Cechy TM wg Kaltenborna, ortopedyczna

I. OCENA STANU OGÓLNEGO PACJENTA
Terapeuta na podstawie zlecenia lekarskiego oraz szczegółowego badania
wykonanego wg ściśle 
określonego schematu dokonuje oceny biomechanicznej oraz funkcjonalnej
pacjenta.
Ponieważ ortopedyczne dysfunkcje narządu ruchu będące wynikiem
przeciążenia, urazów, mikrourazów bądź zapalenia często obejmują wiele
różnych tkanek, to w pierwszym rzędzie należy przeprowadzić szczegółową
analizę dolegliwości pacjenta (bólu). Dysfunkcja może dotyczyć stawu, nerwu
lub mięśnia albo wszystkich tych tkanek jednocześnie. W tym celu aby nie
przeoczyć podczas badania żadnej oceny, poleca się postępowanie według
schematycznie ułożonej kolejności z wykorzystaniem wielu precyzyjnych,
manualnych testów różnicowych. Wynik całego badania warunkuje podjęcie
odpowiedniego leczenia. W zależności od rodzaju dysfunkcji stosuje się
różne sposoby terapii. Inne techniki będą stosowane w przypadku leczenia
nerwu, inne w przypadku leczenia mięśni, jeszcze inne w przypadku leczenia
stawów. Jeżeli dysfunkcja somatyczna związana jest z występowaniem bólu to
wykorzystuje się środki uśmierzające ból (II.A.). Jeśli w badaniu stwierdza
się ograniczoną ruchomość stawu (hypomobilność), to należy zastosować
środki zwiększające ruchomość (II.B.). Jeśli ruchomość jest za duża
(hypermobilność) zastosowanie mają środki zmniejszające ruchomość (II.C.).
Zasadniczo we wszystkich rodzajach technik unika się bólu.

II. LECZENIE

II.A. Środki uśmierzające ból.
Jeżeli pacjent odczuwa ból spoczynkowy lub ból podczas ruchu to w
zależności od tkanki, która wyzwala ten ból oraz od natężenia tego bólu
podejmuje się następujące środki przeciwbólowe:
II.A.1. Unieruchomienie
ogólne – leżenie w łóżku itp.
miejscowe – gorsety, plastry, opatrunki gipsowe, pasek OMT, itp.
II.A.2. Środki fizykalne: ciepłolecznictwo , hydroterapia, elektroterapia
II.A.3. Postępowanie specjalne:
ból stawu: trakcja w stopniu I i II w pozycji spoczynkowej, wibracja,
oscylacja

