Backup systemu i archiwizacja danych

SOFTWARE SOFTWARE

Backup systemu i archiwizacja danych

Jaką metodę wybrać W domu jak najszybsze przywrócenie sprawności systemu nie jest tak istotne jak w firmie. Duże znaczenie ma łatwość wykonywania backupu przy zastosowaniu środków będcych w zasięgu użytkownika domowego. Polecamy wykonywanie pełnego backupu raz na pól roku i backupu różnicowego – raz w tygodniu. Jest to rozsądny kompromis pomiędzy czasem trwania backupu a jego funkcjonalnością przy ewentualnym odzyskiwaniu systemu, aplikacji i danych. Backup pełny zabezpiecza system, aplikacje i dane, ale jest czasochłonny (może trwać nawet kilka godzin). Backup różnicowy jest szybki i wygodny, bo przy jego odtwarzaniu potrzebujemy tylko nośnika z backupem pełnym i nośnika z ostatnim backupem różnicowym.

Bądź mądry przed szkodą Bez względu na to, co przechowujemy na dyskach komputerów, zawsze w razie awarii, przy braku backupu lub zarchiwizowanych plików, mamy tylko straty. Możemy je ograniczyć, wykonując regularnie backup systemu oraz archiwizację danych. Zaoszczędzimy czas, pieniądze i sporo nerwów. Rolą backupu jest zabezpieczenie istniejącego stanu systemu, jego konfiguracji, aplikacji, ustawień użytkownika itp. Backup systemu pozwoli szybko odtworzyć stan



sprzed awarii. Często backup jest mylony z archiwizacją, tymczasem są to różne pojęcia. Archiwizacja to czynność zabezpieczająca dokumenty i pliki użytkownika (zamknięte

Różne metody backupu

Rozróżnia się trzy podstawowe metody backupu: pełny, przyrostowy i różnicowy.

Backup pełny

Rodzaj backupu, w którym są zapisywane wszystkie dane przechowywane na dysku, czyli system i aplikacje oraz pliki użytkownika. Podczas kopiowania pliki są oznaczane jako „zarchiwizowane”, dzięki czemu: wykonując później backup przyrosto-

wy bądź różnicowy, program „wie”, które dane były modyfikowane. Backup pełny wybieramy, gdy wykonujemy backup po raz pierwszy, ale zbyt częste wykorzystywanie tej metody jest niepotrzebne. Zaletą backupu pełnego jest łatwość odszukania danych (wszystkie pliki zapisane w kopii zapasowej powinny znajdować się na jednym nośniku) i szybkość ich odtworzenia w razie awarii. Wadą zaś długi czas

Procedura backupu na DVD wielokrotnego zapisu

Potrzebujemy nagrywarki DVD i 5 płyt DVD/RW wielokrotnego zapisu. Najpierw robimy backup pełny całego dysku i kopię zapasową tego nośnika. Następnie co tydzień robimy backup różnicowy na kolejnych trzech nośnikach: DVD #1, #2 i #3. W czwartym tygodniu backup różnicowy wykonujemy na DVD #1, w piątym na DVD #2, a w szóstym na DVD #3 itd. Taka cykliczna zmiana nośników zabezpiecza przed ich uszkodzeniem w trakcie backupu. Procedurę powtarzamy w cyklu półrocznym. Chodzi o to, aby skrócić czas cotygodniowego backupu różnicowego, bo każdy kolejny backup różnicowy trwa dłużej niż poprzedni.

54

projekty i wykonane prace należy archiwizować). Dzięki backupowi przywrócimy system po „padzie” dysku twardego, ale nie uda się odtworzyć plików,

które znajdowały się na tym dysku np. rok przed awarią. Z kolei archiwizacja nie zabezpieczy systemu, ale dzięki niej z łatwością będziemy mogli sięgnąć po prace zrealizowane przed rokiem i wcześniej. Oczywiście pod warunkiem, że je zarchiwizowaliśmy. Backup i archiwizacja oprócz tego, że chronią system oraz dane, mają jeszcze jedną zaletę – pomagają utrzymać porządek na dysku.

