Ball B. - Poznaj Linux. Prosto Profesjonalnie

Spis treści

O a u t o r a c h ........................................................ 11 P odzięk ow ania........................................... 11 W p ro w a d z e n ie ................................................... 13 Stosowane k o n w e n cje .................................14 C zęść I. P o d s ta w y sy ste m u L in u x

15

R o zd ział I . S h e ll ............................................... 17 Czym jest s h e ll? ........................................ 18 Otwieranie s e s j i ...........................................19 Tworzenie nowego konta użytkownika w wierszu poleceń ......................................20 Tworzenie konta użytkownika w systemie X I 1 za pomocą polecenia usertfg...................................................... 20 Zmienianie hasła..................................... 22 Zmiana informacji o użytkowniku za pomocą polecenia ckfii............................22 Uruchamianie poleceń z uprawnieniami administratora............ 23 Konsole wirtualne...................................23 Zam ykanie sesji............................................24 Przeładowanie Linuksa...........................24 Zamykanie Linuksa................................. 25 System p o m o c y ............................................25 Polecenie m an................. 25 Pomoc w systemie X I 1 - klient xm an.................................. 26 Polecenie whatis...................................... 26 Polecenie apropos................................... 27 R o z d ział 2. W p ro w a d z a n ie p o le c e ń ........... 29 W prowadzanie poleceń w wierszu poleceń s h e lla .............................................................. 29 Duże i małe litery.................................... 29 Edycja tekstu w wierszu poleceń.......... 30 Historia poleceń...................................... 31 Uzupełnianie poleceń klawiszcnV7Vz/>....31

Jednoczesne wprowadzanie wielu poleceń..................................................... 31 Dzielenie długich poleceń na kilka wierszy.................................................... 32 Konstruowanie poleceń.............................. 32 Operatory >, » oraz < ...........................32 Przekierowunie strumienia błędów..........34 Budowanie poleceń za pomocą potoków’ ............................................... 35 Uruchamianie programów w t l e ............35 Kontrolowanie procesów........................36 Kontrola z a d a ń ............................................. 36 Polecenia ps i kił!.................................... 37 M a s k i ..............................................................38 Budowanie wyrażeń regularnych...........38 W ybór sh ella .................................................39 Zmiana shella - polecenie chsh.............40 R o z d z ia ł 3. L in u ksow y system p lik ó w ......43 Poruszanie się po katalogach....................43 Wyświetlanie nazwy bieżącego katalogu .................................................43 Zmiana bieżącego katalogu - polecenie cd ...................................... 44 W yświetlanie zawartości katalogu.......... 45 Wypisywanie nazw katalogów i plików - polecenie Is ......................................... 45 Wyświetlanie zawartości katalogu - polecenie ech o .....................................47 Przeglądanie plików' te k sto w y c h .............47 Polecenie cat............................................47 Przeglądanie plików tekstowych polecenia stronicujące more i less 48 Tworzenie plików i k a ta lo g ó w ................ 50 Tworzenie i uaktualnianie plików oraz katalogów - polecenie to u c h ................. 50 Tworzenie katalogów - polecenie mkdir ............................... 50 Kopiowanie plików i katalogów-..............51 Kopiowanie plików- - polecenie cp 51 Kopiowanie katalogów- - polecenie c p . 5 1

Poznaj Linux

A

Przenoszenie i zmiana nazw plików i katalogów..............................................52 Przenoszenie i zmiana nazw plików i katalogów - polecenie mv....................52 Tworzenie dowiązań sym bolicznych 53 Tworzenie dowiązali do plików polecenie In............................................. 53 Tworzenie dowiązań do katalogów polecenie In.........................................54 Kasowanie plików i katalogów ............... 54 Kasowanie plików - polecenie m i........ 54 Kasowanie katalogów - polecenie rnidir ............................... 55 Kasowanie katalogów - polecenie rrri........................................55 Znajdowanie plików i katalogów............ 55 Znajdowanie plików - polecenie fin d .......................................56 Znajdowanie plików i katalogów - polecenie locate...................................57 Znajdowanie programów i stron podręcznika - polecenie whereis...........57 Przeszukiwanie plików tekstow ych....... 58 Polecenie grep.........................................58 Polecenie cgrep.......................................59 Polcccnic/grcp........................................59 Polecenie strings.....................................60 Rozdział 4. E d y to ry t e k s t u ........................... 61 Wybór edytora............................................. 61 Komercyjne procesory tekstu................62 Korzystanie z edytorów pełnoekranowych...................................63 Edytor vim............................................... 69 Edytor foe................................................ 69 Edytory strumieniowe............................./U Słowniki linuksowe.................................... 72 Słownik web2.......................................... 72 Słowniki: na własną rękę....................... 73 Kontrola pisowni — polecenie ispell 73 Oszczędzanie papieru — polecenie m p a g e..................................... 75 Tworzenie sformatowanych do k u m en tó w ................................................ 75 Polecenia formatujące............................ 76 Systemy składu elektronicznego............77 Rn/rl/.iał 5. D ru k o w an ie p lik ó w ..................S3 Dodawanie d ru k are k ..................................83

Testowanie drukarki............................... 84 Instalowanie drukarki lokalnej przez edycję lelcipiintcap................................ 85 Instalacja drukarki za pomocą pakietu printtooi............... 86 Instalacja drukarki sieciowej za pomocą programu printtooi..................................90 Ograniczanie wielkości bufora.............. 90 Buforowanie plików do w ydru ku ........... 91 Drukowanie plików' z wiersza p oleceń..91 Wyświetlanie kolejki wydruku..............91 Kontrola drukarek i zadań w y d ru k u .......92 Zmiana kolejności zadań wydruku........93 Zatrzymywanie zadań wydruku............ 93 Wysyłanie faksów —polecenie Ipr........94 C z ę ś ć II . K o n f i g u r o w a n i e s y s t e m u . . . . 9 5 Rozdział 6. K on fig urow anie środow iska .97 Definiowanie zmiennych środowiskowych..........................................97 Wyświetlanie zmiennych środowiskowych - polecenie printenv ....98 Wyświetlanie zmiennych śmdnwiskowych —polecenie triv..........99 Definiowanie zmiennej środowiskowej w wierszu poleceń.................................. 99 Kasowanie zmiennej środowiskowej w wierszu poleceń................................ 100 Ścieżki do poleceń - zmienna PATH..................................................... 101 Modyfikowanie parametrów s e s j i ........ 102 Modyfikowanie systemowego znaku gotowości............................................... 103 'Tworzenie aliasów .....................................105 R ozdział 7. Dyski t w a r d e ............................ 107 Określanie nazwy dysku i partycji.........107 Pliki urządzeń dla dysków twardych...109 W ybór systemu p lik ó w ............................ 1 12 Formatowanie dysków tw ardych...........113 Program cabarct.....................................114 Podział dysku na partyc je - polecenie fd is k ..................................119 Podmontowywanie dysków twardych i innych urządzeń.......................................123

Spis treści

5

R ozdział 8. In sta lo w an ie n a p ę d ó w ta śm o w y ch i Z i p ...................... 125 Napędy ta ś m o w e ........................................125 Instalowanie napędu taśm ow ego 126 Polecenie m i........................................... 127 Instalowanie napędu Z i p ..........................128 Przed instalacją......................................128 Instalacja Linuksa na napędzie Z ip 129 Drukowanie w obecności równoległego napędu Z ip ................ 132 Wyrzucanie z napędu dysków Zip, zabezpieczanie ich hasłem oraz chronienie przed zapisem......................................... 134 R o zdział 9. In sta lo w a n ie kart P C

137

Obsługa kart P C M C IA ........................... 137 Określanie typu sterownika...................139 Polecenie r.ardmgr.................................... 140 Wyświetlanie informacji o kartach PC i odpowiadających im programach obsługi.....................................................140 Wyłączanie komunikatów dźwiękowych demona cardmgr.....................................141 Polecenie c a rd ctl........................................142 Wyświetlanie statusu kart P C .............. 142 Wyświetlanie konfiguracji kart P C 142 Odłączanie karty PC.............................. 143 Podłączanie karty P C ............................ 143 Tymczasowe wygaszanie kart PC........143 Rozdział 10. Instalow an ie wskaźnikow ych urząd zeń w e jś c ia .....................145 Instalowanie m y s z y ................................... 145 Konfigurowanie myszy - polecenie mouseconfig........................................... 146 Instalowanie sensora firmy Synaptics. 147 Instalowanie joysticka .................. 149 Kompilacja modułu obsługi joysticka. 150 Konfigurowanie joysticku.....................151 Rozdział 11. In sta lo w a n ie m o d em ó w .... 153 W ybór m o d e m u ......................................... 153 Kontrola statusu portu szeregowego - polecenie dmesg..................................155 Testowanie modemu - polecenie echo 155 Tworzenie urządzenia !dev!m odem 156

Tworzenie pliku urządzenia tdevłmodem za pomocą Panelu sterowania X Window...................................................156 Tworzenie dowiązania /devfmodem za pomocą polecenia In ............................. 157 Kontrola konfiguracji portu szeregowego - polecenie setscrial...............................157 Odbieranie połączeń m odem ow y ch 158 Konfigurowanie odbierania połączeń 159 Konfigurowanie usług fa k s o w y c h 161 Konfigurowanie skryptu fa.x.................162 Testowanie konfiguracji faksu 163 Wysyłanie faksu................................... 163 Oczekiwanie na przychodzące faksy.. 163 Kontrola statusu odbierania faksów.... 164 Wyświetlanie otrzymanych faksów.... 164 Drukowranic otrzymanych faksów 164 Kasowanie otrzymanego taksu 164 C z ę ś ć I I I . I n t e r n e t ...................................... 165 R ozdział 12. Ł ą c z e n ie się z d o staw cą usług in te rn e to w y c h ........................167 Konfigurowanie param etrów połączenia P P P .................................................................167 Kontrola konfiguracji portu szeregowego i modemu................................................168 Kontrola obsługi protokołów TCP/1P i PPP przez iądro...................................... 169 Dostosowywanie obsługi PPP do wymagań dostawcy In te rn e tu .................171 Konfigurowanie skryptów P P P 172 Konfigurowanie skryptu ppp-on 172 Nawiązywanie połączenia P P P 173 Nawiązywanie, połączeniu PPP z użyciem programu m iniam i.................................173 Nawiązywanie połączenia PPP za pomocą skryptu ppp-on....................................... 174 Zamykanie połączenia PPP...................174 Kontrolowanie połączeń PP P.................. 174 Kontrolowanie połączeń PPP za pomocą polecenia i/config...................................174 Wyświetlanie statystyk PPP - polecenie pppstats...................................................175 Testowanie szybkości połączenia - polecenie ping..................................... 176 Wyświetlanie parametrów połączenia PPP - polecenie route.................................... 176

Poznaj Linux

6

Problemy z połączeniami PPP korzystanie z zapisów sesji systemowych......................................... 176 R ozdział 13. Poczta e le k tro n ic z n a ........... 179 Obsługa poczty elektronicznej...............179 Użycie fetchntail...................................180 W ybór programu obsługi poczty........... 182 Użycie mail........................................... 183 Użycie pine........................................... 185 Tworzenie, wysyłanie i odbieranie wiadomości za pomocą programu Netscape Messenger.............................187 Spam.............................................................192 Filtrowanie poczty za pomocą procmail ..............................................193 Rozdział 14. F T P ........................................... 195 Polecenie/*/*...............................................195 ściąganie plików za pomocą f t p 197 System pomocy f t p .............................. 203 Program n eftp............................................ 204 Ściąganie plików /.a pornocą neftp 204 Ściąganie plików za pomocą Netscape’a ..................................................205 R ozdział 15. P rzeg ląd ark i W W W

207

Przeglądarka lynx ..................................... 207 Konfigurowanie lynxa......................... 211) Netscape C om m unicator.........................212 Ściąganie i instalowanie Netscape Communieatora.................................... 212 Obsługa pakietu Netscape Communicator......................................214 Rozdział 16. System grup dyskusyjnych U se n e t...................................... 221 Obsługa protokołu N N T P ...................... 221 W ybór przeglądarki U se n e tu .................223 Przeglądarka tin ....................................224 Przeglądarka s in i................................. 225 Przeglądarka t m ....................................227 Przeglądarka x m .................................. 228 Korzystanie z Usenetu za pomocą programu pine.......................................228 Przeglądanie grup dyskusyjnych za pomocą p in t .................................... 228 Konfigurowanie przeglądarek Usenetu 232 Konfigurowanie tin.............................. 232

Konfigurowanie s lm .............................233 Konfigurowanie t m ..............................235 Konfigurowanie obsługi grup dyskusyjnych w programie pinc.......... 236 Konfigurowanie modułu Netscape Collabra.................................................237 R ozdział 17. T elnet i I R C ............................243 Polecenie telnet..........................................243 Otwieranie sesji za pom ocą programu T eln et...........................................................244 Przesyłanie plików w sesjach Telnet ...247 Rozmowy na żywo - IR C .......................248 Otwieranie sesji IRC.............................248 Część IV. System X W in d o w .....................251 Rozdział 18. U ru c h am ian ie i k o n figu row anie X I I ........ 253 Uruchamianie X I 1....................................254 Polece n ie startx..................................... 254 Otwieranie sesji za pom ocą programu x d m ............................................................... 255 Modyfikowanie ekranu startowego x d m ........................................................ 257 Modyfikowanie skryptu inicjalizacyjnego .xinitrc..........................................................260 Modyfikowanie Jcimtrc za pomocą AnotherLevel..........................................260 Konfigurowanie Mnitnc za pomocą klienta xwininfo.................................................260 Zamykanie X 1 1 ........................................ 262 Korzystanie /. konsol wirtualnych w XII ................................................... 262 Modyfikowanie wyglądu pulpitu.......... 262 Konfigurowanie wygaszać za ekranu ... 262 Definiowanie koloru tła....................... 265 Definiowanie wzoru tła ....................... 265 Tapety.................................................... 265 Definiowanie wyglądu kursora myszy 267 Konfigurowanie m yszy........................268 Konfigurowanie okna terminala.......... 269 Konfigurowanie terminala nxterrn.......269 Korzystanie z plików konfiguracyjnych X I I .............................................................. 270

Spis treści

R o zd ział 19. K orzystan ie z m e n e d że ra o kien .....................................273 W ybór m enedżera okien w systemie X I I .............................................................. 273 Menedżer Com m on Desktop Environment ...........................................274 Instalowanie i konfigurowanie menedżera K Desktop Environment...................... 275 Korzystanie z menedżera Motif Window Manager (mwm ).................................... 277 Emulowanie Motifa za pomocą menedżera LessTif m wm ..........................................278 Uruchamianie m enedżera o k i e n ............ 279 Uruchamianie menedżera AnotherLevel ...................................... 280 Uruchamianie fvw m 2.............................281 Uruchamiunie Jvwm...............................281 Menedżer twm ....................................... 282 Uruchamianie CDE............................... 283 Uruchamianie KDE............................... 284 Uruchamianie menedżera Motif mm«.. 284 Uruchamianie menedżera LessTif mwm .................................................... 284 Konfigurowanie m enedżerów okien... 285 Konfigurowanie menedżera AnorherLive!......................................... 285 Konfigurowanie menedżerafvw m 2 292 Konfigurowanie menedżera t\v m ........ 294 Konfigurowanie menedżera Motif mwm .................................................... 294 Konfigurowanie menedżera LessTif m w m ....................................................... 294 R ozdział 20. O b s łu g a X I I .......................... 295 Korzystanie z opcji pakietu X I 1 Toolkit .........................................................295 Zmiana rozmiaru okna za pomocą opcji •geometry................................................ 296 Definiowanie kolorów tła i tekstu........297 Przesuwanie, zmiana rozmiaru i obsługa o k ien ............................................................. 298 Definiowanie tytułu okna X I 1.............298 Zmniejszanie, powiększanie i zamykanie okien....................................................... 299 Obsługa okien za pomocą skrótów klawiaturowych..................................... 300 Przeglądanie czc io n e k ..............................300 Wyświetlanie czcionek XI 1 —klient x jo n lsd ................................................ 301

7

Wyświetlanie map znaków za pomocą klienta xfd>................................................... 301 Obsługa okien za pomocą klawiatury 304 Kopiowanie i wklejanie tekstu 304 Kopiowanie tekstu za pomocą klienta xcutsel 305 Kopiowanie tekstu za pomocą klienta xclipboard..............................................306 Zdjęcia ekranu i okien.............................. 307 Użycie xwd do zapisywania zdjęć okien ................................................. .307 Wyświetlanie zdjęć okien za pomocą xwud........................................................307 Wyświetlanie zdjęć okien za pomocą tloadimage............................................. 308 Zapisywanie i wyświetlanie zdjęć ekranu za pomocą .w..........................................309 Powiększanie i zapisywanie zdjęć za pomocą klienta xm ag............................311 R ozdział 21. P ro g ra m y o b ró b k i grafiki i m u lt i m e d i ó w ....................... 313 Wybór programu obróbki grafiki...........313 Klient G IM P..........................................313 ImagcMagick.........................................322 Konwersja plików graficznych ..............327 Korzystanie z narzędzi pbm, ppm i pnm ................................................... 332 Przeglądanie plików graficznych i dokumentów postscriptowych..............333 Przeglądarka plików postscriptowych gv.............................................................333 Pakiet Adobe Acrobat...........................335 Tworzenie płyt C D ....................................338 Odtwarzanie plików audio i w-idco z Internetu........................................................341 Korzystanie z RealPlayera................... 341 Odgrywanie animacji i film ó w —klient x a n im .............................................................343 C zęść V . A d m in istro w a n ie s y s t e m e m ................................ 3 4 5 R ozdział 22. P o d s ta w y p ro g ra m o w a n ia w sh c liii.................................... 347 Do czego służą sk ry p ty ............................348 Tworzenie s k r y p tó w .................................348 Dobre zwyczaje programistyczne 348

Poznaj Linux

8

Przykładowy program.......................... 349 Korzystanie ze zm ienny ch..................... 352 Modyfikowanie zmiennych środowiskowych shella........................353 Korzystanie ze zmiennych w skryptach .......................................353 Przykładowy skrypt............................. 353 Korzystanie z konstrukcji....................... 357 Wyrażenie if.......................................... 357 Powtarzanie poleceń - pętla whiłe...... 360 Powtarzanie poleceń - pętla fu r...........361 Tworzenie fu n k cji.................................... 361 Rozdział 23. P odstaw ow e narzędzia p ro g ra m isty c z n e ...................365 Kompilowanie programów - polecenie m a k e ............................................................366 Opcje make........................................... 367 Szybkie uruchamianie nowych p ro g ra m ó w ............................................... 368 Korzystanie z niestandardowych skryptów M akefile............................... 370 Kompilowanie programów pod X I 1 za pomocą skryptu xm km f............................370 Kompilowanie programów za pomocą g e e .............................................................. 371 Konsolidator Id.......................................... 373 R ozdział 24. L IL O i L O A D L IN ............... 375 Konfigurowanie L I L O ............................375 Zmiana domyślnego trybu uruchamiania .......................................377 Przekazywanie parametrów jądra........378 Uruchamianie do okrcs'loncgo trybu działania................................................ 379 L O A D L IN ..................................................379 Uruchamianie Linuksa z DOS-a..........380 Konfigurowanie LOADLIN................380 Przekazywanie parametrów jądra za pomocą programu LOADLIN.............382 Rozdział 25. A dm inistrow anie uż y tk o w n ik a m i i g ru p am i .383 Użytkownicy, grupy i ich związek z system em .................................................383 Program u serefg ........................................385 Tworzenie konta użytkownika za pomocą userefg....................................................386

Przeglądanie/modyfikowanie parametrów kont........................................................ 388 Blokowanie kont................................... 389 Odblokowywanie koni..........................391 Kasowanie kont.................................... 391 Tworzenie grup..................................... 393 Edycja parametrów grup...................... 394 Kasowanie grup.................................... 394 Koniec pracy z u s e n fg .........................395 Tworzenie, edycja i kasowanie kont użytkowników w wierszu poleceń 395 Tworzenie kont za pomocą useradd ....395 Modyfikowanie parametrów kont polecenie usermod................................395 Kasowanie kont - polecenie userdcl ...396 Tworzenie, edycja i kasowanie grup ...396 Tworzenie gnip polecenie groupadd .391 Edycja grup - polecenie groupmod 397 Kasowanie grup - polecenie groupdel391 Zmiana przynależności użytkowników i plików do grup.................................... 397 Administrowanie grupami za pomocą gpasswd.................................................398 Polecenie chgrji.................................... 398 Zmiana właścicieli i praw dostępu do p lik ó w ..........................................................398 Polecenie chown................................... 398 Polecenie chmod................................... 399 Zaawansowane mechanizmy: moduł uwierzytelnienia ( P A M ) ......................... 401 Poprawianie bezpieczeństwa systemu z wykorzystaniem modułu PA M 402 R ozdział 26. P la n o w a n ie z a d a ń ................ 409 Konfigurowanie plików inittab i r c 410 Plik inillah.............................................410 Pliki r c ...................................................413 Konfigurowanie modułu planowania zadań crontab........................................................ 414 Uaktywnianie crontab..........................415 Wyrażenia w pliku crontab.................. 415 Umożliwianie i zastrzeganie dostępu do usługi crontab.................................. 418 Konfigurowanie usługi a t ....................... 418 Uaktywnianie usługi a t........................ 418 Problemy z poleceniem a t ................... 420 Ograniczanie i przyznawanie dostępu do usługi a t ........................................... 421

9

Spis treści

R o zdział 27. A d m in istro w an ie połączeniam i siecio w ym i............................. 423 Konfigurowanie połączeń sieciowych 423 Korzystanie z programu netcfg............423 Definiowanie nazwy hosta i nazwy domeny...................................................424 Instalowanie interfejsu zwrotnego 424 Instalowanie interfejsu P P P .................426 Instalowanie interfejsu S L I P ..................430 Instalowanie interfejsu P L I P ..................433 Instalowanie interfejsu ethemetowego ..434 Instalacja l utera.....................................433 Łączenie dwóch systemów linuksowyeh ................................................................ 436 Łączenie Linuksa z systemem MacOS...437 Łączenie Linuksa z Windows............. 438 Konfigurowanie usługi N F S ..................438 Konfigurowanie usługi dial-in (odbierania połączeń m odem ow ych)..........................440 Tworzenie plików opcji PPP................440 Konfigurowanie urządzeń getty.......... 441 R ozd ział 28. Z a rz ą d z a n ie d e m o n a m i .... 443 Ldytowanie poziomów' d z ia ła n ia ..........446 Edytowanie pliku in itta b .........................447 Korzystanie z polecenia chkconfig....... 448 Uzyskiwanie lisly usług za pomocą polecenia chkconfig.............................. 448 Usuwanie usługi z pomocą polecenia chkconfig............................................... 449 Dodawanie usługi z pomocą polecenia chkconfig............................................... 450 Odtwarzanie informacji o usłudze...... 450 Edytowanie skryptów uruchamiających i w yłączających ......................................... 451 Przykład skryptu in it............................ 452 Kontrola zawartości skryptu init......... 453 Zmiana komunikatu powitania w systemie............................................ 454 Edytowanie komunikatu powitania dla połączeń sieciowych............................ 455 W yświetlanie i zmienianie wiadomości d n ia ............................................................... 455 Korzystanie z programu tksysv.............. 456 Dodawanie usługi za pomocą tksysv...456 Uruchamianie i wyłączanie usług sieciowych............................................ 458 Korzystanie z programu n ts y s v ............. 459 Uaktywnianie połączeń F T P ..................459

Uaktywnianie serwera sieciowego 461 Konfigurowanie serwera sieciowego Apache................................................. 462 R o z d ział 29. Z a rz ą d z a n ie system am i p l i k ó w ...................................... 463 M ontowanie i odłączanie systemu plików w Linuksie................................................... 463 Korzystanie z polecenia usennouni ....464 Korzystanie / polecenia mount.......... 466 Ustawianie nowych systemów p lik ów .470 Korzystanie z programu cabaret 471 Uruchamianie programu cabarct 471 Filesystem Manager Red Hat Linuksa.. 476 Ręczne edytowanie pliku fetcifstah .... 477 Ręczne tworzenie systemów p lików ....479 Jak zorganizować drzewo systemu plików.................................................... 482 Naprawianie systemów p lik ó w 484 Odtwarzanie systemu plików po poważnej awarii s y s te m u ........................................... 487 Co ma kluczowe znaczenie dla systemu, a co nie...................................................... 487 Kiedy robić kopie................................. 488 Jak obclmdzić się z rezerwową kopią... 488 Ponowny rzut oka na strategię tworzenia kopii rezerwowych................................489 Jak radzić sobie, gdy już zdarzy się katastrofa................................................489 R o z d z ia ł 30. Z a rz ą d z a n ie a p lik a c ja m i...491 Zarządzanie pakietami za pomocą rp m 491 Podstawowe tryby i opcje polecenia tp m ..........................................................492 Instalowanie pakietów'..........................493 Instalowanie nowszych wersji pakietu .495 Usuwanie pakietów...............................496 Przepytywanie pakietów...................... 497 Weryfikowanie działania pakietów ....499 Zarządzanie pakietami rpm za pomocą klienta X 1 1 g lin t................................... 501 Instalacja i zastosowania aplikacji x rp m ........................................................505 R ozdział 31. K o n serw a c ja s y s t e m u

511

Tworzenie rezerwowych kopii systemu 511

Poznaj Linux

10

Korzystanie /. polecenia make config . 555 Progr am m ake xcunfig..........................570 Konstruowanie i instalacja jądra.......... 578 Instalacja Jądra..................................... 580

Pakowanie i rozpakowywanie plików i katalogów.......................................... 512 Archiwizacja danych poleceniem tut.. 513 Odnajdywanie plików do archiwizacji poleceniem fin d ...................................517 Wykonywanie rezerwowych kopii programem i a per................................ 521 Wykonywanie rezerwowych kopii na dyskietkach......................................... 525 Konserwacja systemów plików............ 529 Usuwanie niepotrzebnych plików......529 Awaryjne odtwarzanie usuniętych plików..................................................530 Maksymalizacja dostępnej przestrzeni na d y sk u .......................................................... 531 Oczyszczanie systemu........................531 Pakowanie stron dokumentacji.......... 534 Pakowanie nie wykorzystywanych chwilowo katalogów i dokumentów... 534

Słow niczek....................................................... 645

Rozdział 32. Z a rz ąd z an ie ją d re m sy s te m u .................................... 535

S k o ro w id z.........................................................661

Korzystanie z programu kemelcfg...... 536 Dodawanie modułów do podstawowe) konfiguracji jądra................................. 536 Edytowanie plików konfiguracyjnych jądra system u............................................. 539 Konfiguracja karty muzycznej.............540 Urządzenia typu Pług and Play............542 Zarządzanie m odułam i............................543 Instalowanie m o d u łó w ............................ 543 Moduły działające w systemie.............544 Tworzenie struktur zależności między modułami.............................................. 544 Jak sprawić, aby moduły uaktywniały się w momencie ładowania systemu........ 545 Zarządzanie procesam i............................ 546 Korzystanie z informacji zawartych w katalogu ¡proc...................................547 Jak zobaczyć średnią ładowania......... 548 Zdobywanie informacji o procesach za pomocą polecenia top.......................... 549 Przyglądanie się procesom przy użyciu polecenia p s .......................................... 550 Polecenie kii! i identyfikatory procesów............................................... 551 Rekompilacja jądra sy ste m u ..................553 Instalowanie nowego jądra systemu ,„554 Zanim przystąpimy do konfiguracji jądra...................................................... 554

C zęść V I. D o d a tk i D odatek A. Instalacja R ed H a t L in u k s .585 D odatek B. Adresy sieciow e....................... 611 D odatek C. K o rzy stan ie z d o k u m en tó w I I O W T O .................................... 615 D odatek D. 50 najw ażniejszych poleceń i p ro g ram ó w L i n u k s a ............623

O autorach

Bill B ali jest au to rem książek i dzien nik arzem . W p ra w d z ie po latach u ż y tk o w an ia k o m p u te ró w M a cin to sh z ałam ał się i kupił PC, ale korzysta w yłącznie z system u Linux. Po o p u b lik o w an iu wielu artyk ułów w pism ach takich jak M a cT e ch M a g az in e, zaczął pisać książki dla Q ue. Je st z a p a lo n y m w ęd k arzem i m iło śnikiem s a m o c h o d ó w sp ortow ych. M ieszka w stanic W irginia. J a n W a l t e r jest k o n su ltan tem k o m p u te ro w y m z V a n c o u v e r w K anadzie. S pecjalizuje się w udzielaniu porad m ały m firm om w zakresie sy ste m ó w L in u x , W in d o w s N T o raz OS/2. Steve S h a h jest adm inistratorem system u na uniwersytecie kalifornijskim w Riverside. Z w ykształcenia jest inform atykiem . S r i r a n g a V e e r a r a g h a v a n zajm uje się sieciam i w C isco S y stem s. Lubi p ro g ram o w a ć w języ k ach Jav a, C, Perl o raz w shellach sy ste m ó w Linux i Solaris. M a stopień inżyniera i kontynuuje stu d ia w S tanford w Kalifornii. T a d B o h lse n p racuje j a k o konsultant w o rg an izacjach n iek o m erc y jn y ch . W cześniej pracow ał dla kilku firm ja k o a d m in istrato r sy ste m ó w U N IX -o w y c h . D avid P itts je s t k onsu ltan tem w firmie. B E S T C on su ltin g w stan ie W aszy n g to n . Aktualnie w yk onu je prace d la korporacji Boeinga.

Podziękowania Oto pracow nicy w yd aw nictw a M acm illan, którym pragniem y podziękow ać: Theresa Ball, l.ynette Q uinn, Tracy W illiam s. Kate W elsh i Jeff Koch. John Herling z G a rg o y le ’s w Stanford. Va, zapew nił nam w yśm ienity poczęstunek. Zaś szczególne w yrazy uznania należą się grupie X F ree86 z I lerndon. Bez ich wysiłku wielu użytkow ników system u Linux nie m ogłoby się cieszyć graficznym interfejsem tego najlepszego na św ięcie system u.

Wprowadzenie

N in iejsz a książka jest p rze zn a c zo n a dla tych u ż y tk o w n ik ó w i ad m in istrato ró w sy ste ­ m u o p e ra cy jn e g o Red H at L in u x , którzy nic c h c ą niepo trzeb nie tracić czasu na instalo w a­ nie i k o n fig u ro w an ie o p ro g ra m o w a n ia linuksow ego. Jeśli jeste ś je d n ą z tych osób, w ó w ­ czas

l

p e w n o śc ią sk o rz y stasz na p ro p o n o w a n y m przez nas z w ięz ły m , k onk retn y m

podejściu do tem atu , nie w y m a g a ją c y m w d a w a n ia się w zbędne szczeg ó ły techniczne. Jeżeli zaliczasz się do n o w ic ju szy linu kso w ych, zacznij c zy tać od s a m e g o początku - w p ro w ad z im y cię w p o d sta w y obsługi sy stem u L inux. P oznasz sz ere g interesujących i e fe k ty w n y c h sp o s o b ó w w y k o rz y stan ia p ak ietó w n arzędziow y ch. D o w ie sz się ja k k o rz y ­ stać z praw ie 100 różnych p ro g ra m ó w i w krótkim czasie staniesz się w p ra w n y m u żyt­ ko w nik iem n o w e g o system u operacy jn eg o . C zęść I opisuje p o d staw y Linuksa; m o g ą z niej jed n a k sko rzy stać rów n ież z a a w a n s o ­ wani u ż y tk o w n ic y , p o n iew aż niektóre z am ie sz cz o n e tu przy kład y są sto su n k o w o złożone. C zęść II ko ncentruje się n a k o n fig urow an iu sprzętu i o p ro g ra m o w a n ia w celu z w ię k ­ szenia w y dajności pracy. C zęść III o m a w ia m eto d y łączenia się i k o rzy stan ia z Internetu. O p isu je m y tu m iędzy innymi pocztę e lektroniczn ą, przegląd arki W W W oraz system gru p dyskusyjnych . C zęść IV jest p o św ię co n a system ow i X W in d o w - od je g o k o n fig u ro w an ia, p rzez w y ­ bór m e n e d że ra ukien aż po o bsługę po pularn ych pakietów . Z a a w a n s o w a n i u ż y tk o w n ic y i adm in istrato rzy sy ste m ó w p ra w d o p o d o b n ie zechcą z a j­ rzeć do części V, która z aw ie ra ro zw iązania p ro b lem ó w techn icznych o ra z op isuje m etody przyspieszania pracy system u i zab ezp ieczan ia g o przed n iep o w o ła n y m dostępem . N iniejsza k sią ż k a m a n a celu szybk ie udzielanie o d p o w ie d zi na k onk retne pytania; jest więc w y p e łn io n a o d sy ła cz am i, info rm acjam i u z upełniającym i o raz instrukcjam i p ro w a ­ dzącymi przez poszczeg ólne o peracje krok po kroku. Z aw iera ró w n ie ż ob szern y indeks, ułatwiający w y s z u k iw a n ie ro z d z ia łó w p o św ięco n y ch k onk retn y m problem om . Po z ak o ńczeniu lektury b ę d ziesz w stanic radzić sobie z n astęp u jący m i zadaniam i: ■

instalowaniem napędów taśm ow ych i Z ip oraz dysków tw ardych

■

konfigurow aniem kart rozszerzeń

■

wysyłaniem i odbieraniem faksów

■

łączeniem się z Internetem

■

ściąganiem plików za p o m o cą klienta F F P lub przeglądarki W W W

Poznaj L inux

14

■

korzystaniem z system u grup dyskusyjnych konfigurowaniem , obsługą i optym alizowaniem systemu X W in d o w

■

obsługą dem onów , kont użytkow ników i jądra systemu Linux

■

korzystaniem z narzędzi programistycznych

■

konfigurowaniem sieci lokalnych, planow aniem

■

...oraz wieloma innymi!

zadań iogólną obsługą systemu

Książkę tę napisali użytkow nicy L inuksa, aby ułatwić innym u ż y tk o w n ik o m L inuksa kontakt z now ym system em operacyjnym , przez w skazanie prostych sposobów' p rze p ro ­ w adzania złożonych operacji. Naszym celem jest wdęc zaprezentow anie szybkich i ele­ ganckich rozw iązań problem ów , na jakie m o żn a natrafić korzystając z tego system u - ta w iedza z pew nością zaprocentuje w przyszłości.

Stosowane konwencje W serii j P o zn a j...” zdecydow aliśm y się na konsekw entne stosow anie pew nych k o n ­ wencji form atow ania tekstu, um ożliw iających odróżnienie komunikatów' w y p ro w a d z a ­ nych przez ko m p u ter od dołączonych doń k o m en tarz y autora książki. ■

Nazwy menu. okien dialogowych, poleceń zostały wytłuszczone. Przykładow a, m ożesz spotkać się z następującym zdaniem: „Kliknij przycisk C olor, po czym w ybierz kolor tła z wyświetlonej na ekranie palety”. Opisy działania „gorących klawiszy” (podkreślonych liter pojaw iających się w m enu i w oknach dialogow ych, um ożliwiających uaktyw nienie danych opcji za po m ocą klawisza Alt - bez użycia myszy) zostały również podkreślone.

■ Jeśli dwa klawisze powinny zostać naciśnięte jednocześnie, um ieszczam y między nimi znak „+”. M ożesz więc spotkać się z następującym poleceniem: „A by podświetlić cały tekst, wciśnij Ctrl-ł A ” . ■ Jeśli któryś z rozdziałów zawiera inform acje uzupełniające om aw iany aktualnie temat, zostaniesz o tym poinformowany. Będziesz w ów czas m ógł otw orzyć książkę na w ska­ zanej stronic i dowaedzieć się więcej o danym problemie. Oto przykład: PATRZ RÓWNIEŻ ♦ Modyfikowanie standardowego znaku gotowości je s t opisane w rozdziale 6.

■

Szczególnie w ażne informacje - na przykład opisy potencjalnych zagrożeń, popularnych pakietów' oprogram ow ania lub często stosow anych technik um ieściliśm y na marginesie strony i nadaliśmy im tytuły. U m ożliw ia to ich szybkie odszukanie, bez konieczności zagłębiania się w treść danego rozdziału.

Część I

Podstawy systemu Linux

Rozdział 1 Shell

Bill Ball

Czym jest shell? Szybkie tworzenie kont użytkowników Zm ienianie haseł użytkowników Jak przeładować lub zam knąć system Linux Jednoczesne otwieranie wielu sesji Uzyskiwanie pomocy G ra tu lu je m y w yb o ru

n a jn o w sze g o , najpo p u larn iejszeg o , najbardziej e lastyczneg o

i najpotężniejszego z d o stęp nych obccm c darm ow ych sy stem ó w operacyjnych. W ostatnich latach o d n o to w u je się r o s n ą c ą p o p u larn o ść L in uksa

p o d c za s g d y pro ducen ci o p ro g ra ­

m ow ania k o m e rc y jn e g o w a lc z ą m ię d zy so b ą o m iejsce n a ryn ku, L inux z d o b y w a zaufanie coraz szerszej g ru p y u ż y tk o w n ik ó w ja k o a lternatyw n y system o p e ra c y jn y dla k o m p u te ró w osobistych. P o w o d e m tak ie g o stanu rzeczy są w głów nej m ie rze o g ran ic ze n ia n ak ład an e na k o m erc y jn e p a k ie ty o p ro g ra m o w a n ia p rzez p raw a ry nku . S y stem L in u x c ec h u je kilka pow ażnych zalet: ■

D ystrybucją Linuksa rzą d zą postanow ienia Licencji Publicznej G N U (ang. G eneral P ublic L ic e n se ; w skrócie G P L \ opracow anej przez Free Software Foundation. L icencja ta chroni praw a autorskie d o program ów , ale um ożliw ia darm ow y dystrybucję tych pro­ gram ów razem z k odem źródłow ym .

■

Linux jest dostępny w sieci Internet, łatwo w ięc o je g o w ersję instalacyjną i d odatkow e pakiety.

■

Program iści z całego św iata tworzą, rozprow adzają i uaktualniają pakiety oprogram o wania dla L inuksa, z których w iększość jest rów nież udostępniana na zasadach licencji GPL.

Poznaj Linux

18

C zym je s t L in u x ? Linux jest jądrem („sercem ”) un ik so p o d o b n eg o system u operacyjnego. S ystem ten został stw orzony p rz e z L inusa T orvaldsa i po raz pierw szy udostępn ion y w In tern e­ cie w roku 1991. O d tego czasu jego po pularność stale rośnie, a w ślad za tym w z ro ­ stem pojaw iają się coraz nowsze, bardziej zaaw ansow ane i niezawodne, w ersje sy s­ temu. Instalując Linuksa, w rzeczyw istości instalujem y d y stryb u cję, czyli zbiór pro gram ó w rozprow ad zan ych razem 7 sa m y m system em , istnieję kilka popu larnych dystrybucji L inuksa, m iędzy innymi Red H at Linux, slackw are, D ebian czy S.u.S.E. Każda z nich m a in n ą procedurę instalacji i zawiera inny zestaw n arzędzi obsługi.

Linux przeżyw a obecnie dynam iczny ro zw ó j, a zm iany w p ro w ad zo n e w kilku o stat­ nich w ersjach system u znacznie upraszczają i przyspieszają je g o instalację i obsługę. W raz ze w zrostem popularności Linuksa, coraz więcej serw erów intern etow ych udostępnia przeznaczone dlań d a rm o w e o p ro g ram o w an ie, now e wersje jąder, pakiety serw isow e itp. O to niektóre now e m ożliw ości ostatnich ■

wersji

jąder i dystrybucji Linuksa:

Obsługa dynam icznego w czytyw ania i usuw ania z pamięci m odułów : jeśli w danej chwili potrzebna jest drukarka lub karta m uzyczna, odpow iednie m o duły sterujące z o ­ stają odczytane z dysku, a po zakończeniu korzystania z danego urządzenia są usuwane.

■

O bsługa szerokiej gam y peryferiów, m. in. kart dźwiękowych, skanerów , dysków tw a r­ dych, napędów taśm ow ych, drukarek, cyfrow ych aparatów fotograficznych i joysticków .

■

Uproszczenia w instalacji, konfiguracji i obsłudze Linuksa - dziesiątki graficznych pro­ gram ów narzędziow ych, przewyższających wiele pakietów kom ercyjnych pod w zglę­ dem wygody i łatw ości użycia. Istnieją obecnie od dzielne w ersje L in u k sa przeznaczone dla architektur Intela, Apple

(Pow erM acintosh), D igitala (A lpha) oraz -Suną (SPA R C ). Do każdej w ersji d ołączo n y jest pełny kod źródłow y, c o um ożliw ia popraw ianie błędów i rekom pilac ję jądra system u. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Opis kompilacji jąd ra znajduje się w rozdziale 32.

♦

Obsługa modułów ja d ra je s t omawiana w rozdziale 32.

Czym jest shell? Niniejszy rozdział zakłada, że w łaśnie u ruch am iam y L inuksa po raz pierw szy (po in­ stalacji). S h e ll jest p ro g ram em w czyty w any m bezpośrednio po otw arciu now ej sesji i pełniącym rolę interfejsu pom iędzy użytkow nikiem a jądrem system u. W pisyw an e przez użytkowników po lecenia są poddaw ane interpretacji przez shell, a następnie p rzesyłane do

Shell

19

jądra, które z ajm u je się ich w y k o n a n iem . Istnieje szereg ró żn y c h shelli linuk sow y ch;

w dystryb ucji R ed Hat d o m y śln y m shellem jest bash. który znajduje się w k a talo gu /bin. W e w n ę trz n e p olecen ia i fu n k cje shella m o g ą służyć u ż y tk o w n ik o m do p isan ia p rostych p ro g ra m ó w (skryptów ). PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Hisanie skryptów je s t om awiane w rozdziale 22.

*

Korzystanie z shella je s t opisane w rozdziale 2.

Otwieranie sesji P o u j r z e n iu p r o ś b y o p o d a n i e n a z w y u ż y tk o w n ik a 1.

Po u ru ch o m ien iu L in u k sa, ujrzysz na ek ranie prośb ę o p od anie n azw y u żytk ow n ika. W p isz root i naciśnij E nter: localhosL loyin: root Password:

2.

W pisz hasło, które w y b ra łe ś p o d czas instalacji L inuksa.

3.

Po p o w tó rn y m n a ciśn ięc iu klaw isza E n t c r ekran zostanie w y c z y sz c z o n y , po czym L inux w yśw ietli znak gotow o ści: u

P r a c a n a k o n c ie a d m i n i s t r a t o r a (ro o t) m o ż e b y ć n ie b e z p ie c z n a ! Zanim z a c z n ie s z u ż y w ać L in u k s a p o w in ien e ś utw orzyć dla siebie o d d z ie ln e k o n to praca na kon cie ro o t je s t n iew skazan a; z u praw n ień a d m inistratora należy ko rzystać tylko w tedy, k ie d y zac h o d zi potrzeba u ak tu aln ien ia jądra sy ste m u , zain stalo w an ia lub podzielenia n a partycje dy sku tw a rd e g o o ra z sk o rz y stan ia z pakietów' n a rz ęd z io ­ w ych p rze zn a c zo n y c h tylk o dla adm inistratorów ' (jak np. S etup lub C ontrol Panel). Jako root m o że sz u tw orzyć lub sk aso w ać d o w o ln y plik w dowmlnym katalogu na dysku; e w e n tu a ln a p o m y łk a w' zastosow aniu m asek m oże sp o w o d o w a ć w y m a z a n ie całych k a ta lo g ó w lub n a w e t całych sy s te m ó w plików ! P am iętaj o sporzcądzaniu kopii zapasow ych n a jw a ż n ie jsz y c h danych!

Pom im o iż m o żn a ręc zn ie m o d y fik o w ać pliki sy ste m o w e , do pisu jąc lub u suw ając użytkow ników o ra z m o d y fik u jąc param etry ich kont, znacznie prościej jest u żyć w tym celu narzędzi u d o stęp nian ych przez d ysirybu cję R ed Hat. P rz e d e w szy stk im jednak, po zainstalowaniu L inuk sa należy u tw o rzy ć sw'oje w łasne konto.

20

Poznaj Linux

P o c z ą te k p ra c y z L in u k s e m 1.

Zdefiniuj n azw y kont dla siebie i pozostałych użytkow ników sy stem u . O pcjonalnie m ożesz w p ro w ad zić dodatkow e param etry tych kont.

2.

Zdefiniuj nowe hasła dla siebie i pozostały ch użytkow ników .

3.

Zam kni j bieżącą sesję.

4.

O twórz now ą sesję, podając własną nazw ę użytkow nika i hasło.

Tworzenie nowego konta użytkownika w wierszu poleceń Nasza p ierw sza sesja linuksow a będzie odbyw ać się na k o n cie adm inistratora (użytkow nik root). D o utw orzenia now ego konta służy polecenie u s e r a d d , znajdujące się w katalogu / u s r / s b i n : # useradd tomek

Polecenie u s o r a d d tw orzy now y rek o u l użytkow nika w pliku p a ssw o w katalogu / e t c . Rekord ten z aw iera jeg o nazw ę i hasło, a także katalog d o m o w y i do m y śln y shell: t o m e k : ! : 501 : 5 0 1 : : / h o m e / t o m e k : /bin/bash Ilasto nic zostało jeszcze zdefiniow ane, nie m a go więc w pliku p a s s w d . T w o r z e n i e k o n t a u ż y t k o w n i k a w s y s t e m i e X I 1 z a p o m o c ą p o l e c e n i a u s e r e fg Jeśli pracujem y w system ie X W indow , m o żem y tw orzyć now e konta u żytk o w n ik ó w zii p om ocą dostarczanego w dystrybucji R ed H at program u u s e r e f a . W oknie term inala należy w pisać polecenie: # userefg &

U ru cham iam y w ten sposób program U s e r C o n f ig u r a to r , któ rego przyk łado w e okno pokazane jest na rysunku 1.1. Program ten w y pisuje nazw y w szystkich aktualnie istnieją­ cych kont użytkow ników .

Shell

21

U sers | Name too!

bin daem on Wllll IP sy n e sh u td o w n h a lt mail new s uucp o p era to r gam os gopher ftp fiuiwdy Mlwil

Groups J

UID J 0 1

GID 0 1

2

z

3 4 r> e 7 8 9 1Ü n 12 13 14 33 3U(J

4 7 n 0 0 17 13 14 II 100 30 50 39 MM

P assw ord o x lsts disabled disabled disabled disabled disable tl disabled disabled disabled dh ß U o d disabled « s aided disabled disabled disabled disabled e x ists

/»iw : V few/ftttt j

(tom e D irectory M int /bln /sbln /var/ad iu /var/spoow po /tu n /sbin /sbln iVnrrspoolAnall Arar/spuolAiHV/s /v a m p o n n tn irp /root A isr/gam os Aisr.1lh/gopher-d#»la Aienretttp f

/»Hwna/hlKdl

Lot*, j

Unlock I

T '

•— J j

Romovo j I QWt

Rysunek 1.1. Program u s s r c f g ułatwia tworzenie nowych kont użytkowników T w o rz e n ie konta u ż y tk o w n ik a za p o m o cą p ro g ram u u se n fg : 1.

K liknij przycisk A dd. O tw o rz y s z w ten sp o só b o k n o d ialo g o w e Edit U ser D efinition, p o k a za n e na rysunku 1.2. e ..................

.

U sernam e:

Vv

jcalby

E ncrypted passw ord: UID.

Ä; ¡503

GID:

! Full muon:

¡Cathy Tautboe

u tn r e :

¡4M ?loor, SEC «oction

Ofllceprinnu:

ftZOZJ 555- 1212

t tonic phone:

]f7Q3) 555-1234

Homo di roc tory:

i/ho-nc/cothy SRi/hln.'hsth

SUM! Done

Cancel

j

Rysunek 1.2. O kno dialogowe Edit U ser Definition zawiera dane konia, przechowywane w pliku /ctc/passw d 2.

W o k n ie d ia lo g o w y m E d i t U ser D e fin itio n w p isz n o w ą n a z w ę u ż y tk o w n ik a , je g o imię i n azw isk o , adres biura, n u m e r telefonu (słu ż b o w y i p ry w a tn y ) oraz k atalo g d o ­ m ow y (np. / h o m p / j a n e k ) . In form acje te są w y k o rz y sty w a n e p rz e z p rotokó ł fin g er, udostępniający in fo rm acje o w sk azany ch u ż y tk ow n ikach K liknij p rzycisk D o n e , z a m y k a ją c okno.

1.

W celu u tw o rzen ia z d e fin io w a n e g o u p rze d n io k o n ta kliknij p rz y c isk S a v e w oknie U ser C o n fig u rato r.

22

Poznaj Linux

PATRZ RÓWNIEŻ #

Opis działania polecenia f i n g e r znajduje się w rozdziale 2.

4

Uruchamianie system u X Window je s t opisane w rozdziale 18.

Zmienianie hasła U żytkow nik r o o t m oże zm ieniać hasła w szystkich uży tko w ników system u. Po u tw o ­ rzeniu now ego konta m o żesz przypisać m u dow olne hasło za p o m o c ą polecenia p a ssw d , jak w poniższym przykładzie: ff pasewd tomek

New UNIX password: Retype new LTNTX password: passwd: all authentication tokens updated successfully

Polecenie passwd, znajdujące się w katalogu /usr/bin, prosi o podanie no w ego h a ­ sła, a następnie o je g o pow tórzenie. W y b ra n e hasło zostanie w postaci zaszyfrow anej zapi­ sane W pliku /etc/passwd: tomek:Qzq/xNwYPypOU:b 0 2 :502::/home/tomek:/bin/bash

PATRZ RÓWNIEŻ t

Więcej informacji o hasłach znajduje się w rozdziale 22.

Zm iana inform acji o użytkowniku za pomocą polecenia chfn R ekordy z aw arte w pliku / e t c / p a s s w d są rów nież w yko rzystyw an e do p rz e c h o w y ­ wania informacji o położeniu biura użytkow n ika, num erze je g o telefonu itp. D o m o d y fi­ kow ania tych d anych służy polecenie chfn. ja k w poniższym przykładzie:

Z m i a n a h a s e ł i in f o r m a c ji o u ż y tk o w n ik u w sy ste m ie X I I W chodzący w skład dystrybucji Red H at pakiet userefg m oże być u ru ch a m ia n y tylko przez adm inistratura. Zwykli użytkow nicy w celu zm iany sw oich danych personal­ nych i haseł m o g ą korzystać z g raficznych program ów uscrinto i u scrp assw d, o m a ­ wianych szerzej w rozdziale 25.

łł chfn tomek

Changing f i n g e r information for tomek. Name t): Tomasz Kowalski Office fi: 4 piętro - dział komputerowy Office Phone Home Phone

[]:

(202) 555-1212

[]: (540) 555-1212

23

Shell

Finger information changed.

P o le c e n ie c h f n , z n ajd u ją ce się w katalogu / u s r / b i n , prosi o p o danie no w y ch d any ch p e rso n aln y c h , istn iejące d a n e zo stan ą w y p isan e w naw iasach k w a d rato w y c h przy k ażd y m p ytaniu i zastą p io n e d an y m i w p ro w a d z o n y m i przez użytkow nika.

U rucham ianie poleceń z upraw nieniam i ad m in istrato ra Pu otw arciu now ej sesji na sw o im p ry w a tn y m k o n c ie nie ró ż n im y się niczym od z w y ­ kłych u żytkow ników ' system u, z je d n y m w y jątkiem : z n a m y h asło adm inistratora. Jeśli rnam y z a m ia r p rz e p ro w a d z ić operację w y m a g a ją c ą u praw nień u ż y tk o w n ik a ro o t, nie mu sim y otw ierać n ow ej sesji - w ystarczy, że sk o rz y stam y z polecenia s u , aby n a c h w ilę stać się ad m in istrato rem sy stem u P o lecen ie sn m o że być u ży te sa m o d z ie ln ie lub z flagą - c ) , p o w o d u ją cą a u to m aty c zn e u ru ch o m ien ie w y b ra n eg o program u: $ whoami

b b a ll $ su Password: # whoami

ro o t # exit

$ su -c "useradd tomek" ra33word:

$ Z asto so w an e w p o w y ż s z y m przyk ład zie po lecen ie whoami (z katalogu / u s r / b i n ) m ówi nam za k o g o

rzecz jasna,

uw aża

n a s w danej

chw ili

system o peracyjn y.

Polecenie

su w y m a g a,

p o d a n ia hasła u ż y tk o w n ik a root.

Po w yk onaniu z am ie rzo n y c h operacji m o ż n a skorzystać z ud o stęp n ian eg o przez shell polecenia e x i t w celu p o w ro tu do p ierw o tn e j sesji. Jeśli do p o le c e n ia su d o łą c z y m y flagę - c , w ó w c z a s sp o w o d u jem y au to m aty czn e u ru ch o m ien ie p o d a n eg o w c u d zy sło w ach polecenia (z u praw nieniam i adm inistratora). W tym w y p a d k u z b ę d n e staje się użycie e x i t - pierw otna sesja zostanie p rz y w ró c o n a natychm iast po w y k o n a n iu w sk az an e g o polecenia. Pam iętajm y o zach o w an iu ostrożności podczas p rac y z u p raw n ien iam i adm inistratora!

Konsole w irtualne L inux p ozw ala na je d n o c z e sn e otw arcie w ielu sesji na kontach różnych u ż y tk o w n i­ ków przez z a sto so w an ie tzw . k o n so l w irtu a ln ych , czyli shelli działających w spółbieżnie. Konsole w irtualne są p rzy d a tn e, jeśli m u sim y je d n o c z e śn ie u ru ch o m ić kilka różny ch pro ­ gram ów lub jeśli c h ce m y m ie ć stały do stęp do sesji adm inistratora.

24

Poznaj Linux

W szystkie w ersje L inuksa obsługują przynajm niej sześć konsol w irtualnych. Po uru­ chom ieniu system u, na ekranie pojaw i się ko n so la num er 1 (pytanie o nazw ę użytkow nika i hasło). M ożna przełączać się m iędzy ró żn y m i konsolam i, naciskając klaw isz A lt razem z o dpow iednim k law iszem funkcyjnym (od F I do F6). K o rz y sta n ie z k o n so l w irtu a ln y c h po u r u c h o m ie n iu L in u k s a 1.

Podaj sw oją n a zw ę użytkow nika i hasło.

2.

Po otw arciu sesji przytrzym aj A lt i w ciśnij jeden z klaw iszy F 1 - F 6 Ponow nie ujrzysz pytanie o nazw ę użytkow nika.

3.

O tw órz now ą sesję na koncie dow olnie w y b ran eg o użytkownika. Aby pow rócić d o konsoli num er 1, należy przytrzym ać Alt i w cisnąć F I . W celu

przechodzenia do konsoli o num erze n należy korzystać z kom binacji Alt+F/z.

Zamykanie sesji Po utw orzeniu n o w e g o konta użytk o w n ik a i przypisaniu mu o d p o w ie d n ie g o hasła m ożna zam knąć ak tu aln ą sesję, w pisując logout lub exit: # ex i t if l o g o u t Ekran zostanie w y czyszczony , po czym znow u pojawi się p ytanie o n a zw ę u ż y tk o w ­ nika.

Szybkie przeładowanie systemu: „trzej królowie” - CtrI+AIt+Del Do przeładow ania system u w d ow olnej chw ili m o żn a skorzystać z ko m b inacji k la w i­ szy Ctrh Alt+Dcl. A by ograniczyć m ożliw ość użycia tego skrótu tylko do u ż y tk o w ­ nika róot, trzeba utw orzyć w katalogu / e t c plik o n a z w i e s h u t d o w n . a l l o w . O p e r a ­ cja ta popraw ia bezpieczeństw o system u, jeśli nasz kom pu ter pełni fu n k cję serw era sieciow ego lub jeśli ob aw iam y się p rzy p a d k o w e g o zresetow ania kom putera. W ięcej szczegółów u z y sk am y w p isu jąc man shnt-down.

Przeładowanie Linuksa W celu przeładow ania system u należy skorzystać z polecenia s h u td o w n , znajd ującego się w katalogu / & b in . S am o wyłączenie ko m p u tera m oże sp o w o d o w a ć utratę d a n y ch na dysku i jest sta n o w cz o odradzane. P olecenie r e b o o t m ożna w ydać tylko z k o n ta a d m in i­ stratora.

25

Shell

r e b o o t m a kilka p a ra m etró w . P rz y k ład o w o , z asto so w anie flagi - r (¿mg. reboot) ra ­ zem ze sło w e m now (teraz) sp o w o d u je n a ty c h m ia sto w e p rze ład o w a n ie ko m putera: # shutdown -r now

Z am y k an ie L inuksa F laga -h polecenia sh u td o w n p o w o d u je zam knięcie system u, 'l a k ¡¿ik w p rzy padk u flagi -r, m o ż e m y podać czas (w sekun dach), po ja k im m a nastąpić zam kn ięcie lub s k o rz y ­ stać ze sło w a now . P o n iż sz e p o le c e n ie m a efekt n a ty chm iasto w y: # sh u td o w n

h now

System pomocy W szy stkie po p u larn e d y stry b u c je L in uksa zaw ierają pełną d o k u m e n ta c ję w iększości sw oich p lik ó w , poleceń i p ro g ra m ó w instalo w an y ch na dysku tw a rd y m . K a ż d a d y stry b u ­ cja zaw iera rów n ież szereg po leceń um o żliw iając y ch p ozn an ie w ięcej inform acji o sy ste­ mie. Z ajm ie m y się teraz o m ó w ie n ie m niektórych z nich.

Polecenie mart Polecenie man (ang. m a n u a ł) wys'wietia na ekranie w y b ran e frag m e n ty z e le k tro n ic z ­ nej d o kum entacji L inuksa, nuszącej nazw ę stron p o d rę czn ika (ang. m a n u a ł p a g e s). A by wyświetlić o d p o w ie d n ią stronę, należy w pisać w w ierszu p o leceń man razem z k o n k retn ą nazwą pliku, p ro g ram u itp. Je śli c h ce m y dow iedzieć się w ięcej o system ie man, sk o rz y ­ stajmy z następującej składni: # man man

Polecenie to w yśw ietli n a ek ran ie stronę p o d ręc zn ik a d o ty c z ą c ą man, k o rzy stając z program u stro n icu jąceg o l e o 3 . Strony p odręcznika są plikam i tek sto w y m i, z apisanym i w specjalnym form acie. A by do w ie d zieć się w ięcej o ty m form acie, m o ż n a w yśw ietlić odpowiednią stronę (z n a jd u ją c ą się w katalogu / u s r / m a n / m a n 7 ) : # man 7 man

Strony p o d ręc zn ik a i d o d a tk o w a d o k u m e n ta c ja z najd ują się w katalogu / u s r / m a n i są podzielone na kilka działów , w edług typu i rodzaju o p isy w a n y c h poleceń. T a b e la 1.1 przedstawia poszczegó lne działy. Tabela 1.1.

Działy podręcznika man

Dział

Typ

1

Polecenia (program y)

2

Polecenia system ow e (funkcje jądra)

d o k u m en tac ji

26

Poznaj Linux

3

Polecenia biblioteczne (funkcje języków programowania)

4

Pliki specjalne (pliki w katalogu / d e v )

5

Formaty plików ( / e t c / p a s s w d i innych)

6

Gry

7

Pakiety makrodefinicji (format stron podręcznika itp.)

8

Administrowanie systemem (programy przeznaczone dla administratorów)

9

Procedury jądra (źródła)

Pomoc w systemie X 11 - klient xm an Do w yśw ietlania stron podręcznika w system ie X W in d o w służy klient xroan, którego m ożna uruchom ić w pisując w oknie, term inala: # xman &

R ysunek 1.3 przedstaw ia stronę podręcznika w yśw ietloną w' sy ste m ie X Window-. I | tła m i« !

H rn tJg a r]

1-Heą.Jl^ir] I Manuol P » , , ~ ]

Q K T TIN U S T A R T E D 3y d e fa u lt xrr.an starts by c r io tin g « i m *11 w indow (h o t contains three 'b u tto n s' (place« on w h ic h to elk k * p ainter button) Two of these buttons. Help and VulL » re self-explanatory. I'he third. M anual Page, c r r a tr r a new rn«:iu.il page brow ser window; yim m ay u se this button to open • new m a n u a l page nny Umo x m a n is ru n n in g . A new m a n u al page sta rts u p displaying th is help inform ation. The m a n u a l page contains throe sections. In the upper left c o rn e r « re two m en u buttons W hen th s m c u H is clicked on eith er cf these buttons ■ m en u is popped up. T he co n ten ts c f these m e n u s Is dearrlhed lie!aw. Directly to the rig h t of the m e n u buttons is a n inform ational display. T his display u su a lly c o n ta in s tho n am e of the directory o r m a n u a l page being displayed. 11 Is also u sed to display w a rn in g m essages and the cu rro n I version or x m an . T h e last and largest ser.lion is the Inform ation display. T h is section of the appUcalion contains eilher a list of m a n u a l pages to choose from e r the text of a m a n u al page. To u m xm an pull dow n the S ectl:n s m en u to select a m a n u a l settlor. W hen tho section Is displayed, click tho lei*, p jin tr r button on the n a m o o fth e m o n u a l page 'h a ty e n w ould '.line tc see. X m an will replace the directory listing w ith the m a n u a l page you selected T h a t should be enough to g e t r c u started. O nto you u n d e rsta n d the bas-.cs of how to us* x m an . Cake a loalc a t the res*, of this fils to a«« tka advanced feature« m a t a re a m ia b le to m a le u r.r.g x n tan fasl and efficient

Rysunek 1.3. Graticzny klient xman wyświetla strony podręcznika w przewijalnym oknie

Polecenie whatis Polecenia whar i .s można używać, jeśli nic: m a pew ności co do funkcji danego program u, w h a t i s zwraca krótki opis działania w skazanego polecenia. Przykładow o, napisanie:

Shell

27

# w h a tis c a l sp o w o d u je w y św ietlen ie n astęp u jącej inform acji: cal

(1)

- displays a calendar

O p isy p o sz cz eg ó ln y c h p o lec eń są o d c zy ty w a n e z o d p o w ie d n ic h stron p odręcznika i u m ie sz cz an e w bazie d an y ch o nazw ie whatis. B aza ta, zn ajdująca się w katalogu /usr/m
zapisany w katalogu /etc/cron.weekly i u ru ch a m ia n y raz na tydzień. W y w o ły w a n e przezeń p olecenie makewhati3 m o żn a znaleźć w katalogu /usr/sbin.

Polecenie apropos P o lecen ie apropos w y k o rz y stu je b azę d a n y c h whatis do w y s z u k iw a n ia w szystkich opisów z aw ierający ch p o d a n ą n a zw ę p olecenia. Z a je g o p o m o cą m o żn a w y szu k iw a ć p ro ­ gram y pełniące fun kcje p o d o b n e do innych zn an y ch poleceń. P rz y k ład o w o , w p isan ie 4 apropos boll

przyniesie rezultat: beep, bell

flash (n)

(3)

- Curses beli and screen flash routines - Rings a display's bell

Jeśli w system ie nie z a in stalo w a n o polecenia a p r o p o s , m o ż n a zam iast niego u ży w ać man z flagą -K. W ariant ten jest jednak znacznie w o ln iejszy , p o n ie w a ż w y m a g a p rz e sz u ­ kania całej zaw arto ści p o d ręc zn ik a zam iast sa m y ch tylko o p isó w poleceń.

Rozdział 2 Wprowadzanie poleceń

Bill Hall

Duże i m ałe litery Strumienie wejścia i wyjścia Łączenie poleceń w potoki Uruchamianie program ów w tle Uruchamianie i zatrzym ywanie programów Stosowanie masek Wybór shclla Wprowadzanie poleceń w wierszu poleceń shella Korzystanie z L inu ksa o z n ac za pracę w trybie w ie rsza poleceń. N aw et jeśli cały czas używa się graficznego interfejsu X W in d o w , um ie jętn o ść w y k o rz y stan ia shella prędzej czy później okaże się niezbędna. Z rozum ienie sp o so bu, w jak i shell interpretu je naciśnięte klawisze um ożliw ia sz y b sz e i bardziej e fek ty w n e w p ro w ad z an ie poleceń.

Duże i małe litery W szystkie shelle lin u k so w e ro zró ż n iają duże i m ałe litery. O z n ac za to, że n a zw y p li­ ków muszą b yć p o d a w a n e p rz y użyciu liter o d p o w ie d n ie j w ielkości. L inu ksow e nazw y plików' m ogą składać się a z z 2 56 znaków' oraz zaw ierać szereg sy m b oli sp ecjaln ych. O to kilka poprawnych (choć niek o n iec zn ie do brych) n azw plików : dluga_nazwa-piiku-dlugie_ rozszerzenie zdecydowaniezby Ldiuydiidzwd jakdlazwykleyapl ku ZaPlAcTyGiAcZlCtYctlaLbO jUzNiGdYnleZoDaCzYsZsWoJeGoKoTa

30

Poznaj Linux

ja k iś p lik jakiś[plik] nazwa:pliku nazwapliku plik.txt piik2.txt.rozszerzenie

-0#A Istnieją pewne znaki, których nie m ożna stosow ać w nazw ach plików . Są to m iędzy innymi: " , ' * & ) <

|

! ’ ? \ / < > ;

D opuszcza się nazw y plików p oprzedzone odstępem , zaw ierające odstęp lub składają­ ce się w całości z odstępów . N azw y takie spraw iają jed n ak kłopoty p rzy m o dyfikow aniu lub kasow aniu plików ; nie zaleca się w ięc ich stosow ania. PATRZ RÓWNIEŻ ł

Kasowanie plików i katalogów je s t omówione w rozdziale 3.

Kdycja tekstu w wierszu poleceń M ożliwości edycji tekstu w wierszu poleceń zależą od u żyw aneg o shella. D om yślny shell dystrybucji R ed Hat, b a s h , dopuszcza operacje opisane w tabeli 2.1 - w y kon uje się je w ciskając specjalne klaw isze na klaw iaturze lub używ ając kom binacji C lrl+ lilera (względnie A It+litera). Tabela 2.1. Możliwości edycji tekstu w wierszu poleceń shella b a s h

Czynność

K la w is z lu b k o m b in a c ja k la w is z y

Do przodu o jeden znak

Strzałka w prawo; C trl+ F

Do przodu o jedno słowo

A lt+F

Do tyłu o jeden znak

Strzałka w lewo; C tr l+13

Do tyłu o jedno słowo

Alt+B

Początek wiersza

C trl+ A

Koniec wiersza

C trl+ E

Skasuj znak

C trl i D

Skasuj słowo

Alt+D

Skasuj wszystko do końca wiersza

C trI+ K

Skasuj wszystko od początku wiersza

C trl+ U

Wprowadzanie poleceń

31

H istoria poleceń Jeśli u ż y w a n y shell o b sługu je historię poleceń w ó w c z a s m o żn a , k o rzy stając z k u rso ­ rów , sz y b k o p rz y w o ły w a ć w p isa n e w cześniej polecenia. Shell b a s h zap isu je 1000 ostatnio w y d a n y ch p o lec eń w pliku o n a /w ie , f c a s h _ h i s t c r y w k a talogu d o m o w y m aktualnego użytk o w n ik a. W cisk a n ie strzałek w gó rę i w d ó ł u m o żliw ia p o ru sz a n ie się po liście p o le ­ ceń. PATRZ RÓWNIEŻ #

A by zm niejszyć lub zwiększyć listę poleceń zapamiętywanych przez bash, należy zajrzeć do rozdziału 6,

Uzupełnianie poleceń klawiszem Tab K olejną zaletą sh ella b a 3 h jest u d o stęp nian a przezeń m o żliw o ść u zu p ełn ian ia poleceń. A by sz y b k o o d szu k ać w szy stk ie polecenia o n a zw a ch z a c z y n a ją c y c h się od p o d a n eg o w zorca, n ależy w p isa ć p ierw sze kilka liter n azw y p olecenia i n a cisn ą ć T a b . P rzy k ład o w o , po napisaniu łt contr

i w ciśnięciu T a b , u jrzym y n astęp u jące polecenie: # contrcl panel

Jeśli w p isane litery w sk a z u ją na je d n o polecenie, w ó w c z a s po w ciśn ięciu T a b shell autom atycznie dop isze resztę j e g o nazw y. Jeśli je d n a k istnieje kilka m o żliw ości u z u p e ł­ nienia w p isa n eg o słow a, w ó w c z a s trzeba będzie nacisnąć T a b d w u krotnie. P rzy k ład o w o , po wpisaniu # pi i dw ukrotnym n aciśnięciu

Tab.

pojaw i się lista:

piltoppm

pic

pick

piettoppm

pilot

pi3topbm

pic2tpic

pico

pidof

pine

ping

Shell w ypisze w szy stk ie n a z w y p ro g ram ó w zaczynające się od p o d a n y ch liter.

Jednoczesne w prow adzanie wielu poleceń Aby u m ieścić kilka o d rę b n y c h p oleceń w jednej linijce, n ależy użyć śre d n ik a (;), ja k w poniższym przykładzie: ti ls ; cat plik.txt

W yświetli się w ten s p o s ó b najp ierw z aw a rto ść katalogu (po lecen ie ls), a następnie zawartość w sk az an e g o pliku (po lecen ie c a t ) .

32

Poznaj Linux

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Tworzenie, kopiowanie i usuwanie katalogów je s t opisane w rozdziale 3.

Dzielenie długich poleceń na kilka wierszy W iększość shelli autom atycznie przenosi tekst polecenia do now ej linijki po osiągnię ciu końca wiersza; m o ż n a jed n a k w ym usić p o d z ia ł w dow olnym m iejscu stosując ukośnik przeciw ny (\): # I g / tmp ; \ >ls /boot ;\ >ls /var/log/uuc:p

Shell autom atycznie drukuje w każdym n o w y m wierszu znak >. k tóry sygnalizuje, żc w iersz ten zaw iera kontynu ację w pro w ad zan eg o właśnie polecenia. U życie ukośnik a p r z e ­ ciw nego popraw ia czytelność złożonych poleceń.

Konstruowanie poleceń Shelle linuksow e d opuszczają stosow anie w wierszu poleceń p ew n ych z n ak ó w sp e ­ cjalnych. U m iejętne użycie tych znaków pozw ala na: ■

zapisanie w yników program u w now ym pliku

■

zmuszenie program u do wczytania danych wejściowych z pliku

■

dopisanie w yników program u do istniejącego pliku

■

uruchomienie program u w tle.

O peratory >, » O peratory >, »

oraz < i < słu żą do p rzek ierow yw ania strum ieni w ejścia i wyjścia p ro g ra­

m ów Iinuksowych. Z a ich pom ocą m ożna przesłać do program u d a n e w ejściow e p o c h o ­ dzące z klaw iatury, z pliku lub naw'et z in n e g o pro g ram u . P o m a g a ją ró w n ież w tw o rz e ­ niu, kopiow aniu i dopisyw aniu danych d o plików , w tw orzeniu raportów , a naw et w' konstruow aniu prostych baz danych. Polecenie c a t służy do w yśw ietlania zaw artości plików na ekranie; jeśli je d n a k uzu­ pełni się je o operator >, będzie m ożn a sk iero w ać dane w y jściow e do innego pliku (zamiast na ekran): # c a t r a p o r t . t x t > n o w y ra p o rt.tx t Operacja ta nosi nazw ę przekierow ania standardow ego strum ienia w yjścia. W tym wypadku strum ień w y jścia polecenia n a r zostaje skierow any do pliku o podanej nazwie.

W prow adzanie poleceń

33

P o le ce n ia c a t w p o łąc ze n iu z op eratoram i p rze k iero w a n ia strum ieni m o ż n a rów nież u ż y w ać do sz y b k ie g o tw o rz e n ia plików i w prow ad zania do nich tekstu. S zy b k ie w p ro w a d za n ie tek stu 1.

A b y zap isać w szy stk ie d a n e w p ro w a d z o n e z klaw iatury w e w s k a z a n y m pliku, uzyj p o lec en ia c a t razem z o p e ra to re m p rzekiero w a n ia stru m ien ia w ejścia: # cat >raojplik. txt >To jest pierwszy wiersz tekstu.

>To jest drugi wiersz tekstu. >To jest ostatni wiersz tekstu.

2.

P o z ak o ń c ze n iu p isan ia naciśnij C tr l+ D , co o znacza kon iec pliku: > [EOF]

3.

A by w y św ietlić z a w a rto ść u tw o rzo n e g o pliku, p o n o w n ie skorzystaj z p olecen ia c a t : # cat mojplik.txt

To jest pierwszy wiersz tekstu. To j e s 1. d r u g i

w iersz

tekstu.

To jest ostatni wiersz tekstu.

P r z e k ic r o w a n ic s t r u m i e n i a w y jś c ia m o że o k a z a ć się n ie b e z p ie c z n e ! N ieo stro żn e użycie o p e ra to ra > m o ż e zakoń czy ć się utratą d a n y c h , p o n iew aż je g o z a ­ stoso w anie p o w o d u je z a m a z a n ie pliku o podanej nazw ie, o ile taki istnieje. Z n ac zn ie bezpieczniej je s t sto so w ać o p e ra to r » (dopisz), d o p isu ją c y w yniki p ro g ram u d o ist­ niejącego p liku, co nie grozi utratą danych. W idać tu kolejny po w ó d , dla którego nie po w in n o się stale k o rz y sta ć z k o n ta adm inistratora, na k tó rym m o żn a p rz y p a d k o w o zam azać w a żn e pliki k o n fig u rac y jn e c z y n a w et jądro system u.

O p e rato r < (sta n d a rd o w y strum ień w ejścia) um ożliw ia w skazanie źródła d an y ch w e j­ ściow ych dla pro gram u : # cat craport.txt

W tym w y p a d k u p o lec en ie c a t o d c zy ta zaw artość pliku r a p o r t . t x t i w yśw ietli j ą na ekranie. Jeśli c h c e m y zestaw ić w iększy raport, m o ż e m y do pisać o d czytane d an e do innego pliku: # cat
Jeśli plik o n a zw ie n o w y p a p o r t . t x t nie istnieje, zostanie u tw orzony . Jeśli istnieje, c a t dopisze doń z a w a ito ść pliku r a p o r t . t x t .

34

Poznaj Linux

Rzadziej sto so w an y m operatorem jest «

(tm a j). Jego sto sow an ie ogranicza się do

sytuacji, w których chcem y p oinform ow ać shell o m iejscu, w k tó ry m należy zaprzestać odczytyw ania dan ych w ejściow ych: ft cat « k o n i e c

> to > jest > koniec to jest

# Po odczytaniu w strum ieniu w ejściow ym słowa pod anego jak o p aram etr dla « , shcil przestaje w czy ty w ać kolejne dane. W p ow yższym przykładzie polecenie cat w ypisuje na ekranie wszystkie w p ro w ad zo n e w yrazy, aż do natrafienia na słow o koniec.

Nie w szy stk ie p r o g r a m y d z ia ła ją w te n sa n i sposób Nie wszystkie p ro g ram y linuksow e o dczytują dane ze sta n d ard o w e g o strum ienia wejścia i w y sy łają wyniki do stand ardow eg o strum ienia wyjścia. P rzed użyciem d a ­ nego polecenia w potoku w arto zajrzeć do je g o dokum entacji i u pew nić się, że działa w odpow iedni sposób. D alsze inform acje znajdują się w pod rozdziale „B u dow an ie poleceń za p o m o c ą p o to k ó w ” (poniżej).

Przekienowanie strum ienia błędów W szystkie strum ienie wyjścia i w ejścia posiadają w łasne num ery, przypisane im przez shell. S tandardow y strum ień wejs'cia m a n u m er 0, a standardo w y strum ień w y jścia - 1. K olejnym typem stru m ie n ia jest standardow y strum ień b łęd ó w , który k orzysta z num eru 2. W iększość poleceń linuksow ych inform uje użytkow nika o błędach ko rzy stając ze standardow ego strum ienia błędów (dom yślnie skierow anego na ekran): H cat rapnrt.txt >nowyraport.txt

cat: raport.txt: No such file or direclory

Przekierow ując strum ień błędów m ożna w prosty sposób utw orzyć ich listę. Z ałóżm y, że chcem y dopisać z w racan e przez cat błędy d o pliku blcdy.txt: # cat raport.txt >nowyraport.txt 2»bledy.txt ił cat bledy.txt

cat: raport.txt: No such tilc or directory

W prowadzanie poleceń

35

S tru m ień błęd ó w został sk ie ro w a n y do pliku, nie ujrzeliśm y w ięc na ekranie żad n eg o k o m u n ik a tu . Plik n o w y ra p o r t.t- .x l- po zo stan ie pusty, ale w pliku b l e d y . t x t znajd zie się in form acja o p o w s ta ły m błędzie.

Budow anie poleceń za pom ocą potoków P io n o w a kreska (znak |) nosi nazw ę o p e ra to m p o to k u i służy d o p rze k az y w a n ia re ­ zultatów je d n e g o p o lec en ia k o lejn em u w c h arak terze danych w ejścio w y ch . P otoki u m o ż ­ liw iają szy bkie k o n stru o w a n ie zło żony ch procedur. U życie p o to k ó w p o z w ala na z a o sz cz ę d ze n ie czasu i w y siłku podczas pracy z p o le c e ­ niami linu k so w y m i. A b y d ane polecenie m o ż n a było u m ie śc ić w p oto ku, m usi o no o d ­ czytyw ać d a n e zc s ta n d a rd o w e g o stru m ie n ia w ejścia i zap isy w a ć rezultaty do sta n d a rd o ­ w ego stru m ie n ia w yjścia. P o le c e n ia spełniające te d w a w arunki n a z y w a m y filtr a m i. PATRZ RÓWNIEŻ 4

Więcej o filtrach służących eto obróbki tekstu pow iem y w rozdziale 4.

Potoki m o g ą być bardzo pro ste lub bardzo z ło z o n c i m ieć ró żn o ro d n e zastosow ania. Oto kilka p rzy k ła d ó w w y k o rz y sta n ia potoków : # cat raport.txt

| wc -1 >liczba wierszy.txt

Polecenie zliczające w ie rsze w e w sk azan y m pliku i g en eru jące prosty raport: # find / | wc -1 > l i c z b a _ p l i k o w .txt

Polecenie zliczające pliki w system ie p o c z ą w sz y od katalogu głów neg o: # find / | sort | uniq -d >powtorzone_nazwy_plikow.txt

P olecenie w y szu k u jące w sy s te m ie pliki o p o w ta rz ają cy c h się nazw ach: # strings /usr/lib/ispell/american.hash | sort | \ teo duze__litery.diet | tr A-Z a-z >male_litery.diet

P ow yższy p o to k g e n e ru je listę słów z aw arty ch w sło w nik u s y s te m o w y m k orzystając z polecenia string. Lista ta zostaje n a stępnie p o so rto w a n a (sort); p o lec en ie tee zapisuje kopię słow nika w pierw o tn ej postaci (słow a zapisane duży m i literam i) w pliku d u z9_ J L i t e r y . t x t , program t r k o n w ertu je w szy stk ie d u że litery do m ały ch , a rezultat z o ­ staje um ieszczony w pliku nale iitery.txt. O trz y m u je m y zatem dw ie kopie słow nika: jedną zapisaną duży m i literam i, a drugą m ałym i.

Uruchamianie program ów w tle Symbol

służy do u ru ch a m ia n ia p ro g ra m ó w linu kso w ych w tle co u m o ż liw ia korzy

stanie z danej konsoli w irtu alnej w trakcie działania program u.

36

Poznaj Linux

Z procesam i działającym i w tle b ęd ziem y się często spotykać w system ie X W indow . W iększość klientów X I I nie udostępnia w łasn eg o ok na term inala, trzeba będzie je więc urucham iać w tle, a b y m óc później ko nty n u o w ać pracę w aktyw nym term inalu: # xcalc &

if Pow yższe polecenie spow oduje uruchom ienie program u c a l c (kalku la to r), um ożli­ wiając jedno cześnie dalsze korzystanie z aktualnego okna terminala.

Kontrolowanie procesów W iele pow łok (choć nie wszystkie) um ożliw ia zachow anie kontroli nad procesam i działającym i w tle. O to kilka ważniejszych operacji: ■

wypisanie nazw procesów aktualnie działających w tle

■

pauzowanie procesów działających w tle

■

zatrzym ywanie procesów działających w tle

■

przenoszenie procesów z tła w tryb pełnoekranowy. K ontrola procesó w działających w tle nosi nazw ę kontroli zadań (a n g .jo h cn n tm l).

Kontrola zadań K ontrola zadań um ożliw ia jednoczesne nadzorow anie wielu działających w spó łbież­ nie procesów. K ażdy proces m ożna albo uruchom ić w tle (stosując sym b ol &), albo w dow olnej chwili przenieść w tło w ciskając C tr l i Z. Shell w ypisze w ów czas na ekranie num er danego zadania razem z num erem identyfikacyjnym o dpo w iadającego m u procesu:

P SC & (1] 2689

Program y przeniesione w tło za pom ocą C t r l+ Z znikną z ekranu, a shell w yśw ietli ich num ery zadań: [ 2 > Stopped

sc

U żytkow nik m o ż e jednocześnie urucho m ić wiele różnych p ro g ram ó w lub kilka in­ stancji tego sam ego program u. A by uzyskać listę, w szystkich aktualnie działających p ro ce ­ sów , skorzystać z w ch o d ząceg o w skład shclla b a s h polecenia job-s: P jobs

[21 Stopped

sc

13J-

Stopped

itty output)

pico raport.txt

[4]+

Stopped

(tty output)

pico nowyraport.txt

Polecenie jobs w yśw ietla numer k a żd e g o zadania oraz polecenie w ydane w celu jego uruchom ienia. A by przyw ró cić jeden z p ro g ram ó w do pracy w trybie p e łnoek ran ow y m , należy użyć polecenia t g razem z od pow iedn im num erem zadania:

W prowadzanie poleceń

37

# fg 3 S p o w o d u je to w y św ietlen ie ekranu edytora p i c o .

Polecenia ps i kill K a ż d y działający w tle p ro c e s p o sia d a sw ój u n ik ato w y n u m e r id entyfikacyjny, p rz y p i­ sany mu p rzez jądro. Jeśli c h c e m y w yśw ietlić n u m ery identy fik acy jn e b ieżący ch p ro c e ­ sów, sk o rz y stam y z p o lec en ia p s (ang. p ro c ess sta tu s). Poniżej z n ajd u je się fragm ent przykładow ej listy p ro ce só w z w ró co n e j p rz e z p s : # p3 1658

pO S

0 : 0 0 su

1659

pO 3

0:0C- b a s h

2713

p0 T

0 :0 0 p ic o r a p o r t . t x t

2714

pO T

U:UU p i c e n o w y r a p o r t . t x t

D o z a trz y m y w a n ia w y b ra n y c h p ro g ra m ó w służy polecen ie k i l l , które należy u z u p eł­ nić o n um er procesu: # kill -9 2714

[4]+ KiIled

pico nowyraport.txt

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej inform acji o kontroli procesów i program ów działających w tle znajduje się w rozdziale

32 . Z atrzy m y w an ie p ro ce só w przez p o dan ie ich identyfikatora nie jest jednak zbyt w y ­ godne - znacznie prościej je s t sko rzy stać / num eru z a d a n ia lub n a zw y polecenia, u m ie sz ­ czając je w poleceniu k i l l po znaku % : # kill %3 [3]+ Term inat.ee!

pico raport.txt

# kill *pico 13] -t* Terminated

pico raport.txt

Istnieje jeszcze je d e n p o w ó d , dla którego w arto ko rzystać z rej m etody: w pisując długi numer identyfikacyjny n ietru d n o o p om yłk ę, która m oże się sk o ń c z y ć zam k n ię cie m nie­ właściwego procesu i w k o n se k w e n cji u tratą danych lub a u to m a ty c z n y m z am k n ię c ie m systemu.

Poznaj Linux

38

Maski M a ski stosuje się w wierszu poleceń do w skazania określonych grup plików . Shcllc linuksow c udostępniają wiele różnorodnych m asek, pozw alających n a od najdy w anie p l i ­ ków w edług różnych w zorców . T w orzenie złożo nych m asek nosi nazw ę bud o w an ia w yra­ żeń regularnych (ang. regular expressions).

Budowanie wyrażeń regularnych W yrażenia regularne to w zorcow e n a z w y plików , skon stru ow ane z w ykorzystaniem masek. Niektóre częściej stosow ane maski przedstaw ia tabela 2.2. Tabela 2.2. Często stosowane wyrażenia regularne i maski W y ra że n ie

( )znacza

*

Dowolny łańcuch znaków

7

Dowolny pojedynczy znak

[a-z]

Znaki ? określonego zakresu

10123J

Znaki z określonego zbioru

\?

Z nak ?

\)

Znak )

Aobc

T ekst zaczynający się od abc

$abc

Tekst kończący się na abc

In ne w yrażen ia regularne W yrażenia regu larne są opisane na stro n a ch podręcznika p o św ięcony ch shellom bash oraz poleceniom ed i qrep. Z n ajd u je się tam szereg nie w ym ienion ych tu opcji i masek.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej informacji o wykorzystaniu wyrażeń regularnych w programach takich ja k g r e p znaj­ duje się w rozdziale 3.

Z gw iazdki (*) m ożna korzystać przy szukaniu nazw plików zaczynających się lub kończących w sk az an y m tekstem:

W prowadzanie poleceń

39

łł ls * . t x t

P o w y ższe p olecen ie w y p isz e w szy stk ie pliki o n a zw a ch k o ń c z ą c y c h się na . t x t . C hcąc w y p isa ć w szystk ie pliki zn ajd u jące się w katalogu d o m o w y m a k tu a ln e g o u ż y tk o w ­ nika (razem z p lik a m i u k ry ty m i, o nazw ach z ac zy n a ją cy c h się od kropki), m ożna sp ró b o ­ w ać uzyć następującej składni: # ls

* .*

N ie stety , w y p isz e się w ten sp o só b tylko te pliki, k tóry ch n a zw y zaw ie ra ją kropkę. P odo bnie, ab y w y św ietlić u k ry te pliki o n a zw a ch z ac zy n a ją cy c h się od litery x, m o żn a w ydać polecenie: # ls *.X* Je d n ak o n o ró w n ież nie p rzy niesie o c z e k iw a n y c h rezultatów , p o n ie w a ż g w ia zd k a o d ­ pow iada w szy stk im /sin ieją cy m zn ak o m - u m ie sz cz en ie jej p rzed k ro p k ą sp o w o d u je p o ­ m inięcie plików , k tó ry ch n a z w y z aczy n ają się od kropki. W ła śc iw y m p olecen iem jest: 4 ls

.x*

K olejność zn ak ó w w w y ra że n ia c h regularny ch je s t w ażna. Jeśli c h ce m y w łączyć do sw ojego w z o rca znak, który m a dla shella zn aczenie specjalne (na p rzy kład pytajnik), należy go p oprzedzić u k o śn ik ie m p rze ciw n y m (\) - w ten sposób k a ż e m y shcllow i trakto­ wać ów znak ja k o n iep ełn iący żadnej szczeg óln ej funkcji: # ls *\?*

P ow yższe polecenie w y p isz e w szy stk ie pliki, których n azw y z a w ie ra ją pytajnik.

Wybór shella Dystrybucja Red Hat u d o stę p n ia kilka różnych shelli, z k tóry ch k a żd y m a sw oje m o ż ­ liwości i ograniczenia. T a b e la 2.3 przedstaw ia w szystkie shelle instalo w ane au tom aty czn ie przez dystrybucję R ed Hat. Tabela 2.3. Popularne shelle linuksowc N a zw a

O p is

a sh

Prosty shell

b ash

Domyślny shell dystrybucji Red Hat

ksh

W ersja public-clom ain shella ksb

tesh

Shell kom patybilny z. c.sh

zsh

Shell kom patybilny z ksh, csh i sh

40

Poznaj Li nu x

D ostępne shelle są w ypisane w pliku o n azw ie s h e l l s w katalogu / e t c : /bin/bash

/b in /b sh /bin/sh

/b in /a sh /bin/bsh /fcin/tcsh

/b in /c c h /b in /k sh /b in /z .sli /u 3 r/b in /p in e N iektóre z nich n ie są sam odzielnym i pro gram am i, a inne jed y n ie d o w iązaniam i s y m ­ bolicznymi do istniejących shelli. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o programowaniu z wykorzystaniem poleceń shella mówimy w rozdziale 22

♦

Tworzenie i wykorzystywanie dowiązań symbolicznych je s t omówione w rozdziale 3.

Z w ró ćm y ró w n ież uw agę na ostatnią pozycję w pliku s h e i l s - zaw iera ścieżkę do program u obsługi poczty elektronicznej p m e . Jako adm inistrator m o żn a d op isy w ać w y ­ brane program y do / e t c / s h e l l s , a następnie ograniczać w ybranych użytkow ników do korzystania tylko z tych program ów .

Zm iana shella - polecenie chsh Aby zm ienić shell, w którym aktualnie pracujem y na inny, m o ż e m y skorzystać z po ­ lecenia c h s h (ang. c h a n g r shell), znajd ującego się w katalogu / u s r / b i n . Jeśli chcem y, m ożesz rów nież użyć flagi - s (ang. shell): $ chsh

C h a n g in g s h * l 1 f e r b b a l l . Password:

New s h e l l

l/b in /b a s h ]:

/b in /z sh

Shell changed. $

chsh

-s

/bin/bash

P assw ord: S h e l l c h a r.g e d . Należy podać p e łn ą ścieżkę (katalog) do w y branego shella. K orzy stając z zawartości w spom nianego ju ż pliku / e t c / s h e l l s , adm inistrator może ograniczy ć m ożliw ości w y ­ branego użytkow nika d o urucham iania pro gram u ohsługi poczty elektronicznej p i n c : # chsh -s /usr/bin/pine tomek

Wprowadzanie poleceń

41

C h a n g m g ehcli tor trcd. Shell changed.

Po o tw arciu sesji p rzez u ż y tk o w n ik a Lomek system a u to m aty c zn ie u ru ch o m i program pine. P o w yjściu z niego, a k ty w n a sesja zostanie zam knięta. M e c h a n iz m ten skutecznie

zapobiega n iep o w o ła n em u d o stę p o w i do d an ych lub ich u szk odzeniu (na p rzy k ła d przez dzieci). A by w ypisać listę w szy stkich d o p u szczaln y ch shelli, n ależy użyć chsh z flagą - l : łł c h s h

-1

/bin/ba3h /bin/bsh /bin/sh /bin/ash /bin/b3h

/bin/tesh /bin/csh /hi n/ksh /bin/zsh /•jsr/bin/pinc

Rozdział 3 Linuksowy system plików

B ill B a li

W yświetlanie n a /w y bieżącego katalogu Zmiana bieżącego katalogu Tworzenie, kasowanie, przenoszenie, znajdywanie i zmienianie nazw plików Tworzenie dowiązań symbolicznych do plików i katalogów Przeszukiwanie plików i katalogów Poruszanie się po katalogach Pracując w system ie L in u x należy zaw sze znać nazw ę b ieżącego katalogu. N iniejszy rozdział pok aże ja k poruszać się po lin u k so w y m system ie p likó w za p o m o cą konsoli lub terminala X I I .

Wyświetlanie nazwy bieżącego katalogu Do w yśw ietlan ia n a zw y k a ta lo g u , w k tó rym się aktualnie z n ajd u je m y , służy po lecen ie pwd (ang. p rin l w orking d irecto ry ): a pwd /home/bball

Binarna w ersja po lecen ia pwd znajduje się w katalogu /bin; polecenie to jest jednak w budowane w w iększo ść shelli.

44

Poznaj Linux

Na p w d nie z a w s z e m o ż n a po legać Cytując za d o k u m en tac ją shella a s h : w b u d o w an e polecenie pwd m o że , po zm ianie nazw y bieżącego katalogu, zw racać starą nazw ę. Jeśli chcem y b y ć p ew n i, że w y ­ św ietlona nazw a jest popraw n a i aktualna, korzystajm y z polecenia binarnego (z k a ­ talogu / b i n ) .

W b ud ow ane polecenie pwd jest opisane na stronie podręcznika k ażd eg o /. shelli, a d o ­ kum entacja polecenia binarnego znajduje się w katalogu / u s r / m a n / m a n l .

Zm iana bieżącego katalogu - polecenie cd Do zm iany bieżąceg o katalogu w system ie L inux służy polecenie cd. A by przenieść się do w ybranego katalogu, należy podać je g o nazwę. Polecenie c d jest w b u d o w an e we wszystkie slielle linuk so w c i w pisane bez n azw y katalogu, co um o żliw ia szybkie przenie­ sienie się do sw o jeg o katalogu dom owego: U pwd

/h o m e /b b a ll # cd /usr/bir* # pwd

/u sr/bin # cd

/h o m e /b b a ll N azw a katalogu, który shell uznaje za d o m o w y , znajduje się w zm ien nej śro d o w isk o ­ wej S l ł O M E . Aby przenieść się d o katalogu leżącego o jeden p o z io m w yżej niż katalog bieżący, należy użyć operatora .. (dwie kropki): # pwd

/h o m e /b b a ll # cd .. # pwd

/hem© PATRZ RÓWNIEŻ ł

Więcej o zmiennych środowiskowych powiem y w rozdziale 6.

D w ie kropki o znaczają katalog-rodzica. 1'ojedyncza kropka reprezentuje aktualny ka­ talog (nie m a jed n a k zastosow ania w poruszaniu się po system ie plików ). Istnieje jeszcze jeden pożyteczny o p e ra to r - dy w iz (-): # pwd

Linuksowy system plików

45

/h o m e /b b a ll # cci /usr/local/bin # cd -

# pwd /home/bball

W y k o rz y sta n ie d yw izu w poleceniu c d u m o ż liw ia szyb kie p rz e sk a k iw a n ie m ięd zy d w o m a osta tn io o d w ie d z o n y m i katalogam i (w p o w y ż sz y m przyk ład zie p rze ch o d z ę ze sw ojego k a talog u d o m o w e g o do katalogu / u s r / l o c a l / b i n i z p o w ro tem ). W n azw ach katalogów m o ż n a ró w n ież k o rz y s ta ć z m asek: # cd /usr/loc*/lib/say* 4 pwd

/u s r/lo c a l/lib /s a y tim e O s z c z ę d z a m y sobie w ten sp o só b p isan ia p rzy w p ro w ad z an iu d ług ich ścieżek.

PATRZ RÓWNIEŻ ł

Więcej inform acji o m askach znajduje się w rozdziale 15.

Polecenie c d jest opisane na stronic p o d ręc zn ik a k a żd e g o z shelli.

W yświetlanie zawartości katalogu W y św ietlan ie zaw artości k atalo gów jest p o d sta w o w ą um ie jętn o śc ią , k tó rą trzeb a sobie dobrze przysw oić. N a stęp u ją ce p o dro zdziały opisują kilka słu żący ch d o tego p oleceń ,

dostępnych

w

w iększości dystrybucji Linuksa.

Wypisywanie nazw katalogów i plików - polecenie Is Polecenie l s służy do w y św ie tla n ia zaw artości je d n e g o lub w iększej liczby k atalo ­ gów. Istnieje p onad 4 0 flag u m o żliw iający ch o d p o w ie d n ie sfo rm a to w a n ie w yśw ietlanej listy. P rzyk łado w o, aby w y św ietlić zaw arto ść katalogu / u s r / l o c a l , w pisujem y : łł ls /usr/local

b in

e tc

infc*

lib

qt

do c

gamco

lc s stif

man

sb in

sre

l s d o m y śln ie sortuje n a z w y w porządku a lfa b ety cz n y m i w y św ietla je w kolu m n ach . Do zm iany fo rm atu w y ś w ie tla n ia n a z w służy sz e re g flag. Jeśli na p rz y k ła d c h c e m y rozróżnić n a z w y katalo g ó w , p lik ó w w y k o n y w a ln y c h i p o z o stały ch plików , sk o rz y stajm y z Hagi -f w liście w y n ik o w e j nazw y k a ta lo g ó w z o sta n ą u z u p ełn io n e o ukośnik z w y kły (/), a nazwy plików' w y k o n y w a ln y c h o g w iazd k ę (*): # ls -F /usr/local/lib/* /n«i r*/ 1 1 / 1 i K / r-HrłH •

Poznaj Linux

46

e b l0 4 9 1 0 /u s r/lo c a l/lib /c a y tiir.c : s a y tim e .s h *

sounds/

T abela 3.1 opisu je niektóre często stoso w an e flagi polecenia 1 s. Tabela 3.1. Popularne Hagi polecenia ls F la g a

O p is

-d

W ypisz katalogi pomijając pliki

-1

Wyświetl szczegółowe informacje o każdym pliku i katalogu

-m

W ypisz nazwy plików rozdzielone przecinkami

-X

W ypisz nazwy w wierszach zamiast w kolumnach

-A

Wyświetl wszystkie pliki z wyjątkiem . i ..

-c

Wyświetl nazwy w kolumnach

-F

O znacz katalogi, dowiązania i pliki wykonywalne

-R

W ypisz rekurencyjnie zawartość wszystkich katalogów zagnieżdżonych

-s

Posortuj pliki według rozmiaru

-c o lo r

Oznacz pliki odrębnym kolorem

Z m ian a kolorów listy p lik ów i katalogów D om yślne kolory, w ykorzystyw ane przez \s do oznaczania różnych ro dzajó w plików przy w łączonej opcji -color, są z d efiniow an e w pliku dir_colors, w katalogu / o t c . Aby w y m u sić użycie innych k olo ró w , należy skopiow ać ten p lik d o sw o jeg o katalogu d o m o w e g o i zm ienić jeg o nazw ę na .dir_coiors, a n a stęp nie w pisać doń do w olne wybrane przez siebie w artości. D o d a tk o w e inform acje o efektach sp ecjal­ nych (pogrubienie,, podkreślenie lub tekst m igający) znajdują sie w sa m y m pliku.

Polecenie l s p osiada w łasną stronę podręcznika, w katalogu / u s r / m a n / m a n l . M ożna rów nież obejrzeć strony poleceń sk ojarzo nych , jak d i r , v ć i r , l s a t t r , t r c c czy d i r c o 1 o r 3.

Linuksowy system plików

47

W yświetlanie zaw artości katalogu - polecenie echo P olecenie e c h o jest w b u d o w a n e w każdy shell, a p o n ad to p o sia d a sw o ją w e rsję b in a r­ ną w katalogu /bin. M o ż n a za je g o p o m o c ą w y św ietlać zaw arto ść k a ta lo g ó w - trzeba w tym celu p o d a ć o d p o w ie d n ią m ask ę w zo rcow ą: # echo /*

/bin /boot /dev /etc /home /lib /lost+found \/mnt /opt /proc /root /sbin /tmp /usr /var

O to k o le jn y przykład: # echo /mnt/z* /mnt/zip /mnL/zipln

e c h o w y p isu je w szy stk ie n a zw y plików i k a ta lo g ó w o d p o w ia d a ją c e podanej m asce w porządku alfab etycznym ; nie u m ieszcza ich je d n a k w k o lu m n a ch . O p c je fo rm ato w a n ia wydruku d o stę p n e są tylk o w po lecen iu l b .

Przeglądanie plików tekstowych W szy stkie d y stry b u cje L in u k s a zaw ie ra ją p ro g ram y um o żliw iające p rzeg lądan ie p li­ ków tek stow y ch . W tym p o d ro zd z iale o m ó w im y kilka z nich

m ię d zy in n y m i polecenie

c a t oraz interak ty w ne p rzeg ląd ark i (n a z y w a n e p ro g ra m a m i stro n ic u ją c ym i), u m o ż liw ia ją ­ ce w yśw ietlan ie z aw a rto ści p lik ó w tekstow ych bez k o rzy stan ia z e d y to ra tekstu.

Polecenie cat P olecenie c a t w y sy ła z a w a rto ść pliku tek sto w eg o do s ta n d a rd o w e g o stru m ie n ia w y j­ ścia (na ekran), c a t najlepiej s p ra w d z a się przy w yśw ietlaniu krótkich plików : # cat /etc/issue

Red Hat Linux release 5.0

(Hurricane)

Kernel 2.0.31 on an i586

Flaga - n sp o w o d u je w y św ietlen ie o b o k k ażd eg o w iersza je g o num eru w pliku: # cat

-n

/etc/issue

1 2 Red Hat Linux release 5.0 (Hurricane) 3 Kernel 2.0.31 on an

¡586

4

M ożna w y św ietlać kilka p lik ó w je d n o c z e śn ie , w yp isując ich nazw y po c a t lub k o rz y ­ stając z w y rażeń reg ularn ych. O perator)' p rzek iero w an ia stru m ien ia w yjścia, takie ja k > lub » , u m ożliw iają sk o p io w a n ie lub dołączenie w c zy ta n eg o tekstu do innego pliku.

48

Poznaj Linux

Przykładow o, poniższe polecenie łączy pliki p l i k l . t x t i p l i k 2 . t x t , um ieszczając ich zawartość w no w y m pliku piik3.txt: # cat p l i k l . t x t p l i k 2 . t x t >plik3.t.xt

Następny przykład dopisuje zaw artość pliku pliki .txt do pliku pli*2. txt: # cat plikl.txt »pli k 2 . t x t

Jeśli chcem y utw orzyć lub zastąpić istniejącą zaw artość pliku plik2.txt tekstem z pliku pliki . t x t , uży jem y polecenia: # cat plikl.txt >plik2.txt

Skierow anie d a n y ch w prow adzanych z klaw iatury do pliku czyni 7. polecenia c a t prusty edytor tekstu: 4 cat > koledzy.txt

Maciek Michał Olek Marek

[EOT]

W p isyw any tekst będzie dołączany do w skazanego pliku az do m om entu w ciśnięcia kom binacji C lH + I) (znak ko ńca tekstu). Polecenie cat potrali wyświetlić zaw artość dow olnego pliku; także plików binarnych. W ięcej o jego zastosow aniu dow iem y się na pośw ięconej mu stronie pod ręcznika. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Informacje o operatorach przekiemwania strumieni wejścia i wyjścia znajdują się w rozdziale 2.

4

Zmienianie właściciela pliku je s t opisane w rozdziale 25.

Przeglądanie plików tekstowych - polecenia stronicujące m ore i less Polecenia stronicujące, takie jak more i less, służą do interak ty w nego przeglądania plików tekstow ych. W iększość uży tko w ników preferuje polecenie less, znajdujące się w katalogu /usr/bin - uchodzi ono za bardziej w szechstronne niż more (z katalogu /bir.). O ba polecenia w ym agają podania nazw plików du w yśw ietlenia i oba um ożliw iają

zastosow anie m asek. O to kilka przykładów: # lsee plikl.txt plik2.txt # less * . txt

# less plik2.txŁ

O prócz obsługi m asek, polecenie less po zw ala rów nież na z asto so w anie operatorów przekierow ania strum ien ia w ejścia i w yjścia. Z arów n o rr.ore, jak i l e s s

um ożliw iają

l.iiHiksowy system plików

49

przew ijanie w y św ietlan e g o plik u do przodu i do tyłu, lecz tylko less po siad a szereg opcji d o d a tk o w y ch , m ięd zy innym i: ■

m ożliw ość korzystania z klaw iszy kursorów

■

przew ijanie pozio m e (dla szerokich dok um en tó w )

■

system zakładek

■

m ożliw ość definiow ania w łasnych skrótów klaw iaturow ych

■

zaaw an so w an e operacje p rzeszu kiw ania dokum entów . W p rze ciw ie ń stw ie do more, less nie k o ń c zy działania naty c h m ia st po w yśw ietleniu

całego pliku, less jest z az w y cz aj d o m y śln ą przeg lądark ą stron po dręcznika; a czko lw iek można w y brać dow o ln e inne po lecen ie, m o d y fik u jąc z m ie n n ą śro d o w is k o w ą $ PAGER. Tabela 3.2. Często stosowane polecenia program ów stronicujących more i less C zynność

m ure

le ss

Do przodu o jeden wiersz

Enter lub s

Entcr, e. j lub strzałka w dół

Do tyłu o jeden wiersz

y, k lub strzałka w górę

Do przodu o jeden ekran

spacja, z lub f

spacja, z lub f

Do tyłu o jeden ekran

b

b

Pomoc

h lub ?

h

Poprzedni plik

:P

:P

Następny plik

:n

:n

Szukanie łańcucha

f

/

Wyjście

q

q

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Informacje na tem at definiowania zmiennych środowiskowych znajdują się w rozdziało 6.

W program ie less m o żn a tw orzyć w łasne skróty k law iszow e, k tó rych definicje z n a j­ dują się w pliku o nazw ie . l e s s , w katalogu d o m o w y m d a n eg o użytk o w n ik a. D o u tw o ­ rzenia lub m odyfikacji tego pliku służy p olecenie lesskey. W ięcej inform acji z n ajd u je się na stronie p odręcznika p o św ię co n e j le33key.

Poznaj Linux

50

Tworzenie plików i katalogów Każdy użytk ow n ik L inu ksa pow inien p osiad ać um iejętność tw orzenia plików i kata­ logów oraz o rg anizo w ania w nich sw oich danych. Poniższe podrozdziały pom ogli w zdo byciu tej um iejętności.

Tworzenie i uaktualnianie plików oraz katalogów - polecenie touch Polecenie touch służy do tw orzenia lub uaktualniania plików i katalogów . Użycie go na nieistniejącym pliku spow oduje jeg o utw orzenie, a w przypadku pliku, który ju ż ist­ nieje - zm ianę d a ty jeg o ostatniej m odyfikacji na bieżącą. P rzyk łado w o, poniższe polece­ nie tw orzy trzy now e pliki: # touch pliki plik2 plik3

Flaga -l polecenia ls zwraca m iędzy innymi datę i godzinę ostatniej modyfikacji pliku: # ls -1 *.txt -rw-rw-r--

1

bball

bball

12 Jan 25 12:38 koledzy.txt

Za p o m o cą ^ o u c h m ożem y zm ienić d a tę i godzinę na bieżące: # touch koledzy.txt -rw-rw-r--

1

bball

bball

12 Jan 25 16:14 koledzy.txt

Poniższe polecenie przyw róci po przednią datę. m odyfikacji pliku koledzy.txt: # touch 01251238 koledzy.txt tf ls -1 koledzy.txt

-rw-rw-r--

1

bball

bball

12 Jan 25 12:38 koledzy.txt

Jeśli system m c udostępnia polecenia t o u c h , m ożna zam iast n ieg o użyć operatora przekierow'ującego standardo w y strum ień wejścia: # >plikl

Polecenie to tw o rzy now y plik o podanej nazwie. N ależy pam iętać, że jeśli będzie się ona pokryw ać z n a zw ą istniejącego pliku, plik ten zostanie nadpisany

o ile d yspo nu jem y

praw em zapisu do niego. touch m ożna w y k orzy styw ać do szy b k ieg o tw orzenia plików . U ż y w a ją go ró w nież

niektóre narzędzia sy stem o w e (na przykład program y archiw izacyjne). W ięcej inform acji znajduje się na stronie podręcznika pośw ięconej touch.

Tworzenie katalogów - polecenie m kdir Polecenie mkdir (ang. m a ke directory) służy do tw orzenia katalogó w . W ystarczy p o ­ dać nazw ę now ego katalogu, ja k w poniższym przykładzie: # mkdir tmp

Linuksowy system plików

51

Z a p o m o cą m k d i r m o żn a rów n ież szy bko tw orzyć c ałe stru ktury katalo gów . Flaga - p (ang. p a re n t) sp o w o d u je u tw o rze n ie w szystkich w y p isa n y ch po niej k atalogó w (katalogi ju ż istniejące nie zostaną nad pisane): # mkdir -p trap/dziadek/ojciec/syn

Kopiowanie plików i katalogów U m iejętn o ść sz y b k ieg o k o p io w a n ia plików i k a ta lo g ó w jest n ieo d z o w n a dla każdego użytkow nik a L inuksa. P o niższe p odro zd ziały pokażą, jak ko p io w a ć różne elem en ty linuksow ego system u plików .

Kopiowanie plików' - polecenie cp P olecenie c p (ang. co p y) służy do k o p io w a n ia plików'. A b y nadać kopii w sk a z a n e g o pliku now'ą nazw ę, należy w y p isa ć obie n azw y (istniejącą i now ą) po cp: H cp pliki plik2

cp d o p u sz cz a stoso w anie m asek. A b y sk o p io w a ć kilka plików' do w y b ra n eg o k atalo ­ gu, należy w ypisać: H cp plik* /tmp

Przy ko rzy staniu z cp na le ży zac h o w ać ostrożność. O ile nie użyje się flagi - i , wszystkie istniejące pliki u n a zw a ch p o k ry w a ją cy c h się z n a zw a m i plików' do celo w y ch zostaną nad pisan e bez ostrzeżenia. Jeśli je d n a k sk o rz y stam y z flagi - i , z o stan iesz k a ż d o ­ razowo ostrzeżon y przed n a d p isan iem istniejącego pliku: # cp -i pliki plik2

cp: overwrite

'plik2'? y

Jeszcze bezp ieczniejsze je s t zasto so w an ie flagi - b . P o w o d u je ona au to m aty czn e u tw o ­ rzenie kopii z ap a so w y c h w szy stk ich n a d p isy w an y c h plików: H cp -bi pliki plik2

cp: o v e rw rite

'p l i k 2 '? y

# la plik2*

plik2 plik2~

N azw y kopii zap a so w y c h k o ń c z ą się tyldą (~).

Kopiowanie katalogów - polecenie cp Połączenie flag - p i - r sp o w o d u je sk opiow anie nie ty lk o plików znajdu jących się w danym katalogu, ale ró w n ie ż całej zag n ieżd żo n ej w nim struktury po d k atalo g ó w . K ażde z poniższych poleceń kopiuje cały katalog kat. l i w szy stk ie z a w a rte w nim pliki i p o d k a ­ talogi do katalogu k a t 2 :

52

Poznaj Linux łł cp -Pr katl kat2 ił cp -r katl kat2 łł cp -R katl kat2

Polecenie c p m a ponad 40 różnych flag. W ięcej szczegółów zn ajduje się na p o św ię ­ conej mu stronie podręcznika.

Przenoszenie i zmiana nazw plików i katalogów Przenoszenie p lików i katalogów oraz zm ian a ich nazw są, pod obn ie jak kopiow anie plików, pod staw ow y m i um iejętnościam i, które każdy użytkow nik L in u k sa po w in ien d o ­ brze opanow ać. P oniższe podrozdziały d e m onstru ją zastosow ania polecenia mv, służącego do przenoszenia i zm ian y nazw elem entów lin uksow ego system u plików .

Przenoszenie i zm iana nazw plików i katalogów - polecenie m v Polecenie mv (p rz e n ie ś) służy do zm iany nazw plików i k atalo gów oraz d o ich p rze n o ­ szenia. A by zm ienić nazwę istniejącego pliku, należy wypisać obie n a zw y (obecną i nową) po mv (w przeciwieństwie, do cp, polecenie mv kasuje plik źródłow y): łł mv pliki plik2

Z u pełnie analogicznie m ożna zm ieniać n azw y katalogów: # mv katalogi katalog2

Podobnie jak w przypadku cp, mv nie o strzega przed nadpisaniem istniejących plików i katalogów , chyba że skorzystam y z flagi - i : # mv -i pliki plik2

mv: replace

'•plikŻ'? y

B ezpieczniej je d n a k skorzystać z o m ó w io n ej ju ż flagi - b (k o p ia za p a so w a ). Po p o ­ łączeniu jej 7. flagą - i , nv poprosi o p o tw ierd z en ie chęci n a d p is a n ia istn iejąceg o pliku, a w przypadku u z y sk a n ia p o tw ierd zen ia u tw o rzy je g o kopię zapasow y: # mv -bi pliki plik2

mv: r e p l a c e

xp l i k 2 ' ?

y

łł ls plik*

plik2 plik2~

N azw a kopii zapasow ej nadpisanego pliku kończy się tyldą (~). Polecenie mv potrafi rów nież przenosić pliki do innych katalogów: łł mv pliki /tntp łł mv pliki / tmp/plik2

Linuksow y system plików

53

Jeśli c h c e m y je d n o c z e śn ie przenieść plik do n o w e g o katalogu i z m ien ić je g o nazw ę, m u sim y podać n o w ą n a zw ę w ścieżce w y b ra n eg o katalogu. T o sa m o ty czy się p rze n o sz e ­ nia katalog ów : ft m v katl kat2

Jeśli katalog d o c elo w y nie istnieje, mv z m ienia nazw ę katalogu ź ró d ło w e g o na kat.2. W p rz e c iw n y m w y p a d k u c a ła zaw arto ść katalogu katl zostanie p rze n iesio n a do katalogu kat2.

Tworzenie dowiązań symbolicznych D o w ią za n ia sy m b o lic z n e u m ożliw iają p rzy p isy w an ie istniejącym plikom i katalogom prostszych i łatw iejszy ch w zap a m ięta n iu nazw , p rze c h o w y w a n y c h w w y b ra n y ch przez uży tko w nika katalog ach (jak /u3r/bin lub /usr/local/bin). P o d c z as instalacji l.in u k sa autom atycznie tw o rzo n y je s t c a ły szereg dow iązań sym bolicznych: niektóre shcllc z n ajd u ją c e się w katalogu /bin, ja k na p rzykład bsh, csh i sh, są w istocie d o w ią za n ia m i d o innych shclli, takich ja k bash lub tesh praw ie w szystkie p o lec en ia obsługi d o so w y c h d y sk ie te k są w rzeczyw istości d o w ią ­ zaniami do p o jed y n c ze g o p ro g ram u o nazw ie mtools ■

podłączony do k om putera m od em m oże być p od m o n to w an y do katalogu /dev/modem, będącym dow iązaniem do /dev/cual lub /dcv/ttySl

■

edytory ex o raz v i to w rzeczyw istości dow iązania do edytora vim.

Tworzenie dow iązań do plików - polecenie ln U życie p o lec en ia i n z fla g ą -s sp o w o d u je p rzy pisanie istniejącem u plikow i w ybran ej nazwy: ff ln -a plik plik2 ft is -1 plik*

-rw-rw-r—

1 bball

16821 Feb

1hhal.l

4 Feb

lrwxrwxrwx

10 15:22 plik 10 15:22 plik2 > plik

l n bez flagi - a tw o rzy tzw . d o w iązan ie twarde: Z ln plik plik3 ff ls -1 plik*

-rw-rw-r—

2 bball

1G821 Feb

lrwxrwxrwx

1bball

4 Feb

-rw-rw-r—

2 bball

16821 Feb

10 15:22 plik 10 15:22 plik2 > plik 10 15:22 plik3

W szystkie zm ian y w p ro w a d z a n e do pliku plik2 będą a u to m aty c zn ie p rze n o sz o n e do pliku p l i k . T w ard e d o w ią za n ie plik3 stanow i d o k ład n ą kopię pliku ź ró d ło w e g o . S kaso-

Poznaj Linux

54

w am e pliku p l i k nie doprow adzi do utraty dany ch (będą nadal p rze ch o w y w a n e pod n a ­ zw ą plik3); d o w iązanie sym boliczne piik2 sranie się jed n ak bezużytecznie. D ow iązania sym boliczne m ogą do ty czy ć dow olnych plików ; także w yk ony w aln ych skryptów: # ln -s /etc/ppp/start-ppp /usr/local/bin/startppp

W ten sposób o szczęd zim y sobie nieco pisania.

Tworzenie dowiązań do katalogów - polecenie ln Z a pom ocą polecenia l n m ożna ró w nież tw orzyć dow iązania do często w y k orzysty ­ w anych katalogów (m echanizm ten jest p odo bny do system u skrótów w W in d o w s 95): #

ln

-s

/dos

/mnt/dos/windows/desktop

T eraz, zam iast każd o razo w o podaw ać d łu g ą ścieżkę (na przykład przy kopiow aniu plików), wystarczy w pisać # cp p l i k . t x t

/dos

Kasowanie plików i katalogów K asow anie plików i katalogów jest częstą czynnością; w ym aga jed n a k ostrożności. S kasow ane pliki i katalogi są bezpow rotnie tracone, należy więc pam iętać o tw orzeniu kopii zapasow ych najw ażniejszych danych!

Kasowanie plików - polecenie rm D o kasow ania p lik ó w i katalogów służy polecenie rm. A by sk a so w ać w y b ran e pliki, należy w ypisać ich n a zw y po rm: # rm pliki p l i k 2 plik3

D opuszcza się stoso w anie masek: # rm plik*

Z a pom ocą rm m o żn a ró w nież skasow ać w szystkie pliki w w ybranym katalogu: ff rm - r

temp

rm: descend directory 'temp'? y rm: remove 'temp/pliki'? y rm: remove 'temp/plik2/? y rm: remove 'temp/plik3.txt'? y rm: remove 'temp/plik4'? y rm: remove directory 'temp'? y

55

Linuksowy system plików

U życie flagi - r razem z nazw ą katalogu sp o w o d u je sk a so w an ie w szy stkich plików w tym k a talogu oraz je g o sa m eg o . Jeśli sp ró b u je m y sk aso w ać katalog bez - r , rm w y p ro ­ wadzi k o m u n ik a t o błędzie. Flaga - i służy do z a b e zp iec za n ia się przed o m y łk o w y m sk a so w an iem w a żn y c h pli­ ków. P rzed u su nięciem k a ż d e g o pliku, rm poprosi o potw ierdzenie: # rm -i plik*.txt

rm: rem o v e ' p l i k i . L x L ' ?

y

rm: rem o v e ' p l i k 2 . t x t ' ?

y

rm: rem o v e ' p l i k 3 . t x t ' ?

y

Kasowanie katalogów - polecenie rm dir Z a p o m o c ą p olecen ia r m d i r m o żn a k aso w ać katalogi: # rmdir temp/dziadek/ojciec/syn tt rmdir /temp/dziadek

rm d ir:

te m p /d z ia d e k :

D i r e c t o r y n o t e m p ty

Jeśli w k a so w a n y m k a ta lo g u istnieją pliki lub po dkatalogi, m u sz ą zostać sk a so w an e w pierwszej kolejności.

Kasowanie katalogów - polecenie rm Polecenie rm m o że ró w n jc z służyć do ka so w a n ia k atalo g ó w , ale trzeb a w tym celu skorzystać z flagi - r oraz - f . Połączenie tych opcji sp o w o d u je sk a so w an ie całej struktury w ybranego katalogu b e z p ro śb y o p otw ierdzenie. O to przykład: # rm -fr temp

U życie rm z k o n ta ad m in istra to ra rnoże b y ć n ieb ezp ieczn e Polecenie rm w połączeniu z Hagami - r f użyte p rz e z ad m inistrato ra, m o że sk aso w ać cały system plików ! N a le ż y zac h o w ać ostro żność przy k orzystaniu z flag r f , p o ­ niew aż p o w o d u ją o n e sk a so w a n ie w szy stk ich p lik ó w i katalogów' wr p o d a n ej ścieżce. Jeśli korzystam y z k o n ta u ż y tk o w n ik a r o o t , m u sim y u p e w n ić się p o n a d w sze lk ą w ątpliw ość, które pliki usunięte.

Znajdowanie plików i katalogów P rzeglądanie d rz e w a k a ta lo g ó w w p o sz u k iw an iu in teresujących p lik ów jest dość uciążliwe, dlatego L inux z o sta ł w y p o s a ż o n y w szereg narzędzi a u to m aty z u ją cy c h tę c z y n ­

56

Poznaj Linux

ność. Poniższe podrozdziały nauczą nas sz y b k o i efektyw nie zn ajd o w ać szukane pliki i katalogi.

Znajdowanie plików - polecenie fin d Polecenie find służy do znajdow ania w ybran ych plików lub k a ta lo g ó w na obszarze całego system u plików , m ożna jednak za je g o pom ocą zdziałać znacznie więcej. W y m a ­ gane jest podanie ścieżki do przeszukania i w zorca nazw y plików do odnalezienia: # find /usr -name pico* -print -xdev

W tym w ypadku szukam y w katalogu /usr edytora pico i po św ięcon ej m u strony podręcznika. P am iętajm y, że przeszukanie całego system u plików razem z podm ontow anynu doń system am i innych kom puterów (dostępnych przez sieć lokalną) m oże trwać dosyć długo. /usr/bin/pico /usr/man/manl/pico.1 .gz

A b y ograniczyć obszar przeszukiw ań do lokalnego system u plików , należy skorzystać z opcji -x d e v . Jeśli ją pom iniem y, przeszukane zostaną wszystkie sy ste m y zew n ętrzn e (na przykład napęd C D -R O M i podm ontow ane d rz e w a katalogów system u W indow s). Polecenie find potrali w yszukiw ać pliki w edług w zorca n a zw y , rozm iaru, typu lub daty m odyfikacji. A b y odnaleźć now e lub rzad ko używ ane pro g ram y , należy skorzystać z opcji -atime. P rzykład ow o, poniższe polecenie w yszukuje pro gram y u rucham iane przynajmniej raz w c ią g u ostatnich 100 dni: # find /usr/bin -type f -atime +100 -print

T eraz szukam y p ro g ram ó w m ających nie więcej niż 1 dzień: # find /usr/bin -type f -atime -1 -print

D o znajdow ania plików o podanym rozm iarze służy opcja -size. W tym przypadku należy podać liczbę bloków (1 blok - 512 bajtów') lub kilobajtów (1 kilobajt = 1024 bajty) zajm ow anych przez plik. Poniższe polecenie znajduje w katalogu /usr/bin w szystkie pliki w iększe niż 5 0 0 000 bajtów: # find /usr/bin -type f -size +500k -print

Aby w ykonać na znalezionych plikach d o w o ln ą operację, należy skorzystać z opcji exec. N astępujące polecenie usu w a w szy stkie zrzuty uore oraz k o p ie zapasow e .bak ze

w szystkich katalogów lokalnego system u plików . Bez opcji -xdev m oże o no rów nież służyć do czy sz cz e n ia zew nętrznych sy ste m ó w plików (np. W indow s): # find / -name

'core *.bak' -xdev -exec rm '{)'

Poszukiw ania rozp o czy n am y od katalogu głó w neg o (/). W y szuk ujem y w szystk ie pliki o nazw ach rów nych core lub kończących się na .bak. K ażdy z n alezion y plik jest k a so ­ wany za pom ocą p olecenia rm.

Linuksowy system plików

57

W ięcej sz cz eg ó łó w d o ty c z ą c y c h polecenia f i n d i u d o stęp n ian y ch przezeń opcji z n a j­ duje się na p o św ię co n e j m u stronie podręcznika. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Inform acje o zastosowaniu f i n d w administrowaniu systemem znajdują się w rozdziale 31.

Z najdow anie plików i katalogów - polecenie locute P olecenie locate służy do szy b k ieg o o d n a jd y w an ia p lików i ka ta lo g ó w w lokalnym system ie plików . Jest ono szy bsze od t i n d , p o n ie w a ż zam iast p rze cz e sy w a ć tw a rd e dyski korzysta z w łasnej bazy d a n y c h . P o d o b n ie ja k f i n d , locate d o p u sz cz a sto so w an ie m asek. Przykładow o, a b y znaleźć w sz y stk ie ikony ed yto ra emaes, n ależy wpisać: #

locate

*icon*emac3*

/usr/share/icons/emacs 3d.xpm / u s t /

share/icons/lemacs.xpm

/usr/share/icons/xemacs.xpm locate p rzeszu k u je b azę danych zn ajd u jącą się w pliku locatedb, w katalogu /var/lib. D o tw orzenia o w e j bazy służy polecenie updatedb. D o k u m e n ta c ja form atu locatedb znajduje się na stronie, p odręcznika locatedb, w k atalogu /usr/man/manb.

A dm inistratorzy sy ste m ó w p rze w a żn ie uaktualniają bazę locatedb za p o m o c ą d em o n a cron, który raz na p ew ien c z a s au to m aty czn ie u ru ch a m ia program updatedb.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Szczegóły użycia demona c r o n i pliku e r o m a b są opisane w rozdziale 26.

Znajdowanie program ów i stron podręcznika - polecenie whereis Polecenie w h e r e i s s łu ż y do w y szu k iw a n ia p lik ó w b in arn y ch i stron pod ręcznik a. Przykładowo, w yrażenie # whereis man

zwróci wynik: man: /usr/bin/man /etc/man.config /usr/man/manl/man.1

w h e r e i s jest znacznie sz y b sz e od f i n d , p o n ie w a ż n azw y p rz e sz u k iw a n y c h ścieżek i katalogów są w pisane w sa m p ro g ram w yszuk ujący . Jeśli interesują nas tylk o strony podręcznika, m o ż e m y użyć flag i -m. D o o d n a jd y w an ia p ro g ra m ó w służy flaga cie, aby odnaleźć źródła p ro g ra m ó w , należy skorzy stać z flagi - s .

b. W resz­

58

Poznaj 1.inn x

Przeszukiwanie plików tekstowych Linux udostępnia sw oim użytkow nikom kilka różnych poleceń służący ch do p rze sz u ­ kiwania

plików

tekstow ych.

N iektóre

z.

nich

w ykorzystują

w y rażen ia

regularne

(om ów ione w rozdziale 2), inne, jak strings, m ają m niejszy zakres m ożliw ości.

Polecenie grep Polecenie grep należy do rodziny, w skład której w chod zą ró w n ież polecenia farep i e g r e p . Są one ze so b ą pow iązane, ale różnią się m ożliw ościam i (zw łaszcza w zakresie dopuszczalnych w z o rcó w i masek). P rzyk łado w o, aby odnaleźć w szystkie od w ołan ia do polecenia tee w pliku into-dir w katalogu /ctc, m ożna wpisać: # grep -n tee /etc/info-fir

D2:* tee:

(sh-utils)tee invocation. Redirect to multiple files.

grep zwraca odnalezione w yrazy w postaci wierszy z przeszukiw anego pliku. Flaga -n

w ypisuje n um er k ażd eg o ze znalezionych wierszy. D om yślnie grep rozpoznaje tylko zw ykle w yrażenia regularne; użycie w y rażen ia rozszerzonego sp o w o d u je w ystąpienie błędu: # grep '\(gp'

/etc/info-dir

grep: Unmatched

( or \ (

W szystkie w ersje g r e p korzystają ze standardow ych strum ieni wyjścia i wejścia. W zorce do odnalezienia m o gą być um ieszczane rów n ież w pliku (sp o rz ąd z o n y m tu za po m o cą polecenia c a t ) - w ów czas do od czytania ich przez grep służy flaga - f : # cat > s z u k a j .txt gpm

[EOT] U grep -f szukaj.txt /etc/info-dir

# gpm:

(gpm).

Text-mode mouse library.

zgrep: p rzeszu k iw an ie plików sk om p resow an ych D o przeszukiwania skom presowanych plików tekstow ych za p om ocą wyrażeń regu­ larnych słu ży polecenie z g r e p . Jest to skrypt, który najpierw rozkom presow uje pliki, a następnie uruchamia dla nich grep lub egrep.

g r e p m a ponad 2 0 różnych flag i m oże e m u lo w a ć polecenia f g r e p lub e g r e p (po za­ stosow aniu flag -f lub -e ). W ięcej sz cz eg ó łó w dotyczących w szystkich wersji g r e p znaj­ duje się w podręczniku, a także w katalogu /usr/info ( program info).

Linuksowy system plików

59

PATRZ RÓWNIEŻ «

W ięcej o wyrażeniach regularnych m ówim y w rozdziale 2.

4

W ięcej o skryptach m ówim y w rozdziale 22.

4

Kompresja plików je s t omówiona w rozdziale 31.

Polecenie egrep P olecenie cgrcp u m o żliw ia podanie w z o rcó w do w y szu k a n ia w postaci ro zsze rzo ­ nych w y rażeń regularnych (w s p o m n ia n y c h w rozdziale 2); a k ce p tu je je d n a k ró w n ie ż z w y ­ kłe w yrażenia regularne: # egrep -n tee /etc/info-dir

92:* tee:

(sh-utils)tee invocation. Redirect to multiple files.

R óżnica p o m ię d z y poleceniem eytep a pozostałym i klonam i yrep u w id a cz n ia się w m o m en cie z a sto so w an ia w y ra że ń regularnych: tt egrep '\ (gp'

# gpm:

/etc/info-dir

(gpm).

Text-mode mouse library.

egrep z w ra c a trafienie tam , gdzie fgrep nie z w rac a niczego, a grep g en eruje błąd.

A postrofy (*) c h ro n ią w y ra ż e n ie regularne przed z in terp re to w an ie m przez shell. e g r e p czyta dane ze s ta n d a rd o w e g o strum ienia w e jścia i w y sy ła w yniki d o sta n d a r­ dowego stru m ie n ia w yjścia. W zo rce do w y szu k a n ia m o g ą zostać u m ieszczo n e w pliku tekstowym i w czy tan e z u ż y ciem flagi - f .

Polecenie fg rep P olecenie f g r e p a k c e p tu je w c harakterze w zorców w y łączn ie łań cu ch y tekstow e: # fgrep -n tee /etc/info-dir

92:* tee:

(sh-utils)tee invocation. Redirect to multiple tiles.

Jak w idać w pon iższym p rzy k ład zie, fgrep nie ro zp o zn aje w y rażeń regularnych: # fgrep '\(gp'

/etc/info-dir

W yrażenie lo nie zw róci ż adn ych w y nik ów , p o n ie w a ż fgrep d o p u sz cz a sto so w an ie tylko prostych m asek. P o d o b n ie ja k pozostałe k lony grep, fgrep m o że o d c zy ty w a ć w z o r­ ce z pliku: # cat

>

szukaj.txt

gpm [EOT] # fgrep -f szukaj.txt /etc/info-dir

# gpm:

(gpm).

Text-mode mouse library.

60

Poznaj Linux

Polecenie strings Polecenie strings służy do w y szuk iw ania łańcuchów teksto w y ch w plikach binar­ nych, pozw ala więc na „zaglądanie” d o program ów . Połączenie .si r i n y s i innych poleceń w yszukiw aw czych w potok um ożliw ia na przykład w yśw ietlenie inform acji o praw ach autorskich do k a żd e g o program u w katalogu / u s r / b i n : # find /usr/bin

| xargs strings -f | fgrep Copyright

| loss

Jeżeli po m in iem y flagę -t (zg ła s z a jp lik i), strinq3 nie um ieści nazw y p rze sz u k iw a ­ nego pliku pośród d a n y ch w yjściow ych przekazyw anych do polecenia tg rep. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Szczegóły dotyczące korzystania z potoków zna/dują się w rozdziale 2.

Rozdział 4 Edytory tekstu

B ill B a li

Możliwości linuksowych edytorów tekstu Programy kontroli pisowni Konwersja dokum entów Formatowanie dokum entów E dytory tekstu stanow ią w a ż n e narzędzie dla w szystkich u ż y tk o w n ik ó w sy ste m u Linux. Prędzej c z y pó źn iej k a ż d y spotka się z ko n iec zn o ścią uży cia e d y to ra do m odyfikacji któregoś z p likó w k o n fig u rac y jn y c h - p o m im o iż Red Mat L in u x staje się coraz w y g o d ­ niejszy w użyciu w raz z k a żd ą n o w ą w ersją, nadal nic w szy stk ie p ro g ram y d ziałają na zasadzie „ w skaż i k lik n ij”. A b y m óc skuteczn ie i w yd ajn ie korzystać z L in u k sa, w arto wybrać sobie edy tor najlepiej o d p o w iad ający n a szy m po trzebo m i u p o dob anio m ,

Wybór edytora Jeśli w e źm iem y pod u w a g ę w szystkie w ersje i od m ian y , w ó w c z a s Red Hat L in u x z a ­ wiera ogółem p ra w ie d w a d z ie śc ia e d y to ró w tekstu (niektóre z nich p otrafią e m u lo w a ć inne; istnieje ró w n ież kilka e d y to ró w p rze zn a c zo n y c h tylko dla system u X W in d u w ). Rozdział ten p o św ię co n y jest p o d sta w o w y m w ersjom najpo p u larn iejszy ch edy toró w . M ów iąc „ edy to ry tek stu ” m a m y najczęściej na m yśli p ro ceso ry te k stu , czyli interak tywne, p e łn o e k ran o w e p ro g ra m y um o żliw iające w p ro w ad z an ie tekstu, je g o m ody fikację, a także zap isy w a n ie o raz d ru k o w a n ie p lików teksto w ych. N iek tóre z tych p ro ce so ró w pozwalają na p o ru szan ie się p o tekście za p o m o cą kursorów , a g raficzne aplikacje X W in ­ duw są d o d a tk o w o w y p o s a ż o n e w system rozw i jalnych m enu i szereg in nych udog odn ień. Edycję tekstu m o żn a j e d n a k prow ad zić również, za p o m o c ą p ro g ra m ó w nieinteraktywnych, ja k filtry czy e d y to ry stru m ien io w e (om aw ian e w dalszej części tego rozdziału). Red Hat Linux u d o stę p n ia p o n a d d w a d zie ścia takich pro gram ó w .

Poznaj Linux

62

Komercyjne procesory tekstu Istnieje praw ie 1CK) różnych pro cesorów tekstu dla system u L inux. W iele z nich w chodzi w skład k o m ercyjn ych pakietów biurow ych. W iększość linu kso w ych procesorów tekstu (na przykład W o rd P erfect, przed staw iony na rysunku 4.1, a dostęp n y pod adresem www. s d c o r p . c o m ) w ym aga system u X I 1 razem z zainstalow anym i bibliotekam i Motif. Jeśli rozw ażam y nabycie jed n eg o z takich program ów , p o w in n iśm y zajrzeć do pliku C o m m e rcia l-H O W T O w katalogu / u s r / d o c lub pod któryś z adresów': h t t p : / / w w w . s d c o r p . c o m / w p u n i x . h tm l h t t p : / / www.a x e n e . com/ e n g l i s h / x c l a m a t i o n / h t r r . l h t t p : //w w w .z f c . n l h t t p : //'www. a d v a s o f t . com h t t p : / /www. c a l d e r a . com h t t p : / /www. r e d h a t . com h t t p : / / w w w . a p p l i x . com h t t p : / /www.s t a r d i v i s i o n . com •••••••• fU

wwi

gól

; a»reil

7*bU

fcłpttM

¿octf

ptelaial »¡
U » « łW b r o y

I?*

*I» * Om

b w

10

H « Q V . V C o tim r.«

Ii

A n o tiM ro i rur« o : i t e ' W r u t o iiu i l i e o n a a m comfW OOO l o ą u Ł M y typ e c c !»<> Di« n t m e d * b — M i , ■'* 40 c « m u » 1 i w ilk rti»li»* tf» U ln ÿ » . Iy p t fh* fin » i»«* k « l» n o t l c¿m m »iv]k . i m i i i n l u * » f « t a 0 « T«Ł’ k e y o n y o 'u

If f M c a la « . h g j i « ü q « I « vm

I

• H tw

o: re u ■.< t ( ' n r ÿ i m l u m , Uk i .c C «U l
«ans

M T « i » n l v i * J * th» lirtf f»w l * l l» a . « a a l h t m ks m k r -w o. T i f « ln e i r - H t l m

ual

K-wH»—fi C--«ta •«'»»«— r««

I

»im

T M Ih au « f l p h i l « 1 fite! w i k B U M c o n ltln ln y I t u t p t c l l M le ite n l(C j B i c u r t d q « u l t i p i a T « e»W r • • v e n l

im w u

a n a n a s

M « ■ « u n d o i i n n t l Une. «*e Die , er

Irin» w iU r e » Oi* l l . e t U il -M n c k r j c e r e m » » * , ío U t w * 4 b y th» O h
Ik* ul. or contłieriłi* comm*n«

I

jt o jB r a n k i.tg

L a n g O o o n r e iO

U U Ï

X n a ~ 4 j f a » * ' U t h WIU . u l / u l l u J y * i . p 10. s c e r u u ' j w h e n 'k o c o * < t » Hnn 1. rcack c*. th» I. c c M c ł o t e i h c M r a C « . ruay b e u « d w ite th e K c i l c c t o a t o ty p e m u ltip le o a n u u a i l s . o r sin (Je to m * » . 1^ 1 o n »op4-'«'e lin c e .

te a sL -

Mf> I M U

P o c i .t J *

Rysunek 4.1. Procesor tekstu WordPerfect wymaga systemu X Window

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o system ic X Window mówimy w rozdziale 1Ö.

»|

Cdytory tekstu

63

K orzystanie z edytorów pełnoekranow ych E d y to ry p e łn o e k ra n o w e są łatw e w użyciu i cieszą się n ajw ięk szą p opu larn o ścią, z a ­ równo w śród programistów', ja k i początkujących użytkow ników L inuksa. Niektóre edytory w y m a g ają sy ste m u X W in d o w ; inn e m o żna u ru ch a m ia ć z aró w n o w k onsoli, j a k i w oknie term inala. D o k o n u ją c w yboru e d y to ra należy z w rac ać uwra g ę na n astęp u jące cechy: ■

dostępność klawiszy' naw igacyjnych

■

łatw ość obsługi m enu i w y d a w a n ia poleceń

■

m ożliw ość dru k o w an ia plików

■

obecność m ech an izm ó w ochro nn ych (np. autom atyczne tw orzenie kopii zapasow ych)

■

dostępność korektora pisow ni

■

m ożliw ości „znajdź i z a stą p ”, ułatwiające w prow adzanie popraw ek do tekstu

■

m ożliw ość wycinania i wklejania bloków tekstu

■

autom atyczny podział w ierszy; w yrów nyw an ie w ierszy do m arginesów

■

szczegółow a do kum entacja lub wbudow'any system pom ocy.

Środow isko e m a e s N ajp o tężn iejszy m (choć nie najłatw iejszym wr użyciu) e d y to re m tekstu dla system u Linux jest bezsprzecznie em ac3, utw orzony przez R icharda Stallm ana wicie lat tem u. em aes to obecnie znacznie, znacznie w ię ce j niż ty lk o z w yk ły e d y to r - m oże służyć ja k o ś ro d o w i­ sko p ro g ram isty cz n e lub shell system u; zaw iera w b u d o w an y interpreter ję z y k a L isp, p o ­ zwala na w y sy ła n ie poczty e lektro niczn ej, obsługuje grupy d y sk u sy jn e U sen etu , u d o stę p ­ nia kalendarz o ra z pam iętn ik i zaw iera n a w et kilka gier! emaes jest ro zp ro w ad z an y przez Free Softw are Foundation ja k o część projektu G N U (lub G N U s N n t !JNIX). Pełna instalacja wersji dołączonej do dystrybucji Red Hat w ym aga ponad 35 M B w olnego m iejsca na dysku, ale jeśli zrezygnujem y z plików źródłow ych, ilość ta zmniejszy się do 20 M B . W ersja em ac3a dla X W in d o w w y m a g a dod atkow ych 3 MB.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej inform acji o poczcie elektronicznej znajduje się w rozdziale 13.

♦

Więcej inform acji o systemie Usenet znajduje się w rozdziale 16.

em aes p o sia d a p o n a d 20 o pcji dostępnych w' w ierszu poleceń, u ru ch a m ia n ie go nie sprawna jed n a k p ro b lem ó w . A b y o tw o rzy ć istniejący plik lub u tw o rzy ć now y, należy w p i­ sać em aes raz em z n a z w ą ż ą d a n e g o pliku; # e m a es t e k s t . t x t

64

Poznaj Linux

W ydanie po w y ższeg o polecenia w system ie X W in d o w spo w o d u je otw arcie g łó w n e ­ go okna em aes, po k azan eg o na rysunku 4.2. W arto zwrócić uw agę, że w w ersji p rzezna­ czonej dla X W in d o w em aes obsługuje m ysz i zaw iera w budow any system m enu.

1.

BÜ]

wiiBca^locafliost.locnM onialn

I B vfferj F i : «

lool» M i l ña.vrh H»ip

aKMMnabU copying f««* l i ihatover ycu oon ju o ijfy o« th* basis o f Media ccat, duplication cfwoes. tine of pitop.# involved. ord so cn. (Ymj u t il not k* r«**j|r*d to Justify 16 to the Ccpyrig-.t Holder, but only to the cospwttng co sw jiitj at iarse as a «arl.at Wat nutt tctr the fa*.) "Fraoly 0.-o:lab)a' near* that no f*« la chargod f c r tbs lio n Itso lf. chcujh there nay i x fees involved in handling the jten. It also wens i M rw ip lfn tt *f the ittn ««3 redistribute i t e-dcr tho sonc vunditium fwy received it. 1 . ftu i»sy nake arid g it« avisy vo'-batlw copies of Oir soo-co for*, of the Standard Verslor of thie Package without restrictio n. provided that go., d u lle st* a ll of *.h« original copyright rwlica« and Miociated dlocloinsrs, 2.

You nay *.>>ly Luy fir a s , ptrtafcillcy fires and ocher Modifications d*r1v»H fra* the P ib lic Bor.»in or froi* tha Ccpylgbt Holder, ft Package w difiod in such a way shall s t il l be considered the Standard Version. 3. You way olhswlse «odify yeer copy of th lr P«ck«c In any way. r/w lfV d that you in » r l a rrc*»lnc-t notlc« In *ich charged File st-atlnc

h charged

=3=S=

a Rysunek 4,2, Edytor emaes w systemie X W indow obsługuje mysz i udostępnia pasek menu O pcje pakietu n arzędziow ego (Toolkit) dla X I 1, na przykład - g e o m e t r y , f g czy bg, pozw alają na zdefiniow anie w yjściow ych ro zm iaró w okna, jeg o po łożenia o raz koloru tła: H emaes -geometry 80x25+10+10 -fg blue -bg white

Pow yższe p olecenie uruchom i em aes w oknie o rozm iarach 80x25 znaków , u m iesz­ czonym w lew ym g ó rn y m rogu ekranu i zaw ierającym niebieski tekst n a białym tle. em aes posiada w sum ie kilkanaście opcji narzędziow ych. A by otw orzyć e m a e s w oknie term inala, m ożna skorzystać z w ersji nie przeznaczonej dla X I 1: U emacs-nox tekst.txt

Efekt w idoczny jest na rysunku 4.3. rxvt

BEC

conditions tlwy iwusiveO i l . 1.

You «ay »ako and giv* sway vorbali* coplos of tho iout-c® *-'nr» of the Version uf U u r F a c k «e kitivxrt r e s t ric t io n . y o v l* d that you d uaiicato a l l o f tht c n ig m a l copyright notices and associated

disclaimers.

2 . Ycu nag npoly bit? fix e s . a r t D b i l l ’.y f ix e s and other n rd iflc B tlfln t dgr-ivoc f r a * tho A jb llc Do» a in or ■fro* tho Cooyrlght hfoloer. fl ’'o:ke«e ncrJlfled in such a uau s h a ll s t i l l t# ccnslde-ed the Standard V e rsim . 3.

You * aj otherwise nodifu \ ja i~ crny r f true b 'x - y ^ o in anj nay, proMidod tnat you insert o pro* inant notice Ln each chonged f il e stoting How ond whsn 4 NU HhY you charged tiwt f lln . » r l rro .11rind that ynu nn at le o a l CNE o f tHa fo lio* ing:

a) olace yocr » o c if ico U cca in tho F u b lic Dzualn or otiiwwUrt! noko f r e e ly fK a ila h lfl, * irh m hy porting « i d a cd iflca tlo n s to Usenet o r an ©quivoLent »odiuM, c r p la c ii^ the » u J if lu o t l« i5 wi a *aJu* arul'lvw s ite t r h At uoiPt .im.not. or by allowing tho *toldor *.o include

Rysunek 4.3. Z edytora emaes można korzystać również w oknie terminala

Edytory tekstu

65

U c ze n ie się o bsług i emacs jest dość czasochłonn e; z a w s z e je d n a k m o ż n a skorzystać z w b u d o w a n e g o p rze w o d n ik a. P rz ew o d n ik ten jest szczeg ó ln ie p o m o c n y dla p o c z ą tk u ją ­ cych u ż y tk o w n ik ó w L inuksa. PATRZ RÓWNIEŻ 4

W ięcej o pakiecie narzędziowym Toolkit m ówim y w rozdziało 20.

U ru cham ianie p r zew o d n ik a em a cs 1.

U ru c h o m e m a c s w k o n so li lub oknie term in a la X I I : # cm acc

2.

P rzytrzym aj k law isz Ctrl i w ciśnij H. U jrzy sz z n ak gotow ości: C-h

3.

(Type ? for further options).

W ciśnij T , u ru ch am iając p rzew odn ik . O p a n o w a n ie emacs w y m a g a czasu. O ile to m ożliw e, w a rto zacząć od w ersji X I I ,

udostępniającej system m enu. T ab e la 4.1 p rz e d sta w ia p o d sta w o w e k om bin acje k law iszy pom ocne przy tw o rzen iu i ed y cji plików . M o ż n a ró w n ież z d efin io w ać w ła sn e ustaw ienia, zapisując je w pliku .emacs w sw o im katalogu d o m o w y m . W ięcej in fo rm acji znajduje się na stronie p o d rę c z n ik a emacs. Tabela 4.1. Podstawowe polecenia emacs

Czynność

Skrót

Przesuń kursor do tyłu o jeden znak

CtrI+B

Przesuń kursor w dół o jeden w iersz

CtrI+N

Przesuń kursor do przodu o jeden znak

C trl+ F

Przesuń kursor do góry o jeden wiersz

C trl+ P

Skasuj wskazywany znak

C trl+ D

Skasuj aktualny wiersz

CM+K

Skasuj aktualne słowo

Alt+D

Przesuń kursor na początek pliku

A lt+ c

Przesuń kursor na koniec wiersza

C trl+ E

Przesuń kursor na koniec pliku

All+>

Przesuń kursor na początek w iersza

C trl+ A

Otwórz plik

C trl+ X , C tri+ F

Poznaj Linux

66

Przesuń kursor w dół o jedną stronę

Ctrl+V

Przesuń kursor w górę o jedną stronę

Alt+V

Wyjdź z emacs

Ctrl+X, C trl+ C

Zapisz bieżący plik

C trl+X , Ctrl+S

Zapisz jako...

Ctrl+X, C trl+ W

Wyświetl pomoc

C trl+ H

Uruchom przewodnik

C trl+ H T

Cofnij ostatnią czynność

C tr lf _

D okum entacja emacs znajduje się w katalogach /usr/share/emacs/20.2/etc, /usr/doc oraz /usr/info. Pełna lista k a ta lo g ó w emacs znajduje się na pośw ięconej mu

stronie podręcznika. E d yto r pico Edytor pico stanow i część pakietu o bsługi poczty elektronicznej pine. Jest to przyja­ zny program , spełniający wszystkie zalecenia podane na początku rozdziału, pico jest prosty, w ydajny, niezaw o dny i potrafi fun kcjon ow ać niezależnie od pine. Jeśli urucho­ m im y go z opcją -m, będziem y mogli nawet korzystać 7. myszy: # pico -m mojplik.txt

pico otw orzy plik mojplik.txt (ry su n e k 4.4). Jeśli pracujem y w system ie X W in ­

dow, m o żem y klikać kursorem m yszy opcje m enu u dołu ekranu. pico um o żliw ia rów nież ochronę d o k u m en tó w przed zaw ieszen iem się systemu

(bardzo rzadka okoliczno ść), zapisując k o p ię z ap a so w ą e d y to w an e g o pliku z rozszerze­ niem . save. Jeśli pracujem y nad now ym plikiem nic zapisanym je szc ze na dysk u, kopia zapasow a będzie m iała n azw ę pico.save. V'r -

...

W F 1Q ..... ~ 7 .............. .................................. t

that rec ip ien ts of the its* »ay re d istrib u te it ureter the ra*e u r d i t l c r u they received i t .

U

1. You may make ond give oway verbatim copies of the source fern of the Standard Version of th is Package without r e s tric tio n , provided th a t you d x iic a t e a i l of the o rlg lra l ccoyrisht n o tices and associated Id i s c l a i m e r s .

2. You nay apply bug fixes, p o rta b ility fixes end other nodiflcatiens dorivod •'ram the Public Domain cr free the Copyright Haider, ft Package modified ir such a way shall s t i l l be considered the Standard Version. :-t. Vr».t any otherwise modify i/xir copj of th is Package in ary way. provided that you insert a wominent ttttic e in eadi d ia le d f ile stalin g hoe and when PKD kHY yxi charged that f i l e , and provicted th a t you do a t le ast ONE of the follcelng: a) place your modifications in the fHjblic Domain or otherwise make the« Cet Help E xit

B

R Ur HoCX/t E Pood P ile HI FVov Pg rn J js tlf y ■! w w 'e is H ftewl P i

E Cut Toet ¡0 Cur Pos ■ UnQjt Ja m ToSoell

Rysunek 4.4. Edytor pico jest łatwy w użyciu, prosty i wydajny

67

Edytory tekstu

Jeśli p i c o m a stad się d o m y śln y m e d y to re m sy ste m o w y m , należy z m o d y fik o w a ć z m ien n ą śro d o w is k o w ą

e d it o r .

Z m i a n a e d y t o r a s y s te m o w e g o n a p ic o 1.

O tw ó rz n o w ą sesję na k o n c ie a d m in istrato ra (root). U ru c h o m pico z o p c ją -w i w czytaj plik profile z katalogu /etc: # pico -w /etc/profile

2.

W p isz d e fin icję zm iennej śro d o w isk o w ej

editor

razem z o d p o w ia d a ją c y m jej p o le­

cen iem exp ort sh ella basn: ED TTOR=/usr/bin/pico export EDITOR

3.

Z a p isz plik w cisk ając C tr t+ X , a następnie E n te r.

4.

Jeśli c h c e sz n a tych m iast sko rzy stać z now ej zm ienn ej śro d o w isk o w e j, użyj d o jej w c zy ta n ia p o lec en ia so u rc e : ft source /etc/profile

PATRZ RÓWNIEŻ t

Więcej o zm iennych środowiskow ych znajduje się w rozdziale 6. pico u m o ż liw ia s to so w a n ie klawnszy k u rso ró w , a także dużej liczby skrótów' k la w ia ­

turowych. T a b e la 4 .2 zaw iera niektóre często sto so w an e polecenia. Tahela 4.2. Podstawow e polecenia p ico C zynność

S k ró t

Przesuń kursor do tyłu o jeden znak

C trl+ lł

Przesuń kursor w- dół o jeden wiersz

CtrI+N

Przesuń kursor do przodu o jeden znak

C trl+ F

Przesuń kursor do góry o jeden wiersz

C trl+ P

Skasuj w skazyw any znak

C trl+ D

Skasuj (wytnij) aktualny wiersz

C trl+ K

Wyświetl pozycję kursora

C tri+ C

Przesuń kursor na koniec wiersza

C trl+ E

Przesuń kursor na początek wiersza

C tri+ A

Wstaw' plik

C trl+ R

68

Poznaj Linux

Wyrównaj bieżący akapit

Ctrl-f-,1

Przesuń kursor w dół o jedną stronę

Ctri-t-V

Przesuń kursor w górę n jedną stronę

C tri+ Y

Wklej tekst lub znieś wyrównanie

C trl+ U

W yjdź z p i c o

C trl+ X

Znajdź tekst

Ctrl-f-W

Uruchom korektor pisowni

Ctrl-t-T

Zapisz plik jako...

C trl+ O

Wyświetl pomoc.

C trl+ G

p i c o obsługuje kontrolę pisowni; o p c ja ta m oże jed nak nie by ć anto ma tycznie d o ­ stępna. W takim w yp adku należy uru ch om ić program p i n e i sk o nfig urow ać m o d u ł k on­ troli pisowni p i c o . K onfigurow anie kontroli pisow ni pico 1.

U ruchom pro gram pi me: tf p i n e

2.

W ciśnij klaw isz S. p i n e w yśw ietli znak gotowości: Choo3e a setup task from the menu below:

3

W ciśnij C, aby w ejść do konfiguracji prog ram u, p i n e w yśw ietli ekran pokazany na rysunku 4.5. mtsm Pj Lb i’a lu o í

)

c^w ract e r se t

lrtooK SM ^foldor'-in-roeo'' t- c o l lo ct lon lrb o K -c r-fo ld e r-in -f I js t - c u l l « . Hui i ■ n st-ra ro n t-fn ltto r' - (lio V olje 3et>

=

co » p :ser-v rec-c o lu > n r o o ly-lrw onł - c t /' Ing

=
V al'j» » t :

-
Valué S e t: uxl-ig "> ">

u sIr«

74" >

u*pl.y-+fcfadw-* e s s « ?

=

V alué S e t : u s l r * " i n d i s e l o s a d M r.lp ifln tt" >

ln a g o - u lo w o r

- ítto

Valuó Set>

yw txily-
se rd lry -U U a rs a d d re ss b c c k -ftro a U Inday-fnm jłt view er ewer lep

n

telo

= «5 = = = -

C xlt Config

'líianao Val]

-'No
Valúa Valúa Valuó Valúa Valuó Valúa

ftw llPV t

Set> Set:Sot> Sut> Sot> S e t. u s ii* ’ 2"> PiwPagt? HovtPaae

Add Value B prYnt 3o loto Val I U -orols

Rysunek 4.5. Tryb konfiguracyjny pin e może posłużyć do skonfigurowania kontroli pisowni w edytorze pico 4.

K orzystając z k u rso ró w przew ijaj m enu, a ż dojdziesz do wiersza: sp e lle r

-

Filyliny tek siu

5.

69

W ciśnij klaw isz C. p iuh w yśw ietli k olejny znak gotow ości: Enter the text to be added :

6.

Wrpisz ścieżkę do p ro g ram u kontroli pisow ni ispell: /usr/bin/ispell

7.

W ciśnij E n t e r , a n a stęp n ie E. pine spyta, czy ch ce sz zapisać zm ian y. O d p o w ie d z Y.

8.

W ciśnij Q , aby z am k n ąć p ro g ram p i ne oraz Y po p ro śb ie o p o tw ierd zen ie. E dy tor pico je s t teraz p rz y g o to w a n y do obsługi kontroli pisow ni. W ięcej info rm acji o p i c o znajduje się n a po św ięcon ej m u stronie p o d ręc zn ik a lub (po

wciśnięciu C!trl+G ) w e w n ą trz program u. D ostępna je s t ró w n ie ż sp e cy fik a cja te c h n ic z n a aby u z y sk ać doń dostęp, n a le ż y u ży ć przeglądarki lynx do o tw arcia n a stęp u jąc eg o pliku: if lunx /usr/doc/pine-3.96/tech-notes/index.html

Edytor vim E d yto r vim stanow i ro zsze rze n ie vi, u lep szo n e g o w arian tu w s a d o w e g o e d y to ra ed. vim po siad a o s o b n ą w ersję d la X W in d o w : gvim, d o p u sz cz ają cą p rzew ijan ie tekstu i pracę

w wielu o k n a ch jed n o c z e śn ie oraz z aw ierającą system m enu. vim jest p ro g ra m e m d o c e lo w y m dla kilku d o w ią za ń sy m b o lic zn y c h , dzięki którym

może e m u lo w a ć e d y to ry e x , vi oraz view. U ż y w a n y ja k o ex, vim staje się ed y to rem w s a ­ dowym . vim posiad a 23 flagi (opisane na je g o stronie p od ręczn ik a) i z a w ie ra w b u d o w an y system p o m o cy . M ożliw ości vim o b e jm u ją m ię d zy in nym i d zielenie ekranu m ięd zy różne dokum enty, k o p io w a n ie b lo k ó w , edy cję w trybie w iersza p o lec eń , p rzew ijan ie p o zio m e oraz zaw ijanie w ierszy. W ersja gvim, p rz e z n a c z o n a dla sy stem u X I I , um ożliw ia d o d a tk o w o dzielenie ekranu na przew ijalne o k n a, d o b ie ra n ie w łasn ych ko lo ró w i z m ian ę ro z m ia ró w okien; udostępnia również paski p rzew ijan ia o ra z m o d y fik o w a ln y system m enu. In fo rm a c je na te m a t k o n ­ struowania m en u z najd ują się w plikach vim m e n u .txt o raz vim_gui.txt w katalogu /usr/share/vim.

Edytor jo e Pakiet e d y to ra joe z a w ie ra w rzeczyw isto ści pięć różnych edytorów : jmaes, joe, j p i c o , jstar oraz rjoe. W e rsja jmaes stanow i im itację e d y to ra emaes. jpico em uluje edytor pico. Jeśli je ste śm y p rzyzw yczajeni do procesora tekstu Wordstar, w ów czas praw dopodobnie sp o d o b a się nam jstar. rjoe ed y tu je tylk o pliki w s k a z a n e w w ierszu poleceń. A by sk o n fig u ro w a ć joe, n a le ż y sk o p io w a ć plik joerc z katalogu /usr/lib/joc do swojego katalogu d o m o w e g o i n azw ać go .joerc. W e w n ą trz pliku z n ajd u ją się definicje menu p o m o cy i sk rótów k k iw iatu ro w y ch , a także opis ro zp la n o w an ia ekran u.

70

Poznaj Linux

Więcej

informacji

dotyczących kolejnych wersji edytora j o e znajd u je się na pośw ię­

conej mu stronie podręcznika, lub we w b u d o w an y m weń system ie pom ocy (po u ru ch o ­ mieniu j o e należy w c isn ąć C trl+K a następnie H).

U ak tu aln ian ie ed ytora jo e Istnieje uaktualnienie jo e , które usuw a problem zw iązany ze z m ia n ą rozm iaru okna edytora w system ie X W indow . U aktualnienie to dostępne jest w postaci pliku j o e 2 . 8- 1 0 . i 3 8 6 . rpm (plik ten należy ¿ciągnąć i zainstalować), pod adresem ;

; •••; '•'••• , ' • •

•

' rV

’ :

' i :: I^

'

• •

1- •' ‘

j

f t p : / / f t p . r e d h a t . com/ p u b / r e d h a t / u p d a t e s / 5 . 0 / 1 3 8 6 / D obrze jest ró w n ież rzucić okiem na głó w ną stronę dystrybucji Red Hat, na której um ieszczane są biuletyny techniczne oraz erraty do kolejnych wersji Linuksa: h t t p : / /www. r e d h a t . com PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej informacji o ściąganiu plików z Internetu za pomocą protokołu FTP znajduje się w rozdziale 14.

E d y to r je d E dytor j e d , podob nie jak vim, ma d w ie wersje: konsolow ą i graficzn ą (x je ri). Plik konfiguracyjny j e d dostępny jest w katalogu / u s r / l i b / j e d / l i b p o d nazw a

je d .rc .

Jeśli chcem y zm o d y fik o w ać konfigurację edytora, m usim y sk o p io w a ć ów plik do sw ojego katalogu d o m ow ego i nazw ij go . j e d r c . j e d posiada w b u d o w a n y system p o m o c y (m ożna go uru ch o m ić w ciskając kolejno: Esc, znak zapytania i

H).

W ięcej informacji znajduje się na stronic p odręcznika j e d oraz

w je g o dokum entacji (katalog / u s r / d o c / j e d ) .

Edytory strumieniowe K olejnym sposobem edycji tekstu jest w yko rzy stanie sta n d ard o w y c h strum ieni w e j­ ścia i wyjścia. Jak ju ż w iem y, do p rzekierow yw ania tych strum ieni służą op eratory < i >, a do łączenia poleceń w potoki operator |. Istnieją s program y, takie jak s e d , utworzone z m y ślą o przepro w ad zan iu operacji na strum ieniach tekstu, które n o sz ą nazw ę edytorów strum ieniow ych. PATRZ RÓWNIEŻ #

Więcej o strumieniach wejścia i wyjścia oraz o operatorach <, > /1m ówim y w rozdziale 2.

71

Edytory tekstu

O peracja „ zn a jd ź i z a stą p 1’ — ed y to r sed P rogram sed służy do szybk iej edycji tekstu w p ro w a d z a n e g o p rzez użytk o w n ik a, sed udostępnia pon ad d w a d z ie śc ia poleceń e d y cy jn y ch i u m o żliw ia z a sto so w an ie w y rażeń regularnych (p o d o b n y ch do w y ra ż e ń prog ram u e g r e p z p o drozdziału „P rze sz u k iw an ie plików te k s to w y c h ” w rozdziale 3, „ L in u k so w y sy ste m p lik ó w ” ). s e d m o ż e zostać w y k o rz y sta n y d o szybk iego w p ro w a d z a n ia g lo b aln y ch zm ian w' d o ­ kum entach te k sto w y c h bez p o trze b y uru ch am ian ia e d y to ra p e łn o e k ran o w e g o . P rz y k ła d o ­ wo, jeśli niefo rtu n n y b o h a te r p o n iż s z e g o tekstu nie. nazyw a się K o w alsk i lecz M a lin o w sk i, konieczne bę d zie w p ro w a d z e n ie p o p raw ek do w szystkich w y stąp ień je g o nazw iska: Jak już wcześniej

nadmieniliśmy,

pan Kowalski

nie odpowiada na na­

sze listy i ignoruje wszelkie podejmowane przez nas próby rozwiąza­ nia problemu zadłużenia. z nim

konLakt;

strony,

nie

nawet

po

Pan Kowalski wie,

doczekaliśmy sie

zajęciu

że próbowaliśmy nawiazac

jednak

przez nas

żadnej reakcji

wzmiankowanej

Miejsce pobytu pana Kowalskiego pozostaje nieznane;

z jego

nieruchomości. ostatni raz był

on widziany na wyspie Sw. Jana.

O pcja

s

po lecen ia

sed

u m o żliw ia

o d szu k an ie

w szy stk ich

w y stąp ień

słow a

„K ow alski” i z am ia n ę ich na „ M a lin o w s k i” : # sed s/K o w alsk i/M alin o w sk i/ c r a p o r t . t x t

Jak

juz

wcześniej

nadmieniliśmy,

pan

Malinowski

nic

odpowiada

na

nasze listy i ignoruje wszelkie podejmowane przez nas próby rozwiąza­ nia problemu zadłużenia. z nim

kontakt;

nie

strony,

nawet

po

Miejsce

pobytu

pana

Pan Malinowski wie ze próbowaliśmy nawiązać

doczekaliśmy sie

zajęciu

przez nas

Malinowskiego

jednak

żadnej reakcji

wzmiankowanej

pozostaje

z

jego

nieruchomości.

nieznane;

ostatni

raz

był on widziany na wyspie Sw. Jana.

Jak w id ać, w szy scy „ K o w a ls c y ” zostali zastąpieni „ M a lin o w s k im i”, a g o to w y tekst został w y św ietlo n y na e k ra n ie. Jeśli c h cem y zapisać go w pliku, m u sim y skorzy stać z operatora >: # sed

s / K o w a ls k i/M a l in o w s k i/ < r a p o r t . t x t >now y__raport. t x t

Flaga - f p o z w a la na w c zy ta n ie listy w y m a g a n y c h p o p raw ek z p o d a n e g o pliku. Plik sk ry p to w y se d 1.

Jeśli c h c e sz w p ro w ad z ić do p rze tw arz an e g o tekstu szereg niezależnych po praw ek, skorzystaj z pliku sk ry p to w e g o s e d . W ram ach ć w ic z e n ia u ru ch o m sw ój ulubiony edytor i w p ro w a d ź d o plik u o n a zw ie p e r s o n e l . t x t tekst: Od t e r a z n ie

w szy scy p ra c o w n ic y m usza

z lista

g u lacje

wymagań.

d o ty czą

W ram ach

każdego

zg łaszać

te jż e

pracow nika

listy

sie

te lefo n iczn ie,

w szy stk ie

om aw iane

p rzed sięb io rstw a.

zgod­ tu

W szyscy

re­ pra­

Poznaj Linux

72 cow nicy

rausza

m usi w e jsc u su n ięcia

2.

stosow ać

sie

w p o siad an ie

do

listy

listy

wymagań.

wymagań

i

Każdy

nowy

p rzestrzeg ać

je j,

pracow nik pod

kara

z zajm ow anego s t a n o w i s k a .

Z apisz plik, a następnie utw órz skrypt o n a zw ie poprawki.sed. W p isz doń listę pole­ ceń dla sed, na przykład: s/teraz/ch w ili

o b ecn ej/

s/w ym agań/zaleceń/ s/reg u lacje/p rzep isy / s/p rzed sięb io rstw a/firm y / s/u su n ięcia/zw o ln ien ia/

3.

Z ap isz skrypt i zam k nij ed yto r tekstu. M o ż n a teraz kazać s e d w p ro w ad z ić wszystkie w y m a g an e p o p ra w k i do u tw o rzo n e g o w c z e śn ie j pliku - w ty m c elu skorzy staj z fla­ gi - f , nazw y pliku skryp to w eg o oraz operatora <: # sed

-f p o p ra w k i.tx t < p e rso n el. t x t

Od chwili obecnej wszyscy pracownicy musza zgłaszać sie telefonicz­ nie,

zgodnie

z lista

zaleceń.

W

ramach tejże

lisLy wszystkie oma­

wiane tu przepisy dotyczą każdego pracownika firmy.

Wszyscy pracow­

nicy musza stosować sie do iisty zaleceń. Każdy nowy pracownik musi wejsc w posiadanie listy zaleceń i przestrzegać jej, pod kara zwol­ nienia z zajmowanego stanowiska. sed w pro w ad ził do pliku personel.txt wszystkie popraw ki zapisane w skrypcie poprawki .sed. Z p lik ó w skryptow ych m o że sz korzystać do kontroli popraw ności inter­

punkcyjnej lub g ram atycznej do kum entów tekstow ych.

Słowniki linuksowe Kontrola pisow ni jest w ażnym elem en tem edycji tekstu, jak o że nikt nie lubi popeł­ niać błędów ortograficznych. W iększość dystrybucji L inuksa zaw iera narzędzia um ożli­ wiające prow adzenie angielskojęzycznej kontroli pisow ni, przy w y k orzystaniu słow nika system ow ego, um ieszczonego zazw yczaj w katalogu / u s r / d i c t (o m aw ia n e w dalszej części rozdziału polecenie i spell korzysta z innego słownika). D om yślny sło w n ik system ow y words (m oże to być dow iązanie sy m b o lic zn e do pliku l i n u x . words w katalogu /usr/dict) z aw iera ponad 45 0 00 p o p raw n y ch ortograficznie (m am nadzieję) słów języ k a angielskiego w porządku alfabetycznym .

Słownik w ebl Jeśli nie satysfakcjonuje nas 45 0 0 0 słów , m o że m y ściągnąć z Internetu sło w n ik web2, zawierający ukołu 2 3 4 0 00 w yrazów . S łow nikow i temu to w arzyszy zazw y czaj osobny

Edytory tekstu

73

spis n azw w ła sn y ch , liczący p o n a d 1300 słó w o raz słow n ik dz ie le n ia w y ra zó w , w eb2a, na który sk ła d a się 75 0 0 0 słów. W szystkie w y m ie n io n e tu pliki d o stępne są w Internecie pod ad resem ftp://ftp.digital.com/pub/BSU/net2/sharc/dict

Słowniki: na w łasną rękę Nic c h c e m y uzyw'ać s ło w n ik a sy ste m o w e g o ? M a m y o c h o tę utw orzyć w ła sn y słow nik zaw ierający w y s p e c ja liz o w a n e pojęcia techn iczne? K o rzystając z p o to k ó w i filtró w m o ­ żemy w y g e n e ro w a ć całkiem n o w y słownik: # fin d

*. t x t

| xargs

cat

|

tr

'

'

' \n '

| sort

| u n iq >

m o jsło w n ik .tx t

P o w y ższe p olecen ie z n ajd u je w szystkie pliki tek stow e w b ież ąc y m katalogu ( f i n d ) i przekazuje j e do p olecen ia c a t , które łączy jc w jed en plik. N a stę p n ie do głosu do ch o d zi polecenie t r . zam ie n iając e w szy stk ie o dstępy w e w c z y ta n y m pliku na znaki k o ń c a linii. Sporządzona w ten spo só b lista p o d d a w a n a jest dalszej o b ró b ce po legającej na p o so rto w a ­ niu alfab etyczn ym ( s o r t ) o ra z usunięciu p o w ta rz ają cy c h się w y ra z ó w ( u m q ) . Rezultat może nie o d p o w ia d a ć o c z e k iw a n io m , b ę d ziem y je d n a k d y sp o n o w a ć sp isem w szystkich słów p ojaw iający ch się w d o k u m e n ta c h tek sto w y ch w bieżącym katalogu. PATRZ RÓWNIEŻ 4

Więcej o poleceniu f i n d m ów im y w rozdziale 3.

Kont roki pisowni - polecenie ispell W iększo ść dystrybucji L in u k sa z aw ie ra interaktyw ny program

kontroli p iso w ni,

i s p e l l . P ro g ram ten, w sp ó łp ra c u ją c z e d y to ram i tekstu, p o z w ala na p o p raw ia n ie b łędów ortograficznych w języku an g ielsk im . W ię k sz o ść linu k so w y ch e d y to ró w tek stu jest kom patybilna z i s p e l l . K orzystanie z ispell 1.

W pisanie i s p e l l razem z n a z w ą pliku tek sto w eg o po zw ala na in te rak ty w n ą kontrolę pisowni: # ispell dokument.txt

2.

Jeśli i s p e l l nic znajdzie żadnych podejrzan ych w y ra zó w , pojaw i się na p o w ró t s y s ­ tem o w y z n ak gotow ości. Jeśli je d n a k sp ra w d z a n y d o k u m en t z a w ie ra b łędy, w ó w c z a s p ierw sze z k w e stio n o w a n y c h słów zostanie w y św ietlo n e u gó ry e k ra n u , o b o k n a zw y pliku, z k tórego pochodzi. Każde, błędne słow o jest w y ś w ietlan e w sw o im kontekście i tow arzy szy mu lista m o żliw y ch w y ra z ó w zastę p cz y ch (jak w id ać na ry su nku 4 6).

74

Poznaj Linux

Oto

ispeii

w akcji:

personall

File: document.txt

Heretofore, all employees must report in by telephone,

in accordan­

ce with the pcrsonall guidebook.. Pursuant to the quide book, and other

thi3

0: personal 1: personally 2: personals 3: person all 4: person-all [SP] R)cpl A)ccept I)n3ert L)ookup U)neap Q)uit e(X)it or ? for help perzomal

r i l o : lteretofore.txt

:

Heretofore, e ll oeployegft ait report in ty teiepfxne, In ftccordarce ylt.fi the «&WWT3 cmflahnr*. Hrawnf rn tr» suirto 0: Dersonai

l! porsarro 1

|^3P ]


R)«vil

D r w i l ) u > l p IDmlxj (J)uŁt e (X )lt a r T f t r help

Rysunek 4.6. Interaktywny korektor pisowni i s p e l l 3.

Aby popraw ić błęd ne słow o, wciśnij cyfrę o dp ow iad ającą w y b ran em u w y razo w i za­ stępczem u. Jeśli w olisz w pisać całkiem inny wyraz, wciśnij R. ispell zareaguje wy­ św ietlając znak gotow ości: Replace with:

4.

W pisz p o p raw n e słow o i wciśnij E n te r. ispell popraw i k w e sliu n o w an y , w yraz pu czym przejdzie do następnego błędnego słow a. O pcja I służy do tw orzen ia własnego słow nika pisow ni o nazw ie . i3pell__enqlish w katalogu d o m o w y m aktualnego użytkow nika. Jeśli chcem y, a b y ispell korzystał ze sło w n ik a system ow ego (/usr/dief/ w o r d s ) , m usim y użyć Hagi

1 oraz operatora przekierow ania standardow ego strum ienia wejścia:

# ispell -1
75

Edytory tekstu

Pakiet i s p e l l zaw iera ró w n ie ż narzęd zia służące do b u d o w a n ia no w y ch sło w ników ; znajdują się one w katalogu /usr/lib/ispell. W ięcej sz cz eg ó łó w na tem at i3pell znajduje się na p o św ię co n e j m u stronie p o d ręc zn ik a oraz w d o k u m en tac ji (katalog /usr/doc/ispell).

Oszczędzanie papieru - polecenie mpage W iele lat tem u k o m p u te ro w i w izjon erzy przep o w iad ali, że rozw ój e lek tron ik i d o p ro ­ wadzi w ko ńcu do c ałk o w ite g o w y e lim in o w a n ia papieru 7. b iu r i u rzęd ó w . A je d n a k , re­ wolucja in fo rm a ty c z n a - ja k w ięk szo ść z nas sz y b k o z a u w a ż y ła

po ciąg n ęła z a sobą

jedynie zan ik p o p ularności p ły n u k o rek c y jn eg o , z a n o to w a liśm y n ato m iast o g ro m n y w zrost zapotrzebow ania na papier (m ie liśm y k iedyś w biurze dru k ark ę lasero w ą, którą n a z y w a li­ śmy „zjadaczem d rz e w ”). W trosce o śro d o w isk o n atu ralne p o w in n iśm y k orzystać z po lecen ia mpage, które um ożliw ia w y d ru k o w a n ie czterech lub w iększej liczby stron tekstu na p o jedy nczej kartce papieru. L ic zb a p o d a n a po mpage (1, 2, 4 lub 8) o z n a c z a liczbę stron tekstu, które m ają zostać um ieszczo n e na je d n e j stro n ie w ydruku. P rz y k ład o w o , aby w y d ru k o w a ć d w ie stro ­ ny tekstu na jednej stronie kartki, u ży jem y flagi -2 (oraz -P w celu w y b o ru drukarki): # mpage -2 -o wielkidokument.txt -Pip

Pow y ższe p o lec en ie u tw o rz y ze w sk az an e g o d o k u m en tu plik p o stscrip tow y i w yśle go do drukarki. Jeśli d ru k a rk a zo stała z ain stalo w a n a za p o m o cą p ro g ram u prir.ttool, w ó w ­ czas o trz y m a m y ładny, przejrzy sty (przyn ajm niej na d ru k ark a ch a tra m e n to w y c h ) w y d ru k dwóch stron tekstu u m ie sz c z o n y c h na pojed ynczej stronie kartki. Flaga -o oz n ac za , że tekst nie m a być oto czo n y ram k ą . PATRZ RÓWNIEŻ 4

Więcej inform acji o konfigurowaniu drukarki znajduje się w rozdziale 5.

mpage potrafi ró w n ież d ru k o w a ć strony parzyste (w zględ nie nieparzyste) oraz n a ­ główki stron; o b słu g u je ró żn e rod zaje m arg in esó w oraz d ru k o w a n ie d u p lek so w e i p o z w a la nawet na w y d ru k o w a n ie d o k u m e n tu w spak. W ięcej sz cz eg ó łó w z najduje się na stronie podręcznika p o św ięcon ej m poqc.

Tworzenie sform atowanych dokum entów W iększo ść edytorów' o b słu g u je proste fo rm ato w an ie dokum entów ', ja k na przykład ograniczanie liczby znaków' w w ierszu czy w y ró w n y w a n ie tekstu d o m arg in esó w . Jeśli jednak c h ce m y d o d a ć n u m e ry stron, nietyp ow e w cięcia lub p od zielić tekst na k o lu m n y , musimy sko rzy stać zc sp e cja ln e g o p olecen ia fo rm atu jąceg o lub e le k tro n ic zn e g o składu. Polecenia fo rm a tu ją ce, jak pr czy fnt, są zazw yczaj prostym i p ro g ram a m i, d odającym i

Poznaj Linux

76

do doku m entów tekstow ych num ery stron, nagłów ki, m arginesy itp. na pudslaw ie para­ m etrów w czy ty w an y ch z w iersza poleceń. S k ła d elektroniczny o b słu g iw a n y jest przez program y takie jak grott i TeX, oferujące uży tko w nikom bardzo szeroki zakres poleceń, w staw ianych b e zp ośred nio do tekstu. T ego typu aplikacje są zazw yczaj bardzo rozbu do­ wane i zajm ują w iele m egabajtów.

Polecenia form atujące Jeśli nie m am y czasu na naukę sk o m p lik o w an y ch system ó w składu elektronicznego, m ożem y korzystać z prostszych poleceń form atujących. Polecenia te zm ieniają wygląd dokum entu w oparciu o param etry p o d a w an e przez u ży tko w nika w wierszu poleceń, um ożliw iają więc szybkie form atow anie tekstu. P o lecen ie p r Polecenie pr p osiad a ponad 20 różnych flag dostępnych w w ierszu poleceń. Przykła­ dow o. aby uzupełnić każdą stronę w ydruku o nagłów ek zaw ierający ak tu a ln ą datę i słowa „Raport specjalny' o raz dodać lew y m argines o szerokości 10 z n ak ó w , należy wpisać polecenie: l pr +2 -h "Raport specjalny" -o 10
| lpr

Param etr \2 oznacza, żc pr rozpocznie nu m erow anie stron od drugiej strony, pr m oże również dzielić teksr na kolum ny; służy do tego opcja -COLUMN. G d y b y ś m y chcieli w y­ drukow ać cały sło w n ik system ow y w trzech kolum nach , w pisalibyśm y: # pr -3 /usr/dict/words

98-03-15 16:36 P age

web2 1

A

Abaris

abbotnullies

a

abarthrosis

abbotship

aa

abarticuiar

abbreviate

aal

abarticulation

abbreviately

aalii

abas

abbreviation

aam

abase

abbreviator

R zecz jasna, nie p rzedstaw iam y tu całego wydruku. W ięcej opcji, takich ja k -1

1 (opcja usu w ająca nagłów ki stron), znajduje się na stro­

nie podręczn ik a pośw ięco nej pr. P o lecen ie f m t Polecenie fnt słu ży do zm iany szerokości tekstu. Aby ogran iczyć szerokość wiersza do w ybranej liczby z n ak ó w należy użyć fmt, a następnie przesłać tekst do polecenia pr,

Edytory tekstu

77

które zajm ie się d a lszy m fo rm a to w a n ie m . P rz y k ład o w o , aby sfo rm a to w a ć licencję p u b lic do m a in (zn ajd u jącą się w k atalogu / u s r / d o c / s h a d o w - u t i l s ) , og ran ic za ją c szeroko ść w iersza d o 4 0 z n a k ó w , sk o rz y sta m y z flagi -w polecenia fm t. a n a stę p n ie u ży w ając potoku przekażem y d o k u m en t d o p ro g ram u pr, który w p ro w ad z i 15 -zn ak o w y m a rg in e s z lewej strony tekstu: # fmt -w 40
| pr -o 15

You may make and give away verbatim copies of the source torm ot the Standard Version of this Package without restriction,

provided that you

duplicate all of the original copyright notices and associated disclaimers. You may apply bug fixe.s,

portability fixes and other modifications derived from the Public Domain or from the Copyright Holder. A Package modified ir such a way shall still be considered the Standard Version. Podobnie ja k w p o p rz e d n im przy padk u, p rze d sta w iliśm y ty lk o fragm ent w ydru ku.

Systemy sk ład u elektronicznego Praca z p ro g ram a m i słu żący m i do elek tro n iczn eg o skład u tekstu, j a k grof f czy TeX, dzieli się z az w y cz aj na trzy etapy: 1.

W p row adzenie tekstu p rz y użyciu d o w o ln e g o edytora. W e w n ą trz tekstu n ależy u m ie ­ ścić polecenia dla p ro g ra m ó w składu.

2.

U rucho m ien ie na g o to w y m tekście p ro g ram u sk ładu , który w y g e n eru je sfo rm a to w a n y dokum ent.

3.

Przejrzenie g o to w e g o d o k u m e n tu w p o sz u k iw an iu błędów . Kolejne podrozdziały opisują form atow anie tekstu za p o m o cą p ro g ram ó w grori i TcX.

Program g r o f f Program groff, w c h o d z ą c y w skład a rc h iw u m G N U , form atu je d o k u m e n ty zg o d n ie ze specjalnym i poleceniam i n o sz ąc y m i n a zw ę m a kro d c fin icji (w skrócie m akr). Istnieje gotowy zestaw m a k r groff, o nazw ie man, służący do fo rm ato w a n ia stron pod ręcznika. Przykładowo, aby sfo rm a to w a ć i w y św ietlić stronę p o d ręc zn ik a p o lec en ia c a t , m o żn a uzyć dow olnego z trzech p o n iższy c h poleceń:

78

Poznaj Linux # man cat U nroff -man /usr/man/manl/cat.1 | less # groff -Tascii -man /usr/man/manl/cat.1 | less

Jeżeli w yśw ietlim y tę sam ą stronę za p o m o cą program u c a t , u jrzy m y m akra groff w pisane w tekst: # cat /usr/man/manl/cat.1

.TH CAT 1 „GNU Text Utilities" „FSF" \" -*

nroff

.SH NAME cat \- concatenate files and print on the standard output .SH SYNOPSIS .B cat [\-benstuvAET]

[\-\-numberJ I\-\-number-nonblank]

[\-\-show-nonprint ing] [\-\-show-ends] l\-\-help]

[\-\-sgueeze-blank]

[\-\-show-tabs]

[\-\-show-all]

[\-\-version]

[file.. .] .SH DESCRIPTION Nie ma tu całej zaw artości pliku cat. 1, ale jeśli p orów n am y ją z w y druk iem z w rac a ­ nym przez man, nroff lub gruff, zau w a ży m y , żc do form atow ania d o k u m en tu służą po ­ lecenia zaczynające się kropką (na przykład .TH czy .s h ). Polecenia te, razem z pozosta­ łymi m akram i man, są opisane na stronie p od ręczn ik a man.7 w katalogu /usr/man/man7. Istnieje kilka innych gotow ych zestaw ów m akr dla program u groff; m iędzy innymi me, mm i ms (m akra sy stem u manuscript). A b y z nich skorzystać, m u sim y podać nazwę w ybranego zestawu w wierszu poleceń: # groff -Tascii -mm mojdoku m e n t .txt

D ok um entacja tych i innych zestaw ów m ak r znajduje się na stronic podręcznika po­ św ięconej poleceniu g r o f f . T abela 4.3 z aw iera niektóre częściej stoso w an e m akra z ze Stawu mm. Tabela 4.3. Popularne makra groff z zestawu mm manuscript

Operacja

Nazwa makra

Wycentruj tekst

.d s . C

Koniec okna tekstowego

.b2

Wyłącz wyrównywanie

.sa 0

Włącz wyrównywanie

.sa 1

Wyłącz wypełnianie wierszy

.ds N

Włącz wypełnianie wierszy

.d s F

Hdytory tekstu

79

Nowy akapit z wcięciem a

.p

x

I3ez wcięć

-ds

Wyrównaj do praw ego m arginesu

• ds R

Początek tekstu pogrubionego

*b

Początek okna tekstowego

•b 1

Włącz podział na kolumny

• mc

Utwórz jedną kolumnę

• 1c

Utwórz dwie kolumny

• 2c

L

Jeśli nie c h ce m y k o rz y sta ć z g o to w y c h z esta w ó w m akr, m o ż e m y u ży w ać zw ykłych poleceń g r o f f , p rze d sta w io n y ch w tabeli 4.4. Tabela 4.4. Popularne polecenia groff

Operacja

Polecenie

Zacznij nową stronę

.bp

Zacznij nowy akapit

.pp

Wycentruj następne x wierszy

.

ce

X

Wyccntruj tekst

.

cc

X

a

Wstaw /t-calowy odstęp

.sp n i

Wstaw' n cali poniżej

.

3V n i

Wytłuść czcionkę

.

ft B

Użyj czcionki Roman

.ft R

Wprowadź odstęp m iędzy wierszami, o szerokości n

.

ls n

Tymczasowe wcięcie n-calowe

.

ti n i

Wyłącz wypełnianie wierszy

.

nf

Włącz centrowanie

.

cc

Wstaw wcięcie /i-calowe

.in n i

Włącz wypełnianie wierszy

.fi

Podkreśl następne n wierszy

.

il n

Poznaj Linux

80

O szczęd za n ie cza su przy w yśw ietlan iu d o k u m en tó w dvi W yśw ietlanie d o k u m e n tó w zapisanych w T.eX-owym form acie d v i stanowi duże o b ­ ciążenie dla system u i m oże trw ać naw et kilka minut. N ajlepszym sp o so b em na szybki dostęp do tego rodzaju d o k u m en tó w jest ich w cześniejsze sk o n w crto w a n ic do formatu PostScript za p om ocą polecenia d v i p s , a następnie w yśw ietlenie przy u ż y ­ ciu program u gv:

ÿ d v i p s - f < d o k u m e n t . d v i > d o k u m e n t.p s # gv d o k u m e n t . p s Flaga -T. uzupełniona o nazwę form atu docelow ego, pozw ala na zapisanie pliku w y j­ ściow ego w d o w o ln y m form acie ob słu g iw an y m przez g r o t t ; m ię d zy innym i w postscrip­ cie, d v i , język u kontrolnym drukarek IIP, P C L lub w postaci zw y k łeg o pliku tekstow ego. Przed w y d ru k o w an iem dokum entu w arto mu sic przyjrzeć i w p ro w a d z ić e w en tu a ln e po­ prawki. W ięcej inform acji o program ie g r o f f znajduje się na pośw ięco nej mu stronie podręcznika. P ro g ra m T eX System elek tron iczneg o składu Tex stanow i im ponującą kolekcję, narzędzi, czcionek i programów' użytkow ych. W jeg o skład w chodzi ponad 65 różnych m odu łów , razem z bibliotekami, m akram i i dokum entacją. T y p o w a instalacja TeX zajm uje około 50 MB miejsca na dysku. TffX korzysta z poleceń w staw ianych d o plików tekstow ych w sposób p o d o b n y do om aw ianego w cześniej g r o f f . A by zobaczyć, w jaki sposób TeX interpretuje m akra, m o ż­ na spróbow ać p rzetw orzy ć przykładow y plik s a m p l c s . t e x z najdujący się w katalogu Tex.

P rz e tw o rz e n ie p r z y k ła d o w e g o p lik u .tex 1.

Użyj polecenia l a t e x w celu dokonania składu przykładow ego pliku s a m p l e s . t e x . Proces ten m oże zabrać około m in uty n a wolniejszych k om puterach, l a t e x formatuje dokum enty korzystając ze specjalnych m ak r TeX, generując pliki w yjściow e w formacie d v i: # latex /usr/lib/texmf/texmf/doc/generic/pstricks/samples.tex

2.

Skonw ertuj o trzy m an y plik . o v i do form atu PostScript za p o m o c ą polecenia d v i p s . Skorzystaj z flagi - f , która p ow od uje w czy tanie pliku ze sta n d ard o w e g o strum ienia wejścia i w ysłanie przetw orzonych dan ych do standardow ego strum ienia wyjścia:

tt dvips -f <3ample3.dvi >3ample3.ps 3.

W y św ietl gotow y d oku m ent postscriptow y za p om ocą przeglądarki gv (ry su n ek 4.7):

Edytory tekstu

81

# gv samplGs.ps

Rysunek 4.7. Przeglądarka dokum entów postscriptowych gv potrafi wyświetlać i drukować skonwertowane pliki .dvi TeX 4.

W celu w y d ru k o w a n ia d o k u m e n tu o tw ó rz m en u File i w ybierz opcję Print D ocum en t. M ożesz rów nież uzyć po lecenia l p r z flagą - p i n a zw ą drukarki: tt lpr -Pip s a m p l e s .ps

TeX potrafi g e n e ro w a ć z ło ż o n e d iag ram y i sch em aty , c h o c ia ż o p a n o w an ie je g o o b słu ­

gi w ym aga sporo czasu. W szy stk ie niezb ęd ne in fo rm acje z n a jd u ją się na stron ach p o d ­ ręcznika p o św ię co n y c h TeX oraz w je g o plikach in fo rm a cy jn y ch (katalogi /usr/info o r a z /usr/lib/texmf/texmf/doc). Jeśli c h ce m y d o w ie d zieć się w ięcej o pakiecie TeX oraz obejrzeć inne p rz y k ła d o w e d o k u m en ty , m u sim y użyć przeglądarki lynx do o tw a rc ia następującego pliku: if lynx /usr/lib/texmf/texmf/doc/index .html

Początkującym p o lecam d z ia ł p o m o cy w d o k u m en c ie index.html oraz plik F A Q (ang. F requently A s k e d Q u e stio n s - C z ęsto zad a w an e pytania). PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Korzystanie z przeglądarki l y n x opisane je s t w rozdziale 15.

Rozdział 5 Drukowanie plików

Bill Bali

Instalacja i konfigurowanie drukarek Użycie systemu buforowania dla drukarek wierszowych Kontrola zadań w ydruku Wysyłanie faksów poleceniem l p r Dodawanie drukarek Jeśli w trakcie instalacji L in u k s a nie sk o n fig u ro w a liśm y p osiadanej drukarki lub jeśli chcem y d o łąc zy ć do k o m p u te ra n o w ą drukarkę, m am y d o w yboru d w a sp o so b y instalacji (oba z nich zostaną w kró tce om ó w io n e): ■

instalacja ręczna

■

instalacja z w ykorzystaniem graficznego pakietu printtool dystrybucji R ed Hat. D rukarki są traktow an e p rzez system L inu x jako u rząd zen ia p racu jące w trybie z n a ­

kowym . W ię k sz o ść d ru k a re k p o d łąc za się do portu ró w n o leg łe g o i p o d m o n to w u je do katalogu / d p v p o d n a zw ą z aw ie ra jąc ą człon l p . O to p rzy k ła d o w a lista drukarek r ó w n o le ­ głych:

# ls /dev/lp* /d e v /lp O

/d e v /lp l

/rip v /lp 2

K atalog / d e v p o w in ien z a w ie ra ć przy najm niej trzy pliki u rząd zeń dla takich drukarek. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o systemie X W indow m ówim y w rozdziale 18.

4

Więcej o narzędziach rozprowadzanych w dystrybucji R ed Hat m ówim y w dodatku A.

84

Poznaj Linux

K orzystanie z drukarki szeregow ej D rukarki szeregow e p osiadają w L inuksie n a zw y podobne do nazw portów szereg o ­ w ych (na przykład / d e v / t t y S 0 ) . In fo rm acje o tych portach oraz o podłączaniu do nich drukarek szeregow y ch znajd u ją się w pliku Soriai-HOW TO. w katalogu / u s r / d o c . R ady i w skazów ki dotyczące instalacji drukarek szereg o w y ch zn ajdują się w pliku Printing-H O W T O w tym sa m y m katalogu. N ależy pam iętać, żc ustaw ie­ nia szybkości portu i szybkości drukarki p o w in n y być identyczne (patrz strona p o d ­ ręcznika p ośw ięco n ą poleceniu s e t s e r i a l ) .

Testowanie dru karki Istnieje wiele sp o so b ó w na przekonanie się. czy drukarka sk o n fig u ro w an a podczas in­ stalacji L inuksa d z ia ła popraw nie. 1.

Przyjrzyj się uw ażnie kom unikatom w yśw ietlanym podczas u ru ch am ian ia systemu. Szukaj ko m u n ik atu inform ującego o w ykryciu drukarki, ja k na przykład: lpl at 0x0378,

(polling)

K om unikat ten oznacza, że Linux w ykrył urządzenie podłączone do portu rów nolc gfcgo i korzystające z katalogu / d e v / l p l . 2.

W ydrukuj spis plikó w w d ow olnym katalogu, wysyłając w ynik polecenia ls bezpo­ średnio do drukarki lub do w ykrytego u rządzenia lpl, ja k w p o n iższy m przykładzie: # ls >/dev/lpl

D rukarka pow inna w ydrukow ać lisię plików w aktualnym katalogu. 3.

Jeśli d ru k ark a nie reaguje (upewnij się, że jest w łączona), przyjrzyj się zawartości pliku urządzeń w katalogu proc: łf c a t / p r o c / d e v i c e s Plik ten zaw iera inform acje o w szystkich ak ty w n y ch urządzeniach znak ow ych w sy s­

temie. N as interesuje tylko urządzenie l p . O to p rzy k ła d o w a lista: Character devices: 1 mom 2 pty 3 ttyp 4 ttyp 5 cua 6 lp 7 ves 10 misc 14 sound 127 pcmcia

Drukowanie plików

4.

85

I Jpewnij się, że port szeregow y jest obsługiwany przez system - na drodze w czyty walnego m odułu jąd ra ( l p . o ) , um ieszczonego w katalogu / l i b / m o d u l e s / 2 .0 . x x / m i s c (gdzie xx jest num erem wersji jądra) lub jak o kod w kom pilow any w sam o jądro. A by odnaleźć m o ­ duł l p w pamięci jądra, użyj polecenia lsmoci:

$ lbmod P oqeo

Module

5.

U sed by

2

1 (autoclean)

serial^cs

1

0

fixed

1

0

r.s

ds

2

i B 2 JGb

4

pcmcia core

8

Vf ril

3

iserial_cs fixed_csj 2

[serial cs fixed cs ds 1 (autoclean)

Jeśli nie m o ż e sz znaleźć m o dułu obsługi drukarki i nie m a go ró w n ież na liście z w ra ­ canej p rzez lsir,od, p rzeczytaj plik P rin tin g -H O W T O z k a ta lo g u / u s r / a o c . Z aw iera on d o k ład n y opis in stalo w an ia drukarek.

PATRZ RÓWNIEŻ *

Więcej Informacji na temat strum ieni i potoków znajduje się w rozdziale 2.

4

Więcej o modułach Linuksa m ówim y w rozdziale 32.

Instalowanie d ru k ark i lokalnej przez edycję /etc/printcap Jed n y m zc sp o so b ó w na z a in stalo w a n ie now ej d rukarki jesr ręczn a edycja system ow ej bazy danych dru karek, p r i n t e a p . Plik ten znajduje się w katalogu / e t c . a p raw o do je g o modyfikacji posiada w y łą c z n ie adm inistrator. Form at i składn ia p o lec eń , które należy dopisać do pliku p r i n t e a p , są o m aw ia n e na poświęconej tem u plikow i stro n ie podręcznika. Istnieje ponad 40 różnych poleceń, je d n a k do zainstalow ania n ow ej drukarki w y starczają najczęściej dwu: mx oraz sd . Instalow anie drukarki 1.

A by zain stalo w a ć d ru k a rk ę o nazw ie m o j l p , w y k o rz y stu jąc ą urządzenie / d e v / l p l , otw órz plik / e t c / p r i nf.r.ap za p o m o cą d o w o ln e g o edytora lekslu. P o lecen ie s d m ó ­ wi linuksow'cm u d e m o n o w i w y d ru k u C p d ) , w jak im k atalogu należy u m ieszczać ty m czaso w e kopie p lik ó w p rzeznaczon ych do d ru k o w a n ia , a polecenie mx. razem z tow arzyszącą m u w a rto ścią o, sygnalizuje brak m a k s y m a ln e g o rozm iaru d la takich plików'. O to p r z y k ła d o w a definicja drukarki w pliku p r m t c a p : m o j l p :\

: sd = /v a r/s p o o l/lp d /n o jlp : \

Poznaj I .¡mix

86

;m x # 0 ; \ : lp = /d e v /lp l: 2.

Zapisz zm iany w pliku p r i n t c a p , a następnie utw órz katalog bufora za p o m o c ą pole­ cenia m k d ir: H mkdir /var/spool/lpd/raojlp

W skazów ka N iektóre drukarki w ykazują tzw. efekt „sch o d ó w ": pow staje o n t g d y g ło w ica ro z p o ­ czy na w ydruk kolejnego w iersza nie pow racając do początku linijki. M o ż n a co praw da w y m u sić w sta w ian ie znaku ko ńca linii po każdym w y d ru k o w an y m w ierszu, ale lepszym rozw iązan iem jest sko rzystan ie z filtra w ydruku in stalo w a n eg o przez program p r i n t t o o l (om aw ian y w dalszej części rozdziału).

3.

Upew nij się, że katalog l p posiada w łaściw e praw a dostępu dla użytk o w n ik ó w i grup. D o w pro w ad zan ia ew entualnych zmian służą polecenia c h g r p i chmod: # chgrp lp /var/spool/lpd/mojlp # chmod 755 /var/spool/lpd/mojlp

4.

Przetestuj drukarkę poleceniem l p r : tt lpr -Pmojlp test.txt

5

D rukarka p o w in n a w ydrukow ać d o k u m en t t e s t . t x t

Instalacja d ru k ark i za pomocą pakietu printtool D ołączany do dystrybucji Red Hat pakiet printtool pozw ala na łatw e i szybkie zain­ stalow anie nowej drukarki. A by z niego skorzystać, należy otw orzyć sesję na koncie ad­ ministratora (roni) i uru ch om ić system X W in d o w . Istnieją dw a sp o so b y otw arcia pakietu printtool: ■

przez Panel sterowania

■

z okna terminala.

In stalow an ie drukarki w program ie p rin tto o l 1.

U pew nij się, że drukarka jest w łączona i podłączona do kom putera. O tw ó rz now ą sesję na koncie adm inistratora i uruchom X I I .

2.

Otwórz. Panel sterow ania i kliknij przy cisk p r i n t - r o o l lub w pisz pri.nt-.t-.ool wr w ie r­ szu poleceń okna term inala: # printtool

Drukowanie plików

3.

87

Pojaw i się głów ne o k n o pakietu p r i n t t o o l , pokazane na rysunku 5.1. Z aw iera ono inform acje o w szystkich drukarkach zdefiniow anych w pliku / e t c / p r i n t c a p . Jeśli nie zainstalow ano jeszc ze żadnych drukarek, ujrzysz puste okno. Kliknij przycisk i*, l i r j b T i ' ' j Pm łTool *>d Tm U

T

'

Add.

HEE2

■" '•

IfcHp IVlntur I)-.**» in M e / p i r i t C t f

A

1 cut

Md

Ooie u

p,,

Rysunek 5.1. Graficzny program p r i n t t o o l umożliwia szybkie instalowanie i konfigurowa­ nie drukarek 4.

p r i n t t o o l w y św ietli teraz o k n o po kazan e na rysunku 5.2. M usisz z d ec y d o w ać , czy instalujesz drukarkę lo k a ln ą , zdalną, czy sieciow ą. Jeśli d ru k ark a jest p odłączo na b e z ­ pośred nio do k o m p u te ra, w y b ie rz opcję l o u d l p r i n L e r , po c z y m kliknij O K .

Rysunek 5.2. Okno dialogowe P r i n t e r type pyta o rodzaj instalowanej drukarki 5.

P o w y św ietlen iu p rz e z p r i n t t o o l o k n a d ia lo g o w e g o au to d e te k eji (rysu nek 5.3 ) d ru ­ karka p o w in n a się na c h w ilę uaktyw nić. O k n o autodetekeji w y św ietla inform acje o w y k ry ty ch urzą d ze n iac h rów noległych. Jeśli nie w yk ry to żadnych u rządzeń, m oże to o zn aczać, że d ru k a rk a nie jest w łączo na lub że jądro system u nie o b sługu je druku.

ft.ito d e t e c t i o n f o u n i t h e f o llo w in g :

,

/
Mo*. O .*.«

/d w /M :

Mot

Yuu nay

Uni l e v r ie

I f yoj are ta ttin g up

a

M r U l p rln U r.

Thu au w d etactlo n My not aI* « # w l no

wiM A lph* w r h t t n - b r a t .

I f no devices

u e rt

deucted, t h l * could

Inrtln.f* . h*rm ir* prohlM th»t Jit*r.«f> •'irth e i investigation.

Rysunek 5.3. p r i n t t o o l automatycznie wykrywa drukarki lokalne

Poznaj Linux

88

6.

Kliknij O K . Ujrzysz okno dialogowe pytające o nazwę drukarki (rysunek 5.4). Możesz wykorzystać dom yślną nazwę sy stem ow ą lub wpisać własną nazw ę w polu N a n ie ś f l a m e s ( n tu iw i |n a m e ? |. . . )

p"P ‘

Spool Directory

j/wár/spooJ/ipdf'lp

FIB U m il in K b ( 0 - n o lim it) jo P r in te r D e v fc o

J /tie v /lD l

I n p u t F itte r

S hMk I i f a

S u p p r e s s H e a d e rs

OK

!

G e n re t

Him

—

Rysunek 5.4. Instalowanej drukarce można nadać własną nazwę lub skorzystać z nazwy syste­ mowej 7.

Kliknij przycisk S elect ob ok pola Input Filtcr. aby otw orzyć o k n o konfiguracji filtra, w id oczne na rysu nku 5.5. W ybierz z listy nazwę swojej drukarki (albo którąś z nazw do niej podobnych). M ożesz rów nież w ybrać rozdzielczość w yd ruku , form at papieru i głębię kolorów' - w szystkie te ustaw ienia pow inny o d p o w ia d ać m o żliw o ścio m dru ­ karki. Jeśli dyspo nujesz drukarką czarno-białą, w ybierz opcję B & W . »

BE1E3

Cunftflurv Finer D riv a r D e sc rip tio n

I P r in te r T y p o

T h lj dilver vujjpoils the H P Inkjet printers w n.cn liiv© c o lo r capability v.lt* an optional color C artridge. If your D e sk J e t r a n u s e FfTHFR a RAW cartrid g e o r a color car.rldge, tu t riel belli *1m uttanoouily, this driver m ay w ork fa r you G h o jijc rtp t su pports s e v e ra l optional p a ra m e ters inr

C anon B J C - 6 0 0 » i d B JC riWOO E p so n C o lo r D o t M atrix , 2 1 pin F p so n C o lo r Do! M atrix , 9 pin D o t M atrix , 2 4 pin D o t M atrix , 9 pin F p s n n n o t M atrix , 9 p in . h i- r o s i p s m i Do t M atrix , 9 pin. m o d - m s

It« so lu tio n

HPD e s ig n J e t K Snc HPDeskJet dna’sonnsw&ioc

loyal I 0Ó9W

t No tm I S S p rin t i -»j 3 Wvn.il m l r r printing w ith c o lo r c « rtrid a© « H C M J-Stalrbory VH p r in t in g f o r hat-trer o n

H P D e s k J e t /D e s k J e t H u s HP L a s e r je t H P L a s e r J e t 4/SÆ s o r te s

Printing O ption«

H P L a s e r J e t ill* w ith D e lla H ow c o m p re s s io n IIP L a s e r J e t III* w ltn rtiv to x cip aftlN ty H P l a s e r J e t iid /iip /iii* w iin t i f f c o m p re ss io n H P P a fc ilto l H P Pain L in t XL

_ j Serna EO F aP.vi job to e je ct p a g e 1 Ft* sta ir-sla p p in g text? ■ F a s t text printing ( n o n - P S printers oniv)7 v

H P P a in tJ e t XL300 an d D o s k J u t 1ZOOC

(xnrm

.J

color DepUt

H P W i k J e t 500 H P D e s k J e t 5bUC/5 B arÆ x x C s e r ie s

OK

P a p e r S iz e

300x300

8 -v, A

2 ♦

1 p a g o t por output p a g e

K L rg in s (In p t s - l f f Z o f In c h ) HELP

p "

TopfSollom ¡1 8

D x t n 0 3 o p tiv n j. I*

Rysunek 5.5. Program p r i n t t o o l umożliwia skonfigurowanie ponad dwudziestu różnych modeli drukarek 8.

