Asimov Isaac - 1 Preludium fundacji

Isaac ASIMOV PRELUDIUM FUNDACJI

Ostrowiec Swiętokrzyski 2001-09-06

Cykl powieści I. Asimova o Fundacji:

1. Preludium Fundacji 2. Narodziny Fundacji 3. Fundacja 4. Fundacja i Imperium 5. Druga Fundacja 6. Agent Fundacji 7. Fundacja i Ziemia

2

Spis treści 1

Matematyk .................................................................................. 4

2

Ucieczka .................................................................................... 29

3

Uniwersytet ............................................................................... 51

4

Biblioteka .................................................................................. 68

5

Górna strona............................................................................. 91

6

Ratunek ................................................................................... 116

7

Mycogen .................................................................................. 134

8

Władca słońca ......................................................................... 157

9

Mikrofarma............................................................................. 179

10

Księga ................................................................................. 200

11

Sakratorium........................................................................ 222

12

Orle gniazdo ....................................................................... 248

13

Ciepłownia .......................................................................... 273

14

Billibotton ........................................................................... 303

15

Konspiracja ........................................................................ 327

16

Funkcjonariusze ................................................................ 347

17

Wye ..................................................................................... 367

18

Przewrót .............................................................................. 390

19

Dors .................................................................................... 409

Od autora ........................................................................................ 426

3

1 Matematyk CLEON I – (...) Ostatni Imperator Galaktyczny dynastii Enturn. Urodził się w 11988 roku ery galaktycznej, tego samego roku co Hari Seldon. Panuje przekonanie, że data narodzin Seldona, którą niektórzy poddają w wątpliwość mogła zostać dopasowana do roku narodzin Cleona, którego Seldon, jak się przypuszcza, spotkał wkrótce po przyjeździe na Trantor. Po objęciu tronu imperialnego w roku 12010 w wieku dwudziestu dwóch lat, panowanie Cleona I stanowiło osobliwy okres spokoju w tamtych burzliwych czasach. Było to niewątpliwie zasługą umiejętności jego szefa sztabu, Eto Demerzela, który tak starannie usuwał się w cień z życia publicznego, że niewiele o nim wiadomo. Jeżeli chodzi o Cleona(...) Encyklopedia Galaktyczna1 1. Cleon dyskretnie stłumił ziewnięcie i zapytał: Demerzel, czy słyszałeś kiedyś o człowieku, który się nazywa Hari Seldon? Cleon był imperatorem zaledwie od dziesięciu lat, ale bywały takie chwile podczas ceremonii państwowych, kiedy – przyodziany w uroczyste szaty i insygnia królewskie – prezentował się godnie, jak na przedstawiającym go hologramie, stojącym w niszy za jego plecami i tak wyeksponowanym, że wyraźnie dominował nad innymi niszami, w których mieściły się wizerunki kilku jego poprzedników. Hologram nie stanowił zupełnie wiernej kopii, choć zarówno na nim, jak i w rzeczywistości włosy Cleona były jasnobrązowe, lecz na wizerunku wydawały się nieco gęstsze. Poza tym prawdziwa twarz Cleona odznaczała się pewną asymetrią, gdyż jego górna warga z lewej strony unosiła się wyżej od prawej, a jakimś cudem nie widać tego było na hologramie. Gdyby Cleon stanął obok swego wizerunku, 1

Wszystkie zamieszczone tutaj cytaty z Encyklopedii Galaktycznej zaczerpnięte zostały za zgodą wydawcy z jej 116 wydania opublikowanego w 1020 roku e.f. przez Encyclopedia Galactica Publishing Co. na Terminusie.

4

można by także zauważyć, że jest o dwa centymetry niższy od swojego wizerunku, na którym miał metr osiemdziesiąt trzy wzrostu – i być może trochę tęższy. Oczywiście hologram przedstawiał portret z oficjalnej koronacji i Cleon był wtedy młodszy. Nadal jednak wyglądał młodo i dość przystojnie, a kiedy nie denerwował się podczas oficjalnych ceremonii, na jego twarzy malowała się pewna dobroduszność. - Hari Seldon? – spytał Demerzel tonem pełnym szacunku, o który bardzo się starał. – Nie znam nikogo o tym nazwisku Wasza Imperialna Mość. A czy powinienem go znać? - Minister Nauki wspomniał mi o nim wczoraj wieczorem. Myślałem, że może go znasz. Demerzel zmarszczył nieznacznie brwi, ale tylko nieznacznie, gdyż nie wypada tego robić w obecności imperatora. - Minister Nauki, Wasza Imperialna Mość, powinien porozmawiać o tym człowieku ze mną jako szefem sztabu. Gdyby cię niepokojono z każdej strony... Cleon uniósł rękę i Demerzel natychmiast przerwał. - Proszę, Demerzel, nie można stale obstawać przy przestrzeganiu form. Kiedy przechodziłem obok Ministra na przyjęciu wczoraj wieczorem i zamieniłem z nim kilka słów, aż kipiał z podniecenia. Nie mogłem go nie wysłuchać i cieszę się, że to zrobiłem, bo opowiadał interesujące rzeczy. - W jakim sensie interesujące, Wasza Imperialna Mość? - Cóż, minęły już stare czasy, kiedy nauka i matematyka były ostatnim krzykiem mody, być może dlatego, że dokonano już wszystkich odkryć nie sądzisz? Najwyraźniej jednak nadal mogą mieć miejsce interesujące zdarzenia, przynajmniej tak mi powiedziano. - Tak powiedział Minister Nauki, Wasza Imperialna Mość? - Tak. Powiedział, że ten Hari Seldon uczestniczył w zjeździe matematyków zorganizowanym tutaj, na Trantorze – z jakiegoś powodu organizują taki zjazd raz na dziesięć lat – i podobno udowodnił, iż można matematycznie przepowiedzieć przyszłość. Demerzel uśmiechnął się dyskretnie. - Albo Minister Nauki, człowiek o niewielkiej bystrości umysłu 5

jest w błędzie, albo ten matematyk się myli. Sprawa przepowiadania przyszłości to przecież dziecinne marzenie o czarodziejskiej krainie. - Naprawdę, Demerzel? Ludzie w to wierzą. - Ludzie wierzą w różne rzeczy, Wasza Imperialna Mość. - Ale wierzą w takie rzeczy. Dlatego nie ma znaczenia, czy przepowiednia przyszłości jest możliwa, czy nie. Jeśli jakiś matematyk przepowiedziałby mi długie i szczęśliwe panowanie, okres pokoju i pomyślności dla Imperium... Ech, czyż nie przyniosłoby to korzyści? - Z pewnością miło byłoby to usłyszeć, ale co z tego, Wasza Imperialna Mość? - Gdyby ludzie w to uwierzyli, na pewno działaliby w duchu tej wiary. Wiele proroctw przemienia się w fakt, z powodu samej mocy tego, że ludzie w nie wierzą. To „proroctwa, które spełniają się same przez się”. Przypominam sobie, że to właśnie ty mi to kiedyś wyjaśniałeś. - Być może, Wasza Imperialna Mość – powiedział Demerzel. Przyglądał się uważnie imperatorowi, jak gdyby chciał sprawdzić jak daleko może się posunąć w wyrażaniu własnych opinii. – Gdyby jednak tak było, każdemu można by kazać wygłosić proroctwo. - Nie wszystkim uwierzono by w równym stopniu. Matematyka, który byłby w stanie poprzeć swoje proroctwo wzorami i terminologią naukową, mógłby nikt nie zrozumieć, a pomimo to wszyscy byliby skłonni mu uwierzyć. - Jak zwykle, Wasza Imperialna Mość, mówisz rozsądnie – powiedział Demerzel. – Żyjemy w niespokojnych czasach i warto byłoby je uspokoić w sposób, który nie wymagałby ani pieniędzy, ani zbrojnego wysiłku – bo w niedalekiej przeszłości przysporzyło to więcej szkód niż dobra. - Właśnie, Demerzel – potwierdził podniecony imperator. – Ściągnij mi tu tego Hariego Seldona. Mówisz mi, że twoje sznurki sięgają do każdego zakątka tego burzliwego świata, nawet tam, gdzie moje oddziały nie ośmielą się wkroczyć. Zatem pociągnij za jeden z tych sznurków i sprowadź tego matematyka. Chcę go zobaczyć. - Tak zrobię, Wasza Imperialna Mość – powiedział Demerzel, 6

który już zdążył zlokalizować Seldona i odnotował w pamięci, że trzeba pochwalić Ministra Nauki za dobrze wykonaną robotę. 2. W tym czasie Hari Seldon nie wyglądał zbyt imponująco jak na wielkiego uczonego. Miał trzydzieści dwa lata, podobnie jak imperator Cleon I, był jednak niższego wzrostu, bo miał tylko metr siedemdziesiąt trzy. Jego twarz była łagodna i wesoła, włosy ciemnobrązowe, prawie czarne, a ubranie które nosił odznaczało się niedwuznacznym rysem prowincjonalności. Każdemu, kto w późniejszych czasach słyszał o Harim Seldonie tylko jako o legendarnym półbogu, wydawałoby się prawie bluźnierstwem, żeby matematyk nie miał siwych włosów, twarzy pobrużdżonej zmarszczkami, spokojnego uśmiechu promieniującego mądrością i żeby nie siedział na wózku inwalidzkim. Jednak nawet wtedy, w podeszłym wieku, oczy Seldona były wesołe. Teraz zaś były szczególnie wesołe, gdyż wygłosił referat na Zjeździe Dziesięcioletnim. Do pewnego stopnia wzbudził nawet zainteresowanie. Stary Osterfith skinął głową i powiedział: Zmyślnie, młody człowieku. Bardzo zmyślnie. – A taka ocena wypowiedziana przez niego sprawiła Seldonowi radość. Teraz jednak nastąpił niespodziewany rozwój wydarzeń i Seldon nie był pewien, czy powinno mu to poprawić nastrój, czy też nie. Wpatrywał się w wysokiego, młodego człowieka w mundurze. Z lewej strony jego tuniki widział zgrabnie umieszczony emblemat przedstawiający słońce i statek kosmiczny. - Porucznik Alban Wellis – przedstawił się oficer gwardii imperatora, nim odłożył swój dowód tożsamości. – Pozwoli pan ze mną? Wellis był oczywiście uzbrojony, a za drzwiami stało dwóch innych gwardzistów. Seldon wiedział, że nie ma wyboru, chociaż żołnierz był niezwykle uprzejmy. Chciał jednak poprosić o wyjaśnienia. - Na spotkanie z imperatorem? – zapytał. - Do pałacu. Otrzymałem taką instrukcję. - Ale dlaczego? 7

- Tego mi nie powiedziano. Mam ścisłe polecenie przyprowadzić pana – w taki czy inny sposób. - Ale to wygląda na aresztowanie. Nie zrobiłem niczego, co by to usprawiedliwiało. - Powiedzmy, że wygląda to na przyznanie panu eskorty honorowej. Proszę dłużej nie zwlekać. Seldon zacisnął usta, jakby chcąc powstrzymać dalsze pytania, skinął głową i ruszył naprzód. Nawet jeśli miał się spotkać z imperatorem i otrzymać imperialną pochwałę, nie znajdował w tym żadnej przyjemności. Opowiadał się za Imperium – to znaczy za światami ludzkości żyjącymi w jedności i pokoju – ale nie był za imperatorem. Porucznik kroczył przodem, pozostała dwójka z tyłu. Seldon uśmiechał się do mijanych osób i zdołał przybrać obojętną minę. Przed hotelem wsiedli do służbowego samochodu naziemnego. Seldon przesunął ręką po tapicerce – nigdy nie był w tak eleganckim pojeździe. Znajdowali się w jednej z najzamożniejszych części Trantora. Kopuła była tu na tyle wysoka, że dawała uczucie przebywania na otwartej przestrzeni i człowiek mógł przysiąc – nawet ktoś taki jak Hari Seldon, który urodził się i wychował w otwartym świecie – że znajdowali się w świetle słonecznym. Wprawdzie nie można było dostrzec ni słońca, nie cieni, ale powietrze było lekkie i aromatyczne. Wkrótce jednak to się skończyło. Kopuła zakrzywiała się w dół, a ściany zwężały i teraz poruszali się wzdłuż zamkniętego tunelu oznaczonego co jakiś czas emblematami ze słońcem i statkiem kosmicznym, który wyraźnie był zarezerwowany, jak domyślał się Seldon, dla pojazdów urzędowych. Otworzyły się jakieś drzwi, przez które samochód przemknął, a kiedy drzwi zamknęły się za nimi, znaleźli się na otwartej przestrzeni – autentycznej, prawdziwej otwartej przestrzeni. Na Trantorze była jedyna połać takiej przestrzeni o powierzchni 250 kilometrów kwadratowych i tam właśnie znajdował się Pałac Imperialny. Seldon marzył o szansie przespacerowania się po otwartym lądzie – nie z powodu Pałacu, ale dlatego, że mieścił się tam 8

również Uniwersytet Galaktyczny i – rzecz najbardziej interesująca – Biblioteka Galaktyczna. A jednak, przechodząc z zamkniętego świata Trantora na otwartą, zalesioną przestrzeń, znalazł się w świecie, w którym chmury zaciemniały niebo, a chłodny wiatr targał mu koszulę. Przycisnął kontakt, aby zamknąć okno samochodu naziemnego. 3. Seldon wcale nie był pewien, czy zobaczy się z imperatorem. Przypuszczał raczej, że w najlepszym razie spotka się z jakimś niższym urzędnikiem, który będzie twierdził, że mówi w imieniu imperatora. Ilu ludzi w ogóle widziało imperatora osobiście, a nie na holowizji? Ilu ludzi miało szansę widzieć go z bliska, skoro imperator nigdy nie opuszczał swoich terenów, po których Seldon teraz przejeżdżał? To musiała być znikoma liczba. Dwadzieścia pięć milionów zamieszkanych światów, na każdym z nich przynajmniej miliard istot ludzkich – a spośród tych wszystkich kwadrylionów ludzi ilu widziało lub kiedykolwiek zobaczy żywego imperatora? Tysiąc? Ale czy komuś naprawdę na tym zależało? Imperator był takim samym symbolem Imperium, jak emblemat ze znakiem słońca i statku kosmicznego, tyle tylko, że był znacznie mniej wszechobecny, znacznie mniej prawdziwy. To nie imperator, tylko jego wszędobylscy żołnierze i urzędnicy reprezentowali teraz Imperium, które stało się nieznośnym ciężarem dla swoich mieszkańców. Kiedy wreszcie Seldon został wprowadzony do bogato umeblowanego, niedużego pokoju i zastał tam młodo wyglądającego mężczyznę siedzącego na krawędzi stołu we wnęce okna i niedbale kołyszącego nogą, zdziwiło go, że jakiś urzędnik może na niego patrzeć tak dobrotliwie. Seldon wielokrotnie już doświadczył tego, że urzędnicy rządowi – a szczególnie ci w służbie imperialnej patrzyli z taką powagą, jakby dźwigali na swoich barkach brzemię całej Galaktyki. I wydawało się, że im niżej znajdowali się w hierarchii, tym poważniejszy i groźniejszy był wyraz ich twarzy. Zatem ten urzędnik mógł być tak wysoko w hierarchii, z jasnym słońcem padającym na niego, że nie czuł potrzeby przeciwstawiania 9

się mu srogim spojrzeniem. Seldon nie wiedział pod jak wielkim powinien być wrażeniem, ale czuł, że najlepiej będzie zachować milczenie i pozwolić najpierw przemówić temu drugiemu. - Domyślam się, że nazywasz się Hari Seldon – powiedział urzędnik. – I jesteś matematykiem. - Tak – odparł krótko Seldon i znów czekał. Młody człowiek machnął ręką. - Powinieneś odpowiedzieć: „Tak, Wasza Imperialna Mość”, ale nienawidzę ceregieli. To jedyne, co mnie nuży. Jesteśmy sami, więc pozwolę sobie na tę swobodę i dam spokój tym rytuałom. Niech pan usiądzie, profesorze. W połowie tej przemowy Seldon uświadomił sobie, że rozmawia z imperatorem Cleonem. Pierwszym o tym imieniu i poczuł jak traci oddech. Teraz, kiedy mu się przyjrzał, dostrzegł słabe podobieństwo do oficjalnego holografu, który stale pojawiał się w wiadomościach. Na tamtym wizerunku Cleon był zawsze imponująco ubrany, wydawał się wyższy, szlachetniejszy i miał lodowaty wyraz twarzy. Tymczasem oryginał holografu, stojący przed matematykiem wydawał się zupełnie zwyczajny. Seldon ani drgnął. Imperator zmarszczył nieznacznie brwi i, z nawykiem rozkazywania obecnym nawet przy chwilowej próbie jego zarzucenia, rzekł apodyktycznie: - Powiedziałem: „Niech pan usiądzie”, człowieku. Na tamtym krześle. Szybko. Seldon usiadł, całkiem oniemiały. Nie potrafił nawet zdobyć się na powiedzenie: - Tak, Wasza Imperialna Mość. Cleon uśmiechnął się. - Już lepiej. Teraz możemy porozmawiać jak równi sobie, którymi w końcu jesteśmy po odrzuceniu etykiety. Prawda, mój człowieku? - Jeżeli Waszej Imperialnej Mości podoba się tak mówić, to tak jest – odparł ostrożnie Seldon. - Och, daj spokój, dlaczego jesteś taki ostrożny? Chcę z tobą 10

porozmawiać na równych warunkach, bo to mi sprawi przyjemność. - Tak, Wasza Imperialna Mość. - Po prostu: „Tak”, człowieku. Czy w żaden sposób nie mogę do ciebie dotrzeć? Cleon patrzył na Seldona i matematyk pomyślał, że było to żywe i pełne zainteresowania spojrzenie. - Nie wyglądasz na matematyka – odezwał się w końcu imperator. Wreszcie Seldon poczuł, że potrafi się uśmiechnąć. - Nie wiem, jak powinien wyglądać matematyk, Wasza Im... Cleon uniósł ostrzegawczo rękę i Seldon urwał w pół słowa. - Chyba siwy – powiedział Cleon. – Być może z brodą. I na pewno stary. - Jednak nawet matematycy muszą być najpierw młodzi. - Ale wtedy nie są ogólnie szanowani i sławni. Gdy już zwrócą na siebie uwagę Galaktyki, wyglądają tak, jak to opisałem. - Obawiam się, że nie jestem sławny. - A jednak przemawiałeś na tym zjeździe, który tu zorganizowano. - Bardzo wielu z nas przemawiało i niektórzy byli młodsi ode mnie. Niewielu jednak poświęcono choćby cień uwagi. - Twoja przemowa najwyraźniej przyciągnęła uwagę niektórych moich urzędników. Powiadomiono mnie, że wierzysz w możliwość przepowiedzenia przyszłości. Seldon nagle poczuł znużenie. Wydawało się, że ta błędna interpretacja jego teorii miała się nigdy nie skończyć. Pomyślał, że być może nie powinien wygłaszać swojego referatu. - Prawdę mówiąc, niezupełnie – odparł. – Moje osiągnięcie jest znacznie bardziej ograniczone. W wielu układach możliwa jest taka sytuacja, że w pewnych warunkach nie mają miejsca chaotyczne wydarzenia. Oznacza to, że mając konkretny punkt początkowy można przewidzieć rezultaty. Jest to prawdziwe w niektórych, raczej prostych układach, ale im bardziej są one złożone tym bardziej prawdopodobne, że nastąpi chaos. Zawsze zakładano, że coś tak skomplikowanego jak społeczeństwo ludzkie szybko stanie się 11

chaotyczne i dlatego jest nieprzewidywalne. Ja jednak wykazałem, że badając dokładnie ludzką zbiorowość można obrać punkt początkowy i poczynić odpowiednie założenia, które stłumią chaos. To umożliwi przewidzenie przyszłości – oczywiście nie we wszystkich szczegółach – ale w kategoriach przybliżonych; nie z całkowitą pewnością, ale z obliczalnym prawdopodobieństwem. Imperator, który słuchał uważnie, spytał: - Ale czy to nie oznacza, że wykazałeś, jak przewidzieć przyszłość? - Otóż, niezupełnie. Wykazałem, że jest to teoretycznie możliwe, ale nic ponadto. Aby dokonać czegoś więcej, musielibyśmy wybrać poprawny punkt początkowy, poczynić poprawne założenia, a potem znaleźć sposoby na przeprowadzenie obliczeń w skończonym czasie. Nic w mojej matematycznej argumentacji nie podpowiada nam, jak zrealizować którykolwiek z tych punktów. A nawet gdybyśmy potrafili zrobić to wszystko, w najlepszym razie oszacowalibyśmy prawdopodobieństwa. To nie to samo, co przepowiedzenie przyszłości, to tylko zgadywanie, co się może prawdopodobnie wydarzyć. Każdy polityk, przedsiębiorca czy człowiek jakiegokolwiek powołania, który odnosi sukcesy, musi dokonywać tych ocen przyszłości i robi to dość dobrze, bo w przeciwnym razie nie odniósłby sukcesów. - Oni to robią bez matematyki. - To prawda. Robią to intuicyjnie. - Ze wsparciem matematyki każdy byłby w stanie szacować prawdopodobieństwa. Nie trzeba by było szukać należącej do rzadkości istoty ludzkiej, która z powodu nadzwyczajnej intuicji odnosi sukcesy. - To także prawda, ale ja tylko wykazałem, że analiza matematyczna jest możliwa; nie dowiodłem jednak, że jest praktyczna. - W jaki sposób coś może być możliwe, a jednocześnie niepraktyczne? - Teoretycznie jest możliwe, że odwiedzę każdy świat Galaktyki i przywitam się z każdą osobą w świecie. Wykonanie tego jednak 12

trwałoby znacznie dłużej niż pozostało mi lat życia. Nawet gdybym był nieśmiertelny, tempo przyrostu naturalnego jest na tyle duże, że nie zdołałbym dotrzeć do każdego i zdążyć z nim porozmawiać. - I czy takie rozumowanie ma sens w stosunku do twojej matematyki i przyszłości? Seldon zawahał się, po czym ciągnął: - Możliwe, że opracowanie takiej matematyki trwałoby zbyt długo, nawet dysponując komputerem o wielkości Wszechświata, który by pracował z prędkościami nadprzestrzennymi. Do chwili otrzymania jakiejkolwiek odpowiedzi upłynęłoby dość lat, by sytuacja zmieniła się tak diametralnie, że odpowiedzi byłyby bez znaczenia. - Dlaczego nie można uprościć tego procesu? – spytał ostro Cleon. - Wasza Imperialna Mość – Seldon poczuł, że imperator staje się coraz bardziej formalny, w miarę jak odpowiedzi coraz mniej go satysfakcjonowały i sam odpowiadał z większą formalnością. Rozważ sposób, w jaki naukowcy rozwiązali sprawę cząstek subatomowych. Są ich ogromne ilości, każda z nich porusza się i drga w sposób przypadkowy i przypadkowy i nieobliczalny, ale ten chaos okazuje się mieć ukryty porządek, tak że potrafimy opanować mechanikę kwantową, która odpowiada na wszystkie pytania, jakie umiemy zadać. Analizując społeczeństwo umieszczamy ludzi w miejsce cząstek subatomowych, ale istnieje tu dodatkowy czynnik – ludzkiego umysłu. Cząstki poruszają się bezmyślnie, a ludzie nie. Uwzględnienie rozmaitych postaw i odruchów daje tak wielką złożoność, że brak czasu, aby zająć się tym wszystkim. - Czy umysł, podobnie jak bezmyślny ruch, nie mógłby mieć ukrytego porządku? - Być może. Moja analiza matematyczna sugeruje, że porządek musi stanowić podstawę wszystkiego, obojętnie jak bardzo nieuporządkowane może się wszystko wydać, ale nie podaje ona żadnej wskazówki, w jaki sposób można znaleźć ten podstawowy porządek. Rozważmy: Dwadzieścia pięć milionów światów, każdy charakteryzuje się swoistą kulturą, każdy jest w sposób znaczący odmienny od całej reszty, na każdym jest miliard lub więcej ludzi, z 13

których każdy ma własny umysł i wszystkie te światy oddziałują na siebie na niezliczone sposoby i kombinacje! Obojętne do jakiego stopnia analiza psychohistoryczna może być teoretycznie możliwa, nie jest prawdopodobne, aby można ją było zastosować w jakimkolwiek sensie praktycznym. - Co rozumiesz pod pojęciem „psychohistoryczna”? - Mianem „psychohistorii” określam teoretyczny szacunek prawdopodobieństw odnośnie przyszłości. Imperator nagle wstał, przeszedł na drugi koniec pokoju, zawrócił i stanął przed nadal siedzącym Seldonem. - Wstań! – rozkazał. Seldon podniósł się i usiłował patrzeć w niewzruszony sposób na nieco wyższego imperatora. - Ta twoja psychohistoria... – odezwał się w końcu Cleon. – Gdyby można ją było uczynić praktyczną, miałaby wielkie zastosowanie, prawda? - Oczywiście. Olbrzymie zastosowanie. Wiedza o tym, co będzie w przyszłości, nawet w najogólniejszym i probabilistycznym zarysie, służyłaby jako nowy i cudowny przewodnik dla naszych działań, przewodnik, jakiego ludzkość dotąd nigdy nie miała. Ale oczywiście... – przerwał. - Tak? – spytał niecierpliwie Cleon. - Cóż, wydaje mi się, że z wyjątkiem kilku ludzi podejmujących decyzje, wyniki analizy psychohistorycznej musiałyby pozostać nieznane ogółowi. - Nieznane! – wykrzyknął Cleon ze zdziwieniem. - To jasne. Proszę mi pozwolić to wyjaśnić. Po przeprowadzeniu analizy psychohistorycznej, a następnie podaniu wyników do wiadomości publicznej, rozmaite uczucia i reakcje ludzkości zostałyby natychmiast zniekształcone. Analiza psychohistoryczna oparta na uczuciach i reakcjach, które mają miejsce bez wiedzy o przyszłości, staje się nic nie warta. Czy jest to zrozumiałe? Oczy imperatora rozjaśniły się i Cleon wybuchnął głośnym śmiechem. - Cudowne! 14

Poklepał Seldona po ramieniu i matematyk zachwiał się nieznacznie pod siłą tego uderzenia. - Nie rozumiesz tego, człowieku? – zapytał Cleon. – Nie rozumiesz? Oto twoje zastosowanie. Nie musisz przewidywać, tylko wybierz przyszłość – dobrą, pożyteczną przyszłość – i wymyśl przepowiednię, która zmieni ludzkie uczucia i postępowanie w taki sposób, że przepowiedziana przez ciebie przyszłość stanie się faktem. Lepiej stworzyć dobrą przyszłość niż przepowiedzieć złą. Seldon zmarszczył brwi. - Rozumiem, co masz na myśli, Wasza Imperialna Mość, ale to jest równie niemożliwe. - Niemożliwe? - W każdym razie niepraktyczne. Nie rozumiesz? Jeżeli nie można zacząć od ludzkich uczuć i reakcji i przewidzieć przyszłości, którą one spowodują, to odwrotnie – również tego nie można dokonać. Nie można zacząć od przyszłości i przewidzieć ludzkich uczuć i reakcji, które ją spowodują. Cleon wyglądał na rozczarowanego. Zacisnął usta. - A co z twoim referatem?... Tak go nazywasz. Jaki z niego pożytek? - Była to tylko demonstracja matematyczna. Przedstawiła interesujący punkt widzenia dla matematyków, ale wcale nie myślałem o jakimkolwiek zastosowaniu jej w praktyce. - To dla mnie oburzające – powiedział Cleon ze złością. Seldon lekko wzruszył ramionami. Bardziej niż kiedykolwiek rozumiał, że nie powinien nigdy wygłaszać tego referatu. Co się z nim stanie, jeśli imperator ubzdura sobie, że zrobiono z niego głupca? I rzeczywiście. Cleon wyglądał, jakby był bliski uwierzenia w to. - No dobrze – powiedział – jednak co by się stało, gdybyś miał poczynić przepowiednie przyszłości, nawet nieuzasadnione matematycznie, ale które urzędnicy rządowi, czyli ludzie, których zadaniem jest znać reakcje społeczeństwa uznają jednak za powodujące pożyteczne zachowania? - Dlaczego akurat ja miałbym ci być do tego potrzebny? Urzędnicy rządowi sami mogliby poczynić takie przepowiednie, bez 15

pośrednika. - Urzędnicy rządowi nie mogliby zrobić tego tak efektownie. Od czasu do czasu ogłaszają oni różne oświadczenia. Ludzie niekoniecznie im jednak wierzą. - Dlaczego mnie mieliby wierzyć? - Ponieważ jesteś matematykiem. Obliczyłbyś przyszłość, a nie... nie wydedukował ją intuicyjnie, jeśli tak to się określa. - Ale to nie byłaby prawda. - Któż by o tym wiedział? Cleon obserwował go zwężonymi oczami. Zapadła cisza. Seldon poczuł się złapany w pułapkę. Gdyby otrzymał bezpośredni rozkaz od imperatora, czy bezpiecznie byłoby mu odmówić? Mógłby zostać uwięziony lub stracony za odmowę. Nie bez procesu oczywiście, ale niezmiernie trudno jest sprawić, aby proces potoczył się wbrew założeniom bezwzględnych urzędników, zwłaszcza proces na rozkaz imperatora olbrzymiego Imperium Galaktycznego. - To by nie zadziałało – odparł w końcu. - Czemu nie? - Gdyby mnie poproszono o przewidzenie niejasnych uogólnień, które żadną miarą nie mogłyby się sprawdzić jeszcze długo po śmierci obecnego pokolenia, a być może i następnego, mogłoby to nam ujść na sucho, ale z drugiej strony ogół nie zwróciłby na to wszystko większej uwagi. Nie obchodziłaby ich świetlana ewentualność za kilka stuleci. Aby osiągnąć jakieś wyniki – ciągnął Seldon – musiałbym przewidzieć konkretniejsze sprawy, jakieś bezpośrednie szczegóły. Tylko takie przepowiednie wywołałyby reakcje ogółu. Prędzej czy później jednak – a prawdopodobnie prędzej – jedna z tych ewentualności nie sprawdziłaby się i moja wiarygodność natychmiast by się skończyła. Jednocześnie mogłaby też ucierpieć twoja popularność i, co najgorsze, nie byłoby dalszego wsparcia dla rozwoju psychohistorii, tak że zniknęłaby szansa na uzyskanie z niej jakichkolwiek korzyści, gdyby przyszłe ulepszenia metod matematycznych pomogły przybliżyć ją do sfery praktyczności. Cleon rzucił się na krzesło i spojrzał pochmurnie na Seldona. 16

- Czy to jedyne, co robią matematycy? Upieracie się przy niemożliwościach? - To ty, Wasza Imperialna Mość, upierasz się przy niemożliwościach – powiedział Seldon z rozpaczliwą łagodnością. - Pozwól, że cię wypróbuję, człowieku. Przypuśćmy, że poprosiłbym cię o wykorzystanie twojej matematyki, żeby mi powiedzieć czy pewnego dnia zostanę skrytobójczo zamordowany? Co byś powiedział? Mój system matematyczny nie dałby odpowiedzi na takie konkretne pytanie, nawet gdyby psychohistoria działała z najwyższą sprawnością. Cała mechanik kwantowa nie potrafi przewidzieć zachowania się jednego samotnego elektronu, a jedynie przeciętne zachowanie się wielu. - Znasz się na swojej matematyce lepiej ode mnie. Podaj mi oparte na niej mądre domniemanie. Czy pewnego dnia zostanę skrytobójczo zamordowany? - Zastawiasz na mnie pułapkę, Wasza Imperialna Mość – Seldon starał się być łagodny. – Albo powiedz mi jaką odpowiedź chcesz usłyszeć i ja ci ją podam, albo daj mi możliwość swobodnej odpowiedzi według mojego uznania, bez groźby kary. - Mów, co ci się podoba. - Słowo honoru? - Chcesz go na piśmie? – zapytał sarkastycznie Cleon. - Wystarczy mi twoje ustne przyrzeczenie – powiedział Seldon z zamierającym sercem, gdyż wcale nie był tego pewien. - Masz moje słowo honoru. - Zatem mogę ci powiedzieć, że w ciągu minionych czterech stuleci prawie połowa imperatorów została skrytobójczo zamordowana, z czego wnioskuję, że prawdopodobieństwo zamachu na twoje życie wynosi w przybliżeniu jeden do dwóch. - Każdy głupi potrafi dać taką odpowiedź – powiedział Cleon z pogardą. – Nie potrzeba do tego matematyka. - Kilkakrotnie ci jednak powtarzałem, że moja matematyka jest bezużyteczna dla problemów praktycznych. - Czy nie przyszło ci na myśl, że uczę się z lekcji, które przeszli 17

moi niefortunni poprzednicy? Seldon zaczerpnął głęboki oddech i zanurkował: - Nie, Wasza Imperialna Mość. Cała historia pokazuje, że nie uczymy się z lekcji przeszłości. Na przykład wpuściłeś mnie tu na prywatne posłuchanie. A nie obawiasz się, że mógłbym dokonać zamachu na ciebie?... Czego jednak nie zamierzam zrobić, Wasza Imperialna Mość – dodał pospiesznie. Cleon uśmiechnął się blado. - Nie doceniasz naszej dokładności... lub postępów w technice. Przejrzeliśmy starannie twoją historię, twoją całą przeszłość. Kiedy przyjechałeś, zostałeś drobiazgowo zbadany. Przeanalizowano wyraz twojej twarzy i cechy twojego głosu. Zbadaliśmy szczegółowo twój stan emocjonalny; znaliśmy niemal twoje myśli. Gdyby powstał choć cień wątpliwości co do twojej nieszkodliwości, nie pozwolono by ci się zbliżyć do mnie. Właściwie nie żyłbyś teraz. Seldon poczuł falę mdłości, ale opanował się i rzekł: - Ludzie z zewnątrz zawsze mieli trudności z dotarciem do imperatorów, nawet przy mniej zaawansowanej technice. Jednak prawie każde skrytobójcze zabójstwo było zamachem pałacowym. To ludzie stojący najbliżej imperatora są dla niego największym niebezpieczeństwem. Staranne prześwietlenie ludzi z zewnątrz jest wobec tego nieistotne. A jeśli chodzi o twoich własnych urzędników, twoich gwardzistów, twoich bliskich przyjaciół, nie możesz ich traktować tak jak mnie. - Dobrze o tym wiem - powiedział Cleon. - Odpowiem ci na to, że otaczających mnie ludzi traktuję sprawiedliwie i nie daję im powodu do niechęci. - Głupie... - zaczął Seldon, po czym przerwał zmieszany. - Mów dalej - powiedział Cleon ze złością. - Pozwoliłem ci mówić bez skrępowania. W jakim sensie jestem głupi? - To słowo wymknęło mi się nieopatrznie, Wasza Imperialna Mość. Chciałem powiedzieć „nieistotne". Twoje traktowanie bliskich 18

przyjaciół jest nieistotne. Musisz być podejrzliwy; to byłoby wbrew naturze ludzkiej zachowywać się inaczej. Nieuważne słowo, takie jak moje przed chwilą, nieuważny gest, wątpliwy wyraz twarzy i dasz po sobie poznać nieufność. A każdy taki odruch podejrzenia uruchamia błędne koło. Bliski przyjaciel wyczuje to, będzie oburzony o podejrzewanie go, więc zmieni swoje zachowanie, pomimo wszelkich starań, żeby tego uniknąć. Wyczujesz to i staniesz się bardziej nieufny, a w końcu albo on zostanie stracony, albo ty skrytobójczo zamordowany. Jest to proces, który okazał się nieunikniony w losach imperatorów minionych czterech stuleci i jest on tylko jedną z oznak narastających trudności w rządzeniu Imperium. - A zatem nie mogę uczynić nic, żeby uniknąć skrytobójczego morderstwa? - Nie, Wasza Imperialna Mość - powiedział Seldon. - Ale z drugiej strony może się okazać, że będziesz miał szczęście. Cleon bębnił palcami po poręczy krzesła. - Jesteś bezużyteczny, człowieku, tak samo jak twoja psychohistoria - powiedział ostro. - Zostaw mnie. Po tych słowach imperator odwrócił wzrok, nagle wydając się znacznie starszy od swoich trzydziestu dwóch lat. - Mówiłem, że moja matematyka będzie dla ciebie bezużyteczna, Wasza Imperialna Mość. Najmocniej przepraszam. Seldon próbował się ukłonić, ale na jakiś sygnał, którego nie zauważył, weszło dwóch strażników i wyprowadziło go. Z komnaty królewskiej dobiegł go głos Cleona: - Odwieźcie tego człowieka tam, skąd go przywieziono. 4. Eto Demerzel wynurzył się i spojrzał na imperatora z należytym szacunkiem. - Wasza Imperialna Mość, prawie straciłeś panowanie nad sobą powiedział. Cleon podniósł wzrok i z wyraźnym wysiłkiem zdołał się uśmiechnąć. 19

- Cóż, zgadza się. Ten człowiek sprawił mi bardzo duży zawód. - Jednak nie obiecywał więcej, niż zaoferował. - Nic nie zaoferował. - I niczego nie obiecywał, Wasza Imperialna Mość. - To było rozczarowujące. - Być może nawet bardziej niż rozczarowujące - potwierdził Demerzel. - Ten człowiek to luźna armata, Wasza Imperialna Mość. - Luźne - co, Demerzel? Zawsze używasz wielu dziwnych określeń. Co to jest luźna armata? - To po prostu wyrażenie, które słyszałem w młodości, Wasza Imperialna Mość - odparł poważnie Demerzel. - W Imperium krąży wiele dziwnych wyrażeń i niektóre z nich są nieznane na Trantorze, tak jak zwroty trantorskie są nieznane gdzie indziej. - Czy przyszedłeś mnie pouczać, że Imperium jest wielkie? Co rozumiesz przez określenie tego człowieka luźną armatą? - Tylko tyle, że może wyrządzić wiele szkody niekoniecznie celowo. Nie ma pojęcia o swojej sile. Czy też ważności. - To twoje dedukcje, prawda, Demerzel? - Tak, Wasza Imperialna Mość. To mieszkaniec prowincji. Nie zna ani Trantora, ani jego zwyczajów. Nigdy dotąd nie był na naszej planecie i nie umie zachowywać się jak dobrze wychowany człowiek, jak dworzanin. A jednak ci się przeciwstawił. - A dlaczegóż by nie? Pozwoliłem mu mówić. Pominąłem etykietę. Traktowałem go jak równego. - Niezupełnie, Wasza Imperialna Mość. Nie leży w twojej naturze traktowanie innych jak równych. Masz nawyk rozkazywania. A nawet gdybyś próbował sprawić, aby jakaś osoba czuła się swobodnie, niewielu byś znalazł, którzy potrafili się na to zdobyć. Większość wpadłaby w osłupienie lub, co gorsza, zachowywałaby się służalczo. Ten człowiek był hardy. - Cóż, możesz to podziwiać, Demerzel, ale mnie się on nie spodobał. - Cleon wyglądał na zamyślonego i niezadowolonego. - Czy zauważyłeś, że nie wysilił się, żeby mi wyjaśnić swoją matematykę? Jak gdyby wiedział, że nie zrozumiem ani słowa. - I nie zrozumiałbyś, Wasza Imperialna Mość. Nie jesteś ani 20

matematykiem, ani naukowcem, ani też artystą. Istnieje wiele dziedzin, w których inni orientują się lepiej od ciebie. Ich zadaniem jest korzystanie ze swojej wiedzy, żeby ci służyć. Jesteś imperatorem, co jest warte ich wszystkich specjalizacji razem wziętych. - Naprawdę? Nie miałbym nic przeciwko, gdyby moją ignorancję uświadomił mi starzec, który gromadził wiedzę przez wiele lat, ale ten Seldon jest dokładnie w moim wieku. Jak to się dzieje, że ma tak dużą wiedzę? - Nie musiał się uczyć nawyku rozkazywania, ani sztuki podejmowania decyzji, która wpłynie na życie innych ludzi. - Czasami zastanawiam się, czy się ze mnie nie naśmiewasz. - Wasza Imperialna Mość - odparł Demerzel z wyrzutem. - Ale mniejsza z tym. Wracajmy do tej twojej luźnej armaty. Dlaczego on miałby być niebezpieczny? Mnie się wydaje naiwnym prowincjuszem. - I jest nim. Ale chodzi o jego matematyczne rozwinięcie. - Mówi, że ono jest bezużyteczne. - Tobie się wydawało, że mogłoby być pożyteczne. Ja też tak myślałem po tym, jak mi to wyjaśniłeś. Inni też mogliby tak pomyśleć. Ten matematyk może sam zacząć tak myśleć, teraz kiedy jego umysł został na to nakierowany. I kto wie, może jeszcze opracować jakiś sposób na wykorzystanie swojej analizy. Jeśli to zrobi, to przepowiadanie przyszłości, nawet w bardzo mglisty sposób, będzie równoznaczne z posiadaniem wielkiej władzy. Nawet jeżeli nie będzie chciał tej władzy dla siebie, co byłoby samozaparciem się, które zawsze wydaje mi się nieprawdopodobne, mógłby zostać wykorzystany przez innych. - Ja próbowałem go wykorzystać, ale nie ugiął się. - Nie zastanowił się nad tym. Być może teraz to zrobi. A gdyby nadal nie chciał być wykorzystany przez ciebie, czy nie mógłby zostać namówiony przez... powiedzmy... burmistrza Wye? - Dlaczego miałby się zgodzić pomóc burmistrzowi Wye, a nie nam? - Zgodnie z jego objaśnieniami trudno jest przewidzieć uczucia i zachowanie się jednostek. 21

Cleon nachmurzył się i usiadł w zamyśleniu. - Czy naprawdę myślisz, że mógłby rozwinąć tę swoją psychohistorię do takiego stopnia, że byłaby użyteczna? Jest taki pewny, że nie potrafi tego dokonać. - Z czasem może odkryć, że zaprzeczanie tej możliwości było jego pomyłką. - A więc chyba powinienem był go zatrzymać - powiedział Cleon. - Nie, Wasza Imperialna Mość - zaprzeczył Demerzel. - Nie zawiódł cię instynkt, kiedy puściłeś Seldona. Uwięzienie go, obojętnie jak bardzo zamaskowane, spowodowałoby niechęć i rozpacz, a to nie pomogłoby mu dalej rozwijać swoich koncepcji, ani nie zachęciłoby go do tego, żeby nam pomóc. Lepiej puścić go wolno, jak to zrobiłeś, ale trzymać nieustannie na niewidzialnej smyczy. W ten sposób możemy pilnować, żeby nie został wykorzystany przez twojego wroga, Wasza Imperialna Mość, a jednocześnie możemy pociągnąć za naszą smycz i sprowadzić go, gdy w pełni opracuje swoją naukę. Wtedy moglibyśmy być... bardziej przekonujący. - Ale co będzie jeżeli zostanie przechwycony przez mojego wroga lub, jeszcze lepiej - wroga Imperium - gdyż ostatecznie ja jestem Imperium, lub jeśli z własnej inicjatywy zechce służyć wrogowi - widzisz, to też wchodzi w rachubę. - I tak powinieneś myśleć. Dopilnuję, żeby temu zapobiec, ale jeśli wbrew wszelkim wysiłkom to się zdarzy, to lepiej, żeby go nie miał nikt niż niepowołana osoba. Cleon wyglądał na zaniepokojonego. - Pozostawię to wszystko w twoich rękach, Demerzel, ale mam nadzieję, że nie będziemy postępować zbyt pochopnie. Ostatecznie mógłby się okazać jedynie krzewicielem teoretycznej nauki, która nie da się zastosować w praktyce. - To całkiem możliwe, Wasza Imperialna Mość, ale bezpieczniej byłoby założyć, że ten człowiek jest - lub mógłby się okazać - ważny. Stracimy tylko trochę czasu i nic więcej, jeżeli okaże się, że zaprzątaliśmy sobie głowę człowiekiem bez znaczenia. Możemy jednak stracić Galaktykę, jeżeli zignorujemy kogoś o wielkim 22

znaczeniu. - No dobrze - powiedział Cleon. - Ale ufam, że nie będę musiał znać szczegółów - jeżeli okażą się nieprzyjemne. - Miejmy nadzieję, że do tego nie dojdzie. 5. Seldon miał wieczór, noc i część poranka, żeby dojść do siebie po spotkaniu z imperatorem. Wrażenie, że mijały pory dnia i nocy wywoływała zmienność światła w obrębie chodników, ruchomych korytarzy, placów i parków Imperialnego Sektora Trantora. Siedział teraz w parku na wygodnym plastikowym siedzeniu, które dopasowało się zgrabnie do kształtów jego ciała. Oceniając jasność wydawało się, że jest środek poranka, a i chłodne powietrze było orzeźwiająco świeże. Czy tak było przez cały czas? Pomyślał o szarym dniu na zewnątrz, kiedy to poszedł na spotkanie z imperatorem. I przypomniał sobie wszystkie szare dni, chłodne, gorące, deszczowe i śnieżne dni na Helikonie, który był jego domem i sam się zdziwił, że można było za nimi tęsknić. Przekonał się, że siedząc w parku na Trantorze i mając idealną pogodę dzień w dzień, a więc - wydawałoby się - we wspaniałych warunkach, można było zatęsknić za wyjącym wiatrem lub dokuczliwym zimnem, lub zapierającą oddech wilgotnością. Być może. Ale nie pierwszego, drugiego czy siódmego dnia. Ma jeszcze tylko jeden dzień, a jutro wyjedzie. Chciał czerpać tyle przyjemności z tego pobytu, ile się tylko da. Mógł przecież już nigdy nie powrócić na Trantor. Seldon nadal czuł niepokój, że tak hardo rozmawiał z człowiekiem, który mógł w każdej chwili wydać rozkaz czyjegoś uwięzienia lub egzekucji - lub przynajmniej ekonomicznej i społecznej śmierci, albo utraty pozycji i statusu. Przed przylotem na Trantor Seldon zainteresował się postacią, której władza była prawie nieograniczona. Sprawdził dane Cleona I w części encyklopedycznej komputera. Imperator był wychwalany, jak niewątpliwie wszyscy imperatorzy za życia, niezależnie od swoich czynów. Seldon pominął to, ale zaciekawił go fakt, że Cleon urodził 23

się w Pałacu i nigdy nie opuszczał jego terenu. Nigdy nie był w samym Trantorze, ani w jakiejkolwiek części świata pod wieloma kopułami. Być może była to kwestia bezpieczeństwa, ale oznaczało to, że imperator był w więzieniu, obojętnie czy przyznawał się do tego przed sobą czy nie. Być może było to najbardziej luksusowe więzienie w Galaktyce, ale mimo wszystko - więzienie. I choć imperator wydawał się mieć łagodne usposobienie i nie wykazywał żadnych oznak krwiożerczego autokraty, jak wielu jego poprzedników, zwrócenie na siebie jego uwagi nie oznaczało niczego dobrego. Seldon z radością powitał myśl o jutrzejszym wyjeździe na Helikon, chociaż panowała tam teraz dokuczliwa zima. Spojrzał do góry na jasne, rozproszone światło. Choć tutaj nie mógł padać deszcz, powietrze nie było zbyt suche. Niedaleko niego igrała fontanna, rośliny były zielone i prawdopodobnie nigdy nie odczuwały skutków suszy. Od czasu do czasu szeleściła kępa krzewów, jakby poruszały się w niej ukryte zwierzęta. Słychać było brzęczenie pszczół. Choć w całej Galaktyce mówiło się o Trantorze jako o sztucznym świecie z metalu i materiału ceramicznego, to właśnie na tym małym skrawku zdawał się panować naprawdę wiejski nastrój. W parku przebywało jeszcze kilka innych osób. Seldon zauważył, że wszyscy mieli na głowach kapelusze, niektórzy dość małe. W pobliżu stała całkiem ładna młoda kobieta pochylona nad przeglądarką tak, że nie mógł dostrzec wyraźnie jej twarzy. Jakiś mężczyzna w różowych obcisłych spodniach przeszedł obok Seldona, spojrzawszy na niego krótko i obojętnie, po czym usiadł naprzeciwko i pogrążył się w pliku telewydruków, zakładając nogę na nogę. Dziwne, ale w ubiorach mężczyzn panowała tendencja do odcieni pastelowych, natomiast kobiety były ubrane przeważnie na biało. Noszenie jasnych kolorów miało sens w tym czystym środowisku. Seldon z rozbawieniem spojrzał na swój helikoński strój, w którym przeważała barwa matowo brązowa. Gdyby miał pozostać na Trantorze - co jednak nie miało nastąpić - musiałby sobie kupić odpowiednie ubranie, w przeciwnym razie stałby się obiektem zaciekawienia lub śmiechu, a może nawet wstrętu. Spostrzegł, że 24

człowiek z telewydrukami już spojrzał na niego raz i drugi niewątpliwie zaintrygowany jego ubraniem z innego świata. Seldon poczuł ulgę, że ów człowiek się nie uśmiechnął. Z pewnością potrafiłby zachować stoicki spokój, nawet gdyby stał się pośmiewiskiem, ale nie byłoby to przyjemne. Seldon obserwował dyskretnie mężczyznę, który wydawał się być zajęty jakąś wewnętrzną debatą. W którejś chwili spojrzał, jak gdyby zaraz miał się odezwać, jednak rozmyślił się, a następnie wydawało się, że znów chce przemówić. Seldon zastanawiał się, jaki będzie rezultat. Teraz przyglądał się mężczyźnie badawczo. Był on wysoki, barczysty i bez śladu widocznego brzucha, miał ciemnawe włosy z prześwitującym odcieniem blond, był starannie ogolony, o poważnym wyrazie twarzy. Emanowała z niego siła, choć nie był szczególnie umięśniony, a jego twarz miała odrobinę szorstki wyraz - przyjemny, choć nie było w niej nic „ładnego". Do chwili, w której mężczyzna przegrał toczoną ze sobą wewnętrzną walkę (lub być może ją wygrał) i pochylił się ku niemu, Seldon uważał, że ten człowiek mu się podoba. - Przepraszam, czy nie był pan czasem na Zjeździe Dziesięcioletnim? Matematycznym? - zapytał mężczyzna. - Owszem, byłem - potwierdził Seldon. - Ach, domyślałem się, że to tam pana musiałem widzieć. To właśnie - proszę mi wybaczyć - ta chwila rozpoznania skłoniła mnie do tego, żeby tu usiąść. Jeżeli zakłócam panu spokój... - Wcale nie. Właśnie rozkoszuję się wolną chwilą. - Sprawdźmy, ile uda mi się odgadnąć. Jest pan profesorem Seldonem. - Seldon. Hari Seldon. Prawie pan zgadł. A z kim mam przyjemność? - Chetter Hummin. - Mężczyzna wydawał się lekko zakłopotany. - Obawiam się, że to dość pospolite nazwisko. - Nigdy dotąd nie spotkałem żadnego Chettera - powiedział Seldon. - Ani Hummina. Więc, jak mniemam, jest pan w pewnym sensie unikalny. Sądzę, że jest to lepsze niż znalezienie się w jednym 25

worku ze wszystkimi niezliczonymi Harimi lub Seldonami, jeśli już o to chodzi. Seldon przysunął swoje siedzenie do Hummina, szurając nim po płytkach z nieco elastycznego materiału ceramoidalnego. - Skoro już rozmawiamy o pospolitości - powiedział - co pan powie na to cudzoziemskie ubranie, które mam na sobie? Nigdy mi nie przyszło do głowy, że powinienem sobie sprawić strój trantorski. - Mógłby pan go sobie kupić - powiedział Hummin, oglądając Seldona z ukrywaną dezaprobatą. - Jutro wyjeżdżam, a zresztą nie stać mnie na to. Matematycy mają czasami do czynienia z dużymi liczbami, ale nigdy kiedy chodzi o ich dochody. Przypuszczam, że jest pan matematykiem, Hummin. - Nie. W tej dziedzinie jestem beztalenciem. - Och. - Seldon był zawiedziony. - Powiedział pan, że mnie widział na Zjeździe Dziesięcioletnim. - Byłem tam jako obserwator. Jestem dziennikarzem. Machnął telewydrukami, jakby nagle przypomniał sobie, że je trzyma w ręce i wsunął je do kieszeni marynarki. - Dostarczam materiału do holowizyjnych programów informacyjnych. - Po czym dodał w zamyśleniu: - Właściwie jestem tym dość znużony. - Pracą? Hummin skinął głową. - Mam już dość zbierania wszystkich bzdur z każdego świata. Nienawidzę zajmowania się coraz gorszymi wiadomościami. Spojrzał niepewnie na Seldona. - Czasami jednak pojawia się coś ciekawego. Słyszałem, że widziano pana w towarzystwie Gwardii Imperialnej, zmierzającego w kierunku bramy Pałacu. Czyżby widział się pan z imperatorem? Uśmiech zniknął z twarzy Seldona. Powiedział powoli: - Nawet gdybym się widział, nie byłoby to coś nadającego się do opublikowania. - Ależ nie, nie do opublikowania. Jeśli pan tego nie wie, Seldon, będę pierwszy, który to panu powie: podstawowa zasada gry dziennikarskiej jest taka, że nic nigdy się nie mówi ani o imperatorze, 26

ani o jego świcie, z wyjątkiem tego, co jest podane oficjalnie. To oczywiście błąd, bo krążą plotki, które są znacznie gorsze od prawdy, ale tak sprawa wygląda. - Ale jeżeli nie ma pan tego opublikować, przyjacielu, to po co pan pyta? - Z prywatnej ciekawości. Niech mi pan wierzy, w mojej pracy wiem znacznie więcej niż kiedykolwiek dostaje się na antenę. Spróbuję sobie przypomnieć. Nie zrozumiałem pańskiego referatu, ale wywnioskowałem, że mówił pan o możliwości przepowiadania przyszłości. Seldon pokręcił głową i wyszemrał: - To był błąd. - Słucham? - Nic takiego. - Cóż, przepowiednia - dokładna przepowiednia zainteresowałaby imperatora i każdego człowieka w rządzie, więc przypuszczam, że Cleon, Pierwszy o tym imieniu, zapytał, czy nie mógłby mu pan podać kilku przepowiedni. - Nie zamierzam rozmawiać na ten temat. - odparł sztywno Seldon. Hummin wzruszył lekko ramionami. - Przypuszczam, że to był Eto Demerzel. - Kto? - Nigdy pan nie słyszał o Eto Demerzelu? - Nigdy. - Alter ego Cleona, jego mózg, jego zły duch. Tak się go określa jeśli ograniczymy się do zwrotów nieobelżywych. Musiał tam być. Seldon wyglądał na skonfundowanego i Hummin powiedział: - Cóż, mógł go pan nie widzieć, ale on tam był. I jeśli uzna, że potrafi pan przewidzieć przyszłość... - Nie potrafię - zaprzeczył energicznie Seldon. - Gdyby pan wysłuchał mojego referatu, wiedziałby pan, że mówiłem jedynie o teoretycznej możliwości. - Mimo wszystko, jeżeli uzna, że potrafi pan przewidzieć przyszłość, nie puści pana. 27

- A jednak musiał to zrobić, bo siedzę tu przed panem. - To nic nie znaczy. Wie, gdzie pan jest i zawsze będzie wiedział. A kiedy zechce pana mieć, dopadnie pana, obojętnie gdzie. I jeżeli zdecyduje, że może być pan pożyteczny, wyciśnie z pana tę pożyteczność. Jeżeli zaś uzna, że jest pan niebezpieczny, wyciśnie z pana życie. Seldon wytrzeszczył oczy. - Co pan usiłuje mi wmówić? Chce mnie pan zastraszyć? - Usiłuję pana ostrzec. - Nie wierzę w to, co pan mówi. - Naprawdę? Przed chwilą przyznał się pan do jakiegoś błędu. Czy miał pan na myśli to, że wygłaszanie referatu było błędem i że wplątało to pana w kłopoty, których wolałby pan uniknąć? Seldon niespokojnie przygryzł wargę. To było zbyt bliskie prawdy - i właśnie w tym momencie Seldon uświadomił sobie obecność intruzów. Nie rzucali cienia, gdyż światło było zbyt łagodne i rozproszone. Po prostu zauważył kątem oka jakiś ruch.

28

2 Ucieczka TRANTOR – (...) Stolica Pierwszego Imperium Galaktycznego... Pod rządami Cleona I Trantor pozornie przeżywał okres największego rozkwitu. Jego powierzchnię lądową wynoszącą 200 milionów kilometrów kwadratowych pokrywały w całości kopuły (z wyjątkiem obszaru Pałacu Imperialnego), a pod nimi znajdowało się nieskończone miasto, które ciągnęło się aż po szelfy kontynentalne. Ludność liczyła 40 miliardów i choć było mnóstwo oznak (które uwidoczniły się po niewczasie) narastających tam problemów, mieszkańcy Trantora niewątpliwie odnajdowali w nim legendarny Wieczny Świat i nie spodziewali się, że kiedykolwiek(...) Encyklopedia Galaktyczna 6. Seldon podniósł wzrok. Przed nim stał młody człowiek, spoglądający na niego z rozbawieniem i pogardą. Towarzyszył mu drugi młodzieniec, który wyglądał na trochę młodszego. Obaj byli wysokiego wzrostu i wyglądali na silnych. Seldon ocenił, że byli ubrani zgodnie z ostatnim krzykiem mody trantorskiej - gryzące się kolory, szerokie pasy z frędzlami oraz kapelusze z szerokimi rondami i dwiema jasnoróżowymi wstążkami zwisającymi z ronda aż na karku. Uznał to za zabawne i uśmiechnął się. - Czego szczerzysz zęby, przebierańcu? - warknął młodzieniec. Seldon zignorował jego ton i powiedział łagodnie: - Przepraszam za ten śmiech, ale po prostu rozbawił mnie twój strój. - Ach tak, mój strój? A co ty masz na sobie? Czy te okropne szmaty nazywasz ubraniem? Wyciągnął rękę i szarpnął klapę marynarki Seldona - haniebnie ciężkiej i ciemnej, musiał przyznać Seldon, w porównaniu z niefrasobliwymi kolorami stroju młodzieńca. - Mam na sobie strój obcoświatowca - powiedział Seldon. - To jedyne rzeczy, jakie mam. 29

Kątem oka zauważył, że kilka osób, które siedziało w małym parku, zaczęło wstawać i odchodzić. Jakby spodziewali się zamieszania i nie chcieli pozostać w pobliżu. Seldon zastanawiał się, czy jego nowy przyjaciel Hummin też zbiera się do odejścia, ale czuł, że nierozważnie byłoby odwrócić wzrok od młodzieńca, który wpatrywał się w niego natarczywie. Nieznacznie schylił się na swoim siedzeniu. - Więc jesteś obcoświatowcem? - zapytał młodzieniec. - Zgadza się. Stąd moje ubranie. - „Stąd"? Co to za słowo? Obcoświatowe? - Chodzi mi o to, że dlatego moje rzeczy wydają ci się osobliwe. Jestem tu gościem. - Z jakiej planety? - Z Helikona. Młody człowiek zmarszczył czoło. - Nigdy o niej nie słyszałem. - To nieduża planeta. - Czemu tam nie wrócisz? - Mam taki zamiar. Jutro wyjeżdżam. - Nie! Masz jechać wcześniej! Natychmiast! Młodzieniec spojrzał na swojego towarzysza. Seldon podążył za jego spojrzeniem i kątem oka dostrzegł Hummina. Nie odszedł, ale z wyjątkiem Hummina i dwóch młodych ludzi, w parku nie było nikogo. - Pomyślałem sobie, że dzisiejszy dzień spędzę na zwiedzaniu powiedział Seldon. - Nie. Nie zrobisz tego. Wracaj natychmiast do domu. Seldon uśmiechnął się. - Przykro mi, ale nie mam zamiaru. Młodzieniec zwrócił się do swojego wspólnika: - Podoba ci się jego ubranie, Merbie? - Nie. Jest wstrętne. Przyprawia o mdłości. - Nie możemy pozwolić, żeby tak sobie chodził i przyprawiał ludzi o mdłości, Merbie. To niezdrowe. - Właśnie, absolutnie nie możemy na to pozwolić, Alen - odparł Merbie. 30

Alen wyszczerzył zęby w uśmiechu. - No tak. Słyszałeś, co powiedział Merbie. Teraz włączył się Hummin: - Słuchajcie, wy dwaj, Alen, Merbie, czy jak tam się nazywacie. Zabawiliście się już? To może wystarczy? Alen, który nieznacznie pochylał się w kierunku Seldona wyprostował się i odwrócił. - A ty kim jesteś? - Nie twój interes - warknął Hummin. - Jesteś Trantorczykiem? - zapytał Alen. - Też nie twój interes. Alen zmarszczył czoło i powiedział: - Jesteś ubrany po trantorsku. Nie interesujesz nas, więc nie szukaj guza. - Mam zamiar pozostać, a to oznacza, że jest nas dwóch. Dwóch przeciwko dwóm, to chyba nie jest wasz styl walki. Może sprowadzicie kilku koleżków, żebyście mogli sobie z nami poradzić? - Naprawdę uważam, że powinieneś stąd odejść, póki jeszcze możesz, Hummin - powiedział Seldon. - To miło z twojej strony, że próbujesz mnie bronić, ale nie chcę, żeby stała ci się jakaś krzywda. - Ci ludzie nie są niebezpieczni, Seldon. To tylko niewydarzone fagasy. - Fagasy! To słowo wyraźnie rozwścieczyło Alena, więc Seldon domyślił się, że musi ono mieć bardziej obraźliwe znaczenie na Trantorze niż na Helikonie. - Słuchaj, Merbie - warknął Alen - Zajmij się tym drugim skurczyfagasem, a ja zedrę ubranie z tego Seldona. To o niego nam chodzi. Teraz... Rzucił się ostro na Seldona, by złapać za klapy jego marynarki i szarpnięciem postawić na nogi. Seldon odepchnął się nogami od ziemi, niemal instynktownie, a jego krzesło przechyliło do tyłu. Schwycił wyciągnięte ku sobie ręce, uniósł stopę i krzesło przewróciło się. Błyskawicznie przerzucił Alena nad głową, który wylądował twardo na plecach. Seldon zręcznie obrócił się, kiedy krzesło lądowało 31

na ziemi i szybko stanął na nogi, spoglądając na Alena i jednocześnie rzucając ostre spojrzenie w bok, żeby sprawdzić Merbiego. Alen leżał nieruchomo, z twarzą wykrzywioną z bólu. Miał poważnie zwichnięte oba kciuki, czuł dręczący ból w kroczu i kręgosłupie, który doznał poważnego urazu. Hummin schwycił Merbiego lewą ręką od tyłu za kark, a prawą wykręcił mu do tyłu ramię pod bolesnym kątem. Twarz Merbiego poczerwieniała, kiedy bezskutecznie usiłował złapać oddech. Na ziemi obok niego leżał nóż, migocząc małą laserową wstawką. Hummin rozluźnił trochę uścisk i powiedział szczerze zatroskany wskazując na Alena: - Poważnie go poturbowałeś. - Chyba tak - przyznał Seldon. - Gdyby upadł trochę inaczej, skręciłby sobie kark. - Co z ciebie za matematyk? - zapytał Hummin. - Helikoński. - Schylił się, żeby podnieść nóż i obejrzawszy go dokładnie dodał: - Obrzydliwy - i śmiertelny. - Zwykłe ostrze spełniłoby zadanie bez potrzeby źródła zasilania - powiedział Hummin. - Ale puśćmy tych dwóch. Wątpię, żeby chcieli dalej walczyć. Uwolnił Merbiego, który najpierw roztarł sobie ramię, a potem kark. Łapiąc powietrze, rzucił nienawistne spojrzenie na obu mężczyzn. - Lepiej stąd spływajcie - powiedział ostro Hummin. - Bo inaczej będziemy musieli zgłosić na policję napad i próbę morderstwa. Na pewno da się ustalić, że ten nóż jest twoją własnością. Seldon i Hummin przyglądali się, jak Merbie z trudem postawił Alena na nogi, a potem pomógł mu, nadal zgiętemu z bólu, odejść chwiejnym krokiem. Kilka razy obejrzeli się, ale Seldon i Hummin patrzyli na nich beznamiętnym wzrokiem. Seldon wyciągnął rękę. - Jak mam ci dziękować za to, że pomogłeś obcemu w obronie przed dwoma napastnikami? Wątpię, czy sam byłbym w stanie sobie z nimi poradzić. - Nie bałem się ich. To tylko fagasy, uliczni awanturnicy. 32

Wystarczyły jedynie dwie pary rąk. - Masz dość morderczy uścisk - zadumał się Seldon. Hummin wzruszył ramionami. - Ty też. Po czym, nie zmieniając tonu powiedział: - Chodź, lepiej stąd spadamy. Marnujemy czas. - Dlaczego musimy uciekać? - zapytał Seldon. - Czy obawiasz się, że ci dwaj wrócą? - Nie wrócą za żadne skarby. Ale ktoś z tych dzielnych ludzi, którzy tak skwapliwie zmyli się z parku pragnąc oszczędzić sobie nieprzyjemnego widoku, mógł powiadomić policję. - Świetnie. Mamy imiona chuliganów. I możemy ich dość dobrze opisać. - Opisać? A po co policja by ich potrzebowała? - Dokonali napadu... - Nie bądź głupcem. Nie jesteśmy nawet zadraśnięci, a oni właściwie nadają się do szpitala, zwłaszcza Alen. To my zostaniemy oskarżeni. - Ależ to niemożliwe. Ci ludzie byli świadkami tego, że... - Nie będą wzywać żadnych świadków. Seldon, zrozum, ci dwaj cię szukali - konkretnie ciebie. Powiedziano im, że masz na sobie helikońskie ubranie i musiałeś zostać dokładnie opisany. Być może pokazano im nawet twój holograf. Podejrzewam, że wysłali ich ludzie, którzy mają władzę nad policją, więc nie zwlekajmy już dłużej. Hummin spiesznie chwycił Seldona za ramię. Matematyk stwierdził, że nie uwolni się od uścisku i, czując się jak dziecko w rękach popędliwej opiekunki, podążył za dziennikarzem. Weszli pod arkady i nim oczy Seldona przyzwyczaiły się do ciemniejszego światła, usłyszeli zgrzyt hamulców samochodu naziemnego. - Przyjechali - powiedział półgłosem Hummin. - Szybciej, Seldon. Wskoczyli do ruchomego korytarza i zgubili się w tłumie. 7. Seldon usiłował przekonać Hummina, że musi wrócić do swojego hotelu, ale dziennikarz nie chciał o tym słyszeć. 33

- Czyś ty oszalał? - zapytał. - Będą tam na ciebie czekać. - Ale całe moje mienie też tam na mnie czeka. - No to poczeka. Znajdowali się teraz w małym pokoju ładnej rezydencji, która, o ile Seldon mógł się zorientować, mogła być gdziekolwiek. Rozejrzał się po jednopokojowym wnętrzu. Na umeblowanie pomieszczenia składało się: biurko, krzesło, łóżko i stanowisko komputerowe. Nie było tu ani urządzeń kuchennych, ani żadnej umywalki, więc Hummin skierował go do wspólnej łazienki na korytarzu. Ktoś wszedł, nim Seldon skończył się myć. Obrzucił szybkim i zaciekawionym spojrzeniem jego ubranie raczej niż samego Seldona, po czym odwrócił wzrok. Seldon wspomniał o tym Humminowi, który pokręcił głową i powiedział: - Będziemy musieli pozbyć się twoich rzeczy. Szkoda, że Helikon jest taki zacofany pod względem mody... - Ile z tego wszystkiego jest tylko tworem twojej wyobraźni, Hummin? - zniecierpliwił się Seldon. - Przekonałeś mnie w połowie, a jednak może to być jedynie pewnego rodzaju... - Chcesz powiedzieć „paranoja"? - No właśnie. To może być jakieś twoje dziwne paranoiczne urojenie. - Zastanów się chwilę - powiedział Hummin. - Nie umiem tego dowieść matematycznie, ale widziałeś imperatora. Nie zaprzeczaj. Chciał czegoś od ciebie, a ty mu tego nie dałeś. Teraz też nie zaprzeczaj. Podejrzewam, że chodzi mu o przepowiadanie przyszłości, a ty odmówiłeś. Być może Demerzel myśli, że ty tylko udajesz, że nie znasz szczegółów - że nie ustępujesz, aby wyłudzić wyższą zapłatę, albo że ktoś inny też o to zabiega. Kto wie? Mówiłem ci, że jeżeli Demerzel zechce cię mieć, dopadnie cię, obojętnie gdzie będziesz. Powiedziałem ci to, zanim na scenie pojawili się ci dwaj bandyci. Jestem dziennikarzem i Trantorczykiem. Znam się na takich sprawach. W pewnym momencie Alen powiedział: „To o niego nam chodzi". Pamiętasz? - Tak się składa - zgodził się Seldon - że pamiętam. 34

- Dla niego byłem tylko „tym drugim skurczyfagasem", którego należało odciągnąć, kiedy zabierał się do właściwego zadania napaści na ciebie. Hummin usiadł na krześle i wskazał na łóżko. - Wyciągnij kości, Seldon. Rozgość się. Ktokolwiek przysyłał tych dwóch - a moim zdaniem musiał to być Demerzel - może przysłać innych, więc będziemy musieli się pozbyć tych twoich ubrań. Myślę, że każdy inny Helikończyk w tym sektorze, złapany w stroju z własnego świata będzie miał kłopoty, dopóki nie potrafi udowodnić, że nie jest tobą. - Och, daj spokój. - Mówię poważnie. Zdejmiesz swoje ubranie i będziemy musieli je zatomizować - jeżeli uda nam się jakoś zbliżyć do urządzenia do usuwania odpadów i nie zostaniemy zauważeni. I zanim to zrobimy, muszę zdobyć dla ciebie strój trantorski. Jesteś mniejszy ode mnie i wezmę to pod uwagę. Nieważne, jeśli nie będzie dobrze pasował... Seldon pokręcił głową. - Nie mam przy sobie kredytów, żeby za niego zapłacić. Te kredyty, które mam - a nie jest ich wiele - są w moim sejfie hotelowym. - Będziemy się o to martwić kiedy indziej. Musisz pozostać tu przez kilka godzin, a ja pójdę poszukać niezbędnego ubrania. Seldon rozłożył ręce i westchnął z rezygnacją. - W porządku. Jeżeli to takie ważne, zostanę. - Nie będziesz próbował wrócić do hotelu? Słowo honoru? - Moje słowo jako matematyka. Ale naprawdę jestem zakłopotany, że fatygujesz się z mojego powodu. I wydatkami też. Przecież, pomimo tego co mówisz o Demerzelu, oni naprawdę nie przyszli mnie skrzywdzić, ani uprowadzić. Zagrozili mi tylko zniszczeniem moich rzeczy. - Nie tylko. Zamierzali również zabrać cię na kosmodrom i wsadzić do hiperstatku na Helikon. - To była głupia groźba, nie należało jej brać poważnie. - Dlaczego nie? - Jadę na Helikon. Tak im powiedziałem. Jutro wyjeżdżam. 35

- I nadal zamierzasz jutro wyjechać? - spytał Hummin. - Naturalnie. Dlaczegóż by nie? - Istnieją poważne powody, żebyś tego nie robił. Seldon nagle wpadł w złość. - Daj spokój, Hummin, nie mogę już dłużej się bawić w tę grę. Moje zadanie tutaj się skończyło i chcę wrócić do domu. Bilety mam w pokoju hotelowym. Bo w końcu spróbuję je wymienić na wyjazd w dniu dzisiejszym. Mówię poważnie. - Nie możesz wracać na Helikon. Seldon poczerwieniał. - Dlaczego nie? Czy tam też na mnie czekają? Hummin skinął głową. - Nie rozpalaj się tak, Seldon. Tam też czekaliby na ciebie. Posłuchaj. Jeżeli pojedziesz na Helikon Demerzel będzie cię miał w garści. Helikon jest dobrym, bezpiecznym terytorium imperialnym. Czy kiedykolwiek się zbuntował, czy kiedykolwiek stanął pod sztandarem antyimperatora? - Nie, i to z uzasadnionego powodu. Jest otoczony przez większe światy. Jego bezpieczeństwo zależy od imperialnego pokoju. - No właśnie! Siły imperialne na Helikonie dlatego mogą liczyć na współpracę rządu lokalnego. Przez cały czas byłbyś pod nadzorem. Kiedykolwiek Demerzel zechce, będzie mógł cię mieć. I, gdyby nie to, że cię teraz ostrzegam, nic byś nie wiedział i pracowałbyś na widoku publicznym, mając fałszywe poczucie bezpieczeństwa. - To absurd. Gdyby mnie chciał na Helikonie, dlaczego po prostu nie zostawił mnie samemu sobie? Zamierzałem tam jutro pojechać. Dlaczego wysyłałby tamtych chuliganów po to tylko, żeby przyspieszyć sprawę o kilka godzin i ryzykować, że będę się miał na baczności? - Dlaczego miałby myśleć, że będziesz się miał na baczności? Nie wiedział, że ja będę z tobą, nabijając ci głowę czymś, co nazywasz paranoją. - Nawet pomijając kwestię ostrzeżenia mnie, po co to całe zamieszanie żeby przyspieszyć mój wyjazd o kilka godzin? - Być może obawiał się, że zmienisz zdanie. 36

- I dokąd pojadę, jeśli nie do domu? Skoro mógłby mnie złapać na Helikonie, mógłby to zrobić wszędzie. Mógłby mnie złapać na... na Anakreonie, dobre dziesięć tysięcy parseków stąd, gdyby mi przyszło do głowy tam pojechać. Co znaczy odległość dla nadprzestrzennych statków? Nawet jeżeli znajdę świat, który nie jest aż tak służalczy wobec sił imperialnych jak Helikon, który świat jest faktycznie zbuntowany? W Imperium panuje pokój. Nawet jeśli niektóre światy czują niechęć do niesprawiedliwości, jaka miała miejsce w przeszłości, żaden z nich nie przeciwstawi się zbrojnym siłom imperialnym, żeby mnie ochronić. Ponadto wszędzie poza Helikonem nie będę obywatelem miejscowym i zabraknie nawet tej zasady, która mogłaby być podstawą mojej obrony. Hummin słuchał cierpliwie, potakując ruchem głowy. Wyglądał na tak poważnego i niewzruszonego. - Jak dotąd masz rację, ale istnieje jeden świat, który naprawdę nie jest pod kontrolą imperatora i to, jak sądzę, musi niepokoić Demerzela. Seldon błyskawicznie przeanalizował w myślach najnowszą historię i stwierdził, że nie potrafi wskazać świata, na którym siły imperialne mogłoby być bezradne. Zapytał więc: - Który to świat? - Jesteś na nim - odparł Hummin - pewnie dlatego jest to tak niebezpieczne w oczach Demerzela. Nie tyle chce cię skłonić do wyjazdu na Helikon, ile bardzo pragnie, żebyś opuścił Trantor, zanim ci przyjdzie do głowy, obojętnie z jakiego powodu - choćby chęci zwiedzania - żeby tu pozostać. Siedzieli w milczeniu, aż Seldon w końcu stwierdził sardonicznie: - Trantor! Stolica Imperium, z macierzystą bazą floty na stacji kosmicznej krążącej po jego orbicie, z zakwaterowanymi tutaj najlepszymi oddziałami armii. Jeżeli przypuszczasz, że to Trantor jest bezpiecznym światem, posuwasz się od paranoi do czystej fantazji. - Nie! Jesteś obcoświatowcem, Seldon. Nie znasz Trantora. Jest tu czterdzieści miliardów ludzi i istnieje niewiele światów, które mają choćby dziesiątą część jego mieszkańców. To planeta o niewyobrażalnej złożoności technicznej i kulturowej. Jesteśmy 37

obecnie w Sektorze Imperialnym o najwyższym standardzie życia w Galaktyce zamieszkanym w całości przez funkcjonariuszy imperialnych. W innych częściach tej planety jest jednak jeszcze ponad osiemset innych sektorów, niektóre z nich mają subkultury zupełnie odmienne od tutejszej i większość z nich jest nietykalna dla sił imperialnych. - Dlaczego nietykalna? - Imperium nie może na poważnie stosować siły wobec Trantora. Uczynienie tego z pewnością niekorzystnie zachwiałoby równowagę w technologii, od której zależy los całej planety. Technika jest tak ze sobą powiązana, że zniszczenie jednego ogniwa oznaczałoby osłabienie całości. Wierz mi, Seldon, na Trantorze mamy możność obserwowania, co się dzieje w czasie trzęsienia ziemi, którego nie udało się stłumić, wybuchu wulkanicznego, nie rozładowanego na czas, nie zażegnanej burzy lub po prostu jakiegoś ludzkiego błędu, który umyka uwadze. Planeta chwieje się w posadach i trzeba dołożyć wielkich starań, żeby natychmiast przywrócić równowagę. - Nigdy o czymś takim nie słyszałem. Lekki uśmiech przemknął po twarzy Hummina. - Oczywiście, że nie. Czy chcesz, żeby Imperium reklamowało swoją wewnętrzną słabość? Jako dziennikarz wiem, co się dzieje, nawet wtedy, gdy zewnętrzne światy nie wiedzą, nawet gdy znaczna część samego Trantora nie wie, także wtedy, gdy władze Imperium są zainteresowane ukrywaniem wydarzeń. Wierz mi! Imperator i Eto Demerzel dobrze wiedzą, nawet jeśli nikt poza nimi nie zdaje sobie z tego sprawy, że zakłócenie Trantora może zniszczyć Imperium. - A więc proponujesz, abym z tego powodu pozostał na Trantorze? - Tak. Mogę cię zabrać w takie miejsce na Trantorze, gdzie będziesz całkowicie bezpieczny, Demerzel cię nie dosięgnie. Nie będziesz musiał zmieniać nazwiska i będziesz mógł swobodnie działać, a on nie będzie w stanie cię tknąć. Dlatego właśnie chciał cię zmusić do natychmiastowego opuszczenia Trantora i gdyby nie kaprys losu, który nas zetknął ze sobą i gdyby nie twoja zadziwiająca umiejętność samoobrony, dokonałby tego. 38

- Ale jak długo będę musiał pozostać na Trantorze? - Dotąd, dopóki będzie tego wymagać twoje bezpieczeństwo, Seldon. Być może do końca życia. 8. Hari Seldon spojrzał na holograf swojej sylwetki rzucony przez projektor Hummina. Obraz holograficzny był bardziej ekspresywny od odbicia lustrzanego. Wydawało się, jakby w pokoju było dwóch Seldonów. Matematyk przyglądał się badawczo rękawowi swojej nowej tuniki. Helikońskie przyzwyczajenia sprawiły, że Seldon żałował, iż kolory nie są mniej jaskrawe, ale jednocześnie był wdzięczny Humminowi za to, że wybrał kolory łagodniejsze od przyjętej na tym świecie mody. Gdy przypomniał sobie ubrania noszone przez swoich napastników, wzdrygnął się w duchu. - Domyślam się, że będę musiał nosić ten kapelusz - powiedział. - W Sektorze Imperialnym tak. Chodzenie tutaj z gołą głową jest oznaką złego wychowania. Gdzie indziej obowiązują inne zasady. Seldon westchnął. Okrągły kapelusz był zrobiony z miękkiego materiału i po założeniu dopasował się do jego głowy. Rondo miało jednakową szerokość na całym obwodzie, ale było węższe niż na kapeluszach noszonych przez jego napastników. Seldon pocieszył się gdy spostrzegł, że po założeniu kapelusza rondo zakrzywiło się dość wdzięcznie. - Nie ma paska pod brodą. - Oczywiście, że nie. To ostatni krzyk mody dla młodych ekscentryków. - Dla kogo? - Ekscentryk to człowiek, który lubi nosić szokujące stroje. Jestem pewien, że są tacy ludzie na Helikonie. Seldon żachnął się. - Są i tacy, którzy z jednej strony głowy mają włosy do ramion, a drugą sobie golą. - Roześmiał się na to wspomnienie. Hummin skrzywił się lekko. - Przypuszczam, że to brzydko wygląda. 39

- Gorzej. Są lewostronni i prawostronni, i jedni czują odrazę do drugich. Obie grupy wdają się często w awantury uliczne. - Zatem myślę, że ścierpisz kapelusz, na dodatek bez paska. - Jednak będzie się rzucał w oczy. - Po pierwsze jest stonowany i wyglądasz w nim, jakbyś chodził w żałobie. I niezupełnie pasuje do ciebie, poza tym widać, że ci w nim niewygodnie. Nie będziemy jednak długo przebywać w Sektorze Imperialnym. Napatrzyłeś się? - Po czym holograf zgasł. - Ile to kosztowało? - zapytał Seldon. - Co za różnica? - Niepokoi mnie to, że jestem twoim dłużnikiem. - Nie martw się. To moja decyzja. Ale byliśmy tu dostatecznie długo i jestem przekonany, że ktoś poda mój rysopis. Wtedy wytropią mnie i przyjdą tutaj. - W takim razie - powiedział Seldon - kredyty, które na mnie wydajesz, są sprawą drugorzędną. Narażasz się z mojego powodu na niebezpieczeństwo. Własne niebezpieczeństwo! - Wiem o tym. Ale to mój wolny wybór i potrafię się troszczyć o siebie. - Ale dlaczego... - Później ci wyjaśnię swoją filozofię. A propos, zatomizowałem twoje rzeczy i chyba nikt mnie nie widział. Oczywiście wytworzyła się gwałtowna fala energii i mogła być ona zarejestrowana. Ktoś mógłby z tego odgadnąć, co się stało - trudno jest zamaskować jakiekolwiek działanie, gdy wszystko śledzą badawczo bystre umysły. Miejmy jednak nadzieję, że wyjdziemy bezpiecznie, zanim pozbierają to wszystko w jedną całość. 9. Poruszali się wzdłuż chodników, w łagodnym, żółtawym świetle. Hummin rozglądał się bacznie, starając się utrzymywać tempo poruszania na poziomie otaczającego ich tłumu, nie wyprzedzając nikogo, ani nie dając się wyprzedzać. Podtrzymywał jednocześnie błahą, ale nieprzerwaną rozmowę na obojętne tematy. Rozdrażnionemu Seldonowi trudno było skupić się na rozmowie. 40

- Widać, że strasznie dużo tu się spaceruje. Te nie kończące się kolejki w obu kierunkach i wzdłuż rozjazdów. - Nic dziwnego - powiedział Hummin. - Spacer jest nadal najlepszą formą przemieszczania się na niewielkim dystansie. Najwygodniejszą, najtańszą i najzdrowszą. Niezliczone lata postępu technicznego nie zmieniły tego. Czy cierpisz na akrofobię, Seldon? Seldon spojrzał przez poręcz z prawej strony na stromą pochyłość, która rozdzielała dwa pasy drogi dla pieszych - biegnące przeciwlegle pomiędzy rozjazdami w regularnych odstępach. Wzdrygnął się lekko. - Jeżeli masz na myśli lęk wysokości, to raczej nie, chociaż nie lubię patrzeć w dół z wysoka. Jak głęboka jest ta przepaść? - W tym miejscu chyba ma jakieś czterdzieści lub pięćdziesiąt poziomów, ale to jest powszechne tylko w Sektorze Imperialnym i kilku innych wysoko rozwiniętych regionach. W większości pozostałych miejsc człowiek spaceruje po czymś w rodzaju poziomu naziemnego. - Wyobrażam sobie, że to może zachęcać do samobójczych prób. - Niezbyt często. Istnieją prostsze metody, a poza tym samobójstwo nie jest czymś haniebnym na Trantorze. Można przerwać sobie życie którąś z przyjętych metod w ośrodkach, powołanych do tego celu. Przedtem można się poddać psychoterapii. Oczywiście zdarzają się sporadyczne wypadki, ale nie dlatego zapytałem cię o akrofobię. Zmierzamy w kierunku wypożyczalni taksówek, gdzie wiedzą, że jestem dziennikarzem. Niekiedy wyświadczam im różne przysługi i czasami odwzajemniają mi się tym samym, na przykład teraz zapomną mnie zarejestrować i nie zauważą, że mam towarzysza. Oczywiście, będę musiał zapłacić im premię. Wiem też na pewno, że, jeżeli ludzie Demerzela przycisną ich dość mocno, będą musieli powiedzieć prawdę i przypisać to niechlujnemu prowadzeniu rejestru, ale to może zająć sporo czasu. - A co do tego ma akrofobia? - Cóż, możemy tam dotrzeć znacznie szybciej, jeżeli skorzystamy z windy grawitacyjnej. Niewielu ludzi z niej korzysta i muszę ci powiedzieć, że mnie samego nie cieszy zbytnio ten pomysł, 41

ale jeśli uważasz, że dasz radę, to lepiej tak zróbmy. - Co to jest winda grawitacyjna? - To urządzenie eksperymentalne. Może przyjdzie czas, że rozpowszechni się na Trantorze, ale pod warunkiem, że pokona się bariery psychiczne u większości ludzi. Wtedy być może spopularyzuje się na innych światach. Jest to szyb windy właściwie bez kabiny. Po prostu wchodzi się w pustą przestrzeń i opada lub wznosi powoli - pod wpływem antygrawitacji. Jest to, jak dotąd, o ile wiemy jedyne zastosowanie antygrawitacji w praktyce, głównie dlatego, że jest najprostsze z możliwych. - Co się stanie, jeżeli moc się wyłączy, podczas gdy będziemy w drodze? - Dokładnie to, czego się domyślasz. Spadniemy i, jeżeli nie będziemy dostatecznie blisko ziemi, zginiemy. Nie słyszałem, żeby to się zdarzyło do tej pory, a wierz mi, że gdyby to się zdarzyło, na pewno bym o tym wiedział. Być może nie moglibyśmy oficjalnie podać tej wiadomości ze względów bezpieczeństwa - właśnie tak jest zawsze argumentowane ukrywanie złych wiadomości – ale ja bym wiedział. Winda jest tuż nad nami. Jeśli nie dasz rady, nie skorzystamy z niej, ale korytarze są powolne i nużące i wielu ludzi przyprawiają po pewnym czasie o mdłości. Hummin skręcił z rozjazdu do dużej wnęki, w której czekała kolejka mężczyzn, kobiet i dzieci. - Nic o tym nie słyszałem na rodzinnej planecie - cicho powiedział Seldon. - Oczywiście mamy tylko lokalne środki przekazu, ale mogłaby być jakaś wzmianka, iż coś takiego istnieje. - To eksperyment, który jest trzymany w ścisłej tajemnicy i ograniczony do Sektora Imperialnego - wyjaśnił Hummin. Winda zużywa więcej energii niż jest warta, więc na razie rządowi tak naprawdę nie spieszy się z reklamowaniem tego projektu. Stary imperator Stanel VI, poprzednik Cleona I, który zdumiał wszystkich umierając we własnym łóżku, uparł się, żeby zainstalować windę w kilku miejscach. Mówią, że chciał, aby jego nazwisko kojarzono z antygrawitacją, ponieważ troszczył się o swoje miejsce w historii, jak to często czynią starzy ludzie, którzy nie mieli wielkich osiągnięć. Jak 42

już wspomniałem, technika ta może się rozpowszechnić, ale możliwe też, że poza windą grawitacyjną niewiele więcej z tego wyniknie. - A co miałoby z tego wynikać? - spytał Seldon. - Antygrawitacyjny lot kosmiczny. To jednak będzie wymagało wielu przełomów i większość fizyków, o ile się orientuję, jest stanowczo przekonana, że to nie wchodzi w rachubę. Ale z drugiej strony większość nie dopuszczała możliwości istnienia wind grawitacyjnych. Kolejka przed nimi kurczyła się gwałtownie i Seldon spostrzegł, że stoją z Humminem na skraju podłogi, a przed nimi widnieje otwarta dziura. Powietrze przed nim słabo migotało. Wyciągnął rękę automatycznie i doznał lekkiego wstrząsu, więc szybko ją cofnął. Hummin chrząknął. - To podstawowy środek ostrożności, powstrzymujący każdego przed przekroczeniem progu, zanim uruchomią się urządzenia sterujące. Przycisnął kilka cyfr na tablicy sterowniczej i migotanie zniknęło. Seldon zerknął nad krawędzią w dół głębokiego szybu. - Może ci będzie lepiej...to znaczy łatwiej – powiedział Hummin - jeśli spleciemy ramiona i zamkniesz oczy. To potrwa zaledwie kilka sekund. Właściwie nie dał Seldonowi żadnego wyboru. Chwycił go pod ramię i znów nie można było się wyrwać z tego mocnego uścisku. Hummin wszedł w nicość i Seldon który, ku własnemu zakłopotaniu, usłyszał swoje ciche piśnięcie, stracił równowagę i zsunął się za nim. Zamknął mocno oczy i nie doświadczył żadnego uczucia spadania, ani ruchu powietrza. Minęło kilka sekund i coś pociągnęło go do przodu. Potknął się lekko, złapał równowagę i poczuł twardy grunt pod stopami. Otworzył oczy. - Udało się? - Nie jesteśmy martwi - odparł sarkastycznie Hummin, po czym ruszył do przodu, a jego uścisk zmusił Seldona, żeby za nim podążył. - Chodzi mi o to, czy dotarliśmy na właściwy poziom? - Oczywiście. 43

- Co by się stało, gdybyśmy spadali, a ktoś inny pod nami poruszałby się do góry? - Są dwa oddzielne pasy. Na jednym wszyscy spadają, a na drugim wznoszą się z tą samą prędkością. W szybie robi się wolne miejsce tylko wtedy, gdy nie ma ludzi w zasięgu dziesięciu metrów od siebie. Nie ma ryzyka zderzenia, jeśli wszystko sprawnie działa. - Nic nie czułem. - A dlaczego miałbyś czuć? Nie było żadnego przyspieszenia. Po pierwszej dziesiątej części sekundy poruszałeś się ze stałą prędkością, a powietrze w twoim bezpośrednim otoczeniu przemieszczało się wraz z tą samą prędkością. - Cudowne. - Całkowicie. Ale nieekonomiczne. I wygląda na to, że nie dąży się za wszelką cenę do tego, żeby zwiększyć wydajność tej techniki i uczynić ją wartą zachodu. Wszędzie słyszy się ten sam refren: „Nie możemy tego zrobić. To jest niemożliwe". To dotyczy wszystkiego. Hummin wzruszył ramionami z wyraźną złością i powiedział: - No, ale jesteśmy już na miejscu w wypożyczalni taksówek. Chodźmy. 10. Seldon usiłował jak najmniej rzucać się w oczy na pętli wypożyczalni taksówek powietrznych, co nie było łatwe. Ostentacyjnie niepozorny wygląd, przemykanie się chyłkiem, odwracanie twarzy od wszystkich przechodniów, zbyt baczne przyglądanie się jednemu z pojazdów - wszystko to na pewno zwracało na niego uwagę. Najlepszym sposobem byłoby pewnie normalne zachowanie. Ale co tu było normalnością? Czuł się niewygodnie w swoim ubraniu. Nie było kieszeni, więc nie miał gdzie włożyć rąk, zaś dwa woreczki, które zwisały z jego pasa po obu bokach rozpraszały go, uderzając przy poruszaniu się, tak iż co chwilę miał wrażenie, że ktoś go potrąca. Próbował przyglądać się przechodzącym kobietom. Nie miały woreczków, a przynajmniej nie były one widoczne, ale za to nosiły małe przedmioty przypominające pudełka przypinane do bioder za pomocą dziwnego urządzenia, którego nie potrafił rozpoznać. Uznał, 44

że działało prawdopodobnie na zasadzie pseudomagnetycznej. Z żalem zauważył, że ubrania kobiet niewiele odsłaniały i w żadnym z nich nie było śladu dekoltu, choć niektóre stroje wydawały się umyślnie podkreślać pośladki. Tymczasem Hummin zachowywał trzeźwość umysłu - wręczył niezbędne kredyty i wrócił z superprzewodzącą płytką ceramiczną, która służyła do uruchomienia konkretnej taksówki powietrznej. - Wskakuj, Seldon - powiedział Hummin, wskazując na mały dwuosobowy pojazd. - Czy musiałeś się podpisać własnym nazwiskiem, Hummin? spytał Seldon. - Oczywiście, że nie. Znają mnie tu i nie zwracają uwagi na drobiazgi. - Czy domyślają się czegoś? - O nic nie pytali, a ja sam z niczego się nie tłumaczyłem. Włożył płytkę i Seldon poczuł lekkie drganie, kiedy taksówka powietrzna ożyła. - Kierujemy się na D-7 - powiedział Hummin. Seldon nie wiedział, co to jest D-7, ale przyjął, że chodzi o jakąś trasę. Taksówka powietrzna mijała i okrążała inne samochody naziemne, aż w końcu wyjechała na gładki, wznoszący się ukosem do góry tor i nabrała prędkości. A potem uniosła się z niewielkim wstrząsem. Seldon, który został automatycznie przywiązany przez pas zabezpieczający, poczuł najpierw że jest wepchnięty w siedzenie, a po chwili wypchnięty na pas. - To nie przypominało antygrawitacji - powiedział. - Bo nią nie było - odparł Hummin. - To mała reakcja odrzutowa. Akurat taka, abyśmy mogli dojechać do tuneli. Teraz zobaczyli przed sobą urwisko pocętkowane otworami jaskiniowymi, przypominające tarczę do warcabów. Hummin wymanewrował w kierunku otworu D-7, mijając taksówki powietrzne, które zmierzały do innych tuneli. - Mógłbyś się z łatwością rozbić - powiedział Seldon. - Mogłoby się tak stać, gdyby wszystko zależało tylko od moich 45

zmysłów i zachowań, ale taksówka ma skomputeryzowany układ sterowniczy i może bez problemu przejąć ode mnie kontrolę. Zbliżamy się. Wślizgnęli się w otwór D-7, a raczej jak gdyby zostali wessani i jasne światło otwartej przestrzeni na zewnątrz złagodniało nabierając cieplejszego odcienia żółci. Hummin puścił urządzenia sterujące i rozsiadł się wygodnie. Odetchnął głęboko. - No, jeden etap udało nam się pokonać. Mogli nas zatrzymać na stacji. Tutaj jesteśmy dość bezpieczni. Sunęli gładko, a ściany tunelu przesuwały się z gwałtowną prędkością. Nie słychać było prawie żadnego odgłosu, poza miarowym, łagodnym furkotem, pędzącej przed siebie taksówki. - Z jaką prędkością jedziemy? - spytał Seldon. Hummin obrzucił szybkim spojrzeniem kontrolki. - Trzysta pięćdziesiąt kilometrów na godzinę. - Napęd magnetyczny? - Tak. Pewnie też go macie na Helikonie. - Tak. Jedną linię. Nigdy nią nie jechałem, chociaż zawsze o tym marzyłem. Nie sądzę, żeby tam to wyglądało podobnie jak tutaj. - Jestem pewien, że jest inaczej. Na Trantorze mamy wiele tysięcy kilometrów tuneli ciągnących się pod obszarami lądowymi i sporą ilość takich, które wiją się pod płytszymi połaciami oceanu. To podstawowy rodzaj podróży długodystansowej. - Jak długo potrwa? - Dotarcie do naszego celu podróży? Trochę ponad pięć godzin. - Pięć godzin! - przeraził się Seldon. - Nie denerwuj się. Mniej więcej co dwadzieścia minut są punkty odpoczynkowe, gdzie będziemy mogli się zatrzymywać, wyjechać z tunelu, rozprostować nogi, zjeść i załatwić swoje potrzeby. Oczywiście chciałbym to robić jak najrzadziej. Jakiś czas jechali dalej w milczeniu. Nagle Seldon wzdrygnął się, kiedy z prawej strony rozbłysnął płomień światła i przez kilka sekund trwania tego błysku wydało mu się, że dostrzegł dwie taksówki powietrzne. 46

- To był punkt odpoczynkowy - powiedział Hummin odgadując jego milczące pytanie. - Czy naprawdę będę bezpieczny tam, dokąd mnie wieziesz? zapytał Seldon. - Zupełnie bezpieczny. Oddalony od wszelkich otwartych działań ze strony sił imperialnych - odparł Hummin. - Oczywiście, jeśli chodzi o osobę działającą w pojedynkę szpiega, agenta, wynajętego mordercę - zawsze trzeba być ostrożnym, dlatego załatwię ci ochronę osobistą. Seldon zaniepokoił się. - Wynajęty morderca? Mówisz poważnie? Naprawdę chcieliby mnie zabić? - Jestem pewien, że Demerzel nie - odparł Hummin. Podejrzewam, że raczej chce cię wykorzystać niż zabić. Mimo to, mogą pojawić się inni wrogowie lub może nastąpić niefortunny splot okoliczności. Nie możesz przejść przez życie jak lunatyk. Seldon pokręcił głową i odwrócił się. Pomyśleć tylko, że zaledwie czterdzieści osiem godzin temu był niewiele znaczącym, właściwie nieznanym matematykiem z obcego świata, który z zadowoleniem spędziłby pozostały czas na Trantorze na zwiedzaniu i podziwianiu oczami prowincjusza ogromu wspaniałego świata. A teraz w końcu stało się jasne: Był człowiekiem poszukiwanym, na którego polowały siły imperialne. Pojmując wagę sytuacji Seldon wzdrygnął się. - A co z tobą skoro mi pomagasz? - Cóż, chyba nie wzbudzę w nich sympatii - odparł Hummin w zamyśleniu. - Jakiś tajemniczy i nigdy nie zidentyfikowany napastnik może mi roztrzaskać głowę albo rozłupać klatkę piersiową. Hummin wypowiedział to bez drżenia w głosie i zachowując całkowity spokój, ale Seldon skrzywił się. - Nie wydajesz się tym... zmartwiony. - Jestem starym Trantorczykiem i znam tę planetę. Mam dużo znajomych i wielu z nich ma wobec mnie zobowiązania. Myślę, że jestem sprytny i niełatwo mnie przechytrzyć. Krótko mówiąc, Seldon, możesz być pewny, że potrafię zatroszczyć się o siebie. 47

- Cieszę się, że tak uważasz Hummin i mam nadzieję, że twoje przekonanie jest umotywowane, ale nie rozumiem, po co w ogóle ryzykujesz. Kim jestem dla ciebie? Dlaczego miałbyś ryzykować dla kogoś obcego? Hummin uważnie sprawdził kontrolki, po czym zwrócił ku Seldonowi twarz z nieruchomym i poważnym spojrzeniem. - Chcę cię uratować z tego powodu, dla którego imperator chce cię wykorzystać - z powodu twoich zdolności przepowiadania. Seldon poczuł głębokie rozczarowanie - nie chodziło więc o uratowanie człowieka. Był tylko bezradnym obiektem rywalizujących ze sobą drapieżników. - Nigdy nie uwolnię się od skutków wygłoszenia tego referatu na Zjeździe Dziesięcioletnim. Zrujnowałem sobie życie - powiedział ze złością. - Nie. Nie wyciągaj pochopnych wniosków, matematyku. Imperator i jego funkcjonariusze chcą ciebie mieć tylko z jednego powodu: żeby lepiej zabezpieczyć swoje życie. Interesują się twoimi zdolnościami tylko, o ile mogą one być wykorzystane, w celu ratowania rządów imperatora, zachowania władzy dla jego młodocianego syna, trzymania pozycji, statusu i władzy jego urzędników. Mnie zaś potrzebne są twoje zdolności dla dobra Galaktyki. - Czy istnieje jakaś różnica? - prychnął zgryźliwie Seldon. Hummin odparł z narastającym gniewem: - Jeżeli nie dostrzegasz różnicy, to fatalnie o tobie świadczy. Ludzie zamieszkiwali Galaktykę przed imperatorem, który obecnie rządzi, przed dynastią, której jest przedstawicielem, przed samym Imperium. Ludzkość jest znacznie starsza od Imperium. Może być nawet o wiele starsza od dwudziestu pięciu milionów światów Galaktyki. Istnieją legendy o czasach, kiedy ludzkość zamieszkiwała tylko jeden świat. - Legendy! - powiedział Seldon wzruszając ramionami. - Tak, legendy, ale nie widzę powodu, dlaczego nie mogłoby tak być naprawdę dwadzieścia tysięcy lub więcej lat temu. Zakładam, że ludzkość istniała zanim narodziła się idea podróży nadprzestrzennej. 48

Musiał być taki czas, kiedy ludzie nie potrafili podróżować z prędkościami nadświetlnymi i musieli żyć uwięzieni w jednym układzie planetarnym. A jeśli spojrzymy w przyszłość, okaże się, że ludzie światów Galaktyki będą z pewnością nadal istnieć po śmierci twojej i imperatora, po wygaśnięciu jego dynastii i po rozpadzie instytucji samego imperium. Wobec tego nie warto nadmiernie zamartwiać się jednostkami, imperatorem i młodym księciem imperialnym. Nie warto nawet zamartwiać się mechaniką Imperium. Bo co będzie z kwadrylionami ludzi, którzy żyją w Galaktyce? Co z nimi? - Przypuszczam, że światy i ludzie nadal będą istnieć powiedział Seldon. - Nie odczuwasz żadnej potrzeby poznania ewentualnych warunków, w jakich będą nadal istnieć? - Można by przyjąć, że będą żyć w warunkach bardzo zbliżonych do obecnych. - Można by przyjąć. Ale czy nie można by się dowiedzieć za pomocą twojej sztuki przewidywania? - Nazywam ją psychohistorią. Teoretycznie tak. - I nie odczuwasz pokusy, żeby zamienić tę teorię w praktykę? - Bardzo bym tego chciał, Hummin, ale chęć nie stwarza automatycznie zdolności dokonania tego. Powiedziałem imperatorowi, że psychohistorii nie można zamienić w praktyczną technikę i jestem zmuszony powiedzieć ci to samo. - I nie masz nawet zamiaru próbować znaleźć tej techniki? - Nie, nie mam, tak jak nie uważam, że powinienem spróbować zająć się kupą kamieni wielkości Trantora. policzeniem ich jeden po drugim i ustawieniem w porządku zmniejszającej się masy. Wiedziałbym bowiem, że to coś, czego nie dałoby się dokonać za życia więc po co próbować robiąc z siebie głupca. - Czy podjąłbyś próbę, znając prawdę o sytuacji ludzkości? - To pytanie jest bez sensu. Jaka jest prawda o sytuacji ludzkości? Twierdzisz, że ją znasz? - Tak, znam. Zawiera się w trzech słowach. Hummin znów spojrzał przed siebie w kierunku pustej 49

niezmienności tunelu, który napierał na nich, rozszerzając się, to znów kurczył się, kiedy niknął w dali. Wreszcie wypowiedział je ponuro: - Imperium Galaktyczne umiera.

