki. Gdyby przeczucie pojawiło się wcześniej, odrzuciłaby je. Zarazem ów niedostatek czasu nie dotyczył bezpośrednio małej. Musiała zatem jak najszybciej przekazać dziewczynce możliwie dużo informacji. W takiej formie, by dziecko

je przyswoiło i zapamiętało, a dorosła osoba zdołała potem przetworzyć i wyciągnąć na ich podstawie właściwe wnioski. – Znasz bajkę o Srebrnej Księżniczce? – Chce mi się siusiu. Kobieta spojrzała pytająco na partnera. – Na razie nie mam się gdzie zatrzymać – odwarknął. Przeniosła wzrok z powrotem na pięciolatkę. Mała patrzyła na nią oczami zwężonymi w szparki, gniewna, ostrożna – ale przynajmniej bez nienawiści, jaką reagowała na wszelkie próby kontaktu podejmowane przez niego. No cóż, w końcu byli obcymi ludźmi, którzy brutalnie wtargnęli w jej życie, niszcząc wszystko, co znała i kochała. Zwłaszcza on. Niewątpliwie uosabiał dla niej aktualnie całe zło tego świata. A jeśli mała nigdy nie zrozumie? Jeśli także i ją znienawidzi? – Chce mi się siusiu. – Zaraz, maleńka – powiedziała łagodnie, wyciągając do niej rękę. Dziewczynka cofnęła się odrobinę. – Jest parking. – Wskazał mijany znak. Chwilę później wrzucił kierunkowskaz i skręcił z asfaltu w gruntową leśną dróżkę. Niewielka polana znajdowała się jakieś sto pięćdziesiąt metrów od szosy, odgrodzona od niej pasmem drzew. Było tu sielsko, zacisznie – i w tej chwili całkiem pusto. – Zjemy tutaj? – zapytał, wyłączywszy silnik. – Tylko z nią pójdę. Kiedy się zagłębiły w las, wziął papierową torbę i zaczął wykładać jedzenie na drewniany stół. *** – Co się z tobą dzieje? – zapytała Simone, kiedy tylko przekroczyła próg mieszkania. Dotarła niedługo po nim, ale oczywiście uważała, że od swego powrotu z pracy Antoine powinien był się uporać z tysiąc pięćset jedenastoma czynnościami. – O co ci znowu chodzi? – Natychmiast przypuścił atak odwetowy. – Zapomniałem kupić pieprzone wino, więc zaraz coś musi się dziać?! Miałem w robocie zły dzień. Nie wymagaj ode mnie, żebym w takiej sytuacji przejmował się jeszcze głupim winem! Dlaczego musiał związać się z osobą tak namolnie drobiazgową? Kiedy coś sobie umyśliła, najdrobniejsze odstępstwo urastało do rangi zbrodni. Zapomniał kupić wino! Jakby straszliwym problemem było wstąpienie po drodze do jakiegoś sklepu. Milczała. Niekiedy naprawdę jej nie znosił. Tak bardzo, że... – Dobrze wiesz, że nie mówię o winie – odezwała się wreszcie.

– A skąd niby, do cholery, mam wiedzieć, o czym mówisz? Wydaje ci się, że umiem czytać w twoich myślach? – Jutro przypada nasza piąta rocznica. – No i? – prychnął po chwili. Co ją znowu ugryzło? Czemu go dręczyła? Najpierw w pracy wkurzył go Gerard, potem Antoine ugrzązł w korkach, zapomniał kupić cholerne wino, a kiedy wreszcie dotarł do domu, gdzie powinien mieć, do diabła, prawo do odrobiny spokoju, jej zbierało się na poważne rozmowy. Jakby tamta o dziecku sprzed dwóch tygodni nie wystarczyła aż nadto! Niby co miał jej odpowiedzieć? „Masz rację, skarbie, pora z tym skończyć”? Przecież nie takich słów po nim oczekiwała. Chciała usłyszeć, że Antoine wielbi ją nad życie, każdego dnia w pracy marzy o chwili, gdy wieczorem weźmie ją w ramiona, a wszystkie inne kobiety świata w zestawieniu z nią wydają mu się poślednie. I że, jakżeby inaczej, pragnie mieć z nią dziecko, natychmiast. – Czy ty mnie jeszcze kochasz? – zapytała. Wściekł się. – Co to znowu za pytanie? Skoro z tobą jestem, to chyba oczywiste? Twoim zdaniem bym się katował? Mieliśmy spędzić miły weekend w górach, a ty mi wyjeżdżasz z takimi pytaniami?! Jeśli coś ci się nie podoba, jeśli chcesz się rozstać, nie będę cię zatrzymywał siłą! Simone stała i gapiła się na niego jak jakaś otumaniona krowa. Jeżeli zamierzała wyprowadzić go z równowagi, niewątpliwie jej się udało. Gdyby nie był kulturalnym facetem na poziomie, mógłby jej nawet przyłożyć. Ostatnie zdania tyrady wywrzeszczał. Czy gdyby wówczas spokojnym tonem oznajmił Simone, że z nimi koniec, nie pojechałaby do domku w lesie? Wyobrażał sobie, jak po jego wyjściu stała w kuchni, a po policzku spływała jej samotna łza. Potem nagle się ożywiła. Zdecydowanym krokiem podeszła do stolika w przedpokoju, złapała klucze do domku Sebastiena i Marie, podniosła z podłogi spakowaną zawczasu torbę – bo Simone nigdy nie zwlekała z przygotowaniami do ostatniej minuty przed wyjściem – i zatrzasnęła drzwi. Byłoby bardziej melodramatycznie, gdyby poszła prosto do windy: wzgardzona, lecz dumna kobieta. Simone jednak nie zostawiłaby niezabezpieczonego mieszkania. Dlatego, z ciężką torbą przewieszoną przez ramię, żeby przypadkiem nie uczepiły się jej zarazki z korytarza, skrupulatnie przekręciła klucze we wszystkich trzech zamkach. Na co liczyła? Oczywiście na to, że Antoine podąży za nią. Idealnie w sobotę, jak na zamówienie, przypadała piąta rocznica ich związku – to znaczy, jeśli wierzyć Simone, on bowiem nigdy nie miał głowy do takich bzdurnych obliczeń. Niewątpliwie kalkulowała, że dołączy do niej

przed sobotnim wieczorem, skruszony, z winem, o którym tak lekkomyślnie zapomniał, i ewentualnie bukietem kwiatów. A ona odegra urażoną królową, nim miłosiernie udzieli mu rozgrzeszenia. Spędzili w tym domku niejeden romantyczny weekend, dlatego Antoine bez trudu wyobraził sobie Simone idącą wysadzaną sosnami alejką, z torebką i torbą podróżną przewieszonymi przez ramię, tak by ręce mieć wolne na zakupy, które zrobiła po drodze – bo jednak nerwy nieco ją zawiodły i nie wzięła z kuchni kartonu z prowiantem. Nie dało się podjechać autem pod sam dom; miejsce postojowe znajdowało się około pięćdziesięciu metrów niżej. Stamtąd szło się pod górę wąską, krętą ścieżką. Zdaniem Antoine’a rozwiązanie było cholernie niepraktyczne, ale Sebastien i Marie, zresztą pospołu z Simone, uważali, że dodaje ono drewnianej chatynce romantyzmu. Celowo nie zainstalowano w niej telefonu ani telewizora, a widok z okna miałby zeszpecić samochód? Całe szczęście, że w tym pędzie ku naturze gospodarze nie zrezygnowali z elektryczności. Cóż, darowanemu koniowi... – więc nie narzekał. Podobnie jak nie buntował się, kiedy Sebastien uparcie mówił o „domku w górach”, choć w opinii Antoine’a określenie „chatka na pagórku” trafniej oddawałoby charakter tego miejsca. Rozważał, czy sprawy potoczyłyby się inaczej, gdyby auto stało pod domem. Wtedy zapewne kluczyki tkwiłyby w stacyjce, gdyż nawet przezorna zwykle do przesady Simone nie widziałaby powodu, by je wyjmować w równie spokojnej, wyludnionej okolicy. Puściłaby się sprintem do samochodu, odpaliła silnik, który, oczywiście, zaskoczyłby za pierwszą próbą, i odjechała z piskiem opon. Ze ścieżki było jednak bliżej do domu niż do auta, a zresztą bez kluczyków i tak nie miałaby z niego pożytku. Z kolei uciekanie do budynku o zwykłych, niezabezpieczonych oknach osobie tak rozsądnej jak Simone musiało wydać się nonsensowne. Gdyby chociaż był tam telefon, albo gdyby Sebastien trzymał broń... A tak – znalazłaby się w pułapce. *** Stanął w poprzek dróżki, tuż przy szosie. Zablokował tym sposobem zarówno wjazd, jak i wyjazd z leśnego parkingu: zwierzyna mu nie ucieknie i żaden przypadkowy podróżny nie zaskoczy go przy pracy. Z drogi jego wóz był doskonale widoczny, niewykluczone więc, że ktoś oburzy się na takie nieprzepisowe parkowanie, a nawet nabierze podejrzeń. Z drugiej strony, Norwegowie raczej nie uchodzą za wścibskich. Zresztą, i tak wynajął passata na fałszywe nazwisko. Wysiadł, jedynie przymykając drzwi, żeby nie hałasować. Jeśli parking znajdował się dostatecznie daleko od szosy, istniała minimalna szansa, że nie zdążyli się zatrzymać, nim Antoine zgasił silnik, a zatem – że go nie usłyszeli.

Spojrzał na zegarek. Do wschodu księżyca – księżyca w pełni – pozostało niecałe czterdzieści minut. Jeśli szybko nie załatwi sprawy, będzie go czekać przeprawa z bardzo niebezpiecznym przeciwnikiem. Choć Dirk twierdził, że nie wszystkie potrzebują do przemiany księżyca... No i niewykluczone, że te tutaj mają broń. To mogła być zasadzka. Każdy inny łowca na jego miejscu natychmiast przyjąłby taką ewentualność. No bo czy zwierzyna zjeżdżałaby, ot tak sobie, na odludny parking, wręcz wystawiając się na odstrzał? A jeśli właśnie nadszedł ów moment, kiedy Antoine nie powinien ślepo zawierzyć instynktowi? Jeżeli Simone w końcu znudziła się grą? Była jednak torba z jedzeniem z przydrożnej restauracji. Zrozumiałe, że nie stali pod knajpą, jedząc w samochodzie – w takim przypadku równie dobrze mogliby się posilić w środku, jak przeciętni turyści. Skoro zdecydowali się na potrawy na wynos, wydawało się naturalne, że postanowili spożyć je w jakimś ustronnym miejscu. Każdy inny łowca uznałby takie wyjaśnienie za podejrzanie oczywiste. Zaparkowałby w bezpiecznej odległości od parkingu, a potem skradałby się przez las, tracąc cenne minuty, dzielące go od wschodu księżyca, i ryzykując, że zwierzyna upora się z zawartością papierowej torby i odjedzie w siną dal, nim on zbliży się na odległość strzału. Każdy inny łowca zostałby sam w pustym lesie, jak ostatni kretyn. Antoine ruszył gruntową drogą z gotowym do strzału pistoletem z tłumikiem. Żałował, że nie ma przy sobie sztucera, z drugiej jednak strony cieszył się, że dysponuje choć tą bronią. Z pewnością była bardziej dyskretna... Zakładał, że pozbędzie się pistoletu przed wjazdem do Szwecji. W zasadzie powinien był uczynić to natychmiast po wykonaniu zleconej mu przez Dirka roboty, zwłaszcza że prawa statystyki wykluczały spotkanie ze zwierzyną w tak krótkim czasie od załatwienia poprzedniej sztuki. Antoine zamierzał spokojnie wrócić do Francji, ograniczając ryzyko do minimum – a obcokrajowiec z bronią palną nie przypadłby do gustu żadnej policji. Bez pistoletu nie miałby czego tu szukać. Na jedną sztukę może poważyłby się ruszyć z nożem, ale dwie... to już zakrawałoby na samobójstwo. Zatem znowu musiała zadziałać Simone – bo nie potrafił wyjaśnić, dlaczego, wbrew logice i zasadom bezpieczeństwa, zachował broń. Szedł cicho, piaszczyste podłoże wytłumiało jego kroki, lecz trudno byłoby to nazwać skradaniem. Wiatr mu sprzyjał – Antoine podchodził zwierzynę idealnie od zawietrznej. Nie próbował planować kolejnych ruchów. Odnotowywał jedynie szczegóły otoczenia, pewien, że także tym razem Simone go nie zawiedzie. ***

Rozpakowała się od razu po przyjeździe, tradycyjnie wyjmując wszystkie rzeczy z torby. Ułożyła koszulki i spodnie na półkach, spódnice i bluzki powiesiła na wieszakach, buty zaniosła do niewielkiego przedpokoju, w łazience rozmieściła kosmetyki. Jakby wprowadzała się tu co najmniej na miesiąc. Ta jej nieumiejętność ograniczenia się do paru rzeczywiście niezbędnych drobiazgów doprowadzała Antoine’a do szału, ilekroć gdzieś razem wyjeżdżali. Zgłodniała, więc przygotowała sobie lekką kolację. Tymczasem słońce już dawno zaszło, mrok rozświetlał jednak wspaniały księżyc w pełni. Noc była ciepła, cicha, pełna dźwięków, które w uszach mieszczuchów pokroju Simone urastają do rangi cudownej muzyki. Nic dziwnego, że postanowiła się przejść. Szła ścieżką przez sosnowy las, nasłuchując odgłosu silnika jego wozu. Jeśli nie tego samego wieczoru, to kiedyś przy okazji nie omieszkałaby wypomnieć Antoine’owi, że przez jego humory niepotrzebnie spalili dwa razy więcej benzyny. Jego humory! Tyle że on nie zamierzał za nią jechać. Na pewno nie w piątek. Zbyt go wkurzyła; uznał, że będzie dla niej lepiej, żeby jej już tego dnia nie oglądał. Co to w ogóle za pytanie: „Czy jeszcze mnie kochasz?”. Naprawdę nie było jej stać na oryginalniejszą kwestię? Naoglądała się głupich seriali, o których później godzinami rozprawiała z tymi swoimi przyjaciółkami od siedmiu boleści, podniecając się losem jakiejś niedorozwiniętej kretynki. Po czym sama wyjeżdżała z tekstem rodem prosto ze ścieżki dialogowej takiego „arcydzieła”. I co miał jej odpowiedzieć? Zareagował tak, jak zrobiłby to każdy rozsądny facet na jego miejscu. Zamierzał podążyć za nią dopiero w sobotę, a i to bynajmniej nie z samego rana. Dotarłby tuż przed wieczorem, żeby pokazać, jaki jest na nią zły. Jeśli zaś ona chce nadal stroić fochy i popsuć ich piątą rocznicę – proszę bardzo, tylko niech potem nie ma do niego pretensji. W sobotę około południa gniew już mu przeszedł. Kupił nawet nieszczęsne wino, które dołożył do zapomnianego przez nią kartonu z prowiantem. Rozważał, czy nie ulec i nie wyruszyć wcześniej. Zjadłby z nią obiad, a potem spędził miłe popołudnie. Tak, by nie miała podstaw do gderania. Gdy zadzwonił telefon, pierwszą myślą Antoine’a było: „Zatem problem sam się rozwiązał”. *** – No chodź, zjemy coś dobrego – powiedziała zachęcająco. W małej pragnienie ucieczki jaśniało wręcz oślepiającym blaskiem, choć starała się je zakamuflować. – Na pewno jesteś głodna. Zobaczysz, czekają na nas same frykasy.

Podobnie jak wcześniej on, prozaicznymi stwierdzeniami usiłowała przywrócić świat do stanu normalności. Złościł się na nią. I zasłużyła sobie na to. Gdy w aucie powiedziała „nie”, chodziło jej o to, że niesłusznie zakładał, iż w ich związku ona kocha mocniej. Po prostu miała doskonale wyczulone zmysły. Niekiedy nawet czytała w myślach obcych, obojętnych jej osób, a z nim łączył ją przecież silny związek emocjonalny. W ostatniej sekundzie stwierdziła jednak, że zrani go tą odpowiedzią. Początkowo by się ucieszył, że wreszcie jest w czymś lepszy. Dopiero później uzmysłowiłby sobie, że akurat w tej jednej kwestii wolałby uznać jej wyższość. Kochała go, o tak. Lecz go poświęciła. Zmusiła do zrobienia czegoś, co napawało go przerażeniem. W zasadzie bał się w życiu tylko utraty jej oraz wykluczenia ze społeczności. Kochał społeczność zaledwie odrobinę mniej niż ją – ale ta odrobina wystarczyła. Co oznaczało także, że on nigdy by jej nie poświęcił, w imię żadnej sprawy, żadnego nadrzędnego celu. Znała jego marzenia, wyobrażenia na temat ich wspólnego życia. Starała się do nich dopasować, naprawdę. Nie przekonały jej jednak wyjaśnienia tamtej kobiety, które on przyjął bez zastrzeżeń. Bo też jego nie nachodziły przeczucia, zadające kłam jej kilku istotnym stwierdzeniom. Poniekąd mu zazdrościła. Ktoś silniejszy i mądrzejszy od niego coś twierdził, zatem widocznie tak było – koniec tematu, żadnych dociekań, żadnych skrywanych wątpliwości. W zasadzie obyłby się nawet bez wyjaśnień. Wystarczyłoby, żeby lider wezwał go do siebie i oznajmił, iż tego poświęcenia wymaga od niego dobro społeczności. Ona tak nie potrafiła. Udawała pogodzoną z faktami, a nawet próbowała się z nimi pogodzić. Lecz gdzieś w tle tych wysiłków nieustannie tliło się w niej zarzewie buntu. Analizowała nawiedzające ją sporadycznie wizje, poszukiwała informacji, gromadziła środki. Snuła plany na przyszłość, kiedy cel główny zostanie już osiągnięty. I wiedziała, że będzie go potrzebować do realizacji tych zamierzeń. Gdyby szczerze jej na nim zależało, nie wciągałaby go w to bagno. Cierpiałby po jej odejściu, uważał, że powinna pozwolić mu wybrać, lecz na dłuższą metę byłby mniej nieszczęśliwy. Jednakże sama nie dałaby sobie rady, więc zażądała od niego największej ofiary. Pewna, że on podąży za nią. Może nie czułaby się z tego powodu tak podle, gdyby na parkingu pod przydrożną jadłodajnią nie odniosła nagle wrażenia, że dotarli do kresu drogi. Pocieszała się, że dotąd jej przeczucia nie zawsze się sprawdzały. Niekiedy po prostu się czymś zasugerowała albo na wierzch wypływały jej utajone obawy. Także obecnie mógł zadziałać stres. Cokolwiek on myślał sobie na ten temat, nigdy wcześniej nie złamała obowiązujących w ich środowisku zasad. Nawet w drobnych kwestiach, a tutaj – ponoć – w grę wchodziło co

najmniej dobro całej społeczności. I wyłącznie na niej spoczywała odpowiedzialność za tę decyzję. Nie była aż tak silna, za jaką ją uważał. Ponieważ nie chciała go dodatkowo niepokoić, udawała, że wszystko przebiega zgodnie z planem. Naprawdę jednak sprawy zaczęły się jej wymykać spod kontroli już w chwili, kiedy się okazało, że nie mogą liczyć na pomoc Gunnara. Jakby los najpierw szczególnie ich sobie upodobał, potem zaś znienacka się rozmyślił i mnożeniem przeszkód usiłował zrównoważyć swą wcześniejszą hojność w szafowaniu sprzyjającymi okolicznościami. Zdołała przekonać partnera, że śmierć Gunnara nie krzyżuje im planów. Że wcale nie miała pewności, czy może zaufać bratu, do ostatniej chwili wahała się, jak wiele powinna mu powiedzieć. Niewykluczone, że i tak zarządziłaby odwrót spod jego domu. Nie rozpaczała nad utratą brata. Nie poczuła nawet smutku. Co najwyżej przez chwilę ogarnął ją niepokój, czy Gunnar nie zginął w związku z wysłanym za nimi pościgiem, jeśli Karl mimo wszystko nie dał się zwieść bajeczce przekazanej ustami Ingrid. Lecz uchyliwszy okno, wyczuła woń łowców – charakterystyczny zapach ludzi używających na co dzień mieszanek ziół, po które tak zwany szary obywatel nigdy nie sięga. Uspokoiła się: zwykły przypadek, po prostu. Jednakże śmierć Gunnara okazała się zaledwie preludium. Zrozumiała to, gdy padł pierwszy strzał. On sądził, że nawalił, strzelił zbyt szybko i doprowadził do tego, że mała była świadkiem całej sceny. Powinna mu powiedzieć, że w niczym nie zawiódł – to ona nie przewidziała, że dziewczynka wyczuje niebezpieczeństwo. Założyła, że dziecko obudzi dopiero huk wystrzału, a ona zdąży wbiec po schodach na piętro, by zatrzymać je w pokoju, podczas gdy na dole on będzie rozprawiał się z tamtymi. Kiedy jednak wtargnęła do domu, mała stała już w drzwiach salonu. Mocniej ścisnęła jej rączkę: „Nie uciekniesz mi”. Dziewczynka chyba prawidłowo odczytała przesłanie. Nie próbowała się wyrywać, mimo że pragnienie ucieczki nadal przyćmiewało w niej wszelkie inne myśli i emocje. Tak, była rozgarniętym dzieckiem. Orientowała się, że jej intencje nie stanowią dla porywaczy tajemnicy, a zatem realizacja zamierzenia nie będzie prosta. Cierpliwie czekała na okazję, starając się uśpić ich czujność. Może tylko nie zaglądała na tyle daleko w przyszłość, by się zastanowić, co pocznie ze sobą później. Obserwowała małą spod oka, kiedy wracały na parking. Czy prawidłowo odczytała, co się roi w jej główce? Niekiedy gubiła się między rzeczywistością a wyobrażeniem. Zapewne jedynie wyciągnęła logiczne wnioski z ogólnego nastawienia dziewczynki, a na prawdziwe czytanie myśli przyjdzie czas później, kiedy ich związek się zacieśni. Czas... Zobaczyła go spomiędzy drzew. Stał przy piknikowym stole i w oczekiwaniu na ich powrót bawił się kubkiem z kawą.

Wyszły z lasu akurat w chwili, kiedy rozległo się pyknięcie, a on zachwiał się i oparł o stół, zgniatając papierowy kubek. Kawa rozlała się po drewnianym blacie. Opadł na kolano. Zamarła. Mała krzyknęła z bólu, w chwili gdy zbyt mocno ścisnęła jej dłoń. – Uciekaj! – krzyknął, lecz ona nadal tkwiła w bezruchu. Dopiero kiedy się poderwał i ruszył w jej stronę, umykając kolejnej kuli, która rozorała ziemię tuż za nim, gwałtownie wróciła do rzeczywistości. Szarpnięciem porwała małą na ręce – zbyt brutalnie, bo dziewczynka pisnęła i nie przestała protestować, kiedy umykały przez las. Biegła z pięciolatką w ramionach, wsłuchując się w jego kroki z tyłu. Utykał. Słabł – czuła, jak uchodzą z niego siły. Zwolniła. *** Nie zamknęła drzwi na klucz. W Bordeaux przesadnie zapobiegliwa, tutaj, w miejscu uchodzącym – przynajmniej wedle Sebastiena i Marie – za oazę bezpieczeństwa, wręcz ostentacyjnie lekceważyła wszelkie środki ostrożności. Zdecydowała się na spacer również dlatego, że pragnęła się wyciszyć. Dumała nad ich związkiem, usiłując odgadnąć, jak brzmi prawdziwa odpowiedź Antoine’a na jej pytanie, a także – co sama by odparła, gdyby to on je zadał. Szła wąską dróżką. Blask księżyca przebijał się przez korony sosen i nielicznych tutaj dębów, tak że stawiała kroki niemal równie pewnie jak za dnia. Mogła więc całkowicie zatopić się w rozważaniach, z chwili na chwilę coraz bardziej gniewnych, jako że Antoine się nie pojawiał, by błagać o wybaczenie. Układała kąśliwe riposty, żałując, że w krytycznym momencie żadna się jej nie nasunęła. Gdzieś w górze zbocza rozległ się trzask łamanych gałązek, jakby przez las pędziło spore zwierzę. Nim jednak od tej myśli przeszła do konkluzji, że dobrze byłoby, tak na wszelki wypadek, usunąć się nieznanemu stworzeniu z drogi, ono w nią uderzyło. Może zatem nie miało znaczenia, gdzie był zaparkowany samochód. *** Choć Antoine mierzył prawie z dwudziestu metrów, z broni z tłumikiem, którą posługiwał się rzadko, nie zostawiając sobie przy tym czasu na staranne złożenie się do strzału, bynajmniej nie chybił. Chciał bydlaka jedynie zranić. Spowolnić, nie unieruchomić – lecz uświadomił to sobie dopiero wówczas, gdy bestie rzuciły się do ucieczki. Drugi strzał celowo oddał w ziemię. Po raz kolejny pokierował nim odruch. I jak zwykle prawidłowo.

Samica wiedziałaby, że zabił jej partnera i że jej samej pozostało już tylko uciekać. Mimo że niosła dziecko, umknęłaby Antoine’owi bez trudu, gdyż te istoty nawet w ludzkiej postaci biegały szybciej niż najbardziej wysportowany człowiek. Uciekłaby, żeby potem, po wschodzie księżyca, wrócić i zapolować na Antoine’a. Miał bowiem do czynienia z rzadko spotykaną, bardziej cwaną i sprawniejszą fizycznie odmianą zwierzyny – trafił mu się prawdziwy rarytas, marzenie każdego łowcy. Do tej pory ubił trzy takie sztuki, z czego dwie dzięki Dirkowi. Ostatnią zaledwie przed trzema dniami. Jeśli zadziała mądrze, wkrótce dopisze do listy dwie kolejne. Polowało się na nie inaczej niż na typowe okazy, które podchodziło się w lesie trochę jak zmyślne wilki, pozostające, mimo swej niewątpliwej inteligencji, zwierzętami i w wynajdywaniu forteli niemogące się równać z człowiekiem. Z kolei po przybraniu ludzkiej postaci nie pamiętały o swych nocnych dokonaniach; wręcz nazwałyby wariatem każdego, kto usiłowałby uzmysłowić im, kim są naprawdę. Niektórzy łowcy wzbraniali się przed strzelaniem do bestii w ludzkiej skórze. Antoine się do nich nie zaliczał. Uważał, że jeżeli udało się namierzyć bydlaka za dnia, kiedy pozostaje w zasadzie bezbronny, należy korzystać z okazji, zamiast czekać, aż wyrosną mu ostre kły i pazury. Po co niepotrzebnie ryzykować? Jednakże w przypadku ściganych obecnie przez Antoine’a egzemplarzy przybrana przez nie postać nie miała znaczenia. Trzeba je traktować jak niebezpiecznych psychopatów: tak w ludzkiej, jak i w wilczej skórze ich morderczym skłonnościom towarzyszyła nieprzeciętna przebiegłość. Antoine musiał działać równie przebiegle. Wytrącić je z rytmu, nie zostawić czasu na obmyślenie planu. Większość łowców starałaby się położyć samca pierwszym strzałem, by potem skupić się na samicy, licząc na to, że ta, zszokowana, nie zdąży się pozbierać, nim łowca ponownie wyceluje. Złudne nadzieje. Ogarnęłaby sytuację w okamgnieniu, a że znajdowała się kolejne kilkanaście metrów dalej, na skraju lasu, strzelec musiałby mieć wyjątkowe szczęście i doskonałe oko, żeby ją trafić, nimby znikła między drzewami. Jednak rana jej partnera była stosunkowo niegroźna. Samica nie mogła uciec, a później usprawiedliwiać się przed samą sobą, że i tak by się nie wykaraskał. Musiała na niego zaczekać, bronić go. Wpadły między drzewa, ponieważ jednak samiec oberwał w udo, nie zdoła biec szybko. Co nie znaczyło, że Antoine nie musi się spieszyć. Ruszył sprintem, chcąc dopaść je, dopóki uciekały, nim zorganizują obronę. Słyszał trzask łamanych gałązek. W uszach pulsowała mu adrenalina, czuł się jak ogar na tropie. Niemalże potrafił wywęszyć ich woń, woń krwi samca na leśnym poszyciu. Dorwie oba bydlaki, wiedział to z całą pewnością. Dla takich chwil żył.

Polował dotąd wyłącznie na pojedyncze sztuki, a przecież instynkt łowiecki podpowiedział mu właściwe rozwiązanie. Simone mu je podpowiedziała. Bo gdyby znalazł się tam wtedy razem z nią i został ranny, zaczekałaby na niego. *** Wyruszył natychmiast. Zwykle pokonanie blisko stukilometrowej trasy spod ich mieszkania do domku w górach zajmowało im około dwóch godzin, jako że Simone nie lubiła, gdy przekraczał prędkość. Tamtego dnia Antoine mniej przejmował się przepisami i w tym samym czasie dotarł do oddalonego o kolejne trzydzieści kilometrów Mont de Marsan. „Będzie pan potrzebny w celu identyfikacji zwłok”, oznajmił sucho policjant. Przez całą drogę te słowa kołatały się w głowie Antoine’a. Dlaczego facet mówił takim tonem? Bez cienia współczucia, choć wiedział, że rozmawia z partnerem ofiary? Jakby go obwiniał. Czy Antoine znalazł się w gronie podejrzanych? I w ogóle, jakim sposobem tak szybko do niego dotarli? Przecież oficjalnie nic go nie łączyło z Simone, a ona raczej nie nosiła przy sobie numeru telefonu do ich mieszkania. Niemal wpadł w panikę, potem jednak pomyślał o Sebastienie. Oczywiste, że natychmiast skontaktowali się z właścicielem domku, a ten podał im namiar na Antoine’a. Czemu nie zadzwonił, by go uprzedzić? A to tchórz! Antoine nigdy nie lubił tego typka. Gość kupił jakiś szałas, po czym wszystkim wkoło przedstawiał się jako właściciel letniej rezydencji. To nie zmieniało faktu, że partner ofiary przeważnie automatycznie trafia do grona podejrzanych. Antoine’a zalał zimny pot. Próbował ustalić, czy wspominał komukolwiek o swoich ostatnio nie najlepszych relacjach z Simone. Żalił się komuś? Narzekał, że babsko zatruwa mu życie? Nie potrafił sobie przypomnieć. Wtedy nie wiedział jeszcze, jak wygląda ciało. Właściwie nie miał podstaw, by zakładać morderstwo, policjant bowiem niczego takiego nie zasugerował. Chyba owa „identyfikacja zwłok” wywołała u Antoine’a takie a nie inne skojarzenia. O tym, że chodzi o atak zwierzęcia, powiedziano mu dopiero pod drzwiami prosektorium. – Proszę się przygotować na nieprzyjemny widok – poradził mu bez emocji facet z lokalnej dochodzeniówki. – Co zamierzacie z tym zrobić? – zaatakował go Antoine, gdy odrobinę doszedł do siebie. – Pańska przyjaciółka nie była jedyną ofiarą. Nawiązaliśmy współpracę ze służbami leśnymi...