· ból nerwu: mobilizacja nerwu bez prowokowania bólu

ból mięśnia: różne formy masażu, relaksacja poizometryczna
mobilizacja układu współczulnego (gdy nie można działać w rejonie
uszkodzenia)
II.B. Środki zwiększające ruchomość w stawach = mobilizacja hypomobilności
Jeżeli ból został zniesiony, a ruchomość kości w stawie jest ograniczona to
należy wykonać mobilizację (uruchomienie) skróconych tkanek. Ograniczenie
ruchomości określa się mianem hypomobilności. Może być ona spowodowana
obkurczeniem torebki stawowej, skróceniem mięśni, zrostem osłonki nerwu z
tkankami otaczającymi itp. Przyczynę ograniczenia ruchomości stwierdza się
na podstawie manualnych testów różnicujących. Potwierdzenie naszego
rozpoznania uzyskuje się w oparciu o testy kontrolne warunkujące celowość
dalszej terapii. Aby efektywnie rozciągnąć przykurczone struktury tkankowe
należy na nie oddziaływać w sposób specyficzny. Ze względu na tą specyfikę
działania techniki mobilizacyjne (uruchamiające) podzielone zostały na
mobilizacje stawów, mobilizacje nerwów oraz mobilizacje tkanek miękkich.
II.B.1. Mobilizacja stawów – to uruchamianie kostnych członów stawowych,
struktur wewnątrzstawowych, torebek stawowych i więzadeł.
Jeżeli uraz, mikrourazy, przeciążenie lub stan zapalny doprowadziły do
obkurczenia torebki stawowej lub więzadeł (można to stwierdzić przy pomocy
specyficznych testów różnicowych) to należy wykonać mobilizację stawu przy
pomocy technik prostolinijnych: trakcji lub ślizgu. Chronią one staw
podczas uruchamiania przed kompresją i podwichnięciem. Czasem nieodzowne
jest zastosowanie mobilizacji z szybkim impulsem. Przed wykonaniem techniki
staw musi być precyzyjnie ustawiony w przestrzeni (w pozycji spoczynkowej
lub poza tą pozycją), a ruch wyprowadzany jest w określonym kierunku
(prostopadle lub równolegle do płaszczyzny leczniczej) i z odpowiednią siłą
(trzeci stopień trakcji lub ślizgu). Aby uniknąć powikłań każdy staw
posiada określony sposób uruchamiania. Stosowane dotychczas w kinezyterapii
sposoby uruchamiania stawów poprzez ćwiczenia czynne i bierne bądź
ćwiczenia redresyjne mogą powodować niestabilność stawu (z powodu wyważania
stawu tzn. braku centrowania w stawie podczas ruchu rozciągającego) i
warunkować powstawanie w przyszłości zmian zwyrodnieniowych (artrozy stawu)
będących wynikiem punktowej kompresji powierzchni stawowych podczas
rozciągania.
II.B.2. Mobilizacja nerwów (opony twardej rdzenia, korzeni nerwowych i
nerwów)
Podczas poruszania np. kończyną górną nerwy zaopatrujące tą kończynę
ulegają napinaniu oraz przemieszczaniu względem innych tkanek.
Przemieszczeniu ulegają również poszczególne pęczki włókien nerwowych
(aksonów) wewnątrz nerwu. Ruch ten może zostać zaburzony w wyniku
zwiększonego nacisku przez tkanki otaczające (osteofit, wypuklina dysku,
zbytnio napięty mięsień, blizna) bądź też w wyniku zwłóknień w obrębie
nerwu spowodowanych toczącym się tam procesem zapalnym. Jeśli testy
napięciowe nerwów potwierdzają wymienione problemy, to w zależności od
stanu podrażnienia wprowadzane są stopniowane ruchy uruchamiające.
Uzyskując określone ustawienie przestrzenne głowy, tułowia i kończyn można
napinać różne struktury nerwowe i prowokować odpowiednie reakcje zarówno
diagnostyczne jak i terapeutyczne. Testy różnicowe pomagają odróżnić stan
fizjologiczny od patologicznego. Istnieje przypuszczenie, że mobilizacja
nerwu może powodować uruchomienie zastojów aksoplazmy w komórce nerwowej
przywracając jej zdolność do prawidłowego przenoszenia informacji.
Jeżeli ruchomość nerwu jest ograniczona poprzez otaczające go napięte lub
skrócone tkanki miękkie, to wykonuje się ich mobilizację (patrz poniżej:
II.B.3 Mobilizacja tkanek miękkich).
II.B.3. Mobilizacja tkanek miękkich
Jeżeli wykonując testy różnicujące stwierdzimy, że ruchomość jest
ograniczona poprzez napięte lub skrócone okołostawowe tkanki miękkie (a nie
poprzez obkurczoną torebkę stawową), to w zależności od potrzeb wykonuje
się ich mobilizację tzn. np.: masaż funkcyjny, masaż poprzeczny,
poizometryczną relaksację lub rozciąganie (stretching).
Masaż funkcyjny – to masaż mięśnia oraz innych okolicznych tkanek miękkich
w połączeniu z ruchem w stawie. Stosuje się go zarówno w przypadku
dysfunkcji mięśnia jak i stawu. Podczas tego masażu mięsień wraz z
okolicznymi tkankami jest rozcierany oraz rozciągany. Masaż ten zmniejsza
tkliwość tkanek miękkich oraz poprawia ich mobilność.
Masaż poprzeczny – (lub rozcieranie poprzeczne) to punktowe rozcieranie w
poprzek przebiegu włókien podrażnionego ścięgna lub brzuśćca mięśnia,
przyczepu ścięgna do kości, więzadła itp. Regeneracja tkanki odbywa się w
oparciu o następujące efekty:
efekt neurofizjologiczny: hamowanie bólu
efekt biochemiczny: po okresie 3 - 5 minut poprawa ukrwienia i poprawa
mobilności
efekt przeciwzapalny: po okresie 15 - 20 minut uruchomienie
prawidłowego procesu zapalnego umożliwiającego gojenie się tkanek.
 Relaksacja poizometryczna - polega na relaksowaniu (czynnym rozluźnianiu)
podrażnionych mięśni po utrzymywaniu ich uprzednio w napięciu
izometrycznym. Do relaksacji można wykorzystywać ruchy oddechowe oraz ruchy
głowy i gałek ocznych.
Rozciąganie (stretching) - rozciąganie mięśnia lub grupy mięśni odbywa się
w oparciu o poizometryczną relaksację. Pacjent napina najpierw
izometrycznie mięsień lub grupę mięśni, która będzie poddana rozciąganiu,
po czym w fazie rozluźnienia terapeuta stara się ten mięsień lub grupę
mięśni rozciągnąć. Po kilku powtórzeniach wymienionej procedury terapeuta
wyzwala izometryczne napięcie mięśni antagonistycznych powodując tym samym
odruchowe rozluźnienie mięśni rozciąganych oraz zakodowanie informacji o
nowo uzyskanym zakresie ruchu w danym wzorcu ruchowym.
Aby utrwalić efekt mobilizacji pacjentowi poleca się samodzielne
wykonywanie odpowiednich ćwiczeń uruchamiających lub utrzymujących uzyskany
zakres ruchu.
II.C. Środki zmniejszające ruchomość = stabilizacja hypermobilnośći

