D

Darłowo miasto w pow. sławieńskim, w woj. zachodniopomorskim, na Wybrzeżu Słowińskim, nad Wieprzą i u jej ujścia do Morza Bałtyckiego. 15 700 mieszkańców. Dawna osada rybacka; prawa miejskie w 1312; od 1361 członek Hanzy; XIV-XVII w. rezydencja książąt zachodniopomorskich. Do 1945 Rügenwalde. Przemysł spożywczy (rybny, młynarski), obuwniczy, maszynowy, wytwórnia sieci rybackich. Port handlowy i rybacki. Kąpielisko morskie (Darłówek). Zamek książąt zachodniopomorskich z XIV-XVI w., fragmenty murów miejskich z XIV w., gotycki kościół z XIV-XV w., barokowy ratusz z XVIII w., kamienice z XVII-XIX w. Muzeum. Na zamku w Darłowie przebywał od 1449 i tu zmarł Eryk I Pomorski (1382-1459), zdetronizowany król Szwecji, Danii i Norwegii.

Herb Darłowa

Dąbie miasto w pow. kolskim, w woj. wielkopolskim, w Kotlinie Kolskiej, nad Nerem, na północny wschód od Koła. 2200 mieszkańców. Znane od 1220, prawa miejskie w 1423. Ośrodek handlowo-usługowy. Drobny przemysł.

Herb Dąbia

Dąbrowa Białostocka miasto w pow. sokólskim, w woj. podlaskim, na obszarze Wzgórz Sokólskich. 6600 mieszkańców. Prawa miejskie przed 1775-1950, ponownie w 1965. Ośrodek handlowousługowy regionu rolniczego. Mleczarnia.

1

Herb Dąbrowy Białostockiej

Dąbrowa Górnicza miasto na prawach powiatu w woj. śląskim, na skraju Garbu Tarnogórskiego i Wyżyny Katowickiej, w północno wschodniej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP). 131 000 mieszkańców. W XIX w. rozwój górnictwa i hutnictwa (Zagłębie Dąbrowskie), prawa miejskie w 1916. Kopalnia węgla kamiennego. Kombinat metalurgiczny "Huta Katowice" (uruchomiony w 1976), huta "Bankowa" (zał. 1839), przemysł maszynowy (obrabiarki), metalowy, elektrochemiczny, szklarski, odzieżowy, spożywczy. Węzeł kolejowy. Pałac Kultury Zagłębia. Muzea.

Herb Dąbrowy Górniczej

Dąbrowa Tarnowska miasto powiatowe w woj. małopolskim, na Płaskowyżu Tarnowskim, nad Breniem. 11 000 mieszkańców. Prawa miejskie koniec XVII w. Ośrodek handlowo-usługowy. Przemysł spożywczy, metalowy, skórzany. Drewniany kościół z XVIII w., pozostałości zespołu pałacowego z XVII w.

2

Herb Dąbrowy Tarnowskiej

Debrzno miasto w pow. człuchowskim, w woj. pomorskim, na Pojezierzu Krajeńskim, nad Debrzynką, na południowy zachód od Człuchowa. 5400 mieszkańców. Zał. w XIV w. jako Friedland (nazwa urzędowa do 1945); prawa miejskie w 1354; w 1466-1772 w Prusach Królewskich jako Frydląd. Przemysł maszynowy (urządzenia pralnicze), spożywczy. Ośrodek usługowy dla rolniczego zaplecza.

Herb Debrzna

Dębica miasto powiatowe w woj. podkarpackim, na skraju Pradoliny Podkarpackiej, Pogórza Strzyżowskiego i Doliny Dolnej Wisłoki, nad Wisłoką. 49 100 mieszkańców. Znana od 1293 (Dambicha). Prawa miejskie od 1358 do 1785, ponownie w 1914. Zakłady opon samochodowych Goodyear (dawny Stomil), przemysł maszynowy (urządzenia chłodnicze), spożywczy (chłodnia składowa, mięsny, jajczarsko-drobiarski, mleczarski), wytwórnia farb i lakierów. Węzeł kolejowy.

