= sin 90 = I. cosę = cos 90: = 0. czyłi ig»;
1.3.3.
G e o m e t r ia c z ę ś c i ro b o c z e j n arzędzi skraw ających
Elem enty geometryczne noża tokarskiego i frezu pokazano na rys U l . Zgodnie z n o rm , P N - IS O 3002-I + A I : I W 6 krawędź,e s kra w a j,« ozn.eza się lilcm Ą. nalonr,asl powierzchnie ograniczające narzędzie loslrzcl liter, hienia elementów geometrycznych związanych z pomocnic» g a w ę d 4
„
dodaje się d o .Hlpowiedniego symbolu .prim- (np ó
liczba ostrzy narzędzia.
-
—
—
skrawająca), Powierzchnie nnlarcia m aj, dodalkowy n I *. -„ytożcaia przyłożenia Indeks a. (id y wys.ępoje kilka powierzchni nalana, lub przylozen (śsinyl, wówczas oznacza się je kolejno: d ,,. d ,,, - 1«
.!• ••• -
52
. roo*t»wv -Z*-
g g ?
-.
mBMIHOŁOOl. I O Z ~ .C Z .» , » o . . ^ . . . . ________
n ro ro yu
2 2 * 2 ^ ^ ^ *£ *4
a u .
p ijo itria gSwWjgŁ,
Ci-fdi
'flMJŻJW
rA«iS
A^P-ztfWo
erntoi*ta , ovwiznj^
Ry*. 1.21. Elementy geometryczne: a) n a tokarskiego, b) freza wiilcowo-c/ołowcgo nasadzanego Do określania i wyznaczania kątów narzędzia skrawającego niezbędne są układy odniesienia. stanowiące zespół płaszczyzn przechodzących pr/c/ rozpatrywany punkt krawędzi skrawającej i ukierunkowanych wg elementów bazowych narzę dzia. krawędzi skrawających oraz kierunków ruchów występujących w procesie skrawania W normie PN-ISO 3002-1 + A 1:1996 ustalono dwa u k ł a d y o d n i e s i e n i a : - układ narzfdzia potrzebny do określenia geometrii narzędzia, w celu jego wyko nania i sprawdzenia. — M a d roboczy przeznaczony do określenia geometrii narzędzia w warunkach skrawania. W szczególnych przypadkach korzysta się również / . d o d a t k o w y c h o d n i e s ie n i a , którymi są:
u k ła d ó w
— układ ustawienia, służący do wyznaczania geometrii narzędzia względem przed
Rys. 1.22. Płaszczyzny układu narzędzia a) noza tokarskiego, b) freza czołowego (głowicy frezowej), c) wiertła krętego, d) freza krążkowego półokrągłego wypukłego Tablica 1.11. Elem only geometryczne części robocze) narzędzi skrawających w układzie narzędzia (wg PN-ISO 3002-1 +A1:1996) Pojęcie lub nazwa elementu
Ozna Określenie czenie
Płaszczyzna podstawowa
P,
przechodząca pr/ez rozpatrywany punkt krawędzi skrawaj.,CCI równolegle lub pnwtopkdlc J o bzowych d e m m i* nu.icdtu.. m od ..« pfo.io|»Jk 4> l«ruoku ruchu gto.nego
Płaszczyzna krawędzi skrawającej
P,
Mcc/nu do ktiuędń ck ru .w e i . M to/pa.ty.anym punk
Płaszczyzna ortogonalna (przekroju głównego)
P.
pmcchodiąca priei toipaltywany punk. kikuęd/j d t u . a j ł cci pta.opmlk do ptaucgyin, r . i P, _____________
Płaszczyzna normalna
P.
Płaszczyzna rolnicza (boc/nn)
r>
miotu obrabianego uwzględniającej faktyczne (odbiegające od normalnego) ustawie nie narzędzia względem obrabiarki. -
utfad t c c W o g t o , ,. dotyczący tylko narzędzi składanych (np. z wymiennym,
~
K at i ^
°
2
T
n
n C f ' ‘' mC" '>C' '
S z T k ra w ^ L r ^
ś n i a d e d T , i 4“ 1 ”
t®0" “ ' " ’ elementu toslr/al oddzielnie wykony-
Ukladó” Ddnic'ic"“ °'" aaa “ " n'» r' ka' a“ * " "
>>""wlcmaklf-
P '« '« y z n c (n p
piasz-
2“ " a,' t d ' ,a' Pona'1" ’ s' mbnl' I>laszcz)zn i ką.
dij ukMu
*
cie. pnwlopadla J o plmrcry/ny n od ,..*o «l P.
ptoctopadla d o kiuutdn .km . .»cci • torp.uy.knym pmprrcehodr-lck p .lci to,p it . ,. . o ) punki 1 ptułtopadlc lu f równolegle do b u o ły c h , 4 d i.il, pt.wiop.dlc do ptamciymy Im ic tównotegtc do r.tmerroncgo kierunku ruchu po.u
"
| . J TUłMINOlOOlA I OZNACZENIA w n , - , . .
------------------- — Tablica 1.11 (cd.) POKde łub na/» * elementu
C/fll
Pojęcie lub nazwa elementu
Okreileme
Ozna czenie Określenie
Płaaiaynu ortogonalna
p.
W * t l u t p > spadku)
przechodząca pr/e/ rozpatrywany punki krawędzi skrawa,4.
cej prostopadle do płaszczyzny podstawowej P , i do powierz
(.i.icmhm natarcia
chni natarcia
Ptss/c/y/na ortogonalna (największego lpadku) powierzchni przyłożenia
przechodząca przez rozpatrywany punkt krawędzi skrawającej prostopadle do płaszczyzny podstawowej P , i do powierzchni przyłożenia
p,
Kat przystawienia krawędzi skrawającej t>.
*.
Kąt przyłożenia normalny
lezący w płaszczyźnie P „ zawarty między płaszczyzną krawęd/i skrawającej P . a płaszczyzną roboczą P ,
Kąt przyłożenia tylny
lezący w płaszczyźnie podstawowej P ,. zawarty między płasz czyzną krawędzi skrawającej P, a plas/c/y/nj tylną Pf
Kąt przyłożenia największy
S i t “z
K il podiylenu krawędzi skrawającej
lezący w płaszczyźnie krawędzi skrawającej P „ zawarty mię dzy krawędzią skrawającą a płaszczyzną podstawową P, f.
leżący w płaszczyźnie podstawowej zawarty między pławczyzną krawędzi skrawającej P , a płaszczyzną pomocniczej krawędzi skrawającej P\ K , + L, + < - 180°
Kat nuUraa baony
Kat nourcu t,ln> K .I U U ,o ,
m
T.
lezący w płaszczyźnie normalnej /*.. zawarty między płavczyzną podstawową P , a powierzchnią natarcia A
T/
leżący w płaszczyźnie roboczej P ,. zawarty między płaszczy/ną podstawową /*. ą powierzchnią natarcia A
7,
■ p lw c o n u . i, lD
pt*“ " y' n'‘ I “ « " " «
a powierzchnia
on» IXr ,’ ' fl“ 0UC| r n S J c i * 'p i* m a y a ą " W
N
między płaszo spadku po-
Kąt płaszczyzny ortogonalnej powierzchni przyłożenia
3,
Płaszczyzny i kąty odniesione do krawędzi skrawającej pomocniczej
P,
Kat oura nonnaloy
r a
: ł
e
^ m
»
ottconalnc,
F
"■
Ic N c i » ptaucCJŻme p oiu ..ow i r . . a ™ , mipizy ptauczyzną roboczą />, a płaszczyzną największego spadku Icof-
gdy rozpatry wany punkt leż) na krawędzi skrawającej pomo cniczej. to powyżej podane oznaczenia płaszczyzn i kątów dU krawędzi głównej uzupełnia się apostrofem
K ąty noża tokarskiego w układ/ic narzędzia podano na rys 1.23. a freza walcowego na rys. 1.24. Oznaczenia i określenia łych kątów przytoczono w dalszej części tabl. 1 . 1 1 . Zależności między kątami w układzie narzędzia zamieszczono w tabl. 1.12. U k ł a d r o b o c z y charakteryzuje się tym, żc płaszczyzna podstawowa P , zajmuje położenia prostopadłe do wektora kierunku ruchu wypadkowego (patrz rys , oznacza się ją symbolem P T< Pozostałe płaszczyzny odniesienia zmieniają swe położenie zgodnie z płaszczyzną P „ Zależności między kątami w układzie roboczym wyznacza się na podstawie wzorów podobnych do wzorów w układ/ic narzędzia, np. •67/, = sin
IV . K ą ty ostrza fi.
s
T’ leżący w płaszczy/nie ortogonalnej zawarty między płasz czyzną podstawową P . a powierzchnią natarcia A.
"
S» P»^ncj
t s
f t S K S Ł f i r r k" " ^
v ’;
Tb
7,
¡
*.
III. Katy natarcia
Kat natarcia normalny
«
ł'
« .+ * , = 90*
Kat ruurcu ortogonalny
"—
------- ’------- --------
V. K a ty przyłożenia “ K a t przyłożenia ortogo nalny
Kąt przyłożenia boczny
11. Kary położenia krawędzi skrawającej
Kat narobi
"
przechodząca pr/c/ rozpatrywany punkt krawędzi skrawają, ccj prostopadle do płaszczyzn P. i P ,
rUw /ym * i»ln-
Kit odchylenia krawędzi skrawające,
w °*wOac« u » A » .^ ..
Tablica 1.11 (cd.)
Ig 7 „ - cosK'f ł tgż„
lub t m L Z f O S ! ? ' ono» ’n*l'*> K
międ/y po
*xrzchnią natarcu a powierzchnia pr,t lo „n ... Ą
c t g a „ - sin N„c«g
- « »« „C tg A *
*■ Ponadto 41.18) 7/, - Y i. + I oraz
lub T/. - 7/ + *1 lub v „ - * / - 1
( I 1«)
13 HWMUKHOOIA I OZNACZENIA W CttRO,
• rOOłTAWt łO«A»»»1» *
Tablica 1.12. Zależności miedzy katami w ukladzlo narzędzia I. OgOlne I. *. * fi. * 7. - W ! *.*/».*• 7. - 90*
obocza) narzędzi »krawalacych
Z " « “ ~ « p o .ttr« h « U n.urcU
7<» 'B |f J . - C 0t J . l j 7. » ' B i , - .™. . . , ., . . ----'BT,-CO. - ..i,
- IW
_ _
10 ' « t . - ^ J . - . B - l . - o ^ T ^
" *ł - & III.
Związane z powierzchnia przyłożenia
11" ’■■¿X
13 cig a , . Hn * , ctg 1 , + m k , cig z, U- cig i f ■* ud e, cig a. - co* * . ig ż, 15 dg a, - cot *. cig z. + « n K, łg x.________ I*> « 8 «, - y / W * . + lg‘A. - y/ag«*, * ctg‘a,
17. iS 3 .- * ± cig *,
Ja k wynika ze wzorów (118) i ( I 19) robocze kąty natarcia i przyłożenia zmieniają swą wartość w układzie roboczym. Wraz zc zwiększaniem prędkości r , ruchu posuwo wego (patrz (1.15)) zwiększa się wartość kąta q. czyli kąty natarcia rosną, a przyłoże nia maleją Przy malej prędkości ruchu posuwowego kąt n jest bardzo mały i dlatego najczęściej jest pomijana zmiana wartości roboczych kątów natarcia i przyłożenia wobec ich wartości w układzie narzędzia. a tokarskiego w układzie rutzędzu
1.3.4.
E lem en ty geom etryczne warstwy skrawanej
wymiary warstwy skrawanej N a rysunku I.25 pokazano wymiuiy » j i m **j » i — » '") przy i --z toczeniu w/dłu/nym. »-•• które jgodnic j. normj PN-M/M-OlOOZfOl « n w a t K i »o»« «p ro m tto »)™ pojęciami.
Ry*. 1.24 K , t , ostr«
¡o * układzie Rys. 1.25 Wymiary waihw) »kr**«*! P"7 icy-zemu wnllu/nym
T
t
i
■
:
mauproecuia i OZMacauia w oguoue. ItniHlriTT-r p—kt »nn.pt/ tkin -aU M » Jrtl '» wcjugóln» punki odnicicni. ' i ™ S 5 V ł i i w * c c j «14»»* r n ń m * •»“ * " “ i“ * “ « « » » * ** • « * ■ «ępnKIr.cnmli. Ukfcb Jak Jliy t lrn»ęd/i .k n .» aj««J >v)nncj i ».clkoici ,w im . L i, , t a m » Z » l« » **. ab» m *j« * polotom pupilu I) było lakic. (Cb) d/«ld on dlngoli Irawędri .krawajaccj c/ynnt| M f l na d .ic równe eręto. fU a m m t »rmtaoi™n.V. pruktop, pepntaaeto - a tu - !' A m " * ! Z . jn l lo piast, c/y/na pracbodwa prrer rarpalrjwany punki krawplo ikrawajacej l> i prmiopadła do kierunku ruęłw głównego w lym punktie. /- *!1 1/o.rdatira - a ja t- lrz fm ) M D B O ja t lo lr r jw n u*,ulana prycz n u l krawędr. .lrawaiaeci ę/ynnej na plaw/yrnę wymiarowania pf/elioju popr/cerncgo war,iwy .Irawnnci /’„ Zarysem krawędn , krawajaccj głównej e/jnnej jcal odetnek A lm . a krawed/i ,krawa,acej pomocnierej czynnej odcinek W Punkiem granicznym H krauędn główne] i pomocnic/ej|eJt punkt, w którym kał pr/ywlawicnia k „ - II Slrr/a reinro kra-td:i tkrawa/ątfj -glfftna a, ycsl 10 ilrefa określona prostopadle do plawery/nj roboczej P ,, pr/cchodtuccj prze/ rozpalrywany punki krawędzi skra wającej P Dawniej wymiar len nazywany byl głfbokolciq tkta-anio Stte/n czynna kra-rdzi tkrawafacej poim ’owa a , jeal to sllcia określona w kierunku ruchu posuwowego Strefa czynna Krawędzi skrawającej robocza a , jest to stref.) określona w kierunku równoległym do płaszczyzny roboczej P ,, i prostopadła do kierunku ruchu posuwo wego w rozparlywanym punkcie krawędzi skrawającej />. Chwilowe strefy czynne rozpatrywanej krawędzi skrawającej i wymiary warstwy skra wanej pr/y frezowaniu obwodowym pokazano na rys. 1 .26. a przy frezowaniu czołowym na rys. 1.27.
“L ’ T ? W' ” Inw rozpatrywanej chwili.
M|
b^ c>th >rf»nc»mie w S ^ n m j
Szerokość nominalna «ars,wy skrawanej 6o Jest to odległość między dwoma skrajnymi punktami krawędź, skrawającej głównej czynnej, określona w płaszczyźnie wymia rowania przekroju poprzecznego warstwy skrawanej PD w rozpatrywanej chwili Gdy nóż tokarski ma ostre naroże (z - 0). wówczas szerokość nominalna warstwy skrawanej b „ jest równa długości czynnej krawędzi skrawającej głównej. Grubość nominalna warstwy skrawanej /t„jcst to stosunek pola przekroju poprzecznego warstwy skrawanej do szerokości nominalnej warstwy skrawanej *r> !'c - — ho
(1-22)
Grubość miejscowa warstwy skrawanej h, u wybranym punkcie krawędziskrawającejjest to wymiar warstwy skrawanej określany wzdłuż linii przecięcia płaszczyzny normal nej roboczej z płaszczyzną podstawową roboczą P „ w wybranej chwili i w roz -* ¡¡ L ™
m lL ’ C? ” "
mzpalrj—antj kra.cdz, . 1 ,
urawaarj |bl przy frezowaniu obwodowym (walcowym!
patrywanym punkcie. W przypadku frezowania obwodowego grubość miejscową warstwy skrawanej rozpat
■HeruMk ruchu Ul
ruje się częściej w płaszczyźnie roboczej P „ (patrz rys. I26b). Miejscowa grubość warstwy skrawanej w chwilowym położeniu ostrza fre/a.
wym r.rj
ó n W r e pnie pnpktpju pnpr.-ee.-negn m a w , aiznwdne/ d „ jcyt lo pole przekroju
*
-
2
,
Sdnc n je a larem kierunku rudm posuwowego. P iz , toczenia p = w , czyli « 0 9 - l . a więc
określonym kątem «S, jest równn * , „ = / , >inr'i
r r *■
| l!!l
jeżeli A, - 0. lo h/r, m0
«■» <1 S il
jeżeli A, - A. to h/rt - hlrmm. Maksymalną miejscową pruboti warstwy skrawanej */,«.. H »*"a obliczyć « wzoru , - /.sin «5
^
V
SKRAWANIA. MOMtm 0B, 0T0WY , MOC ^
...........
I POOftAWT lOHAM™* W przypadku toczenia lub po pominięciu b u rto mulej wielkości ( ( )
Q «* A a v,b (1.24)
q
Przyjmuje fc * « * * wie kala i( i j o l równa
WyS" PUiC “
PO,‘’'
(1.32)
dla frezowania obwodowego = A r v , = B a.v,
(U3)
natomiast dla frezowania czołowego Q = A ,V j = Bar v,
(134)
(1.251
MakMmalne p o i, pr.-rk-o/u popr.-rr.-«*o »»«/»>■ u W o - rę / d „ _ , estrach (rera można obliczyć z zależności
pm> prostych
(1.26) a ir«*rif pole ze wzoru (1.27) gdzie fl
1.4. S iły sk ra w a n ia , moment obrotowy i moc przy to czeniu 1.4.1.
R o z k ła d s ił s k ra w a n ia
Przy (owemu wzdłużnym culkowiij sdę F, wywierani p™* maietial skrawany nu osirzc nożu lekarskiego (rys. 1.28), rozkłada się nu irzy siły składowe przez jej rzutowanie na trzy wzajemnie prostopadłe kierunki. Siłami tymi są: F , siła skrawania, F , siła posuwowa, F f - siła odporowa.
szerokość frezowanej powierzchni.
Całkowite średnie pole przekroju poprzecznego warstwy skrawanej A ^ u przy frezowaniu oblicza się ze wzoru
^
i
(1.28)
%d
gdzie; r - liczba ostrzy freza, o, lub o, strefa cz.ynna krawędzi skrawających (głębokość skrawania). Wzór ten jest stosowany przy obliczaniu średniej wartości składowej obwodowej siły skrawania przy frezowaniu zarówno obwodowym, jak i czołowym oraz przy ost rzach prostych i śrubowych. Pole przekroju poprzecznego A , jest to rzut rzeczywistego poła przekroju poprzecznego przejścia na płaszczyznę prostopadłą do kierunku ruchu posuwowego. Przy frezowaniu obwodowym Ar o B a,
(1-29)
+F ) +r ;
Najczęściej w przypadku toczeni, wzdłużnego wyMCPojt " » W * “ “ teinoic.
Ar - B a , Ohfrmśen,,«, - W n U rasu . w wybranej chwili.
Całkow itą stłę F można wyrazić wzorem
r- JF ’
* przy frezowaniu czołowym
^
(1.30)
Q^
' " " i . o t Ć” 1“ '1 ° Pe,“ C’' ' p' “ 'ol" " ° ” »m
o b K lo ii m j,c llj|u
„
je d n o *!«
p;-(0 .j*0 M F ,
(1J7,
F , -(O .I5-0.4|i-, posuwowym nar/ędzia skruwu-
C - d r r, (1.311
Siły odd/inlywuniil noża lekarskiego nu P ™ * » '» ' ‘¡ “ “ ¡ ¡ ¡ J „ , mu,4 wpływ na dokładność obrdbk, Na,.,ck.z> »P>>*
dtatrfpCTO«« F, . »
I M C M I* W TOKAMI**
62
i . » I ssnAwsnu. » c m , m .o ,q » , i moc m
, „ 7, wn|
_________________________________________________________
Ryv i.» Wartok i oł, tkrawania k, aa Kdnotikt powierzchni »artlwy tkrawancj
Z tego względu przybliżona, lec/ dokładniejsza wartość sal, f\można oblkzyć a w e n F. “ K K
P m małym kącie *, przystawienia głównej krawędzi skrawającej (rys. 1.29a) siła F \ prostopadła do tej krawęd/i ro/kłada się na dużą siłę odporową / f i małą silę posuwową F ,. pr/c/ co występuje duże odginanie toczonego wałka i w przy padku jego małej sztywności odchyłka kształtu (bcezkowatość) po obróbce jest znaczna. Przy dużym kącie k , (rys. 1.28b) siła F , jest odpowiednio mniejsza i dlatego odchyłka kształtu wałka po obróbce też jest mniejsza.
1.4.2.
Obliczanie sil skraw ania przy toczeniu
N
Właściwości materiału
Materiał obrabiany
Stal węglowa
(1.38)
gd/x: k, siła skrawania przypadająca na jednostkę powierzchni warstwy skrawa nej (opór właściwy skrawania) w N/mm3. A „ pole powierzchni nominalnego przekroju poprzecznego warstwy skrawanej w mm: Pole 4 0 oblicza się ze wzoru A . - f t , mm
(1.19)
gd/ic / - posuw no/a na jeden obrńt przedmiotu obrabianego w mm, u - ilrcfu c/jnna krs.ędń sknwsjącej «glębna (głębokość .krawania) » mm. wsrtosc ». mo/na mlalic na podsunie wykresu /amicwe/oncgo na rys. 1.10. Z krem tego wyntkn. m n w/rostem pola < „ wartość k , maleje.
» " o n « ju t S n U ™
" " " ' ’“ fi I " 1" ' “ "
u ł) rsw in ia n u unniep/cm: strcly c/jnnej. j sk .stawania nu
Staliwo
Sial stopowa Sial nierdzewna Stal narzędziowa Żeliwo szare Żeliwo stopowe Żeliwo ciągliwc Mini/ Mosiądz Aluminium Silumin
/wieks/enie posuwu powoduje “ ° P " '“ *!«> ■ * “
1wnrda guma. ebonit, mat, pUuyc/nc
Wyirzym alotć /?_. M Pa
Twardość
Opór właściwy k \ . N/mm’ » /alc/nosei od nasuwu, mm,obr oj
o¿
0.4
0.8
do 500 500- 600 600- 700 700- 850 850-1000
3600 4000 4M0 4400 46CO
26« 29« 30« 3150 33«
19» 2 1» 2 2» 2 3« 2 4«
1360 15M 1560 1640 I7 M
300- 500 500- 700
3200 36« 39«
23«
17« 19W
2850
M50
1240 1360 15»
750- 850 850-1000 1000-1400 1400 -1800 «(0-700 1500-1800
47« 53« 57«
3 4« 36« 38« 41«
2450 2 6« 2750 3 0«
1760 1*50 2W0 2150
52« 57« 66«
3750 41« 48«
2 7« 3 0« 3 5«
I9M 2150 25M
HB
50«
26«
do MO MO-250
19« 2 *0
1360 2080
1000 15«
250-400
.« W 24« 36«
2 3« 1750 2 6«
17« 1250 1 *0
12« 9M 1360
I5 M 1150 IOC»!
II« 850 7«
8« 600 5M
1050 14« 580
760 1 0« 4M
550 TOO 3»
220
480
350
250
80-IM
111
‘ m . b „ pola powicr/ehni p„ekra)u co jest Tt " ? ” * ? k r m f Na preyklad pt/y dwukrotnie w ie le ,m posuwie / , ' ’c mr" tl^ cI *,fer|e c/ynnej ur pole A „ mc ulegnie /mianie i obite/ona na W S i . “ , ^ 'Z °" ‘ * ™ ™ u > F . bed/K U k a urna
Wartości W
Tablica 1.13. W artoici k't przy toczeniu
Rozróżnia Mę przybliżone i dokładne obliczanie sil skrawania przy toc/cniu. PnyNizorui hurtoU ń ty ikrm tm ia F , można obliczyć ze wzoru N
11.40)
gd/ic A-' jednostkowa siła skrawania zależna od posuwu / podano w łabl. 1.13.
U
Rys. 1.29. Siły oddziaływania noża na toczony wakk
8!
,,
ca I“
bmwinin F oraz pozoilalych !»' składowych t , i A , prz,
“ * loczcmu oMlcza s* " " I" » 1 Wzory ic zawieraj* h.ud
'
nujących wszystkie c/ynn' ,' .Jj^
« . « < * ' ) ■ ' ” ” ,4w ■“ * ‘ " “ ' i s''-v f c b j „ , ^ , „ , „ „ 1 10 » poprawkowych, „w ,g lęj . . obliczanie wartości tych sil. Kor/y*, R|own,c / uwagi na konieczność odnajdywania
¡s ą a z t& s s s ss* -
i ««w —
Tablico 1.15. W . « . « w.pMe„ „ „ , a . . p o p ,. « 0. , c h 0„ A . Współczynnik poprawko^ >... u s ^ m
u do wzoru (1.41)
« , ^
^
Material obrabiany
30
Kai przystawienia as »
Stale i odlewy staliwne Żeliwa
1.08 1.05
13» 1.0
M alcrial obrabiany
«
* -•> -
pominięteTablica 1.14. W artoScl .t«»o| C , oraz wykladr
a n w a . n o s ... . o a . o . o ^ ,
0.98 0.96
75
90
«313
IW 0.92
0.9!
Material obrabian
Promień zaokrąglenia naroża r.. mm 1.0
1.5
2.0
33»
S3)
I3M 1.03
1.10 I3J7
W ,pól« nrnl A„ Siale i odlewy staliwne Żeliwo
0.87 09i
0.93 0.95
0.97
13» 13)
(1.98
c . Współczynnik poprawkowy A „, uwzględniający wpływ kala natarcia Kąt m iarcu y.
I M aleńal obrabiany "°"1 " 5 1 " n Sial K_. M Pa
« n
Żeliwo
» 1
,5 .
do 400
Żeliwo eufliwe
N
(M l)
i d w i e l k o ś ć siata 1 wykładniki potęgowe podane w U h l I 14; « . .. K „. *«• współczynniki poprawkowe podane w tabl. 1.15 dw>"> ° * lr' * tokarskiego bez oznak zużycia. P o obliczeniu aily skrawania F . można pozooak nly składowe F , , f , wyznaczyć na pod.lawic zależności II.J6> i I1J7). Siły ic na ogól nic wyraagaja dokładnego obliczania, ponieważ nic ma ich we wzorze na moc skrawania.
600 - 700
do 150
700-800
150-170
800-900
li© —190
900-1000
190-210
~35 ~|
|M 3 | 1.06 113»
09 4
. 3)6 p j U
0 ,9
D
Wystarczająco dokładne wartości siły skrawania F , otrzymuje się przy zastosowaniu wzoru
i X IX I
~ ~
500-600
220- 360 360-480
...3
-
400 - 500
y
Współczynnik A „
HB
lii
1.10
1.06
I.O»
i l l
094 0.S9
____
»■96 0 9 1 1.09 1.04 m 0.96 0.94 1.06 1.03 i.w
1.13
d
1.02
□
0.9S 0.94 09 1
_
_
—
l>. Współczynnik poprawkowy A^. uwzglcdnlaiacy wply» decay chlodzaco-amarującej Ciecz chlkHlząco.unarujiica Pilica na sucho lub i sodą Bmultjc olejowe Olej maszynowy (mineralny) Mieszanina oleju mineralnego z roślinnym Olej roślinny (rzepakowy, lniany)
1.0 W -0.97 0,« 0, 1 *07* 075-07i
—
66 , KKMTAWYTOKAMTWA____________________________ ________________________________________ _
, 4 ,3 . 0 b H cz .n l. mom onlu obrotowego I m oc» p-zy toczeniu K n Z ' S * gW' " ° Wn'C POd” l t o * A , ™ . , „k ra m y n . . r u lo n ie lotofti o b ite . * M w . ------
m N m
(1-42)
2*1000
d
średnica przedmiotu obrabianego w miejscu toczenia (skrawania) w mm.
M ae A tarrm ia p n y ra n e m «yzracra sic z mierności kW '
60000
<■-«>
«5 4
M ae pobieraną przez lUnik napędowy wrzeciemikn In k a ili oblicza się « wroni P ..A kW " « l n gdne ij współczynnik sprawności układu napędowego tokarki, przyjmowany ok. 0.75.
1.5. 1.5.1.
M ateriały narzędziowe S ta le szybkotnące
Stale b j hkotnące nakżą do grupy stali narzędziowych stopowych. Głównymi dodatkami stopowymi stali narzędziowych stopowych są: chrom (Cr), mangan (Mn), wolfram (W ), molibden (Mo), wanad (V). nikiel (N i) i kr/cm (Si). W oznaczeniach poszczególnych gatunków stali narzędziowych stopowych przyjęto jednak nieco odmienne oznakowanie niektórych składników i ich grup. a mianowi cie: W wolfram. V wanad. C chrom. M mangan. S krzem. L molibden. N nikiel Z grupa pierwiastków Si-Cr-W. P grupa pierwiastków Cr-Ni-V; cyfry odróżnia» gatunki o zbliżonych składnikach stopowych. Chrom (Cr) zwiększa odporność stali na ścieranie i zmniejsza skłonność do odpusz czania. wywołuje drobnoziamistość struktury i gwałtownie podwyższa hartowność, zwiększa twardość i wytrzymałość. Mangan (M n) przeciwdziała kruchości stali na gorąco, zwiększa odporność na ścieranie, powiększa hartowność. zmniejsza krytyczną szybkość hartowania, znacznie zwięk sza twardość i wyirzymałość. Wolfram (W ) przeciwdziała spadkowi wytrzymałości w podwyższonych temperaturach (odporność na odpuuc/anKk zwiękra .klonnośc do diobno/iamiślości. rmnicj./a krytyczną szybkość hartowania, zwiększa twardość Molibden (Mo) zwiększa wyirzymałość w podwyższonych temperaturach (zmniejsza sklonnosc do odpuszczania), w stalach szybkotnących wywołuje wrażliwość na in S
nn
*
—
* «
k iy ly c a , faybfcość t a m » .
« wron,
* T y*x a łunowno^ ' zmniejsza krytyczną szybkość hartowania ws.aUch szybkotnących zwiększa odporność na odpuszczanie ora/ .klon««O ^droboonam ntoscs. f u j l kryl^/ną u y H o t f hartowaiu*. zw
Prr a' 'c y n a i r ę d z i a .la^ »■drenu » a i u n k o »r p k ron .ly podńlonc na aubab pracy na zimno. H ale d.. prą, , „ , „ a l, zzybtalnąr, Spo.iod .lal, narzedrjowych .lupowych do » „ o b a nok, lok.,.kich „ wanc piawic wyłącznie Mak szybkotnące.
obccn« « o .
Podstawowymi z a l e t a m i „a b szybkotnących ob^iich ooimą PN-86/H.8502! w » ysoka temperatura odpuszeuuih. co umożliwia stosowanie tych siali do wy robu narzędzi skrawających, których ostrza znacznie nagrzewają się podczas pracy Ido temp. Ok. 550 C ) » wyniku rwickuoncj prędkość skrawania lub dużego obciążenia; duża odporność na ścieranie, co sprawia, że stale te są również używane do wyrobu drogich narzędz. kształtowych nic nagrzewających się wprawdzie podczas pracy do wysokiej temperatury, lecz od których wymagana jest duża trwałość ostrza z uwagi na dokładność obróbki, np. przeciągaczy. frezów ślimakowych modułowych do obróbki uzębień: możliwość hartowania w ośrodku wolno odprowadzającym ciepło, tzn. w oleju, a nawet w strumieniu sprężonego powietrza, co zabezpiecza narzędzia o bardziej złożonych kształtach przed powstaniem rys i pęknięć hartowniczych. Stale szybkotnące są znacznie droższe od pozostałych stali narzędziowych i dlatego, gdy warunki pracy narzędzia oraz inne względy techniczne dopuszczają jego wykonanie z innych siali narzędziowych, wówczas sial szybkotnąca nic powinna być stosowa na. Stale szybkotnące są podstawowym materiałem do wyrobu noży tokarskich, choć obecnie w coraz większym stopniu używa się noży tokarskich z płytkami 7. węglików spiekanych. Składy chemiczne, twardości oraz temperatury hartowania i odpuszczania stali szybko tnących s;| podane w lab). 1 .16. natomiast cechy charakterystyczne i przykłady zastosowania poszczególnych gatunków tych stali w tabl. 1.17. Dotychczasowa technologia wyrobu stali szybkotnącej, nazywana technologią konwen cjonalną, polega na wspólnym stopieniu jej składników. Stal krzepnie w postaci wlewków, które następnie są wakowane na pręty. Pr/cd wykonaniem narzędzia odcinki prętów są przekuwane w celu zlikwidowania włókiustości struktury materiału W a d ą technologii konwencjonalnej jest niejednorodność struktury stoli szybko tnącej. co ma niekorzystny wpływ na właściwości skrawnc ostrza. Nowa technologia wyrobu stali szybkotnących, oparta na metalurgu proszktm, mc ma wad technologii konwencjonalnej. Stopioną stal szybkotnącą kowaniu, n następnie prasowaniu » fonu® * i spiekam» Tak per,gotowane
«* umożliwiają oszczędność matertołu. wynikają -ą obróbkę wykańczającą szlifowanych powicr/cmiu ,w l,kszon, .Klpomotć na pekame pudem ublUbk, t * P te k
1 1 MATERIAŁY NARZĘDZIOWE
s.i.d, —
Temper tura. C
Sk nd ehemic/n> 7ruk stali
Si Mn nu*. mas
C 0.75 08' Q»-* 0,9?
SW I8" SW7M
0.4
a?
0.4
0.5
1.05 0.4 1.15 1.05 0.4 1.15 IJ0 0.4 1.45 0.85 0.4 09' 1.05 ft4 1.20 1.15 0.4 1.30
SW12 SK5 SK5V SK5M SK8M SKIOV
Tablica 1.17 (cd.)
1odpu" c' “ " 1"
oraz iwan
0.5 0.5 OJ 0.5 0.5 0.5
Cr
W
Mo
3.5 4.5 3.5 4.5 3.5 4.5 3J -i' 3.5 4J 3.5 4.5 3.5 4.5
17.0 19.0 6,0 7.0
4.5 5.5
3.5 4.5
V
Co
hartowanio
1.0 1.4 1.7 11 12 17 2,1 16
4.5 5.5
1200 1220
0.7 1.2 4.6 5.2
4.2 4.8
5.0 6.0
1230 1250
U 11
4.5 5.5
1.3 9.0 1.9 10.0
1.0 1.4
W 8.5
17 3.2
9.5 10.5
1200 1220 1190 1210 1220 1240
11.0 13.0 11.0 13.0 12.0 13.5 6.0 6.7
9.0 11.0
3.0 3.6
1270 1210 1230 1180 1200
Twardość** HRC odpusz w stanic czania hartowaniu i ixl puszczania 550 64 570 550 570 550 570 550 570 550 570 550 570 550 570 550 570
64
Gatune k stali /nak Cecha"
stal o dobrej ciągliwości; stal do obróbki wykań duża odporność na od czającej i zgrubnej matę- noże oprawkowedo gwmpuszczanie. wydajność nałow o dużej wytrzyma- towanu. przecinak., u . bardzo wysoka; skłonna losci. do obróbki na au- rzędna do obtebki kól zębatych do odwęglenia tomatach
SK$V
K3
Mul o mniejszej ciąghwo- stal do obróbki wykań ści. bardzo duża odpo czającej materiałów 0 rność na odpuszczanie; dużej wytrzymałości i auskłonna do odwęglenia; MciUtycznych. na narzę szlifowanie utrudnione dzia do pracy na au wydajność bardzo wy tomatach; do obróbki soka materiałów nieżelaznych
SK5M
K4
stal o dobrej ciągliwości; duża odporność na od puszczanie, wydajność bardzo wysoka wyższa niż SKSV
stal do obróbki mate nott strugarek*. tokar riałów trudno skrawal skie. frezy, wiertła spreja nych twardych i Mali au- loe. narzędzia do obrób «mitycznych, do obró ki kol zębatych, oozr bki w ciężkich warun kształtowe kach zestawów koło wych, obręczy, walców, wyrobów z żeliwa itp.
SK8M
K8
stal o dobrej ciągliwości; duża odporność na ściera nie i iKlpuszczanie wydaj ność bardzo wysoka
stal do obróbki zgrubnej i wykańczającej przy du żych prędkościach skra wania. do obróbki siali twardych i austenitycz nych
narzędzia do pracy na automatach, frezy, noże kszuhowc
SKI0V
K6
stal o mniejszej ciągliwości i bardzo dużej odpor ności na ścieranie i odpu szczanie. skłonna do odwęglenia; szlifowanie utrudnione
stal do obróbki zgrubnej i wykańczającej slab o dużej wytrzymałości pr/y dużych prędkoś ciach skrawania, do obróbki stali austenity-
narzędzia do pracy na iu tomalach lułzczarkach. wysoko wydajne, frezy, noże tokarskie i strujars kie
64 65
66 66
" Sial nic zakcana n Waitołci minimalne
Tablica 1.17. Cechy charakterystyczne oraz przykłady zastosowania stali szybkotnących (wg PN-86 H-85022) Gatunek Mali
Przykłady zastosowania
Znak
echa'
SWIS"
W4
«a l o dobrej ciągliwości; mało wrażliwa na warun ki hartowania, z tego względu mott byc harto wana przy mniej dokład nym pomiarze tempera tury. wydajność irednia
W5
Mat o dobrq ciągliwości. łlnmnoić leps/a niz SWIK; duza odporność na ścieranie, wydajność większa mz średnia
_
« a l o tsirdzo dobrej ciągbwośa i dużej odporno ści na ścieranie; wydaj ność wynika, ikłonna do odwęgloua i przegrze wania przy hartowaniu
[
narzędzia do obróbki zgrubnej i wykańczającej ogólnego przeznaczenia, do obróbki materiałów o średniej wytrzymałości
noże tokarskie i strugarskic. frezy, wiertła, narzę dzia do gwintowania, se gmenty i brzeszczoty pil. frezy ślimakowe
jak SW I8, z wyjątkiem noży tokarskich i strugarskich
Mai uniwersalna nadająca u? na narzędzia, od których oprócz wysokiej wydajności jest wyma gana dobra riągliwość. narzędzia narażone na skręcanie do obróbki ma teriałów o wytrzymałości powyżej 8V. MPa
wiertła spiralne, narzę dzia do nacinania gwin tów. segmenty do pil tar czowych. przcuągac/e, fre zy do gwintowania, frezy zataczane, ro/wiertaki. narzędzu do obróbki kól zę batych
Przykłady zastosowania
K2
64
65
Cechy charakterystyczne
SKS
noże tokarskie i poro-uU oozekszufcowe.ro:. »wraki, frezy, kółka do cięcia, także do prac przy niedostatecznym chlod/erau. dłulaki. lurzędoa do aut«natów
narzędziach składaj;, się z litery oznaczającej podstawowy składnik (W woUium. M molibden. K kotalll m u e>ir> I > "d .“ “ “ ,i.«ntioii pod,lnwowcgo ikladmlui » u>b lub m itlm M “ « t ■ * « ” ”
1.5.2.
¡ “J " * * “
O b ró b k a clep ln o -ch em lcz n a sia li narzędziowych
W celu zwiększenia odpomolci rn.lcn.lu osrrza na Jcsl .o obróbka d e p ta przcp.owadnuu w ^ ^ “ aktywnym, w wyniku ktintj wskutek dyfu-j, a « a znttana składu chemtcz™, warstwy wierzchniej ostrza. Azotow anie p o le ,. »
r 0,różnią
wt a * M
sic o-eW®*
«**«»«»
t P O M tA W ł(ł«A«»IW A
i MATERIAŁY NARZtOZIOWl
l.b lle n 1 I I SMndg eh.mlcznn w [ NaCH
MN (cyjanek pol.uul
Na,<‘t), (-CSlAn ».•duł
(chlorek •odu")
»»ploli do .lo lo w .n la K«Fe(CN)» Tempcraiura K OH (węglan (wodorotlenek (żela/ocyjinck topnienia potasu) potasu) X pOtAlU)
odporność materiału na ścieranie. C o d ItNi/olowaniu. zdania Ł , pod/jelone ° T lenoazotow anic p,,|cga M j ^ noOT, nalu n i n ę d a j nt „ cm j ’
477
47 m
10
50* 55
25 JO
JO 50
20 - 45
10 15-25 10-20
80-90 517
5-20
* » - 6 0 0 C mieszaniny wod, , am oniak?'™ po' " u « “ i 1» »8"»m u do temp prz, produkcji r ó ł j o d n y i “ ¡.S * — « warunki bezpieczeństwa . higien* pmc* Utlenianie. nazywane da»„,e, % £ £ £
"
apC“ " “
°°0 ^
?
/.iniknielych piecach »
olowaiiych.
«odu po*
trwałości o u r a po .u ,k m ę l. ^ bogaceniu waruwy wierzchnie, male-
Z
S
^
nyn. lub wymuszonym suche, paty wodne,. Celem ,eg„ « b i e g u ^ Z ™ ^
cyjanki Narzędzia (wiertła. rozwicrt.iki. frezy, gwintowniki, nar/.ynki. no/c kształ towe iip ( a/oiuje się w kipielach solnych (tabl. 1.18). Pod wpływem podwyższonej tcmpcralury następuje ro/kład soli z wydzielaniem a/otu. który przenika w głąb
śd 2
materiału narzędzia. tworząc cienką warstwę odporną na ścieranie i prawie dwu krotnie zwiększającą trwałość ostrza. Azotowanie, podobnie ja k inne zabiegi obrób ki ctcplno-chcmic/ncj narzędzi skrawających, daje dobre rezultaty, gdy podczas ostrzenia szlifowana jest tylko jedna powierzchnia ostrza, tzn. powierzchnia natarcia lub przyłożenia, a druga pozostaje nienaruszona (noże i frezy kształtowe, gwintow
Utlenianie narzędz. ze stal, szybkotnących jest pobmzonc w yeden zabwg z dntgim lub trzecim odpuszczaniem.
niki. wiertła). Temperatura kąpieli do azotowania narzędzi ze stali szybkotnących wynosi 530- 5S0 C . co odpowiada temperaturze odpuszczania tych słali. Dlatego w prak tyce azotowanie tych narzędzi jest jednocześnie drugim lub trzecim odpuszczeniem. Czas przebywania narzędzia w kąpieli jest zależny od jego wielkości i żądanej grubości
n 0' T ' się “ “tendeneja " I ™ “ do “
C h ro m o w a n ie dyfuzyjne polega na nasyceniu warstwy wierzchniej (o grubość 0.01 0.04 mm) chromem. Ten rodzaj obróbki zapewnia zwiększenie odporność na korozję stali konstrukcyjnych oraz odporności na ścieranie stali narzędziowych. Narzędzia chromowane dyfuzyjnie wykazują zwiększoną trwałość ostrza, co jest wynikiem obecności bardzo twardych węglików chromu. Twardość tej warstwy /nac/nic pr/ckrac/a twardość warstwy azotowanej. Chromowanie dyfuzyjne jest prowadzone w ośrodku stałym, ciekłym lub gazowym. Chromowanie narzędzi odbywa się w ośrodku gazowym albo w temp. 950- I050X przy użyciu chlorku chromu (C rC I2K albo w próżni w temp. 920-980*0 w parach chromu. Narzędzia do chromowania w próżni układa się w szczelnych retortach i obsypuje rozdrobnionym chromem. Po obniżeniu ciśnienia w retorcie wygrzewa się je w piecu przez 4 - 6 h. W tych warunkach zachodzi silna dyfuzja atomów chromu
warstwy azotowanej (0.01-0.03 mmk dla narzędzi dużych wynosi d o 50 min. Narzędzia, po wyjęciu z kąpieli chłodzi się na wolnym powietrzu, a następnie umieszcza się na 15-30 min we wrzącej wodzie w celu usunięcia resztek soli. Przy azotowaniu kąpielowym wierzchnia warstwa materiału jest wzbogacona faktycznie nic tylko w a/ot. lecz częściowo także w węgiel. Z tego względu w normie terminologicznej dotyczącej obróbki cieplnej (PN-93/II-0I200) obróbkę tę nazwano loazotowaniem kąpielowym niskotemperalurowym. Węgloazotowanic (cyfanowanie) polega na nasycaniu wierzchniej warstwy materiału węglem i azotem w celu utworzenia cienkiej warstwy wierzchniej o dużej tw ar dości i odporności na ścieranie. Rozróżnia się węgloazotowanic kąpielowe i gazowe. U'(Xl< v:°tow atiic garowe niskotemperaturowe jest szeroko stosowane do obróbki cicplnarzędzi skrawających. Jest ono tańsze od azotowania kąpielowego i bC7|wec/mcjs«. gdy/ odbywa uę be/ ud/ulu trujących tofa cyjanowych Osrod kicm aktywnym jest gaz świetlny, koksowy lub generatorowy, z domics/ką
4 .im Wa,siewka u . o niebieskawy™
Po
d o stali. chromowaniu dyfuzyjnym narzędzia są normalnie obrabiane cieplnie. Do tychczas chromowanie to było szeroko stosowane przy wyrobie pilników do obróbki twardych materiałów (powyżej 55-57 HRC). * obecnie istnieje ten dencja do stosowania tego zabiegu również przy produkcji innych narzędzi skrawa-
Poczynając od 1 « ... stosuje sic / * • » * * « * “ W 1" ■ s f i P y bkMiUCCj jak węglików spiekanych (głównie «Olkiem tytanu T.Nk osirzu narzędzia ha.dzo duż« twardość powterzehntowg. duz, ^ ntanic w podwyższonych remperaruraeh oraz dobre wla.no«, antysoenw. N a ,« d/ic takie ma złocisty kolor.
» - » i . amomaku o temp. 530 - 580 C . Węgloazotowanic to jest uważane /a Siarko
I
odpuszczanie nar/ędzi ze stal. szybkotnących.
łu
kaple‘ow c P ° ,c8a na nasyceniu wicr/ehmcj w arstwy materm0rai WrtKłgaCcniu w * * *
C>l r •' * * *
1.5.3. W ę g lik i sp ie k a n e W Polskiej Normie PN.hSd.-hdS«, ron óin i.
czrer, Podsra.owe d z lc d z .n y
K ąp td o temp. 52.» - 580 C składa
“ ki lub ' -b cjęirych « " “ ■ S “ 'k * M * W « u J , pewne p r e y p J E L . ' « « » » M u ws, , M O S ,. kvop.ee
z a n o t o w a n i a w ę g l i k ó w ’ p lc ” s y u .T C , NTk d o obróbki sk,«wanien, (gstunk, w pupach S. U ...... nla,l*cznei (gatunki w grupach u . nt.
72
I.
, * M A T iRIA l' NARZĘDZIOWI
■ W t f A_________________________ _____________________________________ J , . urabiania knpahu Utulunki w grupach B, 01
„ „ p c a b 9. G.lunk » « l l k ó . . p i.V .„ ic h , k „ H-89S00)
Grupa gatunków W » » * * spiekanych slo.i>w„n,ch J o obróbki
S
« ■ S ^ . d . j i K y c h dlui. wiór (głównie siei. i slal.wsk t a . M (po liter« » golonek węglik, spiekanego oo .ow .n g n . n.„/cd/,a, ^
“ . J ' H ' ' , g m ™ g lo n k ó w węglików spiekanych sto.ow .nieh do obróbki
iknw intem m ateria». d.w e»eb krótki wiór (głównie /chwal. liter. I ) gatunek węglik, .piek.nego stosowany do obrobki skrawaniem materiałów dajaeych zarówno długi. jak i krótki wiór. liter. O grupę węglików spieknnyeh .tosownnyeh nn nar/cd/tu do obrobki pla.tv.-mei i na c«ści odporne na ieier.nie ora/ do u r.h i.m a kopalin. - litera B grupę gatunków węglików spiekanych stosowanych na narzędzia do
U H
urabiania kopalin. - litery TC i N T grupy g.itunków węglików spiekanych stosowanych na narzędzia skrawające pokrywanych związkami tytanu i glinu Lic/.by * »stępujące w oznaczeniu gatunku są znakami umownymi. Z c w/rostem liczby /większa się dągliwośó gatunku węglika spiekanego i maleje odporność na
G
ścieranie. Utcry na końcu znaku gatunku oznaczają: - litera S gatunki zawierające węglik tantalu i węglik niobu. litera X gatunek przeznaczony przede wszystkim na narzędzia do frezowania żeliwa. - litera N gatunki o podwyższonej ciągliwości, - litera H2 - gatunek (z grupy gatunków NT) przeznaczony głównie do obróbki
B
skrawaniem materiałów dających krótki wiór (zwłaszcza żeliwa). Gatunki węglików spiekanych, ich skład chemiczny i własności są podane w tabl. 1.19. Odrzecie narzędzi jednolitych lub z. lutowanymi płytkami z węglików spiekanych jest czasochłonne i kosztowne, ponieważ wymaga zastosowania drogich ściernic diamen towych lub kaibomodowych. Ponadto w procesie szlifowania bard/o często powstają w płytce drobne i niewidoczne gołym okiem pęknięcia, pochod/ącc od miejscowego przegrzana węglików spiekanych i koncentracji naprężeń wewnętrznych. Pęknięcia tc w przyczyną przyspieszonego zużycia ostrza w dalszym okresie eksploatacji narzędzia Aby uniknąć wjd tego ostrzenia, coraz powszechniej są obecnie stosowane n a r / ę d n a z p ł y t k a m i w i e l o o s t r z o w y m . o to/nysh kształtach tkwadratowc. trójkątne, widobocznc, okrągłe i inne). Po stępieniu jednego naroża płytki przcT ? * * * * en‘CAklc 1 Pracu* następnym narożem. Ten cykl przestawiania ” 1 w* ,00' ,r/0» ' J powtarza się az do wyczerpania wszystkich naroży. Grubsze n l
M p i,‘kan'1 «"> po wykorzystaniu naro/y płytki C ) pł’ 11' “ u w “ >« « gmcid/ic korpusu „.,„cd /,a
P o n JT ar Z (? . T . ? , ' " T “ ro“ “ ’" n l d,u® ci wolowej, usch w ™ . ’ *■ Hom odmacac K l a T d ^ , “ * ° * '* W o 'd « t . . . |d »k , nic . . . “ « “ w * * I W d u ,, odporno»,, na ic.cn.nie, ,a k wrcr/chma w a r.r.a , k .ó r.
Gatunek Skład chemiczny. V ." ~ węglika Gęstość" "ytr/ym aloić" spiekanego W C Suma zawartości Co r*ard,wć» Łan* T.C * TaC * NbC MV I K " * stos 56 35 9 10.1 SIO 78 16 1600 6 U J SZOS 58 1400 31.5 1600 10.5 106 S20 78 IWO 14 1550 8 11.6 SM25 1600 69.5 21 1500 9.5 12.6 200) S30S 79 13 1550 8 12.4 I8CO S30 87 1500 5 8 13 .4 1700 78 S35S 1450 12 10 13.2 2300 79 S40S 7 1400 14 13.0 84.8 U l OS 9.7 “ » 5.5 — !17r00— H03 94 6 14.8 1100 HIOS 91 S 4.5 4.5 14.9 1700 1650 1110 94 6 14.8 1800 1600 H15X 92.5 as 7 14.8 1900 1550 H20S 92 2.5 5.5 14.9 1800 1550 1120 94 6 14.8 1900 1450 H30 91 9 14.6 2000 1380 G10 94 6 U.9 — 1*00 G IS 91 9 14.6 2200 1300 G20 89 11 14.3 2X0 1250 G25N 86.5 I3.J14.2 2700 1000 G30 85 15 14.0 24CO 1150 G35N 82 18” 13.7 2800 930 G40 80 20 13.5 2500 950 G50S 02 25 14» 13.1 2700 870 BO 93 7 14.8 ‘ 2000 1250 III 14.7 92 S 2200 1220 91 B2 9 14.6 2X0 I2CO 14.6 240) UW B23 90.5 9.5 89 1 4 .4 2450 1130 B40 II 1100 2500 B45 89 14.4 II
11 Wartości nominalne. W C - węglik wolframu, TiC węglik tytanu. TaC - węglik tantalu. NbC węglik niobu. Co kobalt. Wartości nominalne, sprawdzane przez pomiar innych charakietystyc/nyih własno*. ’ Dopuszcza się częściowe zastąpienie kobaltu niklem w itoid do 1% u » v io ia w wtghki spiekanym. slyka sie 7 wiórem . / nutennlcm skrawanym. Produkowane » wije pfrrł. « p u la ,mmc tp m lrk m r). Im. t rd/cnicm i węglików /upewniających wymagani, wylr/ymnlość os.r/a . / cienki powłok, maksymalnieodporna n a * * " " * • Powloką Ip okrw icl plylck wreloosrraowych pokrywanych m oK składać sie * Jedne, w .rs lw y (pli rk, ye.lnowwr.iwo« ) » <* 5 bkn tyranii (T iC ). dolnej warstwy jak dwóch (pi iilui slii ijirauwrjta.iuej. nnntżci I -■ ««■(.u warstw ss.iim ss (/—.......- im i piciwsie) W p lylet jcdnowarslwowcj i ' drugiej górnej wanlwy gra ntwor/,mej / nzolku lylanu (TiN),
74
»idu » u n i» M d * / » * * » u r> n m - .l ulworronjdi «
ł A MATtWIAtV NARZEOZlQwt
n i ą * * » Ijlan u i iin,kll
fbnu 1* 1, 0 , 1
(Wfl P N -8 6 M-8SSUU)
Gatunek w tgl.ka spieka
- --- *!<>«•* ł»t»"U (TIN)
||«s«t alifftnl* <*l?05>
Materia! skrawany
Rodzaj obróbki skrawaniem
nego
Mtgtlk l/ł*"w CHt)
stos" SIO NTI5il R>». 1.31 Rozmieszczenie warstw płytki wieloostrzowej pokrywanej tr/ywarstwos (wg firmy SANDVIKI
SiOtłk tytaou (TtN)
is a S S * - 52» S20S" S20 NTI5! ’ NT2S
Stal. staliwo, żeliwo ciągliwe
W e n ie , wytaczanie, frezowani i tocw~ -
kotHowe zgngbn,, iffdnj dokUd
prędkościami skrawania p c iT iS Ł S
SM25"
f rezowanie i toezeme. nada«« się szczegół me do pracy pr/y nagłych zmianach lemuratury. np przy toczeniu wiórem przerywanym przy frezowaniu o,a , obróbce zgrubne, w czaue toczenia kopcącego przy dużych i średnich prędkościach skrawana i dużych przekrojach wióra
Pr/jkbd rD/m«cOT7cni.i warstw w płytce wieloostrzowej trójkątnej pokazano na rys. 1.31. Dóęli W IU W J » a r a » « z węglików lyunu j a ) zapewniona bardzo duża odporno« na iocranic płytki widoodizowcj. Ponadto warstwa la odznacza się duża przyczepnością do podłoża, któr.™ jest matcnal rdzenia płytki. Druga warslwa z tlenków aluminium w Irzswanrwowej powłoce nadaje ostrzu płytki duża odporność na wysoka tcmpcnilurę. Nalomlatl trzecia warslwa z a/olków lylanu chroni oslr/e przed Iwoncnicm su; na mm naroslnw / czplek mateiialu skrawanego oraz powoduje zmniejszenie współczyn nika rama między ostiznn a materiałem skrawanym (wiórem! Przyczynia się lo do dose znacznego zmmejvenia sil skrawania Płytki irzy warstwowe ma]y oryginalny, złoosly kolor. Ogólna z a l e t a płytek wieloostrzowych powlekanych w stosunku 00 płytek nicpowlekanych (pierwszci gcncracjil jest znacznie większa trwałość ostrza mz możliwość stosowana prędkości skrawania zwiększonych nawd do 4 0 3 m mm. .I ™ * * " ‘« O ’1» » " ' « * 1 « « w y d a jn o « obrohki d rra.am cm Gatunki węglików spiekanych pokrywanych podano w labl. 1.20. r - Z T
SJOS" S30 NT25;i NT3511 TC3S
Stal i staliwo t zanie czyszczeniami
S35S" NT35J| TC35łl
Stal i staliwo z /anieczyszczeniami i zaptaszczeniami
S40S" NT35J| rC35J)
Stal i staliwo z jama mi skurczowymi i zapiaszczonymi
»ptekanego
Toczenie, struganie, dłutowanie z małymi prędkościami i przy dużych przekrojach wió- 1 rów. skrawanie w niekorzystnych warunkach zapias/czcnu. różnic w twardości**, skrawa nie wiórem przerywanym, pny drganiach maszyny, toczenie na automatach. loczetae i frezo wana. struganie suli wykazuH« l »kkmnoia iks tworzenia turostów. stab o niskiej wytrzy małości
Charakterystyka pokrycia
TC
TC35
Stal. staliwo, żeliwo
NT
NT25 NT35 NTH2
szare, żeliwo sferoi dalne, stal wysokorninganowu. stal ża roodporna. stnl zarowy trzymała, mclulc
PukW
Toczenie, struganie, dłutowanie zgrubne i średnio dokładne; średnie i mak prędkości skrawana przy makj sztywności układu obrabiarka-przcdmiot-narzędzie
Gatunek węgl.ka
.
"
0itk , przerywane
''''T C w iłi a lu atn fu *
J 2
* “»
» » »ku. . s g a s s ;
d * u » « ii« 0» e *ęgli!i{m
1
V II5 »M A «» „u ,. ,
„„„„
nieżelazne
Toczenie ze średnim, prędkościami skra wania i pr/y małych i śrcdnKh przekrojach wiórów; toczenie wykańczają i frezowana stali i żeliwa na sztywnych ohrabiarlach; to czenie stal. hartowanych oraz Malt wykazują cych skłonności do utwardzana na zunr-
_
76
I POOł*»»> T O **"»!"»
Tablica 1.*1 (cd.) Gatunek węglik. .pieką
Materiał skrawany
Rodzaj obtóbki skrawaniem
żeli*» » iwardouj powyżej >00 HU. .Ul hurtowina. »topy aluminium z dużą zawart»km lr/emu. tworzywa sztuczne, fibra. ceramika, wępeł deltrodowy
Toczenie i wiercenie dokładne, frezowanie wykańczające: nie zalecane »krobunie
Żeliwo o twardości powyżej 2» IIB. żeli wo z miejscowym, utwardzęmami. żeliw» ałglrwe. »Jil »topowa, austenityczna. »topy aluminium aluminiowo-krzemowe, nurmur. szkło, purcdaiu. kamień, pif*« P™ «owany. guma twarda
Toczenie, frezowanie, wiercenie, pogłębianie, skrobanie, rozwkrcanic, przeciąganie
" H20S” II» NTH2S|
Żeliwo o twaidoki ok. 220 HB. miedź W »topy. »topy lek kie. masy phiiycznc. tarcica o dużej zawartosa żywicy
Frezowanie t toczenie, struganie, pogłębianie i rozwiercanie. gatunek HI5X należy stoso wać szczególnie do frezowania
H»
Żeliwo łzare o twar dość ok 200 HB. uopy lekkie, roetak mezela/ne. ma»y plastyczne. drewno
Toczenie, struganie, obróbka zgrubna, moz-
IłO)
ÏÏÏS ^ I I 10 ntm : ' 1
iiiîx
Relutywna odporność na kieranic i ciągliwoić
sp ie k an ych i Oznaczenie ratunków wg
pS .s».H-895(» NT 15 NT2Î NT 35. TC35
.Jf i
i
I
C iu pa zastoHarwa ro*sowania wg PN-9Î M-OIC06 po/nawcza
PIO. P » P » . PJO P30. P40
mebietka
NT H2
KIO. K »
czerwona
SI os. SIO S20S. S » SM 25 S30S. S30 S35S S40S
PIO P20 P25 P30 P30. P-łO P40. P50
niebieska
IM0S
MI0
żoha
gatunków , ,
PNSSH-89500 P S * )T ** f c a ï ” ' HO) "lOS. II to Ht)X «»»ona "?0S. I I » K» ___ y K)0 BQ.GI0 BI B2.GIS B23 IW . B45. G »
/astosowane » praktyce pTyrek c n rn m k * # , jes, ognmteonc. ponieważ w om wvpkm.
!l
i
h
;
„ e praca ptylk, « spieków aramtenyck. mające większą twa,doić i odpornej aa wysokie temperatur,. Płytki cctmetalowe są używane pęży maiepneh pmdkośeud, skrawania. Z uwagi na dużą wytrzymałość cermetali na zginanie, płytki ccrmctaiowc maja ukic same wymiary jak płytki z węglików spiekanych i pasują przez to do tych samych gniazd w narzędziach.
1
Cermetale mogą być stosowane do skrawania wszystkich metali i stopów metalowych.
'
1.5.5. ?
" Należy oiować do »pecjaltue wysoko wydajnych procesów obróbki skrawanie m. Nk ruto »losować do frezowania.
Zastosowanie węglików spiekanych nic pokrywanych i pokrywanych w zależności od materiału skrawanego i rodzaju obróbki skrawaniem zamieszczono w labl. 1.2 1 Porównanie oznaczeń galunków i grup zastosowania węglików spiekanych z normą ISO (PN-93'M-01006) przytoczono w (abL 1.21 1.5.4.
, S M ATtniAt' KABZtDZIOWf
Cerm etale
C o ro m ir M IC spieki podobne do węglików spiekanych,w których pr..,żck węglik:t „ 7 '* " ; '* « « » ™ > tmcsnmna p , , w , l „ . . , ¿ , 1 , , | ,«y , ku > » 1 1 'N l l t e o « uę t e metalem t n ą c y m Iwa,de ziarna: w węglikach spiekumetalem lett to kobalt, natomiast w cermetalach nikiel N i i kobalt Co.
S p ie k i c e r a m ic z n e
l)o grupy materiałów narzędziowych nazywanych spiekami ceramicznymi jest zali czana: ceram ika tlcnkona (biała) w której twardymi ziarnami spiekanego proszku jest tlenek aluminium (A I.O ,) z. niewielkim dodatkiem tlenku cyrkonu (ZrO; ) Materiały te po prasowaniu i spiekaniu w temp. 1500- 2000 C mają kolor biały. W literaturze są one nazywane czvsiq ceram iką narzfdzlową lub białymi tlenkami spiekanymi ceram ika mieszana tlenkOKO-wfltlikmu(czarna) w której twardymi /urnamijW mieszanina spiekanych proszków- tlenku aluminium fM ,0 ,X węglika tytanu fiiCI (ok 4 0 % ). węglika wolframu (W C l. tlenku cyrkonu (ZrO.) oraz azotku tytanu D«M Materiały te po sprasowaniu i spiekaniu mają kolor czarny. W literaturze są nazywane czarnym i tlenkami spiekanymi: «u ceram ika azotktm , (s/ara) w której twardym, z.arnam. spiekanego pros/i ujes “ '- le k kt/emu | S ,,N ,I , d,«laikiem r ,os/ku tlenku . lummnmnW > s ^ Spiek! cctitmic/nc maj« n x m e .'“ “ t ' t L u . team«vn,ch do la l«, « Icntp tik. 1100 C /mntejw* w twnidusc bulych p Klld„ duM Wttrtoici. tak:, mają węgliki spiekane twa.duw plvtck cciamicżityeh w wysoklchtcmpc bartllo dużych prydkośc, skrawania. P t'» • * *
„„„„h w ia « M > „ „ „ „ „ h i gkbokótciaeh "
, »00*1A « ' lOAAAłtWA
pndkofct skrawania i d y * * " " * I * * * » IUO-. wlcksra niż płyltanu / wyglihów ipiclanych.
„ im
"» P I
h*
M i r r o t ir a r t e
■irepy tirarte
Statt norio»**
c m m ic n c M mniej » m ili» « “ " ’ I»'-“ " ' » >»•* . d , » l i H I m o n być .losowane P "> -‘ » " ■ » i " * chlndzemom nnr/ęd/ra. l/n. gdy L Ä , m h ^ o e p l« T . « le u i« * ¡ « ■ » "• » * " « b k ó . tyłom m c i klórc * « n ik lu r/c m alcríala p iy ili .Inn,. » w t a c o d p o rn a na a u n y
Rys. 1.33 7 n !n layñ r«n ickó w ccmmic/nycl, d l l a l « ich m ak pm.mw.acl»-» a metalami er«/ brał .tlonnoici do reakcji chcmkcmych. P ic fw ja a łych cech powoduje, i c prty ■kmvanlu mummi a udeków ccramtonych mc Iw o n y się nu mch narośl, la k i ■tarasí. powslajacy na innych maleiialaeh nar/ęd/iowych. odrywa,je się cyklicznie od oorra. powoduje w ynBerH ank krawędr, skrawające, ora/ powslawanic /.id/jorów na powicnchni obrobionej. Druga cecha, c/yli brak skłonności do reakcji chemie/n>vh. wpływa n.i to. żc powierzchnia zewnętrzna płytek ze spieków ceramicznych, stykając się z otaczającym powietrzem zawierającym tlen. nic ulega utlenianiu w wysokiej temperaturze skrawania i nic tworzy się przez, to rowek na powierzchni natarcia ostrza. Natomiast w płytkach z węglików spiekanych taki rowek powstaje, gdy temperatura skrawania przekroczy 500C. bowiem w tych temperaturach węgliki sptelanc ulegają powierzchniowemu utlenianiu i spływający po powierzchni natarcia wiór z większą łatwością ściera utlenioną warstwę materiału ostrza Dzięki podanym zaletom płytek wieloostrzowych ze spieków ceramicznych koszty obróbki skrawaniem w produkcji przemysłowej są mniejsze. Koszty obróbki od niesione umownie do jednego przedmiotu obrabianego z żeliwa przy skrawaniu narzędziami z lutowanymi płytkami z węglików spiekanych, narzędziami z płytkami wieloostrzowymi z węglików spiekanych oraz narzędziami z. płytkami wieloost rzowymi ze spieków ceramicznych pokazano na rys. 1.32.
•płekówceramicznych przy skrawaniu różnych materiałów
Spiekł ęcramicmc sa również stosowane z dobrym rezultatem pr/y skrawaniu grafilu. twardej gumy. Iw o n y » sztucznych i pnuowanego papieru. Nic zakon uę nalomiasl .losowania ich do skrawania siali nierdzewnych i żaroodpornych, stopów niklu, aluminium, miedzi i mosiądzu. Spieki ceramiczne mają mniejszą wytrzymałość tu zginanie i vą bardziej kruche niż węgliki spiekane. Ponieważ ze spieków ceramicznych, podobnie jak z węglików spiekanych, są wykonywane płytki wieloostrzowe, to ze względu na mniejszą wy trzymałość na zginanie płytki ceramiczne muszą mieć większą grubość i mc pasują przez to do normalnych gniazd w korpusach narzędzi, uprzednio wykonanych pod płytki z węglików spiekanych. Z tego względu nic mo/na zastępować płytek wieloost rzowych z węglików spiekanych płytkami ze spieków ceramicznych i odwrotnie.
1.5.6.
Rys. 1.32 Koszty obróbki skrawaniem narzędauni z lutowanymi płytkami z węglików spiekanych
S u p e r lw a r d e m a te ria ły polikryslaliczne
D o bardzo dokładnego i gładkościowego (diamentowego) toczenia metali i stopów nieżelaznych trudnych do szlifowania, jak np. miedzi i stopów lekkich, w stosowane noże z ostrzami stanowiącymi pojedyncze kryształy diamentu. Jest to supertwardy materiał narzędziowy monokrystałiczny. Do skrawania przerywanego takie ostrza me moga być .losowane, gdyż występowałoby wykraczanie ich krawęd/J ccj podczas każdorazowego wcinania .ic o n a w materiał obrabiany. Takie wykrus/cń nic ma. gdy o m a m je * mc pojedynczy krys/lal diamentu. h a p j i h a skrawająca utworzona a spieczonych drobnych kryształków diamcnlu. czyi, z .upertw artleto m ateriału polłkrystalłcnego. Ponieważ m alcrial, supertward. aa Im d ra h j * " ' ' ^ ^ d k i k , L » « “ » « J płytek .krawa,ucych. Iccr lylko objęlolck.»o bardzo małe »kL.dk,. klore »u * mc
w plylki skrawające w miejscu, gdzie przypada nawfc c n a .
Pr/yklad komlrukcji noża loknokicgo r mirtem u
,
,
,
.
b a ^ iJa n d Y ?
'
'
MO' " " ni u
' płytkami *
spieków ceramicznych
n‘“ anlU: ' cll" a *“ rc*°- Iwardcgo « Im a .topowego i .luli r » > * '<•*— .» ..b ra n e „ a le do o a » „ l . m . , do
nu .ptrkúa Porównanie procentowego zastosowuP «k ó » ceramicznych do .krawama ro, „ l l h mclal, ,j j
r y , ,.34. Ply.ka skraw,*ca I z irronka no/a /a pomocą plylki docokowej.
S ”
M
nmocowana » korpusie .
•
?