– I na tym koniec? Zwalicie sprawę na innych i po kłopocie?! To zwierzę skądś się wzięło! Może komuś uciekło! Albo wyhodował je jakiś szaleniec! A potem wypuścił, żeby podziwiać efekty! Wpadł w amok. Zapewne dał o sobie znać szok, w połączeniu z przekonaniem, że wszyscy wkoło obwiniają go o jej śmierć. Bo przecież pozwolił Simone pojechać samej do opuszczonego domku w lesie. Bo jego pierwszą reakcją była ulga, że pozbył się problemu. – Gdyby fakty tak wyraźnie nie wskazywały na atak zwierzęcia, zastanowiłbym się, czy to nie pańska sprawka – stwierdził zimno jego rozmówca. Wygłosił ów komentarz w taki sposób, jakby sugerował, że uważa za całkiem prawdopodobne, iż za domniemanym atakiem zwierzęcia stoi właśnie partner ofiary. Antoine umilkł raptownie, co niewątpliwie wyglądało nie mniej podejrzanie niż pierwotna agresja. Ale też policjant miał nieco racji. Jeśli nawet Antoine nie przyczynił się bezpośrednio do śmierci Simone, to w czasie, kiedy wszystko się rozgrywało, wielokrotnie uśmiercał ją w myślach. Naturalnie, nie wierzył w takie bzdury jak siła sprawcza podświadomości. Mimo to gdzieś w głębi duszy czuł się winien. Choćby dlatego, że gdyby wrócił z pracy w pogodnym nastroju, pojechaliby do domku razem. Zjedliby romantyczną kolację, po której żadne spacery nie byłyby im w głowie. Zwierzę spadłoby z góry, przecięło pustą ścieżkę i pognało dalej, do swej drugiej ofiary. A oni dowiedzieliby się o całej sprawie od żandarma, obchodzącego okoliczne domki, żeby ustalić, czy komuś jeszcze coś się stało. Spakowaliby się czym prędzej i wrócili do Bordeaux, jako że bestia nadal mogła grasować w okolicy. Albo gdyby przynajmniej odpowiedział „nie” na to jej głupie pytanie. „Nie, nie kocham cię już”. Nie pchałaby się w miejsce pełne wspomnień o mężczyźnie, który właśnie z nią zerwał. Zadzwoniłaby do Françoise albo Geneviève, najpewniej zaś do obu, i umówiła się z nimi na wylewanie łez. Upiłyby się we trójkę, wyzywając Antoine’a od najpodlejszych samców, potem zaś zległy w mieszkaniu Geneviève, gdzie nie groziłoby im nagłe pojawienie się egzemplarza znienawidzonej chwilowo płci przeciwnej. Sobotni ranek Simone powitałaby z niebotycznym kacem – ale by go powitała. *** Łowca. To musiał być łowca. Mężczyzna w ciemnozielonym volkswagenie... Jego zachowanie pod knajpą uderzyło ją dopiero teraz. Wysiadł z wozu, po czym natychmiast do niego wrócił, jakby zamierzał coś zjeść, ale się rozmyślił. Dlaczego nie poświęciła temu człowiekowi więcej uwagi? Wydawałoby się, że śmierć brata powinna była wzmóc jej czujność – a tymczasem jakby ją uśpiła. Łowcy bardzo rzadko

dopadają kogoś ze społeczności. Zatem, ponieważ niedawno wyrobili paroletnią normę, im trojgu nie mogło się przydarzyć to samo co Gunnarowi. Po prostu nie mogło. Przystanęła, żeby zaczekać na partnera. Łapczywie zaczerpnęła powietrza, czując narastającą panikę. Biegł z chwili na chwilę coraz wolniej, tak więc łowca dogoni ich bez trudu – był tuż za nimi, słyszała jego ciężkie kroki. Nie bawił się w podchody. – Srebro – stęknął on. Po skroni spływał mu strumyczek potu. – Nie czekaj na mnie. Uciekaj... Nie mogła go zostawić. Nawet dla małej. Chyba o tym wiedział. Zebrała się w sobie. Nigdy dotąd nie walczyła naprawdę – najwyższa pora wykorzystać w praktyce wiedzę, jaką każdy członek społeczności zdobywa na corocznych szkoleniach z samoobrony. On, nawet gdyby nie był ranny, nie zdołałby się przemienić, jako że księżyc jeszcze nie wzeszedł. Już się go wyczuwało, krew szybciej krążyła w żyłach – ale to i tak by nie wystarczyło. – Potrzymaj ją. – Podała mu małą. Ledwie dziewczynka znalazła się w jego ramionach, zaczęła się wyrywać i wrzeszczeć. Dotąd ani razu nie pozwoliła mu się dotknąć. Nawet gdy spała, budziła się, gdy tylko się nad nią pochylił. – Nie! – darła się teraz. – Puszczaj! Puść mnie! Ty draniu! Przeciągnęła mu pazurami po policzku, pozostawiając głębokie bruzdy, z których natychmiast obficie popłynęła krew. Złapał ją za nadgarstek, a wtedy wykręciła się i ugryzła go w rękę. Potem z całej siły kopnęła w ranę. W miejsce, gdzie utkwiło palące srebro. Zawył z bólu – i odruchowo wypuścił dziecko. Rzuciła się za małą. W tej chwili nie liczyło się nic innego; nawet kolejne pyknięcie i rozdzierający ból. Jego ból, co pojęła z pewnym opóźnieniem, kiedy, wyciągając ręce, runęła na dziewczynkę. Wszystko wokół przygasło. On zgasł. Mała przemieniła się w ułamku sekundy, rozrywając sukienkę w kwiatki, ściągniętą w talii szeroką błękitną taśmą. Ów moment przemiany, choć tak krótki, przystopował uciekinierkę na tyle, by zdołała ją złapać, nim ta puściła się pędem przez las. Popełniła głupi błąd. Powinna była pozwolić dziewczynce umykać, a sama zająć się tym człowiekiem. Zatopić w nim zęby w akcie zemsty, zarazem zapewniając sobie i małej bezpieczeństwo. Przecież potem bez trudu by ją odszukała. Lecz utraciwszy jego, przerażona nagłą pustką, za wszelką cenę zapragnęła zatrzymać przy sobie chociaż to dziecko. Odrzuciła myśl o zagrożeniu, o łowcy, który jeszcze nie przestał strzelać. I udało się jej. Schwytała małą. Ogarnęła ją niebotyczna ulga. Paląca ulga, jakby ogień zalał jej trzewia. Trzymała dziewczynkę mocno, bardzo mocno. Nigdy więcej jej nie wypuści.

*** Dlaczego nie zginęła w drodze do pracy, potrącona przez samochód na przejściu dla pieszych, które pokonywała codziennie o stałej porze, bez względu na to, czy rano Antoine nosił ją na rękach, czy też potraktował wyjątkowo nieprzyjemnie? Nie, takie rozwiązanie byłoby zbyt piękne. Nawet własną śmiercią musiała mu dopiec. Poczułby się znacznie lepiej, gdyby tajemniczą bestię zastrzelono. Stworzenie jednak pojawiło się jakby znikąd, by po tej jednej krwawej nocy rozpłynąć się bez śladu. Owszem, wiele osób przychodziło bądź dzwoniło z rozmaitymi naocznymi relacjami, lecz jeśli nawet rzeczywiście coś widziały, ich obserwacje nie miały związku ze sprawą. Kolejna zagadka, która przypuszczalnie nigdy nie doczeka się rozwiązania. Antoine w zasadzie zamieszkał w Mont de Marsan, niezdolny zapomnieć o Simone, dopóki sprawa nie zostanie wyjaśniona. I kiedy już się zapętlił w bezsilnej wściekłości, pojawił się ten mężczyzna – niepozorny gość o aparycji nudziarza. Gdy nieznajomy go zaczepił, Antoine spodziewał się właśnie jakiejś nudnawej, bezsensownej historyjki. Wkurzył się, kiedy typ nawiązał do śmierci Simone. Nie po raz pierwszy miał wysłuchiwać domorosłej teorii faceta, który we własnym mniemaniu zjadł wszystkie rozumy. Wygarnął mu, co myśli o wtrącaniu się w cudze sprawy, o tych niby to mądrościach padających z ust ludzi nigdy tak naprawdę niedoświadczonych przez los. Cisnął mu w twarz całą złość, jaka się w nim nagromadziła w ostatnich dniach, wręcz rad z faktu, że może się na kimś wyładować. O dziwo, mężczyzna nie dał się sprowokować ani też nie oddalił się z podkulonym ogonem. Poczekał, aż rozmówca zmęczy się tyradą, a potem przeszedł do sedna. Tak idiotycznego, że w zestawieniu z jego przeciętnym wyglądem niespodzianie wydało się ono Antoine’owi wiarygodne. Wilkołak. Oczywiście: atak przy pełni księżyca, ślady zębów i pazurów niewskazujące jednoznacznie na żadnego znanego drapieżnika, niemożność wytropienia bestii przez służby leśne i wezwanych na pomoc myśliwych. Cóż mogło lepiej pasować do okoliczności? Kiedy już Antoine nieco ochłonął po zasłyszanych rewelacjach, mężczyzna – Charles, jak się wtedy przedstawił – wyłożył mu konkretne propozycje. – Ludzi takich jak ja, łowców, jest w Europie kilkunastu – wyjaśnił. – Tworzymy dość dobrze zorganizowaną grupę. Wymieniamy się informacjami o podejrzanych atakach zwierząt, polujemy razem, wspieramy się w codziennych sprawach, kiedy na przykład komuś są potrzebne lewe papiery albo musi dyskretnie zdobyć broń. Łowców łączy wspólny cel: uwolnienie świata od przekleństwa bestii, o których istnieniu przeciętni ludzie nie mają pojęcia. Realizacja tego celu wymaga poświęceń, mocnych nerwów, a także motywacji. Nie każdy, kto stracił kogoś bliskiego w efekcie ataku jednego z tych potworów, jest gotów rzucić wszystko, by stanąć do walki z nimi. Nie każdy

ma po temu predyspozycje, a łowcy nie chcą w swych szeregach słabeuszy, których trzeba by później prowadzić za rączkę, ani też maniaków, mogących ściągnąć na środowisko niepożądaną uwagę. Zarazem szeregi łowców należy nieustannie zasilać, tak by polegli w walce oraz ci, których wiek lub stan zdrowia zmusiły do wycofania się z zawodu, znajdowali godnych następców. Dlatego po każdym ataku ktoś z branży obserwuje zrozpaczonego krewnego bądź krewnych ofiary, oceniając, czy danej osobie można zaproponować wstąpienie w szeregi łowców. – Przeszedł pan wstępną selekcję – powiedział Charles. – Dlatego rozmawiamy. Udzieliłem panu ogólnikowych informacji i nie muszę chyba tłumaczyć, że przekazywanie ich na przykład policji nie ma wielkiego sensu. Jeżeli zdecyduje się pan do nas dołączyć, może pan liczyć na pomoc moją i moich kolegów. Nauczymy pana posługiwania się bronią, tropienia, zacierania śladów po zabójstwie, bo niestety, tak naszą pracę widzą stróże prawa. Zanim jednak zyska pan nasze pełne zaufanie, a tym samym zostanie dopuszczony do wszystkich tajemnic, musi pan udowodnić swoją wartość. Proszę nie traktować tego ambicjonalnie. Po prostu ograniczamy ryzyko. Właściwie Antoine nadal nie wiedział, czemu wtedy tak łatwo uwierzył – i bez zastanowienia wyraził zgodę. Ostatecznie mógł mieć do czynienia z bardzo przekonującym wariatem. Tymczasem w jednej chwili zdecydował się porzucić pracę i przyjaciół, żeby się poświęcić ściganiu stworów, które dotąd jawiły mu się wyłącznie jako wytwór ludowej fantazji, zaadaptowany potem przez literaturę i film. Może sekret krył się w tym, że opowieść nieznajomego niosła obietnicę misji do spełnienia? Misji wykraczającej poza banalną zemstę za Simone i ciekawszej niż stabilne bytowanie uznanego architekta – nie wspominając już o egzystencji marnego architekta. Chyba na tamtym etapie życia po prostu bardzo chciał uwierzyć. Potrzebował celu. *** Dopadł bydlaki. Niby działał przeświadczony o sukcesie, a mimo to słodki smak zwycięstwa jak zwykle go zaskoczył. Każda zabita bestia dodawała sensu jego istnieniu, jakby przejmował część ich sił witalnych. Po udanej akcji czuł się zawsze lekko oszołomiony, niczym po zażyciu środków odurzających. Uwielbiał to doznanie. Dla pewności strzelił samcowi jeszcze dwukrotnie w głowę. Nie zawadzi odrobina zapobiegliwości; ten już się nie podniesie, choćby pełny księżyc świecił nad nim przez okrągły miesiąc. Antoine uśmiechnął się. Samica upadła kawałek dalej. Teoretycznie powinien był wypalić najpierw do niej, ponieważ ranny, osłabiony samiec stwarzał mniejsze zagrożenie. Zwłaszcza że Antoine

przekonał się już, iż nawet samiec w pełni sił wcale nie musi być groźniejszym przeciwnikiem od samicy. Ona jednak była zajęta dzieciakiem, a więc w tamtej chwili nie tak niebezpieczna jak jej partner, wyraźnie szykujący się do ataku. Nieistotne. Położył oboje, zatem obrana przezeń taktyka okazała się właściwa. Samicy także dwukrotnie strzelił w głowę, nim do niej podszedł. Mogła przecież jedynie udawać martwą, wyczekując, aż Antoine się zbliży; wtedy by go zaatakowała. A teraz ona również już się nie podniesie. To był bardzo udany miesiąc. Naturalnie, tylko Antoine będzie świadom owych sukcesów. Nie polował dla sławy – jeśli w ogóle można mówić o sławie w przypadku, gdy o czyichś dokonaniach wie najwyżej kilkanaście osób. Przede wszystkim jednak obiecał Dirkowi dyskrecję w sprawie tamtego faceta, a nawet ich wspólnej wyprawy do Norwegii. Właśnie owa skrytość zrażała do Dirka towarzyszy po fachu. Szalone teorie Niemca to jedno – zbyliby je wzruszeniem ramion, gdyby spróbował ich nimi uraczyć, ale nie mieliby mu za złe jego poszukiwań. Każdy może tępić bestie na swój własny sposób, byle nie ściągnął zagrożenia na społeczność łowców, a ten warunek oczywiście był w przypadku Dirka spełniony. Tajemnic jednak nie lubili: istniała w branży niepisana umowa, że wszelkie informacje na temat zwierzyny powinny być dostępne dla każdego zainteresowanego. Antoine’owi ta odrobina dyskrecji nie wadziła – skoro Niemiec nagrał dany temat, oczywiste, że miał prawo ustalać zasady. Jeżeli zaś w wyniku złożonej w związku z ich ostatnią wspólną akcją obietnicy Antoine będzie musiał zachować dla siebie także aktualne osiągnięcie, to trudno, przeżyje bez tych kilku słów uznania, które zresztą byłyby podszyte powątpiewaniem, bo przecież nie zabierze ze sobą żadnego trofeum. Sam jeszcze nie do końca przyjął do wiadomości fakt, że właśnie ubił dwie cwane sztuki. Chyba zatem i tak nikomu by o polowaniu nie wspomniał. Co najwyżej Dirkowi, jako że ten sam snuł teorie na tyle fantastyczne, że raczej nie śmiałby powątpiewać w opowieść Antoine’a. Znowu się uśmiechnął. O tak, Dirk niewątpliwie stanowił ewenement na skalę światową. Niemiec utrzymywał na przykład, że zwierzyna jest co najmniej równie dobrze zorganizowana jak środowisko łowców. Że dba o swoich i dobrze strzeże swych sekretów, niewykluczone więc, że ilekroć gdzieś udaje się dorwać sztukę, odbywa się to za przyzwoleniem pozostałych – że, być może, łowcy oglądają tylko wierzchołek gigantycznej góry lodowej. Polują na pojedyncze, często zdezorientowane osobniki, w przekonaniu, że jeszcze tylko kilka strzałów dzieli ich od całkowitego oczyszczenia świata z tej plagi, podczas gdy w rzeczywistości bestie nieustannie rosną w siłę. Działalność Dirka sprowadzała się do udowadniania powyższych hipotez, przy czym Antoine odnosił wrażenie, że kompan dzieli się z nim zaledwie skromnym ułamkiem swych

nieprawdopodobnych teorii. Że mówi tylko o tym, co w jego mniemaniu udało mu się w jakimś stopniu zweryfikować, zatrzymując dla siebie mnóstwo innych, jeszcze bardziej niewiarygodnych przypuszczeń, na które chwilowo nie znalazł dostatecznego poparcia w faktach. Dopóki jednak Niemiec nie wymagał od Antoine’a niczego ponad pomoc w wytropieniu i uśmierceniu kolejnej bestii, mógł sobie wierzyć, w co mu się żywnie podobało. Dopiero postąpiwszy kilka kolejnych kroków, Antoine zorientował się, że samica przygniotła swoim ciałem... no właśnie, co? Szczenię? Dziecko? Jakby o nim zapomniał – odepchnął od siebie świadomość jego obecności. Polował na dwa dorosłe osobniki, ono zaś było niczym rekwizyt, niemający żadnego znaczenia w tej rozgrywce. Antoine nie zastanawiał się, co z nim pocznie. Jeszcze nigdy nie spotkał tak młodej sztuki. Do dorosłych strzela się zdecydowanie łatwiej. Szczenię. Tego określenia powinien się trzymać. Srebrzysty kłębek futra, bezskutecznie usiłujący wyzwolić się z objęć matki. Kłębek futra, zwierzę. Teraz było małe i miało niewinny wygląd, z czasem jednak stanie się taką samą bestią jak jego rodzice. Wymierzył w jego głowę. Zamarło, spoglądając nań bursztynowymi oczami. Antoine przypomniał sobie moment, kiedy samica wyszła z lasu, prowadząc dziecko za rękę. Ulotny obrazek. Zaraz potem strzelił do samca – rozpoczął polowanie, oddając się całkowicie we władanie instynktu. Teraz oczyma wyobraźni znów ujrzał dziewczynkę o zadziwiająco, jak na nie, jasnych włosach. Zaklął w duchu. Gdyby chociaż potem nie zmieniały postaci... Lecz ona zaczęła się przemieniać właśnie w tej chwili, nim pociągnął za spust. Futro momentalnie znikło, ustępując miejsca gładkiej dziecięcej skórze, tak że teraz Antoine celował między błękitne oczy, które wydawały się ogromne w delikatnej twarzyczce. Wiedział, że te bestie potrafią być piekielnie sprytne. Ich instynkt samozachowawczy wykształcił się przez wieki znacznie lepiej niż u człowieka. Ostatecznie zdołały przetrwać, mimo nieustającej nagonki na nie. Powinien natychmiast pociągnąć za spust, posyłając kulkę w sam środek jej czoła, gdyż owo na pozór niewinne, wręcz anielskie stworzenie było w rzeczywistości taką samą żądną krwi bestią jak cała reszta. Powinien był strzelić – ale opuścił pistolet.

Michał Studniarek

Całkiem inny świat

Od najwcześniejszego dzieciństwa Marcin Dobrowiecki żył ze strachem. Strach był nieodłącznym elementem jego życia. Towarzyszył mu wszędzie. Chodził z nim, spał z nim, jadł, oddychał. Gdy Marcin był młodszy, śniło mu się kiedyś, że w powietrzu między cząsteczkami tlenu wiszą duże, piramidalne struktury atomów strachu, które wciąga przy oddychaniu i wyrzuca – już czyste – z powrotem. Cały swój trujący, jadowity osad pozostawiały w nim. Czego właściwie się bał? Życia, ludzi, że gdzieś nie zdąży albo że nie zdoła przewidzieć tego, na czym jego klientowi najbardziej zależało, słowem – wszystkiego. Zawsze, w bliższej albo dalszej przyszłości, było coś, czego należało się lękać i wyczekiwać z drżeniem. A jeśli przypadkiem ze zdziwieniem odkrywał, że akurat niczego się nie boi, wówczas od razu szarpał go niepokój, że coś jest nie tak. Czasami Marcinowi wydawało się, że pogodził się już z tym stanem, jak można się pogodzić z przewlekłą chorobą. No cóż, jedni cierpią na to czy tamto, a on ma swój wieczny, niekończący się strach. Tak bywało do chwili, gdy lęk dawał mu porządnie w kość, na przykład, kiedy nie wsiadał do autobusu, bo dostrzegł w nim kilku gości, spoglądających nań nieprzychylnie. Zwykle przytomność umysłu wracała, nim pojazd zniknął na horyzoncie; wtedy przeklinał głupi strach i siebie za to, że się mu poddał, że nawet nie próbował walczyć. W spokojne, pochmurne popołudnie Marcin szedł szybkim krokiem od przystanku do swojego bloku. Właściwie to odczuwał pewien rodzaj ulgi; zdążył z kolejnym projektem na czas, klient przyjął go bez zastrzeżeń – co prawda zawsze mogła zadzwonić komórka i mógł usłyszeć, że coś się właśnie posypało, ale wydawało mu się to jakoś dziwnie mało realne. Sprawdzał kody trzy razy sam, potem także specjalnymi programami, i wszystko się zgadzało. Między innymi dlatego Marcin projektował strony internetowe; w regularnej siatce ciągów zmiennych i parametrów błąd nie miał gdzie się ukryć. Miało to również tę zaletę, że nie musiał pracować z innymi ludźmi – od łóżka do stanowiska pracy dzieliło go niecałe półtora metra w linii prostej. W zaciszu własnych czterech ścian mógł spokojnie przestawać sam na sam ze zleceniami, nie narażając się na takie rzeczy, jak głupi czy zakompleksiony szef lub gadatliwi bądź złośliwi koledzy. Nie musiał nawet wyruszać do centrum – na ulicy, w pobliżu domu, w którym wynajmował kawalerkę, mieściły się dwa sklepy spożywcze, kiosk, biblioteka, apteka i kościół – wszystko, czego człowiek mógł potrzebować do życia. Właśnie dlatego zdecydował się na to mieszkanie. Wady, jak zwykle, poznał dopiero później.

Jedna wada zaczepiła go przy sklepie – Marcin minął człowieka, nie zwalniając kroku. Zapewne chodziło o uzupełnienie puli na flaszkę. Dwie inne wady siedziały na pobliskim murku, w cieniu rozłożystego iglaka, gapiąc się na ludzi. Przejście obok nich kosztowało Marcina sporą dawkę dobrego nastroju – był pewien, że za jego plecami porozumiewają się wzrokiem, mówiącym „frajer” lub „warto go zapamiętać na przyszłość”. Kiedy zbliżał się do swojego bloku, zza budynku po drugiej stronie ulicy wyszedł ogolony na zero wyrostek. Na jego widok w głowie Marcina rozległ się alarmowy brzęczyk. Kiedy wyszedł jeszcze drugi, a potem trzeci, brzęczyk nabrał mocy syreny przeciwmgielnej. Marcin szedł dalej, ze wszystkich sił walcząc z pokusą zerwania się do sprintu, kończącego się w domu. Znał ich wszystkich z widzenia, jeszcze lepiej ze słyszenia, i wcale nie zamierzał poznawać osobiście. Bo i co mieliby sobie powiedzieć? „Wyskakuj z kasy i zegarka, pajacu?”. „Proszę uprzejmie?”. Co jakiś czas rzucał w ich kierunku ukradkowe spojrzenia, sprawdzając, czy aby nie zmierzają ku niemu. Tamci nawet nie przeszli na jego stronę ulicy, ale to wcale go nie uspokoiło, mogli udawać. Odetchnął nieco, gdy przez nikogo niezaczepiany wklepał w domofon kod i zatrzasnął za sobą ciężkie żelazne drzwi na klatkę schodową. Wiedział jednak, że absolutną pewność będzie miał dopiero w mieszkaniu, za antywłamaniowymi drzwiami uzbrojonymi w zamek ze skomplikowanym systemem rygli. Jedyne miejsce, gdzie Marcin mógł być w pełni sobą, mógł myśleć jak chciał i robić to, co chciał. *** Spotkał ich ponownie następnego dnia. Wracał właśnie po podpisaniu umowy z kolejnym zleceniodawcą, kiedy natknął się na nich, siedzących na betonowym murku przy wejściu na klatkę schodową. Nie było ich jak ominąć i, chcąc nie chcąc, musiał koło nich przejść. Starannie udawał, że patrzy w inną stronę, ale strach już działał, już bombardował go kolejnymi obrazami tego, co się za chwilę wydarzy. Przechodząc obok, nie mógł się powstrzymać, rzucił okiem w ich kierunku, czy czasem go nie obserwują. Odpowiedzieli mu ponurym, długim spojrzeniem, stanowczo zbyt długim, aby było przypadkowe. No to cześć, szeptał gorączkowo strach. Zaraz będzie: „I co się gapisz, chcesz w ryj?” Usłyszał za plecami jakieś szurnięcia, przyciszone rozmowy, chwilę potem jeden z wyrostków powiedział do drugiego: – No chodź, co się będziesz łamał... Marcinowi więcej nie było trzeba, strach dał mu ostrogę. „Chodź”, a zatem gdzieś idą, bardzo możliwe, że za nim. Jeden się łamie, czyli boi się albo ma jakieś opory. Przed czym? Odpowiedź była jasna. Pewnie nie chciał, aby zbyt wiele osób widziało ich przy robocie.

Wyciągnął z kieszeni klucze, starając się opanować drżenie rąk. Otwieranie w ten sposób drzwi do budynku zajęło nieco więcej czasu niż wpisywanie kodu w domofon, ale Marcin wolał nie ryzykować, że go zapamiętają. Cały czas słyszał za sobą jakieś szmery i szuranie nóg. Pospiesznie prześlizgnął się przez drzwi, uchylając je tylko na tyle, by się przez nie przedostać. Zaraz same się zatrzasną, a on tymczasem będzie już w windzie... Uniósł głowę i zorientował się, że ktoś do niej wsiadł. Rozpędził się i w ostatniej chwili, ryzykując połamanie palców, zdążył uchwycić zatrzaskujące się drzwi. – Przepraszam – sapnął, wciskając się do środka. Nie było to łatwe, gdyż stojący już w środku pasażer, sympatycznie wyglądający pan pod sześćdziesiątkę, wiózł ze sobą dużych rozmiarów zagruntowane płótno, rozpięte na drewnianej ramie. Szczęknął zamek, winda ruszyła do góry, zagrożenie pozostało na parterze. Marcin oparł się o ścianę, dysząc jak miech, czując w ustach żelazisty posmak krwi, pewien, że zaraz wypluje piekące żywym ogniem płuca. – Zdążył pan w ostatniej chwili – powiedział starszy mężczyzna. Marcin znał go, ten człowiek wprowadził się do bloku kilka tygodni temu. Zdaje się, że wśród wnoszonych rzeczy były dość sfatygowane sztalugi... Marcin przez jakiś czas gapił się na niego oniemiały, po czym zdobył się na wieloznaczne kiwnięcie głową. O co mu chodziło? Że zdążył do windy? A może... a może wiedział o wszystkim? – Co to będzie? – spytał, wskazując brodą na płótno, usiłując zmienić temat. – Kolejna „Bitwa pod Grunwaldem”? – Eee, nie. – Malarz roześmiał się. – Co najwyżej „Hołd pruski”. Taki tam pomysł, który już od dawna czekał na realizację... Kabina zaczęła hamować na ósmym piętrze. Marcin przepuścił wysiadającego sąsiada i przytrzymał mu drzwi, by mógł wynieść płótno. – Zatem powodzenia – bąknął, czując, że powinien jakoś zakończyć tę rozmowę. – Dziękuję. Drzwi się zatrzasnęły i Marcin pojechał na górę, ku swojemu bezpiecznemu mieszkaniu. *** Od tamtego spotkania minęło kilka dni, a Marcin ani razu nie widział malarza. Kiedy to sobie uświadomił, zaniepokoił się. A może starszemu panu coś się stało? Może miał atak serca albo wylew?

Początkowo usiłował te myśli wyrzucić z głowy, zatracić się w pracy, one jednak nie dawały za wygraną. Po krótkiej walce oderwał wzrok od klawiatury i zaczął się zastanawiać. Ile dni temu wskoczył do tej windy? Jaki to był dzień tygodnia? Co oglądał wtedy w telewizji? Trzy, cztery... tak, cztery dni temu. Niecały kwadrans później schodził na ósme piętro, usiłując określić, które mieszkanie należy do malarza. Tamtego dnia, nim winda ruszyła dalej, Marcin usłyszał stuk opieranego o posadzkę płótna i zgrzyt klucza w zamku, zatem nie mogło to być daleko od szybu... zaraz, te odgłosy dochodziły z prawej strony... więc pozostają tylko te dwie pary drzwi... Z duszą na ramieniu nacisnął drżącą ręką dzwonek. Ryzyk-fizyk, albo to te, albo inne... W głowie miał już awaryjną historyjkę na wszelki wypadek. Zawsze przecież mógł trafić na wredną staruszkę albo jakiegoś świra, któremu proste wyjaśnienie nie wystarczy i zrobi awanturę... Z drugiej strony, nie chciał potem usłyszeć albo przeczytać gdzieś, że „dopiero po tygodniu sąsiedzi, zaniepokojeni przedłużającą się nieobecnością starszego pana, zdecydowali się zawiadomić policję...”. Szczęknął zamek i serce Marcina na chwilę zamarło. – A, witam sąsiada – powitał go starszy pan. Wyglądał co prawda trochę gorzej niż poprzednio, ale na pewno żył. – Czym mogę służyć...? – Nie, niczym – odpowiedział Marcin z ulgą w głosie. – Po prostu nie widziałem pana przez kilka dni i pomyślałem, że... – Dziękuję. – Mężczyzna rozpromienił się, jakby usłyszał właśnie wyborny komplement. – To bardzo miłe z pańskiej strony. Rozumiem w czym rzecz, po prostu gdy maluję, to nie wychodzę z domu. Pracuję niemal cały czas, z krótkimi przerwami na sen i jedzenie... Proszę, niech pan wejdzie... Marcin przekroczył próg. Wnętrze okazało się typowym dwupokojowym mieszkaniem starszego pana, zastawionym meblami, pamiętającymi jeszcze chyba czasy oddawania tego bloku do użytku. Nie było żadnej graciarni, żadnych dziwnych rupieci, jakich można by się spodziewać po artyście... no, może poza zwykłym artystycznym bałaganem w większym z pokojów, przerobionym na pracownię. Marcin rzucił tam okiem, ciekaw, nad czym mężczyzna obecnie pracuje, jednak ustawione na sztalugach płótno było starannie osłonięte jakąś tkaniną, podobną do starego prześcieradła. – Może napije się pan kawy? – zapytał malarz. – To jedyne, czego jest u mnie zawsze pod dostatkiem. Marcin skinął głową; trywialnie proste wyjaśnienie całej sytuacji sprawiało, że nadal czuł się głupio, zażenowany i winny zakłócenia czyjegoś spokoju. W tej chwili był gotów zrobić dla starszego pana wszystko, nawet czyścić pędzle, byle tylko zatrzeć złe wrażenie o sobie. Bo że takie wywołał, był pewien. A starszy pan był po prostu zbyt dobrze wychowany, by je okazać. Niby będzie uprzejmie mówił, że nic się nie stało, a w myślach wyzywa teraz Marcina od głupich gnojków, którzy śmieli mu przeszkadzać w pracy...