Herb Dębicy

Dęblin miasto w powiecie ryckim, w woj. lubelskim, w Dolinie Środkowej Wisły, u ujścia Wieprza do Wisły. 18 400 mieszkańców. Znany od 1506 (Deblin), 1837-45 powstała twierdza 3

Iwangorod, obok osada Irena (obecna część Dęblina); w 1915 przywrócenie dawnej nazwy; w 1925 założono tu słynną szkołę lotniczą; prawa miejskie w 1954. Wojskowe zakłady inżynieryjne. Węzeł kolejowy. Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych. Klasycystyczny zespół pałacowy z drugiej połowy XVIII w.

Herb Dęblina

Dębno miasto w pow. myśliborskim, w woj. zachodniopomorskim, na Równinie Gorzowskiej. 14 400 mieszkańców. Znane od XIII w., prawa miejskie w 1562. Do 1945 Neudamm. Do 1975 siedziba powiatu chojeńskiego, w woj. szczecińskim. Przemysł drzewny (meblarski, tartak), skórzany, metalowy.

Herb Dębna

Dobczyce miasto w pow. myślenickim, w woj. małopolskim, na skraju Pogórza Wielickiego i Podgórza Bocheńskiego, nad Rabą, na południe od Krakowa. 5800 mieszkańców. Znane od XIII w. (w 1266 Dobszyce), prawa miejskie w 1362. Przemysł skórzany, odzieżowy. Ośrodek turystyczno-wypoczynkowy. Zamek (częściowo odbudowany) i pozostałości murów obronnych z XIV w., klasycystyczny kościół z pierwszej połowy XIX w., drewniane domy z XVIII i XIX w. Muzeum, skansen budownictwa Pogórza. Zapora piętrząca sztuczny Dobczycki Zbiornik Wodny (10,7 km2).

4

Herb Dobczyc

Dobiegniew miasto w pow. strzelecko-drezdeneckim, w woj. lubuskim, na Pojezierzu Dobiegniewskim, nad jeziorem Wielgie, na południowy wschód od Gorzowa Wielkopolskiego. 3300 mieszkańców. Prawa miejskie w końcu XIII w.; podczas II wojny światowej hitlerowski obóz jeniecki dla polskich oficerów; podczas walk II 1945 miasto zniszczone niemal w 80%; do 1945 Woldenberg. Przemysł spożywczy. Gotycki kościół z XV-XVI w. (przebudowany), fragmenty murów miejskich z pierwszej połowy XIV w. Ośrodek turystycznowypoczynkowy.

Herb Dobiegniewa

Dobra miasto w pow. goleniowskim, w woj. zachodniopomorskim, na Wysoczyźnie Łobeskiej, na północny wschód od Szczecina. 2200 mieszkańców. W X-XIII w. gród pomorski, wzmiankowany w 1257 (Doberen); prawa miejskie przed 1331. Do 1945 Daber. Zakłady naprawcze maszyn rolniczych. Ośrodek turystyczno-wypoczynkowy. Gotycki kościół z XV w., ruiny zamku z XV/XVI w., domy z XVII-XIX w. Na południowy-wschód od Dobrej jezioro Woświn.

Herb Dobrej

Dobra miasto w pow. tureckim, w woj. wielkopolskim, na Wysoczyźnie Tureckiej, na południowy wschód od Turku; na zachód od miasta płynie Teleszyna. 1600 mieszkańców. Znana od XIV w., prawa miejskie 1511-1867, ponownie w 1919. Ośrodek handlowo-usługowy dla 5

rolniczego zaplecza. Drobny przemysł.

Herb Dobrej

Dobre Miasto miasto w pow. olsztyńskim, w woj. warmińsko-mazurskim, na Pojezierzu Olsztyńskim, nad Łyną, na północ od Olsztyna. 11 200 mieszkańców. Prawa miejskie w 1329. Do 1945 Guttstadt. Przemysł maszynowy (maszyny rolnicze), drzewny, spożywczy. Gotycka kolegiata z XIV-XVI w., późnobarokowy kościół św. Mikołaja z XVIII w., fragmenty murów miejskich z XIV-XV w., kamienice z XVIII i XIX w.

