Analiza makroekonomiczna

Jak wykorzystywać
publikowane
wskaźniki makroekonomiczne
Inwestując na rynkach akcji, walut i towarów codziennie spotykamy się z informacjami o
publikowanych wskaźnikach i odczytach ekonomicznych. Do inwestorów napływają wiadomości z
całego świata dotyczące nastrojów konsumentów, poziomu produkcji, zgromadzonych zapasów.
Czasami ich wpływ na ceny jest ogromny. Obserwujemy nagłe wzrosty lub spadki kursów. Warto
wiedzieć, które informacje mogą mieć istotny wpływ na nasze inwestycje i jak je umiejętnie
wykorzystać. Poniższy raport pokazuje wpływ publikowanych danych makro na kształtowanie
przyszłych cen. Wskazujemy w nim jak poszczególne odczyty mogą pełnić funkcję wskaźników
wyprzedzających zachowania kursów. Wiedzieć z większym prawdopodobieństwem co może się stać
w przyszłości ? To bardzo przydatna umiejętność.
1. Cykle koniunkturalne
We wszystkich gospodarkach światowych działających w systemie kapitalistycznym istnieją
cykle koniunkturalne. Jest to zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników
ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu
gospodarczego, analizowanego w długim okresie. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie,
ceny, wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy
przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw.
Klasyczny cykl koniunkturalny składa się z 4 faz:
Faza ożywienia (ekspansji)
rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje,
popyt, ceny
maleje: bezrobocie
Dno (depresja)
koniec spadku, ww. wielkości pozostają na
niskim poziomie
Faza rozkwitu (szczyt, boom)
koniec wzrostu, ww. wielkości utrzymują się na
wysokim poziomie
Faza recesji (kryzys)
rośnie: bezrobocie
maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje,
popyt, ceny
Cykl koniunkturalny jest to odchylenie wartości produkcji od długookresowego trendu.
W cyklu współczesnym wyróżnia się dwie fazy: ożywienie (ang. Expansion) i recesję (Recession):
Poniższa tabela pokazuje modelowe wartości podstawowych wskaźników ekonomicznych w różnych
fazach cyklu.
Wskaźnik Ożywienie Recesja
bezrobocie spadek wzrost
zatrudnienie wzrost spadek
PKB wzrost spadek
inflacja niska wysoka
sprzedaż detaliczna wzrost spadek
produkcja wzrost spadek
nakłady inwestycyjne wzrost spadek
popyt konsumpcyjny wzrost spadek
Cykle koniunkturalne są określane na podstawie tego, kiedy aktywność gospodarki zmienia kierunek.
Szczyt cyklu datujemy na ostatni miesiąc zanim znaczące wskaźniki ekonomiczne – takie jak
zatrudnienie, produkcja czy sprzedaż detaliczna nie zaczną spadać (patrz tabela wyżej). Natomiast
dno cyklu występuje w ostatnim miesiącu zanim wskaźniki ekonomiczne nie zaczną rosnąć.
Zasadniczo termin „cykle koniunkturalne” jest mylący. Sugeruje on bowiem pewną regularność w
czasie oraz długości trwania wahań aktywności gospodarki. Większość ekonomistów twierdzi jednak,
że tak nie jest. Możemy zobaczyć to na poniższym przykładzie:
Tabela pokazuje szczyty i dołki cykli koniunkturalnych w Stanach Zjednoczonych w latach 1890-2004.
Widać wyraźnie, że długość trwania poszczególnych cykli nie jest jednakowa. W ciągu ostatnich
kilkudziesięciu lat średnia długość trwania cyklu wynosi około 6 lat.1
Możemy wyróżnić trzy podstawowe rodzaje rynku: kapitałowy, walutowy i towarowy.
Wszystkie te rynki są ze sobą nierozerwalnie powiązane. Nie można rozpatrywać i analizować zmian
na jednym z nich abstrahując od innych. Szczyty i dołki na rynkach kształtują się w pewien konkretny i
systematyczny sposób w zależności od sytuacji gospodarczej. Nie oznacza to oczywiście, że rynki
poruszają się w tych samych kierunkach. Rynek towarów oraz stopy procentowe poruszają się
zazwyczaj w tym samym kierunku, przeciwnym do trendu cen obligacji. Spadające ceny towarów
korzystnie wpływają na rynek obligacji, co ma bezpośrednie przełożenie na rynek akcji – ceny akcji
rosną. Ekspansja gospodarcza wiąże się z hossą na rynku akcji i obligacji. Osłabienie dolara prowadzi
do wzrostu cen na rynkach towarowych, co ma z kolei negatywny wpływ na rynki akcji i obligacji.