50

3 Uniwersytet UNIWERSYTET STREELINGA – (...)Instytucja wiedzy wyższej w Sektorze Streelinga starożytnego Trantora... Pomimo tych wszystkich powodów do sławy na polu zarówno humanistyki, jak i nauk ścisłych, nie z racji osiągnięć naukowych Uniwersytet zajmuje poczesne miejsce w dzisiejszej świadomości. Dla pokoleń uczonych na Uniwersytecie byłoby prawdopodobnie całkowitym zaskoczeniem to, iż trwałe miejsce w historii zawdzięcza ta instytucja niejakiemu Hariemu Seldonowi, który przebywał tam przez krótki czas podczas okresu Ucieczki.(...) Encyklopedia Galaktyczna 11. Po spokojnym oświadczeniu Hummina Hari Seldon przez chwilę milczał pełen skrępowania. Zamknął się w sobie dostrzegłszy nagle własne ułomności. Wynalazł nową naukę: psychohistorię. W bardzo subtelny sposób poszerzył prawa prawdopodobieństwa, tak by uwzględniały nowe zawiłości i niepewności, i wyszły mu eleganckie równania z niezliczonymi niewiadomymi - możliwe, że nieskończoną ich liczbą, lecz nie umiał tego powiedzieć. Była to jednak gra matematyczna i nic więcej. Stworzył psychohistorię-lub przynajmniej jej podstawę - ale tylko jako matematyczną ciekawostkę. Gdzie była wiedza historyczna, która być może mogłaby nadać pustym równaniom jakieś znaczenie? Nie posiadał jej. Historia nigdy go nie interesowała. Znał zarys historii helikońskiej. Kursy tego wąskiego wycinka historii ludzkiej były oczywiście obowiązkowe w szkołach helikońskich. Ale cóż wiedział poza tym? Z pewnością wszystkie inne nabyte przez niego wiadomości były skostniałymi schematami, które wszyscy sobie tworzyli - połowa zaliczała się do legend, druga połowa na pewno była zniekształcona. Mimo to, jak można było powiedzieć, że Imperium Galaktyczne umiera? Przez dziesięć tysięcy lat istniało jako uznane Imperium, a 51

nawet przedtem Trantor, jako stolica panującego królestwa, utrzymywał przez dwa tysiące lat coś, co było faktycznym imperium. Przetrwało ono wczesne stulecia, kiedy zdarzało się, że całe obszary Galaktyki nie chciały zaakceptować końca swojej lokalnej przynależności. Przeżyło zmienne koleje losu, który przyniósł sporadyczne powstania, wojny dynastyczne i parę poważnych kryzysów. Większość światów rzadko kiedy była wstrząsana takimi wydarzeniami i sam Trantor rozrastał się stale, aż stał się miejscem zamieszkania ludzi z całego świata, które samo siebie zwało teraz Wiecznym Światem. Oczywiście, że w ciągu ostatnich czterech stuleci niepokoje potęgowały się i nastąpił zalew imperialnych zamachów i przejęć władzy. Ale nawet to się skończyło i teraz w Galaktyce panował spokój. Pod rządami Cleona I oraz przed nim, pod rządami jego ojca Stanela VI, światy dobrze prosperowały, a samego Cleona nie uważano za tyrana. Nawet ci, którzy nie lubili administracji Imperium, rzadko kiedy mieli coś naprawdę złego do powiedzenia o Cleonie, bez względu na to, jak bardzo mogliby gromić Eto Demerzela. Dlaczego zatem Hummin mówił, że Imperium Galaktyczne umiera - i to z takim przekonaniem? Hummin był dziennikarzem. Prawdopodobnie znał nieźle historię galaktyczną i musiał bardzo dokładnie rozumieć obecną sytuację. Czy właśnie to mu dawało wiedzę, na której opierało się jego stwierdzenie? W takim razie, co to była za wiedza? Kilkakrotnie Seldon miał już zapytać, zażądać odpowiedzi, ale w poważnej twarzy Hummina było coś, co go powstrzymywało. I powstrzymywało go również jego własne głęboko zakorzenione przekonanie, że Imperium Galaktyczne jest czymś danym, aksjomatem, podstawą, na której opierają się wszelkie argumenty. W końcu jeśli to nie było prawdą, nie chciał o tym wiedzieć. Nie, nie mógł uwierzyć, że się myli. Imperium Galaktyczne nie mogło się skończyć bardziej niż sam Wszechświat. Lub gdyby Wszechświat doszedł naprawdę do swego kresu, to wtedy - i tylko wtedy - skończyłoby się Imperium. Seldon zamknął oczy, próbował zasnąć, ale oczywiście nie mógł. 52

Czy będzie musiał studiować historię Wszechświata, żeby posunąć naprzód swoją teorię psychohistorii? Jak mógłby tego dokonać? Istniało dwadzieścia pięć milionów światów, a każdy z nich miał własną, nieskończenie zawiłą historię. Jak mógłby dokładnie zbadać to wszystko? Wiedział, że istnieje wiele tomów książkofilmów traktujących o historii galaktycznej. Pewnego razu nawet przejrzał pobieżnie jeden taki książkofilm z jakiegoś powodu, którego teraz już nie pamiętał i stwierdził, że jest to zbyt nudne i nie jest w stanie przebrnąć nawet przez połowę. Książkofilmy traktowały o ważnych światach. O niektórych mówiły w aspekcie ich całej, lub prawie całej historii; o innych tylko o tyle, o ile nabierały one ważności przez jakiś czas i tylko dopóki jej nie traciły. Pamiętał, że kiedy sprawdził w indeksie Helikon, znalazł tylko jeden cytat. Wcisnął klawisze przywołujące ten cytat i odszukał Helikon na liście światów, które kiedyś popierały tymczasowo pewnego pretendenta do tronu imperialnego, zbyt słabego jednak, aby zrealizować swoje roszczenia. Helikon uniknął wtedy kary, prawdopodobnie dlatego, że nie był nawet dostatecznie znaczący, aby go ukarać. Jaki pożytek z takiej historii? Z pewnością psychohistoria musiałaby wziąć pod uwagę działania, reakcje i wzajemne wpływy każdego z istniejących światów. Jak można było przestudiować historię dwudziestu pięciu milionów światów i rozważyć ich możliwe wzajemne oddziaływania? Byłoby to na pewno zadanie niewykonalne, co stanowiło jeszcze jedno potwierdzenie ogólnego wniosku, że psychohistoria jest teoretycznym przedmiotem zainteresowania, lecz nie można by jej nigdy wykorzystać praktycznie. Seldon poczuł łagodne pchnięcie do przodu i doszedł do wniosku, że taksówka powietrzna musi zwalniać. - O co chodzi? - zapytał. - Chyba zajechaliśmy dość daleko - odparł Hummin - żeby zaryzykować mały postój na przekąskę, coś do picia i wizytę w umywalni. W trakcie następnych piętnastu minut, podczas których powoli zwalniała, podjechali do oświetlonej wnęki. Taksówka skręciła do 53

środka i znalazła miejsce do zaparkowania pomiędzy pięcioma czy sześcioma innymi pojazdami. 12. Wydawało się, że wyćwiczone oko Hummina jednym spojrzeniem ogarnęło wnękę, inne taksówki, restaurację, chodniki oraz mężczyzn i kobiety. Seldon, nie chcąc zwracać na siebie uwagi i nie wiedząc jak to osiągnąć, obserwował go, usiłując nie robić tego zbyt natarczywie. Kiedy usiedli przy małym stoliku i złożyli zamówienia przyciskając klawisze, Seldon, usiłując mówić obojętnym głosem, zapytał: - Wszystko w porządku? - Na to wygląda - odparł Hummin. - Skąd wiesz? - Instynkt - odparł. - Lata zbierania informacji. Patrzysz i wiesz: „Tu nie ma nic ciekawego". Seldon skinął głową i odczuł ulgę. Hummin mógł to powiedzieć sardonicznie, ale musiała być w tym pewna doza prawdy. Jego zadowolenie zniknęło po pierwszym ugryzieniu kanapki. Z pełnymi ustami i miną bolesnego zdziwienia na twarzy podniósł wzrok na Hummina. - To przydrożna restauracja, mój przyjacielu - powiedział Hummin. - Tania, szybka i niezbyt dobra. Jedzenie jest własnego wyrobu i posiada domieszkę dość ostrych drożdży. Trantorskie podniebienia są do tego przyzwyczajone. Seldon przełknął z trudem. - Ale w hotelu... - Byłeś w Sektorze Imperialnym, Seldon. Tam żywność jest z importu i stosuje się mikrożywność, co powoduje, że jedzenie jest wysokiej jakości. I drogie. Seldon zastanawiał się, czy ugryźć jeszcze jeden kęs. - To znaczy, że dopóki pozostanę na Trantorze... Hummin wykonał uciszający ruch ustami. - Nie dawaj po sobie poznać, że jesteś przyzwyczajony do lepszego. Są miejsca na Trantorze, gdzie zostać rozpoznanym jako 54

arystokrata to gorsze niż być rozpoznanym jako obcoświatowiec. Zapewniam cię, że nie wszędzie jedzenie będzie takie złe. Te przydrożne restauracje znane są ze swej kiepskiej kuchni. Jeśli potrafisz przełknąć tę kanapkę, to będziesz mógł jeść wszędzie na Trantorze. I nie stanie ci się krzywda. To jedzenie nie jest ani zepsute, ani złe, ani nic w tym guście. Ma po prostu ostry, mocny smak i, naprawdę, możesz się do niego przyzwyczaić. Spotkałem Trantorczyków, którzy wypluwają prawdziwe jedzenie i mówią, że brak w nim tego swojskiego posmaku. - Czy dużo jedzenia hoduje się na Trantorze? - spytał Seldon. Spojrzał szybko w bok, a kiedy przekonał się, że nikt nie siedzi w pobliżu, powiedział spokojnie: - Ciągle słyszę, że dwadzieścia najbliższych światów musi dostarczać codziennie setki frachtowców, żeby Trantor mógł się wyżywić. - Wiem. I setki muszą wywozić odpady. I jeśli chce się uczynić tę historię naprawdę interesującą, mówi się, że te same frachtowce wożą jedzenie w jedną i odpady w drugą. To prawda, że importujemy znaczne ilości żywności, ale są to przeważnie towary luksusowe. Eksportujemy za to znaczną ilość odpadów, starannie przerobionych na substancje nieszkodliwe, takie jak na przykład nawóz organiczny każda odrobina jest tak ważna dla innych światów, jak żywność dla nas. Ale to tylko drobny wycinek całości. - Naprawdę? - Tak. Poza rybami w morzu, wszędzie są ogrody i gospodarstwa warzywne. I drzewa owocowe, drób, króliki oraz olbrzymie farmy mikroorganizmów - zwykle zwane farmami drożdżowymi, choć drożdże stanowią mniejszość hodowli. I nasze odpady są przeważnie wykorzystywane tutaj w domu, aby utrzymać całą tę hodowlę. Właściwie, pod wieloma względami Trantor bardzo przypomina ogromną i porośniętą osadę kosmiczną. Czy odwiedziłeś kiedyś jedną z nich? - Owszem. - Osady kosmiczne są zasadniczo zamkniętymi miastami, wszystko tam odbywa się w sztucznych cyklach, jest sztuczna 55

wentylacja, sztuczny dzień i noc i tak dalej. Największa osada kosmiczna liczy zazwyczaj około dziesięciu milionów ludności, a na Trantorze - cztery tysiące razy więcej. Oczywiście, mamy prawdziwą grawitację. No i żadna osada kosmiczna nie może się z nami równać pod względem naszej mikrożywności. Mamy niewyobrażalnych rozmiarów kadzie drożdżowe i stawy glonów. I kładziemy duży nacisk na sztuczne przyprawy, których nie dodajemy bynajmniej lekką ręką. To właśnie one nadają smak temu, co teraz jesz. Seldon przebrnął przez większą część kanapki i jej smak nie wydawał mu się już tak przerażający jak przy pierwszym kęsie. - I nie odczuję po tym jedzeniu żadnych przykrych skutków? - Atakuje florę jelitową i co jakiś czas wywołuje biegunkę u biednego obcoświatowca, ale to się rzadko zdarza i nawet na to człowiek się szybko uodparnia. Mimo to wypij swój koktajl mleczny, który prawdopodobnie nie będzie ci smakował. Zawiera środek przeciwbiegunkowy, który powinien ci zapewnić spokój, nawet jeśli jesteś wrażliwy na takie rzeczy. - Nie mów o tym, Hummin - powiedział zrzędliwie Seldon. Człowiek może ulec sugestii. - Dokończ koktajl i zapomnij o uleganiu sugestii. Resztę posiłku zjedli w milczeniu i wkrótce ruszyli w dalszą drogę. 13. Znowu szybko pędzili przez tunel. Seldon postanowił zadać pytanie, które go dręczyło przez ostatnią godzinę. - Dlaczego mówisz, że Imperium Galaktyczne umiera? Hummin odwrócił się, żeby spojrzeć na Seldona. - W moim zawodzie statystyki zalewają mnie ze wszystkich stron, aż mi wychodzą uszami. A niewiele z tego wolno mi opublikować. Liczba ludności na Trantorze stale maleje. Dwadzieścia pięć lat temu wynosiła prawie czterdzieści pięć miliardów. Częściową przyczyną tego kurczenia się jest spadek przyrostu naturalnego. Oczywiście, Trantor nigdy nie miał wysokiego wskaźnika przyrostu naturalnego. Jeśli się rozejrzysz podczas swojej podróży po Trantorze, nie napotkasz zbyt wielu dzieci, zważywszy na olbrzymie zaludnienie. Jest też emigracja. Większa liczba ludzi opuszcza Trantor, niż na 56

niego przyjeżdża. - Zważywszy na jego duże zaludnienie - powiedział Seldon - nie jest to dziwne. - Ale mimo to niezwykłe, gdyż dotąd się nie zdarzało. Z kolei handel w całej Galaktyce podupada. Ludzie myślą, że ponieważ w obecnej chwili nie ma powstań i panuje spokój, wszystko jest dobrze i że trudności kilku poprzednich stuleci skończyły się. Jednak walki polityczne, bunty i niepokój są też oznakami pewnej żywotności. Ale teraz panuje ogólne znużenie. Jest spokój nie dlatego, że ludzie są zadowoleni i dobrze im się powodzi, lecz dlatego, że są zmęczeni i poddali się. - Och, nie wiem - powiedział Seldon z powątpiewaniem. - A ja tak. Zjawisko z antygrawitacją, o którym rozmawialiśmy, jest jeszcze jednym przykładem na poparcie mojej tezy. Mamy kilka wind grawitacyjnych, które działają, ale nie konstruuje się nowych. Jest to przedsięwzięcie niezyskowne i wydaje mi się, że nikogo nie interesuje próba uczynienia go zyskownym. Od wieków tempo postępu technicznego stale spada. W niektórych przypadkach zupełnie ustało. Czy nie zauważyłeś tego? Jesteś przecież matematykiem. - Nie mogę powiedzieć, żebym się nad tym zastanawiał. - Nikt się nie zastanawia. Wszyscy to akceptują. W dzisiejszych czasach naukowcy są dobrzy w mówieniu, że różne rzeczy są niemożliwe, niepraktyczne, bezużyteczne. Z miejsca potępiają wszelkie spekulacje. Weźmy na przykład ciebie: Co myślisz o psychohistorii? Jest teoretycznie interesująca, ale bezużyteczna w sensie praktycznym. Mam rację? - Tak i nie - odparł poirytowany Seldon. - Jest bezużyteczna w sensie praktycznym, ale nie dlatego, że brakuje mi zapału, aby ją rozwinąć, zapewniam cię. Psychohistoria naprawdę jest bezużyteczna. - Takie, przynajmniej - powiedział Hummin z nutą sarkazmu jest twoje wrażenie w tej atmosferze upadku, w której żyje całe Imperium. - Ta atmosfera upadku - powiedział Seldon ze złością - to twoje wrażenie. Czy jest możliwe, abyś się nie mylił? Hummin przystopował i przez chwilę wydawał się zamyślony. A 57

potem powiedział: - Tak, mogę się mylić. Mówię tylko opierając się na własnej intuicji, na przypuszczeniach. Narzędziem, którego potrzebuję, jest działająca technika psychohistorii. Seldon wzruszył ramionami i nie chwycił przynęty. - Nie mam takiej techniki - powiedział. - Ale przypuśćmy, że Imperium naprawdę upada, aż w końcu zatrzyma się i rozpadnie. Gatunek ludzki będzie nadal istniał. - W jakich warunkach, człowieku? Od prawie dwunastu tysięcy lat Trantor, pod rządami silnych władców, w znacznej mierze utrzymuje pokój. Występowały przeszkody na jego drodze - bunty, lokalne wojny domowe, mnóstwo tragedii - ale ogólnie rzecz biorąc, na znacznych obszarach Imperium panował jednak pokój. Dlaczego Helikon jest taki proimperialny? Mówię o twoim świecie. Bo jest mały i zostałby pożarty przez swoich sąsiadów, gdyby Imperium nie zapewniało mu bezpieczeństwa. - Czy przewidujesz ogólnoświatową wojnę i anarchię, jeśli Imperium straci znaczenie? - Oczywiście. Nie jestem pozytywnie nastawiony do Imperatora czy ogólnie do instytucji imperialnych, ale nie widzę żadnej alternatywy. Nie wiem, jak inaczej można utrzymać pokój. Dopóki nie będę miał czegoś innego w ręku, nie mogę zrezygnować z wiary w Imperium. - Mówisz, jakbyś kierował Galaktyką - zirytował się Seldon. - Ty nie możesz zrezygnować? Ty musisz mieć coś innego w ręku? Kim jesteś, żeby tak mówić? - Mówię ogólnie, w przenośni - odparł Hummin. - Nie martwię się o Chettera Hummina jako osobę. Można by powiedzieć, że Imperium mnie przeżyje; może nawet wykazywać oznaki poprawy za mojego życia. Postępujący upadek to długotrwały proces, zanim nastąpi ostateczny krach może upłynąć tysiąc lat i zapewniam cię, że do tego czasu będę już martwy i z pewnością nie pozostawię po sobie potomków. Jeśli chodzi o kobiety, nie wdaję się w nic z wyjątkiem sporadycznych, luźnych związków i nie mam żadnych dzieci ani nie zamierzam ich mieć. Nie dałem losowi żadnych zakładników. 58

Sprawdziłem cię po twoim odczycie, Seldon. Ty też nie masz dzieci. - Mam rodziców i dwóch braci, ale dzieci nie. - Uśmiechnął się dość słabo. - W pewnym okresie byłem bardzo przywiązany do jednej kobiety, ale jej się wydawało, że bardziej byłem przywiązany do mojej matematyki. - A byłeś? - Mnie się tak nie wydawało, ale jej owszem. Więc odeszła. - I od tej pory nie miałeś żadnej? - Nie. Jeszcze zbyt wyraźnie pamiętam ból. - No cóż, może się wydawać, że obaj moglibyśmy przeczekać sprawę i pozostawić cierpienie innym ludziom, którzy przyjdą wiele lat po nas. Może nawet chciałem się z tym wcześniej pogodzić, ale teraz już nie. Bo teraz mam narzędzie i wiem, jak go użyć. - Co to za narzędzie? - spytał Seldon znając już odpowiedź. - Ty! - odparł Hummin. A ponieważ Seldon wiedział, co Hummin odpowie, nie tracił czasu na okazywanie zaskoczenia czy zdumienia. Pokręcił tylko głową i powiedział: - Jesteś w błędzie. Nie jestem narzędziem nadającym się do użytku. - Dlaczego nie? Seldon westchnął. - Jak często muszę powtarzać? Psychohistoria nie jest nauką praktyczną. Trudność jest zasadnicza. Cała przestrzeń i czas Wszechświata nie wystarczyłyby, żeby opracować niezbędne zagadnienia. - Czy jesteś tego pewien? - Niestety tak. - Wiesz, nikt nie proponuje, żebyś opracowywał całą przyszłość Imperium Galaktycznego. Nie musisz przepowiadać losów każdego człowieka, czy nawet każdego świata. Są tylko pewne pytania, na które musisz dać odpowiedź: Czy Imperium Galaktyczne się rozpadnie, a jeśli tak, to kiedy? Jaki będzie stan ludzkości po tym wydarzeniu? Czy można coś zrobić, żeby zapobiec katastrofie lub przynajmniej złagodzić jej skutki? Wydaje mi się, że to względnie 59

proste pytania. Seldon pokręcił głową i uśmiechnął się smutnie. - Historia matematyki jest pełna prostych pytań, które miały akurat najbardziej skomplikowane odpowiedzi lub nie miały ich w ogóle. - Czy nic nie da się zrobić? Widzę, że Imperium upada, ale nie potrafię tego udowodnić. Wszystkie moje wnioski są subiektywne i nie mogę wykazać, że się nie mylę. Ponieważ mój pogląd jest bardzo niepokojący, ludzie woleliby nie wierzyć w to, co chcę im powiedzieć. Zatem nic nie zostanie uczynione, żeby zapobiec Upadkowi, czy osłabić jego skutki. Mógłbyś udowodnić, że zbliża się Upadek, lub, jeśli już o to chodzi, obalić taką tezę. - Ale właśnie tego nie potrafię zrobić. Nie mogę ci znaleźć dowodu tam, gdzie żaden dowód nie istnieje. Nie mogę uczynić systemu matematycznego praktycznym, jeśli nim nie jest. Nie mogę ci znaleźć dwóch liczb parzystych, których suma da liczbę nieparzystą, bez względu na to, jak bardzo ty - czy cała Galaktyka - możecie potrzebować tej liczby nieparzystej. - No cóż, jesteś zatem częścią upadku - powiedział Hummin. Chętnie uznajesz porażkę. - Jaki mam wybór? - Czy nie możesz spróbować? Nieważne jak bezużytecznym może ci się wydawać ten wysiłek, czy masz coś lepszego do zrobienia ze swoim życiem? Czy masz jakiś cel, który w większym stopniu usprawiedliwi cię we własnych oczach? Seldon zamrugał gwałtownie oczami. - Miliony światów. Miliardy kultur. Kwadryliony ludzi. Decyliony wzajemnych oddziaływań. I ty byś chciał, żebym to zredukował do porządku? - Nie, chcę, żebyś spróbował. Dla tych milionów światów, miliardów kultur i kwadrylionów ludzi. Nie dla imperatora. Nie dla Demerzela. Dla ludzkości. - Nie uda mi się - powiedział Seldon. - Nie będziemy przez to w gorszej sytuacji. Spróbujesz? A wtedy, wbrew własnej woli, zupełnie nie wiedząc dlaczego, 60

Seldon powiedział: - Spróbuję. I bieg jego życia został ustalony. 14. Podróż dobiegła końca i taksówka powietrzna wjechała na plac znacznie większy od tego, przy którym ostatnio jedli. (Seldon skrzywił się na samą myśl o tamtej kanapce.) Hummin oddał taksówkę i wrócił, wsuwając swoją kartę kredytową do kieszonki po wewnętrznej stronie koszuli. - Nie powinno cię spotkać tutaj nic złego - powiedział. - To Sektor Streelinga. - Streelinga? - Przypuszczam, że nazwa się wzięła od kogoś, kto pierwszy sprowadził tu osadników. Większość sektorów bierze swoje nazwy od takiej czy innej osoby, co oznacza, że większość nazw jest brzydka, a niektóre są trudne do wymówienia. Mimo to, jeśli spróbujesz namawiać tutejszych mieszkańców, aby zmienili Streeling na Słodkopachnący lub coś w tym rodzaju, nie unikniesz awantury. - Rzeczywiście - powiedział Seldon, głośno pociągając nosem niezupełnie jest on Słodkopachnący. - Rzadko która część Trantora jest, ale przyzwyczaisz się do tego. - Cieszę się, że tu jesteśmy - powiedział Seldon. - Nie żeby mi się tu podobało, ale całkiem mnie zmęczyło siedzenie w taksówce. Podróżowanie po Trantorze musi być straszne. Na Helikonie można się dostać wszędzie drogą powietrzną, w znacznie krótszym czasie niż nam zabrała podróż do tego miejsca. - Mamy też odrzutowce powietrzne. - Ale w takim razie... - Przejazd taksówką mogłem załatwić anonimowo. Znacznie trudniej by było z odrzutowcem powietrznym. I bez względu na to, jak tu jest bezpiecznie, czułbym się znacznie lepiej, gdyby Demerzel nie dowiedział się, gdzie byłeś. Prawdę powiedziawszy, jeszcze nie skończyliśmy podróży. Ostatni etap przebędziemy ekspresem. Seldon znał tę nazwę. 61

- Jedną z tych otwartych kolei jednoszynowych poruszających się po polu elektromagnetycznym, zgadza się? - Zgadza się. - Nie mamy ich na Helikonie. Właściwie, nie są nam tam potrzebne. Jechałem ekspresem w pierwszym dniu mojego pobytu na Trantorze. Zawiózł mnie z lotniska do hotelu. Była to raczej nowość, ale gdybym miał z tego korzystać przez cały czas, przypuszczam, że hałas i tłumy stałyby się dla mnie nie do zniesienia. Hummin wyglądał na rozbawionego. - Czy zgubiłeś się? - Nie, orientowałem się według znaków. Miałem kłopot z wsiadaniem i wysiadaniem, ale ktoś mi pomógł. Teraz wiem, ze wszyscy poznali po moich rzeczach, że jestem obcoświatowcem. Wydawali się jednak skorzy do pomocy; chyba dlatego, że zabawnie było popatrzeć, jak się waham i potykam. - Teraz będąc ekspertem w podróżowaniu ekspresem, świetnie sobie poradzisz. - Hummin powiedział to dość miłym głosem, choć jednocześnie skrzywił nieznacznie usta. - A zatem chodź. Spacerowali niespiesznie chodnikiem, który był oświetlony tak, jak można by się spodziewać w pochmurny dzień i który od czasu do czasu rozjaśniał się, jak gdyby słońce przebijało przez chmury. Seldon automatycznie spojrzał w górę, żeby zobaczyć, czy rzeczywiście tak było, ale „niebo" nad głową świeciło obojętnie. Hummin to dostrzegł i wyjaśnił: - Ta zmiana natężenia światła wydaje się odpowiadać ludzkiej psychice. Są dni, kiedy ulica wygląda, jak zalana jasnym światłem słonecznym i dni, kiedy jest jeszcze ciemniej niż teraz. - Ale nie ma ani deszczu, ani śniegu? - Ani gradu, ani deszczu ze śniegiem. Nie. Ani dużej wilgotności, ani lodowatego zimna. Trantor ma swoje zalety, Seldon, nawet teraz. Przechodnie spacerowali w obu kierunkach i, pomimo tego, co Hummin powiedział o przyroście naturalnym, była wśród nich znaczna liczba młodych ludzi, a także kilkoro dzieci towarzyszących dorosłym. Wszyscy wyglądali dostatnio i poważnie. Obie płcie były reprezentowane w równych proporcjach, a ubranie zarówno 62

mężczyzn, jak i kobiet było wyraźnie bardziej stonowane niż w Sektorze Imperialnym. Obecny strój Seldona, wybrany przez Hummina, doskonale pasował do otoczenia. Bardzo niewiele osób nosiło kapelusze, więc Seldon z ulgą zdjął własny i kołysał nim, nie bardzo wiedząc, co z nim począć. Nie było głębokiej czeluści rozdzielającej dwie strony chodnika i tak jak Hummin przewidział w Sektorze Imperialnym, spacerowali po czymś, co wydawało się poziomem naziemnym. Nie było też żadnych pojazdów i Seldon zwrócił na to uwagę Hummina. - W Sektorze Imperialnym jest ich dość dużo, ponieważ jeżdżą nimi urzędnicy - powiedział Hummin. - Gdzie indziej prywatne pojazdy są rzadkością, a te, które są używane, mają zarezerwowane oddzielne tunele. Korzystanie z nich nie jest tak naprawdę konieczne, gdyż mamy ekspresy, a na krótsze odległości ruchome korytarze. Na jeszcze krótsze odległości mamy chodniki i możemy robić użytek z własnych nóg. Niekiedy Seldon słyszał przytłumione westchnienia i piski, aż z pewnej odległości zobaczył nie kończący się ciąg przejeżdżających wagonów ekspresu. - Oto on - powiedział wskazując palcem. - Wiem, ale chodźmy na stację początkową. Jest tam więcej wagonów i łatwiej wsiąść. Z chwilą, kiedy usadowili się bezpiecznie w wagonie ekspresu, Seldon zwrócił się do Hummina: - Zdumiewa mnie to, jak cicho poruszają się ekspresy. Zdaję sobie sprawę, że są napędzane przez pole elektromagnetyczne, ale nawet przy takim napędzie wydają się ciche. - Wsłuchiwał się w metaliczny jęk, wydawany co jakiś czas przez przesuwające się wagony. - Tak, to wspaniała sieć komunikacyjna - powiedział Hummin ale to, co widzisz, nie jest szczytem jej możliwości. Kiedy byłem młodszy, ekspres poruszał się ciszej i są tacy, którzy mówią, że pięćdziesiąt lat temu był cichszy od szeptu - choć przypuszczam, że taką opinię należy traktować raczej jako nostalgiczną idealizację przeszłości. 63

- Dlaczego teraz tak nie jest? - Ponieważ ekspres nie jest należycie konserwowany. Mówiłem ci o upadku. Seldon zmarszczył czoło. - Chyba ludzie nie siedzą bezczynnie, mówiąc: „Upadamy, pozwólmy ekspresom się rozpaść". - Nie, nie robią tak. To się nie dzieje celowo. Zepsute miejsca są łatane, zniszczone wagony odnawiane, magnesy wymieniane. Jednak robi się to coraz hardziej niedbale i w coraz większych odstępach czasu. Po prostu nie ma skąd wziąć kredytów. - Na co poszły kredyty? - Na inne cele. Mieliśmy całe stulecia niepokoju. Teraz flota wojenna jest znacznie większa i wielokrotnie kosztowniejsza niż kiedyś. Siły zbrojne są znacznie lepiej opłacane, aby siedziały cicho. Niepokój, bunty i wybuchające niekiedy lokalne wojny domowe zbierają swoje żniwo. - Ale pod rządami Cleona I panuje spokój. I od pięćdziesięciu lat nie było wojny. - Tak, ale żołnierze, którzy są dobrze opłacani, oburzyliby się na zmniejszenie tej zapłaty tylko dlatego, że panuje pokój. Admirałowie sprzeciwiają się odstawianiu statków do lamusa i utracie swojego prestiżu tylko dlatego, że mają mniej roboty. Tak więc kredyty nadal idą - bezproduktywnie - na siły zbrojne, a zasadniczym sferom gospodarki społecznej pozwala się podupadać. To właśnie nazywam upadkiem. A ty nie? Czy nie uważasz, że w końcu dopasowałbyś taki pogląd do swoich koncepcji psychohistorycznych? Seldon poruszył się niespokojnie i zmienił temat: - A propos, dokąd jedziemy? - Na Uniwersytet Streelinga. - Ach, to dlatego nazwa sektora brzmiała znajomo. Słyszałem o tym Uniwersytecie. - To mnie nie dziwi. Trantor posiada prawie sto tysięcy instytucji wiedzy wyższej, a Streeling jest jednym z około tysiąca tych - na samym szczycie. - Czy tam się zatrzymam? 64

- Przez pewien czas. Miasteczka uniwersyteckie są w zasadzie nietykalnymi azylami. Będziesz tam bezpieczny. - Ale czy będę tam mile widziany? - Czemu nie? Teraz ciężko jest znaleźć dobrego matematyka. Być może będą mogli cię wykorzystać. A i ty możesz liczyć na ich pomoc, nie tylko w ukryciu się, ale może w czymś więcej. - Czy myślisz, że tu będę mógł rozwinąć swoje koncepcje? - Obiecałeś - powiedział poważnie Hummin. - Obiecałem, że spróbuję - powiedział Seldon i pomyślał, że było to mniej więcej jak obietnica, że się spróbuje ukręcić sznur z piasku. 15. Zamilkli obaj, a Seldon obserwował budowle Sektora Streelinga, kiedy je mijali. Niektóre były dość niskie, natomiast inne zdawały się sięgać „nieba". Na szerokich skrzyżowaniach wagony zatrzymywały się, można było wtedy dostrzec wyraźnie uliczki między blokami. W pewnej chwili uderzyło go, że budynki nie tylko wznosiły się ku górze, ale również sięgały w dół i że być może były głębsze niż wyższe. Jak tylko ta myśl przyszła mu do głowy, nabrał przekonania, że to prawda. Niekiedy widział w tle skrawki zieleni, a nawet drzewka. Gdy tak patrzył w okno, uświadomił sobie, że się ściemnia. Rozejrzał się i odwrócił do Hummina, który od razu zrozumiał, o co chodzi. - Dzień chyli się ku wieczorowi – powiedział - i zbliża się noc. Brwi Seldona uniosły się, a kąciki jego ust opadły. - To imponujące. Wyobrażam sobie, jak na całej planecie się ściemnia, a potem, za kilka godzin, znów się rozjaśnia. Na twarzy Hummina pojawił się nieznaczny, ostrożny uśmiech. - Niezupełnie, Seldon. Planeta nie jest nigdy całkowicie wyłączana - ani też włączana. Cień zmroku przetacza się stopniowo nad planetą, a pół dnia później następuje powolny rozbłysk światła. Właściwie, efekt ten dość wiernie naśladuje rzeczywisty dzień i noc nad kopułami. Długość dnia i nocy zmienia się wraz z porami roku. Seldon pokręcił głową. - Ale po co zamykać planetę, a potem naśladować to, co zachodziło na otwartej przestrzeni? 65

- Przypuszczam, że ludziom to się bardzo podoba. Trantorczycy lubią zalety życia w zamknięciu, ale nie lubią, kiedy im się o tym zbyt często przypomina. Bardzo mało wiesz o psychologii Trantorczyków, Seldon. Seldon zarumienił się nieznacznie. Był tylko Helikończykiem i bardzo niewiele wiedział o milionach światów poza Helikonem. Jego ignorancja nie ograniczała się do Trantora. Jak zatem mógł żywić nadzieję, że wymyśli jakieś praktyczne zastosowanie dla swojej teorii psychohistorii? Czy suma wiedzy nawet największego zespołu ludzi wystarczy, aby tego dokonać? Przypomniało to Seldonowi pewną zagadkę, którą mu przedstawiono, kiedy był młody: Czy można uformować względnie mały kawałek platyny z przymocowanymi uchwytami, którego nie można by unieść za pomocą czystej, niczym nie wspomaganej siły dowolnej liczby ludzi? Odpowiedź brzmiała - tak. Przy standardowym przyciąganiu grawitacyjnym metr sześcienny platyny waży 22420 kilogramów. Jeśli założyć, że każda osoba mogłaby podnieść z ziemi 120 kilogramów, wtedy 188 ludzi wystarczyłoby, aby unieść blok platyny. Ale nie sposób ustawić 188 ludzi wokół metra sześciennego tak, aby każdy z nich zdołał go uchwycić. Prawdopodobnie zmieściłoby się wokół niego nie więcej niż 9 osób. A dźwignie czy inne podobne urządzenia nie były dozwolone. Musiała to być „czysta, niczym nie wspomagana siła". Problem Seldona był podobny - nie istniał żaden sposób na zgromadzenie wystarczająco wielu ludzi, aby poradzili sobie z ogółem wiedzy potrzebnej dla psychohistorii, nawet gdyby fakty były gromadzone w komputerach, a nie w odrębnych mózgach ludzkich. - O czym tak intensywnie myślisz? - zapytał Hummin. - Zastanawiam się nad własną ignorancją. - Pożyteczne zajęcie. Prawdopodobnie kwadryliony mogłyby do ciebie dołączyć. Ale już czas wysiadać. - Skąd wiesz? - Po prostu - patrzę na znaki. Seldon spostrzegł w tym momencie mijany właśnie znak: 66

UNIWERSYTET STREELINGA - 3 MINUTY. - Wysiadamy na następnej stacji. Ostrożnie! Seldon wysiadł z wagonu za Humminem i zauważył, że niebo ma teraz kolor głębokiego fioletu, a wszystkie chodniki, korytarze i budynki rozświetlają się, zalane żółtym blaskiem. Mogłoby to być zapadanie helikońskiej nocy. Gdyby Seldona umieszczono tu z zawiązanymi oczami, a potem usunięto opaskę z oczu, mógłby być przekonany, że znajduje się w jakimś dobrze rozbudowanym wewnętrznym rejonie jednego z większych miast Helikona. - Jak długo pozostanę na Uniwersytecie Streelinga? - spytał. - Trudno powiedzieć. - odparł Hummin ze swoim zwykłym spokojem. - Być może całe życie. - Co takiego?! - Być może nie. Ale twoje życie przestało należeć do ciebie z chwilą, kiedy wygłosiłeś ten referat na temat psychohistorii. Imperator i Demerzel od razu dostrzegli znaczenie twojej osoby. Ja też. I o ile mi wiadomo, wiele innych osób tak samo. Widzisz, oznacza to, że już nie należysz do siebie.

67

4 Biblioteka VENABILI DORS – (...)Historyk, urodzona na Cinny... Jej życie mogłoby z powodzeniem podążać dalej swoim, ubogim w wydarzenia, torem, gdyby nie to, że po spędzeniu przez nią dwóch lat na wydziale Uniwersytetu Streelinga, jej los splótł się z życiem Hariego Seldona podczas Ucieczki(...) Encyklopedia Galaktyczna 16. Pokój, w którym się znalazł Hari Seldon, był większy od pokoju Hummina w Sektorze Imperialnym. Pełnił on funkcję sypialni z jednym kątem służącym za umywalnię i bez śladu jakichkolwiek urządzeń kuchennych. Nie było okna, ale w suficie umieszczono okratowany wentylator, który wydawał z siebie miarowy odgłos przypominający wzdychanie. Seldon rozejrzał się trochę smutnie. Hummin zinterpretował to spojrzenie jak zwykle bezbłędnie i powiedział: - To tylko na dzisiejszą noc, Seldon. Jutro rano ktoś przyjdzie, żeby cię zainstalować na Uniwersytecie i będzie ci tam wygodniej. - Przepraszam, Hummin, ale skąd możesz to wiedzieć? - Poczynię odpowiednie przygotowania. Znam tu parę osób uśmiechnął się nieco sztucznie - i mam na swoim koncie kilka przysług, za które mogę oczekiwać rewanżu. A teraz zajmijmy się kilkoma szczegółami. Popatrzył uważnie na Seldona: - To, co zostawiłeś w pokoju hotelowym, jest stracone. Czy było tam coś szczególnie cennego? - Nic, czego naprawdę nie można by odżałować. Kilka przedmiotów osobistych, które cenię ze względu na ich związek z moim dawnym życiem, ale jeśli przepadły, to przepadły. Pozostało tam oczywiście trochę notatek dotyczących mojego referatu. Niektóre obliczenia. I sam referat. - Który jest teraz powszechnie dostępny - dopóki nie zostanie usunięty z obiegu jako niebezpieczny - co prawdopodobnie nastąpi. 68

Mimo to, jestem pewien, że będę w stanie zdobyć jego kopię. W każdym razie, potrafisz go odtworzyć, prawda? - Tak. Dlatego powiedziałem, że nie było tam nic, czego nie można by naprawdę zastąpić. Straciłem też prawie tysiąc kredytów, kilka książek, ubranie, bilety powrotne na Helikon, tego typu rzeczy. - Wszystkie można zastąpić. Postaram się, żebyś miał kartę kredytową na moje nazwisko, obciążającą moje konto. To załatwi sprawę zwykłych wydatków. - Jesteś niezwykle hojny, ale nie mogę tego przyjąć. - To nie żadna hojność, skoro w ten sposób mam nadzieję uratować imperium. Musisz to przyjąć. - Nie wiem, na jakie wydatki cię stać, Hummin? Korzystając z tych pieniędzy będę miał niespokojne sumienie. - Stać mnie na wszystko, czego potrzebujesz, nie tylko żeby przeżyć, ale też zapewnić sobie względną wygodę. Naturalnie nie chciałbym, abyś próbował kupić salę gimnastyczną Uniwersytetu albo rozdał hojną ręką milion kredytów. - Nie musisz się martwić, ale z moim nazwiskiem w rejestrze...? - Nic nie szkodzi. Rząd Imperialny ma zakaz sprawowania jakiejkolwiek kontroli nad Uniwersytetem lub jego członkami. Panuje tu całkowita wolność. Można dyskutować o wszystkim, można wszystko powiedzieć. - A co z przestępstwami? - Władze uniwersyteckie się nimi zajmują, rozsądnie i wnikliwie; i właściwie nie ma żadnych przestępstw. Studenci i grono profesorskie doceniają swoją wolność i rozumieją jej warunki. Jakieś awantury, rozruchy, rozlew krwi i rząd mógłby dojść do przekonania, że ma prawo naruszyć niepisaną umowę i przesłać wojsko. Nikt tego nic chce, nawet rząd, więc utrzymywana jest delikatna równowaga. Innymi słowy, sam Demerzel nie może stąd cię wyłuskać, nie mając znacznie poważniejszych powodów, niż ktokolwiek na Uniwersytecie dał rządowi w ciągu ostatnich stu pięćdziesięciu lat. Z drugiej strony, jeżeli zostaniesz zwabiony poza teren Uniwersytetu przez studenta-agenta... - Są tu studenci-agenci? 69

- Skąd mogę wiedzieć? Mogą być. Każdego zwykłego człowieka można zastraszyć, wrobić lub po prostu kupić - i potem już pozostaje na usługach Demerzela lub kogoś innego. Muszę więc to podkreślić: zasadniczo jesteś bezpieczny, ale nikt nie jest całkowicie bezpieczny. Będziesz musiał zachować ostrożność. Choć daję ci to ostrzeżenie, nie chcę, żebyś żył trzęsąc się ze strachu. Ogólnie rzecz biorąc, będziesz tu znacznie bezpieczniejszy, niż gdybyś wrócił na Helikon lub pojechał na jakikolwiek świat Galaktyki poza Trantorem. - Mam nadzieję - powiedział posępnie Seldon. - Ja to wiem - podkreślił Hummin. - W przeciwnym razie pozostawienie cię tu uznałbym za nierozsądne. - Chcesz mnie tu zostawić samego? - Seldon spojrzał ostro na Hummina - Nie możesz tego zrobić. Znasz ten świat, a ja nie. - Będziesz w otoczeniu innych, którzy go znają, którzy właściwie znają tę jego część jeszcze lepiej niż ja. Jeśli o mnie chodzi, muszę iść. Byłem z tobą przez cały dzisiejszy dzień i nie śmiem na dłużej porzucać własnego życia. Nie wolno mi zbytnio zwracać na siebie uwagi. Pamiętaj, że na mnie też czyhają różne niebezpieczeństwa. Seldon zarumienił się. - Masz rację. Nie mogę oczekiwać, że będziesz się dla mnie narażał w nieskończoność. Mam nadzieję, że nie jesteś jeszcze całkiem przegrany. - Któż to wie? - odparł chłodno Hummin. - Żyjemy w niebezpiecznych czasach. Pamiętaj tylko, że jeżeli ktoś może je uczynić bezpiecznymi - jeśli nie dla nas samych, to dla tych, którzy przyjdą po nas - to właśnie ty. Niech ta myśl dodaje ci sił, Seldon. 17. Seldon nie mógł zasnąć. Długo przewracał się w ciemności, rozmyślając. Nigdy nie czuł się tak samotny i bezradny jak w chwilę po rozstaniu z Humminem, który energicznie uścisnął mu rękę i odszedł skinąwszy głową. Znalazł się w dziwnej i nie znanej części obcego mu świata. Był bez jedynej osoby, którą mógł choć przez jeden dzień uważać za przyjaciela; nie miał pojęcia dokąd zmierza, ani co będzie robił czy to jutro, czy kiedykolwiek w przyszłości. Żadna z tych myśli nie pomagała zasnąć, a gdy stracił już 70

nadzieję, że tej nocy uśnie choćby na chwilę, zmogło go zmęczenie... Kiedy się obudził, nadal było ciemno - chociaż niezupełnie. Po drugiej stronie pokoju dostrzegł jasne, szybkie migocące czerwone światło, któremu towarzyszyło ostre, przerywane brzęczenie. Bez wątpienia to właśnie go obudziło. Usiłował przypomnieć sobie, gdzie się znajduje, poukładać w logiczną całość ograniczone wiadomości odbierane przez zmysły. Migotanie i brzęczenie ustało, a do jego świadomości dotarło zdecydowane pukanie. Pukano przypuszczalnie do drzwi, ale zupełnie nie pamiętał, gdzie one mogą być. Usiadł na łóżku i po omacku próbował odnaleźć kontakt wołając przy tym: - Chwileczkę. W końcu udało mu się to i pokój nagle wypełniło łagodne światło. Wygramolił się z łóżka, mrużąc oczy i próbując na oślep dotrzeć do drzwi, a kiedy już je znalazł i wyciągał rękę, aby otworzyć, przypomniał sobie nagle ostrzeżenie Hummina; zapytał więc surowym, poważnym głosem: - Kto tam? - Nazywam się Dors Venabili i przyszłam się zobaczyć z doktorem Harim Seldonem - usłyszał łagodny głos kobiecy. Wypowiadając te słowa kobieta stała za drzwiami, które wciąż jeszcze były zamknięte. Przez chwilę więc Hari Seldon gapił się na nią w osłupieniu, po czym uświadomił sobie, że jest w samej bieliźnie. Wydał z siebie zduszone sapnięcie, wskoczył do łóżka i dopiero wtedy zdał sobie sprawę, że wpatruje się w hologram. Obrazowi brakowało ostrych konturów rzeczywistości, stało się więc jasne, że kobieta nie patrzyła na niego, ale pokazywała się w celu identyfikacji. Dyszał ciężko, po czym podnosząc głos, aby usłyszała go przez drzwi, powiedział: - Jeżeli zechce pani zaczekać, zaraz otworzę drzwi. Proszę mi dać... może jakieś pół godziny. - Zaczekam - odpowiedziała i zniknęła. Nie było prysznica, toteż umył się gąbką, robiąc niebywały bałagan na kafelkowej podłodze w narożniku z umywalką. Leżała tam pasta do zębów, ale nie było szczoteczki, umył więc zęby palcem. Założył ubranie z poprzedniego dnia - jedyne jakie miał. W końcu 71

otworzył drzwi. Kiedy je otwierał, uświadomił sobie, że kobieta właściwie nie udowodniła swojej tożsamości. Podała tylko nazwisko, a Hummin nie powiedział mu, kogo się spodziewać, czy to miała być Dors Jakaś Tam czy ktoś inny. Czuł się bezpieczny, bo hologram pokazywał atrakcyjną, młodą kobietę, ale mogła przecież ze sobą przyprowadzić pół tuzina mało sympatycznych młodzieńców. Wyjrzał ostrożnie, zobaczył, że jest sama, po czym otworzył drzwi tylko na tyle, aby mogła wejść. Natychmiast zamknął za nią na klucz. - Przepraszam - powiedział - która to godzina? - Dziewiąta - odparła. - Dzień już dawno się zaczął. Jeśli chodzi o czas urzędowy, Trantor trzymał się Standardowego Czasu Galaktycznego, gdyż tylko w ten sposób handel międzygwiezdny i interesy rządowe mogły mieć sens. Każdy świat jednak miał też system czasu lokalnego. Określanie czasu trantorskiego stanowiło dla Seldona pewien problem. - Rano? - zapytał. - Oczywiście. - W tym pokoju nie ma okien - powiedział jakby na swoją obronę. Dors podeszła do łóżka, wyciągnęła rękę i dotknęła małej, ciemnej plamki na ścianie. Na suficie tuż nad poduszką pojawiły się czerwone cyfry: 09:03. Uśmiechnęła się bez poczucia wyższości. - Przepraszam - powiedziała. - Ale przypuszczałam, iż Chetter Hummin powie panu, że przyjdę po pana o dziewiątej. Kłopot z nim polega na tym, że jest tak przyzwyczajony do tego, co wie, iż czasami zapomina, że inni mogą czegoś nie wiedzieć. Nie powinnam też korzystać z radioholograficzncj identyfikacji. Przypuszczam, że nie macie jej na Helikonie i obawiam się, że musiałam pana zaniepokoić. Seldon odprężył się. Wydawała się naturalna i sympatyczna a krótkie napomknięcie o Humminie uspokoiło go. - Zupełnie się pani myli co do Helikona, panno... - powiedział. - Proszę do mnie mówić Dors. 72

- Mylisz się co do Helikona, Dors. Posiadamy radioholografię, ale nigdy mnie nie było stać na zakup sprzętu. Ani nikogo w moich kręgach, więc właściwie nie nabrałem doświadczenia. Mimo to dość szybko pojąłem, co zaszło. Przyjrzał jej się badawczo. Jak na kobietę nie była zbyt wysoka, raczej przeciętnego wzrostu. Włosy miała czerwonawo-złote, niezbyt długie, ułożone w krótkie loki wokół głowy. Widział wiele kobiet na Trantorze z tak ułożonymi włosami. Taka była widocznie lokalna moda, którą by wyśmiano na Helikonie. Nie była zdumiewająco piękna, ale przyjemnie było na nią popatrzeć, a przyciągały wzrok zwłaszcza jej pełne, jakby lekko wydęte usta. Była szczupła, zgrabna i wyglądała dość młodo. Być może zbyt młodo, pomyślał niespokojnie, aby był z niej jakiś pożytek. - Czy pomyślnie przeszłam lustrację? - spytała. Wydawało się, że zna sztuczkę Hummina polegającą na odgadywaniu jego myśli, pomyślał Seldon, albo może jemu samemu brakowało umiejętności ich ukrywania. - Przepraszam, że tak się gapiłem, ale tylko próbowałem cię ocenić. Jestem w dziwnym miejscu. Nie znam nikogo i nie mam przyjaciół. - Proszę mnie uważać za swojego przyjaciela, doktorze Seldon. Pan Hummin poprosił mnie, abym się panem zajęła. Seldon uśmiechnął się smutnie. - Możesz być do tego trochę za młoda. - Przekona się pan, że nie. - Cóż, postaram się nie sprawić kłopotu. Czy mogłabyś powtórzyć swoje nazwisko? - Dors Venabili. – Przeliterowała nazwisko akcentując wyraźnie drugą sylabę. - Jak powiedziałam, proszę do mnie mówić Dors, jeśli nie będzie pan miał zbyt wielkich obiekcji, będę do pana mówić Hari. Tu na Uniwersytecie zachowujemy się dość nieformalnie i nikt nie stara się okazywać żadnych oznak statusu, czy to dziedzicznego czy zawodowego. - Proszę, koniecznie mów do mnie Hari. - Dobrze. Zatem będę zachowywać się nieformalnie. 73

Przykładowo, gdybym chciała zachowywać się zgodnie z zasadami formalności poprosiłabym o pozwolenie, żeby usiąść. Zachowując się jednak nieformalnie, po prostu usiądę. Mówiąc to usiadła na jedynym krześle w pokoju. Seldon odchrząknął. - Jasno widać, że kompletnie zapomniałem o grzeczności, której mnie uczono. Powinienem poprosić, abyś usiadła. Usiadł na krawędzi zmiętoszonego łóżka i pożałował, że nie pomyślał, aby je trochę uporządkować - ale został zaskoczony tą niespodziewaną wizytą. - Zrobimy tak, Hari - powiedziała przyjemnym głosem. Najpierw pójdziemy zjeść śniadanie w jednej z Uniwersyteckich kawiarni. Potem znajdę ci pokój w którymś z mieszkań - lepszy od tego. Będziesz miał okno. Hummin polecił mi załatwić ci kartę kredytową na jego nazwisko, ale kilka dni mi zabierze wymuszenie jej od uniwersyteckich biurokratów. Dopóki to nie zostanie załatwione, ja będę pokrywać twoje wydatki, a dług będziesz mógł mi spłacić później. I możemy cię wykorzystać. Chetter Hummin mi powiedział, że jesteś matematykiem, a z jakiegoś powodu Uniwersytet nie ma zbyt wielu dobrych matematyków. - Czy Hummin ci powiedział, że jestem dobrym matematykiem? - Prawdę powiedziawszy, tak. Powiedział, że jesteś nadzwyczajnym człowiekiem. - No cóż. - Seldon przyglądał się teraz swoim paznokciom. Chciałbym być za takiego uważany, ale Hummin znał mnie niecały dzień, a przedtem słyszał, jak wygłaszam referat, którego jakości nie jest w stanie żadną miarą ocenić. Myślę, że był po prostu uprzejmy. - Nie sądzę - zaprzeczyła Dors. - Sam jest nadzwyczajną osobą i ma olbrzymie doświadczenie w kontaktach z ludźmi. Będę się opierać na jego ocenie. W każdym razie przypuszczam, że będziesz miał szansę się wykazać. Umiesz programować komputery, jak sądzę. - Oczywiście. - Mówię o komputerach dydaktycznych i pytam, czy potrafisz opracowywać programy do nauczania różnych faz współczesnej matematyki. 74

- Tak, to należy do mojego zawodu. Jestem docentem matematyki na Uniwersytecie Helikońskim. - Tak, wiem - powiedziała. - Hummin mi o tym powiedział. Każdy z pracujących tu ludzi od razu domyśli się, że nie jesteś Trantorczykiem, ale nie stworzy to żadnych poważnych problemów. Tutaj na Uniwersytecie jesteśmy przeważnie Trantorczykami, ale jest też pokaźna mniejszość obcoświatowców z najróżniejszych światów i to się akceptuje. Nie powiem, że nigdy nie usłyszysz planetarnego bełkotu, ale właściwie prędzej go stosują obcoświatowcy niż Trantorczycy. Nawiasem mówiąc, sama jestem obcoświatowcem. - Tak? - Zawahał się, po czym zdecydował, że grzecznie będzie zapytać: - Z jakiego świata pochodzisz? - Z Cinny. Słyszałeś kiedyś o niej? Seldon pomyślał, że zostanie przyłapany, jeśli skłamie z grzeczności, więc odparł, że nie. - To mnie nie dziwi. Prawdopodobnie ma jeszcze mniejsze znaczenie niż Helikon. W każdym razie, wracając do programowania matematycznych komputerów dydaktycznych, przypuszczam, że można to robić albo biegle albo kiepsko. - W rzeczy samej. - I ty byś to robił biegle. - Chciałbym tak myśleć. - A więc dobrze. Uniwersytet ci za to zapłaci, więc chodźmy coś zjeść. A propos, dobrze spałeś? - To zadziwiające, ale tak. - A czy jesteś głodny? - Tak, ale... - Zawahał się. - Ale zniechęca cię jakoś jedzenie, o to chodzi? - spytała wesoło. - Cóż, nie martw się. Będąc sama obcoświatowcem, mogę zrozumieć twoje odczucia na temat mikrożywności, ale podawane tu jedzenie nie jest złe. Przynajmniej w jadalni grona profesorskiego. Studenci trochę cierpią, ale to służy zahartowaniu ich. Wstała i skierowała się do drzwi, jednak przystanęła, kiedy Seldon nie mogąc się powstrzymać, zapytał: - Czy jesteś członkiem grona profesorskiego? 75

Odwróciła się i uśmiechnęła do niego szelmowsko. - Czy nie wyglądam dość staro? Uzyskałam doktorat dwa lata temu na Cinny i jestem tu od tamtej pory. Za dwa tygodnie ukończę trzydzieści lat. - Przepraszam - powiedział Seldon i teraz on się uśmiechnął. Nie możesz oczekiwać, że wyglądając na dwadzieścia cztery lata nie wzbudzisz wątpliwości co do swojego akademickiego statusu. - Miły jesteś - powiedziała Dors, a Seldon poczuł, jak ogarnia go uczucie błogości. Przecież, pomyślał, nie można wymieniać żartów z atrakcyjną kobietą i jednocześnie czuć się całkowicie obco. 18.

Dors miała rację. Śniadanie nie było bynajmniej złe. Jedli coś przypominającego jajka i smaczne lekko podwędzone mięso. Napój czekoladowy (na Trantorze powszechnie lubiano czekoladę, a Seldonowi to nie przeszkadzało) był prawdopodobnie syntetyczny, ale smaczny, podobnie jak i bułki. - To było bardzo przyjemne śniadanie. Jedzenie. Otoczenie. Wszystko - Seldon uznał, że chociaż tyle należy powiedzieć. - Cieszę się, że tak myślisz - powiedziała Dors. Seldon rozejrzał się. W jednej ścianie był rząd okien i choć naturalnie światło słoneczne nie wpadało do środka (zastanawiał się, czy po pewnym czasie nauczy się zadowalać rozproszonym światłem dziennym i przestanie szukać promieni słonecznego światła w pokoju), w jadalni było dostatecznie jasno. Właściwie było bardzo jasno, widocznie komputer ustalający lokalną pogodę zdecydował, że czas na przejrzysty, pogodny dzień. Przy większości czteroosobowych stolików wszystkie miejsca były zajęte, ale Seldon i Dors siedzieli tylko we dwoje. Dors przywołała kilka osób i przedstawiła je Seldonowi. Wszyscy zachowywali się uprzejmie, ale nikt nie miał zamiaru się przysiadać. Dors niewątpliwie chciała, aby tak było, dziwiło go jednak, jak udało jej się tego dokonać. - Nie przedstawiłaś mnie żadnemu matematykowi, Dors powiedział. - Nie zauważyłam żadnego, którego bym znała. Większość 76

matematyków wcześnie zaczyna dzień i o ósmej już ma zajęcia. Osobiście odnoszę wrażenie, że każdy student, który jest na tyle szalony, żeby studiować matematykę, chce jak najszybciej ukończyć tę część kursu. - Rozumiem, że sama nie jesteś matematyczką. - Wszystko, tylko nie to - powiedziała Dors zaśmiawszy się. Wszystko. Moją dziedziną jest historia. Już opublikowałam kilka prac na temat rozkwitu Trantora, to znaczy, prymitywnego królestwa, a nie tego świata. Królewski Trantor będzie ostatecznym tematem mojej specjalizacji. - Cudownie - zachwycił się Seldon. - Cudownie? - Dors spojrzała na niego pytająco. - Czy ty też się interesujesz Królewskim Trantorem? - W pewnym sensie tak. Tym i innymi podobnymi rzeczami. Właściwie nigdy nie studiowałem historii, a powinienem. - Powinieneś? Gdybyś studiował historię, chyba nie miałbyś czasu studiować matematyki, a matematycy są bardzo potrzebni, zwłaszcza na tym Uniwersytecie. Mamy tu mnóstwo historyków powiedziała, unosząc rękę do brwi - i ekonomistów i politologów, ale brakuje nam uczonych w dziedzinie nauk ścisłych i matematyki. Chetter Hummin kiedyś zwrócił mi na to uwagę. Nazwał to upadkiem nauki i wygląda na to, że uważa to za powszechne zjawisko. - Oczywiście, kiedy mówię, że powinienem studiować historię, nie mam na myśli, czynienia z tego zajęcia na całe życie - powiedział Seldon. - Znaczy to, że powinienem ją studiować na tyle, aby mi pomogła w matematyce. Moją dziedziną specjalizacji jest matematyczna analiza struktury społecznej. - Brzmi strasznie. - I w pewnym sensie tak jest. To bardzo skomplikowana dziedzina i jeśli nie będę znacznie więcej wiedzieć o ewolucji społeczeństw, to nie rozwinę jej. Rozumiesz, obraz, którym dysponuję, jest zbyt statyczny. - Nie rozumiem, bo nic o tym nie wiem. Chetter mi powiedział, że pracujesz nad czymś o nazwie psychohistoria i że to ważne. Czy dobrze zrozumiałam? Psychohistoria? 77

- Zgadza się. Powinienem to nazwać „psychosocjologią", ale wydawało mi się, że to zbyt brzydkie słowo lub może wiedziałem instynktownie, że znajomość historii będzie niezbędna. - Psychohistoria brzmi lepiej, ale nie wiem, co się kryje pod tym pojęciem. - Ja sam nie bardzo wiem. Rozmyślał przez kilka minut, spoglądając na kobietę po drugiej stronie stolika i czując, że mogłaby sprawić, aby to jego wygnanie było trochę mniej samotne. Pomyślał zaraz o innej kobiecie, którą znał kilka lat temu, ale szybko odegnał od siebie tę myśl. Jeśli kiedykolwiek jeszcze znajdzie sobie towarzyszkę, to będzie musiała rozumieć sens nauki i godzić się na wszystko, czego wymaga ona od człowieka. - Chetter Hummin mi powiedział, że Uniwersytet nie jest w żaden sposób niepokojony przez rząd. - Ma rację. Seldon pokręcił głową. - To wygląda na niewiarygodną wyrozumiałość rządu imperialnego. Instytucje edukacyjne na Helikonie nie są bynajmniej takie niezależne od nacisków rządowych. - Na Cinny też nie. Ani też na żadnym obcym świecie, z wyjątkiem być może kilku największych. Trantor to inna sprawa. - Tak, ale dlaczego? - Bo jest centrum Imperium. Tutejsze uniwersytety mają ogromny prestiż. Każdy uniwersytet w każdym miejscu dostarcza zawodowców, ale administratorzy Imperium - wysocy urzędnicy, niezliczone miliony ludzi, którzy są jak macki Imperium sięgające każdego zakątka Galaktyki - szkolą się właśnie tutaj na Trantorze. - Nigdy nie widziałem statystyki... - zaczął Seldon. - Uwierz mi na słowo. Ważne jest, aby urzędnicy Imperium mieli podobną postawę, aby łączyła ich lojalność wobec Imperium. I nie mogą być wszyscy rodowitymi Trantorczykami, bo inaczej obce światy stałyby się niespokojne. Z tego powodu Trantor musi przyciągać miliony obcoświatowców, żeby tu właśnie zdobyli wykształcenie. Nieważne skąd pochodzą, jaki jest ich rodzimy akcent 78

czy kultura, dopóki uczą się trantorskiego stylu życia i utożsamiają z imperialnym systemem wartości wpajanym razem z nauką. To właśnie scala Imperium. Obce światy są też mniej nerwowe, kiedy licząca się część administratorów reprezentujących rząd imperialny jest ich własnymi ludźmi z urodzenia i wychowania. Seldon znów poczuł się zakłopotany. Nigdy się nad tym nie zastanawiał. Przyszło mu do głowy, czy ktoś może być naprawdę wielkim matematykiem, jeśli zna się tylko na matematyce. - Czy jest to rzecz powszechnie znana? - spytał. - Chyba nie - odparła Dors po chwili namysłu. - Jest tak wiele rzeczy i zjawisk do poznania, że specjaliści trzymają się kurczowo swoich dziedzin, w obawie przed bezmiarem wiedzy, który mógłby ich pochłonąć. - Jednak ty o tym wiesz. - Ale taka jest moja specjalność. Jestem historyczką i zajmuję się rozkwitem Królewskiego Trantora, a ta technika administracyjna była jednym ze sposobów, jakimi Trantor rozszerzał swoje wpływy, aż z Królewskiego Trantora stał się Trantorem Imperialnym. - Jak szkodliwa jest nadmierna specjalizacja - powiedział cicho, jakby do siebie Seldon. - Szatkuje wiedzę na miliony okaleczonych kawałków. Dors wzruszyła ramionami. - Cóż można poradzić? Ale rozumiesz, jeśli Trantor ma przyciągnąć obcoświatowców na uniwersytety trantorskie, musi dać im coś w zamian za to, że się przesiedlają i jadą do obcego świata z nieprawdopodobnie sztuczną strukturą i niezwykłymi zwyczajami. Jestem tu od dwóch lat i nadal czuję inność tego świata. Być może nigdy się nie przyzwyczaję. Ale z drugiej strony, oczywiście, nie zamierzam zostać administratorką, więc nie zmuszam się do tego, żeby myśleć jak Trantorczycy. A to, co Trantor oferuje w zamian, to nie tylko obietnica wysokiej społecznej pozycji, znacznej władzy i oczywiście pieniędzy, lecz również wolności. W czasie pobytu na uniwersytecie studenci mogą bez ograniczeń krytykować rząd, pokojowo demonstrować przeciwko niemu, wypracowywać własne teorie i punkty widzenia. To im sprawia przyjemność i wielu tu 79

przyjeżdża, aby doświadczyć uczucia wolności. - Przypuszczam - powiedział Seldon - że to również pomaga rozładować napięcie. Pozbywają się wszystkich swoich niechęci, cieszą się całym tym kołtuńskim samozadowoleniem młodych rewolucjonistów, i w chwili zajmowania swojego miejsca w hierarchii imperialnej są gotowi, aby prowadzić życie oparte na dostosowaniu się i posłuszeństwie. Dors skinęła głową. - Być może masz rację. W każdym razie rząd z tych wszystkich powodów przestrzega zasady wolności uniwersytetów. To wcale nie jest kwestia wyrozumiałości, tylko przebiegłości. - A jeśli nie masz zamiaru być administratorką, Dors, to kim zamierzasz być? - Historyczką. Będę uczyć, włączać własne książkofilmy do programowania. - Nie da ci to zbyt wysokiej pozycji społecznej. - A co ważniejsze, Hari, niewiele pieniędzy. Jeśli chodzi o pozycję społeczną, jej zdobywanie łączy się z przepychanką, której wolę uniknąć. Widziałam wielu wysoko postawionych ludzi, ale nie znalazłam wśród nich ani jednej szczęśliwej osoby. Pozycja społeczna to nie jest coś, co się zdobywa raz na zawsze, musisz ciągle walczyć, aby ją utrzymać. Nawet imperatorzy przeważnie źle kończą. Pewnego dnia mogę po prostu wrócić na Cinny i być profesorem. - A wykształcenie trantorskie da ci wysoką pozycję społeczną. Dors wybuchnęła śmiechem. - Tak sądzę, ale kto by o to dbał na Cinny? To bezbarwny świat, pełen farm z masą bydła zarówno czworonożnego, jak i dwunożnego. - Czy nie będzie dla ciebie nudny po pobycie na Trantorze? - Tak, z tym się właśnie liczę. Jeśli będzie mi tam zbyt nudno, zawsze mogę wycyganić stypendium na wyjazd tu czy tam, aby przeprowadzić jakieś badania historyczne. To zaleta mojej dyscypliny. - Od matematyka - powiedział Seldon ze śladem goryczy wobec czegoś, co go nigdy dotąd nie martwiło - oczekuje się, że będzie tylko siedział przy swoim komputerze i myślał. A mówiąc o komputerach... - Zawahał się. Śniadanie było skończone, a Seldonowi wydawało się 80

oczywiste że Dors ma jakieś własne obowiązki, których musi dopilnować. Nie robiła jednak wrażenia osoby, której się bardzo spieszy. - Tak? Mówiąc o komputerach? - Czy mógłbym uzyskać zezwolenie na korzystanie z biblioteki historycznej? Teraz ona się zawahała. - Chyba to można załatwić. Pracując nad programowaniem matematyki, prawdopodobnie będziesz traktowany jakbyś był członkiem grona profesorskiego i mogłabym poprosić, aby ci dano zezwolenie. Tylko że... - Tylko że? - Nie chcę cię urazić, ale jesteś matematykiem i mówisz, że nic nie wiesz o historii. Czy umiałbyś korzystać z biblioteki historycznej? Seldon uśmiechnął się. - Przypuszczam, że używacie komputerów w bardzo podobny sposób jak w bibliotece matematycznej. - Tak, ale programowanie obu tych specjalności rządzi się innymi prawami. Nie znasz standardowych książkofilmów podręcznych, szybkich metod przebierania i przeskakiwania. Pewnie potrafisz znaleźć całość hiperboliczną w ciemności... - Masz na myśli całkę hiperboliczną - przerwał łagodnie Seldon. Dors zignorowała go. - Ale prawdopodobnie nie będziesz umiał poszukać warunków Traktatu z Poldark w czasie krótszym niż półtora dnia. - Chyba mógłbym się nauczyć. - Jeśli... jeśli... - Wyglądała na nieco zmartwioną. - Jeśli chcesz, mogę coś zaproponować. Prowadzę tygodniowy kurs - godzina dziennie, bezpłatnie - korzystania z biblioteki. Dla studentów. Czy uczęszczanie na taki kurs - to znaczy, ze studentami - uważałbyś za zajęcie poniżej twojej godności? Zaczyna się za trzy tygodnie. - Mogłabyś mi dać prywatne lekcje. - Seldon poczuł się nieco zdziwiony sugestywnym tonem, który się wkradł do jego głosu. Nie uszło to uwadze Dors. - Chyba mogłabym, ale myślę, że bardziej formalne szkolenie 81

przyniesie ci więcej korzyści. Rozumiesz, będziemy korzystać z biblioteki i pod koniec tygodnia zostaniesz poproszony o znalezienie informacji dotyczących konkretnych pozycji z dziedziny historii. Przez cały czas będziesz rywalizował z innymi studentami i to ci pomoże szybko nauczyć się wszystkiego. Korepetycje będą znacznie mniej skuteczne, zapewniam cię. Rozumiem jednak trudność rywalizowania ze studentami. Jeśli nie pójdzie ci tak dobrze jak im, możesz się poczuć upokorzony. Musisz jednak pamiętać, że oni już studiowali historię, a ty być może nie. - Nie studiowałem, ale nie przestraszę się rywalizacji i nie będę miał nic przeciwko upokorzeniu, jakie może mnie spotkać - jeżeli zdołam nauczyć się techniki odszukiwania danych historycznych. Było jasne dla Seldona, że zaczynał lubić tę młodą kobietę i że z radością korzystał z okazji, aby zostać jej uczniem. Miał również świadomość tego, iż nastąpił zasadniczy zwrot w jego myśleniu. Obiecał Humminowi że spróbuje opracować praktyczne zastosowanie dla psychohistorii, ale to była obietnica czysto rozumowa, nie poparta silnym wewnętrznym pragnieniem. Teraz był zdecydowany zrobić wszystko, aby uczynić psychohistorię nauką praktyczną. Powodem tego był, być może, wpływ Dors Venabili. A może Hummin na to właśnie liczył? Seldon doszedł do wniosku, że może on być bardzo niebezpieczną osobą. 19. Cleon I skończył właśnie obiad, który był tylko formalnym ceremoniałem. Oznaczało to, że musiał spędzić czas na rozmowie z różnymi nie znanymi sobie urzędnikami, posługując się wytartymi, grzecznymi formułkami, które miały im schlebiać i w ten sposób umacniać ich lojalność dla korony. Oznaczało to również, że jedzenie docierało do niego zaledwie letnie i stygło jeszcze bardziej, zanim mógł je zjeść. Musiał być jakiś sposób na uniknięcie tego. Być może powinien najpierw zjeść sam lub z kilkoma bliskimi przyjaciółmi, przy których mógł się odprężyć, a potem uczestniczyć w formalnym obiedzie, podczas którego podano by mu tylko importowaną gruszkę. Uwielbiał gruszki. Ale czy to nie obraziłoby gości? Czy rezygnacji ze wspólnego 82

posiłku nie odebraliby jako rozmyślnej obelgi? Jego żona, oczywiście, była bezużyteczna w tej sytuacji, jej obecność jeszcze pogorszyłaby jego samopoczucie. Poślubił ją tylko dlatego, że wywodziła się z potężnej, dysydenckiej rodziny, od której oczekiwano, iż w wyniku tego związku stanie się lojalna wobec korony, choć Cleon liczył w cichości ducha na jej nieugiętą postawę. Całkowicie zadowalało go pozwalanie jej na prowadzenie własnego życia w osobnych komnatach, z wyjątkiem niezbędnych wysiłków w celu poczęcia spadkobiercy, gdyż - prawdę mówiąc - nie podobała mu się. I teraz, kiedy spadkobierca już był, mógł ją zupełnie ignorować. Żując jeden z orzechów, które przy odchodzeniu zgarnął ze stolika do kieszeni, zawołał: - Demerzel! - Wasza Imperialna Mość? Demerzel zjawiał się natychmiast. Czy krążył ciągle w zasięgu głosu przy drzwiach, czy zbliżał się, ponieważ instynkt służalczości mówił mu, że zaraz zostanie wezwany? - W każdym razie zjawiał się i to, pomyślał leniwie Cleon, było ważne. Oczywiście zdarzały się momenty, kiedy Demerzel musiał wyjeżdżać w interesach. Cleon nie znosił jego nieobecności. Wywoływała w nim niepokój. - Co się stało z tamtym matematykiem? Zapomniałem jego nazwiska. Demerzel z pewnością wiedział, o kim imperator myśli, lecz być może chciał zbadać, jak wiele imperator pamięta, gdyż zapytał: - Jakiego matematyka masz na myśli. Wasza Imperialna Mość? Cleon machnął ręką ze zniecierpliwieniem. - Wróżbitę. Tego, który przyszedł się ze mną zobaczyć. - Tego, po którego posłaliśmy? - Cóż, a więc ten, po którego posłano. Przyszedł się ze mną zobaczyć. Jak sobie przypominam, miałeś się zająć tą sprawą. Zrobiłeś to? Demerzel odchrząknął. - Próbowałem, Wasza Imperialna Mość. - Ach! To oznacza, że doznałeś niepowodzenia, prawda? W pewnym sensie Cleon poczuł się zadowolony. Demerzel był jedynym Ministrem, który nie krył się z niepowodzeniami. Pozostali 83

nigdy się nie przyznawali do porażki, a ponieważ porażka była mimo to faktem, trudną rzeczą stawało się jej korygowanie. Być może Demerzel mógł sobie pozwolić na większą uczciwość, gdyż bardzo rzadko odnosił porażki. Gdyby nie Demerzel, pomyślał smutnie Cleon, może nigdy by nie wiedział, jak wygląda uczciwość. Być może żaden z imperatorów w ogóle o tym nie wiedział i być może był to jeden z powodów, że Imperium... Odegnał od siebie te myśli i, nagle rozdrażniony milczeniem Demerzela, a pragnąc jego przyznania się, gdyż dopiero co podziwiał w myślach jego uczciwość, zapytał ostro: - Doznałeś niepowodzenia, prawda? - Doznałem częściowego niepowodzenia, Wasza Imperialna Mość. Uważałem, że jego obecność tutaj na Trantorze, gdzie sprawy są... trudne, mogłaby nam sprawić kłopoty. Doszedłem więc do wniosku, że lepiej by go było umieścić na jego rodzinnej planecie. Zamierzał tam powrócić nazajutrz, ale że zawsze istnieje ryzyko komplikacji, postanowiłem zaangażować do pomocy dwóch młodych chuliganów, którzy mieli odstawić go do samolotu jeszcze tego samego dnia. - Znasz chuliganów, Demerzel? - Cleon był rozbawiony. - Ważne jest. Wasza Imperialna Mość, aby mieć swoich ludzi w różnych środowiskach, każdy z nich może się do czegoś przydać. Chuligani nie są wcale na końcu w tym względzie. Tak się jednak składa, że nie udało im się. - A to dlaczego? - Dziwna rzecz, Seldon potrafił sobie z nimi poradzić. - Ten matematyk umie się bić? - Widocznie matematyka i sztuki walki niekoniecznie się wykluczają. Za późno dowiedziałem się, że jego świat, Helikon, jest z tego znany - ze sztuk walki, a nie z matematyki. To, że nie dowiedziałem się o tym wcześniej, było rzeczywiście błędem, Wasza Imperialna Mość i mogę tylko prosić o przebaczenie. - Ale z drugiej strony, przypuszczam, że ten matematyk odleciał nazajutrz na swoją rodzinną planetę, tak jak zamierzał. - Niestety, cała sprawa przybrała nieoczekiwany obrót. 84

Zaskoczony tym wydarzeniem, postanowił nie wracać na Helikon, lecz pozostać na Trantorze. Może tak mu poradził przechodzień, który był przypadkowym świadkiem bójki. To była jeszcze jedna nieoczekiwana komplikacja. Imperator Cleon zmarszczył brwi. - A więc nasz matematyk... jak się nazywa? - Seldon, Wasza Imperialna Mość. Hari Seldon. - Zatem ten Seldon jest poza naszym zasięgiem. - W pewnym sensie. Wasza Imperialna Mość. Śledziliśmy jego posunięcia i wiemy, że przebywa teraz na Uniwersytecie Streelinga. Podczas pobytu tam jest nietykalny. Imperator nachmurzył się i nieco poczerwieniał. - Irytuje mnie słowo: „nietykalny". Nie powinno być żadnego miejsca w Imperium, którego moja ręka nie może dosięgnąć. A jednak tutaj, w moim własnym świecie, mówisz mi, że ktoś może być nietykalny. To nie do zniesienia! - Twoja ręka może dosięgnąć Uniwersytetu, Wasza Imperialna Mość. Możesz tam wysłać swoją armię i wyciągnąć tego Seldona w każdej chwili, kiedy tylko zechcesz. Zrobienie tego jest jednak... niepożądane. - Dlaczego nie mówisz „niepraktyczne", Demerzel. Przypominasz tego matematyka mówiącego o swoim wieszczeniu. „To możliwe, ale niepraktyczne". Jestem imperatorem, dla którego wszystko jest możliwe, ale bardzo mało praktyczne. Pamiętaj, Demerzel, że jeśli dotarcie do Seldona nie jest praktyczne, dotarcie do ciebie jest całkowicie wykonalne. Eto Demerzel puścił tę uwagę mimo uszu. „Człowiek za tronem" znał swoją wagę dla imperatora, już dawniej słyszał takie groźby. Czekał w milczeniu, podczas gdy imperator patrzył groźnie bębniąc palcami po poręczy fotela. - A zatem jaki mamy pożytek z tego matematyka, jeśli jest na Uniwersytecie Streelinga? - Możliwe, Wasza Imperialna Mość, że ta pozorna porażka obróci się na naszą korzyść. Na Uniwersytecie Seldon może zacząć pracować nad psychohistorią. 85

- Mimo że upiera się przy jej niepraktyczności? - Być może był w błędzie i zrozumiał to. Gdyby się tak stało, znaleźlibyśmy jakiś sposób na wydostanie go z Uniwersytetu. Możliwe nawet, że w takich okolicznościach przyłączyłby się do nas dobrowolnie. Imperator na pewien czas pogrążył się w myślach. - A co jeżeli ktoś inny wydostanie go przed nami? - Któż miałby to zrobić. Wasza Imperialna Mość? - zapytał łagodnie Demerzel. - Na przykład burmistrz Wye - odparł Cleon, nagle krzycząc. Nadal marzy o przejęciu Imperium! - Starość stępiła mu pazury, Wasza Imperialna Mość. - Nie wierz w to, Demerzel. - Nie mamy powodu przypuszczać, że interesuje się Seldonem lub nawet o nim wie, Wasza Imperialna Mość. - Daj spokój, Demerzel. Jeśli my słyszeliśmy o referacie, Wye też mógł słyszeć. Jeśli my dostrzegamy znaczenie Seldona, Wye też może je dostrzec. - Gdyby to się miało zdarzyć - powiedział Demerzel - lub nawet gdyby zaistniało uzasadnione przypuszczenie, że to się może zdarzyć, mielibyśmy powód, aby zastosować ostre środki. - Jak ostre? - Można by argumentować, że wolelibyśmy, aby nie był w niczyich rękach, niż gdyby miał się znaleźć w rękach Wye'a - odparł ostrożnie Demerzel. - Aby pozbawić go życia, Wasza Imperialna Mość. - To znaczy, aby go zabić - powiedział Cleon. - Jeśli chcesz to tak ująć, Wasza Imperialna Mość - powiedział Demerzel. 20. Hari Seldon rozsiadł się na krześle we wnęce, którą mu przydzielono wskutek interwencji Dors Venabili. Był niezadowolony. Prawdę mówiąc, choć tak nazwał w myślach swój stan, wiedział, że to zbyt łagodne określenie dla jego uczuć. Nie był niezadowolony, był wściekły - tym bardziej, że nie miał pewności, na co właściwie był 86

zły. Czy na historię? Na pisarzy i autorów opracowań historycznych? Na światy i ludzi, którzy tą historię tworzyli? Bez względu na to, jaki był powód jego wściekłości, nie miało to naprawdę znaczenia. Liczyło się to, że jego notatki były bezużyteczne, jego wiedza była bezużyteczna, wszystko było bezużyteczne. Przebywał na Uniwersytecie prawie od sześciu tygodni. Na samym początku zdołał znaleźć wyjście komputerowe i z nim zaczął pracę - bez instrukcji, wykorzystując instynkt, który rozwinął w sobie na przestrzeni wielu lat matematycznej harówki. Był to proces powolny i kulejący, ale Seldon znajdował pewną przyjemność w stopniowym ustalaniu szlaków, którymi mógł dotrzeć do odpowiedzi na swoje pytania. Potem nadszedł tydzień szkolenia z Dors, który nauczył go kilkudziesięciu skrótów i postawił przed nim przynajmniej dwa poważne problemy. Pierwszy dotyczył lekko pogardliwych, ukradkowych spojrzeń studentów, którzy doskonale wiedzieli, że jest od nich dużo starszy i którzy nie mogli się powstrzymać od nieznacznego marszczenia brwi na ciągłe stosowanie przez Dors zaszczytnego tytułu „doktor", kiedy się do niego zwracała. - Nie chcę, żeby myśleli - mówiła Dors - że jesteś jakimś zacofanym, wiecznym studentem, który bierze pomocniczy kurs historii. - Ale chyba już tego dokonałaś. Z pewnością sam „Seldon" teraz wystarczy. - Nie - odparła Dors i nagle się uśmiechnęła. - A poza tym, lubię cię nazywać „doktorem Seldonem". Lubię obserwować, w jaki sposób za każdym razem wprawia się to w zakłopotanie. - Masz sadystyczne poczucie humoru. - Chciałbyś mnie tego pozbawić? Z jakiegoś powodu to go rozśmieszyło. Z pewnością, naturalną reakcją byłoby zaprzeczenie sadyzmowi. Spodobało mu się jednak, że tak zręcznie odbiła piłeczkę. Ta myśl prowadziła do naturalnego pytania: - Czy gracie w tenisa tutaj na Uniwersytecie? - Mamy korty, ale ja nie gram. 87

- To dobrze. Nauczę cię. A kiedy tego dokonam, będę do ciebie mówił „profesor Venabili". - I tak właśnie w ten sposób do mnie mówisz na zajęciach. - Zdziwisz się, jak śmiesznie to zabrzmi na korcie tenisowym. - Może to polubię. - W takim razie postaram się odkryć, co jeszcze mogłabyś polubić. - Widzę, że masz lubieżne poczucie humoru. Celowo wróciła do wcześniejszego wątku, więc Seldon odbił piłeczkę: - Chciałabyś mnie tego pozbawić? Uśmiechnęła się, a później radziła sobie zadziwiająco dobrze na korcie tenisowym. - Czy jesteś pewna, że nigdy nie grałaś w tenisa? - zapytał sapiąc, kiedy skończyli rozgrywkę. - Całkowicie - odpowiedziała. Drugi problem dotyczył jego prywatnych spraw. Nauczył się niezbędnych technik badań historycznych, a potem złościł się - na osobności - na swoje wcześniejsze próby wykorzystania pamięci komputera. Był to po prostu zupełnie inny zespół myślowy, różniący się znacznie od używanego w matematyce. Przypuszczał, że był równie logiczny, gdyż mógł być wykorzystywany, konsekwentnie i bez błędu, do poruszania się w każdym kierunku, ale opierał się na zupełnie innej logice niż ta, do której był przyzwyczajony. Tak więc z instrukcjami czy bez nich; klucząc czy posuwając się szybko - nie uzyskiwał żadnych rezultatów. Jego irytacja znalazła ujście na korcie tenisowym. Dors szybko doszła do etapu, kiedy nie było już konieczne tonowanie do niej łatwych piłek, aby dać jej czas na ocenę kierunku i odległości. To ułatwiło zapomnienie, że była tylko początkującą tenisistką i Seldon wyładował całą swoją złość, strzelając w nią piłką, jak gdyby była ona promieniem laserowym o konsystencji stałej. Dors przytruchtała do siatki. - Rozumiem, że masz ochotę mnie zamordować - musi cię denerwować obserwowanie, jak często nie trafiam w piłkę. Jak to się 88

jednak stało, że za tamtym razem chybiłeś mojej głowy o mniej więcej trzy centymetry? To znaczy, nawet mnie nie zadrasnąłeś. Nie stać cię na nic lepszego? Przerażony Seldon usiłował to wyjaśnić, ale zdołał tylko wypowiedzieć jakieś chaotyczne słowa bez sensu. - Słuchaj - powiedziała. - Nie mam już dziś zamiaru przeciwstawiać się twoim kolejnym returnom, więc może weźmiemy prysznic, a potem pójdziemy razem na herbatę i coś do zjedzenia. Wtedy będziesz mógł mi powiedzieć, co usiłowałeś zabić. Przy herbacie stwierdził: - Dors, przejrzałem historię po historii; tylko przejrzałem, przewertowałem. Nie miałem jeszcze czasu na głębsze studia. Mimo to sprawa stała się oczywista. Wszystkie książkofilmy koncentrują się na kilku tych samych wydarzeniach. - Przełomowych. Tworzących historię. - To tylko wymówka. Powielają się nawzajem. Istnieje dwadzieścia pięć milionów światów w kosmosie, a znaczące wzmianki dotyczą może dwudziestu pięciu. - Czytasz tylko ogólne historie galaktyczne - powiedziała Dors. Zajrzyj do szczegółowych historii niektórych z mniejszych światów. Na każdym świecie, obojętnie jak małym, dzieci są nauczane lokalnej historii, zanim w ogóle dowiadują się, że gdzieś daleko jest wspaniała, wielka Galaktyka. Czy ty sam, w tej chwili, nie wiesz więcej o Helikonie niż o powstaniu Trantora lub o Wielkiej Wojnie Międzygwiezdnej? - Taka wiedza jest również ograniczona - odparł ponuro Seldon. Znam geografię Helikonu i opowieści o jego zasiedleniu oraz o wykroczeniach i nadużyciach władzy, których dopuszczała się planeta Jennisek - nasz tradycyjny wróg, choć nasi nauczyciele wmawiali nam, że powinniśmy ją nazywać „tradycyjnym rywalem". Ale nie dowiedziałem się niczego o wkładzie Helikona do ogólnej historii galaktycznej. - Może go nie było. - Nie bądź niemądra. Oczywiście, że był. Może nie był wielki, jak olbrzymie bitwy kosmiczne z udziałem Helikona, czy przełomowe 89

bunty lub traktaty pokojowe. Może żaden konkurent imperialny nie utworzył swojej bazy na Helikonie. Ale musiały istnieć subtelne wpływy. Z pewnością nic nie może się wydarzyć w jakimś miejscu i nie wywrzeć wpływu na wszystkie inne miejsca. A jednak nie mogę znaleźć niczego, co by mi pomogło. Posłuchaj, Dors. W matematyce wszystko można znaleźć w komputerze wszystko, co wiemy, lub czego dowiedzieliśmy się w ciągu dwudziestu tysięcy lat. W historii tak nie jest. Historycy selekcjonują informacje i każdy z nich wybiera te same. - Ale, Hari - powiedziała Dors - matematyka jest uporządkowaną nauką wymyśloną przez ludzi. Jedna rzecz wynika z drugiej. Istnieją powszechnie znane definicje i aksjomaty. To jest... to jest... jedna całość. Historia jest inna. To nieświadome wykluwanie się myśli i czynów kwadrylionów ludzi. Historycy muszą wybierać. - Właśnie - potwierdził Seldon. - Ale ja muszę znać całą historię, jeśli mam opracować prawa psychohistorii. - W takim razie nigdy nie sformułujesz praw psychohistorii. To było wczoraj. Teraz Seldon siedział na krześle w swojej wnęce, przeżywszy kolejny dzień w poczuciu całkowitej klęski i słyszał głos Dors: „W takim razie nigdy nie sformułujesz praw psychohistorii". Tak samo myślał na początku i gdyby nie głębokie przekonanie Hummina i jego dziwna zdolność do zarażania innych własnym entuzjazmem, Seldon nadal by tak myślał. A jednak nie potrafił już tak zupełnie zrezygnować. Czy nie było jakiegoś wyjścia? Nic, nie przychodziło mu do głowy.

90

5 Górna strona TRANTOR – (...) Prawie nigdy nie był przedstawiony jako świat widziany z kosmosu. Od dawna istniał w ogólnej świadomości jako świat wewnętrzny i wyobrażano go sobie na kształt wielkiego mrowiska przykrytego kopułami. A jednak była też strona zewnętrzna i zachowały się do dziś hologramy zrobione z kosmosu, które ją przedstawiały mniej lub bardziej dokładnie (patrz rys. 14 i15). Należy zauważyć, że powierzchnia kopuł, powierzchnia oddzielająca olbrzymie miasto od otaczającej je sfery, powierzchnia określana w swoim czasie jako „Górna Strona”, jest(...) Encyklopedia Galaktyczna 21. Nazajutrz Hari Seldon znów znalazł się w bibliotece. Po pierwsze, obiecał Humminowi, że spróbuje i nie bardzo mógł traktować to zobowiązanie jedynie jako przymus. Po drugie, był coś winien samemu sobie. Irytowała go konieczność przyznania się do porażki. Nie chciał się do niej przyznawać, dopóki mógł sobie wmawiać, że podąża tropem poszlak. Tak więc wpatrywał się w listę nie przejrzanych jeszcze książkofilmów podręcznych, usiłując zdecydować, które z tej przytłaczającej liczby mógł odrzucić od razu. Już prawie zdecydował, że musi przejrzeć jednak próbki wszystkich, kiedy z zadumy wyrwało go delikatne puknięcie w ścianę wnęki. Seldon podniósł wzrok i zobaczył przed sobą zakłopotaną twarz Lisuga Randy. Seldon znał Randę, został mu przedstawiony przez Dors i przy kilku okazjach jedli razem obiad. Randa, wykładowca psychologii, był małym pulchnym mężczyzną z okrągłą, wiecznie uśmiechniętą twarzą. Miał ziemistą cerę i zwężone oczy, tak charakterystyczne dla pewnego typu spotykanego na każdym z milionów światów. Seldon znał dobrze ten typ, gdyż należało do niego wielu wielkich matematyków, których holograficzne portrety wielokrotnie widywał. Jednak na Helikonie nigdy wcześniej nie spotkał żadnego z Mieszkańców Wschodu. 91

Nazwano ich tak zgodnie z tradycją, choć nikt nie wiedział dlaczego: mówiło się też, że z niejasnych powodów sami Mieszkańcy Wschodu odnoszą się do tego określenia z niechęcią. - Tutaj na Trantorze są nas miliony - powiedział Randa, uśmiechając się bez śladu nieśmiałości, kiedy przy pierwszym spotkaniu Seldon nie potrafił do końca ukryć swego zaskoczenia i zdziwienia. - Spotkasz również wielu Mieszkańców Południa ciemnoskórych, z mocno kręconymi włosami. Czy już kiedyś widziałeś kogoś takiego? - Nie na Helikonie - wymamrotał Seldon. - Wszyscy na Helikonie są Mieszkańcami Zachodu, prawda? Co za nuda! Ale to bez znaczenia. Wszyscy są potrzebni. Pod wpływem tej rozmowy Seldon zaczął zastanawiać się nad faktem, iż są Mieszkańcy Wschodu, Południa i Zachodu, ale nie Północy. Przeglądając dzieła podręczne usiłował znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego tak jest, lecz bez żadnych efektów. Teraz pogodna twarz Randy spoglądała na niego z jakimś dziwnym zatroskaniem. - Nic ci nie jest, Seldon? - zapytał. Seldon przyjrzał mu się uważnie. - Oczywiście, że nie. Dlaczego miałoby mi coś być? - Zaniepokoiły mnie dziwne odgłosy, mój przyjacielu. Krzyczałeś. - Krzyczałem? - Seldon spojrzał na niego z niedowierzaniem. - Niegłośno. O tak - Randa zazgrzytał zębami i wydał zduszony, cienki odgłos z głębi gardła. - Jeśli się mylę, to bardzo przepraszam, że zawracam ci głowę. Wybacz mi, proszę. Seldon zwiesił głowę. - To ja przepraszam, Lisung. Mówiono mi, że czasami wydaję taki odgłos. Zapewniam cię, że nieświadomie. Nie zdaję sobie z tego sprawy. - A czy wiesz, dlaczego to robisz? - Tak. To z powodu frustracji. Frustracji. Randa skinął, żeby Seldon się zbliżył, i jeszcze bardziej zniżył głos: 92

- Przeszkadzamy ludziom. Wyjdźmy do holu zanim nas wyrzucą. Kiedy siedzieli w holu, popijając jakieś drinki, Randa odezwał się: - Czy mogę się spytać, z czysto zawodowego zainteresowania, dlaczego odczuwasz frustrację? Seldon wzruszył ramionami. - A dlaczego człowiek zwykle odczuwa frustrację? Borykam się z czymś, co przerasta moje możliwości. - Ale jesteś matematykiem, Hari. Dlaczego cokolwiek w bibliotece historycznej miałoby cię frustrować? - A co ty tu robiłeś? - Przechodziłem tędy na skróty do zupełnie innego miejsca, kiedy usłyszałem jak... jęczysz. Teraz wierzę - uśmiechnął się - że droga mi się trochę wydłuża, ale z radością zatrzymam się na chwilę. - Chciałbym, żeby to miejsce było dla mnie równie nieważne jak dla ciebie, ale próbuję znaleźć tu rozwiązanie pewnego matematycznego problemu, który wymaga wiedzy historycznej i obawiam się, że niezbyt dobrze sobie z tym radzę. Randa popatrzył poważnie na Seldona. - Wybacz mi, jeśli cię urażę tym co teraz powiem. Sprawdziłem cię w komputerze. - Mnie sprawdziłeś w komputerze?! Seldon szeroko otworzył oczy. Poczuł się naprawdę zirytowany. - Obraziłem cię. Ale, wiesz, miałem wujka, który jest matematykiem. Może nawet słyszałeś o nim: Kiangtow Randa. Seldon zaczerpnął tchu. - Jesteś krewnym tamtego Randy? - Tak. To starszy brat mojego ojca. Był bardzo niezadowolony, że nie poszedłem w jego ślady - nie ma własnych dzieci. Pomyślałem sobie, że mogłoby mu sprawić przyjemność, iż poznałem matematyka, i chciałem się tobą pochwalić - więc sprawdziłem wszelkie informacje, jakie mogła posiadać na twój temat biblioteka matematyczna. - Rozumiem. I właśnie po to, tak naprawdę, tu przyszedłeś. Cóż, 93

przykro mi. Nie przypuszczam, żebyś mógł się pochwalić czymś wielkim. - Nie masz racji. Byłem pod wrażeniem. Nie mogłem pojąć przedmiotu twoich referatów, ale same informacje wydały mi się ciekawe i ważne. A kiedy sprawdziłem rejestr wiadomości, odkryłem, że byłeś w tym roku na Zjeździe Dziesięcioletnim. Więc... tak czy owak, co to jest „psychohistoria"? Zwłaszcza dwie pierwsze sylaby pobudzają moją ciekawość. - Nazwa jest chyba zrozumiała. - Jeżeli się nie mylę, potrafisz przewidzieć przyszły bieg historii. Seldon ze znużeniem skinął głową. - Taki mniej więcej cel ma mieć psychohistoria. - Ale czy to poważna nauka? - Randa uśmiechał się. - Nie bawisz się po prostu w rzucanie patyczków? - Rzucanie patyczków? - To taka gra, w którą bawią się dzieci na mojej rodzinnej planecie Hoparze. Gra polega na przepowiadaniu przyszłości i jeśli jesteś bystrym dzieciakiem, możesz na tym nieźle zarobić. Powiedz jakiejś matce, że jej córeczka wyrośnie na piękność i poślubi bogacza, a natychmiast dostaniesz za to kawałek tortu albo pół kredyta. Nie będzie czekać, żeby się przekonać, czy przepowiednia się sprawdzi; dostajesz nagrodę za dobrą wróżbę. - Rozumiem. Nie, nie rozumiem patyczków. Psychohistoria to po prostu abstrakcyjna nauka. Ściśle abstrakcyjna. Nie ma w ogóle praktycznego zastosowania, z wyjątkiem... - Teraz dochodzimy do sedna. To właśnie wyjątki są interesujące. - Z wyjątkiem tego, że chciałbym wypracować takie zastosowanie. Być może gdybym wiedział więcej na temat historii... - Ach, dlatego studiujesz historię. - Tak, ale to mi nic nie daje - odparł smutnie Seldon. - Jest zbyt dużo materiału historycznego i za mało informacji na jego temat. - I to cię frustruje? Seldon skinął głową. - Ale, Hari, jesteś tu zaledwie od kilku tygodni. - To prawda, ale już rozumiem... 94

- Nie możesz niczego zrozumieć w ciągu paru tygodni. Kto wie, czy nie będziesz musiał poświęcić całego życia, aby zrobić mały krok naprzód. Prawdziwy postęp w tej dziedzinie może wymagać pracy wielu pokoleń. - Wiem o tym, Lisung, ale to mi nie poprawia samopoczucia. Chcę szybko osiągnąć jakiś widoczny postęp. - Cóż, doprowadzenie się do rozstroju nerwowego też nie pomoże. Jeśli to ci poprawi samopoczucie, mogę ci podać przykład przedmiotu znacznie mniej złożonego niż historia, nad którym ludzie pracują od nie wiem jak dawna z niewielkimi efektami. Znam całą sprawę, bo jedna grupa pracuje nad tym właśnie tutaj, na Uniwersytecie i jest w to zaangażowany mój dobry przyjaciel. Oto świetny przykład frustracji! Nie masz pojęcia, czym jest frustracja! - Co to za przedmiot? - zapytał Seldon zaciekawiony. - Meteorologia. - Meteorologia! - Seldon doznał nagłego rozczarowania. - Nie krzyw się. Posłuchaj. Każdy zamieszkany świat ma atmosferę. Każdy świat ma własny skład atmosferyczny, własny zakres temperatur, prędkość rotacji i czas obiegu, własne przechylenie osiowe, własny rozkład powierzchni lądowej i wodnej. Mamy dwadzieścia pięć milionów planet i tyle samo problemów, a nikomu nie udało się znaleźć uogólnienia. - Ponieważ zachowanie atmosferyczne łatwo wchodzi w fazę chaosu. Każdy o tym wie. - Tak mówi mój przyjaciel Jenarr Leggen. Poznałeś go. Seldon zastanowił się. - Wysoki małomówny gość? Z długim nosem? - Właśnie ten. I sam Trantor jest większą zagadką niż którykolwiek inny świat. Z dokumentów wynika, że kiedy go zasiedlono, miał dość normalny cykl pogodowy. Potem, w miarę jak ludność się rozrastała, a urbanizacja postępowała, zużywano coraz więcej energii i więcej ciepła wypuszczano w atmosferę. Pokrywa lodowa częściowo się rozpuściła, a warstwa chmur uległa pogrubieniu i pogoda się spaskudziła. To skłoniło mieszkańców do przenosin pod ziemię i wprawiło w ruch błędne koło. Im bardziej pogoda się 95

pogarszała, tym głębiej kopano w głąb ziemi i budowano kopuły, a pogoda na skutek tych działań pogarszała się jeszcze bardziej. Obecnie nad planetą panuje nieustannie zachmurzenie i często pada deszcz albo śnieg - w zależności od temperatury. Szkopuł polega na tym, że nikt nie potrafi wyjaśnić przyczyn tego zjawiska. Nie wiadomo dlaczego pogoda uległa pogorszeniu ani w jaki sposób można szczegółowo przewidzieć jej zamiary z dnia na dzień. Seldon wzruszył ramionami. - Czy to takie ważne? - Dla meteorologów tak. Dlaczego nie mogą być tak sfrustrowani swoimi problemami, jak ty? Nie bądź takim szowinistą. Seldon przypomniał sobie zachmurzenie i wilgotny chłód w drodze do Pałacu Imperatora. - Więc co się w tej sprawie robi? - zapytał. - Cóż, wielki projekt jest realizowany tutaj na Uniwersytecie i Jenarr Leggen przy nim pracuje. Uważają, że jeśli zdołają zrozumieć przyczyny pogody na Trantorze, dowiedzą się bardzo wiele o ogólnych prawach meteorologii. Leggen pragnie tego tak bardzo, jak ty swoich praw psychohistorii, zainstalował więc niewiarygodną liczbę najróżniejszych przyrządów na Górnej Stronie... no wiesz, ponad kopułami. To im jak dotąd niewiele pomogło. Jeśli tyle pracy wkłada się od wielu pokoleń w badanie atmosfery, i to bez rezultatu, jak możesz narzekać, że nic ci nie dały studia historyczne, które prowadzisz od kilku zaledwie tygodni? Randa ma rację, pomyślał Seldon, a on sam zachowuje się nierozsądnie. A jednak... a jednak Hummin powiedziałby, że łatwość z jaką rezygnuje z rozwiązywania trudnych naukowych problemów jest kolejną oznaką degeneracji tego świata. Wyrażając takie opinie miał pewnie na myśli ogólne tendencje. Seldon bowiem nie uważał się za człowieka o zdegenerowanej umysłowości. Zapytał z pewnym zainteresowaniem: - To znaczy, że ludzie wydostają się ponad kopuły, na otwartą przestrzeń? - Tak. Na Górną Stronę. To jednak zabawna rzecz. Większość Trantorczyków tego nie zrobi. Nie lubią jeździć na Górną Stronę. Od 96

samego myślenia na ten temat dostają zawrotu głowy czy czegoś tam. Większość ludzi pracujących nad projektem meteorologicznym to obcoświatowcy. Seldon wyjrzał przez okno i popatrzył na jasno oświetlone trawniki oraz na mały ogród miasteczka uniwersyteckiego, gdzie nie było ani cienia ani uciążliwego ciepła, po czym powiedział w zamyśleniu: - Nie wiem, czy mogę winić Trantorczyków za to, że lubią wygodę pozostawania wewnątrz, ale wyobrażam sobie, że ciekawość może skłonić niektórych do wyprawy na Górną Stronę. Mnie by skłoniła. - Czy to znaczy, że chciałbyś zobaczyć meteorologów w działaniu? - Chyba tak. Jak tam się dostać? - Bez problemu. Winda zawozi cię na górę, drzwi się otwierają i jesteś na miejscu. Ja już tam byłem. To... osobliwość. - To by na jakiś czas odsunęło moje myśli od psychohistorii Seldon westchnął. - Przyjąłbym to z radością. - Z drugiej strony - powiedział Randa - mój wuj zwykł mawiać: „Cała wiedza jest jednością", ale chyba ma rację. Może nauczysz się o meteorologii czegoś, co ci pomoże w pracy nad psychohistorią. Czy to nie jest możliwe? Seldon uśmiechnął się słabo. - Mnóstwo rzeczy jest możliwych. I dodał w duchu: Ale niepraktycznych. 22. Dors wydawała się rozbawiona. - Meteorologia? - Tak - odparł Seldon. - Na jutro zaplanowane są jakieś prace i pojadę z nimi. - Czy jesteś zmęczony historią? Seldon skinął głową. - Tak. Z radością powitam zmianę. A poza tym Randa mówi, że to kolejny problem, który jest zbyt rozległy, aby matematyka mogła sobie z nim poradzić, i dobrze mi zrobi, jeśli zobaczę, że moja sytuacja 97

nie jest jedyną w swoim rodzaju. - Mam nadzieję, że nie cierpisz na lęk otwartej przestrzeni. Seldon uśmiechnął się. - Nie, nie cierpię, ale rozumiem, dlaczego pytasz. Randa mówi, że Trantorczycy często cierpią na agorafobię i nie chcą jeździć na Górną Stronę. Przypuszczam, że źle się czują bez ochronnej osłony. Dors przytaknęła. - Można by sądzić, że to jakaś wrodzona przypadłość - ale na innych planetach też spotyka się Trantorczyków turystów, administratorów, żołnierzy. Czują się tam zupełnie normalnie. - Możliwe, Dors, ale ja nie cierpię na lęk przestrzeni. Zaciekawiła mnie ta sprawa, więc z radością oderwę się od zwykłych zajęć i na jeden dzień dołączę do nich. Dors zawahała się. - Powinnam pojechać z tobą, ale jutro mam ciężki dzień. Skoro jednak nie cierpisz na lęk przestrzeni, nie będziesz miał kłopotów i prawdopodobnie miło spędzisz czas. Aha, trzymaj się blisko meteorologów. Słyszałam, że ludzie już się tam gubili. - Będę ostrożny. Już dawno nigdzie się naprawdę nie zgubiłem. 23. Jenarr Leggen wyglądał trochę niesamowicie. Nie tyle z powodu bardzo jasnej cery i ciemnych, krzaczastych brwi, ile raczej ze względu na głęboko osadzone oczy i wydatny nos. Sprawiał wrażenie człowieka ponurego. Oczy Leggena nie uśmiechały się, a kiedy się odzywał, co zdarzało się nieczęsto, mówił głębokim, silnym głosem, zadziwiająco donośnym jak na jego szczupłą postać. - Będziesz potrzebował cieplejszego ubrania. - Tak? - spytał Seldon i rozejrzał się. Dwie kobiety i dwóch mężczyzn przygotowywało się do wjazdu z Leggenem i Seldonem, i tak jak w wypadku Leggena, ich zwykłe trantorskie ubrania z materiału przypominającego atłas uzupełniały grube kolorowe swetry, w niepowtarzalne wielobarwne wzory. Oczywiście każdy z tych swetrów był jedyny w swoim rodzaju. - Przepraszam - powiedział Seldon - ale nie mam stroju odpowiedniego do wyjścia na zewnątrz. 98

- Mogę ci dać. Chyba jest tu gdzieś jeden zapasowy sweter. Tak, oto on. Trochę wytarty, ale lepsze to niż nic. - W takich swetrach możecie się nieprzyjemnie zgrzać zauważył Seldon. - Tutaj tak - odparł Leggen. - Na Górnej Stronie panują inne warunki. Jest zimno i wietrznie. Szkoda, że nie mam dla ciebie getrów i ciepłych butów. Zabierali ze sobą wózek przyrządów, sprawdzając je po kolei z dokładnością, którą Seldon uważał za zbędną. - Na twojej rodzinnej planecie jest zimno? - spytał Leggen. - W niektórych jej częściach tak - odparł Seldon. - Część Helikona, z której pochodzę, ma łagodny i wilgotny klimat. - Szkoda. Nie spodoba ci się pogoda na Górnej Stronie. - Chyba zdołam wytrzymać przez ten krótki czas, który tam spędzimy. Kiedy byli gotowi, wsiedli gęsiego do windy, opatrzonej napisem: TYLKO DO UŻYTKU SŁUŻBOWEGO. - To dlatego, że jedzie na Górną Stronę - powiedziała jedna z młodych kobiet. - A ludziom nie wolno tam przebywać bez ważnego powodu. Seldon nie spotkał dotąd tej młodej kobiety, ale słyszał, że zwracano się do niej - Clowzia. Nie wiedział, czy to było imię, nazwisko czy przydomek. Winda nie różniła się niczym od innych, którymi Seldon jeździł, czy to na Trantorze, czy na rodzinnym Helikonie (z wyjątkiem, oczywiście, windy grawitacyjnej, z której korzystał razem z Humminem), ale świadomość tego, że ta winda zabierze go poza granice planety i w pustkę ponad nią, sprawiała, że czuł się w niej jak w statku kosmicznym. Uśmiechnął się w duchu. Głupie fantazjowanie. Winda lekko zadrżała, co przypomniało Seldonowi twierdzenia Hummina o postępującym upadku Galaktyki. Leggen i inni członkowie ekspedycji wyglądali, jakby zamarli w oczekiwaniu na moment, kiedy będą mogli wysiąść. Stali w milczeniu, nie poruszając się. Tylko Clowzia zerkała ciągle na Seldona, jakby zrobił na niej nie 99

wiadomo jak imponujące wrażenie. Pochylił się nad nią i zagadnął szeptem. - Czy jedziemy bardzo wysoko? - Wysoko? - powtórzyła. Mówiła normalnym głosem, nie zważając na milczenie swoich towarzyszy. Wydawała się bardzo młoda i Seldonowi przyszło do głowy, że jest prawdopodobnie studentką. Być może uczy się zawodu. - Długo jedziemy. Górna Strona musi się wznosić wiele pięter ponad ziemią. Przez chwilę wyglądała na zaskoczoną. Po czym odparła: - Och, nie. To wcale nie jest wysoko. Wyruszyliśmy z bardzo dużej głębokości. Uniwersytet znajduje się na niskim poziomie. Zużywamy bardzo dużo energii - a czym niżej, tym energia jest tańsza. - W porządku - powiedział Leggen. - Jesteśmy na miejscu. Wynieśmy sprzęt. Winda lekko szarpnąwszy zatrzymała się, a przed nimi rozsunęły się szerokie drzwi. Od razu zrobiło się chłodno; Seldon wepchnął ręce do kieszeni i bardzo się cieszył, że ma na sobie sweter. Zimny wiatr potargał mu włosy. Przydałby mi się kapelusz - pomyślał i w tym samym momencie Leggen wyciągnął coś zza pazuchy, rozłożył tę rzecz jednym ruchem i założył na głowę. Pozostali zrobili to samo. Clowzia się zawahała. Już miała założyć swój kapelusz na głowę, kiedy nagle zaoferowała go Seldonowi. Seldon pokręcił głową. - Nie mogę go wziąć, Clowzio. - Nie krępuj się. Mam długie i gęste włosy. Twoje są krótkie i trochę... przerzedzone. Seldon chciałby temu stanowczo zaprzeczyć i pewnie przy innej okazji tak by zrobił. Teraz jednak wziął kapelusz i wymamrotał: - Dziękuję. Jeśli będzie ci zimno w głowę, powiedz. Być może nie była taka młoda. To tylko jej okrągła, prawie dziecięca twarz sprawiała takie wrażenie. Teraz kiedy zwróciła jego uwagę na swoje włosy, dostrzegł, że miały ładny czerwonawobrązowy odcień. Nigdy nie widział dwóch identycznych odcieni włosów na Helikonie. 100

Na zewnątrz niebo było zachmurzone, tak jak wtedy, gdy wieziono go przez otwartą przestrzeń do Pałacu. Teraz było jednak o wiele chłodniej, ale przyjął, że to z powodu zbliżającej się zimy. Chmury były gęstsze niż wówczas, a dzień wyraźnie ciemniejszy i bardziej ponury - może z racji zbliżającego się wieczoru? Chyba jednak nie przyjeżdżaliby, żeby wykonać ważne prace, nie zostawiając sobie na ich przeprowadzenie wystarczającej liczby godzin dziennych. A może się spodziewali, że niedługo tu zabawią? Chciałby o to zapytać, ale przyszło mu do głowy, że w tej chwili pytania mogłyby im się nie spodobać. Byli z jakiejś przyczyny bardzo poruszeni i nie zwracali na niego uwagi. Seldon przyjrzał się otoczeniu. Stał na czymś, co mogło być tępym metalem, sądząc z odgłosu, jaki wydawało, kiedy ostrożnie tupnął nogą. Nie był to jednak goły metal. Kiedy stawiał kroki, zostawiał po sobie ślady stóp. Powierzchnia była wyraźnie pokryta pyłem, miałkim piaskiem lub gliną. Cóż, czemu nie? Trudno byłoby znaleźć kogoś, kto by tu przyjeżdżał odkurzać teren. Schylił się, żeby wziąć w palce odrobinę tej dziwnej materii. Clowzia podeszła do niego. Zauważyła, co robi, i sprawiając wrażenie gospodyni tłumaczącej się z domowego bałaganu, powiedziała: - Czasami naprawdę tu zamiatamy, przez wzgląd na przyrządy. Większość miejsc na Górnej Stronie jest w znacznie gorszym stanie, ale to naprawdę nie ma znaczenia. Wiesz, to działa jak izolacja. Seldon odchrząknął i rozglądał się dalej. Nawet nie próbował zrozumieć przeznaczenia urządzeń, które wyglądały, jak gdyby wyrastały z cienkiej gleby. Nie miał najmniejszego pojęcia, z czego się składały, ani co mierzyły. Leggen szedł w jego kierunku. Unosił wysoko stopy i stawiał je ostrożnie, a Seldonowi przyszło do głowy, że chciał w ten sposób uchronić przyrządy przed wstrząsami. Natychmiast postanowił, że sam będzie się podobnie poruszał. - Ty! Seldon! 101

Seldonowi nie spodobał się ten ton głosu. Odparł więc chłodno: - Tak, doktorze Leggen? - Cóż, zatem doktorze Seldon - odpowiedział tamten ze zniecierpliwieniem. - Ten mały facet, Randa, powiedział mi, że jesteś matematykiem. - Zgadza się. - Dobrym? - Chciałbym się za takiego uważać, ale trudno to zagwarantować. - I interesują cię problemy trudne do rozwiązania? - Ugrzęzłem w jednym takim - odparł z emocją. - Ja ugrzęzłem w innym. Możesz się swobodnie rozejrzeć. Jeśli będziesz miał jakieś pytania, nasza praktykantka Clowzia wszystko ci wyjaśni. Może będziesz w stanie nam pomóc. - Byłbym zachwycony, ale nie mam zielonego pojęcia o meteorologii. - Nic nie szkodzi, Seldon. Chcę tylko, żebyś się z tym zaznajomił, a potem chciałbym przedyskutować moją matematykę, tak jak ją rozumiem. - Jestem do usług. Leggen odwrócił się, jego wydłużona, chmurna twarz wyglądała ponuro. W chwilę później jeszcze raz zwrócił się do Seldona. - Jeśli zrobi ci się zimno - zbyt zimno - drzwi windy są otwarte. Wchodzisz do środka i naciskasz guzik z napisem: BAZA UNIWERSYTETU. Winda cię zwiezie, a potem automatycznie do nas wróci. Clowzia ci pokaże - jeśli zapomnisz. - Nie zapomnę. Tym razem odszedł na dobre, a Seldon spojrzał za nim czując, jak zimny wiatr przedziera się przez sweter. Clowzia odwróciła się od niego, z twarzą zaczerwienioną od tego wiatru. - Doktor Leggen wydaje się poirytowany - powiedział Seldon. A może to tylko jego zwykły stosunek do życia? Zachichotała. - Przeważnie tylko wygląda na poirytowanego, ale w tej chwili naprawdę jest wściekły. - Dlaczego? 102

Clowzia spojrzała przez ramię, a jej długie włosy wirowały na wietrze. - Nie powinnam tego wiedzieć, ale i tak wiem - odparła. - Doktor Leggen wykoncypował sobie, że dzisiaj, dokładnie w tej chwili, rozpogodzi się i będzie mógł przeprowadzić specjalne pomiary w świetle słonecznym. Tyle, że... cóż, spójrz na tę pogodę. Seldon skinął głową. - Mamy tu zainstalowane odbiorniki holowizyjne, więc wiedział, że coś się zepsuło w przyrządach - miał nadzieję, że zawiodła technika, a nie jego koncepcja. Jak dotąd nie odkrył jednak nic niezwykłego. - I dlatego wygląda na takiego nieszczęśliwego? - Cóż, nigdy nie wygląda na szczęśliwego. Seldon rozejrzał się, mrużąc oczy. Pomimo chmur światło było ostre. Uświadomił sobie, że powierzchnia pod jego stopami nie jest zupełnie płaska. Stał na lekko wypukłej kopule i kiedy spojrzał w dal, dostrzegł że cała powierzchnia Trantora pokryta jest kopułami, o różnych średnicach i wysokościach. - Górna Strona wydaje się nieregularna - zauważył. - Myślę, że w przeważającej mierze tak. Tak wyszło. - Jest ku temu jakiś powód? - Właściwie nie. Słyszałam takie wyjaśnienie - wiesz, rozglądałam się i zapytałam tak jak ty - że ludzie na Trantorze pierwotnie stawiali kopuły nad wybranymi miejscami, pasażami handlowymi, arenami sportowymi i podobnymi obiektami, potem nad całymi miastami, tak iż Trantor pokryło wiele kopuł o różnych wysokościach i średnicach. Kiedy wszystkie kopuły połączono, cała powierzchnia była nierówna, ale wtedy ludzie już zdecydowali, że tak powinno być. - To znaczy, że coś zupełnie przypadkowego zaczęto uważać za tradycję? - Tak sądzę, jeśli tak to chcesz ująć. Seldon pomyślał: jeśli coś zupełnie przypadkowego może z łatwością uzyskać status tradycji i pozycję nie do zachwiania, to czy można uznać ten mechanizm za jedno z praw psychohistorii? 103

Brzmiało to banalnie, ale ileż innych, równie banalnych praw mogło istnieć? Milion? Miliard? Czy istniały jakieś prawa ogólne, z których można wyprowadzić te banalne, jako naturalne następstwo? Skąd mógł wiedzieć? Pogrążony w myślach, przez chwilę prawie zapomniał o dokuczliwym wietrze. Clowzia jednak zdążyła już zmarznąć i wzdrygnęła się. - Jak tu paskudnie. Znacznie lepiej jest pod kopułą. - Czy jesteś Trantorką? - spytał Seldon. - Tak. Seldon przypomniał sobie, jak Randa od niechcenia podsumował Trantorczyków jako ludzi cierpiących na lęk przestrzeni. - Czy nie przeszkadza ci przebywanie tutaj? - zapytał. - Nienawidzę tego - odparła Clowzia. - Ale chcę uzyskać stopień, specjalność i pozycję społeczną, a doktor Leggen mówi, że nie mogę tego zdobyć bez pewnej praktyki w terenie. Więc muszę tu przyjeżdżać, choć nienawidzę tego, zwłaszcza kiedy jest tak zimno. Nawiasem mówiąc, pewnie byś nie uwierzył, gdybym ci powiedziała, że na tych kopułach coś rośnie. - A rośnie? Spojrzał ostro na Clowzię, podejrzewając, że chce z niego zrobić głupca. Wyglądała zupełnie niewinnie, ale nie miał całkowitej pewności, czy był to efekt czystych intencji, czy też dziecinnego wyrazu twarzy. - Och, jasne. Nawet tutaj, kiedy jest cieplej. Widzisz tę glebę? Jak powiedziałam, wymiatamy ją stąd, bo przeszkadza nam w pracy, ale w innych miejscach, szczególnie tam gdzie kopuły się schodzą, tworzy głęboką warstwę. Na tej glebie wyrasta roślinność. - Ale skąd pochodzi ta gleba? - Kiedy kopuły zakrywały tylko część planety, wiatr po trochu osadził na nich glebę. Potem, kiedy Trantor był już całkiem przykryty, a poziomy mieszkalne drążono coraz głębiej, część wykopanej ziemi rozprowadzono na powierzchni kopuł. - Chyba kopuły zawaliłyby się pod ciężarem. - Wcale nie. Kopuły są bardzo mocne i prawie wszędzie podparte. Chodziło o to, zgodnie z książkofilmem, który obejrzałam, 104

że był zamiar uprawy zbóż na Górnej Stronie, ale okazało się, że znacznie praktyczniej jest to robić pod kopułami. Drożdże i glony też można było uprawiać pod kopułami, więc postanowiono pozwolić Górnej Stronie rosnąć na dziko. Na Górnej Stronie są też zwierzęta: motyle, pszczoły, myszy, króliki. Mnóstwo. - Czy korzenie roślin nie zniszczą kopuł? - Nie dokonały tego w ciągu tysięcy lat. Kopuły są tak impregnowane, że z łatwością odpierają korzenie. Rośnie tu przede wszystkim trawa, ale są też drzewa. Mógłbyś to zobaczyć, gdyby była ciepła pora, lub gdybyśmy poszli dalej na południc, albo z pokładu statku kosmicznego lecącego nisko nad kopułami. - Popatrzyła na niego z ukosa. - Czy widziałeś Trantor przy lądowaniu? - Nie, Clowzio, muszę przyznać, że nie widziałem. Położenie hiperstatku w czasie lotu nie pozwalało na takie obserwacje. Czy ty widziałaś kiedyś Trantora z kosmosu? Uśmiechnęła się blado. - Nigdy nie byłam w kosmosie. Seldon rozejrzał się. Wszędzie szarość. - Nie mogę w to uwierzyć - powiedział. - Znaczy, w roślinność na Górnej Stronie. - Jednak to prawda. Słyszałam, jak ludzie - obcoświatowcy tacy jak ty, którzy widzieli Trantor z kosmosu - mówili, że planeta jest zupełnie zielona jak trawnik. Niedaleko stąd rośnie lasek. Sama go widziałam. Składa się z wiecznie zielonych drzew, które mają do sześciu metrów wysokości. - Gdzie? - Stąd nie można go zobaczyć. Jest po drugiej stronie którejś z kopuł. Wołanie brzmiało niewyraźnie (Seldon uświadomił sobie, że podczas rozmowy szli przed siebie i oddalili się znacznie od grupy meteorologów). - Clowzio! Wracaj tu! Potrzebujemy cię! - Aha. Idę - zawołała Clowzia. - Przepraszam, doktorze Seldon, muszę iść. Pobiegła, stawiając lekkie kroki pomimo grubych, ocieplanych 105

butów. Czy to była gra? Czy próbowała mu wcisnąć dla żartu jakieś nieprawdopodobne historie? Takie rzeczy są możliwe zawsze i wszędzie. Pozory uczciwości też mogą być mylące - dobrzy blagierzy celowo doskonalą się w zachowaniu właśnie takich pozorów. A więc czy mogły być sześciometrowe drzewa na Górnej Stronie? Niewiele myśląc Seldon ruszył w kierunku najwyższej kopuły na horyzoncie. Machał ramionami, próbując się rozgrzać, ale nogi marzły mu coraz bardziej. Clowzia nie powiedziała, w którym kierunku ma iść, aby znaleźć drzewa, mogła to zrobić, ale nie zdążyła. Dlaczego? Oczywiście, zawołano ją. Kopuły były raczej szerokie niż wysokie, dzięki czemu wędrówka nie była zbyt męcząca, ale minęło sporo czasu, zanim dotarł na szczyt. W końcu mógł zobaczyć drugą stronę kopuły, na którą się wspiął. Spojrzał za siebie, aby się upewnić, czy nadal widzi meteorologów i ich przyrządy. Znajdowali się w znacznej odległości, ale nadal widział ich dość wyraźnie. To dobrze. Nie dostrzegł żadnego lasku, żadnych drzew, ale było tam wgłębienie, które wiło się pomiędzy dwiema kopułami. Wzdłuż obu boków tej bruzdy warstwa gleby była grubsza i gdzieniegdzie widniały zielone plamy czegoś, co mogło być mchem. Jeśli podąży tą bruzdą i jeśli będzie się ona obniżać, może dotrzeć do tak grubej warstwy gleby, by mogły rosnąć na niej drzewa. Obejrzał się, aby utrwalić w pamięci punkty orientacyjne, ale za nim były tylko jednakowo wyglądające kopuły. To sprawiło, że zawahał się, a słowa Dors przestrzegające przed zagubieniem - wtedy przesadnie ostrożne, nabrały teraz zupełnie realnego sensu. Mimo to, wydawało mu się jasne, że bruzda była pewnego rodzaju drogą. Jeśli podaży nią dalej nie będzie miał kłopotu z powrotem - wystarczy, że zmieni kierunek marszu na przeciwny. Ruszył wytyczoną trasą, podążając łagodnie skręcającą bruzdą w dół. Nad nim rozlegał się stłumiony, dudniący odgłos, ale Seldon w ogóle się nad nim nie zastanawiał. Zdecydował, że chce zobaczyć drzewa i tylko to go w tym momencie absorbowało. Mech zgęstniał i rozpościerał się jak dywan, tu i ówdzie 106

wyrastały kępy trawy. Miał jasnozielony kolor i Seldonowi przyszło do głowy, że na posępnej, zachmurzonej planecie prawdopodobnie pada obfity deszcz. Bruzda nadal się zakrzywiała i tuż nad kolejną kopułą Seldon dostrzegł ciemną plamę na tle szarego nieba. Wiedział już, że znalazł drzewa. Wtedy, przestając koncentrować się wyłącznie na wypatrywaniu drzew, zwrócił uwagę na dudnienie, które wcześniej słyszał i pomyślał, że to odgłos jakichś maszyn. Teraz rozważył tę myśl: Czy to był rzeczywiście odgłos maszyn? - Czemu nie? Stał na jednej z niezliczonych kopuł, które pokrywały setki milionów kilometrów kwadratowych świata-miasta. Pod tymi kopułami musiały pracować najróżniejsze maszyny - na przykład silniki wentylacyjne. Być może ich dźwięk wyróżniał się na tle pomieszanych i przez to niesłyszalnych odgłosów świata-miasta. Tyle tylko, że ten odgłos nie dochodził spod kopuł. Seldon podniósł wzrok na ponure niebo, ale nie dostrzegał tam niczego niezwykłego. Nadal przebiegał uważnie wzrokiem po niebie i wtedy, w oddali... Zauważył małą, ciemną plamkę uwydatniającą się na tle szarości. I cokolwiek to było, wydawało się, że porusza się w różne strony, jak gdyby ustalając swoje położenie. Nim dokładnie obejrzał to coś chmury znów je zasłoniły. I wtedy, nie wiadomo dlaczego, Seldon pomyślał: Ścigają mnie. Zanim zdążył zastanowić się, co ma robić, wiedziony instynktem odruchowo próbował znaleźć kryjówkę. Pobiegł rozpaczliwie wzdłuż bruzdy w kierunku drzew i, chcąc do nich szybko dotrzeć, skręcił w lewo przemierzając niską kopułę, po czym popędził dalej, depcząc po drodze brązowe, uschnięte zarośla przypominające paprocie, z kolczastymi gałązkami, na których rosły jaskrawo czerwone jagody. 24. Seldon dyszał kurczowo ściskając pień drzewa. Wypatrywał ponownego ukazania się obiektu latającego, by móc w odpowiedniej chwili wycofać się i ukryć po przeciwnej stronie pnia (jak wiewiórka). Było zimne, miało szorstką korę, nie zapewniało żadnej wygody - ale dawało schronienie. To mogło oczywiście nie wystarczyć, jeśli poszukiwano go za pomocą urządzenia termolokacyjncgo, ale z 107

drugiej strony, zimny pień mógł nieco zmienić temperaturę jego ciała. Miał pod stopami mocno ubitą ziemię. Nawet w tym dramatycznym momencie nie mógł się powstrzymać od rozważań, jaką grubość może mieć gleba, ile czasu zabrało jej nagromadzenie się, ile kopuł w cieplejszych obszarach Trantora nosi lasy na swoim grzbiecie, i czy występowanie drzew jest zawsze ograniczone do bruzd pomiędzy kopułami, podczas gdy w wyższych rejonach rośnie mech, trawa i inne niskie rośliny. Znów go zobaczył. Nie byt to hiperstatek, nawet nie zwykły odrzutowiec powietrzny, lecz krążownik odrzutowy. Seldon widział słabą poświatę smug jonów wydobywających się przy wierzchołkach sześciokątnej dyszy, neutralizującej przyciąganie grawitacyjne i pozwalającej skrzydłom utrzymać go w powietrzu jak dużego, bujającego ptaka. Ten pojazd, który mógł krążyć i badać planetarny teren. Seldona uratowały chmury. Nawet jeśli używali urządzeń termolokacyjnych, mogli widzieć tylko, że pod nimi są ludzie. Krążownik odrzutowy musiałby przedrzeć się przez grubą warstwę chmur, zanim opuściłby się na tyle nisko, żeby załoga mogła się upewnić, ilu ludzi jest na dole i czy któryś z nich jest tą konkretną, poszukiwaną osobą. Krążownik znajdował się teraz bliżej, ale przed Seldonem też się nie mógł ukryć. Zdradzało go dudnienie silnika, a nie mogli go wyłączyć, dopóki chcieli kontynuować poszukiwania. Seldon znał krążowniki odrzutowe, gdyż na Helikonie i innych otwartych światach, nad którymi niebo przejaśniało się od czasu do czasu, były powszechnie używane, wiele z nich znajdowało się też w prywatnych rękach. Jakie zastosowanie mogły mieć krążowniki odrzutowe na Trantorze, gdzie wszyscy ludzie tkwili pod kopułami, a niskie pułapy chmur wciąż utrzymywały się nad powierzchnią planety? Czy nie były to czasem rządowe pojazdy, których przeznaczeniem było wyłapywanie poszukiwanych osób. Czemu nie? Siły rządowe nie mogły wkroczyć na teren Uniwersytetu, ale być może Seldon już nie był na tym terenie. Znajdował się na powierzchni kopuł, 108

prawdopodobnie poza zasięgiem jurysdykcji każdego rządu lokalnego. Pojazd imperialny mógł mieć wszelkie prawo, aby wylądować na którejkolwiek z kopuł i przesłuchać albo zatrzymać znalezioną tam osobę. Hummin nie ostrzegł go przed tym, ale być może po prostu nie pomyślał, żeby to zrobić. Krążownik zbliżał się, węsząc jak ślepa bestia poszukująca po omacku swej zdobyczy. Czy przyjdzie im do głowy, żeby przeszukiwać te drzewa? Czy wylądują i wyślą kilku uzbrojonych żołnierzy, aby przetrząsnęli lasek? Jeśli tak, to cóż mógł zrobić? Był nieuzbrojony i mimo dużej sprawności fizycznej nie miał żadnych szans wobec broni, jaką tamci mogli dysponować. Krążownik nie próbował wylądować. Albo przeoczyli znaczenie drzew... Albo... Nagle uderzyła go nowa myśl. A co, jeśli to wcale nie jest statek pościgowy? Może to tylko część badań meteorologicznych? Z pewnością meteorologowie chcieliby zbadać górne warstwy atmosfery. Czy jest głupcem, że się chowa przed nimi? Niebo pociemniało, chmury były coraz gęstsze - prawdopodobnie zapadała noc. Było bardzo zimno, a zrobi się jeszcze zimnej. Czy miał tu zostać i marznąć tylko dlatego, że pojawił się na niebie zupełnie nieszkodliwy krążownik odrzutowy i obudził w Seldonie paranoiczny lęk, jakiego nigdy dotąd nie odczuwał? Zapragnął nagle wyjść z lasku i wrócić do stacji meteorologicznej. To niemożliwe, aby Demerzel człowiek, którego Hummin tak bardzo się bał - wiedział, że w tym konkretnym czasie Seldon znajduje się na Górnej Stronie i łatwo go będzie złapać. Przez chwilę wniosek ten wydawał mu się rozsądny, toteż, drżąc z zimna, wyszedł zza drzewa. Natychmiast potruchtał jednak z powrotem, bo pojazd ukazał się ponownie, jeszcze bliżej niż przedtem. Seldon nie zauważył, żeby na krążowniku działo się coś, co przypominałoby czynności meteorologiczne. Nie dokonywano żadnych pomiarów ani prób. Czy Seldon dostrzegłby takie czynności, gdyby je rzeczywiście 109

wykonywano? Nie znał dokładnie rodzaju przyrządów na pokładzie krążownika, ani zasady ich działania. Gdyby przeprowadzano badania meteorologiczne, nie byłby w stanie tego rozpoznać. Mimo to, czy mógł ryzykować wyjście na otwartą przestrzeń? A jeżeli Demerzel wiedział o jego obecności na Górnej Stronie, po prostu dlatego, że agent działający na terenie Uniwersytetu zameldował mu o tym? Lisung Randa, ten uśmiechnięty, mały Mieszkaniec Wschodu zaproponował, aby Seldon pojechał na Górną Stronę. Obstawał przy tym dość usilnie, choć propozycja nie wyniknęła naturalnie z rozmowy. Czy istniała możliwość, że był agentem rządowym i uprzedził Demerzela? Z kolei był Leggen, który dał mu sweter. Sweter przydał się, ale dlaczego Leggen nie powiedział mu wcześniej, że będzie go potrzebował, tak aby sam mógł go sobie załatwić? Czy w tym, w którym miał na sobie, było coś niezwykłego? Miał jednolity kolor fioletowy, podczas gdy swetry wszystkich pozostałych osób zgodnie z trantorską modą mieniły się jaskrawymi barwami. Każdy spoglądający z pewnej wysokości dostrzegłby ruchomą, ciemną plamę pomiędzy innymi, które były kolorowe, i od razu by wiedział, na kogo ma zwrócić uwagę. A Clowzia? Przyjechała na Górną Stronę rzekomo po to, aby uczyć się meteorologii i pomóc meteorologom. Czy to możliwe, że zajęła go rozmową tylko po to, żeby odciągnąć go od innych i wyizolować, tak aby z łatwością dał się złapać? Jeśli już o to chodzi, to co z Dors Venabili? Wiedziała, że jedzie na Górną Stronę. Nie zapobiegła temu. Mogła pojechać razem z nim, ale była akurat zajęta. To był spisek. To na pewno był spisek. Teraz Seldon ostatecznie utwierdził się w tym przekonaniu i już więcej nie myślał o wyjściu z kryjówki, którą znalazł wśród drzew. (Stopy miał jak bryły lodu i wydawało mu się, że zupełnie ich nie czuje). Czy krążownik nigdy nie odleci? W tym samym momencie silnik zadudnił mocniej i krążownik wzniósł się w chmury, po czym zniknął. Seldon czujny na najmniejszy odgłos, nasłuchiwał uważnie, 110

chcąc upewnić się, czy krążownik w końcu odleciał. A potem, kiedy miał już pewność, że pojazdu nie ma, zastanawiał się, czy to nie podstęp mający na celu wywabienie go z kryjówki. Długo jeszcze nie ruszał się z miejsca. Zapadł zmrok, a każda minuta wlokła się w nieskończoność. Aż wreszcie, kiedy poczuł, że musi opuścić kryjówkę, bo inaczej zmarznie, wyszedł zza drzewa i ruszył ostrożnie zostawiając za sobą lasek dający schronienie. Panowała przecież całkowita ciemność. Nie mogli go odkryć, chyba że za pomocą urządzenia tcrmolokacyjnego, ale wtedy, usłyszałby powrót krążownika. Czekał tuż przed linią drzew, odliczając w duchu, gotów ponownie skryć się w lasku na najmniejszy odgłos choć nie miał pojęcia co to by mu dało, gdyby go rozpoznano. Rozejrzał się. Jeśli zdoła znaleźć meteorologów, na pewno będą mieli sztuczne światło. Nadal mógł rozpoznać otoczenie, ale za kwadrans, najwyżej pół godziny, nie rozpozna. Bez światła i przy całkowitym zachmurzeniu pogrąży się w zupełnej ciemności. Zrozpaczony tą perspektywą Seldon uświadomił sobie, że będzie musiał jak najszybciej odnaleźć powrotną drogę do bruzdy, która go tu doprowadziła, i wrócić po swoich śladach. Objął się ramionami, aby nie tracić ciepła i ruszył w kierunku, który wydał mu się właściwy. Oczywiście, mogła być więcej niż jedna bruzda wiodąca od lasku, ale natknął się znowu na suche krzaki z jagodami, które zwróciły jego uwagę w ciągu dnia, zanim dotarł do lasu. Nie mógł zwlekać. Musiał założyć, że się nie myli. Szedł wyznaczoną drogą tak szybko, jak tylko mógł, coraz mniej widząc przed sobą. Nie pozostanie przecież w zagłębieniu na zawsze! Pokonał wzniesienie, które wydawało mu się największą kopułą w zasięgu wzroku i znalazł bruzdę przecinającą prostopadle jego dotychczasową trasę. Uznał, że powinien teraz skręcić w prawo, potem ostro w lewo, aby w ten sposób trafić na siatkę prowadzącą wprost do kopuły meteorologów. Seldon skręcił w lewo i uniósłszy głowę, ledwie rozpoznał zarys kopuły na tle ciemnego nieba. To musi być ta! A może to tylko złudne nadzieje? 111

Nie miał innego wyboru, musiał przyjąć, że się nie myli. Kierując się w stronę szczytu, ruszył przed siebie tak szybko jak tylko potrafił. Zbliżając się do kopuły przybierającej coraz większe kształty, coraz trudniej mu było rozpoznać jej zarys. Jeśli się nie mylił, wkrótce będzie się wspinał łagodnym stokiem, aż do szczytu, a stamtąd spojrzy na drugą stronę i może dostrzeże światła meteorologów. W atramentowej czerni nie potrafił dostrzec niczego na swojej drodze. Żałując, że nie ma przynajmniej kilku gwiazd, rozświetlających tę ciemność, zastanawiał się, czy takie właśnie są odczucia ślepca. Wyciągnął przed siebie ręce i poruszał nimi, jak gdyby były czułkami. Z minuty na minutę robiło się zimniej toteż Seldon przystawał od czasu do czasu, aby rozgrzać ręce chuchaniem albo wsunąć je na chwilę pod pachy. Żałował, że nie może zrobić tego samego ze stopami. Gdyby w tej chwili zaczęło padać - pomyślał - to pewnie sypnąłby śnieg albo, co gorsza, deszcz ze śniegiem. Dalej... Naprzód. To jedyna rzecz, którą mógł zrobić. W końcu wydało mu się, że zaczyna schodzić w dół. To mogło być albo złudzenie, albo rzeczywiście osiągnął szczyt kopuły. Zatrzymał się. Jeżeli wszedł na szczyt, powinien dostrzec światła stacji meteorologicznej. Wszystko wokoło kryła jednak ciemność, nie rozświetlona choćby najsłabszym światełkiem. Zamknął oczy, jakby po to, aby je przyzwyczaić do ciemności, a potem znów je otworzył w nadziei, że cokolwiek dostrzeże. Bez względu na to czy oczy miał zamknięte, czy otwarte widział tyle samo. Być może Leggen i pozostali już poszli, zabrali ze sobą swoje światła i wyłączyli oświetlenie. Może Seldon wspiął się na niewłaściwą kopułę lub patrzył w złą stronę. Może poszedł niedobrą drogą i całkowicie pomylił kierunki. Co powinien zrobić? Jeżeli patrzył w niewłaściwym kierunku, istniała szansa, że światło będzie widoczne po prawej lub lewej stronie - niczego tam nie dostrzegł. Jeżeli nawet wybrał niewłaściwą drogę, nie mógł teraz wrócić do lasku i szukać innej. Jego jedyna szansa leżała w założeniu, że patrzy we właściwym kierunku i że stacja meteorologiczna znajduje 112

się przed nim, lecz meteorologowie odeszli i pozostawili ją w ciemności. Trzeba zatem iść naprzód. Szanse powodzenia były niewielkie, ale Seldon nie miał innego wyboru. Ocenił, że kiedy niespiesznie szedł tędy z Clowzią, pół godziny zabrało im przejście od stacji meteorologicznej do szczytu kopuły. Teraz, w całkowitej ciemności, nie mógł poruszać się szybciej. Szedł z trudem. Dobrze byłoby znać godzinę - pomyślał. Miał na ręce czasomierz, ale w ciemności... Zatrzymał się. Jego trantorski czasomierz podawał Standardowy Czas Galaktyczny (tak jak wszystkie czasomierze), a także trantorski czas lokalny. Przecież wyświetlacz powinien fosforyzować w ciemności - pomyślał. Z obawą spojrzał na swój czasomierz a potem dotknął przycisku wyświetlacza. Zamigotał słabo i pokazał, że jest 18:47. Seldon wiedział, że tak ciemno może być o tej porze tylko zimą. Ale jak dawno jest po przesileniu? Jak długo trwa trantorski rok? Jak daleko on sam znajduje się od równika? Nie potrafił teraz odpowiedzieć na żadne z tych pytań, ale liczyło się to, że w ciemności pojawiła się iskra światła. Nie czuł się już jak ślepiec! Wątły blask czasomierza znów obudził w nim nadzieję. Nastrój Seldona poprawił się. Pójdzie dalej w kierunku, który obrał. Będzie szedł przez pół godziny. Jeśli na nic nie natrafi, przedłuży marsz o pięć minut - nie więcej - tylko pięć minut. Jeśli nadal na nic nie natrafi, zatrzyma się i pomyśli. To jednak nastąpi za trzydzieści pięć minut. Do tego czasu skoncentruje się tylko na tym, aby iść i zmusić się do wydzielania jak największej ilości ciepła. (Poruszył energicznie palcami w butach. Nadal je czuł). Mozolnie szedł naprzód przez wyznaczone pół godziny. Przystanął, po czym z wahaniem szedł jeszcze przez pięć minut. Teraz musiał podjąć decyzję. Na nic nie natrafił. Mógł być nie wiadomo gdzie, w dużej odległości od jakiegokolwiek wejścia do kopuły. Z drugiej strony, mógł stać tuż przed stacją meteorologiczną. I co teraz? Czy wołanie o pomoc miało sens? Nie było słychać nic z wyjątkiem poświstywania wiatru. Jeśli nawet wśród roślinności na 113

kopułach żyły jakieś zwierzęta, nie wydawały teraz żadnych odgłosów. Wiatr mroził go dalej. Być może powinien był krzyczeć przez całą drogę. Dźwięk mógł się nieść na dużą odległość w zimnym powietrzu. Ale czy znalazłby się ktoś, kto by go usłyszał? Czy jego głos dotarłby pod kopuły? Może były tam jakieś przyrządy do wykrywania głosu lub ruchu na górze? Czy wewnątrz nie było czasem wartowników? To absurd. Usłyszeliby przecież jego kroki. Mimo to... - Na pomoc! Na pomoc! Czy ktoś słyszy? Jego krzyk był zduszony, jakby niepewny. Wydawało mu się, że to głupio tak krzyczeć w ogromną, czarną przestrzeń. Z drugiej strony, jeszcze głupiej było się wahać w takiej sytuacji. Ogarnęła go panika. Wziął głęboki oddech i krzyknął tak długo i głośno jak tylko potrafił. Kolejny oddech i kolejny krzyk. I kolejny. Przerwał pozbawiony tchu, rozglądając się na wszystkie strony, choć i tak nie można było nic zobaczyć. Nie mógł nawet wychwycić echa. Nie pozostawało do zrobienia nic, jak tylko zaczekać na świt. Ale czy długo trwa noc o tej porze roku? Czy nie zrobi się jeszcze chłodniej? Poczuł na twarzy ledwo wyczuwalne, zimne ukłucie. A po pewnym czasie następne. W ciemności przypominającej smołę padał niewidoczny deszcz ze śniegiem. I nie było sposobu na znalezienie schronienia. Lepiej by było - pomyślał - gdyby tamten krążownik odrzutowy mnie zobaczył. Być może byłbym teraz więźniem, ale przynajmniej byłoby mi ciepło i wygodnie. Gdyby zaś Hummin nie wtrącał się do mojego życia, już dawno mógłbym być z powrotem na Helikonie. Pod nadzorem, ale w cieple i wygodzie. W tej chwili ciepło i wygoda to było wszystko, czego pragnął. Nie pozostawało mu nic innego, jak tylko czekać. Skulił się na ziemi, powtarzając sobie, że musi bronić się przed zaśnięciem. Zsunął buty i roztarł lodowate stopy, po czym szybko włożył buty z powrotem. Wiedział, że będzie musiał powtarzać tę czynność przez cały czas, a także rozgrzewać uszy i ręce, aby pobudzić krążenie. Przede wszystkim jednak nie wolno mu pozwolić sobie na zaśnięcie. To by oznaczało pewną śmierć. Kiedy już postanowił, jak powinien się zachowywać, oczy zamknęły mu się same i zasnął. Padał deszcz ze 114

śniegiem.

