2. PN graf 2

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Zastąpienia częściowe KD 72.012:721.013

PN-60 POLSKA

NORMA

B-01029

POLSKI KOMITET NORMALIZACYJNY

Zamiast: PN/B-133 z 1948 r.

Projekty architektoniczno-budowlane

Wymiarowanie na rysunkach Grupa katalogowa VII 01

Architectural buildings projects. Dimensioning on drawings

Projets du bâtiment. Dimensionnement pour les dessins techniques

Ďđîĺęňű ŕđőčňĺęňóđíî-ńňđîčňĺëüíűĺ. Đŕçěĺđű íŕ ÷ĺđňĺćŕő

1. WSTĘP 1.1. Przedmiot normy. Przedmiotem normy są zasady wymiarowania na rysunkach architektoniczno-budowlanych. 1.2. Określenie. Przez wymiarowanie na rysunkach architektoniczno-budowlanych należy rozumieć jednoznaczne określenie wielkości obiektu lub jego części, eliminujące konieczność odczytywania wymiarów przez posługiwanie się podziałką lub na podstawie obliczeń. 1.3. Zasada wymiarowania. Wymiarowanie na rysunkach należy opierać na układzie współrzędnych prostopadłych, z wyjątkiem wymiarowania krzywizn, cięciw i kątów. 1.4. Zakres wymiarowania. Dokładność wymiarowania powinna być uzależniona od potrzeb i możliwości wykonawstwa. Należy podawać tylko te wymiary, które są niezbędne przy posługiwaniu się rysunkami w zakresie ich przeznaczenia. 1.5. Normy związane PN-62/B-02352 Koordynacja wymiarowa w budownictwie. Nazwy i określenia PN-62/B-02353 Koordynacja wymiarowa w budownictwie. Wartości modularne PN-62/B-02354 Koordynacja wymiarowa w budownictwie. Zasady koordynacji modularnej i wymiarowania PN-62/B-02355 Koordynacja wymiarowa w budownictwie. Tolerancje wymiarów elementów budowlanych. Określenia, klasy dokładności i metody sprawdzania przy odbiorze PN-60/B-01025 Projekty budowlane. Jednobarwne oznaczenia na rysunkach dla projektów: wstępnych, technicznych, roboczych zbiorczych 2. ZASADY WYMIAROWANIA 2.1. Składniki wymiaru (rys. 1). Składnikami wymiaru są: a) linia wymiarowa, b) linia wymiarowa pomocnicza, c) znaki ograniczające odcinek odpowiadający podanemu wymiarowi w określonej podziałce,

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 1

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

d) liczba wymiarowa określająca w przyjętych jednostkach wymiar w naturze.

Rys. 1. 2.2. Wymagania dotyczące składników wymiaru 2.2.1. Linia wymiarowa powinna być ciągła, odniesiona do rysunku. Grubość linii wymiarowej należy przyjmować wg PN-60/B-01025. 2.2.2. Linia wymiarowa pomocnicza powinna być prostopadła do linii wymiarowej i odcinać na niej wymiar w podziałce rysunku. Powyższa zasada nie dotyczy sposobu wymiarowania krzywizn, cięciw i kątów (p. 2. 11) oraz sposobu wymiarowania rysunków symetrycznych (p. 2. 15. 4) i rysunków fragmentarycznych (p. 2. 15. 5). Niedopuszczalne jest używanie linii wymiarowej pomocniczej jako linii wymiarowej i odwrotnie. Linie wymiarowe pomocnicze należy stosować w przypadku, gdy linia wymiarowa nie przecina pod kątem prostym wymiarowanego obiektu lub jego części (rys. 2).

Rys. 2 2.2.3. Znaki ograniczające. Znakami ograniczającymi odcinek na linii wymiarowej są kropki albo krótkie skośne kreski nachylone pod kątem 45° do linii wymiarowej (rys. 1). 2.2.4. Liczba wymiarowa powinna być pisana nad odcinkiem linii wymiarowej, w miarę możliwości w pobliżu środka jego długości. Przy odcinkach wymiarowych uniemożliwiających umieszczenie liczby nad nimi, należy liczbę umieścić bezpośrednio obok odcinka wymiarowego albo też w pewnej odległości - nad linią odniesieniową (rys. 3).

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 2

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Rys. 3 Wysokość liczb wymiarowych nie powinna być mniejsza od 2 mm. Liczby wymiarowe wymagające sprawdzenia w naturze, liczby wymiarowe podane w przybliżeniu, orientacyjne itp. należy wpisywać ze znakiem ≈. Kierunek wpisywania liczb lub liter w przypadkach różnego ustawienia linii wymiarowych podano na rys. 4.