PC Format 4/2006

trwania operacji oraz to, że podczas każdego backupu w kopii zapasowej zapisywane są w większości te same dane.

Backup przyrostowy

W tej metodzie wykorzystuje się fakt, że w krótkim czasie jedynie niewielki odsetek plików w komputerze jest modyfikowany, niewiele pojawia się też nowych danych. Na nośnik backupowy są zapisywane dane, które zostały zmodyfikowane od czasu ostatniego pełnego backupu lub backupu przyrostowego. Stosując tę metodę, oszczędzamy czas i miejsce na nośniku (nie są backupowane powtórnie te same dane), ale do odzyskania systemu potrzebujemy ostatniego pełnego backupu i wszystkich backupów przyrostowych, które nastąpiły później. To wydłuża czas odzyskiwania – do odtworzenia takiego backupu po roku, przy założeniu, że wykonujemy backup przyrostowy co tydzień, a pełny raz w roku, możemy potrzebować nawet 52 nośników.

Backup różnicowy

Ta metoda to kompromis między backupem pełnym a przyrostowym.

Podobnie jak w backupie przyrostowym są zapisywane tylko dane, które zostały dodane lub zmodyfikowane od czasu ostatniego pełnego (i tylko takiego) backupu. Poprzednie backupy różnicowe stają się zbędne. Backup różnicowy zajmuje nieco więcej czasu, bo podczas każdej kolejnej sesji jest zapisywana coraz większa porcja danych, w tym niektóre ponownie, ale pozwala łatwiej odnaleźć konkretny plik czy odtworzyć system. Przy odtwarzaniu tego backupu potrzeba tylko ostatniego backupu pełnego i ostatniego różnicowego.

Inne metody backupu

Wiele programów do backupu zawiera dodatkowe funkcje, np. Kopia zapasowa z Windows XP ma backup Codzienny – do archiwizacji plików powstałych lub zmodyfikowanych tylko tego dnia, kiedy jest wykonywany backup. Natomiast funkcja Kopia pozwala na kopiowanie wybranych przez użytkownika danych na nośnik. Podczas kopiowania żaden skopiowany plik nie jest oznaczany jako „zarchiwizowany”, co ma miejsce przy backupie pełnym.

SOFTWARE

Backup systemu i archiwizacja danych



Backup i odtwarzanie systemu

Podczas normalnej pracy zwykle nie przywiązujemy wagi do ochrony danych i backupu systemu oraz aplikacji. Brak danych staje się poważnym problemem dopiero w momencie ich utraty, a przecież o to wcale nie tak trudno. Uszkodzenie systemu operacyjnego przez wirusy, zanik napięcia zasilania w niewłaściwej chwili, przypadkowe skasowanie danych podczas np. formatowania dysku czy uszkodzenie fizyczne dysku twardego, są dość częstymi przyczynami unieruchomienia komputera.

Najgorsze, a raczej najbardziej kosztowne, jest uszkodzenie fizyczne dysku twardego. O ile instalacja systemu operacyjnego i aplikacji będzie kosztować „tylko” kilkanaście godzin pracy, to stracimy dane, gdy nie są w jakiś sposób zabezpieczone. A odzyskanie danych z uszkodzonego dysku to koszt ogromny, czasami przewyższający nawet wartość całego komputera, i mało kto z prywatnych osób decyduje się na tę usługę. Skutecznie uchronić się przed tego rodzaju przykrymi niespo-

dziankami można tylko w jeden sposób – robiąc backup i archiwizację danych. Bądźmy mądrzy przed szkodą. Backupy i archiwizacja danych zasadniczo zabezpieczają przed awariami systemu i dysku twardego. Oczywiście uszkodzenie „twardziela” nigdy nie jest przyjemnością, choćby dlatego, że pociąga za sobą wydatek kilkuset złotych na nowy dysk. Poza tym doprowadzenie komputera do stanu używalności po awarii systemu czy po „padzie” dysku zawsze zajmuje czas,