Oczywiście jest to pewne uproszczenie. Przede wszystkim występują pewne opóźnienia zmian na
konkretnych rynkach – zmiany na rynku obligacji i rynku towarowym zachodzą szybciej niż na rynku
akcji. Pierwszym rynkiem zapowiadającym zmiany sytuacji gospodarczej jest rynek obligacji. Ceny na
tym rynku rosną, zapowiadając ekspansję gospodarczą, jeszcze w okresie recesji. Szczyt na rynku akcji
następuje później niż na rynku obligacji. Wzrastająca inflacja jest sygnałem, że nastąpi wzrost stóp
procentowych, a co za tym idzie - ceny obligacji zaczną spadać. W tym czasie na rynku towarów
mamy do czynienia ze wzrostami. Trudno określić jednoznacznie czy zmiany na rynku walutowym są
przyczyną czy skutkiem zmian na rynku towarowym. Nie możemy tego zrobić ze względu na znaczne
przesunięcia czasowe tych zmian na poszczególnych rynkach i ze względu na kwestię inflacji.
2. Wskaźniki makroekonomiczne
Kluczowym dla przewidywania zmian na rynkach finansowych jest wyłapanie
poszczególnych zależności i występujących na rynkach prawidłowości. Istnieją dwa nurty analityczne:
analiza techniczna i analiza fundamentalna wykorzystywane przez inwestorów. Celem stosowania
1
Christina D. Romer – Uniwersytet w Californii, Berkeley, National Bureau of Economic Research – „Business
Cycles”.
obu z nich jest wyłapywanie odpowiednich momentów zmiany trendów na poszczególnych rynkach
inwestycyjnych. Mając do dyspozycji różne narzędzia analizy technicznej inwestorzy wyłapują sygnały
kupna i sprzedaży zarówno w krótkim, jak i średnim i długim horyzoncie czasowym. Analiza
fundamentalna służy do wyłapywania trendów jedynie średnio- i długoterminowo, co nie znaczy, że
jej rola jest mniej ważna. Każdy uważny inwestor powinien śledzić trendy najważniejszych
wskaźników makroekonomicznych wpływających na zachowanie rynków inwestycyjnych i
dostosowywać swoją strategię inwestycyjną w dłuższym okresie do tych zmian.
Zasadniczo wskaźniki makroekonomiczne można podzielić na trzy rodzaje: wyprzedzające,
jednoczesne i opóźnione w stosunku do zmian na rynkach inwestycyjnych. Z oczywistych powodów
najbardziej interesujące są wskaźniki wyprzedzające rynek przynajmniej o miesiąc (wszystko zależy
również od tego, z jakim opóźnieniem dane są publikowane), sygnalizują bowiem zmiany przed ich
powszechnym uwidocznieniem się. Obserwacja wskaźników jednoczesnych pozwala inwestorowi na
potwierdzenie bieżącego trendu. Natomiast wskaźniki opóźnione mogą być jedynie ciekawostką
historyczną.