Rys. 4 2.3. Rozmieszczenie linii wymiarowych na rysunku i rodzaje wymiarów. Jeżeli dokładne określenie wielkości wymaga zastosowania kilku ciągów wymiarów, to w rozmieszczeniu ich należy zachować kolejność, licząc jako pierwszy - najbliższy wymiarowanego przedmiotu (rys. 5 i 6). Rozróżnia się w kolejności następujące rodzaje wymiarów: a) wymiary szczegółowe, b) wymiary poszczególnych części lub rozstawienia osi (jeżeli występują), c) wymiar modułu projektowego (jeżeli on występuje), d) wymiary całości obiektu lub całych jego części.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 3

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Rys. 5

Rys. 6

2.4. Jednostki miar. Podstawą wymiarowania planów i rysunków architektoniczno-budowlanych jest system metryczny. Wymiary na rysunkach orientacyjnych i sytuacyjnych należy podawać w metrach z dokładnością do dwóch miejsc dziesiętnych po przecinku, np. 18,25 m. Wymiary na rysunkach projektów wstępnych, technicznych i roboczych zbiorczych należy podawać w centymetrach lub za pomocą wielokrotności przyjętego modułu. Wymiarowanie na jednym rysunku powinno być podawane w tych samych jednostkach, bez ich mianowania. 2.5. Wymiarowanie w oparciu o siatkę modularną lub siatkę projektową. Elementy budowlane i części budowli powinny być związane z liniami siatek modularnych i projektowych wg zasad podanych w PN-62/B-02352, PN-62/B-02353, PN-62/B-02354 i PN-62/B-02355. Odległości linii modularnych, wybranych jako podstawa usytuowania elementów konstrukcyjnych obiektu budowlanego, powinny być zwymiarowane. Przykład podano na rysunku 7 a, b, c.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 4

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Rys. 7 Wymiary elementów konstrukcyjnych, rozmieszczonych na siatce modularnej w równych od siebie odległościach, mogą być w powtarzających się zestawach zastąpione symbolami wielkości modularnych przyjętych wg PN-62/B-02353. 2.6. Oznaczenie linii siatki projektowej.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 5

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

2.6.1. Linie pionowe płaskiej siatki projektowej stanowiące podstawę usytuowania poszczególnych konstrukcyjnych części obiektu należy oznaczać kolejno liczbami arabskimi wpisanymi w koła, posuwając się w kolejności rozmieszczenia linii od lewej ku prawej stronie rysunku. Przykład podano na rys. 7 b, c. 2.6.2. Linie poziome płaskiej siatki projektowej, stanowiące podstawę usytuowania poszczególnych konstrukcyjnych części obiektu, należy oznaczać kolejno dużymi literami alfabetu łacińskiego, wpisanymi w koła, posuwając się w kolejności rozmieszczenia osi od pierwszej górnej ku dołowi rysunku. Przykład podano na rys. 7 b, c. 2.6.3. Oznaczenia ścian i słupów. Przy wymiarowaniu rysunków na siatce projektowej, ściany oznacza się numerem lub literą linii, na której są umieszczone, słupy zaś symbolem dwóch linii, na przecięciu których są usytuowane, np. słup 1 B, ściana 2 itp. (rys. 7 b, c). 2.7. Wymiarowanie położenia otworów okiennych i drzwiowych w ścianach zewnętrznych i wewnętrznych 2.7.1. Położenie otworów umieszczonych w ścianach zewnętrznych (rys. 8) należy wymiarować z zachowaniem warunków: a) podania odległości krawędzi otworu od najbliższego elementu konstrukcyjnego albo od najbliżej położonej krawędzi sąsiedniego otworu, b) podania odległości osi otworu od najbliższego elementu konstrukcyjnego albo od osi najbliżej leżącego sąsiedniego elementu.

Rys. 8 2.7.2. Położenie otworów umieszczonych w ścianach wewnętrznych należy wymiarować: a) dla ścian konstrukcyjnych (rys. 9 a) przez podanie odległości krawędzi otworu od najbliższego elementu konstrukcyjnego lub od krawędzi najbliżej położonego otworu, b) dla ścian działowych (rys. 9 b) przez podanie odległości osi otworu od najbliżej leżącego elementu konstrukcyjnego lub od osi sąsiedniego otworu.