nawet jeśli backup i archiwizacja są prowadzone solidnie i na bieżąco. Trzeba jednak wiedzieć, że dzięki backupowi i archiwizacji spędzimy kilkakrotnie mniej czasu przy ponownym konfigurowaniu systemu, niż przy instalacji i konfiguracji od nowa oraz nie stracimy swoich danych. Ze zrobionego backupu trzeba umiejętnie korzystać. Pokazujemy więc, jak sporządzić backup i w jaki sposób odzyskać sprawność systemu, za pomocą programu Kopia zapasowa.

Na czym robić backup

Nagrywarka DVD

Cena: ok. 200 zł, nośniki DVD/RW – ok. 5 zł Trwałość zapisu, pojemność i niska cena płyt DVD/RW sugerują wykorzystanie nagrywarek i płyt do archiwizacji, zwłaszcza w domu. Funkcje wbudowane w większość pakietów do nagrywania pozwalają na łatwy backup na nośniku DVD/RW. Polecamy.



Dysk zewnętrzny

Cena: od ok. 350 zł Dysk zewnętrzny stanowi wygodne i bezpieczne rozwiązanie, choć nieco droższe od nagrywarki DVD. Jeżeli jesteśmy zainteresowani automatycznym backupem, wybierzmy dysk z funkcją One-button backup, wtedy jednym przyciskiem możemy wykonać backup systemu. Polecamy.

Pamięć flash

Cena: ok 200 zł (1 GB) Niezawodność, odporność na wstrząsy, stale rosnąca pojemność i malejące ceny kart pamięci flash 56>01 czy też tzw. pendrive’ów powodują, że można je z powodzeniem wykorzystywać do regularnej ochrony niewielkiej ilości danych. Rozwiązanie dobre, ale wolniejsze od poprzednich.

Drugi dysk wewnętrzny

Cena: od ok. 200 zł Zaletą tego nośnika jest duża pojemność oraz szybkość archiwizowania i backupu, wadą zaś to, że w razie utraty całego komputera tracimy wszystkie dane. Raczej nie polecamy, głównie z uwagi na wyższe ryzyko utraty danych niż w rozwiązaniach zewnętrznych.

Cena: od ok. 2000 zł Streamery 56>02 przeznaczone są wyłącznie do backupu. Są niezawodne, pojemne, ale drogie. Stanowią dobre rozwiązanie dla firm, które nie mogą oszczędzać na bezpieczeństwie danych i jednocześnie chcą maksymalnie zautomatyzować backup.

Kopia zapasowa – standardowe narzędzie w Windows XP

Program Kopia zapasowa umożliwia wykonanie zarówno backupu pełnego, jak i kopii tylko wybranych folderów. W zależności od wersji systemu, jest on albo domyślnie instalowany (tak jest w Windows XP Professional), albo należy go doinstalować z płytki instalacyjnej Windows XP Home Edition. Instalacja jest prosta: po włożeniu krążka instalacyjnego Windows XP HE, należy przejść do foldera \ValueAdd\Msft\ NTBACKUP, a następnie z niego wybrać i uruchomić plik o nazwie ntbackup.msi, co rozpocznie proces instalacji. Gdy program znajdzie się już na dysku twardym, możemy przejść do procedury wykonywania backupu – jest ona jednakowa dla obu wersji Windows.

Skrypt – szybka kopia zapasowa

zaawansowanego, klikając w odsyłacz . Będziesz mieć większy wpływ na to, jakie dane i w jaki sposób zostaną zabezpieczone. oknie głównym programu przejdź do 3 Wzakładki . 