, w u5
k Ł
/ .iipcnwardych malenalów polikty*drczny. i ^ j a m u l l e r n w l i « .lomwanc do Nar/ęd/ia / .»tezami / superlwardych mamnah P ^ r duża predkokwykaóoajiiccj obróbki powicr/chm eręta maszyn. P
I.#. ZUZYClElinWAtOSCOSTnZA , ro M t.W Y T O M M IW
1.6. 1.6.1.
u
i f c
R ,s . 1.34 Przykład noża tokarskiego z intrrcm z łupcflwardcgo malcriału
Z u ż y c ie i trw a ło ś ć ostrza R o d z a je z uż ycia oslrza
W/ajcmnc oddztal,wantę narzędzia i materiału skrawanego powodu- zarywanie de narzędzta zwtększającc * w ,a, , czrom stępuje na wszystktch jego powiemehniaeh cykających się z m ą t c r i S „brabiaoego. Jakkolwiek tnlensywitość , , g„ ,„życja nie ^
3
Przejawia stę ono na ogol ubytkiem materiału o,Ir/., i dla,ego p S r i a . f * , ocen, wielkości zu/yeta ostrza jest wielkość tego ubytku. *»• ■ r - ’? ? ? w * " « * i « wywołane różnymi przyczynami klore mo/na pod/,ehe na dwa rodzaje. Do p .c r w s z e g o r o d z a ju /alieza ne wszystkie te przyczyny, które » związane z procerem ta,ca , ścierania c a l stałych , klore nada,a zjawisku zużycia oslrza przebieg o r/iurukreree ej,«/,nr {fccrejrmon,m| Natomiast do d r u g i e g o r o d z a j u należą przyczyny związane głów. mc z wytrzymałością ostrza, wywołujące jednorazowe lub powtarzające sic mniejsze lub większe ubytki i uszkodzenia oslrza. a przez to nadające zjawisku zużycia oslrza przebieg skokowy (stopniowy). Pr/cwaga jednego lub drugiego rodzaju przyczyn zużycia zależy od wszystkich tych
R y * . 1.35
Płytki skrawające z »kładkami z supcrlwardych materiałów polikrystalicznych firmy SANDVI K-Coromant
czynników, które wpływają na warunki pracy ostrza. W widu przypadkach oba rodzaje przyczyn występują jednocześnie, powodując zarówno zużycie ciągłe, jak i skokowe. Ponieważ zużyciu ciągłemu ostrza towarzyszy pogorszenie jego jakości i najczęściej zmniejszenie wytrzymałości, po pewnym czasie mogą pojawić się oznaki zużycia skokowego, np. miejscowe wykruszenie lub wyłamanie krawędzi ostrza. 1 .6 .2 .
O d m ia n y c ią g łe g o (b ezstop n iow ego) zużycia ostrza
Proces skrawania metali odbywa się w specyficznych warunkach tarcia i ścierania. W arunki te charakteryzują się następującymi ce ch a m i: 1) na powierzchniach ostrza, a głównie na powierzchni natarcia występują bard/o duże n aciski jednostkowe o wartościach nic spotykanych w budowie maszyn; te duże naciski jednostkowe są niezbędne do mechanicznego oddzielania materiału warstwy
d ą skrawania (300-2500 m/mm). przy małej głębokości skrawania (max. 2.5 mm) i m ałym posuwie (0.05-r0.15 mm/obrk Produkowane obecnie supertwarde m ateriały polikrystaliczne dzieli się na materiały:
skrawanej i tworzenia wióra; 2) w wyniku oddzielania przez ostr/c materiału warstwy skrawanej powstają nowe
— karbonaJoat. utworzone ze sztucznego diamentu (np. polikrystaliczny diament P C D ang. PoheryMaUme Diamond). — kompozytowe, stanowiące syntezę zmodyfikowanych azotków boru (np. bora/on. dbor. sześcienny azotek boru C B N ang. Cuhic Buw n M in to ). Owr/a U rto tu d o w , m aja »«»o ^ "
.
” ° l ” “ » ■ * » obrabialnyeh, i u io m i» l narzędzia z nstrrami do obróbki metali ntcżcla/nych. węglików spiekanych, tworzyw
uum jeh oraztnoyeh m a t e r i o . me / a . « r , W n c n u ,„„ * 7 ° " ° ° ? °
chnie chemicznie czyslc, co zwiększa ich aktywność .11 nowo utworzone powierzchnie pr/edmioln obrabianego i wióra rdtotlu ją na
t r.a lo K » p o r ó w n a n a z kompozytowy-
rt!" “ P“ 1 od p orow a na wysoka temperaturę C l N ir'r i ln a ' ortr/ami kompozytowymi są pr/e/nac/one d o obróbki
1 Karoonadowymt
powierzchnie przedmiotu Ipowhnetaio prreifetara i / » » icr.-rfouu obraMaa) oraz wióra: powierzchnie te mogą oddziaływać na odrze w procesie tarcia jako powierz
eh .
, . , m Ułudzie / .l a / a ja k o
I » » « » d JW h na diamem w podwyższonej lem-
Pr»rtodrenieara^od, * m J ! ''a' ^ ' 0 , | ,’,^ >P' ' ” a,aC, ,w tg ,c l1 , , a *
o » 1' *
*
*
*
^
-
ostrze w proeestc tarcia przy szybko/micnnych temperalunteh.
£
szczególnych punk,ach styku nawet do temperatur, Odmianami zu/yeta ciągłego * .-uime meeódntamsfeler*, rtemtemmicierne. /
. S ' i S Ł . 1 ™ . o « ™ ics, wywołane / .uch jest zaczepianie i ścinanie nrerównota p o w n e t o ' nowo tworzonych powierzchni przedmiotu i » I ,
^ •
«
c h w llw „ u ,,kr«»uc"
i FOOMA«* TO«AW»tWA
1• ZUZYCIt I mWACOSC OSTRZA
-------- ---
, „ I k r o » . - » « " (»■"> « a “ ‘* w * * “ •cl" omu " P ' " ^ “ incych d/talarnc twardych j~. żlobliic drobne rysy na po»ierachni.eh o m r/a. « « materiale „ „«.ó w n ości na ,cgo powierzchniach, pryycayniała ” C d" P0 ™ iv c i , oMr/a jcsl Marcie powicr/chni p „y . E
E
l ^
1
”t a ~ p o . ^ h n ,
chłodzenia ostrza i ułatwiania n r « « . . ____ równio/ ich ssplywu na chcmiczooddcrai ,u/v” « J T " ' J “ ™ ” 1» slab s/yhkomjcych cwczc l ( mc b« ’ . * P">Padku irarzed/i ,c one proces skrawania, ro jednak w w ię k t,™ o ™ " P « * < l« e ułatwia,,
nalareia w poMac, rowka ,„o h k a ,
(rys. I.J6b).
»
r
dl‘ "*° ma" naiu M,m
Zużycie adhe/yjne" ostr/a polega na « « pianiu
m tra
loczkami materiału skrawanego, któremu w szczeprcn,,,. ,g,/,wan,u , przypawanm sprzyja,, duże nacrsk, ,cdn„s,ko»c , c/ys,c. l n puwicrachn^uSnuoru , wióra. Potjc/onc silam, adhc,,, ^ „ « a k , „b n marerialó. mo*, z a l w a ć « w dwojaki sposob. r a k a * „ I rego. w którym materiale będ, wrekszc , * k o h e j Je/eh sity kohc/,1 oka/j „ ę większe w materiale wióra. lo z oslr/a będ, wyrywane c/asrcc/k, malcnalu. lw o r „ c powięk/rajac, d , „byn *. Jeśl, o * * , * * „ h kobe/p M a "lęks/c w maienalc oslr/a, lo połączone czwtcezki po/oslan, na osimi, tworząc ognisko dla dalej formującego się naiostu. Gdy narost osiągnie odpowiednio du/y wymiar jest zrywany z powierzchni ostrza, pr/y czym odrywając się od ostra, wyrywa silami adhezji połączone z nim cząsteczki materiału ostra. W obu więc przypadkach zużycia adhc/.yjncgo powstaje ubytek materiału z tym, że w pierwszym przypadku ubytek zwiększa się przez kolejne wyrywanie pojedynczych cząsteczek, a w drugim przy padku przez okresowe wyrywanie grup cząsteczek przy częstotliwo ści zgodnej z częstotliwością zjawiska powstawania i zanikania naroslu.
2 materiału skrawanego, lo wledy istnieje jeszcze trzccra przyczyna znzyo. S m c g o ostrza- Część naroslu o bardzo dużej twardości. M a c wciskana pod ostrze, żłobi na powierzchni przyłożenia widoczne rysy. zaczynające s,ę od same, krawędzi skrawaj,«, i m a ja « kierunęk zgodny z kięrunk.ęm wektora prędkość, skrawania. Rys. 1.37 Obraz naroslu powstałego na ostrzu narzędzia
Zużycie mechaniczno-ścicmc towarzyszy wszystkim innym odmianom /użycia ostrzy Zużycie chemiczno-ścierne ostrza występuje wówczas, gdy materia! ostr/a tworzy z otaczającym go ośrodkiem powierzchniowe związki chemiczne słabo zwią zane z podłożem i łatwo ulegające ścieraniu. Związki tc mogą powstawać z che micznie aktywnych składników płynu chłodzącego lub z tlenu zawartego w otaczaUtłcnianie powierzchni ostrza jest najbardziej intensywne na granicy styku głównej powierzchni przyłożenia z powierzchnią przejściową oraz na granicy styku pomocniczncj powierzchni przyłożenia z. powierzchnią obrobioną. W tych miejscach bowiem występuje jeszcze dostatecznie duże nagrzanie ostrza pr/y swobodnym dopływie tlenu z powietrza, co prowadzi do utworzenia głębszych wyżłobień na powierzchniach przyłożenia. W wielu przypadkach skrawania stali narzędziami ze stali szybkotnących zużycie chcmiczno-ścicrnc ma dominujące znaczenie.
Znaczny wpływ na wielkość sił adhezji mają płyny obróbkowe. Woda, oleje i spirytus zmniejszają siły adhezji, natomiast benzol zwiększa. Całkowite wyeliminowanie sil adhezji za pomocą płynów obróbkowych jest niemożliwe, przede wszystkim z obszaru pracy krawędzi skrawającej, gdzie występują największe naciski jedno stkowe. Na zuzycic adhezyjne węglików spiekanych duży wpływ ma temperatura skrawania. Przy skrawaniu w długich odcinkach czasu w temp. ponad 500C występuje intensywne wyrywanie /.iarn węglików wolframu i tytanu z osnowy kobaltowej Jest to spowodowane dwiema przyczynami. Pierwsza polega na tym, żc w wysokich temperaturach następuje niszczenie mostków z kobaltu, łączących sąsiednie ziarna węglików, przez co ziarna tc mogą łatwiej odrywać się od podłoża Drugą przyczyną jest prawic dwukrotnie większy współczynnik rozszerzalności cieplnej kobaltu n.z węglików. W wyniku tego w wysokich temperaturach kobalt wypycha (wyciska) ziarna węglików z warstwy powierzchniowej. Obie te przyczyny wzajemnie się /.u/l\eicdyfu/vjnc o « ™ polega na wzajemnym przenikaniu atómów mal.rrahioelraado materiału skrawanego ora/ alomów maleriahi skrawanego do ka temperatura proeesn skrawania.d^ " go w obszarze styku /. oslr/em ora/. du/e W * » ” » ___________ »a m o k i do dyfuzyjnego ms/czenia malenah. oslr/a , malcnalu skrawa»»..
Rola powicrzchmowo-akt yw nych płynów obróbkowych1', a przede wszystkim cieczy chlodząco-smarujących. musi być więc rozpatrywana nic tylko w aspekcie 1
*M
w .agm nc p i W W * -
przmaruiiw ara.t«wk
"Ul«nilu'
, (...U .- ' w
w
‘
a,,
nów.»». U * «
___________________________ 84
■»<»■'■«■w » " » ________________ — -----
-
M
ia ll) » ' w . "W icm n c P " « " ' 1 “ " » atom ów Cech« ih a ra H t r y « '« "» • « „ » k g oho matenalów. po czym staje ,w lh ,w ..l t S wal,o»ntc w ą t k o w e j eh , t o m ( o J stropy p i. , * znncznic wolntejra^ at . zatem o » '«1
G d y ostrze wychodzi z materiału obracaneg o wó w r« . ochłodzenie przez otaczające p o w ,c ira lub nłvn ^
^
* * ° 8*'ahowne
prędkości,, względem o s l„a . M m
„ow o ulworzone czyste powierzchnie
" T r t ^ l ikratMoceo przez co materiał ostrza na powierzchniach styk,, prze, cały ™ r , ™ a ń L p r ' J t , ' skrawania znajdo,. s „ » stamc początkowego momentu P n f^ e m iS n Przy skrawaniu .
„arzcdz.am, z płytkami z węglików spiekanych do materiału potwierdzone obecnością na powierzchni
S Z i Z d m l t o obrabianego bardzo cienkiej Ido jednego mikromc.ra) warstwy . przed iwardości. Atomy wolframu, kobaltu i tytanu dyfunduja d 7żS.za znacznie woln,e, n,z a,om , węgla. W przeciwnym kierunku atomy Żelaza d fundują do powierzchniowej warstwy węglików spiekanych. Należy zauwazye. zc powierzchniowa . a n i « węglików spiekanjeh ,d,fundowana zclazcm ma mmc,sza twardość r więkjzj kruchość mż rodzrmy malenal oslrza. Gorsze wlaserwosci le, warstw, powiększają mlensywność zużycia ostrza. Zużycie dyfuzyjne w znacznym sfopniu zależy od rodzaju reagujących zc soba par materiałów Pod tym względem najlepszym materiałem ostrza okazuja s,t spieki ceramiczne, które prz, skrawaniu sial, w ogóle mc ulega,a zużyciu dyfuzyjnemu. Wynika lo z faktu, że korund (A l, 0 ,l me d,funduje do żelaza i nic rozpuszcza sic w stali nawet w temperatura jej topnienia. Najgorszym materiałem o s tra / punktu widzenia zużycia dyfuzyjnego pr/y skrawaniu stali i ogólnie metali stopów żelaza j o t diament. M atcnał ten bardzo intensywnie dyfunduje do żelaza, zwłaszcza w podwyższonych temperaturach. Z tego względu (jak już wspomniano) nic stosuje się ostrzy diamentowych do skrawania metali
Rys. 1.38. Powstawanie wykruszeń krawędź, »krawającej osim Pode/as wcinania się ostrza w materiał obrabiany następuje również gwałtowne obciążenie ostrza siłami skrawania; intensywność tego obciążenia zależy od warun ków obróbki. Z chwilą natomiast wychodzenia ostrza z materiału obrabianego obciążenie to zanika do zera. T o ciągle powtarzające się zwiększanie i zanikanie obciążenia ostrza powoduje mechaniczne zmęczenie materiału ostrza, którego wyni kiem może być pojawienie się tzw. rys zmęczeniowych (rys. 1.38bl Rysy te mają kierunek równoległy do krawędzi skrawającej. Wzajemna prostopadłość rys grzebieniowych i zmęczeniowych powoduje wycinanie przez te rysy dość znacznych objętościowo porcji materiału ostrza wzdłuż, krawędzi skrawającej (rys. 1.38c). Są to więc główne przyczyny zjawiska wykruszania krawę-
żelaznych.
1.6.3.
O dm iany skokow ego z uż ycia oslrza
Rozróżnia się dwie odmiany skokowego zużycia oslrza. P i e r w s z a obejmuje te wszystkie przypadki zużycia, które przejawiają się w postaci gwałtownych ubytków materiału ostra. t/n. wyłamania lub wykruszenia ostrza i wyszczerbienia krawędzi skrawającej. D r u g ą odmianę stanowią gwałtowne zmiany postaci ostrza, czyli deformacje ostrza Wyłamanie ostrza powstaje jako zużycie wytrzymałościowe w wyniku przekroczenia doraźnej wytrzymałości o s tra pod wpływem nadmiernego jego obciążenia siłami skrawami Wyłamanie o s tra rozumiane jest jako duży ubytek materiału ostrza, wykraczający swym zasięgiem po/a obszar styku ostrza z materiałem skrawanym. Wykruszanie krawędzi skrawającej ostrza bardzo często występuje pr/y skrawaniu przerywanym i jest wynikiem wspólnego oddziaływania na materiał ostrzy szybkich zmian temperatury i sił skrawania. W chwil, każdorazowego zagłębienia się (wcinania) ostrza w materiał obrabiany, np. Wałka ' njc,c,*n" '««k am i. temperatura ostrza gwałtownie wzrasta do ok. 600 C. a nawet 1000 C.
RyŁ 1 .39. Kinwędi łkrawnjaca / widocznymi tjtntm prebiwiowymi
86 —
, . « m . « . ■■— »■«»----------
™ *. p„,0«.» *™«nlŁ llöre * " c“ *,>m‘" 'T T “ „ , k l, „ , „ i u pmrywanym Krawędź d r « « . » «
,|„ < u m m , .„m ...
” U a
o ,l„, widocznymi rymm. grzebieniowym. pokarano
' ‘ T w V « t zmnr«j.rcn,a “ k« » » ' “ ' l” " ■ '" ’ ' “ '“ “ a " ’ " 1, " " " " pidddk » « lik ó w spiekanych luh onraqszyd paramerr, Prra r „ « , l n y c l i paramcirach skrawania, gdy zarówno mechaniczne. ,ak i cieplne ' " ¡ 2 E £ , odpowiednio „nnicjczone. mogą wypadać z obszar,, krawędź. S
T
L
m n ie j« po.e,e maieriala oslrza. eo nazywamy w y * « « « M e r a W
obrazu /użycia ostrza, by na tc, podstawie wyciągną* Dr.will, _ r do przyczyn zużycia oalrza obserwowanego T I T T " " bedzw można odpowiednio ko^gowrt . „ „ „ k, 1.6.4.
, udoouw
W s k a ź n ik i z uż ycia ostrza
N a rysunku 1.43 pokazano wakażnik, zużycia o rlrra wg PN-ISO 368MW6.
r.
7 - 7 ,1 ™ ,^ «
R yt. 1,40. Wyszoabicmc krawędź.
R>* I ««- Obra/ deformacji oslrza
skrawającej ostrza
Jeżeli temperatura skrawania jest zbyt wysoka, to pod wpływem mechanicznego obciążenia następuje w węglikach spiekanych osłabienie materiału wiążącego, któ rym jest kobalt (Cok i ostrze ulega odkształceniu postaciowemu, co nazywamy deforma<)ą ostrza (rys. l.4lk Część materiału ostrza wypływa poza obszar krawędzi skrawającej Aby temu zapobiec, należy obniżyć temperaturę skrawania przez zmniejvcnic parametrów skrawania, a przede wszystkim prędkości skra
¿utycie wrębowe
wania. Można leż zastosować inny gatunek węglików spiekanych
o mniejszej dągkwoki. Wszystkie opisane objawy zużycia ostrzy narzędzia skrawającego pokazano na jednym ryt 1.41 Rysunek ten należy stosować jako w/orzec do porównywania faktycznego
i. 1.43. Wskaźniki zużycia ostrza R y s . 1.42
Objawy zużycia ostr/a
żnin się c z . lc r y s u r f y z u ż y c i a » , ™ . ść krawędzi, s u e f a . „ . I ........
N je * ^
| _ Mnm s ra c !a * obejmuje
« .. . , nr/i-dmiotcin. na dłu go*.! OK. I
, roo«'—■
------------
, WCTI— I « " » * 1
,
W o v i t l » w v o ia c » “ = " plaazayźmc ri.. pio.iop.die
l s. m ro k o « posma 'użycia I'« , — 1 « , r u r , « «rt t»™e H - lb M U M ,c iil^ k r : iM M U rrla 10. * I( * 5 ^ ^
to iito ż to M i. w amfie *• mierzona równolegle do powierzchni
nauraa. K B »erofcoić a » » " * " ,cric * A T głebokoić żłobka. 1 6.5. K rylerla dopuszczalnego zużycia oslrza , „ „ . ™ stfpbnym nazywa się lakie oslrzc. . którym zużycie osiągnęło granicę zużso. dopuszczalnego Islnicja trzy grup, krytenow do określania dopuszczalnego zuzicin osuza: /i.-rtoóif. cko*omleene i uclw toglc-jtt. K r y t e r i a ( i z s k a l n e dolycz. lylko możliwośo skrawnycb oslrza w warunkach normalne) ptaes narzędzia Według nich ostrze jcsl uznawane za ślepione wówczas, gdy Maja się wyraźnie zauważalne objawy jego zużycia, np. zwiększenie oporów i mocy skrawania, temperatury ora/ drgań. K r y t e r i a e k o n o m ic z n e dotyczą optymalnego (pod względem kos/tow obrobki) wykorzystania narzędzia w całym okresie jego eksploatacji. Jeżeli za dopuszczalne ¡utycie ostrza będzie przyjęte zużycie większe, to wprawdzie przed przekazaniem narzędzia do ostrzenia, czyli w ramach jednego okresu trwałości ostrza T. za jego pomocą będzie można obrobtć więcej przedmiotów, niemniej jednak, przy okreś lonym zapasie na ostrzenie tego narzędzia, będzie ono mogło być ostrzone mniejszą liczbę razy i w kosztach obróbki zwiększy się składnik kosztu narzędzi. Przez ekonomiczne zuiycie ostrza rozumie się więc takie jego zużycie dopuszczalne, przy którym osiągnięty jest najmniejszy koszt obróbki. Obliczenia i próby skrawania w celu ustalenia ekonomicznego zużycia ostrza przeprowadza się w odniesieniu do narzędzi pracujących w warunkach produkcji masowej lub wielkoscryjncj. gdy rozpatrywane narzędzie wykonuje stale ten sam zabieg obróbkowy. K r y t e r i a t e c h n o l o g i c z n e dotyczą jakości obróbki pogarszające, się w miarę narastania zużycia ostrza. Z technologicznego punktu widzenia ostrze jest uznawane za stępione wówczas, gdy jego zużyde (starcie) w kierunku wymiaru obróbkowego wywoła zmianę tego wymiaru, przekraczającą granicę dopuszczalnej tolerancji jego wykonania, lub gdy chropowatość powierzchni obrobionej będzie większa niż
Suma wszystkich okresów pracy, które można uzyskać .11, a całkowita lub Syw oinm ł o s „:a . W przypadku „ar/ed ° ' ,r a * ' ° ,mafo* żywotność ostrza jest równa żywotności narzędzia. ° * ° Mr/am' n* wym*onymi 1.6.6.
O góln e w y tycz n e ostrzenia narządzi
Ostrzeniem narzędzi skrawających nazywa się ż a b i« r » ™ » prawidłowej geometrii przez częściowe usuwanie jhl ^ rr'ł “ n,a
1.6.7.
T r w a ło ś ć o s lrz a
Typowy przebieg zużycia ostrza jest przedstawiony na rys. 1.44. Na wykresie tym zaznaczono trzy o k r e s y z u ż y c ia o s trz a .
Rys. 1.44 W,kro pr/rbicgu zułya» o
P i e r w s z y o k r c s | l I jesl okresem d o e i c r . u l« o<' >»«. material skrawany ściera w miejscach styku mctownosci po
chropowatość dopuszczalna. Na przykład przy dokładnym toczeniu za dopuszczal ne zużycie ostrza należy uważać taki wymiar K E (cofnięcia naroża ostrza), pr/y którym błąd obróbki wywołany tym /użyciem osiągnie wartość zbliżoną do toleran-
slalc po jego ostrzeniu. . „ t y c i a o s lr z a . cbamkicryzu„ r u g , o k r e ś l i l i , e s , okresem ' T , , enah, ostrza wrazzupł,. wcym S ie w przybliżeniu propore,ooalnym ścieraniem
cp wymram średnie, toczonej powierzchni Trwałość ostrza odpowiadająca takiemu ruz^iu mtr/a nazywa u< często trwaUńcią » m i aro»*
wem czasu skrawania. I r z e c i o k r e s (I I I ) jcsl okresem p r z y s p ie s z "
r n narzędzi skrawających poddawane ostrzeniu mogą być stosowane d o skrawaniu wjaokrotnic. Suma wszystkich okresów trwałośd. którą można uzyskać dla danego ostm . nazyw. « ę dhgotrwaloicią ostrza.
* » « " ........ • ' » K r a y w a z u í , » 0 * » - « ^ ^ , «ru m o niż w okresie I I. źnleźUie od P » 'W “ » “ »
i. w n llo w n c g o l wznosi sic znacznie bardzie, k„
ostrza. „„raczeni. ourra
i
90
rOWAMTW*
j ZUZYC * I T RW A ŁO « OSTRZA
------- ----------- ---------------------------------
. byc h rf m i « an.i » przed >o!„ prac« powinna przerw p i« « k o t o ' " 1'" ' drugiego. « * '■ "O m tln cgo * * f“ T C ła . d l . ” TO l“ ’
T
chwiii M k
1 » '■ "
.
' ,
" S
« * | pracy i w * « » ■ « * > chwili-» k" " q j „ , , „ r« p u . pal n a rw a n y o k rw m
J r . ru n a okresow, odpowiada pcwpc I trwałości ostrza r jc s l .„/um iany jako
Rys. 1.45 c/a,ów
S S S
‘iłnwania, a b « ,„ » obróbko»,eh kolejno wykonywanych przez .»/palrywanc nar,( . .k.awania rab«gow warunkach akrawania. Jeżeli narzędzie jcsl Używane pr/y
sł
wykorwwanla różnych Obiegów obróbkowych » /nrrana warunków , h a w a n * I m ! . « p o « u , o k ,c u trwałości onr/a stosowane , c l pojęsnc * » p racy .„rera,
1.6.8.
W pływ prędkości s kraw an ia n a trw a ło ś ć ostrza
<‘, r =
O k re trwałości M n . zalety od parametrów skrawania, l/n. prędkości skrawania, pmuwu , głębokości skrawania. In n , j e . jednak wpływ posuwu , głębokość, skrawania a inny prędkości skrawania. Dw a pierwsze parametry odd/ialu,j przede wszystkim na zwiększenie lub Zmniejszenie obciążenia ostrza, co tylko pośrednio jcsl rwia/anc z temperatura skrawania, natomiast wpływ prędkości skrawania przejawia Sie bezpośrednio zmiana temperatury skrawania t zmiana ścieralności materiału
ostrza. Ogólnie, wpływ prędkości skrawania na trwałość ostrza jest znacznie większy mZ posuwu i głębokości skrawania Ogólna zależność trwałości ostrza T od prędkości skrawania jcsl wyrażona wzorem r . —
gdzie C T wielkość stała określająca wpływ na trwałość ostrza pozostałych i nie zmiennych czynników, nic podanych we wzorze, jak np. rodzaju i właściwości materiału skrawanego, posuwu, głębokości skrawania, warunków chłodzenia ostrza.
k wielkość stała (współczynnik kierunkowy), określająca wpływ prędkości skrawania i, na trwałość ostrza, zależnie od materiału ostrza; średnia wartość k wynosi dla: - stali szybkotnącej k = 7-8. węglików spiekanych k = 2.5-4, — tlenków spiekanych k = 2. Wzór (1.45) po złogarytmowaniu przyjmuje postać
Równanie to jest równaniem linii prostej o rzędne) początkowej Ig C , i współczynniku kierunkowym * - tg (- s )
d-46)
przy czym C , = C r K / e wzoru o takie) postaci korzysta się wówczas, gdy „uleży ob tayć skrawama która będzie zapewniała osiągnięć« przez „ , r„ ,
pItdtóc|
trw a ło *. T przy ustalonym dopuszczalnym «go zużyciu w określony,, U 2 warunkach skrawania. Przy przeciętnych warunkach obróbki dla narzędzi nie wymagających skomplikowanego ostrzenia i dla których czas wymioty jest slosun‘ owo krótki, okres trwałości ostrza przyjmuje się stosunkowo niewielki, dla narzę dzi zaś wymagających bardziej skomplikowanego ostrzenia lub długiego czasu przeznaczonego na ich wymianę na obrabiarce. Dla noży tokarskich przy przeciętnych warunkach obróbki są stosowane następujące okresy trwałości ostrza T: ze stali szybkotnącej — z. węglików spiekanych płytki lu towane
T = 10-45 min.
płytki mocowane — ze spieków ceramicznych
7*= 5-r30 min, T = 3- 1 0 min.
1.6.9.
l g r = lg CT + *lg r,
C, T T i
T = 20-120 min,
C h ło d z e n ie i s m a r o w a n ie ostrza
W celu uniknięcia nadmiernego nagrzewania się ostrza podczas obróbki narzędzie chłodzi się płynami obróbkowymi, a przeważnie cieczami chlod/ąco-smarującymi. które oprócz działania chłodzącego, smarują również powierzchnię ostrza, powodu jąc zwolnienie procesów jego zużywania się. Ciecze stosowane w obróbce skrawaniem dzieli się na ciecze o działaniu: a) chłodzącym, d o których należą wodne roztwory mydeł i emulsje msKopi
N‘ y f ' ? * . I r
Irw I
^śsrytnucznym (rys l.4Sal prosu zależności T
!2!LU’CT’“> ™ kj" m ~x “
- /(o ,) ,csl
pochylona
>* trtewidki przyrost prędkości skrawuniii l,w>l° t ó ostrza - d r . N a wykresie zwykłym
•ej p r ę d k o s ^ I u la ń ^ t “ ! ? * “ 1“ ,0" " J ł“ « * a . otrzymując zależność okróso'kmwama r,r od założonego okresu trwałości m irza T
b) sm uruji/cim . d o których należą oleje mineralne i roślinne. Stosowanie cieczy z grupy M J M podyktowane narzędzia, a cieczy / grupy (h) zmniejszeniem tarem ITzy toczeniu , dużym, prędkości......... toczeniu z m ałym i prędkościami z grupy ( W 1 stosowanymi cieczam i cModsąco-smam/ącwu są. u
lurv0.,r/J „
J S
skrawany
^ .
t T r u m iK K » ’ » '* » » RROCgSU TOCZłHl» | WTTAC7AHU , « 0. 1* » " " » » » " » » ___________________
nia wskutek intensywnego wnikania jej cząsteczek w m v
r j. w ,M ci.,™ i dobre) przewodności cieplne,,jesi jako twe* 0 rmi-ltk“ )™ ™ l “ * „hlod/cnia ostrza. Jako środki amy. „ „ . . n a - przypadkach |N a ,C O ,l lob lorioran I r ^ o l , koro/yinc «.ko . * « “ * » J „ (N a,C r,0 ,1 lob M W « * IN aN O .j. rNa ,IR «.I I dodatkiem dwuchramlau ^ ^ „ 4„ cc, kl 0,CJU ,4 olocrone amubla olejowa M / y * ' « « T * ' tard,.o drobnych cząstek oleju utrzymuje w,»14 Otrzymana w “ • £ * * ,,, ze rob, . « « k ™ >kup.=o.a oleju. 1 0 laka -C « * • I M ' " “ " T 5 *d,ż no pewnym czarie naslap. w mc, wydzieleni, * emul.14 nosi nazwę melnran /, i w emu.-)..
skrawanego i w ió ra. Występuje tu tzw. --------------------------- " “ Icnah, p o dodatków powierzchniowo n k lyw n y* nafej, k m . * g -
kwas olejowy, kwas palmitynowy) W celu 'np cw n *„,a T T ch|„dzaco->inalujacej w y s la ,e ry dodać „ e h subuanc-., . ‘ “ bw incn w « « * ublodraco-emaiuj,« najc,ęic,t j
...
wv mbliey lubliey 1.2.» IM r
r.b llc« 1.23- Cioo/o cuiodzącotm aruiąc.
k « lub
' 1*• wne przy toczniu. Przy toczeniu
R ouw ór wodny sody Ro/iwór wodny c Rnz.lwór wodny sodj , domieraH :nuhja ole**.4 NaNO. lub Na,PO, lub rakla Roawć.,odo, konta wodnego Ok, Matkowany Emulsja olejowa
l- T » * M sjf , m)d|a |„b smaru |I0 .5 0 % >
)
tM M „ , ne
P.
Marerial obrabiany
oleju z wody. party lub nk,u cmulgu»cego. Przy wy. ńnubjc przygotowuje « • '" ^ J ^ ó w o a Irudność polega na lym. ze mydlo lub iwwrzanio emubp z mydl. * » 1“ > * p ow M ly nawcl najmniejsze gradkt P » U marz, Ud A ljW W F z r w o d y r d g owt P ”
...
indowy,K jkp “ " “ A , „ j ^ c a sic do Icmp. 55-65 C , dodaje do
' d^ t ‘ m ; S r , " n , S S nego olej. po aym n a u/. -i ciągle ją mieszając Po ocW® ^ “ “ • * * * emulguiW Ł _ P g t ^
S ,
doprowadza sre do lemp. 1 ,0 - I2 0 C ...etc
jego zawartość w cmnls,, ,cs, zalczna »1 Ooi. w e|nu|sj| „ aha Slf 10-5 0 %.
zwrekerenUNgo smamości. Taki cle, mineralny nosi na/w, ule,a O k, 2 » n . u n . » 1 lo olc, mineralny z 1 3 % dodatkiem sproszkowane, srark. Przygołownie sre go Miko » ilości potrzebne, do jednorazowego użytku, gdyz me mozt ou h ri magazynowany Siarka dodana do oleju powoduje szybkie powstawanie kwa s i . . pnez co zmniejsza sic trwałość oleju. Siarkowanie oleju prowadź, s,c w celu nadania mu lepszej smamości. Suitotręzol jest to ciecz otrzymana przez /mieszanie oleju maszynowego S lub 10 z odpowiednio przygotowanym olejem cylindrowym P N . Przygotowanie oleju cylindrowego polega na nagrzaniu go do temp. 120- 160 C i przy intensywnym miewaniu dodaniu 10--12% drobno sproszkowanej siarki. Otrzymaną w ten spo
Isiniej, również tendencjo do stosowania w obróbce skrawaniem chłodziw gazowych |np a/otu, dwutlenku węgla, powietrza, powietrza z mglj olejowej Gaz chłodraey wypływający z dyszy pod ciśnieniem 0,2- 0.4 M P , jes, kierowany w miejsce pracy ostrza. s.| prowadzone próby zastosowania wyittatinirnlowtW rWr*trmn rolr.-J srrnnr powrezre/rn, pr.-jtojcnia ciecz, chlodzaco-smarujaca. Cśśtfcme meczy
sób osnowę siarkową dodaje się do oleju maszynowego podgrzanego do temp 110 C W celu oddzielenia zanieczyszczeń należy gorący sulfofrczol przefiltrowac. Jakość sporządzonego sulfofrczolu można sprawdzić przez, rozcieńczenie go w trzykrot nej ilości benzyny, z której to mieszaniny po ochłodzeniu do temp. 20 C nic powinny dę wydzielać związki asfaltowe ani siarka. Sulfofrczol ma następujące właściwości: temperatura zapłonu powyżej 140 C. zawartość siarki ł.7-2.5%Dzięki zastosowaniu sulfofrczolu można znacznie zwiększyć wydajność skrawania w porównaniu z wydajnością przy chłodzeniu emulsją olejową. Z e względu na zawartość siarki sulfofrczolu nic należy używać do obróbki metali zawierających miedź Do cieczy chłodząco-smarujących zaleca się wprowadzać dodatki powierzchniowo-uk-
wypływaj,cej z dyszy wynosi ok. 3 M Pa Obie metod; 0*14 pożyty«« zwłaszcza przy uczen iu siali irudno obrabialnyeh. , Ciecze , gazy nazywane s , łącznie płynami. Dla,ego mowiac o g ó t a o t ’.odkaeb
tywne. które mają na celu zmniejszenie napięcia powierzchniowego cieczy. Tak otrzymane ciecze, noszące nazwę cieczy aktywizowanych, polepszają proces skrawa-
slosowanych do c h lod iraia oslrza. uiywa si, określenia płyny
1.7. C h a ra k te ry s ty k a procesu toczenia i wytaczania 1.7.1. R o d z a jo I o d m ia n y toczenia Z względu na d o k l a d n o ś ć o b r o b k i leczenie zgrubne, klasa tolerancji « . > 2 0 -g llp m .
“'h„ p „ » a|ość 13-«*
powierrehnl
-
t
u
c
m
* U»,
^ lokroncji
l 2' ch,‘,pow“"'“ 8-10. cbr»powt.tt>ść
l“
"i
powtcrzchtti
* * W * ; I I » - lolenoęji 0. ’ • chtopstwatość powierzchni * . . ftM • U J jm .
,inl[. „ „ w , półfabrykatu (skórowaniu) ora,
” "Jd,« £ £
■» t « » ™
p o-w -O n u do których sa o d n « ™ «
' " 'Z ^ U d L . do kro.,eh vr odmeeionc w yru ,.,, t X ^ U ,
U
U . c y c b j « określona dopuszcmln. chropowatość dawniej r,.-v.i.™ d to n m - y ™ . śtnsujc stę glownw do
■ d m h n w W , * ' «•»**• < *W ' ' T > ' f 1" ’ * T \ ilitkkulności wymiaru obróbkowego i możliwie małe, chropowatości ^ h n 1 Z t “ ^ J , o * — * * « « - l20“ "**■ poetrw 0,0! -0.12 nim .* r. s h 't» k '« skrawania 0 .0 J- 0 J mm. M atem ! ostrza d,amenl spieki ecmmie/iic. polikrystaliczne malcral) supertwarde lob węgliki spiekane Te w/ekdu na s t o p ie ń (s ta d i urn) o b r ó b k i rozróżnia SIC - ™-enie .¡K/m c p ie t » « toczenie btdaee toczeniem zgrubnym przy pozo stawionych dużych naddatkach na obróbkę, lub toczeniem średnio dokładnym przy małych naddatkach na obróbkę; - r,»rei* »ntene - toczenie poprzedzone toczeniem wstępnym, będące najczęściej toczeniem kształtującym; - toczenie wykańczające
toczenie spełniające wymagania zadanej dokładności
obróbki i chropowatości powierzchni obrobionej Odmiany kinematyczne toczenia są podane w tabl. 1.24. 1.7.2.
Struktura geom etryczna toczonych pow ierzchni
Powierzchnia obrobiona toczeniem charakteryzuje się pozostawionymi na niej przez, ostrze narzędzia resztkowymi />olami A/ł poprzecznego przekroju warstwy skrawanej try*. 1.46» Teoretyczna wysokość R tych pól zależy od posuwu noża /. kątów przystawienia k , i k , krawęda skrawających noża (głównej i pomocniczej, oraz od promienia t zaokrąglenia naroża ostrza noża. Zestawienie wzorów do obliczenia R dla pięciu możliwych przypadków podano w tabl. 1.25.
IMO|UHOl«jd
ou/n|p/* mimmol
Tabllcn
1.24 (cd.)
100
CHARAKTERYSTYKA PROCESU TOÇ2EH. * I WYTAP7ł u i.
Tnbllcn
1.24 (cd.)
g
o n i i n n DlU0 /3 0 J
ju/.vûxunu mumx>1
106
^ . n . K r r n . s r . K . nnoccsu lo c z m u i w , , , r , . „ . .
1. rOOM«WT TOK*MT»*_________ _____________________ __________ _
. . ..... Przypadek I
ly lk o p r ^ i “
, uwagi na brak zaokrąglenia naroża, czego „ ic resztkowe pola A J są ograniczone lylko
>, , „
’ i 1" * ! T T n i r o ż r t y L k o ś ć tych póloblicza się zc w /ora I) lubczęściej ■aoktąglcma . „s/ lk o w c pola A J są ograniczone S
t a
naroża ó,az prostoliniowymi odcinkami obu krawędzi skrawa-
i,o c b ; przypadek IV resztkowe pola A J są ogran ;c« n = luk.om M o k r ą ^ c n » )SC>chi przypadek “ pomocnicznej krawędzr skrawającej; przyU Drosloliniowym oacuuucm . - - . , naroża oraz prostoliniowym odcmktern.p o „ o k ra e le n ia naroża o ra , pajrk V resztkowe pola A J są ograniczone lukiem zaokrągleń,a n a ,o ra oraz nade* v rcs/in>wt proslolin rzypadkicn rzadziej
^ « P ™ * ) « jest prz-ypadek I I
natomiast naj-
p r z ą d e k V. gdyż na ogól nic stosuje s,ę noży, w których k „ p rz y •. -j-: ,>.m uninvi i^«i więks/y m/ kąt Kr sławienia k ' pomocnicznej krawędzi skrawającej jest . . ,
Teoretyczna wyroków' nierówności toczonych oblicza corelYC/nj wysokosc merownuaw rpowierzchni ™ “ ............ ' , . s,ę na,częściej na . i bez Lat analizowania ....lir o t n n t i w unrnnkitw iu’ r:inuv.ti;irvrh podstawie uproszczonego wzoru ■ B•1. arunków ograniczających poszczególne przypadki ukształtowania pola A J . co daje prostsza postać tego
drgania narzędzia i przedmiotu obrabiane---------------- "— ‘ --- -drgań prostopadła d o powierzchni obrabianej- 8° ' * odkształcenia sprężyste i p,M > „ „ c ^
« 'i. lk im „ b .
[/a narzędzia; odkształcenia spręży,* powodu' " ™ 8° " obs“ ™ dziah,„ia po' „Wwterzchn, ierzchni obrobionej obrobione, p po o przejściu M ostrza, ra , " Mr" 0°yiil>e wznM, ' " « mntnk! i e Z‘ ..ć.m.awi- boczne m k a m .. materiału ..... " d,°miast odleż.-.)— • p,l a s t ^ czyściowe boczne iw wyciskanie n a p. jy^ j a a i e w y s o k o * , resztkowego pola malcrialu » « . P ow oduj» S Wierzchni obrobione,, a tym samym zwiększenie w ysoki-I -- 'użycie ostrza. >sok« a
• * * "a p l
Zależność rzeczywistej wysokości nierówności m t - z . , . równaniu z w y so ko ści, teoretyczny pr/y skrawaniu „ I r
!
po“ wu " I»-
rys. 1.4* '■ podanego wykresu wynika, że prz, toczej ” * ' J poka'aD0 “ rzeczywiste w ysokości nierówności powierzchni są » „ _ • ' rn,,>mi Posuwami »lększc niz teoretyczne.
wzoru. Graficzna interpretacja wzoru B ‘ jest przedstawiona na wykresie zamieszczonym na rys. 1.47. N a przykład przy posuwie / = 0.2 mm/obr i promieniu r O.S mm teoretyczna wysokość nierówności powierzchni toczonej R będzie równa 10 |im.
Rys. 1.48 Porównywanie rzeczywistej R„ wysokości nierówności powierzchni toczonej z wysokości, leorclyczn, P
Rys. 1.47 Graficzna interpretacja wzoru
aoi m m Atu* f. im/oU
m
Różnica między nierównościam i rzeczywistymi a teoretycznymi zmniejsza się ze wzzostem posuwu. N a rysunku 1.49 przedstawiono szkice zarysu powierzchni toczonej Przy dużych i m ałych posuwach. P rz y dużych posuwach (rys 1.4») rzeczywista Rzeczywista wysokość nierówności powierzchni toczonych R „ jest większa niż wysokość teoretyczna R. Przyczynami tego zjawiska są: skrawanym 0SC k ,*W* tó ° S,r/a odwzor0wująccj swój rzeczywisty zarys w materiale zjawisko narostu tworzącego się w sposób zmienny na ostrzu, a biorącego « W
ud/ial w procesie powstawania wióra . kształtowania powierzchni obrobio-
- » « p o r t e r a t a , przyłożenia ostrza o materiał skrawany przyczyniające sic do
kaleczy powierzchnię obrobiona;
1 pr' >lcp,a"’J " h na * — " a P“ ™ * ’* ' » * przyłożeń,a Izw. m./rp
wysokość nierówności jest nieznacznie większa od wysokości teoretycznej, wynikają cej z odw zorow ania zarysu ostrza na powierzchni obrobionej. Natomiast przy 'uczeniu z m ałym i posuwam i teoretyczna wysokość nierówności powierzchni zanika “ 4 " c jej rzeczywistej chropowatości Irys. 1.480. zależnej od stopnia ruzycra ostrza ' wspomnianych cz yn nik ów fizykalnych związanych z procesem powsla ■* Ru*1stawie tych rozważań można wysunąć ogólny wniosek, re przy czemu lub w ytaczaniu mc mo/na wstępnie określić wyso
R".
"tczówności powierzchni obrobionej, opierając się jedynie na za 'Jcznych O kreślonych wzoram i podanymi w labl. I J 5' o Powinny sin,iow ić uprzednio przeprowadzone doświadczeni watunkach technologicznych.
S
•
-
. .kjeślcnia
>
c
h
, , z ^ A K t e a Z S T Y K A .ROCSSU tOCZt M » , 109
ntó>'
*
których
Wpływ zwiększeń,a zaokrąglenia , „a ,„ż a ostrza „a
-
* P °" " - 'r' chni f P " » toczeniu ze małych posuwach wpływ len |est niewielki.
Przyjmuje u,
n c,6 .no. “ >™ Posuwami P m
Wpływ M ,a n a la,cia n a " > “ * o i ć nierówności . ncg0 toczenia jest większy przy skrawaniu srali „iż * “ an"'kach dekhd. „ , . h Przy dokładnym toczeniu stosu* „ c m ik , s‘" ^ “ ,a” " » » ">eub mezeUz. „J
rodzaju , własności materiału skrawanego poniews,
prędkości skrawania maleje wpływ k ,ra natarcia na i zmniejsza się chropowalość powierzchni obrobionej
* “ W « "« « proco" 'kra»ania
Wartości katów przyłożenia a . przy dokładnym toczeniu om m tiiz ™ ... p,z , zwykłym toczeniu, gdyz k , l , re « „ y,nicości nierówności powierzchni obrobionej. M a j, „mt „ a dokładność w ym ia ró w , przedmiotu obrabianego ze względu na cj;i ostr/a od k ąta pr/yłożcnia. 1.7.3.2.
• ” MWc
W p ły w p r ę d k o ś c i s k ra w a n ia
Krzyw a zależności wysokości nierówności powierzchni toczonej od prędkości ikrawania przy obróbce siali węglowych i niskoslopowych jest pokazana na rys 1 .50. Początkowo, w miarę zwiększania prędkości skrawania wysokość nierówności rośnie (odcinek krzywej A H), a następnie stopniowo zmniejsza się (odcinek krzywej H O
T en przebieg zależności jest związany ze zjawiskiem narostu tworzącego się
na ostrzu. P r z y bardzo małych prędkościach skrawania (punkt A) narost nic powstaje, gdyż jest zbyt niska temperatura ostr/a. Narost nic powstaje także po Rys. 1.49. Żary* powierzchni toczonej: a ) teoretyczny, b) rzeczywisty przy dużych posuwach, c) rzeczywisty przy małych posuwach
1.7.3. 1.7.3.1.
W p ły w w a ru n k ó w s k r a w a n ia n a c h r o p o w a t o ś ć p o w ie r z c h n i to cz o n e j
przekroczeniu prędkości skrawania rzędu 80-90 m/min (punkt C\ gdyż jest zbył wysoka temperatura do utrzymania się odkształconych plastycznie cząstek materia łu skrawanego na ostrzu. Największa wysokość nierówności powierzchni obrobionej odpowiada tej prędkości skrawania, przy której daje się zaobserwować największą intensywność występowania zjawiska narostu.
Wpływ geometrii ostrza Rys. 1.50 / ik m r* «ysokłwO « " " < « « powierzchni od prędkości skrawania prn loaeniu suh węglowych , niskoslopowych
Elementy geometryczne o s t r a mają dość znaczny w pływ na chropowatość powierz chni obrobionej. Zmniejszenie pomocnic/ncgo kala przystawienia d o wartości < - 0,5” powoduje ohnircptc nierówności powierzchni średnio o 25 - 5 5 % . Jednak stosowanie lak małych pomocnicmych katów przystawienia, przy skrawaniu siali i żeliwa z dużymi pręd kościami, przyczynia sic do szybkiego ścierania ostrza wywołanego nadmiernym W P U g u s u a uc Przy skrawaniu .topow Ickkwh i miedzi z,a w i.ko to mc jest K at ^ i ' nuSw
m' lal' ,K1 " ,lcca" ' '"» o w a n ie < w granicach 0 - 0 ,5 . C| kr* * ł , W ,k r‘™ aH “ j ma niewielki w pływ na wysokość p r,> « * * * « ■ Wprawdzie wraz ze zmniejszaniem k ala «.
W O T iic n io ^ o ir T powK,7c,ln' nieznacznie maicie. lo jednak zwiększa się wierzchni.. . ” 2 sk,a“ anla F r P o w o d a « zwiększenie zgniolu materiału warstwy ęj. jednocześnie pogarszając dokładność obróbki. Najczęściej stosuje się
’ -hni towarzyszące wzrostowi pręd ze zmniejszenie wysokości nierówności powierzo . ^ nUlcriału skrawanego nici skraw ania. jest zwi,zane z kurc' f " ” l’J J ic m p c n lu ry * ™ « ’ Neicgti ndkszlulcctiitimi plastycznymi. n. „ miazczania w lab ™ ‘ 1». Przy dużych prędkościach skrawania prędkość p ^ ształccii plastycznych w materiale skrawany, J
„biętego .«Ikszlaleemaim
110
( rOOSTAWY T0KAHS1WA
n i.« ,« m m i. . p m rn l
ł 7 j-utBAKTEWYSTYKA PBO C tSU TOCZtNIA I WYTAC7>Nt>
tym » m y m maleje boczne wyciskanie materiału, p o w o d u j,« resztkowego pola poprzecznego przekroju w arstw y skrawane,
w stosunku do teoretycznej wysokości lego pola. (X I tego typowego przebiegu zależności wysokości nierówności powierzchni od prędko, ści skrawania mogą mieć miejsce pewne odstępstwa, które zaznaczono na rys. I SO liniami przerywanymi. W obszarze małych prędkości skrawania (krzywa D b. I ) czasami pojawiają się na powierzchni obrobionej zadziory i mikroszczcliny. niezależnie od nierówności powierzchni spowodowanych tworzącym się na ostrzu narostem. Z a d z io ry tc zwięksrające przede wszystkim chropowatość wzdłużną, powstają na skutek pęknięć materiału warstwy przypowierzchniowej rozciąganej silą tarcia na powierzchni przyłożenia ostrza. Drugim odstępstwem jest krzywa G -H , wznosząca się na wykresie począwszy od prędkości skrawania ok. 120 m/min. Zwiększonymi nierównościami są drobne pęknięcia na powierzchni obrobionej. W arun k i skrawania, w których prowadzone
fa trtt e&loćr* IgladkoUi**)
W- Txnru - -iw/U
v
f m/U,
Rvs. 1.52. Wykres zbiorczy zależności nierówności powierzchni od posuwu przy toczeniu:
były tc badania są następujące: materiał obrabiany - stal miękka, m ateriał ostrza węgliki spiekane, geometria ostrza: y , = 4°, x , = 5°. k , = 8 5 \ k ", = 10 . r — 2 mm, posuw / = 0.08 mm. Przyczyny powstawania tych pęknięć nie zostały wyjaśnione, jednak należy przypuszczać, ze były spowodowane przyczepnością materiału skra wanego do ostrza w zmienionych warunkach tarcia i zmienionych temperaturach. Zależności wysokości nierówności powierzchni obrobionej od prędkości skrawania przy toczeniu innych metali są podane na wykresie zbiorczym n a rys. 1.51.
Najmniejszy w p ływ posuwu na wysokość nierówności przy toczeniu gładkościowy obserwuje się przy skrawaniu żeliwa. 1.7.3.4.
W p ływ głęb ok ości skraw ania i materiału ostrza
W większości opublikow anych prac na temat chropowatości powierzchni obrabia nych przy toczeniu rozpatrywanie wpływu głębokości skrawania jest przeważnie p o m ijan e, ze względu n a jego małe znaczenie. Przy tocżcmu miękkie, ntali ż niewielkimi glębokosaam, śk ra.au u , wymkotę „ośc, powierzchni „b to b io n c, ,cst p raw * jednakowa w przypadku tg)« . m t n y a d a li szybkotnącej i żc -picków ceramicznych, natomtast najmntejsze nic.ownotc, powierzchni występują dla ostrzy z węglików * P ''k^
h.
W ią z ze zwiększeniem głębokości .krawamem przy tuąccj gładkość powierzchni obrobionej się W cznych
« “
Przy toczeniu duralum inium głębokość skrawa
•„ "/min
& r , T m ~ ni - “ 1.74.3. t n
wysokość nierówności powierzchni obro ionc*
- ~
c
w
m
u
ni crownok: i P ° w‘crzchni obrobionej od posuwu przy
. s ^ , x r k t : ^ r “ posuwu do j = 0 | i mm (U. .. gładkościowym)
dokładnym leczeniu cht,njc „
^ po ^
one
, mml wi. kHCg0 wpł>wu na
.
^ pny głębokościach
^
powierzchni występuj*
skrawania powyżej 1 m m najmniejsze wyso osc dla noży ze stali szybkotnącej. skla»ania uzyskuje się " P W Przy toczeniu brązu z bardzo małymi 81* 1" * 0” ¡er« hni niezależnie od malcnalu hliżcniu je dnakow ą wysokość nierówności p o , chropow,tość p o »«rę
Wpływ posuwu o
“
polepsza. Tłum aczy ,o
stali mc stosuje się ostrzy ze sl" cko" “ ra" ” “ używane przy większych głębokościach skrawań
^ ^ ,c .n e to * cerami-
ny r a ^ u 2 c,a,lc' ,c w granicach od najmniejszych wartości
J , '”' * T * *
niewielki. niezależnie od rod, dzonymi ^ Ł f d o ^ ,
” T T
I>° ' uwów stosowanych prży toczeniu
lt nierówności je n stosunkowo ° b' ab'“ " ' * ° ■■>(godne z przeprowa* “ " > " " 1 nierów ności pow ierzchni toczone,
osltzą noża. Z e zwiększeniem jednak glęt* clmi zwiększa się zarów no przy użyciu os zy ceramicznych (w mniejszym slopmul: p o »
szybkotnącej. jak i * * mjMI ni( , mamiona ic.
Z węglików spiekanych. . „ i , ma wpływ na ch' " p0" * . ' malm u Ogólnie można stwierdzić, że głębokość s k r a w a » p„ y locramu stali ' -zchni obrobionej głów nie przy loczemu m l " ^ „„»iw an ie noży ' H>
eH*n*KTEWy5T,l<* ™ « » u 'oczim a i w r,tC; . „ .
PODSTAWY TOKAWSTW*
, » « l i k « » spiekąnyeh. .-i przy większych głębokościach skraw ania (ponad 1.3 ram| « spiek.™ ceramicznych. Pr/y loc/cniu brązu dobrze je s , używać noży t o t y # * crattta*.
, plyikami z węglików spiekanych, niezależnie od g łęb ok o«! skrawania. 1 .7 .3 .5 . Wpływ cieczy chłodzaco-smaru|ace| Ciecz chlodząco-smarująca ma wpływ na przebieg procesu skrawaniu, przez ulałwienie powstawania wióra z materiału warstwy skrawanej oraz. zmniejszenie tarcia ostrza o materiał obrabiany, w wyniku czego chropowatość powierzchni obrobionej jest mniejs/a. Efekt działania cieczy chłodząco-smarujących daje się zauwazyc szczególnie przy stosunkowo małych prędkościach skrawania, do 50 m/min. Z e wzrostem prędkości skrawania efekt ten maleje. Największe nierówności powierzchni powstają w przy. padku pracy na sucho, a najmniejsze przy’ zastosowaniu olejów aktywowanych. Aktywowanie cieczy eModząco-smarujących polega na zmniejszeniu ich napięcia po wierzchniowego przez wprowadzanie specjalnych dodatków. Ciecz chłod/ąco-smarująca z obniżonym napięciem powierzchniowym wpływa na polepszenie skrawania, gdyż jej częsteczki intensywnie wnikają w mikroszczcliny m ateriału skrawanego i wióra. Występuje tu tzw. smarowanie wewnętrzne. D o dodatków powicrzchniowo-aktywnych należą kwasy organiczne, np. kwas sterynowy. kwas olejowy lub kwas palmitynowy. W celu zapewnienia pełnej aktywności cieczy chłodząco-smarującej wystarczają dodatki w ilości 0 .1 - I % .
Rys. 1.53. Zmiany zarysu ostrza tokarskiego wywołane jego zużyciem przy toczeniu it t l -tOH. dane materiał ostrza stal szybkotnąca SWI8, prędko« skrawjna r, ** 50m mm. posuw / = 0.2 mm obr. głębokość skrawania a , - 1,0 mm; geometria ostra «. - 45*. ¡¿t - 10*.
1 .7.3.6. Wpływ zużycia ostrza noża Zużycie ścierne w procesie skrawania występuje na powierzchni natarcia i przyłoże
-
10 . a . -
6 . r - 1.0 mm
nia. Decydujący wpływ na chropowatość powierzchni toczonej m a zużycie ostrza na powierzchni przyłożenia.
W miarę upływu czasu skrawania słarcię powierzchni przyłożenia przy narożu roz
Przebieg zmian zużycia noża ze stali szybkotnącej przy toczeniu stali pokazano na
szerza się w « t o n ę pomocnłcancj krawędzi skrawającej, a jednocześnie r " J » “ W
rys. 1.53. Pełny okres pracy ostrza równy 60 min można podzielić na trzy etapy: pierwszy do 10 min. drugi 10-40 min i trzeci 4 0 - 6 0 min.
większa liczba bruzd i wgłębień krawędzi kształtującej. Dokładać pomiary odległo ści m iędzy bruzdami wskazuję, te są one równe wartości posuwu noża. a przyczyna
W początkowym etapie pracy ostrza obserwuje się stosunkowo niewielkie starcie po wierzchni przyłożenia przy narożu ostrza oraz obecność nalepionych cząstek matenas rawanego na powierzchni przyłożenia, czyli tzw. nalepu, wzdłuż czynnego «Jcmka głównej krawędzi skrawającej. Nalep ten. znacznie zmieniający zarys ostrza nowa * * * p,*c>' “ “ * * k v c * ° * p ły » u na gr.fTKtnę merów« « • l Z ł ' . ? r , R l “ ohrołwonei W p i f . „ „ „ I I . pośredni pe/cz lu masuiarh ~ P °**z z d in i pr/ylo/enu o n ulenul .Sraw ans P o c/lctdnc* zło»pci «.o .» . . u T T , " ’ ' , 1 P o 10 RunuUrh na
~
s
, U ' “ C P ~ « * ' » > | pr/yto/enia przy krawędzi I " " Poza w yp oo w y z u „ s iwUza
r
zaczyna p , ™ , powierzchni D r/ v ln !,„„
o iiiz c
» kierunku
t
" a,uc iw“
i
po' “ wu ( W lei chwili można uważać, ze ,ICm ^ » « » » i c n i a . (I Jed nali Marcie lej
m e d k o t a '^ ." .T a T '
wierzchnia n a la r a a d a b Z
™
.
m jacej profil p o w « ,« h n , o b r o b k T "
"
' " “
' U n a l k l 1 w P ' « k " ’l u ' P ° ' ‘Klc' n k a k , a w " 1' '
k“ ' '
ieli powstania tłumaczona jest w sposób następujący .. . _ Pwtwrza bruzda sianej p ow icr«h n i przyłożenia przykgajaeey do powurzchm __ (w.jawia ,ię » nucywu wicrzebołka resztkowego («zclropi “ » ~ . y Jr a w owy p ^ sławionego n a powierzchni obrobionej. W rym punkcie ostrza w y s ę ^ zanik jego obciążeniu, a jednocześnie istnieje lara złoz nyeh. N a len punki ostrza oddziałuje napływająca wais I>zy poprzednim »b iocie pr/cdmiolu Prowadzi lo w w iA h n i pr/yłozenia w rozpalrywanyra miciwuortrza puszezaluie i drobnych w ykruszeń. powstaje bruzda M po Dalsze bruzdy pojawiające się na siniej powierzę nr powicrzclrni obrobionej są wynikiem istnienia popmo
»„noemonego fa m a » po. 0 lc(,, 11KU. a prry^ „ k w iu pr/ylcglj*ccj do skrawi ^ ^ d ę na powierzchni
ny jest bowiem pozOSU winny częściowo I " ' " P „ K„ me zebrany em im l Pizcdmiolu. a po przesunięciu stę noża o war p silnie oddziałuje inrcicm. Iworząc sąsiednią W » * „ )K M z pizyto*«" Kolejność zwiększania się liczby bruzd na p o w i c r / c bi0M, „ 10 jesi zwm alit.....: . . . i I . ....liiiiiiivi nOV'«!**'111'
114 Ł KKK1AWY TOM M IW A _________ _________________________________________________________________
. „ ¡. H o lc ią jeno zużycia, Głębokość bruzd rolnic, ¡ 2
—
- . m u
, 7 CH A « A K T En V S™ A PROCESU TOCZENIA I WYT łf
*
na ścieranie lic powierzchni przyłożenia
* P7 T i ' T ni" Cm k r « ń v 1 ' ™ M , l4c dokładnie rm ,
częściowo zużylego (stępionego). a szczególnie ^ „ » Iłu ją c e j profil powierzchni obrobionej.
Rys. 1.55
to ostrza, przy UKzeiS
*
£
£
£
£
£
i - i v iclkt posu" u no" ok,ckl,ć •“
. . „ i , , ; , '- nierówności powierzchni obrobion ej K ^ ,. N i c ^ ó C r “ bieg z u ż y c ia ściernego « P r a n a powierzchni P.zylorenn, obserwuje i,{ ... „.....-h ł urohków spiekanych (rys. 1.54).
10
/ /
i
o V tO X I4 0 S O 6 O 7 O tO S O t.n
............
*....... -...........................—
■'..-■W - » I J I
|zwz euitw » l u u u i u i d l j IUIII.
b) 10 min. c) 20 min. d) 30 min. c) 40 min. 0 50 min. g) 60 min. h) TOmin. i) 80 min. j) 100 min (wg badań autora1 ną
Z m ia n y zarysu naroża z widocznymi wgłębieniami na krawędzi kształ
tującej podano n a rys. 1.56. W p ływ zużycia ostrza na chropowatość powierzchni obrobionej przy toczeniu żeliwa jest inny. co jest wynikiem następujących zjawisk. 1. P rz y toczeniu żeliwa występuje bardziej intensywne ścieranie się powierzchni przyłożenia p rzy głównej krawędzi skrawającej, powodujące przesuwanie się rzeczy R ys. 1.54. Zmiany zar>»u oslr/a no*a tokarskiego v*>»olane jego zużyciem przy toczeniu stali 40H; dane. materiał ostrza »ęgliki spiekane SIO. prędkość skrawania
r, - 120 m min. posuw/ . 0.2 mm Obr. głębokość skrawania a , - 1.0 mm: geometria ostrza: k,
- 45“.
- 10*. y. - 10'. a . - 6*. r - 1.0 mm
Zużycie ścierne ostrza od strony powierzchni przyłożenia występuje początkowo na narożu, a następnie obejmuje obszar powierzchni przyłożenia przy czynnym odcin ku krawędzi głównej W rezultacie tego daje się zauważyć dosyć duże przesuwanie się rzeczywistego naroża w kierunku pomocnic/ncj krawędzi ostrza oraz wzrost promienia r jego zaokrąglenia. Jeden z typowych wykresów zmian chropowatości powierzchni obrobionej w funkcji czasu pracy ostrza przedstawiono na rys. 1.55. Pokazano tu związek rzeczywistej wysokości chropowatości powierzchni R , z wysokością wyznaczoną metodą graficz-
wistego naroża ostrza w kierunku krawędzi pomocniczncj. 2. Przesuwanie się rzeczywistego naroża ostrza uniemożliwia zwiększanie długość, odcinka krawędzi kształtującej powierzchnię obrobioną o r K usUbitaowMie uc miejsc powstawania brnzd na powierzchni przylegającej do powierzchni obrotno j. 3. Prom ień zaokrąglenia rzecz,wis,ego naroża osirza Pizy toczeniu zarów no siali, mosiądzu, jak , aluminium z bardzo cnal mi posuwam, i głębokościami skraw ania w y s o k o « szym okresie pracy noża (do ok. 15 min) utrzymuje < nawet zmniejsza się. co należy przypisać istnieniu ■_
lub .
k[jwftl/l ostrza . „ „ „ y t się bruzdy
bez bruzd (wgłębień). W dalszym okresie W « " “ S L i c h n i ę obrobioną, na powierzchni przyłożenia przy krawędzi kszla ują J nje[6wnojci ,cj poco powoduje początkowo wolny, a naslępnic “ J wierzchni.
116
1 PODSTAWY TO*A*STWA_______________________
p ,,v t ij I
_
wysokość chropowatości powierzchni obrobionej jest większa, „ i „ a . na wysoką gładkość powierzchni jes,
M d , o staranne' wykonanie o ,,.,a z dogładzaniem p o w .er*h n in a.a rc> a , przyłożę. X p , s rnczcniu bardzo dokładnym oslr/c noza mus, b yc bezwzględnie spraw. 3 ,one p i l lupą. przy czym uie mogą być widoczne żadne wyszczerbienia krawęd,,. Promień zaokrąglenia naroża oslrzn powinien w ynosić 0 .3 -0 .6 mm.
c-as
“ 10Żni1 wy , a , i i “ zorcm
r , = 4 ? 'a .
"""
1
gdzie: T „
(U l)
całko w ity czas na zmian, narzędzia (w mi„k , 6. „ s
„
.
odmocowania narzędzia stępionego, zamocowania narzędzia — ewentualną regulację uslawicma narzędzia na zadany wymiar obróbkowy T
“
M i ° s , r a * mm“ “ sk,awa" ia <« ">¡»1 « ramach jednej operacji W przybliżeniu czasowi maszynowemu (/„, * , j . " 1.7.4.
produkcyjna w ydajność skraw ania I . jest równa
W yd a|n oSć lo cz en la
Wydajność skrawania przy toczeniu może być określana w różny sposób. O tfre itio w a wydajność skrawania Q . czyli objęlość materiału zeskrawanego w ciągu
--^ tm + tp + - j- i+ r
I minuly, określa się ze wzoru Q ~ v ,a J gdzie: r.
cm ’/min
ś1-47)
prędkość skrawania w m/min. a ,
głębokość skrawania w mm, /
posuw
w mm/obr. Masowa (wagowa) wydajność skrawania G . czyli masa materiału zeskrawanego w ciągu 1 minuty, jest równa
czyli
(noża) lub ostrza w przy padku noży z płytkami wieloostrzowymi.
C z a s m a s z y n o w y to c z e n ia
(z a s m aszynowy tm przy toczeniu oblicza się ze wzoru G m p ,a r /y
g/min
lub
G =
kg/min
(1.48)
gdzie y - gęstość (ciężar właściwy) materiału skrawanego w g/cm3. Ze wzorów (1.47) i (1.48) wynika, żc zarówno objętościowa, ja k i masowa (wagowa) wydajność skrawania jest tym większa, im większa jest prędkość skrawania, głębo kość skrawania i posuw. Jeżeli jednak zostanie zastosowana większa prędkość skrawania, do czego często zmierzają tokarze, to szybciej będzie się zużywało ostrze noża i po upływie krótszego czasu jego pracy trzeba będzie w ym ienić stępiony nóż. T o z kolei spowoduje częstsze przerwy w pracy obrabiarki, a co za tym idzie mniejszą produkcyjną wydajność obróbki na danym stanowisku roboczym. Dlatego właściwszą oceną wydajności obróbki skrawaniem jest tzw. wydajność produkcyjna. określana liczbą operacji (przedmiotów obrabianych) wykonanych w jednostce czasu. Liczbę operacji wykonanych w ciągu jednej godziny oblicza się ze wzoru ,
(1.52)
Z e wzoru tego w yn ik a, żc produkcyjna wydajność skrawania przy toczeniu jest tym większa, im krótszy jest czas pomocniczy i czas na zmianę stępionego narzędzia
1.7.5.
Gm Q f
0pcrac' i/h
60 Z ,
OPCraqih
<1.49)
gdzie r „ c/as trwania operacji, czyli czas obróbki jednego przedmiotu w min. Czuj .rw ana, opora,,, jcsi sumą czasów '.a = >. + ' , + r „ fz d u ^
min
mauyn‘,wT ionzema w mm, /,
(| .50> czas pomocnic/ny na zamocowanie
ab'a'Kg'’ lw mi" k " l i c z n y od stosowanych parametrów na zmianę narzędzia, przypadający na jedną operację w min
t =— i fn gdzie: /. cznym. /
min
O-**)
całkow ita długość drogi w mm. jaką przebywa nóż z posuwem mechani posuw w mm/obr, /i prędkość obrotowa wrzeciona w obr/min. i - liaba
przejść noża. Przy toczeniu wzdłużnym (rys. 1.57) długość ¿ je s t równa (1.54) L = I + l4 + l w gdzie: l /„
długość toczonej powierzchni w mm. I4
długość dobiegu noza * mm.
długość wybiegu noża w mm.
vtrinrk AB.