Pozwolił zaprowadzić się do kuchni, z szafkami i blatami po poprzednim właścicielu. Malarz posadził gościa przy nieco chwiejącym się stole, włączył elektryczny czajnik i zakrzątnął się, wypytując Marcina o szczegóły. Plujka czy rozpuszczalna? Cukier, śmietanka, mleko? Na stole pojawiła się elegancka, chyba jeszcze przedwojenna cukiernica, talerzyk z herbatnikami, a chwilę później gospodarz zalewał już wrzątkiem zawartość dwóch filiżanek, zdobionych w stylu art deco. Starszy pan zaprosił go gestem, by nałożył sobie cukru, Marcin nachylił się z łyżeczką... W tym momencie za oknem rozległ się przenikliwy gwizd. Marcin drgnął, łyżeczka z brzękiem uderzyła o cukiernicę i wylądowała na stole. Zaraz potem ktoś krzyknął, zawtórował mu drugi młody głos, po czym wszystko utonęło w głośnym chóralnym rechocie. – Pan ma już tego serdecznie dość – powiedział starszy mężczyzna, spoglądając na Marcina. – Chciałby pan coś z tym zrobić. Marcin mruknął coś pod nosem, bez reszty skupiając się na mieszaniu kawy. W rzeczywistości usiłował zapanować nad nerwami: wyrostki spod bloku wystraszyły go, a teraz jeszcze musiał, oczywiście musiał, wobec obcego człowieka zaprezentować swoje lęki w całej okazałości. Nie dość, że gnojek, to w dodatku wariat. Czy jest może ktoś, kto potrafi szybciej od niego zepsuć sobie relacje z kimś, kogo dopiero poznał? Zerknął spod oka: malarz sprawiał wrażenie całkowicie pochłoniętego namaczaniem swojego herbatnika, jakby niczego nie zauważył. – Różnie... – wykrztusił wreszcie, chcąc przerwać przedłużającą się ciszę. – Czasem tak, czasem inaczej... Wie pan, jak to jest... No, ale – dodał bardziej dziarskim głosem – próbuję jakoś się trzymać, choć, owszem, czasami potrafią być dokuczliwi... – Właśnie. – Starszy pan pokiwał głową. – Wiem coś niecoś na ten temat. Wiem, co to znaczy żyć ze strachem, oddychać nim, wchłaniać go z każdym kęsem pożywienia i łykiem napoju... Wiem, co to znaczy mieć czegoś dość i jednocześnie nie móc się od tego uwolnić... Marcin skulił się nad swoją filiżanką, udając, że jest bardzo zajęty dmuchaniem na parującą taflę kawy. Ten człowiek wiedział o nim dużo, stanowczo za dużo... Czyżby to było aż tak widoczne? Czemu tak wpycha się z butami w jego życie? Co robić? Uciekać. Uciec przy pierwszej nadarzającej się okazji. Nie mogę, zreflektował się ponuro, to by dopiero idiotycznie wyglądało. Musi tu siedzieć i doprowadzić rozmowę do końca, niezależnie od tego, czy mu się to podoba, czy nie... – Miałem jednak to szczęście, że pomogli mi wtedy dobrzy ludzie – mówił dalej malarz, spoglądając swojemu gościowi prosto w oczy. – I dlatego, jako osoba, która jakoś przez to przeszła, mogę podzielić się z panem swoim doświadczeniem... Marcin siedział spłoszony, nie wiedząc, co robić, co powiedzieć. – Dziękuję bardzo, ale... dlaczego? Dlaczego pan mi to wszystko mówi?

– Może chcę się po prostu odwdzięczyć za dobre słowo i pańskie zainteresowanie? No niech pan da spokój, naprawdę nie wierzy pan w coś takiego jak ludzka wdzięczność? A może, skoro już z tego wyszedłem, chcę pomóc komuś, kto zmaga się z takim samym problemem, jaki miałem ja? Marcin popijał w milczeniu kawę, wdzięczny za to, że ma czym zająć dłonie i może od czasu do czasu zasłonić twarz filiżanką. Czegoś takiego w ogóle się nie spodziewał. I co teraz zrobić z takim prezentem? Żyć bez lęku... to kusi. – Pójdę już – oznajmił wreszcie, wstając od stołu. – Dziękuję za kawę... – O nie, to ja dziękuję za zainteresowanie i troskę. – Gdyby pan jednak czegoś potrzebował... – powiedział z grzeczności. Malarz namyślał się przez chwilę. – Właściwie... Skoro pan o tym wspomniał, to może rzeczywiście. O ile tylko zechce się pan zgodzić... Marcin skrzywił się w duchu, przeklinając swoją uprzejmość. Jeszcze niedawno chciał zrobić dla starszego pana wszystko, to teraz będzie miał okazję się wykazać. Ciekawe, czy to się chociaż opłaci... Wyszedł z mieszkania malarza z krótką listą zakupów. Niby czuł, że spełnia ludzki i sąsiedzki obowiązek, a jednak wcale nie był pewien, czy dobrze robi. *** Największy w okolicy sklep mieścił się w niskim pawilonie przy jednej z bardziej ruchliwych ulic, jakie wyznaczały granicę znanego Marcinowi terenu. Był miejscem, w którym czuł się względnie bezpiecznie; obserwując okolicznych pijaków i rozrabiaków, doszedł do wniosku, że sklep stanowi pewien rodzaj strefy neutralnej, w której następuje zawieszenie broni, a wszystko w imię spokojnego zaopatrywania się w niezbędne do przeżycia produkty. Za to przed wejściem zawsze trzeba było minąć kilka postaci, których gąb Marcin stanowczo wolał nie oglądać. Wszedł do środka i odetchnął z ulgą. Pierwsza przeszkoda już za nim, ale z doświadczenia wiedział, że to o niczym nie przesądza, miał ich do pokonania jeszcze parę, a poza tym będzie musiał jakoś wrócić do siebie. Odruchowo zszedł z drogi staruszce, która omal nie rozjechała go swoją torbą na kółkach, wziął koszyk i wszedł pomiędzy półki. Przez chwilę rozglądał się uważnie spod zmrużonych powiek, usiłując wybrać najlepszą trasę, po czym zacisnął zęby i z determinacją ruszył w stronę stoiska z nabiałem. Szedł spokojnie, pewnie, każdy jego krok był starannie odmierzony. Dłoń opierał o rękojeść, gotów w każdej chwili zrobić użytek ze swej broni, gdyby na drodze pojawiła się

niespodziewanie jakaś przeszkoda... lub po prostu jej uniknąć dzięki swemu niesamowitemu refleksowi i zręczności. Marcina owionął zimny podmuch z regału-chłodni. Przez chwilę stał, gapiąc się na kolorowe opakowania, usiłując określić, na jakim świecie się teraz znajduje. Co to było, o czym on myślał? To przecież życie, nie film... No właśnie, przypomniał mu jakiś wewnętrzny głos. To już nawet głupiego serka nie mogę kupić normalnie, rozzłościł się w duchu sam na siebie. Sięgnął po wybrany towar i ruszył dalej. Złość pomogła mu oprzytomnieć, ale tylko na krótko; kiedy stał w kolejce do kasy, poczuł pierwsze wątpliwości, zapowiadające nadejście strachu. Dlaczego to wraca? Czy nie da się pozostać wolnym od tego lęku na dłuższy czas? Czy to, co powiedział mu stary malarz, zadziałało? I jak w ogóle pozna, że to działa? Musi go o to zapytać, inaczej zagubi się do reszty w sygnałach swoich myśli i odczuć, wypatrując objawów poprawy. Przerwał dalsze rozmyślania, bo musiał podejść do kasy. Zapłacił, uprzednio obliczywszy starannie w myśli, ile należy mu się reszty. Co prawda nigdy go tu nie oszukali, ale kto wie... Jaki będę bez strachu, zastanawiał się, pakując zakupy do plastikowych toreb. Czy ktoś, kto w ogóle nie odczuwa lęku, może być uznawany za człowieka? Wyszedł ze sklepu z dziwnym poczuciem, że jednak coś się zmieniło. Jakby w okalającym go szczelnie murze strachu pojawiła się jakaś rysa. *** Dla Marcina zaczął się teraz dziwny czas pobierania nauk i poznawania własnego strachu. Zaglądał do malarza codziennie lub co drugi dzień, by przynieść zakupy i porozmawiać o strachu. Tu przeżył największe zaskoczenie. Spodziewał się, że usłyszy z ust starszego pana jakieś wielopiętrowe, skomplikowane zagadki, prawdziwe koany, które będzie musiał potem w pocie czoła rozszyfrowywać. Tymczasem malarz, jakby zaprzeczając stereotypowi artysty, mówił prosto, logicznie i niezwykle trzeźwo. Wiele z jego słów zapadało Marcinowi głęboko w pamięć, zmuszało do zastanowienia, myślenia, stawiania pytań i szukania na nie odpowiedzi. – Ludzki umysł to takie dziwne coś – powiedział kiedyś mężczyzna – które potrafi nam płatać najróżniejsze figle. Potrafi tak oszukać, że nie będziemy umieli odróżnić prawdy i rzeczywistości od tego, co jest wyłącznie jego wytworem. Możemy tak się skupić na tych obrazach, myślach i wrażeniach, tak się w nie zapatrzyć, tak na nich zafiksować, że przestaniemy dostrzegać zza nich prawdziwy świat. Będziemy bez oporu akceptować wszystko, co nam podsunie, choćby to były rzeczy jak najdalsze od rzeczywistości.

– Ale to się chyba da jakoś rozdzielić, prawda? – spytał wtedy Marcin. – Chyba są jakieś metody, narzędzia... – Narzędzie jest tu. – Starszy pan roześmiał się, pukając się palcem w głowę. – Po to Bóg dał nam rozum. Tutaj dopiero zaczynają się najbardziej niezwykłe, najbardziej zdumiewające, choć czasem i najtrudniejsze, najbardziej przerażające przygody... Najwięcej wysiłku kosztowała Marcina wyprawa po krwawy karmin. Starszy pan poprosił go o to, podał nawet adres sklepu, prowadzącego takie towary, jednak z punktu widzenia Marcina równie dobrze mógł go poprosić o dostarczenie błękitu włoskiego nieba, purpury z mięczaków bądź cynobru. Tak samo daleko i tak samo niebezpiecznie, tak samo trudne w realizacji. By się tam dostać, musiał kupić sobie bilet – poprzedni zapas już się skończył. A to oznaczało spotkanie z kioskarką. Na wszystko, co robił i kupował, zawsze miała ironiczny albo głupi komentarz i widać było, że czerpała z tego jakąś chorą przyjemność. Marcin nie mógł tego pojąć, ale jednak tak się właśnie działo. Zastanawiał się czasem, że skoro tak się wobec niego zachowuje – a jak mu się wydawało, tylko wobec niego – to musi go uważać co najmniej za wyjątkowo głupiego. Próbował z początku zbywać jej słowa milczeniem, potem kilka razy bezskutecznie odbijać piłeczkę, by wreszcie znów zamilknąć, co wszakże przychodziło mu coraz trudniej. Cała sytuacja była dziwna, absurdalna i denerwująca, a do tego za każdym razem pozostawiała bolącą, piekącą bezsilnością ranę na duszy. Na razie zaopatrywał się w prasę w sklepie, lecz to nie załatwiało spawy. W końcu jak długo miał dawać jeździć po sobie jakiejś babie? – Dobowy normalny proszę – powiedział do okienka. – Sprawdzę, czy jeszcze mi coś zostało. – Siedząca w środku baba w średnim wieku wyszczerzyła się do niego. – Zresztą, najwyżej będzie pan miał spacer, młody pan jest, nie zaszkodzi to panu, nie? Marcin wbijał wzrok w wyłożone na ladzie gazety, gorączkowo usiłując znaleźć jakąś odpowiedź. Musiał coś wymyślić, każda sekunda zwłoki powiększała jej zwycięstwo. Podobno od tego mamy rozum, burknął mu w głowie jakiś głos. No to go teraz użyj. Wreszcie, zdetonowany, świadom kolejnej porażki, potulnie zgarnął wydaną resztę i odszedł, zupełnie zapominając, że miał przecież kupić więcej biletów. Nienawidził z całej duszy strachu, który go teraz gnał, nienawidził tej głupiej baby, nienawidził wreszcie samego siebie za to, że nie zdołał zapanować nad sytuacją. Wiedział, że resztę dnia ma już załatwioną. Sama wyprawa, na którą złożyły się: długa jazda autobusem, błąkanie się po bocznych uliczkach centrum, odwiedziny w jakiejś ciasnej, zagraconej dziurze, rządzonej przez kobietę w nieokreślonym wieku o wyglądzie czarownicy, w końcu powrót w korku, w tłumie zmęczonych i zdenerwowanych ludzi – to było już tylko dodatkiem i wisienką na torcie

wydarzeń całego dnia. A wszystko dla jednej głupiej tubki farby, pomyślał, dotykając niewielkiej wypukłości w kieszeni kurtki. *** Ten dzień zaczął się dla Marcina całkiem obiecująco. Obudził się i nawet udało mu się odpędzić te strachy, które usiłowały go dopaść, gdy przypominał sobie o rozmaitych sprawach. Rad, że nauczył się jakoś nad nimi panować, zjadł śniadanie i zasiadł do projektowania serwisu wypożyczalni nakryć stołowych. Szło mu dość dobrze aż do chwili, kiedy usiłował odepchnąć kolejną przerażającą myśl. Niby wszystko było w porządku, a jednak gdzieś w głębi duszy ukryło się coś, co go gryzło i nie pozwalało skupić się na pracy z tak czystym sumieniem jak dotychczas. Najwyraźniej musiał zrobić coś źle, ale co? Sprawa wymagała dokładniejszego zbadania. Odłożył pracę, by przyjrzeć się temu, co działo się w jego wnętrzu, ale im bardziej zgłębiał ten problem, tym mniej był zadowolony z efektów. Zaczął odpychać te myśli, lecz z każdą następną próbą czuł, że wychodzi mu to coraz gorzej. W końcu, po godzinie pasowania się ze sobą, osiągnął coś, co mniej więcej było w jakiś sposób zbliżone do stanu względnego opanowania. Wrócił do pracy i na krótki czas utonął w powodzi linijek kodu, form, kolorów i kształtów komórek, aż przypomniał sobie, że musi zrobić zakupy dla siebie i dla malarza. Kartka cały czas leżała na blacie w kuchni. Marcin uświadomił sobie, że ostatni raz widział starszego pana dwa dni temu. Ciekawe, jak dużo pracy mu jeszcze zostało, zastanowił się przelotnie. Może dzisiaj, kiedy zaniesie mu zakupy, uda się zerknąć na obraz. Tak naprawdę, to cała historia z odpychaniem myśli zdenerwowała go tak, że wolałby w ogóle nie ruszać się z mieszkania i przeżyć resztę dnia na dostarczonej pod drzwi pizzy oraz resztkach z lodówki, ale malarz... To była zupełnie inna sprawa. Przecież idę tylko do sklepu, mówił sobie, biorąc z kuchni kartkę i przygotowując się do wyjścia. Robiłem to już wiele razy, także wtedy, kiedy było ze mną niedobrze, nawet gorzej niż teraz, i jakoś to przeżyłem... Zakupy przebiegły bezboleśnie, choć Marcin przez cały czas podświadomie oczekiwał, kiedy wreszcie coś się zawali, coś rypnie, kiedy wreszcie nastąpi ta katastrofa, która pogrzebie go do końca... Katastrofa jakoś wcale nie chciała się wydarzyć. Gdy wychodził ze sklepu, w jego sercu już zaczynała świtać nadzieja, że być może tym razem wszystko przejdzie ulgowo. Był nawet gotów w to uwierzyć, gdy zobaczył trzech idących z naprzeciwka chłopaków. Szli spokojnym krokiem, rozmawiając o wszystkich niecnych sprawach, jakie tylko mogły im przyjść do głowy. Jeszcze go nie zauważyli... Na razie.

Tylko nie dzisiaj, jęknął w duchu. Błagam, tylko nie dzisiaj. I tak mam dziś dość kłopotów. Rozejrzał się szybko: byli jeszcze w miarę daleko. Mógłby przejść na drugą stronę ulicy bez wzbudzania jakichkolwiek podejrzeń. Tamci byli coraz bliżej... Zaraz, chwileczkę, powiedziało coś w nim; a może to on sam tak pomyślał? Przecież to są ludzie, tacy jak ja. Mam prawo chodzić po ulicy tak samo jak oni. A jeśli mnie zaczepią, to niech sami się denerwują; w końcu to oni zrobią coś złego, a nie ja. Ta myśl wydała mu się sensowna i rozsądna. Niosła spokój, który rozlał się po duszy Marcina niczym balsam. Postanowił jej posłuchać. Szedł przed siebie, udając, że wszystko jest w porządku. Jeszcze tylko kilka kroków... Jeszcze kilka sekund... Już... Co zrobią tamci? Popatrzą na mnie, czy od razu zaatakują? A co mnie to w ogóle obchodzi? Minęli się. Marcin czujnie nadstawiał ucha na jakieś głosy, okrzyki, gwizdy, na jakikolwiek znak sugerujący, że coś poszło źle. Po pewnym czasie zdecydował się odwrócić. Tamci szli w swoją stronę i nic nie wskazywało na to, by zauważyli jego obecność. Pozwolił sobie na bezgłośne westchnienie ulgi. Co prawda strach zacisnął na nim swoje paluchy, wrzeszczał, by poczekał, wstrzymał się, zastanowił, co wyprawia, a jednak Marcin robił swoje. Co takiego się stało? Nie umiał tego dokładnie określić, ale wiedział, że coś się zmienia, i to na lepsze. Gdzieś w głębi duszy pojawiła się iskierka, w której blasku przekształcało się wszystko, co do tej pory odczuwał. Kiedy dotarł do domu, zrozumiał, że właściwie może sobie pogratulować. Będzie musiał opowiedzieć o tym malarzowi. Czuł spokój, jakiego nie zdarzyło mu się dotąd doświadczyć. Nigdy jeszcze nie zdarzyło mu się być w takiej zgodzie z samym sobą. *** Minęło kilka dni i znów pojawiła się konieczność udania się do miasta, tym razem po nowy twardy dysk. Stary porysował mu poprzedniego dnia talerze z danymi i zakończył żywot w efektownych kłębach dymu. Gdyby nie to, że Marcin po zakończeniu pracy niemal odruchowo robił kopie wszystkiego, byłby w poważnym kłopocie. Niemniej miał teraz przestój w pracy i musiał załatwić sprawę jak najprędzej. Oczywiście, to znowu wymagało spotkania z kioskarką. Westchnął ciężko, kiedy to sobie uświadomił, ale trudno. Musiał to zaakceptować albo przepłacać za bilet u kierowcy. Następnego dnia rano wstał i zajął się swoimi codziennymi obowiązkami. Oczywiście niemal natychmiast przypomniał sobie o czekającym go spotkaniu z kioskarką, lecz o dziwo, ta myśl wcale nie dręczyła go aż tak bardzo. Jasne, to może nie być przyjemne, tak samo jak

wizyta u dentysty, ale musi to załatwić i koniec. Poza tym, czy to, do cholery, jest jedyny kiosk w okolicy?! Na pewno jedyny tak blisko przystanku, ale... Przed kioskiem były dwie osoby. Marcin stanął w kolejce i usiłował czymś zająć myśli. Zdziwił się, gdy zauważył, że owszem, boi się, jest spięty, ale teraz wszystko wygląda zupełnie... inaczej niż wcześniej. Chętnie by się zastanowił głębiej, na czym polega ta zmiana, ale właśnie nadeszła jego kolej. – Co tak rano dzisiaj? Piękny dzień mamy na spacerek, co? Więc ruszać się trzeba, a nie tak siedzieć w domu całymi dniami... Tak, tego mógł się spodziewać. Uniósł wzrok i popatrzył prosto na kobietę. Dziwna rzecz, nadal szczerzyła się, jakby otrzymywała za to premię, ale zauważył, że ten uśmiech jest nieszczery, jakby został przyklejony, przekrzywił się nieco i nie zasłaniał do końca tego, co znajdowało się pod nim. Chyba wcale nie ma w życiu tak wesoło, jak by chciała, pomyślał Marcin i poczuł, że robi mu się smutno. Nagle zrozumiał, że ta kobieta nie jest w stanie tak naprawdę go dotknąć ani obrazić. Tu nie było na kim się odgrywać. To by było jak... kopanie leżącego. – Tak, tak – odparł zaskoczony spokojnym brzmieniem swojego głosu. – Tak się składa, że mam już zaplanowany dzień i nie trzeba mi go ustawiać. Radosny wyszczerz nie zniknął do końca z jej twarzy, ale nic już więcej nie powiedziała. Nie wiedział, co właściwie kryje się pod tym uśmiechem, ale wolał się nad tym nie zastanawiać. W końcu to nie mój problem, pomyślał, odbierając resztę i cały plik biletów. Chociaż, to muszą być jakieś naprawdę trudne sprawy, skoro poprawia sobie humor w ten sposób. Usiadł na ławce na przystanku i dopiero wówczas dotarło do niego, co się wydarzyło. Ze zdumieniem i radosnym niedowierzaniem zaczął się przyglądać temu, co działo się w jego wnętrzu. To było... coś zupełnie innego niż zwykle, zupełnie inaczej do tego wszystkiego podchodził. Czy się bał, czy się denerwował? Jasne, odczuwał taki sam strach jak wcześniej, ale przeżywał go... inaczej. Nie zakłócał mu on toku myślenia i rozumowania, nie przytłaczał tak, że jedyne, co był w stanie zrobić, to przeżywać ten strach, strach, strach... Ta myśl bardzo go ucieszyła; znaczyło to, że wciąż jest człowiekiem. Przyjechał autobus. Marcin wsiadł do niego przekonany, że oto zaczyna się całkiem nowy rozdział w jego życiu. *** Marcin nacisnął dzwonek. Tym razem powód odwiedzin u malarza był inny niż zwykle. Starszy pan skończył właśnie najnowsze dzieło i chciał, by Marcin wyraził swoją opinię. Oznaczało to zarazem koniec chodzenia po zakupy dla sąsiada, koniec rozmów o strachu. Marcin musiał przyznać, że trochę będzie mu tego brakowało. Okazało się, że to może być

świetne ćwiczenie do walki z lękiem. Teraz już będzie musiał dawać sobie radę sam, pomyślał, słysząc szczęknięcie otwieranego zamka. – Proszę, proszę, zapraszam do salonu. Kawy? – Nie odmówię. Podczas gdy starszy pan krzątał się w kuchni, Marcin przesunął wzrokiem po grzbietach stojących na regale książek, przez jakiś czas usiłował przewiercić spojrzeniem tkaninę zasłaniającą obraz, wreszcie wyjrzał za okno, oglądając znajome okolice z nieznanej sobie dotychczas perspektywy. Nad szarymi blokami przesuwały się kłęby ołowianych chmur, wiatr poruszał lekko nagimi gałęziami rachitycznych drzew. Jeszcze niedawno powiedziałby, że to ponury i beznadziejny widok, który sprowadza kolejną falę depresji. Teraz był to po prostu świat, na który zawitała wczesna wiosna, świat rządzący się swoimi regułami, do których należały i skrywające słońce deszczowe chmury, i wiatr, i chłód. Osiedlowymi dróżkami i po ulicy chodzili ludzie, zajęci własnymi sprawami. Na jednej z ławek siedziało i paliło papierosy trzech dobrze znanych Marcinowi młodzieńców w dresach i modnych w tym sezonie ortalionowych kurtkach, głośno dzieląc się uwagami na jakiś temat. Marcin zauważył, że żaden nie ma czapki; dzielnie wystawiali ogolone głowy na działanie aury. Pewnie też zaklinają wiosnę, pomyślał i uśmiechnął się. Wcale nie wydawali się groźni czy przerażający; owszem, byli hałaśliwi, czasem uciążliwi, ale czy naprawdę byli takimi ziejącymi agresją potworami i myśleli tylko o tym, jak go dopaść? Sprawiali raczej wrażenie, jakby się zastanawiali, co ze sobą zrobić. Wyglądali całkiem zwyczajnie, tak jak Marcin i pozostali przechodnie. Byli po prostu... ludźmi. – Proszę bardzo – powiedział malarz, wnosząc do pokoju parujące filiżanki. – Zaraz odsłonię obraz... I cóż pan tam takiego ciekawego widzi za tym oknem? – Świat – odpowiedział Marcin. – Całkiem inny świat.

Izabela Szolc

Cudzoziemki

Moje oczy widziały chwałę nadchodzącego Pana, Który depcze winnicę, gdzie leżą grona gniewu.

Malwina miała oczy w kolorze piwa trzymanego pod światło. Zdezorientowana mrużyła je, bo intensywne słońce przebijało się przez grube korekcyjne szkła i oślepiało. Pot zbierał się pod ciężkimi, plastikowymi oprawkami i ściekał na skrzydełka nosa. Spocona skóra ud przylepiła się do skajowych obić foteli autokaru. Malwina starała się wstać tak, żeby wilgotne siedzenie nie wydało żadnego kompromitującego dźwięku, ale nie udało jej się. Mało kto zwrócił na to uwagę. Współpasażerowie, po długiej podróży, której jedynym urozmaiceniem był wieczór na promie, garnęli się do wyjścia. Malwina poczuła jednak, że ma czerwoną twarz. Była przyzwyczajona do docinków. Wyjrzała za szybę: spodziewała się świeżej zieleni traw, czerwieni cegły, deszczu. Nic z tego. Miasto jak miasto, może tylko czystsze, bardziej zadbane niż to, w którym przyszła na świat. Zdecydowanie bogatsze... Próbowała nie patrzeć na martwe owady, które rozbiły się o szybę i na niej zostały. Pomyślała o ptakach. Słyszała gołębie. Gdzieś tam kołowały, wypatrując wody. Malwina rozglądała się za umówionym pośrednikiem pracy. Wiedziała, że go rozpozna – o ile w ogóle się zjawi. Przysunęła się bliżej drzwi. Gorąco jak w piekle, pomyślała i przepraszająco schwyciła złoty krzyżyk spoczywający na piersi. Na cienkim druciku Chrystus wił się w przedśmiertnej męce. Ale przecież miał zmartwychwstać, prawda? Malwina miała na sobie bawełnianą sukienkę w kwiaty, która równie dobrze mogłaby zostać uszyta ze staroświeckiej krempliny. Niemodny fason z wykładanym kołnierzem i kloszem od pasa w dół. Do tego błękitny sweterek z angory, który pachniał mokrą wełną. Pod pachami zaczynały się pojawiać mokre plamy, jednak młoda kobieta nie ośmieliła się go zdjąć. Ubranie to jej zbroja. Jeszcze opalona skóra, czoło w piegach, ładne nogi. Malwina. Na zewnątrz pociągnęła swoją tanią walizkę na kółkach, kupioną w hipermarkecie. Obok plakietki z nazwiskiem i numerem biletu na rączce nadal wisiał sklepowy kwit. Zignorowała go, znowu. Gdzie jest ten pośrednik? Do tego obcego miasteczka w obcym kraju przyjechała za chlebem. I żeby w końcu mieć buty lepsze niż takie z plastiku. Oczywiście zapłaciła za tę szansę. Wszystko zostało omówione przez telefon. Babcie, ciocie, matka – pożegnane na nie wiadomo jak długo; może na rok...? Gdzie ten cholerny pośrednik?! Nie mogła przecież zostać oszukana. A później jej się przypomniało, że w nocy przez autokarową szybę widziała księżyc w nowiu. Irlandczycy uważali to za zły znak. Czy również dla cudzoziemki?

Pusty autokar zjechał na skraj niewielkiego placu, kierowca gdzieś zniknął. Przegapiła też okazję, żeby zaczepić kogoś ze współpasażerów. Przeklinając w duchu swoją nieśmiałość i czując gniew narastający gdzieś we wnętrzu, pomiędzy tajemniczymi splotami ciała, Malwina usiadła na opustoszałym przystanku. Chciało jej się pić. W przytroczonej do biodra saszetce miała paszport i pieniądze na mniej więcej tydzień życia. Tydzień: aż i tylko. Poradzi sobie, zawsze sobie radziła. Zamknęła oczy i zalała ją fala obcych głosów, z których potrafiła rozpoznać co trzecie słowo. Powinna zaryzykować, podejść do tamtego kioskowego okienka, kupić napój i plan miasta. Specjalnie pojechała w miejsce inne niż większość emigrantów, bo nie chciała się zgubić w wielkiej metropolii. Z podobnych przyczyn zrezygnowała z lotu i dlatego teraz była taka zmęczona. Dobrze, że tuż przed końcem podróży skorzystała z ciasnej toalety w autokarze, pachnącej płynem do odkażania. Może gdzieś tutaj są automaty z coca-colą? Dziewczyno, jak zamierzasz tutaj przetrwać, skoro dwa kroki do sklepu... Dwa słowa, które trzeba wypowiedzieć... Wszystko to dla ciebie za trudne? Serce biło w klatce żeber jak uwięziony gołąb. Wciąż wierzyła, że to domniemane porzucenie jest okrutną pomyłką. Przecież ktoś musi jej pomóc. Innym pomagano. Pomacała rąbek sukienki. Obcy ludzie zaczęli się już na nią gapić. Dżinsy i T-shirt – w końcu je sobie kupi. I zetnie te rude, trudne do układania włosy, które się kręcą jak baranie runo, wypychając tkwiące w nich szpilki. A puder zakryje piegi... Jestem młoda, uda się, postanowiła. Za rogiem trafiła na kościół. Jego grube ceglane mury otynkowano na żółto. Uniosła wzrok w poszukiwaniu witraży, ale zobaczyła tylko mleczne szybki, kojarzące się ze szpitalnymi oknami albo brudnymi luksferami. Bóg cię uleczy. Bóg cię napoi. Na trawniku, który z pewnością był podlewany, ktoś wystawił poidło dla ptaków. Omiatając wzrokiem tabliczkę z godzinami odprawiania mszy, weszła do świątyni. Jaki dziś dzień? Środa. W niedzielę pewnie roi się tu od ludzi. Możliwe, że od Polaków. Wytrzymać do niedzieli. Amen. Matko Boska. Wciągnęła głęboko w nozdrza zapach katolickiego kadzidła. Dobry, znany zapach. Odnalazła wodę święconą. Chłodną i jakby tłustą; powąchała palce. Było jaśniej, niż się spodziewała, i pomyślała sobie, że te mleczne szkiełka w ołowianych, kwadratowych ramkach to jednak dobry pomysł. Biała, rozświetlona szachownica – tylko Bóg mógł stawiać na niej piony. Zobaczyła jeszcze stolik pokryty zielonym suknem, na którym ktoś rozłożył pocztówki, postawił wiklinowy koszyk. Wybierz obrazek i zapłać! Ksiądz w jej parafii mawiał, że euro to nowe srebrniki. Możliwe, sama wolała poprzednie, wycofane monety, które ktoś powracający z tego kraju próbował jej wcisnąć. Nie dała się nabrać, choć żałowała tych pieniążków: na jednej stronie była harfa, na drugiej wizerunki zwierząt. Srebrniki, za które można kupić brązowe pantofle z cielęcej skórki, opinające delikatnie pięty i nie obcierające stopy. Srebrniki, za które można iść na płatne studia, na pedagogikę albo biologię, nawet jeśli noga powinęła się na maturze. Nie, nie z języka, tylko z matematyki. Angielski zdała całkiem znośnie. Oczywiście nie będzie

uczyć dzieci; nie przypominają aniołków. Malwinę ciągnęło do zwierząt, bo miały wilgotne oczy świętych. Kościelny (albo wikary) kręcił się obok ołtarza i przycinał knoty świec. Nad nim wisiał oprawiony w złote ramy „Chrystus z odsłoniętym gorejącym sercem”. Nieśmiało podeszła do mężczyzny. – Przepraszam, czy mógłby mi pan pomóc? Wymamrotał coś o jakimś kluczu. Była pewna, że zrozumiała. – Drzwi były otwarte... – Spłoszyła się, bo rzeczywiście w kościele byli tylko we dwoje. I oczywiście Bóg. Nie, to nie jest kraj zamykanych kościołów. Ani pustych. Zaraz ktoś przyjdzie. Ten trzeci. – Polacy pewnie przychodzą tu na mszę. Szukam... Na dworcu zaszła pomyłka i... Konfesjonał też był pusty. Żadnych skruszonych grzeszników. Zrozumiała, że wikary zadzwoni do kogoś, kto może pomóc. Musi z nim iść. Zdziwiła się w duchu, kiedy przeciął schody ołtarza i nawet się nie pokłonił, wchodząc do prezbiterium. Tandetne kółeczka walizki skrzypiały, protestując. W oszklonej szafce wisiały sutanny. Stuły na gwoździach, ostrych i długich, które weszłyby w dłoń miękko i bez trudu. Kościelny uderzył Malwinę w twarz. Potwornie mocno – pękły jej okulary, kawałek szkła wbił się w skórę tuż przy powiece. „Ujrzany przez szybę księżyc w nowiu to zła wróżba”. *** Znaleźli ją w niedzielę w konfesjonale. Skuloną na czerwonym obiciu fotela przeznaczonego dla księdza. „...Więcej grzechów nie pamiętam”. Rozlana krew milczała, ale jej zapach zwabił owady, które wpadały przez szeroko otwarte drzwi, przytrzymane ołowianą sztabą, by nie zatrzasnęły się przed potokiem wiernych. Ktoś chciał się wyspowiadać i uciekł, wrzeszcząc. Bez rozgrzeszenia. Zawołano proboszcza. Gazety napisały, że Malwinie wyjęto serce i położono na piegowatej dłoni. Ciętych obrażeń było znacznie więcej. Tylko dusza pozostała w sobie znanym miejscu. *** Niesłabnący deszcz wybijał żałobne werble na aluminiowym dachu dworcowej wiaty. Sylwia dopięła szczelnie zamek wiatrówki, ale i tak czuła przenikający do szpiku kości chłód. Mokra grzywka – zwykle blond, a teraz bura od wilgoci – przylepiła jej się do czoła. Dziewczyna skrzyżowała ręce, ukryła dłonie pod pachami. Jej postawa nie budziła życzliwości. I dobrze, bo Sylwia była wkurzona. Przenosiła ciężar ciała z pięt na czubki palców, zastanawiając się kiedy przemokną jej buty. Winyl był nieprzyjemny w dotyku.