Wszelkie działania w programie Kopia zapasowa wykonujemy z poziomu konta użytkownika o uprawnieniach administratorskich. Program Kopia zapasowa, uruchom wybierając: menu , , , i klikając ikonę .

domyślnie uruchamia się w trybie 2 Program kreatora. Ty jednak skorzystaj z trybu

Warto zapisać dotychczasowe ustawienia w postaci skryptu 56>03 . W tym celu z menu  wybieramy pozycję  i wskazujemy nazwę i miejsce zapisu pliku-skryptu. Dzięki temu, gdy zechcemy ponownie wykonać kopię zapasową, wystarczy załadować zapisany plik (menu , ) – nie będziemy musieli ponownie, ręcznie zaznaczać elementów, które mają być zapisywane do kopii zapasowej. uwagę na pola wyboru (combo) 4 Zwróć widoczne obok

Tylko administrator

1

Napęd taśmowy (streamer) – dla firm

Układ okien przypomina dobrze znanego, standardowego Eksploratora Windows. Po lewej stronie jest drzewo katalogów wraz z głównymi elementami struktury plików w Windows. Domyślnie program wyświetla rozwinięte drzewo napędów i dysków/partycji 56>04 w komputerze. Po prawej stronie masz zawartość pulpitu systemowego aktualnie zalogowanego użytkownika.



każdej pozycji na liście. Zaznacz pole obok wybranego elementu, którego kopię zapasową chcesz wykonać. Aby dobrze chronić system operacyjny, warto zaznaczyć pozycję stanu systemu  oraz folder . W nim są przechowywane nie tylko dokumenty użytkownika, PC Format 4/2006



55

SOFTWARE SOFTWARE

Backup systemu i archiwizacja danych

ale także spersonalizowane ustawienia aplikacji zainstalowanych w systemie oraz pliki poczty elektronicznej, gdy korzystasz z Outlooka czy Outlook Expressa. Zaznacz także dysk systemowy oraz dysk z ważnymi pracami . wykonywanymi na bieżąco

5

Wybierz docelowe miejsce zapisu pliku kopii zapasowej. W dolnej części okna głównego znajduje się lista . Jest ona aktywna tylko

wtedy, gdy do komputera podłączysz napęd taśmowy (streamer) lub bibliotekę taśmową. W innych przypadkach jedyną dostępną opcją jest zapis kopii zapasowej w postaci pliku . Miejsce zapisu pliku wskaż, klikając przycisk i w wyświetlonym oknie wybierz docelowy dysk i folder oraz wpisz własną nazwę . pliku kopii. Kliknij przycisk



następnym otwartym oknie możesz 6 Wopcjonalnie wprowadzić opis kopii . 

Nie jest to konieczne, program wstawia jako opis czas rozpoczęcia zadania. W przypadku pierwszej kopii nie musisz zmieniać żadnych domyślnych ustawień. Uruchom backup, klikając przycisk .

7

W trakcie wykonywania kopii program wyświetla okno , w którym, oprócz paska postępu , pokazuje, ile cza-

su pozostało do wykonania zadania  (tu: ok.

1 min), a także orientacyjną wielkość pliku kopii zapasowej (tu: ok. 423 MB)  .

W przypadku zabezpieczania wielu gigabajtów danych czas wykonywania kopii będzie znacznie dłuższy (kilka godzin). Powyższe kroki dotyczą tylko pierwszego backupu, gdyż mając na uwadze, że jedynie niewielka część plików jest modyfikowana w krótkich odstępach czasu, kolejne kopie tych samych danych lepiej wykonywać metodą przyrostową lub różnicową. Do utworzonego wcześniej pliku kopii zapasowej zostaną dopisane tylko te dane, które pojawiły się bądź uległy modyfikacji od czasu ostatniego backupu. Wystarczy w oknie (patrz krok 6 ) kliknąć przycisk i w oknie Zaawansowane opcje kopii zapasowej wybrać .