Długość dobiegu nożu I, w pozycji I przyjmuje
obliczonego ze
zależny od głębokości skrawania a , oraz P ś wzoru ,1/1 = r y l g i i , . Długość wybiegu noza I . w poz)C)l długości dobiegu, rzn. I . m l, W przypadku loezenia poprzecznego pełnego (rys. I - S I n ¿ = y + /^
najczęściej jesr równa ^
L wynosi
" 5SI
mm
t/n. nic uwzględnia się wybiegu noża. Przy ,oc,cn,u V °P (rys. 1.57c) natomiast wybieg noża się uwzgł^ma. ^ w70fU ,1.53) rzeczywiste p r/y obliczaniu czasu maszynowego toczenia wstaw w a rto ś ci/i fr. czyli takie, jak ie zostały nastawio lub oblię/.onc.
'
a „ ic dobrane z lawie
118
, POOST»WY TOKAHStW*
, , oobOb PARauEinow sanawauia en te ro p n a ,,
— sztywności przedmiotu obrabianego i sposobu jego —- stanu technicznego (szlywnośeil tokarki. »mocowania. Obliczanie sil skraw ania przy toczeniu prowadzi się na nodsi „y c h w p. 1.4.2. i"zusiaw,c wzorow prcyioczo. Zakładając przybliżoną zależność między składowymi f , - O-’ 5 ' . - m“ ' " a d o p u s r e a ta , uoriulż J , na w ytrzym ałość mechanizmów posuwu tokarki
silam,
s to . np. względu * * *** (1.56)
Siła /•>*, jc s l podana w instrukcji użytkowania tokarki. Dopuszczalne wartości skrawania FIU r ze względu „ a wylrzymalość trzonka noża zamieszczono w labl. 1 .26, a ze względu na wylrzymalość płytki skrawaiacei z węglików Spiekanych w tabl. 1.27. Dopuszczalną w artość siły skrawania F , „ , zę względu na sztywność przedmiotu obrabianego i sposób jego zamocowania można określić na podstawie tabl. 1 .28. Spośród wszystkich podany ch dopuszczalnych wartości sil skrawania F , „ , do ustalenia posuwu przyjm uje się najmniejszą FlUfmUt Rys. 1.57. Dhigoid przesuwu noża i posuwem mechanicznym do obliczenia czasu maszynowego przy: a) loczeniu wzdłużnym, b) loczeniu poprzecznym pełnym, c) toczeniu poprzecznym przelotowym
Dla tokarki o mniejszej sztywności silę F
1.8. Dobór p aram e tró w s k r a w a n ia p rz y to c z e n iu 1.8.1.
Dobór p ara m etró w s k r a w a n ia p rz y to c z e n iu z g r u b n y m
Toczenie zgrubne powinno być prowadzone w możliwie krótkim czasie, a zatem pola przekroju poprzecznego warstw skrawanych są znaczne, czyli s iły i moc skrawania maja duże wartości. Dokładność obróbki oraz chropowatość powierzchni obrabia nych ma w tym przypadku drugorzędne znaczenie Wielkościami znanymi przy doborze parametrów skrawania są: w ym ia ry i własności przedmiotu obrabianego, cechy charakterystyczne tokarki oraz typy noży pr/cwidnanyen do wykonania powczcgolnyęh z ab w g o . technologicznych t f c j j " " ' T ’'
d U » • " '8 “ toczenia zgrubnego polega na ustaleniu
C le b L o U l U s u n im / ',?.T “ '
P r a >“ ° ' " P
naddatek ic y ,h w n ' ” >Wa * * w c d > P " » jednym przejściu noża. leżeli większe, t o b y “ 8 IOC“ ma 'krubnego składa się z dwóch lub toq
£
£
£
“ M “ ,UCh“
tokarki.
" Dopuszczalna otw m *-» * 3«/ 4,/ Sd W U W
(.50 500 400 .150 100 250
050 700 (Ot 50(1 4
120
1 fOOSMWY 10KAAS1W*_____________ _______ _________ ____
Węgliki spiekar Glębok
b u m i------
mm — ------
10
ć sil) skrawania FtU r. N
ix Jpus/cul 2700 5800 9900 15000
1800 3850 6«»! 9950
soo 1900 3300 5000
7200 15400 26300 40000
5400 I I 500 19750 29800
3600 7700 13200 20000
10800 23000 39 500 59600
49400 74 500
Węgliki spiekane grup) S
--Grubość płytki
,
Głębokość skrawania a , , mm 1
-
1
5
1
4
|
.
|
S
|
12
1
I.'
tX>puwczaliu wartość ul> skraw arna Flt,r N
800 1700 2900 4500
4 6 8 10
1600 3400 5900 8900
2400 5200 8900 13500
3200 6900 11900 18000
4800 10000 18000 27000
6500 14000 23 500 36000
9700 20700 35 500 53 500
12100 25900 44 500 67000
Korzystając / wykresu zamieszczonego na rys. 1.58 i dotyczącego zależności F , = k , A„ przy toczeniu stali i żeliwa, można obliczyć dopuszczalną wartość posuwu / * , przy toczeniu zgrubnym /
„
gdzie
-
11571
dopuszczalne pole przekroju poprzecznego warslwy skrawanej,
odpowiadające sile F rUrmU w mm2. af głębokość skrawania w mm. Ogólnie zalecane wartości prędkości skrawania przy toczeniu (tabl. 1.29) są podane dla każdego przypadku w określonym przedziale. Aby ustalić konkretną wartość pręd kości skrawania, trzeba uwzględnić wiele warunków, które utrudniają bądź ułat wiają pracę narzędzia. W pierwszym przypadku dobiera się wartość prędkości skrawania zbliżoną do dolnej wartości przedziału, a w drugim d o górnej. Warunkami utrudniającymi pracę narzędzia są: — nieciągłą powierzchnia obrabiana (rowki na obwodzie przedmiotu, miejscowe wybrania, przerwy materiału itp.j, — nierównomierny naddatek na powierzchni obrabianej z twardą skorupą (odlewy i odkuwki) i zameczyezc/cniami (piasek formierski, « o d ra ilp.k — loe/eme acnncir/nc (utrudniona obserwaqa pracy nar«d/ia. crudne odprawadramc ciągłych wiórów, iklonność do drgań narzędzia zamocowanego z dużym wysięgiemL “
ttehmeany ohrabiarki i uchwytu (zwiększone luzy na wrzecionie i w su-
^ ^ Ó b u ' 'n iP'ó*ch',,U,,'le
*“ /,k hrlswyu i imaka nożowego ilp.l.
P * « narzędzia o, warunk, przeciwne do wymienionych
/ §1 - . .IW P ...M I T H O » » —
■ MttY .O C l ,» ,,
rn Jk o ić o b ro lo ^ « » m c io n a tokarki przy o k r c i w ^ 'prędkości skrawania r, można wyzmtezyi » N ' ,, s I 5»
•3»
'
1»
---• » « * / „
■*
Rys. 1.58 Wykres do określana siły skrawania Ft pr/y toczeniu siali i żeliwa
Tablica 1.29. Z a le c a n o p rę d k o tc i s k ra w a n ia p rz y toczen iu
Material ostrza no/a Rodzaj obróbki
Sial szybkotnąca
Malenal obrabuny
Sial R_. MPa
fcëwo. HB Sulreo
M Pa
» U . —W.«!/ Meule i stop) lekkie
W ęgliki spiekane
nacinanie gwintów
zgrubna
Prędkość skrawania
, m/min
zgrubna | dokładna
dokładna
Srntofa rf.aw « Rys. 1.59. Wykres zależności r, = — — obr, imft 1000
Ktbl tubi
do 500
30-40
40-50
8-12
70-120
200-250
500-700
25-30
30-40
5-8
55-90
150 - 200
700-850
15-20
20-30
5-8
50-80
100-150
850-1000
10 15
15-20
4-6
30-50
70-100
pooad lOno
5-10
10-15
3-4
20-30
40-70
do 220
20 25
15 40
6-10
60-90
80-110
P«-d220
15-20
20-25
5-8
40-60
50-80
300-500
20-25
25-35
5 8
60-90
80-120
500-700
15-20
20-25
5-8
30-60
25-50
40 70
7 12
100 200
1»
100-300
15-30
150 K U
150 ICO
70-150
60-90 300
’arametry skrawania pr/y loc/cniu zgrubnym powinny być tak dobrane, aby « pHni wykorzystać moc użyteczną P , tokarki (1-58)
= P ,'l gdzie: /',
kW moc znamionowa silnika napędowego w kW. 1
» ' P ^ z>nn
^
^ 'N czyn nik sprawności typowych tokarek n “ ^ T . ^ J h ^ r o t o * ) * » ' ^ współczynnika odnoszą się do tokarek o dużych P1*** 113 w obliczeniach praktycznych przyjmuje się n - • • . /ne; p ^ iP . i ‘‘•h « . . . ui: ...nin mwna mocy
0B p .B A M tlh O W 5 K«AWANIA P A / . TOCZUtlU 124
f k n K ¿..pis/c/ulncj 'I l i 'A rawABi*
'■ „
„z p K J. “
P '" '
» y m j " “ 1» * "« h a n i/ m ó w ruchu p o ™ ,. , 4 15 000 — 52 000 N
“ **»«»11.!«,
1 .« I, - J o wyrr/ymaloic Ir/onk. noyi o pe/ekrop, 25< „ l“ 4 0 , » m m/godnie / lahl. 1.2 6
f
,
„
'" '• W M I 5 A .
22200 N
. a M » ■» “ > '" y " iA io K r f y ik i« węglików ^ ,ak “ io ik a - B N . 1 27. z ależ, od * b o k r * i , „ tbs
.
“ „„m io n y - * i " » ' " “ N d / ic we odbywało ,a , ^ „ )m p , « , * ™ .
» “ «kc.
- 7.5 mm “r * 2 p , „ Akbokoici skrawania » - 6 mm sila F „ , . 27000 N. a po, . * mm ula u wynosi 56000 N: oMalamy waflom lej 9ly n uneipctaj,
f,„= 3 3 7 5 0 N _ ze względu na sztywność przedmiotu obrabianego i sposób jego zamocować Stosunek i ,j = 2
L/d
- 2.0 wartość siły dopuszczalnej przy średnicy <#- 90 mm będzie średnią
arytmetyczną wartości 30000 i 37 500 N. czyli
»000 tj7 5 0 0 ^ W750 N 2 Dla stosunku
R>v 1.60. Wykres do określania mocy skrawania P , przy toczeniu Do określenia mocy skrawania P , przy toczeniu służy wykres zamieszczony na rys. 1.60 Pełne wykorzystanie mocy użytecznej tokarki przy toczeniu zgrubnym nic jest możliwe w całym zakresie prędkości obrotowych wrzeciona. Warunkiem ograniczającym jest wartość dopuszczalnego momentu obrotowego M Up na wrzecionie tokarki, która jest podana w karcie maszynowej tokarki. Musi być spełniona zależność W
.
-
4
i
N
m
Lid -
3.0 wartość siły dopuszczalnej przy średnicy
i
= 90 mm będzie średnią
arytmetyczną wartości 8880 i 11 100 N. czyli » L " _ IO° ę . 9 9 9 0 N
2 Dla ncmnkii w
=2.22 wafłoić alty doprazmtoej przy irednicy d - «0 mm bpJOe róra
53750 - (33 750 - 99901 ^ (l.» l
- 2S 523
Najmniejszą dopuszczalną silą skrawania
F,U f jest sila wynikając z wytrzymałości trzook. nora
22 200 N gdzie .1/, - moment skrawania w N -m. Przykład 1. Dot spiekanych
którą przyjmiemy do dalszych obliczeń.
z płytka z węglików
tokarka na kłowa; silnik napędowy tokarki o mocy /’, - 25 kW; dopuszczalna siła posuwu 13000 N. dopuszczalny moment obrotowy na wrzecionie M - 1200 N nu tokarka w dobrym stanie technicznym. t!^łr ' k‘ 1 lj,0* łn* płytka Z węglików spiekanych S20S o grubości 10 mm i o przekroju trzonka 25*45 mm. **“ •odl" 1" " -.nu'
2. Obliczenie m ocy użytecznej tokarki P ,
mQg
z uwagi na podkreślony w treści zadania dobry stan techniczny tokarki przyjmiemy 4
M
«11 O wyir/ymalołci S _ - 750 Ml-.: dług»“
•‘ IU 10' “ “ d - 90 mm. obf.bi.fKso w uchwycie MmoceiilriiHcym hi/ podpaicia n i kle
P .-P .n -
25 0.8 - 20 k\V
( łkMh
3. Obliczenie prędkości skrawania zapewniającej pełne wykor/y»«»"* m'
r ,. »
« l a w / 1.
60000 20
-----1-------- — - 54 m mm
F,Ur
22 200
Ą Ustalenie wartości prędkości skrawania r,
-rtj.8 5 0 MP* noWml * ^
* l,N »> < 29 d la /gmbnego UK/enia .la li » » ) 'r - l m*lo k l . ? • * d , „ , ™ kami , wtguk,.w .pickanych yr.l pi/ed/inl ralotanyth r W
126
t. rotm*wr
ł ( OQBQB PARAMETRÓW SKRAWANIA PRZY TQcZtN,u
_____________________________________________________________—
----
_____-- ---127
„ „ k U J * loc/wny jest w ikk * d * » “ ókuwka ' u iw a „t,„„ ,uwu '" ODr°za|c“ "c “ '"™'7 .' ‘|,M uw° p^Przy ltoczeniu i7 K7 7dokładnym''■.TT"“ o "!r m7 ^ r k,i ob"> tabl. 1I 30. jo. Pr/y Przy produkcji seryjnej i masowej ustalenie • łU h *** poda" ' odbywaćj się rna .podstawie ,rż e n ia próbnego , chni obrobionej.
r " "bioncj. ‘
5. Utulenie prędkości obrotowej wrzeciona n U.ulaną. * P-k) W * . ■'* « - « i " wr/edona powinna wynosić ok. n - 200 obr, m
*
* ’ ^
' W , l ° B ° b" ’,~ ‘
7. Obliczanie posuwu/ Posuw obliczymy ze wzoru A - a j / . ¿ . » . U ) mm Ok,
1.30. Z a le c a n e p o s u w y przy toczen iu dokładnym ««.u . . js z c z a ln e j c h ro p o w a to ś c i p ow ierzch n i obrobione! ,al®">o»ci Promień zaokrąglenia na,o* o s t r z I T ' ^ '' 0.4 i |a 3 3 ś 3
6. Określenie pola p o p i e g o przekroju warstwy skrawane, A . . . . . n t i SS ust.il.in» że pr/> sile skrawania Ft = 22 20(1 N podczas 2 'S S a S R n S n ^ o k i ft. ” 150 M Pa (orientacyjnie ponad prostą A, pole poprzecznego pr/ckróju . . u l * ) lkr«w.ncj po.ini» . ¡ » o * Ok. 10 mm
»*
1
r r — f — 17— osuw/, mm.Oba
0.07 0.16 0.25
0,07 0.13 0.25 0.35
0.07 0.13 0.20 0.31 0.43
0.13 020 0.25 036 0.50
0.16 025 0.30 042 056
|
8. Sprawdzenie dopuszczalnego momentu na wrzecionie lokarki Pr/y a|e skrawania F, - 22200 N i średnicy toczenia d - 90 mm moment skrawania M , będzie równy
Ponieważ dopuszczalny moment obrotowy na wrzecionie tokarki wynosi A/,*, - 1200 N m. więc nie będzie przeciążenia momentem wrzeciona tokarki. ♦
1.8.2. Dobór param elrów s kraw an ia przy toczen iu ś r e d n io d o k ład n ym i dokładnym Przy toczeniu średnio dokładnym i dokładnym są usuwane tylko cienkie warstwy materiału w celu nadania przedmiotowi obrabianemu dokładnych wymiarów i kształtu z nierównościami powierzchni nic przekraczającymi chropowatości dopusoolnej. Pola przekroju poprzecznego warstwy skrawanej są małe. a tym samym «ty i moc skrawania ma,ą małą wartość. Problem wykorzystania mocy tokarki ma tu znaczenie drugorzędne. W l' i k, ' ! S T ' " ' y d° b° " t pa,amcl,6w >kr*«a n ia s * wymiaty i własności »mcnalu poltabrykatu, wymagania dotyczące d o k ład n o * obróbki i c h rop ow a to* —
rJ
S
, yp " 0Ż* P " ' " " l , i j n 'e o d o w yko na.
°
T
W
„d U ,Jb 'Cgu ,ocw" “ « W " « « » poległ, na ustaleniu ™ P rę d k o * .krawani.
kładne N r fd a T c k T n '» * 3 " “ k 0”
naddalku Pozoslawioncgo na toczenie do-
^ c x r „ i S z „ bk> i r Powierzchni ,,c7nic ':ki-ab) **gana duża dokładność ohrńM obrabianej. Jeżeli jest wymaciach.
'• IOC7£n,c dokładne prowadzi się w dwóch przejś-
Prędkość skum aniu przy toczeniu dokładnym powinna być duża. ponieważ ze zwiększaniem prędkości maleje chropowatość powierzchni obrobionej, choć jednocześnie jest ona ograniczona trwałością ostrza oraz ewentualnymi drga niami układu O U P N . Z tego względu ostateczne ustalenie wartości pręd kości skrawania
powinno być dokonane po przeprowadzeniu toczenia prób
nego.
1.8.3.
D o bó r p a r a m e lr ó w s k r a w a n ia przy toczeniu bardzo dokładnym
i g ła d k o ś cio w ym W celu zapewnienia wysokich wymagań dotyczących bardzo dużej dokładności obróbki przedmiotów obrabianych i możliwie małej chropowatości ich powierzchni, uzyskiwanej w wyniku tzw. toczenia gładkościowego, muszą być uwzględnione wszystkie aspekty podane w p. 1.7.3. G l,b„km ć .ikram m iii, podobnie juk pr/y toczeniu dokładnym, jest t o m * 1 » naddatku pozostawionego na toczenie bardzo dokładne 1 gładkościowe. Zalecane naddatki przy toczeniu gładkościowym wałków sa podane w taN. 1.31. nalonuas przy gładkościowym wytaczaniu otworów w tabl. 1.32. . .. . ¿u leruno p ,e,lk o lc i skra u m ia i pojaw.) przy bardzo dokładnym 1 * ^ eiowynt toczeniu 1 wytaczaniu, opracowane w K O W tabl ,.33. Dane ,e są ezgśeiowo meakłuałne. pomewar. dokładnym i gładkościowym nic slosujc
u .
j anych mcmiec-
O J +0.1 0.3+0.1 0.4+0.1 0.4+0.1 0.5 +0.1
0.04+0,08 0.05-0.10 0.06+0.12 0.07-0.14 0.08+0.16
Tablica 1.32. Zalecane naddatki przy gładkościowym wytaczaniu otworów Stfwnjf*
CD
CD
i w yta cza n iu _ _ _ Rod/a) obróbki
0.3+0.1 0.4+0.1 0.5+0.1 0.5-0.1 0.6-0.2
|
0.2 - 0.1 0 J- 0 .I 0.3+0.I 0.3+0.1 0.4 - 0.1
I
0J-0.I ( U -0,1 (X2-0.l 0.3-0.1 0.3 - a i
"
30 50 80 120 180
I
30 50 80 120
ioczonlu
Stopy aluminium
t gładkościowym
Stopy łożyskowe
dokładnym
żeliwo i br**
bardzo
Stal
przy
do
i posuwy
powyżej
p rędk ości skrawania
Tolerancja naddatku mm
Materiał obrabiany
Tablica 1 .33 . Z a le c a n o (wg PZO W a r s z a w a )
Naddatek a tu średnicy, mm loc«r u mm
, »POSTAW* TOIA"»1* *
«krflwpnio l posuwy przy bardzo dokładnym Tiibltcn I M . z-l“ -n , ! lS ' ^ « y» e ..n lu (-0 « W nl—nleekich)
1 gładkościowym
Noie z węglików ipiekanych Prędkość
Materiał obrabiany
skrawania r, m m i"
150- 300" 100- 200" 250-500 250-600 200-400
S L
Br4/ Babit. miedź Siopy aluminium " Prędkość skrawani» ogr naroża.
Posuw
Noże 7. oslrzam diamentowymi Prędkość
Posuw
mm/obr
skrawania r, m/min
/ mm/Obr
0.05-0.14 0.05- 0.18 0.03- 0.10 0.03- 0.10 0.03-0.08
400-600 400-1000 400-1000
0.02-0.05 0.02-0.05 0.02-0.08
/
nic/ona trwałością ostr/a przy zadanym dopuszczalnym zuzyciu Kg0
— składnik i eros przeznaczony na zmianę sfenion icdną operację zwiększa się, ponieważ zc w jw e m /mniejsza się trwałość o s im T /godnie re wzorem ( U s f T=
(przy k » 1 )
niż czas maszynowy im. wzoru r „ = r „ n
r - b' d ,r a " Wal0icii “ ¡ « * » 1 wydajności T „ można oblicz* , - 1)
(1.601 natomiast prędkość skrawania zapewniającą największą wydajność produkcyjną skrawania pr/y toczeniu t>„ z zależności promocyjną
■w - y r -
1.8.4.
min
PłZ>P*da« cT b*,d" l
m ,m i"
itd tj
Toczenie wysoko wydajne
Toczeniem wysoko wydajnym jest nazywane takie toczenie, które zapewnia najwięk szy wydajność produkcyjną /,. Stosowane jest ono na stanowiskach, na których występuje tzw. wąskie gardło produkcyjne, tzn. tam. gdzie przepływ produkcji obrabianych przedmiotów jest ograniczony. Jest to głównie toczenie średnio dokład ne i dokładne z tego względu, żc występuje tu niepełne wykorzystanie mocy tokarki. Ten zapas mocy tokarki jest niezbędny, ponieważ, obliczona w tym przypadku prędkość skrawania (jako prędkość zalecana) jest duża. Obliczenie prędkości skracania przy toczeniu wysoko wydajnym rozpoczyna się od obliczenia trwałości ostrza największej wydajności T ,_. przy znanym czasie pomocnicznym /, przeznaczonym na zdjęcie i zamocowanie przedmiotu obrabianego oraz przy znanym czasie trwania zmiany stępionego narzędzia Tim. Wzór (1-52) do obliczenia wydajności produkcyjnej skrawania z oznaczeniem składników mianownika ma postać 60
operacji/h 7»
I II /
l l '
N* * W “ 2 * >dl'n ok P " Jd" l‘cyjna skrawania przy tocwiiiu będzie osiągnięta wówO M , gdy suma wszystkich trzech składników (/ + 2 + 3) mianownika lego w/or W * miała minimalna wartość. *klldniki “ -¡i następująco: '- '" “ ' I I » « , , zmniejsza się. ponieważ zgodnie 7C w/orci « " « wykonujc jedno pr,e,śc,c ( ( . ||
^ UD / lOOOc, składnik 2 -
względu, m.in., tak powszechnie są obecnie stosowane noże tokarskie z płytkami wieloostrzowymi. Podstawowym warunkiem uzyskiwania dobrych wyników przy toczeniu wysoko wydaj nym jest zaopatrzenie stanowiska roboczego w zapasowe noże do wymiany. W przypadku pracy nożami z płytkami wieloostrzowymi jest to możliwe przez umieszczenie płytek w małych pojemnikach, natomiast przy pracy nożami zc stali szybkotnącej lub nożami z lutowanymi płytkami z węglików spiekanych jest to praktycznie niemożliwe, gdyż oslt/alnia nic nadążyłaby dostarczać na stanowisko toboczc wymaganej lieżby noży w ciągu jednej zmiany roboczej. Pizyklad 2. lokat/ pracuje nożem ze siali szyhkolnącey i Iran na « o »ymiant czu T .- ł Przyjmując współczynnik kierunkowy 1 - 7. omymuny zgodnie ze nzoitm (1 t«l
2
^
Ze wzoru (1.60) wynika, żc jeżeli tokarz ma możność skrócenia czasu wymiany stępionego noża. to powinien on skrawać przy mniejszej trwałości ostrza T ^ , czyli, zgodnie ze wzorem (1.61). powinien stosować większą prędkość skrawania r,_. Tym stwierdzeniem należy tłumaczyć fakt uzyskiwania większej produkcyjnej wydajności skrawania nożami z płytkami wieloostrzowymi niż nożami z płytkami lutowanymi, gdyż krótszy jest czas przestawienia płytki wieloostrzowej w gnieździć noża tokars kiego w porównaniu z czasem wymiany całego noża z płytką lutowaną. Z tego
pomnenlrmy , ,
„,e ulega „nian i..
7'„ - r,.tk - I) - 2(7 - l| - 12 min Oznacza to. ze w ciąga I godziny wykorzysta on 5 noży. ezyh ye»oą jM n s b m a t' "
M
ptiypndające na ledna zmianę lotnicza, l/n na S *“ “ — * ? . , ,,|y.0 kift, k/el. .W . len to k », iuc ,w„.n.»hy z wypoziesata * „ u . „„p tó . » tu k .... musiałby prawdopodobnie mektójt a «>441" * * P-^ukc„ne, c/as Tm byłby odpowiednio większy « » « łu uzyskania tuy.ięs 1 ♦ musiałby pracować z mniejszą prtdkokią skrawam w aspekcie składników / i 3. Naświetlono tutaj problem toczenia ^ ^ ^ ^ t a d o i k ó w zmiennych . zależnych wchiHlzącycli d o mianownika wzoru (l.52kjako od trwałości oatrrzt i prędkości skrawania.
132 . K IO » '* « ' W
» " *
„ „ c n i c a , ,,
nic zależ, wprawdzie od P » ™ ™ ir ó w skrawania,
^
wielkość » »»»»U “ P1» " “ na P ™ * " « » » ! wydajność żc aby uzyskać duża wydajność, czas pr/c/oaczony „ , L |; " S u w a n i e p.zcdminru obrabianego z obrabiarki powinien być zakłada« i w/pledu zwykle u e h .y t , mocujące P-zedra.a
' 7 ,0
r ' r 'L Z 5 ^ zastępowane uchwytami azybkomocuyącymi. obrabiany powinny > „„d ko ści skrawania n „ zapcwmaiąccj uzyskanie inimęio tu pr/y OI(H] ukcyjnci ponieważ przytoczone dotychczas w liicratu-
«
« i“ * * *■*»• * P * .
meaklualne. ze względu na pojawienie sic nowych materiałów narzedztowych o , „ a. eznic lepszych własnościach skrawnych.
1.8 .5 .
T o cz o n ie o k o n om lczn e
Zakrność do obliczenia tkow m icm ri tm tb k io s ir:a T „ zapewniającej najmniejsze kiwzty wykonania operacji lokaiskicj. ma postać (1.62)
r--(r-ł z > - |> gd/k: T „ czas na zmianę narzędzia lub ostrza po jego stępieniu w min: K s koszt eksploatacji narzędzia w zł przypadający na jeden okres trwałości ostrza: koszt ten jest równy sumie kosztu zakupu narzędzia podzielonemu przez dopuszczalną liczbę ostrzeń + 1 (gdy zakupione narzędzie nadaje się do skrawania bez wstępnego ostrzenia) oraz kosztu jednego jego ostrzenia (zc wzrostem kosztu A'v zwiększa się ekonomiczna trwałość ostrza T,fc K , jednostkowy koszt eksploatacji obrabiarki w zl min: * współczy nnik kierunkowy (jak we wzorze ( 1 .60)). Trwałość ekonomiczna Tt zawsze ma większą wartość niż trwałość największej wydaj ności produkcyjnej T „, ponieważ do czasu zmiany narzędzia T .mjest dodawany czas wynikając) « stosunku kosztów K „ i K ,. Z tego względu tzw. ekonomiczna prędkość r „ obliczona zc wzoru C,
(1.63)
‘ 77
Na rysunku 1 6 1 t i a i n m i i i poglądowy wykres zalc/noso produkcyjnej wydajności '• * * * »ydajnoso ekonomK/ncj ocrnuocj kosztem A w skonania operacji tooroob) od prędkosa skrawania Przy ekonomicznej prędkości skrawania r „ V «cp uje najmniejszy koizi obrobki. a przy prędkości r „ największa w ydajno« n o w ii u J ? ! * »
P a k o ś c i skrawania
1.8 .6 .
N o r m a t y w y d o b o r u p a r a m e t r ó w s k ra w a n ia p rz y toczen iu
Zamieszczone w tym punkcie normaty wy (tablice) zalecanych parametrów skrawa nia przy toczeniu stali i żeliwa na tokarkach kłowych, uchwytowych, tarczowych, karuzelowych i rewolwerowych stanowią uaktualniony wyciąg z opracowania IO S (Instytutu O bróbki Skrawaniem w Krakowie). W tablicach tych są podane zalecane wartości prędkości skrawania, odpowiadające przyjętym wartościom głębokości skrawania i posuwu oraz określonym okresom trwałości ostrza. Przyjęto następująco wartości okresów zalecanych trwałości ostrza T ; 15 min d la noży z płytkami wieloostrzowymi z węglików spiekanych (nicpokrywanych). — 30 min dla noży do toczenia gładkościowego z płytkami z węglików spiekanych lutowanvmi i wieloostrzowymi oraz zc stali szybkotnącej. - 6 0 min dla noży z płytkami lutowanymi t węglików upiekanych i dla nozy z ostrzami ze stali szybkotnącej. . Jeżeli w danych warunkach techniczno-organizacyjnych zakładu produkcyjnego ekono
jest /awvc mniejsza niż prędkość skrawania r „ .
.
, .-----------uio/sanuac/granicznymi wartościami prędkości podawanymi w rożnych tablicach zalecanych prędkości skrawania przy toczeniu. W celu zapewnienia niskich kosztów produkcji powinna być stosowana na większości stanowisk roboczych ekonomiczna prędkość skrawania.
stanowi przedział /ale-
. rawania W Praktyce rzeczywista prędkość skrawania nic
« mmenT * p ,łcU /u l fd>/ **'> *»***"»4010 np prędkości skrawa kos/t'obróbki o + A ł ' e k o n o m i c z n a ^ występuje zarówno zwiększony e/nic bsłohs edvhv >«nmejszona w ydajność produkcyjna o - A/ . Analogip r ę d k o ^ * ^ >b> *“ “ >*>"ana P a k o ś ć skrawania r „ większa niż
miczny okres trwałości T . znacznie różni się od przytoczonych okresow trwałości Tr to należy obliczyć ekonomiczną prędkość skrawania r „ ze wzoru (1.64)
- - (i)' gdzie:
m/min
wartość prędkości nkrawania na p o d d a .« normatywów. -
*«•*
wykładnika potęgi podana w labl. 135. „ „ „ . » i c n i a lub promień lidy w ytrzymałość lub twardość materiału obrabianego.^ P „„a a , naroża o s t r a różni się od podanych w z a m ie s z a y w,półczynnikó» ponalc/.y skorygować prędkość skrawania przez uwzględnienie wspo ptawkowych zgodnie z zależnością
11 noBOH PAKAMfIROW SKRAWANIA PRzy TQtZ , Kn)
, fOOSIAWT TOKAMI»*
Tablica 135 *,11.1-1» p o t « '
" ” Zy ' ° Cł0 n lu » « M n * « , Material ostrza
---- -------
Węgliki spiekane (płytki wieloostrzowe i lutowane)
Material obrabiany
Stal vybkotnaca
m 0.1
eg
Sul i itbwO szare (bez chłodzenia! Stal hanowana Stal i żeliwo ciągliwc (z chłodzeniem!
0.125
r , - r m / m i n
Tablica 1.36. Wartości w apólczynników p o p ra w k o w y c h : B „ , prędkości skrawania
<>0
S u l niehartowana
< =0
Stal niehartowana
2.16
S u l hanowana
1.6
1.25
Stal niehartowana i hartowana
1.0 0.84 0.73 0.62 1.0 0.91
-
1100— 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 -1200 1.57
<>0
1.32 1.14 1.0
0.86 0.76 0.66 0.61
Twardo-ić H B Żeliwo szare aągliwe i modyfikowane
100*120 2.67
< -0
140 160 180 200 220 240
260
1.94 1.52 121
0.64
1.0
1.21 1.0 Stale —egl— e koniirukcyjne <>0
Su l szybko s t.lt m apjanm ,. tnąca m kto^chzom o.,. chromo. o .» „ , m . ~ ~ '' -manganów«. chromow«»-
0.85 0.7
2.1
1.69 1.29
1.56 u
Żeliwo Węgliki Stal niehartowana spiekane Żeliwo < Współczynniki popra»ko«e nuzględnlwce promień narom Ostrza Hue dotyczy | no/y r. płytkami wieloostrzowymi) Pomocniczy Materiał Materiał obrabiany kil przyostrza stawienia
Rodzaj obróbki
0.85 0.72 0.62
W ytrzy nalotć * . M P a 400600 700 »00 900 li..i 1100 1200 *500
22
Żeliwo
600 700 »00 900 1000 1100 1200
1.59 124
Węgliki
; Współczynniki poprawkowe uwzględniające kąt przystawienia (nie dotycz* „on
, plvtkami wieloostrzowymi)
Wytrzymałość R „ MPa 400-500
Twirlość
Żeliwo szare i modyfikowane
Pomocniczy Materia) Materia! obrabiany kąt p lu ostrza gawienia
Wytrzymałość/ł- MPa <>0
Stale chromowo-molibdenowe. chromowoStal -mklowo-molibdenowe. szybko chromowo-aluminiowe, chromowo-aluminiowotnącą -molibdenowe, szybko tnące (narzędziowe)
B . do s k o ry g o w a n ia
1. Współczynniki poprawkowe uwzględniające wytrzymałość R m lub twardość H B
ostrza
pomocn»c/y Material k,t przysta ostrza Material obrabiany wienia
(1-65)
gdzie: fi„ współczynnik poprawkowy uwzględniający wytrzymałość I I , lub twar dość H B materiału obrabianego. II. współczynnik poprawkowy uwzględniający kat przystawienia głównej krawędzi skrawającej. II, współczynnik poprawkowy uwzględniający promień r, zaokrąglenia naroża ostrza. Wartości tych współczynników poprawkowych są podane w- tabl. 1.36.
materiału obrabianego Pomocnic/y Materiał kąt przyśląMateria) obrabiany
T.bllca 136 (=«*•>
Stal szybko tnąca
1.0 0.81 0.78 0.78 0.70
IX> OJIO 0.70 0,60 0.50
Żeliwo
Węgliki spieku-
Stal i żeliw«*
zgrubna. średnio dokładna. dokładna
„
t ^ ^ o n PanaM tTnow sk raw an i» rn z y TO
136
I ^OłT«W1 TO*A*STW*______ ,
I. , „ ™ , i v » a c h ) dob oru p a m m c lró w .k t u w a n ia r r „ io c « . o/n aw ania p rc d k o ic i sk ra w a n ia u , u * . p,t d k ^
*
,
M,ra r - ' 5o' nac/ono „ S
T
2
Olę M
Z
Z *
*
* 1W•»bic[’nJ p" e' s,lnik nap'''iow, ,,,ka'ki' a PTO '• w/dlu/ncgo Mali « ig ło w y c h i ż c h w a saarcgo.
« N-
w ' T u ' )S l w i c a , a ^ l i u k . n
-ablicy a a m ic a r c o n o w y k a , „ e h
..bU c
(n om u lyw A w ) w pomocnicracj labl. 1.37.
^«tawionio Iroici lablic (normatywów) do doboru ™ ' . ‘ ‘ ■!a3'
" « ' | |0" ' ,CB 1! o " " "
Nóż MPa
T min
Nr tablicy 1.38
z płytką wieloostrzową kwadratową
15
z płytką wieloostrzową trójkątną
15
1.39
550 750950
z płytką lutowaną o ujemnym kącie natarcia
60
1.40
450 550 650 750 850 950
z płytką lutowaną o dodatnim kącie natarcia
60
1.41
550 750 950
ze stali szybkotnącej z chłodzeniem
60
1.42
z płytką lutowaną
30
1.43
ze stali szybkotnącej z chłodzeniem
30
1.44
------ 550.950------450 550. 750,950
na określoną chropowatość powierzchni obrobionej 350 500 650 800 powierzchni obrobionej
Wytrzymałość Rm. MPa
T min
Nr tablicy
z płytką wieloostrzową kwadratową
15
1.45
z płytką wieloostrzową trójkątną
15
1.46
170 190 210 2 »
z płytką lutowaną
60
1.47
170 190. 210 230
ze stali szybkotnącej bez chłodzenia
60
1.48
Nóż
170: 210.250 170 210
i
vju»
. ■ .u i,
rZl IM ,0CT>C W,dluin* * iłfk “ *u l' »igłowej o wytrzymałości Rm - 700 MPa ** " * “ “ ' P‘*W*rm ' - **>* •"** <*br nożem / lutowana P ^ « «gaanych z kątem przystawienia «. - 45 . / dodatnim kątem natarcia i promie. .
“ **“
* wartości d lT u S ^ T p “ 'aelenu naroża , " 7 « "
s a a s r“ ” n"
• I m ® N ł k /> u U b c pr(dk»% i sk ra w a n ia p r /> zalecane», tt
- »«* - « « « s^n ? “ *“ ° *- - 700 M Pa (przyjmujmy »» no«nn / kątem przystawienia * , - 60 i / promieniem P ^ k o tt skrawania powinna być równa 1 18 m/min.
»a! K . - » » M P ł
.1.100.,,«
t r . ç nB PABA“ C ' " ° " SKHAWA»I» IH Z , IQCZEHIII i r o o s ...» ■ M A « ™ *
T .b llc » 1.3B (cd.)
B. S l.l « . - »■'» MP» vrial « I n a
„ » « . '-39. „d l«»1"® , Stal B .
»ccliki ipiekai
Posuw / n/obr
« ■ " "C a lo » y ch no, « C lO C ,„ 0,
CS« M Pa
140
„ W i c . ’ -39
s, a l « . - ’ 5 0 M P a
- 550 M Pa
K via ll i geometria ostral bc/icinowego
^ . ôn
SKOAWANIA
. o ç . ,,,
.. « n r « I.*»- Toczenie wzdłużne » a ll weolow.nl. . . Î “ emnym kącie n atarcia w o w y e h nożem < ,ul0wi >ną plytk,
Posuw/ mm/obr
Symbole parametrów
PARAMETRÓW SKRAWANIA PRZY
■ « » » » ' t o « « « '“ »______________________________ „ W ic a > ł 4 l.
w
—
» dodatnim « . c l . n Materia!
. « r c M
......
_ --------r .
* t t llkl
. » 1 ______________________
r ^ T ń a ) orttaa - '*cęl|ki spiekane S20. SZOSj
_
T " 10 min: l a - i
y ,...u . ¡vnmciria ostrza be/ścinowego _
i. Material obrabiany - stal a ,^ owi
Posuw/ mmóbr
Materiał obrabiany - .lal ««!<>■■ X . Głębokość skrawania a r mm Symbole parametrów Wartości parametrów . m/min; /*,. Ł W ; F ,. N
Posuw / mm/obr
4. 1 Materia! obrabiany
stal węglowa R m= 550 MPa
-------1---
S y m b o l e _____________ Głębokość tkrawanla o., mm parametrów lii | ¡j | J | J 1------ ,—
Material obrabiany - ital «Igłowa K . - 7i0 MPa
. DOBO" P * B * « ™ O w »«"»WANIA P«ZY IOCZIHIU
'i - ----
— ----------------- ---------- W
V 5S¿S£r* A .S ..I« -
5 5 0 N" ' a
• '• ll ” ' i,0" łCh ■—
'• -
, , oo p o a p a r a s c s t b O w s k r a w a n i a p r z y t o c .,,. V PODSTAWY TOKABSTYVA T a b lic a 1.42 (C d .)
Tablica 1.42 (cd.) C. Scal « . = 950 M P a
. >O0»IAWYT0W»"--
.la li woalowych na określona chropowatość
E S S &
",010“
k’ “
a or"
'^
1.43 (Cd .)
/ płytka lutowana .flal ostrza
węgliki spiekane S20. S20S
A. N o * . P i » « MaienO M m
"Kvztult i geometria ostrza bczścinowego
Chropowatość powierzchni Ré, wm Promień
Matenal obrabiany R .. MPa
Symbole para metrów
10
I
3.3 S
promień naroża r mm
Materiał obrabiany R_. MPa
Symbole para metrów
I I.21-2.S ]0 .6 i- l.2 S |0 ,);- 0 .5
Wartości parametrów/, mm/obr. r,. m/min <100- 250)
350 np. stal 10
158 (40-240)
227 (40 - 240)
240
240
(50 - 240)
120- 240)
500 np. stal 30
(75 -250) a is 222
(90- 250) a io
170 (150-250)
650 np. stal SS
(50 - 250) 1150-250)
I. Podane wartości prędkości okrawania i posuwów dotyczy okresu trwałości ostrza T = 30 min i kryterium stępienia ostrza I'B , -
_
«0 173 (50-3501
W nawiasach podano zakresy prędkości skrawania, w których można uzyskać odpowiednią chropowatość powierzchni przy posuwach nie większych niz podano, niezależnie od okresu trwałości ostrza.
,100- 350)1(150- 350)
Podane wartości/ i r, dotyczą skrawania przy a , = 1 mm. Wpływ głębokości skrawania na chropowatość powierzchni jest niewielki.
,50- 350) (1(0-350)
z n S T * ! 1Zby1 T alCi nlywnofci obr*biarki lub obrabiania materiału o zlej skrawalności natomiau •s C ropo*a,° ' cl Powierzchni, podane wartości posuwów należy zmniejszyć, natomiast zwiększyć prędkość skrawania.
a is
100
(50 - 3501 (50- 3501
m
,28
(50- 3501
||r-nn .. " » M IT R O « SKBA»A»1«
.p g ,,,,
*>QSTAWT TOK*H»TW*
.
..H L.łnP Ulali węglowych na określoną chropi
„ o n e * ' 4* 1" " ostrza - sial szybkotnąca
pow lerzcnni w " " - ™
T - 30 min; V B - 0.2 mm
Material ostrza
Promień naroża r,. mm
stal szy kotnąca ----------- ks/ialt i pconsetria ostrza bczścinowcgo
Material obrabiany Rm, MPa
350 np. stal 10
500
V ’
y.> °
12
5
I
/ e.
/
np. stal 30 ",
np. stal 55
promień
5-10
I
2.5-5
| 1.25-2.5 10,63-1.2510.32^06? War ości parami trów/. mm/obr, v,, m/ mn
0.25
0.20
0.12
0.10
90
132 100-150)
147
(50-150)
100 100-150)
0.20
0.15
0.10
0.08
0.05
82 (50-150)
119
128
ISO
(50-100)
97
0.08
0.08
0.06
0.04
95
108
V,
(50-150)
89 (70-150)
/
0,14
0.10
0.06
0.04
0.02
59
67
78
84
95
",
(50-150)
(50-150)
(70-150)
/
0.28
0.24
0.15
np. stal 30 V, /
r. i 800 s
Wanoki miami. ; n„ i0hr.-
350
~ l
np. stal 10
1 1» !
m ~[~D
0M
1» 167 ~ ic n - i» i ioo- 2oo) 110-
np. stal 30 1100-Ml
0.13
650 np. stal 55 (50-150)
(50-1501
(50-150)
(70-150) (100-150) 0.13
0,10
116
0.20
metrów
(70-150) (100-150)
200 170 153 (50-150) (100-150) (150- 200) (150 - 200) (150- 200) 0.25
Symbok para
100-150) (100 - 200) (150- 200)
76
/
mm
500
0,12
105
,
Material obrabiany Rm. MPa
200 100- 200) 150- 200)
67 (50-150)
2 650 np. stal 55
—>
a>6
",
500
"
¿y — >0
/
800
350 np. stal 10
«..• 60
naroża
Symbole para metrów
1 650
V-4
0.10
0.08
skrawania i posuwów dotycząokresutrwałości ostra T - 30min i k.)i.m im stępienia « I n » ># . - O ! mm. W „ » « « a c h podano a k r * » prędko* >km..no.. k * * "» In a u p b e «dfomMm akr..pn»jld«ć po«ienehni pr/y pMinnch nie »ifkoyeli nu podano," trwałości ostrza Podane wartości
/1
chropowatość powkrzchni jest niewielki.
174 95 150 113 138 (50-150) (100-150) (100-150) (150* 200) (150 - 200) 0.20
0.15
78
88
(50-150)
(50-150)
0.15
0.10
0.08
69
78 (50*150)
91
(50-150)
0,10
0.08
0,05
125 103 (100-200) (50-150) (100-150) 110
(50*150)
0.06
0.03
110 98 (50-150) (100 - 200)
o*
o
.. .
m
dotyczą skrawania przy a , - 1 mm. Wpływ gtc T^skra«li»śa
W przypadku /.byt malej sztywności obrabiarki lub ob,a^
“ ™ ^
-w w łu ) awiejszyć.
/ punktu Widzenia chropowatości powierzchni, podane w natomiast zwiększyć prędkość s k r a w a n i a .
______________ -________
mm i. roos’** '
--- -------- ------
n" " m' P'" k" wioloos'r'° wa kwadratowa
= 15 min: l'B = 0.8 mm K a n I i p o m a r ta ” " a
Głębokość skrawania <*,. mm Posuw f mm/obr
Symbole parametrów
Wartości parametrów
m/min; P,. k W ;
N
^ h OH p * " * m e t w 0 w SKR*W>HI*
TOC?tNIU
V W S I A « V T0KARS1WA
T.bllcTablic« 1.45 (c d i
c M m iiB - m M itc m l n itru
POMIW/ mm obr
içgliki • !* * « • H » H i0 S
„analna
T0Cienl° " Zd'U' " *
.M is o » « - "0
•'■'•«o nożom , ^
™ ' " ’"colino»,
T.bM. t « M I
■a 1 47. Toczenie w z ô lu ïn e io llw a i ¡li«ó * spiekanych___________________sz a re g o n o łem z lutowaną płyną i S ^ T T t n l . Ł . 'lackane H 20. H .'OS
1. Materiał obrabiany - Êdjwo *u re P«u w / mm obr
Symbole parametrów Wartości
93 0.7 340
86 0.9 510
81 12 670
75 1.6 1010
87 0.7 3S0
81 1.0 570
77 1.3 760
72 \x 11JO
2. Materiał obrabiany
żeliwo aare HB
1 t noBÓ B PARAMETRÓW SKRAWANIA PRZY TOCZt H IU 1 POOS TAWY TOKAWStWA
w,d,u" c • ; ,„^mS »Tl »ohi™ .H U
«
■
T
a. . °
- f i
-
—
»u s«bkoln)Ca s ul » q W M .u a
.u ,, T
i
12 i. iviaicnai oora ¡>ian> Symbole parametrów
0.10
''60 P, F,
43 0.1 170
40 OJ 250
0.15
P, F,
37 0.2 240
0.20
»60 P, F,
0.25
r ^
-
mm I
/cli*,» szare H ll
Posuw / mm/obr
^
r
I
po
—ł
---i ------
Głębokość skrawania o,, mm
1 i '•* i
War " * l lUUIWlfow f
. m min P VW t v '
"j
38 OJ )»
J6 0.4 Ho
J5 0.) 350
53 03 470
51 OJ 700
33 0.2 290
->l OJ «0
)0 0.4 580
2* 0.5 870
27 0,7 11(0 1
''60 P, F,
31 0.2 350
20 OJ 520
28 0,4 690
26 0,6 1040
25 0,7 1580
0.30
»60 P, F,
29 0.2 390
28 0.4 5»
26 OJ 790
25 OJ 1190
24 08 1580
25 1.0 1970
0.35
»60 P, F,
28 0.3 450
25 0.4 WO
25 OJ 890
25 0.7 U »
22 09 1770
21 1.0 2220
2. Material obrabiany
I
-- \
iz r ^ r r ^ H
T------
/cliwo sure H B - IW
0.10
»60 P, F,
35 0.1 180
55 02 270
52 02 560
» OJ 550
_____
0.15
»60 p, F,
31 0.2 250
s 02 570
28 05 500
26 04 750
____ _ ______
0.20
»60 P, F,
28 0.2 310
£
£
0.25
»60 P, F,
26 0.2 360
£
J L
0.30
»60 P, F,
24 0.2 420
£
ś
0.35
»60 P. F
23 0.2 470
T J l
U Ą
_
.
^
_
Tablic« ' « l i 1"
N1JpKn , skorygujemy lt prędkość zgodnie * " „aslępujitce wartości w p t ta m n u M . p o p r a w k ^ 1“ 1 P"W»«Mc na
r - 60 mim Kształt i eomelna ostrza bezscinowego
I . -- 1.25:
y ..0
< .* -4
10
12
2
60
Posuw/ mmobf
Symbole parametrów
oio
f»o P, F,
W* rtoki par metrów r 27 28 30 0.2 0.2 01 390 290 190
a is
«’«0 P, F,
26 0.2 260
24 02 400
23 0.3 530
22 0.4 790
«*o P, F,
23 02 330
22 02 490
21 0.3 650
20 0.4 980
19 0.5 1320
«’40 p, F,
22 0.2 390
20 0.2 580
20 0.3 770
19 0,5 1160
18 0.6 1560
P, F,
21 0.2 450
19 03 660
18 0.4 890
17 05 1330
17 0.6 1790
16 0.8 2230
C60 p, F,
19 0.2 500
18 03 750
17 0.4 1000
16 0.5 1500
16 0.7 2000
15 0.8 2490
020
025
030
035
1
1
1.5
1
2
|
3
|
4
|
s
■- ’
F ,v , F’
25 0.1 210
24 0.2 310
23 0.2 410
22 0.3 620
015
r»o P, F,
22 0.1 280
21 0.2 420
20 02 550
19 0.3 840
020
*40 P, F,
20 0.1 350
19 02 520
18 0.3 690
17 0.4 1040
16 0.5 1380
025
c*o P. F,
18 02 410
17 02 620
17 0.3 820
16 0.4 1240
15 0.5 1650
*’*« P, F,
17 0.2 470
16 0.2 710
16 OJ 950
15 0,4 1410
14 0.6 1880
14 0.7 2360
r*o P, F,
16 0.2 530
15 0.3 790
15 0.5 1060
14
0.5 1580
13 0.6 2110
2640
035
• ’” ( « )
'.'O «195 m/mrn
60000r|
1340-19) 60000 0,75 ' ^ kW
Na podstawie łych obliczeń można zauważyć, że uly skrawania F, można nie zmieniać edyż prędkość skrawania lylko w nieznacznym slopnio wpływa na jej waność. Przykład len wskazuje na celowość korygowania wanoiei podanych w tablicach Inormaiywaehl .li.boru parametrów przy toczeniu. ^
K F,
030
" .(0
Podana w labl 1.41 moc pobierana pnezsilnik tokarki o wannie! p r « .,.,. skrawania « „ - 118 m.min. P o zwiększeniu prędkości do wanoii m " >U P" dl‘oid również skorygować moc P, wg wzorów (1.43) i (I 44) czyli " “ m” ln lr,' ta
4. Materiał obrabiany - żeliwo szare H B = 230 OIO
, D „ H. B, = 118 •1,25* 1.19-1.0 % 175 n/min jednak trwałość ostrza powinna wynosić nie T *. #n «• i prędkość skrawana . - 175 m/min powtórna s k o ryg u ^ m w ^ ^ " 45 mm’ “,ęc obl«orM „rujac na podslawre labl. 1.35 wykładnik poleci m - 0 3 5 ^ 0 “ * "oran 11641 N -
m/min; P „ k W ; fi] N 25 0.3 580
~~ u (| ^
». « |,o
c/yli
>0
Głębokość skrawania u, , mm
». - 1.19:
13 0.7
R o z d z ia ł
2.1. Klasyfikacja noży to karskich Zc względu na p r z e z n a c z e n i e noże tokarskie dzieli się na trzy grupy: — ogólnego pr:e:nac:cnia nazywane również nożam i norm alnym i lu b handlowymi. Są io noże najbardziej rozpowszechnione w produkcji, stosowane do: wzdłużnego
oprawkowe
o mniejszych wymiarach trzonka zamocowane w oprawce no
toczenia zewnętrznego (zdzicraki, noże boczne itd.). toczenia wewnętrznego (wytaczakik przecinania (przecinaki), planowania (noże czołowe) itp.; — specjalnego przeznaczenia należą do nich np. noże do toczenia gwintów
żowej. /e w zględu na m a t e r i a ł o s t r z a noże tokarskie dzieli się na:
i ślimaków;
nic wykonuje się); noże z w ęglików spiekanych. W pełnej nazwie noży tokarskich ogólnego przeznaczenia występują następujące okreś lenia: nóż prawy, obustronny, lewy, prosty, wygięty, odgięty, symetryczny, odsądzony.
— specjalne - przeznaczone do obróbki ściśle określonych pod względem kształtu powierzchni przedmiotu obrabianego, stosowane wyłącznic w produkcji wielkoseryjnej i masowej. Zc względu na s p o s ó b k s z t a ł t o w a n i a p o w i e r z c h n i o b r a b i a n e j tokarskie można podzielić na:
noże ze s ta li szybkotnącej (noży handlowych ze stali narzędziowych węglowych
noże
— punktowe - kształtujące powierzchnię obrabianą przedmiotu zasadniczo tylko jednym punktem (narożem), w wyniku wzajemnego skojarzenia ruchów przedmiotu i narzędzia przesuwającego się wzdłuż tej powierzchni (większość noży normalnych) (rys. 2.1 a i bfc — kształtowe
kształtujące powierzchnię obrabianą przedmiotu czynnym odcin-
Rys. 2.2 Zasada obserwacji noża na dłoni
icm głównej krawędzi skrawającej ostrza, bez przesuwu narzędzia wzdłuż zarysu tej powierzchni (rys. I l e ) ; - i T r * • k' ' lal" ‘« c' PoWer/chnię o b r a b ia j przedmiotu cal* długością - - Jt .’ ’ » odcinkiem czynnym przetaczającym się wzdłuż zarysu tej powterzchni (rys. 2.1d). I celu prawidłowego ustalenia nazwy nora stosuje ńę “ “ d i ° ” T
“ ”
,Ł ° n ’ " U k C J ę
— L r * 2« względu na i n n . i k
Podzielić na:
■1 płytkami lub zgrzewane: “ “ nocowanymi płytkami skrawającymi.
— ™ k 0H*(m M , t L ? lm O C O ' ' a n i a tozzóżnia się n otę tokarskie obrabiarki: ' ' “ mocowane trzonkiem bezpośrednio w im aku nożowym
trys 2 21. Obserw owany nóż kładzie się na dłoni - g o O d y główna krawędź palca (kciu ka) praw ej dłoni, noz laki jest ’rzy ohsciwaeji noża zamocowanego na <*»* materiał pr/y toczeniu wzdłużnym od p strony lewej ku prawej.
ł
w stronę .
/
,IO„|c grubego
.:, piacy, nóż prawy skrawa k„ lewej, a nóż lewy - od
168 , »o n m “ » »
T a b lic a 2.1. Z a le c a ne w artotcl kąta natarcia I przylolanl. dla noży tokarskich
o ram e lry g eom etrii o s trz a no ż y 2,2. Z a le c a n e p aram etry y tokarskich
f
teką ghśwnic od (ÓW noży tokarskich ogo Wytyczne stosowania nozy Z a li'* « « o ie i M L
Odmiana A
d|a noży tokarskich z p las k , i scmową powicrzpodano w labl. 2.1. . pomocniczncj krawędzi skrawającej za. nawiązaniu d o poszczególnych ly.
s
^
< * " * • '-'k" s ic" przystawienia ic, i <
podano
f i „ M Pa lub twardość HRC. HB Materiał ostrza Stał szybkotnąca
, o,wiązań geometrycznych osirza w nożach tokarsd ^ przystosowanych d o szczególnych warun-
„ T T z a k la d a ch H C P " . opracowano zalecenia podane w labl. 2.4. W za-
. .P s , " h nrrsrelo żt slosujc sit noże o specjalnej gcom clni ostrza, a noże h ^ f o t mkmjc Sie jako półfabrykaty, które zostaną poddane odpowiedlia n o m korygującym. W wyniku ogrąn,czemu asorlym cn.u n o z y o spec-
Stale węglowe S ia k stopowe Staliwa
t lncj g i l e m została ułatwiona gospodarka tymi noram i. podniesiono K h t S o S e z a o i ć . co miało wpływ na zamieszenie kosz.row , czasu .eh wyko-
H R C 60-65
działach pomocniczych oraz w wydziałach produkcyjnych, w których nic ma
Żeliwa szare Żeliwa ciągliwe
centralnej ostrzami; — o s t r z a t y p u I przeznaczonego do obróbki wykańczającej w wydziałach
Aluminium
W U h l i 14 podano parametry geometryczne dla następujących typów ostrzy noży: — o s t r z a t y p u O stosowanego przy produkcji jednostkowej, głownie w wy
o produkcji seryjnej, wyposażonych w centralne ostr/arnic; ściny wykonane na powierzchniach natarcia i przyłożenia umożliwiają skrócenie czasu docierania ostrza, a ponadto zmniejszają zużycie kosztownych ściernic diamentowych; — o s t r z a t y p u 2 stosowanego do obróbki zgrubnej z wiórem przerywanym, przy produkcji seryjnej w wydziałach z centralną ostrzarnią; wykonanie ścięcia krawędzi ostrza pod kątem - 20 - 30
na szerokości ok. 0,2 mm m a n a celu
zwiększenie odporności tej krawędzi na wykruszanie; - o s t r z a t y p u 3 przeznaczonego do noży ze stali szybkotnącej, używanych do toczenia materiałów dających wióry wstęgowe; noże z takim ostrzem stosuje się w wydziałach o produkcji seryjnej, wyposażonych w centralne ostr/arnic; — o s t r z a t y p u 4 z łamaczem wióra stosowanego w przypadku obróbki zgrubnej z zalecanym łamaniem wióra wstęgowego. Piznidzłany w tablic, 14 kąi natarcia 19 dla oslrzy typu I i 2 dotyczy noży wg dokumenucti Zakładu. H C P. Łącznie z kątem uradzenia p łytki 20' (ryg. 2.3) kąt ten zapewnia mozli.uść łatwego dostosowania kąta natarcia do potrzeb użytkow“ m
"
,“ ^ 7 7 * '■•k |
“
Odmiana S
Wytrzymałość Rodzaj
pochylenia głównej krawędź, skrawającej ż , przyloczono
“ “ b l 2 >\ . , _ hl W s c lu Ograniczenia l « b y
Kąty natarcia yc
Materiał obrabiany
.
Z a l e c " warlości k ą t. c h m a natarcia orar. U l a P " . Warlości kątów przystawienia S
“
t } 7>Łf CANt PABAMtTBY GEOMETRII OSTRZA NQ2Y TOKARSKICH
------ -----------
pł)>k‘ pomimo
o M n em a na p o t « « -
HiP°h“ e«*Kłd.c*o * PoUU/ksu u lg —,, ro o u n ’“. » 1 opgKowiru. m y . in> Romana M U M O fM ?
Stopy magnezu M ied i Mosiądz, brąz. spiż
Węgliki spiekane
Węgliki spiekane
1 70
*________
T j^ W y iY C z n c f l o t o w a n i a n o » I * —
»
° S " " 09° » » —
—
W aru n ki obróbki
Toczenie wzdłużne pr/y bardzo dużej sztywnoki układu o-n-p nożami z kijtcm natarcia >25= Toczenie wzdłużne i poprzeczne (planowanie) pr/y dużej sztywności układu o-n-p
Toczenie wzdłużne i poprzeczne wałków sto- I pniowych przy dużej różnicy średnic poszcze gólnych stopni; wytaczanie otworów nieprzelotowych
wytaczanie rowków w otworach przy posu- | wic poprzecznym toczenie wzdłużne wałków o małej sztywno ści oraz sztywnych wałków stopniowych wytaczanie otworów nieprzelotowych toczenie wzdłużne i poprzeczne pr/y średniej | sztywności układu o-n-p toczenie wzdłużne i poprzeczne wałków o sta łej średnicy bez skręcania imaka nożowego
/, pochylenia głów n ej kra w ę d z i skraw a|ące |
I 01” 1” 1- » « ra n ie wykańczające
l
Toczenie wzdłużne wałków o małej sztywno ści oraz sztywnych wałków stopniowych; przecinanie; wytaczanie rowków w otworach przy posu wie poprzecznym
węglików >plck«n,ch grapy H
Toczenie wzdłużne i poprzeczne (planowanie) pr/y średniej sztywności układu o-n-p-, wytaczanie otworów przelotowych
OMra
t m u—
, , ; « t c » « «*■*“ * ' " ’' OTOMirnn o s r a ,. no„ I « o t l T O « * « » « ______________________ T ablico 2.5. Ła m ac ao w ió ró w do locaonia siali
R „ . j.). o * * « * r tr t u ' • » > « *
“ " “ “ .i01™ 1™ - T ’ ” " ” «o»« poboteowj: *) *> ™ "> “ * “ lra n Zakładów HC P. bl »«kie wykorayslama ply,k¡
Optymalny wartość promienia zaokrąglenia naroża ostrza r można ustalić na pod stawie nomogramu zamieszczonego na rys. 2.4. Stosowanie dużych prędkości skrawania oraz coraz powszechniejsze wprowadzanie automatyzacji obróbki skrawaniem sprawia, żc należy w ykluczyć tworzenie się wióra wstęgowego, opisującego samoczynnie przedmiot i elementy robocze ob rabiarki. W ynika z tego. żc problem łamaczy wióra ora/ częściowo zwijaczy wióra nabiera coraz większego znaczenia. Posuw r r m /a tr
Głębokość skracania naroża o s in a
m7i.s t-tt
26.5
-1 0
25.0
-03
22.0
19.0 -06 '
-os -a s -41 02 01
16^
16.0
|
---
12.5
12
11.0 •9.0^
0.6
8.0
0.*
<5 JO 1.5
63
01*0.4
0.0
Ł . hT 24 N°™ 0g,am d° “ Ufcn“ ° ‘" >" aln' 8" P '« ™ « i* aaokrukaia naroża orlr.a
-
»»konanie s p e c ja ln y i b
,1
mo* b* « " « " * « P t a » : . ‘ " a r “ " kń» »krawania,
"a IH’WiC'“ bni ni" a,CÍa ° S,ra —
P.ogn „ a <,todlc 1, y w a j| a i0 k ,ó ra ((um_
n M a ju n ry
NOŻE T O KAnSKie IMAKOWE
I N O ttT O R * * » ""_________
u —
S S L ?
* * » p *
~
T a b lic a 2.7. Kształty t w ym iary w
^
głównie naprężeń ściskaj,cych w yw oływ an ych prze/ o , ,* »
.a
slrugarsklch i dlu tów nlczych (w g PN-ISO 1 5 , ' ^ , , ' * " » “ * " M y , o k . „ kk:hi
- 7 , r , a c .»trre nic oddziela m alcnałn w arstw y skrawane, pw , „ 0Ima|nc ^ w nie J raczej spycha go. nadaj,c wiorow, dostateczną d o złamania k r u c h y ^ » k U ł o p i e ń emocnienia materiału. w yw ołany ,ego bardzo dużym z8„ iolcn, Zalecane pamroelry skrawania s , w tym przypadku n a s tę p u ,,« : ... k,t ¡whylenia” głównej krawędzi s k r a w a j,« j /., - - 1 0 - - 15°. _ M l W ysław ienia głównej krawędź, skraw aj,cc, k . = 60 - 70 . -
Przekrój kołowy
p osu w /- 0.4 mm/obr. stosunek głębokości skrawania do posuwu a , ! ) - 5 - 8 ,
Przekrój kwadratowy
Przekroje prostokątne Stosunek boków h:
........ —- prędkość sskrawania k raw an ia vt ,, = - 100 . w m/min. W a d , lego sposobu łamania wióra jest znaczny wzrósł zapotrzebowania mocy oraz
zwiększenie siły skrawania, powodującej odpychanie noża o d przedmiotu toczonego. Wykonanie schodka na powierzchni natarcia ostrza lu b ustawienie na niej łamacza b,dż zwijacza nakładanego uniemożliwia swobodny sp ływ w ió ra i powoduje jego łamanie lub zwijanie. Zalecane w ym iary łamaczy schodkow ych i nakładanych podano w labl. 15 . a zwijaczy i łamaczy row kow ych w tabl. 2.6.
Tabłłca 2.6. Wymiary w mm zwijaczy ł łam aczy row kow ych
6 8 10 12 16 20 25 32 40 50
6x6 8x8 10 x 10 1 2 x 12 16 x 16 2 0 x 20 25x25 32x32 40x40 50x50
6x5 8x6 10 x8 12x10 16x12
2 0 x 16 2Sx20 32x25 40-32
50x40
6x4
8x5 10x6 12 x8 16x10
20x 12 25x16 32x20 40x25 50x32
Pr/ckroje prostokątne o stosunku boków h:b - 1.6 powinny być stosowane
Z e względu n a m a t e r i a ł c z ę ś c i r o b o c z e j rozróżnia się następujące odmiany noży im ako w ych : noże z częścią roboczą ze s ia li szybkotnącej - nic wyróżniane w oznaczeniu, Posuw, mm/obr
Wymiar 03
OJ
0.7
0.9
noże z lu tow an ym i p łytk am i z węglików spiekanych 12
1.4
wyróżniane w oznaczeniu
symbolem gatunku węglika.
Szerokość ro*ka B
2.5
3.5
5.0
7.0
8.5
9.5
Prom.cn zaokrąglenia dru rowka r
2.5
4.0
5.0
6.5
9.5
10,0
03
0.4
0.7
0.95
1.0
1.2
tolerancja w ysokości ó chwytu o przekroju kwadratowym i prostok,tnym
02
0.3
0.45
0.55
0.6
0.8
tolerancja średnicy rf części chwytowej o przekroju kołowym - h!3.
Głębokość ro*ka / Szerokość ścina /
noże składane, obecnie głów nie z płytkam i wieloostrzowymi
wyróżniane w ozna
czeniu w g ustalonego systemu oznaczenia, zależnie od ich rodzajów i odmian. Tolerancje w ym ia ró w liniow ych noży imakowych są następujące: hló,
tolerancja długości całkowitej /. waha się w szerokich granicach: od 0-4.5 mm pr/y I.
2.3. Noże to karskie im a k o w e 2-3.1. Pod ział
noż,
90 m m oraz 0 - 1 8 mm przy L = 355 mm.
Przewidziano n a stęp u j,cc tolerancję k ,ló w : kipa n atarcia głównego ± 2°,
to k arsk ich im a k o w y c h
rki. M a j, o i T w M t ó M m , . * ^ d° ,am ocowa n ij w ¡m ak u n ożow ym obn U m ia r y normalnych przekrojów eh'0" ! k0,° ” C P ‘ /ck,° ' ,: cl,w>,UI rnczych (wg P N - is o la i- io o ,. y,ów no/y tokarskich, strugarskich i dht zwi lW 7 | podano w tabl. 2 .7 .
k ,tu przyłożenia głównego ± 1°, kąta przystaw ienia głównego ± 2 ° N N p a NNp>, kąta przystaw ienia pomocniczncgo ±2 (z wyjąwiem j N N I\ | , N N W c , dla których tolerancję lego kąta przyjęto:± j u k '1-ils/c szczegółowe wym agania d o t y c z ,« noży imakowych (handtow)ch) są sprcyzowiinc w odnośnych normach.
177
2 .3.2 .
Ä
N o Z e to k a r s k ie im a k o w e a c z ę ś c ią ro b o cz ą z e stai, szybkotnącej
Ä
s
a
*
r
T
°" «
ri
«
— »
ratow ym lu b prostokątnym jest wysokość /, i szerokość'h d k Z i° pr' Ck'01" k" * d" „ o * y a chwytem o p ,„k r o ju k o lo lym “ W y m ia ry tych n o z , „
zamtcszczone w dziesięciu tablicach (tabl. Z 9 + 2 18) W celu
ulatwtcn.a odszukana właściwej tablicy podano w pomocnicznej tahl «
symbdc
nazwy i szkice nozy tokarskich imakowych z częścią roboczą zc stali szybkotnącej oraz numery tablic, w których te noże opisano. T ab lica 2.9. Wymian- noży tokarskich Imakowych bocznych wygiętych prawych N N Bc i le w y ch NNBd z częścią roboczą ze stall szybkotnącc|
Wiel kość nomi nalna
h
b
L
•
ok.
mm
1610
16
10 110
5
2012
20
12
125
6
2516
25
16
140
8
3220
32
20
170 10
4025
40
25
200
12
5032
50
32
240
14
0.4
0.8
T ab lica 2.10. W ym iary noZy tokarskich Imakowych bocznych odsądzonych prawych N N B e I lew ych N N B I z częścią roboczą ze stall szybkotnącei
—
s a r “
— ■ -
i i MOŻE TOKARSKIE IMAKOWE
179
N o « lc są wykonywane ja k o jednolite ze H ali szybkotnącej (wg PN-86/H-85022) lub łączone W sposób trw ały pr7cz z gm w anie części roboczej z częścią chwytową lub z płytką ze stall szybkotnącej. W ym agana twardość części roboczej tych noży
3
W iel kość
h
b
v
r in.u /
6,
NNZa
mm
nalna
“
L
minimum 62 H R C .