115

6 Ratunek LEGGEN, JENARR – (...) Jednak jego wkład do meteorologii, choć znaczny, blednie przy tym, co od tamtej pory znane jest jako Spór Leggena. To, że swoimi działaniami zagroził społeczeństwu Seldona, jest niepodważalne, ale spory trwają – i zawsze trwały – co do tego, czy te działania były wynikiem niezamierzonych okoliczności, czy częścią celowego spisku. Namiętności powstały po obu stronach i nawet najbardziej drobiazgowe badania nie doprowadziły do zdecydowanych wniosków. Jednak powstałe podejrzenia pomogły zniszczyć karierę Leggena i jego prywatne życie w następnych latach(...) Encyklopedia Galaktyczna 25. Dors Venabili dotarła do Jenarra Leggena jeszcze przed zachodem słońca. Przywitała się z nim z pewnym zaniepokojeniem w głosie. Leggen chrząknął i skinął zdawkowo głową. - No i jak on się zachowywał? - zapytała niecierpliwie. Leggen, który był zajęty wprowadzaniem danych do komputera, zapytał: - Kogo masz na myśli? - Mojego studenta z biblioteki, Hariego. Doktora Hariego Seldona, który z tobą pojechał. Powiedz, czy w czymś ci pomógł? Leggen zdjął ręce z klawiatury komputera i obrócił się na krześle do Dors. - Ten facet z Helikona? W ogóle się nie przydał, zresztą nie wykazał ani krzty zainteresowania. To jakiś dziwak, bo się rozglądał, chociaż nie było na co patrzeć. Dlaczego chciałaś, żeby tam jechał? - To nie był mój pomysł, tylko jego, sam tego chciał. Ja też nie rozumiem, dlaczego tak się tym zainteresował. Gdzie on teraz jest? Leggen wzruszył ramionami. - Skąd mam wiedzieć? Gdzieś tu się kręci. - Nie powiedział, dokąd idzie, kiedy zjechaliście razem? - Nie zjechał z nami. Mówiłem ci, że nie był zainteresowany. 116

- A więc kiedy zjechał? - Nie wiem, nie miałem czasu go obserwować, bo było mnóstwo pracy. Jakieś dwa dni temu musiała być wichura lub ulewa, której nikt się nie spodziewał. Na podstawie tego, co wykazały nasze przyrządy nie możemy sensownie wyjaśnić faktu, że słońce, którego się spodziewaliśmy, nie pojawiło się. Teraz usiłuję to wszystko przeanalizować, a ty mi przeszkadzasz. - To znaczy, że nie widziałeś jak zjeżdżał windą? - Posłuchaj. Nie zawracałem sobie nim głowy. Ten idiota źle się ubrał i byłem pewien, że zmarznie przed upływem pół godziny. Dałem mu sweter, ale musiało mu być zimno w nogi. Zostawiłem więc windę otwartą specjalnie dla niego i wytłumaczyłem mu, jak z niej korzystać. Wyjaśniłem, że po zwiezieniu go na dół, winda powróci automatycznie. To było banalnie proste i jestem pewien, że sobie poradził i zjechał. - Ale nie wiesz dokładnie, kiedy? - Nie, nie wiem. Mówiłem ci przecież, że byłem zajęty. Na pewno go tam nie było, kiedy odchodziliśmy, a zapadał już zmierzch i zbierało się na deszcz, więc pewnie wcześniej zjechał. - Może ktoś inny widział jak zjeżdża? - Nie wiem, może Clowzia, bo była z nim przez jakiś czas. Zapytaj ją. Clowzia brała właśnie gorący prysznic w swojej kwaterze, kiedy zjawiła się Dors. - Ależ tam było zimno - powiedziała. - Czy byłaś z Harim Seldonem na Górnej Stronie? - spytała Dors. - Tak, przez jakiś czas byłam - odparła Clowzia. - Chciał sobie pospacerować i zbadać tamtejszą roślinność. Wygląda na bystrego faceta, Dors. Wszystkim się interesował, o wszystko pytał, więc wyjaśniłam mu tyle, ile potrafiłam, dopóki Leggen mnie nie zawołał. Był w jednym z tych swoich nastrojów z serii „dam ci popalić". Pogoda była kiepska i... - A więc nie widziałaś, jak Hari zjeżdża windą? - przerwała jej Dors. - Już go nie widziałam po tym, jak Leggen mnie zawołał. Ale 117

musi być już na dole, bo nie było go na górze, kiedy odchodziliśmy. - Nic mogę go nigdzie znaleźć. Clowzia zaniepokoiła się. - Jak to? Musi tu gdzieś być. - Nie, nie musi - zaprzeczyła Dors, coraz bardziej zaniepokojona - A jeżeli nadal jest na górze? - To niemożliwe. Przecież rozejrzeliśmy się za nim przed odejściem. Leggen wytłumaczył mu, jak zjechać windą, a ponieważ on nie miał odpowiedniego ubrania i pogoda była paskudna, poradził mu, żeby na nas nie czekał, jeśli zmarznie. Pewnie zrobiło mu się zimno i zjechał. - Ale nikt tego nie widział. Może coś mu się tam stało? - Na pewno nie, czuł się przecież świetnie, poza tym, że musiało mu być zimno. Dors była teraz już mocno zaniepokojona. - On nadal może tam być. Czy nie powinnyśmy tego sprawdzić? - Mówiłam ci, że rozglądaliśmy się - powiedziała nerwowo Clowzia. - Było jeszcze jasno i nie widzieliśmy go nigdzie. - Tak czy owak, sprawdźmy. - Przecież ja nie mogę cię tam zawieźć. Jestem tylko praktykantką i nie znam kombinacji do wyjścia z kopuły na Górną Stronę. Musisz poprosić doktora Leggena. 26. Dors Venabili wiedziała, że Leggen nie pojedzie teraz z własnej woli na Górną Stronę. Trzeba go będzie zmusić. Sprawdziła jeszcze raz bibliotekę i restauracje, a następnie zadzwoniła do pokoju Seldona. W końcu pojechała na górę i nacisnęła sygnał przy drzwiach, a kiedy nikt nie odpowiedział, kazała kierownikowi piętra otworzyć drzwi. Seldona nie było w pokoju. Wypytała kilka osób, które w ciągu ostatnich tygodni go poznały, ale nikt go nie widział. Pozostało zatem zmusić Leggena, żeby ją zabrał na Górną Stronę. Ale zapadła już noc. Leggen sprzeciwi się energicznie, a nie ma czasu na spory, jeśli Hari Seldon tkwi tam uwięziony w środku mroźnej nocy w marznącym deszczu. 118

Coś zaświtało jej w głowie i Dors popędziła do małego komputera Uniwersyteckiego, który rejestrował na bieżąco poczynania studentów, profesorów i kadry technicznej. Przebiegła palcami po klawiaturze i znalazła to, czego szukała. Wszyscy trzej byli w innej części miasteczka. Wypisała formalności na przejazd małym wózkiem ślizgowym i odnalazła to miejsce, którego szukała. Przynajmniej jeden z nich musi być osiągalny. Szczęście jej dopisywało. Pierwsze drzwi, przy których zasygnalizowała swoją obecność, odpowiedziały światełkiem pytającym i Dors wsunęła swój numer identyfikacyjny, który był dowodem jej przynależności do wydziału. W drzwiach ukazał się jakiś pulchny mężczyzna w średnim wieku. Najwyraźniej mył się, bo ciemno blond włosy miał potargane i był rozebrany do pasa. - Przepraszam - powiedział. - Zastała mnie pani w niekorzystnym momencie. W czym mogę pani pomóc, doktor Venabili? - Rogen Benastra, Główny Sejsmolog to pan, prawda? powiedziała nieco bez tchu. - Tak. - Chodzi o nagły wypadek. Muszę zobaczyć zapis sejsmologiczny Górnej Strony na przestrzeni kilku ostatnich godzin. Benastra wpatrywał się w nią. - Dlaczego? Wiedziałbym, gdyby coś się wydarzyło. Poinformowałby nas sejsmograf. - Nie chodzi o uderzenie meteorytu. - Wiem, bo nie potrzebujemy do tego sejsmografu. Chodzi o żwir i bardzo drobne pęknięcia, ale nic dzisiaj nie zarejestrowano. - Nie to mam na myśli. Proszę, niech mnie pan zabierze do sejsmografu i odczyta mi zapis. To sprawa życia lub śmierci. - Jestem umówiony... - Powiedziałam: życia lub śmierci - i mówię serio. - Nie rozumiem... - zaczął Benastra, ale urwał pod groźnym spojrzeniem Dors. Wytarł twarz, zostawił krótką notatkę w przekaźniku wiadomości i z trudem nałożył koszulę. 119

Dors tak przynaglała, że przebiegli całą drogę do małego przysadzistego Budynku Sejsmologicznego. Dors, która nie miała najmniejszego pojęcia o sejsmologii, zapytała: - Dokąd jedziemy? Na dół? - Pod zamieszkane poziomy. Sejsmograf musi być przecież przymocowany do podłoża skalnego i odsunięty od stałej wrzawy i drgań poziomów miejskich. - Ale czy z takiej głębokości można odczytać co się dzieje na Górnej Stronie? - Sejsmograf jest połączony za pomocą kabli z kompletem przetworników nacisku rozmieszczonych na całej grubości kopuły. Uderzenie ziarna żwiru spowoduje, że wskaźnik podskoczy na ekranie. Możemy też wykryć spłaszczający efekt wywierany przez silny wiatr na kopułę. Możemy... - Tak, tak - przerwała niecierpliwie Dors. Nie było czasu na wykład o zaletach i subtelnościach przyrządów. -Czy można wykryć ludzkie kroki? - Ludzkie kroki? - Benastra wyglądał na zakłopotanego. - To mało prawdopodobne na Górnej Stronie. - Oczywiście, że tak. Dziś po południu na Górnej Stronie była grupa meteorologów. - No cóż, kroki byłyby chyba ledwo zauważalne. - Dałyby się zauważyć, gdyby się dość starannie przyjrzeć, i właśnie chcę, aby pan to zrobił. Stanowczy ton rozkazu w jej głosie mógł wywołać niechęć, ale nawet jeśli Benastra ją poczuł, nic nie powiedział. Dotknął kontaktu i ekran komputera gwałtownie ożył. Na skraju prawej części środkowej znajdowała się obszerna plama światła, z której wychodziła cienka, pozioma linia do lewego brzegu ekranu. Plama lekko pulsowała przypadkową, niepowtarzalną serią małych skoków, które przemieszczały się miarowo w lewą stronę. Dors patrzyła na to zjawisko jak zahipnotyzowana. - Nie może już być spokojniej - ocenił Benastra. - To, co pani widzi, to wynik zmieniającego się ciśnienia powietrza nad kopułami, 120

być może kropli deszczu, odległego furkotu maszyn. Tam nic nie ma. - W porządku, a kilka godzin temu? Niech pan sprawdzi zapis na przykład o piętnastej w dniu dzisiejszym. Na pewno jest taki. Benastra wprowadził odpowiednie dane i przez kilka sekund na ekranie komputera panował dziki chaos. Potem znów pojawiła się pozioma linia. - Nastawię czułość na maksimum - wymamrotał Benastra. Teraz pojawiły się znaczne skoki i kiedy chwiejnie podążały w lewą stronę, wyraźnie zmieniały swój wzór. - Co to jest? - spytała Dors. - Proszę mi powiedzieć. - Skoro pani mówi, że byli tam ludzie, sądzę, że to kroki przenoszenie ciężaru ciała, uderzenia butów. Nie wiem, czy bym się tego domyślił, gdyby mi pani nie powiedziała. Nazywamy to łagodnymi drganiami, które nie są związane z żadnym niebezpieczeństwem. - Czy potrafi pan określić ilość obecnych tam osób? - Z pewnością nie na podstawie obrazu. Widzi pani, otrzymujemy wypadkową wszystkich uderzeń. - W takim razie, czy komputer potrafi rozłożyć wypadkową na jej składowe? - Wątpię. Te skutki są minimalne i trzeba uwzględnić konieczne zakłócenia, stąd nie ufałbym wynikom. - Dobrze, niech pan teraz przesunie czas do przodu, aż wskazania kroków ustaną. Czy może pan go jakoś przewinąć szybko do przodu? - Jeśli to zrobię wszystko rozmaże się w prostą linię z niewielką mgiełką na górze i na dole. Mogę natomiast zrobić przesunięcia piętnastominutowe etapami i badać szybko zapis przed każdym następnym przesunięciem. - Dobrze. Proszę tak zrobić! Wpatrywali się w ekran w napięciu, aż Benastra powiedział: - Teraz tam nic nie ma. Widzi pani? Znów była linia, którą zakłócały jedynie maleńkie, nierówne skoki. - Kiedy ustały kroki? - Mniej więcej dwie godziny temu. - A czy wtedy było ich mniej niż na początku? 121

Benastra był lekko oburzony. - Tego nie potrafię powiedzieć i nie sądzę, aby najdokładniejsza analiza mogła to jednoznacznie określić. Dors zacisnęła usta, - Czy bada pan przetwornik - czy jak go tam pan nazywa - w pobliżu wyjścia meteorologicznego? - Tak, tam są zainstalowane przyrządy i w tym miejscu byli meteorologowie. - Po czym dodał z niedowierzaniem: - Czy chce pani, abym sprawdził inne w okolicy? - Nie. Proszę pozostać przy tym. Ale niech pan się posuwa do przodu w piętnastominutowych odstępach czasu. Jedna osoba mogła pozostać w tyle, a potem wracać w stronę przyrządów. Benastra pokręcił głową i mruknął coś pod nosem. Obraz na ekranie znów się przesunął i Dors nagle coś zauważyła: - Co to? - wskazała palcem. - Nie wiem, chyba zakłócenia. - Nie. Powtarza się z tą samą częstotliwością. Czy mogą to być kroki pojedynczej osoby? - Jasne, ale jest też kilkanaście innych możliwości. Na polecenie Dors Benastra popchnął obraz do przodu i odczekał, aż ustały drgania: - Czy te nierówności nie stają się coraz większe? - zapytała. - Możliwe. Możemy je zmierzyć. - Nie musimy, to widać. Kroki zbliżają się do przetwornika. Niech pan popchnie do przodu i zaobserwuje kiedy ustaną. Po chwili Benastra oznajmił: - Ustały dwadzieścia lub dwadzieścia pięć minut temu, jeżeli to w ogóle były kroki - dodał ostrożnie. - To na pewno kroki - powiedziała Dors tonem wykluczającym jakiekolwiek wątpliwości. - Tam na górze jest człowiek i podczas gdy my się tu zastanawiamy, on padł z wycieńczenia i zamarznie na śmierć. Więc niech pan przestanie się wahać i zadzwoni do Wydziału Meteorologii po Jenarra Leggena. Proszę powiedzieć, że to sprawa życia lub śmierci! Benastra czuł, że nie potrafi jej odmówić i teraz spełni już każde 122

żądanie tej dziwnej i porywczej kobiety. Przesłanie hologramu do Leggena na platformę komunikacyjną zabrało około trzech minut. Wyraźnie odciągnięto go od stołu z kolacją, bo w ręku trzymał serwetkę, a broda świeciła mu się od tłuszczu. Twarz miał wykrzywioną w gniewie. - „Sprawa życia lub śmierci?" O co tu chodzi? Kim pan jest? Wtedy dostrzegł Dors, która przybliżyła się do Benastry, żeby było ją widać na ekranie Jenarra. - To znowu ty. Po prostu mnie prześladujesz. - Nie - zaprzeczyła Dors. - Poradziłam się Rogena Benastry, który jest Głównym Sejsmologiem na Uniwersytecie. Sejsmograf pokazuje wyraźne kroki pojedynczej osoby, która nadal jest na Górnej Stronie. To mój student Hari Seldon, który pojechał tam pod twoją opieką, a teraz leży w nieprzytomnym odrętwieniu i może umrzeć. Dlatego natychmiast zabierzesz tam mnie i wszelki niezbędny sprzęt. Ostrzegam, że jeżeli tego nie zrobisz, pójdę do władz bezpieczeństwa Uniwersytetu - nawet do samego rektora, jeśli to będzie konieczne. Postawię na swoim i jeśli cokolwiek się stało Seldonowi, z powodu twojej opieszałości, dopilnuję, abyś został pociągnięty do odpowiedzialności za niedbalstwo, nieudolność wymyślę jeszcze inne powody - i doprowadzę do tego, że utracisz wszelką pozycję społeczną i usuną cię z życia akademickiego. A jeśli on nie żyje, to będzie się to nazywało zabójstwo wskutek niedbalstwa. Ostrzegałam cię, że on umiera. Jenarr zwrócił się do Benastry z wściekłością: - Czy pan odkrył... Ale Dors przerwała: - Powiedział mi, co odkrył, i powtórzyłam ci to. Nie pozwolę, abyś próbował go zastraszyć, żeby to odwołał. Decydujesz się iść natychmiast? - Czy choć przemknęło ci przez głowę, że możesz się mylić? zapytał Jenarr przez zaciśnięte szczęki. - Wiesz, co mogę ci zrobić, jeśli to jest złośliwy, fałszywy alarm? Ty też możesz utracić pozycję społeczną. - Ale nie będę odpowiadać za morderstwo - odparła Dors. 123

Jestem gotowa zaryzykować proces o złośliwe wyrządzenie szkody. A ty zaryzykujesz proces o morderstwo? Jenarr poczerwieniał, być może bardziej z powodu ustąpienia niż groźby. - Pójdę, ale nie będę miał dla ciebie żadnej litości, młoda kobieto, jeśli na koniec okaże się, że przez ostatnie trzy godziny twój student przebywał bezpiecznie wewnątrz kopuły. 27. Wszyscy troje pojechali windą, zachowując wrogie milczenie. Leggen nie skończył kolacji i pozostawił żonę w jadalni bez należytych wyjaśnień, a Benastra w ogóle nie zdążył nic zjeść i możliwe, że sprawił zawód jakiejś kobiecie, nie zdążywszy niczego wytłumaczyć. Dors Venabili była także głodna i wydawała się najbardziej spięta i nieszczęśliwa z całej trójki. Wiozła ze sobą koc termiczny i dwie lampy fotonowe. Kiedy dotarli do wejścia na Górną Stronę, Leggen zaciskając nerwowo szczęki, wsunął swój numer identyfikacyjny i otworzył drzwi. Zimny wiatr zaskoczył ich, gdyż nie byli odpowiednio ubrani, ale obaj mężczyźni nie zamierzali pozostawać tam długo. - Pada śnieg - stwierdziła Dors z wyraźnym napięciem. - Szybko topnieje - powiedział Leggen. - Temperatura jest nieco wyższa od punktu zamarzania i nie ma morderczego mrozu. - To zależy, jak długo się na nim przebywa, prawda? odparowała Dors. - A przemoknięcie na topniejącym śniegu nie należy do przyjemności. Leggen chrząknął i zaczął się rozglądać. - No i gdzie on jest? - Wpatrywał się ze złością w zupełną ciemność, którą jeszcze hardziej potęgowało światło padające z wejścia za jego plecami. - Doktorze Benastra - powiedziała Dors. - Proszę mi potrzymać koc. A pan niech przymknie drzwi, doktorze Leggen, ale tak, żeby ich nie zatrzasnąć. - Nie mają automatycznego zatrzasku. Czy pani ma nas za głupców? - Nawet jeśli nie mają, to można je zamknąć na klucz od 124

wewnątrz i pozostawić kogoś na zewnątrz kopuły bez możliwości wejścia do środka. - Jeśli ktoś jest na zewnątrz, to proszę mi go wskazać powiedział Leggen. - Musimy wszędzie sprawdzić. Dors uniosła ramiona z lampami fotonowymi na każdym nadgarstku. - Nie damy rady - wymamrotał bezgłośnie Benastra. Lampy zapłonęły, rzucając promienie we wszystkich kierunkach. Płatki śniegu migotały jak olbrzymi rój robaczków świętojańskich, co jeszcze bardziej utrudniało widoczność. - Kroki miarowo stawały się coraz głośniejsze - powiedziała Dors. - Musiał się zbliżać do przetwornika, ale gdzie on jest zainstalowany? - Nie mam bladego pojęcia - warknął Leggen. - To wykracza poza moją dziedzinę i zakres odpowiedzialności. - Doktorze Benastra? Odpowiedź Benastry była niepewna. - Naprawdę nie wiem. Szczerze mówiąc, nigdy przedtem tu nie byłem, zresztą przetwornik zainstalowano, zanim zacząłem pracować. Komputer wie, ale nigdy nic przyszło nam do głowy, żeby to sprawdzić. Zimno mi i nie rozumiem, na co mogę się tu przydać. - Będzie pan musiał tu pozostać przez pewien czas - powiedziała stanowczo Dors. - Proszę iść za mną, okrążymy wejście po zewnętrznej spirali. - Niewiele zobaczymy w śniegu - zaoponował Leggen. - Gdyby nie padał, to już byśmy go odnaleźli. W obecnej sytuacji to może trochę potrwać. Wytrzymamy. - Nie była jednak tego taka pewna, jakby się zdawało. Ruszyła, kołysząc ramionami, żeby światło ogarniało jak największy obszar i wytężając wzrok w poszukiwaniu ciemnej plamy na śniegu. Jednak to Benastra pierwszy coś zauważył i pobiegli wszyscy troje we wskazanym przez niego kierunku. Znaleźli go, skulonego i przemoczonego, jakieś dziesięć metrów od drzwi i około pięciu od 125

najbliższego urządzenia meteorologicznego. Dors zbadała mu puls, ale nie było to konieczne, gdyż Seldon od razu zareagował na jej dotyk poruszeniem ciała i cichym jękiem. - Proszę mi podać koc, doktorze Benastra - powiedziała Dors słabnącym z ulgi głosem. Rozłożyła koc na śniegu i wspólnie ułożyli na nim i dokładnie owinęli Seldona. W windzie z rozgrzanego koca unosiły się opary. - Kiedy go zaniesiemy do jego pokoju - powiedziała Dors - niech pan poszuka dobrego lekarza doktorze Leggen i dopilnuje, aby natychmiast przyszedł. Jeśli doktor Seldon wyjdzie z tego bez szwanku, nie pisnę ani słowa, ale tylko pod tym warunkiem. Niech pan pamięta... - Nie musi mi pani robić wykładów - odparł zimno Leggen. Żałuję tego, co się stało i zrobię, co w mojej mocy, ale moja wyłączna wina polega na tym, że pozwoliłem temu człowiekowi wjechać na Górną Stronę. Koc się poruszył i rozległ się cichy głos, a Benastra wzdrygnął się lekko, gdyż głowa Seldona spoczywała w zagięciu jego łokcia. - Usiłuje coś powiedzieć - domyślił się Benastra. - Powiedział: „Co się dzieje?" - potwierdziła Dors. Uśmiechnęła się lekko, gdyż to pytanie było zupełnie sensowne w tej sytuacji. 28. Doktor był zachwycony. - Nigdy nie spotkałem się z przypadkiem wystawienia organizmu na działanie czynników zewnętrznych - wyjaśnił. - Na Trantorze człowiekowi to nie grozi. - Możliwe - przyznała chłodno Dors. - To świetnie, że ma pan szansę badać skutki eksperymentu, ale czy to znaczy, że pan nie wie, jak leczyć doktora Seldona? Doktor, starszawy łysy mężczyzna z siwym wąsem, zjeżył się. - Oczywiście, że wiem. Przypadki wystawienia na działanie czynników zewnętrznych są dość powszechne na światach zewnętrznych i bardzo wiele o nich czytałem. 126

Kuracja polegała między innymi na przeciwwirusowej surowicy i stosowaniu mikrofalowego okrycia. - To powinno załatwić sprawę - powiedział doktor. - Na światach zewnętrznych mają znacznie doskonalszy sprzęt w szpitalach niż my na Trantorze. To kuracja dla lekkich przypadków, ale jestem pewien, że przyniesie efekt. Później, kiedy Seldon dochodził do zdrowia, Dors pomyślała bez szczególnego urazu, że przeżył ten wypadek dlatego, iż był obcoświatowcem. Ciemność, zimno, nawet śnieg nie były mu całkiem obce, gdy tymczasem Trantorczyk prawdopodobnie zmarłby w podobnym przypadku, nie tyle od urazu fizycznego, co na skutek szoku. Nie miała takiej pewności do końca, gdyż sama też nie była Trantorką. Przysunęła krzesło do łóżka i usiadła wygodnie czekając aż Seldon się przebudzi. 29. Rano Seldon otworzył oczy i podniósł wzrok na Dors, która siedziała przy jego łóżku, przeglądając książkofilm i robiąc notatki. Zapytał prawie normalnym głosem: - Nadal tu jesteś, Dors? Odłożyła książkofilm. - Przecież nie mogę cię zostawiać samego, a nie ufam nikomu innemu. - Wydaje mi się, że widzę cię za każdym razem, kiedy się budzę. Byłaś tu przez cały czas? - Tak, śpiąc lub czuwając. - A co z twoimi wykładami? - Mam asystenta, który prowadzi teraz moje zajęcia. Dors pochyliła się i wzięła Hariego za rękę, ale spostrzegła jego zażenowanie i szybko ją cofnęła. - Hari, co się stało? Przestraszyłeś mnie. - Muszę ci coś wyznać - powiedział Seldon. - Co takiego, Hari? - Myślałem, że ty też należysz do spisku... - Spisku?- powtórzyła. 127

- To znaczy, żeby mnie wywieźć i zostawić na Górnej Stronie, gdzie pozostawałbym poza jurysdykcją Uniwersytetu i gdzie mogłyby mnie złapać siły imperialne. - Ale Górna Strona nie jest poza jurysdykcją Uniwersytetu. Władza sektorowa na Trantorze sięga od centrum planety do nieba. - Ach, nie wiedziałem o tym. Ale nie poszłaś ze mną, twierdząc, że masz napięty plan i kiedy traciłem panowanie nad sobą podejrzewałem, że celowo mnie zostawiasz. Wybacz mi, proszę, przecież to ty mnie stamtąd sprowadziłaś, nikt poza tym się tym nie przejął. - Ci ludzie byli zapracowani - odpowiedziała ostrożnie Dors. Myśleli, że zjechałeś wcześniej. Ostatecznie mogło tak być. - Clowzia też tak myślała? - Ta młoda praktykantka? Tak. - Cóż, mimo wszystko mógł to być spisek. To znaczy, bez twojego udziału. - Nie, Hari, to jest moja wina. Powinnam zabronić ci jechać samemu na Górną Stronę, bo moim zadaniem było cię chronić. Nie mogę sobie darować tego, że się zgubiłeś. - Zaraz, poczekaj chwilę - przerwał Seldon, nagle poirytowany. Ja się nie zgubiłem. Za kogo ty mnie masz? - Ciekawa jestem, jak to nazwiesz. Nie było cię w pobliżu, kiedy wszyscy odchodzili i nie wróciłeś do wejścia choć już zapadł zmrok. - Ale to nie było tak, wcale nie zgubiłem się niechcący. Mówiłem ci już, że podejrzewam spisek i mam ku temu powody. Nie jestem kompletnym paranoikiem. - A więc cóż takiego się stało? Seldon opowiedział jej. Nie miał żadnego kłopotu z przypomnieniem sobie zdarzenia we wszystkich szczegółach; żył w tym koszmarze przez większość poprzedniego dnia. Dors słuchała w natężeniu. - Ależ to niemożliwe. Krążownik odrzutowy? Jesteś pewien? - Oczywiście, że tak. Myślisz, że miałem halucynacje? - Ale siły imperialne nie mogły cię poszukiwać. Gdyby cię zaaresztowali na Górnej Stronie wywołaliby takie samo zamieszanie, 128

jak przysyłając oddział policji, żeby to zrobić na terenie miasteczka. - Więc jak to wyjaśnić? - Nie potrafię powiedzieć - odparła Dors - ale możliwe, że skutki tego, iż nie pojechałam z tobą na Górną Stronę mogły być poważniejsze i że Hummin będzie się na mnie naprawdę złościł. - Możemy mu nic nie mówić - zaproponował Seldon. - Wszystko skończyło się dobrze. - Musimy się dowiedzieć - powiedziała ponuro Dors. - To się może na tym nie skończyć. 30. Tamtego wieczoru po porze posiłku przyszedł w odwiedziny Leggen. Długo spoglądał to na Dors to na Seldona, jak gdyby zastanawiając się, co powiedzieć. Żadne z nich nie rozpoczęło rozmowy. Oboje pomyśleli, że Leggen nie jest mistrzem luźnej pogawędki. - Przyszedłem zobaczyć, jak się pan miewa - odezwał się w końcu. - Doskonale - odparł Seldon. - Tyle, że jestem trochę śpiący. Doktor Venabili powiedziała mi, że będę czuł zmęczenie prawdopodobnie przez kilka dni od tej kuracji, więc przyda mi się odpoczynek. - Uśmiechnął się. - Szczerze mówiąc, to mi nie przeszkadza. Leggen zaczerpnął głębokiego oddechu, wypuścił powietrze, zawahał się, po czym, jakby wyduszając z siebie słowa, powiedział: - Nie zajmę panu wiele czasu. Doskonale rozumiem, że potrzebuje pan odpoczynku. Chcę jednak powiedzieć, że przykro mi, że to wszystko się stało. Nie powinienem zakładać - tak niefrasobliwie - że sam pan zjechał windą. Ponieważ był pan nowicjuszem, powinienem czuć się bardziej odpowiedzialny za pana. Przecież to ja zgodziłem się, aby pan pojechał na górę. Mam nadzieję, że... mi pan wybaczy. To naprawdę wszystko, co chciałem powiedzieć. Seldon ziewnął, zasłaniając ręką usta. - Przepraszam. Ponieważ wszystko dobrze się skończyło, nie ma sensu czuć do siebie urazę. Pod pewnym względem to nie była pańska wina, bo nie powinienem się tam oddalać, a poza tam to, co się 129

zdarzyło... - Proszę, Hari - wtrąciła się Dors. - Za dużo mówisz, powinieneś odpoczywać. Po pierwsze, doktorze Leggen, dobrze rozumiem, że martwi się pan tym, jakie konsekwencje może pan ponieść w związku z tą całą sprawą. Mówiłam panu, że nie będzie żadnych następstw, jeśli doktor Seldon wyzdrowieje bez komplikacji. Wygląda na to, że tak się właśnie dzieje, więc może pan odetchnąć - na razie. Chciałabym pana spytać o coś innego i mam nadzieję, że tym razem będzie pan wobec mnie lojalny. - Postaram się, doktor Venabili - odparł sztywno Leggen. - Czy podczas pańskiego pobytu na Górnej Stronie zdarzyło się coś niezwykłego? - Wie pani, że tak. Zgubiłem doktora Seldona, za co przed chwilą przeprosiłem - odparł ironicznie. - Przecież nie to mam na myśli. Czy zdarzyło się coś jeszcze? - Nie, nic. Absolutnie nic. Spojrzała na Seldona, a ten zmarszczył brwi. Czuł, że Dors usiłuje sprawdzić jego opowieść i uzyskać niezależną relację. Czyżby sądziła, że uroił sobie poszukiwawczy pojazd? Miał ochotę głośno zaprotestować, ale uniosła rękę, jakby chcąc go uspokoić. Seldon nic nie powiedział, częściowo z tego powodu, a trochę dlatego, że naprawdę chciało mu się spać. Miał nadzieję, że Leggen szybko sobie pójdzie. - Jest pan pewien? - spytała Dors. - Nie było żadnych intruzów z zewnątrz? - Nie, oczywiście, że nie. Och... - Tak, doktorze Leggen? - Pojawił się krążownik odrzutowy. - Czy to pana zdziwiło? - Nie, wcale. - Dlaczego? - To bardzo przypomina przesłuchanie, doktor Venabili i niezbyt mi się podoba. - Rozumiem, doktorze Leggen, ale te pytania mają związek z wypadkiem doktora Seldona. Być może cała historia jest bardziej 130

skomplikowana niż myślałam. - W jakim sensie? - Nowy, ostry ton pojawił się w jego głosie. Czy zamierza pani stawiać nowe pytania wymagające nowych przeprosin? - Proszę mi wyjaśnić, dlaczego ani trochę pana nie zdziwił kręcący się w pobliżu krążownik odrzutowy? - Ponieważ, moja szanowna pani, wiele stacji meteorologicznych na Trantorze posiada krążowniki odrzutowe dla bezpośrednich badań chmur i górnych warstw atmosfery. Nasza stacja nie ma. - A to dlaczego? Przydałby się. - Oczywiście. Ale nie rywalizujemy i nie mamy żadnych tajemnic. Składamy raport ze swoich odkryć, a oni ze swoich, dlatego to logiczne, że różnimy się w swoich specjalnościach. Niemądrze byłoby powielać działania. Pieniądze, które moglibyśmy wydawać na krążowniki odrzutowe możemy przeznaczać na refraktometry mezonowe, natomiast inni wydają na to pierwsze a oszczędzają na drugim. Sektory mogą konkurować między sobą, ale nauka jest ideą jedyną ideą - która nas łączy. Powinna pani o tym wiedzieć - dodał ironicznie. - Wiem, ale czy to nie zbieg okoliczności, że ktoś wysyła krążownik odrzutowy do waszej stacji właśnie w ten sam dzień, kiedy mieliście zamiar z niej korzystać? - To żaden zbieg okoliczności. Ogłosiliśmy, że w tym dniu będziemy przeprowadzać pomiary i wtedy jakaś inna stacja pomyślała - zresztą bardzo słusznie - że mogliby równocześnie przeprowadzić pomiary nefelometryczne, chmury, wie pani. Zsumowane wyniki pomiarów miałyby większy sens i byłyby pożyteczniejsze niż każdy wynik z osobna. Seldon powiedział nagle dość niewyraźnym głosem: - A więc tylko robili pomiary? Po czym znów ziewnął. - Tak - odparł Leggen. - A co mogliby jeszcze robić? Dors zamrugała oczami, jak zawsze, kiedy usiłowała zebrać myśli. - To wszystko ma sens. Do której stacji należał ten konkretny 131

krążownik? Leggen pokręcił głową. - Doktor Venabili, jak pani może oczekiwać, że będę wiedział? - Myślałam, że każdy krążownik meteorologiczny może mieć na swoim kadłubie oznaczenia stacji. - Na pewno, ale, wie pani, nie przyglądałem mu się dokładnie. Miałem własną robotę i pozwoliłem im zająć się swoją. Kiedy złożą raport, dowiem się, czyj to był krążownik. - A jeżeli nie złożą raportu? - Wtedy uznam, że ich przyrządy nawaliły. To się czasami zdarza. - Jego prawa pięść była zaciśnięta. - Czy to wszystko? - Chwileczkę. Jak pan sądzi, skąd ten krążownik mógł pochodzić? - Z każdej stacji posiadającej krążowniki odrzutowe. Przy jednodniowym uprzedzeniu - a mieli jeszcze więcej czasu - jeden z tych pojazdów może do nas spokojnie dotrzeć z każdego miejsca na planecie. - Ale najprawdopodobniej który? - Trudno powiedzieć: Hestelonia, Wye, Ziggoreth, North Damiano. Mógł pochodzić z jednego z tych czterech miejsc, ale równie dobrze z czterdziestu innych. - A więc jeszcze tylko jedno pytanie. Doktorze Leggen, ogłaszając, że pańska grupa pojedzie na Górną Stronę, nie powiedział pan przypadkiem, że matematyk, doktor Hari Seldon, zabierze się z wami? Na twarzy Leggena wyraźnie odmalowało się głębokie i szczere zdziwienie, które zmieniło się w pogardę. - Po cóż miałbym wymieniać nazwiska? Kogo by to interesowało? - No dobrze - powiedziała Dors. - Prawda jest taka, że doktor Seldon zobaczył krążownik odrzutowy i to go zaniepokoiło. Nie rozumiem dlaczego, a on też nie potrafi tego wyjaśnić. Było mniej więcej tak, że uciekł od krążownika, zgubił się, nie myślał o próbie powrotu - lub nie miał odwagi - aż zapadł zmrok i nie mógł trafić po ciemku. Nie można pana za to winić, więc oboje zapomnijmy o całym 132

incydencie. Zgoda? - Zgoda - odparł Leggen. - Żegnam! Odwrócił się na pięcie i wyszedł. Po jego wyjściu Dors wstała, ostrożnie zsunęła pantofle z nóg śpiącego Seldona, wyprostowała go na łóżku i przykryła. Potem usiadła i zamyśliła się. Nie miała pojęcia, ile z tego, co powiedział Leggen, było prawdą, a czego nie ujawnił do końca.

133

7 Mycogen MYCOGEN – (...) Sektor starożytnego Trantora... Pogrzebany w przeszłości własnych legend, Mycogen wywarł niewielki wpływ na planetę. Zadowolony z siebie i odseparowany do tego stopnia(...) Encyklopedia Galaktyczna 31. Kiedy Seldon obudził się, zobaczył jakąś, uważnie w niego wpatrzoną, twarz. Przez chwilę intensywnie myślał zmarszczywszy brwi. - Hummin? Hummin uśmiechnął się nieznacznie. - A więc pamiętasz mnie? - Widzieliśmy się tylko przez jeden dzień, prawie dwa miesiące temu, ale pamiętam. Zatem nie zostałeś aresztowany ani w żaden sposób... - Jak widzisz, jestem tu, cały i zdrowy, ale... - i zerknął na Dors, która stała z boku - ...nie było mi zbyt łatwo tu przyjechać. - Cieszę się, że cię widzę - powiedział Seldon. - A propos, pozwolisz? - Wskazał ręką w kierunku łazienki. - Nie spiesz się - odparł Hummin. - Zjedz śniadanie. Ani Hummin, ani Dors nie jedli razem z nim. Panowało między nimi milczenie. Hummin przeglądał książkofilm sprawiając wrażenie, że wchłanianie informacji przychodzi mu łatwo. Dors przyjrzała się krytycznie swoim paznokciom, po czym, wyjmując mikrokomputer, zaczęła robić notatki rylcem. Seldon obserwował ich w zamyśleniu i nie próbował rozpocząć rozmowy. Być może milczeli, bo tak zachowywano się zwykle przy łóżku chorego na Trantorze. Oczywiście, że teraz czuł się zupełnie normalnie, ale oni chyba nie zdawali sobie z tego sprawy. Dopiero kiedy przełknął ostatni kęs i wypił ostatnią kroplę mleka (do którego najwyraźniej się przyzwyczaił, gdyż smakowało zupełnie normalnie), Hummin przerwał ciszę: - Jak się czujesz, Seldon? 134

- Zupełnie dobrze, Hummin. Z pewnością wystarczająco dobrze, aby wstać z łóżka i chodzić. - Cieszy mnie, że to słyszę - odparł sarkastycznie Hummin. Duża część winy za dopuszczenie do tego incydentu spada na Dors Venabili. Seldon zmarszczył czoło. - Nie. Uparłem się, żeby pojechać na Górną Stronę. - Jestem tego pewien, ale powinna za wszelką cenę pojechać z tobą. - Powiedziałem jej, że nie chcę, aby ze mną jechała. - To nieprawda, Hari - zaprzeczyła Dors. - Nie broń mnie tymi eleganckimi kłamstwami. - Ale nie zapominaj - powiedział Seldon ze złością - że Dors przyjechała za mną na Górną Stronę, wbrew silnemu oporowi i niewątpliwie uratowała mi życie. To nie jest wcale naginanie prawdy. Czy wziąłeś to pod uwagę, oceniając jej zachowanie, Hummin? Dors znów się wtrąciła, najwyraźniej zakłopotana: - Proszę, Hari. Chetter Hummin zupełnie słusznie uważa, że powinnam albo powstrzymać cię od wyprawy na Górną Stronę, albo pojechać z tobą. Jeżeli chodzi o moje późniejsze poczynania, Hummin je pochwalił. - Niemniej - powiedział Hummin - to już przeszłość i możemy dać temu spokój. Porozmawiajmy o tym, co się zdarzyło na Górnej Stronie, Seldon. Seldon rozejrzał się i zapytał ostrożnie: - Czy to bezpieczne? Hummin uśmiechnął się nieznacznie. - Dors umieściła ten pokój w Polu Zniekształceń. Mogę być pewny, że żaden agent imperialny na Uniwersytecie - jeśli są tu tacy nie posiada wiedzy fachowej, żeby je przeniknąć. Jesteś podejrzliwy, Seldon. - Nie z natury - odparł Seldon - Słuchając ciebie w parku i potem... Masz dar przekonywania, Hummin. Kiedy już skończyłeś swoje wywody, byłem gotów bać się, że Eto Demerzel czai się w każdym cieniu. 135

- Czasami myślę, że tak może być - powiedział poważnie Hummin. - Gdyby tak było - rzekł Seldon - nie wiedziałbym, że to on. Jak on wygląda? - To nie ma większego znaczenia. Nie zobaczyłbyś go, chyba że sam by tego chciał, ale wtedy, jak przypuszczam, byłoby po wszystkim - a przecież staramy się temu zapobiec. Porozmawiajmy o tamtym krążowniku odrzutowym, który widziałeś. - Jak ci powiedziałem, Hummin, napełniłeś mnie trwogą przed Demerzelem - powiedział Seldon. - Jak tylko zobaczyłem krążownik, pomyślałem, że jestem przez niego ścigany, bo nierozważnie opuściłem teren objęty ochroną Uniwersytetu Streelinga jadąc na Górną Stronę - więcej, zostałem tam zwabiony, aby łatwo było mnie porwać. - Z drugiej strony, Leggen... - zaczęła Dors. - Czy był tu przedwczoraj wieczorem? - zapytał szybko Seldon. - Tak. Nie pamiętasz? - Niejasno. Byłem śmiertelnie zmęczony. Wszystko zamazuje się w mojej pamięci. - Cóż, kiedy Leggen był tu wczoraj wieczorem, powiedział, że krążownik to pewnie meteorologiczny pojazd z innej stacji. Zupełnie zwyczajny. Zupełnie nieszkodliwy. - Tak, ale nie wierzę mu. - Pytanie brzmi: Dlaczego nie wierzysz? - zapytał Hummin. Czy w krążowniku było cos takiego, co cię skłoniło do przypuszczenia, że jest niebezpieczny? Coś konkretnego, a nie tylko podejrzenie, które zrodziło się w twojej głowie pod moim wpływem. Seldon cofnął się pamięcią do tamtych wydarzeń, przygryzając dolną wargę. - Jego działania - odparł. - Wydawało się, że wpycha swój dziób pod pułap chmur, jak gdyby czegoś szukał, a potem pojawiał się tak samo w innym miejscu, potem w następnym i tak dalej. Wyglądało na to, że metodycznie przeszukuje Górną Stronę, sektor po sektorze i kieruje się w moją stronę. - Być może demonizujesz tę sytuację, Seldon - powątpiewał 136

Hummin. - Może potraktowałeś krążownik jako dziwne zwierzę, które cię szuka. Oczywiście nim nie był. To zwykły krążownik i jeśli był pojazdem meteorologicznym, jego działania były zupełnie normalne... i nieszkodliwe. - Miałem zupełnie inne wrażenie - nie zgodził się Seldon. - Jestem tego pewien - powiedział Hummin - ale właściwie nic nie wiemy. Twoje przekonanie, że byłeś w niebezpieczeństwie, jest tylko założeniem. Wniosek Leggena, że był to pojazd meteorologiczny, jest również tylko założeniem. - Nie mogę uwierzyć, że to było całkowicie niewinne wydarzenie - powtórzył Seldon z uporem. - No dobrze - rzekł Hummin. - Załóżmy najgorsze: ten pojazd rzeczywiście cię szukał. W jaki sposób ten, kto chciał cię porwać, dowiedział się, że można będzie cię znaleźć na Górnej Stronie? - Zapytałam doktora Leggena, czy do swojego raportu o nadchodzących pracach meteorologicznych dołączył informację o tym, że Hari będzie z grupą. Normalnie nie było powodu, dla którego miałby to robić, tak więc zaprzeczył jakoby podał tę informację, bardzo zdziwiony moim pytaniem. Uwierzyłam mu - wtrąciła Dors. - Nie wierz mu zbyt łatwo - powiedział Hummin w zamyśleniu. Czy nie zaprzeczyłby, tak czy inaczej? Zadaj sobie teraz pytanie, dlaczego pozwolił Seldonowi pojechać ze sobą. Wiemy, że początkowo się sprzeciwiał, ale ustąpił w końcu bez większego oporu. A to mi się wydaje raczej niezgodne z charakterem Leggena. Dors zmarszczyła brwi. - Chyba to czyni bardziej prawdopodobnym przypuszczenie, że zaaranżował całą sprawę. Być może zgodził się na towarzystwo Hariego tylko po to, aby umożliwić porwanie go. Mógł otrzymać takie rozkazy. Moglibyśmy dalej dedukować, że zachęcił młodą praktykantkę Clowzię, aby zaabsorbowała uwagę Hariego, odciągnęła go od grupy i wyizolowała. To by tłumaczyło dziwny brak troski Leggena o Hariego, kiedy nadszedł czas powrotu pod kopułę. Upierał się przy tym, że Hari zjechał wcześniej, do czego stworzył podstawy, gdyż dokładnie mu objaśnił, jak ma to zrobić. To by również tłumaczyło jego niechętny powrót na Górną Stronę w celu 137

odnalezienia Hariego. Nie chciał pewnie tracić czasu na szukanie kogoś, kto, jak przypuszczał, nie zostanie znaleziony. Hummin bacznie słuchał. - Twoje argumenty przeciw niemu brzmią interesująco, ale nie przyjmujmy ich zbyt pochopnie. Przecież w końcu pojechał z tobą na Górną Stronę. - Ponieważ zarejestrowano czyjeś kroki. Główny Sejsmolog był tego świadkiem. - Cóż, czy Leggen okazał zaniepokojenie lub zdziwienie, kiedy Seldon został odnaleziony? To znaczy poza reakcjami wynikającymi ze znalezienia kogoś, kto został wystawiony na skrajne niebezpieczeństwo poprzez własne niedbalstwo Leggena. Czy zachowywał się tak, jakby Seldona miało tam nie być lub jakby zadawał sobie pytanie: Jak to się stało, że go nie złapali? Dors zastanowiła się poważnie. - Był oczywiście zaszokowany widokiem leżącego tam Hariego, ale nie potrafiłabym powiedzieć, czy poza nagłym uświadomieniem sobie grozy sytuacji coś się kryło w jego uczuciach. - Tak, przypuszczam, że nie potrafiłabyś. Ale w tym momencie Seldon, który spoglądał to na jedno, to na drugie bacznie przysłuchując się rozmowie, powiedział: - Nie sądzę, aby to był Leggen. Hummin przeniósł swoją uwagę na Seldona. - Dlaczego tak twierdzisz? - Po pierwsze, jak sam zauważyłeś, wyraźnie nie chciał mnie ze sobą zabrać. Przekonywanie go trwało cały dzień i jak sądzę, zgodził się tylko dlatego, iż odniósł wrażenie, że jestem bystrym matematykiem - może liczył na moją pomoc w rozwiązaniu naukowych, meteorologicznych problemów. Paliłem się do tego, żeby tam pojechać, a więc gdyby rzeczywiście miał rozkaz dostarczenia mnie na Górną Stronę, nie powinien się temu jednocześnie gwałtownie przeciwstawiać. - Czy ma sens przypuszczenie, że zabrał cię tylko z powodu twojej wiedzy matematycznej? Czy omawiał z tobą matematyczne problemy? Czy próbował ci wyjaśnić swoją teorię? 138

- Nie - odparł Seldon - nie próbował. Wspomniał coś jednak o zajęciu się tym później. Kłopot polegał na tym, że był zupełnie zaabsorbowany swoimi przyrządami. Spodziewał się, że tego dnia wreszcie ukaże się słońce, a kiedy, jeszcze na dole, monitory zainstalowane na kopule pokazywały zachmurzone niebo, myślał, że coś się zepsuło. Na miejscu okazało się, że przyrządy działają bez zarzutu, za to całe niebo zasnute jest ciemnymi chmurami. Niespodziewany rozwój wydarzeń zepsuł mu nastrój i odwrócił jego uwagę ode mnie. Jeśli chodzi o Clowzię - młodą kobietę, która zajmowała się mną w tym czasie, nie odnoszę wrażenia, że celowo mnie odciągnęła od stacji. Inicjatywa pochodziła ode mnie. Ciekawiła mnie roślinność na Górnej Stronie i to raczej ja namawiałem ją na spacer. Leggen wcale jej nie zachęcał do takiego działania, zawołał ją z powrotem, kiedy jeszcze byliśmy w zasięgu wzroku, ja zaś sam poszedłem dalej - całkowicie z własnej inicjatywy. - A jednak - powiedział Hummin, który najwyraźniej był zdecydowany sprzeciwiać się każdej wysuniętej przez Seldona sugestii - jeśli tamten statek cię szukał, to ludzie, którzy byli na jego pokładzie, musieli wiedzieć, że tam będziesz. Skąd by wiedzieli, jeśli nie od Leggena? - Człowiek, którego podejrzewam - powiedział Seldon - to młody psycholog o nazwisku Lisung Randa. - Randa? - spytała Dors. - Nie mogę w to uwierzyć. Znam go. On by po prostu nie pracował dla imperatora. Jest antyimperialistyczny do szpiku kości. - Może udawać, że taki jest - podsunął Seldon. - Właściwie musiałby być otwarcie, zapalczywie i skrajnie antyimperialistyczny, gdyby usiłował zamaskować to, że jest imperialnym agentem. - Ale on właśnie taki nie jest - powiedziała Dors. Nie jest w niczym zapalczywy i skrajny. Jest spokojny i pogodny, a swoje poglądy zawsze wyraża łagodnie, prawie nieśmiało. Jestem przekonana, że są one autentyczne. - A jednak, Dors - powiedział Seldon z przejęciem - to on pierwszy mi powiedział o meteorologicznym projekcie, to on mnie usilnie namawiał, abym jechał na Górną Stronę, również on przekonał 139

Leggena, żeby mi pozwolił przyłączyć się do niego, nadmiernie wychwalając przy tym moje zdolności matematyczne. Zastanawiać musi fakt, dlaczego tak bardzo pragnął mnie tam wysłać, dlaczego się aż tak trudził. - Być może dla twojego dobra. Interesował się tobą, Hari, i musiał pomyśleć, że meteorologia mogłaby się przydać w psychohistorii. Czy to nie jest możliwe? - Rozważmy inną sprawę - powiedział spokojnie Hummin. - Od dnia, kiedy Randa powiedział ci o projekcie meteorologicznym, do momentu, kiedy faktycznie pojechałeś na Górną Stronę, minęło sporo czasu. Jeżeli Randa jest niewinny, nie miałby żadnego konkretnego powodu, żeby milczeć w tej sprawie. Jeżeli jest przyjazną i towarzyską osobą... - Jest - potwierdziła Dors. - ... to bardzo prawdopodobne, że mógł o tym powiedzieć wielu przyjaciołom. W takim razie nie zdołamy naprawdę wskazać, kto mógłby być informatorem. Właściwie, gwoli rozpatrzenia jeszcze jednej ewentualności, przypuśćmy, że Randa jest antyimperialistyczny. To wcale nie musi oznaczać, że nie jest agentem. Musielibyśmy zapytać: Czyim jest agentem? W czyim imieniu działa? Seldon zdziwił się. - Dla kogo innego można pracować, jeżeli nie dla Imperium? Dla kogo innego poza Demerzelem? Hummin uniósł rękę. - Daleko ci do zrozumienia całej złożoności trantorskiej polityki, Seldon. Zwrócił się do Dors. - Powiedz mi jeszcze raz, z jakich sektorów mógł pochodzić według Leggena pojazd meteorologiczny? - Wymienił cztery sektory: Hestelonię, Wye, Ziggoreth i North Damiano. - Nie pytałaś, czy jakiś konkretny sektor mógł wysłać krążownik? - Nie, stanowczo nie. Po prostu zapytałam go, czy ma jakieś 140

przypuszczenia co do pochodzenia krążownika. - A może przypadkiem ty - Hummin zwrócił się do Seldona zauważyłeś jakieś oznaczenie, jakiś znak na krążowniku? Seldon chciał gwałtownie odpowiedzieć, że pojazd był ledwie widoczny przez chmury, że wynurzył się tylko na chwilę, że on sam nie szukał oznaczeń, lecz jedynie schronienia - ale powstrzymał się. Z pewnością Hummin to wszystko wiedział. - Niestety nie. - Jeżeli krążownik wysłano z misją porwania Hariego, to czy znak nie mógłby zostać zamaskowany? - spytała Dors. - To logiczne założenie - powiedział Hummin - i z powodzeniem mogło tak być, ale w tej Galaktyce logika nie zawsze triumfuje. Skoro jednak wygląda na to, że Seldon nie zauważył żadnych szczegółów dotyczących pojazdu, możemy się tylko domyślać. Mnie zastanawia Wye. - Dlaczego?2 - zawtórował Seldon. - Przypuszczam, że chcieli mnie porwać dlatego, że jestem komuś potrzebny ze względu na moją wiedzę o psychohistorii. - Nie, nie. - Hummin uniósł prawy palec wskazujący, jakby robiąc wykład młodemu studentowi. - Wye. To nazwa jednego z sektorów na Trantorze. Bardzo specjalnego sektora. Od jakichś trzech tysięcy lat rządzi nim linia burmistrzów. To linia ciągła, pojedyncza dynastia. Był taki czas, jakieś pięćset lat temu, kiedy dwóch Imperatorów i Imperatorka z rodu Wye zasiadali na tronie imperialnym. Był to stosunkowo krótki okres i żaden z władców Wye ani nie wyróżnił się niczym szczególnym, ani nie odniósł większych sukcesów, ale burmistrzowie Wye nigdy nie zapomnieli imperialnej przeszłości. Nigdy nie opowiadali się otwarcie przeciw rodom, które panowały po nich, ale też nie przejawiali jakiejś szczególnej lojalności wobec tych rodów. Podczas sporadycznych wojen domowych pozornie zachowywali neutralność, jednocześnie jednak potajemnie podsycali konflikty dążąc do sytuacji, w której potężna rodzina Wye 2

Ang. Why (dlaczego) i Wye mają identyczną wymowę (przyp. tłum.)

141

mogłaby zająć miejsce arbitra i zdobyć władzę. To się nigdy nie udało, ale mimo to nie przestali próbować. Obecny burmistrz Wye jest szczególnie ambitny. Chociaż jest już stary, wciąż pragnie władzy. Jeśli coś się stanie z Cleonem - nawet kiedy umrze naturalną śmiercią - burmistrz będzie miał większą szansę na sukcesję niż rodzony, jeszcze zbyt młody, syn Cleona. Społeczność Galaktyczna będzie zawsze czuć większą słabość do pretendenta z imperialną przeszłością. Dlatego jeżeli burmistrz Wye słyszał o tobie, mógłbyś służyć za pożytecznego naukowego proroka - w interesie jego rodu. Byłoby to zgodne z naszą tradycją, gdyby Wye zaaranżował jakiś wygodny koniec dla Cleona, a następnie wykorzystał cię, abyś przepowiedział nieuchronną sukcesję Wye i nadejście pokoju oraz pomyślności na następne tysiąclecie. Oczywiście z chwilą wstąpienia burmistrza Wye na tron twoje zadanie byłoby zakończone i mógłbyś z powodzeniem podążyć za Cleonem do grobu. Seldon przerwał ponurą ciszę, która zapadła po „wykładzie" Hummina, słowami: - Ale nie wiemy, czy to właśnie burmistrz Wye mnie ściga. - Nie, nie wiemy. Ani tego, czy ktoś w ogóle cię ściga, w tej chwili. Krążownik mógł być przecież zwyczajnym meteorologicznym pojazdem badawczym, jak to zasugerował Leggen. Mimo to w miarę jak wiadomości dotyczące psychohistorii i jej potencjału będą się rozpowszechniać - a to z pewnością nastąpi - coraz więcej potężnych czy pretendujących do potęgi sił na Trantorze i w innych miejscach będzie chciało skorzystać z twoich usług. - Co zatem zrobimy - spytała Dors? - Zaiste, oto pytanie - Hummin rozmyślał przez chwilę, po czym powiedział: - Być może błędem był przyjazd tutaj. Jest aż nadto prawdopodobne, że odpowiednią kryjówką dla profesora jest Uniwersytet. Streeling to jedna z wielu uczelni, ale zalicza się do największych i słynie z politycznych swobód. Nie minie długi czas a poszukiwania skupią się na jego obszarze. Uważam, że jak najszybciej - być może dzisiaj - Seldona trzeba przenieść do innej, lepszej kryjówki. Ale... 142

- Ale? - podchwycił Seldon. - Ale nie wiem dokąd. - Wywołaj słownik geograficzny na ekranie komputera i wybierz miejsce na chybił trafił - zaproponował Seldon. - Na pewno nie - sprzeciwił się Hummin. - Jeżeli tak zrobimy, to jest rzeczą równie prawdopodobną, że znajdziemy miejsce, które jest mniej bezpieczne od przeciętnego, jak to, że znajdziemy miejsce bezpieczniejsze. Nie, to trzeba w jakiś sposób wyrozumować. 32. Pozostali we trójkę w kwaterze Seldona aż do pory lunchu. Przez ten czas Hari i Dors rozmawiali od czasu do czasu na obojętne tematy, lecz Hummin zachowywał milczenie. Siedział wyprostowany, mało jadł, a jego poważne spojrzenie (które zdaniem Seldona sprawiało, że wyglądał starzej o kilka lat) wyrażało skupienie i spokój. Seldon wyobrażał sobie, że Hummin przemierza w myśli olbrzymie obszary Trantora, szukając zakątka, który byłby idealny na kryjówkę. Z pewnością nie było to łatwe. Helikon, rodzinna planeta Seldona, był trochę większy od Trantora. Miał może o dziesięć procent większą powierzchnię lądową od trantorskiej i z rzadka rozrzuconą ludność. Na jego powierzchni znajdowały się rozproszone miasta, Trantor zaś był w całości miastem. Tam, gdzie Helikon był podzielony na dwadzieścia sektorów administracyjnych, Trantor miał ich ponad osiemset i każdy z nich sam w sobie tworzył kompleks pododdziałów. - Hummin, być może najlepiej byłoby zdecydować, który chętny na moje domniemane zdolności jest najbardziej ludzki, oddać się w jego ręce i liczyć na to, że obroni mnie przed resztą - zaproponował w końcu Seldon z rozpaczą. Hummin podniósł wzrok i powiedział z najwyższą powagą: - To nie jest konieczne. Znam kandydata, który jest najbardziej ludzki i on już cię ma. Seldon uśmiechnął się. - Czy stawiasz się na równi z burmistrzem Wye i imperatorem całej Galaktyki? - Z punktu widzenia pozycji nie. Ale jeżeli chodzi o chęć 143

nadzorowania cię, stanowię dla nich konkurencję. Oni jednak i wszyscy inni, którzy przychodzą mi na myśl, potrzebują ciebie w celu pomnożenia własnego bogactwa i zdobycia władzy, natomiast ja nie mam takich ambicji, mnie chodzi tylko o dobro Galaktyki. - Podejrzewam - powiedział sarkastycznie Seldon - że każdy z twoich rywali - gdyby ich o to zapytać - upierałby się, że on też myśli tylko o dobru Galaktyki. - Jestem pewien, że tak - potwierdził Hummin. - Ale jak dotąd, jedynym z moich rywali, którego poznałeś, jest imperator, a jego interesuje tylko, abyś głosił fałszywe przepowiednie, które mogłyby ustabilizować jego dynastię. O nic takiego cię nie proszę. Pragnę jedynie, żebyś udoskonalił swoją psychohistoryczną technikę tak, aby można było formułować matematycznie uzasadnione prognozy. - To prawda. Przynajmniej jak dotąd - przyznał Seldon z półuśmiechem. - Dlatego mógłbym równie dobrze zapytać: Jak ci idzie? Zrobiłeś jakiś postęp? Seldon nie był pewien, czy się śmiać, czy wściekać. Zdołał się jednak opanować i przemówił spokojnym głosem: - Postęp? W czasie krótszym od dwóch miesięcy? Hummin, to sprawa, która może zabrać mi całe życic i życie następnego tuzina tych, którzy po mnie przyjdą. I nawet wtedy może się zakończyć fiaskiem. - Nie mówię o niczym tak ostatecznym jak rozwiązanie ani tak optymistycznym jak początek rozwiązania. Wielokrotnie stwierdzałeś kategorycznie, że psychohistoria jest możliwa, ale niepraktyczna. Jedyne, o co pytam, to czy teraz pojawiła się iskierka nadziei, że można ją uczynić praktyczną. - Szczerze mówiąc, nie. - Wybacz mi, proszę - powiedziała Dors. - Nie jestem matematyczką, więc mam nadzieję, że to nie jest głupie pytanie. Skąd możesz wiedzieć, że coś jest zarówno możliwe, jak i praktycznie niewykonalne? Słyszałam, jak powiedziałeś, że teoretycznie mógłbyś się spotkać ze wszystkimi ludźmi w Imperium i przywitać się z nimi, lecz że to nie jest praktycznie możliwe, ponieważ nie mógłbyś żyć 144

dostatecznie długo, aby tego dokonać. Ale dlaczego twierdzisz, że psychohistoria to coś w tym rodzaju? Seldon spojrzał na Dors z pewnym niedowierzaniem. - Czy chcesz żeby to wyjaśniać? - Tak - potwierdziła, kiwając energicznie głową, aż jej kręcone włosy zadrgały. - Prawdę mówiąc - dołączył się Hummin - ja też. - Bez matematyki? - spytał Seldon z nikłym uśmiechem. - Proszę - odparł Hummin. - No cóż.... - Seldon zamyślił się, szukając metody wykładu. Potem zaczął: - Jeśli chcesz zrozumieć jakiś aspekt wszechświata, potrzebne jest jak największe uproszczenie i uwzględnienie tylko tych jego właściwości i cech charakterystycznych, które są konieczne do zrozumienia wybranego aspektu. Jeżeli chcesz ustalić, jak spada jakiś przedmiot, nie zajmujesz się tym, czy jest on nowy czy stary, czerwony czy zielony, czy ma zapach czy nie. Eliminujesz te cechy i tym sposobem nic komplikujesz niepotrzebnie sprawy. Uproszczenie można nazwać modelem lub symulacją i możesz je przedstawić albo jako rzeczywiste wyobrażenie na ekranie komputera, albo jako związek matematyczny. Jeśli rozważysz prymitywną teorię nierelatywistycznej grawitacji... - Obiecałeś, że nie będzie matematyki. Nie próbuj jej przemycić, nazywając ją „prymitywną" - wtrąciła od razu Dors. - Ależ nie. Mam na myśli „prymitywną" tylko w tym sensie, że znano ją od chwili, do której sięgają nasze zapisy historyczne, a moment jej odkrycia ginie w mrokach przeszłości jak odkrycie ognia czy koła. W każdym razie równania dla takiej teorii grawitacyjnej zawierają w sobie opis ruchu układu planetarnego, podwójnej gwiazdy, przypływów i odpływów i wielu innych rzeczy. Korzystając z takich równań możemy skonstruować graficzną symulację i przedstawić planetę okrążającą jakąś gwiazdę lub dwie gwiazdy okrążające się nawzajem na ekranie dwuwymiarowym albo też możemy skonstruować jeszcze hardziej skomplikowane układy na trójwymiarowym hologramie. Takie uproszczone symulacje bardziej ułatwiają zrozumienie jakiegoś zjawiska, niż gdybyśmy musieli badać 145

samo zjawisko. Właściwie, bez równań grawitacyjnych nasza wiedza o ruchach planet i mechanice nieba byłaby rzeczywiście skąpa. Chcąc wiedzieć coraz więcej o jakimś zjawisku lub w miarę narastania zawiłości jakiegoś zjawiska, potrzebujesz coraz bardziej skomplikowanych równań, coraz bardziej szczegółowego oprogramowania i w końcu uzyskujesz skomputeryzowaną symulację, którą coraz trudniej pojąć. - Czy nie można stworzyć symulacji symulacji? - spytał Hummin. - Byłaby to redukcja jeszcze jednego etapu. - W takim razie musiałbyś wyeliminować jakąś cechę charakterystyczną danego zjawiska i twoja symulacja staje się bezużyteczna. NMS - to znaczy „najmniejsza możliwa symulacja" nabiera złożoności szybciej od symulowanego obiektu, aż w końcu symulacja dogania zjawisko. Tym samym ustalono wiele tysięcy lat temu, że Wszechświata jako całości, w jego pełnej złożoności, nie można przedstawić żadną symulacją mniejszą od niego samego. Innymi słowy, nie można uzyskać żadnego obrazu Wszechświata jako całości inaczej, niż badając cały Wszechświat. Wykazano również, że gdyby ktoś próbował podstawić symulacje małej części Wszechświata, potem kolejnej małej części, następnie kolejnej i tak dalej, z zamiarem złożenia ich wszystkich razem celem utworzenia ogólnego obrazu Wszechświata, stwierdziłby, że istnieje nieskończona liczba takich cząstkowych symulacji. Dlatego zrozumienie Wszechświata w pełni zajęłoby nieskończoną ilość czasu i to jest tylko jeszcze jeden sposób na wyrażenie tego, że niemożliwe jest ogarnięcie całej wiedzy, jaka istnieje. - Na razie rozumiem - powiedziała Dors z lekkim zdziwieniem. - Tak więc wiemy, że niektóre stosunkowo proste rzeczy jest łatwo symulować, ale w miarę jak się komplikują, jest to coraz trudniejsze, aż w końcu ich symulacja staje się niemożliwa. Ale na jakim poziomie złożoności symulacja przestaje być możliwa? No cóż, wykazałem przy użyciu matematycznej techniki wynalezionej w zeszłym stuleciu i ledwie nadającej się do użytku, nawet jeśli zastosuje się duży i bardzo szybki komputer, że nasze społeczeństwo galaktyczne nie wystarcza, aby dojść do tego punktu. Można je 146

przedstawić symulacją prostszą od niego samego. I wykazałem dalej, że wynikiem tego byłaby możliwość przewidzenia przyszłych wydarzeń w sposób statystyczny - to znaczy, raczej poprzez określenie prawdopodobieństwa na przemian występujących zbiorów wydarzeń niż poprzez kategoryczne przewidzenie, że jeden zbiór na pewno nastąpi. - W takim razie - powiedział Hummin - skoro potrafisz stworzyć użyteczny model społeczeństwa galaktycznego, to kwestia polega tylko na zrobieniu tego. Dlaczego to jest niepraktyczne? - Jedyna rzecz, której dowiodłem, to fakt, że zrozumienie społeczeństwa galaktycznego nie zajmie nieskończonej ilości czasu, ale jeśli potrwa miliard lat, to nadal będzie niepraktyczne. Dla nas to będzie zasadniczo to samo, co nieskończona ilość czasu. - Czy tak długo by to trwało? Miliard lat? - Nie zdołałem jeszcze ustalić, jak długo by to trwało, ale podejrzewam, że przynajmniej miliard lat i dlatego zasugerowałem tę liczbę. - Ale nie wiesz naprawdę? - Próbuję to ustalić. - Bez powodzenia? - Bez powodzenia. - Nie pomaga biblioteka Uniwersytetu? - zadając to pytanie, Hummin rzucił spojrzenie na Dors. Seldon pokręcił wolno głową. - Zupełnie. - Dors nie potrafi ci pomóc? Dors westchnęła. - Nic nie wiem o tej dziedzinie, Chetter. Mogę tylko zasugerować sposoby spojrzenia na historię. Jeśli Hari mimo moich sugestii nic nie znajduje, jestem bezradna. Hummin wstał. - W takim razie nie ma większego sensu pozostawać na Uniwersytecie. - Muszę wymyślić dla ciebie jakieś inne miejsce. Seldon wyciągnął rękę i dotknął jego rękawa. 147

- Mimo wszystko, mam pewien pomysł. Hummin spojrzał na niego spod na wpół przymkniętych powiek, chcąc ukryć nagłe zdziwienie lub podejrzenie. - Kiedy wpadłeś na ten pomysł? Właśnie w tej chwili? - Nie. Chodził mi po głowie na kilka dni przed moją wyprawą na Górną Stronę. Ostatnie wydarzenia sprawiły, że wyleciało mi to z głowy, ale pytanie o bibliotekę odświeżyło moją pamięć. Hummin znów usiadł. - Przedstaw mi swój pomysł jeśli nie jest za bardzo zaprawiony matematycznym sosem. - Nie ma w nim ani krzty matematyki. Po prostu studiowanie historii przypomniało mi, że społeczeństwo galaktyczne było mniej skomplikowane w przeszłości. Dwanaście tysięcy lat temu, kiedy Imperium dopiero powstawało, Galaktyka liczyła tylko około dziesięciu milionów zamieszkanych światów. Dwadzieścia tysięcy lat temu, królestwa przedimperialne obejmowały w sumie tylko jakieś dziesięć tysięcy światów. Gdybyśmy się jeszcze bardziej cofnęli w czasie - kto wie jak małą przestrzeń obejmowała wtedy cywilizacja ludzka? Być może był to nawet tylko jeden świat, jak w legendach, o których ty sam kiedyś wspomniałeś, Hummin. - I sądzisz, że mógłbyś opracować teorię psychohistorii, gdybyś miał do czynienia ze znacznie prostszym społeczeństwem galaktycznym? - spytał Hummin. - Tak, wydaje mi się, że może byłbym w stanie to zrobić. - A z drugiej też strony - powiedziała Dors z nagłym entuzjazmem - przypuśćmy, że opracujesz mechanizmy psychohistoryczne dla mniejszego społeczeństwa z przeszłości i przypuśćmy, że analizując sytuację przedimperialną będziesz potrafił przewidzieć, co mogłoby się wydarzyć tysiąc lat po utworzeniu Imperium. Mógłbyś wtedy sprawdzić rzeczywistą sytuację w tamtym okresie i zobaczyć, jak blisko prawdy byłeś. - Zważywszy ten fakt - powiedział zimno Hummin - że z góry znałoby się sytuację z roku 1000 ery galaktycznej, nie byłby to uczciwy test. Nieświadomie korzystałoby się z wcześniej przyswojonej wiedzy i z pewnością wybrałoby się wartości do 148

swojego równania w taki sposób, aby dały z góry wiadome rozwiązanie. - Nie sądzę - zaprzeczyła Dors. - Nie znamy zbyt dobrze sytuacji w 1000 e.g. i musielibyśmy się dokopać do informacji. Przecież to było jedenaście tysiącleci temu. Seldon był zszokowany. - Jak to, nie znamy zbyt dobrze sytuacji w 1000 roku e.g.? Były wtedy komputery, prawda Dors? - Oczywiście. - I moduły pamięci i zapisy audiowizualne? Powinniśmy mieć zapisy roku 1000 e.g., tak jak obecnego roku 12020 e.g. - Teoretycznie tak, ale w praktyce... No cóż, Hari, jest tak, jak ciągle powtarzasz. Możliwą rzeczą jest istnienie pełnych zapisów roku 1000 e.g., ale niepraktycznie byłoby spodziewać się, że je jeszcze posiadamy. - Tak, ale to, co ciągle powtarzam, Dors, dotyczy matematycznych demonstracji. Nie można tego odnosić do historycznych zapisów. - Zapisy nie są wieczne, Hari - powiedziała na swą obronę Dors. Banki pamięci mogą zostać zniszczone lub zniekształcone w wyniku konfliktu lub z upływem czasu mogą się po prostu zniszczyć. Każdy bit pamięci, każdy zapis, do którego się nie wraca przez dłuższy czas, w końcu tonie w skumulowanym szumie. Powiada się, że jedna trzecia zapisów w Bibliotece Imperialnej to po prostu bełkot, ale oczywiście tradycja nie pozwala, aby te zapisy usunąć. Inne biblioteki są mniej przywiązane do tradycji. W bibliotece Uniwersytetu Streelinga wyrzucamy bezwartościowe pozycje co dziesięć lat. Naturalnie, zapisy, do których często się sięga i które się często powiela na różnych światach i w różnych bibliotekach - rządowych i prywatnych - pozostają dość wyraźne przez wiele tysięcy lat. Znamy wiele zasadniczych punktów z historii galaktycznej, nawet jeśli miały miejsce w przedimperialnych czasach. Im bardziej jednak wstecz, tym mniej informacji jest zachowanych. - Nie mogę w to uwierzyć - dziwił się Seldon. - Myślę, że powinno się robić nowe kopie każdego zapisu zagrożonego 149

zniszczeniem. Jak moglibyście dopuścić do zniknięcia wiedzy? - Niepożądana wiedza jest bezużyteczną wiedzą - powiedziała Dors. - Czy potrafisz sobie wyobrazić czas, wysiłek i energię zużyte na ciągłe odnawianie nie używanych danych? - Chyba powinniście uwzględnić to, że ktoś w pewnym momencie może potrzebować danych, które tak niefrasobliwie się wyrzuca. - Jakaś konkretna informacja mogłaby być potrzebna raz na tysiąc lat. Nie opłaca się oszczędzać jej tylko z tego powodu. Nawet w nauce. Mówiłeś o równaniach grawitacji, że są prymitywne, bo ich odkrycie jest pogrążone w mgle starożytności. Dlaczego tak miałoby być? Czy wy, matematycy, nie zachowaliście wszystkich danych, wszystkich informacji, aż do mglistych, pierwotnych czasów, kiedy te równania odkryto? Seldon jęknął, ale nie próbował już się bronić. Powiedział: - Cóż, Hummin, to tyle jeżeli chodzi o mój pomysł. W miarę zagłębiania się w przeszłość i w miarę ograniczania przedmiotu analizy nawet do jednego świata, użyteczna psychohistoria staje się bardziej prawdopodobna. Ale wiedza o danym świecie kurczy się jeszcze szybciej niż on sam, więc psychohistoria staje się mniej prawdopodobna - i to, co mniejsze przeważa to, co większe. - No jasne, jest Sektor Mycogen - powiedziała Dors w zadumie. Hummin podniósł szybko wzrok. - Tak, i to by było idealne miejsce dla Seldona. Sam powinienem na to wpaść. - Sektor Mycogen - powtórzył Hari, spoglądając to na jedno, to na drugie. - Czym jest i gdzie leży Sektor Mycogen? - Hari, proszę, później ci powiem. W tej chwili muszę przygotować parę rzeczy. Wyjedziesz dziś wieczorem. 33. Dors nalegała, żeby Seldon się trochę przespał. Mieli wyjechać pomiędzy gaszeniem i zapalaniem świateł, pod osłoną „nocy", podczas kiedy reszta Uniwersytetu śpi. Uparła się, że mogłoby mu się jeszcze przydać trochę odpoczynku. - I kazać tobie znów spać na podłodze? - spytał Seldon. 150

Wzruszyła ramionami. - Łóżko nadaje się tylko dla jednej osoby i jeśli oboje spróbujemy się do niego wepchnąć, żadne z nas nie wyśpi się jak trzeba. Przez chwilę popatrzył na nią pożądliwie i zaproponował przekornie: - A więc tym razem ja się prześpię na podłodze. - Nie. To nie ja leżałam nieprzytomna w mokrym śniegu. Tak się złożyło, że ani jedno, ani drugie nie spało. Choć zaciemnili pokój i choć szum Trantora prawie do nich nie docierał, Seldon stwierdził nagle, że musi porozmawiać. - Sprawiłem ci tyle kłopotu tutaj na Uniwersytecie, Dors. Odciągam cię od pracy. Mimo to przykro mi, że będę musiał cię opuścić. - Nie opuścisz mnie - powiedziała Dors. - Jadę z tobą. Hummin załatwia mi zwolnienie. - Nie mogę cię o to prosić - powiedział przerażony Seldon. - Nie prosisz. Hummin o to prosi. Muszę cię chronić. Przecież zawiodłam w związku z wyjazdem na Górną Stronę i powinnam się zrehabilitować. - Mówiłem ci. Nie czuj się, proszę, winna z tego powodu. A jednak muszę przyznać, że czułbym się spokojniej mając cię przy swym boku. Gdybym tylko mógł mieć pewność, że nie komplikuję ci życia... - Nie komplikujesz, Hari - powiedziała łagodnie Dors. - Śpij, proszę. Seldon leżał przez chwilę w milczeniu, po czym szepnął: - Czy jesteś pewna, że Hummin może wszystko załatwić, Dors? - To nadzwyczajny człowiek - odparła Dors. - Ma wpływy tutaj na Uniwersytecie i chyba wszędzie. Jeśli mówi, że może mi załatwić zwolnienie na czas nieokreślony, to jestem pewna, że może. Jest człowiekiem, który posiada niezwykły dar przekonywania. - Wiem - powiedział Seldon. - Czasami zastanawiam się, czego on naprawdę ode mnie chce. - Tego, o czym mówi - powiedziała Dors. - To człowiek o 151

wielkich marzeniach i idealistycznych poglądach. - Mówisz, jakbyś go dobrze znała, Dors. - O tak, znam go dobrze. - Blisko? Dors wydała z siebie dziwny głos. - Nie jestem pewna, co sugerujesz, Hari, ale przyjmując najbezczelniejszą wersję... Nie, nie znam go blisko. Tak czy owak, cóż mogłoby cię to obchodzie? - Przepraszam - powiedział Hari. - Po prostu nie chciałem nieumyślnie naruszać czyjejś... - Własności? To jeszcze bardziej obraźliwe. Lepiej już śpij. - Jeszcze raz przepraszam, Dors, ale nie mogę zasnąć. Pozwól mi przynajmniej zmienić temat. Nie wyjaśniłaś, co to jest Sektor Mycogen. Dlaczego korzystnie będzie, jeśli tam pojadę? Jaki on jest? - To mały sektor, w którym żyje około dwóch milionów ludzi jeśli dokładnie pamiętam. Chodzi o to, że Mycogeńczycy całą tradycję wywodzą z zamierzchłych czasów i przypuszcza się, że posiadają bardzo stare zapisy historyczne niedostępne dla nikogo innego. Możliwe, że byliby ci bardziej pomocni w twoich próbach zbadania czasów przedimperialnych niż ortodoksyjni historycy. Ten sektor przywiodła mi na myśl cała nasza rozmowa o wczesnej historii. - Czy widziałaś kiedyś ich zapisy? - Nie. Nie znam nikogo, kto widział. - Czy zatem możesz mieć pewność, że te zapisy naprawdę istnieją? - Właściwie nie mogę. Wśród nie-Mycogeńczyków panuje przekonanie, że to zgraja wariatów, ale taki osąd może być niesprawiedliwy. Na pewno twierdzą, że mają zapisy, więc być może mają. W każdym razie tam bylibyśmy usunięci z widoku. Mycogeńczycy trzymają się na uboczu. A teraz proszę, śpij. I Seldon w końcu zasnął. 34. Hari Seldon i Dors Venabili opuścili teren Uniwersytetu o trzeciej. Seldon zdawał sobie sprawę z tego, że Dors powinna być przewodniczką. Znała Trantor lepiej od niego - żyła tu od dwóch lat. 152

Była oczywiście bliską przyjaciółką Hummina (jak bliską? - to pytanie bez przerwy go nurtowało) i rozumiała jego polecenia. Zarówno Dors, jak i Seldon byli zawinięci w jasne, wirujące peleryny z ciasno dopasowanymi kapturami. Ich dziwaczny krój był krótkotrwałym rozpowszechnionym wśród młodych intelektualistów na Uniwersytecie kaprysem mody sprzed kilku lat i choć w obecnej chwili mógł wywoływać śmiech, miał tę niezaprzeczalną zaletę, że dobrze ich ukrywał i uniemożliwiał rozpoznanie - przynajmniej przy pobieżnym spojrzeniu. Hummin uprzedził ich wcześniej: - Jest taka możliwość, że wydarzenie na Górnej Stronie było zupełnie niewinne i że nie ścigają cię żadni agenci, Seldon, ale bądźmy przygotowani na najgorsze. - Czy nie pojedziesz z nami? - spytał wtedy Seldon niespokojnie. - Chciałbym - odparł Hummin - ale muszę ograniczyć swoją nieobecność w pracy, jeśli sam nie mam się stać celem. Rozumiesz? Seldon westchnął. Rozumiał. Wsiedli do wagonu ekspresu i znaleźli miejsce z dala od innych, przybyłych wcześniej podróżnych. Zastanawiał się, jakiż powód mógł mieć ktokolwiek, żeby jechać ekspresem o trzeciej nad ranem - a potem pomyślał, że obecność kilku osób to szczęśliwy traf, bo inaczej on i Dors za bardzo by się wyróżniali. Jadąc obserwował przesuwające się za szybą krajobrazy, a nieskończenie długi szereg wagonów sunął po ciągnącej się bez końca jednoszynowej trasie elektromagnetycznej. Ekspres mijał wiele osiedli mieszkalnych, niektóre były bardzo wysokie - inne, według informacji Seldona, przypominały głębokie bunkry. Mimo to, jeżeli dziesiątki milionów kilometrów kwadratowych tworzyły zurbanizowaną całość, to nawet czterdzieści miliardów ludzi nie wymagałoby budowli bardzo wysokich, lub bardzo gęsto stłoczonych. Mijali otwarte przestrzenie, na większości z nich rosło zboże - inne przypominały parki. Były też liczne budynki, których przeznaczenia Seldon nie potrafił odgadnąć. Fabryki? Budynki biurowe? Kto wiedział? Duży zupełnie gładki walec wyglądał na zbiornik wody. Przecież Trantor musiał mieć zapas świeżej wody. Czy ściągali deszcz z Górnej Strony, aby go 153

przefiltrować i uzdatnić, a potem zmagazynować? Wydawało się oczywiste, że tak powinni robić. Seldon nie miał jednak zbyt dużo czasu, aby oglądać widoki. - Tu mniej więcej powinniśmy wysiadać - wymamrotała Dors. Wstała i silnymi palcami chwyciła go za ramię. Wysiedli z ekspresu i stali na solidnym peronie, podczas gdy Dors przyglądała się znakom kierunkowym. Nie było ich wiele i nie rzucały się w oczy. Seldon zmartwił się. Większość znaków składała się z piktogramów i inicjałów, które niewątpliwie były zrozumiałe dla rodowitego Trantorczyka, lecz zupełnie obce dla niego. - Tędy - powiedziała Dors. - Którędy? Skąd wiesz? - Widzisz to? Dwa skrzydła i strzała. - Dwa skrzydła? Aha. Myślał, że znak przedstawia odwrócone do góry nogami „w", szerokie i płytkie, lecz teraz dostrzegł, na czym polegała stylizacja. - Dlaczego tu się nie stosuje słów? - spytał ponuro. - Ponieważ na różnych światach są różne słowa. To, co tutaj jest „odrzutowcem powietrznym", mogłoby być „wznośnikiem" na Cinny lub „spadawcem" na innych światach. Dwa skrzydła i strzała to galaktyczny symbol pojazdu powietrznego i ten symbol jest wszędzie rozumiany. Czy nie używacie symboli na Helikonie? - Niewiele. Helikon to dość jednorodny świat, kulturalnie mówiąc i mamy tendencję do mocnego trzymania się własnych zwyczajów, ponieważ jesteśmy zagrożeni dominacją silniejszych sąsiadów. - Widzisz? - powiedziała Dors. - Tu właśnie mogłaby wkroczyć twoja psychohistoria. Mógłbyś wykazać, że nawet przy różnych dialektach stosowanie uniwersalnych symboli, rozpowszechnione w Galaktyce, jest jednoczącą siłą. - To nic nie da. Kiedy podążał za Dors opustoszałymi, ciemnymi alejami, zaczął zastanawiać się mimowolnie, jaki wskaźnik przestępczości może być na Trantorze i czy nic im w tym miejscu nie grozi. - Można mieć miliard zasad, z których każda obejmuje 154

pojedyncze zjawisko i można z tego nie wyciągnąć żadnych ogólnych wniosków. To właśnie się kryje za stwierdzeniem, że układ można zinterpretować tylko za pomocą modelu tak złożonego jak sam układ. Dors, czy idziemy do odrzutowca powietrznego? Obejrzała się i popatrzyła na niego rozbawionym wzrokiem. - Skoro idziemy według symboli kierujących do odrzutowców, to czy sądzisz, że usiłujemy dotrzeć do pola golfowego? Czy boisz się odrzutowców powietrznych jak Trantorczycy? - Ależ skąd. Latamy swobodnie na Helikonie i często korzystam z takich odrzutowców. Chodzi tylko o to, że kiedy Hummin wiózł mnie na Uniwersytet, unikał powietrznych środków lokomocji, bo myślał, że zostawimy zbyt wyraźny ślad. - To dlatego, że wiedzieli, gdzie jesteś, Hari, i już cię ścigali. W tej chwili mogą tego nie wiedzieć, a poza tym korzystamy z nieznanego portu oraz prywatnego odrzutowca. - A kto go poprowadzi? - Przypuszczam, że przyjaciel Hummina. - Czy sądzisz, że można mu ufać? - Jeśli jest przyjacielem Hummina, to na pewno tak. - Masz bardzo dobre zdanie o Humminie - stwierdził Seldon z przekąsem. - I nie bez powodu - odparła Dors zupełnie otwarcie. - Jest najlepszy. Niezadowolenie Seldona nie zmniejszyło się. - Oto odrzutowiec - powiedziała. Pojazd był mały i miał dziwnie ukształtowane skrzydła. Obok niego stał niski człowiek, ubrany jak typowy Trantorczyk - w jaskrawy, wielobarwny strój. - Jesteśmy psycho - powiedziała Dors. - A ja historią - odparł pilot. Wsiedli za nim do odrzutowca i Seldon zapytał: - Czyim pomysłem było hasło? - Hummina - odparła Dors. Seldon nie ukrywał zaskoczenia. - Nie przypuszczałem, że Hummin ma poczucie humoru. Jest 155

taki poważny. Dors uśmiechnęła się.