Kliknij O K w oknie dialogow ym z rysunku 5.6.

Drukowanie plików

89 ---------|-- 4_-- ¡ Nam es (n a n w n n an w 2 |,..)

fip

S p o o l D ire c to ry

;7vW*vool/Io
ru e Limit lit Kb (0 - no fenit) ¡0 W inter lln v lrn

[/¿ s v /lp l

ttp m i s te r

s e ie c i Jf*¡uto» - ¿ f r j é w w T

X S upprars Itomfcir* OK

J

Canco»

Rysunek 5.6. W ybrany filtr wydruku 9. P o w in ie n eś p o n o w n ie ujrzeć g łó w n e okno prog ram u printtool (ry su n e k 5.7). IVtnlTo*! Ipil T a ili

Help P r in t» - & » « •» In A t « / p r i n t c a r

*.**!*!........;p

r« t

»Wd

noteta

Rysunek 5.7. Po skonfigurowaniu drukarki można wydrukow ać stronę tekstowa lub zapisać zmiany i wyjść z programu p r i n t t o o l S k o n fig u ro w a n a d ru k a rk a będzie z n ajd o w a ć się m enu n a liście z ain stalo w a n y ch urządzeń. K liknij je j nazw ę, a następnie w ybierz z opcję A S C II lub P ostScrip t w celu prze p ro w a d ze n ia testów . Jeśli w szy stk o d ziała p o p ra w n ie , m o ż e sz k likn ąć S a v e , z a p i­ sując zm ian y, a n a stępnie w yjść z pro gram u . N a koniec m o ż e sz z w e ry fik o w a ć d an e drukarki d o p isa n e do pliku printcap przez printtool, ko rzy stając z polecenia cat: # c a t /e tc /p rir.tc a p 9 /e tc /p rin tc a p # # Please don't edit this file directly unless you know what ycu are doing! # R h warned that the control-panel printtool requires a very «triol

fo rm a t! # Look at the prir.tcap(5) man page for more info. it it This tile can be edited with the printtool in the control-pancl.

##PRINTT00L3## LOCAL cdj5C0 3CCx300 letter {} DeskJet500 8 1 lp:\ :sd=/vai/spool/lpd/lp:\

:m x # 0 : \ :s h :\ :lp=/dev/lpl:\ :ir=/var/spool/lpd/lp/tliter:

90

Poznaj Linux

Instalacja d ru karki sieciowej za pom ocą program u printtool Program printtool potrafi rów nież instalow ać drukarki zdalne (dostępne przez sieć lokalna). Po pytaniu o rodzaj instalow anej dru k ark i w ybierz R em ote U N IX i wciśnij OK. Pojawi się okno d ialo gow e podobne do p okazanego na rysunku 5.8. W polu R em ote Host w prow adź nazw ę kom putera, do którego je s t podłączona drukarka, a w polu R em ote Q u ­ eue nazw ę kolejki w y druk u na tym kom puterze. N a n o s ( n a m e 1 |tt a m o 2 |...)

I»p0

S p o o l D ire c to ry

j/v a r/a p o o l/lp d ^ lp O

Filo Lim it in Kb (0 - n o lim it) [o R e m o to R o s t

r

R e m o te Q u e u e in p u t F ilte r

S e le c t ■

OK if

■

r i

'

” .................. ,| .........................

....... a

i

S u p p r e s s H e a d e rs C an cel

i

„

1

Rysunek 5.8. Program p r i n t t o o l potrafi instalować drukarki sieciowe

PATRZ RÓWNIEŻ ł

Więcoj o połączeniach sieciowych mówimy w rozdziale 27.

Ograniczanie wielkości butora Pole File L im it Field (rysunek 5.8) służy do lim itow ania w ielkości tym czasow ych kopii plików przeznaczonych do wydruku. M o ż n a doń wpisać d o w o ln ą w y b ra n ą wartość. Przykładow o: w arto ść 1024 ogranicza w ielkość bufora do l MB lub 1 000 000 znaków. O graniczenie to p rzydaje się w sytuacji, g d y ch cem y uniem ożliw ić d ru k o w a n ie zbyt du ­ żych plików lub b oim y się utraty w olnego m iejsca na dysku p odczas trw ania wydruku. N iektóre do kum enty, zw łaszcza duże pliki tekstow e lub graficzne, w y m a g ają utworzenia ogrom nych kopii ty m czasow y ch, które są następnie w ysyłane do druk ark i kaw ałek po kaw ałku (nic w szystkie drukarki dysponują w y starczającą ilością pam ięci do wczytania całego pliku). PATRZ RÓWNIEŻ #

Inne sposoby oszczędzenia miejsca na dysku są omawiane w rozdziale 31.

91

Drukowanie plików

Buforowanie plików do wydruku Red H at L inux k o rzy sta ze z m o d y fik o w a n e g o system u w y d ru k u , o d z ie d zicz o n e g o po dystrybucji B erk eley S o ftw a re (B S D ) U N IX . System ten nosi n a zw ę b u fo ro w a n ia w ydruku wierszow ego (ang. line-print e r sp o o lin g ). L in ux u m o żliw ia d ru k o w a n ie d o k u m e n tó w u ru ­ chamiając z a ra z po otw arciu sesji d e m o n a w y d ru k u w ie rszo w eg o . D e m o n ten działa w tle i oczekuje na rozkazy w yd ruku p o ch odzące z a k ty w n y ch p ro g ra m ó w lub od użytkow nik a. Do d ru k o w a n ia d o k u m e n tó w służy polecenie l p i . A by w y d ru k o w a ć d o k u m e n t te k ­ stowy, należy zap isać lpr ra z e m z flagą -P i n a z w ą drukarki, która m a zostać użyta: 8 lpr -Pip mojdokument.txt

N azw a d ruk ark i, p o d a n a p o fladze - P po w in n a o d p o w ia d ać nazw ie zd efinio w anej w program ie p r i n t t o o l . M a g ia m odyfikacji w p ro w a d z o n y c h do system u w y d ru k u d y s ­ trybucji Red H at objaw ia się w m o m e n cie w y d ru k u p lików p o stscripto w ych : tt lpr -Pip /usr/share/ghostscript/3 .33/examples/tiger .ps

Red H at L inux a u to m a ty c z n ie rozpo znaje form at d ru k o w a n e g o pliku, um ożliw iając drukowanie z aró w n o z w y k ły c h plików tek sto w y ch , ja k i g raficzn y ch d o k u m e n tó w p o s t­ scriptowych. (jeśli d y sp o n u je m y d rukark ą koloro w ą, d o k u m e n ty p o stscripto w e b ęd ą a u ­ tomatycznie d ru k o w a n e w kolorze).

Drukowanie plików z wiersza poleceń T y m c za so w e kopie d ru k o w a n y c h d o k u m e n tó w są u m ie sz cz an e razem z n a zw ą d ru ­ karki w k a talo gu /var/spool. P olecenie lpr m oze. ja k w iele innych poleceń, pełnić funkcję filtra, d ru k u jąc dane w y jśc io w e inny ch p ro g ram ó w . P rz y k ład o w o , aby szybk o wydrukow ać kalen d arz na cały rok, n ależy połączyć w potok p o lec en ia cal oraz lpr: 8 cal 1999

| lpr

Na dom yślnej d ru karce zostanie w y d ru k o w a n y 12-m iesięczny kalendarz. T en sam mechanizm m o żn a z asto so w ać do d ru k o w a n ia stron po d ręc zn ik a i in n y ch d o k u m en tó w .

Wyświetlanie kolejki w ydruku Jeśli zlecim y w y d ru k o w a n ie kilku d o k u m e n tó w jed n o c ze śn ie, L inux u szereg u je je w kolejkę, którą m o żn a w y św ie tlić za p o m o cą polecen ia l p a : 8 lpq

Ip is ready and print.iriy Rank

Owner

Job

Files

active

bball

13

(standard input)

Total Size 1972 bytes

Polecenie lpq zw róci a k tu a ln y status drukarki o raz d ru k o w a n y c h d o k u m en tó w .

92

Poznaj Linux

Kontrola drukarek i zadań wydruku D o kontroli drukarek oraz kolejności zadań w ydruku służy p olecenie i p c . l p c posiada 14 w budow anych opcji, ale ja k pokazuje tabela 5.1, niektóre są d o stęp ne tylko dla admini­ stratora system u. K ażda opcja l p c m oże zostać użyta w wierszu poleceń; niektóre wyma­ gają podania nazw y drukarki. Dla przykładu załóżm y, że jako ad m inistrator ( r c o t ) chce­ my przerw ać dru kow anie. Jeśli w piszem y sam o s t o p , l p c zw róci je d y n ie komunikat o błędzie:

# lpc 3top U sage: s t o p

< a ll

| p rin te r}

A by zatrzym ać pracę w ybranej drukarki, należy podać jej nazw ę po s t o p : tt lpc stop lp

lp : p r i n ti n g d isa b le d l p c wyświetli nazw ę drukarki oraz kom unikat o przerw aniu w y druk u. Tabela 5 1. Opcje programu kontroli wydruku l p c P o le ce n ie

K ażd y u ż y tk o w n ik

a b o rt

T y lk o ro o t

X

c le a n

Zatrzymuje demona Ipd, przeryw a wydruk Usuwa pliki z kolejki wydruku

d isa b le down

O p e ra c ja

X X

Wyłączą kolejkę wydruku danej drukarki Zatrzymuje I p d i dezaktywuje drukarkr

en ab le

X

Włącza buforowiinie

e x it

X

Zamyka lpc

h e lp

X

Wyświetla tematy pomocy

q u it

X

Zam yka l p c

re sta rt

X

Przeładowuje demona Ipd

sta rt

X

Uruchamia I p d i umożliwia wydruk

s ta tu s

W yświetla status Ipd i kolejki wydruku

X

sto p

X

Wyłącza buforowanie po wykonaniu bieżącego zadania, a następnie dezaktywuje drukarkę

up

X

Uaktywnia drukarkę i włącza buforowanie

Drukowanie plików

93

P o le ce n ie s t a t u s , jeśli n a z w a drukarki nie została podana, zw rac a status w szystkich drukarek w system ie: # lp c

statu s

queuing is enabled printinq is enabled r.o entries no daemon present.

Zm iana kolejności zadań w ydruku l p c m o że ró w n ież służyć do zm iany kolejności zadań w kolejce w y d ru k u . A by wy świetlic, listę zadań o c ze k u ją cy c h na w y druk, należy w pisać ip q :

Total Size 1972 bytes 4Of)8 bytes 20103 bytes

A dm inistrato i ro o t m o ż e skorzystać z polecenia t o p q , które p rzesu w a zadanie o podanym n u m erz e (zgod ny m z nu m erem zw racanym p rzez l p q ) na czo ło kolejki w y ­ druku: ff lpc topq 14

P ow y ższe polecen ie przesunie zadanie należące do u ż y tk o w n ik a a l a na p ierw szą p o ­ zycję w k o lejce drukarki l p .

Zatrzymywanie zad ań w ydruku A hy z atrzy m ać zadanie w yd ruku , najpierw należy od czy tać je g o num ei z listy z w r a ­ canej przez lpc, a następnie skorzystać z polecenia lprm: ff lprm 13

P ow yższe polecenie zatrzy m a zadanie n u m er 13. A d m in istra to r system u m oże z a ­ trzymywać z ad a n ia należące do innych u ż y tk o w n ik ó w na d o w o ln y c h drukarkach: # lp rm - P i p b b a l l To p olecen ie zatrzym a w szystkie zadania w y d ru k u dla drukarki lp, należące do użyt­ kownika bball.

Poznaj Linux

94

Wysyłanie faksów - polecenie Ipr O m aw ian e w cześniej polecenie l p i rnoze rów nież zostać użyte do w ysyłania taksów, o ile w system ie znajduje się odpow iednio sk o n fig urow an y m odem fak so w y (konfiguracja m odem ów jest o pisan a w rozdziale 11). Przede w szystkim trzeba upew nić się, że pakiet usług faksow ych e f a x jest zainstalow any i działa popraw nie. W y sy ła n ie fa k só w z a p o m o c ą Ipr i e fa x 1.

O tw ó rz sesję na koncie adm inistratora ( r o o t ) .

2.

K orzystając z d o w o ln e g o edytora tekstu, otw órz bazę danych / e t c / p r i n t c a p .

3.

Dopisz do pliku printcap następującą definicję faksu: fax:\ :lp=/dev/null:\ :sd=/var/spool/fax:\ :if=/usr/bin/faxlp

4.

U tw órz twarde dow iązanie do polecenia fa x , o nazwie f a x l p : # in /usr/bin/fax /usr/bin/faxlp

5.

lltw ó rz katalog / v a r / s p o o l / f a x : mkdir /var/spool/fax

6.

Za

p o m o cą polecenia

chmod

ustaw

odpow iednie

praw a

dostęp u

do

katalogu

/ vai / sp o o l/fa x : # chmod 775 /var/spool/fax

7.

W celu w ysłania faksu zastosuj flagi - P oraz - J polecenia f u r , podając nazwę dru­ karki faksowej oraz numer faksu: # Ipr -Pfax -J 12025551212 mojfaks.txt

Polecenie to przefaksuje zaw artość p lik u m o j l d k s pod num er 12025551212. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej informacji o konfigurowaniu usług faksowych znajduje się w rozdziale 11.

Część II

Konfigurowanie systemu

Rozdział 6 Konfigurowanie środowiska

Bill Bali

Definiowanie zm iennych środowiskowych Modyfikowanie param etrów sesji i profilu użytkownika Modyfikowanie shella Tworzenie aliasów dla poleceń Definiowanie zm iennych środowiskowych B e zp o śre d n io po o tw a rc iu now ej sesji sy stem u ru ch a m ia shella o k reślo n eg o w pliku / e t c / p a s s w d . T e n z kolei w c zy tu je do pam ięci z b ió r plików u m ie sz cz o n y ch w kilku r ó ż ­ nych katalog ach (katalogu d o m o w y m u ż y tk o w n ik a oraz k a talog u / p f c ) . Z b ió r ten nosi nazwę p ro filu u żytko w n ika . W skład profilu u ż y tk o w n ik a d o m y śln e g o shella dystry bucji Red H at, b a s h , w c h o d zą n a stęp u jąc e pliki: ■

. b a s h r c - autom atycznie um ieszczany w katalogu d o m o w y m użytkow nika

■

. b a s h j p r o f i l e - au tom atycznie um ieszczany w katalogu d o m o w y m użytkow nika

■

. b a o h i o g i n - autom atycznie um ieszczany w katalogu d o m o w y m użytkow nika

■

.b a s h _ h is t o r y - spis ostatnio urucham ianych poleceń

■

/ e t c / b a s h r c - definicje aliasów system ow ych

■

/ e t c / p r o f i l e - definicje zm ienn ych środow iskow ych. Profil u ż y tk o w n ik a o b e jm u je m ięd zy innym i listę zm ie n n yc h śro d o w isko w yc h , p rz e ­

chow ujących w artości w y k o rz y sty w a n e przez shell i inne p ro g ram y u ru ch a m ia n e podczas trwania sesji. S hell b a s h a u to m aty c zn ie tw o rzy po nad 50 z m ie n n y c h śro d o w isk o w y c h , użytkownik m oże je d n a k z d efin io w a ć d o w o ln ą liczbę w ła sn y c h z m ien n y c h .

98

Poznaj Linux

Wyświetlanie zmiennych środowiskowych - polecenie printenv Polecenie p r i n t e n v , znajdujące się w katalogu / u s r / b i n , służy do w yśw ietlania wartości podanej zm ien nej środow iskow ej lub spisu w szystkich aktualnie zdefiniow anych zm iennych: # printenv SHELL

/b in /b a sh # printenv

USERNAMEE N V -/h o m e /b b a ll/.b a s h rc BKOWSER=/u s r / l o c a l / b i n / n e t s c a p e HISTSIZE=1C00 HOSTNAME—l o c a l h o sI . 1 oca 1 doina in LOGNAME-bball H IS T F IL E S IZ E = 10 0 0 M A I L = / v a r / s p o o l/ m a il/ b b a ll HOSTTYPE = i3 8 6 P A T II- /u s r/ l o c a l / b i n : / b i n : / u s r / b i n : . : / u s i / s b i n : / s b i n : \ / u s r / X H R 6 / b i n : / u a r / l o c a l / b i n : / u s r / b i n / m h : / home/ b b a l l / b i n HOME=/root S H E L I.= /b i n /b a s h U 3 E R « b b a ll H O S T D IS P L A Y -lo c a lh o s t. l o c a l d o m a i n : 0 . C D IS P L S Y -:0 .0 OSTYPF.=Tii mix NNTPSERVER-news . s t a f f n e t . coin SHLVL=5 EDITOR*/usr/bin/pico

Nie w szystkie 7 w ym ienionych tu z m ien n y ch pojaw ią się w k a żd y m system ie. Co więcej, wiele z nich (na przykład USER, ENV czy

h o stn am e)

może m ieć inne wartości.

T abela 6.1 zaw iera listę często używ anych zm ien n y ch środow iskow ych. Tabela 6.1. Popularne zmienne środowiskowe sheila bash Z m ie n n a

O p is

EDITOR

Dom yślny edytor tekstu

H IS T S IZ E

Liczba poleceń do zapamiętania

HOME

Katalog domowy aktualnego użytkownika

HOSTTYPE

Architektura systemu

99

K on fig urow anie środow iska

LOGNAME

Identyfikator akiualnego użytkownika

MAIL

Katalog, w którym umieszczana jest poczta przychodząca

USTYPE

Identyfikator systemu operacyjnego

FATH

Ścieżki przeszukiwane przy próbie zlokalizowania uruchamianych poleceń

?S1

Definicja znaku gotowości wiersza poleceń

PS2

Definicja zastępczego znaku gotowości wiersza poleceń

SHELL

Aktualnie wykorzystywany shell

3HLVL

Liczba aktualnie działających shelli

TERM

Typ wykorzystywanego terminala

USER

N azw a aktualnego użytkownika

W yświetlanie zm iennych środowiskowych - polecenie env Po lecen ie env (zn ajd u jące się w katalogu / u s r / b i n ) w y św ietla listę aktualnie zd efi­ niow anych z m ie n n y c h śro d o w isk o w y c h : # env

W prze ciw ie ń stw ie do printer.v, env nie potrafi w y św ietlać w artości pojed ynczy ch zmiennych.

Definiowanie zm iennej środowiskowej w wierszu poleceń S p o só b d e fin io w a n ia z m ien n y c h

śro d o w isk o w y c h

zależy

od

w y k o rz y sty w a n eg o

shclla. Shell b a s h w y m a g a z a sto so w a n ia w b u d o w a n e g o p o lec en ia e x p o r t . T a k w ięc, aby zdefiniować n o w ą z m ie n n ą śro d o w is k o w ą w w ierszu poleceń, w p isz em y : # Nazwa zmiennej="warfcość" ; export Nazwa__zmiennej

T y m c z a s o w e z m i e n n e ś r o d o w is k o w e Z m ien n e śro d o w is k o w e d e fin io w a n e w w ierszu poleceń m a ją c h a ra k te r ty m c za so w y . M ogą być u ż y te c z n e przy testo w an iu w ła sn y ch p ro g ram ó w lub w p ro w a d z a n iu haseł k o niecznych d o u ru c h o m ie n ia zab e zp iec zo n y c h aplikacji, ale z a m k n ię cie aktualnej sesji sp o w o d u je ich sk a so w an ie. Jeśli po trzeb n a jest trw ała z m ie n n a śro d o w isk o w a , należy d o p isa ć jej definicję d o pliku inicjalizacyjnego shclla lub d o profilu użytkow nika. W ięcej inform acji z n a jd u je się w p o d rozdziale „ M o d y fik o w a n ie p a ra m etró w sesji i p ro filu u ż y tk o w n ik a ” , w dalszej części teg o rozdziału.

100

Foznaj Linux

D efin iow an ie zm ien n ej 1.

środowiskowej E D IT O R

D o utw orzenia lub m odyfikacji zm iennej środow iskow ej określającej do m y śln y edy­ tor tekstu (w ykorzy styw anej przez w iele adm inistracyjnych p ro g ram ó w narzędzio­ w ych) m ożesz zastosow ać takie oto polecenie: # EDITOR="/usr/bm/pico"

2.

; export EDITOR

Pow yższe w yrażenie tworzy zm ienną śro d o w isk o w ą o nazwie E D IT O R . Jeśli chcesz skontrolow ać je j wartość, użyj poleceń p r i n t

riiv

i Cyrep:

# printenv | fgrep EDITOR

E D IT O R = /u sr/b in /p ic o Rezultat polecenia p r i n t e n v zostaje p rzekazany przez potok do polecenia f g r e p . Na ekranie zostanie w yśw ietlony tylko w iersz zaw ierający słow o

editor,a

w ięc infor­

m ujący o w artości interesującej nas zm iennej. PATRZ RÓWNIEŻ 4

t g r e p i inno polecenia wyszukujące są opisane w rozdziale 3.

D o nadaw ania nazw zm iennym śro d o w isk o w y m tradycyjnie w y k o rzy stu je sie duże litery, aczkolw iek nie jest to konieczne. W shcllu t e s h d o definiow ania zm ienny ch służy pulecenie s e t e n v : # setenv Nazwa_zmiennej=wartość

D efiniow anie zm ienny ch w pow łoce k s h - podobnie jak w b a s h - w y m ag a użycia

polecenia

e x p o rt:

# export Nazwa_zmiennej=wartość

N ajprostszym je d n a k sposobem na zdefiniow anie zmiennej śro d o w isk o w ej w do w ol­ nym shcllu jest zasto so w an ie om aw ianego j u ż wcześniej env: # cnv Nazwa_zmiennej=wartość

Kasowanie zm iennej środowiskowej w wierszu poleceń Skasow anie zm iennej środow iskow ej w y m a g a znajom ości od p o w ie d n ie g o polecenia, charakterystycznego dla danego she 1la. A by skasow ać z m ien n ą środ ow isk ow ą w shellu b a s h , należy użyć w b u d o w an e g o p o­ lecenia unset: # unset Nazwa_zmiennej

W shellu t e s h analogiczną funkcję pełni polecenie u n 3 e t e n v : # unsetenv Nazwa zmiennej

Shell k sh , podo bnie jak bQ3h, w ykorzystu je polecenie u n s e t :

Konfigurowanie środowiska

101

# unset Nazwa_zmiennej

P o le ce n ie e n v raz em z flagą - u m o że słu ży ć do ka so w a n ia z m ien n y c h śro d o w is k o ­ w ych w d o w o ln y m shellu: # env -u Nazwa zmiermej

/

Ścieżki do poleceń - zm ienna P A 77/ Je d n ą z n a jw ażn iejszych z m ie n n y c h śro d o w isk o w y c h w sy ste m ie L in u x jcsl z m ien n a określa katalog lub katalogi, w których shell p o w in ien szukać p ro g ra m ó w

$ p a th . p a th

w yko nyw alnych; pełni w ięc funkcję, an alo g ic zn ą do sw o je g o d o s o w e g o o d p o w ie d n ik a . Jeśli z m ien n a

p a th

nic u w z g lę d n ia katalogu, w k tó ry m z najduje się żąd ane polecen ie,

użytkow nik m usi w p isa ć p e łn ą ścieżkę przy je g o urucham ianiu. Z ałó żm y dla przykładu, że m am y o lw a rlą sesję na k o n c ie adm inistrato ra (ro o t) i ch cem y sk o rz y stać z polecenia f u s e r . zw racająceg o listę p ro c e só w w y k o rz y sty w a n y c h przez w sk az an y program . S hell info rm uje jed n a k , żc pod ane po lecen ie nie zo stało o d n a le ­ zione: # fuser bash

ba s b : f u s e r :

cominand not

fonuc!

W iem y, że polecenie f u s e r istnieje, p o n iew aż w h e r e i s z w ra c a do ń ścieżkę: # whereis fuser

fu ser:

/u si/s b in /fu s e r

M ożna u ru ch o m ić f u s e r w pisując p ełn ą n a zw ę je g o katalogu, ale zn aczn ie lepszym podejściem będzie d o p isa n ie ścieżki / u s r / s b i n do zm ien n ej śro d o w isk o w e j $ p a t h . W y ­ korzystam y w tym celu p o lec en ie e n v : # env P A T H = $ P A T H :/sbin tt fuser /bin/bash

/ b i n / b a s h :24 4e

342e

361e

579e

582m

1187m

12 77e

1893e PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o kontroli procesów m ów im y w rozdziale 2.

#

Polecenie w h e r e is je s t om aw iane w rozdziale 3.

Jeśli z m ian y w p ro w a d z o n e do zm ien nej

path

m ają by ć u trw alo n e , należy z m o d y fi­

kować plik . b a s h p r o f i l e w sw o im katalogu d o m o w y m .

102

Poznaj Linux

U w aga: za ch o w a j ostrożn ość przy ed y cji zm ien n ej PA T II Z anim w p ro w ad z im y zm ianę do zm iennej PATH m usim y u p e w n ić się, czy ścieżka, którą chcem y d oń dopisać, jest popraw na. W przeciw nym razie shell nie będzie w stanie o d szu k ać urucham ianych poleceń. N ajlepsze ro zw ią za n ie poleg a n a sporzą­ dzeniu kopii zap aso w ej istniejącej zm ien nej przed w p ro w ad z en iem jakichkolwiek m odyfikacji. P odejście to je s t szczególnie zalecane w p rzy p ad k u edycji globalnej zmiennej p a t h wr pliku / e t c / p r o f i l e ,

D op isyw an ie n ow ej ścieżk i d o .b a s h ^ p ro file 1.

Korzystając z do w o ln eg o edytora tekstu otw órz plik . b a s h _ p r o f i l e i znajdź w nim definicję zm iennej

p a tii

- w ygląda ona m niej więcej tak:

PATH=$PA'1'H:$HOME/bin 2.

Z m odyfikuj definicję zmiennej, dopisując do niej w ybrany katalog: PATH=$PATH:SHOME/bin:/usr/sbin

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Więcej o edytorach tekstu mówimy w rozdziale 4.

3.

Jeśli chcesz, ab y w p ro w ad zo n a zm iana d o tyczyła w szystkich u ż y tk o w n ik ó w systemu, otw órz sesję n a koncie adm inistratora ( r o o t ) i w prow ad ź od po w ied n ie m odyfikacje do definicji globalnej zm iennej

p a th w

pliku / e t c / p r o f i l e :

PATH^"5PATH :/usr/XllR6/bin:/usr/local/bin :/usr/sbin"

M odyfikowanie parametrów' sesji Z m ian y w p ro w ad z an e d o definicji zm ien nych środo w isko w ych w plikach . b a s h r c i p r o f i l e w katalogu / e t c są globalne i d o ty cz ą w szystkich u ż y tkow nik ów . Poszczególni użytkow nicy

m o g ą jed n a k

w prow adzać

w łasne

m odyfikacje

do

plik ów

.b a sh rc

i . b a s h _ p r o f i l e w swoich katalogach dom ow ych. L okalne z m ie n n e śro dow isko w e są zdefiniow ane w pliku . b a s h _ p r o f i l e w następujący sposób: łr .bash_protile I G et t h e a l i n s e s and f u n c t i o n s if [ -f -'/.bashrc ]; then . -/.bashrc fi

Konfigurowanie środowiska

103

# User-Gpccific environment and startup programs PATH=$PATH:$H0ME/bin ENV=$H0ME/.bashrc USERNAME-"" export USERNAME ENV PATH

W ie rsz e z a c zy n a ją ce się od znaku U sta n o w ią ko m en tarz e. P o o tw arciu sesji shell w czytuje — za p o m o c ą p o w y ż sz e g o skryptu — plik .bashrc w katalogu d o m o w y m a k tu a l­ nego u ż y tk o w n ik a i a u to m a ty c z n ie d efin iu je sz ere g p o d sta w o w y c h z m ie n n y c h ś ro d o w i­ skowych. Plik .bashrc zaw iera definicje aliasów (o m ó w im y je za chwilę), zapisane w taki oto sposób: # .bashrc # User specific aliases and functions # Source global definitions if ( -f /etc/bashrc ]; then . /etc/bashrc fi

O b a pliki są w c z y ty w a n e przez shell n a tychm iast po otw arciu sesji i do obu m o żn a dopisyw ać w ła sn e definicje zm ienn ych.

Modyfikowanie systemowego zn aku gotowości D o p rz e c h o w y w a n ia s y s te m o w e g o znaku go to w o ści, w y św ie tla n e g o w w ierszu p o le ­ ceń, służy z m ien n a ś ro d o w is k o w a o n azw ie P31. z d e fin io w a n a w pliku / e t c / p r o f i l e . Definicja z n ak u g o to w o śc i m o ż e zaw ierać sy m b o le sp ecjaln e, ro z p o z n a w a n e przez shell, jak w p o niższym przykładzie: PS1="[\u@\h \W]\\$ "

Jeśli c h c e m y z m ien ić w y g lą d sy s te m o w e g o znaku g o to w o śc i, m u sim y sk o p io w a ć je g o definicję dę> w ła sn e g o pliku .bash profile. N ie m o ż n a z a p o m n ie ć o do pisaniu

ps i

do

polecenia export pu d e fin icja ch z m ien n y c h : export USERNAME ENV PATII PSI

T abela 6.2 z a w ie ra listę sy m b o li sp e cja ln y c h , w y k o rz y sty w a n y c h w definicji znaku gotowości sheila bash.

104

Poznaj Linux

Tabela 6.2. Symbole specjalne w definicji znaku gotowości sheila b a s h S y m b o l Z n a c z e n ie W

Wyświetl numer polecenia w historii

\#

Wyświetl numer aktualnego polecenia

\$

Wyświetl 0, # lub $

\w

Wyświetl podstawową nazwę aktualnego katalogu

\[

Początek sekwencji nie wy świetlanych znaków

w

Wyświetl ukośnik ( \ )

\]

Koniec sekwencji niewyświetlanych znaków

\d

Wyświetl aktualną datę

\h

Wyświetl nazwę hosta

\n

Znak końca wiersza

\ /] n n

Znak o numerze ósemkowym nnr.

\s

Wyświetl nazwę shelia

\t

Wyświetl aktualną godzinę

\u

Wyświetl nazwę użytkownika

\w

Wyświetl nazwę aktualnego katalogu K orzystając z p o lecen ia export m ożna testow ać różne rodzaje z n a k ó w gotow ości: # PSI— '\ d

\ t : ';export PSI

Wed Feb 11 L S : b 3 : 3 2 : Terminalowe ko dy ucieczki pozw alają na osiąganie efektów specjalny ch, na przykład podświetlenia: # PS1=' [\O33[4ra\u\O33[Om0\O33[4m\,h\O33[Om] :' ;export PSI

Pow yższa definicja podśw ietla nazw ę u ż y tko w nika ( \ u ) oraz n a zw ę hosta ( \ h ) za­ rów no w konsoli, ja k i w oknie term inala x t e r m system u X I 1. W o k n ie term inala r x v t nazw y użytkow nika i hosta będą p o d kreślon e (przeczytaj um ie sz cz o n ą niżej uw agę „Definicje term inali"). PATRZ RÓWNIEŻ 4

Więcej o nazwach hostów je s t mowa w rozdziale 27.

4

Więcej o systemie X Window je s t mowa w rozdziale 18.

4

Rodzaje terminali system u X Window są opisane w rozdziale 18

Konfigurowanie środowiska

105

D e fin icje term in ali Istnieje k ilk a ró żny ch term in a li lin u k so w y c h - m ię d zy in n ym i term in a le x t e r m i r x v i p rz e z n a c z o n e dla sy ste m u X W in d o w o raz zw y k ła k o n so la tekstow a. K ażdy z n ich m a inn e m o ż liw o ś c i i inne sek w en cje z n ak ó w ucieczki. D efinicje term inali sy s te m o w y c h z n ajd u ją się w bazie danych t e r m c a p w katalogu / e t c , a d o d a tk o w e d efin icje w k a talog u / u s r / l i b / t e r m i n f o i je g o podk atalo gach. N ie należy m o d y fi­ k o w a ć pliku t e r m c a p , c h y b a że m a m y a b solutn ą p e w n o ść c o do p o p ra w n o śc i w p r o ­ w a d z a n y c h d o ń zm ian. Jeśli z d e c y d u je m y się na ręc zn ą in g eren cję w je g o zaw arto ść, na le ży p a m ię ta ć o u tw o rze n iu kopii zapasow ej! D o k u m e n ta c ja form atu pliku tp.rm c a p z najd uje się w n im s a m y m o ra z na stronach p o d ręc zn ik a t e r m c a p i t e r m i n to .

Tworzenie aliasów A l i a sy są sk ró to w y m i n a zw a m i często u ż y w an y c h poleceń. G lo b a ln e definicje aliasów z n ajdu ją się w pliku / e t c / b a .sh rc i m o g ą być m o d y fik o w an e tylko przez adm inistratora; każdy u ż y tk o w n ik m o że je d n a k u tw o rzy ć z b iór w łasn ych aliasów , d o p isu ją c ich definicje do pliku . b a o h r c wf sw o im k a talogu d o m o w y m . N iektó re aliasy są szczeg ó ln ie użyteczne: a l i a s c p = ,,c p - i " a lia s

mv~"mv - i "

a lia s

rm -" r m - I "

P rz e d e fin io w a n ie d o m y śln e j składni

poleceń

cp, mv i rm w p o w y ż sz y sposób

(w łączy liśm y try b in te rak ty w n y ) p o p raw ia b e zp iec ze ń stw o o peracji

przeprow adzanych

z ich w y k o rz y sta n ie m . A liasy m o g ą ró w nież służyć do tw o rze n ia zupełnie n o w y c h p o le ­ ceń lub łączenia ze so b ą kilku istniejących poleceń. R ed H at L in u x nie z a w ie ra p ro g ram u , który p o z w ala łb y na w y św ietlen ie k alen d arza aktualnego m iesiąca w rmiłym oknie sy stem u X I 1 (m o ż n a użyć klienta i c a l , ale w y ś w ie ­ tlone o k n o będzie zbyt duże). Z a p o m o cą aliasów m o ż e m y je d n a k sk o n stru o w ać w łasn e polecenie, łąc z ą c e p ro g ram c a l oraz klienta x m co sag c . T w orzenie a lia su k a len d a rzo w eg o G U I 1.

K orzy stając z d o w o ln e g o e d y to ra tekstu, o tw ó rz z n ajd u jący się. w katalogu d o m o w y m a k tu a ln e g o u ż y tk o w n ik a p lik . b a s h r c i d o p isz d o niego p o n iż s z ą linijkę: alias xcal="cal

2.

| xmessage -file

U tw o rz o n y w ten sp o só b a lias o n a zw ie x c a l p rzesyła d a n e w yjściow e p o lec en ia c a l przez p o to k do klien ta x m e s s a g e . Z n ak & p o w o d u je a u to m a ty c z n e p rzen iesien ie p o le ­ cenia w tło.

106

3.

Po/.naj Linux

Jeśli chcesz naty chm iast skorzystać z no w o utw orzonego alia.su, bez konieczności zam ykania i p o n o w n e g o otw ierania sesji, użyj w b u d o w an eg o w shell bash polecenia source: # source .baahrc

# xcal

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Polecenia up, rm i mv są opisane w rozdziale 3,

4

Więcej o klientach systemu X 1 1 mówim y w rozdziale 19.

Rozdział 7 Dyski twarde

Bill Buli

Określanie nazwy dysku i partycji W ybór systemu plików' Formatowanie dysku Podział dysku na partycje Opcje polecenia m o u n t Określanie nazwy dysku i partycji P o z ain stalo w a n iu L in u k s a (opis instalacji znajduje się. w d o d atk u A ) d y sp o n u je m y ju ż pew n ie w ie d zą na tem at z n a jd u ją c e g o się n aszy m k o m p u te rze dy sku tw a rd e g o oraz na tem at p o le c e n ia f d i s k , w zg lęd n ie w c h o d z ą c e g o w skład dystrybu cji Red H a t program u c a b a r e t - instalacja sy ste m u w iąże się b o w iem z u tw o rzen iem na dysku osobnej p a rty c ji, która będzie p rz e c h o w y w a ć ją d r o system u i w szy stk ie p ro g ram y należące d o instalow anej dystrybucji. L in u k s o w y sy ste m p lik ó w (struktura k a ta lo g ó w ), m o ż e by ć u m ie sz cz o n y na jednej lub kilku partycjach.

S z c z e g ó ły tech n iczn e P rz ed zain stalo w a n iem d o d a tk o w e g o dysku tw a rd e g o w arto p rze cz y tać u w a żn ie d o ­ k u m e n t K, z n ajd u jący się w katalogu / u s r / d o c . Z n ajd u ją się w nim inform acje tech n iczn e, w sk az ó w k i o ra z o p is lin uk so w eg o system u plików . O p ró c z tego , D iskH O W T O o m a w ia stru k tu rę u ż y w a n y c h o b e cn ie d y sk ó w tw a rd y c h , m ed ia (dyski o p ty cz n e i Flash R A M ), interfejsy ( I D F lub S C S I), sy ste m y p lik ó w (L inux sw ap, m i n i x lub c x t 2 s ) o ra z zalec en ia d o ty czące z a b e zp iec za n ia p likó w lin u k so w y c h i o ptym alizacji d o stę p u do nich. N a jn o w sz a w ersja pliku D i s k - l l O W T O je s t d o stę p n a w Internecie p od adresem : h t t p : / / w w w . n y x . n e t / - s g j o e n / d i s k . h t m l

Poznaj Linux

108

Linux obsługuje szero k ą gam ę sy ste m ó w plików . Jeśli dany d y sk tw a rd y zawiera partycję system u Linux, D O S *lub W indow s, o znacza to, że zainstalow ano na nim system plików (od pow ied nio) ext2f s, ir.sdos lub v f d i . . T ab ela 7.1 zaw iera spis sy stem ó w plików obsługiw anych prze z polecenie mount. służące do p o d m o n to w y w a n ia z ew nętrzn ych par­ tycji do w skazanych katalogów. Tabela 7.1. Systemy plików rozpoznawane przez mount.

Typ

Nazwa

af f s

System Amigi

coherent

System Coherent UNIX

e x tf s

Rozszerzony system plików' dla Linuksa, następca systemu minix (przestarzały)

e x t2 fs

Drugi rozszerzony system plików dla Linuksa (aktualnie wykorzystywany)

h p fs

System OS/2 (tylko do odczytu)

iso 9 6 60

System CD-ROM (tylko do odczytu)

m in ix

Pierwotny system plikówr dla Linuksa (przestarzały)

m sdos

System MS-DOS

nf s

Sieciowy system plików' Sun Microsystems

p io c

System Linux Process Information

ron£ s

Pamięciowy system plików (tyłku do odczytu; dla system ów osadzonych)

sm b fs

Sieciowy system Session Message Block

swap

System linuksowych partycji wymiany

sysv

System UNIX-a w wersji System V

n fs

System UNIX-a wf wersji BSD

uinsdos

System obsługujący współistniejące pliki Linuksa i DOS-a

v fat

System MS Windows

x e n ix

System Xenix

x ia f s

Linuksowy system plików (przestarzały; nieobsługiwany przez jądra 2.1.21 i późniejsze)

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej informacji o jądrze Linuksa i o jego modułach znajduje się w rozdziale 32.

Dyski twarde

109

O b s łu g iw a n e s y s te m y p lik ó w 1.

A by do w ie d zieć się, ja k ie system y plików są aktualnie o b słu g iw a n e przez ją d ro L inuk sa, w yśw ietl zaw arto ści pliku f i l e s y s t «ms w katalogu / p r o c ; # cat /proc/file systems ext2 mdos

nodev

proc

vfat

i s o 9 660 W tym p rzy p a d k u ją d ro o b sługu je system y ext_2, m sd o s, v f a t oraz i s o 9 6 6 0 , u m o ż ­ liwia w ięc p o d m o n to w a n ic partycji D O S lub W in d o w s oraz n apędu C D -R O M . 2.

O bsłu g a p o sz cz eg ó ln y c h sy ste m ó w p lików m o że być w k o m p ilo w a n a w jądro lub dostępna w postaci w c z y ty w a ln e g u m o dułu, w katalogu / l i b / m o d u l e s / 2 .0 , x x / f s (gdzie XX je s t n u m ere m aktualnej wersji L inuksa). A by d o w ie d z ie ć się, dla ja k ic h sy s­ tem ów

p lik ó w

d o stę p n e

są

m od u ły

jąd ra ,

w y św ietl

zaw arto ść

katalogu

/lib/modules/2*/fs:

4 ls

/ l i b / m o d u l e s / 2 A/ f s

a u to fs .o

h p fs .o

m in ix .o

n fs .o

ext.o

isofs.o

ncpf3.o

smbfs.o

sy s v .o ufs.o

u m sd o s.o

x ia fs .u

vfat. o

vfat.o

Polecenie l s w yśw ietli w szy stk ie m od u ły z n ajd u ją ce się w katalogu f s.

Pliki urządzeń dla dysków tw ardych Pliki u rząd zeń dla d y s k ó w tw ard y ch z najdują się w katalogu / d e v (katalog ten z a w ie ­ ra ponad 1400 ro zm aitych p lik ó w urządzeń - m ięd zy innym i dla p o rtó w szereg o w y ch i rów noległych, m y sz y , sk a n e ró w , kart d ź w ię k o w y c h , c zy tn ik ó w taśm , nap ędów C D -R O M oraz dysków tw ardych). T a b e la 7.2 stanow i spis częściej w ykorzystyw any ch plików u rzą­ dzeń dla sy stem ó w pamięci m aso w ej oraz skojarzonych z nim i n u m e ró w partycji. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Instalacja kart PC je s t om ówiona w rozdziale 9.

♦

Informacje dotyczące instalacji dodatkowych peryferiów (np. myszy) znajdują się w rozdziale 10.

Tabela 7.2. Pliki urządzeń dla popularnych system ów pamięci masowej

Nazwa urządzenia

Typ i partycja

/dev/hda

Pierwszy napęd IDR

/dev/hda2

D ruga partycja na napędzie /dev/hda

Poznaj Linux

110

/d c v /h d c

Trzeci napęd i DR

/d e v /h d e l

Pierwsza partycja na piątym napędzie IDE

/d e v /sd a

Pierwszy napęd SCSI

/d e v /sd a 4

Czwarta partycja na napędzie / d e v / s d a

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o linuksowej tabeli systemów plików m ówim y w rozdziale 29.

Inform acje na te m a t napędów zainstalow anych w system ie zn ajd u ją się w pliku t s t a b , w katalogu / e t c . Plik ten stanowi zbiór instrukcji um ożliw iających Linuksowi autom atyczne podm oiitow anie poszczególny ch partycji do o d p o w ie d n ic h katalogów p o d ­ czas urucham iania system u. A by w yśw ietlić zaw artość pliku f 3 t a b , n ależy skorzystać z p olecenia c a t : # ca t /e tc /fs ta b /d e v /h d a 6

/e x t2

d e fa u lts

1 1

/d e v /h d a 5

swap

sw ap

d e fa u lts

/d e v /fd O

/m r.t/flo p p y

ext 2

n o a u to C

/d ev /cd ro m

/m n t/cd ro m

i s o 9660

u se r,n o a u to ,d e v ,e x e c ,rc ,s u id

0 0

n o ne

/p ro c

proc

/d e v /h d e l

/m n t/fla sh

v fat

u s e r , n o d u l u , d e v , e x e c , s u it!

0 0

/d ev /sd a 4

v fat

/n n t/z ip

u s e r ,n o a u to ,d e v ,e x e c , su id

0 0

/d e v /sd a 4

e x t2

/m n t/z ip e x t2

u.sf; r , noau t <>, d e v , e x e c , s u i d

0 0

/d e v /h d a l

v fat

/r r .n t/d o s

u s e r,n o a u to ,d e v ,e x e c ,s u id

d e fa u lts

0 0

o o

0 0

Pow yższa tabela zaw iera (od lewej) n a zw ę urządzenia, katalog, d o którego m a ono zostać p o d m o n to w an c , rodzaj system u plików' oraz kilka param etrów d o d a tk ow y ch. Jedno z urządzeń ( / d e v / s d a 4 ) jest w ym ienione dw ukrotnie, za każdym razem tow arzyszy mu jedn ak inna n azw a katalogu. Dzieje się tak, p o n iew aż / d e v / s d a 4 jest w y m ien n y m napę­ dem SC SI, za p o m o c ą którego m o żn a rę c zn ie dołączać do ko m p u tera dyski zaw ierające rózne system y plików . Polecenie d t w yśw ietla ilość wolnego m ie jsca na w szystkich aktualnie dostępnych napędach:

Dyski twarde

111

li d f

File system

1024-blocks

Used

Available

Capacity

Mounted on

/dev/hda6

1 443464

985613

383263

72%

/dev/hdel

14580

10956

3624

75%

596900

596900

511744

419136

92608

82%

98078

23176

74 902

24%

/

/mnt/flash /dev/hdc

100%

/ninl/cdrom /dev/hdal /mnt/dos /dev/sda4 /mnt/zip

P o w y ż s z y w yd ru k zaw iera następujące inform acje: partycja głów na system u Linux (/dcv/hda6) jest p o d m o n to w an a do katalogu / m ały napęd /dev/hdel jest p odm on tow an y d o katalogu /mnt/f lash napęd C D -R O M (./dev/hdc) jest p o dm ontow an y do katalogu /nnt/edrom partycja /dev/hdal jest po dm ontow ana do katalogu /mnt/dos dysk tw ardy /dev/sda4 jest p od m o nto w any do katalogu /mnt/zip. P olecenie df p rzy d a je się do szy b k ieg o sp ra w d z a n ia ilości w o ln e g o m iejsca na p o ­ szczególnych d y sk a ch , jeśli je d n a k c h ce m y w iedzieć, jak i sy stem p lik ó w z n ajdu je się na danym n ap ęd zie, m u sim y użyć polecenia mount z flagą -v: # mount

-v

/dev/hda6 cn / type cxt2

(rw)

/dev/hdel cn /mnt/flash type vfat (rw) /dev/hdc on /mnt/edrom type iso966fi
(rw)

/dev/hdal on /mnt/dos type vfat

(rw)

mount zwraca następujące informacje:

■

wszystkie po dm ontow an c dyski

■

katalogi do których podm o nto w ano poszczególne dyski

■

systemy plików na poszczególnych dyskach

■

m ożliwość odczytu i zapisu danych (rw) lub tylko odczytu (ro ).

PATRZ RÓWNIEŻ ♦ Informacje na tem at innych sposobów podm ontowywania system ów plików znajdują się w rozdziale 29.

112

Poznaj Linux

Wybór systemu plików D ołączając do kom putera now y dysk tw ardy należy wybrać sy stem plików , który ma zostać na nim zainstalow any. System y operacyjne Linux, DOS i W in d o w s korzystają od­ pow iednio z sy stem ó w e x t 2 , m sdos i v f a t . Jeśli d ysp onu jem y p artycją W in d o w s 95, warto w ybrać system v f a t , poniew aż obsługuje on długie nazw y plików . Po podm ontow aniu partycji v f a t do katalogu lin u ksow ego , l s będzie w stanie po p raw n ie wyświetlić jej zaw artość, jak w p on iższy m przykładzie: # ls /mnt/dos/windows/*.bmp

/mnt/dos/windows/Black Thatch.bmp /mnt/dos/windows/Pinstripe.bmp /mnt/dos/windows/Bluc Rivet3 .bmp /mnt/dos/windows/Red Blocks.bmp /mnL/dus/windnws/Bubb': e s .bmp /mnt/dos/windows/Sandstone.bmp /mnt/dos/window3/Carved Stone .bmp /mnt/dos/windows/Setup.bmp /inni /dos/w indows/Circles.bmp /mnt/dos/windows/Stitches.bmp /'mnt/doo/windowa/Cloud3 .bmp /mnt/dos/windows/Straw Mat.bmp /mnr/dos/windows/Forest.bmp /mnt/dos/windows/Tiles.bmp /mnt/do3/window3/Gold Weave.bmp /mnt/dos/windows/Triangic3.bmp /mnt/dos/windows/Houndstooth.bmp /mnt/dos/w i ndows/Waves.bmp /mnt/dos/windows/Metal Links.bmp Partycje dosow e nie obsługują długich nazw plików, jeśli więc p o d m o n tu je m y napęd m sdos i skopiujem y nań przedstaw ione w yżej pliki, w szystkie n a zw y zostaną obcięte do ośmiu znaków: # ls /mnt/dos/windowa/*.bmp

/iniiL/dos/wi ndows/hl ackt~l .bmp

/mnt/dos/windows/pinstr-l .bmp

/mnt/dos/windows/blueri~l.bmp

/nnt/dos/windows/redblo~l.bmp

/mnt/doc/windowa/bubbles.bmp

/mnt/dos/windows/sandst~l.bmp

/mnt/dos/windows/carved~l.bmp

/mnt/do3/windcws/setup.bmp

/mnt/do.s/w indows/circles .bmp

/mnt/dos/windows/stitches .bmp

/mnt/dos/wi.ndows/clouds .bmp

/mnt/dos/windows / strawm~l.bmp

/mnt/dos/windows/forest.bmp

/mnt/dos/windows/1 i1e s .bmp

/mnt/dos/windows/goldwe~l .bmp

/mnt/dos/windows/triang'-l .bmp

113

Dyski twarde

/m n t/d o 3 /w in d o w c /h o u n c te ~ l.b m p

/m n t/d o s/w in d o w s /w a v e s.b m p

/ m n t / d o s / w i n d o w s / m e t a l l ~ l .bmp

L in u x nie u m o ż liw ia fo rm a to w a n ia zew n ętrzn y cli sy stem ó w plików L in u x o b słu guje w iele ró ż n y c h sy ste m ó w plików , u m o żliw iając o dczy t i zapis d a ­ nych, nie p o z w a la je d n a k n a sfo rm ato w an ie z ew n ę trz n e g o n a p ęd u (z w y ją tk iem d y s ­ k ó w M S -D O S ). W ięcej in fo rm a c ji na ten tem at znajduje się n a stronie p o d ręc zn ik a p o św ię co n e j p a k ie to w i m t o o l s .

To d o d aniu n o w e g o d y s k u tw a rd e g o lub p o n o w n y m p od ziale na partycje istniejącego napędu, m o żn a z ainstalow ać n a nim d o w o ln y system p likó w - o ile o b słu gują go progra m y c a b a r e t , f d i s k i m o u n t. Jeśli now y d y sk będzie p rze zn a c zo n y na w y łączn y użytek L inuksa, w arto z ainstalow ać system e x i ?. Jeśli o p ró c z L inuksa m a m y zam iar korzystać rów nież z sy ste m u W in d o w s, n ajlepszy m w y b o re m będzie vfat - W in d o w s nic ro z p o ­ znaje sy ste m u c x t 2 . N ależy z w ra c a ć na to szczeg ó ln ą uw agę, instalując n a p ęd y w y m ie n ­ ne, takie jak karty flash lub dy sk i Zip.

T rzeb a p a m ię ta ć o p o p ra w n y m za in sta lo w a n iu n ap ęd u w k o m p u terze Z an im p rz y stą p im y do p o d z ia łu dysk u na parlycje, trzeba u p e w n ić się, że został z a in ­ stalo w an y zgodnie z zalec en ia m i producenta. W a rto sp raw d zić, czy w szy stk ie kable zostały p o p raw n ie p o d łą c z o n e i czy k o n fig u rac ja z w o re k o d p o w ia d a p aram etro m system u. Je śli instalu jem y dysk S C S I, m u sim y pam iętać o zak o ń czen iu łańcucha SC SI term inatorem .

Formatowanie dysków twardych Red H at L in u x z aw ie ra k ilk a p ro g ra m ó w s do fo rm ato w a n ia i podziału na partycje dysków tw ardych. N a jn o w sz y m i najlepszym z nich jest cabaret - g raficzny pakiet k o n ­ figuracyjny dostęp n y tylko w dystrybucji R ed Hat; m o ż n a je d n a k korzystać ró w n ież z prog ram ów fdisk, mke2f s o ra z mount.

K o m u n ik a ty sy stem o w e P o zainstalo w an iu n o w eg o napędu w arto prześledzić d okład n ie w szy stk ie k o m u n i­ katy w y św ietlan e p o d c z a s u ru ch a m ia n ia sy ste m u . Jeśli po jaw iają się o ne z b yt s z y b ­ ko. m o żn a sk o rz y stać z p o le c e n ia d mecg zw racająceg o ich listę. P o w in n iś m y w yszu kać k o m u n ik a ty in fo rm u jąc e o w y k ry c iu p rzez system n o w e g o dysku.

114

Poznaj Linux

Program cabaret Polecenie cabaret, w pisane w wierszu poleceń lub w oknie term inala system u X II, uruchom i graficzny program instalacyjny, um ożliw iający podział na partycje i formatowa­ nie d y skó w tw ardych. Do nawigacji po oknach dialogow ych n a h a r p r służy Tab oraz klawisze funkcyjne. Poruszanie się po listach jest m ożliw e za p o m o cą kursorów oraz kla­ w isza Tab. Z azn aczan ie pozycji w listach o d b y w a się przez naciśnięcie spacji. PATRZ RÓWNIEŻ 4

Inne sposoby korzystania z programu c a b a r e t są opisane w rozdziale 29.

I n s ta la c ja i f o r m a to w a n ie d y s k u tw a rd e g o za p o m o c ą p r o g r a m u ca b a ret 1.

O tw órz sesję na koncie adm inistratora (r u o i ). U ruchom program c a b a r e t wpisując

# cabaret cabaret w czyta tabelę systemów' plik ów i w'ys'wietli ją w oknie dialo g o w y m widocz­

nym na rysunku 7 . 1.

Rysunek 7.1. c a b a r e t jest graficznym programem służącym do szybkiej instalacji i formatowania dysków twardych 2.

Aby dodać no w y napęd, wciśnij T a b d w a razy, podśw ietlając przy cisk A d d , po czyin naciśnij E n te r. c a b a r e t poprosi o w ybran ie system u plików (rysunek 7.2).

115

Dyski twarde - |D l x

p i . rxvl 1!W -f lr f ił ł

/nnt/flcpoy

». (C> 1i!}' ¡7 !!I3w»t iBirart łr#i H

f-| C3vxue ritasyatea Tj» OięMj*^^Ulesystej^

lsoDGCO

/« n t/e d ro a

lłct»crf: (r>‘s)

/n r it/f lasti

9MB fte U u ił. (* * b fi)

/nrit/Uus

HSDOS FtiT-16 t.e d o s) HupJ jw Fflr-ltJ (» fo t)

/erce

/nnt/2lpln

5»OD m e t'/

rrrr vfat ®*t2 yffll

CtWJOM (ięnfę)

Rysunek 7.2. Pierwszy krok instalacji nowego dysku polega na wybraniu systemu plików1 3.

W y b ie rz o d p o w ied ni system p likó w z listy (korzystając z k u rso ró w ) lub w ciśnij T a b i w p isz je g o nazw ę.

4.

Po w y b ran iu system u p lik ó w naciskaj T a b aż do p o d św ietlen ia przycisku A d d , a n a stępnie w ciśnij E n te r . c a b a r e t spyta teraz o katalog, do którego m a z o stać podm o n to w a n y now'y n a p ęd o ra z o nazw ę w y k o rz y sty w a n e g o przezeń pliku u rząd zen ia (ry sun ek 7.3).

,'di4. F ilesy stfln C o v ig u ra tia n

yrWhrtó /w iŁ /ficppy

/•rrt/cdroB /proc /•nł/fl*
-— |

suao

bkU

PatFa (-

proc

vf*t ewt2

IW-/i

vfał

Canool Swa

Rysunek 7.3. c a b a r e t - pyta o katalog docelowy oraz o nazwę instalowanego urządzenia 5.

W pisz w y b ra n ą n azw ę k a talogu (dyski tw arde zazw yczaj p o d m o n to w u je się do p o d ­ k a ta lo g ó w k atalogu / m n t ) i w ciśnij E n te r . N astęp nie w p isz nazw'ę pliku urządzania (na przy k ła d / d e v / s d a 4 ) . P odśw ietl przycisk C o n t i n u e i p o n o w n ie w ciśnij E n te r .

6.

c a b a r e t w y św ietli listę pa ra m etró w d o d a tk o w y c h (rysunek 7.4). P aram etry te zo stan ą dopisane do definicji in stalo w a n eg o dysku w pliku / e t c / f s t a b .

116

Pnzuaj Linux

C et lo o ;

/»nt/floB p /■ n t/c m »

/troo

lasn

/»r> n u

fy

/n n t/filp » 4 2

fhwU t.i¿r : ta c !i f ________________ Usar» ten ^iluesys^ej ^TCI'O SÄtU l d B « # / ( W/iCł ÍÍ1 errr« Up*«*- ńe

< i .•

Rysunek 7.4. c a b a r e t umożliwia wybranie szeregu parametrów dodatkowych przez zazna­ czanie odpowiednich opcji na liście 7.

D o poruszania się po liście param etrów służą kursory; do zazn ac za n ia opcji - spacja. Trzy najw ażniejsze param etry to: ■

M o u n t A u to m n tic a lly a t Boot (P odum uniuj autom atycznie przy untcham ianiu) po wybraniu tej opcji, Linux będzie starał się autom atycznie podm ontow ać dany napęd podczas uruchamiania systemu.

■

W rita b le (.Z apisyw alny) - la opcja um ożliwia zapisywanie i kasowanie plików na danym napędzie.

■

Users

Can

M o u n t Filesystem s (U żytkow nicy m ogq p o d m o n to w y w a ć system pli­

ków ) - W y b ó r tej opcji oznacza pozwolenie innym użytkow nikom na podmonto w yw anie i odm ontow yw anie danego napędu. 8.

Jeśli zm ienisz z d an ie na temat katalogu, do którego ma zostać p o d m o n to w a n y nowy napęd lub jeśli z d ecydu jesz się w ybrać inny plik urządzenia, podśw ietl przycisk P aths (rysunek 7.4) i wciśnij E n te r. U jrzysz okno dialogow e p o d o b n e do tego z rysunku 7.3. Aby zm ien ić typ system u plików , podśw ietl przycisk T y p e i naciśriij E u le r. Po zakończeniu w ciśnij przycisk Donc.

9.

c a b a r e t pow tó rnie wyświetli lisię w szystkich p odm o n to w an y ch napędów', która tym razem będzie z aw ierać zainstalow any w łaśnie dysk (rysunek 7.5). Podśw ietl jeg o na­ zw^, po czym w ciśnij przycisk S ta tu s.

Dyski twarde

117

■¿'..T U M i _

*ł Edit f iie jy tiw * C 7»fijvr«rtioo |---------------------------------

swar /«nt/flopOM /« n t /c d r o ii

cuaft
/d*v/fd0

/
itt«B60 proc vf*ł

/p ro c

/■nt/flwh /nuL/ziplri /nnt/dot /witAll*««

/H o v /W t łt

/cfcw/idaJ /dev/hd»l /dff/KM

«*12 vfat «*12

Rysunek 7.5. c a b a r e r . wyświetli informację o now o zdefiniowanym urządzeniu 10. Po w ciśnięciu p rzy cisk u S t a tu s , c a b a r e t spyta, czy ch ce sz p o d m o n to w a ć , czy sfo r­ m ato w a ć w sk az an y dy sk (rysunek 7.6).

/dwv/hd*S ■MB

Atov/Kfe£>

/» rit/f ieppu

/d o v /fd O

/■ n t/c r ir t»

/prec

/nnl/fU sh /« n t/z ip ln / n r i t/d c «

ext3 I S tatu s f

/»nt/ziiiEKti li urwuuitud

l s o 606D

proc v fa '.

.łKt?

r?3»Cy'i»l Rysunek 7.6. Nowe partycje m uszą zostać sformatowane przed użyciem 11. Jeśli od razu w c iśn iesz p rzy c isk M o u n t , c a b a r e t sp ró b u je c o p ra w d a p o d m o n to w a ć no w y n a p ęd , ale operacja ta z ak o ń c zy się porażką. Przed p ierw szy m u ży ciem każda no w a party cja m usi zostać sfo rm ato w an a. 12. Po w yb raniu opcji F o r m a t , pojaw i się o k n o d ialo g o w e w y b o ru sy stem u plikó w , w i­ doczne na ry sunk u 7.7 . P o w in ie n eś w ybrać sy stem , k tóry p o d a łe ś w cześn iej na etapie instalacji. W p rzeciw nym w y p a d k u n o w y d y sk nie będzie p o p raw n ie p o d m o n to w y wany.

Poznaj Linux

118

H tfl.t r i t e a i s t » u*ttlsu~atior

/ 5WP

/dftv/rdiô /dav/htlM! } a Chocsc fUccyçtci» \ypo h

/■ n t/t icucw /wrt/ce*"on /p rrr /’«nt/flash /m t/rijain

est2 SM ap

ext2

IS0O68O

/«nt/dôs

Cï*w 4

Rysunek 7.7. Przed sformatowaniem dysku c a b a r e t pyta o wykorzystywany system plików 13. D o w yboru sy stem u plików służą kursory; kiedy podśw ietlisz w ła ściw ą nazw ę, wci­ śnij spację, a następnie T a b (podśw ietlając przycisk O K ) i E n tc r. 14. Linux sform atuje w skazaną partycję. Po zakończeniu fo rm atow an ia ponow nie wciśnij przycisk S ta tu s . 15. Pojawi się ok no dialogow e inform ujące że dysk nie jest aktualnie podm ontow any (rysunek 7.6). W ciśnij E n te r, aby go p odm ontow ać. Jeśli ch ce sz upew nić się co do statusu dysku, m o że sz jeszcze raz w ybrać opcję S ta tu s . T y m raz em c a b a r e t pow ia­ domi cię, że w sk az an y napęd został p o d m o n to w an y do w y b ra n eg o wcześniej katalogu (rysunek 7.8).

Rysunek 7.8. c a b a r e t potrafi również odmontowywać wybrane napędy 16. Jeśli chcesz teraz o d m o n to w ać w ybrany dysk, wciśnij E n te r. W p rzeciw n y m razie w ybierz opcję C a n c e l, zam ykając okno statusu. 17. W g łów nym o k n ie program u c a b a r e t w y b ierz opcję Save. Pojawi się okn o dialo g o ­ we w idoczne na rysunku 7.9. W ciśnij E n tc r . aby zapisać zm iany w p ro w a d z o n e do ta­ beli system ów plików .

119

Dyski twarde

/dw/M»6 /cfcw/łdQ

/

/dev/hte3

swao

/nnt/flocpy /«nt/aToi : /p r o c /n n t/tla s h /n n t/z lp ln /n n t/rin *

hu960O

I Savv? I Save c n a r a e s ?

B

Rysunek 7.9. c a b a r e t prosi o potwierdzenie chęci zapisania zmian w tabeli systemów plików ( / e t c / f sta b ) 18. Po zapisaniu zm ian podśw ietl przycisk Q u i t i wciśnij E n te r lub F12, zam ykając c a b a r e t .

Podział dysku n a partycje - polecenie fdisk P o lecen ie f d i s k służy do instalow ania no w y ch d y sk ó w tw ard y ch i do dzielenia ich na partycje. O ile tylk o nie m u sisz p arty cjo n o w ać n o w e g o napędu , skorzystaj raczej z p ro ­ gram u c a b a r e t , o m ó w io n e g o w p o p rze d n im podrozdziale, f d i s k nie jest zbyt p rzy jazn y dla u ż y tk o w n ik a (po d o b n ie ja k je g o d o so w y o d p o w ie d n ik ), c h o ciaż m o żn a za je g o p o m o ­ cą szy bko z a in stalo w a ć n o w y d y sk tw ardy. P a r t y c j o n o w a n ie d y s k u z a p o m o c ą p r o g r a m u f d is k 1.

O tw ó rz se sję

na

k o n c ie a d m in istra to ra ( r o o t ) . W w ierszu p o le c e ń w p isz f d i s k

r a z e m z n a zw ą pliku u rząd zenia w y k o rz y sty w a n e g o p rzez n o w y dysk (w p o niższym przyk ładzie w y k o rz y sta łe m p rzy k ła d o w y napęd z p o dro zd ziału d o ty cz ąc eg o p ro g ram u c a b a re t): # fdisk /dev/sda4 Command

2.

(in for help) : ni

Po ro zp o z n an iu urządzenia, fdisk w yśw ietli z n ak go to w o ści. W p is z M , jeśli chcesz ujrzeć listę w szystkich p o le c e ń fdisk: Command action a

toggle a bootable flag

b

edit bod dioklabcl

c

toggle the dos compatibility flag

d

delete a partition

1

list known partition type3

m

print this menu

n

add a new partition

120

3.

Poznaj Linux

p

p r i n t th e p a r t i t i o n

ta b le

q t

q u i t w ith o u t 3 a v in g c h a n g e s

u

change d is p la y /e n tr y u n its

V

v e r i f y th e p a r t i t i o n

w

w r ite t a b l e to d is k and e x i t

X

e x tra

change a p a r t i t i o n 's

fu n c tio n a lity

sy ste m id L ab le ( e x p e r t s o n ly )

Aby utw orzyć n ow ą partycję, wciśnij N. fdisk wyświetli m enu: Command (m f o r h e l p ) : n Command a c t i o n

4.

e

e x te n d e d

P

p rim a ry p a r t i t i o n

( 1 -4 )

N a przyk łado w ym napędzie chcesz zainstalow ać (prim ary), wciśnij więc P. U jrzysz kolejne pytanie:

tylko je d n ą

partycję główną

P Partition number

5.

(1-4):

W pisz 1 i wciśnij Enter, fdisk odpowie: Partition number (1-4): 1 First cylinder

6.

(1-96):

Z auw aż, że instalow an y przez nas dysk je s t niewielki (mniej niż 100 M B ), co widać po małej liczbie cylind ró w . W pisz 1 i w ciśnij E n te r , frii sic zapyta o nuiner ostatniego cylindra w partycji: First cylinder

(1-96): 1

Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK ({l]-96):

7.

W pisz 96 i w ciśnij Enter (w pisanie np. 4 6 spo w od ow ałoby p o zostaw ien ie n a dysku 40 wolnych cylindrów , co m ogłoby posłużyć do utw orzenia następnej partycji, składają­ cej się z cylind ró w 51-96.) Last cylinder or + size or +si?.eM or tsizeK ( [1 J—96) : 96

8.

W ciśnij P, aby w yśw ietlić tablicę partycji: Command (m for help) : p Disk /dev/saa4: 64 heads, 32 sectors,

96 cylinders]

Unito - cylinders of 2048 * 512 bytes Device Boot Id

Begin

End

Blocks

1

96

98288

System

/dev/sda4 1 83

Start

Linux native

Command

(m for help):

1

121

Dyski twarde

9.

W celu z m ian y typu partycji wciśnij 1: Command

{m tor help): t

10. fdisk spyta o n u m er p artycji do zm iany. W p is z 1: Partition number

(1-4): 1

11. fdisk p o p ro si teraz o p o d a n ie kodu h e k sad e cy m a ln e g o , rep rezen tu jąceg o typ system u plikó w . Jeśli c h c e sz d o w ie d z ie ć się, jak ie kody o d p o w ia d a ją p o sz cz eg ó ln y m sy ste ­ m o m , w p isz L: Hex code 0

(type L to list codes): L

Emply

9

AIX bootable

75 PC/IX

a

OS/2 Boot Manag

80 Old MINIX

b

Win95 FAT32

81 Linux/MINIX

b7 DSDI fs 1 DOS 12-bit FAT ha RSDT swap 2 XENIX root cl

Syrinx

3 XENIX LIST

40 Venix 80286

82 I.imix swap

51 Novell?

83 Linux native

52 Microport

93 Amoeba

63 GNU HURD

94 Amoeba BBT

64 Novell Netware

a5 BSD/386

db CP/M 4 DOS 16-bit <32M el DOS access 5 Extended e3 DOS R/0 6 DOS 16-bit >=32 f2 DOS secondary 7 OS/2 HPFS tf

BBT

ft ATX

65 Novell Netware

Ilex code

(type L to list codes) :

12. Jeśli n o w a p artycja b ę d z ie w y k o rz y sty w a n a tylko p rz e z L in u k sa, w pisz k o d 83 i w ciśnij E n te r: (type L to list codes): 83

Hex code

Changed system type of partition 1 to 83 Command

(Linux native)

(m for help): p

Disk /dev/sda4:

64 head3,

32 sectors,

96 cylinders

Units - cylinders of 2048 * 512 bytes Device Boot: Id System

Beyin

SLarL

End

Blocks

P o z n a j Linux

122

/dev/sda4 1

1

1

96

98288 Linux native Command (m tor help):

13. fdisk p o in fo rm u je o założeniu w y b ra n eg o system u plików. P olecenie p wyświetli teraz no w ą tablicę partycji z uw zględnieniem w pro w adzo nych z m ian , a w zapisze te zm iany i zam knie program fdisk: Command (m for help): w The par Li Lion Labie lias been altered! Calling ioctl () to rc-rcad partition table.

S y n c in g d i s k s . WARN* TNG:

If you

have

created

or modified any DOS

6.x partitions,

please see the fdisk manual page for additional information.

Po podziale d y sk u i założeniu system ów plik ów , m usisz sform atow ać wszystkie nowe partycje. D o form atow ania dysków zaw ierających linuksow y system p lik ów e x t 2 służy polecenie mke2fs. P o siad a ono kilka flag, z których najw ażniejszą jest

c, służąca do

testow ania dysku pod kątem obecności na nim uszkodzonych sektorów . A by sform atować nasz przykładow y dysk, w pisz mke2fs -c oraz nazw ę pliku u rząd zen ia /dev/sda4: tf mke2fs -c /dev/sda4 mke2fs 1.10,

24-Apr--97 for EXT2 FS 0.5b,

95/08/09

Linux ext2 file system format File system label= 24576 inodes, 4914 blocks

98288 blocks

(5.00%) reserved for the super user

Fir3t data block=l Block size=1024

(log=0)

Fragment size=1024

(log=0)

12 block groups 8192 blocks per group,

8192 fragments per group

2048 inodes per group Superblock backups stored on blocks: 8193, 16385, 65537, 73729,

24577, 32769, 40961, 49153, 81921,

57345,

90113

Checking for bad blocks

(read-only test): 2240/

98288

m k e 2 fs n ajp ierw testuje form atow any d y sk (m oże to po trw ać kilka m inut), a następ­ nie przystępuje do form atow ania: Writing inode tables: done Writing superblocks anri file system accounting information: done

Dyski twarde

123

U k r y te m ie js c e n a d y s k a c h lin u k s o w y c h ? P ro g ram m k e 2 f s rezerw u je z p rzyczyn b e zp ieczeń stw a 5 % m iejsca na dy sku tw a r­ d y m na w y łą c z n y uży tek adm inistratora. O z n ac za to, że je d n o g ig a b a jto w y d y sk m o że z aw ie ra ć praw ie 50 m egabajtów ' Wolnej przestrzeni, p o m im o iż polecenia takie jak d f in fo rm u ją o je g o zap ełnieniu . Jeśli, form atując d y sk , c h c e m y ud ostępnić całą jego przestrzeń d la w szystkich u ż y tk o w n ik ó w , m u sim y sk orzystać z flagi -m polecenia m k e2 £ s i podaj w artość 0.

Podm ontowywanie dysków twardych i innych urządzeń Po podziale na partycje i sform atow aniu now ego dysku trzeba go podm on tow ać. W tym celu należy w y b ra ć o d p o w ie d n i katalog d o c elo w y oraz zn ać n a zw ę w y k o rz y sty w a n eg o system u plików' i pliku urządzenia. P o d m o n to w y w a n ie n o w e g o d y s k u 1.

O tw ó rz sesję na koncie a d m in istrato ra (rout). U tw ó rz k a ta lo g d o c elo w y dla p o d m o n to w y w a n e g o napędu ( z a p o m o cą polecenia mkdir): # mkdir /mnt/zipext2

2.

S korzystaj z po lecen ia m o u n t podając n azw ę system u p lików (po flad ze -t), nazw ę u rzą d ze n ia i katalog docelow y: # m ount -t ext2 /dev/sda4 /mnt/zipGxt2

3.

A by sp raw d zić, czy n a p ęd został p o p raw n ie p o d m o n to w an y , uż,yj p olecen ia d f :

# df

File system

1024-blocks

Used

Available

/dev/hdafc

1443464

1011187

367689

/ /dev/sda4

95167

13

90240

Capacity

Mounted on 74%

0%

/m n t/z ip e x t2 4.

Jeśli c h c e sz od m o n to w a ć któryś z napędów', sko rzy staj z po lecen ia um o u n t i

w sk aż katalog: # umount /mnt/zipext2

O statn im kro k iem w pro cesie instalacji n o w e g o dysku jest d o pisanie go d o tabeli sy s­ temów plikó w . U m ożliw i to a u to m aty c zn e sk o n fig u ro w a n ie napędu przy p o n o w n y m u ru ­ chomieniu L in u k sa. D y s p o n u ją c p ra w id ło w y m w pisem w pliku f s t a b , Linux m o że szyb ko n o d m o n to w ać d a n v dvsk:

Poznaj Linux

124

# mount /mnt/zipext2

Do m o d y fikow ania pliku fstab zaleca się stosow anie o m ó w io n e g o w cześniej pro­ gram u cabaret; m o ż n a jed n a k w pro w adzić odpow iednie zm iany ręcznie, korzystając z edytora tekstu. Pam iętać trzeba jed n ak o utw orzeniu kopii zapasow ej i p rzy gotow an iu na wszelki w ypadek dyskietki startowej! U szko dzen ie pliku fstab m o że uniem o żliw ić po­ nowne uruchom ienie systemu! D o p isy w an ie p r z y k ła d o w e g o n a p ę d u d o p lik u fs ta b 3.

O tw ó rz sesję na koncie adm inistratora. W czytaj zaw artość plik f s t a b , korzystając z dow o ln eg o ed y to ra tesktu (np. pico): # pico -w /etc/fstab

2.

D opisz do pliku linijkę określającą n a zw ę now eg o urządzenia, katalog d o celow y, typ system u plików i param etry dodatkow e: /dev/sda4 /mnt/zipext2 ext2 user,noauto,d e v ,exec,suid 0 0

3.

Pow yższe param etry m ów ią, że dany napęd nie będzie a utom atyczn ie p odm on low yw any przy urucham ianiu Linuksa, każdy użytkow nik będzie go je d n a k m ógł podm ontow ać ręcznie. Jeśli chcesz autom atycznie po d m o n to w y w ać w ybran y dysk oraz zabronić jeg o o d m o n to w y w a n ia w szystkim użytkow nikom z w yjątkiem adm inistrato­ ra, wpisz: /dev/sda4 /mnfc/zipext2 ext2

defaults 0 0

T a b e la 7.3 z aw iera listę często sto sow any ch param etrów d o stępny ch w pliku f s t a b . W ięcej szczegółów znajd u je się na stronie p od ręczn ik a pośw ięconej poleceniu mount. Tabela 7.3. Popularne parametry w /etc/fstab P a ra m etr

S ło w o k lu c z o w e

Umożliwiaj uruchamianie programów z urządzenia

CXCC

Umożliwiaj użytkownikom podmontowywanie urządzenia

user

Podinontowywanie ręczne

n o a u to

Nie umożliwiaj uruchamiania programów z urządzenia

noexec

Nic umożliwiaj użytkownikom podmontowywania urządzenia

noeser

Podmonluj automatycznie przy starcie

a u to

Podmontuj tylko do odczytu

ra

Pndmnntuj do odczytu i zapisu

rw

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o edytorze p i co mówimy w rozdziale 4.

Rozdział 8 Instalowanie napędów taśmowych i Zip

Bill Bali

Instalowanie napędu taśm ow ego Napinanie, przewijanie i czyszczenie taśm Instalowanie napędu Zip w porcie równoległym lub SCSI Podm ontowywanie napędu Zip Drukowanie a napęd Zip W yrzucanie z napędu i zabezpieczanie hasłem dysków Zip W tym rozdziale z a jm ie m y się instalow aniem i o bsługą n a p ęd ó w ta śm o w y ch oraz n a ­ pędów' Io m e g a Z ip w sy ste m ie Linux. N a p ę d y w ym ien ialn e są często sto so w a n e d o tw o ­ rzenia kopii z ap a so w y c h i a rc h iw ó w w a żn y c h d an ych. M o ż n a je d n a k ró w n ie ż um ieszczać na nich lin u k so w e system y plików . PATRZ RÓWNIEŻ ♦

W ięcej inform acji o archiwizowaniu danych znajduje się w rozdziale 31.

Napędy taśm owe L inux o b sług uje sz ero k ą g a m ę n a p ęd ó w taśm o w y ch . O b słu g ę tę z a p e w n ia ją m od u ły f t a p e . o i 3 1 . o w katalogu / l i b / m o d u l e s / 2 .0 . A w /m isc (gdzie x x jest num erem wersji jądra). M o d u ł t t a p e jest p ro g ra m e m obsługi n a p ęd ó w w y m ien ialn y c h po d łączo n y ch do portu stacji dysków', a s t . c o b słu g u je n a p ęd y system u S C S I. O b a są - w m iarę potrzeb autom atycznie w c z y ty w a n e p rz e z d e m o n a sy s te m o w e g o k e r n e l d . T e o re ty c zn ie praw ie w szy stk ie n a p ęd y w y m ien ialn e p o w in n y w sp ó łp ra c o w a ć z j ą ­ drami w w'ersji 2.0 i p óźniejszym i. W praktyce jednak wiele sz y bkich napędów- taśm o-

Poznaj Linux

126

wych p o d u c z o n y c h do portu rów noległego nie działa popraw nie. S zczegó łow e inform acje o obsłudze k o nkretnych napędów z n ajd u ją się w pliku Hardware-HOWTO (katalog /usr/doc/HOWTO).

Instalow anie n a p ę d u taśm ow ego N apędy SCSI są zazw yczaj podłączane bezpośrednio do sterow nik a SC SI lub do łań­ cucha urządzeń S C S I. Pam iętać należy o w yb raniu n iew y korzysty w anego num eru urzą­ dzenia i o zak ończeniu łań cu ch a SC SI term inatorem . Pliki urządzeń dla nap ęd ów taśm o­ w ych SC SI z n ajd u ją się w katalogu /dev, a ich nazw y zawiera ją litery st: /dev/3t0

/dcv/stl

/dev/st2

/dev/st3

/dev/st4

/dev/st5

/dev/st6

/dev/st7

/dev/nstO /dev/nst1

/dev/nst2

/dev/nst3

/dev/nst4 /dev/nst5

/dev/nst6

/dev/nst7

Istnieją d w a rodzaje urządzeń obsługujących napędy taśmowe: ■

przewijane - po zakończeniu operacji taśm a zostanie autom atycznie przewinięta

■

nieprzewijane (urządzenia o nazwach rozpoczynających się literami n s t ) : po zakończe­ niu operacji taśm a nie zostanie przewinięta. Więcej informacji dotyczących napędów taśm ow ych SC SI znajdziesz na stronic pod­

ręcznika polecenia st lub w sekcji 8 (Ja p es) pliku SCSI HOWTO (katalog /usr/doc/HOWTO). N apędy podłączane do portu stacji d y sk ó w uniem ożliw iają rów n oległe korzystanie ze stacji. Pliki urządzeń dla tych napędów znajdują się w katalogu /dev, a ich nazw y zaw ie­ rają liter)' f i : /dev/nrftO

/dev/nrft2

/dcv/rltO

/aev/rft2

/dev/nrftl

/dev/nrft3

/dev/rftl

/dev/rft3

T w o rz e n ie sy m b o lic z n e g o d o w ią z a n ia d o n a p ę d u ta śm o w e g o 1.

W ybierz nazw ę urządzenia (np. /dev/stO lub /dev/rftO), o d p o w ia d ając ą posiada­ nemu napędow i.

2.

O tw órz sesję n a koncie adm inistratora i użyj ln do utworzenia d o w ią za n ia sy m bolicz­ nego: # ln —s /dev/nrftO /dev/tasma

lub # ln -s /dev/ r f Ł O / d e v / taśma

D ow iązanie to u m o żliw ia łatwe zapam iętanie nazw y napędu taśm o w eg o . W szystkie wykorzystyw ane taśm y m uszą zostać sform atow ane przez producenta lub w zew n ętrz­ nym system ie o p eracyjn ym — w m o m e n cie oddaw ania książki do druku nie istniały żadne linuk sow c program y pozw alające n a form atow anie taśm m agn etycznych .

Instalowanie napędów taśm owych i Zip

127

Polecenie m t Polecenie m t służy do przeprow adzania operacji na taśm ach znajdujących się w napędzie. O peracje te obejm ują: ■

przew ijanie taśm y

■

napinanie taśm y

■

czyszczenie taśm y

■

ponad dw adzieścia d odatkow ych operacji dla napęd ów SCSI. P olecenie

rnt

jest o b słu g iw a n e ró w n ież p rzez skrypty d o tw o rz e n ia kopii zap asow y ch

(np. taper) o ra z p ro g ra m y arc h iw izu jąc e, takie ja k tar czy cpio. mt posiad a kilka opcji do stę p n y ch w w ierszu p o lec eń , z k tórych najczęściej sto so w an ą jest flaga - f , u m o ż liw ia ­ jąc a w p ro w a d z e n ie n azw y o d p o w ie d n ie g o u rząd zen ia i d o ty czącej go operacji: # mt - f

/ d e v / taśm a p o l e c e n i e

N a p ę d y taśm o w e, w p rze ciw ie ń stw ie do innych sy s te m ó w pam ięci m a s o w e j, nie m u ­ szą być p o d m o n to w y w a n e . PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o podm ontowywaniu napędów i użyciu polecenia moun t m ówim y w rozdziale 7.

t

Polecenia t a r i c p i o są opisane w rozdziale 31.

N a p in a n ie taśm W ię k sz o ść u ż y tk o w n ik ó w L inu ksa p odziela opinię, z g o d n ie z k tórą now e taśm y p o ­ w inny zostać napięte przed użyciem . N ap inanie taśm u suw a z m arszczk i z ich p ow ierzchni i zm niejsza ry z y k o p o w sta n ia błędów p o d c z a s zapisu lub o d c zy tu dany ch . A b y napiąć taśmę, n ależy w łoży ć ją do n ap ęd u i użyć po lecenia m t, w pisując nazw ę nap ęd u i podając jako operację do w y k o n a n ia r e t e n s i o n : # mt -f /dev/tasma retonsion

P rzew ijan ie taśm W ię k sz o ść n a p ę d ó w ta ś m o w y c h a u to m aty c zn ie przew ija w ło ż o n e taśm y; m o żn a się jednak znaleźć w sytuacji w y m a g ając ej ręczn eg o w y d a n ia ro zkazu p rze w in ięc ia

na

przykład jeżeli o p e ra cja a rc h iw iza cy jn a zostanie p rze rw a n a na sk utek błędu o p ro g ra m o ­ wania lub interw encji adm inistratora. Do przew ijania taśm służy opcja r e w in d polecenia mr: # mt

-f

/dev/taśma

rewind

128

Poznaj Linux

Przygotowywanie taśm do zapisu Z anim zaczniesz zapisyw ać dane na św ie żo sform atow anej taśm ie, m usim y ją w yczy­ ścić i przygotow ać do zapisu. Do w yczyszczen ia taśm y służy opcja e r a s e p olecenia mt: # mt -f /dcv/taśma cracc

Instalow anie n a p ę d u Zip Aktualne wersje popularnych dystrybucji Linuksa oraz zw iązane z

nim

program y

na­

rzędziowe o b sługu ją tylko zwykłe napędy Zip, nie rozpoznają natom iast nap ędów Zip Plus. Praca nad p ro g ram a m i obsługi n apęd ów Z ip Plus podłączanych do portu rów nole­ głego nie została naw et jeszcze rozpoczęta w m om encie oddaw ania książki do druku. Napęd Zip stanow i tanią alternatywę d la w ym ienialnych d y sk ó w tw ardych , aczkol­ wiek w y korzy sty w any aktualnie form at o granicza jeg o pojem ność d o niecałych 100 MB. Jeśli potrzebny jest du ży w yjm ow alny d y sk , w arto się zastanowić nad zaku pem innego typu napędu firm y Iom ega lub Syqucst. W ersja SC SI napędu Z ip je s t ob sługiw ana przez Linuksa, poniew aż traktuje się j ą ja k z w y k ły d ysk tw ardy SC SI (w pliku Ilardware-ilOWTO znajdują się inform acje dotyczące obsługi p o siad an ego sterow nika SCSI). W ersja podłą­ czana d o portu rów n oległego w ym aga p rzeko m p ilow ania jąd ra lub w czy tan ia specjalnego m odułu obsługi. W ięcej inform acji na tem at napędów Z ip firm y Iom ega znajduje się na stronie W W W pod adresem : http://www.iomega.com

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Rekompilacja ją d ra Linuksa je s t opisana w rozdziale 32.

4

Informacje dotyczące wczytywalnych modułów jądra znajdują się w rozdziale 32.

Przed instalacją W ięk szość d y stry b u c ji L in uksa z a w ie ra o d p o w ie d n ie p ro g ra m y obsługi i aplikacje narzędziow e dla n a p ęd ó w Zip; zanim je d n a k przystąpim y do instalacji, m usim y się u p e w ­ nić, że; ■

Jądro systemu obsługuje SCSI (niezależnie od rodzaju posiadanego napędu Zip), czy to bezpośrednio czy przez w czytyw alny m oduł.

■

Drukarki równoległe nie są obsługiw ane bezpośrednio, a tylko przez m odu ł o nazwie T p .o znajdujący się w katalogu / l i b / m o d u l e s / 2 . 0 . x x / m i s c (gdzie x x jest num erem wersji jądra).

Instalowanie napędów taśmowych i Zip

■

Dla napędó w rów no ległych program obsługi pjw m usi byó w k o m p ilo w an y

129

w

ją d ro lubt

jeśli ją d ro obsługuje w czytyw alne m oduły, katalog / l i b / m o d u l e s / 2 . 0 . x x / s c s i m usi zaw ierać m o duł p p a . o. ■

Należy dysponow ać kopią pliku instruktażowego mini-HOWTO dla napędów Zip, napisa­ nego przez Grania Guenthera. Plik ten, znajdujący się w katalogu /u sr/d o c/H O W T O /m in i, zaw iera informacje techniczne dotyczące konfiguracji jądra i program ów obsługi napędu oraz adresy miejsc w Internecie udostępniających najnow sze wersje tych programów.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Instalacja dysków twardych je s t omawiana w rozdziale 7.

Instalacja L in u k sa na napędzie Zip ■

O pis instalacji L inuksa na napędzie Z ip znajduje się w pliku mir.i-HOWTO pod tytułem „Putting L in u x on a Z ip D isk ", napisanym przez Joh na W igginsa. Plik ten, um ieszczony w katalogu /usr/doc/HOWTO/mini opisuje podstaw y procesu instalow ania, form ato­ w ania i konfigurow ania dysku Zip oraz instalow ania na nim iinuksow ego system u pli­ ków . Proces ten zakłada m ięd zy innymi utw orzenie specjalnego jądra, zaw ierającego w b u d o w an ą obsługę SCSI i m odułu p p a , sporządzenie dyskietki startowej oraz o d p o ­ w iedni d o b ó r pakietów , tak aby zm ieścić się w 100 M B.

In stalacja n a p ęd u Z ip d la S C S I ■

Instalacja napędu Z ip pod łączonego do sterow nika SC SI przypo m ina instalację zw y k łe ­ go dysku tw ardego.

In stalow an ie n a p ęd u Zip dla SC SI 1.

Z am o n tu j w k o m p u te rze k a rtę S C S I i napęd Zip, zgodnie z instrukcją producenta.

2.

P ołącz nap ęd z kartą o d p o w ie d n im i kablam i.

3.

U p ew n ij się, że łańcuch S C S I został z a k o ń c z o n y term in ato rem (z obu stron). W razie w ątpliw ości zajrzyj do instrukcji obsługi karty.

4.

Postępuj z god nie z in strukcjam i zaw artym i w n a stęp n y m p o d ro zd z iale, „Instalacja napędu Z ip dla portu ró w n o le g łe g o ” . Opis w k o m p ilo w y w a n ia o b słu g i S C S I w ją d ro L in u k sa oraz rad z en ia sobie z p ro b le ­

mami z w iąz an y m i z w y k ry w a n ie m urządzeń S C S I przez system znajduje się w pliku s c s i - howto

autorstw a D rew a E ckhardta (katalog /usr/doc/H O W T O ). D okum ent ten zaw iera

informacje techniczne d o tyczące konfiguracji różnych kart S C S I z w ykorzystaniem LILO. Pliki urząd zeń dla n a p ę d ó w S C S I znajdują się w k a talo gu /dev i m ają następujące nazwy (zazw yczaj zaczy n a ją ce się od liter sd):

Poznaj Linux

130

/d e v /sd a 9 /d e v /sd a l

/d e v /sd a l2

/d e v /sd a l5

/d e v /sd a 4

/d e v /sa a 7

/d e v /3 d a l0

/d e v /sd a l3

/d e v /o d a 2

/d e v /sd a 5

/d e v /sa a 8

Jeśli korzystam y z przefo rm atow anego dosow ego dysku Zip, w ów czas m u sim y wyhrać urządzenie / d e v / s d a 4 (partycja 4 na dysku / d e v / s d a ) . Cytując za plikiem J A Z - d r i v e m in i liOWTO autorstw a Boba Willmota: „...tylko to urządzenie jest kom patybilne z dyskam i Zip sform atow an ym i na kom puterach P C lub M acintosh” . W ięcej szczeg ó łó w znajduje się w pliku J A Z - D riv e (katalog /u s r/d o c /H O W T O /m in i). PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Instrukcje dotyczące korzystania z LILO znajdują się w rozdziale 23.

In sta la cja n a p ędu Z ip dla p o rtu ró w n o leg łeg o N apędy Z ip podłączane do p o n ó w rów noległych posiadają d w a m ę sk ie złącza DB 25. Do jed n e g o z nich należy podłączyć kabel pro w adzący do ko m p utera, a do d ru g ieg o dnikarkę. Pam iętaj o w łączeniu napędu przed rozp oczęciem instalacji o pro gram ow an ia. Instalacja 1.

Upew nij się, że jądro obsługuje SC SI i że w katalogu / l i b / m o d u l e s / 2 .0 . x x znaj­ duje się m od uł p p a . o.

2.

O tw órz sesję na koncie adm inistratora ( r o o t ), w czytaj pod d o w o ln y m ed y to rem tek­ stu plik e o n f . m oduł e s znajdujący się w katalogu / e t c i dopisz d o ń następującą linij­ kę:

alias block-major-8 ppa Polecenie to k aże dem ono w i k e r n e l d au tom atycznie w czytać p ro g ram obsługi portu rów noległego p p a . o w m om encie zażąd an ia przez użytkow nika dostępu d o urządze­ nia / d e v / s d a . 3.

W czytaj plik r c . l o c a l lub r c . s y s i n i t z katalogu / e t c / r c . d i uzupełnij g o o na­ stępującą linijkę: /sbin/insmod ppa

U m ożliw isz w' ten sposób autom atyczne w czytyw anie program u p p a przy uru ch am ia­ niu system u. Z a p isz zm ian y do pliku. 4.

W łóż dysk Z ip d o napędu i przeładuj Linuksa.

5.

Podczas u ruch am iania system u szukaj kom unikatu in form ującego o w ykryciu urzą­ dzenia SCSI. Jeśli kom unikaty pojaw iają się zbyt szybko, m o ż e sz sko rzystać z p ole­ cenia dmesg: # dme3g | less

Instalowanie napęd ów ta śm o w y ch i Zip

131

S zukaj takich linijek: sesiO .Sti.'s i

: ??A driver version 0.26 using 4-bit mode on port 0x378 : 1 host.

Vendor: Type:

IOMEGA

Model: ZIP 100

Dircct-Accccc

Rev: D.17

ANSI SCSI

revision: 02 Optprted scsl SCSI

device

removable disk sda at scsiO, sda:

hdwr

sector^

512

byLes.

channel 0, id 6, lur. 0 Sectors*

1 96608

[96 MB]

[0.1 GB] sda: Write Protect is off sda: sda4

6.

M usisz teraz z d ec y d o w ać , jaki system p lik ów m a zostać zain stalo w an y na n o w y m dysku. ■

Jeśli w olisz korzystać z dysku prefoi m atow anego w D O S -ie, zm odyfikuj tabelę system ów plików , w pisując w pole system u nazw ę msdos lub vfat. Plik fstab, znajdujący się w katalogu /etc zaw iera bazę danych w szystkich zainstalow anych nap ędów i określa, w jaki sposób i do jakiego katalogu polecenie mount pow inno p o d m o n to w y w a ć poszczególne dyski. Jeśli b ę d z ie m y k orzy stać z aró w n o z d o so w y ch , jak i z linu kso w ych d y sk ó w Zip, d o b rze jest u tw o rzy ć w pliku t e t u b d w a osobne rek o rd y (nic jest to konieczne, ale p o m a g a w z a p a m ięta n iu , jak ie sy ste m y plików zostały p o d m o n to w a n e do p o ­ sz cz eg ó ln y c h k a ta lo g ó w ). P rzy k ład o w o , dla dysk u d o so w e g o m o ż e m y w pisać: /d e v /sd a 4

/m n t/z ip

v fat

d e fa u lts ,n o a u to 0 0 P olecenie m o unt b ę d z ie teraz p o d m o n to w y w a ć dyski Z ip zaw ierające system v f a t d o katalogu / m n t / z i p . ■

A by zainstalow ać na dysk u Z ip linuksow y system plików, upewnij się, ze pracujesz na koncie adm inistratora (root), po czy m w yrzuć aktualny dysk z napędu, w łóż na je g o m iejsce n ow y i sform atuj go, w ydając polecenie: # mkc2fs /dcv/sda

P olecenie m k e 2 f s sfo rm atu je w ło ż o n y dy sk i utw orzy na nim sy ste m plików e x t 2 . Po zak o ń czen iu tej operacji w p ro w a d ź inform acje o n o w y m nap ęd zie do pliku / e t c / f o t a b : /dev/sda

/mnt/zipln

ext2

defaults,noauto 0 0

D yski Z ip z aw ierające sy stem e x t 2 będą teraz p o d m o n to w y w a n c do katalogu /mnt/zipln.

132

7.

Poznaj Linux

Z apisaw szy z m ia n y w pliku fstab, przeładuj Linuksa. U pew n ij się ze napęd został w ykryły p o d c za s urucham iania system u. T eraz, aby p o d m o n to w ać dysk zawierający system ext_2, użyj jed n e g o z poleceń: # mount /mnt/zipln # mount -t oxt2 /dov/sda4 /mnt/zipln

Jeśli chcesz p o d m o n to w ać dysk d o so w y , najpierw odm outuj istniejący: # umount /mnt/zipln

W yrzuć dysk z napędu i włóż na jego m iejsce dysk zawierający system plików

vfat.

M ożesz teraz w pisać je d n o z poniższych poleceń: # mount /mnt/zip # mount -t vfat /dov/sda4 /mnt/zip

Polecenie mount p odm on tuje dosow y d y s k Z ip do katalogu /mnt/zip.

S ystem y p lik ów : u żyw aj v f a t dla dysków' s f o r m a to w a n y c h w W in d o w s 95 U żytkow nicy napędó w Z ip dysponujący je d n o c z e śn ie partycją system u W indow's 95 pow inni sto so w ać system plików v f a t - system ten obsługuje 3 2 -zn a k o w c nazw y plików , zarów no w L inuksie, jak i w W in d o w s 95.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Polecenie mount je s t opisane w rozdziale 7.

4

Graficzny program c.aha r e t , służący do modyfikowania tabeli system ów plików je s t opisany w rozdziale 7.

Drukowanie w obecności równoległego napędu Zip Z asilanie a w y d r u k W yjście na drukarkę, zainstalow ane w n ap ęd zie Z ip jest akty w ne tylko w ów czas, gd y napęd ten je s t w łączony. D odatkow e w y m a g an ia znajdują się w instrukcji o b słu ­ gi napędu.

Nie m ożna jednocześnie korzystać z ró w n o leg łe g o napędu Z ip i z podłączonej d o nie­ go drukarki. M ożna je d n a k przełączać się m ięd zy tymi d w o m a urządzeniam i, korzystając z poleceń rmmod i ¡nsmod, usuw ających i w czytujących do pamięci m o d u ły (w tym p rzy ­ padku ppa i lp).

Instalowanie nap ęd ów ta śm o w y ch i Zip

133

D ru k o w a n ie w o b ecn o ści r ó w n o le g łe g o n ap ęd u Zip 1.

P rz e d e w szy stk im m u sisz o d m o n to w ać dy sk Zip. N a stę p n ie usuń z pam ięci m o d u ł p p a i w czytaj na je g o m ie jsce m u d u ł l p : # umount /mnt/zip # rmmod ppa

# inssnod lp

2.

A b y m ó c p o n o w n ie skorzystać z napędu Z ip po z ak o ń c ze n iu w y d ru k u , m u sisz p o d ­ m ienić m o d u ły i p o d m o n to w a ć dysk: # rmmod lp # insmod ppa # mount /mnt/zip

P o w y ższe po lecenia m o g ą zostać u m ieszczone w skrypcie, co u praszcza ich u ru c h a ­ m ianie (sk ry p t p rz e d sta w io n y w listingu 8.1 nosi nazwę, z i p , p o n ie w a ż istnieje już prog ram o n a zw ie zip, a L inux ro zró z m a d u ze i m ałe litery). P ro p o n o w an y p rzeze m nie sk ry p t u m o żliw ia p o d m o n to w a n ie lub o d m o n to w a n ic napędu Z ip o raz w y m ian ę m o d u łó w , w zależności od p o d a n eg o param etru. Listing 8.1. Skrypt Z ip f t !/bin/bash

opcja=*i if [ $opcja = "h" ] then /bin/echo "składnia: Zip [h]I[wydruk]I[dysk)"

fi if

l $ o p c j a = "w ydruk." ]

then /bin/echo "Odmontowuje dysk Zip" /bin/umount. /mnt/zip

/ b i n / e c h o "Usuwam z p a m i ę c i m o duł p p a " /sbin/rmmod ppa /bin/echo "Wczytuje moduł lp"

/sb in /in c m o d ip fi if [ $opcja - "dysk" ]

th en /bin/echo "Usuwam z pamięci moduł lp" /sbir./rmmod lp /bin/echo "Wczytuje moduł ppa" / e K

r> / i

n r> a

Poznaj Linux

134

/bin/echo "Podmontowuje dysk Zip"

/b in /m o u n t /m n t/z ip fi

Pow yższy skrypt należy w p ro w ad zić w d ow olnym edytorze tekstu i zapisać go pod nazwa zip. N astępnie skorzystać z polecenia chmod, aby um ożliw ić jego urucham ianie: # chmod +x Zip

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Informacje dotyczące instalowania drukarek znajdują się w rozdziale 5.

♦

Tworzenie skryptów jest opisane w rozdziale 22. Po sko piow aniu g otow ego skryptu do katalogu /usr/local/bin b ęd ziem y w stanie

przełączać się m ię d zy napędem Z ip a drukarką, korzystając z opcji dysk i wydruk: # Zip dysk Usuwam z pamięci moduł lp Wczytuje moduł ppn Fodmontcwuje dysk Zip # Zip wydruk Odmontcwuje dysk Zip Usuwam z parnipc: mnr i ul

ppa

Wczytuje mcdul lp

Przedstaw iony tu skrypt m oże być d ow o ln ie ro zb udow yw any; n a le ży pam iętać tylko, że katalog do którego p o dm ontow ujem y n apęd /dev/sda4? po w in ien odp o w iad ać katalo­ gowi zd efiniow anem u w pliku /eLc/fsLab.

W yrzucanie z napęd u dysków Zip, zabezpieczanie ich hasłem oraz chro­ nienie przed zapisem D o korzystania ze specjalnych opcji o fero w any ch przez n apęd Z ip , takich jak zab e z ­ pieczenie dysku hasłem lub zabezpieczenie go przed zapisem, służy polecenie /. i p t o n l .

Istnieje kilka wersji tego programu

wszystkie o tej samej nazwie. K ażda z nich potrafi:

■

wyrzucić odiuoutow any dysk z napędu

■

odczytać stan zabezpieczenia przed zapisem lub odczytem na odm on tow any m dysku

■

włączyć zabezpieczenie przed zapisem lub odczytem na odm ontow anym dysku

■

ustanowić hasło chroniące odm ontow any, zapisywalny dysk przed niepow ołanym d o­ stępem. Program ziptool m o żn a znaleźć pod adresam i: http.//w w w .cnet.com/~bwillmot http://www.torque.net/ziptool.html

Instalowanie napędów taśmowych i Zip

135

f t p : / / f t p .f u n e t .fi/pub/Linux/images/RedHat-contrib/i386

W e rsja z i p t o o l o p ra c o w a n a p rzez M irko K ra fta (o b słu g u jąc a d o d a tk o w o napędy Io m eg a Jaz.) posiada p ięć flag, z k tó rych k a ż d a w y m a g a p o d a n ia n a zw y dy sku ( / d e v / s d a ) z am iast n a zw y partycji ( / d e v / s d a 4). W y rzu can ie d y sk u z n a p ę d u 1.

O d m o n tu j dysk za p o m o c ą polecenia umount, podając o d p o w ie d n ią nazw ę katalogu: # umount /mnt/zip

2.

D o w y rz u c a n ia d y sk u z n ap ęd u służy flaga -e: # ziptool -3 /dev/sda

D y s k zostanie w y rz u co n y z napędu. Z a b e z p ie c z a n ie d y s k u h a s ł e m 1.

W n a p ęd z ie m usi z n ajd o w a ć się n ie p o d m o n to w a n y dy sk Zip. Jeśli trzeba, skorzystaj z p olecen ia um ount.

2.

D o kontroli stanu z a b e zp iec ze ń dy sku służy flaga -s (sta iu s) polecen ia ziptool: # ziptool -s /dev/sda

z ip to o l: 3.

m edium i s n o t p r o t e c t e d .

A b y z a b e zp iec zy ć dysk h a słem i z abro nić zap isy w a n ia nań d a n y ch , w yko rzy staj flagę -rp: # ziptool -rp /dev/sda

Fasswcrd: mojehaslo ziptool: medium is password wrice-protecred.

4.

Jeśli c h c e sz sk a so w ać istniejące hasło, użyj flagi -rw: # ziptool -rw /dev/sda

Fasswcrd: mojehaslo ziptool: medium is not: protected.

H a s ła d o s t ę p u d o d y s k u n i e w o ln o z a p o m n ie ć ! Jeśli z a p o m n is z hasła, b ę d z ie s z m u siał sfo rm a to w a ć dysk p rz e d p o n o w n y m użyciem (w p rz e c iw n y m w y p a d k u p rz y d a się on co n a jw y że j ja k o p rzy c isk do papieru).

Z ab ezp ieczan ie d ysk u Z ip p rzed zapisem 1.

A hy z a b e zp iec zy ć dysk Z ip p rze d zapisem , użyj flagi - r o : # ziptool -ro /dev/sda

z ip to o l:

m edium i s w r i t e - p r c t e c t e d .

136

2.

Poznaj Linux

D o w ytyczania zabezpieczenia, podobnie jak w poprzednim przypadku, służy flaga rw: # ziptool -rw /dev/sda

ziptool: medium is not protcctcd.

Rozdział 9 Instalowanie kart PC

Bill Hall

Podłączanie karty PC do komputera Obsługa kart PC w Linuksie Konfigurowanie kart PC w Linuksie Program kontrolny cardmgr Obsługa kart PCM CIA N o w e w ersje ją d r a L in u k s a um o żliw iające w c zy ty w a n ie i u suw anie 7. p a m ięc i m o d u ­ łów obsługi znacznie ułatw iły życie u ż y tk o w n ik o m k o m p u te ró w p rze n o śn y c h w y p o s a ż o ­ nych w karty P C M C IA lub P C . „ L a p to p o w c y ” stan ow ią sp ecjaln ą g ru p ę u ż y tk o w n ik ó w , poniew aż p oleg ają na w b u d o w a n y c h interfejsach sp rzętow y ch, któ rych nie m o żn a przekonfigurow ać ani w y m ienić. N a szczęście w iększo ść ty ch in terfejsó w jest o b słu g iw a n a przez L in u k sa - za p o śre d n ictw e m d e m o n ó w k^rneld i cardmgr u ru c h a m ia n y c h p o d czas startu system u, kerneld i c a r d m g r o d p o w ia d ają za au to m aty czn e w c z y ty w a n ie 1 u s u w a ­ nie z pam ięci o d p o w ie d n ic h m o d u łó w jądra w o d p o w ie d zi na w y m ian ę urządzeń p o d łą ­ czonych d o p o rtó w PC. PATRZ RÓWNIEŻ ł

Więcej inform acji o jąd rze system u i modułach wczytywalnych znajduje się w rozdziale 32.

Jeśli m a m y zam iar korzystać z urządzeń podłączonych do portu P C w dystrybucji Red Hat, m u sim y zainstalow ać pakiet p c m c ia , znajdujący się na instalacyjnej płycie C D w k ata­ logu Redhat/RPMS. Do instalow ania dodatkow ych pakietów służy polecenie rpm z flagą - i : # rpm -i p c m c i a - c s - 2 .9.11-7

138

Poznaj Linux

Pow yższe polecenie instaluje następujące kom ponenty: ■ pliki konfiguracyjne i bazę danych kait P C M C IA (katalog / e t c / p c i r c i a ) ■ m oduły obsługi kart PC (katalog / i i b / m o d u l e 3 ) ■ w yspecjalizow ane

skrypty

wczytujące

odpowiednie

program y

obsługi

(katalog

/ e t c / r c . d) kilka program ów obsługi kart PC ■ ponad 3 0 plików dokum entacyjnych i instruktażowych. ■

Oto niektóre karty PC obsługiwane przez dem ona card m g r:

■ karty Ethernet ■ szybkie sterowniki Ethernet ■ sterowniki Token-ring ■ sterowniki bezprzew odow e ■

m odem y

■

karty pam ięci

■

sterowniki SCSI

■

sterowniki C D -R O M typu A T A/l DE

■

karty wielofunkcyjne (np. L A N /m odem )

■

napędy A T A /ID E

■

inne (np. karta G lobalnego Systemu Pozycjonow ania (GPS) firm y T rim ble).

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o wykorzystaniu portów szeregowych i modemów mówimy w rozdziale 11.

♦

Konfigurowanie sieci lokalnej w Linuksie je s t opisane w rozdziale 27.

C z y ta karta PC b ęd zie w sp ółp racow ać z L inu ksem ? Aby stw ierdzić, czy L in ux obsługuje k o n k retn ą kartę PC, należy p rzeczytać plik s u p f c r t e d .c a r d s w katalogu / u o r / d o c / p c m c i a . Jeśli nie m a w nim danej karty, nie należy się martwić na zapas: w iele kart jest ob słu giw an ych „nieoficjalnie” , c h o ­ ciaż nie m a ich n a liście. N aw et jeśli L in u x nie w yk ryje danego urządzenia a u to m a ­ tycznie (przy starcie), m ożna jeszcze z m o d y fik o w a ć konfigurację karty, co c za sem um ożliw ia p rzep ro w ad zan ie instalacji. Szczegóły dotyczące konfigurowania niew ykryw alnych kart znajdują się w pliku PCMCIA-howto, w katalogu /usr /doc /HOWTO. N ajnow szą wersję tego pliku, ja k ró w ­ nież podręcznik d la osób program ujących karty P C M C IA oraz listę obsługiw anych urządzeń m ożna znaleźć na stronic W W W D avida Hindsa, pod p oniższy m adresem: http://hyper.ctanford.edu/HyperNews/get/pcmcia/home.htinl

139

In s ta lo w a n ie kart PC

O k r e ś la n ie ty p u s te r o w n ik a A by u m o żliw ić L in u k so w i o b słu g iw a n ie kurt PC , trzeba z n ać liczbę d o stę p n y ch złącz oraz typ p o sia d an e g o stero w n ik a. L ic zb a złączy je s t z w rac an a przez polecenie probe znajdujące się w katalogu /sbin: # probe

PCI bridge probe: Cirrus PD6729 found, 2 sockets

U życie flagi -m p o w o d u je w y ś w ie tle n ie n azw y układu sterow nika: # probe -m

i82 365

W y k ry ty ste ro w n ik po w in ien być typu tcic lub i82365; in fo rm a cja ta będzie p o ­ trzebna p od czas k o n fig u ro w a n ia d e m o n a cardmgr. In stalacja o b słu g i kart PC 1.

O tw ó rz sesję na kon cie a d m in istrato ra i w ejdź do katalogu / « t n / s y s c o n f ig .

2.

K orzy stając z d o w o ln e g o e d y to ra tekstu o tw ó rz plik pcmcia. D o p isz d oń sło w o y e 3 oraz typ w y k o rz y s ty w a n e g o stero w n ik a (tcic lub i 82365 - nazw ę ste ro w n ik a z w ra c a po lecen ie probe -m): PCMCIA-yes PCIC=i82365 PCIC_OPTSCORK_OPTS=

'*>. Z ap isz zm iany. 4.

U p ew n ij się że karta PC zo stała p o dpięta do złącza, po czy m przeładuj system .

5.

P o d czas u ru ch a m ia n ia L in u k s a nasłuchuj serii sy g n a łó w in form ujący ch o w ykryciu i sk o n fig u ro w a n iu kard P C przez d e m o n a c a r d m g r . T a b e la 9.1 zaw iera o pis tych sy ­ gnałów .

PATRZ RÓWNIEŻ #

Przeładowanie system u opisane je s t w rozdziale 1.

Tabela 9.1. Sygnały dźwiękowe d em o n a c a rd m g r

Liczba/rodzaj sygnału

Znaczenie

Pojedynczy sygnał

Brak karty PC

Dwa wysokie sygnały

Karta PC rozpoznana i skonfigurowana w trakcie urucham ia­ nia systemu

140

Poznaj Linux

Jeden sygnał wysoki, jeden niski

Karta PC rozpoznana, ale nie skonfigurowana w trakcie uruchamiania systemu

Pojedynczy niski sygnał

Nieznana karta PC

Dwa wysokie sygnały

Karta PC podpięta do złącza

Dwa wysokie sygnały

Obsługa kart PC odmstalowana podczas zamykania systemu

W arto pam iętać, że niektóre karty, takie ja k karty pamięci fla s h , napędy o raz ste ro w ­ niki C D -R O M -ó w w y m ag ają do p o p raw n eg o działania o d p o w ie d n ie g o w pisu w pliku /ctc/fotab.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Sposoby edycji tabeli system ów plików / e t c / f s t a P są opisane w rozdziale 7.

Polecenie cardmgr Dem on cardmgr służy do m o nitorow an ia złączy PC, w y k ry w an ia w łożonych kart i autom atycznego w c zy ty w a n ia o dpo w iedn ich program ów obsługi. T a b e la z tymi p rogra­ mam i znajduje się w bazie danych c o n f i g , w katalogu / e t c / p c m c i a . N a jej podstaw ie dem on c a rd m g r d ecyduje, które m oduły (z katalogu / l ib/modules) o d p o w ia d ają danej karcie PC.

Wyświetlanie inform acji o kartach P C i odpow iadających im program ach obsługi D em on cardmgr tw orzy i uaktualnia (po dczas urucham iania sy ste m u lub w m om encie w łożenia nowej karry) tabelę sy stem o w ą stab. znajdującą się w katalogu /var/run. Aby w yśw ietlić listę dosLępnych w danej chw ili kart PC i ich programów- obsługi, należy zaj­ rzeć do pliku stab: # cat /var/run/stab

socket 0: empty sockec 1: Serial or Mcdem Card 1

serial serial_ns

0

ttySl

4

65

Pow yższy listing inform uje, że w k o m p u terze znajdują się dw a z łącza PC (o num erach 0 i 1), z których je d n o (złącze 1) jest w y k o rzy sty w an e przez kartę szereg o w y lub m o d e ­ m ow ą, obsługiw aną przez, m oduł seriai_cs (um ieszczony w katalogu /lib/modules), generujący port szereg o w y (serial) dla u rządzenia /dev/ttySl. W m o m e n c ie w łożenia do kom putera kolejnej karty, dem on cardmgr: 1.

W y kryw a kartę.

2.

W yszukuje nazw y odpow-iednich program ów' obsługi w pliku / e t c / p c m c i a / c o n f i g .

In stalow anie kart P C

141

3.

W c z y tu je p ro g ra m y obsługi.

4.

E m itu je sy g n ał (po ro zp o z n an iu i sk o n fig u ro w a n iu karty). N a k o n iec z m o d y fik o w a n y zostaje plik /var/run/stab. M oże teraz p rzy brać postać: # cat /var/run/stab

socket 0: A T A /IDE Fixert DTsk Card 0

£ixed

fixed_cs

0

hdc

0

ttySl

22

0

socket 1: Serial cr Moden Card 1

serial serial es

'1

fcb

W id z im y , żc na złączu 0 w y kryto d y sk tw a rd y , k o rzy stający z pliku urządzenia / d e v / h d c , a k a rta sz ere g o w a lu b m o d e m o w a jest nadal p o d łąc zo n a do złącza 1.

W yłączanie k o m u n ik ató w dźwiękowych dem ona cardm gr Po stw ierd zen iu, że w szy stk ie p o sia d an e karty P C są p ra w id ło w o o b słu g iw a n e, m o żn a „uciszyć” d e m o n a c a r d m g r , do pisu jąc flagę - q d o u ru ch am tającej g o linijki w pliku p cm c i a (katalog / e t c / r c . d / i n i t .d ). W p ro w a d z e n ie tej z m ian y sp o w o d u je , żc c a r d m g r przestanie n a d aw a ć k o m u n ik a ty d ź w ięk o w e w m o m e n cie w y k ry c ia n o w e j karty. W y łą c z a n ie k o m u n i k a t ó w d ź w ię k o w y c h d e m o n a c a rd m g r 1.

O tw ó rz sesję na k o n c ie a d m in istrato ra ( l o o l ) . Jeśli ko rzy stasz z e d y to ra pico, użyj flagi -w, aby nie naruszyć struktury e d y to w a n e g o pliku.

2.

O tw ó rz plik / e t c / r c . d / i n i t . d / p c m c i a : 11 pico -w /etc/rc.d/init.d/pcmcia

3. Znajdź linijkę urucham iającą dem ona cardmgr: /sbin/cardmgr $CARDMGR_OPTS

4.

D opisz do niej flagę

q:

/sbin/cardmgr -q $CARDMGR OPTS

5.

Z apisz zm iany.

6.

Przeładuj system .

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Obsługa edytora pi co je s t opisana w rozdziale 4.

142

Po/ii aj Linux

Polecenie cardctl Polecenie cardctl służy do kontrolow ania złączy PC. M ożna z a je g o p om ocą uzy­ skiw ać inform acje o zainstalow anych kartach lub w czytyw ać n o w e sch em a ty kart PC, zm ieniając typy dostęp nych kart. S tan dardow y schem at o nazw ie pcmcia-scheme znaj­ duje się w pliku /var/run. Szczegóły do ty czące w ykorzystyw ania schem atów znajdują się w pliku PCMCIA-KOWTO (katalog /usr/doc/HOWTO).

W y św ie tla n ie s ta tu s u k art PC Du w yśw ietlania statusu zainstalow anych kart PC służy opcja status polecenia c a r dot. 1. O p cjon alnie m ożn a rów nież podać nu m er złącza: # cardctl status

socket U: function 0:

c a r d present,

ready, battery low

socket 1: tunction 0: card present

Wyświetlanie konfiguracji kart PC Aby wyświetlić bieżącą konfigurację w szystkich zainstalow any ch kart PC, należy skorzystać z opcji c o n f i c polecenia c a r d c t l : # cardctl config

socket 0: Vcc=5.0, Vppl-0.0, Vpp2-0.0 Card type is memory and I/O IRQ 3 is exclusive,

level mode, enabled

Function 0: Config register base-0x0200 Option=Ux41, status=0000, pin-0000, I/O window 1: 0x0100 to OxOlUf, auto sized socket 1: Vcc=b.U, Vppl=0.0, Vpp2=0.0 Card type is memory and I/O IRQ 9 is exclusive,

level mode, enabled

Speaker output is enabled Function 0: Config register ba3e=0x0300

copy-0000

In s ta lo w a n ie kart P C

143

Option*=0x61, 3tatu5=0x08 1 / 0 window 1: 3x02£8 to 0xU2rt,

8 bit

P o w y ż s z e in fo rm acje m o g ą okazać się u ży teczn e, jeśli interesują nas napięcia, p rz e ­ rwania lub inne p a ra m etry p racy a k ty w n y ch kart PC. S z czeg ó ły d o ty cz ąc e ko nfiguracji p o szczeg ó ln y ch kart z najdują się w dziale O v etv ic w o f t h e P C M C I A C o n fig u ra tio n S crip ts autorstw a D a v id a H in dsa, w pliku

p c m c i a -h o w t o

(katalog /usr/doc/Howro). Info rm acje

o o b słu g iw a n y ch kartach P C są na b ieżąco u m ie sz c z a n e na stronie W W W pod adresem : h t t p :/ / h y p e r . S t a n f o r d .edu/Hype r N e w s / g e t / p c m c i a / h o m e .html

O dłączanie k arty PC D e m o n cardngr a u to m a ty c z n ie usunie /. p am ięci k o m p u te ra w szystkie p ro g ram y o b ­ sługi karty PC po jej o d łączeniu ; m o żn a je d n a k p ro g ra m o w y od c ią ć zasilanie z łą c z a P C za pom ocą po lecenia cardctl. U ż y tk o w n ic y laptopó w m o g ą w ten sp o só b o sz częd zać bate­ rię bez fizy czn eg o o d łąc za n ia kart PC. D o p ro g ra m o w e g o w y łą c z a n ia kart PC służy opcja e j e c t p o lec en ia c a - d r f 1: # cardctl eject 0

P o w y ższe polecenie od e tn ie zasilanie złącza o n u m erze 0 i usunie z pam ięci p ro g ram y obsługi pod łączo nej d o ń karty.

P o d łą c z a n ie k a r ty P C D em o n cardir.gr na bieżąco ro zp oznaje i k o n fig u ru je w szy stk ie p o d łączan e karty PC; aby jed n a k p o n o w n ie u ru ch o m ić kartę, która została w yłączona p ro g ra m o w o (za p o m o c ą eject), n ależy sk orzystać z opcji insert polecenia cardctl. O p e rac ja ta nie w y m a g a

fizycznego w y ję cia karty ze z łącza i p o n o w n e g o jej podłączenia. D o p ro g ra m o w e g o u ru c h o m ie n ia karty P C służy polecenie: # cardctl insert 0

U ruchom i o n o kartę na złą cz u o n u m erze 0.

Tymczasowe wygaszanie k a rt PC K o le jn ą m e to d ą na o sz cz ęd z a n ie baterii w' k o m p u te rac h p rze n o śn y c h jest w y g a sz an ie aktywnych kart P C i ich p o n o w n e uru ch am ian ie w m iarę potrzeb. D o w y g a sz e n ia karty podłączonej do z łą c z a 0 służy o p cja susper.d polecenia cardctl. # cardctl suspend 0

Jeśli c h c e m y p o n o w n ie u ru c h o m ić w y g a sz o n ą kartę, m o ż e m y sk o rz y stać z opcji r e sumę: # cardctl resume 0

144

Poznaj Linux

N ie należy u ż y w ać poleceń e j e c t ani s u s p e n d dla kari znajdujących się w danej chw ili w użyciu. M ogłoby to d o prow adzić do utraty danych na kartach d y sk o w y ch lub pam ięci o w y c h , a w szczególnych p rzy p a d k ac h spo w od ow ać „zaw ieszenie się ” kom putera (na szczęście zawsze m ożna usunąć z pam ięci zaw ieszo n e procesy). Z a­ nim o dłączym y lub w y gasim y kartę PC, m usim y upew nić się, że nie jest ona w ykorzystyw ana p rz e z żaden program .

Rozdział 10 Instalowanie wskaźnikowych urządzeń wejścia

Autor Hill Hall

Instalowanie myszy

*

Konfigurowanie m yszy - polecenie m o u s e c o n f i g Konfigurowanie sensora —polecenie t p c o n f i g Instalowanie joysticka Instalow anie myszy Instalow anie m y sz y w L in u k s ie nie sp raw ia zazw yczaj p ro b le m ó w - o b słu g iw a n a jest szeroka g a m a teg o ro dzaju u rząd zeń . W sy ste m ie X W in d o w m o ż n a k o n tro lo w ać kursor za p o m o cą k law ia tu ry , ale p o sia d an ie m y sz y lub inn ego p o k re w n e g o u rząd zen ia w yjścia jest o becnie n iezb ęd n e. M y sz p o z w a la na k orzystanie z ro zw ija ln y c h m en u , w ciskanie przycisków w o kn ach d ia lo g o w y c h oraz w y cinanie i w klejan ie tekstu. W trak cie instalacji L in u k sa prog ram instalacyjny prosi o p o tw ierd z en ie chęci utw o rżenia

d o w ią z a n ia

sy m b o lic z n e g o

/dev/mouse,

o b słu g u jąc eg o

w y b ran e

urządzenie

w skaźnikow e. Jeśli c h c e m y sp ra w d z ić , z ja k ie g o u rzą d ze n ia k o rzy sta /dev/mouse, należy wpisać: # Is -1 /dev/mouse lrwxrwxrwx

1 root root

5 Mar 9

07:54

/dev/mouse -> psaux

O k a zu je się, że / d e v / m o u s e jest d o w iązan iem do urządzenia p s a u x , czyli do m yszy typu PS/2. M o ż n a jednak w k ażd ej chw ili z ainstalow ać i sk o n fig u ro w a ć inne urządzenie wejścia.

Poznaj Linux

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

System X Window je st umawiany szerzej w rozdziale 18.

4

Wycinanie i wklejanie tekstu w X Windo w je s t opisane w rozdziale 20.

Konfigurowanie myszy - polecenie m ouseconfig Program mouseconfig (rysunek 10.1) um ożliw ia system ow i a u to m aty c zn e wykrycie inyszy (jeśli jest p o d u c z o n a do kom putera) oraz utworzenie dla niej o d p o w ied nieg o do­ w iązania sym bolicznego, mouseconfią w yk ryw a m yszy podłączone do portów szerego ­ wych. SC SI IDE lub PS/2. P raw o do urucham iania tego program u po siad a tylko ad m in i­ strator. m o u s o c o r.fiq

m a d w a tryby pracy o ra z cztery opcje dostępne w w ierszu poleceń.

M ożna również od razu w pisać nazw ę posiadanej m yszy - d op uszczalne nazw y to m i c r o iscif: . mnuseman, m o u s p s y s te m s , p s / 2 , msbm, lo g ib m , a tib r n , l e g i t e c h , m m s e r i e s oraz m m h itta b . P rzykłado w o, aby skonfigurow ać m ysz typu PS/2, należy wpisać: # mouseconfig ps/2

Rysunek 10.1. Program m ouseconfig automatycznie wykrywa mysz podłączoną do komputera K o n fig u ro w a n ie m yszy 1.

O tw órz sesję na koncie adm inistratora ( r o o t ) .

2.

U ruchom półci enie m dijseron f ig w trybie autom atyczn ego w y k ry w an ia podłączonej myszy: # mouseconfig

Jeśli posiadasz m y sz PS/2, rezultat będzie p o k ry w ał się z tym p rzedstaw iony m na rysunku 10.1 (w przeciw nym w ypadku będzie nieco inny). W ciśnij E nter potw ierdzając chęć sko nfigurow ania w ykrytej m yszy, m ouseconfig dokona koniecznych modyfikacji w plikach system ow ych, po czym zakończy działanie.

Instalowanie wskaźnikowych urządzeń wejścia

4.

147

A b y ręcznie z ainstalo w ać m y sz , skorzystaj z opcji —n op ro b e i - e x p e r t : # mousGConfig

--noprobe

--expert

m o u s e u o n f i g w yśw ietli przcw ijalną listę różnych urządzeń w ejścia, p o k a za n ą na rysunku 10.2. 5.

W y b ie rz po siad an ą m y sz , p o d św ietlając jej typ.

6.

Jeśli k o rz y sta sz z sy ste m u X W ind ow , a m ysz m a tylko d w a przyciski, w ciśnij T ab , p o d św ietlając o p cję Smulate 3 Buttons. Jeżeli ch cesz, ab y sy ste m e m u lo w a ł trzeci przycisk, w ciśnij spację, u a k ty w n ia ją c tryb e m ulacji (od tej chw ili je d n o c z e s n e w ci­ śnięcie p ra w e g o i lew eg o przycisku m y sz y będzie trak to w an e ja k w ciśnięcie nieist­ niejącego przycisku śro d k o w eg o ). W p rz e c iw n y m w y padk u podśw ietl p rzy c isk OK i w ciśnij E nter, zapisując konfigurację.

Rysunek 10.2. Polecenie mouseconfig umożliwia automatyczne lub ręczne skonfigurowanie wskaźnikowego urządzenia wejścia

I n s ta lo w a n ie s e n s o r a fir m y S y n a p tic s Jeśli n asz k o m p u te r p rz e n o śn y jest w y p o s a ż o n y w se n so r (ang. to u c h p a d ) firm y S y ­ naptics, sk o rz y stam y z p ro g ram u k o n fig u rac y jn e g o tp co n fig , n ap isan eg o przez C. Scotta A nan iana i u d o stę p n ia n eg o p o d p oniższym ad resem : h t t p :/ / w w w .p d o s .l e s .m i t .edu/~cananian/Synaptics/

t p c o n f i g potrafi skonfigurować* tryby w y k o rz y stan ia p rzy c isk ó w oraz p u k n ięć (np. brak p u k n ięć dla lew eg o p rzy c isk u m yszy) oraz. czuło ść nacisku. In sta lo w a n ie program u tp co n fig 1.

Ściągnij a rc h iw u m t p c o n f i g spod p o d a n eg o w yżej adresu. O tw ó rz sesję na koncie a d m in istrato ra i z d e k o m p re su j archiw um , korzystając z po lecenia t a r : #

O

tar

xvzf

s y n a p t i c s - l a t e s t .t a r .g z

I h r r ^ i A ^ f H r\ lr a t « l r \ o ii n n r A f f r f l m n u / n n i n '

148

Poznaj Linux

# cd syn*

3.

U ruchom dostarczo ny skrypt konfiguracyjny: #

4.

configure

A by skom p ilo w ać i zainstalow ać polecenie t p c o n f i g w katalogu /usr/local/bin, użyj polecenia make z opcją install: H

5.

make

install

Sk onfiguro w an ie sensora w y m a g a zam knięcia system u X W in d o w (jeśli jest akty w ­ ny), oraz zatrzym an ia dem ona m yszy gpm. Jeśli nie wiesz, jaki n u m e r p ro cesu od po­ wiada d e m o n o w i gpm, skorzystaj z poleceń p s i f g re p : # ps

| fgrep gpm

aux

root

220

0.0

0:00

gpm -t PS/2

0.1

732

40

?

S

11:21

N astępnie usuń p ro ces gpm z pam ięci za p o m o c ą polecenia k i l l , p odając je g o numer: # kill -9 220

6.

D o w yśw ietlania inform acji na tem at w yk rytego sensora służy polecenie t p c o n f i g z flagą - i : ft tpconfig -i

Synaptics Touchpad,

firmware rev. 3.5 [Standard OEM]

Sensor: Standard-size module Geometry; Standard module Riqhtsize-up/Landscape New-sLyle abs-mode packets. Corner taps disabled. Tap mode: Tap and non-lucking drag. Edge motion only during drag. Z-thre3hold 3 of 7 Relative mode 2 button mode

Low sample rate Corner tap is right button click

7. tpconfig posiada 11 różnych flag dostępn ych w linii poleceń; je g o użycie jest je d n a k stosunkow o proste. P rzykładow o, ab y w y łączyć tryb obsługi pu k n ięć, skorzystaj z flagi -t, pod ając w artość 0: ff tpconfig -tO

PATRZ RÓWNIEŻ #

Więcej o kom presji i archiwizacji plików m ówim y w rozdziale 31.

ł

Więcoj informacji na temat polecenia make i innych narzędzi programistycznych znajduje się w rozdziale 23.

Instalowanie wskaźnikowych urządzeń wejścia

149

Instalow anie joysticka Jo ystick jest w y g o d n y m u rząd zen iem k o n tro lny m dla giei z rę cz n o śc io w y ch i sy m u ­ latorów lotu (na przykład dla s y m u la to ra fly 8 , p rze d sta w io n eg o na rysunku 10.3).

Rysunek 10.3. Zainstalowanie joysticka pod X W indow ułatwia obsługę symulatora lotu fly 8 A b y z a in stalo w a ć jo y stic k , należy przede w szy stk im up ew n ić się, że k o m p u te r d y sp o ­ nuje o d p o w ie d n im złączem . N a stęp n ie należy zainstalow ać p ro g ram obsłu gi joystick a, dostępny pod n a z w ą j o y f i x e d . t g z na stronie W W W pod p o n iższy m adresem : h Ł L p :/ / s u n s i t « . u n c .e d u / p u b / L i n n x / k e r n e l / p a t c h e s / c o n s o l e / j o y f i x e d . tg z

S k ąd w z ią ć program o b słu g i jo y stic k a w form acie rp m ! U ży tk o w n icy dy stry b u cji R e d H a t nie m u sz ą w y k o n y w a ć o p isa n y ch tu czy n n o ści dla n ich d o stę p n y jest s k o m p ilo w a n y m o d u ł obsłu gi jo y stic k a, k tóry m o ż n a szyb ko z ain stalo w a ć p o lec en iem rpm, pod adresem : http;//£unsite.unc.edu/pub/Linux/di3tribuLions/redhat/contrib/i 386 /joystick-0.8.0-1 . i 386.rpm

In stalacja m o d u łu o b słu g i jo y stic k a i d o d a tk o w y ch p rogram ów n arzęd ziow ych 1.

Ściągnij plik rpm.

2.

O tw ó rz sesję na kon cie a d m in istra to ra ( r o n t ) .

150

3.

Poznaj Linux

Skorzystaj z flagi - i polecenia rpm, a b y zainstalow ać m oduł j o y s t i c k . o , stronę podręcznika j s o raz program y n arzęd ziow e j s i j s c a l : # rpm -i joyatick-O.8.0-1.i 3 8 6 .rpm

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Polecenie rpm je s t opisane na w rozdziale 30.

♦

Instrukcje dotyczące ściągania plików z Internetu znajdują się w rozdziale 14.

♦

Kopiowanie i wklejanie tekstu po d X11 je s t opisane w rozdziale 20.

K o m p ila c ja m o d u łu o b s łu g i jo y stick a Przed instalacją joysticka należy utw orzyć m odu ł jego obsługi, j o y s L i c k . u . Będzie on każdorazow o w czy ty w a n y przy urucham ianiu system u. K o m p ila c ja m o d u ł u ju y s iic k .u 1.

O tw ó rz sesję na koncie adm inistratora ( r o o t ) i ściągnij archiw um j o y f i y . e d . t g z .

2.

Z dekom presuj arch iw u m poleceniem : # tar xvzf joyfixod.tar

3.

Przejdź do katalog u joysticka: # cd joy*

4.

A by sk o m p ilo w ać m odu ł obsługi jo y stick a, skorzystaj z polecenia make: ff make j o y s t i c k . o

5.

Za p o m o c ą p olecenia mknod utwórz pliki urządzeń w y m a g an e przez m o d u ł j o y ­ s t i c k . o: # mknod /dev/js0 c 15 0 # mknod /dev/jsl c 15 1

6.

Skopiuj plik j o y s t i c k . o do katalogu / l i b / m o d u l e s : # cp joystick.o /lib/modules

7.

K orzystając z d o w o ln e g o edytora tekstu (np. p i c o ) , otw órz plik r c . i o c a l w katalogu / e t c / r c . d: # pico -w /etc/rc.d/rc.Iocal

8.

D opisz do pliku p o lec en ie w czytania m odułu joysticka: insmod /lib/modules/ joystick..o

9.

Z apisz plik i przeładuj system . Przy p o n o w n y m urucham ianiu p o w in ien e ś ujrzeć k o ­ m unikat p odo bny do poniższego: js__init: found 2 joysticks

Instalowanie wskaźnikowych urządzeń wejściu

151

PATRZ RÓWNIEŻ 0

E dytor />ic o je s t opisany w rozdziale 4.

0

W czytywalne m oduły jądra są opisane w rozdziale 30

K o n fig u r o w a n ie jo y s tic k a D o k o n fig u ro w a n ia jo y s tic k a służą d w a p ro g ram y , j s i j s c a l . d o sta rcz an e razem z m o d u łe m obsług i i o y s t i c k .o . P ro g ram j s służy do testów (należy pod ać n u m e r w y k o rz y sty w a n e g o u rzą d ze n ia j s ) : # js 0 P o u ru ch o m ien iu , j o b ęd zie zg łaszał fakt naciśnięcia p rzy c isk ó w oraz w y św ietlał ak tualne po ło żen ie kursora. A by w rócić do w iersza poleceń, n ależy w cisnąć C tr i+ C . P o lecen ie jscal p o zw ala na sk a lib ro w an ic jo y stic k a. P o d o b n ie jak w p rzy padk u > . należy p o d a ć n u m er w y k o rz y sty w a n e g o urządzenia: # jscal 0

Program poprosi o przesunięcie kursora do łew'ego g ó rn eg o rogu i w ciśnięcie p rzy ci­ sku. A b y w rócić d o w iersza p o lec eń , należy w cisnąć C t r l t C.

Rozdział 11 Instalowanie modemów

B ill Bali

W ybór m odem u i portu Tworzenie urządzenia /d e v /m o d e m Konfigurowanie m odem u - polecenia l n i m o d e m to o l Kontrola konfiguracji portu szeregowego - polecenie s c t s c r i a l Konfigurowanie połączeń m odem owych i faksowych W ysyłanie i odbieranie faksów W y b ó r m o d em u L inux o b sługu je w iele ró żn y c h ro d za jó w m o d e m ó w . A b y m óc korzystać z m o d em u , należy najp ierw określić, do k tó re g o portu sz ere g o w e g o jesl 011 p o d łąc zo n y . P o rty szere­ gow e są zaz w y cz aj u m ie sz c z o n e z tyłu o b u d o w y k o m p u te ra lub d o łączan e w postaci karty P C bądź z łącza RJ-11 (w k o m p u te ra c h p rzeno śny ch). Pliki u rząd zeń w y k o rz y sty w a n y ch przez p o rty sz ere g o w e z n a jd u ją się w katalogu / d c v , a ich n a zw y zaw ierają litery c u a lub t t y . T a b e la 11.1 zaw ie ra s p is ośm iu najczęściej u ż y w an y c h urządzeń ob słu gi portów szereg o w y ch , razem 7. o d p o w ia d ając y m i im „ tra d y c y jn y m i” nazw am i i ad resam i. Jeśli c h cem y d o w ie d zieć się w ięcej o p o sia d an y m m o d em ie, m o ż e m y zajrzeć d o działu obsługi dystrybucji R ed H at, p o d adresem : h t t p :/ / w w w .r e d h a t .com

154

Poznaj Linux

S zereg o w e i m o d e m o w e k a rty P C W łaściciele kart PC m u sz ą przed rozpoczęciem ich instalacji u ak ty w n ić obsługę PC M C IA . N a szczęście większość istniejących kart szereg o w y ch i m odem ow ych działa w L inu k sie bez w iększych problem ów . Szczegóły d otyczące u akty w nian ia o b ­ sługi P C M C IA znajdziesz w rozdziale 9 oraz w pliku pcmcia-howto (katalog /usr/doc).

Tabela 11.1. Pliki urządzeń dla portów szeregowych i tradycyjne adresy dosowe

U rządzenie linnksow e

Port i adres dosowy

/dev/cuaO,

/dev/L lySO

C O M I, 0 x 3 F 8 ,IRQ 4

/dev/cual,

/dev/r.rySl

C O M 2, Ux2F8, IRQ 3

/dev/cua?,

/dev/L ty S 2

COM 3. 0x3E8, IRQ 4

/dev/uud3,

/dev/tt yS3

COM 4, Ox2E8. IRQ 3

Jak widać, urządzenia c u a i t t y o tym sam ym num erze o d p o w ia d ają tem u samemu portowi szerego w em u . Jedyna różnica m iędzy c u a i t t y polega na tym , iż typ c u a p o ­ zw ala na n aw iązy w an ie połączeń za pom ocą p rogram ów kom u n ik acy jn y ch , niezależnie od dem onów obsługujących połączenia przychod zące (jak u g e t t y , o m aw ia n y w dalszej czę­ ści rozdziału).

C zy te n m o d e m b ęd zie w s p ó łp ra c o w a ć z L in u k s e m ? Linux obsługuje praw ie w szystkie p o pu larn e m odem y, je d n a k d w óch typó w należy się w ystrzegać - są to W inM odem i M w ave. O b y d w a w y m a g ają specjalnych pro­ gram ów obsługi dla system u W indow s, a pro gram y te nie są do stęp n e w wersji linuksowej. K artę M w av c m ożna co p raw d a w y k orzysty w ać j a k o kartę m uzyczną, urucham iając L in u x spod D O S -a, ale radzę nie kup ow ać m o d e m ó w w y m agających jakich kolw iek d o d a tk o w y ch program ów obsługi (przynajm niej do chw ili, kiedy p ro ­ ducenci sprzętu z au w ażą, że istnieje taki system operacyjny ja k L inux). P o d o b n a s y ­ tuacja m a m iejsce w przypadku urządzeń Pług and Play - czę ść z nich będzie co praw da działać, ale najbezpieczniej jest zaopatrzyć się „ zw y k ły ” m odem .

Instalowanie modemów

155

K o n tr o la s t a tu s u p o rtu s z e r e g o w e g o - p o le c e n ie

dmesg

Po lecen ie dmesg m o że słu ży ć do sp ra w d z an ia, czy zainstalo w ane w k o m p u te rze porty sz e re g o w e są akty w n e, dmesg w y św ietla plik k o m u n ik a tó w s ta n o w y c h , zn ajd u ją cy c h się w katalogu /var/log. N a le ż y szu kać w iersze in form ujące o w y k ry c iu po rtów sz e re g o ­ w ych , ja k n a przykład: Serial driver version 4.13 with no serial options enabled ttyOO at Ox03f8 (irq=4) is a lfcbbOA tty03 at 0x02e8

(irq=3)

is a 16550A

P ow yższy w y d ru k inform uje, że Linux w ykry ł d w a porty szeregow e - C O M 1 i C O M 4 . Jeśli nie z n ajd ziem y takiego k o m u n ik a tu , m u sim y u p ew n ić się, że ją d r o sy stem u o bsługuje porty sz e re g o w e i że katalog /dev zaw iera o d p o w ie d n ie pliki urządzeń. Info rm acje o tw o ­ rzeniu p likó w urząd zeń dla p o rtó w sz ere g o w y c h z n a jd u ją się na stronie p o d ręc zn ik a p o ­ św ięconej MAKF.DF.V.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Uaktywnianie obsługi portów szeregowych je s t opisane w rozdziale 32.

Testow anie m odem u - polecenie echo P o le c e n ie ech o p o /w a la na w y słanie łań c u ch a poleceń do portu szereg o w eg o . M o ż li­ wość ta p osłuży nam teraz do p rze testo w an ia z ain stalo w a n eg o m o d em u . T e s to w a n ie m o d e m u 1.

O tw ó rz sesję na k oncie a d m in istrato ra (root).

2.

U p ew n ij się, że m odern je s t w łączo ny lub - jeśli p o sia d asz kartę m o d e m o w ą - że jest w ło ż o n a do złącza.

3.

S p raw d ź, czy m o d em z o stał popraw nie p o d łąc zo n y do portu szeregow ego.

4.

U p e w n ij się, że m o d e m z o stał po dłączony do gniazd k a telefo niczn ego.

5.

S p ra w d ź , które u rząd zen ie c u a posiada n u m e r o d p o w ia d ając y w y k o rz y sty w a n e m u p rzez m o d e m p o n o w i. W raz ie w ą tpliw o ści posłuż się tabelą 11.1.

6.

W p isz pon iższe p olecenie w w ierszu poleceń lub w oknie term in a la X Window', z astę ­ pując x n u m e re m w y k o rz y sty w a n e g o portu: # echo "ATDT/n" >/dev/cuax

7.

Po o k o ło 10 se k u n d ac h p o w in ien e ś usłyszeć sy g n ał telefoniczny.

156

Poznaj Linux

M od em ow y ję z y k p oleceń A T Nic w szystkie m o d e m y są całkow icie zg o d n e z jeżykiem A T - urządzenia p o c h o d zą ­ ce od niektórych producentów w y kazują pew ne odstępstw a. Pełny zestaw obsługi­ w anych poleceń pow inien znajdow ać się w instrukcji obsługi m od em u .

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Polecenie e c h o je s t opisane w rozdziale 3.

Tworzenie urządzenia Idevlmodem U tw orzenie n o w e g o pliku urządzenia. /d ev /m o d em , pozw ala na uniknięcie obow iązku zapam iętyw ania num eru portu

szeregowego,

do którego został podłączo n y m odem . D y s­

trybucja Red Hat z aw ie ra graficzny program um ożliw iający m iędzy innym i tw orzenie now ych plików urządzeń. M ożna rów nież u tw o rzy ć odpow iedni plik ręcznie, za pom ocą polecenia l n .

Tworzenie p lik u u r z ą d z e n ia Idev/modem z a p o m o c ą P a n e lu s te r o w a n ia X W in d o w Panel sterow ania system u X W indow (w dystrybucji Red H at) zaw iera przycisk um ożliw iający sk o nfiguro w anie m odem u p rze z uruchom ienie pro gram u modemtool. Pro­ gram ten m oże ró w n ież zostać uruchom iony z okna terminala. P a n e l ste ro w a n ia 1.

O tw órz sesję na koncie adm inistratora ( r o o t ) i uruchom system X W indow .

2.

O tw órz Panel sterow ania, w pisując w oknie term inala polecenie: # control-pan©l i

3.

Kliknij przycisk m odem tool (rysunek 11.1). modemtool

Rysunek 11.1. Kliknij przycisk m odem too l

Instalowanie modemów

4.

157

m o d e m to o i w yśw ietli o k n o zaw ierające listę p o n ó w sz ere g o w y c h (rysunek 11.2). W y b ie rz p o rt, do k ló re g o p o d łą c z o n o rn o d em i kliknij O K .

PATRZ RÓWNIEŻ 4

W ięcej informacji o dowiązaniach sym bolicznych i poleceniu 1 n znajduje się w rozdziale 5.

Select the device (serial po rt) to which your modem Is connected. If you have no modem, select . ( 7 1 m s configuration step simply niHkes a fink from /dev/modem to your actual modem device.) Device

rr

Information



No Mortem

cuaO cual cua2 uua3

COMI: under COM?: under COM3: under COM4; under

Ok

MS-DOS MS-DOS MS DOS MS-DOS

Cancel

Rysunek 11.2. Okno dialogowe modemtooi umożliwia utworzenie dowiązania symbolicznego /d e v /m o d e m modemtooi utw orzy d o w ią z a n ie sy m b o lic zn e /dev/modem do o d p o w ie d n ie g o pliku

urządzenia.

T w o r z e n ie d o w ią z a n ia Idevlmodem z a p o m o c ą p o le c e n ia In D o w ią za n ie sy m b o lic zn e /d e v /m o d e m m o ż n a ró w n ież u tw o rzy ć za p o m o cą polecenia l n . Z a łó ż m y , że m o d e m z o sta ł p o d łąc zo n y do portu C O M 1 . N ależy o tw o rzy ć sesję na ko ncie a d m in istrato ra (root) i w pisać następujące polecenie: # ln -s /dev/cuaO /dcv/modcm

U tw o rz y się w ten sposób d ow iązanie sy m b o lic zn e /d e v /m o d e m , w sk az u ją ce na port sz ere g o w y C O M 1 . M o ż n a się o tym p rzek o n ać u ży w ając l s : # la -1 /dev/modem

lrwxrwxrwx

1 root

root

9 Feb 18 07:56

/dev/modem -> /dev/cuaO

K n n tm la k o n fig u r a c ji p o r tu s z e r e g o w e g o - p o le c e n ie

setserial

P o le ce n ie setserial, zn ajd u ją c e się w k atalogu /bin z w ra c a status, typ i k o n fig u ra ­ cję c z te re c h d o m y śln y c h portów' sz ere g o w y c h . Z a je g o p o m o c ą m o ż n a ró w n ież w ybrać

158

Poznaj Linux

sposób w ykryw ania dodatkow ych ponów szeregowych przez jądro oraz m etody obsługi portów ju ż w ykrytych. Jeśli chcem y u zy sk ać inform acje o k onk retny m porcie, m u sim y u żyć flagi - a , podając jednocześnie nazw ę urządzenia: #

setserial

-a

/dev/modem

/dev/modem, Linę 1, UART: 16550A, Port: 0x02£8, IRQ: 2 Daud base: 115200, close_delay; 50, divisor: 0 closmq^wait.: 3000, clooinq_wait2: infinite Flags: spd normal skip test

Szczegóły tech n iczn e d otyczące portów szeregow ych

Wti

Inform acje techn iczne na tem at obsługi p o n ó w szeregow ych w L inuksie znajdują się W plikach Serial-HOWTO i Serial-Programming-HOWTO (katalog /usr/doc).

W yśw ietlone inform acje obejm ują: nazw ę urządzenia, num er łącza, układ U A RT, identyfikator puitu o raz n u m er w ykorzy sty w anego przerw ania. P o n ad to m ożn a się d ow ie­ dzieć, jak a jest m ak sy m aln a szybkość transm isji danych przez w sk az an y port oraz ile cza­ su musi upłynąć zanim połączenie zostanie u znane za zerw ane (closing_wait).

Odbieranie połączeń modemowych L inux potrafi odbierać przychodzące połączen ia m odem o w e; u m o żliw ia więc otw ar­ cie sesji przez połączenie telefoniczne ze zdaln eg o kom putera. Jeśli d y sp o n u je m y dw om a liniami telefonicznym i i d w o m a m odem am i, po otw arciu sesji m o że m y otw orzyć połącze­ nie internetowe na niew ykorzystanym łączu i korzystać z usług m tern ei n eto w y ch tak, jak b y śm y siedzieli przed w łasnym kom puterem . O dbieranie połączeń w ym aga posiadania: ■

łącza telefonicznego

■

portu szeregow ego i m odem u. Ponadto należy

■

skonfigurować m odem

■

zm odyfikować tabelę inicjalizacji system u

■

przeładować Linuksa.

Instalowanie modemów

159

Zachowaj ostrożność modyfikując pliki system owe Jeśli c h ce m y , ż e b y system o d b iera ł p o łączen ia m o d e m o w e , m u s im y w p ro w ad z ić z m ia n y w tabeli inicjalizacji / e t c / i n i t t a b . B łę d n a zaw arto ść tej tabeli m o ż e d o ­ p ro w a d zić do n ieu ru c h am ialn o śc i system u; na w szelki w y p a d e k trzeb a utw orzyć w ięc d y sk ie tk ę sta rto w ą i sp o rząd zić kopię z a p a so w ą m o d y fik o w a n e g o pliku. T w o ­ rzen ie d y skietk i startow ej jest om aw ia n e w rozdziale 29. iM fltlflifc llł: ! •

K onfigurow anie odbierania połączeń K o n fig u ro w a n ie o d b iera n ia połączeń m o d e m o w y c h jest sto su n k o w o proste. P ierw sze kilka kro k ó w m o żn a w y k o n a ć albo w L inu ksie (jeśli u m ie m y o b słu g iw a ć p ro g ram y k o ­ m unikacyjne k e r m i t lub m in ic o m ) albo w system ie M S W indo w s. U a k ty w n ia n ie o d b ier a n ia p o łą czeń m o d em o w y ch 1.

P od łącz m o d em do istniejącego portu sz e re g o w e g o i upew nij się, że je s t w łączony.

2.

U ru c h o m p ro g ram k o m unikacyjny . K o rzy stając z na le żą ce g o do ję z y k a A T po lecen ia s v w y św ietl a k tu alny profil m odem u: AT&V

ACTIVE PROFILE: BI El LI Ml NI Q0 T VI WO Xb YO ¿Cl ¿D2 ¿CO ¿JO

¿K3 ¿KI ¿SO ¿T5

¿X0 ¿«YO -Z0

S00:000

SOI:000 S 0 ? :043

S O S :013 S04:010

305:008

300:004 307:045

308:002 309:006

510:014

S i l :095 S12:050

S18:000 S25:005

S26 :001

S 3 6 :007 537:000

538:020 S44 :020

S4 6:138

S48:007 S51:012

S52:01? S53:010

554:010 S 9 5 :000

3.

Jeśli ujrzysz następujące ustaw ienia, m ożesz przejść dalej: El Q0 VI S0=0 ¿Cl ¿SO

W p rz e c iw n y m w y p a d k u z m od yfik uj kon figurację w pisując: ATElQ0VlS0=0£tCli.S0£W

P ow yższy łańcuch poleceń zapisze o d p o w ie d n ią k o n fig u rac ję (polecenie &W) w pa­ mięci m o d e m u . Pam iętaj, że m o d em pow inien o d p o w ie d zieć OK. 4.

O tw órz sesję na koncie ad m inistrato ra (root).

16U

5.

Poznaj Linux

Używając dowolnego edytora tekstu, utwórz plik o nazwie c e n f .uugetty.ttyS* (gdzie* odpowiada numerowi urządzenia obsługującego) wykorzystywany przez m o ­ d e m portu szeregowego i zapisz go w katalogu /etc. Oto zawartość pliku: ALTLOCK=cuaO ALTLINE=cuaO # inicjalizowane lacze INITLINE=cuaO # czas oczekiwania na rozłączenie

(w sekundach)

TIMEOOT-60 # łańcuch inicjalizacyjny INIT="" AT\r OK\r\n WAITFOR=RING # łańcuch połączenia CONNECT="" ATA\r CONNECT\s\A # opóźnienie

(w sekundach) przed wysianiem zawartości /etc/issue

DELAY=1

Pamiętaj, żc wartości zmiennych

at. t l o c k ,a l t l i n e

i i n i t l i n e muszą odpowiadać

nazwie wykorzystywanego przez m o d e m portu szeregowego. Zmienna

timeout

określa jak długo m o d e m m a oczekiwać na odpowiedź przed rozłą­

czeniem. Zmienna DELAY określa opóźnienie przed wysłaniem zawartości pliku /etc/issue (powitania) do dzwoniącego. 6.

Zapisz plik i zamknij edytor.

7.

Otwórz tabelę inicjalizacji systemu (/etc/inittab). Odszukaj w niej następującą sekcję: # Run gettys in standard runlevels 1:1234b :re3pawn:/sbin/mingetty tLyl 2:2345: respawn :/sbm/minqetty tty2 3 :2345: respawn :/sbin/mingetty tty3 4:2345: respawn :/sb in/mingetty tty4 5:2345: rcopawn :/sbin/mingetty tty5 6:2345:respawn:/sbin/mingetty tty6 Interesuje nas szczególnie poniższa linijka: 3:2345:respawn:/sbin/mingetty tty3 Zmień ją na: 3:2345:r e s p a w n :/sbin/uugetty -d /etc/conf.uugetty.ttySO

\ttySO 38400 vtl00

Instalowanie modemów

161

Modyfikacja ta spowoduje automatyczne uruchomienie programu uuget i y podczas stanu systemu, uugetty, korzystając z utworzonego wcześniej pliku konfiguracyjne­ go, będzie śledzie połączenia z podanym portem szeregowym i- w przypadku wykry ­ cia połączenia m o d e m o w e g o - zajmie się jego obsługą. Jeżeli dysponujesz szybkim m o d e m e m , możesz w miejsce 38400 wpisać 57 600.

8.

Z ap isz plik, zam kni j e d y to r i przeładu j system .

PATRZ RÓWNIEŻ 4

M odyfikowanie pliku / e t c / i n i t t a b na potrzeby systemu X Window oraz klienta x d m je s t opisane w rozdziale 18.

P o p o n o w n y m u ru ch o m ien iu system u, pro gram uugetty z ac zn ie m o n ito ro w a ć port /dev/ttyS 0 , oczek u jąc na p o łąc ze n ia telefoniczne. Po n aw iązaniu połączenia należy

w cisn ąć E n t e r na zd aln y m k o m p u te rze , aby z o b aczy ć sta n d ard o w ą pro śbę o p o danie n a ­ zwy u ż y tk o w n ik a .

K onfigurowanie usług faksowych L in u x u d o stę p n ia p o sia d a c z o m m o d e m ó w faksow ych m o żliw o ść w ysy łania i o d b ie ra ­ nia faksów . Połączenia fak so w e w y m a g a ją p ro g ram u k o n w e rtu ją c e g o w ysyłane d o k u ­ m enty na fo rm at g raficzn y. P rz ed ro zp o częciem k o n fig u ro w an ia usług fak so w y c h należy upew nić się, że p o sia d am y d o k u m en tac ję tech niczną m o d em u oraz pakiet o p ro g ra m o w a ­ nia e f ax, sk ład ający się. z n a rz ę d z i w y m ien io n y ch w tabeli 11.2. Tabela 11.2. Pakiet e f a x

Plik

F unkcja

/u sr/b in /fa x

Zintegrowany skrypt umożliwiający wysyłanie, odbieranie, przeglądanie i drukowanie faksów

/u sr/b in /c fa x

Program wysyłający i odbierający faksy

/u sr/b in /e fix

Konwerter plików

/ u s r / m a n / m a n l / f a x .1

Strona podręcznika dla skryptu fax

/ u s r /m a n / m a n i / e f a x .1

Strona podręcznika dla polecenia el'ax

/u s r/m a n /m a n 2 /e fix .1

Struna podręcznika dla polecenia efix

/ u s r / d o c / e f a x - 0 . 8a

Katalog zawierający plik R E A D M E

162

Poznaj Linux

P a k ie ty o b słu g i f a k s u O prócz e f a x , istnieje szereg innych p ak ietó w obsługi faksu, takich ja k m g e tt y ^ s e n d f a x lub H y l a f a x . W ięcej inform acji na ich tem at znajduje się w katalogu / u s r / d o c lub w archiw um p rogram ów linuksow ycli. O to adres je d n e g o z takich ar chiw ów : f t p : / / s u n s i t e . u n c . c d u / p u b / L i n u x / a p p s / s e r i a l c o i r u r . / f d x

Przed instalacji} usług faksow ych zalecam y przeczytanie stron p o dręcznika dotyczą­ cych poleceń fax, h fdx oraz ef ix, a także dokum entacji README.

K o n fig u r o w a n ie sk ry p tu

fa x

Instalacja usług faksow ych w ym aga przede w szystkim z m o d y fik o w an ia skryptu /usr/bin/fax. Z m ia n y obejm ują w pisanie popraw nych nagłów ków dla w ychodzących

faksów oraz podanie param etrów m odem u. Sam skrypt zaw iera zesta w przejrzystych in­ strukcji dotyczących m odyfikow ania zaw artych w nim poleceń. O to o g ó ln y plan działania: M o d y fik a c ja s k r y p t u f a x 1.

O tw órz sesję n a koncie adm inistratora (root), uruchom d o w o ln y ed y to r tekstu i wczytaj plik /usr/bin/fax.

2.

Odszukaj nazw y ścieżek do poleceń fdx,

fa x oraz efix i upewnij się, że są poprawne:

FAX=/usr/bin/fax EFAX=/usr/bin/efax EFIX=*/usr/bin/e f ix

3.

Z m odyfikuj linijkę w skazującą na w y korzysty w any port szeregow y: DFV=cuaO

Jeśli utw orzyłeś wcześniej dow iązanie sym boliczne /dev/modem, w ystarczy, że w pi­ szesz modem. W przeciw nym razie m u sisz podać rzeczyw istą n a zw ę u ży w an eg o u rzą­ dzenia (np. cuaO). 4.

W ybierz typ klasy

(ct.ass)

faksów o b sługiw any ch przez m o d e m , usuw ając znak k o­

m entarza (#) sprzed w łaściw ej linijki CLASS i dopisując go przed w szystkim i pozo ­ stałymi linijkami: # CLASS«1 CLASS-2 # CLASS-2.0

U pew nij się, że tylko jedna lin ijk a c l a s s nie jest opatrzona znakiem komentarza.

5.

Podaj swój num er telefonu: FROM="0 1 2 6 1 66 37"

Instalowanie m odem ów

6.

163

Podaj sw oje im ię i nazw isko: N A M E =" Ja n K o w a l s k i "

7.

P odaj d o m y śln y form at stro n y faksu, u suw ając z n a k k o m e n ta rz a sprzed odp ow iedn iej linijki page i dop isując go przed wszystkimi pozo stały m i linijkam i: PAGE=1etter # PAGE=legal # PAGE-a4

P am iętaj, że m o że sz w y b ra ć tylko je d n ą opcję. 8.

Z a p isz plik i zam knij ed ytor.

T e s t o w a n ie k o n fig u r a c ji fa k su D o testo w an ia k o n fig u rac ji faksu służy o p cja t e s t skryptu f a x : # fax

test

Skryp t w yśw ietli aż trzy stro n y inform acji; najlepiej w ięc będzie sk iero w ać rezultaty do pliku: # fax

te st > te st.tx t

Plik w y n ik o w y należy przejrzeć w po szu k iw an iu e w en tu a ln y c h k o m u n ik a tó w o błę­ dach. N a jczęstsze p om yłki p o le g a ją na w y b o rz e n iew ła śc iw eg o portu sz ere g o w e g o oraz na p o d w ó jn y m zain icjalizow aniu z m ien n e j CLASS lub PAGE.

W y s y ła n ie fa k su D o w y fa k so w a n ia zaw arto ści w sk azan eg u pliku tek sto w eg o pud p o dan y n u m e r służy opcja s e n d - 1 skryp tu f a x : # fax

s e n d -1
faksu>

te st.tx t

P o w y ższe po lecen ie przefaksuje plik t e s t . t x t pod p odan y n u m er, w niskiej ro z ­ dzielczości. P o m in ię c ie Hagi -1 w ym usza w y s o k ą rozdzielczość.

O c z e k iw a n ie n a p r z y c h o d z ą c e fa k s y S k ry p t f a x m o że ró w n ież słu ży ć d o odb ierania przy c h o d zą c y ch faksów . W takim w y ­ padku w y m a g a n e je s t użycie opcji w a i t : # fax w ait &

N a sz k o m p u te r będzie teraz o dbierał przych odzące p o łączen ia faksow e i z ap isy w a ł odebrane faksy w katalogu / v a r / s p o o l / f a x .

164

Poznaj Linux

K o n tro la s ta tu s u odbierania fa k só w A by upew nić się, że skrypt f a x oczekuje na przychodzące faksy, należy skorzystać z opcji s t a t u s : # fax status

Do spraw dzenia, c z y nadeszły ju ż faksy służy opcja q u e u e: #

fax

queue

Pow yższe polecenie wyświetli zaw artość katalogu / v a r / s p o o l / f a x .

W y św ie tla n ie o tr z y m a n y c h fa k só w Jeśli chcem y w yśw ietlić treść otrzy m an eg o faksu, m usim y użyć opcji v ie w podając num er faksu, z w ró co n y przez queue:

tł tax view 1204164646* f ix autom atycznie uruchomi graficzną przeglądarkę xv, która wyświetli w skazany faks.

Drukowanie otrzym anych faksów P rzeglądarka xv potrafi drukow ać faksy, prościej jed n a k jest sko rzystać z opcji p r i n t skryptu fax : # fax print 1204164646*

PATRZ RÓWNIEŻ

4

Konfigurowanie drukarki jest opisane w rozdziale 5.

K a so w a n ie o tr z y m a n e g o fa k su D o kasow ania faksów służy opcja rm: # fax rm 120417243*

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Więcej informacji o kasowaniu plików znajduje się w rozdziale 3.

K a s u j ą c faksy n a le ż y z a c h o w a ć o stro ż n o ś ć

........ ..........

Kasując faks trzeb a pam iętać o podaniu je g o num eru, zw ró co n e g o p rzez polecenie f a x q u e u e . P olecenie rm jest potencjalnie niebezpieczne, p o n ie w a ż m oże d o p ro w a ­ dzić do sk a so w an ia w ażnych danych - zw łaszcza przy p ochopnym użyciu m aski.

Część III

Internet

Rozdział 12 Łączenie się z dostawcą usług internetowych

Bill Bali

Tw orzenie połączenia Point-to-Point (PPP) Konfigurowanie param etrów połączenia PPP N aw iązyw anie połączenia PPP Zam ykanie połączenia PPP Kontrolowanie połączeń PPP K onfigurow anie parametrów połączenia PPP Ł ąc ze n ie się z In tern etem przy użyciu system u L inux i pro to k o łu Point-to-Point (PPP) jest sto sunk ow o proste. Po w ykonaniu opisanych niżej czynności będziem y w sta­ nie sz y b k o n a w ią z y w a ć i z a m y k ać połączenia ze sw o im d o sta w c ą usług interneto w ych. U z y sk a w sz y p o łączen ie m o ż n a k o rzy stać z p o p ularnych usług intern etow y ch, takich jak

poczta e lek tro n iczn a, p ro to k ó ł przesyłania

p lik ów ( P I P ) ,

g ru p y

d y sk usyjn e

U sen etu , sieć W W W itp.

Tworzenie połączenia PPP w X II W system ie X I I do tw o rze n ia połączeń P P P służy p ro g ram narzędziow y n e t e f g , sta­ no w iący c zę ść P an elu stero w an ia i dostępny w yłącznie dla adm inistratora. Szczegóło­ w e instrukcje dotyczące w yk orzysty w ania n e t e f g znajdują się w rozdziale 27.

168

Poznaj Linux

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Korzystanie z poczty elektronicznej je s t opisane w rozdziale 13.

4

Przeglądarki W W W są opisane w rozdziale 1 5.

4

System gmp dyskusyjnych Usenet je s t opisany w rozdziale 15.

W tym rozdziale znajdują się po dstaw ow e inform acje dotyczące konfigurow ania pro­ gram ów pozw alających na łączenie się z Internetem oraz polecenia um ożliw iające ko n­ trolę otw artych połączeń. Potrzebny będzie standardow y sprzęt obsłu gujący połączenia telefoniczne, kilka łatw o dostępnych p ro g ram ó w linuksow ych oraz garść inform acji od konkretnego do staw cy. O to pełna lista w ym agań: ■ sprawny port szeregow y z podłączonym m odem em ■

jądro Linuksa obsługu jące protokoły T C P /IP i PPP

■

pakiet oprogram ow ania p p p - ?

zaw ierający m in. dem ona ppp d, program kom unika­

cyjny chat, przydatne skrypty i polecenie pppstat s ■

program kom unikacyjny minicom (opcjonalnie)

■

konto

internetowe

u dostawcy

usług

internetowych,

obsługujące

protokół

PPP

(najpopularniejszy obecnie protokół połączeniowy). K onfigurow anie param etrów połączenia PPP i późniejsze korzystanie z niego dzieli się na kilka etapów: 1.

K ontrola konfiguracji portu szeregow ego i m odem u

2.

Kontrola obsługi protokołów T C P /IP i P P P przez jądro

3.

D ostosow anie skryptu PPP do indyw idualnych potrzeb

4.

U tw orzenie lub uaktualnienie w y m aganych plików konfiguracyjnych

5.

N aw iązanie p ołączenia PPP

6.

K ontrola p ołączenia

7.

Z am knięcie połączenia.

K o n tr o la k o n fig u r a c ji p ortu sz e r e g o w e g o i m o d e m u D o kontroli konfiguracji potu szereg o w eg o i m odem u potrzebna jesl linia telefonicz­ na, m odem i kabel łączący m odem z portem (chyba że m am y m o d e m w ew nętrzny). Jeśli m am y pew ność co d o popraw n ego fu nkcjo now an ia m odem u m o ż e m y przejść do następ­ nego podrozdziału, „K ontrola obsługi protok ołó w T C P /IP i P P P przez j ą d r o ’1. K o n tr o la p o łą c z e n ia 1.

Upewnij się, że m o d em jest podłączony d o kom putera i do g niazd k a telefonicznego.

łą c z e n ie się 7 dostawcą usług internetowych

2.

169

P rzejrzy j k o m u n ik a ty s y s te m o w e w y św ietlane p rzez dmesg, aby d o w ie d zieć się, czy port sz e re g o w y zo stał w y k ry ty i o d p o w ie d n io sk o n fig u ro w an y : # dmesg

3.

| less

S zu kaj linijek o pisujących p ro g ram obsłu gi purlu szereg ow ego : Serial driver version 4.13 with no serial options enabled

4.

ttyUO at OxüitB

{irq - 4) is a 16550A

tty03 at 0x02e8

(irq = 3 )

is a 16550A

Jeśli nic d o p a trz y sz się ż a d n y c h k o m u n ik a tó w inform ujących o statusie p ortó w s z e re ­ g o w y c h , zajrzyj do rozd ziału 11., „In stalow anie m o d e m u ”: znajd ziesz tam w sk azó w ki d o ty czące k o n fig u ro w a n ia p o n ó w sz ere g o w y c h pod o b słu g ę m o d em u . Jeżeli d y sp o ­ nujesz d o w ią z a n ie m sy m b o lic z n y m

/dev/modem, w sk az u ją cy m na port sz ere g o w y , do

k tórego p o d łąc zo n o m o d e m (jego

tw o rzen ie o p isa liśm y w rozdziale 11), m o żesz

p rze testo w ać p o łączenie z a p o m o cą po lecen ia echo: # ©cho "ATDT\n" >/dev/modera

Po kilku se k u n d ac h p o w in ien e ś usłyszeć sy g n a ł telefoniczny. PATRZ RÓWNIEŻ #

W ięcej o łączeniu poleceń w potoki m ówim y w rozdziale 2.

#

Instalowanie i konfigurowanie modemu je s t opisane w rozdziale 11.

K ontrola obsługi protokołów T C P /IP i P P P przez ją d ro A b y system był w stanic naw iązać połączenie internetowe, je g o ją d ro m usi obsługiw ać protokół PPP. O bsłu g a m oże by ć w k om pilow an a w ją d ro lub dostępna pod postacią wczytyw alnego m o d u łu p p p . o , um ieszczonego w katalogu / l i b / m o d u l e s / 2 . 0 . x x / n e t , gdzie x x jest num erem wersji jądra. K o n tro la o b s łu g i P P P 1.

A b y określić, czy ją d ro o b słu g u je p ro to k ó ł PP P, w yśw ietl listę k o m u n ik a tó w starto­ w y c h (p o lec en iem dmesg): # dmesg

2.

| less

S zukaj linijek in fo rm u jąc y ch o obsłudze T C P /I P i PPP: Swansea University Computer Socicty TCP/IP for NET3.034 TP Protocols:

IGMP,

PPP: Version 2.2.0

ICMP, UDP, TCP (dynamie channel allocation)

PPP Dynamie channel allocation code copyright 1995 Caldera Tnc. PPP line discipline registered.

170

13.

Poznaj Linux

Jeśli nie znajdziesz żadnych inform acji o T C P /IP lub P P P , m u sisz u aktyw nić obsługę tych proto k o łó w - albo przez utw orzenie odpow iednich m o d u łó w , albo przez ponow ­ ne sko m p ilow anie jądra. Szczegóły znajdziesz w rozdziałach 27 oraz 32.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Program stronicujący 1 e s s je s t opisany w rozdziale 3.

4

Więcej informacji na temat wczytywalnych m odułów jądra znajduje się w rozdziale 32.

4

Instalacja sieci je s t opisana w rozdziale 27.

Ponadto, n ależy spraw dzić, czy system zaw iera w ym ag an e o p ro g ram o w a n ie kom uni­ kacyjne dla p ołączeń PPP. K ontrola op rogram ow an ia PPP 1.

Spraw dź, czy w system ie zainstalow an o dem on a ppp d, program c h a t oraz wym agane skrypty PPP: tf ls /usr/sbin/pppd

/u s r/sb in /p p p d # ls /usr/sbin/chat

/u sr/sb in /c h a t # ls /etc/ppp

c h a p -se c re ts c o n n ecL -erro rs

o p tio n s p a p -se e re ts

ip -u p 2.

p p p -o n -d ia le r ppp-on p pp-o ff

Jeśli nie znajdziesz któregoś z pow yższy ch prog ram ów ani w sy ste m ie , ani na instala­ cyjnym C D -R O M -ie , będziesz go m u siał ściągnąć z Internetu (zajrzyj pod adres h t t p : //www . r e d h a t .nom).

3.

Po ściągnięciu odp ow ied nieg o o prog ram o w ania, zainstaluj pakiet PPP za pom ocą klienta g l i n t lub, jeśli nie używ asz X W in d o w , za p o m o cą m en e d że ra pakietów rpm: łł rpm -i p p p -2 .2 .Of-5 .i386 .rpm

4.

Jeżeli po zakończeniu instalacji katalog / e t c / p p p nic będzie zaw ierał skryptów pp pon, p p p - d i a l e r i p p p - o f f , skopiuj je z katalogu / u s r / d o c / p p p - 2 .2 . 0 f - 5 / 3 c r i p t / : # cp /usr/doc/ppp-2.2.0f-5/script/* /etc/ppp

PATRZ RÓWNIEŻ #

Obsługa pakietów linuksowych Jest opisana w rozdziale 30.

4

Więcej informacji o skryptach znajduje się w rozdziale 22.

Łączenie się z dostawcą usług internetowych

171

D ostosow yw anie obsługi PPP do wym agań dostawcy Internetu A by p o łączy ć się 7. Internetem , należy d y sp o n o w a ć a b o n a m e n te m u d o staw cy usług in tern eto w y ch . D o sk o n fig u ro w a n ia obsługi P P P będą potrzeb ne n astęp u jące inform acje: ■

identyfikator użytkow nika i hasło przyznane przez dostaw cę usług internetowych

■

n u m er telefonu dla połączeń m o dem ow ych

■

adresy IP (Internet P rotocol) serw eró w nazw dom en oraz nazw a dom en y dostaw cy. A dresy w yglądają m niej w ięcej tak: 2 0 5 . 1 9 8 . 1 1 4 . 1 lub 2 0 5 . 1 9 8 . 1 1 4 . 2 8 , na­ tomiast nazw a d o m en y będzie praw dopodobnie składać się z n azw y dostaw cy oraz członu . c o m . p l , . o r g . p l lub . e d u . p l . Po zd o b y ciu p o w y ż sz y c h d anych , k o lejny kro k polega n a u tw orzeniu lub z m o d y fik o ­

w aniu pliku / e t c / r e s o l v . c o n f . Plik ten zaw iera adresy se rw e ró w D N S , w y k o rz y sty w a ­ nych p rz e z aplikacje in tern eto w e (p ro g ram y obsług i poczty elektroniczn ej, przeglądarki W W W itp.) S e rw e r n azw d o m e n z ajm uje się tłu m aczen iem a d re só w tek sto w y ch na o d p o ­ w iad ające im a d re sy IP - p rzy k ła d o w o , adres s t a f f n e t . c o m z ostałby p rzetłum aczony na a d res n u m e ry c z n y 2 0 7 . 2 2 6 . 8 0 . 1 4 . T w o rzen ie p lik u łetc/resolv.conf 1.

O tw ó rz sesję na koncie adm inistratora (ro oL ). Korzystając z dow olnego edytora tekstu, utw ó rz lub w czytaj plik / e t c / r e s o l v . c o n f : # touch /Qtc/rosolv.conf # pico / e t c / r e s o l v .conf

2.

D opisz do pliku ścieżkę przeszukiw ań D N S. podając adres dom eny sw ojego dostaw cy po słow ie kluczow ym s e a r c h : search mojDUI.com.pl

3.

D o p isz a d re sy I P s e rw e ró w D N S d ostaw cy, po p rze d za jąc k a żd y z nich sło w em k lu ­ czow ym n a m e se rv c r: # nameserver 205.198.114.1 # namese£ve£ 205.198.114.20

4.

Z a p isz plik i z am k nij edytor.

PATRZ RÓWNIEŻ *

System D N S je s t szerzej opisany w rozdziale 27.

172

Poznaj Linux

Konfigurowanie skryptów PPP A by m óc n aw iązać połączenie internetow e z dostaw cą, należy najp ierw skonfiguro­ wać skrypt o n azw ie p p p -o r. w katalogu / e t c / p p p . Skrypt ten z aw iera w szystkie infor­ m acje w y m agane przy otw ieraniu sesji. F izy czn y m naw iązyw aniem połączeń zajmuje się inny skrypt; / e t c / p p p / p p p - o n - d i a l e r , w y w o ły w an y przez p p p - o n . Do skonfigurow a­ nia skryptu p p p - o n potrzebny będzie n u m e r telefonu dla połączeń m o d em o w y c h oraz nazw a użytkow n ik a i hasło przyznane przez dostaw cę usług internetow ych.

Konfigurowanie sk ry p tu ppp-on D ostosow yw an ie skryptu d o w ym agań d o sta w cy Internetu 1.

O tw órz sesję na koncie adm inistratora (root)

2.

Korzystając z d o w o ln e g o edytora tekstu, otwórz, plik / e t c / p p p / p p p - o n .

3.

W polu

telephone

w pisz n u m er telefonu dla połączeń m odem o w ych:

TELEPHONE-555-1212 # The telephone number for the connection

4.

W polu ACCOUNT w pisz sw oją nazw ę uży tko w nik a (przyznaną przez dostawcę): ACCOUNT - m o j a i i a z w a u ż y t k o w n i k a

5.

W polu

p a s s w o rd

w pisz sw oje hasło (przyznane przez dostaw cę):

PASSWORD=moje/7
# The account name tor logon

fi

Your assigned password

Jeśli dostaw ca przydzielił rów n ież adres IP, m usisz w pisać go w polu LOCAL IP. W przeciw nym razie (jeśli adresy przyznaw ane są dynam icznie), wpisz: LOCAL_IP=0.0.0.0 i Local IP address

7.

Jeżeli d y spo nujesz dow iązaniem sym boliczny m /d ev /m o d em , w p isz je w poleceniu PPPd, razem z m ak sy m a ln ą szybkością w y m ian y danych o b słu g iw a n ą przez m odem (jeśli dostaw ca nic korzysta z dynam iczny ch adresów IP, zajrzyj do um ieszczonej obok noty „D ynam iczne adresy IP a d em on pppd'*): exec /u s i/s b in /p p p d

l o c k modem c r t s c t s

/d e v /m o d e m 57600\

asyr.cm ap 20A0000 e s c a p e FF $LOCAL_TP: $REMOTE_IP \ n o i p d e f a u l t n e tm a s k $NE7MASK d e f a u l t r o u t e connect \ $DTALER SCRIPT i.

D yn am iczn e ad resy IP a de mmi pppd Jeśli d ostaw ca przyznał na stałe jed e n adres JP (tak zw ane sta tyc zn e p rzyzn a w a n ie adresów ), usuń opcję n o ip default z. w yw o łania polecenia pppd w skrypcie p p p on (patrz krok 7 procedury ko n fig u ro w an ia skryptu p p p -o n ) i zastąp łańcuch j?REMOTE_IP sw o im adresem internetow ym . Jeżeli je d n a k d o staw ca stosuje d y n a ­ m iczne przyznawanie, adresów , nie m u sim y w prow adzać opisanych tu zm ian, p o n ie ­ waż nasz adres IP będzie inny po dczas każdej sesji.

Łączenie się z dostawcą usług internetowych

8.

173

Z m o d y fik u j praw a d o stę p u do p lików pp p c n i p p p - o n - d i a l e r , um o żliw iając ich u ru ch a m ia n ie (opcja +x): # chmod +x / e t c / p p p / p p p - o n *

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Zm ienianie praw dostępu d o plików je s t opisane w rozdziale 25.

N aw iązyw anie połączenia PPP Istnieją p rzy n a jm n ie j d w a sp o so by na n a w ią z y w a n ie m o d e m o w e g o p o łączen ia PPP: pierw szy z ak ład a w y k o rz y stan ie prog ram u k o m u n ik a c y jn e g o n i n i c o n , drugi skryptu ppp-on.

N a w ią z y w a n ie p o łą c z e n ia 1*1*1* z u ż y c ie m p r o g r a m u

minicom

P ro g ra m k o m u n ik a c y jn y m ir.icom , z n ajd u ją cy się w katalogu / u s r / b i n . potrafi n a ­ w ią zy w a ć m o d e m o w e p o łączen ia PPP. N ie jest on tak w y g o d n y w użyciu ja k skrypt ppp on, a le daje w ię k sz e m o żliw o śc i kontroli p o p raw n o śc i w p ro w a d z o n y c h pa ra m etró w (takich ja k n a z w a u ż y tk o w n ik a i hasło). Po n aw iązaniu p o łączenia m o żn a z am k n ąć n i m com, nie p o w o d u ją c a u to m aty c zn e g o zam k n ię cia sesji (nie z aw sze je s t to dobry pom ysł; z w ła sz c z a biorąc pod u w a g ę obecne c en y połączeń). Ł ą c ze n ie się z In tern etem za p om ocą p o lecen ia m in ic o m 1.

O tw ó r z sesję na koncie a d m in istra to ra ( r o o t ) . U pew n ij się, żc m o d em jest p ra w id ło ­ w o p o d łąc zo n y i w łączon y.

2.

U ru c h o m program m in ic o m , w pisując w w ierszu p oleceń je g o nazw ę: # m in ic o m

3.

K o rzy stając z po lecenia

a t d t , zad z w o ń

p o d n u m er udostęp n io n y dla p ołączeń m o d e ­

rno w ych p rzez d o sta w cę : ATDT555-1212

4.

P oczek aj n a połączenie. Z d a ln y k o m p u te r p o w in ien spytać o n a zw ę u ż y tk o w n ik a i hasło. W p ro w a d ź w y m a g a n e dane.

5.

W ciśnij C tr l t Q , z a m y k a ją c pro gram m in ic o m b ez z ry w an ia połączenia.

6.

O tw ó rz sesję P P P k o rzy stając z dernona pp p d : # p p p d ~d d e t a c h /d e v /m o d e m &

7.

Przetestuj p o łączen ie za p o m o c ą p olecen ia i f e o n f i g (patrz p o d ro zd ział „ T e sto w a n ie p o łączen ia P P P ” .

174

Poznaj Linux

N a w ią z y w a n ie p o łą c z e n ia PPP za p o m o c ą sk ry p tu ppp-on Jeśli udało się n a m otw orzyć połączenie internetow e za p om ocą program u m i n i e om, m ożem y przerzucić się na prostszy w o b słud ze skrypt p p p - o n . O tw ieranie sesji intern etow ej za pom ocą sk ryp tu p p p -o n 1.

O tw órz sesję na koncie adm inistratora ( r o o t ) .

2.

Skopiuj skrypt p p p - o n do jednego z katalogów zawierających ogólnodostępne progra­ my, lub utwórz odpow iednie dowiązanie sym boliczne w którymś z tych katalogów: # ln -s /etc/ppp/ppp-on /usr/local/bin/ppp-on

3.

Jeśli chcesz, aby w szyscy użytkow nicy system u m ogli korzystać z połączeń interne­ tow ych, m usisz ustaw ić odpow iednie p ra w a dostępu do skryptu p p p - o n : # chmod 4711 /etc/ppp-on

4.

O tw órz połączenie PPP, urucham iając p p p - o n : l ppp-on

5.

Po kilku seku ndach pow inieneś usłyszeć w ybieranie num eru, po c z y m p p p - o n naw ią­ że połączenie z serw erem dostaw cy. M ożesz teraz przetestow ać p aram etry sesji.

Zam ykanie połączenia PPP D o zam ykania połączeń PPP służy skrypt p p p - o f f , z n ajd ujący się w katalogu /e tc /p p p : # ppp-off

W przeciw ieństw ie do p p p - o n , skrypt p p p - o f f m usi zostać u ru ch o m io n y przez ad­ ministratora. Z azw y czaj nie stanow i to problem u; chyb a że adm in istrato r jest w' danej chwili nieosiągalny, a użytkow nicy korzystają z połączeń zam iejscow ych. N a szczęście w iększość d o sta w có w program uje sw oje serw ery tak, aby zryw ały połączenia po ustalo­ nym okresie braku aktyw ności.

Kontrolowanie połączeń PPP W iększość dystrybucji L inuksa zawiera p ro g ram y i polecenia p o zw alające na kontrolę otwartych połączeń I T R O prócz nich, jest rów nież dostęp do logów sy ste m o w y c h , um oż­ liwiających ro zp oznaw anie i usuw anie p ro b le m ó w z naw iązyw aniem połączeń.

Kontrolowanie połączeń P P P za pom ocą polecenia i/config G łów nym zastosowaniem polecenia /sbi n / i fc o n f i g jest ułatw ienie administratorom konfigurowania połączeń sieciowych; pozw ala ono jednak rów nież n a odczytyw anie para­ m etrów sesji PPP. i f c o n f i g w yśw ietla listę aktyw nych połączeń sieciow ych. Pierw sze

Łączenie się z dostawcą usług internetowych

175

z otw artych połączeń 1 T P jest zaw sze reprezentow ane przez urządzenie pppO. Jeśli ch cem y w yśw ietlić je g o param etry, m u sim y użyć i f c o n f i g z opcją pppO: # ifconfig pppO

pppC

L in k e n c a p : P o i n t - t o - P o i n t P r o t o c o l i n e t a d d r ; 2 0 7 . 2 2 6 . 8 0 .1 5 5

P - t - P : 2 0 7 .2 2 6 .8 0 .2 1 4

M a n k :2 5 5 . 2 5 5 . 2 5 5 . 0 U? POINTOPOINT PUNNING

MTU:1500

M e tric :1

RX p a c k e t s : 1 0 9

e rro rs :0

d ro p p e d :0

o v e rru n s :0

TX p a c k e t s : 117

e rro rs :0

d ro p p e d :0

over ru n s:0

O p ró c z a d re só w IP n a sz e g o ko m p u te ra i serw era PPP, i f c c n f i g p ok azu je rów nież liczba o trz y m a n y c h

i w y s ła n y c h

(rx)

(t x )

p ak ietó w danych. W ięcej sz cz eg ó łó w znajduje

się na stronie p o d ręc zn ik a p o lec en ia i f c o n f i g .

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Konfigurowanie usług sieciowych je s t opisane w rozdziale 28.

♦

Inne usługi sieciowe są opisane w rozdziale 27.

W yświetlanie statystyk P P P - polecenie pppstats P olecenie p p p s t a t s , z n a jd u ją c e się w katalogu / u s r / s b i n , służy d o w y św ietlan ia ra ­ portów in fo rm u jąc y ch o p rzep ły w ie d an ych przez akty w n e p o łączen ia P P P (na przykład pppo). p p p s t a t s w y m a g a p o d a n ia n um eru połączenia: 4 p p p std Ł s 0 ir.

pack

uncom p 285567 111

281

comp

uncomp

err

91

0

I

out

pack

comp

2 8 2

1 2 6

ip 143

|

9 4 7 2

45

N o w y raport będzie w y św ie tla n y c o 5 se k u n d , aż do czasu zam k n ię cia połączenia. W yświetlone inform acje o b e jm u ją liczbę w ysłanych i odebranych pakietów 5 1 2 -b ajto w ych oraz param etry k o m p resji i ko rek cji błędów , p p p s t a t s m o że być u ż y w an y do s p ra w d z a ­ nia, czy d a n e p o łączen ie P P P jest akty w ne. D o z m ia n y przedziału czasu u p ły w ająceg o między ko lejn y m i raportam i słu ż y flaga - i . W ięcej inform acji z n ajd u je się na stronic p o d ­ ręcznika p o św ię co n e j p p p s t a t s .

176

Poznaj Linux

Testowanie szybkości połączenia - polecenie ping Polecenie p i n g służy do testow ania czasu opóźnienia w przekazyw aniu dan ych mię­ dzy lokalnym k o m p u terem a w ybranym serw erem w Internecie. C z a s ten jest wyznaczany przez wysyłanie m ałych pakietów danych d o w skazanego ko m p utera i oczekiw anie na ich powrót (testow any ko m p uter odsyła pakiety p i n g natychm iast po ich otrzym aniu). Oto przykładow e w y w ołanie p in g : # ping

staffnGt.com

PTNG staffnet.com (207.226.80.14} : bb data bytes

64

byLeb f r o m 2 0 7 . 2 2 6 . 8 0 . 1 4 : ic m p _ s e q = 0 t t l = 2 5 4 t i m e = 4 2 9 6 . 3 ir.s

€4

bytes from 207.226.80.14: icmp_seq=l 1.61=254 timp=3900.0 rr.s

64

b y t e s fro m 2 0 7 . 2 2 6 . 8 0 . 1 4 : ic m p _ s e q = 2 s t a f f n e t .com p i n g s t a t i s t i c s

t t l = 2 5 4 t i m e - 2 9 4 0 . 0 uts

----

6 packets transmitted, 3 packets received, 50% packet loss r o u n d - t r i p m in / a v q /m a x - 2 9 4 0 . 0 / 3 7 1 2 . 1 / 4 2 9 6 . 3 p i ng będzie w y sy łał i odbierał pakiety aż do m om entu w ciśnięcia przez użytkow nika C trl+ C .

Wyświetlanie param etrów połączenia P P P - polecenie route Polecenie route, znajdujące się w katalogu /sbin, um ożliw ia w yśw ietlenie dodatko­ wych parametrów ak ty w n eg o połączenia PPP. Jego praw dziw ą funkcją jest w yznaczanie tras pakietów dla różny ch rodzajów połączeń sieciow ych, ale g e n ero w a n e przezeń raporty m ogą okazać się p o m o cn e przy kontroli połączeń PPP (zw łaszcza jeśli chodzi o kolum nę Flags). P rzykład ow y raport route jest p o k azan y na rysunku 12.1. ro u te ¡(• rn e l I P r o u t i n g t a b ! a D e s t in a t io n G enm aks F la g « p»0 s t a f t n o t c o • 25 5 2 5 5 . 2 5 5 . 2 5 5 UH 127 n n n * 255 0 .0 0 u d o t o u lt pa0 s i a f f r . o t . e e 0 .0 0 .0 UCi *

M e t r ic R ef 0 0 0 0 0

n

Uso I £ o c c 0 P P I» lo 2 pppO

2

Rysunek 12.1. Raport r o u t e W tym w ypadku flaga u m ów i, że połączenie je s t aktyw ne. W ięcej inform acji znajduje się na stronie pod ręcznik a pośw ięconej r o n t « .

Problemy z połączeniam i PPP - korzystanie z zapisów sesji systemowych Z aw artość zapisów sesji system ow ych L inuksa m oże okazać się p o m o cn a przy roz­ wiązyw aniu p ro b lem ó w z połączeniam i PPP. O to niektóre często w ystępujące problem y: ■

brak obsługi P P P przez jądro

■

dem on pppd nie jest w czytyw any

■

m odem nie w ybiera numeru

Łączenie się z dostawcą usług internetowych

177

■

nagłe zerw anie połączenia

■

kłopoty z otw arciem sesji P P P na serw erze dostaw cy usług internetowych

■

nierozpoznane adresy internetow e lub nazw y liustów. Jeśli c h c e m y d o w ie d zieć się, jak ie operacje są p rze p ro w a d za n e p o d c za s próby n a w ią ­

zania p o łąc ze n ia PPP, m o ż e m y przeczytać

k orzystając z p o lec en ia l e s s - plik o n azw ie

m e s s a g e s , znajd ujący się w katalogu / v a r / l o g . # less /var/log/messages

W y n ik , p o k a z a n y n a listingu 12.1 zaw iera szczeg ó ły w szy stk ich operacji w iążących się z o tw iera n ie m sesji P P P - w czy ty w an ia m o d u łu p p p d , w y b ieran ia num eru za p o m o cą p o lec en ia c h a t (u ru c h a m ia n e g o p rzez skrypt p p p - o n ) , n a w ią z y w a n ia połączenia, rejestra­ cji o ra z o trz y m a n ia d y n a m ic z n e g o adresu U \ Listing 12.1. Szczegóły połączenia PPP - zawartość pliku / v a r / l o g / m e s s a g c s Feb 24 09:20:15 localhost kernel: PPP : ver3i.cn 2.Í2.0 (dynam;ic channel allocation) Feb 24 U9 :26 :15 localhost kernel: P?P dynamie allocation code copyright 1995 Caldera,

Inc.

Feb 24 09:26:15 local host kernel : PPP line discipline registered Feb 24 09:26:15 localhost kernel: registered device pppO Fcb 24 09:26:15 localhost p p p d [5147] : pppd 2.2.0 started by bball. uid 500 Feb 24 09:26:16 1ocalhost chat[5148]: timeout set to 3 seconds Feb 24 0 9 :2 6 : 1 6 localhost chat(5148] : abort on

(\nBUSY\r)

Fcb 24 09:26:16 localhost c h a t [5148] : abort on

(\nNO ANSWER\r)

Feb 24 09:26:16 localhost chat 1514bJ : abort on (\nRINGING\r\n\r\nRINGING\r) Feb 24 09:26:16 loealhosL c h a t (5148]: send

(rATAM)

Feb 24 09:26:16 localhost c h a t (5149] : expect

(OK)

Fcb 24 09:26:16 localhost c h a t [5143] : rATAM AM Feb 24 09:26:16 localhost c h a t [5143] : OK - got it Feb 24 09:26:16 1oca 1 has t. c h a t [5148] : send (ATH0AM) Feb 24 09:26:16 localhost c h a t (5148] : timeout set ho 30 .seconds Feb 24 09:26:16 localhost chat[5148] : expect

(OK)

Feb 24 09:26:16 localhost chat[5148] : AM Feb 24 09:26:16 localhost c h a t [5148] : ATH0AM AM Feb 24 09:26:16 localhost c h a t [5148] : OK - got iL Fcb 24 09:26:16 localhost chat[5148]: send (ATDT102801540555-1212AM) Feb 24 09:26:17 localhost c h a t [5148] : expect Feb 24 09:26:17 loca 1host chat [5148] : AM

(CONNECT)

Poznaj Linux

178

Feb 24 09:20:37 localhosL chaL[5148 J: CONNFC.T - got it Feb 24 09:26:37 localhost chat[5148] : send (AM) Feb 24 09:26:37 localhost chat [Î>148 ]: expect Feb 24 09:26:37 localhost chat[5148] :

(ogin:)

5760CTM

Feb 24 09:26:49 1ocal host chat[5148] : AM Feb 24 09:26:45 localhost chat[5148] : AM Feb 24 09:26:45 localhost chat[51481 : Staffnet PM0 login: - got it Feb 24 09:26:45 localhost chat 15148] : send (bballAM) Föb 24 09:26:46 localhost chat[5148] ! expect

(assword:)

Feb 24 09:26:46 localhost chał[5148] : bballAM Feb 24 09:26:46 localhost chat[5148] : Password: - got it Feb 24 09:26:46 localhost chat[5148] : send (mojchaoloAM) Feb 24 09:26:46 localhost pppd[5147]: Serial connection established. Feb 24 09:26:47 localhost pppd[5147] : (Lsirig interface pppO Feb 24 09:26:47 localhost p ppd[5147] : Connect: pppO <-> /dev/modem Feb 24 09:26:49 localhost pppd[5147]: local IP address 207.226.80.155 Feb 24 09:26:49 localhost p ppd[5147] : remote IP address 207.226.80.214

Problemy i połączeniami PPP Jeśli nadal są kłopo ty z naw iązaniem p ołączenia PPP, należy p rzeczytać pliki PPPHOWTO R oberta H arta oraz PPP-FAO A la L o ngy eara (autora sk ry p tó w ppp-on i pppo n - d i a l e r ) . Pliki te, znajdujące się w katalogu / ¿ s r / d o c , zaw ie ra ją szereg rad i w skazów ek d otyczących otw ierania sesji PPP; om aw iają ró w n ież inne kw estie, na przykład b ezp ieczeństw o połączeń.

Przejrzyj zaw artość logu, szukając k om u n ik ató w o błędach. N ajczęstsze problem y wiążą się z podaniem niew łaściw ego num eru telefonu, złej nazw y u ż y tkow nik a lub b łęd­ nego hasła.

Rozdział 13 Poczta elektroniczna

Autor: Bill Bali

Programy obsługi poczty elektronicznej dla połączeń PPP W ysyłanie i odbieranie poczty elektronicznej Czytanie poczty elektronicznej Korzystanie z programu Netscape M essenger Filtrowanie poczty - program p r o c m a i l O bsługa poczty elektronicznej P rz y g o to w an ie L in uksa d o od bierania i w ysy łan ia po czty e lek tron icznej jest p ro cesem s k o m p lik o w an y m ; na sz c z ę śc ie jed n a k w ięk szo ść p o p ularny ch dystrybucji d o k o n u je a u ­ tom atycznej konfiguracji o d p o w ie d n ic h p ro g ra m ó w obsługi w trakcie instalacji. P ro g ra m y obsługi poczty elektroniczn ej m o ż n a p o d z ie lić na dw ie grupy: ■

p rogram y transportow e (n a przykład dem on sendmail) - odpow iedzialne za przesyłanie poczty m iędzy kom puteram i

■

programy-kJieiity poczty elektronicznej (lakie. ja k mail, nirte czy N etscape M essenger) - aplikacje służące do w ysyłania i odbierania poczty przez użytkow ników . D em o n s c n d m a i l zostaje w czytany do pamięci podczas urucham iania system u. Jego

zadanie polega na w ysyłaniu (i tylko wysyłaniu) poczty elektronicznej. Jeśli ch cem y odebrać pocztę przez połączenie PPP, m u sim y skorzystać z osobn ego program u transportow ego. K o rz y stan ie z poczty e lektro niczn ej w sy ste m ie L inux p o leg a z g ru b sz a biorąc na otwarciu sesji, naw iązaniu p o łąc ze n ia P P P z se rw e rem d o sta w cy usług internetow ych i odebraniu o c z e k u ją cy c h w iad o m o ści. Później m o żn a albo z a m k n ą ć p o łączen ie a lb o nadal

180

Poznaj Linux

korzystać z Internetu, urucham iając przeglądarkę W W W , program służący do transferu plików luh klienta g ru p dyskusyjnych U senetu.

se n d m a il - c z a r n a m a g ia ? Dzięki w ysiłkom osób o dpo w iedzialnych za stw orzenie ko nkretnej dystrybucji Linuksa, nie m u sim y m artw ić się o konfigurow anie dem o na sencfiną LI (a jest on p o ­ strachem nawet b a rd z o dośw iadczonych adm inistratorów ). N ie należy w prow adzać w ięc żadnych z m ian do pliku konfig uracy jneg o / e t c / s e n d m a i 1. e f , chy ba że jest to absolutnie konieczne. Szczegóły d oty czące obsługi poczty elektronicznej przez Linuksa oraz odsyłacze do innych źró d eł informacji znajdują się w pliku MallHOWTO (katalog /usr/doc/HOWTO).

U ż y c ie fetchmail A by móc odebrać

oczekującą

pocztę, trzeba znać adres 1P sw o je g o serw era p ocztow e­

go (na przykład ma i 1 . m o j D U I . c o m . p l ) o raz rodzaj protokołu obsługi p oczty, stoso­ w anego przez dostaw cę. Ponadto, należy d y sp o n o w ać program em od bierającym pocztę elektroniczną (na przykład fetchmail). W iększość dostaw ców u s łu g internetow ych ko­ rzysta obecnie z protokołu P ost O ffice P rotocol (PO P) w wersji P 0 P 2 lub P O P 3. Obie w ersje są obsług iw ane przez polecenie fetchmail, znajdujące się w katalogu /usr/bin. Istnieje kilka sp o so b ó w na sk onfigurow an ie program u fetchmail. Jeśli oczekujące w iadom ości są p rze ch o w y w a n e na zdalnym kom puterze, kom puter ten praw dop odo bnie zażąda podania o d p o w ie d n ie g o hasła. Poniżej opisujem y najprostszy i najbezpieczniejszy sposób odbierania poczty elektronicznej: O d b ie ra n ie p o c zty z a p o m o c ą p r o g r a m u fe tc h m a il 1.

O tw órz m o d em o w e połączenie PPP.

2.

U ruchom prog ram tetchmail, podając n a z w ę protokołu i n a zw ę d o m en y sw ojego dostawcy: # fetchmail -P0P3 staffnet.com

3.

Po wciśnięciu klaw isza E n te r, f e t c h m a i l poprosi o podanie hasła: Enter password for [email protected],:

W p row adź hasło służące do otw ierania sesji PPP na serw erze d o sta w cy (nie hasło dostępu do kom putera!) tetchmail nie w yśw ietli w p isy w an e g o hasła na ekranie, uważaj więc, aby nie popełnić błędu. 4.

fetchmail odbierze oczekujące w iadom ości z serwera po czto w eg o dostaw cy. Przy­

chodząca poczta trafia do pliku o n azw ie pokryw ającej się z n a z w ą użytkow nika, w katalogu /var/spool/mail.

Poczta elektroniczna

181

fetchmail działa tylko w je d n ą stronę: o d b iera pocztę z serw era. D o m y śln ie, po o d e ­

braniu p oczty se rw e r jest p o w ia d a m ia n y , że m oże sk asow ać o c zek u jące w iadom ości. Ta­ bela 13.1 z aw ie ra niektóre częściej w y k o rz y sty w a n e flagi fetchmail, p o zw alające na z m ia n ę sp o so b u obsługi p rzy c h o d zą c ej poczty. W ięcej inform acji z najduje się na stronie p o d ręc zn ik a p o św ię co n e j fetchmail. Tabela 13.1. Popularne flagi polecenia fetch m a il

M aga

Z n aczenie

-B

Nie odbieraj więcej niż n wiadomości

/i

“F

Przed odebraniem oczekujących wiadomości skasuj starą pocztę z lokalnego dysku Skasuj wiadomości z serwera pocztowego po ich odebraniu

■a

Odbierz wszystkie wiadomości z serwera

-c

Sprawdź tylko czy nadeszły jakieś wiadomości (nic odbieraj ich)

-d

n

Tryb demona: odbieraj wiadomości co n sekund

"6

Skasuj oczekujące wiadomości

-k

Nie kasuj wiadomości z serwera pocztowego po ich odebraniu

-In

Nic odbieraj wiadomości mających więcej mz n znaków

-s

Tryb pracy cichej: nic wyświetlaj żadnych komunikatów n

- u n azwa v

Przerwij odbieranie wiadomości jeśli serwer pocztowy nic odpowie w ciągu n sekund Odbierz wiadomości adresowane do użytkownika o podanej nazwie T ryb testowy: wyświetlaj komunikaty kontrolne

O p ró c z p rze d sta w io n y ch tu flag, fetchmail potrafi ró w n ież k orzystać z pliku k o n fi­ g u rac y jn eg o o nazw ie .fetchmailrc, który n ależy um ieścić w sw o im katalogu d o m o ­ w ym . P lik ten p o z w a la na m o d y fik o w a n ie różnych param etrów ' pracy fetchmail bez k a ż d o ra z o w e g o w p isy w an ia p o szczególny ch flag. W ięcej info rm acji o tw o rzeniu pliku .fetchmailrc znajduje się n a stronic p o dręcznika p olecen ia fetchmail.

K o n fig u ro w a n ie .fetc h m a ilrc 1.

K orzystając z d o w o ln e g o e d y to ra tekstu, u tw ó rz w sw o im k a talogu d o m o w y m plik o n a zw ie .fetchmailrc.

2.

N a p o c zą tk u pliku w pisz słow o k lu czo w e p o i i , razem z n a zw ą d o m e n y sw o je g o d o ­ staw cy:

Poznai Linux

182

poll staffnet.com 3.

W tej sam ej linijce w pisz słow o kluczow e protocol oraz n a z w ę protokołu obsługi poczty, w y k o rzy sty w an eg o przez dostaw cę: poll staffnet.com protocol ppp3

4.

Nadal pozostając w tej sam ej linijce, w p isz sło w o kluczow e u s e r i sw oją nazw ę użyt­ kownika: poll staffnet.com protocol ppp3 user bball

5.

Jeśli nie chcesz k ażdorazow o podaw ać sw o jeg o hasła, m ożesz d opisać do tworzonej linijki słow o klu czo w e password i hasło przyznane przez dostaw cę: poll staffnet.com protocol ppp3 user bball password mojehaslo

6.

Zapisz plik i zam knij edytor.

7.

Za pom ocą polecenia chmod ustaw odpow iednie praw a dostępu do pliku .fetchmailrc (prawo odczytu i zapisu wyłącznie dla właściciela pliku, czyli -rw -------------): # chmod 600

8.

.fetchmailrc

Aby odebrać oczek ujące w iadom ości, o tw ó rz połączenie I T P ze sw o im dostawcą i uruchom f e t c h m a i l : # fetchmail

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Polecenie chmod, służące do zmiany praw dostępu do plików jest omawiane na w rozdziale 25.

P o u tw o r z e n iu p lik u k o n f i g u r a c y jn e g o n a d a l m o ż n a k o r z y s t a ć z f la g d o ­ s tę p n y c h w linii p o le c e ń . P r z y k ła d o w o , a b y o d e b r a ć ty lk o k r ó tk ie w i a d o m o ś c i, n ie u s u w a ją c ich z s e r w e r a , m o ż n a s k o r z y s ta ć z fla g - k o r a z - i : # fetchmail -k -1 32000

Pow yższe polecenie odbierze tylko w iadom ości krótsze niż 3 2 0 0 0 znaki, nie usuw ając ich z serw era pocztow ego.