Wskaźniki wyprzedzające Wskaźniki jednoczesne Wskaźniki opóźnione
Indeks wskaźników
wyprzedzających koniunkturę
PKB – produkt krajowy brutto
(USA, Strefa Euro)
Beżowa Księga
CCI (Consumer Confidence
Index) – Indeks zaufania
konsumentów - Conference
Board
Sprzedaż detaliczna (USA,
Strefa Euro)
Deflator PKB
Chicago PMI (Purchasing
Managers Index) – Indeks
dotyczący sytuacji w sektorze
produkcyjnym
CPI (Consumer Price Index) –
Indeks Cen Konsumentów
Poziom zapasów
Indeks FED z Filadelfii PPI (Producer Price Index) –
Indeks Cen producentów
Nowe kredyty konsumpcyjne
ISM (Institute for Supply
Management) – Indeks
Instytutu Zarządzania Podażą
dla sektora nieprodukcyjnego
Inflacja HICP w Strefie Euro Dochody z tytułu pracy
ISM (Institute for Supply
Management)– Indeks
Instytutu Zarządzania Podażą
dla sektora produkcyjnego
Bilans Handlu Zagranicznego
(USA, Strefa Euro)
Indeks instytutu IFO Podstawowa stopa procentowa
(USA, Strefa Euro)
Indeks instytutu ZEW Nowe wnioski o zasiłek dla
bezrobotnych
New York Empire State Index Stopa bezrobocia (USA, Strefa
Euro)
Raport Challengera Produkcja przemysłowa
Zamówienia fabryczne
Zamówienia na dobra trwałego
użytku
University of Michigan
Consumer Sentiment Index –
Indeks nastrojów
konsumentów Uniwersytetu
Michigan
Celem tego materiału jest zbadanie najważniejszych zależności pomiędzy wskaźnikami
makroekonomicznymi, a zachowaniem się poszczególnych rynków w horyzoncie średnio- i
długoterminowym. Badania empiryczne obejmowały głównie analizowanie korelacji pomiędzy
różnymi wskaźnikami a indeksami na danych rynkach. Korelacja jest to zależność występująca
pomiędzy dwoma zmiennymi objawiająca się tym, że zmiany zmiennej niezależnej powodują
analogiczne zmiany zmiennej zależnej. Siła i kierunek tych zmian są mierzone za pomocą
współczynnika korelacji. Wartości ujemne tego współczynnika oznaczają zależność odwrotną
zmiennych (gdy jedna zmienna rośnie to druga maleje i odwrotnie), natomiast wartości dodatnie
zależność prostą. Korelację określamy jako silną gdy jest większa od 0,9 lub mniejsza od -0,9.
Wartości pomiędzy 0,6-0,9 oraz -0,9 i -0,6 oznaczają korelację umiarkowaną.
3. Wnioski
W toku przeprowadzonych badań otrzymaliśmy wiele istotnych zależności pomiędzy wskaźnikami
makroekonomicznymi a indeksami, wartością dolara oraz notowaniami ropy i złota. Wyniki te zostały
zebrane w tabelce i krótko podsumowane, natomiast szczegółowy opis badań jest przedstawiony w
dalszej części artykułu.
Indeks Wskaźnik
makroekonomiczny
Zależność Korelacja Opóźnienie Uwagi
S&P500 średnia z procentowej
zmiany 3 amerykańskich
wskaźników oczekiwań:
Indeks nastrojów
konsumentów Uniwersytetu
Michigan, indeks zaufania
konsumentów – Conference
Board, Indeks FED z
Filadelfii
0,83 1 miesiąc Skumulowane
dane
S&P500 Stopa bezrobocia w USA -0,86 2 miesiące brak
DJIA Stopa bezrobocia w USA -0,73 1 miesiąc Dana publikow.
na początku
miesiąca za
poprzedni miesiąc
WIG20 Indeks instytutu IFO 0,87 1 miesiąc brak
WIG Indeks instytutu IFO 0,82 1 miesiąc brak
WIG20 Produkcja przemysłowa w
Strefie Euro
0,67 2 miesiące Dana publikow. w
połowie miesiąca
za 2 m. wstecz –
potwierdzenie
trendu w danym
miesiącu
WIG20 Inflacja PPI w Strefie Euro 0,65 3 miesiące brak
DAX Indeks instytutu IFO 0,68 1 miesiąc brak
FTSE100 Indeks instytutu IFO 0,73 1 miesiąc brak
CAC40 Indeks instytutu IFO 0,71 1 miesiąc brak
U.S.
Dollar
Index
Realna stopa procentowa
USA
-0,72 1 miesiąc Dana publikow. w
połowie miesiąca
z poprzedni m. –
potwierdzenie
trendu
U.S.