156

8 Władca słońca WŁADCA SŁOŃCA CZTERNASTY – (...) Przywódca Sektora Mycogen starożytnego Trantora... Tak jak w przypadku wszystkich przywódców tego zamkniętego sektora, niewiele o nim wiadomo. To, że w ogóle odgrywa jakąś rolę w historii, wynika wyłącznie z jego powiązań z Harim Seldonem w trakcie Ucieczki(...) Encyklopedia Galaktyczna 35. Za zamkniętą kabiną pilota były tylko dwa miejsca i kiedy Seldon usiadł na miękkim fotelu, który powoli pod nim opadł, natychmiast wysunął się system siatek, które oplotły mu nogi, pas i klatkę piersiową, a na czoło i uszy zsunął mu się kaptur. Poczuł się uwięziony, a kiedy z trudem - i tylko troszeczkę - obrócił się w lewo, dostrzegł, że Dors jest podobnie zakutana. Pilot zajął swoje miejsce i sprawdził urządzenia, a następnie przedstawił się. - Endor Levanian, do usług. Jesteście zamknięci w sieci, ponieważ przy starcie nastąpi znaczne przyspieszenie. Zostaniecie uwolnieni podczas lotu, kiedy znajdziemy się w otwartej przestrzeni. Nie musicie mi podawać swoich nazwisk, bo to nie moja sprawa. Obrócił się na siedzeniu i zobaczyli jego uśmiechniętą twarz przypominającą krasnoludka. - Macie jakieś trudności natury psychicznej, dziatki? - Pochodzę z obcego świata i jestem przyzwyczajona do latania powiedziała lekko Dors. - Podobnie jak ja - w głosie Seldona była odrobina wyniosłości. - Wspaniale, dziatki. Oczywiście to nie jest zwykły odrzutowiec powietrzny i może nie lataliście w nocy, mam nadzieję, że nie stracicie ducha. On też był zamknięty w sieci, ale Seldon dostrzegł, że ramiona miał zupełnie wolne. Wewnątrz odrzutowca słychać było przytłumiony szum, stopniowo zwiększający natężenie i wysokość dźwięku. Mimo że 157

szum nie był przykry, istniała obawa, że to nastąpi i Seldon wykonał gest, jakby chciał potrząsnąć głową i pozbyć się dźwięku z uszu, ale próba uczynienia tego wydała się jedynie usztywnić chwyt siatki na głowie. Wtedy odrzutowiec skoczył w powietrze - to było najlepsze określenie tego co nastąpiło - i Seldon poczuł, że został mocno wepchnięty w oparcie i siedzenie fotela. Ze zgrozą zobaczył płaskie wzniesienie ściany za szybą przed pilotem, a potem okrągły otwór w ścianie. Był podobny do dziury, w którą zanurzyła się taksówka powietrzna pamiętnego dnia, kiedy Seldon i Hummin opuszczali Sektor Imperialny, lecz choć był wystarczająco duży, aby pomieścić kadłub odrzutowca, z pewnością brakowało miejsca na skrzydła. Seldon obrócił głowę w prawo na ile to było możliwe i zdążył zobaczyć, jak skrzydło po jego stronie pochyla się i opada. Odrzutowiec zanurzył się w otwór, w którym został pochwycony przez pole elektromagnetyczne i popędził wprost oświetlonym tunelem. Przyspieszenie było stałe i niekiedy rozlegał się trzask, który - jak przypuszczał Seldon - mógł oznaczać mijanie poszczególnych magnesów. Wreszcie, po upływie nie więcej niż dziesięciu minut, odrzutowiec został wyrzucony w atmosferę, dziobem wprost w nagłą, nieprzeniknioną ciemność nocy. Po wyjściu z pola elektromagnetycznego pojazd zwolnił i Seldona cisnęło na siatkę, do której był przyklejony przez kilka chwil zapierających dech w piersiach. Potem nacisk ustał i siatka zupełnie zniknęła. - Jak się czujecie, dziatki? - rozległ się wesoły głos pilota. - Trudno powiedzieć - odparł Seldon i odwrócił się do Dors. Nic ci nie jest? - Pewnie, że nie. Pan Levanian poddał nas próbie, żeby sprawdzić, czy naprawdę jesteśmy obcoświatowcami. Czy tak, panie Levanian? - Niektórzy ludzie lubią dreszczyk emocji - odparł Levanian. - A wy? 158

- W rozsądnych granicach - odpowiedziała Dors. - Byłoby panu mniej wesoło, gdyby się oderwały skrzydła od odrzutowca - rzekł Seldon. - To niemożliwe. Mówiłem wam, że to nie jest zwykły odrzutowiec powietrzny. Mechanizm skrzydeł jest w całości skomputeryzowany. Zmieniają swoją długość, szerokość, w zależności od prędkości i kierunku wiatru, temperatury i pół tuzina innych zmiennych. Skrzydła by nie odpadły, chyba że sam odrzutowiec zostałby poddany takim naprężeniom, które by go rozerwały. W okno Seldona zaczęły uderzać krople. - Deszcz pada - stwierdził. - Tak, często pada - powiedział pilot. Seldon wyjrzał przez okno. Na Helikonie czy każdym innym świecie widać byłoby światła - świadectwa ludzkiej działalności, ale na Trantorze było ciemno. Jednak niezupełnie - w pewnym momencie zauważył błysk latarni kierunkowej. Być może wyższe partie Górnej Strony posiadały światła ostrzegawcze. Dors dostrzegła niepokój Seldona i poklepała go po ręce. - Jestem pewna, że pilot wie, co robi, Hari. - Ja też staram się w to wierzyć, Dors, ale chciałbym, żeby podzielił się z nami częścią swojej wiedzy - powiedział Seldon na tyle głośno, aby zostać podsłuchanym. - Nie mam nic przeciwko temu, proszę bardzo - powiedział pilot. - Teraz kierujemy się w górę i za kilka minut znajdziemy się ponad pułapem chmur. Wtedy nie będzie żadnego deszczu i zobaczymy nawet gwiazdy. Powiedział to dokładnie w chwili, gdy poprzez pierzaste pozostałości chmur zaczęło przeświecać kilka gwiazd, a potem rozświeciła się cała reszta. Pilot zgasił światła w kabinie. Wewnątrz widać było jedynie słabe podświetlenie jego tablicy z przyrządami, a za oknem niebo iskrzyło się jaskrawo. - Po raz pierwszy od ponad dwóch lat widzę gwiazdy powiedziała Dors. - Czyż one nie są cudowne? Takie jasne i jest ich tak wiele. 159

- Trantor znajduje się bliżej centrum Galaktyki niż większość obcych światów - powiedział pilot. Ponieważ Helikon mieścił się w słabo zagęszczonym kącie Galaktyki i jego gwiezdne pole było przyćmione i niezbyt imponujące, Seldon oniemiał. - Ależ ten lot stał się spokojny - stwierdziła Dors. - To prawda - potwierdził Seldon. - Czym jest napędzany odrzutowiec, panie Levanian? - Silnikiem działającym na zasadzie mikrosyntezy termojądrowej i cienkim strumieniem gorącego gazu. - Nie wiedziałem, że mamy w eksploatacji odrzutowce powietrzne działające na zasadzie mikrosyntezy termojądrowej. Mówi się o tym, ale... - Istnieje kilka małych jak ten, ale dotąd tylko na Trantorze i korzystają z nich wyłącznie wysocy urzędnicy rządowi. - Opłaty za taką podróż muszą być wysokie - domyślił się Seldon. - Bardzo wysokie, proszę pana. - Ile zatem płaci pan Hummin? - Za ten lot nie ma żadnej opłaty. Pan Hummin jest przyjacielem spółki, do której należą te odrzutowce. Seldon chrząknął. - Dlaczego nie ma więcej tych odrzutowców z silnikami na mikrosyntezę termojądrową? - Po pierwsze, są zbyt kosztowne, proszę pana i te, które mamy, zaspokajają cały popyt. - Moglibyście zwiększyć popyt budując wielkie odrzutowce. - Może tak, ale spółce nigdy nie udało się skonstruować silników na mikrosyntezę termojądrową o większej mocy dla dużych odrzutowców powietrznych. Seldon przypomniał sobie jak Hummin ubolewał, że innowacje techniczne znalazły się na niskim poziomie. - Dekadencja - wymamrotał. - Co? - spytała Dors. - Nic takiego - odparł Seldon. - Przypomniałem sobie, co mi 160

kiedyś powiedział Hummin. Spojrzał na gwiazdy. - Czy lecimy na zachód, panie Levanian? - Tak. Skąd pan wie? - Ponieważ pomyślałem, że już zaczęłoby świtać, gdybyśmy lecieli na wschód. Lecz świt w końcu ich dogonił i światło słoneczne - prawdziwe światło słoneczne - rozjaśniło ściany w kabinie. Trwało to jednak krótko, gdyż odrzutowiec zrobił łuk w dół i wpadł w chmury. Błękit i złoto zniknęły i zastąpiła je okrutna szarość; Seldon i Dors westchnęli z rozczarowaniem. Zostali pozbawieni jeszcze kilku chwil prawdziwego światła słonecznego. Kiedy zanurzyli się poniżej poziomu chmur, bezpośrednio pod sobą zobaczyli powierzchnię Górnej Strony, trawiastą i wyraźnie pofałdowaną. Gdzieniegdzie widać było na niej drewniane groty, o których Clowzia opowiadała kiedyś Seldonowi. Znów jednak było niewiele czasu na obserwacje. Pod nimi pojawił się otwór, którego krawędź otaczał napis MYCOGEN. Pogrążyli się w nim. 36. Wylądowali na lotnisku odrzutowców, które ku zdziwieniu Seldona wydawało się opuszczone. Zadanie pilota było zakończone, więc uścisnął dłoń Hariemu i Dors, po czym jego odrzutowiec błyskawicznie wzbił się w powietrze, znikając w otworze, który pojawił się specjalnie na jego użytek. Wydawało się, że nie pozostaje nic innego, jak tylko czekać. Stały tam ławki, które mogły pomieścić nawet ze sto osób, ale oprócz Seldona i Dors Venabili nie było nikogo. Port lotniczy miał kształt prostokąta, otoczonego ścianami, w których musiało być wiele tuneli otwierających się, aby przyjąć lub wypuścić odrzutowce, ale po odlocie ich własnego, żaden inny się nie pojawił. Nie było też ludzi, ani śladu zamieszkania i słychać było tylko przytłumiony szum odgłosów życia na Trantorze To odosobnienie stawało się dla Seldona uciążliwe. Odwrócił się ku Dors. 161

- Może ty wiesz na co my właściwie czekamy? Dors pokręciła głową. - Hummin mi powiedział, że wyjdzie nam na spotkanie Władca Słońca Czternasty. Poza tym nic nie wiem. - Władca Słońca Czternasty? A czym on jest? - Przypuszczam, że człowiekiem. Trudno dociec po nazwisku czy to będzie mężczyzna, czy kobieta. - Osobliwe nazwisko. - Osobliwość leży w umyśle odbiorcy. Czasami ci, którzy mnie nigdy nie spotkali, sądzą, że jestem mężczyzną. - Jakimiż muszą być głupcami - powiedział Seldon z uśmiechem. - Wcale nie, jeśli oceniają mnie po nazwisku, to są usprawiedliwieni. Słyszałam, że jest to popularne imię męskie na rozmaitych światach. - Nigdy przedtem z nim się nie spotkałem. - Ponieważ niewielki z ciebie podróżnik galaktyczny. Imię „Hari", wymawiamy tak jak twoje, ale piszemy przez „e". O ile sobie przypominam na Mycogenie, poszczególne nazwiska są ograniczone do rodzin - i ponumerowane. - Ale „Władca Słońca" brzmi całkiem swobodnie. - Cóż szkodzi trochę pustych przechwałek? Na Cinny „Dors" wywodzi się od starego, miejscowego wyrażenia oznaczającego „wiosenny podarunek". - To znaczy, że urodziłaś się wiosną? - Nie. Ujrzałam światło dzienne w samym środku lata na Cinny, ale to imię podobało się moim rodzicom, niezależnie od swojego tradycyjnego - i w dużej mierze zapomnianego - znaczenia. - W takim razie, być może Władca Słońca... - To właśnie ja, współplemieńcu - przerwał głęboki, surowy głos. Zaskoczony Seldon spojrzał w lewo i zobaczył otwarty samochód naziemny, który w jakiś sposób podjechał blisko nich. Miał pudełkowaty i archaiczny kształt, prawie jak fura dostawcza. Wewnątrz przy urządzeniach sterujących siedział wysoki, stary mężczyzna, który wyglądał na energicznego pomimo swojego wieku. Z majestatyczną godnością wysiadł z samochodu. 162

Miał na sobie długą białą togę z bufiastymi rękawami ściągniętymi przy nadgarstkach i miękkie sandały, z których wystawał wielki palec. Jego pięknie ukształtowana głowa była zupełnie łysa. Spokojnie przyjrzał się dwóm przybyszom poważnymi, niebieskimi oczami. - Pozdrawiam was, współplemieńcy - powiedział. - I my pana pozdrawiamy - odpowiedział Seldon z automatyczną grzecznością i po chwili szczerze zaintrygowany, zapytał: - Jak pan tu wjechał? - Przez wejście, które się za mną zamknęło. Nie zauważyliście tego. - Chyba tak. Ale to dlatego, że nie wiedzieliśmy, czego się spodziewać. I nadal nie wiemy. - Współplemieniec Chetter Hummin powiadomił Braci, że przybędą członkowie dwóch szczepów i poprosił, aby się wami zaopiekować. - A więc znacie Hummina. - Znamy. Wyświadczył nam przysługę. A ponieważ on, zacny współplemieniec, wyświadczył nam, to teraz musimy mu się odwzajemnić. Niewielu przyjeżdża na Mycogen i niewielu go opuszcza. Dopilnuję, abyście byli tu bezpieczni. Dors pokłoniła się. - Jesteśmy wdzięczni, Władco Słońca Czternasty. Władca Słońca odwrócił się, żeby spojrzeć na nią pogardliwie. - Znam zwyczaje szczepów - powiedział. - Wiem, że wśród nich kobieta może się odezwać, zanim ktoś się zwróci do niej, dlatego nie czuję się urażony. Prosiłbym ją jednak o to, aby uważała przy innych Braciach, którzy mogą mniej wiedzieć o tym zwyczaju. - Och, naprawdę? - zdziwiła się Dors. Z kolei ona była wyraźnie urażona. - Naprawdę - potwierdził Władca Słońca. - Niepotrzeba też używać mojego identyfikatora liczbowego, kiedy ja sam z mojej gromady jestem z wami, wystarczy - „Władca Słońca". Teraz poproszę was, abyście opuścili to miejsce i pojechali ze mną, nie czuję się bowiem swobodnie w tej plemiennej atmosferze. 163

- Każdy z nas chciałby czuć się swobodniej - powiedział Seldon, być może trochę głośniej niż to było konieczne - i nie ruszę się stąd, dopóki nie otrzymamy zapewnienia, że nie zostaniemy siłą nagięci do waszych upodobań wbrew naszym charakterom. U nas kobieta może mówić kiedy tylko ma coś do powiedzenia. Skoro zgodziłeś się zapewnić nam bezpieczeństwo, musi ono być zarówno fizycznie, jak i duchowe. Władca Słońca spojrzał na Seldona niewzruszenie. - Śmiały jesteś, młody współplemieńcu. Twoje nazwisko? - Jestem Hari Seldon z Helikona, a to moja towarzyszka Dors Venabili z Cinny. Władca Słońca ukłonił się lekko, kiedy Seldon się przedstawił, ale nie drgnął przy nazwisku Dors. - Przysiągłem współplemieńcowi Humminowi, że zapewnię wam bezpieczeństwo, więc zrobię co w mojej mocy, aby chronić też twoją towarzyszkę. Jeśli chce zachowywać się bezczelnie, dołożę wszelkich starań, aby uznano ją za niewinną. Musicie się jednak dostosować pod jednym względem. I z bezgraniczną pogardą wskazał na ich głowy. - O co chodzi? - spytał Seldon. - O wasze włosy. - To znaczy? - Nie może być ich widać. - Czy to znaczy, że mamy ogolić głowy tak jak ty? Nie ma mowy. - Moja głowa nie jest ogolona, współplemieńcu Seldonie. Kiedy wszedłem w okres pokwitania, usunięto mi włosy raz na zawsze tak samo jak wszystkim Braciom i ich kobietom. - Jeśli chodzi ci o odwłaszanie, to odpowiedź brzmi stanowczo nie - nigdy. - Współplemieńcu, nie chodzi tu ani o golenie, ani o odwłaszanie. Prosimy jedynie, aby wasze włosy były zakryte, kiedy będziecie przebywać między nami. - W jaki sposób? - Przyniosłem czapki skórne, które przylgną ściśle do waszych 164

czaszek, a także paseczki, które ukryją nadoptyczne skrawki - brwi. Będziecie je nosić przebywając wśród nas. I oczywiście, współplemieńcu Seldonie, będziesz się golić codziennie - lub częściej, jeśli to będzie konieczne. - Ale dlaczego musimy to robić? - Ponieważ włosy na głowie są dla nas odrażające i obsceniczne. - Chyba ty i twoi ludzie wiecie, że na wszystkich światach Galaktyki ludzie mają zwyczaj zachowywać włosy na głowie. - Wiemy. I ci spośród nas, jak ja sam, którzy od czasu do czasu mają do czynienia ze współplemieńcami, muszą oglądać te włosy. Udaje nam się to jakoś znieść, ale trudno wymagać od ogółu Braci, żeby cierpieli z powodu tego widoku. - No dobrze. Władco Słońca - ustąpił Seldon. - Ale wytłumacz mi to. Rodzicie się z włosami nagłownymi jak my wszyscy i skoro wszyscy pozostawiacie je aż do okresu pokwitania, dlaczego koniecznie trzeba je usunąć? Czy jest to zwyczaj, czy też ma to jakieś logiczne uzasadnienie? Stary Mycogeńczyk odrzekł dumnie: - Usuwając włosy, demonstrujemy młodemu człowiekowi, że on stał się dorosły i będzie zawsze pamiętać kim jest oraz nigdy nie zapomni, że inni są tylko współplemieńcami. Nie czekał na odpowiedź (zresztą Seldon nie umiał żadnej wymyślić), lecz wydobył z jakiejś ukrytej w todze kieszeni garść różnokolorowych cienkich kawałków plastiku i przyglądając im się bystro, przykładał każdemu do twarzy kolejne paseczki. - Kolory muszą być rozsądnie dobrane - powiedział. - Nikt nie da się oszukać i nie pomyśli, że nie nosicie czapek skórnych, ale nie może to być rażąco oczywiste. W końcu Władca Słońca podał Seldonowi wybrany paseczek i pokazał mu, jak można go rozciągnąć w czapkę. - Załóż to, proszę, współplemieńcu Seldonie - powiedział. - Z początku będzie ci to szło niezdarnie, ale przyzwyczaisz się. Seldon założył pasek, ale przy pierwszych dwóch próbach zsunął mu się, kiedy usiłował go zaciągnąć do tyłu na włosy. - Czy mógłbyś mi pomóc? - poprosił Seldon, tłumiąc uśmiech. 165

I Władca Słońca cofnął się, mówiąc lekko poruszony: - Nie mógłbym, gdyż dotknąłbym twoich włosów. Seldon zdołał wreszcie zaczepić czapkę i słuchając wskazówek naciągał ją dotąd aż zakryła całe włosy. Łatki na brwi udało mu się założyć bez kłopotu, podobnie jak Dors, która bacznie obserwowała, jego czynności. - Jak się to zdejmuje? - spytał Seldon. - Musisz tylko znaleźć końcówkę i zsunie się bez kłopotu. Łatwiej ci będzie zakładać i zdejmować, jeśli skrócisz sobie włosy. - Wolę się trochę pomęczyć - powiedział Seldon. Po czym rzekł cicho do Dors: - Nadal jesteś ładna, choć ta czapka odbiera twojej twarzy pewne cechy osobowości. - Jednak osobowość jest tam pod spodem - odpowiedziała. - I mam nadzieję, że przyzwyczaisz się do mnie takiej. Seldon odpowiedział szeptem: - Nie chcę tu zostawać tak długo, aby móc się do tego przyzwyczaić. Władca Słońca, który z wyraźną wyniosłością ignorował szepty między zwykłymi współplemieńcami, powiedział: - Jeżeli zechcecie wsiąść do mojego samochodu, zawiozę was teraz do Mycogenu. 37. - Szczerze mówiąc - szepnęła Dors - trudno mi uwierzyć, że jestem na Trantorze. - Z tego wynika, że nigdy dotąd nie widziałaś czegoś podobnego? - spytał Seldon. - Mieszkam na Trantorze zaledwie od dwóch lat i większość czasu spędziłam na Uniwersytecie, więc nie jestem globtrotterem. Ale byłam w kilku miejscach i słyszałam o niejednym, nigdy jednak o czymś takim. Ta monotonia. Władca Słońca prowadził uważnie i bez nadmiernego pośpiechu. Na jezdni były inne pojazdy przypominające fury, w których siedzieli przy urządzeniach sterujących bezwłosi ludzie, a ich łysiny lśniły z daleka. 166

Po obu stronach drogi stały trzypiętrowe, skromne budowle, w których wszystkie linie schodziły się pod kątem prostym i wszystko było w szarym kolorze. - Monotonia - powtórzyła bezgłośnie Dors. - To straszne. - Egalitaryzm - szepnął Seldon. - Podejrzewam, że żaden Brat nie może sobie rościć jakichkolwiek pretensji do pierwszeństwa nad innym. Po drodze mijali wielu pieszych na chodnikach. Nie było żadnych znaków informujących o ruchomych korytarzach ani odgłosu jakiegokolwiek ekspresu w pobliżu. - Domyślam się, że te w szarym to kobiety. - Trudno powiedzieć - szepnął Seldon. - Togi zakrywają całe ciała, a jedna bezwłosa głowa nie różni się od drugiej. - Szarzy idą zawsze w parach lub z białym. Biali mogą chodzić sami i Władca Słońca jest w białym. - Może masz rację. - Seldon podniósł głos: - Władco Słońca ciekaw jestem... - Pytaj, o co chcesz, choć bynajmniej nie jestem zobowiązany odpowiadać. - Przejeżdżamy chyba przez dzielnicę mieszkaniową. Nie ma żadnych przedsiębiorstw ani terenów przemysłowych... - Jesteśmy w zupełności społecznością farmerską. Skąd pochodzisz, że tego nie wiesz? - Wiesz, że jestem obcoświatowcem - odparł sztywno Seldon. Przebywam na Trantorze zaledwie od dwóch miesięcy. Ale jeżeli jesteście społecznością farmerską, Władco Słońca, to jak się to dzieje, że nie minęliśmy żadnych farm? - Bo są na dolnych poziomach - odparł krótko Władca Słońca. - Czy więc Mycogen na tym poziomie jest obszarem w całości mieszkalnym? - I na kilku innych poziomach. Jesteśmy tacy, jak widzisz. Wszyscy bracia mieszkają ze swoimi rodzinami w identycznych kwaterach; wszystkie gromady we własnych, równych społecznościach; każdy ma taki sam samochód naziemny. Nie ma służących i nikt nie żyje kosztem cudzej pracy. Nikt nie może się 167

wynosić nad pozostałych. Seldon uniósł zasłonięte brwi. - Ale jedni chodzą ubrani na biało a inni na szaro. - To dlatego, że niektórzy ludzie są Braćmi, a inni Siostrami. - A my? - Jesteś współplemieńcem i gościem. Ty i twoja... -przerwał ...towarzyszka nie będziecie krępowani przez żadne reguły życia mycogeńskiego. Jednak będziesz chodził ubrany na biało, a twoja towarzyszko na szaro i będziecie mieszkać w specjalnej gościnnej kwaterze podobnej do naszych. - Równość dla wszystkich wydaje się szlachetnym ideałem, ale co się dzieje w miarę wzrostu waszej liczebności? Czy wtedy tort nie jest krojony na mniejsze kawałki? - Nie ma wzrostu liczebności. To spowodowałoby konieczność powiększenia obszaru, na co nie pozwoliliby sąsiadujący współplemieńcy lub pogorszenie poziomu naszego życia. - Ale jeśli... - zaczął Seldon. - Dosyć, współplemieńcu Seldon - uciął Władca Słońca. Ostrzegałem cię, że nie muszę odpowiadać. Naszym zadaniem, jak obiecywaliśmy przyjacielowi współplemieńcowi Humminowi, jest zapewnić wam bezpieczeństwo, jeśli tylko to nie naruszy naszego sposobu życia. Tylko tyle możemy uczynić. Ciekawość jest dozwolona, ale szybko tracimy cierpliwość, jeżeli ktoś się przy niej upiera. Coś w tonie jego głosu nie pozwalało pytać dalej i Seldon zirytował się. Hummin, mimo całej swojej pomocy, wyraźnie pominął istotę sprawy, gdyż Seldon nie szukał bezpieczeństwa. Przynajmniej nie tylko bezpieczeństwa. Potrzebował także informacji, bo bez nich nie mógłby tu pozostać - i nie pozostanie. 38. Seldon rozejrzał się bezradnie po przydzielonej im kwaterze. Miała małe oddzielne pomieszczenie: kuchnię i łazienkę. Stały tu dwa wąskie łóżka, dwie szafy, stół i dwa krzesła. Krótko mówiąc, było wszystko co niezbędne dla dwóch osób, które miały ochotę mieszkać 168

w niewygodnych warunkach. - Na Cinny mieliśmy osobną kuchnię i łazienkę - powiedziała Dors z rezygnacją. - Ja nie - powiedział Seldon. - Helikon jest może małym światem, ale mieszkałem w nowoczesnym mieście, gdzie były wspólne kuchnie i łazienki. Co za marnotrawstwo. Można by się tego spodziewać w hotelu, gdzie człowiek jest zmuszony przebywać tymczasowo, ale jeśli cały sektor tak wygląda, wyobraź sobie olbrzymią liczbę niepotrzebnych kuchni i łazienek. - Myślę, że to konsekwencja powszechnej równości powiedziała Dors. Żadnych walk o ulubione miejsca lub szybszą obsługę. To samo dla wszystkich. - I żadnej prywatności. Mnie to nie przeszkadza, ale może tobie tak, Dors, powinniśmy im chyba wyjaśnić, że musimy mieć oddzielne pokoje - sąsiednie, ale oddzielne. - Jestem pewna, że to nie wyjdzie - powiedziała Dors. Przestrzeń jest w wysokiej cenie i chyba są zdumieni własną hojnością, dając nam tak dużo. Obejdziemy się, Hari. Jesteśmy wystarczająco dorośli, aby dać sobie radę. Ja nie jestem rumieniącym się dziewczęciem i ty mnie nie przekonasz, że jesteś nieopierzonym młodzikiem. - Jesteś tu przeze mnie. - Co z tego? To przygoda. - W porządku. Które łóżko wybierasz? Może wolisz to bliżej łazienki? - Usiadł na drugim łóżku. - Martwię się jeszcze czymś innym. Dopóki tu przebywamy, jesteśmy współplemieńcami, ty i ja, a nawet Hummin. Pochodzimy z innych szczepów, nie z ich własnych gromad i większość spraw to nie nasz interes. Ale większość spraw to jest mój interes. Przyjechałem tu po to, żeby poznać pewne szczegóły, które oni znają. - Lub wydaje im się, że znają - dodała Dors ze sceptycyzmem historyka. - Rozumiem, że mają legendy, które prawdopodobnie pochodzą z czasów pierwotnych, ale nie mogę uwierzyć, że można je traktować poważnie. - Nie możemy tego wiedzieć, dopóki nie dowiemy się, co to za 169

legendy. Czy są jakieś zewnętrzne zapisy tych legend? - Ja o żadnych nie wiem. Ci ludzie zachowują się niemal psychotycznie z tym swoim kurczowym trzymaniem się w zamkniętej grupie. To, że Hummin potrafi nieco przełamać te bariery i sprawić, żeby nas przyjęli, jest nadzwyczajne - naprawdę nadzwyczajne. Seldon zamyślił się. - Gdzieś tu musi być luka - powiedział. - Władca Słońca był zdziwiony, a nawet rozgniewany moją niewiedzą, że Mycogen jest społecznością rolniczą. Wygląda na to, że nie chcą tego trzymać w tajemnicy. - Chodzi o to, że to nie jest tajemnica. Przypuszcza się, że nazwa „Mycogen" pochodzi od archaicznych słów oznaczających „producenta drożdży". Przynajmniej tak mi powiedziano, a nie jestem paleolingwistą. W każdym razie, hodują wszystkie odmiany mikrożywności: drożdże, bakterie, wielokomórkowce, grzyby i tak dalej. - Nie jest to aż taka rzadkość - powiedział Seldon. - Większość światów posiada tę mikrokulturę i nawet na Helikonie mamy jej trochę. - Ale nie w takim stopniu jak Mycogen. To ich specjalność. Stosują metody archaiczne, jak nazwa ich sektora: tajemne przepisy użyźniające, tajemne oddziaływania środowiskowe. Kto wie, co jeszcze? Wszystko okryte jest tajemnicą. Wytwarzają proteinę i delikatne przyprawy, tak iż ich mikrożywność jest niepodobna do żadnej innej na świecie, a przy tym utrzymują ilość na stosunkowo niskim poziomie i cena jest zawrotnie wysoka. Nigdy nie próbowałam żadnego z ich produktów i jestem pewna, że ty też nie, ale kupują je w wielkich ilościach urzędnicy imperialni i wyższe klasy na innych światach. Sytuacja ekonomiczna Mycogena uzależniona jest od takich transakcji, więc chcą, aby wszyscy wiedzieli, że to oni są źródłem tego cennego jedzenia. Przynajmniej to nie jest tajemnicą. - Mycogen musi być zatem bogaty. - Nie są biedni, ale podejrzewam, że nie o bogactwo im chodzi, ale o ochronę. Rząd imperialny zapewnia im ochronę, ponieważ bez nich nie byłoby tej mikrożywności, która każdej potrawie dodaje 170

najdelikatniejszych smaków, najostrzejszej pikantności. Oznacza to, że Mycogeńczycy mogą zachować dziwny styl życia i zachowywać się wyniośle wobec swoich sąsiadów, którzy prawdopodobnie uważają ich za nieznośnych. Dors rozejrzała się. - Prowadzą surowy tryb życia - stwierdziła. - Widzę, że nie mają holowizji i książkofilmów. - Zauważyłem jeden na półce w szafie. - Seldon sięgnął po niego, spojrzał na etykietkę i powiedział z wyraźną odrazą: - Książka kucharska. Dors wzięła książkofilm i pomanipulowała przy klawiszach. Trochę to trwało, gdyż układ różnił się od powszechnie przyjętego, ale w końcu zdołała rozświetlić ekran i przejrzała strony. - Jest kilka przepisów, ale ten książkofilm chyba w większości składa się z filozoficznych esejów na temat gastronomii. Zamknęła go i obejrzała ze wszystkich stron. - Wygląda na jedną całość, bo nie widać, w jaki sposób można by wypchnąć mikrokartę i włożyć inną. Jednoksiążkowy wybierak. To dopiero marnotrawstwo. - Może uważają, że ten jeden książkofilm jest wszystkim, czego ktokolwiek może potrzebować. - Wziął inny przedmiot ze skrajnego stolika, który stał pomiędzy łóżkami. - To wygląda na głośnik, ponieważ nie ma ekranu. - Być może uważają, że wystarcza głos. - Ciekawe, jak to działa? Seldon uniósł przedmiot i obejrzał go z różnych stron. - Czy widziałaś kiedyś coś podobnego? - Kiedyś w muzeum - jeśli to było to samo. Wydaje się, że Mycogen celowo zachowuje swoją staroświeckość, bo być może uważają to za jeszcze jeden sposób odseparowania się od tak zwanych współplemieńców, którzy ich zawsze otaczają. Ich dziwne archaiczne zwyczaje sprawiają, że są niestrawni. W tym wszystkim jest jakaś przewrotna logika. Seldon, nadal bawiąc się urządzeniem, powiedział: - Hop-s! Włączył się lub coś się włączyło. Ale nic nie słyszę. 171

Dors podniosła mały walec wyłożony filcem, który leżał na skraju stolika i przyłożyła go do ucha. - Stąd dochodzi jakiś głos - powiedziała. - Proszę, sam sprawdź. Seldon przyłożył przedmiot do ucha. - Au! - wykrzyknął - Przypina się do ucha. - Wsłuchał się i powiedział: - Tak, zranił mnie w ucho. Rozumiem z tego, że mnie słyszysz. Tak, to nasz pokój. Nie, nie znam jego numeru. Dors, wiesz jaki to numer? - Widzę jakiś na głośniku - odparła Dors. - Może wystarczy. - Może - powiedział Seldon z powątpiewaniem. Po czym zwrócił się do głośnika: - Na tym urządzeniu jest numer 6LT-3648A. Wystarczy? Cóż, skąd mam wiedzieć, jak należy korzystać z tego urządzenia i kuchni? Co to znaczy „zwyczajnie działa"? To mi nic nie mówi. Posłuchaj, jestem... współplemieńcem, gościem honorowym. - Nie wiem, co u was znaczy „zwyczajnie". Tak, przepraszam za mój akcent i cieszę się, że umiesz rozpoznawać współplemieńca, po jego mowie. Nazywam się Hari Seldon. Nastąpiła pauza i Seldon spojrzał na Dors z wyrazem świętej cierpliwości na twarzy. - Musi mnie sprawdzić - powiedział. - I pewnie powie, że nie może mnie znaleźć. O, masz mnie? To dobrze! W takim razie, czy możesz mi udzielić informacji? Tak. Tak. Tak. I w jaki sposób mogę zadzwonić do kogoś spoza Mycogena? O, a kontakt na przykład z Władcą Słońca Czternastym? W takim razie z jego asystentem, adiutantem, kimkolwiek? Nie-e. Dziękuję. Odłożył głośnik, z lekkim trudem odczepił słuchawkę od ucha, wyłączył całe urządzenie. - Obiecuje, że przyślą nam kogoś, kto by nam przekazał wszystko, co powinniśmy wiedzieć, ale nie wiedzą kiedy. Nie można zadzwonić poza Mycogen - w każdym razie nie za pomocą tego przyrządu - więc nie będziemy mogli sprowadzić Hummina w razie potrzeby. A jeśli chcę dotrzeć do Władcy Słońca Czternastego, muszę przebrnąć przez jakąś kosmiczną bzdurę. Może to jest społeczeństwo egalitarne, ale wydaje się, że są tu wyjątki, do których - założę się 172

nikt się nie przyzna. Spojrzał na zegarek. - W każdym razie, Dors, nie mam zamiaru przeglądać książki kucharskiej, ani tym bardziej uczonych esejów. Mój zegarek nadal wskazuje wszechświat, więc nie wiem, czy to oficjalna pora spania, ale w tej chwili gwiżdżę na to. Nie zmrużyliśmy oka przez większą część nocy i chciałbym się przespać. - Ja tak samo, bo też jestem zmęczona. - Następnego dnia, kiedy odrobimy zaległości w spaniu, zamierzam ich poprosić o wycieczkę po tutejszych plantacjach mikrożywności. Dors wyglądała na zaskoczoną. - Interesuje cię to? - Właściwie nie, ale jeśli są z tego dumni, powinni chętnie o tym opowiadać, a kiedy uda mi się naciągnąć ich na rozmowę, to może powiedzą coś o swoich legendach. Uważam, że to sprytna strategia. - Mam nadzieję - powiedziała z wątpieniem Dors - ale obawiam się, że Mycogeńczycy nie dadzą się tak łatwo złapać w pułapkę. - Zobaczymy. Zamierzam poznać te legendy. 39. Następnego ranka Hari ponownie próbował skorzystać z urządzenia do telefonowania. Był trochę rozzłoszczony z powodu głodu. Ktoś udaremnił jego próbę dotarcia do Władcy Słońca Czternastego, twierdząc, że nie wolno mu przeszkadzać. - Dlaczego nie? - zapytał zjadliwie Seldon. - Oczywiście nie ma potrzeby odpowiadać na to pytanie - odparł zimny głos. - Nie sprowadzono nas tutaj, abyśmy byli więźniami powiedział Seldon równie chłodno. - Ani żebyśmy umierali z głodu. - Jestem pewien że macie kuchnię i obfite zapasy jedzenia. - Mamy - powiedział Seldon. - Ale nie umiem korzystać z urządzeń kuchennych, ani nie umiem przygotować jedzenia. Czy jecie je na surowo, smażycie, gotujecie, pieczecie...? - Nie mogę uwierzyć, że nie znacie się na tych sprawach. 173

Dors, która podczas rozmowy chodziła po pokoju, sięgnęła po urządzenie głośnikowe, ale Seldon powstrzymał ją szepcząc: - Jeśli usłyszy kobiecy głos, to przerwie połączenie. - Po czym powiedział do słuchawki bardziej stanowczo niż kiedykolwiek: - To, w co pan wierzy lub nie, nie ma dla mnie najmniejszego znaczenia. Niech pan tu przyśle kogoś, kto mógłby coś poradzić w naszej sytuacji - w przeciwnym razie dotrę do Władcy Słońca Czternastego i zapłaci mi pan za to. Minęły dwie godziny, nim przyszła jakaś osoba i Seldon był już całkiem rozwścieczony, a Dors rozpaczliwie próbowała go uspokoić. Przybyszem był młodzieniec, którego łysina była piegowata i który z włosami byłby pewnie rudzielcem. Przyniósł ze sobą kilka garnków i wydawało się, że już zacznie im wszystko wyjaśniać, kiedy nagle spojrzał zaniepokojony na Seldona i w panice odwrócił się do niego plecami. - Współplemieńcu - powiedział wyraźnie poruszony. - Twoja czapka skórna jest źle założona. Seldon, którego cierpliwość była na wyczerpaniu, powiedział: - To mi nie przeszkadza. Dors jednak rzekła: - Pozwól, że ją poprawię, Hari. Jest odrobinę za wysoko, tu z lewej strony. Wreszcie Seldon warknął: - Możesz się już odwrócić, młody człowieku. Jak się nazywasz? - Jestem Szara Chmura Piąty - odparł niepewnie Mycogeńczyk i spojrzał ostrożnie na Seldona. - Jestem nowicjuszem. Przyniosłem dla was posiłek. - Zawahał się. - Z własnej kuchni, gdzie przygotowała go moja kobieta, współplemieńcu. Postawił garnki na stole. Seldon uniósł jedną przykrywkę i podejrzliwie powąchał zawartość, po czym ze zdziwieniem spojrzał na Dors. - Wiesz, nie pachnie źle. Dors skinęła głową. - Rzeczywiście. - Może być za zimne - powiedział Szara Chmura. - Ostygło 174

podczas transportu. W kuchni musicie mieć naczynia gliniane i sztućce. Dors przygotowała wszystko i gdy zjedli posiłek, w dużych ilościach i trochę łapczywie, Seldon na nowo poczuł się cywilizowanym człowiekiem. Dors wiedząc, że młody człowiek będzie nieszczęśliwy przebywając sam na sam z kobietą, w dodatku gdyby się do niego odezwała, podjęła się pozmywania w kuchni garnków i naczyń. Tymczasem Seldon zapytał o lokalny czas i po otrzymaniu odpowiedzi nie ukrywał zaskoczenia. - To znaczy, że jest środek nocy? - Tak jest, współplemieńcu - odparł Szara Chmura. - Dlatego właśnie zaspokojenie waszej potrzeby zabrało trochę czasu. Seldon nagle zrozumiał, dlaczego Władcy Słońca nie można było przeszkadzać i kiedy pomyślał o kobiecie Szarej Chmury, którą trzeba było obudzić, żeby przygotowała posiłek poczuł wyrzuty sumienia. - Przepraszam - powiedział. - Jesteśmy tylko współplemieńcami i nie umieliśmy korzystać z kuchni, ani przygotować jedzenia. Czy mógłbyś przysłać kogoś rano, aby nas należycie poinstruował? - Najlepsze co mogę zrobić, współplemieńcy - powiedział uspokajająco Szara Chmura - to przysłanie dwóch Sióstr. Proszę wybaczyć sprawianie kłopotu obecnością kobiet, ale to właśnie one znają się na tych sprawach. Dors wynurzyła się z kuchni i powiedziała beztrosko, zapominając o swoim miejscu w męskim społeczeństwie mycogeńskim: - Świetnie, Szara Chmuro. Chętnie poznamy Siostry. Szara Chmura spojrzał na nią bystro i niespokojnie, ale nic nie powiedział. Seldon - przekonany, że młody Mycogeńczyk z zasady udaje iż nie usłyszał, co jakaś kobieta do niego powiedziała - powtórzył uwagę: - Świetnie, Szara Chmuro. Chętnie poznam Siostry. Twarz młodego Mycogeńczyka od razu się rozjaśniła. - Przyślę je jak tylko wstanie dzień. Po wyjściu Szarej Chmury Seldon powiedział z pewnym 175

zadowoleniem: - Siostry będą prawdopodobnie właśnie tym, kogo nam potrzeba. - Czyżby? W jakim sensie, Hari? - spytała Dors. - Jeśli będziemy je traktować jak istoty ludzkie, będą na tyle wdzięczne, że zgodzą się pomówić o swoich legendach. - Pod warunkiem, że je znają - powiedziała sceptycznie Dors. Jakoś nie wierzę, żeby Mycogeńczycy zawracali sobie głowę wykształceniem swoich kobiet. 40. Siostry przyjechały po około sześciu godzinach, w ciągu których Seldon i Dors pospali sobie jeszcze trochę, mając nadzieję, że przestawią się ich zegary biologiczne. Weszły do mieszkania nieśmiało, prawie na palcach. Ich togi (które, jak się później dowiedzieli w slangu mycogeńskim określano mianem „kaftanów") były z miękkiego, aksamitnego, szarego materiału, a każda z nich miała jedyną w swoim rodzaju dekorację w postaci subtelnego wzoru siateczki w ciemniejszym odcieniu szarości. Kaftany nie były zupełnie pozbawione atrakcyjności, ale z pewnością skutecznie maskowały wszelkie ludzkie cechy. Ich głowy były oczywiście łyse, a twarze pozbawione wszelkich ozdób. Rzucały niepewne spojrzenia na powieki Dors pokryte odrobiną błękitu i na niewielkie czerwone plamki w kącikach jej ust. Przez kilka chwil Seldon zastanawiał się, w jaki sposób można było uzyskać pewność, że te Siostry są naprawdę Siostrami. Odpowiedź przyszła natychmiast wraz z formalnie uprzejmymi pozdrowieniami Sióstr. Obie chichotały i szczebiotały. Przypominając sobie poważny ton Władcy Słońca i podenerwowany baryton Szarej Chmury, Seldon podejrzewał, że z braku oczywistej identyfikacji płciowej, kobiety były zmuszone do kultywowania charakterystycznych głosów i towarzyskich manier. - Jestem Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia - zaświergotała jedna z nich - a to moja młodsza siostra. - Kropla Deszczu Czterdziesta Piąta - zaszczebiotała druga. - W naszej gromadzie przywiązujemy dużą wagę do „Kropli Deszczu". Zachichotała. 176

- Cieszę się, że was poznałam - powiedziała poważnie Dors - ale teraz chciałabym wiedzieć, jak mamy się do was zwracać. Nie mogę mówić tylko „Kroplo Deszczu", prawda? - Nie - potwierdziła Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia. - Jeśli będziemy tu obie, musisz używać pełnego nazwiska. - A co powiecie panie na samą Czterdziestą Trzecią i Czterdziestą Piątą? - spytał Seldon. Obie spojrzały na niego ukradkiem, ale nie powiedziały ani słowa. - Ja się nimi zajmę, Hari - powiedziała łagodnie Dors. Seldon cofnął się. Przypuszczalnie były niezamężnymi, młodymi kobietami i bardzo prawdopodobne, że nie wolno im było rozmawiać z mężczyznami. Starsza wydawała się poważniejsza i być może bardziej purytańska. Trudno to było odgadnąć na podstawie kilku słów i szybkiego spojrzenia, ale Seldon miał takie wrażenie. - Chodzi o to - powiedziała Dors do Sióstr - że nie umiemy korzystać z kuchni. - To znaczy, nie umiecie gotować? - Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia wyglądała na zaszokowaną. Kropla Deszczu Czterdziesta Piąta zdusiła śmiech i Seldon doszedł do wniosku, że jego początkowa ocena każdej z Sióstr była prawidłowa. - Kiedyś miałam własną kuchnię - powiedziała Dors - ale była niepodobna do tej. Nie znam także tutejszej żywności, ani nie wiem, jak ją przyrządzać. - To naprawdę bardzo proste - powiedziała Kropla Deszczu Czterdziesta Piąta. - Możemy ci pokazać. - Przyrządzimy dobry, pożywny lunch - dodała Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia. - Przyrządzimy go dla... was obojga. - Zawahała się przed dodaniem ostatnich słów, ponieważ uznanie istnienia mężczyzny wyraźnie wymagało wysiłku z jej strony. - Jeżeli pozwolicie - powiedziała Dors - chcę być z wami w kuchni i byłabym wdzięczna, gdybyście mi wszystko dokładnie wyjaśniły. Przecież nie mogę od was oczekiwać, że będziecie tu przychodzić trzy razy dziennie żeby nam gotować. 177

- Wszystko ci pokażemy - powiedziała Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia, potakując sztywno głową. - Nauka może się jednak okazać trudna dla współplemiennej kobiety. Zabraknie ci odpowiedniego wyczucia. - Spróbuję - powiedziała Dors z przyjaznym uśmiechem. Zniknęły w kuchni. Seldon popatrzył za nimi i zaczął rozmyślać nad strategią, którą zamierzał zastosować.

178

9 Mikrofarma MYCOGEN – (...) Mikrofarmy Mycogena są legendarne, choć w dzisiejszych czasach pamięć o nich przetrwała tylko w często używanych porównaniach typu: „bogaty jak mikrofarmy Mycogena” lub „smaczny jak mycogeńskie drożdże”. Oczywiście takie pochwały stają się coraz bardziej bezkrytyczne, ale w trakcie Ucieczki Hari Seldon zwiedził te mikrofarmy i w jego pamiętnikach znajdują się wzmianki, które raczej potwierdzają powszechną opinię(...) Encyklopedia Galaktyczna 41. - To było dobre ! - wykrzyknął Seldon. - Znacznie lepsze od jedzenia przyniesionego przez Szarą Chmurę... - Musisz pamiętać, że kobieta Szarej Chmury musiała je przyrządzić bez uprzedzenia i w środku nocy - rzekła Dors, po czym dodała: - Chciałabym, aby używali określenia „żona", bo „kobieta" brzmi niczym jeden z przedmiotów jak „mój dom" lub „moja szata". To naprawdę poniżające. - Wiem. To doprowadza do wściekłości. Ale z pewnością mogliby sprawić, że słowo „żona" również by brzmiało jak przedmiot. Panują tu takie zwyczaje i wydaje mi się, że Siostrom to nie przeszkadza, a ty i ja nie zmienimy tego przez prawienie kazań. Tak czy owak, przyglądałaś się, jak Siostry przyrządzały jedzenie? - Tak, i choć wszystko wydawało się bardzo proste, wątpiłam, czy potrafię zapamiętać ich wszystkie czynności, ale uspokajały mnie, że nie będę musiała. Mogę się wykręcić samym podgrzewaniem gotowych posiłków. Wywnioskowałam, że podczas pieczenia dodawany był do chleba jakiś mikroskładnik pochodny, który zarówno zaczynił ciasto, jak i nadał mu tę chrupkość i ciepły smak. Była w nim tylko odrobina pieprzu, nie sądzisz? - Nie potrafiłem rozpoznać, ale cokolwiek to było, dostałem za mało. A co z zupą, czy rozpoznałaś jakieś warzywa? - Nie. - A co to było za mięso pocięte w plastry? 179

- Właściwie nie sądzę, żeby to było mięso w plastrach. Przypominało mi potrawę z jagnięcia, którą jadaliśmy na Cinny. - To z pewnością nie było mięso jagnięcia. - Powiedziałam, że wątpię, czy to w ogóle było mięso. Nie sądzę też, żeby ktokolwiek poza Mycogenem tak jadał, nawet sam imperator. Mogę się założyć, że to co Mycogeńczycy sprzedają, zalicza się do produktów o najniższej jakości. Najlepsze zachowują dla siebie. Lepiej, żebyśmy tu zbyt długo nie pozostawali, Hari, ho jak przyzwyczaimy się do takiego jedzenia, to nigdy nie będziemy w stanie przystosować się do miernej żywności poza Mycogenem. Roześmieli się oboje. Seldon wypił jeszcze jeden łyk soku owocowego, który miał o wiele intensywniejszy smak niż wszystkie soki, jakie pił kiedykolwiek, i powiedział: - Słuchaj, kiedy Hummin zabrał mnie do Uniwersytetu, zatrzymaliśmy się koło przydrożnej restauracji i zjedliśmy jakieś danie, które było mocno naszpikowane drożdżami. Smakowało jak... No, mniejsza z tym, jak smakowało, ale nie przyszłoby mi wtedy do głowy, że mikrożywność może tak smakować. Szkoda, że Siostry już poszły, bo wypadałoby im podziękować. - Sądzę, że dobrze wiedziały, jak bardzo będzie nam smakowało. W czasie podgrzewania jedzenia wspomniałam coś o cudownym zapachu i Siostry wyraźnie zadowolone z siebie powiedziały, że będzie smakować jeszcze lepiej. - Domyślam się, że starsza to powiedziała. - Tak, a młodsza zachichotała. Wrócą tu jeszcze i przyniosą mi kaftan, tak abym mogła z nimi wyjść obejrzeć sklepy. I powiedziały wprost, że jeśli mam się pokazywać w miejscach publicznych będę musiała zmyć makijaż. Pokażą mi, gdzie mogę sobie kupić kaftany dobrej jakości i gdzie można nabyć gotowe posiłki wszelkiego rodzaju, które trzeba jedynie podgrzać. Wyjaśniły, że przyzwoite Siostry by sobie na to nie pozwoliły, przyrządzając wszystko samodzielnie. W rzeczywistości, część posiłku, który dla nas przygotowały był tylko podgrzewany i przeprosiły za to. Jednak delikatnie zasugerowały, że po współplemieńcach nie można się 180

spodziewać, iż docenią prawdziwe mistrzostwo w sztuce kulinarnej, więc wystarczy nam proste podgrzewanie przygotowanego jedzenia. Nawiasem mówiąc, wydają się zakładać z góry, że to ja będę gotować i robić wszystkie zakupy. - Jak to się mawia na Helikonie: „Kiedy wejdziesz między wrony, musisz krakać, jak i one." - Tak, byłam pewna, że zajmiesz taką postawę w tym przypadku. - Jestem tylko człowiekiem - rzekł Seldon. - Zwykła wymówka - powiedziała Dors uśmiechając się lekko. Seldon odchylił się do tyłu z uczuciem sytości i zadowolenia. - Jesteś na Trantorze od dwóch lat, Dors, więc może rozumiesz kilka spraw, których ja nie pojmuję. Czy uważasz, że ten dziwny system społeczny Mycogeńczyków jest wynikiem ich nadnaturalistycznego światopoglądu? - Nadnaturalistycznego? - Tak. Czy dotarło to do ciebie, że tak jest? - Co rozumiesz przez „nadnaturalistyczny"? - To jasne: wiarę w byty, które są niezależne od praw natury, które nie są krępowane zasadą zachowania energii, lub istnienia jakiejś stałej działania. - Rozumiem. Pytasz, czy Mycogen jest społecznością religijną. Teraz przyszła kolej na zdziwienie Seldona. - Religijną? - Tak. To archaiczny termin, ale my - historycy używamy go nasza nauka jest naszpikowana archaicznymi terminami. „Religijny" nie jest dokładnym odpowiednikiem „nadnaturalistycznego", choć zawiera mocno nadnaturalistyczne elementy. Nie potrafię jednak odpowiedzieć na twoje konkretne pytanie, bo nigdy nie prowadziłam specjalnych badań Mycogena. Mimo to, opierając się na dotychczasowej obserwacji tego sektora i mojej znajomości religii w historii, nie zdziwiłoby mnie, gdyby społeczeństwo mycogeńskie było religijne. - W takim razie, czy zdziwiłoby cię, gdyby legendy mycogeńskie również miały religijny charakter? - Nie, nie zdziwiłoby mnie. 181

- I z tego powodu nie były oparte na materiale historycznym? - Niekoniecznie jedno musi wynikać z drugiego. Trzon legend nadal mógłby być historyczny, pozwalając na zniekształcenia i wymieszanie się z elementami nadnaturalistycznymi. Seldon westchnął i pogrążył się w zamyśleniu. W końcu Dors przerwała milczenie. - Wiesz, to nie taka rzadkość, bo na wielu światach czynnik religijny odgrywa dużą rolę. Umocnił się w kilku ostatnich stuleciach, w miarę jak w Imperium czasy stawały się coraz burzliwsze. Na moim świecie, Cinny, przynajmniej jedna czwarta ludności jest trójteistyczna. Seldon znów uświadomił sobie z bólem i przykrością swoją ignorancję w dziedzinie historii. - Czy w historii były takie epoki, kiedy religia miała większe znaczenie niż obecnie? - spytał. - Naturalnie. Ponadto, ciągle powstają nowe wyznania. Mycogeńska religia, czymkolwiek jest, może być stosunkowo nowa i ograniczona do samego Mycogena. Czy tak jest naprawdę, nie potrafiłabym powiedzieć bez poważnych badań. - Ale teraz dochodzimy do sedna sprawy, Dors. Czy twoim zdaniem kobiety mają większą skłonność do religijności niż mężczyźni? Dors Venabili uniosła brwi. - Nie jestem pewna, czy możemy założyć coś tak prostego. Pomyślała przez chwilę. - Podejrzewam, że te warstwy ludności, które w mniejszym stopniu korzystają z dóbr materialnych, są bardziej skłonne do szukania pociechy w tym, co nazywasz nadnaturalizmem mam na myśli biednych, wydziedziczonych, uciemiężonych. W takim stopniu, w jakim nadnaturalizm wiążę się z religią, mogą być również bardziej religijni. Istnieje oczywiście dużo wyjątków: wielu uciemiężonych może nie potrzebować religii, a wielu bogatych, potężnych i zadowolonych może ją wyznawać. - Ale czy w takim razie można założyć, że na Mycogenie, gdzie kobiety najwyraźniej traktowane są jak podludzie, powinny być z tego powodu bardziej religijne od mężczyzn i bardziej skłonne wierzyć w 182

legendy? - Nie dałabym za to głowy, Hari, ale chętnie zaryzykuję tygodniową pensję. - Dobrze - powiedział Seldon w zamyśleniu. Dors uśmiechnęła się do niego. - Oto kawałek twojej psychohistorii, Hari. Zasada numer 47854: Pokrzywdzeni są bardziej religijni od zadowolonych. Seldon pokręcił głową. - Nie żartuj na temat psychohistorii, Dors. Wiesz, że nie szukam szczegółowych zasad, lecz wielkich uogólnień i środków operowania nimi. Nie interesuje mnie religioznawstwo porównawcze jako wynik stu określonych zasad, ale szukam reguły, która przetworzona przez jakiś system zmatematyzowanej logiki wykaże: „Aha, ta grupa ludzi będzie miała skłonność do większej religijności od tamtej, pod warunkiem że zostaną spełnione pewne kryteria, które spowodują jej określone reakcje." - Jakie to straszne - powiedziała Dors. - Traktujesz istoty ludzkie jak proste urządzenia mechaniczne: przyciśnij ten guzik, a otrzymasz tamten odruch. - Nie, bo jednocześnie będą naciskane różne guziki wywołujące odmienne reakcje i w rezultacie przewidywania przyszłości będą miały charakter statystyczny, a poszczególne istoty ludzkie pozostaną wolne. - Skąd możesz to wiedzieć? - Nie wiem, ale czuję, że tak jest. W moim mniemaniu tak właśnie powinno być. Jeżeli znajdę aksjomaty, podstawowe Prawa Humaniki, że tak powiem i niezbędną technikę matematyczną, to wtedy stworzę swoją psychohistorię. Teoretycznie udowodniłem, że jest to możliwe... - Ale niepraktyczne, zgadza się? - Ciągle to powtarzam. Dors uśmiechnęła się krzywo. - Czy do tego właśnie dążysz, Hari, szukasz jakiegoś rozwiązania tego problemu? - Nie wiem. Przysięgam ci, że nie wiem. Ale Chetterowi 183

Humminowi tak bardzo zależy na znalezieniu rozwiązania i, z jakiegoś powodu, mnie zależy żeby go zadowolić. Ma taką siłę sugestii. - Tak, wiem. Seldon puścił tę uwagę mimo uszu, choć na moment się zawahał. - Hummin upiera się - ciągnął Seldon - że Imperium upada, że runie, że psychohistoria jest jedyną szansą na jego uratowanie - lub zamortyzowanie jego upadku, lub polepszenie jego sytuacji - i że bez niej ludzkość zginie, lub w najlepszym razie przejdzie przez długotrwały okres cierpień. Wygląda na to, że Hummin obarcza mnie odpowiedzialnością za niedopuszczenie do tego. Otóż, Imperium na pewno mnie przeżyje, ale jeżeli mam żyć bez skrępowania, muszę zrzucić z siebie tę odpowiedzialność. Muszę przekonać samego siebie - a nawet Hummina - że psychohistoria nie jest praktycznym wyjściem, że pomimo teorii nie można jej wypracować. Więc muszę znaleźć jak największą liczbę poszlak i wykazać, że każda musi spalić na panewce. - Poszlaki? Masz na myśli na przykład cofnięcie się w historii do czasów, kiedy społeczeństwo ludzkie było mniejsze niż teraz? - Znacznie mniejsze i o wiele mniej złożone. - I wykazanie, że rozwiązanie jest nadal niepraktyczne? - Tak. - Ale skąd weźmiesz opis wczesnego świata? Jeśli nawet Mycogeńczycy mają jakiś spójny obraz pierwotnej Galaktyki, Władca Słońca na pewno nie ujawni go współplemieńcowi, tak samo jak żaden Mycogeńczyk. To zamknięte społeczeństwo - ileż to już razy powtarzaliśmy? - i jego członkowie są wręcz chorobliwie podejrzliwi wobec współplemieńców. Nic nam nie powiedzą. - Będę musiał wymyślić jakiś sposób, żeby skłonić niektórych Mycogeńczyków do mówienia. Na przykład te Siostry. - Ponieważ jesteś mężczyzną, nawet cię nie usłyszą, tak jak Władca Słońca nie słyszy mnie. A nawet jeśli będą z tobą rozmawiać, cóż mają do powiedzenia oprócz kilku modnych frazesów? - Muszę od czegoś zacząć. - Pozwól mi się zastanowić - powiedziała Dors. - Hummin chce, 184

żebym cię chroniła i rozumiem przez to, że muszę ci pomagać jak tylko potrafię. Jakie mam pojęcie o religii? To odległa dziedzina od mojej specjalności, bo zawsze bardziej miałam do czynienia z zagadnieniami ekonomicznymi, niż filozoficznymi, ale nie można podzielić historii na małe fragmenty odizolowane od siebie. Przykładowo, wyznawcy religii mają tendencję do gromadzenia bogactw, kiedy są u szczytu powodzenia, a to prowadzi w końcu do wypaczenia rozwoju ekonomicznego społeczeństwa. A propos, to jedna z wielu zasad historii ludzkiej, którą będziesz musiał wyprowadzić ze swoich podstawowych Praw Humaniki, czy jak je tam nazwałeś, ale... I tutaj Dors przerwała, pogrążając się w zadumie, a Seldon przyglądał jej się uważnie. W końcu powiedziała: - Nie jest to regułą, ale wydaje mi się, że zwykle religia posiada znamienną księgę - lub księgi, które podają jej rytuał, pogląd na historię, świętą poezję i kto wie co tam jeszcze. Zazwyczaj księgi te są jawne i dostępne dla wszystkich, stanowią bowiem środek do nawracania. Czasami jednak są tajemne. - Czy sądzisz, że Mycogen posiada takie księgi? - Prawdę mówiąc - powiedziała Dors w zamyśleniu - nigdy nie słyszałam o żadnej. Mogłabym usłyszeć, gdyby istniały jawnie - co oznacza, że albo ich nie ma, albo są zachowywane w tajemnicy. Tak czy inaczej, obawiam się, że ich nie zobaczysz. - W końcu muszę od czegoś zacząć - powiedział ponuro Seldon. 42. Siostry wróciły mniej więcej w dwie godziny po tym, jak Hari i Dors zjedli lunch. Obie się uśmiechały a Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia, ta poważniejsza, pokazała Dors szary kaftan. - Jest bardzo atrakcyjny - powiedziała Dors, uśmiechając się z przekonującą szczerością. - Podoba mi się pomysłowy haft w tym miejscu. - To nic specjalnego - zaświergotała Kropla Deszczu Czterdziesta Piąta. - To jedno z moich starych ubrań i nie będzie zbyt dobrze pasowało, bo jesteś wyższa ode mnie. Ale to na razie musi wystarczyć. Zabierzemy cię do najlepszego sklepu z kaftanami, w 185

którym będziesz sobie mogła wybrać nawet kilka według własnego gustu. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia, uśmiechając się trochę nerwowo i wpatrując uporczywie w ziemię, w milczeniu podała Dors biały kaftan. Dors wręczyła Seldonowi schludnie złożoną szatę. - Sądząc po kolorze, domyślam się, że to dla ciebie, Hari. - Przypuszczalnie tak - powiedział Seldon - ale oddaj go Kropli Deszczu z powrotem, gdyż powinna mi go sama podać. - Och, Hari - powiedziała bezgłośnie Dors, kręcąc głową. - Nie - rzekł Seldon stanowczo. - Nie dała go mnie, więc poczekam, aż to zrobi. Dors zawahała się, po czym spróbowała bez entuzjazmu przekazać kaftan z powrotem Kropli Deszczu Czterdziestej Trzeciej. Siostra schowała ręce za plecami i odsunęła się, a na jej twarzy odmalowała się bezgraniczna pustka. Kropla Deszczu Czterdziesta Piąta rzuciła ukradkowe spojrzenie na Seldona, po czym szybko zbliżyła się do Kropli Deszczu Czterdziestej Trzeciej i objęła ją ramionami. - Daj spokój, Hari - powiedziała Dors. - Jestem pewna, że Siostrom nie wolno rozmawiać z mężczyznami, którzy nie są z nimi spokrewnieni. Po co ją unieszczęśliwiać? To nie zależy od niej. - Nie wierzę - powiedział ostro Seldon. - Jeżeli jest taka zasada, to odnosi się tylko do Braci. Bardzo wątpię, czy kiedykolwiek przedtem spotkała współplemieńca. Dors zapytała Kroplę Deszczu Czterdziestą Trzecią łagodnym głosem: - Siostro, czy kiedykolwiek przedtem spotkałaś współplemieńca lub kobietę współplemienną? Po długim wahaniu nastąpiło przeczące potrząśnięcie głowy. Seldon zatriumfował. - A nie mówiłem? Ta zasada może odnosić się tylko do Braci. Czy przysłaliby te młode kobiety, aby się nami zajęły, gdyby nie wolno im było rozmawiać ze współplemieńcami? - Hari, może miały rozmawiać tylko ze mną, a ja z tobą. - Nonsens. Nie wierzę w to i nie przekonasz mnie. Nie jestem 186

jedynie współplemieńcem, jestem gościem honorowym na Mycogenie, gdyż Chetter Hummin prosił, aby mnie tak właśnie traktowano, a eskortował mnie tu sam Władca Słońca Czternasty. Nie pozwolę żeby mnie traktowano, jakbym nie istniał. Skontaktuję się z Władcą Słońca Czternastym i wyrażę mu swoje rozgoryczenie. Kropla Deszczu Czterdziesta Piąta zaczęła szlochać, a Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia, mimo iż udało jej się zachować stosunkową obojętność, zarumieniła się lekko. Dors wykonała ruch, jak gdyby jeszcze raz chciała się zwrócić do Seldona, lecz Hari powstrzymał ją gwałtownym gestem, po czym utkwił pochmurne spojrzenie w Kropli Deszczu Czterdziestej Trzeciej. W końcu Siostra przemówiła bez świergotania, głosem raczej drżącym ochryple, jakby na siłę skierowanym do mężczyzny, wbrew swoim wszelkim instynktom i pragnieniom. - Nie wolno ci się skarżyć na nas, współplemieńcu. To by było niesprawiedliwe, gdyż zmuszasz mnie, abym pogwałciła zwyczaj naszych ludzi. Czego chcesz ode mnie? Seldon od razu uśmiechnął się rozbrajająco i wyciągnął rękę. - Proszę o strój, który mi przyniosłaś. Siostra w milczeniu podała mu kaftan. Seldon lekko skłonił głowę i powiedział łagodnym, przyjaznym głosem: - Dziękuję, Siostro. Potem szybko spojrzał na Dors, jakby chcąc powiedzieć: Widzisz? Ale ona ze złością odwróciła wzrok. Rozkładając kaftan, Seldon zauważył, że jest on pozbawiony charakterystycznych ozdób i haftów, ale za to dołączony był do niego pas z frędzlami, który prawdopodobnie nosiło się w jakiś szczególny sposób, który należało odgadnąć. - Pójdę do łazienki przymierzyć ten strój - powiedział. - Sądzę, że to nie potrwa długo. Wszedł do małego pomieszczenia i zanim zamknął drzwi, zdążyła się za nim wcisnąć Dors. - Co ty wyprawiasz? - syknęła ze złością. - Zachowałeś się jak 187

skończony brutal, Hari. Dlaczego potraktowałeś tę kobietę w taki sposób? - Chciałem ją zmusić do rozmowy - odpowiedział Seldon ze zniecierpliwieniem. - Liczę na uzupełnienie od niej informacji, wiesz przecież. Przykro mi, że musiałem być okrutny, ale jak inaczej mogłem przełamać jej zahamowanie? I grzecznie wyprosił ją z łazienki. Gdy Seldon wszedł do pokoju, zastał Dors również przebraną w kaftan. Pomimo sztucznej łysiny od noszenia czapki skórnej i niemodnego fasonu kaftana, Dors wyglądała całkiem atrakcyjnie. Zaszewki jakoś sugerowały kształt figury, chociaż nie ujawniały jej w najmniejszym stopniu. Jej pas był szerszy od pasa Seldona i miał nieco odmienny szary odcień niż kolor kaftana. Z przodu przytrzymywały go dodatkowo dwa błyszczące, niebieskie zatrzaski z kamieni ozdobnych. Seldon pomyślał, że kobiety potrafią upiększyć strój nawet w najtrudniejszych sytuacjach. Przyjrzawszy się Hariemu, Dors powiedziała: - Teraz wyglądasz całkiem jak Mycogeńczyk. - Oboje jesteśmy gotowi, aby Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia zabrała mnie na wycieczkę po mikrofarmach. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia cofnęła się zaskoczona. - Chciałbym je zobaczyć - wyjaśnił spokojnie Seldon. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia spojrzała szybko na Dors. - Współplemienna kobieto... - A może nie wiesz nic o farmach. Siostro - zapytał Seldon. Ta uwaga wyraźnie ją dotknęła. Nadal zwracając się ostrożnie ku Dors, Siostra powiedziała wyniośle: - Pracowałam na mikrofarmach. Wszyscy Bracia i Siostry pracują tam na pewnym etapie swojego życia. - A zatem zabierz mnie na wycieczkę - upierał się Seldon. - I nie wdawajmy się w kolejny spór. Nie jestem Bratem, z którym nie wolno ci rozmawiać i z którym możesz nie mieć nic do czynienia. Jestem współplemieńcem i gościem honorowym. Noszę tę czapkę skórną i kaftan po to, aby nie przyciągać zbytniej uwagi, ale jestem uczonym i 188

podczas pobytu tutaj muszę pogłębić swoją wiedzę, nie mogę siedzieć w tym pokoju i gapić się w ścianę. Chcę zobaczyć to co wy posiadacie, a czego nie ma reszta Galaktyki... wasze mikrofarmy. Chyba bylibyście dumni mogąc się nimi pochwalić. - Jesteśmy dumni - przyznała Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia, w końcu zwracając się twarzą do Seldona, kiedy mówiła - i pokażę ci je, ale nie myśl, że poznasz któreś z naszych tajemnic, jeżeli o to ci chodzi. Pokażę ci mikrofarmy jutro rano, ponieważ zorganizowanie obchodu zabierze trochę czasu. - Zaczekam do jutra rana - zgodził się Seldon. - Ale czy obiecujesz? Czy mam twoje słowo honoru? - Jestem Siostrą i uczynię tak, jak mówię - odpowiedziała Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia z wyraźną pogardą. - Dotrzymam słowa, nawet danego współplemieńcowi. Przy ostatnich słowach jej głos stał się lodowaty, a rozszerzone oczy zdawały się błyszczeć. Seldon zastanawiał się, co jej przechodzi przez myśl i poczuł się zaniepokojony. 43. Seldon spędził bezsenną noc. Przede wszystkim, Dors oznajmiła, że musi mu towarzyszyć podczas obchodu mikrofarmy, czemu energicznie się sprzeciwił. - Cel tej wycieczki polega na tym - powiedział - aby ją skłonić do nieskrępowanej rozmowy, gdy znajdzie się w niezwykłym otoczeniu sama z mężczyzną, nawet jeśli jest nim współplemieniec. Po przełamaniu zwyczaju do tego stopnia, łatwiej będzie posunąć się dalej. Jeśli pójdziesz z nami, będzie rozmawiać głównie z tobą. - A jeżeli pod moją nieobecność coś ci się stanie, tak jak na Górnej Stronie? - Nic się nie stanie. Jeżeli chcesz mi pomóc, to proszę - trzymaj się z dala. Jeśli nie, to nie chcę już więcej mieć z tobą nic wspólnego. Mówię serio, Dors, bo to dla mnie ważne. Bardzo cię polubiłem, ale nie możesz się w to pchać. Zgodziła się z ogromną niechęcią i powiedziała tylko: - Obiecaj mi więc, że przynajmniej będziesz dla niej miły. - Czy ty masz ochraniać mnie czy ją? - zniecierpliwił się Seldon. 189

- Zapewniam cię, że nie traktowałem jej ostro dla przyjemności i nie będę tego robił w przyszłości. Wspomnienie tego pierwszego sporu z Dors oraz dręcząca myśl, że Siostry mogą rano nie przyjść pomimo obietnicy sprawiły, że Seldon nie spał przez dużą część nocy. Przyszły jednak, zaraz po tym jak Seldon skończył skromne śniadanie (obawiał się utyć wskutek nadmiernego pobłażania sobie) i założył kaftan, który dokładnie pasował, na koniec starannie przymocowując pas. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia, zmierzyła go lodowatym spojrzeniem. - Jeżeli jesteś gotowy, współplemieńcu Seldonie, moja siostra pozostanie z kobietą współplemienną Venabili. - Jej głos nie był ani świergotliwy, ani ochrypły. Wydawało się, że odzyskała równowagę przez noc, ćwicząc w myśli rozmowę z kimś, kto jest mężczyzną, ale nie Bratem. - Jestem gotowy powiedział Seldon. Pół godziny później Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia i Hari Seldon schodzili razem poziom po poziomie. Choć według zegara panował dzień, światło było mroczne i ciemniejsze niż gdziekolwiek indziej na Trantorze. Nie istniał ku temu żaden oczywisty powód. Sztuczne światło dzienne przesuwające się powoli wokół trantorskiej kuli z pewnością mogło objąć Sektor Mycogen, więc Seldon pomyślał, że widocznie Mycogeńczycy tak właśnie chcą, trzymając się kurczowo jakiegoś prymitywnego nawyku. Oczy Seldona powoli przystosowały się do przyćmionego otoczenia. Usiłował spokojnie patrzeć w oczy przechodniów. Uznał, że on i Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia mogą być brani za Brata i jego kobietę i że nikt nie będzie zwracał na nich uwagi, jeśli tylko Seldon nie zrobi nic, aby ją przyciągnąć. Niestety wydawało się, że Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia chciała zostać zauważona. Odzywała się do niego zdawkowo, nienaturalnie cichym głosem przez zaciśnięte usta. Było oczywiste, że towarzystwo nieuprawnionego mężczyzny, chociaż tylko ona o tym wiedziała, druzgotało jej pewność siebie. Seldon wyczuwał, że gdyby 190

ją poprosił, aby się odprężyła, zaniepokoiłby ją jeszcze bardziej. Poczuli się swobodniej z chwilą, kiedy dotarli do dolnych poziomów, gdzie było mniej ludzi. Zejście odbyło się nie za pomocą wind, lecz ruchomych ramp połączonych ze schodami, z których jedna poruszała się w górę, a druga w dół. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia nazywała je „eskalatorami", jeśli Seldon dobrze usłyszał to nieznane dotąd słowo. Niepokój Seldona narastał w miarę, jak schodzili na coraz niższe poziomy. Większość światów posiadała mikrofarmy. Wytwarzano na nich własne odmiany mikroproduktów. Na Helikonie Seldon niekiedy chodził kupować przyprawy na mikrofarmach i pamiętał panujący tam okropny smród przyprawiający o mdłości. Wydawało się jednak, że ludziom pracującym na mikrofarmach to nie przeszkadza, jak gdyby zdołali się zaaklimatyzować. Seldon był jednak zawsze wyjątkowo wrażliwy na ten zapach i spodziewał się, że teraz też będzie cierpiał z jego powodu. Próbował sobie wytłumaczyć, że warto się poświęcić, aby zdobyć informacje, na których tak mu zależało. Kiedy stracił rachubę, ile poziomów w dół już pokonali, zapytał siląc się na beztroski ton: - Kiedy dotrzemy do poziomów z mikrofarmami? - Właśnie tu jesteśmy. Seldon zaczerpnął głęboki oddech. - Ale tutaj nie ma tego zapachu. - Zapachu? Co masz na myśli? - Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia była na tyle urażona, że odezwała się całkiem głośno. - Wiem z doświadczenia, że z mikrofarmami zawsze był związany zgniły odór. Wiesz, od nawozu sztucznego, którego na ogół potrzebują bakterie, drożdże, grzyby i saprofity. - Wiesz z doświadczenia? - Znów zniżyła głos. - A gdzież to było? - Na moim rodzinnym świecie. Siostra skrzywiła się z odrazą. - I twoi ludzie tarzają się w gabelle? Seldon pierwszy raz usłyszał to słowo, ale po minie i intonacji 191

domyślił się, co oznacza. - Zrozum, że ta żywność nie ma już takiego zapachu kiedy jest gotowa do spożycia. - Nasza tak nie pachnie w żadnym momencie. Biotechnicy mycogeńscy wypracowali doskonałe szczepy bakteryjne, a glony rosną w najczystszym świetle i najstaranniej wyważonych roztworach elektrolitów. Saprofity żywią się wspaniałymi kombinacjami związków organicznych, ale wzory i przepisy to tajemnica, której współplemieńcy nigdy nie poznają. Jesteśmy na miejscu. Wąchaj, ile tylko chcesz, bo na pewno nie stwierdzisz żadnego odrażającego zapachu. Oto powód, dla którego na naszą żywność jest popyt w całej Galaktyce, dla którego imperator, jak nam powiedziano, nie jada nic innego, choć - moim zdaniem - jest ona o wiele za dobra dla współplemieńca, nawet jeśli zwie się on imperatorem. - Powiedziała to ze złością, która zdawała się być wycelowana bezpośrednio w Seldona, po czym, jak gdyby obawiając się, że aluzja nie jest dostatecznie wyraźna, dodała: - Lub nawet jeśli zwie się gościem honorowym. Weszli do wąskiego korytarza, w którym po obu stronach znajdowały się duże zbiorniki z grubego szkła, a w nich kotłowała się mętna zielona woda. Rosły w niej glony, falujące we wszystkich kierunkach wskutek siły baniek gazu, które wydostawały się poprzez nie na powierzchnię. Seldon doszedł do wniosku, że muszą być bogate w dwutlenek węgla. Zauważył też, że do zbiorników wpadało silne, różowe światło, które było znacznie jaśniejsze od tego na korytarzach. Siostra musiała spostrzec wyraz zastanowienia na jego twarzy. - Oczywiście - powiedziała. - Te glony rozwijają się przy czerwonym krańcu widma spektralnego. - Domyślam się, że wszystko jest zautomatyzowane. Wzruszyła ramionami, ale nic nie odpowiedziała. - Nie widzę tu tłumu pracowników - powiedział Seldon jakby na dowód swojego przypuszczenia. - Ale jest praca, którą trzeba wykonać i oni to robią, jeśli nawet tego nie widzisz. Nie trać czasu na wypytywanie, bo nie dowiesz się szczegółów. 192

- Zaczekaj. Nie oczekuję, że mi zdradzisz tajemnice państwowe. Nie gniewaj się na mnie, skarbie. - Ostatnie słowo wymknęło mu się niechcący. Ujął ją za ramię, bo wydawało się, że za chwilę ucieknie, ale pozostała na miejscu, a Seldon poczuł, jak Siostra lekko drży więc puścił ją zakłopotany. - Chodzi mi tylko o to, że praca wydaje się zautomatyzowana powiedział. - Niech ci się wydaje co chce, a jednak jest tu miejsce dla ludzkich mózgów i ludzkiej oceny. Wszyscy Bracia i Siostry mieli okazję pracować tu w pewnym okresie swojego życia, a niektórzy uczynili z tego swój zawód. Teraz mówiła swobodniej, ale Seldon dostrzegł z zakłopotaniem, że ukradkiem pocierała miejsce, w którym ją dotknął, tak jakby ją użądlił. - Mikrofarma ciągnie się kilometrami - powiedziała - ale jeśli chcesz, skręcimy tutaj i będziesz mógł zobaczyć sekcję grzybową. Posuwali się naprzód, Seldon dostrzegł panującą wokół czystość. Szkło lśniło, a kafelkowa podłoga wydawała się aż wilgotna, choć kiedy udało mu się jej ukradkiem dotknąć, była sucha. Nie było też ślisko - chyba że jego sandały (z wielkim palcem wystającym na mycogeńską modłę) miały nie ślizgające się podeszwy. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia miała rację pod jednym względem. Tu i ówdzie jakiś Brat lub Siostra pracowali w milczeniu, przyglądając się badawczo licznikom, regulując urządzenia sterujące, lub po prostu polerując sprzęt - zawsze z wielkim zaangażowaniem w wykonywaną czynność. Seldon starał się nie wypytywać co robią, gdyż nie chciał upokorzyć Siostry koniecznością odpowiadania, że nie wie, lub rozzłościć jej przypominaniem, że są sprawy okryte tajemnicą. Przeszli przez wahadłowe drzwi i Seldon poczuł nagle minimalny odór, który dobrze pamiętał. Spojrzał na Kroplę Deszczu Czterdziestą Trzecią, lecz ona najwyraźniej nie czuła zapachu i on też się wkrótce do niego przyzwyczaił. Nagle zmieniło się natężenia światła. Zniknęła różowość i 193

jasność, a wszystko wydawało się pogrążone w półmroku, z wyjątkiem miejsc, w których był sprzęt oświetlony reflektorami, przy którym majaczyły sylwetki Braci i Sióstr. Niektórzy mieli rozświetlone opaski na głowach, które migotały perlistym blaskiem z daleka. Podczas wędrówki Seldon uważnie spojrzał na profil Siostry, bo tylko po tym mógł ją naprawdę ocenić. Przy wszystkich innych okazjach, kiedy patrzył na nią wprost, nie potrafił przestać myśleć ojej wybrzuszającej się, łysej głowic, gołych oczach, bezbarwnej twarzy. Wygląd przytłaczał jej osobowość i zdawał się czynić ją niewidzialną. Z profilu jednak mógł coś zobaczyć: nos, podbródek, pełne usta, regularność, piękno. Przyćmione światło jakoś wygładzało i łagodziło wielką pustynię na czubku jej głowy. Pomyślał ze zdziwieniem: Mogłaby być bardzo piękna, gdyby zapuściła włosy i ładnie je ułożyła. A potem przypomniał sobie, że ona nie może zapuścić włosów. Będzie łysa przez całe życie. Ale dlaczego musieli jej to zrobić? Władca Słońca powiedział, że po to, aby wszyscy mycogeńscy mężczyźni i kobiety przez całe życie pamiętali kim są. Dlaczego właśnie łysa głowa została uznana za obowiązujący znak tożsamości? Jednak chcąc być sprawiedliwym, pomyślał: Przyzwyczajenie jest drugą naturą człowieka. Włosy na głowie mogą wydawać im się potworne, mogą przyprawiać o mdłości. Seldon sam golił się każdego rana, usuwając wszystkie włosy na twarzy, gdyż czuł się nieświeżo przy najmniejszym zaroście, a jednak nie uważał żeby jego twarz była jakoś nienaturalna. Oczywiście mógł zapuścić brodę, gdyby tylko miał ochotę na to - ale nie chciał tego robić. Wiedział, że są światy, na których mężczyźni się nie golą, a na niektórych w ogóle nie przycinają, ani nie kształtują zarostu. Co by powiedzieli, gdyby zobaczyli jego ogoloną twarz, jego bezwłosy podbródek, policzki i usta? A przez cały ten czas szedł z Kroplą Deszczu Czterdziestą Trzecią - zdawało się, że bez końca - i co jakiś czas Siostra kierowała nim, chwytając go za łokieć, tak, że w końcu Seldonowi wydawało się, że przyzwyczaiła się do tego, gdyż nie cofała pospiesznie ręki. 194

Czasami ręka dotykała jego łokcia prawie przez minutę. - Tutaj! - wykrzyknęła. - Chodź szybko! - Co to jest? - spytał Seldon. Stali przed tacką zapełnioną kuleczkami, z których każda miała średnicę około dwu centymetrów. Jakiś Brat, który doglądał tego obszaru i który dopiero co postawił tackę, podniósł wzrok z łagodnym zapytaniem. - Poproś o kilka - powiedziała cicho do Seldona Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia. Seldon uświadomił sobie, że Siostra nie może rozmawiać z Bratem dopóki on się do niej pierwszy nie odezwie i zapytał niepewnie: - Czy możemy wziąć kilka, B-bracie? - Weź całą garść - odparł tamten serdecznie. Seldon wyciągnął jedną kulkę i już miał ją podać Kropli Deszczu Czterdziestej Trzeciej, kiedy dostrzegł, że Siostra przyjęła zaproszenie jako odnoszące się do nie samej i sięgnęła po dwie garście. Kulka była lśniąca i gładka w dotyku. Kiedy odeszli od kadzi i dozorującego Brata, Seldon zapytał Kroplę Deszczu Czterdziestą Trzecią. - Czy one są do jedzenia? - Uniósł ostrożnie kulkę by ją powąchać. - One nie mają zapachu - powiedziała ostro. - Co to jest? - Łakocie. Surowe łakocie. Dla obcych rynków przyprawia się je na różne sposoby, ale tutaj w Mycogenie jadamy je nieprzyprawione to jedyny sposób. Włożyła jedną kulkę do ust i powiedziała: - Nigdy nie mam dosyć. Seldon spróbował swoją kulkę i poczuł, jak smakołyk szybko rozpuszcza się w ustach. Potem niemal mimowolnie lekko przełknął jej pozostałość i stał przez chwilę zdumiony. Kulka miała słodkawy smak, ale przy tym trochę gorzki posmak, jednak główne uczucie wymknęło się Seldonowi. - Czy mogę zjeść jeszcze jedną? - spytał. - Zjedz kilka - odparła Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia, 195

wyciągając rękę. - Nigdy nie ma dwóch o identycznym smaku i nie posiadają prawie w ogóle kalorii. Tylko smak. Miała rację. Próbował zatrzymać smakołyk w ustach, potem go ostrożnie polizać, wreszcie odgryźć kawałek. Jednak nawet najostrożniejsze liźnięcie niszczyło kulkę, a po odgryzieniu kawałeczka, jej reszta natychmiast znikała. Każdy smak był rzeczywiście nie do określenia oraz trochę inny od poprzedniego. - Jedyny kłopot polega na tym - powiedziała Siostra uszczęśliwiona - że raz na jakiś czas trafia się wyjątkowo niezwykły, niezapomniany smak, ale nigdy nie można na niego trafić ponownie. Kiedy miałam dziewięć lat, zjadłam kulkę o takim smaku... - nagle spoważniała i powiedziała rzeczowo: - To dobra rzecz. Poucza człowieka o przemijaniu dóbr tego świata. Oto sygnał, pomyślał Seldon. Dostatecznie długo błąkali się bez celu. Przyzwyczaiła się do niego i normalnie odzywała, więc nadeszła odpowiednia chwila, aby porozmawiać o najważniejszym. Teraz! 44. - Siostro, pochodzę ze świata, który jest położony na otwartej przestrzeni, tak jak wszystkie światy z wyjątkiem Trantora powiedział Seldon. - Deszcz pada lub nie, rzeki płyną spokojnie lub wylewają, temperatura jest wysoka lub niska. Wszystko to oznacza, że zbiory są albo dobre albo złe. Tutaj jednak środowisko jest pod kontrolą i zbiory nie mają wyboru, muszą być dobre. To wielkie szczęście dla Mycogena. Przerwał na chwilę. Istniało kilka różnych, możliwych odpowiedzi i kierunek działania Seldona będzie zależał od tego, która z nich padnie. Siostra mówiła teraz zupełnie bez skrępowania i wydawało się, że pozbyła się wszelkich zahamowań w stosunku do Seldona, więc ten długi obchód spełnił swój cel. - Nie tak łatwo jest kontrolować środowisko. - powiedziała Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia. - Niekiedy zdarzają się infekcje wirusowe, a czasami niespodziewane i niepożądane mutacje. Zdarza się, że całe olbrzymie partie usychają lub stają się bezwartościowe. - Zdumiewasz mnie. I co się wtedy dzieje? 196

- Zazwyczaj nie ma innego wyjścia, jak tylko zniszczyć zarówno zepsute partie, jak i te, które się jedynie podejrzewa o zepsucie. Tace i zbiorniki trzeba zupełnie wysterylizować, a czasami wyrzucić. - To przypomina operację chirurgiczną. – powiedział Seldon. Wycinacie chorą tkankę. - Tak. - A co robicie, żeby zapobiec takim zjawiskom? - Cóż możemy zrobić? Bez przerwy przeprowadzamy test na wszelkie mutacje, które mogą wystąpić, nowe wirusy, które mogą się pojawić, przypadkowe zanieczyszczenie lub zmianę środowiska. Rzadko się zdarza, abyśmy wykryli coś niewłaściwego, ale jeśli tak się stanie, podejmujemy drastyczne działania. Wynik jest taki, że nieurodzajnych lat jest bardzo niewiele. Najgorszy rok, jaki kiedykolwiek mieliśmy, wypadł tylko dwanaście procent poniżej średniej - choć i to wystarczyło, żeby powstały trudności. Kłopot w tym, że nawet najstaranniejsza przezorność i najinteligentniej opracowane programy komputerowe nie zawsze mogą przewidzieć to, co jest zasadniczo nie do przewidzenia. Seldon poczuł, jak mimowolny dreszcz przebiega przez jego ciało. Wydało się, jakby mówiła o psychohistorii - ale mówiła tylko o mikrofarmerskich płodach drobnego ułamka ludzkości, a Seldon rozważał wszystkie zajęcia całego potężnego Imperium Galaktycznego. Wciąż nie zniechęcony, Seldon stwierdził. - Chyba nie wszystko jest nieprzewidywalne. Istnieją siły, które kierują nami i troszczą się o nas wszystkich. Siostra zesztywniała. Odwróciła się do niego, patrząc badawczo swoimi przenikliwymi oczami. Ale zapytała tylko: - Co? Seldon poczuł się zaniepokojony. - Wydaje mi się, że mówiąc o wirusach i mutacjach, rozmawialiśmy o rzeczach naturalnych, o zjawiskach, które podlegają prawom natury. Ale pozostaje jeszcze kwestia zjawisk nadprzyrodzonych, prawda? Są ponad tym, co nie podlega prawom natury. 197

Siostra dalej gapiła się na niego, jakby nagle zaczął mówić jakimś odległym nieznanym dialektem Standardowego Języka Galaktycznego. Powtórzyła, tym razem półszeptem. - Co? Seldon ciągnął, potykając się o obce słowa, które wywoływały w nim lekkie zakłopotanie: - Musicie się zwracać do jakiejś wielkiej istoty, jakiegoś wielkiego ducha, jakiegoś... nie wiem, jak to nazwać. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia powiedziała głosem może o ton wyższym, który jednak nadal pozostał cichy: - Tak myślałam. Pomyślałam, że to masz na myśli, ale nie mogłam uwierzyć. Oskarżasz nas o posiadanie religii. Dlaczego tego nie powiedziałeś? Dlaczego nie użyłeś tego słowa? Czekała na odpowiedź i Seldon, trochę zmieszany jej napastliwością odparł: - Ponieważ nie używam takiego słowa. Nazywam to „nadnaturalizmem". - Nazywaj to, jak chcesz. Chodzi o religię i nie posiadamy jej. Religia jest dla współplemieńców, dla rojących się szu... Siostra przerwała, żeby przełknąć ślinę, jakby miała się zaraz udławić i Seldon był pewien, że słowa, które stłumiła, było „szumowiny". Wreszcie odzyskała panowanie nad sobą. Powoli i nieco poniżej swojego normalnego sopranu, powiedziała: - Nie jesteśmy religijni. Nasze królestwo jest z tej Galaktyki i zawsze takim było. Jeśli posiadasz religię... Seldon poczuł się złapany w pułapkę. Jakoś nie przewidział takiego obrotu sprawy. Uniósł rękę w obronnym geście. - Właściwie nie. Jestem matematykiem i moje królestwo jest również z tej Galaktyki. Po prostu pomyślałem, na podstawie surowości waszych obyczajów, że wasze królestwo... - Nie myśl tak, współplemieńcu. Jeżeli nasze zwyczaje są surowe, to dlatego, że jest nas mało - miliony otoczone miliardami. Musimy się jakoś oddzielić, tak aby nasza cenna garstka nie zgubiła się pośród waszych rojów i hord. Musimy się odseparować i wyróżnić brakiem owłosienia, naszym ubraniem, naszym zachowaniem, 198

naszym stylem życia. Musimy cenić swoją odrębność i mieć pewność, że wy, współplemieńcy wiecie, kim jesteśmy. Harujemy na naszych farmach po to, aby zdobyć wasz podziw i szacunek i tym samym zabezpieczyć się, że zostawicie nas w spokoju. To wszystko, o co was prosimy... żebyście nas zostawili w spokoju. - Nie mam zamiaru wyrządzić krzywdy ani tobie, ani innym Mycogeńczykom. Szukam tylko wiedzy, tak samo jak i wszędzie. - Więc obrażasz nas, pytając o naszą religię, jak gdybyśmy kiedykolwiek odwoływali się do tajemniczego, urojonego ducha, aby zrobił za nas to, czego sami nie potrafimy zrobić. - Jest wielu ludzi na wielu światach, którzy wierzą w nadnaturalizm w takiej czy innej formie... w religię, jeśli wolisz to słowo. Możemy się nie zgadzać z nimi w taki czy inny sposób, ale jest prawdopodobne, że możemy się mylić w swojej niewierze tak samo, jak oni w swojej wierze. W każdym razie ta wiara nie jest hańbą i moje pytania nie miały obraźliwej intencji. Ale Siostra była nieprzejednana. - Religia! - powiedziała ze złością. - Nie potrzebujemy jej! Nastrój Seldona, stopniowo obniżający się w trakcie tej wymiany zdań, dosięgnął dna. Cała ta wyprawa z Kroplą Deszczu Czterdziestą Trzecią wzięła w łeb. Ale Siostra ciągnęła: - Mamy coś znacznie lepszego. Mamy historię. Wtedy nagle uczucia Seldona natychmiast zmieniły kierunek i uśmiechnął się uszczęśliwiony.

199

10 Księga OPOWIEŚĆ O RĘCE NA UDZIE – (...) Sytuacja cytowana przez Hariego Seldona jako punkt zwrotny w jego poszukiwaniach metody praktycznego wykorzystania psychohistorii. Niestety, jego opublikowane pisma nie podają żadnej informacji dotyczącej „opowieści”, a wszelkie spekulacje na jej temat, choć było ich wiele, są daremne. Pozostaje ona jedną z wielu intrygujących tajemnic kariery Seldona(...) Encyklopedia Galaktyczna 45. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia patrzyła na Seldona szeroko rozwartymi oczami i ciężko oddychała. - Nie mogę tu pozostać - powiedziała. Seldon rozejrzał się. - Nikt nam nie przeszkadza. Nawet Brat, od którego dostaliśmy łakocie, nic nie mówił na nasz temat. Wydawało się, że wziął nas za zupełnie normalną parę. - To dlatego, że nie ma w nas nic niezwykłego. Kiedy światło jest przyćmione, kiedy mówisz cichym głosem, tak, iż twój obcy akcent jest mniej zauważalny i kiedy wydaję się spokojna. Ale teraz... - jej głos stawał się ochrypły. - Co teraz? - Jestem podenerwowana i spięta. I... pocę się. - A kto ma to zauważyć? Odpręż się. Uspokój się. - Nie mogę się tu odprężyć. Nie mogę się uspokoić, kiedy w każdej chwili mogę zostać zauważona. - Dokąd zatem mamy iść? - Są małe kabiny wypoczynkowe. Pracowałam tu. Wiem o nich. Teraz szła szybko, a Seldon podążał za nią. Na małej rampie, której sam by nie dostrzegł w półmroku, zauważył teraz szereg drzwi umieszczonych w dość dużej odległości od siebie. - Kabina na końcu - powiedziała półgłosem. - Jeśli jest wolna. Była pusta. Mały, świecący prostokąt informował WOLNA, a 200

drzwi były uchylone. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia rozejrzała się szybko, skinęła, aby Seldon wszedł do środka, po czym sama weszła. Zamknęła drzwi i kiedy to zrobiła, światełko na suficie rozświetliło wnętrze. - Czy znak na drzwiach wskazuje w jakiś sposób, że to z tej kabiny się korzysta? - spytał Seldon. - Zadziałał, kiedy drzwi się zamknęły i zapaliło się światło odparła Siostra. Seldon poczuł, jak powietrze łagodnie krąży z tym charakterystycznym dla Trantora odgłosem wzdychania. Pomieszczenie nie było duże, ale mieściło się w nim rozkładane łóżko z mocnym, sprężystym materacem i czystą pościelą. Stało tam krzesło i stół, mała lodówka oraz coś, co wyglądało jak zamknięta płyta grzejna, a prawdopodobnie służyło za malutki podgrzewacz do jedzenia. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia usiadła na krześle w sztywnej, wyprostowanej pozycji, w widoczny sposób usiłując się odprężyć. Seldon, niepewny co powinien zrobić, stał nad nią, aż Siostra wskazała gestem - trochę zniecierpliwiona - by usiadł na łóżku. Tak zrobił. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia powiedziała łagodnie, jak gdyby do siebie: - Jeżeli kiedykolwiek wyjdzie na jaw, że byłam tu z mężczyzną nawet jeśli tylko współplemieńcem - naprawdę zostanę wyrzutkiem. Seldon szybko wstał. - A więc chodźmy stąd. - Usiądź. Nie mogę wyjść, kiedy jestem w takim stanie. Pytałeś o religię. Czego ty naprawdę szukasz? Seldonowi zdawało się, że dokonała się w niej nagła zmiana. Zniknęła apatia i pokora. Nie było już w niej nieśmiałości, skrępowania z powodu obecności mężczyzny. Zwężonymi oczami patrzyła na niego groźnie. - Mówiłem ci. Jestem uczonym. Moim zawodem i pragnieniem jest wiedzieć. W szczególności chcę zrozumieć ludzi, więc chcę się nauczyć historii. Starożytne zapisy historyczne wielu światów naprawdę starożytne - przerodziły się w mity i legendy, często stając 201

się częścią zbioru wierzeń religijnych lub poglądów metafizycznych. Ale jeżeli Mycogen nie posiada religii, to... - Powiedziałam, że mamy historię. - Dwukrotnie powiedziałaś, że macie historię - powiedział Seldon. - Jak starą? - Sięga dwudziestu tysięcy lat wstecz. - Naprawdę? Mówmy szczerze. Czy to prawdziwa historia, czy tylko coś, co się przerodziło w legendę? - To prawdziwa historia, oczywiście. Seldon miał już zapytać, skąd może to wiedzieć, lecz rozmyślił się. Czy naprawdę istniała szansa, że przekaz historyczny może sięgać dwudziestu tysięcy lat wstecz i być autentycznym? Sam nie był historykiem, więc będzie to musiał sprawdzić z Dors. W jego opinii jednak, najwcześniejsze przekazy historyczne na każdym ze światów były mieszaniną faktów i fikcji występujących w formie bohaterskich legend, które miały pełnić funkcję dydaktyczną i których nie należało brać dosłownie. Z pewnością tak było w przypadku Helikona, a jednak trudno byłoby znaleźć Helikończyka, który by nie wierzył święcie we wszystkie te opowieści. Mieszkańcy jego rodzinnej planety traktowali poważnie nawet tę kompletnie absurdalną opowieść o spotkanych na Helikonie w czasie jego pierwszych badań, dużych i niebezpiecznych, latających gadach mimo że nie stwierdzono, aby coś takiego jak latające gady żyło na jakimkolwiek świecie zbadanym i zasiedlonym przez ludzi. Zamiast tego zapytał: - Jak się ta historia zaczyna? Oczy siostry miały jakiś dziwny wyraz, a jej wzrok nie skupiał się ani na Seldonie, ani na niczym innym w pomieszczeniu. - Zaczyna się od świata - odparła. - Od naszego świata. Jednego świata. - Jednego świata? Seldon przypomniał sobie, że Hummin mówił coś na temat legend o jednym, pierwotnym świecie ludzkości. - Jednego świata. Później były inne, ale nasz był pierwszy. Jeden świat, z przestrzenią kosmiczną, otwartą atmosferą, z miejscem dla 202

wszystkich, z żyznymi polami, z przyjaznymi domami, z serdecznymi ludźmi. Żyliśmy tam przez wiele tysięcy lat, a potem musieliśmy wyjechać i koczować w różnych miejscach, aż kilku z nas znalazło zakątek Trantora, gdzie nauczyliśmy się hodować żywność, która dała nam trochę wolności. I tutaj w Mycogenie pielęgnujemy teraz własne zwyczaje - i własne marzenia. - Wasze historie podają pewne szczegóły dotyczące pierwotnego świata? Tego jednego świata? - O tak, to wszystko jest w księdze i wszyscy ją mamy. Każdy z nas. Nosimy ją przez cały czas po to, aby w każdej chwili móc ją otworzyć i czytać, żeby przypomnieć sobie, kim jesteśmy i kim byliśmy i utwierdzić się w przekonaniu, że pewnego dnia odzyskamy ten świat. - Czy wiecie, gdzie ten świat jest i kto na nim teraz żyje? Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia zawahała się, po czym gwałtownie pokręciła głową. - Nie wiemy, ale pewnego dnia odnajdziemy go. - Masz teraz tę księgę przy sobie? - Oczywiście. - Czy mogę ją zobaczyć? Siostra uśmiechnęła się lekko. - A więc o to ci chodzi? Wiedziałam, że czegoś chcesz, kiedy poprosiłeś, abym ja sama oprowadziła cię po mikrofarmach. Wydawała się trochę zakłopotana. - Nie myślałam, że chodzi o Księgę. - To wszystko, czego chcę - powiedział Seldon z przejęciem. Naprawdę nie myślałem o niczym innym. Jeśli przyprowadziłaś mnie tu, bo myślałaś... Nie pozwoliła mu dokończyć. - Ale tu jesteśmy. Chcesz Księgę czy nie? - Chcesz powiedzieć, że pozwolisz mi ją zobaczyć? - Pod jednym warunkiem. Seldon zrobił przerwę, zastanawiając się, jakie kłopoty może na niego sprowadzić fakt, że Siostra przełamała swoje zahamowania bardziej, niż się tego spodziewał. - Jakim? - spytał. 203

Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia wysunęła lekko język i oblizała szybko wargi, po czym odpowiedziała z wyraźnym drżeniem w głosie: - Że zdejmiesz czepek skórny. 46. Hari Seldon wpatrywał się tępym wzrokiem w Kroplę Deszczu Czterdziestą Trzecią. Przez dłuższą chwilę nie wiedział, o czym ona mówi. Zapomniał, że nosi coś takiego. Położył rękę na głowie i wyraźnie poczuł skórny czepek, który miał na włosach. Dokładnie opinał głowę, ale wyczuwało się pod nim miękkość włosów. Odczucie to było ledwo uchwytne. W końcu jego włosy były rzadkie i cienkie. Nadal macając je, zapytał: - Dlaczego? - Bo chcę, żebyś to zrobił - odparła. - Bo taki jest warunek, jeśli chcesz zobaczyć Księgę. - Cóż, jeśli naprawdę chcesz, żebym to zrobił - powiedział. Poszukał ręką brzegu czepka i chciał ściągnąć. - Nie, pozwól mi to zrobić. Ja to zrobię. Patrzyła na niego pożądliwie. Seldon opuścił ręce. - A zatem śmiało. Siostra wstała szybko i usiadła obok niego na łóżku. Powoli, starannie odczepiła czepek od jego głowy tuż przed uchem. Usiłowała teraz zsunąć mu go z czoła, podwinąć do góry, ciężko dysząc i oblizując wargi. Wreszcie udało jej się go zdjąć, a uwolnione spod czepka włosy Seldona lekko się podniosły, jakby ucieszone odzyskaną wolnością. - Chyba spociła mi się trochę głowa - powiedział zakłopotany. Uniósł rękę, jakby chcąc sprawdzić, lecz ona ją złapała i powstrzymała go. - Ja chcę to zrobić - powiedziała. - To część warunku. Powoli i z wahaniem dotknęła palcami jego włosów, po czym cofnęła rękę. Znów ich dotknęła i pogłaskała bardzo starannie. - Są suche - stwierdziła. - Są... przyjemne w dotyku. - Czy kiedykolwiek dotykałaś czyichś włosów? - Tylko czasami u dzieci. Te... są inne. Znów je głaskała. 204

- W jakim sensie? - zapytał zaciekawiony, mimo odczuwanego zakłopotania, Seldon. - Nie umiem powiedzieć. Są po prostu... inne. - Masz już dość? - Nie. Nie popędzaj mnie. Czy możesz je układać tak, jak ci się żywnie podoba? - Właściwie nie. Opadają w naturalny sposób, więc jeśli chcę je ułożyć, potrzebuję do tego grzebienia, ale nie mam go teraz przy sobie. - Grzebienia? - To taki przedmiot z zębami... eee, jak widelec... ale zębów jest więcej i nie są ostre na końcach. - Czy możesz używać swoich palców? Przesuwała palce przez jego włosy. - Do pewnego stopnia - odpowiedział. - Nie są do tego zbyt dobre. - Twoje włosy są z tyłu szczeciniaste. - Bo są tam krótsze. Wydawało się, że Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia coś sobie przypomniała. - Brwi - powiedziała. - Czyż nie tak się nazywają? Zdjęła osłonki, po czy przebiegła palcami po łagodnym łuku, pod włos. - Miłe - powiedziała, po czym roześmiała się wysokim głosem, który był prawie taki, jak chichot jej młodszej siostry. - Fajne. - Czy jest coś jeszcze, co należy do warunku? - spytał Seldon trochę niecierpliwie. W przyciemnionym świetle Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia wyglądała, jakby rozważała odpowiedz, ale nic nie powiedziała. Zamiast tego cofnęła nagle ręce i podniosła je do nosa. Seldon zastanawiał się, co mogła wąchać. - Jakie to dziwne - powiedziała. - Czy mogę... czy mogę to zrobić jeszcze raz? - Jeśli dasz mi Księgę na tak długo, abym mógł ją przestudiować, to być może - odparł niespokojnie Seldon. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia sięgnęła ręką pod kaftan 205

przez rozcięcie, którego Seldon nie zauważył wcześniej i z jakiejś ukrytej, wewnętrznej kieszeni wyjęła książkę oprawioną w twardy, giętki materiał. Wziął ją, usiłując opanować podniecenie. Kiedy Seldon z powrotem nakładał czepek, żeby zakryć włosy. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia znów uniosła ręce do nosa, po czym, szybko i delikatnie, oblizała jeden palec. 47. - Dotykała twoich włosów? - spytała Dors Venabili. Spojrzała na włosy Seldona jak gdyby sama zamierzała ich dotknąć. Seldon odsunął się nieznacznie. - Nic rób tego, proszę - powiedział. - Ta kobieta zachowywała się jak osoba zboczona. - I chyba tak było - z jej punktu widzenia. Czy ty sam nie doznałeś żadnej przyjemności? - Przyjemności? Dostałem gęsiej skórki. Kiedy wreszcie skończyła, znów mogłem oddychać. Ciągle myślałem: jakie inne warunki postawi? Dors roześmiała się. - Czy obawiałeś się, że zmusi cię do uprawiania seksu? Albo może miałeś na to nadzieję? - Zapewniam cię, że nie śmiałem o tym pomyśleć. Chciałem tylko Księgę. Znajdowali się teraz w swoim pokoju i Dors włączyła zniekształcacz pola, aby mieć pewność, że nikt ich nie podsłuchuje. Zbliżała się mycogeńska noc. Seldon zdjął czapkę skórną i kaftan, po czym wykąpał się, zwracając szczególną uwagę na włosy, które dwukrotnie umył i spłukał. Siedział teraz na swoim łóżku, ubrany w lekki strój nocny, który znalazł w szafie. - Czy wiedziała, że masz włosy na klatce piersiowej? - spytała Dors uciekając od niego wzrokiem. - Miałem nadzieję, że nie przyjdzie jej to do głowy. - Biedny Hari. Wiesz, to wszystko było zupełnie naturalne. Prawdopodobnie miałabym podobne kłopoty, gdybym była sam na sam z Bratem. Sądzę nawet, że gorsze, bo uważałby - że jako kobieta jestem zobowiązana do słuchania jego rozkazów bez zwłoki i 206

sprzeciwu. - Nie, Dors. Możesz myśleć, że to było zupełnie naturalne, bo nie doświadczyłaś tego. Ta biedna kobieta była w stanie silnego podniecenia seksualnego. Zaangażowała wszystkie swoje zmysły... wąchała swoje palce, oblizywała je. Gdyby mogła słyszeć, jak włosy rosną, słuchałaby gorliwie. - Ale to właśnie mam na myśli mówiąc „naturalne". Wszystko, czego zabraniasz, zyskuje atrakcyjność seksualną. Czy byłbyś szczególnie zainteresowany kobiecymi piersiami, gdybyś żył w społeczeństwie, w którym byłyby one ciągle na widoku? - Myślę, że mógłbym być. - Czy nie byłbyś bardziej zainteresowany, gdyby zawsze były ukryte, tak jak to jest u większości społeczeństw? Słuchaj, pozwól, że ci opowiem o czymś, co mi się przydarzyło, na mojej rodzinnej Cinny byłam kiedyś w kurorcie nad jeziorem... przypuszczam, że macie na Helikonie kurorty, plaże, takie rzeczy? - Oczywiście - odparł Seldon nieco poirytowany. - Jak ci się zdaje, czym jest Helikon, światem skał i gór, na którym jest tylko studzienna woda do picia? - Bez obrazy, Hari. Chcę się tylko upewnić, czy zrozumiesz pointę opowiadania. Na naszych plażach na Cinny jesteśmy dość niefrasobliwi w kwestii tego, co nosimy... lub nie nosimy. - Plaże nudystów? - Właściwie nie, choć przypuszczam, że gdyby ktoś zdjął całe swoje ubranie, niewiele uwag zrobiono by na ten temat. Przyjęte jest nosić przyzwoite minimum, ale muszę przyznać, że to, co uważamy za przyzwoite, pozostawia bardzo niewiele dla wyobraźni. - Na Helikonie mamy bardziej rygorystyczne normy przyzwoitości - powiedział Seldon. - Tak, widać to po twoim powściągliwym traktowaniu mnie, ale co kraj to obyczaj. W każdym razie, siedziałam na małej plaży nad jeziorem i podszedł do mnie młody mężczyzna, z którym rozmawiałam wcześniej tego samego dnia. Był przyzwoitym gościem, w którym nie dopatrzyłam się niczego godnego potępienia. Usiadł na poręczy mojego krzesła i aby utrzymać równowagę położył prawą 207

rękę na moim lewym udzie, które było oczywiście gołe. Po mniej więcej półtoraminutowej rozmowie powiedział prowokująco: „Oto jestem. Ledwie mnie znasz, a jednak wydaje mi się rzeczą zupełnie normalną to, że kładę rękę na twoim udzie. Więcej - tobie też wydaje się to naturalne, nie wyglądasz bowiem na osobę skrępowaną zaistniałą sytuacją". Właściwie dopiero wtedy zauważyłam, że jego ręka spoczywa na moim udzie. Naga skóra w miejscu, gdzie wszyscy są rozebrani jakoś traci część swojej seksualności. Jak powiedziałam, kluczową sprawą jest zakrywanie. Ten młodzieniec też tak uważał, bo mówił dalej: „Jednak gdybym cię spotkał w bardziej formalnych warunkach i miałabyś na sobie togę, nawet nie śniłoby ci się pozwolić mi ją podnieść i położyć rękę na twoim udzie dokładnie w tym miejscu, na którym teraz leży". Roześmiałam się, a potem rozmawialiśmy o różnych innych sprawach. Oczywiście młodzieniec, po tym jak uświadomiłam sobie, gdzie położył rękę, już nie uważał za stosowne trzymać ją w tamtym miejscu. Tamtego wieczoru ubrałam się do obiadu staranniej niż zwykle i pojawiłam się w stroju, który był znacznie bardziej formalny, niż tego wymagano w jadalni. Znalazłam tego młodzieńca. Siedział przy jednym ze stolików. Podeszłam do niego, przywitałam się i powiedziałam: „Oto jestem w todze, ale pod nią moje lewe udo jest gołe. Daję ci pozwolenie. Zwyczajnie podnieś togę i połóż rękę na moim lewym udzie w miejscu, gdzie ją trzymałeś wcześniej". Próbował - muszę mu to przyznać, ale wszyscy się gapili. Nie powstrzymałabym go i jestem pewna, że nikt inny też by go nie powstrzymał, ale nie mógł się na to zdobyć. Nie był to akt bardziej publiczny niż przedtem, a w obu sytuacjach byli obecni ci sami ludzie. Stało się jasne, że to ja podjęłam inicjatywę i że nie miałam żadnych oporów, ale on się nie mógł zdobyć na to, żeby naruszyć przyjęte zasady. Warunki, które sprzyjały położeniu ręki na udzie po południu, nie sprzyjały położeniu ręki na udzie wieczorem, i było to silniejsze niż wszelka logika. - Ja bym położył rękę na twoim udzie - powiedział Seldon. - Jesteś pewien? - W zupełności. 208

- Mimo że wasze normy przyzwoitości na plaży są surowsze niż nasze? - Tak. Dors usiadła na swoim łóżku, po czym położyła się z rękami za głową. - A więc nie jesteś szczególnie poruszony tym, że mam na sobie koszulę nocną i bardzo niewiele pod nią - powiedziała. - Nie jestem szczególnie zaszokowany. Jeżeli chodzi o poruszenie, zależy to od definicji tego słowa. Z pewnością jestem świadomy tego, jak jesteś ubrana. - Cóż, jeżeli mamy tu być zamknięci przez jakiś czas, będziemy musieli się nauczyć ignorować takie rzeczy. - Lub je wykorzystać - powiedział Seldon z szerokim uśmiechem. - I podobają mi się twoje włosy. Po całym dniu oglądania twojej łysej głowy, podobają mi się twoje włosy. - Cóż, nie dotykaj ich. Jeszcze ich nie umyłam. - Na wpół przymknęła powieki. - To interesujące. Oddzieliłeś nieformalny poziom przyzwoitości od formalnego. Z twoich słów wynika, że na poziomie nieformalnym Helikon jest bardziej przyzwoity od Cinny, a na poziomie formalnym mniej. Zgadza się? - Właściwie to mówię tylko o młodym człowieku, który położył rękę na twoim udzie i o sobie. Nie potrafię powiedzieć, jak bardzo jesteśmy reprezentatywni jako Cynnianie i Helikończycy. Z łatwością mogę sobie wyobrazić zarówno jakieś nieformalne jednostki, jak i kompletnych wariatów, na obu światach. - Mówimy o naciskach społecznych. Nie podróżowałam zbyt wiele po galaktyce, ale musiałam poznać obszerną część historii społecznej. Na przykład na planecie Derowd były takie czasy, kiedy seks przedmałżeński był akceptowany. Seks z wieloma partnerami był dozwolony dla osób stanu wolnego, a na seks w miejscach publicznych patrzono krzywo tylko wtedy, kiedy blokował on ruch uliczny. A jednak po zawarciu ślubu obowiązywała całkowita monogamia. Założono, że po wyładowaniu nadmiarów erotycznej energii człowiek może przystąpić do poważnego życia. 209

- Czy to działało? - Jakieś trzysta lat temu bardzo zaostrzono wymogi obyczajowe, ale niektórzy moi koledzy mówią, że przyczyną tego był nacisk ze strony innych światów, które traciły dochody z turystyki na rzecz Derowda. Istnieje też coś takiego, jak ogólnogalaktyczny nacisk społeczny. - Lub być może nacisk ekonomiczny w tym przypadku. Nawiasem mówiąc, będąc na Uniwersytecie mam okazję studiować nauki społeczne. Spotykam ludzi z mnóstwa miejsc leżących wewnątrz Trantora i spoza niego, a jedną z ulubionych rozrywek na wydziałach nauk społecznych jest porównywanie nacisków społecznych. Na przykład, odnoszę wrażenie, że tutaj w Mycogenie seks jest ściśle kontrolowany i dozwolony tylko przy podporządkowaniu się najsurowszym regułom i jeszcze ściślej egzekwowany, ponieważ nigdy się o nim nie dyskutuje. W Sektorze Streelinga o seksie też się nigdy nie dyskutuje, ani nie potępia się go. W Sektorze Jennata, gdzie kiedyś spędziłam tydzień na prowadzeniu badań, o seksie dyskutuje się bez końca, ale tylko w celu potępienia go. Nie sądzę, żeby istniały jakieś dwa sektory na Trantorze - lub jakieś dwa światy poza Trantorem - w których podejście do seksu byłoby identyczne. - Czy wiesz, jak to brzmi w twoich ustach? - spytał Seldon. - Powiem ci, jak to wygląda - powiedziała Dors - Cała ta rozmowa o seksie czyni dla mnie jedną sprawę jasną. Po prostu już nie pozwolę ci zniknąć mi z oczu. - Co takiego? - Dwa razy pozostawiłam cię samego. Za pierwszym razem przez mój własny błąd, a za drugim dlatego, że mnie zmusiłeś do tego strachem. W obu przypadkach był to błąd. Wiesz, co ci się przytrafiło za pierwszym razem. - Tak, ale nic mi się nie przytrafiło za drugim razem - powiedział Seldon z oburzeniem. - Omal nie wpakowałeś się w duże kłopoty. Przypuśćmy, że przyłapano by cię na seksualnych eskapadach z Siostrą? - To nie było seksualne... 210

- Sam powiedziałeś, że była w stanie dużego podniecenia seksualnego. - Ale... - To było niewłaściwe. Proszę, wbij to sobie do głowy, Hari. Od tej chwili nigdzie się nie ruszysz beze mnie. - Posłuchaj - powiedział lodowato Seldon - moim celem było dotarcie do źródeł mycogeńskiej historii i w wyniku tak zwanej seksualnej eskapady z Siostrą mam księgę - Księgę! - Księga! Prawda, chodzi przecież o księgę. Zobaczmy ją. Seldon ją wyjął, a Dors w zamyśleniu zważyła w ręce. - Może nam się na nic nie przydać, Hari - powiedziała - Chyba nie będzie pasowała do żadnego ze znanych mi projektorów. Oznacza to, że będziesz musiał zdobyć mycogeński projektor, a nie uda ci się tego zrobić bez wzbudzania podejrzeń. Kiedy odkryją, że masz tę Księgę, zabiorą ci ją. Seldon uśmiechnął się. - Gdyby twoje założenia były prawidłowe, Dors, twoje wnioski byłyby nieuniknione, ale tak się składa, że to nie jest taka księga, jak ci się wydaje. Nie jest przeznaczona do projekcji. Materiał jest wydrukowany na kolejnych stronach, które się przewraca. Tyle mi wyjaśniła Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia. - Drukowana książka! - Trudno było stwierdzić, czy Dors jest zaszokowana, czy rozbawiona - To z Epoki Kamiennej! - Na pewno z okresu przedimperialnego - powiedział Seldon - ale niezupełnie. Czy widziałaś kiedyś drukowaną książkę? - Oczywiście, przecież jestem historyczką, Hari. - Ale czy taką jak ta? Podał jej Księgę i Dors, uśmiechając się, otworzyła ją przewróciła jedną kartkę a następnie przewertowała pozostałe strony. - Jest niezapisana - powiedziała. -Wydaje się niezapisana. Mycogeńczycy są uparcie zacofani, ale nie do końca. Będą się trzymać istoty prymitywizmu, ale nie sprzeciwiają się zastosowaniu nowoczesnej technologii w celu zmodyfikowania go dla wygody. 211

- Może tak, Hari, ale nie rozumiem tego, co mówisz. - Strony nie są niezapisane, pokrywa je mikrodruk. Daj mi ją, proszę, z powrotem. Jeśli przycisnę ten guziczek na wewnętrznej stronie okładki... Patrz! Strona, na której była otwarta, nagle pokryła się zadrukowanymi linijkami przesuwającymi się powoli w górę. - Można dostosować szybkość ruchu w górę do własnej szybkości czytania przez nieznaczne obracanie guziczka w jedną lub drugą stronę. Kiedy zadrukowane linie dochodzą do górnej granicy to znaczy, kiedy się dochodzi do najniższej linii - spadają szybko i wyłączają się. Przewracasz na następną stronę i czytasz dalej. - Skąd pochodzi energia, która to wszystko umożliwia? - Do książki dołączono baterię działającą na zasadzie mikrosyntezy termojądrowej, która wytrzymuje tak długo jak książka. - Zatem, kiedy się wyczerpie... - Wyrzucasz książkę, która może się zużyć nawet zanim bateria się wyczerpie i dostajesz nowy egzemplarz. Baterii nigdy się nie wymienia. Dors po raz drugi wzięła Księgę i obejrzała ją ze wszystkich stron. - Muszę przyznać, że nigdy nie słyszałam o takiej książce powiedziała. - Ja też nie. Galaktyka tak szybko przeszła na technikę wizualną, że pominęła tę możliwość. - Ta Księga jest wizualna. - Tak, ale nie działa na zwykłych zasadach. Ten typ książki ma swoje zalety. Mieści się w niej znacznie więcej niż w zwykłej książce wizualnej. - Gdzie jest włącznik? - spytała Dors - Ach, niech zobaczę, czy potrafię się nią posługiwać. Otworzyła książkę na chybił trafił i wprawiła zadrukowane linie w ruch. A potem powiedziała: - Obawiam się, że na nic ci się nie przyda, Hari. To dzieło przedgalaktyczne. Nie chodzi mi o książkę. Mam na myśli druk... język. 212

- Czy ty potrafisz go odczytać, Dors? Jako historyczka... - Jako historyczka znam różne archaiczne języki, ale w pewnych granicach. Ten jest dla mnie zbyt starożytny. Potrafię zrozumieć kilka słów tu i ówdzie, ale nie tyle, żeby był z tego pożytek. - To dobrze - powiedział Seldon - Jeśli jest naprawdę starożytny, będzie pożyteczny. - Nie będzie, jeśli nie potrafisz go odczytać. - Potrafię - powiedział Seldon - Księga jest dwujęzyczna. Chyba nie sądzisz, że Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia potrafi odczytać starożytne pismo, co? - Jeśli jest należycie wykształcona, to czemu nie? - Bo sądzę, że kobiety w Mycogenie nie uczą się niczego poza prowadzeniem domu. Niektórzy z bardziej uczonych mężczyzn umieją to odczytywać, ale wszyscy inni potrzebują tłumaczenia na galaktyczny. - Nacisnął inny guziczek - Aby je uzyskać, wystarczy przycisnąć ten guziczek. Znów pojawiły się linie - tym razem w standardowym języku galaktyki. - Zachwycające - powiedziała Dors z podziwem. - Moglibyśmy się uczyć od tych Mycogeńczyków, ale nie robimy tego. - Nie wiedzieliśmy o tym. - Nie mogę w to uwierzyć. Teraz o tym wiem i ty o tym wiesz. Muszą być ludzie z zewnątrz, którzy przyjeżdżają od czasu do czasu do Mycogenu z powodów handlowych lub politycznych, bo inaczej skąd by się wzięły skórne czepki gotowe do użytku. Ktoś musiał zauważyć ten rodzaj drukowanej książki i poznać jej działanie, ale prawdopodobnie zbył ją jako coś osobliwego, lecz niewartego szczególnej uwagi, tylko dlatego, że jest mycogeńska. - Ale czy jest warta badań? - Oczywiście. Wszystko jest tego warte. Hummin prawdopodobnie nazwałby to lekceważenie mycogeńskich książek kolejnym przejawem degeneracji Imperium. Uniósł Księgę i powiedział z nagłym podnieceniem. - Ale ja jestem ciekawy i przeczytam ją, może posunie naprzód 213

moje myślenie o psychohistorii. - Mam nadzieję - powiedziała Dors - Ale jeśli przyjmiesz moją radę, to najpierw się prześpij, a rano spojrzysz na tę książkę świeżym okiem. Niewiele się teraz dowiesz, skupiając się nad nią. Seldon zawahał się. - Ale macierzyńsko się zachowujesz! - Pilnuję cię. - Moja matka żyje na Helikonie. Wolałbym, żebyś była moją przyjaciółką. - Jeśli o to chodzi, jestem twoją przyjaciółką od chwili, kiedy cię po raz pierwszy spotkałam. Uśmiechnęła się do niego, a Seldon zawahał się, nie wiedząc co ma na to powiedzieć. W końcu odrzekł: - Zatem przyjmę twoją radę - jako przyjaciółki - i prześpię się przed czytaniem. Wykonał ruch, jakby chciał położyć Księgę na stoliku pomiędzy łóżkami, zawahał się, po czym wsunął ją pod swoją poduszkę. Dors Venabili zaśmiała się łagodnie. - Chyba obawiasz się, że obudzę się w nocy i przeczytam Księgę, zanim ty do niej sięgniesz. Zgadza się? - No cóż - powiedział Seldon, próbując ukryć zawstydzenie może tak. Nawet przyjaźń ma swoje granice, a to jest moja książka i moja psychohistoria. - Zgadzam się - powiedziała Dors - i obiecuję ci, że nie będziemy się o to kłócić. A propos, przed chwilą już miałeś coś na końcu języka, kiedy ci przerwałam. Przypominasz sobie? Seldon zawahał się przez moment. - Nie - zaprzeczył. W ciemności myślał tylko o księdze. W ogóle nie zastanawiał się nad opowiadaniem o ręce na udzie. W rzeczywistości, już całkiem o nim zapomniał. 48. Venabili obudziła się, a spojrzawszy na czasomierz stwierdziła, że minęła dopiero połowa nocy. Nie słysząc chrapania Hariego, domyśliła się, że jego łóżko jest puste. Jeżeli nie wyszedł z 214

mieszkania, musiał być w łazience. Zastukała lekko w drzwi i spytała łagodnie: - Hari? - Wejdź, proszę - odparł z roztargnieniem i Dors weszła. Klapa od sedesu była opuszczona, a siedzący na niej Seldon trzymał na kolanach otwartą Księgę. - Czytam - powiedział zupełnie zbytecznie. - Tak, widzę. Ale dlaczego? - Nie mogłem zasnąć. Przepraszam. - Ale dlaczego czytasz tutaj? - Gdybym włączył światło w pokoju, obudziłbym cię. - Czy jesteś pewny, że Księgi nie można oświetlić? - Kiedy Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia opisywała jej działanie, nic nie wspominała o oświetleniu. A poza tym przypuszczam, że oświetlenie zbyt szybko wyczerpałoby baterię. - Z jego głosu przebijało niezadowolenie. - Możesz zatem wyjść - powiedziała Dors. - Chcę skorzystać z tego miejsca, póki tu jestem. Kiedy wyłoniła się z łazienki, zastała go siedzącego ze skrzyżowanymi nogami na łóżku; nadal czytał, a pokój był mocno oświetlony. - Nie wyglądasz na szczęśliwego - powiedziała. - Czy jesteś zawiedziony Księgą? Podniósł na nią wzrok, mrugając oczami. - Tak, zerknąłem tu i ówdzie. To wszystko, na co mi wystarczyło czasu. Ta Księga jest właściwie encyklopedią, a indeks jest prawie w całości wykazem ludzi i miejsc - zupełnie nie przydatnym dla moich celów. Nie ma też nic wspólnego z Imperium Galaktycznym i Królestwami przedimperialnymi. Prawie w całości traktuje o jednym świecie i, o ile mogę się zorientować z tego, co przeczytałem, jest to nie kończąca się rozprawa na temat polityki wewnętrznej. - Być może nie bierzesz pod uwagę jej wieku. Może traktować o okresie, kiedy faktycznie istniał tylko jeden świat... jeden zamieszkany świat. - Tak, wiem - powiedział Seldon z lekkim zniecierpliwieniem. 215

Właściwie o to mi chodzi - pod warunkiem, że jest to autentyczna historia, a nie legenda. Zastanawiam się. Nie chcę w to wierzyć tylko dlatego, że ta wiara jest mi potrzebna. - No cóż - powiedziała Dors - wiele się obecnie mówi o sprawie jednoświatowego początku. Istoty ludzkie są jednym gatunkiem rozsianym po całej Galaktyce, więc musiały się gdzieś zrodzić. Przynajmniej w obecnej chwili panuje taki pogląd. Nie mogą istnieć niezależne początki dające ten sam gatunek na różnych światach. - Niepodważalność tego argumentu nigdy nie była dla mnie zrozumiała - powiedział Seldon. - Gdyby ludzie zrodzili się na wielu światach jako wiele różnych gatunków, dlaczego nie mogliby się skrzyżować tworząc jeden gatunek? - Ponieważ gatunki nie mogą się krzyżować. Taka jest właśnie istota gatunku. Seldon pomyślał o tym przez chwilę, po czym zbył sprawę wzruszeniem ramion. - Cóż, pozostawmy to biologom - powiedział. - To właśnie oni są największymi entuzjastami hipotezy o Ziemi. - Ziemi? Czy tak nazywają domniemany świat początku? - Taka jest jego rozpowszechniona nazwa, choć nie wiadomo jak się nazywał, zakładając, że istniał. I nikt nie ma pojęcia, gdzie mógł się znajdować. - Ziemia! - wykrzyknął Seldon z pogardliwym wydęciem warg. To brzmi jak pospolite słowo. W każdym razie, choć księga traktuje o pierwotnym świecie, nigdzie nie natknąłem się na taką nazwę. Jaka jest pisownia tego słowa? Dors przeliterowała nazwę, a on szybko sprawdził w Księdze. - A nie mówiłem? Ta nazwa nie figuruje w indeksie, ani w takiej, ani w podobnej pisowni. - Naprawdę? - Wspominają za to mimochodem o innych światach. Nie podają nazw i wydaje mi się, że nie wykazują najmniejszego zainteresowania nimi, o ile nie wdzierają się one bezpośrednio w lokalny świat, o którym mówią... przynajmniej tak wnioskuję z tego, co przeczytałem. W jednym miejscu jest mowa o „Pięćdziesiątce". Nie mam pojęcia, co 216

to ma oznaczać. Pięćdziesięciu przywódców? Pięćdziesiąt miast? Wydaje mi się, że chodzi o pięćdziesiąt światów. - Czy podali nazwę własnego świata, tego świata, który całkowicie ich absorbuje? - spytała Dors. - Jeśli nie nazywają go Ziemią, to jak go nazywają? - Jak można by się spodziewać, nazywają go „światem" lub „planetą". Czasami nazywają go „Najstarszym" lub „Światem Świata", co, jak przypuszczam, ma poetyckie znaczenie, które nie jest dla mnie jasne. Sądzę, że powinno się przeczytać całą Księgę, aby niektóre sprawy nabrały większego sensu. - Spojrzał na trzymaną w ręce Księgę z pewnym niesmakiem. - Zajęłoby to jednak bardzo dużo czasu i nie jestem pewien, czy byłbym potem choć trochę mądrzejszy. Dors westchnęła. - Przykro mi, Hari. Mówisz takim zawiedzionym głosem. - Ponieważ jestem zawiedziony. To jednak moja wina. Nie powinienem oczekiwać zbyt wiele. W jednym miejscu, jak sobie przypominam, określają swój świat jako „Aurorę". - Aurora? - spytała Dors, unosząc brwi. - To brzmi jak imię własne. Inaczej to nie ma sensu, przynajmniej dla mnie. Czy ma ona dla ciebie jakieś znaczenie, Dors? - Aurora? - Dors zamyśliła się nieznacznie marszcząc czoło. Nie powiem, żebym studiując historię Imperium Galaktycznego, kiedykolwiek słyszała o takiej planecie, ale przecież nie będę udawała, że znam nazwy wszystkich dwudziestu pięciu milionów światów. Moglibyśmy ją sprawdzić w bibliotece uniwersyteckiej - jeżeli kiedykolwiek tam wrócimy. Nie ma sensu szukać biblioteki tutaj w Mycogenie. Coś mi się zdaje, że ich cała wiedza mieści się w Księdze. Jeżeli czegoś tam nie ma, nie są tym zainteresowani. Seldon ziewnął i powiedział: - Myślę, że masz rację. W każdym razie nie ma sensu dłużej czytać, kiedy oczy same mi się zamykają. Czy mogę zgasić światło? - Bardzo mnie to cieszy, Hari. I pośpijmy trochę dłużej rano. Potem, w ciemności, Seldon powiedział łagodnie: - Oczywiście, niektóre podawane informacje to niedorzeczność. Na przykład mówią, że przeciętna długość życia na ich świecie wahała 217

się między trzema a czterema stuleciami. - Stuleciami? - Tak, liczą swój wiek raczej dziesięcioleciami niż latami. Ponieważ wiele z tego, o czym mówią, to zupełnie trzeźwe stwierdzenia, kiedy wychodzą z czymś tak niedorzecznym, człowiek nagle stwierdza, że stał się ofiarą własnej naiwnej wiary. - Jeżeli czujesz, że zaczynasz w to wierzyć, powinieneś uświadomić sobie, iż wiele pierwotnych legend mówi o długowiecznych bohaterach. Rozumiesz, jeżeli przedstawia się ich jako nadludzkich herosów wydaje się naturalne, że powinni żyć dłużej niż zwykli śmiertelnicy. - Czyżby? - zdziwił się Seldon, ponownie ziewając. - Tak. A lekarstwem na brak krytycyzmu jest długi sen, który pozwoli nazajutrz trzeźwo ocenić wszystkie wątpliwe sprawy. Seldon zdążył jeszcze pomyśleć, że długie życie niezbędne jest każdemu, kto próbuje zrozumieć ludzkość, po czym zasnął. 49. Nazajutrz rano, odprężony, odświeżony i skory do ponownego studiowania Księgi, Hari zapytał Dors: - Ile lat, twoim zdaniem, mają siostry Krople Deszczu? - Nie mam pojęcia. Dwadzieścia... dwadzieścia dwa? - No cóż, przypuśćmy, że oni żyją trzy lub cztery stulecia... - Hari. To śmieszne. - Mówię przypuśćmy. W matematyce cały czas mówimy „przypuśćmy" i patrzymy, czy w rezultacie uzyskujemy coś jawnie nieprawdziwego lub wewnętrznie sprzecznego. Wydłużony okres życia prawie na pewno oznaczałby wydłużony okres rozwoju. Może się tylko wydawać, że mają niewiele ponad dwadzieścia lat, a w rzeczywistości są po sześćdziesiątce. - Możesz je zapytać, ile mają lat. - Możemy założyć, że skłamałyby. - Sprawdź w ich metrykach urodzenia. Seldon uśmiechnął się krzywo. - Założę się z tobą o wszystko, co chcesz - o igraszki na sianie, jeśli masz ochotę - że będą twierdzić, iż nie utrzymują rejestru lub, 218

jeśli go mają, będą się upierać, iż jest on zamknięty dla ludzi spoza Mycogenu. - Nie zakładam się - powiedziała Dors. - I jeśli to prawda, to nie ma sensu zastanawiać się nad ich wiekiem. - Ależ skąd. Pomyśl o tym w ten sposób. Jeżeli Mycogeńczycy żyją tak długo - może cztery lub pięć razy dłużej niż zwyczajni ludzie to ich kobiety nie mogą rodzić zbyt wielu dzieci, bo Mycogenowi groziłoby przeludnienie. Przypominasz sobie, jak Władca Słońca mówił coś o niedopuszczeniu do rozrastania się ludności i z jaką złością wyszczekiwał swoje uwagi? - Do czego zmierzasz? - spytała Dors. - Kiedy przebywałem z Kroplą Deszczu Czterdziestą Trzecią, nie widziałem żadnych dzieci. - Na mikrofarmach? - Tak. - Czy spodziewałeś się je tam zobaczyć? Byłam z Kroplą Deszczu Czterdziestą Piątą w sklepach oraz na poziomach mieszkalnych, i zapewniam cię, że widziałam wiele dzieci w każdym wieku, włącznie z niemowlętami. Było ich naprawdę dużo. - Ach. - Seldon wyglądał na boleśnie rozczarowanego. - Zatem znaczy to, że nie mogą się cieszyć tak długim życiem, jak myślałem. - Wziąwszy pod uwagę twoje argumenty - potwierdziła Dors stanowczo nie. Czy naprawdę tak myślałeś? - Nie, właściwie nie. Ale z drugiej strony, nie można zamykać swojego umysłu, należy formułować różne założenia i rzetelnie je sprawdzać. - Jeśli człowiek będzie rozmyślać nad rzeczami, które są z pozoru absurdalne, może stracić wiele czasu. - Różne rzeczy, które z pozoru wydają się absurdalne, nie są takie. To wszystko. A to mi o czymś przypomina. Jesteś historyczką. Czy kiedykolwiek w swojej pracy natrafiłaś na przedmioty lub zjawiska zwane „robotami"? - Ach! Teraz przechodzisz do innej legendy i to bardzo popularnej. Na wielu światach opowiada się historie o istnieniu w pradawnych czasach maszyn w ludzkiej postaci. Te maszyny są 219

nazywane „robotami". Opowieści o robotach prawdopodobnie biorą swój początek z jednej legendy, gdyż ogólny temat jest taki sam. Roboty zostały wynalezione przez ludzi, ich liczba zwiększyła się, a opanowane przez nie umiejętności sprawiły, że zaczęły wymykać się spod kontroli. Zagroziły ludzkości i zostały zniszczone. Prawdopodobnie zniszczenie miało miejsce zanim powstały faktyczne, wiarygodne zapisy historyczne dostępne nam dziś. Opowieść tę interpretujemy dziś jako symboliczny obraz ryzyka i niebezpieczeństw związanych z badaniem Galaktyki, odnoszący się do czarów, kiedy ekspansja ludzi wyszła poza światy, które były ich pierwotnymi domami. Zawsze musiała istnieć obawa napotkania innych - wyższych - inteligencji. - Być może napotkano ją przynajmniej raz i to dało początek legendzie. - Tyle że na żadnym świecie zajmowanym przez ludzi nie znaleziono najmniejszego śladu innej niż ludzka inteligencji. - Ale dlaczego „roboty"? Czy to słowo ma jakieś znaczenie? - Nic o tym nie wiem, ale to odpowiednik znajomego słowa „automaty". - Automaty! Dlaczego tego nie podają? - Ponieważ kiedy ludzie opowiadają starożytną legendę, stosują archaiczne terminy dla smaczku. A propos, dlaczego o to wszystko pytasz? - Ponieważ w tej starożytnej mycogeńskiej książce mówi się o robotach. I to, nawiasem mówiąc, bardzo przychylnie. Posłuchaj, Dors, czy dziś po południu nie wychodzisz jeszcze raz z Kroplą Deszczu Czterdziestą Piątą? - Chyba tak - jeśli się zjawi. - Czy nie spróbowałabyś wydobyć z niej odpowiedzi na kilka pytań? - Mogę spróbować. Co to za pytania? - Chciałbym się dowiedzieć, czy w Mycogenie jest jakaś budowla, która ma szczególne znaczenie, która jest związana z przeszłością, posiada wartość mityczną, która może... Dors przerwała mu, usiłując powstrzymać się od śmiechu: 220

- Sądzę, że usiłujesz zapytać, czy Mycogen posiada świątynię. - Co to jest świątynia? - zapytał Seldon. - Kolejny archaiczny termin niepewnego pochodzenia. Oznacza wszystkie rzeczy, o które pytałeś: znaczenie, przeszłość, mit. No dobrze, zapytam. Jest to jednak temat, na który rozmawianie może im sprawiać trudność. Z współplemieńcami, naturalnie. - Mimo to, spróbuj.

