Document-2

Pieśni Jan Kochanowski tworzył przez całe życie zostały wydane w 1586r Jan wzorował się na mistrzu gatunku starożytnym poecie Horacym, są to parafrazy horacjańskich carmine Pieśń gatunek liryczny o rodowodzie antycznym cechuje się stroficznością, występowaniem refrenu, paralelizmami leksykalnymi I składniowymi , powtórzeniami . Prostą składnią Budowa sylabiczne wiersze, przejrzystość uporządkowana kompozycja Tematyka : autotematyka, miłosne, religijne, publicystyczne, biesiadne, historyczne, pochwała spokojnego życia na wsi, moralne Pieśń XXV (Czego chcesz od nas, Panie) -manifest humanistycznej religijności -afirmacja(pochwała) piękna i harmonii świata(ład nautry jako odbicie doskonałości Boga) -stwórca ukazany jako doskonały artysta(DEUS ARTIFEX), obecny w całym dziele stworzenia wykraczający poza kościół -podkreslenie nieustannej opieki Pana który udziela ludziom licznych dobroci jest hojny wszechobecny czuwa nad stworzonym przez siebie światem -bezpośrednia rozmowa z Bogiem jako kimś bliskim (Ci,Ciebie,Tyś) - człowiek może podziękować Bogu za świat i dary które otrzymuje od Niego jedynie modlitwą i miłością Pieśń IX (Pieśń o Fortunie) -zachęca do korzystania z życia (wpływ filozofii epikurejskiej) -człowiek to byt całkowicie zależny od losu(starożytny motyw Fortuny) wskazanie na konieczność przygotowania się na jego zmiany (,,U Fortuny to snadnie,/że kto stojąc upadnie") - Obraz człowieka niemające wpływu na przyszłość zdającego się na wolę Boga

-zachęta do przyjęcia postawy stoickiej ("A nigdy nie zabłądzi/kto tak umysł narządzi/ Jakby umiał szczęście i nieszczęście znosić -refleksyjno-filozoficzna Pieśń X (Nie porzucaj nadzieje) -zachęta do zachowania optymizmu (nie porzucaj nadzieje/Jakoś sie kolwiek dzieje) -analogia zmienności pór roku i życia ludzkiego pełnego sprzeczności ( radość się troską plecie) -uzależnienie uczące pory i nieufności wobec niej -zachęta do przyjęcia postawy stoickiej (Lecz na szczęście wszelake/serce ma być jednakie) -bóg jako wsparcie dla człowieka (a kto mu kolwiek ufa nie zaginie) -refleksyjno-filozoficzna Pieśń V ( Pieśń o spustoszeniu Podola) -odwołanie do napaści Tatarów na Podola w 1575r. w okresie bezkrólewia po ucieczce Henryka Walezego do Francji )ani pasterz nad owcami chodzi) -tekst zbudowany zgodnie z zasadami retoryki teza opis najazduskontrastowanie obrazu najeźdźców i ofiar, przedstawienie sytuacji w kraju brak troski o obronę granic, wystawny styl życia szlachty egoizm i prywata brak środków finansowych na utrzymanie stałej armii(skujmy talerze na talery, skujmy a żołnierzowi pieniądze gotujmy) -pesymistyczna puenta utworu (nowa przypowieść Polak sobie lubi/ że i przed szkodą i po szkodzie głupi) Pieśń XXIV -parafraza pieśni HORACEGO WYBUDOWAŁEM POMNIK -poeta jako jednocześnie śmiertelny i nieśmiertelny- motyw non omnis moriar

2

-motwy sławy poetyckiej i przekraczającej granice (o mnie Moskwa i będą wiedzieć Talarowie) Pieśń XIX ( Pieśń o dobrej sławie) -wyraz idei neoplateńskich-człowiek jako istowa uprzywilejowana przez Boga był zajmujący wyjątkową pozycję wśród innych stworzeń dzięki rozumowi i mowie -konieczność potwierdzania tej idei czynami nakaz doskonalenia się -zgoda z etyką stoicką zachęta do działań ( ku pożytku dobra wspólnego) zgodnych z posiadanymi umiejętnościami dobry mówcaprzekazuje dobre obyczaje uczy przestrzegania prawa zapobiega kłótniom człowiek silny i odważny broni ojczyzny i wiary -pozostawienie po sobie DOBREJ SŁAWY jako najważniejszy cel Pieśń świętojańska o sobótce -cykl dwunastu pieśni będących wypowiedzeniem dwunastu panien w czasie ludowego obrzędu(Sobótkę jako czas niesie/zapalono w czarnym lesie/sobótka zwana też kupałą wiązała się z letnim przesileniem słońca) -Pieśni mają jednakową budowę( 4wersowe strofy pisane ośmiozgłoskowcem) ale różnią się tematyką i nastrojem. zawierają m. in. pochwałę święta, potrzebnego zapracowanym ludziom, zachętę do tańca i zabawy, tęsknotę za ukochanym, przypomnienie greckiego mitu o skrzywdzonej i okaleczonej filomeli -najbardziej znana jest Pieśń Panny XII zawierająca sielankowy obraz wsi jako arkadii(wsi spokojna wsi wesoła który głos twej chwale zdoła) życie rolnika jest szczęsliwsze i bezpieczniejsze niż los żołnierza lub żeglarza. Przyroda daje człowiekowi wszystko co mu potrzebne do życia Odbiciem ładu świata są też dobre relacje międzyludzkie i szacunek do starszych wzajemna pomoc Filozofia życiowa poety