Cofnęła dłonie i kciukiem obróciła luźną obrączkę. Ta małżeńska biżuteria budziła zdziwienie w wielu tutejszych sklepach – nie tyle złota, prosta obręcz na palcu ładnej dziewczyny, ile fakt, że nosiła ją na prawym serdecznym. Brano ją za wdowę. Mężatki nosiły obrączki po stronie serca. Wyśmiała ten zwyczaj i wyjaśniła zaciekawionej sprzedawczyni, jak jest w Polsce. Trochę sobie pogadały. Obrączka, komplet garnków, kołdra i zezowaty jamnik – całe dobro, jakie Sylwia z mężem wynieśli z domów. Szczeniackie małżeństwo. Jednak tych dwoje szczeniaków, poniechawszy garnków, kołdry i psa, wyemigrowało. I nagle poczuli, że daleko od rodzinnych domów, których blokowe fasady zaczęły już rozmazywać się w pamięci, żyje im się całkiem dobrze. Zabrali zdjęcie jamnika, żeby nie zapomnieć, aż w końcu mąż mógł wrócić po niego. Opłacić szczepienia, psi paszport, wiele zabiegów – dobrze, że zniesiono przymus kwarantanny. Sylwia powinna się cieszyć, że wszystko idzie jak po maśle. I cieszyła się dzisiaj, przynajmniej dopóki było jej ciepło. Czekała właśnie na męża i psa, których miał przywieźć autokar z Polski. Zdecydowanie zbyt długo czekała. Pomyślała, czy nie wrócić do wynajmowanego mieszkania, ale jakiś irracjonalny przymus jej na to nie pozwalał. Tęskniła. Czuła się niewesoło przez ten ciągły deszcz. Słońca! Słońca! Takiego jak latem na bałtyckiej plaży... Autokary co rusz podjeżdżały. W końcu się doczeka. Niepozornie wyglądający mężczyzna, w kamuflażu czarnego ubrania, które okrywało go od stóp do głów, o mało nie wpakował się pod koła autobusu. „Masz szczęście, palancie, że jeszcze żyjesz! Jak można być takim niezgułą?!”. Rąbek jego kurtki odchylił się i Sylwia dostrzegła, że trzyma dłoń na byle jak zawiązanym temblaku. Tak, facet pewnie czuje się bardziej podle niż ona. Nie chciała, żeby ta myśl ją pocieszyła. W zasadzie była dobrą dziewczyną. Dobrą i spokojną, jej irytacje pojawiały się na moment i znikały bez śladu. Dla zabicia czasu obserwowała mężczyznę. Nawet wychyliła się spod wiaty, żeby nie stracić go z oczu. Woda wlała się jej za kołnierz. Cholera jasna! Z drugiej strony, lepsze to niż stanie w miejscu jak świątek. Albo niezdrowe, sieroce kiwanie. Kiedy zostawała sama, śpiąc obejmowała poduszkę. Ale dzisiaj w jej łóżku wyląduje mąż (byle był też stęskniony; będzie?) oraz ich szczekliwy pies. Kiedy się kochali, jamnik manifestacyjnie odwracał się do ściany. A później warczeniem i szczekaniem wyganiał ich z łóżka, by zainteresowali się nim w końcu i wyprowadzili na spacer. Albo nakarmili. Gruby, zezowaty pies! Te myśli podniosły ją na duchu. Naciągnęła kaptur. Mężczyzna szedł w stronę parkingu. Elektroniczny zamek ustąpił w drzwiach granatowego minibusa: klik – klik. Teraz facet sięgnął po przedmiot na przednim siedzeniu. Duże tekturowe pudło, które błyskawicznie namoknie wodą. Balansował nim, podtrzymując spód kolanem. Chciał je przerzucić do tyłu, ale drzwi były na szynach. Pudło uwierało go w brodę. Rozejrzał się bezradnie, w poszukiwaniu pomocy. Sylwia szarpnęła za troczki kaptura, dociskając go do głowy i pobiegła. Kurczę, miała nadzieję, że facet nie pomyśli, że ona go śledzi... Ale po prostu nie mogła patrzeć, jak się męczy. I potrzebowała ruchu.

– Pomóc? Uśmiechnął się niepewnie. Pudło zachybotało i Sylwia złapała je w ostatniej chwili, dotykając zdrowej dłoni mężczyzny. Była sucha, zupełnie jakby wytarta chusteczką. – Nie jest ciężkie to pańskie pudło – odezwała się pocieszająco. Skrzywił się, jakby zrozumiał ją opacznie. – Moje palce. Przyciąłem je sobie przy robocie... – Niech pan szarpnie drzwi, a ja wsunę bagaż na tył. Tutaj? – Trochę głębiej. Proszę. O tak, tak będzie idealnie. Sylwia musiała wejść do środka. Kiedy się wycofywała (w końcu jej autobus mógł już podjechać, a chciała, by mąż widział ją przez szybę), poczuła, że coś ją podcina. Potknęłam się?! Na czym? – przebiegło jej przez myśl. Poczuła suchą rękę na karku. A później ta druga dłoń, czająca się jak jadowity wąż w zbędnym temblaku – zacisnęła się na jej twarzy. Chusteczka była nasączona chloroformem. Kiedy odzyskała na moment przytomność, przez drucianą siatkę oddzielającą ją od kabiny zobaczyła potylicę kierowcy. Prowadził pewnie, choć Sylwia, po kołysaniu podwozia, przysięgłaby, że jeżdżą w kółko. Długo. W kółko i długo? Nie. Mężczyzna musiał usłyszeć, że się poruszyła, bo zjechał na bok. Wlazł do niej, już na progu otwierając puszkę coli. Kiedy oderwał klips, uniósł się chemiczny dymek. – Nie krzycz, bo cię zabiję. Chyba chce ci się pić? Podetknął jej napój do ust. Piła łapczywie, choć czuła mdłości. Przynajmniej do napoju niczego nie dosypał. – Weź to. – Wciskając jej do ust trzy różowe tabletki, zadrapał ją paznokciem. Skądś przyszedł zapach kościelnego kadzidła. Czuła, że leży głęboko pod wodą, ale żyje. Była ubrana w coś w rodzaju uprzęży. To kaftan, kaftan bezpieczeństwa. Bezpieczny – dla niej? Coś jej się roiło. Dokumentalny film ze scenami śmierci. Skazańcy... Mordercy i gwałciciele... Wieszano ich w takich kaftanach, żeby za bardzo nie wierzgali, kiedy otworzy się zapadnia. Znieruchomiała. Tylko oczy biegały jej pod powiekami. Uchyliła je. Ból i ostre światło. Była w dusznym i jaskrawo oświetlonym, małym pomieszczeniu. W celi wielkości mniej więcej siedem na dziesięć stóp, z materacem zamiast pryczy. Zmrużyła oczy, żeby dopatrzyć się umywalki. Dopatrzyć się kubła na odchody. Nie ma? Zabrakło jej tchu! Gdyby był, znaczyłoby, że od razu jej nie zabije... Spróbowała unieść głowę, piekła ją szyja. Żarówka przyczepiona bezpośrednio do sufitu wyglądała na taką, która nigdy nie gaśnie. Jak bakteriobójcze lampy na oddziale intensywnej terapii. Pikanie urządzeń rejestrujących pracę serca. Westchnienie ulgi: jest. Zamiast kubła, chemiczna ubikacja. Więc porywacz to ktoś nowoczesny i dobrze przygotowany. Jezus Maria! Ciekawe czy zadbał o specjalny, szybko rozpuszczający się papier toaletowy? Załkała. Wciąż nie wierzyła, że przytrafiło się to właśnie jej, że została

porwana przez jakiegoś pedantycznego czubka. I nie wiedziała, czy autobus, na który tak czekała, w końcu zajechał na przystanek. Czekać. Przeczekać. To. Głowa opadła jej do tyłu. Sylwia nie mogła sięgnąć po poduszkę, by ją złapać i przycisnąć do brzucha. Może dlatego, że nie była jednak sama. Przytomna czy nie, wciąż czuła czyjąś niepokojącą obecność. I nie chodziło o tamtego mężczyznę. Wyraźnie dotarło do niej chłodne powietrze, kiedy otworzył drzwi. Klęknął na materacu. A później zaczął gmerać przy jej oczach, unosząc boleśnie powieki, żeby wyjąć szkła kontaktowe. Wiła się na posłaniu, chcąc umknąć w niebyt. *** Zamordowana? Nie. Nie. Nie może być nic gorszego. Nic gorszego. Nic. Nawet nie wiedziała, kiedy to było, ile czasu już upłynęło. Jej zdaniem za mało. Nie znała pory dnia ani daty. Rozwiązał ją, ale na szyję założył metalową obręcz, przykuł łańcuchem do ściany. Dotąd dziwiła się, że ludzie potrafią coś takiego robić swoim psom. Mężczyzna wszedł do pomieszczenia. Wyobrażała sobie, że jest większy, bardziej napakowany, a tu granatowy szlafrok rozchylił się na koguciej piersi. Nie myśl o nim „chudy dzieciak”, nie możesz sobie na to pozwolić. Nie możesz go zlekceważyć! Coś błysnęło: nosił druciany złoty krzyżyk. I białe skarpetki. Bardziej się domyśliła, niż wiedziała, że pod szlafrokiem jest nagi. – Chcesz papierosa? – zapytał. – Tak. – Teraz? – Tak. – Zabiję cię, jeśli mnie oparzysz. Wyobraziła sobie to metaliczne ciało Chrystusa w głębi własnych ust. – Wiesz, kim jestem? – Nie. – Należę do plemienia Kaina. Wsunął jej papierosa między wargi, jednocześnie rozluźniając frotowy pasek. Myślała, że zapamięta pochyloną nad sobą twarz, ale była podobna do setek, tysięcy innych twarzy. I znowu suche palce. Tym razem nie pod powiekami. Niżej, głębiej. – Dobrze ci skarbie? Dobrze ci? – mamrotał, jakby odmawiał różaniec. Paliła papierosa z regularnością, której sama się dziwiła. W takiej sytuacji... Jakby wciąż nie zdawała sobie sprawy z własnego położenia. Mężczyzna opadł na jej piersi, szczęśliwie wciąż schowane pod swetrem, zamknięte w staniku. Dostrzegła, że facet łysieje.

Jej dżinsy leżały na podłodze, majtki były rozerwane i nagle zaczęło jej się podobać, że jest tak ciepło od żarówki. Dzięki temu mniej drżała. – Daj mi peta. Poczekała, aż w końcu wyjdzie, i dopiero wtedy zwymiotowała, na siebie. Oczywiście wrócił, musiał nasłuchiwać jak jęczy. Broniła się krótko, kiedy próbował ją przebrać. – Cała jesteś zarzygana. Śmierdzisz. Podał jej bawełnianą sukienkę w kwiaty. Wyglądała jak ubranie wyciągnięte z szafy matki. Przecież tacy jak on też mają matki, prawda? – Daj mi jeszcze papierosa. – Znowu ci zaszkodzi. Nie wykrzyczała, co jej zaszkodziło naprawdę. Cały on. A jednak jakby zrozumiał. Wyczytał to z jej oczu. – Moje kontakty? – Wyschły. Czy wiesz, że mogę cię zabić? Zwykle nie jestem agresywny. Jestem dobry. – W tej sukience... Ja zmarznę. Przeprosił i po chwili wrócił z błękitnym swetrem ze sztucznej angory. Wełna pachniała kimś, leciutko, jakby prawie cały zapach zdążył już wywietrzeć. Z wyjątkiem kadzidła. Nie pachniało tak intensywnie od czasów, kiedy przyjmowała pierwszą komunię. A później trzasnęła puszka i wokół rozszedł się aromat coli, którego nie można pomylić z żadnym innym. Kadzidło, coca-cola, sperma – paranoiczna mieszanka. – Nie. Nie chcę więcej tamtych tabletek. – Te są inne. – Nie! – To tabletki antykoncepcyjne. Musiałem się natrudzić, żeby je zdobyć dla ciebie. A może chcesz mieć dziecko? Dziecko ze mną? – Nie. Później Sylwii przyśnił się jeden z całej serii podobnych snów. Była na plaży. Po prostu była na plaży. Czuła słońce na plecach. Poruszyła palcami u stóp, żeby poczuć rozgrzany piasek. Rozgrzany, ale nie gorący. Taki w sam raz. Zapikowała ku niej mewa, dotąd wyglądająca jak błyskawica na bezchmurnym niebie. Sylwia nic nie poczuła, nie przestraszyła się ptaka. Mewa miała oczy jak pluszowy miś. Nieruchome i jakby płaskie pomimo blików. Przysiadła i niezgrabnie zaczęła spacerować po brzegu. Oddalać się i przybliżać. Sylwia sięgnęła do wyimaginowanej kieszeni, irracjonalnie (jak to we śnie), myśląc, że może ma tam tak teraz potrzebne okruchy chleba. Że przekupi nimi mewę, żeby została. Przypomniała jej się bajka o dzieciach zagubionych w lesie, które rozrzucały okruchy chleba, żeby znaleźć drogę powrotną do domu, ale dzikie ptaki je wydziobały. Oczywiście kieszenie miała puste. Mewa szła w stronę morza, ale ślady, które zostawiała na

piasku, były ludzkie. I surrealistycznie duże, jak ptasia pierś. Puch, puch... To wspaniałe miejsce pod skrzydłami, gdzie można wsunąć palec i poczuć bicie serca. Poczuć, jak ptasie serce zamiera. Sylwia – w rzeczywistości – zamęczyła kiedyś ptaka na śmierć. Śmiertelnie go wystraszyła. – Tobie nie zrobię krzywdy! – krzyknęła za mewą, ale ta już wskoczyła na fale. Piana przypływu rozlała się na brzegu. Wilgoć. Coś błysnęło. Sylwii wydawało się, że patrzy na złoty zatopiony klucz, ale przecież bez okularów ani szkieł kontaktowych nie mogła być tego pewna. Skrzywiła się. To nie był klucz, tylko nóż. Nóż w wodzie. Na jawie Sylwia próbowała się udusić, napierając szyją na żelazną pętlę łańcucha. Ból krtani, dudnienie krwi w uszach, zdzierana skóra. Dalej... Dalej... Ciągnąc, usiłowała odpełznąć z materaca. I nie charczeć. Zamordować się w ciszy. Czerwień pod powiekami od pękających naczyń. Ciśnienie, które próbowało rozerwać potylicę, by uwolnić duszę. Zapach moczu. Omdlenie i znowu plaża. Ktoś napisał na piasku okrągłym, szkolnym pismem: „Ponieważ Bóg stworzył ciebie tak samo, jak stworzył mnie, i kocha ciebie tak samo jak mnie, i o ile mogę powiedzieć cokolwiek o bożych planach, to wszystko, co wydarzyło się tobie, równie dobrze mogło przytrafić się mnie”. – Ja cię mogę zabić. Ty siebie nie – powiedział mężczyzna, który ją odratował. Gdyby nie ból gardła, roześmiałaby się. Chwała Bogu, nie przyniósł kolejnego ubrania na zmianę. – Jesteś za chuda. Zagłodzić też ci się nie pozwolę... – rzekł, ale przynajmniej zdjął z szyi łańcuch. Odpiął go tak łatwo, jak rozwiązuje się jedwabną muszkę. Metal „pękł” jak obrączka, tyle że obrączki nie pękają. – Na pewno mnie szukają – wyszeptała. – Nie może być inaczej, prawda? – Łańcuch zwisał ze ściany jak ponure memento. Będę udawała niemowlaka, któremu cały czas kleją się oczy, pomyślała. Wystarczyło, żeby zamknęła powieki, a wracała na plażę. Tyle że tamta była pusta. Wymarła. Z piachu nie dało się nic wyczytać. Piach, piach, zrodzony z tysiąca muszli zmiażdżonych żarnami czasu na pył. A jednak Sylwia czekała na jakiś znak. Wszystko jedno od kogo, bo sama już nie wiedziała, kim jest. Tak jak nie wiedziała, kim jest ten okrutny mężczyzna, który poi ją tłustym rosołem. I miała to gdzieś. Ale kiedy znak się nie pojawił, postanowiła znowu popełnić samobójstwo. Zabić się jeszcze raz. Czuła, że grzeszy życiem. Ukryje się w śmierci jak w konfesjonale.

Miała teraz swobodę ruchów. W rogu celi znalazła mop i plastykowe wiadro. Trzonkiem tego pierwszego próbowała dotknąć wiecznie świecącej żarówki. Rozbić ją, a z odłamków szkła zrobić śmiercionośną bransoletę na nadgarstek. Stanęła na palcach. „Jeśli światło zgaśnie, to wyjdą pluskwy”, usłyszała głos w głowie. – Co z tego? – odpowiedziała. – Wtedy będę już martwa. Martwa! Martwa! Martwa! Żarówka sama z siebie zamigotała. Nagle rozbłysła niezwykłym, jakby tysiącwatowym światłem, ale nie przepaliła się. Sylwia uklękła. Kat w niczym się nie zorientował. Ale nie przestał przynosić pigułek. – Dlaczego mnie tak nienawidzisz? – zapytała. – Tajemnica. Ja mam w głowie sejf, ale ty nie masz do niego klucza. – Pomożesz mi znaleźć ten klucz? – Nie chcę o tym mówić. Sylwia pomyślała, że klucz leży na plaży. *** Umywalka, mop, wiadro. Obsesyjnie sprzątała, aż stwardniały jej ręce. Papierem toaletowym czyściła szczeliny w podłodze, która była nieregularną, spękaną wylewką. W końcu poszła po rozum do głowy i zrezygnowała z tego bezsensownego wysiłku. Papier mógł się jeszcze przydać. Pigułki skutkowały – robiła sobie z niego prowizoryczny opatrunek i wciskała w majtki. Podarte, zawiązała z boku na supeł. Ciasno. Niewygodnie. Mężczyźnie i jej też. Zażądał, żeby kiedy nie krwawi, nie nosiła bielizny. Zarekwirował też stanik. Zorientowała się, że odpadający tynk odsłania ścianę z surowego kamienia. Jakby podmurówkę. Leżała twarzą przy samej ziemi, a przecież raz wydawało jej się, że słyszy psa. Bezpańskiego albo takiego, który ma kochającego właściciela i zajada się psimi biskwitami. Późną nocą słyszała, jak mężczyzna kaszle gdzieś obok. Słyszała pełznącą za murami ciemność i jej serce wzbierało radością, że nie stłukła żarówki... Ale później przychodziło poczucie klęski. Zrywała się więc z posłania i chwytała mop. Żeby znowu myć. Jej pokój w akademiku był najczystszy zawsze w porze sesji. – Mam nadzieję, że zawsze będzie tu jakaś dziewczyna – powiedział kat. – I jakiś ja. Kain. Zrobisz coś nie tak i będzie naprawdę nieprzyjemnie – straszył. Zastanawiała się, czy on w ogóle jest jeszcze człowiekiem. A ona? Czy ona...? Czuła się jak widmo. Upiór. Duch. Może i była duchem dla tych, co pozostali na zewnątrz. Potrafiła płakać na zawołanie i podlizywała się swoją rozpaczą. Karmiła go łzami. Jego i kogoś jeszcze. W porze, którą uznała za noc, czuła, że coś (bo nie ktoś, o nie) siada na jej materacu i liże mokre policzki. Bała się. Może bardziej tego bezcielesnego widma (bo przecież nie zwariowała?) niż mężczyzny. Tamten czasem przychodził i schylał się, by zobaczyć, jak

piersi podnoszą się i opadają. Wzajemnie nasłuchiwali swojego oddechu. A to coś, co mieszkało z Sylwią w celi, już nie poruszało powietrza. – Jesteś za chuda. Powinnaś jeść takie kolacje, po których zrobisz się śpiąca. Wytrzasnął skądś gorącą pizzę. I sosy. Rozpłakała się – ta pizza za bardzo pachniała wolnością. I nie mogła jej zjeść! To takie niesprawiedliwe! Całą porę snu przeleżała, nawet nie zmrużywszy oka. A rano (bo dla niej był to poranek) znalazła w zastygniętym serze odcisk kciuka i zębów. Oba ślady były małe, jakby należały do dziecka albo drobnej kobiety. Zjadła z apetytem. – Zabiłeś już kiedyś kogoś? Taką dziewczynę jak mnie? – Miałem kiedyś wiatrówkę. Strzelałem z niej do wiewiórek, bo tam, skąd pochodzę, jest ich pełno. Byłem szczylem, jeszcze drżały mi ręce, więc nie trafiałem. Śmiali się ze mnie. Jednemu takiemu przyłożyłem wiatrówkę do głowy, kiedy najmniej się spodziewał, i bum! – Skrzywdziłeś go? – Nie. Powiedziałem tylko: bum. – Kto to był? Twój przyjaciel? – Nie miałem przyjaciół. Dobra była dla mnie tylko babcia. – Czemu jej nie odwiedzisz? – Bo ją chyba jednak zabiłem. – Kurwa. – Nie kurwa. Klucz. Sylwia niemal słyszała, jak mózg tamtego się rozpada na kawałki, bardziej śmiercionośne od odłamków Diabelskiego Lustra. – Otworzysz nim sejf, który masz w głowie? – Czasem wydaje mi się, że nie mam do niego kluczyka. Muszę odpocząć. Jestem taki zmęczony. Ja jeszcze nie odpocząłem od życia. Później przyniósł jej jeszcze inne dziewczęce ubrania. Całą pieprzoną tandetną walizkę tanich i brzydkich ubrań. Walizka była na kółkach. – Malwina Szewczyk – przeczytała, patrząc na plastikowy turystyczny identyfikator. – MALWINA! – wrzasnęła. Coś ją usłyszało. *** Eksplozja świateł i myśli w głowie. Zniknęły pytania: dlaczego jestem w tej celi? Za co? W końcu odrzuciła też inne: gdzie jesteście? Moi rodzice prowadzący mnie do pierwszej komunii. Moi teściowie ofiarowujący komplet garnków, kołdrę, zezowatego psa. Gdzie jesteś, mój mężu? Czy mnie szukasz? Czy przytulasz psa, tak jak ja przytulałam poduszkę? Psi oddech na twojej twarzy, a na mojej zimno. Obca w obcym kraju...

Sylwia uświadomiła sobie, że została sama. Żywi odeszli i nie mieli do niej dostępu. Psychopata też był martwy, jego dusza była martwa. On i upiór dziewczyny, której imię ledwo odczytała. Całe jej towarzystwo. W nocy i za dnia. Przez chwilę czuła nienawiść do ludzi. To ich rozdygotanie, te chimery... Kiedyś sama nie była inna. Ludzie przypominali jej pluszowe myszki albo pluszowe kanarki zamocowane na sprężynie. Ot, kocie zabawki, które raz trącone kołyszą się i kołyszą. Aż ma się ochotę uderzyć raz a dobrze! Żeby urwać plusz i tym sposobem ją zatrzymać. Raz na zawsze. Zawstydziła się swoich myśli. Przypomniała sobie kota, którego miauczenie słyszała na klatce schodowej, jeszcze w Polsce. Było to w środku nocy, ta cisza rozrywana miauczeniem. Nie zastanawiając się długo, Sylwia wyszła z mieszkania. „Kici, kici”. Kiedy zaczęła wołać, kot umilkł. Myślała, że może się wystraszył. Że to pewnie płacząca kotka w rui. Właściwie nie dziwiła jej obecność zwierzaka: bezpańskie koty lubiły opuszczać nocami piwnicę i wędrować po piętrach bloku. Węszyć w każdym zsypie – przecież nigdy ich nie zamykano. Wtedy Sylwia wróciła do domu, a chwilę później wrzask powrócił z nową siłą. Wiedziała już, że kot broni się, walczy. Że CIERPI. Więc znowu wędrówka korytarzem, znowu: „kici, kici”. Weszła na schody. Pantofle szurały. Wychyliła się za poręcz, „kici, kici”. Cisza, a później nagle ruszyła winda. Nie poczuła strachu nawet wtedy, kiedy się zorientowała, że spłoszyła kogoś, kto maltretował zwierzę. Swego sąsiada. Swego brata Kaina. „Gdzie jest twój brat Abel?”. I gdzie jest dziewczyna, którą kiedyś była? – Malwina – zamiauczała. Może pomogą jej duchy. Tej nocy widmowa plaża znów była pusta, a przecież Sylwia słyszała w membranie snu głos Malwiny. Rozchodził się pośród piasku: „Jako mała dziewczynka byłam święcie przekonana, że drzewa i kwiaty są tym samym, co ptaki albo ludzie. Że myślą sobie o różnościach i rozmawiają ze sobą. I że gdy człowiek się postara, to może te rozmowy usłyszeć. Trzeba tylko opróżnić głowę ze wszystkich innych dźwięków. Siedzieć cichutko i bardzo się wsłuchiwać. Czasem nadal jeszcze w to wierzę. Problem w tym, że nigdy nie można się dostatecznie wyciszyć”. – Ale przecież tu nie ma kwiatów ani drzew. Tylko ten piach! – Sylwia obudziła się gwałtownie. *** Przesuwał palcem po jej nagich plecach, po kościanej ścieżce kręgosłupa. Papierosowy dym wił się aż do sufitu, a później znikał. Sylwia zazdrościła dymowi. Nie tylko jemu. Zazdrościła wszystkim. Chciałaby stać się pluskwą i przez szparę pod drzwiami (bo w tak starym budynku musiała być jakaś szpara) uciec na wolność. Gdyby tylko mogła się w jakiś sposób wykupić z rąk tego szaleńca! Równocześnie nadeszła myśl, że kiedy on się nią

znudzi, zabije ją. Nigdy jej nie znajdą. Nigdy już nie wróci do domu. Zacisnęła zęby na filtrze papierosa, aż zabolało. Swojego ciała od pasa w dół nie czuła, jakby się od niego odcięła. Jakby puściły sznurki nerwów. Mężczyzna sunął ustami aż do łopatek; teraz jęknęła. – Kiedy byłem chłopcem, dostałem na pierwszą komunię scyzoryk. W grubej skórzanej pochwie na zatrzask. Miał bordowy uchwyt, z wymalowaną głową byka. Z napisem „Buffalo”, który ledwo literowałem. Nie lubiłem go pokazywać. Dokładnie czyściłem go z krwi. Ostrzyłem go z pietyzmem, łącznie z czubkiem. Kiedy zaczęły się długie jesienne wieczory, wkładałem go do kieszeni i jechałem stopem do miasta. Wszystko odbywało się szybko, nikt nigdy mi nie odmawiał. I nie trafiłem nigdy na żadnego pedała, ani nic. Lubię kobiety, naprawdę je lubię. Nie wierzysz, skarbie? Chodziłem za samotnymi kobietami, scyzoryk otwierał się z seksownym kliknięciem. Celowałem w kręgi tych z przodu. Trafiłem – super. Ostrze omsknęło się obok – trudno, spróbuję jeszcze raz. Kobiety padały od razu, jak ścięte mrozem kwiaty. Widziałaś takie? W ogóle coś z nimi się działo... Podchodziłem po buffalo. Wyciągałem – zawsze wychodził miękko. Nawet kość dla niego była jak masło, reszta – poduszka. Wycierałem go o płaszcz leżącej. Zawsze o płaszcz, chociaż nie, czasem o szalik. Zwykle leżały twarzą do dołu. Niektóre nie mogły płakać, jakbym uszkodził im oczy, a nie kręgosłup. Najlepsze jednak było to, że nawet kiedy zebrały się na tyle, żeby spojrzeć wprost na mnie, to mnie nie widziały. Jakbym był przezroczysty. Jakbym był... Bogiem. – Dlaczego mnie nie wypuścisz? – Tęsknisz za mężem? Naprawdę wierzysz, że chciałby cię z powrotem po tym wszystkim, co tu razem wyprawiamy? Myślisz...? – Nie wiem. – A ja tak. Obrócił Sylwię i schwycił za pierś. A później jego palce zsunęły się pod pachę, by poczuć bijące serce. Pacha była wilgotna, porośnięta włosami, przypominała futerko polnego zwierzątka. Nie dawał Sylwii do ręki ani żyletki, ani nożyka, więc nie mogła się ogolić. Owłosione nogi, pomiędzy które się kładł, łaskotały jak sierść sarenki. Złoty krzyżyk kołysał się pomiędzy nimi dwojgiem. Patrzyła nań jak zahipnotyzowana. – Podoba ci się? Dam ci go. Zamiast kwiatów, dawno już powinienem kupić ci kwiaty. Jesteś taka cierpliwa. Wolałaby, żeby tego nie mówił. Rzucił jej wisiorek na brzuch. Koniec na dzisiaj. Wyszedł. Nie czuła dotyku, a przecież skóra wokół pępka zaczerwieniła się. Sięgnęła w dół. Pod palcami czuła szklany, niewidzialny klosz. Szklankę, która nakryła jej pępek, jak latem zakrywa się upierdliwego owada, żeby podłożywszy papier, wynieść go bez szkody na dwór. Zamknięty krzyż znikł. Zdematerializował się. „Owad” wyfrunął na wolność. Nie wiedziała już nawet, jaka jest pora roku. Na pewno było gorąco. Tak gorąco, że kłuła ją cała skóra. Przepociła materac i teraz ciągle przesiadywała na podłodze. Na