221

11 Sakratorium AURORA – (...) Mityczny świat, przypuszczalnie zamieszkały w pierwotnych czasach, u zarania podróży międzygwiezdnych. Niektórzy uważają, iż jest to legendarny „świat początku” ludzkości inaczej nazywany „Ziemią”. Krążą pogłoski, że ludzie z Mycogeńskiego (q.v.) Sektora starożytnego Trantora utrzymywali, iż wywodzą się od mieszkańców Aurory i uczynili z tego przekonania centralną doktrynę swojego systemu wierzeń, odnośnie którego nic innego nie wiadomo(...) Encyklopedia Galaktyczna 50. Krople Deszczu przyszły w środku poranka. Kropla Deszczu Czterdziesta Piąta wydawała się tak radosna jak zawsze, lecz Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia wymizerowana i spięta stanęła tuż za progiem. Miała spuszczone oczy i nawet nie zerknęła na Seldona. Seldon miał niepewną minę i wykonał gest w stronę Dors, która powiedziała radosnym, rzeczowym tonem. - Jedną chwilę. Siostry. Muszę podać instrukcje mojemu mężczyźnie, bo w przeciwnym razie nie będzie wiedział, co ze sobą dzisiaj zrobić. Siostry poszły do łazienki i Dors szepnęła. - Czy coś się stało? - Tak. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia jest najwyraźniej rozbita. Powiedz jej, proszę, że zwrócę Księgę tak szybko, jak to tylko będzie możliwe. Dors zaszczyciła Seldona długim, zdziwionym spojrzeniem. - Hari - powiedziała - jesteś słodką, troskliwą osobą, ale brak ci wyczucia. Jeżeli choćby wspomnę tej biednej kobiecie o Księdze, będzie pewna, że opowiedziałeś mi o tym, co się wczoraj wydarzyło i wtedy będzie naprawdę rozbita. Muszę traktować ją jak zwykle. Seldon potaknął głową i powiedział z przygnębieniem. - Chyba masz rację. Dors wróciła w porze obiadu i zastała Seldona siedzącego na 222

łóżku. Nadal wertował Księgę, lecz wyglądał na bardzo zniecierpliwionego. Podniósł wzrok i obrzucając ją chmurnym spojrzeniem powiedział: - Jeżeli mamy tu przebywać jakiś czas, będzie nam potrzebne urządzenie do komunikowania się między sobą. Nie miałem pojęcia, kiedy wrócisz i byłem trochę zaniepokojony. - No cóż, oto jestem - powiedziała, zdejmując ostrożnie czepek skórny i spoglądając nań z wyraźnym niesmakiem. - To miło, że się o mnie troszczysz. Myślałam, że tak się zagłębisz w lekturze, iż nawet nie uświadomisz sobie, że mnie nie ma. Seldon żachnął się. - Jeżeli chodzi o urządzenia do łączności - powiedziała Dors wątpię, czy można je łatwo zdobyć w Mycogenie. Oznaczałoby to ułatwienie łączności z ludźmi na zewnątrz, a podejrzewam, że przywódcy Mycogena są zdecydowani ograniczać wszelkie możliwe wzajemne oddziaływanie między ich sektorem a światem na zewnątrz. - Tak - przyznał Seldon, rzucając Księgę na bok - tego bym się spodziewał, sądząc po tym co czytam w Księdze. Czy dowiedziałaś się o tej rzeczy, jak ją nazwałaś... świątyni? - Tak - odparła, zdejmując paski brwiowe. - Istnieje, a nawet jest ich kilka na całym terenie sektora, ale najważniejszy wydaje się centralny budynek. Czy uwierzyłbyś, że jakaś kobieta zauważyła moje rzęsy i powiedziała mi, że nie powinnam się pokazywać publicznie? Coś mi się zdaje, że zamierzała mnie zgłosić za nieprzyzwoite obnażanie włosów. - Mniejsza z tym - powiedział Seldon ze zniecierpliwieniem. Czy wiesz, gdzie się mieści ta centralna świątynia? - Mam wskazówki, ale Kropla Deszczu Czterdziesta Piąta ostrzegła mnie, że kobietom nie wolno do niej wchodzić, z wyjątkiem specjalnych okazji, z których żadna nie nastąpi szybko. Świątynia nazywa się Sakratorium. - Jak? - Sakratorium. - Co za brzydkie słowo. Co oznacza? Dors pokręciła głową. 223

- To dla mnie nowe słowo. I Kropla Deszczu też nie wiedziała, co oznacza. Dla nich Sakratorium to nie nazwa budynku, ale jego istota. Pytanie ich o to, dlaczego go tak nazwali, prawdopodobnie zabrzmiałoby jak pytanie, dlaczego na ścianę mówi się ściana. - Czy coś wiedzą o tej świątyni? - Oczywiście, Hari. Wiedzą, po co ona jest. To miejsce poświęcone czemuś innemu niż życie tutaj w Mycogenie. Poświęcone innemu światu, poprzedniemu i lepszemu. - Właśnie. Kropla Deszczu Czterdziesta Piąta prawie to powiedziała, ale niezupełnie. Nie mogła się zdobyć na wypowiedzenie tego słowa. - Aurora? - Właśnie to słowo, ale podejrzewam, że gdybyś wypowiedział je głośno będąc wśród Mycogeńczyków, byliby zaszokowani i przerażeni. Kiedy Kropla Deszczu Czterdziesta Piąta powiedziała: „Sakratorium jest poświęcone...", przerwała w tym miejscu i ostrożnie napisała litery, jedną po drugiej, palcem na dłoni. Zaczerwieniła się przy tym, jak gdyby robiła coś sprośnego. - To dziwne - powiedział Seldon. - Jeżeli Księga jest dokładnym przewodnikiem, to Aurora jest ich najdroższym wspomnieniem, głównym elementem jednoczącym, centralnym punktem, wokół którego wszystko się obraca w Mycogenie. Dlaczego jego wymienienie miałoby być uważane za sprośne? Czy jesteś pewna, że nie zinterpretowałaś źle tego, co Siostra miała na myśli? - Całkowicie pewna. I być może nie jest to żadna tajemnica. Zbyt wiele rozmów na jej temat dotarłoby do współplemieńców. Najlepszym sposobem na utrzymanie jej w tajemnicy znanej tylko im samym jest uczynienie tabu z samego wymieniania jej nazwy. - Tabu? - Wyspecjalizowany termin antropologiczny. Określa poważny i skuteczny nacisk społeczny zabraniający jakiegoś działania. Fakt, że kobietom nie wolno wchodzić do Sakratorium, prawdopodobnie ma moc tabu. Jestem pewna, że każda Siostra byłaby przerażona, gdybym zaproponowała, aby wdarła się na teren świątyni. - Czy uzyskane przez ciebie wskazówki są dość dokładne, abym 224

sam się dostał do Sakratorium? - Po pierwsze, Hari, nie pójdziesz sam. Idę z tobą. Myślałam, że omówiliśmy tę sprawę i że wyraźnie wyjaśniłam, iż nie mogę cię ochraniać na odległość - ani przed burzami śnieżnymi, ani przed nieposkromionymi kobietami. Po drugie, niepraktyczną rzeczą jest myśleć o pójściu tam. Mycogen może uchodzić za mały sektor jak na warunki trantorskie, ale nie jest aż taki mały. - Zatem podróż ekspresem. - Przez mycogeńskie terytorium nie przejeżdżają żadne ekspresy. Za bardzo by to ułatwiło kontakt pomiędzy Mycogeńczykami i obcymi braćmi. Mimo to, są tu takie publiczne środki transportu, jakie można spotkać na mniej rozwiniętych planetach. Właściwie Mycogen jest kawałkiem nierozwiniętej planety osadzonym niczym drzazga w ciele Trantora, która poza tym jest zlepkiem rozwiniętych społeczeństw. Aha, Hari, skończ z Księgą jak najszybciej. Wyraźnie widać, że Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia jest w kłopocie, dopóki ją masz, a my też wpadniemy w tarapaty, jeśli się dowiedzą. - Czy sądzisz, że czytanie Księgi przez obcych jest tabu? - Jestem tego pewna. - Cóż, oddanie Księgi to niewielka strata. Powiedziałem, że 95 procent jej zawartości to niewiarygodne nudy; nie kończące się walki wewnętrzne pomiędzy grupami politycznymi, nie kończące się usprawiedliwienie polityk, których mądrości nie jestem w stanie ocenić, nie kończące się kazania na temat spraw etycznych, które, nawet gdy oświecone, a zazwyczaj nie, są sformułowane z taką rozwścieczającą obłudą, że aż prawie proszą się o pogwałcenie. - Z twojego tonu wynika, że zrobiłabym ci wielką przysługę, gdybym ci tę rzecz zabrała. - Tyle że istnieje te pozostałe pięć procent omawiające Aurorę, której nazwy nigdy nie wolno wymieniać. Ciągle wydaje mi się, że coś może w tym być i że może mi to być pomocne. Dlatego chciałem się dowiedzieć o Sakratorium. - Czy w Sakratorium masz nadzieję znaleźć potwierdzenie koncepcji Aurory zawartej w Księdze? - W pewnym sensie. I jestem również bardzo zainteresowany 225

tym, co Księga ma do powiedzenia o automatach lub robotach, żeby użyć ich określenia. Stwierdzam, że ta koncepcja mnie pociąga. - Chyba nie bierzesz jej poważnie? - Prawie. Jeśli potraktuje się pewne ustępy Księgi dosłownie, to nasuwa się wniosek, że niektóre roboty miały ludzką postać. - Naturalnie. Jeśli masz zamiar skonstruować wizerunek człowieka, sprawisz, że będzie wyglądał jak człowiek. - Tak, wizerunek oznacza „podobieństwo", ale podobieństwo może być rzeczywiście prymitywne. Artysta może narysować postać z kresek, a ty wiesz, że przedstawia ona człowieka i mogłabyś go rozpoznać. Kółko jako głowę, łodyga jako korpus, cztery zgięte linie jako ramiona oraz nogi i już mamy ludzką postać. Ale ja mam na myśli roboty, które naprawdę wyglądają jak ludzie, w każdym szczególe. - To absurd, Hari. Wyobraź sobie, ile czasu by zabrało wymodelowanie metalowego ciała do doskonałych proporcji, z gładkimi zakrzywieniami mięśni znajdujących się pod skórą. - Kto powiedział, że ciało ma być „metalowe", Dors? Odnoszę wrażenie, że takie roboty były organiczne lub pseudoorganiczne, że były powleczone skórą, tak by nie można było ich łatwo odróżnić od ludzi. - Czy Księga tak mówi? - Nie tak szczegółowo. Wniosek jednak... - Jest twoim wnioskiem, Hari. Nie możesz go brać poważnie. - Pozwól mi spróbować. Na podstawie tego, co Księga mówi o robotach, a sprawdziłem wszystkie odsyłacze na ich temat podane przez indeks, mogę wysnuć cztery wnioski. Po pierwsze, jak powiedziałem, roboty - lub część z nich - dokładnie przypomniały istoty ludzkie; po drugie, ich życie mogło trwać bardzo długo - jeśli chcesz to tak nazwać. - Lepiej powiedz „efektywność" - wtrąciła Dors - inaczej niedługo zaczniesz myśleć o nich jak o ludziach. - Po trzecie - ciągnął Seldon, ignorując ją - niektóre z nich – w każdym razie przynajmniej jeden - żyje do dnia dzisiejszego. - Hari, to jedna z naszych najpopularniejszych legend. Starożytny bohater nie umiera, lecz z areny dziejów, gotowy 226

powrócić, aby uratować swoich ludzi w jakimś krytycznym momencie. Doprawdy, Hari. - Po czwarte - powiedział Seldon, nadal nie dając się zbić z tropu - kilka linijek wydaje się wskazywać, że w centralnej świątyni - to znaczy w Sakratorium, jeśli to to samo, choć właściwie nie znalazłem tego słowa w Księdze - jest robot. - Przerwał, po czym zapytał: Rozumiesz? Jeśli połączymy te cztery stwierdzenia, to dojdziemy do wniosku, że w Sakratorium prawdopodobnie jest robot, który wygląda jak człowiek i mimo swoich dwudziestu tysięcy lat nadal żyje. - Daj spokój, Hari, nie możesz w to wierzyć. - Właściwie nie wierzę, ale nie mogę też tego zupełnie odrzucać. A co, jeżeli to prawda? Choć przyznaję, że to tylko jedna szansa na milion. Nie rozumiesz, jak bardzo mógłby mi się przydać? Mógłby pamiętać Galaktykę taką, jaka była na długo przed istnieniem jakichkolwiek rzetelnych zapisów historycznych. Mógłby pomóc uczynić psychohistorię praktyczną nauką. - Nawet gdyby to była prawda, czy przypuszczasz, że Mycogeńczycy pozwoliliby ci się zobaczyć z robotem i przeprowadzić z nim rozmowę? - Nie zamierzam prosić o pozwolenie. Mogę przynajmniej pójść do Sakratorium i najpierw przekonać się, czy jest tam z kim rozmawiać. - Nie teraz. Najwcześniej jutro. I, jeżeli nie rozmyślisz się do rana, pójdziemy razem. - Sama mi powiedziałaś, że nie pozwalają kobietom... - Pozwalają kobietom patrzeć na świątynię z zewnątrz, a jestem pewna, że to będzie wszystko, co jutro osiągniemy. W tej kwestii była nieugięta. 51. Hari Seldon bardzo chętnie się zgodził, aby Dors objęła przewodnictwo. Miała już okazję poruszać się głównymi drogami Mycogena i bardziej była z nimi obeznana niż on. Dors Venabili była mniej zachwycona tą perspektywą. - Wiesz, łatwo możemy się zgubić - powiedziała zmarszczywszy brwi. 227

- Nie z tą broszurą - zaprzeczył Seldon. Spojrzała na niego ze zniecierpliwieniem. - Skoncentruj się na Mycogenie, Hari. Powinnam mieć komputomapę, coś, czemu mogę zadawać pytania. Ta mycogeńska wersja to tylko kawałek złożonego plastiku. Nie mogę tej rzeczy powiedzieć, gdzie jestem. Nie mogę powiedzieć ustnie i nie mogę nawet powiedzieć za pomocą przyciskania niezbędnych styków. Ani w jeden, ani w drugi sposób nie możemy uzyskać żadnych informacji. To drukowana rzecz. - To przeczytaj, co tam jest napisane. - Właśnie to usiłuję zrobić, ale jest napisane dla ludzi, którzy są obeznani z systemem. Będziemy musieli pytać. - Nie, Dors. To by była ostateczność. Nie chcę przyciągać uwagi. Wolałbym, żebyśmy zaryzykowali i sami spróbowali znaleźć drogę, nawet jeśli to oznacza, że będziemy błądzić. Dors z wielką uwagą przewertowała broszurę, po czym stwierdziła niechętnie: - Cóż, jest tu ważna informacja o Sakratorium. Sądzę, że to całkiem naturalne. Przypuszczam, że każdy przebywając w Mycogenie chciałby się tam dostać. - A skupiwszy się jeszcze na moment powiedziała: - Słuchaj. Stąd nie można bezpośrednio dojechać do tamtego miejsca. - Co? - Nie denerwuj się. Wydaje się, że można stąd dotrzeć do innego środka transportu, który nas tam zawiezie. Będziemy musieli się przesiąść. Seldon odprężył się. - Cóż, naturalnie. Do połowy miejsc na Trantorze nie można dojechać ekspresem bez przesiadki. Dors rzuciła zniecierpliwione spojrzenie na Seldona. - Ja też o tym wiem. Chodzi tylko o to, że jestem przyzwyczajona do tego, że te rzeczy mi to mówią. Kiedy oczekuje się od ciebie, że sam znajdziesz drogę, najprostsze rzeczy mogą umykać twojej uwadze. - W porządku, skarbie. Nie bądź zgryźliwa. Jeśli znasz już drogę, 228

to prowadź. Będę grzecznie za tobą podążał, Seldon szedł za Dors, aż dotarli do skrzyżowania, przy którym przystanęli. Na tym samym skrzyżowaniu stało trzech mężczyzn w białych kaftanach i para kobiet w szarych. Seldon spróbował uniwersalnego i powszechnie przyjętego uśmiechu, ale zareagowali obojętnym spojrzeniem a następnie odwrócili wzrok. Chwilę później przyjechał środek transportu. Była nim niemodna wersja tego, co na Helikonie Seldon nazwałby grawibusem. Wewnątrz znajdowało się jakieś dwadzieścia wyściełanych ławek, z których każda mogła pomieścić czterech ludzi. Każda ławka miała własne drzwi po obu stronach busu. Kiedy pojazd zatrzymał się, pasażerowie wynurzyli się z obu stron. (Przez chwilę Seldon niepokoił się o tych, którzy wysiadali z grawibusu od strony ulicy, ale potem dostrzegł, że wszystkie pojazdy nadjeżdżające z obu kierunków zatrzymywały się dojeżdżając do busu; żaden go nie minął, kiedy grawibus stał w miejscu). Dors popchnęła Seldona niecierpliwie i matematyk ruszył w stronę ławki, gdzie dwa przyległe siedzenia były wolne. Dors poszła za nim. (Seldon zauważył, że mężczyźni zawsze wsiadali i wysiadali pierwsi). - Przestań się przyglądać ludziom - półgłosem powiedziała do niego Dors. - Zwracaj uwagę na otoczenie. - Spróbuję. - Na przykład - powiedziała i wskazała na gładką, wydzieloną przestrzeń na tylnej stronie oparcia ławki znajdującej się przed nimi. Kiedy pojazd ruszył, zapaliły się słowa podające nazwę następnego przystanku oraz godnych uwagi budowli lub skrzyżowań znajdujących się w pobliżu. - To nam prawdopodobnie powie, kiedy będziemy się zbliżać do miejsca przesiadki. Przynajmniej sektor nie jest kompletnie prymitywny. - To dobrze - powiedział Seldon. A następnie, po pewnym czasie, pochylając się w kierunku Dors szepnął: - Nikt na nas nie patrzy. Wydaje się, że te sztuczne granice ustawiono po to, aby chronić prywatność jednostki w każdym 229

zatłoczonym miejscu. Zauważyłaś? - Zawsze uważałam to za oczywiste. Jeśli to będzie zasada twojej psychohistorii, nikomu ona zbytnio nie zaimponuje. Zgodnie z przypuszczeniem Dors, znajdująca się przed nimi tabliczka kierunkowa w końcu wyświetliła nazwy miejsca, w którym mieli się przesiąść. Wysiedli i znów musieli czekać. Kilka busów właśnie odjechało ze skrzyżowania, lecz następny grawibus już nadjeżdżał. Znajdowali się na uczęszczanej trasie, co właściwie było oczywiste; Sakratorium musiało być centrum i sercem sektora. Wsiedli do grawibusu. - Nie płacimy za przejazd - zauważył Seldon. - Według mapy transport publiczny jest za darmo. Seldon wydął dolną wargę. - Jakie to cywilizowane. Przypuszczam, że nic nie jest w stu procentach jednoznaczne, ani zacofanie, ani prymitywizm, nic. Ale Dors trąciła go łokciem i szepnęła: - Ktoś łamie twoją odkrywczą zasadę. Jesteśmy obserwowani. Mężczyzna po twojej prawej stronie. 52. Seldon na chwilę odwrócił wzrok. Mężczyzna po jego prawej stronie był raczej chudy i wydawał się dość stary. Miał ciemne piwne oczy i śniadą cerę i Seldon był pewien, że miałby czarne włosy, gdyby nie został zdepilowany. Znów spojrzał wprost przed siebie, zastanawiając się. Ten Brat był dość nietypowy. Kilku Braci, którym pobieżnie się przyjrzał, było raczej wysokiego wzrostu, o jasnej cerze, z niebieskimi lub szarymi oczami. Oczywiście nie widział ich aż tylu, żeby wyciągać ogólne wnioski. Nagle poczuł lekkie dotknięcie na prawym rękawie swojego kaftana. Odwrócił się z wahaniem, a jego wzrok padł na kartkę, na której widniał wyraźny napis: UWAŻAJ WSPÓŁPLEMIEŃCU! Seldon wzdrygnął się i automatycznie przyłożył rękę do czepka skórnego. Mężczyzna obok niego powiedział bezgłośnie: - Włosy. Seldon znalazł to miejsce - niewielki fragment owłosionej skóry 230

tuż przy skroni. W którymś momencie musiał przesunąć czepek. Starając się zrobić to szybko i niepostrzeżenie, pociągnął zań, po czym, pod pozorem głaskania głowy, upewnił się, czy ściśle przylega. Odwrócił się do sąsiada po prawej stronie, skinął nieznacznie głową i odpowiedział tak samo bezgłośnie: - Dziękuję. Sąsiad uśmiechnął się i zapytał normalnie brzmiącym głosem: - Jedziesz do Sakratorium? Seldon potaknął głową. - Tak. - Łatwo się domyślić. Ja też tam jadę. Wysiądziemy razem? Jego uśmiech był przyjazny. - Jestem z moją... moją... - Kobietą. Oczywiście. Zatem we trójkę? Seldon nie był pewien, jak zareagować. Spojrzał szybko w kierunku Dors i dostrzegł, że jej oczy były zwrócone wprost przed siebie. Nie wykazywała żadnego zainteresowania rozmową mężczyzn - postawa właściwa dla Siostry. Seldon poczuł jednak lekkie klepnięcie po lewym kolanie, które potraktował być może usprawiedliwiając się przed sobą samym, jako przyzwolenie. W każdym razie jego naturalne poczucie grzeczności przeważyło i powiedział: - Tak, naturalnie. Nie prowadzili dalszej rozmowy, aż tabliczka kierunkowa powiedziała im, że dojeżdżają do Sakratorium i mycogeński przyjaciel Seldona podniósł się, żeby wysiąść. Grawibus wykonał szeroki zakręt po obwodzie dużego placu przed Sakratorium i kiedy stanął, nastąpił ogólny exodus, mężczyźni wysuwali się przed kobiety, żeby wysiąść jako pierwsi. Kobiety podążały za nimi. Głos Mycogeńczyka był trochę skrzeczący, ale wesoły. - Właściwie jest trochę za wcześnie na lunch z moimi... przyjaciółmi, ale wierzcie mi, że niedługo zapanuje tu tłok. Czy chcielibyście teraz kupić coś prostego i zjeść na zewnątrz? Bardzo dobrze orientuję się w tym terenie i znam przyjemne miejsce. 231

Seldon zastanawiał się, czy nie jest to jakaś sztuczka, mająca na celu wciągnięcie niewinnych współplemieńców w coś hańbiącego lub kosztownego, jednak postanowił zaryzykować. - Jesteś bardzo uprzejmy - powiedział. - Ponieważ w ogóle nie znamy tego miejsca, z radością pozwolimy ci objąć przewodnictwo. W stoisku ulicznym kupili lunch - kanapki i jakiś napój, który wyglądał jak mleko. Stary Mycogeńczyk powiedział, że ponieważ jest piękny dzień, a oni są gośćmi, pójdą na teren Sakratorium i zjedzą na powietrzu, co im pozwoli lepiej zapoznać się z otoczeniem. Kiedy szli z jedzeniem w rękach, Seldon zauważył, że na niewielką skalę Sakratorium przypomina Pałac Imperialny, a tereny wokół niego są podobne do terenów imperialnych. Ledwie mógł uwierzyć, że Mycogeńczycy podziwiają instytucję imperialną lub żywią do niej jakieś inne uczucia oprócz pogardy i nienawiści, lecz jako wzorzec estetyczny była widocznie nie do odparcia. - Jest pięknie - powiedział Mycogeńczyk z oczywistą dumą. - Dosyć - odrzekł Seldon. - Ależ błyszczy w świetle dziennym! - Tereny wokół niego - ciągnął Mycogeńczyk - są zbudowane na wzór obszarów rządowych na naszym Świecie Świata... w miniaturze, oczywiście. - Czy widziałeś kiedyś tereny Pałacu Imperialnego? - zapytał ostrożnie Seldon. Mycogeńczyk wychwycił ukryte znaczenie, ale nie wydawał się zirytowany sugestią Seldona. - To oni skopiowali Świat Świata jak potrafili. Seldon miał co do tego poważne wątpliwości, ale nic nie powiedział. Doszli do półkolistego siedzenia z białego kamienitu, błyszczącego w świetle tak jak Sakratorium. - Dobrze - powiedział Mycogeńczyk, a jego ciemne oczy zalśniły z zadowolenia. - Nikt nie zajął mojego miejsca. Nazywam je moim tylko dlatego, że to moje ulubione siedzenia. Jest stąd piękny widok na boczną ścianę Sakratorium za drzewami. Usiądź, proszę. Zapewniam cię, że nie jest zimne. I twoja towarzyszka. Ją też zapraszam, żeby usiadła. Wiem, że jest kobietą współplemienną i ma inne zwyczaje. Ona... może mówić, jeśli chce. 232

Dors obdarzyła go twardym spojrzeniem i usiadła. Seldon, uświadamiając sobie, że przez pewien czas może pozostaną z tym starym Mycogeńczykiem, wyciągnął rękę. - Jestem Hari, a moja towarzyska to Dors. Niestety nie stosujemy numerów. - Każdy... lub każda... ma własne zwyczaje - stwierdził mężczyzna wylewnie. - Ja jestem Mycelium Siedemdziesiąty Drugi. Jesteśmy dużą gromadą. - Mycelium? - spytał Seldon z lekkim wahaniem. - Wydajesz się zaskoczony - powiedział Mycelium. - Wnoszę z tego, że poznałeś jedynie członków naszych starszych rodzin. Nazwiska takie jak Chmura, Blask Słońca i Światło Gwiazd wszystkie astronomiczne. - Muszę przyznać... - zaczął Seldon. - Cóż, poznaj jednego z niższych klas. Bierzemy nazwiska od ziemi i mikroorganizmów, które hodujemy. To godne szacunku. - Jestem tego całkiem pewien - powiedział Seldon - i jeszcze raz dziękuję za pomoc z moim... problemem w grawibusie. - Posłuchaj - powiedział Mycelium Siedemdziesiąty Drugi zaoszczędziłem ci masę kłopotów. Gdyby jakaś Siostra zobaczyła cię przede mną, niewątpliwie podniosłaby krzyk i najbliżsi Bracia wygoniliby cię z busu - być może nawet nie czekając, aż się zatrzyma. Dors pochyliła się do przodu po to, aby widzieć Myceliuma po drugiej stronie Seldona. - Dlaczego sam nie zachowałeś się w taki sposób? - Ja? Ja nie czuję urazy do współplemieńców. Jestem uczonym. - Uczonym? - Pierwszym w mojej gromadzie. Studiowałem w Szkole Sakratorium i bardzo dobrze mi szło. Jestem uczony we wszystkich starożytnych naukach humanistycznych i mam pozwolenie na wstęp do biblioteki plemiennej, gdzie trzymają książkofilmy i książki współplemieńców. Mogę przejrzeć dowolny książkofilm lub przeczytać książkę, jaką chcę. Mamy nawet skomputeryzowaną bibliotekę podręczną i z niej też umiem korzystać. Taka rzecz poszerza człowiekowi horyzonty myślowe. Nie przeszkadza mi widok włosów. 233

Wielokrotnie widziałem zdjęcia mężczyzn z włosami. I kobiet też. Zerknął szybko na Dors. Przez pewien czas jedli w milczeniu, a potem Seldon odezwał się. - Zauważyłem, że każdy Brat, który wchodzi do Sakratorium lub z niego wychodzi, ma na sobie czerwoną szarfę. - O tak - potwierdził Mycelium Siedemdziesiąty Drugi. - Na lewym barku i wokół prawego biodra, zwykle bardzo wymyślnie haftowaną. - A to dlaczego? - Nazywa się „obi". Symbolizuje radość odczuwaną przy wejściu do Sakratorium i krew, którą by się przelało dla jego zachowania. - Krew? - spytała Dors ze zmarszczonymi brwiami. - To tylko symbol. Właściwie nigdy nie słyszałem, żeby ktoś przelał krew za Sakratorium. Nikt też nie okazuje wewnątrz jakiejś wielkiej radości. Widzi się tam przeważnie płacz, lament i padanie plackiem z sentymentu do Utraconego Świata - zniżył i złagodził głos. - To bardzo niemądre. - Nie jesteś... wierzący? - spytała Dors. - Jestem uczonym - odparł Mycelium z oczywistą dumą. Twarz mu się pomarszczyła, kiedy się uśmiechnął szeroko i wyglądał jeszcze starzej niż przedtem. Seldon zastanawiał się, ile lat ma ten mężczyzna. Kilkaset? Nie, ten wariant odrzucili. To było niemożliwe, a jednak... - Ile masz lat? - spytał Seldon nagle, mimowolnie. Mycelium Siedemdziesiąty Drugi nie okazał żadnych oznak ani też nie wahał się z odpowiedzią. - Sześćdziesiąt siedem. Seldon musiał się dowiedzieć. - Powiedziano mi, że wasi ludzie wierzą, iż w bardzo dawnych czasach wszyscy żyli po kilkaset lat. Mycelium Siedemdziesiąty Drugi spojrzał na Seldona pytająco. - A skąd się o tym dowiedziałeś? Ktoś musiał mieć zbyt długi język... ale to prawda. Panuje takie przekonanie. Tylko prości ludzie w to wierzą, ale Starsi zachęcają do tego, bo to dowodzi naszej wyższości. W rzeczywistości średnio żyje się u nas dłużej niż gdzie 234

indziej, bo się zdrowiej odżywiamy, ale rzadko kto dożywa stu lat. - Rozumiem, że nie uważasz Mycogeńczyków za istoty wyższe powiedział Seldon. - Mycogeńczycy to całkiem zwyczajni ludzie. Z pewnością nie gorsi niż inni. Mimo to uważam, że wszyscy ludzie są równi... Nawet kobiety - dodał, spoglądając na Dors. - Nie sądzę - rzekł Seldon - żeby wielu waszych ludzi z tym się zgodziło. - Lub wielu waszych ludzi - powiedział Mycelium Siedemdziesiąty Drugi trochę urażony. - Ja w to jednak wierzę. Uczony musi. Przejrzałem, a nawet przeczytałem całą wielką literaturę współplemieńców. Rozumiem waszą kulturę. Napisałem wiele artykułów na ten temat. Czuję się z wami tak swobodnie, jak byście byli moimi rodakami. - Wydajesz się dumny ze znajomości zwyczajów współplemieńców - powiedziała Dors nieco ostro. - Czy byłeś poza Mycogenem? Wydawało się, że Mycelium Siedemdziesiąty Drugi trochę się odsunął. - Nie. - Dlaczego nie? Lepiej byś nas poznał. - Nie czułbym się dobrze. Musiałbym nosić perukę. Czułbym się zawstydzony. - Dlaczego perukę? - spytała Dors. - Mógłbyś pozostać łysy. - Nie - zaprzeczył Mycelium Siedemdziesiąty Drugi. - Nie byłbym taki głupi. Owłosieni źle by mnie traktowali. - Źle traktowali? Dlaczego? - spytała Dors. - Na całym Trantorze, a także na wszystkich innych światach, jest wielu naturalnie łysych ludzi. - Mój ojciec jest prawie łysy - powiedział Seldon z westchnieniem - i przypuszczam, że w niedługim czasie ja też wyłysieję. Moje włosy już nie są takie gęste. - To nie łysina - powiedział Mycelium Siedemdziesiąty Drugi. Masz włosy wokół powiek i ponad nimi. Mnie chodzi o łysinę zupełny brak włosów. 235

- Na całym ciele? - zapytała zainteresowana Dors. Teraz Mycelium Siedemdziesiąty Drugi wyglądał na urażonego i nic nie powiedział. Seldon, gorąco pragnąc z powrotem sprowadzić rozmowę na właściwe tory, zapytał: - Powiedz, Myceliumie Siedemdziesiąty Drugi, czy współplemieńcy mogą wejść do Sakratorium jako widzowie? Mycelium Siedemdziesiąty Drugi pokręcił energicznie głową. - Nigdy. Sakratorium jest tylko dla synów Świata. - Tylko Synów? - spytała Dors. Mycelium Siedemdziesiąty Drugi przez chwilę wyglądał na zaszokowanego, po czym odpowiedział wyrozumiale. - Cóż, jesteście współplemieńcami. Córki Świata wchodzą tylko w pewne dni i o pewnych godzinach. Tak już jest. Nie mówię, że ja to aprobuję. Gdyby to ode mnie zależało, powiedziałbym: „Wejdźcie. Bawcie się dobrze, jeśli to możliwe". Właściwie, prędzej inni by to powiedzieli niż ja. - Czy nigdy tam nie wchodzisz? - Kiedy byłem młody, rodzice mnie zabrali, ale... - pokręcił głową - ...byli tam jedynie ludzie, którzy gapili się w Księgę i czytali z niej, wzdychali i łkali z tęsknoty za starymi czasami. To bardzo przygnębiające. Nie można rozmawiać. Nie można się .śmiać. Nie można nawet na siebie patrzeć. Twój umysł musi być całkowicie skoncentrowany na Utraconym Świecie - machnął ręką w geście odrzucenia. - To nie dla mnie. Jestem uczonym i chcę. żeby cały świat się dla mnie otworzył. - To dobrze - powiedział Seldon, widząc, że Mycogeńczyk znów jest szczery. - My też tak uważamy. Także jesteśmy uczonymi, Dors i ja. - Wiem - powiedział Mycelium Siedemdziesiąty Drugi. - Wiesz? Skąd? - Musicie nimi być. Jedynymi współplemieńcami wpuszczonymi do Mycogena są urzędnicy i dyplomaci imperialni, ważni kupcy i uczeni - a dla mnie macie wygląd uczonych. To właśnie mnie w was zainteresowało. Uczeni razem. 236

Uśmiechnął się z rozkoszą. - To prawda. Ja jestem matematykiem. Dors jest historyczką. A ty? - Moją specjalizacją jest... kultura. Przeczytałem wszystkie wielkie dzieła literatury współplemieńców: Lissauera, Mentone'a, Novigora... - A my przeczytaliśmy wielkie dzieła waszych ludzi. Na przykład, przeczytałem Księgę. O Utraconym Świecie. Oczy Myceliuma Siedemdziesiątego Drugiego rozwarły się szeroko ze zdziwienia. Jego oliwkowa cera nieco przybladła. - Naprawdę? Jak? Gdzie? - Na naszym uniwersytecie mamy egzemplarze, które możemy czytać, jeśli uzyskamy pozwolenie. - Egzemplarze tej Księgi? - Tak. - Ciekaw jestem, czy Starsi o tym wiedzą. - I czytałem o robotach - dodał Seldon. - Robotach? - Tak. Dlatego chciałbym wejść do Sakratorium. Pragnąłbym zobaczyć robota. (Dors lekko kopnęła Seldona w kostkę, ale zignorował ją). - Nie wierzę w takie rzeczy - powiedział niespokojnie Mycelium Siedemdziesiąty Drugi. - Uczeni ludzie nie wierzą. Ale rozejrzał się, jakby się obawiał, że ktoś ich podsłucha. - Przeczytałem, że jakiś robot nadal istnieje w Sakratorium powiedział Seldon. - Nie chcę rozmawiać o takich bzdurach - powiedział Mycelium Siedemdziesiąty Drugi. Seldon nie ustępował: - Gdzie by się znajdował, gdyby był w Sakratorium? - Nawet, gdyby jakiś robot tam był, nie mógłbym powiedzieć, gdzie go szukać. Nie byłem tam od dzieciństwa. - Czy wiedziałbyś, gdyby istniało specjalne miejsce, ukryte miejsce? - Jest orle gniazdo Starszych. Tylko Starsi tam chodzą, ale tam nic nie ma. 237

- Czy kiedykolwiek tam byłeś? - Nie, oczywiście, że nie. - No to skąd wiesz? - Nie wiem, czy nie ma tam drzewa granatowego. Nie wiem, czy nie ma tam laseroorganu. Nie wiem, czy nie ma tam miliona różnych rzeczy. Czy mój brak wiedzy o ich nieobecności świadczy, że wszystkie są tam obecne? Przez chwilę Seldon nie miał nic do powiedzenia. Cień uśmiechu przebił się przez zatroskane oblicze Myceliuma Siedemdziesiątego Drugiego. - To rozumowanie uczonych - powiedział. - Widzisz, niełatwo sobie ze mną poradzić. Mimo wszystko nie radziłbym wam próbować się wspinać do orlego gniazda Starszych. Nie sądzę, że spodobałoby się wam to, co by nastąpiło, gdyby was w nim znaleziono. No cóż. Najlepsze życzenia Świata dla was. I nagle wstał - bez ostrzeżenia - po czym pospiesznie się oddalił. Seldon spojrzał za nim, raczej zaskoczony. - Co go skłoniło do tak pospiesznego odejścia? - Chyba to, że ktoś się zbliża. Faktycznie tak było. Wysoki mężczyzna w wymyślnym białym kaftanie, z ukośnie przełożoną przez ramię delikatnie połyskującą, czerwoną szarfą, sunął poważnie w ich kierunku. Jego mina nie pozostawiała wątpliwości - reprezentował on z pewnością władzę i najwyraźniej był niezadowolony. 53. Hari Seldon wstał, kiedy Mycogeńczyk się zbliżył. Nie miał zielonego pojęcia, czy to była norma uprzejmego zachowania, ale czuł, że nie zaszkodzi tak zrobić. Dors Venabili wstała wraz z nim i spuściła oczy. Mężczyzna stanął przed nimi. Był stary, ale w odróżnieniu od Myceliuma Siedemdziesiątego Drugiego cała jego postać wyrażała powagę i dostojeństwo. Wiek wydawał się przydawać dystynkcji jego wciąż przystojnej twarzy. Jego łysa głowa była pięknie ukształtowana, a oczy zaskakująco niebieskie, co stanowiło ostry kontrast z jaskrawą, prawie płonącą czerwienią jego szarfy. 238

- Widzę, że jesteście współplemieńcami - powiedział przybysz. Głos miał wyższy niż Seldon się spodziewał, ale mówił powoli, jakby w każde słowo wkładał powagę swej władzy. - Zgadza się - powiedział Seldon uprzejmie, lecz stanowczo. Nie widział powodu, żeby nie okazywać szacunku Mycogeńczykowi, ale nie zamierzał przyjmować uniżonej postawy. - Wasze nazwiska? - Jestem Hari Seldon z Helikonu. Moja towarzyszka to Dors Venabili z Cinny. A jak brzmi twoje nazwisko, człowieku z Mycogena? Oczy zwęziły mu się z gniewu, ale on też potrafił docenić poczucie godności innych, kiedy je wyczuwał. - Jestem Skrawek Nieba Drugi - przedstawił się, unosząc wyżej głowę - Starszy Sakratorium. A twoja pozycja, współplemieńcu? - My - odparł Seldon, akcentując to słowo - jesteśmy uczonymi z Uniwersytetu Streelinga. Ja jestem matematykiem, a moja towarzyszka historyczką i przyjechaliśmy tu, żeby badać zwyczaje Mycogena. - Z czyjego upoważnienia? - Władcy Słońca Czternastego, który nas powitał po naszym przyjeździe. Skrawek Nieba Drugi umilkł na chwilę, po czym nikły uśmieszek pojawił się na jego twarzy, która nabrała teraz prawie dobrotliwego wyrazu. - Wielki Starszy - powiedział. - Dobrze go znam. - I powinieneś - potwierdził zdawkowo Seldon. - Czy jeszcze coś, Starszy? - Tak - Starszy usiłował odzyskać przewagę. - Co to za człowiek, który był z wami i szybko odszedł, kiedy się zbliżałem? Seldon pokręcił głową. - Nigdy przedtem go nie widzieliśmy, Starszy i nic o nim nie wiemy. Spotkaliśmy go zupełnie przypadkowo i zapytaliśmy o Sakratorium. - O co go pytaliście? - O dwie rzeczy. Starszy. Zapytaliśmy go, czy tamten budynek to 239

Sakratorium i czy współplemieńcom wolno do niego wchodzić. Na pierwsze pytanie odparł twierdząco, a na drugie przecząco. - Zgadza się. A co was interesuje w Sakratorium? - Panie, przybyliśmy tu, żeby badać zwyczaje Mycogena, a czyż Sakratorium nie jest sercem i mózgiem całego sektora? - Jest całkowicie nasze i dla nas zastrzeżone. - Nawet gdyby Starszy - Wielki Starszy - załatwił zezwolenie mając na uwadze nasze naukowe cele? - Czy rzeczywiście macie zezwolenie Wielkiego Starszego? Seldon zawahał się na ułamek sekundy, a wtedy Dors uniosła na chwilę oczy, żeby spojrzeć na niego z ukosa, zdecydował, że nie może popełnić tak grubego kłamstwa. - Nie - odpowiedział - jeszcze nie. - Nie dostaniecie go nigdy - powiedział Starszy. - Jesteście tutaj w Mycogenie z upoważnienia władz, ale nawet najwyższe władze muszą się liczyć z uczuciami swego ludu. Cenimy nasze Sakratorium i ludzie mogą wpaść w oburzenie z powodu obecności współplemieńca gdziekolwiek w Mycogenie, ale szczególnie w okolicy Sakratorium. Wystarczyłoby, aby jedna pobudliwa osoba wzniosła okrzyk: „Inwazja!", a taki spokojny tłum jak ten przemieniłby się w motłoch pragnący rozszarpać was na kawałki. I to całkiem dosłownie. Dla waszego dobra, nawet jeśli Wielki Starszy okazał wam uprzejmość, odejdźcie. Natychmiast! - Ale Sakratorium... - powiedział uparcie Seldon, choć Dors ciągnęła go delikatnie za kaftan. - Cóż takiego jest w Sakratorium, co może was interesować? spytał Starszy. - Teraz je widzicie. Nie ma dla was nic do oglądania w środku. - Tam jest robot - powiedział Seldon. Starszy popatrzył na Seldona zaskoczony i zszokowany jednocześnie, pochylając się, aby przybliżyć usta do ucha matematyka, szepnął ostro: - Natychmiast odejdźcie albo sam wzniosę okrzyk: „Inwazja!". Gdyby nie Wielki Starszy, nie dałbym też wam nawet tej szansy. W tym momencie Dors, chcąc oddalić się jak najszybciej, 240

z zadziwiającą siłą pociągnęła Seldona za sobą, prawie zwalając go z nóg. Udało mu się jednak szybko odzyskać równowagę i w pośpiechu poszedł za nią. 54. Nazajutrz, dopiero przy śniadaniu, Dors podjęła temat i to w sposób, który dla Seldona był bardzo bolesny. - Cóż, to było niezłe fiasko wczoraj - powiedziała. Seldon, który szczerze wierzył, że obejdzie się bez komentarzy, wyglądał ponuro. - Dlaczego fiasko? - Zostaliśmy wypędzeni. I to w imię czego? Co zyskaliśmy? - Dowiedzieliśmy się, że tam jest robot. - Mycelium Siedemdziesiąty Drugi powiedział, że nie ma. - Oczywiście, że tak powiedział. Jest uczonym - lub tak się mu wydaje - i to, czego nie wie o Sakratorium, prawdopodobnie zapełniłoby bibliotekę, do której chodzi. Widziałaś reakcję Starszego? - No pewnie. - Nie zareagowałby tak, gdyby w świątyni nie było robota. Był przerażony tym, że o nim wiemy. - To tylko twój domysł, Hari. Nawet, gdyby tam był, nie moglibyśmy wejść do Sakratorium. - Na pewno moglibyśmy spróbować. Po śniadaniu wyjdziemy, żeby kupić dla mnie szarfę, jedną z tych obi. Założę ją, będę trzymał oczy pobożnie spuszczone i wejdę prosto do Sakratorium. - W czepku skórnym i tak dalej? Zauważą cię w jednej mikrosekundzie. - Nie zauważą. Wejdziemy do biblioteki, gdzie są przechowywane wszystkie dane współplemieńców. I tak chciałbym je zobaczyć. Z biblioteki, która jak wnioskuję, jest przybudówką Sakratorium, prawdopodobnie będzie wejście do Sakratorium... - Gdzie z miejsca zostaniesz złapany. - Bynajmniej. Słyszałaś, co Mycelium Siedemdziesiąty Drugi miał do powiedzenia. Wszyscy mają spuszczone oczy i medytują o Utraconym Świecie, Aurorze. Nikt nie patrzy na innych. Złamanie tej zasady byłoby prawdopodobnie pogwałceniem dyscypliny. Potem 241

znajdę orle gniazdo Starszych... - Ot tak, po prostu? - W pewnym momencie Mycelium Siedemdziesiąty Drugi powiedział, że nie radziłby mi wspinać się do orlego gniazda Starszych. Wspinać. To musi być w centralnej wieży Sakratorium. Dors pokręciła głową. - Nie przypominam sobie dokładnie słów Myceliuma i sądzę, że ty też nie. To strasznie słaba podstawa, żeby... Czekaj. Nagle przerwała i zmarszczyła czoło. - Co takiego?! - spytał Seldon. - Istnieje archaiczne słowo „orle gniazdo" oznaczające siedzibę w wysokim miejscu. - A widzisz! W rezultacie tego, co nazywasz fiaskiem, dowiedzieliśmy się kilku istotnych rzeczy. Jeśli zdołam znaleźć robota, który ma dwadzieścia tysięcy lat i jeśli będzie mógł mi powiedzieć... - Przypuśćmy, że taka rzecz istnieje, co jest niewiarygodne, i że go znajdziesz, co jest mało prawdopodobne, jak długo twoim zdaniem będziesz w stanie z nim rozmawiać, zanim twoja obecność nie zostanie odkryta? - Nie wiem, ale jeśli zdołam dowieść, że istnieje i jeśli zdołam go znaleźć, to wtedy wymyślę jakiś sposób, żeby z nim porozmawiać. Za późno, żebym się teraz wycofywał, bez względu na okoliczności. Hummin powinien mnie zostawić w spokoju, kiedy myślałem, że nie ma sposobu, żeby rozwinąć psychohistorię. Teraz, kiedy się wydaje, że pojawiła się taka szansa, nie sądzę żeby cokolwiek mnie powstrzymało - z wyjątkiem śmierci. - Mycogeńczycy mogą ci to zapewnić, Hari - nie możesz się narażać na takie ryzyko. - Owszem mogę. Mam zamiar spróbować. - Nie, Hari. Muszę się tobą opiekować i nie mogę ci pozwolić. - Musisz mi pozwolić. Znalezienie sposobu na naukowe opracowanie psychohistorii jest znacznie ważniejsze od mojego bezpieczeństwa. Jest ono ważne tylko dlatego, że mogę stworzyć nową naukę. Jeśli powstrzymasz mnie od dokonania tego, twoje 242

zadanie straci sens. Pomyśl o tym. Hari poczuł, jak wstępują w niego nowe siły. Psychohistoria jego mglista teoria, o której do niedawna myślał, że nigdy jej nie udowodni - przybrała konkretny wymiar, stała się bardziej realna. Teraz musiał wierzyć, że jest możliwa; czuł to przez skórę. Przypadkowe elementy wydawały się układać i choć nie widział jeszcze całego wzoru, był pewien, że Sakratorium dostarczy kolejnego kawałka do łamigłówki. - A więc ja wejdę z tobą, tak abym mogła cię stamtąd wyciągnąć, idioto, kiedy zajdzie taka potrzeba. - Kobietom nie wolno tam wchodzić. - Co czyni ze mnie kobietę? Tylko ten szary kaftan. Nie widać pod nim moich piersi. Z czepkiem skórnym na głowie, nie mam kobiecej fryzury. Mam taką samą wypraną, pozbawioną znaków szczególnych twarz jak mężczyzna. Tutejsi mężczyźni nie mają zarostu. Potrzebuję jedynie białego kaftana i szarfy, a będę mogła wejść. Każda Siostra mogłaby to zrobić, gdyby jej nie powstrzymywało tabu. Mnie nie powstrzymuje. - Ja cię powstrzymuję. Nie pozwolę ci. To zbyt niebezpieczne. - Nie bardziej dla mnie niż dla ciebie. - Ale ja muszę podjąć to ryzyko. - W takim razie ja też. Dlaczego twoja konieczność ma być silniejsza niż moja? - Ponieważ... - Seldon przerwał w zamyśleniu. - Po prostu wytłumacz sobie następującą rzecz - powiedziała Dors głosem twardym jak skała. - Nie pozwolę ci tam iść beze mnie. Jeśli spróbujesz, jednym uderzeniem pozbawię cię przytomności i zwiążę. Jeśli ci to nie odpowiada, to zrezygnuj z myśli o pójściu w pojedynkę. Seldon zawahał się i mruknął coś ponuro. Zrezygnował ze sporu, przynajmniej na razie. 55. Niebo było prawie bezchmurne, ale miało bladoniebieski kolor, jakby było spowite lekką mgłą. To przyjemne zjawisko - pomyślał Seldon, ale nagle zatęsknił za prawdziwym słońcem. Nikt na 243

Trantorze nie widział słońca planety, chyba że pojechał na Górną Stronę, a nawet wtedy trudno było je dostrzec przez grubą warstwę chmur. Czy rodowici Trantorczycy tęsknili za słońcem? Czy w ogóle się nad tym zastanawiali? Gdy któryś z nich odwiedzał inny świat, gdzie naturalne słońce jest widoczne, to czy on lub ona przypatrywali mu się, na wpół oślepieni, z lękiem? Zastanowił się, dlaczego tak wielu ludzi przeżywa życie i nie próbuje znaleźć odpowiedzi na oczywiste pytania - a nawet nie myśli o pytaniach? Czy jest coś bardziej ekscytującego w życiu niż szukanie odpowiedzi? Przeniósł spojrzenie na ziemię. Wzdłuż szerokiej ulicy stały rzędy niskich budynków, przeważnie sklepów. Liczne pojedyncze samochody naziemne poruszały się w obu kierunkach, każdy tulił się do prawej strony. Przypominały kolekcję antyków, ale były napędzane elektrycznie i dość ciche. Seldon zastanawiał się, czy „antyk" zawsze był słowem, wyrażającym pogardę. Czy to możliwe? W końcu, czy był jakiś szczególny powód do pośpiechu w życiu? Na chodnikach było wiele dzieci i Seldon zacisnął usta z poirytowania. To jasne, że Mycogeńczycy żyją tak długo jak wszyscy inni ludzie, inaczej musieliby stosować dzieciobójstwo. Dzieci obu płci (choć trudno było odróżnić chłopców od dziewczynek) miały na sobie kaftany, które sięgały zaledwie kilka centymetrów poniżej kolan, nie krępując wybuchów dziecięcej energii. Dzieci miały jeszcze włosy, najwyżej dwu i pół centymetrowej długości, ale starsze z nich miały kaptury doczepione do kaftanów i nosiły je podniesione, choć nie skrywały one całej głowy. Jak gdyby stawały się dość dorosłe, aby pragnąć je ukryć, oczekując dnia obrzędu przejścia, kiedy zostaną zupełnie pozbawione włosów. Seldonowi przyszła do głowy pewna myśl. - Dors - powiedział - kiedy byłaś na zakupach, kto płacił, ty czy Krople Deszczu? - Oczywiście, ja. Krople Deszczu ani razu nie wyciągnęły karty kredytowej. Ale czemu miałyby to robić? To, co kupowałyśmy, było dla nas, nie dla nich. - Ale ty masz trantorską kartę kredytową - kartę kredytową 244

kobiety współplemiennej. - Oczywiście, Hari, ale nie ma z tym żadnego problemu. Mycogeńczycy mogą zachowywać własną kulturę, sposób myślenia i zwyczaje - tak jak chcą. Mogą pozbawić się włosów i nosić kaftany. Niemniej muszą stosować kredyty ogólnoświatowe. Jeśliby tego nie robili, to handel zostałby zniszczony, a żadna rozsądna osoba nie chciałaby do tego doprowadzić. Kredyty dodają siły, Hari. Uniosła rękę, jak gdyby trzymała niewidzialną kartę kredytową. - I przyjęli twoją kartę kredytową? - Nie zerknęli na nią ani razu. I nie powiedzieli ani słowa o moim czepku skórnym. Kredyty wszystko odkażają. - Cóż, to dobrze. Więc mogę kupić... - Nie, ja zrobię zakupy. Kredyty może wszystko odkażą, ale łatwiej odkażą kobietę współplemienną. Są tak przyzwyczajeni do tego, iż za wszystko płacą kobiety, że nikt nie zwróci na mnie uwagi. Oto sklep odzieżowy, z którego korzystałam. - Zaczekam na zewnątrz. Kup mi ładną, czerwoną szarfę - taką, żeby wyglądała imponująco. - Nie udawaj, że zapomniałeś o naszym postanowieniu. Kupię dwie. A także jeszcze jeden biały kaftan... na moje wymiary. - Czy nie uznają za dziwne tego, że kobieta kupuje biały kaftan? - Naturalnie, że nie. Pomyślą, że kupuje go dla partnera, który przypadkiem jest mojej wielkości. Właściwie nie sądzę, żeby w ogóle zawracali sobie głowę jakimiś przypuszczeniami, jeśli tylko moja karta kredytowa będzie miała pokrycie. Seldon czekał, obawiając się wciąż, że ktoś podejdzie i powita go jak współplemieńca lub - co bardziej prawdopodobne - zdemaskuje go, ale nikt tego nie zrobił. Przechodnie mijali go bez jednego spojrzenia, a nawet ci, którzy spojrzeli w jego kierunku, szli dalej niewzruszeni. Szczególnie niepokoiły go szare kaftany - kobiety przechodzące parami lub, co gorsza, z mężczyznami. Były uciemiężone, ignorowane, lekceważone. Jaki byłby dla nich lepszy sposób na zdobycie krótkiej sławy niż wrzask na widok współplemieńca? Ale nawet kobiety mijały go obojętnie. Nie spodziewają się zobaczyć tu współplemieńca, pomyślał 245

Seldon, więc go nie dostrzegają. Potraktował to jako dobry prognostyk przed mającym nastąpić wkrótce wtargnięciem przez nich do Sakratorium. Przecież tam nikt nie będzie spodziewał się zobaczyć współplemieńców, a więc szansa, że pozostaną niezauważeni jest całkiem spora. Kiedy Dors wyszła ze sklepu był w dobrym humorze. - Masz wszystko? - W zupełności. - Zatem wracamy do pokoju, abyś mogła się przebrać. Biały kaftan nie pasował jej tak dobrze jak szary. Oczywiście nie mogła go przymierzyć w sklepie, bo nawet najbardziej tępa ekspedientka wpadłaby w panikę. - Jak wyglądam, Hari? - spytała. - Zupełnie jak chłopak - odparł Seldon. - Teraz przymierzmy szarfę... czyli obi. Lepiej, żebym się przyzwyczaił do tej nazwy. Dors, bez czepka skórnego, potrząsała wdzięcznie włosami. - Nie zakładaj jej teraz - powiedziała ostro. - Nie będziemy paradować przez Mycogen w szarfach. Zwracanie na siebie uwagi jest ostatnią rzeczą jakiej powinniśmy teraz chcieć. - Ależ nie. Chcę tylko zobaczyć, jak pasuje. - Cóż, nie tamtą. Ta jest wyższej jakości i bardziej wymyślna. - Masz rację. Dors. Muszę przyciągnąć do siebie jak największą uwagę. Nie chcę, żeby odkryli, że jesteś kobietą. - Nie o tym myślę, Hari. Po prostu chcę, żebyś ładnie wyglądał. - Stokrotne dzięki, ale podejrzewam, że to niemożliwe. A teraz zobaczmy, jak to się robi? Hari i Dors wielokrotnie ćwiczyli zakładanie i zdejmowanie obi, aż potrafili to robić jednym płynnym ruchem. Dors nauczyła Hariego robić to tak, jak robił to jakiś mężczyzna, którego widziała dzień wcześniej przy Sakratorium. Kiedy Hari pochwalił ją za bystre obserwacje, zarumieniła się i powiedziała: - To naprawdę nic takiego, Hari, po prostu coś, co zauważyłam. - A więc jesteś geniuszem spostrzegawczości - odparł Hari. W końcu zadowoleni stanęli dość daleko od siebie, mierząc się 246

wzajemnie wzrokiem. Obi Hariego błyszczało, jaskrawo-czerwony smoczy deseń wyróżniał się na tle o podobnym odcieniu. Obi Dors było trochę mniej śmiałe, miało prostą, cienką linię wzdłuż środka i bardzo jasny kolor. - No już – powiedziała - w sam raz, żeby pokazać dobry smak. Zdjęła obi. - A teraz - powiedział Seldon - zwiniemy i włożymy do wewnętrznych kieszeni. W tej mam moją kartę kredytową - właściwie Hummina - oraz klucz do pokoju, a tutaj, po drugiej stronie. Księgę. - Tę Księgę? Nosisz ją ze sobą? - Muszę. Przypuszczam, że każdy, kto idzie do Sakratorium, powinien mieć ze sobą egzemplarz Księgi. Mogę intonować albo czytać pewne ustępy. W razie konieczności będziemy wspólnie korzystać z Księgi i być może nikt tego nie zauważy. Gotowa? - Nigdy nie będę gotowa, ale idę z tobą. - To będzie męcząca wycieczka. Sprawdź mój czepek skórny i upewnij się, czy tym razem nie widać żadnych włosów? I nie drap się po głowie. - Nie będę. Wyglądasz całkiem dobrze. - Ty też. - Wyglądasz również na podenerwowanego. - Zgadnij dlaczego! - powiedział kpiąco Seldon. Dors odruchowo wyciągnęła dłoń i ścisnęła rękę Hariego, po czym ją cofnęła, jakby zaskoczona własnym zachowaniem. Spoglądając w dół, wygładziła swój biały kaftan. Hari, sam nieco zaskoczony i osobliwie zadowolony, odchrząknął i powiedział: - W porządku, chodźmy.

247

12 Orle gniazdo ROBOT- (...) Termin stosowany w starożytnych legendach różnych światów w odniesieniu do tego, co częściej określa się mianem „automatów”. Roboty opisuje się jako konstrukcje o ludzkim kształcie wykonane z metalu, choć przypuszcza się, że niektóre były natury pseudoorganicznej. Panuje powszechne przekonanie, że Hari Seldon w trakcie Ucieczki widział prawdziwego robota, choć fakt ten nie został potwierdzony przez żadne źródła. Nigdzie w swoich obszernych pismach Seldon nie wspomina o robotach, chociaż(...) Encyklopedia Galaktyczna 56. Nie zostali zauważeni. Hari Seldon i Dors Venabili powtórzyli wycieczkę z poprzedniego dnia i tym razem nikt na nich nie zwrócił uwagi. Parę razy musieli zsuwać kolana na jedną stronę, aby osoba siedząca na wewnętrznym siedzeniu mogła przejść obok nich i wysiąść. Szybko się zorientowali, że kiedy ktoś wysiadał, należało się przesunąć, jeśli wewnętrzne siedzenie było wolne. Tym razem nie koncentrowali swojej uwagi na tym, co działo się na zewnątrz i szybko ich zmęczył zaduch nie pranych kaftanów. W końcu jednak dojechali na miejsce. - To biblioteka - powiedział Seldon cichym głosem. - Tak przypuszczam - potwierdziła Dors. - Przynajmniej to jest ten budynek, który Mycelium Siedemdziesiąty Drugi nam wczoraj wskazywał. Poszli niespiesznym krokiem w jego kierunku. - Odetchnij głęboko - powiedział Seldon. - To pierwsza przeszkoda. Drzwi przed nimi były otwarte, a światło wewnątrz przyciemnione. Pięć szerokich, kamiennych stopni prowadziło w górę. Weszli na najniższy i czekali kilka chwil, zanim dotarło do nich, że ich ciężar nie powoduje ruchu schodów w górę. Dors skrzywiła się nieznacznie i pokazała Seldonowi gestem, że sami muszą wejść. 248

Kiedy pokonywali kolejne stopnie, ogarniało ich coraz większe zażenowanie z powodu zacofania Mycogena. Przeszli następnie przez drzwi, za którymi siedział jakiś mężczyzna przy biurku, pochylony nad najprostszym najbardziej niezgrabnym komputerem, jaki Seldon kiedykolwiek widział. Mężczyzna nie podniósł na nich wzroku. Widocznie uznał, że nie ma potrzeby - pomyślał Seldon. Biały kaftan, łysa czaszka - wszyscy Mycogeńczycy byli do siebie podobni, że oczy same się z nich ześlizgiwały. Współplemieńcom w tym momencie było to na rękę. Człowiek, który nadal wydawał się coś studiować przy biurku, zapytał: - Uczeni? - Uczeni - odparł Seldon. Mężczyzna kiwnął głową w kierunku drzwi. - Wejdźcie. Przyjemności. Weszli do środka i o ile mogli się zorientować, byli jedynymi osobami w tym dziale biblioteki. Albo nie było to zbyt uczęszczane miejsce, albo uczonych było niewielu - najprawdopodobniej i jedno i drugie. - Myślałem, że będziemy musieli okazać jakąś przepustkę i znów trzeba będzie się tłumaczyć - szepnął Seldon. - Prawdopodobnie wita nas tu z radością. Jesteśmy odmianą nudnej codzienności. Czy widziałeś kiedyś takie miejsce? Gdyby miejsce, tak jak osoba, mogłoby być martwe, bylibyśmy wewnątrz zwłok. Większość książek w tym dziale była książkami drukowanymi, tak jak Księga w wewnętrznej kieszeni Seldona. Dors krążyła między półkami, przeglądając badawczo ich zawartość. - Przeważnie stare książki. Częściowo klasyczne. Niektóre zupełnie bezwartościowe. - Czy to książki z zewnątrz? To znaczy niemycogeńskie? - O tak. Jeśli mają własne, muszą je trzymać w innym dziale. Ten jest przeznaczony do badań zewnętrznych dla biednych, nieliczących się, samozwańczych uczonych jak ten wczorajszy. To dział podręczny, a oto Encyklopedia Imperialna... musi mieć co najmniej 249

pięćdziesiąt lat... i komputer. Wyciągnęła rękę w kierunku klawiszy, ale Seldon ją powstrzymał. - Zaczekaj. Coś mogłoby się zepsuć i stracilibyśmy dużo czasu. Wskazał na dyskretny znak ponad wolno stojącym regałem, jarzący się literami DO SAKTORIUM. Drugie A nie paliło się, być może od niedawna lub może dlatego, że nikogo to nie obchodziło. (Imperium, pomyślał Seldon, „jest" w stanie rozkładu. Wszystkie jego części. Mycogen też.) Rozejrzał się. To żałosne miejsce, choć niezbędne dla poczucia dumy Mycogeńczyków, prawdopodobnie użyteczne tylko dla Starszych, którzy mogli tu znaleźć okruchy wiedzy dla wsparcia własnych wierzeń, wydawało się teraz zupełnie puste. Nikt za nimi nie wszedł. - Stańmy tutaj - powiedział Seldon - poza zasięgiem wzroku człowieka przy wejściu i załóżmy szarfy. I wtedy, już przy drzwiach, uświadomił sobie, że po przekroczeniu tej drugiej przeszkody nie będzie odwrotu. - Dors, nie wchodź tam ze mną. Dors zmarszczyła brwi. - Dlaczego? - To niebezpieczne, a nie chcę, żebyś ryzykowała. - Jestem tu, żeby cię ochraniać - powiedziała łagodnie, ale stanowczo. - Jak ty mnie możesz ochronić? Wbrew temu, co myślisz potrafię sam to zrobić. Jeśli poszłabyś ze mną miałbym jeszcze jedno utrudnienie, bo musiałbym dodatkowo strzec ciebie. Czy tego nie rozumiesz? - Nie wolno ci się o mnie troszczyć, Hari - powiedziała Dors. Troska to „moja" rola. - Dla podkreślenia wagi tych słów, uderzyła się w piersi. - Bo Hummin cię o to prosił? - Bo takie mam rozkazy. Chwyciła ramię Seldona tuż nad łokciem, on zaś jak zawsze był zdziwiony jej mocnym uściskiem. 250

- Jestem temu przeciwna, Hari - powiedziała - ale jeśli uważasz, że musisz tam wejść, to ja też muszę. - A zatem w porządku. Ale jeśli coś się stanie, a ty będziesz się mogła wykaraskać, uciekaj. O mnie się nie martw. - Niepotrzebnie sobie strzępisz język. Hari. I obrażasz mnie. Seldon dotknął panelu wejściowego i drzwi pod portalem otworzyły się. Razem, prawie jednocześnie, przekroczyli próg. 57. Znaleźli się w dużym pomieszczeniu, pozbawionym jakichkolwiek mebli. Bez krzeseł, bez ławek; bez sceny, bez draperii, bez dekoracji. Nie było lamp, a wnętrze wypełniało łagodne, rozproszone światło. Ściany nie były zupełnie puste. Umieszczono w nich na różnych wysokościach dwuwymiarowe ekrany telewizyjne, małe i prymitywne, ale działające. Ani śladu trzeciego wymiaru czy holowizji. W sali Sakratorium byli ludzie. Stali pojedynczo rozproszeni po całym pomieszczeniu. Wszyscy mieli na sobie białe kaftany i szarfy. Było ciemno. Nikt nie rozmawiał w normalnym sensie, Niektórzy poruszali ustami, mrucząc coś pod nosem. Ci, którzy spacerowali, poruszali się ukradkiem, że spuszczonymi oczami. Atmosfera była pogrzebowa. Seldon pochylił się do Dors, która natychmiast położyła palec na ustach, po czym wskazała jeden z monitorów telewizyjnych. Ekran pokazywał idylliczny ogród, tonący w kwiatach; kamera powoli oddalała się, ukazując jego przestrzeń. Naśladując innych poszli w stronę monitora w całą jego przestrzeń - wolnym krokiem, miękko stawiając stopy. Kiedy znaleźli się w odległości pół metra od ekranu, rozległ się łagodny, budzący sympatię głos: - Ogród Antennim, odtworzony na podstawie przewodników i fotografii, położony na obrzeżach Eosu. Prosimy zwrócić uwagę na... Dors powiedziała ledwie słyszalnym poprzez hałas odbiornika szeptem: - Włącza się, gdy ktoś jest blisko i wyłączy się, jeśli odejdziemy. 251

Gdy staniemy dostatecznie blisko, będziemy mogli potajemnie rozmawiać, ale nie patrz na mnie i przestań mówić, jeśli ktoś się zbliży. Seldon, z pochyloną głową, z rękami splecionymi przed sobą (zauważył, że to była preferowana postawa), odpowiedział. - Można się spodziewać, że w każdej chwili ktoś zacznie zawodzić. - To możliwe. Opłakują swój Utracony Świat. - Mam nadzieję, że co jakiś czas zmieniają filmy. Strasznie nudno byłoby oglądać ciągle te same. - Każdy jest inny - powiedziała Dors, przesuwając wzrok po monitorach. - Może się zmieniają co jakiś czas. Nie mam pojęcia. - Czekaj! - powiedział Seldon odrobinę za głośno. Zniżył głos i dodał: - Chodź tędy. Dors zmarszczyła brwi, nie rozumiejąc słów, ale Seldon zrobił nieznaczny gest głową. Próbował powoli zbliżyć się do wybranego celu, lecz nogi niosły go coraz szybciej, więc Dors dogoniwszy go ostro - choć w sposób niezauważalny dla innych, pociągnęła za jego kaftan. Wtedy zwolnił. - Tu są roboty - powiedział pod osłoną dźwięku, kiedy się rozległ. Obraz pokazywał narożnik domu z falistym trawnikiem i żywopłotem na pierwszym planie oraz z trzema obiektami, które można by określić jako roboty. Na pozór były metalowe i miały ludzki kształt. Głos powiedział: - Oto widok niedawno zrekonstruowanej słynnej posiadłości Wedome z trzeciego wieku. Robot, którego widzicie w centrum nazywał się, jak podają źródła, Bendar i zgodnie ze starożytnymi zapisami służył dwadzieścia dwa lata, nim został wymieniony. - „Niedawno zrekonstruowany" - zauważyła Dors - więc muszą zmieniać filmy. - Chyba że powtarzają „niedawno zrekonstruowany" już od tysiąca lat. Jakiś Mycogeńczyk wszedł w zasięg dźwięku nagrania i 252

powiedział cichym głosem, choć nie tak cichym jak szepty Seldona i Dors: - Pozdrowienia, Bracia. Nie spojrzał na nich przy tym; Seldon obrzucił go jednym mimowolnym i zaskoczonym spojrzeniem. Dors zignorowała całą sytuację. Seldon zawahał się. Mycelium Siedemdziesiąty Drugi powiedział, że w Sakratorium się nie rozmawia. Być może przesadzał. Z drugiej też strony, nie był w Sakratorium od dzieciństwa. W desperacji, Seldon zdecydował, że musi się odezwać. - I dla ciebie. Bracie, pozdrowienia. Nie miał pojęcia, czy była to poprawna formuła odpowiedzi lub czy istniała jakaś formuła, ale wydawało się, że Mycogeńczyk nie znalazł w tych słowach nic niewłaściwego. - Dla was na Aurorze - powiedział. - I dla ciebie - odrzekł Seldon, a ponieważ wydawało mu się, że tubylec spodziewał się czegoś więcej, dodał: - na Aurorze - po czym nastąpiło trudno uchwytne rozluźnienie napięcia. Seldon poczuł, jak czoło mu wilgotnieje. - To piękne! - zachwycił się Mycogeńczyk. - Nie widziałem tego przedtem. - Zręcznie zrobione - powiedział Seldon. A potem, w przypływie śmiałości, dodał: - Strata, której nie można odżałować. Mycogeńczyk wydawał się zaskoczony, po czym odrzekł: - Zaiste, zaiste - i odszedł. - Nie ryzykuj - syknęła Dors. - Nie mów tego, czego nie musisz. - To się wydawało naturalne. Tak czy owak ten film nie jest stary. Ale roboty mnie nie zadowalają. Spodziewałbym się, że tak wyglądają automaty. Chcę zobaczyć roboty organiczne - humanoidy. - Jeśliby istniały - powiedziała Dors z wahaniem - wydaje mi się, że nie byłyby wykorzystywane do prac ogrodniczych. - To prawda - potwierdził Seldon. - Musimy znaleźć orle gniazdo Starszych. - Jeśli istnieje. Wydaje mi się, że w tej wydrążonej jaskini nic nie ma. - Sprawdźmy. 253

Szli wzdłuż ściany, przechodząc od ekranu do ekranu i próbując przy każdym odczekać przez nieregularne odstępy czasu, aż Dors chwyciła Seldona za ramiona. Pomiędzy dwoma ekranami były linie wyznaczające słabo dostrzegalny prostokąt. - Drzwi - powiedziała Dors, po czym osłabiła to stwierdzenie dodając: - Nie sądzisz? Seldon rozejrzał się ukradkiem. Było rzeczą w najwyższym stopniu korzystną, że zgodnie z obowiązującą tu żałobną atmosferą każda twarz, kiedy nie patrzyła skupiona na monitor telewizyjny, była pochylona w smutnym zamyśleniu. - Jak twoim zdaniem się je otwiera? - spytał Seldon. - Tabliczka wejściowa. - Nie widzę żadnej tabliczki. - Po prostu nie jest oznaczona, ale tam jest nieznaczne odbarwienie. Widzisz? Ile dłoni? Ile razy? - Spróbuję. Rozglądaj się i kopnij mnie, jeśli ktoś spojrzy w tym kierunku. Wstrzymał swobodnie oddech, najpierw, lekko dotknął odbarwionego miejsca, ale bez efektu, po chwili położył na nim całą dłoń i nacisnął. Drzwi otworzyły się cicho - bez skrzypienia, bez skrobania. Seldon najszybciej jak potrafił przekroczył próg, a Dors poszła za nim. Drzwi zamknęły się za nimi. - Pytanie brzmi, czy ktoś nas widział. - Starsi muszą często przechodzić przez te drzwi - powiedział Seldon. - Tak, ale czy ktokolwiek uznałby nas za Starszych? Seldon odczekał, po czym odrzekł: - Gdyby ktoś nas zauważył i pomyślał, że coś jest nie tak, te drzwi otwarłyby się z rozmachem nie później niż piętnaście sekund po naszym wejściu. - Możliwe - zgodziła się oschle Dors - albo też po tej stronie drzwi nie ma nic ciekawego i nikogo nie obchodzi nasze wejście. - To się jeszcze okaże - wymamrotał Seldon. Dość wąskie pomieszczenie, do którego weszli, było słabo 254

oświetlone, ale kiedy stanęli po środku, światło rozjaśniło się. Stały tam krzesła, szerokie i wygodne, stoliki, kilka szerokich, kwadratowych tapczanów, głęboka i wysoka lodówka oraz szafy. - Jeśli to jest orle gniazdo Starszych - powiedział Seldon - to wydaje się, że uwili sobie wygodne gniazdko, pomimo surowości samego Sakratorium. - Można się było tego spodziewać - przyznała Dors. - Ascetyzm wśród klasy rządzącej, z wyjątkiem tego na pokaz, jest rzadkością. Wpisz to do notesu psychohistorycznych aforyzmów. - Rozejrzała się. - I nie ma robota. - Pamiętaj, że orle gniazdo znajduje się wysoko - powiedział Seldon - a ten sufit nie jest wysoko. Muszą być górne piętra, a to pewnie droga do nich. - Wskazał na schody porządnie wyłożone dywanem. Nie ruszył jednak w ich kierunku, lecz rozejrzał się niezdecydowanie. Dors domyśliła się, czego szukał. - Zapomnij o windach. W Mycogenie panuje kult prymitywizmu. Chyba nie zapomniałeś o tym, prawda? Nie będzie żadnych wind i, co więcej, jeżeli staniemy u podnóża schodów, jestem całkiem pewna, że nie zaczną sunąć w górę. Będziemy musieli po nich wejść. Być może kilka kondygnacji. - Wejść? - To oczywiste, że muszą prowadzić do orlego gniazda - jeżeli gdziekolwiek prowadzą. Chcesz zobaczyć orle gniazdo czy nie? Razem podeszli do klatki schodowej i zaczęli wchodzić. Pokonali trzy odcinki. W miarę przebytej drogi oświetlenie słabło dostrzegalnie i równomiernie. Seldon odetchnął głęboko: - Uważam, że jestem w dość dobrej formie, ale nienawidzę tego. - Nie jesteś przyzwyczajony do takiego właśnie wysiłku fizycznego. Po Dors nie było widać żadnych oznak zmęczenia. Na szczęście schody się skończyły i znaleźli się przed kolejnymi drzwiami. - A jeśli są zamknięte na klucz? - spytał Seldon, bardziej siebie niż Dors. - Spróbujemy je wyłamać? - Dlaczego miałyby być zamknięte na klucz, skoro dolne drzwi 255

były otwarte? Jeżeli to jest orle gniazdo Starszych, to wchodzenie tu jest tabu dla wszystkich z wyjątkiem Starszych, a tabu jest silniejsze od każdego zamka. - W odniesieniu do tych, którzy je uznają - powiedział Seldon, ale nie ruszył w kierunku drzwi. - Waham się tylko dlatego, że nie wiem, co znajdziemy wewnątrz. Jeżeli tam jest pusto... - I wtedy dodał trochę mocniejszym głosem: - To jest pusto - po czym ruszył naprzód i nacisnął panel wejściowy. Drzwi cofnęły się cicho i Seldon zrobił krok do tyłu na widok zaskakującej powodzi światła z wnętrza. W środku, na wprost Seldona, z oczami ożywionymi światłem, z ramionami uniesionymi do połowy, z jedną stopą nieco wysuniętą przed drugą, połyskując lekko żółtym, metalicznym blaskiem, stała ludzka postać. Przez kilka chwil wydawało się, że ma na sobie obcisły kaftan, ale przy bliższych oględzinach można było dostrzec, że kaftan był częścią struktury obiektu. - To robot - stwierdził Seldon z lękiem - ale jest metalowy. - Jest jeszcze gorzej - powiedziała Dors, która szybko przeszła na jedną, a potem na drugą stronę. - Jego oczy nie podążają za mną. Jego ramiona nawet nie chcą drgnąć. Nie jest żywy - jeśli o robotach można mówić, że są żywe. W tym momencie - bez cienia wątpliwości człowiek - wyszedł zza robota. - Być może on nie jest żywy. Ale ja tak. I prawie automatycznie, Dors zrobiła krok naprzód stając pomiędzy Seldonem i mężczyzną, który się tak nagle pojawił. 58. Seldon odepchnął Dors na bok, być może odrobinę brutalniej niż zamierzał. - Nie potrzebuję ochrony. To nasz stary przyjaciel Władca Słońca Czternasty. Stojący przed nimi mężczyzna ubrany w podwójną szarfę, do której być może miał prawo jako Wielki Starszy, powiedział: - A ty jesteś współplemieńcem Seldonem. - Oczywiście - potwierdził Seldon. 256

- A to, pomimo męskiego ubrania, kobieta współplemienna Venabili. Dors nic nie powiedziała. - Masz oczywiście rację, współplemieńcze - ciągnął Władca Słońca Czternasty. - Nie grozi ci żadna fizyczna krzywda z mojej strony. Proszę usiąść. Oboje. Ponieważ nie jesteś Siostrą, kobieto współplemienna, nie musisz wychodzić. Jest dla ciebie miejsce, które, jeżeli cenisz takie wyróżnienie, będziesz zajmować jako pierwsza kobieta w historii Mycogena. - Nie cenię takiego wyróżnienia - powiedziała Dors, robiąc dla emfazy odstępy między wyrazami. Władca Słońca Czternasty skinął głową. - Jak sobie życzysz. Ja też usiądę, bo muszę wam zadać kilka pytań, a nie mam ochoty tego robić na stojąco. Siedzieli teraz w narożniku pomieszczenia. Oczy Seldona powędrowały do metalowego robota. - To jest robot - powiedział Władca Słońca Czternasty. - Wiem - odrzekł krótko Seldon. - Wiem, że wiesz - powiedział Władca Słońca Czternasty szorstko. - Ale skoro już to ustaliliśmy, powiedzcie, dlaczego tu przyszliście? Seldon spojrzał niewzruszonym wzrokiem na Władcę Słońca Czternastego: - Żeby zobaczyć robota. - Czy wiesz, że nikomu poza Starszymi nie wolno wchodzić do orlego gniazda? - Nie wiedziałem, ale tak podejrzewałem. - Czy wiesz, że żadnemu współplemieńcowi nie wolno wchodzić do Sakratorium? - Tak mi powiedziano. - I zignorowałeś to, tak? - Jak powiedziałem, chcieliśmy zobaczyć robota. - Czy wiesz, że żadnej kobiecie, nawet Siostrze, nie wolno wchodzić do Sakratorium, z wyjątkiem pewnych określonych - i rzadkich - okazji? 257

- Tak mi powiedziano. - A czy wiesz, że żadnej kobiecie nie wolno nigdy - i z żadnego powodu - ubierać się w strój męski? Zakaz ten obowiązuje zarówno kobiety współplemienne, jak i Siostry. - Tego mi nie mówiono, ale nie jestem zdziwiony. - To dobrze. Chcę, żebyś to wszystko zrozumiał. A teraz, dlaczego chciałeś zobaczyć robota? - Z ciekawości - odparł Seldon wzruszając ramionami. - Nigdy nie widziałem robota ani nawet nie wiedziałem, że taka rzecz istnieje. - Skąd się dowiedziałeś, że istnieje, a w szczególności, że istnieje tutaj? Seldon przez chwilę milczał: - Nie chcę odpowiadać na to pytanie. - Czy dlatego współplemieniec Hummin cię sprowadził do Mycogena? Żebyś zbadał roboty? - Nie. Współplemieniec Hummin sprowadził nas tu, aby zapewnić nam bezpieczeństwo. Jesteśmy jednak uczonymi, doktor Venabili i ja. Wiedza jest naszą dziedziną, a jej zdobywanie naszym celem. Mycogen jest słabo rozumiany poza swoimi granicami i chcemy się więcej dowiedzieć o waszych zwyczajach i myśleniu. Jest to naturalne pragnienie i wydaje się nam nieszkodliwe - a nawet godne pochwały. - Ach, ale my nie chcemy, żeby zewnętrzne plemiona i światy o nas wiedziały. To jest nasze naturalne pragnienie i to my osądzamy, co jest dla nas nieszkodliwe, a co szkodliwe. Tak więc pytam cię jeszcze raz, współplemieńcze: Skąd się dowiedziałeś, że w Mycogenie jest robot i że należy go szukać właśnie tutaj? - Panuje takie przekonanie - odparł w końcu Seldon. - Czy upierasz się przy tym? - Wszyscy tak mówią. Upieram się. Bystre, błękitne oczy Władcy Słońca Czternastego nagle nabrały ostrego wyrazu, kiedy powiedział nie podnosząc głosu: - Współplemieńcze Seldonie, od dawna współpracujemy z współplemieńcem Humminem. Jak na współplemieńca, wydał się przyzwoitym i godnym zaufania osobnikiem. Jak na współplemieńca! 258

Kiedy was oboje do nas sprowadził i powierzył naszej pieczy, zgodziliśmy się. Ale współplemieniec Hummin, bez względu na swoje cnoty, jest mimo wszystko współplemieńcem, a więc mieliśmy pewne obawy. Wcale nie byliśmy pewni, jaki może być wasz - lub jego prawdziwy cel. - Naszym celem jest wiedza - powiedział Seldon. - Akademicka wiedza. Kobieta współplemienna Venabili jest historyczką i ja też się interesuję historią. Dlaczego nie mielibyśmy być zainteresowani mycogeńską historią? - Po pierwsze dlatego, że nie chcemy waszego zainteresowania. W żadnym razie. Przysłano wam dwie z naszych zaufanych Sióstr. Miały z wami współpracować, próbując dowiedzieć się, czego rzeczywiście chcecie i - jakiego to wyrażenia wy współplemieńcy używacie? - tańczyć jak im zagracie. Miało się to odbyć, bez wzbudzania w was choćby najsłabszych podejrzeń. Władca Słońca Czternasty uśmiechnął się, ale był to ponury uśmiech. - Kropla Deszczu Czterdziesta Piąta - ciągnął Władca Słońca Czternasty - poszła na zakupy z kobietą współplemienną Venabili, ale akurat tam nie zaszło nic nadzwyczajnego. Naturalnie mieliśmy z nich pełny raport. Kropla Deszczu Czterdziesta Trzecia pokazała ci, współplemieńcze Seldonie, nasze mikrofarmy. Mogłeś mieć podejrzenia co do faktu towarzyszenia ci przez nią w pojedynkę rzecz zupełnie nie wchodząca dla nas w rachubę - ale ty sądziłeś, że to, co się stosuje do Braci, nie odnosi się do współplemieńców. Dostosowała się do twojego pragnienia, choć odbyło się to kosztem jej spokoju ducha. Aż w końcu poprosiłeś o Księgę. Zbyt łatwe przekazanie ci jej mogłoby wzbudzić twoje podejrzenia, więc udawała, że ma perwersyjne pragnienie, które tylko ty mogłeś zaspokoić. Jej samopoświęcenie nie będzie zapomniane. Rozumiem, że nadal masz Księgę, podejrzewam nawet, że masz ją w tej chwili ze sobą. Czy mogę ją dostać? Seldon siedział w milczeniu. Pomarszczona ręka Władcy Słońca Czternastego była natrętnie wyciągnięta, gdy mówił: 259

- Znacznie lepiej byłoby nie wyrywać ci jej siłą. Seldon podał mu Księgę. Władca Słońca Czternasty przerzucił pobieżnie jej strony, jakby po to, aby sprawdzić, czy nie jest uszkodzona. - Trzeba ją będzie zgodnie z rytuałem zniszczyć. To smutne! Spodziewaliśmy się twojej wizyty w Sakratorium od chwili, kiedy wszedłeś w posiadanie tej Księgi. Przez cały czas byliście obserwowani - nie możecie przecież myśleć, że którykolwiek Brat czy Siostra, nie pochłonięci zupełnie swoimi myślami, nie rozpoznaliby w was współplemieńców na pierwszy rzut oka. Rozpoznajemy czapkę skórną, kiedy ją widzimy - w Mycogenie jest ich mniej niż siedemdziesiąt... prawie wszystkie należą do współplemieńców przebywających tu w oficjalnych sprawach. Podczas swojego pobytu w Mycogenie mogą oni przebywać wyłącznie w świeckich budynkach rządowych. Tak więc byliście nie tylko widziani, ale też bezbłędnie identyfikowani, za każdym razem. Starszy Brat, który was spotkał, starannie wam opisał bibliotekę oraz Sakratorium, ale równie starannie powiedział wam, czego wam nie wolno robić - nie chcieliśmy was osaczać. Skrawek Nieba Drugi także was ostrzegł... i to dość dobitnie. Mimo to nie zawróciliście z drogi. Sklep, w którym kupiliście biały kaftan i dwie szarfy, natychmiast nas o tym zawiadomił i dlatego dobrze wiedzieliśmy, co zamierzacie. Opróżniliśmy bibliotekę z ludzi, ostrzegliśmy bibliotekarza, żeby na was nie patrzył, w Sakratorium też było mniej ludzi niż zwykle. Brat, który się nieumyślnie do was odezwał, prawie zdradził plan, ale szybko odszedł, kiedy uświadomił sobie, z kim ma do czynienia. Potem przybyliście tutaj. Tak więc widzicie, że w żaden sposób nie zwabiliśmy was tutaj. Przyszliście w wyniku własnego działania, własnego pragnienia i chcę wam postawić - jeszcze raz - następujące pytanie: W jakim celu? Tym razem odpowiedziała Dors, głos miała stanowczy, a spojrzenie twarde. - Jeszcze raz ci powiemy, Mycogeńczyku. Jesteśmy uczonymi, którzy uważają wiedzę za świętą rzecz i tylko wiedzy poszukujemy. Nie zwabiliście nas tutaj, ale też nie powstrzymaliście, co mogliście 260

uczynić jeszcze zanim zbliżyliśmy się do tego budynku. Ułatwiliście nam dojście aż tutaj, a to można już uznać za prowokację. A jaką szkodę wyrządziliśmy? W żaden sposób nie zakłóciliśmy spokoju ani tego budynku, ani tego pomieszczenia, ani twojego, ani tego. Wskazała na robota. - Ukrywacie tu martwą bryłę metalu - teraz wiemy, że jest martwa i to jest cała wiedza, której szukaliśmy. Myśleliśmy, że robot będzie większe miał znaczenie i jesteśmy rozczarowani, ale teraz kiedy wiemy, że jest tylko tym, czym jest, odejdziemy - i, jeśli sobie tego życzysz, wyjedziemy również z Mycogena. Władca Słońca Czternasty słuchał z obojętną twarzą, ale kiedy Dors skończyła, zwrócił się do Seldona. - Ten robot, którego widzicie jest symbolem - symbolem wszystkiego co straciliśmy i wszystkiego czego już nie mamy, wszystkiego tego, czego na przestrzeni tysięcy lat nie zapomnieliśmy i tego, do czego zamierzamy powrócić. Ponieważ to wszystko, co nam pozostało - symbol ten jest nam drogi - jednak dla waszej kobiety to tylko „martwa bryła metalu". Czy zgadzasz się z tą oceną, współplemieńcze Seldonie? - Żyjemy w społeczeństwach, które nie są przywiązane do przeszłości, nie odczuwają ciągłości swojej historii od pradawnych czasów do współczesności. Żyjemy w teraźniejszości, którą uznajemy za produkt całej przeszłości, a nie tylko jednego dawno minionego momentu w czasie, który byśmy szczególnie cenili i wspominali. Zdajemy sobie intelektualnie sprawę z tego, co robot może dla was znaczyć i nie mamy zamiaru tego deprecjonować. Ale my możemy go widzieć jedynie przez pryzmat naszej świadomości, tak samo jak wy. Dla nas jest on martwą bryłą metalu. - A teraz - powiedziała Dors - odejdziemy. - Nie - zaprzeczył Władca Słońca Czternasty. - Przychodząc tutaj, popełniliście przestępstwo. Możecie uważać, że popełniliście przestępstwo tylko w naszych oczach, ale to jest nasze terytorium i my stanowimy prawa w jego obrębie. A to przestępstwo, według naszego prawa, jest karane śmiercią. - Zamierzasz nas zastrzelić? - spytała wyniośle Dors. 261

Twarz Władcy Słońca Czternastego wyrażała pogardę, mówił tylko do Seldona: - Za kogo nas masz, współplemieńcze Seldonie? Nasza kultura jest tak stara jak wasza, tak samo złożona, tak samo cywilizowana, tak samo humanitarna. Nie jestem uzbrojony. Zostaniecie osądzeni i, ponieważ wasza wina jest oczywista, straceni zgodnie z prawem, szybko i bezboleśnie. Gdybyście teraz próbowali odejść, nie powstrzymałbym was, ale na dole jest wielu Braci, znacznie więcej niż wtedy, gdy weszliście do Sakratorium i w swoim słusznym gniewie mogą was pochwycić w brutalne i silne ręce. Już się zdarzyło w naszej historii, że współplemieńcy nawet zginęli w ten sposób, a nie jest to śmierć przyjemna - z pewnością nie bezbolesna. - Skrawek Nieba Drugi - powiedziała Dors - ostrzegł nas przed tym. To tyle, jeśli chodzi o waszą złożoną, cywilizowaną i humanitarną kulturę. - W chwilach emocji ludzie mogą posunąć się do przemocy, współplemieńcu Seldonie - powiedział spokojnie Władca Słońca Czternasty - bez względu na swoje ucywilizowanie. To się odnosi do każdej kultury, co twoja kobieta, która jest podobno historyczką, musi z pewnością wiedzieć. - Nie traćmy rozsądku. Władco Słońca Czternasty - Seldon starał się by zabrzmiało to pojednawczo. - Możesz być sędzią w Mycogenie, ale nas sądzić nie możesz i wiesz o tym. Oboje jesteśmy niemycogeńskimi obywatelami Imperium. - Tak mogą mówić ustawy, dokumenty i ekrany holowizyjne, ale teraz nie mówimy o teorii. Wielki Starszy od dawna ma władzę karania przestępstw świętokradztwa bez ingerencji ze strony urzędników imperialnych. - Jeżeli przestępcy są waszymi ludźmi - powiedział Seldon. Sprawa wyglądałaby całkiem inaczej w przypadku przybyszów z zewnątrz. - Wątpię. Współplemieniec Hummin sprowadził was tu jako zbiegów i my w Mycogenie nie jesteśmy aż tacy drożdżomózgowi, aby nie zorientować się, że uciekacie przed imperatorem. Dlaczego miałby się sprzeciwiać, jeżeli wykonamy za niego robotę? 262

- Jestem pewien, że sprzeciwiłby się - odparł Seldon. - Nawet gdybyśmy uciekali przed władzami imperialnymi i nawet gdyby chciał nas dostać tylko po to, aby nam wymierzyć karę. Pozwolić wam zabić, obojętne jakimi środkami i z jakiego powodu, nie-Mycogeńczyka bez należytego procesu imperialnego oznaczałoby przeciwstawić się jego władzy, a żaden imperator nie może dopuścić do takiego precedensu. Nieważne jak gorąco możesz pragnąć, aby handel mikrożywnością nie został przerwany, on nadal by uważał za konieczność przywrócenie imperialnej prerogatywy. Czy tak bardzo pragniesz nas zabić, że nie powstrzyma cię nawet fakt, iż z pewnością oddział imperialnego wojska złupi wasze farmy i mieszkania, zbezcześci wasze Sakratorium i wasze Siostry? Zastanów się. Władca Słońca Czternasty jeszcze raz się uśmiechnął, ale nie zmienił swojego stanowiska. - Właściwie, zastanowiwszy się stwierdzam, że istnieje jeszcze jedna możliwość. Po skazaniu was moglibyśmy opóźnić egzekucję, aby pozwolić wam złożyć u imperatora apelację. Imperator mógłby być wdzięczny za ten dowód naszego posłuszeństwa wobec jego władzy, a poza tym miałby was oboje w ręku i Mycogen mógłby odnieść z tego korzyść. A więc czy tego chcecie? Złożyć apelację u imperatora w odpowiednim czasie i przejść w jego ręce? Seldon i Dors spojrzeli szybko na siebie i nadal milczeli. - Czuję, że wolelibyście przejść w ręce imperatora niż umrzeć powiedział Władca Słońca Czternasty - ale dlaczego odnoszę wrażenie, że ta preferencja ma tylko nieznaczną przewagę? - Właściwie - odezwał się nowy głos - uważam, że żadna z tych możliwości jest nie do przyjęcia i musimy poszukać trzeciej. 59. Dors pierwsza rozpoznała przybysza, być może dlatego, że to ona się go spodziewała. - Hummin - zawołała - Bogu dzięki, że nas znalazłeś. Skontaktowałam się z tobą w chwili, kiedy uświadomiłam sobie, że nie odciągnę Hariego od ... - uniosła ręce w gwałtownym geście - ... tego. Hummin uśmiechnął się lekko, ale nie zmieniło to całkowitej 263

powagi jego oblicza. Był wyraźnie znużony. - Moja droga - odparł - Zajmowały mnie inne sprawy. Nie zawsze mogę się wyrwać bez uprzedzenia. A kiedy tu dotarłem, tak jak wy musiałem się zaopatrzyć w kaftan i szarfę, nie mówiąc już o czapce skórnej i dostać się tutaj. Gdybym był wcześniej może powstrzymałbym wszystko, mam jednak nadzieję, że nie zjawiłem się za późno. Władca Słońca Czternasty zdążył dojść do siebie, po całkowitym szoku jaki spowodowało nagłe pojawienie się Hummina. Zapytał głosem, któremu brakowało zwyczajnej powagi i głębi: - Jak się tu dostałeś, współplemieńcze, Humminie? - Nie było to łatwe, Wielki Starszy, ale, jak to kobieta współplemienna Venabili lubi mawiać, jestem bardzo przekonującą osobą. Niektórzy tutejsi obywatele pamiętają, kim jestem i co zrobiłem dla Mycogena w przeszłości, nawet to, że jestem Honorowym Bratem. Czyżbyś zapomniał, Władco Słońca Czternasty? - Nie zapomniałem - odparł Starszy - ale nawet najbardziej życzliwe wspomnienie nie powstrzyma mnie przed osądzeniem winnych, współplemieniec i kobieta współplemienna tutaj. Nie ma większego przestępstwa. Wszystkie twoje zasługi nie są dość wielkie, by to zrównoważyć. Moi ludzie nie mają krótkiej pamięci. Wynagrodzimy ci to w jakiś inny sposób. Ale tych dwoje musi umrzeć albo przejść w ręce imperatora. - Ja też tu jestem - powiedział spokojnie Hummin. - Czy to także nie przestępstwo? - Tobie - odparł Władca Słońca Czternasty - tobie osobiście, jako honorowemu Bratu, mogę to... puścić płazem... jeden raz. Ale tej dwójce nie. - Bo spodziewasz się nagrody od imperatora? Jakiejś przysługi? Czy już się z nim skontaktowałeś? A może z Szefem jego Sztabu, Eto Demerzelem? - To nie jest temat do dyskusji. - Co samo w sobie stanowi przyznanie się. No dalej, nie pytam, co imperator obiecał, ale nie może to być nic wielkiego. Nie ma zbyt wiele do zaoferowania w tych zdegenerowanych czasach. Pozwól, że 264

ja ci złożę propozycję. Czy tych dwoje ci powiedziało, że są uczonymi? - Tak. - To prawda. Nie kłamią. Ta kobieta współplemienna to historyczka, a ten współplemieniec to matematyk. Oboje próbują połączyć swoje talenty, aby stworzyć matematykę historii i nazywają ten połączony przedmiot „psychohistorią". - Nic nie wiem o tej psychohistorii - powiedział Władca Słońca Czternasty - i nie zależy mi, żeby się dowiedzieć. Ani to, ani żaden inny aspekt waszej plemiennej nauki mnie nie interesuje. - Mimo to - powiedział Hummin - proponuję, żebyś mnie wysłuchał. Jakieś piętnaście minut zabrał Humminowi bardzo zwięzły opis możliwości uporządkowania naturalnych praw społeczeństwa (coś, co zawsze wypowiadał z dosłyszalnym cudzysłowem w tonie głosu) w taki sposób, aby umożliwić przewidywanie przyszłości ze znacznym stopniem prawdopodobieństwa. Kiedy skończył. Władca Słońca Czternasty, który słuchał z pozoru obojętnie, odrzekł: - To wysoce nieprawdopodobna spekulacja. Wydawało się, że Seldon siedzący ze smutnym wyrazem twarzy, zaraz się odezwie, niewątpliwie po to, aby się zgodzić z tym przypuszczeniem, ale ręka Hummina, spoczywająca lekko na kolanie Seldona, zacisnęła się powstrzymując go w ostatnim momencie. - Możliwe, Wielki Starszy - powiedział Hummin - ale imperator tak nie uważa. Mówiąc o imperatorze, który sam jest osobą dość sympatyczną, w rzeczywistości mam na myśli Demerzela, którego ambicji nie muszę ci tłumaczyć. Bardzo by chcieli mieć tę dwójkę uczonych, dlatego ich tu sprowadziłem. Przewidywałem, że nie będziesz chciał wykonywać roboty Demerzela za niego, dostarczając mu tych uczonych. - Popełnili przestępstwo, które... - Tak wiemy, Wielki Starszy, ale jest to przestępstwo tylko dlatego, że zdecydowałeś się tak to nazwać. Nie stała się nikomu żadna prawdziwa krzywda. - Zlekceważono naszą wiarę, nasze najgłębsze... 265

- Ale wyobraź sobie, co się może stać, jeżeli praktyczne zasady psychohistorii wpadną w ręce Demerzela. Tak, przyznaję, że może nic z tego nie wyjść, ale przypuśćmy na chwilę, że wyjdzie i że rząd imperialny znajdzie zastosowanie dla nowej nauki - będzie mógł wtedy przewidzieć, co się stanie w przyszłości - będzie mógł podjąć rozmaite działania dysponując wiedzą niedostępną dla nikogo innego będzie mógł wreszcie manipulować przyszłością zgodnie z imperialnymi dążeniami. - Co z tego? - Czy istnieje choćby cień wątpliwości, Wielki Starszy, że przyszłość odpowiadająca imperialnemu gustowi oznaczałaby zaciśniętą centralizację? Od wieków, jak ci bardzo dobrze wiadomo, Imperium przechodzi stały proces decentralizacji. Wiele światów obecnie składa imperatorowi tylko słowne deklaracje i właściwie rządzi się własnymi zasadami. Nawet tutaj na Trantorze obowiązuje decentralizacja. Mycogen przykładowo, jest wolny od zbyt silnej imperialnej ingerencji. Sprawujesz rządy jako Wielki Starszy i nie ma przy twoim boku imperialnego urzędnika nadzorującego twoje działania i decyzje. Jak długo, twoim zdaniem, to potrwa, jeżeli tacy ludzie, jak Demerzel będą naginać przyszłość do swojego gustu? - To nadal tylko spekulacja - powiedział Władca Słońca Czternasty - ale przyznaję, że niepokojąca. - Z drugiej strony, jeżeli ci uczeni zdołają dokończyć swoje zadanie, mógłbyś rzec że to mało prawdopodobne, ale jednak jeżeli to z pewnością nie zapomną, że ich oszczędziłeś, kiedy mogłeś zdecydować inaczej. I byłoby wtedy do pomyślenia to, że zostanie zaprojektowana taka przyszłość, w której Mycogen mógłby otrzymać własny świat i ukształtować go na wzór utraconego świata. A nawet jeśli tych dwoje zapomni o twojej życzliwości, ja tu będę, aby im przypomnieć. - No cóż... - powiedział Władca Słońca Czternasty. - No dalej - zachęcał Hummin - nietrudno wywnioskować, jakie są twoje myśli. Ze wszystkich współplemieńców Demerzelowi musisz ufać najmniej. Choć w tej chwili psychohistoria nie jest jeszcze nauką 266

praktyczną (gdybym nie był z tobą szczery, nie przyznałbym tego), niedługo może się to zmienić; a jeżeli doprowadzi do odzyskania Utraconego Świata, to czegóż jeszcze mógłbyś pragnąć? Czym byś nie zaryzykował nawet dla znikomej szansy osiągnięcia tego? Proszę cię obiecuję ci, a obietnic nie rzucam na wiatr. Uwolnij tych dwoje i wybierz choćby znikomą szansę spełnienia pragnień swego serca zamiast absolutnego braku szans. Zapadło milczenie, a potem Władca Słońca Czternasty westchnął. - Nie wiem, jak to się dzieje, współplemieńcu Humminie, ale przy każdej okazji, kiedy się spotkamy, namawiasz mnie do czegoś, czego nie chcę naprawdę zrobić. - Czy kiedykolwiek sprowadziłem cię na manowce, Wielki Starszy? - Nigdy mi nie zaproponowałeś nic równie enigmatycznego. - I takiej wysokiej ewentualnej nagrody. Jedno równoważy drugie. Władca Słońca Czternasty kiwnął głową. - Masz rację. Zabierz tych dwoje, wywieź ich z Mycogena i nie każ mi ich więcej oglądać, chyba że nadejdzie czas, kiedy... Ale z pewnością nie za mojego życia. - Być może nie. Wielki Starszy, ale twoi ludzie czekają cierpliwie od prawie dwudziestu tysięcy lat. Czy zatem miałbyś coś przeciwko temu, żeby poczekać kolejne - być może - dwieście? - Ja bym nie chciał czekać ani jednej chwili, ale moi ludzie poczekają tak długo, jak będą musieli. - I wstając, powiedział: Utoruję ci drogę. Zabierz ich i odejdź! 60. W końcu znów się znaleźli w tunelu. Hummin i Seldon podróżowali tunelem, kiedy lecieli taksówką powietrzną z Sektora Imperialnego do Uniwersytetu Streelinga. Teraz byli w innym tunelu, zdążając z Mycogena do... Seldon nie wiedział dokąd. Wahał się, czy zapytać. Oblicze Hummina sprawiało wrażenie wyciosanego z granitu i nie zachęcało do rozmowy. Hummin siedział na przedzie czteromiejscowego pojazdu, mając 267

puste miejsce po prawej stronie. Seldon i Dors dzielili tylne siedzenie. Seldon zaryzykował uśmiech do Dors, siedzącej z ponurą miną. - Miło być znów w normalnych ubraniach, prawda? - Już nigdy - odrzekła Dors z ogromną szczerością - nie spojrzę na nic, co przypomina kaftan, nie mówiąc już o założeniu czegoś takiego. I nigdy, w żadnych okolicznościach, nie wciągnę na głowę czapki skórnej. Właściwie, dziwnie się będę czuła, jeśli kiedyś zobaczę mężczyznę z naturalną łysiną. To właśnie Dors w końcu zadała pytanie, którego Seldon nie chciał postawić. - Chetter - odezwała się dość opryskliwie - dlaczego nam nie powiesz, dokąd jedziemy. Hummin obrócił się bokiem i spojrzał poważnie na Dors i Seldona. - W miejsce - odparł - gdzie może wam być trudno popaść w tarapaty - choć nie jestem pewien, czy takie miejsce istnieje. Dors od razu wpadła w przygnębienie. - Właściwie, Chetter, to moja wina. W Streelingu pozwoliłam, aby Hari pojechał na Górną Stronę beze mnie. W Mycogenie przynajmniej poszłam z nim, ale przypuszczam, że nie powinnam mu w ogóle pozwolić wejść do Sakratorium. - Uparłem się - powiedział ciepło Seldon. - To nie była w ogóle wina Dors. Hummin nie wysilał się, żeby dokonać rozdziału winy. Po prostu powiedział: - Domyślam się, że chciałeś zobaczyć robota. Czy był ku temu jakiś powód? Czy możesz mi powiedzieć? Seldon poczuł, jak się czerwieni. - Myliłem się w tamtym względzie, Hummin. Nie zobaczyłem tego, co się spodziewałem czy miałem nadzieję zobaczyć. Gdybym wiedział, co jest w orlim gnieździe, nigdy nie zawracałbym sobie głowy wkradaniem się tam. Nazwij to zupełnym fiaskiem. - Ale, Seldon, co miałeś nadzieję zobaczyć? Powiedz mi, proszę. Nie spiesz się, jeśli chcesz. To długa podróż i chętnie cię wysłucham. - Chodzi mi o to, Hummin, że miałem przeświadczenie, iż 268

istnieją roboty o ludzkiej postaci, że są długowieczne, że przynajmniej jeden może nadal żyć i że może się on znajdować w orlim gnieździe. Tam był robot, ale metalowy, martwy i stanowiący jedynie symbol. Gdybym tylko wiedział... - Tak. Gdybyśmy tylko wszyscy wiedzieli, nie byłoby potrzeby stawiania pytań lub prowadzenia jakichkolwiek badań naukowych. Skąd wziąłeś informacje o robotach ludzkiej postaci? Ponieważ żaden Mycogeńczyk nie rozmawiałby z tobą na ten temat, przychodzi mi na myśl tylko jedno źródło. Mycogeńska księga - zasilana energią drukowana książka napisana w starożytnym auroriańskim i współczesnym galaktycznym. Mam rację? - Tak. - A skąd zdobyłeś jej egzemplarz? Seldon zrobił pauzę, po czym wymamrotał: - To trochę wstydliwa sprawa. - Mnie nie tak łatwo zawstydzić, Seldon. Seldon opowiedział mu o okolicznościach zdobycia Księgi, a Hummin pozwolił, aby bardzo nieznaczny uśmieszek przebiegł mu po twarzy. - Czy nie przyszło ci do głowy, że to, co się wydarzyło, musiało być farsą? - zapytał. - Żadna Siostra nie zrobiłaby takiej rzeczy - chyba że na polecenie i pod wpływem namowy? Seldon powiedział szorstko zmarszczywszy brwi: - To wcale nie było takie oczywiste. Od czasu do czasu ludzie ulegają deprawacji. Łatwo ci się śmiać. Nie mieliśmy pojęcia o tym, co nas może spotkać w Mycogenie. Gdybyś chciał, mógłbyś nas ostrzec przed niebezpieczeństwem. - Przyznaję. Wycofuję swoją uwagę. W każdym razie, jestem pewien, że już nie masz Księgi. - Nie mam. Władca Słońca Czternasty zabrał mi ją. - Jak dużo z niej przeczytałeś? - Tylko niewielki fragment. Nie miałem czasu. To olbrzymie tomisko i muszę ci powiedzieć, Hummin, że strasznie nudne. - Tak, wiem o tym, bo zdaje mi się, że przeczytałem z niej więcej niż ty. Jest nie tylko nudna, ale zupełnie nierzetelna. To jednostronna, 269

oficjalna mycogeńska wersja historii, która bardziej się koncentruje na zaprezentowaniu własnej wizji przeszłości niż na obiektywnym przedstawieniu wydarzeń. Jest nawet miejscami celowo niejasna po to, aby ludzie z zewnątrz - nigdy w zupełności nie wiedzieli, co czytają. Na przykład, co by cię zainteresowało w tym, co ci się zdawało, że przeczytałeś o robotach? - Już ci powiedziałem. Mówią o robotach o ludzkiej postaci, o robotach, których z wyglądu nie można było odróżnić od ludzi. - Ile miało ich istnieć? - spytał Hummin. - Tego nie podają. Ja przynajmniej nie trafiłem na ustęp, w którym podają liczby. Mogła ich być jedynie garstka, ale jeden z nich jest określany w Księdze mianem „Renegata". Wydaje się, że ma to nieprzyjemne znaczenie, ale nie mogłem zrozumieć jakie. - Nic mi o tym nie mówiłeś - wtrąciła Dors. - Gdybyś to zrobił, powiedziałabym ci, że to nie jest imię własne. To kolejne archaiczne słowo oznaczające w przybliżeniu to, co „zdrajca" oznacza w galaktycznym. Starsze słowo niesie z sobą większą aurę strachu. Zdrajca, nie wiadomo dlaczego, kryje się ze swoją zdradą, ale renegat się z nią obnosi. - Tobie pozostawię subtelności archaicznego języka, Dors powiedział Hummin - ale gdyby Renegat faktycznie istniał i był robotem o ludzkiej postaci, to wtedy, oczywiście, jako zdrajca i wróg nie byłby przechowywany i czczony w orlim gnieździe Starszych. - Nie wiedziałem o znaczeniu słowa „renegat” ale, jak powiedziałem, odniosłem wrażenie, że jest wrogiem. Myślałem, że może został pokonany i jest przechowywany jako przypomnienie mycogeńskiego triumfu. - Czy w Księdze była jakaś wskazówka, że Renegat został pokonany? - Nie, ale może przeoczyłem tę część... - Mało prawdopodobne. Każde mycogeńskie zwycięstwo byłoby uroczyście obwieszczone w Księdze i wzmiankowane przy każdej okazji. - W Księdze podano jeszcze jedną rzecz o Renegacie powiedział Seldon z wahaniem - ale nie mogę mieć absolutnie żadnej 270

pewności, że ją zrozumiałem. - Jak ci powiedziałem... - rzekł Hummin. - Czasami celowo wyrażają się niejasno. - Niemniej sugeruje się tam, że Renegat potrafił jakoś wykorzystywać ludzkie uczucia... wpływać na nie... - Każdy polityk to potrafi - powiedział Hummin ze wzruszeniem ramion. - To się nazywa charyzma - jeżeli działa. Seldon westchnął. - No cóż, chciałem w to wierzyć. Tak to było. Dużo bym dał, żeby znaleźć starożytnego robota o ludzkiej postaci, który by nadal żył i którego mógłbym wypytać. - W jakim celu spytał Hummin. - Żeby się dowiedzieć o szczegółach życia pierwotnego społeczeństwa galaktycznego w czasach, kiedy jeszcze składało się z garstki światów. Z dziejów takiej małej Galaktyki łatwiej można by wydedukować zasady psychohistorii. - Czy jesteś pewien, że mógłbyś ufać temu, co byś usłyszał? spytał Hummin. - Czy chętnie byś polegał na wczesnych wspomnieniach robota po wielu tysiącach lat? Jak wiele wypaczeń by się do nich wkradło? - To prawda - powiedziała nagle Dors. - To by przypominało skomputeryzowane zapisy, o których ci opowiadałam, Hari. W miarę zagłębiania się w przeszłość wspomnienia robola byłyby wyrzucone, zagubione, wymazane, zniekształcone. Można się cofnąć tylko do pewnego momentu, a im dalej się cofasz, tym mniej rzetelne się stają informacje - obojętne co zrobisz. Hummin skinął głową. - Słyszałem, że określa się to jako pewnego rodzaju zasadę nieoznaczonej informacji. - Ale czy nie jest możliwe - zapytał Seldon w zamyśleniu - że niektóre informacje, z jakichś istotnych powodów, zostałyby zachowane? Poszczególne części mycogeńskiej Księgi mogą nawiązywać do wydarzeń sprzed dwudziestu tysięcy lat, a jednak w bardzo dużym stopniu oddawać ich oryginalny charakter. Im cenniejsza i staranniej przechowywana jest dana informacja, tym 271

większa szansa, że nie uległa zniekształceniu. - Kluczowym słowem jest „dana". To, co w Księdze jest szczególnie pieczołowicie opisane, może być ci zupełnie niepotrzebne, a to, co robot mógł zapamiętać, też może nie mieć dla ciebie większego znaczenia. Bez względu na to, w jakim kierunku idą moje poszukiwania, okoliczności za każdym razem uniemożliwiają mi pracę nad psychohistorią. Po co sobie zawracać głowę ciągłym ponawianiem prób? - powiedział Seldon z rozpaczą w głosie. - Teraz to się może wydawać beznadziejne - odezwał się Hummin bez emocji - ale mając niezbędny geniusz, można odkryć drogę do psychohistorii, której nikt z nas w tej chwili nie dostrzega. Daj sobie więcej czasu. Ale teraz zbliżamy się do obszaru odpoczynkowego. Zjedźmy na obiad. Jedli paszteciki jagnięce z chlebem pozbawionym smaku (prawie nie do przełknięcia po jedzeniu w Mycogenie): - Chyba zakładasz, Hummin, że jestem posiadaczem „niezbędnego geniuszu". Wiesz, mogę nim nie być. - To prawda - potwierdził Hummin. - Możesz nim nie być. Nie znam jednak żadnego innego kandydata na to stanowisko, więc muszę się trzymać ciebie. Seldon westchnął: - Cóż, spróbuję, ale nie ma we mnie ani jednej iskierki nadziei. Na początku powiedziałem, że to możliwe ale nie praktyczne, a teraz jestem o tym przeświadczony bardziej niż kiedykolwiek dotąd.