Odzyskiwanie programem Kopia zapasowa

Jeżeli backup wykonaliśmy programem Kopia zapasowa, to wystarczy po awarii doprowadzić do takiego stanu, by można było uruchomić ten program. W razie kompletnego „padu” dysku, po jego wymianie należy najpierw zainstalować system operacyjny z oryginalnych nośników. Nie musimy dodatkowo instalować żadnych aplikacji. Niepotrzebne są także sterowniki sprzętowe (chyba że ich brak uniemożliwia w ogóle korzystanie z systemu). Jedynym programem, jaki trzeba zainstalować (dotyczy to tylko i wyłącznie użytkowników systemu Windows XP Home Edition) jest Kopia zapasowa. Jeżeli chodzi o pozostałe składniki systemu, właściwe sterowniki, czy wcześniej zainstalowane aplikacje, nie ma powodu do zmartwień, gdyż wszystko jest w pliku backupu, z którego należy skorzystać celem przywrócenia sprawnego systemu. program . Zre1 Uruchom zygnuj z trybu kreatora, w jakim program

domyślnie się uruchamia, klikając odnośnik przełączający do trybu zaawansowanego .

oknie głównym programu Kopia zapasowa 2 Wprzejdź do zakładki .

Po lewej stronie okna kliknij prawym klawiszem na 

Odtwarzanie: procedura i czas Po awarii i wymianie dysku na nowy:

1

Instalujesz system w wersji standardowej z oryginalnych nośników instalacyjnych (czas: 0,5–1 godziny).

i z menu wybierz opcję

.

W wyświetlonym oknie skorzystaj z przy3 cisku i wskaż miejsce, gdzie wcze-

śniej zapisałeś plik kopii zapasowej .

2

Instalujesz oprogramowanie, za pomocą którego robiłeś backup swoich danych (czas: kilka minut).

3

Odtwarzasz system z nośników, na których robiłeś backup (czas: odtwarzanie backupu zajmuje co najmniej tyle czasu co jego zrobienie). Cała operacja instalacji i odtwarzania trwa od dwóch do kilku godzin, tym dłużej, im więcej miałeś zainstalowanych aplikacji i zgromadzonych danych.

Po prawej stronie okna pojawi się wpis dotyczący utworzonej wcześniej kopii zapasowej .

4

Rozwiń strukturę pliku kopii i zaznacz, które elementy chcesz odtworzyć z back-

upu , następnie kliknij . Po zakończeniu procesu zrestartuj komputer. Po restarcie system będzie przywrócony.

Słownik: trudne terminy 01 Pamięć flash Typ pamięci przechowującej dane bez konieczności stałego zasilania, wykorzystywany w różnego rodzaju kartach pamięci do np. odtwarzaczy MP3 czy tzw. pendrive’ów (pamięci podłączane do gniazda USB w komputerze).

56

PC Format 4/2006

02 Streamer Napęd taśmowy, w uproszczeniu można przyjąć, że streamer to swego rodzaju „magnetofon”, w którym jednak zamiast kaset z muzyką wykorzystuje się specjalne kasety do zapisu danych cyfrowych. Urządzenia

te są od bardzo dawna używane do backupu w dużych firmach. Obecnie pojemność pojedynczej kasety magnetycznej do streamera może sięgać nawet kilkuset GB. Cena tego rozwiązania wyklucza jednak domowe zastosowanie.

03 Skrypt Sekwencja poleceń zapisana w pojedynczym pliku. Dzięki skryptom komputer może wykonać praktycznie dowolną liczbę poleceń zapisanych w takim pliku przez użytkownika, co pozwala w znacznym stopniu zautomatyzować pracę.

04 Partycja Obszar dysku twardego widziany przez użytkownika w systemie operacyjnym jako wyodrębniona logicznie całość (pod odrębną nazwą, tak jakby był to oddzielny dysk twardy), na której można przechowywać pliki i katalogi.

W systemie operacyjnym rozróżnia się dwa podstawe typy partycji: podstawową (na niej najczęściej instalowany jest system operacyjny) oraz rozszerzoną, w ramach której tworzone są tzw. dyski logiczne, na których przechowywane są pliki użytkownika.