W y b ór p ro g ram u ohsługi poczty Po odebraniu oczekujących w iadom ości należy uruchom ić p ro g ram um ożliw iający ich przeczytanie, skasow anie, dalsze przesłanie lub w ysyłanie o d pow iedzi. W y b ó r pro­ gram u obsługi poczty jest w dużej mierze kw estią gustu - niektóre aplikacje są proste w użyciu; inne posiadają duże m ożliw ości. Poniżej znajdują się o p isy kilku popu lar­ nych linuksow ych pakietów obsługi poczty.

Pi >c/.I a e Iektron ic/.na

183

Użycie mail N a jp ro stszy prog ram o b słu g i poczty nosi n azw ę mail i zazw y czaj znajduje się w katalogu /bin. mail nie p o s ia d a p e łn o e k ran o w e g o e d y to ra i nie w y m a g a system u X W in d o w . P o le ce n ie to, p o d o b n e d o an alo g iczn eg o mailx w innych w ersjach system u IJN IX , z aw ie ra p o d sta w o w e narzędzia um o żliw iające tw o rzenie, w y sy ła n ie i od b ieran ie w ia d o m o ści elek tron iczny ch. T w o r z e n ie i w y s y ła n ie w ia d o m o ś c i z a p o m o c ą m a il 1.

W w ierszu poleceń w p isz m a i l , razem z n a z w ą adresu , pod który c h c e sz w y sła ć w ia ­ do m o ść: # mail bball0staffnet.eom

2.

mail w yśw ietli znak g o to w o śc i Subject: (tem a t). W p isz po nim tem at w iad om ości: S u b j e c t : Zaćmienie slonca 1999

3.

W ciśnij E n t e r i w pisz treść w iadom ości: Pamiętaj o nadchodzącym zaćmieniu slonca - to juz niedługo; w sierpniu 1999? Nie zapomnij o kupieniu filtra ochronnego lub szklą Weldera #14! Baw sie dobrze! b b a l l 0 s t a f f n e t .com

4.

N a k o n iec w p isz kropkę (.) w o sob nym wierszu:

EOT

5.

ma i l w y św ietli k o m u n ik a t EOT i w yśle w ia d o m o ść pod p o d a n y adres.

Jeśli c h c e m y p rzeczytać w ia d o m o ści oczekujące w katalogu / v a r / s p o o l / m a i l , m u ­ sim y w pisać mail bez ż a d n y c h d o d a tk o w y ch p aram etrów : # mail Mail version 5.5-kw 5/30/95. "/var / s p o o l /mai1 /bba11": >N

Type ? tor help.

1 message 1 new

1 b b a l l 0 1 o c a l h o s t .loca

Wed Feb ?5 1,5:34

17/610

"Zaćmienie slonca 1999" &

P o u ru ch o m ien iu , m a i l w y p ro w a d z i krótki k om un ikat in fo rm u jąc y o wersji p ro g ra ­ m u, p o czym w yśw ietli n ag łó w k i w szystkich o c ze k u ją cy c h w ia d o m o ści. N a d ole ekranu po jaw i się z n ak go to w o ści (&). D o czytania, k aso w an ia, z a p isy w a n ia lub o d p o w ia d an ia na w y b ra n e w ia d o m o ści słu żą je d n o lite ro w e polecenia, opisane w tabeli 13.2. A ktualn ie w s k a z y w a n a w ia d o m o ść jest o p atrzo n a zn ak iem >. Z ap isy w an e w ia d o m o ści trafiają d o ­ m yślnie do pliku o nazw ie mbox, w katalogu d o m o w y m b ież ąc eg o u ż y tk o w n ik a . T abela 13 2 z a w ie ra najczęściej w y k o rz y sty w a n e polecenia m a i l ; p ełn a lista poleceń z najd uje się na stronic p o d ręc zn ik a te g o prog ram u.

184

Poznaj Linux

Tabela 13.2. Popularne polecenia programu m ail Znak

O p e ra c ja

+

Prze jdź do następnej wiadomości i wyświetl jej treść Prze jdź do poprzedniej wiadomości i wyświetl jej treść

?

Wyświetl ekran pomocy

R

Wyślij odpowiedz do nadawcy

d

Skasuj aktualną wiadomość

h

Wyświetl listę wiadomości

11

Przejdź do następnej wiadomości i wyświetl jej treść

3

Wyjdź, zapisując wszystkie wiadomości w domyślnym pliku mbox

r

Wyślij odpowiedź do nadawcy i wszystkich odbiorców

t

Wyświetl treść aktualnej wiadomości

x

Wryjdź. bez zapisywania wiadomości w pliku mbox

PATRZ RÓWNIEŻ #

Więcej o potokach i strumieniach mówimy w rozdziale 2. Polecenie mail korzysta ze stan dardow y ch strumieni wejścia i w yjścia; m o ż n a je więc

um ieszczać w po to k ach , co stanowi prosty sposó b na przesyłanie pocztą elektroniczną zawartości plików lub danych w ynikow ych program ów . Tesli z d ec y d u je m y się um ieścić mail w potoku, m o że m y skorzystać z flagi - s , um ożliw iającej podanie tem atu wysyłanej

w iadom ości. P rzykładow o , aby szyb ko w y słać kopię kalendarza z b ieżącego m iesiąca na adres b a 1 l @ s t a f f n e t . c o m , należy p ołączyć w potok polecenia c a i i m a i l : # cal | mail -s "Kalendarz" bbal 1(3staff net. com

D o w ysyłania d użych plików' m ożna posłużyć się operatorem <, przekierow ującym standardow y stru m ień wejścia: # mail -s "Duzy plik" bballPstaff n e t .c o m < / u s r / d i r . t / w o r d s ----------------------------------------------------------------------------------------

P rz y w y s y ła n iu p lik ó w n a le ż y z a c h o w a ć o stro ż n o ść Pliki należy w y sy łać uw ażnie - przesłanie k o m u ś zaw artości sło w n ik a sy ste m o w e g o praw dopodobnie nie spotka się z m iłą reak cją odbiorcy.

Poczla elektroniczna

U ż y c ie

185

pine

P akiet pine, o p ra c o w a n y przez U n iw e rsy tet W aszyngtoński» składa się z pro gram u ob sługi po czty elektro nicznej oraz p rzyjazn ego e d y to ra p i c o (o m a w ia n e g o w rozdziale 4., „ E d y to ry te k s tu ”). A ni pine, ani pico nie w y m a g a ją śro d o w isk a X W in dow . P ak iet pine s p ra w d z a się b ard zo d o b rze z w łasz cz a w tedy, gdy system o b sługu je od b ieran ie p rz y c h o ­ d z ą c y c h p o łączeń m o d e m o w y c h , pine i pico m a ją b ardzo w ielu u ż y tk o w n ik ó w , ze w zg lęd u na sw o je m ałe w y m a g an ia i duże m o żliw o śc i (na p rzy kład k on tro la pisow ni lub w b u d o w a n y sy ste m pom ocy). PATRZ RÓWNIEŻ ♦

E dytor p i c o jest opisany w rozdziale 4.

K o r z y s t a n i e z p in e 1.

U ru c h o m pine, w pisując je g o nazwę: # pine

Pro gram a u to m aty c zn ie u tw o rz y w katalogu d o m o w y m ak tu aln eg o u ż y tk o w n ik a p o d ­ katalog o nazw ie mail o ra z plik kon fig u racy jn y .pmerc. 2.

S k onfiguru j pine, pod ając sw o ją n a zw ę uży tk o w n ik a, n azw ę d o m en y d o sta w c y oraz ad res s e rw e ra p o c z to w e g o (pole smtp-server na ry sun ku 13.1). D ostęp do k o n fig u ­ racji p ro g ram u u z y sk asz w c isk ają c 3 ,a następnie c. ."

¡ ¡a a s Busw -dewain ««•p-sorvw'

.... ' ......

R E G

S a™ L ^ J ' W "'111« “ ™ "

= sta ffrttt.u in e »pgw i.staff net .co*

n tp-wvsr

-

Value Sat: using

irbcx-patn

=

folov "LXJllettiuic

«
rvwwv-collscticns i/x u H rn g -ax h ive -fo lcfcrs pruned-folcters d efaull-fr.v;

| '

" x r in t< ” s

* Valuo S a t: using '‘ *(r»Ms.staffnet.cc«i/nntD) []"> = = *•

dgfjMlt-sawcd-esg-folcior = •■'.M?Value Set: using "s»v«i-*oee3i®s”>

poxtirxRd-fclr»-

read-eessage fo ld e r x lx n a t u u -f lla Slobal-wldrost-noc-1'.

address-txx*

= a t Value Set: uElng “ pastDoned-asgs"»

= - I t Value Set> Value S e t: using " .s ls n a t u V » =

= <.ft Value Set: using " .addr-o;«cc*">

f e a t u r e -lis t Sal

* ‘ eaters Sa»e

_

2 Hoip g L c it C a r rfij 1 fChanza V a il a >»?xt

ISJVev

I P-ovP^gc BRfi ;» xtPagB

2 rtdd Voluo

S prYnt It Delete V a i I v te ra is

,

Rysunek 13.1. Ekran konfiguracyjny program u pine umożliwia podanie nazwy użytkownika oraz adresu wykorzystywanego serwera pocztowego 3.

Po w p ro w a d z e n iu w szy stk ich w y m a g an y c h in form acji, w ciśnij e. pine spyta, czy c h ce sz zapisać z m ian y w pliku .pinerc. O d p o w ie d z tw ierdząco , w cisk ając

y

.

4.

A b y u tw o rzy ć n o w ą w ia d o m o ść, w ciśnij c . p i n e w ejdzie w tryb k o m p o zy c ji (rysunek 13.2).

5.

W p is z ad re sa ta w polu T o : i w ciśnij E n tc r . Jeśli ch cesz, aby w ia d o m o ś ć została ró w ­ n oleg le w y sła n a do inny ch osób, um ieść ich adresy w polu C c :. Po podaniu w szyst-

186

Poznaj Linux

kich adresów w ciśnij jeszcze raz Enter. Przejdziesz do pola w y b o ru załącznika. Jeżeli chcesz dołączyć do w iadom ości plik, w p ro w ad ź jego nazw ę (razem z pełną ścieżką) iwciśnij Entcr: /mnt/dos/windows/desktop/raport.doc

rxvt lio Ce

: eisiaGw gland.org ; bdw biW jinxdjn.con

|
i lflc t : l i - 'a e t i r w s l

HkIIü 1 I haven’ t talked »Ith the twa of you in a Irr« tin e . I re rta ln ly hopo that ovorythlnj i s going w ell. I ’d lik e to Knew I f y u u V e g u ir« to put in an acpearancc- a t the ttn rrls iGanago; Event, to be oeid J u ly 14th, in Haogerstoun, Maryland t h is s ig n e r.

Tbcco w ill bo lo ts of events for outo displays, a short itkxJ i alley s, and hu »KitInn nf vintage car cwrts. Küpe to

zoo you thoro!

b C c t H e lp

I

Send J u s t if y

Head ("lie j £ fVev Pg khoroi is E Next Pg

HI Out Test H PuiLpurit; B LhSut T-?wt§Q To Spoil

Rysunek 13.2. Tryb kompozycji pine umożliwia utworzenie nowej wiadomości 6.

W polu S u b ject: w pisz temat w iadom ości i wciśnij Enter. M o ż esz teraz w prow adzić treść listu, pine autom atycznie zaw ija w iersze podczas pisania.

7.

A by w ysłać g o to w ą w iadom ość, wciśnij C trl+X . D o skasow ania tw orzonej w iadom o­ ści służy k om bin acja C iH +C . Jeśli ch ce sz przełożyć w ysłanie listu na później, wciśnij C tri+O . T abela 13.3 zawiera listę poleceń dostępnych w trybie k om p o zy cji p i n e .

Tabela 13.3. Polecenia dostępne w trybie kompozycji p i n e P o le ce n ie

O p e r a c ja

Ctrl+@

Przejdź do następnego wyrazu

Ctrl+A

Przesuń kursor do początku wiersza

Ctrl+B

Cofni j kursor o jeden znak

CtrlfC

Skasuj wiadomość

Ctrl+D

Skasuj znak na pozycji kursora

CtrlłE

Przesuń kursor do końca wiersza

Ctrl+F

Przesuń kursor o jeden znak do przodu

Ctrl+G

Wyświetl ekran pomocy

Ctrl+H

Skasuj znak przed pozycją kursora

187

Poczta elektroniczna

Ctr^+J

W yrównaj akapit

Ctrl-K

Skasuj aktualny wiersz

Ctrl+N

Przesuń kursor o jeden wiersz w dół

Ctrl+0

Przełóż wysłanie wiadomości na później, zapisując jej treść na dysku

Ctrl+P

Przesuń kursor o jeden wiersz do góry

Ctrl ł-R

W staw plik

Ctrl+T

Skontroluj popraw ność pisow-ni

Ctrl+V

Przesuń ku rsor o jedną stronę w dól

Ctrl+W

Szukaj wyrazu

Ctr 1+X

Wyślij w iadom ość

Ctrl+Y

Przesuń kursor o jedną stronę w górę

P o d o b n ie

ja k

m ail,

p in c

w czy tu je

oczeku jące

w iad o m o ści

z

katalogu

/ v a r / s p o o l / m a i l . N ag łó w k i w iad o m o ści są w yśw ietlane w p o staci listy w id o czn ej na ry sun ku 13.3; du p o ru sz an ia się po niej służą kursory. K ażd ą w ia d o m o ść m o ż n a p rz e z n a ­ czyć do sk a so w an ia, z a trz y m a ć (usunąć flagę „skasu j"), zapisać, przeczytać lub sk o p io w a ć do w sk az an e g o pliku w sw oim k atalogu d o m o w y m . A b y w yśw ietlić treść aktualnie w s k a ­ zyw anej w ia d o m o ści, należy w c isn ąć E n te r .

» » P » i A t

15 15 16 » 20

Ja m » Itofiklns Glenn Roęsl G lt r n Ruks I M c » , Scott P r lt a . S t u li

(2,977) C7,af») (3*181) (1,8 2 1) (2,3=9)

Liru* R*: ¡ i ™ IJtar*’ ttild* Rb : Liru-* Users’ ftjide Roudj! RC: R o astl/« Pltt

♦ ft S Jan 22 . fi 10 Jan 22 ♦ 11 Jan 22 ł 1 Í Jon 23 ł ft 13 Jan 2 7 fl 14Jan 27 ♦ ft 15 Jan 2S « 1C Jan 24 » ft 17 .Ian ?a ♦ 18 Jon 29

P ric ® . Scott M c c , Scott M c e . Scott tball6ncp.ee«

(1.6 72) (2,'TS3) (2.627) (1.0S8) (1.6 37) (1,54 7) (1.29 4) (4,417) (1,970) (1,326 )

1% ujm H u r l FU: Dinner cn Satirday F £ : D im e r with I lu and h ere d lih ?

♦ ft

I

Hole

1 2 3 4 5

Jan Jan Jan Jan J łji

th a 1 I fla m .c

m

cfcoverstQnsf .jo v Iwo Kasars T e rra l H rlc s . Scott Cind y Uorkawi

19Jan 30 i inet.Maoi.cai

E Main Ham S ftwwMsí

or CR CKDG B [VlQBMsg]

I HaxtHag

U t b *. » e r o g o u th lrk ln s 7 l Useful Vteb S ito ftdtf'ess/Plüne Pc j Fbcr* L im * Users Mt# - Feb. Yv’ s Wag O r r y Soup

3

(l.Dbb) S t. Patrick’s Dau Partu cc*ira ic B Prw Pasa

EB HradPaąc

I Delete

| U aiolete

E Reolu

B Forward

‘

Rysunek 13.3. Przcwijalna lista wiadomości w programie p i n e

Tworzenie, wysyłanie i odbieranie wiadomości za pom ocą program u Netscape M essenger Program N etscape C o m m u n ic ato r jest pow szechnie znany jako przeglądarka W W W , potrafi jednak rów nież obsługiw ać pocztę elektroniczną - służy d o tego m o d u ł Netscape M essenger. T anim zaczniem y wysyłać i odbierać pocztę za p o m o cą M essengera, m u sim y

188

Poznaj Linux

£0 skonfigurować. W szystkie m oduły pakietu Com m unicator w ym agają system u X Win­ dow.

PATRZ RÓWNIEŻ 0

Więcej o programie Netscape mówimy w rozdziale 15.

0

Więcej o połączeniach P P P mówimy w rozdziale 11.

K o n fig u ro w a n ie p r o g r a m u N e tsc a p e M e s s e n g e r 1.

U ruchom M essengera, w pisując w oknie term inala X W indow polecenie: ił

2.

netscape

-mail

&

Na ekranie pojaw i się pasek k o m p o n en tó w Netscape (rysunek 13.4), razem z głów­ nym oknem M e ssen g e ra (rysunek 13.5).

«*•>$ N avigator

Mailbox : Discussions

'S »

Composer

Rysunek 13.4. Pasek komponentów Netscape

CU

C«

'i

Cs

V e a ,.

V G tfV t«

” Ui

; J .< -

¿ r .. .

. r -i

* .»»•

¿ 9 « a ip y

*

n «

o » '» » .___

OUnW

Rysunek 13.5. Aplikacja Netscape Messenger umożliwia obsługę poczty elektronicznej w systemie X Windo w

Poczta elektroniczna

3.

189

W ejd ź do m enu E d it i w y b ie rz o p cję P re fe re n c e s. U jrz y s z okno preferencji N etscape M e ssen g e ra (rysu nek 13.6).

M o ll K C lrru ij

A p p M r*1 C *

fonts Cot«»

Plain uu«*J S ty lo t * ic

**

k i «ii t , (Stoup*

Śttfc fict-mu„■|

Włnttty kwssaę*i

0 (4 0 1 . M

M il

Group* £»vo«

M

C«pl»y 3iesi*)»i and artces milłi

t UffpORM I'

Pfjiiw.nj nrfr V n j.ip ,* f.a - n > j

*

F K 90 w kan fun!

Ca-lalii« vdrth for*'

» O v tn .c J

T*

& c u * o n i « c j c k l i d 'f i - t u m.f) v A n C V *

{Al n u i i f i l l i t t n p s i » / in In *

bwd «

v rtre ^ M /

T K#ui« «iciijjj« w«uew [M n « » a « j « a p s e i u in m p

o m

Cancd Rysunek 13.6 Do konfigurowania Netscape Messengera służy okno preferencji 4.

K liknij o p cję I d c n t i ty w m enu C a tc g o r y . W oknie k o n fig u ra c y jn y m w p isz imię i n a z w isk o (pole Y o u r n a m e ) oraz adres poczty e lektronicznej (pole E m a il A d d r e s s ry su n e k 13.7).

L J * * p i w ______ •V Aiipsaance *onB Coltt-l ibwij *»0f rr Mail A Gftlipi •Jtnoiy Mtttiąj** M.*ł£*tvr Srfup* S trv t* \ *l|f*1.1iy P ' COrpoJN > M ynw

¿JSj

|M entny 5Hyart.fr-ir# •=?>? i .» 5«.s i-.-.h.-* n* •• • - * •** - - — . . * . Ttw w om aon u noodoci toioro you ctn i«nt n i V y w «♦*>» oimnue altu u in(*i ,i-t »uiy-u« T t'Aii". Youi n»n» | | SrtllBA H CMI traiA flontł lo««0>i*PyM<.ow «»ply-to

(only ««dim « cMirtnl ftnm nmaii ainmisj

1 Of^wiij silon

t '¿ty v.

P t% I |p >

i

;r ;j

.........................‘ ........................... tignoMo r «

1

: /nnae/tibali/1 mułu»

Ji|:

AIWIUI sncfl AOcisił Quo* tw o » m*«*qm •

CM t* {

Rysunek 13.7. W oknie dialogowym T c te n tiity należy podać imię i nazwisko oraz adres poczty elektronicznej

190

5.

Poznaj Linux

Kliknij opcję M ail Server w m enu C ategory. C om m u nicator o tw o rzy ok no wyboru serw era (rysunek 13.8). W pisz sw oją nazw ę użytkow nika (przydzieloną przez do­ stawcę usług internetow ych) w polu M ail server user n a m e o raz nazw ę serwera ob sługującego p ocztę w ychodzącą w polu O u tgoin g m ail (S M T P ) server i nazwę ser­ w era obsług ującego pocztę p rzy chod zącą (jest to serw er p o c zto w y tw o jeg o dostawcy) w polu In com in g m ail server. ;caaK3OTy A ppeaunca

f-W ffl

mil.

r > * l r f c . r u « n bi.low n r t o d a d bofaro y<>u « m i i i c t l v v »•'yóii co «iS» i ) M M >nfoiiiieOiiii p in e s « c u r t e t l venir ly H ijv ■ H flięlftiiłjtB f c* I r M i r n í S í i v r * p i c y j í é f

C u lm » llav lg u tcr M » .' & G r o o i

MMMfW«MtMM l^tea__________

łd iir /y

MwapHi

i%

O u ty M c g m ail ( 3*rfTP)

»«rvst \ ¡o c a in o U

M m i S e rv it

Sw vei O w r ln r ?

coinocsot

fwv-ancea

V ¿ y » « n ji muli » n i v t r

m e c a n . r . i v w i com

M»ll«iva-type *

P C P ö ( - » « » « y * » a n a M i l e n d i i t>*i« lo Ć M y . im tiw n a m a s i .) J

l»ívc « » a o e s

o o iB iv o t aflnr

». M o v o to il a f f K a t a n

¿Mfát':. >'<\ ;■ V ••• t .. I V A P »

j '.V'-'èif+tiJ«: J Iw sr w w *:

OK

j

.

i t r i j fc W e n a r » kept m m a lt ly . «11 Um v e n e i)

Cd»v«48,

• ? S%? * .5

•

ec-.-f-wüt:^

CW 1CB I.

VZZ3Î Rysunek 13.8. Okno dialogowe Mail Server zawiera między innymi adresy serwerów poczto­ wych oraz nazwę użytkownika 6.

Jeśli serwer pocztow y dostawcy korzysta z protokołu POP3, zaznacz odpow iednią opcję (POP3) i wciśnij Enter. Netscape autom atycznie utworzy w katalogu dom ow y m aktual­ nego użytkow nika podkatalog nsmail, zaw ierający następujące pliki: Drafts

Sent

Inbox

Trash

Unsent Messages

W plikach tych będą przechow yw ane kolejno: tworzone, wysłane, niewysłane, otrzyma­ ne i skasow ane w iadom ości. O dbieranie i w »y sy * ła n ie w iadom ości 1.

U ruchom N etscape M essengera. N aw iąż połączenie PPP z dostaw cą.

2.

Kliknij przycisk G et M sg (rysunek 13.5). Netscape poprosi o p o d an ie hasła dostępu do serw era pocztow ego. W prow ad ź odpo w iedn ie hasło i wciśnij E n te r.

3.

M essenger odbierze w szystkie o czeku jące na serwerze w iado m ości, po czy m

w y­

świetli listę nagłówków' (rysunek 13.9). Aby przeczytać daną w iadom ość, kliknij

dw ukrotnie

jej nagłów ek.

191

P o c z ta e le k tro n ic z n a

.■>

: «

v to w

i V

w » :« » -)*

H

Ł iiM tB i

Go

i

S

N M M U

H tP lt*

MWp

C o fn ir o iN r ^ m

F o w ra

NEM

F # t

21 ¡2

Ł jk P rrt

ie c u r m r

D ok»«

«:

O lk v t « lM m » * s

t u t a . .................................

P - . . iy

2 Io W

r ) ■ .

..........* M c t a i . iS a lN M n J

IM . M 3 A a * > i D i n *

V f l« H

J j V iv tf* t»

■

•

RJ

la c a >148

¡jf ll l l l S » .

.

.

.

A <

\

' r

▼ * * : M S A C C H t i» < X « S a l f m l ; l U ! ; M S A c * r * « 0 - x » l>

U»*: U*.»i<*.W»1«W1>-0«)

łW « -- ' M y . l - , V, y-jj««* ?, - . w :

Tui "

K

DAVTflNCH n t o i i J

w < _ I L O j j f - i : ł ł ‘ w;; ■■■i•

cciMpiWaca<.«.»• Hi i

-

«« • 4 ~

y ł* .

T ^ x a n » tr- M b T u t « W « U » I « u » « n f c r r « .\ V .* 1 a t * « y » K ł* . iu itl 1 ■ > t u r « « i» » « u t « r t i M - I « « a a n t U f « a » — * • o> < h a » « • n l l u a U l u 1 » •*> W « »

« » • • * «..- a . > m .

O - k > « a

in J «

ł

;..I

U » ««lii*: “ l» H U . K w*«* a ««n t-*i« - u »<«* i * r bM »»>4 Ł> 4« on "•!«.

la y v «

« ].« ■

« . ■» . '» t h y

U rf > i» t

-

AT f o l t.lc * A h lv

U»

łarfi* ar, u*..» M i la—A» f

bUtf • ■ •: l ■; S P !~

Rysunek 13.9. A by wyświetlić treść wiadomości, kliknij dwukrotnie jej nagłówek 4.

Po przeczy taniu w ia d o m o ś c i m o żesz na nią od p o w ied zieć, przesłać dalej lub zapisać na dysk u, w cisk ając o d p o w ie d n io R e p ly , F o r w a r d lub F ile (ry su n e k 13.9).

5.

D o u tw o rzen ia now ej w iad om o ści służy przycisk N ew M sg. Netsctipe w yśw ietli o kno k o m p o zy c ji, w id o czn e na ry su n k u 13.10.

Rysunek 13.10. Do w prow adzania nowych wiadomości służy okno kompozycji

192

Poznaj Linux

6.

Przesuń kurso r do pola T o: i wpisz adresata w iadom ości.

7.

Przesuń kursor do pola S u b je c t i wpisz, temat w iadom ości. N astępn ie naciśnij E n te r i zacznij w p ro w ad zać treść listu.

8.

Po zakończeniu, wciśnij przycisk S e n d N ow na pasku przyciskó w o k n a kompozycji (rysunek 13.10). Przycisk ten służy do w ysyłania w iadom ości. Jeśli ch ce sz zapisać w iadom ość nie wysyłając jej, wciśnij p rzycisk Save.

P roblem : brak d ostęp u do system u p om ocy N etsca p e1« Pakiet N etscape C o m m u n ic ato r 4.04 p osiad a rozbudow any sy ste m p om ocy dla k aż­ dego ze sw oich k om p o n en tó w . Niestety, sk ry p t instalacyjny r . a - i n s t a l l nie tworzy w y m aganych katalogów' i dow iązań do p lików pom ocy. Jeśli b e zp o śre d n io po insta­ lacji klikniem y przy cisk H elp. ujrzym y kom unik at inform ujący o niem ożności zna­ lezienia ż ąd an y ch katalogów i plików'. Problem ow i temu m o żn a zaradzić, tworząc następujące d ow iązanie sym boliczne (dow iązania sym boliczne są opisane w ro z ­ dziale 3. # ln -s /opt/netscape /usr/local/lib/netscape

T eraz N etscape będzie w' stanie znaleźć sw oje pliki pom ocy.

Spam Pow ażny problem w system ie poczty elektronicznej stanow ią n iepożądan e w ia d o m o ­ ści, określane w internetow ym żargonie term inem spam . Ich autoram i są zazw yczaj pseudo-przedsiębiorczy idioci, którzy napędzają sobie klientelę bo m b ard u jąc m iliony skrzynek pocztow ych inform acjam i w rodzaju ,j a k sz y b k o zarobić m ilion dolarów'” . Spam pożera czas i pieniądze, zw łaszcza jeśli kontakt z d o staw cą w ym aga z am ie jsc o w eg o połączenia telefonicznego.

P rzek opy w anie się. przez

tony śm ieci w ysyłan ych

przez spam erów

(zazw yczaj podających nieistniejące adresy zw rotne, o czym niewinne, serw ery pocztow e nie m ają pojęcia) jest czasochłonne i denerw ujące. Jak poradzić so b ie ze spam em ? Poniżej znajduje się lista rad i w sk a z ó w e k (pamiętać jed n ak należy, że niektóre m ogą być nieskuteczne): ■

Nie w'olno podaw ać swfojego adresu poczty elektronicznej żadnej firmie, ch yba że mamy d o niej pełne zaufanie.

■

Jeżeli często w ysyłam y wiadomości do grup dyskusyjnych Usenetu, m ożem y skonfigu­ rować nasz program pocztowy tak. aby doklejał do naszego adresu łańcuch tekstowy, który m ożna łatw o usunąć. O soby napraw dę zainteresowane napisaniem do mus nic będą miały problem u z odtw orzeniem popraw nego adresu, ale program y przeczesujące grupy

dyskusyjne

w poszukiw aniu potencjalnych adresatów spaniu zostaną skutecznie ogłu­

pione. Oto przykład:

Poczta elektroniczna

193

b b a l l @ p r p n z z e spamem s t a f f n e t - c : o m ■

M o ż em y zgłaszać zażalenia do sw ojego dostaw cy intem etu, inform ując o dużej liczbie niechcianych wiadom ości.

■

N igdy, przenigdy nie w o ln o odpow iadać na spam ! T ekst w rodzaju „aby zostać usunię­ tym z listy w ysyłkow ej, wyślij list na adres...” to pułapka m ająca na celu potw ierdzenie popraw ności naszego adresu. Jeśli d a m y się nabrać i od p o w iem y n a taką w iadom ość, w ów czas m o że m y oczekiw ać jeszcze w iększych ilości spam u.

■

K orzystajm y z filtrów usuw ających w iadom ości pochodzące z niepożądanych źródeł.

PATRZ WIĘCEJ ♦

Więcej o systemie grup dyskusyjnych Usenet i o obsługujących go przeglądarkach mówimy w rozdziale 16.

Filtrow anie poczty za pom ocą procm ail S ystem p rz e tw a rz a n ia p o c z ty elek troniczn ej p r o c m a i l stanow i p ierw szą linię o bron y w w o jnie ze sp am em . P o le ce n ie to, zn ajd u jące się w katalogu / u s r / b i n , p o z w ala na a u ­ tom atyczn e ka so w a n ie i o rg an iz o w an ie w iado m o ści na p odstaw ie ich n ad aw cy , tem atu, adresata lub treści. D o p o p ra w n e g o działania p r o c m a i l w y m a g a zbioru filtrów , z w an y c h p rzep isa m i, z ap isa n y ch w sp e cja ln y m ję z y k u poleceń. K o n s tr u o w a n i e p rz e p is ó w d l a p r o g r a m u p r o c m a il 1.

K o rzy stając z d o w o ln e g o e d y to ra tekstu, utw órz w katalogu d o m o w y m plik o nazw ie . p r o c m a i l r c . W p isz d oń nazw ę sw ojego katalogu p o c zto w e g o (jeśli u ż y w a s z p i n e ,

w ów czas

katalo g iem tym

je st

m ail),

położenie katalogu

.p ro c m a il

oraz nazw ę

pliku

z filtrami: MAILDIR=$HOME/mail PMDIR=$HOME/.procmail INCLUDERC=$ H O M E / r c .m a i 1 fi1te r

2.

Z ap isz p lik i u tw ó rz n o w y , o n azw ie . f o r w a r d (ró w n ież w sw o im k atalogu d o m o ­ w y m ). W p is z doń n a stęp u jąc ą linijkę (zastęp ując sło w o u ży tko w n ik sw oją nazw ą uży tk o w n ik a): " |IFS=/

3.

' £& 0 xoc /usr/bin/procmail -f-

Z a p isz p lik i z m o d y fik u j p ra w a dostępu do n iego oraz do sw o je g o katalogu d o m o w e ­ go, k orzystając z p o le c e n ia chmod: # chmod 644

.forward

# chmod a+x /home/bball

4.

|| exit 75 t f u ż y t k o w n ik "

U tw ó rz k a ta lo g o nazw ie . p r o c m a i l : # m kdir procmail

194

5.

Poznaj Linux

W ejdź do katalogu . p r o e m a i l ; it cd .procmail

6.

U tw órz now y plik tekstow y o nazwie r c . m a i l t i l t e r i w pisz d o niego sw oje przepi­ sy, na przykład: : 0: AF r o m : .* a o l .com AOL

:0 ; *AFro m : .* h o tmail.com /dev/null

: 0: *'“Subject: .* PIENIĄDZE /dev/null

: 0: 7.

Zapisz plik.

8.

Połącz się z d o staw cą i odbierz pocztę. O d tego m om entu procmaii będzie filtrować przychodzące w iadom ości (plik . forward zaw iera polecenie przesyłania całej poczty przez program procmail). Pierw szy z trzech przy k ład o w y ch przepisów zapisuje w szystkie w iado m ości z d om eny aol.com do katalogu o nazw ie a o l . D rugi wysyła pocztę z d o m en y hotmail.com lam, gdzie jej miejsca, czyli w próżnię (urządzenie i dcv/null). O z n ac za to, że żadna w iadom ość, w której adres n a d aw c y zaw iera łań­ cuch hoUnaii .com nie zostanie naw et zapisana na dysku. O statni przepis wym usza podobne postępo w an ie w przypadku w iadom ości, których tem at zaw iera słowo PIENIĄDZE.

9.

W miarę o trzy m y w a n ia kolejnych porcji spam u m ożesz o d p o w ie d n io m odyfikow ać sw oje przepisy filtrujące.

Więcej inform acji o przepisach dla pro gram u procmail znajduje się na stronie pod­ ręcznika procmailrc, a duzy zbiór przykładow ych przepisów jest u m ieszczo n y na stronie po dręcznika procmailex. X

Dość sp a m u ?

Ÿ ÿ fc } }

‘Û

Æ

¿ M

-/X.

Ź

> : '• >' <'//>,m M

a jS iw w

í/v

,.X (. ; :’/ Ą - h

•'j ffil?

!

.

jeden z p o d a n y ch niżej adresów. Z n ajd ziem y tam cen ne w sk azów k i, p rzy kład ow e przepisy dla p r o c m a i l oraz m etody składania zażaleń do odp ow ied nich władz: http://spam.abuse.net/spam http://w w w .cauce.org

Wkw

http://www.ela o p .com/w rc http ://members.a o l *com/macabru3

: , ś J hi*

-M

•"

•

■

Rozdział 14 FTP

B i ll B a l l

Polecenia f t p i n c f t p Ściąganie plików za pom ocą f t p Ściąganie plików za pom ocą n e f t p Ściąganie plików za pom ocą N etscape’a Polecenie ftp P o lecen ie f t p słu ży do b e zp o śre d n ieg o p rzesy łan ia p likó w m ię d z y d w o m a k o m p u te ­ rami w Internecie za p o śre d n ictw e m sta n d a rd o w e g o protokołu transferu p lik ów (FTP). P o le ce n ie f t p z n ajdu je s ię w katalogu / u s r / b l n . P o siad a p ięć flag o raz 53 w b u d o ­ w ane polecenia. A b y p o łąc zy ć się z w y b ra n y m k o m p u te re m za p o m o c ą f t p , należy w p i­ sać ftp razem z o d p o w ie d n im adresem : # ftp ftp.mcp.com

Connected to ftp.mcp.com 220

iq-mcp

1997) Name

FTP

server

(Version

wu-2.4(4)

Sun

Dec

21

13:01:32

EST

ready. (ftp.mcp.comibball) :

Z am ia st sło w n e g o adresu k o m p u te ra m o żn a ró w nież p o d a ć je g o adres 1P: # ftp 206.246.150.88 Connected to 206.246.150.88 220

iq-mcp

1997) Name

FT?

server

(Version

ready. (206.246.150.88:bball):

wu-2.4(4)

Sun

Dec

21

13:01:32

F.ST

196

Poznaj Linux

O b a p o w y ższe polecenia po w od ują otw arcie sesji F T P na tym sam y m serw erze. Uru­ cham iając ftp nie trzeba od razu podaw ać adresu

m ożna to zrobić w ew n ątrz programu,

korzystając z p o leceń open i close do otw ierania i zam ykania kolejnych sesji: # ftp

ftp> open ftp.mcp.com Connected to ftp.mcp.com 220

iq-mcp

FTP

server

(Version wu-2.4(4)

Sun

Dec

21

13:01:32

EST

1997) ready. Name

(£tp.mcp.com:bball>: anonymous

331 Guest login ok, send your complete e-mail addres3 as password. Password: 230 Guest login ok, access restrictions apply. Remote system type is UNIX. Using binary mode to trasfer file3. ftp> close 221 Goodbye.

Po wydaniu polecenia close, m ożna otw orzyć now e połączenie, pono w nie wypisując open i podając nazw ę serw era FTP: ftp> open ftp.tenon.com

Connected to toady.tenon.com. 220-

220-Welcome to ftp.tenon.com, Tenon Intersystcm's FTP server. - Thanks, Tenon Tech Support support?tenon.com 220

toady FTP

server

(Version

wu-2.4(2)

Wed May

10

19:20:08

GMT-

0900 199b) ready. Name (ftp.tenon.com:bball}: anonymous 331 Guest login ok, send your complete e-mail address as password. Password: 230-Plea3e read the file README it was last modified on Wed Jan 18 14:54:20 1995 - 1167 days ago 230 Guest login ok, access restrictions apply. Remote system type is UNIX. Using binary mode to transfer files. ftp> bye 221 Goodbye.

W p ow y ższym przykładzie najpierw połączyliśm y się z se rw e rem F T P firm y Mac­ m illan C o m p uter P u blish in g (za pom ocą polecenia o pen). Po otw arciu sesji natychm iast ją zam knęliśm y (w pisując c l o s e ) . N astępnie otw orzyliśm y no w ą sesję na serw erze FTP

FTP

197

firm y T en o n . N a k on iec ro złą cz y liśm y się, tym razem w p isując b y e . W ię k sz o ść poleceń dostępnych w p ro g ram ie f t p z n a jd u je się w tabeli 14.1. Tabela 14.1. Popularne polecenia f t p N a zw a p o lec en ia

O p e ra c ja

j

Uruchom polecenie shella

a sc ii'

Przygotuj transfer pliku tekstowego

b in a ry

Przygotuj transfer pliku binarnego

bye

Zam knij bieżąco połączenie i wyjdź z f t p

c d nnn

Przejdź do katalogu nnn

c lo s e

Zam knij bieżące połączenie

e x it

Zam knij wszystkie bieżące połączenia i wyjdź z f t p

get p lik

Ściągnij p lik z aktualnego katalogu na serwerze

h e lp

W yświetl listę tem atów pom ocy

h e lp

tem at

W yświetl pomoc na konkretny temat

Is

W yświetl zawartość aktualnego katalogu na serwerze

m g e t nnn

Ściągnij wszystkie pliki odpowiadające wzorcowi nn n

m put nnn

W yślij do serwera wszystkie pliki odpowiadające wzorcowi nnn

open

Otwórz połączenie z serwerem

p ro m p t

Nic pytaj o potwierdzenie chęci przesłania każdego pliku (użyteczne przy jednoczesnym ściąganiu wielu plików za po­ m ocą m q e t)

pwd

W yświetl nazwę aktualnego katalogu na serwerze

p u t p lik .

W yślij p lik do serwera

Ściąganie plików za pom ocą ftp Po uzy sk an iu po łączenia se r w e r p ra w d o p o d o b n ie poprosi o p o d a n ie n a z w y u ż y tk o w ­ nika. Jeśli nie d y sp o n u je m y w ła sn y m kontem na d a n y m serw erze, m u sim y w pisać a n o n y ­ mous i w cisnąć E n te r . P o p ro śb ie o hasto w p isu je m y sw ój ad res poczty elektronicznej. A dres ten nie zo stanie w y św ie tlo n y na ekranie. PATRZ RÓWNIEŻ jk

7 m !a n ia n ta

lr a ts > ls \s ir u A /

T a

n rtm rt/^ a

¡a o f n n io a n a

\a j

r r t T r f T i a l a

9

198

Poznaj Linux

#

System poczty elektronicznej jest opisany w rozdziale 13.

♦

Więcej informacji na temat instalowania usług sieciowych w Linuksie znajduje się w rozdziale 27.

L in u x i f t p Podczas instalacji L inuksa w dystrybucji R ed Hat, program instalacyjny autom atycznie tworzy konto użytkow nika o nazwie f t p i przydziela mu katalog d o m o w y / h o m e / f t p (można się o tym przekonać przeglądając zawartość pliku / e t c / p a s s w d ) . Jeśli chce­ my, aby system spełniał rolę. serwera F T P , m usim y otworzyć sesję X I 1 na koncie ad ­ ministratora, w ejść do Panelu sterowania i uruchom ić program t k s y s v , aktyw ujący usługi i n e t . W celach testowych m ożna spróbow ać otworzyć połączenie FTP z w ła­ snym kom puterem , wpisując: # ftp localhost

Jeśli pojaw i się pro śba o podanie n a zw y użytkow nika, oznacza to, że se rw e r FTP działa popraw nie. W ięcej inform acji na temat udostępniania usłup internetow ych w system ie L in u x znajduje się na stronie p odręcznika services.

O tw ieranie sesji, n a w iga cja i ściągan ie p lik ów 1.

O tw ó rz po łączen ie internetow e (na przykład PPP) ze sw oim d ostaw cą. W wierszu poleceń konsoli lub w oknie term inala X I I , w pisz ftp raz em z adresem serwera, z którym c h c e sz się połączyć: # ftp sunsite.unc.edu C o n nected to sunsite.unc.edu.

Welcome to the Sur.SITE USA ftp Archives! 220

-

220-

220-You can access this archive via http with the same URL. 220-

220-example:

ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/ becumes

http://sunsite.u n c .cdu/pub/Linux/ 220

-

220-For more information about services offered by SunSITS, 220-go to http://sunsite.unc.edu 220220-WE'RE BACK TO USING WUFTPD. 220-You can still get tarred directiories if you issue the following command:

g e t d irn a m e .ta r

FTP

199

220-You

cdii also

get

gzipped

or

compressed

tarred

directories

by

following 220 the .tar with .gz or .Z, respectively. 220-

220-Have any suggestions or questions? Email ftpkeeperPsunsite.unc.edu 220-

220 helio3.oit.unc.cdu FTP server (Version wu-2.4.2-academIBETA-13J/ (6) Thu Jul 17 16:22:52 EDT 1997) Name

2.

ready.

(sunslte.unc.edu:bbalI):

Po prośbie o podanie n a z w y u ż y tk o w n ik a w p isz ano nym ous: Name

(sunsite.unc.edu:bball): anonymous

331 Guest login ok, send your complete e-mail address as password. Password:

3.

P o p ro śb ie o p o danie hasła, w p isz sw ój adres po czty e lektronicznej - na przykład bballtfstaftnet.com: Password: 230 Guest login ok, acce33 restrictions apply. Remote system type is UNIX. Using binary mode to transfer files. ftp>

P a m ię ta j, ze tekst w p ro w a d z a n y po znaku go to w o ści Password: nie jest w yśw ietlany na ekranie! 4.

A b y w yśw ietlić zaw arto ść aktu alneg o katalogu, skorzystaj z p olecen ia l s : f t p > ls 200 PORT command sucessful. 150 Opening ASCII mode data connection for /bin/ls. total 28797 9 root

dr-xr-xr-x

9 root other

i i u i i u 1 1 u 1

other

d r-xr-xr-x

1 root other

lrwxrwxrwx

1 root other

512 Feb 16 16:22 . 512 Feb 16 16:22

••

29428182 Mar 31 07:26 IAFA-LTSTTMGS 7

Jul

16

1997

README

WELCOME -r— r— r—

1 root other

608 Jan 13 1997

WELCOME

dr-xr-xr-x

2 root other

512 Jul 16 1997

bin

dr-xr-xr-x

2 root other

512 Jul 16 1997

dev

dr-xr-xr-x

2 root other

512 Jul 16 1997

etc

drwxrwxrwx

6 root other

18944 Mar 30 01:48

dr-xr-xr-x dr-xr-xr-x

17 root

root

3 roor. other

incoming

512 Mar 19 22:13

pub

512 Jul 16 1997

unc

200

dr-xr-xr-x

Poznaj I jnux

5 root other

512 Jul 16 1997

usr

226 Transter complete, ftp>

5.

Do zm iany k atalogó w służy polecenie cri: ftp> cd pub 250 CWD command successful, f tp>

6.

Jeśli znasz p e łn ą ścieżkę do określonego katalogu, m ożesz ją w p isać po ud: ftp> cd pub/Linux/games/arcade

250 CWD command successful. ftp>

7.

A by w yśw ietlić listę plików o nazw ach pokryw ających się z d a n y m w zorcem , wpisz ó w w zorzec po l s (m ożesz stosow ać m aski): £tp> Is xcen* 200 PORT command 3ucce33ful. 150 Opening ASCII mode data connection tor /bin/13. -rw-rw-r—

1 67

1002

6884

Aug

01

1002

1595

Aug

01

1002

1104

Aug

Cl

1002

10016

Aug

01

1996 xcentipede-0. 0 1 .ELF.gz -rw-rw-r--

1 67

1996 xcentipede-0. 0 i .README -rw-rw-r—

1 67

1996 xcentipede-0. 01.Ism -rw-rw-r—

1 67

1996 xcentipede-0.01.src.tgz 226 Transfer complete. ftp>

8.

W celu przy gotow ania program u ftp d o ściągnięcia pliku bin arneg o (na przykład sk o m p re so w a n eg o archiw um gzip) użyj polecenia binary: ftp> binary 200 Type set to I. f tp>

9.

D o ściągania pojedy nczych plików służy polecenie get (razem z nazw ą pliku do ścią­ gnięcia): ttp> get x c entipede-0.01 .ELF.gz local: xcentrpede-0.01.ELF.gz remote: xcentipedeO.01.ELF.gz 200 PORT command successful. 150 Opening BINARY mode data connection for xcentipede-0.01.E L F .gz (6884 byte3). 226 Transfer complete.

FTP

201

6884 bytes received in 2.37 secs

(2.8 Kbytes/sen)

ftp>

10. D o w y św ietlan ia n azw y b ieżąceg o k atalogu służy p olecenie pwd: ftp> pwd 257 "/pub/Linux/games/arcade" is current directory. ttp>

11. A by przygotować, ftp do ściągn ięcia pliku tek sto w eg o , użyj p o lec en ia ascii: ftp> ascii 200 Type set to A. ftp>

12. Jeśli ch ce sz śc iąg n ą ć k ilk a plików naraz, w pisz ingeL razem z w z o rce m n a zw plików do ściągnięcia: f t p > mget xb*.lsm mget xbaLlle.paLch.lsm? y 200 PORT command successful. 150 Opening ASCII mode data connection for xbattle.patch.Ism {286 bytes). 226 Transfer complete. 295 bytes received in 0.0602 secs

(4.8 Kbytes/sec)

mget xbili-2.0.Ism? y 200 PORT command successful. 150 Opening

ASCII

mode

data

connection

for xbill-2.0.Ism

(606 b y ­

tes) . 226 Transfer complete. 623 bytes received in 0.131 secs

(4.6 Kbytes/sec)

mget xblast-2.2.1.Ism? y 200 PORT command successful. 150

Opening

ASCII

mode

data

connection

for

xblast-2.2.1.1sm

(858

bytes) . 226 Transfer complete. 879 bytes received in 0.161 secs

(5.3 Kbytes/sec)

mget xboing--2 .3 .Ism? y 200 PORT command successful. 150 Opening ASCII mode data connection for xboing-2.3.Ism tes) . 226 Transfer complete. 479 bytes received in 0.111 secs ftp>

(4.2 Kbytes/sec)

(465 b y ­

202

Poznaj Linux

Przed ¿ciągnięciem każdego pliku, mget prosi o potw ierdzenie. W ciśnij Y, jeśli rze­ czyw iście chcesz ściągnąć dany plik lub N, jeśli w olisz go pom inąć. 13. Jeśli nie chcesz, aby ftp pytał każdo razo w o o potw ierdzenie, użyj p olecenia prompt: ftp> prompt Interactive mode off. ftp> mget xb*.lsm local: xbattle.patch.Ism remote: xbattlc.patch.lsm 200 PORT command successful. 150 Opening

ASCII

mode data

connection

for xbatt1e.patch.lsm

(286

bytes). 226 Transfer complete. 295 bytes received in 0.0602 secs

(4.8 Kbytes/sec)

local: xbi11 — 2.0.1sm remote: xbill-2.0.Ism 200 PORT command successful. 150 Opening ASCII mode data connection for xbill-2.0.Ism (606 bytes).

226 Transfer complete. 623 bytes received in 0.131 secs

(4.6 Kbytes/sec)

local: xblasL-2.2.1.lsm remote: xblast-2.2.1 .1sm 200 PORT command successful. 425 Can't create data socket

(152.2.254.81,20):

Addre33 already in

use. local: xboing-2 .3 .Ism remote: xho ing-2 ..3.1 sm 200 PORT command successful. 150 Opening ASCII mode data connection for xboing-2.3.Ism

(465 by­

tes) . 226 Transfer complete. 479 bytes received in C.lll secs

(4.2 Kbytes/sec)

ttp>

14. Aby uru ch om ić polecenie sheila w ew nątrz f t p , poprzedź je w yk rzy knikiem (!): ftp> ! Is -1 xb* .lsm -rw-rw-r—

1 bball

bball

286

Mar

31

12:41

xbat-

-rw-rw-r—

1 hbal 1

bball

606 Mar 31 12:41 xbill-2.0.Ism

-rw-rw-r—

1 bball

bball

858

1 bball

bball

465 Mar 21 12:43 xboing-2.3.13m

t le.patch.Ism

Mar

31

12:39

xblast-

2.2.1.lsm -rw-rw-r-ftp>

FTP

203

P o w rót d o f t p za p o m o cą p o le ce n ia ex it M o ż liw o ść ko rzy stan ia z p o lec eń shella w e w n ą trz f t p jest p o ż y te cz n a, ale m o że w p ro w a d z a ć w błąd, z w ła sz c z a jeśli w pisze się sam w y k rz y k n ik , b e z ż ad n e g o n a stę ­ p u jąc eg o po nim polecen ia. W takim w y p a d k u p o w ró c im y do sta n d a rd o w e g o w ie r­ sz a poleceń shella i m o ż e n a m się w y d a w a ć, że o m y łk o w o z am k n ę liśm y sesję FTP. P ro g ra m f t p nadal je d n a k d z ia ła - a b y doń p o w ró c ić , n ależy w p isa ć ex.il:.

15. Jeśli ch ce sz z am k n ąć sesję F T P nie w y c h o d zą c z t t p , w pisz c l o s e : ftp > c lo s e 221 G o o d b y e , f tp > 16. A b y w yjść z p ro g ram u f t p , użyj polecenia q u i t lub e x i t : ftp > q u it PATRZ RÓWNIEŻ #

W ięcej informacji dotyczących korzystania z shella znajduje się w rozdziale 2.

System pom ocy ft p f t p p o sia d a w b u d o w a n y system p o m o cy , udzielający po dp o w ied zi na tem at p o sz c z e ­ gó lnych poleceń. A b y w y św ietlić listę tem ató w p o m o cy , należy w pisać h e l p (polecenia tego m o ż n a u ży w ać z aró w n o p o d c za s trw an ia sesji FTP, jak i poza nią): # ftp ftp > h e lp Commands may b e a b b r e v i a t e d .

Commands a r c :

i

debug

irdi r

sen d p o rt

site

$

d ir

m g et

put

siz e

account

d isc o n n e c t

m k air

pwd

sta tu s

append

e x it

m is

q u it

stru c t

a sc ii

fo r m

mode

q u o te

sy ste m

b e ll

get

m o d tim e

recv

su n i que

b in a ry

g lo b

m put

reg et

ten e x

bye

hash

newe

rsta tu s

tic k

case

h e lp

nmap

rh e lp

tra c e

cd

id le

n lis t

renam e

t.ype

cdup

im a g e

n tra n s

reset

user

2 04

Poznaj Linux

çhmoci

ic a

open

re s ta rt

unask

c lo s e

Is

prompt

rmdir

verJDocc

er

m äcdef

pas.sive

rur.ique

?

delete

m d elete

proxy

send

ftp> help prompt

p ro m p t f o r c e

i n t e r a c t i v e p r o m p t i n g on m u l t i p l e commands

f t p > h e l p ex i I exit terminate ftp session and exit ttp>

W pisanie h e l p razem z nazw ą polecenia spow oduje w yśw ietlenie krótkiego opisu te­ go polecenia. System pom o cy program u f t o uzupełnia inform acje zaw arte na stronie podręcznika f t p . Szczegółow a dok um entacja znajduje się w katalogu / u 3 r / d o c / w u

ftp d .

Program neftp Program n e t t p przypom ina f t p , ale posiada kilka dodatkow ych m o żliw o ści, między innymi: ■

trzy tryby wizualizacji

■

15 opcji dostępnych w wierszu poleceń

■

wiersz poleceń oddzielony od głów nego przew ijalnego okna program u

■

wiersz statusu pokazujący, ile czasu upłynęło od rozpoczęcia transferu i ile praw dopo­ dobnie upłynie d o jego zakończenia

■

edytor zakładek (skrótowych adresów popularnych serwerów). n c i t p posiada ró w n ież w b ud ow any system pom ocy, podobny d o analo gicznego sys­

temu w program ie f t p . W ięcej informacji o n e f t p znajduje się pod adresem : h t t p :/ /wwvr.probe.net/ ~mgleason

Ściąganie plików za pomocą neftp n e f t p udostępnia kilka opcji upraszczających proces ściągania plików'. Ś c ią g a n ie p lik ó w za p o m o c ą n e ftp 1.

O tw órz sesję P P P ze sw oim d o staw cą usług internetow ych. A b y szyb ko połączyć się z w ybranym serw erem FT P. w pisz n e f Lp - d i podaj adres serw era: tt neftp -a ftp.ncftp.com

2.

Ekran zostanie w y c zy szc zo n y , a n e f t p podejm ie próbę po łąc ze n ia się z podanym serw erem , w y p ro w ad z ając kom unikaty p o d o b n e do poniższych: T ry in g to c o n n e c t t o

ftp .n c ttp .c o m . . .

FTP

205

You are user #2 of 50 simultaneous users allowed. Welcome to ftp.ncftp.com Logged in anonymously.

3.

Jeśli z n asz pełną ścieżkę do szukaneg o pliku, w pisz po nazw ie se rw e ra d w u k ro p e k i k atalog, który m a zostać otw arty: # neftp -a sunsite.unc.edu:/pub/Linux/NEW

Pow yższe polecenie ściągnie listę najnow szego oprog ram ow ania dla L in uksa z se rw e ra sunsite.unc .edu (n ajn o w sze pro gram y z najdują się u dołu listy).

4.

Flaga - o u m o żliw ia u m ie sz c z e n ie nr: ftp w potoku poleceń: # neftp -ac s u n s i t e .u n c .e d u :/pub/Linux/NEW

| tail

| less

Po chw ili p rze rw y , p o d c z a s której n e f t p p o łąc zy się z se rw e rem i ściągnie listę o p ro ­ g ra m o w a n ia , p o w in ien e ś z o b ac zy ć taki m niej w ięcej w ydruk: 3y3tem/network/serial/ppp/gppp-l.O.tar.gz

(183724 bytes)

ppp setup program with a similar user interface to windows' ternet. Wizard

(Mar 30,

1998 16:38:13 EST)

kernel/patches/cdrorn/iinux 2.0.30 cm205ms O.lO.tgz new cdrom device

In­

(41435 bytes)

driver Fhilips/LMS cm205ms/cm206

(Mar 30,

1998

20:59:44 EST) 3y3tem/mail/mua/mrG721bcta.tar.gz mr is a colorful mailreaaer

(71392 byteo)

(Mar 31, 1998 2:29:3 EST)

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Program stronicujący l e s s jo s t opisany w rozdziale 3.

Ś c ią g a n ie n o w e j w ersji n eftp za p o m o c ą neftp Jeśli c h c e m y śc ią g n ą ć n a jn o w sz ą w ersję p ro g ram u neftp, m u sim y wpisać: # n e f tp -a f t p .n e f t p .c o r a : / n c f t p / n c f t p - 2 . 4 . 3 . t a r .gz

/

Ściąganie plików za poinucą N etscape’a O p ró c z żeglow-ania po sieci, N etscape C o m m u n ic a to r u m o żliw ia ró w n ie ż ściąganie plików z serwerów' F T P w w ierszu poleceń o k n a term inala. N etscape N a v ig ato r (jeden z m o d u łó w p a k ie tu C o m m u n ic a to r) ro zp o zn aje adres U R L protoko łu F T P (ftp://). O pcja ta p ozw ala na szyb kie łączenie, się. ze zn an y m i se rw e ram i FTP.

2 06

Po/.naj Linux

PATRZ RÓWNIEŻ # Więcej informacji o pakiecie Netscape Communicator znajduje się w rozdziale 15. ♦ Więcej o system ie X Window mówimy w rozdziale 18. Ściąganie p lik ów w w ierszu poleceń z w yk orzystan iem N e tsca p e7a 1. U rucho m X W in d o w . W wierszu poleceń okna term inala w p isz n e t s c a p e razem z adresem IJR L protokołu FT P ( f t p : / / ) , adresem serwera ip e łn ą ścieżką do w y bra­ nego pliku: U n etscap e

ftp ://su n site.u n c.ed u /p u b /L in u x /N E W

P ow yższe polecenie pozw ala na ściągnięcie listy najnow szych p ro g ram ó w dla Linuksa (tak ja k w przykładzie z n e f t p ) . N etscap e otw orzy sw oje okno, ściągnie żądany plik i wyświetli je g o zaw artość (rysunek 14.1).

L'¿*~

aĄ

i

..

U u :. :

—.

.

,

¿i

*-*-*»• X *.•<*»•jv ./**..*»JK « * . • > * . W AImKIsMum. IU 1

ł,U

C ** v u i o h m

lu n u r

e * » * 0 1 u lM <

J ib ia .'

łr M l.tJ 8 6 ." a

*un

a v * t « n /» te in /m a n t- 1 .1 2 -o l

IW 6 7 7 4

100« « - o

I k tlC

< » • < < i— lu u R «.nJ r e e l ll t O J S S

n

■

,

r a il

,

3»^

—

“•‘•“i

J

T

h rtc > |

ir # y y - u x - ii u j i j C i i l u c i) k /r « * l |J » » - 0 : - 1 3 O liM ilS

PCT)

b v te s l

\vyy>

l o a i * - b a l * « i i a . » - f c a x . l pa » » . » • ■ . . ,

À

(ummM tjf

m x ir

t a i .o *

mo

31

I«

U tjílll

DCT

<480*40 b y te a | B a a c u a ł » * r a a < l « 4 * - n : - t « < Y )tT 7> <* n r Tl

■ y a te ^ tc s o v c iT /r a a ií-P .c ia

iia .ll

r in a c T

IU/«L»/tr«iUe

im « n -lie »

< iw -o :-n

B u m

#

MM

a e C e a o a .' l a b . ' s l O O Ï d e v C . 7 . t « a ü e v ie r lU iv a i

|4 ) ł4 V

n jl» ł)

n c r>

<113*7

am i I l T / T k / I c l - f i t c n M o r . lo t

» « •» M l a |U 7 t i f i l a

a i> r * o o l< 0 . I . ' • « f e r n ie « c c a f i i c i «

tn »

i * « * n V3C 1C * iłU llU

<<7703 e y r i . ) « . 9 . I « 3 I n c o a * T a . ÍÚ C M

« r x e W c U r a o M / c t t t B / u c r o a â - l . 1 . O . t a r . a i I3 C H 9 8 n r r e a l f r a a O à a ta a , ™ i . I , tn ta a C a * f a r m y t n m tk a < « a

» p ji» < C ir e o u (M * * T -i o . M . ł « «

« u m *

|I V » » - U Z - I < ¿ J I 3 Z M 9 U l t l

qi

f r * - r ia a -.1 y

(l» » » o ;-I S

da*n

< )» 0 * -0 2 -iC

* 3 ¡ 4 9 .0 1

O I : C 4 iJ l

UCT)

U C T|

n y t« # j

•fr.', >->.

Rysunek I4 .l. Netscape potrafi automatycznie ściągnąć plik o nazwie podanej w wierszu po­ leceń 2.

Jeśli chcesz oszczędzić nieco czasu przy ściąganiu pliku b inarneg o (na przykład sk o m p reso w an eg o archiw um ), w pisz w wierszu poleceń adres serw era F T P i pełną ścieżkę do żąd an eg o pliku. Przykładow o, aby korzystając z N etscap e ściągnąć świetną grę z ręczn ościow ą dla X W indow , w pisz: # netscape ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/games/arcade/Terroidi-l.4 - e l f .tar gz

Netscape połączy się z serw erem F T P i spróbuje ściągnąć w sk az an y plik. Jeśli plik zo­ stanie odnaleziony, na ekranie pojaw i się okno dialogow a, p roszące o podanie nazwy, pod ja k ą należy g o zapisać na dysku lokalnym . N ic przejm uj się ty m , żc proponow ana nazw a zaw iera m askę (zazw'yczaj w y k orzysty w aną do w ybierania plików o nazwach odpow iadających danem u w zorcow i). 3.

Kliknij O K , a b y rozpocząć transfer. N etscap e wyświetli okno info rm u jące o nazwie pliku, jeg o rozm iarze i przew id yw anym czasie zakończenia transferu.

Rozdział 15 Przeglądarki WWW

Bill Hall

K onfigurowanie i korzystanie z przeglądarki lynx Instalowanie Netscape Communicatora Konfigurowanie i korzystanie z Netscape Com m unicatora

Przeglądarka lynx P rz eg lą d ark a l y n x , stw o rz o n a na u n iw ersy tecie stanu K ansas, działa w y łącznie w try bie tek sto w y m . O z n a c z a to, że nie je s t z d o ln a d o w y św ietlania o b raz k ó w ani do o d g ry w a ­ nia m uzyki; nie udostęp nia ró w n ie ż m u ltim edialnych m ożliw ości o fero w an y c h przez 110w oczcsnc przeg ląd arki g raficzne. Jej zaletą jest natom iast sz y b k o ść działania oraz niew ielkie ro zm iary (500 0 0 0 bajtów; dla p o ró w n a n ia pakiet N e tsca p e C o m m u n ic a to r zajmuje 22 m egabajty). D o u ru ch o m ien ia lynxa nie p otrzeb a system u X W in d o w . W y starc zy w p isa ć w w ie r­ szu poleceń n a z w ę lynx i a d re s serw e ra W W W : tf lynx http://www.mcp.com

P o w y ższe polecenie sp o w o d u je a u to m aty c zn e w czytan ie strony W W W firm y M a c ­ millan P u b lish in g i w y św ie tle n ie jej na ekran ie (rysunek 15.1). Jeśli k o rzy stam y z system u X W in d o w , m o ż e m y uru ch am iać l y n x a w oknie term inala X I I . Fakt nie w c zy ty w a n ia p rzez l y n x a plików g raficznych czy anim acji m oże o k a za ć się pom ocny, jeśli interesują nas tylk o in form acje i nic c h c e m y tracić czasu na ściąg anie nie­ potrzebnych ozdób ek . l y n x p o sia d a 66 flag d o stę p n y ch w w ierszu poleceń; je g o u ż y tk o w a n ie jest je d n a k proste. N ajczęściej sto so w an e polecenia służące do p o ru szan ia się p o stronach W W W znajdują się w tabeli 15.1.

208

Po/.naj Linux

H®E3

a U n ir « »

tn

f l v i i l i w D n f iila r ftJbliçhlr >3

[INI l i t J acp.rnu - Tha ^ jt lr r lt a t lv n Fnryr.lnc*r:la nf Craicut Ine Rroocrc« Contara: topic-focuaod » e o - of in t o re it . Poouvwl toc* çfva i f • «rr*ss f lv * f u l l - t e - t <_-oap.:Mr>g * »A s Of ijlX»' choko. 4M Yollrw Pwawi, a r>r«a'.»y* nnl irv» H 1rft-t
Iiu jK ,

Ûr*lino L o im in g ; ln to rjc tl« © cour*««, toechmg arii ioa^ninfl « a te r ía is . Du*rili«d&; sim p le , code, errtt’ a, it,jtor ib lisfiln ç S it a Pap: íicv.s t t a i l o f the i-wtocrcet In o j * s ir e . Contoct Uo; lin ka to HCP l u c p c r t and Solos Ünxpo.

IF\,

rt-rot* koys: Up ard Down to nave. Right to follow o li-d t i L e ft to go beck.

Kielo iDotlcra K r i r t ii)o fWaln screen Ułult /^search [d9 lete]=hlstony l i s t

I

Rysunek 15.1. 1 ynx jest tekstową przeglądarką W W W

Tabela 15.1. Często stosowane skróty klawiszowe l y n x a O p era cja

K la w isze

Dopisz adres strony do pliku z zakładkami

a

Wczytaj podświetlony plik

E n te r lub d

Wczytaj adres URL z klawiatury, umożliwiając mo dytikację aktualnego adresu

G

Wyświetl tematy pomocy

? lub h

Wczytaj adres URL z klawiatury

g

Przejdź do podświetlonego tematu

E n te r lub strzałka w prawo

Wyślij bieżącą stronę pocztą elektroniczną

p, a następnie strzałka w dół i E n te r

Następny temat

strzałka w dół

Poprzednia strona

strzałka w lewo

Poprzedni temat

strzałka do góry

Zapisz hiperiącze w pliku z zakładkami

a

Zapisz stronę do pliku

p, a następnie E u le r

Przejdź o jeden ekran w górę

PgUp

Przejdź o pół ekranu w górę

(

Przejdź o jeden ekran w dół

spacja

Przejdź o pół ekranu w dół

)

Szukaj tekstu

Przeglądarki W WW

209

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

W ięcej o połączeniach PPP m ówim y w rozdziale 1?

#

Więcej n systemie X W indow i terminalach X11 m ówim y w rozdziale 1R

M etod y u r u c h a m ia n ia lynxa 1.

O tw ó rz sesję JT 1 \ Jeśli c h ce sz, aby lynx a u to m aty c zn ie w c z y ta ł podan ą stro n ę, w pisz jej U R L w w ierszu poleceń: # lynx http://www.mcp.com

2.

Jeśli c h c e sz po łączy ć się z serw erem K IP , skorzystaj z id en ty fikatora f t p : / / : tt lynx f t p ://sunsite.u n e s .edu/pub/Linux

P o le ce n ie to sp o w o d u je o tw a rc ie sesji F T P i w yśw ietlen ie listy p lik ów znajdujących się w p o d a n y m katalogu (ry su n e k 15.2). *5 p

iswa

rx v l

/pub/Linux directory (pl o t 4) MJrrcr-j

pcu

l.onk ał

NTCfifiPS f ? ! r i c fin d one near you.

E»ail llrovcuuitoj-ilto.tjvr.odj u lth com*oots/^cwpJaints

ftoA th is archive.

Please see HINTS t e r info r^aU cn on he*, to g«?t *o«t eftactlw e use out ot t n ls a rc h iv e . MINIS uas la st tpiated uri P tterch 1997. Sc*Tl9

l9 §7- 'i» < U p la I n

I

S s p 19 SEC 19

1997 1997

M DEV .hiftJ O h 2 I O C X .m o r t.h U l

Mar 23 Mar 23 Jan 18

06:04 te
J ji

9

te w ty h tn l te x ty h td l

1393 t e x t / p l a i n

H:r 23 05:00 grnzip M»r 16 22:03 Directcry Hrr 11 18:40 Directory nau n iyyi tewt/piain 0 19!T tant/plain

3Kb

,c v -s 20 bytes .ou.«z U>h . h t f t l- iw c .lin k

739 b u t «

02 fln d .llm :.g z 4Kb FLPttt GCU Mims u u lCU.r0.3UWr 1Kb

fVro* ksy s; IV> and t o n to ncvo, R ight to follow o i . r k ; Left to go bock. T im s P lr in t G)n M)aln « r a m O^lilt /-"«narrh If V le t o jm J c f r r y lis t

Rysunek 15.2. Przeglądarka lynx wyświetla lisię plików dostępnych na serwerze FTP

O s z c z ę d z a n ie c z a s u p rz y ś c i ą g a n iu p lik ó w Jeśli często ściągam y pliki z serw erów FT P . m o ż e m y u ż y w ać lyiixa zam iast f t p . W ie le se rw e ró w u d o stę p n ia obecnie pliki in d ek so w e w fo rm acie H T M L , które m og ą z o stać o d c zy tan e p rzez lymca, ale nie p rzez f t p . Aby w y św ietlić zaw arto ść takiego pliku p o d ly n x em , n ależy p rzy trz y m a ć S h ift i kliknąć je g o nazw ę.

3.

Jeśli c h c e sz ściągnąć plik tek sto w y spod zn an eg o adresu bez w c h o d ze n ia w tryb inte­ rak ty w n y , podaj o d p o w ie d n i U R L i skorzystaj z opcji -dump, która p o w o d u je w y słanie śc iąg n ięte g o pliku do sta n d a rd o w e g o strum ienia w yjścia. M o ż n a ró w n ież użyć o p e ­ ratora > i zapisać rezultaty na dysku: # lynx

http://www.yahoo.com/hoadlinGs/news/suirunary.html

> w i a d o m o s c i .r a w

-dump

Poznaj Linux

210

Pow yższe polecenie spow oduje autom atyczne zapisanie zaw artości w skazanej strony W W W w pliku w ia d o m o ś c i.r a w na d ysku lokalnym (podany tu przykładow y adres m oże ju ż nie istnieć).

Konfigurowanie lynxa A by sk onfiguro w ać przeglądarkę lynx, należy otw orzyć sesję na koncie adm inistrato­ ra, uruchom ić d ow o ln y ed y to r tekstu i w czytać plik /etc/lynx.cfg. M o ż n a też zrobić kopię

zapasow ą

pliku

lynx, cfg

(chociaż

kopia

taka jest

dostępna

w

katalogu

/usr/doc/1 ynx). lynx.cfg zawiera globalne ustawienia przeglądarki lynx.

K o n fig u ro w a n ie ly n x a 1.

K orzystając z d o w o ln e g o edytora tekstu wczytaj plik lynx.ctg, w yłączając automa­ tyczne zaw ijanie wierszy: # pico -w / etc/lynx.cfg

2.

Aby zm ienić do m y śln y adres W W W w czy ty w a n y po uruchom ieniu l y n x a bez żad­ nych dod atk o w y ch param etrów , zm odyfikuj zm ienną śro do w isk ow ą

s t a r t f i l e , któ­

rej pierw otna w artość jest równa: STARTFILE:h t t p ://lynx.browser.orq

M ożesz w pisać dow olny adres W W W (w dystrybucji Red H at zm ien n a

startfile

dom yślnie w sk azu je na plik /u s r /r io c /H T M L / i ndex.ht.ml): STARTFILE :h t t p :// w w w .y a h o o .com/ 3.

Jeśli chcesz, ab y lynx korzystał z plików pom ocy znajdujących się. w katalogu /usr/doc/lynx/lynx_help, zm odyfikuj zm ien ną śro d o w isk o w ą

h e l p f i l e , zastę­

pując adres HE LPFILE:h tt p ://www.cr 1.com/~subdir/1 y nx /iynx_he 1p/ l y n x help rr.ain.h tml

katalogiem , w którym znajduje się plik 1 y n x _ h e l p _ j n a i n . h t m l : HELPFILE :localhost/usr/doc/lynx 2.7.l/lynx_help/lynx_help_main.html

Po w prow adzeniu pow yższych zmian, lynx będzie korzystał z plików pom ocy zain­ stalow anych na dysku lokalnym (aby u akty w nić system pom ocy, wciśnij znak zapyta­ nia -

lynx w yśw ietli ekran pom ocy w idoczny na rysunku 15.3). U pew nij się. że

ścieżka do pliku lynx_help_main.html jest poprawna. PATRZ RÓWNIEŻ t

Więcej o edytorach tekstu mówimy w rozdziale 4.

Przeglądarki WWW

211

♦ ♦ fi ł * fi

1 Jori 15 Jantft h jy k i/ti 2 Jan 15 G i= r r Ross i 3 Jon 16 G is ir - Kusai A Jan 20 fW c a , Scott

(2,977) (2,338) <3,181) <1,8 21)

» fi ♦ fi •R

8 Jan 22 Cat her ino Taulbeo 9 Jan 22 Pr-Jce, & » t t 10 Jan 7 2 P hlcc, Scott

<2,O il) Happy Hour'’ -Fa p ly <1.672) ttxxw M a r! (2,763) FMl Dinner' cn Sattrdoy

*

11Jan 22 Price. S :ott

♦

12Jan 23 tb e llfe c p .c c » 13 Jan 27 U w ilfeco.CG* 1< Jen 27 c fc e v e rc tiis f.jc v 15 Jan 23 T wg Rasais • 16 Jen 24 T e rn /( ¥ fi 17 Jan 2B P ric e , ü a t t * 18 Jen 20 Cindy Hcrknon ¥ H 14 Ian 90 F Inrt ltó»H .r.n» fi R » fi *

.Małp II Ha In Mer« 3 Pravfisc OT: U ' CHES Ę [VieuMsg] g HextMsg

I

Llrux R*: Linux U sert’ Guido Ru; L lru x Utw-s' Gulife Hr»r*jl

(2.027) RE: Dinner m th Tla arri ttrudlttf?

(1,968) (1.007) Wwt w f i>:u thlrłUnaY! (1,547) Useful U*b S ito (1.2P4J ftflilnens/Ft-nrp (4,417) Re: Fb urj Linux Users Mtj Teb. 3 (l.tf(Ü) Vv's Udaj (l,C*2C) Ou-ry Soup (l.rm x) St.. P e trlrt-’ s ll* j Party r w ln j j p _ E PravRagB Ę g h tFcge

ft Itolotn R llK le lg te

Ö R io ly | fu w d

i

Rysunek 15.3. l y n x potrafi korzystać z plików pom ocy zapisanych na dysku lokalnym lub dostępnych w sieci W W W 4.

Jeśli ch ce sz, aby l y n x fu n k c jo n o w a ł jak p rze g ląd a rk a grup d y sk u sy jn y c h U senetu, z n ajd ź definicję z m ien n e j śro d o w isk o w ej

nntpserver

i w p isz doń adres serw era

U sen e tu sw o jeg o do staw cy: NNTPSERVER:3erwer_grup_dy3ku3yjnych_do3tawcy

5.

A b y o d e b ra ć w ia d o m o ś c i z g ru p d ysk u sy jn y ch w y m ien io n y ch w pliku .n e w src w katalogu d o m o w y m a k tu a ln e g o uży tko w nika, u ru ch o m lynxa w pisując adres ser­ w era U sen etu razem z iden ty fik ato rem n ew s://: # lynx n o w s ://s«rwQr_grup_dyskusyjnych_dostawcy

6.

A by ściągnąć plik w s k a z y w a n y przez, h iperłącze na stronie W W W , p odśw ietl je g o n a zw ę i w ciśnij E n t e r lub d.

D a r m o w y k o d ź ró d ło w y p a k i e t u N e ts c a p e C o m m u n i c a t o r Podejm ując decyzję o d a rm o w y m udostępnianiu pakietu C om m u n icato r 4.0 w szystkim użytkow nikom , firm a N etscap e z ask o c zy ła i ucieszyła tw órców oprogram o w ania linuksowego. O pró cz tego, N etscape ogłosiła zam iar „nieodpłatnego udostępniania k o ­ du źródłow ego następnej generacji popularnego program u N etscape C o m m un icator".

Co to o z n ac za dla nas? O tó ż n a jp raw d opo dob niej sta n ie m y się w k rótce św ia d k am i gw ałtow nego rozw o ju pakietu C o m m u n ic ato r. P ro gram len p ra w d o p o d o b n ie stanie się częścią w szy stk ich dystrybucji L inu ksa (obecnie je s t d o sta rcz an y w e w szystkich w ersjach dystrybucji Red Hat). N e tsc a p e C o m m u n ic atio n s, jed en z. p ierw szy c h w ielkich p ro d u c e n ­ tów o p ro g ram o w a n ia, który u z n a ł i przyjął w arunki Licencji Publicznej G N U . zy sk a na popularności na sk u te k sw o b o d n ej dy stry b u cji i u lepszania firm o w an y c h p rzez siebie przeglądarek.

212

Poznaj Linux

W ielkie braw a dla N e tsca p e ’a za zdecy d o w an ie się na to odw ażne posunięcie. Jeste­ śm y pewni, że św ia to w a w spólnota tw órców o p rog ram o w ania iin u k so w e g o odpłaci się, wprow adzając szereg m odyfikacji i ulepszeń do naszej ulubionej przeglądarki W W W . W ięcej inform acji n a temat d arm o w ego licencjonow ania pakietu C o m m u n ic a to r i innych program ów firm y N etscape znajduje się na stronie http://developer.netscape.eon

Netscape C o m m u n ic a to r Poniższy podrozdział opisuje instalow anie, konfigurow anie i u ż ytkow an ie podstaw o­ wych elem entów pakietu Netscape C ouuuuiiicator. Pakiet ten to w rzeczyw istości zbiór niezależnych

p ro g ram ó w ,

takich jak

N av ig ator

(przeglądarka

W W W ),

M essenger

(program obsługi poczty elektronicznej), C ollab ra (klient grup d y sk u sy jny ch Usenetu) oraz C o m p o ser (narzędzie do tw orzenia stron W W W ). Najśw ieższe inform acje dotyczące C om m unicatora znajdują się na stronie głównej firmy Netscape, p od adresem : nttp://homc.netscape.eon

PATRZ RÓWNIEŻ ♦ 4

Opis systemu grup dyskusyjnych Usenet znajduje się w rozdziale 16. Opis systemu poczty elektronicznej znajduje się w rozdziale 13.

Ściąganie i instalowanie Netscape C om m unicatora Netscape C o m m un icator, firm y N etscape C om m unications, jest jednym z najpopular­ niejszych pakietów przeglądarek dla w szystkich system ów operacyjny ch, w tym i dla Linuksa. Dzięki polityce prow adzonej przez N e tsca p e ’a, użytk ow n icy L inuk sa m ają za­ pew niony d a rm o w y dostęp do tego w spaniałego o program ow ania (p atrz nota na m argine­ sie). O becnie nic nie jest w stanie przeszkodzić N e tsca p e ’ow i w zdobyciu sobie pozycji producenta najpopularniejszej przeglądarki W W W dla system u Linux. Pakiet N etscap e C om m unicator m ożna ściągnąć spod adresu: h t t p : / / h o m e . n e t 3 c a p e . c o m (istnieją dwie podobne w ersje dla ją d e r l.x i 2.x). N ależy p rzy gotow ać się na długi transfer, zw łaszcza jeśli d y sp o n u je m y powolnym m odem em . N a jn o w sz a w ersja C o m m u n ic ato ra zajm uje pon ad 10 M B w postaci skom pre­ sow anej i praw ic 2 2 MB po instalacji. P am iętajm y również, że tw orzony autom atycznie w katalogu d o m o w y m podkatalog . n e t s c a p e m oże z czasem urosnąć do ponad 10 MB.

Przeglądarki W W W

213

In sta lo w a n ie i k o n fig u ro w a n ie C o m m u n ica to r» 1.

O tw ó rz sesję na ko ncie a d m in istrato ra ( r o o t ) . U rucho m p o łączen ie P P P i ściągnij pakiet C o m m u n ic a to r dla L i n u k s a s p o d adresu h t t p : / / h o m e . n e t s c a p c . c o m .

2.

K o rzy stając z p olecen ia m k d i r utw ó rz ty m c z a so w y katalog instalacyjny i skopiuj do niego ściągn ięty plik. W e jd ź do n o w o u tw o rzo n eg o katalogu i z d ek o m p resu j archi­ w um za p o m o c ą polecenia t a r : # tar xvzf *

3.

R ozpocznij instalację, uru ch a m ia jąc skrypt instalacyjny: łł ./ns-install

4.

S krypt instalacyjny zada kilka prostych pytań, po czy m ro zk o m p re su je w szystkie w y m a g a n e pliki, u tw o rzy o d p o w ie d n ie katalogi i zainstaluje p rzeg lądarkę. C o m m u n i­ cato r i w szystkie tow arzyszące m u pliki są dom yślnie

instalowane w

katalogu

/out-/netscape.

5.

P rzeczy taj plik

readme w

katalogu n e t s c a p e . Z n ajd ziesz w nim d o d a tk o w e in fo rm a ­

cje o raz o pis zn an y c h b łęd ó w w program ie. 6.

A by uruchom ić N e tsc a p e 's z okna term inala, m usisz podać pełną ścieżkę do program u: ff /opt/netscape/netscape

7.

Jeśli nie ch ce sz k a ż d o ra z o w o w p isy w ać pełnej ścieżki, m o że sz utw orzyć d o w ią za n ie sy m b o lic zn e o nazw ie n e L s c a p e w katalogu / u s r / l o c a l / b i n : ft ln -s /opt/netscapc/nctscape /usr/local/bin/netscape

8.

S k ry p t instalacyjny n s - i n s t a l l nie tw orzy w y m a g an y c h d o w iązań sy m bo liczn ych do p lików p om ocy. Jeśli b e z p o śre d n io po instalacji sp ró b u je sz skorzystać z system u p o m o cy , ujrzysz k o m u n ik a t o błędzie. Istnieją d w a sp o so h y na ro zw ią za n ie tego p r o ­ blem u. P ie rw sz y po lega na ręcznym utw orzeniu w y m a g a n e g o d ow iązania: ił ln -s /opt./netscape /usr/local/lib/netscape

D rugi z ak ład a utw o rzen ie zm ien n ej śro d o w isk o w ej

n s _ n f t h f t .p _ ? a t h ,

w skazującej

na katalog / o p t / n c t s c a p e / n e t h e l p oraz d o łączenie katalogu / o p t / n e t s c a p e do zm iennej śio d u w isk o w e j

path.

W tym celu należy o tw o rzy ć plik / e t c / p r o f i l e

i d o p isa ć doń n astęp u jące dane: NS_NETIIELP_PATIWopt/netscape/nethelp PATH“ $P A T H :/ o p t / n c t s c o p e export NS__NETHELP_PATH PATH

Z a p isz plik p r o f i l e i z am k nij edytor. Jeśli c h c e sz n a tych m iast uak tualn ić w artości z m ie n n y c h śro d o w isk o w y c h , skorzystaj z p olecen ia s o u r c e : ft source /etc/profile

214

Pozriaj Linux ■

■

-

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Dowiązania symboliczne i polecenie In są opisane w rozdziale 3.

t

Zmienne środowiskowe shella są opisane w rozdziale 6.

O b słu g a p a k ie tu N etscape C o m m u n ic a to r N e ts c a p e C o m m u n ic a to r p o s a d a p r a w ie 3 0 opcji d o s tę p n y c h w w ie rs z u poleceń. Jak w ię k s z o ś ć „ k u ltu r a ln y c h " k lien tó w X I I , o b słu g u je o p c je p a k ie tu T o o lk it (n a przykład u sta w ie n ia d o ty c z ą c e g e o m e trii okna). Jeśli w ięc c h c e m y z m n ie js z y ć d o m y ś ln y rozmiar o k n a N e tsc a p e , m u s im y sk o rz y s ta ć z opcji -geometry:

Uruchamianie Communicatora z wiersza poleceń 1.

D o w y ś w ie tle n ia d o s tę p n y c h opcji słu ż y p a ra m e tr —h e lp : U netscape --help

Jeśli w y d r u k nie m ieści się w o k n ie te r m in a la , m o ż e s z s k ie ro w a ć g o d o p liku: # netscape --help 2 > n e t s c a p e .opcje

P lik netscape.opcje będzie teraz z a w ie ra ł in fo rm a c je w y ś w ie tla n e p rz e z polecenie netscape --help.

2.

Jeśli c h c e s z w y m u s ić n ie s ta n d a rd o w y r o z m ia r g łó w n e g o o k n a N e t s c a p e 1a, użyj opcji -geometry z p a k ie tu T o o lk it i p o d a j ż ą d a n e w y m ia r y (w p io n ie i w p o z io m ie ): # netscape -geo m e t r y 600x400 &

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Opcje pakietu Toolkit są opisane w rozdziale 20.

4

Więcej o strumieniach wejścia i wyjścia mówimy w rozdziale 2.

3.

N a e k ra n ie p o ja w i się g łó w n e o k n o p rz e g lą d a rk i N e ts c a p e N a v ig a to r ( r y s u n e k 15.4). Jeśli c h c e sz , a b y z a m ia s t N a v ig a to ra w y ś w ie tlo n y z o s ta ł n ie w ie lk i p a s e k k o m p o n e n ­ tó w sk ła d a ją c y się z p rz y c is k ó w u ru c h a m ia ją c y c h c z te ry p o d s ta w o w e m o d u ły C om m u n ic a to ra , użyj o p c ji -component-bar: # netscape -component-bar &

215

Przeglądarki W WW

Inłirr.tł

Lock ip _J fłiwacooł

N ri scape® G m im unlcdtu! 4.04 Copyógtt

r.tüú

-t W íf » ’«c»p»Coiw*
n > l i « ł l w « U lu f c m i Ul I lu I k u o c ą « n « . i

m \*< i< t• *.

J«

T l io i iu d « 1

i}i« Wkl! toes tide« uinj 4mi)í:viff

N ET ŚC A PE

Rysunek 15.4. Domyślny rozm iar okna Navigatora może zostać zmieniony przez wykorzystanie opcji -geometry' 4.

Z a m ia st d u ż eg o o k n a u jrzy sz pasek k o m p o n e n tó w , w id o c zn y na ry su nku

15.5.

U m ie sz c z o n e na nim przyciski u ru ch a m ia ją kolejno: przegląd ark ę W W W (N avigator), p ro g ram

obsługi

poczty

elek troniczn ej (M esseng er), klienta g ru p d y sk u sy jn y c h

(C ollabra) oraz aplikację słu ż ąc ą do tw o rzen ia stron W W W (C o m p oser).

Rysunek 15.5. Pasek kom ponentów umożliwia uruchomienie dowolnego 7. czterech modułów pakietu Com m unicator K o n f ig u r o w a n ie N a v ig a to r a 1.

A by w y św ietlić aktualne ustaw ienia, rozw iń m enu E d it i w y b ie rz opcję P re fe re n c e s . Pojaw i się o k n o d ia lo g o w e p o kazan e na rysunku 15.6.

2.

W m enu A p p e a r a n c e m o ż e sz w yb rać m o d u ł p akietu C o m m u n ic a to r, k tó ry m a zostać a u to m aty c zn ie u ru c h o m io n y po w pisaniu n e ts c a p e w w ierszu poleceń o k n a term inala. O p ró c z tego, m o że sz z m ie n ić sp o só b w y św ietlan ia pask ó w narzędzi - służy do tego o p cja S h o w T o o l b a r As.

3.

P ozy cje F o n t s i C o lo rs u m o żliw iają z m ian ę w ielkości c zcionk i sto sow an ej w m enu o raz w y b ó r sta n d ard o w y c h k olorów tła i tekstu.

21 6

4

Hoznai Linux

W oknie C a te g o r y (rysunek 15.6) w sk aż kursorem m enu N a v i g a t o r (rysunek 15.6). O tw orzysz w ten sposób okno konfiguracyjne N avigatuia (rysunek 15.7). '¿Sää IÇ1»30fV

J

Appearanc#

fonit

On

Cołom Nav|ęjiłoi Mail i Qtot.pi Compo««'


-

r N'aviçaioi

j Maitangy müjidck

Aduancod

wmí

_ j C o iit titT i D « » c « H W m s

;

P a g e C o m p c-io f

Show roo bar At

•

A Piet iret and Tft»l

r shw. Toompt

V' P'ciuiw omy

V Ttrtórty

U4Ï-

n s n Rysunek 15.6. Do konfigurowania Communicatora służy okno dialogowe Preferences

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Informacje dotyczące obsługi myszy w systemie X Window znajdują się w rozdziale 18.

5.

M ożesz teraz w ybrać sposób urucham iania C om m unicatora, domyślni* stronę d o m o ­ wi*, param etry pam ięci podręcznej (aitg. ca ch e) oraz historię poleceń. Po zakończeniu przejdź do m en u N avigator na liście C ategory. Kliknij m ały trójkąt um ieszczo ny z lewej strony sło w a N avigator. S pow odu jesz w ten sposób w y św ietlenie dw'óch opcji tego m enu - L an gu ages i A p p lication s. Kliknij na opcji A p p lica tio n s, a zobaczysz okno podobne dci przedstaw ionego na rysunku 15.8. Netscape C o m m u n ic ato r

obsługuje

do d atk o w e m oduły ro zszerzające m ożliw ości

przeglądarki (ang. p lu g -in s). Jednym z takich m odułów jest R ealP layer (rzeczyw ista na­ zwa i v p l n y p r ) , służący do odgryw ania plików audio i wideo b e zpo średn io z Internetu (pliki takie będą odgry wane autom atycznie p o kliknięciu w skazu jąceg o na nie hiperłącza).

Frzeglądark i W W W

21 7

¿¡*¿¿ ;C ał» g o y

[JMvigdtuf cvnti

Bk w o c ilarto with - r r -

...............................- .......

c o lo r»

^ Btonk papo

I» Naviguai [i M a & Gioup»

, / H orn paga

t- C om peter v L a«p»i¡« vnllwJ

I> AdvanK.03

Horwpaq«

• ....

Ciicl.ng tfi* I loma button wl# L»*4 you lo this paga Locaüon

ry^p/'hona.nelfcape cow ' y tu Cuirerrt

iłKl « y

............... .

Hlt»ry cwplrt* »«0 » j {)

day*

P*9«J

C h g o if-.

serrrj

**”^ 5 " ’ '..... .-7 ^** " :..................... 1 Cloat Hittory

OK

Cancel

Rysunek 15.7. Menu Navigator określa czynności wykonywane automatycznie po uruchom ie­ niu przeglądarki, nazwę domyślnej strony głównej oraz czas. po którym odw ie­ dzone strony W W W są usuwane z pamięci podręcznej

;c3K!oajy icaw A p p ja /a rc e Fonlt Color* Navigator

.„ ..J r.A p p lic a tio n s

Sp*c»'v ho p ir oppi c-Błana fc’ ante lent fi* typ*»

0«»ttipfcłP

jHandUrd Dy

tolns*

»der» -B telnet * h %p appllrałnn

Language« Hogln

xle m - e Hogln iLh >t«im - * ifogm * h -1 X

Ć onpoioi

riegln vuflh m e r •

A & o tc o d

applitaílriniTrtnl.frtpV

App* cahot» Mail S C roupi

P lu j Ir. M * tłc » t* '0 * t» llrionsvn Promp: User r.|'i.iv er 1U

RnalAiiriin 5GIVW*0 Uní«M anual Pago

U rtr.num Prompt U*or

TROFF niri**t»nł TROFF n o fim e n l

lirln n w n Prompt tlner ItnknnwnPmmitf lleer

3

________

l>ntnnw nProm p (leer

U*

J

j

- ............ W B mSbwBSSSn SB R H R SB B C c N e w ._ j

! U0WfHD&flM8stt: ’

I

>t*.'m - * M 2 70 U h

_Edn.. j

Diłiece \

crtco««...

C ancel

Rysunek 15.R. Opcja Applications w menu Navigator służy do konfigurowania obsługi m o­ dułów dodatkowych, takich jak odtwarzacz RealVideo

Poznaj Linux

218

Instalowanie obsługi animacji przez Navigatora 1.

Aby um ożliw ić N avigatorow i w spółpracę z odtw arzaczem R ealPlayer. kliknij opcję A p p lic a tio n s w m enu N a v ig a to r P rzew iń w yśw ietloną listę aplikacji aż pokaże się pozycja Real A udio. Podśw ietl ją i kliknij przycisk E d it. N etscap e w yśw ietli okno dialogow e pok azan e na rysunku 15.9.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej informacji o obsłudze multimediów w systemie Linux zamieszczono w rozdziale 21.

-y Appearance

ronfo

V

Cowrl Nïvlgr

Lon ApS f. MU t-

C om p

l>

Adv»

jOaicrpinn

;ha/tdl*d By

ste ra li OUtripfon- [ r # í IAucc MlMÇTyp». [auonvx-pn-reaiaudio

- Marvflid By —

iip tt ü

Vrí3v>;swr V'F»J?lk * Application

l'L - a -mBy j

RiiflW ra.rat.im

»

P

»

UlWW

)vpiavet 'tit

...

^ Save To C*t».

e ś ■ ¡¡ił '

Unkruvmf'iumptO'jer Cance¡

Olí

■

C aie< > <

SE

Rysunek 15.9. O kno dialogowe E d i t um ożliwia skonfigurowanie obsługi odtwarzacza RealAudio 2.

Dopisz do listy rozszerzeń . r m , a w m enu H a n e d lc d B y kliknij A p p lic a tio n i wpisz r v p l d y n r %s. N a zakończenie kliknij przycisk O K i potw ierdź chęć zapisania zm ian (ponow nie O K ).

3.

A by przetestow ać odtw arzacz r v p i a y e r , upewnij się. że je s t o na zainstalow ana (przeszukaj katalog / u s r / b i n ) , a następnie spróbuj wczytać w N avigalorze przykła­ d ow ą anim ację . rm: # netscape f i l e :/usr/lib/rvplayer/welcome.rm

Netscape w yśw ietli głó w ne okno, w czyta odtw arzacz R ealV id eo i ro zp o c zn ie o d tw a ­ rzanie anim acji zapisanej w pliku w e lc o m e . rm (rysunek 15.10).

219

Przeglądarki W W W

Rysunek 15.1U. M oduł RealVideo dla Netscape Navigatora potrafi odtwarzać muzykę i animacje w czytywane bezpośrednio z Internetu W ięcej

inform acji

na te m a t

o d tw arzacza

R e alV id eo

z najduje

się

w

k atalogu

/ u s r / d o c / r v p l a y © r . N a jn o w sz e w ersje o d tw a rz ac z a są d o stę p n e pod adresem : h t t p ://www.lea l .com

Inne m od u ły p o m o c n ic z e dla N av igatora z n a jd u ją się na stronie g łów nej N etscape C om m u n icatio n s: lit tp :/ /home .netscape .com

U ż y tk o w n ic y d ystry b u cji R ed H at m o g ą uzyskać inform acje d o ty czące pakietu N etscap e C o m m u n ic a to r o ra z rozm aite m o duły p o m o cn icz e w fo rm a c ie o b słu g iw a n y m przez m e n e d że ra p ak ietó w R ed Hat p od p o n iższy m adresem : ht t p ://www.redhat.com

Rozdział 16

System grup dyskusyjnych Usenet

Bill Bali

Obsługa protokołu N NTP Korzystanie z przeglądarek Usenetu K onfigurowanie przeglądarek Usenetu Obsługa protokołu NNTP W m omencie, o d daw ania (ej książki do dru ku system U senet sk ła d a ł się z około 30000 grup d y s k u s y jn y c h i k a żd e g o dnia p rzy byw ały now e. A by korzystać z U senetu, należy m ieć d o stęp do se rw e ra grup d y sk u sy jn y c h , czyli k o m p u te ra o d p o w ie d z ia ln e g o za w y s y ­ łanie, o d b iera n ie i p rz e c h o w y w a n ie w ia d o m o ści w p o szczeg ó ln y ch g rupach. W ię k sz o ść d o sta w có w usług in te rn eto w y c h u dostępn ia sw o im k lie n to m sei wei sy ste m u U senet. O p ró c z dostępu do se rw e ra , po trzeb n y będzie ró w n ież p ro g ram o b słu gujący p rotok ół N N T P (N etw o rk N e w s T ra n sfer P ro to co l), czyli p rze g ląd a rk a g ru p dysku sy jn y ch . Rola przeglądarki p oleg a na o d e b ra n iu z serw era N N T P listy w ia d o m o ści, p o so rto w a n y c h w zg lędem g ru p , d o których je w ysłano. N a zw y g rup , d o k tó ry ch je s t z ap isany d an y u ż y t­ kow nik, u m ie sz cz a się z a z w y cz aj w pliku o n azw ie . n e w s r c , w katalogu d o m o w y m . Jeśli c h cem y k orzystać z U senetu, m u s im y u tw o rzy ć taki plik w sw o im katalogu do m o w y m . T w o r z e n ie p lik u .n e w src 1.

U ru c h o m ulub io n y e d y to r tekstu i u tw ó rz w sw o im k atalogu d o m o w y m plik o nazw ie . n e w s r c . B ędzie on zaw ie ra ł listę g ru p d y sk u sy jn y c h , z k tó ry ch c h c e sz o trz y m y w a ć w iadom ości.

222

2.

Poznaj Linux

W pisz do tw orzonego pliku poniższy listę grup dyskusyjnych pośw ięconych Linuksowi: comp.o s .linux.advocacy : c omp.o s .linux.announce : comp.o s .lin u x .development.apps; comp.o s .linux.development.system: comp.o s .lin u x .hardware : comp.o s .linux.mise : comp.o s .linux.networking : comp.o s .linux.setup : comp.o s .linux.x :

T.

Zapisz plik i zam knij edytor.

Od jakich grup w arto zacząć? O bok zam ieszczam y listę w artych śledzenia grup d y sk usy jny ch pośw ięconych Linuksow i; jednak najprostszym sp o so b em na szybkie sko n fig u ro w an ie pliku . n e w ś r c jest użycie polecenie n e w s e t u p (katalog / u s r / b i n ) . n e w s e t u p jest częścią pakietu t r n (popularnej przeglądarki gru p dyskusyjnych), a jeg o działanie polega po prostu na utw o rzen iu w katalogu domowymi aktualnego Użytkownika pliku .n e v ;s rd , zaw ierającego n a zw ę jednej grupy n e w s . a r .n o u n c e .n e w u 3 e r s . G ru p a ta jest d o­ brym m iejscem na rozpoczęcie nauki o sposo b ie działania sy stem u U senet. Z najdują się w niej rady, w sk a z ó w k i o raz pliki F A O (często zadaw anych pytań), pośw ięcone problem om do tyk ający m now ych użytk o w n ik ó w system u.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Opis łączenia się z Internetem znajduje się w rozdziale 18.

4

Edytory tekstu są omawiane w rozdziale 4. Zanim przystąpim y d o odbierania w iadom ości z grup d y sk usy jny ch, m usim y poin­

form ow ać sw o ją przeglądarkę o adresie serw era N N T P udostępnianego przez dostawce usług internetow ych. W iększość przeglądarek spraw dza po prostu w artość zm iennej śro­ dow iskow ej nntpsjlRVER. M ożna jednak ró w n ież wpisać odpow iedni adres w pliku eLc/nnLpserver. Z m ien n ą środow iskow ą n n t p s e r v e r m ożna zd efinio w ać globalnie (dla w szystkich uzytkowmików system u) lub dla każdego użytk o w n ik a z osobna. D efin iow anie zm ien n ej środow iskow ej N N T P S E R V E R l.

Jeśli chcesz zdefiniow ać globalną zm ien n ą NNTPSERVER, o tw ó rz sesję na koncie a d ­ m inistratora ( r o o t ) , uruchom dow olny e d y to r tekstu i wczytaj plik / e t c / p r o l i l e . Plik ten zaw iera definicje globalnych zm ienn ych środow iskow ych.

System grup dyskusyjnych Usenet

2.

223

Dopisz do listy definicję zmiennej NNTPSERVER, podając nazwę wykorzystywanego serwera Usenetu: N N T P S E R V E R - n e w s . s t a f f n o t . com

3.

Nie zapomnij o dołączeniu odpowiedniego wyrażenia e x p o r t (używanego przez shell bash): e x p o r t NNTPSERVER

4.

Zapisz plik i zamknij edytor. Jeśli chcesz od razu wczytać nową zmienną, skorzystaj z polecenia source (o ile aktywnym shellem jest bash), podając ścieżkę do pliku profile:

ff s o u r c e / e t c / p r o f i l e 5.

A b y upewnić się, ze zmienna NNTPSERVER została zdefiniowana i wczytana do pamię­ ci, przepuść dane wynikowe polecenia printenv przez program wyszukujący fgrsp:

ff p r i n t e n v

|

f g r e p NNTPSERVER

NNTPSERVER=news.staffnet.com

fg r e p w yśw ietli bieżącą wartość zm iennej NNTPSERVER. Jeśli chcemy zdefiniować zmienną

nntpserver

dla jednego, użytkownika, musimy

postępować zgodnie z powyższą instrukcją, jednak zamiast pliku /etc/profile zmodyfikujemy plik .bash prof ile w odpowiednim katalogu d o m o w y m .

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Więcej o poleceniach shella, takich ja k e x p o r t c zy s o u r c e , m ówim y w rozdziało 6.

♦

Korzystanie z ¡wtoków je s t opisane w rozdziale 2.

W y b ó r p rzeg ląd ark i U senetu W y b ó r przeglądarki Usenetu zależy od osobistych upodobań. Większość dystrybucji Linuksa zawiera przynajmniej sześć (!) różnych przeglądarek, między innymi: ■

l y n x - zasadniczo jest to przeglądarka W W W , ale potrafi również odczytywać wiado­ mości z grup dyskusyjnych Usenetu. Więcej informacji znajduje się na stronie podręcz­ nika poświęconej l y n x

■

Netscape - najnowsza wersja tej graficznej przeglądarki W W W zawiera moduł Collabra, służący do przeglądania grup dyskusyjnych

■

pine - ten popularny program obsługi poczty elektronicznej potrafi również kontakto­ wać się z serwerami Usenetu

■

slrn — jest to dedykowana, tekstowa przeglądarka Usenetu, obsługująca mysz idziałająca również w oknie terminala X I 1

■

t in - kolejna tekstowa przeglądarka Usenetu

2 24

Poznaj Linux

■

Lrii —jeszcze jed n a przeglądarka tekstowa

■

x r n —uboga w funkcje przeglądarka graficzna Przy w yborze przeglądarki w arto brad pod uw agę takie cechy ja k łatw ość w zapisy­

waniu i w ypisyw aniu się z g ru p dyskusyjnych oraz m ożliw ości przeglądania, zapisywania, wysyłania lub o d pow iadan ia na w iadom ości. Jeśli korzystam y z system u X Window, praw dopodobnie w y b ierzem y s l r n , ew entualnie N c tsca p e ’a (o ile c h c e m y posługiw ać się m yszą). Pozostałe przeglądarki, takie jak t i n lub t r n , nie w y m a g ają system u X Window, sprawdzają się więc w zdalnych połączeniach realizowanych za po m o cą protokołu t e l n e t . PATRZ RÓWNIEŻ #

Przeglądarka lynx jest opisana w rozdziale 15.

#

System X Window iest szerzej opisany w rozdziale 18.

Przeglądarka tin Przeglądarka tin (znajdująca się w katalogu / u s r / b i n ) w czytuje listę grup dyskusyj­ nych z pliku .newsie w katalogu d o m o w y m aktualnego użytkow nika, p o czym wyświetla nazwy grup, do których użytkow nik ten je s t zapisany oraz nagłów ki p och o d zący ch z nich w iadom ości. P o liście w yśw ietlonej przez tin m ożna poruszać się za p o m o cą kursorów (rysunek

16.1). A by

przeczytać w y b ra n y

artykuł, należy

w skazać jeg o

nagłów ek

i nacisnąć Enter. »E D

h=ł«lo2

3 ■i

5 S T

3

9

70

rtrmajncefiB'vts lnoorwm to tlie Linux rr* s i* iity . (nrriP-*

lf537 rmn.(H.Hnuv.cto
Uniting Linuw applications, porting to Linux.

(CfJ cma.nt.liriM.tardHan« 2042 conp.os.li/ix.iiiac

Hart»»*-« cc»patlblllty with the Lir** operating syrtcn, LUiuK-ipte.ific tuples net covered Lu other groutre.

2254 c«p.o s.li!»ix,ijtrn iiu i* w r.,sitste» Linux «em sls, oevlce d*lvers. nodjlos. JA'.H

COHU.OS.lL't« 'etnf»+.Ire

5401 co p . or. lim n, setup <194 COftD.QS.liruk.x

>k>»wnrklr« and coaKunications undor LinuM.

Linux i1ii.lall3 -.lun aiC syste* ad«;rK traticn,

Linux X Jindow Systo» eorvpns. c lie n ts , lib s ani fonts.

< n > = »I iA»Tw il tu n, TAS-'-evt unread, /¡search pattem. c)atcru?, fcłntn, J -lln e ckxn, l.=Lino uo, hjo lp, ».)ovs, q )u it r-teggia a il/W c o J i>Urtcribe, S )i> potterr, u)ru«ijíi.xibw, tVuuü pat tern, u)ar* In/out »•» Did uf G-u um «*•

Rysunek 16.1. Przeglądarka tin wyświetla listę grup dyskusyjnych

Aby odebrać now e wiadom ości z grup dyskusyjnych, należy uruchom ić t i n z flagą - r: # tin -r

Powyższe polecenie spowoduje ściągnięcie listy wszystkich aktyw nych grup dyskusyj­ nych. Może to długo trwać; jeśli więc chcem y przyspieszyć operację, m usim y skorzystać

225

System grup dyskusyjnych U senet

z flagi - u (pow oduje on a odebranie now ych w iadom ości z grup dyskusyjnych w y m ien io ­ nych w pliku . n e w s r c ) razem z flagą

q (w yłączającą ściąganie listy n o w y ch grup):

tf tin -nqr

F laga - f służy do w c z y ty w a n ia w ia d o m o ści z grup o nazw ach w y p isa n y ch w pliku innym n iz . n e w s r c (tw o rz e n ie takich p lików ułatw ia tem aty c zn e se g reg o w an ie g ru p d y s ­ kusyjnych). Po - t na le ży p o d a ć n azw ę pliku zaw ie ra jąc eg o listę: # tin -f .innynRwsrc

T o polecenie sp o w o d u je o d e b ra n ie n o w y c h w iad o m o ści z gru p w y m ie n io n y c h w pliku o nazw ie . i n n y n c w s r c (plik ten pow inien p osiad ać strukturę id en ty czn ą z . n e w s r c , ale m oże z aw ie ra ć inne nazw y g ru p - na przykład a l t . b a r n e y . d i e . d i e . d i e ) . P rz eg lą d ark a t ir. u d o stę p n ia d u ża liczbę poleceń, z których m ożn a k o rzy stać podczas p rzegląd an ia w iad om o ści. T a b e la 16.1 p rze d sta w ia niektóre częściej sto so w a n e z nich. Tabela 16.1. Popularne polecenia l i n

Klawisze

Operacja

//

Przeszukaj dalsze wiadomości

0

Przeszukaj poprzednie wiadomości

Enter

Wypis/, listę wiadomości w aktualnej grupie lub wyświetl treść wiadomości

C

Zaznacz, wszystkie wiadomości ja k o przeczytane

H

Uruchom system pomocy

c

W yjdź z aktualnej grupy dyskusyjnej lub z tin

3

Zapisz, aktualnie wyświetlaną wiadomość w dom yślnym folderze

3

Zapisz mnie do aktualnej grupy dyskusyjnej (podświetlonej na liście grup)

U

W ypisz m nie z aktualnej grupy dyskusyjnej

W

Wyślij wiadomość do aktualnej grupy dyskusyjnej

Przeglądarka slrn P rz e g lą d a rk a s l r n d z ia ła tak sa m o jak t i n , ale posiad a kilka d o d a tk o w y ch u d o g o d ­ nień - m ię d z y innym i k o lo ro w y interfejs, o bsługę m yszy, je d n o c z e sn e w y św ietlan ie listy nagłów ków i treści w ia d o m o ś c i oraz m o żliw o ść p o d a n ia n o w e g o adresu serw era N N T P wr wierszu poleceń. slrn d o m y śln ie ko rzy sta ze zm iennej śro d o w isk o w e j NNTP5ERVER, m ożna je d n a k

wymusić w yk o rzy stan ie a ltern a ty w n eg o adresu, za p o m o cą flagi -h : # slrn -h news.erols.com

2 26

Poznaj Linux

Flaga - f służy, podobnie ja k w t i n , d o w czytania w ybranego pliku z nazw am i grup dyskusyjnych: U slrn -f .innynpwsrc

P ow yższe

p o le c e n ie

sp o w o d u je

w c z y ta n ie

nazw

grup

d y sk u s y jn y c h

z pliku

. i n n y n e w s r c w katalo g u d o m o w y m a k tu a ln e g o uży tko w nik a. O p c ja ta ułatw ia segre­ g o w anie grup w z e sta w y tem atyczne. Po uruchom ieniu s l r n na ekranie w yśw ietlona zostanie lista g ru p dyskusyjnych. Aby ujrzeć nagłów ki w iado m o ści w danej grupie, należy podświetlić jej nazw ę i w cisn ąć Enter. s l r n wyświetli listę wiadomości. Następnie trzeba wskazać w ybrany artykuł i wcisnąć E u le r, co sp o w o d u je w yśw ietlenie jego treści. Jak widać na rysunku 16.2, s l r n potrafi jednocześnie w y św ietlać treść aktualnej w iadom ości i nagłówki p o zo stałych wiadomości w otwartej grupie. 2 — •

ü. «S:

:

Ü

-le u -i ' »

" T E T Ï t « T V >[[■•*■ i C ł i I . i n • - o . « « t o r ł r n l . ..i u u r (.k in itV N Ila n I t x » » l f c c - 0 .2 .l - w o « i r o f i j t .u.! M llu r i I k u h u B

o *

li

K

R

lu im J in tu í

* cw ł*r

*1» I . V IW U T * M L\ l i - . * * . . • » ,vu m l I ; .« . a.V> t , - n . i - i •: fciW -i-li.* • n l i i i 1., k .11,. ¿I I». • i : m l r n k l t . l ■>...»»/ . i Ił»» t Ui - .«■l.T.»Utr4 ,1 . , « ! • »V >.< -N . i \ <>« u t , > -.1 w ' 'i l * » . > « .I u I k i X * w . l w i 1 l/.* . l i l l X . i í / 1,4: I k ,* , U K I - j ■ .« i r i | . I » u f * . ' » h i f n j -.u T r 1 i p * . : -r. Ä H W tl) ¿ I l u . . u l . * i ( U - ,. • .m i . u . 1 . ( 1 w .1 t u ü-li> -**> in r o t n ,•«. u » « i : | • : u i f U \ U - i * v , o il« iU '» j to 61 U i,k t tr. »¿ s r * i « i »U kłł. HM 1^ 3.1 I» i w . i ; ŁJ/WI II.-.B Um ' I l u -MKI ( * '

r w r *3.' tv ic»*lo

«U lM W C M -l ramo i fu.[ou*

n:t«*x p:h-w

c .u ii

Rysunek 16.2. Przeglądarka s l r n udostępnia wygodny interfejs, obejmujący listę wiadomości w otwartej grupie oraz treść aktualnej wiadomości Podobnie jak t i n , s l r n posiada wiele w budo w anych poleceń; najczęściej w yk orzy­ styw ane zostały op isan e w tabeli 16.2. Tabela 16.2. Często stosowane polecenia s l r n K la w is z e

O p e ra c ja

/ła ń c u c h

Szukaj podanego łańcucha tekstowego w nazwach grup dyskusyjnych

/ła ń c u c h

Szukaj podanego łańcucha tekstowego w aktualnie wyświetlanej wiadomości

?

Szukaj wstecz

F

Prześlij aktualnie wyświetlaną wiadomość pocztą elektroniczną

H

Ukryj aktualnie wyświetlaną wiadomość

System grup dyskusyjnych Usenet

227

N

Przejdź do następnej grupy dyskusyjnej

P

Wyślij w iadom ość do aktualnej grupy dyskusyjnej

c

Z az n ać / wiadomości w aktualnej grupie dyskusyjnej jako przeczytane

f

Wyślij do grupy odpowiedz na aktualnie wyświetloną wiadomość

h

Ukryj okno wiadomości

n

W yświetl następną wiadomość

o

Zapisz w iadom ość do pliku

p

Wyślij w iadom ość do aktualnej grupy dyskusyjnej

q

W yjdź z program u

r

Odpisz autorowi aktualnie wyświetlonej wiadomości poczta elektroniczną

•s

Zapisz się do aktualnej gm py dyskusyjnej

u

W ypisz się z aktualnej grupy dyskusyjnej

P rzeglądarka trn P rzeglądarka i m

p rzy p o m in a 7. w yg lądu r i n i po d o b n ie ja k on korzysta z pliku

.newsre. trn posiada ponad 4 5 flag dostępnych w linii poleceń oraz szereg opcji i ułatw ień,

o których m o żn a przeczytać na pośw ięconej jej stronie podręcznika. trn k o rzysta ze zm ien nej środo w iskow ej

n n t p 5>f r v f .r ; m o ż e

jednak również wczy­

tywać n a z w ę se rw e ra grup d y sk u sy jn y c h z katalogu /usr/local/lib/rn. Jeśli c h ce m y odczytać n o w e w ia d o m o ści g rup. do których je s te śm y zapisani, w p isu je m y po prostu: # trn

t r n o d b ierz e w iad om o ści z c w szy stk ich grup w y m ie n io n y c h w pliku . n e w s r e , a n a ­ stępnie spyta, czy c h ce m y przejrzeć zaw arto ść każdej z nich (rysunek 16.3). i V rx»t flJb a llO lc c a ifo st L iball7J tr n Urr-ołd rmuc Im c c » p .o c . 1 ínuvt. x i ^ c c / i c j UruMd r e a s Id c w p . œ . l i n u x .« ułud Ik ro ad r»ws in co»p.os.llnuw .< kw olop»ont.appi UireuU r»eas in co»p.a5.1inuK .ifeveloí*ient.5y5t® " I l n r w A r ) im ic In rr* .p n r I IniiK.tnrriiAno w ic. — —

H R D 158S a r t l c lo t d7 a r tic lw s 1671 j r t i c l o i 2201 a r t i c l e s fiC- a r t l r lor

l£S 8 u v e a d or-U cies i n ccap .o s.iin u K .ad v arao y re a d no»" C'sr *0 b'f i r r e a d a m i d e s ln cchd. o ï . lin u x .a n n c u x 9 — re a d r c a f 1

Rysunek 16.3. Lrn pyta, czy chcemy przejrzeć wiadomości z. poszczególnych grup dyskusyjnych

2 28

Poznaj Linux

Przeglądarka xrn Jak większość o m ó w io n y ch dotychczas przeglądarek grup dysk usy jny ch, x r n korzy­ sta z pliku . newsrc oraz ze zmiennej środow iskow ej

n n t p s e r v e r . Przeglądarka

ta wy­

m aga do działania środo w iska graficznego X W indow . Standardow e okn o x m jest zdecy­ dow anie zbyt duże jak na pulpit w rozdzielczości 800x600; na szczęście m ożn a zmieniać jeg o rozm iary za p o m o cą opcji pakietu T oolkit (w tym w ypadku - g e o m e tr y ) : # xrn

-geometry

800x600

x r n , podobnie jak o l r n , dzieli okno na d w ie części: w jednej w yśw ietlane są nagłów­ ki wiadom ości, w drugiej ich treść. A by w yśw ietlić zaw artość d a n eg o artykułu, należy kliknąć jeg o nazwę, na liście nagłów ków. Niestety, w ersja xrr. rozprow adzana obecnie w dystrybucji R ed Hat nie posiada do­ kum entacji ani stron podręcznika, które op isy w ałyb y ponad 7 0 flag d o stępn ych w wierszu poleceń. D odatkow e inform acje m ożna jed n a k uzyskać korzystając z flagi - ? : # xrn -?

W yśw ietlona zostanie lista dostępnych opcji razem z ich krótkim i opisam i. Jeśli lista ta nie mieści się w o k n ie term inala, m ożna zapisać ją w pliku wf celu późniejszego od czy ­ tania: tł xrn -? >xrn.pomoc

Korzystanie i Usenetu za pomocą program u pine Program p i n e , o m ów ion y w rozdziale 13, oprócz ro zb u d o w an eg o system u obsługi poczty elektronicznej zaw iera rów nież m o d u ł um ożliw iający k orzystanie z U senetu. P rze­ glądanie grup dysk usy jny ch w pine jest tak proste jak odbieranie poczty.

Przeglądanie grup dyskusyjnych za pom ocą pine 1.

Połącz się z Internetem i uruchom p. ne, w pisując w w ierszu poleceń: # pine

2.

W ciśnij Enter, aby przejść do listy folderów .

3.

Podświetl listę N e w s C o llc ctio n i w ciśnij E n te r. p i n e w yśw ietli listę, g ru p d y sk u sy j­ nych w czytaną z pliku (rysunek 16.4).

.n c w s r c w katalogu d o m o w y m a k tu a ln e g o u ż y tko w nika

System grup dyskusyjnych I lsr.net i-i-' ‘

229

r ‘- : ; v .

|ro l(te r-< *o l lp o tlo n ( n a i l / Q >

Ite ta u lt t'n r

(L o ca l) I

jj

[ S e le ct Here to Soo Expanded L is t ] ijtie m s -c o lle c tio n

1

o r new s.eroli.con>

'.m m m

cc«p. m . 1irtu x . devo lepa e r t . spps cc«p. o s . linu>:. hardware coup. o s . liru w .n e t ucrfcing c a ip .o s .lln u x .x

j|

(Fenole)

coup. o s . 1lr*jK . anna j y l b coho .o s . 1ir u x . dev elo p a e n t. s^sten coup, o s .lln u H . u iść c O M p .o s .lirL w .s o t^i

Holp 12 H a ir Menu B P r c v F l d r I OIHLH LM!t> fi [V iw d ld r ] J t e x t F ld r

_1 ProvPago

R LhSbscrte S u b tc rit«

3

Q Renans

Rysunek 16.4. Program p i n e m oże pełnić funkcje przeglądarki Usenetu 4.

Podśw ietl n a zw ę w y b ra n e j gru py d y sk u sy jn ej i w ciśnij E n te r . p i n e w czy ta w szystkie w ia d o m o ści z tej g ru p y i w y św ietli listę ich n ag łó w k ó w , tak sam o, ja k robi to w p rz y ­ padku p o c z ty elektro nicznej.

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Program p i n e je s t szerzej opisany w rozdziale 13.

K o rzy sta n ie 7. U sen etu za p o m o cą p ak ietu N etsca p e C o m m u n ica to r W iele o só b kojarzy n a z w ę N etscap e z przeglądarką W W W , a le tylko bard ziej d o ­ św iadczeni u ż y tk o w n ic y L in u k s a i X I 1 w iedzą, żc n ajno w sze w ersje pakietu N etscap e C o m m u n ic a to r u m o żliw iają ró w n ie ż o d czy ty w an ie i w ysyłanie w ia d o m o ści do gru p d y s ­ ku syjnych U sen etu . K orzystan ie z U sen etu za p o m o cą p ak ietu N etsca p e C o m m u n ica to r 1.

W g łó w n y m o k n ie N a v ig a to ra otw órz m enu C o m m u n ic a to r i w y b ie rz o p c ję C o l l a b r a D isc u ssio n s. Pojaw i się o k n o M esscn gcra, p o k azan e na rysunku 16.5. A b y w y św ietlić lisię d o stę p n y ch g ru p d y sk u sy jn y c h , kliknij d w u k ro tn ie nazw ę se rw e ra U senetu.

230

Poznaj Linux

Fire

Edft

Vlev/

•>/ G o tr /s q

Communicator

V N ew M sg

NÇW F'oldó' Join Groups

_ jj M essage Center for William H. BaM

Name

4H

J& SÈ LÆ

S * ¡ ¿ i Local Ma8

'"¿J IllbOA Un**nt Mm m q m

) 5ent Trwh

0 0 0 0 0

©4¿¿/ r*esiA* n e w s.e t d j . c o m

1 ,¿7 comp As löuix Advocacy _7 comp.os.lioux.announce j J comp.»».1touX development apps r ,'j 7 comp.os.ImuK. development system ¡-¿ 7 comp os lioux hardware >{/ft comp.oo.lioux.misc ¡•-¿7 compos louix netwni-KiOQ - , V* com pro Jioux.oetop S ¿ 7 compos lotiix x

1569 7#

191 313 »0 1179 S3« 995 •m

1569 70 303 313 630 1079 638 99S 406

W àm â ¡D ocum ent Dune

Rysunek 10.5. Główne okno Messenger» zawiera listę grup dyskusyjnych razem z liczbą nieprzeczyianych wiadomości w każdej z nich 2.

Aby uruchom ić N etscap e’a w tryhie. paska ko m p onentów , w pisz w wierszu poleceń okna terminala: # netscape -component-bar &

Netscape w yśw ietli pasek ko m p onentów (rysunek 16.6). K liknięcie przycisku Disciissions spow oduje otw arcie okna M csscngcra, pokazanego na ry sun ku 16.5.

Rysunek 16.6. Przeglądarkę grup dyskusyjnych Usenetu można uruchomić korzystając z paska komponentów Netscape’a 3.

W oknie g łów nym Netscape M essengera rozwiń listę In h n x . Z n ajd zie sz w niej sw oje foldery p o czto w e oraz nazwę do stęp nego serw era U senetu (rysu nek 16.7). Z w róć

System grup dyskusyjnych U senet

231

uw ag ę na w y św ietlo n e n a z w y g ru p d y sk u sy jn y c h - N etscap e, p o d o b n ie ja k inne prze glądarki U sen e tu , k o rz y sta z pliku .n e w s r e . Netscape Mail & Discussions i File

Edit

View

Go

Message

H E E J Communicator

I

Help

?

4 »

j{

g ai

Msg N e w Msg

fi À

;■

In W

/ M * ll

(s¡a>j

135 H N H

j n 0 Unread Mowages, 0 Total 1Date

s

!

Prlnrty 4 »J

—

Uncant. n e « e * 9 #« D ra fts i | | j i sen t T r* * h M %|new* ©omp ©»• lln u x . sdvocsop i| comp o s . l l n u x , uw eunce oomp o s. lln u x . developm ent. »pp* ; comp o s. lln u x . developm ent. > v » te » comp o s. l l n u x . hard w ire comp os. lln u x m ise oomp o s . l l n u x . n etw o rking comp os . ll n u x . setup comp os 1innv v

,1

Rysunek 16.7. Okno M essengera zawiera rozwijalną listę grup dyskusyjnych, których nazwy są w czytywane z pliku .newsrc W s k a ż n a zw ę grupy, k tó rą ch ce sz przejrzeć. Jeśli chcesz, m o ż e sz od razu u ru ch o m ić N e ts c a p e ‘a w trybie przeglądarki U senetu, w p isując w w ierszu p o le c e ń o k n a term inala: #

n e ts c a p e

-n e w s

&

PATRZ RÓWNIEŻ ł

W ięcej informacji o pakiecie N etscape Communicator znajduje się w rozdziale 15.

N a jp ro stszy sp o só b na żeg lo w a n ie p o U sen ecie P o d sta w o w e in fo rm a cje d o ty czące system u U sen e t, p roto k o łu N N T P o raz zakładania serw era U sen etu na w ła sn y m k o m p u te rz e z najd ują się w p o d ręc zn ik u O lafa Kircha, pod ty tu łe m Linux N etw ork A dm in istrator s G u ide (P odręczn ik adm in istratora sieci w system ie Linux), z a z w y c z a j u m ie sz cz an y m w katalogu /usr/doc/LDP/nag. S zczegóły d o ty cz ąc e k o n fig u ro w a n ia L in u k sa w celu z apew n ien ia k o m u n ik a cji z in­ nym i se rw e ram i U sen etu są opisane w rozdziale A , D escription o f N N TP ( O p is p r o ­ tokołu N N TP ), nato m iast z ak ład a n ie w łasn eg o se rw e ra op isu je rozdział N etncw s. Sam p o d rę c z n ik z aw ie ra je s z c z e w iele inn ych, cen n y c h inform acji; m ię d z y innym i poniższą pchełkę: p rzyk ład najprostszej m ożliw ej przeglądarki U senetu, k o rzy stają ­ cej z p o le c e n ia find do o d c z y ty w a n ia w ia d o m o ści i w yśw ietlającej je za p o m o cą poleceń cat i mor«: 0 find /var/spool/news -name

' [0-9]*'

-exec cat {} \;

I more

232

Puznaj Linux

K onfigurow anie przeglądarek U senetu P zdefiniow aniu zm iennej środow iskow ej nntpservł:r i utw orzeniu pliku . newsrc m asz już za so bą najtnidniejszą część procesu konfiguracyjnego. R eszta sp ro w ad za się do dostosow ania w ykorzystyw anej przeglądarki do w łasnych potrzeb. K o n figuro w anie nie­ których przeglądarek m oże być nieco kłopotliw e ze względu n a liczbę udostępnianych prze/, nie funkcji. W iększość przeglądarek, m iędzy innym i Lin, trn i sirn, posiad a o bszerną do ku­ mentację, u m ieszczoną w katalogu / u s r / d o c . Z aw arte w niej w sk azó w k i, w połączeniu z inform acjam i dostępnym i na stronach podręcznika, um ożliw iają precyzyjne sko nfiguro­ wanie w ykorzystyw anej przeglądarki.

Konfigurowanie tin Przeglądarka tin m oże być ko nfig urow ana na wiele różnych sp o so b ó w - m ożna m.in. zdefiniow ać sygnaturę, która będzie d ołączana do każdej wysłanej w iadom ości lub zażą dać auto m atyczn ego odbierania w iadom ości, kiedy nie korzysta się z kom putera. W ię k ­ szość plików źró dłow ych Lin jest u m ieszczan a w podkatalogu .tin katalogu d om ow ego aktualnego użytkow nika. Podkatalog ten oraz zaw arte w nim pliki aLLribuLes i posLed jest tw orzony po p ierw szy m uruchom ieniu tin. Aby w łączyć m o d u ł konfiguracyjny tin, należy w cisnąć M bezpo średnio po u ru ch o ­ mieniu program u. Pojaw i się m enu zaw ierające 18 różnych opcji (rysu nek 16.8). Po ich zm odyfikow aniu, tin autom atycznie zapisze plik konfiguracyjny tinrc w katalogu .tin. E

T%

W

l . K .to

tu r /e

4. Cj»f l/n

r r r ' ~ r ; —---

: Hi

7. F d ltn r O ff« *

i

3. H>r* ííwc H <-oas • CU

; ON

8.

: OFT

6. P rin t h o * * r

7 . lilio l i t irro x J : OH

X rm

w rv »

8 . S c ro ll F o il pc«o:

9-

10 T V tm i « r ile I k

: cm

11 S m on ly i r m l : lł>

13 Shoe a jU o

1 HMt

14 R-uufi»

17 Sfr« rin rH n t Im : (M

. t U ir

‘.B S rrt e r t l r l * fv ! Riil«! f ie ld tatcerding) Swo O lrcctcry

; ‘ /flee t

17 H all d ire c to ry

: **/Moi 1

!R P rim a r

: / u t r /h ln / 'p r

'.0

: Off

P. CatcKn an su it : OFF

Select option ay en tw in j re*bo- be for« te r.i,

.

o V xr key to io»e.

3 Rysunek 16.8. tin udostępnia swoim użytkownikom łatwy w obsłudze

m oduł

konfiguracyjny

K olejnych 19 opcji jest dostępnych w plik t i n r c . Ich opis oraz sp o so b y m o d y fik o w a ­ nia znajdują się w sekcjach G lobal O p tions M e n u (G lobalne m en u o p c ji) oraz T in rc C o n ­ fig u ra b le V ariables (K onfigurow alne im ie n n e w t i n r c ) , na stronie p o dręcznika po św ięco­ nej tin.

System grup dyskusyjnych Usenr.i

233

Konfigurow anie slrn Przeglądarka slrn posiada jeden globalny plik konfiguracyjny, slrn.rc, umieszczo­ ny w katalogu /usr/lib/slrn. Jeśli chcemy zmienić właściwości c rn dla wszystkich użytkowników systemu, musimy otworzyć sesję na koncie administratora i wprowadzić modyfikacje do tego właśnie pliku. A b y zdefiniować osobną konfigurację na własne po­ trzeby, należy skopiować slrn .rc do swojego katalogu d o m o w e g o i nazwać go .slrnrc. Poniżej znajdują się sposoby modyfikowania niektórych opcji slrn:

K o n fig u ro w a n ie p rzegląd ark i slrn 1.

Skopiuj plik /usr /1 ib/sl -n/s! rn.rc Ho katalogu d o m o w e g o i nazwij go .slrnrc: # cp /uar/lib/slrn/slrn.rc .slrnrc

2.

Otwórz plik .slrnrc w dowolnym edytorze tekstu. Znajdź linijki podobne do poniż­ szych : % SERVES to NEWSRC napping ^server "hsdnev.narvard.edu" ".jnewrc-hsandev" %server "news.uni-stuttgart.de" ".jnewsrc-stuttgart" Zauważ, ze niektóre linijki poprzedza znak %. Symbol ten jest znakiem komentarza i slrn ignoruje wszystkie umieszczone po nim dane. Jeśli masz dostęp do kilku róż­ nych serwerów Usenetu i na każdym z nich chcesz zapisać się do innych grup dysku­ syjnych. wpisz kolejno ich adresy, razem z nazwami odnoszących się. do nich list grup (plików .newsie), pomijając znak %: server "news.etaffnet.com" ".staffnetnewsrc" server "news.erols.com" ".erolsnewsrc"

3.

Znajdź linijki zawierające nazwę użytkownika i adres zwrotny: %sot username " j d " %set realname "John Doe" %set replyto "[email protected]" W p r o w a d ź na miejsce przykładowych danych własne imię, nazwisko i adres poczty elektronicznej: set username "bball" set realname "Bill Bali" set replyto "bball0erois.com" Jeśli chcesz uchronić się przed otrzymywaniem niechcianej poczty od spamerów (przeszukujących grupy dyskusyjne w poszukiwaniu adresów pocztowych), uzupełnij swoje dane o dodatkowy tekst: set username "bbal 1_USUN_PRZED_WYSLANIEM_LISTU_" set replyto "bball USUN PRZED WYSŁANIEM LISTU 0erols.com"

234

Poznaj Linux

O peracja ta „ o g łu p ia ” autom atyczne w yszukiw arki adresów, n ato m iast osoby, które rzeczyw iście c h c ą do ciebie napisać, m o g ą łatwo usunąć w sk az an y tekst z nazwy użytkow nika i z adresu. 4.

Jedną z n a jw iększy ch zalet 3 l r n jest udostępniana przezeń m o żliw o ść korzystania z m yszy przy w y b o rz e i przew ijaniu w iadom ości. Z najdź sekcję konfiguracyjną my­ szy; pow inna ona w yglądać rnniej w ięcej tak: % E n a b l c x t e r m mouse s u p p o r t : s e t m cuse 0

1 to e n a b le ,

0 to d is a b le

A by uaktyw nić obsługę m yszy, zm ień linijkę s e t m ouse 0 na s e t m ouse 1. 5.

sirn

um ożliw ia definiow anie w łasn y ch kolorów

interfejsu. D efinicje

kolorów,

w jakich w yśw ietlane są różne elem enty składow e, okn a znajd ują się w sekcji C olors pliku . s l r n c . Sekcja ta przedstaw iona jest poniżej: %---------------------------------------------------------------------------------------------------------% Colors color header number

"black"

"white"

color header_name

"black"

"white"

color normal

"black"

"whi 1e"

color error

"red"

"white"

color status

"yellow"

"blue"

color group

"blue"

"white"

color article

"blue"

"white"

color cursor

"black"

"white"

co 1o r author

"blue"

"white"

color subject

"black"

"white"

color headers

"black"

"white"

color menu

"yellow"

"blue"

color menu press

"blue"

"yellow

color tree

"red"

"white"

color quotes

"red"

"white"

color thrcad_number

"blue"

"whiLe"

color high score

"red"

"white"

color s iyrial ure

"red"

"white"

color description

"blue"

"white"

color tilde

"black"

"whi1e"

color response_char

"green"

"white"

K ażda linijka opisuje barw y pewnej części okna s l r n , listy grup w iad om o ści lub ich treści. P rzykładow o, standardo w e kolory, w ja k ic h w yśw ietlany jest lem at w iado m ości, to czarny tekst na białym tle. O to dopuszczalne n a zw y kolorów:

System grup dyskusyjnych Usenet

b lac k red

(czarny )

(c z e r w o n y )

235

gray

(szary )

b rig h t-red

(ja s n o c z e rw o n y )

g reen

(z ie lo n y )

b rig h tg re e n

b ro w n

(b rą z o w y )

y e llo w

b lu e

(n ie b ie s k i)

m ag e n ta cyan

(fio le to w y )

(b łę k itn y )

lig h tg ra y

(jasn o sza ry )

(ja sn o z ie lo n y )

(ż ó łty )

b rig h tb lu e

(ja sn o n ie b ie sk i)

b rig h tm a g e n ta b rig h tc y a n w h ite

(j a s n o f i o l e t o w y )

(ja s n o b lę k itn y )

(b ia ły )

Z m ien ia ją c kolory należy z a c h o w a ć ostrożność! Jeśli kolor tła pokryje się z kolorem tekstu, w ó w c z a s d an y frag m en t okna będzie nieczytelny: c o lo r a r t i c l e

" w h ite "

"w h ite "

K onfigurow anie trn t r n posiad a w iele ró ż n y c h flag d o stępny ch w w ierszu poleceń; w przeciw ień stw ie jednak do inny ch p rze g ląd a rek U senetu, nie ud o stęp n ia sta n d a rd o w e g o pliku k o n fig u ra ­ cyjnego (jak . t r n r c ) , w c z y ty w a n e g o przy uru ch am ianiu p ro g ram u . N a szczęście m ożna w łasnoręcznie u tw o rzy ć taki plik i w p ro w ad zić do niego sw oje ustaw ienia. T w o r z e n ie p lik u .trn rc 1.

K o rzy stając z d o w o ln e g o e d y to ra tesktu, o tw ó rz plik . b a s h _ p r u f i l e (jeśli uży w asz sh e ila b a s h ) i d o p isz do n ie g o następującą definicję zm ien nej śro d o w isk o w e j (oraz to w a rz y sz ąc e jej w y ra że n ie e x p o r t ) : TRINIT=$HOM E/. t r n r c

export TRINIT

2.

Z ap isz plik . b a s h p r o t i l c . Jeśli c h c e sz n a tychm iast w c zy ta ć n o w ą z m ie n n ą do pa m ięci, użyj p olecenia s o u r c e : ft source

3.

.bash_jprofile

U ru c h o m p o n o w n ie e d y to r tekstu i u tw ó rz plik o n a zw ie . t r n r c . M o żesz w' nim um ieścić d o w o ln ą k o m b in a c ję flag d o stę p n y ch w w ierszu poleceń . Z ałó żm y , że inte­ resuje c ię Haga - q , która w y m u sz a ściągn ięcie n o w y c h w ia d o m o ści z g ru p o nazw ach z apisan ych w pliku . n e w s r c (ignorując pozostałe grupy). W p isz więc:

-q 4.

Jeśli c h c e sz zm ienić sw ój d o m y śln y ad res zw ro tn y (na p rzykład w celu uch ronienia się przed sp a m em ), użyj opcji -EREPLYTO: - E R E P L Y T O = " b b a l l USUN PRZED WYSŁANIEM L I S T U @ e r o l s . c o m "

5.

W ięcej inform acji o konfigurow-aniu t r n znajdziesz w pliku HINTS.TRN (katalog / u s r / d o c / t r n ) oraz na stronie podręcznik a je m u pośw ięconej.

2 36

Poznaj Linux

Konfigurowanie obsługi grup dyskusyjnych w programie pine Program pine autom atycznie w czytuje nazw y grup d y sk u sy jn y c h z pliku .newsrc. Jeśli chcem y sk o n fig u ro w a ć obsługę grup dyskusyjnych w pine, m usim y go najpierw uruchom ić, a następnie skorzystać z m enu S e t u p oraz Config. K onfigurow anie o b słu g i grup d ysk u syjn ych w pin e 1.

U ruchom pine: 4 pine

2.

W ciśnij S. a następnie C. Ujrzysz ekran konfiguracyjny p i nn (ry su n ek 16.9). WED perscm l nwe uom-donaln M rver

- W i l l i » , li. O a ll = s t a ffnd t.ee«

Irtxw-oath folder-co llectio n s new s-collect ions lrcoe li « - a O iive-fuldw s prunod-folders d e fa u lt-fc c det'nult-s-nvecJ-iiss-foLder poctpored-folder njBiinessaKB-folclBP slgrvrturc-filo fiLoaai-mirtE
=(to Valua Sot: = - Lttj Value SeU - = iNn U»J h? S e t; US 1 r s - - = CMr» Vaiim S»t> - = 'Ho Value Set:» - ctto Value S et: u s i r e " . a d d r e s s t x w O

F flatirR Nm >p a lio w -t a lk 3 5 su »e -slcw -llrfc nuto nave rend i»sgs

»rm-oren-neMt-Lnresd aiitcr-zoo*-af Lw ■-s e le c t auto-ai-af te r-a p p iy C » p o s e -c u t-frc a -c u r s a ­ co»,pos 9-i»aps-do lE t e -k e y -t o -c t r l-d co*poEa-oojocts-unqi,,?l i f cc*yosa-stłK >-uff e rs ~ f i r s t - f 1 It e r ccnposo-sots-nw sgroui: -w itt o .it corvf Lrn daiete-sv. ip s -d e . a *jwi

dtsnble-k'.eup^jiB.i

en a b lo -S b it-o cH tp -n eg D tiatio n » h Ii 1 u-Sb It -r n to-oost in s

Help

g t x t t confia S apw i [O ctiüú Val, g te x t

B PrewPnge E g rt?>:ŁPi»e

ftdd Vs lúa

Delete val

W'Ynt

Wiereis

Rysunek 16.9. Ekran konfiguracyjny pine pozwala na podanie adresu serwera Usenetu 3.

Przesuń k ursor w dół do pozycji nntp-server i wciśnij C. N astępnie w pisz adres w y k o rzy sty w an eg o serw era N N T P i w ciśnij Enter.

4.

Z n ajdź opcję: ( ] news-read-m-newsre-order

Jeśli chcesz, aby pine w y św ietlał n a zw y grup dyskusyjnych w takiej sam ej k o lejn o ­ ści, w jakiej zostały one w prow adzone w pliku .newsrc, w ciśnij X. M iędzy dw om a naw iasam i pow inien pojaw ić się znak x: [XI news-read-in-newsrc-orriF*r

5.

Po zakończeniu w p ro w ad z an ia zmian w ciśnij E. pine spyta, czy ch ce sz zapisać now ą konfigurację. O d p o w ie d z w ciskając Y.

System grup dyskusyjnych U senet

2 37

K onfigurow anie m o du łu Netscape C ollabra N etscap e C o m m u n ic a to r a u to m aty c zn ie w czy tu je n a zw y g ru p d y sk u sy jn y c h z pliku . n e w s r c ; m u sisz je d n a k n a jp ie rw po dać o d p o w ie d n i a d res se rw e ra U senetu. W p isy w a n ie ad resu serw era N N T P w N etscap e C om m u n ica to rze 1.

O tw ó rz p o łączen ie in tern eto w e zc sw o im d o sta w cy usług internetow ych.

2.

U ru c h o m N etscap e, w p isu ją c w w ierszu poleceń o k n a te rm in a la n e t s c a p e : # netscape &

3.

Z m enu E d it w N a v ig a to rz e w yb ierz opcję P re fe re n c e s . N e tsc a p e w yśw ietli okno preferencji, p o k azan e na ry su nku 16.10.

V «.pttearaice Fom* cc4m r.avlQWor t> MalAGroup* CĆłmpoiłi

l> Advweeo

i

On tlafftp , 'aunct>

I F Navigator _1 Mettengor i"

| COUafttt OWCiailnni

J ?i go Coirp'Jsef 3 liw T o u iiw A*

r sritiwToompi

•* Plctüf« arvsJ~ r A

ć? ' ï. y V'Pichl'**Only

•a'.

S

1

■<

Ęs ki

n n a tfn

ii ii

ok

I :: -

Canuel

BÉéSBBSaBBBiÉBBBB Rysunek 16.10. Do konfigurowania pakietu Navigator służy okno Preferenccs 4.

K liknij m e n u M a il & G r o u p s . U jrzy sz pięć d o d a tk o w y c h opcji (rysunek 16.11).

Poznaj Linux

23S

:

V

Appeciancc

rowu

Color* t> Navigator ■s- Mill 4 Croup* Id e n tity

M ail & G r o u p s

! %'«•

id! Hr Mill 4 Group

Bai’c. ■

■,->\

; Ato*. musl .ij

M eró g o i

Moll Sorter G'Oi-ps Server DuectOry t> Competir P Advantod

c rw n c e a to e

• PtaM qu-otocr (aid begimninc v.ito *»* la cup ayea vrDi

CdOr. fiKplay n o m gix aritf árdelo« vftn í

,

.....

Fivoctujthfcn*. V Variable WTdlhío-it

f ' Roj«« mtmace Hit ¡»broad) wlndo*

' ' :.i (All mossacpa lists appear in in a cam» wn.iwi*

F Ro>.i«o trocs ago'.vim j
C ancel

Rysunek 16.11. Parametry systemu obsługi grup dyskusyjnych Usenetu znajdują się w menu Mail & Groups 5.

Kliknij opcję G r o u p s S erver. Pojawi się okno dialogow e p o k azan e na rysunku 16.12. JCaoflory AppOitr*nCB

Gruupa Servtt

1 s e r v e r f a r r»o< ßr«) d i t c u i ' o n r y o u r i

F civ* Color»

Navigator Moll 4 C oup» identity

Mtísojc» Maá

Tn« irt'ft-msDoa below t noosed estate you con rood diK ujston g.o u |n iry u j Cu noi in o w in a inromMlOfi n q u e iiM . pl&Mft SGnlaci your »yniem admłnlsfrolor ot intorrotSotv co Provider enteui»ton groups (news) serv#r

;'new*

C euei

C ro u p s S e rv e r

Directory CoBpour Advanced

P o t t f ilO

■m

□

jÿi}®

J Secwtr

D 'K u n to n yo u p t (n*wa) tanrctorf . ; jitaomwtobeJV

I

F Ask. mo botar« dcMiiktadlng more Ibar , pop

a,U W r 1 tírttiíaKJO» .------- J

! « J

jú - L j

cancel

Rysunek 16.12. Adres serwera NNTP należy wprowadzić w oknie dialogowym Groups Server

System grup dyskusyjnych U senet

6.

239

W poli D isc u ss io n G r o u p s (N ew s) S e r v e r w pisz adres serw era U senetu należącego do do staw cy: n e w s .e r o l s .com

7.

K likni j O K , aby zapisać zm ian y. Jak ju ż z au w a ż y liśm y w pod rozdziale „ K orzystan ie z U senetu za p o m o cą pakietu

N e tsca p e C o m m u n ic a to r,\ do przeglądan ia gru p d y sk u sy jn y c h śluzy m o d u ł M essenger. N e tsca p e k o rzy sta z danych z aw arty ch w pliku .r .e w s r c ; m o żn a je d n a k z ap isy w a ć lub w y p isy w ać się /. g ru p o ra z z m ie n ia ć serw ery N N T P z pozio m u M essengera. D o p is y w a n ie n a z w g r u p d y s k u s y jn y c h i a d r e s ó w s e rw e ró w N N T P w N e ts c a p e 'ie 1.

O tw ó rz p o łąc ze n ie in tern eto w e ze sw o im dostaw cą.

2.

U ru c h o m N e tsc a p e w trybie p rzeg lądan ia gru p d y sk u sy jn y c h , w pisując w w ierszu p o lec eń okna term inala: # netscape -news &

P o w y ższe po lecen ie u ru ch o m i N etscape M essen gera (rysunek 16.5). K liknij przycisk Jo in G ro u p s lub w ybierz o p c ję A dd D iscu ssio n G roup z m e n u F ile. P ojaw i się okno d ialo g o w e w y b o ru grupy, p o k a za n e na rysunku 16.13. 41 Group«] $8 arch h

i

a Group)

Groups)

Jcln

Oneirtfon Grou?: ' Croup Narr«

romp aamni.pnury ~

w* PoiDogt j< »
(5? comp.ai

;ÿ

■ßl

cump.Bppj .sprpadïhae'.s

comp a re r

•

____

93

21

ÎM II

ccmp.cao/ (9 groupi)

Server; iie w i.e io ivco n

OK

~ Gel Discussion Group«] • 77 • 158

cor.p srrh * (5 group«) comp, archive« coirp.archive»/ (5 group») •£5 / ciw p.& lrt/ (3 yiuups) ■¡¿} coir.p.oarxnaarw - ¿ ÿ f-rep blnarlp« ’ (13 groups) 0 ccmp bug«/ (5 groups)

Co lap»e All

107

COmp.aJ.*OS *¿¿9 comp,amv»»rj

D^and AH

ii

Add Server Cancel

! jaocumert bone.

Rysunek 16.13. Netscape M essenger wczytuje i wyświetla listę grup dyskusyjnych, do których można się zapisać 3.

Jeśli ch ce sz dopisać now y a d ie s serw era N N T P , kliknij przycisk A d d S erver. W oknie d ia lo g o w y m , które pojaw i się na ekranie (ry su n e k 16.14), w p ro w a d ź ad res serw era, na przykład: ne w s .staffnet.com

240

Poznaj Linux

•I

S e rv e r N am e

•|

S e rv e r P o rt jjll9 S e c u re

ll

J

o* I

C ancel |

Rysunek 16.14. Dopisywanie nowego adresu serwera NNTP 4.

Kliknij O K . A b y w yśw ietlić więcej n azw grup dyskusyjnych, kliknij Ali G roups, S c a rc h fo r a G r o u p lub N ew G r o u p s w oknie z rysunku 16.14.

5.

Po kliknięciu przycisku S e a rc h fo r a G r o u p , Netscape w yśw ietli o kno dialogowa w yszukiw arki g ru p dyskusyjnych. W okn ie tym m ożesz podać w zo rzec nazw poszu­ kiw anych g ru p (korzystając z m asek). P izykładow o, aby znaleźć w szystkie grupy dyskusyjne po św ięco ne Linuksowi, wpisz: c o m p .o s .linux* I wi Grouot) Search tor a Group] New Group*} 1 $ w ttt For. j compos nmoj ! . ...........____ _________ • ■ On Server jjiews eioli con OrcupName

Se«ch Now

m

j«/¡Ptnngs J« » _

»

»

'

! •

Join „.JSr...

I

•• 1

Canrçi j '

« i jOocunent Dene.

Rysunek 16.15. Do wyszukiwania grup dyskusyjnych służy opcja Search for a Group 6.

Po w pisaniu w z o rc a nazw y, kliknij przy cisk S e a rc h Now. W polu G r o u p N a m c po­ jaw i się lista w szystkich gru p o nazw ach odpow iadających p o d a n em u wzorcow i (rysunek 16.16). Jeśli chcesz zapisać się do którejś z tych grup, kliknij przycisk Join. N a koniec kliknij O K . zam ykając okno dialogow a J o in G ro u p s .

System grup dyskusyjnych Usenet

241

Ali G m u p t) S t a r c h fo r * G to u p l N «v/ G roup«)

comp ot ünu'I

|

S»«rch Nw»

iows er o is com

^Pnclnç«

-------

« l u u co in p c v ilô u * a a u u .c o rrp e iM r.u rtq u e s B c n com p o s iin ..r< i!jv o c ic y co m p o s .iin iK a lp h a

com póí.íinux.írtcounce : •: -¿'y. corflp-06.linux.îr-»w ei>

>

•

c.orap.os,linioccJp* eiopmem.a com p o» lir.u * d ev eio p m en t s

compos.lmiicha-cwaJt »^...^.«58« co m p o t.lin u x m ise com p o* itocx:pri\**fpo c o m p .o s.l'h w tio fe io

—— ■— — C in c o !

u«.

.

'

-,

~~w~

Rysunek 16.16. Netscape M essenger wyświetla listę wszystkich grup o nazwach odpow iadających wzorcowi

Rozdział 17 Telnet i IRC

Bill Bali

Łączenie się z serwerami O twieranie sesji za pom ocą polecenia t e l n e t Przesyłanie plików w sesjach t e l n e t R ozm ow y na żywo - IRC Polecenie telnet P ro to k ó ł T elnet służy do o tw ierania sesji na serw erach d o stęp nych p rzez Internet. Po p odaniu n a z w y u ż y tk o w n ik a i hasła m o ż e m y urucham iać p ro g ram y , przeglądać pliki i o d b iera ć dane z serw era, z którym je s te śm y p ołączeni. P olecenie t e l n o t , u z up ełnione o adres k o m p u te ra , z k tórym c h c e m y się połączyć, u rucham ia sesję T elnet. Z a łó ż m y dla przykładu, że c h ce m y uzyskać połączen ie z A g en cją O c h ro n y Ś ro d o w i­ ska U S A (u d o stę p n ia ją cą d a rm o w y serw is info rm acy jn y na kilku se rw erach rząd ow ych). W ty m celu w p iszem y : # telnet ttnbbs.rtpnc.epa.gov

L e ln e L p o łąc zy nas ze w s k a z a n y m k o m p u te re m , po czy m na ekranie pojaw i się. pro ś­ ba o p o d a n ie im ie n ia (ry su n e k 17.1).

244

Poznaj Linux

. . . . » TtttfOCGV

T^ŁSFTR

»CTUORK *

« U.S. CNVIRONnENT«. PROIECTIDI HGFJOr * 14.4 rjDS «ocoss. accass njioer : <Ö1H) 541-ñTí4? \ |/

TTN2CC0 MW) Site:

«■.apa.Rov/tto

FIP addnws: ttnflp.rtpnc.«p».eov Telnet ittP e « :

.x»2*,. .*x»,

,xn*%\x*x*xr

*X*X*3C*X*X»'‘»X .X* W ï X X*X

Fir*t 1W? Rysunek 17.1. t e l n e l umożliwia otwieranie sesji na zdalnych systemach komputerowych

PATRZ RÓWNIEŻ #

Pakiet Netscape Communicator jest opisany w rozdziale 15.

O tw ieranie sesji za pom ocą p ro gram u Telnet U zy sk an ie p o łączenia Telnet, w y m a g a z az w y cz aj po d an ia p raw idłow ej n a zw y u ż y t­ kow nik a i hasła, ro z p o z n a w a n e g o p rze z k o m p u te r, na którym c h c e m y o tw o rzy ć sesję. O z n ac za to, że m u sim y d y sp o n o w a ć w ła sn y m kontem na tym k o m p u te rz e . B a rd z o nie­ wiele serw eró w u m o ż liw ia otw ieranie a n o n im o w y c h sesji, c h o ciaż w se rw isa ch w yszu kiw aw czych W W W (na przykład htr.p: / /www.yahoo.com) m o ż n a zn aleźć listę sy s te ­ m ów , które to u m o ż liw ia ją (są to w- w iększości tzw. B B S -y, czyli e le k tro n ic z n e tablice ogłoszeniow e).

N e tsc a p e p o tra fi w szystko! Przeglądarka N etscape N avigator (w chodząca w skład pakietu C o m m u n ic ato r) p o tra­ fi rów nież o tw ierać sesje Telnet., p o n iew aż rozpo znaje specyfikację U R L protokołu t e l n e t (na przykład t e l n e t : / / t t n b b s . r t p . n c . c p a . q o v ) . Jeśli w p ro w ad z i się ta­ ki adres lub kliknie na prow adzącym doń hipcrłączu, Netscape a u to m aty czn ie o tw o ­ rzy nowe okno term inala x te r m , w którym uruchom iona zostanie sesja Telnet.

t e l n e t , podobnie jak f t p , potrafi ró w nież pracow ać w trybie in terak ty w n y m , um oż­ liwiając otwieranie i zam ykanie sesji bez w y c h o d ze n ia z program u. Ponad to, dostępny jest obszerny system p o m o c y (urucham iany przez w pisanie h e l p w aktyw nej sesji). T abela 17.1 opisuje w iększo ść w budow anych poleceń program u T e l n e t .

Telnet i IRC

2 45

Tabela 17.1. Często stosowane polecenia programu t e l n e t (dostępne po wciśnięciu C trl+ ] przy aktywnej sesji) P olecenie

O p e ra c ja

!

Uruchom shell wewnątrz telnet

7

W yświetl tematy pomocy

c lo s e

Zam knij bieżącą ses ję

di spl ay

W yświetl znaki kontrolne

e n v i. roi!

Wyświetl lub zmodyfikuj zmienne systemowe

1o g o u t

Z am knij bieżącą sesję

open

O tw órz nową sesję

qn i t

Z am knij t e l n e t

serid

Wyśli j znaki specjalne do serwera

set

Zmodyfikuj wybrane parametry programu; wyświetl status połączenia

to g g le

W łącz/wyłącz wybrane opcje

unset

Skasuj wartości wybranych parametrów

z

„Z am roź” t e l n e t

O tw ieran ie sesji T eln et 1.

O tw ó rz połączenie in tern eto w e ze sw o im dostaw cą.

2.

W w ierszu poleceń konsoli lub okna term in a la XI l w pisz t e l n e t razem z adresem serw era, z k tórym ch ce sz się połączyć: # telnet fbminet.ca

3.

t e l n e t w yśw ietli adres i P serw era: Tryinq 199.214.6.227. . .

4.

Po uzyskan iu p o łączen ia zostaniesz p o in fo rm o w a n y o k om bin acji klaw iszy u m o żli­ w iającej sk o rz y stan ie z o m ó w io n y c h w cześniej p oleceń (jest nią zazw yczaj C tr l+ ]) , po czy m ujrzysz prośbę o p o danie sw ojej n a zw y użytkow nik a, a takzc ew entualnie d o d a tk o w e k o m u n ik a ty o d serwera: Cnri nent Rri r o f h i m n e t . c a . Escape character is rA]'. MAXIMUS/2 v2.02MAXIMUS/2 v2.02 ±±±±±±±±±0 ±±±±±±±±±0 t+ÓBBB+tÓ

+tÓBEB±±0

±±±±±±±±±±0 tt0B±±{TB±±0

±±±±0 ±±0 b

246

Poznaj Linux \ BB

±±Q

±±ft

ttô

±±0

ttô

+tô

ttO

±±±±±Q±±0

ttttttû

±1Ù

llÜllÜiiÜ

±±ÛBBBB

±i±±±±±±ü

±±±±±±±03

±±±±±0

±±Û ±±Û

±±Û

±±Û

±±û

BB±±ÛBBB ttÛBBB

±±Û BBB±±Û

ilO

±±Û

±±±±0

±±±±±±±±±0 ±±±±0

± ± fl

±±Û ± ± ft

RR

±±û ±±0

±±Û

±±Û ±±Ô ±±Ô + + Û ttÛ ttÔ

±±Ô BB ttÔ B B

±±Û ±±Ô

±±±±0 ±±±±0 ±±Û±±±±±0 ±±±±±±Û ±±ft

Farm Business Management Information Network A project of the Canadian Farm Business Management Counni1 National internet Telnet Site -- Telnet://FBMInet.ca FBMTnet. Node 2001:1/101

Telnet Line 4

If your Telnet client does not support ANSI emulation, transfers,

and IBM boxdraw characters,

You can download a shareware

version

Zrr.oaem file

we suggest you try NetTerm. of NetTerm

from

this

BBS or

directly from the FDMInet web site at http://FBMInet.ca

5.

W prow adź sw oją nazw ę użytkow nika i hasło (pam iętaj, że znaki goto w o ści na serw e­ rze m ogą znacznie różnić się od standardow y ch z nakó w system u Linux!): William Bali

[Y,n]?

Password: * * * * * * Hi

there,

and

welcome

back

Lo

FBMInet-CFRMC

Telnet

Site

Tel­

n e t : //F B M In e t.c a ! We're glad you called back,

and we hope that you'll call again ir.

the future. Enjoy your stay!

6 . Fo zam knięciu aktyw nej sesji (poleceniam i logout, exit lub close telnet - patrz tabela 17.1), telnet wyświetli krótki ko m u nik at, na przykład: Connection closed by foreign host.

Testowanie sesji - polecenie ping Jeśli pojaw iły się kłopoty z uzyskaniem połączenia za p o m o cą p rogram u telnet, na­ leży upew nić się, c z y dysponujem y w łaściw ym adresem serwera. M o ż n a w tym celu sk o ­ rzystać z polecenia ping: H ping staffnot.com

PTNf; staffnet.com

(207.226.80.14): 56 data bytes

64

bytes from

207.226.80.14: icmp__.seq=0 L 11=249

time=215.7 ms

64

bytes from 207.226.80.14: icmp_seq-l ttl=249

time=17S.8 ms

64

bytes from

timc-167.2 ms

207.226.80.14: iemp seq^2 ttl-249

24 7

Telnet i IRC

staffnet.com ping statistics -3 packets transmitted,

3 packets received, 0%

round-trip min/avg/max

= 167.2/220.9/315.7 ms

packet loss

A b y p rzerw ać działanie ping, należy w c isn ąć C lrl+ C . Z am ia st adresu m o żn a rów n ież p o d a ć n u m e r IP serwera: # ping 207.226.80.14 PING 207.226.80.14

(207.226.80.14): 56 data bytes

64 bytes from 207.226.80.14:

icmp_seq=0 ttl=249 time=161.6 ms

64 bytes from 207.226.80.14:

icmp_seq-l ttl-249 time-150.1 ms

64 bytes from 207.226.80.14: icmp_seq=2 ttl=249 time-150.5 ms 207.226.80.14 ping statistics -3 packets transmitted,

3 packets received, 0%

round-trip min/avg/max

- 150.1/154.0/161.6 ms

packet loss

Przesyłanie plików w sesjach Telnet P rzesy łan ie p lik ów m ię d z y sw o im k o m p u terem a se rw e re m w sesji T e ln e t m o że sp ra ­ w iać pro blem y. T elnet m a n ieco inne zasto so w an ie niż FTP, p otrzebn e w ięc b ęd ą d o d a t­ kow e p ro g ra m y po obu stro n a ch połączenia. Jeśli c h ce m y przesłać plik z serw era na dysk lokalny, na serw erze p o w in ien zostać u ru ch o m io n y p ro g ram k o m u n ik a c y jn y c z , n atom iast na n aszy m k o m p u te rze - p ro g ram r z . P o lecen ia s z i r z są czę ścią w szystkich p o p u la r­ nych d y slry b u c ji L inuksa, m ię d zy innym i dystryb ucji Red Hal. P rzesy ła n ie p lik u za p om ocą p o le c e ń sz i rz. 1.

Z a łó ż m y , żc c h c e sz śc ią g n ą ć z se rw e ra plik o nazw ie program, tgz. W tym celu po otw arciu sesji za p o m o c ą p o le c e n ia telnet m usisz u ru ch o m ić n a serw erze p rogram s z . A b y ro zp o c zą ć transfer, użyj następującej składni: U

sz

-w

2048

program.tgz

P o w y ższe po lecen ie p o w o d u je w ysłanie pliku program, tgz przez T elnet, przy z a sto ­ sow aniu pro tok ołu k o m u n ik a c y jn e g o Z M O D E M . 2.

N a ty c h m ia st po w yd an iu polecenia s z , wciśnij CtrI+J (k o m b in a cja w y św ietlająca zn ak go to w o ści p ro g ram u Telnet): telnet>

3.

W p isz sy m b o l ucieczki d o shella (w y k rz y k n ik ), a po nim po lecen ie r z . N a koniec wciśnij E nter, ro zp o c zy n a jąc odb ió r pliku: telnet> ! rz

Plik program, tgz z o stan ie teraz przesłany z serw era na d y sk lokalny. W ięcej info r­ macji na tem at poleceń sz i rz znajduje się na p o św ię co n y c h im stronach podręcznika.

P o z n a j Linux

248

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Shelle linuksowe są omawiane w rozdziale 2.

Rozmowy na żywo - IRC Polecenie irc urucham ia program pozw alający na rozm ow ę z inn ym i użytkow nikam i Internetu w czasie rzeczyw istym . W b u d o w a n y w irc system poleceń um ożliw ia łączenie się 7. serw eram i system u IRC (Internet R e la y C hat), w chodzenie i w y c h o d ze n ie z kanałów IRC-ow ych oraz k o nfiguro w anie różnych param etrów program u. D o stęp n y jest również system pom ocy, opisujący ponad 110 poleceń i tem atów. D o korzystania z irc potrzebne jest aktyw ne połączenie internetowe.

Otwieranie sesji IRC O b słu ga program u irc 1.

U ruchom połączenie internetowe. Aby rozpocząć sesję IRC, w p isz irc w wierszu poleceń konsoli lub okn a term inala X I I : # ir c irc auto m aty czn ie połączy się z dom y śln y m serw erem lub innym ko m p uterem obsłu­ gującym p rotokół IR C (rysunek 17.2). HfDCT l l m w t l n g t c oo rt bSG7 tf f se rv er 4 1 * U g lc o iM » t o

""

th e

I n t e r n e t R w le y

D b a li

It you hav3 not alrosyKj rtmo co. pl«aco

roxi

the now usor ;ntor*otior with

/ H E L P łC H U S tr .

Your host Is irr.-V .» lt .RftilrftctroJ. rx rn ln j w s ie n 2.8.21»CSr29 *»« Thlc sorvor vas created tteo Hoy 2G 1997 at 12 ; 1 9 . EOT ••4 unocfes availab le olnstc-fcbdl, ilw r w l unto-: r« » i able blfcl*nopKt*> “ « There ore 95 \xx rz and 3 ) iw łs lb lo c n 1 servw s *3 d û -n u ls reve boen fon»ed 4,1 This server hac 35 c lie n ts and 0 servons comsctod *w txmectlon co uit: UU Í11U clü m ts)

I> 0 Rysunek 17.2. Inteifejs piogramu i r c składa się z przewijalnego okna zdarzeń oraz wiersza poleceń u dołu ekranu

249

Telnet i IRC

2.

Po p ierw szy m u ru ch o m ien iu i r c m o że sz skorzystać z po lecenia /h e l p i w p isa ć tem at p o m o cy nev/user: > /HELP n e w u s e r

irc w yśw ietli d w a e k ra n y p o m o cn y c h inform acji. M o ż e s z teraz rozejrzeć się po sy s­ tem ie p o m o c y pro gram u irc. W ięcej p o d sta w o w y c h w ia d o m o ści na tem at IR C -a uzy sk a sz w p isu ją c /HELP i je d n o z n astępujących słów : basics, commands, etiquette, expressions,intro, ircll,menus, news, newuser i rules 3.

A by wyświetlić listę kanałów (grup) dostępnych na danym serwerze IRC. użyj pole­ cenia /LIST: > /listo p a d

1*0 krótkiej p rzerw ie irc w yśw ietli przew ijulną listę k an ałó w , której przykład w idać na rysunku 17.3. f *m' • B E D Oracle Bjys 35S5 c f flpplc Stock Today. Horger/Buyoul IS I * * * #nocintcsh 1 Clcso, I ’ l l Y,coo Y a Posted irh a tr o re 17 I ’ ™ not S iA p r il- f o a lll jo k in g . .. ! ; t a r i l l s t f l *13* |2 T o n rfil' s b day I I **» Channel Users Topic se>:, d-urs a^d e a u la tic n - the o o rta l * * * fw p n R T tt i h t t p ://»tíwüei a . w un .lU » /ci '¡ a s s f «*» łcrinebfcs 1 *** AherJjenVcfit 1 Rhti 3 Stlnpw V i. Cheech and O ur« »«• #C2 3 •»* #nha 2 p, , l * ł ¿orflnęo 2 Toole:hen L e t ’s welsrh the pros and cons, i o l «** le lls a 6 oa#c°c #oD2t303oo#c'>c #oo * * * #2000 1 *** # Ir c ba-' 2 ♦»* #Marfi7talk l DI won’ t fce on to n ig h t, aust s le e p .,, s e a yo tcacrrox #sci f i 2 n ig h tl* * * * f ir r h e lp 1 **♦ #francB 1 0 > < < Hc.Sticfcnan is in -the Hizzause # r o jti* e 6 * * * ira a w a ttu 1 U l łkPTPR 4 »»* #hlho 1 JlThe R e la tio n sh ip Help Line * • * łLa.cShad-. 1 II |4 h ttp i//m iM . InvR^drark .nrgIM fl «cuorí a h<»i ilk « a f is h nandi a Uicyule * * * #fnei?zure 3 «*« #0penBSE 1 He* e r Pet H rra ln s ! II *»* # c i; jie s b «*♦ ito jp th e ra 1 *** łgayhongko 1 Oracie Bjms 35JC c-f Apple Stock. Today, to rB e r/ftjijo u t IS i* * #Kaclntcsh 1 i III os». I ’ l l Keen Y a Posted i I ’ * r u t ! ¡ f * r i l- f o u lg i J o k in g ... i : H p r i l l s t l l « ! 3* H «*» fc ta U i» « 17 I 2 f n u l l ’ s b-cby ! 1 II ■ i> :v >i• ’ •

Lü ___________________________________________________________________________ 1 Rysunek 17.3. Polecenie /LIST wyświetla listę dostępnych kanałów 4.

P o lecen ie /WHO* w y św ietla listę u ż y tk o w n ik ó w z n ajd ujący ch się na d a n y m kanale (n az w y k a n ałó w p o p rz e d z a się znakiem #): > /WHO #giggles

5.

Jeśli c h c e sz d ołączy ć się do dyskusji prow ad zo nej na d a n y m k an ale („w ejść na k a ­ n a ł’'), użyj polecen ia / > /JOIN #giggles

j o i n ,po dając

n a zw ę kanału:

250

P o z n a j Linux

i r c zacznie w y św ietlać w ypow iedzi osób znajdujących się n a w skazanym kanale (rysunek 17.4). O d tego m om entu w szystko, co w piszesz zostanie (po w ciśnięciu Enter) przekazane pozostałym uczestnikom dyskusji. W ięcej inform acji na tem at korzy­ stania z program u i r c znajdziesz na pośw ięconej mu stronie podręcznika.

S ^ht t p : //wuw. loveshack .orgCl «** /Freezorx* * • * ICcenBSD * * ' M is s ie s

3 1 0

ft wonan noeds a nan lik e

e

fis h needs

a

b ic y c le

Never Pet ft 'F la m n g * r r a in s l! !

*** /t.o g etb era 1 * • * /Kr£ko 1 * * ’ fra cirvtn sh ; O racip c5X o f Apple Stock T cdaj.H erger/D uyjut IS Close, I ’ l l KtJtxj Ya Posted * • * fchatzone 15 I ’ « not S ;A rr L l-fc w I f il jcfcLng... Q h ftp rll l s t j | l l IS* l ^ a w n B l ’ s b-day 11 * * ? b b a il C h ira l 10307-172-52-52.s 5 2 .tn tl.b r d ,e ro ls ,c o n ) has Joined charnel / jig g le s , u Topic f o r /g ig g le s : Never Pel A »Flaning4 r r a ln s ! ! I *i4 p ig g ie s rr a in s 8914S3201 * * * Users nn /g ig g le s : b b a ii nandi 0c-wnn OGiggles *)Dre CPearlz 111 b b d ll > h o llo a fan in fcb a ll jo in s us ya tasfcpt h a ll o~ base h a ll tu l th e r both bb > baso Ini. (curing good Luasju fo r b ath T Thlr4< o‘« h ifti8C les> ones a ln o et ovcr lo l AJ ('“iT T ia ia a irb o rre .fa lt.f1 fiP n .n l) has- Joi/w d channel /g ig g lo s * * * Mode change ” +o AJ” un channel /g ig g le s ay Giggles h i a j hr« arc jou hoes HOSCOU 1,4 u n rd l has l e f t charnel /g ig g le s Thanks Hit #gig£le«s>

Rysunek 17.4, Po wejściu na kanał będziesz widzieć wypowiedzi jego pozostałych użytkow­ ników 1.

Jeśli chcesz w yjść z irc, w pisz /QUIT i w ciśnij E n t e r . 1

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Opis otwierania połączeń internetowych znajduje się w rozdziale 12.

1 Wraz z wprowadzeniem trybu pracy + i , polecenie /WHO stało się. praktycznie bezużyteczne przyp. tłum.

Część IV

System X Window

Rozdział 18 Uruchamianie i konfigurowanie X II

Bill Buli

U rucham ianie systemu X W indow Otwieranie sesji za pom ocą programu xdm M odyfikowanie ekranu startowego xdm M odyfikowanie skryptu inicjalizacyjncgo . x i n i t r c Zam ykanie sesji X I 1 Korzystanie z konsoli wirtualnych w X I 1 M odyfikowanie interfejsu użytkownika

Z ł e w ieści d la u ż y tk o w n ik ó w X I I ? D a rm o w o ść X Jree86 m o że dziw ić, b io rąc pod uw agę fakt, ze n ak ład k a ta d ziała na w ielu ró żn ych k o m p u te ra c h , ponad 30 sy ste m ac h o p e ra c y jn y c h i o g ro m n e j w ię k sz o ­ ści k art graficznych. N ie stety , najn ow sze z asa d y licen cjo n o w an ia kolejnej wersji X I I (X I 1R6.4) przez T h e O p e n G ro u p staw iają d alszą d a rn io w ą dystrybucję, sy ste­ m u po d znakiem zap y tan ia (w ięcej inform acji z n ajdu je się pod adresem

http: //www.opengroup.org).

N ie w ia d o m o , w jak i sp o só b n o w e w y m a g an ia licencyjne w p ły n ą na rozw ój o p ro g ra ­ m ow ania p rz e z n a c z o n e g o dla X I 1. In dyw idu alni program iści b ęd ą p ra w d o p o d o b n ie nadal mogli tw o rzy ć d a rm o w e p ro g ram y do z astoso w ań n iek o m erc y jn y ch , ale firm y, takie jak Red Hal S o ftw are, m o g ą z o stać z m u szo n e do płacenia tysięcy do laró w za m o żliw o ść ro z ­ pro w ad zan ia n o w y c h wersji X I 1 i p rze zn a c zo n y c h dlań aplikacji (w izja ta od d a w n a p rz e ­

254

Püznaj Linux

praw do system u przez K onsorcjum X fundacji Open Software, znanej teraz jako The O p en G roup). Do p o z y ty w ó w należy zaliczyć deklarację tw órców X Free86, którzy tw ierdzą że „ich celem pozostanie udostępnianie d arm o w y ch im plem entacji X I I d la UNLX-a i umksopodobnych sy stem ó w op eracyjnych”. N ajśw ieższe inform acje znajdują się na stronie pro­ jektu XFree86, pod adresem http://www.xfree86.org.

Uruchamianie X II S ta n d ard o w y m graficznym interfejsem u ż y tkow nik a w system ie Linux jest X Window - zazw yczaj instalow any w postaci jed n ej z wersji nakładki X I I , opracow anej przez X F ree86 Project, Inc. N a X I I składa się prawie 350 0 plików , praw ie 200 programów (klientów ), ponad 5 0 0 czcionek oraz około 50 0 plików graficznych, stanow iących razem 50 MB oprogram ow ania. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Instalacja systemu X Window jest opisana w dodatku A.

O prócz X I I , istnieje kilka innych dystrybucji system u X W indo w . Są to dystrybucje kom ercyjne, kosztujące od 50 do kilkuset dolarów , a ich instalację z aleca się, jeśli na da­ nym kom puterze z takich czy innych p o w o d ó w - nie działa X I I , jeśli potrzebna jest specjalistyczna obsłu g a techniczna lub jeżeli szukasz kom ercyjnych aplikacji graficznych, takich jak procesory tekstu lub system y zarządzania baz danych. D alsze inform acje doty­ czące innych niż X I l dystrybucji X W in d o w znajdują się pod adresam i: h ttp ://w w w .c a ld e r a .c o m http://www. x i y . c o m h ttp://www.redhat.com h ttp://www.mc troi i n k .c o m

P olecenie stu rtx Po zainstalow aniu Linuksa i system u X W indow m ożna o tw o rzy ć sesję X I 1 wydając polecenie:

# sta rtx Skrypt s t a r t x przekazuje o dpo w iedn ie inform acje program ow i x i m t (program inicjalizacyjny X W in d o w , o m ów iony w dalszej części rozdziału). Jeśli konfiguracja X W indow pozw ala na w ykorzystanie kilku ró żn y ch w artości pa­ ram etru o p isująceg o liczbę dostępnych kolorów (zazw yczaj 8, 16, 24 lub 32 bity na pik­ sel), m o żn a za p o m o cą opc ji - b p p podać w artość, której chcc się u żyć w danej sesji: # startx -bpp 16

Uruchamianie i konfigurowanie X 11

255

P o w y ż s z e p o lec en ie u ruchom i X przy głębi k o lorów rów n ej 16 bitó w na piksel (655 36 kolorów-, czyli tzw . tryb H iC olor).

Otwieranie sesji za pom ocą programu xdm O s tr o ż n ie p r / y e d y c ji p l i k u / e t c / i n i t t a b ! Z a n im w p ro w a d z im y ja k ie k o lw ie k z m ian y do pliku / e t c / i n i t t a b , p o w in n iśm y zrobić je g o ko p ię z ap a so w ą . B łęd na zaw arto ść pliku i n i t t a b m o że d o p ro w a d z ić do n ie u ru c h am ialn o śc i sy ste m u (na sz c z ę śc ie ła tw o tem u zaradzić, o ile d y sp o n u je m y d y sk ie tk ą startow ą).

U ż y c ie skryptu s t a r t x jest tylko je d n y m z kilku sp o s o b ó w na o tw arcie sesji X I I . Je ­ śli d y sp o n u je m y z ain stalo w a n y m m en e d że rem okien C o m m o n D esk to p E n v iro n m en t (C D E ), w ó w c z a s p ra w d o p o d o b n ie n ieobcy jest nam p ro g ram xdm. K lient ten przed u ru ­ c h o m ie n ie m C D E prosi o p odan ie n azw y u ż y tk o w n ik a i hasła ( C D E d z ia ła ró w n ie ż bez xdm - w ięcej na ten tem at w p o drozd ziale „ U ru c h a m ia n ie m e n e d ż e ra o k ie n ” rozdziału 19,

„ K o rzy sta n ie z m e n e d że ra o k ie n ” ). xdm u m o ż liw ia otw arcie sesji X W indow' w sp osób p o d o b n y do o tw ie ra n ia sesji w konsoli (ry su n e k 18.1). Jeśli c h ce m y um ożliw ić u ż y tk o w n ik o m sw o je g o system u k o rz y ­ stanie

l

xdm, m u sim y sk o n fig u ro w a ć L in uksa tak, aby a u to m aty c zn ie u ru c h a m ia ł p o star­

cie system X I I .

Rysunek 18.1. xdm umożliwia otwarcie sesji bezpos'rednio w systemie X Window'

Poznaj I,imix

256

K onfigurow an ie L in u k sa na potrzeby xdm 1.

Aby w ym usić bezpośrednie urucham ianie X I I

i klienta xdm po starcie system u,

otw órz sesję na koncie adm inistratora (i o o l ). 2.

K orzystając z d o w o ln e g o edytora tekstu wczytaj zaw artość pliku / e t c / i n i t t a b : # pico /etc/inittab

3.

Znajdź linijkę w yglądającą mniej więcej tak: id:3:initdefault

4.

Z m ień cyfrę 3 n a 5: id :5 :in itd e fa u lt

5.

Zapisz plik i zam kn ij edytor.

6.

Przeładuj L inuksa korzystając z polecenia sh u td o w n - r : U shutdown -r now

7.

Po ponow nym uruchom ieniu system u zo b aczy sz okno program u xdm (rysunek 18.2).

Rysunek 18.2. Program xdm wchodzący w skład dystrybucji Red Hat pozwala na zmianę wy­ glądu ekranu startowego za pomocą polecenia soanner Jeśli chcem y tylko w ypróbow ać działanie xdir., bez w p ro w ad z an ia trw ałych zm ian do konfiguracji system u, m usim y otw orzyć sesję na koncie adm inistratora i uru ch o m ić xdm z opcją -nodapmon (najpierw trzeba w yjść z X I 1!): # xdm

-nodaemon

Na ekranie p o w in n a pojaw ić się w inieta xdm (rysunek 18.2). PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Plik / e t c / inittab i metody uruchamiania Linuksa są opisane w rozdziale 28.

Uruchamianie i konfigurowanie X 1 I

257

U r u c h a m ia n ie p o le c e ń a d m in istra to ra w sesja ch x d m W y d a n ie p olecen ia s u w w ierszu poleceń o k n a

term inala

sesji otw artej za p o m o c ą xdm

nie p rzyn iesie o c z e k iw a n y c h rezu ltató w ze w zględu na d o d a tk o w y p oziom b e zp iec ze ń ­ stw a w p ro w a d z a n y przez se r w e r X i sp o só b je g o uru ch o m ien ia. P rz y k ład o w o , jeśli po otw arciu sesji p rz e z x
Jeśli c h c e m y ty m c z a so w o u m o żliw ić d an em u p ro g ra m o w i d o stę p do serw era X, mu sisz sk o rz y stać z polecen ia zhost i d o p isa ć sw o ją n a z w ę hosta do listy d ostęp u serw era, podając jed n o c z e śn ie p ro g ram , który c h c e m y uruchom ić: # xhost -t-localhost; su -c "control-panel"

PATRZ RÓWNIEŻ ł

Polecenie o u je s t szerze j opisane w rozdziale 1.

M odyfikow anie e k ran u startow ego xdm S ta n d a rd o w a k o n fig u ra c ja xdm w dystryb ucji R ed H a t k o rz y s ta z p ro g ram u x b a n n e i do um ie sz cz en ia na ek ran ie te k s to w y m tekstu i grafiki oraz w y b ra n ia o d p o w ie d n ie g o k o ­ loru tła. P o lecen ie xbanner, w y k o rz y sty w a n e przez funk cję iuicjalizacyjną xdm, jest z d e ­ fin iow an e w pliku Xsetup_0 (katalog / u s r / X l l R G / l i b / x d m ) , w n a stęp u jąc y sposób: /usr/XHR6/bin/xbanner

Jeśli c h c e m y zm ienić tytuł ekranu sta rto w eg o lub um ieścić naft w ła sn ą g rafikę, m u si­ my

z m o d y fik o w a ć

z a w a rto ś ć

pliku

X banner,

zn ajd u ją ce g o

się

w

katalogu

/ u s r / x i i R 6 / l i b / x i l / a p p - a e t a u i t o . X b a n n e r jest je d n y m z p likó w k o n fig u rac y jn y c h sy ste m u X I 1 (w ięcej o plikach k o n fig u rac y jn y c h X I I d o w ie m y się w dalszej części ro z ­ działu) i z aw ie ra opcje w p ły w a ją c e na w ygląd ekranu startow ego.

Poznaj Linux

258

T w orzenie ekranu startow ego 1.

O tw órz sesję na koncie administratora (root). Korzystając z dow olnego edytora tekstu (np. pico), wczytaj zawartość pliku xbarner z katalogu /usr/XllR6/lib/Xl 1/appdefaults: # pico -w /usr/XHR6/lib/Xll/app-defaults/Xbanner

2.

Odszukaj sekcję XBanr.er.Label, w yglądającą mniej więcej tak: ! The text that will appear! This geLs parsed for environment variables ! as in the shell. So $HOSTNAME and ${HOSTNAME) will work! XBanner.Label:

3.

Red Hat Linux

Tekst „Red Hat L in ux” jest stan dardow ym tytułem okna; m ozesz g o je d n a k zmienić: XBanner.Label:

4.

Laptop Linux

W dalszej części pliku odszukaj sekcję efektów specjalnych. W y b ierz d o w o ln y efekt z przedstaw ionej tu listy: ! Type of effect to render the text with. Allowed keywords: ! None

: Draw the text in the foreground color

! Shadow

: Add shadow under the text using the ShaaowColcr

Outline

Add an outline to the text.

Shadowed-Out 1ine

Outline with a shadow.

3D-Shadow

Outline in a 3D fashion

Thick

Shows text with thick leLLers

Standout

3D thinq standing out of the screen.

StandIn

Opposite of Standout...

PopArt

Alternating HiColor/ShadowColor

Coin

Something like a coin.

Fade

Shadow/Thickness along a color gradient

Backlight

Text with a color gradient

FatText

Text fat with a shadow.

Stand0ut2

Different way to do it.

Standln2

Same h e r e ...

FunnyOutline

The wider areas ot text filled with HiColcr

FgGrad

Color gradient on text and shadow.

FgPlasma

Foreground of text is PlasmaCloud

Shake

'Nervous? Tense? Tired?' sign

XBanner.Effect

5.

: Fade

W linijce XBanner.Ef fcct w pisz nazw ę w y b ran eg o efektu (na przyk ład PopArt): XBar.ner .F.ffecL :

PopArt

Uruchamianie i konfigurowanie XI I

6.

259

Jeśli ch ce sz zastąp ić sta n d a rd o w y o b ra z e k p in g w in a innym , z n ajd ź p o n iższą sekcję: ! *** PASTE PIXMAP OFTIONS *** ! XBanner can put an image cn the screen. Currently only .XPM! ! Tf your

filename sl.arLs wiLłi

Lhen

it

is a

file containing

a list ! of pixmaps ct the format: ! ! And the PixmapX/P ixmapY ’ihvh rm effecl .

7.

XBanner.DoPixmap:

True

XBanner.PixFilc:

/usr/Xl1R6/include/XI1/pixnops/rhpenguin.xpm

XBanner.PixmapX:

30

XBanner.PixmapY:

¿00

W linijce XBanner.PixFile w pisz p ełn ą ścieżk ę do sw o je g o pliku g rafic zn e g o (m usi być zap isa n y w form acie X P M ): XBanner.PixFile /usr/XllR6/include/Xll/pixmap/escherknot.xpm

Z w ró ć u w a g ę na zm ien n e PixmapX i FixmapY. O kreślają one przesunięcie lew ego g ó rn e g o rogu rysunku w z g lęd e m lew ego g ó rn eg o rogu ekran u startow ego. 8.

Z a p isz z m ia n y i zam knij edytor. Jeśli pracujesz w sy ste m ie X W in d o w , zam knij rów niez a k ty w n ą sesję. A by u jrzeć n ow y ekran sta rto w y xdm, w p isz wr w ierszu poleceń konsoli: # xdm -nodaemon xdir. w yśw ietli now y e k ra n sta rto w y (rysu nek 18.3).

Rysunek 18.3. Do m odyfikow ania wyglądu ekranu startowego xdm służy polecenie xbanner

Poznaj Linux

260

Program xbarner posiada niem al 80 opcji dostępnych w w ierszu poleceń, ale - co dziw ne - nie istnieje pośw ięcona m u strona podręcznika. M ożna natom iast zapoznać się z jego dokumentacji), zapisaną w form acie H T M L : # lynx /usr/doc/xbanner-l.31/ind
M odyfikow anie sk ry p tu inicjalizaeyjnego .xinitrc. Skrypt inicjalizacyjny

.x in itrc

służy poleceniu x m i t

(w y w o ły w an e m u przez

startx) do skon figu row an ia sesji X oraz uruchom ienia o d p o w iednich m enedżerów

i klientów. S y stem o w y skrypt

.x in itrc

znajduje się w katalogu / h i c:/x

Zm iany w p row adzo ne doń przez adm inistratora są globalne

t

/ x ir

i.

d o ty cz ą w szystkich użyt­

kow ników system u. Jeśli chcem y dostosow ać x i n i t r c do w łasnych potrzeb, m usim y skopiow ać go do sw o jeg o katalogu d o m o w e g o i n azw ać .xinitrc: # cp /
PATRZ RÓWNIEŻ 4

Uruchamianie różnych m enedżerów okien z a pomocą . x i n i t r c jest opisane w rozdziale 19.

Modyfikowanie .xinitrc za pomocą A notherLevel Program k on tiguracy jny A n o t h e r L e v e l m enedżera okien fuwm? zaw iera pożyteczną funkcję Save D e s k to p to n e w . x i n i t r c w m enu P references. U m o żliw ia ona tw orzenie i zapisyw anie w łasny ch pulpitów. T w o rz e n ie p lik u . x i n i c r c 1.

O tw ó rz sesję X I 1.

2.

U ruchom kilka term inali lub klientów X I I .

3.

Porozm ieszczaj otwarte okna na pulpicie, w edług upodobań.

4.

Kliknij niew ykorzystany fragm ent pulpitu. W ybierz m enu P re fe re n c e s, a w nim opcje S ave D e s k to p t o . x i n i t r c .

5.

Puść przycisk m yszy. W katalogu d o m o w y m bieżącego u ż y tkow nik a zostanie utw o­ rzony plik new. x i n i t r c , zaw ierający o p is w yglądu pulpitu i w szy stkich u m ieszczo ­ nych na nim okien. U staw ienia tc m ozesz skopiow ać do istniejącego pliku . x i n i t r c lub w y korzystać przy konfigurow aniu funkcji inicjalizacyjnych m enedżera okien, więcej szczegó łów znajdziesz w rozdziale 19.

Konfigurowanie .xinitrc za pomocą klienta xw ininfo Klient x w i n i n f o służy do tw orzenia w łasnych w pisów w pliku . x i n i t r c .

Uruchamianie i konfigurowanie X ! I

261

K o rzy sta n ie z x w in in fo 1.

U ru c h o m xwininfo w p isu ją c w w ierszu p oleceń o k n a term inala n azw ę: # xwininfo

xwininfo w yśw ietli krótki kom unikat pro szący o kliknięcie k tórego ś z okien: xwininfo: Please select the window about

which you would like

information by clicking the mouse in that window.

2.

P o kliknięciu w yb ran eg o okna, xwininfo w yśw ietli inform acje o jego strukturze i położeniu: xwininfo: Window id 0xlc00002 "i Absolute upper-left X:

10

Absolute upper-left Y:

28

Relative upper-left X:

0

Re.ative upper-left Y:

Ü

Width: 574 Height: 340 Depth:

8

Visual Class: Pseudocolor Border width: 0 Class: InputCutput. Colorrr.ap: 0x21

(installed)

Bit Gravity State: ForqctGravity Window Gravity State: NorthWestCravity Backing Store State: NnttJseful Gave Under State: Map State:

no

IsVicwable

Override Redirect State: no Corners: +10+28 -216+28 -216-232 +10-232 -geometry 00x24+5+5

P o w y ższe d ane (w tym p rzy p a d k u dotyczące o k n a term in a la rxvt) m o g ą p o słu ż y ć do d e fin io w a n ia w ła sn y ch w p isó w w pliku .xinitrc.

P a m i ę t a j ó p o p r ą w n y m z a m k n ię c i u s y s te m u ! P rzy w y ch o d ze n iu z X I l lu b z am y k an iu L in u k sa z a w s z e n a le ż y sto so w ać się do w łaściw ej p ro ce d u ry . N ig d y nie należy w yłączać k o m p u te ra bez p o p ra w n e g o za­ n ik n ię cia sy ste m u - m o ż e to d o p ro w a d zić du utraty dan y ch na dysku!

Poznaj Linux

262

Z am y k an ie X I 1 Istnieje kilka sposobów na zakończenie sesji X I I . Można skorzystać z menu Exit menedże­ ra okien; można też

w przypadku serwerów XFree86

wcisnąć Ctrl i A lt i Backspace, powra

cając do znaku gotow ości konsoli.

Korzystanie z konsol wirtualnych w X I I O ile tylko sy ste m X I I nie wydaje się być zaw ieszony (zaw ieszenie X jest bardzo rzadkim przypad kiem ), m ożna tym czaso w o w yjść do wirtualnej konsoli tekstow ej, a na­ stępnie pow rócić d o graficznego interfejsu użytkow nika, korzystając z klaw iszy Ctrl, Alt i F I-F I 2. P rzechod zenie z X 11 d o konsoli tek stow ej i z pow rotem 1.

O tw órz sesję X I I . A by przejść do pierw szej konsoli wirtualnej, w ciśnij C trl+ A lt+ F I.

2.

Jeśli X I l został u ruchom iony z pierw szej konsoli wirtualnej (w yśw ietlanej au to m a ­ tycznie po otw arciu sesji) za pom ocą polecenia s t a r t * , k o n so la ta nie będzie się nadaw ać do użytku. W ciśnij Alt+F'2, a b y przejść do drugiej konsoli w irtualnej.

3.

Linux p ow inien w yśw ietlić prośbę o podanie nazw y użytkow nika. O tw órz now ą sesję, wpisując sw oją nazw ę i hasło. Jeśli chcesz pow rócić do sesji X, w ciśnij A lt+ F 7 . Linux w dystrybucji Red Hat obsługuje dom yślnie sześć konsoli w irtualnych, dostępnych pod klaw iszam i F 1 -F 6 .

PATRZ RÓWNIEŻ #

Więcej o konsolach wirtualnych mówimy w rozdziale 1.

M odyfikow anie w yglądu pulpitu Standardow a dy stry b u c ja system u X F rce 8 6 zaw iera szereg p ro g ram ó w u m o żliw iają­ cych dostosow anie w yglądu pulpitu do sw oich upodobań. Są to m iędzy innym i: w ygaszacze ekranu, rozm aite tapety oraz zestaw y ku rsorów myszy. Jeśli p o d o b a nam się któryś z dostępnych wygaszaczy ekranu lub tapet, m o żem y dopisać go do pliku .xinitre i w y k o ­ rzystywać w' sesjach X W indow .

K onfigurow anie w ygaszacza e k ra n u W ygaszacze ekranu pod X I I są nie tyłku estetyczne - um ożliw iają rów nież zabezpie­ czenie dostępu do kom putera hasłem. Dystrybucja Red I lat zawiera kilka program ów pełnią­ cych funkcje w ygaszaczy ekranu - są to m iędzy innymi xset, xscreensaver i xlock.

263

Uruchamianie i konfigurowanie X 1 1

xset K lie n t x s e t słu ż y d o w łą c z a n ia , w y łą c z a n ia , k o n fig u ro w a n ia i te s to w a n ia w y g a s z a c z y e k ra n u w s y s te m ie X. O b s h ig a p ro g ra m u xset 1.

U ru c h o m klienta x s e t z flag ą s , podając czas, po ja k im m a zostać w łączo n y w ygaszacz (w sekundach): # xset s 30

2.

Jeśli ch ce sz uakty w nić w y g a sz a n ie ekranu, użyj flagi o i opcji on: # xset s on

3.

Jeśli ch ce sz n a tychm iast prze testo w ać działanie w y g aszacza, sk o rz y staj z opcji a c ­ tiv a te : tt xset s activate

4.

U jrzysz c zy sty ekran. N ie zb y t ciek aw e, p raw da? A b y w yśw ietlić sta n d ard o w y rysu ­ nek, w p isz n c b la n k : # xset s noblank

5.

P o w tó rz k ro k 3. T y m ra z e m w y g a sz ac z będzie m iał postać c za rn e g o logo X na szarym tle.

6.

D o trw ałeg o w y łą cz an ia w y g a sz a c z a ekranu służy opcja o f f : # xset s off

xscreensaver Jeżeli in teresu ją nas a n im o w a n e w y g aszacze e k ra n u , m o ż e m y sk o rz y stać z p ro g ra ­ m ó w x s c r e e n s a v e r i x s c r e e n s a v e r - c o m m .a n d . Klient x c s r e e n s a v e r po siad a aż 16 opcji; je s t je d n a k łatw y w użyciu. O b s łu g a p ro g ra m u xscreen sa ver 1.

U ru c h o m klienta x s c r e e n s a v e r w tle z opcją - t i m e o u t , podając czas (w m inutach), po ja k im m a zostać w łą c z o n y w ygaszacz: # xscreensaver -timeout 5 &

2.

P o pięciu m inutach b rak u a k tyw n ości system u, x c r e e n s a v e r u ru ch o m i w y g a sz ac z ekranu. D o k o n fig u ro w a n ia x s c r e e n s a v e r służy klient x s c r e e n s a v e r - c o m m a n d . P rz y k ład o w o ,

ab y

natychm iast

p rze testo w ać

działanie

w y g aszacza,

użyj

opcji

-a c tiv a te : # xscreensaver-command -activate

E kran zostanie pow oli w y g a sz o n y , po czym xscreensaver u ru ch o m i w y gaszacz.

26 4

3.

Poznaj Linux

Jeśli

chcesz u zależnić w yłączenie w y g aszacza od podania hasła,

skorzystaj

z

opcji

-lo ck : # xscrpensaver-command -lock

4.

Do w yłączania x s c r e e n s a v e r służy opcja # xscreensav-er-command -exit

5.

Opcja

demo w yśw ietla dem onstrację działania x s c r e e n s a v e r :

ił xacrecnsaver-command -demo

Ekran zostanie w ygaszony, po czym

x s c r c o n o a v e r w yśw ietli o kno dialogow e

um ożliw iające w y b ó r w ygaszacza. K ażdy w ygaszacz m ożna ró w nież uru ch om ić w p i­ sując jego n a zw ę w wierszu poleceń (w y gaszacze dla X I I tu w rzeczyw istości nieza­ leżne program y). Przykładow o, aby uruchom ić w ygaszacz „Cieniowane, kule” (© 1998, Sun M icrosystem s), wpisz: łł sphere

Rezultat przedstaw ia rysunek 18.4.

Rysunek 18.4. W ygaszacz „Cieniowane kule'’ m oże zostać uruchomiony za pomocą polecenia xscrccnsavcr 6.

X W induw um o żliw ia rów nież uruch om ien ie w y g aszacza ekran u ja k o anim ow anej tapety na pulpicie - m ożna w ów czas kon ty n u o w ać pracę bez w yłączania wygaszacza. Do uak tyw nienia takiego trybu służy opcja - r c o t : # forest -root &

L ista wygaszać zy ekranu dla klienta x s c r e e n s a v e r znajduje się na p o św ięco nej mu stronie podręcznika def a u lts).

oraz

w pliku Xscreonsavor (katalog /usr/XllR6/lib/XU/app-

I Iruchamiame i konfigurowanie X 11

2 65

x lock Klient x l o c k jest z a a w a n s o w a n y m p ro g ra m e m słu ż ąc y m do b lo k o w a n ia term inala, w y p o s a ż o n y m w praw ie 50 o p c ji i ponad 50 w y g a sz ac zy ekranu. A b y g o w y łączy ć i odzy skać d o stęp do term inala, na le ży podać hasło. x l c c k m o że ró w nież fu n k cjo n o w a ć ja k prosty w y g a sz ac z e k ra n u (nie zab e zp iec zo n y hasłem ) - należy go w ó w c z a s uruch om ić z op cją - n c i o c k . Jeśli o p ró c z tego chcem y zm ien iać ro d zaj w y g aszaeza co 15 se k u n d , m o ż e m y sko rzy stać z opcji -m odc

random

oraz - d u r h i i o n , po której m u s im y podać czas (w sek und ach): # xlock -duration 15 -nolock -mode random # xlock -inline -mode random &

D efiniowanie koloru tła D o z m ian y koloru tła pulp itu służy po lecen ie x s e t r o o t . P rz y k ład o w o , aby użyć k o lo ­ ru L o v c n d c r 3 1 u s h 3 , m u sim y podać je g o n a zw ę po opcji - s o l i d . D o stęp ne n a zw y k o lo ­ rów z n a jd u ją się w pliku / u s r / x i l K 6 / l i b / x i l / r g b . txt: # xsetroot -solid LiivenderBlush3

Definiowanie wzoru tła T ło pulpitu m o żn a ró w n ie ż pokryć jed n y m z 90 wzorów' z n ajdu jących się w katalogu / u s r / i n c l u d e / x i l / b i t m a n s lu b d ow o ln y m plikiem graficznym w form acie .bmp. W tym celu n ależy sk o rzy stać z opcji - b i l n i d p . Je d n o cz eśn ie m o żn a (za p o m o c ą opcji - b g ) zde­ finiow ać ko lo r tła: # xsetroot -bitmap /usr/include/Xll/bitmaps/wide_weave -bg bluc

T apety N a tle pu lp itu X 11 m o ż n a um ieścić d o w o ln y o b raz - tapetę, u lep szającą w y g lą d ekranu. D o w c z y ty w a n ia tapet słu ż ą program y x l o a d i m a g e i xv, o b słu g u jące w iele różnych fo rm a tó w p lików g raficzn y ch . r lo a d im a g e P olecenie x l o a d i m a g e w c z y tu je i w y św ietla tapety. F o rm a ty o b słu g iw a n e p rzez x l o a d im a g e są op isane w tabeli 18.1.

266

Poznaj Linux

Tabela 18.1. Formaty plików graficznych obsługiwane przez xl n ad i mage T y p p lik u

O p is

c ir .u r a c t c r

Plik rastrowy CM U WM

faces

Projekt Faces

tbm

Format graficzny FRM

qcm

Format graficzny GEM

g it

Format graficzny GIF

ip q

Fom iat graficzny JPG typu JFIF

m a c p ain t

Format graficzny MacPaint

m c id a s

Plik McIDAS

n if f

Format graficzny NIFF (Native Image File Format)

pbm

Przenośna bitmapa (PBM. PGM, PPM)

pcx

Plik PC Paintbrush

rle

Format graficzny RLE

su n ra ste r

Plik rastrowy Sun

Vf f

Format wizualizacyjny Sun

v ic a r

Format graficzny VICAR

xbm

Mapa bitowa X

xpm

Format graficzny XPM

xwd

Zdjęcie okna X Przykładow o, aby korzystając z x l o a d i m a g e w czytać w charakterze tapety plik GIF,

należy użyć opcji - o n r o o t i podać jeg o nazwę:

# xloadimage -onroot /usr/lib/tk8.Q/demos/iraages/earth.gif Pow yższe polecenie wyświetli w tle pulpitu obraz Ziemi. Jeśli ch ce m y , aby tapeta zo stała dostosow ana do w y m iarów ekranu, m u sim y skorzystać z opcji - f u l l s c r e e n : # xloadimago -onroot -fulscreen /usr/lib/tk8.O/demos/images/earth.gif

Uzyskanie optym alnego efektu m oże w ym agać eksperym entow ania z różnymi opcjami.

Uruchamianie i konfigurowanie X i 1

26 7

XV

K lient xv (zazw y czaj w y k o rz y sty w a n y jako przeglądark a, e d y to r lub narzęd zie k o n ­ wersji plików graficzny ch) r ó w n ie ż potrafi w czytać i w yśw ietlić w sk az an y plik ja k o ta p e ­ tę. Służy do teg o opcja - r o o t : tt xv -root /usr/lib/tk8.0/demos/imaqes/earth.gif

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

W ięcej o programie x v w rozdziale 21.

Definiowanie wyglądu ku rso ra myszy D o z m ian y w y gląd u k u rso ra m y szy w system ie X W in d o w służy po lecen ie xsetroot. Jeśli k o rz y sta m y z w b u d o w a n e g o w d y stry b u cję R ed Hat m e n e d że ra okien A n oth erL evel, m u sim y o tw o rzy ć m en u Set R oot C u rsor w sekcji R oot C u rsor m enu P referen ces. Z m ien ia n ie w y g lą d u ku rsora za p o m o c ą x s e tru u l 1.

Jeśli chcesz zmienić wygląd kursora m yszy za pom ocą klienta x s e t root., najpierw zapo­ znaj się z zawartością pliku uuisorfont.h w katalogu /usr/XllRG/ir.clude/Xll: # less /usr/XllR6/include/Xll/c ursorfont.h

2.

Plik cursor font.h z a w ie ia ponad 80 definicji k u rso ró w w n astępu jącym form acie:

#define XC_box_3piraI 20 frdetine XC center ptr 22 tfdefine XC_circle 24 #define XC_clock 26 ^define XC_coffee_mug 28 łtdcfine XC_cross 3U #define XC_cross_revi?rsp 32 #dpfine XC_crosshair 34 #define XC_diamcnd_cros3 36 łdefine XC_aot 38

3.

A b y z m ien ić kształt ku rsora, na przykład na coffee muą, użyj p ro g ram u xsetroot z o p cją - cursor namc i p o d aj nazw ę kursora: # xsetroot -cursor_name coffee__mug

4.

Jeśli c h c e sz p rzy w ró cić sta n d a rd o w y k u rso r X I I , w p isz w m iejsce n azw y kursora X_cur3or: # xsetroot -cursor name X cursor

268

5.

Poznaj Linux

P olecenie x f d , uzupełnione o Hagi - t n i nazw ę czcionki kurso rów ( c u r s o r ) , w y­ świetli tabelę przedstaw iającą wszystkie dostępne kursory: # xfd -fn cursor

Na ekranie pojaw i się okno zaw ierające małe ikony dostępny ch kursorów (rysunek 18.5). n |x

cirrfiAr |0uit ||Ymrv f'.■**<»¡[HokI Sclcct o chwocter r<*>go; 0*0000 (0.0) Uh-u 0x0033 <0,153) oj*»*« left; 0x0000 <0,0) “■V «*- W W l£ 1L

T T i

X X X

_L -L U ■ * ♦ o O Si t£ a r

n

*

+ +

¥

► * ■s. _rn □ ■ * • A *

U

*

• •

■ ęb

s

o O

I

4-

+

r *

Z

X X X X

*

*

i*

m

L L J J

5

¥

t

X

F H- h h \

-H H H £1 ■ a 1

□ EJ i

♦ ?■ * *

&2:

m AA

iO i i r=>j

I

%

+ + ? * 0

i

* *

* *

•* -

r

-

A A '

T T T T * *

* F Ik 71

T “i T 2 > »

m

- i1 --+ +

I

rRysunek 18.5. Klient xfd potrafi wyświetlić tabelę wszystkich dostępnych kształtów kursora

Konfigurowanie

m yszy

D o k o n fig u ro w an ia m yszy w system ie X I I służą polecenia xrr.cdmap i xset. xmodmap potrafi zm ienić konfigurację przycisków , a xset przyspieszenie kursora. K o n fig u ro w a n ie m y sz y z a p o m o c ą x m o d m a p i x s e i 1.

Jeśli chcesz zm ien ić kolejność przycisków m yszy, użyj xmocimap z flagą - e i podaj now ą kolejność w następujący sposób: # xmodmap -e "pointer 3 2 1 "

2.

Polecenie xcct z flagą m pozw ala na zm ianę przyspieszenia kursora. N ależy podać dw ie liczby określające żądane przyspieszenie. P rzykładow o, a b y spow olnić ruchy kursora, wpisz: # xset m "1 5"

Uruchamianie i konfigurowanie X I I

269

Za w o ln o ? M ozo inaczej: tt xset m "40 20"

Za sz y bko? T o m oże: # xset m "4 8"

3.

Jeśli c h c e sz p rzy w ró cić sta n d a rd o w ą w arto ść przyspieszenia, w pisz w c u d z y sło w a c h sło w o d e Ha u l L: # xset m "default"

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o wykorzystaniu m yszy w systemie Linux mówimy w rozdziale 10.