272

13 Ciepłownia AMARYL, YUGO – (...) Matematyk, którego, obok samego Hariego Seldona, można uznać za głównego twórcę psychohistorii. To on(...) Jednak warunki, w których dorastał, są bardziej dramatyczne niż wskazywałyby na to jego osiągnięcia matematyczne. Urodzony w beznadziejnej nędzy niższych warstw Dahla, jednego z sektorów starożytnego Trantora, mógł wieść życie w zupełnym zapomnieniu, gdyby nie to, że Seldon, zupełnie przypadkowo, spotkał go w trakcie(...) Encyklopedia Galaktyczna 61. Imperator całej Galaktyki czuł się znużony - fizycznie znużony. Usta bolały go od uprzejmego uśmiechu, który musiał przywoływać na twarz w określonych odstępach czasu. Kark zesztywniał mu od skłaniania głowy w różne strony z symulowanym okazywaniem zainteresowania. Uszy bolały go od słuchania. W całym ciele czuł rwanie od tego, że musiał wstawać, siadać, obracać się, wyciągać rękę i kiwać głową. Był to tylko ceremoniał państwowy polegający na tym, że trzeba się było spotkać z Burmistrzami, Wicekrólami i Ministrami oraz ich żonami lub mężami z różnych zakątków Trantora i (co gorsza) z różnych zakątków Galaktyki. Było obecnych prawic tysiąc osób, wszyscy w strojach wahających się od uroczystych do zupełnie dziwacznych, a on musiał słuchać paplaniny różnych akcentów, które utrudniały wysiłek, aby mówić galaktycznym imperatora, takim jakim posługiwano się na Uniwersytecie Galaktycznym. A najgorsze było to, że imperator musiał pamiętać, aby podczas swobodnego potoku niekonkretnych słów unikać podejmowania konkretnych zobowiązań. Wszystko zostało bardzo dyskretnie nagrane i Eto Demerzel przeglądał zapis obrazu i dźwięku, aby sprawdzić, czy Cleon, Pierwszy o tym Imieniu, zachowywał się poprawnie. Oczywiście Imperator domyślał się tego po cichu. Demerzel zaś twierdził niezbicie, że jedynie zbiera dane o wszelkich przejawach ujawniania 273

swych myśli przez gości. I być może tak było. Szczęśliwy Demerzel! Imperatorowi nie wolno było opuszczać Pałacu i rozległych terenów przynależących do niego, podczas gdy Demerzel mógł przemierzać Galaktykę, jeśli tylko chciał. Imperator był zawsze na widoku, zawsze dostępny, zawsze zmuszony zajmować się gośćmi, począwszy od ważnych aż do zwykłych intruzów. Demerzel pozostawał anonimowy i nigdy nie pokazywał się w obrębie pałacowych terenów. Pozostawał jedynie strasznym nazwiskiem oraz niewidzialną (tym bardziej przerażającą) wszechobecną postacią. Imperator był Wewnętrznym Człowiekiem, który miał wszelkie splendory i dochody wynikające z władzy. Demerzel zaś był Zewnętrznym Człowiekiem, który nie posiadał nic widocznego, nawet formalnego tytułu, ale jego ręce i umysł docierały wszędzie i nie prosił o żadną nagrodę za swoje niestrudzone wysiłki z wyjątkiem jednej realnej władzy. Dla Imperatora było zabawne - w makabryczny sposób rozważanie tego, że w każdej chwili, bez ostrzeżenia, z wymyśloną wymówką lub nawet bez, mógł kazać aresztować, wygnać, torturować lub stracić Demerzela. Ostatecznie, w tych dokuczliwych stuleciach ciągłego niepokoju, imperator mógł mieć trudności w egzekwowaniu swoich rozkazów na rozmaitych planetach Imperium, nawet w rozmaitych sektorach Trantora - z jego motłochem lokalnych władz ustawodawczych i wykonawczych. Był zmuszony mieć z nimi do czynienia w gąszczu dekretów, protokółów, zobowiązań, traktatów oraz ogólnych legalizmów międzygwiezdnych. Jego władza pozostawała jednak absolutna przynajmniej w Pałacu i na jego terenach. A jednak Cleon wiedział, że jego marzenia o władzy są beznadziejne. Demerzel służył jego ojcu i Cleon nie pamiętał takiej okazji, żeby ojciec nie zwrócił się do niego w jakiejś sprawie. To Demerzel wszystko obmyślał, wszystko robił. A co więcej, to na Demerzela można było zrzucić winę za wszelkie niepowodzenia. Sam imperator pozostawał ponad krytyką i nie miał się czego obawiać oczywiście z wyjątkiem pałacowych przewrotów i zamachu ze strony najbliższych i najdroższych. To właśnie był główny powód, dla 274

którego imperator polegał na Demerzelu. Imperator Cleon poczuł lekki dreszcz niepokoju na samą myśl o próbie obycia się bez Demerzela. Byli w przeszłości imperatorzy, którzy rządzili osobiście, którzy mieli wielu Szefów Sztabu pozbawionych talentu, którzy utrzymywali niekompetentne osoby na tym stanowisku - i jakimś cudem wiodło im się nieźle przez jakiś czas. Ale Cleon tego nie potrafił. Potrzebował Demerzela. Właściwie teraz, kiedy myśl o zamachu przyszła mu do głowy - a w świetle współczesnej historii Imperium ta myśl była nieunikniona - rozumiał, że pozbycie się Demerzela było całkiem niemożliwe. Tego nie można było zrobić. Imperator miał pewność, że choćby nie wiem jak sprytnie wszystko zaaranżował, to Demerzel przewidziałby to i uprzedził jego zamiary organizując przewrót pałacowy. Cleon byłby martwy nim Demerzela można by zakuć w kajdany i usunąć, a na tron wstąpiłby po prostu kolejny imperator, któremu Demerzel by służył - i nad którym by dominował. A może Demerzel znużony tą grą sam by się obwołał imperatorem? Nigdy! Chęć anonimowości była w nim zbyt silna. Gdyby Demerzel ujawnił się dla świata, to jego zdolności, mądrość i szczęście (obojętne co to było) z pewnością by go opuściły. Cleon był o tym mocno przekonany. Tak więc Cleon był bezpieczny dopóki zachowywał się poprawnie. Pozbawiony własnych ambicji, Demerzel będzie mu wiernie służył. A teraz był tu obok niego, ubrany z tak niewymuszoną elegancją, że Cleon stał się niepokojąco świadomy bezużyteczności ozdób swych oficjalnych szat, które tym chętniej zdjął z pomocą dwóch lokajów. Naturalnie Demerzel nie wyłaniał się z ukrycia dopóki imperator nie został sam w negliżu. - Demerzel - odezwał się imperator całej Galaktyki - jestem zmęczony! - Pełnienie funkcji państwowej jest męczące, Wasza Imperialna Mość - powiedział Demerzel mrukliwie. - A więc czy muszę ją pełnić każdego wieczora? - Nie każdego wieczora, ale to konieczne. Ludzi cieszy to, że cię widzą i są przez ciebie zauważeni. To pomaga utrzymać sprawne 275

funkcjonowanie Imperium. - Dawniej Imperium sprawnie funkcjonowało w oparciu o siłę powiedział posępnie Cleon. - Teraz trzeba to robić uśmiechem, machnięciem ręki, wymamrotanym słowem i medalem albo odznaką. - Jeżeli to wszystko przyczynia się do utrzymania pokoju, należy to docenić. A twoje panowanie przebiega pomyślnie. - Wiesz dlaczego - ponieważ mam cię przy boku. Moim jedynym realnym darem jest świadomość twojej ważności. Spojrzał chytrze na Demerzela. - Mój syn musi być moim spadkobiercą. To nie jest utalentowany chłopak. A co powiesz, jeżeli ciebie uczynię swoim spadkobiercą? - Wasza Imperialna Mość, to nie do pomyślenia - odparł lodowato Demerzel. - Nie przywłaszczyłbym sobie tronu. Nie skradłbym go twojemu prawowitemu spadkobiercy. A poza tym, jeżeli wywołałem twoje niezadowolenie, wymierz mi sprawiedliwą karę. Z pewnością nic co uczyniłem lub mógłbym uczynić, nie zasługuje na karę zostania imperatorem. Cleon wybuchnął śmiechem. - Za tę szczerą ocenę wartości imperialnego tronu, Demerzel, porzucam wszelkie myśli o twojej karze. Dość już, porozmawiajmy o czymś. Poszedłbym spać, ale nie jestem jeszcze gotów na ceremoniał związany z kładzeniem mnie do łóżka. Porozmawiajmy. - O czym, Wasza Imperialna Mość? - O czymkolwiek. O tamtym matematyku i jego psychohistorii. Wiesz, myślę o nim od czasu do czasu. Myślałem o nim dziś wieczorem przy obiedzie. Zastanawiałem się co by było gdyby analiza psychohistoryczna przewidziała metodę umożliwiającą imperatorowi sprawowanie urzędu bez niekończących się rytuałów? - Wydaje mi się, Wasza Imperialna Mość, że nawet najzdolniejszy psychohistoryk nie zdołałby tego dokonać. - No cóż, podaj mi najświeższe wieści. Czy nadal ukrywa się pośród tamtych osobliwych, łysych Mycogeńczyków? Obiecałeś, że go stamtąd wyciągniesz. - Tak obiecałem. Wasza Imperialna Mość, podjąłem starania, ale z żalem muszę powiedzieć, że doznałem niepowodzenia. 276

- Niepowodzenia? - Imperator nachmurzył się. - To mi się nie podoba. - Mnie też nie. Wasza Imperialna Mość. Planowałem skłonić matematyka do popełnienia jakiegoś bluźnierczego czynu – w Mycogenie łatwo o takie postępowanie, szczególnie osobie z zewnątrz - które by wymagało srogiej kary. Matematyk byłby wtedy zmuszony zwrócić się do imperatora i w rezultacie dostalibyśmy go swoje ręce. Planowałem to kosztem nic nie znaczących ustępstw z naszej strony - ważnych dla Mycogena, zupełnie nieważnych dla nas - i zamierzałem nie odgrywać żadnej bezpośredniej roli w tym planie. Miał być przeprowadzony subtelnie. - Tak przypuszczam - powiedział Cleon - ale się nie powiódł. Czy burmistrz Mycogena... - Nazywa się Wielki Starszy, Wasza Imperialna Mość. - Nie zawracaj mi głowy tytułami. Czy ten Wielki Starszy odmówił? - Wręcz przeciwnie, Wasza Imperialna Mość, zgodził się i ten matematyk Seldon, zgrabnie wpadł w pułapkę. - No więc co się stało? - Wyszedł z tego bez szwanku. - Dlaczego? - spytał Cleon z oburzeniem. - Tego nie jestem pewien. Wasza Imperialna Mość, ale podejrzewam, że zostaliśmy przelicytowani. - Przez kogo? Burmistrza Wye? - Możliwe, Wasza Imperialna Mość, ale wątpię. Wye jest pod stałym nadzorem. Gdyby zdobyli matematyka już bym o tym wiedział. Imperator nie tylko spochmurniał, ale był wyraźnie wściekły. - Demerzel, to fatalna sytuacja. Jestem bardzo niezadowolony. Takie niepowodzenie skłania mnie do podejrzeń, że być może nie jesteś już tym samym człowiekiem, którym kiedyś byłeś. Jakie kroki podejmiemy przeciwko Mycogenowi za to wyraźne nieposłuszeństwo wobec życzeń imperatora? Widząc oznaki rozpętanej burzy Demerzel skłonił się nisko, ale odpowiedział stanowczym tonem: - Błędem byłoby teraz występować przeciwko Mycogenowi, 277

Wasza Imperialna Mość. Rozłam, który by nastąpił, dałby burmistrzowi Wye broń do ręki. - Ale musimy coś zrobić. - Może nie, Panie. Nie jest tak źle, jak się może wydawać. - Jak może nie być tak źle, jak się wydaje? - Przypomnij sobie. Wasza Imperialna Mość, że matematyk był przekonany, iż psychohistoria jest niepraktyczna. - Oczywiście, że sobie przypominam, ale to chyba nie ma znaczenia dla naszych celów? - Być może nie. Jednak gdyby mogła stać się praktyczna, służyłaby naszym celom w nieskończenie wielkim stopniu. A z tego, co zdołałem się dowiedzieć, matematyk próbuje teraz uczynić psychohistorię praktyczną. Jak rozumiem, jego bluźniercza próba w Mycogenie była częścią planu rozwiązania problemu psychohistorii. W takim przypadku, Wasza Imperialna Mość, może nam się opłacić pozostawienie go na wolności. Odniesiemy większą korzyść z pochwycenia go, kiedy będzie bliższy celu lub go osiągnie. - Jeśli Wye pierwszy go nie dopadnie. - Dopilnuję, żeby to się nic stało. - Oby nie tak, jak dopiero co ci się udało wyciągnąć matematyka z Mycogena. - Następnym razem nie popełnię błędu, Wasza Imperialna Mość - odparł chłodno Demerzel. - Lepiej żebyś nie popełnił, Demerzel - powiedział imperator. Nie będę tolerował kolejnego błędu w tej sprawie. - Po czym dodał z rozdrażnieniem: - Chyba w końcu nie będę spał tej nocy. 62. Jirad Tisalver z Sektora Dahl był niskiego wzrostu. Czubek jego głowy sięgał Seldonowi zaledwie do nosa, ale wydawało się, że nie przejmuje się tym zbytnio. Miał ładne, regularne rysy twarzy, lubił się często uśmiechać i paradował z gęstym, czarnym wąsem oraz kędzierzawymi, czarnymi włosami. Wraz z żoną i dorastającą córką mieszkał w mieszkaniu składającym się z siedmiu małych pokoi utrzymywanych z drobiazgową czystością, ale prawie zupełnie nieumeblowanych. 278

- Przepraszam, panie Seldon i pani Venabili - powiedział Tisalver - że nie mogę wam zapewnić luksusu, do którego na pewno jesteście przyzwyczajeni, ale Dahl to ubogi sektor a ja nie należę do bogatszych wśród naszego społeczeństwa. - Tym większy powód - odparł Seldon - że musimy przeprosić za obarczanie was naszą obecnością. - To żaden kłopot, panie Seldon. Pan Hummin zgodził się sowicie nam zapłacić za to, że skorzystacie z naszej skromnej kwatery, a kredyty byłyby mile widziane nawet gdybyście nie byli, - a jesteście mile widziani. Seldon przypomniał sobie słowa Hummina po przybyciu do Dahla. - Seldon - powiedział - to trzecie miejsce, które załatwiłem jako azyl. Pierwsze dwa były, jak powszechnie wiadomo, poza zasięgiem Imperium, co z powodzeniem mogłoby stanowić powód zwrócenia ich uwagi; w końcu wybór takich miejsc dla was był logiczny. Tutaj jest inaczej. Ubogo, nienadzwyczajnie i prawdę mówiąc, niebezpiecznie pod pewnymi względami. To nie jest dla ciebie naturalne schronienie, więc Imperator i jego Szef Sztabu mogą nie pomyśleć o tym, żeby się nim zainteresować. Zatem czy mógłbyś tym razem unikać kłopotów? - Postaram się, Hummin - obiecał Seldon nieco urażony. Pamiętaj proszę, że to nie ja szukam kłopotów. Próbuję się nauczyć czegoś, czego przyswojenie może mi z powodzeniem zająć trzydziestokrotny okres życia, jeżeli mam mieć znikomą szansę na poukładanie psychohistorii. - Rozumiem - powiedział Hummin. - Twoje wysiłki skoncentrowane na nauce zaprowadziły cię na Górną Stronę w Streelingu, do orlego gniazda Starszych w Mycogenie i nie wiadomo jeszcze dokąd w Dahlu. Jeśli chodzi o ciebie, doktor Venabili, wiem, że próbujesz się opiekować Seldonem, ale musisz się bardziej starać. Zapamiętaj dobrze, że on jest najważniejszą osobą na Trantorze - lub nawet w Galaktyce, jeśli już o tym mówimy, i że za wszelką cenę musi mieć zapewnione bezpieczeństwo. - Nadal będę robiła wszystko co w mojej mocy - powiedziała sztywno Dors. 279

- A jeśli chodzi o waszych gospodarzy, mają swoje dziwactwa, ale to dobrzy ludzie, z którymi już wcześniej miałem do czynienia. Postarajcie się żeby ich też nie wpędzić w tarapaty. Wydawało się jednak, że Tisalver nie spodziewa się żadnych kłopotów ze strony swoich nowych lokatorów, a wyrażone przez niego zadowolenie z towarzystwa, które teraz miał - oprócz kredytów, które otrzyma za wynajęcie lokum - wydawało się całkiem szczere. Tisalver nigdy nie przebywał poza Dahlem i jego apetyt na opowieści o odległych miejscach był ogromny. Jego żona też słuchała, skłaniając się i uśmiechając, a ich córka, z palcem w buzi, spozierała jednym okiem zza drzwi. Gospodarze oczekiwali pogawędek Seldona i Dors o zewnętrznym świecie zazwyczaj po obiedzie, kiedy zbierała się cała rodzina. Jedzenie było dość obfite, ale mdłe i często twarde. Po tak szybkim przeskoku z pikantnych potraw mycogeńskich, wydawało się prawie niejadalne. „Stół" był długą półką przy ścianie i posiłki odbywały się na stojąco. Dzięki grzecznemu wypytywaniu Seldon dowiedział się, że u Dalitów była to normalna sytuacja i nie wynikała z niezwykłej biedy. Oczywiście, wyjaśniła pani Tisalver, były w Dahlu osoby na wysokich stanowiskach rządowych, które miały skłonność do najróżniejszych przeżytych zwyczajów takich jak krzesła - nazywała je „półkami na ciało" - ale solidna klasa średnia miała je w pogardzie. Jednak chociaż Tisalverowie nie aprobowali zbędnego luksusu, uwielbiali o nim słuchać, cmokając z podziwu, kiedy im opowiadano o materacach stojących w powietrzu na nogach, o ozdobnych komodach i szafach oraz o pełnych przepychu zastawach stołowych. Podczas gdy słuchali również opisu mycogeńskich zwyczajów, Jirad Tisalver głaskał z przyjemnością własne włosy i dał wyraźnie do zrozumienia, że dla niego depilacja byłaby równoznaczna z katastrofą. Pani Tisalver była wściekła przy wszelkich wzmiankach o kobiecym poddaństwie i kategorycznie nie chciała uwierzyć, że Siostry spokojnie to akceptowały. Najbardziej jednak zainteresowała ich zdawkowa wzmianka Seldona o terenach imperialnych. Kiedy 280

podczas wypytywania okazało się, że Seldon faktycznie widział imperatora i rozmawiał z nim, całą rodzinę ogarnął lęk. Minęło trochę czasu, nim odważyli się dalej zadawać pytania i Seldon stwierdził, że nie potrafi zaspokoić ich ciekawości. W końcu niewiele się naoglądał terenów imperialnych, a jeszcze mniej wnętrza Pałacu. To rozczarowało Tisalverów i niestrudzenie próbowali wyciągnąć więcej informacji. Kiedy usłyszeli o imperialnej przygodzie Seldona trudno im było przyjąć zapewnienie Dors, że ona z kolei nigdy nie była na terenach imperialnych. Najbardziej nie chcieli uwierzyć Seldonowi, że imperator rozmawiał i zachowywał się jak zwyczajny człowiek. Tisalverom to wydawało się zupełnie niemożliwe. Po trzech takich wieczorach Seldon poczuł się zmęczony. Na początku z radością powitał okazję ku temu, żeby przez pewien czas nic nie robić (przynajmniej za dnia), poza przeglądaniem kilku historycznych książkofilmów polecanych przez Dors. Tisalverowie z chęcią przekazywali gościom swoją przeglądarkę do książek w ciągu dnia, choć dziewczynka sprawiała wrażenie nieszczęśliwej gdy odsyłano ją do sąsiadów, żeby do odrabiania zadań domowych korzystała z ich przeglądarki. - Nic z tego nie będzie - powiedział niespokojnie Seldon w bezpiecznym zaciszu swojego pokoju po włączeniu jakiejś muzyki, żeby zniechęcić ewentualnych podsłuchiwaczy. - Rozumiem twoje zafascynowanie historią, ale to wszystko jest masą niekończących się szczegółów. To jakiś monstrualny, galaktyczny stos danych, w których nie dostrzegam podstawowego uporządkowania. - Sądzę - odezwała się Dors - że kiedyś musiał być taki czas, kiedy ludzie nie dostrzegali porządku w gwiazdach na niebie, ale w końcu odkryli strukturę galaktyczną. - Jestem pewien, że zabrało im to nie tygodnie, ale pokolenia. Musiał być taki czas, kiedy fizyka stanowiła masę niepowiązanych obserwacji, zanim nie odkryto głównych praw natury, a to trwało pokolenia. A co z Tisalverami? - Jak to co? Uważam, że są bardzo mili. - Są ciekawscy. 281

- Oczywiście, że tak. A ty byś nie był na ich miejscu? - Ale czy to tylko ciekawość? Wydaje się, że są szalenie zainteresowani moim spotkaniem z imperatorem. Dors sprawiała wrażenie zniecierpliwionej. - Ależ zrozum... to zupełnie naturalne. A ty byś nie był, gdyby sytuację odwrócono? - To mnie niepokoi. - Hummin nas tu przywiózł. - Tak, ale on nie jest doskonały. Sprowadził mnie na Uniwersytet i zostałem zwabiony na Górną Stronę. Zawiózł nas do Władcy Słońca Czternastego, który nas złapał w pułapkę. Wiesz, że tak było. Kto raz się na gorącym sparzy, ten na zimne dmucha. Jestem zmęczony wypytywankami. - No to odwróć role, Hari. Nie interesuje cię Dahl? - Oczywiście. A co ty w ogóle o nim wiesz? - Nic. To tylko jeden z ponad ośmiuset sektorów, a ja jestem na Trantorze niewiele ponad dwa lata. - No właśnie. Jest dwadzieścia pięć milionów innych światów, a ja zajmuję się tym problemem dopiero trochę ponad dwa miesiące. Posłuchaj: chcę wrócić na Helikon i podjąć studia nad matematyką turbulencji, która była tematem mojej pracy doktorskiej i chcę zapomnieć, iż kiedykolwiek dostrzegłem - lub myślałem, że dostrzegam - iż turbulencja daje wgląd w społeczeństwo ludzkie. Ale tego samego wieczora powiedział do Tisalvera: - Panie Tisalver, dotąd wcale mi pan nie powiedział, co pan robi, jaki jest charakter pańskiej pracy. - Ja? - Tisalver położył palce na klatce piersiowej, którą zakrywała tylko prosta biała koszulka, co wydawało się normą stroju męskiego w Dahlu. - Nic wielkiego. Pracuję w lokalnej stacji holowizyjnej w dziale programowania. To bardzo nudne zajęcie, ale zapewnia utrzymanie. - I to porządna praca - dodała pani Tisalver. - Mam na myśli to, że nie musi pracować w ciepłowni. - Ciepłowni? - spytała Dors, unosząc jasne brwi z miną zafascynowania. 282

- No cóż - odparł Tisalver - z tego właśnie Dahl jest najbardziej znany. To nic wielkiego, ale czterdzieści miliardów ludzi na Trantorze potrzebuje energii i my jej dużo dostarczamy. Nie jesteśmy niedoceniani, ale chciałbym zobaczyć, jak niektóre fantastyczne sektory się bez niej obywają. Seldon wyglądał na skonfundowanego. - Czy Trantor nie czerpie energii z elektrowni słonecznych na orbicie? - Częściowo tak - odparł Tisalver. - Częściowo z elektrowni termonuklearnych na wyspach, po części z silników mikrosyntezy termojądrowej, a częściowo ze stacji na wiatr, ale połowa - uniósł palec dla podkreślenia, a minę miał niezwykle poważną - połowa energii pochodzi z ciepłowni. Ciepłownie znajdują się w wielu miejscach, ale żadne - żadne - nie są tak zasobne jak te w Dahlu. Czy mówicie poważnie, że nic nie wiecie o ciepłowniach? Tak się na mnie gapicie. - Wie pan, jesteśmy obcoświatowcami - odparła szybko Dors. O mały włos nie powiedziała "współplemieńcami", ale powstrzymała się w ostatniej chwili. - Zwłaszcza doktor Seldon. Przebywa na Trantorze zaledwie od kilku miesięcy. - Naprawdę? - zdziwiła się pani Tisalver. Była odrobinę niższa od męża, pulchna ale nie tłusta, ciemne włosy miała mocno ściągnięte do tyłu w kok i miała dość piękne ciemne oczy. Podobnie jak jej mąż, wyglądała na osobę po trzydziestce. Po pobycie w Mycogenie, choć niedługim, ale za to intensywnie przeżytym, swobodne włączanie się kobiety do rozmowy wydawało się Dors dziwne. Pomyślała, że szybko przyjmują się mody i obyczaje i zanotowała w pamięci, żeby o tym wspomnieć Seldonowi - to był jeszcze jeden punkt do jego psychohistorii. - O tak - potwierdziła Dors. - Doktor Seldon pochodzi z Helikona. Pani Tisalver okazała uprzejmie swoją niewiedzę. - A gdzież to może być? - To jest... - zaczęła Dors, po czym zwróciła się do Seldona: Gdzie to jest, Hari? Seldon wyglądał na zmieszanego. 283

- Prawdę mówiąc, chyba nie potrafiłbym z łatwością wskazać na modelu galaktycznym bez sprawdzenia współrzędnych. Mogę jedynie powiedzieć, że to po drugiej stronie centralnej czarnej dziury od Trantora i dotarcie tam hiperstatkiem jest raczej uciążliwe. - Nie sądzę, abyśmy Jirad i ja znaleźli się kiedyś w hiperstatku. - Pewnego dnia, Casilio - powiedział wesoło Tisalver. - Kto wie? Ale proszę nam opowiedzieć o Helikonie, panie Seldon. Seldon pokręcił głową. - Dla mnie to byłoby nudne, taki sam świat jak każdy inny. Tylko Trantor różni się od całej reszty. Na Helikonie - i prawdopodobnie wszędzie z wyjątkiem Trantora - nie ma ciepłowni, dlatego proszę mi o nich opowiedzieć. „Tylko Trantor różni się od całej reszty." Seldon uczepił się tego zdania w myślach i z jakiegoś powodu nagle do niego powróciło opowiadanie Dors o ręce na udzie, ale Tisalver mówił i te myśli ulotniły się równie szybko, jak przedtem pojawiły. - Jeżeli naprawdę chce się pan o nich dowiedzieć - powiedział Tisalver - mogę panu pokazać. - Zwrócił się do żony: - Casilio, czy masz coś przeciwko, żebym jutro wieczorem zabrał pana Seldona do ciepłowni? - I mnie - dodała szybko Dors. - I panią Venabili? Pani Tisalver zmarszczyła brwi i odrzekła ostro: - Nie uważam, aby to był dobry pomysł. To może być nudne dla naszych gości. - Nie sądzę, pani Tisalver - powiedział przymilnie Seldon. - Bardzo chcielibyśmy zobaczyć ciepłownię. Bylibyśmy zachwyceni, gdyby pani się do nas przyłączyła... i państwa córeczka, jeżeli zechce pójść. - Do ciepłowni? - spytała pani Tisalver, sztywniejąc. - To absolutnie nie jest miejsce dla przyzwoitej kobiety. Seldon poczuł się zażenowany swoją gafą. - Nie miałem złych intencji, pani Tisalver. - Nic się nie stało - powiedział Tisalver. - Casilia uważa, że to poniżej naszej godności i ma rację, ale skoro tam nie pracuję, to 284

zwykłe odwiedziny w ciepłowni i pokazanie jej gościom nie będą żadną męką. Ale to niewygodna wycieczka i nigdy bym nie zdołał nakłonić Casilii do założenia odpowiedniego stroju. Podnieśli się z pozycji kucznej. Dahlickie „krzesła" były to zwykłe, uformowane plastikowe siedzenia na kółeczkach i wywoływały straszny skurcz w kolanach Seldona oraz huśtały się przy najlżejszym ruchu jego ciała. Tisalverowie jednak opanowali sztukę pewnego siedzenia i wstawali bez kłopotu i pomocy rąk, jak musiał to robić Seldon. Dors również wstała bez problemu i jeszcze raz zadziwiła Seldona swoim naturalnym wdziękiem. Zanim rozeszli się do oddzielnych pokoi na noc, Seldon zapytał Dors: - Czy na pewno nic nie wiesz o ciepłowniach? Ze słów pani Tisalver wynika, że są nieprzyjemne. - Nie mogą być aż takie nieprzyjemne, bo Tisalver nie zaproponowałby, że nas zabierze na obchód. Cieszmy się, że czeka nas niespodzianka. 63. - Będziecie potrzebowali odpowiedniego ubrania - powiedział Tisalver. Pani Tisalver wyraźnie pociągnęła nosem. Z bliżej niesprecyzowaną obawą, przypominając sobie tuniki, Seldon zapytał ostrożnie: - Co ma pan na myśli przez odpowiednie ubranie? - Coś takiego lekkiego jak ja mam na sobie. Koszulka z bardzo krótkim rękawkiem, luźne spodnie, luźna bielizna, skarpetki, sandały. Mam to wszystko dla pana. - To dobrze. Zapowiada się nie najgorzej. - Dla pani Venabili mam to samo. Mam nadzieję, że będzie pasować. Własna odzież, w którą Tisalver zaopatrzył ich oboje pasowała doskonale, choć była trochę obcisła. Gdy byli gotowi, pożegnali się z panią Tisalver, która ze zrezygnowaną choć nadal pełną dezaprobaty miną obserwowała ich stojąc w drzwiach, kiedy wyruszali w drogę. Był wczesny, ciepły wieczór i na niebie roztaczał się powabny 285

blask zmierzchu, jeszcze chwila i wkrótce zaczną mrugać światła Dahla. Właściwie nie było widać żadnych pojazdów - wszyscy spacerowali pieszo. W oddali rozlegał się zawsze obecny szum ekspresu i z łatwością można było dostrzec migotanie jego świateł. Wydawało się, że Dahlici nie zdążali do żadnego konkretnego miejsca przeznaczenia. Wyglądało raczej na to, że ludzie przechadzali się i spacerowali dla przyjemności. Jeśli Dahl był zubożałym sektorem, jak sugerował Tisalver, to niedrogą rozrywkę wysoko ceniono, a cóż mogło być równie przyjemnego, i taniego, jak wieczorny spacer? Seldon poczuł, jak sam bezwiednie zwalnia chód do spaceru bez konkretnego celu i odczuł serdeczną życzliwość wokół. Ludzie pozdrawiali się przy mijaniu i wymieniali po kilka słów. Czarne wąsy o różnym kształcie i gęstości błyskały wszędzie i wydawały się rekwizytem dahlickich mężczyzn, tak wszechobecnym jak łyse głowy mycogeńskich Braci. Był to wieczorny rytuał, sposób na upewnienie się, że kolejny dzień bezpiecznie minął i że przyjaciele czuli się dobrze i byli szczęśliwi. Wkrótce stało się widoczne, że Dors przyciągała wszystkie oczy. W blasku zmierzchu czerwony odcień jej włosów pogłębił swoją barwę, ale wyróżniał się na tle morza czarnowłosych głów (z wyjątkiem sporadycznych siwizn) jak złota moneta przebłyskująca spod zwału węgla. - To bardzo przyjemne - powiedział Seldon. - Tak - potwierdził Tisalver. - Normalnie spacerowałbym z żoną, a ona byłaby w swoim żywiole. W promieniu kilometra nie ma takiej osoby, której moja żona nie zna z nazwiska, pracy i wzajemnych stosunków. Ja tego nie potrafię. W tej chwili, połowy ludzi, którzy mnie pozdrawiają... nie potrafiłbym wam podać ich nazwisk. Ale nie wolno nam wlec się zbyt powoli. Musimy dotrzeć do windy. Na dolnych poziomach świat jest zapracowany. Kiedy zjeżdżali windą Dors odezwała się: - Przypuszczam, panie Tisalver, że ciepłownie to miejsca, gdzie wewnętrzne ciepło Trantora jest wykorzystywane do wytwarzania pary napędzającej turbiny i wytwarzania elektryczności. 286

- Ależ nie. Elektryczność jest wytwarzana bezpośrednio przez wysoko wydajne, wielkoskalowe stosy termoelektryczne. Proszę nie pytać mnie o szczegóły, jestem tylko programistą holowizyjnym. Właściwie, na dole proszę nikogo nie pytać o szczegóły. Cały ten kram to jedna wielka czarna skrzynka: działa, ale nikt nie wie na jakiej zasadzie. - A w przypadku awarii? - Zazwyczaj nie ma awarii, ale jeśli się zdarzy, jakiś specjalista skądś przyjeżdża. Ktoś, kto się zna na komputerach, bo wszystko jest, oczywiście, wysoce skomputeryzowane. Kiedy winda zatrzymała się i wysiedli, podmuch ciepła buchnął im w twarz. - Gorąco tu - powiedział zupełnie niepotrzebnie Seldon. - Tak - potwierdził Tisalver. - To właśnie czyni Dahla tak cennym źródłem energii. Warstwa magmy jest tutaj bliżej powierzchni niż gdziekolwiek indziej na świecie. Tak więc trzeba pracować w gorączce. - A co z klimatyzacją? - spytała Dors. - Jest, ale to kwestia kosztów. Wietrzymy, nawilżamy i ochładzamy to miejsce, ale jeśli posuniemy się w tym za daleko, to będziemy zużywać zbyt wiele energii i cały proces stanie się zbyt kosztowny. Tisalver zatrzymał się przy jakichś drzwiach i nacisnął sygnalizator. Kiedy się otworzyły, wionął z nich podmuch chłodniejszego powietrza i Tisalver wymamrotał: - Tu chyba znajdziemy kogoś do pomocy, kto nas oprowadzi i powstrzyma uwagi, których w przeciwnym razie pani Venabili padnie ofiarą... przynajmniej ze strony mężczyzn. - Uwagi nie wprawią mnie w zakłopotanie - powiedziała Dors. - Ale mnie wprawią - odparł Tisalver. Z biura wyszedł młody mężczyzna i przedstawił się jako Hano Lindor. W dużym stopniu przypominał Tisalvera, ale Seldon zdecydował, że dopóki się nie przyzwyczai do nieomal powszechnego niskiego wzrostu, śniadości, czarnych włosów i bujnych wąsów, dopóty nie będzie w stanie z łatwością dostrzegać indywidualnych 287

różnic. - Z radością oprowadzę was po tym, co tu jest do zwiedzenia powiedział Lindor. - Wiecie, to zupełnie coś innego, niż wasze efektowne atrakcje. - Zwracał się do nich wszystkich, ale oczy miał utkwione w Dors. - Proponuję, żebyśmy zdjęli koszule, bo nie będzie tam wygodnie. - Tu jest przyjemnie i chłodno - zauważył Seldon. - Naturalnie, ale to dlatego, że jesteśmy w pomieszczeniu kierowników. Wysokie stanowisko ma swoje przywileje. Poza biurem nie możemy jednak utrzymywać klimatyzacji na takim poziomie. Dlatego zresztą oni zarabiają lepiej ode mnie. Właściwie to najlepiej płatna praca w Dahlu, co jest jedynym powodem, dla którego udaje nam się zwerbować do niej ludzi. Mimo to, wciąż coraz trudniej jest zdobyć pracowników do ciepłowni. - Odetchnął głęboko. - OK, wchodzimy w zupę. Zdjął własną koszulę i wetknął ją za pas. Tisalver zrobił to samo i Seldon poszedł w ich ślady. Lindor zerknął na Dors: - To tak dla własnej wygody, proszę pani, ale to nieobowiązkowe, - powiedział do niej. - Nie ma sprawy - Dors także zdjęła koszulę. Jej biustonosz był biały, bez podszewki i ukazywał znaczną przerwę między piersiami. - Proszę pani - zaoponował Lindor. - To nie... - Zastanowił się przez chwilę, po czym wzruszył ramionami i dokończył: - W porządku. Poradzimy sobie. Na początku Seldon dostrzegł jedynie komputery i urządzenia mechaniczne, olbrzymie rury, migoczące światła i błyskające ekrany. Ogólne światło było stosunkowo przyćmione, choć poszczególne części maszyn dobrze oświetlone. Seldon podniósł wzrok i jego oczy napotkały prawie zupełną ciemność. - Dlaczego nie ma lepszego oświetlenia? - zapytał. - Jest wystarczające... tam gdzie powinno być - odparł Lindor. Głos miał dobrze modulowany i mówił szybko, ale trochę szorstko. Ogólne oświetlenie utrzymywane jest na słabym poziomie z przyczyn psychologicznych. Zbyt duża jasność kojarzy się w umyśle z gorącem. 288

Wpływają skargi, kiedy zwiększamy natężenie świateł, nawet wtedy, gdy obniżamy temperaturę. - To miejsce wydaje się dobrze skomputeryzowane - powiedziała Dors. - Myślę, że operacje można by w całości przekazać komputerom. Takie środowisko jest stworzone dla sztucznej inteligencji. - Całkowita racja - potwierdził Lindor. - Ale nie możemy ryzykować przy jakichkolwiek awariach. Potrzebujemy ludzi na miejscu na wypadek, gdyby coś się zepsuło. Wadliwie działający komputer może stworzyć problemy w miejscach oddalonych aż do dwóch tysięcy kilometrów. - Tak samo błąd człowieka. Nieprawdaż? - wtrącił Seldon. - O tak, ale gdy przy pracy są zarówno ludzie, jak i komputery, błąd komputera może być szybciej odszukany i skorygowany przez ludzi i odwrotnie, błąd ludzki może być szybciej skorygowany przez komputery. Oznacza to, że nic poważnego nie może się zdarzyć, chyba że błąd człowieka i błąd komputera wystąpią równocześnie. A to się bardzo rzadko zdarza. - Bardzo rzadko, ale jednak, co? - spytał Seldon. - Prawie nigdy, ale nie nigdy. Komputery nie są już takie jak dawniej i ludzie też nie. - Tak to się zawsze wydaje - powiedział Seldon z lekkim uśmiechem. - Ależ nie. Nie mówię o wspomnieniach, ani o starych dobrych czasach. Mam na myśli statystykę. W tym momencie Seldon przypomniał sobie teorię Hummina o degeneracji czasów. - Rozumie pan, o co mi chodzi? - spytał Lindor, zniżając głos. Tam jest grupa ludzi - wyglądają na pracowników poziomu C-3 którzy piją. Żaden z nich nie jest na swoim stanowisku. - Co piją? - spytała Dors. - Specjalne płyny do uzupełniania utraty elektrolitów. Sok owocowy. - Chyba nie można mieć im tego za złe - powiedziała Dors z oburzeniem. - W tej suchej gorączce trzeba pić. 289

- Czy wie pani o ile wprawny pracownik C-3 może przedłużyć czas przeznaczony na picie? I nic nie można na to poradzić. Jeżeli damy im pięciominutowe przerwy na picie i ustawimy ich naprzemiennie, tak aby nie zbierali się w grupę, doprowadzimy do zwyczajnego buntu. Zbliżali się teraz do grupy mężczyzn i kobiet (Dahl wydawał się społeczeństwem mniej więcej równych praw) z których wszyscy nie mieli na sobie koszulek. Kobiety nosiły coś, co można by nazwać biustonoszami, ale o ściśle funkcjonalnym przeznaczeniu. Służyły do unoszenia piersi w celu polepszenia wentylacji i ograniczenia wydzielania potu, ale nie zakrywały niczego. Dors powiedziała do Seldona na stronie. - To ma sens, Hari. Ze mnie cieknie pot w tamtym miejscu. - No to zdejmij biustonosz - zaproponował Seldon. - Nie kiwnę palcem, żeby cię powstrzymać. - Nie wiem czemu - powiedziała Dors - ale też tak myślałam. Pozostawiła biustonosz na swoim miejscu. Zbliżali się do skupiska ludzi - około dwunastu osób. - Przeżyję, jeżeli któryś z nich będzie robił nieprzyzwoite uwagi powiedziała Dors. - Dziękuję - odrzekł Lindor. - Nie mogę obiecać, że nie będą tego robić. Ale będę musiał was przedstawić, i jeżeli przyjdzie im do głowy, że oboje jesteście inspektorami i to w moim towarzystwie, zrobią się niezdyscyplinowani. Inspektorzy są obowiązani węszyć na własną rękę i bez nadzoru kogokolwiek z kierownictwa. Uniósł ramiona. - Pracownicy, chcę wam przedstawić gości z zewnątrz - dwoje obcoświatowców, uczonych. Pochodzą ze światów, które odczuwają brak energii i przyjechali tu, żeby zobaczyć, jak my sobie z tym radzimy w Dahlu. Sądzą, że mogą się czegoś nauczyć. - Nauczą się, jak się pocić! - krzyknął jeden z pracowników ciepłowni i rozległ się ochrypły śmiech. - Ona już ma spocone piersi - zakrzyknęła jakaś kobieta - kiedy je tak zakrywa. - Rozebrałabym się - odkrzyknęła Dors - ale moje nie są żadną 290

konkurencją dla twoich. Śmiech zrobił się pogodny. Jakiś młody mężczyzna wyszedł naprzód, przypatrując się Seldonowi skupionymi, głęboko osadzonymi oczami, w twarzy, która miała wyraz niewesołej maski. - Znam pana - powiedział. - Pan jest matematykiem. Zbliżył się, wciąż przyglądając się Seldonowi z gorliwą powagą. Dors automatycznie stanęła przed Seldonem, a Lindor przed nią, krzycząc: - Cofnij się, robotniku. Zachowuj się. - Chwileczkę! - przerwał Seldon. - Niech mu pan pozwoli porozmawiać ze mną. Czemu wszyscy się przede mną tłoczą? - Jeśli któryś z nich się zbliży, przekona się pan, że nie pachną jak kwiaty z cieplarni - odrzekł cicho Lindor. - Wytrzymam - powiedział obcesowo Seldon. - Czego pan chce, młody człowieku? - Nazywam się Amaryl. Yugo Amaryl. Widziałem pana w holowizji. - Możliwe, ale co z tego? - Nie pamiętam pańskiego nazwiska. - Nie musi pan. - Mówił pan o czymś, co się nazywa psychohistoria. - Nie ma pan pojęcia, jak tego żałuję. - Co? - Nic. O co panu chodzi? - Chcę z panem porozmawiać. Tylko przez chwilę. Teraz. Seldon spojrzał na Lindora, który stanowczo pokręcił głową. - Nie teraz kiedy pracuje na zmianie. - Kiedy pan zaczyna zmianę, panie Amaryl? - spytał Seldon. - O szesnastej. - Czy może się pan ze mną spotkać jutro o czternastej? - Jasne. Gdzie? Seldon zwrócił się do Tisalvera. - Czy pozwoliłby pan mi się z nim spotkać w swoim domu? Tisalver wyglądał na bardzo nieszczęśliwego. 291

- To nie jest konieczne. To zwykły pracownik ciepłowni. - Rozpoznał moją twarz - powiedział Seldon. - Wie coś o mnie. Nie może być zwykłym kimś tam. Spotkam się z nim w moim pokoju. - A potem, ponieważ twarz Tisalvera nie zmieniła wyrazu, dodał: - W moim pokoju, za który jest płacony czynsz. A pan będzie wtedy w pracy, poza domem. - Nie chodzi o mnie, panie Seldon - wyjaśniał cicho Tisalver. Chodzi o moją żonę, Casilię. Ona się na to nie zgodzi. - Porozmawiam z nią - Seldon pozostawał nieugięty. - Będzie musiała. 64. Casilia Tisalver szeroko otworzyła oczy ze zdziwienia. - Pracownik ciepłowni? Nie w moim mieszkaniu. - Czemu nie? A zresztą przyjdzie do mojego pokoju - powiedział Seldon. - O czternastej. - Nie pozwolę - zaperzyła się pani Tisalver. - Oto rezultat chodzenia do ciepłowni. Jirad głupio postąpił. - Wcale nie, pani Tisalver. Poszliśmy na moją prośbę i byłem oczarowany. Muszę się spotkać z tym młodym człowiekiem, bo to niezbędne dla mojej pracy naukowej. - Przykro mi, jeżeli tak jest, ale nie pozwolę. Dors Venabili uniosła rękę. - Hari, pozwól, że ja się tym zajmę. Pani Tisalver, jeżeli doktor Seldon musi się z kimś spotkać w swoim pokoju, dodatkowa osoba oznacza naturalnie dodatkową zapłatę. My to rozumiemy. A więc za dzisiejszy dzień opłata za pokój doktora Seldona zostanie podwojona. Pani Tisalver przemyślała to. - Cóż, to przyzwoicie z waszej strony, ale to tylko kredyty. Trzeba mieć na uwadze sąsiadów. Spocony, cuchnący pracownik ciepłowni... - Wątpię, czy o czternastej będzie spocony i cuchnący, pani Tisalver, ale proszę mi pozwolić mówić dalej. Doktor Seldon musi się z nim zobaczyć, więc jeżeli nie może tego zrobić tutaj, będzie musiał się z nim spotkać gdzie indziej, ale my nie możemy biegać po różnych miejscach. To by było zbyt kłopotliwe. Dlatego będziemy zmuszeni 292

wynająć pokój gdzie indziej, a nie będzie to proste i nie chcemy tego robić, ale nie mamy wyjścia. Wobec tego zapłacimy czynsz za dzisiaj i wyprowadzimy się i oczywiście, będziemy musieli wyjaśnić panu Humminowi, dlaczego zdecydowaliśmy się zmienić układ, który dla nas z taką życzliwością załatwił. - Chwileczkę. - Widać było, że pani Tisalver kalkuluje w myślach. - Nie chcielibyśmy robić na przekór panu Humminowi... lub wam. Jak długo to indywiduum musiałoby tu przebywać? - Przychodzi o czternastej, a musi być w pracy o szesnastej, więc będzie tu krócej niż dwie godziny, być może znacznie mniej. Wyjdziemy mu na spotkanie na zewnątrz i przyprowadzimy go do pokoju Seldona. Każdy sąsiad, który nas zobaczy, pomyśli iż jest naszym obcoświatowym przyjacielem. Pani Tisalver skinęła głową. - Zatem niech będzie tak, jak mówicie. Podwójny czynsz dzisiaj za pokój pana Seldona i ten pracownik ciepłowni przyjdzie tu tylko ten jeden raz. - Tylko ten jeden raz - potwierdziła Dors. Ale później, kiedy Seldon i Dors siedzieli w jej pokoju, zapytała: - Dlaczego musisz się z nim spotkać, Hari? Czy rozmowa z pracownikiem ciepłowni też jest ważna dla psychohistorii? Seldonowi wydało się, że wykrył lekkie ostrze sarkazmu w jej głosie i odrzekł cierpko: - Nie muszę wszystkiego opierać na tym swoim olbrzymim projekcie, w który i tak nie bardzo wierzę. Jestem również człowiekiem, który posiada ludzką ciekawość. Przebywaliśmy w ciepłowni wiele godzin i widziałaś, jacy są tamtejsi robotnicy. Oczywiście - niewykształceni. To jednostki na niskim poziomie i oto pojawił się jeden, który mnie rozpoznał. Musiał mnie widzieć w holowizji z okazji Zjazdu Dziesięcioletniego i zapamiętał słowo „psychohistoria". Sprawia na mnie wrażenie niezwykłego - jakby kogoś nie na swoim miejscu - i chciałbym z nim porozmawiać. - Ponieważ to, że stałeś się znany nawet pracownikom ciepłowni w Dahlu, cieszy twoją próżność? 293

- Cóż... być może. Ale również pobudza moją ciekawość. - A skąd wiesz, że nie został poinformowany i że nie zamierza cię wpędzić w tarapaty, tak jak to już wcześniej się zdarzało. Seldon skrzywił się. - Nie pozwolę mu wsuwać palców w moje włosy. W każdym razie, teraz jesteśmy lepiej przygotowani, nieprawdaż? To znaczy, pozwoliłaś mi samemu pojechać na Górną Stronę, puściłaś mnie samego z Kroplą Deszczu Czterdziestą Trzecią do mikrofarm i nie zamierzasz tego powtórzyć, prawda? - Możesz być całkowicie pewien, że tego nie zrobię potwierdziła Dors. - W takim razie porozmawiam z tym młodym człowiekiem, a ty możesz uważać na pułapki. Mam do ciebie całkowite zaufanie. 65. Amaryl przybył kilka minut przed czternastą, rozglądając się ostrożnie. Jego włosy były schludnie uczesane, a gęste wąsy przystrzyżone z lekko podkręconymi końcami. Koszulkę miał zaskakująco białą. Było czuć od niego zapach, ale jakiejś owocowej woni, która pochodziła niewątpliwie od nieco zbyt gorliwego zastosowania perfum. Miał ze sobą torbę. Seldon, który czekał na niego na zewnątrz, schwycił go lekko za jeden łokieć, Dors za drugi i weszli szybko do windy. Kiedy dotarli na właściwy poziom, przeszli przez mieszkanie do pokoju Seldona. - Nie ma nikogo w domu, co? - zapytał Amaryl cicho głosem zbitego psa. - Wszyscy są zajęci - odrzekł neutralnie Seldon. Wskazał na jedyne krzesło w pokoju, poduszkę leżącą na podłodze. - Nie - odmówił Amaryl. - Nie potrzebuję tego siedzenia. Niech któreś z was z niego skorzysta. I z wdziękiem kucnął na podłodze. Dors wykonała ten sam ruch, siadając na krawędzi leżącego na podłodze materaca Seldona, ale Seldon klapnął dość niezgrabnie, podpierając się rękami i zupełnie nie mogąc znaleźć wygodnej pozycji dla nóg. - No tak, młody człowieku - zagaił Seldon - dlaczego chciał się 294

pan ze mną zobaczyć? - Bo jest pan matematykiem. Jest pan pierwszym matematykiem, którego w życiu widzę - z bliska - wie pan, tak że mogę go dotknąć. - Matematycy są w dotyku tacy sami, jak wszyscy inni. - Nie dla mnie, doktorze... doktorze... Seldon? - Tak się nazywam. Amaryl wyglądał na zadowolonego. - W końcu przypomniałem sobie pana nazwisko. Widzi pan, ja też chcę być matematykiem. - To bardzo dobrze. Co pana powstrzymuje? Amaryl nagle zmarszczył brwi. - Pyta pan poważnie? - Przypuszczam, że coś pana powstrzymuje. Tak, pytam poważnie. - Powstrzymuje mnie to, że jestem Dahlitą, pracownikiem ciepłowni w Dahlu. Nie mam pieniędzy na zdobycie wykształcenia i nie mogę zdobyć kredytów na ten cel. Mam na myśli prawdziwe wykształcenie. Wszystko, czego mnie nauczyli, to czytać, liczyć i korzystać z komputera, bo to wystarczająca wiedza, żeby zostać pracownikiem ciepłowni. Ale ja chciałem więcej. Więc sam się nauczyłem. - Pod pewnymi względami to najlepszy rodzaj nauki. Jak pan to zrobił? - Znałem bibliotekarkę. Z chęcią mi pomogła. To była bardzo miła kobieta i pokazała mi, jak wykorzystać komputery do nauki matematyki. Ułożyła też system programowy, który mnie połączył z innymi bibliotekami. Przychodziłem w moje dni wolne od pracy i rano po zmianie. Czasami zamykała mnie w swoim prywatnym pokoju, tak aby mnie nie niepokoili ludzie przychodzący do biblioteki, albo wpuszczała mnie, kiedy biblioteka była zamknięta. Sama nie znała matematyki, ale pomagała mi najlepiej jak umiała. Była w starszym wieku, wdowa. Może traktowała mnie trochę jak syna albo coś w tym rodzaju. Nie miała własnych dzieci. (Być może, przemknęło przez myśl Seldonowi, było w tym też jakieś inne uczucie, ale odsunął tę myśl na bok. To nie jego sprawa.) 295

- Spodobała mi się teoria liczb - powiedział Amaryl. Opracowałem pewne zagadnienia z tego, czego się nauczyłem od komputera oraz z książkofilmów, które on wykorzystywał do nauczania mnie matematyki. Doszedłem do pewnych nowych ustaleń, których nie było w książkofilmach. Seldon uniósł brwi. - To interesujące. Co na przykład? - Przyniosłem panu kilka z nich. Nigdy nikomu ich nie pokazywałem. Ludzie wokół mnie... - Wzruszył ramionami. - Albo się śmiali, albo irytowali. Raz próbowałem porozmawiać ze znajomą dziewczyną, ale stwierdziła tylko, że jestem dziwakiem i już nie chciała się więcej ze mną widywać. Czy nic się nie stanie, jeśli je panu pokażę? - Zupełnie nic. Niech mi pan wierzy. Seldon wyciągnął rękę i po krótkim wahaniu Amaryl podał mu torbę, którą przyniósł. Przez długi czas Seldon przeglądał notatki Amaryla. Praca była w najwyższym stopniu naiwna, ale nie pozwolił, aby uśmiech przemknął mu po twarzy. Śledził dowody, z których ani jeden oczywiście nie był nowy - lub nawet prawie nowy - lub o jakimkolwiek znaczeniu. Ale to było nieważne. Seldon podniósł wzrok. - Czy pan sam to wszystko zrobił? Amaryl, sprawiając wrażenie bardziej niż lekko przestraszonego, skinął głową. Seldon wyjął kilka kartek. - Co sprawiło, że pan na to wpadł? - spytał. Przebiegł palcem w dół po zapisie toku matematycznego rozumowania. Amaryl przejrzał analizę, zmarszczył czoło i zastanowił się. Następnie wyjaśnił swój tok myślenia. Seldon wysłuchał go i zapytał: - Czy czytał pan kiedyś książkę Anata Bigella? - O teorii liczb? - Tytuł brzmi „Dedukcja matematyczna". Niespecjalnie dotyczyła teorii liczb. 296

Amaryl pokręcił głową. - Przykro mi, ale nigdy o nim nie słyszałem. - Opracował to pańskie twierdzenie trzysta lat temu. Amaryl wyglądał na głęboko poruszonego. - Nie wiedziałem. - Jestem tego pewien. Jednak zrobił pan to bardziej pomysłowo. Nie rygorystycznie, ale... - Co pan rozumie przez „rygorystycznie"? - Nieważne. - Seldon z powrotem poskładał notatki w plik, włożył do torby i powiedział: - Niech pan zrobi kilka kopii tego wszystkiego. Niech pan weźmie jedną kopię, każe ją odnotować przez rządowy komputer i umieści pod skomputeryzowaną pieczęcią. Moja przyjaciółka, pani Venabili, może panu załatwić bez czesnego jakieś stypendium na Uniwersytecie Streelinga. Będzie pan musiał zacząć od początku i chodzić na kursy z przedmiotów innych niż matematyka, ale... Teraz Amaryl złapał już oddech. - Na Uniwersytecie Streelinga? Nie przyjmą mnie. - Dlaczego nie? Dors, możesz to załatwić, prawda? - Jestem pewna, że tak. - Nie, nie może pani - zaprzeczył gorąco Amaryl. - Nie przyjmą mnie. Jestem z Dahla. - No to co? - Nie przyjmą ludzi z Dahla. Seldon spojrzał na Dors. - O czym on mówi? Dors pokręciła głową. - Naprawdę nie mam pojęcia. - Pani jest obcoświatowcem - powiedział Amaryl. - Od jak dawna jest pani w Streelingu? - Trochę ponad dwa lata, panie Amaryl. - Czy widziała tam pani kiedyś Dahlitów - z krótkimi, kręconymi, czarnymi włosami i wielkimi wąsami? - Są tam studenci o najróżniejszym wyglądzie. - Ale nie Dahlici. Niech pani się jeszcze raz przyjrzy po 297

powrocie. - Dlaczego nie Dahlici? - spytał Seldon. - Nie lubią nas, bo inaczej wyglądamy. Nie podobają im się nasze wąsy. - Może pan zgolić... - ale głos Seldona zamarł pod wściekłym spojrzeniem młodego człowieka. - Nigdy. Dlaczego miałbym to zrobić? Mój wąs to moja męskość. - Brodę pan goli. To też pańska męskość. - Dla moich ludzi jest nią wąs. Seldon znów spojrzał na Dors i wymamrotał: - Łyse głowy, wąsy... szaleństwo. - Co? - spytał gniewnie Amaryl. - Nic takiego. Proszę mi powiedzieć, czego jeszcze nie lubią w Dahlitach? - Zmyślają różne rzeczy, żeby nas nie lubić. Mówią, że cuchniemy. Mówią, że jesteśmy brudasami. Mówią, że kradniemy, że jesteśmy gwałtowni, że jesteśmy głupi. - Dlaczego to wszystko mówią? - Bo łatwo tak mówić i ich to wprawia w dobry nastrój. Pewnie, jeśli pracujemy w ciepłowni, brudzimy się i cuchniemy. Jeśli jesteśmy biedni i uciskani, niektórzy z nas kradną i stają się gwałtowni. Ale nie jest tak z nami wszystkimi. A co z tymi wysokimi, żółtowłosymi w Sektorze Imperialnym, którzy myślą, że są właścicielami Galaktyki nie, oni są właścicielami Galaktyki. Czy oni nigdy nie stają się gwałtowni? Czy oni czasem nie kradną? Gdyby wykonywali moją pracę, cuchnęliby jak ja. Gdyby musieli prowadzić takie życie jak ja, też by się pobrudzili. - Kto zaprzecza, że wszędzie są ludzie najrozmaitszego rodzaju? - rzekł Seldon. - Nikt się o to nie spiera! Po prostu uważają to za oczywiste. Panie Seldon, muszę wyjechać z Trantora. Nie mam tu żadnych szans, żadnej możliwości zarobienia kredytów, żadnej możliwości zdobycia wykształcenia, żadnej możliwości zostania matematykiem, żadnej możliwości zostania kimkolwiek jak tylko tym, kim mówią, że 298

jestem... bezwartościowym zerem. Ostatnie wyrażenie wypowiedział z frustracją i desperacją. Seldon próbował ocenić wszystko racjonalnie. - Człowiek, od którego wynajmuję ten pokój jest Dahlitą. Ma czystą pracę i jest wykształcony. - No jasne - powiedział Amaryl z pasją. - Jest kilku takich. Pozwalają na to garstce, aby móc potem powiedzieć, że jest to możliwe. A ta garstka może wieść przyjemne życie dopóki pozostaje w Dahlu. Wypuśćcie ich na zewnątrz, a zobaczą, jak będą traktowani. Ale dopóki są tutaj, poprawiają sobie samopoczucie poprzez traktowanie reszty nas jak śmieci, bo to ich czyni żółtowłosymi we własnych oczach. Co powiedziała ta miła osoba, od której wynajmujecie pokój, kiedy powiedzieliście, że przyprowadzicie pracownika ciepłowni? Jak mnie opisała? Teraz ich nie ma... nie zgodziliby się przebywać ze mną w tym samym miejscu. Seldon zwilżył usta. - Nie zapomnę o panu. Dopilnuję, żeby pan wyjechał z Trantora i dostał się na mój własny Uniwersytet na Helikonie - z chwilą, gdy sam tam wrócę. - Obiecuje pan? Słowo honoru? Mimo że jestem Dahlitą? - To, że jest pan Dahlitą, jest dla mnie nieistotne. Najważniejsze, że pan już jest matematykiem! Ale nadal nie mogę w pełni zrozumieć tego, co pan mi opowiada. Nie jestem w stanie uwierzyć, że może panować tak nierozumne nastawienie wobec nieszkodliwych ludzi. - To dlatego, że nigdy pan nie miał okazji zainteresować się tym odrzekł gorzko Amaryl. - To wszystko może panu przejść pod nosem i nic pan nie poczuje, bo to nie ma wpływu na pana. - Panie Amaryl - odezwała się Dors - doktor Seldon jest tak jak pan matematykiem i czasami może błądzić myślami w chmurach. Musi pan to zrozumieć. Ja jednak jestem historyczką, i wiem, że antagonizmy społeczne nie są rzeczą niezwykłą. Istnieją osobliwe i niemal rytualne nienawiści, które nie mają racjonalnego uzasadnienia i które mogą mieć poważny wpływ na rozwój historyczny. To przykre. - Łatwo mówić, że coś jest „przykre" - powiedział Amaryl. Mówi pani, że tego nie aprobuje, co czyni z pani miłą osobę, a potem 299

może pani się zająć własnymi sprawami i przestać się tym interesować. To znacznie gorsze niż „przykre" - to wbrew wszystkiemu, co jest przyzwoite i naturalne. Wszyscy jesteśmy tacy sami, żółtowłosi i czarnowłosi, wysocy i niscy, mieszkańcy Wschodu, Zachodu, Południa i obcoświatowcy. My wszyscy, wy, ja i nawet imperator, pochodzimy od ludzi z Ziemi, prawda? - Pochodzimy od kogo? - spytał Seldon. Odwrócił się, żeby spojrzeć na Dors, szeroko rozwartymi oczami. - Od ludzi z Ziemi! - krzyknął Amaryl. - Jednej planety, na której zrodziły się istoty ludzkie. - Jednej planety? Tylko jednej planety? - Jednej planety. Jasne. Ziemi. - Kiedy pan mówi: Ziemia, ma pan na myśli Aurorę, prawda? - Aurorę? A cóż to takiego? Mam na myśli Ziemię. Nigdy pan nie słyszał o Ziemi? - Nie - odrzekł Seldon. - Właściwie nie. - To świat mityczny - zaczęła Dors - który... - Nie mityczny. To była prawdziwa planeta. Seldon westchnął. - Kiedyś już to wszystko słyszałem. Cóż, przejdźmy przez to jeszcze raz. Czy istnieje jakaś dahlicka księga, która mówi o Ziemi? - Co? - Zatem jakieś oprogramowanie komputerowe? - Nie wiem, o czym pan mówi. - Młody człowieku, gdzie pan słyszał o Ziemi? - Ojciec mi opowiadał. Wszyscy o niej wiedzą. - Czy jest ktoś, kto posiada specjalną wiedzę na jej temat? Czy uczyli pana o niej w szkole? - Nie powiedzieli na ten temat ani jednego słowa. - A więc skąd ludzie o niej wiedzą? Amaryl wzruszył ramionami z pozą osoby bezcelowo nękanej z powodu błahostki. - Każdy po prostu wie. Jeśli chce pan o tym usłyszeć różne opowieści, można się zwrócić do Matki Rittah. Chyba jeszcze żyje. 300

- Pańska matka? Nie wiedziałby pan... - To nie moja matka. Tak ją po prostu ludzie nazywają: Matka Rittah. To stara kobieta. Mieszka w Billibottonie. Lub przynajmniej dawniej tam mieszkała. - Gdzie to jest? - W tamtym kierunku - odpowiedział Amaryl, wykonując niezbyt sprecyzowany gest. - Jak tam się dostać? - Dostać się tam? Lepiej niech pan tam nie idzie. Nigdy by pan nie wrócił. - Dlaczego nie? - Proszę mi uwierzyć. Lepiej niech pan tam nie idzie. - Ale chciałbym się spotkać z Matką Rittah. Amaryl pokręcił głową. - Czy umie się pan posługiwać nożem? - W jakim celu? Jakim nożem? - Do krojenia. Takim. Amaryl sięgnął do paska, przytrzymującego spodnie, odpiął kawałek i z jednego końca błysnęło ostrze noża, cienkie, lśniące i śmiertelne. Ręka Dors natychmiast mocno chwyciła jego prawy nadgarstek. Amaryl roześmiał się. - Nie zamierzałem go używać. Chciałem tylko pokazać. Zatknął nóż z powrotem za pas. - Nóż jest potrzebny do samoobrony i jeśli się go nie ma, lub nie umie nim posługiwać, nigdy nie wyjdzie się żywym z Billibottona. Tak czy owak - nagle zrobił się bardzo poważny i skupiony - czy mówi pan poważnie, panie Seldon, że mi pan pomoże przenieść się na Helikon? - Zupełnie poważnie. Obiecuję. Niech mi pan zapisze nazwisko i miejsce, gdzie można do pana dotrzeć przez hiperkomputer. Przypuszczam, że ma pan kod. - Moja zmiana w ciepłowni ma. Czy to wystarczy? - Tak. - W takim razie - powiedział Amaryl, podnosząc na Seldona przejęty wzrok - to oznacza, że cała moja przyszłość spoczywa na 301

panu, panie Seldon, więc proszę nie iść do Billibottonu. Nie mogę sobie pozwolić, żeby teraz pana utracić. - Zwrócił błagalny wzrok na Dors i powiedział łagodnie: - Pani Venabili, jeżeli on zechce pani posłuchać, niech mu pani nie pozwoli. Proszę.

302

14 Billibotton DAHL – (...) Dziwna rzecz, ale najbardziej znaną właściwością tego sektora jest Billibotton, półlegendarne miejsce, o którym powstała niezliczona ilość opowieści. Właściwie, istnieje obecnie dziedzina literatury, w której bohaterowie i poszukiwacze przygód (oraz ofiary) muszą się odważyć na stawienie czoła niebezpieczeństwom przejścia przez Billibotton. Te historie stały się tak stylizowane, że jedna słynna i przypuszczalnie autentyczna opowieść wiążąca się z takim miejscem i dotycząca Hariego Seldona oraz Dors Venabili nabrała pozorów fantastyczności z racji jedynie skojarzenia(...) 66. Kiedy Hari Seldon i Dors Venabili pozostali sami, Dors zapytała w zamyśleniu: - Czy naprawdę planujesz zobaczyć się z tą „Matką"? - Zastanawiam się nad tym, Dors. - Dziwny jesteś, Hari. Wydaje się, że z tobą jest coraz gorzej. Kiedy byłeś w Streelingu, pojechałeś na Górną Stronę, co wydawało się dość uzasadnione, bo dla racjonalnego celu. Potem, w Mycogenie, wtargnąłeś do orlego gniazda Starszych, co było znacznie niebezpieczniejszym zadaniem, dla o wiele głupszego celu. A teraz w Dahlu, chcesz iść do tego miejsca, co tamten młody człowiek zdaje się uważać za zwykłe samobójstwo i to dla czegoś w sumie bezsensownego. - Intryguje mnie ta wzmianka o Ziemi i muszę się dowiedzieć, czy coś w tym jest. - To tylko legenda i to nawet nie interesująca - powiedziała Dors. - Stereotyp. Różne planety podają odmienne nazwy, ale treść jest zawsze taka sama i opowiada o pierwotnym świecie i złotym wieku. To wyraz uniwersalnej tęsknoty członków wszystkich złożonych i wadliwie funkcjonujących społeczeństw, za rzekomą prostotą i prawością. Zanotuj to, przyda ci się do twojej psychohistorii. - Mimo to muszę brać pod uwagę możliwość, że ten świat kiedyś 303

rzeczywiście istniał. Aurora... Ziemia... nazwa jest nieważna. Właściwie... Zrobił pauzę i Dors w końcu zapytała: - Co takiego? Seldon pokręcił głową. - Czy przypominasz sobie historię o ręce na udzie, którą mi opowiedziałaś w Mycogenie? Było to tuż po tym, jak dostałem Księgę od Kropli Deszczu Czterdziestej Trzeciej... Otóż, wpadła mi do głowy któregoś wieczora niedawno, kiedy rozmawialiśmy z Tisalverami. Powiedziałem coś, co mi na chwilę przypomniało... - O czym? - Nie pamiętam. Przyszło mi to do głowy i ponownie wyparowało, ale jakoś za każdym razem, kiedy myślę o koncepcji jednego świata, wydaje mi się, że czegoś dotykam koniuszkami palców, a potem to tracę. Dors spojrzała na Seldona ze zdziwieniem. - Nie rozumiem, co by to mogło być. Opowieść o ręce na udzie nie ma nic wspólnego ani z Aurorą ani z Ziemią. - Wiem, ale to... coś... co krąży stale na krawędzi moich myśli i tak wydaje się związane z tym jednym światem. Mam wrażenie, że muszę się o nim więcej dowiedzieć za wszelką cenę. O nim... i o robotach. - O robotach też? Myślałam, że orle gniazdo Starszych położyło temu kres. - Wcale nie. Rozmyślam o nich. - Przez długą chwilę patrzył na Dors z zafrasowaną miną, po czym dodał: - Ale nie jestem pewien. - Czego nie jesteś pewien, Hari? Seldon pokręcił jedynie głową i nic nie odpowiedział. Dors zmarszczyła czoło - Hari, pozwól, że coś ci powiem. W historii jako nauce - a wierz mi, że wiem, o czym mówię - nie ma wzmianki o jednym świecie początku. Przyznaję, że to popularne wierzenie nie tylko wśród niewyrafinowanych miłośników folkloru, jak na przykład Mycogeńczyków i dahlickich pracowników ciepłowni. Są biolodzy, którzy upierają się, że musiał być jeden świat początku z powodów pozostających poza granicą mojej wiedzy, i są też bardziej mistyczni historycy, którzy mają skłonność do spekulowania na ten temat. 304

Widzę też, że takie spekulacje zaczynają być modne wśród intelektualistów warstw niepracujących. Jednakże historia nic o tym nie wie. - To może być tym większy powód - powiedział Seldon - żeby wyjść poza naukę historii. Szukam jedynie mechanizmu, który mi uprości psychohistorię i nic mnie nie obchodzi rodzaj tego mechanizmu, czy to będzie sztuczka matematyczna czy historyczna, czy coś zupełnie wymyślonego. Gdyby ten młody człowiek, z którym przed chwilą rozmawialiśmy, miał bardziej formalne wyszkolenie, podpuściłbym go do zajęcia się tym problemem. Jego rozumowanie wyróżnia się dużą pomysłowością i oryginalnością... - A więc naprawdę zamierzasz mu pomóc? - spytała Dors. - Jak najbardziej. Jak tylko będę w stanie. - Ale czy powinieneś składać obietnice, co do których nie masz pewności, że będziesz mógł ich dotrzymać? - Chcę móc ich dotrzymać. Jeżeli jesteś taka formalna na tle niemożliwych obietnic to zauważ, że Hummin powiedział Władcy Słońca Czternastemu, iż wykorzystam psychohistorię do zwrócenia Mycogeńczykom ich świata. Istnieje na to szansa mniej więcej zerowa. Nawet jeśli opracuję psychohistorię, kto wie, czy będzie ją można wykorzystać do tak wąskiego i wyspecjalizowanego celu? Oto prawdziwy przypadek obiecywania czegoś, czego nie można spełnić. Ale Dors powiedziała z lekkim zdenerwowaniem: - Chetter Hummin próbował uratować nam życie, nie dopuścić, abyśmy się dostali w ręce Demerzela i imperatora. Nie zapominaj o tym. I myślę, że on naprawdę chciałby pomóc Mycogeńczykom. - A ja naprawdę chciałbym pomóc Yugo Amarylowi i jest dużo bardziej prawdopodobne, że będę w stanie pomóc jemu niż Mycogeńczykom, więc jeśli usprawiedliwiasz drugie, proszę nie krytykuj pierwszego. Poza tym, Dors - i w jego oczach pojawił się błysk gniewu - naprawdę chciałbym odszukać Matkę Rittah i jestem gotów pójść sam. - Nigdy! - warknęła Dors. - Jeśli ty idziesz, to ja też. 67. Pani Tisalver wróciła z córką w godzinę po tym, jak Amaryl 305

poszedł na swoją zmianę. Nie powiedziała nawet jednego słowa do Seldona ani do Dors, lecz szorstko skinęła głową, kiedy ją przywitali i rozejrzała się bystro po pokoju, jak gdyby sprawdzając czy pracownik ciepłowni nie pozostawił żadnego śladu. Następnie, odetchnęła głęboko i spojrzała na Seldona oskarżająco, nim przemaszerowała przez wspólny pokój do rodzinnej sypialni. Sam Tisalver przyjechał do domu później i kiedy Seldon wraz z Dors zjawili się przy obiadowym stole, wykorzystał fakt nieuwagi żony nadal wydającej polecenia co do ostatnich szczegółów związanych z obiadem, aby zapytać cichym głosem: - Czy ta osoba tu była? - I poszła - odparł Seldon poważnie. - Pańskiej żony nie było w tym czasie w domu. Tisalver skinął głową. - Czy będzie pan musiał to powtórzyć jeszcze raz? - Nie sądzę - odrzekł Seldon. - To dobrze. Obiad przebiegł prawie w milczeniu, ale potem, kiedy córka poszła do swojego pokoju, by zająć się wątpliwej przyjemności ćwiczeniami komputerowymi, Seldon odchylił się do tyłu i powiedział: - Proszę mi opowiedzieć o Billibottonie. Tisalver patrzył ze zdumieniem, a jego usta poruszały się nie wydając żadnego dźwięku. Casilię jednak nie tak łatwo było wprawić w osłupienie. - Czy tam mieszka wasz nowy przyjaciel? - zapytała. - Czy macie zamiar złożyć mu rewizytę? - Na razie - odpowiedział Seldon spokojnie - zapytałem jedynie o Billibotton. - To slumsy - powiedziała ostro Casilia - zamieszkane przez szumowiny. Nikt tam nie chodzi z wyjątkiem plugastwa, które ma tam swoje domy. - O ile wiem, mieszka tam Matka Rittah. - Nigdy o niej nie słyszałam - powiedziała Casilia, zamykając usta z głośnym kłapnięciem. Było całkiem jasne, że nie miała zamiaru 306

znać z nazwiska nikogo, kto mieszkał w Billibottonie. Tisalver rzucił niespokojne spojrzenie na żonę. - Ja o niej słyszałem. To pomylona staruszka, która rzekomo wróży. - I mieszka w Billibottonie? - Nie wiem, panie Seldon, nigdy jej nie widziałem. Czasami w wiadomościach holowizyjnych, wspominają o przepowiedniach, które głosi. - Czy sprawdzają się? Tisalver żachnął się. - Czy przepowiednie w ogóle się sprawdzają? Jej nie mają nawet sensu. - Czy kiedykolwiek mówi o Ziemi? - Nie wiem, ale nie byłbym tym zdziwiony. - Wzmianka o Ziemi nie peszy pana. Czy wie pan coś o niej? Teraz Tisalver wyglądał na zdziwionego. - Naturalnie, panie Seldon. To świat, z którego pochodzą wszyscy ludzie... rzekomo. - Rzekomo? Pan w to nie wierzy? - Ja? Ja jestem wykształcony. Ale wielu zacofanych ludzi wierzy. - Czy istnieją książkofilmy o Ziemi? - Bajki dla dzieci czasami wspominają o Ziemi. Pamiętam, że kiedy byłem małym chłopcem, moja ulubiona bajka zaczynała się tak: „Pewnego razu, dawno temu na Ziemi, kiedy Ziemia była jedyną planetą..." Przypominasz sobie, Casilio? Tobie też się podobała. Casilia wzruszyła ramionami, wciąż uparcie nie chcąc się ugiąć. - Chciałbym ją kiedyś zobaczyć - powiedział Seldon - ale mnie chodzi o prawdziwe książkofilmy... eee... naukowe... lub filmy... albo wydruki. - Nigdy o żadnych nie słyszałem, ale biblioteka... - Spróbuję tam poszukać. Czy z Ziemią związane jest jakieś tabu? - Chodzi o to, czy obowiązuje zwyczaj, że ludziom nie wolno rozmawiać o Ziemi lub że przybyszom z zewnątrz nie wolno o nią pytać? Tisalver wyglądał na tak szczerze zdumionego, że nie było sensu czekać na odpowiedź. 307

- Czy jest jakaś zasada, że ludziom z zewnątrz nie wolno chodzić do Billibottonu? - wtrąciła Dors. Teraz Tisalver był wyraźnie przejęty. - Nie ma zasady, ale nie jest to dobry pomysł, aby ktokolwiek tam chodził. Ja bym nie poszedł. - Dlaczego? - spytała Dors. - To niebezpieczne. Tam rządzi przemoc! Wszyscy są uzbrojeni. To znaczy, Dahl co prawda jest uzbrojonym miejscem, ale w Billibottonie broń jest używana. Pozostańcie w tej dzielnicy. Tu jest bezpiecznie. - Jak dotąd - powiedziała ponuro Casilia. - W sumie lepiej by było, gdybyśmy stąd wyjechali. Pracownicy ciepłowni ostatnio wszędzie się pałętają. - I posłała Seldonowi jeszcze jedno chmurne spojrzenie. - Co pan ma na myśli mówiąc, że Dahl jest uzbrojonym miejscem? Istnieją ścisłe przepisy imperialne zakazujące posiadania broni. - Wiem o tym - przyznał Tisalver - i nie ma tu żadnych pistoletów oszałamiających, środków uderzeniowych, sond psychicznych czy czegokolwiek w tym rodzaju. Ale są noże. Wyglądał na zakłopotanego. - Czy pan nosi nóż, Tisalver? - spytała Dors. - Ja? - Wyglądał na autentycznie przerażonego. - Ja jestem człowiekiem pokoju, a ta dzielnica jest bezpieczna. - Mamy kilka noży w domu - powiedziała Casilia, znów pociągając nosem. - Nie mamy aż takiej pewności, że ta dzielnica jest bezpieczna. - Czy wszyscy noszą noże? - spytała Dors. - Prawie wszyscy, pani Venabili - odparł Tisalver. - Taki panuje zwyczaj. Ale to nie oznacza, że wszyscy ich używają. - Ale przypuszczam, że w Billibottonie tak - naciskała Dors. - Czasami. Kiedy są wzburzeni, wszczynają bójki. - I rząd na to pozwala? To znaczy imperialny rząd? - Czasami próbują oczyścić Billibotton, ale noże są łatwe do schowania, a zwyczaj zbyt silny. Poza tym, prawie zawsze giną 308

Dahlici, a nie sądzę, żeby imperialny rząd zbytnio się tym przejmował. - A jeżeli zabita zostaje osoba z zewnątrz? - Jeżeli incydent zostanie zgłoszony, urzędnicy imperialni mogliby się zdenerwować. Ale zwykle jest tak, że nikt nic nie widział i nikt nic nie wie. Czasami Imperium urządza ogólną obławę, ale nigdy nie może niczego udowodnić. Chyba obwiniają za to osoby z zewnątrz, które tam poszły. Więc niech pan nie idzie do Billibottonu, nawet jeśli ma pan nóż. Seldon pokręcił głową dość stanowczo. - Nie będę nosić noża. Nie umiem się nim posługiwać. Zręcznie posługiwać. - A więc sprawa jest prosta, panie Seldon. Niech pan tam nie idzie. - Tisalver potrząsnął złowieszczo głową. - Po prostu niech pan tam nie idzie. - Tego też mogę nie być w stanie zrobić - powiedział Seldon. Dors rzuciła mu piorunujące spojrzenie, wyraźnie poirytowana, i spytała Tisalvera: - Gdzie się kupuje nóż? A może da nam pan jeden swój? - Nikt nie bierze czyjegoś noża - powiedziała szybko Casilia Musicie sobie kupić. - Sklepy z nożami są na każdym kroku - wyjaśnił Tisalver. Choć nie powinno ich być, bo musicie wiedzieć, że teoretycznie są nielegalne. Jednak każdy sklep z urządzeniami domowymi je sprzedaje. Jeżeli zobaczycie na wystawie pralkę, to będzie niezawodny znak. - A jak się dostać do Billibottona? - spytał Seldon. - Ekspresem. Na twarzy Tisalvera odmalowało się zwątpienie, kiedy spojrzał na zagniewaną Dors. - Co dalej po dotarciu do ekspresu? - spytał Seldon. - Trzeba jechać w kierunku wschodnim i uważać na znaki. Ale jeżeli musi pan jechać, panie Seldon - Tisalver zawahał się, po czym dokończył - nie wolno panu zabierać pani Venabili. Kobiety czasami są traktowane... gorzej. - Ona nie pojedzie. 309

- Obawiam się, że pojedzie - odrzekła Dors ze spokojną determinacją. 68. Wąsy sprzedawcy w sklepie z urządzeniami były wyraźnie tak bujne jak w młodości, lecz teraz posiwiały, mimo że włosy pozostały nadal czarne. Kiedy patrzył na Dors, z czystego przyzwyczajenia niemal automatycznym ruchem przygładził wąsy. - Pani nie jest Dahlitką - stwierdził. - Zgadza się, ale mimo to chcę nóż. - Sprzedawanie noży jest niezgodne z prawem - nie ustępował. - Nie jestem policjantką, ani żadną agentką rządu - powiedziała Dors. - Jadę do Billibottonu. Popatrzył na nią w zamyśleniu. - Sama? - Z przyjacielem. - Wskazała kciukiem za siebie w kierunku Seldona, który ponuro czekał na zewnątrz. - Dla niego pani kupuje? - Popatrzył na Seldona i nie musiał się długo zastanawiać. - On też jest z zewnątrz. Niech wejdzie i sam sobie kupi. - On także nie jest agentem rządu. A nóż kupuję dla siebie. Sprzedawca pokręcił głową. - Ludzie z zewnątrz są pomyleni. Ale jeżeli chce pani wydać trochę kredytów, wezmę je od pani. Sięgnął ręką pod ladę, wyciągnął trzonek, obrócił go nieznacznym, fachowym ruchem i ukazało się ostrze noża. - Czy to największy jaki pan ma? - Najlepszy nóż dla kobiety, jaki zrobiono. - Proszę mi pokazać nóż dla mężczyzny. - Lepiej żeby pani nie miała zbyt ciężkiego. Czy umie się pani posługiwać takimi przedmiotami? - Nauczę się i nie martwi mnie ciężar. Proszę mi pokazać nóż dla mężczyzny. Sprzedawca uśmiechnął się. - Cóż, jeżeli chce pani zobaczyć... Poszedł kawałek dalej wzdłuż lady i przyniósł znacznie grubszy 310

trzonek. Skręcił go i ukazało się coś, co wyglądało na nóż rzeźnicki. Podał go Dors rączką w jej kierunku, wciąż uśmiechając się przy tym. - Proszę mi pokazać, jak go pan otwiera - poprosiła. Pokazał jej na drugim nożu, wykonując powolny skręt w jedną stronę aby uwolnić ostrze, a następnie w drugą, aby je schować. - Trzeba skręcić i ścisnąć - wytłumaczył. - Niech pan to zrobi jeszcze raz. Sprzedawca spełnił prośbę. - W porządku - powiedziała Dors. - Proszę go zamknąć i rzucić mi rękojeść. Nóż poleciał w górę, robiąc powolną pętlę w powietrzu. - Złapała go i zwróciła sprzedawcy. - Szybciej. Mężczyzna uniósł brwi, po czym bez ostrzeżenia rzucił go ku jej lewej stronie. Dors nie próbowała sięgać prawą ręką ku lewej stronie, lecz złapała nóż lewą i ostrze, niczym błyskawicznie wyskakujący obrzęk, natychmiast się ukazało - a potem zniknęło. Sprzedawcy opadła szczęka. - I ten jest największy, jaki pan ma? - spytała. - Tak. I jeśli spróbuje go pani używać, to po prostu panią wykończy. - Będę głęboko oddychać. Wezmę też drugi. - Dla przyjaciela? - Nie. Dla siebie. - Zamierza pani używać dwóch noży? - Mam dwie ręce. Sprzedawca westchnął. - Proszę, aby pani się trzymała z dala od Billibottona. Nie ma pani pojęcia, co oni tam robią kobietom. - Domyślam się. Jak mam przytwierdzić te noże do pasa? - Nie do tego, który pani ma. To nie jest pas przystosowany do noży. Mogę jednak pani taki sprzedać. - Czy da się do niego przytwierdzić dwa noże? - Może gdzieś mam podwójny pas. Nie ma na nie wielkiego zapotrzebowania. 311

- Ja zgłaszam na nie zapotrzebowanie. - Mogę nie mieć pani rozmiaru. - No to przytniemy go albo coś. - Będzie panią kosztował wiele kredytów. - Moja płytka kredytowa pokryje koszt. Kiedy w końcu wynurzyła się ze sklepu, Seldon powiedział kwaśno: - Śmiesznie wyglądasz z tym wielgachnym pasem. - Naprawdę, Hari? Zbyt śmiesznie, by iść z tobą do Billibottonu? No to wróćmy oboje do mieszkania. - Nie. Sam pójdę. W pojedynkę będę bezpieczniejszy. - Nie ma sensu tak mówić, Hari - powiedziała Dors. - Albo oboje wracamy, albo oboje idziemy. W żadnym razie nie rozdzielimy się. I jakaś stanowczość w spojrzeniu jej niebieskich oczu, ułożeniu ust oraz sposobie, w jaki opuściła ręce do rękojeści przy pasie, przekonały Seldona, że mówi poważnie. - No dobrze - zgodził się - ale jeśli przeżyjesz i jeżeli jeszcze kiedykolwiek zobaczę Hummina, moją ceną za kontynuację pracy nad psychohistorią - mimo że cię polubiłem - będzie usunięcie ciebie. Rozumiesz? I nagle Dors uśmiechnęła się. - Zapomnij o tym. Nie popisuj się przede mną swoją rycerskością. Nic mnie nie usunie. Rozumiesz? 69. Wysiedli z ekspresu na przystanku, na którym migoczący w powietrzu napis oznajmiał: BILLIBOTTON. Jako być może zapowiedź tego, czego można się było spodziewać, drugie I było rozmazane, zwykła plama słabszego światła. Wyszli z wagonu i zeszli na chodnik poniżej. Było wczesne popołudnie. Na pierwszy rzut oka Billibotton wydawał się bardzo podobny do tej części Dahla, z której przyjechali. Powietrze miało jednak cierpki aromat, a na chodniku walały się śmieci. Widać było, że w tej dzielnicy nie napotka się autozamiatarek. I choć chodnik wyglądał dość zwyczajnie, atmosfera była nieprzyjemna i napięta jak zbyt mocno zwinięta sprężyna. Być może powodem tego byli ludzie. Wydawało się, że liczba 312

pieszych nie jest większa niż zazwyczaj, ale nie byli to tacy ludzie jak gdzie indziej, pomyślał Seldon. Zazwyczaj, w nawale obowiązków, przechodnie szli pochłonięci sobą i w nie kończących się tłumach na nie kończących się arteriach komunikacyjnych Trantora mogli to psychicznie znieść jedynie poprzez ignorowanie się nawzajem. Oczy nie zatrzymywały się na przechodniach, umysły były wyłączone. Sztuczne odosobnienie charakteryzowało każdą osobę zamkniętą w stworzonej przez siebie aksamitnej mgle. Kiedy indziej panowała rytualna życzliwość na wieczornej przechadzce w tych dzielnicach, które rozkoszowały się takimi przyjemnościami. Ale tutaj w Billibottonie nie panowała ani życzliwość, ani neutralne zamknięcie się w sobie. Przynajmniej nie w stosunku do osób z zewnątrz. Wszyscy przechodnie poruszający się w obu kierunkach obracali głowy, żeby pogapić się na Seldona i Dors. Każda para oczu, jakby przywiązana niewidzialnym sznurkiem do dwójki przybyszów z zewnątrz, podążała za nimi z wyrazem niechęci. Większość Billibottończyków miała na sobie poplamione, stare i częstokroć podarte rzeczy. Pokrywała ich jakaś patyna niedomytej nędzy i schludność własnych nowych ubrań Seldona wywołała u niego uczucie niepokoju. - Jak myślisz, gdzie mieszka Matka Rittah?- zapytał. - Nie mam pojęcia - odrzekła Dors. - Ty nas tu sprowadziłeś, więc ty się zajmuj myśleniem. Ja zamierzam się ograniczyć do ochrony i zdaje mi się, że to będzie konieczne. - Zakładałem, że wystarczy jedynie zapytać jakiegoś przechodnia o drogę, ale jakoś nic mnie do tego nie zachęca powiedział Seldon. - Nie dziwi mnie to. Nie sądzę, żeby ktoś się palił do tego, aby ci pomóc. - Z drugiej strony, jest coś takiego jak młodzież. Gestem ręki wskazał na jakiegoś wyrostka. Chłopiec, który wyglądał mniej więcej na dwanaście lat - w każdym razie był dość młody, aby nie mieć wąsów powszechnie występujących u dorosłych mężczyzn - stanął jak wryty i gapił się na nich. - Przypuszczasz, że chłopiec w tym wieku jeszcze nie 313

wykształcił w sobie pełnej, billibottońskiej awersji do osób z zewnątrz - powiedziała Dors. - W każdym razie - rzekł Seldon - przypuszczam, że nie jest wystarczająco duży, aby już wykształcić w sobie pełną, billibottońską skłonność do przemocy. Sądzę, że może uciec i wykrzykiwać obelgi na odległość, jeśli do niego podejdziemy, ale wątpię, czy nas zaatakuje. - Seldon uniósł głos: - Młody człowieku. Chłopiec zrobił krok do tyłu i nadal się gapił. - Podejdź tu - Seldon skinął na niego. - Po co, facet? - zapytał chłopak. - Chciałbym cię zapytać o wskazówki. Zbliż się, żebym nie musiał krzyczeć. Chłopiec przybliżył się o dwa kroki. Twarz miał umazaną, oczy jasne i bystre. Nosił dwa różne sandały na nogach, a na jednej nogawce spodni była duża łata. - Jakie wskazówki? - zapytał. - Próbujemy znaleźć matkę Rittah. Chłopiec zamrugał oczami. - Po co, facet? - Jestem uczonym. Wiesz, kto to jest uczony? - Chodziłeś do szkoły? - Tak. A ty nie? Chłopak splunął na bok z pogardą. - Nie. - Potrzebuję rady od Matki Rittah, jeśli zechcesz mnie do niej zaprowadzić. - Chcesz poznać swój los? Przyszedłeś do Billibottona, facet, w swoich fikuśnych ciuchach, więc ja mogę ci powiedzieć, jaki będzie twój los. Parszywy. - Jak się nazywasz, młody człowieku? - Po co ci to? - Żebyśmy mogli porozmawiać bardziej po przyjacielsku. I żebyś mnie zaprowadził do Matki Rittah. Czy wiesz, gdzie mieszka? - Może wiem, może nie. Nazywam się Raych. Co dostanę, jeśli cię zaprowadzę? 314

- A co byś chciał, Raych? Oczy chłopca zatrzymały się na pasie Dors. - Ta paniusia ma dwa noże - odparł. - Dajcie mi jeden, a zaprowadzę was do Matki Rittah. - To noże dla dorosłych, Raych. Jesteś za młody. - No to chyba jestem za młody, żeby wiedzieć, gdzie mieszka Matka Rittah. -I spojrzał chytrze poprzez rozczochrane włosy, które mu zasłaniały oczy. Seldon zaniepokoił się. Istniała obawa, że przyciągną uwagę tłumu. Kilku ludzi już przystanęło, ale potem ruszyło dalej, kiedy wydawało się, że nie dzieje się nic ciekawego. Gdyby jednak chłopiec wpadł w złość i napastował ich słowem lub czynem, ludzie bez wątpienia zaczęliby się gromadzić. Seldon uśmiechnął się i zapytał: - Umiesz czytać, Raych? Chłopak znów splunął. - Nie! Komu to potrzebne? - Umiesz posługiwać się komputerem? - Mówiącym komputerem? Jasne. Każdy umie. - A więc powiem ci coś. Zaprowadź mnie do najbliższego sklepu komputerowego, a ja ci kupię na własność mały komputer z oprogramowaniem, które cię nauczy czytać. Za kilka tygodni będziesz już umiał. Seldonowi wydawało się, że w oczach chłopca pojawił się błysk na tę myśl, ale - nawet jeżeli tak było - wzrok mu natychmiast stwardniał. - Nie. Nóż albo nic. - O to właśnie chodzi, Raych. Nauczysz się czytać nikomu o tym nie mówiąc i będziesz mógł zaskakiwać ludzi. Po jakimś czasie będziesz mógł z nimi robić zakłady, że umiesz czytać. Będziesz się zakładać z nimi o pięć kredytów. W ten sposób wygrasz kilka kredytów ekstra i będziesz mógł sobie kupić własny nóż. Chłopiec zawahał się. - Nie! Nikt się ze mną nie założy. Nikt nie ma kredytów. - Jeśli się nauczysz czytać, będziesz mógł się zatrudnić w sklepie z nożami, zaoszczędzić zarobek i kupić sobie nóż ze zniżką. Co ty na 315

to? - Kiedy kupisz mi mówiący komputer? - W tej chwili. Dam ci go, kiedy zobaczę Matkę Rittah. - Masz kredyty? - Mam płytkę kredytową. - No to zobaczymy, jak kupujesz komputer. Przeprowadzili transakcję, ale kiedy chłopiec sięgnął po komputer, Seldon pokręcił głową i włożył go do kieszeni. - Najpierw musisz mnie zaprowadzić do Matki Rittah, Raych. Czy na pewno wiesz, gdzie ją znaleźć? Na twarzy Raycha pojawiło się pogardliwe spojrzenie. - Jasne, że wiem. Zaprowadzę cię tam, ale radzę ci - daj mi komputer, kiedy tam dojdziemy, bo naślę kilku znajomych facetów na ciebie i tę paniusię, więc lepiej uważaj. - Nie musisz nam grozić - powiedział Seldon. - Wywiążemy się z naszej części umowy. Raych poprowadził ich szybko chodnikiem, po drodze mijali zaciekawione spojrzenia. Seldon i Dors milczeli podczas drogi. Dors jednak była mniej pogrążona we własnych myślach, gdyż przez cały czas wyraźnie pozostawała świadoma ludzi z otoczenia. Niewzruszonym, piorunującym wzrokiem odpierała spojrzenia tych przechodniów, którzy odwracali się w ich kierunku. Od czasu do czasu, gdy rozlegały się za nimi kroki, oglądała się, żeby ponuro spojrzeć do tyłu. Wreszcie Raych zatrzymał się. - To tutaj. Wiecie, ona nie jest bezdomna. Weszli za nim do kompleksu mieszkalnego i Seldon, który zamierzał zapamiętać trasę, aby móc ją później odtworzyć, szybko się zgubił. - W jaki sposób orientujesz się w tych zaułkach, Raych? zapytał. Chłopiec wzruszył ramionami. - Włóczę się po nich od małego - odparł. - A poza tym mieszkania są ponumerowane. Tam gdzie numery nie zostały poodrywane i są także strzałki oraz inne takie. Nie można się zgubić, 316

jeśli się zna sposoby. Raych widocznie znał sposoby i coraz bardziej zagłębiali się w kompleks. Nad tym wszystkim wisiała atmosfera zupełnego rozkładu: śmieci, na które nikt nie zważał, mieszkańcy przemykający się chyłkiem z wyraźną niechęcią wobec najścia osób z zewnątrz. Niesforna dzieciarnia biegała w przejściach, bawiąc się w jakąś grę. Niektórzy z nich wrzeszczeli: Hej, zjeżdżaj z drogi! - kiedy lecąca w powietrzu piłka o mało nie trafiła w Dors. W końcu Raych zatrzymał się przed ciemnymi, odrapanymi drzwiami, na których słabo żarzył się numer 2782. - To tutaj - powiedział i wyciągnął rękę. - Najpierw zobaczymy, kto jest w środku - powiedział łagodnie Seldon. Przycisnął dzwonek i nic się nie stało. - Nie działa-stwierdził Raych. - Trzeba walić w drzwi. Mocno. Ona niezbyt dobrze słyszy. Seldon walnął pięścią w drzwi i został nagrodzony jakimiś odgłosami w środku. Przenikliwy głos zawołał: - Kto chce się widzieć z Matką Rittah? - Dwoje uczonych! - odkrzyknął Seldon. Rzucił Raychowi mały komputer, z dołączoną paczuszką zawierającą oprogramowanie, chłopak złapał go, wyszczerzył zęby w uśmiechu i puścił się szybkim biegiem. Następnie Seldon odwrócił się i stanął twarzą do otwierających się drzwi i Matki Rittah. 70. Matka Rittah była już, być może, dobrze po siedemdziesiątce, ale miała twarz, która na pierwszy rzut oka zdawała się temu przeczyć. Pulchne policzki, małe usta, drobny, okrągły, nieznacznie podwójny podbródek. Była bardzo niska - poniżej metra pięćdziesiąt - i miała otyłe ciało. Kiedy się uśmiechała tak jak na ich widok wokół oczu pojawiały się drobne zmarszczki, inne pojawiały się na jej całej twarzy. Poruszała się przy tym z trudem. - Wejdźcie, wejdźcie - powiedziała łagodnym, wysokim głosem i zerknęła na nich tak, jakby wzrok zaczynał ją zawodzić. - Przybysze z zewnątrz... Nawet obcoświatowcy. Mam rację? Nie pachniecie 317

Trantorem. Seldon żałował, że wspomniała o zapachu. Mieszkanie, przeładowane i zaśmiecone drobnym dobytkiem, który wydawał się zmatowiały i zakurzony, cuchnęło zapachami jedzenia graniczącymi ze zjełczałością. Powietrze było tak gęste i przywierające do ubrania, że Seldon miał pewność, iż po wyjściu jego rzeczy będą mocno śmierdziały. - Masz rację. Matko Rittah - odparł Seldon. - Jestem Hari Seldon z Helikona, a to moja przyjaciółka Dors Venabili z Cinny. - No tak - powiedziała rozglądając się za wolnym miejscem do siedzenia na podłodze, które mogłaby im zaproponować, ale nie mogła znaleźć żadnego odpowiedniego. - Chętnie postoimy, Matko - powiedziała Dors. - Co? - Podniosła wzrok na Dors. - Musisz gromko mówić, moje dziecko. Nie mam już takiego słuchu jak wtedy, gdy byłam w twoim wieku. - Dlaczego nie kupisz sobie aparatu słuchowego? - spytał Seldon, unosząc głos. - To by nic nie dało, panie Seldon. Chyba coś jest nie tak z nerwem, a nie mam pieniędzy na jego odnowienie. Przyszedłeś, żeby od starej Matki Rittah dowiedzieć się o przyszłości? - Niezupełnie - zaprzeczył Seldon. - Przyszedłem, żeby się dowiedzieć o przeszłości. - Wspaniale. To taki wysiłek zdecydować, co ludzie chcą usłyszeć. - To musi być duża sztuka - powiedziała Dors z uśmiechem. - Wydaje się łatwa, ale trzeba mieć dar przekonywania. Zapracowuję na swoje honoraria. - Jeżeli masz wyjście kredytowe - powiedział Seldon - zapłacimy każde rozsądne honorarium, gdy nam opowiesz o Ziemi. Bez sprytnego wymyślania, co nam powiedzieć, aby dostosować się do tego, co chcemy usłyszeć. Chcemy usłyszeć prawdę. Staruszka, która powłóczyła nogami po pokoju, robiąc poprawki tu i ówdzie, jakby po to, aby uczynić wszystko ładniejszym i odpowiednim dla ważnych gości, stanęła jak wryta. 318

- Co chcecie wiedzieć o Ziemi? - Przede wszystkim to, czym ona jest. Staruszka odwróciła się i wydawała się patrzeć w przestrzeń. Kiedy się odezwała, jej głos był cichy i pewny. - To świat, bardzo stara planeta. Zapomniana i zagubiona. - Nie jest odnotowana w historii - powiedziała Dors. -Tyle wiemy. - Sięga okresu przed historią, dziecko - powiedziała poważnie Matka Rittah. - Istniała w czasach świtu Galaktyki i jeszcze przed świtem. To był jedyny świat, na którym żyła ludzkość. - Skinęła zdecydowanie głową. - Czy inną nazwą Ziemi była... Aurora? - spytał Seldon. Teraz twarz Matki Rittah wykrzywiła się i zmarszczyła. - Gdzie to słyszałeś? - W trakcie mojej wędrówki. Słyszałem o starym zapomnianym świecie zwanym Aurora, na którym ludzkość żyła w pierwotnym pokoju. - To kłamstwo. - Otarła usta, jakby chcąc z nich zetrzeć smak tego, co przed chwilą usłyszała. - Wymienionej przez ciebie nazwy nie wolno nigdy wspominać, chyba że jako miejsca Zła. To był początek Zła. Ziemia była sama dopóki nie przyszło Zło, a wraz z nim jego bratnie światy. Zło prawie zniszczyło Ziemię, ale Ziemia zjednoczyła się i zniszczyła Zło - z pomocą bohaterów. - Ziemia była przed tym Złem. Czy jesteś tego pewna? - Na długo przed. Ziemia była sama w Galaktyce przez wiele tysięcy lat - wiele milionów lat. - Milionów lat? Ludzkość istniała na niej przez miliony lat i na żadnym innym świecie nie było innych ludzi? - To prawda. To prawda. To prawda. - Ale skąd to wszystko wiesz? Czy to jest w jakimś programie komputerowym? Albo na jakimś wydruku? Czy posiadasz coś, co mógłbym przeczytać? Matka Rittah pokręciła głową. - Te stare opowieści usłyszałam od matki, która je usłyszała od swojej i tak dalej wstecz. Nie mam dzieci, więc opowiadam te historie 319

innym, ale to może się skończyć. Żyjemy w czasach niewiary. - Niezupełnie, Matko - zaprzeczyła Dors. - Są ludzie, którzy spekulują o prehistorycznych czasach i badają opowieści o utraconych światach. Matka Rittah zrobiła ruch ręką, jakby w celu odpędzenia tego stwierdzenia. - Patrzą na to chłodnym wzrokiem, w naukowy sposób. Próbują wpasować to do swoich koncepcji. Mogłabym wam opowiadać przez rok historie o wielkim bohaterstwie Ba-Lee, ale nie mielibyście czasu słuchać, a ja już nie mam siły opowiadać. - Czy słyszałaś kiedyś o robotach? - spytał Seldon. Staruszka wzdrygnęła się, a jej głos był prawie krzykiem: - Dlaczego pytasz o takie rzeczy? To były sztuczne istoty ludzkie, złe same w sobie i dzieło Złych światów. Zostały zniszczone i nie powinno się o nich nigdy wspominać. - Był jeden specjalny robot, którego Złe światy nienawidziły, prawda? Matka Rittah podeszła chwiejnie do Seldona i zajrzała mu w oczy. Czuł jej gorący oddech na twarzy. - Czy przyszedłeś kpić ze mnie? Wiesz o tych rzeczach, a jednak pytasz? Dlaczego pytasz? - Bo chcę wiedzieć. - Był taki sztuczny człowiek, który pomagał Ziemi. Nazywał się Da-Nee, przyjaciel Ba-Lee. Nigdy nie umarł i gdzieś żyje, czekając na czas powrotu. Nikt nie wie, kiedy ten czas nastąpi, ale pewnego dnia przyjdzie i przywróci stare czasy i usunie wszelkie okrucieństwo, niesprawiedliwość i cierpienie. Taka jest obietnica. Po tych słowach przymknęła oczy i uśmiechnęła się, jakby przypominając sobie... Seldon odczekał chwilę w milczeniu, po czym westchnął i powiedział: - Dziękuję, Matko Rittah. Okazałaś się bardzo pomocna. Jakiego żądasz honorarium? - To taka przyjemność poznać obcoświatowców - odparła staruszka. - Dziesięć kredytów. Czy mogę was poczęstować jakąś zakąską? 320

- Nie, dziękujemy - odmówił poważnie Seldon. - Weź proszę dwadzieścia. Musisz nam tylko powiedzieć, jak stąd wrócić do ekspresu. I jeśli załatwisz nagranie niektórych twoich opowieści o Ziemi na dysk komputerowy, dobrze ci zapłacę Matko Rittah. - Potrzebowałabym tak wiele siły. Ile? - To by zależało od długości i jakości opowieści. Mógłbym zapłacić tysiąc kredytów. Matka Rittah oblizała wargi. - Tysiąc kredytów? Ale jak cię znajdę, kiedy opowieść będzie skończona? - Podam ci komputerowy numer kodowy, przez który można się ze mną skontaktować. Po zanotowaniu Matce Rittah numeru kodowego, Seldon i Dors wyszli, wdzięczni za stosunkowo świeży zapach alejki na zewnątrz i raźnie ruszyli w kierunku wskazanym przez staruszkę. 71. - To nie była zbyt długa rozmowa, Hari - odezwała się Dors. - Wiem. Otoczenie było strasznie nieprzyjemne i uznałem, że dość się dowiedziałem. Zdumiewające, jaką te opowieści ludowe mają tendencję do wyolbrzymiania. - Co rozumiesz przez „wyolbrzymianie"? - Cóż, Mycogeńczycy zapełniają swoją Aurorę istotami ludzkimi, które żyły przez wiele stuleci, a Dahlici zapełniają swoją ziemię ludzkością, która żyła przez wiele milionów lat. I oba sektory mówią o robocie, który wiecznie żyje. Mimo wszystko to zastanawiające. - Jeśli chodzi o miliony lat, to jest miejsce... Dokąd idziemy? - Matka Rittah powiedziała, żeby iść w tym kierunku, aż dotrzemy do obszaru odpoczynkowego, a potem podążać za znakiem GŁÓWNY CHODNIK, skręcając w lewo i trzymać się tego znaku. Czy idąc w tę stronę mijaliśmy jakiś obszar odpoczynkowy? - Może wychodzimy trasą inną od tej, którą tu przyszliśmy. Nie przypominam sobie obszaru odpoczynkowego, ale nie obserwowałam trasy. Nie spuszczałam wzroku z przechodniów i... - jej głos zamarł. Z przodu alejka się rozwidlała. 321

Seldon przypomniał sobie. Przechodzili tą drogą. Po obu stronach chodnika leżało kilka zniszczonych materacy tapczanowych. Nie było jednak potrzeby, aby Dors obserwowała przechodniów podczas powrotu tak, jak to robiła idąc do Matki Rittah. Nie było przechodniów. Ale przed sobą w obszarze wypoczynkowym dostrzegli grupę mężczyzn, dość wysokich jak na Dahlitów, ze szczeciniastymi wąsami i gołymi ramionami, które były muskularne i lśniły w żółtawym wewnętrznym świetle chodnika. Widać było, że czekają na obcoświatowców i Seldon wraz z Dors prawie automatycznie przystanęli. Przez kilka chwil trwała sytuacja pełna dramatycznego napięcia. Potem Seldon obejrzał się pospiesznie za siebie. Pojawiło się dwóch czy trzech dodatkowych mężczyzn. Seldon powiedział przez zaciśnięte zęby: - Jesteśmy w pułapce. Nie powinienem ci pozwolić tu przychodzić, Dors. - Wręcz przeciwnie. Dlatego tu jestem, ale czy warto było żeby się zobaczyć z Matką Rittah? - Jeżeli z tego wyjdziemy, to tak. Wtedy Seldon odezwał się głośnym i pewnym głosem: - Czy możemy przejść? Jeden z mężczyzn wysunął się do przodu. Wzrostem w pełni odpowiadał 173 centymetrom Seldona, ale był szerszy w barach i znacznie bardziej umięśniony. Jednak trochę sflaczały w pasie, co Seldon zauważył z satysfakcją. - Jestem Marron - powiedział z wyraźnym zadowoleniem z siebie, jak gdyby nazwisko powinno mieć jakieś znaczenie - i przyszedłem tu, żeby wam powiedzieć, że nie lubimy obcoświatowców w naszej dzielnicy. Chcielibyście przejść, w porządku - ale jeśli chcecie wyjść, będziecie musieli zapłacić. - No dobrze. Ile? - Wszystko co macie. Wy, bogaci obcoświatowcy macie płytki kredytowe, tak? Po prostu oddajcie je. - Nie. - Nie ma sensu odmawiać. Zwyczajnie je odbierzemy. - Nie możecie ich odebrać bez zabicia lub zranienia mnie, a 322

płytki i tak nie zadziałają bez identyfikacji mojego głosu. Identyfikacji mojego normalnego głosu. - To nie jest tak, proszę pana. Widzi pan, zachowuję się uprzejmie. Możemy je odebrać, nie raniąc was zbytnio. - Ilu waszych wielkich, silnych mężczyzn będzie do tego potrzeba? Dziewięciu? Nie. - Seldon szybko ich policzył. - Dziesięciu. - Tylko jednego. Mnie. - Bez pomocy? - Ja sam wystarczę. - Jeśli reszta się usunie i zrobi nam miejsce, chciałbym zobaczyć, jak sobie poradzisz, Marron. - Pan nie ma noża. Chce pan jednego? - Nie, korzystaj ze swoich, żeby walka była równa. Ja będę walczył bez noża. Marron rozejrzał się po pozostałych: - Hej, ten cherlak jest klawy. Nawet nie widać po nim strachu. To miłe. Szkoda byłoby go skrzywdzić. Coś panu powiem. Zabiorę dziewczynę. Jeżeli chce mnie pan powstrzymać, to podajcie mi płytki kredytowe i użyjcie swoich właściwych głosów do ich uruchomienia. Jeśli pan odmówi, to po skończeniu z dziewczyną a to trochę potrwa roześmiał się - będę zwyczajnie musiał zrobić panu krzywdę. - Nie - sprzeciwił się Seldon. - Puść dziewczynę. Wyzwałem cię na pojedynek - jeden na jednego, ty z nożem, ja bez. Jeśli chcesz mieć większą przewagę, będę walczył przeciwko dwóm z was, ale puść kobietę. - Przestań, Hari! - wykrzyknęła Dors. - Jeżeli on mnie chce, to niech przyjdzie i mnie weźmie. Zostań na miejscu, Hari i nie ruszaj się. - Słyszał pan? - powiedział Marron, uśmiechając się szeroko. „Zostań na miejscu, Hari i nie ruszaj się". Chyba ta paniusia mnie pragnie. Wy dwaj, przytrzymajcie go. Oba ramiona Seldona zostały pochwycone w żelazny uścisk i Hari poczuł ostrą końcówkę noża na plecach. - Nie ruszaj się - usłyszał szept - i ty możesz obserwować. Paniusi to się pewnie spodoba. Marron jest w tym dość dobry. Dors znów krzyknęła: - Nie ruszaj się, Hari! - Odwróciła się, 323

żeby czujnie stanąć twarzą do Marrona, z na wpół zaciśniętymi pięściami ustawionymi nieruchomo w pobliżu pasa. Marron zbliżył się do niej w wyraźnym celu i Dors zaczekała, aż znalazł się w zasięgu jej ramion, a wtedy wykonała błyskawiczny ruch rękami i mężczyzna natknął się na dwa noże przed nosem. Odchylił się na chwilę do tyłu, po czym wybuchnął śmiechem. - Paniusia ma dwa noże - takie jak duzi chłopcy. A ja mam tylko jeden. Ale tak jest uczciwie. - Szybko wyciągnął nóż. - Strasznie mi się nie podoba, że muszę cię ciachnąć, paniusiu, bo zabawniej będzie dla nas obojga, jeśli tego nie zrobię. Może tylko wytrącę ci je z ręki, co? - Nie chcę cię zabić - powiedziała Dors. - Zrobię wszystko co w mojej mocy, żeby tego uniknąć. Mimo to, biorę sobie wszystkich na świadków, że jeśli cię zabiję, to w celu ochrony mojego przyjaciela, do czego zobowiązuje mnie honor. Marron udał przerażenie. - Och, proszę, nie zabijaj mnie, paniusiu. Potem wybuchnął śmiechem, do którego przyłączyli się pozostali obecni Dahlici. Marron skoczył z nożem, chybiając dość daleko celu. Znów spróbował, a potem podjął trzecią próbę, ale Dors ani drgnęła. Nie próbowała odparować żadnych ciosów, które nie były naprawdę w nią wymierzone. Marron pociemniał na twarzy. Usiłował doprowadzić Dors do paniki, ale tylko ujawniał własną nieskuteczność. Następny skok był wymierzony prosto w nią. Ostrze w lewej ręce Dors wykonało błyskawiczny ruch i przytrzymało nóż Marrona z siłą, która odepchnęła jego ramię na bok. Ostrze w jej prawej dłoni błysnęło od wewnątrz i rozcięło na skos jego koszulkę. Cienka strużka krwi rozmazała się na skórze pokrytej ciemnymi włosami. Marron spojrzał na siebie w szoku, podczas gdy widzów zatkało z zaskoczenia. Seldon poczuł jak uścisk na jego ramionach trochę osłabł, kiedy uwaga dwóch trzymających go zbirów została odwrócona przez pojedynek, który przebiegał niezupełnie zgodnie z ich oczekiwaniami. Seldon sprężył się. Marron znów skoczył i tym razem wyrzucił lewą rękę na 324

zewnątrz, żeby schwycić prawy nadgarstek Dors. Ostrze w jej lewej ręce ponownie zderzyło się z jego nożem i unieruchomiło go podczas gdy prawą skręciła zwinnie i pociągnęła w dół, mimo że zaciskała się na niej lewa ręka Marrona. Zacisnęła się tylko na ostrzu i kiedy Marron ją rozwarł, wzdłuż dłoni biegła krwawa linia. Dors odskoczyła i Marron, świadomy krwi na klatce piersiowej i dłoni, ryknął zduszonym głosem: - Niech ktoś mi rzuci drugi nóż! Po krótkim wahaniu jeden z gapiów rzucił po kryjomu własny nóż. Marron wyciągnął po niego rękę, ale Dors była szybsza. Ostrzem w prawej ręce odbiła lecący nóż, który wirując pofrunął do tyłu. Seldon poczuł, jak uchwyty na jego ramionach jeszcze bardziej osłabły. Uniósł je nagle, wypychając do góry i ku przodowi i był wolny. Dwóch bandziorów odwróciło się do niego z nagłym krzykiem, ale Seldon szybko wymierzył jednemu cios kolanem w krocze, a drugiemu łokciem w splot słoneczny i obaj upadli na ziemię. Uklęknął, żeby obu opryszkom wyciągnąć noże i wstał tak podwójnie uzbrojony jak Dors. W przeciwieństwie do niej Seldon nie umiał manipulować ostrzami, ale wiedział, że Dahlici nie będą tego świadomi. - Tylko trzymaj ich na odległość, Hari - powiedziała Dors. Jeszcze nie atakuj. Marron, ostrzegam, że mój następny cios nie będzie zadraśnięciem. Marron, zupełnie rozwścieczony, ryknął coś bez związku i natarł na oślep, próbując pokonać przeciwniczkę samą energią kinetyczną. Dors, pochylając się i robiąc krok w bok, zanurkowała głową pod jego prawe ramię, kopnęła go w prawą kostkę i Marron zwalił się na ziemię, a jego nóż poleciał w powietrze. Następnie uklękła, przyłożyła mu jedno ostrze do karku, a drugie do gardła i powiedziała: - Poddaj się! Z jeszcze jednym rykiem Marron uderzył ją i odepchnął na bok, po czym skoczył na nogi. Jeszcze niezupełnie wstał, kiedy Dors znów była na nim, odcinając mu kawałek wąsa jednym ruchem noża. Tym razem wrzasnął jak duże zwierzę w agonii, przytykając rękę do twarzy. 325

Kiedy ją odsunął, ciekła z niej krew. - On już nie odrośnie, Marron - powiedziała Dors. - został odcięty z kawałkiem wargi. Zaatakuj jeszcze raz, a będziesz trupem. Czekała, ale Marron miał już dość. Odszedł kuśtykając i pojękując, pozostawiając za sobą strużkę krwi. Dors odwróciła się w kierunku pozostałych. Dwójka, którą Seldon powalił, nadal leżała na ziemi, bez broni i chęci, żeby wstać. Dors pochyliła się, przecięła im nożem pasy, a potem porozcinała spodnie. - Tym sposobem będziecie musieli trzymać się za portki przy chodzeniu - powiedziała. Wpatrywała się w siedmiu stojących nadal mężczyzn, którzy ją obserwowali z przerażonym zafascynowaniem. - A który z was rzucił nóż? Wszyscy milczeli. - To dla mnie nieważne - powiedziała. - Podchodźcie po kolei albo wszyscy naraz, ale po każdym moim cięciu ktoś padnie martwy. I cała siódemka jak jeden mąż odwróciła się i uciekła biegiem. Dors uniosła brwi. - Przynajmniej tym razem Hummin nie będzie mógł narzekać, że nie udało mi się ciebie ochronić. - Nadal nie mogę uwierzyć w to, co zobaczyłem - powiedział Seldon. - Nie wiedziałem, że potrafisz coś takiego robić - albo mówić w tym stylu. Dors błysnęła śmiechem. - Ty też masz swoje uzdolnienia. Tworzymy niezłą parę. Proszę, zamknij swoje noże i włóż je do kieszeni. Myślę, że wieść się rozniesie z olbrzymią prędkością i możemy wyjść z Billibottona bez obawy, że zostaniemy zatrzymani. Miała całkowitą rację.