Dollar
Index
Bilans handlu zagranicznego
USA
-0,78 3 miesiące brak
Gold
Future
Indeks FED z Filadelfii (%
zmiana)
0,86 1 miesiąc Bierzemy pod
uwagę
skumulowane
dane (% zmiany)
Crude
Oil
Future
Indeks FED z Filadelfii (%
zmiana)
0,80 1 miesiąc Bierzemy pod
uwagę
skumulowane
dane (% zmiany)
Crude
Oil
Future
Procentowa zmiana
zapasów ropy
-0,61 2 tygodnie Dane
publikowane w
każdą środę za
poprzedni tydzień
Crude
Oil
Future
Inflacja PPI w USA 0,71 2 miesiące brak
- zależność prosta
- zależność odwrotna
Ruchy na rynkach finansowych są w części odzwierciedleniem ludzkiego nastawienia, emocji oraz
opinii. Rynek pnie się w górę, gdy przeważa pozytywne nastawienie, natomiast spadki obserwujemy,
gdy większość uczestników rynku jest nastawiona negatywnie. Dlatego właśnie zdecydowanie
najlepsze do prognozowania zachowań na głównych rynkach finansowych są wskaźniki oczekiwań.
Amerykańskie indeksy oczekiwań takie jak: indeks zaufania konsumentów – Conference Board,
indeks Uniwersytetu w Michigan badający nastroje konsumentów oraz indeks FED z Filadelfii (średnia
zmiana procentowa z tych trzech indeksów) bardzo dobrze przewidują zmiany na amerykańskim
S&P500 w ujęciu miesięcznym. Podobnie jest z niemieckim indeksem oczekiwań biznesowych IFO i
najważniejszymi indeksami europejskimi oraz polskimi WIG i WIG20. Z kolei sam indeks FED z
Filadelfii, opracowywany na podstawie ankiety przeprowadzanej wśród menedżerów
odpowiedzialnych za zaopatrzenie przedsiębiorstw, umożliwia przewidywanie zmian kursu
terminowego ropy oraz złota z ponad 80% prawdopodobieństwem. Kurs terminowy ropy zależy też
wprost od inflacji PPI oraz odwrotnie od procentowej zmiany zapasów ropy w USA. Dla
amerykańskiego S&P500 istotne są zmiany stopy bezrobocia w USA, chociaż ostatnio korelacja
pomiędzy zmiennymi zaczęła się zmniejszać. Na nasz rodzimy WIG20 duży wpływ mają dane ze Strefy
Euro takie jak produkcja przemysłowa oraz inflacja PPI. Na rynku walutowym zależności możemy
„wyłapać” pomiędzy danymi makro a wartością dolara. Mamy ujemną korelację między bilansem
handlu zagranicznego USA oraz realną stopą procentową USA a wartością dolara; natomiast dodatnią
korelację pomiędzy zatrudnieniem w sektorze pozarolniczym. Wystarczy regularnie obserwować
wskaźniki makroekonomiczne, a szczególnie indeksy oczekiwań, by móc z dużym
prawdopodobieństwem przewidywać trendy na głównych rynkach finansowych. Weźmy dla
przykładu wpływ stopy bezrobocia w USA na wartość wskaźnika S&P500 (drugi wiersz w tabeli).
Mamy do czynienia z odwrotną zależnością. Wzrost wskaźnika powoduje, że po dwóch miesiącach
(zobacz kolumna opóźnienie) od okresu za który podano dane o bezrobociu, indeks S&P500 notuje
spadek. Jeżeli zatem ogłoszono w sierpniu, że stopa bezrobocia w USA w lipcu się zwiększyła to
istnieje duże prawdopodobieństwo, że we wrześniu indeks S&P500 spadnie. Korelacja ta była w
badanym okresie wysoka i wynosiła –0,86.
Oczywiście wskaźniki makro nie pokażą nam przewidywanych zasięgów danych ruchów na rynkach,
do tego służą narzędzia analizy technicznej, ale pozwolą nam wybrać kierunek tych ruchów i wtedy,
gdy mamy kilka możliwych scenariuszy, wybrać ten najbardziej prawdopodobny.
W dalszej części materiału pokazujemy szczegółowe wyniki analizy, przebieg współczynników
korelacji w ostatnich latach a także szczegółowo omawiamy wskaźniki ekonomiczne, które mają
największy wpływ na zmiany cen indeksów, walut i towarów.