K onfigurow anie okna term inala G raficzn e

term in a le,

tak ie

jak

rx v t

czy

x term ,

e m u lu ją

tek sto w ą

konsolę

(za w iera jąc ą w ie rsz poleceń shella) w oknie system u X I I . O k n a term inali m o ż n a p rz e su ­ w ać, z m n ie jsz y ć (do ikony) lu b po w ię k sza ć do rozm iarów' ekranu. M o ż n a ró w n ież płynnie zm ien ia ć ich rozm iar. Z m n ie js z o n e o k n o term in a la p o jaw ia się na pulpicie lub jeśli k o rz y ­ stasz z konfiguracji Ano^hprT.pvpl m enedżera okien fvwm2, w pasku zadań na dole ekranu. R o z d z ia ł 2 0 opisuje w ię k sz o ść opcji p akietu X T oolkit, służących do z m ia n y w y g ląd u okien term inali. N iektóre term in ale, takie jak n x t e r m , m o żn a k o n fig u ro w a ć ko rzy stając ze sk ró tó w k la w ia tu ro w y c h i z m y sz y .

K o n f ig u r o w a n ie t e r m in a la 1.

nxterm

A by z m ienić ro z m ia r w y k o rz y sty w a n e j czcionki, kliknij p ra w y m p rzy c isk iem m yszy w oknie term inala trz y m a ją c w ciśn ięty k law isz C trl. O tw o rz y sz w ten sp o só b m enu c z c io n e k V T , p o k azan e na rysunku 18.6. If* .

'«««ii"»» (bosIlO loc^LK słt Łfcall JC fle * p 10! jwd - r o s t MSPICïC.xwd * t i l 670 ( tr u ł IQl«vr«! h o lt W all 1C I

H H E3

VT F o n « /w * « n Utu*od«fcł« ttay U mA MeONM U fO t Ha«« (« V *

y Rysunek 18.6. Menu czcionek V T terminala nxterm pozwala na zmianę wykorzystywanej czcionki za pom ocą klawiatury i myszy

P o /n aj Linux

270

2. Aby w ybrać inną czcionkę, kliknij o p c ję Select ¡on. M ożesz rów nież skorzystać z klienta x f o n t s e l . w pisując w wierszu poleceń: # xfontsel &

Na ekranie p o ja w i się. okno program u x f o n t s e l (rysunek 18.7). A by zm ienić aktual­ ną czcionkę, kliknij w iersz w yśw ietlony pod przyciskam i Q u i t i Select SF3Ö

Ct&allQlocalhMt bfcalUi U

¡ • * 1.

.

11.

H B E31

■ • 1-

6 nanos n atch I

||j i u i l j |» e l a « l 1 Ij-Tratry-rnln wcht

e sx -roei|-epe-«n#klth-restrH -8iK dnjffl

ABCDEFGHIJKLM NOPQRST’JVWXYZ ab cd efgliijk lran op qrstJv^ T cyz

D123A5S789 iM Ç Ô lûftdûÿÀ Æ Ç fclnPjfuif

Rysunek 18.7. Klient xfont.sel wyświetla czcionki dostępne w X I I ; za jeg o pomocą można skonfigurować czcionkę terminala nxterm 4.

Kliknij przy cisk Sclcct.

5.

Przytrzym aj C trl i kliknij praw ym przyciskiem m yszy okno term inala n x t e r m , a na­ stępnie w ybierz opcję. S election z m enu czcionek VT (przedstaw ionym na rysunku 18.6). Od tej chw ili nxtR rm będzie korzystał ze w skazanej czcionki.

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Konfigurowanie okien terminali w wierszu poleceń je st opisano w rozdziale 20.

4

Więcej o programie

x fo n ts e l

mówimy w rozdziale 20.

K orzystanie z plików konfiguracyjnych X I I W iele p ro g ram ó w przeznaczonych dla system u X I I korzysta z p lik ó w konfiguracyj­ nych. Pliki k onfiguracyjne zaw ierają inform acje o wyglądzie i sposobie działania p o szcze­ gólnych klientów , zapisane w sposób um ożliw iający łatwą m od yfikację za p o m o c ą e d y to ­ rów tekstu (w postaci tzw. łańcuchów konfiguracyjnych). N iektóre ustaw ienia m ożna w ym usić korzystając z opcji -x rm pakietu X I I Toolkit, po której należy w pisać o d p o ­ wiedni łańcuch konfiguracyjny; w iększość program ów używra jed n a k w yłącznie pliku konfiguracyjnego.

Uruchamianie i konfigurowanie XI I

271

A by z m ien ić k o n fig u rację w yb ran eg o klien ta X I I , p rzeczytaj najp ierw jego stronę p odręcznika. Pliki k o n fig u rac y jn e dla w ięk szo ści aplikacji z n ajd u ją się w katalogu /usr/Xl lRG/li.b/Xll/app -defaults: # ls -A /usr/XHR6/lib/Xll/app-defaults Refore1ight

RXvf

XGammon

XRn

Xgopher

Bitmap

Seyon

XGetfile

Xscreensavet

Xycpher color

Bitmap-color

Seyon-color

XLoad

XSm

Xloadimage

Chooser

Viewres

XLock

XSysinlo Xmag

Clock-color

X3270

XLogo

XSvsinfo-color

Eiii t res

XBanner

XLogo-co 1or XTe rrn

XMessage

Editre3-color

XCalc

XMailbox

XTerm-color

Xmh

Fiq

XCalc-color

XMdb

Xditview

Xvidtune

Fig-color

XClipboard

XMixer

ditview-chrtr

xosview

GV

XC1nek

XPa int

Xerii r

GXditview

XCcnsole

XPat

Xfd

KTerm

XDbx

XPlaycd

Xfm

Nxterm

XFontbel

Playmidi

Xgc

Xman

K ażdy plik k o n fig u rac y jn y (zazw yczaj o d p o w iad ający n a zw ie sw o je g o p ro g ram u , ale z ac zy n a ją cy się d u ż ą literą) z a w ie ra łańcuchy kon fig u racy jn e, o k reślające kształt i w yg ląd o k n a aplikacji, jak ró w n ież stru k tu rę i działanie system u m en u , p rzycisk ów i innych e le ­ m en tó w klienta. D e fin io w a n ie łań c u ch ó w k o n fig u rac y jn y c h jest o pisane na stronic p o d ręc zn ik a p o ­ św ięconej sy ste m o w i x. Z a jm ijm y się dla przykładu plikiem k o n fig u rac y jn y m kalk ulatora xcalc. Plik ten m a nazw ę xcalc.

Z m ia n a k o n fig u ra cji program u 1.

O tw ó rz sesję n a kon cie a d m in istrato ra (root). K o rzystając z d o w o ln e g o e d y to ra te k ­ stu (np. pico) w czytaj z aw a rto ść pliku xcalc: # pico -w /usr/XllR6/lib/Xll/app-defaults/XC«alc

2.

Plik Xcalc z aw iera d efin icje n a g łó w k a okna, rodzaju kursora, typu ikony, w y k o rz y ­ sty w an ej c zcionk i itp. Jeśli chcesz aby zam iast cyfr na k law iszach kalk u lato ra p o ja ­ w iły się. słow a, znajd ź sekcję definicji *ti .but t o n x x . Label, w y g lą d ając y ch mniej w ięcej tak: *ti.button22.Label:

3.

Z m ień c y frę 7 na sło w o „ s ie d e m ” : *ti .button22 .Label:

4.

7

siedem

(ar.g. seven)

W p o d o b n y sp o só b m o ż e s z zm ienić napisy na p o zostałych

klaw iszach kalkulatora.

K iedy sk o ń czy sz, zapisz plik i uru ch om k alkulato r xcalc, w pisując

272

Poznaj Linux

# xcalc &

K alkulator po w in ien teraz w yglądać tak ja k na rysunku 18.8 (po praw ej stronic). (ha. . 1 I

DEC

b^m °|

I iI

(ïféfB

mamą .....“I

DCG

1

i .

CJsJ

I

< S $ > C Z S S 3 )C C D C S 3

©

fSEbt i X

oX 9 A O k jJ L łJ L i

j I

<^(jDCDGE>€*i Rysunek 18.8.

É

!

G ' D O O &cvoi)(tiyłil )(iu r )^ E Ä ) ( si» •'*'0 )(tive«)^Bfe

^ ¡2 í¿ ) ( _ f c « jr X r,vc

C lS C ^ D C D G D ΠI

Modyfikacje wprowadzone w pliku konfiguracyjnym x c a l c umożliwiają zmianę wyglądu kalkulatora x c a l c

Z anim zaczn iem y w prow adzać z m ia n y do jakiegokolw iek pliku konfiguracyjnego, m usim y pam iętać o sporządzeniu jeg o kopii zapasowej. P a m ię tajm y rów nież, aby w p ro ­ wadzane m o dyfik acje pozostaw ały w zgo dzie z param etram i ekranu. P rzykładow o, nic pow inniśm y d efinio w ać okien o rozm iarach 1024x768, jeśli rozdzielczość, w jakiej u ru­ cham iam y X I 1 w ynosi tylko 800x600.

Rozdział 19 Korzystanie z menedżera okien

Bill Biill

Możliwości wybranych menedżerów okien Instalowanie m enedżerów okien Uruchamianie m enedżera okien Konfigurowanie menedżerów okien i ich systemów menu W y b ó r m e n e d że ra okien w system ie X I I Istnieje pon ad 50 ró żny ch m en e d że ró w okien dla L in u k sa i sy ste m u X W in d o w . W y ­ bór m e n e d że ra jest kw estią in d y w id u aln y ch u p o d o b ań , acz k o lw ie k w ielu u ż y tk o w n ik ó w dystrybucji R ed Hat k o rz y s ta z konfiguracji A n o t h e r L e v e l

p o p u larn e g o m en e d że ra

fvwm2. O to niek tóre z je g o zalet: ■

a u to m a ty c z n e d o p is y w a n ie n o w y c h ap lik acji (np. p a k ie tu b iu ro w e g o A p p lix w a re albo N e tsc a p e C o m m u n ic a to r a ) do sy ste m u m enu

■

łaiw e w o b s łu d z e m e n u u m o ż liw ia ją c e sk o n fig u ro w a n ie ko loru tła, p a ra m e tró w m y sz y o ra z p a s k ó w p rz e w ija n ia

■

sz y b k ie i e fe k ty w n e o p e ra c je na o k n a c h z w y k o rz y sta n ie m s k ró tó w k la w ia tu ro w y c h lub sy ste m u m enu

■

w y g a sz a c z e k ra n u z m o ż liw o ś c ią b lo k o w a n ia konsoli i z e sta w e m p o n a d 6 0 e fe k tó w g raficzn y ch

■

łatw e do s k o n fig u r o w a n ia m en u aplikacji. M en ed zery okien ró ż n ią się od siebie, jeśli ch odzi o łatw o ść użycia, rozm iar (od około

70 000 bajtów do ponad 4 0 M B ), w ygląd i cenę. W danej sesji m ożna korzystać tylko z jednego m enedżera, ale w sy ste m ie m oże z n a jd o w a ć się ich kilka. M en ed żery okien stanowią dow ó d e lasty czn ości graficznej sy ste m u X W in d o w i po kazu ją, że nie istnieje

Poznaj Linux

2 74

K o m p ilo w a n ie i in s ta lo w a n ie m e n e d ż e r ó w o k ien Skom pilow anie i zainstalow anie no w ego m enedżera „od zera" m o że w ydaw ać się bardzo trudne, ale w ersje instalacyjne m en ed żeró w zaw ierają z azw y czaj skrypty lub pliki make. w y ręczające użytkow nika w w yko nyw aniu tej operacji. Przed ro zp o c zę ­ ciem instalacji w arto z ap o zn ać się z treścią pliku i n s t a l l lub r e a d m e . Pliki instala­ cyjne w iększości popularnych m en e d że ró w okien znajdują się pod adresem : http://www.cunsitc.unc.cdu/pub/Linux/Xl1/window-managers

Jeszcze obszerniejsza lista m enedżerów , razem z odsyłaczam i d o ich źródeł, znajduje się pod adresem : http://www.gai jin.eom/X/links/x.apps.html#WindowManagers

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o system ie X Window mówimy w rozdziale 18.

f

Narzędzia programistyczne i kompilatory dla Linuksa są opisane w rozdziale 23. Jedną z w ielkich zalet X I I jest dow olność, jaką system p o zostaw ia użytkow nikow i,

jeśli chodzi o w ygląd i kształtu pulpitu oraz um ieszczonych na nim okien. D ow olność ta ma jedn ak sw oją c en ę - liczba plików ko nfiguracyjnych, ustaw ień, opcji i skryptów , przez które trzeba się „ p rz ek o p a ć ” , aby zm usić w yb rany m enedżer okien d o działania zgodnego z oczekiw aniam i, m o że przestraszyć początkującego użytkow nika. Problem ten potęguje jeszcze fakt, iż niektóre m enedżery są słabo udokum entow ane. Standardow ym m en edżerem okien dystrybucji Red H at jest A n o t h e r L e v e l - specjal­ na konfiguracja m en ed żera

fv w m 2 .

D ystrybucja Red Hat zaw iera ró w n ież starsze m e n e ­

dżery fvwm i twm. T y m i i inn ym i m ened żeram i (jak C D E , K D E i mwm) zajm iem y się w ła­ śnie w niniejszym rozdziale.

M enedżer C o m m on D esktop E n v iron m ent C om m on D eskto p E nvironm ent, w skrócie C D E, jest ko m ercyjnym graficznym inter­ fejsem u ż y tkow nik a dla X I I . Jest to jeden z najbardziej zaa w an so w a n y ch i złożonych m enedżerów okien. Przykładow y ekran C D E znajduje się na rysu nku 19.1. O to niektóre z kom ponentów i je g o możliwości: ■

zintegrowany pakiet program ów narzędziowych, obsługujących w zajem ną wym ianę danych i w yposażonych w kontekstową pom oc

■

w budow any system pom ocy dla prawie wszystkich programów' i operacji

■

panel sterowania umożliwiający konfigurowanie kolorów tła, kształtu okien oraz wyglą­

du pulpitu

Korzystanie z menedżera okien

■

275

m echanizm drag-and-drop (np. drukow anie dokum entu po przeciągnięciu jego ikony na ikonę drukarki)

■

m ożliw ość konfigurow ania klawiatury, m yszy i karty dźw iękow ej za p o m o cą systemu okien dialogow ych

■

ikony dla w szystkich p ro g ram ó w , katalogów i pozostałych zbiorów danych na pulpicie

■

bezpieczne kasow anie p likó w przy użyciu „kosza na śm ieci”

■

uru ch am ian ie program ów przez podw ójne kliknięcie ich ikon. bez konieczności użycia okna terminala.

Rysunek 19.1. C D E jest zaaw ansow anym graficznym interfejsem użytkownika dla X I I , wyposażonym w zintegrowany pakiet program ów narzędziowych C D E jest o p a rty na n ajno w szej w ersji M otifa, k o m e rc y jn e g o pakietu bibliotek p ro ­ g ram istyczny ch . S p rz ed a żą C D E z a jm u ją się licen cjon ow ani d y strybu to rzy , jak Red Hat Softw are, Inc. albo Xi G ra p h ic s, Inc. Pełna instalacja w y m a g a praw ie 50 MR w o ln e g o m iejsca n a d y sk u i co najm niej 32 M B pam ięci R A M . W ięcej inform acji na tem at sto so ­ w ania C D E w dystrybucji R ed H at znajduje się pod p o niższym i adresam i: http ://www.redhat.nom hLl.p: //w w w .tiiteal.ccir.

Instalow anie i konfigurow anie m enedżera K Desktop E nvironm ent K D e sk to p E n viro n m en t, w skrócie K D E , jest je d n y m z n a jn o w szy c h i n a jp o p u larn ie j­ szych m e n e d ż e ró w okien dla L im iksa i X I I . P o d o b n ie jak C D E , K D E jest z a a w a n s o w a ­ nym g raficznym interfejsem u ż y tk o w n ik a (rysu nek 19.2). M ożliw ości K D E są p o ró w n y ­ w alne z m o żliw o ściam i C D E . O to niektóre z je g o zalet:

276

Poznaj I.im u

zintegrowany pakiet ponad 100 program ów i aplikacji możliwość m odyfikow ania rozmiaru okien, wyglądu pasków przew ijania oraz w ykorzy­ stywanych czcionek i kolorów przy użyciu system u okien dialogowych podm ontow yw anie napędów za pom ocą myszy system NetW ork Transparent A ccess (N T A ), pozwalający na autom atyczne ściągnięcie pliku graficznego 7. serwera FTP i wyświetlenie go - przez kliknięcie jego ikony obsługa tapet w formacie JPEG obsługa zarządzania sesjami (system autom atycznie zapam iętuje położenie otwartych okien i odtw arza je po otwarciu nowej sesji). Z ainstalow anie K D E w ym aga uprzedniego zainstalow ania bibliotek graficznych QT. fo >1

r«“ &

y -rm m w

f

t*«dta

f

KM*

j D#

gp««

Ü«'p

: 0.3®,0.35. o.a 3/ p r e u n a o : 3> iloaplw i, 2 r w ilr r j. 0 r tx H * . 0 lUrpod i2 & im

w

2 ;5 ï,

lo a l

1

K' 1 - «•#(*-tri*! t

m i c t M « .: 4 . « u m r , l . U * * « — . O M n i » , 9 4 . « l - f l . IW .: « H » M J. 2 0 8 9 K \moÓ, 9K X f r i» . 30QBX r i f d , l i w w U rff S m t : J4 2 S K m . <*. UKU, 3 G O K f r i » 1KHME

\M t M M

| ir« ttoii

th

10 7

O 0

2723 2730 M J MO

«6î R 4M t.

C34

S .3

D.O

1 .0 5 K

0 t.T 1.1 0:wt* □X ;j £8»; | flfior.«

v-rwv-,. v va*rv.

EN* E*i

^Isui

*

O Ht CR

4

Cr

Vf

Etdiltfc:

KSÎÜES/

lool

fr o Y tt* * ,

muu.

Qp» cm

Cl

IÏ;..............

«fp

.J /iiL L L L I

*

%

%

litaŁłf

%

*

&&xbs £

3

a

ana

i &

l

>: /ai ?

Rysunek 19.2. Menedżer KDE. wyposażony w* ponad 100 programów uzupełniających, jest jednym z najnowszych i najpopularniejszych interfejsów użytkownika dla X I I In sta lo w a n ie K D E 1.

Ściągnij najnowszą wersję bibliotek Q T spod adresu http://www.Lroll.no/dl

2.

Zainstaluj biblioteki Q T (instrukcje do tyczące instalacji są dołączane do pakietu).

3.

Ściągnij n a jn o w szą dystrybucję K D E (pełna instalacja w y m a g a ściągnięcia ośm iu sk om p reso w an y ch archiw ów ) z serw era K D esk top albo któregoś z je g o m in o ró w : http://www.kde.org

U żytkow nicy dystrybucji Red Hat pow inni zaopatrzyć się w a rc h iw a w form acie RPM.

Korzystanie z menedżera okien

4.

277

O tw ó rz sesję na koncie a d m in istrato ra i zainstaluj w ch o d zące w skład dystrybucji K D E pliki . rpm, pisząc # rpm -i k d e * .rpm

P o w y ższe polecenie zainstaluje K D E w katalogu / o p t / k d e . K D E w y m a g a 13 MB w o ln e g o m ie jsc a na dysku. 5.

K o rzy stając z d o w o ln e g o ed yto ra tekstu o tw ó rz plik / e t c / p r o f i l e i uzupełnij defi­ nicje zm ien n ej śro d o w isk o w e j

path

o

katalog plików binarny ch K D E. U tw ó rz no w ą

zm ien n ą, k d e d i r , w s k a z u ją c ą na katalog / o p t / k d e : PATH— /opt/kde/bin;PATH KDEDIR=/opt/kde

6.

Z a p isz plik i zam knij edytor. Pełną d o k u m en tac ję K D E zn ajdziesz w katalogu / o p t / k d e / s h a r e / d o c / H T M L / e n ; m o ż e sz ró w n ie ż sk o rz y sta ć z w b u d o w a n e g o system u p o m o cy . Pam iętaj, że projekt K D E nie zo stał jeszcze z ak o ń c zo n y , w ięc część do ku m en tacji m oże być nieaktualna. Sam m e n e d ż e r (w m o m e n c ie o d d a w an ia książki d o diu k u n a jn o w sz a w ersja nosiła n u m e r Beta 3) je s t je d n a k stale ulepszany i stanow i w pełni fu n k cjo n a ln y interfejs u ż y tk o w n ik a dla X.

PATRZ RÓWNIEŻ #

Ściąganie plików z Internetu je s t opisane w rozdziale 14.

K o rz y s ta n ie z m e n e d ż e ra M otif W in d o w M a n a g e r ( m w m ) M enedżer M o tif W indow M a n a g e r (w skrócie mwm) jest częścią kom ercyjnego pakietu oprog ram ow ania Motif, sprzedaw anego, podobnie jak C D E , przez licencjonow anych d y stry ­ butorów. W przeciw ieństw ie d o X I I , M o lif nie jest pakietem d a rm o w y m , jed n a k w jego cenę w liczone są biblioteki obsługujące

mwm

i pozostałe aplikacje napisane dla M otifa, ponad

30 dodatk ow y ch program ów , setki ikon i praw ie 6 00 stron dokum entacji. U żytkow ników zainteresow anych nabyciem M otifa odsyłam y n a stronę Red Hat Software, Inc.: h t t p : / / w w w . r e d h a t . com O to adresy p ozostałych d y stry bu torów pakietu Motif: ■

Xi G raphics, Inc. ( h t t p : / / www. x i g . com)

■

M etro L in k Incorporated (lit t p :/ /www.met roi ii.k .com)

■

InfoM agic ( h t t p : //w w w . i n f o m a g i c . com)

■

L inux System i .ab* ( h t t p : //www. l s l . c o m )

■

C aldera ( h t t p : / / www.cal d e r a . c o m ).

278

Poznaj Linux

Pełna instalacja M otifa dla dystrybucji Red Hat w ym aga przynajm niej 20 M B miejsca na dysku. Jeśli jed n a k zdecydujem y się zainstalować tylko mwm i w ym agane przezeń biblio­ teki. wystarczy 5 M B. Instrukcje dotyczące instalacji znajdują się. w dokum entacji Motifa.

E m u lo w a n ie M o tifa za p o m o cą m e n e d ż e ra Le&sTif m w m L essT if jest alternatyw ną biblioteką graficzną, kom patybilną z M otifem w wersji 1.2 i zaw ierającą M o tifo p o d o b n y m enedżer okien, przedstaw iony na rysunku 19.3. L essT if jest rozprow adzany na zasadach Licencji Publicznej G N IJ, daje w ięc d arm ow y dostęp do m ożliw ości Motifa. Biblioteki L essT if pozw alają na urucham ianie w ic iu p ro g ram ó w motifow ych, a sam pakiet jest regularnie uaktualniany i rozbu d o w y w an y . A rchiw um LessTif m ożna ściągnąć spod adresu: http://www.lesstif.org

‘

1 KU> Ł ÜWV*rtiNO: i raw im»

¿H**« ir£ tenfrpost ««eisj-js Miu¡»t In o-r f . r\Ł

0

F « łl tiw f i n . w

IWiW I'm-:w

*'iy v t t

••M w . t

iż:'*!» i/o Y f.v ro ? io r Sł ;«bi:

fW :

SOW«.

S.BT

to, AX**. US«,

SiMGK t» .

bocf

5

(u IU Th F r
1 2d

C ?

0

3 10

1314 IS l b 1 / 20 2J 22 2 3 ?A 71 71 11) (1

r«*W)

n

o ¡ *.h« L^. i

I ty «

J W '.In íim ,

-i w ers, .«*( * o : 0.17. 0.14. 0.0? 3 n>
15.«» ui t r ,

Su Mo H

»JLxi

ü M IW> I tlll*l*-iJ

J jr a m r y liTJII

I I 12 1U 13 7f.

Coifl^r« rr i^irü fin»

H.I,.

01

ZILÍ1

hel» u*ltyj nlr*

n owe« un' i 5fnr (LIT

v/>. >'• w

C.C4 nlc», Cl.iAJ >-ilu

/.M f. tn x . 2BUW afirtl

■> ummJ, iiXtU: frvA>

WOK ruff

1E30QK cached

C Z D ' GKX^x® (Iw^(^TX'iöTj-r^rlipfûy: Gr)(üXHJCHD(5r: (^t x t x D í X)CC Crëi)ŒXZXIDCD ®X!DŒXXX7D (m OCTXTKjDCD (5t>finc >GDCD

Rysunek 19.3. Biblioteki LessTif umożliwiają, między innymi, zainstalowanie menedżera okien mwm In s ta lo w a n ie L e s s T if 1.

O tw ó rz sesję n a koncie administratora. U ruchom ulubioną przeglądarkę W W W i po ­ łącz się z adresem : http: //www .lessLir.org

2.

U tw órz na d y sk u lokalnym tym czasow y katalog i ściągnij doń pliki źródłow e L essT if dla L inuksa.

3.

Z d ek om prcsuj archiw um L essT if używając, w tym celu poleceń g j n z i p i t a r : #

gunzip

l e s s t i f - 0 . 8 1 - l i n u x .t a r .g z

Kurzystîinie /. menedżera okien

279

# tar xf l e s s t i f - 0 .81.l i n u x .tar

4.

Przejdź do katalogu LessTif: # cd less*

3.

Utwórz w katalogu /usr/local podkatalog o nazwie les3tif: # mkdir /usr/local/l«sstif

6.

Korzystając z polecenia mv przenieś zawartość katalogu LessTif do nowego katalogu /usr/local/lesstif: # mv * /ucr/local/lesstif

7.

Wczytaj w dowolnym edytorze tekstu zawartość pliku /etc/profile i dopisz ścieżkę /ubi/local/lesstif/bin do zmiennej środowiskowej zmienną,

library

p a t h , wskazującą

p a t h . Utwórz

również nowa

na katalog z bibliotekami LessTif:

PATH=/usr/local /1 esst i f/bi n :$?ATH LIBRARY_PATH=/usr/local/lesstif/lib

8.

Zapisz plik /ctc/profile i zamknij edytor. Jeśli chcesz natychmiast skorzystać

Z LessTif, użyj wbudowanego w sliell bash polecenia source (jeśli nie pracujesz w sliellu bash, zajrzyj do dokumentacji bibliotek LessTif): # source /etc/profile

PATRZ RÓWNIEŻ 4 Korzystanie z programów kompresji i archiwizowania plików, takich ja k g z i p c zy ta r . je s t opisane w rozdziale 31. 4

Definiowanie zm iennych środowiskowych je s t opisane w rozdziale 6.

Uruchamianie menedżera okien Większość menedżerów okien jest uruchamiana przez odpowiednie polecenia w pliku .xinitre (umieszczonym w katalogu d o m o w y m użytkownika). Systemowy (globalny) plik xiriit rc znajduje się w katalogu /etc/Xll/xinit lub /usr/XllR6/lib/Xll/xinit. Pod czas uruchamiania systemu X (opisanego w rozdziale 18), program xir.it (wywoływany przez polecenie startx) najpierw stara się wczytać plik .xinitre w katalogu d o m o w y m aktualnego użytkownika, a jeśli go nie znajdzie, szuka pliku globalnego w

katalogu

/usr/xilR6/1 ib/Xll/xiniL. Nie musimy korzystać z globalnego pliku xinitre - jeśli chcemy poeksperymentować z konfiguracją systemu, m o ż e m y skopiować ó w plik do swojego katalogu d o m o w e g o i nazwać go .x in it rr.: # cp / u s r / X H R 6 / l i b / X l l / x i n i t / x i n i t r c Ç H O M E / .xinitre

2 80

Poznaj Linux

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o . x i n i t r e w rozdziale 18.

Uruchamianie m enedżera AnotherLevel AnotherLevel jest do m yślnym m ened żerem okien dystrybucji Red Hat i jeg o uru­

chom ienie o db yw a się autom atycznie po w pisaniu startx: # startx AnotherLevel (którego przykładow y ekran w idać na rysunku 19.4) jest urucham iany

przez polecenie xini t (w yw oływ ane przez s t a r t x ) , korzystające z d a n y ch zapisanych w pliku Xclient3 (katalog /usr7XllRG/lib/Xll/xini t ) . 'Ar.' ienls jest skryptem m ają­ cym za zadanie o d sz u k a ć pliki konfiguracyjne m enedżera AnotherLevel w katalogu / e t - c / X l 1 /A n o th e r L e v G l.

MRS3 »CLP

Û01 r»ip uilne Pire

C

CCMPCCt: »CXtfX

Ct»ix'îe ena

I

» XUtK' UlttX

Vltui

7

zw d/fxrQ t a »osstfu M arch l l T ß

In ri rruri» fol
hmsîijbc

Su «.i T.. Ifc. Th Fr fia 5

C

7

i& iG i? in

19

?0

?1

77 71

PC 2 7 2 8

t

Z

J

*1

Ö a IVIX1Z1Í 11

o S

« C ffiss 0u>:

Ux)»to

addrcct

- Lcofiair»

SC TIP

Q ojn

-

Ccojrlîht ifffl-iacrr,

Hwlu iTThCJ» IP ilJS I

-

[1 I r tC itl

bo<*

S3 3 0

mdatu Pino

or

D l l t ll*> PÙ «f

P rSvCAÜ »to.tr*«1

\&

M

PT'f 11 -1 tr-jrfcwnrV pf «ho

of

M*t»ilnatcn,

3i’Ot2i IU.X»

" " —- ■ nrvt ’ “ n 12s3B» up ¿6 hin, 3 uwr-a, leed ovpnjs: 1.17, l . l l , w.' •D ircc9£-,es: X ile*q inj;. 2 rtrr.irBi •' dwoi*. (• iv x M t fîtl s»^1o*. : fTi.iS .'«y. 7.71 î(jr(co v.OX nico. Ö.ET la li «■>.: y y t i v »*. :sss*. usai, so«k <, ©-, 2 M i> :h-d, 7?»2r: U.-T s**'. tr . * x + n t. »O. a«*s, 7»?4K u w I W « < « X \A 51T tikll 1 bJ4 root TW bb»ll Il TC7 it o l l

0 3 0

? i 25 31

0 S itV fJ»? 1700 S 0 SS3 5S3 156 R o im o a x s

0 5,3 17.6 0 1.3 t.O 1 l . i ö.y

r r 'n

ia :Æ »vnniLuai 0:04 X 0:00 toc 0:ü0 w

1 j| J ! |i ¡I

€©(ZXE)CCt CDQDQZX ŒDCZi'GEDt

-Ja Rysunek 1 9 A A n o t h e r L e v e l to specjalna konfiguracja menedżera okien fvwm2, będąca standardowym interfejsem użytkownika systemu X I 1 w dystrybucji Red Hat Jeśli chcem y, aby nasz plik .xinltrc ró w m c z urucham iał AnoLhexLevel, m usim y dopisać do niego linijkę: £vvm 2 -cmd *FvwmM4 -debug /etc/Xll/AnotherLevel/fvwm2rc.m4r

Pow yższe polecenie pow oduje w czytanie przez m enedżera fvwm2 plików k o n fig u ra ­ cyjnych AnotherLevel. Pu w prow adzeniu w y m ag an y ch m odyfikacji do pliku .xinitrc należy zapisać go i o tw o rzy ć sesję X.

Korzystanie z menedżera okien

281

U rucham ianie fvw m 2 Jeśli c h c e m y ko rzy stać ze stan dardow ej konfiguracji fvwm2 (nie z p lik ów k o n fig u ra ­ cy jn y c h A n o t h e r L e v e l ) , m u sim y o tw o rzy ć plik . xinitrc i u m ieścić znak kom entarza (#) przed linijką d o ty czącą AnothcrLevel, a pod nią w pisać fvwm2: # fvwm2 -cmd 'FvwmM4 -debug /etc/Xll/AnotherLevel/fvwm2rc.m 4 ' fvwm2

N astęp nie z ap isu jem y plik i o tw iera m y sesję

*U> aiw* Ptv>«u.

2 w pisując

c t a r t x

(ry su n e k

19 .5 ).

-

• 'ju w » w

t*rrt'xizla «etiM*

rCtWR lnOEX

- Vi*. w»ig(4 in u m rt fel*»

al«« mrr

-

I h - t ii .

xnt

-

Cinf lęw r: c r

d i TT

-

F * łt »K» Pinu r r n j r « .

la m - iw .

tvw m

mu u .

bo*

ot

f lne

»)■»

NwU>.1

mm

&

Rysunek 19.5. fvwrn2 jest ulepszomt wersją menedżera fvwm

U rucham ianie fv w m Jeśli c h c e m y k orzystać z m e n e d ż e ra fvwm, b ęd ąceg o starszą w ersją tvwrr.2 (rysunek 19.6), m u sim y p o n o w n ie z m o d y fik o w a ć plik

.x in i.t- .rr: .

T y m razem w sta w iam y z n a k

k o m e n ta rz a przed p oleceniem fvwm2 i w pisu jem y pod m m fvwm: # fvwm2 -cmd 'FvwmM4 -debug /etc/Xll/AnotherLevel/fvwm2rc.m4' #

fv w m 2

fvwin

2 82

Poznaj Linux

y m■.•Í n .,n h 1 3 * Km

Hm

I m U» TH fp 5»

1S» lb

1 / 18 13 H» 51

15 3 4 5 6 7 8 9 18 11 15 13 14

?? ?4 ?âf i fr. 77 ?il

28 JO11

&rc

H i : « > r 1 :1 3 , S u » . . K » J » u 2 . 1 J , ? . 0/ , I . K . R « i r a « « » ; <1 s lo q r tr Q . 4 r u m in a . 0 n a t n r ., 1 i t IflfMd

F in i l U t a i : V.BZ u t r r , 7 .IZ 0.0Z n lr o . 0 .4 1 ( Mm* WlOf». W U miI. QHfm. XSKK m+Om.

p:

/*4C K

7UMK «M d.

11XîTbèiïT C 11«0«btxli

1t.1

o

1J3-1 b fc a t I

3

»

r ...t

fi 4 9 .€

12«

13i

vxt va '.X

IdC»

CWW bJ(

*»A>łX frx c

33É

; 7 47:11

!

o 4î.» :.ï si» fmCwim ¡ 0

5 .1

« 1.3

1 C .4 -

C ;« 7 X

I.» n«} we

Rysunek 19,6. tvwm jest starszą wersją fvwm2, udostępnia jednak wirtualne pulpity i wiele innych możliwości niezbędnych dla użytkowników X I I Z apisujem y plik . x i n i t r c i urucham iam y fvwm za pom ocą po lecenia o t a r t x .

M e n e d ż e r twm Jeśli zam iast fvwm chcem y korzystać z m enedżera twm (po kazan eg o na rysunku 19.7), m usim y otw orzyć ponow nie plik . x i n i t r c . U m ieszczam y znak ko m en tarza (#) przed rvwm i w pisujem y polecenie uruchom ienia term inala (np. x te r m ) , a po nim twm: # fv*rm2 -cmd 'Fv*rmM4 -debug /eLc/Xll/AnoLherLev«l/ f vwm2rc .m 4 ' # fw m 2

# fvwm exec xterm & twm

Jeśli u żyw am y standardow ej konfiguracji twm (w czytyw anej z pliku o y 3 te m . twrmc), m usim y otw orzyć przynajm niej je d n o o k n o term inala, pon iew aż d o m y śln a konfiguracja nie um ieszcza żadnych p ro g ram ó w ani klientów w system ie m enu. Z apisujem y plik .xinitrc i u ru ch am iam y twm poleceniem startx.

Korzystanie / menedżera okien

283

E I O S K

rrp'V«_Xj_X-gJ< CD1;"7">c it''*.Vp,r X ) Rysunek 19.7.

twm jest prostym menedżerem obsługującym tylko podstawowe operacje i efekty graficzne

U rucham ianie CDE W iększość m enedżerów m oże zostać uruchom iona przez s t a r t x , po w pisaniu o d p o ­ w iedniego polecenia do pliku . x i n i t r c . W yjątkiem jest C D E - m enedżer ten w ym aga otw arcia sesji X W ind ow za p o m o cą o m ó w io n eg o wcześniej klienta xdm. Po zainstalowaniu i skonfigurow aniu C D E , E inux będzie po uruchom ieniu autom atycznie w czytyw ał X W in ­ dow i w yśw ietlał ekran startow y xdm (pokazany na rysunkach 18.1 i 18.2).

U ru ch a m ia n ie p oleceń z u p ra w n ien ia m i ad m in istratora w C D E U ru c h am ian ie n iek tó rych p oleceń z u praw n ieniam i a d m in istrato ra po o tw arciu sesji C D E za p o m o c ą xdm m o że ok azać się kłopotliw e (xdm z aw ie ra w ła sn y sy ste m b e z ­ p ieczeń stw a, w y m a g ając y autoryzacji do u ru ch am ian ia poleceń z kont innych użyt­ k o w n ik ó w ). Pro blem ten m o ż n a je d n a k obejść, dop isu jąc n a zw ę sw o je g o k o m p u te ra i ż ą d a n e g o po lecenia do listy dostępu serw era X , za p o m o c ą p ro g ram u x h o s t : 4 x h o st + lo c a lh o st; i>u -c "poleceń ie_do_ji ruchomi e n i a _ 7 ._ u p r a w n i e n i a m i a d m i n i s t r a t o r a "

P rz y k ła d o w e p olecenia, k tó ry ch u rucho m ien ie w y m a g a u p raw n ie ń adm in istrato ra to m o u n t, um our.t lub Panel stero w an ia X W in d o w .

Jeśli c h c e m y u ru ch o m ić C D E z w iersza p o leceń konsoli, m u sim y u tw o rzy ć plik te k ­ stow y (np. s t a r t e d e ) , z a w ie ra jąc y następujący wpis: xinit /usr/dt/bin/Xsession

284

Poznaj Linux

Następnie zm ieniam y praw a dostępu d o now o utw orzonego pliku, um ożliw iając jego urucham ianie: ft chmod +x s t a r t c d e

Teraz, aby otw orzyć sesję C D E, w p isujem y po prostu: ft started©

Uruchamianie KDK Najpierw należy otw orzyć plik .xinitrc korzystając z d o w o ln eg o edytora tekstu. Następnie dopisu jem y znak kom entarza (#) przed linijkam i in icjalizującym i pozostałe m enedżery okien i d o łączam y do pliku polecenie startkde: # fvwm2 -cmd 'FvwmM4 -debug /etc/Xll/AxiotherLevel/f vwm2rc .in4' ft fvwm2

ft fvwm ft exec xterm & ft twm startkde

Z apisujem y plik i otw ieram y sesję K D E , w pisując s t a r t y . : # startx

U m cham ianie m enedżera M otif m wm Jeśli chcem y korzystać z m enedżera M o tif mwm, m usim y um ieścić w pliku .xinitrc polecenie mwm: ft fvwm2 -cmd 'FvwmM4 -debug /etc/Xll/AnotherLevel/fvwm2rc.m 4 ' ft fvwm2 ft fvwm ft exec xterm & ft twm ft startkde mwm

Z apisujem y plik iotw ieram y sesję mwm w p isu jąc startx.

U rucham ianie m enedżera LessTif m w m U ru cham ianie m en ed żera L essT if mwm o d b y w a się w identyczny sposób jak w p rz y ­ padku M otif mwm - należy dopisać p olecenie mwm do pliku .xinitrc. Jeśli dyspon ujem y ob ydw om a m enedżeram i, zm ieniam y n a zw ę m enedżera M otif na mwm. W ten sp o só b po otwarciu następnej sesji X W indow zostanie autom atycznie u ru ch o m io n y m ened żer LessTif.

Korzystanie z menedżera okien

285

Konfigurowanie menedżerów okien M en ed ż ery fvwm, fvwm2 i tw n k orzystają z g lo baln ych p likó w k o n fig u rac y jn y c h , u m ie sz cz o n y ch w k a talog u / * t - c / x i l . Ol o p rzy k ła d o w a zaw arto ść tego katalogu (w arto zw ró cić uw ag ę n a pliki k o n fig u rac y jn e AnotherLevel, £vwm, fvwm? i twm): ił

ls

/c ic /X ll

Ar.otherLevel

fs

twm

xinit

ThRNRXtIi«vt»l

fvwm

wmnonfirj

xsm

X

fvwm2

xdm

Z m ian y w p ro w a d z a n e do p lik ó w w katalogu / e t c / x i l d o ty cz ą w szy stk ich u ż y tk o w ­ ników system u. W ię k sz o ść m e n e d ż e ró w potrafi op rócz nich w y k o rz y sty w a ć ró w n ież in­ d y w idu alne pliki k o n fig u rac y jn e zn ajdu jące sic w katalogach d o m o w y c h p o sz cz eg ó ln y c h u ż y tk o w n ik ó w . S z c ze g ó ło w e in fo rm acje d o ty czące m o d y fik o w a n ia plików k o n fig u ra c y j­ nych p o sz cz eg ó ln y c h m e n e d ż e ró w z najdują się na p o św ięco n y ch im stronach podręcznika.

Kuiifiguruwanie m enedżera A notherLevel AnotherLevel (przedstaw iony na rysunku 19.8) jest specjalną k onfiguracją m enedżera fvwm2. W przeciw ieństw ie do innych m enedżerów . AnotherLevel posiada aż kilkanaście

plików konfiguracyjnych, um ieszczonych w katalogu /etc/xil/AnothcrLcvcl: # ls -A /etc/Xll/AnotherLevel decors

tvwm2rc.tunctions

fvwm2rc.menuo

fvwm2rc.apps

fv/wm2rc. hostmenus

fvwrn2rc .modules

fvwm2ic.decois

fvwm2rc:. ini t

f vwm2rc .mcuse

fvwm2rc.defines

fvwm2rc.keys

fvwm2rc.xlock

tvwm2rc.dctstylco

tvwm2rc.m4

3cripts

Pliki k o n fig u rac y jn e AnotherLevei m ogą być m o d y fik o w a n e tylko p rz e z a d m in i­ stratora system u. K a ż d y

z nich d efin iu je inny aspekt fu n k c jo n o w a n ia m en e d że ra. W ię k ­

szość w y m ie n io n y c h tup lik ó w

au to m aty czn ie p rzep ro w ad za analizę ro zm iaró w e k ra n u

i dostęp ności ró żn ych klientów X I 1 w celu sk o n fig u ro w a n ia p o n iższy c h param etrów : rozm iaró w i położenia okien dostępnych kolorów czcionek w y korzy styw any ch w paskach tytułow ych okien oraz w m enu nazw p ro g ram ó w w menu do m y śln ych przeglądarek W W W dźw ięk ó w odpow iadających różnym zdarzeniom ikon p ro g ram ó w w menu obsługi pulpitów w irtualnych

286

Puziiaj Linux

opcji dla podręcznych menu. [IfMillHlccalhrjst tiu lJ} * !!

Rysunek 19.8. Menedżer AnotherLevel udostępnia pasek zadań i paski przewijania w oknach X I 1 Aby zm o dyfiko w ać listę aplikacji w m en u m enedżera AnotherLevel, należy w p ro ­ wadzić zm iany do plikó w w katalogu /etc/xil/wmcor.tig. Nie trzeba w tym celu otw ie­ rać sesji X W indow .

Konfigurowanie systemu menu AnotherLevel 1.

O tw órz sesję na koncie adm inistratora i przejdź do katalogu /c-c/Xll/wmconfig: # cd /etc/Xll/wmconfig

2.

Za p o m o cą d o w o ln e g o edytora tekstu utw órz now y plik o n azw ie pokryw ającej się z nazw ą klienta, który chcesz zainstalow ać. Przykładow o, aby zd efinio w ać n o w ą ka­ tegorię m enu ,,M u z y k a ”, zaw ierającą odsyłacz do program u x p l a y c d (odtw arzacz płyt C D ), utw ó rz plik x p l a y c d : fl pico xplaycd

3.

W now o utw orzony m pliku um ieść linijki przeznaczone od pow ied n io na: nazw ę ele­ m entu m enu, jego opis, nazwę polecenia, które pow inno zostać u ru ch o m io n e oraz na­ zwę grupy, w której należy um ieścić n o w ą pozycję: xplaycd name "Xplaycd" xplaycd description "Odtwarzacz plyt CD" xplaycd exec "xplaycd &" xplaycd group "Muzyka"

4.

Zapisz plik i uruchom X I I : # startx

Korzystanie z menedżera okien

28 7

Jeśli d y sp o n u je sz j u ż o tw a rtą sesję X, w y b ie rz opcję R estart z m enu E xit F vw m (rysunek 19.9), o sią g aln eg o przez kliknięcie przycisku S tart, p ask a zad a ń na dole ekranu lub n ie w y k o rz y sta n e g o obszaru pulpitu. 5.

O tw ó rz m enu Start lub kliknij na n iew y k o rz y sta n y m o b szarze pulpitu. W ejdź do m e ­ nu P rogram , a u jrzysz w n im n o w ą kategorię M u zy k a (ang. M u sie) z aw ierającą o d ­ sy łacz do o d tw a rz ac z a xplaycd (rysunek 19.10).

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

p i c o i inne popularne edytory tekstu są opisane w rozdziale 4. **

ctari

□ naw
4 Syceni UtHIlie* p . £rerf»ronrp> igp VAndow Operation*

LOCKScreen / ScreenSaver

f

Aboul Fvv/in

QSxrtFvwm

Raally Quit Fwrm? O R vstatl

X Mo. Donl Quit t Yes, Feally Quil

Rysunek 19.9. Jeśli chcemy ujrzeć elekty zmian wprowadzonych w plikach konfiguracyjnych, bez wychodzenia z X Wintlow, wybieramy opcję R estart * sian □ NçMv Shall Ą ^lOgiŁD* t I Application* # SvBtair UUM13« »' Praiarsftcea £ jl£ in d c w o p e r a to r

Ô Lock. s c r e e n / s c r e e n s a v e r t A&outFvwm rw.n

Aj&JÿÈÉjjL Application*

..

AMiHIIKrawm

Gam« UHMitT

G ra p rit*

NehvorLing Amu*em»nb Documentation

MujIc

Muilt I X pttynrtj

Rysunek 19.1U. Menu m enedżera Ar.otherLevel można w prosty sposób modyfikować, dopisując doń nowe odsyłacze - na przykład do odtwarzacza płyt CD xplaycd A b y z m o d y fik o w a ć w y g lą d m enu na po zio m ie g łó w n y m , trzeb a w p ro w ad z ić z m ian y do pliku fvwm2rc.menus, w k a ta lo g u /etc/xil/AnotherLevel. U m ieszc ze n ie często używ anych aplikacji w system ie m enu u p raszcza i p rzy sp iesza ich u rucham ianie.

288

Poznaj Linux

D o p isy w an ie n o w y c h pozycji do m e n u m e n e d ż e r a na p o z io m ic g łó w n y m 1.

O tw órz sesję na koncie adm inistratora i przejdź do katalogu z plikam i konfiguracyj nym i AnotherLevel: # cd /etc/Xll/AnotherLevel

2.

U ruchom d o w o ln y edytor tekstu i wczytaj zaw artość pliku fvwm2rc.menu3 (pamiętaj o w yłączeniu zaw ijania wierszy). W przypadku edytora pico, o d p o w ie d n ie polecenie w ygląda następująco: U p i c o -w f v w m 2 r c .m enus

3.

Plik fvwm2rc.menus zaw iera wiele różny ch ustawień; nas interesuje tylko dział 3asicStartMenu. Przykładow o, jeśli ch ce sz dodać do głów n eg o menu m enedżera od­

nośnik do kalkulatora xcalc, znajdź następującą sekcję: ß This is for the Start menu cf the EvwmTaskBar

define (' BasicStartMenu' , 'rinl ' t "&New shell MiniTitlelcon (shl) "

Exec RXVT -fy black -by white

+ "¿Programs MiniTitlelcon (penguin) "Popup ROOT_MENÜ')

M usisz teraz skon stru ow ać linijkę o p isu jąc ą żądaną pozycję. P otrzebne są: nazw a po­ zycji

m enu

( K a lk u la to r ) ,

nazwa

ikony

(c a lc ;

ikony

znajdują

się

w

katalogu

/ usr/share/icon), oraz polecenie urucham iające program (xcdlc): # This is for the Start menu of the FvwmTaskBar define(‘RasicStartMenu', *dnlr +

"¿New shell MiniTitlelcon(shl)"

ExecRXVT -fg blank

+

"¿Kalkulator MiniTitlelcon(calc)" Exec xcalc &

-bg white

+ "¿Programs MiniTitlelcon(penguin)"Popup ROOT_MENU')

4.

Jeśli c h cesz d opisać do m enu program nie przeznaczony dla system u X I 1 (na przy­ kład edytor pico), m usisz otw orzyć dlań okno term inala rxvt, ko rzy stając jed n o c ze ­ śnie z flagi -e: +

"¿E dytor T ek stu M in iT itle lc o n ( e d i t ) "

Exec r x v t

-e p ico

&

5. Z apisz plik i zam kn ij edytor, a następnie otw'órz sesję X W indow : # startx

Jeśli dyspon ujesz ju ż otw artą sesją X. przeładuj fvwm?, korzystając z m enu E xit. Po ponow nym uruchom ieniu m enedżera, m enu głów ne będzie juz zaw ierać pozycje K a l k u la ­ to r (ang. C alculator) i E d y to r T e k s tu (ang. T ext Editor) (rysunek 19.11).

Korzystanie z menedżera okien

28 9

Stad_________ □

N a w shell

jw | Calculator [ > Te.'Ct Editor Programs U

Applications

ii System Utilities Preferences

t^;Window Operations ££i Lock. Screen / Screen Saver

f

A&out Fvwm

© E x it rvv/m

Rysunek 19.11. Menu m enedżera AnotherLevel można również m odyfikować na poziomic głównym Pasek zadań u dołu ekranu umożliwia szybki dostęp do programów zmniejszonych do ikony lub działających na sąsiednich pulpitach wirtualnych; jeśli jednak potrzebujemy więcej wolnej przestrzeni na pulpicie, może nam to czasem przeszkadzać. A b y pasek za­ dań znikał z ekranu, kiedy nie jest wykorzystywany, musimy usunąć znak komentarza (#) sprzed odpowiedniego polecenia w pliku fvwrr.2rc.modules.

U k r y w a n ie p a s k a z a d a ń A n o th e rL e v e l 1. Otwórz sesję na koncie administratora. Wejdź do katalogu /etc/xi 1/Another Level, otwórz ulubiony edytor tekstu i w'czytaj zawartość pliku fvwm2rc.modules, wyłą­ czając automatyczne zawijanie wierszy. W

przypadku edytora pico odpowiednie po­

lecenie w ygląda następująco: H pico -w /et.c/Xll/AnotherT,evel/f\rwm2rc.modules

2.

Znajdź sekcję FvwmTa3kBar, zaczynającą się od poniższej linijki: ##### FvwnTaskBar

3.

Przejdź na koniec sekcji i znajdź linijkę AutoHide: #*FvwmTaskBarAutoHide

4.

Usuń znak komentarza (#) sprzed linijki AutoHide: * FvwmTa s kBa rAu toH i dc

5.

Zapisz plik, zamknij edytor i przeładuj AnotherLevel. O d tego momentu pasek zadań nie będzie widoczny, chyba że przesuniesz kursor myszy do dolnej krawędzi ekranu. Indywidualni użytkownicy mo g ą automatycznie uruchamiać niektóre programy dopi­

sując polecenia ich uruchomienia do pliku .xir.itrc lub .Xc.ients w swoich katalogach domowych; jednak tylko administrator systemu m a możliwość zdefiniowania standardo­ wego pulpitu, na którym - po otwarciu sesji X W i n d o w - zostaną wyświetlone odpowied­ nie okna (na przykład zegar, kalendarz czy terminal). W

tym celu należy wprowadzić

290

Poznaj Linux

zm iany w pliku £vwm2rc.init (katalog /etc/Xll/AnotherLevel). Plik ten zawiera standardow e procedury inicjalizacyjne m ened żera AnothcrLevel. M odyfik ow an ie d o m y śln eg o w yglądu pulpitu 1.

O twórz sesję na koncie adm inistratora. K orzystając z d o w o ln e g o ed y to ra tekstu (np. pico) wczytaj zaw artość pliku fvwm2rc.init (nie zapom nij o w yłączeniu au tom a­

tycznego zaw ijan ia wierszy): # pico -w /etc/Xll/AnotherLevel/fvwm2rc.init

2.

Z najdź sekcję S t a r t u p F u n c t i o n , która po w in na w yglądać następująco: AddtoFur.c "StartupFunction"

3.

Z ałóżm y, ze ch ce sz uruchom ić zegar, k alen darz oraz dw a okna term inali. W tym celu dopisz cztery polecenia pod linijką A d d to F u n c . Definiując w ielkość i po łożenie okien pamiętaj o m aksym alnej rozdzielczości ekranu (zalecana k onfiguracja to 800x600). W poleceniach urucham iających poszczególne aplikacje m o że sz stosow ać opcje pa­ kietu X Toolkit (m iędzy innym i ustaw ienia opisujące geom etrię okien):

d.

+

"I" Exec rxvt -fg black -bg white -geometry 80x24+5+5

+

"I" Exec rxvt -fg black -bg white -geometry 80x11+5+373

+

"I" Exec cal

+

"I" Exec rclock -bg red -fg yellow -update 1 -geometry 80x80-3+3

| xmessage -title Calendar -file -geometry +627+86

Zapisz plik i o tw ó rz sesję X I I . Pulpit pow inien teraz w yg lądać tak jak na rysunku 19.12: autom atycznie zostaną uru chom io ne dwa okna term inali, kalendarz i zegar.

JB %•»«. IW « Ite (w fr U

I « It T9

B 3 4 ft B ? I 10 I I U U 14 IE iß IB IB *1 II 11 M R ü U N

a a» ci

t(^CW4> I

WI** IIW.

ltvr. M «*<>■ » » !«

jI

Rysunek 19.2. Plik f v w m 2 r c . i n i ; może posłużyć do definiowania domyślnych pulpitów zawierających programy uruchamiane automatycznie po otwarciu sesji X I 1

PATRZ RÓWNIEŻ +

Więcoj informacji na temat terminali X 1 1, takich ja k r x w. c zy x : e r m znajduje się w rozdziale 18.

Korzystanie z menedżera okien

291

D o m y śln ie AnotherLevel w y m a g a kliknięcia na oknie, które c h ce m y uczynić ak ty w n y m . M o ż e m y jednak z m ien ić k o n fig u rac ję tak, aby akty w n e o k n o było zaw sze tym , na które w d an ej chw ili w sk azu je k ursor m yszy. K o le jn ą k o n fig u ro w aln ą c e c h ą m enedżera AnotherLevel jest m o żliw o ść in te ra k ty w ­ nego u m ie sz cz en ia n o w e g o o k n a na pulpicie w m om encie u ru ch a m ia n ia klienta X I I . S ta n d a rd o w o po uruch om ieniu danej aplikacji, jej okno zostaje, a u to m aty c zn ie w y św ietlo ­ ne na ek ran ie. M o ż e to być n iep o ż ąd a n e, z w ła sz c z a jeśli nie k o rzy stam y z ustaw ień g e o ­ m e t r y lub jeśli uru ch am ian y p ro g ram w y m a g a bardzo dużego o k n a (jak x f i g , d la którego m in im aln ą rozdzielczo ścią e k ra n u jest 1024x768). Po w łączeniu in terak ty w n eg o ro z ­ m ie sz cz an ia o k ien , o k n o otw ieran ej aplikacji zostaje „ p rz y p ięte'' d o kurso ra i nie p ojaw ia się na ek ra n ie, aż do chwili w ciśn ięcia lew ego przycisku m yszy. M o żn a rów n ież zm ien iać liczbę d o stępnych pulp itów w irtu aln y ch , czyli d o d a tk o w y ch e k ran ó w d o stę p n y ch w sesjach X I I . D ostęp do pulpitów w irtualnych o d b y w a się przez kliknięcie w k w a d ra c ie D e sk , w p raw y m d oln y m roku ekranu (ry su n e k 19.12) lub przez uży cie o d p o w ie d n ic h skrótów' k law ia tu ro w y ch , opisan ych w tabeli 20.2 (rozdział 20). D efin io w a n ie trybu w yb oru a k ty w n e g o ok n a, m etod y p o zy c jo n o w a n ia ok ien oraz liczb y d o stęp n y ch p u lp itów w irtu a ln y ch 1.

O tw ó rz sesję, na k o n c ie adm in istratora. K orzystając z d o w o ln e g o e d y to ra tekstu o tw ó rz plik f v w m 2 r c .d e f i n e s , u m ieszczo n y w katalogu / e t c / X l l /AnotherLevel. Jeśli u ż y w a s z p i c o , o d p o w ie d n ie po lecen ie będzie w y g ląd ać następująco: # pico -w /etc/Xll/AnotherLevel/fvwm2rc.defines

2.

Jeśli ch ce sz w łączy ć op cję w yboru a k ty w n e g o okna przez p rze su w an ie k u rso ra m y ­ szy, zn ajd ź p oniższą sekcję: # If defined,

the focus follows the pointer. Otherwise focus is set

by clicking a window.

Undefined this

# implements "ClickToFocus". Please note # that AutoRaise does not work with ClickToFocus... #define

3.

('FOCUS_FOLLOWS_POINTER' )

U suń znak ko m en tarz a (#) sprzed po lecen ia d e f i n e . O sta tn ia linijka p o w in n a teraz w y g lą d ać tak: de f ine

4.

(7FOCUS_FOLLOWS_POT NTF.R7 )

A b y w łączy ć opcję in te rak ty w n e g o ro zm ieszczan ia okien (o k n a o tw ierany ch p ro g ra ­ m ó w p o jaw ia ją się na e k ra n ie dopiero po kliknięciu lew y m p rzy c isk iem m y sz y na ż ą ­ d anym o b sz arz e pulpitu), o d szuk aj poniższą sekcję: # Define this for interactive placement

(InteractivePlacement),

# which forces the window manager to allow manual # placement of all windows on the desktop # define

( 7 INTERACTIVE PLACEMENT7)

292

5.

Poznaj Linux

Usuń znak k o m en tarz a (#) sprzed p olecenia d e f i n e : define

6.

A by

{'INTERACTIVE PLACEMENT')

zdefiniow ać

liczbę

dostępnych

pulpitów

w irtualnych,

odszukaj

sekcję

NUM_DESKTOPS: # NUM_DE3KTOF3 is number of desktops -- each desktop is # DESKTOP_SIZE panes define ('NUM DESKTOPS',2)

# DESKTOP_SIZE is a geometry specifying horizontal desk# fr top x vertical desktops

So 3x3 gives 9 p a n e s per # #

# desktop define ('DESKTOP_SIZEf,2x2)

Pow yzsza konfiguracja definiuje osiem pulpitów w irtualnych (po cztery na jedno okno program u pager). 7.

Jeśli chcesz d odać cztery kolejne pulpity wirtualne, zm ień liczbę następującą po 'NUM_DESKTOPS' na 3: define

8.

('N U M D E S K T O P S ' ,3)

Zapisz plik, zaniknij edytor i otwórz n o w ą sesję X I I . Ekran program u pager powinien wyglądać tak ja k na rysunku 19.13. Dysponujesz teraz trzema oknam i p a y e r , z których każde zawiera po cztery pulpity wirtualne, co razem daje 12 pulpitów.

Rysunek 19.13. Dostęp do 12 pulpitów wirtualnych

Konfigurowanie menedżera fvw m 2 M enedżer fvwm2, znajdujący się w' katalogu /usr/XllR6/bin, je s t potom kiem m ene­ dżera twm. t vwm2 bazuje na pod staw ow ych cechach m enedżerów twm i fvwm, oferując jednocześnie szereg ulepszeń, takich jak pulpity wirtualne, pseudotrój w y m iarow e ele­ m enty okien (paski przew ijania, ram ki itp.), p asek zadań i wiele innych opc ji. Konfigurowanie menadżerów fvwm i fvwm2 jest podobne (menedzery tc są bardzo podobne do siebie). Aby skonfigurować tvwm, należy skopiować plik /etc/Xll/fvwm/system. fvwmrc do swojego katalogu dom owego i nazwać go . fvwmrc. K o n fig u ro w a n ie tryb u w y b o ru a k ty w n e g o o k n a i s y s te m u m e n u w fv w n i2 1.

Skopiuj plik system. fvwm2rc z katalogu /eLc/Xll/fvwm2 d o sw o jego katalogu dom ow ego: # cp /etc/Xll/fvwm2/system.fvwm2rc $HOME/.fvwm2rc

Korzystanie z menedżera okien

29 3

Z w ró ć uw ag ę na z m ian ę n a z w y pliku - z system. fvwm2rc na .fvwm2rc. 2.

U ru c h o m u lu b io n y e d y to r tekstu i w czytaj plik . fvw m 2rc.

3.

A b y z m ien ić tryb w yb o ru a k ty w n e g o o k n a, znajdź p o n iższą sekcję: Style ClickToFocus # Comment Lhe above arid uncomment one of the following # if you prefer focus follow mouse. #style

MouseFocus

#Style ,/A// SloppyFocus

4.

D o m y śln a k o n fig u racja fvwm2 w y m a g a kliknięcia okna, które c h c e sz uczynić a k ty w ­ nym . Jeśli ch cesz, aby a k ty w n y m stuło się okno, na które w danej chw ili w skazuje k u rso r m y sz y , usuń znak k o m e n ta rz a (#) sprzed linijki MouseFocus i d o p isz go przed linijką ClIckToFocus: # Style

ClickToFocus

ff Comment the above and uncomment one of the following # if you prefer focus follow mouse. SLyle

tfScyle

3.

MouseFocus

SloppyFocus

T rz e c ia z d o stę p n y ch opcji SloppyFocus, jest p o d o b n a do MouseFocus, ale p o zw ala na pisan ie w oknie, które b yło aktyw ne przed ostatnią zm ianą: # Style

ClickToFocus

it Comment the above and uncomment one of the following 4 if you prefer focus follow mouse.

4 Style Style

6.

MouseFocus SloppyFocus

A b y zmienić liczbę dostępnych pulpitów wirtualnych, znajdź sekcję DeskLopSize:

# # Set the desk top size in units of physical screen size fr

DeskTopsize 3x2

7.

D o m y śln a k o n fig u rac ja z ak ład a sz e ść pulp itó w w irtualnych. Jeśli ch ce sz m ieć dostęp do dziew ięciu, w pisz 3 x3 z am ia st 3x2: DeskTopSiz© 3x3

8.

A by d opisać n o w e p ozycje na po zio m ie g łó w n y m m enu S t a r t m en e d że ra fvwm2, znajd ź sek cję S t a r t M c n u : # This is for the Start menu of the FvwmTa3kBar AddToMenu "SI ar tMenu" + "New shell Exec

%mini-shl.xpm%"

color xterm -I 3 ~sb

fn 0x10

\

294

Poznaj Linux

+ "M anual p a g e s

$ m in i-b o c k l ,xpm%"

Exec

xir.an &

+ "Magnifying glass %mini-zoom.xpm%"Exec xmag S

9.

Jeśli chcesz d o łączy ć do m enu S ta r t kalkulator x c a l c w p ro w ad ź do pow yższej listy now ą linijkę, zaw ierającą n azw ę pozycji w m enu. ikonę oraz n a zw ę pro gram u do uru­ chomienia: tr T h i s i s

f o r I h e 551 nr I menu (if I )ih FvwmTaskBar

AddToMenu " S t a r t M e n u " + "New shell Exec

%mini-shl.xpm%"

\

color_xterm -Is -sb -fn 8x1$

+ "Kalkulator

%mini-calc.x p m % "

Exec

l "M anual p a g e s

% m i n i - b o o k l . xpir.%"

E x ec

xcalc &

xman &

+ "Magnifying glass % m i m - z o o m .xpmV'Excc xnog &

10. Zapisz plik, zam knij edytor i o tw ó rz n ow ą sesję X I I .

Konfigurowanie m enedżera twm tum jest jednym z najstarszych m en edżerów okien dla system u X W indow . Jego m oż­ liwości są niew ielkie i ograniczają się w zasadzie do pasków ty tułow y ch, pasków przew i­ jania, ikon, system u m enu oraz skrótów k law iaturow y ch i obsługi w y d a w a n ia poleceń za pom ocą m yszy. Podobnie jak tvwm i fvwm2, twm p osiada sw ój plik kon fig u racy jn y ( s y s te m .tw m r c ) w katalogu / e t c / x i i / t w m . Z m iany w p ro w ad zan e d o tego pliku są globalne; indywidualni użytkow nicy m ogą jed n ak zapisyw ać w łasn e konfiguracje w plikach .tw m rc , w swoich katalogach d o m o w y ch . W ięcej o kon fig urow aniu twm dow iem y się czytając pośw ięconą m u stronę podręcznika.

Konfigurowanie menedżera M otif m wm Po

zainstalow aniu

M otifa,

należy

skopiow ać

plik

k onfiguracy jny

mwm

(system .mwrr.rc) z katalogu / u s r / l i b / X l l do sw ojego katalogu d o m o w e g o i nazw ać go . mwrr.rc. Plik ten zaw iera ustaw ienia d otyczące obsługi m yszy, w yglądu okien oraz syste­ mu menu. Szczegóły dotyczące k o nfigu row ania mwm znajdują się na p ośw ięco nej mu stro­ nic podręcznika.

Konfigurowanie m enedżera LessTif mwm Podobnie jak M o tif mwm, L essT if mwm rów nież korzysta z pliku konfiguracyjnego . mwmrc, zaw ierającego ustaw ienia dotyczące system u menu. P ozostałe funkcje mwm m ożna skonfigurow ać edytując plik / u s r / l o c a l / l e s s t i f / a p p - d R f a u i t s / m w m . W ięcej infor­ m acji znajduje się w dokum entacji L essT if o raz na stronic podręczn ik a pośw ięconej m e­ nedżerow i mwm.

Rozdział 20 Obsługa X II

Bili Bali

Korzystanie z opcji pakietu X I 1 Toolkit Przesuwanie i zmienianie rozmiaru okien W yświetlanie nazw czcionek Przeglądanie czcionek Obsługa okien za pom ocą klawiatury W ycinanie i wklejanie tekstu Zdjęcia ekranu i okien K o rzy stan ie z opcji p a k ie tu X I 1 T oolkit O g r o m n a w ięk szo ść aplikacji p rze zn a c zo n y c h dla system u X I I ro zp o z n aje pew ien p o d sta w o w y zestaw opcji d o stę p n y c h w w ierszu poleceń i noszących zbiorczą n a zw ę T o ­ olkit. O p c je te u m o żliw iają sk o n fig u ro w a n ie rozm iaru i u m ie jsco w ie n ia okien na pulpicie, ja k ró w n ie ż w y b ó r w y k o rz y sty w a n y c h czcio n ek , k o loró w i pask ó w ty tu ło w y ch . W ię k ­ szość sta n d a rd o w y c h opcji pakietu T o olk it jest o p isa n a na stronie p od ręczn ik a p o św ię c o ­ nej sy ste m o w i X. PATRZ RÓWNIEŻ i

Więcej o system ie X Windo w m ówim y w rozdziale 18.

296

Pu/.iiaj Linux

Zm iana rozm iaru okna za pomocą opcji -geometry Opcja -geometry i tow arzyszące jej param etry szerokości, w y soko ści, przesunięcia X i przesunięcia Y p o z w ala ją na um ieszczenie otw ieranego okna we w sk azan y m miejscu na ekranie (lub pulpicie w irtualnym ) i nadanie m u odpow iednich rozm iarów . O tw ie ra n ie o k n a t e r m i n a l a r x v t z u ż y c ie m o p cji -g eo m etry 1.

Z ałóżm y, że ch ce sz umieścić nowe o k n o term inala rxvt w praw ym gó rnym rogu ekranu (o rozdzielczości 800x600) i p rzypisać rnu ro zm iar 8 0x2 4 znaki. O dpow iednie polecenie w y g lą d a następująco: # rxvt -geometry 80x244-216+0 &

216 je s t w artością przesunięcia X i oznacza, że w spółrzędna X okna term inala będzie przesunięta w zg lęd em współrzędnej X lew ego górnego rogu e k ra n u o 216 pikseli. Z kolei przesunięcie Y rów ne 0 oznacza, żc okno term inala będzie w y ró w n an e do górnej k raw ędzi ekranu.

U m ieszczan ie o k n a na ekranie z w yk orzystan iem o p cji -g eo m etry Prostszą m etodą na umieszczenie okna w praw ym górnym rogu ekranu jest w ykorzy­ stanie opcji - g e o m e t r y -0+0. Nic m usim y wówczas ręcznie przesuw ać okna na w ła­ ściwe miejsce, ani odejm ow ać szerokości okna od rozdzielczości poziom ej ekranu. A u to m a ty czn e u m ieszczan ie okn a w p r a w y m doln ym rogu ekranu Opcja - g e o m e t r y - 0 - 0 autom atycznie um ieszcza otwierane okno w praw ym dolnym rogu ekranu.

2.

O tw órzm y teraz drugie okno term inala rxvt, tym razem je d n a k w praw ym dolnym rogu ekranu: # rxvt -geometry 80x24+216+232 &

3.

Aby umieścić o k n o otwieranej aplikacji na sąsiednim pulpicie w irtu alny m , param etr)' przesunięcia X i Y m uszą być większe o d rozdzielczości ek ran u (w tym przypadku odpow iednio 8 0 0 i 600». P rzykładow o, aby ofw oizyć now e o k n o term inala r x v t na pulpicie w irtualnym znajdującym się na praw o od aktualnego, w pisz: # rxvt -geometry 80x25+801+0

Pow yższe polecenie umieści otw ierane o k n o w lew ym gó rnym rogu sąsiedniego pul­ pitu w irtualnego. 4.

Jeśli chcesz o tw o rzy ć now e o kno na pulpicie w irtualnym zn ajd u jący m się poniżej aktualnego, wpisz: # rxvt -geometry 80x25+0t601

Obsługa X I 1

2 97

T y m razem o k n o te rm in a la zostanie u m ieszczone w lew ym g ó rn y m rogu pulpitu z n a j­ d u ją c e g o się b e zpo średn io pod ak tu a ln y m . P am iętaj, że p o danie u jem n eg o param etru o zbyt du żej w artości bezw zg lęd n ej m oże sp o w o d o w a ć u m ie sz cz en ie o k n a w m iejscu, do k tó reg o nie b ę d ziesz m ie ć dostępu! O p c ja -geometry m oże słu ży ć do uru ch am ian ia p o szczególny ch p ro g ra m ó w na ró ż ­ nych pulpitach w irtualnych. P rz y k ład o w o , je d e n pulpit m oże zostać p rzy p isan y p rz e g lą ­ d ark o m W W W , drugi p ro g ra m o m obróbki grafiki, kolejny e d y to io m tekstu ilp. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

W ięcej o konfiguracji A n o t h e r L e v e l menedżera fvwm 2 m ówim y w rozdziale 19.

t

Konfigurowanie pulpitów wirtualnych je s t opisane w rozdziale 19.

Zapamiętywanie pulpitów

U ż y tk o w n ik ó w m e n e d ż e ra AnotherLevel, dostarczanego w ra z z dy stry b u cją Red H at. ucieszy p ra w d o p o d o b n ie opcja zap isy w a n ia w yglądu pulpitu (S a v e D e s k to p to new.xini trn), d o stę p n a w dziale P re f e r e n c e s m enu S t a r t. P o w y b ran iu tej opcji, w k a talo gu d o m o w y m ak tu aln eg o u ż y tk o w n ik a jest tw o rzo n y plik new.xinitrc, w k tó ry m zapisane, zo stają polecenia p o w o d u ją ce a u to m aty c zn e u ru ch om ienie w szy stk ich a k tyw nych (w danej chw ili) k lien tów , w raz z o d p o w ia d a ją c y m i im u sta­ w ieniam i -gpomnt t y. Jeśli c h cem y później o d tw o rzy ć w y g lą d pulpitu z chwili w której zap isa n o k o n fig u rację, w y starczy że sk o p iu jem y o w e polecenia do pliku .xin.it rc.

Definiowanie kolorów tła i tekstu W chodzące w skład pakietu Toolkit opcje -bg i -rg um ożliw iają w ybranie k olorów tła i tekstu w urucham ianej aplikacji. U s ta nazw kolorów obsługiw anych przez 256-kolorow e serwery X F rec86 znajduje się w pliku r g b . t x t (katalog / u s r / x i l R G / l i b / x i l ) ; m o ż n a ją również w yśw ietlić wpisu jąc showrgb w wierszu poleceń okna terminala: # showrgb

P rz y k ład o w o , aby o tw o rz y ć o k n o term inala rxvt z tłem o k o lo rze BlanchedAlmond (jasnobrązow y) i tekstem o ko lo rze MidnightBlue (cie m n o g ra n ato w y ), należy w pisać: # rxvt -bg B l a n c h e d A l m o n d -fg M i d n i g h t B l u e &

Jeśli k o rz y sta m y z se rw e ra XF86_VGA1€, m a m y do stęp tylko d o 16 ko lo ró w , które m ożem y w yśw ietlić k o rzy stając z po lecen ia xcmap: # xcmap &

Poznaj Linux

298

Dostępne kolor)' zostaną w yśw ietlone w postaci m ozaiki w idocznej na rysu nku 20.1. U żytko w nicy czarn o-biały ch serw erów X (np. XF86_Mono) m o g ą poeksperym entow ać z opcjam i -rv i +rv, odw racającym i kolory w oknach term inali i edy torach tekstu.

Rysunek 20.1. Klient xcmap wyświetla mozaikę dostępnych kolorów

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Więcej o serwerach X11 XFree86 mówimy w rozdziale 18.

Przesuw anie, zm ian a rozm iaru i obsługa okien R odzaje i elem enty składow e okien klientów X I I zależą od w y k o rz y sty w a n eg o m e­ nedżera okien. N iniejsza książka k oncentruje się na dystrybucji R ed H at i jej stan dardo­ w ym m enedżerze AnotherLevel (będącym w istocie specjalną ko nfig uracją m enedżera tvwm2), dlatego te ż jemu pośw ięcim y najw ięcej uwagi. (Inno m ened zery m o g ą oferow ać

mniej lub więcej opcji, takich jak ram ki, paski przewijania, przyciski służące do z m n ie j­ szania, pow iększania lub zam ykania okien itp.). Rysunek 20.2 przedstaw ia anatom ię ty p o w eg o okna X I I . Z w ró ć m y uw agę na ud o­ stępniane przez m en ed żera AnothcrLcvel p io n o w e i poziom e paski przew ijania, um ożli­ wiające p rze su w an ie zaw artości okna w dw óch w ym iarach.

Definiowanie tytułu okna X II N ajw yższa część okn a X I I nosi nazwę paska tytułowego i zazw yczaj zaw iera nazwę danej aplikacji. Do zm iany dom yślnej n a zw y okna służy w cho dząca w skład pakietu Toolkit opcja LiLle. P rzykładow o, aby o tw o rzy ć okno term inala rxvt z w y b ra n ą nazw ą należy wpisać: # rxvt -title "Witamy w systemie X Window! Życzymy miłego dnia!

299

Obsługa X 11

Rysunek 20.2. T ypow e okno m enedżera AnotherLevel. Zwróćm y uwagę na podstawowe elementy okna: pasek tytułowy, paski przewijania i przyciski kontrolne

PATRZ RÓWNIEŻ «

Konfigurowanie terminali takich ja k r x v t c zy x t e r m je s t opisane w rozdziale 18.

Zm niejszanie, pow iększanie i zam ykanie okien W g ó rn y m p raw y m rogu k a żdego o k n a z najdują się trzy przyciski: „zmniejsz*’, „ p o w ięk sz ” i „ z a m k n ij” . Jeśli w c iśn icm y przycisk „ z m n ie jsz ” , o k n o zniknie z pulpitu, a zam iast niego pojaw i się n o w y przycisk na pasku zadań m en e d że ra A r .o t h e r L e v e l (rysunek 20.3). Jeśli w c iśn ie m y p rzy c isk „ p o w ię k sz ” , o kno w ypełni cały ekran, a po p o ­ w tórny m kliknięciu wróci do sw o ic h p o p rze d n ich ro zm iaró w (len sarn efekt m a p odw ó jn e kliknięcie na pasku ty tu ło w y m ). K ażde o k n o m o żn a ró w n ież z am k n ąć , w ciskając przycisk „zam knij” , c h o ciaż lepiej w y c h o d z ić z p ro g ram ó w w spo sób przew id zian y p rzez ich d o ­ kum entację. Istnieje k ilk a sposobów' n a zmianę, rozm iaru o k n a. Jeśli c h c e m y p o szerzy ć lub zw ęzić okno, ustaw' k u rso r na prawrym lub lew ym brzegu ram ki, po c z y m m u sim y nacisnąć i przytrzym ać lew y przycisk m y sz y . M o ż n a teraz zm ien iać sz ero k o ść o k n a aż do m o m e n tu pu szczen ia przycisku. W p o d o b n y sp osó b (po kliknięciu na górn ej lub dolnej kraw ędzi ram ki) z m ien ia się w y s o k o ść ukna. A b y zm ien ić je d n o c z e śn ie szero kość i w ysokość, u staw iam y k u rso r m y sz y na je d n y m z czterech rog ów ram ki i p o stę p u je m y p o d o b n ie jak w poprzednich przypadkach. W szystkie o m ów ion e tu operacje są rów nież dostępne w m enu otw ieranym p rzez kliknięcie w lew ym g ó rn y m narożniku okna. «■»Start j g p rx v t

| tg p A Mlmmlgort Winrtnw) *>)
to d Harch 18 17;53

Rysunek 20.3. Pasek zadań m enedżera AnotherLevel zawiera przycisk Start, przyciski repre­ zentujące wszystkie otwarte okna oraz aktualną datę i godzinę

Poznaj Linux

300

O bsługa okien za pomocą skrótów klawiaturowych M e n e d ż e r AnotherLevel u m o żliw ia p rz e p ro w a d z a n ie ró żn y ch o p eracji zw iązany ch z oknam i (na p rz y k ła d w y b ó r ak ty w n eg o o k n a ) za po m ocą k law ia tu ry . T abela 20.1 z aw iera skróty klaw iaturow e zdefi niow ane w pliku fvwmrc.koys (katalog /etc/xi l/AnothcrLcvcl). Z anim przystąpim y do m odyfikow ania tego pliku, pow inni-

śm y koniecznie u tw orzyć jego kopię zapasową! Tabela 20.1. Skróty klawiaturowe menedżera Anat h e r TeveX O p e ra c ja

Skrót

Przesuń okno

C tri+ S hift+ F 7

Zmień rozmiar okna

C trl+ S hift+ F 8

Zmień aktywne okno na następne

A lt+ T ab

Zmień aktywne okno na poprzednie

Sliifl+A lt+Tab

Wyświetl listę otwartych okien

Alt+Esc

Powiększ okno w pionie

C trl+Shift+strzałka w górę

Powiększ okno w poziomie

Ctri+Shift+strzałka w prawo

Przesuń okno do góry ekranu

C trl+ A It+ R e iu m

Przesuń okno do dołu ekranu

C trl+ A lt+ R e tu m

Zmniejsz okno (do ikony)

C trl+ S h ift t strzałka w dół

Przejdź do ostatniego pulpitu wirtualnego

C tii+ S h ifti A l t ł E n d

Przejdź do pierwszego pulpitu wirtualnego

C trl+ S hift+ A lt+ H om e

Usuń aktywne okno

Ctrl rS hift+ A lt+ B ackspace

Zniszcz aktywne okno

C trl+ Shift+ A lt+.

Wyświetl menu operacji na oknach

C trl+ S h ift+ A lt+ W

Wyświetl menu preferencji

C tri+ S h ilt+ A lt+ P —---------------------------

---------------------------------- 1——

Przeglądanie czcionek Do w yśw ietlania listy czcionek rozp o zn aw an y ch przez system X W in d o w służy pro gram x l s f o n t s . Jeśli ch cem y odszukać nazw ę konkretnej czcionki lub czcionek, m ożem y korzystać z m asek. P rzykładow o, aby w y pisać nazw y w szystkich p o g ru biony ch czcionek z rodziny Adobe U t o p i a , należy wpisać x l s f o n t s z opcją - f n i w zo rcem nazwy: # xlsfonts -fn *utopia*bold*

O b s łu g a X I I

301

-adnhp-ntnpi a-bold-i -normal-0-0-0-C-p-0-iso8859-l -adobe-utopia-bolci-i-noiMidl-O-O-O-O-p-O-i so8859-l

Z n azw c z c io n e k z w ró c o n y c h przez x l o f o n t s m o żn a k orzy stać w opcji - f n pakietu T oo lkil lub w k lientach x f o n t s e l i x f d , o m aw ia n y ch w dalszej czyści rozdziału. PATRZ RÓWNIEŻ ł

Jeśli ch cem y dowiedzieć się wtęccj o sposobach wykorzystania czcionek p rzez sy ste m X, m usim y zajrzeć do rozdziału 18.

W yśw ietlanie czcionek X I I - klient xfo n tsel Klient

xfontsel

w y św ietla

p rzy k ła d o w y

tekst

z ap isany

z

u ży ciem

dow olnej

z czc io n e k sy ste m u XII. D o m y śln ie xfontsel sam stara się o d sz u k ać d o stę p n e czcionki, jeśli je d n a k sk o rz y sta m y z opcji - p a t t e r n , w ó w c z a s w zięte pod u w agę zostaną tylko c zcio nki o n a zw a ch o d p o w ia d a ją c y c h p o d a n em u w zo rcow i. P rz y k ład o w o , aby og ran iczyć się do rodziny czc io n e k A dobe, należy wpisać: # xfontsel -pattern *adobe*

x f o n t s e l w yśw ietli o k n o w id o czn e na rysunku 20.4, z aw ierające p rzy k ła d o w y tekst z a p isa n y z u ż y c ie m pierw szej z e zn aleziony ch czcio n ek . Jeśli c h c e m y ujrzeć inną c z c io n ­ kę, m u sim y kliknąć napis fmly, wght lub siani i skorzystać z p o d ręc zn e g o m enu. Mtam |f u J t |( io l « c t |

B n « n e s n o tc h

•f f w tr u - r n lt/ - tJ r ł't ~ * l‘* '> t-iiU d lh -» < l9 ti|I .- i* < lo z - l'tS :r - r « a » - r a a u - c p c - a v f U < |th - r i;s tr ir - c n c tir > tf

ABCDFFGHUKL MNOPQRSTUVWXYZ a h c rie fg h ijk łm n o p g rs tu v w x y z 0123456789

hm ęeT bfióuyA A ż ęE ID Ń Ó U Y

Rysunek 20.4. Klient xfontsel wyświetla przykładowy tekst zapisany z użyciem wskazanej czcionki

W yśw ietlanie m a p z n a k ó w za pom ocą k lien ta xfd K lient xfd potrafi w y św ietlić w szy stk ie znaki w c h o d z ą c e w skład danej czcionki. C zcio n k a ta m u si by ć z d e fin io w a n a w sekcji Files pliku XF8©Config (o p isan eg o w roz dziale 18). Jeśli nic w iem y , k tó rą czc io n k ę w yśw ietlić, m o ż e m y sk o rzy stać z klienta xfontocl lub zajrzeć do k a talo gu /usr/XllR6/lib/Xl 1/fonts. O to p rz y k ła d o w a lista

d o stępnych c z c io n e k z p o d k a ta lo g u misc:

Poznaj Linux

302

10x20.p c f .y z

8x1 6rk.pcf.g z

d e c c u r s . p e r .gz

12x24.pcf.qz

9x15.pcf.gz

dRcsRss.p c f .gz

12x24 rk.p e t .gz

9x153.pcf.gz

fonts.alias

3270-12.pcf.gz

clBbxlU.p e t .gz

fonts.air

3270-12b.pcf.gz

clB6xl2.p c f .gz

gbl6fs .pet.gz

3270-20.pcf.gz

clR8xl0.p c f .gz

gbl6st.pcf.gz

3270-20b.p c f .gz

clB0xl2.p c f .gz

gb24sl .pcf.yz

3270.pcf.gz

clB8xl3.pcf.gz

hanglgl6.p c f .gz

3270b.pnf.g7.

ClB8xl4.pcf.gz

hanqlml6.p c f .qz

3270d.pcf.gz

clB8xl6 .pcf.gz

hanglm24.p c f .gz

32/Ugtl2.pcf.qz

clBOxß.pcf.gz

heb6xl3 .pcf.g 7

3270gtl2b.pcf.gz

clB9xlb.pcf.qz

heb0xl3.p c f .gz

3270yt 16 .p c f .gz

cll6xl2.pcf.gz

hcx20.pcf

32 7Ogt16b.p c f .gz

clr 8x8.p c f .gz

jiskanlb.pcf.gz

327Cgt24.p c f .gz

clR4xC.p c f .gz

j iskau24.pc f .gz

327Cgt24b.pct.qz

clR5xlO.pcf.gz

kl4 .pcf.gz

3?70gt 32.p c f .gz

c1R bX 6.p c f .gz

nil2.pcf.gz

3270gt32b.p c f .yz

clP5x8.p c f .gz

clcursor.pcf.gz

3270qt8.p c f .gz

clR6xlO.p c f .gz

ol.gllO.pcf .gz

3270h.p c f .gz

clR6x!2.p c f .gz

olgll2.pcf.yz

5 x7.p c f .gz

clK6xl3.p e t .g z

olqll4.pcf.gz

5 x8.pcf.gz

clR6x6.p c f .gz

olgl^y.pet.gz

6x10.p c f .gz

clR6x8.pe f .y z

vg a .pcf

6x12.pcf.qz

clR7xl0.pcf.gz

6x13.pcf.gz

clR7xl2.pcf.gz

6x13R.pcf.gz

clR7xl4.pet.gz

6x9.pcf.gz

clR 7x8.pcf.gz

7x13.p c f .gz

clR8xl0 .pt:f.gz

7x13B.pcf.gz

clR8xl2.p c f .gz

7x14.p c f .gz

clR8xl3.p c f .gz

7xl4B.pcf.gz

clR8xl4.p c f .gz

7xl4rk.pcf.gz

clR8xl 6 .pt :f .y z

8x13.pet.gz

clR8x8.pcf.gz

Rxl3B.pcf.gz

c^R9xl5.pcf.gz

8x16.p c f .yz

cursor.p c f .gz

Należy zau w ażyć, że w szystkie czcionki są skom presow ane (m ają rozszerzenie .gz). W ersja X 11R 6.3 sy stem u X W indow potrafi korzystać ze sk o m p re so w a n y ch czcionek, oszczędzając tym sa m y m m iejsce na dysku. Jeśli korzystam y z którejś z w cześniejszych wersji (np. X F rcc86 3.1.2), czcionki w katalogu / m i s c nie będą skom presow ane.

303

Obsługa X I 1

PATRZ RÓWNIEŻ #

M etody kompresji plików są opisane w rozdziale 31.

W y ś w ie tla n ie m a p c z c io n e k X I I 1.

W w ierszu poleceń o k n a term inala w p isz x f d raz em z o p cją - f n i n a zw ą czcionki do w yśw ietlenia. K lient xfd o bsługuje w ięk szość opcji pakietu T o o lk it, m o żn a w ięc d e ­ finiow ać g e o m e trię o k n a o ra z jeg o kolory. P rzy k ład o w o , aby w yśw ietlić m ap ę z n a ­ k ó w b a rd z o m ałej czcionki (5x7), m o że sz w pisać: # xfd -geometry 500x400 -fn 5x7 xfd w yśw ietli o k n o p o d o b n e do tego na rysunku 20.5.

-M ia c F in e d -H c d iu n -R -M o r n a l— 7 -7 « > -7 5 -?5 -C -5 < » -IS O O « 5 9 -l

¡Quit | |pr«v P/iypł It«**» P-'i'if«.1! Select a character ra n g e :

0 x 0 0 0 0 ( 0 , 0 > t h r u OxOOfr < 0 ,2 b b >

upper l e f t : 1

1

«

0 x 0000 <0»0) 1

1

N

t

•»

•

ł

\

A

T

"

ł

*

7

r

1

t

l

■

t

k

♦

i

1

.

■

»

k

1

1

ł

1

•

•

-

•

•

ł

3

ł

i

*

b

7

K

4

1

;

<

a

>

>

i

a

B

c

0

t

r

C

•)

1

J

t

L

N

N

0

>

i%

A

•

/

r

0

R

3

i

(/

w

U

*

V

z

t

*

«

b

<

0

*

i

c

n

i

4

V

O

a

r

1

l

#

w

M

V

I

<

1

)

■

■

■

1

■

■

■

■

■

■

■

■

■

■

■

i

■

■

■

1

■

■

■

■

1

f

1

■

1

■

■

1

i

<

X

i

i

*

-

i

•

V

«

•

&

•

•»

<.

K

1

i

3

t

-

*

>.

*

M

*

n

X

*

R

*

e

c

t

I

1

1

»

0

N

V

0

0

0

C

«

R

*

u

U

1

R

R

»

4

1

ii

A

•

■

<

«

♦

•

>

1

1

I

»

A

ft

*

6

(

6

ł

R

4

4

u

14

V

»

Rysunek 20.5. Klient xfd potrafi wyświetlić wszystkie znaki danej czcionki 2.

A by w y św ietlić m ap ę d o stę p n y ch k ształtów ku rsora m y szy w postaci białych ikon na niebieskim tle, w p isz w m iejsce n azw y czcionki słow o cursoi (opcja -center c e n ­ truje k a żd y znak w oknie): # xfd -geometry 500x400 -bg blue -fg whito -center -fn cursor

x f d w yśw ietli oknu u w y m ia ra c h 5 0 0 x 4 0 0 pikseli, z aw ierające w szy stk ie dostępne kształty ku rsora m yszy. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej informacji o korzystaniu z e skom presow anych programów znajduje się w rozdziale 31.

Poznaj Linux

O bsługa okien za pom ocą klaw iatu ry U ż y tk o w n ik o m , k tórzy nie lubią (b ąd ź nie m og ą) k orzystać z m y szy, sy stem X I I um o żliw ia po ru sz an ie się po pulpitach w irtu alny ch i w y k o n y w a n ie operacji na oknach za p o m o cą k law ia tu ry . T a b e la 20.2 z aw ie ra listę często sto so w a n y c h sk ró tó w klaw iatu row ych,

z d e fin io w a n y c h

w

pliku

k o n fig u rac y jn y m

fvwmrc.keys

(katalog

/ e z c / X l l /AnotherLevel). Tabela 20.2. Skróty klawiaturowe menedżera AnotherLevel O p e ra c ja

Skrót

Przejdź o jeden pulpit wirtualny w prawo

Ctrl+Shift+Alt+strzałka w prawo

Przejdź o jeden pulpit wirtualny w lewo

Ctrl+Shift+A lt+strzałka w lewo

Przejdź o jeden pulpit wirtualny w górę

C trl+Shift+A lt+strzałka w górę

Przejdź o jeden pulpit wirtualny w dół

C trl+ Shift+ A lt i strzałka w dół

Przesuń kursor myszy o 5% rozmiaru ekranu w górę

Ctrl+Shift i F 1 Î

Przesuń kursor myszy o 5% rozmiaru ekranu w dół

Ctrl »Shift+FlO

Przesuń kursor myszy o 5% rozmiaru ekranu w prawo

C trl »Shift+K 12

Przesuń kursor myszy o 5% rozmiaru ekranu w lewo

C trl+ S hift+ F 9

Przesuń kursoi myszy o 10% rozmiaru ekranu w górę

C trl+ A lt+ F U

Przesuń kursor myszy o 10% rozmiaru ekranu w dół

C trl+A lt+I 10

Przesuń kursor myszy o 10% rozmiaru ekranu w prawo

C trl+ A lt+ F 12

Przesuń kursor myszy o 10% rozmiaru ekranu w lewo

Ctrl+AU+F9

PATRZ RÓWNIEŻ ł

Więcej o konfigurowaniu m enedżerów okien mówimy w rozdziale 19.

K opiow anie i w klejanie tekstu K opiow anie i w klejanie tekstu w o knach term inali jest częstą operacją, w y k o n y w an ą z reguły za p o m o cą m yszy. Przy przenoszeniu dużych fragm entów tekstu pom ocna może rów nież okazać się klaw iatura. M ożliwość kopiow ania i wklejania tekstu stanowi duże udogodnienie przy tworzeniu własnych plików konfiguracyjnych (do których m ożna kopiować skom plikow ane polecenia z innych plików) lub przy przenoszeniu danych wynikowych program ów do edytora tekstu.

O bsługa XI 1

305

K o p io w a n ie i w k le ja n ie słó w , w ie rszy i b lo k ó w 1.

A b y sk o p io w a ć p o jed y n c ze słow o tesktu w y św ietlo n eg o w oknie term in ala, kliknij jc dw ukro tnie. N astępn ie p rzesuń k u rso r nad inne okno i wciśnij śro d k o w y przycisk m y ­ szy (lub jed n o c z e śn ie lew y i praw y, jeśli d y sp o n u je sz m y sz ą d w u p rz y c isk o w ą ) w kleisz w ten sposób sk o p io w a n e w cześniej słow o w c w sk az y w a n e m iejsce.

2.

A by sk o p io w a ć cały w ie rsz tekstu, kliknij je trzykrotnie, a następnie postępuj tak sa m o ja k w punkcie 1. Z au w a ż, że jeśli skopiujesz w iersz poleceń z o k n a term inala, jego w klejenie m oże a u to m aty c zn ie sp o w o d o w a ć w staw ien ie znaku końca linii.

3.

Jeśli c h c e sz sko piow ać d u ż y blok tekstu, m usisz go n ajpierw podśw ietlić. W tym celu p rzesuń kursoi na p o c z ą te k tekstu; wciśnij i przytrzy m aj lewy przycisk m yszy , a na­ stępnie przeciągnij k u rso r po tekście do w y h ra n eg o m iejsca. M o ż esz ró w n ie ż kliknąć na początku bloku, po czy m trzy m ając klaw isz S h ift kliknąć je g o koniec. A b y w kleić po dśw ietlon y tekst, kliknij śro d k o w y m przyciskiem m yszy (lub je d n o c z e ­ śnie lew ym i praw ym ) w y b ra n e o kno. Jeśli w olisz nie korzy stać z m yszy, przytrzym aj S h if t i w ciśnij k law isz In s e rt.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Konfigurowanie obsługi m y sz y w X 1 1je s t opisane w rozdziale 18.

K opiowanie tekstu za pom ocą klienta xcutsel P ro g ra m x c a t s e l p o z w a la na w y g o d n e k o piow an ie tekstu z je d n e g o o k n a do d ru g ie ­ go z w y k o rz y stan ie m system u okien dialo g o w y ch ; m oże ró w n ież służy ć ja k o ty m c za so w y schow ek dla k o p io w a n eg o tekstu. K o p io w a n ie t e k s t u z a p o m o c ą x c u ts c l 1.

U ru c h o m x c u t s e i , w p isując w w ierszu poleceń okna term inala je g o nazwę: # xcutsel &

2.

xcutsei w yśw ietli okno w id o c z n e na ry sun ku 20.6. D o k o p io w a n ia tekstu słu ż ą d w a

przyciski: cepy

primary

to 0 o ra z copy 0 to PRIMARY.

^

~ u .s e .

J d x |

Huit copy PRThRRY Lo 0 copy 0 to PRIhilRY

Rysunek 20.6. Klient xcutscl pozwala na kopiowanie tekstu między oknami X I 1 3.

Podśw ietl słow o, w iersz lu b blok tekstu w oknie term inala.

Poznaj I jmix

3 06

4. Kliknij przycisk

copy

p r im a r y

to

o.

5.

Kliknij przycisk copy 0 to PRIMARY.

6.

Przesuń kursor do okna, w którym chcesz wkleić skopiow any uprzednio tekst.

7.

W ciśnij środkow y przycisk m yszy lub S liift+ In sert.

Kopiowanie tekstu za pomocą klienta xcliphoard Klient « c l i p b o a r d służy podobnie jak x c u t s e i , do w y cin an ia i w k lejania tekstu, jedn ak oprócz m ożliw ości kopiow ania d u ż y ch bloków i ty m czaso w eg o przechow yw ania ich w buforze, potrafi rów nież w yśw ietlić skopiow any tekst przed jeg o wklejeniem, um ożliw ia jed noczesne buforow anie kilku różnych bloków tekstu i pozw ala na zapisanie zawartości bufora w pliku. K opiow an ie, zap isyw an ie i w k lejanie tek stu za pom ocą x clip b o a rd 1.

U ruchom x c lip b o a r d , wpisując w wierszu poleceń okna term inala jeg o nazwę: # xclipboard &

2.

Na ekranie pojaw i się niewielkie o k n o (rysunek 20.7). Z w ró ć uw agę na przyciski Q u it, Delete, N ew , S a v e , N ext i Prev.

Rysunek 20.7. Klient xclipboard pozwala na jednoczesne przechowywanie kilku bloków tekstu w niezależnych buforach i umożliwia zapisywanie ich w plikach 3.

Podświetl słow o, w iersz lub blok tekstu, który m asz zam iar skopiow ać.

4.

Przesuń ku rsor do okna x c l i p b o a r d .

5.

W klej podśw ietlo ny tekst do okna x c l i p b o a r d , w ciskając śro d k o w y przycisk myszy (lub lewy i praw y jednocześnie).

6.

Aby zapisać tekst w pliku, wciśnij przycisk Save. x c l i p b o a r d wyświetli m ałe okno w yboru nazw y pliku (dom yślnie c l i p b o a r d ) .

7.

W pisz d o w o ln ą nazw ę i wciśnij przycisk A ccept.

8.

A by u tw o rzy ć now y bufor, wciśnij p rzy cisk New. Pow inien zostać uaktyw niony

przycisk

P re v ,

a obok mego w yświetlona liczba

2.

O b słu g a X I 1

9.

307

P o w tó rz kro k 3, p o d św ietlając tekst, a następnie wklej g o w oknie x c l i p b o a r d . D y s­ ponujesz teraz d w o m a blok am i sk o p io w a n eg o tekstu, um ie sz cz o n y m i w niezależnych buforach.

10. A by p o w ró cić do p o p rz e d n ie g o bloku tekstu i w k leić go w o k n ie d o celo w y m , wciśnij p rzy cisk P r c v . x c i i p b q a r d p o n o w n ie w yśw ietli zaw artość p ierw szego bufora. 11. Z a z n a c z tekst w oknie x c ł i p b c a r d . 12. Przesuń k u rso r m y sz y do okna d o c elo w e g o i wciśnij śro d k o w y przycisk (lub je d n o ­ cześnie lew y i praw y), w k le ja ją c tekst.

Zdjęcia ekranu i okien P ro g ra m y xwd, x n a g oraz x v um ieszczo n e w katalogu / u s r / X . H R 6 / b i n p o zw alają na zapisanie z d jęcia d a n eg o o k n a , fragm entu pulpitu lub całego ekranu w pliku graficznym . M o ż n a za ich p o m o cą z ap isy w a ć, kopiow ać lub d ru k o w a ć zaw artość e k ra n u w bieżącej sesji. N iektóre z p rze d sta w io n y ch tu technik p rzy d ad zą się ró w n ie ż w rozdziale 21.

Użycie x w d d o z a p i s y w a n i a z d j ę ć o k ie n P ro g ram xwd u m o żliw ia w y k o n y w a n ie zdjęć c ałeg o ekranu lub w y b ra n y c h okien. Z a p isy w a n ie zd jęć o k ien za p o m o cą x w d 1.

U ru c h o m xwd, k o rzy stając z operatora przekiero w ania sta n d a rd o w e g o stru m ien ia w yjścia i kieru jąc dane w y jśc io w e do pliku z rozszerzeniem . xwd: # xwd > z d j e c i e l .xwd

2.

Identyczny efekt m o ż n a osią g n ąć korzystając z opcji - n u t : # xwd -out zdjeciel.xwd

3.

Po uruclioiiiieniu xwd, k u rso r zm ieni się w c elo w n ik (+). A by zrobić zdjęcie okna, kliknij go lub je g o ram kę. Z djęcie zostanie zapisane w pliku o p odan ej w cześn iej na­ zwie. N a w y b ran y m oknie m ogą leżeć inne o k n a - nie stanow i to p rzeszkod y dla xwd.

4.

A by zrobić zdjęcie całeg o e k ra n u , kliknij na n ie w y k o rz y sta n y m o b szarze pulpitu.

PATRZ RÓWNIEŻ #

Strumienie i ich przckicrowywanic jest opisane w rozdziale Z

Wyświetlanie zdjęć okien za pom ocą x w u d Program xwua służy do w y św ie tla n ia zdjęć okien zapisany ch w fo rm acie xwd.

308

P o z n a j 1/inti x

W yśw ietlanie zd jęć okien 1.

U ruchom klienta xwud z opcją - i n i nazw ą pliku . xwd: # xwud -in z d j e c i e l .xwd

2.

Zam iast opcji - i r . m ożesz wykorzystać operator m ienia wejścia:

przekierow ania stand ard ow ego stru­

# xw ud < z d j e c i e l . xwd

3.

D om yślnie xwud kończy działanie w m om encie kliknięcia na w yśw ietlan y m

przezeń

oknie (przykładow e okno widać na rysunku 20.8). Jeśli nie chcesz, aby tak było, użyj opcji - n u c l i c k . M ożesz również zm ieniać w ysokość i szerokość okna, korzystając z opcji - s c a l ę . W szystkie opisane tu opcje m ożesz ze sobą łączyć: # xwud -in zdjeciel.xwd -noclick -scalę

VW»»n ID bfou^W to k*oo ty S p w w KMntł w d Pitw WitUł

1 Rysunek 20.8. Klient xwud wyświetla zdjęcia okien wykonane przez xwd

W y ś w ie tla n ie z d j ę ć o k ien za poinoc<| xloadimage Program x l o a d i m a q e , um ieszczony w katalogu / u s r / X H R G / b i n , potrafi podobnie jak xwud, w yśw ietlać pliki w formacie .xwd: # xloadimage zdjeciel.xwd

x i o a d i m a q c m oże rów nież wyświetlić kilka zdjęć, jed n o po d ru g im (kolejne zdjęcie jest wyśw ietlane po wciśnięciu N), o ile skorzystam y z opcji - q o t o : # xloadimage zdjeciel.xwd zdjecie2.xwd zdjecie3.xwd -goto zdjeciel.xwd

Pow yższe polecenie pow oduje kolejne wyśw ietlanie trzech pod an ych zdjęć, aż do m om entu wciśnięciu Q. W ięcej o konwersji plików graficznych i o p ro gram ie x i o a d i m a a e jest m o w a na pośw ięconej mu stronie podręcznika.

Obsługa X I I

309

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Konwertowanie plików graficznych jest opisane w rozdziale 21.

Zapisywanie i wyświetlanie zdjęć ekranu za pom ocą xv Klient xv p o z w a la z a ró w n o na tw orzenie, ja k i na w y św ietlan ie zdjęć ekranu . xv u d o ­ stępnia o g ro m n ą liczbę opcji (p o n a d 100?), a je g o d o k u m en tac ja, z ap isan a w form acie PostScript z n ajd u je się w k atalogu / u s r / d o c / x v - 3 . 10a i m oże zostać w y św ie tlo n a za pom ocą pro gram u qv: U yv / u s r / d o c / x v - 3 . 1 0 a / x v d o c s . p s

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o przeglądarce plików postscriptowych g v mówimy w rozdziale 21.

Z ap isyw an ie i w y św ietla n ie zd jęć ekranu za p o m o cą rv 1.

U ruch om xv, w pisując w w ie rszu poleceń okna term in ala jego nazw ę: tt x v

2.

&

N a ek ran ie pojaw i się w in ieta xv. K liknij ją p raw y m przy cisk iem m yszy, aby o tw o ­ rzyć g łó w n e okno aplikacji (rysu nek 20.9).

D isplay

7A/B R it Windows

imago S¡zs

Dolom

480x270 Itnaq«. 8 —bit mode. Got all 68 colors.

AutoCrop

About XV

Rysunek 20.9. Program obróbki plików graficznych xv pozwala między innymi na zapisywa nie i wyświetlanie zdjęć okien 3.

A by w y k o n a ć zdjęcie okna, kliknij przycisk Grab.

4.

xv w yśw ietli o k n o opcji Grab, po kazan e na rysunku 20.10. Kliknij przycisk G r a b , a następnie w ybrane okno.

Pozna) Linux

310 XV rn n tm i« ; - ... . ■ ------ ------—- i¿j3. í . Í HOÍM íí íjii — '

.

.

0*3

„.¿a. -----

D isplay

?4/D Olt

A lg o rith m s

Root

W in d o w s

Im ag o Slzo

o j

ujjim 1

L 1

Load Save

x v yrali

V v-:■'•.:>

» Baa

'¿jllïî.LÙé.

]

. ■> •>:•VZ/>■:•>.>?

Craa; after delay, Left button grabs a window, M iodle button grabs a re c ta n g u la - area, R ight b u tto n cancels.

480

m ¡B

A u toC ra b: a f t e r delay, g r a b s t h e w i n d o w t h e c u r s o r Is p o s i ti o n e d In. P o la y m u s t bo n o n - z e r o . Delay: |c j "

| seconds

Q G rab

i

i- r s n i w a g i r

Hide XV w i n d o w »

| | AtitOQrab

C ancel

r • -T S T iff» . ■irrrriiam i ia i a g g

Rysunek 20.10. Okno Grab umożliwia wykonywanie zdjęć wszystkich elementów pulpitu 5.

xv w yem ituje sy g n ał dźw iękow y, po czym wyświetli zdjęcie (rysunek 20.11). xv

»i«** I J g } * )

H v p r t o ń f ; t r o r o V uj ; „ . ~

x

Rysunek 20.11. Po wykonaniu zdjęcia, xv wyświetli je w osohnym oknie 6.

Aby zrobić zdjęcie fragm entu okna, przytrzym aj środkow y przycisk m yszy (albo lewy i praw y jednocześnie, jeśli dysponujesz m yszą dw uprzyciskow ą) i przeciągnij kursor po oknie, zaznaczając prostokątny obszar. Jeśli chcesz w prow ad zić opóźnienie przed w ykonaniem zdjęcia, kliknij pole Delay* wpisz czas oczekiw ania w sekundach, kliknij przycisk A u t o G r a b i przesuń kursor m y szy do w ybranego o k n a (lub zaznacz jego fragm ent). Przycisk H id e XV W in d o w s um ożliwia ukrycie klienta xv w m om encie w ykonyw ania zdjęcia.

7.

Po wyśw ietleniu zdjęcia przez xv, kliknij przycisk S av e w g łó w n y m oknie aplikacji. Pojawi się o k n o zapisu, w idoczne na rysunku 20.12. W ybierz fo rm at i nazw ę pliku do zapisania. Jeśli chcesz, aby zdjęcie zostało zapisane w postaci czarno-białej, kliknij przycisk C o lo rs.

Obsługa X 11

311 o

s

F F

n

1lS r ”

'

XP.M

format

131T i

li

Colors d

|1

FyllColĆ»'

lbbai/1 0 20FIGOa.xpm & aonrios.xpm

Ol

{*k

0 2Cinov%.xom @ 20FIGO7,«i/-n 0 20FIC06.Kpm

|

@ ?OF|C09.vi.m S 20FIG1C.X3m @ 20 FIG 11.X3HJ

Iteaur

@ 6:-32055l<.d
r 1N*Wi g xnwtonv.o

•>0JSgf~J *(>»vH-»rr>

f^laxho m c C : i b i k ;.v

f? clipboard

|ó |

6 9 fil«* Save f i *

Cancel

G N o rn « : SI*«

|(

Rysunek 20.12. Okno Save klienta xv umożliwia zapisanie zdjęcia ekranu w formacie graficznym

dow olnym

O pcje xv dostępne w w ie rszu poleceń (opisane na stronie 74 p o d ręc zn ik a xv) m ogą być tru d n e do o p a n o w an ia , je d n a k w yśw ietlanie plików g raficznych nie spraw ia w ię k ­ szych pro b lem ó w : p o prostu należy w pisać xv razem z n a zw ą pliku (w tym p rzy p ad k u w ykonanego w cześniej zdjęcia): # xv zdjeciel.xwd

Opcja -expand um ożliw ia pow iększanie lub zm niejszanie w yśw ietlanych obrazów. Przykładowo, aby w yśw ietlić zdjeciel.xwd w trzykrotnym pow iększeniu, należy wpisać: # xv -expand 3 zdjeciel.xwd

Jeśli chcem y dwukrotnie pom niejszyć

z d j e c i e l .xwd,

należy wpisać:

# xv -expand -2 zdjeciel.xwd

P ow ięk szanie i z a p is y w a n ie zdjęć za p o m o c ą k lie n ta xm ag Klient xmag potrafi po w ię k sza ć i zapisyw ać zdjęcia e le m e n tó w pulpitu (okien, p rz y c i­ sków, ikon itp.) Z apisyw anie z d ję ć ekranu za p o m o c ą k lien ta x m a g 1.

U ruchom xmag, w pisując w w ierszu poleceń: # xmag

2.

&

A by w y b ra ć stop ień p o w ię k sz e n ia w y k o n y w a n y c h zdjęć, skorzystaj z opcji -mag (musi po niej n a stęp o w a ć liczba dodatnia; xmag nie potrafi pom niejszać obrazów ). P rzykładow o, aby p o w ię k szy ć zdjęcie trzykrotnie, w pisz: # xmag -mag 3 i

Poznaj Linux

3.

P o unich om ieniu xma
J I I H KflöVE

I tlCM 1r « ł) V » |ryy | 1, 1 k ’ | r u ( f 1

Rysunek 20.13. Klient xinag umożliwia wykonywanie powiększonych zdjęć ekranu 4.

Jeśli chcesz zm ienić w ielkość „ fo to grafow an ego” obszaru, przytrzym aj środkow y przycisk m yszy i przeciągnij kursor p o ekranie, zaznaczając odp ow ied ni fragment pulpitu. M ozcsz rów nież skorzystać z opcji -sourr.e (w chodzącej w skład pakietu Toolkit), po której m usisz podać żądane wym iary. Przykładow o, aby w ykonać zdjęcie obszaru o w ielkości 200x200 pikseli, wpisz: # xmaq

-source

200x200

&

O b s łu g a o k ie n n ic m ie sz cz ąc y ch się n a p u lp ic ie Uważaj! O kno x n a g w ygenerow ane p rzy opisanych ni param etrach i d o m yślny m (pięciokrotnym ) pow iększeniu wypełni cały pulpit w rozdzielczości 800 x60 0 i k o ­ rzystanie z niego będzie niem ożliw e (wciśnij Q albo C łH + C aby je zam knąć). N ale­ ży znaleźć najw iększy stopień p ow ięk szenia i param etr - c o u r c e , przy których o kno mieści się je szc ze na ekranie (w przypadku rozdzielczości 8 0 0 x 6 0 0 i opcji - s o u r c e 20 0x2 00 najlepiej poprzestać na dw ukrotnym pow iększeniu: mag 2).

5.

G łów ne okno x n a g ma (jak widać na rysunku 20.13) pięć przycisków : C lose, R e p la cc, N ew . C u t i P a stc . Przycisk C lo se zam yka xmdy. Przycisk R e p la c r um ożliw ia wskazanie n o w e g o obszaru do w yśw ietlenia w aktyw nym o knie zdjęcia. Przycisk New służy do w ykonania now ego zdjęcia (w yśw ietlanego w osubnyrn oknie).

6.

Aby skopiow ać w yśw ietlane zdjęcie do buforu, kliknij przycisk Sclcct. S kopiow ane zdjęcia m ożna następnie w klejać w oknach innych p rogram ów obróbki grafiki (np. x p a i n t lub G1M P, o m aw ianych w rozdziale 21).

7.

Przycisk P a stę służy do kopiow ania obrazu z jednego o k n a xmag do drugiego. Jeśli chcesz p rzcskalow ać aktualnie w yśw ietlane zdjęcie, przytrzym aj S h ift, przesuń kursor do jed n eg o z narożników okna xmag, p o czym wciśnij i przytrzym aj lewy przycisk myszy - m o ż e sz teraz zm ieniać rozm iary okna, a wraz z nim zdjęcia.

Rozdział 21 Programy obróbki grafiki i multimediów

łan Walter

Wybór programu obróbki grafiki Konwersja formatów graficznych Przeglądanie plików graficznych i dokumentów postscriptowych Przeglądanie sekwencyjne Odtwarzanie pfyl CD Odtwarzanie plików audio i wideo z Internetu Odgrywanie animacji i filmów W ybór programu obróbki grafiki W iększo ść d ystry b u cji L in u k s a zaw iera cały szereg p ro g ram ó w - od bardzo prostych do bardzo z a a w a n so w a n y c h - p ozw alających na tw o rzenie, o b ró b k ę i k o n w e rsję plików graficznych. Niektóre z nich (na przykład konw ertery form atów ) działają wyłącznic w trybie w sadow ym , inne sta n o w ią k o n k u ren c ję dla profesjonalnych, k o m erc y jn y c h pakietów g ra ­ ficznych.

Klient G IM P Jednym z n a jn o w szy c h i najlepszych p ro g ram ó w o brób ki grafiki dla L inuk sa jest GIM P (G N U Im a g e M a n ip u la tio n P rogram ). K lient ten jest ro z b u d o w a n y m sy stem em obróbki grafiki, u d o stęp n iający m system m en u oraz wiele narzędzi i filtrów (rysunek 21.1). Oto niektó re m ożliw ości oferow ane przez filM P -a : ■

podręczne m enu (dostępne przez wciśnięcie praw ego przycisku m y szy w oknie obrazu)

314

Poznaj Linux

■

obsługa w arstw (um ożliw ia nakładanie na siebie różnych elem entów obrazu)

■

ponad 1(X) filtrów

■

ponad 20 narzędzi edycyjnych

■

jednoczesna obsługa wiciu okien obrazów (pozwalająca na kopiow anie elem entów mię­ dzy oknami)

■

w ielopoziom ow y system cofania operacji

■

język skryptow y autom atyzujący powtarzające się operacje i um ożliwiający tworzenie now ych filtrów

■

sześć niezależnych okien narzędzi, pędzli, kolorów i wzorów

■

obsługa 24-bitow ych form atów graficznych. Biblioteki i podkatalogi uzupełniające G IM P-a zajm ują praw ie 23 MB m iejsca na

dysku i znajdują się w katalogu / u s r / s h d r e / g 1 m p / x . x x (gdzie x . x x jest num erem w er­ sji program u). D od atk ow a biblioteka m o dułów (dostępnych w postaci opcji w m enu) jest um ieszczona w katalogu / u s r / l i b / g i m p / * . x x / p l u g i n s .

me

xr-H

CIILW FU CO1 U 3) ( 1 3 X

0

F K Pa % *

p

M oda:

T

/

1

'«

_l I

Ouewlv. r - : r r ; —?—

/

Ö

M ornal

25 0 (S pacingp— j

RaftMh

9

*

f'i'i

à

V ersion ł.C b r o ^ l r . w you by S pen c e r Kimball and P etei Motila I Mbic Biesi

CÏU59

R e a r g ü í a » S e l e c t O p tlc M _|

Fłiełhar

F c o ih c ł n tid iu -ír - L —

Rysunek 21.1. Edytor plików graficznych GIM P przewyższa pod względem możliwości wiele pakietów komercyjnych U rucham ianie G IM P -a 1.

Otwórz, sesję X 11. W wierszu poleceń o k n a term inala w pisz g im p i nazw ę pliku gra­ ficznego do otw arcia: # gimp rhponguin.gif &

315

P ro g ra m y o b ró b k i grafiki i m u ltim e d ió w

2.

Jeśli u ru c h a m ia sz G IM P -a po raz pierw szy, p ro g ram w yśw ietli o k n o d ialo g o w e w i­ d o c zn e na rysunku 21.2. O k n o to zaw iera num er w ersji, n azw y w y m a g a n y c h plików k o n fig u racy jn y ch , p ro ced u r)' instalacyjne itp. Po z apo znaniu się z je g o treścią kliknij przycisk I n sta ll.

mm3 The GIMP - GNU bimgo Manipulation fYogram

GQp¡risM(C) lSttCpoKt m e .» m o df/ H u'O v S n Ic iiii » v i Uic GNU Gencrd FAjfc U u tr u c « y A id iift. b* tti* Freé Frurvfctjcn. «thef versan 2 o ' th í lic e n s o r {•1 f o x opilen )ar»v lote» version, TWi p 'y jr w n r t ilr ib .lín a th* hope tna» il u *i h * n«#‘ul. but W in lOUT A N V WAnnANTY; withcM m e n ;h e rrrptod w errant/ o í M h H tM A N IA iH I i v or W NfcSS ÍU M A rAJ111_UL*/1 r'U K f'U á r. S*« th * GNU Cer*»»ii P i i * tk « n ie f
W a ih n iM h»v* r* riiv * d * mpw n f 1h* GNII O m rjJ Fbhi-1 iw o * \rf!h ih c projrarn; if no», * n t * lo Ih t Free S o ftw o t M n c v w , r e . ü / b M « i a v*, CW Hm djt. MAC2»39. USA

R í r a n n a l G I M P In s ln S a lln n F cr» £»cf*r G :M P i» :tf» tie n , i wt*W «elory eií«d

*Kt\&t*eÍ!.trre t x * d í :obe ae\1o w td r e c ío r v * « c o n to o r m rfc M © f í t p a t o i i mes.

qkv&K í
the Qi'firc a u*d !o stare Mfscntf p'iferefeei xidi w tfcfbJI GIMP behavior» A pNfl WhatLeya pzins to wercn la wuwvei!. {m* i !cj. »»dents p itte rn *. m d p fc rj-h i h * U w ccnAju-r-i w «

HU5 -OB »nd extemicr.» ere extern cnxjrms rinby me GIMP M'hch p »cb:d n it« lie TN» fie b Herded to be UlMf-ieMd* orty. *nd jhculd rot be ed'.ed H i) » « sotdietfcx» »Nth cm be used to sto t tDJTdefried brwhn. The MfanH qirp’c fie cheek* this v M *«otcry a ad»il>cn 1o the jy»tem

0u1

lęnore

IrtJteJI

Rysunek 21.2. Po pierwszym uruchomieniu GIM P spyta, czy chcem y umieścić plik konfiguracyjny w katalogu dom owym 3.

G IM P u tw o rzy w k atalogu d o m o w y m ak tualnego u ż y tk o w n ik a p o d k a ta lo g .g im p , po czy m w yśw ietli o k n o p o k a z a n e na rysunku 21.3. rife Inatytalion Ing

r l.jO J

X

3

lit e r Instalaron Log mkdir rhomc/bball' gimp cp AJSfVthars/glrrpytl 99.12/glmprc /homa/bbaH/.glmp/gimDrc L-p/ust/shia^yglinpfO 9912/gb/L /liumwtoLdllfgiiT pfigttiu mfcdir /home/bboJl/ gimp/brvihei mtflir rtiOffn«/M)aiŁ' gimp/gradienls nikdli fhooie.'dbdil/ gi np/palettes tnfcdlr gi-np/patlorru mkdlr fhwns/dballf gimpfplug-irrs mkdlr rhomo/bball/ gimp/imp r.p /usf/shartiygitrfj/n 9?» TZ/palettas/" /hrire/fcba.:lf gimp/calattai InttallaLon tuccertful!

/ Continuo

|

fin í

1

Rysunek 21.3. Po zainstalowaniu wymaganych plików konfiguracyjnych. G IM P wyświetli krótkie podsum owanie wykonanych operacji

316

P o z n a i Linux

P akiet T ool kit a G IM P G IM P , pom im o iż jest aplikacją p rzezn aczo ną dla system u X W in d o w , nie obsługuje żadnych opcji pakietu Toolkit.

4.

Kliknij przycisk C ontinue. G IM P w c zy ta teraz plik graficzny podany w kroku 1.

5.

A by otw orzyć o k n o dialogow e w yboru pędzla (rysunek 21.5), wciśnij Shift+C trl+B . W yśw ietlone przez G IM P okno u dostępnia 115 kształtów pędzla, 15 trybów rysow a­ nia oraz regulatory rozm iaru i nasycenia plamki.

O b słu g a G IM P -a: m ysz i klaw iatura R uchom y pasek narzędzi G IM P -a (rysunek 21.4) daje użytkow nikow i dostęp do d u ­ żej liczby narzędzi kreślarskich. Z am iast niego m ożna jednak ró w n ież korzystać ze skrótów klaw iaturow ych, opisanych w tabeli 21.1.

6.

A by wybrać d any, pędzel kliknij jego ikonę. W ybór trybu ryso w an ia o d byw a się przez kliknięcie m enu Ko de. W ielkość i nasycenie plamki m ożesz zm ien iać przesuw ając re­ gulatory O p a c i t y i Spać:i mj.

7.

A by w yśw ietlić okno dialogow e um ożliw iające w ybór jed n e g o z 168 w zoró w służą­ cych do m alo w a n ia oraz w ypełniania fragm entów rysunku, wciśnij S h if t+ C trl+ P . Re­ zultat przedstaw ia rysunek 21.6,

8.

W celu w y b ran ia danego wzoru, kliknij jego ikonę. Jeśli ch ce sz zapo znać się z pozostałym i w zoram i, skorzystaj z paska przewijania um ieszczonego przy prawej kraw ędzi okna.

317

P r o g r a m y o b r ó b k i grafiki i m u ltim e d ió w

j

i3 s P N [ Ffc Xti«j

|

*

;m d o x 0 d -a lp łin )

_= i Q L x j |

Pi

W S

_ m &m

n ,/

p

T

B

/


9

/

3>

A

;> %

m •

• i.

Rysunek 21.4. G IM P umieszcza wczytany obraz w osobnym oknie razem z własnym menu =1S i * I

«

FU

Xlr>*

C: ę> FTn + p ✓ Q u* / i / 9 / . y. &

■J

«.penaU n.B lf-1.0 < * * * * . « * » ) : C T t U l? [0 1100 |0M A fl . 1 . I . ! . 1 . ..! . • 1 . 1 - . 1 .1 . . ! 1 0 . | 'Z' • • • • • • 1 "

HJrrt (M X 7 ?) Moo«.

•

NormjJ

1000

O o o U ty . p

-

W m L

%

•

jr i 0' 0“

Clwe

•

f SpacrK) p

1000 nritah

.

m

m

w

|

r 0-

L

1

.

o o « |

i. . 1

_

J

a

• II / 1 ............................................................

...................

Rysunek 21.5. G IM P udostępnia 115 różnych rodzajów pędzli do wykorzystania przy tworzeniu obrazów

318

P oznaj Linux rtippngułn g i t - 1.0 (tndpxeci-alpha)

y

Fie Xtr>

¡i

lljy, _

o

MOO

_ j □ J x jl « I

IÄ.0

jfT

jjj H

m t i* h setocüim

j¡ T

■

X JL r|i_

G

W 0 P \ f i «X

Mode Norrral

<3i l i

9

/

*

<Ł 0

inn.n

U p e c i ty i

+ p Ej M T /

r.rc» hiwjrmn (v-j x iy >

25.0

/ **>*"* 1

1 ■IC f ! '■ jl I

&

l ’attcn» Sotectlon

.1 ç j x

Buc rrotal stnjctorw (20GX2j G)

fie fre sh

Rysunek 21.6. G IM P posiada 168 wbudowanych wzorów, którymi można wypełniać fragmenty obrazu 9.

Istnieje kilka sp osobó w na wyjście, z G IM P-a: m ożesz wejść d o m enu File i wybrać opcję Q u it; m o żesz w cisnąć C tr l+ Q lub kliknąć praw ym p rzyciskiem m yszy w oknie obrazu i w ybrać Q u it z podręcznego m enu.

PATRZ RÓWNIEŻ

ł

Opcje pakietu Toolkit, (np. -geometry) są opisane w rozdziale 20.

Tabela 21.1. Popularne skróty klawiaturowe GIM P-a Sk rót

O p is

Ctrl+K

Usuń zaznaczenie

C tr l+W

Zamknij plik

Ctrl+C

Skopiuj zaznaczony obszar

Ctrl+N

Utwórz nowy plik

Ctrl+X

Wytnij zaznaczony obszar

Ctrl+.

Wypełnij zaznaczony obszar

Ctri+B

Obniż warstwę

Ctrl+M

Scal warstwy

P r o g ra m y o b ró b k i g rafik i i m u lt im e d ió w

_____________________________________________________3 1 9

C trl+ O

O twórz plik

Ctri+V

Wklej zawartość bufora

C trl+ Q

Zam knij G IM P-a

C lil+ F

Podnieś warstwę

C h l+ R

Powtórz ostatnią czynność

Ctrl+S

Zapisz plik

A

A crograf

Ctrl+A

Zaznacz wszystko

Shift+B

W ypełnienie

Sliift+E

Gum ka

F

Zaznaczanie dowolne

Z

Zaznaczanie rozmyte (Magiczna różdżka)

P

Pędzel

Shifi+P

Ołówek

R

Zaznaczanie prostokątne

Sliift+Ctrl+H

Wyostrz zaznaczony obszar

Shift+Ctri+R

Otwórz o kno wyboru pędzla

Ctrl+G

Otwórz rd y to r gradientu

Ctri+L

Otwórz edytor warstw

Ctrl+P

Wyświet 1 paletę barw

Shift+C trl+P

Otwórz okno wyboru wzoni

Shirt+Ctrl+T

Otwórz okno narzędzi z menu głównego

Shift+Ctrl+R

Wyświetl linijkę

Ctrl+Z

Cofnij ostatnią czynność

=

Pow iększ obraz

m

Pom niejsz obraz Po p ierw szym u ru ch o m ien iu G IM P -a należy go sk o n fig u ro w a ć. W tym celu należy

uruchomić d o w o ln y e d y to r tekstu i o tw o rzy ć plik g^mprr:, z n ajd u jący się w podkatalogu .gimp katalogu d o m o w e g o a k tu a ln e g o użytkow nika.

320

P o z n a j Linux

i n n y sp o s ó b n a p o w ię k s z a n ie b u f o r a U N D O Liczbę w ycofyw alny ch operacji rnożna ró w n ież zmienić w m enu a.

Preferences GIM P-

K onfigurow an ie G IM P -a 1.

K atalog .girrp zaw iera pliki konfiguracyjne dla różnych narzędzi G IM P-a. Aby wy­ świetlić listę plików , skorzystaj z polecenia Is: #ls -1 .gimp total 15 drwxrwxr-x

2 bball bball

1024 Apr

6 13:21 brushes

-rw-r— r--

1 bball bball

7277 Api

6 13:2' gimprc

drwxrwxr-x 2 bba~l bball 1024 Apr 6 13:21 gradienLs -rw-r— r-- 1 bball bball 379 Apr b 13:21 qtkrc

2.

drwxrwxr-x

2 bball bball

1024 Apr

6 13:21 palettes

drwxrwxr-x

2 bball bball

1024 Apr

f>13:21 parcerns

drwxrwxr-x

2 bball bball

1024 Apr

& 13:21 plug-ins

drwxrwxr-x

2 bball bball

1024 Apr

6 13:21 tmp

Plik kon figu racy jny gimprc określa po d staw o w e charakterystyki pędzli i wzorów, dostępne palety kolorów , jednostki m iary, wielkość bufora undo (liczba operacji, któ­ re m o żn a cofnąć) oraz ścieżki do katalogów tym czasow ych. Z a łó ż m y dla przykładu, żc chcesz zm iejszyć liczbę

wycofywalnych

operacji. N ajpierw otw órz plik gimprc

(wyłączając zaw ijanie wierszy): # pico -w $HOME/.gimp/gimprc

3.

Odszukaj sekcję undo-levels: i* Set the number of operations kept on the undo stack (undo-levels b)

4.

Z am iast 5. w p isz po u n d o - l e v e l s w ybraną liczbę w yco fyw aln ych operacji: # Set the number of operations kept on the undo stack (undo-levels 2)

5.

Jeśli dy sp o n u je sz niew ielką ilością pam ięci operacyjnej (32 M B alb o m niej), możesz w łączyć opcję o szczędnego w yko rzy stania R A M -u (stingy-memory-use). B ez tej opcji, G IM P potrafi przy edycji obrazu o rozm iarach 6 40x 480 pikseli zająć naw et 16 MB pamięci. O d szuk aj poniższą sekcję: łr There is always a tradeoff between memory usage and speed. Ir. mo3t Jt cases, the GIMP opts for speed over memory. However, It a big issue, set stinqy-mcmory-u3e

if memory is

321

P r o g ra m y o b r ó b k i grafiki i m u ltim e d ió w

# (stingy-memory-use)

6.

A b y w łą cz y ć opcję o sz c z ę d n e g o w y k o rz y stan ia pam ięci, usuń znak k o m en tarz a (#) sprzed p o lec en ia (stingy-memory-use) : 4 There is always a tradeoff between memory usage and speed.

# ca3es, the GIMP opt3 for speed over memory. However/ # a big issue,

In most

if memory is

set stingy-memory-use

(stingy-memory-use)

7.

Podczas edycji dużych plików graficznych (na przykład pełnoekranow ych, kolorow ych plików T IF F ) m oże rów nież zabraknąć w olnego m iejsca na dysku. G IM P tw orzy duże pliki tym czasow e, zazw yczaj trzykrotnie przekraczające rozm iaram i ilość pam ięci w y ­ m aganej do w czytania danego obrazu. Łatw o obliczyć, że edycja 20-rnegabajtow ego pliku graficznego w ym aga az 60 MB m iejsca na dysku. A by tem u zaradzić, znajdź sek­ cję definicji pliku w ym iany: # Set the swap file location. The gimp uses a tile based memory # allocation scheme.

The swap file is used to quickly and easily

# swap files out to disk and back in. Be aware that the swap file # can easily get very large if the gimp i3 U3ed with large images. # Also,

things can get horribly slow of the swap file is created on

H a JiiecLoiy that is mounted over NFS.

For these reasons,

it may

# be desirable to put your swap file in "/tmp:. (swap-pat'n "#{gimp dir}")

Jeśli d y sp o n u je sz drugim tw a rd y m dyskiem lub n iew y k o rz y sta n y m m iejscem na innej partycji (na p rzykład ( / d 2 ) , utw órz na niej katalog dla ty m c za so w y ch p lik ó w G IM P -a: # mkdir /d2/tmp

A by G IM P m ó g ł k o rz y s ta ć z n o w e g o katalogu, z m ień ścieżk ę swap-path z d o m y ś l­ nej ($ i g i m p _ d i r }) n a następującą: (swap-path "/d2/tmp")

8.

Z apisz plik g i m p i c i zam k n ij edytor.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o edytorach tekstu m ówim y w rozdziale 4,

♦

Polecenie mkdi r je s t opisane w rozdziale 3. R uch om e o k n a narzędzi, w z o ró w i pędzli są bardzo p o ręczne. D ostęp do nich u z y ­

skuje się k likając p raw y m p rzy c isk iem m y sz y na e d y to w a n y m o b razie i w ybierając o d p o więdnie opcje z m enu p o d ręc zn e g o . G IM P n ie p o sia d a w łasne; strony podręcznika ani rozbudowanej dokumentacji, można jednak

zn aleźć

pew ne

in fo rm acje

(w ięk szość

z

nich

p rze d ato w a n a )

w

katalogu

322

P o z n a j Linux

/ u s r / d o c / g i m p . Jeśli potrzebna nam jest bardziej w yczerpująca dokum entacja, należy zajrzeć pod poniższy adres: http://www.gimp.org/docs.html

Zbiór podręczników dem onstrujących m eto dy korzystania z G IM P -a znajduje się pod adresem: http://abattoir.cc.ndsu.nodak.edu/-nem/gimp/tuts/

Adres do plików często zadaw anych pytań (FAQ): http://www.rru.com/-mco/gimp

N ajnow sze narzędzia i dodatki dla GTMP-a: http://rcqiotry.gimp.org

PATRZ RÓWNIEŻ t

Ściąganie plików z Internetu z wykorzystaniem przeglądarki 1/WVWje st opisane w rozdziale 14.

Im a g e M a g ic k Pakiet Im ag eM ag ick stanowi zbiór siedmiu program ów obróbki grafiki dla system u X W indow . N iektóre z nich. na przykład c o n v e r t , m ożna rów nież u rucham iać z wiersza poleceń. T abela 21.2 opisuje kom ponenty Im ageM agica. Tabela 21.2. W ymagania i funkcje komponentów pakietu ImageMagick N azw a

W ym aga X ll

O p is

animate

X

W yświetla sekwencje plików graficznych

combine

Łączy (nakłada na siebie) obrazy

convert

Konwertuje formaty plików graficznych

display

X

Interaktywny program obróbki grafiki

import

X

Narzędzie do wykonywania zdjęć ekranu

montaye

Łączy obrazy (na różne sposoby)

nioyr ify

Automatycznie konwertuje zbiory plików graficznych

O b s łu g a k lie n ta display 1.

d i s p l a y jest interaktyw nym program em um ożliw iającym tw orzenie i obróbkę o bra­ zów. A by go urucho m ić, m usisz najpierw otw orzyć sesję X I I . N a stęp n ie w wierszu poleceń okna term inala w pisz d i s p l a y i nazw ę pliku graficznego do w czytania: # display rhpenguin.gif &

P ro g ra m y o b r ó b k i grafiki i m u lt im e d ió w

323

d i s p l a y w yśw ietli na c h w ilę sw o ją w inietę, po czym w czyta p o dany plik. A b y o tw o ­ rzyć m enu operacji, kliknij okno obrazu (rysu nek 21.7).

Rysunek 21.7. W chodzący w skład pakietu Im ageM agick klient obróbki plików graficznych display posiada własny system menu wyświetlany w osobnym oknie 2.

K olejn ą w łaściw ością p rogram u d i s p l a y jest m ożliw ość sp o rz ąd z an ia w izualn ych list w szy stk ich plików' g raficzn y ch w d anym katalogu. A by u tw o rzy ć taką listę, kliknij d w u k ro tn ie m enu File i w y b ie rz opcję V isu a l D ire c to ry . Pojawi się o k n o dialogow e, w id o c zn e na ry su n k u 21.8.

Dl'ecUny.

1

I

Hom#

Trontfomn

)ułf/X H R 6/5nciudarxO /Vitm aiiir

1*1 2x2 : pasnos Dówn Exci

Enuance

F lIp H o r?

FllpVfT. Told Left Right R viaieuft

“ ffG C f S

RorolsRigW MttcMany.

*•

Stipple Tenr

UP 1 Fornal

Directory l i

Cancel

Rysunek 21.8. Polecenie display korzysta z systemu okien dialogowych do wczytywania i zapisywania plików, a także tworzenia wizualnych list zawartości katalogów

324 3.

P o z n a j L inux

Aby utw orzyć listę w szystkich plików graficznych w bieżącym katalogu, kliknij przy­ cisk D irectory. Jeśli ch cesz ograniczyć się tylko d o niektórych plików' (na przykład plików o nazw ach zaczynających się od litery m ), w pisz odpow iedni w zorzec nazwy w polu F ilc n a m e (nazw a pliku): m*

4.

l*o wciśnięciu klaw isza E n te r , d isp lay utworzy listę w ybranych obrazów , w idoczną na rysunku 21.9.

Rysunek 21.9. Wizualna lista tw-orzona przez d i s p l a y jest wygodnym sposobem na prze­ glądanie i otwieranie plików' graficznych 5.

A by w czytać je d e n 7. obrazów w yśw ietlonych na liście, kliknij go praw ym przyci­ skiem m yszy i w y b ierz opcję L o ad z podręcznego menu.

6.

Jeśli ch cesz zm ienić rozm iary obrazu, skorzystaj z m enu View'. D o o dw racania lub obracania obrazu służy m enu T r a n s f o r m . M enu E n h a n c e służy do zm ieniania ja s n o ­ ści, kontrastu i innych param etrów obrazu. M enu F/X zaw iera listę dostępnych efek­ tów specjalnych. Przykładow o, aby zniekształcić obraz, utw órz m e n u F /X i w ybierz opcję Sw irl. d is p la y w yśw ietli okno dialogo w e pokazane na rysunku 21.10.

Rysunek 21.10. Wiele efektów specjalnych oferowanych przez Im ageM agicka wymaga podania dodatkowych parametrów

P r o g ra m y o b ró b k i grafiki i m u lt im e d ió w

7.

325

W p ro w a d ź kąt z aw iro w a n ia , na przykład 60 i kliknij przycisk Sw irl. Im ag e M a g ic k z n ie k sz ta łci obraz w s p o s ó b w id o c zn y na rysunku 21.11.

FM

eon View Tcantfcim

«X

Ii

Imflijf» frltt ; \:*■

Rysunek

8.

21.11.

Im ageM agick udostępnia zniekształcanie obrazu

szereg

operacji

specjalnych;

na

przykład

Jeśli ch ce sz zapisać obraz, o tw ó rz m enu File i w yb ierz opcję S a v e . Pojaw i się okno dialo g o w e zapisu pliku (rysunek 21.12). Po kliknięciu p rzy cisk u S a v e , d i s p l a y zapi­ sze obraz i z ak o ń c zy działanie. |m « Ł ^ c

;|J

M a c ie k 1 El« [ view \ Tiirnflumi

%* > P

; Enftar.c# i Eftct» FfH

M D M IIS W

Rysunek 21.12. O kno dialogowe Save pozwala na zapisanie wyświetlonego obrazu w jednym 7. wielu dostępnych formatów 9.

Aby zapisać o b raz w in n y m form acie graficznym , na p rzykład JP liG , kliknij przycisk F o r m a t, o tw ierając o k n o d ialo g o w e w yboru form atu (rysunek 21.13).

326

P o z n a j Linux

Rysunek 21.13. ImageMagick obsługuje ponad 60 formatów plików graficznych 10. Znajdź na liście dostępnych form atów nazw ę JP E G i podświetl ją. N astępnie kliknij przycisk S elect, wracając do okna zapisu pliku. N azw a pliku d o zapisania zostanie uzupełniona o rozszerzenie wybranego form atu. Kliknięcie przycisku S a v e spow oduje zapisanie pliku i zam knięcie program u d i s p l a y . Za sporą część „m agii” pakietu Im ageM agick odpow iedzialny jest program c o n v e r t . Polecenie to. dostępne w wierszu poleceń, um ożliw ia w ykonanie n a w czytanym obrazie jednej z ponad 70 dostępnych operacji a następnie zapisanie go w je d n y m z ponad 70 for­ m atów plików graficznych. Przykładow o, aby skonw ertow ać plik zapisany w formacie G IF (G raphics Interchange Form at) na form at JP E G (Joint F holographies E xpert G roup), należy w pisać: # convert rhpenguin.gif rhpenguin.jpcg convert, auto m atyczn ie przetłum aczy dane zawarte w pliku w ejściow y m na nowy

format (zalezny od rozszerzenia pliku docelow ego). Jeśli chcem y d o d a tk o w o w prow adzić om aw iany w cześniej efekt zaw irow ania, użyjm y opcji - a w i r l z param etrem 60: # convert rhpenguin.gif -swirl 60 rhponguin.jpeg

Więcej informacji o pakiecie ImageMagick znajduje się na stronach podręcznika poświęco­ nych jemu i jego komponentom (ich nazwy zawiera tabela 21.1). M ożna również zapoznać się z hipertekstową dokumentacją, umieszczoną w katalogu /u s r /d o c /I m a g e M a g ic k .

327

P r o g ra m y o b ró b k i grafiki i m u ltim e d ió w

Konwersja plików graficznych P ro g ram c o n v e r t jest ty lk o jednym z narzędzi p o zw alający ch na k o n w e rto w a n ie pli­ ków' g raficzn y ch . W ięk szo ść dy strybu cji l.in u k sa zaw iera d u żą liczbę takich pro g ram ó w , z g ru p o w a n y c h w zestaw y pbm (P ortable B itm a p ) oraz pnm (P ortable A n ym a p ). W iele 7 nich (choć nie w szystkie) m o ż n a łączyć w potoki z innym i poleceniam i. T ab e la 21.3 przedstaw ia w ięk szo ść istniejących form atów plików g rafic zn y c h , razem z nazw am i o b słu g u jąc y ch je p ro g ra m ó w konw ersji. Jeśli sp o tk a m y się z n iezn anym for­ m atem , istnieją duże szanse n a to. ze nasz system zaw iera prog ram p otrafiący go odczytać. Tabela 21.3. Formaty graficzne i obsługujące je program y linuksowr.

Rozszerzenie

Typ formatu

Program konwersji

.

10x

Gemini 10X

p b m to lO x

.

Id

T rójw ym iarow a m apa Red/Blue

ppm3d

.

a st:

Tekst ASCII

p b m to a sc i i

.

cl 1 k

Plik rastrowy pakietu Andrew Toolkit

a tk to p b m

.

]ibm f_od t k Plik X AVS

con vert

.b ie

Dwuwarstw owy obraz Image Expert

co n v ert

.b g

Plik R B N R ¡(Graph

p b m to b g

Bitm apa W indows lub OS/2

bmptoppm

avs

.

.

bmp

co n v ert ppmtobmp .

bmp?4

24-bitowa bitmapa W indows

con vert

.

brush

Plik X erox Doodle Brush

b ru sh to p b m

.

egir.

Plik C om puter Graphics Metafile

co n v ert

.emu

Bitm apa menedżera okien CMU

cmuwmtopbm pbint. acmuwni

.d c x

Plik Z S oft Paintbrush

co n v ert

.d d if

Plik D D IF

p n m to d d it

.d ib

Bitmapa W indows

co n v ert

,dxb

Baza danych AntoCAD-a

p p m to a c a d sld to p p m

328

Poznaj Linux

R o zsz er ze n ie

T yp fo rm atu

Program konwersji

.dvi

Plik programu TeX (wersja do wydruku)

dvips dvilj 4 dvilj41 dviij2p. dvil j

.ep32

Plik Encapsulated PostScript Level II

convert

.epsi

Postscriptowa bitmapa wstępna

pbmtoepsi convert

.epsf

Plik Encapsulated PostScript

convert

.epson

Plik graficzny dla drukarek Epson

pbmtoepson

.fax

Faks Group 3

convert

.fig

Plik TransFig

convert

.fits

Plik F U S

fits toprun pnmtofits convert

.fpx

Plik FlashPix

convert

•
Faks Group 3

q3topbm pbntoq3

.gif

Format Graphics Interchange

qif topnrr, gif2 1iff ppmtogif convert

.gif87

Formal Graphics Interchange

convert

.go

Skompresowany plik GraphOn

pbmtogo

.icn

Ikona Suną

icontopbm pbmtoicon

.i 1bm

Plik IFF ILBM

ilbmtoppm ppmtoilbm

.img

Plik GEM

qemtopbm pbnitogem imgtoppm

±t:r

Plik rastrowy NASA ICR

ppmtoicr

P r o g ra m y o b ró b k i g rafik i i m u ltim e d ió w

329

Rozszerzenie

Typ form atu

Program ko n w ersji

.jbiq

D w uw arstw ow y plik Joint

c o n v e it

.jpcg

Plik JPEG

cjpeg djpeg jpegtran rnnvprt

Dane dla drukarki HP LaserJet

pbmtolj

.In03

Plik w ynikow y DEC LNÜ3+ Sixel

pbmtolnü3

.mgr

Bitmapa M G R

mgrtopom pbmtomg r

.miff

W ielowarstwowa sieć MNG

convert

.iiiiLsu

Plik Mitsubishi S340-10

ppmtomitsu

.mpeg

Plik M otion Picture Group

convert

.mLv

Plik ray-tracera M TV

mtvtoppm convert

.pbm

Przenośna bitmapa

pbm*

.pcd

Foto-CD

convert

.pel

Plik PCL HP PaintJet

ppmtopj xl convert

.pcx

Plik PCX (PC Paintbrush)

pcxtoppm ppmtopcx converL

.pgm

Czarno-biała przenośna bitmapa

pbmtopgm pgmtoppm ppmtopgm convert

.p il

Plik Atari Degas

piltoppm ppmtopil

•pi3

Plik Atari Degas

pbntopi3 pi3topbm

.p ie t.

Plik Macintosh PICT

picttoppm ppmtopict conver t.

Poznaj Linux

R o zszerzen ie

Typ formatu

Program konwersji

•p j

Plik IIP PaintJet

pjtoppm ppmtopj

.pk

pbmtopk

Czcionka formatu PK

pktcpbn .plasma

Fraktal typu „plazma”

convert

.plot

Plik UNIX Plot

pbm.toplct

•png

Przenośny sieciowy plik graficzny

pngtopnm pnmtcpnq convert

pum

pnm*

Przenośny plik Any map

convert

pnt

Plik MacPaint

macptopbm pbmtomacp

ppm

ppm*

Przenośna mapa pikseli

convert ps

Plik postscript (liniowy)

pbmtolps pnmtops convert

.ptx

Plik graficzny dla drukarek Printronix

pbntcptx

.qrt

Plik ray-traccra QRT

qrttoppm

.rad

Plik Radiance

convert

.ras

Plik rastrowy Suna

pnmtora3t ra3ttopnm

r 1a

Plik Alias/Wavcfront

rlo

Plik kodowany (Utah)

sgi

Plik Silicon Graphics

metodą

convert (tylko odczyt) Run-Lengtli convert (tylko odczyt) piimtosgi sy Ltopnm convert

sir

Plik Solitaire

primtosir

P ro g ra m y o b ró b k i grafiki i m u llim e d ió w

R o z szerzen ie

T y p fo rm a tu

331

P r o g r a m k o n w e r sji si rt opnm

sixfe.l

Plik DEC Sixel

ppint os ixe 1

.Spc

Plik Atari Spectrum

spctoppm

.sun

Plik rastrowy Suna

convert

.spu

Plik Atari Spectrum

spotoppm

.tga

Plik T ru ev isio n Targa

ppmt otga

.

t.gat oppm convert .tiff

Plik TIFF

p r m t o t if f

tiff topnm ppmtotiff tiff2ps

co n v ert .tiff24

24-bitowy plik T IF F

convert

.txt

Bitmapa tekstowa

pbmtxt convert (tylko odc^yL)

.uil

Ikona Motif UIL

ppmtouil convert

.uyvy

16-bitowy plik Y U W

convert

.vic-ar

Plik VICAR

convert

.xiff

Plik Khoros Visualization

convert

.xlObm

Bitmapa X10

pbmtoxlObm

.xbm

Bitmapa XI 1

pbmtoxbir. xbmtopbrr convert

.xim

Plik Xim

.xpm

Mapa pikseli X 11

ppmtoxpir. xpmtoppir. convert

332

Rozszerzenie

P oznaj Linux

Typ formatu

Program konwersji

.

XV

Fiszka xv

xvminitoppm

.

xvipe

Fiszka xv

xvpicttoppm

.

xwd

Zdjęcie okna X I 1

pnntoxwd xwdtopnm convert

.

ybin

pbmtoyfcir.

Plik Bennet Yee

ybmtopbm .

yuv

ppmtoyuv

Plik Abekas YUV

yuvtoppm convert .

zeiás

.

¿ i I1CJ

Plik. współogniskowy Zeiss pbmtozinc

Bitmapa Zinc

Korzystanie z narzędzi p b m ,ppm i pnm Polecenia z zestaw ów pbm, ppm i pnm m o żn a ze sobą łączyć. W szy stkie po w in ny być urucham iane w w ierszu poleceń konsoli lub o k n a term inala (nie w y m a g a ją system u X). Przykładow o, jeśli pracujem y w X I I , m o żem y w bardzo prosty sp o só b zrobić zdjęcie całego ekranu (za p o m o c ą polecenia xwd z opcją - r o o t ) a następnie przesłać dane w yni­ kowe, korzystając z potoku, do polecenia xw dtcpnm (konw ersja zd jęcia okna do formatu PNM). U tw orzony w ten sposób plik zostanie zapisany na dysku z rozszerzeniem .pnm. W ynik polecenia xwdtcpnm m ożna jednak rów nież przesłać do m n ych prog ram ó w takich jak p n m f i i p z opcją - t b (o dw racającą obraz). U zyskany plik m o żem y znowu skonw ertow ać, na przykład na form at TIFF, korzystając z polecenia p n m t o t i t i . Oto cały opisany tu potok: # xwd -root

| xwdtopnm | pnmfiip -tb | pnratotiff >xwd.tiff

PATRZ RÓWNIEŻ #

Więcej informacji o potokach znajduje się

w rozdziale 2.

P r o g ra m y o b r ó b k i g rafik i i m u ltim e d ió w

333

Przeglądanie plików graficznych i dokum entów postscriptowych W iększość dystrybucji L inu ksa zaw iera program y pozw alające na przeglądanie plików graficznych oraz dokum en tó w w form acie PostScript lub P D F w system ie X W intlow. P rz e g lą d a rk a p lik ó w p o s ts c rip to w y c h g v gv, n astępca p rogram u g h o s t v i e w , jest graficzną p rze g ląd a rk ą p lik ó w p o stsc rip to ­ wych, potrafiącą ró w n ież d ru k o w a ć d o k u m en ty z apisane w form acie PostScript. K o rz y s ta n ie z k l ie n t a g v 1.

gv, ja k w iększo ść k lientów X I I , ak ce p tu je o p cje pakietu T o o lk it (na przykład -gpom Rt.ry). P rz y k ład o w o , po lecen ie w yśw ietlające p o stsc rip to w ą d o k u m en tac ję pro­ gram u obróbki grafiki xv w oknie o ro zm iara ch 7 5 0 x 5 5 0 w y g lą d a następująco: # gv -geometry 750x550 / u s r/d o c / x v - 3 .10a/xvdocs.ps


>■

Tiitrraclivr Im ag e Display fo r the X W indow System

Written by John Bradley V erdó n 3.10a

y¿ $ /. <

.V

:ż . / / /. # V Á;‘ <. v. fjfl

Rysunek 21.14. Program gv służy do przeglądania i drukow ania dokum entów postscriptowych 2.

Do p o ru sz an ia się po a k tu a ln ie w yśw ietlanej stronie służy p ro sto k ą tn y przycisk p rz e ­ w ijania, z n ajd u jący się pod p rzycisk iem S a v e M a r k e d .

3.

A by w yśw ietlić n astępn ą stro n ę, kliknij przycisk ze zn ak iem » .

4.

M ożesz ró w n ież w yb rać n u m e r żądanej strony z listy u m ie sz cz o n ej pod przyciskiem » . Z w róć u w a g ę na p rz y c isk « (w czytaj p o p rzed n ią stronę), który u a k ty w n ia się po opuszczeniu pierw szej strony d o ku m en tu ,

P oznaj Linux

5.

Jeśli chcesz zm ienić rozm iar strony,

kliknij przycisk skali, um ieszczony pod paskiem

tytułow ym okn a. Przycisk ten zawiera liczbę (dom yślnie 1000), określającą stopień pow iększenia tekstu. Po jego kliknięciu m ożesz w ybrać d o w o ln ą w artość z podręcz­ nego menu. P rzykładow o, w ybranie w artości 8000 spow oduje ośm iokrotne powięk­ szenie strony (ry sun ek

21.15).

Rysunek 21.15. Klient gv potrafi powiększać i pomniejszać dokumenty postscriptowe Z auw aż, że przycisk przewijania autom atycznie zm niejszył sw oje rozm iary. Stało się tak. poniew aż o k n o gv jest teraz dużo m niejsze w stosunku do rozm iarów' w yśw ietla­ nej strony. 6.

A by w y d ru k o w ać część stron dokum entu postscriptow ego, m u sisz je najpierw zazna­ czyć. Istnieją cztery służące do tego przyciski, um ieszczone pod przyciskiem R e d i s p l d y . K liknięcie pierw szego z nich spo w o d u je zaznaczenie w szystkich nieparzys­ tych stron do kum entu; drugi z kolei z azn acza wszystkie strony parzyste (przyciski te przydają się przy drukow aniu tekstu z obu stron kartki - m o że sz najpierw w yd ruko ­ wać w szystkie strony nieparzyste, później obrócić plik papieru, w łoży ć go z pow ro­ tem do drukarki i przystąpić do druk ow ania stron parzystych). T rzeci przycisk zazna­ cza aktualnie w yśw ietlan ą stronę., a c zw a rty usuw a zaznaczenie ze wszystkich w ybranych do ty ch czas stron.

7.

Po zakończeniu zaznaczania stron, kliknij przycisk File i w y b ie rz opcję P r i n t D o c u ­ m e n t; m ożesz również, w cisnąć klaw isz P. w idoczne na rysunku 21.16.

g v

wyświetli okno d ialo g o w e wydruku,

P ro g ra m y o b r ó b k i gra tiki i m u ltim e d ió w

..." i -

■'

l i State j;P«Q#

c llo

'SZÈtgl'.. 1, ,, o*,, ni f i 'S!?!-! : FlW M *». l VJSiuKrMi1 H , U~M C*v,

—

335

r * — - — i r —k —

^ < W... ¿ -iw . - — T

¡Ponrat ;1'Kin.;I»¡łer:j MkTKOflWołi •XV310OQC

I5ur JarK I J « « i w

(fint Mariuxl PaofiS m s z ......... flirt Co***« jlp^ y .''ż <;.&ÿ|

a» ^ :

<;M■ Prtnli

o oinrplI W

I

Interactive Image Display forthe X Window System

•r .5 a •I 1 1 t

3 4

? o 7 à a 10 :u i*

Written by Jului Bradley V e rs io n

3 . IOn

■i.-rA

Rysunek 21.16. A by w ydrukow ać dokument postscriptowy, należy wpisać odpowiednie pole­ cenie w oknie dialogowym wydruku 8.

A by w y d ru k o w a ć zaz n ac zo n e strony na d o m y śln ej d ru k arc e, kliknij przycisk P rin t. Jeśli ch ce sz z m ien ić d ru k a rk ę , m u sisz sk orzystać z p o lec en ia l p r z flagą - P

i nazw ą

drukarki (o d cz y tan ą z pliku / e t c / p r i n t c a p ) : lpr -Pmojakolorowadrukarka

9.

Jeśli c h c e sz w yjść z klien ta cjv, w y b ie rz Q u i t z m enu F ilc lub w ciśnij klaw isz Q .

PATRZ RÓWNIEŻ ł

Więcej o drukowaniu tekstu i grafiki mówimy w rozdziale 5.

ł

Informacje dotyczące opcji pakietu Toolkit (takich jak - cjeomet ry) znajdują się w rozdziale 20. W ięcej o k orzystaniu z g v jest m o w a na p o św ię co n e j m u stronie p o d ręc zn ik a lub je g o

hipertekstowej d o k u m en tac ji w katalogu / u s r / d o c / g v : # lynx / u s r/doc/gv-3.5.8 / g v .html

Pakiet A d o b e A c r o b a t P rzeglądarka A d o b e A c ro b a t, o p ra c o w a n a p rzez A d o b e S y stem s, Inc. służy do w y ­ świetlania plików w fo rm ac ie P o rta b le D o c u m e n t F o rm a t (PD F). N a jn o w sz a w ersja A crobala dla L in u k sa znajduje się po d adresem : i h t t p : //w w w . a d o b e . c o m / p r o d i n d e x / a c r o b a t - / r e a d s L e p . h t m l Ci, którzy w olą k orzystać z protoko łu FT P . m o g ą zajrzeć pod p o n iższy adres: Ker.

/nnK /arin h n /.n rrn h ^tro A d ó r/u n ix /3 . x /a c r o r e a d lin u x

3 0 1 . t a r .cjy.

336

P oznaj Linux

Po ściągnięciu archiw um a c r o r e a d

lin u x 3 0 1 .t a r . g z

(zajm ującego niecałe 4

M B), należy jc ro zk om prcso w ać korzystając z polecenia t a r (z opcją x v z f) : # tar xvzf acroread_linux_301.t a r .gz

Dalej m u sim y postępow ać zgodnie z instrukcją zaw artą w pliku INSTGUID.TXT. Po zakończeniu instalacji, katalog usr/local/Ar.robal3 będzie zaw ierał ponad 8.5 MB oprogram ow ania. G łó w n a aplikacja nosi n a zw ę aereread i znajduje się w katalogu /usr/local/Acrobat3/bin. Jeśli chcem y utworzyć do niej d ow iązanie sym boliczne w

łatwiej dostępnym katalogu, m usim y o tw o rzy ć sesję na koncie adm inistratora i wpisać: # ln -s /usr/local/Acrobat3/bin/acroread /usr/local/bin/acroread

Acrobat w y m a g a przynajm niej 32 MB pam ięci operacyjnej. A b y w czytać plik PDF, należy wpisać jego nazw ę po poleceniu acroread w wierszu poleceń okna term inala: # /usr/local/Acrobat3/bin/acroread /usr/local/Acrobat3/Reador/Acrobat.pdf

Acrobat w yśw ietli sw oje głów ne okno, zawierające pierwszą stronę w czy tanego do­ kum entu (rysunek 2 1.17). A crobata m ożna rów nież skonfigurow ać ja k o aplikację pom oc­ niczą w stosunku d o przeglądarki W W W Netscape.

D Uiif uAcrobat Ro*dw |«D viwnnq KUb oocu»«'i1i

r-r\IhłnęPC-Tort*i.Ww.il

D stałln? PCP docwMnt* «.ucujm* non 7ib| UCtlllHltsc co-or ÜKcybcwd >*ior»;ul>(MovialoiP) a r^voon'O btioiKUU frtinawj antł IMX) 0 P.®|%0 ihc-rtcuh (Młeitfwh)

0 ruyini) i I k i I c lo (YrrUDWł aro u n ih | U

H r w / >n u i . I h n n n a r * i ) B i l .

Rysunek 21.17. Przeglądarka Adobe Acrobat służy do wyświetlania dokum entów w formacie PDF w X I I In stalow an ie A crob ata ja k o aplikacji p om ocn iczej dla N e tsca p c’a 1.

Uruchom przeglądarkę Netscape, wpisując w wierszu poleceń okna terminala jej nazwę: # netscape &

2.

O tw órz m enu E d it i w ybierz opcję Preferenccs.

337

P r o g ra m y o b ró b k i g ra fik i i m u lt im e d ió w

3.

K liknij m ały trójkąt o b o k kategorii N a v ig a to r w m enu po lewej stronie o k n a p re fe ­ rencji.

4.

P o ja w ią się dw ie now e p ozycje m enu: L a n g u a g es oraz A p p lica tio n s. K liknij pozycję A p p lication s, aby otw orzyć okno konfiguracyjne dla aplikacji po m o cn iczych (rysunek 21.18).

r» Appiuanc« fum* C«K*ł r- N*v4j»ier !«ffluao»ł

AlM>ilcatlon5

rvIi»in‘* Id ’lifH+ititt/r* OeKupfccn HWllMdBv Mi«« **•! %*%p A injz/ p appuciJiM' \ '• YsrtWT»-*»K7aV' rtwił -* noyn Vi ne^łiwriMłor J- Młil AGroupi -» rtojir %*\ X 4 Piuil tn. fr Csr^ciłi llntriTAtiPmiurt IKur pdl l , ;; iWAOCMfocWlWdM*/ *»»» 1*0/00« ' :i i ? i»pUy«i >i i • i/ ://£-•> ';V '> y> 5C.IV4ic Uiłiro*\T> Ui«r llmr.i.r. ’ li. k. •• v :: ■ -.nbMMtiul Pana . .. . »■łtibu*w‘5 1 B U > £ • !. j CM*I» ]

■. ; r

-1

Oowłilfudflki Id: [j~

o<

j f.hpMO

C elH .nl

Rysunek 21.18. Dane zawarte w oknie konfiguracyjnym Applications umożliwiają przeglądar­ ce Netscape współpracę z zewnętrznymi aplikacjami przy wyświetlaniu d oku­ m entów w znanych formatach 5.

Kliknij p rz y c isk N ex t z n ajd u ją cy się pod listą aplikacji. P ojaw i się niew y p ełn io n e okno d ialo g o w e , p o k azan e na rysunku 21.19.

Rysunek 21.19. Skonfigurowanie obsługi zewnętrznej aplikacji w przeglądarce Netscape wy­ m aga podania jej opisu, typu, obsługiwanych rozszerzeń i ścieżki

338

6.

Poznaj Linux

W polu D m r i p l i u n wpisz; Adobe Acrobat

W polu M I M E t y p e wfpisz: application/pdf

W polu S u ffix s w'pisz; pdf

7.

Kliknij w polu A pplication i w prow adź ścieżkę rlo przeglądarki A crobai: /usr/local/Acrobat3/bin/acroread

8.

Kliknij przycisk um ieszczony na lew u od pola A p p lic a tio n , a następnie zam knij okno klikając O K .

9.

Kliknij

przycisk

OK

w

oknie

preferencji.

Netscape

będzie

teraz

korzystać

z przeglądarki A cro bat do w yśw ietlania plików PD F ściąganych z Internetu lub w czytyw anych z lokalnych dysków : # netscape mojplik.pdf

W ięcej inform acji na temat przeglądarki A crobat będzie d o stępn ych po wybraniu opcji R cadcr O n lin e G uide w m enu H elp.

K łopoty ze sk on figu row an iem karty m u zyczn ej? G d yby śm y mieli trudności ze zm uszeniem do działania karty m u zy czn ej? Jeśli z a ­ warte w dystrybucji Red Hat narzędzi s n d c o n f i g odm aw ia w spółpracy , a m y mc

chcemy

tracić czasu na rekom pilację ją d ra Linuksa, m ożemy skorzystać z pakietu Open Sou ud S y stem , op racow anego przez 4Froni Technologies. P akiet ten jest prosty w instalacji i w użyciu; a co ważniejsze - m o że rozw iązać nasz problem z konfiguracją karty. Open S o u n d S ystem s korzysta z zestaw u w czytyw alnych, sam okonfigurujących się m o d u łó w jądra, obsługujących bardzo szeroką g am ę kart m u zy czn ych. W ię­ cej inform acji znajduje się pod adresem h t t p : / / w w w . 4 f r o n t ~ t e c h . c o m .

O dtw arzanie p łyt CD A by odtw o rzy ć płytę audio C D w L inuksie, jądro system u musi ob sługiw ać zainsta­ lowaną w kom pu terze kartę m uzyczną. O b słu g a dźwdęku m oże być wkompilow'ana w jądro lub dostępna w postaci w czyty w aln eg o modułu. Jeśli posiadana karta działa w Linuksie, a m y dysponujem y n ap ęd em C D -R O M , wów' czas praw dop odo bnie m o żem y odtw arzać płyty CD. W iększość dystrybucji L in u k sa za­ wiera program y pozw alające na od tw arzanie dżwdęku z CD; niektóre z nich są przezna-

P r o g ra m y o b ró b k i grafiki i m u ltim e d ió w

339

czonc dla sy ste m u X W in d o w . A by odegrać płytę audio z po zio m u w ie rsza poleceń k o n ­ soli lub o k n a term inala, należy skorzystać z polecenia cdp. PATRZ RÓWNIEŻ 4

Konfigurowanie kart dźwiękowych w Linuksie je s t opisane w rozdziale 32.

O d t w a r z a n ie m u z y k i z a p o m o c ą cdp 1.

O tw ó rz sesję na kon cie adm inistratora. U pew nij się, żc katalog / d e v z aw ie ra plik u rząd zen ia /c d ro m : # Is -1 /dev/cdrom

lr w x r w x rw x 1 r o o t r o o t 3 Mar 9 0 7 : 5 5 / d e v / c d r o m - > h d c 2.

Jeśli nie znajd ziesz pliku urząd zen ia / d e v / c d r o m , utw órz go za p o m o cą polecenia l n : # ln -s / d e v / X X X / d e v / c d r o m

gdzie X X X jest identyfikato rem napędu C D R O M (hdb, h d c itp.). 3.

U dostępnij plik u rzą d ze n ia / d e v / c d r o m do odczytu w szystkim u ż y tk o w n ik o m , k o ­ rzystając z polecenia chmud:

# chmod 666 /dcv/cdrom 4.

W łó ż płytę C D do napędu C D -R O M .

5.

W pisz w w ierszu poleceń cdp :

# cdp 6.

Przed w c iśn ięc ie m k la w isz a E n te r , w łą cz tryb N u m L o c k , w c isk ają c k la w is z N u m L o c k . Po u ru ch o m ien iu , c d p w yśw ietli listę ścieżek audio na płycie znajdującej się w n a pęd zie (rysunek 21.20).

Rysunek 21.20. Program c d p wyświetla podczas odtwarzania m uzyki listę dostępnych ścieżek audio

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej o tworzeniu i korzystaniu z dowiązań symbolicznych m ówim y w rozdziale 3.

Poznaj Linux

340 7.

Działanie c d p kontroluje się za pom o cą klaw iatury num erycznej (jej użycie opisuje tabela 21.4). M ożesz rów nież stosow ać klaw isze num eryczne w głównej części kla­ wiatury.

T a b e la 21.4. P o le c e n ia w p ro g ra m ie c p d C zynność

K la w isz

Cofnij o 15 sekund

1

Wysuń płytę CD z napędu

2

Zamknij program, kontynuując odgry wanie

0 lub Q

Przewiń do przodu o 15 sekund

3

Wyświetl tematy Pomocy

-

Następna ścieżka

6

Odtwarzaj

9

Poprzednia ścieżka

4

Odtwórz ponownie Stop

7

Pauza/kontynuuj

8

M ały program tow arzyszący c d p , dow iązanie sym boliczne o nazw ie c d p l a y , służy do odtw arzania płyt CL) w trybie nicinteraktyw nym (bez p ełno ek ran ow ego interfejsu). Przy­ kładowo, aby rozpocząć odtwarzanie od ścieżki num er 4, należy skorzystać z opcji p l a y 4: # cdplay play 4

W system ie X W in d o w aplikacją o dg ryw ającą płyty C D jest x p la y c d . Aby ją u ru ch o ­ m ić, należy wpisać: łł xplaycd &

x p l a y c d w yśw ietli m ałe okno zaw ierające przyciski kontrolne, paski regulacji g ło ­ śności oraz listę ścieżek na znajdującej się w napędzie płycie (rysunek 21.21).

Rysunek 21.21. Klient x p l a y c d umożliwia między innymi zmianę kolejności odtwarzania ścieżek

P ro g ra m y o b ró b k i grafiki i m u lt im e d ió w

341

A b y zm ienić kolejność o d tw a rz an ia ścieżek, n ależy kliknąć n u m e r rep rezen tujący d a ­ ną ścieżkę i p rze cią g n ąć go d o m iejsca, w k tó ry m m a się znaleźć. M o ż n a ró w nież k ilka­ krotnie o d tw arzać tę sa m ą ścieżkę: klilkać jej n u m er śro d k o w y m przyciskiem m yszy (lub lewym i p raw y m je d n o c z e śn ie , dla po siad aczy m yszy d w u p rzy c isk o w y c h ) i przeciągnąć w dow olne m iejsce na pasku ścieżek. Po u p uszczeniu, d an a ścieżka zo stanie pow ielona. x p i a y c d um ożliw ia ró w n ie ż tw orzenie list ścieżek do o d tw o rzenia. W ięcej o tej i innych opcjach x p l a y c d je s t m o w a na o d p o w ied n ich stronach podręcznika.

Odtwarzanie plików audio i wideo z Internetu Jedną z najbardziej o b iec u ją cy c h m ożliw ości Internetu jest o fero w an y przezeń dostęp do c y fro w eg o radia i telew izji. N ajpopularniejszym p ro g ra m e m o b słu g u jąc y m tego ro ­ dzaju transm isje jest o p ra c o w a n a przez R e alN e tw o rk aplikacja o nazw ie R e alP lay e r 5.0 (rysunek 21.22). R ealPlayer je s t dostępny pod p o n iższy m adresem : h t t p : / / w w w . r e a l . com A by sko nfigurow ać R ealPlayera jako aplikację pom ocniczą dla przeglądarki Netscape, należy zajrzeć do podrozdziału „O b sługa pakietu N etscape C oinm unicator" w rozdziale 15.

ysintw:

FOX N#w*

Copyright:

FOX l\J*w.s NMwcik. M right? -e?erved 1998.

Rysunek 21.22. Klient r v p l a v e r potrafi odgrywać cyfrowe transmisje audio i wideo, ściągane na bieżąco z Internetu

Korzystanie z R ealPlayera Klient rvpl*y«r znajduje zazw yczaj zasto sow anie ja k o aplikacja w sp o m a g a ją c a dla pakietu N etscap e C o m m u n ic a to r (tzw. p lu g -in , czyli z ew n ętrzny p ro g ram rozszerzający możliwości przeglądarki). Po o d p o w ie d n im sk o n fig u ro w a n iu N e tsc a p e ’a, t v p i a y p r b ę ­

342

Poznaj Linux

dzie autom atycznie urucham iany za każdym razem , kiedy użytkow nik kliknie hiperłącze prow adzące do strum ienia audio lub wideo. r v p i a y c r m o ż n a je d n a k używ ać rów nież do odgryw ania plików' znajdujących się na dyskach lokalnych. Pliki te m uszą być zapisane w form acie R ealV ideo, który cechuje rozszerzenie . r m . Przykładow o, aby odegrać k rótką anim ację tańczącego dziecka, należy otw orzyć sesję X 11 i wpisać w wierszu poleceń okna terminala: # rvplayer bluesuede.baby &

r v p l a y u i w czyta plik i rozpocznie odtw arzanie (rysunek 21.23). m b File

Uw

Clps

Sites

m

Help

m n

0

í-'wf ' % ' WM%

W , II

Rysunek 2 1.2 3

TiUe:

[ hooked fu(l *or>cj

Author;

I reał video. mu3»c, editing crtf lengthlng by chrls

Copyright;

\

rade 2 / 24/90

&

potrafi również odgrywać pliki audio i wideo wczytywane z lokalnych dysków r v p la y e r

PATRZ RÓWNIEŻ #

Więcej informacji o uruchamianiu system u X Window znajduje się w rozdziale 10.

♦

O tym jak umożliwić pakietowi N etscape Commumcator współpracę z programem r v p l a y e r mówimy w rozdziale 15. Po ściągnięciu i zainstalow aniu r v p l a y e r , dokum entację i opis jeg o w ykorzystania

znajdziem y w katalogu / u s r / d o c / r v p l a y c r . # startx -- -bpp 16

W ięcej o ko nfig urow aniu serw era X i rozm aitych kart graficznych jest m o w a w pli kach KtiADMh; u m ieszczonych w katalogu / u s r / x i l R 6 / l i b / x i l / d o c , na stronie p odręcz­ nika pośw ięconej s t a r t x oraz w dokum entacji posiadanej dystrybucji X I I . W przypadku X Frcc8ó dopuszczalne głębie barw są zdefiniow ane w pliku X F 8 6 C o n fig (katalog / e t c ) .

P ro g ra m y o b ró b k i grafiki i m u ltim e d ió w

343

Więcej kolorów! r v p l a y e r w y m a g a 8 bitow ej głębi barw , czyli 256 k olorów , jeśli je d n a k ró w no legle z o d tw a rz a c z e m u ru c h o m im y inna aplikację, aplikacja ta m o że „ z a ją ć ” c zęść k o lo ­ rów , k tóre w innych o k oliczno ściach b y ły b y w y k o rzy stan e przez r v p l a y e r . A by w ięc po praw ić ja k o ś ć o d g ry w a n y c h film ów , n ależy u ru ch o m ić X W in d o w w co n a j­ m niej ló -b ito w e j głębi b a rw (o ile taka liczba k o loró w jest o b słu g iw a n a p rzez naszą kartę graficzną). Jeżeli u ży w am y polecenia s t a r t y » sk o rz y stam y z o pcji -b p p :

O dgryw anie a n im ac ji i filmów - k li e n t :Kanim K olejną aplikacją system u X W in d o w um ożliw iającą o d g ry w a n ie p likó w m u zy c zn y c h i film ów jest x a n im . P ro g ram ten rozpo znaje szereg formatów' m ultim ed ialn y ch , z których część jest o p isa n a wr tabeli 21.5. Tabela 21.5. Formaty audio i wideo obsługiwane przez x a n im

Typ

Opis

AU

Ścieżka dźw iękow a animacji

AVI

Animacja systemu MS W indows (niektóre typy nie są obsługiwane)

nu

Animacja

FLC

Animacja

FLI

Animacja

GIF

Animowane obrazy•»

IFF

Animacja

JFIF

Statyczne obrazy

MOV

Animacja Quic.kTime (niektóre typy nie są obsługiwane)

MPEG

Animacja (niektóre typy nie są obsługiwane)

MovieSetter

Animacja z Amigi

PFX

Animacja A m igowego pakietu PageFlipper Plus

RLE

Animacja lub statyczny obraz pakietu Utah Rastei Toolkit

WAY

Ścieżka dźw iękow a animacji

3 AA

P o z n a j Linux

D om yślnie x a n iir nic odgryw a ścieżek dźw iękow ych plików w ideo . Jeśli chcem y sły­ szeć dźwięk p odczas odtw arzania filmów, m u sim y użyć opcji +Ae: # xanim +Ae blownaway.avi &

Pow yższe polecenie uruchom i xanim , otw ierając okno przy cisk ów sterujących i okno filmu (rysunek 21.24). Przyciski sterujące um ożliw iają zatrzy m y w an ie i rozpoczynanie o d gryw an ia anim acji, zm ianę głośności o raz przeglądanie poklatkow e. W ięcej informacji znajduje się na stronie podręcznika pośw ięconej program ow i xanim .

m

u

n

i

Rysunek 21.24. Jeszcze jedno tańczące dziecko; tym razem w wykonaniu odtwarzacza xar. : m

Część V

Administrowanie systemem

Rozdział 22 Podstawy programowania w shellu

Jan Walter

Do czego służą skrypty Pisanie programów w shellu Korzystanie ze zmiennych Korzystanie z konstrukcji Tworzenie funkcji Elem ent system u o p e ra c y jn e g o o d p o w ie d zialn y za interpretację poleceń i obsługę urządzeń w ejścia nosi nazw ę shella. W system ie M S -D O S najp o p u larn iejszy m shellem jest

COMMAND.COM:

w

W in d o w s

95

rolę

g rafic zn e g o

shella

pełni

program

EXPLORER.EXE. W ię k sz o ść sy s te m ó w unik sow y eh udostępnia kilka ró żnych shelli z a ró w ­ no dla trybu tek sto w eg o , jak i graficznego. N ajpopularniejszym sh ellem w system ie Linux jest b a 3 h . N a z w a ta jest skró tem od Bourne A g a in S h e ll i bierze się od n azw isk a jed n e g o z p ierw szych projek tan tó w shelli dla UNIX-a. b a 3 h p osiada m n ie jsze g o kuzyna, a s h , który nie ud o stęp n ia niektó rych z a a w a n ­ sowanych funkcji, takich ja k histo ria poleceń; zajm uje jed n a k m niej m iejsca i d lateg o c z ę ­ sto spotyka się go na d y sk ie tk a ch instalacyjnych i starto w ych dystrybucji Red Hat. O pró cz shella b a s h często spo tyk a się rów n ież k lony stan d ard o w y ch shelli sy ste m u U N IX : sh (shell B o u m e ’a), c s h (shell C) oraz k s h (shell K o m a). Należy pam iętać, że z a ró w n o w L inuk sie, ja k i w pozostałych w ersjach U N IX a (a nawet w D O S -ic i O S /2), shell jest z w y k ły m p ro g ra m e m i z p unk tu w id zen ia system u mc różni się niczy m od innych pro gram ó w . W e w n ą trz shella m o żn a z aw sze u rucho m ić innego shella, po d o b n ie ja k m o żn a w y d a ć p o lec en ie l s , w yśw ietlające listę plików' w katalogu. Fakt ten jest istotny pon iew aż w ię k szo ść skry ptów nic jest interpretow ana przez shella, w którym zo stają u rucho m ione: zam iast tego na potrzeby d anego polecenia r\t\ir '» r t\i

n r m /v c h p ll

348

P o z n a j Linux

Do czego służą skrypty Skrypty to jed e n z najpopularniejszych typów program ów spo ty k an y ch w system ach uniksow ych. Są proste d o napisania i m odyfikow ania i potrafią korzystać z zewnętrznych program ów (oraz z innych skryptów ), a utom atyzu jąc złożone operacje i um ożliw iając ich przeprow adzanie za pom ocą pojedynczego polecenia. Po otw arciu sesji, zanim jeszcze ujrzym y znak gotow ości $, sbell uru ch am ia skrypt definiujący śro d o w isk o aktualnego użytkow nika. Praw ie wszystkie elem enty konfiguracji system u i urządzeń sieciow ych są sterow ane przez skrypty. Z w ykły użytk o w n ik Linuksa m oże korzystając ze skryptów znacząco popraw ić w ydajność pracy. Dla adm inistratora znajom ość skryp tów jest w arunkiem posiadania spraw nego i w y d a jn eg o system u.

Tworzenie skryptów Skrypty linuksow e są ściśle sp o k re w n io n e z program am i w sadow ym i w systemie D O S, jednak w przeciw ieństw ie do nich udostępniają zaaw an so w an e m ech an izm y pro­ gram istyczne (po dob nie jak konw encjonalne języki program ow ania). O tw orzeniu skryp­ tów w różnych sheLlach napisano ju ż wiele książek; tutaj zajm iem y się tylko najp opu lar­ niejszym w d ystrybucji Red Hat shellcm bash.

Dobre zwyczaje programistyczne Dobrze napisane skrypty są łatwe w odczytaniu i zrozum ieniu. N ależy o tym p a m ię ­ tać, jeśli zajdzie potrzeba zm odyfikow ania d a n e g o skryptu przez inną osobę lub po upły­ wie długiego czasu od je g o powstania. Źle nap isan y kod jest nieczytelny. Nie oszukujm y się, że zap am iętam y to, co pisaliśm y (lub ty m bardziej, że z ro zu m iem y to. co napisał ktoś inny), jeśli kod prog ram u nie został popraw nie sform atow any. Nie lubię w y głaszać kazań, ale analizując zaw arte w niniejszym rozdziale przykłady m usim y p am iętać, że wcięcia i kom entarze służą lepszem u zrozum ieniu kodu przez nas sam ych i innych użytkow ników , którzy będą musieli nad nim pracować. Prosty skrypt składa się z zestaw u zw yczajnych poleceń d a n eg o shella - takich s a ­ m ych jak te, które w p isu jem y w wierszu poleceń. Aby popraw ić czytelność skryptu, m ię­ dzy poleceniam i m ożna um ieszczać linijki kom entarzy, poprzedzając każdą 7. nich zna­ kiem #. W cięcia są w ażny m narzędziem um ożliw iającym zrozum ienie działania, k odu kiedy stanie się on bardzo złożony. Podobną funkcję pełnią puste linijki. N ie przesadzajm y je d ­ nak - zbyt duża liczba w cięć i pustych linijek nie przyczyni się do p o praw ien ia czytelności skryptu!

P o d s ta w y p r o g r a m o w a n ia w sh cllu

349

P rz y k ła d o w y p ro g ra m T y m razem p o d a ru je m y sob ie kolejny p ro g ram w stylu „C ześć, ja k się m a s z ? ” . Z a ­ miast niego c h ciałb y m z a d e m o n s tro w a ć c o ś co m oże się rzeczyw iście przydać. Z ałó żm y, że interesuje nas u zy sk an ie e fe k to w n ie sfo rm a to w a n e g o w y d ru k u zaw artości b ieżąceg o katalogu. L isting 22.1 stanow i przy k ład o w e podejście do p ro b lem u (liczby stojące przed poszczególnym i linijkam i nie p o jaw ia ją się w rzeczy w isty m kodzie). Listing 22.1. Skrypt d r u k u j k a t przesyła podzieloną na strony listę plików i katalogów do drukarki 1.

#!/bin/bash

2.

#Przyklaaowy skrypt linuksowy

3.

#Jan Walter jwalter@roęers.w a v e .ca

4.

#Roz.dy i a 1 ??

5.

#Ccpyright 1992 Macmillan Computer Publishing oraz Jan Walter

6.

tfWszystkie prawa zastrzeżone

7.

t M n i e j s z y ked nie jest cbjety żadna gwarancja.

8.

Is -1 > /tmp/lstemp

9. pr /tmp/lsteir.p I lpr 10. rm /tno/lstemp 11.#koniec skryptu

Do u ru ch o m ien ia p o w y ż sz e g o skryptu zaleca się otw arcie sesji na ko ncie z w y k łeg o użytkownika (nie adm inistratora). K onieczne jest p osiad an ie zain stalo w an ej i o d p o w ie d n io skonfigurowanej drukarki. W y k o n a n ie skryptu polega na ko lejn y m w y k o n a n iu w szystk ich

zawartych w nim poleceń. Oto opis ważniejszych operacji; ■

Linijka 1 m ó w i system ow i, który shell należy uruchom ić w celu w y k onan ia skryptu. Jest to ważne, poniew aż rózne shcllc udostępniają rózne polecenia.

■

Linijka 8 urucham ia polecenie i s

-1

i zapisuje wyniki w tym czaso w y m katalogu sy s­

temowym. ■

Linijka 9 przesyła zaw artość pliku lstemp do polecenia pr (dzielącego tekst na strony, numerującego je, dopisującego nagłów ek itp.

w zależności od podanych param etrów).

Wynik zostaje następnie przekazany do program u lpr, zajm ującego się w ydrukiem . Istotny jest tu sposób połączenia poleceń w potok i przekierow ania strumieni, a nie sam e polecenia. ■

Linijka 10 usuw a ty m czaso w y plik utw orzony w linijce 8 (pam iętajm y: dobrze napisany program pow inien posprzątać po sobie).

L n ic h am ian ie s k r y p t u 1.

Otwórz e d y to r tekstu, na p rzy k ła d joc, w pisując: jo e d r u k u j k a t

350

P oznaj Linux

2.

W prow adź zaw artość listingu 22.1.

3.

W ciśnij C t r i+ K oraz X, aby zapisać plik i wyjść z i o c .

4.

M usisz teraz poinform ow ać system , ż c now o utw orzony plik jest wykonywalnym program em . Służy do tego polecenia chmod: cbmod a+x drukujkat

5.

Aby urucho m ić gotow y skrypt, wpisz: ./drukujkat

Drukarka p o w in n a w y drukow ać spis zaw artości bieżącego katalogu. O czyw iście w szystkie opisane tu operacje m ogłyby zostać w y k o n a n e w wierszu pole­ ceń przez wpisanie: ls

-1

I pi

I lp i

N asz skrypt w czy tu je jedynie zaw artość katalogu, razem z p raw am i ków, ich rozm iaram i itp., a następnie - korzystając z potoku

dostępu do pli­

w ysyła dane do drukarki

przez polecenie p r , dzielące j e na sześćdziesięciow ierszow e strony z num eram i.

P rz y p o m n ie n ie Każde z opisanych tu poleceń ma sw oją stronę podręcznika.

U tw orzenie skryptu um ożliw ia je d n a k w y kon an ie całej sekw encji operacji przez w y­ danie jedn eg o polecenia - w tym przypadku . / d r u k u j k a t . N ietru d n o w y obrazić sobie większe skrypty w yk onu jące o wiele pożyteczniejsze operacje - na przykład dopisujące now ego u żytk ow nika do system u. Każde z poleceń użytych w sk ryptach m oże być ró w ­ nież uruchom ione w wierszu poleceń.

J a k p o z b y ć się J sp rz e d n a z w y s k r y p tu Często sto so w an e skrypty m ożna um ieścić w podkatalogu / b i n sw ojeg o katalogu do m ow ego. J e g o zaw artość je s t zaw sze w skazyw ana p rzez zm ien n ą PATII (zaw ierającą sp is katalogów p rzeszuk iw any ch przy próbie o dnalezienia żądanego polecenia), co u m o żliw ia u m d ia in ia n ie skryptu bez podaw ania doń ścieżki (./).

Listing 22.2 stanow i nieco z m o dy fik ow an ą w ersję listingu 22.1, uzupełn ion ą o coś co program iści n azyw ają inform acją kontrolną. Inform acja kontrolna p ozw ala pow iadom ić użytkow nika program u o tym , co się w danej chwili dzieje. Z ab ezp ieczam y się w ten s p o ­ sób przed przed w czesny m zakończeniem działania program u przez uży tk o w n ik a (na p rzy ­

P o d s ta w y p r o g r a m o w a n ia w shcllu

351

kład w trakcie p rz e p ro w a d z a n ia w a ż n y c h obliczeń), tylko z teg o p o w o d u , że p ro g ram ten w danej chw ili nie daje z n ak ó w życia. Listing 22.2. d r u k u j k a t 2 przesyła podzieloną na .strony listę plików i katalogów do drukarki informując jednocześnie użytkownika o przeprowadzanych operacjach 1.

#!/bin/bash

2.

#drukuj kat?

3.

#Jan Walter [email protected] a v e .ca

4.

#Rozdzial 22

5.

jtCopyright 199B Macmillan Computer Publishing oraz .Tan Waller

6.

ttwszystkie prawa zastrzeżone

7 .

^Niniejszy kod nie podlega żadnej gwarancji.

8.

echo -n "Wczytywanie zawartości katalogu..."

9 .

Is

- 1

>

/tmp/lstemp

10. echo " gotowe." 11. echo -n "Formatowanie i drukowanie zawartości katalogu..."

1 2 . pr /tmp/lstemp I lpr 13. echo " gotowe." 14. echo -n "Sprzątanie..." 15. rr-i /tmp/lstemp 1 6 . echo " gotowe." 17. tfkoniec skryptu______________________________________________________

O to w y n ik działania program u: [jwalterQjansmae.hine samples_22]$

./drukujkat2

Wczytywanie zawartości katalogu... gotowe. Formatowanie i drukowanie zawartości katalogu... gotowe. Sprzątanie... gotowe. [jwalter©jansmanhi r.e samples_22] $

Jeśli katalog zaw iera zbyt d u żo plików' lub jeśli system jest z n a c z n ie obciążon y, pierw szy kro k m o że nieco potrwrać - w takim przyp adku z aw sze d o b rz e w iedzieć, czym zajmuje się w danej chw ili nasz p ro g ram . M ech an izm ten jest, rz e c z jasna, o w iele u ż y ­ teczniejszy w p rzy pad ku długich i sk o m p lik o w a n y c h skryptów . P o le ce n ie e c h o to z w y kły p ro g ram (w ięcej d o w ie m y się w p isu ją c man e c h o ) , a para­ metr - n rnówd, że do tekstu w y św ietlan eg o na ek ranie nie należy d o p is y w a ć znaku końca wiersza. W tym w y p a d k u e c h o - n pozw'ala na um ieszczanie z w ią z a n y c h ze so b ą k o m u ­ nikatów w tych sam y ch w ierszach, co p o p raw ia czy teln o ść w ydruku.

352

P o z n a j Linux

K orzystanie ze zmiennych Z m ien n e służij do ty m czaso w ego przecho w yw an ia pew nych wartości - liczb lub fragm entów tekstu (zw anych ła ń cu ch a m i). System (a ściślej shell) udostępnia program i­ stom szereg predefiniow anych zm iennych środow iskow ych, takich jak nazw a użytkow ni­ ka, katalog d o m o w y czy nazw a system u. P olecenie e n v zw raca listę w szystkich trwałych zm iennych środo w isko w ych (takich, które mc tracą wartości po zakończeniu działania aktualnego polecenia lub program u). Listing 22.3 z aw iera dane zw rócone przez polecenie e n v na ko m p uterze autora. W ar tości poszczególnych zm iennych będą - rzecz jasn a - zm ieniać się w zależności od w y k o ­ rzystyw anego kom putera. Listing 22.3. Przykładowy wydruk polecenia er.v Ijwalter@iancmachine 3amples_22]S env USERNAME* ENV*/home/jwa1ter/.bashrc BROWSER-xterm -font 9x15 -e lynx HISTSIZE^ICOO HOSTNAME*j ansmachine .ccnsvcs .r.et I.OGNAME*j waiter ni3TFILE3IZE=l000 MAIL-/var/spool/mail/jwaIter TEKM*xterm HOSTTY?E=i 38 6 PATH-/ust/local/hi n :/hi n :/usr/bin:/usr/XllK6/bin:/opt/kde/bin:/usr/ bin/mh:/home/jwaIter/bin KDEDI R - / opt/kde HOME*/home/jwaIter SHELT.-/L in/bash

USER-jwalter MANPATH=/usr/man:/u3r/XllR6/man:/usr/local/man DISPLAY*:0.0 OSTYPE*Linnx KM_CHARSET-ISO-8859-1 SHLVL-b = / ’J s r / b i n / e n v [jwaIter@jan«machine samples_22]$

P o d s t a w y p r o g r a m o w a n ia w she Ilu

W ię k s z o ś ć

trw ałych

z m ien n y c h

353

śro d o w is k o w y c h

z a w ie ra

ścieżki

do

bibliotek

i aplikacji o ra z dane, takie ja k n a zw a system u op eracy jn eg o czy p la tfo rm y sprzęto w ej.

M odyfikow anie zm iennych środowiskowych shella Z a z w y cz a j nie zaleca się w łasnoręcznego m od yfik ow ania predefin iow an ych zm iennych śro do w isk o w y ch , c h y b a że jest to konieczne. Błędne w artości w zm ienn ej

path

m ogił

utrud­

nić u ru ch a m ia n ie p odstaw ow ych poleceń - naw et polecenia e x i t , u ż y w a n e g o do zam ykania sesji. Jeśli niepraw idłow o z m o d yfikujem y plik . b a s h j o r o f i l e w sw o im katalogu d o m o ­ wym, m ożesz m ieć problem y z pó źn iejszy m otw arciem nowej sesji. N a le ż y o ty m p am iętać m o d y fik u ją c zm ien n e śro d o w isk o w e . P e w n y m z a b e zp iec ze ­ niem m oże być o tw a rc ie drugiej sesji na innym term in alu, co da n a m przynajm niej jed n ą sp ra w n ą kon solę w sytuacji, g d y w p ro w a d z o n e m o d y fik a cje o k a żą się błędne.

K orzystanie ze zm iennych w sk ry ptach W

prze ciw ie ń stw ie

do

w ięk szo ści

k o n w e n cjo n a ln y c h

ję z y k ó w

p ro g ram o w a n ia,

z m ien n e w sk ry p ta ch shella b a s h p o sia d a ją typ jed y n ie op cjo n aln ie (typ zm ien n ej określa, czy p rz e c h o w u je ona liczbę całk o w itą, liczbę rzeczy w istą, tekst itp.) N iek tóre operacje na liczbach m o g ą o k a za ć się szybsze, je ś li up rzed n io p o in fo rm u jem y b a s h o n u m e ry c z n y m typie w y k o rz y sty w a n y c h zm ienny ch; nic jest to je d n a k k onieczne (c h o c ia ż czyni skrypt przejrzystszym ). P o p rzy p isan iu zm iennej p e w n e j w artości m o ż n a z niej k o rz y sta ć w w y rażeniach, k a ż d o ra z o w o po p rze d za jąc jej nazw ę .sym bolem dolara ($). Jeśli c h ce m y , aby dana z m ie n n a b y ła trw ała, m u sim y użyć polecenia e x p o r t . P o lece­ nie to jest szczegó lnie u ży teczn e p rzy m o d y fik o w an iu już istn ie jąc y ch z m ien n y c h śro d o ­ w isk o w y ch (w y św ietlan y ch przez e n v ) , p o n iew aż b e z niego zm iany w p ro w a d z a n e do tych z m ien nych zo stały b y utracone w' m o m e n c ie zak o ń c ze n ia działania skry ptu .

Przykładow y skrypt S k ry p t p rze d sta w io n y w listingu 22.4 ko rzysta ze z m ien n y c h ś ro d o w is k o w y c h , k o n ­ strukcji d e cy z y jn y c h oraz» z a a w a n s o w a n y c h funkcji shella d o w y k a so w a n ia w szystkich plików należący ch do aktu alneg o u ż y tk o w n ik a i znajd u jący ch się w k a talo gu /tm p . O p e ­ racja ta jest często p rze p ro w a d za n a p rzez ad m in istrato ró w system u, p o n ie w a ż pew ne p r o ­ gram y nie sp rzątają po sobie, a n iektórzy użytk o w n icy lubią w y k o rz y sty w a ć k a ta lo g / tmp do p rz e c h o w y w a n ia w łasnych d a n y c h . S p e c ja ln ą fu n k c ją skryp tu, u d o stę p n ia n ą w yłącznie a d m in istrato ro m , jest m o żliw o ść u z u p ełn ie n ia je g o n a zw y o n a z w ę u ż y tk o w n ik a , którego pliki m a ją z o stać w ykasow an e.

354

Poznaj Linux

Listing 22.4. Skrypt c /.y s c tm p służy rin usuwania z katalogu /tm p plików należących do ak­ tualnego użytkownika (lub do użytkownika o nazwie podanej jako parametr przez administratora) 1.

fr!/bin/bash

2.

# czysctmp

3.

# skrypt

usuwający z katalogu /tmp wszystkie pliki nalezace do ak­

tualnego użytkownika 4.

fr wywołanie:

czysctmp

5.

# argument jest dostępny tylkodlaadministratora

6.

# Jan Walter jwal Lei Orogers .wave .ca

7.

# Rozdział 22

8.

ItCopyright 1998 Macmillar. Computer Publishing i Jan Walter

9.

# Wszystkie prawa zastrzeżone

■0. # Niniejszy kod nie jest objęty żadna

(root)

gwarancja

1 1 . # Używaj na w ł a s n a o d p o w i e d z i a l n o ś ć 12.

13. # sprawdzamy,

czy skrypt został uruchomiony przez

14. if (OLOGNA.MŁ = 'root'

roota

]; then

15. if ( $1 ]; then 16. NAZWA-51 17. el3e 18. NAZWA=$LOGNAME 19. fi 20 . else 21. i f

[ 01 1; then

22. echo "Tylko administrator mozc kasować pliki naiczacc do innych użytkowników." 23. exit 1 24 . else 25. NAZWA-$LOGNAME 26. fi 27. fi

28. echo "Kasujemy pliki użytkownika " $NAZWA 29. echo "Wykonanie tej operacji mozc spowodować pobJLemy, jeśli kasowane pliki" 30. echo "sa wykorzystywane przez inne apl i kacje." 31. echo -n "Czy chcesz skasować pliki? 32. read

[t/N]"

P o d s t a w y p r o g r a m o w a n ia w sh ellu

355

33. if

i $REPLY ]; then

34. if

[ ęREPLY - 't' -o $REPLY = 9 T' J; then

35. echo "Potwierdziłeś chec skasowania plików." 36. else 37. echo "Nie potwierdziłeś chęci skasowania plików." 38 . exit 0 39. fi 4 C . else 41. echu "Nic nie odpowiedziałeś." 42. exit 0 43. fi fif co sprowadza nas d o . .. echo -n "Kasujemy pliki nalezace do użytkownika "$NAZWA"

i umiesz­

czone w katalogu /tmp..." rm -f $( find /r.mp --.iser SNAZWA ) echu "gotowe." # koniec skryptu

O to o p is c ie k a w sz y c h frag m e n tó w skryptu: W linijce 14 w p ro w ad zam y polecenie i f razem z w yrażeniem testow y m (więcej o nich w dalszej części rozdziału) oraz od w o łu jem y się do pierw szej zm iennej, która jest tak na p ra w d ę jed n ą ze zm iennych środ ow isko w ych zw racanych p rzez e n v i zaw iera n azw ę aktualnego użytkow nika. W yrażenie i f

u m o żliw ia w ykonanie w szystkich poleceń

u m ieszczo nych po t h e n wtedy i tylko wtedy, gdy w arunek następujący po i f jest sp eł­ niony (lub posiada w artość 1). W tym przypadku p o ró w n u je m y wartość zm iennej logname

oraz łańcuch rooi, aby określić, czy użytkow nik, który uruchom ił skrypt jest

adm inistratorem .

A rgu m en ty w w ierszu p oleceń sh ella bash A rg u m en te m w shellu b a s h jest w sz y stk o co następuje po p ie rw s z y m w y razie pole cenią (po Spacji). P rzy k ład o w o , w w yrażeniu I s - 1 po lec en iem je s t i s , a a rg u m e n ­ tem - 1 .

■

W linijce 15 ponow nie korzystam y ze składni i f do sp raw dzenia, czy nazw ę skryptu uzupełniono o argum ent w w ierszu poleceń. Do argum entów w p isanych w w ierszu p o ­ leceń o d w ołujem y się podając ich num er: $1 to w artość p ierw szeg o argum entu, $2 drugiego i tak dalej. Jeśli potrzebny nam jest łańcuch złożony ze w szystkich arg u m e n ­ tów , należy użyć zmiennej $@. U m ieszczenie nazw y zm iennej w w yrażeniu testow ym

356

P o z n a j I,imix

(po i f ) pow oduje w ykonanie poleceń w ypisanych po t h e n w tedy i tylko wtedy, gdy podana zm ienna zaw iera wartość (jest niepusta). ■

W linijce 16 przypisujem y wartość nowej zmiennej

n a z w a . N ależy

zauważyć, że znak

równości i wartość zmiennej nie są rozdzielone przez zaden odstęp. Jeśli przypisywana zmiennej wartość zawiera odstępy, należy ją wziąć całą w apostrofy. ■

Linijki 14-27 służą do zweryfikowania popraw ności podanych argumentów' w następu­ jący sposób: jpśli użytkownik jest administratorem (początek wyrażenia if) wówczas ■jeśli wykryto argument

(początek wyrażenia if)

przypisz wartość tego argumentu zmiennej

nazwa

w przeciwnym wypadku przypisz zmiennej NAZWA wartość root koniec wyrażenia if w przeciwnym wypadku

jeśli wykryto argument (początek wyrażenia if) po:nfnrnuj użytkownika o błędzie i zakończ działanie w przeciwnym wypadku orzypisz zmiennej NAZWA nazwę aktualnego użytkownika koniec wyrażenia if koniec wyrażenia if

Należy pam iętać, żc w przeciw ieństw ie do w iększości ję z y k ó w pro gram o w an ia, w shellu b a s h w y rażenia i f kończy się w pisując f i (nie e n d i f ani end). ■

Linijki 28-30 ostrzegają użytkownika przed potencjalnie niepożądanym i skutkami prze­ prowadzanej operacji. Umieszczanie takiego ostrzeżenia w program ach m odyfikujących dane na dysku jest bardzo ważne: w przeciw nym wypadku m ożna jako administrator systemu stać się adresatem listów', w których użytkownicy będą narzekać na utratę d a­ nych. •z S ło w o o o str z e ż e n ia c h Jeśli urucham iany skrypt m a za zadanie sk aso w ać pew ne dane należące do aktualne­ go użytkownika, konieczne jest wyświetlenie pytania o potw ierdzenie i um ożliw ienie użytkow nikow i o dw o łan ia operacji.

■

Linijka 31 w yśw ietla znak gotowości, a opcja - n polecenia p r h o pow oduje pozostaw ie­ nie kursora w m iejscu, w którym zakończono wyświetlanie tekstu, ab y zasygnalizować, że program oczekuje na odpowiedź.

P o d s ta w y p r o g r a m o w a n ia w s h c ltu

■

357

L inijka 32 zaw iera polecenie r e a d . Pow oduje ono w czytanie p ojedynczego wiersza tekstu z klaw iatury i um ieszcza każde słow o w następujących po r e a d zm iennych (w kolejności, w jakiej zostały one w ypisane). Do ostatniej z podanych zm iennych zo staną w pisane wszystkie w yrazy, które nie zmieściły się w poprzednich. Jeśli nie p o d a­ m y żadnych nazw zm ienn ych, w ów czas cały tekst zostanie um ieszczony w zm iennej REPLY.

■

Linijki 34-44 spraw dzają c o zaw iera zm ien n a

reply

(jeśli nie zaw iera nic, oznacza to że

u ż y tkow njk w cisnął po prostu Rn ter). Jeśli znajdziem y wartość, spraw dzam y, czy jest on a ró w n a ,.t7’ (względnie „ I ”). Jest to jed y n a sytuacja, w której skrypt skasuje pliki; wszystkie inne odpowiedzi spow odują natychmiastowe zakończenie jego działania (z je d ­ noczesny m p o info rm o w aniem użytkow nika, dlaczego tak się stało). ■

Linijka 48 stanow i punkt dojścia - urucham ia polecenie rm - £ dla w szystkich plików , których w łaścicielem jest uży tko w nik o nazw ie przechow yw anej w zm iennej NAZWA. Na koniec w yśw ietlany jest jeszcze jed en kom unikat, tym razem m ów iący o zakończeniu kasow ania plików . N ależy zauw ażyć, że polecenie f i n d , um ieszczone w naw iasach po $, zostaje w ykonane w pierw szej kolejności, a jego w ynik p rzekazany do r n - f . P ow staje p y tanie, po co u tw o rzy liśm y cały ten ro z b u d o w a n y skrypt dla operacji którą

m ożna w y k o n a ć w jed n ej linijce. M o im zd an iem , d o d a tk o w e funkc je kom rolne o raz ła ­ twość ko rzy stan ia ze sk ry p tó w u m ożliw iają laikom p rz e p ro w a d z a n ie o peracji z a re z e rw o ­ w anych w c ze śn iej dla specjalistów . D u z a część poleceń w y k o rz y sty w a n y c h na co dzień przez u ż y tk o w n ik ó w L in u k sa to w łaśnie m ałe program iki au to m aty z u ją ce p e w n e p o w ta ­ rzające się czy n n o ści. In tera k ty w n o ść, b e zp iec ze ń stw o o raz łatw ość uży cia czyni z nich niezrów naną p o m o c z aró w n o dla p o czątk u jący ch , ja k i z a a w a n s o w a n y c h u ż y tk o w n ik ó w system u.

K orzystanie z k o n stru k c ji b a s h udo stępnia dwa ro d za je konstrukcji: ■

konstrukcje decyzyjne - w yrażenia um ożliw iające uzależnienie w y konania d a n eg o pole­ cenia od spełnienia pew n ego w arunku

■

pętle - w yrażenia um ożliw iające w y ko nanie danych poleceń określoną liczbę razy. Jak ju ż w cześn iej w sp o m n ie liśm y , niniejszy rozdział nie m a na celu nauki p ro g ra m o ­

wania, a je d y n ie w p ro w a d z e n ie w najbardziej pod staw o w e a sp ek ty tw o rze n ia w łasnyctf skryptów i w y ja śn ien ie do c z e g o służą ich po szczeg ó ln e elem en ty

W y ra ż e n ie i f W yrażenie i f pow oduje w y k o n a n ie pew nego zbioru poleceń w tedy i tylko wtedy, gdy następujący po i f w aru n ek jest spełniony. W yrażenia i f m ożna uzupełniać o słow o kluczo-

Pn/.naj Linux

wc e l s e , po którym następuje lista poleceń d o wykonania w przypadku stw ierdzenia fałszy wosci testowanego warunku. Pełna składnia polecenia i f jest pokazana w listingu 22.5. Listing 22.5. Składnia wyrażenia i f if then el.SH

fi S ło w o kluczow e e l s e i następujące po n im polecenia stanow ią elem ent opcjonalny.