Herb Dobrego Miasta

Dobrodzień miasto w pow. oleskim, w woj. opolskim, na Równinie Opolskiej, na północny zachód od Lublińca. 4500 mieszkańców. Znany od 1304 (Dobrodzien); prawa miejskie w 1374. Do 1945 Guttentag. Przemysł drzewny, maszynowy, spożywczy. Drewniany kościół cmentarny z XVII w., pozostałości zespołu dworsko-parkowego z XIX w.

Herb Dobrodzienia

6

Dobrzany miasto w pow. stargardzkim, w woj. zachodniopomorskim, na Pojezierzu Ińskim, nad Jeziorem Szadzkim, na wschód od Szczecina. 2600 mieszkańców. Zał. w 1327 jako Jakobshagen (nazwa urzędowa do 1945); podczas II wojny światowej zniszczone niemal w 60%. Przemysł drzewny, metalowy, odzieżowy.

Herb Dobrzan

Dobrzyń nad Wisłą miasto w pow. lipnowskim, w woj. kujawsko-pomorskim, na skraju Pojezierza Dobrzyńskiego, nad Włocławskim Zbiornikiem Wodnym na Wiśle, na wschód od Włocławka. 2400 mieszkańców. W XI w. gród kasztelański, wzmiankowany w 1065 (Dobrin); ośrodek ziemi dobrzyńskiej; prawa miejskie w pierwszej połowie XIII w.; XVI początek XVII w. kwitnący ośrodek handlu wiślanego. Lokalny ośrodek handlowo-usługowy. Pofranciszkański zespół klasztorny z XV w. (przebudowany).

Herb Dobrzynia nad Wisłą

Dolsk miasto w pow. śremskim, w woj. wielkopolskim, na Pojezierzu Krzywińskim, między jeziorami Dolskim Wielkim i Dolskim Małym, na południe od Poznania. 1400 mieszkańców. Dawniej Dolsko, znane od 1136 (Dolzco); prawa miejskie w 1359. Lokalny ośrodek handlowo-usługowy. Kościoły z XV-XVIII w., pozostałości dworu biskupów poznańskich i zabytkowe domy z XVIII-XIX w.

7

Herb Dolska

Drawno miasto w pow. choszczeńskim, w woj. zachodniopomorskim, na Równinie Drawskiej, nad Drawą, między jeziorami Grażyna i Adamowo, na północny-wschód od Choszczna. 2400 mieszkańców. W X w. gród pomorski, prawa miejskie XIV w. jako Wedell, później Neuwedell (nazwa urzędowa do 1945). Ośrodek turystyczno-wypoczynkowy. Siedziba dyrekcji Drawieńskiego Parku Narodowego. Pozostałości zamku z XIV-XV w., gotycki kościół z XV w.

Herb Drawna

Drawsko Pomorskie miasto powiatowe w woj. zachodniopomorskim, na Pojezierzu Drawskim, nad Drawą. 11 700 mieszkańców. We wczesnym średniowieczu gród obronny, prawa miejskie w 1287 jako Drawenburg, później Dramburg (nazwa urzędowa do 1945). Przemysł odzieżowy, spożywczy, drzewny. Późnogotycki kościół z XIV/XV w., fragmenty murów obronnych z XIV w., domy z XVIII i XIX w. W okolicy duży poligon wojskowy.

Herb Drawska Pomorskiego

8

Drezdenko miasto w powiecie strzelecko-drezdeneckim, w woj. lubuskim, w Kotlinie Gorzowskiej, nad Notecią, na wschód od Gorzowa Wielkopolskiego. 10 600 mieszkańców. W XI w. polski gród pograniczny Drzeń, prawa miejskie początek XIV w. Do 1945 Driesen. Przemysł metalowy (odlewnia żeliwa), drzewny, papierniczy, spożywczy. Zabytki z XVII-XVIII w.