Jeśli ruchomość w stawie np. z powodu jego nadmiernego rozciągania podczas
pracy zawodowej lub urazu jest zwiększona to taki stan określa się mianem
hypermobilnośći (wskazana stabilizacja). Hypermobilność spowodowana jest
niewydolnością (rozciągnięciem) biernych stabilizatorów stawu (torebki
stawowej i więzadeł). W obrębie stawu hypomobilność może dotyczyć jednego
kierunku ruchu, a hypermobilność drugiego kierunku – często w przypadku
stawów kręgosłupa. W tradycyjnej kinezyterapii w obrębie kręgosłupa często
wykonuje się ćwiczenia mięśni przykręgosłupowych, ale jednocześnie
uruchamia się nadruchome już stawy międzykręgowe (hypermobilne) pogłębiając
tym samym dysfunkcję pacjenta i powodując jego zniechęcenie do terapii z
powodu ciągle utrzymującego się bólu. Przed rozpoczęciem terapii ważne jest
więc określenie z jaką dysfunkcją mamy do czynienia.

Jeżeli przy pomocy testów na stabilność stawu stwierdzona zostanie
hypermobilność tzn. nadmierna ruchomość, to jako leczenie z wyboru stosuje
się trening wzmacniający mięśnie stabilizujące staw oraz ćwiczenia
odnawiające propriocepcję. Czasem nieodzowne jest zastosowanie
stabilizatorów zewnętrznych w połączeniu z ćwiczeniami. Unikać należy
ćwiczeń uruchamiających nadruchome już stawy.
II.D. Informacja – instrukcja – trening
II.D.1. Informacja - udzielanie pacjentowi dokładnej informacji na temat
zaistniałej dysfunkcji somatycznej w celu przekonania go do podjęcia
współpracy w leczeniu.
II.D.2. Instrukcja - udzielanie pacjentowi instrukcji dotyczącej ochrony
narządu ruchu oraz zapobiegania nawrotom dysfunkcji: np. nauczenie
prawidłowej postawy w ciągu dnia (szkoła pleców) itp.
II.D.3. Trening - ćwiczenie siły mięśniowej, koordynacji, szybkości i
wytrzymałości w formie medycznego treningu terapeutycznego. Powyższe
działanie obejmuje również autoterapię: automobilizację, autostabilizację,
autostretching.