J a k bash i n te r p r e t u j e p r a w d ę i fałsz K on w encjo naln e ję z y k i program ow ania (zw łaszcza C i C++) interpretują praw dę i fałsz jako w artości liczbowe: 0 oznacza fałsz, a jakako lw iek inna w arto ść - praw dę, b a s h o d w ra ca sytuację: 0 jest interpretow ane j a k o praw da, a _ - ja k o fałsz. Jest tak, poniew aż polecenie i f w shellu b a s h zostało stw orzone z m yślą o testo w aniu kodów w ynikow ych zew n ętrznych prog ram ów , gdzie c zazw yczaj o zn acza pom yślne z a ­ kończenie operacji.

W szystkie k o nstiukcje udostępniane p rzez b a s h autom atycznie d o k o n u ją o d p o w ie d ­ niej interpretacji z m ien n y ch logicznych - program ista musi lylko Iruszczyć się o rzeczy­ wistą wartość logiczną w arunków i f . N ależy pam iętać jed n a k o p o w y ż sz y m fakcie przy testow aniu k od ów w yn ik ow ych program ów , które nie trzym ają tej się konw encji. T esto w a n ie w yrażeń W yrażenia testo w e stano w ią w ażne uzupełnienie dla i f . S łużą do w y z n ac ze n ia w arto ­ ści logicznej predyk atów m atem atycznych, bo olow sk ich i innych. Istnieją dwie postacie w yrażenia testow ego: ■

Ze słow em kluczow ym test: test $NAZWA - 'root'

■

Z nawiasami kw adratowym i: [ $NAZWA = 'root'

1

O bie z nich mają identyczne działanie.

P o d s ta w y p r o g r a m o w a n ia w s li d Iii

359

W yrażen ia testo w e d la liczb W y ra że n ia testow e w sh ellu b a s h - w- p rzeciw ień stw ie do in nych ję z y k ó w o p ro g ra ­ m ow an ia - nie ko rzy stają ze sta n d a rd o w y c h o p e ra to ró w relacji, jak >, < f >= itp. Z am iast nich stosuje się zestaw' sp e cja ln y c h opcji, o pisanych w tabeli 22.1. Tabela 2 2 .1. Wyrażenia testowe dla liczb W y ra że n ie

P r a w d z i w e j e ż e li

x *-eq y

x jest równe y

x -ne y

x jest różne od y

x -ge y

x jest większe lub równe y

x -gt y

x jest w iększe od y

x -le y

x jest mniejsze lub równe y

x -lt y

x jest mniejsze od y

W yrażen ia testo w e d la ła ń cu ch ó w M ając do dy spo zycji ła ń c u c h y tek stow e, m o ż e m y sp raw d zać, czy są one identyczne, nieidentyczne, puste, niepuste, rów nej długości lub n u l i (nie z ainicjalizow ane). P am iętać należy, że b a s h o d ró ż n ia ła ń c u c h pusty (zerow ej długości) od łań c u ch a n u l i . T a b e la 22.2 opisuje w yrażenia te sto w e dla łańcuchów . Tabela 22.2. W yrażenia testowe dla łańcuchów WM y rażen ie

P ra w d z iw e j e ś li

-z łańcuch

łańcuch m a długość równą 0

łańcuch

łańcuch nie jest równy nuli (tzn. został zainicjalizowany)

-n łańcuch

łańcuch posiada niezerową długość

łańcuch! = łańcuc:h2

łańcuch 1 iłańcuch2 są identyczne

łańcuchl != .łańcnćh2

łańcuchl iłańcuch2 są nieidentyczne

W yrażenia testo w e d la p lik ó w W yrażenia testow e dla p lik ó w służą z a z w y cz aj do o kreślenia, czy d an y plik pow inien być sk o p io w a n y , p rze su n ię ty lub sk a so w an y , istnieje w iele ró żny ch w y rażeń testujących pliki; tabela 22.3 z aw ie ra ty lk o najczęściej stosow ane. W ięcej d o w ie m y się na stronach podręcznika p o św ię co n y c h sh e llo w i b a s h oraz w yrażeniu t e s t .

360

Poznaj Linux •

Tabela 22.3. W yrażenia testowe dla plików

Wyrażenie

Prawdziwe jeśli

-e plik

p l i k istnieje

-r plik

p l i k jest odczyty walny

-w p l i k

p l i k jest zapisywalny

-d p l i k

p l i k jest katalogiem

pliki

-nt p l i k 2

p l i k i jest nowszy niż p l i k 2

pliki

-ot plik2

p l i k i jest starszy niż p l i k 2

N eg a cja i o p era to ry h oolow skie W yrażenia testow e w shellu ba oh obsługują po dstaw ow e o p erato ry h o o lo w sk ie and (/), OR { lu b ) oraz n o t {n ie p ra w d a z e ). T abela 22.4 ilustruje ich zastosow anie.

Tabela 22.4. Boolowskie wyrażenia testowe

Wyrażenie •»

Skutek

!wyrażenie

Odwraca wartość logiczną wyrażenia (tzn. zwraca wartość fałszu, jeżeli wyrażenie jest prawdziwe i vice versa)

wyrażeniel -a wyrazcnic2

Zwraca wartość prawdy, jeśli zarówno wyrażeniel, jak i w y r a ż c m e 2 są prawdziwe

wyrażer.iel -o wyrażenież

Zwraca wartość prawdy, jeśli przynajmniej jedn o z dwóch wyrażeń (wyrażenie! lub wyrażenież) jest prawdziwe

Powtarzanie poleceń - pętla while wiile służy do pow tarzania sekw encji poleceń aż do m om entu, kiedy w a iu n e k pętli

przyjm ie w artość fałszu Z while korzysta się, jeśli nie sposób przew idzieć, ile razy dana pętla pow inna zostać w ykonana. Listing 22.6 przedstaw ia składnię while. Listing 22.6. Składnia w h i l e w h ile w y ra ż e n ie dc
jeśli wyrażenie jest prawdziwe>

P o d s t a w y p r o g r a m o w a n ia w sh e llu

361

Pow tarzanie poleceń - pętla fo r f o r pełni w shellu b a s h funkcję inn ą niż w pozostałych ję z y k a c h p ro g ram o w a n ia: służy do p rz e tw arz an ia list słó w w y ra z po w yrazie. S kryp ty przew ażnie o p e ru ją na listach w yrazów , w ięc takie z a sto so w an ie pytli f o r niesie ze so b ą duże korzyści. N ajczęściej w y ­ stępującym p rzy k ła d em listy słó w jest lista a rg u m e n tó w w ejścio w y ch dla skryptu.

T w orzenie fu n kcji F u n k c je są je d n ą z b a rd z iej z a a w an so w a n y ch m ożliw ości shella b a s h . W w iększości języków p ro g ra m o w a n ia w y stę p u ją często p o w tarzające się frag m en ty kodu. A b y ułatw ić ich pow tórne w ykorzystanie w now ych program ach, grupuje się je w funkcje, które z te c h ­ nicznego punktu w id z en ia sta n o w ią p o d p ro g ram y w y w o ły w a n e p rzez p ro g ram głów ny. W jęz y k ac h P ascal i M o d u la 2 le fragm enty kodu n a zy w a si$ p ro ced u ra m i, p o d c za s gdy w C, C + + i shellu brłsli n o sz ą o n e nazw ę fu n k c ji.

Lwaga Osobiście lubię trzy m ać w szy stk ie sw o je funk cje w pod katalo gu / b i n / i n c l u d e k a ­ talogu d o m o w e g o . K a ta lo g i n c l u d e służy zazw yczaj do p rz e c h o w y w a n ia plików n a g łó w k o w y ch dla p ro g ra m ó w w C i C H , ale częste k o rz y sta n ie z tych ję z y k ó w w y ­ rabia pew ne n aw yki, z k tó ry c h tru d n o p o tem zrezy gno w ać. O prócz tego, staram się dzielić sw oje funkcje na o d rębn e k a teg orie i um ieszczać je w oso bny ch plikach - p rz y k ła d o w o plik f i l e m a n zaw iera funkcje służące do o d n a j­ dyw ania i prze tw arz an ia p lik ó w . M oje biblioteki funkcji nie są zbyt ro z b u d o w a n e zbyt w iele cza su p o św ię ca m na przen oszenie się z system u na system , co nie p o ­ zwala mi z g ro m a d zić d u ż e g o archiw um .

W iększość funkcji w y m a g a jed n e g o lub kilku arg u m en tó w , czyli d any ch, nad k tórym i funkcje m ają pracow ać. O g ó ln ie rzecz biorąc, funk cje p o w in n y b y ć na tyle un iw ersalne, ahy um ożliw ić ich u życie w wielu różnych sytuacjach. A by pozw o lić w ielu różnym skryptom na d zielen ie tej sa m ej biblioteki i mc zas-miccać katalogu /bin w ie lo m a kopiam i tych sam ych fu n k cji, s a c h w p ro w a d z a m ech an izm d o łączan ia z ew n ę trz n y c h plików do skryptów. Z astanów m y się na c h w ilę nad korzyściam i p ły n ąc y m i z tego m ec h an izm u . M ożem y teraz operow ać je d n y m lub k ilk o m a plikam i z aw ierający m i funk cje d ostępne dla każdego skryptu! Jeśli w je d n e j z fu nkcji bib liotecznych zn ajd ziem y błąd i n a p ra w im y go, w ó w c z a s wszystkie k o rzy stając e z tej fu nkcji p ro g ram y zac zn ą a u to m aty c zn ie u ży w ać p o p ra w io n e ­ go kodu. Z n ac zą co z m n ie jsz a to ilość czasu p o trze b n eg o na p o p raw ia n ie skryp tó w i umożliwia p rogram iście zajęcie się innym i, w ażniejszym i sp raw am i.

362

Poznaj Linux

K orzystanie z

funkcji

ułatwia p ro gram ow an ie i zm niejsza liczbę popełnianych błę­

dów. U żyw anie tej sam ej funkcji w w ielu różnych skryptach ró w n ież niesie korzyści, ale w y m ag a pew nej ostrożności. Funkcje um ieszczan e w plikach ro zrzu co nych po wielu róż­ nych katalogach utrudniają pow tórne w ykorzystanie danych frag m en tó w kodu. P rzyk ła d p ro ste j f u n k c ji Z punktu w id zen ia shella b a s h , funkcja to skrypt z agnieżdżony w innym skrypcie. Funkcje potrafią w szy stk o to co potrafią skrypty, a dodatkow o m og ą być w ykorzystyw ane w wielu różnych skryptach. Do zadeklarow an ia funkcji służy słow o kluczow e f u n c t i o n (opcjonalnie uzupełniane o nazw ę funkcji). P o d o b n ie jak skrypty, funkcje przyjm ują arg um enty , które traktuje się w identyczny sposób ja k w przypadku skryptów . Całość kodu funkcji o tacza się nawiasami klam row ym i ({ fu n k cje

}). Przykładow o, poniższa funkcja w ypisze na ek ran ie słow a wywołano

( . . . ) o raz listę podanych argum entów :

f u n c L i u n p r z y k ł a d () ( e c h o "W ywołano f u n k c j e p r z y k ł a d z n a s t ę p u j ą c y m i a r g u m e n t a m i : e c h o $@

"

) N ależy pam iętać, że

oznacza w shellu b a s h „w szystkie a rg u m e n ty ” .

G d ybyśm y chcieli w yw ołać funkcję p r z y k ł a d w ew nątrz skryptu, w pisalibyśm y: . . . (kod p o p r z e d z a j ą c y f u n k c j ę ) p r z y k ł a d a r g u m e n t l a rg u m e n t2 i t a k d a l e j . . . (kod n a s t ę p u j ą c y po f u n k c j i ) Oto dane w y św ietlo ne na ekranie przez funkcje p r z y k ł a d (z po m in ięciem danych w yprow adzanych przez skrypt macierzysty): Wywołano f u n k c j e p r z y k ł a d z n a c t c p u j a c y m i a r g u m e n t a m i : argum ent]

a rg u ir.e n t2 i t a k d a l e j

Podsum ow ując, należy zauw ażyć, ze funkcje nie różnią się z b y tn io od zw ykłych skryptów, po niew aż jednak każda funkcja jest tylko częścią skryptu, jej w y w o ła n ie nie pow oduje konieczności uruchom ienia dod atk o w eg o shella b a s h . K o rzysta n ie z b ib lio tek Biblioteki - zg o d n ie z definicją - składają się w yłącznie 7. funkcji. A by w czy tać bi­ bliotekę do pam ięci (operacja ta jest kon ieczn a zanim będzie m ożna skorzystać z zapisa­ nych w- bibliotece funkcji), należy uruchom ić jej plik. Biblioteki nie z aw ie ra ją kodu, który byłby w y k ony w any naty chm iast po ich uruchom ieniu; b a s h um ieszcza jedynie składające

P o d s ta w y p r o g r a m o w a n ia w shclIu

363

się nań tu n k c jc w pam ięci o p e ra cy jn e j. Po w czytaniu biblioteki m o ż n a korzy stać z u d o ­ stępnianych przezeń funkcji, ta k jakby były one częścią tw o rzo n y c h skryptów . Biblioteki rz ą d z ą się. tym i sa m y m i p raw am i c o zw y kłe sk ry p ty i pliki w y k o n y w a ln e w liczając w to z asto so w an ie zm iennej śro d o w isk o w e j PATH. P rz y k ład o w o , sy ste m o w a biblioteka fun kcji o b słu g u jąc y ch p rocesy znajduje się w katalogu / e t c / r c . d / i n i t .d . Aby j ą w czytać, należy w pisać: /etc/rc .d/init.d/functioris K ro p k a (.) o znacza, że plik p o dan y po spacji pow inien zostać w czytany i u ru c h o m io ­ ny. W y d an ie p o w y ż sz e g o p o lec en ia sp o w o d u je p rzy g o to w an ie do u życia w szystkich funkcji biblioteczny ch z a w a rty c h w pliku funct ions. Shell bash ud ostępnia d o d a tk o w e słow o k lu czo w e u m o ż liw ia ją c e przep ro w ad zen ie tej sam ej operacji (jest nim 3ource). kropka jest je d n a k prostsza w użyciu.

Rozdział 23 Podstawowe narzędzia programistyczne

Jan Walter

Kompilowanie programów za pom ocą polecenia make Szybkie uruchamianie nowych programów Wybór plików make Tworzenie plików make dla X I 1 - skrypt xmkmf Kompilowanie programów za pomocą g e e Łączenie programów za pomocą l d Je d n ą z n a jw ię k sz y ch zalet system u L inux jest jego z d oln ość do w y k o n y w a n ia p ra k ­ tycznie w szy stk ich p ro g ra m ó w uniksow ych. N ależy jed n a k p am iętać, że w ięk szo ść m a ­ szyn u n ik so w y c h nie k orzysta z p ro ce so ró w Intela (ani z serii A lpha D igitala). C o więcej, kiedy tw o rzo n o sy ste m U N IX , b in arn a em ulacja różnych architek tu r sp rz ęto w y c h była nie do pom yślenia ze w zg lęd u na o g ran ic ze n ia sp rzętow e i w aru n k i sta w ian e przez śro d o w i­ sko, w którym m iał p raco w ać dany system . A jed n a k , w iększość sy s te m ó w u n ik so w y c h i uniksopodobnycli jest k o m p a ty b iln a na p o zio m ie ko d u źró d ło w eg o , co oznacza, że dany kod program u (zazw yczaj n a p isany w f j m o że zostać sk o m p ilo w a n y na dow o ln ej p lat­ formie sp rzętow ej i p ra w d o p o d o b n ie da się go u rucho m ić (czasam i k o n iec zn e o kazuje się wprowadzenie d ro b n y ch zm ian). Naw'et program iści twro rzący aplikacje dla sy stem ó w Window's i D O S zaw dzięczają co nieco UN lX-o\vi: konkretnie, zestaw standardow ych bibliotek C, w cho dzących w- skład standardu A N SI C. Standard ten um ożliw ia skom pilow anie i uruchom ienie zgodnego z nim kodu na dow olnej obsługującej go m aszynie. Dzięki tem u program y m ożna „p rzen osić” na inne rodzaje ko m puterów , bez konieczności w prow adzania istotnych zmian. Niniejszy rozdział o pisuje k o m p ilo w a n ie p ro g ram ó w d o stę p n y ch w postaci źródłow ej. Programiści z aa n g aż o w an ie wf pro jekt L inux nie p różnu ją i obecn ie praw ic każdy d a rm o ­

366

P oznaj Linux

wy program - a z pew n o ścią wszystkie z w chod zący ch w skład archiw um G N U - posiada sw oją wersję dla system u Linux.

K om pilow anie program ów - polecenie make Program make um ożliw ia autom atyzację procesu kom pilacji i łączenia program ów . Je­ śli kod źródłow y d a n eg o program u zaw iera plik Makefile - i jeśli z dokum entacji wyni­ ka, ze jest on z g o d n y z. system em L inux - w ów czas sk om pilow anie i uru ch om ienie tego program u nic p o w in n o nastręczyć p o w ażniejszy ch trudności. O to składnia polecenia make: make Z a pom ocą make nietrudno jest zau tom aty zo w ać, oprócz sam ej kom pilacji, również instalację i k onfigurację program u, make działa w oparciu o tak zw ane za le żn o śc i, co oznacza, że w yko nanie p ew ny ch c zynn ości zależy od w cześniejszego w y k o n a n ia innych. M ożna w zw iązku z tym zażądać najpierw' przeprow adzenia k om pilacji pro gram u, a na­ stępnie uruchom ien ia je g o skryptu instalacyjnego. make posiada w budow any zbiór p aram etró w dom yślnych; w m ia rę sensow ny ch dla większości p ro g ram ó w uniksow ych (u w a ża m tak, p oniew aż U N IX jest je d n y m z n ajw aż­ niejszych narzędzi program istycznych dla profesjonalnych twórców' aplikacji, a p ro g ram i­ ści z p e w n o śc ią potrafią zm uszać sw oje p ro g ram y do fu n k cjo n o w an ia zgod nie z zam ie­ rzeniami). Z b ió r ten nosi nazw ę reguł d o m yśln ych , określających na przykład, że pliki z rozszerzeniem . c pow inny być k o m p ilo w a n e przez kom pilator C, pliki z rozszerzeniem .cc przez k o m pilator C + + itp. W iększość reguł dom yślnych jest zgo dna z intencjami

w spółczesnych program istów . Przykładow o, a b y skom pilow ać p rogram mojprogram.c, należy wpisać: gee -o mojpregram ir.ojprogram, c

Polecenie to jest stosunkow o długie i wpisywranie go m oże o k a za ć się uciążliw e, na­ wet biorąc pod uw agę ułatwienia udostępniane przez shell bach (np. historię poleceń). W pisanie make m o jp r o g r a m byłoby - rze cz ja sn a - o wiele prostsze. P ro g ra m ista nie m usi m artw ić się o to. w jak im język u jest napisany jeg o program , p o n iew aż n a k e o d p o ­ w iednio sk o n fig u ro w an y przez adm inistratora będzie w iedział o w szystkich kom pilatorach dostępnych w system ie i wybierze odp ow ied ni do danego zadania. Jeśli jeste śm y a d m in i­ stratorami, m o ż e m y przerzucić obow iązek sko n fig u ro w an ia make na jego skrypt instala­ cyjny. Jedną z w ad k orzystania z make w opisan y w yżej sposób jest trudność k om pilo w ania za jeg o pom ocą p ro g ra m ó w składających się z wielu plików (p ro g ram ó w takich jest nie­ stety dużo). Innym prob lem em jest fakt nieudostępniania przez make kontroli nad opcjam i optym alizacji kom pilatora, co m oże zn acząco w płynąć na w ydajność program u.

P o d s ta w o w e n a rz ę d z ia p r o g r a m is ty c z n e

367

make potrafi o b słu g iw a ć o p c je o p ty m alizacy jn e o ra z źródła sk ład ające się z w ielu pli­ ków; aby je d n a k sko rzystać z tych m ożliw ości, p ro g ram ista m u si napisać w łasn y plik Makefile.

O pcje m ake C zasam i do sk o m p ilo w a n ia p rogram u w y starczy w pisanie sa m eg o po lecen ia make. Po u ru c h o m ie n iu , make stara się. o d n a le ź ć w b ie ż ą c y m k a ta lo g u plik o n a z w ie Makefile (n ale ży z w ró c ić u w a g ę na d u ż e „ M ”) i o d c z y ta ć z n ie g o d a lsz y plan d ziałan ia. N a stę p n ie make przy stęp u je do w y k o n a n ia p ierw szeg o po lecen ia w y szc ze g ó ln io n e g o w pliku Make-

f i l e . K o n w e n c ja m ó w i, że po lecen ie to p o w in n o sk o m p ilo w ać p ro g ram , ale nie instalo­ wać go w system ie (nie u d o stęp n iać u ż y tk o w n ik o m ). P o w ó d jest prosty; jeśli pracując na koncie a d m in istrato ra w p isz e m y make, p raw d o p o d o b n ie bę d ziem y chcieli u n ik n ąć sy tu ­ acji, w której nasz katalog d o m o w y zostałby z aśm iec o n y n o w y m i, nic działającym i j e s z ­ cze p ro g ram am i. T yp o w a in sta la c ja p r o g r a m u Po w y d a n iu p o lec en ia make należy u ru ch o m ić p ro g ram , sp ra w d z ić , czy d ziała i o d p o ­ w iednio go sk o n fig u ro w a ć. N a stęp n ie m o żn a użyć w y ra że n ia make i n s t a l l , co s p o w o ­ duje u m ie sz cz en ie p lik ó w w y k o n y w a ln y c h w o d p o w ie d n ic h m iejscach na dysku. N ależy pam iętać o z a z n a jo m ie n iu się z d o k u m e n ta c ją k o m p ilo w a n y c h pro g ram ó w . W p rze ciw n y m razie ich działanie m oże ok azać się niepożądane; czasem prow adzi naw et do utraty istotnych danych. m a k e in sta ll P olecenie make I n s t a l l nakazuje make sk o m p ilo w ać program i jeśli ko m p ilacja z a ­ kończy się su k c esem u m ie śc ić je g o pliki w y k o n y w a ln e i ko n fig u racy jn e w od p o w ied n ich katalogach z o d p o w ie d n im i p raw am i dostęp u, u m o żliw iając ich w y k o rz y sty w a n ie przez u ż y tk o w n ik ó w system u.

configure D uże p ro g ra m y , w y p o saż o n e w z n ac zn ą liczbę k o n fig u ro w aln y c h opcji, z az w y cz aj zaw ierają d o d a tk o w y m o d u ł — c o n f i g u r e - słu żący do ustalenia w stęp nej konfiguracji przed u ru c h o m ie n ie m make i m ake install. O so biście bardzo lubię korzystać ze sk ry p ­ tów confiqure, p o n iew aż u m o żliw iają one zad banie o d ro b n e detale - na przykład w p ły w niew ielk ich różnic w fu n k cjo n o w a n iu kolejnych wersji system u Linux na g o to w ą aplikację. O ile ty lk o w d o k u m en tac ji jest napisane, że p ro g ram ob sługuje opcję cr>nf j g u re, n ależy Z m ej sko rzy stać, w p isu ją c make config-jre lub make config. W' zależności

od rodzaju program u.

P o z n a j Linux

S ta łe make u m o żliw ia rów nież zdefin iow an ie w łasnych stałych dla k o m p ilo w a n eg o pro­ gram u. W ersje beta dystrybucji (oraz dystrybucje, w których nie p o św ię co n o zbyt wiele czasu na utw orzenie pliku M a k c f i l e ) czasem w y m ag ają zd efin io w an ia odpow iednich stałych w celu p rzep ro w ad zen ia kom pilacji. Stałe te przybierają zazw yczaj postać D

LINUX (definicja stałej

ltnux

dla preprocesora kodu).

clcan Na koniec, w ięk szość plików M a k e f i l e potrafi „posprzątać po so b ie” . D uże progra­ my często tw orzą sp o ro plików tym czaso w y ch w sw oich katalogach źró dłow ych. Aby w ykasow ać te pliki lub posprzątać po nieudanej próbie instalacji pro g ram u , należy wpisać make c l e a n . O p cja ta pow inna również, zostać uru ch o m io n a po zm ian ie konfiguracji pro­ gram u (na przykład po make c o n f i g ) .

Szybkie uruchamianie nowych programów Poniższa sekcja jest pośw ięcona szybkiem u urucham ianiu i zap o z n aw a n iu się z p ro­ gram am i. które zostały skom pilow ane i sk onfiguro w ane przez użytkow nika.

K w e s tia b e z p ie c z e ń s tw a Zanim u ru chom im y n o w o skom p ilo w an y p ro g ram , m usim y o tw o rzy ć sesję na koncie zw ykłego u ż y tko w nika (nic adm inistratora). Z abezpieczym y w ten spo só b system przed e w en tu a ln y m uszkodzeniem . W społeczności linuksow ej pa n u je daleko p o su ­ nięte zaufanie, ale czasam i błąd w konfiguracji program u m o że p ro w ad zić d o utraty w ażnych danych.

S p r a w d z a n ie d o k u m e n t a c j i 1.

Przede w szystkim przyjrzyj się źró dłow em u drzewu k atalogó w program u. N iektóre p ro gram y um ieszczają swój kod źró d ło w y w wiciu różnych k atalogach, aby zacho w ać porządek wśród danych; zależy to jednak od rozm iarów prog ram u i od liczby p rac u ją ­ cych nad nim program istów .

2.

Szukaj plików z nazw am i r e a d r n e . l s t , lreadme . i n s t n 1 1 lub re a d m e . Pliki te z a w ie ­ rają do datko w e inform acje, które - z takich czy innych p o w o d ó w - nic zostały um ieszczone w dokum entacji program u; najczęściej jest to o p is w ykrytych błędów oraz problem ów zw iązanych z instalacją.

P o d s ta w o w e n a r z ę d z ia p r o g r a m is ty c z n e

3.

369

K o le jn y m m iejscem , w k tó ry m m ożna znaleźć d o d a tk o w e w sk az ó w k i, jest podkatalog ź ró d ło w e g o d rz e w a k a ta lo g ó w o n azw ie doc lub Documentation (pam iętaj, że Linux rozróżn ia duże i m ałe litery w nazw ach k atalo gów ).

4.

G łó w n y katalog ź ró d ło w e g o d rze w a katalogó w pow inien zaw ierać plik o n a z w ie Mhkefile. Jest to skrypt dla p ro g ra m u make, u m o żliw iający a u to m aty c zn e s k o m p ilo w a ­ nie i zain stalo w an ie p ro g ram u . Skrypty Makefile często zaw ierają ko m en tarz e (linijki zaczy n a ją ce się od # ), o p isujące kolejne operacje i um ożliw iające w p ro w a d z e ­ nie z m ia n w procesie instalacji. Po z az n ajo m ie n iu się. z o p isa n y m i w yżej info rm acjam i jesteśm y g o to w i d o pierw szej

kom pilacji prog ram u . K o m p ilo w a n ie p r o g r a m u 1.

O ile d o k u m e n ta c ja nie z aleca innej czy nno ści, w p isz make. make przystąpi d o k o m ­ p ilo w an ia pro gram u . P ro c e s ko m p ilacji m o że w y m a g ać u ru ch o m ien ia pro ceso ra te k ­ stu (np. TeX) do sfo rm a to w a n ia instrukcji obsługi o ra z inny ch p ro g ra m ó w u m o ż li­ w iających

utw orzen ie

stron

po d ręc zn ik a

lub

d o d a tk o w ej

do ku m en tacji.

Jeżeli

k o m p ila c ja z atrzy m a się z k o m u n ik a te m o b łędzie, p raw d o p o d o b n ie p rz e o c z o n o ja k ą ś w a żn ą opcje w pliku Makefile lub innym pliku k o n fig u rac y jn y m . P rzeczytaj jeszcze raz d o k u m e n ta c ję i sp ra w d ź co je s t p otrzeb n e do instalacji p ro g ram u . C zasem ko nieczna m o ż e okazać się ingerencja w pliki n a g łó w k o w e lub u ru ch o m ien ie make z opcją confiq albo e w en tu a ln ie skryptu configure. P am iętaj o usu nięciu n ie p o ­ trzebnych p likó w przez w p isa n ie make c^ear.. 2.

Jeśli m a k e z ak o ń c zy działanie su k c esem , w ó w c z a s w ź ró d ło w y m drzew ie ka ta lo g ó w pro gram u znajd ziesz je d e n lub w ięcej plików w y k o n y w a ln y c h , k tó re m o żesz na próbę uru chom ić. W ię k sz o ść sk ry p tó w M a k e f i l e um ie sz cz a kopię o stateczn ej w ersji p r o ­ gram u w katalogu g łó w n y m drzew a ź ró d ło w e g o , a czk olw iek nie jest to reg u łą

w ię ­

cej o u m ie jsco w ie n iu p lików w y k o n y w aln y ch d o w ie sz się czytając d oku m entację i pliki r e a d m e . 3.

U ru c h o m prog ram . S p ra w d ź , czy jego fu n k cjo n o w an ie p o k ry w a się z o c ze k iw an iam i i czy w szy stk ie opcje d z ia ła ją praw idłow o.

4.

Po p rzetesto w an iu p ro g ram u lub po o trzy m an iu p o tw ierd z en ia p o praw ności je g o działania od u ż y tk o w n ik ó w , m ożesz zain stalo w a ć go w katalogu docelo w y m . S łuży do tego po lecen ie make install (niektóre p ro g ram y zam iast nake install w y k o ­ rzystują skrypt instalacyjny u m ie sz cz o n y w katalogu g łó w n y m d rz e w a ź ródłow eg o). W pisując make install m u sisz pracow ać na koncie ad m inistrato ra, p o n iew aż insta­ lacja p ro g ra m ó w z a z w y cz aj w iąże się z d opisan iem n o w y ch plików do k atalog ów /bin, /usr/bin i /usr/local/bin. N ależy pam iętać, ze s z y b k a i b e zp ro b lem o w a instalacja n o w e g o p ro g ram u w y m a g a

wcześnie jszego zazna jom ienia się z je g o dok um en tacją! Sam proces w ydaje się być s k o m ­

370

Poznaj Linux

plikow any, ale po kilku udanych instalacjach nie powinien już sp raw iać żadnych proble­ mów.

K o r z y sta n ie z niestandardowych skryptów M akefile Jeśli chcem y ahy make skorzystał ze skryptu innego niż M a k c t i l c , m usim y podać od­ pow iednią nazw ę p o opcji - f : make -f

R ó ż n e skry p ty d l a ró ż n y c h p la tf o r m N iektóre p ro g ram y zaw ierają osobne sk ry p ty Makefile dla kilku różnych platform sprzętow ych. Z azw yczaj m a to miejsce w przypadku starszych p ro g ram ó w , pisanych w' czasach, kiedy make nic u dostępn iał jeszcze tylu zaa w an so w a n y ch opcji co w obecnych w ersjach system ów uniksow ych. C zasam i m ożna ró w n ież natrafić na program o b sługujący jednocześnie sy stem y DOS i Linux.

T ego rodzaju p ro g ram y zazw yczaj zaw ierają w katalogach g łó w n y ch sw oich drzew źródłow ych kilka różnych skryptów' M a k ^ r i l e z rozszerzeniam i o d p o w ia d ając y m i po­ szczególnym platform om

na przykład Makefile.linux, Makefile.borland (skrypt

dla kom pilatorów C /C + + Borlanda na platform ach D O S, OS/2 o raz W in32), Makcfile.scc (dla system u SC O U N IX ) lub Makefile.sunos (dla system u SunOS).

Kompilowanie programów pod XII za pomocą skryptu xm km f System X I 1 jest znacznie bardziej zło żo n y od zw ykłej konsoli tekstow ej. W zw iązku z tym , kom pilacja p ro g ram ó w w ym aga zw ró ce n ia uwagi na zn acznie w ięk szą liczbę po ­ tencjalnych problemów' oraz na różnice m iędzy XFrcc86 a k om ercy jn y m i dystrybucjam i X I I . W iększość aplikacji przeznaczonych d la XI I zaw iera skrypt o nazw ie imakefile, w którym zapisane są szczegółow e dyrektywny kom pilacji i ko n fig u ro w an ia program u w różnych w ersjach system u i na różnych p latfo rm ach sprzętow ych. W przeciw ieństw ie do Mdkef-le, plik Iindkefile nie pow inien być m odyfikow any prze z u ż y tko w nika ze względu na sko m plik o w an y form at i zaw artość. imakefile nie stanowi zbioru poleceń d la make, a jed y n ie d yrek ty w y dla program u, który dopiero u tw o rzy odpow iedni skrypt Makpfi le (przeznaczony dla naszego system u). Zajm uje się tym skrypt xmkmf, który u ru ch am ia program imake (generu jący plik Make! ilc) z o dpo w iedn im i opcjam i, xmkmf potrafi następnie uruchom ić make, aby zako ńczyć konfigurację program u i utw orzyć pliki w ykonyw alne.

371

P o d s ta w o w e n a iz ę d z i a j ji ogi ani ist y c z n e

Kompilowanie programu w XII 1.

A b y w y g e n e ro w a ć w ła śc iw ą k onfigurację dla p rogram u make, w ejd ź do katalogu g łó w n e g o d rze w a ź ró d ło w e g o (gdzie z n ajd u je się plik imakef ile) i wpisz: xmkmf

2.

Jeśli c h ce sz, aby xrnkmf u ru c h o m ił ró w n ież make, make

includc oraz make

dep

(po lecen ia g en eru jące in fo rm a c je w y m ag an e p rz e z make do w ła ściw e g o s k o m p ilo w a ­ nia p ro g ram u ), w pisz:

jonkmf -m N a zw ę p o lec en ia do u ru ch o m ien ia (xrrkmf lub xmkirf -m) z n ajd ziesz w d ok um en tacji p ro g ram u . 3.

Kiedy xmkmf z ak o ń c zy działanie, uru cho m make w celu sk o m p ilo w an ia program u.

Kom pilowanie programów za pomocą gee gee jest lin u k s o w y m k o m p ila to re m ję z y k ó w C i C ++ . U do stęp nia sz ere g m ożliw ości, których trud no byłoby się sp o d z iew a ć po d a rm o w y m produkcie, a p onadto p o sia d a bardzo dobry o p ty m a liz ato r kodu (lepszy n iż op ty m alizato ry w b u d o w a n e w w ięk szość drogich, k om ercyjn ych k o m p ilato ró w ), gee ob sługu je ANS1 C, A N SI C ++ . szablon y i klasy sz a ­ blonow e o ra z sta n d ard o w ą b ib liotekę sz ab lo n ó w C + + (S T L ) i jest częścią pakietu p ro g ra ­ m istycznego, w skład którego w chod zi d e b u g g e r (gdb), profiler (gprot), szereg narzędzi p rogram isty cznych (takich ja k makp) oraz o c zy w iśc ie gr.c. W rzeczyw istości g e e kom piluje tylko program y C. Do kom pilow ania program ów C ł i służy osobny kom pilator, q+-+. O b a kompilatory' są połączone w jeden program i różnią się tylko argum entam i w yw ołania. Z punktu w idzenia użytkow nika są więc rów now ażne. K o m pilato r g e e jest o d p o w ie d n ik ie m k om pilato ra c c sp o ty k a n e g o w innych sy ste­ mach u n ik sow y ch. L inux tw o rzy d ow iązan ie sym bo liczne u m o żliw iając e sk ry p to m (np. M akcf i l e ) ż ą d a ją cy m z asto so w an ia c c sk o m p ilo w an ie d a n eg o program u za p o m o c ą q cc. c c potrafi sa m o d zieln ie u ru c h o m ić k o n so lid ato r (ang. Hnker) i d (jeśli zajdzie taka p o ­ trzeba); potrafi ró w n ież w y g e n e ro w a ć szereg p lik ów pośrednich. A b y sk o m p ilo w ać p ro ­ gram zaw arty w p o jed y n czy m pliku z ro zszerzen iem . c , n ależy w pisać: gee -o Cnazwa programu>

D e b u g g in g O p isana tu p ro c e d u ra nie powoduje- w y g e n ero w an ia d o d a tk o w y ch info rm acji dla debuggera. A b y m óc sk o rzy stać z debug gera, m u sisz na etapie kom pilacji użyć w poleceniu ggc opcji -ggdb.

372

P o z n a j Linux

Pow yższe polecenie spow odu je u tw o rzenie w y kon yw alnego pliku o nazw ie d la kodu zapisanego w pliku < p l i k > . Pliki źródłow e dla g c c zazw yczaj po­ siadają rozszerzenie .c . Jeśli nie podam y n a zw y pliku w y n ik o w e g o , g c c utw orzy plik o nazw ie a . o u t . D om yślnie gr.c nie korzysta ze sw o jeg o optym alizatora kodu. Jeśli chcem y wymusić jego użycie, m u sim y dodać do nazw y k o m pilatora opcję - 0 7 , która każe g c c zrobić wszystko co w jego m ocy, aby zw iększy ć w y d a jn o ść program u. N a leż y zw rócić uwagę, że przy w łączonej opcji optym alizacji, g c c m a trudności z w y g e n ero w an iem inform acji dla debuggera. O ile n ie m am y dużego d o św iad czen ia w obsłudze n arzędzi G N U i debuggerów. próba u su w an ia błędów ze zoptym alizow an eg o kodu m o że zako ńczyć się. frustrującą porażką. A by n akazać kom pilatorow i w y g e n ero w an ie kodu dla profilera, należy dołączyć do jeg o w y w ołania opcję -p g . Program y pisane w C są często m o d u la rn e, co oznacza że składa się na nie więcej niż jeden plik. W celu w yg enerow ania pliku w y k on yw alnego , w szystk ie m o d u ły należy ze sobą połączyć. Z ajm u je się tym konsolidator. K om pilator g c c potrafi, co praw da, je d n o ­ cześnie skom pilo w ać kilka różnych plików , ale za cenę w pisyw ania d ługich i sko m p lik o­ w anych poleceń. D lateg o też. tw orzy się pliki Ma'
g c c autom atycznie utw orzy plik m o d u ł.o .

L in u x o h s łiig u je ró w n ie ż d y n a m ic z n e łą c z e n ie D y nam iczne łączenie ogranicza ilość p am ięci zajm ow anej przez program . Przykład: w iele p rogram ów korzysta z zestawu stan d ard o w y ch funkcji służący ch do w y św ie ­ tlania tekstu na ekranie. U m ieszczenie o w ych funkcji w jednej bibliotece, dostępnej dla każdego prog ram u, usu w a potrzebę w k o m p ilo w y w a n ta ich w k a żd y program . T o sam o spostrzeżenie stoi za w ykorzystaniem plików . d l i w system ach W in d o w s i OS/2. Niestety, różnice w wersjach bibliotek d ynam icznych m o g ą uniem ożliw ić działanie niektórych program ów . D latego te ż podczas kom pilo w an ia p rogram u p ro ­ gram ista m a m ożliw ość statycznego dołączenia w y k o rz y sty w a n y ch bibliotek do k o ­ du w y kon yw aln eg o. U zyskujem y w ten sp o só b w iększą stabilność za cenę w ięk sze­ go zużycia pam ięci.

P o d s ta w o w e n a rz ę d z ia p r o g r a m is ty c z n e

373

Konsolidator ld K o n s o lid a to r l d służy do łą c z e n ia p likó w .o (g e n e ro w a n y c h p rz e z g e e - c ) z bibliote­ kami sy s te m o w y m i, tw orząc gotowce pliki w y k o n y w aln e. W ię k sz o ść lin u k so w y c h p ro g ra ­ m ów ko rzysta z d y n a m ic z n e g o łączenia o g ó ln o d o stę p n y c h bibliotek, dlatego p ro g ram y skom pilow ane na jednym system ie linuksow ym m o g ą czasem o dm ów ić działania na innym. K on so lid ator l d w ie o udostępnianych przez system standardow ych bibliotekach i stara się połączyć jc z plikam i .o łą c z o n e g o program u. P rz y k ład o w o , jeśli d y sp o n u je m y w y g e ­ nerow anym przez q c c p lik iem m o d u ł . c . m o ż e m y przekształcić go w w y k o n y w a ln y plik, wpisując: l d - o m o jp ro g ra m m o d u ł.o l d d o łąc zy do pliku m o d u ł . o (d y n am iczn ie) sta n d ard o w e biblioteki sy ste m o w e , o g ra ­ niczając, o ile to m o żliw e, w ie lk o ść g o to w e g o program u. Jeśli ch cem y , aby p ro g ram dzia łał na w szystkich w ersjach system u 13nux, niezależnie od w yko rzystyw an ych bibliotek, m u ­ sim y z asto so w ać łączenie statyczne: l d - B s t a t i c - o m o jp r o g r a m m o d u ł . o W tym p rzy p a d k u plik w y n ik o w y będzie je d n a k d u żo w ięk szy niż je g o w ersja d y n a ­ miczna.

Rozdział 24 LILO i LOADLIN

J a n W a l le r

Konfigurowanie Korzystanie z

LILO

LOADLIN

Z a ró w n o L IL O , ja k i L O A D L IN stanow ią bard zo w a żn y e le m e n t system u L inux: ich zadanie polega na w czytaniu ją d r a (serca sy ste m u , o d p o w ie d zialn eg o z a w szy stk ie zadania i p rocesy) do pam ięci o p eracy jn ej, a następnie na je g o uakty w nieniu . A by uruchom ić Linuksa, n ależy n ajpierw u ru c h o m ić je d e n d w ó c h o p isan y ch w tym rozdziale pro gram ó w .

Konfigurowanie LILO L IL O (skrót o d L i m u L o a d e r , dosł. Program w czytu ją cy L in u k sa ) jest n ajp o p u larn iej­ szym i n ajbardziej e la sty cz n y m z p ro g ram ó w uru ch am iający ch sy ste m L inux. L IL O m o ż ­ na um ieścić w g łó w n y m se k to rze starto w y m dysku tw ardego, lub w sekto rze startow y m dow olnej partycji na dysku. D e c y z ję tę po dejm uje się w trakcie instalacji L inuksa. Jeżeli n ic nie z ro z u m ie liśm y , z pop rzed n ieg o akapitu, nic m a się c zy m przejm ow ać. N ajn ow sze k o m p u te ry PC u ru c h a m ia ją się niem al tak sa m o ja k ich protoplaści sprzed kilkunastu lat; je d n a k ciągły p o stę p w dziedzin ie sprzętu w y m a g a od pro g ram ó w u ru ch o ­ m ieniow y ch obsługi różnych k ru c z k ó w i obejść, w p ro w a d z o n y c h w celu przezw yciężenia ograniczeń arch itektu ry PC - na p rzykład m e c h a n iz m ó w p o zw alający ch na w y k o rz y stan ie wielogiga b a jto w y c h dy sk ó w tw ard y ch . O g ó ln a p ro ce d u ra u ru ch a m ia n ia system u op eracy jn eg o na k o m p u te rac h PC jest s to ­ su nko w o prosta (d iab eł tkwi w szczegółach). O to sc h em a t działania: I.

Po w łączeniu

k o m p u te ra p ro ce so r przystępuje do

w y k o n a n ia

kodu z ap isa n eg o

w BIO S ie. B IO S o k reśla ilość dostępnej pam ięci, testuje p ro ce so r i pozostałe u rz ą ­ dzenia oraz d o p ro w a d z a k o m p u te r do stab iln eg o stanu, w którym m o żn a przystąpić do uru ch am ian ia system u o p e ra cy jn e g o .

376

2.

Poznaj Linux

B IO S o dszukuje dysk, z którego będzie w czytyw any system o p eracyjny (zazwyczaj jest to dyskietka lub dysk twardy). Jeśli m am y do czynienia z dyskiem twardym, BIOS w czytuje i urucham ia g łów ny rekord startow y dysku. G łó w n y re k o rd startowy (zazw yczaj instalow any przez DOS; system , którego now a w ersja nosi nazw ę W in­ dows 95) w yszukuje pierwszą aktyw ną partycję i urucham ia rekord startowy tej partycji.

3.

R ekord startow y partycji głów nej zaw iera instrukcje dotyczące w c z y ty w a n ia progra­ mu urucham iającego. D ochodzą tu do głosu ograniczenia techn iczne - prog ram uru­ chom ieniow y m u si być bardzo rnały. D O S spełnia o w e w y m a g an ia, a w ięc w przy­ padku D O S-a p ro ces uruchom ienioww kończy się w tym m iejscu. Inne system y posiadają sw oje p ro g ram y u ru ch om ien io w e (takie jak LII O ), k tó ry ch zadanie polega na w czytaniu, ro zp a k o w a n iu i uruchom ieniu jądra. Pam ięć operacy jna w y k o rz y sty w a ­ na przez, program u ruchom ieniow y jest później zajm ow an a przez w czytany system . O pcje LILO m o g ą być k onfigurow ane tylko w Linuksie, w ięc jeśli L IL O odm ówi

w czytyw ania system u, trzeba będzie skorzystać z dyskietek startow y ch i odpow iednio z m odyfikow ać kon fig urację. D ecyzja o ty m , c z y um ieścić L IL O w sektorze startow ym dysku tw ardego, c z y w sektorze .stanowym partycji system ow ej, m o ż e w y m a g ać p rzepro ­ wadzenia kilku eksperym entów'.

Korzystanie z in n y c h

p r o g r a m ó w u ru c h o m ie n io w y c h w p o łą c z e n iu z

LILO

Jeśli korzystam y z program u System C o m m a n d c r bądź z d o starczan eg o przez O S/2 Boot M anagera (d ostępn ego ró w nież w n o w y c h w ersjach p rogram u Partition M agie), m o żem y za jeg o pom ocą urucham iać L inuksa. W tym celu n a le ż y u m ieścić L IL O w sektorze startow ym partycji linuksowej, a następnie sk o n fig u ro w ać drugi z p o sia ­ danych pro gram ów tak. aby urucham iał o w ą partycję, traktując j ą j a k dosow ą.

L IL O korzysta z konfiguracji zapisanej w pliku l i l o . c o n f (katalog / e t c ) . Plik ten zaw iera nazw y sy ste m ó w , które pow inny być urucham iane oraz m ó w i. w jakim m iejscu na dysku pow inien zn ajd o w ać się program u rucho m ieniow y . N ajprostszy plik l i l o . c o n f , urucham iający tylko jed e n system operacyjny, jest przedstaw iony w listingu 24.1. Listing 24.1. Typowy plik l i l o . c o n f 1. boot-/dev/hda4 2 . m a p = /b o o t/m a p

3 . i n s t H11« / b o o t / b o o t .b 4 . p ro m p t 5 .

tineout~50

fi

image=/boót/vmlinuz-2.O .32

7 .

l d b e l - l i mix

L IL O i L O A D L I N

377

8 . r o o t =/d e v /h d a 4

9

read-only

D la c z e g o j ą d r o n a z y w a się v m lin u z ? „ z ” n a końcu n a z w y bierze się z ko m p resji q z i p . Jąd ro je s t tak sk o m p re so w a n e , aby z ajm o w a ć m niej m iejsca n a dysku - p o dczas u ru ch a m ia n ia system u pro gram u r u ­ chom ieniow y w czytuje i ro zk om presow uje jądro. R eszta nazw y to konw encja - skrypt instalacy jn y zakład a, że ją d r o nosi w łaśn ie taką nazw ę. Jeśli b ard zo nam na tym z ale ­ ży, m o ż e m y z m ien ić n a zw ę jąd ra , ale m usim y p a m ię ta ć o p rże k o n fig u ro w a n iu L IL O tak, ab y w sk a z y w a ło na w ła śc iw y plik.

P o w y ż sz y plik każe L IL O zainstalo w ać się w sektorze startow ym partycji /dev/hda4, odczekać 5 se k u n d na ing eren cję użytk o w n ik a po w yśw ietleniu znaku go to w o ści

l il o

:,

a następnie w c zy ta ć i u ru c h o m ić jądro vmlinuz-2.0.32, um ieszczo n e w katalogu /boot partycji /dev/hda4. L IL O w y św ietla z n ak g o to w o ści i czeka pięć se k u n d p rzed u r u c h o ­ m ieniem L inuk sa. Z w ró ć m y u w a g ę na je d n o stk ę czasu przyjętą w zm iennej timeout - j e s t nią 1/10 sekundy. L IL O potrafi um ożliw ić u ż y tk o w n ik o w i w y b ra n ie jednego z kilku d o stęp nych ją d e r - opcja ta p rz y d a je się. w m o m e n c ie , kiedy z m ie n ia m y ją d ro na now sze i c h ce m y m ieć m ożliw ość p ow ro tu do sta reg o ją d ra - w przypadku p ro b lem ó w z u ru ch o m ien ie m n o w e ­ go. M o ż em y w ten sp o só b o sz cz ęd z ić w iele czasu i n e rw ó w sobie i p ozo stałym u ż y tk o w ­ nikom system u.

Zm iana dom yślnego try b u u rucham ian ia P ie rw sz a linijka w pliku l i l o . c o n f określa ko nfigurację, która jest a u to m aty c zn ie w czyty w ana przez L IL O , k ie d y w artość t i i r .e o u t osiągnie 0. Z m ia n a ko lejności u ru c h a ­ miania sy ste m ó w w y m a g a po prostu w ycięcia i w klejenia jednej linijki w d o w o ln y m e d y ­ torze tekstu, a n a stęp n ie p o n o w n e g o uru ch o m ien ia L IL O w celu zain stalo w an ia now eg o sektora startow ego. Jeśli w p ro w a d z e n ie tych zm ian do 1 i l o . c a n f ok aże się zbyt trudne, m ożem y d o p isa ć doń d y re k ty w ę d e f a u l t

-

< o z n a c z e n i e > , gdzie o z n a c z e n i e jest te k ­

stem pojaw iającym się w linijce _ a o e i konfiguracji, która m a być dom yślnie urucham iana. L IL O ko rzysta z o z n ac ze ń , aby u m o żliw ić u ru ch a m ia n ie ró żn y c h sy s te m ó w o p e ra cy j­ nych lub ró ż n y c h ją d e r L inu ksa na tym sam y m ko m p uterze. Jeśli plik lilo.conf w y g lą d a tak ja k na listingu 24.2, w p isa n ie sło w a dos po znaku g o to w o ści LILO: sp o w o d u je u r u ­ chom ienie system u DO S.

P o z n a j Linux

Przekazywanie param etrów ją d ra Jądro L inuksa potrafi, jak k a żd y inny prog ram , w czytyw ać arg u m en ty z w iersza pole­ ceń. LILO obsługu je ó w m echanizm i potrafi przekazać jądru o d p o w ie d n ie wartości ar­ gum entów , w p isan y ch po znaku gotow ości

l il o

: lub w czytanych z pliku konfiguracyjne­

go. D odatkow e p aram etry dla jądra stosuje się zazw yczaj w sytuacji, gdy w komputerze zainstalow ane są d w ie karty sieciowe. P a ram e try tc m ogą zostać w p ro w a d z o n e ręcznie podczas urucham iania, co um ożliw ia e ksperym entow an ie z różnym i zestaw am i opcji lub m ogą być w pisane na stałe do pliku l i l c . c o n f . A by przekazać param etry po znaku go to w ości

ltt .O:,

m usim y n a jp ierw p o d a ć nazwę

jądra które ma je przyjąć, a następnie w p isa ć kolejno ich wartości. P rzykłado w o, jeśli po­ siadam y dw ie karty sieciow e, m usim y o tym poinform ow ać jąd ro - w przeciw nym razie zadow oli się ono w y k ry ciem pierw szej z nich i nie będzie ju ż szu k ać drugiej. O to odpo­ wiednie polecenie: LILO: linux ©ther=0,0,ethO ether=0;0,othl

D w a param etry et hnr m ów ią jąd ru , że w kom puterze znajdują się dw ie w ykryw alne karty sieciowe. K olejność, w której zo stan ą w ykryte, zależy od ich p ro g ram ó w obsługi. Jeśli m usim y przypisać określone karty do p ew n ych nazw urządzeń c th c rn cto w y c h , należy zanotow ać num ery w y k o rzystyw anych przez nie przerw ań oraz a d re só w IO (dane te znaj­ dują się w logo k o m u n ik a tó w jąd ra, / v a r / l o g / m e s s a g e s ) , a następnie w p ro w ad zić od­ pow iednie zm iany d o pliku l i l o . c o n f (w m iejsce zer w param etrach e t h e r ) . Listing 24.2 zaw iera trzy konfiguracje urucham iania: ■

/v m lin u z

■

/v m lin u z . 3 ta r e

■

partycja dosow a. Należy zwrócić uw agę na przekazanie param etrów jądra za po m o cą polecenia apper.ć.

Listing 24.2. Plik l i l o . c o n f umożliwiający uruchamianie dwóch różnych jąder Linuksa oraz partycji dosowej boot=/dev/hda2 map=/boot/map install-/boot/boot.b prompt timeout=50 o.iudye=/vrr.l 1 n n z

label=linux appcnd="ether=0, 0, ethO ether*C,0,ethl" ro o t= /d e v /h d a 2 read-on1y

379

L ILO i L O A D L I N

im a g e = /v m lin u z .s ta re l a b e l = s t a r y l i niix r o o L = /c le v /h c la 2 read-only

im a g e = 7 d e v /h d a l la b e l= d o s t a b 1e = / cl e v / h d a

U rucham ianie do określonego trybu działania L IL O p o z w a la na zm ian ę trybu d ziałan ia (tzw. run level), do k tó reg o u ru ch a m ia n y .jest Linux - przez p rze k az a n ie o d p o w ie d n ie g o param etru do jądra. P rz y k ład o w o , aby u ru c h o ­ mić L inuksa w trybie p o je d y n c z e g o użytk o w n ik a, należy w pisać poniższy tekst po zn ak u gOtOWOŚci L I L O :

LILO: linux single T ry b p o jed y n c ze g o u ż y tk o w n ik a jest „trybem b e z p ie c z e ń stw a ” w w iększo ści sy ste ­ m ów u n ikso w ych. P o d c z as j e g o uru ch a m ia n ia nie są w c z y ty w a n e żadne d em o n y , p ro g ra ­ my obsługi sieci ani p ro g ram y u ru ch a m ia n e au to m aty czn ie po otw arciu sesji, co p ra k ty c z ­ nie g w aran tu je p o p raw n e u ru ch o m ien ie system u (o ile tylko d y sk tw ardy i ją d ro są w porządku). Jeśli c h cem y załadow ać system do innego trybu działania (np. aby spraw d zić, czy został on p ra w id ło w o sk o n fig u ro w a n y ), m u sim y u m ieścić n u m e r tego trybu ja k o ostatnią pozycję w tekście w p isy w a n y m po znaku gotow o ści LILO:. Z m ian ę tę m o ż n a ró w n ież w pro w adzić do polecenia a p p e n d w pliku l i i o . c o n t , ale osobiście o d rad z ałb y m takie p o stę p o w an ie . Lepiej z m o d y fik o w a ć plik i n i t r e w katalogu d o m o w ym (m etody m o d y fik o w a n ia tego pliku są opisane w ro zd z iale 27. Istnieje kilka opcji, z k tóry ch lepiej nie korzystać p o d c za s u ru ch a m ia n ia system u. Przykładowo, nie m a sensu urucham ianie L inuksa w trybie działania 0 lub 6 (od pow iednio: zam knięcie i przeładow an ie system u).

LOADLIN L O A D L IN jest p ro g ra m e m słu żącym do u ru ch a m ia n ia L in u k sa z D O S -a . bez p o n o w ­ nego uru ch am ian ia k o m p u te ra. D u ż ą zaletą p rogram u L O A D L IN jest fakt, iż m e w y m a g a on żadnych fizycznych ingerencji w strukturę dy sku tw a rd e g o

w y starczy posiadanie

linuksow ej partycji danych i partycji w y m iany . L O A D L IN posiad a jeszc ze kilka innych zalet, g łó w n ie jeśli c h o d zi o n ieo b słu g iw an y przez L inuk sa sprzęt, a z w łasz cz a o n iestan dardow e karty d ź w ięk o w e , u do stęp n iające co prawda tryb e m u lac ji S o u n d B l a s t e r , ale tylko dzięki d o so w y m p ro g ra m o m obsługi. L O A D L IN nie p rzeład o w u je m aszy n y , w ięc po u ruchom ien iu L in u k sa karta d ź w ięk o w a nadal p o zo staje k o m p a ty b iln a ze stan dardem S o u n d B la ster i m ożna z niej korzystać. Nie

380

Poznaj Linux

zalecam takiego postępo w an ia, ale czasam i nie m a innego w yjścia. M oim zdaniem, L O A D IJ N jesi po prostu w ygodny w użyciu.

Urucham ianie L inuksa z DOS-a K onfigurow anie program u L O A D L IN jest nieco prostsze od k o n fig u ro w an ia LILO L O A D L IN jest zw y cz ajn y m program em d o so w y m i w szystkie p otrzebne informacje w czytuje 7. wiersza poleceń. Przykładow o, poniższe w yrażenie urucham ia L inu ksa z ją ­ drem v m li n u z i partycją głów ną / d e v / h d r i4 (w stępnie tylko do odczytu); loadlin vmlinuz /dov/hda4 ro

Konfigurowanie LOADLIN L O A D L IN jest

dostępny w

głów nym

archiwum

dystrybucji

Linuksa,

sunsi-

t e . u n c . e d u . Jeśli kupiliśm y Linuksa na C D KOM-ie, praw dopodobnie znajdziem y na dysku instalacyjnym również program L O A D L IN . Pamiętać przy tym należy, że serwer Sunsite jest zazwyczaj m ocno obciążony. N ajnow sza wersja L O A D L IN w m om encie odda­ wania książki do druku nosiła num er 1.6 i była rozprow adzana w postaci pliku l o adlinlb. tgz, um ieszczonego w katalogu /pub/Linux/systen./booL/cjudlboot/ w ar­ chiw um Sunsite (dostępnym przez FTP lub H T T P ), oraz w identycznym katalogu na dysku instalacyjnym dystrybucji Red Hat. Po odszukaniu w ym aganego pliku, należy go rozkom presować wpisując: tar xzf loadlinlS.tgz

Do program u L O A D I J N dołączany je s t plik w sadow y, z aw ie ra jąc y zestaw przykła­ dow ych param etrów . Z anim zaczniem y k orzystać z program u, m u sim y zm od yfik ow ać zawartość tego pliku.

R o zszerzen ie .tg z Istnieje kilka d o so w y c h prog ram ó w rozpoznających form at k om p resji . t g z . W ię k ­ szość z nich zn ajd ziem y pod adresem f t p : / / t t p . c d r o m . c o m / p u b .

K o n fig u ro w a n ie p lik u w s a d o w e g o L O A D L I N 1.

M usisz znać nazw ę partycji, na której zain stalo w an o L inuksa. Inform acja ta jest z w ra ­ c ana przez p olecenie m ount: $ mount

/ d e v / h d a 4 on / Lype e x t 2

(rw)

/ p r o c on / p r o c t y p e p r o c

(rw)

/dev/hdb7 on /mnt/f type vfat (rw) / d e v / s ć a 4 on / m n t / z i p t y p e v f a t

(rw,

n o su id ,

nodev)

L IL O i L O A D L I N

381

P o w y ż s z y w y d ru k in fo rm u je o aktualnie p o d m o n to w a n y c h p arty cjach i ich położeniu w strukturze system u p lik ó w . P artycja g łó w n a (p o d m o n to w a n a do katalogu /) jest jed­ no cześn ie tą, z której u ru c h a m ia się L inu x. W tym w y p a d k u n a z w ą partycji głów nej jest / d e v / h d a 4 . 2.

P o w in ie n eś zn ać p a ra m e try jąd ra w y m a g a n e przez system (na przykład, ile kart sie ­ ciow ych jest z ain stalo w a n y ch w k o m puterze). N ajlep szą m eto d ą na u zy skanie listy pa ra m etró w jest sk o p io w a n ie jej z linii a p p e n d pliku l i l o . c o n f . W iększość syste­ m ów nic w y m a g a p o d a w a n ia żad n y ch d o d a tk o w y ch p a ra m etró w jądra, z w y jątkiem opisanej w cześniej sytuacji z d w o m a kartam i sieciow ym i.

3.

P o w inien eś z n a ć n a z w ę pliku zaw ierająceg o jądro ( / b o o t / v m l i n u z ) .

4.

M usisz określić, czy k o m p u te r w y m a g a ty m c za so w eg o R A M -d y d k u ( i r i t r d ) do uru ch o m ien ia system u. R A M -d y s k ten jest tw o rzo n y p rzez p ro g ram u ru ch o m ien io w y i zaw iera p ro g ra m y obsługi dla urządzeń , z których L inux w czy tu je dane k o n ieczn e do zakończenia procesu ładow ania. P rzy k ład o w o , w ięk szo ść ste ro w n ik ó w SC SI u m o ż li­ wia d ostęp /. p o z io m u D O S -a bez d o d a tk o w y ch p ro g ra m ó w obsługi, je d n a k 32-bitow e system y o p eracy jn e nic m o g ą ko rzy stać z tej m eto d y . P ro g ra m u ru ch o m ien io w y (LILO lub L O A D L IN ) k o rzy sta w ięc z d o so w y c h m echanizm ów ' do u tw o rze n ia nie­ w ielkiego R A M -d y sk u , a n a stępn ie w czytuje doń p ro g ram y po z w ala ją ce na o dczyt danych z u rządzenia SC SI.

5.

W czytaj plik pełniący funk cje R A M -d y sk u ( / b o o t / i n i t r d - 2 . 0 . 3 1 . img). Pam iętaj, żc nu m er w ersji R A M -d y sk u po w in ien p o k ry w a ć się z n u m e re m wersji w y k o rz y sty ­ w anego jądra.

T w orzenie d y s k ie tk i s ta r to w e j d la L O A D L I N 1.

Uruchom D O S lub W in d o w s 95 i sfo rm atu j d yskietkę, W w ierszu poleceń D O S -a lub W indow s 95 w pisz: format a: /u /s

Param etr / u kaze D O S -o w i nic zap isy w a ć na d y skietce inform acji p o trze b n y ch do o d ­ zyskania usu n ięty ch d a n y c h , co p rzy sp iesza całą operację. In form acje tc są w y k o r z y ­ stywane p rz e z D O S d o o d tw a rz a n ia zaw artości dyskietki w razie jej p rz y p a d k o w e g o sform atow ania. N iestety, p o po w tó rn y m zapisaniu dyskietki staje się to n iem ożliw e. 2.

Skopiuj na dysk ietk ę pliki l o a d l i n . e x e , vm _ in u z (jądro system u) oraz i n i t r d 2 . 0 . 3 1 . img (tymczasowy' R A M -d y sk . jeśli jest potrzebny). A by sk łó cić nazw ę R A M dysku do ośm iu zn ak ów w y m ag an ych przez D O S -a, m ożesz nazw ać go i n i t i d . img.

3.

Korzystając z d o w o ln e g o e d y to ra tekstu u tw ó rz na d y sk ie tc e w s a d o w y plik do so w y . Jeśli chcem y, aby sy ste m L in u x był uru ch am ian y auto m atycznie, n azw ij ó w plik a u t o e x e c . b a t . W p rz e c iw n y m razie nadaj mu nazw ę l i n u x . b a t . Plik ten b ęd zie u ru ­ chamiał p ro g ram L O A D L IN z o d p o w ie d n ią listą a rg u m e n tó w . M o żesz robić to rę c z ­ nie za każdym razem , ale k o rzy stan ie z pliku w s a d o w e g o je s t o w iele w y godn iejsze. Do plików a u L o e x e c .b a t : i c o n f i g . s y s m ożesz dopisać d odatkow e polecenia urucha-

P oznaj Linux

382

miającc, na przykład dosow e program y obsługi kart m uzycznych czy m enu stanowe. Nie korzystaj jed n ak z programu EMM386. EXE

nie jest kom patybilny z LO A D LIN .

Poniższy w ie rsz poleceń każe pro gram o w i L O A D L IN u ru ch o m ić system bez stoso­ w ania tym czaso w eg o R A M -dysku: l o a d l i n v m lin u z r o o t= /d e v /h d a 2

ro

Jeśli m usisz korzystać z R A M -dysku, wpisz: lo a a lin

v m l i n u z i n i t r d “ i n i t r d . img r o o t ^ / d e v / h d a 2

to

Z akładam y, że urucham iasz system z partycji / d e v / h d a 2 / Pam iętaj o w yborze w ła ­ ściwej partycji. O pcja r o każe linuksow i podinonlow ać w sk a z a n ą partycję tylko do odczytu. U m o żliw ia to późniejsze przetestow anie system u plików . 4

Z apisz plik i spróbuj uruchom ić system z dyskietki. Pam iętaj, że jeśli nie umieściłeś w pliku d u t. o e x e n . b a t polecenia l o a d l i n , będziesz m usiał ręcznie urucho m ić plik l i n u x . b a t (w pisując l i n u x w- wierszu poleceń).

Pliki tekstowe w DOS-ie i w Linuksie Podczas edycji plikó w tekstow ych należy pam iętać, że w D O S-ie każdy w iersz k o ń ­ czy się d w o m a zn ak a m i (znakiem po w rotu karetki i z nakiem rozpo częcia now ego wiersza), natom iast Linux i inne system y uniksow e korzystają tylko z je d n e g o znaku (znaku ro zpoczęcia now ego wiersza). D latego też w ysłanie pliku tekstow ego b e zp o ­ średnio do drukarki w system ie Linux m o że dać w ydru k „ sc h o d k o w y ” . L in u x potrafi czytać pliki d o so w e (zaw ierające znaki pow rotu karetki), ale D O S nie w yśw iadcza Linuksowi tej sam ej przysługi. Z tego p o w o d u podczas edycji p lik ó w p rz e z n a c z o ­ nych dla sy ste m ó w D O S, Windows, W indow s N T lub O S/2 należy d opisyw ać znaki pow rotu karetki ręcznie (w ciskając Ctri+M) lub skorzystać z p ro g ram ó w k o n w e rtu ­ jących, takich jak from dos i to d o s . Programy te są dostępne w formacie . r p n pod adre­ sem f t p : / / f t p . r e d h a t . c o m / p u b / c o n t r i b .

Przekazywanie param etrów ją d r a za pomocą program u LO A D LIN L O A D L IN interpretuje w szystkie

wyrazy

następujące po p ierw szy m argum encie

(który jest traktow any ja k o nazw a jądra) ja k o argum enty dla jądra. Jeśli więc c h ce m y uru­ chom ić L inuksa w trybie działania 5, m u sim y wpisać: l o a d l i n v m lin u z r o o t= /d c v /h d a 2

ro 5

P ow yższe polecenie zakłada, że partycją głów ną jest / c ł e v / h d a 2 . Jeśli w czytujesz system z dyskietki, L O A D L IN wyświetli kilka informacji dotyczących wersji program u i praw autorskich, a następnie uruchom i R A M -d y sk i przystąpi d o w czytyw ania jąd ra, wyświetlając kropki jak o w skaźnik postępu. W przypadku urucham iania system u z dysku tw ardego w szystko to dzieje się zbyt szybko, aby było widoczne.

Rozdział 25 Administrowanie użytkownikami i grupami

Steve Shab

Użytkownicy, grupy i ich związek z systemem Tworzenie, m odyfikowanie i kasowanie kont użytkowników za pomocą u s e r e f g Tworzenie, m odyfikowanie i kasowania kont użytkowników w wierszu poleceń Pliki konfiguracyjne użytkowników i grup Moduł autentyzacji PAM Użytkownicy, grupy i ich związek z systemem J a k to się m a d o W in d o w s N T ? Jeśli c h o d zi o p ojęcie u ż y tk o w n ik a , L inux je s t sto su n k o w o z b liżo n y do W in d o w s NT. Każdy u ż y tk o w n ik p o sia d a w ła sn y zestaw praw d o stęp u, u m o żliw iając y ch mu u ru c h a m ia ­ nie pew ny ch p ro g ram ó w , z a p isy w a n ie plików w w y b ra n y ch katalo gach oraz o d c z y ty w a ­ nie plików n a le żą cy c h do innych u ż y tk o w n ik ó w , o ile u ż y tk o w n ic y ci przy zn ają mu takie prawo. W p rz e ciw ie ń stw ie d o w ięk szo ści d o stępn ych obecnie sy s te m ó w operacy jn y ch , L inu x um ożliw ia tw o rzen ie w ielu niez ależ n y c h kont u ży tk o w n ik ó w , należący ch do ró żn y c h grup. U żytkow nik to o so b a p o sia d ając a sw ój w ła sn y identy fikator sy s te m o w y (z a ró w n o nazw ę, jak i liczbę). In fo rm a cje te p o zw alają system ow i na określenie praw dostępu dla p o sz cz e ­ gólnych u ż y tk o w n ik ó w i k o ntro lę p rze p ro w a d za n y ch przez nich operacji.

3 84

Poznaj Linux

G rupa to z b ió r kilku użytkow ników . G ru p y rów nież posiadają własne identyfikatory oraz nazwy. A dm inistratorzy często kontrolują dostęp do różnych z a so b ó w systemu przez grupy (p rzy kładow o, członkow ie grupy „ p ra co w n ic y " m ogą nie m ice dostępu do katalogu „kiero w n ictw o”). Z każdym u żytk ow n ikiem i grupą w iążą się pew ne d o d a tk o w e informacje, które przedstaw ia tabela 25.1. Tabela 25.1. Elementy definiuje użytkownika

Pole

O p is

Nazwa użytkownika (login)

Unikatowa nazwa użytkownika w systemie

Hasło

Hasło, dzięki któremu użytkownik uzyskuje dostęp do systemu

UID

Skrót od User ID entification (identyfikator użytkow nika) - numer od­ powiadający nazwie użytkownika. Każda para nazwa-UID musi być unikatowa w' obrębie całego systemu

GID

Skrót od Group ¡Dentification (identyfikator grupy). Numer odpowiada­ jący grupie, do której należy dany użytkownik. Każdy użytkownik musi należeć przynajmniej do jednej grupy (patrz tabela 25.2)

Komentarz

Krótki tekst opisujący danego użytkownika. Zazwyczaj jest to jego imię i nazwisko. Pole to nie musi mieć unikatowej wartości

Katalog domowy

Katalog, w którym dany użytkownik przechowuje swoje pliki, między innymi pliki konfiguracyjne dla różnych aplikacji. Po otwarciu nowej sesji system automatycznie przechodzi do tego katalogu

Shell

Program uruchamiany automatycznie po otwarciu sesji przez użyt­ kownika i pełniący funkcje interfejsu między użytkownikiem a syste­ mem, co umożliwia pracę w wierszu poleceń (podobnie jak comm and.com w systemach DOS i Windows)

Tabela 25.2. Elementy definiujące grupę

Pole

O p is

Nazwa

Nazwa grupy; każda grupa musi posiadać własną, unikatową nazwę

Hasło

Niektóre grupy posiadają swoje własne hasło dostępu, jest to jednak rzadki przypadek; nie trzeba się więc martwić tą opcją

GID

Skrót od G m u/f ID entificaiion (identyfikator f>nipy)\ to liczba skojarzona z nazwą grupy. Wszystkie pary nazwa GID muszą być unikatowe w obrę­ bie całego systemu

A d m in is tro w a n ie u ż y tk o w n ik a m i i g ru p a m i

Lista użytkowników

385

Rozdzielona przecinkami lista nazw użytkowników, którzy należą do danej grupy. Przykładowo, zapis k o w a l s k i ,n o w a k .p o r e b s k i oznacza, że człon­ kami grupy są użytkownicy o nazwach k o w a l s k i , nowak i pu ł e b s k i

P o w y ższe dw ie tabele są p rz e c h o w y w a n e w plikach /etc/passwd oraz /ctc/ęroup (odpow iednio). P ro g ra m y służące do tw orzenia, m o d y fik o w an ia czy u su w an ia kont u ż y t­ kowników' (w zg lęd n ie g ru p ) w p ro w a d z a ją zm iany w tych w ła śn ie plikach. Jeśli chcem y , m ożem y p rzyjrzeć się z a w a rto śc i pliku p a s s w d , w pisując: [ r o o C 0 i n s o c / r o o t ] # morę /etc/passwd T ab e la 25.1 opisuje w szy stk ie inform acje definiujące p o szczególny ch u ż y tk o w n ik ó w ; nie należy się je d n a k m artw ić, jeśli to co z o b ac zy m y w pliku p a s s w d , w y da się nic m ieć sensu. W y starc zy p am iętać, ż e dane opisujące u ż y tk o w n ik ó w z najdują się w tym w łaśnie pliku. W n a stęp n y m p o d ro zd z iale z ajm iem y się tw orzeniem , u su w an iem oraz m o d y fik o w a ­ niem kont u ż y tk o w n ik ó w , k orzystając ze sta n d ard o w y c h narzędzi d o stępn ych w d y stry b u ­ cji Red Hal.

Program userefg u s e r e f g to k o m p le k so w y pro gram służący do ad m in istro w an ia kontam i u ż y tk o w n i­ ków i g ru p am i. G ra fic zn y interfejs czyni go p rzyjazny m i łatw y m w użyciu. U r u c h a m ia n ie p r o g r a m u u se re fg 1.

O tw ó rz sesję na kon cie adm inistratora.

2.

U ru c h o m sy ste m X W in d o w, w pisując s t a r t x

3.

O tw ó rz o k n o term inala x t e r m i w pisz w w ierszu poleceń u s e r e f g . U jrzysz o k n o p o d o b n e do te g o na rysunku 25.1.

Usvro Groups ,*v>■>t*'] * .".V.“ . sj Homo ] UID !n » l !» , d.utiimu mim

J

0 1

0 1

Z

Z

□

d 7 0 0 0 12 13

4 sync shutdown halt i m oi Inew s

.:

1 CID

G 6 7 8 3

I Password exists dtsanied Usaittefl disabled disabled dłsabtwl disabled disabled disabled disabled

Add | V)RW/hdlt | Save

Inrlc j

Home Directory

/w o t /tun /swn /varnxiin /var/spooblpd /sbin fcttn M ki /Var/Spool/lindi /var.'spooOiews IW ock

j Remove j Q uit

Rysunek 25.1. O kno programu userefg bezpośrednio po otwarciu

A

386

P oznaj Linux

U góry okn a znajdują się dw a przyciski: Uscrs oraz Groups. D om yślnie podśw ietlony jest zaw sze przycisk G ro u p s . Pod przyciskam i widać listę uży tko w ników zarejestrow a­ nych w danym system ie. Pierwsza k o lu m n a opisuje nazwę użytkow nika, d ru g a identyfi­ kator (UID), trzecia identyfikator grupy (G ID ), czwarta stan hasła u ży tko w nik a (istnieje, nie istnieje lub jest zaw ieszone), wreszcie piąta katalog dom ow y. Jeśli klikniem y przycisk G r o u p s , ujrzym y okno konfiguratora grup, w idoczne na ry­ sunku 25.2.

2

root Wn daem on sys artrn tty disk lp mem kjnem

3

root root,bin,daem on root,bin .daem on roo I,bin ^ub 11 root.adm ^iaem on

U 1 2 3 •1 5 6 7 0 9

root daem on Jp

AM

I

Vtew/EUHj

^ FUwwveJ

Savo

1.

N azw y gru p

2.

Identyfikatory

3.

C złonk ow ie

Rysunek 25.2. W pierwszej kolumnie pod przyciskami Users i Groups znajduje się nazwa gru­ py: w drugiej identyfikator (GID), a w trzeciej lista członków grupy

Tworzenie konta użytkownika za pom ocą userefg J a k d o p isa ć n o w e g o u ż y tk o w n ik a 1.

Kliknij przycisk IJsers, aby w yśw ietlić listę użytkow ników . P o d listą pojawi się sze­ reg przycisków , reprezentujących do stęp n e operacje. A by dopisać now ego u ż y tk o w ­ nika, kliknij przycisk A d d . Pojawi się o k n o w idoczne na rysunku 25.3. userefg a u to m aty c zn ie w ypełni pola U ID i G ID odp ow iednim i w artościam i. W na­ szym przykładzie zarów no U ID , jak i G ID m ają wartość 514. O p ró c z tego, w polu F uli N a m e p ojaw ia się wartość d o m y śln a Red Hat Linux User. D o m y śln y m shellem jest /bin/bash.

A d m in is tro w a n ie u ż y tk o w n ik a m i i g ru p a m i

4

E d iU J« « -D rfln lU o n

1 U

Usemame: Encrypted password; J B [ u io : [¿14 GID:

[514

Tuli name:

(Red Hat Llnu* User

Office;

i

■■

O fflrn phnnn: Homa phone: Homo directory: 3 h e l;

Ttj/bin/bash Done

Rysunek 25.3. Okno definicji nowego użytkownika dom yślne wprow adzone przez system 2.

Cancel j

warto zwrócić uwagę na wartości

W y b ie rz n a zw ę u ż y tk o w n ik a i w p isz ją w polu Username. N a zw a użytk o w n ik a nie p o w in n a przekraczać o śm iu zn ak ó w i m o że zaw ierać w yłącznie znaki a lfanum eryczne (litery' i cyfry).

3.

Kliknij na strzałce o b o k p o la Password. W y b ierz opcję Change, u s e r e f g w yśw ietli okno d ialo g o w e w id o czn e na rysunku 25.4.

4.

W p ro w a d ź hasło, które c h c e s z przy pisać n o w e m u u ż y tk o w n ik o w i, a n a stęp nie wciśnij

Enter. P ro g ram poprosi o p ow tó rne w pisanie hasła w o so b n y m polu (system m usi być pew ien, że hasło zostało w pisane bez błędów ). Po p o w tó rn y m naciśnięciu Enter, u serefg

w yśw ietli h asło (w zaszy frow anej postaci) u gó ry o k n a dialo g o w eg o

(rysunek 25.5).

Rysunek 25.4. Zmiana hasła

Rysunek 25.5. Aby zapisać nowe hasło, należy wcisnąć przycisk Done 5.

u s e r e f g a u to m aty c zn ie w y p e łn ia pola IJfI) o raz G ID . Jeśli c h c e sz zm ienić grup ę, do której przynależy d an y użytkow nik* w pisz jej n u m er w polu G I D . T o sa m o m o żesz o siągnąć m o d y fik u jąc plik g r o u p s , który o p iszem y za chw ilę.

388

Poznaj Linux

K ilk a słów o h a s ła c h Konta użytk o w n ik ó w pow inny być zaw sze zabezpieczane hasłam i. Publiczne udo stępnianie kont l»ez konieczności podania hasła stanowi pow ażn e zag ro że n ie dla bez­ pieczeństw a system u, zw łaszcza jeśli jest on podłączony do sieci. C o więcej - hasło pow inno być trudne do odgadnięcia p rze z autom atyczne łam acze haseł dostępne w Internecie. D obre hasło składa się z przynajm niej sześciu znaków , zaw iera d u ż e i małe litery, znaki przestankow e i cyfry. P rzy k ład o w ą techniką w yboru h asła jest w ym yślenie zdania i w zięcie pierwszej litery z każdego w chodzącego w skład wyrazu. T akie h a­ sła są łatwe do zapam iętania i trudne do złamania. Przykładow o, hasłem p o ch o d zą­ cym od zdania „C zarna krow a w kropki bordo gryzła trawę k rę c ą c m o rd ą ” byłoby Ckwkbgtkm.

6. W polu Fuli N a m e w pisz imię i nazw isko użytkow nika lub jeg o pseudonim (na przy­ kład „Prezes” ). 7.

Pola Office, Office Phone i Home Phone są opcjonalne i w yk orzystuje je tylko pro­ tokół finger (zw racający inform acje o w skazanych użytkow nikach sieci).

8.

W polu Home Directory podaj ścieżkę do katalogu d o m o w e g o użytkow nika. D o­ m yślnie, ścieżką tą będzie /home /n a z w a , gdzie nazwa jest n azw ą użytkow nika p o d a ­ ną w polu Usem am e. W większości system ów w artość do m y śln a jest w łaściw a i nie należy jej zmieniać; jeśli jed n a k korzystasz z niestandardow ej struktury katalo­ gów . konieczna m oże okazać się m odyfikacja.

9.

W polu Shell w p isz nazw ę shella, który m a być urucham iany po otw arciu sesji przez użytkow nika. D o m y śln y m shellem jest / b i n / b a s h , co o d p o w ia d a w iększości użyt­ kow ników . Jeśli jed nak chcesz w ybrać

inny shell, kliknij strzałkę obok pola Shell

i w ybierz je d n ą pozycję z listy dostępny ch shelłi (wczytanej z / e t c / s h e l l s ) . Jeśli żądanego shella nie ma na liście, m ożesz po prostu wpisać jeg o nazw ę w polu Shell. 10. Po zakończeniu w prow adzania zm ian kliknij przycisk D one. N o w o utw orzone konto pow inno pojaw ić się na liście w g łó w n y m oknie program u u s e r e f g .

Przeglądanie/modyfikowanie param etrów kont C zasam i po utw orzeniu now ego konta użytkow nika zachodzi konieczność m o d y fik a ­ cji jeg o param etrów . W tym celu należy pono w nie uruchom ić u s p r r f g i postępow ać zgodnie z poniższą procedurą:

A d m in is tro w a n ie u ż y tk o w n ik a m i i g ru p a m i

389

Zmiana parametrów konta 1.

K liknij d w u k ro tn ie nazw ę użytk o w n ik a lub kliknij ją raz, a następnie wciśnij przycisk

View/Edit u dołu okna. u s e r c f q w yśw ietli o k n o identyczne z o k n e m z. p o p rze d n ieg o ry sun ku, ale b e z m o żliw o śc i zm ian y n azw y u ż y tk o w n ik a (rysunek 25.6). E d it U « r Username;

M M U o n

I.J -1

[neldi

E ncrypted passw ord: J jrijH 9FTNVku5o i'j c. M : UID; G ID ; Fufl name;

314 314 [Heidi Shall

O ffic e ; O ffic e phone; Home phone: Home cSrectory: 3h e ll;

j/home/lteidi J5|/bln/tm sh Dono J Caned

Rysunek 25.6. O kno edycji parametrów' konta - występuje podobieństwo do okna um ożliwia­ jącego dopisanie nowego użytkownika

Nie należy zm ieniać numeru identyfikacyjnego użytkownika (UID) Jak ju ż w sp o m n ie liśm y , w oknie edycji nic m o żn a z m ienić n a zw y uży tk o w n ik a. M ożna je d n a k w p ro w ad z ić z m ian y w polu identyfikatora (U ID ). N ie należy teg o r o ­ bić! Z m ia n a identyfikatora istniejącego użytk o w n ik a w pro w adzi zam ieszan ie, p o ­ nieważ. U ń u x kojarzy p raw a dostępu do plików z identyfikato ram i, nie z nazw am i u ż y tkow nik ów ; sp o w o d o w a lib y śm y w ięc utratę przez d a n e g o u ż y tk o w n ik a praw d o ­ stępu do w szystkich plików w system ie. Jeśli, m im o w szystko , z d e c y d u je m y się na z m ian ę n u m eru U ID , p o w in n iśm y prze­ czytać najp ierw o opisan ym w dalszej części rozdziału poleceniu chown, słu żący m do zm ian y właścicieli plików .

2.

O kno edycji zaw iera b ieżące info rm acje o w sk az an y m użytk ow n iku . W szystkie z nich, z w yjątk iem nazw y użytk ow n ika, m o żn a d ow o ln ie zm ieniać.

3.

Po zak o ń czen iu w p ro w ad z an ia zm ian, kliknij przycisk I)one. Z a p isz e sz w ten sp osó b w szy stk ie m o dy fikacje w pliku / e t c / p a s s w d .

Blokowanie kont Czasam i niektórzy użytkow nicy spraw iają tak dużo problem ów , że trzeba uniem ożliw ić im dostęp do system u, aż do czasu przeprow adzenia ustnej rozm ow y i w yjaśnienia spornych

390

Poznaj Linux

kwestii. Dla przykładu załóżmy, że użytkow nik o nazwie v e c t o r sform ow ał właśnie Inter­ netowy Grupę Terrorystyczny i atakuje inne serwery. Oto jak zablokow ać jego konto:

Ulokowanie konta 1.

Kliknij przycisk Users znajdujący się u góry głów nego okna u s e r c f g . U jrzysz listę kont użytkow ników .

2.

Kliknij użytk ow n ika v e c t o r .

3.

Kliknij przycisk L ock u dołu okna. u s e r c f g wyświetli okno widoczne na rysunku 25.7.

P ro ce ss v e c to r 's lió m e d ire c to ry ? ♦

Ignore A rc h iv e a n d c o m p re s s

v J

D elete

D e le te v e c t o r ’s m a il s p o o l?

j Search for vector s tiles? M a ke n o b o d y ' o w n th e m v

D elete th e m

j

M ail a r e p o r t o f e rro rs to ro o t? Dooe

;

Cancel

Rysunek 25.7. Okno blokady konta 4.

Przede w szystk im musisz zdecydow ać, co zrobić z katalogiem d o m o w y m

vectora.

Istnieją trzy m ożliw ości: Ignore, Archive and comoprcss oraz Delete. P ierw sza z nich pow oduje pozostawienie katalogu w obecnej postaci, drug a skom presow anie w szystkich zaw artych w nim plików i pod katalo gów w je d n o d u ż e arch iw um , za p o ­ m ocą program ów t a r i g z i p . Ostatnia opcje umożliwia całkowite skasow anie katalogu, należy ją je d n a k traktow ać jako ostateczność - zazw yczaj k o n ta blok ow ane są tylko tym czasow o, do m om entu przeprow adzenia ro zm o w y z użytkow nikiem . W ybierz pierw szą opcję - Ignore. 5.

Drugi w y bór dotyczy poczty nie przeczytanej przez danego użytk ow n ika. O ile nie masz istotnych pow odó w do jej usunięcia, nie zaznaczaj tej opcji.

6.

Na koniec m asz m ożliw ość zm iany w łaściciela w szystkich p lik ó w danego użytk o w n i­ ka na nob ody . Z azw y czaj nie jest to celow e.

7.

Kliknij przycisk Done. Pojawi się o k n o dialogow e ostrzegające, że zab lo kow anie konta sp ow o duje zapisanie na dysk w szystkich w pro w adzony ch d o tej pory zmian. J e ­ śli nadal ch ce sz zablokow ać konto, kliknij przycisk Really Archive. W przeciw nym razie m ożesz odwrołać całą operację.

A d m in is tro w a n ie u ż y tk o w n ik a m i i g ru p am i

391

Z a b lo k o w a n e ko n ta są sy m b o liz o w a n e p rzez g w ia zd k ę w polu Password. O d tej pory użytkow n ik vector nie b ęd zie m ó g ł korzystać ze sw ojeg o konta.

O dblokow ywanie kont Jeśli stw ie rd zim y , że d an y u ż y tkow nik p ow in ien o d zy sk ać dostęp do sw o jeg o konta, m usim y je o d b lo k o w a ć. Oto jak:

Odblokowywanie konta 1.

K liknij n a zw ę u ż y tk o w n ik a w g łó w n y m oknie p ro g ram u userefg.

2.

K liknij przycisk Unlock. Pojaw i się o kno ostrzegające, ze o d b lo k o w a n ie konta s p o ­ w o d u je zapisanie na dysk w szystkich w p ro w ad z o n y ch do lej pory zm ian. Jeśli nadal chcesz o d b lo k o w a ć ko n to , kliknij przycisk Really Unlock. W p rzeciw n y m w ypadku kliknij Cancel. K atalog d o m o w y u ż y tk o w n ik a zostanie o d tw o rzo n y (o ile nic by ł w cześniej s k a so w a ­

ny), a z p ola Password z n ik n ie gw iazdka.

Kasowanie kont C zasam i należy c a łk o w ic ie usu nąć k onto użytk o w n ik a 7. system u. Aby sk aso w ać konto v e c t o r a , należy p o stę p o w ać z god nie z p oniższą procedurą:

Kasowanie konta 1.

Kliknij n a zw ę u ż y tk o w n ik a w g łó w nym oknie p rogram u useretg.

2.

Kliknij przycisk Remove. Pojawi się o k n o d ialo g o w e w id o czn e na rysunku 25.8.

P ro c e s s v e c t o r 's h o m e d ir e c to r y ? ♦

Ig n o re

v

A rc h iv e a n ti c o m p re s s

v

D e lete

j

D e le te v e c t o r ’s m a il s p o o l?

j

S e a rc h f o r v e c t o r ’s file s ? ♦

M a ke ‘ n o b o d y * o w n th e m

v

D e le te th e m

j

M a ll a re f> o rt o f e r r o r s to ro o t? D one

C ancel

Rysunek 25.8. Okno dialogowe służące do kasowania kont zwróćm y uwagę na podobień­ stwo do opisywanego wcześniej okna blokowania

392

Poznaj I .inu x

O kno k asow ania kont i okno służące d o ich blokow ania są identyczne. Jeśli jednak m asz zam iar całkow icie usunąć użytkow nika z system u, p raw d op odo bnie zastosujesz bardziej drastyczne środki niż w przypadku zablokow ania konra. 3.

Pierwsza opcja pozw ala na odpow iednie potraktow anie katalogu d o m o w e g o v e c t o r a . W tym przypadku praw dopodobnie zechcesz g o usunąć - kliknij Delete.

4.

Z aznacz opcję Delete vector’s mail spool, aby skasow ać pocztę v e c t o r a .

5.

Z azn acz opcję S e a rc h fo r v e c to r ’s files, jeśli chcesz, aby system odszukał wszystkie pliki należące d o vectora, które nie znajdują się w jeg o katalogu d o m o w y m (na przykład um ieszczone w /tm p ).

6.

Poniżej z azn acz opcję D elete T h e m — spo w od ujesz w len spo só b autom atyczne usu ­ nięcie w szystkich plików należących d o użytkow nika veo Lor, gd ziekolw iek by się one nie znajdow ały.

7.

Dla b ezp ieczeń stw a m ożesz dodatkow o zaznaczyć opcję Maił a Report o f Errors to

Root. W szy stk ie kom unikaty o błędach zw iązanych z usuw aniem konta zostaną p rze ­ słane adm inistratorow i system u pocztą elektroniczną. 8.

O kno d ialo gow e pow inno teraz w yglądać tak jak na rysunku 25.9.

Rysunek 25.9. Okno dialogowe z poprzedniego przykładu po wybraniu odpowiednich ojKji 9.

Kliknij przycisk Done. Ujrzysz ostrzeżenie m ów iące, że przepro w ad zan a operacja jest nieodw racalna. Jeśli napraw dę chcesz usunąć konto, kliknij R e a lly D elete. W prze­ ciw nym razie kliknij C ancel.

393

A d m in is tro w a n ie u ż y tk o w n ik a m i i g ru p a m i

Tworzenie grup Oto j a k u tw orzyć n o w ą grupę:

Tworzenie grupy 1.

Kliknij p rzycisk Groups w g łó w n y m oknie pro gram u uscrctg. U jrzy sz o k n o z a w ie ­ rające listę istniejących g ru p (rysunek 25.10). :,[ ?■::• Users

w

___ __ _.L_.... .....i J -

Groups en r-

Group ruol bin daemon sys adm tty disk IP inem kmnm

Mftmhors

GID

i 0

3

rw l

root ¿Mn.daemon ront,bin .daemon root .bin ,adni root ,atlm .daemon

i

l

3 4 5 6 /

root ddL'niuri,l|i

e .H

/ Add

Mew/Edit

Rh

iiiu y b

Quit

S j»vd

Rysunek 25.10. Lista grup w programie u s e r e f g 2.

Kliknij p rzycisk A d d . O tw o rz y sz w ten sp o só b okno d ialo g o w e p o k azan e na rysunku 25.11.

Group; E ncrypted passw ord: GID: U ser list: Done I

Cancel I

Rysunek 25.11 - O kno dialogowe edycji grupy 3.

W polu Group w p ro w a d ź nazw ę now ej grupy. P o d o b n ie ja k n a z w y u ż y tko w ników , nazw y grup nie m o g ą m ieć w ięcej niż osiem z n ak ó w , a w ich skład p o w in n y w chodzić je d y n ie litery i cyfry. U w aga: n astęp ne d w a kroki m c różnią się niczym od p ro ced u ry w y b o ru hasła podczas tw orzen ia n o w e g o k o n ta użytkow nika. Ilustrujące przykład rysunki z n ajdu ją się w p o d rozdziale „ T w o rz en ie konta u ż y tk o w n ik a za p o m o c ą userefg” pud num eram i 25.4 i 25.5.

4.

Kliknij strzałkę o b o k pola P a s s w o r d . W y b ie rz d rugą opcję, C h a n g e .

5.

W p ro w a d ź n o w e hasło i nacisnij E n te r . Pojaw i się o k n o d ialo g o w e p ro szące o p o ­ wtórne w pisanie hasła (system chce się upew nić, że hasło zostało w pisane popraw nie).

3 94

Poznaj Linux

Po z w ery fik ow an iu popraw ności hasła, u s e r c f g wyświetli je w postaci zaszyfrowanej u góry okna. Pam iętaj, że Linux rozróżnia duże i m ałe litery - rów nież w hasłach! 6.

Kliknij przycisk Done.

7.

Pole GID jest autom atycznie w ypełniane przez usercfg i nie trzeba w prow ad zać doń zmian.

8.

Pole User List pow inno zaw ierać nazw y użytkow ników b ęd ący ch członkam i tw orzo­ nej grupy. W szy stk ie nazw y należy rozdzielić przecinkam i. P rzyk łado w o, jeśli użyt­ kow nicy k o w a l s k i , nowak i p o r e b e k i pracują nad w sp óln ym projektem , możesz utw orzyć dla nich osubną grupę Projekt, w pisując w polu User List listę k o w a l s k i , nowak, p o r e b s k i . W ten sposób w yszczególnieni użytkow nicy nie będą musieli p o­ daw ać hasła dostępu przy próbie zm ian y grupy na Projekt (za p o m o c ą polecenia new grp).

Edycja param etrów grup A by zm ienić param etry istniejącej grupy, należy postępow ać zgo dnie z poniższą in strukcją:

Edycja parametrów grupy 1.

Kliknij przycisk G r o u p s w oknie program u u c e r c f q .

2.

Kliknij nazw ę g ru p y , którą chcesz zm o dyfiko w ać, a następnie przy cisk V iew /E dit.

3.

W prow adź w y m a g an e zm iany do p aram etrów grupy. Podobnie ja k w przypadku poje­ dynczych uży tko w ników , zm iana num eru identyfikacyjnego (GID) sp o w o d u je utratę przez grupę w szystkich praw dostępu d o plików w systemie. M od yfik acje param etró w grupy og raniczają się zazw yczaj do d o p isyw ania doń n ow ych uży tko w ników lub usuw ania istniejących. Pam iętaj, że n azw y użytkow ników w polu U ser L ist m uszą być rozdzielone przecinkam i.

4.

Kliknij Done, ab y zapisać w prow adzone zmiany.

Kasowanie grup K asow anie g ru p jest prostsze od k asow ania kont użytkow ników .

Kasowanie grupy 1.

Kliknij przycisk. Groups w głów nym okn ie program u u s e r c f g .

2.

Kliknij nazwę g ru p y , którą chcesz usunąć.

3.

Kliknij przycisk Remove. G rupa zostanie natychm iast skasow ana.

A d m in is tr o w a n ie u ż y tk o w n ik a m i i g ru p a m i

395

Koniec pracy z usercfg O ile u s e i u l g me p o in fo rm u je inaczej, w szystkie zm iany są z ap isy w a n e na stałe d o ­ piero w m o m e n c ie kliknięcia przycisku Save w g łó w n y m ok n ie program u. Po zapisaniu zm ian m o ż e sz kliknąć Quit, zam y k ając u s e r c f g .

Tworzenie, edycja i kasowanie kont użytkowników w wierszu poleceń N iestety, g rafic zn e n arzęd zia obsługi kont, takie ja k userefy, nic z a w s z e są dostępne. D latego tez w arto zazn ajom ić się z poleceniam i useradd, usermod i userdel, p o z w ala ją ­ cymi na tw o rzen ie, edycję i k a so w a n ie kont użytkow ników w trybie w sadow ym .

Tworzenie kont za pom ocą useradd A b y u tw o rzy ć n o w e k o n to u ż y tk o w n ik a z a p o m o cą po lecen ia useradd, należy o tw o ­ rzyć sesję na ko ncie a d m in istrato ra i w p isa ć poniższe polecenie: [ro o tG in so c /r o o t] #

useradd -d - 3

/b in /tC 3 h

[ic]

c " < p e ł n a nazw a u ż y t k o w n i k a > " Pełna

nazwa

użytkownika to zazw yczaj je g o im ię i nazw isko, natom iast nazwa

użytkownika o d p o w ia d a n a zw ie w pisyw anej w polu Username p ro g ram u userefq

(należy pam iętać o u m ie sz cz en iu pełnej n azw y w c u d zy sło w ach ). O to k o n k retn y przykład: [rootyinsoc /root]# useradd -d /home/janek -s /bin/tesh

(ic) -o

"Janusz Styczeń" janek

W ięcej o poleceniu u s e r a d d d o w ie m y się na pośw ięcon ej mu stronie podręcznika.

M odyfikowanie p aram etró w ko nt - polecenie userm od Polecenie usermod p o z w a la na zm ian ę w szystkich p a ra m etró w d a n e g o konta. N ależy pamiętać, że ahy zm ienić nazwrę użytk ow n ika, w zg lędnie je g o U ID . G ID lub katalog d o ­ mowy, trzeb a upew nić się. że u ż y tk o w n ik ten nie p o sia d a żadnej otw artej sesji. Do w p ro w a d z a n ia now ej ko n fig u racji konta służy następująca składnia: [lOOtQinsoc]# usermod -o "" -d

m

g

-s -1 Pełna nazwa to imię i n a zw isk o użytk ow nika, katalog domowy to ścieżka do nowe­

go katalogu d o m o w e g o , n a zw a

y i u p y określa, do jakiej g rupy u ż y tk o w n ik będzie d o ­

myślnie należał, shell to d o m y śln y shell u ru ch am ian y po otw arciu sesji, nowa nazw a jest nazwą w y m a g a n ą podczas o tw iera n ia sesji, a obecna nazwa nazw ą, z jakiej do tej pory korzystał dany uży tko w nik .

396

Poznaj Linux

Przykładow o, jeśli jeden z u żytk ow n ikó w zechce zm ienić sw o je imię i nazw isko na „Jan K o w alski“, katalog dom ow y na / h o m e / v e c t c r , domyślmy g ru p ę na i t t f , shell na / b i n / b a s h , a nazw ę na v e c t o r , wpiszemy; lrootym30c /root]# usermod --o "Jan Kowalski" -d /home/vector -m -q ittf -s /bin/bash -1 vector vector W ięcej o poleceniu usermod d ow iem y się na pośw ięconej mu stronie podręcznika.

O co tu chodzi? Jeśli składnia polecenia u se rm o d w y d a je się. nain niejasna, nie n ależy się p rzejm o ­ wać: polecenie tu tw orzono z m yślą o w yd ajno ści, nie funkcjonalności. Przyjrzyjm y się bliżej je g o elem en to m składow ym : u s e rm o d to po prostu n a z w a polecenia. Reszta w pisanego przez nas tekstu stanowi zbiór argum entów . Na początku w idzim y człon o ”Jan Kowalski”, -o to opcja sygnalizująca, że m am y zam iar zm ienić p e łn ą nazw ę użytkow nika. Im ię i nazw isko zostały um ieszczone w cudzysłow ach, ab y program nic „zw a rio w ał” i nie zinterp retow ał słow a Kowalski ja k o drugiego param etru. K ażd y elem ent sk ład o w y polecenia usermod jest poprzedzany znakiem - oraz literą, określającą rodzaj m od yfik ow aneg o param etru; następujący po nich łańcuch tek sto ­ wy stanowi n o w ą w artość tego param etru. Ostatnim param etrem j e s t hieżąca nazw a użytkow nika, w y m a g an a przy u ru cham ianiu usermod.

Kasowanie kont - polecenie userdel Do całko w iteg o usunięcia konta użytk ow nika z system u służy polecenie userdel. Należy pam iętać, że aby operacja zakoń czy ła się sukcesem , dany użytkow nik nic m oże mieć żadnych otw artych sesji. Jeśli chcem y skorzystać z userdel, m u sim y o tw o rzy ć sesję na koncie adm inistratora i wpisać: [root@insoc / i u u L]# userdel --r Cnazwa użytkownika> Przykładow o, a b y usunąć konto użytkow nika v e c t o r , w piszem y: [r o o t insoc /root]# userdel --r vector W ięcej o u s e r d e l d ow iem y się na pośw ięconej mu stronie podręcznika.

Tworzenie, edycja i kasowanie grup Podobnie ja k w przypadku pojed ynczych użytkow ników , istnieją polecenia pozw ala jące na tw orzenie, m o dyfikow an ie i k asow anie grup. O to one: nroupada

T w o rzy grupy

greupned

Modyfikuje grupy

A d m in is tro w a n ie u ż y tk o w n ik a m i i g ru p a m i

g ro u p d el

397

K asuje grupy.

Tworzenie grup - polecenie groupadd Po lecen ie g r o u p a d d p o z w a la n a tw o rzenie n o w y ch gru p w w ierszu poleceń. A by z niego skorzystać, trzeba o tw o rzy ć sesję na koncie a d m in istrato ra i w pisać: [ r o o t @ i n s o c / r o o t l ł groupadd Przy k ład o w o , aby u tw o rzy ć g rupę o nazw ie w w w , w piszem y: [root@insoc /rootjł g r o u p a d d www W ięcej o poleceniu ą r o u p a d d i je g o o pcjach d o w ie m y się na p o św ięconej m u stronie podręcznika.

Edycja grup - polecenie groupm od D o z m ia n y n a zw y g ru p y p o jej utw orzeniu służy polecenie groupmod. A by w p ro w a ­ dzić zm ianę, n ależy otw orzyć sesję na koncie ad m inistrato ra i w pisać: [ r o o t @ i r .s o c / r o o t ] #

g ro u p m o d — n c o b e c n a nazw a>

P rz y k ład o w o , aby z m ien ić nazw ę g ru p y admin na sysadnin, w piszem y: [ r o o t @ i r .s o c / r o o t j #

g ro u p m o d — n s y s a d m i n ad m in

W ięcej o poleceniu g ro u p m o d i je g o opcjach d o w ie m y się na p o św ięconej m u stronie podręcznika.

Kasowanie grup - polecenie groupdel A by u su n ą ć istniejącą g ru p ę , należy skorzystać 7. polecenia g r o u p d e l . W tym celu otw ieram y sesję na koncie a d m in istrato ra 1 w pisujem y: [ro o t@ in s c c / r o o t j #

groupdel

Jest jednak p e w ien prob lem : nie m ożna skasow ać g ru p y będącej p o d s ta w o w ą grupą jak ieg o k o lw iek u ż y tk o w n ik a .' Trzeba najpierw usunąć konta u ż y tk o w n ik ó w należących do danej g rupy lub zm ienić ich g ru p ę po d staw o w ą za p o m o cą u se rm o d . P rz y k ład o w o , aby usunąć g ru p ę www, w piszem y: frco t@ in so c / r o o t l #

groupdel www

Zm iana przynależności użytkowników i plików do grup L in u x udo stęp nia dw a p ro g ra m y um ożliw iające z m ian ę przynależności u ż y tk o w n ik ó w i plików do p o szczeg ó ln y ch g ru p. O b a z nich m o g ą być u ru ch a m ia n e w w ierszu poleceń. Pierwszy, g p a s s w d , służy do z a p isy w a n ia lub w y p isy w an ia u ż y tk o w n ik ó w z grup. p o d ­ czas gdy drugi, c h g r p , u m o żliw ia zm ianę przynależności plików .

P o z n a j Linux

398

A d m in istr o w a n ie g r u p a m i za p o m o c y

gpasswd

A by dopisać użytk o w n ik ó w do istniejącej grupy, należy otw o rzy ć sesję na koncie ad ministratora i wpisać: ( iooL@inso Przykładow o, a b y dopisać użytkow nika v e c t o r do grupy www, w piszem y: (root@insoc /root]# gpasswd -a vector www D o usuw ania użytkow ników z grup służy opcja -d: lroot@insoc /rootj# gpasswd -d Dla przykładu, u su ń m y użytkow nika yoko 7. grupy beatles: [ r o o t @ in s o c / r o o t ] # g p a ssw d - d yok o b e a t l e s Pełna lista opcji polecenia gpasswd znajduje się. na poświęconej m u stronie podręcznika.

P o le c e n ie

chgrp

A by zm ienić grupę, do której przynależy dany plik. należy skorzystać z polecenia chqrp. W tym celu otw ieram y sesję na koncie adm inistratora i w pisujem y: [ r o o t @ in s o c / r o o t ] #

c h g r p c n a z w a g ru p y >

Przykładow o, aby przypisać plik i n d e x , h tm l grupie www, w piszem y: [ro o tQ in so c / r o o t ] #

chgrp www index.html

Do zmiany przynależności całego katalogu (razem z jego podkatalogam i) służy opcja -R. Przykładowo, ab y przypisać wszystkie pliki wf katalogu h tm l do grupy www, wpiszemy: (root@insoc /root]# chgrp -R www html

Zmiana właścicieli i praw dostępu do plików Do zmiany właścicieli i praw dostępu do plików służą dwa polecenia: chown i chmod. chowr. pozwala na zmianę właściciela pliku, natomiast chmod umużliwia zm ianę praw dostępu.

P o le c e n ie

chown

A b y zm ienić w łaściciela w ybranego pliku, należy użyć polecenia chown. W tym celu otw ieram y sesję na koncie adm inistratora i w pisujem y: [ro o t@ in so c / r o o t ) #

chown Cnazwa w ł a ś c i c i e l a >

Przykładow o, ab y przypisać plik i n d e x , h tm l użytkow nikow i j a n c k , w piszem y: [ r o o t @ in s o c / r o o t ] #

chown j a n e k i n d e x . h t m l

Do zm iany w łaściciela całego katalogu (razem z jego po dkatalogam i) służy opcja -R. Przykładow o, aby p rzypisać cały katalog h t m l użytkow nikow i T anek, m usim y wpisać: [[email protected] /root]# chown -R janek html

A d m in is tro w a n ie u ż y tk o w n ik a m i i g ru p a m i

399

Polecenie cli m od Z anim p rzy stąp im y do o p isy w a n ia po lecen ia chmod, m u sim y po w ie d zieć parę słów 0 praw ach d o stęp u do plików. W L in u k sie k ażdy plik i k a ta lo g po siad a trzy z estaw y praw' d ostępu : praw a w ła ścic ie ­ la, praw a g ru p y o raz praw a p o zostałych u ży tk o w n ik ó w . Praw a dostępu do p lików są w y ­ świetlane przez polecen ie l s z o p c ją - 1 . O to przykład: drwxr-xr-x

janpk

sysadmin

1024

1 janek

sysadmin

2465 Feb

2

Feb

14

15:49

wesele -rw-------

5 19:22

index.ntmi Pierw sza k o lu m n a w y d ru k u opisuje praw a dostępu. Picrsvszy z dziesięciu sk ła d ają ­ cych się na nią z n ak ó w rep rezen tu je typ pliku (d o z n ac za k atalog, i o zn acza d ow iązan ie sym boliczne itp.); następne d z ie w ięć to poszczególne p raw a do stęp u. Z naki dru g i, trzeci 1 czwarty to praw a dostępu w łaściciela pliku; piąty' szósty i siódm y - g rupy, do której należy dany plik, zaś ó sm y , dziew iąty i d ziesiąty pozostałych u ż y tk o w n ik ó w system u. Oto ro dzaje praw dostępu do plików:

Litera

Z naczenie

r

Prawo odczytu

w

Prawo zapisu

x

Prawo uruchamiania K a ż d e p ra w o d o stę p u p o s ia d a p rz y p is a n y mu p a ra m e tr lic z b o w y . P ra w u o dczytu

od pow iada p a ra m etr 4. praw u zapisu 2, a p raw u u ru ch a m ia n ia 1. P o je d y n cz y zestaw trzech praw do stępu m o żn a w ię c przedstaw ić za p o m o c ą jed n ej cyfry, dodając do siebie odpow iednie param etry. O to k ilk a przykładów :

Prawa dostępu

W artość

Z naczenie

—

0

Brak praw

r—

4

Prawo zapisu

rw-

6

Prawo zapisu i odczytu

rwx

7

Prawo zapisu, odczytu i uruchamiania

r-x

5

Prawo odczytu i uruchamiania

—x

1

Prawo urucham iania

Pozostałe ko m b in a cje p ra w dostępu (na p rzykład -w x) są teoretycznie m o żliw e, ale w praktyce nie m a ją sensu i p ra w d o p o d o b n ie n igdy się z nimi nie spotkam y.

400

P o z n a j L inux

Z estaw trzech cyfr, po jednej dla każd ego z om ów ionych w cześniej zestaw ó w , określa całkowity zbiór p raw dostępu do danego pliku. Oto częściej spotykane kom binacje:

Prawa dostępu

Wartość

Znaczenie

-rw

500

Prawo odczytu i zapisu wyłącznie dla właściciela pliku. Takie prawa posiada większość plików w systemie

-rw -r—r - -

644

Prawo odczytu i zapisu dla właściciela oraz odczytu dla wszystkich pozostałych użytkowników. Należy mieć pew­ ność, żc zawartość tak oznaczonego pliku nie jest poufna

-rw -rw -rw -

666

Prawo odczytu i zapisu dla każdego użytkownika; rzadko stosowane ze względów bezpieczeństwa

- r w x ----------

700

Prawo odczytu, zapisu i uruchamiania wyłącznic dla właści­ ciela pliku, l ak oznaczona jest większość wykonywalnych programów

-rw x r-x r-x

755

Prawo odczytu, zapisu i uruchamiania dla właściciela pliku oraz odczytu i uruchamiania dla pozostałych użytkowników

-rw x rw x rw x

777

Nieograniczone prawa dostępu dla każdego użytkownika. Podobnie jak 666. to ustawienie jest niebezpieczne. Umożli­ wianie wszystkim użytkownikom modyfikowania ważnych plików to zabieganie o nieszczęście

-rw x— x — x

711

Prawo odczytu, zapisu i uruchamiania dla właściciela plików oraz uruchamiania dla pozostałych użytkowników Przy ta­ kim zestawie praw dostępu pozostali użytkownicy systemu będą mogli uruchamiać nasze programy, ale nic będą mogli ich kopiować

diw x

700

W tym wypadku mamy do czynienia z katalogiem, utworzo­ nym za pomocą polecenia mkdir. Tylko właściciel może od ­ czytywać zawartość tego katalogu i zapisywać w nim dane. Należy zwrócić uwagę, żc katalogom zawsze musi towarzy­ szyć prawo dostępu x

d rw x r-x r-x

755

j ? n katalog m oże być modyfikowany tylko przez właściciela, ale wszyscy pozostali użytkownicy m ogą odczytywać jego zawartość

drw x

711

Przydatny trik w sytuacji, gdy chcemy, aby dany katalog był dostępny dla pozostałych użytkowników, ale wolimy ukryć jego rzeczywistą zawartość (polecenie ls nic wyświetli listy plików umieszczonych w tak oznaczonym katalogu). Aby odczytać któryś ze znajdujących się w nim plików, użytkow­ nik musi znać jego nazwę

x

x

401

A d m in is tro w a n ie u ż y tk o w n ik a m i i g ru p a m i

Teraz., k ied y z n am y ju ż p raw a dostępu do plików , z ro z u m ie n ie p olecen ia chmori nie powinno sp raw ić pro b lem ó w . O to składnia chmod: ( ro o t:@ in s o c / r o o t ] #
chmod

< nazw a p l i k u >

d o s t$ p u > to je d n a z opisanych w y żej trzy cy fro w y ch liczb. P rzy kład ow o,

aby zm ienić p raw a dostępu do pliku i n d e x . h t m l na - r w - r - - r — (p ra w o odczytu i zapisu dla w łaściciela o ra z odczytu d la pozostałych u żytk o w n ik ó w ), m u sim y w pisać: [root.0insoc / r o c t ]

# chmod

644

index.html

Aby zm ienić p ra w a d ostęp u do w szy stk ich plików w d an ym katalogu (i do plików w jego p o d k a ta lo g a ch ), sk o rz y stać z opcji -P.. P rzy k ład o w o , aby ustaw ić zestaw 755 dla wszystkich p lik ó w w katalogu A i s r / b i n , w piszem y: [ro o t0 in s o c

/ro o t]#

chm od 755 / u s r / b i n

P ro g ra m y S e t D II) SetU ID to specjalne p raw o dostępu dotyczące p ro g ram ó w . C zy pam iętam y , że w L inuksie każdy plik p o sia d a sw o jeg o w ł a ś c i d a ? P o ję cie w łaściciela odnosi się również do p ro g ram ó w , k tó re są w danej chw ili p rzetw arzan e przez sy ste m (tzw. procesów). K a żd y p roces n a le ż y do u ż y tk o w n ik a k tó ry go uruchom ił. M o ż n a, p rz y ­ kładowo, o tw o rzy ć sesję na w łasn y m k oncie, uru ch om ić pro gram x t e t r i ą a na­ stępnie w p isa ć p s - z o b a c z y m y w tedy, że jesteśm y w łaścicielam i p rocesu o nazw ie x t e t r i s . Jeśli jednak w y św ie tlim y inform acje o p lik u x t c t r i c (w p isu jąc l s 1 ), dowiemy się, żc je g o w łaścicielem je s t ad m inistrator (i o o t ) . W norm alnych o k o liczn o ściach takie rozg ran iczen ie jest celow e: u ż y tk o w n ic y p o ­ winni być w stanie u ru c h a m ia ć nasze pro gram y , m e pow inni ich je d n a k m ó c m o d y fi­ kować. Czasem zdarza się sytuacja, w której dany program m usi zostać uruchom iony przez osobę, do której rzeczyw iście należy. T y p o w y m przykładem jest p i ng - program ten do popraw nego działania w ym aga uruchom ienia przez adm inistratora ( r o p t ) . A by umożliwić p ozostałym u ż y tk o w n ik o m u ru ch am ian ie pro gram u p i n y , trzeba u a k ty w ­ nić jego p raw o dostępu S e tU ID . Aby uaktyw n ić S e tU ID , n a le ży poprzedzić liczbę o kreślającą praw a dostępu do d a ­ nego pliku cy frą 4. O to przykład: [lootPiiisoc /rooLj# chmod 4755 /bin/ping

Zaawansowane mechanizmy: m oduł uwierzytelnienia (PAM ) Moduł P assw ord A uthenticcition M odule (P A M ) jest przeznaczony dla tych, którym nie wystarcza standardow y system p raw dostępu w dystrybucji Red Hat. D om yślnie m odel ten wprowadza zestaw w arunków , które m uszą być spełnione przez użytkow nika zanim uzyska

402

Pozna] Linux

on dostęp do zasobów system u. Podobnie jak w przypadku plików konfiguracyjnych paaawd i groups. zrozum ienie m odułu PAM przygotowuje nas na radzenie sobie z potencjalnymi problemami zw iązanym i z bezpieczeństwem systemu.

Poprawianie bezpieczeństwa systemu z wykorzystaniem m odułu PAM M ając na celu oddzielenie procedur uw ierzytelniających od aplikacji, programiści linuksowi zwrócili się w stronę system u Solaris i opracowali lin u k so w ą implementację m odułu PA M . O d separow an ie m etod uw ierzytelniania od urucham ianych program ów um ożliwia adm inistratorom system u im plem entow anie w łasnych pro cedu r bezpieczeństw a i zm uszanie aplikacji do ich stosowania. Poniższy po drozdział opisuje po dstaw ow e elem enty system u P A M , jeg o instalację, plik konfiguracyjny o raz niektóre z m o d ułó w dostarczanych w dystrybucji Red Hat.

SetGID SetG ID działa bardzo podobnie do SetUID. Program y opatrzone praw em G ID są w ykonyw ane z praw am i dostępu grupy, do której należą, zam iast w skład której wchodzi użytkownik je uruchamiający. Prawo dostępu oznaczane przez cyfrę 2 um ieszczoną przed liczbą opisującą zwykłe praw a

dostępu Setpraw grupy, SetCiID jest dostępu:

[ r o o t 0 i n s o c / r o o t l t * chmod 2755 / u s r / l o c a l / b a c k u p s / b a c k u p l e v e l 0 W yśw ietlając n a zw y plików za p om ocą 1 s - 1 m o żem y stw ierdzić, czy d any plik po ­ siada praw a dostępu SetU ID i SetG ID . Praw a dostępu do plików S e tU ID zaw ierają s tam. gdzie p o w in n o znajdow ać się pierw sze x, a w przypadku plików S etG ID - s zamiast drugiego x.

In sta lo w a n ie P A M -a Jeśli przeprow adziliśm y stan dardow ą instalację dystrybucji Red Hat, w ó w czas prawrdopodobnie posiadam y ju z zainstalow any m o d u ł PA M . Jeśli nie, nie m usim y się tym przejm ow ać; instalacja jest bardzo prosta. N a początek należy zd o b y ć wersję instalacyjną PA M -a (w fo rm acie . rpm). Jeśli nie ma

jej

na

d ysk u

instalacyjnym

L in u k sa,

pow inniśm y

zajrzeć

na

stronę

http://www.rcdhat.com.W ersja, którą będziem y opisyw ać, nosi n u m e r 0.57, z plikiem konfiguracyjnym w wersji 0.51. O to polecenia instalujące pakiet P A M : [rcotPinsoc /rootj# rpm -i pair.-0 .57-2 .1386 .rprr. (root0in3oc /root]# rpm -i pamconfig-0.51-2.1386.rpm Jeśli pakiet P A M jest ju ż zainstalow any, zostaniem y o tym p o in fo rm o w an y przez rpm. Jeśli posiadam y starszą wersję, m usim y dod ać do pow yższych poleceń opcję -U, u m o żli­ wiając rpm przeprow adzenie aktualizacji

A d m in is tro w a li it1- n / y ik n w n ik a m i

i g ru p am i

403

P lik i k o n fig u r a c y jn e P A M W w ersji 0 .56 P A M k o rz y sta z katalo gow ej struktury obsługi sw o ic h p lików k o n fig u ­ racyjnych. Pliki te są u m ie sz cz o n e w katalogu / e t c / p a i r . d . K ażdy plik rep re ze n tu je p o je ­ d y n c zą usługę. P rz y k ład o w o , w skład o b słu g iw a n y ch usług w c h o d z ą f Lud i l o g i n . K ażdy plik k on figu racyjn y P A M a sk ład a się z linijek w n a stęp u jąc y m form acie: t y p m o d u łu

fla g a _ k o n tro ln a

ś c ie ż k a _ _ m o a u łu

p a ra m e try

gdzie t y p j n o d u ł u jest jed n y m z czterech typów: a u t h (uwierzytelnianie), a c c o u n t (konto), s e s s i o n (sesja) lub p a s s w o r d (hasło). K om entarze m uszą zaczynać się znakiem *t. a u th

Aplikacja powinna spytać o hasło, a następnie przyznać nie tylko prawa użytkownika, ale również prawa grupy.

account

Nie przeprowadza uwierzytelniania; zamiast tego określa dostęp na podstawie czynników, takich jak pora dnia lub miejsce przebywania użytkownika. W len sposób m ożna na przykład ograniczyć możliwość otwierania sesji przez administratora do konsoli serwera.

se ssio n

Określa, jakie czynności powinny zostać wykonane przed otwarciem lub po zam knięciu sesji przez użytkownika (na przykład zapisanie in­ formacji w pliku zapisu sesji (ang. log)

passw ord

Określa m oduł umożliwiający użytkownikom zmianę hasła (jeśli to ko­ nieczne).

fla g a k o n tr o ln a

Pozwala na określenie sposobu traktowania sukcesu lub porażki danego modułu uwierzytelniania.

re q u ire d

Uwierzytelnianie użytkownika przez dany moduł m usi zakończyć się sukcesem ; w przeciwnym razie cały proces uwierzytelniania (przez wszystkie moduły ) kończy się bezwarunkowy porażką.

re q u isite

Podobna do required, ale w tym wypadku jeśli dany moduł zanotuje porażkę, m oduły następujące po nim nie są już uruchamiane; aplikacja natychmiast otrzymuje informacje o porażce. Umożliwia to zagw aran­ towanie spełnienia pewnych warunków jeszcze przed wyświetleniem prośby o podanie nazwy użytkownika i hasła (na przykład: użytkownik musi być podłączony do serwera przez sieć lokalną, a nie przez Internet).

sufficient

Jeśli dany moduł zanotuje sukces i w pliku konfiguracyjnym nie m a już innych m odułów opatrzonych flagą required lub sufficient, wówczas PAM informuje aplikację o sukcesie uwierzytelniania.

o p tio n a l

Ta flaga pozwala PAM -owi na kontynuowanie procesu uwierzytelnia­ nia nawet jeśli dany moduł zanotował porażkę. Stosuje się j ą w przy­ padku, gdy pewni użytkownicy powinni uzyskać dostęp do systemu, nawet jeśli nie spełniają niektórych warunków.

404

Poznaj Linux

ś c i e ż k a m o d u łu to katalog, w którym znajduje się dany m oduł. Pełna lista m odułów udostępnianych przez P A M znajduje się w pliku / u s r / d o c / p a m - 0 . 59/hLm l /p am - 6 . h tm l. W ersje tekstow e są rów nież dostępne w katalogu / u o r / d o c / p a m 0 .5 9 . parametry to lista opcji przekazyw anych do m odułu uw ierzytelniania. W iększość z nich zależy od k o nkretnego m odułu, niektóre jedn ak s ą uniw ersalne i m ogą być stoso­ w ane we w szystkich m odułach: d eb u g

Zapisuje komunikaty kontrolne w zapisach sesji systemowych (zazwyczaj umieszczonych w / v a r / l o g ; ścieżka podana jest w pliku /e t c / s y s l o g . co n f.

no_ w arn

Nie wysyła komunikatów ostrzegawczych do aplikacji.

use_f irs t_ p a s s

Nie prosi użytkownika o podanie hasła za drugim razem; zamiast tego wykorzystuje hasło podane podczas pierwszej próby uzyskania dostę­ pu do systemu.

try

Podobnie jak przy t r y _ f i r s t p a s s , użytkownik nic jest proszony o podanie hasła za drugim razem; jeśli jednak istniejące hasło okaże się błędne, moduł ponowi pytanie.

i:irst_ p a ss

use_m apped_pass

Przekazuje hasło /. poprzedniego modułu do obecnego (podobnie jak use first pass), jednak hasło to zostaje potem wykorzystane do wygenerowania klucza szyfrującego lub deszyfruwującego.

K r y p to g ra f ia a p r a w o Ze względu na ograniczenia, jakim i obciążona jest dystrybucja kryptografii w Stanach Z jednoczonych, o p c ja la nie jest obecnie obsługiw ana przez żaden m odu ł system u L inux-P A M (rząd Stanów Z jednoczonych traktuje zaaw ansow aną kryptografię jako środek w ażny dla obronności kraju; nie m o żna jej w ięc eksportow ać).

Jedną ze specjalnych cech P A M -u jest je g o „składana” natura. O znacza to, że po szczególne linijki w pliku konfiguracyjnym s ą analizow ane niezależnie (z w yjątkam i, któ­ re zostaną o m ó w io n e za chwilę). K ażda linijka określa m oduł, który pow inien w y kon ać pew ną operację i po in form ow ać o sukcesie lub porażce. N a podstaw ie otrzym anych ra­ portów, PA M podejm uje ostateczną decyzję (sukces lub porażka procesu uw ierzytelnia­ nia) i przekazuje ją aplikacji, która go w yw ołała. P rzyjrzyjm y się (/etc/pam.d/login).

teraz

przyk ład ow em u

plikowi

k onfiguracyjnem u

#%PAM-1. 0

auth

required

/lib/security/pam_securetty.so

auth

required

/1ib/security/pam pwdb.so shadow nullok

P A M -a

405

A d m in is tro w a n ie u ż y tk o w n ik a m i i g ru p a m i

anrh

required

/lib/security/pam_nologin.sn

account

required

/lib/security/pan_pwdb.so

password

required

/iib/sccurity/pam_cracklib . 3 0

password

required

/lib/security/pan_pwdb.so shadow nullok

use anthtok session

required

/I ib/security/pair_pwdb .so

P ie rw sz a linijka ro z p o c z y n a się sy m b o lem U, je s t w ięc k o m e n ta rz e m i m o żn a ją z ig n o ­ rować. O to kolejne linijki: auth

required

/lib/secur.ity/pam_securetty.so

W z y w a n y m o d u ł jest typu a u t h , co o z n ac za , że będzie o c z e k iw a ł p o d a n ia hasła. Flaga kontrolna jest w postaci required, w ięc d a n y m o d u ł m usi p o in fo rm o w ać o sukcesie; w p rzeciw n y m razie cały p ro ce s uw ierzytelniania z ak o ń c zy się p orażk a. Sam m o d u ł nosi nazw ę pam securer ty. so; j e g o z ad a n ie polega na sp raw d zeniu, czy a d m in istrato r s y s ­ temu o tw o rz y ł sesję na je d n y m z term in ali w y m ien io n y ch w pliku /etc/securetty. auth

required

/lib/sccuritv/pam_pwdb . 3 0 shadow nullok

P odo bnie ja k w p o p rze d n im p rzy p a d k u , m o d u ł poprosi o p odanie hasła i jeśli okaże się ono błędne, w ó w cz as u w ierzy teln ian ie z ak o ń czy się porażką. Z ac h o w an ie m odułu pam pwdb.co jest zależne od p o d a n e g o typu m odułu. W tym przypadku jest a n i h, więc. pam pwdb.so d o k o n a p o ró w n a n ia hasła z zaw artością pliku /ctc/pasowd. P a ram e tr sha­ dow nakazuje sp ra w d z ić zaw artości pliku /etc/shadow (jeśli taki istnieje), a nullok umożliwia u ż y tk o w n ik o m zm u tn ę hasła z p ustego na z n aczące (puste hasła są zazw yczaj traktowiine ja k o m ech an izm b lo k o w a n ia konta). auth

required

/ I i b / s e c u r i t y / p a m _ n o l o q i n . so

M o d u ł parr> r.olcgin.so stara się odnaleźć plik /etc/nologin. Jeśli g o znajdzie, wówczas pozw oli otw orzyć se sję tylko u ż y tk o w n ik o w i root; w szy scy inni zo stan ą o d e ­ słani

z k o m u n ik a tem

o

błędzie.

Jeśli

plik

/ctc/nologin

nie

istnieje,

w ów czas

pam nologin.so z aw sze inform uje o sukcesie. account

required

/lib/security/pam_pwdb.so

Znow u m a m y d o czy n ien ia z m o dułem pam pwdb. s o . ale w tym przyp adku m o d u ł ten jest typu account. T y m razem spraw dzi w ięc tylko (b ez w y św ietlania k o m u n ik a tó w ), czy danemu użytk ow n iko w i w o ln o o tw o rzy ć n o w ą sesję, (na p rzykład, czy nie u p łyn ął już termin w ażności hasła). Jeśli w sz y stk ie p aram etry o tw ieran ego konra m ają a k ce p to w aln e wartości, pam p w d b . s o p o in fo rm u je o sukcesie. password

required

/1.jb/security/pam_cracklib. so

P o z n a j Linux

406

T y p pa ss w o rrl oznacza, że m o dui pam c r a c k l i b . s o będzie stosow any podczas z m iany hasła. M o d u ł ten ma za zadanie spraw dzić, czy pro p o n o w an e hasło nie jest „zbyt łatw e” do złam ania przez potencjalnych intruzów . password

re q u ire d

/ l i b / s e c u r it.y/pam pw db. s o sh a d o w n u l l o k

u se _ a u th to k O to kolejny przykład uniw ersalności m od ułu pam p w d b .so . Jeśli p odam y typ p a s ­ sw o rd ,

p a m p w d b . s o zajm ie się uaktualnieniem pliku / e t c / p a s s w d . Param etr shadow

żąda sk ontrolow ania pliku / e t . o /s h a d o w i uaktualnienia go (jeśli istnieje); n u l l o k po­ zw ala u żytk ow n iko m na zm ianę hasła z pustego na znaczące, a u s e a u t h t o k nakazuje m odułow i pam p w d b .s o w czytanie hasła z ostatniego poprzedzającego go m odułu typu p assw ord. s e ss io n

re q u ire d

/ l i b / s e c u r i t y / p a m _ c w d b . so

T o czw arte i ostatnie zastosow anie m odułu pam pwdb.so. W ty m przypadku zajmie się on zapisaniem kom unikatu o sukcesie bądź porażce w logach system ow ych. P lik o th er C o zrobić, jeśli chcem y udostępnić k o m u ś zastrzeżoną usługę, ale nie dysponujem y plikiem konfig uracyjn ym PA M dla tej oso by? W takiej sytuacji m o żem y skorzystać z pliku /etc/pam.d/other, zaw ierającego „uniw ersalną” konfigurację. Z ałóżm y, że d a n y użytkow nik próbu je uzyskać zezw olenie u ży cia je d n e g o z p rogra­ m ów

obsługujących

PA M

(na

przykład

serw era

FTP),

ale

plik

konfiguracyjny

( / e t c / p a m . d / f t p ) zaginął (m ógł zostać przypadkow o skasow any). W tym w ypadku P A M skorzysta z pliku / e t c / p a m . d / o t h e r . D om yślnie kon figuracja o t h e r jest zab lo kow ana w trybie „ p a ra n o ic z n y m ”

w szyst­

kie prośby o do stęp zostają zapisane w zapisach sesji, a następnie o d rzucon e. N ie zaleca się zm iany tego stanu rzeczy. N ie m o g ę o tw o rzyć sesji! Z acytujem y nieśm iertelne słow a D ou glasa A d a m sa „Nic p a n ik u j” : podobnie ja k więk szość innych p ro b lem ó w zw iązanych z k onfiguracją L inuksa także i ten m o żna rozw iązać urucham iając system z dyskietki stan o w ej lub w trybie po jedy nczeg o u ż y tkow nik a (patrz rozdział 24. Po uruchom ieniu system u należy otw orzyć plik / e t c / p a m . d / l o q i n i zm ienić go tak. aby zaw ierał tylko cztery poniższe linijki: a u th

re q u ire d

/ l i b / s e c u r i ty / p a m _ u n ix _ _ d u l h - s o

account

re q u ire d

/ l i b / s e c u r i t y / p a m _ u n i x _ a c c t . so

p assw o rd

re q u ire d

/lib /3 e c u rity /p a m _ u n ix _ p a G C w d .c o

se ss io n

re q u ire d

/ l i b / s e c u r i t y / p a m u n i x s e s s i o n . so

A d m in is tro w a n ie u ż y tk o w n ik a m i i g ru p a m i

407

Ta uproszczona konfiguracja jest zgodna ze standardow ą m etodą uw ierzytelniania sesji w sy stem ie U N IX , co z g o dnie z w szelkim p raw d o p o d o b ie ń stw e m p o w in n o w y sta rc z y ć do p o n o w n e g o u ru ch o m ien ia L in u k sa w trybie w ie lo u ż y tk o w n ik o w y m . Po p o w ro c ie do trybu w ie lo u ż y tk o w n ik o w c g o n ależy przyw rócić po przednią k o n fig u ­ rację, k o ry g u jąc j ą tak. aby d z ia ła ła z god nie z oczek iw aniam i. W y s zu k iw a n ie b łę d ó w , a m o n ito ro w a n ie Jeśli c h c e m y usunąć b łęd y z plików k o n fig u rac y jn y c h P A M , m u sim y pam iętać o k o n tro lo w an iu

zaw arto ści

z a p isó w

sesji

sy ste m o w y c h

(u m ie sz cz an y c h

zazw yczaj

w / var/log). Istnieje d u za szansa, ze te zapisy sesji będą zawierać informacje o w y k rytych błędach. K ied y u p e w n im y się, że k o nfig uracja jest p o p raw n a, nie p o w in n iśm y zap o m in a ć u o k re s o w y m sp ra w d z an iu z aw a rto ści zap isó w sesji. P A M zapisuje w nich nie tylko in ­ form acje o su k cesach , lecz ró w n ie ż o porażkach procesu u w ierzytelniania. D u ż a liczba porażek zw iązanych z pojedynczym użytkow nikiem lub w ielom a użytkow nikam i w krótkim czasie m oże o z n ac za ć kłopoty.

Rozdział 26 Planowanie zadań

D a v id Pitts

Konfigurowanie plików i n i t t a b i r c Planowanie zadań za pom ocą programu c r o n t a b Obsługa polecenia at P lanow anie zadań jest je d n y m z o b o w ią z k ó w adm inistratora system u unikso w eg o. Niezależnie od rodzaju n a szy c h kom petencji (m o że m y być o d p o w ie d zialn i np. za p ra c o w ­ ników firm y , p rz e b ie g z a w o d ó w s p o rto w y c h , p ra c ę s z k o ły ), d e c y d u ją c o k olejn ości w ydarzeń p o w in n iśm y p rzyjrzeć się każdej osobie ja k o ele m e n to w i w iększej całości. Przykładow o, w szy scy u c zn io w ie szkoły pow inni u c zęszczać na lekcje ję z y k a polsk iego i m atem atyki, ale z ap la n o w a n ie obu lekcji o godzinie 9 :0 0 nie m a sensu. W zakres p la n o ­ wania w chodzi w ięc k o n tro la z aso b ó w i up ew nianie się, że istnieją o d p o w ie d n ie środki pozwalające na w ykonanie d a n e g o zadan ia w danej chwili. Planow anie zadań w system ie k o m p u te ro w y m nie jest p ro b lem em b analny m . N iektóre procesy, ze sw ojej natury, z u ż y w a ją więcej z aso b ó w kom putera niż inne. N iektóre w y m a ­ gają w yłączn ości na dostęp do danych, podczas gdy inne m o g ą działać rów nolegle z pozostałym i aplikacjam i. A d m in istra to r jest o d pow iedzialn y za z a p e w n ien ie m a k s y m a l­ nej wydajności system u i um ożliw ien ie u ż y tk o w n ik o m niezakłóconej pracy. N a szczęście istnieje szereg narzędzi ułatw iających zarządzanie z aso b a m i, a n aw et u ru ch a m ia jąc y ch i zatrzym ujących procesy be/, n aszego udziału (np. o określon ych porach dnia). P la n o w a ­ nie zadań m o żn a podzielić na trzy zakresy: ■

procesy działające cały czas (urucham iane razem z system em )

■

procesy urucham iane o konkretnej godzinie lub w konkretnym dniu

■

procesy urucham iane sporadycznie.

Do obsługi p ro ce só w d z ia ła jąc y ch cały czas służą pliki i n i t t a b i r c . Z a procesy u ru ­ chamiane o o k reślo nych p o rac h (o danej g o d z in ie lub d a n eg o dnia) o d p o w ie d zialn y jest program c r o n t a b . P rocesy z trzeciej (ostatniej) grupy m ogą być o b słu g iw a n e p rz e z pole­ cenie a t .

410

P o z n a j Linux

Konfigurowanie plików inittah i rc Z anim przystąpim y do opisyw ania struktury plików i n i t t a b i r c , należałoby p o w ie ­ dzieć kilka słów o procesie in it - , będącym procesem m acierzystym w stosunku do pliku i r . i t t a b . Po uruchom ieniu i n i t w czytuje zaw artość ow ego pliku i kieruje się zawartym i w nim poleceniam i. Polecenia te nakazują zazw yczaj um ożliw ienie użytkow nikom otw ie­ rania sesji oraz kontrolę procesów uru ch am ianych podczas urucham iania system u. i n i t posiada 15 różnych poziom ów działania (ang. run level$). Z m iany poziom u działa­ nia m oże dokonać tylko administrator, urucham iając program / s b i n / t e l i n i i i podając num er żądanego poziom u. Po uruchom ieniu wszystkich procesów potom nych, i n i t przechodzi wr stan oczeki­ wania. Sygnałam i w yzw alającym i są: zakończenie działania przez proces po to m ny , awaria zasilania lub sygnał o zm ianie poziom u działania. W m om encie w ystąpienia któregoś z pow yższych zdarzeń, i n i t powtórnie w czytuje i w ykonuje plik / e t c / i n i t t a b . N ow e polecenia m ogą b y ć dopisane do i n i t t a b w dow olnej chwili, ale i n i t w yk ona je dopiero w m om encie pow tórnej analizy pliku.

P lik in itta b Plik i n i t t a b zaw iera listę poleceń dla program u i n i t w postaci w yrażeń rozdzielo­ nych średnikam i o następującej składni: id e n ty f ik a to r :p o z io m y _ d z ia ła n ia :c zy n n o ść :p ro ces

Interpretacja zawartości pliku

inittab

L inie z a c z y n a ją c e się znakiem # s ta n o w ią kom entarze; w szy stk ie p o z o stałe linie definiują p ro c e sy , które należy u ru ch o m ić.

T abela 26.1 opisuje elem enty składow e pojedynczego w yrażenia i n i t t a b . Tabela 26 .1. Struktura pojedynczej lin ii w pliku inittab

Element

O pis

id e n ty fik a to r

Unikatowa sekwencja 1-4 znaków jednoznacznie identyfikująca każde polecenie

p o z io m _ d z i a łd n ^ d

Poziom działania, na którym powinno zostać wykonane dane polecenie

czynność

Czynność, jaką należy wykonać

p ro ces

Nazwa procesu do uruchomienia, jeśli poprzedzimy ją znakiem +, i n i t nic skataloguje danego procesu w logach utm p i wtmp

P la n o w a n ie z a d a ń

411

E le m e n ty c z y n n o ś ć i p r o c e s łatw o ze so b ą pom ylić, c z y n n o ś ć o k reśla zach o w an ie pro gram u i n i t , a nie u ru ch a m ia n eg o procesu. Istnieje 14 m o żliw y ch w artości tego pola; są one o p isa n e w tabeli 26.2. Tabela 26.2. Czynności m ożliw e do wykonania przez program i n i t C zynność

O p is

resp aw n

init ponownie uruchamia dany proces, jeśli zostanie zamknięty

wait

init urucham ia proces i czeka na jego zakończenie przed uruchomieniem następnego

boot

Proces uruchamiany podczas wczytywania systemu. Pole p o z i o n _ d z i a ł a n i n jest ignorowane

b o o tw a it

init uruchamia proces podczas wczytywania systemu i czeka na jego zakończenie przed uruchomieniem następnego. Pole p o z io m d z i a i a n i a jest ignorowane

off

Proces nie jest uruchamiany

ondem and

Proces uruchamiany tylko po wywołaniu określonego poziomu działania ondemand. Dopuszczalne poziomy działania to a, b i c

in itd e fa u lt

Poziom działania, który m a zostać uaktywniony po uruchomieniusystemu. Jeśli nie podano żadnego, init poprosi o wpisanie jego numeru w konsoli. Pole pro­ ces jest ignorowane. W artością dom yślną jest 3

sysin il

Proces jest urucham iany podczas wczytywania systemu przed wszystkimi pro­ cesami typu boot lub bootwait. Pole poziom działania jesl ignorowane

powerwait

Proces jest uruchamiany w' momencie, kiedy init otrzym a sygnał SIGPWR, oznaczający, żc coś jest nie w porządku z zasilaniem. Przed kontynuacją init czeka na zakończenie, procesu

Dowerfai 1

Proces jest uruchamiany w momencie, kiedy init otrzym a sygnał SIGPWR, oznaczający, że coś jest nie w porządku z zasilaniem, init kontynuuje pracę nie czekając na zakończenie procesu

powerokwait

Proces jest urucham iany w m omencie, kiedy init otrzym a sygnał SIGPWR, a w katalogu /etc znajduje się plik poweistatus zawierający słowo OK. O znacza to, że zasilanie wróciło do normy

ctrlaltael

init uruchamia dany proces w m omencie otrzymania sygnału s IG INT. ozna­ czającego, że użytkownik wcisnął kombinację klawiszy C trl+ A lt+ D el. Z azw y­ czaj jest to polecenie zamknięcia systemu lub ponownego uruchomienia w trybie pojedynczego użytkownika

kbreąuest

T o jedno z nowszych rozszerzeń składni init. init uruchomi dany proces po otrzymaniu od programu obsługi klawiatury informacji o wciśnięciu jednej ze specjalnych kombinacji klawiszy. Więcej informacji znajduje się w' dokum en­ tacji pakietu kbd x.xx

412

P oznaj Linux

Listing 26.1 pokazuje przykładow y plik i n i . t t . a b z system u R ed Hal Linux 5.0. Listing 26.1. Przykładowy plik inittab z systemu Red Hat Linux 5.0 # # inittab

This file deseribes how the INIT process should 3et up the system in a certain run-level.

# If Author:

Miquel van Smoorenburg,

#

Modified for RH3 Linux by Marc F.wing and Donnie

#

Barnes

# # Default run level. The run levels used for RH.S are: #

0- halt

(Do NOT set initdefault

tothis)

P

1

#

2

if

networking)

#

3 - Full multiuser mode

#

4

#

5

#

fe - reboot (Do NOT set initdefai.1l

- Single user mode - Multiuser, without. NFS

-

(The sane

as 3,

it

you do not have

unused

Xll to this)

# id :3 :in itd e fa u lt! fr System initialization. si::sysinit:/etc/rc.d/rc.sysinit 10:0:wait:/etc/rc.d/rc 0 11:1:wait:/etc/re.d/rc 1 12:2:wait:/ete/rc.d/rc 2 13:3:wait:/eLc/rc.d/rc 3 11:4:wait:/etc/rc.d/rc 4 15:5:wait:/etc/rc.d/rc 5 16:6:wait:/etc/rc.d/rc 6 # Things to run in every run level, ud::once:/sbin/update # Trap CTRL-ALT-DELETE ca::ctrlaitdci:/3bin/shutdcwn -t3 -r now t1 When our UPS tells us power has failed, assume we have a few minutes

P l a n o w a n ie z a d a ń

*113

fr of power left. Schedule a shutdown tor 2 minutes trcm now. fr This doed, of course, assume you have powerd installed and your # UPS connected and working correct 1y. p f : :downfail:/sbin/shutdown -f -h »2 "Power Failure; System Shutting Down " 4 if power was restored before the shutdown kicked in, cancel it. pr: 12345 :pnwprokwa It*.:/sbir./shutdown -c "Power Restored; Shutdown Can­ celled" it Run gettys in standard run levels 1 :1234 5: respawn:/sbin/mingett.y r.tyl 2:2345:respawn:/sbin/mingetty tty2 3:2345:rcspawn:/sbin/minqetty tty3 4:2345:respawn:/sbin/mingetty tty4 5:234 5 :respawn :/sb in/mi nger.ty tty.5 6:2345:respawn:/sbin/mingetty ttyG rf Run xdm in run level 5 x :5 :respawn :/ us r/b in/XI 1/xdm -uodaemon W ięk sza c zęść zaw artości pliku i n i t t a b p o w in n a być j u ż nam znajom a. W arto p a ­ miętać, że identyfikator k a żd e g o p olecenia o d p o w ia d a sa m em u p oleceniu (na przykład pf=power failure (aw aria zasilania)). D obrze trzy m ać się tej k o n w e n cji. Pam iętajm y również, że stosując L IL O m o ż n a u ruchom ić L inuksa w d o w o ln y m p o z io m ie działania, wpisując po z n a k u g otow o ści L IL O pon iższy tekst: linux #

gdzie # jest n u m ere m ż ąd a n eg o poziom u.

Pliki rc P rzyjrzy jm y się teraz sekcji pliku inittab opisującej pliki rc (patrz listing 26.1): 10:0:wait:/etc/rc.d/rc C 11:i :wait:/etc/rc.d/rc 1 12:2:wait:/etc/rc.d/rc 2 13:3:wait:/etc/rc.d/rc 3 14:4:wait:/etc/rc.d/rc 4 15:5:wait:/ctc/rc.d/rc 5 16:6:wait:/etc/rc.d/rc 6 init u ru ch a m ia plik /etc/rc.d/rc, ja k o arg u m en t p rz e k a z y w a n y jest n u m e r p o z io ­ mu działania. Plik rc kończy się p o n iższą sek w encją poleceń: # Now run the START scripts. for i in /elc/rc.d/rc$run level.d/S*; do

414

P o z n a j Linux

# C heck i f

th e s c r ip t i s

th e re ,

f ! - f 5i ] && c o n t i n u e Ił C heck i f t h e s u b 3 y s t e n i s a l r e a d y u p . s u b s y s = $ {i # / e t c / r c . d / r c $ r u n l e v e l . d / S ? ? } [ - f /v a r/lo c k /su h sy s/$ su b sy s

] && \

( - f / v a r / l o c k / s u b s y s / 1 s u b s y s } . i n i t ] f,F, continue P 3 rin g th e

3u b 3 y 3 tem up.

$i s ta r t do ne Przedstaw iona tu pętla spraw dza najpierw , czy istnieje katalog skojarzony z danym poziom em działania. Jeśli tak, urucham iane są wszystkie procesy w y szczeg ó ln io n e w tym katalogu.

Po

uruchom ieniu

w szystkich

plików'

rc,

zainicjalizow any

zostaje

plik

/eLc/rc.d/rc. 1oc.a 1. Jest to najlepsze m iejsce na um ieszczanie w łasn ych zm ian i po­

prawek. Należy pam iętać, ze plik ten nadpisuje plik / e t c / i s s u e przy każdym uru ch a­ m ianiu system u. Jeśli więc ch cem y na przykład zm ienić obrazek w y św ietlan y podczas otw ierania sesji w*' system ie X Window', m usim y w'prowfadzić tę zm ianę do pliku r c . l o a c a l , zam iast do / e t c / i s s u e . Pliki i m t t a b i r c stanow ią świetne narzędzie obsługi p ro cesó w urucham ianych p o d ­ czas w czytyw ania system u w odpow iedzi na pew ne kom binacje klaw iszy lub jak o reakcja na określone zdarzenia.

Konfigurowanie modułu planowania zadań crontab Pew ne procesy pow inny być urucham iane regularnie, co pew ien czas. Za przykład niech posłuży proces tw orzący kopie z ap aso w e ważnych danych (urucham iany co noc), lub analizator zapisów’ sesji (urucham iany c o minutę). Procesy te w y k o n u ją sw oje zadanie po czym kończą działanie - aż do kolejnego uruchom ienia. Program c r o n je s t uaktyw niany przez plik r c lub r c . l o c a l i natychm iast zw raca ste ­ row anie do procesu-m atki, nie trzeba go więc urucham iać w tle. c r o n w yszukuje w k a ta ­ logu / v a r / s p o o l / c r o n w p isy odpow iadające nazw'om użytkow ników , w-czytanym z p li­ ku / c t c / p a s c w d . W szystkie znalezione w pisy zostają w czytane do pam ięci operacyjnej. Oprócz tego, c r o n w czytu je rów nież polecenia system ow e z pliku / e t c / c r o r . t a b . c r o n „budzi s ię ” co m inutę i w ykonuje trzy czynności. ■

U rucham ia procesy, które pow inny zostać uruchomione o danej porze.

■

Sprawdza, czy czas ostatniej modyfikacji katalogu c r o n uległ zmianie.

■

Jeśli katalog został zm odyfikowany, c r o n powtórnie wczytuje z niego wszystkie zm ie­ nione pliki.

415

P la n o w a n ie z a d a ń

C zy t r z e b a p r z e ł a d o w y w a ć c r o n p o w p r o w a d z e n i u z m i a n ? c r c n sam sp raw d za, c z y j e g o pliki k o n fig u rac y jn e uległy zm ianie; nie trzeba g o w ięc p rzełado w yw ać.

U aktyw nianie cronlab D o p la n o w a n ia zadań w sy ste m ie c r c n służy polecenie c r o n t a b . c r o n bazuje na z a ­ wartości pliku c r o n t a b , a k a żd y u ż y tkow nik m o że posiadać jego w ersję. O d p o w ie d n ie param etry polecen ia c r o n t a b p o z w a la ją o tw o rzy ć plik zadań do o d czytu lub zapisu, w zględnie c ałk o w ic ie go usunąć. S kładn ia polecenia c r o n t a b w y g lą d a następująco: c ro r.ta b

[-u

u ż y tk o w n ik ]

p lik

c ro n ta b

{-u u ż y tk o w a i k] - 1

-r

Oto z n ac ze n ie p o sz cz eg ó ln y c h param etrów : ■

Opcja - u pozw ala na w skazanie użytkow nika, którego plik m a zostać w czytany. Jeśli ją pom iniem y, w czytany zostanie plik należący do aktualnego użytkow nika. Pam iętajm y, żc c r o n t a b n ic jc s t kom patybilny z poleceniem su.

■

Opcja - 1 każe c r o n t a b przesłać zaw artość pliku do stand ardo w ego strum ienia wyjścia (na ekran).

■

Opcja - e pow oduje otw arcie pliku do edycji w edytorze w sk az y w a n y m przez zm ienną środ ow isko w ą EDITOR lub

v i s u a l . Jeśli

żadna z tych zm iennych nie została zdefinio­

wana, d om yślny m edytorem jest v i . Po zakończeniu edycji, plik jest autom atycznie za­ pisywany w odpow ied nim katalogu, z now y m czasem ostatniej m odyfikacji. ■

Opcja - r pow oduje skasow anie w skazanego pliku.

Wyrażenia w pliku crontab Istnieją d w a typy w yrażeń, k tó re m o żn a sto so w ać w plikach c r o n t a b : ■

definicje zm ienny ch środow iskow ych

■

polecenia do wykonania. Z ajm iem y się teraz o m ó w ie n ie m każdego z tych typów .

416

P oznaj Linux

D efin icje zm ie n n y c h środow iskow ych D efinicje zm ien n ych środow iskow ych przybierają następującą postać: nazwa - w art o ś ć c r o n przejm u je w iększość zm iennych środ ow isk ow ych z aktu alnego shella - na przy­ kład w artością zm ien nej s h e l l jest / b i n / c h . Pozostałe zmienne, takie ja k LOGNAME czy HOME, są skojarzone z właścicielem pliku. Z m ienne s h e l l i home (ale nie LOGNAME) mogą zostać z m o d y fik o w a n e w ew n ątrz skryptu. Jeśli explicite zdefiniujem y zm ienn ą MAILTQ i nie nadam y jej wartości pustej (czyli

w szystkie kom unikaty o błędach będą w ysyła­

ne do w skazanego u ż y tk ow n ika pocztą elektroniczną. O to p rzy k ła d o w a definicja zmiennej MAILTO: •r w y s y ł a j k o m u n ik a t y do u ż y tk o w n ik a " t o m e k " ,

n i e z a l e ż n i e od

# rzeczywistego właściciela modyfikowanego pliku crontab MAILTO=tomek P o lecen iu d o w y ko n a n ia P olecenia zap isy w an e są w zno rm alizow an ym formacie: każdy w p is z aczy n a się pię­ ciom a polami typu datetirne (data/godzina). Jeśli edytujem y sy ste m o w y plik c r o n t a b , w ó w cz as szóste pole z aw iera nazw ę uż y tk o w n ik a , któ reg o d o ty cz y dany wpis. Dalej następuje polecenie do w ykonania. Podane polecenie jest w yk ony w ane w tedy i tylko wte dy, gdy bieżąca data i god zina spełnia w szy stk ie pięć kryteriów z defin iow anych na p o ­ czątku wpisu. T ab ela 26.3 zaw iera dopuszczalne wartości dla pól typu datetirne oraz zakresy w a rto ­ ści każdego pola. Z am ia st liczby lub nazw y w każde pole m o żem y w pisać g w iazd k ę (*), odpow iadającą każdej popraw nej dacie lub godzinie. Tabela 26.3 Dopuszczalne wartości i zakresy pól d a t e t i r n e P o le

D o p u s z c z a l n e w a r to ś c i

Minuta

0-59

Godzina

0-2.3

Dzień

0-31

Miesiąc

0 - 1 2 (można również stosować trzyliterowe skróty nazw miesięcy w języku angielskim; w tym wypadku nie m a rozróżnienia na małe i duże litery)

Dzień tygodnia

0 7 (zarówno 0 juk i 7 oznacza niedzielę; można również stosować trzy­ literowe skmiy nazw dni tygodnia w języku angielskim bez rozróżnienia na małe i duże litery)

P la n o w a n ie ¿atlań

417

L isting 26.2 przedstaw ia sta n d ard o w y plik / e t c / c r o n t a b w dystrybucji R ed Hat. Listing 26.2. Przykładowy plik crontab SHELL=/bin/bash ?A T H = /sb in : / b i n : / u s r / s h i n : / u s r / b i n MAILTO=root # run-parts 01 * ** * r o o t r u n - p a r t s / e t c / c r o n . h o u r l y 02 1

** A ro o t r u n -p a rts /e tc /c r o n .d a ily

02 2

* * 0 r o o t r u n - p a r t s /«Lu/cron.w e e k ] y

02 3

1* * r o o t r u n - p a r t s / e t c / c r o n . m o n t h l y

Korzystanie z zakresów Z akres w artości jest re p re z e n to w a n y za p o m o cą d y w iz u ( - ) . W arto ść 1-5 o z n ac za w szystkie liczby od i do 5. Jeśli zam iast liczb u ż y w a m y n azw , nie m o ż e m y d e fi­ niow ać z ak resó w .

Określanie wielkości kroku D efiniując z a k re s m o żn a ró w n ie ż po dać wdelkość kroku , u m ie sz cz ają c j ą po znaku / . P rzykładow o, p oniższy z a p is o d p o w ia d a co trzeciej w artości w e w s k a z a n y m zakresie (czyli 2, 5, 8 i 11): 0 -1 2 /3

W artość k ro k u m o ż e ró w n ie ż zo stać p o d a n a po g w iazd ce. Z ap is * / 3 w polu g odzin y oznacza c o trz e c ią g o d z in ę , czy li o, 3 , 6, 9 , 1 2 , 1 5 , 1 8 i 2 1 .

Z w ró ćm y u w agę, żc c r o n u ru ch a m ia a ż cztery różne p ro g ram y c r o n t a b : ■

c r o n t a b dla w ydarzeń m ających m iejsce co godzinę

■

crontab dla w ydarzeń m ających m iejsce codziennie

■

c r o n t a b dla w ydarzeń m ających m iejsce co tydzień

■

crontab dla w ydarzeń m ając y ch m iejsce co miesiąc.

Jeśli na k o m p u te rz e o p ró c z L inuksa zainstalow an y jest inny sy ste m o p eracy jn y (na przykład W in d o w s 95), n iek tó re z zadań z d efin io w an y ch w pliku c r o n t a b będą m usiały zustać u ruchom ione ręcznie (jeśli czas ich u ru ch o m ien ia m inął w m om encie, gd y a k tyw y był inny system o peracyjny). P am iętać należy, że cron nie w y k o n u je „ s p ó ź n io n y c h ” z a ­ dań; polecenia są uru ch am ian e tylko w tedy , g dy aktualna data i g o d z in a sp ełnia w arunki zdefiniowane w pliku c r o n t a b .

418

P o z n a j L inux

Umożliwianie i zastrzeganie dostępu do usługi crontab D o um ożliw iania lub zastrzegania dostępu do usługi c r o n t a b słu żą dw a pliki: ■

/ e t c / c r o n t a b . a l l o w - plik ten należy utworzyć ręcznie. Jeśli istnieje, do usługi r:rn n t a b zostaną dopuszczeni tylko wym ienieni w nim użytkownicy.

■

/ e t c / c r o n t a b . d e n y - plik ten jest tworzony automatycznie. Z apisane są w nim nazwy użytkowników' nie dopuszczonych do usługi crontab. W pisy wf pliku c r o n t a b . a l l o w m ają pierw szeństw o nad w pisam i w pliku c r o n ­

t a b . d e n y . O ba pliki pow inny być m ody fik o w an e w yłącznie przez adm inistratora.

O k r e ś la n ie d n ia Dzień, w jakim pow inno zostać uruchom ione dane polecenie, określają dwie wartości: d z i e ń t y g o d n i a oraz d z i e ń . Polecenia są wykonyw ane, jeśli przynajm niej jedna z tyci) dwóch wartości pokrywa się z o becną datą. Przykładowo, poniższy wrpis mówi, że dane polecenie pow inno być w ykonyw ane o godzinie piątej pierw szego i piętnastego dnia miesiąca oraz w każdy piątek: 0 17 1,15 *, 5

Jeśli uży tko w nik, którego nazw ę um ieszczono w pliku c r o n t a b .d e n y , spróbuje otw orzyć do edycji sw ój plik c r o n t a b (w pisując c r o n t a b - e ) , sy stem w ygeneruje poniż­ szy błąd: You (nazw a k o n t a ) S ee c r o n t a b ( i )

a r e n o t a l l o w e d t c U3e t h i 3 p r o g r a m

(c ro n ta b ).

t o r rnore i n t o r m a t i o n .

Konfigurowanie usługi at c r o n t a b obsługuje procesy, które m u sz ą być urucham iane regularnie, o określonych porach. Jeśli je d n a k dane polecenie p o w in n o zostać w ykonane tylko raz, lepiej skorzystać z usługi a t . at p ozw ala na uruchom ienie dow olnego polecenia o w skazanej godzinie (może to być chwila obecna lub pew ien m o m e n t w przyszłości). U zupełnieniem usługi a t jest polecenie b a t c h , które w ykonuje p o lecenia w m o m e n ­ cie, gdy pozw ala na to obciążenie system u - ściślej, kiedy o bciążenie (m ierzon e przez / p r o c / l o a d a y g ) spadnie poniżej 1,5 lub po m zej wartości podanej pod czas w yw o łan ia a tru n .

Uaktywnianie usługi at Usługa a t (jak rów nież b a t c h ) potrafi w c zy ty w a ć polecenia ze sta n d ard o w e g o stru­ m ienia wejścia lub z pliku. Oto składnia w szystkich wersji a t :

419

P la n o w a n ie z a d a ń

k ol ej ka] f-f p l i k } f-mldbv] CZAS at -c zadanie [ z a d a n i e . . . ]

at

[-V]

[-q

kolejka] [ - v ] zadanie [zadanie...]

atq 1—V J 1-q a trm

batch

[-VJ

[-V]

[-q k o l e j k a ]

[-f p i l i c ]

[-mv]

[CZASI

T a b e la 26.4 opisuje c zy n n o śc i w y k o n y w a n e przez każde z p o w y ż sz y c h poleceń. Tabela 26.4. Polecenia a t

Polecenie

Opis

at

Urucham ia polecenia o podanym czasie

a tq

Wyświetla listę zadań oczekujących na wykonanie i należących do aktualne­ go użytkownika (chyba że użytkownik jest administratorem; w takim wypad­ ku wyświetla listę wszystkich oczekujących zadań).

a trm

Usuwa zadania z listy

b a tc h

Urucham ia polecenia, kiedy pozwoli na to obciążenie systemu

O lo n iek tó re opcje p o le c e n ia at: ■

- b : alias polecenia b a t c h

■ - c : w yśw ietla listę oczekujących zadań ■ -d : alias polecenia a t r m ■

- f : w czytuje zadania z pliku zam iast z klawiatury

■ - 1 : alias polecenia ar. ■

-m: w ysyła list inform ujący o zakończeniu zadania; adresatem jest użytkow nik który

zlecił d any proces ■

-q :

korzysta ze w skazanej kolejki. O znaczenie kolejki to pojedyncza litera; w artością

dom yślną dla a t jest c, a d la b a t c h - E. D opuszczalne oznaczenia to litery z przedziału a-z iA-Z. Kolejki z oznaczeniam i bliższymi z (z leży dalej od z niż A) są w y k onyw ane z w yższym priorytetem. Polecenia przekazane do kolejki

z oznaczeniem

a

lub w yższym

są traktow ane ja k o zadania w sadow e. Jeśli do a r q przekażem y wartość oznaczenia ko­ lejki; w yśw ietlone zostaną tylk o zadania oznaczone podaną wartością ■

-v; w yśw ietla zadania, które zostały zakończone, ale jeszcze nie usunięte

■

-V: wyświetla n um er wersji programu.

420

P o zn u j L inux

Problemy z poleceniem at Niektórzy użytkow nicy m ają problem y z u rucham ianiem zadań a t . C zasam i kłopoty te są na tyle pow ażne, że prostsze w ydaje się uruchom ienie d a n eg o zadania za pom ocą c r o n i późniejsze usunięcie go z pliku c r o n t a b . W iększość p ro b lem ó w zw iązanych z usługą at bierze się z trudności w definiow aniu zadań. Proces ten jest prosty, jeśli polecenie do w ykonania składa się tylko z jed n e g o sło ­ wa, ale czasam i m a m y do czynienia z bardziej złożonym i zadaniami. Z ałóżm y, żc chcem y uruchom ić poniższe polecenie: at now + 2 minutes touch •'■/plik Po naciśnięciu E n te r , ujrzym y następujący kom unikat: parse error. Last token seen: touch Garbled Time. Korzystając z polecenia e c h o , m ożem y je d n a k „odw rócić” nasze w yrażenie i uniknąć błędu „G arbled T im e ” . O to odp ow ied nia składnia: echo touch -/plik I at now + 2 minutes

Jak m ożna się b yło spodziew ać, p ow y ższe polecenie działa bez zarzutu i za dw ie m i­ nuty w naszym katalogu zostanie utw orzony plik o nazwie plik. Z identycznym problem em spotykam y się zlecając zam knięcie sytem u o określonej porze: e c h o s h u td o w n - f r now | a t now + 4 h o u r s T ym razem system zostanie zam knięty dokładnie 4 godziny po w ydaniu polecenia. Polecenia a t akceptują godziny w p isy w ane w form acie qq:mm, jeśli jed n ak pod any czas upłynął przed w y d a n iem polecenia, system zakłada, że chodzi o tę sam ą go dzinę n a ­ stępnego dnia. Z am iast liczb m ożna ró w nież używ ać słów noon

( p o łu d n ie ) ,

midnight

(północ), TEATIME (p o d w ieczo rek, czyli g o d zin a 16:00), TODAY (d zisia j), tomorrow oraz now

(te ra z ).

( ju tr o )

D o puszcza się rów nież stosow anie oznaczeń am (p rz e d p o łu d n ie m ) i pm.

(po p o łu d n iu ). L ic zb a dni m oże zostać p o d a n a w postaci x days, a m iesiące m o żn a w p i­ syw ać korzystając z trzyliterowych skrótów w języku angielskim . P rzykładow o, jeśli chcem y uruchom ić dane polecenie o godzinie 4 rano za d w a dni, m o ż e m y wpisać: at 4am + 2 days

A by uruchom ić zad an ie w południe 25 listopada, w piszem y: at noon Nov 25

W reszcie, jeśli c h c e m y zam knąć system o pierw szej w nocy d n ia ju trzejszego , w p i­ szemy: ©cho shutdown -fr now | at lam tomorrow

P la n o w a n ie z a d a ń

421

O g r a n ic z a n i e d o s t ę p u d o u s łu g i a t A d m in istrato r m o że z aw sze korzystać z usługi at. W szystkich innych u ży tk o w n ik ó w o b o w iązu ją o g ran ic ze n ia z a p isa n e w plikach a t . a l l o w i at.deny.

Ograniczaniu i przyznaw anie dostępu do usługi at D om yślnie pusty plik /etc/at .deny je s t tw o rz o n y au to m aty czn ie. P o n ie w a ż nie z a ­ wiera żadnych d a n y ch , w s z y s c y użytk o w n icy m o g ą korzystać z aL. Jeśli do at .deny d o ­ piszemy ja k ą ś nazw ę użytk o w n ik a, w ó w cz as u ż y tk o w n ik ten nie będzie m iał dostępu do usługi nt . D om yślnie pu sty plik /etc/at.allow n ie jest tw o rzo n y a u to m aty c zn ie; jeśli jed n a k istnieje, w ó w c z a s tylko w y m ien ien i w nim u ży tk o w n icy będą m ogli u ży w ać at. Oznacza to że at.allow m a p ierw sze ń stw o nad at.deny. Jeśli k atalog /etc zaw iera o ba tc pliki, wówczas tylko plik /ic/at .allow jest sp raw d zan y . Jeśli żaden z nich nie istnieje, w ó w ­ czas korzystanie z usługi a t je s t ograniczone do adm inistratora system u. Jeżeli u ż y tk o w n ik w y m ie n io n y w pliku /etc/at.deny (lub nic w y m ie n io n y w pliku /«tc/at.allow, pod w a ru n k ie m że plik ten istnieje) sp ró buje u ru ch o m ić polecenia at,

ujrzy poniższy k o m u n ik a t o błędzie: You do not have pcrmio3ion to use at

Rozdział 27 Administrowanie połączeniami sieciowymi

Sriranga Veeraraghaven

Definiowanie nazwy hosta Instalowanie interfejsu zwrotnego Instalowanie interfejsu PPP Instalowanie interfejsu SLIP Instalowanie interfejsu PLIP Instalowanie interfejsu ethernetowego Konfigurowanie połączeń sieciowych A d m in istro w an ie p ołączen iam i sie cio w y m i w system ie Red H at L in u x jest sto su n k o ­ wo proste dzięki p ro g ra m o w i n e t e f g . P rog ram ten u m o żliw ia u a k ty w n ia n ie i k o n fig u ro ­ wanie p o łąc ze ń sieciow ych w graficznym środ ow isk u X W in d o w .

Korzystanie z p ro gram u netefg A b y u ru ch o m ić netefg, należy w pisać je g o n a zw ę w w ierszu poleceń: # netefg

n e t e f g należyurucham iać z konta administratora Pam iętajm y, ze program n e t e t g pow inien być urucham iany z konta administratora; w przeciw nym razie z m ia n y w prow adzone do konfiguracji sieci nie zostaną zapisane.

424

P oznaj Linux

Po urucho m ien iu n e t c f g w yśw ietla sw o je główne okno, w idoczne na rysunku 27.1. NGtw-jrk*' Mww*

I Husiuanw;

Hosts

j

interfaces

.‘T

m

HoutJng

j

fcanent

1 Domnin: clsco.co ii 1 Search for hoxlnames In addltioiuil A m o k u :

P U / I

•/

N a n m n rw n r. LU. 8 11 17 1 G9.C19.52

./] 3o vc

j

Quit

Rysunek 27.1. Główne okno programu net c f g

Definiowanie nazwy hosta i nazwy domeny D efiniow anie n azw y hosta w n e t c i a

jest proste:

klikam y

w polu H ostn am e

i w prow adzam y w ybraną nazwę. Aby ją zapisać, klikam y przycisk S a v e . Jeśli chcem y z definio w ać nazw'ę dom eny, w pisujem y j ą w polu D o m a in , po czym klikam y Save. O p ró c z zdefiniow ania nazw y hosta i d o m en y , głów ne ok no prog ram u n e t c f g p o ­ zw ala rów n ież na w y b ran ie serw erów nazw dom en (DN S), służący ch do tłum aczenia słow nych adresów- internetow ych na o dpo w iadające im num ery IP. A by dopisać serw er DNS do listy, k lik am y w polu N a m e se rv e rs i w pisujem y adres IP serw'cra (o adresie tym pow inien poin fo rm o w ać nasz d ostaw ca usług internetowych).

N azw y h o s ta i d o m e n y m u s z ą być p o p r a w n ie w p isan e W iększość nazw hostó w i dom en jest w y zn aczan a przez d o sta w có w usług interneto­ wych; w pro g ram ie n e t c f g n azw y takie m u sz ą zostać popraw nie w pisane.

Instalowanie interfejsu zwrotnego Interfejs z w ro tn y (ang. loopback) służy kom puterow i do łą c z e n ia się z nim sam ym . W szystkie dane w ysyłane przez protokół IP są transm itow ane przez interfejsy; jeśli więc dany kom puter m u si uzyskać pew ne inform acje od sam ego siebie, najprościej przesłać je przez interfejs zw rotny.

A d m in is tro w a n ie p o łą c z e n ia m i s ie c io w y m i

425

D o u tw o rze n ia interfejsu z w ro tn e g o m o żn a w yk o rzy stać p olecen ia ifconfig i route: #

ifc o n fig

lo

127.0.0.1

# route edd -host 127.0.0.1 lo Po lecen ie i f c o n f i g każe k o m p u te ro w i uak tyw nić interfejs l o z a d re se m IP ró w nym 127.0.0.1. P olecenie r o u t e

p o w o d u je dopisanie do tabeli routingu k o m p u te ra hosta

12 7 .0 .0 .1 z ad n o tacją, że k ie ro w a n e do niego pakiety p o w in n y być p rze sy ła n e p rzez inter­ fejs l o . P o w y d an iu obu p o lec eń , m ożna p rzetestow ać now y interfejs, w pisując: # p in g

127.0.0.1

Interfejs zwrotny musi posiadać właściwy adres IP Interfejs z w ro tn y jest z aw sze sko jarzon y z a dresem 127.0.0.1. S ta n d ary z ac ja ta g w a ­ rantu je, żc w szy stk ie p o łąc ze n ia z I P ró w n y m 127.0.0.1 w racają do k o m p u te ra, k tó iy je zainicjow ał.

P ow inien p ojaw ić się p o n iższy kom unikat: 127.0.0.1 is alive Po .skonfigurowaniu interfejsu zw rotn ego, n ależy p rzy p isać mu nazw ę.

Nadawanie nazwy interfejsowi 1.

U ru c h o m n e t e f q i kliknij przycisk H o s ts w m en u g łó w n y m . U jrzysz o k n o p okazan e na ry su n k u 27.2. ' - 9' ■ 1 « I Names j Hosts j

Interfaces j Ruuliny

IP

Nunw

12741.0.1 10.8.112 171.68219.137 171.69.219.52 171.69.115.41 128.32.43.52

Mckmuiws

localhosl konchl.bosiand.u# s rv ultrauctoco.com noan.clsco.com * rv lsdnxisco.com »oda.borknloy.edu

3

loopback ~ karcW 3cv ultra naan s rv tortu soda

J I / i

Md j Save

rat [

R«m nv« | Quit

Rysunek 27.2. Za pom ocą program u netefg można również konfigurować parametry hostów 2.

K liknij napis 127. o . o . i . P o jaw i się o k n o edycji hosta w id o czn e na rysunku 27.3.

426

P o z n a j Linux

IP:

Jl 27.0.0.1

Name:

|loć8lhos1

Nicknam es:

|loopback Done

j

Cancel

Rysunek 27.3. Okno edycji hosta 3.

W pulu N a m e w pisz l o c a l h o s t . Jeśli chcesz, rnożesz w pisać w polu N ic k n a m e s nazw ę l o o p b a c k .

4.

Kliknij przycisk D one, a następnie S a v e . N ow a nazw a hosta zostanie zapisana. Ten sam pro ces służy rów n ież do n adaw ania nazw innym a d re so m IP, ale jeśli korzy­

stam y z serw era n a zw (D N S). czynność ta je s t zbędna.

Instalowanie interfejsu PPP Protokół P oint-to-P oint (PPP) służy do naw iązyw ania połączeń IP przez łącze szere­ g o w e lub za p o m o cą m od em ów i linii telefonicznych. Po połączeniu z serw erem , klient PPP m oże korzystać z jego zasobów tak. ja k gdyby był podłączony bezpośrednio d o sieci lokalnej serwera. P P P stanowi najczęściej stosow any sposób łączenia k om puterów d o m o ­ wych z Internetem.

P o łą c z e n ia T C P / I P p rze z ł ą c z a sz ere g o w e Istnieją trzy najbardziej rozpow szechnione protokoły pozwalające na nawiązywanie połączeń T C P /IP przez linie szeregowe lub równoległe. Są to: P otnt-to-P oint P rotocol (PPP), Serial Lina Internet P rotocol (SLIP) oraz P aralel L in ę Internet P rotocol (PLIP). Z tej trójki najstarszy i najm niej zaaw an so w an y (m ający kłopoty z obsłu gą połączeń na zaszu m iony c h Liniach telefonicznych) jest protokół SLIP. Jest on nawet starszy niż proces standaryzacji protokołów , nie u w a ża się go więc za sta n d ard o w y protokół internetowy. Z nacznie now ocześniejszym standardow ym protokołem internetow ym jest protokół PPP. Pełni on funkcje podobne do protokołu SLIP, ale potrafi bez zarzutu obsługiw ać wszystkie rodzaje linii telefonicznych; dlatego też jest najczęście j stosow anym p ro ­ tokołem w a rstw y łącza danych udostępniającym połączenia T C P /IP przez telefon. PLIP to o d m ia n a protokołu SL IP, um ożliw iająca naw iązyw anie połączeń T C P /IP przez p ony równoległe. PLIP jest szybszy od SLIP i od PPP, ale nie m a zastosowania w łą c z e n iu k o m p u te ró w przez linie telefoniczne.

427

A d m in is tr o w a n ie p o łą c z e n ia m i s ie c io w y m i

K o n f ig u r o w a n ie p r o t o k o łu P P P w L in u k s ie 1.

P ierw szy krok polega na utw orzen iu pliku urządzenia modem w katalogu /dev. Służy do tego p olecen ie modemtool. O tw ó rz sesję na koncie a d m in istrato ra i wpisz: # modemtool

2.

U jrz y sz o k n o p o k azan e na ry sunk u 27.4. Kliknij nazw ę portu sz ere g o w e g o , do które g o p o d łąc zo n y jest m o d e m , a następnie przycisk O K . U tw o rz y s z w ten sp o só b plik u rzą d ze n ia / d e v /modem. H9iW <2

Configure..

S elect the device (serial p o rt) to which your modem is connected. If you have no modem, select «none*. (This configuration stop sim ply makes a link fm m /dev/modem in v n tir actual modem d e vice .) Device

|

cum

Infonndläm Nu Muduni COMI: under COM2: t ra te r COM3: under COM4: under

*

cual cuo2 cuaJ

3

m s- dos MS-DOS MS DOS M S -D 0 3

/ OK

j

Cancel

Rysunek 27.4. Program m odem tool pozwala na utworzenie dowiązania symbolicznego /dcv/m odem 3.

U ru c h o m netetg i kliknij przycisk In te r f a c e s . U jrzy sz o k n o z ry su n k u 27.5.

Narnos I

Hosts |

intertacos I

m enace

Rniiunq

IP

lo

o o p tp

I

a tlK io l

I

a c t iv e

12 7 J l .0.1

no

yos

ncU vo

eth O

10Ü.112

no

yo»

a c t iv o

eU il

1 7 1 .6 9 .1 1 6 .4 2

no

yos

a c t iv o

tu n » lu n ll

In a c tiv o In a c tiv o

no

WB

! "0

E d it

1

Save

J

-

1

R em ove

!

I

A c tiv a te

|

D e a c tiv a te

|

Q u it

Rysunek 27.5. Okno interfejsów w programie neLcfy 4.

K liknij przycisk A d d , otw ierając o k n o w yboru interfejsu (ry sun ek 27.6).

428

P o z n a j l.inux

In te rfa c e T ype: ♦

PPP

v

3U P

N/ PLJP v

tt li o m o t

v

A reno t

v

T o k e n Ring P o rte m ( A l P )

OK

i

C ancel

Rysunek 27.6. Zaznacz rodzaj interfejsu w oknie wyboru 5.

W ybierz P P P i kliknij O K . n e t e f e j otw orzy okno kreatora now ego interfejsu (rysunek 27.7).

D e v ic e : pppO

Phone Number P P P login n a m e : PPP p assw o rd : D one

j

Customize

C ancel

Rysunek 27.7. Okno kreatora interefejsu PPP 6.

Kliknij w polu P h o n c N u m b c r i w p ro w ad ź num er, z jakim będzie się łączy ł m odem .

7.

Kliknij w polu P P P logon i w prow adź nazw ę użytkow nika w y m a g an ą p rze z serw er PPP, z którym naw iązujesz połączenie.

8.

Kliknij w polu P P P p a s s w o rd i w p ro w ad ź hasło w ym agane przez serw er PPP, z k tó ­ rym n aw iązu jesz połączenie. H asło zostanie w yśw ietlone na ekranie, m u sisz więc upewnić się, że nie o bserw ują go osoby postronne.

9.

Kliknij przycisk C u sto m iz e , otw ierając o k n o edycji interfejsu P P P (rysunek 27.8).

H ard w a re

C om m u n icatio n

N etw o rk ing

D o vico: pppO W

U se h a rd w a re flow c o n tro l a n d nx)iteiii linns

j

E s c a p e c o n tro l c h ia -d c ln rs

if Afiort c o n n e c tio n on v /o Q -k n o w n o m w s Uno s p e e d :

¡115200

M odem P u rt:

j/dev/m odero Dunn

Rysunek 27.8. Okno edycji interfejsu PPP

\

C ancel

|

A d m in is tro w a n ie p o łą c z e n ia m i s ie c io w y m i

429

10. Z a z n a c z opcje Use hardware flow control and modern lines

i

Abort connection 011

w ell-know errors. 11. W polu Line Speed w pisz m ak sy m aln ą prędkość, z ja k ą ko m p uter m oże kom unikow ać się z m odem em . Dla w iększości m o d em ó w w artość dom yślna (115 200 ) jest o d p o w ie d ­ nia. Jeśli instrukcja m o dem u podaje inną szybkość m aksym alną, um ieść j ą tu. 12. U p ew n ij się, że pole M odem Port z aw ie ra n a zw ę /d ev /m o d em . 13. Jeśli c h c e sz przyjrzeć się z a a w a n s o w a n y m op cjo m k o n fig u rac y jn y m interfejsu PPP, kliknij Networking. W p rz e c iw n y m razie kliknij Donc. 14. Jeżeli kliknąłeś p rzycisk Networking, n e t e t g w yśw ietli o k n o edycji interfejsu P P P, p o k a z a n e na rysunku 27.9. W o k n ie tym m o ż e sz u sta w ić n astęp u jące param etry: ■

Activate interface at boot time - zaznaczenie tej opcji spow oduje autom atyczne podjęcie próby naw iązania połączenia m o d em o w eg o podczas urucham iania syste m u, co jest przydatne, o ile dysponujesz nieograniczonym czasem połączenia u sw ojeg o dostaw cy usług internetowych.

■

Set default route when making connection

opcja ta pow oduje przesłanie

w szystkich pakietów zażądanych przez kom puter, a p rzeznaczonych dla adresatów innych niż 127.0.0.1 przez interfejs PPP. Sytuacja ta jest pożądana, jeśli PP P stano­ wi g łó w n e „wyjście na św ia t” konkretnej m aszyny. ■

Restart PPP when connection fails - po w ybraniu tej opcji system będzie starał się autom atycznie n aw iązy w ać now e połączenie po zerw aniu istniejącego.

■

MR U - m aksym alny ro zm iar pakietu, który m ożna przesłać przez dany interfejs PPP. D opuszczalny zakres ograniczają wartości 2 % i 1500 bajtów. Im bardziej zaszum ione łącze, tym m niejszą wartość należy wybrać; łącza dobrej jakości m ogą korzystać

■

7.

dużych pakietów .

Local IP address oraz Remote IP address - te opcje są przydatne tylko w m aszy­ nach dysponujących statycznym i adresam i IP. Jeśli posiadasz swój w łasny statyczny adres przyznany przez do staw cę, m ożesz go w pisać w polu Local IP address.

Ita rc fw u ro

J

C o m m u n ic atio n

j

N e tw o rk in g

1 activ a te mum ace at »001 urne j

G et

0

n o s -(a rt P P P w h o n c o n n o c tio n fa lls

d a t a i ill r o u t s w h a n m a k i n g c o n n e c t i o n ( d e f o u l t r o u t « )

MRU (296-1500): In m w f» a n H y -u se d o p tio n s -

L o cal I P a d d r e s s ; R e m o te IP a d d r e s s :

| D ona

üm r.ftl

Rysunek 27.9. Zaaw ansow ana konfiguracja interfejsu jest osiągalna przez przycisk N e t w o r ­ k in g

430

Poznaj Linux

15. Po w prow adzeniu w szystkich w ym agan ych zmian, kliknij przycisk D one. N a pytanie czy chcesz zapisać konfigurację, o d p o w ie d ź Ycs. O kno edycji interfejsu zniknie z ekranu, a w o k n ie głów nym program u n e t c f g pojawi się n o w y wpis (pppo). Aby zapisać zm ian y , kliknij przycisk Save. Po skonfigurow aniu interfejsu PPP w arto go przetestować.

Testowanie interfejsu PPP 1.

Kliknij przycisk A c tiv a te w oknie interfejsów. M odem pow inien naw iązać połączenie z serw erem d o staw cy usług internetowych.

2.

Po naw iązaniu połączenia, spróbuj w yd ać polecenie ping razem z nazw ą dobrze zna­ nego hosta (na przykład 192.31.7.130, czyli www.cisco.com): kanchi 1555$ ping -c 3 192.31.7.130

PING 192.31.7.130 (192.31.7.130): 56 data bytes 64

bytes from 192.31.7.130: icmp_seq=0 ttl=248 time=38.5

m3

64

bytes from 192.31.7.130: icmp_seq=0 ttl=248 time=32.5 ms

64

bytes from 192.31.7.130: icmp_seq=Q ttl=248 time=30.7

ms

192.31.7.130 pinq 3tati3tics -3 packets transmitted, 3 packets received, 0% packet loss round-trip min/avg/max = 30.7/33.9/38.5 Jeśli ujrzysz w ydruk podobny do pow yższego, oznacza to, żc interfejs działa poprawnie. A by rnóc sz y b k o uaktyw niać lub dezaktyw ow ać dany interfejs, użytkow nicy shelli b a s h i kah powinni dopisać do sw'oich plików p r o f i I r poniższe aliasy: alias uwaktywnij-ppp-/ctc/cysconfia/network-Gcripts/ifup-PPP alias zdezaktywuj-ppp=/etc/sysconfig/network-scripts/itdown-??P U żytkow nicy shelli c s h i t e s h m ogą dopisać identyczne polecenia do pliku . c s h r c .

U a k ty w n ia n ie i d eza k ty w a cja interfejsu Jeśli w oknie interfejsów netcfg obok n a zw y danego interfejsu w id a ć słow o inac­ tive, m ożesz go uaktyw nić klikając przy cisk A ctivate. Podobnie, k a żd y aktyw ny interfejs m oże zostać zdczaktyw ow any p rze z kliknięcie

Instalowanie interfejsu SLIP P rotokół S c ń a l L ine Internet P rotocol (SL IP) stanowi drugi z d o stępny ch sposobów łączenia dwóch ko m p uteró w siecią T C P/IP. Instalow anie interfejsu S L I P jest p o d o b n e do instalowania interfejsu PPP.

Administrowanie połączeniami sieciowymi

431

T w orzenie in terfejsu S L IP 1.

U ru c h o m neLcfg i kliknij przycisk In terfaces, aby w y św ietlić o k n o interfejsów

(rysunek 27.5). 2.

K liknij przycisk A d d , otw ierając o k n o w yboru interfejsu (rysu nek 27.6).

3.

W y b ie rz S L IP i kliknij O K . n e t c f c w yśw ietli o k n o k re a to ra interfejsu S L IP , p o k a ­ zane na ry sun ku 27.10.

Device: słO Phono Number: SU I* login name: 3 LIP pass w oni:

|

D otio

j

o w rn i

Rysunek 27.10 O kno kreatora interfejsu SLIP 4.

Kliknij w polu P h on e n u m b er i w p ro w a d ź n u m er telefonu, z ja k im będzie się łączył m odem .

5.

Kliknij w polu S L IP login nam e i w p ro w ad ź nazw ę u ż y tk o w n ik a w y m a g a n ą przez serw er, z którym na w iąz u je sz połączenie.

6.

Kliknij w' polu S L IP p assw ord i w p ro w a d ź hasło w y m a g a n e przez serw er, z którym na w iąz u je sz połączenie. I la s to zostanie w yśw ietlon e na ek ran ie, m u sisz w ięc upew nić się, że nie o b serw u ją go o so b y postronne.

7.

Kliknij p rz y c isk D on e, r . e t c f g

w yśw ietli o k n o edycji interfejsu S L IP (rysunek

27.11). t~*\

^ <•V

14«udware i

•

3

^

'

^

*

£ ‘ * ‘ T l/t-* 1

Communication J Networking j Dovfco: sio

Uno sfwprt-

11I52G0

Modom Rjrł?

|/fl9v/moaem Done i

Cancel j

Rysunek 27.11. O kno edycji interfejsu SLIP 8.

W polu L in e S p eed w p ro w a d ź m a k sy m a ln ą szyb kość, z ja k ą k o m p u te r m oże się k o ­ m unikow ać z m o d em em . S z y b k o ść ta p o w in n a być p odan a w instrukcji obsług i m o ­ dem u. D la w ięk szo ść m o d e m ó w w a rto ść do m y śln a (1 1 5 2 0 0 ) je s t w ystarczająca.

9.

W polu M od em Purt w p isz /dev/modem. Jeśli nic d y sp o n u je sz jesz c z e dow iązaniem sy m b o lic zn y m /dev/modem, instrukcje d o ty czące je g o tw o rze n ia zn ajd ziesz w p o ­ przednim podrozdziale.

432

Poznaj Linux

1U. Jeśli chcesz p rzyjrzeć się zaaw an sow anym opcjom konfiguracyjnym interfejsu SLIP, kliknij N etw ork in g. W przeciw n ym razie kliknij D on e. Jeżeli k lik n ą łeś przycisk N etw orking, netefq w yśw ietli okno edycji interfejsu SLIP, p o k a za n e na rysunku 27.12. W oknie tym m ożesz ustawić następujące parametr)': ■

Activatc interface at hoot tim e - zaznaczenie tej opcji spow oduje automatyczne podjęcie próby nawiązania połączenia m odem ow ego podczas urucham iania syste­ mu, co jest przydatne, o ile dysponujesz nieograniczonym czasem połączenia u dostaw cy usług internetowych.

j A ctivate Interlace a t boot time .1 S e t d e fa u t m ute wfiwi making connection

■ R e sta rt Si IP w hen connection fails MIU (296-1500): Local IP ad d ress: R em ote IP a d d ress: U nde

(SUP/CSUP):

|SLiP

Rysunek 27.12. Zaawansowane opcje konfiguracyjne interfejsu SLIP ■

Set dcfault m iite w h en m aking connection - opcja ta pow oduje przesłanie wszystkich pakietów zażądanych przez komputer, a przeznaczonych dla adresatów innych niż 127.0.0.1 przez interfejs SLIP. Sytuacja ta jest pożądana, jeśli SL IP sta­ nowi głów ne „wyjście na świat” konkretnej maszyny.

■

Restart S L IP w hen connection fails - po wybraniu tej opcji system będzie starał się autom atycznie nawiązywać nowe połączenie po zerwaniu istniejącego.

■

M R U - m aksym alny rozmiar pakietu, który może zostać przesłany przez dany in­ terfejs SLIP. Dopuszczalny zakres ograniczają wartości 296 i 1500 bajtów. Im bar­ dziej zaszum ionc łącze, tym m niejszą wartość należy wybrać; łącza dobrej jakości mogą korzystać z dużych pakietów-.

■

Local IP address oraz R einote IP address - te opcje są przydatne tylko w m aszy­ nach dysponujących statycznymi adresam i IP. Jeśli posiadasz sw ój w łasny statyczny adres, przyznany przez dostawcę, m ożesz go w pisać w polu L ocal IP address.

■

M ode (SL IP /C S L IP ) - pole pozwalające na w ybór trybu pracy interfejsu SLIP: standardow ego (SLIP) lub z w ykorzystaniem kompresji (CSLIP). T ryb C S L IP może być w-olniejszy od SLIP. ponieważ każdy pakiet CSLIP w ym aga rożkom presow ania po odebraniu. Dlatego też większość dostawców- usług internetowych nie udostępnia trybu C SLIP. W ięcej informacji uzyskasz kontaktując się ze sw oim dostawcą. Jeśli masz wątpliwości co do dostępności trybu CSLIP, wybierz standardow y tryb SLIP.

Administrowanie połączeniami sieciowymi

433

11. Po w p ro w a d z e n iu w y m a g a n y c h z m ian w konfigu racji, kliknij przycisk D on e, a na pytanie, czy zapisać z m ia n y o d p o w ie d z Y es. W oknie in terfejsó w pojaw i się now y w pis —.sio. 12. A b y u a k ty w n ić n o w o z d e fin io w a n y interfejs, kliknij przycisk A ctiv a te. M o d e m p o ­ w inien n a w iąz ać p o łączen ie z se rw e rem d o staw cy usług internetow ych.

13. W celu

prze testo w an ia p o lec en ia m o ż e sz użyć o m a w ia n e g o w cześniej p olecen ia p i ng.

Instalowanie interfejsu PLIP Protokół P arallel L in e in tern et P rotocol (PLIP) jest podob ny do protokołu S L IP , z tą tylko różnicą, że w ykorzystuje łą c z a rów noległe, co pozw ala m u osiągnąć w yższe prędkości. K on figu row an ie in terfejsu P L IP 1.

U ru c h o m netefg.

2.

Kliknij p rzycisk

3.

Kliknij przycisk A d d . netefg w yśw ietli o k n o w yboru interfejsu (rysunek 27.6).

4.

W y b ie rz P L IP i kliknij O K . netefg o tw orzy o k n o edycji interfejsu P L IP (rysunek

Interfaces.

27.13).

D e v ic e : plipO IP :

1

r

Remoto IP:

i

N e tm a s k : Nef-WOrfC | j

A c tiv a te i n t e r f a c e a t b o o t tim e D one

|

C ancel

|

J

-

Rysunek 27.13. Okno edycji interfejsu PLIP 5.

Kliknij w polu IP i w pisz ad res IP sw o jeg o ko m putera.

6.

Kliknij w polu R e m o te IP i w pisz adres IP k o m p u te ra z k tó ry m b ędziesz się łączyć.

7.

Kliknij w p olu N e t m a s k i w p ro w a d ź m ask ę sieci dla adresu IP sw o je g o kom putera.

8.

Jeśli ch ce sz a u to m aty c zn ie u aktyw niać interfejs P L IP p rzy uru ch am ian iu system u, zaznacz opcję A ctiv a te in terface at b oot tim e.

9.

Kliknij D on e. N a pytanie, c z y ch ce sz zap isać o b e cn ą k onfigurację o d p o w ie d z Yes.

10. W oknie interfejsów p o w in ien p o jaw ić się w pis p l i p O . A b y u ak ty w n ić now'o u tw o ­ rzony interfejs, kliknij p rzy cisk A c tiv a te . 11. Do p rzetesto w an ia interfejsu P L IP m o że sz w y k o rz y stać po lecen ie p i n g , podając adres IP ko m putera, z którym n a w iąz an o połączenie. O to przykład:

434

Poznaj Linux

kanchi

1572$ ping -c 3 10.8,11,5

PING 10.8.11.5 (10.8.11.5): 56 data bytes 64

byteo from

10.8.11.5: icmp_seq=0 ctl-225 time*1.7 ms

64

bytes from

10.8.11.5: icmp_3 eq = 0 ttl-225 time-1.7 ms

64

bytes from

10.8.11.5: icmp seq=0 ttl=225 time*1.7 m 3

-—

10.8.11.5 ping statistics --

3 packets transmitted/ 3 packctc received, 0$ packet loss round-trip min/avg/max = 1.7/1.7/1.7 ms Jeśli ujrzysz w yd ruk podobny do pow yższego, oznacza to że interfejs działa poprawnie.

Instalowanie interfejsu ethem etowego Ethernet jest najczęściej w y ko rzy sty w an y m rodzajem sieci lokalnej, zc w zględu na sw oją niską cenę. d u ż ą w ydajność oraz niezaw odność. K on fig urow anie interfejsu ethernetow ego jest podobne do konfigurow ania interfejsu PLIP. K onfigurow anie interfejsu eth em e to w e g o 1.

U ruchom n p t c f g .

2.

Kliknij przycisk Interfaces.

3.

Kliknij p rzy cisk Add.

4.

W oknie w yboru interfejsu zaznacz E thernet, n etefg w yśw ietli o k n o edycji interfejsu e th e m e to w eg o (rysunek 27.14).

5.

Kliknij w polu I P i w prow ad ź adres IP interfejsu. Jeśli Ethernet je s t g łó w n y m interfej­ sem sieciow ym w kom puterze, podaj adres IP komputera.

6.

Kliknij w polu N etm a sk i w prow adź m askę sieci dla adresu ÏP p odanego w kroku 5.

7.

Z aznacz opcję A ctiv a te interface at b oot tim e.

8.

O ile nic m u sisz w yko rzy styw ać sw ojeg o k om putera jako serw era startow ego (ang. b o o t server) dla innych k om puterów w sieci, nic zaznaczaj opcji C onfigure interface with B O O T P .

mm£th*rnet/B u&

InterP^llS!

D ev ice : ethO IR

¡10 8.11.2

N etm ask :

¡255.00.0

N etw ork:

1 0 .0 .OX)

B ro a d c a st:

1 0.255.255.255

W

A c tiv a te In te rfa c e a t b o o t timo

j

Configure In te rfa c e w ith DOOTP Done

C ancel

Rysunek 27.14. Ukno edycji interfejsu ethemetowego

j

4 35

Administrowanie połączeniami sieciowymi

In stalacja ru tera W p o p rzednich krokach o p isy w a liśm y k o n fig u ro w a n ie p o p u larn y c h typów interfej­ sów sieciow ych. A by je d n a k k o m p u te r m ó g ł k o m u n ik o w a ć się z pozo stały m i k o m p u te ra ­ mi w' sieci, n ależy z a in stalo w a ć tzvv. routing. P o n iższy przykład op isu je sp o só b k o n fig u ­ row ania k o m p u te ra tak, aby m ó g ł pełnić funk cje rutera. K o n fig u rac je k lientów dla sy ste m ó w L in u x , W in d o w s i M a c O S są o m ó w io n e w o so b n y m podro zd ziale. Z ałó żm y dla przyk ładu , ż e d y sp o n u je m y siecią lokalną p rze d sta w io n ą na rysunku 27.15 i ze interfejs ethO k o m p u te ra kanchi został sk o n fig u ro w a n y z w yko rzy stan iem p aram etrów w id o c zn y c h na ry su n k u 27.14.

Rysunek 27.15. Przykładowa sieć lokalna, ilustrująca m etody podłączania zewnętrznych hostów do m aszyny linuksowej Sieć z rysunku 25.15 sk ład a się z czterech hostów , na k tóry ch z ain stalo w a n o różne systemy operacyjne. F u n k c je ru tera będzie pełnić m aszy n a lin u k so w a. O to opis k o n fig u ra ­ cji ■

poszczególnych hostów; doc - M acintosh z zainstalow anym system em M acO S w wersji 8.1

i

m odułem O pen

Transport. Jeg o adres IP jest rów ny 10.8.11.3. ■

win

kom pu ter x 86 z system em Window's N T W orkstation 4.0; adres 1P rów ny

10.8.11.7. ■

kanchi - m aszy n a linuksow a, która będzie pełnić funkcje rutera dla pozostałych k o m ­

puterów w' sieci; adres IP rówrny 10.8.11.2. ■

m e lk o te —druga m aszyna linuksow a; adres IP rów ny 10.8.11.4. Aby kanchi m ógł w yzn aczać trasy dla otrzym yw anych pakietów , należy zapisać o d p o ­

wiednie informacje w je g o tablicy rutingu. T ablica ta przechow uje trzy rodzaje danych: ■

trasy do hostów

■

trasy do sieci

■

trasy dom yślne.

436

Poznaj Linux

D efin io w an ie Iras 1.

Przede w szy stkim m usisz zdefiniow ać trasę zw rotną (do k o m p u te ra kanchi). S korzy­ staj w tym celu z polecenia route. O tw ó rz sesję na koncie adm inistratora i wpisz: # route adrl -host 10.8.11.2 netmaslc 255.255.255.255 dcv lo

Poinform ujesz w ten sposób jądro, że pakiety z. adresem przeznaczen ia równyrn 10.8. 1 1 . 2 p o w in n y być kierow ane do interfejsu zw rotnego (lo). 2.

Zdefiniuj teraz trasę dla w szystkich k om pu terów o adresie IP zaczy n ający m się liczbą 10 : # route add -net 10.0.0.0 netmask 255.0.0.0 dev ethO

O d tej chwili w szystkie pakiety przeznaczone dla k o m p u te ró w z adresem postaci 10.jt.jur (gdzie x jest liczbą z zakresu 1-254) będą przesyłane przez interfejs ethO. Przykładow e adresy zaczynające się od 10 to 10.0.0.1 i 10.8.11.2. 3.

Dla w szystkich pakietów , których ad res przeznaczenia nie zaczy na się od 10, należy zdefiniow ać trasę domy.
Po skon figu ro w aniu kom putera kanchi m ożem y przystąpić do łąc ze n ia z nim p o z o ­ stałych m aszyn.

Łączenie dwóch systemów linuksowych Ł ączenie ze so b ą dw óch k om puterów w yposażonych w system L inux jest proste. M ówi się, zc k o nfigu rujem y jed n ą m aszynę tak, aby była klientem drugiej. W tym przy­ padku kom puter melkote będzie klientem serw era kanchi. Konfigurowanie m e lko te

1.

Upew nij się, że interfejsy lo i ethO kom pu tera melkote zostały popraw nie sk o n fig u ­ rowane.

2.

D opisz do tablicy routingu kom putera melkote trasę do rntera kanchi (10.8.11.2). T rasa ta będzie obow iązyw ać w szystkie w ysyłane pakiety dan ych. W tym w ypadku skorzystam y z interfejsu ethO: # route add -host 10.8.11.2 netmask 255.255.255.255 dev ethO

3.

A by melkote m ó g ł kom unikow ać się z pozostałym i k om puteram i w sieci, m usisz zdefiniow ać trasę dom yślną, stosow aną w przypadku adresatów niew y m ien io nych w tablicy routingu. T rasa dom yślna dla pakietów wysyłanych p rze z ko m p uter melkote będzie przebiegać przez ruter kanchi, osiągalny przez interfejs ethO: H route add default gw 10.8.11.2 dev ethO

Do przetestow ania nowej konfiguracji m ożna wykorzystać program telnet lub ping.

Administrowanie połączeniami sieciowymi

437

Łączenie Linuksa z systemem MacOS Ł ą c z e n ie M acintosh » doc w y p o sa ż o n e g o w O pen T ran sp o rt z m aszy n ą lin uksow ą kanchi m e p o w in n o spraw ić prob lem ów .

K o n f ig u r o w a n ie d o c 1.

K liknij m enu „ ja b łk o ” i w y b ie rz opcję C o n t r o l P a n c ls.

2.

W ok n ie Panelu ste ro w a n ia kliknij ikonę T C P /IP . U jrzy sz o k n o konfiguracy jne T C P /IP , p o k a z a n e na ry su n k u 27.16. □

H W f iy a g ig ią iiłE iK g ig r iK

C o flA to t v U :

L o n i» 7 jr #

T C P /IP

l ! i i m

E U * t r ir t tw iH - in

i ]

M łn u łT K i

C

m

m

□

u »

m

m

m

s m

B

0 0 2 .3

Im fO to U C a a r-c h P * ł h : S t łr 1 i r v j d o m a in n i m * IP M

4 rtts:

Subnet n u o k .

10 9

2 3 3

1 1 .3

2 3 3 .2 3 3

|b o jU n d u«

0

E n d in g d o m a in i u i t x :

1

K o u u r a d d r» s s :

l A d d itio n a l

S * w c h < ło m > in < : N łm a ( W

1

I n

» K

io

ł 4 J r ,;

1

1 0 0

11 2

V W II

[

O

p tio n s ...

|

Rysunek 27.16. O kno konfiguracyjne protokołu T C P/IP w systemie MacOS 3.

Kliknij na rozw ijalnej liście C o n n ect via i w yb ierz opcję E th ern et b u ilt-in .

4.

Kliknij na rozw ijalnej liście C o n f ig u r e i w y b ie rz opcję M a n u a lly .

5.

W polu IP A d d ress w p isz adres IP d oc (w n aszy m p rzy k ład zie jest on rów ny 10.8.11.3).

6.

W polu S u b n e t m a s k w p ro w a d ź m ask ę pod sieci dla adresu I P p o d a n eg o w kroku 5.

7.

W polu R o u ter ad d ress w p isz adres IP k o m p u te ra kanchi (10.8.11.2).

8.

Zam knij okno konfiguracji klikając je g o lew y górny narożnik.

T esto w an ie p o łą c z e n ia Aby przetestow ać p o łą c z e n ie m ięd zy k o m p u te ram i doc i kanchi, n ależy sko rzystać 7. programu N C S A Telnet.

438

Poznaj Linux

Łączenie Linuksa z Windows K onfigurow anie m aszyny w indow sow ej jest podobne do konfigurow ania M acintosha. Opisany tu proces konfiguracji dotyczy W in d o w s NT, ale procedura dla W indo w s 95 (i W indow s 98) jest identyczna. K onfigurow an ie win 1. W m enu Start w y b ie rz opcję S ettings, a następnie Control P an el.

2. Kliknij ikonę N etw ork, otwierając okno konfiguratora sieci. 3.

Kliknij opcję Id e n tific a tio n .

4.

Kliknij w polu C o m p u t e r N a m e i wpisz dowolną nazwę (w naszym przykładzie nazwą kom putera jest w in).

5.

Kliknij opcję P rotocols.

6 . Jeśli na liście pro to kołów sieciow ych w idnieje protokół T C P /IP , kliknij dw ukrotnie jeg o nazwę. W przeciw nym w ypadku kliknij przycisk Add i w y b ie rz protokół M icro­ soft T C P /IP . P o pow rocie do okna P rotocols, kliknij dw ukrotnie nazw ę T C P /IP . 7.

W oknie w łaściw ości protokołu T C P /IP z azn acz opcję. Specify an IP address.

8. Kliknij w polu IP A ddress i w p ro w ad ź adres kom putera (w naszym przykładzie 10.8.11.7). 9.

Kliknij w polu S u b n e t M a s k i w p ro w ad ź m askę podsieci o d p o w ia d ając ą adresow i z punktu 8 (w naszym przykładzie 255.255.255.0).