Herb Drezdenka

Drobin miasto w pow. płockim, w woj. mazowieckim, na Wysoczyźnie Płońskiej, na północny wschód od Płocka. 3000 mieszkańców. Dawniej Drobnin; znany od XII w., prawa miejskie 1511-1869, ponownie w 1994. Ośrodek handlowo-usługowy dla rolniczego zaplecza. Późnogotycki kościół z XV w., zajazd i domy z XVIII w., dwór z XIX w.

Herb Drobina

Drohiczyn miasto w pow. siemiatyckim, w woj. podlaskim, na skraju Wysoczyzny Drohiczyńskiej i Podlaskiego Przełomu Bugu, nad Bugiem. 2200 mieszkańców. Historyczna stolica Podlasia. W XI w. gród na pograniczu rusko-polskim, XII-XIII w. stolica ruskiego udzielnego księstwa drohiczyńskiego, przejściowo należał do Mazowsza, w końcu XIII w. opanowany przez Litwę; od 1520 siedziba województwa podlaskiego, od 1569 w granicach Korony. Ośrodek turystyczno-wypoczynkowy i lokalny ośrodek handlowo-usługowy. Siedziba diecezji Kościoła rzymskokatolickiego. Zabytki barokowe: katedra (dawny kościół Jezuitów) i seminarium duchowne (dawne kolegium jezuickie) z XVIII w., zespoły klasztorne Franciszkanów z XVII-XVIII w. (miejsce kultu religijnego - sanktuarium św. Antoniego) i Benedyktynek z XVIII w.; cerkiew z XVIII-XIX w.

9

Herb Drohiczyna

Drzewica miasto w pow. opoczyńskim, w woj. łódzkim, na Równinie Radomskiej, nad Drzewiczką, na zachód od Radomia. 3900 mieszkańców. Znana od XIII w., prawa miejskie 1429-1869, ponownie w 1987. Fabryka wyrobów nożowniczych "Gerlach". Ruiny renesansowego zamku z XVI w., gotycki kościół z XV w. Na Drzewiczce sztuczny zbiornik; ośrodek sportów wodnych, górski tor kajakowy.

Herb Drzewicy

Dukla miasto w pow. krośnieńskim, w woj. podkarpackim, w Beskidzie Niskim, nad Jasiołką, na południe od Krosna. 2200 mieszkańców. Prawa miejskie w 1380, w XIV-XVII w. ośrodek handlu na szlaku węgierskim; silnie zniszczona podczas walk w 1944. Zakład naprawczy maszyn rolniczych. Zabytki barokowe: pałac z XVII-XVIII w., kościół parafialny oraz zespół klasztorny Bernardynów z drugiej połowy XVIII w. - miejsce kultu religijnego związane z osobą urodzonego tu św. Jana z Dukli (1414-84). Na południe od Dukli Przełęcz Dukielska, przez którą przebiega ważna międzynarodowa droga na Słowację i Węgry (przejście graniczne Barwinek).

Herb Dukli

10

Duszniki Zdrój miasto w pow. kłodzkim, w woj. dolnośląskim, u podnóża Gór Stołowych i Bystrzyckich, nad Bystrzycą Dusznicką. 5600 mieszkańców. Prawa miejskie przed 1324 jako Reinharz, później Reinerz, z 1377 zapis nazwy Dussnik; od 1800 uzdrowisko balneologiczne. Do 1945 Bad Reinerz. Wody mineralne: szczawy alkaliczne i żelaziste; leczenie chorób układu trawiennego, górnych dróg oddechowych, kobiecych. Ośrodek turystyczno-wypoczynkowy; dzielnica Zieleniec jest popularnym ośrodkiem narciarstwa. Zakłady elektrotechniki motoryzacyjnej, przemysł szklarski. Barokowy kościół z pierwszej połowy XVIII w. i kamienice z XVII-XVIII w. Muzeum Papiernictwa w zabytkowej papierni z początku XVII w. Coroczne (od 1946) festiwale chopinowskie (Fryderyk Chopin przebywał tu 1826 na kuracji).