326

15 Konspiracja DAVAN – (...) W ostatnich stuleciach Pierwszego Imperium Galaktycznego miały miejsce niepokoje, których źródłem były działania politycznych i wojskowych przywódców, dążących podstępnie do zdobycia najwyższej władzy „supremacji” (która z każdą dekadą traciła na znaczeniu). Przed nastaniem psychohistorii bardzo rzadko dochodziło do wydarzeń, które można by nazwać powszechnymi zamieszkami. Pewien incydent ma związek z Davanem, o którym właściwie niewiele wiadomo... Prawdopodobnie spotkał się z Harim Seldonem w czasie, kiedy(...) Encyklopedia Galaktyczna 72. Hari Seldon i Dors Venabili wzięli kąpiel, korzystając z dość prymitywnych urządzeń w domu Tisalverów. Kiedy Jirad Tisalver wrócił wieczorem, zdążyli się już przebrać i byli w pokoju Seldona. Dzwonek do drzwi zabrzmiał krótko i, jak im się wydawało, dość nieśmiało. Seldon otworzył drzwi i powiedział pogodnie: - Dobry wieczór, panie Tisalver. Dobry wieczór pani. Pani Tisalver stała tuż za mężem. Była tak zaintrygowana, że aż zmarszczyła brwi. Tisalver niepewnie zapytał: - Czy dobrze się czujecie? Skinął głową, jakby sugerując, by powtórzyli ten gest. - Jak najbardziej. Weszliśmy do Billibottonu i wyszliśmy z niego bez kłopotu; teraz jesteśmy umyci i przebrani. Już niczego od nas nie czuć - mówiąc to Seldon uniósł podbródek i ponad ramieniem Tisalvera uśmiechał się do jego żony. Pani Tisalver głośno pociągnęła nosem, jakby chciała w ten sposób sprawdzić wiarygodność jego słów. Tisalver ciągnął wciąż jakby trochę niepewnie: - Słyszałem, że doszło tam do walki na noże. Seldon uniósł brwi. - Naprawdę? 327

- Podobno pan i pani Venabili stawiliście czoło setce zbirów i zabiliście ich wszystkich. Czy to prawda? W jego głosie pobrzmiewała nuta prawdziwego szacunku. - Ależ skąd! - wtrąciła Dors, nagle poirytowana. - To śmieszne. Za kogo nas bierzecie? Za morderców? I czy myślicie, że stu zbirów stałoby spokojnie! czekało, aż ja czy my wykończymy ich - jednego po drugim? Zastanówcie się! - Takie krążą pogłoski - upierała się Casilia Tisalver. - Nie możemy tolerować czegoś takiego w tym domu. - Po pierwsze - wyjaśnił Seldon - to nie było w tym domu. Po drugie, nie było ich stu, lecz dziesięciu. Po trzecie nikt nie został zabity. Była lekka przepychanka, po której Billibottończycy wycofali się i zrobili nam przejście. - Po prostu zrobili przejście?! Czy oczekujecie, że ja w to uwierzę, obcoświatowcy? - spytała wojowniczo pani Tisalver. Seldon westchnął. Wyglądało na to, że najmniejszy stres dzieli ludzi na dwa wrogie obozy. - Cóż... - powiedział. - Przyznaję, że jeden z nich został zraniony nożem. Lekko. - A wam nic się nie stało? - zapytał Tisalver. Podziw w jego głosie był coraz wyraźniejszy. - Ani zadraśnięcia - odparł Seldon. - Pani Venabili nadzwyczaj zręcznie posługuje się dwoma nożami. - Tak przypuszczałam - wyznała pani Tisalver przenosząc wzrok w okolice bioder Dors. - Nie chcę, żeby coś takiego tu odchodziło. - Dopóki nikt nas tu nie zaatakuje - powiedziała surowo Dors coś takiego nie będzie tu odchodziło. - Ale z waszego powodu - powiedziała pani Tisalver - śmiecie z ulicy stają pod naszymi drzwiami. - Kochanie - rzekł pojednawczo Tisalver - nie denerwujmy... - Dlaczego? - wypluła jego żona z pogardą. - Boisz się jej noży? Chciałabym widzieć, jak tu robi z nich użytek. - Nie mam zamiaru tu robić z nich użytku! - powiedziała Dors, pociągając nosem równie głośno jak pani Tisalver przed chwilą. – O jakich śmieciach z ulicy pani mówi? 328

- Mojej żonie chodzi o to - odparł Tisalver - że jakiś urwis z Billibottonu, przynajmniej tak wygląda, chce się z wami zobaczyć, a w tej dzielnicy nie jesteśmy przyzwyczajeni do czegoś takiego. To nadweręża reputację - mówił przepraszającym tonem. - Dobrze, panie Tisalver - powiedział Seldon. - Wyjdziemy do niego, dowiemy się, o co chodzi i każemy mu odejść tak szybko... - Nie. Zaczekaj - przerwała poirytowana Dors. - To są nasze pokoje. Płacimy za nie. To my decydujemy, kto nas odwiedza, a kto nie. Nawet jeżeli przed domem jest młody człowiek z Billibottonu, to mimo wszystko jest Dahlitą. Co ważniejsze, jest Trantorczykiem. Co jeszcze ważniejsze, jest obywatelem Imperium i człowiekiem. A co najważniejsze, prosząc o spotkanie z nami staje się naszym gościem. Dlatego zaprosimy go do domu. Pani Tisalver nie drgnęła. Sam Tisalver wyglądał niepewnie. - Skoro mówicie, że zabiłam setkę bandziorów w Billibottonie ciągnęła Dors - to chyba nie myślicie, że boję się jakiegoś chłopca czy, was, jeżeli już o to chodzi. Niedbale położyła prawą rękę na biodrze. - Ależ pani Venabili! - odezwał się Tisalver z nagłym przypływem energii. - Nie zamierzamy was obrazić. Oczywiście, że te pokoje są wasze i możecie w nich podejmować, kogo tylko chcecie. Wycofał się, ciągnąc za sobą oburzoną żonę. W jednej chwili zamienił się w człowieka bardzo zdecydowanego, za co później, być może, przyjdzie mu zapłacić. Dors popatrzyła za nimi surowym wzrokiem. Seldon uśmiechnął się sarkastycznie. - Jakie to do ciebie niepodobne, Dors - powiedział. - Myślałem, że to ja jak don Kichot wpadam w tarapaty, a ty jesteś osobą spokojną i praktyczną i jedynym twoim celem jest zapobieganie kłopotom. Dors pokręciła głową. - Nie znoszę, jak o człowieku mówi się z pogardą tylko z powodu jego grupowej identyfikacji - nawet jeśli to mówi inny człowiek. To właśnie z takich szacownych ludzi rodzą się tamci chuligani. - A inni szacowni ludzie - uzupełnił Seldon - powołują do życia 329

tych szacownych ludzi. Te wzajemne zależności składają się na historię rodu ludzkiego... - A więc będziesz musiał się tym zająć w swojej psychohistorii, prawda? - Z całą pewnością jeśli kiedykolwiek powstanie jakaś psychohistoria, która będzie mogła się czymkolwiek zajmować. A oto urwis, o którym mowa. I jest nim Raych, co mnie jakoś wcale nie dziwi. 73. Do pokoju wszedł Raych. Rozglądał się, wyraźnie przestraszony. Palec wskazujący prawej ręki przyłożył do górnej wargi, jakby w nadziei, że poczuje tam pierwsze puszyste włoski. Zwrócił się do oburzonej pani Tisalver i niezgrabnie się ukłonił. - Dziękuję, proszę pani. Piękne mieszkanie. Kiedy drzwi się za nim zatrzasnęły, zwrócił się do Seldona i Dors z miną człowieka, który zna się na rzeczy. - Niezła kwatera. - Cieszę się, że ci się podoba - powiedział poważnie Seldon. Skąd wiedziałeś, że tu jesteśmy? - Śledziłem was. A jak myślicie? Hej, kochana - zwrócił się do Dors - nie walczysz jak kobieta. - Czy widziałeś wiele walczących kobiet? - spytała rozbawiona Dors. Raych potarł nos. - Ani jednej. Kobiety nie noszą noży, no może dziewczynki, żeby postraszyć nimi dzieciaki. Ja się ich nie boję. - Jestem tego pewna. Co trzeba zrobić, żeby kobieta wyciągnęła nóż? - Nic. Trzeba tylko trochę się powygłupiać. Zawołać: „Hej, kochana, pozwól mi...” - Pomyślał przez chwilę i dokończył: - Nic. - Nie próbuj tego ze mną - ostrzegła go Dors. - Żartujesz? Po tym, co zrobiłaś Marronowi? Gdzie się nauczyłaś tak walczyć? - Na moim świecie. - Mogłabyś mnie nauczyć? 330

- Czy po to przyszedłeś się ze mną zobaczyć? - Właściwie nie. Przyszedłem z pewną wiadomością. - Od kogoś, kto chce ze mną walczyć? - Nikt nie chce z tobą walczyć, kochana. Posłuchaj, kochana, teraz masz taką opinię! Wszyscy cię znają. Możesz chodzić sobie po starym Billibottonie, wszyscy faceci będą schodzić ci z drogi, robić ci przejście, uśmiechać się i uważać, żeby nie spojrzeć na ciebie spode łba. Tak, kochana, masz to jak w banku. Dlatego on chce się z wami zobaczyć. - Kto właściwie chce się z nami zobaczyć? - Facet, który nazywa się Davan. - A kim on jest? - Taki tam facet. Mieszka w Billibottonie i nie nosi noża. - I udaje mu się pozostać przy życiu, Raych? - Dużo czyta i pomaga ludziom, kiedy mają kłopoty z władzą. Ludzie zostawiają go w spokoju. Nie potrzebuje noża. - A więc dlaczego sam nie przyszedł? - spytała Dors. - Dlaczego przysłał ciebie? - Nie lubi tego miejsca. Mówi, że niedobrze mu się robi na jego widok. Mówi, że tutaj wszyscy ludzie włażą władzy w ... - Przerwał, spojrzał niepewnie na dwójkę obcoświatowców i powiedział: - Tak czy inaczej, on tu nie przyjdzie. Powiedział, że mnie tu wpuszczą, bo jestem mały. - Wyszczerzył zęby w uśmiechu. - Prawie nie wpuścili, co? Chodzi mi o tamtą panią, która wyglądała, jakby jej tu coś śmierdziało. Urwał nagle, zmieszany i spojrzał za siebie. - Tam, gdzie mieszkam, nie ma wiele okazji, żeby się umyć. - Nic nie szkodzi - powiedziała Dors z uśmiechem. - Zatem gdzie możemy się spotkać, jeżeli on nie chce przyjść tutaj? W końcu wybacz - nie mamy ochoty iść do Billibottonu. - Mówiłem wam! - powiedział Raych z oburzeniem. - Możecie swobodnie chodzić po Billibottonie, przysięgam. A zresztą tam, gdzie on mieszka, nikt was nie będzie zaczepiał. - Gdzie to jest? - spytał Seldon. - Mogę was zaprowadzić. To niedaleko. 331

- A dlaczego on chce się z nami zobaczyć? - spytała Dors. - Nie wiem. Ale powiedział tak: - Raych przymknął oczy, usiłując przypomnieć sobie słowa tamtego: - „Powiedz im, że chcę się zobaczyć z mężczyzną, który rozmawiał z dahlickim pracownikiem ciepłowni jak z człowiekiem i z kobietą, która pokonała Marrona na noże i nie zabiła go, chociaż mogła go zabić. Chyba dobrze zapamiętałeś." Seldon uśmiechnął się. - Chyba tak. Czy czeka na nas? - Tak. - Więc chodźmy. Spojrzał niepewnie na Dors. - W porządku - powiedziała. - Idę z tobą. Może to nie jest pułapka. Człowiek zawsze ma nadzieję... 74. Kiedy wyszli na zewnątrz, światło wieczoru mieniło się łagodną poświatą. Po niebie szybowały lekkie obłoki: miały fioletowy odcień i różowawe obramowanie. Słońce zachodziło. Dahl mógł być niezadowolony ze sposobu, w jaki traktowali go imperialni władcy Trantora, ale na pewno nie mógł się uskarżać na pogodę, którą programowały komputery. - Chyba jesteśmy ważnymi osobistościami - powiedziała Dors cicho. - To nie ulega wątpliwości. Seldon spuścił wzrok ze sztucznego nieba i natychmiast wokół bloku, w którym mieszkali Tisalverowie zobaczył pokaźny tłum ludzi, który bacznie ich obserwował. Kiedy ludzie zorientowali się, że dwójka obcoświatowców ich zauważyła, zapanowało wśród nich pewne poruszenie, niemal aplauz. - Teraz rozumiem zdenerwowanie pani Tisalver - szepnęła Dors. - Przykro mi, że nie byłam bardziej wyrozumiała. Ludzie byli skromnie ubrani: łatwo można było się domyślić, że pochodzą z Billibottonu. W pierwszym odruchu Seldon uśmiechnął się i uniósł rękę w geście przyjaznego pozdrowienia, który został przyjęty oklaskami. Dał się słyszeć jakiś głos, któremu anonimowość w tłumie dodała 332

odwagi: - Czy ta pani może nam pokazać kilka sztuczek z nożem? Odpowiedź Dors: - Nie, wyciągam nóż tylko wtedy, kiedy się rozgniewam! - została przyjęta wybuchem śmiechu. Jeden człowiek wystąpił na czoło. Widać było, że nie pochodzi z Billibottonu, nic też nie wskazywało na to, że jest Dahlitą. Nosił wprawdzie niewielkie wąsy, ale brązowe, a nie czarne. - Jestem Marlo Tanto z „Trantorskich Wiadomości HV" przedstawił się. - Czy możemy z panią przeprowadzić krótką rozmowę do naszego nocnego programu? - Nie - ucięła Dors. - Żadnych wywiadów. Reporter zignorował odpowiedź. - Wiem, że walczyła pani zwycięsko z wieloma mężczyznami w Billibottonie. - Uśmiechnął się. - To nie byle jaka wiadomość, naprawdę. - Nie - zaprzeczyła Dors. - Spotkaliśmy kilku mężczyzn w Billibottonie, porozmawialiśmy z nimi, a potem poszliśmy każde w swoją stronę. Niczego więcej się pan nie dowie. - Jak się pani nazywa? Nie mówi pani z akcentem trantorskim. - Nie mam nazwiska. - A jak się nazywa pani przyjaciel? - On też nie ma nazwiska. Reporter wyglądał na poirytowanego. - Niech pani posłucha. Jesteście atrakcją dziennikarską, a ja tylko próbuję wykonywać swoją pracę. Raych pociągnął Dors za rękaw. Pochyliła się, a on szepnął jej coś do ucha. Skinęła głową i wyprostowała się,. - Moim zdaniem nie jest pan reporterem, panie Tanto. Myślę, że jest pan agentem Imperium, który usiłuje przysporzyć Dahlowi kłopotów. Nie było żadnej walki. Pan próbuje fabrykować o niej wiadomości, aby usprawiedliwić imperialną ekspedycję do Billibottonu. Na pańskim miejscu wycofałabym się stąd. Nie sądzę, żeby ci ludzie darzyli pana sympatią. Przy pierwszych słowach Dors tłum zaczął szemrać. Wrzawa nasilała się, a ludzie niebezpiecznie naciskali na Tanta. Reporter 333

rozejrzał się nerwowo i próbował się wycofać. - Puśćcie go. Niech nikt go nawet nie tknie. Nie będzie mógł zameldować, że zastosowano wobec niego przemoc - zawołała Dors. I ludzie rozstąpili się przed reporterem. - Ojej, kochana! - zawołał Raych. - Szkoda, że im nie pozwoliłaś trochę go poturbować. - Ach, ty zabijako! - uśmiechnęła się Dors. - Prowadź nas do swojego przyjaciela. 75. Człowiek ten nazywał się Davan. Mieli się z nim spotkać w pomieszczeniu za zdemolowaną jadłodajnią. Daleko za nią. Raych w norach Billibottonu orientował się jak kret w podziemnych tunelach na Helikonie. Wreszcie Dors Venabili jako pierwsza głośno wyraziła swój niepokój. Zatrzymała się. - Wracajmy, Raych. Dokąd nas prowadzisz? - Do Davana - odpowiedział Raych z irytacją. - Mówiłem wam. - Ale to opuszczony teren. Nikt tu nie mieszka. Dors rozejrzała się z odrazą. Nie było tu widać siadów życia, a te panele świetlne, które jeszcze pozostały, nie świeciły się lub dawały bardzo słabe światło. - Davan tak właśnie lubi - wyjaśnił Raych. - Wciąż zmienia miejsca pobytu, mieszka to tu, to tam. Po prostu... - Dlaczego? - zapytała Dors. - Bo chce się ukryć, kochana. - Przed kim? - Przed władzą. - Dlaczego władza miałaby się interesować Davanem? - Nie wiem, kochana. Coś wam powiem. Wytłumaczę wam, gdzie on jest i jak tam dotrzeć, a wy pójdziecie sami, bo widzę, że nie chcecie, żebym was zaprowadził. - Nie, Raych - sprzeciwił się Seldon. - Jestem pewien, że bez ciebie zabłądzimy. Myślę nawet, że powinieneś na nas zaczekać i potem odprowadzić z powrotem. - A co ja z tego będę miał? Spodziewacie się, że będę stał i czekał, aż mi kiszki marsza zaczną grać? 334

- Będziesz stał i czekał, Raych, a ja ci potem postawię duży obiad. Najesz się do syta. - To teraz pan tak mówi. Skąd mam wiedzieć, co pan powie potem? Ręka Dors wykonała błyskawiczny ruch i znalazł się w niej nóż z gołym ostrzem. Chłopiec otworzył szeroko oczy. Nie wydawał się przestraszony. Zawołał: - Ojej, nie widziałem tego. Pokaż jeszcze raz! - Później, jeśli jeszcze tu będziesz. W przeciwnym razie - Dors rzuciła mu piorunujące spojrzenie - i tak cię odszukamy. - Ach, kochana, daj spokój. Nie odszukacie mnie. Nie jesteście tacy. Ale będę tu. Macie moje słowo. W milczeniu prowadził ich dalej, a odgłos kroków brzmiał głucho w pustych korytarzach. Kiedy weszli, Davan podniósł na nich wzrok. Gdy zobaczył Raycha, jego dzikie spojrzenie złagodniało. Zrobił szybki, pytający gest w kierunku obcoświatowców. - To są ci ludzie - powiedział Raych, wyszczerzył zęby w uśmiechu i wyszedł. - Jestem Hari Seldon - przedstawił się Seldon. - A ta młoda dama to Dors Venabili. Przyjrzał się Davanowi z zaciekawieniem. Davan był śniady i nosił gęste, czarne wąsy charakterystyczne dla dahlickich mężczyzn. Na brodzie miał szczeciniasty zarost. Po raz pierwszy Seldon widział Dahlitę, który nie jest dokładnie ogolony. Nawet opryszki z Billibottonu mieli gładkie policzki i podbródek. - Jak się pan nazywa? - spytał Seldon. - Davan. Raych musiał wam powiedzieć. - Chodzi mi o pełne nazwisko. - Davan. Nic więcej. Czy byliście śledzeni? - Nie, na pewno nie. Gdyby ktoś za nami szedł, Raych usłyszałby go albo zobaczył. A jeśli nie on, to pani Venabili. Dors uśmiechnęła się lekko. - Masz do mnie zaufanie, Hari. 335

- Coraz większe - potwierdził w zamyśleniu. Davan poruszył się niespokojnie. - A jednak już o was wiedzą. - Wiedzą? - Tak, słyszałem o tym fałszywym reporterze. - Już? - Seldon wyglądał na trochę zdziwionego. - Ale wydaje mi się, że on naprawdę jest reporterem... i to nieszkodliwym. Raych nam szepnął, żeby nazwać go agentem Imperium. To był dobry pomysł. Otaczający nas tłum stał się groźny i dzięki temu udało się nam go pozbyć. - Nie - powiedział Davan. - On jest agentem Imperium. Moi ludzie znają tego człowieka. On pracuje dla Imperium. Ale z drugiej strony wy nie postępujecie tak jak ja. Nie używacie fałszywego nazwiska i zmieniacie miejsce pobytu. Przedstawiacie się własnym nazwiskiem i nie usiłujecie pozostać w konspiracji. Pan się nazywa Hari Seldon i jest pan matematykiem. - Tak - potwierdził Seldon. - Dlaczego miałbym używać fałszywego nazwiska? - Imperium interesuje się panem, nieprawdaż? Seldon wzruszył ramionami. - Przebywam tam, gdzie Imperium nie może mnie dosięgnąć. - Oficjalną drogą - nie, ale Imperium nie musi działać jawnie. Nalegałbym usilnie, aby pan zniknął... naprawdę zniknął. - Ma pan na myśli... żeby tak jak pan - upewnił się Seldon, rozglądając się z prawdziwym obrzydzeniem. Ten pokój był martwy tak, jak korytarze, którymi szli. Czuć tam było stęchlizną i robił przygnębiające wrażenie. - Mógłby pan być dla nas pożyteczny - powiedział Davan. - W jaki sposób? - Rozmawiał pan z młodzieńcem o nazwisku Yugo Amaryl. - Tak. - Amaryl powiedział mi, że umie pan przewidywać przyszłość. Seldon westchnął ciężko. Męczyło go stanie w tym pustym pokoju. Davan siedział na poduszce. Wprawdzie były tam jakieś inne poduszki, ale wyglądały na niezbyt czyste. Seldon nie miał też ochoty 336

opierać się o ścianę poznaczoną smugami pleśni. - Albo pan źle zrozumiał Amaryla, albo on źle zrozumiał mnie wyjaśnił. - To, czego dokonałem, ma udowodnić, że istnieje możliwość wybrania warunków początkowych, z których przewidywanie historyczne nie schodzi w warunki chaotyczne, lecz może się stać przepowiadalne w pewnych granicach. Nie mam jednak pojęcia, jakie te warunki początkowe mogłyby być, ani nie mam pewności, czy te warunki może odkryć jedna osoba - lub dowolna liczba ludzi - w nieskończonym przedziale czasu. Czy pan mnie rozumie? - Nie. Seldon znów westchnął. - Spróbuję jeszcze raz. Przewidzenie przyszłości jest możliwe, ale odkrycie sposobów wykorzystania tej możliwości może być niemożliwe. Rozumie pan? Davan spojrzał ponuro na Seldona, a potem na Dors. - A więc nie potrafi pan przewidzieć przyszłości. - Teraz trafił pan w sedno, panie Davan. - Proszę do mnie mówić Davan. Ale pewnego dnia może się pan nauczyć przewidywać przyszłość. - To jest wyobrażalne. - A więc dlatego Imperium się panem interesuje. - Nie - Seldon uniósł palec jak nauczyciel. - Według mnie Imperium właśnie dlatego nie czyni specjalnych wysiłków, żeby mnie zdobyć. Mogliby mnie zatrzymać bez większych problemów, ale mają świadomość, że w tej chwili nic nie wiem i dlatego nie warto burzyć niepewnego pokoju na Trantorze przez ingerencję w lokalne prawa tego czy innego sektora. Dzięki temu mogę bezpiecznie się przemieszczać pod własnym nazwiskiem. Davan na chwilę ukrył twarz w dłoniach i wymamrotał: - To szaleństwo. - Potem podniósł znużony wzrok i zwrócił się do Dors: - Czy pani jest żoną pana Seldona? - Jestem jego przyjaciółką i obrońcą - odparła spokojnie. - Czy dobrze go pani zna? - Jesteśmy razem od kilku miesięcy. 337

- Nic więcej? - Nic więcej. - Czy pani zdaniem on mówi prawdę? - Wiem, że tak, ale dlaczego miałby pan ufać mnie, skoro nie ma pan zaufania do niego? Jeżeli Hari okłamuje pana z jakiegoś powodu, to może i ja kłamię, żeby go poprzeć? Davan popatrzył na nich bezradnie. - Tak czy inaczej - możecie nam pomóc? - Kogo ma pan na myśli mówiąc „nam" i w jakim sensie potrzebujecie pomocy? - Zorientowaliście się, jaka sytuacja panuje w Dahlu -odrzekł Davan. - Jesteśmy ciemiężeni. To, jak potraktowaliście Yugo Amaryla, pozwala mi wierzyć, że macie dla nas współczucie. - Szczerze wam współczujemy. - I wiecie, przez kogo jesteśmy ciemiężeni. - Zapewne masz na myśli władze imperialne. Nie przeczę, nieźle im się to udaje. Z drugiej strony, zauważyłem, że w Dahlu istnieje klasa średnia, która gardzi pracownikami ciepłowni oraz warstwa przestępców, którzy terroryzują resztę sektora. Davan wciąż siedział bez ruchu. Zacisnął tylko usta. - To prawda. To prawda. Ale Imperium chętnie akceptuje taki stan rzeczy. Dahl może stać się przyczyną poważnych kłopotów. Gdyby pracownicy ciepłowni zastrajkowali, Trantor prawie natychmiast odczułby dotkliwy brak energii ze wszystkimi tego skutkami. Jednak wyższe sfery Dahla wynajmują chuliganów z Billibottonu - i innych okolic - by walczyli z pracownikami ciepłowni i doprowadzili do przerwania strajku. To już się zdarzało. Aby niektórych Dahlitów zamienić w imperialnych fagasów, Imperium pozwala im względnie dobrze prosperować, jednocześnie dość skutecznie odmawiając egzekwowania praw do kontroli broni co osłabiłoby element przestępczy. Imperialna władza robi to wszędzie - nie tylko w samym Dahlu. Nie może, jak za dawnych czasów, kiedy rządziła przemoc, siłą narzucać swojej woli. W dzisiejszych czasach na Trantorze wszystko jest tak skomplikowane, tak łatwo w nim wywołać zamęt, że siły imperialne 338

muszą trzymać się z daleka... - Forma degeneracji - mruknął Seldon, przypominając sobie utyskiwania Hummina. - Co? - spytał Davan. - Nic takiego - odparł Seldon. - Proszę mówić dalej. - Siły imperialne muszą trzymać się z daleka, ale i tak mogą wiele zdziałać. W każdym sektorze wzbudza się nieufność wobec sąsiadów. Różne warstwy ekonomiczne i społeczne są zachęcane do toczenia ze sobą pewnego rodzaju wojny. Rezultat jest taki, że nie ma możliwości, aby na Trantorze ludzie podjęli zjednoczone działanie. Wolą walczyć ze sobą, niż solidarnie przeciwstawić się centralnej tyranii. Tak więc Imperium rządzi - i to bez konieczności wywierania siły. - Co, pana zdaniem, można na to poradzić? - zapytała Dors. - Od lat próbuję wzbudzić w społeczności Trantora uczucie solidarności. - Mogę przypuszczać - powiedział sarkastycznie Seldon - że jest to zadanie nieznośnie trudne i w dużej mierze niewdzięczne. - Pańskie przypuszczenie jest trafne - potwierdził Davan. – A jednak nasza partia rośnie w siłę. Wielu naszych nożowników zaczyna sobie uświadamiać, że noże są najlepsze, kiedy nie są zwrócone przeciwko sobie. Napastnicy, którzy was zaatakowali w korytarzach Billibottonu, to ludzie jeszcze nie nawróceni. Jednak są i tacy, którzy was popierają, którzy są gotowi was bronić przed agentem podającym się za reportera - to moi ludzie. Żyję tu wśród nich. Nie jest to przyjemne życie, ale jestem tu bezpieczny. W sąsiednich sektorach również mamy stronników i nasza liczebność rośnie z dnia na dzień. - Ale gdzie się zaczyna nasza rola? - spytała Dors. - Po pierwsze - odparł Davan - oboje jesteście obcoświatowcami, uczonymi. Wśród naszych przywódców potrzebujemy ludzi takich jak wy. Naszą największą siłę czerpiemy z biednych i niewykształconych, ponieważ oni cierpią najbardziej, ale jako przywódcy... Jedna taka osoba jak ty jest warta setki tamtych. - Dziwnie brzmi ta ocena w ustach kogoś, kto pragnie ratować 339

uciskanych - powiedział Seldon. - Nie mówię o kategoriach ludzkich - wyjaśnił pospiesznie Davan. - Chodzi mi o przywództwo. Wśród przywódców partii muszą być mężczyźni i kobiety o dużych walorach intelektualnych. - Inaczej mówiąc, ludzie tacy jak my są potrzebni po to, aby dodać waszej partii lukru powszechnego poważania. - Jeśli się chce, to zawsze można wtrącić coś szlachetnego drwiącym tonem - powiedział Davan. - Ale wy, panie Seldon, macie coś więcej niż powszechne poważanie, coś więcej niż walory intelektualne. Nawet gdyby pan się nie przyznał, że potrafi przeniknąć mglistą przyszłość... - Proszę, Davan - wtrącił Seldon - nie mów poetyckim językiem i nie stosuj trybu warunkowego. To nie jest kwestia przyznania się. Nie potrafię przewidzieć przyszłości. Widoku nie blokują mgły, lecz bariery ze stali chromowej. - Proszę mi pozwolić dokończyć. Nawet jeśli pan rzeczywiście nie może przewidzieć przyszłości z psychohistoryczną dokładnością, jak pan to nazywa, studiował pan historię i może pan mieć pewne intuicyjne przeczucie co do konsekwencji. Czyż nie tak? Seldon pokręcił głową. - Mogę mieć pewne intuicyjne rozumienie matematycznego prawdopodobieństwa, ale jest bardzo niepewne, do jakiego stopnia mogę to przełożyć na przewidywania o znaczeniu historycznym. Właściwie ja nie studiowałem historii. Żałuję tego. Dotkliwie odczuwam ten brak. - Ja jestem historyczką, Davan - powiedziała spokojnie Dors. Jeśli chcesz, mogę ci parę rzeczy wyjaśnić. - Proszę bardzo - zgodził się Davan na wpół przez grzeczność, na wpół z wyzwaniem. - Po pierwsze w historii Galaktyki było wiele rewolucji, które obaliły tyranie, czasami na pojedynczych planetach, czasami w grupach planet, niekiedy w Imperium lub przedimperialnych rządach regionalnych. Często oznaczało to tylko zmianę tyranii, to znaczy jedna klasa rządząca była zastępowana przez inną, skuteczniejszą - natomiast biedni i terroryzowani pozostawali dalej 340

biednymi i terroryzowanymi. Davan słuchał uważnie. - Mam tego świadomość - powiedział. - Wszyscy mamy. Być może powinniśmy się uczyć na dawnych błędach, by wiedzieć, przed czym mieć się na baczności. Ale obecnie istniejąca tyrania jest rzeczywista. Ta, która może zaistnieć w przyszłości, jest potencjalna. Jeżeli zawsze mamy się cofać przed zmianą w obawie, że wyjdzie na gorsze, to nie możemy mieć żadnej nadziei, że kiedykolwiek zwyciężymy niesprawiedliwość. - Drugą rzeczą, o której musisz pamiętać - kontynuowała Dors jest to, że nawet jeśli masz po swojej stronie prawo i sprawiedliwość, to rządząca tyrania ma po swojej stronie siłę. Rozruchy i demonstracje wzniecane przez twoich nożowników nie zakończą się sukcesem, dopóki będzie istnieć armia, wyposażona w broń kinetyczną, chemiczną i neurologiczną, gotowa ją wykorzystać przeciwko twoim ludziom. Możesz przeciągnąć wszystkich terroryzowanych, a nawet powszechnie poważanych na swoją stronę, ale musisz jakoś pozyskać siły bezpieczeństwa i armię imperialną lub przynajmniej poważnie zachwiać ich lojalność wobec rządzących. - Trantor to świat wielorządowy - wyjaśnił Davan. - Każdy sektor ma własnych władców i niektórzy z nich są nastawieni antyimperialnie. Gdybyśmy po naszej stronie mieli silny sektor, to by zmieniło sytuację, prawda? Nie bylibyśmy wtedy zwykłymi obdartusami walczącymi nożami i kamieniami. - Czy to znaczy, że macie silny sektor po swojej stronie? Czy też tylko chcielibyście mieć? Davan milczał. - Przypuszczam, że myślisz o burmistrzu Wye - ciągnęła Dors. Jeżeli nawet burmistrz byłby skłonny wykorzystać powszechne niezadowolenie i próbować obalić Imperatora, to zastanów się - w jakim celu zaangażowałby się w tę walkę? Oczywiście, jego celem byłby imperialny tron! Dla jakiego mniej znaczącego celu miałby ryzykować swoją obecną niezłą pozycję? Tylko w imię sprawiedliwości i przyzwoitego traktowania ludzi, którzy mało go interesują? 341

- Chodzi pani o to - powiedział Davan - że każdy potężny przywódca, który zechce nam pomóc, może nas potem zdradzić. - Ta sytuacja nader często się powtarza w historii galaktycznej. - W takim razie, czy to my nie moglibyśmy zdradzić jego? - To znaczy wykorzystać go, a potem, w jakimś kluczowym momencie, pozbawić sił - a co najmniej przywództwa - i może kazać go skrytobójczo zabić? - Niezupełnie tak..., ale znaleźlibyśmy jakiś sposób, żeby się go pozbyć, gdyby to się okazało konieczne. - Wtedy mielibyśmy ruch rewolucyjny, w którym główni aktorzy w każdej chwili mogliby się spodziewać wzajemnej zdrady, a każdy by po prostu czekał na okazję. To brzmi jak przepis na chaos. - Więc nie pomożecie nam? - spytał Davan. Seldon zmarszczył brwi i z zainteresowaniem przysłuchiwał się wymianie zdań pomiędzy Davanem i Dors. - To nie takie proste - powiedział. - Chcielibyśmy wam pomóc. Jesteśmy po waszej stronie. Wydaje mi się, że żaden człowiek przy zdrowych zmysłach nie popiera systemu imperialnego, który utrzymuje się przy władzy przez podsycanie wzajemnej nienawiści i podejrzeń. Nawet jeśli ten system jakoś działa, jest niestabilny, to znaczy ma tendencję do popadania w niestabilność w jednym lub innym kierunku. Ale pytanie brzmi: Jak możemy pomóc? Gdybym miał psychohistorię, gdybym potrafił przewidzieć, co się najprawdopodobniej wydarzy lub gdybym potrafił przewidzieć, które działanie spośród wielu alternatywnych możliwości najprawdopodobniej doprowadzi do szczęśliwego końca, to oddałbym swoje umiejętności do waszej dyspozycji. Ale nie mam psychohistorii. Żeby wam pomóc powinienem spróbować ją opracować. - Jak długo to potrwa? Seldon wzruszył ramionami. - Nie umiem powiedzieć. - Więc każe pan nam czekać w nieskończoność? - Jaką mam alternatywę, skoro w obecnej chwili jestem dla was bezużyteczny? Ale powiem jedno: do niedawna byłem przeświadczony, że opracowanie psychohistorii jest absolutnie 342

niemożliwe. Teraz nie jestem tego tak bardzo pewny. - To znaczy, że rysuje się panu jakieś rozwiązanie? - Nie, tylko przeczucie, że rozwiązanie jest możliwe. Nie wiem, skąd się ono wzięło. To może być złudzenie, ale próbuję. Proszę mi pozwolić próbować dalej. Przypuszczam, że się jeszcze spotkamy. - A ja przypuszczam - upierał się Davan - że jeśli powrócicie tam, gdzie pan teraz mieszka, wcześniej czy później znajdzie się pan w imperialnej pułapce. Myśli pan, że w czasie pańskich zmagań z psychohistorią Imperium zostawi pana w spokoju? Jestem pewien, że imperator i ten podlizuch Demerzel tak jak ja nie lubią czekać. - To nic nie da - odparł Seldon. - Jestem przecież po twojej stronie. Chodźmy, Dors. Odwrócili się i odeszli. Davan siedział samotnie w swoim ponurym pokoju. Raych czekał na nich na zewnątrz. 76. Raych właśnie kończył jeść: oblizał palce i zgniótł torebkę, w której znajdowało się jedzenie - czy cokolwiek to było. Powietrze było przesycone silnym zapachem cebuli - jakimś nietypowym, może z powodu drożdży? Cofając się trochę przed tym zapachem, Dors zapytała: - Skąd masz jedzenie, Raych? - Od ludzi Davana. Przynieśli mi. Davan jest w porządku. - No to nie musimy ci stawiać obiadu, co? - rzucił żartem Seldon, uświadamiając sobie, jak bardzo jest głodny. - Coś mi jesteście winni - upierał się Raych, spoglądając łakomie w stronę Dors. - Może twój nóż, kochana? Chociaż jeden. - Nie ma mowy - odmówiła Dors. - Odprowadź nas bezpiecznie, to dam ci pięć kredytów - powiedziała Dors. - Nie dostanę noża za pięć kredytów - sarknął Raych. - Nie dostaniesz nic oprócz pięciu kredytów - powiedziała Dors. - Jesteś podłą kobietą, kochana - stwierdził Raych - więc ruszaj. - W porządku. Nie denerwuj się. Raych machnął ręką. - Tędy. Szli pustymi korytarzami. Nagle Dors zatrzymała się i zaczęła 343

rozglądać na wszystkie strony. - Zaczekaj, Raych. Jesteśmy śledzeni. Raych był zły. - Nie powinniście ich słyszeć. Seldon przechylił głowę na bok. - Nic nie słyszę - wyznał. - A ja tak - rzekła Dors. - Uważaj, Raych, nie podoba mi się to. Mów, co się dzieje, albo tak cię stuknę w łeb, że przez tydzień będziesz miał zeza. Nie żartuję. Raych zasłonił się ramieniem. - Tylko spróbuj, ty podła babo. Tylko spróbuj. To ludzie Davana. Po prostu ochraniają nas, na wypadek gdyby się zjawili nożownicy. - Ludzie Davana? - Tak. Nie idą korytarzami służbowymi. Dors wyciągnęła błyskawicznie prawą rękę i schwyciła Raycha za kołnierz. Podniosła rękę i Raych zawisł w powietrzu krzycząc: Hej, kochana! Hej! - Dors! - Seldon podniósł głos. - Nie bądź dla niego zbyt surowa. - Będę jeszcze surowsza, jeśli uznam, że kłamie. To ty jesteś pod moją opieką, Hari, nie on. - Nie kłamię - powiedział Raych, szarpiąc się. - Nie kłamię. - Jestem pewien, że nie kłamie - powiedział Seldon. - Cóż, przekonamy się. Raych, powiedz im, żeby stanęli w widocznym miejscu. - Puściła go i otrzepała ręce. - Zachowujesz się jak wariatka, kochana - jęknął Raych. Potem zawołał: - Hej, Davan! Niech kilku z was wyjdzie! Po krótkiej chwili z zakamarków korytarza wyszło dwóch mężczyzn. Nosili ciemne wąsy, jeden miał bliznę na całej długości policzka. Każdy trzymał w ręce nóż z ukrytym w pochwie ostrzem. - Ilu was jeszcze tam jest? - zapytała ostro Dors. - Kilku - odparł jeden z nich. - Taki mamy rozkaz. Ochraniamy was. Davan chce, żebyście byli bezpieczni. - Dziękujemy. Postarajcie zachowywać się jeszcze ciszej. Raych, prowadź dalej. - Poturbowałaś mnie, a ja mówiłem prawdę - powiedział Raych 344

nadąsany. - Masz rację - przyznała Dors. - Przynajmniej tak mi się wydaje... Przepraszam. - Nie jestem pewien, czy powinienem przyjąć przeprosiny powiedział Raych prostując się, żeby wydać się wyższym. - Ale niech będzie, ostatni raz. Ruszyli w dalszą drogę. Kiedy dotarli do chodnika, niewidoczny oddział strażników zniknął. W każdym razie Dors już ich nie słyszała, mimo że miała tak wyczulony słuch. Wchodzili zresztą w szacowną część sektora. - Chyba nie mamy żadnego ubrania, które by na ciebie pasowało, Raych - powiedziała Dors z namysłem. - Po co pani ubranie, które by na mnie pasowało? - zapytał Raych. (Wydawało się, że z chwilą wyjścia z korytarzy przypomniał sobie o uszanowaniu.) - Mam swoje. - Myślałam, że chciałbyś przyjść do nas i wykąpać się. - Po co? - spytał Raych. - Umyję się któregoś dnia. I zmienię koszulę. - Ze zrozumieniem spojrzał na Dors. - Przykro pani, że mnie tak pani ostro potraktowała. Zgadza się? Próbuje pani mi to wynagrodzić? Dors uśmiechnęła się. - Tak. W pewnym sensie. Raych machnął ręką. Był wielkoduszny. - Nie ma sprawy. Nic się nie stało. Niech pani posłucha. Jak na kobietę jest pani silna. Podniosła mnie pani jak piórko. - Byłam rozdrażniona, Raych. Muszę się opiekować panem Seldonem. - Pani jest jego ochroną osobistą? - Raych spojrzał pytająco na Seldona. - Kobieta jest pana ochroną osobistą? - Nic na to nie poradzę - odparł Seldon z krzywym uśmiechem. Uparła się. I z pewnością zna się na swojej robocie. - Dobrze się zastanów, Raych - powiedziała Dors. - Czy na pewno nie chcesz wziąć kąpieli? Przyjemnej, ciepłej kąpieli? - Nie ma szans - odparł Raych. - Myśli pani, że damulka wpuściłaby mnie do domu po raz drugi? 345

Dors podniosła wzrok i przed drzwiami kompleksu wejściowego zobaczyła Casilię Tisalver: patrzyła to na obcoświatową kobietę, to na chłopaka ze slumsów. Trudno odgadnąć, które z tych dwojga bardziej działało jej na nerwy. - To na razie, proszę pani i pana - pożegnał się Raych. - Nie wiem, czy ona wpuści do domu któreś z was. Włożył ręce do kieszeni i odszedł dumnym krokiem, doskonale udając beztroską obojętność. - Dobry wieczór, pani Tisalver - powiedział Seldon. - Jest już dość późno, prawda? - Bardzo późno - odparła. - Mało brakowało, żeby przed tym domem dziś doszło do rozruchów z powodu tamtego reportera, na którego napuściliście liczne szumowiny. - Nikogo nie napuszczaliśmy na nikogo - wyjaśniła Dors. - Byłam tam - powiedziała nieprzejednanie pani Tisalver. Widziałam. Odsunęła się, żeby pozwolić im wejść, ale zwlekała dość długo chcąc okazać swą niechęć. - Zachowuje się, jakby to była ostatnia kropla - powiedziała Dors, kiedy z Seldonem wchodzili na górę do swoich pokoi. - Co z tego? Co może zrobić? - spytał Seldon. - To mnie właśnie ciekawi - odparła Dors.

346

16 Funkcjonariusze RAYCH – (...) Według Hariego Seldona jego pierwsze spotkanie z Raychem było całkowicie przypadkowe. Chłopiec był zwykłym ulicznikiem, którego Seldon zapytał o drogę. Od tamtej jednak chwili jego życie splatało się z losem wielkiego matematyka, aż(...) Encyklopedia Galaktyczna 77. Nazajutrz rano, jeszcze w spodniach od piżamy, ale już umyty i ogolony, Seldon zastukał do drzwi pokoju Dors. - Otwórz, Dors. Otworzyła. Jej krótkie czerwonawozłote loki były jeszcze wilgotne. Ona także miała na sobie tylko spodnie od piżamy. Seldon cofnął się tak zażenowany, że aż przestraszony. Dors spojrzała obojętnie na swoje piersi i zawinęła włosy ręcznikiem. - O co chodzi? - spytała. Odwracając wzrok Seldon odparł: - Chciałem cię spytać o jedną rzecz: Wye. Dors zadała bardzo logiczne pytanie. - Dlaczego?3 W związku z czym? I na litość boską, nie każ mi mówić do twojego ucha. Chyba nie jesteś prawiczkiem. - Po prostu chciałem być grzeczny - wyjaśnił urażonym tonem Seldon. - Jeśli tobie to nie przeszkadza, to mnie z pewnością nie. I nie pytam o żadne dlaczego. Chodzi mi o Sektor Wye. - Skąd to zainteresowanie? Dlaczego właśnie Wye? - Słuchaj, Dors, mówię poważnie. Co jakiś czas pada nazwa Sektor Wye - właściwie burmistrz Wye. Wspomniał o nim Hummin, ty, wczoraj Davan. Nic nie wiem ani o sektorze, ani o burmistrzu. - Ja też nie jestem rodowitą Trantorką, Hari. Wiem bardzo niewiele, ale tym, co wiem, chętnie podzielę się z tobą. Wye leży w pobliżu południowego bieguna, jest dość duży, gęsto zaludniony... - Gęsto zaludniony przy biegunie południowym? 3

Patrz przyp. na str. 155.

347

- Nie jesteśmy na Helikonie, Hari. Ani nie na Cinny. To Trantor. Wszystko jest pod ziemią, a to już nie robi wielkiej różnicy: pod ziemią przy biegunach czy pod ziemią przy równiku. Przypuszczam, oczywiście, że podział na dzień i noc ustalono w wielkościach dość skrajnych - długie dni latem, długie noce zimą - tak, jakby to było na powierzchni. Skrajności to tylko taka poza: są dumni z tego, że mieszkają na obszarze podbiegunowym. - Ale na ich Górnej Stronie musi być rzeczywiście zimno. - O tak. Górna Strona Wye'a to śnieg i lód, ale ich warstwa nie jest taka gruba, jak by się wydawało. Inaczej kopuła mogłaby się zawalić, ale nie zawala się i to jest podstawowa przyczyna potęgi Wye'a. Odwróciła się do lustra, zdjęła ręcznik z głowy i zarzuciła na włosy siatkę osuszającą, która po pięciu sekundach nadała im przyjemny połysk. Wkładając górną część garderoby, powiedziała: Nie masz pojęcia, jak się cieszę, że nie muszę nosić czepka skórnego. - Co ma warstwa lodu wspólnego z potęgą Wye'a? - Zastanów się. Czterdzieści miliardów ludzi zużywa ogromne ilości energii, której każda kaloria w końcu degeneruje się w ciepło i musi być usunięta. Doprowadza się ją rurami do biegunów, głównie do południowego, który jest bardziej rozwinięty, a następnie odprowadza w przestrzeń kosmiczną. W trakcie tego procesu energia cieplna stapia większość lodu i jestem pewna, że to jest przyczyną chmur i deszczy trantorskich chociaż meteorologowie upierają się, że sprawa jest bardziej skomplikowana. - Czy Wye wykorzystuje energię przed jej odprowadzeniem? - O ile mi wiadomo, może to robić, nawiasem mówiąc, nie mam zielonego pojęcia o technice odprowadzania ciepła. Mówię o rozgrywkach politycznych. Gdyby Dahl przerwał produkcję energii nadającej się do użytku, z pewnością sprawiłoby to kłopot Trantorowi, ale są inne sektory, które produkują energię i magazynują swoją produkcję - w takiej czy innej postaci. W końcu trzeba by było się uporać z Dahlem, ale na to zawsze byłby czas. Z drugiej strony, jeśli chodzi o Wye... 348

- Tak? - Cóż, Wye usuwa przynajmniej dziewięćdziesiąt procent całego ciepła wytwarzanego na Trantorze. Więc Wye jest niezastąpiony. Gdyby zaprzestano odprowadzania ciepła, na całym Trantorze zaczęłaby wzrastać temperatura. - W Wye też. - Ale ponieważ Wye leży w pobliżu bieguna południowego może sobie zorganizować dopływ zimnego powietrza. Niewiele by to pomogło, ale Wye przetrwałby dłużej niż pozostały Trantor. A więc Wye to bardzo drażliwy problem dla imperatora, a burmistrz Wye jest - lub przynajmniej może być - niezwykle potężny. - A jaki jest obecny burmistrz Wye? - Nie wiem. Z tego co od czasu do czasu usłyszałam, wynika, że jest bardzo stary i żyje jak odludek, ale jest twardy jak kadłub hiperstatku i nadal sprytnie intryguje w celu zdobycia coraz większej władzy. - Ciekawe dlaczego? Jeśli jest taki stary, nie będzie mógł długo cieszyć się władzą. - Kto wie, Hari? Przypuszczam, że to nieuleczalna obsesja. Albo gra... intrygowanie dla samego intrygowania. Gdyby już miał taką władzę, gdyby przejął pozycję Demerzela lub nawet sam tron imperialny, prawdopodobnie poczułby się rozczarowany - bo to byłby koniec gry. Gdyby nadal żył, mógłby oczywiście zacząć grę o utrzymanie się przy władzy, co byłoby zapewne równie trudne, jak satysfakcjonujące. Seldon pokręcił głową. - Wierzyć mi się nie chce, by ktokolwiek pragnął być imperatorem. - Zgadzam się - jeśli chodzi o osobę przy zdrowych zmysłach, ale „imperialne pragnienie", jak to się często określa, jest jak choroba. Ktoś, kto na nią zapada, traci zdrowy rozsądek. A im bardziej zaczyna być realne wysokie stanowisko, tym bardziej prawdopodobne, że kandydat zarazi się tą chorobą. Po każdym następnym awansie... - ...choroba ma coraz ostrzejszy przebieg. Tak, rozumiem to. Ale wydaje mi się również, że Trantor jest olbrzymim światem, z ogromną 349

różnorodnością potrzeb i wzajemnych powiązań między nimi, z takimi zderzeniami ambicji poszczególnych sektorów, że doprowadza to do absolutnej nieskuteczności władzy imperatora. Dlaczego imperator po prostu nie opuści Trantora i nie osiedli się w jakimś mniej skomplikowanym świecie? Dors roześmiała się. - Nie pytałbyś, gdybyś znał historię. Z racji wielu tysięcy lat prawa zwyczajowego Trantor jest Imperium. Imperator, który nie rządzi z Pałacu Imperialnego, nie jest imperatorem. Imperator to nawet bardziej miejsce niż osoba. Seldon miał surową twarz. Pogrążył się w milczeniu. - O co chodzi, Hari? - spytała Dors. - Zastanawiam się - odparł przytłumionym głosem. - Odkąd mi opowiedziałaś tamtą historię o ręce na udzie, nie opuszczają mnie myśli na ten temat... Teraz ta uwaga, że imperator to raczej miejsce niż osoba, uderzyła w strunę. - Jaką strunę? Seldon pokręcił głową. - Zastanawiam się... Mogę się całkowicie mylić. - Jego spojrzenie wyostrzyło się. - W każdym razie powinniśmy zejść na śniadanie. Jesteśmy spóźnieni i nie wydaje mi się, żeby pani Tisalver była na tyle w dobrym humorze, by je nam przynieść. - Ty optymisto! - uśmiechnęła się Dors. - Mnie się wydaje, że ona nie jest w na tyle dobrym humorze, aby znosić dłużej naszą obecność - ze śniadaniem czy bez. Chce się nas stąd pozbyć. - Przecież jej płacimy! - Tak, ale podejrzewam, że w tej chwili już nas tak nienawidzi, iż gardzi naszymi kredytami. - Może jej mąż będzie miał bardziej pozytywny stosunek do czynszu. - Jeśli będzie miał choć jedno słowo do powiedzenia, Hari, to jedyną osobą, która by je usłyszała z większym zdziwieniem niż ja, byłaby pani Tisalver. No dobrze, jestem gotowa. Zeszli po schodach do części mieszkania zajmowanej przez Tisalverów i zastali panią domu czekającą na nich bez takiego 350

drobiazgu jak śniadanie, lecz z czymś znacznie poważniejszym. 78. Casilia Tisalver stała wyprostowana jak kij od szczotki, ze spiętym uśmieszkiem na okrągłej twarzy i błyskiem w ciemnych oczach. Jej mąż opierał się posępnie o ścianę. Pośrodku pokoju stali sztywno dwaj mężczyźni. Obaj mieli ciemne kędzierzawe włosy i okazałe czarne wąsy – typowi Dahlici. Obaj chudzi, obaj ubrani w ciemne stroje, tak podobne do siebie, że z pewnością były to mundury. Cienka biała wypustka biegła wzdłuż ramion do barków i na bokach cylindrycznych nogawek. Na piersi po prawej stronie każdy z nich miał emblemat: statek kosmiczny i słońce, symbol Galaktycznego Imperium na każdym zamieszkałym świecie Galaktyki, w tym przypadku z ciemnym „D" w środku słońca. Seldon od razu domyślił się, że są członkami dahlickich sił bezpieczeństwa. - O co chodzi? - spytał srogim głosem. Jeden z mężczyzn zrobił krok naprzód. - Jestem Lanel Russ, funkcjonariusz sektora. To mój kolega, Gebore Astinwald. Obaj przedstawili migoczące identyfikacyjne tabliczki holowizyjne. Seldon nie pofatygował się, żeby na nie spojrzeć. - Czego chcecie? - Czy pan jest Hari Seldon z Helikona? - zapytał spokojnie Russ. - Tak. - Pani Dors Venabili z Cinny? - Tak - odparła Dors. - Przyszedłem, żeby rozpatrzyć skargę. Doniesiono nam, że Hari Seldon wywołał wczoraj rozruchy. - Nic takiego nie zrobiłem - bronił się Seldon. - Według naszych informacji - ciągnął Russ, patrząc na ekran małego notesu komputera - oskarżył pan reportera, że jest agentem imperialnym: to doprowadziło do zaatakowania reportera przez tłum. - To ja powiedziałam, że jest agentem imperialnym - wyznała Dors. - Miałam podstawy tak przypuszczać. Chyba wyrażanie swoich opinii nie jest przestępstwem. W Imperium panuje wolność słowa. - To nie dotyczy opinii wysuwanych celowo, by wzniecić 351

rozruchy. - Co pana upoważnia do takiego stwierdzenia? W tym momencie pani Tisalver wtrąciła przenikliwym głosem. - Ja to mogę stwierdzić, panie funkcjonariuszu. Ona widziała, że zebrał się tłum, tłum uliczników, którzy zwyczajnie szukali awantury. Specjalnie powiedziała, że on jest imperialnym agentem, a przecież nie mogła tego wiedzieć, krzyknęła to do tych łobuzów, żeby ich podburzyć. To jasne, że wiedziała, co robi. - Casilio - rzucił błagalnie jej mąż, ale przygwoździła go jednym spojrzeniem i już się nie odezwał. Russ zwrócił się do pani Tisalver. - Czy to pani złożyła skargę? - Tak. Tych dwoje mieszka tu od kilku dni i przez cały ten czas nic tylko sprawiają kłopoty. Zaprosili do mojego mieszkania ludzi poniżej poziomu: nadwerężyło to moją reputację u sąsiadów. - Czy to wbrew prawu, panie funkcjonariuszu - zapytał Seldon zaprosić spokojnych obywateli Dahla do swojego pokoju? Dwa pokoje na górze są nasze. Wynajęliśmy je i opłaciliśmy. Czy rozmowa z Dahlitami w Dahlu jest przestępstwem? - Nie, nie jest przestępstwem - odparł Russ. - Ale to nie jest przedmiotem skargi. Pani Venabili, co pani dało podstawy do przypuszczenia, że reporter jest rzeczywiście agentem imperialnym? - Miał małe brązowe wąsy: wywnioskowałam więc, że nie jest Dahlitą - odparła Dors. - Domyśliłam się, że jest imperialnym agentem. - Domyśliła się pani? Pani kolega, pan Seldon, w ogóle nie ma wąsów. Czy domyśla się pani, że on jest imperialnym agentem? - W każdym razie - przerwał pospiesznie Seldon - nie było żadnych rozruchów. Poprosiliśmy ludzi, żeby nie atakowali rzekomego reportera i jestem pewien, że do niczego takiego nie doszło. - Jest pan pewien, panie Seldon? - spytał Russ. - Według naszych informacji odszedł pan bezpośrednio po oskarżeniu tego człowieka. Skąd pan może wiedzieć, co się wydarzyło po pańskim odejściu? - Nie mogę - odpowiedział Seldon. - Ale proszę mi powiedzieć: Czy ten człowiek nie żyje? Czy stała mu się krzywda? 352

- Przeprowadzono z nim rozmowę. Zaprzecza, jakoby był imperialnym agentem. Nie mamy żadnych powodów, by mu nie wierzyć. Twierdzi również, że potraktowano go brutalnie. - Może z powodzeniem kłamać w obu sprawach - powiedział Seldon. - Proponowałbym sondę psychiczną. - Nie można jej przeprowadzić na ofierze przestępstwa sprzeciwił się Russ. - Takie jest stanowisko władz sektora w tej sprawie. Może wy dwoje, jako przestępcy w tym przypadku, przeszlibyście sondę psychiczną. Czy chcielibyście się jej poddać? Seldon i Dors wymienili spojrzenia, po czym Seldon odparł: - Nie, oczywiście że nie. - Oczywiście że nie - powtórzył Russ z nutką sarkazmu w głosie. - Ale tak ochoczo poddawalibyście jej kogoś innego. Drugi funkcjonariusz, Astinwald, który dotychczas nie odezwał się słowem, uśmiechnął się na tę uwagę. - Mamy informacje - ciągnął Russ - że dwa dni temu w Billibottonie wdaliście się w walkę na noże i poważnie zraniliście obywatela Dahla o nazwisku... - dotknął przycisku na notesie-komputerze - ...Elgin Marron. - Czy pańscy informatorzy podają, jak walka się zaczęła? spytała Dors. - To w tej chwili nieistotne. Czy zaprzeczacie, że bójka miała miejsce? - Oczywiście, że nie zaprzeczamy, iż bójka miała miejsce powiedział gwałtownie Seldon - ale zaprzeczamy, że w jakikolwiek sposób byliśmy prowodyrami w tym przypadku. Zostaliśmy zaatakowani. Ten Marron napadł na panią Venabili i chciał ją zgwałcić. Jej reakcja była po prostu samoobroną. A może w Dahl gwałt nie jest karalny? Russ zapytał beznamiętnym głosem: - Mówi pan, że zostaliście zaatakowani? Przez ilu ludzi? - Dziesięciu. - I pan sam - z tą kobietą - odparł atak dziesięciu mężczyzn? - Pani Venabili i ja odparliśmy atak. Tak. - Jak to możliwe? Nie jesteście ranni. Czy któreś z was ma gdzieś 353

sińce albo rany cięte? - Nie. - Jak to możliwe? Walczył pan sam - plus kobieta - przeciwko dziesięciu - i ani ona, ani pan nie odnieśliście żadnych ran. Tymczasem powód, Elgin Marron, został ranny, wylądował w szpitalu i będzie potrzebował przeszczepu skóry na górnej wardze. - Byliśmy po prostu bardziej skuteczni - Seldon był nieugięty. - Niewiarygodnie skuteczni. Czy pan wie, że trzech ludzi zeznało, iż to pan i pańska przyjaciółka zaatakowaliście Marrona? - Powtarzam: nie sprowokowaliśmy tej bójki. Jestem pewien, że Marron jest notowanym awanturnikiem i nożownikiem. Mówię panu, że było ich tam dziesięciu. Najwidoczniej sześciu odmówiło krzywoprzysięstwa. Czy pozostali trzej wyjaśniają, dlaczego nie przyszli z pomocą koledze, który, jak zeznali, został zaatakowany i jego życiu zagrażało niebezpieczeństwo? Przecież to jasne, że kłamią. - Czy proponuje pan dla nich sondę psychiczną? - Tak. I uprzedzając pana pytanie - odmawiam zgody na sondę dla nas. - Otrzymaliśmy również informację - ciągnął Russ - że wczoraj, po opuszczeniu miejsca zamieszek, kontaktowaliście się z Davanem, znanym wywrotowcem poszukiwanym przez policjantów z urzędu bezpieczeństwa. Czy to prawda? - Będzie pan musiał to ustalić bez naszej pomocy - odpowiedział Seldon. - Nie odpowiemy na żadne dalsze pytania. Russ odłożył notes. - Obawiam się, że będę musiał was poprosić, abyście poszli z nami do centrali w celu dalszego przesłuchania. - Nie sądzę, żeby to było konieczne - powiedział Seldon. Jesteśmy obcoświatowcami, którzy nie popełnili żadnego przestępstwa. Próbowaliśmy jakoś pozbyć się reportera, który był zbyt natrętny, pani Venabili usiłowała odeprzeć atak gwałciciela, podjęliśmy walkę w obronie własnej w części sektora znanej z przestępczości oraz rozmawialiśmy z paroma Dahlitami. Nie widzimy w tym niczego, co by usprawiedliwiało nasze dalsze 354

przesłuchiwanie. To się nazywa szykanowanie. - O tym my decydujemy - powiedział Russ. - Nie wy. Czy pójdziecie z nami? - Nie, nie pójdziemy - zaprzeczyła Dors. - Proszę uważać! - zawołała pani Tisalver. - Ona ma dwa noże. Funkcjonariusz Russ westchnął: - Dziękuję pani, wiem o tym. - Zwrócił się do Dors. - Czy pani wie, że w tym sektorze noszenie noża bez zezwolenia to poważne przestępstwo? Czy ma pani zezwolenie? - Nie, nie mam. - Zatem napad przy użyciu nielegalnie posiadanego noża? Czy zdaje pani sobie sprawę, że to znacznie zwiększa powagę przestępstwa? - To nie było przestępstwo - zaprzeczyła Dors. - Proszę to zrozumieć. Marron też miał nóż i jestem pewna, że bez zezwolenia. - Na to nie mamy dowodów. Podczas gdy Marron ma rany od noża, wy nie. - Oczywiście, że miał nóż. Jest pan chyba jedynym człowiekiem w Dahlu, który nie wie, że każdy w Billibottonie i większość ludzi na pozostałym obszarze Dahla nosi noże, na które prawdopodobnie nie ma zezwolenia. Na każdym kroku są sklepy, w których jawnie sprzedają noże. Nie wie pan o tym? - To, co wiem lub nie wiem w tym względzie, nie ma w tej chwili znaczenia - powiedział Russ. - Nie ma też znaczenia, czy inni ludzie łamią prawo lub jak wielu to robi. W tej chwili liczy się tylko to, że pani Venabili łamie prawo zabraniające noszenia noży. Muszę panią prosić, aby pani mi je niezwłocznie oddała, a następnie oboje pójdziecie ze mną do centrali. - W takim razie proszę mi odebrać noże - powiedziała Dors. Russ westchnął. - Niech pani nie myśli, że noże to jedyna broń w Dahlu lub że muszę z panią walczyć, by je odebrać. Zarówno mój partner, jak i ja mamy broń eksplozyjną, która zniszczy panią w jednej chwili, zanim zdąży pani opuścić ręce do pochwy z nożem - bez względu na szybkość pani ruchów. Oczywiście nie użyjemy broni eksplozyjnej, 355

bo nie przyszliśmy tu pani zabić. Jednak każdy z nas ma również bat neuronowy, który wolno nam użyć przeciwko pani. Mam nadzieję, że nie poprosi pani o jego zademonstrowanie. Nie zabije pani, nie spowoduje trwałego kalectwa i nie zostawi żadnych śladów - ale zada przejmujący ból. Mój partner w tej chwili celuje w panią batem neuronowym. A oto mój. A teraz proszę nam oddać noże, pani Venabili. Nastąpiła chwili milczenia, po czym Seldon odezwał się: - To nie ma sensu, Dors, oddaj mu noże. I w tej samej chwili rozległo się opętańcze walenie do drzwi. Wszyscy usłyszeli podniesiony, cienki głos domagający się by je otworzyć. 79. Po rozstaniu z Harim i Dors Raych wcale nie opuścił dzielnicy. Zaspokoił głód, kiedy oni rozmawiali z Davanem, potem skorzystał z jakiejś łazienki, która jako tako nadawała się do użytku, wreszcie trochę się przespał. I teraz właściwie nie wiedział co ze sobą zrobić. Miał byle jaki dom i matkę, która nie niepokoiła się jego nieobecnością. Nigdy się nie niepokoiła. Nie wiedział, kim jest jego ojciec i czasami zastanawiał się, czy naprawdę ma ojca. Wytłumaczono mu, że musi mieć, a szczegóły opowiedziano bez owijania w bawełnę. Nie był pewien, czy powinien wierzyć w taką dziwaczną historię, ale po jakimś czasie uznał, że jest przyjemnie podniecająca. Pomyślał o tym w związku z tą kobietą. Była oczywiście stara, ale ładna i umiała walczyć jak mężczyzna - lepiej niż mężczyzna. To budziło w nim dziwne myśli. I zaproponowała mu kąpiel. Czasami, kiedy miał kilka zbędnych kredytów lub kiedy udawało mu się przekraść, pływał w billibottońskim basenie. Tylko przy takich okazjach mógł zamoczyć całe ciało, ale potem musiał czekać, aż wyschnie i marzł. Kąpiel w wannie to co innego. Gorąca woda, mydło, ręcznik i ciepłe powietrze. Nie wiedział, jakie to może być uczucie - ale był pewien, że przyjemne, jeśli ona tam będzie. Był dobrze zorientowany w zakamarkach ulic, umiał znaleźć 356

zaciszną alejkę, gdzie nie niepokojony przez nikogo mógłby się zdrzemnąć, a nie zaraz salwować się ucieczką. Znalazł takie miejsce w pobliżu łazienki, a jednocześnie niedaleko bloku Tisalverów. Noc upłynęła mu na dziwnych myślach. A gdyby rzeczywiście nauczył się czytać i pisać? Czy mógłby to jakoś wykorzystać? Nie był pewien jak, ale może ona potrafi mu powiedzieć. Zdawał sobie niejasno sprawę, że wykazując się pewnymi umiejętnościami można za to otrzymać pieniądze - ale nie wiedział o jakie umiejętności chodzi. Ktoś będzie musiał mu to wyjaśnić. Gdyby pozostał z tym mężczyzną i kobietą, mogliby mu pomóc. Ale czy zechcieliby, żeby z nimi pozostał? Zapadł w nerwową drzemkę. Obudził się po jakimś czasie, nie dlatego, że się rozjaśniło. Jego czujne uszy wychwyciły nasilenie dźwięków dochodzących z ulicy, zaczęła się codzienna krzątanina. Umiał odróżniać dźwięki. Jeśli w podziemnym labiryncie Billibottona, chciało się jako tako przetrwać, trzeba było przeczuwać rzeczy i sytuacje-zanim się je zobaczyło. A w warkocie silnika naziemnego samochodu, który w tej chwili usłyszał, było coś, co mu zasygnalizowało niebezpieczeństwo. Silnik samochodu wydawał urzędowe, wrogie dźwięki... Otrząsnął się ze snu i przekradł po cichu do ulicy. Nie musiał widzieć symbolu statku kosmicznego i słońca na samochodzie. Wystarczyła jego sylwetka. Wiedział, że samochód jedzie po mężczyznę i kobietę, bo widzieli się z Davanem. Raych nie musiał się zastanawiać, analizować swoich myśli. Ruszył biegiem, roztrącając ludzi, którzy coraz tłumniej pojawiali się na ulicy. Na dotarcie do bloku Tisalverów potrzebował piętnastu minut. Samochód już tam stał, a zaciekawieni gapie oglądali go z pewnej odległości świadczącej o ich głębokim szacunku. Był pewny, że zaraz pojawią się następni. Wbiegł ciężko tupiąc po schodach, w pośpiechu próbując ustalić, do których drzwi powinien walić pięścią. Nie miał czasu na windę. Znalazł te drzwi - przynajmniej tak mu się wydawało - i zaczął walić pięścią, krzycząc piskliwie: - Pani! Pani! Był zbyt wzburzony, by przypomnieć sobie jej nazwisko, ale 357

pamiętał imię mężczyzny. - Hari! – zawołał. - Wpuść mnie! Drzwi się otworzyły i dostał się do środka. Usiłował się dostać. Brutalna ręka funkcjonariusza chwyciła go za ramię. - Poczekaj, mały. Gdzie się pchasz? - Puszczaj! Nic nie zrobiłem. - Rozejrzał się. - Hej, kochana, co oni robią? - Aresztują nas - odparła ponuro Dors. - Za co? - zapytał Raych, dysząc i wyrywając się. - Hej, puszczaj, emblemaciarzu. Nie idź z nim, kochana. Nie musisz z nim iść. - Wynoś się stąd - powiedział Russ, gwałtownie potrząsając chłopcem. - Nie wyjdę. I ty też nie, emblemaciarzu. Moja cała banda jest już w drodze. Nie wyjdziesz stąd, jeśli nie puścisz tych ludzi. - Jaka banda? - zapytał Russ marszcząc brwi. - Teraz są przed domem. Prawdopodobnie rozkładają na części wasz samochód. I z tobą też tak zrobią. Russ zwrócił się do kolegi. - Zadzwoń do centrali. Niech przyślą kilka ciężarówek z Makrosami. - Nie! - wrzasnął Raych. - Wyszarpnął się i podbiegł do Astinwaldy. - Nie dzwoń! Russ wycelował bat neuronowy i wystrzelił. Chłopak wrzasnął, chwycił się za prawy bark i upadł na podłogę, wijąc się jak szalony. Russ nie zdążył obrócić się do Seldona, gdy ten, chwytając go za nadgarstek, wytrącił mu z ręki neuronowy bat w powietrze, a następnie obrócił i pchnął od tyłu, równocześnie przydeptując stopę Russa, by nie mógł się poruszyć. Hari poczuł, jak bark wyskakuje ze stawu, jednocześnie Russ wydał z siebie ochrypły krzyk bólu. Astinwald szybko uniósł broń eksplozyjną, ale Dors wykręciła mu rękę. Nóż, który miała w prawej ręce przyłożyła do jego gardła. - Nie ruszaj się! - powiedziała. - Rusz się o milimetr, kiwniesz choćby palcem, to rozetnę ci szyję do kręgosłupa. Rzuć broń. Rzuć broń! I bat neuronowy. 358

Seldon podniósł Raycha, który nadal jęczał i chwycił go mocno. Zwrócił się do Tisalvera. - Przed domem są ludzie. Wściekli. Zawołam ich. Zdemolują cały ten dom. Zburzą nawet ściany. Jeśli nie chce pan tego, proszę pozbierać tę broń i złożyć w sąsiednim pokoju. Niech pan zabierze broń funkcjonariuszowi na podłodze i zrobi z nią to samo. Szybko! Niech pan sprowadzi żonę do pomocy, a następnym razem dobrze się zastanowi, zanim złoży skargę na niewinnych ludzi. Dors, ten na podłodze przez pewien czas będzie grzeczny. Unieszkodliw drugiego, ale nie zabijaj go. - Dobrze - powiedziała Dors. Chwyciła nóż za ostrze i trzonkiem uderzyła funkcjonariusza w czaszkę. Upadł na kolana. Dors wykrzywiła się. - Nie lubię tego robić. - Strzelili do Raycha - powiedział Seldon. Nie chciał żeby poznała, że i on jest zszokowany tym, co zaszło. W pośpiechu opuścili mieszkanie. Na ulicy stał tłum ludzi, głównie mężczyzn. Kiedy ich zobaczyli podnieśli krzyk i zaczęli się tłoczyć wokół nich. Odór niedomytych ciał był obezwładniający. - Gdzie są emblemaciarze? - zapytał ktoś. - Wewnątrz - odparła Dors. - Zostawcie ich w spokoju. Minie jakiś czas, zanim się pozbierają, ale niedługo sprowadzą posiłki, więc zmykajcie stąd! - A co z wami? - to pytanie dobiegło z kilku stron. - My też odejdziemy. Już tu nie wrócimy. - Ja się nimi zajmę! - zawołał przenikliwym głosem Raych, wyrywając się z objęć Seldona i stając na nogi. Wściekle rozcierał prawy bark. - Mogę iść o własnych siłach. Przepuśćcie mnie. Tłum rozstąpił się przed nim. Raych zawołał: - Proszę pana, proszę pani, chodźcie! Szybko! W drodze towarzyszyło im kilkudziesięciu mężczyzn. Nie uszli daleko. Raych nagle wskazał jakiś otwór. - Tutaj, obcoświatowcy. Zaprowadzę was w miejsce, gdzie nikt was nigdy nie znajdzie. Nawet Davan chyba go nie zna. Niestety musimy przejść przez poziomy ściekowe. Nikt nas nie zobaczy, ale 359

trochę tam śmierdzi... wiecie, o co mi chodzi? - Chyba przeżyjemy - wymamrotał Seldon. I zeszli wąską, spiralną rampą. Przywitały ich smrodliwe wyziewy. 80. Raych znalazł im kryjówkę. Dotarli do niej wspinając się po szczeblach metalowej drabiny, która doprowadziła ich do dużego pomieszczenia przypominającego strych - Seldon nie potrafił powiedzieć, jakie jest jego przeznaczenie. Pokój był wypełniony dużymi i nic nie mówiącymi sprzętami - ich funkcja również pozostawała tajemnicą. Pomieszczenie było w miarę czyste, stały przeciąg zapobiegał osiadaniu pyłu i - co ważniejsze - wydawał się osłabiać smród. Raych wydawał się zadowolony. - Przyjemnie tu, prawda? - zapytał. Wciąż od czasu do czasu rozcierał bark i krzywił się, gdy dotknął go zbyt mocno. - Mogło być gorzej - powiedział Seldon. - Raych, czy wiesz do czego służy to miejsce? Raych wzruszył ramionami lub raczej próbował to zrobić i skrzywił się. - Nie wiem - odparł, po czym dodał buńczucznie: - Kogo to obchodzi? Dors, zanim usiadła na podłodze, przedtem przesunęła po niej ręką i podejrzliwie ją obejrzała. - Jeśli chcesz usłyszeć domysł, myślę, że to pomieszczenie należy do kompleksu związanego z detoksykacją i przeróbką odpadów. Produktem jest na pewno nawóz sztuczny. - A więc - powiedział posępnie Seldon - ci, którzy obsługują kompleks, muszą tu przychodzić od czasu do czasu. Może właśnie zaraz się zjawią? - Nie jestem tu pierwszy raz - wyjaśnił Raych. - Nigdy tu nikogo nie widziałem. - Przypuszczam, że Trantor jest doskonale zautomatyzowany. Jeśli jest coś, co wymaga automatyzacji, to właśnie ta obróbka odpadów - powiedziała Dors. - Może będziemy tu bezpieczni... przez 360

jakiś czas. - Nie za długo. Poczujemy głód i pragnienie, Dors. - Mogę załatwić dla nas jedzenie i wodę - zaproponował Raych. Kiedy człowiek jest ulicznikiem, to musi umieć sobie radzić. - Dziękuję, Raych, ale w tej chwili nie jestem głodny. - Seldon pociągnął nosem. - Może już nigdy nie będę. - Będziesz - powiedziała Dors. - A nawet jeśli na pewien czas stracisz apetyt, poczujesz pragnienie. Przynajmniej załatwianie potrzeb fizjologicznych nie stanowi problemu. Jesteśmy nad czymś, co przypomina otwarty ściek. Zapadła cisza. Pokój tonął w rozproszonym świetle. Seldon zastanawiał się, dlaczego w takim miejscu Trantorczycy nie utrzymują zupełnej ciemności. Ale potem uświadomił sobie, że nie zdarzyło mu się przebywać w publicznym miejscu, w którym panowałaby całkowita ciemność. Było to po prostu społeczeństwo bogate w energię. Może się to wydawać dziwne, że czterdziestomiliardowy świat jest bogaty w energię - ale taka była prawda. Można tu było czerpać ciepło z wnętrza planety, nie mówiąc już o energii słonecznej i elektrowniach termojądrowych w kosmosie. Właściwie w Imperium nie było planety ubogiej w energię. Czy to możliwe, że w dawnych czasach, kiedy technika stała na niskim poziomie, panował niedostatek energii? Oparł się o układ rur, przez które prawdopodobnie płynęły ścieki. Kiedy sobie to uświadomił, odsunął się od nich i usiadł obok Dors. - Czy jest jakiś sposób na skontaktowanie się z Chetterem Humminem? - zapytał. - Prawdę mówiąc - odparła Dors - wysłałam wiadomość, choć bardzo nie chciałam tego robić. - Bardzo nie chciałaś? - Mam polecenie ochraniać cię. Za każdym razem, kiedy się z nim kontaktuję, daję mu tym samym znać, że zawiodłam. Seldon przyjrzał jej się zwężonymi oczami. - Czy musisz działać pod taką presją, Dors? Nie możesz mnie ochronić przed funkcjonariuszami bezpieczeństwa całego sektora. 361

- Przypuszczam, że nie. Kilku możemy unieszkodliwić... - Wiem. Już to zrobiliśmy. Ale roześlą posiłki... uzbrojone samochody naziemne... działo neuronowe... mgłę usypiającą. Nie jestem pewien, co mają, ale włączą swój cały arsenał. Jestem tego pewny. - Prawdopodobnie masz rację - powiedziała Dors, zaciskając usta. - Nie znajdą was, kochana - powiedział nagle Raych. Kiedy Dors i Seldon rozmawiali, przyglądał się bystrym wzrokiem to jej, to jemu. - I nigdy nie dopadną Davana. Dors uśmiechnęła się bez radości i zmierzwiła chłopcu włosy, po czym z lekkim przerażeniem spojrzała na swoją dłoń. - Nie jestem pewna, czy powinieneś z nami zostać, Raych powiedziała. - Nie chcę, żeby ciebie znaleźli. - Nie znajdą mnie! Gdybym was zostawił, to kto wam skombinuje jedzenie i wodę, kto wam znajdzie nowe kryjówki, kto was tak schowa, żeby emblemaciarze nie wiedzieli nawet, gdzie was szukać? - Nie, Raych, nas znajdą. Właściwie Davana nie szukają zbyt gorliwie. Irytuje ich, ale podejrzewam, że nie biorą go poważnie. Czy wiesz, co mam na myśli? - To, że on jest zwyczajnie wku... denerwujący, ale kombinują sobie, że nie warto go ścigać po całym sektorze. - Tak, właśnie to. Ale widzisz, bardzo poważnie zraniliśmy dwóch funkcjonariuszy. Nie pozwolą, żeby to nam uszło na sucho. Nawet jeśli będą musieli przeczesywać wszystkie ukryte lub nie używane korytarze w tym sektorze - dopadną nas. - To sprawia, że czuję się jak... zero. Gdybym tam nie wbiegł i nie oberwał, nie rozłożylibyście funkcjonariuszy i nie mielibyście takich kłopotów. - Wcale nie, prędzej czy później... rozłożylibyśmy ich. Zresztą, kto wie? Może będziemy musieli rozłożyć jeszcze kilku. - Cóż, pięknie to zrobiliście - powiedział Raych. - Gdybym nie był taki obolały, przyglądałbym się temu z większą przyjemnością. - Próba walki z całym systemem bezpieczeństwa nic by nam nie 362

dała - stwierdził Seldon. - Pytanie brzmi: co nam zrobią, kiedy nas pochwycą? Z pewnością ukarzą więzieniem. - Co to, to nie. Jeśli zajdzie taka potrzeba, odwołamy się do imperatora - wtrąciła Dors. - Imperatora? - spytał Raych z szeroko otwartymi oczami. Znacie imperatora? Seldon machnął ręką. - Każdy obywatel Galaktyki może się odwołać do imperatora. Dors, to mi się wydaje nie w porządku. Odkąd z Humminem opuściłem Sektor Imperialny, uciekamy przed imperatorem. - Ale nie tak skutecznie, żeby nie dać się wtrącić do więzienia w Dahlu. Imperialna apelacja będzie grą na zwłokę, odwróci ich uwagę - i być może w tym czasie wymyślimy coś innego. - Jest jeszcze Hummin. - Tak, jest - potwierdziła niespokojnie Dors - ale nie możemy go uważać za osobę, która wszystko załatwi. Nawet jeśli moja wiadomość dotarła do niego i nawet, jeśli był w stanie pospieszyć do Dahla, jak nas tu znajdzie? A nawet gdyby nas znalazł, jak się przeciwstawi potężnym siłom bezpieczeństwa Dahla? - W każdym razie - powiedział Seldon - musimy coś wymyślić zanim nas znajdą. - Jeśli pójdziecie ze mną - zaproponował Raych - mogę wam zapewnić przewagę nad nimi. Znam tu każde miejsce. - Możesz nam zapewnić przewagę nad jedną osobą, ale ich będzie wielu i będą we wszystkich niemal korytarzach. Uchodząc przed jednym, wpadniemy na drugich. Przez dobrą chwilę siedzieli w milczeniu. Każdy próbował analizować beznadziejną, jak się wydawało, sytuację. Nagle Dors poruszyła się i szepnęła, pełna niepokoju. - Są tu. Słyszę ich. Przez chwilę wytężali słuch, po czym Raych skoczył na nogi i syknął. - Idą w naszą stronę. Chodźcie. Tędy. Seldon nie słyszał zupełnie nic, ale z pełnym zaufaniem zdał się na zmysł słuchu Dors i Raycha. Jednak zanim jeszcze zdążył wskazać 363

im kierunek ucieczki, usłyszeli głos, który odbijał się echem o ściany kanałów. - Pozostańcie na miejscu. Pozostańcie. Raych zawołał. - To Davan! Skąd on wiedział, że tu jesteśmy? - Davan? - spytał Seldon. - Jesteś pewien? - Jasne. On nam pomoże. 81. - Co się stało? - zapytał Davan. Seldon odetchnął z pewną ulgą. Oczywiście Davan i jego ludzie nie mieliby szans w konfrontacji z pełną siłą sektora Dahl, ale z drugiej strony mogliby doprowadzić do pewnego... - Powinieneś wiedzieć, Davan - odparł. - Podejrzewam, że w tłumie obecnym dziś rano przed domem Tisalverów było paru twoich ludzi. - Tak, to prawda. Podobno, chciano was aresztować i poturbowaliście oddział emblemaciarzy. Ale dlaczego mieliście być aresztowani? - Dwóch - poprawił Seldon, unosząc dwa palce. - Dwóch emblemaciarzy. A i tak mieli przewagę. Jednym z powodów naszego aresztowania było to, że spotkaliśmy się z tobą. - To za mało, na ogół emblemaciarze nie przejmują się mną zbytnio. - Dodał z goryczą: - Nie doceniają mnie. - Być może - powiedział Seldon. - Ale na dodatek kobieta, od której wynajmujemy pokoje, złożyła na nas skargę, że wywołaliśmy rozruchy... Chodzi o tego reportera, na którego natknęliśmy się w drodze do ciebie. Wiesz. Ponieważ twoi ludzie tam byli wczoraj, a także pewnie dziś rano i ponieważ dwaj funkcjonariusze, zostali poważnie zranieni, władze mogą zechcieć zrobić porządek w tych korytarzach - a to oznacza, że ty ucierpisz, naprawdę przykro mi. Nie miałem takiego zamiaru, nie przypuszczałem, że stanę się przyczyną takiego rozwoju wypadków. Ale Davan pokręcił głową. - Nie, nie znacie emblemaciarzy. To też za mało. Nie chcą zrobić z nami porządku. Nie mieliby co z nami zrobić. Z satysfakcją 364

pozwalają nam gnić w Billibottonie i innych slumsach. Nie, oni ścigają was - pana. Co nabroiliście? Dors odpowiedziała ze zniecierpliwieniem. - Nic nie zrobiliśmy, zresztą jakie to ma znaczenie? Żeby nas wypłoszyć, będą musieli tu przyjść. Jeśli się w to wmieszasz, będziesz miał poważne kłopoty. - Nie, nie ja, mam przyjaciół, potężnych przyjaciół - powiedział Davan. - Mówiłem wam wczoraj wieczorem. I mogą pomóc zarówno wam, jak i mnie. Kiedy otwarcie odmówił pan nam pomocy, skontaktowałem się z nimi. Wiedzą, kim pan jest, doktorze Seldon. Jest pan sławny. Mają zamiar porozmawiać z burmistrzem Dahla i załatwić, by was zostawiono w spokoju - bez względu na to, co zrobiliście. Ale trzeba was będzie wywieźć z Dahla. Seldon uśmiechnął się. Poczuł ogromną ulgę. - Znasz kogoś potężnego, prawda, Davan? - spytał. - Kogoś, kto działa szybko, kto jest zdolny wyperswadować rządowi Dahla podjęcie drastycznych kroków i kto może nas stąd zabrać? To dobrze. Nie jestem zdziwiony. - Z uśmiechem zwrócił się do Dors: - Znów to samo co w Mycogenie. Jak Hummin to robi? Ale Dors pokręciła przecząco głową. - Zbyt szybko. Nie rozumiem. - Widocznie może wszystko - powiedział Seldon. - Znam go lepiej niż ty i dłużej - i nie wierzę w to. Seldon uśmiechnął się. - Nie doceniasz go. A potem, jakby chciał zmienić temat, zapytał Davana: - Ale jak nas odnalazłeś? Raych twierdzi, że nic nie wiesz o tym miejscu. - Nie wie - powiedział Raych głosem pełnym oburzenia. - To miejsce jest moje. Ja je znalazłem. - Nigdy dotąd tu nie byłem - powiedział Davan, rozglądając się. To interesujące miejsce. Raych to stworzenie korytarzowe, jest doskonale obeznany w tym labiryncie. - Tak, Davan, to już zdążyliśmy zauważyć. Ale jak ty je znalazłeś? 365

- Za pomocą detektora ciepła. Mam urządzenie, które wykrywa promieniowanie podczerwone, specjalny wzór, który powstaje przy trzydziestu siedmiu stopniach Celsjusza. Reaguje wyłącznie na obecność ludzi - na żadne inne źródło ciepła. Zareagowało na was troje. Dors zmarszczyła brwi. - Jaki z niego pożytek na Trantorze, gdzie ludzie są wszędzie? Na innych światach te urządzenia są praktyczne, ale... - Ale nie na Trantorze - dokończył Davan. - Wiem. Jednak tu przydają się w slumsach, w zapuszczonych, zagrzybionych korytarzach i zaułkach. - Skąd je masz? - spytał Seldon. - Po prostu mam - odparł Davan. - Musimy pana stąd wywieźć, panie Seldon. Zbyt wielu ludzi pana pragnie, a ja chcę, żeby miał pana mój potężny przyjaciel. - Gdzie on jest, ten twój potężny przyjaciel? - Nadchodzi. A przynajmniej detektor rejestruje nowe trzydziestosiedmiostopniowe źródło ciepła i nie sądzę, by był to ktoś inny. I rzeczywiście po chwili stanął przed nimi przybysz. Radosny okrzyk zamarł Seldonowi na ustach. To nie był Chetter Hummin.

366

17 Wye WYE – (...) Sektor świata-miasta Trantor... W ostatnich stuleciach Imperium Galaktycznego Wye był najsilniejszą i najbardziej stabilną częścią świata-miasta. Jego władcy od dawna dążyli do zdobycia tronu imperialnego, powołując się na swoje pochodzenie od pierwszych imperatorów. Pod rządami Mannixa IV Wye został zmilitaryzowany i (jak twierdziły później władze imperialne), planował zamach, który miałby objąć całą planetę(...) Encyklopedia Galaktyczna 82. Mężczyzna, który wszedł, był wysoki i muskularny. Miał długie jasne wąsy podwinięte na końcach i szerokie baczki biegnące aż pod podbródek. Środkowa część podbródka była gładko wygolona. Dolna warga wydawała się lekko wilgotną. Włosy miał tak krótko przycięte i tak jasne, że na jedną nieprzyjemną chwilę Seldonowi przypomniał się Mycogen. Nie ulegało wątpliwości, że ubrany jest w mundur: czerwonobiały, z szerokim pasem ozdobionym srebrnymi ćwiekami. Mówił grzmiącym basem, a jego akcent był niepodobny do żadnego, jakie Seldon dotychczas poznawał. Te z którymi się w życiu zetknął, brzmiały prostacko, ten akcent wydawał się niemal melodyjny - być może dzięki bogactwu niskich tonów. - Sierżant Emmer Thalus. - Te słowa dudniły, sylaby wolno toczyły się jedna za drugą. - Przyszedłem po doktora Hariego Seldona. - To ja - powiedział Seldon. Nachylił się do Dors: - Jeśli Hummin nie mógł zjawić się osobiście, przysłał naprawdę okazałego osiłka, żeby go reprezentował. Sierżant obrzucił Seldona flegmatycznym i przydługim spojrzeniem, po czym stwierdził: - Tak. Otrzymałem pański rysopis. Proszę za mną, doktorze Seldon. - Niech pan prowadzi - poprosił Seldon. Sierżant zrobił krok do tyłu. Seldon i Dors Venabili wysunęli się 367

naprzód. Sierżant zatrzymał się, podniósł rękę i dużą dłoń wycelował w kierunku Dors. - Polecono mi przyprowadzić doktora Hariego Seldona. Nie polecono mi brać nikogo innego. Przez chwilę Seldon patrzył na niego nic nie rozumiejąc. A potem zaskoczenie ustąpiło miejsca gniewowi. - To niemożliwe, żeby tak panu powiedziano, sierżancie. Doktor Dors Venabili jest moją współpracowniczką i towarzyszką. Musi iść ze mną. - To jest wbrew moim poleceniom, doktorze. - Nie obchodzą mnie pańskie polecenia, sierżancie Thalus. Nie ruszę się bez niej. - A co więcej - dodała Dors z wyraźną irytacją - mnie polecono ochraniać doktora przez cały czas. Jeśli nie będzie mnie przy nim, nie wywiążę się z tego obowiązku. Dlatego tam gdzie on, tam i ja. Sierżant wydał się na zaskoczonego. - Otrzymałem ścisłe polecenia. Mam dopilnować, aby nie stała się panu żadna krzywda, doktorze Seldon. Jeśli nie pójdzie pan dobrowolnie, będę musiał pana zanieść do mojego pojazdu. Spróbuję to zrobić delikatnie. Wyciągnął oba ramiona, jakby zamierzał złapać Seldona wpół i zanieść go jak barana. Seldon odskoczył do tyłu, wymykając się Thalusowi. Jednocześnie prawą dłonią uderzył go w górną część prawego ramienia, gdzie mięśnie są najcieńsze; trafił w kość. Sierżant gwałtownie zaczerpnął powietrza, otrząsnął się, odwrócił i natarł ponownie. Jego twarz była bez wyrazu. Davan, który to obserwował, zastygł w bezruchu, Raych przesunął się za plecy sierżanta. Seldon uderzył go jeszcze raz i chciał zrobić to po raz trzeci, lecz sierżant Thalus przewidział następny cios i obniżył ramię, żeby go przyjąć na twardy mięsień. Dors wyciągnęła noże. - Sierżancie! - zawołała. - Niech pan spojrzy. Chcę, aby pan zrozumiał, że jeśli nie zaprzestanie pan stosować przemocy wobec doktora Seldona będę zmuszona poważnie pana zranić. 368

Sierżant z powagą popatrzył na noże, którymi Dors bawiła się w powietrzu, po czym powiedział: - Otrzymałem polecenie, żeby nie skrzywdzić doktora Seldona. Jego i tylko jego. Reszta się nic liczy. Jego prawa ręka wykonała szybki ruch w kierunku neuronowego bata w kaburze na biodrze. Dors błyskawicznie ruszyła do przodu, błyskając ostrzami noży. Ani sierżant, ani Dors nie zdążyli zrealizować swoich planów. Raych skoczył do przodu, lewą ręką pchnął sierżanta w plecy, prawą wyciągnął jego broń z kabury. Odsunął się szybko i trzymając oburącz neuronowy bat zawołał: - Ręce do góry, sierżancie, albo oberwiesz! Sierżant obrócił się na pięcie i na jego twarzy dało się zauważyć pewną nerwowość. Zniknęła gdzieś jego flegma. - Odłóż to, synu - warknął. - Nie wiesz, jak to działa. - Wiem o bezpieczniku! - krzyknął Raych. - Trzeba go odłączyć i można strzelać. I strzelę, jeśli się pan do mnie zbliży. Sierżant zamarł. Zdawał sobie sprawę, jak niebezpieczny może być zdeterminowany dwunastolatek dysponujący tak potężną bronią. Seldon też się zdenerwował. - Ostrożnie, Raych - powiedział. - Nie strzelaj. Trzymaj palec z dala od bezpiecznika. - Nie pozwolę, żeby się do mnie zbliżył. - Nie zrobi tego. Sierżancie, proszę się nie ruszać. Wyjaśnijmy jedną sprawę. Kazano panu zabrać mnie stad. Zgadza się? - Tak jest - potwierdził sierżant. Wpatrywał się w Raycha wytrzeszczonymi oczami. (A Raych wytrzeszczonymi oczami wpatrywał się w sierżanta). - Ale nie kazano panu brać nikogo innego. Zgadza się? - Tak, nie kazano, doktorze - powiedział stanowczo sierżant. Nawet pod groźbą neuronowego bata nie potrafił udzielić odpowiedzi wymijającej. - Niech pan mnie posłucha, sierżancie. Czy kazano panu nie zabierać nikogo innego? - Po prostu powiedziałem... 369

- Ależ nie. Niech pan posłucha, sierżancie. To pewna różnica. Czy polecono panu po prostu: „Zabierz doktora Seldona!"? Czy tak brzmiał cały rozkaz, czy też zawierał, jeszcze jakąś wzmiankę? To znaczy czy rozkaz brzmiał: „Zabierz doktora Seldona i nie bierz nikogo innego"? Sierżant przeanalizował to w myśli i odparł: - Kazano mi zabrać pana, doktorze Seldon. - Zatem nie było wzmianki o nikim innym, ani na tak ani na nie, prawda? Chwila milczenia. - Nie. - Nie kazano panu zabierać doktor Venabili, ale nie kazano panu też jej nie zabierać. Zgadza się? Chwila milczenia. - Tak. - A więc może pan ją zabierać albo nie, to zależy jak się panu podoba. Dłuższa chwila milczenia. - Tak sądzę. - Raych, ten młody człowiek, który trzyma neuronowy bat wycelowany w pana - pański neuronowy bat, proszę pamiętać - aż się pali, żeby go użyć. - A jakże! - krzyknął Raych. - Jeszcze nie teraz, Raych - powiedział Seldon. - Jest jeszcze doktor Venabili z dwoma nożami, których potrafi bardzo fachowo używać i jestem jeszcze ja, który mogę, jeśli mi się uda, jedną ręką zgnieść panu jabłko Adama, tak że już nigdy nie będzie pan mówił inaczej niż szeptem. Zatem czy chce pan zabrać doktor Venabili, czy nie? Rozkazy, które pan otrzymał, nie precyzują tego. I wreszcie sierżant, pokonany odparł. - Zabiorę kobietę. - I chłopca, Raycha. - I chłopca. - Dobrze. Czy daje pan słowo honoru - słowo honoru żołnierza że dotrzyma pan tego, co przed chwilą powiedział?... 370

- Daję panu słowo honoru żołnierza - powiedział sierżant. - Dobrze. Raych, oddaj bat. W tej chwili. Nie każ mi czekać. Raych, skrzywił się i spojrzał na Dors, która zawahała się... po czym wolno skinęła głową. Też miała nieszczególny wyraz twarzy. Raych wysunął bat neuronowy w kierunku sierżanta i rzucił: - Zmuszają mnie, ty wielki... - ostatnich słów nikt nie zrozumiał. - Odłóż noże, Dors - polecił Seldon. Dors pokręciła głową, ale odłożyła je. - A teraz, sierżancie? - zapytał Seldon. Sierżant spojrzał na bat neuronowy, potem na Seldona, po czym powiedział: - Jest pan człowiekiem honoru, doktorze Seldon. Ja także. Podtrzymuję moje słowo. - Z trzaskiem wsadził do kabury bat neuronowy. Seldon odwrócił się do Davana. - Davan, zapomnij, proszę, o tym, co tu widziałeś. We trójkę idziemy dobrowolnie z sierżantem Thalusem. Kiedy zobaczysz Yugo Amaryla, powiedz mu, że nie zapomnę o nim i że gdy to wszystko się skończy i będę mógł swobodnie działać, dopilnuję, by został przyjęty na uniwersytet. I jeśli będę mógł kiedykolwiek zrobić coś dla twojej sprawy, Davan, zrobię to. A teraz, sierżancie, chodźmy. 83. - Czy leciałeś kiedyś odrzutowcem, Raych? - spytał Hari Seldon. Raych zszokowany pokręcił głową. Z przerażeniem i grozą patrzył na pędzącą pod nimi Górną Stronę. Seldon dziwił się, nie po raz pierwszy zresztą, w jak dużym stopniu Trantor jest światem ekspresów i tuneli. Zwyczajni ludzie nawet długie podróże odbywali pod ziemią. Podróż powietrzna, jeśli nawet częsta w Obcych Światach, na Trantorze była luksusem i odrzutowiec taki jak ten... Jak to się Humminowi udało? Zastanawiał się Seldon. Wyjrzał przez okno i zobaczył ogromną połać zieleni w tej części planety, wznoszące się i opadające zielone kopuły, plamy czegoś, co niewiele różniło się od dżungli, mijane od czasu do czasu morskie zatoczki, których ołowiane wody połyskiwały nagłym refleksem, kiedy słońce 371

wyzierało na chwilę zza ciężkiej powłoki chmur. Po jakiejś godzinie lotu Dors wyłączyła nową powieść historyczną, którą przeglądała bez większej przyjemności. - Szkoda, że nie wiem, dokąd lecimy. - Jeśli ty nie wiesz - stwierdził Seldon - to ja tym bardziej. Przebywasz na Trantorze dłużej niż ja. - Tak, ale tylko wewnątrz - powiedziała Dors. - tu na zewnątrz, kiedy mam pod sobą tylko Górną Stronę, jestem zagubiona jak dziecko we mgle. - No cóż. Hummin wie, co robi. - Jestem tego pewna - powiedziała cierpko Dors. - Ale to może nie mieć nic wspólnego z naszą obecną sytuacją. Dlaczego nadal zakładasz, że to wszystko dzieje się z jego inicjatywy? Seldon uniósł brwi. - Teraz, kiedy pytasz, sam nie wiem. Po prostu tak założyłem. A dlaczego nie? - Po pierwsze dlatego, że ten, kto to załatwił, nie polecił zabrać mnie razem z tobą. Po prostu nie wyobrażam sobie, żeby Hummin zapomniał o moim istnieniu. Po drugie dlatego, że sam nie przyjechał tak jak do Streelinga i Mycogena. - Dors, nie możesz się spodziewać, że zawsze będzie przyjeżdżał. Przecież mógł być zajęty! Mnie dziwi nie to, że tym razem nie przyjechał, lecz to, że poprzednio przyjeżdżał. - Jeśli wiedział, że sam nie przyjedzie, dlaczego przysłał po nas taki wielki i luksusowy latający pałac? - Może tylko taki miał pod ręką. I może doszedł do wniosku, że nikt nie będzie się spodziewał, iż tak okazały pojazd kryje w swym wnętrzu uciekinierów rozpaczliwie usiłujących schować się w mysiej dziurze. Dobrze znane podwójne oszustwo. - Moim zdaniem zbyt dobrze znane. I czy przysłałby w zastępstwie takiego idiotę jak sierżant Thalus? - Sierżant nie jest idiotą. Po prostu wyszkolono go tak, by był całkowicie posłuszny. Z odpowiednimi poleceniami mógłby być niezawodny. - O co właściwie chodzi, Hari. Wracamy do punktu wyjścia. 372

Dlaczego nie dostał odpowiednich poleceń? Dla mnie to nie do pomyślenia, żeby Chetter Hummin kazał mu wywieźć cię z Dahla i nie powiedział słowa o mnie. Nie do pomyślenia. Na to Seldon nie znalazł odpowiedzi i zamyślił się przygnębiony. Minęła następna godzina i Dors stwierdziła: - Wydaje mi się, że na zewnątrz robi się coraz zimniej. Zieleń Górnej Strony brązowieje i przypuszczam, że włączyły się grzejniki. - Co to oznacza? - Dahl jest w strefie tropikalnej, więc najwidoczniej lecimy albo na północ, albo na południe - i to dość daleko. Gdybym miała jakieś pojęcie, w którym kierunku biegła linia nocy, mogłabym określić to dokładnie. W końcu minęli część wybrzeża, gdzie obwódka lodu otaczała kopuły w miejscu, w którym były ograniczone przez morze. I nagle odrzutowiec niespodziewanie skierował się w dół. - Uderzymy! - wrzasnął Raych. - Rozbijemy się! Seldon napiął mięśnie brzucha i chwycił poręcze siedzenia. Dors była niewzruszona. - Piloci na przedzie nie wyglądają na zatrwożonych. Wjedziemy do tunelu. I kiedy to mówiła, skrzydła odrzutowca przesunęły się do tyłu i schowały pod pojazdem, po czym odrzutowiec niczym pocisk wpadł do tunelu. W jednej chwili zalała ich nieprzenikniona ciemność, ale zaraz włączył się system oświetleniowy tunelu. Ściany tunelu przemykały po obu stronach odrzutowca. - Chyba zawsze będę miał wątpliwości, czy wiedzą, że tunel nie jest już zajęty - wymamrotał Seldon. - Jestem pewna, że już kilkadziesiąt kilometrów temu otrzymali wiadomość, iż tunel jest wolny - powiedziała Dors. - W każdym razie przypuszczam, że to ostatni etap podróży i wkrótce dowiemy się, gdzie jesteśmy. Zamilkła na chwilę, po czym dodała: - I wciąż mi się wydaje, że kiedy się dowiemy, nie będziemy zachwyceni. 84. Odrzutowiec na pełnej szybkości wyskoczył z tunelu na długi pas startowy z tak wysokim dachem, że wydawał się bliżej światła dziennego niż cokolwiek, co Seldon widział od chwili opuszczenia 373

Sektora Imperialnego. Zatrzymali się po czasie krótszym, niż Seldon się spodziewał, ale kosztem nieprzyjemnego wyrzucenia do przodu. Najbardziej ucierpiał Raych: rozpłaszczył się na oparciu siedzenia przed sobą i z trudem łapał oddech, aż Dors położyła mu rękę na ramieniu i pociągnęła go lekko do tyłu. Sierżant Thalus, imponujący, wyprostowany, wysiadł z odrzutowca i przeszedł na jego tył, by otworzyć drzwi przedziału dla pasażerów i pomóc wysiąść po kolei całej trojce. Seldon wyszedł ostatni. Mijając sierżanta, odwrócił się. - To była przyjemna podróż. Uśmiech powoli rozjaśnił szeroką twarz sierżanta i uniósł jego górną wargę pokrytą wąsem. Thalus dotknął do osłony przeciwsłonecznej czapki jakby salutując. - Jeszcze raz dziękuję, doktorze. Następnie zostali wprowadzeni na tylne siedzenie samochodu naziemnego o okazałej konstrukcji a sam sierżant zasiadł na przednim siedzeniu i poprowadził pojazd z zadziwiającą lekkością. Jechali szerokimi drogami, wzdłuż których stały wysokie, ładne budynki błyszczące w jasnym świetle dnia. Tak jak wszędzie na Trantorze słychać było brzęczenie ekspresu. Na chodnikach roiło się od ludzi, na ogół nieźle ubranych. Panowała tu wyjątkowa - niemal przesadna czystość. Poczucie bezpieczeństwa Seldona po raz kolejny było zagrożone. Obawy Dors co do, celu ich podróży okazały się uzasadnione. Pochylił się ku niej i zapytał: - Myślisz, że wróciliśmy do Sektora Imperialnego? - Nie - odparła. - W sektorze Imperialnym budynki są raczej w stylu rokoko. Tutaj także jest mniej parków, tak charakterystycznych dla Sektora Imperialnego. - Zatem gdzie jesteśmy, Dors? - Obawiam się, że będziemy musieli o to zapytać, Hari. Podróż nie była długa i niebawem wjechali do zatoczki samochodowej, przy okazałej czteropiętrowej budowli pałacu. Jej mury zwieńczone były fryzem, ozdobionym różowymi kamiennymi szlaczkami, z rzeźb 374

różnych zwierząt. Całość była imponująca. - To z pewnością przypomina rokoko - stwierdził Seldon. Dors wzruszyła niepewnie ramionami. Raych gwizdnął, nawet nie kryjąc wrażenia, jakie wywarł na nim ten pałac i zawołał. - Hej, spójrzcie na ten wymyślny domek. Sierżant Thalus gestem zaprosił Seldona by szedł za nim. Seldon podjął uniwersalny język gestów rozłożył ramiona, dając do zrozumienia, że chce zabrać ze sobą Dors i Raycha. Sierżant czuł się jak zbity pies. Nie wiedział, co robić. Chyba nawet wąs mu opadł. W rezultacie powiedział burkliwie: - Zgoda, cała wasza trójka. Dałem słowo honoru. Ale, wiecie, inni mogą nie czuć się zobligowani moim zobowiązaniem. Seldon skinął głową. - Uważam, że pan może odpowiadać tylko za własne czyny, sierżancie. Sierżant był naprawdę wzruszony. Twarz rozjaśniła mu się na chwilę, jakby miał zamiar potrząsnąć prawicą Seldona lub wyrazić swoją sympatię w jakiś inny sposób. Jednak rozmyślił się i wszedł na dolny stopień schodów, które natychmiast ruszyły uroczyście w górę. Seldon i Dors poszli w jego ślady i bez trudu utrzymywali równowagę na schodach. Raych, zaskoczony został z tyłu, potem podbiegł, skoczył na ruchome schody, wsunął obie ręce do kieszeni i zaczął beztrosko gwizdać. Drzwi otworzyły się i na spotkanie im wyszły dwie kobiety. Stanęły symetrycznie przy każdym skrzydle drzwi. Były młode i atrakcyjne. Ich suknie, ściągnięte mocno pasem w talii i sięgające prawie do kostek, opadały sztywnymi plisami i szeleściły przy każdym ruchu. Obie miały brązowe włosy zaplecione w gęste warkocze po obu stronach głowy. (Seldonowi podobało się takie ułożenie, ale zastanawiał się, ile czasu muszą każdego rana poświęcać na to uczesanie. Nie zauważył, by kobiety, które mijali na ulicy, też były tak uczesane). Obie kobiety patrzyły na przybyszów z wyraźną pogardą. Nie dziwiło to Seldona. Po wydarzeniach dnia on i Dors wyglądali prawie tak nędznie jak Raych. Zdobyły się na stosowny ukłon, po czym 375

zrobiły półobrót i z idealną harmonią i zgraniem wykonały zapraszający gest do środka. (Czy to kwestia treningu?) Przeszli przez dziwaczny pokój zagracony jakimiś meblami i dekoracjami, których przeznaczenie było dla Seldona tajemnicą. Podłoga miała jasny kolor, była sprężysta i jarzyła się światłem luminescencyjnym. Seldon zauważył z pewnym zakłopotaniem, że ich obuwie pozostawiło na niej brudne ślady. Nagle następne drzwi otworzyły się gwałtownie i stanęła w nich jeszcze jedna kobieta. Była starsza od tamtych dwóch (które po jej wejściu zniknęły skrzyżowawszy przedtem nogi w taki sposób, że Seldon zaczął się zastanawiać, jak można było utrzymać równowagę w takiej pozycji; niewątpliwie wymagało to dużej praktyki). Seldon pomyślał, że on także powinien wykonać jakiś gest świadczący o jego szacunku, ale ponieważ nie miał pojęcia o tutejszych zwyczajach tylko nieznacznie skinął głową. Dors stała wyprostowana i Seldonowi wydawało się, że manifestuje swoją pogardę. Raych gapił się z rozdziawionymi ustami na wszystkie strony i może nawet nie zauważył kobiety, która przed chwilą weszła. Była pulchna - nie tłusta, ale przyjemnie puszysta. Fryzurę nosiła taką samą jak młode kobiety i suknię miała skrojoną w takim samym stylu, lecz znacznie bardziej bogato ozdobioną - za bardzo, jak na gust Seldona. Była w średnim wieku, włosy nosiły ślady siwizny, ale dołki w policzkach nadawały jej wygląd osoby, która ma jeszcze dużo werwy. Jej jasnobrązowe oczy były wesołe i kojarzyła się raczej z macierzyństwem niż podeszłym wiekiem. - Jak się macie? - spytała. - Wszyscy. - (Nie okazała zdziwienia na widok Dors i Raycha; przeciwnie, ich także pozdrowiła.) - Czekam na was od pewnego czasu i prawie złapałam pana na Górnej Stronie w Streelingu. To pan jest doktor Hari Seldon; czekałam niecierpliwie na spotkanie z panem. Pani, jak sądzę, to pani doktor Dors Venabili, dano mi znać, że przebywa pani w jego towarzystwie. Obawiam się, że tego młodego człowieka nie znam, mimo to miło mi go widzieć. Ale nie możemy za długo rozmawiać, jestem pewna, że najpierw chcielibyście odpocząć. - I wykąpać się, proszę pani - dodała Dors z naciskiem. - Każdy z 376

nas chciałby wziąć gorący prysznic. - Tak, oczywiście - zgodziła się kobieta. - Musicie się przebrać. Zwłaszcza ten młody człowiek. Spojrzała na Raycha bez żadnych oznak pogardy i dezaprobaty okazanych przez dwie młode kobiety. - Jak się nazywasz, młodzieńcze? - zapytała. - Raych - odparł chłopiec niepewnym głosem, po czym dodał na wszelki wypadek: - Proszę pani. - Co za zbieg okoliczności! - zawołała kobieta z błyskiem w oczach. - Ja mam na imię Rashelle. Czyż to nie dziwne? Ale chodźcie. Zajmiemy się wszystkim. Potem będzie czas na obiad i rozmowę. - Chwileczkę, proszę pani - powiedziała Dors. - Czy mogę zapytać, w jakim sektorze jesteście? - Wye, moja droga. I proszę mów do mnie Rashelle, może wtedy prędzej zyskam twoją sympatię. Nie jestem zwolenniczką bezwzględnego trzymania się form. Dors zesztywniała. - Czy dziwisz się, że pytamy? 4 Czy to dziwne, że chcemy wiedzieć, gdzie jesteśmy? Rashelle zaśmiała się w przyjemny, dźwięczny sposób. - Doprawdy, doktor Venabili, coś trzeba zrobić z nazwą tego miejsca. Nie zadawałam pytania, lecz udzieliłam odpowiedzi. Zapytałaś, gdzie jesteście, a ja nie odpowiedziałam pytaniem. Powiedziałam: „Wye". Jesteście w sektorze Wye. - A Wye? - powtórzył Seldon głośno. - W rzeczy samej, doktorze Seldon. Chcieliśmy cię od dnia, kiedy miałeś odczyt na Zjeździe Dziesięcioletnim i tak się cieszymy, że mamy cię teraz. 85. Właściwie potrzebowali całego dnia na to, żeby odpocząć, rozluźnić się, żeby umyć się, przymierzyć nowe ubrania (z materiału przypominającego atłas i dość luźne, w stylu Wye) i dobrze się 4

Patrz przyp. na str. 155.