4. Szczegółowa analiza
Analiza jest podzielona na trzy części: najpierw dla rynku kapitałowego, potem walutowego, a na
końcu towarowego. Badanie służyło weryfikacji wpływu danego wskaźnika i jego kierunku oraz siły, w
praktyce. Istotne jest także określenie optymalnych opóźnień pomiędzy rynkiem, a danym
wskaźnikiem, ponieważ umożliwia to antycypowanie zachowań rynków finansowych z pewnym
wyprzedzeniem.
Rynek kapitałowy
Analiza obejmowała głównie rynek amerykański i europejski, gdyż są to najważniejsze
rynki kapitałowe na świecie. Inne rynki np. polski, są z nimi dodatnio i silnie skorelowane poprzez
globalizację. W tabeli przedstawiono jak teoretycznie powinny kształtować się zależności pomiędzy
najważniejszymi wskaźnikami makroekonomicznymi USA a głównym i najbardziej reprezentatywnym
indeksem amerykańskiej giełdy S&P500, analogicznie będą wyglądać zależności pomiędzy danymi
makro ze Strefy Euro oraz najważniejszymi indeksami europejskimi: DAX, FTSE100, CAC40.
Wskaźnik makroekonomiczny Kierunek ruchu wskaźnika Kierunek ruchu indeksu S&P500
Indeks wskaźników
wyprzedzających koniunkturę
Wzrost Wzrost
Consumer Confidence Index Wzrost Wzrost
Chicago PMI Wzrost Wzrost
Indeks FED z Filadelfii Wzrost Wzrost
ISM Wzrost Wzrost
NYES Index wzrost Wzrost
Raport Challengera wzrost Wzrost
Zamówienia fabryczne Wzrost Wzrost
Zamówienia na dobra trwałego
użytku
Wzrost Wzrost
University of Michigan
Consumer Sentiment Index
Wzrost Wzrost
PKB Wzrost Wzrost
Sprzedaż detaliczna Wzrost Wzrost
CPI Wzrost Spadek
PPI Wzrost Spadek
Bilans Handlu Zagranicznego Wzrost Wzrost
Podstawowa stopa procentowa Wzrost Spadek
Nowe wnioski o zasiłek dla
bezrobotnych
Wzrost Spadek
Stopa bezrobocia Wzrost Spadek
Produkcja przemysłowa Wzrost Wzrost
Poniżej przedstawiono najważniejsze, zaobserwowane, istotne zależności występujące na rynkach. Za
istotne przyjęto korelacje powyżej 0,60 lub poniżej -0,60 występujące w dłuższym okresie czasu. W
analizie zmiennymi niezależnymi są zawsze dane makroekonomiczne natomiast zmiennymi zależnymi
są indeksy giełdowe. Opóźnienie dotyczy zawsze zmiennej zależnej – dane makro muszą wyprzedzać
indeksy przynajmniej o miesiąc, żeby ich wartości mogły antycypować zachowania na rynkach.
Rynek amerykański:
Zmienna zależna S&P500
Zmienna niezależna średnia z procentowej zmiany 3
amerykańskich wskaźników oczekiwań:
Indeks nastrojów konsumentów
Uniwersytetu Michigan, Indeks zaufania
konsumentów – Conference Board, Indeks
FED z Filadelfii
Opóźnienie 1 miesiąc
Współczynnik korelacji liczony dla okresu 30 miesięcy
Średnia wartość współczynnika korelacji z
ostatnich 5 lat
0,83
Indeksy oczekiwań od roku 1995 dobrze prognozowały nadchodzące na rynku akcji zmiany, z
wyjątkiem anomalii, która wystąpiła w 2003 roku, gdy wzrosty na S&P500 pojawiły się wcześniej niż
optymistyczne oczekiwania Amerykanów. Indeksy oczekiwań są obliczane na podstawie wyników
ankiet albo 500 amerykańskich gospodarstw domowych – w przypadku indeksu University of
Michigan CSI, 5000 gospodarstw domowych w przypadku CCI lub ankiet wypełnianych przez
producentów znajdujących się na terytorium stanów Pennsylvanii, New Jersey i Delaware – indeks
Fed z Filadefii. Wzrost tych wskaźników oznacza wyższy poziom zadowolenia amerykańskiej
społeczności. Dla inwestorów jest to informacja, że wzrosnąć mogą wydatki konsumpcyjne, co
korzystnie przełoży się na wyniki finansowe spółek.