3

-model życia który Jan Kochanowski zawarł w pieśniach łączy elementy -stoicyzmu( konieczność pogodzenia się ze zmiennością losu, pochwała szczęścia statecznego i spokoju cnoty rozumu -epikureizmu(Horacjońskie carpe diem zachęta do cieszenia sie życiem, -neoplatonizmu (zachęta by rozumie kształtować swoją egzystencją wybierać wartości duchowe doskonalić się wewnętrznie -wiary chrześcijańskiej(zaufanie Bogu przyjmowanie z pokorą Jego decyzji PSALMY Jan kochanowski tworząc psałterz dawida bazował na łacińskim przekładzie hebrajskiego orginału. wybitny poeta renesansu zaproponował nieco nowatorski chociaż już praktykowany sposób tłumaczenia skorzystał rownież z biblii brzeskiej(protestanckiej) tytuł nawiązywał do tradycji która głosiła że autorem wszystkich tych utworów jest król Dawid cechy gatunkowe melodyjność rytmiczność uroczysty ton Uniwersalną zasadą kompozycyjną tej hebrajskiej pieśni religijnej jest paralelizm elementów przeciwstawnych bądź dopełniających się kochanowski dokonał poetyckiej parafrazy biblijnych tekstów wykorzystując przy tym różnorodne wzorce wersyfikacyjne O UNIWERSALNOŚCI DECYSUJĄ -ponadwyznaniowość( godząca różne systemy teologiczne i filozoficzne, bazująca na kulturze średniowiecznej) -ponadczasowaość( wydobywająca wciąż aktualne aspekty sytuacji egzystencjalnej człowieka) PSALM 91

4

-Bóg ukazany jest jako oparcie dla człowieka jest jako oparcie dla człowieka który pokłada w nim nadzieję -Pan ratuje człowieka z wszelkich opresji i ochrania go - całości dopełnia wizja człowieka stąpającego bezpiecznie po żmijach gniewliwych, padalcach niecierpliwych, dosiadającego lwa i smoka PSALM 130 - Prośba grzesznika o miłosierdzie litości i odpuszczenie win - utwór ukazuje bezmiar ludzkich grzechów ale wyraża też ufność grzesznika przekonanie o dobroci oraz ,miłosierdziu Boga TRENY GENEZA TRENÓW bezpośrednia przyczyna napisania trenów śmierć córki około 3-letniej urszuli . Pośrednia przyczyna kryzys światopoglądowy autora chrześcijanina i filozofa (najdolrzajsze osiągnięcia liryczne twórcy) CECHY GATUNKOWE wywodzi się z antyku, należy do poezji żałobnej bywa określany inaczej jako pieśń lementacyjna elegia żałobna epicedium lament plankt -zalicza się do gatunku wysokich jest utrzymywana w podniosłym tonie a jego bohater to zwykle ktoś ważny - wyraża żal z powodu śmierci jakiejś osoby a także pochwałą zalet i czynów zmarłego ORGINALNOŚĆ TRENÓW -jan kochanowski odwołał się do antycznego gatunku ale w spodów twórcy -złamał zasadę decorum ponieważ bohaterem trenu świadomie uczynił niespełna trzyletnie dziecko -stworzył nową formę cyklu trendogicznego typowe dla trenu elementy rozwinął w kolejnych utworach (pochwała zmarłej osoby ukazanie wielkości straty wyrażenie bólu pocieszenie i napomnienie) 5