T ab lica 2.14. W ym ia ry noży tokarskich imakowych prostych prawych NNZa i lewych NN Zb z cz ęścią roboczą ze stali szybkotnące|
1208
12
1610
16 10 110
2012
20 12 125
5
2516
25 16 140
6 8
100
3 4 0.2
3220
32 20 170
4025
40 25 200 10
5032
50 32 240 12
Wielkość nomi nalna
0.4
Tablica 2.12. Wymiary noży tokarskich im akow ych sze ro k ich N N P d z cz ęścią roboczą ze stali szybkotnącej
h
h
L mm
'1
1010
10
10
90
4
1212
12
12
100
5
1616
16
16
110
6
2020
20
20
125
8
2525
25
25
140
10
3232
32
32
170
12
4010
40
40
200
16
5050
50
50
240
20
r ok.
04
0.8
12
n r n i P U - i
T ab lica 2.15. W ym ia ry noży tokarskich imakowych wygiętych prawych NNZc I lewyc NN Zd z cz ę ś c ią robocza ze stali szybkotnącej
Wielkość nomi nalna
h
b
L
ok.
mm
1610
16
10
110
2012
20
12
125 0.4
2516
25
16
140
3220
32
20
170 0.8
4025
40
25
220
NNZc
180
t »0*1 TO *» "*"* ------------ --------------
zy NOŻE TOK*BSKIt IMAKOWE
181
. ,„..,,klch Imakowych wyl.cz.k4w prostych NNWa •
Tablica 2.17. W ym ia ry noży tokarskich imakowych wytaczaków hakowych NNWc Z cze^cla robocza ze stali szybkotnącej
* * * * «
L
b
h
d
/,
ok.
Wielkość nominalna
"'I
mm
1212 A
b
L
Wielkość nominalna
d
'.
n
r ok.
12
180
63
10
4
32
12 0.2
0«.
mm
0808
8
8
125
40
8
3
14
1010
10
10
150
50
10
4
18
1212
12
12
180
63
12
5
0,4
12
21
1616
16
16
210
80
16
6
27
2020
20
20
250
100
20
8
34
2525
25
25
300
125
25
10
43
3232
32
32
355
160
32
12
52
1616
16
16
210
80
12
16
20
20
250
100
16
20
2020
25
25
300
125
20
25
2525
32
355
32
32
25
3232
5
40
6
50 -
160
0.4
63
80
J jlJ
2.J. n o 2e t o k a r s k ie im a k o w e T a b lic a 2 18 . W ym iary n o ż y tok arskich Im ako w ych w y t a c z a k ó w p r o s ly c h NNUa
l l o l c . - . t - ' h NNUb z chw ytem o p rzo k .o lo k o ło w ym z c z p i c l , - o b o o z , „ szybkotnące)
s ,n“ , s p ie k a n y c h '0 k a ,S k l,! 2.3.3.1.
1
R
M
z wegl.kOw
W ym iary noży
f/o ie tokarskie im akowe : lutowanym i p t„k a m,
węglików spiekanie!, „
obictc
norm ą PN-9I/M-58352 Wielkością nominalną tych noży z chwytem o przek,o ,u kwadratowym lub prostokątnym jest wysokość h i szerokość h c h w y t, w mm, natomiast noz.y z chwytem o przekroju kołowym - jest średnia d chwytu w mm. W ym ia ry tych noży są zamieszczone w jedenastu tablicach. W celu ułatwienia odszu kania właściwej tablicy zamieszczono w pomocniczej tabl. 2.19 symbole, nazwy, szkice noży tokarskich imakowych z płytkami z węglików spiekanych łączonymi w sposób trw ały oraz numery tablic, w których te noże opisano. Z e względu na kształt powierzchni natarcia rozróżnia się dwie odmiany noży NN Be. N N B d . N N B e . N N B f. N N B k , N N B ra, N N P c, N N P d . N N Z a . N N Zb , N N Zc i NNZd: bez ścinu powierzchni natarcia nic wyróżniane w oznaczeniu, ze seinem powierzchni natarcia wg rys. 15.
R y s . 2.5
Geometria ostrza noży tokarskich imakowych ze ścinem powierzchni natarcia
2 .3 .3 .2 .
W ym iary p łytek
P ły tk i z węglików spiekanych do lulowania w nożach tokarskich są objęte normą PN-7S/M-I8005. Wielkością nominalną łych płytek jest długość płytki I lub jej szerokość, zależnie od kształtu płytki. Rozróżnia się pięć podstawowych kształtów płytek do noży tokarskich^ Są one oznaczonc dużymi Merami: A , B . C . D . E . Płytki te mają jcsżcżc kształty dodatkowe, traktowane ja k o odmiany kształtów podstawowych tzn. dla: — A : A A , A D . A E . A F. B: BA . B E. C C A .C B .C C . —
D: D A .
W ielkości noży
nominalne wymiaru tokarskich
A , B. C nic D A
I poszczególnych f a a a h w
zamieszczono w
•
ł
i ich odmianach podano w t a b k ° w tabl. 2.33. natomiast o kształcie t
W tabl. 2.34.
1 D
,g0 „jm ia-
‘ ^ , m aL jego
EA
I. NOŻE TOKARSKIE
Tablica 2.19. R c d ,.|» c o i , lok.r.klch Im a k o w y c h , p ly lk a m i , w „ l l k O w .p l„ |,ar, ïc|> l.c o n y m l w .po.Cb Irwa^y n f w M d a i ' | N" * * Noie bocoK «yglfle p ra w e _ Noże boc/nc wygnie lewe
Noże tcxvitt odsądzone lewe Noże czołowe prawe
NNZa ~NNZb
NNWb
Noże prosie prawe Noże prosie lewe
- te .
t o s a a s a n arakowy___________________ ______________________________________ , m n to .« « » » » ______ ________ _____ ___________
. . In » ...» « » imakowych bocznych odsądzonych Tablica M l praw ych N N no '«w y , apoaOb In aaly
.
! i w“ "» '
’ f,l0k” ," ,Ch
tablico 2.22- W y m ia r y n o ż y to k ars k ic h Im akow ych czołow ych praw ych NNBk ’ fewych N N B m z p ly lk a m l z w ę g lik ó w spiekanych łączon ym i w s J S S b lrm ^
nm
HKBm
f i —
M . « . Z r 1 0«»»!«« . . . . tnkarsklch Im a k o w y c h p r z e c in a k ó w p r a w y c h N N P a &
S
t f &
S
P
'
' o9llkó” " ,lcl," n,ch ,"c' ° n',ml w !poso° iry,"|v
h
b
L
/
W idkok nominalna
ok.
. » „ l i r a 2.24. W y m ia r y n o ż y to k a rs k ic h Im ak o w ych szerokich n m b * . -u-. I w
max.
mm 1208
12
8
100
3
12
2.4
1610
16
10
110
4
14
3.2
2012
20
12
125
5
16
4.0
2516
T ab lica 2.25. W y m ia r y n o ż y to k a r s k ic h Im a k o w y c h sp lcz aslych N N P a z plylkam z w ę g lik ó w s p ie k a n y c h łą c z o n y m i w s p o s ó b trw ały
u rn V’
25
16
140
6
20
4.8
3220
32
20
170
8
25
6.4
4025
40
25
200
10
32
8.0
a50
32
240
12
40
9.6
5032
0.3
IM
Z
,o « A a a k H '» » K o w a
15?
t. HO» ł O « * W ---------- ------------ ---
------ -
- „.w m k iriK lc h im akow ych proalych p ra w y c h NNZa i wltflllków spiekanych łącz o n ym i - sposób
XX N02E TOKARSKIE IMAKOWE
Tablica 2 2 7 . W y m ia ry noZy tokarskich Im akowych . „ [ „ t y c h praw ych NNZc I lewych N N Zd z płytkami z wąglików ip lo k .n y ch łączonymi w sposób Irw aly
UU7n
Wielkość nominalna
I HOW TOK*****
„
-------birh imakowych wytaczaków proalych NNWa
s s ;S 5 ilS i" "
*
b
la“ on,ml" •pM*b
D min
d
L
/
e ok.
ok.
mm 6.4
OKS
8
8
125
<0
8
3
14
5
0.8
toto
10
10
150
50
10
4
18
6
1.0
8.0
1212
12
12
180
63
12
5
21
8
1.2
9.6
1616
16
16
210
80
16
6
27
10
1.6
12^
2020
20
20
250
100
20
8
34
12
2,0
16.0
2525
25
25
300
125
25
10
43
16
2.4
20,0
3232
32
32
355
160
32
12
52
20
2.8
25.6
,o— » "
1»
hlica 2.29. Wymiary noży tokarskich Imakowych wytaczaków hakowych NNWc i płytkam i z węglików spiekanych łączonymi w sposób trwały
0.2
0.4
°*_
Tablica
2.31. W ielk o ści nominalne
płytek
zwykłych
spiekanych
przeznaczonych
Kształty i odmiany płytek
z węglików
do noży
tok arskich
I w o n TOK«"»«« 1g4 2.3 NOŻE TOKARSKIE IMAKOWE
.p "> „n »cb l,c .o n ,m l « tposob trwa.y
V
PQ
PD D
no
DO PO DO
Q
D O
D □ O
O
DO DO DO PB -i
Tablica 2.32. W ym iary w mm płytek z w yk łych z w ę g lik ó w s p ie k a n y c h o k ształtach A. B . C oraz Ich odm ian przezn aczon ych do n o z y to k ars k ic h
T a b lic a 2.32 (c d .)
K iz u ll A I Jego odmiany
Kształt C i jego odmiany
T a b lic a 2.33. W y m ia r y w m m płytek zw ykłych z w ęglików spiekanych o kształci# O o ra z jo g o o d m ian D A przoznaczonych do noży tokarskich
t «02» TO.**»"'« w u m i.rv w mm płytek zwykłych z w ęglików spiekanych o kszta łci. f J Ł n E A .lo so w an ych <■» " • « lokarsklch
2.3.4. Noże tokarskie imakowe składane
Na rysunku 26 pokazano nó: tokarski z kwadratową płytką wieloostrzową z Hf*lików spiekanyrh. Płytka jest zamocowana w korpusie noża.
i płytką wieloostrzową: a) rueodwraolną, b) od«nca!n«
Widkość nominalna
Płytka E
/
Płytka EA
•
•
4
10
2.5
3
3
4
4
10
iS
12
3
s
5
12
3
14
3.5
6
6
14
3.5
16
4
8
8
16
4
20
5
10
10
18
5
23
6
12
12
20
6
16
16
22
7
królsaym e r t e T „ « « M l o si™ . /godnie * * “ «■»
ich cksploalacj. jcsl
20
20
25
8
oslr/cnia. klóie /cs, zabiegiem koąownym w przybliżeniu równy koszlowi plylkl wmloosirowei. klon, po zuzyc
25
25
28
9
32
mnoży nakłuje sic lako riom. a Irzonck noża, lecznic » clcmcmam
32
32
10
i
n n m d . 1 o p o , „ „ i , amiaat łcięć opmzeza tie aokrujiknia. konywane z Ulami pr/ylozenia równym
1
t a « «
mocowania ( M l i widooslrrownj, nic m w „ W|c„ niach koszlów
« 1 mr . “ ,'T i^ d c n trzonek noka wysra,cza dla 60 plylek własnych produkcji zakłada się. ze jcocn 0
n.
P o /użyciu naroża I płytka jest przestawiana w gnieździć i dalej nóż pracuje narożem 2. W cienkiej płytce nieodwracalnej (rys. 2.6a> wykorzystuje się cztery naroża jednej czołowej powierzchni płytki. W grubej płytce odwracalnej (rys. 2.6b) używa się cztery naroża na obu czołowych powierzchniach płytki, czyli łącznic osiem naroży. W porównaniu z nożami z pły tkami lutowanymi, noże z płytkami wieloostrzowymi odznaczają się następującymi z a l e t a m i : 1 P o stępieniu ostrza noża nic trzeba zdejmować go / imaka nożowego i zamocowywać następnego noża. lecz wystarczy odmocować płytkę wieloostrzową i prze suwu- j j w gnieździć. Nic ma tu więc zmiany narzędzia, lecz tylko następuje zmiana położenia płytki wieloostrzowej, a zatem czas zmiany narzędzia Tm jest znacznie
wieloostrzowych , n:f i aim h oraz z materiałów ceramil'l„ k , „o w e su wykonywane a wtghków .pick.nyan
t » o n t o « « » !* «
200
j j . N02C TOKARSKIE IMAKOWE — — — — ____
2 34.2. Priofllud no>, lokaraklch z plylkaml wieloostrzowym i Obecnie jest barJko d u ło różnych rodzajów plylck wieloostrzowych oraz wic|c sposobów k h mocowaniu w nożach tokarskich. Płytki wieloostrzowi: różnią się: kształtem, np.: kwadratowe, trójkątne, sześciokątne. okrągłe i inne. kątem przyłożenia głównej krawędzi skrawającej, np.: 0*. 3". i " . 7’ , I I " , Masą dokładności wykonania, sposobem mocowania i łamaczem wióra. l/n. be/ otw o ru mocującego lub * otworem mocującym, ora/ / łamac/ami wióra na jednej lub dwóch stronach p łyty albo bez łamaczy wióra. — wielkością określoną długością głównej krawędzi skrawającej lub średnicą płytki. — grubością, — kształtem naroża, np.: narożem ostrym (nic zaokrąglonym), w ielkością promienia zaokrąglenia naroża, istnieniem krawędzi wykańczającej ja k o części krawędzi skra wającej pomocnicznej, — postacią krawędzi skrawającej, np.: ostrą, zaokrągloną, jedno- lub dwuścinową, — kierunkiem ruchu posuwowego, t/n. płytka prawa, lewa lub neutralna. — wykonaniem odróżniającym daną płytkę od innych, np.: ukształtowaniem po wierzchni natarcia lub krawędzi, wierzchnią powłoką.
‘ «i
obrzeżem kołnierza. Śruba 5 jest wykonana z nego i ma twardość 4 2 -4 6 H R C Obrzeże
d° 'xkV 'a n '* «P *-
hartowane do twardości 55-58 H R C . Podkladk' ^ * * * dodalkowo sprężynowej i obrabiana cieplnie do uzyskanii " obiona " «»li trzonka noża jes, stał siopowa do ulepszaniTdcidnego^l ~ *,R C ' Materiałem cieplnym wynosi ok. 45 H R C . 8 twardość po ulepszeniu Firm a
S A N D Y IK - C o ro m a n t s t o s u j e
kilka
sn o ,„K a
p ł y t e k w i e l o o s t r z o w y c h b e z o t w o r o w y c h Soosób tek bezotworowych oznaczony T -M A X pokazano na S
T
“
wieloostrzowa / leży w gnieździć noża „ a podkładce z z we.fil, Podkladka , a jest zamocowana do dna gniazda specjalny'.» „ J ® \ P l ^ s g r a w t jąca ,es, dociskana od gory c ementem dociskaj,cym 4 ,a pomocą p,y,ki 5 » Z . „c , z węglików spiekanych. Płytka ta ma na górnej powierzchni n a c * c rowki w celu bliższego lu b dalszego yej ustawienia względem krawędzi skrawającej. Ta regulacja ustawienia płytki 5 względem krawędź, skrawającej jes, konieczna, ponieważ płytka 5 spclma jednocześnie rolę łamacza lub zwijacza wióra i położenie jej krawędź, czołowej m a decydujący wpływ na efekt łamania lub zwijania wióra. Po odkręceniu śruby zamocowująccj 6 z sześciokątnymi gniazdami pod klucz w obu jej końcach kołeczek 7 podnosi płytkę 5 za pomoc, sprężynki S.
Wymiary i kształty płytek wieloostrzowych zostały ujednolicone w międzynarodowych normach ISO. Istnieje natomiast wiele różnych sposobów zamocowania tych płytek w nożach tokarskich. Sposoby te mogą być podzielone na dwie grupy. Pierwsza z nich dotyczy zamocowania płytek be: otworów, a druga Sposób
z am o cow an ia
płytek
zamocowania p łytek z otworami.
b c z o l w o r o w y eh
stosowanych
p r z e z f i r m ę S E C O - T O O L S A B i noszący skróconą nazwę Sccodcz-S pokazano na rys. 2.7. Z e względu na licencyjna produkcję lakich nożv w Polsce sposób len Przyjęło jako zalecany.
Rys. 2.8. ¿umocowanie T-MAX płytki wieloostrzowej bcżolworowe, wg rozwiązania firmy SANDV IK-Coromann a) budowa noża. b) nóż o wymiarach wysokoid naroża 19-32 mm. c i nóż o wymiarach wysokości naroża 1 2 - 1 6 mm Tlenieniem charakterystycznym tego zamocowania jest nakładany łamacz wióra. W nozuch o większych gabarytach (rys. 2.8b| łamacz ten ma wspomniane wyżej na cięcia. natomiast w nożach o mniejszych gabarytach (rys. M c ) łamacz wióra ma glu d k, powierzchnię g ó rn , i jest stosowany inny kształt elementu dociskają cego. O m aw iany sposób zamocowania dotyczy pełnego asortymentu nory tokars
S E C O T O O l T a b r a 7 n ó M ó b « o w a , ' lt' WKk,,' l l f / 0 ' el b e /o tw o ro w e j w g r o z w ią z a n ia firm y
Płytka skrawająca"a* ia,”* ™ ’ ' * * podkladka oporowa 2 przykręcona wkrętem spełniającej rolę łamacza wióra<^ m ^ !¡V • ^' ' b , ' “ P° m° C4 |,lylki ‘•»elkowej . Powierzchni natarcia pod katem 7 OT . f " dchylona względem prostopadłej d i dlatego dociska płytkę dociskowa 6 lylk
kich d o toczenia powierzchni zewnętrznych , płaskimi płytkami » '» l0° « r“ “ y™ ' trójkątnymi , kwadratowymi, z kątami natarcia - 6 lub + 6 . Noni z auum zamocowaniem płytek wieloostrzowych są przeznaczone do obrobki zgrubnej po -
PrzyklacTzan.ocow.nia p ły tli » i c l ~ c j pokazano „ a rys. 2.9a. Ze względu na k r u c h o w k krawędzie s k ra w a ją « przed w y k ru s z » * » . ‘ ścięcie krawędzi plylck. ja k lo pokazano przykładowo na rys.
' ^
2
.
Rył. 2.9. EŁ I <•* firmy F E ^ M U H L W
.MiKMirzOwei bezotworowej /e spieków ceramicznych korpus trzonka noża. 2 płytka skrawająca. 3 podkładka. tJ< 6 nastawny łamacz w.ora (aK sposób pracy pły,k.
S J S S ' -pl!,kl ■ ‘" " i ’“ -
ob'"b'“ >
Każdy TC sposobów zamocowania płytek w ie lo o s io w y c h b e »,w o ro w y ch wymaga unradnio ustalenia ich położenia w gnieździć noża pow,crTChn,am. bocznym,, będąCL powierzchniom, ptzsłozenia. W proces,c skrawania powierzchne le ulegają zożKiu a ponad,o przywierają do mch cząstki m alcnalu skrawanego, tworząc nalepy , z lego względu elemenly ustawa«, gniazda m c powinny stykać się z powierzchnia™ pmy łożenia p hlki na całej długości swych powierzchni, lecz tylko w dwóch punktach. Jeżeli pomimo tego na powierzchniach przyłożenia utworzyłby się nalep w miejscu, w którym styka sic ona z elementem ustawczym. to powstanie błąd ustalenia płytki w gnieździć. Błąd len spowoduje z kolei błąd wymiaru obróbkowego. A b y lemu zapobiec, uruchomiono produkcję płytek wieloostrzowych otworowych, których usta lanie może odbywać się w otworze centralnym. W wielu rozwiązaniach otwór płytek otworowych jest używany nic do ustalania położenia płytki w gnieździć, lecz do jej zamocowania Przykłady zamocowania płytek otworowych pokazano na rys. 2.10. S p o s ó b z a m o c o w a n i a p ł y t e k w i e l o o s t r z o w y c h o t w o r o w y c h wg r o z w i ą z a n i a Jir tn y pokazano na rys. l i l a
S E C O - T O O L S A B . noszący skróconą nazwę Sccodcs-P Płytka skrawająca I leży na podkładce 2. Podkładka jest
przytwierdzona do korpusu i noża trzpieniem 4 za pomocą nakrętki 5. Czop ustawczy trzpienia 4 ma z prawej strony płaskie, skośne ścięcie. Pł ytk a jest docis kana do czopa klinem 6 za pomocą śruby mocującej 7. Jest to więc klasyczne ustalenie położenia płytki otworem na czopie ustawczym. Powierzchnia klina przylegająca do płytki skrawającej jest lekko wypukła. W związJtu z. tym siła docisku pochodząca od klina jest przyłożona w przybliżeniu w połowic grubości płytki, podczas gdy siła reakcji na czopie ze skośnym płaskim ścięciem działa niżej - W pobliżu dolnej krawędzi otworu. Dzięki temu powstaje moment obrotowy wywołujący dociskanie płytki skrawającej do podkładki. Zasada wywierania ńły dociskowej przez klin 0 na płytkę skrawająca jo t wyjaśniona na DS- 2-llb. Stożkowe gniazdo w kim « pod łeb śruby 7 jcsl wykonane numoirodowo. Dokręcając stubę 7. powoduje się przesuw klina w kierunku oznaczonym slrzzilką. »kan w kima do płytki skrawającej odbywa się w dwóch punktach Irys. 21 ' c l 1)0 i w T '" J k ** 11 *•> reakep ze stron, ezoęu uslawsze*.« Rozwiązanie to za pcwma całkowitą pewność uiulcuU i zamocowania płytki skrawającej, która może hyc
R y., 7.10. ' ' " f otworowymi Idla szkiców a J- jB I - rł,,ka skta-ajtsa. r»i «osikowym. ! trzonek nuż* płytka skrawa,„ca w ro-wrazam» " ,— aen, z z ezopm, Ul ustalona na kotku 4: a zamocowana śruba 3 , kimano. ..naCnieoeui. di zamocowana nnmoirodowym: pie.-cicń sprężysty i .rTodcb,lanej takjka > zdwunsmiennej di.,«,,, 4 “ ' ^ “ ^ „ „ n e m .mikowym tbe. plytk, / mworem pomoc« .krętu »krętu 6 6 (sprężynujący (sprężynując otworem rnmiouodowym; mimoirodowym: c> e>zamocowana ir/p* ," j >,c . onorowni f| fi zamocowana dwuraimcnną dwuramknną dźwignią * t j* ...hliwa oporowej*. dźwignią **h li»ł względem n.t rutko.) « przytrzymuje płytkęoporowąt d l w f * I 1* 0 punktu A /a pomocą »krętu i re 'K v ko*jm J ^ moo, .krętu A (sprężynujący »• wkręcania, h) zamocowana wygiętym lr/p«mcm „utM 4 z czopem stoil rurkowy p.cikień gumowy z ^ J # ^ a<)pfnl stożkowy* popych ki mocowana kołkiem wahliwym J a P-® n»dęciu trzpienia J. kołek jot ’ Idolus « |cM prowadzony i K , który jest 7 (dolny koniec kołka -3 jest - .... koniec •“ kołka •J. prowadzony I” — - - . -z» pr>/mow)«n • V a0 „Uonięcia otworu, „pr. przytrzymywany .h! góry tulejką 4, wkręt • > p(fłVłlv^o czopa 3 ti wprowadzany popycha« 0 zamocowana tylko silą »prę . * korpus noża
, N0Zf TOKARSKIE IMAKOWE
t HOtt TOMMKIt
plylki wieloostrzowe otw o ro w i / ukształtowaną powierzchnią S ,:('O - T 0 O L S A B , krajowej produkc,, t a ń c u j p o k la r T n ?
. .. ,
„kszrałlowama powierzchn, n alaraa jes, niezmienny wzdłuż krawedó . ■ „ r ó w n o » płytkach trójkątnych, jak i kwadratowych. “ rawająee, S a powierzchni natarcia istnieje k in o stałej szerokości h. W glcbi a iein™, „ a * lamacr lub zwijacz rowkowy. W przypadku piytek p r a c a c h S t a S s,ali nierdzewnych szerokosc lamae-za rowkowego jeat znacznie „,y . “ nych. jak to pokazano na przykładzie płytki kwadratowe,. Wewnętrzna krawedż łamacza wióra jest obniżona w stosunku do krawędzi skrawającej o wysokość A (w płytce trójkątnej) lub B (w płytce kwadratowej!. Właściwy kąt nalarcia w płytce
r«
, wąskim łamaczem w.ota (rys. l i l a ) występuje za jego wewnętrzną krawędzią, natomiast w płytce z szerokim łamaczem (rys. 2 .1 Jb ) kąt ten należy rozumieć jako kąt będący zaraz za ścincm krawędzi skrawającej.
2.11. Zamocowanie (SecodevP) płytki wieloostrzowej otworowej wg rozwiązania firmy SECO-TOOLS AB a| elementy składowe, b) kierunek przesuwu klina podczas dokręcania śruby mocującej. c) rozkład sil d/ialajjcych na płytkę skrawająca
Firma SA N D V IK - C o ro m an t produkuje płytki wieloostrzowe (rys. 2.14) z rowkowymi
obciążana siłami skrawania, działającymi w różnych kierunkach. Umożliwia lo pracę noża przy obustronnym kierunku posuwu. N a podobnej zasadzie jest oparte zamoco wanie płytek trójkątnych i kwadratowych w innych typach noży lokarskich niż poka zanych na rysunku. Różnice występują jedynie w ukształtowaniu klina mocującego. Drugi s p o s ó b z a m o c o w a n i a p ł y t e k w i e l o o s t r z o w y c h o t w o r o
zwijaczami i łamaczami wióra A w narożach oraz B i C wzdłuż prostoliniowych krawędzi skrawających płytek. Przy małej głębokości skrawania i małym posuwie rowek A doprowadza wiór do postaci wstęgowo-śrubowej. Przy średnich głębokoś ciach skrawania i posuwach rowek B zwija wiór. który uderzając o boczną powierzchnię płytki, jest łamany na krótkie odcinki. Podobną rolę odgrywa rowek C przy dużych głębokościach skrawania i posuwach.
w y c h jest pokazany na rys. 2.12. Płytka skrawająca / leży na podkładce 2. Podkładka jest przytwierdzona do korpusu i noża wciśniętą tulejką 4 ze stożkowym kołnierzem. Trzpień 5 z czopem zamocowującym ma stożkowy występ obwodowy, który współpracuje ze stożkową częścią otworu tulejki 4. Trzpień 5 zabezpieczony jest przed obrotem względem tulejki 4 kołeczkiem wchodzącym w przecięcie boczne tej tulejki. Podczas dokręcania nakrętki 6 trzpień S jest wciągany w dół. przez co
Rył. 2.14
jego czop odchylany w prawo powoduje dociskanie płytki skrawającej / do bazowej powierzchni gniazda korpusu noża. W tym rozwiązaniu otw ór płytki wieloostrzowej spełnia rolę otworu zamocowująccgo. a nic ustawc/cgo ja k w rozwiązaniu poprzed nim (rys. 2 1 1 ).
Zuuda działaniu zwijaczy i łamaczy wióra płytek wieloostrzowych z ukształtowaną powierzchnią natarcia o stałym zarysie przekroju poprzecznego produkcji firmy
SANDYIK-Coromant
R>ł. 2.12 Zamocowanie płytki wieloostrzowej z 01 worem mocującym urna ,n produkuje również plyrki z ukszralro.an, powierżchmą trałarcia. ale n zmicn-
Ry*. 2.13 Ukształtowanie powierzchni natarcia płytek wieloostrzowych firmy SECO-TOOLS AB: a) trójkątnej, b) kwadratowej
nym zarysie. Oeomelrię lakiej plylki P ^ ' “ ™ " 0 ¡ ¡ '„ ^ s k r a w a j ą c a ma w tym Przekrój a -A jes, przeprowadzony przez ^ kraw,dzi rsrmcjc miejscu wąski ścin h , z kątem nalarcia 0 . a w dalszej oo eg duży kąt natarcia o wartości 18 ". . „ „ „ n . ™ do krawędżi skrawającej Przekrój U H jest przeprowadzony w P'„ ^ w , ym micj « u szerokość ścina w odległości ok. 1,6 d łu g o ś ć , .e j krawędź, od n a r o z r * iu ^ „ y *•. - • * * ■ * » « w » -
ra 'a m a . “
“.r . is ,8 .
NOŻE IOKABSKIC IMAKOWE
2-3-4.3. Sposób oznaczania płytek wieloostrzowych I wymiary płytek Ze względu na dużą różnorodność stosowanych płytek wieloostrzowych ujednolico no ich oznaczanie w skali międzynarodowej, co ułatwia ich zakup. Obejmuje to norma PN-92/M-18000. Rys 2 15. Geometria płytki wieloostrzowej z ukształtowaną powierzchnią natarcia 0 zamiennym /ansie produkcji firmy SANDVIK-Coromant: a* zarysy ukształtowania powierzchni natarcia, b) ustawienie płytki w gnieździć, c) praca płytki
Kod oznaczenia płytki wieloostrzowej (rys. 2.17) składa się z trzech członów zawierają cych 9 symboli określających wymiary i inne cechy płytki. Symbole od 1 do 7 są symbolami obowiązującymi i należy je stosować w każdym oznaczeniu. Symbole 8 1 9 są symbolami nic obowiązującymi i jeden z nich lub obydwa można stosować
Przekrój C-C jcsl przeprowadzony w środku długości krawędzi skrawającej. W tym miejscu szerokość ścina ¿»c jest laka sama jak w przekroju B-B, lecz k ą l nalarcia na ścinie jcsl ujemny i równy 36 . Właściwy kąl nalarcia jcs l nadal dodalni, lecz mniejszy niż w przekroju B B i wynosi 10°. Z lego opisu wynika, żc zarys ukształtowania powierzchni nalarcia płytki zmienia się wzdłuż krawędzi skrawającej. Ze wzrosłem odległości od naroża zwiększa się wzmocnienie krawędzi skrawającej. Przy skrawaniu bowiem większego naddatku materiału jego wierzchnia warstwa jest najczęściej utwardzona (odlewy, odkuwki) 1w celu uniknięcia wykruszania krawędzi ostrza w miejscu skrawania celowe jest jej wzmocnienie. Opisana geometria ukształtowania powierzchni natarcia płytek wieloostrzowych jest przystosowana do noży z gniazdami, w których mogą być zamocowane płytki pracujące z ujemnym kątem nalarcia (rys. 2.15b). Pomimo ustawienia płytki z ujem nym kątem pochylenia (-•/.) właściwy kąt natarcia pozostaje tu dodatni ( + 4°). Aby zachować jednak kąt pochylenia krawędzi skrawającej /., = 0 ' przy ujemnym kącie ustawienia płytki ( - 7J , płytka musi mieć kąt /., > 0 . Ponieważ jednak jej grubość we wszystkich narożach musi być taka sama. płytki te mają charakterystyczne wklęśnięcia 1 wzniesienia krawędzi skrawającej. Praca takiej płytki jcsl pokazana na ry*. 2.15c Zimom, ;ar, 5 ukszullo.ania krawędzi płytek wieloostrzowych byl bodźcem do trwania powierzchni la ia re i, różnych wy,repów Iw/niesień). Wzniesienia Ic mają na u un ikn ie« pełnego przylegania Iworząccgo sie wióra do powierzchni nalarcia. n c h w ^ u J* ■ T , P
Wl° la ^
powierzchni, oraz zabezpiecza przed płynięciem
CK,P'1 " d w,ó,a *■ płytki. Wzniesienia .c są k sz l.lio w a « nu płytek wrełooslrzowych i dobierane w zależności od prze-
Człon kodu
1
III
II
1
2
3
4
5
7
8
9
Wymiary mciryc/ne
T
P
G
N
16 03 08
E
N
Wymiary calowe
T
P
G
N
2
E
N
3
6
IV
Nr symbolu
2
—
10
Rys. 2.17. Symbole kodu oznaczania płytek wieloostrzowych w miarę potrzeby. Ponadto, aby dokładniej opisać wyrób (płytkę), wytwórca może dodać symbol 10 . składający się z jednej lub dwóch liter, oddzielony od członu znormalizowanego kreską poziomą (czwarty człon kodu), lecz nic zawierający liter używanych w symbolach 8 i 9. Znaczenie symboli tworzących oznaczenie jest podane w pomocmc/ncj tabl. 2.35. w której zamieszczono również numery tablic dotyczących poszczególnych symboli. Tablica 2.35. Wykaz symboli oznaczenia płytek wieloostrzowych oraz numery tablic, w których opisano poszczególne s y m b o l e ____________ _____________ _________ Nr 1 2 3
Znaczenie symbolu Symbol literowy określający kształt płytki
Nr tablicy 136
Symbol literowy określający kąt przyłożenia
137
Symbol literowy określający klasę dokładności p ł y t k i _________________ __
138
z i HOz t TOKARSKIE IMAKOWE 209
1
Znaczenie symbolu symbolu 4
— 7
Stmbol literowy określający sposób murowania i lub łamacza wióra V _ im lT * o .y “ 3 rc d a |* ) P " ' ' f ' ; ' 1’ Srmbol liicrowy lub cyfrowy określający ________ kształt naroża ph tki Symbol literowy określający posiać krawędzi
8 9 10
Symbol literowy określający kierunek Symbol do wykorzystania wg uznaniu wytwórcy______ _________________________
Nr tablicy Symbole obowiązujące
139 140 141 2.42
Symbole nic obowiązują«
2.43 2.44
Sposrod w ^ s . k . c h plyick wieloostrzowych najczęściej „ „osowanc w pracach (.»karskich plylk, bez otworu mocującego. narożami zaokrąglonymi o ksziahach „ó jk a tn y m i kwadratowym (PN-93/M-18024| oraz płytki , otworem mocującym walcowym, z narożami zaokrąglonymi o kształtach: trójkątnym, kwadratowym i rombowym (P N - 9 3 ,M .180231. W ym iary tych plyick bez otworu mocującego podano W tabl.: 2.45 + 2.47, natomiast plyick z otworem mocującym w tabl 2.48-2.52. W y m ia ry pozostałych płytek nic zamieszczonych tu są objęte następującymi normami: PN-93 M-18021.01. Płytki wieloostrzowe (wymienne) z węglików spiekanych, z na rożami zaokrąglonymi, z otworem mocującym częściowo walcowym. Wymiary płytek o kącie przyłożenia normalnym 7\ PN-93 M -18021.02. Płytki wieloostrzowe (wymienne) do narzędzi skrawających. Płytki z. węglików spiekanych, z narożami zaokrąglonymi, z otworem mocu jącym częściowo walcowym. Wym iary płytek o kącie przyłożenia normal nym 11 . PN-93/M-18021 P łytk i wieloostrzowe (wymienne) z węglików spiekanych, z krawę dziami wykańczającymi bez otworu mocującego. Wymiary. PN-93 M-18010.01. P łytk i wieloostrzowe (wymienne) do narzędzi skrawających. Pły tki ceramiczne z narożami zaokrąglonymi. Wym iary bez otworu mocującego. PN-93. M -l 8010.02. Płytki wieloostrzowe (wymienne) do narzędzi skrawających. Płytki ceramiczne z narożami zaokrąglonymi. W ym iary płytek z otworem mocują cym walcowym. Tablica 2.37. Sym bol literowy 2 określający kąt przyłożenia normalny płytki wieloostrzowej __________ Symbol literowy Spośród symboli podanych poniżej nalc/y wybrai symbol odpowiadający ląlowi przyłożenia normalnemu krawędzi skrawającej główinej. Jcbli (pomimo różnych kątów przyłożenia normalnych) każda krawędź skrawająca może b> główną krawędzią skrawającą, symbol przyjęty w oznaczeniu powm.cn odpow.adac kątowi przy łożenia normalnemu dłuższe, krawędź, skrawającej, która jest przyjmowana jako krawędź skrawająca główna również w przypadku określania wielkości płytki (patrz tabl. 2.401
D - 15° E -20' -25' -30'
O
mne kąty przyłożenia normalne, wymagają«
specjalnego określenia
2 J. NOŻE TOKARSKIE IMAKOWE
ł.W O « T O M "» "*
t * * .« * * » —
'
T a b lic a 2.38 (c d .)
» 3 ° ‘ r* ‘ , * " c y k ' " 5 5 d 0 k ' " d " 0 , c l p l , , k l
Tablica B
oklffu Okręgu WJH'«'**“ wp«M<»w'- “ . r ' " Z , * * .*'1.1 - - HU - « • W **
Średnica okręgu wpisar ego d Ryi. 1. Przypadek I. IN,I II o nieparzystej liczbie boków i /jokuglonych narożach
Odch.lki fnuikinc irednity ,1 dla Has do1. K. U M. N . U dla pl,.rt kształtach II. O. P. S. T. C. B. MW i B ora, « . ™ a . » mdla Ha. doHadnoaa \l. N. i U dl. płylck o kacie aaro/a 60 lub . * e j i ksmloc II. O. P. S. T, C. Ł M i W wg lab! B.
mm
cale
4.76 5.56 6" 6,35 7.94 8" 9,525 10”
3/16 7/32
12" 12.7
Ryi. 2. Przypadek o parzystej liczbie boków
25” 25.4 Rys. 3- Przypadek 3. Płytki z krawędziami wykańczającymi (patrz uwaga oznaczona odnośnikiem I) w tabl A)
)| Symbol literowy
Odchyłki graniczne, mm
cale
mm
cale
mm
cale
±0.05
±0.002
±0.08
±0.003
±0.08
±0,003
±0.13
±0.005
±0.08
±0,003
±0.13
±0.005
±0.13
±0.005
±0.2
±0.008
3/4
±0.1
±0.004
±0.18
±0.007
±0.15
±0.006
±0.27
±0.011
1 1/4
±0.13
±0.005
±0.25
±0.01
±0.18
±0.007
±0.38
±0,015
±0.15
±0.006
±0.2
±0.008
±0.38
±0.015
O
P
±0.25 S
±0.01 T
C E, M W R (tylko odchyłki graniczne dla d)
Odchyłki graniczne, cale
±0,005
±0.025
±0.023
±0,025
±0.013
±0.025
±0.025
±0,0005 ±0.0005
7
A O
” Dotyczy tylko płytek okrągłych.
± 0.001 ± 0.001
±0.005
±0,025
od ±0 ,002) )i do ±0.006/
±0,0002
±0.013
±0.025
od ±0.002' do ±0.006
±0,0005
±0.025
±0.025
od ±0,002 do ±0 .006.
± 0.001
______
O O O D A Z
± 0,001
±0.0005
±0.025
8 Odchyłki graniczne wkża od tumi normami ru wymiary
± 0.0002 ±0,0005
±0,025
±0.025
amc/
± 0.0002
±0,025
±0.013
■ »¿¿M i
mm
Kształt płytki ±0.025
_
1 Klasa U
cale
5/8
1
31.75 32”
Odchyłki gr. Klasy M i N
mm
3/8
1/2
15.875 16” 19,05 20”
Odchyłki graniczne wymiarów d i m płylck rombowych o kącie narów 55’ (kształt D) i klasach dokładności M i K wg MbL C. Tolerancja wymiaru m zwiększa się znacz nie. gdy kąt naroża jot mniejszy niż 55
1/4 5/16
Od hylki gra ic/nc dla d Klasy J. K U M . N Klasa U
± 0.001
±0.005 Tablica C Średnia okręgu wpisanego d
± 0.001
od ±0,002) *> od ±0,003)-> do ±0 ,006/ do ±0.008/
±0.005
od ±0,002) i. od ±0.003)ii do ±0,006/ do ±0 .0 0 8 /
± 0.001
od ±0,003)11 od ±0.005)ii l a° 1001 > Id » ±0.015/
~
m dla P|>,ck ' krawędziami wykańczającymi. p*>łk l 1 P°»«nny byt określone zgodnie / odpowmd
.
Odchyłki graniczne dla J
Odchyłki gramc/nc dla
mm
cale
mm
cale
mm
cale
5.56 6.35 7,94 9.525
7/32 1/4 5/16 3/8
±0.05
±0.002
±0.11
±0,004
12.7
1/2
±0.08
±0003
±0.15
±0.006
15.875 19.05
5/8 3/4
±0.1
±0.004
±0.18
±0.007
Kształt płytki
0 /— 7 Z _ 7
2 j NOŻe IOKAPSKIE IMAKOWE
I «Ktft TOKAIWK"
, i o lr e łl.lflc y sposób « m o c o w a n i» płytki
tab lica 2.40. Sym bol cylro w , 5 ol,.a ii,| a cy „ le|Koi ć p|>,w „ | , loottrJM
wloloołtrz
Bez łamaczy wióra Y /M
R
Z łamaczami wióra na jednej stronic płytki
P
Z łamaczami wióra na m ' obu Mronach płytki Płytki z otworem mocującym walcowym
A M
v m
W
T
m
m
Bez łamaczy wióra Płytki z otworem mocującym częściowo walcowym z pogłę bieniem stożkowym Z łamaczami wióra na o kącie 40- 60- na obu stronach płytki m obu stronach
B
Płytki z otworem Bez łamaczy wióra mocującym częściowo m wikowym i pogkbiemem stożkowym Z łamaczami wióra na kącie 70-90’ na jednej Mronie płytki m jednej strome
H
Płytki z otworem Bez łamaczy wióra mocującym częściowo walcowym z pogłę bieniem stożkowym i Z łamaczami wióra na o kącie 70-90 na obu Mronach płytki m ------- obu Mronach X J> Wymiary i szczegóły w magapce dodatkowego wyjaśnienia, rysunku lu szczegółowego oj*su
Średnica okręgu wpisanego: 1/2 cala Symbol: 4 (1/2 - 4/8) b Symbol jest dwucyfrowy, gdy licznik nie jest liczbą całkowitą. Przykład średnica okręgu wpisanego: 5/16 cala Symbol: 2.5 (5/16 = 25/8)
M m
m l
\ m
m
m
m m
—
W krajach Mocujących układ calowy symbolem wielkości płytki I jest średnica okręgu wpisanego. Symbolem jest licznik ułamka .i mianowniku 8, wyrażającego długość w calach: a. Symbol jest jednocyfrowy, gdy licznik jest liczbą całkowitą. Przykład
m
m
m
Uwaga: W tablicach A i B podano symbole wielkości płytek dla najczęściej spotykanych, normalnych średnic okręgów wpisanych w płytkę równoboczną._______________________________ Ill-lV Płytki nicrównoboczne
,
m
m
m
,m
m
m
m m
n
a m
“ g PN -,SO 3002' 1+ Al:196C RyUu luerownoboc/ne pn.,nny byc /a*ve w ,„„nonę i po/ycj! 4 oznaczenia symbolem X. poopadłe do krawęd/i skrawającej głównej nych dłu/x*j> ora/ szczegół..* d. »tyczących specjalnych cech konstrukcyj-
“ tici ulimtoscj M li Poi-mtoo, *,cnv 1
Długość krawędzi: 15.5 mm Symbol 15 Długość krawędzi 9.525 mm Symbol: 09
\
m
m
Symbol cyfrowy W krajach Mocujących układ metryczny symbolem wklkoki I i mhnT' 3 . b° l‘ “' ' PrTyklady ," " ’0<>l,0*>- P0" ' " “
m
m
Z łamaczami wióra na jednej stronie płytki
Bez łamaczy wióra Płytki z otworem mocującym częściowo m walcowym z pogłębie niem stożkowym Z łamaczami wióra na o kącie 40- 60 na jednej stronic płytki m jednej Mromc
0
W
Bez łamaczy wióra
Z łamaczami wióra na obu Mronach płytki M
—
/A
i
Płytki bez otworu
-
-II Płytki równoboczne
i
i f
Łamacze wióra"
1
r
Grupa płytek Zamocowanie
-
i
f i g
Rysunek
V Płytki okrągłe
Symbol wielkości dotyczy zawsze krawędzi skrawającej głównej lub dlu/s/ej krawędzi skrawającej. W przypadku innych wymia rów należy je określić za pomocą szkiców lub szczegółowych wyjaśnień podając na pozycji 4 symbol X. W krajach stosujących układ metryczny symbolem jest długość z pominięciem części ułamkowej. Przykład Długość krawędzi głównej: 19,5 n Symbol: 19 W krajach stosujących układ calowy symbolem jest licznik ułam ka o mianowniku 4. wyrażającego długość w calach. Przykład Długość krawędzi głównej: 3/4 cala Symbol: ~ W krajach stosujących układ metryczny symbolem jest z pominięciem części ułamkowej Przykład Średnica płytki: 15.875 mm Symbol: 15
potytji 2
X
? ”
*■ ó1' " 1
lórych ks/talt nie został określony na
*
214
i n o n to »*«*».'»
Tablica 2 40 (cd.) S r m M t « W k o « l I-'.'"1 rt-»oboc
ittdnk clmiu -ptano*.' 1,N~> V Płytki rt»iK*ocnic i okrasie ‘»1°'” Symbol wielkości plylki (pozycja 5) o kształcie
_05 I 09 I 03 I 06 I OS I OS I 09 I I OZ I 04 I 06 I II Ol I 03 I 05 I 07 I I 01 I 07 1 09 I
h T yT
OS I 09 I
I II II
I ' 06 I 07 | 06 | 06 | II
09 | 09 | 16 | 06 | Q9~
16
12 I 22 I
12 1 15 | 13 | 12 1 22
I 15 I 27 |
13 I 19 | 33 |
I 07 I
|~o T~
19 | 16 | 15 I 27 | |Q | |3 19 | 23 | 19 | 19 | 33 | 13 | |9~
18 I 25 I 44 | 25 I 31 18 I 13 I 23 I 31
I 04 I 06
13 | 03 | 09 | 08 (~ Ó T
I 54 | 32 I
I
26 | 25 | 44 | 17 |~2S~
33 | 32 | 31 1 54 ~
10 " 1>U pł)1cl iłKtrjCTnjth okrągłych
l»ag* Długów krawędB I noże być wyUczona z iiMlępująoch wzorów: dU płytek równokgłych (kut.lt U. O. P. S. D I - ' I « — . gdzie«jest liczbą boków wielokąta; dU płytek rombowych(kuułl C. D. E. M. V) i dli płytek kutahu W
N02E TOKARSKIE IMAKOWE
Tablica M l . Sym bol cyfrow y 6 o k r o i ł , ] ^ flrubo<ć ^
wleloostrzowej
Grubość płytki .s j o l odległością między k r a s k ą skrawaiaca ' naroża i przeciwległą powierzchnią podstawy płyiki; patrz rys 1 - 3 Krawędzie skrawające scinowe lub zaokrąglone są rozpatrywane ,ako krawędzie skrawające ostre.
W .. krajach stosujący , , --- , symbolem jej wartość z pominięciem części ułamkowej. Jeśli syml jednocyfrowy, powinien być poprzedzony zerem. Przykład Grubość płytki: 3.18 mm Symbol: 03 Wyjątek stanowią płytki o grubości 1.98 i 3.97 mm. W celu od ro/niema ich od płytek o grubości 1.59 mm (symboł 01) i 3.18 mm (symbol 031 cyfrę określającą grubość poprzedza się literą T. Przykład Grubość płytki: 3.97 mm Symbol: T3 VV krajach stosujących układ calowy symbolem grubości płytek jest licznik ułamka o mianowniku 16. wyrażającego grubość w calach. a. Symbol jest jednocyfrowy, gdy licznik jest liczbą całkowitą. Przykład Grubość płytki: 1/8 cala Symbol: 2 (1/8 - 2/16) b Symbol jest dwucyfrowy, gdy licznik nie jest liczbą całkowitą. Przykład Grubość płytki: 3/32 cala Symbol: 1.5 (3/32 - 1.5/16) Uwaga: Niżej podano symbole normalnych grubości płytek.
*- y l«g«, - ctg^ł gdne e, i i , są kątami ruro/a ottrego i rozwartego łenb .ymbołc te ziarnowano w tm c tw iu mnyn. n „ podane » tahl A. u a pozycji 4 powinien być symbol X T lb łkj B. Płytki o li.s k inclryt™
Symboł grubości płytki
■
iW
» ir
---- —
2.«.
—
-
'
,ubC,,,0KY' ok,oS""aC’' k” '" " na,oia Pl>"11
„ le lo o s lr io w o l
, J. NOŻE t o k a r s k ie im a k o w e
217 r r . l r a o 3woS r
Sym bol
b01
Postać krawędzi skrawającej
8 0 k ,,,‘ la | -C» ■ " " «
Rysunek
F p SK T sn M ołaO Sm i» Sjsabok os Jcłli nsroże nic jo l a o k lł M » krajach omn|jc)Ch u . 0 naio/c oslie (mc reokrąglon«) 1 - promień nąrora 1/64cala ; promień nirora l/H c i a .1 - promień nirora J M eaU 4 promień narom I 16 cala 6 promień naroH 3/32 cala 5 promień naroża 1/8 cala
E
Krawędź zaokrąglona
« - . I - c , plylk,
Postać krawędzi skrawającej
S
Krawędź jednościnowa zaokrąglona
K
Krawędź dwuścinowa
P
Krawędź dwuścinowa zaokrąglona
W /M
Krawędź jednościnowa
T
Sym bol
Rysunek
tóli ¿¡¡O a ™ y i n S t ś S S c n j ą e e . należy podać symbole w nąslcpirjącej kolejności: Dla kąta przyłożenia normalnego krawędzi w y k a ń cz a ją ce jj ’
DU kąta przystawienia K.
U -------------E F P Z
- 75 - 85° - 90 - każdy inny kąt przystawienia
A - 3° B -5° C - 7° D - 15° E-20 F - 25' G - 30' N - 0° P - II Z - każdy inny kąt przyłożenia normalny krawędzi wykańczającej
Uwagi: Krawędź wykańczająca jest częścią krawędzi skraA
Tab lica 2.44. S y m b o l lite ro w y 9 ok reślając y kierunek skrawania (kierunek ruchu posu w ow ego) łą c z n ie z typem n a ro ż a płytki wieloostrzowej Symbol literowy
Typ płytki
R
Płytka prawa
niczncj.
. A-A _ Kroy^dz skrowopco główno
/ K"J-ęCx____
f
"
.
a
\
L
Płytka lewa
N
Płytka neutral na
Zastosowanie płytki Płytka nicrównoboczna i nierównokątna oraz wszystkie płytki z niesy metrycznymi narożami i/lub niesymetrycznymi łamaczami wióra umożli wiającymi stosowanie płytki tylko przy jednym kierunku ruchu posuwo wego
Y
ZOIOŹOO, kitfjrtk \ n x * j o » j«>f«Fr>
f**o n ioew
z Oznaczeń* J “ *6 D*a płyiekf P ^ e k w ilo is ir z o ^ c h m e S S j ¡ ¡ f o m I S ' r ’ “ “ on aalizow anychinL™ ^ ,« 7 , ' maqi c/> P*y|ka mi* naroża ścięte, czy “ ^onnaUzowanych o d p o w ię d n ie T iŁ ! ar,c *» w «ormach na wymiary płytek; dla pl. J W k r e iic h s ^ J J S i W nro/ns ęnaleić w kalalojach w,twórcy. - S i “ ‘ »■Wtare melrycary o/jrac/emc plyrek okrągłych należy na po/ye - M O - i e a l i i S l E S ! '^ ^ ! ^ ^ ! ? 1* Perelicrona / wanoścl w calach;
Wszystkie płytki o syme trycznych narożach z sy metrycznym łamaczem wióra umożliwiającym stosowanie płytki przy obu kierunkach ruchu posuwowego
Rysunek
¿C . w W
^ ’ S U
218
, „ o Z I T O « « » * « « 'MkKOWI 219
, ,M ,lr io « y c l> ' w a s " “ » •P to k * "W h
„ b ilo « 2 ■«■ Wymiar», w « « plytak wlalooktrzowych z we9llk ó . „a d r a t o w y c h z narożami zaok,a9lon,m l baz otworu m o c°|ą c,9| P SN J N SH 6N
'Qt U /tjicu n a notmotnj (r tez larraay nićta ,q t W 'o ! & °
t r i lam am m * “
SPUN «-• SP6N t a l an jlo teria rcrrm inq i r
TP1/NJSMI6 I "
SPMB
la ! tn jb itń a nrmalnj i r z łomottoń **Cn
’
y
¡^
-------------
o
, . a W ym ia ry w m m płytek wlolooalrzowych z w an n y*. m m w y m ia ró w d . n i i s w m m p łyte k
Tablic* ..47 l’ «l‘ » l"y ch ' k w a d r . .« » , O * — wi«ino*trrowych z wet) ....„i- ro w * to o 9 t'* o w y c n ‘ł " ' * oru moCU| f l nCn O 0 O ________________________ ,aokrafllon ym l 60 ------
ml
« « & » * » na,OIaml l"
« » '» « » SUMA bez łamaczy móta
? w h v lk i Br«inic/nc kU> dokładnmci
Pł)1fca ±0.025
±0.08
±0.025 TP ló SN .0*
SN
±0.025
±0.025
±0.025
±0.025
Ii. ±0.025
SHMH
Oddiytki paniczne db >w»y*'Hch Ma« tl°kl*lnowć ±M-'.
z łamaczami mórg na oto itronocf) płytki
z famoczam wióra na /e d n e f s tr o m e ptyth
Tablica 2 48 Wymiary w mm płytek wieloostrzowych 7 węglików spiekanych IróSełnych 7 narożami zaokrąglonymi 7 otworem m ocuiącym walcow ym
JHHA bez łotnoezymora
me
INNU x łamacromt mfra rajKfm j tíram et^yłU
Z (QfTVJCZOtYHwflyfl na obu ¡tionatti pfyfh
i® ;« «
Zit
TNMA2201I2
S N M M090301
SN M C0W W
SNMM090308
sn m g m o w
SNMA120408
SNMMI20408
SNMAI2CUI2
SNMMI20412
TNM M 160408
T N M G 160408
TNMMI60412
T N M G 160412
SNMMI50608
TN MM 220408
TNMG220408
SNMMI50612
TN MM 220112
TNMG2204I2
SNMAI90612
SNMM1906I2
TNMM220416
SNMM906I6
SN M M I9 0 6 I6
TN MM 270612
SNMA250724
SNMM250724
TNMM27Q616
l Odchyłki graniczne wg PN-92/M-I
T
SNMG12M0S
9,525
_____
’
S N M 0 I2 0 4 I2 ~ ______
S N M O tW
I5.sn
S N M O IÍ0 6 I2 -
______
~ S N M Q I1 W T ~ ,9.05 SN M O I
, yOKAHSKIE IMAKOWE
___
223
„ M e l „ le lo o .lr z o - y z l' ' w ą g lik ó w s p ie k a n y c h 1.50. W>Kt r . r * T n . , . » " U z a o k rąg lo n ym i z o lw o r o m m o c u |,c, „ ,
Tablica 2 rombowych
„ b l l c a 2-5’ - W y m ia r y p ly lo k w le lo o s lrz o w y c h z .„ g llk ó w , p i , k . n, ch o k a c ia n » ' » ' “ 55 ' “ ° l " » l l l o n , m i z otw orem m oco|, 4 m
DNHA
CKM* m butanotty
brr łamaczy wióra
anan
DHH6
DNMM
z łamaćram wtóra na oba stronocb płytki
z łamaczom wtóra najednej stront ptt/th
/
Płytka
C N M A 120408
ok.
4 ±0.10 ±0.08
d"
CNMGI20J04
3.308 1.818
0.4
CNMM120408
CNMGI20408
2.9 12.70 4.76 3.088 1.697
0.8
CNMMI20412
CNMG120JI2
2.867 1.576
1.2
C N M M 160608
CNMG160608
3.970 2.182
0.8
CNMMI60612
CNMG160612
3,749 2.061
1.2
CNMG19060S CNMAI906I2
CNMM190612
CNMAI90616
C N M M 190616
.....
4.852 2.667
0.8
CNMGI90612 193 19,0' 6.35 4 632 2,545
1.2
CNMGI906I6
1.6
" O f c b » i g a a k a a PN-0VM-I9X». p , , „ „ M 2 „
4.411
2.424
/ Płytka
ok.
d"
5.16 DNMGI506CM
I>NMA 159604
6.35
DNMA150608
DNMMI50608
D N M G 150608
I3 NM AI506I2
DNM M 15 0 6I2
DNMG1506I2
ONMAI506I6
ONMMI50616
DNMGI50616
15.5
4 ±010 ±008
5" 6.939
04
6.477
08 5.16
12.70 6.35 1.2 1.6
7,94
12-52. " Odchyłki gra ic/nc wg PN-92/ 1-18000. patrz lab
224 . aort rO»*"*"*
,<> Odchyłki
i ,a w ,/ m “ i 1 ' p,' lek wleloo9,r,ow*ch ^ K r / d r a lo w » ^ I rombowych (80 i SS )
------------------------------'m M 4
sy m b o l 4.
■ iao»raflh>nr ml naroża_______________
klasy M odchyłki Odchyłki graniczne gr nicznc kl.s) rn, m, 1 mm rf. mm ±0.05
±0.08
±0.08
±0.13
225
Wjiaśnicmn dotyczące znaczenia symbol, literowych 1 * 4 , , pmlan- ». -•>' 2 3«
-ynsbol 2.
„ b ll„ “ H23
S ym b o oll literowy 5 określa kierunek skrawania, R - pIawyi L - lewy, N _ dowolny
- korpuala
±0.15 ±0.10
±0.15
±0.10
±0.15
±0.13
±0.18
3.3.4... System oznaczani. noży tok.,»kich a kl.d .n ych i w y m ia r, noży Imakowych ■ktadanych S.stem o/nacrama hoży tokarskich imakowych do loczcma zewnęlrzncgo i o w y tokarskich oprawkowych ż regulacją do wylaczadct. z plytkam, wtclooslrzowym, , węglików spiekanych, jest określony w normie PN-83/M-58360. System ten zawiera d z ie w ię ć p o d s t a w o w y c h s y m b o l i l i t e r o w y c h
i cy
fro w y c h określających wymiary i inne parametry narzędzi i płytek wieloostrzo wych oraz dodatkowy symbol literowy określający specjalne odchyłki wymiarów usuhjtcych położenie płytki względem powierzchni bazowych narzędzia. W oznacze niu narzędzia powinny być zawsze podane symbole podstawowe, natomiast symbol dodatkowy może być podany w przypadku, gdy jest to konieczne. Symbole pod stawowe i dodatkowy powinny być podawane w kolejności przedstawionej na rys. 2. 18. C
T
G
N
R 32 25 M 16
1 - symbol Umowy określający system zamocowania I płytki w korpusie noża_______________________I 2 symbol literowy określający kurali płylki -------i symbol Ulerowy określający część robocza symbol Sterów, określający kąt przyłożenia
główny ». pl,,k, symbol Umowy określający kierunek skrawania symbol cyfrowy s.isww|«ęt określający wytokow •) łt in n i n o z a _________ symbol cyfrowy określający szerokość no/a tokarskiego makowego lub literowy określający lyp noża
•
£ i
:
„
ticguiatjj_
opfi“ ko“ f * ° * «egulacja
• »• ¡j
-»dg.-x ymbol cyfrowy określający długość boku
iSiennicę| p ł),^
Sjmbol cyfrowy 6 określa wysokość noża i składa się z dwóch cyfr wartościom nominalnej wysokości chwytu h w mm (rys. 2. a) je krawędzi skrawającej albo naroża noża * , jest r ó w n a w ja o k ó s o c bw£,, , ^ Irys. 2.19b) jeżeli wysokość chwylu h nic jcsl »**“ •>" Gdy przyjęta w oznaczeniu wysokość jcsl mniejsza niz ■ającą wysokość noża poprzedza się cyfm 0 (zeroj. np.
Rys. 1.18. Symbol. kodu o
noży tokarskich imakowych sklad.n)eh i oprawko»).
c).(rt okrcS= g mm symbol i
cyfrowy 0 8 . s > n tb „l 7 m o ż e b y ć z a p i s a n y c y f r o w o lub literowo:
i S nSw Ln i .wZp h t iliwf^;ew> ” dch,iii M d rm p o .« ,« ,,,,,,^ ,
Wj
wartościom nominalnej wysokości krawędzi skrawającej albo
symbol cyfrow y dotyczy szerokości noza Przyjmuje się nom inalny w ym iar b szerokoset c wy dwucyfrowy ja k w przypadku symbolu 6.
imakowcgo. za którą 2. 19at symbol ten jest
*0 J, TOR«»*«
s »™m
aoh>*> / Mtcm pnjtMwieiu* - 9 0'
proity / kątem przystawienia k
prosty i Miem przystawienia k, = 60
| |. . , . , oK » n a K '5 ' “ ,K O W I
Pełne zestawienie noży tokarskich imakowych Ipunktowyeh, składanych do , P‘ , kopiowania 7 P ł y t k a m i wieloostrzowymi podano w u b l 2 57 W „m ieszczone oznaczenia poszczególnycl, rodzajów „ 0ży oraz ich kości» oznaczcma noża jest w ym iar długościowy p|ylki ,
jcj
Zamieszczone w ym ia ry I , długo,c. części roboczej noża „ 1 * maksymalne wysunięcie noza z imaka nożowego.
1
Dla noży tokarskich im akow ych składanych o b o w i^ u j, „as,ęp„j,a
“ W * t
^ “ ' “ ‘ umiee jako
w y m a g a n ia :
I. Tolerancje w ym ia ró w liniow ych _
symbni terow y do,W
» » * tokarskich oprawkowych z regułacj, „ y s . 2..,b>
i składa się on z dwóch t e n
: e
r r : —
s Tolerancje k » ta przystawienia głównego
^ —
h!3.
d odsądzenia krawędzi o s tr z a / - (+0,5).
oprawkowy z regulacja.
m
a j wysokości /i i szerokości b chwytu b l długości całko w itej I . k ić .
^ *«■ < *- «*. *
«
a j dla noży czołow ych i bocznych odsądzonych - T k , = — '**. b) d la pozostałych noży - T k , = ±1°. t. Tolerancje kształtu i położenia a ) płaskości powierzchni bazowej (powierzchni podstawy - 80 pm.
Z n . a t T i ym M Uhl’,.cro»cgo (dodalkowcgo) 10 są podane w tabl. 2.56.
b) prostopadłości powierzchni bocznych chwytu w stosunku do powierzchni bazowej - 1+ 1’ ). Tablice 2.55. Symbol literowy 8 okreSla|acy d lu g o ii noża Długość noża
Symbol literowy
Długość noża /„mm
Symbol literowy
A
32
N
160
B
40
P
170
C
50
0
180
D
60
R
200
E
70
s
250
F
80
T
300
G
90
U
350
H
100
V
400 450
J
110
W
K
125
X
•»
L
140
Y
500
M w przypadku /norma izowanych noży tokarrki odpowiada lylkoyedn długość. wówczai rymb> h imakowych, gdy każ.dej wielkości nominalnej literowy może być za* «piony znakiem (krci^ Poziomą). W przypadku /norm luowanych noży lokar.k •eh oprawkowych / regulacj« o długości /,. nic wyMępujących w ubl c>. łymbol literowy po»in »en być zaitąpwny /nahiem lkre»ką poziom«). 11 Inne długość, „ ym ga«ce dodatkowego okre¿lenia.
■
■
■
H
k
:
IM A«0 «E
\
—
-7 —
R
T
a
i
* s
? '
R
* ? « ;
R
s
=
S
$
1
I
s
S 3
£
■a
Kil
r-
3
=
Í E
i
-© s
r!t n -
O
i
«
0
à.'
-
• t? i i
i
I
I
I
5 2
£ -
* *
I
l i
S
a
1
3
;
5 0 v° - J H
- i
"1
1^, *1 -»W
—
8
o m
----------------
s
R m
------- --------
-
S
M
1 0
s T
T
---- — A
«
------8
i b i
H
s
a i
T
*
"î”|
c È 1 V 1 n
M
7 C
S
y
/
s
■(
11 T 1
‘V
——
•
J
d
Z
i
i
W>
P
2
Î P
__
_________ J
TOkWRSKIE IMAKOWi
-
238
- 6.3 jim.
.
nożu ustawiak kątow y
B. Składa się „ „ z tulejki korpusowej
4
w „zon k u noza za pomocą wkrętu 5. Rolę elementu u s t a w a J / L , ' amocowa™ i nastawny 6 identyczny z wkrętem 2. «lawczego odgrywa tu wkręt
t t f ï3 5 - *
2 j 6. N o ż e d i a m e n t o w e
—
|oka, skl0 d0 o b ra b ia r e k z e s t e r o w a n i e m n u m e r y c z n y m “
*■ HOł" ° hróbki na ">ka' kach “ sl“ 0 M n i' m Dothdnoic o W » pozycjonowania no ży tok arskich . „„pniuoddoUao"
zależy * d
< r [ o k a r s k i c h w g ro z w ią z a n ia fir m , S E C O -T O O K
P ” ' ,ii0 n aOînn « n e za pom oc .rzech u s ta w ia k ó w p r o sty c h A po k az a„ych u ** f i uslawinki znajdują się na bocznej p o w tcrzch n , trzo n k a noza, a jcdt„ 0 ^ r o ,ie r r c h n i czołowej. U slaw iak i b o cz n e u s ta la ją w y m ia , I. p o -
DO toczenia wykańczającego metali nieżelaznych (przede wszystkim stopów lekkich, „ stosowane rteze Jm m em ouc Zaletą tch jes, duża twardość i m ala kKtalnnśó „ umożliwia uzyskame bardzo gładkiej powierzchni, dużej dokładności i n t c z m iL n Soi wymiarów-. Diam ent jcsl jednak materiałem drogim i ze wzglcdu na duża kruchość łatw ym d o uszkodzenia, dlatego należy s i , , nim obchodzić bardzo ostrożnie. N a rysunku 2.21 przedstawiono kształty ostrza noży diamentowych.
' " " ‘ m im w stosunku do jednej pow ierzchni b a z o w e j t m a k a nożowego, aalo. T ”
"
czołowy usiała w ym iar H » slo s u n k u d o d ru g ie j p o w ie r z * , imaka nożowego. Ustawiak c z o lo w , z k o lei u s ia ła w y m ia , H w s,osu„k„
do drugiej powierzchni bazowej imaka.
Rys. 2.21. N o « diamentowe Nóż pokazany na rys. 2.21a ma kąt przystawienia k, = 18-^45° oraz. k\ = 5-15c. Nóż ten służy przede wszystkim do roztaczania. Nóż przedstawiony na rys. 2.21b jest przeznaczony do obróbki miedzi, mosiądzu, stopów aluminium i stopów cynku. Ma on cztery krawędzie skrawające tak rozmieszczone, że po przekręceniu noża można każdą z tych krawędzi kolejno pracować. Nóż z rys. 2.2le ma krawędź skrawającą łukową i służy do obróbki tworzyw sztucznych. Kąty natarcia dla noży diamentowych wynoszą yo = 0 * 5 °, kąty przyłożenia zaś j , = 5 -10". Na noże stosuje się diam enty o wadze 1 karata (1 karat = 0.2 g). Diament jest osadzony w trzonku przez w lu lo w a nie (mosiądzem lu b miedzią), albo zamocowany mechani cznie (rys. 2.22).
Rvs. 2.22 Mechaniczne zamocowań* diamentu
'rędkości skrawaniu p r z y o b ró b c e nożam i dia m entow ym i st) bardzo e ( * X N - 1 0 0 0 m /m in), n a to m ia st g łę b o k o ść sk raw an ia u , - 0 .0 5 + 0 .2 mm
* trzonku córa n ^ ’ klada z ,ulei k i 1 wciśniętej do wykc »kręr przed amoo,,'“ 08,5HI° ° ' “ z wkrętu 2 z gwintem M b. A b y zabc.
**' ” iCg° W celu ustalenia v.! y ~ ni atu
W Ci!ni?l
,m aka n o żo w eg o d la u s la w ia k a czolow
U (rys. 2.20c) sto su je s ię d o d a t k o w o /ainsti
/ 0 , 1 —0 .1 5 m m /o b r. O s lr z e no ża diam enlow ego u ,la w ,a « " kości osi p r /e d m io lu o b ra b ia n e g o . U staw ienie pramdlowcgo «
.
a |u
iesi n u d n e że w zg lęd u n a k r ó lk ą kraw ędź skraw ającą. Uzyw Przyrządu o p tyc zn eg o . 1» , drem napędu wrzeciona, uczenie nożem d ia m e n to w y m w ym ag a równomiernego * nrzckladni pasowej M oże b y ć o n o p ro w a d z o n e nu to k arc e o napędzie wrzec dobrej ja k o śc i, niuds- z nrzck lad n i zębalcj.
i i » oH
„O TOK«Wt* mWOLWtHOWYCH I AUTQMATQw TOKARSKICH
r C . " îe “ '
241
" ° ! ł ' 0 l a , ’ WCl’
' » « « tik ..
na rys. 2.23. Noże te dzielą N*t*J
i symbol
Ry^Ł H v , Praca noży oprawkowych; I - przecinaka. 2 nou wjpęiego w lewo. 3 noza prostego. 4 noża wygiętego w prawo. 5 - noża wytaczała
„ , . v nakża n o i, w » « # szybkolnucej wykonywane * a « . j S t o L b . o ptzek.o.u kołowym, kwadratowym lub ptostok,,.