10. Kliknij w polu D e fa u lt G a te w a y i w pisz nazw ę bram ki, przez którą będą rutow ane pakiety T C P /IP (w naszym przykładzie je s t to IP kom putera k a n c h i - 10.8.11.2). 11. Kliknij O K , z am y kając okno w łaściw ości protokołu T C P/IP, a następnie pow tórnie O K , zam ykając okno m odułu N etw o rk . 12. Na pytanie, czy chcesz zapisać konfigurację odpow iedz Yes. Po p o n o w n y m uruchom ieniu system u m o żn a przetestow ać połączenie za p o m o cą po ­ lecenia p i n g .

Konfigurowanie usługi NFS NFS pozw ala n a podm on tow yw anie do lok alnego system u plikó w napędó w znajdują­ cych się na kom pu terach dostępnych przez sieć. K onfigurow anie usługi NFS m ożna podzielić na dw ie części: ■

K onfigurow anie serwera N F S. Serwer N F S to m aszyna udostępniająca podm ontow yw any katalog. W naszej przykładowej sieci serw erem NFS jest k a n c h i .

■

K onfigurow anie klienta N F S. Klientem je s t m aszyna podm ontow ująca katalog udostęp­ niany przez serwer. W naszym przypadku klientem będzie kom puter m e lk o te .

439

Administrowanie połączeniami sieciowymi

P o n iż sz y p rzyk ład d e m o n s tru je jak p o d m o n to w a ć katalog /hom o k o m p u te ra k a n c h i na k o m p u te rze m e l k o t e , tak aby uży tk o w n icy d y sp o n o w ali id en ty cz n y m i katalogam i d o m o w y m i n a obu m aszy n a ch . K o n fig u ro w a n ie serw era N F S 1.

Po otw arciu sesji na k o n c ie adm inistratora, o tw ó rz (lub utw órz, jeśli jeszcze nie ist­ nieje) plik / e t c / c x p o r t s .

2.

S k ró to w y m p o lec en iem p o z w a la ją c y m w szy stk im u ż y tk o w n ik o m sieci na p o d m o n to w y w an ie d a n e g o k a ta lo g u jest zestaw praw d ostępu, bez to w arzy szącej mu n a zw y ho sta. O to przykład: # e x p o rts

file

fo r kanchi

/m n t/cd rn m

(ro)

/mnL/zip

(rw)

/sto re /p u b

(rw)

P ierw sza linia jest k o m e n ta rz e m , p ozostałe trzy o p isu ją katalogi u d o stęp nian e k lien ­ tom N FS. W tym p rzy p a d k u każdy z trzech k a ta lo g ó w m o że być p o d m o n to w y w a n y przez w szy stk ich u ż y tk o w n ik ó w sieci. P ra w a dostępu w y g lą d a ją następująco: ■

( r o ) oznacza praw o odczytu

■

(rw )

oznacza praw o odczytu i zapisu

S k ła d n ia p lik u /etc/exports Składnia pliku / e t c / e x p o r t s jest prosta. K ażda linia z aw ie ra nazw ę je d n e g o z k a ­ talogów u d o stęp n ian y ch p rz e z se rw e r N F S . Po niej następuje para pól o k reślających n azw ę hosta, któ rem u u d o stę p n ia n y je s t d a n y k atalo g o ra z praw a d ostępu do p likó w zaw artych w ty m katalogu ( d la d an ego hosta). L iczba p ar h o st-p ra w u d o stę p u nie jest w żaden sp o só b o g ran iczon a.

3.

A by u m o żliw ić p o d m o n o to w a n ie katalogu /hom e na k o m p u te rze m e l k o t e z praw am i odczytu i zapisu, w pisz: /home

m e l k o t e (r>0

P o sk o n fig u ro w a n iu usługi N FS na serw erze k a n c h i , m u sim y je s z c z e sk o n fig u ro w a ć klienta m e l k o t e . P o d m o n to w y w a n ie k a talogu N F S n a ko m p u te rze -k lie n cie nie ró żn i się zbytnio od p o d m o n to w y w a n ia dysku tw a rd e g o lub napędu C D -R O M . K onfigurow anie k lien ta N F S 1.

A by m e l k o t e był w sta n ie p o d m o n to w a ć katalog /ho m e, m u sisz dodać poniższy w pis do jego pliku / e t c / f s t a b : kan ch i:/h o m e

/hom e

NFS

440

2.

Poznaj Linux

T eraz, aby po d m u n ig w ać w skazany katalog, otw órz sesję na kon cie administratora i wpisz: mount

3.

Jcanchi :/ h o m e

Po p od m o nto w aniu katalogu /home w szyscy użytkow nicy k o m p u te ra melkote będą mieli dostęp do sw oich plików' p rzech o w y w an y ch na serw erze kanchi.

Konfigurowanie usługi dial-in (odbierania połączeń modemowych) O dbieranie połączeń m odem ow ych w system ie Linux w ym aga posiadania dw óch pro­ gram ów: ■

demona pppd, odpow iedzialnego za w ykryw anie przychodzących połączeń i ich zam y­ kanie (po zakończeniu sesji)

■

program u g e t t y , pozwalającemu na „inteligentną” obsługę, kom unikacji m odem owej. Niniejszy podrozdział opisuje format pliku / e t c / g e t t y d e f s, zaw ierającego informacje umożliwiające otw ieranie sesji użytkow nikom połączonym z system em przez m odem . Programy pppd i g e t t y są dostępne we wszystkich wersjach dystrybucji Red Hat Linux. Proces naw iązyw ania połączenia P P P w y gląd a następująco:

1.

K om putcr-klicnt w ybiera num er telefonu serw era PPP. U ży tk o w n ik otw iera sesję na serw erze, podając sw oją nazwę, i hasło.

2.

W wierszu poleceń shella, użytkow nik w pisuje polecenie urucham iające d e m o n a p p p d na serwerze: exec

3.

/usr/sbin/pppd

detach

U żytkow nik u ru ch am ia P P P na kom puterze-kliencie.

Tworzenie plików' opcji PPP Aby udostępnić użytkow nik om dostęp d o system u linuksow ego p rz e z m o dem , należy utw orzyć d w a pliki. Pierw szy z nich, / e t c / p p p / o p t i o n s , zaw iera o p c je P P P w y m a g an e do naw iązyw ania połączeń m odem o w ych. O to ich lista: asynemap 0 netmask 255.255.255.0 proxyarp lo c k crtscts modem Linia n e tm a s k p o w in n a zaw ierać m askę sieci odpow iadającą adresow i 1P serwera.

441

Administrowanie połączeniami sieciowymi

D rugi

7

w y m a g a n y c h p lik ó w nosi n azw ę / e t c / p p p / o p t i o n s . t t y O l i zaw ie ra listę

adresó w IP (lub nazw h o stó w ), razem z n a z w a m i sk o jarzony ch z nim i interfejsów PPP. P rzy k ład o w o , jeśli w pliku / e t c / p p p / ó p t i o n s . t t y O l z najd uje się poniższa linia: s r v - s s 2 : pppA oznacza to, że klientow i p o d łą c z o n e m u do d an eg o interfejsu P P P jest au to m aty czn ie p rzy ­ pisyw an a n a zw a s r v - s s 2 , oraz o d p o w ia d ając y jej adres IP.

Obsługa kilku modemów Jeśli d o k o m p u te ra p o d łąc zo n y c h je s t k ilk a m o d e m ó w , dla k a ż d e g o z nich należy u tw o rz y ć o d d z ie ln y plik / e t c / p p p / o p t i o n s . t t y j o r , g d zie x x o d p o w ia d a n um erow i m o d e m u (za czy n ając od 0 1 ).

Konfigurowanie urządzeń getty Po uzy skaniu p o łączenia z system em linu k so w y m , u ż y tk o w n ik m usi p o czek ać aż system: 1.

O tw o rzy linie t t y i ustaw i ich tryby pracy

2.

W y św ietli prośbę o p o d anie n azw y u ż y tk o w n ik a

3.

R o z p o cz n ie proces otw ieran ia sesji. C zy n n o ściam i tym i z a jm u je się program q e t t y , p rze ch o w u ją c y in fo rm a cje o dostęp

nych liniach t t y i ich try bach p racy oraz w y bierający jedną z nich dla o tw a rte g o p o łą c z e ­ nia m o d e m o w e g o . K ażda p o z y c ja na liście linii t t y p ro g ram u g e t t y nosi nazwę, u rz ą d z e ­ nia g e t t y . Po w y braniu o d p o w ie d n ie j linii, g e t t y w yśw ietla prośb ę o p o d a n ie n a zw y użytkow nika i inicjuje proces o tw iera n ia sesji. K onfigurowanie, urząd zeń g e t t y

p oleg a n a w p ro w ad z an iu m odyfikacji w pliku

/ e t c / g e t t y d e f s . S ta n d a rd o w a w ersja tego pliku jest zazw yczaj w y starczająca, jed n a k niektóre now e m o d e m y w y m a g a ją zd efin io w an ia d o d a tk o w y c h urządzeń.

Format pliku g e t t y d e f s Plik / c t c / g c t t y d c t G rządzi się takim i sa m y m i p raw am i jak w iększość u n ik so w y c h plików k o n fig u rac y jn y c h - linie p uste lub zaczy nające się od znak u # są igno row ane, natom iast w szy stk ie p o zo stałe traktow ane są ja k o e le m e n ty konfiguracji. P ojedy nczy w p is w pliku gettydefs sk ład a się z dw ó ch linii: p ie rw s z a stanow i opis, a druga zaw ie ra param etry7 kon fig u racy jn e. T a k n a p ra w d ę ty lk o d ru g a linia jest istot­ na, je d n a k do brze jest o p a trz y ć k o m en tarz em k a żd e n o w e u rzą d ze n ie getty. Linie k o n fig u rac y jn e sk ła d a ją się. z pięciu w arlości ro zd z ielo n y ch znakam i

442

Poznaj Linux

O to p rzyk ład ow y wpis w pliku / c t c / g e t t y ć e r ' 3 : M 19200 fixed-baud modem entry F19200# Dl 9200 CS8 # B19200 SAN FI -TSTRTP HUPCL #@S login: #F19200 Pierwsza i ostatnia wartość definiują szybkość m odem u i m uszą być identyczne. W tym przypadku m a m y d o czynienia z m o dem em 19200 Kb/s. W artości d ru g a i trzecia noszą nazw ę Hagi inicjał i zacyjnej i flagi finalizacyjnej. Ich format jest następu jący: R [szybkość]

(o p cje )

W naszym przyp adku flaga m icjalizacyjna jest równa R192C0 CS 8 , a flaga finalizac yjna Bi 9200 -ISTRIP HUPCL. CS 8 jest zazw yczaj je d y n ą opcją d o łąc za n ą do flagi inicjalizacyjnej. O pcje flag fm alizacyjnych są szczegó łow o o m ó w io ne n a stronie podręcznika pośw ieconej m o dułow i getty, ale rzad ko sp o ty k a się zestaw inny niż -ISTRIP HUPCL. Czwarta wartość to znak gotowości w ysyłany do użytkownika po drugiej stronie łącza. D om yślnie m a ona postać login: lub

U 3ernam .e:.

Rozdział 28 Zarządzanie demonami

Jan Walter

Tworzenie i edytowanie poziomów działania Edytowanie pliku i n i t t a b Korzystanie z polecenia c h k c o n f i g Edytowanie skryptów uruchamiających i wyłączających Zmiana komunikatu powitania w systemie Wyświetlanie i zm iana Wiadomości dnia Korzystanie z programu t k s y s v Korzystanie z programu n t s y s v Uaktywnianie połączeń FTP Uaktywnianie serwera sieciowego Linux, tak sa m o ja k U N IX i inn e w y w o d zą ce się od n iego system y, o fe ru je podczas instalacji u ż y tk o w n ik o w i k ilk a p o d sta w o w y c h p ro g ram ó w u słu g o w y c h . W łaśnie z tym i program am i - w L in u x ie z w a n y m i d em o n a m i (ang. d a em o n s) - pracuje potem z aró w n o administrator, ja k i u ż y tk o w n ic y system u. W celu z w iększenia sw ej elastyczno ści w d z ia ­ łaniu z aró w n o U N IX , ja k i L in u x oferują m ożliw o ść u ru ch o m ien ia system u w różnych trybach, z w a n y c h p o zio m a m i d zia ła n ia (ang. run levels). W k a żd y m z tych try b ó w system jest od robinę inaczej sk o n fig u ro w a n y . Z ro zu m ien ie, ja k dok ład n ie p rzeb ieg a ten proces, ma kluczow e z n aczen ie dla p o p ra w n e g o zarząd zania Linuksern. W ielu p o c z ą tk u ją c y c h a d m in is tra to r ó w m a p ro b le m y zc z ro z u m ie n ie m term in u p ro ces-m d zic (ang. p a re n t p ro c esse s). K a żd y p ro ce s u ru ch a m ia n y w L inuxie m a swój

444

Poznaj Linux

proces-rodzic, który zajm uje się uruchom ieniem realizującego dany proces program u. Dla przykładu, w pisanie w wierszu poleceń ls p ow odu je, że shell u ru ch am ia program ls w tym przypadku procesem

rodzicem dla polecenia ls jest shell. O d y rozpoczynam y

sesję, p rocesem -ro dzicem shella jest loqin. Proces-rodzic w szystkich procesów nosi na­ zwę i n i r . K on troluje on wszystkie procesy, które urucham iane są, gd y system startuje oraz dalsze działanie system u.

D w ie gałęzie U N IX -a Świat U N lX -a podzielony jest w ew nętrznie: na gałąź U N IX -a w y w o d zą cą się z Berkley i gałąź w y w o d zą cą się z system u utw orzonego w A T & l . P o n ie w a ż L inux sy tu ­ uje się pom iędzy nimi, różne jeg o w ersje m ogą w różny sposób traktow ać m e c h a ­ nizm poziomów' działania.

Linux jest sy stem em zaprojektow anym d o jednoczesnej obsługi w ielu użytkow ników , dlatego musi mieć m ożliw ość działania w' kilku trybach. Przykładowo tryby halt i reboct sprawiają, że system działa inaczej iż norm alnie. U N IX i L inux n a zy w a ją różne tryby działania system u „po ziom am i działania". T a b e la 28.1 przedstaw ia sześć poziomów' stan­ dardow o dostępnych w dystrybucji Red Hat: TABELA 28.1.Poziomy działania Linuksa P o zio m

N azw a T ryb u

C e l d z ia ła n ia

0

Halt

W tym trybie system nie uruchamia żadnych pli ków ani nie czyta dysków'. Na tym poziomic działania można jedynie wyłączyć system lub uruchomić go ponownie kombinacją klawdszy Ctrl+A lt+D elete

I

Single-User Mode

Ten Iryb służy do kontroli systemu. Gwarantuje on. żc w jednym czasie z systemu może korzystać tylko jedna osoba pracująca na konsoli systemu. Trybu tego używa się, gdy zachodzi konieczność wykonania w systemie poważnych prac „konserwacyjnych", które nie mogłyby być doko­ nane, jeśli z systemu korzystają równocześnie inni użytkownicy lub gdy wykonywane procesy doty­ kają głównego dysku systemu

D z ia ła n ia

(Tryb jednego użytkownika)

Zarządzanie demonami

Multi-l 'ser Mnde W ithout N etw orking (Tryb wielu użytkow ników bez dostępu do sieci)

M ulti-U ser Mode (Tryb Wielu U żytkowników) M ulti-U ser Mode, Spare (Bezpieczny iryb wielu użytkowników)

XD M Mode (Tryb XDM )

Reboot

445

T ryb ten pozwala na więcej iż jed n ą rejestrację w systemie, zarówno poprzez konsolę, jak i porty szeregowe, ale nie dokonuje konfiguracji sieci i żadnych spraw 7 tym związanych, takich jak serwery sieciowe czy serwery samba. Zazwyczaj tryb ten nie jest w ogóle wykorzystywany, nie­ mniej niektórzy administratorzy korzystają z nie­ go, gdy chcą zmienić konfigurację sieci bez ko­ nieczności bez w yrzucania z systemu wszystkich użytkowników. W niektórych systemach ten po­ ziom działania wyłącza jedynie nfs - sieciowy system plików Standardowy tryb. w jakim Linux jest na starcie konfigurowany. Działają w nim wszystkie stan­ dardowe usługi oferowane przez system Bezpieczny wariant trybu wielu użytkowników. W dystrybucji Red Hat Linuksa działa on mniej więcej tak samo j a k poziom 3. Z uwagi jednak na to, że zdefiniowany jest jako bezpieczny, można przetestować na nim nową konfigurację, zanim się ją zmieni w trybie 3 Uruchamia XD M m enadżera X W indows. Naj­ bardziej widoczną różnicą w stosunku do trybu 3 jest graficzny interfejs rejestracji w systemie i to, że zaraz po rozpoczęciu sesji wchodzim y do X Windows. Jest to bardzo wygodne dla system ów wykorzystywanych raczej jako stacje robocze, że serwery sieciowe, poniew aż stacje robocze nic obsługują zazwyczaj jednocześnie zbyt wielu usług wymagających dodatkowej pamięci. Dobra rada: nie należy uruchamiać tego trybu na inten­ sywnie wykorzystywanych serwerach Podstawowym celem tego poziom u działania jest ponowne uruchomienie systemu. W tym czasie nie są dostępne żadne usługi systemowe

M ów iąc o p o z io m ac h działan ia 0 i 6 w arto p am iętać, że to nie sam n u m er po ziom u działania m a zn aczen ie, ale bardziej to, w jaki sp o só b d o sz ło do je g o zain icjo w an ia. P o d ­ czas zm iany poziom ów ' działania, i n i t uru ch am ia i zatrzym uje w'ykonywra m e p e w n y c h usług sy ste m o w y c h , a b y p rzy sto so w a ć system do w y m a g a ń n o w e g o p oziom u. M ów iąc inaczej, jeśli d an y p ro c e s jest w y k o rz y sty w a n y p rzez bieżący (lub w łaśnie inicjo w any) poziom działania, i n i t u p e w n ia się, że proces został uru ch o m io n y . 1 od w ro tn ie, jeśli dana

446

Poznaj Linux

usługa nie jest d o stę p n a na poziom ic, który w łaśnie jest inicjow any, i n i t zatrzym uje jej w ykonyw anie.

E dytow anie poziom ów działan ia m i t odczytuje sw o ją konfigurację z pliku / e t c / i n i t t a b , zaw ierającego zestaw’ in­ formacji niezbędnych do jeg o działania. Plik ten informuje, jakie pro cesy i n i t pow inien podtrzym yw ać (lub uruchom ić ponow nie, jeśli zajdzie taka konieczność) na każdym z p oziom ów działania, i n i t urucham ia znak gotowości rozpoczęcia sesji (w zyw ając pro­ ces g e t t y ) . D o d a tk o w a i n i t czyta także listę skryptów , które należy uruchom ić, gdy system zm ien ia poziom działania. Jest to p raw d o pod obn ie najtrudniejszy do zrozum ienia etap działania system u. N ależy pam iętać, że skrypty rów nież m og ą (i najczęściej to robią) urucham iać now e procesy. Procesy urucham iane przez skrypty ró żn ią się je d n a k od bez­ pośrednio kontrolow anych przez i n i t . R ó żn ica polega na tym , żc n ie są one niezbędne dla działania system u (m ów iąc niezbędne, m a m na myśli, że bez p ro ced u r zw iązanych 7. i n i t , system m óg łb y być całkow icie niedostępny, uniem ożliw iając naw et rozpoczęcie sesji). To, które sk ry p ty i n i t w yw ołuje, jak ró w n ie ż w jaki sposób w szczegółach działa, zależy w znacznej m ierze od wersji Linuksa. Skrypty m i t (zw ane tak dlatego, że są w y w o ły w an e przez i n i t m e dlatego, że z aj­ mują się urucham ianiem , inicjacją system u), z których korzysta R ed Hat L inux są prze­ chow yw ane w katalogach / e t c / r c . d i / « r . c / r c . d / i n i t .d . Skrypty zaw arte w katalogu / e t c / r c . d służą przede w szystkim zabezpieczeniu kom patybilności /. innymi w ersjam i Linuksa. Najbardziej g od nym uwagi plikiem jest plik r c . l o c a l , dzięki którem u m o d y fi­ kacje specyficzne d la naszej wersji L inuksa będą działać rów nież w innych w ariantach system u. Podczas standardow ej instalacji r c . l o c a l zapam iętuje w pliku / e t c / i s s u e tylko te dane, które niezbędn e są do obsługi tej wersji Red Hat L in u k sa, z której właśnie korzystamy. Najciekaw szy c h y b a katalog nosi nazw ę i n i t . d . Przechow uje sk ry p ty obsługujące usługi, które nic są n iezbędne dla działania system u. Jeśli żadna z n ich nie zostanie u ru ­ chom iona, system c o praw da nie przyda się na wiele, ale i n i t zaw sze będzie w stanie wyświetlić znak gotow o ści rozpoczęcia sesji. Katalogi, o których tu wspomnieliśmy, m ają kluczowe znaczenie dla działania systemu. I dobra rada: w arto u m ieszczać całe drzew o katalogu /etc/ w' każdej rezerw ow ej kopii plików sy stem ow y ch, którą się w'ykonuje. W ielu z nas będzie jeszcze k ied y ś w dzięcznych za to przypom nienie.

44 7

Zarządzanie demonami

O d c ze g o n a leży zacząć? W ię k sz o ść usług d o sta rc z a n y c h przez sy ste m nie je s t na szczęście n iez b ęd n a do je g o p o p ra w n e g o działania. Jeśli chcem y, ab y i n i t t a b bez p rze rw y n a d z o ro w a ł proces sp ra w d z ając , c z y aby na p e w n o działa, w a rto um ieścić o d p o w ie d z ia ln e g o za ten p ro ­ ces d e m o n a w pliku inittab. Szczęśliw ie, w ięk szo ść d e m o n ó w nic w y m a g a az ta ­ kiej u w a g i i dla w iększej w y g o d y obsłu gi i k o n se rw a cji najlepiej u ru ch a m ia ć je p o ­ przez sk ry p t / e t c / r c . d / i n i t . d, a o b słu g iw a ć za p o m o cą p o le c e n ia t k s y s v . K iedy d e m o n jest u ru c h a m ia n y z pliku i n i L L a b i i n lL m u si zbyt często w sk rze sza ć (ang. re sp a w n ) p ro g ram , s p o w o d o w a ć to m o że c h w ilo w e u n ieru c h o m ie n ie system u. N a e k ra n ie pojaw i się w te d y k o m u n ik a t p o d o b n y do p o n iższe g o k o m u n ik a tu z a ­ c zerpnięteg o z pliku k o m u n ik a tó w /var/log/me!»saycs):

jądra

system u

(ang.

k e w e l m ę ssa g e f i l c ,

init: process respawnirig too fast. disabled for 5 minutes

E dytow anie pliku inittab U m ieszczanie n o w y c h p ro ce só w w pliku inittab jest sto su n k o w o proste. Ja k wiele innych sy ste m o w y c h p lików L in u k sa, tak i ten plik jest w e w n ę trz n ie o rg a n iz o w a n y za pom ocą znaku d w u k ro p k a (:). K a ż d y z w ierszy pliku m a m niej w ięcej taki form at: [ID]

: [Poziomy działania na których jest uruchamiany]

[nazwa programu i

: [Akcja]

:

argumenty]

Tabela 28.2. Charakterystyka pliku Inittab N a zw a p o la

O p is

ID (identyfikator)

Krótki opis wiersza lub zdarzenia, które zaszło. Dla przykładu: wciśnięcie kombinacji klawiszy Ctrl+Alt+Dcictc powoduje, żc program init zagląda do miejsca oznaczonego w pliku ini t t a b identyfikatorem ctrl-altdcl. W pliku istnieje również identyfikator dla zdarzeń takich jak na przykład awaria zasilania, wywołujący proces (również zwany dem onem ) realizujący odpowiednią usługę, która z kolei urucham ia system m onito­ rowania UPS (patrz pod hasło powerd na stronach wyw oływ anych p ole­ ceniem man jeśli chcesz zobaczyć jak to działa). Usługi związane z urzą­ dzeniami z klasy terminali (takirni jak terminale wirtualne czy porty szeregowe) wym agają bezwzględnie jako identyfikatora nazwy portu poprzedzonej literami tty (przykładowo ttySl oznacza port SI)

Poziom działania

T o pole przechowuje numery poziom ów działania, na których polecenie pow inno być wykonywane (np. 345)

4 48

Poznaj Linux

Akcja

T a część informuje i n i t , jakie działanie powinno zostać podjęte, Kom­ pletna lista działań znajduje się wśród stron wywoływanych przez man na stronie m i t t a b (5 ). Najczęściej wykonywane przez init działania to wait, respawn i boot

Nazwa programu i argumenty

Ostatnia sekcja wiersza w pliku inittab zawiera nazwę piogram u i argumenty z wiersza poleceń

K orzystanie z polecenia chkconfig c h k c o n f i g jest standardow ym narzędziem używ anym przez i n i L do zarządzania skryptam i. Jest kon trolerem poczytalności (ang. sa n ity checker) sp raw d zający m , czy sys­ tem zatrzy m ał w ykonyw anie usługi podczas opuszczania bieżącego po ziom u działania.

W tra k c ie a d m i n i s t r o w a n i a n ależy p a m i ę t a ć o z a sa d z ie tr z e c h K : k o p i a re z e r­ w ow a, k o p ia rezerw o w a i jeszc ze ra z k o p i a rez erw o w a M usim y się u pew nić, że m am y rezerw o w ą kopię pliku i n i t Lali, zanim spró b u jem y go zmieniać.

chkconfig w y m aga od skryptu init w pro w adzen ia pani dod atk o w y ch w ierszy, które poinform ują go, na jakich poziom ach działania dana usługa po w inn a być urucham iana i w którym m o m e n cie procesu urucham iania now ego poziom u u słu g a pow inna być p rzy ­ w oływ ana do życia (skrypty i n i t - a w ykonyw ane są w określonej kolejności, aby mieć pewność, że usługi, których działanie zależne jest od innych, są urucham iane dopiero po uruchomieniu tych pierwszych). Oto przykładow e wiersze zaczerpnięte ze skryptu httpd ir.it: # chkconfig: 345 85 15 ft description: Apache is a World Wide Web server. Tt is used to serve # HTML files and CGI. Pierw szy w iersz, oznaczony jak o p rzeznaczony dla chkconfig, inform uje, że czytany skrypt pow inien b yć urucham iany na p o zio m ach 3.4 i 5, z porządkiem rozpoczęcia 85 i porządkiem zak o ń c ze n ia 15. O zn acza to, że http jest jed n ą z ostatnich usług u ru ch a m ia ­ nych na tych po ziom ach i jed n ą z pierw szych w yłączanych przy ich opuszczaniu.

Uzyskiwanie listy usług za pomocą polecenia chkconfig Aby uzyskać listę wszystkich usług z num eram i poziom ów, na których są udostępniane, należy użyć polecenia chkconfig --list. Opcjonalnie aby uzyskać informacje odnośnie

449

Zarządzanie demonami

jednej tylko usługi, należy w p isać jako do datkow y argum ent nazw ę tej usługi. Poniżej przed­ staw iam w yn ik działania polecenia chkconf iq --list httpd w m o im systemie: ljwalter@jansmachine jwalter]$ /sbin/chkconfig — list httpd

hrrpd 0:off 2:off 3:off 4 :011 5: on 6:off c h k c o n f i g p o in fo rm o w ał, że usługa h t t p d jest u d o stęp nian a n a p oziom ach 3, 4 i 5.

Czym jest kontroler poczytalności? N a rz ę d z ia ro zw ią zu ją ce lub p o m agające ro zw iązy w ać n ajbardziej irytujące p ro b le ­ m y, z którym i sty k ają się p ro g ra m iśc i 1 ad m in istrato rzy sy stem ó w , n a z y w a n e są p o ­ to cz n ie ko n tro leram i p o c zy ta ln o śc i (ang. sa n lty checker). N a zw a ta w zięła się stąd, że od p o c z ą tk ó w istnienia U N lX - a z a d a n ie p o p ra w n e g o k o n fig u ro w an ia zaw artości skryptów' i n i t z a w s z e d o p ro w a d z a ło a d m in istrato ró w system u na skraj obłędu. W ielu z nich do dziś p rz e k lin a dni (i noce!) straco ne na b e zsk u teczn y ch próbach sk o n fig u ro w a n ia system u lu b zn alezien ia błędu w dopiero co w p ro w a d z o n e j k o n fi­ guracji. D łu g o trw ałe okresy frustracji w połączen iu z brakiem sn u i d u ż ą ilością w y ­ pitej kawfy p raw d o p o d o b n ie p o d w y ż sz o n y m p o z io m e m cho lesterolu z p o w o d u diety opartej g łó w n ie na pizzic, sp raw iały , żc n a w et najinteligentniejsi sp ośród a d m in i­ stratorów' zaczynali o k re s o w o zdradzać oznaki b ra k u poczytalności.

Usuwanie usługi z pom ocą polecenia chkconfig A by u su n ą ć usługę z k o n k re tn e g o po ziom u działania, należy u ży ć polecenia: chkconfig --level p o z io m u s łu g i

d z ia ła n ia

< p o z io m

d z ia ła n ia .>

cnazwa

u s łu a i>

off

jest nu m ere m p o z io m u , który c h ce m y z m o d y fik o w a ć , a

nazwa

je s t n a z w ą usługi, k tó rą c h ce m y usunąć. P olecenia on i of o d p o w ie d n io w łączają

i w y łączają usługę. D la przykładu, aby w y łączy ć httpd na p o zio m ie 3, na le ży w pisać następujące polecenie: chkconfig --level 3 httpd off

T ak sfo rm u ło w a n e p o lec en ie u s u w a usługę tylko z jed n e g o , o k reślo n eg o po zio m u , co zresztą jest najczęściej w y k o n y w a n ą operacją. M o ż e m y w p isa ć w poleceniu kilka n u m e ­ rów p o z io m ó w działania (np. 345. aby z m ienić u staw ienia dla trzech poziom ów'). Jeśli chcem y usunąć usługę c a łk o w ic ie od razu ze w szystkich p o z io m ó w , m u sim y skorzystać z polecenia: chkconfig --del httpd

Polecenie to usuwra httpd z w szystkich katalogów' rcX.d. N ie u suw a natom iast skryptu usługi z k atalogu /etc/rc .d/ir.it.d. P o prostu likw iduje połączenie sy m b o lic z ­ ne m iędzy plikiem a katalog am i, które są p rze sz u k iw an e przez sk rypty init.

450

Poznaj Linux

I n n e za sto so w a n ia c h J c c o n f ig

Program chkconfig daje ró w n ież m ożliw ość w yłączania i d o d a w a n ia usług z linii poleceń shella b e z konieczności m anipulow an ia pow iązuniam i sym bolicznym i.

Dodawanie usługi z pomocą polecenia chkconfig Jeśli chcem y, aby dana usługa była d ostęp n a na pew nym kon kretn ym poziom ie dzia­ łania system u, należy użyć polecenia: chkconfig --level Cnazwa usługi> on

Aby umieścić w ten sposób usługę h t t p d na poziom ie trzecim, n ależy wpisać: chkconfig --level 3 httpd on

Aby um ieścić no w ą usługę na w szystkich poziom ach, należy u ży ć polecenia: chkconfig --add < n a z w a u s ł u g i >

chkcor.fiq autom atycznie umieści w szystkie połączenia sy m boliczne 7.usługą w o d­ pow iednim katalogu.

Z a tr z y m y w a n ie u słu g i p rz e d j e j u s u n ię c ie m Kiedy u suw am y lub w y łączam y usługę, nie m am y gw arancji, że system nic uru ch o­ mi jej przez przyp adek ponow nie przy najbliższej zm ianie p o z io m ó w działania. Aby m ieć pew ność, że działanie usługi zostało w praw idłow y sposób zatrzym ane, należy przed próbą usunięcia ręcznie zatrzym ać je j działanie. W tym celu m o żn a użyć poleceń tksysv lub ntsysv, które o b słu g u ją zarządzanie usługami w system ie X I 1 , zarów no w’ trybie graficznym , jak i tek sto w ym . M ożna także sko rzystać ze skryptu, który zarządza daną usługą i użyć w wierszu poleceń argum entu stop. Przykładow o, aby zatrzym ać usługę httpd, należy użyć polecenia: /etc/rc.d/init.d/httpd stop W niektórych przy p ad k ach m ożna skorzystać z lej m etody, aby u ru ch o m ić usługę na poziom ie, na którym w tej chwili nie jest dostępna, używając arg u m en tu s t a r t . M o ­ że to być szczególnie użyteczne, gdy c h ce m y sprawdzić, czy d a n a usługa będzie działać praw idłow o na poziom ie, na który m chcem y ją w łaśnie um ieścić.

O dtw arzanie informacji o usłudze Z abaw a z u su w an iem i dodaw aniem usług jest bardzo pouczająca, dopóki m am y re­ zerw ow ą kopię całeg o drzew a zaw artego pod katalogiem /etc/rc.d i m o żem y bez trudu odtw orzyć w system ie poprzednie ustaw ienia. N iem niej, istnieje p rostszy sp o só b o d tw a ­

Zarządzanie demonami

45 1

rzania d a n y ch o usługach. W sz y stk ie inform acje o priorytetach u ru ch a m ia n ia i polecane przez sy ste m ustaw ien ia usług m o ż n a o d tw o rzy ć pulecenieni:

chkconfig ceset T o po lecen ie p o w in n o sp ra w ić, że w szystko (m ie jm y nadzieję) pow róci d o w ła ściw e ­ go stanu.

Edytowanie skryptów uruchamiających i wyłączających S k ry p ty u ru ch a m ia jąc e i w yłą cz ając e (ang. start up sripts i sh u td o w n scripts) z najd ują się w gałęzi katalogu /etc/rc.d. W uproszczeniu m ó w iąc , są to skrypty

b et

sha, które

u rucham iają d em o n y . K a żd y p o zio m działania m a sw ój w łasny p o d k a ta lo g w katalogu /etc/rc.d, zaw ie ra jąc y w n a zw ie n u m e r po ziom u działania, k tó reg o d otyczy (i tak kata­

log etc/rc.d/rcO.d o b słu g u je po zio m 0, katalog Gtc/rc.ć/rc3 . d poziom 3 itd.). P o d ­ katalogi te z aw ie ra ją p o w ią z a n ia sy m b o lic zn e p ro w a d z ą c e do w ła ściw y c h sk ry p tó w z n a j­ dujących się w k atalogu /eLc/ic.d/inil.d. l a k a p ro ced u ra służy tem u, aby każdy poziom d z ia ła n ia k o rzy stał z tego sam eg o zestaw u skry ptów . D o d a tk o w o jest jesz c z e je den w a ż n y m e c h a n iz m z k tó ry m należy się liczyć: pew ne procesy i d e m o n y m u sz ą zostać w łączone, zanim b ęd ą m ogły zo stać u ru ch o m io n e inne procesy. D la przykładu: nic m a w ię k sze g o sensu w urucham ianiu se rw e ra sie c io w e g o (httpd), zanim sam sy ste m zacznie d ziałać w trybie sie cio w y m , g d y ż serw er d o rozpo częcia pracy potrzebuje interfejsu siecio w ego. D lateg o rzecz cała z o rg a n iz o w a n a jest w następujący sposób: zależnie od tego. czy skrypt w łą cz a usługę, czy te ż up ew n ia się, że usłu ga została zatrzy m an a , pierw szą literą jego n a zw y będzie s (jak s t a n ) lub k (jak kill - zabić). Dalej, zg o d n ie z k o n w e n cją , nastę­ puje d w u c y fro w a liczba p o rz ą d k o w a i n a zw a skryptu o d różniająca g o od in n y ch sk ry p tó w p rze ch o w y w a n y ch w k a ta lo g u i n i l . d. K iedy sy stem z m ienia sw ój po zio m działania, najpierw u ru ch a m ia n e są. w porządku o k reślo n y m przez w sp o m n ia n ą przed chw ilą liczbę, skrypty o z n a c z o n e literą K, a następnie, rów nież w o d p o w ie d n im porządku, skryp ty o z n a ­ czone literą S. c h k co n ficj

z ajm uje

się

spraw dzaniem

o d p o w ie d n ic h

n u m e ró w

p o rzą d k o w y c h

w skryptach -za ró w n o tych u ru ch a m ia jąc y ch , ja k i w y łączających usługi (o d w o łu jąc się do przykładu ze sk ry p te m h t t p d

m i t : 85 jest n u m ere m p o rz ą d k o w y m m ó w ią c y m , kiedy

uruchom ić usług ę, a 15, k ie d y w yłączyć). Jeśli nie m a ku (emu n a p ra w d ę w ażn y ch p o w o ­ dów. nie należy zm ien iać ty ch liczb. S kry pty i n i t , w y w o łu ją c e i o d w o łu jąc e w razie potrzeby p ro g ram y , o d po w ied zialn e za n ajw ażn iejsze usługi sy ste m o w e , w y k o n u ją w iększą część b ru d n ej roboty, która ina­ czej m u siałaby by ć w ykonana przez a d m in istrato ra system u.

452

Poznaj Linux

Przykład skryptu init P rzedstaw iony na poniższym listningu 28.1 skrypt przeznaczony jest dla httpd - ser­ w era sieciow ego A p ach e, obsługiw anego przez Red Hat L inuksa. Przyw ołałem właśnie ten skrypt, p o n iew aż większość usług p rzyw oływ anych p rzez skrypty init będzie działać bardzo podobnie. Listing 28.1. Skrypt init dla serwera Web - /etc/rc.d/init .d/httpd

01: ft!/bin/sh 02: # 03: ti Startup script for the Apache Web Server 04: #

05:# chkconficj: 34 5 85 15 06: # description: Apache is a World Wide Web server. 07: ff HTML files a n d CGI. 08: # 09: # 10:

11: 12:# Source function library. 13:.

/elc/rc.d/init.d/functions

14: 15: # See how we were called. 16:case "$1" in 17:

start)

18:

echo -n "Starting httpd: "

19:

daemon httpd

20:

echo

21 :

touch /var/lock/subsys/httpd

22:

//

23:

stop)

24:

echo -n "Shutting down http:

25:

kill

26:

echo httpd

27:

rm -f /var/lock/subsys/httpd

28:

rm

29: 30 :

cat /var/run/httpd.p i d '

f /var/run/httpd.pid

rr

status)

31:

status httpd

32:

f !

It is used to serve \

Zarządza nie demon am i

33:

453

restart)

34:

$0 sLop

30;

?C s t a r t

36:

37:

*)

38:

echo "Usage: httpd.init {starLIstop Irestart|status)"

39:

40:

exit 1

41:esac 42: 43:exit C N a jp ro stszy m sp o so b em n a w p ro w ad z en ie do system u n o w e g o d e m o n a jest p rz e k o ­ piow anie ja k ie g o ś już istn iejąceg o skryptu na plik o now ej n a zw ie i p rze ed y to w a n ie tego pliku rak, a b y rob ił to, c z e g o po trzeb u jem y . W ię k sz o ść w ie rszy sk ry p tu je s t w zasad zie tak a sa m a w e w szystkich skryp tach i n i t . W p rze d sta w io n y m przed c h w ilą przykładzie specyficzne, typow e tylko dla skryptu h t t p d , są w yłącznie linie: 3-7, 18-21, 24 -2 8, 31 i 33. W łaśnie te linie z ajm ują się z a sa d ­ niczym d ziałan iem p rog ram u lub sam y m je g o u ruchom ieniem . Linie 25 i 28 są specyficzne dla serw era Apache, poniew aż Apache przechow uje w celu u proszczenia działania ID (identyfik ato ry) p ro c e só w w pliku /var/run/httpd.pid. Jeśli demon, który c h cem y utw orzyć, nic będzie m ógł w ykonać operacji zaw artych w tych dw óch liniach, pojaw iający się w cześniej w program ie skrypt f u n c t i o n s autom atycznie znajduje identyfikator procesu w y k o n y w an e g o dem ona i w yłącza proces. Przykładow o, jeśli nasz program będzie nazy w ał się. myciapmon, to linie24-28 po w inn y w yglądać następująco: 24:

echo -n „Wyłączanie skryptu nydaemon :"

25:

killproc mydaemon

26: echo mydaerr.on 27:

rm -f /var/log/subsys/mydaemon

28: ; ;

W arto z au w a ży ć , że nie m a tutaj linii usuw ającej z katalogu /var/rur. plik z a w ie ra ją ­ cy id en ty fikatory p ro ce só w (o cz y w iśc ie m o żn a go p o zostaw ić i u su n ą ć id en tyfikato ry pod w arunkiem , żc myaemon z a b e zp iec zy ich obsługę).

K ontrola zaw artości skry p tu init P o n iż sz e p o d su m o w a n ie służy spraw d zen iu , czy u tw o rzo n y wrłaśnie skrypt zaw iera wszystkie n iezb ęd n e elem en ty , dzięki k tórym nie p o w in ie n sp raw iać p ro b le m ó w ani nam, ani in nym a d m inistratorom . ■

Skrypt zaw iera argum enty start i stop.

454

■

Poznaj Linux

Skrypt pow inien zawierać wiersze um ożliwiające obsługę program u przez c h k c c n f i g . Jeśli są wątpliwości co do porządku, w jakim program powinien b yć urucham iany, nale­ ży włączać go m ożliwie jak największą liczbą, a wyłączać ja k najmniejszą.

■

W arto się upewnić,

ze skrypt tw o rzy

odpowiedni

pliki

blokujące

w

katalogu

/var/lock/subsys i pliki identyfikatorów procesu w katalogu /var/run. Z plików tych korzystają argum ent wiersza poleceń status i funkcja killproc. Dobrze też w y­ konać dla procesu demona test statusu (ang. status chcck). ■

W arto zadbać, aby skrypt wyświetlał na ekranie odpowiednie informacje tak, by użyt­ kownik w iedział co się dzieje. Jest to szczególnie ważne, gdy uruchom ienie demona wym aga w ykreow ania połączeń, których utworzenie m oże zająć chw ilę czasu. W prze­ ciwnym razie użytkow nik m oże pom yśleć, że system się zawiesił i podjąć jakieś dra­ styczne a niepożądane działania, na przykład uruchomić powtórnie kom puter.

Zm iana kom unikatu powitania w systemie Program getty, który zajm uje się przy jm o w an iem zgłoszeń na term inalach i p ołącze­ niami sieciow ym i, zanim zapyta o identyfikator użytkow nika, w yśw ietla kom un ikat o gotowości system u. S tandardow y kom unikat w yg ląda mniej więcej tak: Red Hat Linux relase 5.0 (Hurricane) Kernel 2.0.3? on an i536 W iele firm i instytucji zajm ujących się b ezpieczeń stw em sy ste m ó w kom puterow ych zaleca, aby w p ow italn ym kom unikacie nie było informacji o wersji sy stem u ani o firmie, do której należy kom puter. K ażdy system o p eracy jn y posiada słabe punkty, dziury, k tó ­ rych znajom ość p o zw ala potencjalnym hakerom na w łam anie się do środka. U trudniając zdobycie informacji o wersji system u u trudnia im się znacznie p rzep ro w ad zen ie ataku. Nie m ów iąc ju ż o satysfakcji, którą daje w p ro w ad zen ie własnego ko m u nik atu zaw ierającego przydatne u ż y tk o w n ik o m inform acje lub sym patyczne przywitanie. Red Hat Linux stan dard ow o, podczas k a żd e g o ładow ania system u, tw o rzy w łasny plik lssue. W yłączenie tej funkcji jest pierw szą konieczną rzeczą u m ożliw iającą m o d y fik o ­ wanie kom unikatu pow itania w systemie. K od program u, który się tym zajm uje, zaw arty jest w pliku / p t c / r c . , d / l o c a l . O dp ow iednie wiersze kodu w m oim system ie w y g ląd ają tak ja k poniżej (zaw arłem w nich rów nież odpow iedni komentarz): # Ta operacja s p o w o d u je z a p i s a n i e /etc/is3ue przy każdym u r u c h a m i a ­ n i u s y s t e m u . Dlatego zachowaj wszelkie zmiany I w p l ik u /e L c /is.su R , ład o w an iu s y s te m u ,

je ś li

n ie

chcesz

stra c ić

ich

p rzy

e c h o "" > / e t c / i s s u c echo "Kernel $(uname -r) on $a(uname -rr.) " » cp -f / e t c / i 3 3 u e

/ e t c / i s s u e .net

/c tc /issu e

n a s tę p n y m

Zarządzanie demonami

455

W stawienie znaku # przed sprawiającym kłopoty wierszem w yłączy go i pozbawi wpływu na to c o robi system ow y plik issue. Po zabezpieczeniu się w ten sposób m ożna spokojnie przystąpić do edytow ania pliku /'etc/isosuc umieszczając tam dow olny komunikat.

K o m u n ik a ty w y m a g a n e p rzez w ła d ze i inn e W niek tó rych krajach p ra w o m o ż e w y m a g a ć od a d m in istrato ró w in fo rm o w an ia u ż y tk o w n ik ó w reje stru ją cy c h się w system ie, że ich działania Itib p o łączen ia siecio ­ w e m o g ą b yć m o n ito ro w a n e . M o ż n a o czy w iście tw ierdzić, że taki sam proces in w i­ gilacji m o że być p ro w a d z o n y ró w n ież za p o śred n ictw em innych sy s te m ó w k o m u n i­ kacji (np. p o p rze z p o d słu c h iw a n ie ro z m ó w telefonicznych), jednak niek tó rzy ludzie m o g ą czuć się lepiej będąc p o in fo rm o w a n i o takiej m ożliw ości. N a jle p sz y m m iej­ scem na tego typu in fo rm a cje są pliki / c t c i s s u e i e t c / i s s u e . n e t . A b y m ieć c a ł­ k o w itą p e w n o ść , że w ia d o m o ś ć d otrze d o z ain te reso w a n y ch , m o żn a ró w n ież w s p o ­ m n ie ć o tym w pliku m otd (w ia d o m o ś ć dnia, ang. M e ssa g e o f ih e D a y)i

Edytow anie k o m u n ik atu pow itania dla połączeń sieciowych L in u x p rzep isuje plik /Rt-.c/issue na plik z aw ie ra jąc y k o m u n ik a t p ow itan ia dla p o łą ­ czeń sie cio w y c h (n az y w a ją c y się o d p o w ie d n io /ctc/issue.net), więc aby z ab lo k o w a ć tę p ro ced u rę należy postąpić lak jak w przypadku pliku /etc/issue. P o te m m o ż n a ju ż spokojnie e d y to w ać zaw artość pliku /etc/i ssiiR.nRt wpisując tam odpow iedni kom unikat. D la sy s te m ó w L in u k sa u ż y w an y c h przez sieci firm p ry w a tn y c h i w ię k szy c h k o rp o ra ­ cji ty p o w y m i p o lec an y m p o d e jściem jest w y św ietlan ie innego k o m u n ik a tu dla połączeń zew nętrznych, a inn eg o dla w e w n ę trz n y c h u ż y tk ow n ikó w . W ię k sz o ść h akerów w łam ując się do sy stem u u ż y w a sieci, a nie w e w n ę trz n y ch term inali, dlatego szczeg óln ie w a żn e jest, aby nie d o starczać im żad n y c h in fo rm acji, które m ogłyby p o m ó c w ataku na system firmy.

W yświetlanie i zm ienianie wiadomości dnia W ia d o m o ść dn ia (w sy s te m ie M O T D ) jest n a rz ęd z iem od d a w ien d a w n a u ż y w an y m przez a d m in istrato ró w system ów ' do ro zp ro w ad z an ia w śród u ż y tk o w n ik ó w w a żn y c h w ia ­ dom ości, na p rzykład o tym , ż e w najbliższy m c za sie system będzie w y łą cz o n y lub p rz e ­ prow adzana będ zie je g o k o n se rw a c ja . In fo rm a cje zaw arte w M O T D p o w in n y d ocierać do użytkow nika zaraz, po tym g d y zarejestruje się w system ie, ale jesz c z e z an im po jaw i się znak g o to w o ści shclla. Plik z w ia d o m o ś c ią dnia z n ajd u je się w pliku / e t c / m o t d . Z a w a rto ść tego pliku w y ­ świetlana jest za k ażd y m ra z e m , gdy now y użytk ow n ik rejestruje się w system ie. T ak po prostu. Po zainstalo w an iu L inuk sa plik ten jest pusty.

456

Poznaj Linux

Z m ie n ia n ie w ia d o m o ś c i d n ia 1.

U ruchom d o w o ln y edytor, aby m óc e d y to w ać plik / e t c / m o t d . J a zazw yczaj używ am edytora v i , w ię c polecenie v i e t c / m o t d załatwia spraw ę w m o im przypadku.

2.

A by zacząć w prow ad zać tekst, wciśnij klaw isz I.

3.

W pisz w iadom ość.

4.

W ciśnij Esc, a b y zako ńczyć w pisyw anie wiadom ości.

5.

W pisz polecenie :wq, aby zachow ać plik i w yjść z edytora v i .

Korzystanie z programu tksysv t k s y s v jest u ż y w an y m przez X I 1 m enadżerem usług system o w ych. Program ten po ­ zwala na zatrzym yw anie, urucham ianie i organizow anie usług dla różnych poziomów' działania system u. Aby móc skorzystać z t k s y s v uruchom X I 1, należy otworzyć X te n n i wpisać t k s y s v u. W cześniej p ow inniśm y upew nić się, że jeste śm y zarejestrow ani w sy ste m ie ja k o root.

Dodawanie usługi za pomocą tksysv L ew y panel na ry su n k u 28.1 zaw iera listę usług, które są a k tu alnie dostępne. Prawy pokazuje listę usług, które są urucham iane i zatrzym yw ane na każdym z p o z io m ó w dzia­ łania systemu. ::-ą m

S Y 3 V N u itls v o l M a n a g e r, v U .92

Fio Available:

2 3 i knnield Kflflintd netw ork o key fable .fjH no tw oik n fsfs l random random a syslog *y s lo g r syslog.rpms - atd crwwl t croriTpin3«\ crond poitm ap portm apjpi* ta l pcmcla A * *

und a id HUtors crond halt htlpd net Innd kcrncM key table kükiWI

-

m meserv Ad ci

1

Rentovo Edil ryxortitc 1— i—

a t ! °

u

p

autora named nrsfs.rpm tn httpd n f* nfs.rpmsavi n m rs d rwalld rwhtiri *>r,d t

autnfa rtK m tti IWrMl) rwhod tnnd nows m eserv -ypsBtv m uted

A W' -fc komeld ne tw ork ntsfs rivKiom systog - atd crund purtmap snmpd < met i jąirteia rusorsd rwsłhl rwhod UVIli mcaory yps«rv routed /.

.......

5 A komold -A network n fs fi _ ramiom syshiii -< sysUii].rtini5 atd crD n.rp»n^ cronri pnrtmap f\ Ï aulofs rusered rwofld rwhod kmd ■■w nows rjKStrrv •ypswv routed /.

n

» **

» .......

............

f ■

Rysunek 28.1. Nie należy się martwić, jeśli okno tu przedstawione różni się trochę od okna w naszym systemie. - niektóre szczegóły mogą wyglądać odrobinę inaczej w zależności od wersji menadżera X I 1

d57

Zarządzanie demonami

A by um ieścić na w y b ra n y m pozio m ie działania n o w ą usługę, należy w ybrać usługę i klik n ą ć p rzycisk A d d (ry su n e k 28.2). T e ra z m u sim y p odjąć d e c y z ję czy zatrzym ać, czy też u ru c h o m ić usługę. N astępnie p o d a je m y po zio m działania, k tó ry c h ce m y zm o d y fik o w a ć i k lik a m y

Done

(ry sun ek 28.3).

t k s y s v zapy ta o porządek startow y, który m a być p rzy p isan y usłudze. Jeśli usługa z aw ie ra o d p o w ie d n ie in fo rm acje dla pro gram u c h k r . n n f i g , t k s y s v czy ta je, a następnie w sta w ia o d p o w ie d n ią liczbę z a nas - jeśli mc m a jak ie g o ś n a p ra w d ę w a ż n e g o p o w o d u , lepiej pozostać przy po rząd ku. K lik am y A d d . A b y zrezy g n o w ać, k lik a m y D o n c . - -w

g x

ei*

Rysunek 28.2. Wybieranie poziom u, na którym chcemy dodać usługę

Oł - MfTWM lit - network (IS. Ihh ¡¿t - ramom

A

■*>- atd ¡4# - crooJ ;.B - pnrtinap ¡at - mi ,«0 tp* f Tha Huii'tnir forfctyal 1»; P» MM 1 Corw

Rysunek 28.3. Wybieranie porządku stanow ego, w którym usługa ma być uruchamiana U suw anie u s łu g i za p o m o c ą tk s y s v 1.

W u ru ch o m io n y m p ro g ra m ie tk sy sv kliknij na o d p o w ie d n im p o z io m ie działania u słu­ gę, która m a zostać usunięta.

2.

Kliknij p rzycisk R e m o v e .

458

Poznaj Linux

U r u c h a m ia n ie i w y łą c z a n ie u słu g 1.

W ybierz w lew ym panelu usługę, które* chcesz zatrzym ać lub uru ch om ić (rysunek 28.4).

2.

Kliknij przycisk E xecute. erx ±»Bł»[ AvauMs: aid

h ttp d

luiybiMi'JTN lülWOTK modom nyvJngqwrT

tort

cron/pona.

uwiJ

<**>. ha.

trmd ^oM

Uund

porUnop^p* pClBCltt

s

(rn e se rv

Humovi»

Fxflcutí»

im t v /n r k

n is rs

« im

anulen II

rundum

jnatumric

n is is

rwidwii ;*r*>9 kyotog-rpm«f

syalog au

laid

F -

inam— nbTnniM I nh o nrs.rpmsavi p

M II

jielWQrt

l"U30t 4ll

f ¡TMM irurtvxl

purtirap

•atni

mot MltllfS

W arsa jw rfh l rVrfVKl inna m esarv YV3CTV ro u ta i

'i K .......... 3 jru sersd rwiOKI irwtiort jlnnd jnowc HK5UTV

jinml

yp»«r* ■mitad 4

Rysunek 28.4. Okno dialogowe uruchamiania/wyłączania usługi 3.

Kliknij przycisk S ta r t lub S to p w zależności od tego, czy c h c e sz uruchom ić, czy za trzym ać usługę.

H rak p y ta n ia o p o tw ie rd z e n ie decyzji t k s y s v nie żąda potw ierdzen ia decyzji użytkow nika, gdy usuw a usługę z k o n k re tn e ­ go poziom u działania, w ięc lepiej zastanow ić się dobrze, czy n ap raw d ę c h c e m y ją usunąć, nim klikniem y przycisk R em o ve.

W arto w yrobić so b ie naw yk zastanaw iania się chw ilę nad każdą p o w a ż n ą c z y n n o ­ ścią, którą p od ejm u jem y ja k o r o o t . W iększo ść poleceń sy ste m o w y c h nie w y m a g a potw ierdzenia w ażności polecenia, tylko od razu je w ykonuje.

U rucham ianie i wyłączanie usług sieciowych W yłączając usługi sieciow e należy upew n ić się, że w yłączyliśm y w szystkie usługi zależne od usług sieciow ych. W przeciw ny m w ypadku będą one działać dalej generując błędy w działaniu system u i zaśmiecając pliki rejestracji. D odatkowu, popraw ne zam knięcie tych usług daje n am gw arancję, że rów nież w szystkie połączenia sieciow e będ ą m iały

czas,

aby zam knąć się w

sposób praw idłow y.

459

Zarządzanie demonami

K o rzy stan ie z p ro g ra m u ntsysv n t . s y s v je s t m en e d że rem usług Red Hat L in uksa d ziałający m w trybie teksto w ym . U ż y w a się go o d ro b in ę p ro ściej niż r . t s y s v , g d y ż w danej chw ili o b słu guje tylk o jed en poziom działania system u. A by u ruchom ić n t s y s v , należy w pisać polecenie n t .s y s v

--1

p v p

'

< poziom d z i a ł a -

n id > , < pozioin d z i a ł a ń i a > o znacza poziom system u, który zam ierzam y edytow ać. A by edytow ać kilka poziom ów działania, należy w poleceniu w ym ienić je w szystkie (np. 234).

c h k c o n f ig G d y e d y tu jem y kilka p o z io m ó w działania naraz, n t 3 y s v o z n a c z a usługę ja k o w łą ­ czo ną, jeśli tylko z o stała u ru c h o m io n a na k tó ry m k o lw ie k z e d y to w a n y c h po ziom ów . A by u p e w n ić się, że nie w y g e n e ro w a liś m y w ten sp o só b b łęd ów , w arto od razu u ru ­ c h o m ić p ro g ra m c h k c o n f i g .

D o d a w a n ie l u b u s u w a n i e u s łu g i z a p o m o c ą n tsy sv 1.

W ejdź do system u ja k o r o o t .

2.

U żyj p o lec en ia n t s y s v

— le v e l

c p o z io m d z i a ł a n i a > , gdzie < p o z io m d z i a ł a ­

nia;» o z n ac za p o z io m system u, który ch ce sz edytow ać. 3.

W ciskając strzałk ę w d ó ł lu b w górę w ybierz usługę, którą ch ce sz edytow ać.

4.

W ciśnij spację, aby w łączyć lub w y łączyć usługę.

5.

A by d o d a ć lub w y łączy ć ko lejn e usługi, pow tarzaj

6.

W ciśnij klaw isz T a b , aby p od św ietlić przycisk O K .

7.

G d y p rzycisk O K jest ju ż a k ty w n y , wciśnij E n te r ,

kroki 3 i4 tak długo, j a k trzeba.

aby zachować, efekty pracy.

U aktyw nianie połączeń F T P U sługa sieciow a F T P o b słu g iw a n a jest p rz e z intern eto w eg o d e m o n a usług

in e td .

Aby m ieć p ew n o ść, że i n e t d w ie, w jaki sp o só b o d p o w ia d ać na p ro śb y o połączenie w y ­ syłane p rzez FT P , trzeba d o k o n a ć edycji pliku / e t c / i n e t d . c o n f , co pozw oli urucho m ić usługę F T P w naszym system ie. istnieją d w a sp o so b y k o rzy stan ia z FTP. P ierw szy , p rze zn a c zo n y dla zw ykłych u żyt­ kowników (czyli takich, którzy m ają konta w n aszym system ie), drugi dla u ż y tk o w n ik ó w z zewnątrz, k o rzy stający ch z sy stem u ja k o a n o n y m o u s (u ży tk o w n ik an o n im o w y ). Będąc użytkow nikiem a n o n im o w y m m o ż e m y k o p io w ać pliki z kilku sp ecjalnie w tym celu zd e­ finiowanych katalo gów . S ta n d a rd o w y m hasłem dla takiego u ż y tk o w n ik a jest je g o adres internetowy.

460

Poznaj Linux

U stalan ie, czy F T P zo stał uak tyw n ion y w system ie 1.

Upew nij się, c z y se rw e r obsługujący F I T został już zainstalow any w system ie. Wpisz polecenie rpm - q w u - f t p d . Jeśli sy stem wyświetli w iadom ość: p a c k a g e w u -f tp d i s n o t i n s t a l l e d , m usisz zainstalow ać odpow iedni pakiet o program ow ania.

2.

Upew nij się. ze w iersz definiujący usługę FT P w pliku e t c / i n e t d . c o n f istnieje i nie jest oznaczony jako kom entarz. W pisz polecenie l e s s

/ e t c / i n e t . r i . c n n f , a następ­

nie kontynuuj poszukiw ania za p o m o cą polecenia / f t p . być mniej w ięcej taki: ftp stre a m

te p

r.o w a it

ro o t /js r/s b in /t.c p d

I e 3 s. Rezultat powinien

in .ftp d

-1

-a

Jeśli w yśw ietlony na ekranie wiersz ro zp oczyna się od znaku # . to znaczy, zc jest on w pliku o zn aczo n y jak o kom entarz. U suń
Jedli już dokonałeś odpowiedniej edycji pliku i n e L tl .c o n f , m usisz poinformować i n e t d o tych zmianach. WTtym celu wpisz polecenie / e t c / r c . d / i n i t . d / i n e t t e s L a r L . W tej chwili system jest już sk o nfiguro w any odpow iednio, by m óc o dpo w iadać na

prośby dostępu od F T P . Aby uru ch om ić dostęp do F T P dla uży tkow ników anon im ow y ch, należy najpierw uruchom ić o p ro g ram o w a n ie serwera, o c zy m m ów iliśm y wyżej. Z ałąc zo n y do R ed Hat Linuksa serw er w u - f Lp
W ejdź do system u ja k o r o o t .

2.

W ejdź do katalogu / h o m e / f t p .

3.

U tw órz katalog in c o m in g .

4.

Nadaj u p raw nien ia do zapisu na dysku w szystkim , którzy b ędą chcieli zapisać coś W katalogu i n c o m i n g poleceniem chmod a+w / h o m e / f t p / i n c o m i n g .

K ontrola d zia łan ia serw era F T P przed d op u szczen iem u żytk ow n ik ów 1.

Połącz się ze sw oim serw erem za p o m o cą polecenia f t p

i o c * i i»os t .

Zarządzanie demonami

2.

461

Z arejestru j się ja k o u ż y tk o w n ik a n o n y m o u s. W p isz hasło. Jeśli hasło nie będzie p o ­ p raw n y m ad resem in te rn eto w y m , se rw e r p o info rm u je cię o tym , nie będzie jednak bronił dostępu do system u.

3.

W ejd ź do katalogu i n c o m i n g .

4.

P rz estaw F T P na tryb b in a rn y w pisując h i n przy znaku g o to w o ści FTP: 1 1 ?>.

5. • S próbuj z a ład o w ać do se rw e ra jak iś plik p o leceniem . 6.

A b y m ieć p ew n o ść, że w szy stk o działa pop raw nie, spróbuj u ru ch o m ić sp ro w ad z o n y plik z tw o jeg o serw era FT P .

U ak ty w n ian ie serw era sieciowego S erw e rem sieciow ym Red Hat L inuk sa jest A p ach e. Jest to jeden z najpopuiarniej szych se rw e ró w siecio w ych. T rz e b a d o dać, że połączenie L in u k sa z A p a ch e m i w y k o rz y ­ stanie ich razem ja k o w y d ajn y se rw e r sieciow y jest całkiem ro zsąd n y m p o m y słem . W iele znanych a d re só w i stron in te rn eto w y c h k orzysta z takich serw erów . A b y u ru c h o m ić A p a c h e w naszym system ie, należy najp ierw u p ew n ić się, c z y zain stalow aliśm y o d p o w ie d n ie o p ro g ram o w a n ie: 1.

S p raw d ź, czy A p a ch e z o sta ł zainstalow any w system ie, w-pisując w w ierszu poleceń rpm - q a p a r h e . Jeśli sy ste m o dp o w ie, że o d p o w ie d n i pakiet nie został z a in sta lo w a ­ ny, m u sisz g o z ain stalo w a ć, zanim p rzejdziesz do realizacji n astęp n y ch punktów'.

2.

C h o c ia ż A p a ch e m oże być w y w o ły w an y przez i n e t d , bardzo rz a d k o stosuje się takie ro zw ią za n ie. U ż y tk o w n ic y sieci nie należą do ludzi c ierp liw y ch , a d o d a tk o w y czas po trzeb n y i n e L d na u ru ch o m ien ie A p a c h e ’a nie ułatw i działan ia i tak już p rz e c ią ż o ­ nem u se rw e ro w i. A p ach e je s t zazw yczaj u ru ch a m ia n y ja k o z w yk ły d e m o n , po czym sam ju ż db a o siebie. U ży j prog ram u c h k c o n f i g , aby sp raw d zić, czy usługa h r r p d (sta n d ard o w a n a zw a dla u słu g siecio w ych ) została u ru ch o m io n a: c h k c c r . f i g - - l i s t h t t p d . Jeśli o trzy m asz k o m u n ik a t, że usłu ga jest on (u ru ch o m io n a) o z n a c z a to, że A pache d ziała na tym p o z io m ic system u.

3.

Jeśli u słu g a h t t p d nie zoscała sk o n fig u ro w a n a, by działać na tym p ozio m ie, m o żesz sobie sz y b k o z tym po radzić, w pisując polecen ie c h k c o n f i g

h ttp d

r e 3e t . W ten

sp o só b A p a ch e zostanie u ru c h o m io n y na p o z io m ac h działania, na których pow inien być dostępny . 4.

Jeśli m a s z p e w n o ś ć , że s y s te m p o p rz e d n im ra z e m nie u r u c h o m ił A p a c h e ’a na p o ­ zio m ie, na k tó ry m je s te ś , m o ż e sz /e tc /r c .d / i n i t . d /h ttp d

u ru c h o m ić g o ręc zn ie , w p isu ją c

p o lec en ie

s t a r t . Z w ró ć u w a g ę , czy nie p o ja w ią się k o m u n ik a ty

o błędach. 5.

Spraw dź, czy serw er sie cio w y działa rejestrując się jako użytkowmik sieci na tw oim kom puterze. U ru c h o m p rze g ląd a rk ę internetow ą, taką ja k N etscape, jeśli twój system

462

Poznaj Linux

korzysta z nakładki X I I lub l y n x , jeśli działa w trybie tekstow y m . Następnie udaj się pod adres: http: / / l o c a l h o s t . P o w in n a ukazać się strona opatrzo na nagłów kiem I t

W orked ! (T o Działa!). Pliki, z których korzysta serwer sieciowy, znajdują się w katalogu /home/httpó/html.

K o n fig u ro w a n ie serw era sieciow ego A p ach e Pliki konfiguracyjne serw era A pach e znajdują się w katalogu / e t c / h t t p d / c o n f . P odstaw o w a k onfiguracja serw era p rze ch o w y w a n a jest w pliku httpd.conf. Jeśli po uruchom ieniu serw er w yśw ietla k o m u n ik a t:

Unable to resolve host name lub Una­

ble to determine local host name konieczna może być z m ia n a dyrektyw y

Server-

N aine. W pliku http.eonf znajdują się rów nież ustaw ienia p ozw alające na dopasow anie param etrów działania serw era d o potrzeb naszej sieci. Jednym z takich param etrów jest m aksym alna liczba usług, które m ogą być jednocześnie obsługiw ane przez serw er, innym liczba połączeń, które serw er m oże obsługiw ać, zanim będzie zm u szo n e niektóre z nich wyłączyć (ang. term inate). Serw er pozw ala jednocześnie na jed n o tylko połączenie z daną usługą, dlatego w a zn e jest, aby liczba usług i liczba połączeń obsługiw anych przez serw er były do siebie dopasow ane. Plik s r m . c o n f zaw iera inform acje pozw alające serwerowi A p ach e obsługiw ać różne rodzaje plików , ja k ró w n ież inform acje o ty m , który katalog traktow ać jak o r o o t . Plik a c c e s s . c o n f zaw iera inform acje o ustaw ionych o pcjach kontroli dostępu do wszystkich k atalog ów serw era. Edytując zaw artość lego pliku m o ż n a na przykład odciąć dostęp do ko nkretn ych plików i katalogów znajdujących się na serw erze. O ba pliki i w szystkie ich opcje są bardzo dobrze opisane w dokum entacji serwera. M ożem y łatwo dotrzeć do dokum entacji zainstalow anego w naszym system ie serwera, jeśli zajrzym y pod adres l o c a l h o s t (lub z innego kom putera w y w o ła m y adres serw era) i odnajdziem y stronę A p a c h e D o c u m e n ta tio n .

Rozdział 29 Zarządzanie systemami plików

Jam es Youngman

M ontowanie twardego dysku i innych systemów plików Montowanie dysków za pomocą polecenia u s e r m o u n t M ontowanie systemów plików poleceniem mount Przygotowywanie i montowanie systemów plików za pom ocą pro­ gramu c a b a r e t Konfigurowanie system ów plików programem f s t o o l Edytowanie pliku / e t c / f s t a b Naprawa uszkodzonego systemu plików Odtwarzanie struktury plików w Linuksie M on tow anie i o d łączan ie system u plików w L in u k sie System p likó w i układ k a ta lo g ó w są a u to m aty c zn ie m o n to w a n e (ang. m o u n tin g ) w system ie p rzy k ażd y m je g o uruch om ieniu. U rz ąd z en ia z e w n ę trz n e (takie j a k dyskietki czy napęd C D -R O M ) je d n a k już nic. W szy scy u ż y tk o w n ic y k o rzy stający z L in u k sa w id z ą tę s a m ą stru k tu rę plików i kata­ logów (chociaż często nie m a ją dostępu do niek tó ry ch z nich). O z n ac za tu, że tw o rzenie struktury k a ta lo g ó w je s t funk cją z arez e rw o w a n ą dla su p e ru ży tk o w n ik a . M oże on w y d z ie ­ lić fragm enty struktury ka ta lo g ó w w L inuksie i po zw o lić na ro z b u d o w y w a n ie i w y k a so wywanie

pewmych

elem entów '

tej

w yd zielon ej

(umieszczając opcję u s e r w pliku / e t c / f s t a b ) .

struktury

zwry k ły m

u ż y tk o w n ik o m

Poznaj Linux

4 64

A dm inistrator m oże zm odyfikow ać zaw artość pliku / e t c / f s t a b , aby ustalić, która ze struktur katalogów przypisana jest do którego z urządzeń. W tym celu m oże albo użyć program u c a b a r c t , u rucham ianego z Panelu sterow ania Red Hat L in u k sa albo bezpośred­ nio przeedytuw ać zaw arto ść pliku / e t c / i c t a b za pom ocą któregoś z edytorów. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Jak zostać administratorem i o poleceniu s u mówimy w rozdziale 1.

Korzystanie z polecenia userm ount Red Hat L inu x zaw iera program

usermount,

który pozw ala z a pośrednictw em okna

dialogow ego na m o n to w an ie i odłączanie od system u elem entów struktury katalogu. Pole­ cenie to jest dostępne się. podczas pracy w X W indow . Po uru ch om ieniu, program mount

U3er

pokazuje, ja k ie elem enty struktury plików' m ożna p o d inun low ać do system u lub

sform atować. R ysunek 29.1 pokazuje okn o dialogo w e program u BEE3

u s e r MDUM lo n i Directory

usermount.

Dévie»

Typa

I

/mnt/edrom /dev/edrom iso36GO

Mount j

m ntfltoppy

Mount

/aav/rco

vial

I

j PnrtfSl;

I

{

j

Rysunek 29.1. Program u s e r m o u n t

PATRZ RÓWNIEŻ #

Więcej na tem at system u X Window mówimy w rozdziale 18. Przyciski o bsługujące / m n t / e d r o m (napęd C D R O M ) i / r r . n t / f l o p p y (stację d y sk ie ­

tek) oznaczone są o d p o w iednio M o u n t i F o r m a t. Kliknięcie przycisku M o u n t sprawna, zc dysk zostaje zam o n to w an y w' naszym system ie plików , a napis na przycisku zm ienia się na U n m o u n t, tak jak to widać na rysunku 29.2.

465

Zarządzanie systemami plików

L

U s e r M oim i Tool D ire ttw y

0«vice

h

®

d

!

Typ«

/dev/cCron- i»o36B0 {Unroounl| 1 | Aniïtiüppy AlOv/MO vfU MüUnl FCIihîIj /ynnt';drom

Ij

m

J

j

Rysunek 29.2. Dysk został zam ontowany a przycisk zmienił nazwę na U nm ount Próba p odm o n to w an ia system u plików z dyskietki ( / d e v / f d O ) , jeśli stacja d y sk ó w jest pusta, sp ow o duje wyśw ietlenie n a ekranie kom unikatu zbliżonego do tego z rysunku 29.3.

Rysunek 29.3. Próba podm ontow ania plików, gdy w stacji brak dyskietki, zaowocuje oknem dialogowym z takim mniej więcej komunikatem F orm atow an ie d y sk ietek z p o m o cą u s e r m o u n t 1.

A byś m ó g ł sfo rm ato w a ć d y sk ie tk ę po leceniem u s e r m o u n t , m usisz m ieć u p raw nienia n a d o k o n y w a n ie zapisu na dyskietce.

2.

W łó ż c z y stą d y sk ietk ę do stacji d y sk ó w i uru ch o m p ro g ram u s e r m o u n t w p isu jąc w linii p o lec eń okna: #usermount

3.

P rzy cisk F orm at je s t a k ty w n y . Z anim g o w ciśniesz, upew nij się, że na d yskietce nie ma żadnych w ażny ch d a n y ch .

4.

Kliknij p rzycisk F orm at. P ojaw i się o k n o d ialo g o w e pytające: A r e

you

su re? -

czy jesteś pew ien , że c h c e s z sfo rm ato w ać dyskietkę. W oknie d ia lo g o w y m pojaw i się rów nież m ałe o k ien k o o p a trz o n e p ytan iem , czy chcesz w y b ra ć D o low -level form at (form atow anie pierw otn e dyskietki, która je sz c z e nie była nigdy fo rm ato w a n a), (rysunek 29.4). Jeśli dy sk ietk a była ju ż w przeszłości fo rm ato w an a i nie m a potrzeby w y b ie ra n ia opcji Do low -level form at, Linux tw o rz y na d y sk ie tc e n ow y system k a ta lo g ó w w ciągu kilku sekund, bez plików . P ierw o tn e fo rm a to w a n ie dyskietki zajm ie trochę w ięcej czasu.

466

Pu/.naj Linux ^

Con finit

B Q JQ

^re yuu suie? Vuu will destroy any flaw on trial disk.

r

Do low levai format. Vos

I

No

I

Rysunek 29.4. Możemy skorzystać z opcji Do low-level form at M im o iż m ożna rów nież form atow ać dyski i dyskietki za p o m o c ą liiiuksow ych pro­ gram ów f d i s k i m k fs , u s e r m o u n t nie korzysta z nich, aby zagw arantow ać w iększe bez­ pieczeństwo form atow ania.

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej informacji na temat ustawiania i korzystania z uprawnień znajduje się w rozdziale 25.

K o rz y sta n ie z p o lece n ia m ount Aby po d m o n to w ać w system ie plików u rządzenie zew nętrzne typu blokow ego (ang. block device) należy skorzystać z polecenia m oun :. W pisując polecenie należy określić jak nazyw a się urządzenie zawierające podpinany system plików, jaki jest rodzaj urządzenia i gdzie w naszej hierarchii katalogów zostanie ono zam ontow ane. Polecenie mount w ygląda mniej więcej tak: m ount [ - t

ty p j

( - o o p c je ]

< u iz a d z e n ie > < p u n k t z a c z e p i e n i a >

u r z ą d z e n i e m usi być urządzeniem

typu

blokow ego lub jeśli n a zw a zaw iera kropkę,

m oże być nazw ą innego kom pu tera pod łączo nego do naszego system u plików. p u n k t z a c z e p i e n i a jest nazw ą istniejącego ju ż w system ie katalogu. W ty m m iejscu pojaw i się w system ie pod p in an a struktura katalogów (w szystko, cokolw iek zn ajdo w ało się u p rze d ­ nio w tym katalogu, zostanie ukryte). t y p systemu plików i o p c j e są param etram i opcjonalnymi, a znaczenie i zastosowanie poszczególnych opcji zależy od typu systemu plików, który ma być zam ontow any w syste­ mie. Jeśli struktura plików m ontow ana w systemie jest zdefiniowana w pliku / e t c / f s t a b , w poleceniu należy podać tylko nazwę urządzenia i miejsce podm ontow ania plików, resztę danych mount znajdzie w pliku / e L c / f s t a b . M o n to w a n ie n a p ę d u d y sk ie te k p o lec en iem m o u n t 1.

W pisz polecenie m ount podając n azw ę urządzenia, opcję -L (typ system u plików ) i punkt zaczepienia m ontow anej struktur)' plików w system ie. P rzy kład ow o, aby podm ontow ać napęd dyskietek, zarejestruj się w system ie jako r o o t i utw órz katalog, który będzie p un ktem zaczepienia dla k atalog ów dyskietki: # mkdir /mnt/floppy

467

Zarządzanie systemami plików

2.

W p is z po lecen ie mount., p o d a ją c n azw ę urządzenia i typ system u p lik ó w (np. D O S): # m ount / d c v / f d l m ou nt

- t v f a t /m n t/flo p p y

: b lo c k d e v ic e

/d e v /fd l is w rite -p ro te c te d ,

m o u n tin g r o a d - o n l y 3.

Z aw a rto ść dyskietki b ę d z ie od tej pory d o stę p n a w o k reślon ym w poleceniu m iejscu w strukturze katalogów . A b y sprawdzić, czy dysk został z am ontow any w odpow ied nim m iejscu, m o żn a użyć polecenia ls (lista plików i katalogów ): # ls /mnt/floppy

g r u b - 0 . 4 . t a r . gz 4.

G d y j u z sk o ń czy sz c zy tać, k o p io w ać lub usuw ać pliki z dysk u, polecenie unmount w ra z z p u n k tem z ac ze p ie n ia system u plików lub ścieżką do niego pozw oli odłączyć, u su n ą ć z system u dyskietkę: # unmount /mnt/floppy

PATRZ RÓWNIEŻ 4

W iecej na tem at sterowników, modułów system u i magii jądra Linuksa mówim y w rozdziale 31.

Istnieje w iele p o w o d ó w , d la których polecenie mount m o że nie zadziałać. Jed n y m z nich jest n ie w ła śc iw a n a zw a pliku urządzenia (jeśli w poleceniu p o d am y nazw ę u rzą d ze ­ nia, które nic istnieje, nic je s t ro z p o z n a w a n e przez ją d ro system u lub dla k tó reg o nie został p o d łąc zo n y o d p o w ie d n i sprzęt, np. napęd C D R O M ). Innego rodzaju błędy to p rzy k ła d o ­ w o u rząd zen ia nie dające się c zy tać (np. pusta stacja dyskietek) lub brak o d p o w ie d n ic h u praw nie ii d o z a m o n to w a n ia urząd zen ia (p o lecen ia mount inne niż te w yszczeg ó ln io n e p rzez a d m in istrato ra z a p o m o c ą opcji uset w pliku /ele/fsidb są zakazane). R ów nież nie zakończy' się sukcesem próba p odm on tow ania urządzenia w katalogu, który nic istnieje. O c zy w iście, m o żliw e są ró w n ież innego rodzaju błędy, ale są one albo bardzo rzadkie (np. g d y w y n ik a ją z p rze k ro cz en ia d o p uszczalnej liczby z a m o n to w an y c h w system ie urzą­ dzeń) a lbo w y n ik ają z n iew łaściw ej składni polecenia m ount.

C z y to m a g i a czy p o p r o s tu d e m o n k c r n e ld 7 Z a m o n to w a n ie dyskietki typu v f a t po w odu je, iż ją d ro L inuksa au to m aty czn ie u ru ­ c h a m ia ste ro w n ik v f a t , k ie d y trzeba. T en i inne sterow niki są u rucham iane przez d e m o n a sy s te m o w e g o k e r n e l d . K ie d y ju ż przestają być potrzebn e, na przykład gdy o d p o w ie d n ia struktura k a ta lo g ó w zostanie odłączon a od system u, stero w n ik i są u su ­ w ane, aby zw o ln ić m iejsce w pam ięci.

468

Poznaj Linux

T rzeba p a m ięta ć o p u n k cie zaczep ienia Aby m ożna było pod m ontow ać w system ie nową strukturę katalogów , punkt, w którym zostanie ona zam ontow ana (czyli punkt zaczepienia), musi być katalogiem. Katalog ten nie musi być pusty, kiedy jednak zam ontow ana zostanie w nim jak a ś struktura plików, wszystkie pliki, które ju ż się tam znajdują, przestaną być dostępne! Dlatego należy uważać, gdzie próbujem y podm ontow ać napędy dyskietek lub inne urządzenia.

Linux w odróżnieniu od innych system ów operacyjnych, określających każdy egzy­ stujący w system ie dysk inną literą, łączy w szystkie dyski w jed n y m drzew ie katalogów. Chociaż z pozoru rozw iązanie takie m oże się w ydaw ać mniej w y g o d n e i mniej plastyczne, w praktyce ok azuje się znacznie w ygodniejsze, poniew aż rozm iar każdego z urządzeń typu blokow ego (tw ardego dysku czy napędu dyskietek) jest u kryty przed program ami i problem zarządzania plikami rozw iązany je s t jak b y obok struktury katalogów . Przykładow o, jeśli m am y oprogram ow anie, które pow inno zostać zainstalow ane w katalogu / o p t /umsp, m ożem y je spokojnie zainstalow ać w katalogu /bigdisk/stuff/um3p i utw orzyć połączenie sy m h oliczn e /opt/usmp. W Len sposób nie ma potrzeby edytow ania setek plików konfiguracyjnych, które teraz, po zainstalow aniu przez nas now ego napędu dysków , używ ają niew łaściw ej litery. Istnieje wiele opcji system ow ych pozw alających ustalić, jak d a n y dysk będzie się za­ chow yw ało. M ożna na przykład oznaczyć dysk jako rea d -o n ly , ty lk o do odczytu. Istnieją specjalne opcje dla innych typów’ system ów plików , takich jak msdos czy n f s . T en ostatni korzysta z tak wielu opcji, że jest im naw et pośw ięcona osobna stro n a w dokum entacji Linuksa (man n f s). T abela 29.1 zaw iera opcje używ ane przez polecenie ir.ount po dane w porządku alfa­ betycznym . Jeśli nie zaznaczono w niej, że jest inaczej, opcje te m ają zastosow anie dla wszystkich typów' sy stem ów plików, choć oczyw iście w ym aganie o d napędu C D -R O M zapisu w' trybie asynchronicznym nie ma w ielkiego sensu. O pcje od n o szące się do sy ste­ mu operacyjnego nfs nie są tutaj w y m ienione z braku m iejsca, ale m ożna je bez trudu znaleźć w yw ołując stronę nfs w dokum entacji Linuksa. Tabela 29.1. Opcje polecenia mount O p cja

O p is

a s y no

System zazwyczaj zwleka ze zgodą na zapis, zanim wszystkie dane nie dotrą do urządzenia, na którym mają być zapisane. Ta opcja powoduje, żc program doko­ nuje zapisu na bieżąco. Oznacza to odrobinę większe ryzyko utraty danych, g dy­ by system nagle „padł'*, ale z drugiej strony Linuksowi zdarza się to bardzo rzadko. Opcja la bardzo przyśpiesza obsługę systemów plików typu n f s ; opcją odwrotną jest sync

Zarządzanie systemami plików

469

a u to

Informuje m oun t, żc powinien zamontować urządzenie, gdy otrzyma parametr - a . Param etr ten wykorzystywany jest przez skrypty odpowiedzialne za rozruch systemu. Opcja ta gwarantuje, że wszystkie niezbędne systemy plików zostaną zam ontow ane w systemie w momencie jego uruchamiania; opcją przeciwną jest opcja n o a u t o

d e fa u lts

W yłącza opcje rw, s u i d , d e v , e x e c , a u t o , n o u s e r i a s y n c

dev

Pozwala na wprowadzenie do systemu węzłów urządzeń (ang. device nodes). Dostęp do urządzenia jest w ten sposób uwarunkowany posiadaniem praw dostę­ pu do znajdującego się na dysku system owym węzła urządzenia. Jednak załóż­ my, że montujemy system plików typu ext2 umieściwszy uprzednio na swojej dyskietce zapisywalny plik /d ev /k m cm . Uzyskujemy w ten sposób możliwość odczytu i zapisu bezpośrednio w jądrze systemu operacyjnego. Administratorzy systemu starają się chronić system przed tego typu atakami, wyprowadzanymi z przenośnych struktur katalogów (jak te na dyskietkach), używając opcji n o d e v

exec

Informuje jądro systemu Linuksa, że powinno pozwolić na uruchamianie plików wewnątrz m ontowanej struktur)' katalogów. Częściej wykorzystywana jest opcja przeciwna n o e x e c , informująca jądro systemu, że w tej strukturze katalogów nie można pozwolić na uruchamianie plików. Generalnie rzecz biorąc, jest to zabez­ pieczenie uniemożliwiające uruchamianie w strukturze katalogów typu nfs, będącej zazwyczaj innym komputerem, plików, których format mógłby nie zo­ stać zaakceptowany przez procesor tego komputera

n o a u to

Opcja odwrotna do a u t c ; patrz opis opcji a u t o

nodev

Opcja odwrotna do dev; patrz opis opcji d e v .

noexec

Opcja odwrotna do e x e c . Patrz opis opcji e x e c

n o su id

Opcja odwrotna do suid; patrz opis opcji suid

nouser

Opcja odwrotna do u s e r ; patrz opis opcji u s e r

remount

Pozwala na zmianę za pom ocą poleceniu m oun t parametrów ju ż zam ontowanych systemów plików b e z konieczności przerywania wszelkich operacji w ich obrę­ bie. Ponieważ nie m ożna odłączyć systemu plików, który jest aktualnie używany, opcja ta jest sposobem obejścia tego problemu. Przy kładowo, skrypty urucha­ miające system korzystają z polecenia m ount - n - n r e m o u n t , r o , aby /.mie­ nić główny system plików root z read-only (tylko do odczytu, początkowy status katalogów root) na read/write {do zapisu i odczytu, standardowy status katalogu root). Opcja - n informuje program mount, że powinien uaktualnić zawartość pliku / e t c / f s t a b , zanim system plików root zmieni status na tylko do odczytu

ro

Montuje system plików jako tylko do odczytu; opcja odwrotna do rw

rw

Montuje system plików tak, aby wolno było w nim zarów no zapisywać, jak i odczytywać dane; opcja odwrotna do r o

Poznaj Linux

470

su id

Pozwala przypisać systemowi identyfikator użytkownika lub grupy użytkowni­ ków, którzy mają pełnię praw do jego zawartości. Opcją odwrotną jest nosuid. Opcja n o s u i d jest znacznie częściej używana z takich sam ych powodów jak opcja n o d e v

sync

Każda operacja zapisu powoduje zatrzymanie działania programu do czasu az wszystkie dane dotrą do urządzenia (np. napędu dysku). Ten tryb działania jest wolniejszy, ale i bezpieczniejszy niż przeciwny, asynchroniczny tryb przesyłania danych uruchamiany opisaną wcześniej opcją a s y n c

user

Pozwala zwykłym użytkownikom na montowanie systemów plików. Umieszcze­ nie opcji u s c r w pliku / e t c / f a t a b pozwala użytkownikom na montowanie i odłączanie wybranej struktury katalogów. Wystarczy, aby użytkownik podał w poleceniu tylko nazwę urządzenia lub punkt zaczepienia, resztę pracy m ount wykona automatycznie, czerpiąc odpowiednie dane z pliku / e t c / f s t nb. Ze względów bezpieczeństwa opcja u s e r wymaga jednoczesnego użycia opcji n o e x e c , n o s u i d i nodev

Opcje są w y k o n y w an e przez program m ount w takiej kolejności, w jakiej pojaw iają się w wierszu poleceń (lub w pliku / e t c / f s t a b ) . Z tego pow odu m ożna p ozw olić na m ontow anie sy ste m ó w plików przez zw ykłych użytkow ników i jed n o cześn ie nadać im upraw nienia do tych system ów , używ ając najpierw opcji u s c r , a następnie s u i d . U życie tych opcji w odw rotnej kolejności ( s u i d , u s e r ) nie zadziała, p o n iew aż opcja u s c r w y łą ­ czy natychm iast opcję s u i d .

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej informacji na temat stosowania polecenia .ro u n t znajduje się w rozdziale 7. Istnieją rów nież inne opcje polecenia m ount, ale wszystkie bez w yjątku są specyficzne

dla konkretnych typów systemów' plików. W szystkie opcje, które m o g ą być użyte z progra­ m em m ount, m ożna znaleźć w dokumentacji systemu na stronic mu poświęconej. Przykła­ dem takiej opcji jest parametr unmask, stosow any dla systemów' plików typu v f a t i f a l , pozwalający na odczyt (lub nawet na zapis) danych z partycji dosow ych lub w indow sow ych.

Ustawianie nowych systemów plików' Podczas łado w ania jądra system u z u rządzenia zdefiniow anego przez obsługujący roz ruch jąd ra program LILO. w kom puterze m o nto w any jest głów ny sy ste m plików' ( r o o t ) . Struktura katalogów root m ontow ana jest po czątk o w a jako struktura nead-only (tylko do odczytu). Podczas ład ow ania system u m o n to w an e są do niego sy stem y plików w y szc ze ­ gólnione w pliku e t c / f s t a b . Plik ten określa, które urządzenia zostaną zam ontow an e w' system ie, jakie struktury plików' będą zaw ierać i w którym m iejscu g łó w n eg o system u

471

Zarządzanie systemami plików

plik ów z o sta n ą u m ieszczo ne oraz ustala w szystkie opcje specyfikujące po ich z a m o n to w a ­ niu. Form at tego pliku o p isa n y je s t w f s t a b .

Z n ac ze n ie in fo rm a cji z a w a rty c h w

/ecc/fstab

N ależy z aw sze u tw o rzy ć re z e rw o w ą ko p ię pliku / e t c / f s t a b , zanim p rzy stąp im y do d o k o n y w a n ia drastyczn ych zm ian w system ie, takich jak d odan ie n o w e g o dysku czy e d y c ja te g o ż pliku. Jeśli w pliku / o t c / f s t a b w ystąpi błąd, system nie. załaduje się p o p ra w n ie lub nie załad uje się w o g ó le. R e z e rw o w a kopia po zw ala na b ardzo łatw e o d tw o rze n ie pop rzedniej p raw id ło w e j konfiguracji system u.

K orzystanie z program u cabaret Z d arz y ć się m o g ą sy tu acje, gd y nic będziem y m ogli z różnych przyczyn urucho m ić m e n a d że ra p likó w R ed Hat L in u k sa (prog ram t s t o o i , o k tóry m będzie m o w a dalej) dla X W in d o w . N a p rzykład X W in d o w m oże nie działać lub działać bardzo pow o li, tak jak w ted y, gdy zn ajd u je m y się pu n iew łaściw ej stronie bardzo w o ln e g o łącza internetow ego. W takich sytu acjach w y g o d n ie jest korzystać z do starczan eg o przez Red Hat program u oabaret, k tó ry d ziała p rak ty czn ie w każdych w aru nkach (w trybie tek sto w y m konsoli i na

e m u lo w a n y m w naszy m kom p u terze term inalu).

U rucham ianie program u cabaret n a b a r n t . z najduje się z az w y cz aj w katalogu / u s r / b i n , razem z w ie lo m a innym i p ro ­ g ram am i adm in istracy jn y m i (pozostałe p ro g ram y a d m inistracyjne p rz e c h o w y w a n e są w katalogu / c b i n ) . U ru c h a m ia m y go w pisując: ..../ usr/sbin/rabareL

D o d a w a n ie n o w ych , lo k a ln ych sy ste m ó w p lik ó w z p o m o c ą p ro g ra m u c a b a re t Jeśli c h c e m y na w o ln e j, nie u ż y w a n e j c h w ilo w o c zęści tw a rd e g o d y sk u u tw o rz y ć zupełnie n o w y system plików , m u sim y d y sp o n o w ać w o ln ą partycją. In form acje o tym , jak utw orzyć na dysku n o w ą partycję z n ajdu ją się w rozdziale 7. Jeśli taka partycja ju ż istnie­ je, obojętnie czy p o w stała dla potrzeb innego system u operacy jn eg o , czy dla potrzeb tw o ­ rzonego w łaśn ie system u p lik ó w , m o że m y przejść do n astępnego etapu.

P u n k t z ac ze p ie n ia sy ste m u plikó w Jeśli z a m o n tu je m y n o w y sy ste m p lik ó w w katalogu, k tó ry nie jest pusty, w szy stk ie pliki i katalogi, tam się z n ajd u ją ce staną się niedostępne. P o ja w ią się z n o w u , gdy u suniem y z a m o n to w a n y n a ich m iejscu system plików .

4 72

Poznaj Linux

D o d a w a n ie s y s te m u plikó>v d o istn ie jąc ej p a rty c ji 1.

W ciskaj klaw isz T a b , dopóki nie podśw ietlisz przycisku A d d , następnie wciśnij E n ­ te r (lub po prostu skorzystaj z klaw isza F2).

2.

Z listy, która się pojaw i, w yhierz typ system u plików , który c h c e sz d odać do partycji.

3.

W ciśni j przycisk A d d (tak jak w punkcie 1).

4.

W pisz nazwę katalogu, do którego chcesz po dm ontow ać n o w y system plików (pamiętaj, ze ten katalog musi ju ż istnieć; jeśli zapom niałeś g o utw orzyć, możesz przerwać całą procedurę wciskając

5.

Cancel).

W oknie d ialo gow ym urządzenia w pisz nazw ę urządzenia zaw ierającego zam on tow a­ ny system plików (np. / d e v / f d O dla pierw szej stacji dysków ). W ciśnij C o n tin u e .

6.

O kno dialogo w e O p tio n s, pozw ala na zm ianę opcji p rzypisan ych d o m ontow anego system u plików . D om yślne opcje są z regu ły najw łaściw sze. K ie d y skończysz, wciśnij Done.

7.

Jeśli chcesz z ach o w ać zm iany, których dokonałeś w pliku e t c / f s t a b , w ciśnij przy­ cisk Save, a następnie potw ierdź sw oją decyzję ponow nie w ciskając S a v e w w yśw ie­ tlonym teraz o k n ie dialogow ym .

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Dodatkowe informacjo na temat tworzenia partycji, formatowania i montowania system ów plików z pomocą polecenia c a b a r e t znajdują się w rozdziale 7.

D odaw an ie n ow ych , sieciow ych system ów p lik ó w za p o m o cą p ro g ra m u ca b a ret Aby p odm on tow ać w system ie now y, sieciowy system plików , należy najpierw sprawdzić, czy m a m y połączenie przez sieć z odpow iednim serw erem . W ięcej inform acji na ten temat znajduje się w rozdziale 27. Należy także spraw dzić, czy kom puter, z którym się łączym y i k tórego system plików chcem y pod m o n to w ać, pozwoli na taką operację. Być trzeba będzie się w tym celu skon ­ sultować z adm inistratorem tam tego kom putera. S p r a w d z a n ie , c z y m o ż n a p o łąc zy ć się z se rw e re m 1.

U ruchom c a b a r e t . W głów nym m enu program u w ybierz p rzycisk A d d.

2.

W ybierz odpow iedni typ system u plików ( n f s lub smb dla system u W indow s).

3.

Dla n f s podaj n a zw ę serw era w oknie dialogow ym C h o o se R e m o te S y stem . W y bierz jeden z d ołączonej listy dostępnych sy ste m ó w plików. Dla sinb musisz podać nazw ę system u, który dołączasz, nazw ę d z iedziny i m iejsce, w którym now y sy ste m plików zostanie zam o n to w an y na tw oim kom puterze.

Zarządzanie systemami plików

4.

4 73

Z o k n a d ialo g o w e g o o pcji w y b ie rz o d p o w ie d n ie opcje. D la sy s te m ó w typu n f s jest o so b n e o k n o d ialo g o w e z a w ie ra ją c e dostępne opcje - z m ia n a n iek tóry ch z nich m oże być s e n so w n y m p o su n ię ciem . G d y sk o ń czy sz, w ciśnij D one.

5.

W g łó w n y m m enu w y b ie rz p rzycisk S a v e , a następnie w ciśnij S a v e w ok n ie d ia lo g o ­ w y m , które teraz się p ojaw i, aby potw ierdzić zm ian y d o k o n an e w pliku etc/fsLab.

PATRZ RÓWNIEŻ 4

Więcej Informacji na temat tworzenia partycji podczas instalacji system u znajduje się w dodatku A.

4

Jak tworzyć i usuw ać z twojego dysku partycje mówimy w rozdziale 7.

4

Więcej informacji na tem at dodawania napędów Zip znajduje się w rozdziale 8.

4

O sieciowych system ach plików mówim y w rozdziale 27.

O pcje d la sy ste m ó w p lik ó w D ołączając do system u n o w ą strukturę ka ta lo g ó w za p o m o c ą p rogram u c a b a r e t m a ­ my m o żliw o ść z m ian y p rzy p isan y c h do niego opcji. D o stę p n y ch opcji jest bardzo wiele, ale tylko k ilk a tak nap raw dę jest w p o w sze ch n y m użyciu. Istniejące op cje m o ż n a p od zielić na te, które m ają z asto so w anie dla u rząd zeń i n o śn i­ ków' od łączan y ch od system u i te, przezn aczo ne dla urządzeń p ołączo n y ch z n im na stałe. O pcje d la u rzą d zeń o d łą cza ln ych U rz ąd z en ia tegu rodzaju (np. d y skietki) są zazw yczaj m o n to w a n e wr system ie na czas, kiedy z nich korzystam y, a następnie są odłączane (chyba że korzystam y z p rzeznaczonego do obsługi dysk ietek pakietu mtool 3). A by zw y k ły u ż y tk o w n ik m ó g ł w y k o n a ć taką o p e ­ rację, w' pliku /etc/fstab m u si zostać u ru ch o m io n a opcja user. N a to m iast p ozw olen ie ko m u k o lw ie k na odłączanie z n a tu ry u m o co w an y c h w system ie na stałe urząd zeń, takich jak tw ard y d y sk , m o że d o p ro w a d z ić do katastrofy. W tabeli 29.2 p o d a n e są różne rodzaje opcji u m o żliw iając y ch ig n o ro w a n ie plików i rozkazów . Tabela 29.2. Opcje dla urządzeń odłączalnych K ró tk i o p is o p c ji

N a z w a o p c ji

Ignoruj rozkazy setuid

nosuid

Ignoruj pliki urządzeń

nodev

Ignoruj pliki wykonyw alne

noexec

P ierw sze d w ie opcje nosuid i nodev są sto so w an e, aby zabezpieczy ć się przed p ró ­ bami z n iszczen ia system u p rz e z użytkow m ików, którzy przynieśli na dyskietce specjalnie w tym celu sp re p a ro w a n ą w ersję system u o p eracyjn ego. Jeśli w pliku fstab w naszym

474

Poznuj Linux

system ie znajduje się w ejścia dla odłączalnych system ów katalogów e x t 2 , należy zabez­ pieczyć je za p o m o c ą tych właśnie opcji. U sta w ian ie o p cji d l a u rz ą d z e ń o d łą c z a ln y c h 1.

W ejdź do system u jak o root. Korzystając z dow olnego edytora, na przykład p ic o otw órz plik / e t c / f 3 t a b : # pico -w /©tc/fstab

2.

Jeśli m asz w system ie odłączalne urządzenie, na przykład napęd Zip, m o żesz uczynić system bardziej bezpiecznym , przypisując mu opcje n o s u i d i n o d e v . Z n ajd ź w pliku linię pośw ięconą temu urządzeniu: /d ev /stla4 m n t/z ip

3.

v fat

u s e r , n o a u to ,d e v , ex ec , s u id

0 0

Upewnij się, że urządzenie nie jest w danej chwili zam on tow an e. Jeśli nic jest, zmień opcje d e v i s u i d na n o d e v i n o s u i d , aby w iersz w yglądał jak poniżej: /d e v /sd a 4 /m n t/z ip

4.

vfdL u s e r , n o a u t o , n o d e v , e x e c f n o s u i d

0 D

Zachow aj zm iany w pliku f s t a b i w y jd ź z edytora. Trzecia z opcji ignorow ania byw a rów n ież czasam i w y korzysty w an a, głów nie na ser­

werach sieciow ych. Niektóre ze struktur katalogów przeznaczone są do użytku wyłącznie na kom puterach podłączonych do serw era i zaw ierać m ogą o p ro gram ow an ie zupełnie dla niego nieprzydatne. N a tych kom puterach m oże być zainstalow ana na przykład niekom ­ patybilna z używ an ą pi zez serwer wersja U N IX -a. W takiej sytuacji opcja n o c x c c chroni przed urucham ianiem na serw erze niekom patybilnego oprogram ow ania. O pcje stosow ane w u rzą d zen ia ch trw ale w łą czo n ych do system u W iększość tego typu urządzeń musi być zam ontow ana w systemie od razu w m om encie ładow ania, dlatego przypisuje się im autom atycznie opcję a u r o . Z kolei opcja ta nie m a zastosow ania dla urządzeń odłączalnych, g d y ż w m om encie ładow ania system u w stacji dysku nie m a zazw yczaj żadnej dyskietki z system em plików. Z azw yczaj sta n d ard o w o ustawiany jest param etr rw, pozw alający na zapis w system ie plików. M ożna g o je d n a k w yłączyć dla C D -R O M -ó w , na których i tak nie m ożna nic z ap i­ sać lub dla katalogów zaw ierających szczególnie w ażne dane. Opcja u p d a t c a t i m e jest stosunkow o n o w ą opcją i niewielu u ż y tk o w n ik ó w jeszcze z niej korzysta. N orm alnie w system ie podczas otw ierania pliku zap isy w an y jest czas jego otwarcia. Jeśli pliki w danej strukturze katalogów są głównie odczytyw ane, a bardzo rzadko zapisyw ane, zaznaczanie każdorazow o w k a żd y m z nich czasu otw arcia jest dla system u zajęciem raczej bezproduktyw nym .

Zarządzanie systemami plików

475

R ejestro w a n ie d a t o tw a rcia pliku C h o c ia ż p ro ce d u ra rejestro w an ia m o m entu (daty, g odziny) o tw arcia pliku jest inte g ra ln ą częścią w szystkich sy s te m ó w p likó w opartych na stan d ard zie U N IX -a, w łą ­ czając w to e x t -sy ste m p lik ó w L in u k sa, jej w y łą c z e n ie n ic z e g o w sy ste m ie nie popsuje. N a jw aż n iejsz ą rzeczą, k tóra przestanie działać, s ą k o m u n ik a ty o nadejściu now ej poczty. Jeśli m o d i f i c a t i o n t i m e (data m o dyfikacji) dla naszej skrzynki pocztow ej jest p ó źn iejsza n iż a c c e s t i m e (data otw arcia), oznacza to, że o trzy m ali­ śm y n o w ą pocztę. I od w ro tn ie, jeśli data o tw arcia jest późniejsza, o znacza to, że od o sta tn ieg o razu gd y p rz e g ląd a liśm y pocztę., nie pojaw iły się żadne n o w e w iado m o ści. T o z jaw isk o jest w y k o rz y sty w a n e przez program f i n g e r . N iektó re w y sp e c ja liz o w a ­ ne system y w rodzaju s e rw e ró w gru p dy skusyjnych, korzystają 7. dob rodziejstw opcji n c a t i m e , w iększość p o z o stały ch zazw yczaj ignoruje jej istnienie.

O p c ja u s e r jest czasam i sto so w a n a do sy ste m ó w plików' należących do in nych sy ste ­ m ów o peracy jn y ch . P o zw ala o n a na m o n to w an ie sy ste m ó w p lik ów M icrosoft W indow's i dostęp do p lik ów w tych sy stem ach, unikając p ro b lem ó w w yn ikających z tego, że syste­ m y W indow ’s (poza W indow's N T w niektórych przy padk ach ) mc rejestrują, kto jest w ła ­ ścicielem plików'. O pcje m o n to w a n ia d la sy ste m ó w p lik ó w typu N F S K iedy u sta w iam y opcje w' system ie plików' typu NFS, w oknie d ialo g o w y m opcji p o ­ jaw ia się przy cisk pozw alający na ustaw ianie w łaściw ości sp ecy ficzn y ch dla NFS. W ię k sz o ść opcji nfs z w iąz an a jest z sytuacją, g dy serw er przestaje być dostęp n y (np. sam se rw e r lub cała sieć „ p a d ła ” ).W ydaje się to n ie p ra w d o p o d o b n e, ale w szy scy u ż y t­ kow nicy nfs na p e w n o kied yś tego dośw iadczą. S ta n d a rd o w o u staw iane o p c je sp raw iają w tym w y p a d k u , że system bez przerw y p o ­ nawia próby p o łączenia do c zasu , aż system p lik ów serw era zostanie pon ow nie z a m o n to ­ wany. N ie k tó ry m typo m system ów' p lik ów taka procedu ra m oże w' zbyt d u ż y m stopniu utrudniać pracę. W takiej sytuacji należy w oknie k o n tro ln y m If M ou n t Fails w y b ra ć w Background opcję Retry. D zięki tem u Linux będzie się nadal u ru ch a m ia ł naw et, gdy pliki z nied o stęp n eg o serw e ra p o z o sta n ą niedostępne. Jeśli p ro g ram będzie m u siał skorzystać z pliku znajd u jącego się na n ie d o stę p n y m serw erze, będzie c ze k ał aż system plików' s e r­ wera nie zostanie z a m o n to w a n y (m o żn a rów nież sk o n fig u ro w a ć g ó rn y lim it czasu, po którym prog ram zrezyg nuje z o c ze k iw an ia na niezb ęd ny plik). Jeśli cho dzi o ro zm iary b lo k ó w d anych, to ustaw ien ia d o m y śln e są tutaj najlepsze. S tandardow y ro z m ia r bloku w y n o si 1024 bajty (czyli m ieści się w’ 15 0 0 -b ajto w y m p ak ie­ cie E thernetu), niem niej n iektóre system y d ziałają sp raw n iej, gdy ro z m ia r ten p o w ię k sz o ­ ny zostanie do 4 0 9 6 lub 8912 bajtów (czyli o d p o w ie d n io 4 i 8 kilobajtów ). C zasam i jed­

Poznaj Linux

476

nak ustawienie takie, zamiast poprawić, pogarsza działanie systemu. W szystko zależy od serwera i od jakości kart sieciow ych, jak ró w n ież od obciążenia sieci. T w o rzen ie n o w y c h sy ste m ó w p lik ó w za p o m o c ą p ro g ra m u c a h a re t Po tym, jak za p o m o cą program u c a b a r c t skonfigurow aliśm y n o w y system plików, m usim y go fizycznie utw orzyć na dysku. W ciśnięcie przycisku S t a t u s spow oduje poja­ wienie się przycisku F o r m a t. M enu, które z kolei pojaw i się po jeg o w ciśnięciu, da nam w y bór m iędzy różnym i typam i system ów plików , w jakich m ożem y sform atow ać przy­ gotow aną partycję. Program jed n ak standardo w o w y biera w łaściw y ty p zg odn y z podję­ tymi wcześniej przez nas krokam i. Jeśli system plików, który c h c e m y otrzym ać, m a być typu V F A T (W in d o w s 95), należy sform atow ać dysk jak o dysk d o so w y , g d y ż jed yna róż­ nica m iędzy tymi d w o m a system am i operacyjnym i polega na sposobie, w' jaki podchodzą one do plików o długich nazwach.

Filesystem M anager Red H at Linuksa Konfigurację sy ste m ó w katalogów w pliku /eLe/fstab m ożna b a rd z o łatw o ustawić za pom ocą program u Filesystem M anager, dostępn eg o poprzez Panel sterow ania Red Hat Linuksa (m ożna go ró w n ież w yw ołać z klaw iatury wpisując: f c t o o l ) . Program ten będzie działał tylko pod X W in dow . R ysunek 29.5 pokazuje ja k w ygląda je g o ekran. Po uruchom ieniu f s t o o l , na ekranie p ojaw ia się okno z listą zaw artości pliku / e t c / f s t a b . K ażdy w iersz zaw iera nazwę urządzenia, punkt zaczepienia, typ systemu plików, rozm iar, przestrzeń zajętą przez pliki i przestrzeń dostępną jeszcze w danym sys­ temie. Poza tym, każdy zam ontow any system plików oznaczony jest g w iazd k ą. Przycisk In fo dostarcza d odatk ow ych informacji na tem at podśw ietlonego system u plików (tych sam ych informacji, które znaleźć m ożna w pliku / e t c / f s t a b

i które uzyskać m ożna

poleceniem d f). M b a r e t II.S

1 L d u r 1lesystem /dew/MaI

C niiijrW jh Ł (C l 1SS7 Krd Hat. S n H k u r r

Configuration

/p ro c /dew/ltda.l

/p r o c /w vr /u s r

proc rn c tZ

/dew/lnli.2

/hour

e x l2 OCtZ suap e x t? iso % 6 6

/dc*/hdc3 /dew/hd«2 /d e o /h d rl /deu/hdd /d c w /fd l

nonr /W it/b i « d isk /w it/td rw i / w v t/flo p p y /■ m t/ped

wfal

/iiKr/src

^dew/skpcdB /deu^hdbZ

/w iL /p c rIw lu k le / ■ n t / p e r led

per 1wi uk 1c :/ mii t/edrum

r U E d lt

F2-(M d

Rysunek 29.5. Filesystem Manager

iso % 6 8 extZ n fs iifs

p e r lu ln l. I r . /

F 3 = D e le te

F-t=SU»ln;>

F5=Sfldc

Zarządzanie systemami plików

47 7

S y stem y p lik ó w m o ż n a m o n to w a ć i odłączać za p o m o cą przycisków' M o u n t i U n m o ­ u n t. W p rzy p a d k u w szelkich b łę d ó w p o jaw ia się o k n o dialogo w e, na p rzyk ład g d y p ró ­ bujem y z a m o n to w a ć C D -R O M . a stacja jest pusta (w arto sp ró bow ać). P rzy cisk F o r m a t działa tylk o dla partycji tw a rd e g o dysku. W tym celu f s t e o l u ru ch a m ia program m k fs (patrz „ R ęc zn e tw o rzen ie s y s te m ó w p lik ó w ” w' dalszej części tego rozdziału). Inne nośniki danych (np. dyskietki) fo rm ato w a n e są innym i sposobam i. Przycisk C h e c k działa tylko dla system ów plików typu e x t 2 i m inx. Jeśli pojawi się kom unikat błędu: fsek: c o m m a n d not fo und , o z n ac za to po prostu, ż e k atalog /sbin nic znajduje się na ścieżce. M o ż n a to napraw ić urucham iając p ro g ram su

-

r o o t (być może

będziem y m usieli rów nież skorzystać z polecenia e x p o r t DISPLAY-:0 . 0 ) . K ontrola syste­ mu plików m oże chw ilę potrwać. P o jej zakończeniu pojaw i się okno dialogowe. Istnieje, b a rd z o m ałe p ra w d o p o d o b ie ń stw o , że dla sy ste m ó w plików' z a m o n to w an y c h na tw'ardym dy sku p o jaw ią się wf tym m iejscu k o m u n ik a ty o błędach, ja k o żc są one testo ­ wane w m o m e n c ie ład o w an ia sy stem u i raczej nie uleg ają u szkod zenio m podczas n o rm a l­ nej pracy L inuksa. M enu N F S jest używ an e d o m ontow ania i odłączania siecio w ych system ów' plików NFS. A b y w y jść z F ilesystem M a n ag e ra, należy w m enu prog ram u w ybrać opcję Q u it.

Ręczne edytow anie pliku Jetc/fstab Plik / R t c / f s t a b je s t p likiem tek sto w y m , tzn. takim , który został tak sfo rm ato w an y , że m oże być ró w n ież c zytany p rz e z człow ieka, a nie tylko p rzez kom puter. Plik / e t c / t a b jest podzielony na kolum ny z a p o m o cą k law isza T a b lub spacji i m o ż n a go spokojnie edytow ać d o w o ln y m e d y to re m tek stow ym . E dytując plik należy jed n a k p o stę p o w ać bar­ dzo ostrożnie, bow iem po p ełn ien ie błędu w k tó ry m k o lw iek z w'ierszy m o że sp o w o d o w ać, że dany system p lik ów nie zostan ie p o d c za s n astęp n eg o ła d o w a n ia system u zam ontow any . Plik e t c / f s t a b n a m o im k o m p u te rze w y g lą d a tak ja k poniżej: ## / e t c / f s t a b ## You s h o u l d b e u s i n g f s t o o l

(c o n tro l-p a n e l)

to e d it th is !

# # < d e v ic c > < m o u n tp o in t> < f i l c s y c t c i r , t y p c > < o p t i o n s >



< fsckorder> /d e v /h d a l

/

pxt 2

dp far. 1 1 s

1

l/a e v /h d fc 5

/hom e

e x t2

d e fa u lts ,rw

1

2 /d e v /h d a 3

/u sr

e x t2

d e fa u lts

1

2 /d e v /h d b l

/u sr/src

ext 2

d e fa u lts

1

/d e v /h d e

/m n t/cd ro m

iso 9 6 6 0

u s e r,n o a u to ,rc

0

0/ d c v / s b p c d 0

/m n t/p e d

i s o 9 6 60

u s e r,n o a u to ,ro

0

0/ d e v / f d l

/m n t/flo p p y

vf at

u s e r,n o a u to

0

/p ro c

/p ro c

pro c

d e fa u lts

/d e v /h d a 2

none

sw ap

sw

3

0

47 8

Poznaj Linux

Pierw sze cztery wiersze zaczynające się od /dev zaw ierają specyfikację system ów pli ków składających się na m ój Linux. K iedy Liinix jest ładow any, pierw szy zostaje zam on­ tow any system plików' root, a pozostałe trzy lokalne (niesieciowe) system y katalogów zaraz po nim.

K olejność w p lik u / e t c / f s t a b m a isto tn e znaczenie Poszczególne system y plików' są w pliku / e t c / f 3 t a b zapisane w takiej kolejności, w jakiej są m ontow ane w systemie. System plików zam ontow any w katalogu / u s t m u ­ si pojawić się przed system em plików podczepionych w katalogu / u s r / s r e . Jeśli po ­ dzieliliśmy tw ardy dysk na partycje po to, aby oddzielić od siebie poszczególne części systemu Linux, m usim y dbać, aby zostały zam ontow ane we właściwej kolejności.

N astępne trzy sy stem y plików są system am i ruchom ym i. S ą n im i d w a napędy CDR O M i jeden napęd dyskietek. W szystkie o patrzone są opcją n o a u t o, a w ięc nie są auto­ m atycznie m ontow an e podczas ładow ania system u. O patrzone zostały rów nież op c ją user tak, abym nie m u siał używ ać polecenia su za każdym razem , gdy c h cę je zam ontow ać. System plików na C D -R O M -a ch jest typu i s o 9 6 6 0 (standardow y dla dysków' C D ), nato­ miast dyskietka oznaczona jest typem v faL , poniew aż często m uszę w ym ieniać dane z sys­ tem am i operacyjnym i M S-D O S i W indow s. /proc jest specjalnym system em plików' utw orzonym przez jądro L inuksa, aby d o­

starczyć inform acji o system ie program om uży tko w ym . Inform acje z aw arte w strukturze katalogów /proc um ożliw iają działanie takich programów' ja k ps, Lop, xlo*n, free, netstat. N iektóre z plików znajdujących się wr /proc m ają n a p ra w d ę przerażające roz­

miar)' (np. plik / proc/kcore), nie należy się jednak obaw iać - w szystkie inform acje zawarte w /proc tw orzone są przez jądro L in u k sa na bieżąco, gdy je c zy tam y i nie zajm ują fizycznie m iejsca na dysku. M ożna pow iedzieć, że nie są to p raw d ziw e pliki, bow iem adm inistrator nie m o że ich przekazać innej osobie poleceniem chown. Ostatni system plików' w rzeczywistości n im nie jest. W iersz ten inform uje, że m am y do czynienia z przestrzenią w ym iany (ang. sw a p space). Partycje sw a p są używ ane do tw orzenia pamięci w irtualnej. R ów nież pliki m ogą tw orzyć przestrzeń w ym iany. W tym przypadku nazw y p lików sw ap pow inny się znaleźć w m iejscu, gdzie zazw yczaj pojaw ia się nazw a urządzenia. Dwńe kolumny liczb po prawrej stronie służą odpowiednio poleceniom: dump i fs e k . Pole­ cenie dump porównuje liczbę z kolumny piątej z liczbą dni, które minęły od czasu utworzenia ostatniej rezerwowej kopii systemu, aby w' odpowiednim czasie poinformować administratora, że przydałoby się zrobić kolejną taką kopię. Inne. programy wykonujące rezerwowa kopie sys­ temu, takie jak Am anda, również korzystają z liczb zawartych w tej kolum nie (Am andę m ożna znaleźć pod adresem: h t t p ://www. cs . umd. e d u / p r o j e e t s / a m a n d a / a m a n d a . html. ) Syste­ my plików', przy których nie ma w tej kolumnie żadnej liczby, traktowane są jakby było tam

Zarządzanie systemami plików

4 79

zero, co oznacza, że nie m a potrzeby system atycznego w ykonyw ania dla nich rezerwowej ko ­ pii. Więcej informacji na temat polecenia dump znaleźć m ożna w dokum entacji system u na stronie mu poświęconej. L ic z b a w szóstej k o lu m n ie , oznacza kolejn ość w jak iej sy stem p lik ów testo w an y jest przez fsek in form uje ten p ro g ra m , które z sy ste m ó w p lików m o g ą być testo w ane jedno­ cześnie. N a jp ie rw zaw sze te s to w a n y jest głó w n y system p lik ów (root), pó źn iej je d n a k poszczególne napędy d y sk ó w m o g ą być testo w an e rów nolegle. L inux jest w ie lo z a d a n io ­ w ym sy s te m e m o p e ra cy jn y m i m o że b e z trudu w y k o n y w a ć kilka czy n n o ści jed n o c ze śn ie, niem niej nic m a sensu je d n o c z e sn e sp ra w d z an ie d w ó c h zn ajdujący ch się na ty m sa m y m tw ardym d y sk u i ko rzy stający ch z jednego napędu partycji, g d y ż zam iast o szczędn ości kończy się to z a z w y cz aj n iep o trze b n ą stratą czasu. W szy stk ie sy ste m y p likó w op atrzo n e tym sam yrn k o dem testo w an e s ą jed n o c ze śn ie, poczyn ając od tych z n a jn iższy m num erem . System y p lików m e opisane ż a d n ą liczbą lub te, którym p rzy p isan o 0 (takie ja k n apędy C D -R O M albo stacje dysków'), nie są w' ogóle spraw dzan e.

Ręczne tw orzenie system ów plików Podczas instalacji Red Hat Linux tw orzy n o w e sy stem y plików' i konfiguru je system tak, aby m ó g ł z nich korzystać. Now'e system y plików m o żn a sfo rm ato w a ć u ży w ając p ro ­ gramu c a o a r e t , ja k m ó w iliś m y w cześniej w p o d rozdziale „ T w o rz en ie n o w y ch sy ste m ó w plików' z p o m o c ą p ro g ram u c d b a i e i ” lub m ożna to zrobić ręcznie. W iele system ów' o p e ra cy jn y c h nie rozróżnia m ięd zy procesem p rzy g o to w y w an ia p o ­ wierzchni u rzą d ze n ia do zapisu now ych d an ych (fo rm a to w an ie m ) a tw o rzen iem n o w eg o systemu plików . L in u x czyni takie rozróżnienie, p o n iew aż tylko dyskietki w y m a g ają wstępnego fo rm ato w a n ia i p o n ie w a ż L inu x oferuje m ożliw o ść korzy stan ia z pół tuzina różnych system ów' plików' (które d o łączan e są do system u jako u rząd zen ia typu b lo k o w e ­ go), m ających c zęsto różne w y m a g a n ia .

PATRZ RÓWNIEŻ +

Lista różnych typów sy ste m ó w plików dostępnych w Linuksie w rozdziale 7.

znajduje się tabeli 7.1

W L inuksie istnieje p o d sta w o w a polecenie mkfs p ozw alające u tw o rzy ć system plików dla urządzenia typu b lo k o w e g o . P on ie w a ż U N IX zarządza w ię k szo ścią z aso b ó w k o m p u te ­ ra za p o m o cą tych sa m y ch , sta n d ard o w y c h operacji, przy użyciu po lecen ia mkfs m ożna utworzyć sy ste m p lików naw et w e w n ą trz ju ż istniejącego pliku! P o n ie w a ż jest to c o k o l­ wiek n iecodzienna operacja, mkfs poprosi o p o tw ierdzenie, zanim w y k o n a to polecenie. Kiedy sko ń czy , u tw o rzo n y w ten sposób sy stem p lik ów m o żn a b ędzie z d e m o n to w a ć n a ­ wet na urządzeniu z w rotny m (ang. loop device).

480

Poznaj Linux

Z pow odu dużej liczby różnych typów sy ste m ó w plików do stęp nych w Linuksie, cała fizyczna praca tw orzenia n ow y ch system ów plików w yko nyw an a je s t przez różne progra­ my, inne dla k ażd eg o z typów, mkfs jest tylko pośrednikiem pozw alający m obsługiwać wszystkie za pom o cą jed n e g o program u. Program mkfs m oże być używ any z opcjam i generalnego z asto so w an ia (np. -v, aby pokazać, jakie polecenia program w y k o n u je lub -c, aby spraw dzić, czy urządzenie nie zaw iera złych blok ów informacji). D odatkow o, program mkfs pozwrala używ ać opcji do­ pasow anych do specyficznych typów sy ste m ó w plików. Istnieje w iele takich opcji, ale większość z nich m a rozsądne ustaw ienia dom yślne, których nie trzeb a zmieniać. Jedyne opcje, z których zapew ne będziem y musieli skorzystać, z w iązan e są z progra­ m em mke?f.s tw o rzący m system y plików typ u ext2 : -m i -i. O pcja -m określa, ja k wiele miejsca w system ie plików rezerw ow anego jest dla potrzeb partycji root (np. ja k o prze­ strzeń robocza, aby zapobiegać sytuacjom , w których dysk zostałby z ap ełnion y w całości). O pcja - i przydaje się znacznie rzadziej i służy utrzym aniu ró w n o w ag i m iędzy sektorami dysku i blokami pam ięci i jest ściśle uzależniona od przeciętnego oczek iw an eg o rozmiaru pliku. Jak już m ów iliśm y wcześniej, ustaw ienia dom yślne są w ty m przypadku całkiem rozsądne, dlatego zazw yczaj nie m a potrzeby sięgania do tych opcji. F orm atow anie i tw orzenie w iersza o p isu ją ceg o stację dyskietek w p lik u fs ta b 1.

Zarejestru j się w systemie jako rnnf, a następnie włóż czystą dyskietkę do stacji dysków.

2.

Aby sform atow ać dyskietkę, w pisz polecenie m kfs z opcją -t. podając typ systemu plików^ i nazw ę urządzenia: # mkfs -t ext2 /dev/fdl mke2fs 1.10, 24-Apr-97 for EXT2 FS 0.5b, 95/08/09 L in u x e x t 2 f i l e s y s t e m

form at

Filesystem label=360 inodes, 1440 blocks 72 blocks (5.00) reserved for the super user First data block~l Block size=1024

(log^O)

Fragment size=1024

(log=0)

1 block group8192 blocks per group, 8192 fragments per group 380 inodes per group Writing iriorip fables: done Writing superblocks and filesystem accounting information: done 3. G dy polecenie mkfs utw orzy ju ż system plików na dyskietce, m o że sz przejść do na­ stępnego eiapu, polegającego na um ieszczeniu inform acji o niej w pliku /etc/fstab. W tym celu m usisz utw orzyć odpow iedni wiersz lub p rzeedy to w ać ju ż istniejący. W ejdź do system u jako root i korzystając z dow olnego e d y to ra o tw ó rz plik / e t c / fstab. W p isz w iersz definiujący dyskietkę: dev/fdl

/mnt/f loppy

ext user, sync, errors=cor.tinuc 0 0

Zarządzanie systemami plików

4.

481

S ko rzy staj z polecen ia mount, aby po d in o n to w ać d ysk ietk ę w system ie: # mount -t Rxt-? /dev/fdl /mnt/floppy

5.

W p is z polecen ie l s z o pcjam i

l a (opcje l o n g - fo r m a : i d l i ) , aby sp raw d zić z a ­

w arto ść n o w eg o dysku: # ls -la /mnt/floppy total 14 drwxr-xr-x

3 root

root

1024

Aug

1

19:49 .

drwxr-xr-x

7 root

root

1024

Jul

3

21:47 .

drwxr-xr-x

2 root

root

12228

Aug

1

19:49

lo st+ fo u n d 6.

N a k oniec m o że sz o d łąc zy ć dyskietkę poleceniem umount, nie z ap o m in a jąc podać p unk tu zac ze pienia: # umount /mnt/floppy

S y stem p likó w typu e x t 2 na dyskietce c harakteryzuje się brakiem etykiety podającej rozm iar dysku w su m ie d o stę p n e jest 4 0 % bajtów (4 K B) pam ięci w k ażd y m sektorze, co daje 1440K B (4 K B x360). R o z m ia r p o jed y n czeg o bloku pam ięci w ynosi 1 K B, a 5 % o b ­ jętości dysku z a re z e rw o w a n e je s t na p o trzeb y katalogu root. T e sta n d ard o w e ustaw ienia opisane są dok ładn iej w d oku m en tacji system u na stronie mke2 f s. P ie rw sz e trzy k o lu m n y w ie rsz a dyskietki w- pliku /etc/fstab definiują: rodzaj urzą­ dzenia, p u n k t zaczepien ia i typ system u plik ów . K o lu m n a opcji je s t trochę bardziej s k o m ­ plikow ana. O p c ja u s e r p o zw ala na m o n to w a n ie system u plików przez z w y k ły ch użytkowników'. O pcja s y n c spraw ia, że w m o m e n c ie zapisu na dyskietce, p ro g ram za to o dpo w ied zialny czeka ch w ilę a ż in form acja zostanie zapisana. T en sy n c h ro n icz n y sp o só b z apisyw ania d a n y ch m oże w y d a w a ć się naturalny , jed n a k w rze cz y w isto śc i ją d r o L in u k sa przew ażnie zapisuje dane w sp o só b asy n ch ro n iczn y , który przyśpiesza działanie system u (d an e są oczy w iście w końcu zap isy w a n e na dy sku , ale me dzieje się to natychm iast). Z ap isy w an ie w sposób a syn chron iczny jest idealne dla urządzeń zam ontow any ch na stałe w sy ste m ie , takich jak tw arde dyski, ale me z a w s z e n a jb ezp iecz­ niejsze dla urządzeń o d łąc za ln y c h typu dyskietki. Z a z w y cz a j z d y sk ietki k o rzy stam y w' ten sposób, że zap isu jem y na niej kilka plików , o d łąc za m y ją od sy stem u i w y jm u je m y ze stacji. Z operacją odłączenia d y skietki od system u n ależy z aczek ać do m o m e n tu aż wszystkie d an e zostaną z a p isa n e (dopiero w te d y m ożna dysk ietk ę w y jąć ze stacji). C zekan ie za k ażd y m raz em , gdy k o ń c z y m y z apisyw an ie d anych na dyskietce, jest tro ­ chę m ęczące i zaw sze istnieje ry zy k o , że zg aśn ięcie św iatełka k o n tro ln e g o w stacji d y s ­ ków nie o z n ac za k o ń c a zapisu. Jeśli w y jm ie m y teraz d y skietk ę ze stacji, to przy zapisie asyn ch ro niczny m m o że okazać się , że część d an ych p rz e c h o w y w a n y c h w buforze zostanie utracona. Z te g o p o w o d u zapis sy n c h ro n icz n y jest bezp ieczn iejszy dla urządzeń o d łą c z a l­ nych takich ja k dyskietki.

Puziiaj Linux

482

System plików typu e x t 2 ma w łasną strategię reagow ania na błędy. Jeśli pojawi się błąd (np. u szko dzony blok danych), e x t 2 m o że zareagow ać na trzy różne sposoby: ■

Ponownie zam ontow ać urządzenie jako tylko do odczytu dla system ów plików, które nie zawierają kluczow ych dla system u danych (np. /tm p , / v a r / t m p , c z y zawierających tyl­ ko wiadomości). Zam ontow anie urządzenia jako tylko do odczytu, tak aby można je było naprawić poleceniem f s e k jest zazwyczaj najlepszym rozwiązaniem .

■

W paść w panikę -czasami kontynuowanie przez jądro systemu pracy, jeśli jest zagroże­ nie, iz m am y d o czynienia z uszkodzonym i plikami konfiguracyjnym i, m oże być nieroz­ sądne. W takie j sytuacji system urucham ia tryb P a n ie (który m ożna określić jako tryb awaryjnego lądowania lub awaryjnego zatrzym yw ania systemu).

■

Zignorow ać go - wyłączenie systemu w sytuacji, gdy znaleźliśm y na dyskietce uszko­ dzony sektor, jest działaniem lekko na wyrost, dlatego w takiej sytuacji opcja c o n t i n u e informuje ją d ro systemu, że należy kontynuow ać pracę mimo błędu. G dy ju ż coś takiego się zdarzy, najlepszym posunięciem jest skorzystanie z opcji - c polecenia e 2 f s c k , przez wpisanie na przykład f s e k

-t

e x t2

-c

/ d e v / f d l . Polecenie to urucham ia program

e ż f s c k , razem z opcją - c , która w yw ołuje polecenie b a d b l o c k s testujące, czy urządze­ nie nie zaw iera uszkodzonych bloków danych. Następnie w kracza e 2 f s c k starając się naprawić uszkodzenia.

J a k zorganizować drzewo systemu plików Z azw yczaj do brze jest trzym ać głów n e części system u L inuksa na osobnych party­ cjach. T akie ro zw iązan ie ułatw ia na przykład instalow anie now szych wersji system u oraz adm inistrację i tw orzenie kopii rezerw ow ych systemu. K atalogi, k tó re w arto u m ie śc ić w o so b n ych stru k tu ra c h p lik ó w Jednym z katalogów , który w pierw szy m rzędzie należy u m ieścić w o so bny m syste­ mie plików, jest /ho m e wraz z zawartością. Z definiow anie katalogu /hom p jak o osobnego system u plików g w arantuje, że nasze osobiste pliki pozostaną nienaruszone naw et w ów ­ czas. gd y przeinstalujem y całą resztę system u. Jeśli dysponujem y w ięcej niż jed n y m kom ­ puterem, w arto n aw et do m ontow ać katalog /homc do sieci, tak aby wszystkie komputery m ogły korzystać z zaw artych w nim plików . Inne system y plikó w w ydziela się z system u z kilku różnych p o w o d ó w , na przykład aby m ożna je było sw obodnie zam ontow ać w sieci lub po prostu dlatego, że przypisane są im inne opcje m ontow ania. Katalog / n s r

7

pow odu sw oich rozm iarów jest zazwyczaj o so b n y m system em pli­

ków, często nawet zam ontow an ym na o so b n y m kom puterze. W ydzielenie katalogu / u s r pozw ala rów nież utrzy m y w ać znacznie m niejszą partycję ( / ) root. M n ie jsza partycja rooi zm niejsza szansę uszkodzenia zaw artych tam danych, gdy na przykład nastąpi przerwa w dopływie prądu. Z podobnych przyczyn warto umieścić na osobnej partycji katalog / v a r .

Zarządzanie systemami plików

483

W n iek tó ry ch system ach, którym i ad m in istro w ałem , k lu czo w ą s p r a w ą było z a p e w n ie ­ nie b ezpieczeństw a. T w o rz y łe m w ó w c z a s w ielkich ro zm iaró w system p lik ó w / v a r / l o g . Były po tem u d w a p o w o d y . P ie rw sz y z nich zw iązan y jest z tym , że d u że rozm iary katalo g ó w / t m p i / v a r c h ro n ią p rzed sytuacją, w której całk o w ite zapełn ienie tych k atalog ów u n iem o żliw iło b y reje stro w an ie się w' system ie kolejnym u ż y tk o w n ik o m . Drugi w iąże się*, z tym , że p o je m n y k atalog / v a r / l o g u niem o żliw ia w ła m u jąc em u się do system u hakerowri z ab lo k o w a n ie innym u ż y tk o w n ik o m m ożliw ości rejestrow an ia się w system ie poprzez zapełnienie całej partycji p rzy p a d k o w y m i danym i. K a ta lo g if z k tó ry c h n ie n a le ży tw o rzy ć o so b n y c h sy ste m ó w p lik ó w Jest k ilk a katalogó w , k tóre bezw zględ nie m u sz ą być czę ścią system u plików' r o o t . Wypisane, zostały w tabeli 29.3.

Tabela 29. 3. Główne katalogi systemu plików' rooi w Linuksie

Katalog Krótki opis /b in

Program y służące do montowania systemów' plików przechowywane są w katalogu / b i r . i oddzielenie ich od systemu plików' root uniemożliwia m ontowanie innych systemów'

/sb in

Katalog ten zawiera program y niezbędne przy ładowaniu systemu, takie jak / s b i n / i n i t , który jest jednym z pierwszych uruchamianych programów (wzywanych przez jąd ro Linuksa, aby uruchomić system)

/e tc

Zaw iera liczne pliki konfiguracyjne, których obecność jest konieczna w momencie ładowania systemu, takie jak / e t c / i n i t t a b czy / e t c / f s t a b

/ dev

Zawiera pliki definiujące urządzenia dla w-szystkich pozostałych systemów plików. Polecenie m o u n t w ym aga ich do prawidłowego działania

/lib

Zawiera biblioteki, z którymi liczne programy m uszą łączyć się w momencie ła­ dowania systemu

/ ro o t

W arto mieć łatw'y dostęp do katalogu root - wtedy nawret w sytuacji, gdy kom puter nic chce podmontow'ać niektórych systemów plików, m ożna w nim trzymać re­ zerwowe kopie niektórych plików

P o za tu w y m ien io n y m i, p raw ic każdy k atalog m oże zostać zd efin io w an y ja k o o sobn y system plików . U w a ż n y cz y te ln ik zauw aży, że na pow yższej liście nic m a katalogu / b o o t . Jest tak d lateg o , że pliki zn ajd u jące się w katalogu / b o o t nie są n iezbędn e do załad o w an ia system u, a p rzy d a ją się d o p ie ro w m o m e n c ie uru ch am ian ia p ro g ram / c b i n / l i l o . T ak długo ja k B IO S je s t w stanic od czy tać zaw arto ść tych plików sw oim i sposobam i, jądro systemu m o ż e zostać załad o w an e . G d y j u ż ją d ro system u zostanie załad o w an e , a system

484

Poznaj Linux

plików root zam o nto w any, rola plików z katalogu / b o o t się kończy. U m ieszczenie kata­ logu / b c o t w o so bny m system ie plików gw arantuje, że rezydują o n e w pierw szych sekto­ rach tw ardego dysku. M oże to mieć znaczenie, gdy m am y d o czynienia ze starszym i kom puterami klasy PC , zm uszonym i do obsłu giw an ia dużych tw ardych dy skó w .

Naprawianie systemów plików A by uspraw nić działanie system u, część z danych norm alnie przech ow y w any ch na dysku bywa okresow o przechow yw ana w pamięci komputera (patrz poprzednie rozważania odnośnie opcji s y n c ) . Jeśli system nie m a m ożliw ości szybkiego zapisania tych danych na dysku, system plików m oże zostać uszkodzony. Przyczyn takiego przebiegu rzeczy może być kilka: ■

urządzenie przechow ujące dane m oże zostać nagle usunięte (np. dyskietka m oże zostać wyjęta ze stacji)

■

praca system u m oże zostać zakłócona przez chwilow y spadek napięcia w sieci

■

użytkownik m oże przez przypadek wyłączyć zasilanie lub zresetować kom puter

■

w trakcie ładow ania systemu Linux urucham ia program f s e k , który sprawrdza i napra­ wia uszkodzone system y plików. W większości przypadków ładow anie system u nastę­ puje po jego kontrolow anym wyłączeniu (patrz strona shurdow n w' dokum entacji sys­ temu). Jeśli ładow anie następuje w w yniku takiego wyłączenia, wszystkie systemy plików zostają odłączone przed ponow nym załadowaniem systemu. W tym czasie pro­ gram f s e k spraw dza czy są one „czyste” . Dowiaduje się tego ze specjalnej sygnatury, którą jądro przypisuje system om plików przed ich zam ontow aniem . Informuje ona, że dane wewnątrz pozostały nietknięte. G dy system plików zostanie zam ontow any ponow ­ nie, sygnatura jest usuwana. Jeśli jed nak system ow i plików przydarzy się je d n a z w ym ieniony ch w cześniej kata­

strof i system plików nie zostanie o znaczo ny jak o „czysty”, r s e k z au w a ży w sz y to ro zp o ­ czyna pełny test kontrolujący zaw artość katalogów . T aka sam a pro cedura zostanie podjęta, gdy opatrzym y p rog ram f s e k param etrem - t . A by zapobiegać p o w o ln em u narastaniu błędów w system ie plików , f s e k okresow o testuje każdy z nich. T ak i pełny test w y k o n y ­ wany jest w stałych przedziałach czasu, o so b n o ustalanych dla k a żd e g o z system ów pli­ ków (zazw yczaj co sześć m iesięcy lub dw adzieścia ładow ań system u). W trakcie ładow ania system u sy stem plików root jest testow any, a następnie p o d p in a ­ ny jako read-write (początko w o jąd ro m ontu je go jak o read-only, p o n iew aż program f s e k pyta o pozw olenie na testow anie system plik ów oznaczonego jak o read-w rite, a k o n iecz­ ność udzielania z g o d y na test m o g ła b y być raczej k ło p o tliw a w p rz y p a d k u ład o w an iu system u). System plików root testow any jest poniższym poleceniem : f s e k -V - a / N astępnie w szystkie pozostałe system u plikó w testow ane są poleceniem :

Zarząd ¿an ie systemami plików

485

fsck -R -A -V -a

{Jpcjc in fo rm u ją pro gram , że. testo w an e m ają być w szystkie sy ste m y plików (-a ), p o ­ za sy ste m em p lik ów root, k tó re g o nie m a po trzeby te sto w a n ia p o w tó rn ie ( - k ) . W szystkie p rz e p ro w a d z a n e o p e ra c je p o w in n y w y św ietlać na e k ra n ie in fo rm a c je o ty m c o się dzieje ( - v ) , ale cały p ro ce s nie p o w in ien być interak tyw n y ( - a ) . O statnia o p cja została d o łą c z o ­ na, g d y ż w danej chw ili m o że się zdarzyć, że nie będzie nikogo, kto m ó g łb y o d p o w ie d zieć na p y tania z ad a n e p rzez fsck. W p rzy padk u g d y sy ste m jest na p ra w d ę p o w ażn ie u szko d zo n y , proces n ap raw y m o że zostać przerw any, ja k o że f s c k nie będzie m ó g ł podjąć p e w n y c h operacji mc uzy sk aw szy na nie uprzednio z g o d y uży tko w nika. W takiej sytuacji fsck in form u je skrypt, który go uruchom ił, o błędzie, a skrypt w sk rze sz a shclla, dzięki którem u ad m in istrato r b ędzie m ógł korzystać z fsck w sp o só b interaktyw n y. Pojaw ia się w ted y następujący kom unikat: *** An error oecureri during the filesystem check. ***Dropping you to a shell; ***

the system

will reboot

when you leavethe shell.

Give root password for mair.tear.ee (or

type Control-D for normal startup):

Jest to bardzo k ło p o tliw a sy tuacja, p o n iew aż m oże się p rzy d arzy ć, k iedy m a m y w ła ­ śnie inne p ro b lem y z sy ste m e m , na przykład system się zaw iesi (zm uszając nas do sk o rz y ­ stania

7.

k law isza R e se t) lub sa m spon taniczn ie zresetuje. W tym m o m en cie nie m am y

nawet m o żliw o śc i zajrzenia do do ku m en tacji system u, g d y ż m oże by ć ona p rz e c h o w y w a ­ na w łaśnie w tym system ie plikó w , który uległ uszkodzeniu. T e g o rodzaju kom unikat pojawia się, g d y padł system p lik ó w root lub któ ryko lw iek z p o z o stały ch sy ste m ó w znaj­ dujących się na tw ard y m dysku. G d y a u to m aty c zn a p ro c e d u ra fsck zaw iedzie, n ależy zarejestrow ać się w sy stem ie podając o d p o w ie d n ie hasło su p e ru z y tk o w n ik a i u ru ch o m ić p ro g ram fsck ręcznie. Po w prow adzeniu hasła system się zgłosi: Repair filesystem)

#

W ty m m o m e n cie m o że m y z astan aw iać się. jakie polecenie należy w pisać lub w ogóle co należy dalej robić. P rzy najm n iej jeden z sy ste m ó w p likó w w y m a g a sp raw d zen ia, ale który? N a ek ra n ie m ogła się p o jaw ić inform acja, który sy stem p lik ó w należy spraw dzić, ale nie m a potrzeby p o sz u k iw an ia , jej jeśli j u ż zniknęła. N a jlepszy m ro zw ią za n iem je s t po prostu podanie f s c k kom pletu o pcji, które k ażą mu sp ra w d z a ć k ażdy system plików: # fsck -A -V ; echo == $? ==

Polecenie to w y g lą d a p ra w ie tak sa m o ja k p o p rze d n ie jednak p om inięta tu została opcja -R, p o n ie w a ż system p lik ó w root też m oże w y m a g a ć spraw dzenia. Pom inięta zo stała rów nież op cja - a , tak aby tsek d ziałał w trybie in teraktyw ny m . Już samo sko rzystanie z tego trybu m oże sp o w o d o w a ć , że test z ak o ń czy się p o w o d z en ie m ,

Poznaj Linux

486

dzięki temu tylko, że m ożem y odp ow iadać na pytania fsck.. P olecenie e c h o

— 3?—

um ożliw ia jed n o z n a c z n ą ocenę, w yniku testu f s c k . Jeśli w artość, k tó ra pojawi się między znakam i rów ności je s t m niejsza od 4. w szy stko jest w porządku. Jeśli jed n a k liczba, która się tam pojaw i, będzie w iększa od 3, k o n iec zn e będzie pod­ jęcie bardziej w y ra fin o w an y c h działań w celu odtw orzenia sy stem ó w plików'. Poniżej przedstaw iam y znaczenie niektórych kom binacji cytr, które m ogą się tu pojawić: 0

B rak błędów

1

B łędy w system ie plików zostały napraw ione

4

B łędy w system ie plików nie zostały naprawione

8

B łąd operacyjny (ang. opera tio n a l error)

16

B łąd użytkow nika lub błąd składniow y

128

B łąd wspólnej biblioteki.

Jeśli procedura nic zadziała, m oże to być efektem uszkodzenia superbloku (ang. su-

pcrblock). f s c k rozpoczyna kontrolę zaw artości dysku i jeśli natrafi n a uszkodzony superblok, nie m oże k ontyn uow ać. System plików e x t 2 posiada zazw yczaj kilka superb loków zaw ierających rezerw o w e kopie system u rozm ieszczonych regularnie na dysku. Z ałóżm y, że f s c k inform uje nas, ze nie m oże napraw ić system u plików, na przykład / d e v / f u b a r . W takiej sytuacji m o żn a uruchom ić f s c k ponow nie w y korzystując do napraw y kopię zaw artą w superbloku: # fsck

-t

ex t2

- b 8193 / d e v / f u b a r

8193 jest num erem bloku pam ięci, w którym znajduje się pierw szy superblok. T en superblok jest na początku grupy bloków oznaczonej num erem 1 (pierw sza grupa oznaczon a jest przez 0). K olejne superbloki znajdują się na początku drugiej g ru p y bloków (16385) i trzeciej grupy blokó w (24577) i dalej w odstępach co 8192 bloki. Jeśli je d n a k przypisali­ śm y system ow i p lików ustaw ienia inne niż standardow e, układ ten m oże ulec zmianie. Program mkc2 t s podaje num ery bloków służących jako superbloki, w m o m e n cie gdy je Iworzy, dlatego, jeśli nie używ am y ustaw ień standardow ych, w arto je w tym m om encie zanotow ać. Jeśli f s c k nadal nic potrafi sobie poradzić z p roblem em , m o żn a próbow ać jeszcze innych sztuczek. Sytuacja taka n a szczęście zdarza się bardzo rzadko i zazw yczaj wtedy, gdy f s e k nie m oże napraw ić system u plików z pow odu p ro b lem ó w zc sprzętem. M o ż e to o zn aczać na przykład uszk o d zo n ą taśm ę ID E lub inny tego typu problem . Jeśli f s c k nadal nie chce działać, należy z asięg nąć porady specjalisty lub spróbow ać przenieść dysk na inny k o m ­ puter i tam d o k o n ać naprawy. D o takich ekstrem aln ych sytuacji dochod zi niezm iernie rzadko, zazw yczaj ręcznie ob­ sługiw any program t s e k w ystarcza do napraw ienia system u plików . G d y ju ż problem zostanie usunięty, u ruchom io ny przez skrypty ładujące system shell in form uje, żc zadanie zostało w ykonane. A b y w yjść z shella, należy w pisać z klaw iatury e x i t . W tym m om en-

Zarządzanie systemami plików

487

cic system ładuje się p o n o w n ie , ab y m ieć p ew n o ść, ze w szy stk o b ęd zie działać ja k należy. Po p o n o w n y m załad o w an iu sy ste m pow inien być już w olny od błędów .

O d tw a rz a n ie system u plików po pow ażnej aw arii system u Jeśli w k o m p u te rz e z d arzy się katastrofa, w w yniku której p o w a żn ie u sz k o d zo n e z o ­ staną sy ste m y plik ów , u su w an ie jej sk utków , tak ja k w życiu, będzie znacznie łatw iejsze, jeśli zaw czasu p o d e jm iem y o d p o w ie d n ie środki bezpieczeństw a. Środki te p oleg ają na regu larny m tw orzeniu aw ary jn y ch kopii system u i sy ste m aty cz n y m sp ra w d z an iu , czy kopie tc d ziałają praw idłow o. Problem y zw iązane z tw orzeniem aw aryjnych kopii system u szczegółow o opisane są w rozdziale 31, lulaj zajm iem y się tylko niektórymi aspektam i odtw arzania system ów plików.

Co ma kluczowe znaczenie dla systemu, a co nie Był czas, k ied y dyski w k o m p u te rac h PC m iały p o jem ność 10 M B , a dyskietki 360 KB. K om p letną a w a ry jn ą k o p ię system u m o żn a było w tedy zm ieścić na 30 dyskietkach. Kilka lat później dyski m iały j u ż 100 M B . a dyskietki 1,44 M B - co oznacza, że k o m p le t­ na kopia system u w y m a g ała już ponad 60 dyskietek. D zisiaj p o jem n o ść dy sk ietek p o z o ­ stała bez zm ian, za to ro zm iary d y sk ó w w z ro sły do 4 GB. N aw et jeśli k u p ilib y śm y 3 0 0 0 dyskietek, tw o rze n ie rez erw o w e j kopii całego system u by ło by w ielce pracochłonne. Istnieje w iele ro zw ią za ń te g o p roblem u . Z am iast ko rzy stać z d y sk ie te k m o żn a w y k o ­ nać kopie system u na n o śn ik a ch ta śm o w y ch lub na zap isy w aln y ch d ysk ach CD .

R o zsądna strateg ia tw o rzen ia rezerw ow ej kopii system u pow inna brać pod uwagę kilka spraw :

czas tw orzenia

■

Jaki jest m aksym alny ak cepto w any przez nas

■

Które dane m uszą zostać zachow ane?

■

Jak często zm ieniają się dane, których kopię w ykonujem y?

■

Z jakich nośników m o że m y korzystać w ykonując kopię?

kopii?

Jeśli zachodzi k o n iec zn o ść z ac h o w y w a n ia praw ie w szystk ich danych - w tedy n ajb ar­ dziej praktyczne jest ro zw ią za n ie najprostsze: za k ażd y m razem tw o rz y m y rezerw ow ą kopię całej zaw artości dysku. Jeśli tw o rzenie za k ażd y m razem rez erw o w e j kopii w szystkiego jest rnało praktyczne, należy znaleźć p u n k t ró w n o w a g i m iędzy ry zy k iem utraty danych a kosztam i tw orzenia rezerw owych kopii. D la przykładu, w m oim system ie o p era cy jn y m system y p lik ó w z a j­ mują ponad 4 G B . W ię k sz o ść stan ow i system operacyjny, który m oże zostać łatw o o d tw o ­ rzony z instalacyjn eg o C D -R O M -u . R eszta to w w iększości o p ro g ra m o w a n ie instalow ane z innych C D -R O M -ó w lub takie, które m o żn a łatwo ściągnąć z sieci (W IN E , PO V , G n o m ę, LCLint itp.). W su m ie z a jm u je ono po nad pół gigabajta. W szy stkie te p ro g ram y m ogą zostać łatwo zain stalo w an e z C D -R O M -ó w lub ściągnięte z sieci.

488

Poznaj Linux

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej na temat tworzenia rezerwowych koftii w I inuksie znajduje się w rozdziale 31.

R azem wszystkie pliki, z którymi pracuję m ają objętość poniżej lf>0 MH, wliczając w to również pliki w ychodzące z mojego kompilatora, których kopii tak naprawdę nie muszę robić. W szystkie pliki, nad którymi pracuję, trzym am w osobnych katalogach. Dlatego bar­ dzo łatwo m ogę zrzucić kopię moich osobistych plików na dyskietki. N ie jest to rozwiązanie idealne, ale w miarę rozsądne. M ogę stosow ać taką strategię tw orzenia rezerw ow ych kopii, gdyż mój system plików' został zorganizowany tak, aby różne rodzaje danych były przecho­ wyw ane w osobnych katalogach. Nie m ieszam moich plików (których kopie m uszę co pe­ wien czas w ykonyw ać) ze ściągniętymi z sieci dokum entam i lub oprogram ow aniem .

Kiedy robić kopie K iedy już zdarzy się katastrofa, zazw yczaj tracim y w szystkie dane, które pojaw iły się od czasu stw orzenia ostatniej kopii. D latego częstotliwość w yk o n y w an ia zapasow ych kopii w ażnych d a n y ch zależy od dw óch czynników : od pojem ności nośnika, na którym w ykonujem y kopię i od tego, ja k ie straty jeste śm y w stanie zaakceptow ać.

K op ia zap asow a na n ietyp ow ym n ośn ik u danych Jeśli d y sp o n u je m y tylko nietypow ym nośnikiem danych, nie o z n acza to, że nie m o ­ żem y w ykonać rezerw ow ej kopii naszych plików. A b y dow iedzieć się ja k na nim z a ­ pisać kopię rezerw ow ą, należy zajrzeć d o dokum entacji nośnika. Pam iętajm y, że okresow e tw orzenie zapasow ych kopii dany ch jest spraw ą absolutnie kluczow ą.

Ja k obchodzić się z rezerwową kopią G d y ju ż w yk on aliśm y kopie najw ażniejszych plików , trzy n ajw ażniejsze spraw y, 0 których po w in n iśm y pam iętać, to: ■

Zabezpieczenie nośnika przed zapisem — nie rna nic gorszego niż przypadkow e usunię­ cie danych podczas próby pośpiesznego ich odtwarzania.

■

Opisanie w ykonanej kopii - nie jest niezbędne, jeśli potrafimy bez trudu zidentyfikować ostatnio w y kon yw an ą kopię awaryjną. Pow inniśm y przechow yw ać ją w bezpiecznym miejscu.

■

Sprawdzenie w ykonanej kopii - m usim y m ieć pewność, żc m ożem y sw obodnie o d tw o ­ rzyć z niej potrzebne dane. Szczególnie w a żn y jest punkt ostatni. W ielu ludzi w y kon uje regu larnie kopie sw oich

plików , a m im o to p rzek on uje się w p e w n y m m om encie, ze dane nie dają się odtw orzyć 1 są bezpow rotnie utracone. Jak o ostrzeżenie niech posłuży przykład o p ro gram ow ania do

Zarządzanie system am i plików

489

w y k o n y w a n ia rez erw o w y c h kopii, w którego ko dzie był błąd - jeśli z rz u ciło s ię pliki na w ięcej niż je d n ą dyskietkę, to d r u g a i w szystkie następne nie d a w ały się j u z czytać. N a jz a ­ baw n iejsze je s t to, że p ro d u c e n t lego o p ro g ra m o w a n ia sam używ ał go do w y k o n y w a n ia kopii sw o ich plików , nic m a ją c pojęcia, że ju ż ich nic odtw orzy.

P o n o w n y r z u t o k a n a s tra te g ię tw o rz e n ia k o p ii re zerw o w y ch C o pew ien czas należy p rze m y śleć strategię, którą przyjęliśm y. O k o liczności się zm ieniają, ro zm iary naszych osob isty ch plikó w , które z a c h o w u je m y , m o g ą w zro sn ąć dra m atycznie, m o że się ok azać, zc istotną rolę o d g ry w a ć zac zy n a jak najszybsze o d tw orzen ie strat. Dla przykładu: pisząc ten rozdział pow iększyłem w znacznym stopniu rozm iary m oich osobistych d an y ch p rze c h o w y w a n y c h na dysku. W n ajbliższym czasie będę m usiał w ydać pew ną ilość pien ięd zy na bardziej po jem n y nośnik danych, na p rzy kład czytnik

taśm lub

(jeśli będzie m n ie stać) na n a p ęd C D z m o żliw o ścią zapisu.

J a k ra d z ić so b ie, g d y j u ż z d a rz y się k a t a s tr o f a K iedy zdarzy się najgo rsze, najw ażniejszą rzeczą jest z w rac ać szczeg ó ln ą u w agę na to co robi. Jeśli w łaśn ie w p isa liśm y rm -rf

/tmp

* zam iast rm -rf

/tmp/*, m u sim y

w szelkim i sp o so b am i p rz e rw a ć w y k o n y w an ie polecenia. O dy ju ż zo rien tu jem y się, że utraciliśmy w ażn e dane, n ależy przy siąść na ch w ilę, o ch ło n ą ć i na sp ok ojnie zastanow ić się co m o ż n a zrobić. Przede w szy stk im należy od p o w ied zieć sobie na następujące pytania: 1.

Jakie dane zostały u tracone?

2.

G dzie jest n a sz a ostatnia k o p ia utraconych plików ?

3.

O d zie są d an e k lu czo w e d la p o n o w n e j instalacji system u o p e ra cy jn e g o (dyskietka i instalacyjny C D -R O M )?

S ystem się n ic ład u je? N ie p an ik u j! N ic n a le ży w p ad ać w p anik ę, jeśli R ed H at l.iuux nie c h ce się załado w ać. Problem m oże leżeć w złej ko n fig u racji program u L IL O lub w błędach w pliku / f s t a b . N a j­ b ezpieczniejszym sp o so b em jest u ru ch o m ien ie Red H at L in u k sa z dyskietki instala­ cyjnej lub z C D -R O M -u . G d y system już się zgłosi, n ależy w pisać r e 3 c u e . R ed Hat Linux sp ró b u je p o d m o n to w a ć istniejące dyski i p artycje i bę d ziem y m o g li alb o n a ­ praw ić p ro b lem , albo sp ró b o w a ć urato w ać nasze dane.

O dtw arzanie p lik ó w system o w ych W sytuacji g dy utracim y k ilka plików sy ste m o w y c h , m o żn a sp ró b o w a ć to n apraw ić instalując o d p o w ie d n ie o p ro g ra m o w a n ie z instalacyjnego C D -R O M -u . Jeśli sy stem jest

4 90

Poznaj Linux

napraw dę p o w a żn ie uszkodzony, m ożna po prostu uruchom ić kom puter 7. dyskietki insta­ lacyjnej i w ybrać opcję llp g r a d e . Red Hat „u n o w o cześn iając” naszą w ersję L in u k sa uzu­ pełni po prostu brakujące pliki. Jeśli uszkodzenia są poważniejsze, najpewniej trzeba będzie zainstalow ać system od początku. Możliw e jest właściwie odtworzenie praw ic całego systemu przez uruchom ienie syste­ mu za pom ocą dyskietki instalacyjnej i k ro k po kroku odtw arzanie w szystkich ustawień w trybie reseue. Jeśli je d n a k nie jesteś ekspertem , p o now n a instalacja m oże by ć znacznie prostszym rozw iązaniem . W tym w ypadku jednak proces instalacji zniszczy wszystkie dane znajdujące się na partycji, na której zostanie zainstalow any. O z n a c z a to, że jeśli mie­ liśmy tylko jed e n system plików', root, p o n o w n a instalacja usunie rów-nież całą zawartość naszego katalogu m acierzystego. Jeśli je d n a k nasz system plików /heme znajd ow ał się na osobnym dysku, proces instalacji go nie naruszy (chyba że przez p rzy p a d ek sform atujem y rów nież i tę partycję). Jeśli ponow na instalacja zniszczy nasze dane, a nie dysp o n u jem y kopią, z której m o­ glibyśm y je odtw orzyć, to m am y problem . Najlepszym rozw iązaniem jest uniknięcie in­ stalacji poprzez zatrudnienie eksperta, k tó ry napraw i system ręcznie. P oza tym , gdy bę­ dziemy ponow nie instalow ać system , m usim y pamiętać, aby u m ieścić katalogi zawierające w ażne dane w o sob nym system ie plików' (np. /home). Odtwarzanie, p lik ó w u żytkow n ika G dy już odtw orzone zostaną wszystkie pliki system ow e, m o żem y przystąpić do od­ tw arzania naszych danych. Szczegółow o proces ten opisany jest w rozdziale 31.

Rozdział 30 Zarządzanie aplikacjami

S ń ra n g a Veeraraghavan

Zarządzanie pakietami oprogram owania Linuksa za pomocą polecenia rpm Instalowanie, usuwanie i unowocześnianie pakietów oprogramowania Usuwanie oprogram owania poleceniem rpm Przepytywanie i testowanie pakietów rpm Zarządzanie pakietami w X W indow za pomocą klienta rpm Korzystanie z klienta rpm Zarządzanie pakietam i za pom ocą rpm Jednym z najlepszych i najnowszych program ów dostępnych w Red Hat Linuksie jest rpm - administrator pakietów. M o żn a go swobodnie w ykorzystywać do instalowania, usuwania, unowocześniania, przepytywania, testowania i tworzenia pakietów oprogramo-wania. Pakiet o p ro g ram o w a n ia u tw o rzo n y za p o m o c ą rpm składa się ze z arch iw izo w an eg o pliku i kilku p rzy p isan y ch do niego inform acji, takich jak: nazw a, n u m er wersji i krótki opis. Poniżej kilka zalet pak ietó w rpm, które stanow ią o ich p rze w a d ze w stosunku do tradycyjnej ( t a r . g z ) m eto d y ro zp ro w ad z an ia n o w e g o op ro g ram o w an ia: ■

U now ocześnianie - now a w ersja oprogram ow ania m oże zostać zainstalow ana bez utraty plików konfiguracyjnych zaw artych w starej wersji.

■

U suw anie (odinstalow yw anic) oprog ram ow ania - pakiet opro gram o w an ia instalujący się w kilku m iejscach jest całkow icie usuw any z system u.

■

Testow anie - po zainstalow aniu pakiet zostaje przetestow any pod kątem popraw ności działania.

492

■

Poznaj Linux

Przepytywanie — stosunkow o łatwo jest uzyskać informację, do jakiego pakietu należy dany plik. D odatkow o program rpm dostępny jest w w ersjach przystosow anych do w ielu istnie­

jący ch odm ian U N IX -a i Linuksa, co w róży m u całkiem niezłą przyszłość. PATRZ RÓWNIEŻ ł

Aby dowiedzieć się więcej na temat instalowania pakietów Linuksa, należy zajrzeć do dodatku A.

#

Aby dowiedzieć się więcej na temat tworzenia zapasowych kopii oprogramowania i archiwi­ zowaniu plików w Llnuksie, należy zajrzeć do rozdziału 31.

P o d sta w o w e try b y i o p cje polecenia rpm Poniżej w ym ien iam y najw ażniejsze tryby, w jakich działać m ozc rpm: ■

In stall (instaluj, rpm

■

Uninstall (usuwaj, rpm -e)

■

Q u e ry (przepytuj, rpm - q )

■

Verify (testuj, rpm -v).

- i)

O pcje podane w naw iasach w yw ołują cztery podstaw ow e tryby działania program u. T ry by te zostaną op isan e dokładniej w dalszej części tego rozdziału. K ażdy z tych try b ó w rozum ie dwie pon iższe opcje: ■

- w - wyświetla wszystkie informacje o błędach w kodzie program u; opcja ta przydaje się również, gdy chcem y dowiedzieć się ja k działa rpm

■

--q u ie t

w yśw ietla tylko najważniejsze informacje o Wędach.

O prócz w sp om nian ych wcześniej czterech podstaw ow ych trybów , istnieje jeszcze kil­ ka mniej w ażnych, ale ró w nież użytecznych: ■

v e r s i o n - tryb ten wywofyw'any jest w następujący sposób: # rpm — v e r s i o n E fektem tego polecenia jest w yśw ietlenie linii zawierającej inform acje o w ersji p ro ­

gram u, na przykład: RPM v e r s i o n 2 , 3 . 1 1 ■

h e l p - kom unikat zawierający informacje pom ocy dla program u rpm m ożna wyświetlić w trybie h e lp : # rpm - - h e l p

■

sh o w re - jeśli kom unikat help jest długi, warto połączyć go potokiem z poleceniem more. Aby skrócić komunikat, wystarczy wpisać: # rpm

Zarządzań ie ap 1ikacj am ł

493

W ten sposób otrzym am y tylko krótką informację jak korzystać z rpm. O pcja showrc w y ­ świetla listę zmiennych, które m ogą być określone w plikach /etc/rpmrc i $HOME/ .rpmrc: # rpm --showrc

U staw ienia do m y śln e są zazw yczaj o d p o w ie d n ie dla w iększości instalacji. ■

rebuilddb - opcja ta tw o rzy bazę danych służącą rpm do sTedzenia, które pakiety o p ro ­

gram ow ania zostały zainstalow ane w system ie. Jest to stosunkow o rzadko w ykorzysty ­ w a n a opcja: # rpm --rebuilddb

In s ta lo w a n ie p a k ie tó w Je d n y m z p o d sta w o w y c h z asto so w ań rpm jest instalow anie pakietów' o p ro g ra m o w a ­ nia. S kładnia p olecen ia rpm w' try b ie instalacji w y g ląd a tak: rpm -i

[opcje]

Ipakietyl

opcje m o g ą być z aró w n o zw ykłym i opcjam i p o d a n y m i w cześniej, jak i opcjam i in­

stalacyjnym i z tabeli poniżej, nato m iast p a k i e t y są nazw ą jednego lub wdęcej pakietów rpm. N iektóre z opcji trybu in stalacy jnego pod ane są w tabeli 30.1.

Tabela 30.1. Opcje trybu instalacyjnego rpm

Opcja

O pis

“V

W yświetla na ekranie informacje o działaniu rpm

-h lu b -h a s h

Gdy pakiet zostanie już zainstalow-any, wyświetla 50 znaków #

--p ercen t

Informuje, ile procent plików zostało już rozpakowanych z pakietu

—te s t

Uruchamia instalację pakietu, niczego jednak nie instaluje. Opcja używana głównie do sprawdzania, czy oprogramowanie nie wywoła konfliktów' w systemie

—e x c lu d c d o c s

Nie instaluje plików' zaznaczonych jako pliki dokumentacji, takich jak strony man

--in e lu d e d o e s

Instaluje pliki dokumentacji, standardowe ustawienie dla rpm

—n o d e p s

Nie wykonuje testów' zależności przed zainstalowaniem oprogramow'ania

--re p la c e file s

Pozwala na zastępowanie już istniejących plików plikami z pakietu

--re p la c e p k g s

Pozwala na zastępowanie już zainstalowanych pakietów pakietami instalowanymi

—o l d p a c k a g e

Pozwala na zastąpienie starszej wersji pakietu wersją nowszą

—F o r c e

W ym usza instalację pakietu

494

Poznaj Linux

Podając opcje rpm m ożna w szystkie jednoliterowe opcje po łączy ć razem , tak że po niższe długie polecenie:

#rpm -i -v -h kernel-2.0.30-3.i386.rpm jest rów now ażne, krótszem u: # rpm - i v h k e r n e l - 2 . 0 . 3 0 - 3 . i 3 8 6 . rp m

W szystkie opcje zaczynające się od -- m u sz ą być przedstaw iane rpm osobno. Poniżej po dajem y kilka przykładów instalacji pakietów' rpm. W pierw szym przykła­ dzie instalujem y v im (ulepszoną wersję edytora v i ) z pakietu:

vim-4.5-2.i386.rpm In stalow an ie vim z pakietu ip m 1.

Pakiety rpm generalnie nazywane są zg odn ie z następującą konw encją: n a z w a - w e r s j a - p o z i o m . a r c h . rpm nazwa jest nazw ą pakietu, wersja jest num erem kolejnej wersji program u, poziom

oznacza p o z io m dystrybucji, arch definiuje architekturę sprzętu, na którym może działać pakiet, a rpm jest standardow ym rozszerzeniem dla p ak ietó w rpm. K onw encja ta jest dość w y g o d n a, poniew aż w ten sposób najważniejsze inform acje odnośnie za­ wartości pakietu m ożna uzyskać po prostu odczytując jeg o nazwę. 2.

K ontynuując n asz przykład: pakiet vim wersja 4.5, poziom uw olnienia 2 jest instalo­ w any na ko m p uterze o architekturze i386. A by zainstalow ać ten pakiet, zam ontuj w system ie instalacyjny C D -R O M Red H at L inuksa poleceniem :

# mount /mnt/edrom Pakiet, który ch ce sz zainstalować, znajduje się w' katalogu: /mnt/cdrom/RedHat/RPMS/vim-4.5-2.i 3 8 6 .rpm

3.

W ejdź do o d p o w iedniego katalogu poleceniem cd, a następnie zainstaluj vim w pisując rp m z opcjami i . v i h:

# rpm -ivh vim-4.5-2.i386.rpm G d y pakiet zostanie ju ż zainstalowany, na ekranie pojawi się coś takiego:

vim

###############

G d y instalacja zostanie zakończona program wyświetli 50 z n ak ó w #. PATRZ RÓWNIEŻ #

Aby dowiedzieć się czegoś więcej o linuksowych edytorach tekstów innych niż vim, należy zajrzeć do rozdziału A. W pow yższym przykładzie użyliśm y znaku (#) dla oznaczenia zn ak u gotow ości root,

gdyż tylko ja k o root m o żn a zainstalow ać o p rog ram o w anie o bsługu jące cały system . Jeśli

495

Zarządzanie aplikacjam i

sp ró b o w alib y śm y z ain stalo w a ć ten pakiet z konta z w y k łeg o u ż y tk o w n ik a , na ekranie p o ­ ja w iłb y się kom unikat: failed to oper. //var/lib/rpm/packages .rpm error:

cannot oper. // var/lib/rpm/packages .rpm

C z asam i pliki in stalo w a n eg o pakietu w c h o d zą w konflikt z pakietem ju ż z ain stalo w a ­ nym . G d y b y ś m y mieli w k o m p u te rz e z ain stalo w a n ą w ersję 4 .2 e d y to ra vim, na ekranie pojaw iłby się n astęp ujący kom unikat: /bin/vim cnnf 1 i nt-.s with file from vim-4.2 8 /usr/share/vim/vim_tips.txt conflicts with filc from vim-4.2-8 error:

v i m - 4 .5-2.i 3 8 6 .rpm cannct be installed

A by zain stalo w a ć p ak iet m im o to. należy skorzystać z opcji — r e p l a c e f i l e ś . Inn ego rodzaju konflikt, k tóry m o że się pojaw ić p o d czas instalacji, to k o n flikt za leżn o ści. S y tu a cja taka w y stęp u je, g d y in stalow an y pakiet w y m a g a do p ra w id ło w e g o działania o p ro g ram o w a n ia z in nego pakietu. Jeśli na przykład sp ró b u je m y zain stalo w a ć pakiet: # rp m ~ i v h d o s e m u - 0 . 6 6 . 2 - 1 . i 3 8 6 . rpm

po jaw i się kom unikat: failed dependencies: kernel >= 2.0.28 is needed by d o s c m u - 0 .66.2-1 dosemu = 0.64.1 is needed by x d o s e m u - 0 .64.1-1

K o m u n ik at ten inform uje o d w ó ch spraw ach: należy z ainstalo w ać no w szą, 2.0.28, wersję ją d ra system u. A jeśli j u ż zain stalujem y n o w szą w ersję dosemu, m u sim y rów nież zainstalow ać n o w s z ą w ersję xdosemu. C h o c ia ż zazw yczaj ig no row anie p ro b le m ó w z w ią ­ zanych z k on fliktam i zależn o ści nie je s t zbyt rozsąd n e, opcja - - n o d e p s p ozw ala p ro g ra ­ mowi rpm z ig n o ro w a ć z w iąz an e z. tym błędy i zain stalow ać o p ro g ra m o w a n ie p o m im o to.

In s ta lo w a n ie n o w s z y c h w e r sji p a k ie tu U n o w o c z e śn ie n ie z n ajd u ją ce g o się już w system ie o p ro g ra m o w a n ia m o żn a bardzo łatwo p rze p ro w a d zić k o rzy stając z trybu upgrade pro gram u rpm. T ry b ten jest p o d o b n y do trybu instalacyjnego: rpm -U ( o p c j e )

[p a k ie ty ]

o p c j e m o g ą być z aró w n o o p c ja m i instalacyjnym i, ja k i o g ó ln y m i o pcjam i rpm.

Poniżej p rze d sta w iam y p rz y k ła d o w ą procedu rę u n o w o c ze śn ian ia pakietu. Z ałó żm y , że w system ie działa ju ż o becnie w ersja 19.31 p ro g ram u e m a e s, ale c h c e m y zain stalow ać nową w ersję 19.34. W tym c e lu należy w pisać polecenie: # rpm -U hv e m a c s - 1 9 . 3 4 - 4 . i 3 8 6 . rpm

496

Poznaj Linux

T ryb upgrade je s t w rzeczywistości połączeniem dw óch procedur: usuw ania i instala­ cji pakietu. N ajpierw rpm usuw a starą w ersję pakietu, a następnie instaluje je g o nowszą wersję. Jeśli starszej wersji nie ma w system ie, program po prostu instaluje now ą wersję. Przew aga trybu upgrade nad ręcznym usuw aniem starego i zain stalo w an iem nowego oprogram ow ania polega na tym, że tryb upgrade autom atycznie zachow u je konfiguracje starego op rogram ow ania przenosząc je na now e. Z tego pow odu w ielu ludzi woli unow o­ cześniać sw oje pro gram y , zam iast z a każdym razem instalować nowe.

U su w a n ie pakietów ' K orzystanie z trybu u n i n s t a l l program u rpm jest w y godnym sp o so b em na usunięcie plików należących do jed n eg o pakietu o p rogram ow an ia z różnych m iejsc (katalogów ), w których są zainstalow ane. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Aby poznać inne sposoby usuwania plików opisane są w rozdziale 3. Wiele p akietów instaluje pliki opro gram o w ania jednocześnie w k atalogach / e t c ,

/usr i / l i b , co sp raw ia, że usuw anie ich m oże być odrobinę kłopotliw e. Jeśli jednak

skorzystam y z rpm, cały pakiet m ożna usunąć w pisując po prostu: rpm -e [opcje]

[pakiet]

opcja m oże być je d n a z opcji rpm w ym ienionych dalej, a pakiet jesl n azw ą

pakietu, który ma zostać usunięty. Przykładow o, jeśli chcem y usunąć pakiet dosem u, polecenie, które p o w in n iśm y w p i­ sać, w ygląda tak: # rpm - e d o s e m u

N azw a podana tutaj jest nazwą pakietu, a nie nazw ą pliku, z któreg o pakiet został za­ instalowany. Jeśli zam iast nazw y pakietu w p isz em y nazwę pliku: # r p m - e d o s e m u - 0 . 6 4 . 1-1 . i 3 8 6 . r p m

pojawi się kom unikat o błędzie: package dosemu-0.64.1-1.1368.rpm is not installed

Innym ty p o w y m błędem , który m oże w ystąpić podczas u suw an ia o p ro g ram o w a n ia jest M qd zależności. Błąd ten pojaw ia się, gdy pakiet, który m a zostać usunięty, je s t p o ­ trzebny do fu n kcjo now an ia innego pakietu. N a przykład, gdy sp róbu jem y usunąć z sy ste­ mu z system u dosem u, pojawi się następujący kom unikat: removing these packages would break dependencies: dosemu ~ 0.64.1 is needed by xdosemu-0.64.1-1

Zarządzanie aplikacjam i

497

O z n a c z a to, żc pakiet xdosemn nie b ę d z ie działać p raw id ło w o , jeśli u su n ie m y dosemu. Jeśli nadal z am ie rza m y u su n ą ć ten pakiet, należy skorzystać z opcji — nodeps, dzięki której rpm ig n o ru je błędy zależności. K o lejn ą u ż y te cz n ą op cją je s t o p cja --test, która spraw ia, że rpm w y k o n u je w szystkie p osu nięcia, ja k ie w y k o n y w a łb y podczas u su w an ia p akietu, nie u suw ając jednak niczego. U życie opcji - w razem z o p c ją — t e s t po zw ala o b se rw o w a ć c o dzieje się podczas u su ­ w ania pakietu: # r p m -e - w

--test xdosemu

W y n ik tego polecenia m o że w yg ląd ać tak: D: counting packages to uninstall D: opening database in //var/lib/rpm/ D: found 1 packages to uninstall D: uninstalling record number 1650520 D: running preuninstall script (if any)D: would remove files test = 1 D: /usr/mar./manl/xtermdos .1 - would remove D:

/usr/man/manl/xdos.1 - would

removeD:

/usr/bin/xtermdos - would

remove D: /usr/bin/xdes - would remove D: /usr/XI1R 6 /lib/Xl1/fonts/misc/vga.pcf - would remove D: running postuninstall script

(if any)

D: script found - running from file /tmp/0269fjaaH + PATH=/sbin:/bin:/usr/sbin:/usr/bin:/usr/XllR 6 /bin+ export PATH + [ -x /usr/XllR 6 /bin/mkfontdir ) + cd /usr/Xl1R6/Iib/Xl1/fonts/misc+ /usr/XllR 6 /bin/mktontdir D:

would remove database entry

Jak łatw o zau w a ży ć , pliki, k tó re m ają zostać usunięte, są w y raźn ie w yszczegó lnion e.

P r z e p y ty w a n ie p a k ie tó w T ryb p rze p y ty w an ia pozwra!a rpm ustalić różne atrybuty pakietów . Jeg o sk ła d n ia w y ­ gląda tak: rpm -q

[opcje]

[pakiet]

o p c ja m oże być je d n a z opcji w y m ien io n y ch dalej w tym p odro zd ziale. N ajp ro stsze py ta­ nie zadane w ten sposób, m o że w y g lą d ać tak: # r p m -q kernel

W m oim sy ste m ie polecen ie to w y św ietla następujące inform acje: kernel-2.0.27-5

Podobnie ja k tryb unir.stall, tryb qerry w y m a g a p odan ia n a zw y pakietu, a nie n a ­ zwy pliku, z k tó rego pakiet został zainstalow any.

498

Poznaj Linux

Oto inne przykładowe zapytania. Jeśli potrzebujemy listy plików składających się na pakiet jądra systemu, powinniśmy użyć opcji -1: # rpm -ql kernel Oto lista plików z mojego komputera: /bcot/System.map-2.0.27 /boot/module-info /bouL/vmlinuz-2.C .27 Oprócz listy plików za pomocą opcji sie plików:

s można uzyskać informacje o bieżącym statu­

H rpm -qs kernel

Tak sformułowane polecenie wyświetla informacje o bieżącym statusie plików jądra systemu: normal

/boot/SysLem.map-2.027

normal

/boot/module-infonormal

/boot/vmlinuz-2.0.27

Jeśli status któregoś z plików określony zostanie jako missing, oznacza to, że praw­ dopodobnie pojawiły się problemy z pakietem. Oprócz statusu plików składających się na pakiet, m o ż e m y również wywołać listę pli­ ków zawierających dokumentację i konfigurację pakietu. Aby otrzymać listę plików do­ kumentacji pakietu dosemu. należy wpisać: # rpm -qd dosomu

W efekcie p ow inna pojaw ić się lista: /usr/man/manl/do3.1 Aby otrzymać lisię plików konfiguracyjnych tego samego pakietu, należy wpisać: # rpm -qc dosemu W efekcie pojawi się taka lista: /e Lu/dosemu.eon f /var/lib/dosemu/hdimage

7.

D odatkow o, m o ż n a łatw o uzyskać kom pletne inform acje na tem ai pakietu, korzystając opcji info: # rpm -qi kernel Dla wersji jądra z naszego przykładu otrzymałibysmy następu jące informacje: Name

:kernel

Di seribuc ion: Red Hat Linux Vanderbilt

Version

:2.0.27

Vendor: Red Hat Software

kelase

:b

Build Date: Sat Dec 21 21:06:23 1996

install date: Thu Jul 17 14:10:52 1997

Build Host:

porky.redhat.com Group

Source

: Base/Kernel

RPM: kernel-2.0.27-

Z arządzanie aplikacjam i

499

5. s r c .rpm Size

: 565900

Summary

: Generic linux kernel

Description : This packaqe contains the Linux kernel that is used to boot and run your system. It contains few device drivers for specific hardware. Most hardware is instead supported by modules loaded after booting.

K o m p le tn a lista opcji w y k o rz y sty w a n y c h w trybie p rze p y ty w an ia p o d a n a została w tabeli 30.2. Tabela 30.2. Opcje rpm w trybie q u e r y O p c ja

O p is

-a

W yśw ietla listę wszystkich zainstalowanych pakietów

-c

Podaje listę wszystkich plików konfiguracyjnych pakietu

“d

Podaje listę wszystkich plików oznaczonych jako dokumentacja pakietu

-ff i l e

Podaje nazwę pakietu będącego właścicielem danego pliku

(plik)

“i

W yświetla kompletne informacje o pakiecie

“1

W yświetla listę wszystkich plików' należących do pakietu

-p p a c k a g e

(pakiet)

-s

Podaje nazwę pakietu. Podaje bieżący status plików' wchodzących w' skład pakietu

Jeśli k tó rąk o lw iek z w y m ie n io n y c h tu opcji (poza o p cją -i) p ołączym y z opcją -v, pliki zo stan ą w y św ietlo n e w fo rm ac ie identycznym z tym , który u z y sk u jem y p oleceniem ls - 1 , na przykład: # rpm - q l v

kernel

W ynik bę d zie w y g lą d ał m n ie j więcej tak: -rw-r r

root

root

-rw-r-r

root

root

-rw-r— r

root

root

104367 Dec 21 21:05 /boot/System.map-2.0.27 11773 L)ec 21 21:05 /boot/moduie-info 449760 Dec 21 21:05 /boot/vmlinuz-2.0.27

W e r y fik o w a n ie d z ia ła n ia p ak ietów ' W e ry fik o w a n ie pakietów' je s t n a jp rostszym sp o so b em na sp ra w d z en ie, czy podczas instalacji o p ro g ra m o w a n ia nie w y stą p iły problem y. W trybie w eryfikacji rpm po rów nu je parametry z ain stalo w a n eg o o p ro g ra m o w a n ia z inform acjam i na je g o tem at, p rz e c h o w y ­ wanymi w odp ow ied n iej bazie d any ch, tw o rzo nej przez pakiet w m o m e n c ie instalacji.

500

Poznaj Linux

Składnia tego trybu w ygląda następująco: rpm -V [pakietj

Jeśli proces w eryfikacji nie w ykazał różnic, rpm nie w y św ietla na ekranie żadnego kom unikatu. Jeśli jed n a k ipm znajdzie różnicę, w yśw ietla ośm io zn ak o w y kom unikat test, który się nie powiódł, oznaczany jest pojedynczą literą, a test, którego w ynik był praw idłow y, o zn aczany jest kropką (.). L iterow e sym bole inform ujące o niepowodzeniu testu podane są w tabeli 30.3. Tabela 30.3. Litery informujące o niepowodzeniu poszczególnych testów weryfikacji S y m b o l litero w y

T e st, k tó ry się n ie p o w ió d ł

5

MD5 Sum (niewłaściwa suma MD5)

S

File Size (inny rozmiar pliku)

L

Symlink (test połączeń symbolicznych)

T

Mtime (czas modyfikacji pliku)

D

Device (test urządzenia)

U

User (test użytkownika)

G

Group (test grupy)

M

Mode (tryb, test badający typ pliku i uprawnienia)

Poniżej przykład nieudanego testu w eryfikacji pakietu b a s h (poleceniem # rpm - v ba3h): .M..L . ..

/bin/bash

....L . ..

/bin/sh

Taki ko m u nik at inform uje, że rozm iar pakietu b a s h jest inny od rozm iaru zapisanego w bazie danych pakietu. M im o to, w szystko jest w porządku, b o w iem jest to efekt sk o m ­ pilow ania tegoż pakietu. Czasam i w ygo dnie skorzystać z opcji - f trybu q u e r r y , aby d o k o n ać w eryfikacji m a ­ cierzystego pakietu o kreślo nego pliku. O p cja ta przydaje się szczególnie, gdy d iag nozu je­ my działanie jak ieg o ś konkretnego program u: # rpm - V f / b i n / k s h

Jeśli program k s h zachow uje się d ziw nie, pow yższe polecenie p rzeb ad a pakiet, z k tó ­ rego pochodzi. Jeśli otrzym am y kom unikat, że któryś z testów zak o ń czy ł się n ie p o w o d z e ­ niem, b ęd ziem y o krok bliżej zrozum ienia źródła naszych problem ów .

Zarządzanie aplikacjam i

501

Z a r z ą d z a n ie p a k ie ta m i rp m za p o m o c ą k lie n ta X I I g lin t Z n a k o m ita w iększość u ż y tk o w n ik ó w k orzysta z pro gram u rpm za p o średnictw em system ow ej aplikacji L in u k sa glint. D ziałający w środo w isku X I I glint p o z w ala na sto su n k o w o p ro ste in stalo w an ie, usuw anie, p rzep ytyw anie i testo w an ie p akietów za p o ­ średnictw em g raficzn eg o interfejsu Filc M anagera. G l i n t m o żn a uruchom ić z linii poleceń lub z odpow iedniej aplikacji znajdującej się w Panelu sterow ania Red H at L inuksa. A by m óc uruchom ić g l i n t , trzeba być zarejestrow a­ nym w system ie ja k o root lub nadać sobie upraw nienia adm inistratora poleceniem 3u. P ro ­ gram m ożna rów nież uruchom ić z w iersza poleceń na ekranie kom putera w pisując po prostu: # g lin t

glint nic a kceptu je ż a d n y c h opcji ani arg u m e n tó w linii poleceń. W

m o m e n cie ła d o ­

wania p ro g ram u na ekranie k o m p u te ra p o jaw ia się kom unikat: Glint Graphical Package Manager —

version 2.1.5 Copyright

1996 - Red HaL Software This may be freely redistributed under the terms of the GNU Public License

N astęp nie p ojaw ia się okno po d o b n e do tego p rze d sta w io n eg o na rysunku 30.1. PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej informacji na tem at sy ste m u X Window znajduje się w rozdziale 18.

4

Jak zo sta ć administratorem Ija k korzystać z polecenia s u m ówim y w rozdziale 1. Foldery pojaw iające się w o k n ie o d p o w ia d ają ró żn y m gru p o m lub klasom pakietów ,

W ewnątrz każdej z gru p m o g ą istnieć po d g ru p y reprezen tow an e p o p rze z foldery skryte wewnątrz g łó w n y c h folderów . Pliki, które w idać po otw orzeniu folderu, rep rezen tu ją z a in ­ stalowane p a k ie ty określonego typu. Poniżej lista najważniejszych folderów grup, w których pakiety są zazwyczaj instalowane: ■

Applications

■

Base

■

D aem ons

■

D evelopm ent

■

Docum entation

■

Gam es

■

Libraries Networking Shells

Poznaj Linux

50?.

Utilities X I 1. .

łmCiiHśii

paw:

UUIlMS

Chaim c=x. AppicaUons

Parkaj

Parkanm Mfihrlmp ft

atirawa

Rysunek 30.1. Okno programu glint zawierające foldery z zainstalowanym oprogramowaniem W głów nym oknie program u g l i n t m o żn a wybrać dow olny pakiet, a następnie usu­ nąć go, przepytać, przetestow ać lub zainstalow ać. W ciśnięcie przycisku A vailable w yw ołuje kolejne okno (p odo bne do tego z rysunku 30.2) w którym ukazane są wszystkie, nie zainstalow ane jeszcze, pakiety o p ro g ram o w a ­ nia, jakie znajdują się w katalogu /m n t/c d ro m /R e d iia t/R ? M 3 . Paw:

-A QU^ . J

UUltm

łiast)

OottKtBmwtKin D«vi4u|iiiwrit

ixU*is*iw

kat.« Słieits

OwiMI

D a c ii

km i.>

XII

Ubrarka

lipytiule

rfetwurKJng

Applcalk»»

Mełp

Qm«

Rysunek 30.2. Okno prograinu glint pokazujące te pakieiy oprogramowania dostępne na instala­ cyjnym CD ROM ie Red Hat Linuksa, które nie zostały jeszcze zainstalowane

503

Zarządzanie aplikacjam i

W y b ie rając jed en z fo ld eró w m o że m y z ainstalow ać o d po w iedni pakiet o p ro g ra m o w a ­ nia. Z o b a c z m y dla przykładu j a k w y g ląd a instalow anie pakietu vim.

Instalowanie pakietu 1.

vim za pomocą aplikac ji glint

A by zain stalo w a ć pakiet vim , najp ierw zarejestruj się w system ie ja k o root , a następ ­ nie u ru ch o m program c j l i n t w pisując w w ierszu poleceń: tt g l i n t

2.

&

W łó ż do stacji i z am o n tu j w system ie C D -R O M L inuksa. O d y ju ż pojaw i się okno z n a g łó w k ie m In s ta lle d P a ck a g es, kliknij przycisk A vailab le.

3.

Po krótkiej chw ili, w- czasie której system będzie czytał zaw arto ść C D -R O M -u , pojaw i się o k n o A v a ila b le P a ck a g es. W y b ierz po kolei folder A p lic a tio n s, a w e w n ą trz niego folder E ditors.

4.

Kliknij pakiet vim- 4 .5-2 aby p odśw ietlić go tak jak na rysunku 30.3. r a th : Ą ip fcaU an s/Ł d llo rs Ouory

ttg jB BUCK

.m a r.

^

krttul

Upgrade

Urtp

0080 P y f r a j y . s c te c te d -1 {V K kh)

Rysunek 30.3. Okno dostępnych pakietów z wybranym pakietem vim 5.

G dy p ak iet jest j u ż p o d św ie tlo n y , m ożna go z ain stalo w a ć klikając p rzycisk Install. P o d św ietlając więcej niż je d e n pakiet m o żn a zain stalow ać k ilka p ak ietó w naraz.

6.

P o w ciśnięciu p rzy c isk u In stall p o jaw ia się o k n o d ialo g o w e In sta llin g (rysunek 30.4). W tym oknie b ę d zie m o ż e sz obejrzeć postępy instalacji. Po zain stalo w an iu pak iet vim znika z o k n a A v a ila b le P ack ages. W po w yższym przykładzie założyliśm y, że dostępne pakiety opro g ram o w an ia znajdują

się pod pod anym tutaj stan dardo w ym adresem . C zęsto jed n a k tak nie jest. M iejsce, z którego spro w adzane są in stalo w an e pakiety m o ż n a łatw o zm ienić k likając przycisk C on figu re i w prow adzając n ow y adres m iejsca oknie dialogow ym C on figu ration (rysunek 30.5).

504

Poznaj Linux

Total Packages k b y te s Time

Finished Remaining 1

0

1

1113

G12

500

00:00:27

00:00:15 00:00:12

v im (11I3W1J

m Rysunek 30.4. Okno dialogowe Installing pokazuje postępy instalacji pakietu

C o n fig u r a 1 1 ar i You have to closo all of your available windows and reopen one before changing your package directory will have any affect. F>ackage path: ¡/mnt/cdrom/RodHat/RPM

Ok

Default

Save

Cancel

Rysunek 30.5. Zm iana adresu miejsca, z któregu sprowadzamy oprogramowanie, jest standar­ dową procedurą przy instalowaniu pakietów nie pochodzących z instalacyjnego CD-ROM u Red Hat Linuksa g lin t

jest ró w n ież w ygodnym narzędziem do przepytyw ania pakietów . Prog ram o d ­

powiada na w ięk szo ść zapytań natychm iast, w yśw ietlając o dpo w ied ź w postaci p rzejrzy­ stej listy. Efekt w y g ląd a podobnie do tego przedstaw ion eg o na rysunk u 30.6. o *' vim

4S

2

S rfec. j - —— ........— i

T h i V la u t l e d ito r iNproved 1 » an and clone Dt the V I’ « d itn r th u t t o » » * w ith * l* o » c »11 ON** e yste *s. X t »3do m ilt ip la windows, ■ u lt i Le v e l undo, b lo c k h iy h liU n y , and to n y o th e r fMCUCOJ to the stand*» i (v, p rcyrM .

(hiMifciul

i

VMrtly

j

Details dosa 7 o

|

c

|

s

J

r»u>

’

JUnArx /btnhd Hkkilutew « WWW MMVKn iVwMnAra 0 0 o D

A urM ec/vtai-4.5-2 MnrAlorJwhn - 4.5 - 7fR r fl DU F. Am7tuanftnanijYM A utftitanA nanlM in.l A a tM w w M m /u w m u w .'v in w n i .am i tx t AiwYrliwrv/vlnuMn: a rrn .tx t A»riSh»m /vimMni_«nr.twt Am-HhowvArfmh-bn «or.bet

Rysunek 30.6. Przepytywanie pakietu

v im

...

/

1

Zarządzanie aplikacjam i

505

P rz ed staw io n y w tym fo rm acie opis pakietu i lista w szy stk ich je g o p lików z o z n a c z e ­ niem ich typu jest b ard zo p rze jrzy sty i w w iększości p rzy p a d k ó w znacznie w yg o d n iejszy w użyciu niż lista pak ietó w w y w o ły w a n a z linii poleceń.

I n s ta la c ja i z a s to s o w a n ia a p lik a c ji

xrpnt

In nym , p o d o b n y m do q l i n t graficzny m m en a d że rem p ak ietó w dla X I I , jest xrpm. Z e w n ę trzn ie w y g lą d a odrobinę inaczej, je g o zaletą jest je d n a k to, że udostęp nia usługi, których nie m o ż n a zn aleźć w g l i n t .

( id z ie m o żn a zn a leź ć n a jn o w szą w ersję xrpn t xrpm je s t d o stę p n y za d a rm o pod ad resem h t t p : / / w w w . g m s y s . c o m / x r p m . h t m l . R o z p ro w a d z a n y jest z a ró w n o w form atach rpm, ja k i t a r . g z . W m o m e n c ie p isan ia tej książki n a jn o w sza wersja xrpm o p a trz o n a była n u m ere m 2 . 1 - 2 .

K ied y ud a nam się ju ż śc ią g n ą ć odpo w iedni pakiet rpm z sieci, instalujem y go p o lece­ niem: # r p m - i w h x r p m - 2 .1. i 386 .r p m

Instalow anie prog ram u w standardzie tar.gz jest o d ro b in ę bardziej sk o m p lik o w an e - s z c z e g ó ło w e instrukcje znajdują się pod podanym w ram ce adresem strony sieciow ej xrpm. P o z ain stalow aniu, xrpm m o ż n a w y w o łać z linii p o lec eń o k n a X I I w pisując: # xrpm

W ten sposób w y w o łu je m y o k n o prog ram u xrpm (rysunek 30.7). W g łó w n y m ok n ie rpm po lew ej znajduje się lista w szy stk ich z ain stalo w a n y ch p a k ie ­ tów, a po praw ej następ ujące przyciski: ■

Q u e ry - przepytuje pakiet, wyświetlając w ynik w oknie przedstaw ionym na rysunku 30.8

w o so b n y m oknie listę plików w chodzących w skład pakietu

■

List Files - w yśw ietla

■

Remove —usu w a zainstalow any pakiet

■

In3 tall - instaluje w yb ran y pakiet

■

Exit - p o zw ala w yjść z x r p m .

Kiedy u ru c h a m ia m y g łó w n e o k n o pro gram u xrpm, a k ty w n e są w szystkie przyciski poza przyciskiem Install. W arto przyjrzeć się bliżej ich z astosow aniom . Aby przep ytać pakiet w rpm, w y starczy po prostu kliknąć w y b ra n y pakiet, a następnie wcisnąć p rzycisk Query. R ezu ltat jest o d robinę inny niż w p ro g ram ie glint — nie pojaw ia się lista p lik ó w należących do pakietu. E fekt tak ieg o p rze p y ty w an ia m o ż n a zob aczyć na rysunku 30.8.

506

Poznaj Linux

m

: ................................ P« £ruups ßptiuns

,

...........

lĘJĘł■ s Uelp j

PJ

AfterStep 1.Qpre2 1 ElectricFence-2. Û. 5-4 InaqcKaqick-dovcl 3. 7 -S XAKEDF.V-2. 2-9 KEkS-1. 1.2-1 NExS-emnpl ft-AhfiAts-l 0-1 NctKitB 0.08-13 SysVmit-2. 64-8 XllR6-contrib-3.2-1 Xl*’reft86-100dpi-fonts-3. 2-4 XFreeOG-3.2-4 XJfree86-7Sdpi-fonts-3. 2-4 XFreeOG-S3V-3.3-1 XFree86-SVGA-3.2-4 XFroe06-dcvol-3 2-4 Xlfree86-libs-3. 2-4 Xaw3d-1. 3-6 Xav3d-devel-l. 3-fe Xconfigurator-2 6-5 ZHail-mp-3. 2.1-CaLdera

O

Querv

*

List Kise

<

Remove

i

j

► ifj^l

j

------- •

-i

'

!

V

▼ Exit

Rysunek 30.7. Główne okno programu xrpm Aby otrzym ać listę plików w chodzących w skład pakietu, należy kliknąć nazwę pa­ kietu, a następnie w cisnąć przycisk List Filcs. W ten sposób otrzy m u jem y pełną listę pli­ ków danego pakietu. Lista jest trochę innej postaci niż ta w y w o ły w an a przez g l i n t , nie zaw iera bow iem ż ad n y ch dodatkow ych inform acji o plikach.

H ue V ersion

; x rto e e e : 3.2

D istrib u tio n : Red Hot lin u x V a n d e rb ilt Vendor: Red H it S ofter«*

Release . 4 I n s t a l l fia t * Thu J u l 17 *4 R7 SO 1997

B u .ld D ate. Sun Dee ZZ 1 5 .3 6 :5 9 1996 H m U Host, p n rk y rrd h a h com

Ocoup

Suuiuo RJM. >.Ttoo36~3.2-4. j u . a pa

; XK/WiooBS

S i* « UZ4I1MU Suaaaty : XTroeOC V ir.d e * S ystaa s e rv e rs and b o s is p ro g ra m D e s c r ip tio n : X V indova la a f u l l fe a tu re d g r a p h ic a l u se r in te r fa c e fe a tu r in g m u lt ip le

vindots. wjltlpLs clients, arid d ifferen t vindov stylse. It 15 used or. a o » t U n ix p la tfo rm » , *u»d th e c lie n t » c a n a l t o be ru n under o th e r p o p u la r v in d o v ir.g s y s te n s r t e * p r o to c o l a llo w s a p p llc s tio n s to b« ru n on c it h e r th e l o c a l M a c h i n e o r aero»» a n e tw o rk , p r o v id in g f l e x i b i l i t y i n c li# n t/» e c v » » r a p lC M n b a llo n s . H i i » package iv n b o u is (lie b a s ic fo n t s , pcoyiiucs and dg cuaeiv.e U im f u i an X w o r k s ta tio n I t . drve* n o t p ro v id e the X s e rv e r w h irh d riv e » y o u r v id e o h o rd v o re those ere a v a ila b le i n o th e r package.

dose

Rysunek 30.8. W ynik przepytywania pakietu przez program rpm A by usunąć pakiet, należy po prostu zaznaczyć pakiet klikając go, a następnie kliknąć przycisk R e m o v e . W tym m om encie pojaw i się okno R e m o v e R P M w idoczne na rysunku

Zarządzanie aplikacjam i

507

30.9. A b y usunąć w y b ra n y pakiet, należy w cisnąć zn ajdu jący się w tym oknie przycisk R e m o v e . Jeśli w czasie u su w an ia pakietu w y stąpią błędy, inform acje o nich w yśw ietlan e są w o s o b n y m oknie, A b y z re z y g n o w a ć z u su w an ia pakietu, należy k liknąć przycisk C lo ­ se. Przycisk O p t i o n s otw iera d o stęp do p e w n y ch z aa w a n so w a n y c h opcji u su w an ia p a k ie ­ tów , k tóre zazw y czaj je d n a k nie są potrzebne. rrr Y ou've selected tłio follow ing packages to rem ove

c

Options Remove

Close

/ lii.i'/ li^ iiV liil.i« . . —

—

.I

Rysunek 30.9. Okno Remove R P M programu xrpm

xrpm p o z w ala także p o rz ą d k o w a ć listę p akietów w edług grup, do których należą. P rzy k ład o w o , ab y o trzy m ać listę w szystkich p ak ietó w należących do grupy A p lic u tio n s. należy wybrać, w m enu p ro g ram u n a g łó w ek G r o u p s i ro z w in ą w sz y ukrytą pod nim listę w ybrać grupę A p p lic a tio n s . W oknie, takim ja k na rysunku 30.10, pojaw i się now a lista pakietów , z aw ie ra jąc a d o d a tk o w o inform acje, do jakiej p o d g ru p y należy dany pakiet. aiaS ¿« 0

group*

mm—

m m m

m

m

Package Namo

Subgroup Namo

L .Ł 3 C -0 ,l2 o -7 n iru c o n -l 7 5 -2 ed -0. 2 S 5 -2 w m -T ll-d 5 -? « a a c a -ig 34-4 e * a c 9 -X ll-i9 34-3 e i a c j - e i - 1 9 . 34-3 e*«u.3-nu.\-19 34-3 ćo9c*u-0.56. 7 - 1 xdooexu 0 .54 1 1 u r v it » -l 0 -5 h o ? fc * c rip t -3 .33 -5 ;jh o a ta c rip t-fn n ta -4 11-2 g lf c r im a -l U . 1 -4 lib q i-p łd q O -2 . 0. 9 -7 nctpbfc-L»o(1994-15 x f ig 3 . 1 . 4 0 s g v -2 .7 -S Z M a iL -s » a iL -3 . 2 . 1 -C a ld o r »

coM rtjnicauoiia Cuiuiw ucotions E d it o ia Kdxtoc 9 K d ito cs F d ito c s /S M e » Rditnra/Kioarf» Editoca/Em acs Ł d lc o rs /L iia c s EnuLoUU 3 Em ulator9 E n g in e n rin j G raphics G rap hics firapM r.s Oraphica Ctophiwa Ocophics Ccophica H a il

3

m

/m

m

Option*

O

Guerv

LltlFilu

Remova

► imtmj

▼ fc tft

Rysunek 30.10. I.ista aplikacji należących do danej grupy w programie xrpm

508

Poznaj Linux

A by pow rócić d o pełnej listy zainstalow anych pakietów , należy w ybrać kartę L ist Installcd w m enu F ile. Aby zainstalow ać now y pakiet za p o m o cą xrpm, należy po prostu w ybrać adres, pod który m znajdują się potrzebne pliki rpm. A dres ten m oże być zarówno katalogiem w naszym kom puterze, jak i adresem f t p . A by zainstalow ać pakiet z n aszeg o kom putera, należy wybrać kartę O pen D ire c to ry w m enu Filc. W ten sposób w y w o ła m y o k n o dialogow e (rysunek 30.11), w k tó ry m m ożna w ybrać katalog zaw ierający pakiety rpm. Po wybraniu o d p ow iedn iego katalogu, lista zainstalow anych pakietów zostaje zastą­ piona listą pakietów' rpm, które m o żem y zainstalow ać w system ie i które znajdują się w w ybranym katalogu. W tym m om encie przestaje być aktyw ny przy cisk K c m o v e, a staje się aktyw ny przy cisk In sta ll. N a rysunku 30.12 m ożem y obejrzeć w szystkie dostępne do instalacji pliki rpm, znajdujące się na C D -R O M -ie Red Hal Pow er Tools.

Fi tor j/tnnt/cdmrri/RadHat/RPMS

j

Directory

RPMs Available

/ OK

E le:ctric;F ex icis-2 .0 5 -4 i3 8 6 .r p n Im agpK agick-ćr 8 3 -1 . i3 3 6 . rp » I» a g e X a g ic k -d e v e l-3 . 8 .3 - 1 . a386 MAKZDEV-2.2-9.i386 rpm N s tK it-B -0 . 0 9 -6 . i3 8 6 . rpn S y a V im t - 7. 6 4 -8 i3 8 6 . rp * 2 h « N e x tI.e v e l-l. 1 -3 . i3 8 6 . rp n X l l I \ C - c c n t r i b - 3 .2 -1 . i-396. ipm X Frefl86-lG 0dp.i-fnnt-.s-3 3-1 138 X F ree U 6 -3 .3 - 1 , x3B6. rpm X Frcc86 7 S d p i - f o n t a - 3 .3 -1 . i3GG X F c c e 8 6 -8 5 1 4 -3 .3 -1 .1 3 8 6 . rpm xrrea8b-A U X -3. 3 -1 i3B 6 rpm X F re e 8 6 -I1 2 8 ~ 3 .3 - 1 . i3 8 6 .r p n X F ree86-M och32-3.3 -1 . i3 0 6 . rp *

A

Cancel

Rysunek 30.11. Wybieranie katalogu zawierającego pakiety rpm za pom ocą programu xrpm A by zainstalow ać pakiet, należy najpierw go w ybrać, a następnie w cisnąć przycisk Install. W ten spo só b w yw ołujem y okno In sta ll R PM (rysunek 30.13), w którym p o n o w ­ nie klikam y przycisk Install. W szelkie kom un ikaty o ew entualnych błędach w procesie instalacji pojaw ią się w osobnym oknie. A b y przerw ać proces instalacji, należy kliknąć przycisk C lose. Jak w oknie R em ove R P M , tak i tutaj przycisk O p tio n s udostępnia kilka zaaw ansow anych opcji, które je d n a k nie p ow inny być nam potrzebne.