niebieskim swetrze, który stracił kolor, jednocześnie zmieniając się w szmatę. Zebrała się na odwagę i poprosiła o kąpiel. Powiedziała, że się krępuje, kiedy bierze ją taką brudną. – Ukrop czy lód? – Zapytał. – Masz przecież umywalkę. Postaraj się trochę. No, umyj się przy mnie. Chce patrzeć, jak namydlasz sutki, jak sięgasz między nogi. Brudas! Sama nie wiedziała, dlaczego akurat mycie wydało jej się czynnością tak intymną, że po raz pierwszy sprzeciwiła się katowi. Kiedy chciał, potrafił robić wrażenie osoby ciepłej i serdecznej. Mógł tak nabrać ludzi, że zaczynali mu współczuć. Była jednak gotowa się założyć, że on nie chce współczucia. Skurwiel. Gdzie pracował, bo chyba gdzieś pracował, kiedy zostawiał ją samą? Chyba że brał rentę. Czubek. Bała się go. – Babka mnie kąpała. Tyle że była stara i czasem coś jej się mieszało. Wsadzała mnie do tak lodowatej wody, że po prostu siniałem z zimna. Raz prawie się utopiłem. Miałem do wyboru: utopić się albo umrzeć z wychłodzenia... Co ty byś wybrała? – Utopić się. I tak czuła, że Bóg wie, jak długo tkwi pod wodą, która tłumi jęki i rozmywa rysy rzeczywistego świata. Szkoda, że słońce nie przebija się ze szczytu do „celi-basenu”. – Raz się onanizowałem zbyt nieostrożnie. Wtedy jeszcze nie miałem dostępu do kobiet. Robiłem to na kiblu, nocą, jak wszyscy. Nocna czynność. Fajna. Fe. FeFajna – przefajna. Chyba nie domknąłem drzwi, bo stara mnie podejrzała. I, kurwa, wtedy raz jeden nagrzała na piecu pełen gar wody. I tą parującą wodę wylała mi na kutasa... Następnego dnia przyniósł polaroid. Idiotycznie różowy, jakby stworzony jako akcesorium dla wyrośniętej Barbie. Obudowa była z plastiku. Idealny urodzinowy prezent dla dziewczynki, żeby mogła sfotografować tort i gości w rogatych papierowych czapkach, oplątanych przez serpentyny. A później rzucić go w kąt, aby zbierał kurz. – Rozbierz się. I ułóż się jak te nagie kobiety z magazynów. Już. – Nie, proszę... – Natychmiast! – Jego twarz poczerwieniała. Zrobiła to ze strachu. – Rozchyl nogi, rozchyl, mówię. O tak, tak...! – wrzeszczał. Wilgotne odbitki wysuwały się z polaroida, a on wyszarpywał je, nie dając im wyschnąć. Aż chciała mu powiedzieć: „Trzeba włożyć je pomiędzy złożone dłonie i rozgrzać. Rozgrzać...”. Chyba zabrał tylko jedną odbitkę, reszta rozsypała się po celi jak upiorne konfetti. Sylwia chciała je podrzeć, ale długo nie potrafiła zwlec się z materaca, czując się tak, jakby ją ktoś dotkliwie pobił. Wreszcie zrobiła to. Na odbitkach miała czarne oczy, jakby z płynnej smoły. Oprawione w trupio bladą skórę. Zmrużone oczy; bezbronne spojrzenie krótkowidza. Albo po prostu

puste. Jakby opuściła ją dusza. Dopiero po zdjęciach zorientowała się, jak bardzo odrosły jej włosy. Jednocześnie posiwiały na skroniach. Stara-młoda kobieta. Żywa czy martwa? Było jeszcze coś. Coś, co początkowo wzięła za rozlany, niedosuszony barwnik. Albo jakiś cień w obiektywie. Postać w narożniku celi, widmowa, ledwo dostrzegalna, ale przecież postać. Sylwia zamknęła oczy i przeniosła się na plażę. Malwina już na nią czekała. Ubrana w identyczną sukienkę – prawie identyczną, bo mniej wyblakłą. Stała w okularach, których oprawki były sklejone plastrem. Bawiła się krzyżykiem, jak inni robią to z brelokiem na klucze. – Nosisz moje ubrania – powiedziała Malwina. – Takie mi dał. – Są nieładne. Żałuję, że ja nie mogę nosić twoich. Woda wyrzuciła na brzeg meduzę. Leżała na piasku i wysychała w słońcu. Sylwia, mimo że obawiała się oparzenia, podniosła meduzę i wrzuciła w fale. Dość cierpienia. Dość gładzenia grzechów świata. *** Teraz zamknął się w sobie, mało się odzywał. Kiedy wchodził do celi, stał i wlepiał wzrok w ścianę. Poprzez nią, gdzieś daleko. Jakby odpływał. Utop się, palancie! Zdjął szlafrok i Sylwia zobaczyła, że cały jest pocięty. Niektóre skaleczenia były na tyle świeże, że kiedy tarł skórą o skórę, na jej ciele pozostały widmowe ślady krwi. – Nie myśl o mnie źle – powiedział. – Potrafię poderżnąć ci gardło. A później: – Chciałbym, żebyś kąpała się ze mną w świetle księżyca. Miałem kiedyś dziewczynę i ona to lubiła. Wszystko przepadło, kiedy mnie zamknęli. A tak dobrze się dogadywaliśmy! Wierzysz mi? Twój mąż to przy mnie nikt. Sylwia pomyślała o swoim zdjęciu z paszportu, z wesołą grzywką, gładką twarzą. Powiększonym i rozklejonym na ceglanych murach, na słupach, na rogach ulic: „Zaginiona”. – Potrafiłem płakać, tak bardzo podobał mi się księżyc. Nawet na cmentarzach. O, tak. Tamta, Lynn, to była słodka dziewczyna, z artystyczną duszą. Ładna. Doprowadziłaby mnie do samobójstwa. *** Znowu była na plaży. – Ujrzany przez szybę księżyc w nowiu to zła wróżba – powiedziała Malwina. – Wiem. – Sylwia leżała na materacu. Powieki miała zaciśnięte, ale poruszała ustami.

– Pomyślałaś, co będzie, gdy on znowu się potnie? Gdy potnie się naprawdę mocno? Umrzesz zamknięta w tej celi. Umrzesz z głodu. Sylwia znalazła kiedyś królika na opuszczonej działce. Zdechł, zatrzaśnięty w drucianej klatce. Tak naprawdę to zostały z niego tylko kości przytrzymywane przez ścięgna. Miał odchylony do tyłu łepek, otwarty pyszczek, jakby wciąż jeszcze krzyczał. O wodę, o kilka liści. – Musisz go zabić pierwsza. – Nie. – Jak chcesz. Jak ja chcę. *** Usłyszała muzykę. Nie rozpoznała jej, choć było to coś klasycznego. Mężczyzna otworzył drzwi. Stał na progu z kwiatami w dłoniach. Wyglądały, jakby ukradł je z ołtarza. – Pomyślałem, że mogłabyś zjeść ze mną kolację. Przy stole, jak dorośli – zaseplenił. – Żadna pizza, sam ugotowałem. Może nawet pozwolę ci obejrzeć reklamy w telewizji, ale żadnych wiadomości. Kiedy wyszli ze ślepej piwnicy, poprowadził ją schodami w górę. Poczuła zapach kadzidła, zapach świec. Rolety były spuszczone. Pokój. Jego pokój, do cholery! – Mam dużo książek. Chcesz zobaczyć? Ta jest o Hiroshimie. A tamta o Auschwitz. To w twoim kraju, prawda? I jeszcze atlas anatomii... Wszystkie je przeczytałem. Zobacz. Mają ośle rogi. Niektórzy ludzie mają mnie za wiejskiego głupka. Ale to nie jest prawda. Jestem całkiem normalny, może tylko nie znoszę widoku krwi. Ale to jest taka trauma. Dlaczego nie jesz? Jedz, bo wsadzę ci te kotlety do gardła. Mieszkałem na farmie hodowlanej. Nauczyciele do mnie przyjeżdżali, przynajmniej dopóki farma nie spłonęła; potem musiałem się przeprowadzić do babci. Mówiłem ci? Rodzice też się spalili. Szkoda, że mnie przy tym już nie było. Nigdy nie widziałem, jak pali się człowiek. Wina? Oto krew Chrystusa... Podobno mama miała wgniecioną czaszkę, jak od uderzenia kamieniem. Zabijasz, to i ciebie zabiją. Mówią o tym w kościołach. Trochę szyfrują tę wiadomość, ale popatrz: Droga Krzyżowa, Piekło, wszystko. Oka za oko. Ząb za ząb. Co mówisz? Wet za wet? Nie rozumiem. Jak to jest być kobietą? Jak to jest być świnią? Babka wpuszczała mnie do łóżka, matka nigdy. To znaczy raz, przed pożarem, ale musiałem wtedy przywiązać ją do stelaża. Pewnie się stopił. Słyszałem w radiu, że się stopił. Nie chcieli mi nic powiedzieć, babka nabrała wody w usta, podobno byłem za mały na takie wieści. Ale miałem kryształkowe radio, takie ze słuchawkami... A teraz będzie blok reklamowy. Już. Start. Co to ja mówiłem, Sylwio? Ach, tak. Tak, oczywiście. Jeszcze na farmie usłyszałem kwiczenie. Niby nic szczególnego, ale było głośne i dochodziło z rzeźni. Rodzice nie domknęli drzwi. Trzeba się

upewniać, czy gałka jest zakręcona, kiedy robi się brzydkie rzeczy. Inaczej może spotkać cię kara. Kara. Kara. Kara. Matka i ojciec, we dwójkę, zabijali prosię. On nabił je grzbietem na hak, a ona rozcięła brzuch, aż wszystko wypadło. Nie pachniało najlepiej. Jelita to nie kadzidło. Ale najgorsze było to, że moja matka stała cała w świńskiej krwi. Dlatego ja, kiedy gotuję, staram się być czysty... Och, proszę, nie wymiotuj. Nie na obrus! Wszystko się zmarnowało. *** Sylwia nie pamiętała, w jaki sposób znalazła się z powrotem na materacu. Pamiętała za to sen: czyjś pogrzeb. Nawet teraz, na progu przebudzenia, powracał do niej obraz żałobników niosących trumnę. Czarną i lśniącą, jakby zrobioną z plastiku. Kolebała się na ramionach mężczyzn, z których każdy przypominał swego towarzysza – identyczni jak klony. Byli ubrani w czarne surduty, na głowach mieli wąskie, bardzo wysokie cylindry, podobne do strzelających w niebo krematoryjnych kominów. Satyna cylindrów lśniła tak samo mocno jak trumna. Mężczyźni byli chudzi i bladzi, niczym graficzne sylwety narysowane jednym, zdecydowanym ruchem rylca. W tym śnie Sylwia była małą dziewczynką. Kondukt dotarł do okrągłego grobu. Żółte kwiaty – nie pamiętała już: słoneczniki czy gerbery. Bardziej na miejscu byłyby te drugie, przynajmniej w rzeczywistości. We śnie natomiast pszczoła przeleciała obok policzka dziecka i usiadła na wieńcu. – Niedobra pściółka, niedobra pściółka usiadła na kwiatku! – zasepleniła mała Sylwia i zrobiła ryzykowny krok do przodu, by odgonić owada. Rączka przecinająca powietrze. Owad ruszył ku niej z głośnym brzęczeniem. – Pściółka, pściółka! Obudziła się, czując ukłucie żądła. Wzdrygnęła się, bo była uczulona na pszczeli jad. Puchła i traciła oddech. Jawa, sen – przekonała się, że jedno i drugie potrafi być koszmarne. Ale ze snu można się obudzić... Wróciły do niej obrazy tego, co zobaczyła wczoraj. Tyle że te istniały naprawdę. Zmysły buntowały się na ich widok, umysł mącił. Przynajmniej ta zdrowa jego część. „Gabinet okropności”, w którym zgromadzone przedmioty były jak lustra odbijające tajemną istotę kata. Kaina. Człowieka, bo wampiry nie mają swego odbicia. Człowieka, który bawił się w kustosza, oprowadzając Sylwię po swoim potwornym muzeum, serwując okropności jak historyczne anegdoty. Boże, ona już nigdy nie uwolni się od natrętnego wizerunku miski na zupę, naczynia zrobionego z połowy czaszki. Naszyjnika z bladych ust, paska z wyschniętych sutków. Zsiniałego ludzkiego serca na patelni. ***

Tymczasem na wyimaginowanej plaży, miejscu duchów, upiorna Malwina bawiła się kluczem. Złotym i bajkowo dużym, z rodzaju tych, które wciska się dostojnikom po przecięciu wstęg zamykających wejście do nowego ratusza. Honorowy klucz do miasta. Malwina rzucała nim tak, jakby był nożem, a on jak nóż wbijał się w piasek. Wyciągała go i rzucała. Raz za razem, z monotonną regularnością. – Musisz zabić wikarego – powiedział upiór do Sylwii. – Jakiego wikarego? – Wikarego Kaina. Nie domyśliłaś się, kim jest? On zawsze pachnie krwią i kadzidłem. Diabeł zbyt blisko ołtarza. Taaak. Mieszkasz na Potwornej Plebanii. – Nie mieszkam – zaprotestowała Sylwia. – To co robisz? Zabij kata, a poczujesz ulgę. Zobaczysz. Sylwia chciała zapytać: czy to twoim sercem próbował mnie nakarmić? Czy to ono smażyło się na patelni, jak grzesznik w piekle? – Nie jestem taka, jak myślisz. – Poczuj gniew. Gniew to władza. Domagaj się szacunku. – Nie rozumiem cię. – Władza to zdolność zdobywania tego, czego się pragnie. A czego ty chcesz? Wolności, prawda? – A ty? – Ja chcę, żebyś go zabiła. – Nie jesteś lepsza od niego! – Ja nie wzgardziłam diabelską wieczerzą i wiesz co? I tak mnie zabił. Zabił, bo miał pustą lodówkę. – Zamknij się! Cicho!!! – Sylwia rozpaczliwie próbowała powrócić na jawę. – Mogę cię uwolnić – gonił ją widmowy głos, niczym świst morskiego wiatru zapowiadającego sztorm. – Pod warunkiem, że spełnisz moje pragnienie. *** Poczuj gniew i przetrwaj. Inaczej kat cię zabije. Chroń siebie. Skoncentruj się i ukierunkuj swoją aktywność. Nie! On cię zabije, Sylwio. – Jak sobie to wyobrażasz? – Jestem martwa. Mogę dokładnie obejrzeć twoją śmierć. Ona tylko dla ciebie jest nierealna. Możliwe, że utkniesz tu ze mną na plaży. Plaża, plebania, tralala... – Jak mam go zabić? Udusić, kiedy jest we mnie? Walnąć w głowę wiadrem, kiedy odwraca się tyłem? To jest niemożliwe. Jestem więźniem, jestem ofiarą. Jestem zamknięta w cholernej celi!

– Jak święty Paweł u Rzymian. Ale świetlisty anioł go uwolnił! Otworzę przed tobą zamek, przecież mam klucz. – Nie! To wszystko bzdury! To sen... – Ja mam dużo czasu. Wieczność jest wiecznością. Gdyby ptak chciał przenieść przez ocean cały piasek, ziarno po ziarnie, to w momencie, gdy wszystkie znalazłyby się na drugim brzegu, wieczność dopiero by się zaczynała. *** Jak wszyscy zakochani, mieli swój intymny język. Szyfr słów dotyczył wszystkiego i niczego. „Rosjanie przyszli”, mówiła Sylwia do męża, ponad stołem, na proszonym obiedzie u rodziców. „Rosjanie się spóźniają” – takie zdanie wciągało zaangażowaną ciotkę w dyskusję o polityce. Śmiali się, kiedy wychodzili z obiadu, mocno trzymając się za ręce. „Rosjanie przyszli” oznaczało, że Sylwii zaczęła się miesiączka. Chcieli mieć dziecko – kiedyś, jak się dorobią. Ich dziecko. Zrodzone jeśli nie z namiętnej miłości, to z tego tkliwego przyzwyczajenia, które pojawia się w którymś tam roku małżeństwa. A teraz, w tej celi, pod gorącą żarówką, o niewiadomej godzinie dnia i nieznanej porze roku, Sylwia zorientowała się, że jest w ciąży z potworem. Te pieprzone tabletki antykoncepcyjne, którymi ją karmił, musiały być przeterminowane! Boże, Boże... Nie tylko była zamknięta, teraz jej więzienie zamieszkało w ciele. Rzuciła się na omszały mur i zaczęła bić w niego pięściami. Była ptakiem zatrzaśniętym w kamiennej klatce. – Wypuście mnie! Wypuście mnie! – zawyła, najpierw cicho, bo paradoksalnie bała się, że kat usłyszy krzyk. „Dlaczego krzyczysz?” – zapyta. Przyjdzie i będzie domagał się odpowiedzi. A jaka jest ta odpowiedź? – Malwino, wypuść mnie! Wypuść. – Złapała za gałkę. Pot natychmiast zrosił metal. Poczuła chłód, a później coś na kształt elektrycznego wyładowania. – Zapłacisz? – Żarówka zamigotała. – Wypuść mnie, do cholery! – Pamiętaj, co obiecałaś. – Gałka przekręciła się, zamek puścił z głuchym kliknięciem. Sylwia pobiegła na górę. Do światła promieniującego u szczytu schodów. Nie potrafiła i nie chciała powstrzymać szybkiego oddechu. Jej buty zadawały szybkie ciosy spiralnym stopniom. Wydostała się z lochu piwnicy. „Można by pobierać opłatę za jej zwiedzanie... Za dotknięcie mokrego materaca”.

Starała się nie rozglądać po półkach plebanii. Jej umysł stał nad otchłanią – jeden rzut oka na horror, a sturla się w dół, w studnię okropności. Sama w nią wskoczy. Potwór jeszcze jej nie gonił. Nie zastanawiała się nad tym. Dopadła do drzwi wejściowych i już bez pomocy zaczęła się szarpać z łańcuchem. Jeśli cios spadnie teraz, z tyłu... Odzwyczajone od słońca oczy niemal eksplodowały. Zobaczyła wszystko niemal jednocześnie, ale niewyraźnie: piękny dzień, wiosnę. Koleiny błota na drodze, podjazd, pierwszą zieleń. Zwyczajnych ludzi, w oddali ścianę kościoła odbijającą światło. To jest niemożliwe, pomyślała. To jest sen. Nie czując nóg, z głową lekką jak balon, wybiegła na ulicę. Skóra zmarszczyła jej się od gęsiej skórki. Ogarnęło ją pragnienie, żeby się odwrócić i pomachać tamtym, martwym, na pożegnanie. Podniosła już rękę, ale tylko przyciągnęła ją do ust. „Naszyjnik z ust, pasek z sutków”. „Serce, nie czerwone jak na świętym obrazie, ale niemalże granatowe”. Przeklinając, zawróciła. Cicho wsunęła się w szparę, jaką pozostawiły otwarte drzwi. Zamrugała, bo plamy tańczyły jej przed oczami, jak u kogoś, kto zaraz straci przytomność. Omdlałe ciało, na łasce i niełasce obcych ludzi... Zapach kadzidła. Mężczyzna leżący na łóżku, zakryty kocem, przypominał raczej tłumok niż żywego człowieka. Sylwia odchyliła materiał. Kain musiał się nałykać leków. Zabarwiona na różowo ślina spływała mu po brodzie; nie dlatego bynajmniej, że przygryzł sobie język: apteczna polewa, która szczelnie pokrywała znane jej pastylki przeciwlękowe, miała kolor dziewczęcych majtek. Różowego perkalu. Błysnęła nadzieja, że może odsunięto kielich goryczy od jej ust i mężczyzna sam targnął się na życie. Niestety oddychał. „Pamiętaj, co obiecałaś. Poczujesz ulgę”. Rozejrzała się w poszukiwaniu jakiegoś narzędzia. Nóż? Siekiera? Stłuczona butelka? Na niskim stoliku stała miseczka pełna mydlin i brzytwa. Podniosła ostrze, idealnie pasowało do dłoni. Pochyliła się i zaczęła ciąć ciało śpiącego narkotycznie mężczyzny, aż zapach krwi stłumił aromat kadzidła. Sylwia wiedziała, że w końcu wróci do domu. „A gdzie jest twój dom? Tam, gdzie serce twoje”. Później się zastanowi, na której patelni, w czyjej dłoni, bije jej własne.

Wit Szostak

Miasto grobów. Uwertura

miasto_grobow_01.mp3 Już? O, widzę, teraz się świeci ta czerwona lampka. Dioda, znaczy się. To zaczynamy. Ale jest pan pewien, że chce pan tego wszystkiego słuchać? Tak, wiem, jak każdy dziennikarz. Ale niewiele panu z tego przyjdzie. To się nie za bardzo nadaje do gazety. Chociaż może, w dzisiejszych czasach, bo ja wiem? Zresztą, i tak niewiele pan z tego zrozumie. Pańscy czytelnicy też. Jego nikt nie rozumiał, nawet ja. Kiedyś mi się wydawało, że coś wiem, że jestem najbliżej, że mnie dopuścił do swoich tajemnic. Dumny z tego byłem, bo przecież każdy chciał być blisko niego. Wielu mówiło, że są. W telewizji opowiadali, na przyjęciach, przy każdej okazji. Ale to bzdury. On nikogo nie dopuszczał. Chyba nie potrafił. Może nawet czasem chciał, tak myślę. Widziałem kilka razy w jego oczach taką jakąś tęsknotę, jakby chciał coś powiedzieć, zwierzyć się, pogadać tak zwyczajnie. Ale chyba nie potrafił. On w ogóle nie potrafił nic robić zwyczajnie. We wszystkim był ponad to. Nie wywyższał się, nie dawał nikomu odczuć, że czuje się lepszy, doskonalszy. Ale był ponad to. Jak by to powiedzieć... Miało się wrażenie, jakby chodził nie dotykając stopami ziemi. Naprawdę! Dlatego został tym, kim został. Tak myślę. Więc nie mam dla pana żadnej opowieści kamerdynera historii. Żadnych pikantnych historyjek, żadnych brudnych skarpetek, przykrego zapachu z ust. Z czego to? Sam sobie pan sprawdzi, studia pan przecież ma. Ale skoro pan chce, to zacznijmy. Tylko od czego? Może... Dobra, niech będzie o tym, bo to wszystkich ciekawi. Może to jest nawet najważniejsze? Kto wie. Pierwszy raz zobaczyłem to u niego wtedy, kiedy wyschła Wisła. Kryzys trwał już kilka dni, nikt nie wiedział co robić, nic nie pomagało. Zupełna bezradność: Kościół, media, politycy. Do miasta ściągają tłumy, policja utworzyła zonę od Norbertanek aż po ten metalowy most, który od Krakowskiej pod Koronę idzie, jak on się nazywa? Mniejsza z tym, pan pewnie wie. Albo sprawdzi pan na mapie. Całe bulwary zamknięte, ruch mostami wstrzymany, korki się robią, wszędzie pełno ludzi. Na dachy włazili, dźwigi skądś ściągali. Nad Wawelem helikoptery. Stan klęski ogłosili, choć na to nie było przecież żadnego paragrafu. Ale co mieli zrobić? Przy Rondzie Grunwaldzkim miasteczko telewizyjne powstało, wszystkie stacje z całego świata swoje wozy wysłały. Las anten, kolonia grzybów raczej. Telewizja non stop relacje z tego nadawała. Relacje, zdjęcia ze śmigłowców, komentarze ekspertów. Zapomniano nawet o kampanii wyborczej, o kryzysie gazowym. Tylko to się liczyło. Zresztą, trudno się dziwić. Najgorsze były krzyki. Pan tego nie może pamiętać, bo pana nie było wtedy w Krakowie, ale te krzyki były nie do wytrzymania. Dźwiękowcy musieli to potem jakoś wycinać, boby nie można było relacji normalnie przeprowadzić. I w telewizji tego nie było.

Tylko jakieś stłumione szmery. Inaczej pewnie by ludziom membrany w głośnikach popękały. A myśmy to mieli bez przerwy. Dzień i noc, dzień i noc, bez żadnej przerwy. Pan tego nie może sobie nawet wyobrazić. Krzyki wwiercają się w głowę, zagłuszają myśli. W końcu pulsuje to człowiekowi pod skrońmi, oczy mu wysadza, jakby ktoś pana w gałkę oczną od tyłu szczypał. Ma pan tak czasem? Ci, co mieszkali w okolicy, uciekali dalej. Do rodzin, na osiedla, za miasto. Już drugiego dnia zaczął się exodus. Zostawali najtwardsi. Albo najciekawsi. A może najgłupsi, sam nie wiem. Ludzie zastawiali szafami okna albo zamiast firanek wieszali grube koce, ponoć trochę pomagało. Aż do Rynku było słychać. A to był sierpień, pan pamięta, więc w mieszkaniach robił się zaduch nie do wytrzymania. Ale przecież i tak trzeba było wychodzić z domu. Zakupy, praca, jakieś życie towarzyskie. Nie można było przecież życia tak przerwać, urlopu sobie wziąć. I ludzie musieli w końcu wychodzić, a wtedy krzyki wracały. Słyszał pan „Tren Ofiarom Hiroszimy”? Pendereckiego. Nie? No to niech pan sobie z sieci ściągnie, to wszędzie wisi. Tylko po angielsku niech pan wrzuci. To pan będzie wiedział, o czym mówię. Czasem, kiedy człowiek już się trochę z tym oswoił, to można było wyłapać jakieś słowa. Takie pojedyncze, jakby zagubione. Jakieś skargi, nawoływania, najczęściej: „Mamo!”, „Synku!”, jakieś imiona. Tysiące. Błagania, prośby, jeden wielki ludzki skowyt. Najgłośniej było oczywiście u nas, na Wawelu, bo Gehenna ciągnęła się od Zwierzynieckiej po Hotel Forum. Ale on wychodził codziennie na wały i stał po kilka godzin, patrząc w dół na ten mulisty wąwóz. Zastygał tak na długo, jakby nic nie słyszał, jakby mu nie przeszkadzało. Pamiętam, opierał wtedy ręce o murek, od strony Wisły jest spory taras widokowy, pan pewnie pamięta. Cegły, potem jeszcze poręcz, żeby nikt nie wypadł. A przecież miał już osiemdziesiąt pięć lat, więc się musiał opierać, bo miał kłopoty z chodzeniem. I ze staniem. A tu – w bezruchu przez dwie, trzy godziny. Staliśmy w pewnej odległości, żeby go nie rozpraszać. On umiał wytworzyć taki dystans, że nic ludziom nie musiał mówić. I wszyscy wiedzieli, że jest strefa, której w danej chwili nie należy przekraczać. To się zmieniało. Raz dopuszczał bliżej, raz dalej, wtedy to było jakieś kilkanaście metrów. To się czuło. Tak jakoś naturalnie, jak pole magnetyczne. Przyglądałem mu się i widziałem, że walczy, że coś w nim dojrzewa. I wie pan, to było wieczorem, prawie wszyscy już poszli, ale ja zostałem. Nie wiem dlaczego, po prostu chciałem być przy nim. Otępiały byłem od tego wrzasku, głowa mnie bolała. Po jakimś czasie człowiek przestaje zauważać. Przynajmniej tak mu się wydaje. To schodzi na plan dalszy, ale co jakiś czas pulsuje. Myśli uciekają, rwą się. Jak we śnie, kiedy ma się gorączkę. Więc stałem z boku i patrzyłem. Tak tępo, bezmyślnie. Pamiętam ten widok, jak on stoi na tle mauzoleum. Wtedy budowę już ukończono i bryła kopca była podświetlona. Jej trójkąt górował nad Jubilatem, a potężne reflektory strzelały z Błoń w niebo, zaznaczając ostre krawędzie budowli. I właśnie pamiętam ten jego profil na tle mauzoleum. Oświetlony reflektorami z dołu, bo przecież mury Wawelu też są podświetlone.

Teraz wszystko się podświetla. Patrzyłem, jak powoli oddycha, jak co chwila unosi głowę i patrzy w niebo. Kilka razy westchnął głęboko. I nagle jakby stężał, skupił się w sobie. Znieruchomiał na minutę. Gdyby leżał, to bałbym się, że nie żyje. Ale przecież stał, więc nie mógł umrzeć. I wtedy właśnie odkleił się od niego jakby cień. Jakby ktoś, kto stał za nim, nagle odsunął się od balustrady. Ale przecież nikogo nie było. To działo się powoli, trochę jakby w zwolnionym tempie. On cały czas stał, z dłońmi zaciśniętymi na poręczy, ale jednocześnie odchodził od murku. Było w tym coś niesamowitego. Co ja mówię, to wszystko było niesamowite! Jakby odklejał się od siebie samego. Ten sam profil, te same przygarbione plecy. A kiedy było ich już dwóch, to ten, który się cofał, podszedł do mnie i tylko spojrzał mi w oczy. A potem ruszył wolnym krokiem w stronę bramy. Nie zobaczyłem go już nigdy. Kiedy trochę ochłonąłem, przełknąłem ślinę i podszedłem do niego. Wziąłem go pod ramię i delikatnie oderwałem jego dłoń od poręczy, a potem ostrożnie zaprowadziłem go do komnat. Pamiętam, że słyszałem łomot własnego serca. Moje serce zagłuszało nawet nieustający krzyk. I wtedy właśnie widziałem to po raz pierwszy. Słyszałem wprawdzie wcześniej jakieś plotki, ale myślałem, że to tylko metafora. Bo jak można było to inaczej rozumieć? Że człowiek się naprawdę rozdwaja, że nagle znikąd pojawia się drugi on? Przecież wszyscy znamy na tyle fizykę. Jak o tym mówię, to nawet teraz nie mogę ochłonąć, ten obraz ciągle wraca. Jakby to przed chwilą się działo... O, widzi pan? Jak mi ręce drżą? To było po prostu niesamowite, tego nie da się z niczym porównać. Więc ja te opowieści brałem za metaforę, podobnie jak się mówi potocznie, że ktoś wychodzi z siebie. Aż do tamtego wieczoru. A potem wszystko było normalnie. Doszliśmy do jego sypialni, pomogłem mu się rozebrać i umyć. Jak zawsze. A rankiem powiedział, że zejdzie na dół i przejdzie po dnie koryta. Wszyscy zamarli. ***

miasto_grobow_02.mp3 Wie pan, co on jadał zwykle na śniadanie? Teraz mogę już chyba powiedzieć. Zwykły chleb, który maczał w lekko posolonej oliwie. Odrywał drobne kawałki i jakby czyścił nimi dno talerzyka. Najbardziej lubił toskańską, oczywiście z pierwszego tłoczenia. I tylko tyle. Jedną kromkę, rzadko dwie. W lecie czasem zjadał jeszcze pokrojonego w kostkę pomidora. A potem wypijał małą kawę, taką zaparzaną w dżezwie. Wie pan, gotowaną w tygielku. Taką, jak piją w Turcji albo na Bałkanach. Z kardamonem i odrobiną cukru. Zdziwiony pan?