00
Noże proste do opra»fk prostych: prawe - NNCa lewe NNCb
™ S L C i c . ' c l ' n t c <«h półfabrykatów a , szlifowane. a ponadto połfab. maia na obu powtcr/chmach czołowych w«,!Pnr
t ^ k ó . . A o £ » całkowicie ob,ob,one. a wymiary tr/onkow sa dostosowane » . » A i r r A f n k i c h oprawkowych z płytkam, węglików spickanycl1 podato w ubl. 2.58. a wymiary oprawek imakowych do no/y tokarskich Noże tokarek»: oprawkowe składane / regulacja objęte » norma PN-87/M-58JM.
2.5. Noże do tokarek re w o lw e ro w ych i au tom atów tokarskich Noie stosowane do prac na tokarkach rewolwerowych i automatach lokar'11' “ “ ah‘a“ c do noży oprawkowych u w/ględu na ich malc wymiary ora/ mi Ntwyalnych oprawkach glow,c rewolwerowych i suporlów. Nale/> P> w t L “ ' P° l' k’Cl’ NonMch d1“ niektórych / tych oprawek, wchod/a ) M normalnego wyposażenia tokarek rewolwerowych, pr/ewiduye sic I- » IM k zachowując na/.ę n o „ oprawkowych dla n oż, w "tch m « - ‘
'v <10 2.62.
1 T ™noży ! ' podano " * r k " wl Ilam. m * ** »»"» » fy «ych
**
Noże proste do oprawek •TPÇtyeh: prawe NNCc lewe NNCd
1 // w s j>
/
“I
^
p o tOKARrK REWOlWIROWYCH I AUTOMATÓW TOKARMiçh
1 » O ír TOKARSKI!
244
tt
„ o i tO O TOKARtK RfOlWfROWVCH I AUTOMATQ» TOKARSKICH
Tablica 2.59 (cd.)
PfOłlC pTNf-B
i ch*)'«"1 kwadrato (*prW nu)4« )
»)"1
Do obci naków PTNg nujłce)
Do obci naków PTNk (sprężynującc)
Ro/pręłnc PTNu
W
L
(r ™ - iU
ir - t o « i i i f c p v » ; i w r 3 i ^
J
chwytem
a r
przekroju kołowym
1. Tolerancje wymiarów liniowych: — wysokości h i szerokości b chwylu noży o przekroju kwadratowym h!3. średnicy chwylu J noży o prze kroju kołowym - h9, długości całkowitej L noża dla ¿< 5 0 min - + IT I6 . dla ¿ > 5 0 mm - + 2ITI6. 2. Tolerancje katów: — kata natarcia głównego y0 - ±2°, kata przyłożenia głównego i 0 ±r. kata przyłożenia pomocniczego ±*°kąta przystawienia głównego k, ±2*. — kąta przystawienia pomocniczego < - ±2\
>nawiasach są nic /zlecane.
Tablica 2.61. W ym iary w mm r e w o lw e r o w y c h i autom atów
Wielkość nominalna
noży o p raw k o w ych to k a r s k ic h
k ito w ych
-i
p ro s ty c h : prawych
NNRc
I I
I towych
NNRÓ, óo lo k o ro k
m u n i l l i p ro » 1y c h : p r » » » c h
Rys. 2.24. Oprawki (imaki) do tokarek rewolwerowych z pionową osią głowicy narzędziowej: al z gniazdem skośnym do noża prostokątnego, b) do noży przecinaków
2.6. Wielkość nom nalna noża
2 .6 .1.
z chwytem o przekroju kwadratowym
z chwytem o przekroju kołowym
h
1010
10
10
10
10
1212
12
12
12
12
1616
16
16
16
16
2020
20
20
20
20
80
b
d
L
R
/
/,
N o ż e s p e c j a ln e N o że s z la b k o w e
A'ór / (rys. 2.25) zam ocowany na Ja skółczy ogon" w oprawce 2 jest nachylony pod
21«
0.4
12
4
S IS
kątem z. któ ry jednocześnie jest kątem przyłożenia. D la kąta natarcia y przyjmuje się
0.4
14
5
63 100
0.8
16
6
0.8
20
8
125 T o t o . » , t o m t o i . l i n i o » , * i ,o to .n c K k , i >* jak w abl. 2.60
Rys. 2.25 Nóż kształtowy otabkowy
250 , »O/r W
__2 51
,n c Ś4 o 1“ wtcd>- k ,c d ) h " 13 “ r>su i“ 1 dlnga i jednoczeń e h>U b ! " “ , , , W u “ "-d m ie m . "beia/cnw , o k „ Vl “ b' bbk* “ L n i i o i o obrabianego niemożliwa. ‘ “ "e d a a .
— «.
, „ « „ t a l u na warunki skrawania. je g n a . p „y w.rtośi “ ^ 0«odn,C|" ' ' ! " * podlega jedynie p ow ien cb n i. n a,a,cal. ostrzeniu nie może » * » » « - * • „ , , „ o,mym umknięcie drga,. uzyskuje «1, /»„■ko.-,ne>rl)»noie./ani.HO-a j , k„ podpora no/a. W ykonanie no,a d/*ki regulowanej *rubic J . wtabkowego wymaga ustalenia jeg
^ pr/ckroju normalnym (prostopadłym
do osi noża).
2 6 2. Noże krążkowe • t.nalioweco etanowi « B * ' « « » “ ')■
spoczywa w oprawce J . W no/u tym j o l ^ p o każ d o razo w ym o i r a n i n
.
lite P,ack'
W>r 3 W r Pr/Cdstawiono ,ys . 2 2g ob rab ia n y przyjęto cylindryczny krążek Nóż « . .
I
«1») ,q
,
jak również
i" ko
% £ * * * * > » " " d k3' ™ *• U * ab z : kierunku posuwu / pod katem Skrawanie rozpoczyna !jc e ™ d° , -di krawędź In aca A l i przechodzi przez punkt K l koń P""keie K , * . AB o przechodzi nr/e/ k.aprzez p u nk, K K „ \a .sc kJ . .r. a w a n i e o d b« *^ gdy .^ % Na drod/c przesuwu no/a K ,
K , ud/ial w skrawaniu biorą k o l i e
o s tr / a . w ten sposób o b rób ka odbyw a się stopniowo, co daje m niej,« ob^
S
układu.
«¡m ak , k tóry p u k , . .
Rys. 2.28. Zasada pracy noża stycznego
Metoda la m a je d n a k pewne w a d y , wynikające ze zmienności warunków skrawania (rys. ł a t b i . K ą t n a ta rcia y , przy rozpoczęciu obróbki jest bardzo maty lub ujemny I w miarę w chodzenia noża w m ateriał powiększa się aż do wartości y,. Kąt
Rys. 2.27. Nóż krążkowy obrócony o kąt /» do osi przedmiotu;/ - kierunek posuwu Gdy nożem krążkowym ma być między innymi obrabiana powierzchnia prostopadła do
przyłożenia i zm ienia sic odwrotnie, tzo od dużcy w iclkoia z, “ P004' “ skrawania d o m alej j , na je go końcu. Zmienność taka zachodzi dla każdego pun krawęd/i skrawającej. . rysunku 2 2 0 p o d a n o p tz yk lad kształtowego noża Obwiednio»» (rys. 2..W) są stosowane w podobnych przypailkaieh. coi ni
osi obrotu przedmiotu obrabianego (powierzchnia A na rys. 2.27), wówczas nóż
' o : nów,/Jul.iw I w y k o n u je jcdnoc/eśnic d w a ruchy ze sobą
nalc/y obrócić o określony w wyniku oblic/cń kąl p lak. aby część oslr/a pr/y powierzchni A miała również pewien kąl pr/ylożenia.
meh p osu w ow y ró w n o leg ły d o osi obrotu przedmiotu i roc własnej osi. W y m a g a to odpowiedniego mechanizmu s
winieniu m etod o b ró b k i ko p io w ej (kop iaty bydranUcm elo ma toru itar/ęd/iii w u kła d a ch numerycznych noże slycżnc
2 .6 .3 . N o ż e s t y c z n e I o b w le d n io w e
znaczenie. ? (pS . Z r icnion,ch iuż no,y
y
sit do obróbki k ' ' iai' " “ ' j
" r j'
>
• , 0kp|
.
Wobcc
■ . . ici slcIovra. ^
slraci,y
o h ^ a £ ‘tp,na
, „.bkotnąca •**“ » d‘’h'>ch właściwości * « « * * * . ^ ° h ,o b k a “
po" "
-
ę S t i w i « W p i « , clckt,yc/nym podgrzana do í £ 2 “ f * * « » “ I d w d ż i dw ustopniow e podgrzewanie wstępne |do 4tj0^-st)0T t P „tv ch piecach. Podgrzew anie ,o musi być prowadzone . ó » „ „ mie^ ^ ir ie d e podgr/aute d o tem peratury h a rtow an i, odbywa s i, szybkoc l * R,s. 2. JO. Nóż kształtowy obwkdniowy r,» . 2.29. Nóż IwuHo-y * y tW
'm a n t a w tej tem peraturze w ynos,, w zależności od wielkości Sial jeśl chłodzona w oleju, w s,rum,en,u sprężonego powie,r a |ub' „ ¿ „ a p S a n i e polega na podgrzaniu do temperatur, odpuszczania w kąpieli
2.7. Sposoby w yko nyw ania noży
,ub
piecu elektrycznym z przym usowym ohtegtem powietna i ostudzeniu w spoko „ym
W l1 w lra „ie ,akich narzędzi jak "»że « * * » 1 * normalne i typowe odbywa się » C S z o w a m c h wytwórniach wg p,odukc,i wtelkoscryjncj. Rowntcz nozc i S T n p . kształtowe) s, raczej zamawiane w wyspecjalizowanych warsztatach t f l k o m L t e przez własne namędziownic. Tak, podztał pracy ,cs, « I o w , i powinien być rozwijany. Poniżej zamieszczone tnformacye na tema, w ykon , wanta T , M przeznaczone dla małych warsztatów, w których zachodz, czasem po,r,cha
powietrzu. Tw ardość stall szybkotnącej po odpuszczeniu nic powinna być niższa niż po zahartowaniu. K ilk a k ro tn e odpuszczanie poprawia własności skrawające siali szybkotnącej. Przeprowadzenie praw idłow ej obrobkt cieplnej stali szybkotnącej jest trudne i wymaga
zastosowania od p ow ied nich urządzeń oraz dużej precyzji wykonania. Noże tokars kie ze siali szybkotnącej hartow ane w warunkach prymitywnych (na palenisku kowalskim) w ykazują właściwości skrawne (twardość, ścieralność) o wiele gorsze
wykonania narzędzia specjalnego we własnym zakresie.
iczęslo n iew ie le różnią się o d noży ze stali narzędziowych niskostopowych. 2.7.1.
W ykonyw anie noży z e s ła li szyb k o tn ącej
2.7.2.
Przebieg wykonania noża ze stali szybkotnącej obejmuje następujące operacje:
W y k o n y w a n ie n o ż y z p ły tk a m i z w ę g lik ó w sp ie k a n y c h
Węgliki spiekane ze w zględu na ich duży koszt są wykonywane w formie pły tek. które n a lu lo w u jc się n a trzonek. Z e względu na wytrzymałość material
a) odkucie właściwego kształtu części roboczej noża. b) wyżarzanie po kuciu, c) hartowanie i odpuszczanie. d) szlifowanie.
trzonka Sianow i stal k o n s tru k cy jn a S ló lub St7 lub 45 i 55. W przypadku noży silnię obciążonych (np. n iek tó re przecinaki i wytaczaki) stosuje się stale stopowe Inp. 40111. IV zależności o d kształtu i w ielkości p łytki w trzonku frezuje się odpowiednie gniaz
Odkuwanic części roboczej noża
do try , 2 t l i któ rego pow ierzchnie muszą b yć równe. Z e względu oa W
-
jącc po lu tow an iu naprężenia, celowe jest takie ukształtowanie gniazda, aby Kucie stali szybkotnącej odbywa się w zakresie temperatur 9 0 0 - 1100°C. Stal należy podgrzewać wolno i równomiernie, aby zapobiec pęknięciom. Tempera turę stali określa się w warunkach prymitywnych przez obserwację jej koloru (np. żóhoczcrwony odpowiada temp. 900 C , ok. n o r o .
kolor
żóltobiały
zaś
temp.
Przegrzanie stali powoduje niewłaściwą jej strukturę, a więc zmniejszenie odpornoś ci na zużycie, natomiast kucie stali poniżej temperatury dopuszczalnej jest przyczyną powstania rys i pęknięć. Częstotliwość udcr/cń przy kuciu stali szybko tnącej powinna być większa niż przy innych gatunkach stali. W warunkach przemysłowych stosuje się do tego celu specjalne szybkobieżne mioty. W czasie ucia powstają w stali naprężenia wewnętrzne, które należy usunąć przez jej wyżarzenie.
jedynie spód i je d e n b ok p ły tk i stykał się z. gniazdem. Jako lutowia urywa się najczęściej czystej, elektrolitycznej miedzi, a dla bardzo małych trzon ow. W « l u zapobieżenia ich przegrzaniu, stosuje się lutowia srebrne, koniecznym jest, a b y tem peratu ra topnienia lutów była wyżsm i
arun « ■ !” »
o s i.« „ czasie s k ra w a n ia o I S O + W C . Ponieważ material, płytkh I lutowia ntają różne w sp ółcz yn n iki rozszerzalności cieplnej, w czas .
^
skutek n ierów nom iernego skurczu m ogłoby następować o d d z w a a K ro trzonka. A lt , tem u , „ p o b ie c (specjalnie d la trzonków wtększje . P» [trek ro j" 2 0 x 2 0 m m ), stosuje się w k ła d k i z lllh Minki / d ru tu M uło w ego p ocynkow ancj (rys. 2.32). »«• I*’ ™ p ły tk ę „ k . 2 m m .
^ ^
1. powinna « )« * ■ <
r — istm ż1 roKaustuC"____________________ -------------
'
----------------------
255
stopienia się l-low ia poznaje stę p „ , , m. « p|,,la należy « » * «■ > ' l * « * * * # ■» płyete. d « « « * trzymać a/ j o skrzepu,CC,a lutowta. Doctskame ma na celu I ? ™
^
^
L w i a i uzyskanie cienkiej, townej )cgo w arstw y Następnie, ab, z a ^ T " i “ * "
, ) ! . P|vtki "J , ' k, „ ) t h ułożona na wkładce i uaiki
R , i U l . Trzonek , puizdem nu jdjtit
• W celu podgrunta n0” piece elektrjezne g
g
z
z
z
By** 2 U - Indukcyjne podgrzewanie de. lutowania
z
*
" Ą
r
"
,?,*?**■
ICoull f * * ° i- — 0*” - “ T f 1* *"*» « « U równomierność' oraz siły połaszenia płytki z trzonkiem.
,
° ,b k ’OT“
“ '» » “ -kiom lutowia i W
2 g. O s trz e n ie n o ż y to k a rsk ic h
liiinwania m o n być slosowanc piece gazowe, ropne ora/ J|OJujc sjf ,c i podgrzewanie indukcyjne (rys. 2.33), indukowanego o dużym natężeniu, który z
(Ciu noza. Wkłada się go d o skrzynki ze sproszkowanym ńtecte irw a 2 -‘ godzin. Następnie należy oczyścić Irzonek , p lo kc ^ p is n ę ło . » ć/asie szlilowanta nic zanieczyściło ś c ie r n ic ^
" ,>s 253 rr“ w,,d ^
Przed szlifowaniem części roboczej noża jego trzonek powinien mieć dwa boki gładko obrobione, a m ianowicie podstawę i jedną ścianę boczną. Obrobione boki służą jako powierzchnie bazowe do ustawienia noża zarówno przy szlifowaniu, jak i prze zamocowaniu noża n a Tokarce.
T o t a n t m o t o “ ó w ^ T w y k o n a ć na zgrzewarce (rys. 234), gdzie
Najprostsza osrrzarką d o noży jest silnik elektryczny na podstawie, z osłonami tarcz
n e^ rń óż / i elektrodę 2 przepuszcza kię prąd o duzyn, natężeniu. W mtejseu S k t e g o oporu elektrycznego, a m iano.,eie na styku noza z elektroda, wy
i Z Odpowiednimi końców kam i walka, na których osadzone są ściernice. Przy każdej ściernicy znajduje się nastawny stolik, na którym spoczywa nóż w czasie ostrzenia.
twarza cię znaczna ilość ciepła, która nagrzewa koniec noza. Gniazdo na trzonku, płytka i wkładka (siatka) musza być slarannte odtłuszczone prze, w trójchlorku etylu, czterochlorku węgla lub aceton,c. Następu,c płytkę
Dokładne szlifowanie noży prowadzi się na ostrzarkach ze ściernicami garnkowymi,
należy położyć na trzonku, obficie posypać boraksem i wstępnie podgrzać w ptecu do temperatury 800 - 8 5 0 C W czasie podgrzewana wytopiony boraks zastępuje się świeżym. Boraks zabezpiecza powierzchnię slykowa przed mienieniem. P o osiąg nięciu temperatury podgrzewania wstępnego wyjmuje się noz z pieca i czyści powierzchnie stykowe drucianą szczotka. Podgrzewania wstępnego nic stosuje się
zaopatrzonymi w nastawne sloliki i lislwy prowadzące. Szlifierka Irzylarczowa, przeznaczona d o ostrzenia noży z. ostrzami z węglików spiekanych, jest przed stawiona na rys. 2.33. jedna ze ściernic korundowa
shrż.y d o szlifowania matenału Irzonka, druga - karborun-
dowa gruboziarnisu d o szlifowania wstępnego płytki z węglików spiekanych i inecia karborundow a drobnoziarnista do wykańczającego szlifowania płytki osuń.
dla noży małych. Bezpośrednio po lvm układa się ponownie płytkę na starce w gme/dzic trzonka, kladac na wierzch kawałek lutowia (w (armie blaszki lub drutu) (rys. 2.35) oraz posypuje się obficie boraksem i wkłada do pieca, którego temperatura powinna b yć wyższa od temperatury topnienia lutowia o 5 0 - l0 0 °C . W czasie grzania należy nałożyć ponownie raz lub kilka razy na płytkę boraks, aby zapobiec utlenieniu się powierz.chni styku.
Rys. 2.34. Podgr«*an>c oporowe do lutowania (na zgrzewarce)
Rys. 2.35. Trzonek Rys. 2.J6. !><*ciśnięck z płytką przygotowany płytki do gniazda do lutowania
R >>- 217. (Ki,zatka do noży z płytkami z węglików spiekanych
256 ■ » 0 « T O «*"»"*
, 4^ Szlifowanie wykonuje się na szlifierce (nic ręcznie) w
------- ---- ----------
,. w „ a-ic szlifowania (rys- 2.38). może być usiawiany stol.l na którym j« « w*P*r,y ™ ~ "ku do ściernicy, a więc możliwe jest s/hiowan.c * • " ■ * • « * « * “ « • no“ ' P t y i k , z , „ i ik6w . s | jd k ° “ ' P ° » ic n c h n i “ ,c h “ ■ s,or ,1c e^ ^ w yk a ń c z a0 ją j s^losuje s i, ś ściernice i i~ - a nZ , , ™! ,, ,kr * 2 * i I ) « o b rob ki, w ykańczającej i0s„ „ się ó e n ric d /' ?n a ,ir ? ai ^ danych W u b tacy b « lc k docjerak, icl.w n c , ba.dzc
drobnej
R ys. 2.38
Stolik szlifierki do noży: a) widok / boku. b) widok z góry
& n
boro.
Pi"
•uirirnia n o «' są nasiępujacc. N ó i w o w e o M r a n n
" S
i S
s s r r s .™
.........
R ^ 2.41. Szlifowanie powierzchni przyłożenia
Rys. 2.42. Szlifowanie schodka
trzonka i płytk* Tablica 2.63. Ściern ico do szlilo w a n la noży z płytkami z węglików spiekanych
Prędkość I obwodowa 1 ściernicy 1 m/s
Ściernice Operacja Rys. 2.39. Ustawienie noża do szlifowania
R ys. 2.40. Szlifowanie powierzchni przyłożenia
Powierzchni przyłożenia nic należy szlifować w kształcie wklęsłym (rys. 2.40a>. gdyż zwiększa się przez to kąt przyłożenia a , i zmniejsza wytrzymałość ostrza. Płaskie powierzchnie uzyskuje się na ostrzarkach ze ściernicami garnkowymi (rys. 2.40b). które są bardziej odpowiednie niż ściernice płaskie. Szlifowanie noży ze stali szybkotnącej odbywa się przy użyciu chłodziwa Obfity strumień chłodziwa doprowadza się na nóż z góry. Niedostarczenie odpowiedniej ilości chłodziwa (np. kroplami) powoduje pęknięcia powierzchniowe. Do szlifowania noży ze stali szybkotnącej używa się następujących rodzajów ściernic: 1 ) przy szlifowaniu ręcznym (ściernicą płaską lub garnkową) materiałem ściernym jest: elektrokorund A lub B. o numerze ziarna 32(46) - 16(80) i twardości L M. 2) przy szlifowaniu mechanicznym (ściernicą garnkową) materiałem ściernym jest elektrokorund A lub B. o numerze ziarna 63(24)-32(46) i twardości K L. Po szlifowaniu powierzchnię przyłożenia i natarcia w pobliżu głównej krawędzi tnącej należy doglądzie ręcznie osełką. Szlifowanie noży z płytkami z węglików spiekanych rozpoczyna się od powierzchni przyłożenia (rys. 141). K ąt przyłożenia na trzonku jest zazwyczaj o 2 - 3 większy mz na płytce. Materiał trzonka szlifuje się na powierzchni przyłożenia, aby pr/> ulitowaniu płytki drobnoziarnista ściernica nic zalepiała się miękką M a łą trzonka i owanic schodka (łamacza wiórów) na powierzchni natarcia przedstawiono na
Szlifowanie wstępne trzonka Szlifowanie wykańczające trzonka Zgrubne szlifowanie płytki
pIZ
Numer ziarna
Twar dość
elektrokorund
80(20)-40(36)
O
25
30 30
12*18
ręcz nym
elektrokorund
■40(36)—26(60)
L M
25
węglik krzemu (karborund)
40(36-23(60)
K
25 23
8-121
25
8-12
Szlifowanie płytki
węglik krzemu
16(80)-10(120)
J
Wykańczające szlifowanie Phtki
węglik krzemu diament
K200)-4(2S0) 5(200)
J
Szlifowanie schodka (łamacza wiórów)
węglik krzemu diament
1«80)-10(120)
J
węglik krzemu (karborund) '»ogładzanie ręczne osełką
szlifówaniu
Materiał ścierny
węglik boru | diament
25
8(150»
5(240)*28 um
K
„M Uk-sz---
_
258
ł
______________________________________________________________________
w ^
r
,.,mvm dłuższym boku wzornik ma kilka lr ó jk „ „ ych w c W „ „ . n t t m .z n c n c t e m k , i a o n n , ^ '
t
»
-
Z M t lw k o ie ■»"*J ' ’ P™ Zówmc, przydama d „ w . siatka p ę k m ę ć m * )
s
w
w
s
h .¡t „ ch„ i szlifowanych, czy mc wyslępujc na nich ||ricrskich. p<,w„aj,ca p.zy nicumicjęlnym szlifowaniu nickotzyslnic na okres trwaloser ostrza.
prowadzone rccznic lub na specjalnie do lego celu budowanych doeicraezkach
,
węglików spiekanych wykonuje się najczęściej na sucho.
u l . , i j j , zawsze można obltezyc wielkość kąla nalarcia .
* » .
, . W -Ikrć P '" ,,c b n c •»•«> « " ? * m° * " * zzbierzyć (a „ « jak J ' ..„ „ t m w ą u n iw ersaln eg o kątomierza d o noży (rys. 2441. 'Prawdzie) s , ; I kątom ierza znajduje się prostopadła do niej ko|umna , . . „ n y suwak ze s k a lą 3. R am ię 4. które obraca się „ a z a c rs la n ™ ’ wspolostowo ze s k a l , k ą to w ą , ma dw te k raw ęd ź« usrawione Z Z Z „ . „ y m . k r o .c przystaw ,a srę d o m terzon cj powierzchni noża i ..........^ lcg0 kątom ierza m ożna m ierzyć k ąty a .. ß9, i i „ ,------ . pomocą ^ o c ą • k (pozostałe kąty można oblie/yćl-
p £ ™ * aby narzędzie mogio osrygnąć. M o ż l i w e j , równń-ż szlifowanie ..na mokro" ja k o chłodziwa wodnego do scierme z. węglika krzemu (karborundul zaleca sic losow anie jednop,ocen,owego roztworu sody. Strumień chłodziwa musi być oblily i równomierny, obejmujący cale ostrze, gdyz niedostateczne chłodzenie jesr przyczyną pękania płylck.
Tolerancja wykonania kąla nalareia
wynosi 1 - 2 ” (zmniejszenie kąta o 1 - 2 J,
natomiast kąt przyłożenia a . zwłaszcza gdy jesl on mały, musi bye zachowany z dużą dokładnością (lolerancja +0*301.
2.10. Z a m o c o w a n ie noży na tokarce 2.10.1.
Irn a k i n o ż o w e
Nóż tokarski im a ko w y zamocowujc się na powierzchni górnej sanek narzędziowych tokarki za p om ocą p łyty dociskowej lub w imaku nożowym. N a rysunku 145 pokazano zam ocowanie noża za pomocą p ł y t y d o c is k o w e j . Nóż I spoczy wający na podkładce dociska się płytą 2 przez dokręcenie nakrętki 3. Płyta 2 po
2.9.
Po m ia r kątów ostrza
W czasie szlifowania i po ukończeniu szlifowania należy sprawdzić kąly ostrza noża. Służą do tego wzorniki i kątomierze. Sprawdzanie kąta przyłożenia pokazano na rys. 2.43. Przy pomiarze wzornik należy
każdorazowym dociśnięciu noża powinna być równoległa do powierzchni górnej v,tnek; do regulacji położenia płyty służy śruba podporowa 4. Zamocowanie za pomocą p łyty dociskowej, aczkolwiek bardzo proste, jest jednak pracochłonne. Śruba 4 w gniata się p rzy tym w sanki i niszczy ich powierzchnię. Samo zamocowa ni..- noża jcs l popraw ne i sztywne.
ustawiać prostopadle do płaskiej płyty, na której leży nóż oraz. prostopadle do rzutu krawędzi tnącej na podstawę noża. Krawędź wzornika powinna dolegać do powierz chni przyłożenia noża. Wzornik ma krawędzie boczne nachylone pod różnymi kątami, tak żc można jednym wzornikiem sprawdzać np. at = 6’ i * , = 12 (kąt a, w” większości typowych noży zmienia się nieznacznie).
Rys. 2.45. /umocowanie nużą a pomne, Nyty dociskowej I ,n a k | e d n o n o ż o w y (ry s.
2.46J jest
*■ *
dociśnięty
|cm zam ocowany dw iem a śrubami. Irnak taki. podobnie j
ws,« ik im w tokar»imo/liwia sztywne zam ocowanie no/a i bywa stosowany p ,cg0 Kaci, cięższych oraz tam . gdzie obróbkę wykonuje stę przy du/cj
Ry». 2.4J. Pomiar kątów ostrza wzornikiem
**amcgo narzędzia (np. gwintowanie, zataczanie). | ę r o n o ż o w y (rys- ~471 ^.ijc/ęn-icj stosowanym rozwiązaniem jest i m a k c z . - 4 S ): jatw0 wprowadzać M o/na „ i m /am ocow ać równocześnie cztery nozetry'- lc Kolejno w położenie robocze.
.. . . „ c o « « " ' ! " ° z> " *
. „ „ . / . I konstrukcją im aka eztcronożowego, który jest dużnian,, „..hem dźwigni. pr/cdslawiono na r»s. 2.49. Ręe,na a c L v c c J « podkładką 4 .,cs, połączona ze
5
I“ 1" » "' -
, „m o c o w a n a śru b , 6. Ś ru b a 3 jest »kręcona w nakrętk, 12 i dociska'im'k H ' 7 " ’ now ej. je żeli dźwignią 2 pokręcimy w lewo (wg stnałki na nr«k,n n ^ popycha«. 10 ,. S , połączona z tarczą 9. w,ęc i tarcza 9 będzie obracać sm w 1 ™ Na ,ęj jcat segm en t k r z y w k i * . ktom spowoduje uniesienie zatrzasku „a
2
Rys. 2.48. Pełne wykor/ysianic imaka c/icronożowego
Rys. 2.47. Inuk lokarski aicronożowy
n u rk o w an ie im a k a . Dalsze pokręcanie dźwignią w lewo powoduje obtacanie Vie SorpusU im a k a , ponieważ krawędź, wybrania w tarczy 9 ^ ^ H “J
nhity “ korpus /. Następnie pokręca się dźwignią 2 w lewo o dalsze 1/4 obrotu, a i „ t r z a s k w s tę p n y 7 wpadnie w gniazdo. W tym położeniu imaka następne narzędzie ,csl w p o z y c ji ro b o c z e j. Teraz, pokręcamy dźwignią 2 w prawo. Tarcza 9 obraca się razem ze ś ru b ą i i powoduje zwolnienie zatrzasku S, który wchodzi w swoje gniazdo , b lo k u je in tak . Tarcza 9 obraca się dalej, aż drugą krawędzią wybrania oprze się
_
*
*
• » * » » « ■ * ««■
,, k o le k
I I . K o rp u s im aka jednak nic jest jeszcze dociśnięty do podstawy. Przy
T ablica Ź.64. Imahi czleronożowe; «»m iary w mm
Imaki lekkie -
b <
100 20 24 125122 30 48 X 65 77 95
s|:
¿i
min. 16 18 20 25 32 40
f 18 20 25 32 40 50
Imaki ciężkie
'■ /
h
b
7 8 10 14 16 20
16 20 32 40 50 63
25 28 32 36 40
16 20 32 45 52 63
¿i
Śruby h
< ■ min.
t
r,
38 48 65 77 95
25 32 40 50 63
8 26 25 10 32 32 14 45 40 16 52 50 20 63 63
20 25 28 32 40
/
Jczba t/luk 8 8 8 12 12 12
Imaki lekkie dxl
Imaki ciężkie dxl
M I2 x 40 M I2 x45 M I6x60 M 16x70 M2 0 x 80 M20x90
M I2 x 50 M 12 x 60 M 16x70 M I6 x 80 M20x90
Rys. ! . « Im a ł cztcronożowy z nulnmalycznym /alrzaskiem
t . . uocowamz HOŻY k a ronanci 262 ł. W NOM »OKA«»«'* *«----- ------- ---------
„,KV I w prawo powoduje ona przesunięcie popychadalszym p o l u ą c ^ » » . , , „ b popychacza wyzębl się z wrębu cza 1 0 w kierunku « r a i ^ m na|cży wykonać dźwignia 2 dalsze 1/4 w śiubie i . W “ lu " " ^ ' “ '„ b y y/ w
* * (Wożenia » b popychacza 1 0 wpadnie w następny
o b ł o ż e n i u cały układ pozostaje do naslępnego przekręcenia
“" t l wiclo/cbne htczacc wieżyczkę I ze śruba i umożliwia najdogodniejsze Sprzęgietko weio/ęb . 4 , c lr K a n ,e imaka było la lw c i wygodne. •
2.1 0 .2 .
W ° WC b,' d>
* * *
u s t a w ie n ie n o ż a w z g lę d e m o s i w rz e cio n a tokarki
Położenie noża
“ n ó ż "™
—
* ~
nierównolegle do powierzchni sanek i wskutek tego ulegaj,
zmianie u s t a w » I W o s tra . 31 nóż jest za bardzo wysunięty, przez co będzie mial skłonności d o drgań, a przy Większym lub nagłym obciążeniu może się złamać.
względem osi tokarki zależy od jego usyiuowania w oto,
ę/yżnie pionow ej i poziomej. Rozważone zostań, trzy położenia w płaszczyźnie pionowejŚro d k o w e
u s ta w ie n ie
n o ż a . tzw . no ori (najczęściej stosowane), jest wtedy
kiedy naroże ostrza znajduje się w płaszczyźnie poziomej, przechodzącej pner oś tokarki (rys. 2.53aj K ą t y ostrza noża w układzie wymiarowania i w układzie ustawienia s , tc same.
Rys. 2.50. Zamocowanie noża: a) błędne, b) poprawne Aby uzyskać prawidłowe położenie noża w stosunku do przedmiotu obrabianego,
t i o r n e u s t a w i e n i e (muf o sią ) n o ż a jest pokazane na rys. 253b. Przy tym uslawicniu k , t n atarcia y , zwiększa się, natomiast kąt przyłożenia a, się zmmcysza.
nóż kładzie się na gładkich i równych podkładkach o odpowiedniej grubości (rys.
I akie położenie noża stosuje się przy toczeniu długich i wiotkich wałków, przy czym
2.50b). Podkładki te powinny mieć taką samą długość, ja k powierzchnia, na której leżą.
* - 0.01 średnicy toczonego walka. Zmniejszenie k,ta przyłożenia w tym przypadku wpis« a n a zmniejszenie drgań przedmiotu obrabianego. D o ln e „ s t a w i e n i e (p od osią rys. 2.53C) n o ż a powoduje ■ kąt zwiększa się, n atom iast k , l natarcia się zmniejsza. Takie poloicmcjcs mc
rzys
i nic imlc/y gn stosować. Rys. 2.51 Ustawienie płyty dociskowej: a) błędne, b) poprawne !* :^ , e n w n ,v a . Płaszcz,żnw Poziomo al niepoprawne bl poprawne P ły t. dociskowa powinna być równoległa do powierzchni sanek (rys. 2.51). gdyż śrub podstawy S
i ? " “ 1“ 1' " « I * » ™ I nicszlywnc zamocowanie noża oraz gięcie , ta k
no/owym podkładki powinny leżeć na całej długości
eiwnym razie nóż b e d z ta S 1* * * * |c
-/»/y/nic poziom ej powierzchnia boczna n o » ) « ' - lik i n y s 2 541.) w c /n s ic obróbki
£
„oij
L ,g i,ć tuii
powoduje * 8 ° oi-
264 ■ noże to« « « » « « ___________________________ _________________________________________ ___________
i o p i t a nioutacznej zmiany średnicy przedmiotu nic pociąga za s o b , żadnych b o ' « o t. z osią pr/cdmiolu. jes. rozwarty (jak na rys. 2.541).
to róż odkutałcając * wchodzi w materiał, przekrój » .o r a zwiększa s,ę. co ob• i . sie drganiami, zarywaniem noża", a w granicznym przypadku może nastąpili złamanie noża. Ustawienie takie jest zawsze wadliwe. Zjaw iska te za. eh,»Izą szczególnie przy obróbce zgrubnej, przy
której występują duże siły
skrawania.
t o k a r k i
Rozdział \
3.1. K l a s y f i k a c ja i w y t y c z n e z a sto so w a n ia tokarek W Większości z a k ła d ó w przemysłu maszynowego tokarki stanowi, ok 50% p . „ U o b rab iarko w ego.
la k duzy udział tokarek wynika z ich — ”
znaczenia d o o b ro b k i części w kształcie b rył obrotowych, jak np -wałków n tó laicz. kół, k tó re w d u żych ilościach wchodzą w skład większości maszyn , innych ur/ifd/cń technicznych. 7 : kalki odznaczają sic dużym zróżnicowaniem, dzieli się je na: grupy podgrupy typ, , wielkości. R o z ró żn ia się następujące g r u p y t o k a r e k : k/owe. nełwyro«' , Z
rewolwerowe, tarczowe, karuzelowe, półautomaty i automaty tokarskie,
/.»łożone, kopiarki i z ali/czarki.
( l:;u A t e n s t y k a i w y t y c z n e z a s t o s o w a n ia tok arek s ą podane w tabl. 3 .1 . Tablica 3.1. C h a ra k te ry s ty k a i w ytycz n e zastosowania tokarek Charakterystyka
Zastosowtnie I o k a r k t k ło w e
■'ijwiększa średnica toczenia nad łożem oraz rozstaw kłów równy największej długości loc/onego przedmiotu. w przypadku tokarek z mostkiem możliwa obmbka pr/edmiolów o większych średnicach. “ Z o malej długości.
t iu lo w e ¡»kalki małe (O s 250 mm), ustawione na »"'.mym |uh metalowym stole. Możliwe Mkowatne tokarki w pozycji siedzącej. PoPfprzeczny ręczny. Posuw wzdłużny od > Pociągowej lub ręczny (dźwigniowy)
Do obróbki przedmiotów o slosunku LID >6 zamocowanych w kiach wncciona i konika, w uchwycie tokarskim z podpaidem na kk konika lub tylko w uchwycie tokarskim Oprócz toczenia rewnęlrmegoi wewnętrznego możliwe: wiercenie, pogłębianie, rożwiercanw. a przy użyciu dodatkowych przyrządów ró wnież frezowanie i szlifowanie.
[X . drobnych , dokładnych roto. tokajskieh » przemysłach: iMinmirMtnkim
1 drobnej
.
toczenia gwint-». '“ J " 0,1 - J « » i gwintów salowy*.___________
r r . c J A i WYTYCZNE ZASTOSOWANIA TOKĄRęk
M
U
”
Zastosowanie
1 ° ^ ____ C ł» n m o « )U
Iło obróbki isrobotj i dokUdntj p riod m ioió. , M|0»yib- a b ” ")« 11 ' “ “ I14* iaznych w produkcji jcdmMlkowcj 1 maloscryj.
ÍT Í n M
'» ■
« o l . ' l ' »■ w a ln y m
« í * ! I» « * " » * ' ’ " ” “ ‘ "„'1°
Pm.rmouune do locanja gwintów luclry. cmyth. modułowych, calowych i diamclral. •pitch. przv zwykłym toczeniu wzdłużnym i poprzecz nym posuw mechaniczny od wałka pociągowc(otwarta nakrętka na śrubie pociągowej). Do obróbki zgrubnej i dokładnej przedmiotów stalowych, żeliwnych i ze stopów metali nieże
u b i r t « M m ln y d y “ J laznych w produkcji średnio- i wiclkoseryjncj. Oíxlu ( U - ; » Ł « ilio n » ')!* » * Cjklu P '“ > Możliwość wykonywania dużej liczby zabie i M I przobrijini* J o otrtb k i romych gów w jednej operacji, zapewniająca dużą wyprm Jm iw ó. B i j b M y » « » “ inuki ">>• dajność obróbki Możliwość wiercenia ot kopuł*. « k l > l poeumatytane 'ub worów przy posuwie hydraulicznym. h .Jia u lio n t. flo»KO n a i n J o o « " » » » ' Obecnie głównie ze sterowaniem numerycz r o « d p i P U M ) U M kinemaiyeoiy. sztywniejsza budowa. Wyłączanie posuwów roboczych na twar dych zderzakach p r e c y z y jn e Tokarki najwyższej dokładności. Średnica tozem />^ 315 mm. Rozstaw
kłów L do 500 mm Najmniej«) posuw/- 0.002 mm obr. Mak symalna prędkość obrotowa wrzeciona n - 6000 obr min. Bardzo duża sztywność budowy. Napęd wrzeciona pasowy (odciążony). Napęd posuwów wzdłużnych suporiu za po mocą śruby pociągowej umieszczonej po środku prowadnic łoża.
-• średnica toczenia w kłach » - - I mm. rozstaw kłów 500- 1000 mm. ;N .hrabiarki 1200 - 3500 kg. Dwa niczar;J° 'od siebie pracujące suporty: przedni lnv l“ b IC 'P r/c/on>'m naPędem po1 l? «/dłużnych i poprzecznych. AutoU j l l M M m i « Jiu « " p r a d " " » " 1obrabianego.
1.
' r ! : '. 'i i U c wyhteznic do obróbki ko\lo/llvvość toczenia tra pomocą noro noża do kopiow i kształtach i...ta łła p h in o ra „ Iivch (ograniczenia geometrią j konstrukcją urządzenia kopiującego), pu/a ¡ó/norodność konstrukcji. Rozróżnia m mkarki kopiarki: kłowe, uchwytowe i prę. g)ównic / poziomą osią wrzeciona. Są iłowane również w układzie pionowym. k;:unck przesuwu sań kopiujących tworzy ,*jj wrzeciona kąt 60’.
D ° obróbki »Klko*^i “ >ch.
.a lk o .
nim oeo»a„ .. . ' “ “ lom. „„ P^jkrtconych irnbam , ' Ü ? ' " ' 11’ ™*k*h
! » » * » obróbką „a t o £ S J j k^ * W
kłowych, tulci i taro
na
dnej na tc, samej obrabiarce.
W
'
* *
’ ^
nym.
T o k a r k i u c h w y to w e
Do bardzo dokładnego toczenia i wytaczania nożami z ostrzami diamentowymi lub z ost rzami z materiałów supcrtwardych. Dokładność kształtu kołowego przedmiotów obrobionych ±0.001 mm przy chropowatości powierzchni R . = 0.2-0.05 pm. Półfabrykaty do obróbki: przedmioty wstępnie obrobione na innej tokarce, pręty ciągnione lub dokładne wypraski i odlewy.
iężkie Największe średnice toczenia nad łożem Do obróbki przedmiotów o dużej masie (do 01000-5000 mm Rozstaw kłów kilkudziesięciu ton, zależnie od wielkości obra 3000- 22500 mm. Masa do $70 L biarki). Przy jednym zamocowaniu przedmiotu Rozróżnia się dwie odmiany: jest zalecane wykonanie możliwie największej — ze skrzynką posuwów (zwykłych i gwin liczby zabiegów takich jak: toczenie zgrubne towych) przy wrzccienniku i z oddzielna i dokładne wzdlu/nc i poprzeczne, nacinanie skrzynka suportową (jak w tokarkach uni gwintów, toczenie powierzchni stożkowych, to wersalnych). czenie wewnętrzne, a przy zastosowaniu dodat - ze skrzynka posuwów i skrzynka supor kowych przy rządów toczenie kopiowe, frezo towa stanowiącymi jeden zespół zamocowany wanie rowków i płaszczyzn, szlifowanie, wier do san wzdłużnych: niezależna praca kilkoma cenie otworów poprzecznych itp. Toczenie “ P ™ " 1» (2-3) przy różnych posuwach gwintów długich odbywa się od śruby pociągo CMdzidne prowadnice dla suportów i koniwej (wewnątrz lo/ak a toczenie gwintów krót kich za pomocą sań górnych.
"^"SmiUn" Cale8° r°“,awUk,Ó W
Średnica toczenia do 630 mm. Duża liczba ,-cnian konstrukcyjnych. Szybkowymienne: -,ki wielonożowe ustawiane na wymiar obró-« po/a obrabiarką, listwy zderzakowe, wzór-:ki itp / reguły półautomatyczne, pr/y moż nymużytkowaniu 2 - 3 obrabiarek jcdnocześ-
poziome c z o ło w e Użytkowane od czołowej strony wrzeciona. Najczęściej z dwoma suportami krzyżowymi lobróbka wstępna i ostateczna w jednym zamccowaniu). Typ Krontor. Tokarka T ZC 32N wyposażona w szcścio(Hwycyjną głowicę narzędziową (suportową).
Po/iomc b o c z n e Użytkowane od bocznej strony wrzeciona. -opinam, krzyżowymi i w niektórych z gło1n,r/ędziowymi wiclopozycyjnyml
Do obróbki przedmiotów eamoco.«M « uchwycK wreecioiu. o ao m k a L D « S (W . mających poilać u rn . kigiki.. M j cicm. krótkich tulei itp. Stosowanie opłacalne nawet w produkcji maloseryjncy Obccrne główmc zc sterowaniem numerycznym
Po wyposażeniu w samoczynnie działające po dajniki mogą pracować jako automaty. Często powiązane / innymi obrabiarkami w gniazda obróbkowe. Układ sterowania zapewnia toczenie powierzch ni walcowych, czołowych, stożkowych o dowol ni m kącie tworzących oraz powierzchni obro towych utworzonych z odcinków linii prostych
Niektóre są również przystosowane do obróbki przedmiotów z pręta we wrzecionie.
P 'o n o w c
^ P°no«ej osi wrzeciona. Z suportami u m i!!!>m! Iub ' »w lopM ycyjnym i głowi. n"z ęd/iow ym i.
Zapewniają bardzo fc tu obrabianego i nad niach obrabiarkowych.
4 , «yTYCZNE ZASTOSOWANIA TOKAREK
3.1 (e d * i * ' lc* - - - 7 i r . « i c i g 8 'y t »
, TOKARKI Tablica 3-1 (**•)
- ------- f
Zastosowanie
lożami: głównym do toocnm ... o t » pomocniczym - do locze-
' l l)o zgrubnej i dokiauncj t n o . i i / j oorobki części o złożonych kształtach w produkcji średnio- 1 wiclkoseryjnej. Partia przedmiotów wykazuje po obrobce bar dzo niewielki rozrzut wymiarów obróbkowych. Du/a wydajność obróbki dzięki automatyzacji ruchów pomocniczych i wyeliminowaniu sprawlizania wymiarów i wymiany narzędzi.
I przesuwów narzędzi.
' widlo^harakicrysiyczna dt>K* pręta praediodzącefO przez wrzeciono. Rozróżnia s*e tokarki rewolwerowe _ suwakowe z sanami posredmmi. _ »uportowe bez sań pośrednich. _ i suportem krzyżowym, z g ło w ic ą o o s i p o z io m e j ( b ę b n o w e ) W głowicy rewolwerowej duża liczba otwo rów narzędziowych (najczęściej 16) rozmiesz czonych Nisko siebie. Przenikające sie wza jemnie otwory służą do przesunięcia przez nie obrabianego pręta w czasie przecinania. W gwintowanych otworach są zamocowywane zderzali do ograniczenia ruchu ob rotowego głowky przy przecinaniu i tocze niu poprzecznym.
|)o obróbki przedmiotów z pręta o średnicy:
d£ d* di
63 mm. 63 mm. 8 0 mm.
Większa dokładność obróbki niż na tokarkach rewolwerowych z. głowicą o osi pionowej. Narzędzia muszą być stosunkowo proste, żeby sobie nic przeszkadzały w pracy. D o obróbki przedmiotów m ałych i krótkich wykonywanych z pręta lub zamocowanych w uchwycie (np. części arm atury) Toczenie po wierzchni stożków przez skojarzenie posuwu wzdłużnego z ruchem obrotowym głowicy.
z ło ż e m w z d łu ż n y m Ogólna bodowa i układ kinematyczny podo bne do tokarek kłowych uniwersalnych Budowane w dwóch rozwiązaniach: — z łożem wzdłużnym i wybraniem. — z łożem wzdłużnym dwuczęściowym. z ło ż e m p o p r z e c z n y m Z dwoma suporumi krzyżowymi lub z jed nym suportem krzyżowym i drugim kopiującym. Urządzenie kopiujące działa na zasa dzie elektrycznej. Zmiana położenia d/wigm wodzika względem wzornika powoduje rozwierame lub zwieranie styków urządzenia czujnikowego, powodującego przełączanie sprzęgieł elektromagnetycznych
D o obróbki przedmiotów o dużej średnicy malej wysokości (D/H > 3. przy czym D > 630 mm), np. tarcz, k ó ł pasowych, kół zamachowych, wirników. Ze względu na ugię cie wrzeciona masa przedmiotów zamoco wanych na tarczy nic może być zbyt duża. D o obróbki przedmiotów w produkcji jedno stkowej i przy pracach remontowych. Mogą być dodatkowo wyposażone w konik, przez co uzyskują zastosowanie zbliżone do tokarek kłowych o zwiększonym zakresie śred nic toczenia. D o obróbki krótkich przedmiotów, ale o róż nych długościach Zależnie od długości przed miotu przestawia się łoże na płycie. Możliwa obróbka przedmiotów z kształtową powierzchnią czołową obrabianą z pomocą su portu kopiującego. Jeżeli obrabiarka nie ma suporlu kopiującego, to na jednym z suportów krzyżowych można zamocować hydrauliczny przyrząd d o toczenia kopiowego.
obróbki pt/edmkiiow 0 r „ , ■ I -yrzi mm. a w eimic rlir, weunicy d0 4000 mm. ’ " ' “ "'‘“ ""'"■ »'ilu w cld o Możliwa obróbka dlugkh ea.
no
Sn (przed wi/ecicnnikicm) niTJ ■ ■ ■ "' lv przewidziana do obróbki J „ i w « 1' " P’ >^ , ¿ , 0 dużych średnicach. silników. i ^ d P » “ * “ * ''d me/a" in )ch ■ k a rk i k a r u z e lo w e "TTmrótu mrczy żwanci Molem. -••“ * 2 , śred n ica toczona w granicach 0 .6 ,1 1 W niektórych '
— — —
T o k a rk i i arc z o w e Pod wzgkdem konstrukcyjnym rozrózma sie tokarki tarczowe — z łożem wzdłużnym. — z łożem poprzecznym. — phto»e.
o b a loi* " > p“ “ ° ne w su-
C h o d z i do 1 2 ,2 4 m
‘ ^rkUzruzcIow* dzieli się na: . Ldoostojakowe, dwailojakoWŁ
l Urkuediinstnjukowc dzieli się na: „ s i l e z dwoma suportami krzyżowymi: wyposażonym w 5-kąlnn głowicę Jw eruw a lub imak 4-nożowy , bocznym „ro d z o n y m w imak 4-nozowy o średninich stołu P . *0 0 - 1 6 0 0 mm. / odsuwanym stołem o średnicach /> 1800 - 6000 mm. , przesuwnym stojakiem o średnicach stołu />. 1800 - 6000 mm.
j
Do obróbki ciężkich przcdmlolów o du rrednrcach /) i slorunkowo niewielkich » kościach ł l przy masie do 80 - 2 » L W porównaniu z tokarkami larczowimż lalwrcjszc usralanie i zamocowanie! przedmiotu obrabianego na stole, większa wydajność i dokładność . dzięki dobremu podparciu tarczy ii sztywnej I konstrukcji całej obrabiarki.
W obrabiarkach zwykłych 7. odsuwanym sto łem średnica D obrabianych przedmiotów mo że być większa od średnicy stołu: I) 2S00-12000 mm. Typowymi zabiegami obróbkowymisą: toczenie zgrubne i dokładne (wzdłużne i po przeczne). roztaczanie, rozwiercanie. toczenie gwintów metrycznych i calowych l/a pomocą kół zmianowych). toczenie powierzchni stożkowych przy usta wionej pod kątem obrotnicy suportu górnego albo metodą posuwów skojarzonych za pomo cą kół zmianowych. toczenie kopiowe przy zastosowaniu koptałów hydraulicznych lub elektrycznych.
d w u n o ja k o w e IX . obeóbll pc«ómioló» » I Tokarki dwustojakowc dzieli się na: diitcnch W rnip-irllu ohróbli ze stałymi stojakami związanymi z podstaa: Małymi .lujuh*™ « « * « * r " 0™ " ' P siołu o średnicach I), - 2000 - 400) mm. „grimicżon. ireJn« «oh. «.■ k„. / przesuwnymi stojakami produkowane na zamówienia jednostkowe. Vkv/a sztywność budowy w porównaniu ' '"laikami jednostojakowymi. zapewniają* a większą wydajność obróbki (duże i& s s s & E & z iu « ).h .4 l» h » J o , : h „*• Pokroje wiórów, nic spotykane na innych , „h lo M n ic (pny u/>'™ J g E "bubiurkach) N‘ P,0»»dnicach belki dwa skrętne supor0 [łonowe napędzane z .Kldzśclnyx'h skrzy , P^uwowych. N a prowadnicach jednego ’ <',,’ ka sup»»rt boczny o niezależnej pracy.
L
^ „K A C JA i w y t y c z n e z a s t o s o w a n ia t o k a r ek
, TOK*«'
Charakterystyka
T-hltea 31 (Cd )
--- -------
....... ....... " t — p -»i ■u 1 OII*
—....... _
, -
Półautomaty '<*J,łk* k o l” i*b k i '^ncgo
, nmoeuwama rr«d-
■
S
e
S
s
s
s
?
Nu« nmocowuK » lupurtatb popracou.ib majdan « 'uh' pudP«'*»2 ” ™ i a w c o « toczenia metuchomc. Dahzr uatzedzta do oh,Obli I^ m m lo M omocowanc w trzech.Tzcaooach ptzchylocj riowicy W wic obracającym « nic są mocowane narzędzia, które mogą pra cować przy istniejące) prędkość, obrotowej pręta. We wrzecionie obracającym się w kie runku przeciwnym niż pręt (w celu zwięk szeń« prędkość skrawania) są zamocowane wiertła We wrzecionie obracającym się w tym samym kierunku co pręt. lecz wolniej, są zamocowane narzędzia do gwintowania. autom aty poprzeczne Wielkości budowanych automatów obejmu ją średnice pręta D = 8-32 mm. Podczas obróbki pręt jest zaciśnięty we wrzecionie i wysunięty na całą długość toczenia bez podparcia w prowadniku, yak w automatach wzdłużnych Z lego względu mniejsza dokła dność obróbki. Wrzecknnik nieprzesuwny Noże zamocowane w suportach poprze cznych. Dalsze narzędzia do obróbki przedmiotu są zamocowanew trzech wrzecionach przechyl nej głowicy, jak w przypadku automatów wzdłużnych. autom aty rewolwerow e Wielkości budowanych automatów obejmu8
%
S 5 S i i r ,,k a n » *
Zastosowanie
pt-,'P-K,lu
. i . i iiT u ' 1 11 ,r , obróbki drobnych i średnich przedmiotów wyłącznie w produkcji masowy. Dobór automatu lub półautomatu uzależniony „d wymiarów i postaci półfabrykatów do obrólardzo duża różnorodność typów i odmian obrabiarek tej grupy.
Do obróbki drobnych części z pręta o malej sztywności iH > * ~ 25k głównie w przemyśle precyzyjnym i elektrotechnicznym. Półfabrykaty: szlifowane lub ciągnione pręty okrągłe, sześciokątne albo kwadratowe o śred nicach 4-32 mm. Dokładność toczonych czę ści IT6. IT7. a w przypadku automatów precy zyjnych IT5. Wykonywane zabieg! obrobkowc: toczenie wzdłużne i poprzeczne, wiercenie oraz gwinto wanie wewnętrzne. Przy użyciu wyposażenia specjalnego: toczenie powierzchni stożkowych, rowkowanie łbów wkrętów, wiercenie otworow poprzecznych itp.
Do obróbki drobnych części z pręta o większej sztywności niż przy automatach wzdłużnych [L !D -1 - 8 ). np. śrub. wkrętów, kołków, swo rzni. nietypowych nakrętek. Półfabrykaty: szlifowane lub ciągnione pręty okrągłe, sześciokątne lub kwadratowe o śred nicach 8-32 mm. Dokładność toczonych czę ści IT II Wykonywane zabiegi obróbkowe: toczenie gło wnie poprzeczne nożami kształtowymi lub w/dłu/nc i poprzeczne (suporly krzyzowc). wier cenie oraz gwintowanie wewnętrzne i zewnętrz ne. rowkowanie łbów wkrętów itp.
l>o obróbki drobnych i średnich wielkości czę ści o większej sztywności niż przy automatach wzdłużnych i poprzecznych (/. '/> 2 -*-4.5).
.„.,hi.,r..t!t J'
P '/>s'osowjnia do robót ..
Półfabrykaty; prę,v
“ 7--------
U t t lk * odfc«, lub ~ t i „ _ , w ™
*'•»> *■ P W ios, ^ w , lIS ^ S iS s L ,„.,.0 . wysunięty na cała długość to- ™ t*ch w -zdłużnSp<2 ! ^ . ,*k w
‘ * (luźnych. W nedconik nicpraetuwny. No* ' „ , » > . • « w suporuch popnrcrtnvth <2-4). a inn« narzedzia w głowicy ::„ j» c r o » c j / p o p ra co n . poaomą o,i, „ s/cściu lub oimiu gniazdach. Automaty te maja najbogatsze wyposa^nie spKjalne ze wszystkich automatów to
S Ł s r s Ł te *
karskich. .„ U u io m a ii r e w o lw e r o w e PlwaaczDM do prac uchwytowych. iMtueró , nie/ odmiany uchwyiowo-prętowe. W przypadku obróbki przedmiotów z pręta • thiarka pracuje jak automat. Automaty'¿n\ cykl obróbki łącznie ze zmianą prędko<,i obrotowych wrzeciona i posuwow. Noże zamocowane w suportach poprzcivn>ch O -3(. Dalsze narzędzia w głowicy rew olw erow ej, której konstrukcja decyduje .'.id m ia n ie półautomatu, tzn.: / głowicą przeważnie szcścioboczną / pionowa osia obrotu (budowa półautoma tu prawic identyczna jak tokarki rewolwero we) typ Herbert), z głowica wzdłużna bębnową typ Pittler. z głowicą wzdłużną wicloramicnną prze ważnie c/teroramienną. typ Monforts, z głowicą wzdłużną blokową cztero- lub szcścioboczną.
a u to m a ty w i e l o w r z e c io n o w e poziome Przeznaczone do prac z pręta. Liczba wrze cion 4-8. Podczas obróbki pręty są zaciś nięte we wrzecionach i wysunięte na całą długość toczenia bez podparcia. Wrzeciona M łożyskowane w bloku wrzecionowym, który wykonuje ruch obrotowy przestawszy * ''clu zmiany pozycji przedmiotów obrabia nych. Podczas obróbki blok jest unieruchomi°ny- Jednakowe prędkości obrotowe ***y»tkich wrzecion. Noże zamocowane * ł “ P ° « « h poprzecznych o liczbie równej 11/16 wrzecion. Dalsze narzędzi* n»mocwanc W suportach wzdłużnych przesuw-
Do obtobki » uchwycie pncdmlolów o rloio. nych ks,taliach, »yitragającyth .id u rabł.Ituw. Półfabrykaty: malej i »cdniej .idkoid odlewy odkuwkl radiicj pręty okrasie, arieto!,ra, i kwadratowe. Wykonywane zabiegi obróbkowe jak matach rewolwerowych. Maksymalna średnica toczenia w półauto matach przeznaczonych do ciężkich robót D „ , - 630 mm. W półautomatach głowica rewolwerowa bloko wa ma oś obrotu równoległą do osi wrzeciona. Na ścianach bocznych głowicy są umieszczone przesuwne suporty narzędziowe. Głowica wykonuje tylko okresowy ruch przestawszy w celu zmiany pozycji narzędzi. Podczas pracy przesuwa się tylko suport zaj mujący położenie robocze, a pozostałe suporty głowicy są nieruchome Długość przedmiotu obrąbanego ograiuczona długością przesuwu suportów głowicy.
[X . obróbki pttriimotó. o i t r f n » * 0 = ■ 2S - 6J mm i d ln o to cb d t . 1 ^ « » 1« ; Półfabrykaty: P W ' * ' « " • “ ¿ S i ? kwadratu«. Jd lh o a a M ub.obk.
kmu
5 3 S » « £ - 5 r jwitlii prtśdmiu.ów
po«*i *
272
Tokarki kłow e 3.2-
Tablica 3.1 (cd.) Charakterystyk«
, w ie l k o ś c i t o k a r e k k ło w y c h
Zastosowanie
» „ II« « P ,1>)cklow a” y ch ' ° karck kłowych oaólnew, ‘ im eh ' proJuKcyj-ych) są podane w labl. 3.1 8
„ ,c h M a o « a * n k z całym blokom supor-
u-ytn oaadMyn na •»*
dęn i raportów bloku wyposażony w glowt« / obrotowym -r/nńo^m do uTOOCO«; n u .ir r ld i innych nar/ę«!/, do ob.obk. otworu w osi przedmiotów obrabianych.
. , 2 S o d o w a lo k a r k i u n iw e r s a l n e ! , j , , Giow nc zespo ły I clcm en ly użytkowania
°Prwznacxone do prac z uchwytu Analogiczna bodowa jak automatów wielowrzecionowych pooomych. Kołeino każde z wrzecion znajdujące się w pozycji rozladowc/o-zaladowcrej nieru chome w celu zdjęcia obrobionego przed miotu i zamocowania następnego do ob róbki.
a m a t y w ic lo w r z e c io n o w e p io n o w e Przeznaczone do prac z pręta o średnicach: 25.40 i 60 mm. Budowane tylko przez jedn* firmę Tawannet (Szwajcaria). Mała zajmowana powierzchnia oraz proste rozwiązanie podajnika prętów (przesuwaj* się w dół pod własnym ciężarem» p ó ł a u t o m a t y w ie lo w r z e c i o n o w e -jonowe Przeznaczone do prac z uchwytu. Wrzeciona łożyskowane w pierścieniowym stok podziałowym. W środku stołu wieloboczru kolumna z przesuwnymi suportami pionowymi. Supony pionowe mog* być wTdhiżne. krzyżowe i krzyżowo-skrętne (do toczenia powierzchni stożkowych) Liczba wrzecion 6 lub 8. Możliwe różne prędkości obrotowe wrzecion. Niektóre półautomaty maj* również suporly boczne. Po wykonanym cyklu obróbki siół pierścieniowy * przedmiotami obrabianymi obraca się o jedn* pozycję. W pozycji rozladowoo-załadowczej wrzeciono nieru chome w celu zdjęcia obrobionego przedmiotu i zamocowania następnego do obróbki.
D o obróbki przedmiotów o średnicach D ^ , - 100 300 mm i długościach do 80 - 250 mm. o złożonych kształtach Półfabrykaty: odlewy i odkuwki lub części wstępnie obrobione. Jednoczesna obróbka kilku przedmiotów wieloma narzędziami. Duża wydajność ob róbki. Opłacalne zastosowanie przy obróbce dużych partii przedmiotów - powyżej 500 sztuk.
‘
części ą .«.karki (rys. 31), na klóręj są „m ieszą*™ n o m ,,»
,
... lor«' I sktada l)n o ' dwoch bornych połączonych « J b , c /ęść lo ra sla n o w ią prowadnice 1 Z lewej , „ 0„ , , Mjdu)c - ^
’
w j c h wr/ceienn.k .1. raw,orający wrzeciono z lo d k a m i oraz prikladnie .,
pomocą których jest przenoszony napęd z silnika na wrzeciono.
Identyczne przeznaczenie i zakres zastosowań iak automatów wiclowrzccionowych pozio mych.
Do obróbki przedmiotów o średnicach - 400 mm i wysokości do 250 mm Półfabrykaty: odlewy i odkuwki lub części wstępnie obrobione. Jednoczesna obróbka kilku przedmiotów (naj częściej 6—1 = 5) wieloma narzędziami. Wykonywane zabiegi obróbkowe: toczenie wzdlu/ne i poprzeczne, toczenie powierzchni stożkowych zewnętrznych i wewnętrznych, roz taczanie i wiercenie. Stosowane w produkcji wielkoseryjncj i masowej, głównie w przemyśle samochodowym (obróbka piast. tuki. obtoczek kół zębatych, kół pasowych itp.).
K>* 3.1. /opoly tokarki uniwersalnej • • ‘ rzaictiiukti znajduje się również układ sterujący, służący do zmian) P1^ ' ^ "k r.u o w u h wr/ccionu. N a roboczej końcówce wrzeciona jest osadzony uc tokarski 4 s'1 piiM iuiiwi wykonuje suporl. składający się z następujący«1 hC " ' d i m ii wzdłużnych 5. poprzecznych 6 oraz narzędziowy« -
. 1
skhido. j /iowt ^
'■i '"ad /u uc na oh ro in icy S . c o umożliwia przesuwanie na zęu "iuliyloncj pod różnymi kątami do osi wrzeciona (loczeme stw’ » P” ' 1s,u/ i " d o przesuwania sań w kierunkach wzajemnie p[ ° S l.l
¡É
. ________
.......
I . , . p i/ d n ie j części » *
^ ana¿rzyn-
----„ . „ „ U I odbywa »1? « p o i"» ?? śruby pociągowej , 0 ,ub .. B " „ b a te clcm cn.J SM napędzane m skra.ynki /2 ^ to'*” ,80" ' * ° "■
, TO****1
|
, , . I " pirs-kiirywama napędu , wr/cciona na śrube lub watek ^ . , h PK d k o u n obrotowych. dżięk> ■ ,
■ ™
. . a.-i strony na toru jcsl ustawiony konik lekarski 13. slu^cy do podpierani, t w . ' r J m i o r - obrabianych ,w a kow, ja k również do z a m o c o w a n ia ^ “ , u ic illa . ro rw icrla k i i gwintowniki. , lemenis „żyłk ow a n ia 'unifikow anej tokarki uniwersalnej s , pokarane „ a
Wielkości uzupcłniającc
Wielkość Największa średnica icczetua nad (ozem D mm
Rozstaw kłów ¿ ł' mm od
100" 125"
250
do
Wielkość Wśclk ść Największa końcó ki wewnętrznego stożka średnica kolnierzo w końcówce wrzeciona toczenia nad wg PN-90/M-55012 wg suportem nic mniej niż wrzecie na i mm wg PNnie mniej niz Morse'« Metryczny 702-1:1 m
500
50
750
63
1000
100
3
4
4
4
125
4
5
4
5
Rozstawienie rowków tcowych suportu wg PN-M/ . M-55091
80
160" »0 250
320 2000
160
5
6 18) 5
6
500
3000
200
5
6 18) 5
6
4000
250
1000
«00
320
8 II
15
80 80 32; 4». 5». 63; 8». 100; 125; 80 1 80 160. 20» 250 80 100 120
8 II
15
80 100 120
320 4C0 500 630 a«
2000
1000
6
8
6
80 80
-
«00
400
10000
500
11
5
IO
1250
3000
12000
630
15
20
120
1600
4000
16000
1000
15
20
120
20
2000" 2500" lożern '“ «Ikości u/upc mające nie wpisane w tablicę nic są
zńomur * * *** loczeiua “ i
s
i
s
¡8 5 K .S K ? * S
T
3.2.
s
-
j
r
-
“ “ * ,ch “ “
u: 250; 32» 40». 50».
5». 1000; 125»
zenie w sto unku do « h i» 1“
si toczenia wg
“ '-
S r , V * ™ * » » nie ralceane 'l l ll” " “ ” i**tk“ i śiedniey
czenia nad oźcm D : 315». 400» 500»
K>v -U. Nowoczesna /unifikowana tokatka uni» « r » t o p rędka, wrzeciona. J dźwignic do <8: IV /teri-eh kolejnych stopni prędkości wr/eciona.. ałwionia do zmiany posuwów 'r nastawi.mic gwintów metrycznych lub calowych. 7i" , , tob 1:2.9 roczne w 'losunku 1:2 lub 2 : 1 . 8 dźwigni« do zmiany suportu. I I centndna : i.i .Hit posuwu wzdłużnego. 10 dźwigni* do cen,r" “ * ® . .. /m;jna posuwu 1:1 - 1:5. « d/wignia posuwu. wliczanie nakrętki imby pociąg J- ^ ujuwiuu» siły p«'*»u pokrętło do nastawiania posuwu popr/cc/iKgaJ. Pw|Jck „ cr0wniciy. P o k r^ “ X w/łllu/nego. 16 śruba pociągowa. 17 jrttek ^ kokik ¡9 silnik •P ^ Udnłł l-kM lcni z isicrowamc czterech sprzęgieł hydr. w x ,u<$ agregat hydrauliczny, li" napędu watka pociągowego do szybkich przesil dźwignia poauwu pn) -•< '.I,I.k pinoli konika. racilk konika na ,„b watek pociągowy. r konika.-V pr/et.c»nie napędu na jmbe p o « « p o l.e lli. a wiania posuwu lub skoku gwutlu
3.1.2 2. B u « * « « " • c m " 1“ Zasadniczym elementem « ■ Sianowi UW. *O iW »* o roń«-.». bard/o istotne znaczenie. gdy
3 J | jB , wrzeciono l. P ra w y jego koniec kJ;|a„ j w).miary sa /normalizowane. M a 10 ,cj /amoco »u jc się uchwyty, klórc s,
elementami wymiennymi. . /aęadnjcznc wym iary znormalizowanych W tablicach .'.3 i 3.4 p o * » » ^ (M b l 3 .3 , jest rozwiązaniem starszym, końcówek wnecton lokatę«, n u „ m d0 wr/ccion o mniejszej średlecz bardzo prostym 1 obecnie jeszcze nicy. T ab lic a , 3 . W ym iary w mm koń ców ek g w in to w y c h w r z e c io n t o k a r e k I g n l.z r ,
(wg PN-57 H-5S050J
278
**"*1
. , „ , A l/ .e s t o ż k o w y m
} TO
------- ------------k artców ok w rz e c io n ze „ « o ik .e m z e w n ę t r z n y m 7 :2 4 Tablica 3.4. W y m ia ry w m m kortców e*
j u k « » " 01 ' ,
T (^ PN.60 M-55051)
.
w rz e c io n a najczęściej jc s l o w d yS
31
W r z e c io n o lo k a r k i jes, ,
, „ r e t o r . P r z e l o t w r/ e e io n a je s . b a rd z o c z ę , , „ w yk , ,h « a lk ó w k t ó r y c h c z ę ś ć n ic o b r a b ia n a w d a n e i
.