Zarxą<1/.anic ap Ii karjam i

509

r^r,,rr 1 — i.i.’S-X ...... — — — ... “ TT 1" 111 £lle g r o u p s

Options

Help

Package Nhiiik -J

E le c trir:F e n c ® -2 . 0 .5 -4 . i386. rpm Im ageflagick-3. 8 3-1. 1386. rpm In ag eM ag io k -d cv cl 3 . 8 . 3 - 1 . i3 0 6 .rp m MAKEDEV-2. 2 - 9 .1 3 9 6 .rpm M etK it-B -0. 09 6 .i3 8 6 .rp m S y a V in it- 2 .6 4 -8 . i3 8 6 . rpm T h e N e x tL c v c l-1 .1-3. i385. ip » XI l R 6 - c o n t r i b - 3 .2 -1 . i3 S 6 . rpm X F re e Q 6 -1 0 D d p i-fo n t3 -3 .3 - 1 .i 3 8 6 .rpm X Free8b-3. 3 - 1 . i386.cpm K ?rccO G -75dpi-iuriL3-3. 3-1. i3 8 6 . rpm X>’re e 8 b -8 5 1 4 -3 . 3-1. i386. rpm fXFreeOG-AGX-3.3 - 1 . i38S.rpm X ire e 8 6 -I1 2 8 -3 . 3 -1 . i336. rpm X F ree86-K dch32-3.3 - 1 .i386.rpm X F ree86-M ach54-3.3-1. i38b. rpm XFree86-M ach8-3 3-1 1386 rpm X Free86-M ono-3.3 l.i3 8 6 .r p m X Free86-P9000-3 3-1 i38fi rpm X Free86-S3-3 3 1 . i386.rpm

o Query

« r. List File

rjfiniovft

► Install

▼

E»t

/

/mnt/cdrom/RedHat/RPMS Uninstalled rpm . (to

Rysunek 30.12. Dostępne do instalacji pakiety rpm ■><” ■ *> « f

tiniB« ■iMCBgwKKWSK Vou've selected the following packages to install zah -3 . 0. 2-1.1396. rpm

Options ins tafl

Close

Rysunek 30.13. Okno Install R P M programu xrpm

|

Rozdział 31 Konserwacja systemu

l a d B ohlsen

Pakowanie i rozpakow yw anie plików i katalogów Archiwizowanie plików poleceniem t a r Tworzenie rezerw owych kopii danych programem t a p e r W ykorzystywanie dyskietek i innych nośników do tworzenia re­ zerwowych kopii danych Konserwacja systemu plików Maksymalizacja dostępnej przestrzeni na dysku Pakowanie nieużywanych plików T w orzenie rezerw ow ych kopii system u T w o rz e n ie z ap a so w y c h kopii plików jest tak n a p ra w d ę je d y n y m sposobem , d ający m gwarancję, że w razie p rz y p a d k o w e g o u szk odzenia będziem y w stanie o d tw o rzy ć te pliki. Aby ustalić ja k najlepszy z esta w danych, które po w in n y się znaleźć na tw o rzo n ej kopii (jeśli z p e w n y c h przyczyn nie m o ż e m y zach ow ać w szy stk ie g o ), n a le ży p rzede w szy stkim zidentyfikow ać najważniejsze, pliki w system ie. Jeśli u ż y w a m y k o m p u te ra ja k o serw era sieciowego, trze b a będzie w z iąć pod u w a g ę pliki inne, m z w te d y , gdy w y k o rz y stu je m y go głównie do testo w an ia n o w e g o o p ro g ram o w a n ia. N ależy p am iętać, aby w regularnych odstępach czasu w y k o n y w a ć

kopię najbardziej n ew ralg iczny ch e le m e n tó w system u.

Przeważnie nie m a p o trze b y w y k o n y w a n ia zap aso w y ch kopii tych aplikacji, których w e r­ sje instalacyjne m a m y w' innym m iejscu (na C D -R O M -a c h , dy sk ie tk a ch itd), c h y b a ze dokonaliśm y w nich n a p ra w d ę istotnych m o dyfikacji. Jeśli a d m in istru je m y k o m p u te rem

5 12

Poznaj Linux

o dw iedzanym p rze z wielu użytkow ników , należy regularnie w y k o n y w ać kopię całej za­ wartości katalogu /hom e.

P a k o w a n ie i ro z p a k o w y w a n ie p lik ó w i k atalo g ó w C zęsto się zdarza, że w celu w ykonania rezerw ow ej kopii plików , trzeba je wcześniej spakow ać. P ak ow anie (ang. com pressing) z m n iejsz a rów nież objętość plików , które za­ m ierzam y przesłać p o c z tą czy przenieść na dyskietkach. Linux dostarcza kilka program ów um ożliw iających p ak o w an ie plików i katalogów . W większości p rzy p a d k ó w najlepszym rozw iązaniem jest skorzystanie z polecenia pakującego gzip. P olecenie gunzip z kolei rozpakow uje pliki spak ow an e przez gzip. S k ład n ia qzip w ygląda tak ja k poniżej: #qzip nazwa pliku

Podobnie w y g ląd a składnia polecenia q u n z i p : łgunzip nazwd pliku

P ak ow an ie i rozp ak ow yw an ie p lików za p om ocą poleceń g zip i g u n zip 1.

N ajpierw w y b ierz plik, który chcesz spakow ać: lis

— 1 frankie.txt

— rw— r

2.

1 tb

users

1425 Mar 31 09:22 frankie.txt

Następnie spakuj plik poleceniem gzip: #gzip

3.

r-

fra n k ie .tx t

Skorzystaj z polecenia ls, aby obejrzeć ja k w ygląda plik po spak o w an iu (nie podaw aj w tym miejscu nazw y pliku), gzip zm ien ił nazw ę sp a k o w a n eg o pliku (w naszym przykładzie frankie.txt) na nazw ę z ak o ń c zo n ą rozszerzeniem .gz, inform ującym , żc plik jest teraz sk om preso w any. Inform acje o upraw nieniach d o pliku, o tym kto jest jeg o w łaścicielem i kiedy plik ostatnio był otw ierany zostają z a c h o w a n e razem ze spakow anym plikiem . # 1s — 1 total 1 — rw--r----r-

4.

1 tb users

705 Mar 31 09:22 frankie.txt.gz

T eraz rozpakuj przed ch w ilą skom p reso w an y plik: # gunzip ftan kie.txt.gz #13 -1 total 1 --rw--r---- r-

1 tb users

1425 Apr 1 09:22

gunzip p rzy w raca pierw otną n azw ę pliku (usuw ając rozszerzenie .qz) i atrybuty pli­

ku, usuw ając jed n o c ze śn ie spak ow an y plik. g u n z i p potrafi rów nież rozpakow yw ać pliki spakow ane przez inne linuksowe progra­ my. na przykład compress. W tabeli 31.1 podaliśm y kilka użytecznych opcji, które m ożna

K onserw acja system u

513

stosow ać razem z poleceniam i g z i p i g u n z i p . D o datk ow e inform acje na temat g z i p m ożna ró w nież uzyskać zaglądając do plików dokum entacji program u poleceniem i n f o : #in fo

gzip

T abela 31.1. Najczęściej wykorzystywane opcje poleceń g z i p i g u n z Lp N azw a

O p is

help (pomoc)

Podaje pełną listę opcji poleceń gzip i gunzip

verbose (pełna informacja)

Podczas korzystania z gzip podaje kompletne informacje o pakowanym pliku, w tym nazwę pliku i stopień kompresji (jako procent rozmiaru pliku przed spakowaniem )

list (lista)

Podaje oryginalną nazwę spakowanego pliku

test (test)

Sprawdza działanie gzip i gunzip. Informuje o tym, jaki będzie rezultat tych poleceń, nie wykonując ich jednak.

recursive (przeszukuj)

Systematycznie przeszukuje drzew o katalogów pakując lub rozpakowując wszystkie pliki, których nazwa odpowiada nazwie podanej w poleceniu

concatenate (powiąż)

Pozwala na powiązanie różnych poleceń tak, aby wynik działania pierwszego był akceptowany przez drugie jako dane wejściowe (pozwala na korzystanie z potoków podczas przygotowywania listy plików, które m ają zostać spakowane lub rozpakowane)

O p c ja

PATRZ RÓWNIEŻ ł

Jak otrzym ać listę plików I katalogów poleceniem 1 s, mówimy w rozdziale 3.

A r c h iw iz a c ja d a n y c h p o le c e n ie m

tar

g z i p nie daje nam m o żliw o śc i łatw ego p a k o w a n ia całych ka ta lo g ó w ant d rze w k ata­ logów. Jeśli c h c e m y sp a k o w a ć katalog, należy sk orzystać z pro gram u t a r . t a r akceptuje polecenie p a k o w an ia całeg o k atalogu w raz z zaw artością, po sp a k o w a n iu u m ieszczając efekt p racy w p o je d y n c z y m pliku z w a n y m p l i k i e m t a r (ang. ta r file ): # tar

-cf

ta rfrlo .ta r

p l i k (i)

T o po lecen ie tw o rzy ( - c ) p lik z arch iw iz o w a n y ch dan y ch ( f t a r f i l e . t a r ) z a w ie ra ­ jących w szy stk ie w y m ie n io n e w poleceniu pliki. A rg u m en t p l i k ( i ) m o ż e ró w n ież być nazwą katalogu w drzew ie k atalo g ó w , t a r z archiw izu je w szystko c o z n ajdu je się w e ­ wnątrz tego k atalogu (z nim s a m y m w łącznie), z ac h o w u jąc strukturę je g o p o d k a ta lo g ó w .

5 14

Poznaj Linux

wszystkie p ołączenia sym boliczne, inform acje, kto jest w łaścicielem plików i kiedy były ostatnio otwierane. Aby poin fo rm o w ać dokładnie t a r , w ja k i sposób m a dokonać archiw izacji, należy ja­ ko pierwszy arg u m en t w linii poleceń podać jed n ą z poniższych funkcji. Tabela 31.2 za­ w iera listę pod staw ow y ch funkcji t a r . Tabela 31.2. Głów ne funkcje programu t a r Funkcja

Nazwa

Działanie

create (utwórz)

Informuje t a r . że ma utworzyć nowy plik zc zarchiwizowanymi danymi, umieszczając wymienione pliki lub katalogi w pliku t a r , o podanej przez nazwie

x

extract (rozpakuj)

Poleca t a r rozpakować pliki i odtworzyć strukturę katalogów zarchiwizowaną w pliku t a r , którego nazwę podamy w polece­ niu

t

list (lista)

Podaje listę plików zarchiwizowanych w pliku t a r

u

update (uzupełnij)

Uzupełnia plik t a r o podane razem z funkcją pliki, o ile nie ma już ich w pliku t a r lub o ile zostały zmodyfikowane od czasu archiwizacji

r

append (dołącz)

Dokleja pliki o podanych nazwach na końcu pliku t a r

Poza g łó w n y m i funkcjami inform ującym i t a r , jakiego rodzaju akcję m a podjąć, pro­ gram akceptuje kilkanaście dodatkow ych opcji. Poniżej w ym ieniam y najbardziej użytecz­ n e 7.

nich:

t nazwa pliku

Określa nazwę pliku Ldi Zachowuje stare pliki (nie zapisuje plików rozpakowywanych z pliku t a r na starych plikach)

v

Opcja v e r b o s e - informuje o postępach archiwizacji

z

Archiwizuje, bądź rozpakowu je pliki korzystając z metody pakowania stoso­ wanej przez q z i p i g u n z i p

M

Opcja Multivolume - informuje, żc plik będzie archiwizowany na kilku dys­ kietkach

v

Nazwa dyskietki (zostaje zachowana w pliku t a r ) .

515

K onserw acja system u

A r c h iw izo w a n ie k a ta lo g ó w z p o m o c ą t a r t a r potrafi zarchiwizować cały katalog, jeśli w wierszu poleceń podam y mu jego nazwę: #pwd/public/sharedfiles./me#ls -ltotal 27 — rwxrwxr — x

1 mc

users

22843 Apr

--rwxrwxr--x

1 me

rr.e

1519

Mar 15 21:29

drwxrwxr— x

2 mp

users

1024

Jun

l i W XIW X1--X

2 me

users

8

#tar

cf

share. tar

1 20:40

8

1996

Dec 12 20:39

/public/sharedfiles/metar:

from absolute pathnames

in 1he a rchi ve

frls -ltotal 28 — rwxrwxr— x

1 me

users

22843

--rwxrwxr— x

1 me

ne

1519 Mar 15 21:29

drwxrwxr— x

2 me

users

1024 Jun

— rwxrwxr— x

1 me

users

46058 Apr

lrwxrwxr— x

2 me

users

Apr

1 20:40

8

1996

1 20:40

8 Dec 12 20: 39

tar u ż y w a w z g lęd n y c h n a zw ścieżek. A rchiw izuje p od any w tym przykładzie k a ta ­

log me nie z ac h o w u jąc ścieżki do katalogu root (pierw szy ukośnik: / ) (o tym w łaśnie inform uje k o m u n ik a t sy s te m o w y : tar:

...

). D zięki tem u m o żn a spokojnie p rze ch o ­

w yw ać z a rc h iw iz o w a n y k a ta lo g w zupełnie innym katalogu, nie m a rtw iąc się. zupełnie o d a w n ą ścieżk ę do niego. W ten sp o só b m o ż n a w y k o rz y sta ć tar ja k o narzędzie do prze n o sz en ia całych drzew katalogów . Z a p o m o c ą p o le c e n ia tar m o żn a przenieść całą struk tu rę k a ta lo g ó w w raz 7. po d k atalo g am i 7. je d n e g o m iejsca w system ie d o d rugiego (wiele plików ftp jest w rz e ­ czyw istości plikam i tar). P rzen o szen ie i ro zp a k o w y w a n ie p lik ó w tar Po u tw o rzen iu pliku tar, u ż y tk o w n ik katalogu (np. r.otme) p osiadający praw a do o d ­ czytu i zapisu w tym katalogu, m oże d o d a ć d o sw o jeg o katalogu z arch iw iz o w a n y w c ze ­ śniej katalog me w p o n iższy sposób: #pwd/home/notme#ls -ltotal 53 — rw— rw— r-

1 notme

users

8432

— rw— rw— r-

1 notme

users

21519

drwxrwxr— x

2 r.otme

users

1024

Dec 4 20:39 doclilcs

drwxr-xr-

1 notme

users

1024

Jar.11

drw--r---r-

2 notme

users

1024

Mar 14 21:29 próg fil es

#cp /public/sharedflles/me/share.tar .

Apr 1 20:40 zipcode.c Mar 14

21:29 stadd.o 1996 perlscripts

51 6

Poznaj Linux

i t a r xvt snare.tar public/sharedfiles/me/README.txt p u b l ir./sharedfiles/me/iousage. ..

#ls -1 total 80--rw— rw--r---

1 no~me

34 32 Apr

users

1

20:40 zipcode.c

- - r w - - r w —r --------

1

notme

users

drw xrw xr— X d r w x r - x r -------

2

notme

users

1 notme

users

21519 Mar 14 21:29 stadd.o 1024 Dec

4 20:39 docfiles

1024 Jon 11

1996 perlscripts

d rw — r ---r----

2

notme

users

1024 Mar 14 21:29 progfiles

drw xrw xrw x #ls -1 public

2

notme

users

1024 Apr

cirw xrw xr-x

2 notme

users

1024 Aug

1

1996 public

17 08:42 me

Poniew aż użytk ow nik katalogu notme rozp ak o w ał plik tar, rozp ak o w an y katalog pubiic (i jego podkatalogi) należy teraz do katalogu notme, a nie d o katalogu me. Użyta

w pow yższym przykładzie opcja - v podaje listę względnych ścieżek dla każdego pliku pakow anego przez tar. Pow ielenie opcji v pow oduje pow ielenie liczby inform acji w y ­ świetlanych przez tdi podczas pracy ( w np. wyświetla oprócz ścieżek d odatk o w o , po­ dobnie jak polecenie ls - 1, daty otwarcia pliku).

O pcje p o lecen ia tar nic m uszą być p op rzed zan e m yślnikiem Inaczej niż pozostałe polecenia Linuksa; pierw szy argum ent w pisyw any w linii pole­ ceń p o t a r nie m usi być poprzedzony m yślnikiem (ani m yślnikam i). D zieje się tak po części dlatego, żc pierw szy argum ent musi być sym bolem je d n e j z głó w nych funkcji t a r (np. c, x. t lub u), więc nie m a potrzeby dodaw ania d o d a tk o w eg o zn ac z ­ nika inform ującego program ja k interpretow ać argum enty z linii poleceń.

P a ko w a n ie a rc h iw izo w a n y c h p lik ó w p ro g ra m e m t a r Poza funkcją archiw izow ania, tar pozw ala rów nież na pakow anie i ro zpak ow y w anie archiw izow anych plików . Razem z opcją z, tar pakuje bądź rozpakow u je pliki k orzysta­ jąc z m etody p ak o w an ia w ykorzystyw anej przez gzip. A by na p rzykład spakow ać drzew o katalogu me, należy wpisać: #tar czf meshare .r.a r .(jz me tar jednocześnie pakuje i archiwhzujc pliki. Rozszerzenie . y z w n azw ie pliku meshare.tar.gz p o m o ż e nam zapam iętać, że p o d czas rozpakow yw ania pliku t a r należy s k o ­

rzystać z opcji z.

K onserw acja systemu

51 7

PATRZ RÓWNIEŻ t

Więcej informacji na tem at atrybutów plików znajduje się w rozdziałach 3 i 25

♦

Składnię poleceń Linuksa om awiam y w rozdziale 2.

O d n a j d y w a n ie p lik ó w d o a r c h iw iz a c ji p o le c e n ie m

fin d

Często zdarza się, że m u sim y zarchiw izow ać pliki określonego typu, należące do p e w ­ nego konkretnego właściciela lub utw orzone w p e w n y m konkretnym dniu. Polecenie f i n d , razem z odpow iednim i opcjam i, pozwala na łatwe w yszukiw anie plików do archiwizacji. f f i n a < G c i e ż k a do p r z e s z u k i w a n e g o k a t a i o g u > < c h a r a k t e r y s t y k a p o sz u k iw an e g o p iik u > P olecenie f i n d m o żn a w y k o rz y stać na p rzyk ład d o w y sz u k iw a n ia plików H T M L : f r f in d

. -nam c

-p rin t

W ten sp osó b p o lec am y f i n d znaleźć w bieżącym katalogu w szystki pliki z ro z s z e ­ rzeniem . h t m l , a n a stęp nie w yśw ietlić listę znalezion ych plików . T a k n a p ra w d ę , nie ma potrzeby wstaw-iania przed h t m l znaku (.), aby oznaczyć, żc ch odzi akurat o bieżący k a ­ talog - polecenie f i n d , jeśli n ie po dam y m u ścieżki k atalog ów do przeszukiw ania, zaw sze przeszuku je katalog bieżący. P olecenie f i n d działa w p e w n y m sensie p od o b n ie ja k p ra c o w n ic y kontroli ja k o śc i w fabryce: p rzeszu k u je każdy plik znajdujący się w drzew ie k a ta lo g ó w opisanym przez ścieżkę i sp ra w d z a, czy pasuje on do p ierw szeg o elem entu charakterystyki. N astępn ie jeśli element taki z n ajd u je się w n a z w ie pliku, spraw dza, czy drugi elem ent charakterystyki rów nież z g a d z a się z ch arak tery sty k ą pliku, a potem następny, aż w y pełnio ne zostaną w szystkie w a ru n k i p o d a n e w charakterystyce. Jeśli któryś z e lem en tó w zaś nie pasuje, odrzuca plik i przechodzi do b a d an ia następnego.

f i n d w y k o n u j e n a p o s z u k i w a n y c h p lik a c h tr z y r o d z a je o p e r a c ji: T e operacje to: testy, akcje i opcje. Testy, takie ja k name, sp ra w d z ają plik i przep u sz­ czają dalej do następnej operacji tylko te pliki, które p o z y ty w n ie p rze jd ą test. A k c je , takie ja k p r i n L , w y k o n u ją n a sp ra w d z o n y ch przez test plikach o kreślone przez u ż y t­ k o w n ik a o p e ra cje i przek azu ją plik następnej operacji. N ato m iast o p c je precy zu ją ja k dokładnie m a działać polecenie f i nd i nie z a jm u ją się. o b ró b k ą po jed y n czy ch plików .

518________________________________________________________

Poznaj Linux

D o czego p rzyd a je się f i n d p o d cza s k o n se rw a c ji system u Polecenia find m ożna użyć do poszukiw ania plików w edług kilkunastu zupełnie róż­ nych kategorii. W ykorzystując f i n d podczas pracy nad k o nserw acją system u poszukuje­ my zazwyczaj plik ów w oparciu o trzy kryteria: właściciela pliku, rozm iaru pliku lub inne atrybuty (takie jak data ostatniego otwarcia pliku, typ pliku czy upraw nienia do operacji na pliku), f i n d pozw ala na przeprow adzenie odpow iednich poszukiw ań w stosunk ow o pro­ sty sposób. P rzy kładow o , m o żn a łatwo uzyskać listę w szystkich plikó w typu d (czyli ka­ talogów), w katalogu / u s r poleceniem : # fin d / u s r -ty p e d - p r i n t Z kolei poleceniem : # f i n d $HOME - s i z e +5k - p r i n t w p ow y ższym przykładzie w yśw ietlam y listę, w szystkich plików o rozm iarach więk­ szych niż 5 KB, znajdujących się w naszym katalogu home (w poleceniu f i n d objaśnienia typu + i i c z b a ozn aczają wszystkie w artości w iększe od podanej liczby, a objaśnienia typu - l i c z b a w szystkie w artości m niejsze od podanej liczby). Za pom ocą opcji a t i n e i fp rin t m ożna w y d ru k o w ać do pliku ur.h i t _ m a n _ _ f i l e s . l o g listę wszystkich stro n dokum entacji system u, które nie były odw ie­ dzane w ciągu ostatnich pięciu dni: # f i n d / u s r / m a n - a t i m e +5 - f p r i n t u n h i t man f i l e s . l o g f i n d m oże u ży ć rów nież ja k o opcji polecenia l s . P oniższe polecenie drukuje listę w szystkich plików' użytkow nika t b znajdujących się w bieżącym urządzeniu ( - x d c v ) , w form acie określonym przez opcję 1 s - d i 1 s , do pliku a : # f i n d / -x d c w - u s c r t b - l a

i le s .lst.

> a ll_ tb _ file s.ls t

Pow yższy przyk ład jest ilustracją tego, jak m ożna w ykorzystać find razem z p o lece­ niem t a r . Jeśli użytkow nik t b m e będzie w najbliższym czasie k orzy stał z system u, m o ż­ na spakow ać jeg o pliki poleceniem t a r , aby nie zajm ow ały cennego m iejsca na dysku: # cd / t f in d / - u s c r tb - p r i n t /u s r/lo c a l/p ro jl/s ta d d .c /u s r /lo c a l /p ro j 1 /s\. a d d .c /h o m e /tb /d o c file s /m k 2e fs_ n o te s /h o m e /tb sc rip ts/p e rlsc rip ts/h fo rm l

# fin d / -x d ev - u s e r tb - f p r i n t a l l _ t b _ f i l e s . l s t # tar —c v z -T a l l _ t b _ f i l e s . l s t

- f a l l _ t b _ f i l e s . t a r . gz

O pcja -T p o u c za t a r , aby szukał listy plików , które ma z archiw izow ać w ew n ątrz pli­ ku zam iast w linii p o leceń (korzystając z opcji -T m usim y niestety poprzedzać w szystkie

519

K onserw acja systemu

opcje t a r m y ślnikam i). Jeśli usu n ę liśm y ju ż daw n o w szystkie pliki u ż y tk o w n ik a t b i po je g o powrocie, c h c e m y je p o n o w n ie zainstalo w ać w ystarczy, żc ro zp a k u jem y je z pliku a l l _ t b _ f i l e s . t a r w tym sa m y m m iejscu w strukturze katalogó w , w k tó ry m z n ajdo w ały się przed arch iw izacją (w ten sposób m a m y p ew n o ść, że T a r ro z p a k u je je lam , gdzie się pierw otnie znajdow ały). L inux d o p u sz c z a o czy w iście znacznie w ięcej opcji polecenia f i n d . N ajbardziej u ży­ teczne operacje u ży w an e p rz e z find przy przeszuk iw aniu plików' przed staw io n e są w tabeli 31.3: Tabela 31.1. Różne operacje poszukiwania plików używane z poleceniem f i n d T yp

O p e r a c ja

F u n k c ja

o p e r a cji -a tin e /

- n t i m e / -cl Line

test

Sprawdza, czy plik był odpowiednio: otwierany, modyfikowany lub miał zmieniane atrybuty przed (+n), po ( - n ) lub w (n) dniu poprzedzającym dzisiejszą datę o n dni (np. - e t i m e - 5 znajdzie wszystkie pliki, których atrybuty były zmieniane w ciągu ostatnich 5 dni)

opcja

Sprawdza uprawnienia przypisane do katalogu dopiero po sprawdzeniu wszystkich zawartych w nim plików

akcja

W ykonuje podane polecenie na każdym pliku, który przejdzie test

- g r o u p

test

Sprawdza, czy pliki są własnością podanej grupy

-nam e < nazw a p l i k u >

test

Sprawdza, czy pliki odpowiadają podanej z ope­ racją charakterystyce pliku

-no u ser

test

Znajduje pliki nie przypisane do żadnego z użyt­ kowników'. Bardzo użyteczna przy poszukiwaniu „osieroconych" plików', które zazwyczaj należy albo usunąć albo zarchiw-izować

-o;<

akcja

Podobna do e x e c , oprócz tego. zc pyta użyt­ kownika o zgodę zanim wykona na jego pliku podane po niej polecenie

-path <ścieżka>

test

Sprawdza, czy ścieżka do pliku zgadza się ze zdefiniowana tu ścieżką

-d e p th

-e x e c < p o lc c c n ic >

{} \ ;

Poznaj Linux

520

-prune

akcja

Pomija wszystkie katalogi, które do mej trafią (zazwyczaj używana razem z -patii, która defi­ niuje, jakie katalogi powinny być pominięte przez find)

-regex

test

Sprawdza, czy pliki, które do ntej dotrą, pasują do podanego objaśnienia

-size n!<

test

Sprawdza, czy testowane pliki mają rozmiar n K B (można również podać +n lub -n, aby sprawdzić, czy badane pliki mają większy, czy mniejszy rozmiar od n)

-type d

test

Sprawdza, czy pliki są plikami typu d (katalogami)

-user cnazwa użytkownika>

test

Sprawdza, c zy pliki są własnością użytkownika, którego nazwę podaliśmy

-xdev

opcja

Nakazuje find przeszukiwać tylko bieżące urzą dzenie (np. tylko twardy dysk)

Z n a jd o w a n ie p lik ó w w edług cza su o sta tn ie g o otw arcia Po lekturze rozdziału 3 w iem y już jak za pom ocą polecenia find od n ajd y w ać pliki, które były otw ieran e konkretnego dnia czy g odzinie lub w określonym okresie. #find /dev -atime +30 -print

Tak sfo rm u ło w an e polecenie w yśw ietla na ekranie pliki urządzenia, które nie było wykorzystywane przez ostatnie 30 dni. M o żna utworzyć listę plików d o archiwizacji w o p a r­ ciu o daty ostatniego ich otwarcia. Jednakże czasam i, aby ułatwić poleceniu f i n d odn ale­ zienie w ten sposób pew nej grupy plików , naJeży daty te zmienić. Aby zmienić daty otwarcia plików na datę bieżącą, należy skorzystać z polecenia touch: #touch OHOMF./*

Polecenie touch usuw a przypisane plikom daty otwarcia zastępując je bieżącą datą. T eraz m o żna skorzystać z polecenia tar i kazać mu z archiw izow ać pliki otw ierane w określonym przedziale czasu: #ls -1 3HOME total 2 — rwxrwxr— x

1 me

users

22843 Apr

1

9:40 README.txt

— rwxrwx— x

1 me

me

1519

1

9:40 iousaye

Apr

fftar -cvz -N DATA -f home.tar.gz $HOME

O pcja N poleca tar archiw izow ać tylko pliki, których data o statnieg o o tw arcia jest późniejsza niż pod ana po niej

data

(w takim sam ym porządku jak w poleceniu dal e).

Więcej inform acji na temat poleceń tar i find znaleźć m ożna n a pośw ięconych im stronach dokum entacji system u.

K onserw acja systemu

521

PATRZ RÓWNIEŻ ♦ W ięcej informacji na tem at znaków i w yrażeń zastępujących nazw y plików w Linuksie znajduje się w rozdziale 2. ♦ Bardziej szczegółow y opis różnych atrybutów plików (znaczników otwarcia, uprawnień do operacji na plikach i informacji o właścicielach plików) znajduje się w rozdziałach 3 i 25. t

Dokładniejszy opis poleceń t o u c h i d a t e znajduje się w rozdziale 3.

W y k o n y w a n ie re z e rw o w y c h k o p ii p ro g ra m e m taper R ed H at L in u x zaw iera t a p e r , pro g ram d o tw o rzen ia z ap a so w y c h kopii d anych, utw orzony przez Y usufa N agrcc. A b y spraw dzić, czy t a p e r został zain stalo w an y na ko m p uterze raz em z w ersją 5.0 R ed Hat L in u k sa, m ożna skorzystać z polecenia rpm: #rpir. - q t a p e r t a p e r - 6 . 8 . C alO - 1 Jeśli pakiet t a p e r nie z o sla ł zainstalow any, m o ż n a z ainstalo w ać go za p o m o c ą t a r lub p ro g ra m u g l i n t . taper m o żn a u ru ch o m ić 7. linii poleceń , ale jest on raczej p rzy sto so w a n y do pracy

w trybie graficznym . P o d s ta w o w ą inform acją, której m u sim y m u do starczy ć, jest typ n o ­ śnika, na k tó ry m bę d ziem y z a p isy w a ć k o p ię danych: #Laper -T

T ab e la 31.4 z aw ie ra listę w szy stk ich ty p ó w u rządzeń, które a kceptuje L a p e i i litero­ wy sym b ol o d p o w ia d a ją c y ka żd e m u z nich. Tabela 31.4. Opcje typów urządzeń/nośników dla programu taper Sym bol

N azw a

O p is

z

z f ta p e

N ow sze czytniki taśm, polecane, jeśli posiadam y sterownik z f t a p e

f

f ta p e

Starsze czytniki taśm, z których należy korzystać, jeśli wersja ste­ row nika f t a p e , którą dysponujemy, jest starsza niż 3.0

r

s

re m o v a b le

sesi

W ykorzystywana, gdy wykonujemy kopię na dyskietkach lub in­ nych odłączalnych urządzeniach (np. dyskach Zip) U żyw ana dla czytników SCSI do taśm

t a p e r d ziała najlepiej z czy tn ik am i taśm p odłączo nym i do kontrolera portu dy skietek. Aby sp raw d zić, ja k ą w ersją p ro g ram u f t a p e d y sp o n u je m y , n ależy zajrzeć do katalogu /d ev . N a jn o w sz ą w e rsję ste ro w n ik a z r t a p e znaleźć m o żn a po d adresem : fL p : / / s u n s i t e . unc:. e d u /p u h / T ,i m i x / k e r n e l / t a p e s / z f t a p e - 1 . 0 6 . t a r .g z lub pod: h t t p : / / c a m u e l . m a t h . r w t h - a a c h e n . d e / - L D F M / c l a u s / f t a p e .

522

Poznaj Linux

M ożna tam znaleźć aktualne wersje r i

i

a p n

z fi

hjjh

.

Więcej informacji na temat różnic

m iędzy tymi sterownikam i znaleźć m ożna w pliku / u s r / a o c / t a p e r . G.O.OalO. Można go przejrzeć za pom ocą polecenia służącego do przeglądania stron tekstu, takiego ja k l c s o . G d y ju ż ustaliliśm y, jak ą opcję nośnika m am y wpisać, m o żem y urucho m ić m enu pro­ gram u i rozpocząć tw orzenie rezerw ow ej kopii plików. R ysunek 31.1 przedstaw ia główne m enu program u t a p e r . Taper - Linux Backup t e r removable Backup noauie

Bodni« Rci.1 cai c lu£u £ i l c v e c i i v a rch iv e O e i ll e ia » CUanyc ri.crccer.uc9

save p re c e re n c e a Ix tt

Taper 6 .8 .0 a l0 bv Tuaul N aarea (vxuiuiliR iulblllne.com .auł

Rysunek 31.1. W głównym menu programu taper możemy archiwizować i odtwarzać zarchiwi­ zowane pliki, a także zmieniać pewne opcje programu W ybranie w m enu etykiety B a c k u p M o d u le wywołuje menu takie jak na rysunku 31.2. MuY.t* 10 ¡/ro o t a / .. <ł / f r a n k

7ivl *

Kil l*'/

2, 89 1 , C 2i

1.126

.X d * fa u lt» , iw e liJ iiw C o ty . b a « b _ l* g p u c .b B B tT p r o r iŁ * . b -fih c c coco

«1

f 1 1n*

i'oiuK o 1
15, 696 21 23H

2 1 :1 9

1

176

2 , 8 3 6 ,5 2 9

i;

'

^

%

Rysunek 31.2. Menu Hackup programu t a p e r pozwala oglądać juz istniejące zarchiwizowane kopie danych i wybrać pliki, które należy zarchiwizować Pom iędzy po szczegó lny m i częściam i m en u m ożna poruszać się za p o m o cą strzałek kursora lub klaw isza T a b (rysunek 31.3).

523

K onserw acja sysleinii Coir.mar.ds A v a i l a b l e

Up a e r o w , l o f t a r r o w tfOvm a r r o w . R i g h t a r r o w Paye up P ag o d own End Hone TAB H, ? K. u i I D, d S, 8 R, r b, 1 Jr j Q, q , A, a F,: f

b o vo

c u r a o r up c u r s o r d own n o v e c u r a o r up a page m o v e t u i a o i Uuwn a p u u o n o v o c u r s o r t o a n d of a c r t o n move c u r a o r t o b e g i n n i n g o f s c r o o n move t o n e x t p a n e l p rin t th is screen unaaloct s e l e c t f i l e / d i re c to ry f o r backup s e l e c t t i l a / d i r a c t o r y f o r backup d e t a i l s about en try Gave f i l e a c t R estore f i l e eat Look f o r e n t r y ouir.p t o a d i r e c t o r y abort f i n i s h a o l o c t m g and o t a r t mov a

P ie s » «ny k«y . . .

Rysunek 3 1.3. Kóznc kom binacje klawiszy pozwalające poruszać się w menu programu taper W n ag łó w k u o k n a z n ajd u je się liczbow y identyfikator a rc h iw u m i n a zw a archiw um (prog ram prosi o podanie n a z w y a rc h iw u m podczas uru ch am ian ia tego m enu). L e w a g ó r ­ na sek cja e k ra n u po daje listę plików' znajdujących się w b ieżący m k atalogu. D o o d p o w ie d n ic h p o d k a ta lo g ó w m o żn a się dostać w ybierając strzałkam i o d p ow iedn i katalog i w cisk ając E u l e r (do w y ższego k atalogu w drzew ie m o żn a dostać się w ybierając .. u gó ry listy plików'). Prawa g ó rn a sekcja e k ia n u pod aje listę j u ż utw o rzo n y ch za p o m o cą taper plików' arch iw aln y ch z n ajd u ją cy c h się na p o d a n y m p o d c za s u ru ch am ian ia p ro g ra ­

mu nośniku. W dolnej sekcji p o ja w ia się lista plików', które w y b ra liśm y do bieżącej archi­ w izacji. Pliki do tego p rze zn a c zo n e zaz n ac za m y p oleceniem i . Jeśli z azn aczy m y w' ten sposób katalog, z a z n ac zo n e z o sta n ą rów nież w szystkie pliki w ch o d zące w je g o skład. M ożem y usunąć z azn aczen ie z p o szczeg ólnych plików p o leceniem u. T era z, g d y już z a p o z n a liśm y się z m enu p rogram u t a p e r , m o ż e m y przystąpić do tw o ­ rzenia rez erw o w e j kopii d an ych. W tym celu po trzebu jem y czystej, sform ato w anej taśm y lub dyskietki (w obu p rzy p a d k ac h tw o rzen ie kopii przeb ieg a podobnie).

Ostrzeżenie Z opcji T e s t M a k e T a p e na le ży korzystać tylko przy testow aniu n o w ych taśm , b o ­ w iem d uko n u je o na zapisów na testow anej taśm ie.

W y k o n y w a n ie k o p ii za p o m o c ą ta p er 1.

U stal, na ja k im nośniku c h c e sz w y k o n ać re z e rw o w ą kopię d a n y ch i sp raw d ź, czy m asz o d p ow iedni dla tego n o śn ik a czytnik lub stację ( t a p e r został zap ro jek to w a n y do obsługi c zy tn ik a taśm C o lo ra d o i najlepiej działa z czytnikam i tego rodzaju).

524

2.

Poznaj Linux

U ruchom tap er odpow iednią instrukcją w pisaną z linii poleceń (i a p e r -T z, i aper -T f , t a p e r - T r , odpow iednio do w y b ran eg o nośnika). Po uruchom ieniu programu m ożesz zacho w ać informacje o w yko rzy sty w an y m nośniku w m enu Preferences, tak abyś nie m u siał w prow adzać ich za każd ym razem od nowa.

3.

U ruchom m enu Utilities.

4.

W m enu U tilities w ybierz opcję T est M ak e Tape.

5.

W y k o ny w any p rz e z T est M a k e T a p e test m oże zasugerow ać urucho m ienie programu mkLapy. Jeśli korzystasz z nowej, czystej taśm y, m ożesz bez o b a w y to zrobić.

6.

W ybierz opcję B ack to M ain M enu.

7.

W ejdź do m en u B a c k u p M odule.

b.

Przeglądając listę plików zaw artą w lew ej górnej sekcji w ybierz pliki i katalogi, które chcesz zarchiw izow ać, taper w yśw ietli listę tych plików w dolnej sekcji ekranu.

9.

Po wybraniu w szystkich plików , które chcesz zareliiwizować, wciśnij F , aby ro zp o­ cząć proces archiw izacji, l a p e i archiw izuje pliki wyśw ietlając p o d sta w o w e charakte­ rystyki utw orzon eg o archiwum.

10. Jeśli potrzebow ać będziesz informacji o nazw ie archiw um , t a p e r notuje niezbędne inform acje w pliku zaw ierającym indeks w ykonanych archiw ów . T eraz możesz, alho w ybrać następn y zestaw plików do archiw izacji, albo opuścić e k ra n B ack u p M odule i wyjść z program u. Jeśli nie d y sp o n u je m y sform atow aną taśm ą, m ożem y skorzystać z od pow iednich apli­ kacji W indow s lub M S-D O S (dyskietki m o ż e m y sform atow ać linuksow ym program em f d f o r m a t - w ięcej inform acji o nim m o żn a znaleźć w dokum entacji system u na stronie f d f o r m a t ) . t a p e r różni się nieco od t a r i standardow o używ a w łasn eg o sposobu p a k o ­ w ania archiw izow any ch plików . M ożna je d n a k korzystać z p a k o w an ia m etodą g z i p , jeśli wcześniej z m ienim y odpow iednie ustaw ienia w m enu P references. t a p e r zapisuje stan­ dardow o now sze w ersje archiw izow anego pliku na jego starszych w ersjach, a jeśli w róż­ nych archiw ach istnieje kilka wersji zarchiw izow anego pliku, od tw arza tylko najnow szą. W iększość tych stan dardow y ch ustaw ień m ożna zm ienić w m enu P re fe re n c e s. Więcej informacji na temat programu t a p e r (w tym również na tem at napędów i c zy t­ ników, które ob sługuje) m ożna znaleźć w dokum entacji program u znajdującej się w k a ta ­ logu; u s r / i n f o / t a p e r . 6.8.OalO. PATRZ RÓWNIEŻ 4 Więcej informacji o zarządzających pakietami programach rpm i g l i n t znajduje się w roz­ dziale 30. 4

Więcej informacji na temat instalacji w Linuksie peryferyjnych urządzeń do przechowywania danych znajduje się w rozdziałach 7, 8 i 9.

K onserw acja systemu

525

W y k o n y w a n ie r e z e r w o w y c h k o p ii n a d y s k ie tk a c h t a p e r p o zw ala na w y k o n y w a n ie rezerw o w y ch kopii p likó w z w y k o rz y stan ie m kilku różnych ro d za jó w w s p ó łp ra cu ją z

u rząd zeń

peryferyjnych. R ó w n ie ż sta n d ard o w a aplikacje

L inuksa

ró żn e g o typu urządzeniam i pery feryjn ym i w łączając w to napędy SC SI

i inne rodzaje zew n ętrzn y ch dysków' tw ardych. N ajczęściej je d n a k re z e rw o w e kopie w y ­ k o n y w a n e są na taśm ach lub d ysk ietk ach. D yskietki w 'ykorzystyw anc są, gd y w y k o n u je ­ m y kopię niew ielkiej liczby p lik ów lub g d y c h ce m y z ac h o w ać kilka p lik ów czy k atalo ­ gów , aby przenieść je na d y sk ie tc e do innego kom putera. A by ko rzy stać z d y skietek , m u sim y znać n a zw ę pliku u rząd zen ia, k tó ry został p rz y p i­ sany stacji dyskietek. Z a z w y c z a j plikiem tym jest / d e v / f d O . Jeśli je d n a k zajd zie p otrzeb a sp ra w d z en ia, czy tak jest w istocie, najprościej m o żn a to sp ra w d z ić p rób ując sfo rm ato w a ć lub p o dpiąć d y sk ie tk ę pod k o lejn y m i plikam i o b słu gującym i teg o rodzaju urządzenia ( / d e v / f d O , d e v / f d l i tak dalej). N astępnie należy sfo rm a to w a n ą up rzedn io dyskietkę

p o d m o n to w a ć w system ie (w a rto m ieć zaw sze pod ręk ą kilka takich dy skietek). N iesfo rm ato w a n ą dy sk ietk ę m o ż n a sfo rm a to w a ć po lecen iem f d f o r m a t (działający m podob nie ja k d o so w e po lecen ie f o r m a t ) : tffd fo rm at /d e v /fd O

Z f d f o r m a t n a leży k o rzy sta ć ostrożn ie f d f o r m a t u su w a w szelkie d a n e z ap isane na dyskietce. Z an im sk o rz y stam y z tego p olecen ia, p o w in n iśm y z a m o n to w a ć n ajpierw dy sk ietk ę (p oleceniem m o u n t) i jeśli m a m y c o d o tego ja k ie k o lw ie k w ą tpliw ości, m u sim y spraw dzić, czy aby na p e w n o jest czy sta (np. p o lec en iem l s ) .

G d y j u ż dyskietka zostanie sform atow ana, należy skonfigurow ać j ą dla potrzeb system u plików e x t 2 . M o ż n a tego d o k o n a ć po lecen iem mkf 3 : #m kfs - t p .xt? / d e v / f d O

1440

L ic zb a 1440 inform uje, że d ysk ietk a m a p o jem n o ść 1440 k ilo b ajtó w (1,44 MB). W re sz c ie m o n tu je m y dysk ietk ę w system ie tam , gdzie sta n d ard o w o się je p o d m ontowuje, czyli w katalogu /mnt/floppy #mour.t

t e x t 2 / d e v / f d 0 /m n t/flo p p y

N ie należy po d p in ać w ty m sam y m katalogu d w óch dyskietek. T e ra z gdy ju z p rz y g o ­ to w aliśm y dy skietkę, m ożem y przystąp ić do tw orzenia rez erw o w e j kopii: i t t a r - c v f z / d e v / f d 0 < l i s t a p l ik ó w > T o p o lec en ie a rc h iw izu je pliki na dyskietce. W arto z au w a ży ć , że zam iast p l i k . t a r po daliśm y n a z w ę pliku urządzenia / d e v / f d O . P ro g ram t a r wie, że zapis / d e v / t d O o z n a ­

Poznaj Linux

526

cza urządzenie, a le pozw ala traktować je tak jak plik archiwalny. W y kon ując kopię na dyskietce zazw yczaj podajem y opcję M inform ującą t a r , że a rchiw izo w any plik m usi zo­ stać podzielony m ię d zy kilka dyskietek. # t a r -cv z M f / d e v / f d O c l i s t a p l ik ó w > W trakcie tw o rze n ia kopii t a r inform uje nas, kiedy należy w ło ży ć do stacji nową dyskietkę. Aby nie mieć problem ów z przyszłym odtw arzaniem z arch iw izo w an eg o pliku, warto dyskietki ponum erow ać. PATRZ RÓWNIEŻ Więcej informacji o tym jak formatować i montować w system ie dyskietki i system y plików znajduje się w rozdziale 7. 4

4

Więcej informacji na temat polecenia t a r znajduje się w rozdziale 31.

W yko n yw a n ie k o p ii na c zy tn ik a c h p o d łą c za n y c h do k o m p u te ra Jeśli zam ierzam y korzystać z przenośnego czytnika po dłączoneg o do kontrolera stacji dyskietek, m usim y ustalić, jaki plik urządzenia będzie go obsługiw ał. Z azw yczaj czytniki taśm dzielą się na d w a rodzaje: przew ija ją ce (ang. rew indablc, o b sługiw ane przez pliki / d e v / r f t o , / d e v / r f t l , / d e v / r f t 2 itd.) i n ie p n e w ija ją c e (ang. n o n -re w in d a b lc , o b słu ­ giwane przez pliki / d c v / n r f t O , / d e v / n r f t l , / d e v / r ft 2 itd.). P ierw sze autom atycznie przew ijają taśmę do początku po zakończeniu zapisu, dlatego najlepiej korzystać z nich, gdy m am y zach ow ać tylko jeden plik archiw alny. Czytniki nicprzow ijające pozw alają natom iast na um ieszczenie na taśm ie kilku p lików archiwalnych. Przyjrzyjm y się następującem u poleceniu: łłta r -c v z f / d e v / r f tO

/u sr/d o c

T ak poinstruo w an y program t a r

tw o rzy sp ak o w an e archiw um znajdującego się

w system ie dokum entacji Red Hat Linuksa. Ja k o zc czytnik taśm je s t czy tn ikiem p rzew i­ jającym taśmę do początku zaraz po w y konan iu archiw um , próba jak iejk o lw iek ponow nej archiwizacji na tej sam ej taśmie spow oduje zam azanie zawartości starego archiw um (dla­ tego trzeba starannie opisyw ać zapisane tym sposobem taśmy). I na o dw rót, w y k o rz y sta ­ nie nieprzew ijającego czytnika taśm pozw oli um ieścić na jednej taśm ie kilka arch iw izo ­ wanych plików: frtar -cvzf /dev/nrftO /ust/src

T ym poleceniem utw orzyliśm y zarch iw izow aną kopię kodu źró d ło w eg o system u. Z a ­ kładając, że m am y je szc ze dość w olnego m iejsca na taśmie, m o żem y p o n o w n ie skorzystać z polecenia t a r i zapisać na taśm ie kolejny plik archiwalny: #tar -cvzt /d€vnrftO /usr/lib

Konserw acja systemu

527

P olecenie tak ie nie jest ró w n o w a ż n e poleceniu tar z fu nkcją

A, które dodaje pliki do

istniejącego a rc h iw u m . P rzeciw n ie, to po lecenie tw orzy n ow y plik archiw aln y, o ddzielony od p ierw sze g o z ap isa n eg o ju ż n a / d e v / n r t f O pliku. A by o d tw o rz y ć drugi z z ap isa n y ch na taśm ie p lików z p o m in ię ciem p ierw sze g o , trze ­ ba skorzystać z polecenia mt: #mt /dev/r.rftC fsf 1

Jeśli zap isu jem y d an e k o rzy stając z innego rodzaju czytnika, w y sta rcz y po prostu za­ stąpić w poleceniu w s p o m n ia n e w cześniej o b słu gujące urządzenie pliki plikam i w ła ści­ wymi dla n o w e g o urządzenia. T a k w ięc jeśli k o rzy stam y z c z y tn ik a taśm typu SC SI, w odp ow iednie m iejsce m u s im y po prostu w pisać /dev/stO: #tar -cvzf /dev/stO /hcir.e

I pod obn ie, je ś li k o rz y sta m y z napędu Io m eg a Z ip p o d łąc zo n e g o do portu SC SI, p o ­ winniśmy w pisać / d e v / s d a l ( s d a l sta n d ard o w o o znacza p ie rw sz e o d łączalne urządzenie SCSI, nie będące czy tn ik iem taśm ): tłta r - c v z f / d e v / s d a l /hom e T o , czy m o ż e m y k o rzy stać z d a n eg o typu urządzenia, z ależ y od lego, czy ją d ro sy s te ­ mu jc obsługuje. A b y sp raw d zić, jak ie urządzenia są d ostępne w system ie, należy w pisać polecenie m o u n t bez żad n y ch d o d a tk o w y c h argum entów : fcmount /dev/hda5 on / type ext2

(rw)

/ d e w / h d a 7 on / u o r t y p e e x t 2

(rw)

/dew/fdO on /mnt/floppy type msdos

(rw)

/dev/sdal on /mnt/zip type ext 2 (rw)

PATRZ RÓWNIEŻ t

Więcej informacji na tem at formatowania i montowania urządzeń znajduje się w rozdziale 7.

♦ O tym ja k korzystać z czytników taśm i napędów Iomega Zip w R ed Hat Linuxic 5.0 mówimy w rozdziale 8. *

Bardziej szczegółow e informacje na tem at polecenia c a r znajdują się w rozdziale 31.

Szybkie tw o rzen ie k o p ii zm ien ia n yc h ostatn io p lik ó w Za p o m o c ą poleceń f ind i tar m ożna autom atycznie uzupełnić istniejącą kopię o p li­ ki, które uległy zm ianie od c zasu ostatniej archiw izacji. T w o rz e n ie pełnej rezerw ow ej kopii system u o znacza arc h iw iza cję w szystkich plików , które pow stały lub zostały z m ie ­ nione od czasu instalacji system u . N ie m a p o trzeby w y k o n y w a ć kopii p a k ie tó w o p ro g ra ­ mowania, które p rz e c h o w u je m y gdzieś na d y skietkach instalacy jn ych lub C D R O M -a c h , gdyż m o że m y j e łatw o p o n o w n ie z ainstalo w ać k orzystając z p ro g ra m ó w rpm lub giint.

528

Poznaj Linux

Jednakże, jeśli ściąg nęliśm y za pośrednictw em ftp program y z Internetu, w arto trzymać w dom u przynajm niej jed n ą kopię tak zdob ytego oprogram ow ania. Jeśli mamy wystarczającą ilość miejsca na taśmach, wykonanie kopii powinno być proste: #tar -cvzMt

/dev/rftO /

Jeśli ch cem y zachow ać tylko niektóre katalogi: #tar -cvzMf /dev/rftO /etc /var /sbin /usr/local /home

T ym p oleceniem zarchiw izujem y w iększość kluczow ych dla system u plików'. Jeszcze raz w arto przypom nieć: jeśli nie m ożem y zachow ać w szystkiego, należy upewnić się, że zarchiw izow aliśm y przynajm niej najw ażniejsze rzeczy.

Standard sy stem u L inuksa d efin iu je p od staw ow y u k ład system ów plików w w iększości lin u k so w y ch system ów op eracyjn ych Podstaw ow e inform acje o konfiguracji sy ste m ó w linuksow ych m o ż n a zdobyć z ap o ­ znając się ze Standardem system u Linux. (ang. L in u x F ile ty stern Standard), d o stęp ­ nym pod adresem http://www.pathnam©.com/fhs .

G dy ju ż w y ko n aliśm y pełna kopię system u, m ożem y w y k o rz y stać polecenia find i tar, aby z ach o w ać tylko pliki now sze niż zachow ane w ostatniej kopii. Aby nie zap om nieć, kiedy po raz ostatni w y konyw aliśm y kopię system u, w arto z an o ­ tow ać ją w pliku: #ls -i iastarchivc.tar

| cut -f6-8 >lastarchive.date

Jeśli archiw izujem y plik poleceniem tar z opcją -N, program zac h o w a jed y n ie pliki, które były otw ierane od czasu w ykonania ostatniej kopii: #tar -cz -g archlog.txt -N DATA -V ’latest backup’ /home

O pcja -y tw o rzy plik archlog.txt zaw ierający datę archiw izacji i listę zarch iw izo ­ w anych katalogów . O pcja -V autom atycznie opisuje plik jak o latest backup (najnow sza kopia). O pcja -N p oleca tar archiw izow ać tylko pliki nowsze niż p o d a n a

data

(podaw ana

w takim sam ym form acie ja k w' poleceniu date). T ak więc, jeśli zn am y datę utw orzenia ostatniej zarchiw izow anej kopii, m ożem y po dać ją w poleceniu, aby po prostu uaktualnić starą kopię (w rzeczyw istości przedstaw ione wyżej polecenie jest tro ch ę bardziej sk o m p li­ kowane. O pcja -g poszukuje pliku archlog i korzystając z zapisanej w nim daty ostatniego w ykonania kopii system u poleca tar zarchiw izow ać tylko pliki now sze od tej daty). Jeśli m usim y zarch iw izo w ać pliki porozrzucane po różnych katalo gach system u, p o­ m ocne będzie polecenie find: tfind / -atime -1 -print > /home/backuplists/todaysfiles # tar -cv 2 -f /dev/rftO -T /home/backuplistc/todayetilea

K onserw acja systemu

529

Z a p o m o c ą tych poleceń tw o rz y m y na taśm ie z am o n to w an e j w kataJogu / d e v / r f t Q archiw aln y plik t a r z a w ie ra ją c y pliki o tw ierane w ciągu ostatnich d w udziestu czterech go dzin (jeśli ro bim y taką ko p ię sy ste m aty cz n ie i zależy nam na z ac h o w an iu d an y ch z a ­ w artych w p oprzedniej kopii, w a rto zaopatrzyć się w w ięcej taśm ). A b y k a ż d o ra z o w o nie u ru ch a m ia ć lej procedu ry ręcznie, m o żn a sko rzy stać z pliku c r o n t abt * 3 + * * find / -atime -1 print > \ /home/backuplists/todaysfiles; mt -f /dev/rftO rewind; \ Car -cvz -f /dev/rftO -T /horrie/bacx.cplists/tedaysfiles

A b y z a u to m a ty z o w a ć całą procedu rę, m o ż e m y w y k o rzy stać ró w n ie ż sk rypty shclla. N ajprościej jest oczyw iście p rz e p isa ć p o d a n e w yżej polecenia d e m o n a c r o n d o skryptu shclla, który' n a zw ie m y p rzy k ła d o w o t o d a y s b u , a n a stęp n ie d o d a ć do pliku r r u n l a b na­ stępujący wiersz: * 3 a a * /h o in e /b a c k u p sc rip ts/to d a y sb u PATRZ RÓWNIEŻ f

W ięcej informacji na temat korzystania z pliku c r o n t ab znajduje się w rozdziale 26.

♦

Jak wykorzystywać skrypiy shelfa do automatyzacji pewnych czynności mówimy w rozdziale 22.

+

W ięcej informacji o demonie c r o n znajduje się w rozdziale 26.

K o n serw acja system ów plików Dobrymi n a w y k ie m jest o k re s o w e p rzeglądanie system u w p o szu k iw an iu niep o trzeb ­ nych plików . Poza korzyścią w postaci dodatkow ej przestrzeni na dysku takie poszukiw ania pozwalają, o p ró cz lepszego zazn ajo m ien ia się z układem ka ta lo g ó w na dysk u, także na m onitorow anie sp osob u, w jak i zw ykli użytk ow n icy w yk orzystują system .

U su w a n ie n ie p o trz e b n y c h plików' P o le c e n ia f i n d m o ż n a ró w n ie ż użyć do po szu k iw an ia p lik ó w , które nie są j u ż nam potrzebne. Po ich znalezieniu m o ż n a je u sun ąć ręcznie, w pisując o d p o w ie d n ie polecenie w wierszu p oleceń lub za p o m o c ą z au to m aty zo w an ej procedury (w y korzy stu jąc plik cron Lab lub skry pty shella). O strzeżenie: należy się upew nić, że w y k o n a liśm y k o p ię pli­

ków, które c h ce m y usunąć, bo m o ż e m y ich je s z c z e potrzebow ać. W ten sp o só b m o ż e m y na p rzykład o d naleźć pliki należące do u ż y tk o w n ik ó w , którzy chwilow o nie ko rzy stają z sy ste m u , zarchiw izow ać jc na taśm ie lub dyskietkach i usu nąć oryginały (w arto sp raw d zić, c z y nasza k o p ia po zw ala o d tw o rzy ć z arch iw iz o w a n e pliki). łfind / -user Lb -pilni >lbfiles #tar -cvz -f tbfile.t a r .gz -T tbfiles #find / -user tb -prir.tCJ | xargs -rO rn

530

Poznaj Linux

W ostatniej linii poleceń w ykorzystujem y pro gram a a r g s . x a r g s przyjm uje przy­ chodzące do niego zm ienne (w tym przypadku nazw y plików ) i w y kon uje na nich podaną zaraz za nim op erację (usuw a pliki). O pcja polecenia f i n d pririL O oddziela nazw y pli­ ków znakiem zera ( 0), co jest bezpieczniejsze niż n e w l i n e . które potrafi spraw ić, zc na­ zwy niektórych plików zostaną w zb ogacon e o tekst n c w i i n c (zdarza się to co prawda bardzo rzadko, ale strzeżonego pan Bóg strzeże). O pcje - r 0 in form ują x a r g s , aby spo­ dziew ał się danych oddzielonych znakiem zero ( 0) i aby nie w y k o n y w ał polecenia, jeśli otrzym a jak o argum ent pustą linię (r). W celu usuw ania całych k atalogó w należy skorzy­ stać Z następującego polecenia: # fin d / - u s e r tb -p rin tO

I x a r g s -rO rrr.dir

W ięcej inform acji na tem at polecenia x a r g s m ożna znaleźć n a pośw ięconej mu stro­ nie dokum entacji system u. PATRZ RÓWNIEŻ #

Więcej o skryptach shella mówimy w rozdziale 22.

ł

O tym jak korzystać z c ro n tab mówimy w rozdziale 26.

♦

Polecenia rm i rm d opisane są szczegółow o w rozdziale 3.

t

Więcej informacji o poleceniu t a r znajduje się w rozdziale 31.

A w a ry jn e o d tw a r z a n ie u su n ię ty c h p lik ó w Jedynym sposobem na odzyskanie usuniętych w Linuksic plików jest odtw orzenie ich ze zarchiw izow anych kopii utw orzonych uprzednio za pom ocą pro gram ów t a r lub t o ­ ner. W Linuksie nie m a czegoś lakiego ja k K osz system u W in d o w s 95, gdzie usunięte

pliki trzym ane są jeszcze przez pewien czas. Przeszukiwanie a rc h iw ó w w poszukiw aniu utraconego pliku u m o żliw ia polecenie: # t a r - t v z - f m o n t h l y b a c k u p . t a r . g z t a r poda teraz wszystkie pliki z arch iw u m mont-hl y h a n k u p . t a r . g z , o nazw ie o d p o ­ wiadającej podanej przez nas nazwie utraconego pliku. Aby odzyskać utracone pliki, należy utworzyć dla nich o so b n y katalog i rozpak ow ać do niego pliki. Jest to bezpieczniejsze niż odtw arzanie ich od razu w m iejscach, z których zniknęły. Z darza się bo w iem , że od tego czasu uległy zm ianie niektóre ścieżki lub upraw nienia do katalogów , a czasam i p rzyd arzyć się m oże nawet, ze ktoś ju z utw orzył w tym sa m y m miejscu nowy plik o tej sam ej nazwie. Pliki odtw arzam y następującym poleceniem: #cd / h c i r . e / i r . e / r e s t o r e d _ l o s t f i l e s # t a r ~xvz - f m o n th l y b a c k u p . t a r . g z Cna/.ywy

ul r

a:.:onyr_:h p l i ków>

Po spraw dzeniu, że taka operacja nie sp ow o duje konfliktów z plikam i, które ju ż ist­ nieją. m ożna przenieść odtw orzone pliki w ich oryginalne miejsca.

531

K onserw acja sysiem u

PATRZ RÓWNIEŻ t W ięcej informacji o atrybutach plików i uprawnieniach do korzystania z nich znajduje się w rozdziało 3. *

W ięcej informacji o programie t a r znajduje się w rozdziale 31.

M aksym alizacja dostępnej przestrzeni na dysku G eneralnie należy starać się u nik ać sytuacji, gdy w olna przestrzeń na dysku spada poni­ żej 25-30 % całkow itej pojem ności dysku. W dalszej części tego rozdziału opow iem y o tym, jak kontrolow ać, ile m a m y jeszcze wolnej przestrzeni na dysku i (co znacznie ważniejsze) jak odzyskać część pow ierzchni gw ałtow nie kurczącego się. tw ardego dysku.

O c z y s z c z a n ie sy ste m u Ją d ro system u i inne p ro g ram y L in u k sa p o d czas działania tw'orzą p ew ną liczbę plików „ ro b o c z y c h ”. W w iększości p rz y p a d k ó w L inux au tom aty cznie p o z b y w a się ich zaraz po w y k o rz y stan iu , czasam i je d n a k zdarza się, że m usim y usun ąć niektóre z nich osobiście. Przy k ład o w o , jeśli tw o rz y m y pliki ko m u n ik ató w korzystając z po lecen ia p rzck icru n k o w u jąccg o dane: »

( a p p e n d ) , pliki w y k o rz y sty w a n e przez to po lecenie będą rosnąć b e z u ­

stannie dop óty , dop óki nie zo stan ą usunięte. W L in u k sie d o stęp ne są d w a polecenia p ozw alające zbadać stopień w ykorzystania dysku: df i du: tfdf Filesystem

1024-blocks

Used Available CapaciLy Mounted on

/r!e v /h d a 5

123790

61203

60936

50%

//d e v /h d a 7

257598

172332

719 62

71%

/u 3 r

1423

471

952

33%

/mnt/floppy

/d e v /fd 0

df (sp ra w d z ając y ilość w o ln e g o m iejsca na dysku) pod aje liczbę w y k o rz y sty w a n y ch

oraz w o ln y ch b lo k ó w pam ięci w każdej z istniejących w system ie partycji. W ten sposób o trzy m u jem y p rzegląd całk o w itej w olnej przestrzeni na dysku. D rugie z poleceń, du, p o ­ zw ala po znać ro zm iary p o szczeg ó ln y ch plików i katalogó w , trochę j a k po lecen ie l s

- 1:

#riu 15

. /ta p e r_ in fo

1

./docc/f 2

2

,/docs/x

2853

Z a p o m o c ą skryptu zaw ie ra jąc eg o to polecenie m o żn a au to m aty czn ie m on ito row ać ilość w o ln e g o m ie jsca na dysku.

532

Poznaj Linux

M ożna ró w n ież skorzystać z opcji polecenia f i n d - s , która pozw oli na utw orzenie li­ sty najw iększych plików na dysku: #find

-s

+1000k - p r i n L

> /hom «/m e/filem aint/bigfilelist

T o polecenie zachow uje listę plików w iększych niz 1 M B (1 0 0 0 KB) w specjalnie w tym celu u tw o rzo nym pliku. M ożna rów nież uruchom ić tę k o m en d ę korzystając z pliku c r o n t a b . aby otrzy m y w ać regularnie listę dużych plików'. # 8 * * Mon f i n d

-s

t l OOOk - p r i n t

T o polecenie regularnie w każdy poniedziałek o 8:00 poszukuje plików' w iększych niż 1 MB (spraw dzanie, czy w ostatnim tygodniu nie pojawiły się w system ie m onstrualnych rozmiarów' pliki jest w spaniałą rozryw ką na poniedziałkow e poranki). Istnieje jeszcze kilka miejsc, poza katalogam i użytkow ników , które w arto przeszukać w poszukiw aniu zbędnych plików . M iejscem , od którego pow in n iśm y rozpocząć nasze poszukiwania, jest plik / e i . c / s y s l o g . c o n f f . Plik len zawiera listę w szy stk ic h komunika* tów system ow ych w ykorzystyw anych p rzez dem ona s y s l o g , „ o p iekuna ko m u n ik ató w ’', urucham ianego podczas ładow ania system u: #cat /etc/syslog.conf P Log a l l

k e rn e l messages

# L o g g i n g much e l s e

to

the

clutters

console.

up t h e

screen.

k e r n .* /dev/console # Lo g a n y t h i n g # D on't

log

(except mail)

private

of

level

authentication

info

messages!

# .info;mail.none;authpnv.none # The a u t h p r i v

file

has

or h ig h er.

/var/log/messayes

restricted

access.

authpriv.* /var/log/sccurc # Log a l l

th e m ail messaqcs

in one p la c e .m a il.*

/ v a r / log/ma i l l o g 4 Everybody g e t s emergency m e ss a g e s ,

p l u s l o g t h e m on a n o t h e r # m a c h i n e .

* . c m c rg

*

# Save m a il # special

a n d news c r r o r 3

of

level

e r r and h ig h e r

in

a

f i l e .uucp,new s.crit

/ var/log/spoole r

Linie p oprzedzon e znakiem § są kom entarzam i. Pozostałe linie zaw ierają inform acje dla dem o na syslog, ja k pow inien obsługiw ać kom unikaty system o w e. Linux dysponuje szerokim zakresem kom unikatów inform ującym użytkow nika o różny ch niepożądanych w ydarzeniach: od utraty poczty do awarii system u. Praktycznie każdy kom un ikat zaw iera trzy podstaw ow e inform acje: bieżącą datę, nazw ę kom putera, którego dotyczy i nazw ę program u, przez k tóry został w yw ołany. D em on 3 y s l c g porządkuje w yśw ietlane w iado-

Rozdział 32 Zarządzanie jądrem systemu

J a n W aller

Korzystanie z program u k e r n e l c f g Edytowanie plików konfiguracyjnych jądra systemu Linux Zarządzanie modularni Zarządzanie procesami Rekompilacja jądra systemu Ją d ro sy ste m u (w L in u k sie zw an e k e m e l - ziarno) jest g łó w n y m elem entem każdego system u o p e ra cy jn e g o . Jąd ro system u o b sługu je najbardziej p o d sta w o w e funkcje system u o p e ra cy jn e g o p ełniąc je d n o c z e śn ie rolę p o śre d n ik a m ięd zy p ro g ram a m i i aplikacjam i a sp rzętem (czyli m ec h an icz n ą i e le k tro n ic zn ą c zę śc ią system u: p rocesorem , kartą g ra ­ ficzną, stacją dysków ). Jądra większości w spółczesnych system ów operacyjnych są w ielo ­ za d a n io w e (ang. m u ltia sk in g ), c o oznacza, zc potrafią ob słu g iw a ć jed n o c z e śn ie kilka p ro ­ gram ó w . W k o m p u terach zao p atrzo n y ch w tylko jeden p ro ce so r jest to c o praw da fizycznie n iem o żliw e, ale ją d r o system u zarzą d z a operacjam i w y k o n y w an y m i p rzez p ro ­ g ram y w taki sposób , że p ozorn ie z ach o d zą one jed nocześnie. M im o że ja k każde ją d r o system u, ró w n ie ż ją d ro L in u k sa jest dość sk o m p lik o w an e , jest je d n a k n a jp rostszy m z b ę d ą c y c h o becnie w p o w sze ch n y m użyciu o p ro g ram o w a n iem s y ste m o w y m dla p ro ce so ró w 32-b ito w ych. L in u k so w i, c o w śród sy ste m ó w operacyjny ch jest rzad kością, udaje się p ołączyć sp ra w n o ść w o b słu d z e o p ro g ra m o w a n ia z w ydajnością. P rostota ją d ra sy stem u, co je s t k o lejn ą silną stro n ą L inuksa, z w ię k sz a także jego n ieza­ w odność. Po p ra w id ło w y m sk o n fig u ro w a n iu system u podczas instalacji, dalsza o bsługa jest już bardzo prosta. Sani p ro ce s p ierw o tnej konfiguracji L in uksa jest je d n a k , na co sk arży się » ¿ 'ir t t r r t u / m lf A w

n r lr n h in p . s k o m n lik o w a n V .

536

Poznaj Linux

Red Hat Linux p o zw ala później na dokon yw anie zm ian w konfiguracji bez konieczno ści przeryw ania pracy system u, z rzadka tylko w ym agając w yłączenia i p o n o w n e g o uru­ chom ienia kom putera. O zn acza to, że z aró w n o w spółpraca z siecią, k a rty dźw iękow e, pliki system ow e, a naw et dyski m ogą hyc sw o b o d n ie dodaw ane i u suw an e z system u w zależ­ ności od potrzeb.

K o rz y sta n ie z p r o g r a m u ke rn elcfg < e r n e l c f g jest graficzną aplikacją Red Hat Linuksa o b słu g u jącą program k e r n e l d . D em on k e r n e l d kontroluje proces łado w ania do pam ięci operacyjnej dostarczanych przez jądro system u sterow n ikó w poszczególnych znajdujących się w k om puterze urządzeń. I tak, sterow nik napędu Z ip jest ładow any d o pamięci dopiero w tedy, gdy sy stem musi z niego skorzystać. k e r n c l d obsługuje sterowniki odpow iedzialne za obsługę, p o szczególny ch system ów plików, na bieżąco ładując je i usuw ając z pam ięci operacyjnej system u, k e r n e l d rozpo­ znaje poszczególne system y plików i jest w ystarczająco inteligentny, aby w iedzieć kiedy należy załadow ać któryś z nich, jeśli zachodzi potrzeba skorzystania z przechow yw anych w nich plików. W szy stk ie potrzebne mu inform acje czerpie z zaw ierającego dane o konfi­ guracji w szystkich sy ste m ó w plików pliku / e t c / f s t a b . Jak dow iem y się z dalszej części tego rozdziału, z korzystaniem z k e r n e l c f g wiąże się kilka prob lem ów , na przykład zw iązanych z zachow yw aniem zm ian w pliku konfigu ­ racyjnym. P oniższy podrozdział opisuje jak k e r n e l c f g pow in ien działać. W arto co pe­ wien czas zaglądać d o serw era Red Hat L inuksa, aby być na bieżąco z najnow szym i m o ­ dyfikacjam i w p row ad zan ym i do k e r n e e f g .

D o d a w a n ie m o d u łó w do p o d staw o w e j k o n fig u ra cji j ą d r a Z azw yczaj tylko hosty SC SI i m oduły urządzeń Ethernetu m usza b y ć dodaw an e ręcz­ nie do podstaw ow ej konfiguracji jądra system u. W iększość z tych urządzeń w ykorzystu je argum enty z linii poleceń, tak że w ykorzystanie k e r n e l c f g pozw ala na bardziej św ia d o ­ my przebieg instalacji oraz skraca czas, jaki sterow nik musi pośw ięcić na lokalizację od ­ pow iedniego sprzętu.

Ł a d o w a n ie sy stem u z urządzeń SC SI Jeśli system jest ład o w an y z urządzenia typu SCSI, jąd ro system u L in u k sa m usi za­ ładow ać do pam ięci m o duł sterow nika od pow iedniego urządzenia, zanim jeszcze k e r n e lc : zostanie uruchom iony. Problem ten m ożna obejść za p o m o c ą inicjującego cały proces ram d y sk u , z którego ładow any je s t odpow iedni sterow nik. Sterow nik jest nadal sk o n fig u ro w an y w ed ług potrzeb program u k e r n e l d , ale je s t to raczej efekt pew nej konw encji, bow iem to sterow nik jest tu kluczow ym p ro g ram em u m o żliw ia ­ jący m rozruch system u.

Zarządzanie jądrem systemu

1.

53 7

Z arejestruj się w system ie ja k o r o o t i urucho m X W indow .

2. W P anelu stero w an ia w y b ie rz aplikację K ernel D aem on C o n figu ration . B yć m oże będziesz w cześn iej m u siał u ruchom ić C ontrol P an el. A b y tego do k o n ać, o tw ó rz o kno te rm in a la X W in d o w (X T erm in a l) i w p isz w nim c o n t r o l - p a n e l

P an el będzie

w y g ląd ał, ja k na rysunku 32.1.

Rysunek 32.1. Kliknięcie górnej ikony w Panelu sterowania otwiera okno konfiguracji demona kerneld 3.

K liknij na górnej ikonie w Panelu sterow ania, aby u ru ch o m ić o k n o K ernel C o n fig u ­ rator, takie ja k na rysunku 32.2. Kliknij przycisk Add.

4.

W oknie d ialo g o w y m , w y b ie rz typ m odułu, który ch ce sz dodać do system u (aby uzy ­ sk ać listę w szy stk ich ty p ó w m o d u łó w , kliknij przycisk M od u le T yp es). N ajczęściej d o d a w a n y m i m o d u ła m i są urządzenia E thernet ( e t h ) i adaptery h o stów S C S I ( s c s i _ h o s t a d a p t e r ) . C zasam i m oże zajść p otrzeb a sk o n fig u ro w a n ia C D R O M -u z n iety p o w y m interfejsem ( c a r o n ) . P ozostałe m o d u ły o b sługu ją ró żn e g o ro ­ dzaju k on fig uracje p o łączeń sieciow ych. W tym przykładzie skonfigurujem y dem o na k e r n e l d tak, aby automatycznie ładował do pamięci sterowniki portu równoległego i napędu Zip. W ybierzem y s c s i _ h o s t a d a p t e r i klikniemy OK. •w KCVIR ł Ciiit NpirotM

_ iw*., J j * * » «nu

...... .Anpmaiu...............

y

m

»■ jiyIM »* kk.t«aOOn

IM

/ M d

K rtt

Ram ow *

I

R * łl» r 1

!“ ]

Rysunek 32.2. Tak wygląda okno K ernel C o n fig u ra to r w moim systemie

538

Poznaj Linux 1 O tonst» Module Type 1 - O K Module Type Module Typos j^tlh Ok J Caucel J

Rysunek 32.3. Kliknij typ modułu, który chcesz dodać do swojego systemu 5.

T eraz K ernel C o n f i g u r a t o r potrzebuje dokładnej nazw y m odułu. W tym przypadku brzm i ona ppa. Kliknij przycisk W h ic h M o d u le ? w oknie d ialo g o w y m D efine M o­ d u le w ido czn ym na rysunku 32.4, aby odnaleźć nazw ę m odułu, którego potrzebujesz. Kliknij O K . żeby potwierdzić wybór. - 4 4

I

Define Modułu

•D X

Module Definition Which m odule? fppa Ok

j

Cancel

Rysunek 32.4. W tym przypadku wybraliśmy moduł pp a 6.

T eraz p rzecho dzim y do części procedury różnej dla każdego m odułu. W iększość m o­ dułów w y m a g a w pisania tu pewnej liczby specyficznych dla nich danych, takich jak adresy urządzeń czy num ery przerw ań. Param etry tc zależą o d rodzaju urządzenia, które instalujem y i większość sterow ników w ykryw a je autom atycznie. Proces auto m atyczn ego w ykryw ania param etrów sprzętu nie je s t jed n a k że p o zb aw io ­ ny błędów i m oże się zdążyć, że w w y nik u jeg o działania system „p ad n ie” lub się za­ wiesi. W w iększości przypadków je d n a k K e rn e l C o n f i g u r a t o r popraw n ie ustala pa­ ram etry urządzenia. D o n e klikam y, kiedy param etry zostały ustaw ione praw idłow o.

już będziem y

p ew n i, że w szystkie

R ysunek 32.5 przedstaw ia param etry, ja k ie m usim y ustawić p o d czas instalacji napędu Zip w porcie rów noległym . -

-«

soi Mfldtuo ojiunns

I to fo r to 4 - w i

transfer m udo

ppa_nyt*lo-¡ mlc rasa rood delay used during (tala transfer ppa speed if B ase 170 address

ppajiase- [ m icrosecond delay used except during data transfer ppa_spood_l|

' .

UDior arguments: Done

Cancel

i v....,

vu.:.

Rysunek 32.5. W prowadzanie parametrów podczas instalacji modułu ppa 7.

Aby k e r n e l d m ó g ł rozpoznać w p ro w ad zo n e w konfiguracji zm iany, kliknij przycisk R e s ta rt k e rn e ld .

Zarządzanie jądrem systemu

519

Z n a jd o w a n ie p aram etrów m od u łu D o k u m e n ta c ja m o d u łó w z a w s z e była p ię tą a c h ille so w ą L in u k s a . W ię k s z o ś ć n ie ­ z b ę d n y c h in fo rm a c ji p r z e c h o w y w a n a jest w ją d rz e sy s te m u , ale o d p o w ie d n ie pliki p r z e c h o w y w a n e są r ó w n ie ż na n iek tó ry ch se rw e ra c h w Intern e cie (dobrymi s p o s o ­ b em na r o z p o c z ę c ie p o sz u k iw a ń d o k u m e n ta c ji L in u k sa jest z ajrz e n ie pod adres: h t t p : / / s u n s i t 9 . u n c . e d u / L P D / ). P ro b lem 7 in fo rm a c ja m i z a łą c z o n y m i do ją d r a sy ste m u p o le g a na ty m . iż z n a jd u ją się o n e w p lik a c h R e a d m e p o ro z rz u c a n y c h po r ó ż n y c h k a ta lo g a c h . Z d a rz a się ró w n ież , ż c je d y n y m s p o s o b e m na zdo b y cie p a ra ­ m e tró w niek tó ry ch m o d u łó w jest w czytanie się w ich kod źródłow y.

Edytow anie plików konfiguracyjnych jądra system u k e r n e l d , tak sam o jak in ne d em o n y , m o że po ręczn y m sk o n fig u ro w a n iu w y k o n a ć dla nas k a w ał u żytecznej roboty. N ie je s t on co p raw da tak łatw y w obsłudze jak p ro g ram y graficzne, ale L inux (a w ła ściw ie U N IX ) b y ł pierw o tnie sy s te m e m działającym w yłącznic w trybie tek sto w y m , przez w ięk szo ść czasu a d m in istro w an y m p rzez ludzi o m entalności hakerów', k tó ry m nie były po trzeb n e żadne specjalne p ro g ram y ko nfiguracyjne, skoro w szy stk o m ogli zrobić e d y tu ją c o d po w iedni p ro g ram za p o m o c ą na przykład v i i dlatego pew ne rzeczy ciągle jeszcze zrobić m ożna praktycznie tylko w trybie tekstow ym . Jak ju ż m ó w iliśm y, o statnie w e rsje L in u k sa 2.0 pozw alają na w ykonanie niezbędnej konfiguracji z aró w n o w trybie tekstow ym , ja k i przy użyciu o d p o w ie d n ic h aplikacji X W indow' - p o prostu za p o m o c ą serii kliknięć m yszą. N a jn o w sz e w ersje system u, przy­ najm niej te k o m erc y jn e , p rak ty c zn ie nic w y m a g ają rekom pilacji ją d r a w trakcie pó ź n ie j­ szego użytk o w an ia. T y lk o instalacja n o w szy c h wersji L inu ksa w y m a g a ręcznej k o n fig u ra ­ cji system u. Jeśli jed n a k s a m a m yśl o tym p rzy p raw ia nas o m dłości, to m o ż e m y zdob yć od po w ied n ie o p ro g ra m o w a n ie , które zrobi to za nas.

R óżn e m o d u ły w y m a g a ją u staw ien ia różnych param etrów N iektóre m od u ły , na p rzy k ła d m o d u ły w spółpracujące z siecią, w y m a g a ją podania inform acji o przerw aniach IR Q i ad resach 1 /0 d la o d p o w ied n ich urządzeń.

P o d s ta w o w y m

plikiem

zaw ierającym

k onfigurację

jąd ra

system u

jest

plik

/ e t c / m o d u l e s . eo n f. Jest to ten sam plik, który W' X W indo w edytuje program k e r n e i e f g . k e r n e l d , dem o n ją d r a sy ste m u obsługuje znacznie w ięcej rzeczy niż m o ż e m y ustaw ić z p o m o cą k e r n e l c f q , d la te g o ręczna k onfiguracja daje nam zn aczn ie w ięcej m ożliw ości niż a u to m aty c zn e ustaw ienie m o d u łó w w X W in d o w . k e r n e l d wie, ja k o b słu g iw a ć wnęk-

Poznaj Linux

540

szość m o d u łó w w spółpracujących z jąd re m i konfiguruje je autom atycznie. Pew nej pomo­ cy potrzebuje tylko przy konfiguracji komunikacji 7.siecią, urządzeń SCSI i napęd ów CDROM . Przyczyna teg o jest prosta - procedura autodetekcji sprzętu nie po w in na być raczej w yk ony w ana p o d czas norm alnej pracy system u , bow iem platform a PC, liczba różnych typów urządzeń n a nią się składających, jest obecnie zbyt sk o m plik ow an a a możliwość zagrażającego norm alnej pracy system u błędu zbyt duża, by takie postępow anie mogło być bezpieczne. kerneld jest j u ż w stępnie skonfiguro w any tak, aby obsługiw ać z w iększością m odu­

łów' w spółpracujących z L inuksem . Aby d ow ied zieć się, jakie rodzaje m o d ułó w kerneld jest w stanie obsługiw ać, m ożem y skorzystać z polecenia: /sbin/modprobe -c | grep -v 'pach'

| leo3

Polecenie to po zw ala uśw iadom ić sobie jak wyglądałby plik /ctc/modules.conf, gdyby kerneld nie w iedział nic o m odułach, które działają w system ie. Na szczęście sy­ tuacja taka nigdy nie m a m iejsca, ale m o że m y w prow adzić to polecenie, żeby uśw iadom ić sobie, w jaki sp o só b kerneld postrzega św iat zew nętrzny. C zęść konfiguracji, z której korzysta kerneld obsługując m oduły w ym ienione na liście właśnie przez nas uzyskanej, trzym a rozrzuconą po różnych miejscach system u. Na ręczne zarządzanie m odułam i p o­ zw ala opisane dalej polecenie modprobe. W pow yższym przykładzie polecenie grep w y ­ korzystyw ane jest d o usuw ania z listy, która pojawi się na ekranie, zb ęd nych informacji, w tym przypadku ścieżek do plików m odułów .

K o n fig u ra c ja k a r ty m u zycznej Jak ju ż w spo m n ieliśm y wcześniej, jądro system u w Linuksic m a bu dow ę m odułow ą. G dy instalujem y w sy stem ie kartę m u zy czn ą, je s t spora szansa, że odp ow ied nie, o b słu g u ­ jące ją, op rogram ow anie znajduje się ju ż w system ie i wszystko co n ależy zrobić, to d o p i­ sać do konfigurującego m oduły pliku wiersz wskazujący system owi odpow iedni plik zarzą­ dzający kartą. C h o c ia ż kartę m ożna rów nież instalow ać w czasie norm alnej pracy system u, nie należy załatw iać spraw y w ten sposób, g d y ż karty m uzyczne potrzebują ciągłych o b ­ szarów pamięci dla sw oich buforów. W m o m e n cie ładow ania system u znalezienie takich obszarów jest sto su n k o w o proste, później je d n a k szy bko staje się coraz trudniejsze. M ontując w ko m p u terze kartę dźwdękową

działającą w standardzie Pług and Play

(w łącz i korzystaj, w św ięcie użytkowników' PC znanym również p od nazw ą P łu g a n d Pray - włącz i m ódl się, aby działało), należy być przygotow anym na to, że czasam i s p r a ­ wy m ogą się strasznie skom plikow ać. Jedyna rada brzmi: bądźm y cierpliw i i p ró b u jm y do skutku. Czasam i m o że pom óc ręczna konfiguracja urządzenia. Jeśli j u ż nie b ędziem y mieli żadnego pom ysłu zajrzyjm y do sieci do którejś z grup dyskusyjnych. C zasam i lepiej p rze ­ kom pilow ać jądro system u tak. aby um ieścić wszystkie sterowniki kart dźw ięk ow y ch w je d n y m m odule, zam iast szarpać się z każdy m z osobna. M oiin zdaniem ludzie z Red Hat stworzyli system odrobinę zbyt m odułow y

łatwo popełnić błąd, g d y m am y w systemie.

541

Zarządzanie jądrem systemu

zbyt w iele m o d u łó w , k ażd y z e zbyt d u ża liczbą p a ra m etró w , w dodatku każd y z nich musi się ład o w ać do pam ięci o p e ra cy jn e j w ściśle o k reślo n y m porządku. A b y zaoszczęd zić n am c en n y c h god zin spęd zo n y ch na konfiguracji karty m uzycznej, p o k a ż e m y jak w ybrać tylko te stero w n ik i, które są n a p ra w d ę po trzeb n e i ja k um ieścić w szy stk ie n iezb ęd n e fun kcje w je d n y m m o d u le zam iast w trzech c z y czterech. W szystk ie p otrzebne inform acje z n ajdu ją się dalej w po drozdziale „K orzy stan ie z po lecenia make c o n f i g ” . K o n f i g u r o w a n ie k a r t y m u z y c z n e j 1.

Spraw dź, który' z m o d u łó w sterow ników obsługuje dany typ karty. M iejscem , od które­ go w arto zacząć poszukiw ania są linuksow e pliki H O W T O (Jak to zrobić). N ajnow sze ich w ersje znaleźć m ożn a w Internecie pod adresem http://sunsite.unc.edu/LDP/, ale wersje zaw arte na d y sk u instalacyjnym L inuksa m o g ą okazać się wystarczające.

2.

Ustal adresy urządzenia dla karty m u zycznej. N ajprościej jest je uzyskać podłączając kartę do system u W indow 's 95 i zaglądając do m e n a d że ra dźw ięk u , by zn aleźć o d p o ­ w iedn ie p rze rw a n ia i a d re sy I/O. P ostępując w ten sp o só b m ożna naw et p o rad z ić sobie ze w sp o m n ia n y m i dalej u rząd zen iam i typu P lug and Play.

3.

W y b ra w s z y o d p ow iedni edy tor dokonaj edycji pliku / e t c / m o d u l c s . conf. U pew nij się, że m asz k o p ię tego pliku na w ypad ek , g d y b y coś p o szło nie tak. M ój plik /e i.<_:/inne]u1es .eonf w y g ląd a tak: alias ethO ne options ne io=OxeOOO irq=12 alias scsi_hostadapler ppa options ppa ppa nybble=0 alias sound 3b

K arcie m u zy c zn e j p o św ię co n y jest w iersz a l i a s

s o u n d sb . L inuk so w e skry pty i n i t

p o sz u k u ją inform acji o k a rc ie m uzycznej w' pliku / e t c / m o d u l e s . c o n f i gdy j ą znaj­ dą, ła d u ją o d p o w ie d n ie m o d u ły sterow nikó w . N astęp nie m o d u ł urucham ia kartę mu zyczną. W m o im p rzy p a d k u standardo w e u staw ien ia działają całk iem p opraw nie. T ak jest zazw'yczaj, g dy m a m y do czy n ien ia z w ię k szo ścią zw yk łych kart. 4.

Jeśli w ybrałeś (lub zrobił to za ciebie odpow iedni program ) niestandardow y konfigurację karty, będziesz m usiał ustaw ić niestandardow a param etry podczas instalacji. Zazwyczaj trzeba w takich sytuacjach podać adresy I/O, przerw ania IRQ i kanały D M A . Poniżej przykład w iersza kodu polecającego sterow nikow i karty Soundblaster poszukiwać sprzętu o określonych param etrach: alias sound sb options sound ioaddr=220 irq=5 dma=l,5

K od poleca szukać sterow nikow i karty o adresie I/O: 220. przerw aniach IRQ: 5 i korzy­ stającej z k a n a łó w D M A : 1 i 5. D la 8-bitow ych kart S o u n d B laster i SoundBlaster Pros ko nieczna jest re z erw ac ja ty lk o jednego, 8-bitow'ego kanału D N A .

Poznaj Linux

542

Z n a jd o w a n ie o d p o w ie d n ie g o ste ro w n ik a d la k a r t y m u z y c z n e j Ustalenie, jak i sterow n ik obsługuje naszą kartę m u zy c zn ą m oże zająć trochę czasu, gdyż pośw ięcona tem u zagadnieniu do kum entacja jest dość ob szern a i uw zględnia różne najdziw niejsze typy kart m uzycznych. Seria kart Sou ndB laster utw orzona przez Creative L ab s jest dość dobrze ud oku m en to w an a i czasam i karty tc dają się nawet uruchom ić bez konieczności k om pilow ania jądra. Rów nież tańsze karty Opti i Crystal dadzą się przy odrobinie w ysiłku popraw nie sko nfig urow ać, w ich p rzy p ad ­ ku lepiej jed n a k połączyć wszystkie potrzebne sterowniki w je d n y m m odule. ;

U rz ąd ze n ia ty p u P lu g a n d P lay U rządzenia P łu g and Play standardu IS A stają się w ostatnich latach coraz bardziej pow szechne. Często uw aża się. żc tylko system W indow s 95 o b sługu je urządzenia typu Pług and Play, jednak większość wew nętrznych elementów' kom putera jest w' rzeczywistości rów nież urządzeniam i typu Pług and Play obsługiw anym i (w w iększej części) p rzez BIO S, z niew ielkim zaangażow aniem system u operacyjnego. U rządzenia P łu g and Play sta n d ar­ du

ISA

pow stały

natom iast

dopiero

kilka

lat

temu.

W iększość

ludzi

m ów iąc

o urządzeniach P ług a n d P lay m a na myśli urządzenia ISA Pług a n d P lay. Linux daje się przystosow ać do w spółpracy z urządzeniam i ty pu Pług and Play. Pierw szym m iejscem , do którego należy zajrzeć, aby uruchom ić je w L inuksie, jest B IO S systemu. W w iększości B IO S -ów jest m ożliw ość ustawienia opcji inform ującej BIO S, czy m am y w kom puterze zainstalow ane o p ro gram ow an ie obsługujące urządzxnia typu Ping and Play. U staw ien ie jej jako No (nie m am y oprogram ow ania) sp o w odu je, żc B IO S u ru­ chomi urządzenia je szc ze przed z aład ow aniem system u operacyjnego. O znacza to, że będą one wtedy działać ta k ja k urządzenia ustaw iane za po m ocą zworek. Jednak w niektórych B IO S ach nie takieg o ustawienia, poza ty m zdarzyć się m oże również, że nasz BIOS nie współpracuje z dan ym typem urządzeń P łu g and Play. Istnieją dw a takie typy: standard Intela i standard M icrosoftu. O ba stand ard y pow inny być co praw da ze sobą kom patybilne, ale jest tak raczej w teorii niż w praktyce. Jeśli któryś z tych problem ów wystąpi, nie należy się m artwić, jeszc ze nie wszystko stracone. Istnieje odpow iedni program instalujący urządzenia Pług and P lay w L inuksie. Jest rów nież dobra stro n a internetowa, na której m ożna znaleźć zarów no ko m p letn y opis p ro ­ cesu instalacji, jak i adresy, pod którymi m o żn a znaleźć jest o dpo w ied n ie o p ro g ra m o w a ­ nie: h t t p : / / w w w . r e d h a t . c o m / l i n u x - i n f o / p n p / .

Zarządzanie jądrem sy stemu

543

S y stem u ru ch o m i u rzą d zen ie P łu g and P lay, je śli ty lk o z n a jd z ie o d p o w ied n i stero w n ik Skrypty i n i t R ed H at L in uksa w m om encie łado w ania system u autom atycznie poszu ­ ku ją o d p ow iedn iego pakietu, który skonfiguruje urządzenie, o ile sam pakiet został wcześniej popraw nie zainstalow any.

Z a rz ą d z a n ie m o d u ła m i W ię k sz o ść m o d u łó w system u jest au to m aty czn ie zarządzan a przez d e m o n a k e r n e l d , zdarzają się je d n a k sytuacje, k ied y n iezbędn a jest nasza interw encja. Je d n ą z nich jest sytuacja g dy m a m y w system ie d w a lub w ięcej adaptery SC SI różnych typów . P o d s ta w o ­ w y a d a p te r SC S I z d e fin io w a n y w pliku m o d u le s . c o n f to s e s i h o s t a d a p t e r . Kłopot w tym , ¿e k e r n e l d pozw ala na ustaw ienie wr tym pliku tylko jedn ego adaptera. R ozw iązanie tego p ro b lem u jest proste -

d o d a tk o w y ad ap ter SC SI należy z a ład o w ać do pam ięci ręcz­

nie. N ie je s t to aż tak sk o m p lik o w a n e ja k się na p o z ó r w ydaje, p o n ie w a ż całą operację m ożna załatwió pojedynczym poleceniem Linuksa. W w iększości p rzy p ad k ó w jest to i tak urządzenie podłączane w porcie rów noległym kom putera, na przykład napęd Zip. Są je s z c z e inne sytuacje, g d y z m u szen i jeste śm y zarządzać m o d u ła m i ręcznie. P rz y ­ kładow o m o d u ły kart m u z y c z n y c h p o w in n y być najpierw , przed w p isa n iem ich do pliku / e t c / m o d u l e s . c o n f , dla pew ności przetestow ane poprzez ręcznie załadow ane do pam ięci kom putera.

In stalo w an ie m odułów A by ręczn ie zain stalow ać m o d u ł z linii poleceń, należy z arejestro w ać się w system ie jako root i w p isać z klaw iatury następujące polecenie: / s b i n / m o r i p r o b f i C nazw a m o d u łu > jest po prostu nazw ą m odułu, który instalujem y (np. p p a dla m o ­ dułu n apędu Zip). P rogram m o d p ro b e znajduje o d p o w ie d n ią k onfigurację m o d u łu w pliku / e t c / m o d u l e s . c o n f , a k c e p tu ją c p rzy tym z aró w n o o ry g in aln e n a z w y m o d u łó w , jak i aliasy (w pliku m o d u le s . c o r . f pop rzed zo n e sło w em a l i a s ) .

Jeśli za rejestro w a liśm y się jako root Jeśli w p ro w a d z a m y polecen ie zarejestro w aw szy się up rzed n io w sy stem ie ja k o r o o t (a nic np. k orzystając z p o le c e n ia su ), nie m u sim y w p isy w ać do kład nej ścieżki do program u i o p u szczać / s b i n n a początku p olecenia.

544

Poznaj Linux

M o d u ły d z ia ła ją c e w sy s te m ie Listę m o d u łó w w system ie m ożna uzy skać w bardzo prosty sp o só b wprowadzając polecenie: /sbin/lsmod

W efekcie na ekranie pojawi się coś takiego: ( r o o t 2 ja n s m a c h in e j w a l t e r ] # /s b in /ls m o d [Jsed by

Module

Pages

PPa

1

1 (autoclean)

sd mod

4

1 (autoclean)

scsi_inud

7

vfat

3

fat

6

ne

2

8390

2

sound

19

(ppa sd mod] 2 (autoclean) 1 (autoclean)

fvfat]

1 {autoclean) 1

*

(autoclean) 0

(autoclean)

0

M oduły o pisane na końcu w iersza jak o a u t o c l e a n są zarząd zane przez d e m o n a ker n e l d . W arto zauw ażyć, że m oduł so u n d nie jest oznaczony w ten sp o só b , m im o iż znaj­ duje się w w yk o rzy sty w an y m przez dem ona pliku / e t c / m o d u l e s . c o n f . Jest tak dlatego, że m oduł ten jest ładow any do pam ięci p rze z jeden ze skryptów init po dczas urucham ia­ nia systemu.

T w o r z e n ie str u k tu r z a le ż n o śc i m ię d z y m o d u ła m i Wr wielu przypad kach niektóre z m o d ułó w potrzebują do p o p raw n eg o działania in­ nych m odułów . Na przykład sterow nik S C S I napędu C D -R O M w y m a g a w cześniejszego sterow nika adaptera SC SI, po prostu po to, ab y m óc połączyć się z C D -R O M -e m . Jest to kluczow a spraw a dla pop raw nego działania system u, musi on prze ch o w y w a ć szczegółow e informacje o tym, który z m odułów należy załadow ać do pamięci ja k o pierwszy. Zaletą w prow adzenia zależności m iędzy m odułam i jest m ożliw ość ud ostępnienia bardziej w y ra ­ finow anym m od uło m ładow anym później pew nych m ożliwości bardziej p odstaw o w y ch modułów^ ładow anych wcześniej. W ten sp o só b działają m oduły S C S I, system y m odułów m uzycznych i niektóre z system ów plików . D la przykładu, obsłu gujący długie nazw y plików system W in d o w s 95, v f a t , jest w w iększej części po prostu ro zb u d o w an ą w ersją system u DOS. D latego v f a t m oże bez w iększych problem ów korzystać z w iększości funkcji zawartych w msdos. Korzyść ze zdefiniow ania systemu W indow s 95 jak o zależnego od DOS-u polega na tym , że stosunkow o no w y system plików , jakim jest v f a t m oże k o ­ rzystać z solidnie p rzetestow an eg o kodu starszego system u, a jeśli d o d a tk o w o sta n d ard o ­ wy system plików m sdo s jest ju ż po d m o n to w an y w system ie, pow tarzające się w v f a t. elem enty jeg o kodu nie m uszą ju ż być ład o w an e do pamięci kom putera.

Zarządzanie jądrem systemu

545

S y s te m w m o m e n c ie ła d o w a n ia a u to m aty c zn ie ustala w z aje m n e zależności m iędzy m o d u ła m i. W p e w n y ch sy tu a cjac h m oże być p o żąd an e lub n a w et k o n iec zn e z m o d y fik o ­ w anie tych ustaw ień. Z a z w y cz a j dzieje się tak, g dy m am y do czy n ien ia z m od ułam i, które nie są sta n d a rd o w o ro zp ro w ad z an e ja k o część ją d ra L inuksa, na przykład gdy instalujem y n a jn o w sz ą w ersję m odułu f t a p e o bsłu gującą czytniki taśm Q IC . W tej sytu acji będziem y m usieli ró w n ie ż z m o d y fik o w a ć strukturę w z aje m n y c h zależności m ię d zy m odu łam i, jeśli z m ien iliśm y plik modules.conf dopisując now e katalogi, w których p rze ch o w y w a n e są m o d u ły o b słu g iw a n e przez kerneld. D zięki tem u, jes'li w m o m e n cie p rze ład o w y w an ia sy ste m u w y stą p ią pro blem y z m o d u ła m i znajdu jącym i się w d o d a n y c h katalo gach, o trz y ­ m a m y k o m u n ik a t o błędzie w te d y , gdy system będzie jeszc ze w takim stanic, w którym w szy stk o m o ż n a napraw ić. A b y u stano w ić n o w ą struk tu rę zależności m iędzy m o d u ła m i, należy z areje stro w a ć się w system ie ja k o root i w pisać następujące polecenie: /sbin/depmod -a

S y stem p rze sz u k a katalogi zaw ierające o d p o w ie d n ie m o d u ły i ustanow i dla k a żd ego z nich n o w ą struk turę zależności. Jeśli c h c e m y trzym ać n iek tó re z m o dułów poza sla n d a id o w y m k atalogiem , w którym system p rze ch o w u je m od u ły (/ 1 ib/modu' es/ , g d zie jest n u m e re m w ersji ją d r a sy stem u naszego L inuksa). m u sim y dopisać na początku pliku modulcs .cor.f pon iższy w ie rsz i pon ow nie uruch om ić d em o n a kerneld: keep p ath = < ścieżk a>

<ścieżka> w skazu je k a ta lo g , w k tó rym prze ch o w y w a n e są d o d a tk o w e m oduły. P o ­

lecenie keep po lec a p ro g ra m o m o b słu g u jąc y m m oduły d o d a ć ją do stan d ard o w ej ścieżki, na końcu której poszukiw ane są od po w ied n ie m oduły. Jeśli na końcu ścieżki nie będzie o d p o w ie d n ie g o katalogu, śc ież k a zostanie usunięta.

J a k s p ra w ić , a b y m o d u ły u a k ty w n ia ł} ' się w m o m e n c ie ł a d o w a n ia sy ste m u P ro g ram y z ajm u jące się z arzą d z an iem m o du łam i m o ż n a tak sk o n fig u ro w ać, aby ła­ dow ały do pam ięci całe katalogi z m odułam i w m o m e n cie u ru ch a m ia n ia system u. D z iała to o d robinę inaczej niż p olecen ie initrd, które po zw ala, żeby ją d ro system u łączy ło się z m o dułam i z aład o w an y m i w cześn iej do pam ięci. T en sp o só b jest a lte rn a ty w n ą m eto dą obsługi m o d u łó w w sto sunk u do d w óch p o z o ­ stałych: ład o w a n ia m o d u łó w d o pam ięci w m om encie uru ch a m ia n ia system u za p o m o cą sk ryptów m i t i zw ykłej o bsług i m od ułó w , jaką w y k o n u je kerneld.

546

Poznaj Linux

N a w szelki w y p a d e k Aby załadow ać m oduły w m om encie urucham ian ia system u, ją d ro sy stem u musi m ieć m ożliw ość odczytu tw ardego dysku. O znacza to, że jeśli uru ch am iam y system z dysku SC SI, sterow niki dla urządzeń SCSI m uszą zn ajd ow ać się gdzie indziej, gd yż m uszą być ju ż załadow ane, zanim uruchom ione zostanie ją d ro sy stem u, aby kom puter m ógł czytać tw ardy dysk SC SI. Te niezbędne do u ruchom ienia system u sterowniki ład o w an e są ze startow ego ram dysku.

Jak z pom ocą m o d u le s.c o n f sp raw ić, aby od p ow ied n ie m od u ły b y ły urucham ian e w m om encie ła d o w a n ia system u 1.

U twórz katalog do przechow yw ania m odu łów , które chcesz w ten sposób urucham iać. Najlepiej coś w stylu / l i b / m o d u l e s / < w e r s j a

ja d ia > /b o o L ,

a b y trzym ać je razem

z wersją jądra system u, dla której zostały skom pilow ane i w drzew ie katalogów, w którym zazw yczaj przechow uje się m oduły. 2.

Skopiuj odpow iednie m oduły do katalogu.

3.

Upewnij się, że w pliku / e t c / m o d u l e s . c o n f

znajduje się polecenie k e e p i o dpo ­

w iednia ścieżka. Dzięki temu pro gram y obsługujące m oduły nie zapom ną o istnieniu tych modułów', które um ieściłeś w o sobn ym katalogu. 4 . Jako następny w iersz w' pliku / e t c / m o d u l e s . c o n f wprow adź: p a t h ( b o o t ] = / l i b / m o d u l e s / ' úname - r ' / b o o t . Jeśli nic jesteś pewien, czy wpisałeś wszystko poprawnie, wpisz na innym terminalu lub pod x tc r m polecenie e c h o / l i b / m o d u l e s ' uname - r ' / b o o t . W wyniku tego polece­ nia powinieneś na ekranie otrzymać w prow adzoną ścieżkę w m iejscu 'unam e - r ' po ­ jaw ić się. pow inna bieżąca wersja jądra konkretnego systemu operacy jnego. 5.

U ruchom ponow nie k e r n e l d . M ożna to zrobić na wiele sp o so b ó w , ale jednym z najprostszych jest polecenie / e t c / r c . d / i n i t . d / k e r n e l d r e s t a r t .

Z arządzanie procesam i Jak m ówiliśm y w rozdziale 28, Linux przyw iązuje dużą w agę do starszeństw a procesów', czyli do tego, który proces jest rodzicem procesu wykonyw anego. Z arządzanie procesami w ym aga od administratora systemu sporej dozy koncentracji. R odzicem wszystkich proce­ sów jest, będący częścią jądra Linuksa, i n i t i to właśnie on wskrzesza (ang. respaw n) d em o ­ ny wszystkich pozostałych procesów, korzystając przy tym zarów no z inform acji zawar-tych w pliku i n i t t a b , jak i z definiujących poziom y działania systemu skryptów i n i t . P o n iew aż L inux jest system em obsługującym jednocześnie wielu użytkow ników , jeg o procesy m uszą zaw ierać odpow iednie inform acje związane z tą funkcją. S ą to na przykład

Zarządzanie jądrem systemu

547

identyfikatory uży tko w ników i gru p użytkow ników oraz odpow iednie zestaw y priorytetów. W ten sp o só b u ru c h o m io n y przez u ż y tk o w n ik a proces m a w szy stk ie u p raw nienia, którym i d y sp o n u je ten u ż y tk ow n ik. D zięk i ternu proces m o że zapob iegać zapisaniu przez pro gra m y u ż y tk o w n ik a plików z n ajdujących się. w katalogu inn eg o u ż y tk o w n ik a , c z y na p rz y ­ kład czytaniu cudzej poczty. Je d n o cz eśn ie ten sam m ec h an izm z m u sza adm inistratora system u do w y ją tk o w ej o stro ż n o ści, b o w iem za p o śred n ictw em o d p o w ie d n ic h procesów p ro g ram y u ru c h a m ia n e p rz e z a d m inistratora m ogą czytać i d o k o n y w a ć zapisu praktycznie na k a żd y m z p lików w sy stem ie. U p ra w n ie n ia zd efin io w an e przez id en ty fikator u ż y tk o w n ik a lub g ru p y u ż y tk o w n ik ó w są p rze jm o w an e p rzez w szy stk ie procesy w sk rzeszo ne przez ich starszy proces. Przykła­ dow o: g d y u ż y tk o w n ik rejestruje się w system ie, shell taki ja k b a s h , który zostanie przez niego u ru ch o m io n y , by w y k o n y w a ć polecenia system ow e, będzie p o słu g iw a ł się ty m sa ­ m ym identyfikato rem , co u ż y tk o w n ik , który zarejestrow ał się w system ie i dalej, w s z y s t­ kie p o lec en ia w y w o ły w a n e p rzez shell (jak l s czy p i n e ) , ró w n ież będą p osługiw ać się tym sa m y m identyfikatorem . G d y p ro ccs-rod zic z ak o ń czy działanie, z a n im zrobi to je g o m łodszy p ro ce s, m łod szy p ro ce s staje się o sierocony (ang. orphaned). W takim przypadku rolę p ro ce su -ro d z ica p rz e jm u je i r i f . Jeśli u ż y tk ow n ik ko rzystający z procesu w yreje­ struje się z system u bez po lecenia przy użyciu n o h u p (od ang. n o h a n g -u p , czyli nic z a ­ wieszaj p rocesu, g d y u ż y tk o w n ik w yrejestruje się z system u ) procesow i k ontynuacji i działania, i n i i a u to m a ty c z n ie w yłącza proces. P o n ie w a ż każdy proces m u si m ieć sw o jeg o pro ces-rodzica, a w iele p ro g ram ó w k o rzy ­ sta ró w n o cześn ie z różnych p ro c e só w , m łodsze procesy po trzebują sposobu na przesyłanie pewnych inform acji z p o w ro tem do sw ojego procesu rodzica. Je d n ą z g łó w n y c h sto so w a ­ nych tu m etod jest tzw. k o d zw rotny (ang. return co d e), liczba, którą p ro gram po z a k o ń ­ czeniu dz ia ła n ia z w ra c a do sw o je g o rodzica. Prob lem p o leg a na tym , że proces-rodzic m usi zaa k ce p to w ać ko d p rzy syłany mu przez je g o m łod szy proces. Jeśli tego nie zrobi, m łodszy proces, m im o w y k o n a n ia zadania, do którego został w e z w a n y , n ie zostaje o d w o ła n y i nadal egzystuje w system ie. Procesy takie n a zy w a n e są potocznie p ro c esa m i-zo m b ie . P ro c esy -zo m b ie nie a n g a ż u ją zbyt wielu zasobów system u, je d n a k zbyt d u z a ich liczba w system ie m o że zac zą ć spraw iać kłopoty i co za tym idzie w y m a g a ć interw encji adm inistratora. N ajp ro stszy m sp o so b em na usunięcie procesó w -zo m b ie jest u sunięcie ich procesu -rodzica. P ro c esy -zo m b ie zostaną wtedy przejęte przez i r . i t , który bez żad n y c h zastrzeżeń przyjm ie ich kod zw rotny.

K o rzy stan ie z in fo rm a c ji z a w a r ty c h w k a ta lo g u /proc Katalog / p r o c jest sw ego rodzaju oknem p o zw alający m podejrzeć, jak działa ją d ro systemu. Z aw ie ra pliki i katalo gi, w których ją d ro p rze ch o w u je zb ie ran e w trakcie sw eg o działania in fo rm a cje i z lego p o w o d u przydaje się, gd y m a m y p roblem y z sy ste m em , lub gdy po prostu c h c e m y d o w ie d zieć się ja k on działa. Z tego w łaśnie katalogu i je g o p o d k a ­ talogów p ro g ram y takie jak d s , t o p i u p t i m e biorą potrzebne inform acje.

548

Poznaj Linux

N iektóre pliki znajdujące się pod katalogiem / p r o c są zabezpieczone przed odczyty­ w aniem przez nieupraw nione osoby - szczególnie plik / p r u c / k c o r e , który wskazuje drogę do wszelkich zasobów pamięci system u i z racji tego zawiera hasła i inne informacje, które nic pow inny dosiad się w ręce osób niepow ołanych. D latego plik len, jak również inne zaw ierające w ażne inform acje pliki, pozw alają się czytać tylko użytkow nikom posia­ dającym od pow iednie uprawnienia. T abela 32.1 zaw iera opis kilku szczególnie interesują­ cych plików katalogu / p r o c . P lik

O p is

cpuinfo

Zawiera informacje o procesorze (procesorach) obsługujących system, jego moż­ liwościach i usterkach wykrytych przez Linux. Dla przykładu, niektóre z procesorów Intela zawierają błąd FU UF, który po wykonaniu pewnych operacji może całkowicie unieruchomić system. Nowsze wersje jądra Linuksa (2.0.33 i późniejsze) potrafią wykryć ten błąd i podjąć odpowiednie kroki zaradcze mini mai iżujące prawdopodobieństwo ujawnienia się błędu. Innym z takich błędów jest na przykład występujący w procesorach pentium fAąd operacji zm iennoprze­ cinkowych (ang .floating point math bug). Oprócz nich, system zwraca uwagę również na to, jak działają koprocesory zajmujące się operacjami zmiennoprze­ cinkowymi i instrukcje przerwań systemowych

version

Zawiera numer wersji jądra systemu, nazwę, systemu i datę oraz godzinę kompila­ cji jądra

pci

Zawiera informacje o urządzeniach podłączonych do magistrali lokalnej PCI i o ich możliwościach

interrupts

Zawiera listę wszystkich przerwań obsługiwanych przez system i nazwy urzą­ dzeń, którym są przypisane

Z aw artość tych plików jest w ykorzy sty w ana przew azm e przez ludzi program ujących Linuksa i now e aplikacje do niego w celu w y szu kiw an ia błędów w sw oich program ach i chociaż sam a w sobie interesująca, nie je s t specjalnie przydatna w adm inistrow aniu sy s­ tem em . Jednak pliki p c i i i n t e r r upi s m o g ą dostarczyć kilku pożyteczny ch inform acji. .la k z o b a c z y ć ś r e d n i ą ł a d o w a n i a T em po ład ow an ia procesów do pam ięci jest w system ach w y w o d zą cy c h się od lJN IX -a m ierzone z a p o m o cą liczby zw anej średnią ładow ania (ang. lo a d average). L icz­ ba ta jest średnią liczbą procesów , ja k ie w d an y m m om encie o czek u ją na załadow anie. N ajw ygo dniejszy m poleceniem pozw alającym na obejrzenie tej średniej jest uptime. Polecenie, op rócz .średniej ładow ania z ostatniej minuty, podaje ró w n ięż średnią z ostat­ nich pięciu i piętnastu minut o raz inform acje, ja k długo ju z działa system i ilu u ż y tk o w n i­ ków jest w nim zarejestrow anych. Jeśli jednak w olim y trudniejszy sp o só b , zajrzyjm y do pliku / p r o c / l o a d a v g - pierw sze trzy liczby podane w pliku są o d p o w ie d n im i średnimi ładowrania.

Z arząd zan ie ją d re m system u

549

Zdobyw anie ¡nformacji o procesach za pomocą polecenia lup t o p je s t p ro g ram em do b ież ąc eg o og lądania procesó w . W ła śc iw ie przedstaw ia on po prostu

te p

w ynik działania kilku innych

i łatw ej do zrozum ienia form ie, zasobów pam ięci w yko rzy stu ją, c a łk o ­

p ro g ram ó w w zw artej

po zw ala p o so rtow ać p ro ce sy w edług tego, ile

w itego czasu d ziałan ia w sy ste m ie i p ro cen to w eg o w yk orzystania czasu procesora. A b y urucho m ić top, n a le ży po prostu w p isa ć top w linii poleceń. N a ek ran ie p ojaw ia się tablica z aw ierająca dane o ty m , ja k a część pam ięci p ro ce so ra jest aktualnie w y k o rz y ­ styw ana, jak d łu g o system ju ż działa, oraz średnie ład o w an ia i listę procesó w p o so rto w a ­ nych w edług ilości czasu pracy procesora, który w ykorzystują.

C /a s w y k o rzy sta n ia p rocesora a czas d z ia ła n ia procesu C z as p ro c e so ra w y k o rz y sty w a n y p rzez p ro ce s daje nam w y o b ra że n ie o ty m , ile czasu p ro c e so r o b sługu je dany p roces. Je st to coś innego niż czas działania program u 7. p u n k tu w id z en ia u ż y tk o w n ik a , g d y ż p ro c e so r obsługuje jed n o c z e śn ie w iele innych p ro g ram ó w . Z kolei czas działan ia procesu w system ie daje nam pojęcie ja k długo d z iałałby proces, g d y b y b y ł je d y n y m p ro g ram em o b słu g iw a n y m p rzez system .

P o le ce n ia p rogram u top p rzed staw io n e zostały w tabeli 32.2.

Program top a wielkie i m ałe litery P o lecen ia p ro g ram u t o p są w ra żliw e na to, czy z o stan ą w pisane du ży m i, czy m ałym i literami!

Tabela 32.2. Lista poleceń programu top P o le c e n ie

Z a s to s o w a n ie

h

Help - wyświetla szczegółowy ekran pomocy

S

Z m ienia sposób wyświetlania danych na temat czasu wykorzystania procesora przez dany proces, top standardowo informuje, ile czasu procesora program wykorzystywał od czasu ostatniego odświeżenia informacji (dokonywanego regularnie przez top), a z tym poleceniem podaje też, ile czasu procesora pro­ gram wykorzystywał od czasu jego uruchomienia. Są tutaj jednak pewne nieści­ słości, na przykład proces X na m oim komputerze zawsze podaje czas procesora w ykorzystywany od czasu swojego uruchomienia, niezależnie od tego, jaką opcję ustawię

550

M

P oznaj Linux

Sortuje procesy według tego, jak wiele pamięci wykorzystują. Za pomocą tego polecenia można znaleźć procesy, które najbardziej obciążają pamięć komputera Sortuje procesy wedtug tego, ile czasu procesora okupują, zależnie od wyboru, na podstawie jednej z dwu podanych tutaj metod tego pomiaru

P

Soi tuje procesy według tego, ile procent czasu procesora (liczonego od ostatnie­ go odświeżenia danych zbieranych przez top) wykorzystują

r

Zmienia wartość n i c e przypisaną procesowi. Wartość ta wahająca się od -32 do 32 określa priorytet przypisany każdemu procesowi w systemie. Im niższa war­ tość nice, tym wyższy priorytet, jaki proces ma w systemie. Tylko procesy podległe administratorowi mają ujemne wartości nice. A by zmienić wartość nice przypisaną procesowi, trzeba być albo właścicielem tego procesu albo administratorem

k

W yłącza proces. Wysyła do procesu odpowiedni sygnał informujący go, że p o­ winien zakończyć działanie i się wyłączyć. Program top pozwala na wysyłanie procesom różnych sygnałów - pyta po prostu, jaki sygnał wysłać. Zazwyczaj sygnał TERM (15) wystarcza do wyłączenia procesu. Jednak procesy, które z jakichś powodów' się zawiesił)', ignorują sygnał TERM i potrzebują silniejszej perswazji, takiej jćik sygnał K ITL (9). Sygnał len zmusza Linuksa do bezwarun­ kowego wyłączenia procesu

Przyglądanie się procesom przy użyciu polecenia ps p s jest stand ard ow y m uniksow ym program em zarządzającym procesam i. Dostarcza mniej takiego sa m e g o zestaw u inform acji o procesach jak t o p , ale w odróżnieniu od nie­ go, daje nam ró w nież wszystkie m ożliw ości program u urucham ianego z linii poleceń. Polecenie p s w pisane l>ez żadnych opcji w yśw ietla listę w szystkich procesów będ ą­ cych w łasnością bieżącego użytkow nika, ja k również identyfikator procesu, term inal, na którym proces działa, status procesu i czas procesora w y k o rzysty w any przez proces oraz nazw ę sam ego procesu. W tej najbardziej podstaw ow ej form ie w y n ik działania polecenia pow inien w yglądać mniej więcej tak: [[email protected] jwalterJŚ ps S

0:00 -ba3h 1310

plR

PID TTY STAT

TIME COMMAND 1296

pi

0:00 ps (jwal tftrO irksome jwal ter] -5

W tym system ie jestem właścicielem tylko dw óch procesów : b a s h (m ojego shella) i po (program u, k tóry dostarczył tych danych). K olum na STAT inform uje o bieżącym sta­ tusie procesu - czy proces w łaśnie działa ( r ), jest uśpiony (s), zatrzy m an y (T). czy m oże jest zom bie (Z). M im o żc jąd ro Linuksa b a rd z o spraw nie oczyszcza sy stem , adm inistrator m usi jednak co pew ien czas przejrzeć go i usunąć pojaw iające się co trochę p ro ce sy zombie.

Z a rz ą d z a n ie ją iłie m sy ste m u

55!

P a ra m e try lin ii p o le c e ń p r o g r a m u ps P ro g ra m p s p o z w ala na p o d a w an ie mu p aram etró w , bez konieczności po p rze d za n ia ich m yślnikiem . W p isu je m y p o prostu: ps < o p c je> O p c je po lecen ia p s o p isa n e zostały w tabeli 32.3. Tabela 32.3. Opcje programu ps O p c ja

E fe k t o p c ji

a

Podaje listę wszystkich procesów, nawet tych nie będących aktualnie własnością użytkownika uruchamiającego p s

x

Podaje listę procesów, które nie są kontrolowane z żadnego terminala (procesy o b ­ sługiwane przez dem ony i inne tego rodzaju)

u

W yświetla identyfikator użytkownika i informacje o wykorzystaniu pamięci. Całość wygląda podobnie do tabeli wyświetlanej przez t o p

j

W yświetla informacje o wykorzystaniu procesów. Podaje w form ie numerycznej identyfikatory użytkowników' i grup użytkowników oraz procesu-rodziea każdego z procesów

f

Podaje informacje o procesach przedstawiając w formie drzewa wzajemne zależno­ ści między nimi

t

Podaje tylko procesy związane z terminalem, którego nazwa podana została zaraz po opcji. Program sam dopisuje przed nazwą terminala identyfikator tty, więc opcja poda­ na w formie: po SI wyświetla wszystkie procesy przypisane do terminala t t y S l O czyw iście program p s p o sia d a znacznie w ięcej opcji (ich k o m p letn a lista zaw arta

jest na stronie p s w do ku m en tacji system u); tabela 32.3 pod aje tylko te z nich, z których adm inistratorzy ko rzystają najczęściej.

Polecenie k ill i identyfikatory procesów Polecenie k i l l służy do przesyłania sygnałów do procesów. Jednym z zastosow ań lego polecenia, na co zresztą w-skazujc jeg o nazwa, jest wyłączanie lub usuw anie z system u zbęd­ nych procesów . Polecenie k i l l m oże jednak przesyłać procesom rów nież inne sygnały, na przykład sygnał

hup

poleca d em on ow i ponow nie odczytać inicjujący go plik.

W arto też w sp o m n ie ć, że w ięk szo ść shclli, tak sa m o jak b a s h , p osiada w łasne po lec e ­ nia działające po d o b n ie jak k i l l . W niektórych przyp adkach m o g ą one różnić się o d ro b i­ nę od o p isa n eg o tu po lecen ia k i l l . W takim przypadku należy zajrzeć na o d p o w ie d n ią stronę dokum entacji shella, z którego korzystam y. W tym rozdziale opiszem y tylko działanie polecenia k i l l w shellu b a s h .

552

P o z n a j I .inux

R ó ż n e n a z w y sy g n a łó w S ygnały takie jak h u p czy KILL w ystępują rów nież często w innej postaci: SIGHOP, SIGKILL. Z azw yczaj obie form y są p o p raw n e i akceptow ane prze z w iększość pro­ gram ów , niektóre program y jednak akceptują tylko jed n ą z tych dw óch.

Za pom ocą bash m ożna zdobyć identyfikatory w szystkich działających aktualnie pro­ cesów . A by zdobyć identyfikatory pozostałych, należy skorzystać z p om ocy p s . M ożem y wyłączyć tylko procesy, które są aktualnie naszą w łasnością, c h y b a zc jesteśm y adm ini­ stratorami - wtedy m o żem y wyłączyć dowoJny proces. S kładnia polecenia kill w ygląda tak: kill -s

Aby w yśw ietlić listę w szystkich syg nałó w i przypisanych im wartości liczbowych, należy wpisać: k ill -1 D om yślnym sy g n ałem w ysyłanym (jeśli nie podamy innego) przez kill jest

term.

W yłączanie procesu 1.

Zdobądź identyfikator procesu poleceniem ps. Jeśli lista procesów jest za długa, a znasz nazw ę procesu, m ożesz przesłać wynik polecenia potokiem (ang. p ip ę ) do polecenia gieep, które znajdzie odpow iedni identyfikator.

2.

Gdy

ju ż

m asz

odpow iedni

identyfikator

procesu,

w pisz

polecenie

kill

Cidentytikator proce cu>. Pojawi się ponow nie znak gotow ości polecenia kill.

Jeśli b a s h upiera się, że nie m a takiego procesu, oznacza to, że albo m asz zły identy­ fikator, albo żc proces został ju ż w yłączony. 3.

Po w ykonaniu po danego w poprzednim punkcie polecenia, bash pow inien w yśw ietlić następujący kom unikat: {1]+

Terml naleci

find/ -name what

Jeśli taki k om u n ik at się nie pojawi, oznacza to. że proces nic odp o w iad a na sygnał t e r m .W

4.

tym przykładzie w yłączyłeś program find.

Jeśli b a s h nie w yśw ietli takiego k o m u nik atu, a w yw ołanie polecenia p s pokaże, że proces nadal przeszkadza w pracy zajmując cenny czas procesora, potrzebow ać będziesz drastyczniejszego śro dka perswazji. N ajpierw m usisz się upew nić, zc usu w any p ro ­ gram nie zajm uje się zam ykaniem jak ich ś program ów , które pow inny zostać z a ­ m knięte, a następnie w pisz następujące polecenie: kill -s 9

Z a rz ą d z a n ie ją d re m sy ste m u

553

W y łą cz a n ie p ro cesów w y m a g a cza sem od rob in y cierp liw ości N ie k tó re p ro g ram y przed s w o im w y łączen iem m u sz ą w y k o n a ć kilka niezbędn ych operacji takich j a k z a c h o w y w a n ie otw arty ch plików . N ależy upew nić się, że daliśm y p ro g ram o w i o d p o w ie d n ią ilość czasu na tego typu prace, w p rzeciw n y m razie m o ­ ż em y utracić w ażne dane.

T e g o sygn ału p ro g ram nic m o że z igno row ać i p roces zostaje w y łą cz o n y , naw et jeśli bardzo tego nie chce. Po w p isan iu następnego p olecen ia (lub w ciśnięciu klaw isza E n tc r , jeśli c h c e m y n a tych m iast u ru ch o m ić w p isa n e polecenie), b a s h p o w in ien w yśw ietlić na­ stępujący k o m u n ik a t in fo rm u jąc y , że p ro g ram został wyłączony: [1]i

Killed

find / -name what

Rekompilacja jądra systemu W arto co pew ien czas sp raw d zać, czy p o jaw iła się n o w a w ersja jąd ra L inuksa. N ow e jąd ro system u zaw ie ra z a z w y c z a j rozw iązania problem ów', z którym i m ęczyli się u żyt­ ko w n icy

p o p rzed nich

wersji

lub

pew ne

u spraw nien ia w zakresie obsługi

system u

(zazw yczaj z aró w n o jedno, ja k i drugie). N o w e ją d ro system u o z n ac za ró w nież więcej sterowników' u m o żliw iając y ch o b słu g ę n o w y ch urządzeń. W tej części niniejszego roz­ działu o p o w ie m y o tym ja k z d o b y ć, sk o m p ilo w ać i zain stalo w a ć now ą w ersję jąd ra dla Linuksa.

O strzeżen ie! P roces instalacji i k o m p ila cji ją d r a nie jest zadan iem dla o só b b ęd ący ch na bakier 7. L in u k sem . B łęd y tutaj p o p ełn io n e m o g ą sp o w o d o w a ć, że system nie będzie się ju z ch ciał p o n o w n ie z aład o w ać lub jeszcze gorzej: m o g ą uszkodzić d an e na dy sku lub naw et sprzęt. L epiej liczyć się z tym ostrzeżeniem .

Nowfe w ersje jądra L in u k sa m o żn a znaleźć pod sie cio w y m ad resem FTP: sunsite.unc.edu, w katalogu /puh/l.inux/kernel/v?.0. Program instalacyjny Red Hat

Linuksa z az w y cz aj p rze ch o w u je kod używ anej przez m ego w ersji jąd ra w z n ajd u ją cy m się na tw a rd y m dysku katalogu /usr/src/linux. Jest to w łaściw ie p o łączen ie sym b o liczn e do p raw d ziw e g o k atalogu źród łow eg o.

554

Poznaj Linux

Instalowanie nowego ją d ra systemu Po ściągnięciu z sieci now ego jąd ra system u , należy jc rozpako w ać na dysk. W tym celu m usim y być zarejestrowani w system ie jako root lub przynajm niej mieć pełnię upraw nień do katalogu / u s r / s r e . W dalszej części naszego przykładu przyjęliśmy,

że

kod jądra system u został rozpakow any d o katalogu / r o o t . D aw n ą zaw artość katalogu należy przenieść w inne miejsce. N ależy ró w nież pamiętać, że ją d ro system u ma swoją objętość i żeby je rozpakow ać m u sim y m ieć 10-15 M B wolnego m iejsca na dysku. 1.

Usuń połączenie sym boliczne łączące system z bieżącym katalogiem jądra. Trzeba to zrobić, aby uniknąć zapisania jakichś danych na starym ją d rz e , na przykład w celu uchronienia m odyfikacji, których m o g łe ś w nim dokonać. Ponadto zachowanie go w nienaruszonej postaci pozwoli urucho m ić ponownie kom puter, gdyby coś poszło nie tak po dczas instalacji now ego jądra. Połączenie usuw am y poleceniem : rm linux

Jeśli polecenie poinform uje, że u su w asz w łaśnie katalog - coś jest nie tak. Sprawdź, w jakim jesteś katalogu i upewnij się, czy l i n u x jest aby na pew no powiązaniem sym bolicznym prow adzącym do starego jądra systemu. 2.

U tw órz katalog, do którego rozpakujesz now e jądro system u, la k i katalog należy utw orzyć ręcznie, gdyż dystrybucyjne wersje jąd ra system u m ają zw yczaj rozpako w yw ać się do katalogu l i n u x , czyli katalogu, w którym p rzecho w ujesz obecnie starą wersję L inuksa. N adaj katalogow i ja k ą ś nie budzącą w ątpliw ości co do je g o zawarto­ ści nazwę, na przykład l i n u x - < w e r 3 j a

j ą d r a > , gdzie < w e r s j a j a d r a > jest nume­

rem wersji ją d ra , które instalujesz. 3.

U tw órz p o w iązan ie sym boliczne z now ym katalogiem: ln -s linux

4.

Rozpakuj plik d o now ego katalogu wpisując: tar xzvf

N ow e jąd ro sy stem u jest ju ż zainstalow ane i m ożesz przystąpić do jeg o konfiguracji. W zależności od szybkości procesora, zajm ie to mniej lub więcej czasu.

Zanim przystąpim y do konfiguracji ją d ra Z anim przystąpim y do konfiguracji n ow eg o jądra, należy u p ew nić się, żc zano to w ali­ śm y i m am y pod ręką następujące informacje: ■

typ procesora

■

czy kom puter je s t kom puterem osobistym

■

typ kontrolera ID E zainstalowanego w systemie

■

typ kontrolera SC SI, przede wszystkim: n um er fabryczny, num er kości i wersja

Z a rz ą d z a n ie ją d r e m sy ste m u

555

■

typ interfejsu, z którego korzysta C D -R O M

■

typ karty sieciow ej - dobrze jest m ieć rów nież jej nazwę, n um er m odelu i kości

■

nazw ę, m odel i num er m ikroprocesora (ang. chip number) karty dźw iękow ej. N ależy rów nież zanotow ać przerw ania IRQ, adres I/O i kanałów D M A , których karta używa. R ozeznan ie się w u rządzeniach, składających się na k o m p u te r o sobisty b y w a bard zo

sk o m p lik o w an e . P o z a tym istnieją tysiące urządzeń k a żd ego rodzaju, w iciu p ro d u cen tó w u ż y w a kości i innych k o m p o n e n tó w , które m im o że oficjalnie nie są o b słu g iw a n e przez o p ro g ra m o w a n ie L inuksa, j e d n a k w p rak ty c e będą z nim całkiem nieźle w spó łpracow ać. C zasam i m o ż n a dojść do w łaściw y ch ustaw ień u rząd zen ia m etodą prób i b łęd ów , lecz przew ażnie łatw iej jest spisać n u m ery od p o w ied n ich kości z kart lub zajrzeć do katalogu w p oszu k iw an iu zbliżony ch stero w n ik ó w . Często twórcy odpowiednich sterowników dla l inuksa załączają do oprogram ow ania je ­ den lub więcej plików dokum entacji wyjaśniających pewne nietypowe parametry danego urzą­ dzenia. Pliki te znaleźć m ożna w katalogu l i n u x , a ściślej w podkatalogach d r i v e r s / s o u n d i d riv e rs/n e t. R a d zim y ró w n ież , żeby n ie przy stęp o w ać do konfiguracji ją d ra , zanim nie z a z n a jo ­ m im y się d okład n ie z tek ste m zaw a rty m w po drozd ziałach p o św ię co n y c h p ro g ram o m make c o n f i g

i make x c o n t i g . O b a p rogram y o b słu g u ją k onfigurację jąd ra , ale działają

u d iobinę inaczej. P rz ec zy ta n ie obu rozdziałów pozw oli nam m ieć p e w n o ść , że nie prze­ o c zy m y istotnych elementów', które m o g ły b y nam u m k n ąć, g d y b y śm y ograniczyli się tylko do je d n e g o z nich.

Jeśli to , co j e s t w ty m ro zd z iale, różni się od tego, co w id a ć w k o n k r e t n y m system ie P o d a n e w ty m ro zd ziale p rzy k ła d y o d w o łu ją się d o trochę in n eg o ją d ra niż jądro Red H a t L in u k s a 5.0. W n o w s z y c h w ersjach ją d ra z n ajd u ją się p e w n e e le m e n ty w s p o m a ­ g ające pracę n iek tó ry ch u rząd zeń , które nic w y stę p o w a ły w' tej w ersji. C zęść p rz y ­ k ład ó w odn osi się w łaśnie d o nich.

K o r /ystanie / polecenia m a k e c o n fig W tym m iejscu opisujem y klasyczny sposób konfiguracji Linuksa, całkow icie tekstow y. Nie polecam y go, z tej prostej przyczyny, że jest niew ygodny. Jeśli podejm iem y w którym ś m om encie błędn ą decyzję, je d y n y m sposob em na co fnięcie jej jest rozpoczęcie całego procesu od początku. A b y sk o n fig u ro w a ć ją d ro L in u k sa korzystając z prog ram u make

c o n f i g , należy

w ejść do katalogu / u s r / s r c / l i n u x (jako a d m inistrator lub przy najm niej m ając u p ra w ­ nienia do zapisu w tym k a talog u) i wpisać poniższe polecenie: make config

556

P o zn aj Linux

N a ekranie pojaw i się komunikat: Irootl?jansmachine linuxj # make confiq rm -f include/asm( cd include ; in -sf asm-i38& asm)

/bin/sh scripts/Conf igure arch/i386/config. in H

Using defaults found in .config

t *

* Code itihI.urily level options

* Prompt

for

development

and/or

incomplete

code/drivers

(CONFIG_EXPERIMENTAL)[Y/n/?]

Razem z p ojaw iającym i się na ekranie pytaniam i w yśw ietlona zostaje lista możliwych odpow iedzi i literow e sym bole, które p ow inniśm y wpisać, aby w y b ra ć je d n ą z nich: [Y/n/?]. Jeśli nie m am y pew ności, którą z opcji w ybrać, w pisujem y ? i w ciskam y E nter. Z azw yczaj pojaw ia się krótka inform acja, k tó ra w założeniu m a za zadanie pom óc w pod­ jęciu w łaściw ej decyzji, często jednak bywa na tyle enigmatyczna, że nie wyjaśnia niczego. W naszym przypadku pow inniśm y w pisać Y, szczególnie jeśli d y sp o n u je m y kom pute­ rem osobistym op artym na standardzie PCI. Skrypt zajm ujący się konfiguracją wyświetli: *

* Loadable module support

* E n a b l e l o a d a b l e m o d u le s u p p o r t

(CONFIG MODULES)[ Y / n / ? ]

Set version information on all symbols for modules (CONFIG_MODVERSIONS)(Y/n/?) Kernel daemon support

(e.g. autoload of modules)

(CONFIG_KERNELD)[Y/n/?]

Podczas norm alnej konfiguracji na k ażde z pow yższych pytań najlepiej odpow iedzieć tak (Y). Jeśli c h ce m y zrezygnow ać 7.obsługi dem ona kerneld, m o ż e m y to zrobić właśnie w tym m om encie. Skryp t konfigurujący kontynuuje pracę: «■ * Loadable module support * Enable loadable module support

(CONFIG_MODULES) [Y/n/?]

Set version information on all symbols for modules (CONFIG_MODVERSIONS)[Y/n/?] Kernel daemon support

(e.g. autoload of modules)

(CONFIG KERNELD)[Y/n/?]

551

Z a rz ą d z a n ie ją d re m sy ste m u

Powyższe pytania powinny być w miarę zrozumiałe. Najbardziej godna uwagi jest opcja PC I B rid ge o p tiiiiiza liu n . Polecamy odpowiedź Y es, m i m o iż jest to stosunkowo nowa opcja. Ja nie miałem 7 .nią nigdy żadnych problemów.

J e śli z r e z y g n u j e m y z d e m o n a j ą d r a s y s te m u Wyłączenie demona spowoduje, że system utraci zdolność łączenia się. z siecią, po­ nieważ nie będzie k o m u załadować sterowników. Jeśli zrezygnujemy z obsługi de­ mona, należy skonfigurować odpowiednie sterowniki w s a m y m jądrze lub w odpo­ wiednich skryptach init raczej niż jako moduły.

W

następnym etapie skrypt zajmuje się konfiguracją formatów binarnych, które jądro

jest w stanie czytać, a także kompatybilnością niektórych formatów danych: System V IPC

(CONF IG _ S YS VIP C) [Y/n/?]

Kernel support for a.oil

binaries

Kernel support for ELF binaries Kernel support for JAVA binaries

(CONFIG_BINFMT_AOUT) [Y/m/n/?]

(CONFIG_BINFMT_ELF)[Y/m/n/?] (CONFIG_BINFMT_JAVA)[N/y/m/?]

Compile kernel as ELK - if your GCC is ELK-GCC
(385,

486, Pentium,

PPro)[Pentium]

defined CONFIG_M5S6 Opcje pozwalają ustalić, które z binarnych formatów zapisu plików będą odczytywane przez jądro systemu. Należy odpowiedzieć tak (Y) na wszystkie pytania, poza pytaniem 0 obsługę formatu Java. Chociaż format a .out jest jednym zc starszych formatów Linuksa 1 nie jest tech n iczn ie n ie z b ę d n y do d ziałan ia sy stem u , skonfigurowanie go pozwoli jednak uniknąć problemów z uruchamianiem pewnych starszych programów. Niektóre z opcji, które wpiszemy podczas konfiguracji jądra, mogą zniszczyć wybraną tu kompatybilność z binarnym formatem Java, dlatego będziemy musieli zapewnić ją za pomocą innych środ­ ków. W

miejscu, gdzie pojawia się pytanie o typ procesora, należy wybrać procesor,

z którego korzystamy. Nic strasznego się nie stanie, gdy uruchomimy jądro napisane dla procesora 386 na komputerze z procesorem Pentium, ale jądro napisane dla Pentium raczej nie będzie działać na procesorze 386. Jeśli m a m y w komputerze procesor NexGen, powin­ niśmy skompilować go jako 386, upewniwszy się wcześniej, że opcja M a t h E m u l a t i o n (z poprzedniej sekcji) została włączona. Jeśli m a m y w komputerze procesor inny niż Intel, należy wpisać tu 486. Niektóre procesory mimo, że są określane mianem Pentium, różnią się od klasycznego produktu Intela. Przeważnie udostępniają one pewne bardziej zaawan­ sowane funkcje, na przykład wykonywanie rozkazów w dowolnej kolejności 1 nic w y m a ­ gają już dalszej optymalizacji, by działać z pełną efektywnością:

P oznaj Linux

558

Następna sekcja dotyczy dyskietek i urządzeń IDE; * * Floppy, IDE, and other block devices * Normal floppy disk support

(C0NFIG_B1K_DEV_FD)[Y/m/n/?]

Enhanced IDE/MFM/RLL disk/cdrom/tape/floppy support
Na oba pytania należy odpow iedzieć Y , chyba ze nie chcem y korzystać z któregoś z tych urządzeń. N astępna sek cja pojaw ia się, jeśli o d p o w iem y Y na pytanie o obsłu g ę urządzeń IDE: *

* Please see Documentation/ide.txt for help/info on IDE drives *

Use old disk-only driver on primary interface

(CONFTG_B7.K_DF.V_HD_TDF.) [N /y/?] Include IDE/ATAPI CDROM support Include IDE/ATAPI TAPE support

(CONFIG_DLK_DEV_IDECD) [Y/n/?] (CONFIG_BLK_DEV_IDETAPE)[N/y/?]

Include IDE/ATAPI FLOPPY support (new)(CONFIG_BLK_DEV_IDEFLOPPY)[N/y/?] SCSI emulation support

(CONFIG_BLK_DEV_IDESCSI> [N/y/?]

Support removable IDE interfaces (PCMCIA)(CONFIG_BLK_DEV_IDE_PCMCIA)[N/y/?] GMD640 chipset bugfix/support


RZ1CC0 chipset bugfix/support

(CONFIG_BLK_DEV_RZ100C) [N/y/?]

Intel 82371 PIIX

(Triton I/II)DMA support

( CONFIG_BLK_DEV_TRITON) [ Y /n /? J Otter IDE chipset support

(CONFIG_IDE_CHIPSETS)[N/y/?]

W ięcej szczegó łow y ch informacji na tem at urządzeń standardu ID E m ożna znaleźć w podkatalogu D o c u m e n ta tio n zn ajdu jący m się w katalogu L in u x . P o d su m o w u jąc tę sekcję: skrypt po zw ala uruchom ić now e (ID E /A T A P T I) m ożliw ości urządzeń IDE. N ie­ które z łącz C D dla IDE używ ają protokołu podobnego do protokołu w yk orzystyw anego przez Jednostki Logiczne (Logical Units) SC SI, w celu jednoczesnej obsługi kilku urządzeń. W tym przypadku u staw ienie w jądrze em ulacji SC SI pozw ala na k o rzy stan ie z pom ocy program ów obsługujących SCSI. Następna o pcja um ożliwia uruchom ienie procedur, dzię­ ki którym kości zaw ierające błędy, m ogą om ijać je i ko nty n u o w ać działanie. K olejna opcja pozw ala w łączy ć usługę B u s M a s te r in g dla kontrolera ID E z serii T riniton (430) kości PCI Intela - p o spełnieniu pew nych w arunk ów sterow nik będzie działał rów nież dla Pentium Pro (4 4 0 F X ) i Pentium II (440LX ). O prócz tego. ją d ro obsługuje tez kości QD1 i inne, w y k o rz y sty w a n e głów n ie przez m agistralę lokalną V e sa w niektórych kom puterach P C z procesorem 486. W w iększości przypadków sterow niki te w łączają zarządzanie m agistralą w kontrolerze, przyczyniając się w ten sposób do zw iększenia w ydajności kom putera.

Z a rzą d z a n ie , ją d r e m sy sle m u

559

N a stęp n ie sk ry p t w yśw ietla: * Additional Block Devices

* Loopback device support

(CCNFIG_BLK_DSV_LOOP)[M/n/y/?]

Mull ¡pie devices driver support RAM disk support

(CCNFIG_BLK_DEV_KD)[N/y/?J

{CONFIG_BLK_DEV_RAM) [N/y/ir:/?]

XT harddisk support

(CCNFIG_3LK_DEV_XD)IN/y/m/VJ

U rządzenia k o n figu row an e tutaj są odrobinę ciekaw sze niz tc ustaw iane w sekcji k o n ­ trolera IDE. U rządzenie z w ro tne (ang. loopbackdcvicc) pozw ala na tw orzenie „wirtualnych system ów p lik ów ” w ew nątrz innych plików. M ożliw ość ta jest często w ykorzystyw an a do tw orzenia ob razó w d y sk ó w (ang. disk ¡w ages) zapisyw anych później na C D -R O M -ach. O czyw iście są rów nież inne zastosow ania tego urządzenia, na przykład jest ono w yko rzy ­ styw ane przez skrypty tw orzące system urucham iający z ram dysku SC SI. W tym miejscu program proponuje, aby zainstalow ać to urządzenie jako moduł. W niczym to system ow i nie zaszkodzi, a inuże się przydać.

R A M - d y s k s t a r to w y i a d a p t e r z w r o tn y Jeśli sy ste m potrzebuje startow ego R A M -d y sk u (innymi słow y, jeśli ładuje się z ad ap ­ tera SC SI), będziem y bezw zględnie potrzebowali urządzenia zw rotn ego (ang. loopb a ck d e vice )y aby utw orzyć taki dysk.

S te ro w n ik w ie lo k ro tn y (ang. M u ltip le d e vice s) po zw ala na dostęp do kilku partycji jedn ocześnie, ja k b y były one jed n ą partycją. D o u ru ch o m ien ia tej m o żliw o śc i w y m a g a n a jest jeszc ze d a lsz a k o n fig u rac ja i instalacja ko lejn eg o o p ro g ram o w a n ia. O b s łu g a R A M dy skó w je s t w a żn a dla s y s te m ó w ładujących się z d y sk ó w S C S I - należy potw ierdzić opcję r a m d y s k (Y ), jeśli k o rz y sta m y z SC SI. O statnia opcja jest p rze zn a c zo n a dla tych n ieszczęśnik ów , którzy nadal m a ją k o m p u te ry starsze niż 286. N a stęp n ie p ro g ram zajm uje się ko nfiguracją ją d ra pod kątem obsługi sieci: * x Networking options ■K NeLwork firewalls Network aliasing

(CONFIG_FIREWALL)[N/y/?] (CONFIG_NET_ALIAS)[Y/n/?]

TCP/IP networking

(CONFIG INET)[Y/n/?]

IP: forwarding/gatewaying IP: multicasting IP: syn cookies

(CONFIG_IP_FORWARD)[N/y/?]

(CONFIG_IP_MULTICAST)[N/y/?] (CONFIG SYN_COOKIES)[N/y/?]

566

P oznaj Linux

Z darzają się kom binacje napędów C D R O M i kart sieciow ych, które standardowo przypisują sobie ten sam adres I/O, co m oże spow odow ać, że system zawiesi się przy pierwszej próbie kontaktu 7 jedn ym z tych urządzeń. W arto zajrzeć do dokumentacji na­ pędu C D -R O M . Jeśli taka zbieżność m a m iejsce, należy zmienić a d re s I/O dla napędu CDRO M od pow iedn im poleceniem z linii poleceń Linuksa. Teraz p rzechod zim y do jed n eg o z ciekaw szych etapów - sekcji, w której konfiguru jem y obsługę sy ste m ó w plików w I .inuksie: * Filesystems * Quota support

(CONFIGQUCTA)[Y/n/?]

Minix fs support

(CCNFIG_MIN:X_FS)[M/n/y/?]

Extended fs support suppoiL

(CONFIG_EXT_FS)[M/n/y/?]Second extended fs

(CONFTG_F.XT?_FS) [Y/m/n/?]

xiafs filesystem support

(COMF1G_XIA_FS)[M/n/y/?]

DOS FAT f3 support (C0NFIG_FAT_F3) [M/n/y/?] MSDOS fs support

(CONE1G_MSD0S_FS)[M/n/?]

VFAT (Windows-95)fs support

(COMF1G V F A T FS)[M/n/V]

umsdos: Unix like fs on top of .sld MS DOS FAT fs (CONFIG_UMSDOS__FS) [N/m/?l /proc filesystem support

(CONFIC_PROC_FS) [Y/r./?l

NFS filesystem support

(CONFIG NFS FS),M/n/y/?J

SMD filesystem support

(to mount WfW shares

etc..)(COMF1G_SMB_FS) [M/n/y/?] SMB W in95 bug work-around (CONFIG_SMB_WIN95) [Y/n/?] NCP filesystem support

(to mount NetWare volu­

mes) (CONFIG_NCP_FS)[N/y/m/?] ISO9660 cdrom filesystem support OS/2 HPFS filesystem support

(COMFTG_TSO9660_FS) [M/n/y/?]

(read only)(CONFIG_HPFS_FS)[M/n/y/?]

System V and Coherent filesystem support (CONFIG SYSV_F5)[M/n/y/?] Amiga FFS filesystem support (EXPERIMENTAL) (CONFIG_AFFS_FS) [N/y/in/?] UFS filesystem support BSD disklabel

(read only) (CONFIG_UFS__FS) [M/n/y/?]

(FreeBSD partition tables)support

(CONFTG_BSD_DISKLABEL)[N/y/?J SMD disklabel

(Sun partition tables)support

(CONFIG_SMD_DISKLABEL)[N/y/?] Kernel automounter support (experimental) (CO>JFIG_AUTOFS FS) [M/rt/y/7]

567

Z a rz ą d z a n ie ją d r e m sy ste m u

L inux o b słu g u je bardzo w ie le różnych sy ste m ó w plików a sterow n ik i dla inn ych są łatw o dostępne w sieci. Istnieje m ożliw ość ograniczenia przestrzeni dy sku w y korzystyw an ej przez p o je d y n c z e g o u ż y tk o w n ik a . N iektóre ze skry p tó w init u ru ch a m ia ją program y, k tóre nie m o g ą p o p ra w n ie działać bez tej usługi, niem niej Red H at L inux dostarcza p ro ­ g ra m ó w um o żliw iając y ch k o n fig u rację usługi później. O so b iście n ig d y nie d efin io w ałem ext2fs ja k o o so b n e g o m o d u łu - m oim zdaniem jest to zbytnia nadgorliw ość. K ażdy z pozostałych system ów plików m ozc zostać zdefinio­ w any jako osobny moduł. Jedn ak że praw ic na p ew no m ożna sobie darow ać M inix i starsze sy ste m y plików typu ext. Z a z w y cz a j k om piluję ja k o m o d u ły dla sw o je g o sy ste m u d o so w e sy ste m y plików f at ivfat oraz system y p lików hpf s i iso9660. D e m o n kernel d w y b ie ­ rze o d p o w ie d n i z tych s y s te m ó w i załaduje d o pam ięci w łaściw y stero w nik, g d y b ędziem y chcieli z a m o n to w a ć k tó ry ś z nich. U sługa A u t o m o u n ti n g służy do autom atycznego m ontow ania N FS (sieciow ych syste­ m ó w plik ów ). Jeśli nie z a rz ą d z a m y siecią sk ład ającą się z wielu p racu jących w lJN IX -ic lub L in u k sem k o m p u te ró w , n ie w arto tracić na to czasu. N a stę p n ie p rz e c h o d z im y d o konfiguracji g ru p y urządzeń z ew n ę trz n y c h o k reślan y c h ja k o u rz ą d z e n ia znakow e: + Character devices K Standard/generic serial support Digiboard PC/Xx Support

(CONFIGSERIA L ) (Y/m/n/?)


Cyclades async mux support. (CONFIG_CYCLADES) [N/y/m/?] Stallion mulLiport serial support SDL RISCom/3 card support Parallel printer support

(C0NF1G_JUSC0M8) [N/y/m/?] (CCNFIG_PRINTER)[M/n/y/?]

Specialix 108- card support Mouse Support

(CONFIG_ATIXL_BUSMOUSE)[N/y/m/V]

Logitech busncuse support

PS/2 mouse

(CONFTG_SPECIALIX)[N/y/m/?1

(not ser al mice)(CONFIG_MOUSE) \ Y/n/?]

ATIXL busmouse support

smouse support

(CONFIC_STALDRV)[N/y/?]

(CONFIGBUSMOUSE)[N/y/m/?)Microsoft b u ­

(CONFIG MS BUSMOUSE) [N/y/m/?]

(aka "auxiliary device")support

(CONFIG__P55MOUSE) [Y/m/n/?] C&T 82C710 mouse port support

(as on T1 Travelma-

te)(C0NFIGJ*2C710_MOUSE)[Y/n/?] Support for user misc device modules QIC-02 tape support Ft ape +

(CONFIG_UMISC) [N/y/?]

(CONFIG_QIC02_TAPE)[N/y/?]

(QIC-80/Travan)support

(CONFIG_FTAPE) [M/n/y/?]

x Set IObase/IRQ/DMA for frape in

568

P oznaj Linux

./drivers/char/ftape/Makefile *

Do tej kategorii zaliczają się takie urządzenia ja k mysz, porty sz ere g o w e i porty rów noległe. Istotny jest tu w ybór stero w nik ów Q IC -80. Dostępne są j u ż lepsze, potrafiące form atow ać taśm y i zaopatrzone w o p rogram ow anie do kom presji plików , wersje sterow­ ników niż tc oferow ane przez system . W razie problem ów z sy stem o w y m sterownikiem warto zajrzeć do archiw um sunsite w sieci lub poszukać nowszej wersji sterownika na instalacyjnym C D -R O M ie Linuksa. W arto rów nież w tym m iejscu przypom nieć, że do praw idłow ego działania sterowniki t t a p c w y m ag ają jeszcze ustaw ienia w odpowiednim pliku param etrów kontrolera, poprzez który są połączone z kom puterem . M ożna też uru ch om ić m od uł jądra obsługujący inne typy urządzeń służących do ko­ munikacji z kom puterem . Jeśli nie testujemy lub nie piszemy oprogram ow ania, dla któregoś z nich, nic w arto jej włączać. Następna sekcja w yśw ietlona przez skrypt zajm uje się. ko nfiguracją karty muzycznej: A

Sound * Sound card support

(CONFIG_SOUND)[M/r/y/?]

/dev/dsp and /dev/audio support MIDI interface support

(CONFIG_AUDIO)[Y/n/?]

(CÜNFiGMIDI)[Y/n/?]

FM synthesizer (YM3812/OPL-3)support FroAudioSpcctrum 16 support SoundBlaster

(CONtlG YM3812> [M/n/?]

(CONFTG^PAS)[M/n/?]

(SB, SBPro, SB16, clones)support

Generic OPL2/OPL3 FM synthesizer support Gravis Ultrasound support

(CONFIG_SB)[M/n/?]

(CONFIG_ADLIB)[M/n/?]

(CONFIG GUS)IN/m/?]

PSS (ECH0-ADI2111)support (CONFTG_PSS)[N/m/?] MPU-401 support

(NOT for SD16)(CONFIG MPU401) [M/n/?]

6850 UART Midi support

(CONFIG_UART€850) TN/in/?]

MPU-401 UAR" Midi, support

(CONFIG UART1U1 ) [N/m/?]

Microsoft Sound System support Ensoniq SoundScape support

(CONFIG_MSS)(M/n/?]

(CGNFIG_33CAPF.) [M/n/?]

MediaTrix AudioTrix Pro support

(CONFICTRIX)[M/n/?]

Support for MAD16 and/or Mozart based cards

(CONFIGMADl6 ) [M/n/?]

Support for Crystal CS4232 based

(CONFIG_CS4232)[M/n/?l

(PnP)cards

Support for Turtle Beach Wave Fror.t (Maui, Tropez)synthesizers (CONFIG_MAUI)[N/m/?] Audio DMA buffer size 4096,

16384,

32/68 cr 65536

(DSP 3UFF3IZE) 165536]

1 znów wracamy do tematu kart m uzycznych; jeśli chcem y skonfigurow ać jądro systemu tak. aby obsługiwało kartę muzyczną, jesteśm y we właściwym miejscu. Szczęśliwcy, którzy

569

Z a rz ą d z a n ie ją d re m sy ste m u

mają karty m u zyczne produkcji Creative L abs nic powinni mieć z instalacją karty żadnych problem ów s n d c o n f i g obsłuży ich sprzęt bez problem ów . Reszta jed nak, szczególnie po siadacze najnow szych kart typu Plug and Play, będzie praw dopodobnie z m uszo na sk o m p i­ low ać system lak, by zapew nić sobie w ygodniejszą i bardziej niezaw odną obsługę, karty'. M im o że nadal kon fig u ru ję obsługę dźw ięk u ja k o o so b n y m o d u ł, robię to odrobinę in ­ aczej niż w p rzy p a d k u stan dardow ej konfiguracji karty m uzycznej dla Red H at Linuksa. E k sp e ry m e n to w a n ie z k o n fig u rac ją obsługi dźw ięk u zajęło mi sp o ru czasu i w ysiłku. Rady tu zaw arte, m am nadzieje, o sz c z ę d z ą go czy telniko m . P o d staw o w ą zaletą sk o n figuro w ania obsługi d źw ięk u ja k o m odułu je s t m o żliw o ść późniejszej je g o p rze b u d o w y i testo w an ia na nim n o w eg o sprzętu bez konieczności przeładow yw ania system u. A by skorzystać z m ojego sp osob u, n ależy sięgnąć do p ro g ram u make x e o n f i g (patrz dalej). P o za tym , pam iętać też należy, że m oja m eto d a p ra w d o p o d o b n ie przestanie działać (lub trzeba ją będzie z m o d y fi­ kow ać), gd y pojaw'i się n a stęp n a w ersja jcądra L inuksa. Z a c z y n a m y od w łączenia ob sługi / d e v / a u d i o i / d e v / d s p . W iększość lin uksow y ch aplikacji m u ltim e d ialn y ch nie m o że się b e z nich obejść. O b sług ę stand ard u M ID I m ożem y w łączyć lub nie. Jeśli ją w łą cz y m y , należy pam iętać, że w ięk szość kart M ID I kon taktuje się z k o m p u te rem za p o m o cą k o n tro le ró w k o m patyb ilnych z kontrolerom M ID I M P L -4 0 1 lub p o d o b n y m do niego i je g o o b słu g ę ró w nież p o w in n iśm y w łączyć. Jeśli sk o n fig u ru jem y o b słu g ę dźw ięk u ja k o m oduł, sterow niki kart m u zy czn y ch ró w ­ nież p o w in n y zostać sk o n fig u ro w a n e w ten sposób. P o św ięciw szy każd em u z nich o d ro ­ binę pracy b ę d z ie m y m ogli p rz y k a żd y m z nich o dpo w ied zieć Y. W ten sp o só b sterow niki d ź w ię k u z a m ia st w kilku m o d u ła ch z o stan ą sk o m p ilow an e w jed n y m . Je d n o cz eśn ie u z y sk a m y m o żliw ość ręcznego u staw ienia od p o w ied n ich ad re­ sów I/O, p rzerw ań IRQ i k a n a łó w D M A dla każd eg o sterow nika. O d k ry łem , że jest to n ajp ro stszy spo sób na zm uszenie bardziej o porn ych kart m u ­ zycznych do w sp ó łp ra cy z L in uksem . G dy ju ż sk o n fig u ro w a liśm y o d p o w ie d n ie p a ra m e ­ try, a nasza karta jest typu Plug and Play, skorzystam y z program u i s a p n p , aby sk o n fig u ro ­ wać o d p o w ie d n ie ad resy I/O i in n e param etry. P rogram k o n fig u rac y jn y zap y ta, czy po trzeb u jem y d o d a tk o w y c h ste ro w n ik ó w niskie­ go po z io m u (ang. low-le.vel (hivers). T o niestand ardo w e w y p o sażen ie o p isa n e jest d o k ła d ­ niej w k atalogu drivers /sound. W reszcie ostatn ia sekcja skryptu: * Kernel hack intj * Kernel profilinq support The

linux

kernel

(CONFIG_PROFILE)lN/y/?J

is now hopefully configured

for

the top-level Makefile for additional configuration,

your setup.Check

570

P oznaj Linux

a n d do a

’m ake dcD ; make c l e a n '

if

you w a n t t o b e s u r e d l l t h e

fi­

l e s a r e c o r r e c t l y re - m a d e Ten kom unikat informuje, że konfiguracja jądra została zakończona. W tym momencie warto zajrzeć do ostatniego podrozdziału, pod tytułem „Tworzenie i instalacja jądra” .

P rogram

make xeon fig

Program make

x c o n f i g jest najlepszym narzędziem do konfiguracji ją d ra Linuksa.

O prócz niego, m o żn a rów nież w yko rzystać do tego program make c o n f i g i nie opisany tutaj niestety z braku m iejsca make rr.en u c o n fig . Jednak dziatojący w środow isku X Win­ dow make x c o n f i g jest najw ygodniejszym i najłatw iejszym narzędziem , które możemy wykorzystać w ty m celu. J a k u r u c h a m ia ć p r o g r a m k o n fig u ra c ji j ą d r a w X W in d o w 1.

Zarejestruj się w system ie jako r o o t lub skorzystaj z polecenia su , aby uzyskać sta­ tus adm inistratora.

2.

U ruchom X W indow .

3.

U ruchom x te rm .

4.

W ejdź d o katalogu źród łow eg o L inuksa: / u s r / s r c / i i n u x .

5.

W pisz polecenie make x c o n f i g . P o w in n o pojawić się ok no pro g ram u , takie jak na rysunku 32.6.

Um« Karm* Configuration [ GxJfl maUiri ly hrvtf options 1-oausnie (noduki snppnri

(ioneral seliip floppy, IDE, « n i oilier Muck devices

;

tieiwnndtig npimns

J

SCSI support UC3I low -tevul dnvvn Network devica supiwrt ISDN subsystem CD-ROM Atvam (not for 3C3I ttr IDF/ATAPI ünv«n) filesystems fharartar rtovlr w Sound Kt:rmri hwddng

Save and Eidt

j

Lood Conflgm-aUon from ftto

Onil Wthuul Saving

!

Sture Confifjurafinn In tile

R y s u n e k 3 2 .6 . K o n f i g u r u j e m y ją d ro L i n u k s a k o r z y s t a j ą c z p r o g r a m u m a k e x c o n f ig

571

Z a rz ą d z a n ie ją d re m sy ste m u

N a jw a ż n ie js z e e le m e n ty p o z o s t a j ą ta k ie s a m e W ię k sz o ść opcji z w iąz an y c h i k on figu racją jąd ra system u o p isa n a została w p o ­ przedniej części tego ro zd z iału , dlatego tutaj o g ran ic za m y się tylko do rzeczy n a j­ w ażn iejszy ch .

K o n f i g u r a c j a j ą d r a s y s te m u 1.

P ro ces konfiguracji rozpo cznij w ciskając przycisk C o d e M a t u r i t y O p tio n s . O d tego m iejsca należy z aw sze ro zp o c zy n a ć k o n fig u rac ję ją d ra system u.

2.

N a pytanie, czy chcesz, b y ć in form ow any , ze dany prog ram czy sterow nik jest n ie ­ ko m p letny lub jest d o p ie ro testo w an y ( P r o m p t f o r D e v e lo p m e n t a n d / o r I n c o m p le te C o d e /D riv e rs ), bezpieczniej jest odpow iedzieć:

y.

O p ró c z in fo rm o w an ia o tym , który

z p ro g ra m ó w znajduje się d op iero w fazie prób, w y b ó r tej opcji pow inien w p ły n ąć p o ­ zyty w nie na p rzy szłą w y d a jn o ść system u. W ciśnij N ext. Cod« m a tu r ity Ibvp I nptmrrc

I

O nto m w lurltr le v d o p tio n s ] • ■V

n

P rom pt (o r rtevetopm ent an d to r tncom ptota eodoidrtvor*

i

_________________ ____ ________________________ ;__________________________1

A

Rysunek 32.7. Okno dialogowe C ode M a tu rity O p tions 3.

N a stę p n y ekran, w id o c zn y na ry su n k u 32.8, p ojaw ia się po w ciśnięciu przycisku L o ­ a d a b l e M o d u l e S u p p o r t . W arto o d p o w ied zieć Y na w szystkie pytania w tym oknie, c h y b a ze d o b rze znasz się na prezen tow an ych tutaj zag ad n ien iach lub chcesz pueksp ery m en to w a ć, aby takie d o św ia d cz en ie zdobyć. Kliknij N e x t, aby przejść dalej.

K o rzy stan ie z pom ocy Przycisk H e lp z najd uje s ię o b o k każdej opcji. W iększo ść opcji konfiguracji ją d ra system u jest całkiem nieźle opisana. W arto korzystać z Pom ocy, gd y tylko marny ja ­ kieś w ątpliw ości. Ja sam z ag ląd am do niej często, ch o ćb y po to, aby p rze k o n ać się, ja k ie now ości p o jaw iły się w zględ em poprzedniej wersji L inuksa.

4.

E kran G e n e r a l S e tu p , w id o c zn y na rysunku 32.9, jest znacznie c ie k aw szy niż p o ­ przedni. T utaj m ożesz ustaw ić p rzy k ła d o w o em ulacje operacji m atem a ty c zn y c h , typ pro ce so ra itp. N a jn o w sz e w ersje jądra oferują całkiem ro zsądn e u staw ien ia do m y śln e dla opcji zaw artych w tym oknie. Należy pam iętać o tych sam ych zastrzeżeniach, o k tó ­ rych m ó w iliśm y przy o k azji make c o n f i g . G dy skończysz, w ciśnij N ext.

572

P o zn aj Linux LoadaMo motude support

Q X Loadable modulo support

♦ y ... ; ; ^ n

Diablo londabła modulo support

Help

♦ y V

Sol version iriíunraUon un ail symbols fnr moduli*:

Help

V"

♦ y

n

j

Kernel daemon support («.g. autoload of modules) Next

Main Manu

Help

/

IV e v

Rysunek 32.8. Konfiguracja opcji w i tknie L o ad a b le m odule support (¡puerai setup

WM

X

n


General sotup j

I Korool math omulaUon

Help

n

flulwurXJrifj support

H»Hp

u

Làmft momory to lo w 1GM8

Help J

PCI tilos support

Help !

iv m V ‘ 1 !y ^ y V* '(l ! ♦ ♦

y

12 Vy «

y.

1«

V.

[v

V

n

y

™ !: ♦

n

¡y !|| ni \ x

♦ V

V

-y

¡V

* »! 3K

»

m |

rn V n n

Ę3

= 1 Mahl Manu

I !

Help j

PCI bridge optkniration (experim ental) System V IPC

Help j

Kemcl siyiport for a .out binaries

Help

Kemol support for F I F Unanos

Help !

Kernel support for JAVA binaries

Help

CnmpUn Itomftl as ELF

- if your GCC Is ELF- GCC

Processor type

Help Help

N exl

j I J J

/

miv

Rysunek 32.9. Konfigurac ja podstawowych ustawień jądra systemu 5.

W następnym oknte. w idocznym na rysunku 32.10, znajdują się opcje

pozwalające

skonfigurow ać obsługę dyskietek, n a p ęd ó w ID E i wszelkich urządzeń typu b lo k o w e­ go, poza urządzeniam i SCSI. Pytania są, jak łatwo zauw ażyć, praw ie identyczne z om aw ianym i p rzy ukazji program u make c o n f i g . O czyw iście w oknie make x c o n f i g znacznie łatwiej jest zajrzeć do P om ocy . Pasek przew ijania po prawej stronie ekranu pozw ala przew inąć ekran, żeby obejrzeć resztę niew idocznych w lej chw ili na ekranie opcji. W tej sekcji m ożna ustaw ić obsługę wszelkich urządzeń ID E i ich ste­ row ników . Aby przejść dalej, kliknij N ext. 6.

Opcje zw iązane z konfiguracją sieci (N e tw o rk in g O p tio n s ) ustaw iam y w następnym oknie w id ocznym na rysunku 32.11. O pcje tc zostały szczeg ó ło w o o m ó w io n e przy okazji program u make c o n f i g . W arto zauw ażyć, że odpow iedź Y n a niektóre pytania, uaktyw nia now e opcje (tekst pytania z szarego staje się czarny). W ten spo só b łatwo m ożesz się zorientow ać, które dokładnie opcje m asz uaktyw nić, by uzyskać to co

Z a rz ą d z a n ie ją d r e m sy stem u

573

( r; ,U f W p v , iL 't, anu tnner

Z K

on virus

w k k

floppy. IDE,

other błockdevices

s

Normel floppy ifcïk support

Help j

EnbMKftti ID6/MFM/RI 1 dN k/cdnjm rtapo.Hoppy support

Hfllp j

•w

>M p

- "ri*v**■

<;(WSiWiWW:) urw *-r

fry«-r-fr'if^**•

nom t**m

lico oW dłsk-w dy itrivnr nn primary knłrciar«

giaucwca

i;swt

Incłirto lOFJATAPt CCROM «ippnrl

j nom

Include IDF/ATAPI TAI* support Include IDFfAIAPi łlOHPY Sltpptirt (MW) SCSI em ulation «mi>urt su p p o rt rem ovntiie IDE m iw ta a n i ( p c m c ia ) e h iim u

cn«nct txM)ttx/uąipon

CMt>640 imliWRiml >u|i|iort

fUnOOO i l»|r»Bt t a j fix/support bilcl ttfO /l

fllX (Tnton I/ll) DMA aupport

OUicr IOC clripMl support

■A.IMI4MM twiTiur.

ijïÇ j Jja d 1 I ]j5 L 1 . J* *j M*m] »Mm I Hem

•n.jj 'iv K«ra **9i-y-. V*v ‘(rvvfiM MniTB ) -UT.~ r---------. " Oldvei rtwiałwww -uàfrVtj ą;iasŁv.r.-.- j .-rj;s=:r ——; tsazuóL. Next

Hem

mm l.l I Plniv

Rysunek 32.10. Pasek przewijania w prawym brzegu okna pozwala obejrzeć pozostałe opcje

- ¿ I HotworfiMj tytiocift

*z ü ' .* *

W ÊÊÊÊ

■

*

rtetworWng o p ta is ] H em J 3

n Hetworv flrvwjRs ♦ y v .V.'.V.*.V.C*. waivborK « ümio ♦ y v ' ' ■ sv « V.V.V.V.'.*. w n : j ç r n r wcitforwnq ♦ Y v/ * Y v

v

n

ip : o tM c a itk ig

♦ T v

v n

IT. *T" CIMlW«*

1

» R

II IStLUOKiBS

* Y V ! • * * y

j v

H em J -

IK ti*w*i»naitMUiwiiYinH

. n

* Y

H * |

... _ £ t i —- “ “T . H ęm J H em J Hem

n j! ID; flrawaOng

v

j v o

HY Hrmv«* pocket kMppnf

HM» J

■v

: v "

IP: rw sijucrjdm g

Hem 1 A

f .... .............................................. ............................. « M«bi M niw

Next

Prev

Rysunek 32.11. Konfiguracja urządzeń sieciowych 7.

N a stęp n y m e ta p em je s t k o n fig u racja urządzeń d ziałających w standardzie SCSI (ry su n e k 32.12). W tym m ie jscu m o że sz ustaw ić o b słu g ę ró żn ych urządzeń S C S I oraz z d e c y d o w a ć ja k z d efin io w ać m o d u ły o bsług ujące standard SC SI. Z w ró ć uw agę, w ja k i sp o só b poszczególne opcje są d o łączan e do system u. N ajczęściej w y k o rz y sty w a n e opcje w łą cz an e są wfprost do jąd ra (dobrze w ten spo sób zd efinio w ać

374

P oznaj Linux

obsługę d y sk ó w SCSI - którą lepiej włóczyć, jeśli nie

chcesz

później m ęczyć się

jej

konfigurow aniem za pom ocą m k in i L r d ) . Rzadziej używ ane o pcje są zdefiniowane jak o osobne m oduły. cniMalinat

-¿rip 'X SCSI support

1"

. y ♦

y

I m r.l Ś

.

1»

SCSI d é p o rt

V -n

S C S 1 iH s k s u p p o r t

.11

V

"

S C S I » a p « *“ T P W 1

." ¡s J j M p j

111

V

n

S C S I C D -R O M s u p p o r t

H e lp

n

S C S I (p m s n t su p p o rt

n

H U M 30 LU N S o n a a e i t S C S I ita v fc e

I H * |j

V

m

♦

lU p

i

y

♦

m *

-------i • V » ! V o r tio s e

♦ y

..................... JT K e fJXÁ

S C S I w r o r re p o rtin g O c n m e ls b n

Man Kteiui

Next

J

IM .

t

P n v

Rysunek 32.12. Podstawowa konfiguracja standardu SCSI. Zwróćmy uwagę, które z opcji mogą zostać zdefiniowane jaku osobne moduły 8.

Następne okno (rysunek 32.13), w yw ołan e przyciskiem N ext, zaw iera bardziej pod­ stawowe sterowniki urządzeń SCSI. Przewaga konfiguracji w trybie graficznym polega na tym . zc w szystkie pytania o adresy I/O i tego typu pojaw iają się, zanim dotrzemy do tego okna. W razie potrzeby m ożem y ró w n ież bez trudu co fn ą ć się do poprzednich okien i zm ienić błędne ustawienia. N ależy pamiętać, że opcje k o lejk o w a n ia ze znacz­ nikiem (ang. tagging c o m a n d queu in g ) i stronicow ania [SCB p a g in g ) w p ły w ają na wydajność sy stem u, dlatego zanim je uaktyw nisz, m usisz najpierw zaznajom ić się z dokum entacją sterow nika karty SCSI. Jeszcze raz w arto przypom nieć: jeśli chcem y, aby system ła d o w a ł się z dysku SCSI, sterow nik dysku pow inien zostać zdefiniow any jak o osobny m odlił 1 przeciw nie, jeśli w kom pilujem y sterow nik w prost do ją d ra system u (w ybierając Y). m usim y wyłączyć opcję uaktyw niającą startow y ram dysk. - K S T T 1flC B B D B fl " " ■ M M B —

g—

M ig B

SCSI low levtH drivers j y

♦ m

y

•

in

n

«•' Y

•

m

v- n

■♦

m

j I

,,

y

y y h ’w Ç . v y

v

... n

1 .... .............................

7000FA8ST SCSI support

U *

ArfapUc AJlA1WX/?t?S support

»n ¡ * n ]; M ain M vm i

J

Itelp —• »—>.*

Aifcipliir AIIA1740 support Ailnptoc flJC/x** suippnrf

JÎ3LI Ho*J

i nanti) uutpcd command lywunin-g

1

Ovomflo drrver delimits for cammntids pur UM

i 1 Mo* j >Mp j "•*

sv rtu M * rrun-ci- oi cv'-i* wt>, |« v i «>*» ■

I

>** I

/utnptor AI IA1S42 support -

n»i v n ji vn ♦n *"

i

à

Ennbto 5CH puflfelf Cottnct s tü tn tk s lo raport m /proc

N 8H t

Pn»v

R y s u n e k 3 2 .1 3 . O k n o u m o ż l iw ia j ą c e w y b ó r p o d s t a w o w y c h s te r o w n i k ó w S C S I

%

575

Z a rz ą d z a n ie ją d re m sy stem u

9.

P o n iż ej z najduje się o k n o N e tw o rk D evice S u p p o r t (rysu nek 32.14), um ożliw iające k o n fig u rac ję karty sieciow ej oraz połączeń S L IP i PPP, które, najlepiej sk o n fig u ro w a ć w postaci m o du łow ej. Są o n e bow iem , w razie p otrzeb y a u to m aty c zn ie ład o w an e do p a m ięc i przez d em o n a k e r n e l d . -

I

MnlworU iMviCQ support

f X

H p t w i ł r k r in v t r .n « u p p n r t !

------- : - j : ^ : a a : g . - t e » a a g a a : v " Holworf. iłosnco iup|Mjrl

♦ y .v

... y ♦ m ! V, n r —— "...v.. ■. • / y ■>.' m : ♦ n Y

* n

i

=

-------------------------------NM|>

O m any m l nrtvnr support

itnip

t u t (so n a MB kłap M a łtin g ) s iw o r t

i i«ip

łowne relay OLCi suppurl (ŁKPEHIMEMTAL)

* *

B

>wp 1

i

¡ V y .! y u,] „ ..j ... --------" ‘ I

He*

t '*■ s4ft.*.*V3iK> M«>pert , .

PUP (prinMnl port) support

Hełp j

... y : ♦ m | n] P W (point-to-point) support ■ -" •''I •4”V h i v— i y ♦ m u ÜUP (senw une) suppw i . —a v .. - ; £ r z x .'A' X . — i . J M i i a . i . '. r '. 'A i .... ■■. .. . ............. .*r~ ...........................................— —■— - ■ -■ ■■■■ . —---MOJU MOflU

He(p j "*tp

.

N ext

Rysunek 32.14. Ekran N etw o rk Device S u p p o rt zawiera prawdopodobnie najdłuższą listę urządzeń. Ustawienie wszystkich opcji może trochę potrwać 10. K o le jn y m e ta p em je s t u sta w ien ie obsługi ISD N (rysunek 32.15). W y b ierz urządzenia p o d łąc zo n e do ko m putera. Jeśli nie m o ż e sz znaleźć d anego urządzenia, m o że sz w c i­ snąć p rzycisk H e lp lub zajrzeć do katalogu / u s r / s r c / U n u x , aby spraw dzić, czy tw ój m o d e m IS D N jest w o g ó le / c z y m ś kom patybilny.

(<■lNinKdvra.il M p p a rtj • y

•

* m\ v •] y r*...... ;»..... « V.% y V» ♦ n

U ttw o A ilM c a V«HX*1

m

■y y

F

t u i (K łK c i r « Dn1 M m n g )

*

I r a n n t t y OLCI » » p o r t (IX PtH IM CNIAl)

ä

j

J

js ü H * J

;

r ................ S* ?

i

Ä

(

"liv

v

y | v mi

v

y

•

V

» 111

’

....... ....................................... v*>o* » * « r « i ł i + t .- c a n

•M P

1

J5SÜ

I U P (yurNW yort ) »PIHN«

m

"

n r ( p a n i- w pwni) « w o n

- d

It

M II1 («»Inl uan) « « p a rt ............... : : : r : : .. ■ - -------

* '• v

.

1

I

J Rysunek 32.15. Opcje konfiguracji ISDN - warto pamiętać, zc jeśli eksperym entujem y z urzą dzeniem, którego parametrów nie jesteśmy pewni, warto zdefiniować je jako moduł, tak aby m e być zm uszonym do ponownego ładowania systemu za każ­ dym razem, gdy zm ienim y któryś z jego parametrów' 11. Teraz w id a ć o k n o o b słu g u jąc e napędy C D -R O M , które nie należą ani do standardu IDE, ani d o stand ard u S C S I (rysu nek 32.16). M im o że c o ra z m niej takich napędów' znajduje się w p o w sz e c h n y m użyciu, być m o że nadal m a s z je d n o z nich.

576

P oznaj Linux

À..Q X

CD-ROM r tn v m (not Tor SCSI o r WFfAT API rtnvvv )

CD ROM iVfver» (not for 3C3I or IDE/ATAPI drtvos)

it VI

jS

SuwwM nun- 5C3tflD£/A 1AFI CUHUM dM-ros

HP*,,

♦ mi V n

A/lm-.n/CTCnWUKMlOiWHiimeS/FKCCynROW f.DROM support

«*•¥ j

vr y

A m

Goldstar B*tfO COROM support

y

« m

•

y

S

-

n

....

n -----

—

:

V

il

V

n.j |

Matvłnłma/HaniV3i.ę»

... '.#»• •

C .M p H

y

r y

y

¥ . y y ! •

y

; MA* a li»

V n

♦ mj

V n ..... ♦ ni! V n

Help

j

Hwp

j j

lna-f* aljjf'.'*!

. v T j J y j “j] ! V '/

1

. irir-lh 5 tlHAU ontiM lter ■

»Dtp

J

tlolp

j

łJlsur.il (standard) piu >CftrtAiłtis*sstiin| rtlROM snpporl II*»

M tsumi [XiVMuiusBS!iioni cn n o M «ipport o p u es S io ra g t DOLPHIN flOOOAT COROM snjipcrt

I tlolp J

♦ m

V n

PhajM/LMS LMtTK UJHO M wpprirł

▼m

V ni

Sanyo C0R-IB4A COROM support

H -P j

Soli coniifluniwc cdrom w torfarn ra n i support

t * tp

y y È y R ♦ mj V n y y Vm V n --------r y j ♦ 111 V n

J

ISFIb/MAUlb/Mwart s o fl conflgurahln r.ilmm Interia«- support

H«lp [

Sony CUUJIATCUUZJA Cl) ROM inppurl

M .„ 1

Sotty CUUS.O COKOM support

" * |

Main Mono

No#t

Pt«r

Rysunek 32.16. Okno konfiguracji napędów CD-ROM. Bądźmy przygotowani na to, że dla niektórych z nich będziemy musieli zdefiniować odpowiednie adresy I/O i przerwania IRQ 12. W następnym o knie (rysunek 32.17) w y b ierz system y plików , które m ają być obecne w systemie. Najlepiej zdefiniować wszystkie z nich jako osohne m oduły, poza systemem e x t.2 l a , który będzie potrzebny ju ż w m om encie ładow ania system u do podpięcia ram dysku i głów nej partycji.

W a r to z d e fin io w a ć n a p ę d y d y sk ó w j a k o m o d u ły Jeśli zam ierzam y eksperym entow ać później ze sterow nikam i IS D N , w arto podłączyć je do system u ja k o osobne m oduły. D zięki temu będziem y m ogli zm ieniać o d p o ­ w iednie parametry' konfiguracji bez konieczności po now nego urucham iania system u. Ponadto, aby uaktyw n ić zm iany, które w p ro w ad zim y p odczas rekom pilacji ste ro w ­ nika, wystarczy p o prostu przeładow ać odpow iedni moduł.

13. Ustawianie obsługi urządzeń zew nętrznych podłączonych przez p o ity szereg o w e lub rów noległe o raz m yszy nie podłączonych do portów szeregow ych, o d b y w a się w ko ­ lejnym oknie, w idocznym na rysunku 32.18. Jeśli zam ierzasz podłączyć do portu rów noległego napęd dysków Zip, będziesz m usiał zarów no sterow nik tego portu, jak i sterownik napędu zdefiniow ać jak o m oduł. Napęd Z ip nie jest je szc ze w lej chwili gotow y do korzystania z portu rów noległego.

577

Z a rz ą d z a n ie ją d r e m sy ste m u

Filesystems

f Tl X

nu*yïtnm ' --------------------------------------- --------------------> . ♦

y]

W

■. - n

f i

.

O i n t .i t n i p i i r l

m

♦

n

M I1 K I t I t f U K i r l

v

m

«

u

Ix U íiíó c é f * N ijifM K t

v

,n

v

n

S o c o n d a n t e n d e d <•>

IM p

* f» łt

Ile « ! J

v

i

2 5 3 Ü

■ v

.Y .;d

*

“

"

"

f

m

i v

n

♦ *

m

nos

J M

w in io rt F A T ÍK s u p p o r t

'I

i« o o a i» s » w o n

li

VFAV ( V A « l « w i - 3 5 ) f ł » u p p o r t

r

■ •{ ] t

y . :i s >

uirrsrłO JT U no« 4 k e i * oi> l e p o f > U M S O O S F A I Í»

• «*

« m r N r w y 't » » r a p p o r t jiAXîwWM*** v , v jK '.v m n r v v r '.v .v .'i.M a K tf' i r - m w u r * .

Uam M*rui

j

M *p

j

H «p

j

Ü

> < •*

1

H e«

i

____1 IV w v

M o *’

!

p J

2 S

. - 2

■*

¡

H .I »

J

Rysunek 32.17. W oknie do konfiguracji różnych systemów plików nie należy wyłączać obsłu­ gi systemu plików e x t 2 f s , ani nie definiować go jako modułu 14. N astęp n ie prze jdź do ko nfiguracji karty m uzycznej (rysunek 32.19). W szystkie zastrzeżenia, o których m ów iliśm y przy okazji program u make c o n f ij, są aktualne rów nież tutaj, z ty m że korzystając z program u make x e o n f i g m a m y rów nież m ożliw ość ustawienia w m odule na przykład niestandardow ych adresów urządzenia. W arto zaznaczyć, że tylko niektóre z przedstaw ionych w tym oknie sterow ników sp ra w ­ dzają, czy ustawienia, k tóre w prow adziłeś są popraw ne i w w iększości przypad ków m u ­ sisz sam o to zadbać. Przy opcji S o u n d C a r d S u p p o r t w cisnąć najpierw Y. co zwiąże kartę na stałe z system em , a dopiero potem zm ienić ustawienie na m. W wyniku tej o p e ­ racji program umieści obsługę dźw ięku w pojedynczym m odule, co jest znacznie inniej kłopotliw e niż korzystanie z kilku modułów'. ■. '"t v

OiArartiir rinylr«* uianirter devices *

y\ V

•

i

v

v

y

v n ^ V n

v

y

v

t

■r.**•-

•v v

y

-v y

i

"

S tandard/yonertc cortal support

lia «

Dtgiborrd PC/Xk Support

MOV

C ycladei A tyiK m a support

llelp

5 1.«Kin im dtlport swrtai support

>ta*( « v Ki or h O * t V

y é l\

vw

'r t

Mb«


H d|i

4 mj

PumJHif printer support

Mol,»

S pecu«* 10(1» cnn) Siqiporl

Molp

î p iU i4 » * 0 .:S H ) 5 ^ ,A U (ii

Ile «

¿1 v -

<-‘j í *

* u

v

..M...,..»

v ■

m\ v

n

m jj ♦ n

Y .. d ! . y . . 'L ¡

Main Menu

R y s u n e k 3 2 .1 8 . O k n o u r z ą d z e ń z e w n ę t r z n y c h

Nnvl

Piw

Un«

P oznaj Linux

578

r:fi . y

•

m

n

• y »

! -n i -W-

’ w *

IW

(M r* i u * r r \

♦y V ■'j|V «

M«VMU|»«nd M ID IM ariai*in»*rt

( U .y .U -H .u « r (VW W 12W P I •« m ^ f o n

V y *

9

*

■w *"1 1 V » 1

G « r« t= o n z / o n a r w l y n v n w - •

V V

^

m l i- » n

iin w H H V w a t f t f

V V

V

'

*1)V

B l Mt a r ( ? 8 . K I « . , » B ili. r to n M ) « *< » »« :> W r l •• • -•

- i

■

IW p • .•.

.....................

.

,W P - J

—— ►*»*»

.......... i

m ą»

V .V r

s

Mpprrt

..........

. •

. . . . .

.i • •• ••

v**< U n

• •• • ■•*• -•

. * ...............a

« n u l______ J

..................

P iw

Rysunek 32.19. Okno konfiguracji dźwięku 15. Ostatnie okno um ożliw ia ustawienie pew nych niestandardow ych opcji działania jądra. Jeśli nie m asz zam iaru przystosow yw ać system u do szczególnych w arunków lub w ręcz go udo sko nalać (jeśli posiadasz p otrzebną do lego celu w ie d zę to nie musisz w ogóle czytać tego rozdziału), najlepiej odpow iedzieć na zaw arte w nim pytania:

N

i kliknąć przycisk M a in M e n u . aby pow rócić do głów nego ekranu. 16. Aby zachow ać ustawienia, klikni j przycisk S a v e , a następnie E x it. T eraz m ożesz już przystąpić do konstruow ania jądra.

Konstruowanie i instalacja ją d ra Niezależnie którego z narzędzi użyliśm y do konfiguracji jądra, teraz m usim y przystą­ pić do kom pilacji plików źródłow ych i konstrukcji jądra ja k o takiego. N astępnie trzeba będzie stw orzyć startow y ramdy.sk, jeśli u rucham iam y kom pu ter z dysku SCSI lub uru­ chom ić ponow nie program L1LO, jeśli to z m eg o korzystam y przy rozruchu system u. Jeśli korzystam y z L O A D L IN , należy przekopiow ać jądro systemu i plik ram d y sk u w miejsce, z którego L O A D L IN m oże załadow ać system . K o m p ila c ja j ą d r a i m o d u łó w 1.

Spraw dź, czy znajdujesz się w katalogu zajm ow any m przez ją d ro L in u k sa (najpewniej tak).

2.

W pisz polecenie m aks dep. W len sposó b polecam y system ow i utw orzyć pliki zależ­ ności (ang. d e p en d e n cy file s ) potrzebne, aby proces ko nstruow ania ją d ra przebiegał praw idłowo.

3.

W pisz polecenie make c l e a n . Poprzednie polecenie make d e p p o zostaw iło po sobie wiele zb ęd nych plików , których ob ecno ść m ogłaby utrudnić pro gram o w i make ko m ­ pilację.

4.

W p ro w ad ź polecenie make z i m a g e . Polecenie to tw orzy plik jądra. Jeśli pojawi się kom unikat o błędzie, w pisz ponow nie make c l e a n , make d e p i znow u n a k e

z im a ­

ge, Jeśli nadal pojaw ia się kom unikat o błędzie, znaczy to, że popełniłeś błąd podczas

Z a rz ą d z a n ie ją d re m sy ste m u

579

k onfiguracji. W takiej sytuacji należy po prostu wrócić do o d p o w ie d n ie g o program u k o n fig u rac y jn e g o i błąd ten usunąć. 5.

Jeśli do tej pory w szystk o idzie dobrze, w p isz polecenie make m o d u le s , aby s k o m p i­ lo w a ć pliki m odułów .

6.

Jeśli kom pilujesz wersję jądra now szą niż ta, z której obecnie korzystasz, w pisz polece­ nie make modules_install (pamiętaj o rozdzieleniu modules i ir.stall znakiem „ _ ” ). P o lecen ie make modules_install ko piu je m o d u ły do od p o w ied n ich p o d k a ta ­ lo g ó w w katalogu /lib/module3. Jeśli chcesz w y k o n a ć kopię starych m o d u łó w , k tó ­ re są w ty m katalogu, m o ż e sz to zrobić przed w p ro w ad z en iem polecenia, w pisując: tar

czvf

/ r o o f c / m o d u l e s - 'n a z w a

modułu

- r '.tar.gz

/ l i b / m o u l e s / ' nazwa m o d u ł u - r '

O c zy w iście polecenie to zakład a, że instalujem y m o d u ły dla tej sam ej wersji jądra, z której w łaśnie korzy stam y. T e ra z m o ż e m y przystąp ić do tw orzen ia startow ego R A M -dysku. D y sk taki m usim y utw orzyć tylko w tedy, gd y zam ie rza m y ład o w ać system z u rzą d ze n ia b lo k o w e g o innego typu niż ID E (np. tw ardego d y sk u S C S I), zainstalo w aliśm y stero w n ik SC S I jako o so bny m o d u ł i z m ie n iliśm y w ersję jądra.

S t a r t o w y R A M - d y s k a s te r o w n ik i d y s k ó w w k o m p i lo w a n e w j ą d r o D om yślne ustaw ienia instalacyjne R ed Hat L inu ksa m ontują sterow nik tw ardego dysku S C S I jako o sob ny moduł. Jeśli w ięc zm ieniam y te ustawienia i w kom pilow u jem y od pow iedni sterow nik do jądra system u, należy pam iętać, aby albo podczas konfiguracji jąd ra w yłączyć obsługę R A M -d y sk u , albo usunąć z pliku / e t c / l i l o . c o n f wiersz je ­ m u pośw ięcony. W przeciw ny m razie system spróbuje załadow ać sterownik dysku dw ukrotnie i poniew aż za drugim razem go nie znajdzie, nie będzie m ógł w ogóle się załadow ać!

T w o rz e n ie s ta r to w e g o R A M - d y s k u z p o m o c ą p r o g r a m u m k in itr d 1.

S p ra w d ź ,

czy

u sta w ien ia

zaw arte

w

pliku

/etc/modules.cont

są

popraw ne

(najpew niej są, sz cz eg ó ln ie jeśli ju ż w cześniej załad o w ałeś system z tw a rd e g o dysku SCSI). 2.

U tw ó rz ko p ię o b e cn e g o R A M -d y sk u . Odpowdedni plik z n ajd u je się w katalogu /boot i z a z w y cz aj nosi nazw ę initrd lub i mtrd-, gdzie
dów b e zp ieczeń stw a, d o b rz e sk onfiguro w ać w system ie m o żliw o ść ład o w an ia starszej wersji jąd ra , w arto zm ienić nazw ę pliku na initrd.old.

580

3.

P o zn aj Linux

Spraw dź, czy system w ym aga w cześniejszego załadow ania po dstaw o w y ch modułów um ożliw iających obsługę standardu SCSI. W pisz polecenie / s b i n / l s i n o d , aby wy­ świetlić listę m odu łów , które zostały załadow ane do pamięci. P odstaw ow e moduły SCSI noszą n a zw y stl__mod i s c s i_ m o d . Jeśli pojaw ią się na w yśw ietlonej liście, ist­ nieje spora szansa, ze system ich potrzebuje.

4.

W pisz następujące polecenie: /sbin/mkinitrd <--nazwy-potrzebnych-modułów SCSI> /boot/initrd

O pcja - - n a z w y - p o t r z e b n y c h - m o d u ł ó w jest potrzebna tylko w ted y , g d y (o czym była m ow a w pun kcie 3) podstaw ow e sterow niki SCSI są zdefiniow ane jako osobne moduły. < w e rs j a - j a d r a > jest w ersją ją d ra , dla której tw orzysz ram dysk. Jeśli w ystąpią problem y, należy spraw dzić, czy system obsługuje sterow nik urządze­ nia zw rotnego, obojętnie czy jako m oduł (polecane ustawienie

d em o n k e r n e l d auto­

matycznie załaduje je d o pam ięci), czy e lem en t jądra system u. 'Warto również zajrzeć pod sieciow y adres Red Hat, zeby zobaczyć, c z y do program u m k i n i t r d nie zostały w prow a­ dzone jakieś istotne zmiany.

In sta la c ja Jąd ra Z akładam y, żc ją d ro jest ju ż skonfigurow ane i skom pilow ane, m o d u ły są zainstalow a­ ne, a plik initrd skonfigurow any. D odatkow o warto jeszcze sk onfigurow ać L IL O (patrz rozdział 24), dodając informacje o starym sposobie ładowania system u, tak aby m óc w razie czego jeszcze z niego skorzystać, gdyby coś było nie tak z now ym jąd rem . Korzystając z poniższej procedury najlepiej wejść do katalogu / b o o t , oszczędzi to nam bow iem d o p isyw ania za każdym razem ścieżki do tego katalogu. 1.

Skopiuj obraz ją d ra (ang. k e m e l im age) do katalogu /boct zaw arty w pliku /usr/src/linux/arch/i.38fi/boot/vmlinuz jako plik zlmage-
jądra>.

Wersja jądra to oczyw iście num er w ersji now ego jądra. Jeśli zm ieniłeś wcześniej LILO, żeby szu k ał danych o jądrze system u w innym pliku, m u sisz w to m iejsce p o­ dać nazw ę tego pliku. 2.

Usuh pow iązanie sym boliczne / b o o t korzystając Z p olecenia l n - 3

3.

/•/T

mihcjp.

U tw órz nowe p ow iązanie sym boliczne

/fcoot/zlmage- / b o o t /zlmarje.

W pisz polecenie l i l o . N a ekranie pow inien pojaw ić się mniej w ięcej taki tekst: lroot@ jansmachine /rooLjlt lilo Added linux * Added old

Znak * po sło w ie l i n u x oznacza, że p ro g ram LILO załadow ał, ustaw iony jako d o­ m yślny, now y system . Jeśli chcem y, aby system załado w ał się w oparciu u inne dane

Z a rz ą d z a n ie ją d r e m sy ste m u

581

(np. tc o pisane w L1LO ja k o o l d ) , należy po prostu po znaku zg łu sze n ia l i l o , który pojaw i się przed z ała d o w a n ie m system u, w pisać o l d . Jeśli c h c e m y spraw dzić, c z y L IL O załaduje system po praw nie, w y sta rcz y w pisać l i ­ lo

- t . T o polecenie zam iast instalacji przystosuje d y sk do u ru ch o m ien ia L IL O , sp ra w ­

dzając, c z y w szy stko jest w porządku. U r u c h a m ia n ie e n e rg o o szc zę d n e g o try b u p ra c y k o m p u te ra U słu g a A d v a n c e d P o w e r M a n a g m e n t (A P M - E n erg o o sz cz ę d n y tryb pracy k o m p u ­ tera) p o z w ala na ograniczenie ilości prądu /u ż y w a n e j przez kom puter osobisty, obsługuje rów nież w szelkiego rodzaju „ w ygaszać z e ’". P o n iew aż jednak

A PM

pow stało jeszcze

w c z a s a c h kom puterów 16 bitow ych, m oże mieć pewne problem y z obsługą standardu 32bituw eg o. D odatk o w o , n iektóre tzw . ».zielone*’ B lO S -y (ang. green B IO S

e n e rg o o s z ­

czę d n y sy ste m B IO S ) słabo w sp ó łp ra cu ją z A P M . O sobiście u w a ża m , że w arto w y p ró b o ­ wać A P M - na w szelki jed n a k w ypad ek , gdy hy coś m iało pójść nie tak. należy m ieć re ­ z erw o w ą ko p ię jąd ra , które nie będzie u rucham iać A PM . S te ro w n ik A P M z o stał z ap ro je k to w a n y przede w szystkim dla kom puterów' p rze n o ­ śnych i m a za z ad a n ie o sz cz ęd z a ć prąd z używ an y p rzez głów ny procesor. Nie obsługuje on o sz cz ęd n e g o trybu d z ia ła n ia tw ardeg o d y sk u (zajm uje się. tym prog ram h d p a r m ( 8 )), ani m on ito ra d la stand ard u V E S A i po krew ny ch , które, aby działać w trybie e n e rg o o sz ­ c zę d n y m , m u sz ą zostać o so b n o sk o n fig u ro w a n e w pliku ź ró d ło w y m jądra. N otebooki są bardziej niż zw y kłe k o m p u te ry osobiste różn orod ne i sw obo dniej rów nież traktują sta n ­ dard PC. O z n a c z a to, żc ko rzy stan ie z A P M m oże zależeć nie tylk o od typu kom putera, którym d y sp o n u je m y , ale ró w n ie ż od wersji B IO S -u, która m oże być inna naw et w róż­ nych m o delach notebooków' sp rz ed a w a n y ch przez teg o sa m eg o producenta. A by u ak ty w n ić A P M . w y sta rc z y w y brać o d p o w ie d n ią opcję w oknie C h a r a c t e r D evi­ ces w p ro g ram ie make x c o n f i g . Po uruchom ien iu A P M n ależy z d e c y d o w a ć o jeszc ze kilku spraw ach: ■

O pcja Ig n o re U s e r S u s p e n d uniem ożliw ia użytkow nikow i zaw ieszenie działania A PM . O pcję tę należy wyłączyć, jeśli kom puter się zaw iesza lub jąd ro system u panikuje czy w chodzi w tryb O O P (ekran kom putera zapełniony zostaje wtedy rzędam i liczb w trybie szesnastkow ym ). D ok um entacja zaleca taką konfigurację w- kom puterach z serii N E C V e rsa M.

■

O pcja E n a b le P M a t Boot T im e włącza A P M w m o m encie ładow ania systemu. W ię k ­ sz o ść k o m p u te r ó w robi to a u to m aty c zn ie. W arto je d n a k j ą w łą c z y ć , jeśli try b e n e r ­ g o o s z c z ę d n e g o d z ia ła n ia k o m p u te r a w y d a je się nie d ziałać. K o m p u te ry N E C Ultralitc V ersa 33/C i T oshiba 4 1 0 C D T m ogą przy tej opcji spraw iać pewne proble my, dlatego warto tę opcję w ich przypadku wyłączyć.

■

O p c ja M a k e C P U Id le pow oduje, że po pew n ym okresie bezczynności jądro Linuksa w pro w adza procesor w tryb bezczynności. Ustawienie jej pozw ala A PM na włączenie

582

P oznaj Linux

takich procedur jak spowolnienie pracy zegara, gdy kom puter jest przez dłuższy czas nie wykorzystywany. Dzięki temu zużycie energii spada znacząco. ■

Opcja E n a b le C o nso le B la n k in g U sing A P M wyłącza w yśw ietlacz L C D w ekranie notebooka na sygnał z linuksowego wygaszacza ekranu. T a opcja może sprawiać pro­ blemy, gdy działa program g p m , dlatego jeśli z niej korzystam y, należy wyłączyć gpm poleceniem chkc.o nf i g - - d e l gpm.

■

Opcja Pow er O ff on Shutdow n w yłącza komputer, gdy zostanie w yw ołane, zazwyczaj przez któryś ze skryptów zam ykających, polecenie h a i t . Opcja ta może być użyteczna dla posiadaczy nowszych komputerów' stacjonarnych, które, jeśli BIOS na to pozwoli, umożliwiają łagodne wyłączanie mocy. N ajw ażniejszą rzeczą, o której należy pam iętać w kontekście A P M , jest to, że obecnie

istnieje wiele w ariantów energo oszczęd nego trybu pracy kom putera i niektóre z rozwiązań m ogą nie w spółpracow ać z. naszym kom puterem . Ci, którzy znają jęz y k C i niestraszny im kod źródłow y asem blera, m ogą zajrzeć do katalogu d r i v e r s / c h a r 7 / a p m _ b i o s . c , gdzie znajdą wiele ciek aw ych inform acji na tem at tego, w jaki sposób ró ż n e kom putery obsłu­ gują APM.

Część VI

Dodatki

Dodatek A Instalacja Red Hat Linuks

B i ll B e l l

Przygotowanie do instalacji Defragmentacja i podział twardego dysku na partycje Wybieranie i aktywacja przestrzeni wymiany Jak wybrać i zainstalować potrzebne pakiety oprogramowania Pierwotna konfiguracja X 1 1 Ustawianie zegara, obsługi drukarki i hasła Wybieranie niezbędnych usług systemowych Instalowanie programu ładującego system (LILO) Uruchamianie Linuksa Jak znaleźć i zdobyć Red Hat Linuks N ajłatw iej z ainstalo w ać R ed Hat 1.inuks z instalacyjnego C D -R O M -u , który m ożn a nabyć od Red H a t S o ftw are Inc. lub innego d ystrybu to ra Linuksa. O d p o w ie d n ie o p ro g ra m o w a n ie (szczególnie dla kom puterów ' z p ro cesoram i Intela oraz A lfa lub S P A R C ) m o żna śc iąg n ą ć rów nież z Internetu, np. z p o n iższy ch witryn: ftp :// ftp.redhat.com/pub/redhat/redhat-5.0 f tp ://sun3i.te.u n e .edu/pub/ Linux/dis tribut ion3/ redhat

Jeśli m a m y czas, c ie rp liw o ść i szybkie łącze in te m e lo w e oraz o d p o w ie d n ią ilość w ol­ nego m iejsca na d y sk u , m o ż e m y zainstalow ać L inuksa z p o m o cą FTP. W tym celu należy najpierw p o łąc zy ć się z Internetem , ściągnąć o d p o w ie d n ie pliki i twro rzy ć potrzebne do

P oznaj Linux

586

instalacji dyskietki startowe. Jednak znacznie, znacznie prościej jest zainstalow ać Linuksa z firm ow ego C D -R O M -a . Dla potrzeb tego tekstu zakładam y, że m a m y instalacyjną wer­ sję Red Hat Linuksa. Jeśli jed nak nie m am y jej jeszcze, a c h ce m y zam ów ić C D -R O M z instalacyjną wersją Red H at L inuksa. m o ż e m y zrobić to poprzez Internet zaglądając pod adres: h t t p : / / www. r e d h a t . com D odatkow ą zaletą firmow ej wersji Red H at L inuksa jest ro, zc zazw yczaj dołączonych

jest

do niej

jeszcze

kilka program ów

kom ercyjnych.

W

chw ili, gdy

piszę te słowa,

z L inuksem 5.0 rozprow adzane są: przeglądarka Netscape C o m m u n ic ato r z zestawem narzędzi p o m o cn y ch przy korzystaniu z Internetu, Real Video P layer RealN etw orks, pro­ gram B R U 2000 d o zapisyw ania danych na nośnikach taśm ow ych i k om ercy jny serwer dla środow iska X I 1 firm y M etro X. PATRZ RÓWNIEŻ #

Więcej informacji na temat korzystania z przeglądarek internetowych znajdziemy w rozdziale 15.

#

Jak korzystać z FTP mówimy w rozdziale 14.

Sprawdzanie param etrów kom putera Z godnie z tym co twierdzi dystrybutor L inuksa

Red Hat Softw are, do zainstalowania

L inuksa na kom pu terze z procesorem Intela jest potrzebny przynajm niej procesor 386. D odatkow o tro ch ę ponad 40 MB wolnego m iejsca na dysku, jeśli ograniczam y się. tylko do podstaw ow ej instalacji rezygnując z X W indow . Jeśli z am ierzam y zainstalow ać ró w n ież X I I , potrzebne będzie jeszcze kolejne 60 MB. Pełna instalacja w y m a g a przeszło 600 MB w olnego m iejsca na dysku. Chociaż I .inux m oże działać na komputerach posiadających zaledw ie 8 MB RAM , jeśli korzystamy z XI l potrzebne nam będzie raczej 16 MB lub nawet 32 M B RAM , by sw obod­ nie korzystać z niektórych „pam ięciożem ych” aplikacji, jak Netscape czy Applixware. K om ­ puter powinien być rów nież zaopatrzony w stację dyskietek i napęd C D -R O M . Jeśli m am y j u ż na kom puterze system M S-D O S lub W indow s *J5, me ma p ow odu do obaw - Linux da się uruchom ić. Jeśli jednak lubimy dm uchać na zim n e, w arto odpow ie­ dzieć sobie na poniższe pytania: ■

Jak wiele przestrzeni na dysku m ożem y przeznaczyć na potrzeby Linuksa?