Też bym był na pana miejscu. Teraz mogę o tym głośno mówić, ale przecież wtedy to była niemal tajemnica państwowa. Pamięta pan tę propagandę: że król je na śniadanie półmisek polskich wędlin, koniecznie z chrzanem, albo jajecznicę na boczku, albo razowy chleb ze smalcem. Albo śledzie w borowikach. Bo wszystko musiało być polskie, arcypolskie. Nie do pomyślenia było, żeby on, ostatni król Polski, jadał włoskie śniadania. A on nie lubił ani bigosu, ani pierogów. To znaczy, lubił, ale nie przepadał. Tylko o tym nie można było głośno mówić. Restauracja monarchii miała swoją logikę i retorykę. I on to rozumiał. Pamięta pan, jak go wybierali? Pierwszy wolny sejm, dziewięćdziesiąty pierwszy rok. Rano pada propozycja, żeby Rzeczpospolita była na powrót monarchią. Ten poseł, jak mu było, ten z brodą, wali w mównicę i z wypiekami na twarzy wygłasza expose. Że tylko król potrafi ocalić naród. Że na to czekaliśmy dwieście lat. Że można, że trzeba, że należy. Oczywiście konstytucyjna, bo to nasze tradycje. Bo Trzeci Maja, bo Sejm Wielki, bo te wszystkie Wielkie Litery i Złote Zgłoski. Potem przerwa w obradach, gorączkowe dyskusje w kuluarach. Spotkania Konwentu Seniorów, negocjacje między szefami klubów. Pilne nasłuchiwanie reakcji z zagranicy. Gorąca linia z Białym Domem, Kremlem. I potem ta pamiętna wieczorna debata, posłowie przegłosowują zmianę konstytucji, a potem przez aklamację połączone Izby wybierają go na króla Polski. Na żywo w telewizji. Cała Polska ogląda. A on już jest na pokładzie samolotu z Londynu i o północy ląduje na Okęciu. Pamiętam te emocje, nawet dziś serce mi bije szybciej. O, słyszy pan? Głos mi się łamie, ale nie szkodzi. I schodzi po schodkach, gra orkiestra, i Mazurek Dąbrowskiego i ogólna wrzawa. Przejazd nocnymi ulicami stolicy na Zamek. Ma pan może chusteczki? A nie, przepraszam, mam swoje, tylko z tego wszystkiego... Już możemy dalej. Nagrywa pan? Dobrze... Potem kilka dni trwały przygotowania do koronacji. Ludzie się uśmiechali do siebie, pozdrawiali na ulicach. Słyszał pan, że w tamtym tygodniu nie ukradziono w Polsce żadnego samochodu? Koronacja oczywiście w Katedrze na Wawelu. Prymas i nasz Metropolita. Koronowane głowy, prezydenci i premierzy. Wszyscy byli. Potem przejazd odkrytym wozem ulicami Krakowa. Na Rynku przemówienie do Narodu. Niech pan to wszystko potem napisze wielkimi literami, tak trzeba. Z tego możemy, musimy być dumni. A potem euforia zaczęła opadać, z każdym tygodniem atmosfera powszedniała. On na Wawelu, sejm i rząd w Warszawie. Wtedy chyba zrobili to lądowisko dla helikopterów na Podwalu, tam gdzie dawniej był parking. Nieraz to premier kilka razy w tygodniu przylatywał. Takie były czasy. A potem robiło się coraz spokojniej, coraz ciszej. A on pojawiał się na oficjalnych okazjach. Sporo pisał, dużo występował. Do tego wznawiano jego książki, głównie te emigracyjne. A tego, wie pan, jest ze dwadzieścia tomów! Wydawnictwa oddawały to bibliotekom szkolnym, każdy nakład schodził na pniu. W dziewięćdziesiątym drugim, albo w trzecim, objechał całą Polskę. Przemawiał do ludzi, tłumaczył, jak trudne muszą być zmiany. Kochali go. Wiem, że go to męczyło. Był wtedy po

siedemdziesiątce, a do tego odezwały się urazy jeszcze z czasów wojny. Pan wie, że był w AK? Wtedy dostał odłamkiem. Wie pan – zapadła wieś, gdzieś na Zamojszczyźnie, brak lekarstw, do szpitala nie można zawieźć, bo gestapo. Gorączka, jakieś zakażenie, dobrze że nogi nie stracił. Ale potem lekko utykał. Nigdy się nie skarżył, przynajmniej nie przy mnie. Potem Powstanie, stalinowskie więzienia, działalność opozycyjna, znów więzienie, następnie emigracja. I ciągła walka o sprawę polską: Londyn, Waszyngton, Paryż, Watykan. Piękna karta... Wie pan, polskie losy w pigułce. Ludzie odnajdywali w nim siebie samych. Ale nie takich, jakimi byli, ale takich, jakimi pragnęli być. Dlatego go kochali. Żeby pan wiedział, jak reagowali, kiedy szedł ulicami Krakowa. Nigdy nie jeździł zakrytym wozem. Uparł się i postawił na swoim. „Jeżeli ktoś mnie będzie chciał zabić, to niech to zrobi”, mówił. „Jeśli mam być królem Polski”, powtarzał, „to tylko do momentu, kiedy żaden Polak nie będzie chciał pozbawić mnie życia; umrę, gdy schowam się za pancernymi szybami”. I oficerowie z BOK-u dali spokój. Żeby pan wiedział, jak ludzie reagowali... Podchodzili do niego, niektórzy przyklękali na jedno kolano. Kobiety miały łzy w oczach. Nie uwierzy pan, ale mu kwiaty pod nogi rzucali. Podobno niektórzy modlili się nawet do niego! Jego to bardzo peszyło. On był przecież żołnierzem, potem naukowcem. Nie przywykł. I nie chciał przywyknąć. Raz słyszałem, jak mówił: „Niepotrzebnie się zgodziłem...”. Ale to było tylko raz. A wie pan, że on nie pochodził z arystokracji? Wiem, że wszędzie pisali, ale to bzdury. Tylko że lepiej to wyglądało. Ulepili z niego legendę. Żeby się wszytko zgadzało. No bo król musiał mieć dobre pochodzenie, prawda? Ale on był z takiej inteligenckiej rodziny, z Krakowa oczywiście. Matka była ze szlachty, ubogiej co prawda, ale zawsze. A ojciec... Sam nie wiem. Chyba mieszczanin. Różne plotki krążyły. W każdym razie wykształceni ludzie. Ponoć dziadkowie też. Dziadek to nawet profesorem był, w Wiedniu. Filolog klasyczny. A, teraz mi się przypomniało. To brzmi surrealistycznie. Ale wie pan, że on przez matkę był spokrewniony z Gombrowiczem? Jakimiś dalekimi kuzynami byli. Uwierzy pan? Wiem, to brzmi jak żart. Ale tak było. Teraz mi się dopiero przypomniało... Ale coś było na rzeczy, bo jego ten gorset cholernie uwierał. Czułem, że ciągle zderza się sam ze sobą. Z jednej strony misja, ten cały inteligencki etos. A z drugiej – takie zwykłe, ludzkie zażenowanie. Kiedy w dziewięćdziesiątym piątym trafił na kilka dni do szpitala, sejm w trybie nagłym podjął uchwałę o budowie mauzoleum na Błoniach. Miliony złotych z budżetu, datki od Polonii, zbiórki w parafiach, w szkołach. On oczywiście protestował, nawet wystąpił w telewizji. Nikt go nie słuchał. Ja myślę, że wtedy zaczęło do niego docierać, w jakiej jest pułapce. Że wszyscy powtarzają jego słowa, że cały naród go kocha, ale nikt go nie słucha. Że jest uwięziony na Wawelu, pomiędzy królami-duchami, pomiędzy ich grobami. On był nieprzeciętnie inteligentny, ale chyba tego z początku nie zauważył. Ta bariera, która zawsze była między monarchą a ludem, zasłoniła mu prawdę. A kiedy to

wszystko do niego dotarło, w ciągu kilku dni postarzał się o kilka lat. Przecież widziałem go codziennie, to od razu zauważyłem zmianę. Był rok dziewięćdziesiąty szósty, listopad. Chyba, bo już było chłodno. I wtedy on ogłosił, że zamilknie. Że publicznie nie wypowie już ani słowa. Żadnych przemówień, wywiadów, książek. Król, który milczy. Pamiętam ciszę, jaka zapadła, kiedy nam to oznajmił. Sami najbliżsi współpracownicy, siedzieliśmy wtedy przy obiedzie. Piętnaście osób? Może siedemnaście... To myśmy zamilkli. Potem lakoniczny komunikat dla prasy. Znów komentarze, telefony, warkot helikopterów. Ale był nieugięty. Po tym wszystko zaczęło się zmieniać. Nie wiem, czy wtedy też doszło do zdwojenia. Pewnie tak, ale nikt o tym nie wiedział. Może poprzedniej nocy, kiedy został już sam? Nie wiem. O, taśma się panu kończy... Wie pan, że teraz są takie cyfrowe, co im się nie kończy. Ale pewnie w redakcji nie mieli. Następnym razem niech pan lepiej taki weźmie. To co, przerwa? ***

miasto_grobow_03.mp3 Parno dziś, pewnie będzie burza. Tak samo było rok temu, jak to się zaczęło. Koszula lepiła mi się do ciała... Ale w końcu deszcz nie spadł. Jakoś się rozeszło... To co, zaczynamy? Więc jak zamilkł, to... Zresztą, co ja będę panu o tym opowiadał. W jego biografii to jest, pan sobie sam przeczyta. Teraz jest już nawet nowe wydanie, gdzie dopisano ostatni rozdział. Przez Internet już można zamawiać. Za jakiś tydzień-dwa powinno być w sprzedaży. A ja panu o czymś innym opowiem, o tym, czego nigdzie nie ma. I pewnie nie będzie. Przynajmniej w tych oficjalnych wersjach. Opowiem panu o Gehennie, jak to potem dziennikarze nazwali. Zaczęło się prawie równo rok temu, czternastego sierpnia, w poniedziałek. Wie pan, to był długi weekend, bo we wtorek było wolne, więc ludzie pobrali sobie urlopy. Zresztą, to wakacje, więc wielu krakowian wyjechało. Ale w Krakowie tłumy. Turyści, wycieczki. W nocy trochę popadało i wczesnym rankiem nad Wisłą była mgła. A jak opadła, to się okazało, że w rzece nie ma wody. Jakby nagle, w ciągu kilku godzin wyschła. Pobiegłem nad brzeg jeszcze przed śniadaniem. Wyglądało to strasznie. W dół, niemal pionowo, schodziły ściany, po których powoli spływał muł i jakiś szlam. Wyglądało to trochę jak wosk ze świeczki, stearyna znaczy się. Wyglądało jak wąwóz, na jakieś sto metrów głęboki. Ściany zbiegały się ku

dołowi i na dnie biegła niezbyt szeroka ścieżka. Tam spływała cała ta maź. Śmierdziało strasznie, jak z kanalizacji. Ludzie zatykali nosy. Wtedy jeszcze nie było słychać krzyków, bo nie miał kto krzyczeć. Do dziś zresztą nie wyjaśniono, co się naprawdę stało. Wyglądało to, jakby przed mostem Dębnickim wybiła się w korycie jakaś dziura, do której spływała cała woda. Ale to dopiero potem wyszło, jak zaczęto spuszczać zbiorniki retencyjne w górze rzeki. Woda dopływała spokojnie do Salwatora, a potem gdzieś ginęła. Koło klasztoru Norbertanek tworzyły się jakieś wiry, nawet dźwięk był taki, jak z odpływu wanny, tylko oczywiście głośniejszy. Do mostu Dębnickiego to już były same kałuże. Powoli błoto na dnie tężało i pękało od upału. Ale tam było jeszcze płytko. Głębina zaczynała się za mostem, jeszcze przed zakrętem. I ciągnęła się do następnego zakrętu, tam gdzie Wilga wpada do Wisły. Zresztą Wilga nadal wpadała i potem jakaś tam cienka strużka dalej płynęła. Ale najważniejsza była ta głębina. To o niej właśnie zaczęto mówić „Gehenna”. Ale wtedy, z samego rana, nikt nie wiedział, co się stało, i wszyscy uznali to za jakąś anomalię pogodową. Oczywiście, serwisy informacyjne od razu to podały, ale wie pan, jak to jest. Długi weekend, sezon ogórkowy. I tak na początek były informacje o kryzysie gazowym i kampanii wyborczej. Więc wepchnięto to między wiadomości o utonięciu pijanego żeglarza i znalezieniu grzyba olbrzyma. Gdzie pan wtedy był? Tak, mówił pan, pamiętam... Wysłali pana do obsługi zlotu żaglowców w Kopenhadze. W Sztokholmie? Mniejsza z tym, przegapił pan najważniejsze. Groźnie zaczęło być koło południa. Ten muł zaczął już spływać na tyle, że odsłonił ściany wąwozu. Z samej góry, na razie jakiś metr, dwa w głąb. I to wyglądało jak, bo ja wiem, jakaś narośl, takie bulwy. O! Już wiem! Jakby ktoś główki kapusty w ścianę powbijał. Widział pan potem zdjęcia. Wtedy usłyszałem pierwsze krzyki. Myślałem, że to ludzie nad brzegiem tak krzyczą, ale to dochodziło z dołu. Na razie było słychać pojedyncze głosy. Jakby wołanie o pomoc. Dlatego z początku ludzie nazwali to „wąwozem topielców”. Że niby to wołają ci, co się kiedyś w Wiśle utopili. Ale z godziny na godzinę muł spływał coraz niżej i krzyk narastał. Koło siedemnastej to już prawie cały wąwóz był odsłonięty. Krzyk stawał się nie do wytrzymania. A wszędzie, od Jubilata po Forum, było widać jakby wyrastające ze ścian wąwozu ludzkie głowy. Szare, ziemiste, oblepione tym śmierdzącym błockiem. Pozbawione oczu, uszu i nosów. Jakby ulepione z gliny, zanim rzeźbiarz wymodeluje dokładnie całą twarz. Puste oczodoły, zupełnie płasko w miejscu nosa. Mówię panu – okropność. I te niby-twarze miały tylko usta. I te usta, wykrzywione z bólu, krzyczały wniebogłosy. Sam widok był, mówię panu, potworny. Nawet bez krzyku. Tysiące, setki tysięcy tych głów: małe, duże, twarze dzieci, dorosłych. Do tego wszystko to oblepione wodorostami, tłuste od jakichś zanieczyszczeń, wie pan, oleje jakieś, ścieki. Smród, wrzask i ten upiorny widok. Ludzie, którzy podchodzili zaciekawieni na brzeg, bledli i uciekali. Kilka osób straciło przytomność, ponoć jedna kobieta, mdlejąc, spadła na dno wąwozu.

Wtedy właśnie władze miasta ogłosiły stan klęski. Policja ogrodziła teren, a do pilnowania ściągnięto wojsko. Z początku mostem Grunwaldzkim puszczali jeszcze tramwaje, ale ludzie wsiadali tam tylko po to, by na samym moście pociągnąć za hamulec bezpieczeństwa i przyglądać się temu wszystkiemu. Więc w ogóle wstrzymano ruch, komunikację miejską puszczono objazdami. Nie wiem, czy wiedzieliśmy, co się na naszych oczach wydarza. Wie pan, zlepiam to teraz w jedną całość: to pierwsze wrażenie, z poniedziałku, potem późniejsze narady. I ta wiedza mi się miesza. Tak to się łatwo mówi: pamiętam tę chwilę jak dziś. Ale ja nie pamiętam. Nie pamiętam tego, kiedy po raz pierwszy uświadomiłem sobie, że w Gehennie ukazał się świat zmarłych. Że tam są ludzie, że są w Szeolu, w miejscu gdzie nie krzyżują się żadne spojrzenia. Że otwarły się przed nami, u stóp Wawelu, żywe otchłanie piekieł... Może wiedziałem to już w poniedziałek? Może dopiero następnego dnia? Wie pan, we wtorek było Matki Boskiej Zielnej. I biskupi w całym kraju jakoś się do tego odnosili. Może stąd mi to przyszło? Nie pamiętam już. Zresztą, czy nawet dzisiaj wiem na pewno, czego doświadczyłem? Ale powiem panu, że każdy, kto tam wtedy był, do dziś jest przekonany, że poczuł na twarzy oddech piekieł. Ten upiorny krzyk, upiorny to jest dobre słowo, będzie ze mną do śmierci... Wiem tylko, że kiedy zaprowadziliśmy go po raz pierwszy na mury, to znaczy po raz pierwszy po zejściu całego tego szlamu, to powiedział tylko: „Groby, groby”. To było chyba pod wieczór. Tak. I co mieliśmy z tym robić? Kościoły wypełniły się wiernymi, odprawiano msze za dusze w czyśćcu cierpiące. Do Krakowa przyjeżdżali ludzie z całej Polski, na Balicach lądowały samoloty z ekipami telewizyjnymi. Gehenna przeobrażała się w medialną atrakcję. A co mamy w tym roku? Chorego wieloryba. I kolejne wybory... I co mieliśmy z tym robić? Wpierw myślano, że jak się zaleje wąwóz wodą, to wszystko wróci do normy. Ale to nie dało rezultatu. Ale już wtedy pojawiły się głosy, że to mogą być ludzie, że się ich zatopi, że to niehumanitarne. Na Rynku zwołano manifestację. Nawet nie wiem, kto to robił. We wtorek próbowano jeszcze coś robić. Spotykał się sztab kryzysowy, z Warszawy przylecieli premier i ministrowie. Ale co można było zrobić? Gdyby nie krzyk, przy którym nie dało się w ogóle żyć, to można byłoby sprawę zostawić. Nawet pojawiły się głosy, że to kolejna atrakcja, która przyciągnie do Krakowa turystów i zagranicznych inwestorów. Bezradność była przysypywana niezdrowym aktywizmem. Uruchomiono nawet, pan uwierzy, specjalne konto dla ofiar. Tylko kto był ofiarą? Ogłuszeni mieszkańcy? Ślepe twarze w korycie Wisły? Kierowcy stojący godzinami w korkach? Z poniedziałku na wtorek na Wawelu chyba nikt nie spał. Nie dało się oka zmrużyć. Nie pomagały stopery, zasłanianie okien i tym podobne. A on przez całą noc chodził po swej komnacie. Słyszałem szuranie kapci, kiedy zawracał pod drzwiami. Takie synkopowane, wie pan, z powodu tej jego nogi. Ale i to zagłuszał wszechobecny krzyk. Ten wrzask z dna Wisły

bolał. Fizycznie. Gryzłem poduszkę, żeby samemu nie wyć. Nad ranem usnąłem na jakąś godzinę. ***

miasto_grobow_04.mp3 Pamiętam tamto niewyspanie... Oczy mnie piekły, łeb pękał. Język jak wiór, pan wie, jak to jest. Tylko godzina! A ja się muszę wyspać, te siedem godzin muszę pospać, bo inaczej to normalnie nie mogę funkcjonować. A tu jeszcze taki dzień... Więc jak on przy śniadaniu ogłosił, że zejdzie na dół, to wszyscy zamarli. Taka scena, niech pan sobie wyobrazi: siedzimy przy długim stole, coś jemy. Przez okna wdziera się ten skowyt, szyby od niego drżą, a to takie zabytkowe witraże, małe szybki, takie w ołowianych ramkach. I on nagle unosi głowę znad stołu i mówi cicho, że zejdzie do Gehenny. Wszyscy zamierają, ale właściwie jego słów nie słychać, zagłusza je skowyt. A wie pan, śniadanie z nim jadali sami bliscy współpracownicy, kilka, czasem kilkanaście osób. I wie pan, nikt wyraźnie nie słyszy, ale wszyscy wiedzą, co powiedział. Po tylu latach to już człowiek potrafił z ruchu jego warg wyczytać. A może to co innego, może to jakoś wisiało w powietrzu? Nie wiem. To był piątek. Potem gazety napisały, że to wielki piątek, ale jak pan będzie spisywał, to niech pan napisze małymi literami, bo to bluźnierstwo. Że niby król, jak Chrystus, zstępuje do piekieł. I nawet godzina się zgadzała, bo wszystko przygotowali na piętnastą. Ale niech pan to małymi literami napisze, bo to bluźnierstwo. I on by nie chciał, mówię panu... Tam trzeba było jakieś zejście zrobić, bo to była przecież przepaść na jakieś sto metrów. Ani schodów, ani drabiny, tylko te kilka stopni, co się zaraz przy brzegu urywały. A nawet, gdyby drabina była, to i tak by to nic nie dało, bo przecież on by sam nie zszedł, za stary był. I oni wymyślili, to znaczy ten sztab kryzysowy, że do mostu Dębnickiego taką platformę na linach zaczepią i on jak w windzie zjedzie na samo dno. Sam chciał iść, nikomu nie pozwolił. Zresztą, nikt nie miał odwagi. Przynajmniej wtedy, w piątek. Jak pan poczyta wywiady z tamtego roku, tych polityków wszystkich, to każdy mówił, że pchał się razem z królem. Ale niech pan nie wierzy. Zresztą są filmy, nawet z sieci pan ściągnie, to tam wszystko widać. Sam poszedł. Tak zwyczajnie był ubrany, jak w lato. Lniane spodnie, lniana koszula. Gorąco było, więc nie nosił marynarki. On w ogóle zaczął źle upały znosić. Po drugim pobycie w szpitalu. Mówiłem o tym panu? Nieważne zresztą, nie teraz. Taki jasny zjeżdżał wtedy w dół, taki

malutki się robił, lekko przygarbiony, uczepiony poręczy. Ten dźwig to żółty był, z takimi czarnymi pasami na skos, wie pan. Z budowy jakiejś ściągnęli, tak myślę. I on w tej klatce tak powoli zjeżdżał w dół. Raz nawet to się ta kabina czy gondola, nie wiem, na moment zahaczyła o ścianę wąwozu. Ale odbiła się od niej jak od gumy, tylko rozkołysała lekko. Bo w dół to się coraz węziej robiło. Baliśmy się z początku, że on się w tym mule zapadnie, że mu nogi wciągnie, jak w bagno. Ale przed zejściem zrobili jakieś dokładne fotografie i wyszło im, że ten cały szlam zastygł od upału i nawet pęka, jak czasami pokazują wyschnięte jeziora. Albo jak się w kałużach takie spękane dno robi, jak woda wyparuje. I kiedy wreszcie ta kabina dotknęła dna, to on się trochę z zamkiem mocował, żeby drzwiczki otworzyć. Trochę to trwało, ale w końcu mu się udało. Ja z lornetką stałem na bulwarach, koło tego lądowiska dla helikopterów, co panu już mówiłem. Ze sto osób nas tam było, bo przecież blokada była całej zony i nikogo nie wpuszczali. Tylko jedną ekipę telewizyjną wpuścili, z publicznej chyba. Jeszcze jeden śmigłowiec zawisł nad nami, ale nawet go nie słyszeliśmy przez te krzyki. Wszyscy zresztą mieliśmy takie ochraniacze na uszy, jak ci od młotów pneumatycznych, i to trochę pomagało, ale nie za wiele. Zresztą, potem i tak je ściągnęliśmy, bo to jakby się przez szybę coś oglądało, a nie na żywo. Wyszedł z tej kabiny i ostrożnie stanął na dnie. A potem podszedł do ściany, tej od strony Dębnik, i zaczął dłonią dotykać tych twarzy. Tak w lornetce widziałem. Jakby się na nich opierał. I dotykał wszystkich, które miał w zasięgu ręki, żadnej starał się nie opuścić. A wie pan, on się schylać nie mógł, a do tego przecież nad nim ileś tam metrów tego wisiało, i tak nie dałby rady wszystkich dotknąć. On tam bez laski poszedł, mówiłem panu? No i miał obie ręce wolne, żeby te czoła dotykać. I szedł powoli, na razie tylko po jednej stronie. I wie pan, co się stało? Jakieś pięćdziesiąt metrów uszedł, a to bardzo długo trwało, i nagle te krzyki zaczęły cichnąć. To nawet nie ja zauważyłem, tylko ktoś obok wcześniej ściągnął ochraniacze z uszu i innym powiedział. Właściwie to było tak, że usłyszeliśmy warkot śmigłowca. A wcześniej go nie było słychać. Więc ktoś tam wydał rozkaz, żeby śmigłowiec wylądował i wyłączył silnik. I wtedy dało się usłyszeć, że krzyki powoli zamieniają się w szepty. Takie ciche szlochy, takie skargi niemal bezgłośne. Jak w konfesjonale, tak mi się skojarzyło. Żeby tylko ksiądz słyszał. Ja nie wiem, jak to się stało, bo on przecież wszystkich nie mógł dotknąć, tylko ich małą część. Ale może jego obecność, sam nie wiem. To tak stopniowo cichło, nie od razu. A on szedł dalej, i cały był brudny od błota, bo przecież te twarze to tym mułem były pokryte. A on się o nie musiał opierać, jak wyżej sięgał, nawet na palcach stawał, widziałem. Wie pan, ile szedł pod Forum? Pan zna Kraków? To niedaleko jest, kilkaset metrów. A jemu to zajęło półtorej godziny. Potem, kiedy te twarze już się skończyły i dno wąwozu gwałtownie się wznosiło, przy samej Wildze już, to on zawrócił i szedł wzdłuż drugiego brzegu. To wszystko trwało, więc pobiegłem na drugą stronę Wisły i stanąłem nad samym brzegiem. I rzeczywiście, tam było prawie cicho, tylko z naszego brzegu, to znaczy z tego,

gdzie jest Wawel, ten krzyk dochodził. A on wracał, chyba nawet nie odpoczywał, tylko szedł mozolnie. Dobrze, że to dno wyschnięte było, bo się nie zapadał i mógł spokojnie iść dalej. A i tak potem zobaczyłem, że ma całe nogawki od dołu na czarno tak przesiąknięte, jakby mimo to zasysały błoto z dna. Tak to wyglądało. I jak on zbliżał się do Wawelu, już minął most Grunwaldzki, to te krzyki prawie zupełnie ucichły. Szepty i krzyki. Tak mi się skojarzyło, ale dopiero teraz, nie wtedy, wie pan? Ja wtedy pod Forum byłem, bo tak chodziłem za nim, tylko że górą. To tam tylko szepty było słychać. I wie pan, co te twarze szeptały? To naprawdę była spowiedź, one wyliczały swoje grzechy. Jeden za drugim, bez pomijania, można było pojedyncze głosy wyłapać, jak ktoś się wsłuchał. To się nigdzie nie nagrało, ale są świadkowie. I była w tych głosach wielka skrucha, szczery żal, rozpacz i jednocześnie nadzieja. Nadzieja, że jeszcze nie wszystko stracone, że jeszcze wszystko może się odmienić. Żadnego udawania, żadnego wybielania się przed spowiednikiem, żadnych usprawiedliwień, tych małych oszustw, zamiatania pod dywan, tego wszystkiego, co nas zakłamuje. Chowanie ciężkiego grzechu pomiędzy lekkie, wymienianie jednym tchem, koncentrowanie się na sprawach nieistotnych, tych wszystkich kreacji, napinania muskułów. Nikt nie snuł opowieści o sobie, to było nawet nienaturalne, pamiętam, bo przecież wszyscy na co dzień budujemy takie opowieści. Nie tylko na spowiedzi. Czuło się, w każdym razie, że to wszystko było takie szczere. Szczere, że aż przeszywało. Pan jest wierzący, spowiadał się pan kiedyś? No to pan niewiele zrozumie... Wtedy się poryczałem, mówię panu, jak dziecko się poryczałem. Chciałem tam zejść i tulić każdą z tych twarzy jak dziecko, mówić, że wszystko będzie dobrze. Jakieś pocieszenie dać, jakąś nadzieję, sam nie wiem. I normalnie płakałem, że aż mną takie spazmy wstrząsały. Gdzie ja te chusteczki... Niechże pan to wyłączy, przerwa. ***

miasto_grobow_05.mp3 On z tego wyszedł kompletnie wyczerpany, pan rozumie? Tym drugim brzegiem to wracał ponad dwie godziny. Raz, że to dłużej, bo to zewnętrzna ściana zakola, dwa, że już zmęczony był. A tam na dole upał, wilgoć, do tego ten smród. Bo z Gehenny śmierdziało jak z szamba. Jak ta winda go w górę wyciągała, to słaniał się na nogach. Trzymał się kurczowo, by się nie osunąć, ale ustał. Potem od razu limuzyna podjechała i odwieźliśmy go do komnat. W aucie to prawie zemdlał. A może naprawdę zemdlał. Już w jego apartamentach rozebrałem go, umyłem i zaniosłem do łóżka. On z wiekiem coraz lżejszy był, coraz

chudszy. Wtedy poprosił, żebym został przy nim na noc. Takim słabym, świszczącym głosem to mówił. Ja też padałem z nóg, bo pamięta pan, całą noc nie spałem. Ale co miałem robić? Siadłem na fotelu w kącie i tak przysypiałem co chwila. Wreszcie było cicho, bo tych szeptów od tej strony Zamku nie było słychać. Pierwszy raz od kilku dni. A on długo leżał w bezruchu i patrzył w sufit. I wtedy zrozumiałem, że to nie zmęczone nogi, to nie wycieńczenie fizyczne tak go dobiło. Rozumie pan, on tego doświadczył na innym poziomie. Duchowym, nie wiem, religijnym? On tam był, na samym dole. A myśmy widzieli z góry małego człowieczka, który wolno brnie dnem wąwozu. Tam się coś musiało wydarzyć, mówię panu, coś, czego nikt z nas nie zauważył. Wie pan, to jest nagrane, sekunda po sekundzie, w telewizji to mają. Ale nie o to chodzi, że coś umknęło, tylko... Sam nie wiem, jak to powiedzieć. On tam był z nimi, na samym dnie Gehenny, a myśmy to tylko oglądali z zewnątrz, jak jakiś spektakl. Chyba o to chodzi. Wreszcie usnął, ale wtedy ja nie mogłem spać. Patrzyłem, jak śpi, jak wolno, równo oddycha. I zastanawiałem się, dlaczego mnie wybrał. Do dziś się zastanawiam nieraz. To znaczy, nie do tego pilnowania w sypialni, tylko w ogóle, na osobistego sekretarza. Opowiem panu, jak to było. Jak po raz pierwszy pojawił się na Wawelu, tuż po elekcji, opowiadałem panu, to oprowadzaliśmy go tam w kilka osób. Dyrektor Zamku, ja i jeszcze dwie osoby. Za nami oczywiście premier, marszałek, jacyś oficjele, teraz już nie pamiętam za dobrze, tak byłem oszołomiony. Ja tam dopiero co zacząłem pracę, to znaczy jakiś rok wcześniej. Kończyłem właśnie doktorat z historii sztuki, z witraży Wyspiańskiego, tych niezrealizowanych. Zresztą, potem panu o tym jeszcze opowiem, bo to ciekawe. I tak go oprowadzamy, on się bronił przed zamieszkaniem w najlepszych komnatach, bo w ogóle był bardzo skromny. I wreszcie pyta mnie, po jakiejś godzinie, czy interesuję się polityką. A ja mu na to, że nie. On mnie tylko spytał, kto jest ministrem rolnictwa, a ja nie wiedziałem. Więc uśmiechnął się, potem poważnie spojrzał mi w oczy i zapytał: „Zechce pan zostać moim osobistym sekretarzem?”. Zgodziłem się, pan by się nie zgodził? Nawet się nie zastanawiałem. W tamtych dniach wszystko było takie inne, ludzie tak urośli w sobie. To był zaczarowany czas. Dopiero w domu ochłonąłem. Powiedziałem rodzicom, że właśnie zostałem osobistym sekretarzem króla. Oczywiście nie uwierzyli. On miał wprawdzie asystenta, w Cambridge. Ale to był Anglik, bardzo zdolny człowiek zresztą, poznałem go potem. Tylko wie pan, polski król nie powinien mieć zagranicznego sekretarza. W każdym razie nie pierwszy król po dwóch stuleciach. I on to wyczuwał. Ale dlaczego wybrał mnie? Nie wiem. Potem pisali, że jestem spoza układów. Pewnie to racja. Ale czy to wszystko tłumaczy? Nie wiem, naprawdę. Doktorat broniłem jakieś dwa lata później, bo to się wszystko przeciągnęło. Wie pan – wyjazdy, wizyty, ciągłe zamieszanie. Wreszcie dał mi trzy tygodnie wolnego, żebym o niczym innym nie myślał, i skończyłem. Pan wie, że Wyspiański te witraże zaprojektował dla Katedry Wawelskiej, ale się wtedy Kościół nie zgodził? Kazimierz Wielki, święty