. P °,m o c i ‘ “ ''¡ k i re-
' “
„ •z c eio n a .
y
J ' 0nC' l , n ^
“ •
q i '" a j d u jc się wewnątrz
||v _ „ u. p o w s z e c h n e z a s to s o w a n ie z n a jd u ją k o ń c ó w k i k o l „ ( c r , „ m ia r e k ...
,
R o z r o / m a s ię Ir z y t y p y , y c h końcówek-
1 ,1
k o ń c ó w k i d o łą c z e n ia z, ta rc z ą to k a r k i za pom ocą i . , k
o t w o r ó w g w in t o w a n y c h n a c z o ło w e j p o w ie rzch n i stożka l
» " c c io n
,
u
b
*
ko ń coówwak, i te te objęte objęte są są n„oorm ,mąą PPNW- IS SO Om T O a,lb o tny ilk o W w k o ln t c r z u (ot yz pi ■A J . ^KUolic V mu Z^ i ' 1 . ć k n n e o w k i d o ł a ź n i a e.,-..*_____ ą '02-1. 1966.
>■■'££& “ f' P,
1996
do l,raenia ~
l0 ń C 0 W k ' d °
' ,C “ ” i a S,S,Cm Cm
o b j e « n o r m , P N - IS O
. „(.K i k o ń c ó w k i k o łn ie r z o w e j w rz e c io n a ty p u A , pok az an o na rys 3 4
p ™
I
lv_
irlo-
system ie k r ó t k i, -z s-----t o ż k o"wZ y c z o p a — k o ńwc ówwkk.i oO Kącie kącie po poch ylenia tworzącej orzącej T T 30' \\MLiu*'ch yle n ia tw ... w ss p nó iilo ło ż że a rc rze? w u ciskan z z - ie i r je i j- stożkowego .. ■. „ „ t-a.i-i la w ło ss io io w w ce D p oo ło en n ie ie tta r cz z vy n przez gniazda ’
.
M o m e n t o b r o t o w y je s t p r z e n o s z o n y z a p o m o c ą z abicrak a 3
-tR y s . 3.4 Końców ka kołnierzow a w rzeciona (typ A j* I czopa. 2 stożek gniazda tarczy, zabterak
i-
-
stożek
<
w W y m ia r ) k o ń c ó w e k w r z e c io n t y p u A i ta r c z są p od an e
w
tabl. 3.5.
W p r z y p a d k u k o ń c ó w e k t y p u C a m lo c k d o c is k a n ie stożko w eg o gn iazda tarczy d o czopa k o ń c ó w k i je s t
dokonyw ane
p rz e z o b ra c a n ie klu czem trzpieni m im ośrodowych
(ta b l. 3.6) r o z m ie s z c z o n y c h p r o m ie n io w o w s z ero k im kołn ierzu k o ń có w k i. Trzpienie le w s p ó łp r a c u ją z c z o p a m i ( k o lk a m i) w k rę c o n y m i d o tarczy i w chodzącym i do o t w o r ó w w k o łn ie r z u k o ń c ó w k i. W y m ia r y
końców ek
w r z e c io n
ty p u
C a m lo c k . trzpieni, czopów i tarcz są podane
w ta b l. 3.6. * ' P Ś ' w y m ia r y k o ń c ó w e k t y p u b a g n e to w e g o z o s tały tu pom inięte. W końców kach
s t o ż k o w y c h (ta b l. 3.4) łą c z e n ie u m o ż liw ia w y t w o r z e n ie n a c is
ku wstępnego międ/y czopem i gn iazdem , c o zn acz nie z w ię k s z a s z t y w n o ś ć p o łąc z e nia. Stożek o zbieżności 7:24 n ic p o w o d u je z a k les z c z an ia się, a z a te m trudności w zdejm ow aniu tak ie go u c h w y tu . K o ń c ó w k a w rz e c io n a w
n ic m a
t a k im
ro z
wiązaniu jest jednak kosztowniejsza o d k o ń c ó w k i g w in t o w a n e j i je s t s t o s o w a n a do wrzecion cięższych. K °n c o w k a w m d o M m a w ew n ątrz g n iaz do s ło ik o w e , r ó w n ie ż / n o r m a liz o w a n e . S t o s o w n e są sto/k, M o r s e ', lu b stożki m elrycżnc.
W r z e c io n o j e s i z a z w y c z a j o s a d z o n e w d w u ł o ż y s k a c h
p o p r z e c z n y en.
o
k o n s t r u k c ja o r a z p r a w id ł o w e w y k o n a n ie m a ją d e cy d u jąc y w p ły w n a j a o t o k a r k i. W r z c c ic n n i k
z w rz e c io n e m
u lo ż y sk o w a n y n t ślizgow o p r z e d s t a w i e ń "
1 3. C y lin d r y c z n e c z o p y w r z e c io n a (p rz e d n i i t y ln y ) o b ra ca ją się b r ą z o w y c h 4 i Ś . P a n e w k a m o ż e b y ć w c a ło ś ci w y k o ,“ 1 w y ło ż o n a sk o w y tu
na
., ' ' W “ b
p o w ie r z c h n i s ty k a ją c e j się z czopem
'
Z e w z g lę d u n a z u ż y w a n ie s ię p a n e w k i i c z o p a oraz po
»• cz a s ie p r a c y t o k a r k i , p a n e w k i p o w in n y b y ć regulow ane.
tę
^ |0ż>.
, .k . , ą „ i c się luzu
Tablica 3.5. Wymiary w mm kołnierzowych końcOwek w rz ecio n lyp u A I |a i c l (wg PN-ISO 702-1:1996) c
A. Końcówki wrzecion
ńT
VVłfl-\ kości \
D
lolerancja D
oi-c^ froołsee
4
3
5
6
H
1
15
1
2°
1
28
■
3.975
53.513
2.563
06,375
39.719
96.869 I 285.775
0.008 0
-0.008 0
.0.010 0
+0.010 0
+0.012 0
+0.014 1 ♦0,016 1 *0020 1 •0JJ2J l 0 0 0
51,90
82.6
111.1
165.1
247.6
368.3
1 530.2
D,
12,775 1 *4.225 1
D,
70.6
82.6
04.8
133.4
171.4
235
330.2
463.6
647.6
Dy
92
108
33
165
210
280
380
520
725
M10
d
¿i H8/h8
M I0
M I0
M12
M16
M18
M22
M24
M30
14.25
15.9
19.05
23.8
28.6
34.9
41.3
50.8
15.875
17.462
19.050
20.638
????5
25.400
14.28$
-0.02S (ty p A ,)
Ei (ty p a 2)
f
24
14
16
21
13
19
II
18
11
35
56
22
28
4S
20
25
42
16
8
6
8
8
5
5
8
5
42
50
22
25
37
19
32
17
i
K
W i .V
Uwaga
14
0.2
0.2
0.2
0.2
tolernn cju ogól ita wym arów niet
0.2
03
terowanych: ±0.4 mm.
0.3
03
1
0.3
'
i TOKAMI
Tablica 3.5 (cd.)
r.D iic» 3 5 (cd '1
B. TârcxctokArek \tarczy
4
3
5
j
6
8
11
15
20
28
139.719
196.869
285.775
412.775
584.225
♦0.004 -0.006
• 0.CXM -0.008
♦0.004 -03)10
♦0.004 -03)12
♦03)05 -03)15
*03X6 1 -0017
61.9
82.6
111,1
165.1
247.6
368.3
530.2
W ie l* \ koici \ 53.975
D
lolciancja D
63.513 82.563 106.375
.0.003 ♦0.003 *0.004 -0.005 -0.005 -0.006
D\
l>2
70.6
82.6
104.8
133.4
171.4
235.0
330.2
463.6
047.6
l>>
92
108
133
165
210
280
380
520
725
d
12
12
12
14
18
20
24
26
33
14.7
16.3
19.45
24.2
29.4
35.7
42.1
51.6
14.288
15.875
17.462
19.050
20.638
?? 225
25.400
15
16
18
20
21
23
26
13
14
16
17
19
22
12
10
10
10
10
di +0.1 0 f i .0.0» Myp a ,)
O&fx/ tcñcó.tk
- r ie « « a,
Do*/&, *c6co-«< —MOCO Aj
Dolyay icócó*e* wrzecion A, tub A j
-
£ , min. oyp A ,)
G
10
!
W iX
0.2
10
65
65
65
8
0.2
0.2
0.2
0.2
62
0.3
„ ¿ ç c U . p ly umocowanie an pomocą łmOjeM na oDwoonc Uwaga, lolerancja ogólna w y m ia ri. niclokrowanych: j 0.4 mro.___________
0.3
0.3
5 j ^ K A B K Ija O W E _
Tablic« 3.6. Wymiary w mm kołnierzowych końców ek w rz ecio n lyB U trzpieni, czopów I l.rc z (w0 PN-ISO 702-2:19961 '■ ""lo ck,
Tablic* 3 6 « * >
A . Koń ców ki w n cd o n
io k ran q a
53.975
63.513
82.563
106,375
139.719
196,869
2W.775
*0.008
*0.008
* 0.010
♦0010
* 0012
♦0014
♦0016
D
d +0.005 0
łd c»
0.2
l3-46’ ~
0.2
I2 'IS ' [
Iwuita. Inlcrancia O k óln a wymiarów niclolerowanych: ± M " » •
412.775
A-A
«• - > V-ÍIOOfc. r*4
„ „ l i c . 3.6 (cd .)
Wyfoc/n* dio nr 3
U .a g « . Ogúlna tolerancia wjmiaröw mclolcrowanjch: ±0.4 mm.
Tablica 3.6 (cd.) Tablica 3.6 (cd.) P . T a rere
tolerancja
+ 0.003
D
-0.005
63.513
82.563
+0.003
+ 0.004
106.375
+0.004
196.869
412.775
+0.004
+0.004 1 +0.005
- 0.010
M20x 1,5 M22x 1,5 M24x 1.51 M27 *2
Uw aga. Ogólna tolerancja wymiarów niciolcrowanych: j 0 ¿ mm
nrri-ilnicco łożyska następuje przez przesunięcie 6 „ pomoc« dwu nakrętek 7 i S. Zewnętrzny
w om<*i»n>n* n - - « ', ' krrtalt panewki j o t > tołkl< t.1
5 2 ?*
:£
£
£
£
■
w,“ wc.»ka tnę panewkę w gmuzdo „o ż k o w c k |i c lt Panewka ma «z w y cz a j trzy lub
X
*
“”ikn,tcio s" promicn,owych po dokrę“ -
mu nakrętki.
Rys. 3.5 Panewka ślizgowa regulowana
Rys. J.6. Łożyskowanie toczne wrzeciona tokarki typu lekkiego
ketizfżcnif iist<7>"<’ p o leg a n a w ytw o rz en iu w łożysku w czasie montażu docisku rolek Przy wciskaniu panewki w gniazdo stożkowe je j obsady następuje częściowy zgniot materiału na powierzchniach rowków i wkładek, a panewka zmniejsza swoją średnicę. Im więcej jest rowków na obwodzie panewki, tym kształt je j po regulacji jest bardziej zbliżony do cylindrycznego. Opisaną regulację można wykonać jedynie w nieznacznych granicach (np. 0,05 mm). W celu usunięcia większego luzu należy wymontować panewkę, zmniejszyć grubość wkładek, a po ponownym założeniu i wstępnym naprężeniu panewki je j powierzch
do obu pierścieni. W
od róż nieniu od łożyska ślizgowego nic występuje tu luz.
W w yn ik u leg o p ra ca w rzecion a jest spokojniejsza i bez dtgań. nawet przy znacznych o b ciążen iach s iła m i skraw an ia. przykład tocznego ło ż ys k o w a n ia w rzecion a lekkiej tokarki podano na rys. 3.6. Przedni czop w r/ccion a je s t osa d zo n y w łożysku typu NN 30K, tylny zaś w dwu łożyskach kulkow ych, k tó re p r/cn oszą s iły prom ieniow e i osiowe. Sa rysunku 3.7 d la p rz y k ła d u p o d a n o typow e toczne łożyskowanie przedniego czopa
nię wewnętrzną doskrobać wg czopa wrzeciona. Jest to zabieg pracochłonny;
w r/cciona t o k a r k i średn iej w ielkości. Zastosowane tu łożysko I typu N N 30K ma
wykonuje się go rzadko, w czasie remontu całej tokarki.
dwa szeregi rolek c y lin d ryc z n ych , a o tw ó r pierścienia wewnętrznego łożyska jest
Łożyskowanie ślizgowe ma pewne z a l e t y , przenosi stosunkowo duże siły poprzeczne
stożkowy. Ł o ż y s k o tego ty p u jest nasadzone na stożkowy czop wrzeciona 2 z na
i dobrze tłumi drgania, powstające w czasie skrawania materiału. P an ew ka ślizgowa
prężeniem w stęp n ym , tzn. żc pierścień wewnętrzny jest wciśnięty na czop wrzeciona
zajmuje stosunkowo mało miejsca w kierunku promieniowym, d aje się regulować i regenerować. Łożyskowanie ślizgowe wrzeciona nadaje się przede wszystkim do tokarek o niezbyt dużych prędkościach. Stosuje się je coraz rzadziej w zw iązku ze znacznym rozwojem tocznych łożysk wrzecionowych. Zwiększenie prędkości obrotowej wrzeciona wymaga dostarczenia oleju pod ciśnieniem do łożyska (zastosowano to np. w łożyskowaniu wrzccicnnika n
patrz rys. 3.3. gdzie
= 2800 obr/min). Przepływający przez łożysko olej stwarza dobre w aru n ki
Panicach"'3 ^
ł° ŻySk° (jcg0 ,cm Pcra«ura utrzymuje się w dopuszczalnych
L o ty A a wc.-itę są powszechnie stosowane d o wrzecion tokarek lekkich i średnich, a nierzadko i ciężkich. W ykazują one wiele z a I c t w stosunku d o łożysk ślizgowych. Mjwaznieyszc z nich to bardzo m a k la ro c , w związku z tym m .k ie temperatury przy stosunkowo dużych prędkościach, możliwość zastosowania naprężenia wstęp-
“ twofc s ^
" '
5'lyW" ° " ,0* 5k0Wa" la '
—
294
, określoną siłą osiową. N" s l “ l c l le* ° r r ° T ' (W gran,ca‘* s n - t o t o M nmrtaenu. wewnętrznego, co powoduje wysląptemc naprężenia mię(| ohupicrścicnianu i rolkami łożyska. W ten sposób w zm ontowanym łożysku tocznym występuje naprężenie wstępne. R ^ u h d a ttkfcgo łożyska jest czynnością «rudną, wymagającą znajomości urządzenia i doświadczenia. Przeprowadza się ją w sposób nas.ępujący: po odkręceniu i zdjęciu pokrywy ł (rys. 3.7) oraz pierścienia 4, należy wyjąc dwudzielny pierścień dystan sowy 5 którego szerokość należy zmniejszyć o określoną wartość. W a rtość tę ustala się na drodze obliczeniowej, znając luz, ja k i należy wykasować, i naprężenie wstępne, jakiemu należy poddać łożysko. Pierścień dwudzielny 5 umożliwia regula cję bez demontażu całego wrzeciona. Należy podkreślić, żc zakres rozprężenia pierścienia wewnętrznego łożyska jest wąski i nadmierne je go naprężenie prowadzi do zniszczenia łożyska. Regulację łożysk typu N N 30K prowadzi się zwykle w czasie montażu wr/cciennika u producenta tokarki. W czasie eksploatacji tokarki w okresie żywotności tych łożysk nic zachodzi potrzeba ich regulacji. Jeżeli łożysko takie po pewnym okresie pracy wykazuje luz, objawiający się drganiami w czasie skrawania, często przyczyną jest zlużnienic się nakrętki dociskającej łożysko. Siły osiowe występujące w procesie skrawania są przenoszone przez ł o ż y s k a w z d łu ż n e
_____________________________________________________
„ „ . ę p u jc przez doprowadzenie prądu elektrycznego do silnika, a zmiana kiemnk rucho P t ' " przełączeń,.: przewodów, którymi dopływa prąd do slojana J , „ " k Również ham owanie ruchu wrzeciona odbywa s i, elektrycznie p rzi, c h * » e włączenie ruchu przeciwnego {ham owanie przcciwprądowe). « „ tle n io n e funkcje są wykonywane za pomocą ręcznych przełączników walcowvch (pakietowych), przy czym są stosowane przełączniki dwojakiego rodzaju rn fh a b L (bieg » prawo, postój, bieg w lewo) i wtedy sterowanie odbywa się jednym przełącznikiem, lu b d u up olo im iow t (włączone - wyłączone oraz bieg w prawo bieg w lew o) i wtedy stosuje się dwa przełączniki. Tokarki średnic i ciężkie m ają wrzeciona włączane za pomocą sprzęgieł ciernych w iclopłytkowych. Sprzęgła takie w czasie włączania pracują przez pewien okres na l/w, poślizgu dzięki czemu włączenie napędu odbywa się łagodnie i unika się „ ch w ili rozruchu nagłego obciążenia silnika, ja k również niekorzystnych zjawisk dynamicznych (uderzeń) w samym wrzccicnniku. Zmianę kierunku ruchu wrzeciona wykonuje się najczęściej również za pomocą sprzęgła ciernego przy zastosowaniu przekładni zębatej z kołem pośrednim. Hamowanie ruchu wrzeciona odbywa się pr/y użyciu ham ulców ciernych. Zm iana prędkości obrotowej wrzeciona, w zależności od typu i wielkości tokarki, odbywa się w sposób następujący:
wrzeciona. Łożyskowanie wzdłużne wrzeciona, przedstawione na
tokarki stołowe i lekkie: przez przekładanie pasa na kilkustopniowej przekładni
rys. 3.3. składa się z dwu łożysk tocznych 9 i 10, z których pierwsze przenosi siły
pasowej, w łączanie poszczególnych biegów w silniku wiclobicgowym lub kombina
skrawania w stronę wrzcciennika (co występuje znacznie częściej), natomiast drugie siły skierowane od wrzcciennika w stronę konika tokarki.
cję tych dwóch sposobów;
Łożyska wzdłużne w omawianym przykładzie są umieszczone przy tyln ym łożysku poprzecznym, co jest korzystniejsze ze w zględów konstrukcyjnych, lecz m a tę wadę, że siła osiowa jest przenoszona przez praw ic całe wrzeciono, co może b yć m in. przyczyną występowania drgań wrzeciona przy dużym posuwie. W ady tej nic ma łożyskowanie wzdłużne pokazane na rys. 3.7, gdyż tutaj łożyska są umieszczone zaraz za przednim łożyskiem prom ieniowym , a więc długość wrzeciona,
- pozostałe typ y tokarek: przez przełączanie kół zębatych (pojedynczych, dwójek lub trójek przesuwnych) lu b sprzęgieł, przy czym w tokarkach średnich są także stosowane silniki wiclobicgowc; w n iektórych typach tokarek: przez regulację bczstopniowych przekładni mecha nicznych (np. łańcuchowych) lub za pomocą regulowanych układów napędowych elektrycznych n a prąd stały. Powszechnie jest stosowany drugi sposób. tzn. zmiana prędkości wrzeciona przez
na jakiej przenosi ono siłę osiową, jest niewielka. Rów nież i tu należy zwrócić
przełączanie kół zębatych. W ystępują tu dwa różjie układy sterowania:
uwagę, żc łożyska toczne wzdłużne w w ykonaniu handlow ym n ic nadają się do tokarek. Błędy takich łożysk są często przyczyną zaburzeń w pracy wrzeciona i jego bicia osiowego.
ulowe (rys. 3 8) lu b jednodiw igniow e.
Nieprawidłowości pracy wrzeciona, objawiające się podwyższoną temperaturą łożysk (co zwykle prowadzj d o zakleszczenia wrzeciona), mają swoją przyczynę w złym działaniu układu smarowniczego. M oże lu występować niedostateczne lub nieciągłe ostarczamc smaru, ja k również (szczególnie przy wrzecionach szybkoobrotowych)
witlodiwig-
R vs. 3.8 Sterowanie wielodźwigniowe wrzcciennika tokarki; /. S dźwignic do przesuwania kol zębatych. 4 tabliczka z prędkościami wrzeciona przy określonym ustawieniu dźwigni
zastosowanie niewłaściwego gatunku smaru. 3.2.2.3.
Sterowanie wrzeciennika
Sterowanie wrzcciennika lokarki m a d o .pełnienia następujące f u n k c j e : I włączanie . wyłączanie ruchu wrzeciona oraz jego hamowanie, ' ™ " an« kierunku ruchu wrzeciona, 3) zmianę prędkości obrotowej wrzeciona, ączame i żmiana kierunku ruchu wrzeciona, w przypadku lok arck lekkiego typu o o w y c (. odbywa się przez sterowanie elektryczne. W łączan ie ruchu wrzeciona
położenia kół przesuwnych są sprzeczne. N ic można np. p o łą cz yćjcd n o c^ n re a w a łk ó w , a pomocą d w u par kół zębą.ych o różnych p r e t o t o a c h. gdyż w a j em n ie zablokują się. Celem zabezpieczeniu wrzcciennika przed takim i » 4 sie m echunizm y M d K " (rys. 3.9). N a rysunku 3.9a w lYlko krążku górnego, d o ln y zaś la k długo jest umcruchomiony. nz gom ) arą
,Ł TO KA m o^L
297
Rys. J.9 Mechanizmy blokujące sprzeczne położeni» dźwigni przełączających kola zębate: a), b). c) wykonujących ruchy obrotowe d) przesuwanych równolegle
Rys. 3.10 Jednodżwigniowc (centralne) sterowanie mechanizmu wr/ecicnnika; A .B .C - dwójki przesuwne. I - bęben sterowniczy. 2 przesuwka. 3 przekładnia stożkowa. •» pokrętło ręczne. 5 tarcza i naniesionymi liczbami obrotów
zostanie ustawiony wybraniem do dołu (położenie I I ). W ó w cz a s będzie można pokręcać dolny krążek przy nieruchomym górnym . K r ą ż k i te są połączone z osiami dźwigni do przesuwania kol zębatych. N a rysunku 3.9b p rzedstawiono podobny układ blokowania, przy czym elemcnicm blokującym jest trzpień r. Wzajemne blokowanie się elementów osadzonych na osiach skrzyżow an ych przedsta wiono na tys. 3.9c. W położeniu / może obracać się krążek g ó rn y p rzy nieruchomym dolnym, w położeniu // odwrotnie. N a rysunku 3.9d p okazano wzajem ne blokowa nie dwu suwaków równoległych przesuwających w id ełki za pom ocą trzpienia r. W położeniu ja k na rysunku jesl m ożliw y ty lk o ruch s u w a k a dolnego. Przełączanie odbywa się. gdy kola są nieruchome lu b (łatwiej* p rzy zanikającym ich ruchu. Jczch mechanizm wrzeciennlka jest nieruchom y, m oże się tak zdarzyć, że kota zębate, które należy zazębić, ia k się u slaw ią, że ząb jednego kota trafia n a ząb drugrego , wzębicnie jest utrudnione. W te d y należy pokręcić ręk ą wrzeciono, eo U k lT d lA k .r t wtaczane
r mc' ,CS" ° CZ>nn0Śi Dicwynodna i m ęcząca o ra z w ym agająca czasu. ! l i W I *-n , 0 W ‘ g 0
a przez nr7ekkfd*>,rZCSUWL ' b' be" ’ ' " “ “ ' " ' « J 1 '■ H f t * " Pokręca się pokrętłem stopień nr^di ' stożkową 3 System ten m a tę zaletę, że a b y włączyć odpowiedni i niepotrzebne t a T S " 0“ natomiast (akt że c h c a c T l przez szerec ¡ń n w * i » ^ e ń lfs a b « -
•
P° k r' C'Ć ' >lk° jcd n ‘l dźw iS " “ * (Pokrętłem ) . « * * * • « D * kształt ro w k ó w na bębnie steróww ,,c7 e" lc kó1- P(:w " 9 niedogodnością jest P ' * " ’’ P a k o ś ć wrzeciona, trzeba często przejść
klÓ,C * * 1,0 dro d/c W k " ik a 10 »'ad. że kolejność ° ° a Uk'ad' m - M » * sterowniczym.
lokarck siosuię sic i
Przełączania
stopni prędkości we wrzccicnnikach
waniu włączenia n a Ś l c n n ^ ^ p re st‘lek c> ln<’- Polega o n o n a w stępnym przygotopodczas trwaiarro« „ ¡ T 010 wr/* c o n a . potrzebnej d o następnego zabiegu, lekcyjnego , Poprzedniego zabiegu. Przyk ładem m e c h a n i z m u p r e s c rys.
3.11. Presclckm
na Wałku 3 . W ałek 3
S.,Cr° T ? n 'a dwóch d w ójck ^ o
przesuwnych przedstawiono
na
k Się ? dwU bębnów krz yw k ow ych / i 2 osadzonych byc P ^ e z a s p racy przekręcony w odpowiednie położenie
R y s . 1.11. tlkhid mechaniczny d e presclckcji ki/.wkowc i wałek. ‘ pokrętle do narlawiama i . ' 7 wideTk, do przesuwania W . « m ik to m d rn » wyłączaniu » P ^ J - ¡ H j obrotowymi. I I
Jżmgnia do wrębiania kól. “ Ł i , do chwilowe*, ^ k o ś c ia m i *
—
W P™ —
*
* * * *
„
pokręlłrm i . niezależnie .» I chwilowego położeni« widełek i i 7. T a rc z , , 0 ka.„ razowo wskazuje. na jaka prędkość wrreciona rosiały naslawionc bębny 1 , , »alku 3 Pokręcenie ręcznej dźwigni 3. a zarazem kółka zębatego u p o w ^ " ' osiowe przesunięcie walka .1 przez zębatkę 13. W czasie lego ruchu skosy bębnach I i ! napiera« na rolki « widełek i i 7 i p o w o d u j, przesunięci- l " “ H U S. Aby wrębienie kół odbywało się przy zanikającym ich ruchu, n a w ałku dźwigni «
01
ramię 0 połączone cięglem ze sprzęgłem i hamulcem napędu. W czasie pokrcc u dźwignia S najpierw zoslajc odpowiednio zwolniony ruch k ó ł zębatych, a d o ^ ° * polem następuje wrębienie ‘ Ptcro
299
w czas.. P t * * lokarV “ wór 1 ramknięty 3.,2ej. Można wted, pok rętłem 3 (W g skah, na ktote, są podane prędkość, wtzcciona) tak uslawić rozdzielacz, a b y przygotować włączenie odpowiedniej ptędkości. Samo prmląozenie kol następuje w momencie chwilowego włączenia oleju zaworem I. Dodatkowe urządzenie hydrauliczne powoduje w odpowiedniej chwili zanikający ruch przekładni. elektrohydrauliczne sterowanie wrzccicnnika rokarki z elektrycznym preselekrorem ■przedstawiono na rys. 5.13. Przesuwanie kół zębatych odbywa się za pomocą tłoczków hydraulicznych I I 1 12. Przepływem oleju sterują zawory 3 i 6. przełączane
Częściej jesl stosowany perstitktor hydrauliczny Iry s. 3.121, składający się z agrez zasilającego Izhiornik. pompa P . zawór przelewowy p). układu s terow an i? 1,0 dzźclacz 3. zawór I, zawór A), układów przesuwania widełek (cylindcrki 4 5 n 7 z tłoczkami) otaz przewodów hydraulicznych. W id e łk i I I mają d w a położę' i w celu ich przesunięcia w prawo (jak na rysunku) należy rozdzielacz • ustaw* u takim położeniu, aby olej pod ciśnieniem dochodził d o cylindcrka 4 a cylindcrck 3 był połączony z odpływem. W celu uzyskania łagodnego ruchu tłoczka (lacodne wtączenic) olej z cylindcrka 3 przechodzi przez z aw ór 8 . k tóry utrzymuje L , ciśnienie oleju odpływającego do zbiornika. W id ełki 10 przesuwają trójkę * h , u , m aj, trzy położenia. Położenie środkowe (jak n a rys. 3 .l2 a) otrzymuje się w ó w c « . gd , ofcj pod ciśnieniem jes, doprowadzony zarów no d o cylindcrka ó. ja k i cylinder-' ka 7. W celu przesunięcia łych widełek »■ p raw o dostarczamy olej d o cylindcrka 7 .odprowadzamy z cylindcrka ó (rys. 3.ł2bj. W ów czas pod ciśnieniem o C Z e ó n?
" d
Pra“ ° ' p ra s u “ n>'
i z
; : ^
cylinderku ó razem z t r z p ie n i?
„ r ,nc “
Rys. J . l J . S,c,cwanie elckttohydrauliezn. z pmsclckcją eRklryc-n* P - pomp.'**>.■• I
prescłeklor, 2
»
7 1 .0,10 ?
przełącznik stykowy, 1
skalą. 15
zawór l ^ t a « « y . Ł Ł l m
zbiornik olejowy. ,6 - lima zasilająca ptądu slalcgo
elektrycznie. Jeżeli d o cew ki zaworu jest załączony prąd. to ni' ^ magnetycznej rdzeń wraz. z tłoczkiem p rąd u sprężyna spycha tłoczek w do' " ' P ° ja k na rysunku, przepuszcza olej d o zaworó
^ | k' '’" ' “ •'“ i-«• ? cylinderki I - ' a” 0' Prafcwowy. 10. I I widełki,
“p
d p S p o l o L i u ’doczk. ^ .
olej przez zaw ór przelew owy 3 P ™ J d,' c d0 “ 7 zabezpiecza przed włączeniem tokark,
W y * " » * “ " » 'P r a d w a t n t a i i , «• « - praca.»« , 1« ^ , „ ”
dwójki
gdy w zaworze J m c m a oleju blokujące » zabezpieczają przed uruchom cmcm n 1
tłoczek zaworu 4 opadnie, n ij , } S ly k blokujący d , ,a sma, „ wanic, czyli cm. S ly k , „ J L | i koła nie wzębiły się y 7 w c/asie pIacy
całkow icie, czyli jeśli zatrzask mc wszedł w > Pk | h clck lI0 zaworó* maszyny przełącznik s tyko w y 2 jest rozłączony, tloczk. wsz.ystkten
* TOM« * » _______________________________
_____
rnaidują * * w dolnym położeniu i olej przechodzi _ wania tvm sianie układu możemy prcsclcktor / ustawić na żądana J ? * 0wmciona. Włączenie nastawionej prędkości nastąpi, gdy załączymy n il 1 Wtedy tłoczek zaworu 4 uniesie się do góry i przepuści olej d o zaw0rA Te zaś w zależności od tego czy cewki ich będą. czy też nic będą pod 6(zależy to od układu styków na selektorze) przesterują olej do c y l i n d r ó w ^ " 11 wej lub z lewej strony tłoczków. Przestcrowanic w tym układzie * Pra' nie jak w poprzednich, odbywa się przy zanikającym ruchu przekładni w
3.22.4. Suport narzędziowy Suport narzędziowy (rys. 3.14 i 3.15) składa się z następujących zasadn' elementów, sań wzdłużnych / ( rys. 3.15). sań poprzecznych 2 oraz sanek nar wy eh J. Sanie wzdłużne są osadzone na prowadnicach 4 łoża tokarki i m a° ‘ przesuwać w kierunku równoległym do osi wrzeciona tokarki. 8ą S'ę
R>1 > l4- SUP° n " aTOla” -> W
* P ™ * » (oznaczenia OTp6lM d ll r). , „ , J |5) 7
t e n na prowadnicach k t ó , ™ klinów, 6 Pochylenie śrisn h 7 małych 1:50) i n L ,
’ P r° Wad" “
5 w k“
a' « ' "jaskółczego
popizcC7nc- D o wyregulowania i ° pcw"> m «•“ » P ra c * . slosujc się listwę '“ lw y jest niewielkie (1:100. a w tokarkach
prowadnic. Sposób przesuwania U ia 'x T o a ,w i* bard' ° d o k la d n , regulację luzu listwy należy wkręt 7 nieco i pokazano na przekroju fi-f t w celu wsunięcia położenie listwy, j nasiennie r?C'e' a, wkrę' < w k rtc i ć l a k. a b y uzyskać prawidłowe prowadnic maia « „ k i a * ^ do,crf c>c do oporu. Podobne rozwiązanie kroju d-d - ry , j , " , ' nar^ ' JO“ ' > « » tw a klinow a j e . przedstawiona na przeŚruba ta w ^ y “
™
^
" a’ ' ' p " jc , a P °m o c , śruby pociągowej V (rys. 3.15).
stosowane przy toczeni,, i • - ) a P a l c e m ™ ^ ' Unkr° P,° Wy,n
ma ,ZW' “ r -''ld ;r" ‘<’ teleskopowe 10. Jest ono * « ? p raw y koniec Śruby jes, polęczo-
obsadp I I wraz z te y s k a mi ^ S n y ™ j ' ' ^
'W o ra ik u (d o ,cgo “ ,u " alci> 7<,jąi
30j
W
, narzędziowe 3 są osadzone » ° brolnic» ' 7' “ " “ f iw ia ,ch pod ró, „ vm 1 , urn, do o « wrzeciona. M a 1» zastosowanie przede wszystka» prz> 0Q ^
Na ’« T i a r t narzędziowych zna,dn,e się jeszcze d odatkowo m ała szufladka 1 1 . mar niewielki przesuw, powodowany przez przekręcenie sworznia mimośrodowego 7 , Urządzenie lo jcsl używane przy obróbce gwintów. P rz y norm alnym toczeni,,' wzdłużnym lub poprzecznym jest zablokowane. 3.J.2.5. Układ napędowy ruchu posuwowego Tokarki w zależności od ich przeznaczenia mogą mieć napęd suponu za pomocą ¡n ib y pociągowe). wołka pociągowego, a w niektórych przypadkach (tokarki produk cyjne! za pomocą układa hydraulicznego (cylinder i tlokj. Tokarki uniwersalne maję zarówno śrubę pociągowe, ja k i wałek. Śruby pociągowej używa się z zasady jedynie przy toczeniu gwintów , gdzie chodzi o uzyskanie dużej dokładności skoku. W szystkie inne rodzaje obróbki tokarskiej wykonuje się przy posuwie od walka pociągowego. W układzie wg rys. 3.16 napęd od wrzeciona W R przebiega przez naw rotnicę (która służy do zmiany kierunku ruchu posuwowego i ma przełożenie stale i.| oraz przez przekładnię gitarową z kołami wymiennymi o przełożeniu i, , a dalej przez skrzynkę posuwów na wałek pociągowy a lb o na śrubę pociągową.
SŁ,(patr? n - m r V r ' ,'aw'cs'" ln a 7 przedniej strony suportu wzdłużnego tokarki pociaznwi-, i k 0 “ n3m l ei przeznaczeniem jest przeniesienie ruchu ze śruby M
" a ’ U P0" ' N a r> !u " k u 3 1 7 P " ed s ła w io n o
M“ ^
k
i n
“ X p u ^ h
u r,i,d “ nia ,,erow nic“
um° ' -
b| p r z m t ^ ' W y l,? a i" C nak,ęlki współpracującej ze śrubą pociągową. ora? »«łcZ M ie i ^ ^ 2 ł i a P° C' ^ ° WCg° na k oło ^ ba,c- ,oc/i»ce ^ c) przen y,4C^ n ic lego ruchu.
P°
wanie t e g o ^ I J " * 0 ' Wa,ka (“ “ « o w e g o na śrubę posuwu poprzecznego i slcro-
,0 « ""' «
,—T O « ""'
kol. ręcznego (« d łu ż n y posuw ręczny) na kolo to cz ,« ^
•"
T
* ch“ i ” ' *d > « » ? . * * * do » * “ * b P " " “ dkOW> * * * nreprzerki-
* i t S r i S * « * » ! ” '-
_•
otzez
różne mechanizmy, których budowa jen d o *
Tc
k“ " > " ° 0m,S" ' 0nC
P,Z>k,ad“
' ° ' N '-
;la m e ,'T m n ż ' , „ pomocą dźwigni , „>*3.171. Zastosowano w u j a°d a Nakręika ^ " 'J “I m u i e śrubę pociągową z jedne, tylko m on y. Aby « u. »«aożrfrff I • ° £ L 0« j . jest ona prowadzona w tulc, P rzesu n ie oaiupiln « » W * “ ’ T u te k ruchu osiowego » a lk a S k tóry ma na pewnej półnakrętki następuje n a j* ^ Uuboa v . W rowek ten wchodzi kolek 1«. niewielkiej długości n ą l» o ro p c
osadzony » obejmie
z z
^
„akrelka się zużywa , wytwarza się nul, ftT ^ wyregulowania tego luzu należy
t o międz) nu z “ “ >? / "k o ń c z o n y czopem mimośrodowym. N a skutek tego przekręcie nieco sworzen a. osi. a znajdujący się w rowku »alek 1
« » a l e k ) wysunie się równocześnie w kierunku do
iniby pociągowej adb Ruchzwalkzpocrś? « , ,1,mącznicę -l a ■**I s , z mego p r o kou . ¡ ^ i K
„ „ „ o u ,ię przez przekładnię ślimakową (ślimak" * sprzęgło wieloząbkowc na szerokie koło zębate ^ n j któ[yin osadzone koło zębate 1 !. .
kazancjl Włączenie tego napędu następny
S T S E T * . co powoduje włączenie sprzęgła w,e,„ząbkowego
pO T mechanizm krzywkow y^ ad e Ruch z w^ a po°Rg ° ^
»
^
poprzecznego przenou hę « kolo V napędza
H i, 1.18. Mechanizm do aulomatycznego wyłączania posuwu (oznaczenia uspłane dl. ar
- 1 1181
znajdujące się w trapezowych w głębieniach lułci przedłużającej ślimak ( i prawej jego StronaI, wysuwając się z tych wgłębień, przesuwają sprzęgło IS w prawo. Osadzony na sprzęgle IS segmenl zębaty X pokręca kółko zębate oraa oaadzooy na wspólnym z nim w ałku zas-zep 24 tak długo, aż zapadka
wpadnie w wycięcie
zaczepu 24 a az wałek pociągowy obraca się w dalszym ciągu, kulki sprzęgła wchodzą w napne w ścięcie trapezowe tu ła ślimaka 6. dzięki czemu sprzęgło /«»raz z «gmcnlcm Z,bat,111 .VI przesuwa się w lewo. a zaczep 21 za pomocą zapadki. . przesuwa rygiel .'i W ptuwo IM wysunięciu -ię ryg'» > * < * * '*r a ' ‘ " i * * 0” ! L '* * "
kulkowego W poło/emu środkowym napęd je łt wyłączony, gdy I cowym^»łożeniu łwysumciy na zewna.rzk wówczas j « « w la cz o o , posuw wzdłuż»,, gdyzaijcsrwiunięly
włączony jest posuw poprzeczny
trzmeń
ad d Obraeajae kółko ręczne 14. można uzyskać posuw w,dłu^ * u^ M lomud i mus, być wówczas wsumęly tak. a h , koło I ! zazębiało się z kołem I I . wałek z gałka I powinien się znajdować w położeniu środkowym (p o J" O^unku). i ■ noftu do ad c. Mechanizm do samoczynnego przerwania ruchu po dojściu » u p « * ^ .twardego” zderzaka j« t pokazany na rys i.lf ł W ałek pociągow-y napędź* ny na mm luźno ślimak 6 przez sprzęgło kulkowe IM.
M.
Z chwila przymusowego zalrzywunu suprwtu w a z ,tik « kida zehwlc pęd posuwu tączme ze ilimaczmea 7 zostaya zatrzymane, natomiast w a J- J . gowy wraz « sprzęgłem W obraca się w dalszym ciągu N a skutek teg ■
nu w a m
lyuw.u
Um l „
w „ „ , .
w
„
w
1
i s p ię z sn a .•> przekręca » * ( « * * " I ™ “ wie lo/ąbkowego, a tym samym wyłączenie napędu pomwu. Moment
przenosi w
p o c ią g o w y w e h .il, takiego wyłączana, p i zależny od « m
spięisn, lu. k u n y moZc b y ć regulow any za pomnea nakręl w . Wałek tu c a g o w , czy .. u h , przenosi pizekiiHzeiuii k tó r e g o u leg a uszkodzeniu ftalek pe ag - m il
k a r k a c h ical z abezpieczony zazwyczaj sprzęg
„
„pokzrsme budoi nom.
^
„ v „ p ..a
* -inu- dodatk . . . , . h txzp,nznik.s» n w icul M 1* ” łjak również w alek p o c ią g o w y » . . . « * • > ,czci, i i i kolkowego, w którym P»> przeetą" pomocą połączenia
■ idega S e ™
" " ' i v*hi ni»u»«N« » pomocą tuki '" " k , i-H.iiKa.wa ,CM połączona z wałkiem I ^ wł|lu , n { tukejk* l • kołka kaiika ł W tulei tulci tej yą m o «wadzono w ie «««, • ,,iko jednym ł»o.m ' '« d zone d dwie tuici ,ylko %w«*im " .....................................................Ł,A" ..... znaiditpc się kolek J . który Pr *™'0 'U,KK .nV na T ™ l . w. ^v o„ „. d K nm^ Kolek ^ k 1'iiek ii.|e .ił Hadelkowany pierścień 4 r a b c t p w s * * _ _ 0 .ynzym ahw es na mz* * ' k.mute zazwyczaj z pręta c i ą g n i o n e g o 0k „|o (4 )0 M P * liganie . Mm ram M P a i wytrzymałości na »
, .OKA»« ' ■LOW t
. , kołków bezpiecznikowych zdarzają się czasam i przy „ aftn Przypadki ta"»“ nawrót (przełączenie sprzęgła! w yk on u je się zbyt npto, j o l P ' « “ ' N * * - s u n ą ć P '“ 5™ " r
z
s
u
*• » “
° ,w o ,a s “
‘„ £ k l W P » » - « W " 3 ° * ,u'Cjki 7 ' u u
a ia f a s,ę w o s,k f t a '
^
i
,u l*
2 Przekręcić
R>*. 3.20 Konik lokarvki
t ,y kow t * » * «
n° W y
Konik tokarski
jfomt b a rs k i pełni zasadnicze dwa z a d a n i a : ai służ)' jako podparcie przy /amocowywamu przedm iotu obrabianego w kłach; zaopatrzony jest wtedy w kieł. który wchodzi w
n akiełek, w ykon an y na czole
przedmiotu obrabianego; b) służ) do osadzenia niektórych narzędzi, a przede w szystkim wierteł i rozwierlaków. Budowa konika tokarskiego jest pokazana na rys. 3.20. Korpus I konika ustawiony jest na płycie podstawow ej 2 i m oże być na niej przesuwa ny w niewielkich granicach w kierunku poprzecznym d o osi. W otworze korpusu jest osadzona suwłiwie tuleja 3 wraz ze śrubą 4. N a k rę tk a 5 jest sztywno związana z korpusem. Konik może być przesuwany po prowadnicach w zdłuż całej d ługości łoża. Unierucha mianie konika na prowadnicach łoża odbyw a się z a p om ocą dźwigni 6, którą przekręca się wałek z czopem mimośrodowym 7, przez c o łączn ik 8 dociska płytkę 9 do prowadnic łoża. Do przesuwania tuki konika wraz z kłem służy k ó łk o "
ręczne 10. P r z y pokręceniu kółii
’ mm ' ,uba 4 " I n c . się w nieru ch om ą n akrętkę i , co p o « * # Zsunięcie tulei S k „ przodowi. P o wysunięciu lu lci n a od p ow ied n ią długość nsłUl
M a « « « korpusie konika dźw igni, I I . P o przekręceniu dźw igni I I śruba 11 n a e iih b 1 !" i c T i d0ln, H l p r a z “ Korpus I L
uJ
*
' “ lejki /< i A J (z. cylin d ryczn ym i wybrana®
doclskając ją do korpusu k on ika.
« « - ¿ ¡ T T E S ir u b j 15 P r/ > ało ź kó w z a c h o d z i ^ lego W li „ , 1 * kierunku poprzecznym d o osi. M echanizm * Pra»o należ. » ! u " ° ^ P r,' k ' ° )U " " 3 2 0 '- w “ lu L « 0 kołek o p o ,o „ l tCK:" IK 0 “ ubi 16 I » k rę c ić śrubę 17: śruba la o p f c W powoduje przesunięcie korpusu I k o n ik a w prawo.
ys. 3.21. Konik tokarski / d/wignią do wiercenia unieważ konik tok arsk i jest zespołem obsługiwanym ręcznie, celowe jesl ułatwienie I obsługi. P rzyk ład nowoczesnego konika podano na rys. 3.21 i Śruba I >' 3.21) przesuwająca tuleje ma łożyskowanie promieniowe i osiowe to e m r). " i operacji wiercenia, gdy na śrubę konika trzeba ręcznie wywrzeć slosunkowo izy moment ob rotow y, znacznie zmniejsza wysiłek długa dźwignia . » ' Ca Z kolkam i .(. Dźw ignia ta. jeżeli nic będzie P ™ * » 10“ ' '. 2 1 1 . wyjdzie poza k olk i i nie przeszkodzi »• swobodnym pokręca»
^
;
^
^
308 J TOKARKI
Mechanizm « c l,k u
konika na prowadnicach
ma row ntei łożyskowanie roczną
^ rvś l 21 Zaciekanie odbywa „ c przez obról d ż w i g n , c o powinno spowodować L n i e „ e lr/pienia o i dociśnięcie do prowadnic podk ładk. 7. Trzp.cn 2 m a czop mimoćrodowy „łożyskowany rocznie (loży,ko ig,elkowe 1 ) w aegmence S . Segmen.
leżeli nu “ i i “ 1" " ) ' « ¡ í « C l o operaeje wi=,ee„iaT ~ 7 Z p r/ i,ła w k ę hyd rau liczną (rys. 3.23). P rzys,a*ka ...id /u n cg"
l"
i ' 'ícem e obsługiwanego zawon, i. a
do konik, C, lnd,a '• " » ‘ u 7
rccl innu
na , y s 3 21 D o 'losow ania talricj przy,U * H ,n > krory coraz c/ęsciej znajduje się w wyposażeń.^! l . , z.,w..,u ' mozna rowm e/ nastawrć (m a ,, “ ' “ kL
kontrolowaną n a m anom clrze 6. Zapobiega lo w y w i e r a ć
1 *"*• « a8regat ' “ Ici kooik>-
•alk. co m ogłoby doprowadzić d o łamania cienkich wierteł"1 " * w układzie rym m ożna również wysuwać ru le * konika ^ ^
3.2.3.
^ ^
duic> ?
U n if ik a c ja t o k a r e k
celem u n ifik a c ji o kreślonych łyp ów rokarek jes, zmniejszenie kosz,6 « ich w „w a „a r n a . polepszeń,c ,ch cech eksploracyjnych. Osiąga * , „ p ra s „ d p j * , " konstrukcję >ak, a b y z ,yc h samych zespołów można było budować r ó L , 2 tokarek. Pon iew aż n a kosz, obrabiarki mają wpływ głównie koszty odlewów i ich obróbki, przede w szystkim dąży się do ujednolicenia podstawowych odlewów Dalszym w ażnym czynnikiem jest wprowadzenie do konstrukcji jak największej lic/by elem entów znorm alizow anych i możliwych do zakupienia. Są one wytwarzane w dużych seriach i cena ich jest stosunkowo niewielka. Dla u/\tkow nika unifikacja oznacza prostszą i oszczędniejszą gospodarkę, łatwe prze Rys. 3.22. Konik tokarski: a) zacisk konika na prowadnicach, b) zacisk luki konika
zbrajanie. stosu nkow o wysoki stopień wykorzystania obrabiarek również przy różnorodnej p ro du k cji i k rótkich seriach. Dalsze zalety to tańsza konserwacja, mniej
len współpracuje przez kulki 4 z górnym nic obracającym się segmentem. Scgmcni dolny jest oparty na łożysku osiowym 5. Samohamowność układu jest zabezpieczo na przez odpowiednie ustawienie mimośrodowego czopa trzpienia 2. Również i zacisk tulci konika (rys. 3.22b) zawiera łożysko toczne 9. Mechanizm śrubowy 10 służy d o przestawiania osi konika z. osi tokarki.
części zam iennych, niższy ich koszt i tańsze naprawy. Unifikacja jest
w p ro w ad zan a coraz
szerzej w wielu grupach obrabiarek. Przy
kład unifikacji grupy trzech typów tokarek podano na rys. 3.24. Jest to to karka średniej wielkości (wznios kłów 240 mm) budowana jako tokarka uniwer salna (zc śrubą p ociągow ą i wałkiem), ja k o tokarka produkcyjna (tylko z wałkiem pociągowym )
oraz.
ja k o
tokarka
produkcyjna
automatyczna
(z
automa
tycznym cyklem pracy), którą można włączać w automatyczne gniazda lub Unie produkcyjne. * ter. %po*ob to k ark a o s/crokim zastosowaniu, wypierana przez tokarki speqatoe i automaty, z no w u nabiera znaczenia, gdyż koszt jej jest stosunkowo niewielki, jest łatwo przczbrajalna i p rzy mniejszych i średnich seriach produkcyjnych daje o rą wydajność i stosu nkow o niskie koszty produkcji. A «r* va,cn>c t u h tokarek stanowią wysoko sprawne uchwyty z napędem
.-,nvłn ir y g ■
luh hydraulicznym , s/ybkowym ienne oprawki narzędziowe (narzy aai »¿i w ym iar poza m aszyną), kopiały hydrauliczne z wielokrotnym cy c/n>m i k o n ik i tokarskie hydrauliczne.
idfntsczne
Wszystkie tr/.y pod an e typ y (rys. 3.241 mają id e n tye r« «Mw * ^ 'espoly I,, loże. w r/ccicn nik /. skrzynia prędkości . . pr
, k jJ.
•
ik rzynkl
* - P o r , * s k rz yn i, s u p o rto » , posuwów Z rys. .1.24 jest in n a niż na r y s M 4 b i c. M
* po,„»o» .
„jąc/anich
310
Stlntk « tto « y b k te h
Przesuwów
m oi
/
, , , s. 3.24. natom iast zawsze występują w tokaskach ,c , rys 3.24c znajdują stę dodatkowo dwa uk|a d ) *
» ' " ‘ «cc ' c. W ,„k ar.
układ M J ” zmtany p osuwu (sterowanie skrzynki 1 7 ) ora, -przęgieł w zespole 2
«“ - " « y *
M uktad » do Pralączani,
k" p‘ j l u T u s z n e g o o w ie lo k r o tn y eykl„ au,om„ .top o,u autom atyzuje pracę tokarki u n iw tm tn ń stosuje ste "te ty lk o przy obróbce skomplikowanych k s z iL u '” " ' 1 Kor’“ t) „ -owniez przy o b ró b e. w ałków stopniowanych i i n n y ^ Z ? , ' ' " * 1“ ^ przedmiotów, gdyz um ożliwiają znaczne skró an ic czasu obróbki 3 2.4. W a r u n k i o d b io r u t o k a r e k k ło w y c h I „k a rk i, podobnie ja k wszystkie inne obrabiarki, po wykonani,, £,e podlegają sprawdzeniu. Przeprowadzone wówczas badan,a i p r ó b y ^ b Z l „ sprawdzenie dztałanta tokarki p ra c u ,,« j bez obciążeń,a, 2 J badania d t S S S S geometrycznej. 3) b ad an ia pracą, 3.2.4.1. S p ra w d z a n ie tokarki p racu jącej bez obciążenia Przygotowanie i ustawienie tokarki do badań należ)' wykonać zgodnie z norma P N -93 M -55580.01. Podczas p ró b y d zia ła n ia to k ark i pracującej bez obciążenia włącza się kolejno wszystkie prędkości o b rotow e wrzeciona i posuwy, sprawdzając przy tym działanie poszczegól nych dźwigni, przełączników , sprzęgieł i hamulców. Następnie kontroluje się działa nie urządzeń d o chłodzenia i smarowania. Jednoczesne włączanie największej pręd kości ob rotow ej wrzeciona i największych posuwów jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy od b io rca to k ark i zastrzegł sobie uprzednio w umowie takie połączenie jej ruchów. 3.2.4.2. B a d a n ia d o k ład n o ś ci geom etrycznej Badania
d ok ład n ości
geometrycznej
tokarek
kłowych
są
objęte
normą
PN-SS6S1:I994. P ro w a d z i się jc wg tabl. 3.7. stanowiącej wyciąg ' P«*ą“ j normy. Przedstawiony w tej tab licy przebieg badań nic określa jednak rzeczywistej kolejności pom iarów, cz yli b ad an ia m ogą być prowadzone w dowolnej kolcjnosa. Nic zawsze jest m ożliw e , konieczne wykonanie wszystkich badan podanych w tg Rys. IM . Schemat tokarki zunifikowanej typu DA firmy O C R LI K O N : a ) tokarka uniwersalna, b) tokarka produkcyjna, ej tokarka o cyklu automatycznym Tokarka z rys. 3.24a ma śrubę pociągową 7, walck pociągowy S i w a lck R
tablicy. U ż y tk o w n ik ustala w porozumieniu z producentem, ktorc bada . przeprowadzić i ściśle określa jc przy zamawianiu obrabiarki. 5.2.4.3. B a d n n ia p ra cą
w miejsce śruby mają walck sterowniczy W d o włączania jednego z czlcrcch
Badania p racą tokarek kło w ych powinny być wykonane pod'"“ ^ j j ^ r ó t l a nie
posuwow w skrzyni 20 za pomocą mechanizmu 15 z widełkam i i ręcznej dźwigni I I
czującej (np. p r/y głębokości skrawania - 0,1 mm. P « “ »
Dźwignia I I we wszystkich tra c h tokarkach służy d o ręcznego w łączania sprzęgieł
l-Klc/as o b ró b k i zgrubnej, przy które, występują1* ) "'"k lin a te. podobnie ja k badania dokładności geometrycznej. w,
W s rzynt 2 za pomocą hydraulicznego rozdzielacza I J . Sprzęgło elektromagnetycz
na wałku pociągowym znajduje się we wszystkich trzech typach tokarek
'• N -M .55651:1994 i przedstawione w tabl. 3.8.
ob„ , e „.„m ą
312
» TOKAAKI
; B a d a n ia d o k ła d n o śc i g e o m e tr y c z n o ) to k a r e k M o w y c h ( w g PN -M -5S6S1:
Tablica 3.7.
Odchyłki Pr/cdmlot
D .śSO O i flCślSO p A Loże Sprawdzenie wypozio-
t okarki pozostałe
i p re c yz y jn e j
badania D C ^ 500 0.01 (wypukłość)
Przyrządy pomiarowe
»00 < D , * 1600
- T T 7 Î0 0
D C ś 500 0.015 (wypukłość)
0.01 |wypuklość)
Pwiomnica pree,. ryjna. meiody „ i 'yczne lub inne
521221.521222
prowadnic: a) prostoliniowości wzdłużnej w płasz czyźnie pionowej
500 < D C $ 1000 0.015 (wypukłość) Tolerancja lokalna*' 0,005 w dowolnym miejscu prowadnic dla odcin ka pomiarowego o długości 250 1000 >C< 1500 0.02 (wypukłość) Tolerancja lokalna*' 0.005 w dowolnym miejscu prowadnic dla odcin ka pomiarowego o długości 250
b) prostoliniowości poprzecznej w płasz czyźnie pionowej
B
Suport wzdłużny
Sprawdzenie prosto liniowości przesuwu suportu w płaszczyź nie poziomej, jeśli to możliwe w płaszczyź nie wyznaczonej przez oś rozstawu kłów
Zmiana poziomu 0,03/1000
D C a 500 0.01 500 < D C S 1000 0.015 1000 < D C 0.02
1500
0.03 0.02 (wypukłość) (wypu.ikłość) Tolerancja lokalna*1 O.0OT5 I 0,01 * dowolnym miejscu prowadnic dla odonŁa pomiarowego o długości 250 D O IO O O Sa każde 1000 wzrostu rozstawu kłów powyżej 1000 dodać do odpowiedniej to lerancji poprzedniej 0.01
|
0.02
Tolerancja lokalna*' 0.015 | 0.02 w dowolnym miejscu prowadnic dla od cinka pomiarowego o długości 500 Zmiana poziomu 0.04/1000
0.015
D C ^ 500 |
’>Podpunkt 5.4127 Umieścić poziomnicę poprze cznie na prowadniach i do konać pomiarów w kilku ró nokach położeniach wzdłuż różnice poziomów zmie rzone w dowolnym z położeń ;racoć od* a) 0,02
500 < D C i 1000 0.02 i 0.025 ,, , D C > 1000 “ " ¡ « d c 1000 przyroslu rozslawu kłów P "yzc) 1000 dodać d o odpowiedniej 10 “ 'amii poprzedniej
M i 0005 ,J ‘ s)malna odchyłka dopuszczalna 0.03
0.05
Dla D C < I: czujnik i trzpień zamocowany w kłach lub liniał mierniczy
.t 5.2311 Przystawi; końcówkęczujnika do powierzchni infimu zamiast trzpienia może być bnuł z rówiwległymi powie rzchnianu. długość trzpienu między lUmi pomna Zbliżona do w a d a DC bl Ikdpunkty 52125i 5212»!
b) Przy dowolnej Odchylenieodprawił«"*«» wartości DC na pięty drut i mikro njchu lu p«!« po.inno być. ' ■IW“ ? skop lub metody optyczne
Tablica 3.7 (ed.)
Odchyłki Przedmiot badania
Tokarki precyzyjne
/>,śSOO i D C <1500 Sprawdzenie równo ległości ruchu konika względem ruchu sań narzędziowych płaszczyźnie: _ l poziomej, b) pionowej •
¿ a
0.02 Tolerancja lokalna
0.01 na długości pomia rowej 500 b) 0.03 Tolerancja lokalna 0.02
a)
Podpunl! 5.4!;
>
na długości pomia rowej 500
Tolerancja lokalna
U '1" * koni . . . . . P,a*)m »to to *, " '" I ”
0.02
„ JKii-śo pon>ia,owcj 5 ° ° 0 0 1500 a| i b| 0.04 Tolerancja lokalna 0.03
1 «cisnąć ___ ^ -or*ilca w d b in , , sk,"“ “ » " “I"
Potoi™ « 1 T
n
-U długości pomiarowej 500
s s s s a s : Ijcdnnocinic. uiml w ‘■ «"».k, oupik, . » • U W punkcie) 4, p ™ ^ « n y n ń c .s U a n i. „ jiu . ka ponur powiórnć » pu. szczyżnie poziomej C - Wrzeciono a) Pomiar okreso wego przesunięcia osiowego b) Pomiar bicia czołowej powie rzchni kołnierza
i) 0.005 b) 0.01
i)00l b) 0.02
a) 0.015 b) 0.02
Czujnik, przyrząd specjalny
Podpunkty 5.62. S.62I2. 5.622.2 i 5.632 Przystawić oujnik w punktach 5.62. 5.622 i 5.623. rysunki 59do 61 i 67 Wartość sil) F. jaka ma bje
zawierające okresowe przesunięcie osiowe
Pomiar bicia zewnęt rznej powierzchni centrującej końcówki wrzeciona
niu pomiarów a) i b), określa
uwierające okresowe przesunięcie osiowe
0.01
0.015
producent
Czujnik
Podpunkty 5.6122 i 5.6212 Wailoić sil)' Ti pka ma b)ń prryloiona priy wykonywaniu pomiarów, określi puo* doceni; * perypadku >lożlo»q końcówki »>«• o w i. praywawić c n p t prosropadkr do lw ó BW słoika
", D f C ~ RoaUw Mów. D . - Maksymalna dopuszczalna średnica przelotu nad łożem Stały nacisk na wrzeciono w celu wyeliminowania lu/ów łożyska wzdłużnego.
. ,n « » « KI » 0 «
____________Odchyfcj~ Jo k a rk i p r ^ g j
Przedmiot badania
dopuszczalnej----------------------—~ Tokarki pozostałe
r ^ T ib o Pomiar bicia promie niowego wewnętrznej powierzchni otworu wrzeciona
a) 0.005 b) 0.015 na długości pomiarowej 300
a) przy czole wrze ciona,
0.01 na długości pomia rowej 200
b) w odległości rów nej D J 2. ale nie większej niż 300 mm* Sprawdzenie równo ległości osi wrzeciona do przesuwu suportu wzdłużnego na dłu gości równej /),/2 lub maksymalnej równej 300 mm* w pła&zczyź-
a) 0.01 b) 0.02 na długości pomia rowej 300
Przyrządy pomiarowe
800 < D . i 1600 ) 0.015 b) 0.05 na długości pomiaowej 500
Czujnik i trzpień poniarowy
a> 0.01/300 w kierunku do przodu
a) 0.015/300 w kierunku do przodu
a) 0.03/500 w kierunku do przodu
b) 0.02/300 w kierunku do góry
b) 0.02/300 w kierunku do góry
b) 0.04/500 w kierunku do góry
D
Konik
Sprawdzenie równo ległości przesuwu tulei konika do prze suwu suportu w płaszczyźnie: a) poziomej, b) pionowej " f S lS n ib k iiL ? : -------- Ł j * “ * “ » -roonnn
0.015
kła
a) 0 .0 1/10 0 w kierunku do przodu b) 0.015/100 w kierunku do góry
dopusreaalna średnic, prreloiu nad loiam. .„ j, ^ ‘
1
Podpunkt 5.612.3
•Dla tokarek, których D .> 1 > 800 mm. długość pomiaro- 1 wa może być zwiększona do 500 mm
0.005 na długości pomiaro wej 100 Czujnik i trzpień pomiarowy
0.02
a) 0.015/100 w kierunku do przodu
a) 0.02/100 w kierunku do przodu
b> 0.02/100 w kierunku do góry
b) 0.03/100 w kierunku do góry
Podpunkty: 5.4111 i 5.4213 1
•Dla tokarek. których Dt > 800 mm. długo« po miarowa może być zwiększo- 1 na do 500 mm
a) poziomej, b) pionowej Pomiar bicia wrzcciennika
i powołanie na przepis badań wg PN.93/M-55580O1
Czujnik
Podpunkt 5.6112 i 5.621.2
1
Kieł zwykły umieścić w otworze wrzeciona, koń- 1 cówkę czujnika przystaw« prostopadle do tworzącej 1 stożka kła; obracać wrze ciono. odczytując wskazania czujnika; tolerancje podaje się dridąc odcayiany » 5 " * prj a cos a. S<1'* * ® J * = * połowę la la WICIKhOllOwego Słoika kła; » a n o « »>> f jjKa ma być przytoiona. powinna , ostać określona przez pro du cen ta_________ Czujnik
Podpunkt 5.4213 Zablokować tolcjc konika w maksymalnym prredmm poloicmo (jak podoas notmalnych warunków pracy) 1
318 » TOK»"*'
Tablic* J ' »
»
Nr
* »
•
* *
/
______________
Odchyłki Przedmiot badania
Tokarki precyzyjnej
--------------------- i Tokarki pozostałe
— -----
mm 800 < D . i
fa n ą tf Pomiarowe
n* Przepit badań
1600
D . ś 500 i D C <1500
.¡i
Sprawdzenie równo ległości osi stożko wego otworu tulci konika do przesuwu suportu na długości równej D JA lub maksymalnej równej 300 mm* w płaszczy źnie: a) poziomej. b) pionowej
a) 0,02/300 w kierunku do przodu
E Współosiowość kłów
0.02 oś konika wyżej niż oś wrzeciona
Sprawdzenie różnicy wysokości osi wrze ciona i osi konika
|
F Sanie dziowe
narzę
G Suport poprze czny
“ DC
W
do przo«1“
a) 0.05/500 w kierunku do przodu
Ciujnik i Irepień pomiarowy
—
*
R o z s M kłó»- O.
Pomiar prostopadło ści przesuwu suportu poprzecznego do osi wrzeciona
Ppdpunkl S.422J
1
&W>V«wi6 w k j! kmaa » t>ln>TOpo!oieniu(j.k pod-1
b | 0.03/300 w kierunku do góry
b) 0.05/500 w kierunku do góry
•Dla iokaItk D , > SCO em.
k. ^
na do 500 mm
0,015/150
0.06 0.W oś konika wyżej niż oś wrzeciona
Czujnik i trzpień pomiarowy
0.04/300
Czujnik i trzpień pomiarowy
Sprawdzenie równo ległości osi wrzecio na do przesuwu sań narzędziowych w płaszczyźnie pio nowej
31!
¡13
b) 0.02/300 w kierunku do góry
„ 0 0 3 /3 0 0 * kierunku
0,01/300 odchyłka a > 90’
M aklymaha iop u ia ^-«Ina średnica przelotu nad łożem.
0.02/300 odchyłka a >90°
Czujnik i tarcza płas ka lub liniał mier niczy
Podpunkt 5.422.3 Tuleja konika i konik zablo kowany jak podczas normal nych warunków pracy, przystawić końcówkę czuj nika do górnej powierzchni tworzącej trzpienia; wykonać pomiary w skrajnych położe niach
Podpunkt 5.422.3 Suport górny w położeniu roboczym, ustawiony rów-1 nolegle względem osi wrze ciona w płaszczyźnie po ziomej; pomiar wykonać w płaszczyźnie pionowej
Podpunkt 5.522.3 i 322
T a b lic a 3.7 (cd .)
Szkic
N
Przedmiot badaniu
Tokarki prccyzymT] HOP < D . < 1600
M-5S58001
D . i 500 i D C i, 1500~ 0,02
H Śruba pocią gowa Pomiar okresowego bicia osiowego spo wodowanego biciem powierzchni czoło wych łożysk wzdłu żnych
GM
0.01
PoJpunki 5.622.M s.6212
GI5
i
|
£ p T " ,'” ld' ™ > ta-
D C i 2000 Sprawdzenie całko witego błędu skoku pochodzącego od śruby pociągowej
Czujnik
a) 0.03 na długości pomiarowej 300
In n iłU lu r
b) 0.01 na długości pomiarowej 60
Podpunkt 6.1 i 6.2
3»
Tokarki precyzyjne. Pomiir doklainoici gnou I śruby wykonać przy użyciu wzorca gminu o dhigoki .'00 mm. zamocowanego w kiach, przy użyciu czujmka elektrycznego.
rancji poprzedniej 0.005 Maksymalna odchyłka dopuszczalna 0,05
Tokarki pozostałe. Wzorce o określonej długości należy uż>ć wraz z czujnikiem elektrycznym w celu porównania przesuwu suportu wzdłużnego z odpo wiednią liczbą obrotów wrzeciona. Dla obu grup tokarek świadectwo dokładności jest wystarczające Iprzez określenie długości i sprawdzenie na całej dhi-1 gości w kierunku skoku śruby co 901).
004 na długości pomiarowej 300 D C > 2000 Sa każde 1000 przyrostu rozstawu kłów ponad 2000 dodać do odpowiedniej tole
b)
0.015 na długości pomiarowej 60
U w a g a W porozumieniu pomiędzy producentem I i użytkownikiem co do metody pomiarów i wartości odchyłek dopuszczalnych, błąd całkowity może być sprawdzany na długości ponad 300 mm.
3 23
tokarek kłowych (wg PN-M-55651: 1994) Tnbllcfl 3.8. B .d u n la P ' * e"
Odchyłki dopuszczalne" Tokarki
Rodzaj badania
Rodzaj operacji
Obrób*a walcowsdi przedmio tów obrabia nych" zamoco wanych w udiwydc (przedmiot obrabiany może być wpuszczony w otwór wrzecio na)
Obróbka trzech średnic (dwóch, jeżeli /, < 50mm) walcu narzę dziem jednoostrzowym
D. D >— 8
/, - 05 D. /, m u = 500mm /; m u = 20 mm
*
Obróbka wal cowych przed miotów1’ obra bianych zamo cowanych w uchwycie D > 0.5 D .