Zmienna zależna S&P500
Zmienna niezależna Stopa bezrobocia w USA
Opóźnienie 2 miesiące
Współczynnik korelacji liczony dla okresu 60 miesięcy
Średnia wartość współczynnika korelacji z
ostatnich 10 lat
-0,86
Zmienna zależna DJIA
Zmienna niezależna Stopa bezrobocia w USA
Opóźnienie 1 miesiąc
Współczynnik korelacji liczony dla okresu 60 miesięcy
Średnia wartość współczynnika korelacji z
ostatnich 10 lat
-0,73
Ten wskaźnik obrazuje sytuację na rynku pracy w USA oraz odzwierciedla sytuację ekonomiczną
kraju. Trwały wzrost zatrudnienia, spadek bezrobocia, oznacza poprawę klimatu gospodarczego,
wzrost dochodów gospodarstw domowych i w dłużej pespektywie czasu - wartość przedsiębiorstw.
Stąd właśnie tak silna korelacja ujemna pomiędzy bezrobociem a indeksami: S&P500 oraz DJIA.
Rynek europejski
Zmienna zależna WIG20
Zmienna niezależna Indeks instytutu IFO
Opóźnienie 1 miesiąc
Współczynnik korelacji liczony dla okresu 50 miesięcy
Średnia wartość współczynnika korelacji z
ostatnich 7 lat
0,87
Zmienna zależna WIG
Zmienna niezależna Indeks instytutu IFO
Opóźnienie 1 miesiąc
Współczynnik korelacji liczony dla okresu 44 miesiące
Średnia wartość współczynnika korelacji z
ostatnich 7 lat
0,82
Wskaźnik IFO Business Climate aplikuje do roli głównego wskaźnika nastrojów biznesowych w
Europie. W sondażu uczestniczy około 7000 przedsiębiorstw, które dodatkowo oceniają bieżące i
przyszłe warunki gospodarowania. Wskaźnik ten ma bardzo silny wpływ nie tylko na indeks DAX, ale
także na inne indeksy europejskie min. polskie: WIG i WIG20.
Zmienna zależna WIG20
Zmienna niezależna Produkcja przemysłowa w Strefie Euro
Opóźnienie 2 miesiące
Współczynnik korelacji liczony dla okresu 60 miesięcy
Średnia wartość współczynnika korelacji z
ostatnich 9 lat
0,67
Wskaźnik produkcji przemysłowej jest wykorzystywany do prognozowania zmian PKB. Mimo, że
produkcja przemysłowa nie stanowi już głównej siły napędowej gospodarek światowych, to jednak jej
zachowanie wciąż jest niezwykle ważne dla uczestników rynków finansowych.
Zmienna zależna WIG20
Zmienna niezależna Inflacja PPI w Strefie Euro
Opóźnienie 3 miesiące
Współczynnik korelacji liczony dla okresu 60 miesięcy
Średnia wartość współczynnika korelacji z
ostatnich 8 lat
0,65
Raport PPI jest istotny, ponieważ jest on publikowany kilka dni wcześniej przed raportem o cenach
płaconych przez konsumentów i często służy analitykom do prognozowania danych zawartych w tym
drugim raporcie. Raport ten pozwala nam prognozować posunięcia banków centralnych, zachowanie
PPI wyprzedza ruchy wskaźnika CPI. Zmiany wartości CPI mają niezwykle silny wpływ na rynek. Jeżeli
jego wartość rośnie, oznacza to inflację, która może przełożyć się na decyzję o podwyżce stóp
procentowych, co z kolei zwiększy stopę wolną od ryzyka, a to zmniejszy atrakcyjność inwestycji w
instrumenty udziałowe. W praktyce jednak występuje dodatnia korelacja pomiędzy wartością CPI a
indeksami giełdowymi, podobnie jak istnieje dodatnia korelacja pomiędzy wskaźnikiem PPI i
indeksami giełdowymi.
Wpływ indeksu instytutu IFO na wskaźniki europejskie:
Zmienna zależna DAX
Zmienna niezależna Indeks instytutu IFO
Opóźnienie 1 miesiąc
Współczynnik korelacji liczony dla okresu 60 miesięcy...