Rys. 9 2.8. Wymiarowanie otworów

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 6

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

2.8.1. Wymiary otworów okiennych, naświetli, drzwi balkonowych, drzwi wewnętrznych i zewnętrznych oraz bram należy podawać licząc je w świetle ościeżnicy lub w świetle ościeży, jeżeli otwory są bez ościeżnicy. Wymiary otworów należy podawać na osi w postaci ułamka: w liczniku szerokość, w mianowniku wysokość. W przypadku stosowania w otworach stolarki typowej lub znormalizowanej, liczby wymiarowe należy zastąpić odpowiednim symbolem umieszczonym na osi. W przypadku stosowania w otworach stolarki typowej lub znormalizowanej, liczby wymiarowe mogą być zastąpione odpowiednim symbolem umieszczonym na osi. 2.8.2. Wymiarowanie wysokości parapetu lub ściany podokiennej. Wymiar wysokości parapetu lub ściany podokiennej, jeżeli nie jest podany na odpowiednim przekroju pionowym, należy podawać w nawiasie przed wymiarem wysokości otworu zwymiarowanego wg zasad 2.8.1. Wysokość ściany podokiennej należy liczyć od wierzchu podłogi stanu wykończeniowego do dolnej poziomej krawędzi ościeży lub do wierzchu parapetu (rys. 10 a, b).

Rys. 10 2.8.3. Otwory przesklepione drzwiowe lub okienne powinny być wymiarowane wg zasad podanych w 2.8.1 z tym, że wymiar wysokości w mianowniku powinien być sumą wymiarów wysokości otworu w wezgłowiu i wymiaru strzałki łuku lub promienia przesklepienia (rys. 11 a, b). Łuk lub promień należy oznaczyć symbolem literowym (dla strzałki literą f, dla promienia literą r).

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 7

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Rys. 11 2.9. Wymiarowanie kanałów w murach. Na przekrojach poziomych murów kanały o wymiarach przekrojów podstawowych, tzn. 14×14 cm oraz przekroje kołowe o średnicy 15 cm, nie powinny być wymiarowane. Kanały w murach, o wymiarach różnych od wymiarów podstawowych należy wymiarować na osi otworu, podając dane liczbowe w postaci ułamka, którego licznik przedstawia wymiar mierzony równolegle do wymiaru grubości muru, a mianownik - wymiar mierzony wzdłuż lica muru. Wymiar średnicy kanałów o przekroju kołowym różnym od podstawowego należy pisać nad osią, poprzedzając go symbolem ∅. Jeżeli zachodzi potrzeba, na przekrojach poziomych należy podawać odległość pierwszego i ostatniego kanału od najbliższego elementu konstrukcyjnego. Odległość tę należy liczyć od skrajnej krawędzi kanału (rys. 12).

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 8

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Rys. 12 2.10. Wymiarowanie pieców. Wymiary pieców należy podawać w postaci ułamka umieszczonego wewnątrz symbolu graficznego danego pieca. Dla pieców o kształcie walca w liczniku ułamka podaje się średnicę, w mianowniku zaś wysokość. Dla pieców o kształcie prostopadłościanu w liczniku należy podać wymiar szerokości (wymiar prostopadły do lica ściany) mnożonej przez długość, w mianowniku zaś wysokość (rys. 13).

Rys. 13 2.11. Wymiarowanie promieni i średnic, cięciw, krzywizn i kątów 2.11.1. Wymiarowanie promieni i średnic. Promienie (okręgów) należy wymiarować, umieszczając przed liczbą wymiarową literę r. W przypadku wymiarowania na jednym rysunku kilku promieni należy je rozróżniać wskaźnikiem umieszczonym u dołu litery r, np. r1, r2, r3 itd. (rys. 14).

Rys. 14

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 9

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Wymiary średnicy należy oznaczyć symbolem ∅. Środek okręgu powinien być oznaczony kółeczkiem lub krzyżykiem (rys. 15).

Rys. 15 2.11.2. Wymiarowanie cięciw, krzywizn i kątów 2.11.2.1. Cięciwy należy wymiarować równoległymi do nich liniami wymiarowymi (rys. 16 a) wg zasad podanych w 2. 2. 2.11.2.2. Krzywizny należy wymiarować liniami wymiarowymi równoległymi do zarysu wymiarowanego elementu. Linie pomocnicze, przecinające linie wymiarowe, powinny ze stycznymi do linii wymiarowych, wyprowadzonymi w punktach przecięcia, tworzyć kąty proste (rys. 16 b). Przy wykreślaniu krzywizn przy pomocy układu osi współrzędnych prostopadłych, linie łączące poszczególne punkty krzywizny z osią należy przyjmować jako linie wymiarowe (rys. 16 c). 2.11.2.3. Kąty należy wymiarować w stopniach. Wielkości liczbowe stopni powinny być umieszczone nad łukiem linii zakreślającej dany kąt (rys. 16 d).