D. L ™ '~ %
Planowanie czo łowych powierzłych do wrzecio na (planowanie tylko dwóch lub trzech powierz chni. z któ rych jedna jest powierzchnią środkową)
a) Okrągłość
Odchyłka średnicy na końcu bazy ustalającej (bli/cj wrzeciona); przedmiot obrabiany dla co najmniej czterech po miarów (patrz PN-89/E06292) b) Zgodność obrobio nych średnic Różnice wy konanych średni: na do wolnym końcu przedmio tu obrabianego, miszonych w jednej płaszczyź nie osiowej powinny wykazywać taką zbież ność, żr większa średnica znajduy: się bliżej wrzedona
Gwintowanie walcowego przedmiotu ob rabianego1'
Przyrząd do po Podpunkty. miaru okrągłości 3.1 i 3.22 mikrometr 4.1 i 4.2
0 0.02
/. =300 R óżn ica między sąsiednimi pierścieniami zewnętrznymi u wyjątkiem, gdy są tylko dwa) nie powinna przekraczać -5% dopuszczalnej odchyłki
dla średnicy 300
tylko
Położenie supo- Błąd całkowity rtu wzdłużnego 300 mm w stosunku do śruby pociągo wej jest niezale L - 300 mm żne od począt gwint o zarysie ku nacinanego trójkątnym gwintu (ISO 68)
na
a) 0.03 na długości po miarowej 300
b) 0.01
na długości po miarowej 60 » P m d m i« obiobkiw doP'»'aali>a irtdnica pr/tlom nad lałem. poi>innj byi wjkonane , lam o ik.awalnei .lali lub /.Ima
Przyrządy pomiarowe
i) 0.001
Płaskość powierzchni dopuszczalna wklęsłość
Tokarki pozostałe
precyzyjne
Sprawdzenie dokładności wykonania
D C * 2000 0 .W na długości pomiarowej 300 D C > 2000 dla każdego przyrostu odległości po między kłami o 1000 ponad 2000 do dawać d o poprzedniej wartości 0.005 Maksymalna odchyłka dopuszczalna a)
0,05 W 0.015 na dowolnej zmierzonej długości 60 mni
___ __
3.1 i 3.22 4. 1i 4.2 M i 62 Gwint czysty bez spłasz czeń lub pofalowań
, .m a n io nsw OLW Eaow e 324
ea P lic. 3.9- W ' PlkOSci ,o ka ,ek ocbwytowych (poałomyeh)
1 TO«*«*'
33
T o ka rki uchw ytow e - P - *
T o l „ k,
* *
u c U o . > ^ p—
« ’* " *
' *
W,OTrPUiąC°
“ ubL w
3.4. Tokarki re w o lw e ro w e 3 41
B u d o w a tokarek r e w o lw e ro w y c h
, . „ . - o zwane re » o / » w » * a rm . są stosowane w produkcji seryjnej Tokarki rewolwerowe . zabiegów obróbkowych wylconywado obróbki p rz e d m io tó w w y ju lokarkam i wiclonożowym i praca na * S S m
Z
E
* «
*
*
nie wszystkim, „arzedzrami jednocześnie. lec. *
prry ich ogólnej U
k
kilkunastu sztuk.
Zmiana narzędzi. dokonywana zgodnie z kolejność« w ykonyw anych zab.cgow, ndh.wa sic przez obrót głowicy narzędziowej. ........................ Ze S c d u na budowę głowicy narzędziowej (rewolwerowe,) rozrozma s,ę t o k a r k i re w o lw e r o w e z g ło w ic a o p io n o w e j o s , o b r o t u o p o z i o m e , o s , o b r o t u oraz o s k o ś n e j o s i o b r o t u (rys. 3.25) Narzędzia mocowane w gło wicach z pionową osią obrotu mają kierunek promieniowy
Z a l e t ą takiego roz-
Wielkości uzupełniające
Największa średnica toczenia /). mm
Rys. ł.2S. Głowice narzędziowe tokarek rewolwerowych: al pionowa walcowa, b) pionowa •zescioboczna. c| ponom. wzdłużna, d, p o ,,™ , p ^ , „ „ „ . „ , kol„ . " Nazw. tokarek rewolwer».,,h pochwo od anpel.kwjo U o .a
obracaC.
Średnica przelotu nad łożem
Długość toczenia /_ mm mc mnign
NajwKfaa średnica
uchwjiu
326
ł
______________________________
___
. A .,1, nrzcsłrzcń do pracy narzędzia, w a d ą natomiast obsługa obrania
“
*
utrudniona ¡z -chani zmy sk r/y nk i p rz e k ła d n io ^ '
W J ‘ M ° " • '« a» c» ch " icr" lc h ' u b r o ,w ‘ c r' a kach. osi obIO,„ , slosowanc równica w automatach rcwol-
T « . * “ d"” “ ,mian,: *
" “ ‘7
"T
t"c
wrzccicnnika 2 . w którym znajdują się dwie przekład • oizcglcnt w icloplytkow ym oraz. dwie dwójki przesuwne U czn
(rys ,325c| ‘
t 2M l Z a l e t a głowic wzdłużnych jest duza liczba gniazd na czole głowicy,
s rożnych prędkości ohro,ow ych w zakresie
S L i i i a n y c h do mocowania narzędzi. Jednakie mus/a to hyc narzędzaa i oprawki
7 '“ ' ™ włączane
,500 „ b « „
W
“
5 w d L cd vi wszystkie sa skierowane równolegle do ost wrzeciona i mc m og, zaczepiać „ Z w t S c e loża. między którymi obraca się głowica. W głowicach poprzecznych, ««owanyeh w małych tokarkach rewolwerowych, przestrzeń w kterunku poprzecznym jest ograniczona. Rcwolwcrówki z głowica narzędziowa o osi skośnej są stosowane hanlzo rzadko, głównie z uwagi na mała liczbę gniazd na narzędzia. Tokarki rewolwerowe z. pionowa osia obrotu głowicy narzędziowej m aja również suport poprzeczny z dwoma imakami nożowymi. W imakach tych są przeważnie zamocowane noże przecinaki do odcinania przedmiotu z pręta (po obróbce), jak również no/c zadnaki, no/c do toczenia powierzchni czołowych oraz noże kształ towe. Przykład zamocowania narzędzi w rcwolwcrówcc z głowicą o osi pionowej pokazano na rys. 3.26. Tokarki rewolwerowe z głowicą wzdłużną o osi poziomej nic mają suportu poprzecznego, ponieważ odcinanie przedmiotu odbyw a się przy wykorzystaniu ruchu obrotowego głowicy.
3kW H00 obr/min
Rys. 3.27. Schemat kinematyczny tokarki rewolwerowej /.i pomocą przekładni stałych wrzeciono przekazuje napęd na skrzynkę posuwów 3 z trójką przesuwną oraz n a wałek pociągowy I I P Z lego walka otrzymuje napęd skrzynka przekładniow a 4 suportu poprzecznego oraz skrzynka przekładniowa ■ suportu rewolwerow ego. W
zależności od długości przedmiotu obrąbanego
-uporl rew o lw erow y może być przesuwany po prowadnicach łoza ibltzej lub ud wrzccicnnika). Podczas pracy obrabiarki supori len jest unieruchom,cny. a prze____
suwany jest po n im suwak 6 z głowicą rewolwerową 7. Supor, poprzeczny m a irz y p osuwy w zakresie 0,1 * 0 5 5 " ' ^ b' M " ’ 10
t
przebiegu obrobki na tokarce rewolwerowe,: /
ny przesuw „ p o r t u poprzecznego odbywa n ę i pi/ckładni zębatych stałych. Ostatnie koło 7\
planowanie m.ępne czoła.
wyłączeniu ślim aka 1 2 przesuwanie ręczne supor,u ^ za pomocą widocznego na rysunku kółka ręcznego. Sa
,r r° f W 1« ” ' " “ . * planowanie wykańczające, > nczd,4ce. I I loczenic wykańczające występu. 1 2 fazowanie
S,OSOWa"C ar4wn0 110 r° M l --
jak i do « * *
wtożeny do otwom w rIT o n z r' , P “ d l ' ' ma' CnalCm wy' k io w >m * * ‘ " “ 8i pr" W zależność, od śrcdnir r , ż k u "“ P° d p J, l> w P °d lrz y m c c obrotowej, w e r o w e ^ a lc ° b,abla" ' e ° W " -ozróżnra się t o k a r k i r e w o l« 1 « M « 5 m m | . ś r e d n i e < d . 2 5 *6 3 mm) i d u ż e W > 6 3 mm).
"
2
P« wykonywane g i^ o suporlu
pop
' tmakiem ezteronożowym są poruszane ręcznie. skrzynce przekładniow ej suportu rewolwerowego 5 znaju J Słała przekładnia stożkow a, przekładnia ślimakowa
^ ^
^
dwójka przesuwna. ślimakiem I I ^
S U M lJ j.
"raz kola zębate przesuwające zębatkę pr' ! b ' “ ' 7 o S mm obr. Wewnątrz suuał ąeznic su w ak m a sześć p osuwów w zakresie 0 . . uóęym znajdują l a n znajduje się w ałek I ) d o obracania bębna zdęrzakoweg
,,,pędu o p adającym s lm a k a n . „cg
P
Przez i ^ , .
su p o ,,u P ° P ™ « « 8 0 P « z zderzaki walka“ ! ! ’ ' * “ ” ' ' » « W .„ a .z c m c opada,ącego « D U k . ,2 C o fa»,, * ~ °* y k » " “ J= ' « rękojeścią krzyków, « , « f P° ' 0“ n“ *«w a ilia s u w a k a mechanizm zapadkowy l „ b z k„ vb, „ W *or“** y m etapie
w alk a 13 i g ło w icy rewolwerowej 7 do zajęcia pozycji r o Z ! ? “ ' " pow“ 1"i< narzędzia zam ocow ane w głowicy. 1 “ " « « I Prze;
3 4 2 . W i e l k o ś c i lo k a r e k r e w o lw e r o w y c h w Uihlicy 3-10 są podane wielkości tokarek rewolwerowych.
3 5. T o k a r k i t a r c z o w e 3 51. B u d o w a to k a re k tarcz o w y ch Wielkość podsta wowa
Wielkości uzup łniajace
Największa średnica Średnica średnica toczenia □ad suportem przelotu obrabia nego pręta nad łożem poprzecznym D ,2> D d
Największa odległość głowicy rewolwerowej L
mm 10" 112.5)" 16 (20) 25
280
(32)
112
200
125
250
160
300
180
40
355
(50)
400
200
63
500
250
500
315
?
* im,k“ h
(4)5; 6 6;8
średnicy tok. 2 m). Nóż. jest zamocowany w suporcic napędzanym przez skrzynkę przekładniową i w ałek pociągowy.
40:50; 63; 80; 100; 125; 160. 200
5:6
jest najczęściej u staw ione poprzecznie (juk na rys. 3.28b) i służy do toczenia P a ieizsh m s /u lo w ych , a łoże p o m o cn ica - wzdłużne śluzy do loczcnia wzdłuż nego pow ierzchni o b w o d o w ych . N a płycie znajduje się również, konik dojpodparcia illu/szych i cięższych przedm iotów. Średnica tarczy wynosi 1500-r2500 mm. tokarkach ty c h m o g ą b yć obrabiane przedmioty o średnicy większej niz
8
1000
II
1250
11; 15
“
t a r c z o w c n a l o ż u (rys. 3.28ak Silnik napędowy o dużej
mocy tok. 40 k W | napędza wrzeciennik. N a wrzecionie jest osadzona tarcza o dużej
na)h,ird/icj o d p ow ied n ich d o obróbki przedmiotu. Łoże główne z dwoma suportami 4:5
a mca
6:8 8; 11
" Dla tych średnic obrabianego pręta wielkości u/upc niajace ni« wpisane tablicę nie sa znormalizowane. lewotTOOwy.h ; ttowwa O p...nowej osi obro u. cówki wrzeciona " !V « Io5 ‘. i S ' i u ‘ 0" >‘ h 101 , M • * - owank gw ntowej kon K « S iŚ
kłowych są t o k a r k i
z dużą p łytą żeliw n ą, n a k tó rej są ustawione krótkie łoża z suportami w miejscach 4:5
630 710
id ach. lecz o d u żych średnicach, ja k np. tarcz, pierścieni, kól zamachowych. Stosowane są w p ro du k cji jednostkowej i przy pracach remontowych. Isinic,ą trzy rodzaje tokarek tarczowych. Najbardziej zbliżone budową do tokarek
Najhardziej ro z b u d o w a n e konstrukcyjnie są t o k a r k i t a r c z o w e p ł y t o w e irys 3.28b). W to k a rk a ch tych wrzeciennik stanowi oddzielny zespół połączony
3
400 500
80 100
3:4
nie mniej niż 200
T ok ark i tarczow e służą d o o b rób ki przedmiotów o stosunkowo niewielkich długo-
Wielkość końcowki kołnierzowej Rozstaw rowków wrzeciona wg PN-ISO 702-1:1996 tcowych suportu wg do prac PN-84/M-55091 do prac uchwyto z pręta wych
osi toczenia wg P * xn k w stc sunku do
W w l k ^ 'u 'w . 'i " “ . " * » '* “ » « o ” «dnw, obrabiam go pręta d 12; (45); (65 mm. *cu° 4Cł UK ,C w nawiasy mc sa zalecane
l w i ą odm ianą ln ic p o k az a n ą n a rysunku) są t o k a r k i I t r c z o n e z p o p r « c/nym ło ż e m T o k a r k i łc pod względem konstrukcyjnym stanowią uprosz c/” Hi> o d m ian ę to k are k płytowych.
3 5.2. W ie lk o ś c i to k a re k tarczo w ych w tablicy 3.11 są p o d an e w ięlkośęi tokarek tarczowych płytowych-
|— u^ikość podstawowa r s S S S ^ f i c a ,oc« ma nad płytą d. mm
Wielkości uzupełniaj»« Największa średnica toczenia
-----
Największa wediuca toczenu
nic mniej niż
1000
1250
1600
2000
2500
3200
800 1250 200.
“
------ ' 4000 5000 3200 ‘ •i.^uwc/a się tokarki tarczowe płyiowe o największej średnicy toczenia nad płytą d. 1250 200tT
3.6. T o k a rk i k a r u z e lo w e 3.6.1.
B u d o w a t o k a r e k k a r u z e lo w y c h
Tokarki karuzelowe są przeznaczone do obróbki przedmiotów o dużych i bardzo dużych średnicach. R o lę tarczy uchwytowej odgrywa w nich stół obrotowy. Rozróż nia się tokarki jedno- lub dwustojakowe. : " k a r k i j e d n o s t o j a k o w e (rys. 3.29) są budowane w trzech odmianach: li :w ykle. z d w o m a suportam i krzyżowym i (suport górny jest wyposażony w pięciokainą głowicę rew o lw erow ą, a d o ln y w imak cztcronożowy, średnica tarczy stołu wynosi 8 0 0 - 16 0 0 mm); : i : .«/VI,i„m ym u a k m
o średnicy 1800 - 6000 mm (p ras odsunięcie stołu od
stojaka um ożliw ia się o b rób kę przedmiotów o średnicy znacznie większej mz średnica Stoln, t j 2 8 0 0 - 12000 mmfc 'I - /'rzoiiira/it™ sto ja k iem ; średnice ja k wyżej. ■' •■’karec karuzelowej, p o d ob nie ja k w tokarce kłowej, wartości posuwu >a odnosanc *> jednego ob ro tu w rzeciona (tarczy). D otyczy to suportu bocznego i górnej.. wprawdzie mc otrzym u ją bezpośredniego napędu z tarczy, lecz
oryffl
.
sprzężone z o b ro tam i tarczy. O b a te suporly maja posuwy poziome p
*”
■»kurki tarczowe: u) na łożu tozjuwnym. W P * 10* * ' , . ü ¡ " í S o w y . 7 »l " » " l \ pT l ' ; f ^ . . a ” k o » ,u T m tw ,k u d o Iiiże pomocnicze, 9 konik./« zębatka do przesuw." 'ewiwuni, loża pismueniczcgo. /2 tablica sterownicza
R h . 3.29. Tokarka karuzelowa jednostojakowa typu KNA-110 produkcji krajowej; / Mól. 2 stojak. 3 belka poprzeczna. * - suport górny. 5 głowica rewolwerowa. 6 - skrzynka posuwów suponu górnego. ? suport boczny. 8 skrzynka posuwów suportu bocznego. 9 ulnik do podnoszenia belki, 10 wałek do napedu skrzynek posuwów.// liny przeciwo « r irów suporiu górnego i bocznego. 12 tablica sterow nia (preselekcyjne sterowanie prędkości Molu i posuwów). I ) wiszącą tablica sterownicza. 14 silnik napędowy
T o k a r k i d w us t o j a k o we. na/ywane również bramowymi, *4 przeznaczone do obróbki przedmiotów o dużych i bardzo dużych średnicach w zakresie 2000-2500) mm. Największe wymiary średnicy obrabianych przedmiotów mogq być uzyskiwane na tokarkach karuzelowych z przesuwanymi stojakami. Przykład tokarki karuzelowej dwustojakowej typu KCF-320 krajowej produkcji poka zano na rys. 3.30. Średnica tarczy stołu wynosi 3200 mm. największa średnica toczenia 3500 mm, największa wysokość przedmiotu obrabianego 1850 mm. moc silnika napędu głównego 55 kW. największa dopuszczalna masa przedmiotu obrabianego 15 t, masa obrabiarki 70 t. prędkości obrotowe stołu 0.8+ -40obr/min. Na tokarkach karuzelowych wykonuje się. toczenie zewnętrzne i wewnętrzne (zgrubne 1 wykańczające), toczenie gwinttiw i stożków ora/ toczenie kopiowe. Przy zastosowaniu głowsc przystawnych możliwe jest ponadto: frezowanie, dłutowanie i szlifowanie.
. « k a r s k i e są t ° natomiast obrabiarki podobna w budo.* , . ' .konuM « samocaynny cykl obtobk, t,1 ko jednego p.mdmtotu. a b , p „ , '6„ “ " l , san. cykl -btobki następnego przcdmiolu. jest pot„t b „ , T * »laszczn » »mocowania przedmiaru. Z tego względu „ * „ ¿ 1 wielonośowe, uchwytowe. |ak rowmcz. tokatlt-kopiatk, s, zalrcanc do pótautoma‘ tokarskich. Pod/iat na automaty i półautomat, tokarskie obecnie uciera * coraz powszechnie) s , stosowane w przemyśle uradzenia do autotttatmeti >\ Jkvjnia i /amocowywania pr/cdmiotow na obrabiarkach. „ T , u t o m a t y i a u t o m a t y t o k a r s k ie , powszechnie stosowane w produkcji ‘ ttlf|koscr>'jncj ' masowej, dzielą się na je d n o w rz c c io n o w e i wielowrze. o n o w e oraz na w z d łu ż n e , p o p rz e c z n e i re w o lw e ro w e . Automaty 1 iclowr/ccionowe moga być ponadto p o z io m e lub pionowe. A u tom atach i automatach tokarskich do przesuwania wielu mechanizmów, w tym ' mwnic/ i suportu. sa używane krzywki, najczęściej bębnowe (walcowe) i tarczowe.
W*lk
Wielkości uzupełniające
i
Najmfkiza średnica toczenia Największa wyuikok obróhti h. mm d, mm nie mniej niz
800
1000
ICO)
1250
1250
1400
IfO)
1800
2 0»
2240
250)
2800
3200
3350
«00
4250
5000
5300
6300
6700
1000 1120 1400 1800 2500
8CO) 8500 3150 IWO) 10600 | l>opuvcza uę tolart. karuzelowe o średnicy Molu l > 12 500. 160 [>. 20000 25WIO mm
3.7. Półautomaty i automaty tokarskie 3 7 . 1 . Budow a półautom atów I au to m a tó w to k a rs k ic h
, - ...tOMATY I AUTOMATY TO «**»*« 336
Z a s a d j p rz e s u w a n ia s u p o rtu k r z y w k ą b ę b n ó w , jest pokazana na r>s 33la Na bębnie / o średnicy D sj «mocowane dwie kr/ywki 2 , 3. Między roboczymi powierzchniami obu krzywek jesi utworzony wąski kanał, prowadzący czop /suporlu 5 z głowica rewolwerowa 6. W głowicy tej jest zamocowana oprawka nożowa 7. Jc/eli zabiegiem obróbkowym jest toczenie pręta o średnicy d na długości / (z dobiegiem nożaI to przesunięcie noża z położenia A do B uzyskuje się pr,c , obrót bębna / o część obwodu A. Czop 4 suporlu zostaje przesunięty na długości odcinka A ,B linii śrubowej. W rozwinięciu obwodu bębna na płaszczyznę tworzy się trójkąt prostokątny A ,A B Pr/yprostokatna A B . równoległą do osi bębna, jest długość przesuwu suporlu /. a przyprostokątną A ,A część obwodu bębna A. Przy tej samej prędkości obrotowej bębna szerokość przesuwu suporlu (posuw) zależy od wymiaru A. Krzywki o większym wymiarze A przesuwają suport wolniej. Szybki powrót suportu odbywa się więc na krótszej części obwodu bębna. Z a s a d a p rz e s u w a n ia s u p o r lu r e w o lw e r o w e g o k r z y w k ą t a r cz ow ą jest pokazana na rys. 3.3Ib. Suport 5 z przy twierdzoną od spodu zębatką jest przesuwany przez uzębiony segment górnego ramienia dźwigni 8. Na końcu prawego ramienia tej dźwigni znajduje się rolka dociskana (niewidoczną sprężyną) do krzywki 9. Krzy wka obraca się ze stalą prędkością obrotową. Na drodze kątowej .« odbywa się roboczy przesuw suportu. a na drodze y - szybki jej powrót. Jeżeli dźwignia jest równoramienna, to długość przesuwu suportu (jest równa wysokości wzniesienia na krzywce. Krzywka tarczowa osadzona na bębnie sterującym wykonuje ciągły ruch obrotowy, natomiast suport lub inny napędzany mechanizm mają przerwy w ruchu. Tym przerwom odpowiadają odcinki krzywki po luku koła. Przykład rysunku wykonawczego krzywki tarczowej do przesuwania suportu rewol werowego automatu tokarskiego przedstawiono na rys. 3.3lc. Schemat budowy a u t o m a t u t o k a r s k ie g o w z d ł u ż n e g o prętowego jedno wrzecionowego produkqi krajowej jest pokazany na rys. 3.31 Automaty tego typu dużą do masowej obróbki drobnych części o stosunku //«/= 4-25. Izn. o długo ściach znacznie przekraczających średnicę. Materiałem wyjściowym jest starannie przygotowany pręt / o średnicy 4-32 mm. Zaleca się przeszlifowanic prętów na szlifierkach bezkłowych. Dokładność obróbki odpowiada klasie 7 lub 6. Podczas obróbki pręt / jest zaciśnięty na wrzecionie 2 i prowadzony w tulejce 3. Ruch m T T * * >k° nu,c * r/ec,ennik * ' * no/e zamocowane w suportach poprzecznych tod I do V| M * czasie toczenia nieruchome. Układ suportów poprzecznych pokazano na rys. 3.32b. Po skończonym toczeniu poszczególne suporty oddalają się od materiału obrabianego W chwili toczenia podcięć lub przecinania wrzecienn.k yot zatrzymany Noże suportów poprzecznych znajdują się blisko tulei podpicrajądługościach^ ^ “
te" ! U “ ły ' kr‘lwania P«"odują minimalne ugięcie przedmiotu dokładną obróbkę części o małych średnicach i dużych
' ^ w ^ T o ^ S a w -pr/Cf m'0,u M umocowane we wrzecionach przechylnej dzia które mogą nrarow ° ** '*,/« '° n ic V są zamocowane narzęme
W
obracającym s i e V ^ r ' T * “ ’
Prędkości skrawania
° b,° ' OWe» P r««* W c
T ? pr/ecmn»m prę« (w celu zwiększenia ja o względnej prędkości narzędzia i materiału) tą zamocowa-
Hyv 3.32. Schemat budowy automatu tokarskiego w/dłu/nego. I (W. 2 wra prowadząca. 4 wf/eciennik. i przychylna głowica wrzeocewwj. 6. kefcf»» • Irzy-ka do przesuw arna wrzeocnmka. 9 krzywka do z*.«Unu pet«. W knywU napędu suportów li IV). I I krzywka do przechylania głowicy w m o o o ^ X i z - n i d- przesuwania pasów. 13 krzywka do przesuwana wr/tooo . napędu w.iłu sterującego. /.' kolo do ręcznego obracana wału sterującego. ro materiału Ipręla». u. b. ,1 koła wymienne do napędu wału sterującego
"c »lenia, natomiast wc wrzecionie G, obracającym się w tym samym kierun pręt. lecz wolniej, są zamocowane narzędzia do gwintowania. . _ |jom ^ *'aca zespołów roboczych jest sterowana krzywkami osndzonymMia^ ^. ^ sterującym. Prędk.*ść obrotowa wrzeciona - m o « D> «« » i obr,’min przez przekładanie paska klinowego na ' asadę p,iK> la lifg o , ypu automatu tokarskiego wyjaśniono
n u o w łc h ó i 7.
' .
obróbki
Rys. J.33. Przykład przedmiotu obrabianego na automacie wzdłużnym i kolejne fazy jego obróbki
A u t o m a t y t o k a r s k i e p o p r z c c z n c maj;» podobną budowę, lecz be/, wzdłuż nego przesuwu wrzccicnnika Obróbka krótkich przedmiotów odbywa się nożami kształtowymi zamocowanymi na suportach poprzecznych. Jeden z suportów ma również posuw wzdłużny. Do wiercenia i gwintowania służy głowica wrzecionowa. Szczególną odmianę automatów poprzecznych stanowią tzw. autom aty szpulkowe {kłęb kowe) przeznaczone do obróbki bardzo drobnych części z kalibrowego drutu. W automatach tych drut jest odwijany ze szpuli, a po wyprostowaniu między krążkami zostaje zaciśnięty w tulejkach sprężynujących. Szkice wyjaśniające budowę i działanie innych automatów tokarskich zamieszczono na rys. 3.34. A u t o m a t y t o k a r s k i e je d n o w r z e c i o n o w e r e w o l w e r o w e (rys. 3.34a) są wyposażone w głowicę narzędziową poprzeczną i dwa lub trzy suporty poprzecz ne. Automaty tego typu stosuje się do obróbki przedmiotów z prętów okrągłych, szcściobocznych i kwadratowych lub w uchwycie z zastosowaniem podajnika magazynowego. Automaty rewolwerowe należą do najwydajniejszych automatów jednowrzecionowych i dlatego są najbardziej rozpowszechnione. A u t o m a ty t o k a r s k i e w i c l o w r z e c i o n o w e (o liczbie wrzecion 4h-8) z. ob rotowym blokiem wrzecionowym (rys. 3.34b) są przeznaczone do obróbki przed miotów o średnicach 25-63 mm z pręta (rzadziej w uchwycie). Wrzeciona robocze / są ulożyskowane w bloku wrzecionowym 2. Podczas obróbki blok jest unie ruchomiony. Obraca się on tylko w celu kolejnej zmiany pozycji wrzecion. Obróbka odbywa się na wszystkich pozycjach narzędziami zamocowanymi na suportach poprzecznych 3 oraz na suportach wzdłużnych 4, przesuwanych razem z suwakiem 5 wzdłuż walu centralnego 6. Automaty te odznaczają się dużą wydajnością (3-4-4 razy większą od automatów jednowrzecionowych rewolwerowych), nodnłmm ^ ^ * ° k « r . k . . w i c l o w r z c c i o n o w c p o z io m e (rys. 3.34ck podobnie jak automaty, mają wrzeciona / ulożyskowane w bloku wrzecionowym 2.
Rys. 3.34. Schematy budowy częściej spotykanych automatów i ai automat jednow rzecionowy rewolwerowy b) automat « ^ jn z e o o n ^ p ^ m ^ et półautomat wielowr/ecionowy poziomy, d) półautomat wielowraoonowy linowy Przedmioty obrabiane są zamocowane w uchwytach. W czasie pracy jcdnoz w r a eon. na którym następuje zdjęcie gotowego przedmiotu . zamocowanie następnego. jest unieruchomione. t o k a r s k ie
P ó l » , o m a .,
„ i.lo w r e c c o n o .e
d o b n ie jak poziome, siu,4 do obrtbki Wrzeciona I są ulożyskowane w obrotowym stok pic mino wrzeciono jcsl nieruchome N a o p to a n.sh w k,c,unku pionowym po pro -Jm cach
^
^ Jn m m 7 Po rakonc««™ ^
zabiegów, gdy ws/jslkic suporty /oslana wyowane c J k0, ila Obróbka aatfce* po/jeji pr/cdmiolów obrabianych pr/c/ ohrot su . „ .Ja jn o id ł
W ie lk o ś c i a u to m a tó w tokarskich
t. . ow » nic p »0 0 "A “
0 » e to k a m k
______________________________________ 340 :h Jednowrzecionow ych w zdłużnych
Tablica 3.13. Wielkości au l (wg PN 90/M-55317)
, - *PN.90/M-55318) • * * (.0
" M n " u w ,ok,," k h •—
Wielko« podstawowa
Wielko# peditawowa Największa średnica obrabianego pręta ¿m m
Wielkości uzupełniające Największy przesuw wrzeoennika przy zastosowaniu krzywki tarczowej /„m m
Największy przesuw w rzeciennika przy zastosowaniu krzywki walcowej /j, mm
4 7
50
25 ( « S u t " » '
nie mniej niż
15
16
19
20
23
100
25
28
80
140
32
36
200
40
45
56
63
71
80
90
100
100
" d t a n e o n a ,.i,k ra , rad n ie , obrabianego p,t ta i.
W Kikom u*te » nawiasy We m zalecane
3.8. Sterowanie programowe tokarek
w * rewolwerowych
Wielkości uzupełniaj*«
70
10 16(201
—
Największy wymiar Największy wysuw Największy 1 poprzeczny pręta do Największa przesuw głowicy przedmiotu zderzaka przy średnica rewolwerowej obrabianego pręta obrabianego przy jednym podaniu podawaniu przy podawaniu zewnętrznym wewnętrznym d mm mm
12.5
nie mniej niż
"
40
40
22
56
56
28
63
63
36
80
80
45
100
100
63
Dopuszcza się au ornaty tokarskie je< nowrzeoonowe o przy podawaniu ewnętrznym d 10 ; 2; 50; 63. (65); 80; 1
l./cba obrobienia takiej samej skomplikowanej otiei. M i k i temu obrabiarki« sterowaniem program ow ym mogą b)*i stosowane w ptodu cji seryjnej,
3.8.1. U w a g i w stę p n e
i“ 1 u rw a n a taka obrabiarka automatyprogram p r .c t ” p ,ac> ' 0 , “ )c opracow any odpow iedni 5 i u i S ^ : ; ; {« “ * » iaimach driu rk o w a. Obrabrarck « M crowaScm n r ™ , . l * io r t *l a * wynikajactt t e H olow ania programu p,acv o ra r w ic io k r Z c t e e l ^ T ' " k b k 'c P i l o t o w a n i e elokrotne »ego w ykorzystanie wówczas, g dy zachodzi po-
jednostkowej p r r , pełnej anlomalyracji cyklu [„„k e je .U um nuaui obrabiarki K sterowaniem ptottramowym sfrim a “ W W . „„s k au ta rapewma wzajemne ruchy narzędzia i przedmiotu obtabtaneg ptzednuotu o żądanym kształcie i tolerancji wymiarowych. obuntożJiwia uzyskanie «d anych ptedkości mchów n a r ^ t a p ^ ■abiunego w celu prowadzenia obróbki przy optymalnych pa
lłM,r P-OGB*MOWt TOKAtttK ) TO—
342 _______________________________________________________________________________
„n e m . pr/cbKgicin różnych czynności pomocniczych. jak np „■ m naM m poszczególnych mechanizmów, unicruchsmiamcm zcspolow oh,.. f T zacisków. ramoczynm wymiana narzędzi np. ,a '„.m a laka kolejność wykonywam, pouczcgólnych , ochów , czynności, jak,
jję k tro m a g n c ś . »aągując rdzeń powoduje obroccnw kort*.
0 .
L n a tk e ■>" “ W " t* * “ '* • 1 » >>5do nbwg, „ ° J “ “ korbkę prąd poplymc przewodęm pozmrojm 3 do S n e m i dalęj przewodęm pionowym. Spowoduję 10 rtgcmiie c 'Tęirzęgla ' t magnetycznego — ...ncivrznceo dla wybranej nrrdkiMd-i nK.,». ■_» „« . woa dla wybrane, prędko» „hrmowe,
wymaca proce obróbki przcdmiolu obrabianego. • g P „ ne,a m :w e sekw en cyjn e. num eryczn e i kom pu tero w e. R ozróżnia się sterowanie p r ó g '* ™
38.2. Sterow ani, sekwencyjne (kolejnoSulowe) amomadz d - w obejmuje przede wszys.kim uaulcnic kolejności pomocgól. nieb mchów i czynności lub wybór prędkości poszczególnych ruchów, np. włączenie i i n , , , Wielu możliwych prędkości obrotowych wrzeciona, prędkości posuwów. Program prac. jcsl przekazywany najczęściej do układu sterującego obrabiarki a pomocą tablic wtykowych z wybierakiem telefonicznym. Zasada sekwencyjnego sterowania programowego obrabiarki do automatycznej zmiany prędkości obrotowej wrzeciona jest przedstawiona na rys. 3.35. W dwóch prostokątnieb phtacb są wykonane liczne otwory z metalowymi pierścieniami / i 2. Pierścienie górnej płyty są poiączonc przewodami w szeregach poziomych I , 2 3 ttd. Końce tych
Rys. J.ŚS Schemat układu sterowania programowego sekwencyjnego z wybierakiem tckfomcmjłn
"ćó sposobu sterowania programowego « « u je «
e z „o ^
’* * 7 ^ , -35 * drugiego z prędkością obrotową wrzeciona n,) suport ° d° poło/enia w»«towego. naciska zderzakiem krańcowym na wyłącznik drogowy, który przekazu* impuls elektryczny do elektromagnesu 5.
'
usklu pracy należy »mknąc kolki. P r a s nałożenie takiej kan, na pulp,, arrum jjjtwia się odszukanie w łasa wy eh olwotow. C-rowanie sekwencyjne znacznie skraca czas pomocniczy uż^kowania obnbiarki. co „mozliwia » sposób ekonomiczny automatyczne wykonywanie złożonych zabiegów obróbkowych Budowa obrabiarek pracujących ze sterowaniem sekwencyjnym mo wiele różni sic od obrabiarek konwencjonalnych. 3 8 3. S terow an ie n u m eryczn e NC gon. rnc/anatne obrabiarki durootory stosowane w produkgi masowej pracują w ęeInynt cjklu automatycznjtn. który wynika z konstrukcji obrsbiatki s przede wszystkim z konstrukcji krzywek i dźwigni. Główną z a le lą takich obrataarck jest eh doza w sdajność pracy, natomiast w a d ą wąska specjalizacja. Zastosowanie w produkcji seryjnej takich obratnarek-automatów jest m_. nc cdsr po wykonaniu sem przedmiotów obtabianjch automat przez d.— , — . onbylb. wzywany z uwagi t u konieczność wykonana nowych krzywek do obróbki innych przedmiotów. Przy wprowadzaniu automatyzacji obróbki w produkcji seryjoęj istnieje wice polrzeba oddzielenia programu praej obmhart, od konstrakcpjq wymiennych elementów sterowniczych. Pizy takim oddzieleniu (unmzakmjemul pnigramu pracy od konstrukcji elementów śtctowmezych otabuzki • przedmiotu obrabianego pociągnie za sobą zmianę ^ o tjm s n e d m o programu pracy bez wymiany elementów konstnikeytnjub o M b u m P . « i « , ytosowana l.wmt .Jdzmlema progmmo prwy o b n ^ « d w l “ « " “ » zanocowano w obrabiarkach kopiarka,!. Role progmm» kopuł odpowiednio pr/stosowany do kształtu obrabianego
przewodów są połączone przewodami pionowymi (u,, n, itd), które z kolei są doprowadzone do sprzęgieł elektromagnetycznych układu sterowania. Przez włożenie kołka 3 następuje połączenie otworów / i 2 (czarne punkty na siatce otworów) szeregu ponomego. odpowiadającego danemu zabiegowi obróbkowemu, i szeregu pionowego, odpowiadającego danej prędkości obrotowej wrzeciona. Działanie tego urządzenia jest bardzo proste Po wykonaniu zabiegu obróbkowego
^
dziu rko w ane Karty te mają otwoty tylko w tyeh miejscach. . któryd, .g. j .
M
robieniu sen, przedmiotów zmiana kopcału poć, kopiarce innych przedmiotów. Wadą wszystkKh F**1 m |!i j ^ ^tnsiść obróbki. ■NąNarlc jc m U o iu nlo -o dług) e n s * * ohraNanego. a tym Żor,. kopmtu. określający drogę narzędzia względem p odpowiednk: »«wary. sam>m kształt i wymiary tego przedmiotu. »> ^ lłm ^ » s a d a ją według których kopial ten został wykonany. L ^ „ * * * * nazwy pcwnc liczby S t e r o w a n i e m n u m e ry c * n >^ k|óotn p ^ m pracy jot Suoierieal ( ontrof) jest więc nazywane takie stm anic ópcwrua bardzo do« przekazywany obrabiarce w postaci liczb. Takie i. s urfortnacje. doiydokłidnosć obróbki, gdyż przekazując obrJ„ ^ , włmł- ^ inknn*ji °4 c c jej pracy, w postaci liczb, unika się _/roa« ograniaooą dokładno»* postaci kopiałów. krzywek lub zderzaków wy ' _ ^ ^ i^jtowcy ‘ U Rolę malcnalncgo kopiahi przejmuje więc P ^
|łNli >HQ O »«H O »ł TOKAREK , 5rt-ow.
¡yrtOolt na nimi* w; /ap„ terb » » W i ; J
i poprawnie odcz»lany przez obrabiarkę. Pr/» iapi,ie ^ t o | l) „ „ p„ ,» a n c M M cyframi: 0. I. 2, J.
T i ł T r r i i w m ,ih rymboli obrabiarka mc j « w stanic o d ró in w Z ltg„ 4. 5. h. 7. S- 9 y dokonany według odpowiedniego kodu. w którym • rpW a a j " J ™ . ' ||C, b„ „ „ t e l l . N a przykład alfabet Morsc’a. będąc» . . ." P U K rnac , dw6cb rórnjch symboli: kreski i kropki, r ^ i m o » m ^ a ra 1 - ^ D o ^ Iu ’ S ' c ^ ™
^
..*» alfabetu przekaz,»,,: drog, tctcgraficm,
Herby jo l prre/nac/on» pewien odcinek fuimy. n a r » ™ ,
z- « f ż t e r W i i r iako nośniki informacji pra, numerycznym sterowaniu obrabiarek, rromaliaowańc/godnie a m i ę d z y n a r o d o w y m k o d e m IS O R840. Sa lo uimv ośmioście/koie / zapisem pos/e/ególnyeh znaków. ęz»li określone, kombinarii otworków w jednym rzędzie fwg PN-70/M-5S250I. Znormalizowany kod ISO 4st pokazany na rys. 136 i charakteryzuje się on następującymi c e c h a m i: - liczba otworków w wierszu jest zawsae parzysta: jeżeli znak zawiera nieparzystą liczbę otworków, wredy dodaje się otworęk na ścieżce « (do lego celu ona sluiy); - ścieżki / - 4 w połac/cniu z 5 i 6 są przeznaczone dla cyfr od 0 do 9; ścieżki 1-5 w połączeniu ze ścieżką 7 są przeznaczone dla liter od A do Z; ścieżki 1-4 w połączeniu ze ścieżką 6 są przeznaczone dla znaków pomocnicz>ch (znaki dwu- lub trzyliterowe są przewidziane dla funkcji specjalnej maszyny do pisania, na której maszynistka pisze tekst programu literami, cyframi i znakami, a maszyna równocześnie dziurkuje w kodzie taśmę). Zasady, na których opiera się kod ISO. umożliwiają wykrycie przez układ sterowniczy obrabiarki większości błędów formalnych i logicznych. Dotyczy to przede wszyst kim najczęstszych błędów, tj. opuszczenia lub dodania przez dziurkarkę lub czytnik taśmy dziurkowanej jednego znaku (otworku). Wtedy liczba znaków jest nieparzysta i układ sterowniczy reaguje zatrzymaniem maszyny. Pomocny w wykrywaniu błędów jest również system formowania informaqi w słowa i bloki (zdania). Odbywa się ono wg ściśle określonych zasad i jakiekolwiek odstępstwa od nich (Wędy) są przez układ wyłapywane. Istnieją również sposoby merytorycznej kontroli zawar tych na taśmie informacji. Wszystkie te zabezpieczenia są ważne, gdyż zarówno sporządzanie taśmy sterowniczej, jak i jej czytanie, odbywa się automatycznie, bez bezpośredniego udziału człowieka. Cyfry w kodzie ISO służą do określania wymiarów i odległości liniowych oraz wielkości kątów, a następnie do tworzenia numerów, np. numerów kolejnych bloków infor macji. numerów funkcji przygotowawczych i pomocniczych. Utcry od A do Z stanowią tzw. adresy, czyli wskazują element, do którego odnosi się następująca po nich liczba (tabl 3.15» Adresy te opisują przede wszystkim tzw. osie obrabiarki, czyh kierunki, w których narzędzie lub przedmiot się przemieszcza lub obraca. Lita G i M używa się do oznaczania funkcji przygotowawczych i pomoc niczych. Znaki i opisują zwroty w osiach maszyny. Pozostałe znaki mają charakter pomocniczy przy formowaniu bloków informacji i całego programu (np. -*/•' oznacza początek programu) oraz do obsługi maszyny pisząco-dziurkującej (np. HT -uruchomienie tabulatora, D E L skasowań« błędnic odbitego znaku. S P przesunięoc wózka maszyny piszącodziurkuyącej o jeden znak»
Rys. J.J6. Znormalizowany kod ISO wg PN-70 M-S525ft symbol L F może »m bołem NL
Kierunki osi współrzędnych, ich oznaczenia oraz zwroty kierunku rucho* -hoczych tokarek wg PN-93/M-5525. * ^ Podano zasady oznaczania osi współrzędnych i kierunso "ych Obrabiarek w układzie współrzędnych prostokątnych. ^ _ Przekazywane do numerycznego układu sterowniczego!vazy Program składa się z bloków informacji. Kolejność c opowiadają kolejnym zabiegom obróbkowym, jo t narzuć znaków w bloku informacji jest następująca: numer bloku (np. N005 oznacza piąty blok programu dane bloku. 'nuk końca bloku (NI.).
robopnrrmem. kl6fC Un obróbki
, „ , 1 1 ,6>na kodu IS O ( » « P N .7 « IM 552M> Tablica 3.15. Znaki adiosow a oraz A. Znaki adiwoac
»uch obfOlo»> . o t ó ~ *
M
g
5 S3 3 i
Jo o )i J S Ł ł t a i Z
M .d o .T "u ib “ib.oto«> i” "> » ' »!"“ "> ™ ' “ m A' " C '" b
,“nlci>
o S f t o * » nieb obwlowy Ina» ni» opiaany » a k in n A. B . C lub d,uga reakcja posuwu Funkcja posuwu Funkcja przygotowawcza Na siałc bez przeznaczenia Bez przeznaczenia i „ * tlOT0»ane w układach sterowania punktowego i odcinBez przeznaczenia > ko, cgo Bez przeznaczenia) Na siak bez przeznaczenia
Na siak bez przeznaczenia 04 trzeciego ruchu prostoliniowego równoległa do osi X 04 irzeoego ruchu prostołiniowego równoległa do osi Y Szybki przesuw wzdluz osi Z lub oś trzeciego ruchu prostolimowcgo równoległa do oh Z Funkcja prędkości obrotowej wrzeciona Funkcja narzędzia 04 drugiego ruchu prostoliniowego równoległa do o s i.« 04 drugiego ruchu prostoliniowego równoległa do osi Y 04 drupego ruchu prostoliniowego rów noległa do osi Z 04 X 04 Y 04 Z ____________________________ aer pełnego bloku danych i ruchów w konkretnych obrabiarkach sterowanych numerycznie należy przyj mować zgodrue z PN-93,/M-S525I. Jeżeli znaków D , E. P. Q. R. U . V. W nie użyto zgodnie z objaśnieniami, to można je stosować jako adresy innych funkcji. Objaśnienie .na stak bez przeznaczenia' (znaki H. L. O ) można stosować jako adresy innych wybranych funkcji; przy nowelizacji normy nie przewiduje się przypisania im określonych funkcji. Znak _ * należy »losować jako adres numeru pełnego bloku danych (zamiast znaku N» Pełny blok danych nwm a wszystkie informacje niezbędne do rozpoczęcia lub wznowienia pracy obrabark. Znak mozza stosowi jako rozkaz automatycznego zatrzymania przewijania taimy B . ZnaId różne
I
Znak
Objaśnienie znaku
(H T ) / •/. IN L ]
Plus Minus Tabulator Warunkowe omimęóe bloku Początek programu Koniec bloku Początek danych pomijanych przez układ sterowani*
\
»
5* ’ ° * »•pdlrrcdnyth orai k ie r a M i » ™ ' l « ' “ '■'i- W Unzoocj. c l icwnlacrowe). d l ka.urtl»«!
”“ *
• . « « p o » * » "»"> > "«"1 ! > ,„ Holu ' * m W ' po*ł»»> • S S E S ? -
•
"
"
d) ^ obrotowa » “ • cl oatrptoe. n funkd* pomocnicza v-vlko* bloku W ° ™ * 2 c współrzędna progfMO»“ «
S
S
î S
»
■ —
w
'
^
“
x ż "'■ c c %
sdvż może » nim występować tylko jeden K„ d , składnik danych lliter* i liczbal jo l l r J oklcill,na instrukcja. np. ilocydrowe maja
**
°
i"
■ * * * * , . - . „hróbk, dla obrabiarki sterowanej numerycznie jest » i « czynnoifkbdanKpnyamnobrobk „ „jo m o k i technolog,, dane, obrobk, “
mttzpdzik obrabiarki tehataktetystyka. i układu , rerów.
a a d a p ro gram ow an ia! P r o g r a m ,,.. p ow .m e n nr.ee d o p o m o e, r ^ k e ^ S i ^ b d e • p m .d r o n i e b param etrów s k r a w a m , d h obratnanych ^
L ó w
^
i e
on b a r L d n i . I.eaba znaków i p o m ,lk , » o p ro g ra m o w a ń ,.
L ^ w è W n T t o n e zatapKczem. przed sk.rkam, ryeh pomyłek samym r ^ ' l Ï L „crown,czym . » ob,ab,arce. a programowania' aape.no,. „ m obraborkom prace barda.e, «zkohzyyn, ma
u
Æ
ï s s r x
. —
. *
“f —
n m Oueoaromerytmy". .-wy-llymk Istnieje również prog-umowonieotoomm.,,tane. oparte na prac,'kompotem, który anaetme przyapiesa sporaadzame I ™ * “ “ *; £ £ ó , £ *T-Z> a i trerowonta o * punlrowe. o d r m W , toa/rmce. eayl,
Sterowanie punk.o-e Irys. 3-38*1 umozł,.,. pmemmsacaenn narzptaa (P dna. np. . « . l a l a jednego p.nkt. P , do mnego punktu P , o współrzędnych. pea, ea^n droga miedzy tym, punktam, mc “ ttcrowtncay kontrolowana. Praqieo od P , do P : odbywa „ e a modrwK “ P " £ ” prędkością. gdvz od mej nlc/y czas pozycjonowania. Układ laki nie nadaje s* d tokarek, ale jest stołowany do wiertarek. „„„k m Sterowanie odcinkowe irys. 3 38b) charaktery/uje s * tym. « pr/em.cs/c/cme punk 7 (np. naro/a noża lub frata) odbywa s* najc/ęsocj po torach prostych rownocg łych do os. współrzędnych X . Z. a prędkość. z jaką odby wa się ten ruch. jest pmz układ sterowana . kontrolowana. Ten rod/aj sterowania b ył. jest jcs/c/c ' ,oso* a" ' głównie w tokarkach, choć uzyskuje się w zasadzie tylko zarysy prostokątne obrabianego przedmiotu. . Sterowanie kształtowe (rys. 3.38c) umożliwia prowadzenie narzędzia po dowolnie ustalonym lorze. Krzywoliniowy lor narzędzia (np. taki. jak na rys 3.38c) składa s* z kilku odcinków (7,-Tj. Tj-Tj. 7, 7.1 Dowolna lima krzywa może byC roz łożona z dowolną dokładnością na odcinki linii prostej i odcinki łuków koł°w>«n (o różnych promieniach i rozmieszczeniu środków* Jednak obliczanie współrzęd nych kolejnych, gęsto rozmieszczonych punktów odcinka 7, Tt zajęłoby programi ście bardzo dużo czasu Dlatego korzysta on z elektronicznych układów lic/ącycn.
■J. miH fo k tu ñ * . Wystarczy zaprogramować up dla oddala T.-T, wsgóbztdite rcnllu P , I Włączyć interpolator liniowy. a wskoaa on obbcreoia wspćfczędaych hrrdzo M isk o lczaccb kolejnych punktów odcinka pothylego oraz p nela« tedam do „kładu nupcdzjjjccgo osie. Podobnie jest z tułam, k,< tery czytr. w tya, rzirudku u / s w a się interpolatora koło»t*o, któremu trzeba pod»: współrzędne ^ ^ luku , *p ro m ień . Oprócz a n 4 ,i l.j.iwsch konta inlcrpolatoro. Utonowych le w y ch U « SOSOWWC ta - , np „ . u N d . : * Pt/yllady .Jo n io , tayrow pr-w n e h o , obrahroq •! irietpo lac,, liniowcy, kołowe,, patabolicroej oraz «euoby «h .«usarna w p to g n o , przedstawiono w tabl. 3.16-3.18.
łtbbea 3.1». Prz ykła d od cink a ln tnrpolac|i l l n l o « ł I ip orob 1*9° « “ * “
■programie
--------------- -W b o p o u <«kink* interpolacji
'•*' ►sraikow, r , , punki
—
»«vhrplnn
r- r,
> ->.
__
—
351
350
« program i*
^ '
S
dc'D,k ,n'" PO',cii “ '°”h
. , program* o * 1“ 1“ interpolacji kołow i n o n byc d o k « ™ » w. « * „ . d ..x b Nokach * *d «7 » * * . p o w ^ J ^ * funkcje pr/yeoto»awca ° ° - <“ tetpobcji k o lo n te ewreMn » o * ,,- , ^ a - » d i A W i a w . . . lob GO! ,in « p m « p k o lo n « £ niebo wikarówek żcgaral jeżeli nic rortah oprogramowana ropne*«, ’ . ».potrredne punktu końcowego. -wcamclry interpolacji żawierajacc adrery L J . K. np w p tfn ed* „ O k . kola. ptotnien lub kat. t o * okras jo t określony p n a trży punkty leżące na odcinku interpolacji, to punk, pośredni i końcowy powinny bye oprogramowane w dwódt kcfcjmcb Noka*. Kok r-eo-żi pow inien ż aw ierać funkcję przygotowawczą G02 lub G03. jeżeli nie żortah apopamowana p-prredmo. . ..p dtred nc punktu poredtucjo Kok drugi powinien żawierać współrzędne punktu końcowego. O p .» pogram « o d c i n k a i n t e r p o l a c j i p a r a b o lic e n c j również noże bye ' dokonany w jednym bloku lub w dwócb blokach. Programowanie w ynlnym tacko
Tablica 3.18. Przykład odcinka inlorpoU cji parabolkczne) l sposoD (e g o opiaania . programie
po«inno zawierać funkcje prz>goto»a»czą G06 (interpolacja pirabotonal jacb tx m u h a;;ogramo«ana poprzednio. współrzędne punktu końcowego. parametry interpolacji zawierające adresy U . K. » »społrzędoe punktu przcewa się stycznych, ogniskową i kierownicę.
łc-T- pa aN^a K'« .«kredona trzema lob ««C«1 punkta*.
kz*V* tuotom«
r.tcrpoUcii. to punkt pośredni oraz punkt końco«y po«inny byenreopimowane » d«och lub więcej kokjno następujących po solne NokacŁ Bok p«r«vy f»»imen za«»crać . . .. funkcję przygotowawczą G06 (interpolacja parabobcmal jczoi programowana poprzednis*. »'połr/ędne pierwszego punktu pośredniego. k ć»c bloki powinny zawierać współrzędne następoego I « “ punktów poyrcdruchi oraz wypołnędne P****" '
•* kazdrg.. punktu powinny bs< /aprogramowane • " n i l fotmalu bloku danych na laim e dziurkował*! do Punktowego i odcinkowego » p o d « * ' ^ U " " w .i w a k łż ln h f lw lg n
w n o ro u c P V
7
g U-
^
n im iM ir ( M WspctoędDuflKr?cacfO „ u ^ u u do
^
¿ ' ^
d
y
. .
, « = - !* « ■
n o r«
•yiic/nc kodowania informacji programów ucruacycn PN.«g M-55J71
. „ j,,,
ue F>bm«
s * ur-adrcmach do numerycznego « m - a m a w uh M* " » b * .* K .e norma P N « M S « * » ■ * * i l .o” .to fc » •— * » -tatmo wydanej normie PN-ISO » 7 1 1 9 » (” ■**<• • '« do 7*
352 , io»«a*i Tablica 319.
ymbola na ur «d/enlach do
V
---------
i--
*
u
E> 3>
* gD
s> C£> 77
t
a
J
L
JD
■U J
>
z SI
49
<0
'
i
Z 3 i
X
~ W >
x
« _
V
79
13
g£> }>
\ ir 57
/
//
r**
V n
53
%>
n
L
47
> D
3> +
> n
t>
3> et
&
5>
«owych inkretnenUln)«h 38. Pnounkoc praąlku ukbdu włęanpJnych 39. Prz«uaic«ie turzedzu 40. Przesunięcie nar«dzla 1i /funkcjonowaniem obrabiarki 41 KcenKnuoadługoie. narzędzia 43. Kompensacja promienia narzędzia 43 Koenpen ucji irtdmcy narzędzia 44 Kompensacja promienia odm narzędzia | « Pamkć 45 Pozycjonowanie dokładne 14#. Pozycjonowanie Ucdmcdokladne i¡! K r ” « . . rfw «p *o «™ “ , i 4?. Pozycjonowanie zgrubne ' V Pr«wii*nie taimy do przodu 48 Wpił danych «Jo pamięci powijanie latmy do t>łi>(coCame) 49. Odczyt danych z pamię«»— 50 PowrM do nano 51 Skatowanie , s K p . » c , , i , - luukO»™-*“ " ' « * » 52. Po.td l «lo «ano zawartego w pamięa 53 Skatowanie danjch z pamięci „ -wok po M o l.’ be. fankciboo“ ». 54 BŁ|d programu - 55. Lt/kodzetuc ootmka piż am o |7. “ . p » “ -bSk po bloku’ k luukcouo... 56 W po zy«* n*m obrabiarki ! 1$ Siop programu 58 t | 19 Warunkowy łlop programu Bij«! pamięci » Program do pr/odu szukanie określonych 59. 60. Pamkć p r o g ra m u _____ «danych «/okamc okreiłonjch 61 21 Program do tylu 62. Pamięć' podprogramu, pamięć
S,«AłK- fu«W<^>nałnSokak
o u k .™ no,uou tfcku
,11 P.OPPO Jo t.lu puka»« ""iOJuW “ ' “
$>
'V
objaśnienia a
B ft S ib d o p n o d u
(®Z 54
» ----- V " ‘ ‘ n
—
73
77
*
K
---------—--
c>
i —-
□
Z>
3
O
*
0
obrabiarek ----------
>
; 24 Program do pr/odu szukanie Noku wy. to/ntoocg* znakiem 25 Program do lylu szukanie bloku wytM| enonego znakiem 26 Początek programu 11? Konie« programu “ Program do lylu - ł/ukanie poaąl
o. ’S Jik « . U ModySkacya (k«xekcya) danych
6. ■••»blb^bu"'
ł * Po»r«X na tor cirawau67 P W * 68 Pozycja rzeczy*1" * 69 Blad f»'/>«i'n^ * * n 70. Z « o «alki - •**"' 71 Program* • <1 Wejście do ze*oęm«"»
29 Konie« programu / automatycznym pow- 73. Bateria roietn do początku programu 74 Watlołi Neza« W Warunkowe ominięcie Noku 75 Waiiołi Ne/4 'I Ręczne wprowadzanie dany«h 76 Przi»p*e*zooe 32 Program z normalnymi /»rolami om myjce*'1 p o ,,-u g r a «ero**»« m u ^ ^ ^zp»ora^. 33. Program /e zmienionymi /»rolami o* Igeogram luitr/anyl 34 Pozycja bazowa j 35. Pozycja odpowiadająca początkowi uklauu I »»[Hiłr/ędnych . , l Progr.m we współrzędnychabsolutnych --- *
i TOM M I_______________________________________________________________.____________ 3^4 T a many w postaci symbolicznej program obróbki na nośniku inform acji (taśmy dziurkowane. taśmy magnetyczne, karty dziurkowane i m.) jest w prowadzany do
układu sterowania numerycznego obrabiarki za pomocą czytnika (dekodera). Jest lo urządzenie służące do odczytu informacji zapisanych na nośniku i przekształceniu kh na sygnał) elektryczne Czytnik stanowi wyodrębniony zespół i znajduje się w czołowej ścianie szafy układu sterowania. W zależności od różnych kryteriów czytniki taśmy dziurkowanej dzielą się na: — mechaniczne i fotoclcktrycznc. — z odczytem statycznym i z odczy tem dynamicznym. — blokowe i szeregowe. W czytnikach mechanicznych połączenie elektryczne, zapewniające przepływ prądu, występuje w elementach styków znajdujących się w miejscach, gdzie są otworki w taśmie. W miejscach, gdzie otworków brak taśma izoluje od siebie styki i sygnał elektryczny nie płynie. W czytnikach /otoelektrycznych wykorzystuje się w analogiczny sposób zjawisko fotodcktrycznc. Podczas odczytu taśma może być w czytniku nieruchoma (odczyt statyczny) lub przesuwana (odczyt dynamiczny). Informacje zapisane na nośniku mogą być odczytywane całymi zestawami (blokami informacji) w czytnikach blokowych lub pojedynczymi wierszami w czytnikach szerego •ych Wczytanie przez czytnik blokowy bloku informacji niezbędnych do wy konania okrcśłotiego zabiegu obróbkowego lub czynności umożliwia natychmiastową realizację przez obrabiarkę tego zabiegu lub czynności. Wczytanie bloku informacji w czytniku szeregowym wymiga wczytania szeregu niezbędnych wierszy programowych w celu wy konania zaprogramowanego zabiegu W' trakdc trwania tego wczytywania aż do zakończenia ostatniego wiersza z bloku informacji poprzednie wiersze są zapamiętywa ne w bloku funkcjonalnym nazywanym ptmuycią pośrednią. W nowoczesnych układach sterowania numerycznego są stosowane prawie wyłącznic czytniki szeregowe. Na rysunku 3.39 pokazano schemat blokowy sterowania numerycznego, z którego wynika, ze » bloku pamięci pośredniej jest dokonywany rozdział informacji na technologiczne i geometryczne. Z inform acji technologicznych korzysta się w celu wykonywania czynności pomocniczych przez zespoły wykonawcze obrabiarki. In formacje geometryczne natomiast, decydujące o kształtach i wymiarach przedmio tów obrabianych, są kierowane do sumatora. Tam też są w prowadzane ręcznie przez operatora z pulpitu sterującego, czyli z pamięci trwałej, informacje poprawiające te. ktorc wpłynęły od czytnika. Te informacje poprawkowe dotyczą np. korekty VfcdniC> ,ury*d n i posuwu albo prędkości obrotowej. Z sumatora wychodzą geometryczne informacje wyjściowe realizowane przez obrabiarkę, sumatora ‘"formacje są przekazywane do przetwornika A/C (analogowo-cyfrowego», aiorym odbywa się ich przetwarzań«, a następnie do interpolatora, czyli urządzerUCbem dwóch lub * v e j niezależnych mechanuN> r o l u . . *
« ibędn.
U Ł ' ’POtób- b> " ■ * « » W « ” P " “ *” * * * m m P ° lacll liniowej, kołowej lub paraboliooej. „ kok|n)ch w ietm ch ¡„ .„ p o u u « k l' dc‘ ° " « • “ «»'>■ poeuwu. c y l . db P17*1* “ " « “ owań punktowych I odcinkowych inlel-
Rys. 3.39. Schemat sterowania numerycznego
Z interpolatora informacje wyjściowe, zawierające zadane wartości p--stad jednego lub kilku oddzielnych sygnałów, są przekazywane do s posuwu, które stanowią układy automatycznej regulacji przetnie« roboczych obrabiarki, np. suportu tokarki lub stołu frezarki Każdy t posuwu zapewnia zrealizowanie z określoną dokładnością zadanego pr. n u zespołu sterowanego (roboczego) obrabiarki do sasle okresfonego punti» !X> wykonywania przemieszczeń zespołów roboczych obfab^ k czmc (O S N ) służą śruby pociągowe obracane silnikami cłcktryczny
łU ,cgc
lub silnikami krokowymi. . kwitowego W pierwszym przypadku prędkość obrotowa śruby P00* * ® * J J * mmcc* prądu jo« nap«su prądu doprowadzanego do silnika napędowego W J — ad nom . « la ik u ) b « , * a « . . lub suport obrabiarki. W tym przypadku program ^ którym odpowiadają różne napięcia prądu doprowadzanego « g o stół lub suport obrabiarki.
t lm j* *
.
5rr«ow*H« pnoGRAuowE iokahek
356 d z ia ła n ia s iln ik a ir k ro o ło k owwee,« go wyjaśniono -jj-............na -• rys. /' 3.40. .Silnik .u w ten składa się z ruchomego wirnika / wypustem / (w rzeczywistości wirnik silnika krokowego ma większą liczbę wypustów) oraz / nieruchomego statora 2 z oddziel nymi uzwojeniami I. II i I I I izolowanymi od siebie. Jeżeli prąd płynący przez uzwojenie I został wyłączony, a włączony zostanie prąd w uzwojeniu II. to rdzeń, na którym jest nawinięte to uzwojenie, namagnesuje się i przyciągnie wypust /. obracając wirnik silnika o pewien kąt.
zu sa d ę
R>*
3.41
Prowadnicetocznemikowe: I - łuta.
Rys. 3.40 Budowa elektrycznego silnika krokowego
k itli następnie pud uzwojenia II zoslanie wyłączony, a włączony zoslanit prąd uzwojenia III. to wirnik silnika wykona następny krok w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Szybkie wyłączanie jednego uzwojenia i włączanie nąrlępnego powoduje obról wirnika silnika poszczególnymi krokami, przy czym krokow tych silnik wykona ryle, ile będzie kolejnych włączeń prądn w każdym nacicpnym uzwojeniu. W przypadku przesuwu suportu w kierunku przeciwnym następuje zmiana kolejność. włączeń poszczególnych uzwojeń, Izn. nic jak powyżej
3.42
R ys. Przekładna śrubowa toczna: a) budowa wewnętrzna, b) widok
11!' S '• H l- "• P° ICm /nÓW '• 11 l,d P ^ '4 C / a n ,c uzwojeń silników krokowych odbywa s * za pomocą lamp elektronowych nazywanych
tyratronami. ^
S l X ! " d ! , » T i “ «-owaniem numerycznym mus, nim i 1“ 1” “ fcb» zapewnić lekki przesuw, zasrepuje się prowadmce ih z g ,^ pcowidntcarni tocznym,. Na tak,eh prowadnicach suporl lub siół n .
" |0 " “ d° przekładnie ś J Z T M ¿ T W i J Z ^ * 2 znajdują sic kulki PrvŁ-», 1 u rowkach «ubowych śruby / i nakrętki jej rowka śrubowego i w ~ i ° ol’rolowcS0 ' ,ub>' kulki przetaczają się wzdłuż ^ jednego k ^ 7 u W U s Z l n T * p™ k“ * " a '* « • * zaciskanie taimy 4 wckk.i^-4 i * , ■ ,U7u " » ^ 'y kulkami odbywa się przez pociągowej dokonuje się przez krinnrn ™ * K “ vowania luzu poosiowego śruby nych śrubami przez przekładkę^ nak,' ,ck 2 »kręceniu obu nakrętek wystąp,ty w ^ J pr/ck,adk' *** ,ak <*“ brana. aby po kulki przed zaniec/yszczcnKrn " aP'<*nia "»««P»* Pierścień 6 chroni
atkt sterowane numerycznie charakteryzują się dużą dokładnością obeobkk klon •'I uzyskiwana d/ickr zastosowaniu układów pomiarowych dokładnie tych (w przypadku tokarek) przemieszczanie suponów wzdłużnego i poprzecznego, »yrńżnia sic dwa syslcmy układów pomiarowych: te/pojredm i pos edni p o m ia r o w y m b e z p o ś r e d n im do ąrresuwany zespól roboczy obrabiarki, jcsl przymocowany linral elektro gne)
'> łiławniej loloclckłryczny). Itczący impuls, »'CJiO M lw .lie ...
■ ^ T
i n.cl„cm n ,n i Z lYBl ZCSpOłCm. np. SI
£
’S k i
„ * >nooB»MOwt «okah . k
r „ . d , d z ia ła n ia s iln ik » k ro k o w e g o wyjaśniono na ry,. ¡40. Silnik .klada « ' ruchomego wirnika z wypadom I (w rączywotoic. wrmik ^ krokowego ma wieku» t a l * wypudówl orar ' nreruehomego staiora ! z oddzJd. n.mi uzwojeniami I. II i III izolowanym! od liebre. Jereli prąd płynący p p » uzwojenie I » . la ł w,łączony. a włączony ».lan ie prąd w uzwojeniu II. 10 rdzeń, M którym jest nawinielc lo urwojenie. namagnesuje nę i przyciągnie wypun obracając wirnik dlnika o pewien kąl.
Rys. M l
Prowadnice toczne rolkowe; / - listwy
Jeżeli następnie prąd uzwojenia II zostanie wyłączony, a włączony zostanie prąd uzwojenia III. to wirnik silnika wykona następny krok w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Szybkie wyłączanie jednego uzwojenia i włączanie następnego powoduje obrót wirnika silnika poszczególnymi krokami, przy czym kroków tych silnik wykona tyle. ile będzie kolejnych włączeń prądu w każdym następnym uzwojeniu. W przypadku przesuwu suportu w kierunku przeciwnym następuje zmiana kolejności włączeń poszczególnych uzwojeń, tzn. nie jak powyżej przytoczono I. II. III. lecz I. III, II. potem znów I, III. II itd. Przełączanie uzwojeń silników krokowych odbywa się za pomocą lamp elektronowych nazywanych Ifrairona/m. Przemieszczanie suportu lub stołu w obrabiarkach ze sterowaniem numerycznym musi odbywać się lekko i dokładnie. Żeby zapewnić lekki przesuw, zastępuje się prowad nice ślizgowe prowadnicami tocznymi. Na takich prowadnicach suport lub stół nic jest przesuwany, lecz przetaczany. Widok łoża obrabiarki z prowadnicami tocznymi rolkowymi, po zdjęciu z mego sań poprzecznych, pokazano na rys. 3.41. Rolki znajdujące się między prowadnicami loża i sań są prowadzone w listwach spełmających podobną rolę jak koszyczki w łożyskach tocznych. Warunkiem lekkiego przemieszczania suportu jest zmniejszone do minimum tarcic w połączeniu gwintowym śruby pociągowej stołu z nakrętką. W tym celu stosuje się przekładnie śrubowe toczne (rys. 3.42» W rowkach śrubowych śruby I i nakrętki 2 znajdują się kulki. Podczas ruchu obrotowego śruby kulki przetaczają się wzdłuż jej rowka śrubowego i w celu zamknięcia ich obiegu są przekazywane rurką J z jednego końca na drugi Usuwanie luzu między kulkami odbywa się przez zaciskanie taśmy /. wciskającej głębiej rurkę i Kasowania luzu poosiowego śruby pociągowe, dokonuje nę prze/ jednoczesne zastosowanie dwóch nakrętek 2 połąc/o T r . 1 T pt/c/ pr/ckladkf 5 Grubo* «ej przekładki jest tak dobrana, aby po kręcemu obu nakrętek, wystąpiły w nich naprężenia wstępne. Pierścień 6 chroni kulk. przed zanieczyszczeniem.
Rys- M 2 Przekładnia śrubowa toczna a) budowa wewnętrzna, b) wsdok
Tokarki
nomeeycznic
J C uzyskiwana dzięki ' " ' “ » “ “^ 1 T o ^ n ó . w z Ł g o i I» » ™ « ™ * ., tych (w przypadku tokarckl pmmimczaoK Po ^ 4lcJ„ i ( poiredni. Wyróżnią «¡5 dna >»>«■»> « U « “ » i " ™ “ > m do p,„w.,dmcy, po U t a i i « ' W ą y ą lc m ic p o m ia r o w y m b c z p o . , i mj l tfck„omagne.>cz. przesuwany zespół roboczy obrabiark . jes r przesuwanym względem „ y ,dawnie, lotocIcktryTzny); t a « J’£ £ £ „ „
¡3 5 2 2 * ^ 5 ^
r— ^ ^
.s r t - o - ^ i
Zdokładności* *> " u b 2
Ten system pomiarowy nte jest « o » , » ,
'i tokarkach r lł* e e o p o ś r e d n ie g o przedstawiono na r>* 3.43. Zasadę system u P om ,a plpvł3dmcach 4 za pomoc* śruby pociągowej 2 napęSuport / i« * PnełuMB>.p\ L u|OWan> silnik i. Nakrętka 5 suportu współpracuje d/ancj przez bcntopoioiso j |f) « „ b y jest sprzęgnięty z nadajnikom be/luzow-o « śrub* ~ ^ obrotową śruby n.czbędn* do przesuon pubów rt dokładno mora jc „^ o b k l Ten nadajnik impulsów jest n»ęoa suportu o zadany wymiar
„ pomiaru przesuwu suportu tokarki
Rys- M J. S Z
S
Z
aetbnanin numeiyonego nic jo t * stanic równowagi. czyi. obrobią t t n nadal ' Z cbwtU. Jd; »>mtar rzcceywitty osufntc »artość 7 - 185500 om i ullad potównu—cy «tujdeie w w stanie równowagi. «ostanie otrzymany silnik I.