Herb Dusznik Zdroju

Dynów miasto w pow. rzeszowskim, w woj. podkarpackim, na Pogórzu Dynowskim, nad Sanem, na zachód od Przemyśla. 6000 mieszkańców. Prawa miejskie od 1436 do początku XX w., ponownie w 1946. Przemysł metalowy, chemiczny, odzieżowy, wyrób kopyt szewskich. Późnorenesansowy kościół z początku XVII w., pozostałości fortyfikacji ziemnych z drugiej połowy XVII w.

Herb Dynowa

11

Działdowo miasto powiatowe w woj. warmińsko-mazurskim, na obszarze Wzniesień Mławskich, nad Działdówką. 21 100 mieszkańców. W 1309 Krzyżacy wznieśli tu zamek, obok powstała osada (Soldau), prawa miejskie w 1344; do 1920 w granicach Prus Wschodnich. Przemysł szklarski (butelki), metalowy, meblarski, spożywczy, odzieżowy. Węzeł kolejowy. Gotycki zamek z XIV w., kościół z XIV-XVII w., ratusz z końca XVII w., kamienice z XVIII i XIX w.

Herb Działdowa

Działoszyce miasto w pow. pińczowskim, w woj. świętokrzyskim, na styku Płaskowyżu Proszowskiego, Wyżyny. Miechowskiej i Garbu Wodzisławskiego, nad Nidzicą, na wschód od Miechowa. 1200 mieszkańców. Znane od XIII w.; prawa miejskie w 1409. Ośrodek handlowo-usługowy regionu rolniczego. Drobny przemysł spożywczy i papierniczy. Gotycki kościół z XV w. z barokowymi kapliczkami z XVII w.

Herb Działoszyc

Działoszyn miasto w pow. pajęczańskim, w woj. łódzkim, na Wyżynie Wieluńskiej, nad Wartą, na południowy zachód od Pajęczna. 7000 mieszkańców. Prawa miejskie 1412-1870, ponownie w 1994. Cementownia, zakład produkcji kredy. Późnorenesansowy pałac z pierwszej połowy XVII w., późnobarokowy kościół z drugiej połowy XVIII w. W pobliżu malowniczy przełom Warty (Załęczański Park Krajobrazowy).

12

Herb Działoszyna

Dzierzgoń miasto w pow. malborskim, w woj. pomorskim, na Pojezierzu Iławskim, nad Dzierzgoniem, uchodzącym do jeziora Druzno, na południe od Elbląga. 5700 mieszkańców. Lokowany w 1249 jako Neu Christburg, później Christburg (nazwa urzędowa do 1945); w 1466-1772 w Prusach Królewskich, dawna polska nazwa Kiszpork; w 1945 zniszczony niemal w 60%. Zakłady prefabrykatów budowlanych, sprzętu instalacyjnego. Gotycki kościół z XIV w., dawny zespół klasztorny Reformatów z XVII-XVII w.

Herb Dzierzgonia

Dzierżoniów miasto powiatowe w woj. dolnośląskim, na obszarze Obniżenia Podsudeckiego, nad Piławą. 38 000 mieszkańców. Dawniej Reichenbach (nazwa urzędowa do 1945), spolszczona nazwa Rychbach; od XV w. ośrodek sukiennictwa; w 1813, podczas wojen napoleońskich, zawarto tu traktat między królem Prus Fryderykiem III a carem rosyjskim Aleksandrem I. Od 1946 obecna nazwa, na cześć księdza Jana Dzierżonia (1811-1906), wybitnego śląskiego pszczelarza. Ośrodek miejsko-przemysłowej aglomeracji dzierżoniowskiej, obejmującej także sąsiednie miasta: Bielawę i Pieszyce (łącznie ok. 80 000 mieszkańców). Zakłady radiowe, przemysł bawełniany, odzieżowy, spożywczy, fabryka krosien. Pozostałości murów miejskich z basztami z XIII-XIV w., kościoły: gotycki parafialny z XIII-XVI w. i klasycystyczny ewangelicki z końca XVIII w., kamienice z XVII-XIX w.

13

Herb Dzierżoniowa

14