Stanisław i Henryk Pobożny. Zwłaszcza Kazimierz, szkic był robiony przy otwarciu trumny. Czaszka, kości, broda, regalia. Upiorne połączenie. Ale robiło wrażenie nawet na kartonach, które po Wyspiańskim zostały. I on się tym moim doktoratem zainteresował, że w końcu postanowił te witraże w Katedrze osadzić. Przekonał Metropolitę i teraz mamy, po stu latach... Tak tylko mówię, bo to trochę moja zasługa. Był pan już w Katedrze po remoncie? Musi pan koniecznie zobaczyć. Robi wrażenie, mówię panu. Ale ten... Strasznie skaczę, to potem sobie pan to wytnie. O czym... Aha, mówiłem, że wreszcie zasnął. Jeszcze rankiem był spokój. To znaczy, z Gehenną. Bo on wstał zmęczony, ale widziałem, że jakoś się odnowił. A może tylko udawał, maskował się dobrze przed nami, przede mną? Tak czy owak, śniadanie przebiegło normalnie. Jakby nic się nie wydarzyło. Szepty było słychać tylko z brzegów rzeki. No, może z bulwarów. Dalej to tylko taki szmer, jak samochody za oknem, coś takiego. Zakłócenia, których się na co dzień nie zauważa. Dopiero wtedy, jak się człowiek wsłucha. A na Wawelu to przecież zawsze jest głośno. Turyści, te ciągłe wycieczki... Spokój był do piętnastej, prawie równo. Jakby się umówiły. I powoli zaczął narastać krzyk. Wpierw pojedyncze, lecz z każdą sekundą dołączały następne. Dokładnie tak, jak on szedł. Od Dębnickiego po tamtej stronie Wisły i dalej. Do wieczora skowyt znów był nie do zniesienia. Jakby wczoraj nic się nie wydarzyło. I wie pan, że on wieczorem zszedł ponownie na dół? Było jeszcze jasno, to było przed dwudziestą. Wie pan, sierpień. Ale na dnie już był mrok. On znowu na biało, taki mały punkcik. Żeby się tam nie potknął, nie wywrócił, to BOK-owcy cały czas prowadzili go takim szperaczem. Myślałem, że nie wytrzyma, że przejdzie tylko w jedną stronę. Pierwszy kryzys miał pod mostem Grunwaldzkim. Zatrzymał się na dłuższą chwilę, wyszukał w zboczu miejsce, gdzie nie było żadnej twarzy, i oparł się. W świetle reflektora widziałem, jak dyszy ciężko, jak ociera pot z czoła, rozmazując na nim szlam. Potem wszystkie gazety dały to zdjęcie na pierwsze strony. Król odarty z majestatu, umorusany błotem. Pełen poświęcenia, cierpiący... Znowu wszyscy go kochali. W całym kraju odprawiano msze za jego zdrowie i panowanie. Żywi nagle poczuli solidarność z umarłymi, król połączył przeszłość z teraźniejszością, monarcha zwornikiem dziedzictwa. Tak pisali. Milczący król przemówił po latach, to też pamiętam. Nagłówki takie. On ani słowa wtedy publicznie nie powiedział, ale po tym, co zrobił, nic nie musiał mówić, pan rozumie. Pan to pamięta. Aha, pan wtedy był w Kopenhadze przy tych żaglowcach? W Sztokholmie, przepraszam. No więc myślałem, że nie wytrzyma, że każe się wyciągnąć. Już wcześniej zamontowano na Grunwaldzkim taką samą windę jak na Dębnickim. A do tego w pogotowiu był helikopter, który mógł go wyciągnąć z każdego miejsca Gehenny. Ale on odpoczął, trwało to pięć, siedem minut, i ruszył dalej. Drugi kryzys dopadł go już po nawrocie, kiedy mijał Skałkę. Potknął się i przewrócił. Z trudem się podźwignął, ale znów musiał odpocząć. Wtedy już cały był ubłocony. Zmęczone siwe oczy spoglądały z cierpieniem do góry. Nawet

dano polecenie pilotowi śmigłowca. Ten wystartował i po chwili zawisł nad nim, a z pokładu zjechał na linach BOK-owiec, żeby go zabrać. Ale on kazał mu wracać na górę. Ostatni odcinek to była mordęga. Szedł coraz wolniej, często przystawał, było widać, że traci oddech. Zauważyłem, na monitorach, że coraz bardziej kuleje. Chwytał się za nogę i zagryzał z bólu dolną wargę, o tak... Przez te kilkanaście lat widziałem go już w różnych sytuacjach, ale nigdy w takim stanie. Naprawdę bałem się o niego, po raz pierwszy pomyślałem, że może stamtąd nie wrócić. I ogarnął mnie strach. Byłem o te sto metrów od niego, szedłem wzdłuż brzegu, ciągle patrząc w dół. Co chwila zerkałem na ustawione pod murami telebimy. To szło na całą Polskę. Krok po kroku, potknięcie po potknięciu. Mówię panu, dochodziła północ, kiedy dobrnął z powrotem do mostu. Oczywiście krzyki ucichły. Oczywiście, po co mówię „oczywiście”? – skąd mogłem wiedzieć, że tak będzie? Skąd mogłem wiedzieć, co tak naprawdę się wydarza w Gehennie? Nikt nie wiedział i do dziś nikt nie wie, taka jest prawda, proszę pana. Może tylko on? Na pewno tam, na dole, coś mu się otworzyło, jakaś inna perspektywa. Doświadczył czegoś, o czym my nie mogliśmy mieć pojęcia. Więc te krzyki znowu ustały. Z każdym jego krokiem wypierane przez szepty. Ale tego wieczoru szepty były inne. Nie potrafię powiedzieć, na czym to polegało, ale inne. Z mostu Dębnickiego zjechałem windą. Wiedziałem, że sam sobie nie poradzi, nie wsiądzie o własnych siłach. Tego, co czułem, schodząc w głębię, nie da się opisać. Te szepty były wokół mnie. Czułem, jakbym wszedł w stado ptaków, które uderzają mnie piórami po policzkach, po rękach, wszędzie. Tam, w dole, te szepty nie zlewały się w jedno. Słyszałem setki głosów, ale każdy z osobna. Jakaś niesamowita podzielność uwagi. Jakbym za jednym razem słyszał tysiące spowiedzi. Do dziś potrafię powtórzyć panu setki z nich. Wszystko pamiętam. Nigdy wcześniej tego nie miałem. Ani później. Zrozumiałem, że stojąc na brzegu Wisły, nic się nie wie o Gehennie. Jak długo taka winda może zjeżdżać? To ileś tam pięter, pewnie kilka minut. A mnie się wydawało, że tkwię w tej gondoli godzinę. Do tego w ciemności. Ten reflektor był ustawiony na niego, a on właśnie zbliżał się do kresu drogi. Ja wisiałem poza zasięgiem światła, gdzieś ponad nim, w lekko kołyszącej się kabinie. Na samym dole miałem szepczące twarze na wyciągnięcie ręki... Ale się nie odważyłem. Nie byłem królem. Musiałem na chwilę wysiąść z kabiny, by go wciągnąć do środka. To, co z góry wyglądało na zeschnięte błoto, pod stopami jakby pulsowało. Jakbym chodził po czyjejś skórze. Czułem jakieś życie, nie wiem, jak to panu opowiedzieć. Jakieś podskórne prądy, tętno, coś takiego. Nie mogłem zrobić kroku, tak się bałem. Od razu oślepił mnie promień szperacza. Musiałem mrużyć oczy, by go odnaleźć wzrokiem. Jego lniany strój był już prawie czarny. Pamiętam, że objąłem go w pasie i przeniosłem do gondoli. Ile kroków zrobiłem? Nie wiem, siedem, może dziesięć. Nie pamiętam. Byłem zbyt oszołomiony. Wreszcie dźwig ruszył i poczułem, że się wznosimy. On był nieprzytomny. Klęczałem, jego głowa leżała na moich kolanach. Nogi i ręce były rozrzucone bezładnie.

Szarpnęło, kiedy dojechaliśmy na górę. Tam już czekała karetka i nosze. Szybko go zbadali, dali jakiś zastrzyk i kazali wieźć na Wawel. Był tak słaby, że następnego dnia w ogóle nie wstał z łóżka. ***

miasto grobow_06.mp3 Nie wiem dlaczego, ale tym razem wystarczyło na dłużej. Krzyki nie powróciły przez następne dwie doby. W poniedziałek wieczorem kładliśmy się z nadzieją, że może w ogóle nie powrócą. Z szeptami dało się żyć. Zresztą, było jasne, że on już nie jest w stanie zejść na dno Gehenny. Że to go zabije. Bardzo powoli odzyskiwał siły. Może nie powinienem tego mówić, ale w poniedziałek poruszał się tylko na wózku, taki był słaby. Nie opuszczał Wawelu. Tak samo we wtorek i środę. Pierwsze kroki zaczął stawiać dopiero w czwartek. Wsparty na ramieniu to pielęgniarza, to moim. Ale nie to było najgorsze. Zmienił się. Jego wzrok był nieobecny. Błądził gdzieś, mijał nasze spojrzenia. Niby patrzył na człowieka, ale jakoś tak poza niego. I zaczął mówić dziwne rzeczy. Nie przy wszystkich, on przecież nie zwariował. Ale kiedy byliśmy sami, szeptał: „To moja wina”, albo: „Już zapłaciłem cenę”, albo: „Tego długu nie spłacę”. Kiedy zaczynałem go dopytywać, wybudzał się. Odpowiadał trzeźwo, patrzył normalnie, ale mówił już o czymś innym. Po jakimś czasie to wracało. Głos mu się wtedy zmieniał, był taki przytłumiony, jakby stękał. Czasem sam wracał do rzeczywistości. Potrząsał głową i pytał rzeczowo o jakieś konkretne sprawy. Czułem, że między nami narasta mur. Że z każdą godziną tracę to, co przez te kilkanaście lat udało mi się zbudować, przynajmniej tak sądziłem. Że go rozumiem, że potrafię obok niego żyć. Nie mówię o przyjaźni, ale o mojej wizji jego. Traciłem tę wizję, wymykał mi się. Stawał się obcy, jakbym nie był przy nim, dzień w dzień, od jego elekcji. Bałem się tego, pan rozumie. Nie jego, ale tej obcości. Tego, że nie potrafimy już rozmawiać, że zaczynam czuć się przy nim nieswojo. Zacząłem zostawiać go na dłużej samego. A on mnie nie przywoływał. Siedziałem w sąsiednim pomieszczeniu albo spacerowałem po wawelskich ogrodach. Oglądał pan kiedyś Kraków stamtąd? Warto, zwłaszcza w popołudniowym, letnim słońcu. Tak jak wtedy. Wreszcie miałem chwilę czasu, by włączyć telewizor i zobaczyć, jakie są nastroje. Wszyscy kochali króla, modlili się za niego. Oczywiście zrobiono jakieś badania sondażowe, prawie sto procent poparcia. Pamiętam przełom wieków, kiedy zamilkł. Wolno, niemrawo,

ale nieubłaganie, Polacy odwrócili się od niego. Mówiono, że zdradził Naród, że go porzucił. Ktoś pisał, że straciliśmy ojca, że się nas wyparł. On to bardzo przeżył, ale decyzji nie zmienił. Szanowałem go za to. Bo widziałem, jaką cenę płaci. Ile go to kosztuje. Ale trwał przy swoim. Pamięta pan, jak trzy lata temu zmienili konstytucję? Po jego śmierci Polska miała stać się republiką. To wisiało w powietrzu od elekcji. Bo wszyscy wiedzieli, i pan, i ja, że drugiego takiego nie będzie. Pan nie, bo za młody pan jest. Ale wszyscy: w rządzie, w sejmie, cała emigracja. Że nikt go nie zastąpi. Że jeśli mamy mieć króla, to tylko jego. Żadne dynastie, żadne nowe elekcje. Nikt mu do pięt nie dorastał. I to było jasne. Więc zmiana konstytucji tylko to potwierdziła. Mogliśmy sobie pozwolić tylko na sen o monarchii, takiej prawdziwej. Wtedy nie wiedziano, ile potrwa: kilka lat, kilkanaście, może dłużej? Teraz już wiemy... Pan pyta, jakim był człowiekiem? W każdym wywiadzie pan to ma. Wszyscy, którzy go spotkali, chętnie mówią. Że charyzmatyczny, uczciwy, że silny, że dobry, mądry, ludzki i tak dalej. A ja nie twierdzę, że wiem lepiej. Bo nie wiem. Gdy się nagle widzi, jak się człowiek zdwaja, jeden odchodzi, a drugi zostaje, to się nie pyta, jak w talk-showach, jakim był człowiekiem. Rozumie pan: facet stoi i nagle jest ich dwóch. Wybiera, nie może podjąć decyzji, walczy z tym. Wreszcie ta jego część, która przegrała, odchodzi. A on zostaje. Z jakąś wyrwą w sobie, z rozpadliną. Nie wiem, co czuł. Nie wiem, jakim był człowiekiem. Nigdy o tym nie rozmawialiśmy. Owszem: uprzejmy, rzetelny, inteligentny. Pewnie miał ulubiony kolor, potrawę, melodię. Ale co panu z tej wiedzy przyjdzie? Ponoć ci, którzy odchodzili po zdwojeniu, szybko usychali. Dotarłem potem do takiego człowieka, który twierdził, że raz śledził jego wtórnika, takiego słowa użył. Nie wiem, czy to dobre słowo. Bo to chyba nie były kopie, nie były klony, jak na filmach. On się rozpoławiał, rozumie pan? Pękał na dwoje, własna wola go tak rozcinała. Tak myślę. Inni, podejmując decyzję, zabijają w sobie tę cząstkę ja, która przegrywa. A on miał moc, by ją z siebie usunąć, darować jej życie. O, to dobre słowo: darować życie. Ale to takie moje domysły, sam nie wiem, niech pan tego nie pisze, bo to pewnie głupie. No i ten człowiek mówił mi, że śledził go, to znaczy tego wtórnika. To było jeszcze na emigracji, nie wiem, w Sienie zdaje się, albo we Florencji. Dawno temu. W czasach włoskich, w każdym razie. Proszę? Oczywiście, że znam nazwisko, ale tego panu nie powiem. To dziś dość znana postać. A mnie prosił o dyskrecję. Zaraz... Aha. Tamten, wtórnik znaczy się, poszedł do jakiegoś baru, upił się. Potem błąkał się po mieście. A z każdym krokiem jakby cieniał, jakby go było mniej. Pożył kilka dni i umarł. Nie sprawdzałem, nie wiem co myśleć. Ale... Zresztą, niech pan będzie cierpliwy. No, a z tym... Te krzyki nie powracały, ale wszyscy liczyli, że Gehenna w końcu się odezwie. I wiedzieliśmy, że on nie może nam już pomóc. Zna pan to uczucie, jakby coś pana ściskało za żołądek? Przed egzaminem albo jakimś ważnym wydarzeniem. Człowiek chodzi taki zasupłany. To niepewność. Niewiadoma, co dalej będzie. Czy Gehenna się odezwie?

Czy może wydarzy się coś straszniejszego? A jednocześnie taka słaba nadzieja, takie przyklepywanie teraźniejszości. Już doba minęła, już trzydzieści godzin. Czterdzieści dwie i nic. Chodzimy na palcach, może nie obudzimy potwora. Wszyscy nerwowo patrzyli na zegarki. Jak uczeń, który czeka na koniec lekcji, z nadzieją, że tym razem mu się upiecze. No i gruchnęło w poniedziałek w nocy. We wtorek od rana do sztabu kryzysowego zaczęli przychodzić krakowianie. Oni od razu do nas posłali. Na Kazimierzu, nie pamiętam ulicy, w nocy ukazały się ponoć widma dawnych mieszkańców kamienicy. Właściciel późno wrócił do domu, zjadł kolację, potem poszedł do łazienki. Kiedy wrócił, przy stole siedziało trzech chasydów. Wie pan, długie brody, chałaty, pejsy. Jeden stary, dwóch młodych. Ten stary coś mówił, ale chłop, znaczy się ten właściciel, nic nie rozumiał. Wystraszył się i uciekł do sypialni, żonę obudził. Zakradli się razem do kuchni, a ci dalej przy stole siedzą i rozprawiają. Nie pamiętam, po hebrajsku, w jidysz, znajdzie pan w raportach. To facet z komórki po policję dzwoni. Ci przyjechali, a chasydzi nic. To policjanci chcą ich skuć, a ci, dopiero się okazało, to jakby powietrze, jak na filmach, widma takie, wie pan. No, to był pierwszy przypadek. Ale w tym samym czasie w niektórych kamienicach pojawiali się niemieccy właściciele, w innych polscy mieszczanie sprzed wojny. Czasem, jak rodzina była zasiedziała, to im się dziadek albo prababka ukazywali. Nie wiadomo, ile tych przypadków było, bo to noc, przecież ludzie śpią. Ale nad ranem to już istna plaga była. Cały Kazimierz przez Żydów zajęty. Handlują, gadają, pchają te wózki ze starzyzną. Biedni, bogaci, różnie. Po Rynku się przechadzają... Po Głównym, pan chyba nie jest z Krakowa? Chodzą panowie w cylindrach, panie z parasolkami, w długich sukniach, w kapeluszach. Ludzie ich mijają, jak mgłę, w dziennym świetle trzeba było się dobrze wpatrzyć. Wycieczki to najmniej zauważyły. Wzrok cały czas wlepiony w te wyświetlacze kamer i aparatów, to łatwo widmo przeoczyć. Nikt nie wie, co się dzieje. Niektórzy to myśleli, że jakiś film kręcą. A u nas wybuchła panika. Tu król słaby, na wózku jeździ, a Gehenna wypluwa kolejne widma krakowian. Polskich, niemieckich, żydowskich, ktoś gdzieś Ormian widział. Sprzed stu lat, sprzed dziesięciu, po strojach można poznać. Najwięcej to z PRL-u było. Pod wieczór to ich całe tłumy chodziły ulicami, ludzie przez nich przechodzili. W domach siadali do stołów, kładli się do łóżek. Proszę sobie wyobrazić. Siedzą ludzie w tych knajpach na Kazimierzu, piwo piją, a tu między stolikami pojawia się jakiś stary Żyd i zaczyna się modlić. Albo stara kobieta, taka pomarszczona, wchodzi, rozbiera się niezdarnie i gdzieś w kącie zaczyna kąpać się w balii. Przyjaciel mi opowiadał, że widział coś takiego. Tu rozrywka, a tu widma. Ludzie, którzy odeszli... I to piwo. Tłumy anonimowych zmarłych. Ale byli też znani. Ktoś widział Miłosza, ktoś Wyspiańskiego, ktoś kardynała Sapiehę... Podobno niektórzy to nawet specjalnie w miasto szli, żeby kogoś znanego wypatrzyć. Wie pan, jedyna okazja, można powiedzieć. Czatowali wokół Skałki, Cmentarza Rakowickiego. Tylko tych widm nie dało się sfotografować, nic

nie wychodziło na zdjęciach. Teraz mało kto w to wierzy. Ale niech pan ludzi popyta, przecież są tysiące świadków. Skończyły się żarty, wie pan. Ale nikt nie wie co robić. Pan wie, co to panika? Nie strach przed maturą, nie lęk przed wilkiem w lesie. Spotyka pan coś, czego nie da się wytłumaczyć. Czego nigdy nie było. Co nie mogło się, na dobrą sprawę, wydarzyć. Jakbyś już wiedział, że śnisz koszmar, ale nie możesz się obudzić. Przepraszam: pan nie może się obudzić. Co robi człowiek w takiej panice? Ja nie wiedziałem. Ale teraz wiem: ucieka z miasta. Ludzie wsiadali do pociągów, do samochodów, busy były przepełnione. Wszystko było przepełnione. Sztab kryzysowy zorganizował dodatkowe składy, ściągnięto przewoźników z innych województw. Wszyscy wiali z Krakowa, zanim wydarzy się coś strasznego. Oczywiście drogi się zablokowały, na wylotówkach potworzyły się gigantyczne korki... I tak było od środy do piątku. Ludzie nawet po nocach w tych korkach stali. Tam całe rodziny jechały, wozy wypakowane. To ludzie podobno zaczęli na poboczach grillować i tylko ten grill przesuwali, jak się korek ruszył. Do Miechowa dwie doby się jechało, do Myślenic – dobę. To pan sobie wyobraża. No i mamy piątek wieczorem. Czyli zbliżamy się już, jak pan widzi. Słyszy. To niech pan teraz słucha, bo tego w gazetach i w książkach nie ma. Albo nie, tu musimy krótką przerwę zrobić, na spokojnie muszę sobie zapalić, przejść się. A dalej po przerwie... Dobrze? ***

miasto_grobow_07.mp3 No więc tak... W piątek, to było dwudziestego piątego, on wezwał mnie do siebie. Wie pan: wieczór, słońce już zachodzi, takie czerwone niebo było. On przez te dni kazał się o wszystkim informować, robiliśmy mu raporty, o tych widmach, o korkach nawet. Tak że był na bieżąco. Słuchał z uwagą. Czasem kiwał głową i miał taką minę, jakby potwierdzały się jego przewidywania. Wie pan, że niby się spodziewał. Ale nie z satysfakcją, nie „a nie mówiłem”, tylko, jak by to powiedzieć... o: „a jednak...”. I on mnie wtedy w piątek wezwał, dwudziestej jeszcze nie było. I kazał, żebym go zawiózł do Katedry. Tak, kazał, chociaż przeważnie prosił. Taki szczegół, tak mi się przypomniało. To go zawiozłem. Po zamknięciu już było, bo tam do siedemnastej zdaje się tylko można. Nie mieliśmy kluczy, ale przecież to był król. Wjechaliśmy południowym wejściem, w środku nawy, tak że znaleźliśmy się od razu na wprost konfesji Stanisława. Obwiozłem go dookoła, a potem poprosił, żebyśmy objechali całą Katedrę. Wie pan, Katedra naprawdę

wygląda jak cmentarz. W środku prezbiterium, które jak kaplica cmentarna stoi pomiędzy grobami. A dookoła niej jest oddzielone ścianami obejście, gdzie stoją sarkofagi, skąd wchodzi się do kaplic bocznych. Wolno pchałem wózek, a on czasami dawał mi znak, żebym się zatrzymał. W konkretnych miejscach. Wreszcie wróciliśmy pod konfesję. I poprosił, żebyśmy stanęli. To było przy sarkofagu Jagiełły. I nic. On zastygł, jakby się modlił, więc ja się odsunąłem i sobie usiadłem w ławce. Żeby nie przeszkadzać. W razie czego to mnie przecież zawoła. A tu dalej nic. Tak minął jakiś kwadrans, ale dokładnie to nie wiem, bo nie patrzyłem na zegarek. Już było prawie zupełnie ciemno, tylko gdzieś z boku jakaś lampa się paliła. Wie pan, taki półmrok, kształty się zlewają. Pamiętam, to głupie, tak sobie teraz przypomniałem, że zająłem się patrzeniem na sarkofag Warneńczyka. Wie pan, że on niby oddycha, ten posąg. Ale nic się nie ruszało. Głupie takie... I nagle on wstał z wózka i odszedł parę kroków do przodu. Wpierw poderwałem się, ale zaraz usiadłem, bo stał pewnie. I wtedy zobaczyłem, że wokół niego jakby cienie tańczyły. W takich długich szatach, bez twarzy. Nie powiem panu, czy korony miały, czy to był Kazimierz Wielki, czy Łokietek. No skłamałbym, gdybym powiedział. Ale wiedziałem, z jakąś taką wewnętrzną pewnością, że to są widma królów-duchów. Że to naprawdę oni. Kilkanaście tych upiorów było, do tego przy nich takie malutkie, pewnie te dzieci z grobów królewskich, co w tych trumienkach... wie pan. Te dzieci to tak w odległości były, jakby w drugim kręgu. A on pomiędzy nimi się znakomicie czuł. Sam zaczął się lekko obracać, jakby w ogóle nie był tym zmęczonym, ledwo chodzącym człowiekiem na wózku. Tak lekko stąpał, jakby był na parkiecie. Znaczy się, w sali balowej. A ich płaszcze go tak omiatały. Tak przechodziły przez niego. Nie było żadnej muzyki, ale oni tańczyli jakiś taniec, to nie były jakieś bezładne ruchy. Jakby słyszeli muzykę, jakby czuli rytm. Ja nic nie słyszałem. Sam obraz, wie pan. On nawet nie kulał, tylko obracał się z rozpostartymi rękoma. Jak derwisze wyglądali, ale mnie się wtedy skojarzył chocholi taniec, wie pan, taka fraza, nie to, żeby oni jak chochoły. I taka lekkość... Oni, nawet on, to tak nad ziemią trochę byli. Nie dotykali posadzki. Jakby płynęli kilka centymetrów nad nią. Nie wiem, ile to trwało, może kilka minut, nie powiem panu. Wreszcie jakby zwolnili, a te widma rozpierzchły się w mrok, w boczne nawy. Rozpierzchli, bo to przecież królowie... Oni. A on znieruchomiał, ale nie od razu, tylko tak powoli, stopniowo. Stał jeszcze chwilę, po czym zawrócił do wejścia. Znów lekko utykał, ale szedł sam, nie potrzebował pomocy. Ja się trochę zagapiłem, dopiero po chwili się ocknąłem. Zabrałem wózek i ruszyłem za nim. Wie pan, nie pamiętam, czy się przeżegnał przy wyjściu. Nie pamiętam. Ale odżył wyraźnie, to mi się od razu rzuciło. Taki rześki był, jasny. Nie pogwizdywał, rzecz jasna, ale trochę odmłodniał. No i wróciliśmy do komnat. Nic nie mówił, ja też o nic nie pytałem. Zresztą, o co miałbym go pytać? Czy naprawdę z królami-duchami tańczył? Jakoś tak głupio. Potem on się umył, sam, a ja poszedłem się napić herbaty, ale byłem obok. Wyszedł z łazienki i usiadł na wózku. Jakby uleciała z niego ta energia, która była w Katedrze, rozumie

pan. Tak oklapł, napięcie opadło. Znów był taki jak w poprzednich dniach. Wypił kieliszek porto, on lubił ciężkie wina. Maderę, marsalę, porto właśnie. Przed snem lubił lampkę wypić. Kazał zamknąć drzwi na klucz, wcześniej odprawić wszystkich. Chciałem, żeby chociaż lekarz został na wszelki wypadek, ale on się nie zgodził. No więc zostaliśmy sami, a reszta, to znaczy najbliżsi doradcy, lekarze, premier zdaje się, czekali za drzwiami, w bibliotece. A wie pan, z sypialni króla to były dwa wyjścia. Jedno do biblioteki i stamtąd na korytarz, a drugie do gabinetu. A gabinet wtedy był pusty. Zostaliśmy sami. On siedzi na wózku i prosi mnie, żebym go położył. Tak w szlafroku, piżamie, jak był. No więc położyłem. „To jest jedyne wyjście”, powiedział. I dodał: „Wiedziałem, że do tego kiedyś dojdzie”. Potem zaczął tak charczeć, jak panu wcześniej mówiłem, więc nie bardzo go rozumiałem. Zresztą kazał mi usiąść w rogu i nie przeszkadzać. Na razie nic się nie działo. On zamilkł i na dłuższą chwilę znieruchomiał. Oddychał tylko ciężko, tak świszcząco. A potem wstrzymał oddech, tak nabrał powietrza, że mu się policzki wydęły, o tak... I zaczęło się. On leżał, ale jednocześnie powoli jakby pęczniał. To już wiedziałem, że zaczęło się zdwojenie. W końcu ten drugi on usiadł i powoli, pomagając sobie rękami, zsunął nogi z łóżka. Był bardzo zmęczony, twarz miał całą mokrą. Spoconą taką. Ja nie wytrzymałem, zerwałem się i podbiegłem. A on osunął się na mnie, tak głową na moje ramię. Podniosłem go i nie wiedziałem, co robić. Kłaść go nie będę, bo przecież dopiero wstał. Zresztą jeden już leży. Wycharczał, żeby go do gabinetu zanieść, na sofie położyć. A potem miałem drzwi na klucz zamknąć i klucz schować. To zrobiłem. A kiedy wróciłem do sypialni, to... To ten w łóżku już nie żył... Nie, nie róbmy przerwy, przed chwilą przecież była. Dobrze już, o widzi pan? Podszedłem i zamknąłem mu oczy. Ale to nie takie proste, bo one się otwierały. Wie pan, że się otwierają? Więc znalazłem jakieś monety, rozsypałem wszystkie na podłogę. Pamiętam, dwa złote miałem i jedno euro, które zawieruszyło się w portfelu z jakiegoś wyjazdu. Do dzisiaj je mam schowane, w biurku. Nawet tego bilonu z łóżka nie pozbierałem potem. O razu poleciałem do gabinetu, żeby sprawdzić, czy on żyje. Tamten drugi. A może pierwszy, sam nie wiedziałem. Żył, nawet usiadł, jakby siły odzyskał. Uśmiechnął się, kazał mi zamknąć drzwi i iść do nich. Do biblioteki znaczy się. Poszedłem więc i powiedziałem, że król umarł. Lekarz stwierdził zgon, wydano polecenie, by uderzyć w Zygmunta. Sekretarz premiera zaczął gdzieś dzwonić, wszyscy zaczęli dzwonić. Przygotowano oświadczenie dla mediów. Po jakimś kwadransie na dziedzińcu pojawiła się telewizja. W tym czasie Zygmunt dzwonił donośnie, a wraz z nim odezwały się inne dzwony. Cały Kraków dudnił tym łamanym, rozchwianym rytmem. Tego też nie zapomnę. Wie pan, jak teraz to mówię, to słyszę to. Nie w uszach, ale tak... całym ciałem. Jakby te dzwony uderzały we mnie, tak w środku. W nerkach, nie wiem, w wątrobie, w płucach. Tak jakoś.