-w literaturze starożytnej treny opisywały wielkie czyny wybitnych jednostek dlatego miały charakter epicki kochanowski ukazując uczucia po stracie dziecka uczynił z trenów cykl utworów wybitnie lirycznych GŁÓWNY BOHATER TRENÓW głównym bohaterem trenów nie jest zmarła urszula choć jej postać jest widoczna w wielu utworach cyklu ale sam kochanowski występuje w różnych rolach -ojciec-cierpiący po stracie córki -chrześcijanin-doświadcza kryzys wiary -filozof- przeżywający kryzys światopoglądowy Tren V Tren ten mówi o córce kochanowskiego urszuli która zmarła w bardzo młodym wieku śmierć urszulki przyrównana jest do uschniętego drzewka oliwnego, przypadkiem podciętego przez ogrodnika i dlatego następuje nagła śmierć drzewka podkreśla delikatności i wątłości dziecka uwidacznia się tu także sytuacja śmierci dziewczynki w ich oczach Tren VII Atmosfera w tym trenie jest bardzo pesymistyczna zmienia się , utwór ukazuje moment pogrzebu kiedy to ojciec wpada w głęboką depresją po stracie swojej ukochanej córki, jest zrozpaczony i załamany tą sytuacją. traci nadzieję na lepsze jutro-wszystkie rzeczy i ubrania przypominają mu urszulę , w trenie tym można zauważyć wielki żal po stracie córki Tren VIII W tym trenie opisana jest atmosfera w rodzinie . podmiot opowiada że po stracie córki zdaje się być bardzo smutno i pusto. wcześniej dom był pełen śmiechu dziewczynki było wszędzie pełno . podmiot opisuje że kochanowski zrozumiał że na zawsze stracił córkę i że nic nie będzie tak jak wcześniej 6

Tren IX Tren ten nawiązuje do problematyki filozoficznej. zaczyna się apostrofą do mądrości którą przez całe swoje życie Kochanowski tak bardzo cenił i do niej dążył. opisuje ją jako niemożliwą do kupienia ale i niedostępną dla ludzi ubogich. utwór obrazuje załamanie się renesansowego poglądu na świat autora. według stoików i ich filozofii którą się kierował mądrość daje równowagę psychiczną kto ją posiądzie nie zazna boleści ani cierpienia wszystkie rzeczy będzie miał za drobnostkę . następuje tu bezwzględny rozrachunek z filozofią stoicką. poecie wydało się że posiada tę mądrość toteż nie zazna bólu rozpaczy i strachu. przez całe swe życie dążył do zdobywania wiedzy ale dopiero po latach zrozumiał ze nie jest ona w stanie uchronić go od nieszczęść i niepomyślności. w wartości i kryzys ideologiczny. w obliczu smierci bliskiej osoby okazał się być zwykłym także zaznającym ból człowiekiem Tren X W trenie X podmiot liryczny możemy utożsamić z kochanowskim zastanawia się nad losem córki . podmiot pyta o sposób pozagrobowego życia zadaje duzo pytań retorycznych zastanawia się jakie jest życie urszuli po śmierci gdzie jest gdzie trafiła. pytania te oddają retorykę duchową poety, załamanie jego dotychczasowych przekonań i wierzeń. kochanowski pyta się nawet córki, po co się rodziła jeżeli zaraz umarła i zadała mu cios prosto w serce przez co teraz cierpi. kochanowskie zwątpił w istnienie Boga powiedział : GDZIEKOLWIEK JEST JEŚLIŚ JEST LIUTJ MEJŹAŁOŚCI. w średniowieczu dla ludzi liczył się tylko bóg w renesansie trochę się to zmieniło ale nikt nie myślał o tym aby zwątpić w istnienie boga i powiedzieć o tym. kochanowski się na to zdobył i w tym wersie widziamy kryzys światopoglądowy poety Tren XI Tren XI to kontynuacja krytyki filozofii jako drogi do szczęścia. filozofia miała uczynić człowieka cnotliwym a cnota i szczęście miało być tym 7

samym. jednak utwór rozpoczyna się stwierdzeniem „Fraszka cnota”. Ma być to wypowiedź Brutusa, rzymskiego polityka i zabójcy Juliusza Cezara. Kiedy następca Cezara, Oktawian August pokonał w bitwie wojska stronników Brutusa, ten popełnił samobójstwo mówiąc. W dalszym ciągu wiersza poeta uzasadnia swoje stanowisko, zwracając uwagę, iż zły los spotyka nie tylko osoby niegodziwe, ale i ludzi dobrych. W żalach Kochanowskiego ujrzeć można wcześniejsze refleksje nad bólem istnienia i niesprawiedliwością świata. Pod koniec utworu następuje jedna opamiętanie. Poeta zdaje sobie sprawę, iż jego refleksje spowodowane są cierpieniem i niekoniecznie muszą odpowiadać prawdzie. Tren XIX albo Sen jest ostatnim z trenów kochanowskiego. zgodnie ze schematem budowy całego cyklu znajdujemy w nim dwa ostatnie punkty – pocieszenie i napomnienie. Tren XIX to inaczej Sen, w którym poecie ukazuje mu się jego zmarła matka z Urszulką na rękach. Kobieta próbuje uspokoić zranione serce Jana informując go, że jego córeczka jest w niebie i prosi go, żeby nie zakłócał spokoju dziecka rozpaczą. odnawia w synu wiarę w Boga i życie pośmiertne, przypomina, ze każdy ma swój własny czas żywota ziemskiego wyznaczony przez Stwórcę, a człowiek nie zawsze to zrozumie. Częścią życia jest również ból, cierpienie i rozpacz

8