377

wyspać. Dopiero na drugi dzień po ich przybyciu do Wye odbył się obiad, o którym wspominała pani Rashelle. Stół był duży - zbyt duży, zważywszy na fakt, że obiad jadły tylko cztery osoby: Hari Seldon, Dors Venabili, Raych i Rashelle. Łagodne światło rozjaśniło ściany i sufit, a kolory zmieniały się w tempie rejestrowanym przez oko, ale nie tak szybko, by wywierać ujemny wpływ na mózg. Sam obrus, który nie był z tkaniny (Seldon do końca nie wiedział, z czego może być), wydawał się sypać iskry. Do stołu podawało wielu milczących służących. Kiedy drzwi się otworzyły, Seldonowi wydawało się, że dostrzegł za nimi uzbrojonych żołnierzy w stanie gotowości. Jadalnia była aksamitną rękawiczką, ale za nią czaiła się żelazna pięść. Rashelle zachowywała się uprzejmie i przyjaźnie. Wyjątkową sympatię okazywała Raychowi i nalegała, by usiadł obok niej. Raych wyszorowany i błyszczący, z przyciętymi i wyszczotkowanymi włosami, w nowych rzeczach, był prawie nie do poznania. Bał się odezwać. Pewnie uważał, że jego słownik już nie pasuje do jego wyglądu. Czuł się żałośnie nieswojo. Uważnie obserwował Dors, biorąc do ręki półmisek i talerze i usiłował naśladować każdy jej ruch. Jedzenie było smaczne, ale ostre - do tego stopnia, że Seldon nie potrafił rozpoznać dań. Rashelle, z łagodnym uśmiechem i wspaniałymi błyszczącymi białymi zębami, które dodawały jej pulchnej twarzy wyrazu szczęścia, powiedziała: - Może myślicie, że mamy mycogeńskie dodatki w jedzeniu, ale tak nie jest. Wszystko pochodzi z naszego ogrodu w Wye. Nie ma na Trantorze sektora bardziej samowystarczalnego niż Wye. Ciężko pracujemy, żeby tak było. Seldon skinął poważnie głową. - Wszystkie potrawy były wspaniałe, Rashelle. Jesteśmy ci bardzo zobowiązani. Ale pomyślał, że jedzenie nie dorównuje standardom mycogeńskim. Zresztą czuł, jak to wcześniej szepnął Dors, że świętują własną porażkę. Czy raczej porażkę Hummina, co wychodziło na to 378

samo. W końcu został złapany przez Wye, doszło do zrealizowania pomysłu, którego Hummin tak się obawiał podczas incydentu na Górnej Stronie. - Czy wybaczycie mi - zaczęła Rashelle - gdy jako gospodyni zadam wam parę osobistych pytań? Nie jesteście rodziną i ty Hari i ty, Dors, nie jesteście małżeństwem, a Raych nie jest waszym synem mam rację? - Nie jesteśmy ze sobą spokrewnieni - powiedział Seldon. Raych urodził się na Trantorze, ja na Helikonie, Dors na Cinny. - Więc jak doszło do waszego spotkania? Seldon wyjaśnił to krótko i nie wdając się w szczegóły. - W naszych spotkaniach nie ma nic romantycznego ani wyjątkowego - dodał. - A jednak dowiedziałam się, że robiłeś trudności mojemu osobistemu asystentowi, sierżantowi Thalusowi, kiedy chciał tylko ciebie wywieźć z Dahla. - Polubiłem Dors i Raycha i nie chciałem być z nimi rozdzielony - odparł poważnie Seldon. Rashelle uśmiechnęła się. - Widzę, że jesteś sentymentalny. - To prawda. Sentymentalny. A także zaciekawiony. - Zaciekawiony? - A jakże. Skoro ty raczyłaś zadać nam osobiste pytania, to czy ja mogę także? - Naturalnie, mój drogi Hari. Pytaj o wszystko, o co chcesz. - Kiedy tu przyjechaliśmy, powiedziałaś, że Wye chciał mnie od dnia, kiedy miałem odczyt na Zjeździe Dziesięcioletnim. Z jakiego to powodu? - Chyba nie jesteś taki niedomyślny, żeby nie wiedzieć. Z powodu twojej psychohistorii. - Tego się domyślałem. Ale dlaczego uważasz, że zdobycie mojej osoby oznacza zdobycie psychohistorii? - Chyba nie byłeś tak nieostrożny, żeby ją utracić. - Gorzej, Rashelle. Nigdy jej nie miałem. W twarzy Rashelle pojawiły się dołeczki. 379

- Ale w swoim referacie powiedziałeś, że ją masz. Nie myśl, że zrozumiałam twój referat. Nie jestem matematykiem. Nienawidzę liczb. Ale mam w służbie matematyków, którzy wyjaśnili mi dokładnie, co powiedziałeś. - W takim razie, moja droga Rashelle, musisz posłuchać uważniej. Mogę sobie wyobrazić, że powiedzieli ci, iż udowodniłem, że przepowiednie psychohistoryczne są do pomyślenia, ale z pewnością musieli ci powiedzieć, że są niepraktyczne. - Nie mogę w to uwierzyć, Hari. Nazajutrz zostałeś wezwany na audiencję z tym pseudoimperatorem Cleonem. - Pseudoimperatorem? - powtórzyła ironicznie Dors. - A jakże - potwierdziła Rashelle, jakby odpowiadała poważnie na pytanie. - Pseudoimperatorem. Nie może rościć sobie prawa do tronu. - Rashelle - powiedział Seldon, trochę już zniecierpliwiony. Wyjaśniłem wszystko Cleonowi dokładnie tak, jak przed chwilą wyjaśniłem tobie i puścił mnie. Tym razem Rashelle nie uśmiechnęła się. W jej głosie dało się wyczuć lekkie rozdrażnienie. - Tak, puścił cię, jak kot puszcza mysz. Od tamtej chwili ścigał cię przez cały czas - w Streelingu. w Mycogenie, w Dahlu. Gdyby miał odwagę, ścigałby cię nawet tutaj. Ale dajmy spokój, nasza poważna rozmowa zrobiła się zbyt poważna. Spędzajmy miło czas. Posłuchajmy muzyki. Na te słowa rozbrzmiała delikatna, radosna melodia instrumentalna. Rashelle pochyliła się do Raycha i zaproponowała łagodnie. - Mój chłopcze, jeśli nie jesteś przyzwyczajony do posługiwania się widelcem, używaj łyżki albo palców. Mnie to nie przeszkadza. - Tak psze pani - odparł Raych i z trudem przełknął ślinę. Dors uchwyciła jego wzrok i poruszyła bezgłośnie ustami: widelec. Raych wziął widelec. - Muzyka jest cudowna, proszę pani - powiedziała Dors, dając do zrozumienia, że nie ma zamiaru zgodzić się na propozycję Rashelle, 380

by przeszły na ty. - Ale nie możemy pozwolić, aby odwracała naszą uwagę. Chodzi mi po głowie taka myśl, że ci ścigający nas w tych wszystkich miejscach mogli być w służbie Sektora Wye. Chyba nie byłaby pani tak dobrze zorientowana, gdyby to nie Wye trzymał sznurki w ręku. Rashelle roześmiała się głośno. - Wye oczywiście ma wszędzie oczy i uszy, ale to nie my was ścigaliśmy. My jesteśmy skuteczniejsi. Kiedy zaczęliśmy was ścigać tak jak to miało miejsce w Dahlu - zostaliście schwytani bardzo szybko. Gdy jednak jest to nieudana pogoń, gdy chwytająca ręka chybia celu, możecie być pewni, że kryje się za tym Demerzel. - Ma pani o Demerzelu tak złą opinię? - zapytała półgłosem Dors. - Tak, czy to cię dziwi? Pokonaliśmy go. - Wy? Czy Sektor Wye? - Oczywiście Sektor, ale skoro Wye jest zwycięzcą, to i ja jestem zwycięzcą. - Jakie to dziwne - powiedziała Dors. - Na Trantorze panuje opinia, Że mieszkańcy Wye nie mają nic wspólnego ze zwycięstwem, porażką czy czymś w tym rodzaju; opinią, że w Wye jest tylko jedna wola i jedna pięść. Wobec tego ani pani, ani żadna inna mieszkanka Wye zupełnie się nie liczy. Rashelle uśmiechnęła się szeroko. Zrobiła przerwę w rozmowie, żeby spojrzeć łaskawie na Raycha i uszczypnąć go w policzek, po czym przyznała: - To prawda. Nasz burmistrz jest autokratą i Wye jest podporządkowany tylko jego woli. Ale ja mogę mówić: „ja" i „my" bo moja wola ma znaczenie. - Dlaczego twoja? - spytał Seldon. - A dlaczego nie? - odpowiedziała pytaniem Rashelle, kiedy służący zaczęli sprzątać ze stołu. - Ja jestem burmistrzem Wye. 86. Raych pierwszy zareagował na to oświadczenie. Zupełnie zapominając o pancerzu grzeczności, w którym mu było tak niewygodnie, roześmiał się ochryple i powiedział: 381

- Hej, kochana, nie możesz być burmistrzem. Burmistrze to faceci. Rashelle spojrzała na niego pogodnie i odparła z idealnie tym samym akcentem: - Hej, mały, niektórzy burmistrze to faceci, a niektórzy to babki. Ułóż to sobie pod sufitem i przetraw. Raych wybałuszył oczy i wydawał się zaskoczony. W końcu zdołał powiedzieć. - Hej, gadasz normalnie, kochana. - Jasna sprawa. Tak normalnie jak tylko chcesz - odrzekła Rashelle z uśmiechem. Seldon odchrząknął. - Masz niezły akcent, Rashelle. Rashelle potrząsnęła głową. - Wiele lat nie miałam okazji go używać, ale tego się nie zapomina. Kiedy byłam bardzo młoda, miałam przyjaciela, który był Dahlitą. Westchnęła. - Oczywiście nie mówił w ten sposób - był dość inteligentny - ale umiał tak mówić i nauczył mnie. Takie nasze rozmowy były fantastyczne. Stwarzaliśmy świat, do którego nikt nie miał dostępu. To było cudowne. Ale niemożliwe. Mój ojciec postawił sprawę jasno. A teraz zjawia się ten łobuziak, Raych i przypomina mi te dawno minione czasy. Ma ten sam akcent, te oczy, tę zuchwałą twarz i za jakieś sześć lat będzie przyczyną rozkoszy i rozpaczy młodych kobiet. Prawda, Raych? - Nie wiem, kochana...eee, psze pani - odparł Raych. - Jestem tego pewna. I będziesz bardzo podobny do mojego... starego przyjaciela. Będzie dla mnie lepiej nie widzieć cię wtedy. A teraz jesteśmy już po obiedzie i czas, żebyś poszedł do swojego pokoju, Raych. Jeśli chcesz, możesz trochę pooglądać holowizję. Nie przypuszczam, że umiesz czytać. Raych poczerwieniał. - Pewnego dnia nauczę się. Pan Seldon tak mówił. - No to jestem pewna, że się nauczysz. Jakaś młoda kobieta podeszła do Raycha, z szacunkiem dygając w stronę Rashelle. Seldon nie widział, by Rashelle ją przywoływała. - Czy nie mogę zostać z panem Seldonem i panią Venabili? 382

zapytał Raych. - Później się z nimi zobaczysz - odparła łagodnie Rashelle. Teraz muszę z nimi porozmawiać, więc odejdź. Dors wypowiadała bezgłośnie stanowcze: - Idź. Twarz chłopca wykrzywił grymas, ale zsunął się z krzesła i poszedł za opiekunką. Po odejściu Raycha Rashelle zwróciła się do Seldona i Dors: - Chłopiec jest oczywiście bezpieczny i będzie dobrze traktowany. Nie martwcie się o niego. I ja też jestem bezpieczna. Jak ta kobieta nieoczekiwanie zjawiła się przed chwilą, tak kilkunastu uzbrojonych ludzi zjawi się - i to znacznie szybciej - na wezwanie. Chcę, żebyście to wiedzieli. Seldon odparł spokojnie: - Wcale nie mamy zamiaru cię atakować, Rashelle - a może powinienem się do ciebie zwracać „pani burmistrz"? - Zawsze Rashelle. Przypuszczam, że jesteś jako tako sprawny fizycznie, Hari, a ty, Dors, zręcznie posługujesz się nożami, które usunęliśmy z twojego pokoju. Nie chcę, żebyś ich używała, gdyż potrzebny mi Hari żywy, cały i zdrowy, i przyjaźnie nastawiony. - Wszyscy dobrze wiedzą, pani burmistrz - powiedziała Dors, nieprzejednana i nieprzyjazna - że władcą Wye, teraz i przez ostatnie czterdzieści lat, jest Mannix Czwarty, że żyje i jest w pełni władz umysłowych. A więc kim naprawdę pani jest? - Właśnie tym, kim mówię, Dors. Mannix Czwarty to mój ojciec. Jest tak jak mówisz: żyje i jest w pełni władz umysłowych. Według imperatora i całego Imperium jest on burmistrzem Wye. Zmęczyło go jednak sprawowanie władzy i chce, by przeszła w moje ręce - a ja chętnie ją przyjmę. Jestem jego jedynym dzieckiem i od dziecka przygotowywano mnie do rządzenia. Dlatego ojciec jest burmistrzem w świetle prawa i z nazwy, podczas gdy naprawdę to ja jestem burmistrzem. To mnie siły zbrojne Wye przysięgły teraz wierność, a w Wye tylko to się liczy. Seldon skinął głową. - Być może jest tak jak mówisz. Ale niezależnie od tego, czy 383

burmistrzem jest Mannix Czwarty, czy Rashelle Pierwsza - zapewne to pierwszy burmistrz o tym imieniu - zatrzymywanie mnie tutaj nie ma sensu. Powiedziałem ci, że nie mam psychohistorii nadającej się do zastosowania i nie wydaje mi się, żebym albo ja, albo ktokolwiek inny, kiedyś ją miał. Powiedziałem to imperatorowi. Nie przydam się na nic - ani tobie, ani jemu. - Ależ jesteś naiwny - zaśmiała się Rashelle. - Czy znasz historię Imperium? Seldon pokręcił głową. - Ostatnio zaczynam żałować, że nie znam jej lepiej. - Ja znam dość dobrze historię imperialną - powiedziała oschle Dors - choć moją specjalnością jest wiek przedimperialny, pani burmistrz. Ale jakie to ma znaczenie, czy ją znamy, czy nie? - Jeśli znasz historię, to wiesz, że Ród Wye jest bardzo stary i szacowny i że pochodzi od dynastii Dacjańskiej. - Dacjanie rządzili pięć tysięcy lat temu - wyjaśniła Dors. Liczba ich potomków pozostałych po stu pięćdziesięciu pokoleniach, które żyły od tamtego czasu, może się równać połowie ludności Galaktyki - jeśli się przyjmie wszystkie roszczenia genealogiczne, bez względu na ich bezczelność. - Nasze roszczenia genealogiczne, doktor Venabili - po raz pierwszy ton głosu Rashelle był zimny i nieprzyjemny, a jej oczy błysnęły jak stal - nie są bezczelne. Są w pełni udokumentowane. Ród Wye utrzymywał się przy władzy przez te wszystkie pokolenia i były takie epoki, kiedy tron imperialny był w naszych rękach i rządziliśmy jako imperatorzy. - Książkofilmy historyczne - powiedziała Dors - zwykle nazywają władców Wye „antyimperatorami", którzy nigdy nie byli uznawani przez większą część Imperium. - To zależy, kto pisze książkofilmy historyczne. W przyszłości my to będziemy robić, bo tron, który do nas należał, znów będzie nasz. - Aby zdobyć tron, musicie doprowadzić do wojny domowej. - Postaram się wykluczyć taką ewentualność - powiedziała Rashelle. Znów się uśmiechała. - Muszę wam to wyjaśnić, gdyż przy pomocy doktora Seldona zamierzam zapobiec takiej katastrofie. Mój 384

ojciec, Mannix Czwarty, przez całe życie był człowiekiem pokoju. Był lojalny wobec każdego, kto rządził w Pałacu Imperialnym, i pilnował, aby Wye był dobrze prosperującym i silnym filarem trantorskiej gospodarki dla całego Imperium. - Nie wiem, czy z tego powodu imperator kiedykolwiek ufał mu odrobinę bardziej - przerwała Dors. - Jestem pewna, że nie - powiedziała spokojnie Rashelle - bo imperatorzy, którzy zajmowali Pałac za czasów mojego ojca, wiedzieli, że są uzurpatorami z linii uzurpatorskiej. Uzurpatorzy nie mogą sobie pozwolić na zaufanie do prawdziwych władców. A jednak mój ojciec utrzymywał pokój. Oczywiście żeby utrzymać pokój, zamożność i stabilność sektora, stworzył i wyszkolił waleczne siły bezpieczeństwa, a władze imperialne pozwoliły na to, ponieważ chciały, aby Wye był spokojny, zamożny, stabilny - i lojalny. - Ale czy jest lojalny? - spytała Dors. - Wobec prawdziwego imperatora? Oczywiście - odrzekła Rashelle. - Obecnie dysponujemy takimi siłami, że możemy szybko przejąć władzę - właściwie błyskawicznie - i zanim ktokolwiek zdąży wypowiedzieć słowa „wojna domowa", na tronie zasiądzie prawdziwy imperator - lub imperatorka, jeśli wolicie - i na Trantorze będzie panował taki spokój jak dotychczas. Dors pokręciła głową. - Czy mogę panią oświecić? Jako historyczka? - Zawsze chętnie słucham. -I nieznacznie skłoniła głowę w stronę Dors. - Ani liczebność pani sił bezpieczeństwa, ani ich wyszkolenie i wyposażenie, na pewno wspaniałe, nie dorównują liczebności, wyszkoleniu i wyposażeniu sił wymaganych przez dwadzieścia pięć milionów światów. - Ach, właśnie wskazałaś słabość uzurpatora, doktor Venabili. Istnieje dwadzieścia pięć milionów światów, po których rozproszone są siły imperialne. Te siły rozsiane na niezmierzonym obszarze przestrzeni kosmicznej, znajdują się pod dowództwem niezliczonych oficerów, z których żaden nie jest specjalnie chętny do podejmowania działań poza własną prowincję, a wielu z nich wolałoby działać raczej 385

we własnym interesie niż dla Imperium. Tymczasem wszystkie nasze siły są tutaj, na Trantorze. Możemy rozpocząć działania i je zakończyć, zanim generałowie i admirałowie tam, daleko, zdążą sobie uzmysłowić, że są potrzebni. - Ale uzmysłowią sobie i zareagują - a dysponują ogromnymi siłami. - Jesteś pewna, że zareagują? - zapytała Rashelle. - Będziemy w Pałacu. Trantor będzie nasz i będzie w nim panował pokój. Dlaczego siły imperialne miałyby się angażować, kiedy byle dowódca wojskowy może, pilnując własnego nosa, mieć własny świat do rządzenia, własną prowincję? - Ale czy tego właśnie chcesz? - zapytał Seldon zdziwiony. - Czy chcesz mi powiedzieć, że nie możesz się doczekać rządzenia Imperium, które rozleci się na kawałki? - Właśnie tak - odparła Rashelle. - Rządziłabym Trantorem, jego odległymi osadami w kosmosie, garstką pobliskich układów planetarnych, które są częścią Prowincji Trantorskiej. Znacznie bardziej wolałabym być imperatorem Trantora niż Galaktyki. - Zadowoliłby panią sam Trantor? - spytała Dors tonem najgłębszego niedowierzania. - Czemu nie? - zapytała nagle rozogniona Rashelle. Pochyliła się z zapałem do przodu, przyciskając obie dłonie do stołu. - To właśnie planuje mój ojciec od czterdziestu lat. Teraz trzyma się kurczowo życia tylko po to, żeby być świadkiem, jak ten plan się ziści. Po co nam miliony światów, odległych światów, które nic dla nas nie znaczą, które nas osłabiają, odcinają od nas nasze siły w nic nie znaczące parseki sześcienne przestrzeni kosmicznej, wciągają nas w chaos administracyjny, wyniszczają nas swoimi nie kończącymi się swarami i problemami, skoro wszystkie one są dla nas odległymi nicościami? Nasz własny gęsto zaludniony świat - nasze własne planetarne miasto - jest dla nas wystarczającą Galaktyką. Mamy wszystko, czego nam potrzeba, żeby się utrzymać. A jeśli chodzi o resztę Galaktyki, niech się rozpadnie na kawałki. Byle militarysta może mieć własny kawałek. Nie muszą walczyć. Wystarczy dla wszystkich. - Ale mimo to będą walczyć - upierała się Dors. - Nikt nie będzie 386

zadowolony z własnej prowincji. Każdy będzie się bał, że jego sąsiad nie jest zadowolony z własnej prowincji. Wszyscy będą się czuli niepewnie i będą marzyli o rządach nad całą Galaktyką - takie rządy byłyby jedyną gwarancją bezpieczeństwa. To pewne, pani Imperatorko Nicości. Zapanują nie kończące się wojny, w które pani i Trantor zostaniecie niewątpliwie wciągnięci - ku zgubie wszystkich. - Uwierzyłabym w to, co mówisz - powiedziała z wyraźną pogardą Rashelle - gdybym nie była bardziej dalekowzrocznym politykiem od ciebie, gdybym ja uczyła się na zwykłych lekcjach historii. - O ile bardziej można być dalekowzrocznym? - spytała ironicznie. - Czego uczą inne lekcje historii? - Jak można patrzeć dalej? - powiedziała Rashelle. -Ba, przez niego! Wyciągnęła gwałtownie ramię i palec wskazujący utkwiła w Seldonie. - Mnie? - spytał Seldon. - Już ci mówiłem, że psychohistoria... Rashelle przerwała mu: - Nie powtarzaj się, mój dobry doktorze Seldonie. To nas do niczego nie doprowadzi. Czy sądzisz doktor Venabili, że mój ojciec nigdy nie zdawał sobie sprawy z niebezpieczeństwa nie kończącej się wojny domowej? Czy sądzisz, że jego przenikliwy umysł nie wymyślił jakiegoś sposobu, by zapobiec tej ewentualności? Od ostatnich dziesięciu lat jest przygotowany do przejęcia Imperium - w każdej chwili, każdego dnia. Oprócz zwycięstwa potrzebne nam tylko zapewnienie bezpieczeństwa. - Którego nie możecie mieć - powiedziała Dors. - Które uzyskaliśmy w chwili, kiedy usłyszeliśmy o referacie doktora Seldona wygłoszonym za Zjeździe Dziesięcioletnim. Od razu zorientowałam się, że tego nam właśnie potrzeba. Mój ojciec był zbyt stary, by od razu docenić wagę tego wydarzenia. Ale kiedy mu to wyjaśniłam, zrozumiał wszystko, wtedy właśnie przekazał mi formalnie władzę. Tak więc tobie, Hari, zawdzięczam swoją pozycję i tobie będę zawdzięczać jeszcze znaczniejszą pozycję w przyszłości. - Powtarzam ci wciąż, że nie można... - zaczął Seldon, teraz już 387

naprawdę poirytowany. - To nieważne, co można, a czego nie można zrobić. Ważne jest to, w co ludzie uwierzą, że można zrobić. Uwierzą ci, Hari, kiedy im powiesz, że psychohistoria mówi, iż Trantor może rządzić się sam i że prowincje mogą stać się Królestwami, które będą współżyć w pokoju. - Nie sformułuję takiej przepowiedni - powiedział Seldon - nie mając prawdziwej psychohistorii. Nie jestem szarlatanem. Jeśli chcesz czegoś takiego, to sama to powiedz. - Daj spokój, Hari. Nie uwierzą mi. Tobie uwierzą. Wielkiemu matematykowi. Czemu nie zrobić im grzeczności? - Tak się składa - powiedział Seldon - że i imperator także myślał o wykorzystaniu mnie jako źródła przepowiedni. Odmówiłem mu. Czy spodziewasz się, że zrobię to dla ciebie? Rashelle milczała przez chwilę. Kiedy znów się odezwała, nie była już taka podniecona, jej głos stał się ciepły, przymilny: - Hari, pomyśl o różnicy między Cleonem i mną. To, co Cleon chciał od ciebie, było propagandą dla zachowania tronu. Nie mogłeś dać mu tego, gdyż on nie zdoła zachować tronu. Czy nie wiesz, że Imperium Galaktyczne jest w stanie rozkładu, że nie potrwa już długo? Trantor powoli popada w ruinę, ponieważ coraz trudniej jest zarządzać dwudziestoma pięcioma milionami światów. Przed nami rozłam i wojna domowa - bez względu na to co zrobisz dla Cleona. - Już coś podobnego słyszałem - powiedział Seldon. Niewykluczone, że to prawda, ale co wtedy? - Pomóż mi bez wojny rozbić Imperium na niewielkie części. Pomóż mi przejąć Trantor. Pomóż mi ustanowić silny rząd na obszarze dość małym, by nim sprawnie rządzić. Pozwól mi dać wolność reszcie Galaktyki, aby każda cząstka mogła pójść własną drogą, zgodnie ze swym zwyczajem i kulturą. Za pośrednictwem wolnego handlu, turystyki i łączności Galaktyka znów stanie się sprawnie działającą całością, a rządy siły, które z trudem utrzymują ją w jedności, które prostą drogą prowadzą do rozpadu i katastrofy, przestaną być zagrożeniem. Moje żądania naprawdę są niewygórowane: jeden świat zamiast milionów; pokój zamiast wojny; wolność zamiast nienawiści. Pomyśl o tym i pomóż mi. 388

- Dlaczego Galaktyka miałaby bardziej wierzyć mnie niż tobie? Ludzie mnie nie znają i na którym z naszych dowódców flot zrobi wrażenie zwykłe słowo „psychohistoria"? - „Teraz" ci nie uwierzą, ale nie proszę o skuteczne działanie już w tej chwili. Ród Wye czekał tysiące lat, może jeszcze poczekać tysiące dni. Współpracuj ze mną, a ja rozsławię twoje nazwisko. Sprawię, że obietnica psychohistorii zajaśnieje na wszystkich światach, kiedy uznam, że nadeszła odpowiednia chwila, ogłosisz swoją przepowiednię i uderzymy. A potem, w okamgnieniu historii, Galaktyka rozpocznie swoje istnienie w Nowym Ładzie, który uczyni ją stabilną i szczęśliwą na zawsze. No, Hari, czy możesz mi odmówić?

389

18 Przewrót THALUS, EMMER – (...) Sierżant w szeregach zbrojnych sił bezpieczeństwa Sektora Wye na starożytnym Trantorze... Poza tą banalną informacją w księdze statystycznej nic nie wiadomo o tym człowieku, z wyjątkiem tego, że przez chwilę trzymał los Galaktyki w swojej pięści(...) Encyklopedia Galaktyczna 87. Nazajutrz śniadanie podano w luksusowej jadalni niedaleko pokojów zatrzymanej trójki. Składało się z kilku dań i było bardzo obfite. Seldon przysunął do siebie półmisek z ostrymi kiełbaskami zupełnie ignorując ponure przepowiednie Dors Venabili dotyczące kolki żołądkowej. - Ta kobieta... pani burmistrz - zaczął Raych - przyszła do mnie wczoraj wieczorem i powiedziała... - Przyszła do ciebie? - spytał Seldon. - Tak. Powiedziała, że chce się upewnić, czy jest mi wygodnie. Powiedziała, że przy okazji zabierze mnie do zoo. - Do zoo? - Seldon spojrzał na Dors. - Jakie zoo mogą mieć na Trantorze? Z psami i kotami? - Jest tu kilka miejscowych zwierząt - odparła Dors. - Na pewno też sprowadzają jakieś gatunki fauny z innych światów. Są też zwierzęta, typowe dla wszystkich światów - inne światy mają ich oczywiście więcej niż Trantor. Zoo w Wye jest bardzo znane, na tej planecie ustępuje chyba tylko zoo imperialnemu. - To miła, stara kobieta - powiedział Raych. - Nie aż taka stara - sprostowała Dors - ale karmi nas dobrze. - To prawda - przyznał Seldon. Po śniadaniu Raych poszedł się rozejrzeć po okolicy, a oni przeszli do pokoju Dors. Seldon powiedział z wyraźnym niezadowoleniem: - Nie wiem, jak długo będziemy pozostawieni samym sobie. 390

Najwidoczniej obmyśliła sposoby na zajęcie nam czasu. - Właściwie nie możemy w tej chwili za bardzo narzekać. Jest nam tu znacznie wygodniej niż w Mycogenie czy Dahlu. - Dors, ta kobieta nie pozyskała cię, prawda? - spytał Seldon. - Mnie? Rashelle? Oczywiście, że nie. Jak możesz tak myśleć? - Cóż, mamy tu wygody. Dobre wyżywienie. Naturalną rzeczą byłoby się odprężyć i przyjąć to, co niesie los. - Tak, bardzo naturalną. I dlaczegóż by nie? - Wczoraj wieczorem mówiłaś mi, co się stanie, jeśli ona wygra. Może sam nie jestem wybitnym historykiem, ale wierzę ci - to, co mówisz, ma sens - nawet dla niehistoryka. Imperium rozleci się na kawałki, to, co pozostanie będzie ze sobą walczyć w nieskończoność. Trzeba ją powstrzymać. - Zgadzam się - powiedziała Dors. - Nie widzę tylko, jak mamy dokonać tej błahostki w tej chwili. - Spojrzała na Seldona zwężonymi oczami. - Hari, wczoraj w nocy nie spałeś, prawda? - A ty? - Po nim było widać, że nie spał. Dors popatrzyła na niego, niepokój zachmurzył jej twarz. - Czy leżałeś i myślałeś o zniszczeniu Galaktyki z powodu tego, co powiedziałam? - O tym i kilku innych rzeczach. Czy możemy dotrzeć do Chettera Hummina? - zapytał szeptem. - Próbowałam do niego dotrzeć, kiedy po raz pierwszy musieliśmy uciekać przed aresztowaniem w Dahlu - odparła Dors. Nie zjawił się. Jestem pewna, że otrzymał wiadomość, ale nie pokazał się. Niewykluczone, że z jakichś powodów po prostu nie mógł do nas przybyć, ale zrobi to, gdy tylko będzie mógł. - Czy sądzisz, że coś mu się stało? - Nie - odrzekła cierpliwie Dors. - Nie sądzę. - Skąd możesz wiedzieć? - Wiadomość o tym jakoś by do mnie doszła. Jestem tego pewna. A nie otrzymałam takiej wiadomości. Seldon zmarszczył brwi. - Nie jestem tego wszystkiego taki pewny. Nawet gdyby Hummin się zjawił, cóż może poradzić w tym przypadku? Nie może walczyć przeciwko całemu Wye. Jeśli mają, jak twierdzi Rashelle, 391

najlepiej zorganizowaną armię na Trantorze, jak zdoła się im przeciwstawić? - Nie ma sensu o tym dyskutować. Czy sądzisz, że potrafisz przekonać Rashelle - wbić jej jakoś do głowy - że nie masz psychohistorii? - Na pewno ma świadomość tego, że jej nie mam i że nie opracuję jej jeszcze przez wiele lat - jeśli w ogóle. Ale ona głosi, że mam psychohistorię i jeśli to zrobi dość sprytnie, ludzie uwierzą jej i w końcu będą postępować według tego, co ona poda za moje przepowiednie i oświadczenia - nawet jeśli nie odezwę się słowem. - Z pewnością zajmie to trochę czasu. Rashelle nie wykreuje cię z dnia na dzień czy w ciągu tygodnia. Odpowiednie przeprowadzenie takiego przedsięwzięcia może jej zająć cały rok. Seldon chodził niespokojnie po pokoju - tam i z powrotem. - Możliwe... Nie wiem. Rashelle działa pod presją, chce szybko to załatwić. Nie robi na mnie wrażenia kobiety, która wyrobiła w sobie nawyk cierpliwości. A jej ojciec, Mannix Czwarty, jest pewnie jeszcze bardziej niecierpliwy. Czuje, że stoi nad grobem i jeśli zabiegał o to przez całe życie, wolałby widzieć realizację swych marzeń raczej na tydzień przed śmiercią niż tydzień po. A poza tym ... - przerwał i rozejrzał się po pustym pokoju. - A poza tym co? - Musimy zachować wolność. Rozwiązałem problem psychohistorii. Dors szeroko otworzyła oczy. - Masz ją! Wypracowałeś ją! - Nie wypracowałem w pełnym sensie tego słowa. To może potrwać dziesięciolecia... stulecia, o ile dobrze się orientuję. Ale teraz wiem, że może mieć zastosowanie nie tylko w teorii, ale i w praktyce. Wiem, że to się da zrobić, więc muszę mieć czas, spokój, możliwość popracowania nad nią. Imperium nie może się rozpaść, zanim ja - lub może moi następcy - nie nauczymy się, jak utrzymać lub jak zminimalizować skutki katastrofy, jeśli rozpadnie się pomimo naszych wysiłków. To właśnie myśl, że powinienem popracować nad moim zadaniem, a nie mam na to możliwości, nie pozwalała mi zasnąć 392

wczoraj w nocy. 88. To był ich piąty dzień w Wye i rano Dors pomagała Raychowi ubrać się w dość egzotyczny strój oficjalny. Raych spojrzał niepewnie w lustro holowizyjne i zobaczył siebie, swoje ruchy, ale bez inwersji strony lewej i prawej. Nigdy dotąd nie przeglądał się w hololustrze; nie mógł się powstrzymać, żeby go nie dotknąć - i aż się roześmiał, kiedy jego ręka przeszła na wylot przez odbicie, podczas gdy ręka z lustra próbowała bezskutecznie dotknąć jego rzeczywistego ciała. - Zabawnie wyglądam - powiedział w końcu. Przyjrzał się badawczo swojej tunice wykonanej z bardzo wiotkiej tkaniny, z wąskim paskiem, po czym przesunął rękami po sztywnym kołnierzu, który wystawał mu po obu stronach powyżej uszu. - Moja głowa wygląda jak piłka na talerzu. - Ale takie stroje noszą zamożne dzieci w Wye - powiedziała Dors. - Wszyscy, którzy cię zobaczą, będą cię podziwiać i zazdrościć ci. - Z tymi przylizanymi włosami? - Oczywiście. Będziesz nosił ten okrągły kapelusik. - Przez to moja głowa jeszcze bardziej będzie przypominać piłkę. - No to nie pozwól, żeby ktoś ją kopnął. Pamiętaj, co ci powiedziałam. Miej oczy i uszy otwarte i nie bądź dzieckiem. - Ale ja jestem dzieckiem - powiedział, otwierając szeroko oczy i patrząc na nią z niewinnym wyrazem. - Dziwi mnie, że słyszę to z twoich ust - odparła Dors. - Jestem pewna, że uważasz się za dorosłego dwunastolatka. Raych wytrzeszczył zęby w uśmiechu. - Dobra. Będę dobrym szpiegiem. - Nie każę ci nim być. Nie ryzykuj. Nie podsłuchuj pod drzwiami. Jeśli cię przyłapią wszyscy będziemy mieli kłopoty - ty przede wszystkim. - Ach, niech pani da spokój, za kogo mnie pani uważa? Nie jestem dzieckiem! - Ależ tak przed chwilą powiedziałeś, Raych! Po prostu słuchaj 393

wszystkiego, o czym się mówi i udawaj, że myślisz o czym innym. I zapamiętaj to, co usłyszysz. I powiedz nam później. To bardzo łatwe. - Bardzo łatwo pani mówić, pani Venabili - powiedział Raych z szerokim uśmiechem. - I bądź ostrożny. Raych mrugnął. - Jasne. Jeden lokaj (tak ozięble arogancki jak tylko arogancki może być lokaj) przyszedł zabrać Raycha tam, gdzie czekała na niego Rashelle. Seldon spojrzał za nim i powiedział w zamyśleniu. - Będzie tak się starał wszystko usłyszeć, że pewnie nic nie zobaczy z zoo. Nie wiem, czy powinniśmy narażać chłopca na takie niebezpieczeństwo. - Niebezpieczeństwo? Wątpię. Pamiętaj, że Raych wychował się w slumsach Billibottonu. Podejrzewam, że w takich sytuacjach wykazuje więcej sprytu niż ty i ja razem wzięci. A poza tym Rashelle go lubi i wszystko, co Raych zrobi, tłumaczy na jego korzyść. Biedaczka. - Czy rzeczywiście współczujesz jej, Dors? - Czy uważasz, że nie jest warta współczucia, ponieważ jest córką burmistrza - i ponieważ jest zdecydowana zburzyć Imperium? Może masz rację, ale jednak zdarzały się w jej życiu przykre chwile więc można by jej okazać trochę współczucia. Na przykład przeżyła nieszczęśliwy romans. To dość oczywiste. Bez wątpienia miała złamane serce - przynajmniej przez jakiś czas. - Czy ty miałaś kiedyś nieszczęśliwy romans, Dors? Dors zastanawiała się przez kilka chwil, po czym odparła: - Właściwie nie. Jestem zbyt pochłonięta pracą, by mieć złamane serce. - Tak myślałem. - Więc dlaczego zapytałeś? - Mogłem się mylić. - A ty? Seldon zaniepokoił się. - Prawdę mówiąc, tak. Jakoś znalazłem czas na złamane serce. W każdym razie poważnie popękane. 394

- Tak myślałam. - Więc dlaczego zapytałaś? - Nie dlatego, że myślałam, iż mogę się mylić. Po prostu chciałam się przekonać, czy skłamiesz. Nie skłamałeś i to mnie cieszy. Zapanowało milczenie wreszcie Seldon odezwał się: - Minęło pięć dni i nic się nie wydarzyło. - Poza tym, że jesteśmy dobrze traktowani, Hari. - Gdyby bydło potrafiło myśleć, myślałoby, że jest dobrze traktowane - tymczasem jest po prostu tuczone na rzeź. - Przyznaję, że Rashelle tuczy Imperium na rzeź. - Kiedy to nastąpi? - Przypuszczam, że wtedy, gdy będzie gotowa. - Chełpiła się, że może dokonać zamachu w jeden dzień. Odniosłem wrażenie, że może to zrobić w każdej chwili. - Przedtem chciałaby się upewnić, że potrafi powstrzymać reakcję Imperium - a to może potrwać. - Jak długo? Zamierza powstrzymać tę reakcję za moim pośrednictwem, ale wcale się o to nie stara. Nie widzę, żeby próbowała podnieść mój prestiż. Chodzę po Wye i widzę, że nikt mnie nie zna. Nie gromadzą się tłumy, żeby wiwatować na moją cześć. Na mój temat nic się nie pojawia w wiadomościach holowizyjnych. Dors uśmiechnęła się. - Można by sądzić, że masz pretensję, iż nie stałeś się sławny. Jesteś naiwny, Hari. Czy może nie jesteś historykiem, co na jedno wychodzi. Bądź raczej zadowolony z tego, że nauka psychohistorii uczyni z ciebie historyka, niż z tego, że ocali ona Imperium. Gdyby wszyscy ludzie rozumieli historię, może przestaliby w kółko popełniać te same głupie błędy. - Dlaczego uważasz, że jestem naiwny? - spytał Seldon, unosząc głowę. - Nie obraź się, Hari. Według mnie to jedna z tych cech, które są u ciebie pociągające. - Wiem. To budzi w tobie instynkt macierzyński i poproszono cię, abyś się mną zaopiekowała. Ale dlaczego uważasz, że jestem naiwny? 395

- Bo myślisz, że Rashelle próbowałaby propagandą skłonić ludność Imperium do uznania w tobie jasnowidza. Nic by w ten sposób nie osiągnęła. Szybkie poruszenie kwadrylionów ludzi to trudna sprawa. Tak jak istnieje bezwład fizyczny, tak też istnieje bezwład społeczny i psychologiczny. A tak jawnym działaniem tylko ostrzegłaby Demerzela. - A więc co ona teraz robi? - Przypuszczam, że informacje na twój temat - przesadzone i podlane odpowiednim sosem - są podawane garstce kluczowych ludzi. Docierają do wicekrólów sektorów, admirałów flot, tych wszystkich wpływowych ludzi, którzy według niej patrzą na nią życzliwie - i bardzo nieprzychylnie na Imperatora. Mniej więcej setka tych, którzy staną u jej boku, zdoła pomieszać szyki lojalistom na tak długo, by Rashelle Pierwsza mogła ustanowić swój Nowy Ład i zwalczyć wszelki opór, jaki ewentualnie się zrodzi. Wydaje mi się, że tak właśnie rozumuje. - A jednak nie mamy wiadomości od Hummina. - Jestem pewna, że mimo to podejmuje jakieś kroki. To zbyt ważna sprawa, by ją ignorował. - Czy nie przyszło ci na myśl, że Hummin nie żyje? - Istnieje taka możliwość, ale nie sądzę. Gdyby nie żył, otrzymałabym jakąś wiadomość. - Tutaj? - Nawet tutaj. Seldon uniósł brwi, ale nic nie powiedział. Raych wrócił późnym popołudniem, szczęśliwy i podniecony. Opowieściami o małpach i bakariańskich dajmorach zdominował rozmowę przy obiedzie. Dopiero po posiłku, kiedy znaleźli się w jej pokoju Dors przeszła do rzeczy: - A teraz opowiadaj o pani burmistrz, Raych. Mów wszystko, co zrobiła lub powiedziała i co, według ciebie, powinniśmy wiedzieć. - Zdarzyło się coś - powiedział Raych i twarz mu się rozjaśniła. Założę się, że dlatego nie zjawiła się na obiedzie. - Co to było? 396

- Zoo było zamknięte dla publiki, tylko nas wpuścili. Było nas mnóstwo - Rashelle, ja, najróżniejsi faceci w mundurach, kobitki w wymyślnych ciuchach i inni. Pod koniec wszedł jeden taki facet w mundurze - jakiś inny, na początku go tam nie było - i coś do niej po cichu powiedział. Rashelle odwróciła się i skinęła na ludzi, żeby pozostali na miejscu, a ona odeszła trochę na bok z tym facetem, żeby pogadać z nim bez świadków. Tyle że ja nie wziąłem sobie tego do serca i bez przerwy kręciłem się koło różnych klatek. W którymś momencie przybliżyłem się do Rashelle i usłyszałem, jak powiedziała: „Jak oni śmieją?"; była naprawdę wściekła. I ten facet w mundurze też wyglądał na zdenerwowanego - tylko zerknąłem na niego szybko, bo udawałem, że oglądam zwierzęta - więc słyszałem tylko pojedyncze słowa. Powiedział, że ktoś - nie pamiętam nazwiska, ale to był jakiś generał albo ktoś w tym rodzaju - twierdzi, że oficerowie przysięgali wieczność ojcu Rashelle... - Wierność - poprawiła Dors. - Coś w tym stylu i denerwowali się, że muszą robić to, co każe kobieta. Powiedział, że chcą starego, albo, jeśli jest chory, to niech wybierze na burmistrza jakiegoś faceta, nie kobietę. - Nie kobietę? Jesteś pewien? - Tak powiedział. Był taki zdenerwowany, a Rashelle taka wściekła, że ledwie mogła mówić. Syknęła: „Zapłaci mi głową. Jutro wszyscy przysięgną mi wierność, a kto odmówi, pożałuje przed upływem godziny". Dokładnie tak się wyraziła. Rozpuściła całe towarzystwo. Kiedy wracaliśmy, przez cały czas nie odezwała się do mnie słowem. Tylko siedziała, z groźną i złą miną. - Dobrze - pochwaliła Dors. - Nikomu o tym nie wspominaj, Raych. - Jasne, że nie. Czy o to pani chodziło? - W pewnym stopniu tak. Dobrze się spisałeś, Raych. Teraz idź do swojego pokoju i zapomnij o całej sprawie. Nawet o niej nie myśl. Po odejściu Raycha Dors zwróciła się do Seldona. - To bardzo ciekawe. Już nieraz zdarzało się, że córki następowały po ojcach - lub matkach, nieważne - i piastowały stanowisko burmistrza lub inne wysokie urzędy. Bywały nawet rządy imperatorek, o czym na pewno 397

wiesz. Nie przypominam sobie, żeby kiedykolwiek w historii Imperium miały miejsce jakieś poważne protesty przeciwko panowaniu kobiety. Zastanawiam się, dlaczego miałoby się to zdarzyć w Wye. - Czemu nie? - powiedział Seldon. - Całkiem niedawno byliśmy w Mycogenie, gdzie kobiety, zdominowane przez mężczyzn, nie mogły zajmować nawet bardzo podrzędnych stanowisk na szczeblach władzy. - Tak, oczywiście, ale Mycogen to wyjątek. Jest wiele miejsc, gdzie kobiety dominują. Na ogół jednak obie płcie mają takie same prawa do uczestnictwa w rządzeniu czy sprawowaniu władzy. Jeśli jest tak, że wysokie stanowiska zajmują mężczyźni wynika to stąd, że kobiety są bardziej przywiązane - biologicznie - do dzieci. - Ale jaka jest sytuacja w Wye? - O ile wiem, równouprawnienie obu płci. Rashelle chętnie przyjęła władzę burmistrzowską i przypuszczam, że stary Mannix chętnie przekazał jej tę władzę. To, że teraz z tego powodu spotkała się z dezaprobatą mężczyzn, zdziwiło ją i rozwścieczyło. Nie mogła się tego spodziewać. - Widzę, że jesteś z tego zadowolona - powiedział Seldon. Dlaczego? - Po prostu dlatego, że to nie jest normalne. Ktoś tu musiał coś pokombinować i przypuszczam, że tym kimś jest Hummin. - Tak sądzisz? - zapytał Seldon w zamyśleniu. - Tak - odparła Dors. - Wiesz - powiedział Seldon. - Ja też. 89. To był ich dziesiąty dzień pobytu w Wye. Rano u drzwi Hariego Seldona rozległ się sygnał, a zaraz potem podniesiony głos Raycha. - Proszę pani! Panie Seldon! Wojna! Minęło trochę czasu, nim Seldon się rozbudził i wygramolił z łóżka. Z rozmachem otworzył drzwi i lekko drżał. Już pierwszego dnia skonstatował, że w Wye preferuje się chłodne mieszkania. Raych wpadł do pokoju podniecony, z szeroko otwartymi oczami. 398

- Panie Seldon, mają Mannixa, starego burmistrza! Mają... - Kto ma, Raych? - Imperialni. Wczoraj w nocy przylecieli gromadą w swoich odrzutowcach. Trąbią o tym w wiadomościach holowizyjnych. Można to zobaczyć w pokoju pani. Powiedziała, żeby pana nie budzić, ale pomyślałem, że będzie pan chciał wiedzieć. - I miałeś rację. Seldon, zatrzymał się tylko po to, żeby zarzucić płaszcz kąpielowy, wpadł do pokoju Dors. Była całkowicie ubrana i oglądała holowizor we wnęce. Za dobrze widocznym niedużym biurkiem siedział mężczyzna w tunice, na której po lewej stronie miał umieszczony symbol statku kosmicznego i słońca. Po obu stronach biurka stało dwóch uzbrojonych żołnierzy. Oni również mieli taki symbol na sercu. Oficer przy biurku mówił: - ... jest pod troskliwą kontrolą Jego Imperialnej Wysokości. Burmistrz Mannix jest bezpieczny, czuje się dobrze i w pełni sprawuje swoją burmistrzowską władzę pod życzliwym okiem żołnierzy imperialnych. Niebawem spodziewamy się jego wystąpienia, w którym zaapeluje do obywateli Wye, by zachowali spokój oraz do tych nielicznych żołnierzy, którzy nadal są pod bronią, by ją złożyli. Reporterzy z imperialnymi opaskami na ramieniu, beznamiętnie podawali dalsze wiadomości, niewiele różniły się od siebie: jakiś oddział sił bezpieczeństwa Wye poddał się po oddaniu kilku strzałów albo zupełnie bez walki. Została zajęta jakaś dzielnica. Jednocześnie pokazywano mieszkańców Wye, którzy posępnie obserwowali maszerujące ulicami siły imperialne. - Operację przeprowadzono doskonale, Hari - powiedziała Dors. - Zaskoczenie było całkowite. Stawianie oporu nie miało sensu. Zresztą właściwie żadnego oporu nie stawiano. Potem zgodnie z zapowiedzią pojawił się burmistrz Mannix Czwarty. Pokazano go samego, ale Seldon był pewien, że imperialni żołnierze znajdują się tuż za zasięgiem kamery. Mannix był stary, ale wciąż jeszcze emanowała z niego jakaś siła. Stał wyprostowany, nie patrzył w holokamerę, mówił jakby pod 399

przymusem. Prosił o zachowanie spokoju, niestawianie oporu, by nie narażać Wye na straty. Zalecał współpracę z imperatorem, aby pozostał na tronie jak najdłużej! - Nie ma wzmianki o Rashelle - powiedział Seldon. - Jakby nie istniała. - Nikt o niej nie wspomniał - potwierdziła Dors. - Na jej rezydencję nie przypuszczono ataku. Nawet jeśli uda jej się wymknąć i schronić w jakimś sąsiednim sektorze, wątpię, czy gdziekolwiek na Trantorze może czuć się bezpieczna. - Być może nie, ale przez jakiś czas będę bezpieczna tutaj. - W ślad za tymi słowami weszła Rashelle. Była odpowiednio ubrana, odpowiednio spokojna. Nawet uśmiechała się, ale nie był to uśmiech radości; raczej zimne obnażenie zębów. Przez chwilę cała trójka patrzyła na nią zaskoczona. Seldon zastanawiał się, czy któryś z jej służących pozostał przy niej, czy też wszyscy ją opuścili po pierwszym niepowodzeniu. - Widzę, pani burmistrz, że musi się pani pożegnać z nadziejami na zamach stanu - powiedziała trochę ozięble Dors. - Najwidoczniej została pani uprzedzona. - Nie zostałam uprzedzona. Zostałam zdradzona. Moi oficerowie zostali przekupieni i - wbrew historii i zdrowemu rozsądkowi odmówili wykonywania rozkazów kobiety. Czekali na rozkazy swojego starego pana. Ale tamci zdrajcy pojmali starego pana, więc nie może on już nikogo poprowadzić do walki. Usiadła. - I teraz Imperium musi chylić się ku upadkowi, musi zginąć, podczas gdy ja byłam gotowa zaoferować mu nowe życie. - Uważam - powiedziała Dors - że Imperium uniknęło długich lat bezsensownych walk i zagłady. Niech się pani z tego cieszy, pani burmistrz. Rashelle jakby nie słyszała. - Tyle lat przygotowań - zniweczone w jedną noc. Siedziała pobita, pokonana, postarzała nagle o dwadzieścia lat. - Tego nie można by dokonać przez jedną noc - stwierdziła Dors. - Przekupienie pani oficerów - jeśli miało miejsce - musiało zabrać 400

trochę czasu. - W tym Demerzel jest mistrzem. Najwidoczniej nie doceniłam go. Jak tego dokonał, nie mam pojęcia - groźbami, łapówkami, gładkimi i pozornie słusznymi argumentami. Jest mistrzem w sztuce podstępu i zdrady - powinnam o tym wiedzieć. - Umilkła, a po chwili ciągnęła: - Gdyby zaatakował otwarcie, nie miałabym żadnych kłopotów ze zniszczeniem jego żołnierzy. Kto by pomyślał, że Wye zostanie zdradzony, że przysięga na wierność tak łatwo zdeptana? - Wydaje mi się, że przysięgę złożono nie tobie, lecz twojemu ojcu - zauważył Seldon rozsądnie. - Nonsens - zaprzeczyła gwałtownie Rashelle. - Kiedy przejmowałam od ojca urząd burmistrzowski, do czego miałam legalne prawo, automatycznie przyjęłam wszelkie przysięgi na wierność, które mu złożono. To nie jest precedens. Na ogół nowemu władcy składa się przysięgę po raz drugi, ale to tylko formalność, a nie wymóg prawny. Moi oficerowie wiedzą o tym, chociaż udają, że zapomnieli. Wykorzystują moją płeć jako pretekst, bo drżą ze strachu przed imperialną zemstą, której nie musieliby się obawiać, gdyby byli wierni lub trzęsą się z chciwości, bo obiecano im gratyfikacje, których na pewno nie dostaną - o ile znam Demerzela. Odwróciła się gwałtownie do Seldona. - Wiesz, on chce ciebie. Demerzel uderzył na nas, aby cię zdobyć. Seldon wzdrygnął się. - Dlaczego mnie? - Nie bądź głupcem. Z tego samego powodu co ja... oczywiście, żeby cię wykorzystać jako narzędzie. - Westchnęła. - Ale nie zostałam przez wszystkich zdradzona. Są jeszcze lojalni żołnierze! Sierżancie! Sierżant Emmer Thalus wszedł miękkim, skradającym się krokiem, który nie pasował do jego potężnej sylwetki. Mundur zapięty na ostatni guzik, długie wąsy groźnie podkręcone. - Pani burmistrz - powiedział, stanął na baczność i trzasnął obcasami. Ten osiłek wyglądał na człowieka, który ślepo wykonuje rozkazy, niepomny na zmiany zachodzące wokół niego. 401

Rashelle uśmiechnęła się smutnie do Raycha. - A jak ty się miewasz, mały Raychu? Chciałam kogoś z ciebie zrobić. Teraz chyba już nie będę w stanie. - Dzień dobry, pani... proszę pani - powiedział onieśmielony. - I z pana też chciałam kogoś zrobić, doktorze - zwróciła się do Seldona. - I pana też muszę prosić o wybaczenie. Nie mogę. - Co do mnie, nie musi pani ubolewać. - Ale ubolewam. Nie mogę pozwolić, żeby Demerzel dostał pana w swoje ręce. To by było o jedno jego zwycięstwo za dużo. Temu przynajmniej mogę zapobiec. - Zapewniam panią, że nie pracowałbym dla niego bardziej niż dla pani. - To nie jest kwestia pracy. Zostałby pan wykorzystany. Żegnaj, doktorze Seldon. Sierżancie, niech go pan zastrzeli. Sierżant wyciągnął broń eksplozyjną. Dors z głośnym okrzykiem rzuciła się w jego stronę. Seldon złapał ją za ramię. - Nie zbliżaj się Dors! - zawołał. - On cię zabije. Mnie nie. Raych, nie podchodź! Nie ruszaj się! Seldon zwrócił się do sierżanta. - Wahasz się, sierżancie, bo wiesz, że nie możesz strzelić. Dziesięć dni temu mogłem cię zabić, ale tego nie zrobiłem. A ty mi dałeś wtedy słowo honoru, że będziesz mnie ochraniał. - Na co czekasz? - warknęła Rashelle. - Strzelaj, sierżancie. Seldon nic więcej nie powiedział. Sierżant wytrzeszczył oczy. Stał wciąż w tej samej pozycji, z bronią wycelowaną w głowę Seldona. Jęknął z rozpaczą: - Zhańbiony w obu przypadkach. - Opuścił rękę i broń z hałasem upadła na podłogę. - Więc ty też mnie zdradziłeś! - zawołała Rashelle. Nim Seldon zdążył się poruszyć lub Dors uwolnić z jego uścisku, Rashelle podniosła broń, skierowała ją na sierżanta i zwarła styk. Seldon nigdy dotąd nie widział człowieka zabijanego z broni eksplozyjnej. Spodziewał się głośnego huku, eksplozji ciała i krwi. Lecz nic takiego się nie stało. Seldon nie potrafiłby powiedzieć, jakie narządy w klatce piersiowej poraziła ta broń. Sierżant nie zmienił wyrazu twarzy, nie skrzywił się z bólu - po prostu upadł, martwy 402

ponad wszelką wątpliwość i nadzieję. Teraz Rashelle skierowała broń eksplozyjną na Seldona. Determinacja jaka nią kierowała, uświadomiła mu, że nadeszła ostatnia sekunda jego życia. Ale teraz do akcji wkroczył Raych. Wbiegając pomiędzy Seldona i Rashelle, zamachał gwałtownie rękami. - Pani, pani! - zawołał. - Niech pani nie strzela! Przez chwilę Rashelle zawahała się. - Z drogi, Raych. Nie chcę ci zrobić krzywdy. Tej chwili wahania potrzebowała Dors. Skoczyła na Rashelle jednym długim susem. Rashelle upadła z krzykiem, broń uderzyła o podłogę. Podniósł ją Raych. Seldon poprosił cicho: - Raych, oddaj mi broń. Ale Raych cofnął się. - Nie zabije jej pan, prawda? Była dla mnie dobra. - Nikogo nie zabiję, Raych - powiedział Seldon. - Zabiła sierżanta i mnie by też zabiła, ale zawahała się, bo nie chciała cię zranić; dlatego zostawimy ją przy życiu. Seldon usiadł z bronią w ręku. Tymczasem Dors wyjęła neuronowy bat z drugiej kabury martwego sierżanta. - Teraz ja się nią zajmę - rozległ się jakiś głos. Seldon podniósł wzrok i krzyknął z radością: - Hummin! Nareszcie! - Przepraszam, że trwało to tak długo, Seldon. Miałem masę rzeczy do załatwienia. Jak się pani miewa, doktor Venabili? Poznaję Rashelle córkę Mannixa. A kim jest ten chłopiec? - Raych to nasz młody przyjaciel z Dahla - wyjaśnił Seldon. Do pokoju wchodzili żołnierze. Hummin skinął ręką, a oni z szacunkiem podnieśli Rashelle. Dors podniosła się, poprawiła ubranie. Seldon nagle uzmysłowił sobie, że wciąż jest w płaszczu kąpielowym. Z pogardą uwalniając się od żołnierzy, Rashelle wskazała na Hummina i zapytała Seldona: - Kto to jest? - To Chetter Hummin - odparł Seldon. - Mój przyjaciel i obrońca 403

na tej planecie. - Twój obrońca? - Rashelle roześmiała się jak szalona. - Ty głupcze! Ty idioto! Ten człowiek to Demerzel i jeśli spojrzysz na swoją przyjaciółkę Venabili, przekonasz się, że ona doskonale o tym wie. Od początku byłeś w pułapce, znacznie gorszej niż którakolwiek zastawiona przeze mnie! 90. Jakiś czas później Hummin i Seldon jedli razem lunch. Długo milczeli. Dopiero pod koniec posiłku Seldon poruszył się i zapytał głośno: - Jak się mam do pana zwracać? Nadal myślę o panu jako o Chetterze Humminie. Jeśli jest pan także „Eto Demerzelem" na pewno ma pan jakiś tytuł - ale ja nie wiem jaki. Więc proszę o instrukcje. - Zwracaj się do mnie Hummin, jeśli nie masz nic przeciwko temu. Tak jestem Eto Demerzelem, ale dla ciebie Humminem. Prawdę mówiąc nie ma większej różnicy między tymi dwoma postaciami. Mówiłem ci, że Imperium rozpada się, ginie. Zarówno jako Hummin jak i Demerzel wierzę, że to prawda. Mówiłem ci, że uważam iż tylko psychohistoria może zapobiec temu rozpadowi i załamaniu lub doprowadzić do odnowy i odrodzenia, jeśli ten rozpad i załamanie muszą nastąpić. W to też wierzę - zarówno jako Hummin, jak i Demerzel. - Ale miałeś mnie w ręku - przypuszczam, że byłeś w pobliżu, kiedy spotkałem się z Jego Imperialną Wysokością. - Z Cleonem. Tak, oczywiście. - I mogłeś wtedy ze mną porozmawiać tak jak później rozmawiałeś jako Hummin. - I co bym osiągnął? Jako Demerzel mam wiele obowiązków. Muszę mieć oko na Cleona, który ma dobre chęci, ale nie jest zbyt zdolnym władcą i powstrzymywać go, o ile to możliwe, od popełniania błędów. Muszę kontrolować rządy na Trantorze, a także w Imperium. I jak wiesz, musiałem jeszcze czuwać nad Wye, by nie zrobiono tu zbyt wiele głupstw. - Tak, wiem - mruknął Seldon. - Nie było to łatwe i niemal wypadłem z gry. Lata spędziłem na 404

ostrożnym sparringu z Mannixem, starając się zrozumieć sposób jego myślenia i odpowiednio reagować na każdy jego ruch. Ale ani przez chwilę nie pomyślałem, że jeszcze za życia mógłby przekazać władzę córce. Nie znałem jej dobrze i nie spodziewałem się, że może być nieostrożna. Została wychowana w przeświadczeniu, że posiadanie przez nią władzy jest czymś oczywistym i nie zdawała sobie sprawy z jej ograniczeń. Tym swoim zachowaniem zmusiła i ciebie i mnie do podjęcia działań, mimo że nie byłem jeszcze do nich przygotowany. - Mało brakowało, a straciłbyś mnie. Dwa razy zaglądałem w lufę broni eksplozyjnej. - Wiem - odpowiedział Hummin, kiwając głową. - I mogliśmy cię także stracić na Górnej Stronie - jeszcze jeden wypadek, którego nie mogłem przewidzieć. - Ale właściwie nie odpowiedziałeś na moje pytanie. Dlaczego kazałeś mi uciekać przed Demerzelem, skoro sam nim byłeś? - Powiedziałeś Cleonowi, że psychohistoria to pojęcie czysto teoretyczne, rodzaj gry matematycznej nie mającej praktycznego znaczenia. Gdybym próbował uzyskać coś od ciebie drogą oficjalną, na pewno upierałbyś się przy swojej wersji. A mnie intrygowała idea psychohistorii. Uważałem, że to nie jest tylko gra. Musisz zrozumieć, że nie chciałem prawdziwej praktycznej psychohistorii. Tak więc kazałem ci uciekać, a Demerzel, którego się bałeś, deptał ci przez cały czas po piętach. Uważałem, że to spowoduje wyjątkową koncentrację twojego umysłu, sprawi, iż psychohistoria stanie się czymś ekscytującym i znacznie poważniejszym niż matematyczna gra; że spróbujesz ją opracować dla szczerego idealisty Hummina, czego byś nie zrobił dla imperialnego fagasa Demerzela. A także w trakcie tej ucieczki zwiedzisz Trantor - i to będzie bardziej pouczające niż przebywanie w wieży z kości słoniowej na odległej planecie, wyłącznie wśród kolegów po fachu. Czy miałem rację? Czy poczyniłeś postępy? - W psychohistorii? - zapytał Seldon. - Tak, poczyniłem, Hummin. Myślałem, że wiesz. - Skąd miałbym wiedzieć? - Powiedziałem Dors. 405

- Ale mnie nie powiedziałeś. Mniejsza z tym. To dobra nowina. - Nie cieszysz się za wcześnie? To zaledwie początek początku. Ale to jest początek. - Czy można go wytłumaczyć nie matematykowi? - Sądzę, że tak. Widzisz, Hummin, od początku postrzegałem psychohistorię jako naukę zależną od wzajemnego oddziaływania na siebie dwudziestu pięciu milionów światów, z których każdy ma około czterech bilionów ludzi. To zbyt wiele. Nie sposób dać sobie radę z czymś tak złożonym. Gdyby miało mi się w ogóle powieść, gdyby istniał sposób na wykreowanie użytecznej psychohistorii, musiałbym najpierw znaleźć prostszy system. Więc pomyślałem, że cofnę się w czasie i zajmę pojedynczym światem, jedynym, który zajmowała ludzkość w mrocznym wieku przed kolonizacją Galaktyki. W Mycogenie opowiadano o pierwotnym świecie o nazwie Ziemia. Pomyślałem, że to może być jeden i ten sam świat pod różnymi nazwami, ale ponieważ istniała między nimi co najmniej jedna zasadnicza różnica, z czasem wykluczyłem tę tezę. Zresztą nie ma to znaczenia. Tak niewiele wiedziano o każdym z nich, a to, co wiedziano, tak obrosło mitami i legendami, że nie istniała żadna szansa na wykorzystanie tu psychohistorii. Przerwał, żeby wypić łyk zimnego soku. Wpatrywał się w Hummina. - No i? - zapytał Hummin. - Co wtedy? - Tymczasem Dors opowiedziała mi coś, co nazywam historią o ręce na udzie. Nie ma w niej żadnego ukrytego znaczenia, jest to po prostu zabawna w gruncie rzeczy historyjka. Dors opowiadała mi o różnych zachowaniach seksualnych na różnych światach i w różnych sektorach Trantora. Uświadomiłem sobie, że traktuję sektory trantorskie jak oddzielne światy. Więc może – myślałem - zamiast dwudziestu pięciu milionów różnych światów mam do przeanalizowania dwadzieścia pięć milionów plus osiemset światów? Ale po zastanowieniu to też wydało się nieistotną różnicą, więc zapomniałem o tym i już więcej do tego nie wracałem. Ale kiedy podróżowałem z Sektora Imperialnego do Streelinga, do Mycogena, do Dahla, do Wye, zauważyłem, jak te wszystkie sektory różnią się od 406

siebie. Trantor nie jako świat, lecz jako kompleks światów, jawił mi się coraz częściej, wciąż nie widziałem jakiegoś przełomowego momentu. Dopiero kiedy wysłuchałem Rashelle - widzisz, dobrze się stało, że zostałem pojmany przez Wye i że Rashelle wyjawiła mi swoje plany zamachu stanu - kiedy jej wysłuchałem dowiedziałem się, że zamierza przejąć jedynie Trantor i kilka sąsiadujących światów. Powiedziała, że ten obszar sam w sobie jest Imperium; obce światy odrzuciła jako „odległe nicości". To wtedy właśnie - ciągnął Seldon - nagle przyszło mi na myśl coś co pewnie już od dłuższego czasu tkwiło w podświadomości. Trantor był gęsto zaludnionym światem, na który składało się osiemset mniejszych światów. Stanowił system dość złożony, by psychohistoria nabrała tu znaczenia, a jednak był dość prosty w porównaniu z Imperium jako całość, by psychohistoria stała się tu praktyczna. A dwadzieścia pięć milionów obcych światów? Były „odległymi nicościami". Oczywiście wywierały jakiś tam wpływ na Trantora, a Trantor wywierał jakiś wpływ na nie, ale to nie miało większego znaczenia. Gdybym zdołał opracować psychohistorię tak, by dla samego Trantora działała na zasadzie pierwszego przybliżenia, wtedy wpływ obcych światów można by później uwzględnić jako poprawki. Rozumiesz, o co mi chodzi? Szukałem jednego świata, na którym mógłbym ustanowić praktyczną naukę psychohistorii i szukałem go w dalekiej przeszłości, a ten jeden poszukiwany przeze mnie świat przez cały czas był pod moimi stopami w teraźniejszości. - Cudowne! - zawołał Hummin z radością i ulgą. - Ale wszystko pozostaje do zrobienia, Hummin. Muszę zbadać Trantor naprawdę bardzo szczegółowo. Muszę stworzyć prawa matematyczne. Jeśli będę miał szczęście i nie umrę przedwcześnie, może przed śmiercią uzyskam rozwiązanie. Jeśli nie, moją pracę będą musieli kontynuować moi następcy. Możliwe, że zanim psychohistoria stanie się użyteczną techniką Imperium upadnie i rozleci się na kawałki. - Zrobię wszystko, co w mojej mocy, żeby ci pomóc. - Wiem - powiedział spokojnie Seldon. - Zatem ufasz mi, pomimo że jestem Demerzelem? 407

- Całkowicie. Ale to dlatego, że nie jesteś Demerzelem. - Ależ jestem - upierał się Hummin. - Nie. Twoja osobowość Demerzela nie jest prawdziwa - tak jak twoja osobowość Hummina. - Co masz na myśli? - Hummin szeroko otworzył oczy i cofnął się nieznacznie. - To, że wybrałeś nazwisko „Hummin" dla jakiejś przewrotnej satysfakcji. „Hummin" ma coś wspólnego z „homo", co znaczy człowiek, prawda? Hummin nic nie odrzekł. Dalej wpatrywał się w Seldona. - Ponieważ nie jesteś człowiekiem, prawda, Humminie Demerzelu? Jesteś robotem.

408

19 Dors SELDON, HARI – (...) O Harim Seldonie mówi się zwykle tylko w związku z psychohistorią, widzi się go tylko jako matematyka i prekursora przemian społecznych. Nie ma wątpliwości, że on sam przyczynił się do utrwalenia takiego wizerunku, gdyż w żadnym ze swoich pism nie ujawnił w jaki sposób doszedł do rozwiązania problemów psychohistorii. Nigdzie nie przedstawia, jakimi torami biegła jego myśl. Nie opowiada o próbach, jakie podejmował, o błędach, jakie popełnił, o ślepych uliczkach, w jakich zbłądził. Nic nie wiadomo także o jego życiu prywatnym. O jego rodzicach i rodzeństwie posiadamy jedynie garść przypadkowych informacji. Jego syn, Raych Seldon, został adoptowany. Nie znamy żadnych szczegółów. Wiemy tylko, że Seldon był żonaty, nie wiemy nic o jego żonie. Jak widać chciał, żeby jego życie prywatne pozostało tajemnicą. Jakby uważał – lub chciał, by uważano – że nie żył, lecz wyłącznie psychohisteryzował(...) Encyklopedia Galaktyczna 91. Hummin siedział nieruchomo, nie drgnął ani jeden mięsień na jego twarzy. Patrzył na Hariego Seldona. Tymczasem Seldon czekał. Uważał, że teraz Hummin powinien mieć coś do powiedzenia. Ale Hummin grał na zwłokę. - Robotem? Ja? Czy masz na myśli sztuczną istotę taką jak ta, którą widziałeś w Sakratorium w Mycogenie? - Niezupełnie taką - zaprzeczył Seldon. - Nie metalową, błyszczącą, martwą? - Hummin powiedział to bez uśmiechu. - Tak. Sztuczne życie niekoniecznie musi być w metalowym pancerzu. Mówię o robocie, którego nie można odróżnić od człowieka. - Jeśli nie można odróżnić, Hari, to jak go odróżnić? - Nie na podstawie wyglądu. - Wyjaśnij to. 409

- Hummin, jak ci już mówiłem, kiedy uciekałem przed tobą jako Demerzelem dowiedziałem się o istnieniu dwóch starożytnych światów - Aurorze i Ziemi. O każdym z nich mówiono jako o pierwszym lub jedynym świecie. Mówiono o robotach na każdym z nich - ale oceniono ich krańcowo różnie. - Seldon z zaciekawieniem przyglądał się mężczyźnie po drugiej stronie stołu; chciał znaleźć w nim coś, co świadczyłoby, że czegoś mu brakuje do człowieka - lub czymś go przerasta. Ciągnął: - Na Aurorze robot był renegatem, zdrajcą. O robocie na Ziemi mówiono jako o bohaterze, wybawcy. Czy myliłbym się przypuszczając, że to ten sam robot? - Naprawdę? - mruknął niepewnie Hummin. - Tak myślałem, Hummin. Myślałem, że Ziemia i Aurora to dwa oddzielne światy współistniejące w czasie. Nie wiem, który z nich był pierwszy. Pewność siebie, a nawet pewien kompleks wyższości Mycogeńczyków kazały przypuszczać, że Aurora była pierwotnym Światem i że jej mieszkańcy gardzili Ziemianami, którzy od nich wzięli swój początek - lub zaistnieli jako ich zdeformowana postać. Z drugiej strony - kontynuował - Matka Rittah, która mi opowiedziała o Ziemi, była przekonana, że Ziemia była pierwotnym domem ludzkości. Pewna izolacja Mycogeńczyków w całej galaktyce kwadrylionów ludzi może oznaczać, iż ziemia rzeczywiście była pierwotnym domem, a Aurora odbiegającym od normy odgałęzieniem. Mówię o tym po to, żebyś poznał tok mojego myślenia i rozumiał końcowe wnioski. Hummin skinął głową. - Rozumiem, do czego zmierzasz. Mów, proszę, dalej. - Oba te światy były sobie wrogie. Tak to wynikało ze słów Matki Rittah. Kiedy porównuję Mycogeńczyków, którzy wydają się ucieleśniać Aurorę, z Dahlitami, którzy wydają się ucieleśniać Ziemię, wyobrażam sobie, że Aurora, nieważne czy zaistniała jako pierwsza, czy jako druga, była światem bardziej rozwiniętym, światem, gdzie potrafiono wytwarzać bardziej skomplikowane roboty, których nie można nawet odróżnić od ludzi. Zatem takiego robota zaprojektowano i zbudowano na Aurorze. Ale był renegatem, więc opuścił Aurorę. Dla Ziemian był bohaterem, więc musiał się chyba przyłączyć do Ziemi. 410

Nie potrafię powiedzieć, dlaczego tak postąpił, jakie kierowały nim pobudki. - Z pewnością masz na myśli, dlaczego to tak postąpiło, jakie tym kierowały pobudki - poprawił go Hummin. - Być może, ale kiedy siedzisz naprzeciwko mnie - powiedział Seldon - trudno jest mi nazywać cię „to". Matka Rittah była przekonana, że bohaterski robot - jej bohaterski robot - wciąż istnieje, że wróci, kiedy będzie potrzebny. Wydało mi się, że myślenie o nieśmiertelnym robocie lub przynajmniej takim, który zachowuje nieśmiertelność pod warunkiem wymiany zużytych części - nie jest absurdem. - Nawet wymiany mózgu - spytał Hummin. - Tak. Właściwie nic nie wiem na temat robotów, ale przypuszczam, że nowy mózg można przegrać ze starego. A Matka Rittah napomknęła o wyjątkowych zaletach umysłu u robota. Pomyślałem: to musi być prawda. Nie jestem aż takim romantykiem by uważać, że robot przechodząc z jednej strony na drugą może zmienić bieg historii. Robot nie mógł zapewnić zwycięstwa Ziemi ani klęski Aurory - chyba że w tym robocie było coś dziwnego, wyjątkowego. - Czy nie przychodzi ci na myśl, Hari - zapytał Hummin - że masz do czynienia z legendami, mitami? Na przestrzeni wieków i tysiącleci najzwyklejsze zjawiska zamieniały się w cudowne, nadzwyczajne wydarzenia. Czy potrafisz uwierzyć w robota, który wygląda jak człowiek, ma wyjątkowe zalety umysłu i jest nieśmiertelny? - Wiem, co to legenda i mity. Nie wierzę w bajki. Ale jeśli wiem, że pewne wypadki miały miejsce, bo sam je widziałem, a nawet byłem ich uczestnikiem. - Na przy kład...? - Hummin, od początku znajomości poczułem do ciebie zaufanie. Pomogłeś mi w bójce z dwoma chuliganami, chociaż nie musiałeś i to przekonało mnie do ciebie. Nie zdawałem sobie sprawy, że to twoi ludzie, którzy wykonywali twoje polecenia. Ale mniejsza z tym. 411

- Nie, to nie tak - usiłował zaprzeczyć Hummin z nutą pewnego rozbawienia w głosie. - Zaufałem ci. Z łatwością dałem się przekonać, żeby nie wracać na Helikon i zostać wędrowcem na Trantorze. Bez zastanowienia wierzyłem we wszystko, co mi mówiłeś. Całkowicie oddałem się w twoje ręce. Teraz widzę, że nie byłem sobą. Nie jestem osobą, którą tak łatwo dyrygować, a jednak dyrygowałeś mną. Co więcej, nawet nie dziwiło mnie, że zachowuję się tak niezgodnie ze swoją naturą. - Sam znasz siebie najlepiej, Hari. - Nie chodziło tylko o mnie. Dlaczego Dors Venabili, piękna kobieta, porzuciła swoją karierę i przyłączyła się do mnie uciekiniera? Dlaczego miała ryzykować własnym życiem by ratować moje, dlaczego podjęła się ochrony mojej osoby i tylko to jedno cały czas miała na względzie? Czy tylko dlatego, że ją o to poprosiłeś? - Tak poprosiłem ją, Hari. - Jednak nie robi ona wrażenia osoby, która radykalnie zmienia swoje życie tylko dlatego, że ktoś ją o to prosi. Nie wierzę też, by zakochała się we mnie na zabój od pierwszego spojrzenia. Żałuję, że tak się nie stało, ale Dors wydaje się całkiem dobrze panować nad swoimi uczuciami - szczerze mówiąc bardziej niż ja nad swoimi w stosunku do niej. - To cudowna kobieta - powiedział Hummin. - Nie dziwię się. - Dlaczego - ciągnął Seldon - Władca Słońca Czternasty, symbol arogancji i przywódca zarozumialców, tak chętnie przyjął Dors, mnie i traktował nas dobrze - zarówno on jak i wszyscy Mycogeńczycy. Jak to się stało, że kiedy złamaliśmy wszystkie przepisy, popełniliśmy wszystkie świętokradztwa, nadal potrafiłeś go przekonać, żeby nas puścił? Jak zdołałeś namówić Tisalverów, z ich drobnomieszczańskimi uprzedzeniami, by przyjęli nas do swego domu? Jakim cudem w każdym miejscu na świecie czujesz się jak u siebie, jesteś ze wszystkimi zaprzyjaźniony, wywierasz wpływ na każdego niezależnie od jego charakteru. Jak udaje ci się manipulować Cleonem? A jeśli nawet jest miękki i podatny na wpływy, to jak zdołałeś sobie poradzić z jego ojcem, który podobno jest brutalnym i samowolnym tyranem? Jak udało ci się tego wszystkiego dokonać? 412

Mannix Czwarty z Wye całe dziesięciolecia budował armię nie mającą równej sobie, doskonale wyszkoloną i uzbrojoną - ale kiedy jego córka chciała jej użyć ta armia natychmiast ją zdradziła. Jak zdołałeś ich przekonać, żeby odwrócili się od niej - jak to zrobiłeś? Hummin odpowiedział pytaniem. - Może po prostu jestem człowiekiem taktownym i łagodnym umiejącym radzić sobie z różnymi ludźmi. Może trochę zależy ode mnie, trochę mnie potrzebują, bo wyświadczam im pewne przysługi? Może przydam się im w przyszłości. Wydaje mi się, że żaden z moich uczynków nie wymagał sił nadprzyrodzonych. - Żaden z twoich uczynków? Nawet unieszkodliwienie armii w Wye? - Nie chcieli służyć kobiecie. - Od dawna wiedzieli, że kiedy Mannix zrezygnuje z władzy lub umrze, Rashelle zostanie ich burmistrzem. Nie buntowali się przeciwko temu - dopóki nie uznałeś za stosowne, by to uczynili. Kiedyś Dors nazwała cię bardzo przekonywującym człowiekiem. I taki jesteś. Przekonywujący bardziej niż jakikolwiek człowiek. Ale nie jesteś bardziej przekonywujący niż nieśmiertelny robot o wyjątkowych zaletach umysłu. No i co, Hummin? - Czego się ode mnie spodziewasz, Hari? - spytał Hummin. Tego, że przyznam, iż jestem robotem? Że tylko wyglądam jak człowiek? Że jestem nieśmiertelny? Że jestem geniuszem? Seldon przez stół pochylił się do Hummina. - Tak, Hummin. Spodziewam się, że powiesz mi prawdę, bo uważam, że tam gdzie przed chwilą postawiłeś znak zapytania powinieneś postawić wykrzyknik. Ty, Hummin, jesteś robotem, którego Matka Rittah nazwała Da-Nee, przyjacielem Ba-Lee. Musisz to przyznać. Nie masz wyboru. 92. Wyglądało to tak, jakby znajdowali się we własnym maleńkim Wszechświecie. Siedzieli spokojnie w centrum Wye, siły imperialne rozbrajały armię. Dookoła miały miejsce wydarzenia, które śledził cały Trantor - być może cała Galaktyka - a oni jak byki w szklanej kuli, w całkowitej izolacji, rozgrywali swoją ofensywno-defensywną 413

partię. Seldon próbował wymusić na Humminie wyznanie, że zmieniły się realia, Hummin zdawał się nie pojmować znaczenia tego wyznania. Seldon nie bał się, że ktoś im przeszkodzi. Był pewien, że ta kula w której się znajdują, jest nieprzenikniona, że siła Hummina - nie Hummina, robota - powstrzyma każdego, dopóki gra nie dobiegnie końca. Hummin w końcu powiedział. - Hari, podziwiam twoją pomysłowość. Nie rozumiem jednak, dlaczego miałbym przyznać, że jestem robotem i dlaczego uważasz, że nie mam innego wyboru. Twoja interpretacja faktów jest możliwa, ale nie jedyna. Twoje zachowanie, zachowanie Dors, Władcy Słońca Czternastego, Tisalverów, generałów w Wye - wszystko to można wytłumaczyć tak, jak ty to chcesz tłumaczyć - ale to nie znaczy, że nie można inaczej, że twoja interpretacja znaczenia wydarzeń jest prawdą. Wyjaśnienie może być znacznie prostsze. Zaufałeś mi, ponieważ przekonało cię to, co powiedziałem; Dors chciała zapewnić ci bezpieczeństwo, gdyż jako historyczka, psychohistorię uważała za rzecz pierwszorzędnej wagi; Władca Słońca i Tisalver mieli wobec mnie długi wdzięczności, generałowie w Wye nie chcieli, by rządziła nimi kobieta - to wszystko. Dlaczego musimy się uciekać do zjawisk nadprzyrodzonych? - Posłuchaj, Hummin. Czy jesteś pewny, że Imperium stoi nad przepaścią? Czy uważasz, że trzeba podjąć próbę ratowania go lub przynajmniej próbę ratowania jego upadku? - Tak uważam. Seldon czuł w jakiś sposób, że to oświadczenie jest szczere. - Czy naprawdę chcesz, abym zajął się opracowaniem psychohistorii, czy jesteś pewien, że sam nie dokonasz tego? - Tego nie potrafię. - I uważasz, że tylko ja mogę uporać się z psychohistorią nawet jeśli czasami sam w to wątpię? - Tak. - Czy mogę się spodziewać, że udzielisz mi pomocy, jeśli będę jej potrzebował? - Tak. 414

- Względy osobiste, personalne nie będą miały znaczenia? Cień uśmiechu przemknął po surowej twarzy Hummina. Dopiero teraz Seldon uświadomił sobie ogromne znużenie, pustynię uczuć kryjącą się pod zrównoważonym sposobem bycia Hummina. - Względy personalne, osobiste nie liczą się. Takie stanowisko zapewniło mi długą karierę - odrzekł spokojnie Hummin. - Zatem proszę cię o pomoc. Mogę opracować psychohistorię na podstawie samego Trantora, ale napotkam na trudności. Miałbym większą szansę na ich przezwyciężenie, gdybym znał pewne kluczowe dane. Na przykład: czy Ziemia lub Aurora były pierwszym Światem ludzkości, czy też był nim jakiś inny świat? Jaki był związek pomiędzy Ziemią i Aurora? Czy jeden z tych światów, czy oba skolonizowały Galaktykę? Jeśli jeden z nich, który i dlaczego? Jeśli oba, to jak? Czy istnieją światy, które pochodzą od obu, czy tylko od jednego? Czy doszło do porzucenia robotów? W jaki sposób Trantor stał się światem Imperialnym, dlaczego nie został jedną z planet? Co się stało z Aurorą i Ziemią? Tysiąc pytań mógłbym zadać w tej chwili, sto tysięcy pojawi się w czasie pracy. Czy pozwoliłbyś na to, aby pozostały bez odpowiedzi, Hummin? - Gdybym był robotem - odparł Hummin - to czy w moim mózgu zmieściłyby się informacje dotyczące dwudziestu tysięcy lat historii milionów różnych światów? - Nie znam pojemności mózgu robota. Nie znam pojemności twojego mózgu. Ale jeśli pojemność twojego mózgu jest mniejsza niż potrzeba to te informacje, które się nie zmieściły, musisz mieć gdzieś bezpiecznie zarejestrowane i na pewno w każdej chwili możesz je otrzymać. I skoro ja ich potrzebuję, to nie możesz mi ich nie dać. Spodziewam się, że otrzymam je od ciebie - ale wtedy nie możesz zaprzeczać, że jesteś robotem, tamtym robotem - Renegatem. Seldon odchylił się do tyłu i głęboko odetchnął. - Więc pytam cię: czy jesteś robotem? Jeśli chcesz mieć psychohistorię, to musisz przyznać, że jesteś. Jeśli nadal będziesz zaprzeczać, że jesteś robotem i jeśli przekonasz mnie, że nim nie jesteś, wtedy moje szanse na dojście do psychohistorii znacznie zmaleją. A więc od ciebie wiele zależy. Czy jesteś robotem? Czy jesteś 415

Da-Nee? I Hummin odpowiedział niewzruszony jak zwykle: - Twoje argumenty są nie do odparcia. Jestem R. Daneel Olivaw. „R" to znaczy robot. 93. R. Daneel Olivaw mówił spokojnie, tak jak przedtem, ale Seldonowi wydawało się, że w jego głosie zaszła subtelna zmiana, jakby teraz, kiedy już nie musiał grać, mówienie przychodziło mu łatwiej. - Przez dwadzieścia tysięcy lat - powiedział Daneel - nikt się nie domyślił, że jestem robotem - jeśli tego nie chciałem. Ludzie porzucili roboty już tak dawno temu, iż bardzo niewielu o nich pamięta. Mam zresztą zdolność przenikania ludzkich uczuć i wpływania na nie. To pierwsze nie stanowi żadnego problemu, ale wpływanie na uczucia ludzkie jest dla mnie trudne z powodów mających związek z moją naturą robota. Mam tę zdolność, ale muszę się hamować, żeby jej nie wykorzystywać. Ingeruję w uczucia tylko wtedy, gdy nie mam innego wyboru. Ale i wówczas rzadko wykraczam poza niewielkie wzmocnienie tych, które już są. Jeśli mogę osiągnąć swoje cele nawet bez tak niewielkiej ingerencji, wolę jej unikać. Nie musiałem manipulować Władcą Słońca Czternastym, aby go nakłonić do przyjęcia ciebie. Nazywam to „manipulacją", gdyż nie jest to przyjemne. Nie musiałem nim manipulować, gdyż miał wobec mnie pewne zobowiązania i jest człowiekiem honoru - pomimo cech, które w nim odkryłeś. Interweniowałem za drugim razem, kiedy według niego popełniłeś świętokradztwo, ale nie musiałem się zbytnio wysilać. Nie palił się do przekazania cię władzom imperialnym, których nie darzy sympatią. Jedynie wzmocniłem nieznacznie tę antypatię i oddał cię pod moją opiekę, uznając przedstawione przeze mnie argumenty. Tobą też nie manipulowałem zbytnio. Ty też nie ufałeś władzom imperialnym. W dzisiejszych czasach większość ludzi im nie ufa, co jest jedną z przyczyn podupadania i rozkładu Imperium. Ponadto byłeś dumny z psychohistorii jako koncepcji, dumny że ją wymyśliłeś. Nie miałbyś nic przeciwko temu, żeby się okazała dyscypliną praktyczną. To by stanowiło dalszą pożywkę dla twojej 416

dumy. Seldon zmarszczył brwi i przerwał. - Przepraszam, panie Robot, ale nic mi nie wiadomo o tym, jakobym był chorobliwie dumny. - Wcale nie jesteś chorobliwie dumny - zaprzeczył łagodnie Daneel. - Jesteś świadomy, że duma jako motywacja twojej działalności nie jest ani godna ani pożyteczna, więc próbujesz ją stłumić - ale równie dobrze mógłbyś tłumić bicie swego serca. Nic nie da się zrobić. Chociaż ukrywasz ją sam przed sobą dla spokoju ducha, nie możesz jej ukryć przede mną. Ona jest w tobie, bez względu na to, jak dobrze się maskujesz. I musiałem tylko odrobinę ją wzmocnić, byś od razu wzmógł swoją aktywność: skutecznie ukrywać się przed Demerzelem, wcześniej tak ci na tym nie zależało. I zabrałeś się do pracy nad psychohistorią z zaangażowaniem, którego przedtem w tobie nie było. Nie zrobiłem nic więcej - ale to wystarczyło, byś doszedł do wniosku, iż jestem robotem. Gdybym to przewidział, może starałbym się temu zapobiec, ale moja przezorność i zdolności nie są nieograniczone. Nie żałuję też teraz, że tego nie zrobiłem, bo twoje argumenty są słuszne: powinieneś wiedzieć, kim jestem, a ja muszę dać z siebie wszystko, by ci pomóc. Uczucia, mój drogi Seldonie, to potężny motor ludzkiego działania, znacznie potężniejszy niż ludzie to sobie wyobrażają. Nie masz pojęcia, jak wiele można zdziałać wywierając na nie minimalny wpływ - i jak to robię niechętnie. Seldon oddychał ciężko, próbując spojrzeć na siebie jak na człowieka, którym kieruje duma; czuł, że mu się to nie podoba. - Dlaczego niechętnie? - zapytał. - Ponieważ nietrudno przedobrzyć sprawę. Musiałem powstrzymać Rashelle od pogrążenia Imperium w feudalnej anarchii. Mogłem zrobić to szybko - w rezultacie mogło dojść do krwawego powstania. Ludzie są tylko ludźmi, a generałowie w Wye to prawie wyłącznie mężczyźni. Właściwie niewiele trzeba, by w każdym mężczyźnie wzbudzić niechęć do kobiet i utajony strach przed nimi. Niewykluczone, że to sprawa biologii, ja jako robot nie potrafię w pełni tego zrozumieć. Musiałem jedynie wzmocnić to uczucie, by doprowadzić do fiaska jej planów. Gdybym się posunął milimetr za 417

daleko, mógłbym utracić to, na czym mi zależało - przejęcie władzy bez rozlewu krwi. Chciałem tylko jednego - by moi żołnierze nie natrafili tu na zbrojny opór. - Daneel przerwał, jakby szukając słów. Po chwili kontynuował: - Nie chcę się zagłębiać w matematyczne aspekty mojego mózgu pozytronowego. To przekracza moje zdolności rozumienia, chyba zresztą nie bardziej niż twoje, jeśli się nad tym zastanowić. Kierują mną jednak Trzy Prawa Robotyki, które są tradycyjnie sformułowane za pomocą słów - lub przynajmniej kiedyś były, bardzo dawno temu. Brzmią one następująco: Pierwsze: „Robot nie może wyrządzić krzywdy istocie ludzkiej lub przez zaniechanie pozwolić, by stała się jej krzywda". Drugie: „Robot musi wykonywać rozkazy wydane mu przez istoty ludzkie z wyjątkiem sytuacji, kiedy te rozkazy byłyby sprzeczne z Pierwszym Prawem". Trzecie: „Robot musi chronić swoje istnienie dopóty, dopóki taka ochrona nie jest sprzeczna z Pierwszym lub Drugim Prawem". Ale dwadzieścia tysięcy lat temu miałem... przyjaciela. Robota. Nie takiego jak ja. Nie można go było pomylić z człowiekiem, ale to on posiadał zdolności umysłowe i przez niego ja uzyskałem swoje. Wydawało mu się, że oprócz Trzech Praw powinna istnieć jeszcze bardziej ogólna zasada. Nazwał ją Prawem Zerowym. Brzmi ono: „Robot nie może wyrządzić krzywdy ludzkości lub przez zaniechanie pozwolić, by stała się jej krzywda". Wtedy Pierwsze Prawo brzmiałoby następująco: „Robot nie może wyrządzić krzywdy istocie ludzkiej lub przez zaniechanie pozwolić, by stała się jej krzywda, z wyjątkiem sytuacji, kiedy byłoby to sprzeczne z Prawem Zerowym. I pozostałe prawa muszą być podobnie zmodyfikowane zakończył Daneel. - Rozumiesz? - Rozumiem - odparł Seldon. - Kłopot w tym, Hari, - ciągnął Daneel - że pojedynczego człowieka łatwo rozpoznać. Można go wskazać palcem. Łatwo się zorientować, co wyrządzi krzywdę człowiekowi, a co nie przynajmniej stosunkowo łatwo. Ale czym jest ludzkość? Kogo możemy wskazać, kiedy mówimy o ludzkości? I jak możemy 418

zdefiniować krzywdę ludzkości? Skąd można wiedzieć, kiedy i jakie działanie przyniesie więcej pożytku niż szkody ludzkości? Robot, który ustanowił Prawo Zerowe, nie istnieje - przestał działać ponieważ został zmuszony do postępowania, które jak sądził uratuje ludzkość, jednak nie miał co do tego pewności. I nim przestał działać, pozostawił mi opiekę nad Galaktyką. Od tamtej pory zajmuję się tym. Ingerowałem zawsze jak najmniej, uważałem, że ludzie sami wiedzą, co wyjdzie im na dobre. Ludzie mogli ryzykować, ja nie. Oni mogli mijać się z celami; ja nie śmiałem. Oni mogli nieumyślnie wyrządzać krzywdę; gdybym ja to zrobił, przestałbym istnieć. Prawo Zerowe nie robi wyjątku dla nieumyślnej krzywdy. Ale czasami jestem zmuszony podejmować działania. To, że nadal funkcjonuję, świadczy, że były one umiarkowane i dyskretne. W miarę jednak niepowodzeń Imperium i perspektywy jego upadku musiałem ingerować coraz częściej. Już od wielu dziesięcioleci odgrywam rolę Demerzela, próbując tak kierować rządem, by nie doszło do najgorszego - a jednak, jak widzisz, nadal funkcjonuję. Kiedy wygłosiłeś mowę na Zjeździe Dziesięcioletnim, od razu pojąłem, że psychohistoria jest narzędziem umożliwiającym rozpoznanie, co jest dobre, a co złe dla ludzkości. Gdybym miał psychohistorię, nie musiałbym już podejmować decyzji na ślepo. Nawet podejmowanie decyzji pozostawiłbym ludziom, a ja wkraczałbym jedynie w sytuacjach najbardziej awaryjnych. Szybko załatwiłem, by Cleon dowiedział się o twoim odczycie i cię wezwał. A potem usłyszałem, że negujesz wartość psychohistorii, więc musiałem wymyślić jakiś sposób, byś mimo wszystko spróbował. Rozumiesz, Hari? Seldon, trochę wystraszony odparł. - Rozumiem, Hummin. - Dla ciebie, przy tych rzadkich okazjach, kiedy będę mógł się z tobą zobaczyć, muszę pozostać Humminem. Podam ci wszelkie informacje, jakich będziesz potrzebował, a jako Demerzel będę cię ochraniał na tyle, na ile zdołam. Nigdy nie wolno ci mówić o mnie jako o Daneelu. - Nie mam zamiaru - zgodził się Seldon skwapliwie. - Skoro potrzebuję twojej pomocy nie będę krzyżował twoich planów. 419

- Tak, wiem. - Daneel uśmiechnął się znużony. - W końcu jesteś dość próżny, więc wolałbyś, by cały splendor za psychohistorię spłynął na ciebie. Nie chciałbyś, żeby ktokolwiek dowiedział się, że potrzebowałeś pomocy robota. Seldon oblał się rumieńcem. - Nie jestem... - Ależ jesteś, nawet jeśli to starannie przed sobą ukrywasz. A ja nieznacznie wzmacniam w tobie to uczucie, tak byś nigdy nie chciał mówić o mnie innym. Nawet nie przyjdzie ci to na myśl. - Podejrzewam, że Dors wie... - powiedział Seldon. - Wie o mnie. I ona też nie może nikomu o mnie mówić. Skoro oboje wiecie, kim jestem, możecie swobodnie rozmawiać o mnie ze sobą, ale z nikim innym. Daneel wstał. - Hari, muszę teraz wykonać moje zadanie. Niedługo ty i Dors zostaniecie zabrani z powrotem do Sektora Imperialnego... - Chłopiec, Raych, musi pojechać ze mną. Nie mogę go zostawić. Jest też młody Dahlita, który się nazywa Yugo Amaryl... - Rozumiem. Raych też zostanie zabrany. Właściwie możesz pomóc każdemu, z kim się zaprzyjaźniłeś. Wszyscy otrzymacie należytą opiekę. I będziesz pracować nad psychohistorią. Dostaniesz personel, niezbędne komputery i materiał informacyjny. Ja wolałbym jak najmniej się wtrącać. Jeśli napotkasz na jakieś przeszkody, musisz się starać sam je przezwyciężyć. Chyba, że będą zagrażały naszej misji. - Zaczekaj, Hummin - przerwał Seldon. - A jeżeli pomimo twojej pomocy i moich wysiłków okaże się, że z psychohistorii nie można jednak zrobić praktycznego instrumentu? Jeżeli mi się nie uda? Daneel podniósł się. - Na taką ewentualność mam drugi plan w zanadrzu. Plan, nad którym długo pracowałem na innym świecie, w inny sposób. Też jest bardzo trudny i pod pewnymi względami nawet bardziej radykalny od psychohistorii. I on może się powieść, ale istnieje większa szansa na sukces, jeśli będą przed nami dwie drogi. Posłuchaj mojej rady, Hari! Jeśli pracujesz nad projektem planu, który ma zapobiec totalnej klęsce, 420

postaraj się mieć w odwodzie inny projekt, awaryjny. W razie niepowodzenia pierwszego może powiedzie się drugi? Imperium musi się ustabilizować lub trzeba będzie odbudować je na nowym fundamencie. Niech będą raczej dwa fundamenty niż jeden. Wstał. - Teraz muszę wracać do mojej pracy, ty zabierz się za swoją. Moi ludzie zajmą się tobą. Skinął głową, wstał i wyszedł. Seldon spojrzał za nim i powiedział do siebie: - Najpierw muszę porozmawiać z Dors. - W pałacu panuje już porządek - powiedziała Dors. - Rashelle jest bezpieczna, nic jej nie zagraża. Ty wracasz do Sektora Imperialnego, Hari. - A ty, Dors? - zapytał Seldon niskim, spiętym głosem. - Zamierzam wrócić na uniwersytet - odrzekła. - Zaniedbałam moją pracę, nie odbywają się zajęcia. - Nie, Dors, masz poważniejsze zadanie. - Jakie? - Psychohistorię. Bez ciebie nie dam sobie z nią rady. - Oczywiście, że dasz. Jestem zupełnym zerem w matematyce. - A ja w historii. Tymczasem potrzebujemy i matematyki, i historii. Dors wybuchnęła śmiechem. - Wydaje mi się, że jako matematyk nie masz sobie równych. Ja jako historyczka jestem zupełnie przeciętna, z pewnością nie wybitna. Znajdziesz wielu historyków, którzy będą odpowiadać potrzebom psychohistorii bardziej niż ja. - W takim razie, Dors, pozwól sobie wyjaśnić, że psychohistoria wymaga czegoś więcej niż tylko matematyka i historia. Wymaga także woli, by borykać się z czymś całe życie. Bez ciebie, Dors, nie będę miał tej woli. - Oczywiście, że będziesz ją miał. - Dors, jeśli nie będziesz ze mną, nie zamierzam jej mieć. Dors spojrzała na Seldona w zamyśleniu. - Ta dyskusja jest bezowocna, Hari. Bez wątpienia Hummin 421

podejmie decyzję. Jeśli mnie odeśle na uniwersytet... - Nie odeśle. - Skąd ta pewność? - Ponieważ wyłożę mu to bez ogródek. Jeśli odeśle cię na uniwersytet, ja wrócę na Helikon i Imperium niech chyli się ku upadkowi. - Nie mówisz tego poważnie! - Mówię poważnie. - Czy nie zdajesz sobie sprawy, że Hummin może zmienić twoje uczucia tak, iż będziesz pracować nad psychohistorią - nawet beze mnie? Seldon pokręcił głową. - Hummin nie poweźmie tak ryzykownej decyzji. Rozmawiałem z nim. Nie waży się zbytnio manipulować umysłem człowieka, gdyż krępuje go coś, co nazywa się Prawami Robotyki. Gdyby tak wpłynął na mój umysł, że nie chciałbym cię mieć przy sobie, Dors, oznaczałoby to, że posunął się za daleko. Nie może tak ryzykować. Z drugiej strony, jeżeli pozostawi mnie w spokoju i zgodzi się, byś pracowała razem ze mną, będzie miał to, co chce - prawdziwą szansę na osiągnięcie psychohistorii. Czemu nie miałby na to przystać? Dors pokręciła głową. - Może mieć swoje powody. - Dlaczego miałby się nie zgodzić? Prosił cię, byś mnie ochraniała, Dors. Czy wycofasz się z tego? - Nie. - A więc chce, abyś ochraniała mnie w dalszym ciągu. I ja też tego chcę. - Przed czym? Teraz masz ochronę Hummina, zarówno jako Demerzela, jak i Daneela, i z pewnością niczego więcej ci nie potrzeba. - Gdybym miał ochronę wszystkich ludzi i wszystkich sił w Galaktyce, nadal chciałbym twojej. - A więc nie chcesz mnie do pomocy w psychohistorii. Chcesz mnie do ochrony. Seldon nachmurzył się. 422

- Nie! Dlaczego przekręcasz moje słowa? Dlaczego zmuszasz mnie, żebym powiedział to, co na pewno wiesz? Chcę cię nie dla psychohistorii i nie do ochrony. To są tylko preteksty. Chcę ciebie tylko ciebie. A jeśli chcesz znać prawdziwy powód: dlatego, że ty to ty. - Nawet mnie nie znasz. - To nie ma znaczenia. Nic mnie to nie obchodzi. A jednak znam cię w pewnym sensie. Lepiej, niż sądzisz. - Czyżby? - Oczywiście. Wykonujesz rozkazy. Ryzykujesz dla mnie życie bez wahania i nie zważasz na konsekwencje. Bardzo szybko nauczyłaś się grać w tenisa. Jeszcze szybciej nauczyłaś się posługiwać nożami i doskonale sobie poradziłaś w walce z Marronem. Nieludzko, jeśli wolno mi tak powiedzieć. Twoje mięśnie są zdumiewająco sprawne, a reakcja zdumiewająco szybka. W jaki sposób wiesz, kiedy ktoś podsłuchuje pod drzwiami, i możesz się kontaktować z Humminem bez pośrednictwa odpowiednich urządzeń. - I co o tym wszystkim myślisz? - zapytała Dors. - Przyszło mi do głowy, że Hummin jako R. Daneel Olivaw ma zadanie przerastające jego możliwości. W jaki sposób jeden robot może próbować kierować Imperium? Musi mieć pomocników. - To oczywiste. Wyobrażam sobie, że miliony. Ja jestem pomocniczką. Ty jesteś pomocnikiem. Mały Raych jest pomocnikiem. - Ty jesteś pomocnikiem innego rodzaju. - W jakim sensie? Hari, powiedz to. Kiedy usłyszysz to z własnych ust, uświadomisz sobie, jaki to szalony pomysł. Seldon popatrzył na nią długo, po czym powiedział cichym głosem: - Nie powiem tego, bo... nic mnie to nie obchodzi. - Naprawdę? Chcesz mnie taką, jaka jestem? - Chcę cię taką, jaką muszę. Jesteś Dors i nie obchodzi mnie, kim jeszcze jesteś. Nikogo innego nie pragnę na całym świecie. - Hari - powiedziała miękko Dors - chcę tego, co dla ciebie dobre, z powodu tego, kim jesteś. Ale czuję, że gdybym nie była tym, kim jestem, wciąż chciałabym tego, co dla ciebie dobre. A nie sądzę, bym była dla ciebie dobra. 423

- Dobra dla mnie czy zła, nic mnie to nie obchodzi. - Hari zrobił krok naprzód. Ważył w myśli następne słowa. - Dors, czy byłaś kiedykolwiek całowana? - Oczywiście, Hari. To jest przyjęte w towarzystwie. - Ależ nie! Chodzi mi o to, czy całowałaś się z kimś tak naprawdę? Wiesz, tak jak każda kobieta całuje się z mężczyzną? - Tak, Hari, całowałam się. - Czy czułaś wtedy przyjemność? Dors zawahała się. - Kiedy całowałam się w ten sposób - odparła - czułam przyjemność, że nie sprawiam zawodu pewnemu młodemu człowiekowi, którego lubiłam, człowiekowi, którego przyjaźń czułam. - W tym momencie Dors oblała się rumieńcem i odwróciła twarz. - Daj spokój, Hari, nie wiem, jak to wyjaśnić. Ale Hari, zdecydowany bardziej niż kiedykolwiek, naciskał: - A więc całowałaś się z niewłaściwych powodów: by nie zranić czyichś uczuć. - Być może tak, w pewnym sensie to się odnosi do wszystkich. Seldon przemyślał to, po czym zapytał nagle: - Czy ty kiedyś prosiłaś, by ktoś cię pocałował? Dors zastanowiła się. - Nie - odparła. - Albo chciałaś, aby po pierwszym pocałunku nastąpił drugi? - Nie. - Czy spałaś kiedyś z mężczyzną? - zapytał łagodnie, rozpaczliwie. - Oczywiście. Już ci mówiłam. To jest przyjęte w towarzystwie. Hari chwycił ją gwałtownie za ramiona, potrząsnął. - Ale czy kiedykolwiek czułaś pragnienie, potrzebę takiej bliskości z jednym, jedynym człowiekiem? Dors, czy kiedykolwiek czułaś miłość? Dors powoli podniosła wzrok i spojrzała ze smutkiem na Seldona. - Przykro mi, Hari, ale nie. Seldon puścił ją, ręce mu opadły. 424

Potem Dors łagodnie położyła mu rękę na ramieniu i powiedziała: - Sam widzisz, Hari. Naprawdę nie jestem tym, czego pragniesz. Seldon opuścił głowę i popatrzył na podłogę. Rozważał wszystko, usiłował myśleć racjonalnie. Potem zrezygnował. Pragnął, czego pragnął i pragnął tego wbrew zdrowemu rozsądkowi. Podniósł wzrok. - Dors, kochanie, nic mnie to nie obchodzi. Wziął ją w ramiona i zbliżał twarz do jej twarzy, powoli jakby w obawie, że Dors go odepchnie, a jednak przez cały czas przyciągał ją do siebie. Nie poruszyła się i Seldon pocałował ją - lekko, delikatnie, a potem mocniej, namiętnie - i nagle Dors objęła go ramionami. Kiedy wreszcie przerwał, spojrzała na niego roześmianymi oczami i szepnęła: - Pocałuj mnie jeszcze raz, Hari. Proszę cię.

425

Od autora Kiedy napisałem „Fundację", która pojawiła się w majowym wydaniu Astounding Science Fiction z 1942 roku, nie miałem pojęcia, że rozpocząłem serię opowiadań, które w końcu rozrosną się w sześć tomów i (jak dotąd) ogółem 650 000 słów. Nie miałem też pojęcia, że zostanie ona połączona w jedną całość z serią moich opowiadań i powieści traktujących o robotach oraz moich powieści o Imperium Galaktycznym, dając w sumie (jak dotąd) czternaście tomów i ogółem około l 450 000 słów. Jeśli przejrzycie dokładnie daty publikacji tych książek, dostrzeżecie, że pomiędzy latami 1957 i 1982 zaistniała dwudziestopięcioletnia luka, podczas której niczego nie dodałem do tej serii. Nie dlatego, że przestałem pisać, bo na przestrzeni tego ćwierćwiecza pisałem na pełnych obrotach, ale pisałem inne rzeczy. Powrót do serii w 1982 roku nie był moim pomysłem, lecz skutkiem wspólnej presji czytelników i wydawców, która w końcu stała się przytłaczająca. W każdym razie sytuacja stała się dla mnie wystarczająco skomplikowana, abym nabrał przekonania, że czytelnicy mogliby z radością powitać pewnego rodzaju przewodnik do serii, gdyż jej poszczególne człony nie były napisane w porządku, w którym (być może) powinny być czytane. Czternaście książek, oferuje pewnego rodzaju historię przyszłości, która być może nie jest całkowicie konsekwentna, gdyż wcale nie planowałem konsekwencji. Porządek chronologiczny tych książek, w kategoriach historii przyszłości - a nie daty opublikowania, jest następujący: l. The Complete Robot (1982; Świat robotów) Jest to zbiór trzydziestu jeden opowiadań o robotach wydanych w latach 1940-1976 i zawierający wszystkie teksty z mojego wcześniejszego zbioru I, Robot (1950). Tylko jedno opowiadanie Robot Dreams napisałem od chwili pojawienia się tego zbioru. Cykl powieści o robotach. 426

2. The Caves of Steel (1954; Pozytronowy detektyw) 3. The Naked Sun (1957) 4. The Robots of Dawn (1983) 5. Robots and Empire (l985) Cykl powieści o Imperium Galaktycznym. 6. The Currents of Space (1952) 7. The Stars, like Dust... (1951) 8. Pebble In the Sky (1950) Cykl powieści o Fundacji. 9. Prelude to Foundation (1988; Preludium Fundacji) 10. Foundation (1951; Fundacja) Właściwie jest to zbiór czterech opowiadań wydanych pierwotnie w latach 1942-1944 oraz część wstępna napisana do książki w 1949 roku. 11. Foundation and Empire (1952; Fundacja i Imperium) Powieść złożona z dwóch opowiadań pierwotnie wydana w 1945 roku. 12. Second Foundation (1953; Druga Fundacja) Powieść złożona z dwóch opowiadań pierwotnie wydana w latach 1948 i 1949. 13. Foudation's Edge (1982; Agent Fundacji) 14. Foundation and Earth (1983; Fundacja i Ziemia). Czy dodam następne utwory do niniejszej serii? Być może. Jest miejsce na książkę pomiędzy „Robots and Empire" a „The Currents of Space", pomiędzy „Preludium Fundacji" a „Fundacją", oraz oczywiście pomiędzy innymi. Mogę także dopisać dodatkowe tomy do „Fundacji i Ziemi" - tyle, ile tylko zechcę. Naturalnie, musi być jakaś granica, gdyż nie spodziewam się żyć wiecznie, ale zamierzam trzymać się tak długo, jak to tylko jest możliwe.

427

428