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 10

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Rys. 16 2.12. Wymiarowanie poziomów należy wykonywać przyjmując oznaczenie poziomów wg PN-60/B-01025. Każdy symbol powinien być określony wielkością liczbową ze znakiem + lub -, w zależności od tego, czy dany poziom leży powyżej, czy poniżej poziomu zerowego. Za poziom zerowy należy przyjąć poziom najniżej położonej podłogi (wierzch stanu wykończeniowego) pomieszczenia nadziemia użytkowego (rys. 17). Poziom zerowy powinien być odniesiony do stałego punktu terenu (reper niwelacyjny - Rp). Liczby wymiarowe na rysunku zostały zastąpione symbolem literowym W ze wskaźnikiem liczbowym.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 11

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Rys. 17 2.13. Wymiarowanie pochylni i ślizgów. Wymiary spadków pochylni lub ślizgów należy podawać w procentach napisanych nad linią strzałki kierunkowej albo też za pomocą ilorazu (rys. 18).

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 12

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Rys. 18 2.14. Wymiarowanie pochylenia drabin należy wykonywać wg zasad podanych na rysunku 19.

Rys. 19 2.15. Wymiarowanie pochylenia schodów. Pochylenie schodów należy wymiarować przy linii strzałki wskazującej kierunek wznoszenia, umieszczając wymiar w połowie długości biegu. Nad linią należy podać iloczyn ilości stopni przez ich wysokość, pod linią szerokość liczoną bez zwisu stopnia (rys. 20).

Rys. 20 2.16. Wymiarowanie specjalne

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 13

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

2.16.1. Wymiarowanie mebli. Meble wolno stojące, uwidocznione na rzutach, nie powinny być wymiarowane. 2.16.2. Wymiarowanie rysunków szczegółowych. Rysunki szczegółowe w skali 1:1, przeznaczone na szablony, nie powinny być wymiarowane. Wszystkie inne rysunki powinny być zwymiarowane wg wymagań niniejszej normy. 2.16.3. Wymiarowanie algebraiczne. W przypadku gdy z podziału ogólnego wymiaru wynikają liczby o większej ilości miejsc dziesiętnych, niż na to pozwalają techniczne możliwości wykonawstwa budowlanego, należy zamiast liczb wpisywać litery. Wielkość liczbowa wymiaru literowego powinna być podana obok rysunku (rys. 21 a, b).

Rys. 21 2.16.4. Wymiarowanie rysunków symetrycznych. Na rysunkach elementów symetrycznych, rysowanych tylko do osi symetrii, linię wymiarową całości rysunku należy przeciągnąć poza oś i zakończyć strzałką. Liczba wymiarowa umieszczona w pobliżu strzałki jest wymiarem rzeczywistym całości (rys. 22 a). Na rysunkach elementów symetrycznych, których jedna połowa jest wyrysowana, a kształt drugiej zaznaczony osiami należy wymiarować szczegółowo tylko część wyrysowaną, natomiast wymiary ogólne powinny obejmować cały przedstawiony rysunek (rys. 22 b).

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 14

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Rys. 22 2.16.5. Wymiarowanie rysunków o częściach powtarzających się. Na rysunkach składających się z takich samych elementów (części) należy szczegółowo wymiarować tylko jeden element (część) i oznaczyć go symbolem literowym, natomiast przy pozostałych powtarzających się elementach należy podawać tylko przyjęty uprzednio symbol literowy (rys. 23).

Rys. 23 2.16.6. Wymiarowanie rysunków fragmentarycznych. Liczba wymiarowa nad linią wymiarową łączącą dwa zbliżone do siebie przekroje albo widoki elementu lub jego części, podaje wymiar rzeczywisty odległości pomiędzy tymi elementami w skali danego rysunku (rys. 24).

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 15

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Rys. 24 2.16.7. Wymiarowanie przekrojów elementów konstrukcyjnych. Na rysunkach konstrukcji żelbetonowych lub drewnianych wymiary przekrojów elementów należy podawać albo wg zasad 2.2 albo za pomocą ilorazu liczb wymiarowych, podanych w postaci ułamka nad linią odniesieniową: w liczniku wymiar równoległy do kierunku czytania, zaś w mianowniku wymiar prostopadły do tego kierunku. Przekroje kołowe elementów należy wymiarować przez podanie wymiaru średnicy ze znakiem ∅ (rys. 25 a, b)

Rys. 25 Przekroje elementów metalowych należy wymiarować za pomocą linii odniesieniowych. Liczby wymiarowe powinny

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 16

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.

być poprzedzone symbolem graficznym profilu (rys. 26 a, b).

Rys. 26 2.16.8. Wymiarowanie na szkicach inwentaryzacyjnych. Wymiary uzyskane z pomiaru w naturze należy umieszczać na rysunku wzdłuż jednej ciągłej linii wymiarowej z zachowaniem kolejności odczytów na raz przyłożonej taśmie. Początek i kierunek wzrastania liczb wymiarowych należy oznaczać zerem ze strzałką, zaś zakończenie krzyżykiem. Liczby wymiarowe poszczególnych odcinków należy wpisywać przy znakach ograniczających. Przykład wymiarowania podano na rys. 27.

Rys. 27

KONIEC

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 17