■

Czy nasza karta graficzna będzie w spółpracow ać z X 11 ?

■

Czy potrzebna jest nam obsługa MIDI?

■

Czy chcem y korzystać z podłączonego do kom putera m ikrofonu?

■

Czy potrzebna nam będzie obsługa karty PC?

Instalacja Red Mai Linuks

587

Na szczęście w ięk szość p o d sta w o w e g o sprzętu, takieg o ja k k aity graficzne, karty m u ­ z y cz n e czy karty PC . jest o b sfu g iw a n a przez L m u x bez żadnych pro b lem ó w . Jeśli po z a ­ ko ńczeniu instalacji o każe się, że sy stem nie ob sługuje k tó regoś z urządzeń, należy s k o n ­ tak to w ać się z

innym

d y stry b u to rem

L in u k sa, który

do starczy

n am

o d p o w ie d n ic h

s te ro w n ik ó w . D o d a tk o w e in fo rm a cje na tem at potrzeb nych ste ro w n ik ó w m ożna znaleźć w d o k u m en tac h FIO W TO znajd u jący ch się w katalogu / u s t / d o c . PATRZ RÓWNIEŻ ♦

W ięcej informacji na fornal konfiguracji karły m uzycznej znajdziem y w rozdziale 32.

Interfejs program u instalacyjnego Podczas instalacji R ed H at L inux korzysta raczej ze z n a k o w e g o (quasi-g raficzneg o stw o rz o n eg o ze zn ak ó w A S C II) niz graficzneg o interfejsu instalacji. W tym przyp adku nie k o rzy stam y z m y sz y , a o p cje instalacji w y b ie ra n e są za p o m o cą o d p o w ie d n ic h klaw iszy.

O strzeżen ie! Z a n im ro z p o c z n ie m y instalację, w arto podjąć pew ne kroki b ezpieczeń stw a. Przede w szy stk im , n ależy zrobić re z e rw o w ą kopię w szystkich zaw arty ch na tw a rd y m dysku d a n y ch , k tórych nie c h c e m y w ż ad n y m w y p a d k u utracić, g d y b y podczas instalacji coś p oszło nie tak.

Jeśli znajdujem y się w sektorze ekranu zaw ierającym kilka m ożliw ych opcji, z których należy w ybrać jed n ą, m ożem y ją w ybrać za pom ocą strzałek kursora. Pom iędzy różnym i sektorami ekranu m ożem y się przenosić za pom ocą klaw iszy A lt+ T a h lub sam eg o T a b . A b y w y brać przycisk, który c h cem y w cisnąć, należy podśw ietlić go za p o m o cą strza­ łek kursora, a następnie w c isn ąć E n t e r lub spację. A by w ybrać je d n ą z opcji, należy p o d ­ świetlić ją za p o m o cą strzałek kursora, a następnie w cisnąć spację, by w y b ra ć o d p o w ie d ­ nią opcję lub też u staw ić j ą j a k o w łączoną albo w yłączoną. K law isz F 1 2 in fo rm u je p ro g ra m , że pracę nad k o n k retn y m e k ra n em już sko ń czy liśm y i przenosi nas do n astępneg o e k ra n u . Jeśli klaw iatura nie m a k la w isz a F I 2, ko m b in a cja klaw iszy S h if t+ F 2 zad ziała tak sam o. P ro g ram instalacyjny u m o żliw ia dostęp do różnych inform acji d iag n o sty c zn y c h m ó ­ w iących, c o m o ż e się z d ąż y ć n a różnych etapach instalacji. A by nie zaśm iecać g łó w n e g o ekranu in fo rm acjam i, pro gram instalacyjny korzysta z c ze g o ś co n azy w a się w irtu alnym i konsolam i. S ą to d o d a tk o w e e k ra n y , które m o żn a p rzy zw ać o d p o w ie d n ią ko m b in a cją klawiszy. T a b e la A. i zaw iera listę różnych kom binacji k law iszy w y w o łu ją cy c h p o sz c z e ­ gólne konsole.

588

Poznaj Linux

TABELA A .l. Kombinacje klawiszy wywołujące różne konsole K o m b in a c ja

K o n so la

A lt+Fl

Główny ekran instalacji

Alt+F2

Po odnalezieniu CD-ROM-u uzyskujemy dostęp do shella i możliwość egze­ kucji poleceń Linuksa

Alt+F3

Raport programu instalacyjnego

Alt+F4

Raport z jądra systemu i raporty od innych instalowanych programów

AH+F5

Informacje od programu łormutująccgo dysk i kilku innych programów Przew ażnie nie m usim y opuszczać pierw szej konsoli, chyb a że bardzo ciekaw i nas,

co dokładnie dzieje się w czasie instalacji lub w sytuacji, gdy pojaw i się problem , który m usim y zdiagnozow ać.

Tworzenie dyskietek instalacyjnych Aby zainstalow ać Red Hat Linuksa, potrzebne nam będą dwie dyskietki instalacyjne: dyskietka startow a i dyskietka w sp o m ag ająca (ang. su p p lem en ta l flo p p y ). A by je utwo­ rzyć, potrzebny n am będzie instalacyjny C D -R O M Red H at Linuksa. T w o rz e n ie d y s k ie te k s ta r to w y c h 1.

Potrzebne są d w ie czyste dyskietki sform atow ane w system ie M S -D O S . Jeśli m asz na kom puterze system DOS,

m ożesz je sfo rm atow ać

używ ając polecenia:

format a :

2.

W łóż instalacy jny C D -R O M i sform atow aną dyskietkę do o dpo w iedn ich napędów. Następnie, aby utw orzyć dyskietkę startującą, urucham iasz z n ajd ujący się na CDRO M -ie p ro g ram r a w r i t e (zakładając, że stacja C D -R O M o znaczona jest literą D:), poleceniem: D: \dosutils\rawrite

3.

W ciśnij E n te r , a gdy r a w r i r p zapyta się o nazw ę dyskietki, w p isz (zakładając, że stacja dyskietek oznaczona jest literą a:): a

4.

:

W ciśnij dw ukrotnie klaw isz K nter. K iedy r a w r i t e skończy, w yjm ij ze stacji gotow ą dyskietkę startow ą. W róć teraz do punktu drugiego w kładając do stacji drugą dyskiet­ kę i ponow nie uruchom r a w r i t e z ty m . że gdy program p o n o w n ie zapyta o nazw ę dyskietki w spom agającej wpisz: D:\images\supp.img

589

In sta la c ja R e d H at L in u k s

5

P o w tó rz krok 4. O d y rnwr i

h

sk o ń c zy , w yjm ij ze stacji g o to w ą d ysk ietk ę w s p o m a ­

gającą.

Przygotowywanie dla Linuksa przestrzeni na dysku A b y z ainstalo w ać L in u k sa, m u sim y najpierw z o rg a n izo w a ć dla n iego przestrzeń na tw a rd y m dysku. O p isa liśm y tu w zarysie ja k to zrobić, nim je d n a k p rzy stąp im y do d z ia ła ­ nia, n ależy najpierw p rzeczytać d o k u m en tac ję polecenia f i p s z n ajd u ją cą się w katalogu d o si; t i l s na instalacyjnym C D -R O M -ie R ed H a t L inuksa. P olecenie f i p s p o m o że nnm u tw o rzy ć przestrzeń dla Red H at L in u k sa na tw ardym dysku. Z an im je d n a k do tego p rzystąpim y , należy d o k o n ać de fra g m cn tac ji dysku. T utaj p o k a że m y , ja k to zrobić w W in d o w s 95. D e f r a g m e n t a c j a t w a r d e g o d y s k u w W in d o w s 95 1.

N a k ieru j k u rso r m yszy n a znajdujący się na pulpicie folder M ó j K o m p u t e r (M y C o m p u te r) i o tw ó rz go k likając go d w u krotnie lew ym p rzy c isk iem m yszy.

2.

N ak ieruj k u rso r na ikonę g łó w n e g o tw ard eg o d y sk u i w ciśnij p raw y p rzy cisk m yszy. Wr m enu, które się pojaw i, w ybierz kartę. W ła śc iw o śc i (Properties).

3.

P o ja w i się o k n o W ła śc iw o śc i. Kliknij kartę N a r z ę d z ia (T ools) w górze o k n a, aby o dsłonić o k n o narzęd zi o b słu g u jąc y ch dysk, które m o żesz z o b aczy ć n a rysunku A. 1. JCL)Pioportw»

E2E3

Gowa! lodt jshaimgj ¡¿ ¿ ¡i& a żli

ErcM-cńeckiro nałui

'

.

v

W in d o w s y wi Iw t

i-i,;..,..,..

KMi uvhta had*I«imr/ł włwn

chocked Iłu drive lor e r i o r s

M •■■

—

.

Backup rttfut W iró w s wst unaste lo d*l!(mr»e whtm you Urt Dacfccd x>(fes on th j &wc.

Deh-agrowualiw. tlalus V Windo/« *as ir-sbla to datefnne włwn ysu Uil

& -> Cefraoire'Hid :hit drive

Qsł'*grr*irt Now

■f _ : ---

UK

Rysunek A .l. Zignoruj radę W indow s 95 i mimo to rozpocznij defragmentację dysku 4.

W ciśnij przycisk D e f r a g m e n t uj (D efragm en t N o w ), aby ro zp o c zą ć pro ces defragm entacji d y sk u . System W in d o w s 95 m o że w tym m o m e n cie p o in fo rm o w a ć cię, że dysk nie potrzebuje defrag m cn tacji w yśw ietlając o k n o w id o czn e na rysunku A .2. Kliknij p rzycisk R o z p o c z n ij (Start), aby m im o to rozp ocząć proces defragm entacji.

590 5.

P o z n a j Linux

Kliknij przycisk O K znajdujący się u doiu okna W ła śc iw o śc i, aby zakończyć. TT*1

D itk D e f id o m o n te t

UfM». II a h 7. Ir?*gnwl«l

u

Yoo dorVi

to dotray-iłnt (h? &vt now IIyxi want

to óefi&yrer* t

clck Sial.

| Sricct&yc | Acyooiod. j

,j

Rysunek A.2. Defragmentujemy twardy dysk

N ależy w y k o n a ć k o p ię n a jw a ż n ie js z y c h d a n y ch ! Zanim uruchom im y f i p s , musimy upew nić się, że zrobiliśmy kopię najcenniejszych plików. Należy rów nież uważnie przeczytać dokum entację program u znajdującą się w pliku f i p s . d o n w katalogu d o s u t i l s / f i p s d o c s na instalacyjnym CD-ROM-ie Linuksa.

T w orzenie przestrzeni dla L inu ksa z p o m o c ą fip s 1.

Pierwszym krokiem , jaki m usisz w ykonać, jest utw orzenie dyskietki startow ej zawie­ rającej program f i p s . W tym celu w łóz do stacji dysków czystą dyskietkę. W DOS-ie sform atuj ją jako dyskietkę startow ą w pisując polecenie f o r m a t z opcją 3: format /S a:

2.

G dy DOS zakończy form atow anie, skopiuj program f i p s na dyskietkę startową: copy

3.

4.

d:\dosutils\fips.exe

a:

Następnie skopiuj na dyskietkę polecenia f d i s k i f o r m a t: copy

c:\windows\command\format.com

copy

c:\windows\cornmand\fdisk.QX0

a: a:

U ruchom ponow nie kom puter zostawiając, dyskietkę startow ą w stacji. U ruchom f i p s wpisując: fips

5.

Wciśnij E n ter, aby uruchomić f i p s . Program dokona przeglądu tw ardego dysku, a następnie wyświetli tabelę zawierającą informacje o juz istniejących partycjach. Po wybraniu za po m o cą klawiszy kursora odpowiedniej partycji dla Linuksa, wciśnij E nter.

6.

Program obejrzy twardy dysk i wyświetli tabelę z nowym układem partycji. Wciśnij klawisz c. Następnie przy znaku gotowości f i p s wpisz y, aby zachow ać zm iany i wyjść z programu.

591

In sta la c ja R ed H at L in u k s

R o zp o czy n am y instalację L in u k sa

D w a e ta p y in stalacji in stalacja L inuk sa p rz e b ie g a w d w óch eta p ac h . W pierw szy m etapie info rm ujem y p ro g ram instalacyjny o p a ra m etrac h naszego ko m p u te ra i o ty m , g d zie m o że znaleźć pliki instalacyjne. W d ru gim etapie w y k o n a m y resztę instalacji.

U r u c h a m i a m y in s ta la c ję 1.

A b y ro zp o cząć p roces instalacji, w łó ż u tw o rzo n ą w cześniej dyskietkę sta rto w ą do stacji i u ru ch o m pon ow n ie kom pu ter. K o m p u te r załaduje się z dyskietki, a następnie w yśw ietli ekran ze zn ak iem gotow ości: boot:.

2.

T en p o c z ą tk o w y ekran z aw ie ra kilka p rzy d a tn y ch p o dczas ro zp o czy n an ia instalacji inform acji i kilka e k ra n ó w p o m o cy , do których w arto zajrzeć zanim przejd ziesz dalej. A b y ob ejrzeć te ekrany, n ależy w cisnąć jeden z sześciu k law iszy fu n kcyjnych o p isa ­ nych na dole g łó w n e g o e k ra n u . E k ran y będą p ojaw iać się z p e w n y m opó źn ien iem , ja­ ko że dane o d c zy ty w a n e są z dyskietki. K la w is z fu n k c y jn y

E k ra n

FI Main sr.rR^n (Ekran główny)

Główny ekran, który widzimy po uruchomieniu programu instalacyj­ nego

F2 General

(Podstawow a pomoc)

Kilka podstawowych informacji i rad odnośnie wstępnego etapu instalacji

F3 Expert (Tryb expert)

fen ekran wyjaśnia zasady działania trybu expert. W trybie tym wyłączana jest większość procedur autoteslowania i autodetekcji

F3 Rescue (Sytuacje awaryjne)

Ten tryb pozwala naprawić uszkodzony system. Do tego celu potrzebne nam będą obie dyskietki: bootująca i wspomagająca

-M Kicks tar t (Szybki start)

Tryb kicks tart jest zaawansowanym trybem instalacji, korzystają cym ze skonfigurowanego wcześniej pliku tekstowego. Dokładny opis korzystania / tego trybu wychodzi poza ramy niniejszego tek­ stu, niemniej, jeśli nas to interesuje, potrzebne informacje możemy znaleźć na instalacyjnym CD -RO M -ie Linuksa

F5 Kcrr.el

Ekran zawierający objaśnienia niektórych opcji jądra, które trzeba będzie zdefiniować w procesie instalacji

(Opcje jądra)

T e ra z m o że sz w pisać przy znaku gotow ości d o w o ln ą z w y b ra n y c h opc ji. A by i o / p o ­ cząć proces instalacji, n ależy w cisn ąć E n te r. Jeśli nie p o d a sz żadnej opcji ani nie wci-

592 ■

P oznaj Linux — ---------------------------------

-

1 •"

1—

i

■

i ■■■ ■

i

■i .

■— —

——

śniesz żadnego z klaw iszy funkcyjnych, proces instalacji rozpocznie się automatycznie po upływie minuty. Po wciśnięciu klaw isza E n t e r pow inniśm y zobaczyć na ekranie c o ś takiego: Loading v m l i n u z ................................................... Uncompre33ir.g Linua.......... Loadina initrd.imq..............................

Jeśli po czątkow y ekran nie pojawia się- przez dłuższą chw ilę, a k o m p u ter nie będzie zajęty czytaniem dyskietki, oznacza to

problem y ze sprzętem lub z kompatybilnością

Linuksa.

B r a k z n a k u g o to w ości boot: Jeśli taki znak gotow ości nie pojawi się na początku instalacji lub jeśli otrzym am y kom unikat o błędzie, oznacza to p roblem y z odczytem danych z dyskietki. D o naj­ bardziej praw dop o d o b n y ch przyczyn należy uszkodzony sektor na dyskietce lub pro­ blemy z odczytem dyskietki w stacji. Najpewniej trzeba będzie sporządzić now ą dys­ kietkę startującą korzystając z zamieszczonej na początku tego rozdziału instrukcji.

Pierwszy etap instalacji P o ru s z a n ie się m ię d z y p o szczeg ó ln y m i o p c ja m i Poszczególne opcje w procesie instalacji w ybieram y klaw iszem T a b . Jeśli m inęliśm y opcję, którą chcieliśm y w ybrać, m ożem y albo cofnąć się do niej k o m b in a cją klaw i­ szy A lt+ T a h , a lb o przejść ekran dookoła sam ym klaw iszem T a b .

K o n t y n u u j e m y in s ta la c ję 1.

Po krótkiej chw ili, w trakcie której k o m p u ter będzie czytał dyskietkę, pojaw i się, w i­ doczny na rysunku A .3, czarno-biały ekran pytający, czy u ż y w asz kolorow ego moni tora. Od tego pytania rozpoczyna się pierw szy etap instalacji L in u k sa, w którym zde­ finiujesz param etry najbardziej po dstaw ow eg o w yposażenia kom p u tera, a program instalacyjny odnajdzie instalacyjny C D -R O M .

2.

Sugerow ana przez program odpow iedź brzm i: tak- przy przycisku Yes widać m igają cy kursor lub podśw ietlenie. Zakładając, że m asz kolorow y m onitor, wciśnij E n te r, żeby przejść do następnego ekranu.

593

In sta la c ja R ed Mai L in u k s

3.

N a stę p n y e k ran , który ujrzysz, jest pow italny m e k ran em instalacji in fo rm u jący m . żc p ro ce s instalacji o p isa n y je s t w dołączonej do dysku instalacyjnego instrukcji. Jeśli je steś g o to w y rozpo cząć instalację, wciśnij E n te r.

4 . K olejny , w id o c zn y na ry su n k u A .4 ekran p y ta o typ k law iatury , której u żyw asz. Jeśli, j u ż po z ain stalow an iu L in u k s a , ch ce sz zm ien ić typ klaw iatury, m o że sz to z ro b ić p ole­ ceniem / u s r / s b i n / k b d c o n f i g . ¡ O lc c n e t o K*d

Li.

Rysunek A.3. W ybieramy typ monitora ...------——jKei-.bos-d I'jpe 1— ------/Jhat typ* rf knyhonrri do yoj Kave?

Rysunek A 4. W ybieram y typ klawiatury 5.

W ię k sz o ść z p o d a n y ch tutaj typó w k law iatur to układy klaw iatury sp ecy ficzne dla ró żn ych ję z y k ó w . D o m y śln ie ustaw iany jest układ klaw iatury u ż y w a n y w Stanach Z je d n o c z o n y c h . M o ż n a z m ie n ić to ustaw ienie w ybierając inny typ za p o m o cą klaw i­ szy strzałek. P o praw ej stronic ekranu w id ać pasek p rzedzielony zn ak iem 1t. Pasek ten inform uje, że o k n o z aw ie ra więcej ty p ó w k law iatury niż te w id o czn e na ekranie. Po w ybraniu o d p o w ie d n ie j dla typu k om putera klaw iatu ry, w ciśnij klaw isz T a b , aby po dśw ietlić przycisk O K po czym E n te r.

6.

W n a stęp n y m k roku p ro g ram szuka w kom pu terze kości P C M C IA . G d y ją znajdzie, prosi o w ło żen ie do stacji d y s k ó w dyskietki w sp o m a g ają ce j.

594

P oznaj Linux

G dy to zrobisz, należy w cisnąć

O K .,

a program załaduje w tedy z dyskietki odpowied­

nie sterowniki. Jeśli odpow iedni chipset nic zostanie znaleziony, program bez pytań przechodzi do następnego etapu instalacji.

PATRZ RÓWNIEŻ *

Więcej informacji na temat instalacji kari PC w Linuksie znajduje się w rozdziale 9.

7.

N astępny, w ido czn y na rysunku A .5, ekran pyta, skąd chcesz zainstalow ać Linuksa. Dostępne są cztery

m ożliw ości

(patrz tabela A.2). W tym rozdziale opisana została

tylko instalacja z C D -R O M -u i z dysku tw ardego. 1 Installation Method \ What type of nedla contains the packages to be installed? m

ssa sm

NFS image hard drive FTP SMB image

Rysunek A.5. Podajemy, gdzie znajdują się instalowane pliki Linuksa

Tabela A.2. Cztery dostępne lokalizacje

Lokalizacja Local CD-ROM

Hard Drive

O p is CD-ROM - standardowe miejsce, z którego możemy instalować Linuksa. W tym wypadku nic będzie mim potrzebna dyskietka wspomagająca t wardy dysk - jeśli nie możemy zainstalować Linuksa z CD-ROM-u, należy przekopiować całą zawartość katalogu \R e d H a t\n a partycję FA T 16 (partycja dosow'a) na twardym dysku. Ta metoda wymaga dys­ kietki wspomagającej

NFS image

Instalacja z serwera NFS (NFS jest sieciowym systemem plików)

FTP

Instalacja Linuksa z sieciowego serwera FTP

Jeśli w y b ierzem y instalację z C D -R O M -u , program instalacyjny prosi o w łożenie dys ku do stacji C D -R O M .

595

Instalacja Red H at L inuks

N a stęp n ie sp raw d za, czy k o m p u te r korzysta z C D -R O M -u typu ID E. G d y go nie z n a j­ dzie, w y św ietla ekran, w k tó ry m pyta, jaki typ n apęd u C D -R O M znajduje się w n a szy m kom puterze: SCSI

Jeśli napęd jest podłączony do adaptera SCSI. program instalacyjny stara się znaleźć ten adapter, a jeśli nie jest w stanie, pyta dla jakiego typu urządzenia SCSI powinien załadować sterownik. Program zapyta, czy chcemy sami ustawić param etry urządzenia, czy też zdamy się na program instalacyjny. W większości przypadków' nie ma potrzeby podawania żadnych parametrów

Other CD-ROM

Jeśli nasz CD -R O M nie jest ani typu IDE. ani SCST, to praw dopodobnie pod­ pada pod tę kategorię. Po wybraniu tej opcji pojawi się długa lista różnych typów' napędów. Należy wybrać ten, który odpowiada konkretnemu napędowi i w razie potrzeby odpowiednie parametry sterownika.

P o o d nalezieniu C D -R O M -u , program m ontuje dysk instalacyjny Red Hat L inu ksa i przechodzi do następneg o etap u instalacji.

P ro b le m y z C D -R O M -e m ? Jeśli m a m y napęd C D -R O M typu ID E , a program instalacyjny nie potrafi go w ykryć, trzeba c o fn ą ć się do po czątk u instalacji i w p ierw szym o k n ie po jaw iającym się po załad o w an iu k o m p u te ra z d y skietk i sta n o w e j p o in fo rm o w ać p ro g ra m instalacyjny, gdzie m o ż e znaleźć C D -R O M : b o o t:

linux hdX=cdrom

Where hdX = Channnel

Jumper hdx

ideO

master

hda

ideO

slave

hdb

idei

master

hdc

idei

slave

hdd

ideO = primary channel idol = secondary channel

Drugi e ta p instalacji W tym m o m e n c ie je s te śm y ju ż gotow i przejść do d rugiego etapu instalacji. Z ajm ie m y się. podziałem dysku na p artycje i zd ecy dujem y , które z e le m e n tó w L inu ksa zainstalujem y.

596

Poznaj Linux

W ybór między opcjam i Install a Upgrade Następne o k n o program u instalacyjnego, w idoczne na rysunku A .6, pytaczy zamie­ rzam y instalować L in u k sa od początku, czy tylko unow ocześnić je g o starą wersję. W tym rozdziale zakładam , że instalujem y L in uksa od podstaw. ...............

1 I n s t a l l a t i o n Pat.h |-------------------------

Would you liko to insUall a new systu* nr upgrade a systew which already contains Red Hat 2.0 or later'?

Bi

]

Rysunek A.6. Wybieramy między normalną instalacją a unowocześnianiem Linuksa wersji 2.U lub późniejszej

Jeśli w yb raliśm y op cję instalacji a już m am y L inuksa na dysku W sytuacji, gdy wybraliśmy instalację, a na partycji, na którą instalujem y Linuksa, m am y już jego wcześniejszą wersję, wszystkie dane tam zapisane ulegną zniszczeniu. W takim przypadku należy wykonać najpierw kopię wszystkich w ażnych plików!

O bsługa urządzeń SCSI Po wybraniu opcji In sta ll, program sp raw d za, czy w sy stem ie nie m a adapterów SCSI. Jeśli ż ad n eg o nie znajdzie, pyta, czy m am y takow e w kom puterze. Jeśli tak, to w oknie dialogow ym , które się pojawi m usim y odpow iedzieć Yes. N astępnie b ędziem y mu­ sieli zdecydow ać, czy zdam y się na program , czy też będziem y chcieli skonfigurow ać wszystkie p aram etry sami. W iększość sterow nikó w SCSI jednak nie w y m a g a d efinio w a­ nia żadnych param etrów . Jeśli nie m am y w kom puterze adaptera SC SI, w y b ieram y p rzy ­ cisk No i w ciskam y E n te r.

Podział dysku na partycje Zanim przystąpim y do podziału tw ardego dysku na partycje, d o b rze w iedzieć w jaki sposób Linux o z n acza różne partycje. W środow isku D O S /W indo w s poszczeg ólne party­ cje oznaczane są różny m i literami. I tak, jeśli na kom puterze m am y dw ie partycje, będą one oznaczone najpew niej ja k o dyski C: i D:. Linux nie używ a w tym celu liter, ale m ó­ wiąc w pew nym uproszczeniu, oznacza poszczególne partycje jako ró żn e katalogi. Jeśli

597

In sta la c ja R e d H at L in u k s

w ięc m a m y n a tw a rd y m d y sk u dw ie partycje, to w L inuksie zo stan ą one o z n ac zo n e na przykład jako katalogi: / (katalog root) i data. N astęp n y ekran, który się p o jaw i, ro zp o c zy n a etap instalacji - teraz d e fin io w a n e b ędą ustaw ien ia dysku tw ardeg o. W oknie tym m ożna w ybrać jedno z d w óch słu ż ąc y ch do podziału dysku na partycje narzędzi Red Hat L inuksa. P ierw szy w ybór u rucham ia pro ­ gram D isk D ruid, a drugi w y w o łu je polecenie f d i s k . ---------------------------------------------------| P a r t i t i c n IU*ł< | ----------------------------------------------------f o u may ncw n o u n t a t h e r p a r t i u o n s M i i h i n t * x r f l l e s y s t e » . M ary u s e r s

IaKb t o uso a e p o ro te p a r titio r w Tor /o * r and /hcmc Por c * o n p le . You way # l*s. r»c»jnt your DOS o r J6/2 p a r t i t i o r * t o nok o t hei* t o ł 1m.nr. Cevi.ce

1*1

dcv/hdoZ

S i ze 41

P a r t i t i o - tył»« L ln u * n s tiv e

718704

LinuH tio tiv c

Mount po; /

Si s i Rysunek A.7. W ybieramy program służący do tworzenia partycji D isk D ruid, w o d ró żn ie n iu od d ziałającego w trybie teksto w ym p ro g ram u f d i s k , p o ­ sługuje się interfejsem p o d o b n y m do w y k o rz y sty w a n eg o przez program instalacyjny. Za p o m o cą D ru ida m o że m y nic ty lk o tw o rzyć i usuw ać partycje, ale ró w n ie ż definiow ać katalog, w k tórym zostaną p o d m o n to w a n e . f d i c k jest natom iast n arzędziem raczej dla linu kso w ych ekspertów', potrafi b o w iem działać w sytuacjach, kiedy Disk D ruid nie jest w stanie poradzić sobie, z p ro b le m e m (potrafi np. o bsłu giw ać dyski o nietypow ej a rc h ite k tu ­ rze), ale jest ró w n ież znacznie m niej przyjazny dla użytkow nika. Red H at L inu x p otrzeb u je przynajm niej dw óch partycji: g łów n ej partycji root (/) i linuksow ej przestrzeni w y m ia n y (ang. sw a p sp a ce). Z alec a się, aby p rzestrzeń w ym iany miała rozm iary d w a razy w ię k sze niż zain stalow ane w k o m p u te rze zasoby p am ięci RAM . Jeśli je d n a k m a m y na n aszy m kom puterze 32 M B lub w ięcej pam ięci R A M . m ożem y spokojnie og ran iczyć rozm iary przestrzeni w y m iany, tak ab y była ró w n a pam ięci R A M . In terfejs p ro g ra m u D isk D r u id W oknie. D isk D ru id a znajdują się info rm acje na tem at tw o rzo n y c h partycji. U góry okna p o d a n a je s t lista istniejących ju ż na tw a rd y m dysku partycji. Ś ro d k o w a część jest poświęcona napędom d y sk o w y m tw ardym dyskom , które program instalacyjny w ykrył w systemie. U dołu ekranu natom iast znajdują się przyciski D ruida i lista kom binacji k law i­ szy, które w y w ołują pew ne fun kcje program u. Dokładniej opiszem y te elem enty za chwilę.

P oznaj Linux

598

P artycje j u z istn ie ją ce na d y sku W tym polu ekranu opisane są partycje, które już istnieją na tw ardym dysku. Obok li­ sty partycji, w k olu m n ach podane są dane o nich: Mount ooint

Nazwa katalogu, w którym zamontujemy partycję w Linuksie. Pozostawienie tego pola pustym spowoduje, zc partycja nic zo­ stanie zamontowana

Device Nazwa urządzenia)

W tym polu widnieje nazwa urządzenia, która /.ostanie przypisana partycji

Requested Minimalny rozmiar)

Podany jest minimalny potrzebny rozmiar partycji

Actual Rozmiar rzeczywisty)

W tej kolumnie podany jest rzeczywisty obszar zajmowany przez partycję

Type (Typ)

W tej kolumnie zdefiniowany jest typ partycji. Najczęściej spo­ tykane typy partycji to: DOS, NTFS (sieciowa), Linux native (linuksowa) i Linux swap (partycja wymiany). Jeśli partycja nie zostanie zdefiniowana, oznacza to zazwyczaj, że nie ma dla niej wystarczającej ilości miejsca na dysku

D yski w k o m p u te rze W tym polu ekranu podane są inform acje o tw ardych dyskach w kom puterze W ko­ lumnach podane zostały niektóre inform acje o statusie dysku: Drivç

Nazwa urządzenia definiująca typ dysku twardego. Dyski IDC oznaczane są nazwą hdX, gdzie X oznacza numer twardego dysku. Dyski typu SCSI opisane są w zależności od ich kolejności w łańcuchu. Pierwszy dysk ozna czany jest sda, drugi sdb i tak dalej

Georn [C/H/S]

Geometria twardego dysku tak jak ją postrzega Disk Druid. W kolejności podana jest liczba cylindrów dysku (cylinders -C). głowic (hcads -U) i sektorów (sectois -S). Waito porównać te liczby z tymi, które pod Windows 95 można znaleźć we Właściwościach danego dysku (w Panelu sterowania) lub w BlOS-ie komputera (do BIOS-u wchodzimy po naciśnięciu podczas ładowania komputera odpowiedniej, pojawiającej się zazwyczaj na ekranie kombinacji klawiszy). Jeśli wartości, które tam znajdziemy nie zgadzają się z tu podanymi, prawdopodobnie będziemy musieli skorzystać z f d i s k

Total

Całkowita pojemność twardego dysku. Warto porównać te dane z zanoto­ wanymi wcześniej parametrami dysku

Used

W tej kolumnie widać ile MB twardego dysku jest wykorzystanych

Free

T a kolumna podaje, ile jeszcze pozostało wolnego miejsca na dysku

#####

W ostatniej kolumnie widoczny jest pasek przedstawiający w formie gra­ ficznej stopień wykorzystania dysku

599

In sta la c ja R e d H at L in u k s

P o le c e n ia p r o g r a m u D is k D r u id W o sta tn im polu p ro g ram u znajdują się przyciski uak ty w n iające różne polecenia p ro ­ gram u D isk D ruid: A d d, D e lcie, E dit, R eset i pozw alający w yjść z p ro g ram u C a n cel. Poniżej znajduje się krótki o p is każdego z p rzy cisków i k o m b in a cja klaw iszy będących a ltern a ty w n y m sp o so b em u ru c h o m ie n ia k a żdeg o F un kcja w y w o ły w a n a p rzyciskiem

Add

7.

poleceń.

lub k law iszem F I służy do d o d a w an ia n o ­

w y c h partycji. Po jej w y w o ła n iu rozw ija się m enu przedstaw ione w tabeli A .3. Tabela A.3. Rozwijane m enu funkcji Ada

Obiekt w menu

Objaśnienie

Mount point

Opcja służąca do definiowania punktu zaczepienia partycji. Należy pamiętać, że wszystkie urządzenia i partycje są w Linuksie podkatalo­ gami partycji root (/), trzeba więc zdefiniować partycję root (punkt zaczepienia: /)

Si ze

Opcja służąca do definiowania minimalnego pożądanego rozmiaru par­ tycji. Jeśli nie zdecydujemy inaczej, m inim alny rozmiar każdej partycji wynosi 1 iMB

(w megabajtach) G r o w a b le ?

Okno pozwalające zdecydować czy partycja będzie miała minimalny podany przez nas rozmiar, czy będzie się dopasowywać się do rozmia­ rów dysku. W tym drugim przypadku, gdy wybierzemy w oknie opcję Growable, partycja będzie starać się w miarę możliwości zająć całą pozostałą przestrzeń na dysku

Type

Opcja używ ana do definiowania typu partycji. Po jej otwarciu pojawi się okno zawierające różne typy partycji, z których należy wybrać udpuwiedni

A llo w a b le D e v ice s

Tu wybieramy, na którym z twardych dysków chcem y stworzyć party cję

Ok

W ciśnięcie tego przycisku rozpoczyna proces tworzenia partycji

Cancel

Wciskając Cancej rezygnujemy z tworzeni a partycji

O pcja

Add

w y w o ły w a n a klaw iszem

F2 służy

do tw o rze n ia partycji N F S . Partycje ta­

kie są p arty cjam i sieciow ym i. PATRZ RÓWNIEŻ 4

W ięcej informacji na tem at N F S znaleźć m ożna w rozdziale 27. O pcja D clcte (F 4 ) służy do u su w an ia z dysku podśw ietlonej partycji. Po w y braniu

opcji D elete p ojaw i się o kno d ialo g o w e pytające, czy na p e w n o ch ce m y usu nąć partycję.

600

P oznaj Linux

Opcja R eset (F 5 ) cofa wszystkie zm ian y, które w pro w adziliśm y od

czasu uruchomię

nia Disk Druida przyw racając początkow e ustawienia. O pcja O K służy do zatw ierdzania zm ian , które zostały w p ro w ad zo n e za pom ocą Disk Druida. Pojaw ia się okn o proszące o potw ierdzenie zm ian i jeśli prog ram takie potwier­ dzenie otrzym a, zapisuje w szystkie zm iany n a tw ardym dysku. Z defin iow an e w programie punkty zaczepienia partycji zostają przesłane do program u instalacyjnego, który wykorzy­ s tu je potem do tw orzenia system u plików. O statnia opcja C a n c e l, służy do w ychodzenia z Disk Druida. W szystkie zm iany, któ­ rych dokonaliśm y w program ie zostaną utracone. Po wyjściu 7. D ru id a pojaw i się okno pytające, do którego z etapów instalacji chcem y teraz przejść. P raca z P is k D ru idem M usim y m ieć p ew no ść, które z partycji na dysku chcem y u sun ąća które zachować. W ybieram y odpow iednie partycje i za pom ocą klaw isza F 4 usuw am y je.

L ep iej z a w c z a s u p o m y śleć d w a razy! G dy już w ybierzem y przycisk O K przy usuw aniu partycji, będzie o na stracona. M u­ sim y m ieć pew n o ść, że nie usuw am y partycji dosow ej, W indow s 95, ani innej party­ cji niezbędnej w systemie.

T w o rze n ie p a r ty c ji L in u k s a i p a rty c ji w y m ia n y 1.

W ciśnij F I , ab y w y w ołać m enu d odaw ania now ych partycji. A b y utw orzyć partycję root, w' polu M o u n t P o in t wpisz: /

2. Za pom ocą klaw isza T ali przenieś się d o pola, w którym zdefiniujesz ro zm iary party cji. W pisz tam na przykład, 25U MB. W kolejnym polu w ybierz L in u x N a tiv e jako typ partycji. Jeszcze raz spraw dź w szystkie ustawienia i wciśnij O K . 3.

Ponow nie w ciśnij F I , żeby utw orzyć partycję w ym iany. W p ro w ad ź rozm iar, w ybierz L in u x S w a p jako typ partycji i wciśnij O K .

4

G dy zak ończysz tw orzenie partycji, w ybierz w głów nym ek ran ie program u przycisk O K lub wciśnij klawisz F 12 , aby potw ierdzić i zachow ać zm ian y , których dokonałeś. Program instalacyjny przeniesie cię do ko lejn eg o etapu instalacji.

601

I n sta la c ja R ed H at L in u k s

B łęd y program u Di.sk D ruid Jeśli z ja k ic h ś p rzy c zy n D isk D ruid nie będzie potrafił u tw o rzy ć now ej partycji, p o ­ ja w i się o k n o inform ujące, z jak ieg o rodzaju błędem m a m y do czynienia. N ajczęściej o k a zu je się po prostu, że na dysku b rak u je m iejsca dla partycji i n ależy j ą zm niejszyć lub też ścisnąć odrobinę in n e partycje.

U aktyw nianie przestrzeni wymiany Po utw orzen iu w szy stk ich partycji, p ro gram instalacyjny sz u k a partycji w ym ian y. J e ­ śli tak ow ej nie znajdzie, w y s y ła k om u nik at o błędzie. W takim w y p a d k u należy się cofnąć do p o p rze d n ieg o etapu i u tw o rzy ć o d p o w ie d n ią partycję. Jeśli u tw o rzy m y w ięcej niż je d n ą partycję w y m ian y , po jaw i się o k n o takie ja k na rysunku A .8 , z pytaniem o to która p arty ­ cja ma hyc w y k o rz y sty w a n a j a k o przestrzeń w y m ia n y Z az n ac za m y o d p o w ie d n ią partycję i opcję szuk ania w trakcie fo rm ato w a n ia partycji u szk o d zo n y ch b lo k ó w pam ięci (ang. b a d blo cks). G d y j u ż b ę d ziem y p e w n i w yb o ru , w c isk am y O K . 1

iM m ni*k }

...................

You nay now nount o th e r p a r t it io n s w ith in your filc a ^ sto i» . Many u sers li k e to use sef>arAte p a r t i ti o n s f o r /u s r and /horn? f o r evanple. You »ay a ls o n o tn i your DOS o r OS/2 p a r titio n s to »aka than v is ib le to Linux.

Rysunek A.8. Podczas form atowania partycji warto sprawdzić, czy nic zawiera ona uszkodzo­ nych bloków

F orm atow anie partycji Po zd efiniow aniu p rzestrzeni w y m ian y pojaw i się kolejne o k n o d ialo g o w e, pytające, którą z p ozostałych partycji L in uksa c h ce m y teraz sfo rm atow ać. N ależy b ezw zględn ie sfo rm ato w a ć k a ż d ą n o w ą partycję, którą utw orzyliśm y w trakcie instalacji, a d o d atkow o w arto także sfo rm ato w a ć w szy stk ie stare partycje, ju ż istniejące na dy sku , o ile nie zaw ie ­ rają w ażn y ch d any ch , które c h c e m y zatrzym ać. Z az n a c z a m y każdą partycję, którą c h ce m y sfo rm ato w a ć, jak rów nież, każdą, którą ch cem y sp raw d zić pod kątem u szko dzony ch hloków .

602

Poznaj Linux

W ybór elementów Linuksa do zainstalowania Następnym etapem jest wybór pakietów oprogram owania Linuksa, które chcemy zain­ stalować. Ekran w idoczny na rysunku A.9 pyta, któiy z kom ponentów systemu ma zostać zainstalowany. K om ponenty podane w tym oknie są zestawami pakietów oprogramowania realizującymi pew ne określone funkcje Linuksa. System X W indow i związane z nim pa­ kiety obsługują podstaw ow e funkcje środow iska X W indow (obsługa karty graficznej, głów­ nych bibliotek, m enadżera okien i kilku podstaw ow ych aplikacji). Z kolei dodanie pakietu X G am es zainstaluje kilka prostych gier dla X W indow . --------- 1 Cunponants' to Instail \ .. . ■ Choose components to install: [*J [*] l 1 f*1 £ 1 L J O] [*J [ 1

X Window Systen X Development X nul line ill* support TeX Document Formatting Enacs hnoes with X windows DUG/WindowG Connectivity Extra Documentation Everything

s 1 * n 8 s

% 9

l*J Select Individual

Rysunek A.9. W tym oknie wybieramy, które z pakietów oprogramowania dla Linuksa mają zostać zainstalowane Aby zainstalow ać m inim alną (50 M B) wersję system u, należy usunąć zaznaczenia z wszystkich pakietów , które zostały ju ż p rzez program instalacyjny a uto m atycznie zazna­ czone. Aby móc w ybierać pojedyncze pakiety, należy przejść klaw iszem T a b do pola Select in d iv id u a l p a c k a g e s , znajdującego się pod głów ną listą i w y b ra ć tę opcję.. Po jej uaktywnieniu p o jaw ia się ekran (rysunek A. 10), pozw alający na o so b n y w yb ór każdego z pakietów w chodzących w skład podanych w yżej kom ponentów . Ekran zaw iera przewijalne menu z listą pakietów' o p rogram ow an ia w chodzących w skład danego z komponentów'. Podczas w ybierania lub usuw ania p o jed y n c zy c h p akie­ tów. program instalacyjny m oże poprosić nas o zgodę na instalację innych pakietów', na­ wet tych, z których wcześniej zrezygnow aliśm y. Dzieje się tak dlatego, że niektóre z p a ­ kietów w ym agają do praw idłow ego działania program ów zaw artych w' innych pakietach. PATRZ RÓWNIEŻ 4

Więcej informacji na temat usuwania i instalacji oprogramowania za pom ocą narzędzi R ed Hat Linuksa znaleźć m ożna w rozdziale 30.

603

In sta la c ja R e d Hal L in u k s thrins# pATlrAgffft t o Ii m U I I

Rod Hat l.intm 1997 Rod Hot G oftuaro

□•»SOŁ*

...

r.jp

D o v o lrp o c n t/r

Develen»nnt/V

mat pa

Kro t o Foc-\osc: l-utfto 4 .1

J w c u n w ta tJ iłii

t x t o n s l o n s /J a lianes Libro« 105

G ,? »

:

4 5 l ‘i 3 l 2

i h i s i s th e b e s t c o l l c c t i o n or Lir*x< d c c -m e n ta tio n th e r e l s . l t na* puf. t e g r t h e r on D c c ea ter 2 4 . 1936. I f yoo wont t o f i n d n eu e r v e re lo n s o “ th e s e

Slrnoí' dnciwantje, san

h t t p ; / / s u n s i to .u n e . wAj /“l ínu*. . Fui U te

i •*

¿®/|I ; |

v'"

u i l l shou you a s iz e and d o s c rlp tiu n u f

a

packaj«

Rysunek A. 10. Instalowanie oprogram owania metodą wyboru pojedynczych pakietów- począt­ kujący użytkownicy Linuksa powinni ją póki co omijać. W ięcej inform acji na te m a t zaw artości każdego z pak ietó w i je g o działania m ożn a z d o b y ć w cisk ając klaw isz F I . A by przejść do k olejneg o etapu instalacji, n ależy z p o m o cą k la w isz a l a b w y b ra ć p rzy c isk O K i w cisnąć E n te r .

Instalacja Po sp ra w d z e n iu , c z y nie p o m in ię te zo stały żad n e w a żn e p a k ie ty , p ro g ra m in sta la ­ c y jn y in fo rm u je nas, żc lista z a in sta lo w a n y c h p a k ie tó w z o sta n ie z a c h o w a n a w pliku / t m p / i n s t a l l . l o g . A b y ro z p o c z ą ć in stalację, n a le ży w c isn ą ć E n t e r . P ro g ra m in stala ­ c y jn y p rz y p isz e tera z w c z e ś n ie j sfo rm a to w a n y m p a rty c jo m o d p o w ie d n ie ty p y sy s te m ó w plików i z ainstaluje w y b ran e o p ro g ram o w a n ie. Postępy instalacji będą w idoczne w o k n ie In s ta ll S t a t u s .

K o n fig u racja sprzętu O sta tn ia część tego rozdziału po św ięco n a jest koń cow ej konfiguracji sprzętu i u sta­ wianiu p e w n y ch param etró w n iezb ęd n y ch do u ru cho m ienia L inuksa.

W ybór myszy Po zain stalo w an iu o p ro g ra m o w a n ia system u, program sp raw d za, czy do k om putera dołączona jest m ysz. Jeśli ją znajdzie, w y św ietla na ekranie typ m y sz y i port. do którego jest po dłączona. W zależności od jej rodzaju m oże d o d a tk o w o spytać o liczbę przycisków , protokół transferu d an ych, z k tó reg o m y sz korzysta. Jeśli m a m y zaś m y sz z d w o m a p rz y ­ ciskam i p ro g ram zapyta o to, c z y c h ce m y na niej e m u lo w a ć m ysz trójprzyciskow ą.

604

Poznaj Linux

PATRZ RÓWNIEŻ ♦ Więcej na temat konfiguracji urządzeń służących do nawigownia po ekranie, takich jak mysz, mówimy w rozdziale 10. 4

O tym jak skonfigurować m ysz w system ie X Window mówimy w rozdziale 18.

W y b ó r m yszy Jeśli m am y m y sz z d w o m a przyciskam i, a chcem y korzystać z X W indow , należy em ulow ać na niej m ysz trójprzyciskow ą. Jeśli tego nie zrobim y podczas instalacji, m ożem y zawsze zm ienić ustaw ienia m yszy program em / u s r / s b i n / m o u s e c o n f i q .

Konfiguracja

X

Window

Następne okno pyta, z jakiej karty graficznej chcemy korzystać. Z podanej w oknie listy należy w ybrać ten typ, który odpow iada karcie, zainstalowanej w kom puterze. Należy bardzo uw ażać, g d y ż karty graficzne, podobnie ja k m arki sam o ch o d ó w , m ają często bar­ dzo zbliżone nazw y, ale potrafią znacznie różnić się tym, co znajduje się pod maska (chipsetem karty). PATRZ RÓWNIEŻ 4

Więcej informacji o tym jak uruchomić i skonfigurować X Window znajduje się w rozdziale 18. Jeśli nie m o że m y w ybrać karty, która o d p o w ia d a naszej karcie, należy w ybrać karlę

Generic V G A -com patybile, którą każda ze w spółczesnych kart p o w in n a być w stanie em ulow ać. Po w ybraniu karty odpow iedni m o d u ł sterow nika zostanie zainstalow any na komputerze. Następny ekran pyta o typ monitora. W ażn e jest, aby w ybrać z listy dokładnie t:iki typ monitora, jaki posiadam y. Jeśli nie m a go n a liście, w ybieram y opcję C u s to m i w oknie, które się pojaw i, w p isu jem y odpow iednie param etry wzięte z instrukcji naszego monitora.

P ro b le m y z p ra w id ło w y m d o s tro je n ie m X I I W Red Hat Linuksie dostępny jest program X c o n fig u ra to r um ożliwiający precyzyjną ko nfig urację X W in d o w . W tym celu na le ży zap oznać się ze s z c z e g ó ło w y m i p a ra ­ metrami karty graficznej i monitora. Szczegółow e informacje o różnych monitorach, kartach graficznych i używanych przez nie chipsetach m ożna znaleźć w katalogu / u c r / X l l R 6/ l i b / X l l / d o c , oczywiście po zainstalowaniu Linuksa.

605

Instalacja R ed Hat Linuks

Jeśli m a m y w ko m puterze kartę G e n e ric V G A , pojaw i się p ytan ie, czy c h c e m y p rzete­ sto w a ć u staw ienia za p o m o cą p ro g ram u p r o b e o n l y . O d p o w ia d am y , zc m c c h cem y w y k o ­ n y w a ć testu i p rzech o d zim y do następnego etapu instalacji.

U n ik a m y sp a len ia m onitora! W p ro w a d z e n ie n iew ła śc iw y ch p a ra m etró w m o n ito ra m o że s p o w o d o w a ć je g o u sz k o ­ dzenie. Ja sam spaliłem j u ż kiedyś jed en m on itor w pisując n iew łaściw ą w arto ść dla je d n e g o z param etró w . Jeśli nie z najd ziem y o d p o w ie d n ic h inform acji w instrukcji m o nitora, m o ż e m y zajrzeć n a stronę sieciow ą producenta.

K o n f i g u r a c j a k o m p u t e r a w s ie c i K on figu racja siecio w a 1.

Jeśli ch ce sz d ołączyć k o m p u te r do lokalnej sieci k o m p u tero w ej (L A N ), w oknie, które się p ojaw i, o d p o w ie d z Y es. W p rzeciw n y m w ypadk u w y b ie rz przycisk No. Jeśli z aj­ dzie taka p otrzeba, b ę d z ie sz m ógł sk o n fig u ro w a ć k o m p u te r d o łączen ia się z siecią po z ak o ń c ze n iu instalacji.

2.

Jeśli w ybrałeś przycisk Y es, program instalacyjny pyta, jakiego typu karty sieciowej ma szukać. Przewijaj podaną listę typów kart lak długo, aż znajdziesz odpow iedni typ, w y ­ bierz przycisk O K i wciśnij Enter. Program zapyta teraz, czy zam ierzasz ustawić dla karty specjalne opcje. Jeśli będziesz m usiał skonfigurow ać jakieś param etry, będzie to najpewniej adres I/O (pod aw an y w form ie szesnastkow ej) i num er przerw ań, z którego karta korzy sta (np. w len sposób: ic = 0 x 3 3 0

i i r q = 5 ) . Jednak w większości przypad­

ków program instalacyjny pow inien sam znaleźć odpow iednie param etry. 3.

N astęp n y e k ran w y św ietla opcje p o zw alające sk o n fig u ro w a ć sieć. Jeśli w sieci, do której jeste ś podłączon y działa serw er bootp, który przypisuje n o w y m k om pu terom adresy I P i resztę p a ra m etró w , należy z az n aczy ć opcję [ ] Configure device with bootp i w cisnąć O K . W przeciw n ym w y padk u inform acje takie jak: ho stn am e, d o ­

m ain n a m e , adress IP i n etm ask value, b ęd ziem y m usieli w p isać sam i. Jeśli nie je s te ­ śm y pew ni niektórych p a ra m etró w , należy skon tak to w ać się z a d m in istrato rem sieci.

K onfiguracja strefy czasowej K olejny e k ran p y ta nas, w jakiej jesteśm y strefie czaso w ej i ja k u sta w io n y jest zegar w BIO S-ie ko m putera. N ajp ierw w y b ierzem y Y es w o d p o w ie d zi na opcję pytającą, czy zegar w B IO S -ie ustaw io n y jest zgodnie z czasem G M T . K orzystanie z zeg a ra B IO S -u ustaw ionego n a czas G M T po zw ala L in uksow i na w y k o n y w a n ie takich operacji, ja k za-

6U 6

P oznaj Linux

chow yw anic pew nych plików codziennie o ściśle określonej porze, w yłącza jedn ak pozo­ stałe zegary system u operacyjnego. W kolejnej sekcji ekranu m o żem y w ybrać strefę czasow ą, w której się znajdujemy. Przew ijam y listę do m om entu aż znajdziem y naszą strefę czasow ą i w c isk am y OK.

Wybieranie usług, które powinny włączać się po uruchom ieniu systemu N astępny etap instalacji dotyczy usług i dem onów , które m ają b y ć w łączane w mo­ m encie u ru ch om ien ia system u. W uknie program u instalacyjnego pojaw i się bardzo długa lista usług. W ięcej inform acji o każdej z nich m ożna uzyskać podśw ietlając konkretną opcję i w ciskając klaw isz F I. Jeśli usługa została ju ż standardow o w y b ran a przez program instalacyjny, tak aby włączać się w m om encie ładow ania systemu, lepiej tego nic zmieniać. Jeśli nie w łączym y usługi teraz, m ożem y je szc ze zrobić to później. Słu ży do tego polece­ nie ntsysv.

Nic n a le ż y w y łą c z a ć u s łu g u sta w io n y c h p r z e z p ro g r a m in sta la c y jn y ! Niektóre usługi nic pow inny być w yłączane pod żadnym pozorem, jeśli nie w iem y, ja­ kie to pociągnie z a sobą konsekwencje. W przeciwnym razie m oże okazać się, żc sys­ tem nie chce się załadować. T c kluczowe dla systemu usługi to: a t d , c r o n d , i n e t , k p r n p l d , k e y t a b l e , n e tw o rk i s y s l o g .

PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej informacji na temat polecenia n t c y s v znajduje się w rozdziale 28.

W y b ó r drukarki K onfiguracja drukarki 1.

K olejnym etapem jest konfiguracja drukarki. Jeśli chcesz to zrobić teraz, w ybierz przycisk Yes, jeśli później lub jeśli nie m asz drukarki, przycisk

2.

No.

O dpow iedź Yes w yw ołuje okno dialogow e pytające, gdzie w łaściw ie znajduje się drukarka. M ożliw e są trzy warianty: Local

Drukarka podłączona wprost do komputera

Remote l p d

Drukarka podłączona do naszej sieci LAN można się skontaktować z nią za pomocą polecenia lpd

LAN manager

Drukarka sieciowa obsługiwana przez menadżera L A N lub serwer sie­ ciowy SMB.

607

In sta la c ja R e d H at L in u k s

3.

Jeśli w y b ie rz e sz d ru k ark ę local, prog ram zapy ta o nazw ę kolejki plików czekających na w y d ru k (ang. q ueue, d o m y śln ie l p ) i katalog, w którym p rz e c h o w y w a n e będą pliki o c zek u jące na w y d ru k o w a n ie (sp o o l directory). Po w y b ran iu o d p o w ie d n ic h ustaw ień w ciśnij N ext.

4.

Program instalacyjny sp ró b u je teraz ustalić, do ja k ie g o portu jest pod łączona lokalna d rukark a i poprosi, aby w y b ra ć z listy typ drukarki. Przycisk N ext przenosi cię do k o lejn eg o etapu instalacji.

PATRZ RÓWNIEŻ #

W ięcej informacji o tym ja k skonfigurować w Linuksie drukarkę znajduje się w rozdziale 5.

5.

Jeśli w p ierw szy m oknie w y b ie rz esz opcję R e m o te lp d , pojaw i się okno dialog ow e pytające o n a zw ę k o m p u te ra o b słu g u jąc eg o drukarkę i n azw ę kolejki do drukarki na tym k o m p u te rze . Jeśli w ięc na o b słu gującym d rukarkę serw erze drukarka n a zy w a n a jest laser, należy w p isać l a s e r ja k o n a zw ę kolejki i nazw ę serw era. N ex t p rzenosi cię do n astęp n eg o etapu instalacji.

6.

W y b ra n ie opcji L A N M a n a g e r w y w o łu je o k n o um ożliw iające ko nfigurację k o m u n i­ kacji z se rw e rem drukarki. N a jpierw podaj nazw ę M anagera L A N , następnie je g o a d ­ res IP, dalej n a zw ę u ż y tk o w n ik a (U sernam e) i strefy S h a re nam e drukarki, a n a koniec hasło, w y m a g a n e do u z y sk an ia dostępu do drukarki. Przycisk N e x t z am y k a to okno i otw iera następne.

K o n fig u ra cja drukarki siecio w ej Jeśli c h c e m y z d efin io w ać dru k ark ę sieciow ą, w'arto zasięgn ąć p o m o cy u a d m in istra ­ tora. Jeśli nic zain stalujem y jej teraz, zaw sze jeszcze m o ż e m y zrobić to później za p o m o cą p ro g ram u p r i n t t o o l wf X W indow .

7.

N astępn e e k ra n y zajm ują się ustaw ieniam i sam ej drukarki. T utaj trzeba w ybrać z listy typ d rukarki o d p o w ia d a ją c y konkretnej drukarce. Jeśli tak o w eg o nie znajdziesz, w y ­ bierz d ru k ark ę działającą tylko w' trybie tek stow ym . Przycisk N ext przenosi cię do okna pozwfałającego w y b ra ć rozm iar papieru.

8.

Jeśli d ru karka d o p u szcza w iele różnych fo rm ató w papieru, w y b ie rz ten, który ci naj bardziej odpowuada.

9.

Jeśli d ru k ark a nie reaguje na sy g n ał końca w iersza, drukując tekst jednym nieprze­ rw any m ciągiem , w y b ie rz opcję S t a i r

S t e p p i n g . W ybranie przycisku N ext i w c i­

śnięcie E n t e r przenosi cię d o n astępnego okna. 10. O statni ekran p ok azu je w sz y stk ie u staw ione d o tej pory p aram etry d rukarki. Jeśli jeste ś z ad o w o lo n y , z a k o ń c z proces konfiguracji w ciskając D o n e . Jeśli nic. w y b ie rz

608 ■

-

1"

Poznaj Linux

■—

E d it i cofnij się do odpow iedniego o k n a by zm ienić ustawienia. G d y uznasz, że kon­ figuracja jest w łaściw a, wciśnij D on e i przejdź do następnego etapu instalacji.

Ustawianie początkowego hasła root N astępne o k n o żąda hasła adm inistratora (ro o tp a ssw o rd ). P odanie tego hasła umożli­ wiać będzie zarejestrow anie się w system ie jak o r o o - (adm inistrator). A b y utworzyć konta innym uży tkow nikom i uruchom ić jeszcze kilka elem entów system u tak, aby nada­ wa! się do pracy, pierw szą sesję w system ie będziem y musieli ro zp ocząć jak o root. Usta­ lając hasło adm inistratora, (jak rów nież k ażd e inne hasło) pow inniśm y unikać słów, które m ożna znaleźć w słow niku, haseł, które m ają mniej niż sześć liter lub ciągów' liczbowych, łatwych do odgadnięcia dla osoby postronnej (np. naszej daty urodzin czy num eru telefonu). PATRZ RÓWNIEŻ ♦

Więcej informacji na temat ustawiania h aseł w Linuksie znajduje się w rozdziale 25.

Dobre hasło D obre hasła są zazw yczaj kom binacją liter i cyfr lub akronim am i p ew nych sentencji czy kom binacją słów . Przykładami dobry ch haseł (przynajm niej do czasu, gdy nie zostaną opu bliko w an e) m ogą być hasła typu: Fraz93R e, S H 2 2 p u k , iam 99bal, 210IIm oon. H asła są wrażliwie na to, czy zostaną podane wielkimi, czy m ałym i literami i zazwyczaj ograniczone są rozm iarem d o ośmiu znaków (dlatego hasła Fraz93R cnt i Fraz93R ex zo stan ą przez kom puter u znane za to sam o hasło).

Teraz m usim y wrymyślić hasło, zapisać je na kawałku papieru i w'pisać w odpowiednim oknie. Ze w zględ ów bezpieczeństw a, to co w piszem y, nie pojawi się na ekranie. Dlatego, aby mieć p ew ność, żc przy w pisyw aniu hasła nie popełniliśm y błędu, m usim y wpisać je dwukrotnie. G dy j u ż w prow adziliśm y hasło po raz drugi, w ciskam y O K . Jeśli w prow a­ dziliśmy hasło popraw nie, przejdziem y do następnego ekranu, jeśli nie, będziem y musieli w prow adzić je ponow nie. Należy pam iętać, że adm inistrator m a prawdo dostępu do w szystk ich plików i pełną kontrolę nad sy stem em , dlatego należy trzym ać je g o hasło w sekrecie!

Wybór opcji ładowania systemu D otarliśm y do ostatniego etapu instalacji. W tym miejscu zadecydu jem y, ja k Uinux będzie się w przyszłości ładow ał przy wdączaniu komputera.

Instalacja Red Hat Linuks

60 9

Ekran widoczny na rysunku A.l 1 daje nam możliwość instalacji L I L O (programu ła­ dującego system) w jednym z dwóch miejsc. ■

Master Boot Kccord (w sektorze startującym dysku) wybranie tej opcji sprawia, ze LILO zastępuje Master B O O T Record znajdujący się w sektorze startującym dysku. O d tej po ry w momencie ładowania systemu pojawiać się będzie znak gotowości LILO. Jest to przydatne, jeśli chcemy, aby głównym systemem komputera był Linux.

■

First scctor of root partition (w pierwszym sektorze partycji root) z tej opcji m o ż e m y skorzystać, jeśli w sektorze startującym dysku znajduje się inny program ładujący sys­ tem operacyjny (OS2, NT, Partition Magie czy System Commander), którego nie chce­ m y stamtąd usuwać. Jeśli zainstalujemy LII .0 w pierwszym sektorze partycji root, m o ­ żemy później skonfigurować inny system operacyjny tak. aby na starcie dawał możliwość uruchomienia Linuksa. ------------ 1 LiLc Installs:ion | -----------Hhar® dc» you want. to jnstall tna bóoŁload»r?

y/.wfd y. /d«v/hdal /dev/fc»

[ju j

« First sector of root partition | First sector of a Floppj diłk I

im )

im u j

Rysunek A.l 1. Wybieramy, gdzie zainstalujemy LILO większość użytkowników wybiera ustawienie domyślne: M aster Boot Loadcr Mo żn a również pominąć (S k ip ) instalację LILO. Tę możliwość wybieramy zazwy­ czaj, gdy chcemy uruchamiać Linux programem LOAD I. TN lub z dyskietki startowej. Po wybraniu jednej z możliwości opuszczamy okno wciskając O K lub Skip.

PATRZ RÓWNIEŻ

«

Więcej informacji na temat LILO i LOADLIN znajduje się w rozdziale 23. Niezależnie od tego. którą z opcji wybraliśmy, pojawi się. ekran pytający, czy chcemy

wprowadzić opcje ładowania (ang. boot options) czy też chcemy kontaktować się w takich sytuacjach z systemem za pomocą adresowania liniowego. W

większości przypadków

najlepiej zdać się na ustawienia domyślne. G d y program LILO zostanie już zainstalowany, na dysku pojawi się ekran informujący, ze instalacja została zakończona, należy wyjąć dyskietkę ze stacji dysków i wcisnąć Entcr. Jeśli taki ekran się nie pojawi, za pomocą kombinacji klawiszy AU+F3 i AIt+F4 należy w y ­ wołać odpowiednie ekrany, które pomogą wyjaśnić, czy podczas instalacji LILO pojawił się błąd. Jeśli tak, to najpewniej trzeba będzie pominąć (Skip) instalację LIL O i w przyszłości korzystać z jednej z alternatywnych metod ładowania Linuksa.

610

Poznaj Linux

Uruchamianie systemu operacyjnego Po zainstalowaniu L ILO lub L O A D L 1 N można uruchomić system operacyjny. Jeśli ładowanie systemu obsługuje LILO, na ekranie pojawi się znak gotowości LILO: I,TT.O : Po krótkiej chwili oczekiwania na naszą reakcję program załaduje Linuksa. Jeśli określiśmy w systemie możliwość załadowania na starcie innego systemu operacyjnego niz Linux, mo ż e m y za pomocą klawisza Tab sprawdzić, jakie systemy operacyjne m a m y do wyboru, a następnie, wpisawszy po znaku gotowości LILO odpowiedniej opcji, wywołać go wciskając Entcr: linux dos LTT.O: Jeśli zostaliśmy przy Linuksic, po kilku chwilach zobaczymy jak jądro systemu ładuje się po raz pierwszy. Pojawi się widoczny niżej komunikat iznak gotowości systemu: Red HdL Linux relase 5.0 (Hurricane) Kernel 2.0.32 on an i568 login : Po tym znaku gotowości m o ż e m y zarejestrować się w systemie. A b y lo zrobić, należy wpisać root. Teraz system zapyta o hasło. Wpisujemy hasło, które podaliśmy w czasie instalacji i po sekundzie powinien pojawić się znak gotowości informujący, żc weszliśmy do systemu.

Dodatek B Adresy sieciowe

Bill Bali

Adresy grup dyskusyjnych Internetowe adresy W W W

Zasoby Usnetu Poniżej przedstawiamy aktualną listę grup dyskusyjnych poświęconych Linuksowi. Lista ogranicza się do adresów grup dyskusyjnych w języku angielskim. ■

comp.o s .linux.advocacy

odezwy, polemiki, kłótnie i święta wojna między Z a ­

konem Obrońców Linuksa a hordami niewiernych ■

com p.o s .linux.alpha - grupa dyskusyjna poświęcona współpracy Linuksa z proce­ sorem Alpha

■

comp.os.linux.announce

-

grupa komercyjna, zawierająca głównie informacje

o najnowszym oprogramowaniu dla Linuksa ■

comp.0 3 .linux.answers

-

niewyczerpane źródło nowych linuksowych stron

H O W T O , F A Q i innej dokumentacji systemowej ■

comp.DS.linux.developement

apps

-

grupa dyskusyjna zajmująca się proble­

m a m i przerabiania oprogramowania, stosowania kompilatorów i języków programo­ wania w Linuksie ■

comp, os .linux.developement.system

-

problemy związane z programowaniem

jądra Linuksa, modułów isterowników urządzeń ■

comp.0 3 .linux.hardware - pytania, odpowiedzi i dyskusje na temat różnych typów urządzeń i sprzętu współpracujących z Linuksem

■

comp.o s .linux.m68k - grupa dyskusyjna poświęcona współpracy Linuksa z proceso­ rami Motorola serii 68x000

■

comp.os .linux .misc

-

m y związane z Linuksem

pytania, odpowiedzi i dyskusje na różne nietypowe proble­

Poznaj Linux

612

comp.o s .linux.ne twoi kiny - grupa dyskusyjna poświęcona zagadnieniom

łączenia

się, konfiguracji iadministrowania siecią komputerową ■

comp.os.linux.powerpc

-

grupa zawierająca informacje i wiadomości dla użyt­

kowników Linuksa na komputerach z procesorami serii PowerPC ■

comp.os .lir.ux.setup

-

pytania i odpowiedzi na temat instalacji, konfiguracji

i konserwacji systemu. ■

comp.os.linux.x - grupa dyskusyjna poświęcona środowisku X Window' i aplika­ cjom w nim działającym

Internetowe adresy WWW Istnieje obecnie zbyt wiele adresów W W W poświęconych Linuksowi, aby można je tu wszystkie wymienić. Jednakże większość potrzebnych odpowiedzi znaleźć można w Linux Documentation Project (Dokumentacji projektu Linuksa) dostępnej pod adresem: http://sunsi te.une.edu/LD? Pełna lista komputerów, w których można znaleźć dokumentację L U P znajduje się pod adresem: http://sunsite.unc.cdu/LDP/hmirrors.html Jeśli chcemy poznać przybliżoną liczbę użytkowników Linuksa na całym świecie, m oż e m y zajrzeć pod podany niżej adres i zarejestrować się jako użytkownik! Kiedy pisa­ łem ten rozdział było nas już ponad 6 milionów: http://counter.l i .org Jeżeli jesteśmy zainteresowani logo Linuksa, pod tym adresem znajdziemy hiperłącza do trzech stron zawierających różne wersje logo: http ://pobox .corr./-newt/ Jeżeli m a m y niepotrzebną kopię instalacyjnej w'ersji Linuksa i chcemy ją komuś od­ stąpić, pod tym adresem znajdziemy odpowiednie informacje: http: / /visar .custan.edu: 8 0 0 0 / l i

i

vHHway.html

Pod tym adresem można znaleźć informacje o OpenLinuxie firmy Caldera. Ta wersja Linuksa zawiera dodatkowo: komplet aplikacji StarOf fice, D R - D O S , relacyjną bazę da­ nych A D A B A S - D i związane z Netscapem aplikacje ioprogramowanie dla serwerów: http ://www .Cd 1d e r a .com Witryna sieciowa Walnut’s Crcck jest kolejnym miejscem, w którym można za darmo zdobyć jedną z wersji Linuksa na przykład. B S D lub Slackware Linux: http: / /www.cdruin.com Adres podany poniżej przyda się tym, którzy korzystają z Linuksa w komputerach przenośnych. Znaleźć tutaj można dokumentację (jak również inne adresy internetowe) ułatwiającą rozwiązywanie problemów z Linuksem iX I 1 na laptopach:

A dresy sieciow e

613

http://www.co.utexas.cdu/users/kharker/linux laptop Jeżeli potrzebne nam jest najnowsze ji|dro Linuksa, m o ż e m y zajrzeć pod ten adres a znajdziemy tam jego najbardziej aktualną wersję; ht ~ p ://www.civioq.u g a .cdu/LinuxBleed.html Stąd można ściągnąć Debian Linuksa: http://www.debian.org Jeśli chcemy wiedzieć, czy coś się zmieniło w naszej ulubionej witrynie sieciowej i czy przypadkiem nie pojawiło się. lam jakieś nowe oprogramowanie, warto zajrzeć pod: http://ww.emry.net/webwatcher Jeden z najważniejszych dystrybutorów Linuksa, Infomagic, oferuje wiele różnych pakietów oprogramowania dostępnych zarówno na dyskach CD, jak i poprzez FTP: http ://www.infomagic.com Pod tym adresem można znaleźć nie tylko starsze i nowsze wersje jądra systemu, ale i ponad 20 G B innego oprogramowania: http ://w w w .kernel.ora Strona la, którą w

1997 roku odwiedziło ponad 4 miliony internautów, jest razem

z sunsite.unc.edu jedną z najpopularniejszych stron sieciowych poświęconych Linuksowi poza tym powszechnie uważa się ją za macierzystą stronę Linuksa: http ://w w w .linux.org Pod tym adresem można znaleźć informacje o książkach poświęconych Linuksowi, wydanych przez Sams, Que, N e w Riders i Red Hat Press: http ://w w w .m c p .com Strona sieciowa Motif, poświęcona również X Window Kena Lee, zawiera łącza do ponad 700 innych stron poświęconych X Window (Kcn zajmuje się dokumentacją F A Q Motifa): http://www.rhaul.net/kenton/indcx.shtml Adres sieciowy serwera Red Hat Software, Inc. zawiera łącza do stron internetowych poświęconych Linuksowi, pozwala zamówić Red Hat Linuksa oraz inne programy komer­ cyjne, takie jak Applixware, Motif iCDE : http ://w w w .redhat.com Poniżej znajduje się adres sieciowy Linux Journal, przeszło siedemdziesięciostronicowego, kolorowego, wychodzącego co miesiąc magazynu poświęconego Linuksowi: http://www.ssc.com/lj Pod pomzszym adresem wspaniali ludzie z Xfree86 Project, Inc, oferują darniowe wersje nie tylko programu X Window, ale również innych systemów operacyjnych: htt p ://w w w .xfree86.org

Dodatek C Korzystanie z dokumentów HOWTO

Bill Bul!

Przewodnik po dokumentach HOW TO Linuksa 5.0_______________ Przewodnik po dokumentach mini-HOW TO Linuksa 5.0 D o każdej wersji Linuksa dołączany jest zazwyczaj obszerny zestaw dokumentacji H O W T O (od ang. H ow to... - Jak zrobić...). Red Hat Linux zawiera prawic dwieście ta­ kich dokumentów zajmujących w spakowanej formie ponad 6 M B na dysku! Dokumenty H O W T O są wyczerpującymi, szczegółowymi podręcznikami uczącymi, jak rozwiązywać podstawowe problemy i dostarczającymi praktycznej wiedzy o konkretnych aspektach działania Linuksa. A b y przeczytać dokument H O W T O (przechowywany w formie spakowanego pliku tekstowego. a nie pliku .html, sgrnl, .dvi czy .ps), należy wpisać polecenie z l e s s po­ dając ścieżkę do odpowiedniego dokumentu: # zless /usr/doc/HOWTO/Serial-HOWTO.gz

Tabela C. 1 zawiera listę wszystkich spakowanych plików H O W T O . Tabela C. 1. Dokumenty H O W T O Red Hat Linuksa 5.0 (dostępne w katalogu:

/usr/doc/HOWTO) D okum ent H O W T O

K ró tk i o p is

3Dfx-HOW'TO

Jak korzystać w Ijnuksie z akceleratora grafiki, mikroprocesora 3Dfx

Access-HOWTO

Jak z pomocą tzw. „technologii ułatwień” umożliwić korzystanie z komputera osobom niepełnosprawnym

Alpha-HOWTO

Informacje na temat obsługi procesorów serii Alpha w Linuksie

Asscmbly-HOWTO

Jak programować w Asemblerze i386

AX25-HOWTO

Jak zainstalować i skonfigurować pakiet AX.25 obsługującego protokół transferu danych między komputerem a radiem

616

Poznaj Linux

Benchmarking-HQWTO

Problemy związane z korzystaniem z pakietów testowych w Linuksie

Bootdisk H O W T O

Jak utworzyć linuksową dyskietkę startującą

BootPrompt H O W T O

Zawiera informacje o argumentach, które LILO przyjmuje w m o ­ mencie ładowania systemu

CD-Writing-HOWTO

Jak dokonywać zapisu na C D w Linuksie

CDROM-HOWTO

Jak zainstalować, skonfigurować ikorzystać z C D - R O M - ó w

Chincse-HOWTO

Jak uruchomić w Linuksie oprogramowanie dla chińskich znaków pisma

Commercial-HOWTO

Lista dostępnego w sprzedaży oprogramowania pod Linuksa

Consultants-HOWTO

Lista firm świadczących odpłatne usługi konsultacyjne w zakresie Linuksa

Cyrilic H O W T O

Jak uruchomić w Linuksie obsługę rosyjskiego alfabetu

Danish H O W 10

Jak uruchomić obsługę duńskich czcionek

Disk-HOWTO

Inłormacje o tym. jak w Linuksie radzić sobie 7.więcej niż jednym dyskiem i z kilkoma partycjami

Distribution-!10 W T O

Jak wybrać najlepszą wersję Linuksa

DNS-IIOWTO

Jak administrować małym DNS-em

DOS-to-Linux-HOWTO

Przewodnik po Linuksie dla użytkowników DOS-a

DOSRMl I-HOWTO

Jak korzystać z emulatora DOS-u dosemu

ELF-HOWTO

Jak korzystać z formatu binarnego ELF

F.m acspeak-HO W T O

Do czego można wy korzystać w Linuksie syntezator m o w y

Ethernet- H O W T O

Jak zainstalować ikorzystać z urządzeń Ethernet

Finnish-HOWTO

Jak uruchomić w Linuksie znaki specyficzne dla alfabetu fińskiego

Fire.wall-HOWTO

Podstawowe informacje o tym jak działa ściana ogniowa

French-HOWTO

Jak uruchomić w Linuksie francuskie czcionki

Ftape-HOWTO

Informacje o korzystaniu ze sterownika f tapc

GCC-HOWTO

Instalacja ikorzystanie z kompilatora języka C, G N U ijego bibliotek

German-HOWTO

Jak uruchomić w Linuksie niemieckie czcionki

Gilbc2-HOWTO

Instalacja ikorzystanie z biblioteki G N U dla języka C, wersja 2 (libcó) 5

HAM-HOWTO

Informacje przydatne dla linuksowych radioamatorów

K orzystanie z dokum entów H O W TO

617

Hardware-HOWTO

Lista sprzętu iurządzeń współpracujących z Linuksem

Hcbrew-HOWTO

Jak w Linuksie uruchomić alfabet hebrajski

Installation-HOWTO

Jak zdobyć izainstalować oprogramowanie dla Linuksa

Intranct-Server-HOWTO

Jak uruchomić intranet w oparciu o system operacyjny Linux

1PX-HOWTO

Jak korzystać z protokołu IPX

ISP-Hookup-HOWTO

Jak połączyć się z Internetem za pośrednictwem dostawcy usług internetowych

Ilaliau-HOWTO

Jak w Linuksie uruchomić włoskie czcionki

Java-CGI-HOWTO

Jak skonfigurować serwer tak. by obsługiwał język Java

Keniel-HOWTO

Konfigurowanie, kompilacja, unowocześnianie iusuwanie prohlem ó w związanych z jądrem Linuksa i386

Keyboard-and-Console-

Korzystanie z klawiatury i konsoli

HOWTO MGR-HOWTO

Jak skonfigurować ikorzystać z systemu M G R Window

MILO-HOWTO

Jak korzystać na procesorach Alpha z programu milo ładującego Linux

mail-HOWTO

Wszystko, co należy wiedzieć o poczcie elektronicznej w Linuksie

NET-3-HOWTO

Jak zainstalować iskonfigurować w Linuksie oprogramowanie sieciowe

News-HOWTO

Wszystko co należy wiedzieć o grupach dyskusyjnych Usnetu

NFS H O W T O

Jak uruchomić w Linuksie serwery i klientów NFS

NIS-HOWTO

Network Information System (Sieciowy system informacji) a Linux

Optical-Disk-HOWTO

Instalacja ikonfiguracja napędów dysków optycznych

PCI-HOWTO

Najnowsze informacje współpracy Linuksa z płytą główną PCI

P C M C I A-I I O W T O

Kompletny przewodnik po kartach P C obsługiwanych przez Linuksa

Pilot-HOWTO

Jak korzystać z Palm Pilota 3 C O M

Polish-HOWTO

Jak zainstalować w Linuksie polskie czcionki

PPP-HOWTO

Jak w Linuksie za pomocą PPP połączyć się z Internetem

Printing-HOWTO

Wszystko co trzeba wiedzieć u drukowaniu w Linuksie

Printing-Usage-HOWTO

Jak obsługiwać kolejkę wydruku

RPM-HOWTO

Kompleluy przewodnik po programie rpm

618

Poznaj Linux

Readi ng-List-HOW T O

Polecane lektur)'

SCSI-HOWTO

Konfiguracja iobsługa urządzeń SCSI

SCSI-ProgrammingHOWTO

Jak zaprogramować podstawowy interfejs SCSI

SMB-HOWTO

Jak korzystać z protokołu S M B (Session Message Błock)

SRM-HOWTO

Jak załadować system Linux na komputerze z procesorem Alpha za pomocą S R M

Scrial-HOWTO

Jak instalować urządzenia szeregowe

Serial-ProgrammingHOWTO

Jak wrLinuksie programować obsługę portów szeregowych

Shadow-PaswordHOWTO

Jak instalować iprogramować w Linuksie tzw. shadowpasswoids (ukryte hasła)

Slovenian-HOWTO

Jak zainstalować w Linuksie słoweńskie czcionki

Sound-HOWTO

Jak skonfigurować obsługę dźwięku

Sound-Playing H O W T O

Jak obsługiwać różne formaty plików dźwiękowych

Spanish-HOWTO

Jak w Linuksie zainstalować hiszpańskie czcionki

TeTeX-HOWTO

Jak zainstalować ikorzystać z pakietów TeTex iLaTeXTeX

Thai-HOWTO

Jak ustawić w Linuksie obsługę alfabetu tajskiego

Tips-HOWTO

Różnego rodzaju rady iwskazówki ułatwiające korzystanie z Linuksa

UMSDOS-HOWTO

Jak pogodzić ze sobą M S - D O S iLinuksa

UPS H O W T O

Jak pogodzić z Linuksem UPS (zasilanie bezawaryjne)

UUCP H O W T O

Wszystko co należy wiedzieć, o współpracy między U U C P a Linuksem

Uscr-Group-I I O W T O

Jak zdefiniować izarządzać grupą użytkowników

Var-HOWTO

Lista komercyjnych dystrybutorów oprogramowania dla Linuksa

VMS-to-Linux-HOWTO

Przewodnik po Linuksie dla użytkowników V M S

XFree86-I I O W T O

Jak korzystać z X Window produkcji XFree86

XFree86-Video-Timings- Jak skonfigurować monitor ikartę graficzną, aby współpracowały HOWTO z Xfree86 X Windows Dokumenty mini-IIOWTO dostępne w katalogu /usr/doc/HOWTO/mini dostarczają zwięzłych i krótkich informacji na ściśle określony temat. W odróżnieniu od normalnych stron H O W T O , strony m i n i - H O W T O załączone razem z Red Hat Linuksem 5.0, nie są

619

Korzystanie z dokum entów H O W TO

spakowane. A b y przeczytać stronę m i n i - H O W T O , należy skorzystać z polecenia le3 3 podając ścieżkę do odpowiedniej strony: # less /usr/doc/HOWTO/nuni/AdYQcacy

C z y p o trzeb n e są n am od razu w szy stk ie d o k u m en ty H O W T O ? M o ż e m y szybko dostać się do wszystkich dokumentów H O W T O . bez konieczności wielokrotnego przeglądania katalogu /usr/doc/HOWTO. W tym celu należy zareje­ strować się jako root i zszedłszy do katalogu /usr/doc/HOWTO wywołać polecenie gunzip z opcją -r, które rozpakuje wszystkie znajdujące się tu pliki: # gunzip -r /usrdoc/WOWTO/*

Wykorzystując polecenia find, xargs, liead i less. m o ż e m y wyświetlić na ekranie pierwszych dwadzieścia wierszy z każdego pliku H O W T O : # find /usr/doc/HOWTO/* xargs head -v -n 20

|

|

less

Teraz m o ż e m y spokojnie zgłębiać zawartość dokumentów' HOW TO.

Tabela C.2 zawiera lisię plików dokumentacji m i n i - H O W T O załączonych do Red Hat Linuksa 5.0. Tabela C.2 Dokumenty m i n i - H O W T O Red Hat Linuksa 5.0 (dostępne w katalogu

usridociH O W lO lm ini) m in i-H O W T O

K ró tk i o p is

3-Button-Mouse

Korzystanie w Linuksic z trójprzyciskowcj myszy

A DSM-Backup

Wykonywanie kopii rezerwowej za pomocą utworzonego przez I B M systemu A D S M

AI-Alife

Linux a oprogramowanie tzw. „sztucznej inteligencji"

Advocacy

Korzyści z posiadania Linuksa

Backup-With-DOS

Jak wykonywać kopie systemowe Linuksa w DOS-ie

Battery-Powered

W jaki sposób użytkownicy komputerów' przenośnych korzystający z Linuksa mogą ograniczać zużycie prądu

Boca

Korzystanie z karty szeregowej Boca 2016

BogoMips

Kompletne kompendium wiedzy o niesławnym linuksowym BogoMips

Bridge

Tworzenie iobsługa mostów ethernetowych

620

Poznaj Linux

Bridge+Firewall

Tworzenie iobsługa ścian ogniowych na mostach ethcrnetowych

Clock

Obsługa zegara w Linuksie

Colour-ls

Jak sprawić, aby polecenie 13 wyświetlało różne typy plików w różnych kolorach

Comcau-C++

Korzystanie w Linuksie 7 Comcau C++

DUCPcd

Konfigurowanie Linuksa jako klienta D H C P

DHCPd

Obsługa demona serwera D H C P

Dial-On-Demand

Jak skonfigurować Linuksa do łączenia na żądanie w połączeniach internetowych

Diskless

Jak skonfigurować skrzynkę linuksową bez dysku

Dynamic-IP-II acks

Jak skonfigurować połączenie z Internetem za pomocą dynamicznego adresowania IP

Ext2fs-Undeletion

Wskazówki jak w Linuksie ratować utracone dane iodzyskiwać usu­ nięte. pliki ext2fs

Fax-Server

Jak skonfigurować usługę drukowania faksów

GIS-GRASS

lak w Linuksie skonfigurować system mapowania G R A S S

GTEK-BBS-550

Jak w Linuksie skonfigurować kartę, portów szeregowych G T E K BBS-550

Gravis-UItra-Sound

Jak w Linuksie obsługiwać kartę Gravis Ultra Sound

IO-PonProgramming

Jak programować obsługę ponów I/O w Linuksie

IP-Alias

Jak skonfigurować ikorzystać z opcji tworzenia aliasów IP

IP-Masqerade

Jak uruchomić w Linuksie opcję tworzenia masek IP

IP-Subnctworking

Jak utworzyć podsieć w sieci opartej na protokole IP

ISP-Conncclivity

Jak najlepiej wykorzystywać połączenie 7.Internetem

Jaz-Drivc

Jak skonfigurować ikorzystać z napędu Iomega Jaz

Kcrneld

Do czego służy ijak skonfigurować demona korne! <1

LBX

Jak w' Linuksie korzystać z L B X

Large Disk

Wszystko co trzeba wiedzieć o obsłudze bardzo dużych dysków w' Linuksie

Linux+DOS+Win95

Jak skonfigurować LILO, aby ładował DOS, Linuksa lub Windows 95

IJriux+DOS+Win95+ OS2

Jak skonfigurować LILO, aby ładował DOS, Linuksa, OS2 lub Win­ dows 95

K orzystanie z dokum entów HO W TO

621

Linux+FrecBSD

Jak używać jednocześnie na komputerze systemów Linux i FreeBSD

Linux+NT-Loader

Jak ładować Linuksa za pomocy NT-Loadera

Linux+OS2+DOS

Jak uruchomić Linuksa spod OS2

Linux+Win95

Pewne problemy związane z instalacją Linuksa w Windows 95

Loadlin+W in95

Jak l pomocą L O A D L I N . E X E załadować Linuksa z Windows 95

Locales

Urządzenia lokalne

MIDI+SB

Jak korzystać ze sprzętu MIDI w połączeniu z kartą muzyczną Sound BI aster

Mail Queue

Konfiguracja programu oendmail. tak aby obsługiwał lokalną pocztę

Mail2News

Jak skonfigurować listę pocztową i lokalne grupy dyskusyjne na ser­ werze Linuksa

Man-Page

Jak pisać strony dokumentacji systemowej dla oprogramowania linuksowego

PLIP

Jak zainstalować ikorzystać z protokołu PLIP (Paralel Line Interface Protocol)

Modules

Korzystanie z modułów jądra

N F S Root

Jak załadować Linuksa z N F S (Sieciowego systemu plików)

NFS-Root-Client

Jak utworzyć katalogi root będące klientami serwera Linuksa

Netscape+Proxy

Jak utworzyć małą sieć intranet

Ofline-Mailing

Jak odbierać pocztę dla wiciu użytkowników korzystając tylko z jednego adresu eina i 1

Online-Support

Jak uzyskać pomoc poprzez Internet, czyli: Linux Internet Support Cooperative

PPP-over-minicom

Ustanawianie połączenia PPP za pomocą programu minicom

Pager

Jak skonfigurować i obsługiwać w Linuksie stronicujące bramki alfa­ numeryczne (Alfanumenc Pager Gateway)

Print2Win

Jak w Linuksie drukować na dzielonej drukarce z Win95/NT

Process Accounting

Jak korzystać z możliwości kontrolowania procesów

Proxy-ARP

Jak korzystać w Linuksie z protokołu Proxy A R P

Proxy A R P Subnet

Jak utworzyć podsieć w oparciu o protokół Proxy A R P

Public-Web-Browser

Jak za pomocą Linuksa i Nctscapc a, a uruchomić ogólnodostępną przeglądarkę

622

Poznaj Linux

Qmail+MH

Korzystanie z qmail

Quota

Ograniczanie powierzchni dysku dostępnej użytkownikom

RCS

Instalacja ikorzystanie z R C S (Revision Control System)

RPM+Slackware

Jak w Linuksie Slacware korzystać z programu rpm

Remote-Boot

Ładowanie Linuksa z sieci

Remote-X-Apps

Jak uruchamiać klientów serwera X

SLIP+ProxyARP

Jak połączyć lokalną sieć z Internetem, korzystając z protokołu SLIP (Serial Line Interface Protocol) iserwera Proxy A R P

SLIP PPP Emulator

Jak połączyć się z Internetem za pośrednictwem emulatora SLIP/PPP

Sendmail+UUCP

Korzystanie z sendiria^l iU U C P (Unix-to-Unix Copy)

Software Building

Jak pisać irozprowadzać własne oprogramowanie dla UNIX-a

Softwarc-KAID

Korzystanie z oprogramowania R A I D w UNIX-ie

Soundblastcr 16

Korzystanie z karty muzycznej Soundblaster 16

Soundblastcr-AWE64 Korzystanie z karty muzycznej Soundblaster A W E 6 4

StarOlftcc

Instalacja oprogramowania StarOffice

Swap-Spacc

Jak dzielić przestrzeń wymiany między Linuksa i Windows

Term-Firewall

Jak łączyć się z siecią poprzez ścianę ogniową T C P

Tokcn-Ring

Jak skonfigurować Linux dla sieci typu Token-Ring

Upgrade

Jak unowocześnić posiadaną wersję Linuksa

VPN

Jak skonfigurować w Linuksie V P N (Virtual Protected Network)

Virtual-wu-ftpd

Konfiguracja iobsługa wirtualnego serwera ftp w Linuksie

Visual-Bell

Jak w Linuksie wyłączyć dzwonek konsoli

Win95+Win+Linux

W jaki sposób ładować różne systemy operacyjne

Windows-ModemSharing

Jak używać wspólnego modemu w sieci TCP/IP

Word Perfect

Korzystanie w Linuksie z programu Word Perfect

X-Big-Cursor

Jak w X Window skonfigurować nietypowe znaki kursora

XFree86-XInside

Jak dokonać konwersji ustawień w XF86Config Xfree86 na XI

Xterm-Title

Jak umieścić tytuł w oknie xterm

ZIP-Drivc

W jaki sposób skonfigurować ikorzystać z napędu Iomega Zip

ZIP

W jaki sposób zainstalować ppa sterownik napędu Zip

Dodatek D 50 najważniejszych poleceń i programów Linuksa

Dodatek ten nie zamierza zastępować stron dokumentacji systemowej (man). Nie wchodzi tak głęboko jak one w szczegółowe zastosowania poszczególnych poleceń. Po­ niższe zestawienie m a za zadanie zaznajomić czytelnika z poleceniami Linuksa i dać m u ogólne pojęcie o tym, co każde z nich robi. W większości przypadków podaliśmy tu tylko najważniejsze opcje i argumenty przedstawianych poleceń. D o większości poleceń dołączone są odpowiednie przykłady. Jeśli sam przykład nie jest wystarczająco jasny, opatrzony został odpowiednim objaśnieniem. Przedstawiona tu lista nie jest kompletna, wszystkich dostępnych poleceń Linuksa jest znacznie więcej, jednak tu przedstawione należą do najpotrzebniejszych inajczęściej używanych. A b y ułatwić orientację w tym zestawieniu, polecenia są przedstawione w porządku al­ fabetycznym. Osobiście wolałbym uporządkować je w zależności od tego, jak często z nich korzystam, takie ustawienie utrudniałoby jednak odnalezienie konkretnego polecenia. Jednak pozwolę sobie na przedstawienie listy dziesięciu najczęściej, przynajmniej przeze mnie, używanych poleceń. Również w porządku alfabetycznym. Tc dziesięć poleceń po­ dobnie jak dziesięć pierwszych słów wymyślonych przez człowieka jaskiniowego, zała­ twia większość problemów komunikacji z Linuksem: 1

.

( Z r i 1

2

. cci

3.

cp

4.

fir.d

5.

grep

6.

ls

7. more 8.

rm

9.

vi

1 0 . w he

624

Poznaj Linux

Podstawowe wskazówki Generalnie rzecz biorąc, jeśli chcemy zmienić coś, co już istnieje, polecenie, z którego skorzystamy, będzie się. najpewniej zaczynać od ch (ang. change - zmienić). Jeśli chcemy utworzyć coś nowego, polecenie, którego to tego użyjemy, będzie miało na początku litery mk (ang. make - zrobić). Jeśli natomiast będziemy chcieli coś całkowicie usunąć, użyjemy rm (ang. remove - usunąć). Przykładowo, aby utworzyć katalog użyjemy polecenia mkdir, a aby go usunąć polecenia rmdir.

Lista poleceń Polecenia podane w tym dodatku są najczęściej stosowanymi poleceniami Red Hat Linuksa. W sytuacji, gdy sens polecenia może wydawać się niejasny, zostało ono opatrzo­ ne odpowiednim przykładem. Więcej informacji na temat każdego z poleceń można zna­ leźć w dokumentacji systemu wywoływanej poleceniem man.

Tu polecenie rozkazuje shellowi wykonać wszystkie polecenia znajdujące się w pliku podanym jako argument polecenia lub polecenie podane zaraz po: .. Polecenie lo działa w shellach bash i pdksh. W shcllu tesh jego rolę spełnia polecenie tesh. W

poniższym

przykładzie wywołujemy polecenie adobc: adobe

& Znak & wpisany po dowolnym poleceniu, mówi komputerowi, aby wykonywał je w tle. Umieściwszy polecenie w tle można dalej swobodnie korzystać z shella wprowadzając inne polecenia. Jeśli polecenie wykonywane jest bez lego znaku, nim nie zostanie zakończone, nie będziemy mogli na pierwszym planie uruchomić żadnego innego polecenia.

adduser Polecenie adduser może być wykorzystane przez administratora albo dowolną osobę z odpowiednimi uprawnieniami do dodania do .systemu nowego użytkoumika. Razem z poleceniem podajemy nazwę konta użytkownika, które tworzymy: addusor dpitts

alias Polecenie alias służy do tworzenia aliasów (alternatywnych nazw na przykład urzą­ dzeń lub poleceń). Zazwyczaj aliasy poleceń są skrótem rzeczywistej nazwy polecenia.

50 najw ażniejszych poleceń i program ów Linuksa

625

W poniższym przypadku użytkownik (prawdopodobnie przyzwyczajony do poleceń D O S a) przypisuje poleceniu ls alias dir: alias dir— ls W

len sposób m o ż e m y uzyskać listę plików lub katalogów nie tylko poprzez ls, ale

również wpisując dir. Wpisanie samego polecenia alias, bez żadnych argumentów, wyświetla listę zdefiniowanych w systemie aliasów: svr01:/home/dpirts$ alias alias d='dir' alias dir“ V bi n / l o $LS_OPTIONS — iormat=vertical' alias ls*'/bin/ls

s l $_ o ?t i o n s '

alias v='vdir' alias vdir-'/bin/ls 3LO_OPTIONG — format“lonq'

apropos < param ctr> Polecenie apropos oznacza dosłownie: „odnosząc się do”. W

połączeniu z odpowied­

nim parametrem odnajdzie wszystkie strony man, których tytuł zaczyna się od tego parame­ tru. W

podstawowej formie polecenie to pozwala na poszukiwanie stron dokumentacji za

wierających pewne słowo kluczowe. Jego ekwiwalentem jest polecenie man -k .

b an n er Polecenie banner wyświetla na ekran lub przesyła do następnego polecenia, komuni kat w postaci wspaniałego sztandaru. Jeśli komunikat nie zostanie podany, polecenie prosi o niego i przyjmuje z klawiatury (lub ze standardowego strumienia danych) jeden wiersz komunikatu, przykładowo polecenie $ banner hi wyświetli tekst „hi” pokazany na na­ stępnej stronie.

bg Polecenie cg jest wykorzystywane do umieszczania już działającego procesu w tle. Przykładowo, jeśli polecenie zostało uruchomione na pierwszym planie (nic skorzystali­ śmy z polecenia &) i zorientowaliśmy się, ze wykonanie go zajmie dłuższą chwilę, a chcieli­ byśmy w tym czasie nadal korzystać z shella, m o ż e m y zawiesić uruchomiony właśnie proces wciskając kombinację klawiszy Ctrl+Z. Zawiesiwszy proces m o ż e m y albo pozo­ stawić go w stanie, zawieszenia, albo umieścić go w tle wpisując b y . W ten sposób uwol­ nimy shella pozwalając m u zająć się innymi zadaniami.

Poznaj Linux

626

##

###

##

##1»

# H «H # H # H *#*4*#«*#«*#*«#**H«#####*»##»##*##frt**##*ł ####################fffff###*##*########*########*#######

«#**#####*### mm########H#H#####ł#M#l4##4 #####*## ff ff ff ff üffff ff#* ff M frit # M # N # H # H # H # M # f f ##

H# ### #*# #### #### ####

##

#######

###### ff# ##

##

##

*#

#HM#####«##M##*ff#M#fr######ff#

##ff# HłfNłł ff######*

### M # M # ł M M ł M

ffff#### Hffff

##

bind Wykorzystywane w shellu pdksh polecenie bind służy do przypisywania pe w n y m kombinacjom klawiszy tunkcji dla potrzeb linii poleceń. Często użytkownicy pdksh defi­ niują strzałki kursora, aby działały w ten sam sposób jak w shellu bash. Składnia polece­ nia bind wygląda tak:

bind W poniższym przykładzie kombinacjom klawiszy przypisane zostały funkcje umożliwiające poruszanie się w dół iw górę historii poleceń shella oraz w tył i w przód linii poleceń: bir.d ' *[ [ '«pretix-2 bind 'AXA'*up-history

50 najw ażniejszych poleceń i progiam ów Linuksa

bind

'’SXB' =dcwn-his tory

bind

'AXC'=forward-char

bind

'AXD'-backward-char

62 7

cat Polecenie cat wywołuje zawartość pliku wyświetlając ją na ekranie. Jeśli będzie to plik binarny, cal wyświetli na ekranie ciąg niezrozumiałych znaków. Zazwyczaj polece­ nie cat jest odrobinę hałaśliwe. Dzieje się tak dlatego, że gdy cat wyświetla na ekranie plik, terminal stara się zinterpretować poszczególne zawarte w nim znaki, w tym również znak wywołujący sygnał dzwonka komputera. Jak łatwo się zorientować, polecenie cat potrzebuje nazwy pliku, który m a wyświe­ tlić, więc jego składnia będzie wyglądać tak: cat cnazwa pliku>

ed cd służy do zmiany katalogu (ang. ch a n ie directory). Jest to jedno z najbardziej uży­ tecznych poleceń. Za jego pomocą można między innymi: cd . .

Colnąć się o jeden katalog wyżej w bieżącym drzewie katalogów

cd -

Przenieść z dowolnego miejsca w strukturze katalogów do katalo­ gu macierzystego (horrie directory). Działa ono identycznie z poleceniem cd bez żadnych parametrów

cd cnazwa kata 1ogu>

Zmienia bieżący katalog na inny. Lokalizacja nowego katalogu może zostać zdefiniowana w odniesieniu do bieżącego katalogu w którym się znajdujemy lub w odniesieniu do katalogu root(w tym przypadku ścieżka do nowego katalogu powinna zaczynać się od /). Przykładowo, załóżmy, ze znajdujemy się w katalogu /home/dspl2 34 ichcemy wejść do katalogu Lnfj4 321 będącego podkatalogiem katalogu home. W tym przypadku należy najpierw cofnąć się do katalogu home, a następnie otworzyć katalog tgn4 321 poleceniem: cd . ./tng4 321

chgrp Polecenie chgrp jest wykorzystywane do zmiany grupy przypisanej do danego pliku lub katalogu i przypisanie m u (nadanie uprawnień do korzystania z niego) innej grupy. D o zmia­ ny przypisanej plikowi grupy jest upoważniony tylko jego właściciel pliku i administrator systemu (użytkownik root). Składnia polecenia jest następująca: chgrp Cnazwa nowej gr-upy>

P u z n a j Linux

628

cli mod Polecenie r.hmud służy do zmiany uprawnień do korzystania z danego obiektu (zazwyczaj pliku lub katalogu). To, co w tym momencie tak naprawdę robimy, to zmiana trybu korzystania z pliku. Istnieją dwa sposoby definiowania uprawnień do obiektu: nume­ ryczny i literowy. Użytkownicy obiektu m o g ą zostać zdefiniowani według przynależności do jednej z trzech klas: mogą być użytkownikiem obiektu (user), grupą korzystającą z obiektu (group) lub też należeć do kategorii pozostali (others). Korzystając z oznaczeń literowych użytkownik oznaczany jest literą u. grupa literą y, pozostali lilerą o, a wszyst­ kie trzy kategorie razem literą a. Istnieją również trzy podstawowe rodzaje uprawnień do obiektu: uprawnienia do odczytu r (read), uprawnienia do zapisu w lub na obiekcie w (write) i x (iexecute) -uprawnienia do uruchamiania pliku lub plików w katalogu, jeśli obiektem jest katalog. Uprawnienia przypisane obiektowi można zmienić znakami plus (+) i minus (-). Przykładowo, aby nadać użytkownikowi i zdefiniowanej grupie uprawnienia do odczytywania iuruchamiania pliku testi, należy wpisać polecenie: chmcd uq+rx te3tl A aby usunąć te uprawnienia wystarczy znak plus (+) zastąpić znakiem minus (-): chmod ug-rx tesLl W kodzie literowym zmieniamy tryb korzystania z pliku. Odwrotnie niż literowy, numeryczny tryb definiowania uprawnień nic zmienia juz ist­ niejących uprawnień tylko definiuje komplet zupełnie nowych. W trybie tym poszczegól­ ny m rodzajom uprawnień przypisane są wartości liczbowe będące kolejnymi potęgami dwójki: i oznacza uprawnienia do uruchamiania pliku, 2 do zapisu na pliku, a 4 upraw­ nienia do odczytu. Następnie liczby te są dodawane do siebie, a ich suma definiuje jedno­ znacznie, jakie uprawnienia dana kategoria użytkowników posiada. Korzystając z liczbo­ wego kodu zapisu uprawnień definiujemy bowiem zawsze od razu uprawnienia dla wszystkich

trzech

kategorii

użytkowników.

Aby

więc

nadać

właścicielowi

(użytkownikowi) pliku uprawnienia do zapisu, odczytu i egzekucji pliku, jednocześnie uniemożliwiając całkowicie korzystanie z pliku wszystkim pozostałym użytkownikom, należy wpisać w' kodzie liczbowym wartość 700, gdzie 7 oznacza uprawnienia właściciela pliku, a zera uprawnienia pozostałych grup: chmod 700 testl Jeśli z kolei chcemy nadać użytkownikow i uprawnienia do odczytu izapisu pliku, a po­ zostałym kategoriom, grupie użytkowników i pozostałym (otheis), jedynie uprawnienia do odczytu pliku, powinniśmy postąpić w następu jący sposób: Skoro liczbą definiującą uprawnienia do odczytu pliku jest 4, a liczbą definiującą uprawnienia do zapisu jest 2 , to uprawnienia użytkownika do odczytu i zapisu będą zdefi­ niowane przez sumę tych dwóch liczb, czyli 6. Uprawnienia przypisanej plikowi grupy

50 najw ażniejszych poleceń i program ów Linuksa

629

dotyczą tylko odczytu, dlatego zdefiniowane są po prostu liczbą 4. T o samo dotyczy kate­ gorii pozostali użytkownicy. W

sumie więc, polecenie będzie wyglądać następująco:

chmod 644 restl Składnia polecenia niezależnie, czy stosujemy literowy, czy liczbowy kod oznaczania uprawnień, będzie taka sama. Po nazwie polecenia podajemy uprawnienia, a po nich na zwę obiektu, do którego uprawnienia zmieniamy: chmod

chow n Polecenie to jest wykorzystywane do zmiany użytkownika pliku (zmiany identyfikato­ ra użytkownika przechowywanego w pliku) lub katalogu. Właściciel pliku (i oczywiście administrator) m a prawo przekazać plik n o w e m u użytkownikowi. Polecenie m a następują­ cą składnię: chown cnazwa pliku>

c li r o o t Polecenie chroct definiuje jako katalog root (/ - główny katalog Linuksa) inny ka­ talog w systemie. Przydaje się to na przykład gdy u ży wamy komputera jako serwera inter­ netowego. M oż na wtedy zdefiniować jako katalog root, na przykład katalog /usr/rtp. W tym momencie każdy użytkownik, który rejestruje się w systemie używając F T P (FTP standardowo umieszcza rejestrujących się w systemie użytkowników w katalogu root), trafia do katalogu /usr/ttp. W

ten sposób można chronić zawartość rzeczywistego kata­

logu root przed wzrokiem niepowołanych anonimowych użytkowników zaglądających do naszego komputera via Internet. Jeśli taki użytkownik będzie chciał teraz wejść do katalo­ gu /etc, to zamiast do katalogu /etc, trafi do katalogu /usr/ftp/etc. Zakładając oczy­ wiście, że w katalogu /usr/ctc znajduje się taki katalog. Składnia polecenia chrnr jest następująca: chrot

cp Polecenie cp jest skrótem angielskiego wyrazu copy (kopiuj) ijak sama nazwa wska­ zuje służy do kopiowania różnych obiektów. Przykładowo, aby skopiować pliki na plik2, należy wpisać następujące polecenie: cp pliki plj k? Jak widać z przykładu, składnia polecenia jest bardzo prosta: cp < c r g m a l n a nazwa obiektu> cnewa nazwa obiektu>

630

Poznaj Linux

dd Polecenie ad zmienia format pliku. Przykładowo, aby skopiować obraz pozwalający na załadowanie systemu z dyskietki (ang. boot image) na przeznaczoną do tego celu dys­ kietkę (zakładając, że nazwa pliku urządzenia, pod którą skrywa się dyskietka, to /dev/fdO), wpisujemy polecenie: dd if= of-/devfdO obs-18k

gdzie nazw a pliku będzie n a zw ą obrazu na przykład BOOTOGl.img, o f formatem obiektu (na który kopiujem y), a ubs w yjściow ym rozm iarem bloku.

en v Polecenie env jest używane do oglądania zmiennych definiujących środowisko Linuksa. Wyświetla ono na ekranie dwukolumnową listę, w której po lewej znajdują się nazwy zmien­ nych a po prawej przypisane im wartości. Polecenia używa się bez żadnych parametrów. Wpisanie z klawiatury env zaowocuje pojawieniem się na ekranie listy podobnej do tej: svr01:/liome/dpitts$ env HOSTNAME-svr 01.m k .net LOGNAME-dp it tsMAIL-/va r ispoo1/ma i1/dpi 11 s TERM=vt1OC HOSTTYPE=i 38 6 PATH=/usr/local/bin:/usr/bin:/ b i n :.:/usr/local/j ava/bin HOME=/home2/dpitts3HELL-i-/bin/bashLS_OPTIONS*5— 8bit-color=tty -V -b -T 0 PSl = \ h :\w\$PS2->MANPATH=/usr/lccaJ./man:/usr/man/preformat:/usr/rr.an:/ usr/lib/perl5/rr.anLESS=-MM03TYPE-LinuxSHLVL“ l

fc Polecenie fc służy do edycji pliku historii poleceń shella (ang. bisiory file). Podając wskazane parametry można wybrać odpowiedni zestaw poleceń z pliku i przesłać je do właściwego edytora. Wybrany edytor jest poszukiwany przez shell w zmiennej FCEDIT. Jeśli shell niczego tam nie znajdzie, przywołuje edytor spod zmiennej EDITOR, w ostatecz­ ności uruchamia vi.

Procesy mogą być wykonywane przez komputer zarówno na pierwszym planie, jak iw tle. Polecenie fę pozwala uruchomić dowolny, zawieszony uprzednio proces na pierw­ szym planie. Z polecenia tego korzystamy zazwyczaj, gdy z jakichś przyczyn zawiesiliśmy działający na pierwszym planie proces (na przykład aby umożliwić działanie innym pole­

ceniom) i teraz chcemy

go odwiesić, aby dokończył swoje zadanie.

631

50 najw ażniejszych poleceń i program ów Linuksa

f ile Polecenie file wykonuje na podanym m u pliku jeden z trzech testów: test typu pliku, lesi liczby magicznej (magie number) i test języka. W efekcie pierwszego z testów dowia­ dujemy się, z jakiego typu plikiem m a m y do czynienia. Jeśli plik jest plikiem tekstowym (plikiem ASCII), polecenie file stara się zgadnąć, w jakim języku programowania został napisany. W

naszym przykładzie plik nquota został zidentyfikowany jako plik tekstowy

zawierający polecenia języka Perl. Plik liczby magicznej jest plikiem zawierającym dane w specyficznym, nietekstowym formacie. Poniżej przykład testu mającego na celu spraw dzić, jakiego rodzaju plikiem jest plik nquota: tile nquoca nquota: perl coiiundiids iexL

find Często zdarzało pewnie zastanawiać się: „Gdzież ja mogłem wpakować ten plik?" Zamiast mówić do siebie (co może sprawić, że ludzie zaczną na nas dziwnie patrzeć), m o ż e m y spytać o to nasz komputer. Nic można co prawda zadać komputerowi pytania: „Komputerze, widziałeś gdzieś mój plik?”, ale w prosty sposób m o ż e m y dowiedzieć się gdzie on jest za pomocą polecenia find. Polecenie r ini będzie szukać pliku o podanej nazwie w każdym katalogu, jak i pod­ katalogach tego katalogu, który m u zdefiniujemy a po znalezieniu poszukiwanych plików zrobi z nimi to co m u polecimy. Zazwyczaj chcemy po prostu wiedzieć, gdzie pewne pliki się znajdują, więc polecamy find tylko wyświetlić na ekranie listę odnalezionych plików. Składnia polecenia jest następująca: po s a m y m poleceniu podajemy nazwę katalogu od którego chcemy rozpocząć poszukiwania, potem nazwę poszukiwanego pliku (polecenie akceptując znaki globalne, takie jak *) i na koniec, co zamierzamy zrobić z otrzymaną listą. W

przykładzie poniżej polecenie find poszukuje w bieżącym katalogu (i jego pod­

katalogach) plików' zakończonych rozszerzeniem .pl, wyświetlając wynik na ekranie lub wysyłając standardowy strumień wyjścia do pliku lub innego polecenia:

tind

. -nane * .p l - p r i n t

. /pubiic_htm l/scripts/ganL .pl . /publ i c _ h f . n l / s c r i p t s / e d i t _ g a n t . pl . /public_htm l/scripts/httools.pl . / p u b l i c _ h t n i / s c n p t s / c h a r t . no. connents.pl

grep Polecenie grep znajduje w obiekcie określonego tekstu. Składnia polecenia wygląda tak: qrep . W

poniższym przykładzie szukali­

śmy w bieżącym katalogu wszystkich plików zawierających tekst „httools:

632

Poznaj Linux

qrep httools * e d i t g a n t .c g i :require 'httools.pl' edit_gant.pi:require

'httools.pl'

gant.cgi: require 'httools.pl'

; ;

; # Library containing reusable code

gant.cgi: &date; # Calls Ihe todays date subroutine from httools .pi gant.cqi: &aate; P

Calls the todays date subroutine from httools.pl

gar.t.cgi: ¿header;

rf from httools.pl

Choć już samo standardowe zastosowanie polecenia grcp jest bardzo przydatne, moż­ na jeszcze zwiększyć jego użyteczność, łącząc je z innymi poleceniami. Dla przykładu, przedstawione niżej polecenie: ps

-ef

grep -v root

wykorzystuje grep do wyjęcia z danych wyprodukowanych przez polecenie ps wszystkich słów root (opcja -v oznacza: wszystko poza tym, co jest ze mną). T o samo polecenie bez parametru -v (ps

-ct

Iqrep

root) wyświetli z listy procesów

wszystko co zawiera wyraz root.

groff groff wywołuje program qrof f służący do formatowania dokumentów. Program ten standardowo wywołuje program trof f.

gzip gzip jest utworzoną przez G N U wersją programu pakującego zip. Składnia programu może być nawet tak prosta jak poniżej: gzip Przeważnie jednak dodatkowa między gzip a nazwę pliku wstawianych jest jeszcze kilka parametrów definiujących, w jaki sposób plik m a zostać spakowany.

h a lt Polecenie ha it rozkazuje, żeby jądro systemu, się wyłączyło. T o polecenie jest do­ stępne tylko dla administratora.

hostname Polecenie hostnmnc pozwala poznać nazwę hosta (ang. hostname) lub domeny (ang.

domain name) dla systemu, w którym pracujemy. Pozwala również zmienić te nazwy na now'e. Tak jak poniżej: svrOl:/home/dpittsS hostname svrOl

633

50 najw ażniejszych poleceń i program ów Linuksa

kill Polecenie kill pozwala wysłać wybranemu procesowi dowolny sygnał. Jeśli nie zde­ finiujemy żadnego sygnału, wyśle procesowi sygnał TERM. .Sygnał TERM wyłącza proces, któremu został przesłany. Jeśli proces nic daje się wyłączyć sygnałem TERM, trzeba sko­ rzystać z sygnału KILL. Składnia polecenia kill jest następująca: kill

<3ygnał>

< identyfikator proccsu>: svr01:

/ home / dpi t.ts$ kill -9 1438

less Program le33 jest podobny do programu norę, pozwala jednak dodatkowo również na cofanie się podczas przeglądania pliku. Dodatkowo less nie musi przed uruchomie­ niem wczytywać całego pliku do pamięci, dlatego pozwala na szybszy dostęp do pliku niż edytory tekstu takie jak vi.

login Polecenie login służy użytkownikom do rejestracji w systemie. Dodatkowo, pozwala w dowolnym momencie na przerejestrnwanie się.

logout Polecenie logout pozwala na wyrejestrowanie się z systemu jako bieżący użytkow­ nik. Jeśli jesteśmy w danej chwili tylko jednym użytkownikiem, wyrejestrowywujemy się 7. systemu całkowicie.

lpc Polecenie lpc służy administratorowi do kontroli obsługi drukarki w systemie. Pole­ cenie to może być wykorzystywane zarówno do wyłączania lub włączania drukarki, czy kolejki drukarki, jak również do reorganizacji kolejki plików czekających na wydruk, badania bieżącego statusu drukarki oraz statusu kolejki do drukarki czy demona drukarki. Polecenie obsługuje wszystkie drukarki skonfigurowane w pliku /etc/printcap.

lpd lpd jest d e m o n e m drukarki zazwyczaj w y w o ł y w a n y m przez system już w momencie ładowania z pliku rc. D e m o n najpierw poszukuje w pliku / e t c / p n n t c a p informacji o zainstalowanych w systemie drukarkach i drukuje pliki, które z różnych przyczyn nie zostały wydrukowane. Następnie korzystając z przyzwań systemowych 1 ist en i aecept odbiera od plików w kolejce wydruku prośby o wydrukowanie, przenosi pliki do katalogu

634

Poznaj Linux

drukarki (ang. spooling area), wyświetla zawartość kolejki wydruku i na koniec usuwa już wydrukowane pliki z kolejki.

Ipq Polecenie lpq bada zawartość katalogu drukarki i podaje status danego zadania wy­ druku lub też wszystkich zadań wydruku związanych z konkretnym użytkownikiem. Samo polecenie lpq, bez. żadnych parametrów', wyświetla listę wszystkich zadań oczekujących na wydruk.

Ipr Polecenie rozkazujące demonowi drukarki wydrukować pliki o podanych nazwach. Sa mo polecenie ipr, bez nazwy plików do wydruku, wykorzystywane jest w połączeniu z innymi poleceniami, od których przyjmuje dane o plikach do wydruku. Poniżej przykład składni polecenia Ipr: Ipr /etc/hosts

ls Polecenia ls wyświetla zawartość katalogu. Format wyświetlanej listy może być regulowany za pomocą odpowiednich opcji. Podane bez żadnych parametrów' wyświetla w kolejności alfabetycznej listę wszystkich plików (poza plikami ukrytymi . których nazwy rozpoczynają się od kropki), do momentu aż cały ekran komputera zostanie zapełniony. Najczęściej polecenia tego używa się razem z opcjami

- I d .

Opcja a każe poleceniu podać

listę wszystkich plików (razem z tymi ukryłymi), a opcja 1 poleca wyświetlić pełne dane o plikach. Poniżej zamieszczamy przykład zastosow-ania polecenia ls: svr01:-$ ls -latotal 35d rwxr-xr-x

7 dpitts

users

1024 J u 1 21 00:19 ./

drwxr-xr-x

140 root

root

3072 Jul 23 14:38

-rw-r— r--

1 dpitts

users

4541 Jill 23 23:33

-rw-r— r—

1 dpitts

users

.forward-rw-r--r--

2 dpitts

users

13G May 10 01:46

.htaccess-rw-r— r—

1 dpitts

users

164 Dec 30

.kermre-rw -r--r—

1 dp ills

users

.less-rw-r--r—

1 dpitts

users

.lessrc-rw-r--r--

1 dpitts

U3ers

.piofi1edrwxr-xr-x

2 dpitts

users

1024 Dec 20

.term/drwx------

2 dpitts

users

1024 Jul 16 02:04 Mail/

drwxr-xr-x

2 dpitts

users

1024 Feb

bash_history

sre/

18 Sep 16

34 Jur.

1996 1995

6

1993

114 Nov 23

1993

10 Jul 20 22:32

1

1995 1996 cgi-

50 najw ażniejszych poleceń i program ów Linuksa

635

-rw-r— r—

1 dpitts

users

1643

Jul 21 00:23 hi

-rwxr-xr-x

1 dpitts

users

496

Jan 3

199/ nquota*

drwxr-xr-x

2

dpitts

users

1024

Jan 3

1997 passwd/

drwxrwxrwx

5 dpitis

users

1024

May 1 4 20:29 public hi ml/

m ake Program rr.ake ustala automatycznie, które z elementów dużego, podanego m u pro­ gramu powinny zostać ponownie skompilowane, a następnie wywołuje odpowiednie pole­ cenia, zarządzające procesem kompilacji.

m an Polecenie man służy do czytania i formatowania stron dokumentacji systemowej (man). Strony dokumentacji systemowej są wyświetlane poleceniem man na ekranie i za­ wierają szczegółowy instrukcję, jak korzystać z danego polecenia. Poniżej przykład, w którym polecono man wyświetlić stronę dokumentacji poświęconą mar.: svr01:~$ man man man(l)

man(l)

NAME

man - format and display the on-line manuał pages manpath - determine user's search patii for man pages

SYNOPSIS man [-M path]

1-adfhktwW] [-P pager]

[**m system]

(-p string]

[-S section_lisLl

[-C config_file]

[section] name

D E S C R IP T IO N

man

formats

knows about

and displays the on-line manual pages.This version the

MANPATH

and

PACER

environmentvariables,

so you

can have your own set (s) of personal manpage3 and choose whatever program you like to display

theformatted

pages.

If section is

specified, nan only looksin that section of the manual. also

specify

theorder to search the sections for entries and

which prepio-cessors to run lineoptiens

You may

or

environment

on

the

source

variables.

it is first tried as a filename,

files

via

command

It name contains a /then

so that you

can

do

mesy Program mesg jest wykorzystywany przez administratora do kontrolowania, kto m a dostęp do terminala obsługującego systemowe komunikaty o błędach. Jeśli użytkownicy mają dostęp z możliwością zapisu (ang. write acces ), m o g ą wykorzystywać programy

6 36

takie juk calk

Poznaj Linux

i

write,

aby wyświetlać na ekranie terminala własne komunikaty. Upraw­

nienia takie są przez system przyznawane użytkownikom domyślnie.

m kdir Polecenie mkdir służy do tworzenia nowych katalogów,

nikefs Polecenie mkefs służy do komunikacji z systemem plików extfs. Nie to nie tworzy nowego systemu plików, a po prostu umożliwia komunikację z już istniejącym systemem.

mkfs Polecenie mkfs służy do tworzenia linuksowego systemu plików na dowolnym urzą­ dzeniu, najczęściej na partycji twardego dysku. Jego składnia polecenia jest prosta: mkfs / gdzie może być zarówno nazwą pliku urządzenia (na przykład /ćev/hdal), jak i punktem zaczepienia (na przykład /, /usr/home) tworzo­ nego systemu plików.

m ksw a p mkswap tworzy linuksową przestrzeń wymiany na wybranym urządzeniu (zazwyczaj na partycji twardego dysku). Urządzenie jest zazwyczaj opisywane przez jedną z poniżej podanych nazw plików

urządzeń: / d e v / h d a [1-8] /dev/hdb(1-8] /dev/sda[1-8) /dev/sdb 11-8 J

more more jest poleceniem pozwalającym na przerzucanie stron pojawiającego się na ekra­ nie tekstu. W odróżnieniu od less, którym m o ż e m y przerzucać strony zarówno w przód, jak iw tył, z pomocą more mo ż e m y przejść jedynie do następnej strony.

mount Polecenie mount podmontowuje system plików zdefiniowany specjalnym plikiem (który jest zazwyczaj plikiem urządzenia) do katalogu podanego w poleceniu. Tylko użyt­ kownik root może zdefiniować w systemie te specjalne pliki. Jeśli polecenie mount zo-

50 najw ażniejszych poleceń i program ów Linuksa

637

sianie wprowadzone bez żadnych parametrów, podaje listę wszystkich systemów plików zamontowanych w komputerze. Poniżej przykład takiego właśnie zastosowania mount: svr01:/home/dpitts$ mount /dev/hdal on / type ext2

(rw)

/dev/hda2

on/va r/spool /ina i1 type ext2

/dev/hda3

on /logs type ext2 (rw,usrąuota)

/dev/hdcl

on /homo type ext2 (rw,usrquota)

none on /proc type

(rw, usrąuota)

proc (rw)

mv Polecenie mv służy do przenoszenia obiektów' (katalogów, plików') z jednego miejsca w' drugie. Jeśli ostatni z argumentów jest nazwą katalogu, nv przenosi wszystkie poprzed­ nie argumenty do tego katalogu. Jeśli jako argumenty podane zostaną nazwy dwóch pli­ ków, polecenie przenosi pierwszy plik w' nowe miejsce, nadając m u nazwę drugiego pliku. Jeśli ostatni argument nie jest nazwą katalogu, polecenie nie przyjmie więcej niż dwóch argumentów.

netstat npr.sut wyświetla status połączeń sieciowych typu TCP, UDP, R A W UNDC-a w systemie. Opcja

i gniazd

r umożliwia dostęp do tablicy kierowania (ang. routing ta

ble). Poniżej przykładowy efekt wywołania polecenia netstat: svr01:/home/dpi tts$ netsŁaL Active Internet connectionsProto Recv-Q Send Q Local Address Foreign Addre3S

(State)

User tep

0

16501 www.nik .net:www

sdlbl 211 9 .san net.: 3148

0

16501 auth02.mk.net:www

sdlbl2119.san

FIN_WAIT1 root tep

net.:3188

FIMWAITl root tep

0

1 www.anqlernet.com:www

ts88.cctrap.com:1070

0

1www.anglernet.com:www

ts88 .cctrap.c o m :1071

SYN_RECV root tep SYN_RECV root udp

0

0 localhost:domain

udp

0

0 svi0 1 .mk.net:domain

638

Poznaj Linux

UdD

0 poto.mk.net¡domain

udp

0 stats.mk.net :domain

udp

0 home.mk.net :domain

udp

0 www.c m f .net :domain

*. * A .

A

Active UNIX domain sockets Proto

RetCnt

Flags

Type

Unix

2

(]

SOCK

unix

2

[]

unix

2

f]

State

Path

UNCONNECTED

1605182

SOCK_STREAM

UNCONNECTED

162/039

SOCK

CONNECTED

1652605

STREAM

STREAM

p assw d Zwykli użytkownicy nie mogą wpisywać po poleceniu passwd żadnych argumentów. Wpisane w ten sposób (bez opcji) polecenie passwd pozwala na zmianę hasła. Najpierw prosi ono o podanie dawnego hasła. Następnie, jeśli hasło było prawidłowe, prosi o poda­ nie nowego hasła i po chwili, aby upewnić się, że hasło zostało wprowadzone poprawnie, prosi o nie po raz drugi. N o w e hasło musi mieć co najmniej sześć znaków' i musi zawierać przynajmniej jeden znak będący dużą literą lub znakiem nieliterowym. Dodatkowo, nowe hasło nie może być [akie same jak stare, ani nie może być takie samo jak nazwa konta użytkownika. Jeśli polecenie passwd wprowadzane jest przez administratora, może zostać opatrzone d w o m a argumentami. Pierwszy z nich jest identyfikatorem użytkownika - po jego wpro­ wadzeniu administrator może zmienić hasło tego użytkownika. Użytkownik root ma w tym zakresie pełną władzę a użytkownik nie może temu w' żaden sposób zapobiec. Jeśli po identyfikatorze użytkownika pojawi się kolejny argument, stanie się on n o w y m hasłem tego użytkownika.

ps ps pozwala podejrzeć działanie bieżącego procesu. Poniżej przykład, czego m oż e m y się za jego pomocą dow iedzieć: svr01:/homc/cłpittsŚ ps -ef PID TTY STAT 10916

p3 S

TIME COMMAND 0:00 -bash TERM=vtlOO HOME=/home2/dpitts

PATII-/usr /local/bin :/us 10973

p3 R

0:00

\_ p3 -ef LE550PSN-Ilesspipe.sh 1>s ignore

eof=10 HOSTNAME=s 10974

p3 S

HOSTNAME-svr

0:00

\_ more LESSOPEN=|lesspipe.sh %s igncreeof-10

50 najw ażniejszych poleceń i program ów Linuksa

639

pw d pwd wyświetla nazwę katalogu bieżącego, czyli, mówiąc prościej, informuje nas, w jakim katalogu się właśnie znajdujemy,

rm Polecenie rm służy do usuwania plików, których nazwy m u podamy. Z opcją -r usu­ w a wszystkie pliki w podanym katalogu (ostrzeżenie: nieostrożne korzystanie z tej opcji może być niebezpieczne!). Tak więc, jeśli jako root wpiszemy polecenie rm

r /, to

lepiej, abyśmy mieli dobrą kopię wszystkich plików w systemie, bo właśnie je usunęliśmy. Praktyczne jest połączenie tego polecenia z poleceniem f ind - m o ż e m y w ten sposób na przykład znaleźć wszystkie pliki należące do danego użytkownika lub grupy użytkowni­ k ó w i następnie je usunąć. W standardowej postaci polecenie rm nic usuwa katalogów.

rm d ir Polecenie rmdir usuwa pusty katalog, czyli katalog, w którym nie m a już żadnych pli­ k ó w ani katalogów. Składnia polecenia jest stosunkowo prosta: rmdir

set Polecenie set pozwala na chwilę zmienić jedną ze zmiennych środowiskowych. W niektórych shellach polecenie set -o vi może umożliwić nam dostęp do wcześniejszych poleceń z pliku historii shella. Bardzo często umiejscawia się to polecenie w

pliku

.profile. Niektóre zmienne środowiskowe wymagają przy ich zmienianiu podania znaku równości a niektóre, takie jak set -o vi nie.

shutdow n Polecenie „wyłącz”. W jednym z odcinków serialu Star I rek: Następne pokolenie po­ rucznik Data wydaje komputerowi rozkaz: „Komputerze wyłącz holodeck!” Niestety, inaczej niż w serialu, większość systemów komputerowych nie daje jeszcze możliwości wprowadzania poleceń głosem, m i m o to oczywiście istnieją sposoby, aby je wyłączyć. Polecenie shutdown właśnie tym się zajmuje. A b y być precyzyjnym, uruchomienie rozka­ zu shuLdown: int shutdown (int s, int hew) wyłącza częściowo lub całkowicie obustronne połączenie poprzez gniazdo oznaczone •>, ale nam ta wiedza nic jest do niczego potrzebna. Za pomocą polecenia shutdown można również skorzystać z „vulkańskiego chwytu obezwładniającego” (Ctrl+Alt+Del) i zresetować komputer.

Poznaj Linux

640

SU Polecenie su pozwala nam na pewien czas zostać innym użytkownikiem. W y m a g a to podania jako argumentu identyfikatora tego użytkownika. Jeśli nie podamy żadnego identyfikatora, komputer uzna, że chcemy zostać administratorem. W

obu przypadkach

shell przypisze n a m nowy identyfikator użytkownika i identyfikator grupy lub identyfika­ tor)' odpowiednich grup powiązanych z użytkownikiem. Jeśli nie jesteśmy administrato­ rem, a użytkownik, pod którego chcemy się podszyć, m a własne hasło (w zasadzie każdy użytkownik powinien je mieć!), su pyta nas o hasło. Użytkownik root może w każdej chwili stać się dowolnym użytkownikiem bez konieczności podawania hasła. Z technicz­ nego punktu widzenia każdy użytkownik, który posiadałby identyfikator 0 (czyli identyfi­ kator administratora) mógłby zarejestrować się na dowolnym koncie bez konieczności podawania hasła.

swap off Nic, wbrew pozorom, swapoff nie jest nazwą ciosu z filmu „Karate Kid”.Jest to po prostu polecenie, które przerywa proces wymiany do pliku lub urządzenia blokowego.

s w a po n lak jak poprzednio, to też nic jest nazwa ciosu karate, swapon tworzy w pliku lub na urządzeniu typu blokowego, jeśli podamy odpowiednią ścieżkę, obszar wymiany. O d ­ wrotnością tego polecenia jest 3wapoff. Ob a polecenia są zazwyczaj wykorzystywane podczas ładowania systemu.

tail tail wyświetla lub przekazuje do następnego polecenia ostatnie dziesięć wierszy żą­ danego pliku. Jeśli nie zostanie podana żadna nazwa pliku,

L d il

czyta dane ze standardo­

wego strumienia wejścia. Jeśli z kolei otrzyma nazwę więcej niż jednego pliku, poprzedza każdy „ogon” pliku nagłówkiem: ==>nazwa pliku<==. Zamiast standardowych 10 wier­ szy można poprosić o inną liczbę: -###. Składnia polecenia jest następująca: tail [-<#linii które chcemy zobaczyć>]

[]

talk Polecenie talk służy do „rozmowy” z osobą pracującą na innym terminalu. To co napi­ szemy na ekranie swojego terminala jest kopiowane na ekran terminala naszego rozmówcy ivice versa. W ten sposób obaj uczestnicy rozmowy wfidzą zarówno swój tekst, jak i tekst rozmówcy.

50 najw ażniejszych poleceń i program ów Linuksa

641

ta r Program tar jest programem służącym do tworzenia archiwalnych kopii danych i odtwarzania zarchiwizowanych plików. Utworzona w

ten sposób archiwalna kopia

(zwana plikiem tar (ang. tar file) może zostać zarchiwizowana na dowolnym nośniku danych, włączając w to zarówno twardy dysk, jak i taśmy. Składnia polecenia tar jest następująca: tar . Jeśli ostatnim parametrem jest katalog, wszystkie jego podkatalogi również zostaną zarchiwizowane.

unm ount Polecenie unmount jest odwrotnością polecenia mount. Pozwala usuwrać zamontowa­ ne w strukturze katalogów systemy plików. Składna polecenia wygląda jak poniżej: unmount <3y3tcrr plików>

unalias Polecenie unalias służy do likwidacji utworzonych aliasów. Wcześniej w tym roz­ dziale, pisząc o poleceniu alias zdefiniowaliśmy dir jako alias polecenia ls. A b y zli­ kwidować ten alias, wystarczy po prostu wpisać: unalias dir.

unzip Polecenie unzip, w zależności od podanych m u opcji, rozpakuje, przetestuje lub w y ­ świetli listę plików spakowanych programem zip. Standardową funkcją unzip jest oczy­ wiście rozpakowywanie. W tym przypadku składnia polecenia będzie wyglądać po prostu: unzip cnazwa pliku.>.

w a li Polecenie wali wyświetla na wszystkich terminalach wpisany komunikat lub zawartość pliku. W

przypadku pliku normalnie podaje na terminalach tylko jego nazwłę, można jed­

nak bez trudu sprawić, aby wyświetlało również zawartość. Z pomocą tego polecenia ad­ ministrator może komunikować się nawet z tymi terminalami, których użytkownicy ko­ rzystają z programów ignorujących normalne komunikaty lub ustawili opcję ignorowania komunikatów.

who Polecenie who wyświetla nazwę rejestracji, typ terminala, czas rejestracji i adres maszy­ ny, z której dokonywana jest rejestracja, dla wszystkich użytkowników znajdujących się aktualnie w systemie. Poniżej przykładowy efekt wywołania polecenia who: svr01;/hone/dpittsS who

642

P o zn aj L im u

root

ttypU

Ju. 27 11:44

(www01.mk.net)

dpitts

ttyp2

Jul 27 19:32

(dl 7..di al up. Sfi^np)

ehooban

t.typ3

dpitts

Jul 2711:47 ttyp4

(205.177.146.78)

Jul 27 19:34

(d!2.dialup.3eane)

Podanie po poleceniu dwóch argumentów wyświetla tylko wiersz poświęcony użyt­ kownikowi wywołującemu who. Zazwyczaj wpisuje się w tym celu who I am (Kim je­ stem?), ale można tu podać dowolne dw a argumenty, na przykład tak jak w poniższym przykładzie: svr01:/home/dpitts$ who who who svrCl!dpiLLa

ttyp2

Jul 27 19:32

(d!2.aialup.seanel

Jeśli chcemy sprawdzić, od jak dawna każdy z użytkowników pracuje w systemie, korzystamy z opcji -u: svrQ1;/home/dpittsO who -u root

ttypO

Jul 27 11:44 08:07

(www01.mk.net)

dpitts

ttyp2 Jul 27 19:32 .

(dl2.dialup.seane)

ehoobar.

ttyp3 Jul 27 11:47 00:09

(205.177.146.78)

dpitts

LLyp4 Jul 27 19:34 00:06

(dl2.dialup.seane)

xhost + Polecenie

xhost + umożliwia uruchomienie w

systemie terminali

X

Window

(xterm). Jeśli terminal nie chce się otworzyć, toprawdopodobnie dlatego,że nie urucho­ miono wcześniej polecenia xhost

+. A b y wyłączyć obsługę xterm, należy skorzystać

z polecenia xterm -.

xm km f Polecenie xmkmf wykorzystywane jest do tworzenia plików Tmake dla różnych wersji X Window. Polecenie to w rzeczywistości uruchamia polecenie imake z odpowiednim zestawem parametrów.

xset Polecenie xs**i pozwala na ustawienie pewnych opcji regulujących działanie X W i n ­ dow. Polecenie to można wykorzystać do ustawienia parametrów dzwonka w komputerze (xser b



),

szybkości myszy (xst m ) czy innych parame­ trów.

50 najw ażniejszych poleceń i program ów Linuksa

643

zip Program zip służy Ho pakowania plików. Dodatkowo z odpowiednią opcją może również testować skuteczność pakowania lub wyświetlić listę plików do archiwizacji.

Podsumowanie W czasie lektury tego dodatku zauważyliśmy na pewno dwie rzeczy. Po pierwsze to, że nie u mie m liczyć. W niniejszym zestawieniu opisałem około siedemdziesięciu poleceń a nie pięćdziesiąt jak napisałem w tytule. Pu drugie, że znów minęło dużo czasu i teraz jest najwyższa pora, żeby wstać od książki iwziąć się do roboty! M a m y nadzieję, iż niezależnie od tego, czy nasi czytelnicy są administratorami, z w y ­ kłymi użytkownikami, czy też po prostu kimś, kto chciał dowiedzieć się czegoś więcej o Red Hat Linuksie, rozdział len pomógł im zrozumieć funkcje podstawowych poleceń Linuksa. fi, którzy chcą dowiedzieć się o nich czegoś więcej, powinni przejrzeć strony dokumentacji systemowej, gdzie znajdą kompletny opis każdego polecenia. Większość argumentów i opcji przedstawionych tu poleceń musieliśmy niestety pominąć, bowiem kompletne opisanie ich wszystkich wymagałoby napisania nowej książki, a odpowiednie informacje można (powtórzmy jeszcze raz) znaleźć na stronach dokumentacji systemu.

Słowniczek

Poniżej znajduje się w miarę obszerny słowniczek terminów i definicji związanych z systemem Linux. Słowniczek ten jest dziełem wszystkich autorów książki. Uwaga: terminologia komputerowa ulega ciągłym zmianom. Jeśli słowa, którego szu­ kasz nie m a w słowniczku, prawdopodobnie nie było go w użyciu w momencie oddawania książki do druku lub też autorzy doszli do wniosku, zc jego znaczenie jest oczywiste.

$HOME Z m ie n n a ś ro d o w is k o w a o kreślają­ ca katalog d o m o w y a k tu a ln e g o u żyt­ kow nika.

.gz

Plik

skompresowany

programem

gzip. .h Plik nagłówkowy języka C.

$PATH Zmienna środowiskowa zawierają­ ca ścieżki do katalogów z poleceniami

.html Dokument w formacie H T M L . .jpg Plik graf iczny w formacie JPEG.

i programami uniksowymi. .m Plik źródłowy Objective C. .1 Pliki z tym rozszerzeniem zawierają .o Skompilowany plik obiektowy. strony podręcznika man. Dopuszczal­ ne

są rozszerzenia od

.1

do

.9

z opcjonalnym jednoliterowym sufik-

.p Plik źródłowy języka Pascal. . p b m Plik graficzny w formacie Portable Bitmap.

sem (na przykład .3x, .7h itp.) . a g Plik graficzny pakietu Applixware.

.pdf Plik pakietu Adobe Acrobat

.as

.ps Plik postscriptowy.

Arkusz

kalkulacyjny

pakietu

Ap

plixw are.

.s Kod źródłowy w asemblerze.

.bmp Plik graficzny w formacie B M P .

. t a r Archiwum tar.

.c Plik źródłowy języka C.

.tgz Archiwum tar skompresowane za

. C Plik źródłowy języka C++.

pomocą programu g •/.ip.

. c c Plik źródłowy języka C++.

.tif Plik graficzny w formacie TIFF.

.conf Plik konfiguracyjny.

.txt Plik tekstowy.

.cxx Plik źródłowy języka C++.

.Z Plik skompresowany za pomocą pro­

. d b Baza danych. .dvi Plik wynikowy programu TcX. .g if

Plik graficzn y w form acie C o m p u

serve CfIF.

gramu ccirpress. / Katalog główny. /dcv Katalog urządzeń. /dev/nu 11 Urządzenie, do którego w y ­ syłane są zbędne dane; można je rów­

646

Poznaj Linux

nież wykorzystać jako źródło danych

[ l Nawiasy kwadratowe.

dla programów wymagających wej­

{) Nawiasy klamrowe.

ścia, w przypadku gdy podanie jakich­ administrator (root) kolwiek informacji jest niecelowe. /dQv/printer Plik urządzenia dla dru­

karki.

Użytkownik zarzą­

dzający systemem operacyjnym i k o m ­ puterem, na którym system jest zain­ stalowany. Wszystkie procesy należące

/etc/cshrc Plik zawierający ustawienia

bezpośrednio do systemu operacyjnego

środowiska wspólne dla wszystkich

działają tak jak gdyby uruchomił je

użytkowników shella C.

administrator ze swojego konta. Admi­

/etc/group Plik zawierający informacje

nistratorzy

mają

nieograniczone

0 grupach, należących do nich użyt

uprawnienia, jeśli chodzi o dostęp do

kownikach oraz hasłach wymaganych

przechowy wanych w systemie danych.

od pozostałych (nie należących do da­

ANSI

Skrót od American National Stan­

nej grupy) użytkowników. Same hasła

dard* bistitute. (Amerykański narodo­

mogą hyc przechowywane w innym

w y instytut standaryzacji).

pliku, zabezpieczonym przed niepo­ wołanym dostępem.

A PI Skrót od Application Program Inter-

fa ce (Interfejs programowy aplikacji)

/etc/inittab Plik zawierający listę ter­

zbiór dozwolonych metod komuniko­

minali, z których możliwe jest otwar­

wania się aplikacji tworzonych przez

cie sesji oraz listę procesów urucha­

programistę z systemem operacyjnym;

mianych

wczytywania

metody te są dyktowane przez two­

systemu. Niektóre wersje UNIX-a ko­

rzoną aplikację, wykorzystywane na­

rzystają z innych plików (na przykład

rzędzia

/etc/tty).

sam system.

/etc/motd

podczas

„Komunikat dnia”, wyświe­

tlany podczas otwierania sesji. /«tc/passwd

Plik zawierający dane do­

tyczące kont i haseł użytkowników. Same hasła mogą być przechowywane w innym pliku, zabezpieczonym przed

programistyczne

lub

przez

ar Archiwizator. argumenty Patrz parametry. A R P A Patrz D A R P A . ASCII Skrót od American Standard Codę for

Information łntcrchangc (Amerykański standardowy kod wymiany informacji)

niepowołanym dostępem. system reprezentacji znaków w pamięci /etc/profile Plik zawierający ustawie­

komputerów' osobistych.

nia środowiska wspólne dla wszyst­ A T & T U N I X Pierwotna wersja systemu kich użytkowników shelli Bourne*a 1Korna.

UNIX, opracowana w

laboratoriach

Bell firmy A T & T (nazwanych później /usr/local

Publiczny katalog z progra­

mami lokalnymi dla danego systemu. /var/spool Katalogi systemów buforo­ wania (spoolingu).

Laboratoriami Systemu UN1X). Wiele współczesnych

odmian

UNIX-a

(nawet B S D U N I X ) m a sw'oje korze­ nie w' wersji A T & T .

647

S ło w n ic z e k

fram e

atrybut Element opisu obiektu. Przykłado­

protokół

wymi atrybutami obiektu „piłka” mogą

SNA

(stąd nazwa „bramka S N A ”).

być „gumowa”, „czerwona” oraz „o

Rolę

bramki

średnicy

komputer łączący sieć lokalną z Inter­

10 c m ”. Mianem

atrybutu

wane wewnątrz danego obiektu (klasy).

przez A.V.

BSD

również pełnić

Skrót od Berkeley Software Distri-

opracowany

butinn.

Aho, P.J. Weinbergera

BSD UNIX

Język programowania

może

netem (patrz ściana ogniowa).

określa się wszystkie dane przechowy­

awk

wykorzystującym

Wersja systemu U N I X opra­

oraz Briana W. Kcmighana. awk zo­

cowana przez Berkeley Software Di-

stał zbudowany na bazie składni C,

stribution na Uniwersytecie Kalifor­

rozszerzonej o możliwości wyszuki­

nijskim (w Berkeley).

wania wyrażeń regularnych (podobne do możliwości programu grep) oraz zaawansowane mechanizmy obróbki łańcuchów tekstowych, nieobecne w C. Popularne implementacje awk to iidwk, gawk oraz wersja P O S I X awk. bash Skrót od B oum e Again Shell popu­ larny shell oparty na standardowym shellu B o u m e ’a, sh.

cej poczcie.

się

z

blokowymi

urządzeniam i wejścia/wyjścia.

Przy­

kładami takich urządzeń są dyski pędy taśmowe.

i

na­

Plik blockspecidl

pozwala jedynie na dostęp do całego urządzenia, z pominięciem podziału logicznego (na przykład struktury ka­ talogów), nie jest więc przydatny w codziennej pracy z napędami dysków(ma natomiast zastosowanie w

Ritchiego. Kompilatory języka C

są

dostępne na prawic wszystkie systemy operacyjne

i

platformy

sprzętowa

(komputery typu mainframe , kompute­ ry P C oraz oczywiście system UNIX). CAD

Skrót od ComputerAided Design

terowo).

CD-ROM

Skrót od Com pact D isc R e -

adO nly M emory

dane komputerowe

przechowywane

na

CD-ROM-ach.

Ten system pamięci masowej charak­ teryzuje się dużą pojemnością, niską ceną, małą szybkością odczytu i bra­ kiem możliwości zapisywania danych na płycie (istnieją wersje płyt C D przeznaczone do jednokrotnego na­ grywania tzw. standard CDR).

two-

rzeniu programów obsługi urządzeń).

bram ka

Briana W . Kemighana i Dennisa M.

cat Polecenie konkatcnujące pliki.

Plik urządzenia służący do

komunikowania

Język programowania stworzony przez

(Projektowanie wspomagane k o m p u ­

biff Program informujący o przychodzą­

blockspecial

C

C(JI Skrót od Com m on Gateway Interfa-

cc% sposób na przesyłanie danych Sprzęt i oprogramowanie u m o ż ­

liwiające zestawienie połączenia sie­ ciowego między d w o m a różnymi ar­ chitekturami. T y p o w y m

przykładem

jest łączenie sieci L A N lub maszyny uniksowej z komputerem typu main

między stronami W W W

i programami

lub skryptami działającymi na serwe­ rze. Programy te m o g ą analizować otrzymywane dane i na ich podstawie

648

Poznaj Linux

odpowiednio

modyfikować

wygląd

double

strony na komputerze klienta.

liczba zmiennoprzecinkowa o po­

dwójnej precyzji.

character-sp ecial Plik urządzenia służący

d ow iązan ie m ięk k ie

Patrz dow iązanie

sym b oliczn e. %*

do komunikowania się ze znakowymi urządzeniami wejścia/wyjścia. Przy­

dow iązanie sy m b o liczn e Wpis w katalo­

kładami takich urządzeń są terminale,

gu stanowiący alias dla jednego z ist­

drukarki lub łącza sieciowe. Wszyst­

niejących plików (niekoniecznie w tym

kie one traktują dane wejściowe i wyj­

s a m y m systemie plików'). Dzięki do­

ściowe jako ciągły strumień znaków.

wiązaniom

CPU

Skrót od Central Processing Unit

(Jednostka centralna)

symbolicznym

ten sam

plik może figurować w systemie pod

„mózg” k o m ­

kilkoma różnymi nazwami (w różnych

putera (moduł wykonujący obliczenia

katalogach). Dowiązania symboliczne

i sterujący pracę pozostałych urzą­

implementuje się przez pliki dowiązań.

dzeń).

dowiązanie twarde Wpis w katalogu sta­

D A R P A Skrót od Defense Advanced R e­

nowiący alias dla jednego z istnieją­

search Projects Agency (Agencja za­

cych

awansowanych

badaw­

twardym ten sam plik może figurować

czych), organizacja, która stworzyła

w systemie pod kilkoma różnymi na­

protokół TCP/IP oraz sieć ARPAnet

zwami (w różnych katalogach).

projektów

(protoplastę Internetu).

I)U I

dem on Działający w tle (z uprawnieniami administratora) systemowy proces ob­

plików.

Dzięki

dowiązaniom

Patrz d ostaw ca u słu g interneto­

w ych. dzied ziczen ie

Pojęcie z zakresu progra­

sługujący żądania pochodzące od in­

mowania obiektowego; określa sytu­

nych procesów.

ację, w' której nowe klasy są tworzone

Domain Name Sewer

w oparciu o inne, już istniejące. Tego

(Serwer nazw domen), oprogramowa­

rodzaju klasy (nazywane podklasam i)

nie przekładające słowne adresy inter­

dziedziczą od swoich przodków atry­

netowe (np. nazw a.d om en a.com ) na

buty i część usług. Przykładową pod-

odpowiadające

klasą klasy sa m o ch ó d (o atrybutach

DNS

Skrót od

im

numery

IP (np.

123.45.111.123). DOS

takich jak rodzaj silnika czy liczba

Skrót od Disk Operating System ,

system

operacyjny

przechowujący

kol oraz usługami w

rodzaju przy­

sp ieszaj, zw a ln ia j, sk ręcaj) może być

swoje polecenia na dyskach; zwłasz­

klasa sam ochód w yścigow y (dziedzi­

cza systemy M S D O S (firmy Microso­

cząca wszystkie wspomniane atrybuty

ft) i P C D O S (firmy IBM), przezna­

i usługi, ale inaczej je implementująca

czone dla komputerów PC.

np. większa prędkość, pojemniejszy

d ostaw ca

u słu g

internetow ych

firma

udostępniająca swoim klientom połą czcnia z Internetem.

silnik, mniejszy promień skrętu itp.).

EBCDIC'

Skrót od Extended Binary Co­

ded Decimal Interchange Code

sys-

649

Słowniczek

tern reprezentacji danych w

wszystkich przesyłanych danych. Pa­

pamięci

komputerów typu mainframe.

kiety ethernetowe zawierają nazwę adresata komputera, dla którego dany

od W s a d o w y edytor tekstu.

pakiet jest przeznaczony.

edycja poleceń Większość shclli uniksowych umożliwia przywołanie jednego z

wydanych

wcześniej

FIFO

finger Program służący do wyszukiwania

stępnie ponowne uruchomienie. Histo­ ria poleceń może być zachowywana z sesji na sesję (pozwalając np. na powtórne

uruchamianie

poleceń,

patrz

potok oznaczony.

poleceń,

wprowadzenie doń modyfikacji, a na­

Skrót od First ln, First Out

informacji o użytkownikach. flagi Patrz opcje. float Liczba zmiennoprzecinkowa o poje­

z

dynczej precyzji.

których korzystano podczas poprzed­ niej sesji). Niektóre shelle udostęp­

fseek

wana przez U N DC -a do odszukiwania

niają tryb edycji wykorzystujący w y ­ brane

mechanizmy

edytorów

Wewnętrzna funkcja wykorzysty

danych w pliku lub w systemie pli­

vi,

ków. Standard A N S 1 przewiduje dla

emaes lub gmaes.

fseek parametr liczbowy o wartości emaes D a r m o w y edytor tekstu, stworzony przez Richarda M. Stallniana pod ko­

z przedziału 2 miliardy

+2 miliardy;

parametr ten jest przyczyną ograni­

niec lat siedemdziesiątych i wchodzą­ czenia maksymalnego rozmiaru sys­ cy obecnie w skład archiwum G N U .

temu plików w większości systemów

emaes jest bardzo rozbudowany i po­ do 2 G B siada własny język programowania. Na zw a edytora pochodzi od słów m o­

cno editing (edycja za pomocą makr). e-mail Patrz poczta elektroniczna.

64bitowych systemów operacyjnych ograniczenie to zostaje zniesione). F S F Skrót od Free Software Foundation. FTP

enkapsulacja

Proces łączenia atrybutów

(wraz z wprowadzeniem

Skrót od File Transfer Protocol

(Protokół transferu plików) niezależ­

(danych) i usług (sposobów zachowa­ ny od systemu operacyjnego protokół nia) w jedną całość, noszącą nazwę pozwalający na przesyłanie plików obiektu. Atrybuty i usługi wewnątrz

przez połączenie TCP/IP. F T P g w a ­

danego obiektu są ze sobą ściśle po­ rantuje poprawne przekazanie pliku, wiązane. Atrybuty mogą być modyfi­ kowane tylko przez operu jące na nich

nawet jeśli w trakcie transmisji w y ­ stąpiły zakłócenia; obsługuje stan­

usługi. System ten pozwala na wielo­ dardowe systemy kodowania znaków krotne

wykorzystanie

tego

samego (ASCII/nBCDIC) oraz ograniczniki

kodu i standaryzuje sposoby przetwa­

wierszy

(dwa

znaki

w*

systemie

rzania danych. U NI X; jeden znak w systemie DOS). Ethernet

Sieć, w

której poszczególni

G I D Identyfikator grupy.

klienci są podłączeni do wspólnej m a ­ gistrali i każda maszyna m a dostęp do

GNU

Skrót od G N W s Not Unix nazwa

archiwum pożytecznego oprogramo­

6 50

P o z n a j L inux

wania uniksowego rozprowadzanego

h a s ło Tajna kombinacja znaków, która

przez Projekt G N U . utworzony stara­

w połączeniu z nazwą użytkownika

niami Richarda Stallmana. Rekursyw-

pozwala na otwarcie sesji w systemie

ny akronim „ G N U ” jest dowcipem

uniksowym.

Stallmana; z podobnego pomysłu sko­ rzystali

autorzy

tworzenie

książki

systemów

opisującej

operacyjnych

nosi ona tytuł XINU: XINU Is Nor

UNIX (Xinu nie jest UNIX*em). GPU

guage język, w którym pisane są stro­ ny W W W .

wyświetlania zawartości

wr plikach wzorców

teksto­

ICCCM

wy­

wczytywa­

Skrót od IntcrClicnt Communica­

tions Conventions Manual (Podręcznik

wych. Nowszymi wersjami grep są

konwencji

eg rep (extended grep - rozszerzony

klientami).

grep) oraz fyreu [faster grep szyb­ szy grep).

grupy

Przeglądarki W W W

nych stron.

Program umożliwiający wyszuki­

wanie

H T M L Skrót od Hypertext Markup Lan­

korzystują znajomość tego języka do

Skrót od General Public License

licencja publiczna G N U . grep

h isto ria p o leceń Patrz e d y c ja po leceń .

w

komunikacji

między

I C M P Skrót od Internet Control Message

Protocol jeden z trzech protokołów

d y s k u s y jn e

System elektronicz­

składających się na TCP/IP. I C M P

nych „tablic ogłoszeniowych”. Każdy

umożliwia kontrolę i obsługę warstwy

użytkownik może wysłać do dowolnej

sieciowej połączenia.

grupy

dyskusyjnej

wiadomość

(podobną do wiadomości przesyłanej pocztą elektroniczną), na którą inni użytkownicy mogą

następnie odpo­

id e n ty f ik a to r p ro c e s u Liczba wyświetla­ na przez polecenie ps w rubryce PID. Numer PID jednoznacznie identyfi­ kuje każdy proces w systemie.

wiedzieć publicznie (wysyłając odpo­ wiedź do tej samej grupy) lub prywat­ nie (wysyłając odpowiedź tylko do nadawcy). Zbiór wiadomości poświę­ conych temu samemu tematowi nosi nazwę wqtku. Niektóre grupy dysku­ syjne są moderowane

(wiadomości

muszą być zatwierdzone przez admi­ nistratora przed umieszczeniem ich w grupie), większość jednak nie jest, a nazwa grupy nie zawsze pokrywa się z tematem prowadzonej w

identyfikator proc esu-pr/odka

Liczba

wyświetlana przez polecenie ps w ru­ bryce PPID i określająca identyfikator procesu którego dany proces jest po­ tomkiem.

Patrz

również

proces-

p r/odek imake Interfejs preprocesora języka C dla

programu make. i-node Patrz ¡-węzeł. int Liczba całkowita.

niej

dyskusji. Cały system grup dyskusyj­ nych nosi nazwę Usenet.

Internet

Ogólnoświatowa sieć kompute­

rowa spajająca wiele mniejszych sieci lokalnych i umożliwiająca wymianę

GUI

Skrót od Graphical User Interface

(Graficzny interfejs użytkownika).

danych między nimi za pomocą pro­

Słowniczek

651

tokołu TCP/IP. Internet został stwo­

języki ob rób k i tek stu

Zestawy poleceń,

rzony przez agencję D A R P A i wkrót­

które

wstawione do plików' teksto­

ce potem zwolniony spod

wych

pozwalają na sformatowanie

kontroli

dokumentów za pomocą programów

rządu USA . Skrót od Internet Relay Chat proto­

IRC

elektronicznego

składu,

takich

jak

kół internetowych r o z m ó w na żywo,

roff, r.roff, troff, R U N O F F , T e X

zorganizowany

czy LaTeX.

w

systemie

klient-

serwer. IRC pełni rolę podobną do C B

K&R

Radio. R o z m o w y mog ą być prywatne

katalog

Kernighan i Ritchie. Sposób na grupowanie plików.

(dostępne tylko dla osób zaproszo­

S a m katalog jest plikiem zawierają­

nych)

c y m listę nazwr plików’, które zawiera.

lub publiczne (dostępne dla

każdego, kto chce się włączyć do kon­

Główny katalog oznacza się s y m b o ­

wersacji).

lem

Obecnie

IRC

umożliwia

/; wszystkie

inne katalogi

są

również przesyłanie między rozmów­

w' nim zawarte (bezpośrednio lub po­

cami plików dźwiękowych i graficz­

średnio). Katalogi zagnieżdżone w in­

nych.

nych katalogach noszą nazwę p o d ka ­

IS A M

Skrót od Indexed Sequential A c­

cess M ethod

uniksowa metoda uzy­

talogów. k lasa

Model grupy obiektów' posiadają­

skiwania dostępu do danych w plikach

cych wspólne atrybuty (dane) oraz

na podstawde zawartości klucza lub w

usługi (sposoby zachowania); klasa

sposób sekwencyjny. I S A M nie jest

stanowi

obsługiwany bezpośrednio przez sys­

obiektu.

tem operacyjny zajmują się tym spe­ cjalne programy narzędziowe.

IS O

(Międzynarodowy

in­

stytut standaryzacji).

„szablon”

k la w isze k on troln e Klawisze lub kombi­ nie przez system czynności (zamiast wyświetlenia znaku na ekranie). Przy­ kładowo, kombinacja Ctri+L) oznacza

i-węzeł Struktura opisująca miejsce prze­ chowywania pliku na dysku twardym. Każdy katalog zawiera listę i-węzłów odpowiadających umieszczonym w nim plikom.

ją d r o

rodzaju

nacje klawiszy powodujące wykona­

Skrót od In tern ation al Standards

Organization

sw'ego

dla UNIX-a „koniec danych wejścio­ wych". J

k la w isze sp ecja ln e

Patrz k la w isze k o n ­

trolne. k om p resja plików Proces przekształcania

Serce systemu operacyjnego; pro­

danych w

pliku za pomocą wzorów

gram zajmujący się alokacją pamięci,

matematycznych w celu zmniejszenia

komunikacją

ilości zajmowanych przez nie miejsca.

z

urządzeniami

wej­

ścia/wyjścia oraz obsługą użytkowni­

Każdy

ków. W

poddać dekompresji, odtwarzając jego

mami

porównaniu z innymi syste­ operacyjnymi, U N I X

stosunkowo niewielkie jądro.

posiada

skompresowany

plik można

pierwotną zawartość. Jeśli po prze­ prowadzeniu kompresji i dekompresji

652

P o z n a j Linux

otrzymany plik pokrywa się z wyj­ ściowym. mówimy, że zastosowana

m a s k a Znak specjalny wykorzystywany w nazwach plików w miejsce znaków,

metoda kompresji jest bezstratna. Jeśli

których z jakiegoś powodu nie można

część danych w

podać wprost. N a z w a zapisana z w y ­

pliku wyjściowym

zostaje, utracona, m a m y do czynienia

korzystaniem masek nosi nazwę wyra

z kompresją stratną. Programy k o m ­

żenią regularnego i może odpowiadać

puterowe i dane tekstowe wymagają

wielu różnym rzeczywistym nazwom

kompresji bezstratnej; w

plików. Interpretacją masek w syste­

plików dźwiękowych

przypadku

i graficznych

można zastosować metody stratne.

mie U N I X zajmuje się shell.

m etaznak

kwalifikowana nazw a pliku Nazwa identy­

znaczenie dla shella lub dla któregoś

fikująca zbiór danych (plik), uzupełnio­

z poleceń.

na o ścieżkę do katalogu w którym plik

gwiazdka

ten się znajduje. Patrz również ścieżka i

shell jako dowolny tekst w wyrażeniu

ścieżka bezw zględna.

regularnym.

LAN

Skrót od Local Area Network (Sieć

MIME

Przykładem

mozc

być

(*) interpretowana przez

Skrót od Multipurpose Internet

lokalna) zbiór sprzętu, oprogramowa­

Mail Extensions zestaw' protokołów

nia, komputcrów-klicntów oraz serwe­

imetod dołączania danych binarnych

rów połączonych ze sobą i umiesz­

(programów, plików graficznych, m u ­

czonych na określonym (zazwyczaj

zyki itp.) do wiadomości wysyłanych

niewielkim) obszarze.

pocztą elektroniczną.

lim it Patrz quota.

MPTN

portowa)

(Język przetwarzania list).

login

Skrót od Multiprotocol Transport

Network (Wieloprotokołowa sieć trans­

LISP Skrót od List Processing Language

protokół utworzony przez

I B M i służący do podłączania kompu­

Proces otwierania sesji przez użyt­

terów mainframe. Ho sieci TCP/IP.

kownika systemu uniksowego. Termi­ nem tym określa się czasami również

Mmi

nazwę użytkownika wpisywaną pod­

mtu Maksymalna długość pakietu w sieci.

czas otwierania sesji.

mwm Menedżer okien Motifa.

Ip Di ukarka wierszowa. lpc

Znak posiadający specjalne

nazw a pliku

Program kontrolny drukarek wier­

o ścieżkę do katalogu są traktowane ja­ ko nazwy plików' w katalogu bieżącym.

lpd Dem on obsługi diukaiek wierszowych.

lprm Program służący do usuwania zadań wydruku z kolejek.

Nazw'a identyfikująca zbiór

danych (plik). Naz wy nie uzupełnione

szowych.

lpq Program kontrolujący kolejki wydruku.

Menedżer konfiguracji Motifa.

NFS

Skrót od (Sieciowy

Network File System

system

plików)

protokół

umożliwiający podmontowanie dysków znajdujących się na zdalnych kompute­

ls

Polecenie wyświetlające zawartość katalogu.

rach do lokalnego systemu plików'.

Słow niczek

653

Skrót od NetWork Information Se w i­

p am ięć fizy czn a Pamięć obecna w k o m ­

ce (Sieciowy serwis informacyjny)

puterze (w postaci kości pamięci) i do­

serwis

stępna dla systemu operacyjnego.

N IS

udostępniający

wiadomości

wymagane przez wszystkie kompute­ ry podłączone do sieci

p a m ięć

na przykład

w irtu a ln a

Dodatkowa

pamięć

operacyjna, symulowana przez system

konfigurację NFS. hasła itp.

dzięki wykorzystaniu specjalnego pli­

Skrót od NetWork N ew s Transfer

ku lub partycji dyskowej (nazywanej

Protocol protokół, za pomocą którego

partycją wym iany ), zawierającej dane

komunikują się serwery Usenetu; sta­

nie mieszczące się w pamięci fizycz­

nowi 011 nakładkę na protokół TCP/IP.

nej. Dzięki plikom i partycjom w y ­

Patrz również gru p y d y sk u sy jn e.

miany programy m o g ą wykorzysty­

NNTP

Obiektem, w ścisłym tego słowa

wać więcej pamięci operacyjnej niż

znaczeniu, jest wszystko co posiada

zainstalowano w komputerze. Obsługą

jakiekolwiek własności fizyczne, na

pamięci wirtualnej zajmuje się system

przykład samochód, piłka, chmura itp.

operacyjny; z punktu widzenia uru­

Obiekty są charakteryzowane przez

chamianych aplikacji nie m a żadnej

ich własności {atrybuty) oraz sposoby

różnicy

zachowania (usługi). W

a wirtualną.

O b iek t

programowa­

niu obiektowym atrybuty są odzwier­ ciedlane przez dane, a usługi

Znaki

mianego

fizyczną

przez

poleceń do uruchamianego programu lub polecenia. Parametrami mog ą być

specjalne

kontrolowanie

pamięcią

param etr}' Dane przekazywane w wierszu

kod programu.

o p cje

między

opcje (patrz o p cje), kontrolujące za­

umożliwiające

zachowania

chowanie programu lub dane, nad któ­

urucha­

rymi program ten m a pracować. Zna­

programu; czasami zwane

flagam i. Przykładowo, opcja a pole­

czenie

cenia la powoduje wyświetlenie pli­

może zależeć od kolejności, w jakiej

kó w o nazwach zaczynających się od

występują po nazwie polecenia.

kropki

jak .profile czy .kshrc. Bez

PDP

poszczególnych

parametrów

Skrót od Personal Data Processor

opcji a pliki te nie zostałyby wyświe­

Computers Seria tanich minikompute­

tlone. Patrz również param etry.

rów

o p era to r (1)

produkowanych

przez

Digital

Equipment Corporation z myślą o in­

Metaznak umożliwiający

wykonanie pewnej operacji na zna

stytucjach

nych wartościach. Przykładowo, ope­

firmach.

rator + powoduje dodanie do siebie

była przeznaczona dla komputerów

dwóch liczb rzeczywistych.

PDP7; większą popularność zdobyła

op era to r (2) Patrz ad m in istrator. O S F Skrót od Open Software Foumlatiun.

edukacyjnych Pierwsza

i małych

wersja

lJNIX-a

jednak dopiero wersja dla P D P 1 1. Perl

Język programowania opracowany przez

Larry’ego

Walla

(skrót

od

Practical Extraction and Report L an­ guage). Perl łączy w sobie możliwości

654

Poznaj Linux

poleceń awk i

rpd

oraz niektóre ele­

menty języka C. PGP

plik

urządzenia

Plik

wykorzystywany

przez system do komunikowania się

Skrót od Pretty Good Privacy Sys­

z danym

urządzeniem zewnętrznym.

tem szyfrowania wiadomości elektro­

W

nicznych. tr

wejścia/wyjścia są traktowane jako

pine Program obsługi poczty elektronicznej.

UNIX-ie

wszystkie

urządzenia

pliki; podejście to ułatwia pisanie pro­ gramów.

plik Zbiór danych przechowywany w pa­ mięci trwałej (na dysku, taśmie itp.) Pliki mogą zawierać kod programu,

pliki kon figu racyjn e

Pliki zawierające

informacje, które pozwalają na skon­ figurowanie środowiska na potrzeby

dane binarne lub tekst.

konkretnych poleceń

plik dow iązan ia Plik o nazwie stanowią­ cej alias dla innego pliku w systemie.

i programów.

Pliki konfiguracyjne shella definiują środowisko użytkownika.

Dowiązanie zawiera jedynie kwalifi­

pliki k on figuracyjne sh ella Dla shella

kowaną nazwę pliku docelowego.

Bourne’a są to: /etc/profile oraz plik indeksowany

Plik umożliwiający

$H0M2/.profile!

szybkie przeszukiwanie zawartych w nim danych dzięki systemowi kluczy (nazwa, numer pracownika itp.), prze­ chowywanych w indeksie. Ten rodzaj plików- m c jest obsługiwany bezpo­ średnio przez system U N I X

jego ob

Dla shelli bash pliki /etc/profile, ŚIIOKE/ .bash_profile, $HOME/bash_login, $HOME/.profile,

$HOME/.bashrc

oraz ~/ .bash_logout.

sługą zajmują się specjalne programy

Dla shelli C i tesh pliki

narzędziowe. Ty powa postać pliku in­

/etc/.login, /etc/cshrc,

deksowanego nosi nazwę ISAM.

$HOME/.login, $ HOME/.cshrc oraz

plik lin iow y, se k w en cy jn y

Patrz plik

$HOME/.logout. Niektóre starsze wersje shelli m o g ą nie obsługiwać

tekstow y.

plików $HOME/.cshrc

plik sekw encyjny T o pojęcie oznacza pliki

i $HOME/.logout.

które mogą być przeglądane tylko se­ kwencyjnie, lub pliki bez separatorów rozdzielających

rekordy

(UNIX

nie

rozróżnia rekordów na podstawie ich długości, zamiast tego opierając się na systemie separatorów). plik tekstowy Plik zawierający separato­ ry rekordów. Rekordy mogą być do­ wolnej długości; system rozróżnia je na podstawie

separatorów (znaków

kończących rekord).

Dla sheili Korna i pdksh pliki /etc/profile,

oraz

$HOME/.profile

env = .

poczta elektroniczna (email) W i a d o m o ­ ści przesyłane siecią komputerową (w przeciwieństwie do zwykłych li­ stów pisanych na papierze i wysyła­ nych pocztą). Istnieje wiele systemów obsługi poczty elektronicznej dla sieci L A N ; większość z nich jest również dostępna dla użytkowników Internetu.

655

S ło w n ic z e k

Internetowe (otwarte) systemy obsługi

prêtera poleceń i na programach na­

poczty korzystają z protokołu M I M E

rzędziowych.

do kodowania binarnych załączników.

P ostScrip t

p o d k a ta lo g Patrz katalog.

Język drukarek opracowany

przez Adobe Systems. Inc.

pod proces Proces pracujący pod kontrolą

potok Sposób na łączenie ze sobą poleceń

innego procesu, zwanego procesem-

w- laki sposób, aby wynik jednego

przodkiem. Patrz również proces.

polecenia stawał się automatycznie

p o d sh cll

Shell pracujący pod

innego

shella,

zwanego

kontrolą

danymi

wejściowymi

dla drugiego.

shellem-

Potoki tworzy się umieszczając mię­ dzy poleceniami znak |.

przodkiem. Patrz również sliell. pod sieć Część sieci dzieląca ten sam na­

potok oznaczony

Zaawansowana wersja

główek adresu IP. Podsieci instaluje się

potoku, w' której zamiast

łączenia

ze względów bezpieczeństwa i wydaj­

strumieni wejścia i wyjścia, wynik jednego programu zostaje zapisany do

ności.

specjalnego pliku, z którego drugi polimorfizm

Mechanizm, dzięki któremu program może następnie odczytywać

ta sama usługa jest w różnych klasach

dane. Plik ten nosi nazwę FIFO (lub

realizowana na różne sposoby. Przy­

plik potoku). Prawidłowym przeka­

kładowo, usługa „hamowanie” może

zywaniem danych między programa­ być

wykonywana

„rower”,

a

inaczej w

inaczej

w

klasie mi a plikiem FIFO zajmuje się system

klasie

operacyjny. Plik FIFO m a zazwyczaj

„samochód” (obydwie klasy są podklasanii

klasy

„pojazd”).

niewielkie rozmiary; służy bowiem

Wywołanie

tylko jako pośrednik między d w o m a funkcji hamowanie O jest zawsze takie poleceniami.

samo; inny jest natomiast sposób jej re­

PPP

alizacji.

p o ru sza n ie się p o k a ta lo g a ch

Proces

Skrót

od P o in tto P o in t P ro to co l pro­

tokół pozwalający na nawiązywanie połączeń internetowych z wykorzy­

zmiany bieżącego katalogu (za p o m o ­ cą polecenia cd). Katalog, w którym

staniem linii telefonicznych i m o d e ­ mów.

dany użytkownik zaczyna sesję, nosi

pppd D e m o n obsługi protokołu PPP.

nazwę katalogu domowego.

POSIX

Skrót od Portable Operating Sys­

praw a d ostęp u Informacje umożliwiające

P O S D C jest nazwą na­

systemowi kontrolowanie dostępu do

daną przez Richarda Stallmana grupie

plików i katalogów. Dla plików ist­

standardów

otwartych

nieją trzy zestawy praw dostępu: pra­

systemów operacyjnych opartych na

w a właściciela (osoby która utworzyła

UNIX-ie. Standard P O S I X Shell and

dany plik), prawa grupy, do której

Utilities, opracowany przez grupę ro­

należy właściciel oraz prawa wszyst­

boczą 1001.2 IEEE (tzw. POSIX.2),

kich pozostałych użytkowników. W

koncentruje się na interfejsie inter-

skład

tem Interface

dotyczących

pojedynczego

zestawu

może

656

Poznaj Linux

wchodzić prawo odczytu, prawo zapisu

q u ota

Nazwa określająca ilość zasobów

i prawo uruchamiania (oznaczane od­

systemu (pamięci operacyjnej, prze­

powiednio literami r, w oraz x). W

strzeni dyskowej itp.) przyznawanych

przypadku katalogów prawo x określa

pojedynczemu użytkownikowi.

możliwość otwierania danego katalogu

R( S Skrót od Revision Control System.

przez poszczególnych użytkowników.

Skrót od Request ho r Comment

RFC

printcap Baza danych drukarek.

(Prośba o komentarz)

proces Każdy program działający w danej

stosowany przy tworzeniu standardów'

chwili w' systemie UN1X. Interaktyw­

związanych z Internetem iprotokołem

na sesja użytkownika jest również

TCP/IP.

osobnym

procesem.

Każdy

proces

riogin

mechanizm

Zdalny login. Posiada te same

może uruchomić inny program, który

możliwości co telnet, ale można go

staje się wówczas jego pod procesem.

skonfigurować tak, aby nie żądał hasła

Wszystkie procesy są

od zaufanych klientów' (potencjalne

bezpośrednio

lub pośrednio podprocesami systemu

zagrożenie dla bezpieczeństwa syste

operacyjnego.

mu). Patrz również telnet.

proces d ziałający na pierw szym planie Proces

wchodzący

w

interakcję z

użytkownikiem.

root Patrz adm inistrator. RPC

Skrót od Remote Procedural Call

możliwość uruchamiania z lokalnego

proces d ziałający w tle

Autonomiczny

systemu funkcji i procedur przecho­

proces nie wymagający interakcji z

wywanych

użytkownikiem.

podłączonych do sieci.

proces-potomek Patrz podproces.

na

innych komputerach

R P M Menedżer pakietów' dystrybucji Red

proccs-przodek Proces kontrolujący inny proces, będący jego potomkiem lub podprocesem (patrz proces).

Hat. nitowanie

Proces przesyłania danych

między dworna komputerami podłą­

przekierowanic (strum ienia) Proces zmia­

czonymi do dwóch różnych sieci fi­

ny strumieni wejścia lub wyjścia pole­

zycznych. Jeśli między komputerami

cenia. Standardowym strumieniem wej­

istnieje wiele możliwych dróg trans

ścia jest

standardowym

misji, lutowanie polega na znalezieniu

ekran. Dzięki

drogi najefektywniejszej.

klawiatura;

strumieniem wyjścia

przekierowywaniu strumieni można na­ kazać

programowi

wczytywać

dane

wejściowe z pliku lub z innego progra­ m u oraz zapisywać wyniki (względnie komunikaty o Wędach) do pliku bądź

SCSI Skrót od Sm all Computer System

Interface

(Interfejs systemowy

dla

małych komputerów'). sed Strumieniowy edytor tekstu zc skład­ nią poleceń podobną do cd.

przekazywać je do innego programu. serwer hazy danych System, na którym pwd

Polecenie wyświetlające nazwę bie­ działa oprogramowanie serwera bazy żącego katalogu.

Słowniczek

657

danych (zazwyczaj bazy relacyjnej, jak

niem linii telefonicznych i modemów;

Oracle,

poprzednik PPP.

SQL

Server,

Sybase

itp.),

umożliwiając komputerom-klientom do­

słowo kluczowe

stęp do zapisanych w bazie informacji. Skrót od Set Group ID (Ustaw

SGID

identyfikator grupy).

kownika w systemie UN IX , obecnie rzadko stosowany. Shell C

przez system U N I X jako nazwa pole­ cenia lub funkcji w programie. SNA

Shell B o u m c ’a Pierwotny interfejs użyt­

Słowo rozpoznawane

Skrót od System NetWork Archi tec-

ture architektura sieciowa IBM. stderr

Standardowy strumień błędów

(komunikaty o błędach generowane

Opracowany przez Billa Joy’a

interfejs użytkownika

dla UNIX-a,

wyposażony w podobną do C składnię wpiowadzania poleceń.

przez programy) domyślnie kierowa­ ny na ekran. M o ż e być przekierowany do pliku. stdin

Shell Element systemu operacyjnego od­

Standardowy strumień wejścia

(dane

wejściowe

dla

programów)

powiedzialny za uruchamianie pro­

domyślnie brany z klawiatury. Dane

g r am ów i za obsługę poleceń wpro­

wejściowe mog ą również być wczy­

wadzanych przez użytkownika. Shelle

tywane

zazwyczaj

przez inny program.

kom

udostępniają

użytkowni­

własne języki programowania.

stdout

z pliku

lub przekazywane

Standardowy strumień wyjścia

Patrz również shell B o u m e ’a, shell

(wyniki zwracane przez programy)

C, .shell K o m a , tesh ibash.

domyślnie kierowany na ekran. Może

Shell K o m a

Interfejs użytkownika dla

być przekierowany do pliku lub do in­

UNIX-a, rozbudowany o zaawanso­

nego programu (w charakterze danych

wane

wejściowych).

narzędzia

programistyczne.

Autorem jest David U. K o m . Shell

strony podręcznika Elektroniczny system

Korna obsługuje skrypty przeznaczo­

pomocy, wyświetlający dokumentacje

ne dla sheila Bourne'a.

wskazanych

Shell-potomek Patrz podshell.

poleceń

i programów

(w postaci identycznej z papierowymi instrukcjami obsługi), co umożliwia ich

Shell-przodek Shell kontrolując inny, bę­ dący

jego

potomkiem,

łatwe przeglądanie iprzeszukiwanie.

podshellem strumień Sekwencyjny zbiór danych. Dla

(patrz również shell)

systemu

skrypt

Program dla uniksowego pakietu

narzędziowego; w

szczególności dla

programów awk i

oraz dla shelli.

SLIP Skrót od Serial Line Internet Protocol. Protokół pozwalający na nawiązywanie

UNTX

wszystkie

pliki są

strumieniami bez wewnętrznej struk­ tury (struktura pliku jest narzucana przez korzystające z niego programy). SUID

Skrót od Set User ID (Ustaw iden­

tyfikator użytkownika).

połączeń internetowych z. wykorzysta­ sygnał

Flaga lub przerwanie służące do

przekazywania informacji o zdarzę-

658

P o zn aj L inux

niach specjalnych między programami

zmienne środowiskowe, definiujące w y

i systemem operacyjnym.

gląd i funkcjonalność wiersza poleceń iinterfejsu umchamiania programów.

system plików Zbiór plików umieszczo­ nych na dysku, taśmie itp., dołączony

tar Archiwizator taśmowy.

do głównej struktury katalogów w ja­

TCP

kimś

miejscu

(czasem

w

katalogu

wykorzystywany w Internecie.

T C P /IP Skrót od Transm ission Contro!

system X W i n d o w Graficzna nakładka na system UNIX, opracowana w

ProtocolUnternel Protocol para proto­

MIT

kołów stanowiących podstawę dla In­

idziałająca na zasadzie klient-serwer.

ternetu. Protokoły T C P oraz IP słu­

ściana ogniowa System służący do zabez­

żyły

pieczania sieci lokalnej przed niepo­ wołanym

dostępem

Trunsmission Control

Pmtocnl protokół warstwy sieciowej

głównym). Systemy plików określa się czasem mianem partycji.

Skrót od

z

zewnątrz

(zazwyczaj z Internetu). Stopień za­

pierwotnie

do

podłączania

komputerów do sieci ARPAnet. tesh Shell oparty na shcllu C. telnet

Protokół pozwalający otwierać

bezpieczenia zależy od wykorzysty­ sesje na zdalnych systemach. Emula­ wanego oprogramowania; zazwyczaj tory terminali wykorzystujące protokół jednak stosuje się filtry pakietów, fil­ telnet noszą nazwy telnet i tr.vtl00. try' datagramów oraz filtry' adresów' IP. Teoretycznie, ściana ogniowa powin­

termcap Baza danych terminali.

na uniemożliwić dostęp do systemu

terminal

Urządzenie pozwalające użyt­

hakerom i wirusom. Ze ścian ognio­

kownikowi na interakcję z systemem;

wych korzysta się również w

terminale

celu

TFTP

danego

pliku

zazwyczaj

Skrót od Tnyial File

Transfer

Protocol (Prosty protokół transferu

ścieżk a b ezw zględ n a Ścieżka opisująca położenie

się

z monitora i klawiatury.

uniemożliwienia dostępu do Internetu z wewnętrznej sieci lokalnej.

składają

plików). Nieskomplikowany protokół

względem

katalogu głównego. ścieżka Łańcuch tekstowy opisujący poło­

pozwalający na

przesyłanie plików

między d w o m a

komputerami W

połą­

żenie danego pliku w drzewie katalo­

czonymi siecią TCP/IP.

przeci­

gów. Brak ścieżki przy nazwie pliku

wieństwie do FTP, T F T P nie g w a ­

oznacza, że żądany plik znajduje się w

rantuje bezbłędnego przekazu plików,

katalogu bieżącym.

nic umożliwia autcntyzacji użytkow­ ników oraz nie posiada wielu użytecz­

ścieżk a w zględ n a

Ścieżka opisująca po

nych poleceń (takich jak Is).

łożenie danego pliku względem kata­ tin

logu bieżącego.

Interaktywny klient grup dyskusyj­ nych.

środowisko Zbiór, w skład którego wchodzi: shell (Bourne^, Koma, C> tcch lub bash), jego

opcje

wywołania

oraz

U D P Skrót od User Data gram Protocol , protokół wchodzący w skład TCP/IP,

659

Słow niczek

wykorzystywany do transmisji k o m u ­

żenia służą do przypisywania zmien­

nikatów kontrolnych oraz transferów,

n y m wartości, wykonywania obliczeń

w

oraz dokonywania

których nie w y m a g a się potwier­

dzenia odebrania danych przez klienta.

UIL

Molifowy język tworzenia interfej­

Skrót od User Rcsourcc Locator

łańcuch

Skrót od What You Sec Is

W hat You Gei (Co widzisz, to otrzy­ mujesz).

sów użytkownika. URL

(tzw.

wyrażenia regularne). WYSIWYG

U I D Identyfikator użytkownika.

porównań

tekstowy

jednoznacznie

identyfikujący dane miejsce w Inter­ necie; na IJRL składają się: protokół,

X Patrz system X Window. •« XII Patrz system X Window. XVVindows

Błędna nazwa systemu X

W i n d o w (patrz system X W i n d o w )

format, login (zazwyczaj pomijany) yacc

oraz adres.

zmienne środowiskowe Miejsce przecho

U s e n e t Patrz gru p y d ysk u syjn e. Skrót od UNlXtoUNIX C apy Pro­

UUCP

gram

stary protokół sieciowy, po­

zwalający

na

przesyłanie

plików,

poczty elektronicznej i wiadomości

Skrót od Wicie Area Network

i liczbowych) opisujących aktualnego shclla i użytkownika. Zmienne środowi­ skowe mogą być lokalne (dotyczące tyl ne (dziedziczo-ne przez podshelle).

sieć znak biały Odstęp, tabulator lub inny

rozległa. Skrót od World Wide Web

W W W

wywania danych i wartości (tekstowych

ko aktualnej powłoki), lub eksponowa­

z grup dyskusyjnych. W A N

Kompilator języka C.

znak służący do rozdzielania poleceń zbiór

inazw plików

serwerów i usług internetowych opie­ rających się na wspólnym protokole H T T P . Strony W W W

m o g ą zawierać

znak gotowości

Pojedynczy znak lub

zestaw znaków wyświetlanych w m o ­

odnośniki do innych stron (tzw. hiper-

mencie, gdy system jest gotów na

iącza ), co wyręcza użytkownika z ko­

przyjęcie polecenia od użytkownika.

nieczności pamiętania adresu każdej

znaki alfabetyczne Litery A Z i az.

odwiedzanej strony.

zn a k i a lfa n u m e r y cz n e

wyrażenie regularne Wzorce nazw pli­ ków'

lub

łańcuchów

tekstowych,

umożliwiające wyszukiwanie danych w

programach takich jak grep, sed

czy awk. wyrażenie Stała, zmienna lub kilka wyra­ żeń połączonych operatorami. W y r a ­

Litery A Z

i az

oraz cyfry 09. znaki numeryczne C y fry 09. znaki specjalne

Wszystkie drukowalne

znaki nie będące znakami alfanume­ rycznymi (spacja, przecinek, kropka iip.)

Skorowidz

- o perator, '14 $ znak g o to w o ści, 148 $<§> o p erato r. 362 & . 624 * o perator, 38 I o p erato r potoku. 35 < o perator, 32 > operator, 32 » o perator, 32 624 . o perator. 363 .b ash_history plik, 97 .b a s h j o g in plik, 97 .bash._profilc d o p isy w an ie ścieżki, 102 plik, 97 .b ashrc plik, 97 .new src tw o rzen ie pliku, 221 .tg z, 380 .trnrc plik tw orzenie, 235 .xinitrc ko n fig u ro w an ie, 260 /dcv, 82 /dcv/m cxiem tw o rzen ie pliku, 156 /etc/bashrc plik. 97 /ctc/fstab param etry, 124 /ctc/m odulcs.conf plik, 539 /etc/p assw d plik, 97 /e tc/p ro file plik, 97 /ctc/reso lv .co n t tw orzenie, 171 /etu/i eso lv .c o n f plik. 171 /korne, 482 /proc. pliki. 548 /sbin/ifconhg, 171 /usr, 482 /usr/bin/fax skrypt. 162 /v ar/lo g /m essag es plik. I77 /var/spool katalog, 90

acc css.co n f plik, 462 adduser, 624 adm inistrator, 646 A dobe A crobat instalow anie, 336 A i Io Ijc A crobat p rzeg ląd ark a. 335 alias, 105, 624 A notherL evel k o n fig u io w an ie, 285 k o n fig u ro w an ie sy stem u m enu, 286 skróty k law iatu ro w e, 300; 304 u k ry w an ie p ask a zadań. 289 urucham ianie, 280 A N S I, 646 A pache, 4 6 1 ko n fig u ro w an ie, 4 6 2 A PI, 646 A P M .5 8 1 ap ro p o s. 27; 625 A R P A , 646 ASCII. 646 at d o stęp d o usługi, 42! polecenia, 419 pro b lem y , 4 2 0 usługa, 418 A T & T U N IX , 647 atrybut, 647 banner, 625 bash k onstrukcje, 357 m ożliw ości edycji tek stu , 30 sy m b o le sp ecjaln e, 103 u zu p ełn ian ie p o leceń , 31 zm ien n e śro d o w isk o w e, 98 bash shell, 347 b ash _ h isio iy , 31 bg. 626 biblioteki, 362 hind, 626 blo ck sp ccial, (>47 błąd zależn o ści, 4 9 6 bram k a, 647 B SD . 647 B SD U N IX , 647 b u fo ro w an ie w ydruku w ierszo w eg o , 90

662

C. 647 cabaret, 114; 471 CA D . 647 calc. 36 cardctl, 142 config, 142 eject. 143 insert. 143 status, 142 suspend, 143 cardm gr, 137; 140 sygnały il/w ięk n w e, 139 w yłączanie kom unikatów . 141 cat, 47; 627 szybkie w p ro w /a d /n ie tekstu, 33 cd, 44; 627 CDE urucham ianie. 283 cdp odtw arzanie m uzyki, 339 C D -R O M . 648 C G I.6 4 8 character, 648 chfn zm iana inform acji o użytkow niku. 22 chgrp, 398; 627 chkconfig, 448; 449 chmod, 398; 628 diow n, 398; 629 eh root. 629 chsh, 40 C om m ercial-HO W I O plik. 62 C om m on D esktop E n vironm ent, 274 configure, 367 convert, 326; 327 cp, 51; 629 cpd polecenia, 34(1 CPU , 648 crontab, 415 polecenia, 416 crontab plik, 414 crontab.allow plik. 418 crontab.deny, 418 czysctm p skrypt, 354 czytniki nieprzew ijające, 526 przew ijające, 526 D A RPA , f>4K datetim e w artości i zakiesy pól, 416 dd, 630 dem on, 443 df. 110:531

Poznaj Linux

display klient obsługa, 322 dm csg, 155 DNS, 648 D O S, 648 d ostaw ca usług internetow ych, 648 dow iązanie m iękkie, 648 dow iązanie sy m b o liczn e, (>48 dow iązanie tw arde, 64.X drukarka instalow anie. 84 drukarka szeregow a, 82 di ukujkai skrypt, 349 drukujkat2 skrypt. 351 d u , 531 dziedziczenie, 649 E B C D IC , 649 echo. 47; 155; 351 ED ITO R definiow anie zm iennej, 100 edycja poleceń, 649 edytory strum ieniow e, 70 edytory tekstu, 61 cfax, 93 cfux pakiet. 161 egrep, 59 em aes podstaw ow e polecenia, 65 urucham ianie przew odm ak, 65 enkapsulacja, 649 env, 99; 630 ether, 378 Ethernet. 649 exit, 24 export, 353 faks pakiety obsługi, 162 fax m odyfikacja sk ry p tu , 162 print, 164 m i, 164 send -1. 163 status. 164 test, 163 view, 164 w ait, 163 fe. 630 fdform at. 525 fdisk, 1 19 partycjonow anie ju o g n m i. 1 19 fetchm ail, 180 Hagi, 181 odbieranie poczty, 180 fetchm ailrc

Skorow idz

ko n fig u ro w an ie, 181 fctch m ailrc program , 1X1 tg , 63 0 fg rep , 59 P IP O . 649 file, 631 F ile L im ii F ield pole, 89 F ilcsy stcm M anager, 4 / 6 find, 56; 517; 631 alim e, 5 1X fp rin t, 518 o p eracje p o szu k iw an ia, 519 finger, 649 fm t, 76 for, 361 fo rm aty g rafic zn e, 327 fsek, 481 fsiab plik, 47 7 fstool, 476 tlap e.o m oduł, 125 fip, 195; 6 50 o tw ieran ie sesji 198 p o lecen ia, I97 system p o m o cy , 203 fu nction, 362 fuser, 1 0 1 fvw m uru ch am ian ie, 281 fv w m 2 u n ich ain iaiiie, 281 fv w m 2 m enedżer k o n fig u ro w an ie, 292 fv w m 2 rc.in eu u s plik. 287 fv w m rc .k c y s plik, 304 gee, 366; 371 g etty program , 43 9 g ettvdefs plik, 4 4 0 G IM P .3 1 3 ko n fig u ro w an ie, 320 skróty k law iaturow e, 318 u rucham ianie, 3 15 glint klient, 501 G N U . 650 gpasswcl, 397 grep, 58; 632 g roff, 77; 632 m akra, 78 polecenia, 79 g roupadd, 397 g roupdel, 397 groupm od, 397 grupa, 384 ed y cja p aram etró w . 394 elem enty d efin iu jące, 384 k asow anie, 394

tw orzenie, 393 grupy d y sk u sy jn e. 650 G U I, 650 tw orzenie, 105 gunzip, 512 opcje. 513 gv klient, 333 gzip, 512; 632 opcje. 513 halt, 632 H ardw arc-I IO W TO plik, 126; 128 hasło. 388; 6 5 0 h ostnam e, 633 H T M L , 651 1CCCM, 651 1CMP, 6 5 1 id en ty fik ato r p ro cesu , 651 id en ty fik ato r sy stem o w y . 383 if, 357 Im ageM agick, 322 w y m ag an ia i fu n k cje k o m p o n en tó w , 322 Im ak etile skrypt, 370 inetd d em o n in tern eto w y , 459 in fo rm acja kon tro ln a. 350 m it, 444 czy¥ n n o ści, 411 init proces, 410 initrd, 579 iniitab, 409; 4 1 0 in ittab plik ch arak tery sty k a, 447 stru k tu ralin ii, 4 1 0 interfejs ethernetow y k o n fig u ro w an ie, 433 inter rejs zw ro tn y , 423 Internet, 651 irc, 247; 651 o b słu g a program u, 247 IS A M , 651 ISO, 651 ispcll, 73 i-w ęzeł, 651 JA Z -drive mini H O W T O plik. 130 ją d ro sy stem u , 535, 652 je d ed y to r. 70 ję zy k i ob ró b k i tekstu. 652 j m acs ed y to r, 69 jo b s, 36 jo e , 69 jo y fix ed .tg z pi o g ram o b słu g i. 149

664

joystick instalacja, 149 koniigurow am ic. 151 joystick.o kom pilacja, 150 jp ico edytor, 69 js ta r edytor, 69 K D esktop E nvironm ent, 275 k arta m uzyczna konfigurow anie, 54 I karty PC instalacja, 139 katalog, 652 katalogi system u p lik ó w root, 483 K DE instalow anie, 276 kem elcfg program , 5 3 6 kem eld dem on, 137; 5 3 6 ,4 6 7 kill, 37; 551; 633 klasa, 652 kolory tła i tekstu definiow anie, 297 kom pilow anie prog ram u , 369 kom presja plików , 652 konsocl w irtualne, 23 konta blokow anie, 389 kasow anie, 391 m odyfikow anie param etrów , 388 odblokow yw anie, 391 zm iana param etrów , 389 kontroler p oczytaln ości, 448 kryptografia, 404 kwalifikowana nazw a pliku, 652 LA N , 652 Id. 373 less, 48; 633 LessT if, 278 instalow anie, 278 L essT if m w m konfigurow anie, 294 urucham ianie. 284 Licencja Publiczna G N U , 17 LILO , 375 lilo.conf plik. 376 Linux definicja, 18 now e m ożliw ości. IK poziom y działania, 444 zalety, 17 LISP, 652 In, 53; 54; 157 L O A D L IN , 379 konfigurow anie. 380

Poznaj Linux

tw orzenie dyskietki startow ej, 381 load!inl6.tgz, 380 locate, 57 login. 444; 633; 653 logout, 24; 633 lpc, 91; 633 opcje, 91 Ipd, 634 lpq, 90; 92; 634 Ipr. 90; 634 w ysyłanie faksów , 93 Iprm, 92 Is, 45; 634 flagi, 46 lynx 207 kontigurow anic, 2 1 0 m etody u rucham iania, 209 skróty klaw iszow e, 208 łańcuchy, 352 m ail. 183 polecenia, 184 m ake, 366; 367; 635 m ake clean. 368 m ake config, 555 m ake install, 367 m ake xeon fig. 570 M akefile skrypt, 370 m akrodefiiiicja, 77 m an, 25; 635 m aska, 38; 653 m esg, 636 m etaznak. 653 M IM E, 653 minicom tyczenie się z Internetem . 173 m inicom program , 173 m ini-H O W TÓ plik, 129 m kdir. 50; 636 m kefs, 636 m kfs, 479; 636 m ksw ap, 636 m odem kontrola potyczcnia, 168 testow anie, 155 uaktyw nianie o d b ierania, I 59 m ore, 48; 637 M OTD, 455 M otif mwm urucham ianie, 284 M otif m w m m enedżer konfigurow anie. 294 M otif W indow M anager, 277 m ount, 466; 637

Skorowidz

opcje, 468 m o u seco n fig , 146 m p ag c, 75 M PT N , 653 m i, 127 erase, 128 rew ind, 127 m v, 52; 637 m ysz ko n figurow anie, 146 nazw a pliku, 653 ncftp, 204 ściąg a n ie plików . 204 n etcfg, 422 n etcfg p ro g ram , 167 N etscape O om m unicaior, 187 d o p isy w an ie nazw grup d y sk u sy jn y ch , 239 instalow anie i k o n fig u ro w an ie, 213 k o rzy stan ie / U senetu, 229 ściąg an ie plików , 205 u ru ch am ian ie, 214 w pisyw anie adresu serw era N N T P , 237 N etscap e C o m m u n icato ra instalow anie, 212 N etscap e M essenger ko n fig u ro w an ie, 188 obieranie i w y sy łan ie w iad o m o ści, UH) N etscap e N av ig ato r instalow anie obsłu g i an im acji, 218

netstat, 637 N FS , 653 k o n fig u ro w an ie klienla, 438 konfigurow anie, usługi, 437 N I S ,653 N N T P , 2 2 1 ,6 5 3 N N TPSER V ER d efin io w an ie. 222 ntsysv program , 459 nxterm k o n fig u ro w an ie term in ala, 269 obiekt, 653 o b raz ją d ra , 580 opcje. 654 operator, 654 olher, 406 pakow anie p lików , 512 PAM instalow anie, 4 02 pliki konfiguracyjn e, 403 PAM m oduł, 40! pam ięć fizy czn a, 654 pam ięć w irtualna, 654 param etry, 654

665

passw d, 22; 638 PA TII zm ienna, 101 PCM CIA-IIOW TO. 143 PCM CIA H O W T O p lik , 138 PD P. 654 P erl, 654 pico ed y to r, 6 6 k o n fig u ro w an ie kon tro li p iso w n i, 68 pod staw o w e p o lecen ia, 67 zm ian a ed y to ra sy stem o w eg o , 67 pine, 185; 228 k o n fig u ro w an ie obsługi grup dy sk usyjnych. 236 po lecenia w trybie k o m pozycji. 186 pinc. p rzeg ląd ark a. 223 pin g , 176 testo w an ie sesji, 245 plik. 654 plik d o w iązan ia, 655 plik in d ek so w an y . 655 plik liniow y. 655 plik sekw encyjny, 655 plik urządzenia, 655 pliki k o nfiguracyjne. 655 pliki ko n fig u racy jn e sh ella, 655 Pliki urządzeń, 109 Pliki urząd zeń dla portów szereg o w y ch . 154 pliki zależn o ści, 578 PL1P k o n figurow anie. 432 Pług and Play, 542 poczta elek tro n iczn a, 655 P o d m o n lo w y w an ic n o w eg o d y sk u . 123 poilproces, 656 podshell, 656 podsieć. 656 po lecenia form atujące, 75 p o lecen ia in o rc i less, 49 polim orfizm . 656 PO SIX , 6 5 6 P ostS cript, 656 po to k . 656 potok o zn aczo n y , 656 PPP, 656 instalo w an ie, 424 ko n fig u ro w an ie, 4 2 6 k o n tro la o b słu g i. 169 ko ntrola o p ro g ram o w an ia, 170 testo w an ie interfejsu, 429 zam y k an ie po łączeń . 174 pppd d em o n , 439 P P P -H O W T O plik, 178 ppp -o n skrypt ko n fig u ro w an ie. 172 otw ieran ie sesji in tern eto w ej, 174 pppstats, 175

666

pr, 76 praw a dostępu, 399; 657 printcap baza drukarek, 84 priiilenv, 98 printtool instalacja drukarki siecio w ej, 89 instalow anie d ru k ark i, 85 pakiet, 85 probe, 139 procedury, 361 proces, 657 proces działający na pierw szym planie, 657 proces działający w tle, 657 procesory tekstu, 61 proces-przodek, 657 proccs-rodzic, 443 procm ail, 193 konstruow anie przepisów , 193 profil użytkow nika, 97 program am y stronicujące. 47 program y transportow e, 179 program y-klienty poczty elektronicznej, 179 przekierowanie, 657 przekierow anie standardow ego strum ienia w yjścia, 32 przepisy, 193 ps, 37; 550; 639 opcje, 551 PSI zm ienna środow iskow a. 103 pulpit m odyfikow anie d o m y śln eg o w yglądu, 290 pwd, 43; 639 quota, 657 rc, 409 rc pliki, 413 R ealP layer 5.0, 341 reboot, 24 reguły dom yślne, 366 retension, 127 RFC, 657 rjoc edytor. 69 r m , 5 4 ;5 5 ; 639 rm dir, 55; 639 route, 176 RPC, 657 rpm, 491 opcje trybu instalacyjnego, 493 opcje w trybie query, 499 tryb przepytyw ania, 497 tryby. 492 uninstall, 496 upgrade, 495 ruter

Poznaj Linux

instalow anie, 434 rutow anie, 658 rvplayer klient, 341 rxvt -geom etry, 296 r l, 245 SCSI, 563; 658 SCSI-HO W TO plik, 129 sed edytor, 7 1 sendmail dem on, 179 sensor, 147 serwer bazy danych, 658 set, 639 sctenv, 100 SetGID, 402 setserial, 157 SctU ID , 401 SGIL), 658 Shell, 18; 347; 658 B ourne’a, 658 C, 658 K orna, 658 przodek, 658 shellc linuksow c. 39 showrgb, 297 shutdow n, 24, 640 skład Ickstu, 77 skrypt, 658 urucham ianie, 349 SLIP, 658 instalow anie, 429 slm konfigurow anie, 233 polecenia, 226 slrn przeglądarka, 223; 225 słow o kluczow e, 658 spam , 192 srm .co n f plik. 462 st.o m oduł, 125 stałe, 368 standardow y strum ień W ędo w, 34 startx, 254 statyczne przyznaw anie adresów , 172 sterow nik niskiego p o ziom u, 569 sterow nik w ielokrotny, 5 5 9 slrings, 60 strony podręcznika. 659 su, 23; 640 SIJID , 659 supcrblok. 486 SU PPO R T E D .C A R D S plik, 138 sw apoff, 640 sw apon, 640 system plików , 107; 659

6 67

Skorowidz.

sy stem X W indow , 650 sz, 245 szy b k ie p rzeład o w an ie sy stem u , 24 ściana og n io w a, 659 ścieżk a, 659 ścieżk a b ezw zg lęd n a, 659 ścieżku w zględna, 659 śred n ia ład o w an ia, 548 śnxłow isko, 659 taił, 641 talk, 641 taper, 521 o p cje typów u rząd zeń /n o śn ik ó w , 521 lar, 513; 641 funcjc, 514 T C P , 6 60 T C P /IP , 66 0 telnet, 242; 660 o tw ieran ie sesji, 243 polecenia, 243 term inale, 105 testy w eryfikacji, 500 T eX , 77; 80 tin, 224 ko n fig u ro w an ie, 232 po lecen ia, 225 tin p rzeglądarka, 223 tksysv program , 456 top, 549 lista p o leceń , 549 touch, 50; 520 Ipconfig in stalo w an ie, 147 program kon fig u racy jn y , 147 trasa zw rotna, 435 tm ko n fig u ro w an ie, 235 trn p rzeg ląd ark a, 224; 227 trw ałe zm ien n e środo w isk o w e, 352 tryb d ziałan ia, 379 tryb p o jed y n czeg o uży tk o w n ik a, 379 tw m m enedżer, 282 ko n fig u ro w an ie, 294 tw o rzen ie sy m b o liczn eg o d o w iąza n ia do napędu taśm ow ego , 126 U D P . 660 un alias, 641 un m ount. 641 unsetenv, 100 unzip, 641 U R L , 660 u scradd, 20; 395 userefg, 20; 385

tw o rzen ie k o n ta uży tk o w n ik a. 386 tw o rzen ie u ży tk o w n ik a, 21 uscrdcl, 396

usermod, 395 userm ount, 464 fo rm ato w an ie d y sk ietek , 465 U U C P, 660 u ży tkow nik. 383 elem en ty d efin iu jące, 384 vim ed y to r. 69 v m linuz, 377 w ali, 642 w eb2 sło w n ik , 72 whalis, 26 w hcrcis, 57 w hile, 360 who, 642 w ords sło w n ik sy stem o w y , 72 W ordS tar procesor. 69 W W W , 660 W W W przeglądarka, Patrz N etscape C o m m u n icato r w yrażenia testow e, 358 buolow skie, 360 d la łań cu ch ó w , 359 dla p lików , 360 d la licz b , 359 w y rażen ie reg u larn e, 38; 661 W Y S IW Y G , 661 X II kom p ilo w an ie p ro g ram ó w , 371 pasek tytułow y, 298 pliki k o n fig u racy jn e, 270 w y św ietlan ie m ap czcio n ek , 303 xanim form aty au d io i w ideo, 343 X banncr plik, 257 X C alc plik. 271 x clip b o ard klient. 306 xcutsel klient, 305 xdm kon fig u ro w an ie L inuksu na potrzeby, 256 m o d y fik o w an ie ekranu starto w eg o , 257 o tw ieran ie sesji, 2 5 5 x fontscl klient. 301 xinitrc plik, 279 tw orzenie, 260 xinitrc skrypt, 260 xload im ag e, 265 form aty plików g raficzn y ch . 266

668

xlnadim age program , 308 xlock klient, 265 xm ag, 311 xm an klient, 26 xm km f skrypt. 370 xm odm ap, 268 xplaycd, 341 xm , 228 xrpm, 505 xscreensaver, 263 xset, 268 xsetroot, 265 zm iana w yglądu kursora, 267 xv, 265; 30*; xwd zapisyw anie zdjęć o k ien , 307 xw ud, 307 zgrep, 58 Zip drukow anie, 133 instalacja dla portu równoległego, 130

instalacja dla SCSI. 129 skrypt, 133 w yrzucanie dysku z napędu, 135 zabezpieczanie d ysku hasłem , 135 zabezpieczanie przed zapisem , 136 ziptool program . 135 zm ienne, 352 środow iskow e, 97 tym czasow e. 99

P o zn aj Linux