Co było dalej w tę noc, to pan wie. Teraz w telewizji na okrągło powtarzają tamte programy, to przecież rocznica. Zresztą, ja nie umiem o tym dobrze mówić. To już polityka, ustalanie protokołu, zmiany ustrojowe. Wpierw pogrzeb, potem wybory prezydenckie. Ale wtedy to była taka poczwarka republiki. Taka osierocona, wie pan. Wie pan, każdy ma swoją opowieść o tym, co robił dwudziestego piątego sierpnia, wtedy wieczorem. Jedni w knajpie siedzieli przy piwie, inni w telewizji coś oglądali. Kogoś ta wiadomość zastała na dworcu, w schronisku w górach, na jachcie. Mam znajomego, co mu się wtedy dziecko urodziło. Córka. Sporo ludzi, z Krakowa zwłaszcza, w tych korkach stało. Nie wiem, kończyli to grillowanie na poboczu albo zawijali się w koce w samochodach. Wtedy też wielu zawróciło. Nie bali się widać widm. Jakiś taki instynkt, imperatyw może, żeby być wtedy w Krakowie, żeby nie przegapić. Coś ludzi ciągnęło... Często pytam ludzi, co wtedy robili. A pan? Bawił się pan w Christianii? To pewnie pan się dowiedział dopiero następnego dnia? Nie, nie jestem złośliwy, tak tylko. Przepraszam. Ale zgadłem? To co, wystarczy na dziś? Już trochę gadamy, a mnie w gardle zaczęło drapać. Zresztą, mam jeszcze dzisiaj trochę roboty, sam pan rozumie. Ale jutro o tej samej porze, dobrze? Nawet dobrze, że dziś tak to wypadło, z tą przerwą, bo sobie jeszcze raz w głowie to poukładam. O pogrzebie panu opowiem. Jutro. ***

miasto_grobow_08.mp3 To zacznijmy od tego, co wczoraj, dobrze? Znaczy się, gdzie wczoraj skończyliśmy. Więc tak, jest sobota, dwudziesty szósty sierpnia. Zacznijmy od tego, że rankiem okazało się, że woda zalała Gehennę. Ja nie wiem, jak to jest możliwe, bo przecież to są hektolitry wody. Miliony hektolitrów? A to w kilka godzin tak się wyrównało. Jak z murów spojrzałem rano na zakole, to nikt by nie powiedział, że tam coś było, przez te wszystkie dni wcześniej. Tyle, co po nas zostało, to znaczy te windy na mostach, co panu opowiadałem, te płotki poustawiane, żeby ludzie nie chodzili, wie pan. Płotki to się przydały, bo trzeba było jakoś ten ruch uporządkować, bo przecież w sumie to milion ludzi do Krakowa wtedy przyjechało. Dwa? Może. Ja tego potem nie sprawdzałem. Milion, mówili, ale się nie upieram. O polityce zresztą nie będę panu opowiadał, to pan wszędzie znajdzie, ale o ludziach. O tym też było dużo. Ale jak się w tym nie było, wtedy w Krakowie, to człowiek nie wie, co się działo. Co z tego, że potem widać na zdjęciach i filmach ludzi ze świeczkami, tłumy

zebrane na Rynku, na ulicach, pod Wawelem przede wszystkim. To trzeba było w tym być, w samym środku, między ludźmi. Być z nimi. Zresztą media to w taką manierę wpadły. Że rozpacz, że się ludzie otrząsnąć nie mogą itd. To była prawda w sobotę, nie wiem, w niedzielę. Ale potem to się zaczęło zmieniać. Ci komentatorzy w studiu, w Warszawie, tego nie zauważyli. Że rozpacz, że płacz, że smutek. Było, zgadzam się. Ale wie pan? Dwa dni minęły i jakoś tak się odmieniło. Ludzie poczuli, że są razem, że są obok siebie. Nie było radości, to jasne. Ale taki... taki podniosły spokój. O, tak bym powiedział: podniosły spokój. Ja czasu nie miałem, bo to sporo spraw, ale kilka razy schodziłem tam, gdzie czuwali. Przede wszystkim pod Wawel, na bulwary. Pełno ludzi, takie skupienie. Sami przychodzili, nie było przecież żadnych spędów, apeli. Ot, tak. Patrzyli na wieże Katedry, po sobie. Tak stałem pomiędzy nimi, raz nawet dłużej, ze trzy godziny, ten czas się jakoś rozpływał, nie czuło się tego. Ani chłodu, ani nic, a przecież koniec sierpnia to już wieczorami chłodno jest. Od Wisły ciągnie. A tu jakieś ciepło było... mówię panu. W sobotę po południu wystawiono zwłoki. Przed konfesją świętego Stanisława, w Katedrze. Wie pan, katafalk stał prawie w tym miejscu, co on z królami-duchami tańczył wtedy... Ubrany był... Ja go, ja go ubrałem... W koronacyjną szatę, frak z taką peleryną. Korona, berło, biało-czerwona szarfa z orłem przez pierś. On tych insygniów nigdy nie używał. Tylko na koronacji miał, potem nigdy. Ludzie do Katedry wchodzili od Podwala, zachodnim wejściem, potem wychodzili południowym i tą samą drogą w dół. Tam trzeba było ten podjazd przedzielić barierkami, żeby ludzie w dwie strony, wie pan. Bo od Bernardyńskiej to było dla samochodów zarezerwowane. Premierzy, prezydenci, koronowane głowy. Spory ruch był, bo wszyscy chcieli na Wawel. Ścisk był, ale jakoś się dało to wszystko. Nikt nie narzekał, że komplikacje, że utrudnienia. Jakoś wszyscy rozumieli. Tłum to ciągnął się Podwalem, tam zbiegały się trzy kolejki, można powiedzieć: od Grodzkiej, od Straszewskiego i od Kanoniczej. A potem ludzie szli nad Wisłę i tam to się jakoś rozładowywało. Ponoć ponad milion, prawie dwa go tam oglądały. Z krakowianami, oczywiście. To może pan ma rację, że ponad dwa miliony przyjechały? To by się zgadzało. Pogrzeb był we wtorek, dwudziestego dziewiątego, to pan wie. Ale wie pan, że on sam go zaplanował? To znaczy zostawił takie sugestie, że niby ma takie życzenie... To nie był pomysł władz Krakowa ani Kościoła, tylko jego właśnie. Że w kondukcie mają iść szczudlarze w strojach królów, wie pan, z Wyspiańskiego. W tych szarych, takich grobowych szatach, z pomalowanymi twarzami. Albo chciał, żeby u Świętej Katarzyny w czasie pogrzebu był koncert, by „Jutrznię” Pendereckiego grali. U Dominikanów w tym samym czasie był koncert free jazzowy. On bardzo lubił jazz, ale nie tradycyjny. Wiedział pan? Jak mieszkał w Nowym Jorku, to były lata sześćdziesiąte, to wtedy tym nasiąknął. Tam to się wtedy rodziło. Późny Coltrane, Ornette Coleman, Albert Ayler... On osobiście Coltrane’a znał, wiedział pan? Mówił mi, że nawet rozmawiali kilka razy. Albo te dzwony, ta symfonia. To też jego pomysł. To dobrze, tak teraz myślę, bo z tego się taki karnawał

zrobił, tak się przełamała ta żałoba. Wie pan, o co mi chodzi? Że się trochę ten balon przekłuło, ale jednocześnie było poważnie. Bo przecież ci królowie, i ten jazz, i Penderecki... Tam więcej takich imprez było równolegle. Rozumie pan: on umarł, ale Kraków żyje. Oczywiście muzycy grali do pustych sal, bo wszyscy poszli na pogrzeb. Tam kamery tylko stały. Widziałem nawet taki program, gdzie jeden facet to zmontował w całość. I takie szybkie przebitki na kondukt, a potem na ludzi, potem na te koncerty. Genialny film, zapomniałem tytuł. „Jego droga”? Jakoś tak. Trochę zmienili, władze, znaczy się, trasę konduktu, ale słusznie chyba... Bo on chciał z Wawelu nad Wisłą i potem Alejami, do mauzoleum. Ale wymyślili, ja myślę, że słusznie, że powinno być z Wawelu Grodzką do Rynku, potem wokoło Rynku i Wiślną, koło Pałacu Arcybiskupów, a dalej Straszewskiego, Piłsudskiego i dopiero na Błonia. I tak przecież było. Wpierw msza w Katedrze, potem ruszyli. Kilka godzin to trwało, ale przecież to był pogrzeb ostatniego króla Polski! A potem już zatrzymywali ludzi i tylko niewielka grupa za trumną szła na samą górę. Wie pan, władze, hierarchowie. A ludzie wypełnili całe Błonia dookoła mauzoleum i okoliczne ulice. I patrzyli, jak kondukt wspina się tym ślimakiem, jak robi kolejne okrążenie. Tam jest niewielkie nachylenie, żeby każdy mógł dojść, nawet łagodniej jeszcze niż na kopcach krakowskich. Ale przez to ta droga jest dłuższa, kilkanaście razy trzeba ten kurhan obejść. Znowu było gorąco, bo to przecież było niedługo po południu. To ludzie z upału mdleli, bo to ścisk, przez ten kurhan to się przecież Błonia o połowę zmniejszyły, a tu taki tłum. I tak część pod Wawelem została, bo te uliczki wąskie. Gdyby każdy chciał przejść trasę pogrzebu, toby to kilka dni trwało, tak obliczali. A na górze już był sarkofag gotowy, z takiego czerwonego marmuru, jak w Katedrze są. Wie pan, on się strasznie przeciw temu mauzoleum buntował. Jego zawstydzało, że mu taki zikkurat budują. Że kult jednostki, że bizantynizm, że sakralizacja władzy, mówił. Przecież on żył, a tu miliony złotych szły na grobowiec, to przecież lata trwało, oni to pół roku przed jego śmiercią zakończyli. Ta kaplica na górze jest przepiękna. Nowoczesna na wskroś, lekka, a jednocześnie bez tej awangardowej pretensjonalności. To by się szybko zestarzało, a tak... Prostota taka, bardzo mi się podoba, naprawdę. Pierwsza klasa. I on się buntował, ale był trochę w potrzasku. Bo gdyby głośno protestował, toby powiedzieli, że nie chce mauzoleum, bo w Katedrze chce leżeć, rozumie pan. I wyszłoby na to, że on nie ze skromności, tylko z pychy – pomiędzy Piastami, Jagiellonami i tak dalej. Nawet czytałem takie artykuły w prasie. Więc się zaciął w sobie. Zresztą, niedługo potem i tak zamilkł. Może też z tego powodu? Nie wiem. Ja tam chodzę czasem, ładnie to wygląda. Zawsze pełno ludzi. Windy uruchomili, one w środku jeżdżą. Bo pan wie, że wewnątrz kurhanu są wielkie sale, że tam ma być muzeum? Nie tylko sztuka, takie narodowotwórcze. Sztandary, prezentacje multimedialne, miejsca bitew, rozumie pan. Martyrologia i świadectwa chwały. Muzeum Narodu Polskiego to się

ma nazywać. To nawet taki symbol, bo przecież jego ciało na górze leży. Ma polskość pod sobą, sam jest zwornikiem tej polskości, rozumie pan? Chodzę czasem, ale rzadko. Bo... A, powiem panu. Choć wczoraj wieczorem to się wahałem. Całą noc myślałem, bo to jest takie moje, intymne, wie pan. Nikt inny nie wie. Oprócz niego. Ale postanowiłem, że opowiem. To jest dopiero opowieść, swoją drogą. Ale teraz kawa, królestwo za kawę! Z nóg padam, miałem sporo roboty, do czwartej nie spałem; tak że szybka kawa i wracamy, dobra? ***

miasto_grobow_09.mp3 No jestem już, przepraszam, że tak długo musiał pan na mnie czekać, ale telefon ważny miałem. Widzę, że pan się czymś zajął, to dobrze. Zaczynajmy. Tylko niech pan sprawdzi, czy się nagrywa, bo drugi raz panu tego nie opowiem, chybabym się nie zdobył... To co, zaczynamy? Teraz panu opowiem, co robiłem we wtorek dwudziestego dziewiątego. Powiem panu, że na pogrzeb nie poszedłem. Bo wie pan, to nie był prawdziwy pogrzeb. To znaczy dla mnie nie był. Bo on został w gabinecie, nie umarł naprawdę. To znaczy umarł, ale ja wiedziałem, że ten prawdziwy on przeżył. Rozumie pan, umarł wtórnik, jak by powiedział ten Włoch, co panu mówiłem. On zmagał się z tą decyzją, wiedział, że musi odejść. Ale wybrał życie. Odrzucił tego, który natychmiast obumarł. Tak sądzę. Zresztą, wybór śmierci chyba zawsze jest klęską. Jakąś. Dlatego nie wierzę w te analizy, że Gehenna zniknęła, bo on umarł. Że on swoje życie oddał, że ofiara, że odkupienie i tak dalej. A pamięta pan, jaki mesjanizm publicyści wokół tego zrobili? To im pasowało, woda na ich młyn. Bo tu król, tu mesjasz, tu umarli. To się wszystko razem składa w całość. Ja panu tego lepiej nie wytłumaczę, nie odpowiem panu. Ale mam takie głębokie poczucie, że to o co innego chodziło. Wie pan, dwudziestego dziewiątego to ja byłem z nim... Wtedy, w piątek w nocy, kiedy go już zabrano do balsamowania, to w komnatach zrobiło się pusto. Było wiele spraw do załatwienia, politycy się rozeszli, premier nawet chyba do Warszawy poleciał, bo było jakieś nocne posiedzenie rządu. To pan sobie sprawdzi, zresztą pewnie pan już wie. A ja zostałem sam. Reszta się położyła, zresztą i tak nie mieli powodu, by przebywać w jego apartamentach. I ja poszedłem do gabinetu. On tam był, stał w oknie. Przeraziłem się, mówię panu, bo jakoś tak się oswoiłem z tym, że umarł.

Przecież byłem przy zwłokach, ostatnie trzy godziny przy nim byłem... przy zwłokach, znaczy się. I jakoś tak... Dreszcz mnie przeszedł. A on stał tak zwyczajnie, tyłem do mnie. Bordowy szlafrok, spod niego wystawały jasne nogawki jedwabnej piżamy, gołe stopy i skórkowe pantofle, takie ciemne. Ręce miał zaplecione z tyłu i lekko się kołysał. Kiedy zamknąłem drzwi na klucz, odwrócił się i uśmiechnął do mnie. Aż mnie cofnęło. Ale potem jakieś takie ciepło mnie wypełniło, nie wiem jak to powiedzieć. Że on żyje, że tamto było snem... Takie ciepło. Rozumie pan? I powiem panu, że podszedłem do niego i go objąłem. Jak przyjaciela, nie wiem, jak kogoś bliskiego. A potem się przestraszyłem trochę, bo to jednak poufałość, bo to król jednak. Ale on mnie też objął. W nocy wyprowadziłem go z Wawelu. Powiedział, żebym się nie bał, żebym szedł pewnie. Ubrał się i poszliśmy. Wie pan, ja mam mieszkanie po rodzicach na Sebastiana, to jest niedaleko od Wawelu. W takiej cofniętej kamienicy, jeszcze przed Bogusławskiego. Po śmierci mamy zrobiłem remont, urządziłem po swojemu, ale i tak mieszkałem na Wawelu, tam miałem takie służbowe dwa pokoje. A często nocowałem w jego apartamentach, tę sofę do gabinetu to on kazał wstawić, kiedy chciał mnie mieć blisko. I ja w tym mieszkaniu na Sebastiana to tylko podczas urlopów w zasadzie bywałem. To przecież niedaleko jest, kilkaset metrów, nie więcej. Tam taka pani co jakiś czas mi sprzątanie robiła, bo się kurzyło. Okna, dywany, wie pan. Czasem jakąś imprezę tam dla przyjaciół robiłem, takie tam. Ale rzadko, naprawdę. I ja go tam zaprowadziłem z Wawelu, prosił, żebym go z Zamku wyprowadził. Potem zrobiłem zakupy w delikatesach, tam są takie całodobowe, niedaleko. Bo przecież pusta lodówka, normalnie nic nie miałem. Wie pan, zupełny surrealizm. W telewizji na żywo relacje spod Wawelu, pokazują archiwalne nagrania z nim: przemówienia, wizyty, jakieś uroczystości. Kasjerka z zadartą głową to ogląda, widzę, że płakała, bo tusz ma rozmazany. A ja co robię? Kupuję ulubione jedzenie króla. Ona patrzy na mnie potem z oburzeniem: tu król umarł, a ja w najlepsze wałówkę kupuję, jakby nic się nie stało. I alkohol do tego, jakieś wino. Czysty surrealizm, mówię panu. Ja potem byłem zajęty, bo to przecież państwowa sprawa. Dopiero w niedzielę na noc udało mi się przyjść. On się dobrze czuł. Przez dzień musiał książki przeglądać, jakieś płyty, jeszcze po ojcu, stare nagrania. Corelli, Scarlatti, Tartini, włoski barok głównie. W poniedziałek to samo, też wróciłem na Sebastiana koło siódmej wieczorem. I tak dobrze. A na nogach byłem, proszę pana, od szóstej rano, bo trzeba było sporo rzeczy ustalić. Nawet się dziwili, że nie śpię na Wawelu, ale coś nakłamałem, że emocje, że muszę odreagować, zmienić miejsce. I wracam, a on ubrany jakby do wyjścia. Znalazł gdzieś w szafie moje ubrania, jeszcze ze studiów. A może jeszcze z liceum? Zachowałem na pamiątkę. Jakieś wytarte dżinsy, jeszcze z peweksu, taką kurtkę miałem skórzaną, z ćwiekami, dziecinada. I on to włożył. Do tego spłowiały T-shirt z... nie uwierzy pan, z Led Zeppelin. Okładka „Houses of the Holy”. Stoi tak i mówi, że wychodzimy. Ja zdębiałem, jak go zobaczyłem, bo

on zawsze taki dystyngowany, przecież poza wszystkim to był mocno starszy pan. Zawsze jedwabne koszule albo jakieś lniane garnitury. Smokingi, brylantowe spinki, wie pan. A tu? Ja w tym stroju to w Jarocinie byłem. Do tego on był zarośnięty, bo się od... to znaczy od piątku nie golił. Taka srebrna szczecina. Na ulicy bym go nie poznał. Czuje to pan? Tam, w Katedrze, wystawione ciało, sam je przecież ubierałem, dziesiątki tysięcy ludzi... A tu on stoi, ubrany jak panu opowiadam, i mówi, że idziemy. Tak zgłupiałem, że się zgodziłem. Wzięliśmy mój samochód i dopiero się zaczęło! Z początku myślałem, że on chce poznać świat zwykłych ludzi. Jak w tej bajce, gdzie król w przebraniu odwiedza chaty ubogich poddanych. Tak mi się zdawało. Na początek poprosił, żebyśmy poszli do jakiejś knajpki na piwo. Był z tym kłopot, bo przecież żałoba i większość pozamykana. W końcu znaleźliśmy coś na Kazimierzu, przy Estery. Tam już zostawiłem samochód, bo gdyby mnie zatrzymali, to pal sześć mandat, balonik i te sprawy. Ale jak się wytłumaczę? Sam pan rozumie. To poszliśmy dalej. On wypił tylko jedno piwo, w tej pierwszej. Potem to już soczki, jakąś herbatę, bo dotarliśmy do takiej herbaciarni z sziszami, tymi fajkami wodnymi, wie pan. Było już po dziewiątej, to wymyślił, że pojedziemy tramwajem do Huty. Czuje to pan? Ja ze zmarłym królem jadę przez jakieś osiedla, nic nie kojarzę, bo ja Huty dobrze nie znam. Zielone, Czerwone, Kolorowe, cholera wie. Mijamy bramę kombinatu, wagon podskakuje, to tępe dudnienie po szynach. Nie wiem jak pan, ale ja nie znoszę tych upiornych świetlówek. Trupi poblask, my w pustym wagonie, Huta się kończy, bo to do Pleszowa jechało... Na pętli postaliśmy jakiś kwadrans. Sami, motorniczy gdzieś poszedł. Ale w planie było, że jeszcze ma jeden kurs. To piętnastka była zdaje się, tak, piętnastka. Wreszcie ruszyliśmy, do Cichego Kącika. Tylko że miała zmianę trasy, bo tam przecież zablokowane, ludzie już na Błoniach koczują, rozumie pan. I ona Dietla pojechała prosto, a potem w Starowiślną, już do zajezdni w Podgórzu. A on cały czas siedzi, uważnie wygląda przez okno, patrzy na bloki, kamienice, na te wszystkie przemysłowe zony w Hucie. Ja tak trochę otępiałem, ale siedzę twardo obok niego. Wysiedliśmy w Łagiewnikach i on mnie prosi, żebym go zawiózł na Bielany, do Kamedułów. No więc dzwonię po taksówkę i jedziemy. Kierowca nas podwiózł pod samą bramę, tam pod mur, wie pan. Tam w zasadzie wjeżdżać nie wolno, ale poprosiłem faceta, powiedziałem, że mu coś dorzucę. Bo wiedziałem, że on, król znaczy się, może mieć trudności z podejściem, tam jest dość ostro pod górkę. Ten taksówkarz to się trochę bał, bo wie pan, noc, my w tym Lasku Wolskim. Ale pokazałem mu moją legitymację, to się uspokoił. Więc kazałem mu zaczekać, a my poszliśmy do bramy. Dzwonimy, a tu nic. Poczekaliśmy kwadrans, co jakiś czas dzwoniąc, aż wreszcie zjawił się jeden z pustelników. Ja sobie myślałem, że on tu przyjechał zostać. Że tu, z dala od świata, dożyje do swojej śmierci, nikt go nie znajdzie. Wie pan, on był żonaty, ale nie mieli dzieci. Żonę poznał jeszcze w partyzantce. Pobrali się podczas Powstania, nie mówiłem panu? Zmarła na raka w

Stanach, to były lata sześćdziesiąte. Potem się już nie ożenił drugi raz. Mówię to panu, że jakby co, to mógłby nawet wstąpić do kamedułów. Tak wtedy myślałem. On coś szeptem powiedział temu zakonnikowi i ten nas wpuścił. Ja zostałem na dziedzińcu, a on razem z tym kamedułą zniknęli w kościele. Kazał mi czekać. Godzinę to trwało, potem wrócił. Oczywiście nic mi nie powiedział, tylko wróciliśmy do taksówki. Ten kierowca to już do mnie dzwonił na komórkę, bo chciał jechać, ale go uprosiłem. Zawiózł nas na dworzec, bo on tak chciał. Zapłaciłem mu kupę kasy, żeby chłop nie był stratny. I tak nie wiedział, kogo wiózł. A jeszcze w tej taksówce to cały czas radio było włączone i tam ciągle o pogrzebie, bo to poniedziałek w nocy był, mówiłem panu, a pogrzeb przecież we wtorek miał być rano. Na tym dworcu to jeszcze nam się udało flaczki zjeść w takiej budzie przy Bosackiej. Dziwiłem się wtedy, dlaczego o tej porze mieli czynne. Przecież to po północy było. Może wyczuli interes, bo przecież przez cały czas do Krakowa ludzie przyjeżdżali, na ten pogrzeb właśnie. Tak myślałem. Zresztą, na dworcu i wokół dworca pełno ludzi koczowało. Pan rozumie, żadne miasto nie jest przygotowane na taki najazd. Jak przeszliśmy przez perony w kierunku głównej hali, to zobaczyliśmy to koczowisko. Cały plac przed dworcem to było normalnie obozowisko. Jakieś namioty, z jakichś pudeł budy porobione. Ludzie na karimatach. Już pojawili się tacy goście, co kiełbaski sprzedają, jak pod Halą Targową. Nie był pan? Niech pan pojedzie, nocą, oni tam nyską taką parkują od Grzegórzeckiej. Wie pan, rożen, kiełbaski, tekturowe tacki, do tego musztarda, chleb. Bardzo dobre. Tam całe miasteczko było. Ludzie przedarli się na plac budowy, bo wtedy galeria jeszcze nie była oddana, i pewnie spali tam na betonie w środku. I myśmy tam całą noc wśród tych ludzi przesiedzieli. Przyglądałem mu się uważnie, bo nie wiedziałem, o co mu chodzi. Nadal nie wiem. On nawet nie rozmawiał z tymi ludźmi. To nie taka bajka, że chodzi i rozpytuje lud, co o królu sądzi. On nawet nie słuchał, co mówią, bo usiadł gdzieś pod ścianą, przy płocie oddzielającym ten plac budowy, i usnął. Ja tak kimałem tylko, co jakiś czas się budziłem. Koło szóstej przyjechał od strony Lubicz taki wóz z telebimem, żeby ci ludzie mogli zobaczyć transmisję z pogrzebu, bo było jasne, że się nie dostaną ani na Wawel, ani na Rynek, ani nawet na Błonia. Ja wtedy zadzwoniłem do współpracowników z Wawelu, że mnie nie będzie na pogrzebie. Że to zbyt ciężkie doświadczenie, że sobie nie poradzę, nie udźwignę. Kłamałem oczywiście. Coś tam pokwękali, ale co mieli zrobić? Przecież siłą mnie nie zaciągną. Rozłączyłem się i wyłączyłem komórkę. I, co tu dużo mówić, relację z pogrzebu króla oglądałem z nim na placu przed Dworcem Głównym. Taka jest prawda i niech pan to napisze. Ja już ledwo żyłem, bo ostatnie dni miałem ciężkie. Oczy mnie piekły, ta nieprzespana noc, czułem się okropnie. Swoją drogą, że on to po tym wszystkim jakoś znosił... Kiedy już kondukt doszedł na Błonia i zaczęto wnosić trumnę po tej spirali na samą górę, to każdy ich krok mnie męczył. Patrzyłem, ile im jeszcze zostało, liczyłem pętle do pokonania i męczyłem się tak, jakbym to ja, sam jeden, tę trumnę dźwigał. On siedział koło mnie z kamienną twarzą. Ale ja wiedziałem, że kiedy robi taką minę, to stara się ukryć

emocje. Maska, wie pan, jak u faraona. Tak zawsze robił w trudnych chwilach. Wiedziałem, że coś się w nim kłębi, buzuje, ale nie wiedziałem dokładnie co. Był nieprzenikniony. Kiedy się skończyło, telewizja jeszcze długo pokazywała tłumy czuwające na Błoniach. Potem przebitki na sceny z pogrzebu, relacje z różnych miejsc, cała Polska pogrążona w żałobie. Wtedy chyba się zdrzemnąłem. Obudził mnie ruch, bo ludzie grupkami zbierali się do pociągów. Patrzyłem, jak przechodzą, jak ciągnie na perony strumień zmęczonych, pełnych powagi ludzi. I dopiero wtedy zauważyłem, że go nie ma. Rozejrzałem się dookoła i nic. Wstałem i zacząłem szukać. Ale wie pan: tysiące ludzi, wszyscy w ruchu, stawałem na palcach, a tu same głowy, głowa przy głowie. Przedarłem się do toalet, bo służby miejskie rozstawiły tam całą alejkę tych toi-toiów, takich niebieskich. Bo myślałem, że może... no wie pan. Tam oczywiście kolejki kilometrowe, ludzie stoją grzecznie. Obszedłem wszystkie, ale go nie było. Jeszcze do wieczora krążyłem po peronach, po całej okolicy, rozpytywałem o starego człowieka, opisywałem wygląd, strój, ale nic. Jak kamień... Może do pociągu wsiadł, nie wiem. Potem, jak już dowlokłem się na Sebastiana, w kieszeni marynarki znalazłem jego sygnet. Musiał mi go tam wsunąć, kiedy spałem. Bo ja w marynarce byłem, cały czas tej samej co w poniedziałek, wymiętej, w nieświeżej koszuli, rozchełstanej. O, to ten sygnet, noszę go na łańcuszku... Mówię panu, do dzisiaj go szukam. I to tyle. Niech mnie pan nie pyta, co to znaczy, dlaczego tak, a dlaczego inaczej. To, co wiedziałem, to panu powiedziałem. Proszę z tego zrobić dobry tekst. Mojego e-maila pan ma. Jak pan to opracuje, proszę mi przesłać do autoryzacji. Inaczej nikt panu nie uwierzy. Zresztą, czy to ma znaczenie? Do widzenia, niech pan się trzyma. ***

miasto_grobow_10.mp3 Halo? Dzień dobry, to pan? Tak, dostałem e-maila z tym wywiadem. Przeczytałem i akceptuję. Ma pan tę autoryzację. Trochę pan tam pozmieniał, w sensie, że uładził. Ale niech będzie. Może ma pan rację, może tak powinno zostać? Zresztą nie mam teraz do tego głowy. Dlatego nie dzwoniłem i nie odpisałem. Bo wie pan... Pan tego nie nagrywa, oczywiście?

Powiem panu, ale naprawdę proszę o dyskrecję. Znalazłem go. To długa historia i skomplikowana, nie mam teraz na to czasu. Miałem swoje dojścia, wie pan po tylu latach to się je ma. W końcu udało się, dzisiaj. I wie pan? On... on nie żyje. Naprawdę. Jestem teraz u niego. Przez ten rok mieszkał w takiej obskurnej kawalerce, w Prokocimiu Nowym. Pełno gazet, po sufit, jakieś stare roczniki. „Polityka”, „Tygodnik Powszechny”, „Ład”, „Tygodnik Solidarność”. Wszędzie się to wala. Nie wiem, jak się tu znalazł. Ktoś mu wynajął, nie wiem. Żył jak nędzarz. Sąsiedzi mówią, że żebrał gdzieś w mieście, potem wracał. Brudny, zasikany, szkoda słów. Wychudł jak szczapa, nie poznałby go pan. Tu nikt go nie poznał. Ale to on, wiem. Dlaczego? Bo go kąpałem, proszę pana, bo byłem przy nim przez ostatnie... przez prawie ostatnie piętnaście lat! Nie wiem, czym się żywił, w lodówce jest jakaś karma dla psów, nie wiem, naprawdę. O, tu widzę jakiś suchy chleb, taki w kosteczkę pokrojony. Chryste, tego są całe worki! To znaczy takie reklamówki, nie wiem, ze trzydzieści, jakoś tak. Jakieś szmaty, jakiś złom, to pewnie po poprzednim właścicielu... lokatorze raczej. Nie ma pan pojęcia jaki smród... I dziś rano dostałem telefon. Że go chyba znaleźli. To przyjechałem od razu. Tu już policja, karetka stoi. Sąsiedzi zgłosili, że nie wychodzi od dwu dni. I go właśnie tu znaleźli, na łóżku. Jeszcze nie wiem, kiedy zmarł. Ale ustalą. Pewnie kilka dni temu. Nawet nie, wie pan? Tak się jakby zasuszył, zakonserwował. Sama skóra i kości, nie ma się co rozkładać. Mumia, mówię panu. A smród inny, z czego innego, znaczy się. Zresztą, to teraz naprawdę nieważne. Wie pan, kiedy go wyniosą... Nie wiem, nie wiem, co ze mną będzie... Kraków, lipiec-sierpień 2007