Rys. M S. Zasada dzalarua zespołów tokarki sterowanej numery««
Rys. iM . Zaudj Ucitywjnu c-m A tokarki a pomocą rysiemu pomiarowego pośredniego Zasadę działania poszczególnych zespołów sterowania numerycznego obrabiarek moż na wyjaśnić na przykładzie tokarki uchwytowej typu T/C 32N z dwoma suportami narzędziowymi (rys. 345l Obrabiarka jest wyposażona w urządzenie sterowana numerycznego NC oraz szatę sterowniczą.
rnaidun saę trzy zespoły. W u r z ą d z e n iu s t e r ó w a n t a n u mc i r y « * » ^ pneWrofł0B^ h danych. »prowadzania danych, przetwarzania danych . ■ pfW nasu w u 7 c M wpiowatloma danych zawiera czytmk oomnacii i»i)«ta tar-da Łów I przycisków do sterowania obrabiarką, a także «dno i niszczyły !>awn.cj stosowane czytniki mechaniczne i cłektry . śwutło tylko Uimę. Obecnie są używane czytniki inipuiss świetlne na .mpuhy W miejscach. gdzie są otworki, a fotoelemcnty » » *> lO) .2 0 0 znaków na elektryczne Szybkość działania tych czytników pomorzeniem wkundę. Informacje odczytane przez czytnik z t* • ^ w *,niku zużycu kolejno wprowadzane do pamięci mrędzyoperacW^J. ^ wymur obrabianego
noza tokarskiego cofa się naroże jego ostrza i
360
A l,
p o c a lk o .. '
ladnoss obrobfa. 0 ,1 , sko m p cn*,.*
« - I - * — •»• " V * “ p' ^ ł ' A. i V U r« » o c . '!<* p n ł ® W " *"o i” »<**>* " lro " no" » b a n k ie * . o W ,™ ,,. „ Jn A O . ruro». <*J* s k « * * ! * " « » * - * i ° Ł * * „ « . . r a n i . d a « * * » . » o . , jh t o « k ę lop crn , oblwranu , „ u U . m n i t o f a drop narzędzi w okrojonych otu ch , do uwzględniania /mian w ukUdne > ’dn«oicn,j ¡punkty początkowel itp 7« p ó ł wida-anu przetworzonych danych służy do przetwarzania sygnałów «rżymy, •ansch z jednostki lopczncj. jako informacji dotyczących drogi, na sygnały przy swajalne przez układ sterowania obraburki i przekazywania tych sygnałów do obeaNarki lub w kierunku odwrotnym od obraburki do jednostki logicznej. T a ■ tim iiu sygnałów odbywa s ę w sposób ciągły. Druga część przetworzonych sygnałów dotyczących informacji o załączeniach jest przekazywana do szafy sterow niczej Są to na przykład funkcje S. T. M dotyczące — prędkości obrotu wrzeciona (Sk — numerów narzędzi (Tk — czynności pomocniczych (M l Z szafy sterowniczej wracaj* do tego zespołu sygnały zwalniające rozpoczęcie następnych czynności po otrzymaniu przez szalę sygnałów od wyłączników krańcowych obraburki. sygnalizujących zakończenie czynności poprzednich. S z a fa s t e r o w n ic z a ma wmontowane w górnej części przekaźniki sterujące urzą dzeniami slnoprądowymi. znajdującymi się w dolnej częśd szafy. Górna część szafy zawiera również zespoły elektroniczne pośredniczące w przekazywaniu wspomnia nych sygnałów zwalniających. Obrabiarka sterowana numerycznie i wyposażona w magazyn różnych narzędzi wymie nianych automatycznie jest nazywana c e n t r u m o b r ó b k o w y m . Taka obrabia rka jest obraburką widozabiegową. na której mogą być wy konywane różne zabiegi obrobkowc wg programu zakodowanego na taśmie dziurkowanej, przy jednym zamocowaniu przedmiotu obrabianego. Centra obróbkowe są stosowane głównie w produkcji mało- i śrcdnioseryjnej i ze względu na pracę widoma narzędziami zastępują kilka obrabiarek konwencjonalnych, bez straty czasu na przenoszenie przedmiotu obrabianego z jednej obrabiarki na drugą. Rozróżnia się centra obrób kom« uAanko-wyiaczankir. przeznaczone do obróbki tokarskiej przedmiotów w kształcie brył obrotowych, a przede wszystkim wałków, oraz centra obróbkowe frrzariko-wmrtarik* . przeznaczone do obróbki przedmiotów korpusowych. Centra obróbkowe mogą mieć bezpośrednią lub pośrednią zmianę narzędzi. * P ^ ^ m p t p p a d k u narzędzia są zgromadzone w głowicy rewolwerowej. P o wyko naniu zabiegu obróbkowego narzędziem poprzednim obraca sk głowica narzędziowa i rozpoczyna s k następny zabieg obróbkowy innym narzędziem W drugim przypad ku centrum jest wypo*a/ooe w urządzenie chwytakowe podające (podajmkk które a zmiany narzędzia chwyta jednocześnie oboma końcami narzędzie c »rzeoomc i narzędzie znajdujące sk w magazynie, następnie wyciąga •a z gniazd, po czym obraca i osadza pobrane narzędzie z magazinu we — jaągnięte narzedzK z wrzeciona w magazynie > l . n wt Taeaaau* dułtJ b ab y różnych narzędzi w m agazynK centrum, nawet ««uotocsKau sztuk, zapoczątkowało tzw e l a s t y c z n ą o b r ó b k ę (produ-
361
, przedmiotów obrąbanych. Polega ona na lym. ż Jd zo n C narzędzia niezbędne mc tylko do obróbk. , ' * h :wh nawet kilku przedmiotów *«hnokT O « ^ i l^ r * .anta obrabiarki są wprowadzone program, o b r o b k i ^ * * “ 0 " urobki jednych przedmiotów układ sterowana wybiera , u, ^ ! ? nU
r
w ™ ,
362
pnoC °AMOWE 'O K * « « .1
----------------------------------------------------------------------
385
, k o m p u tero w eg o s t e r o w a n ia numerycznego CNC można zalicz '■' c i szybkie powielanie (kopiowanie) programów obróbki niiw>stępowanie zjawiska zuzywama się programów obróbki ' i przechowywanie, magazynowanie, poprawianie , zmienicie ^ ' . . w n am ieri sterownit-* “ xuic programów
" ..pienc “ 'ilu "prowadzenia djnycfc p m lu f magnetyce«;. dysktelck. dyrkt, twardego, ,nn)th „ C li.o ś ć a * » « “ m or,.oto» graficznych do U . i , diagnozowania rti.on oz n w an ia „ano stanu , c/o obróbki ' santoCżYniwj korekty programu a uwagi „p.
.
\
“ *■ ..
„iw ia nar/fd/ia. w przypadku korzystania p od ®» obróbki z . u l o Z ^ ^ T (h „kładów pomiarowy ch (sond pomiarowych) cc tprifżcnian zwrotnym
R ył. 3.48 Tokarskie centrum obróbkowe z pośrednią zmian» narzędzi
3.8.4. Sterowanie komputerowe CNC Wad» sterowania numerycznego obrabiarek jest to. żc jego jednostka logiczna jest zbudowana według określonego, stałego schematu i służy tylko do ustalonego typu obrabiarki. Ponadto zespół wydawania przetworzonych danych wspólnie z połącze niem układu sterównicznego z obrabiarka noszącym nazwę interfejsu, jest zbudowa ny dla konkretnego celu. Te ograniczenia utrudniają wprowadzenie zmian moder nizujących układ sterowania NC i dlatego powstał bardziej doskonały system komputerowego sterowania obrabiarek. Sterowanie numeryczne NC stanowi system bardzo kosztownych urządzeń elektronicz nych sztywno połączonych łączami kablowymi. Jest to sterowanie mające następują ce w ady: — programy obróbki przechowuje się na szybko zużywających się nośnikach informacji, a przede wszystkim na taśmach dziurkowanych. - powielanie i poprawianie programów obróbki jest kłopotliwe. ewentualne błędy wczytywania programów obróbki są związane z działaniem czytników. P °P uUrn* ' ,owwanc8 ° określenia s t e r o w a n ie k o m p u t e r o w e CNC rozumie ssę s k o m p u t e r y z o w a n e s t e r o w a n ie n u m e r y c z n e CNC (ang Computerized Sumeriea! Control). Rozwój techniki komputerowej spod ™ ,'? 1 “ * ' p6łC/“ nC obrabu' k' M już sterowane konwencjonalnymi ukłanumerycznego, lecz sterownikami komputerowymi CNC.
> eckouane obecnie « k,a,0 tokarki typu TZC-32N tnoga współpracować , „ „ ( « ) » ■ " ' P '* 1' 1" ' '." "m a m i lukladami) ncrowania: NUMS-J22T. PR U Ł?,, pgOSI ' W . Iub niemieckimi: NUM ERIK-H64S ono SINUMERIK-819TE Ta „e oprogramowanie « postaci taimy dziurkowanej lub dyskietki, zawierają okrei. ipolób przetwarzania wprowadzonych informacji, jo l dostarczane mcm , ohr / jr k J Program systemu może być doskonalony, a dostawa obrabiarki może po ^c.nym czasie udostępnić użytkownikowi obrabiarki nowszą jego wersje, zapew. r.ajcą np. większe możliwości obróbki, bardziej niezawodną pracę obrabiarki Po »prowadzeniu do pamięci komputera programu systemu CNC wprowadza się dane .-¿»Krające wszystkie informacje dotyczące obróbki konkretnej części obrabianej Za pomocą przycisków pulpitu sterującego można ręcznie wprowadzać zmiany i korekty w programie obróbki, bez konieczności wymiany Uśmy lub dyskietki Vi,.-zęścicj stosowanymi w obrabiarkach sterownikami komputerowymi CNC są stero wniki S IN U M E R IK . W idok pulpitu takiego sterownika z ekranem, klawiszami : przyciskami programowymi pokazano na rys. 3.49. Przykład opracowania programu obróbki na tokarce z układem sterowania CNC S IN U M E R IK 810 T Na tokatcc typu T Z C 32N1 należy obrobić koniec walka zamocowanego w uchwycie Mir»occntrującym. Ostatnie przejście noza ma nadać przedmiotowi obracanemu li/uh i wymiary podane na rys. 3.50a. Wymiary przedmiotu obrabianego są odmesjonc do przyjętych osi współrzędnych r i x Oś : pokrywa się z osią przedmiotu. * początek układu współrzędnych prostokątnych przyjęto na prawym czole waUa. * *>'« przciw* tto/a. cryli droga jego naroża, ma prztbtcgać p r w puMty ’ lc[>'t)cznc zarysu przedmiotu od punktu 1 do punktu 10. Położenie tyc pun ^ określone bezpośrednio wartościami współrzędnej natomiast wartko «p«-vędncj x równe połowic zaznaczonych średnic. D la punktów 6 i ^ "Nr/ędnęj , wynikają z uwzględnienia promieni R - 5 mm i •pledem punktu 7. leżącego na średnicy równej 60 mm. f amob,,Sbli' rozpoczyna się od napisania znaku % i nazwy Pr',P a^'^ 11 ^ zapisuje się w kolejnych wierszach Noki informacji aczyi fesJająceg,, „ umcr b,oku (w łm /a, pr0gramu. np. N10. N20. h ' ^«gólnych Ż liter, (adresu! i cyfr jr fo ro ń u , do ■ )* « * “
f 0“ ” *'
366
it
—
., t
167
lunkcia pomoeme« obrania kierunku obrotów «ncdoni . . ,„nkt1aP>'">oc"'"a »cczychlodzdco-muntj^ I**»».
„ „.u n k l“ 2 ‘ s :0 G lX 1 5 Z - 2 F O .3 ,uoh roboczy nota po p ro ,«, od punktu 1 r . i z - '2
f0 i
d ^ o b o « d i lcoe^
o » > P “ l r / ę d n y c h .< - 15 m m i ; = - 2 n ,
t posuwcm / = 0.3 mm Obr.
DU punktu 3
S 3 ° Z - 15 . . j . 15 toczenie powierzchni cylindrycznej aż do osiągnięcia »społrzędnei . ; . 1 5 mm. pr/y niezmiennej wartości współrzędnej x = 15 mm i przy obowiązulącej nadal funkcji G l ruchu po prostej / posuwem / = O J mm Obr. DU punktu 4 \ 4 0 > 2 0 Z - 35
XX) toczenie powierzchni stożkowej do osiągnięcia współrzędnej x - 20 mm przy 7-55 współrzędnej : = - 35 mm. Dta punktu 5 >50 Z. -60 Z-tO analogicznie ja k przy N 30. 1Xj punktu 6 > 6 0 X 25
\25
toczenie poprzeczne bez zmiany współrzędnej r aż do osiągnięcia współrzęd
nej » = 25 mm. IXi punktu 7 S70G3 \3 0 Z - 6 5 10 K - 5 G? funkcja interpolacji kołowej oznaczającej ruch naroża noża po łuku okręgu * kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara aż do osiągnięcia \30 Z -65 współrzędnych .* = 30 mm i r » -65 mm. 10 K - 5 wartości rzutów wektora promictua R skierowanego do punktu począikowtgo 6 i r w 3.50bl do «od k a luku (p. 31 na 0 « układu .^*7
R.'»- 3-50. Przcdoax obrąbany: a) « ( m a i), b) m il) weliot» R D U punktu I Nok informacji bçdoc mul zapis N 1 0 G 0 G 5 4 X U Z2 S20J T1 M3 M8 z następującym znaczeniem poszc/cgolmth słów; GO - funkcja przygolo» »•cza (G ) ruchu szybkiego (0 zcto ) no/a do punktu 1. G H pcmunxtcto wiglcdem pocatku układu i manceau X I I Z2 - w«ióltzediic * - I l mm i ; - 2 mm. S203 «beatme obrotów wrzeciooa (S i o ptedkox, oMotowe, <2031 CKlpcmudaK» 1 » 5 ot» min. T1 -'branie do obróbki nar/edoa |T> oanaezoticgo numerem I p r ia obfôt J ” * * ’ " r" dno' t l do Poloienra. » którym nóż za,mie wyjlcrow» pozycje to
do kierunku osi ^
punktu 8 N80G2 X40 Z - 75 110 K O _ funkcja tn lcrp o lacji kołowej o m w m tucb naroża l~ • '«runku /godnym , ruchem wikarówek zegar. az e~*pueraa ’tO !.* ' ” -'PÓłrzędnych « - • > " ■ ' Xt> wartoiei r/ulów wektora promienia R ■ 10 I - lit , . , j , K - 0 mm
okrtgu
. ooemlko^m punk«
5, mow*"* t*«oo"AMOWE ’ o**"«* TOK»««'
38 6. Sterow an ie lo g ic z n e P L C
Dla punklu 9 2 ? » '„» « “mc przywołań« funkcja .uchu nożu, po proalcj. aby /mienić cha.aktc. ilolychc/acowcpo .uchu po luku na .uch po projlcj » kic.unku /godnym z o ,i, , do osiągnięcia X50 współrzędnej.« = 50 mm. Dla punktu 10 N1 0 0 Z-9 0 . . . Z - 90 toczenie powierzchni cylindrycznej az do osięgmęcia współrzędnej - - -90 mm. przy niezmiennej wartości współrzędnej x = 50 mm. Końcowy blok Informacji N I 10 GO X200 M2 GO ponowne przywołanie funkcji szybkiego ruchu no/a w kierunku zgodnym z osi« x aż do osiągnięcia X 200 współrzędnej x - 200 mm w celu dostatecznie dużego odsunięcia noża od przedmiotu obrabianego, by można było zdjąć przedmiot z. obrabiarki po jego obróbce, M2 funkcja pomocnicza wyłączająca wszystkie inne funkcje obrabiarki, tzn. obroty wrzeciona, posuwy, chłodziwo. Koniec programu obróbki. Opisany program obróbki ma więc zapis: %M PF NI0GO GS4 X I I Z2S203 T1 M3 M8 N20GI X15 Z - 2 FO.3 N 3 0 Z -I5 N40 X20 Z - 35 N50Z-60 N60 X25 N70 G3 X30 Z -6 5 10 K -5 N80G2 X40 Z -7 5 110 KO N90GI X50 N100Z-90 N I 10 GO X200 M2 3.8.5.
Sterow anie komputerowo DNC
Sterowanie komputerowe D N C (ang Direct Numerical Control) jest odmianą stero wania komputerowego i występuje wówczas, gdy jeden duży komputer, mający zakodowane w pamięci programy pracy wielu obrabiarek, steruje metodą podziału czasu wieloma obrabiarkami ze sterowaniem N C lub C N C . jak również innymi urządzeniami technologicznymi, np. stanowiskami do ustawiania narzędzi na wy miar. robotami sterowanymi numerycznie. Przy takim sterowaniu są wyeliminowane typowe problemy eksploatacyjne związane zarówno z nośnikami informacji, tzn. taśmami dziurkowanymi lub magnetycznymi, jak i z zawodnie pracującymi czytnikami.
sj/w j sterowania logicznego P L C pochodzi od stosowane*,... * ,U'O „nik0 logicznego. Sterownik ten logicznie kojarzy różne , 1 «d anych funkcji marayny. a określenie jego jako „ oj jego pokicwicńsiwo / kompulc.cm. Logic,™ kowt« „ it w lub wylać,. , mir/egajacych, „p. „ j , H .ania. 'Innowi trzon lego licow ania. Do |ub
7
^ ° “ ug* * "* W
, na,dujących W " P“ » * » « « o w a m a l „ g ic « g „ P L C stu/y p to tram ato r^ ^ ^ .... P 1*1L tC mogą mnoa być hvc używane ii7vuian<- kojnpuJcry H a ,, p c w A wania ' . w>~-r.i~i ,yk>Ai.t: n .:*:.__ . «»mi przypadku .p,„wad/..ny program obróbki najpierw je,, u m i e r a , , ' . niar. 4 ' L * d »mięci „po RAM loop. * * • * " Access .Memory), gd/ie może b)ć p m te u o .„ , ¿T ” 5" .. umic./c/ony w t m im ivnn <. .. .. z« I" 7 ,'osiajc w trwałi-i Jrwalcj Ppamitci Jypu nE oP oRrOs sMi (ań^ RcaJ-Only M oto ry). / . d a n ia m i wykonywanymi przez, sterownik logiczny SIM AT IC 55 I15U, w przypaH u np elastycznych obrabiarek zespołowych, są: identyfikowanie pozycji stołu przestawnego. identyfikowanie pozycji stołu obrotowego, określonej oddzielnie dla każdej z jednostek obróbkowych. potwierdzanie braku konfliktu między pozycją jednostki obróbkowej a pozycją Atolu przestawnego przed przemieszczeniem palety z przedmiotem obrabianym na pozycję obróbki. sterowanie ruchem stołu przestawnego. przesyłanie do sterowników N C jednostek obróbkowych numerów programów technologicznych do realizacji obróbki przez te jednostki. przekazywanie jednostkom realizującym obróbkę uprawnienia do sterowania taliami stołu obrotowego i działania systemu chłodzenia, wysyłanie żądań i odbieranie sygnałów (telegramów) o zakończeniu realizacji programów technologicznych obróbki przez jednostki. wyświetlanie na monitorze pulpitu operatora informacji o stanic realizacji zadań obrabiarki zespołowej. wyświetlanie na monitorze meldunków o stanach awaryjnych jednostek obrób kowych. /a|Hv*ns « pamięci sterownika P I C nadzoruje w«ęc zd a ritn u "** * “ ' * bezpośrednio zarówno / cyklami pracy zespołów roboczych obrabiar i.j 111 stanami awaryjnymi.
--------------
371
„ » » » » # ' u m oż liw ia « p ó l« x » c zamocowań« - p • i " “ - « »<*. " L , kwadrami. , •
~ « * a u re*d*.
n a ' " P ' c n l u “ “ u^ “ 5 d o p r ^ 1 o l ó . . k t ó ~ b ~ _ ^ . b u po O z n p ra * * ,o M t a u S p n « * . k . a * i k o t. « b . K , „ i J o , oudocomT Ł T S ! ; losowane prawic wyłącznic przy obróbce wykańczającej. m o c o w a n ie w u c h w y c i e a p o d p a r c ie m k lcm jen m m « » ™ — „ j r . silnym i slosu,c się jc przede » s a s k im prc, obróta rgnibncj . * 0 . „ średniej i duacj długości.
4 , 2. Z a m o c o w a n ie w k ia c h
W Y P O S A Ż EN IE T O K A R EK
R o z d z ia ł
Kly służą do ustalenia położenia przedmiotu obrabianego względem obrabiarki. potocznie nazywanego zamocowaniem. Sa bard/icj typowymi przedmiotami, które zamocowuje się w kłach tokarki, są wałki Sposob zamocowania walka w kłach przedstawiono na rys. 4.1.
4.1. Uchwyty obróbkowe Rys. 4.1 Wałek zamocowany w kłach tokarki
4.1.1. Z a m o c o w a n ie p rz e d m io tó w o b r a b ia n y c h n a t o k a r k a c h
Zamocowanie przedmiotu obrabianego na tokarce ma potrójny cel: a) ustalenie położenia przedmiotu w stosunku do osi obrotu wrzeciona. b) przeniesienie momentu obrotowego z wrzeciona na przedmiot obrabiany. c) przeniesienie sił skrawania na uchwyt. Bazą ustawczą. wg której ustala się przedmiot obrabiany w stosunku do osi obrotu wrzeciona tokarki, może być oś obrotu przedmiotu (wyznaczona przez nakiełki). powierzchnia zewnętrzna lub wewnętrzna albo też powierzchnia i oś. Zgodnie z tym rozróżnia się trzy podstawowe sposoby zamocowania przedmiotów na tokarce: a) w kłach. b) w uchwycie lub na trzpieniu. c) w uchwycie z podparciem kłem. Moment obrotowy jest przenoszony z wrzeciona na przedmiot obrabiany na zasadzie tarcia między szczękami uchwytu lub zabierakiem a powierzchnią przedmiotu obrabianego. Z a m o c o w a n ie w k ł a c h jest sposobem bardzo prostym i tanim. Ze względu jednak na niezbyt mocne osadzenie zabieraka na przedmiocie obrabianym nadaje się raczej do obróbki półzgrubnej i wykańczającej niż do zgrubnej. M a zastoso wanie przy obróbce wałków o średniej długości, które w trakcie obróbki mogą być kilkakrotnie zamocowywane ściśle współosiowo (czasem na różnych obra biarkachl Z a m o c o w a n ie w u c h w y c ie jest zamocowaniem silnym i powinno być stosowa nejpowszechnie przy obróbce zgrubnej. Dotyczy to takich przedmiotów, które do obrobki wykańczającej zamocowuje się w kłach lub na trzpieniu (wałki krótkie, «ule*. krążki) oraz pozostałych przedmiotów zarówno przy obróbce zgrubnej, jak i wykańczającej.
1 iaika zaopatrzona jcsl do lego celu w dwa kly. kieł I jo l osadzony . oraz k ici.’ w tulci konika. W ałek obrabiany 1 jcsl mmcszczeo) na» sposnb. ,c osirc końce kłów w chód« w n o r k o - • * * ” “ “ zwane n M k a m i. Moment obrotowy z wrzcoona 4 tokarki yen prztnosz . •aalek obrabiany przez tarczę zabicrakową 5 i zabscrak 6. 4.1.2.1.
Nakiełki
/ - . . / - . n c «>P> nakicłkow podano « M j * składa się z części stożkowej o kącie wicrzchołltor*>m ncj \ukielek chroniony (odmiana B ) ma pierwszą (oenr rozwarcia 12 0 . drugą (właściwą) część stożkową o kąoe
una A) | „ aożkową o kącie . ^ oraz a pć
cylindryczną. „^«yduie się, « <*** toaajnj j Nakiełki chronione stosuje się wówczas, gd) pewnym ok< » inp wal silnika! lub n .rz(dzK (np p n n w « « ^ Sm a** r * » i icg enerow an c lu b naprawane 1 nakiets _ . . ( „ pgrotec aeplic również, gdy w.ilck ma być obrabiany rarow prau-śakiclck odmiany R ma stożkowa częśc w y p u k Ł “ * mm kia również wówczas. gdy nakietki me le 4 mieissc zetknięcia sic n a lic ila / U » tcsl n w pewnym sensie zadanie nakielka cbromonego.
^Jnci mi P” ’" ' ' ^ a o t „cta a
373
i w trO M ttM i
„b llc* Tablica 4.1. N.kl.lkl wownnlrzno 60" (wp PN-93. M-02499) Nalktti zwykłe A
„rkieM
4.1
B o . nic/ picy nieznacznych ugięciach walka w (zasie obróbki nakielck laki nic ulega uszkodzeniu. Narzędzie do nakidków w tym przypadku jen mocniejsze i nie ulega tak szybko złamaniu. W niektórych częściach maszyn nakiełek służy jedynie do określonych operacji obrób kowych. po czym usuwa się go wraz z częścią materiału. Należy przy tym pamiętać, rc w tym przypadku przedmiot obrabiany powinien mieć odpowiedni naddatek materiału tak. aby po usunięciu nakiełka długość przedmiotu była zgodna z wymia rem na rysunku. Dobór wielkości nakiełka zależy od średnicy wałka, jego ciężaru i warunków skrawania, kieł wrzeciona obraca się wraz z przedmiotem obrabianym, natomiast kieł konika (jeżeli nic jest obrotowy) trze o powierzchnię stożkową nakiełka. W tym przypadku im większy jcsl lukicick, lym większa jcsl jego prędkość obwodowa względem
niciuchomego kia oraz większa ilość wydzielanego ciepła, cc mon doprowadź* do zatarcia się kła i jego zniszczenia. Nakicłki można wykonać kilkoma metodami, opisanymi poniżej. » ' większości przepadków pierwsza czynności* jcsl w y z n a c z e n i e l r o c ^ la w a I k a Wykonuje sTę ,o mc,oda Lasowani, prz, ui,ou spee,ahw£ ąm-mk. irys. 4 2) lub leż uslawiając wałek w podstawce pr)7mal)OTC| na ply i liasujac znacznikiem (rys. 4.3). ___ iv przypadku Lasowania walka na płycie traserskiej pr
.„sowami je« na-
stepujący I ) wałek ustawić w pryzmie; oslrzc rysika ustawie Walka 1zaznaczyć dwie krótkie ryski przy obwodzie w
na wysokośei środka
Trasowanie punk,u pud nekidek przy
M ii K i« ™ “
, dokładnie na wyznaczony punkt. W czasie uderzeni, Iw io p a d le do powierzchni czołowej przedmiolu.
'
__ p“ kuk "uu
''■"„liowania wałków o slosunkowo niedużych izedmezch m oiebw.^.. 'k f f prJu U stożkową Irys. 4.61 Przy wykonywaniu znaku r a l c ż y p ^ i ’^
R y s . 1 TlUO-JU« P«iktu K »
"
P*>«
' I wstek przekręcić w pryzmie o 180 i nic zmieniając nastawienia rysika. powtórnie zaznaczyć po obu .tronach przy obwodzie dwie krótkie ryski; 3) oslzze rysika osławić » połowic odległości między ryskami i wykreślić linie środkową; 4» wałek przekręcić « pryzmie o 90’ i wykreślić drugą Imię środkową. Każdą i łych czynności należy wykonać na obu czołach wałka. Położenie wyznaczone go punktu można sprawdzić za pomocą suwmiarki (rys. 4.4). Następnie trzeba w wyznaczonym punkcie wykonać znak punktakicm (rys. 4.5). Punktak początkowo powinno się nieco odchylić górną częścią, naprowadzając jego
Rys. 4.4 Sprawdzenie położenia wytrasowanego punktu pod nakiekk
“
do wykonywania nakielków przcdslawsono na 4.7. Nahiefck ~ s t . ».ko n a ć nawiertakicm 60 (rys 4.7a) lub le, leniem b t S z e i stożkowym 60 Irys. 4 .7 » l" ” " « « f U chroniony wykonuje stę nawiertakicm 6 07iay Irys. 4.7e| h * ' ‘ teleb iaczem ćo 120 (rys. 4.7dk cslindryczna ostrza nawtertaka (rys. 4.7a. c| jest bardzo delikatna i łatwo U u ułamać, dlatego są zalecane inne metody (rys. 4.7b. d j w któtych sto „zrzed /ta »4 batdztey trwale. W y k o n y w a n ie n a k i e l k ó w
n a t o k a r c e może być przeprowadzone dwoma
sposobami. r .s jiS S i Przedmiot obrabiany icst zamocowany w uehwyoe samoceotrujjcym. aawiezuk w uchwycie wicrtarskim. osadzonym w tulei konika (rys. 4 i j Jeżeh uchnyt santocentrujący -me bije’ , zamocowanie jest ccntrycjnek lrjso.su« puuktu pod ojtidek można pominąć. W przeciwnym raz« należy za pomocą podkbótk ..centrówać przedmiot w szczekach uchwytu tak. aby wytrasowany punkt leżał na obrotu przedmiotu. W czasie obróbki nakidka przedmiol wykoauye rudi -jrotowy. nawtertak zaś ruch osiowy. • Uchwyt z nawiertakicm jest zamocowany we wizecmo« tokarki, pezed¡not zas jest osadzony między kłem konika a nau«rtakiem oraz tzzymany tęką irys 4.91 Rys. 46 OtcóZka nskidka as tok
Ipradmies - udmys*
Rys. «.5. Wyfcoapraar zna*u punktaiwn
otfobn aikdkJ es w*»«
• • ) . m i e n j k . e l k ó w n a » ic z t a ic e 4uzą średnicę i czoła jego są prostopadle do « -
n . u ..«
w « i t a i k i t r y s 4 lO ak •
zaopatrzyć w kiel współosiowy z wrzecionem w«t "l> 4 lobt ..
^
£ bezposzed00| .«nazli
, o « * pnedn»» - t t
,..„«sj równio
_____________________________ 3 76 , W
P
O
ł 0* * " ri<__________________ ____________ _
Rys. 4.10 Obróbka nakKików n wiertarce
ir>, 4 11). Zamocowanie przedmiotu odbywa się za pomocą pryzmatycznych szczęk rozwierających się w płaszczyźnie po/zomej. które centrują przedm.ot. dz.ęk. czemu unika się uprzedniego trasowania.
r , s. 4.13.
Przykłady obróbki na « n lrów «
* uchwycie sainoccntrujiicym. a drugim podparty w podtrzym« (rys. 4.141 Powie rzchnia zewnętrzna przedmiotu jest cylindryczna i nakiełek powinien być w stosun ku do niej współśrodkowy.
Rys. 4.14 Poprawienie na tokarce uszkodzonego nakiełka Rys. 4.11. Wiertarko-centrówka typu WCI Nieklórc lypy cenlrówek mają wrzccicnniki dwupoło/eniowc / dwoma wrzecionami, w których są zamocowane wiertło i pogłębiać/ stożkowy (obróbka wg metody pokazanej na rys. 4.7b, d). W produkcji seryjnej używa się /marko-centrówek. na których czoła wałka zostają najpierw przcfrezowanc. a następnie wykonane nakiełki. Stosowane są «M rówki zaopatrzone w głowi« z nożem i nawiertakiem (rys. 4.12), co umożliwia jednoczesna obróbkę czoła wałka i nakiełka. Na rysunku 4.13 przedstawiono kilka przykładów tego rodzaju obróbki: a) obróbka nakiełka i wytoczenia na surowym wałku (odkuwka) o dużej średnicy, b) jednoczesna obróbka całego czoła i nakiełka. c) jednoczesna obróbka nakiełka. czoła i powierzchni cylindrycznej. Niekiedy zachodzi koniec/nok poprawienia uszkodzonego lub zdeformowanego na(np * c m e obl°bki zgrubnej lub przez przypadkowe uderzenie). Wykonuje MC to na tokar«. przy czym przedmiot obrabiany jednym końcem jest zamocowany
»'■'ITOCJI lej należy v y w n lr o w a i prżcdmiol »■ uchwycie samo h e n Ispraw d rii c/ujnikicm) ora/. n o k i ( I m " ‘I " " " •lA u lyn. 4 14) [>,. po p raw ie n ia nakidkó w nic należy n i > * » “ W it a c / y . " « ■ K I, lo k .,.V|0 « '« W e m knnurukcji i cliaraklcru pracy . U M » t W “ ,
«
«
^
J “ ” * "* * '
378
( p . 4.16. K M » t o n U “ “ W ian
„ b o ć , * a o ż k . może m i * soęcic <■»- «■'«■ - » • * " * “
c o li pnejmiotu “ br^ IJ" ‘:g0_
kk| „ « „ „
*-?*ss .is s y ts s W, *
Rys.
* « « —
*
“ *■***»^ 4pi,j
pomocą klórcj można kici w jd w M C » Sm aM a
» * . 4.17. Kirf ,04. 04, , 4. 4W 4, 40
“ lkow i"
p™ lo lu (up. M a n a się lo 4.20. Uniwersalny kieł obrotowy z końcówką i nasadkami
KM 08. 0,0. , « lożpksuu kulko.,™
wyciągania K lv o b r o io we s,osnie się do konika »karki. Chodżi In o uniknięcie larcia części roboczej Ha o powierzchnię s,ożko.. nak.dka. N a .»nn k n 4.18 przed.,aw,ono. I M obeolow, , trzema łożyskami kulkowymi promieniowym, ora, , jednym toeyak,cm kulkowym osiowym. Inne roraiązanic konstrukcyjne kia obrotowego podano rys. 4.19 (zastosowano tu łożysko rolkowo-stozkowc).
K )» *1» K k I obrotowy z przednim łożyskiem rolkowo-stożkowym
1 *
3 4 5 6
95 120 160 210 305
38 53 75 95 135
16 24 28 <0 65
25 45 70 100 120
•*)» 4.21. Uniwersalny kieł obrotowy z gniazdem i końcówkami W celu zwiększenia uniwersalności kłów obrotowych buduje się jc z końcówką stożko wą lub / gniazdem stożkowym. Uniwersalny kieł z końcówką stożkową przed stawiono na rys. 4.20. W tabelce obok rysunku podano główne wymiary kłów oraz cztery rodzaje nasadek. Podobne rozwiązanie, jednak z końcówkami wkładanymi w gniazdo stożkowe części obrotowej kła. przedstawiono na rys. 4.21. Kieł obrotowy specjalny do zamocowania rur podano na rys. 4.22. Ważnym czynnikiem przy zamocowaniu przedmiotów w kłach jest siła. z. jaką jest dociskany przedmiot. Zbyt duża siła powoduje wyboczcmc się zamocowanego przedmiotu oraz zużycie łożysk w kle. natomiast zbyt mała siła powoduje drgania
u « »
I
* , 40 W
I- i10 25 40 55 (0
. n w iw
380
' ° ll‘ 'l,<--------- ----------------------------------------- -
„ . d e obróbki Z a W O T ) lekarz określa wartość lej siły na wyczucie prredmiolu * “ *“ „ „ cećllpie p , „ dokładnej obróbce, daja kly z daatya. d .n u Jm flr o " na którym .wlczytuie « wartość idy doessku K id nym doebbem i ) w ^ - e docisi;ania przedmiotu właściwy kieł ź ' p i ź ^ . k ” o°po,o.e i o ta d 5
ugtna sptężyn, ,alejow e Z. co wy,wam
ą.24. Kie) obrotowy wbudowany w tulejkę konika; I - pokrętło do wypychacz kła * sprężyna dająca elastyczny docuk
; ' >ruba. S
W celu zwiększenia odporności części roboczej kła (dotyczy to kłów stałych) są stosowane końcówki z węglików spiekanych. W tablicach 4.2-46 podano wymiary Mów tokarskich znormalizowanych. Tablica 4.2. Kly stale 60° zewnętrzne (wg PN-73 M-60601) PZKO OdmianaA
określone naprężenie między kłem a przedmiotem /amocowywanym. Jednocześnie ruch poosiowy obsady S. zamieniony na ruch obrotowy wskazówki dynamomelru. wskazuje wartość siły docisku. Dobranie siły docisku kła w zależności od wielkości i kształtu przedmiotu obrabia nego odbywa się najczęściej doświadczalnie. Dotyczy to szczególnie wałków długich i wiotkich. Obrobiony na gotowo wałek zamocowujc się w kłach przy niewielkim ich docisku i uruchamia na chwilę tokarkę. P o zatrzymaniu wrzecio na. w środku długości obrobionego walka lub w miejscu najbardziej podatnym na ugięcie, przystawia się czujnik z podziałką 0.01 mm. Obracając ręką wrzeciono, sprawdza się bicie walka i tam. gdzie jest ono największe, robi się znak kredą. Następnie należy zwiększyć nieco nacisk kia. pokręcając równocześnie wrzecionem i kontrolując wielkość bicia. Przy pewnej sile docisku bicie walka zwiększa się lub zaczyna występować w innym miejscu na obwodzie walka. Oznacza to. że wałek pod wpływem sil docisku zaczyna się wyboczać. Ponieważ w czasie obróbki wystąpi promieniowo skierowana siła skrawania, silę docisku kła należy ustawić 20- 50% poniżej granicy, przy której walck w czasie próby zaczął się wybaczać. Dalszym sprawdzianem prawidłowego docisku kłów jest pojawienie drgań w czasie skrawania. Mogą one występować zarówno przy zbyt małym, jak i zbyt dużym docisku. Dotyczy to przede wszystkim wałków długich i wiotkich. Kły obrotowe stosuje się przy dużych prędkościach obrotowych wrzeciona tokarki oraz do robót lżejszych. Przy robotach tokarskich ciężkich łduźy przekrój wióra) lepsze wyniki dają kły stale (sztywniejsza konstrukcja, mniejsze drgania). W niektórych konstrukcjach tokarek stosuje się wymienne tuleje konika i wtedy jedna z nich ma wbudowany na stale kieł obrotowy. Przykład konstrukcji konika z wbudowanym kłem przedstawiono na ry*. 4.24. Spręży na 4 powoduje stały, elastyczny docisk kia
t04'!0 '
W
E E 3
KorxÓ**e l -IfJÓ w l l « Y '
OOińen 6
i< L
Oznaczenie wielkości chwytu stożkowego Metrycznego
Monca
Metrycznego
--------- B- c *« *»*« 0»UW«i A—
•s. ,
382
* „ f O ł A ŻIH« TO«*««*__________________________ _______________________
. ■
J ^ _OBOOflK0^ ___________________________
T,b llc- - 5- Kl* 9,0,6 6° °
, . MC.
O' - W — PZKb
j
i
j.
'
" °d
PZKf OdmianaA
1 z,
|
<
i
|
|
”
|
"
|
>,
Oznaczenie »idkoici ch.yiu stożkowego
Morwa
8
0
W
1
12.2
28
05
1.6
5
-0,15
II
36.5
10
6.5
10
-022
18.0
17
46
7
12
9
13
-027
24.1
23
57
8
14
10
19
08
3 4
31.6
30
1.0
72.5
II
5
*4.7
42
1.6
87.5
17
6
63.8
60
2.0
108
34
22 25
-033
11.5
24
12.5
36
-0.62
14
55
-0.74
Wymian ch.yto. ze sto/kicm M orwa - t PN-9: M-530U Wymian kor-eo-ek z węglików spiekanych wg PN-73 M-18015. Dopuszcza «ę wykonanie kłów z c«ścu walcową o średnicy d, .
Tablica 4.4. Kły stale 60° zewnętrzne z nakrętkę (wg PN-73 M-60601)
PZKC Odmiana 0
Z,
Oznaczenie wielkości 0
Morse a
Metrycznego
M I2 x IS
8
* mm 28
/,
' 1.6
6
4
19
1
II
M I 6 . 1.5
36.5
2
7
4.5
24
2
17
M 22xU
46
7
9
6
32
M 2 7 . 1.5
57
10
7
41
M36x 1.5
72.5
II
II
87.5
3
23
4
30
5
*2
1.6
M 48.I.5
17
13
6
60
2.0
M68 « 1.5
108
34
14
M85/2
144
M 105x2
168
Ml
80
100
Ki)
1.0
(wg PN-73 M-6060„
|W° ° N ' 3 M -60M"
K
55
—0,33 062
-074
75 II
100
0.87
31
II
120
0.8>
27
13
150
1.0
Wymiar, chwytów ze lo/kiem Morw a lub metrycznym *R PN-1-2/M- 5012. Wymiary końcówek z w«hków spiekanych wg PN-73.M 18015.
* Wlf O U W T O l U W » ____________________________________ T .N « .
»
Kły u
n
*
O W O '» "” I " » P H ‘ ! “ •60‘ 11)
gotWO«ki ->mlfnne 410 U 6 w obro,ow>'ch unlw*r*alnych
A. Kly tokarskie obrotowe zwykle P Z K k
B. Kly tokarskie obrotowe uniwersalne PZ M t
Wielkość nonunalna kb
D
/
1 d 1 mm
2
17.7*0
7
39
18
3
23.825
12
52
24
lie l i a » gnic/d/ic »r/cciona a y
4
31067
IS
56
2*
5
44.399
22
69
35
■v>na b it,a l i a cnirtn I I . ..
6
6334*
2*
94
40
„ K.K ,,dA> staranne. CzçsU w rz c d O M j e « n«ti*>V 1C IXV'SOC CZ)t*4
> ^
m
4 2 » Prnd
o .. W M “ arrrcions. P * y
. y r o i U t * " TO****'
1 2 3 r . r c r - ,H b i«rak ow o l M blorkkl
Rys. 4.25 Osadzenie k b w gnieździć
U„:o
4 > 'l i «
<’“ * 0 " * ™
- r a d o « » ,oWlrtL
« a lm o id <»J ko»co«l> u r c a ik b m k o w . moi, prano* „Holowy “ l» l» ł lub ob“ ' ,ron>- N lto > W b bfl«. ) , u r o i mbimko*, o, ^.MÓ.kbch gwintowych wracion tokarskich p r a n o « modem o t , « ™ lylko * |C.ln>m kierunku obrotow wrzeciona.
Ry». 4.26 Czyszczenie gniazda wrzeciona
Po mocnym osad/emu k b » c wrzecionie należy sprawdzić jego bicie (rys. 4.27) za pomocą czujnika. Jeżeli bicie występu*, należy część roboczą kła przeszlifować szlifierka suponow, lub specjalną przystawką (ry*. 4.28) do szlifowania kłówr. oVN a 31. Tarcza zabierakowa ’ ‘
R y ł. 4.J2. Zamocowanie zaberaka aa przedmiocie obrabianym a) tapoirednio. b) bezpośrednio z wykorzystaniem «cięcia aa przedmiocie, c) a pomocą tulejki
Tablica 4.7. Wymiary w mm zableraków tokar»klch prołtych (wg PN-75 M-60635)
WWW. Ry*. 4.27. Sprawdzenie twcu kb
Ry*. 4.28. Szlifowanie sto/la kb
Wzajemne polo/cnie kłów można sprawdzić wstępnie, dosuwając d o siebie ich wierz chołki (rys. 4.291 K ły powinny być ostro zakończone. Należy uważać, aby przy dosuwamu kłów nic uszkodzić ich wierzchołków.
IN — }n E <Żr* <
Ry*. 4.30. Sprawdzenie położenia kłów za pomocą walka kontrolnego i czujnika
Dokładne sprawdzenie położenia kłów wykonuje się za pomocą wałka kontrolnego i czujnika (ryt. 4 30). pr/y czym czujnik jest zamocowany na suporcie. Pr/ctuw ająi czujnik od jednego do drugiego końca wałka kontrolnego (czujnik znajduje się I S J T U pb’7C' * /r* Potem w pionowej), m o/n. stwierdzić, czy kły ... . , ° ' 1. Pf/>P»dku toczenia walka przy kiach przesuniętych, otrzymuje Hę zamiast ki/tahu cylindrycznego kiziałt stożkowy.
« wrpotaw* »o**"” ________________________ _______________________________ _ Tablica 4». Wymiary w mm ,ab l.ra« d w lokarakich N o w y c h (wg PN-75 M-60635)
. ; ' * 4i tiaie.t ' ..... ' ,.,1 tówntc« u » o a c . aby cąti c ubrania
* poniitu WrulKe,» „ i . . . ^
»citen ie» P '" ' “ " u' SCi ' ab" ra l; e, „ a lid c l «1 «'»")■ kon'ka P " “ l yamoco»anicm „ p d ,, * « n . ™ , dodali icm fcafiiu: po ustaleniu położenia kła należy zacisnąć tuleję konika.
u,>
€ Kvs. 4 33. Tarcza zabierakowa •chronna
Rys. 4.34. Zamocowanie w kbch iltupcj tuła pr*» użyciu specjalnegokb z nacięciami
ą j 2.4. Szczególno przypad ki zam ocow ania przedmlolów w kiach
D nurt 3 5 10 15 20 30 40 50 *0
d,
d.
L
/,
1,
1,
h
10 II 14 20 15 16 21 30 26 32 45 25 32 38 54 30 40 42 50 70 50 52 62 85 70 75 *5 110 80 *5 ICO 130 ICO 105 125 160
9 II 14 18 21 21 28 35 42
52 66 95 110 140 170 215 250 300
12 16 25 30 40 50 65 75 90
11 .5 19 35 41 55 70 95 10 35
25 30 40 55 65 70 80 90 ICO
80 100 130 135 160 185 225 260 300
J,
d,
nut
h
b
5 3 6 3.5 10 5 12 6 15 8 18 10 20 12 25 15 30 18
«
h,
śruba
90' 70' 60‘ 66 60 60* 60* 60 60*
4 5 7.5 9 12 15 16 20 24
M 5 x 20 M 6 -2 5 M 8 « 40 M I 0 x 45 M 1 2 x 60 M 1 2 x 60 M 1 6 x 80 M 2 0 x 90 M 24 x 110
W celu skrócenia czasu zamocowania przedmiotu stosuje się niekiedy specjalny kieł we wrzecionie tokarki (rys. 4.34). Kieł ten ma nacięcia na stożku, które wgniaują się w materiał przedmiotu obrabianego, co umożliwia przeniesienie momentu obro towego. W tulci konika jest kieł obrotowy dociskany siłownikiem pocumatycznym. Zamocowanie to jest średnio dokładne i stosuje się je w przypadku obróbki przy bardzo łagodnych warunkach skrawania (mały przekrój wióra) Zaletą tegosposobu zamocowania jest prostota i szybkość. Stosuje się je w produkcji seryjnej i masowej. W produkcji seryjnej wymiary długościowe poszczególnych stopni średnic walka uzys kuje się metodą ..pracy do zderzaka". Aby jednak te odsądzenia były na wszystkich wałkach jednakowo usytuowane w stosunku do czoła walka, wszystkie nakiełki powinny być jednakowo głębokie.
Na tarczy zabterakowcj / jest osadzony kolek zabterakowy 2 (patrz rys. 4.1). Zabierak J (rys. 4.32a(, zwany ze względu na swój kształt sercówką, jest zamocowany na przedmiocie obrabianym przez dociśnięcie śrubą. Cckm mocniejszego połączenia zabicraka z przedmiotem obrabianym lub trzpieniem wykonuje się śoęoe (rys. 4.32b). Jeżeli przedmiot ma powierzchnię obrobioną na gotowo, do zamocowania zabicraka stosuje się rozciętą tulejkę (rys. 4.32« W tablicach 4.7 i4 8 podano wymiary znormalizowanych zabicraków tokarskich. ; /pKC/fn' ,'‘ ° p,JC>P ° w'"no się stosować ta rce :ablerakowe ochronne irys. .33) Wirujący zabierak stanowi duże niebezpieczeństwo dla obsługi (s/c/cgólP,0,ly)' dUlcg0 o X V
Pra»'r«g4ć następujących zasad :
UfCZ> MbłCrak° * cj
być mocno i pewnie , * 0« “ >*■“» «
o*k
i« « » ® « Rys. 4.35. Kici sprężynujący Pdmuamjnic wg ry< 4.35 stmujc sie » cdii porom«“ .'body 'u.liwic ra otnad/M jo l wypychany a pom»« moenil » « ¿ U ^ .cnUjącc majdujc .,t -abictal Irya 4JSbk majacy na „ „ bK. „ l prrenod« o a c/olo obrabianego walla. Moment oblotowy ' ^ l(em obrotowym Pomocą lo t t . » Wałek obrabiany od .trony lo m la P [ " docj„lajacej lid żamtKowanic talie j o l łeednio mocne i a l e * od »1) >P"'> >
390
„ „.oJukiji scry,ne, ■» >'«*»*»t*. znMemkr ,
. i.
kieł H U tn k m r « atoom y. W czasie zamocowywania otcżsnc 4 i cofa sic la‘ J a '' 1»- *> k» lk' «ab-ceakowe * " ci’ " ł »ę ob..bUnc«o W przestrzeń, J znajduya w drobne. nmrdę kolk,
l t ™ L i i t c pod n.cnkiem kołków “ l " » m“ " » W I.
*
N,
* J U d * * « * " “ “ ‘T * '"»m zęko-y. I l n u r c , , , ^ ™ ' ; * “ kurpni » J » " * * » P 7 krWm > P « " ™ * J- « którym s ą ^ S T ^ • 1 , « , odęiązmki Ortaąfank, ,c docukm* „ pu,kim, .p rę,,,,»,“ “ . „ pod uh d/iuluniem « 1 , 1 , 6 ,bl„w „ * , ™ 'V » £ ,[p„ w « » ' ' * * “ o J » « » k i P są ro rrfe n « „ „ M1„ „l.rodkowa. powoduje dodalkowc dociskanie szczek 6 j „ pradnnotm ^ „rew i ' “ l ' c' ' k' *■ P ° " " ’ i ™ * " '" wrzeciona pokigem» piefśdeota a . kltrun,„ , .,1 1 , Kuch ten powoduje zepchnięcie odciążmków do i,odka , „msaieic - « „ 1 ii. Na powierzchniach roboczych zabicraków nadęte n ząbki. które » * . laiąc n t * materiał, dają silne zamocowanie. Szczeki le u wymienne i id. wielkoii „Ic / l » J średnicy przedmiotu mocowanego.
4.1.3. Uchwyty szczękow e
V4
, , 31 Uchwyty samocenlrolącc z mocowaniem ręcznym
>>
v > -4 -4
S v .:
T
j
Ry*. 4.37. Pr/ykłady zanotowani. kló- zbierakowych
( ,/ i.in .rrmocenrnr/ęee charakteryzuje de tym. że przy pokręcaniu kluczem gniazja t irys. 4 391 ich szczęki 3 schodzę się równomiernie (koncentrycznie) do środka uchwytu, a przy pokręcaniu w przeciwnym kierunku rozchodzę się również koncern m onie. Służą one przede wszystkim do zamocowywania przedmiotów o kształtach regularnych (cylindrycznych, kwadratowych, sześciokątnych).
A-»
Ryn 4 . » Uchwyty szczękowe lamoccolrajjee: a)
Cltizyszczękowy z odwrotnymi szczekami, dlczlerotzcrekowy;
I
Ry*. 4.38 Zabierak tamoM
f “
•***■
yr.i.izda d,. klucza, któiym zsuwa we 1»» mrsuws szwc
'« “ 'głędu na liczbę szczęk uchwyty « I c:urotzt2fkm ve. Budowane S4 tównicz uchwyty do /umocowywania przedmiotów wiotkich.
imóoitł (szczęki przew-
'< względu na konslrukcję uchwyty ł K ' tk“ ” ‘ " 'J " , i , i/ieróerml I efhslke*« (feewanc snih.ii. ip lraln r {Cuthm
| ■ uCH» * TY OBWOOKOWE ^
sracki górne i . praymocowanc śrubami 4. Śruba 5, klóra ma na jednej połowic gwint prawo/wojny, a na drugiej lewozwojny, współpracuje na caeSci swojego obwodu i gwintem wykonanym w szczękach dolnych. Poouowo śruba J je ,
t
393
)|C jednak są używane uchwyty ze szczękami miękkimi h m.otu. W tym rozwiązaniu znajdują bardzo szerokie *> P^cdU« tirmolury (zaworów wodnych, gazowych i i„ \ łn,c’ nP do produkcji
unieruchomiona.
/>,
o.
(H7)
mm
min.
125 160 200 260
4 4 $ s
40 $5 76 103
Rys. 4.41. Przykłady zastosowania szczęk specjalnych: I - szczęka ipxjalna. 2 - prznlinot
Otwór gwintowany
H m ai
D*
d
m min
140 176 224 286
M10
20 20 24 24
mocowany, f - wkładka wahliwa
mm 160 200 2J0 31$
65
7$ *5 95
M10 M12 MI2
6 6 6 6
R y i 4.40. Uchwyt d .u u o tlo ,,; / korpus uchwytu. 2 szczęki dolne, i - szczęki górne. * «ub> do przykręcania szczęk górnych. 5 - śruba do przesuwania szczęk Uchwytów dwuszozękowych używa się wyłącznic w produkcji seryjnej, a ich szczęki górne 3 mają kształt dopasowany do kształtu mocowanego przed miotu. Jeżeli zamocowuje się przedmioty za powierzchnie już. obrobione, wtedy stosuje się tzw. szcsfki mifkkir, tzn. wykonane ze stali ulepszonej cieplnie, a e dającę, się obrabiać. Szczęki takie, przetoczone na właściwy wymiar przed miotu o ra lanego, mają dużą powierzchnię przylegania do przedmiotu i nic MKczą jego obrobionych powierzchni. Jeżeli szczęki chwytają za poh l i w ^ w ' Ur0" C’ W,edy ,Ch P° wkr/chnic chwytowe są nacięte, a same szczęki
Pr/^u^^*!.m mo»rhvr.?n*'u ^ górnych,pryun*,ycmc wd«cia>uchwy,y zamocowama n r / J L « A '" * '* J? ko «mocentrujące do niezbyt dokładnego P edmiotow walcowych o ograniczonym zakresie średnic. Przeważ-
U c h w y ty s a m o c c n t r u j ą c e t r z y s z c z ę k o w e s p ira ln e znajdują szerokie zastosowanie w produkcji jednostkowej lub małoseryjnej. Ich konstrukcja przed stawiona jest na rys. 4.42. W korpusie I uchwytu osadzona jest obrotowa tar cza a na jej stronic zewnętrznej jest nacięty rowek spiralny o zarysie pros tokątnym. O d strony wewnętrznej na tarczy 2 nadęte jest uzębienie stożkowe. Zazębia się z nim koło stożkowe 3. które od czoła ma kwadratowe gniazdo do H u ra 7 Ze spira| j „ a ; gugtMH ag wypusty szczek 4. Pizy pokręcam, lulu i obraca się tarcza 2 i zależnie ud kierunku obrołu powoduje rownomierne zsuwanie lub rozsuwanie szczęk 4 Uchwyty « »jkunnje się rc śrop K d r.J,r,m , 4 lub ze s/czekam. dolnym i. ru ktorjdi w mad«“ górne 6 Innękkrcl. Kszlałl ich jcsl dopasowany dn ksztahu mocowanego prmummiu. Sratki górne I uchwytów spiralnych . niektórych konsunksych mota byc P t £ '•awianc „ „ ve /ę kach dolnych p.* powierzchniach ząbkowanym dolne 10
. ^ w r r r o»BOeKOWL «^ O S* » " « TO«**«
R>N 4.4». Trzys/e/ękowy uchwyt spiralny ze szczękam, górnym przesu.onym po «bitce . ' szczęka górna. 2 szczęka dolna, i - zębatka (powierzchnia zabkowanal 4 - ro-ti
D
D, (H7)
H mai
i .
liczba
l . h w y t y s a m o c c n t r u j ą c c t r z y s z c z ę k o w e i cz tcro sz cz ę k o w e )r)ł. 4 44) są wyposażone w szczęki zwykłe (patrz rys. 4.39b) i szczęki odwrotne (patrz rys 4.39c|. Szczęki zwykłe mają powierzchnie chwytowe zarówno od strony wewnętrznej, jak i zewnętrznej. Szczęk odwrotnych używa się do zamocowana większych przedmiotów, jak również do przedmiotów o mniejszych średnicach przy wierceniu z konika, gdy występuje duża siła poosiowa.
mm 80 100 125 160 200 250 315 4(0 500 630
56 70 95 125 160 200 260 330 420 545
3 3 4 4 4 5 5 5 5 7
15 20 32 40 55 76 103 136 190 240
44 50 56 65 75 85 95 108 120 135
67 83 108 140 176 224 286 362 458 586
M6 M8 M8 M10 VI10 MI2 M16 M 16 MI6 MI6
12 16 16 20 20 24 32 32 32 32
3 3 3 6 6 6 6 6 6
Rys. 4.42. lichwjl irzyDoęko^y. / korpui tarcza ze vpiraU i u«bien»cm stożkowym, i kotko uozko»«
L iu H t im n )
jóoia. 7 khicz
Wyjmowanie szczęk / uchwytów spiralnych odbywa się w ten sposób. n obracając kluczem 7 małe koło stożkowe i (rys. 4.42» w odpowiednim kierunku, powoduje się wysunięcie szczęk z rowków w korpusie / Zakładanie szczęk musi się odbywać w odpowiedniej kolejności Zarówno szczęki. jak i rowki są ponumerowane. Spiralę ustawiamy w takim położeniu, aby jej zewnętrzny koniec znajdował się P"«** rowkiem nr /. Do rowka tego wkładamy szczękę nr / i łckko dociskając ją <•« środka uchwyiu, przekręcamy tarczę ze spiralą aż pierwszy zwój spirali zazębi się « szczęką. To samo powtarzamy dla szczęki nr 2 i nr 3.
*> ' 4 44 t \ h w y i lamiKcntrujący c/icrowcięk»*»7 l»P“ C « h » * “ ">
M-i.|nci u / , « »
W
.« !■ » > < * «
1• >* k I I . . b . M . B » » 4*51 I W
r-Ti/cdninn .... i...
I.
. » ■»> • * + '. “
innlM*b »
! «Pt
,
„ t a r t o . *»»■
396
, m r c i A t t * * t o iiw k
Ry*- 4.45
Uchwyt Herberta
znajduje się kamień szczęki dolnej 3 Pokręcanie tarczy / powoduje tylko nieznaczne zsunięcie lub rozsunięcie szczęk, dlatego też szczęki górne można przestawiać po powierzchni ząbkowej tak. aby ich rozstawienie odpowiadało każdorazowo średnicy mocowanego przedmiotu. T r z y s z c z ę k o w y u c h w y t s a m o c e n t r u j ą c y t y p u F o r k a r d t a przedsta wiono na rys. 4.46. Mechanizm do przesuwania szczęk składa się z koła zębatego /. trzech zębatek stycznych 2 oraz trzech zębatek promieniowych 3, na których są zamocowane górne szczęki 4. Szczęki 4 są wymienne; osadzone są one na zębatkach promieniowych 3 za pomocy występów ustalających i śrub.
Rys. 4.47. Uchwyt trzyszczękowy Forkardta z kołem zębatym; I imfca pfzouwaj*a zętatkę. zębatka / gwintowanym otworem. 3 skośne uzębienie zębatki. * szczękadoku, ■ izezęka górna. 4 proste uzębienie zębatki 2.7 - kołozębate. 8.9 -zębatki przesuwane l* m zębatym 7. 1(1 zatrzask do równomiernego rozstawienia szczęk znajdował się w bruździe międzyzębnej. Przy wprowadzaniu zębatek w zazębie
Rys. 4.46
Uchwyt samocentrujący trzyszczękowy typu Forkardta
nie ze szczękami dolnymi należy uważać, aby ruch zaciskający szczęk odbywał się
zawsze przy pełnym zazębieniu. Izn. gdy zęby zębatek działają na zęby szczęk dolnych na całej szerokości szczęki. Ponieważ jest to warunek bardzo ważny i niezachowanie go może spowodować wyłamanie zębów w tym mechanizmie, to do kontroli stanu zazębienia stosuje się urządzenie przedstawione na rys. 449. W zębatce jest wyfrezowany rowek ’ . w który w odpowiednim jej położeniu wchodzi kołek /. dociskany sprężynką. Jeżeli zębatka 3 wyjdzie z zazębienia ze szczęką (rys. 4.49a) lub jest tylko w częściowym zazębieniu, kołek I wystaje kil ka 14 5) mm poza obrys uchwytu. Przy pełnym zazębieniu kołek I me wystaje
Szczegóły konstrukcyjne uchwytu Forkardta przedstawiono na rys. 4.47. W nowszej konstrukcji uchwytu Forkardta (rys. 4.48) zastąpiono koła zębate pierś cieniem 7. w którego trzech wybraniach znajdują się kamienic 6. W otwory tych kamieni wchodzą czopy 5 zębatek. Jeżeli zębatka ’ zostanie przesunięta śrubą I. spowoduje to pokręcenie pierścienia 7. który z. kolei przesunie zębatki - dru gą 8 i niewidoczną trzecią, zazębiające się z pozostałymi dwiema szczękami pod stawowymi Nastawienie szczęk uchwytu Forkardta na określoną średnicę odbywa się w następujący sposób Pokręcając kluczem śrubę / w lewo aż do oporu powodujemy wysunięcie zębatek (2. 8 i niewidocznej) z zazębienia ze szczękami 4. Szczęki jednak nic wypadną, gdyż są trzymane zatrzaskami 9. W tym położeniu szczęki mogą być wyjęte lub ustawione na określoną średnicę. Szczęki należy zawsze tak ustawić, aby były jednakowo oddalone od środka uchwytu i aby zatrzask
irys 4.49b). /l “ '*W u na bezpieczeństwo pracy - przed uruchomknicm tokarki t ^ zębatkowym Forkardta należy sprawdzić, czy szczęki *4 w ^ ^ • kołęk kolek jest schowany). Nowsze konstrukcje uchwytów zębatkowyc kontrolny na czole uchwytu. jnaganc dokładności uchwytów samocentrujących z mocowań *>• kontroli podano w tab. 4.9. Do pomiarów potne!boy J » "> mm u p n lu n c c o r u Irrprcnie i p erto m « L ,« * * " t przy ręcznym pokręcaniu wrzeciona. Uprzednio nzlezj P IW nicniow ijo r osiowego końcówki wrzeciona.
m , sposób ^ pod/utką ©jbywa h «
--------------, m
U M
________________________________________________________? ! ?
'K^ am
---------- Pomiary 4.1 i 4.2 D
H
0,
56 65 75 *5 95 KB 135
95 125 160 200 260 330 545
'Nominalna średnica uchwytu min.
min.
4 4 4 5 5 5 7
32 40 55 76 103 136 240
—
mm 125 !*) 2C0 2» 315 */. 6»
Odchyłka dopuvcalna
mm 0 _ fi 160 160 < 0 _ . < 250 250 < 0 _ . f i 4€0
Pomiary 4.1¡42 Nominalna vrednxa ixh»yto 1 Odchyłka dopuwzalna 0mm
0.03 0.04 0.06
B Dokładność zamocowania trzpieni kontrolnych
R y ł. 4 . « . Uchwyt trzyizczękowy Forkardu z pieriacniem; /
iruba do przetuwania «batki 2.1 - tloine u«bitnie zębatki. 4 - uczęka dolna. S - czop zębatki 2. 6 kamień * wybraniu pieriaenu 7,8- zębatka bez otworu gwintowanego. 9 zatrzuk do równomiernego rozuawienia uczęk
Rył. 4.49 Kontrola za/ębierua zębatki k tzczękami w uchwycie Korkardta; I kolek kontrolny. 2 wybranie. J zębatka. 4 »zczęka
Nominalna średnica uchwytu
0— < iw
IW < «
fi 250
2 J2 '
« wo 630
_63° < / ) _
|ooo
Odległość końcówki
4C0< 0 _ < 630 630 < 0 _ < 1000
0.« 0.10
* WYfOMXiN« TOKAM*_______________________________________________________________4 0 0
o .« ■ ............ ; „O c z n y m « M
Tablica 4.9 (cd.)
Pomiar
Nominalna średnica uchwytu 0—
Odchyłka dopuszczalna
n .
„ bud„ Jn[
„ C i i o w e . ilu « do «m ocow ania p n ed n io ei. o i ' ' " 0' |iCb. M aja M Slosow am t pr„ jcdnosilow jm » ,k o n ,» „» „ J L “ ? ’ l ™ '„ „,c«d iio w iiiach .
(' Pomiar M u promieniowego (Al powserzchm zewnętrznej oraz bicia osiowego ( B i powierzchni czołowej Wcridenii kontrolnego zamocowanego na średnicy zewnęirznej .
1C « CI' k 1 ( ‘ I * « • * » i“ ' p rra u w a n a „ ¡ c a l e ™ f n h
.
„C om ion a poosiowo wkładka 1 w ko,punę 5. „p ó lp ,« ojc ,
Klasa 1 K ia « ||
mm
4.4
4.5
160 < 250 < 41» < D 630 < D
^ "
IM < 250 < 400 Z 630 ś 1000
0.03 0.01 0.06 0.075 CUO
0.07$ 0.07$ 0.10 0.125 0.16
160 i 250 S 400 i 630 S 10(0
0.025 0.03 0.04 0.05 0,06
0.05 005 0.075 0.10 0.125
160 < /?__ 250 < / > _ 400 < 630 < />__
Ryt. 4 50. Uchwyt cztetoszczękowy z niezależnym nastawieniem n c « L D Pomiar bwa pcocnien.o»ego (A ) powierzchni wewnętrznej oraz bicia omowego (B) powierzchni czołowej pierścienia kontrolnego zamocowanego na średnicy wewnętrznej
Po-
Nominalna średnica uchwytu ż>—
otworem szczęki Przed zamocowaniem przedmiot ustawia się (centruje) tu dwóch
Odchyłka dopuszczalna Klasa 1 Klasa II
4.6
4.7
0 _ 160 < 0 _ 250 < l> 400 < l> 630 < / > _
* 160 i 250 ś 400 < 630 < 1000 < 160 < 250 400 < 630 ^ 1000
sąsiednich szczękach (dolnej i bocznej), a następnie dociska lekko dwiema pozo stałymi szczękami i sprawdza jego położenie. Jeżeli potrzebne jest sko ry*»«« położenia, przedmiot przesuwa się w uchwycie przez odsunięcie jednej i osumęs przeciwległej szczęki.
mm 160 < 0 250 < 0— 400 < 0 630 < 0 _
I - szczęka. 2 - śrub*
do pr/cakiwania szczęki, i wkładka umeruchamująca osiowo śrobę2. * -klua dopokręcania śruby 2. i korpus uchwytu
0.03 0.01 0.06 0.075 0.10 0,025 0.03 0.01 0.05 0.06
0.075 0.075 0.10 0.125 0.16 ft05 0.05 0.075 0.10 0.125
13.3. Uchwyty szczękowo kombinowano Vtkwyty szczękowe kombinowane stanowią pouczenie moccntrujjcych spiralnych z uchwytami o niezależnym
Bu„«ha-
dowanc są one jako trz y - i c l , c r o s z C I J , f " ¿ - u dolna 3 ukiego "izmu do przesuwania szczęk podano na rys. - • . k|ófł M doincj uchwy tu składa się z dwóch części. Jedną s,an0* ' powierzchni m a zębatkę zazębiającą się ze spiraląJ i a j r . cylmdryc/nc. w którym znajduje się śruba 4. ^ wgłębienia na wkładki 5. które unieruchamia
¿ „ ic j wybranie ^ konano trzy ¿ fUg4 częścią óbuoM . , który
«cie k i dolnej je ,, je, g ó ,n . o t « * ' ^ S L j e * n i e . * « ‘" " T •klecone ,t , i ir u b , 4 . f n u pokręcenie W » " * * • , M . u n i k » ° c n kl nir . ... —I.; k! . . . . .. .I .p.vnif kółka y Plł
onaOmto»*____________________________
R»*. 4.54. l'na
I WYFOSAZfH* TOIUFI* . „idzcme pncumalyczaie do uchwytów zmechanizowanych pezedsr..™,, „ , 4 u 1 lo l cylindra pneumatycznego i ,a pomoc, ! « , „ * , 7, ś,„b, „ . .ooaHcm uchwytu- Przy określonej d c . a jak, l« ,„ik , „ „ ^ ...icpuic na szczękach pewna, cóworcż „kreśleń, „ b . Stosunek tych „ I au Jh w yló w klinowych i dźwigniowych wynosi a ™ , e j u . M . ciągnie np z « U l “ »1 N , lo hażda ■'«ręki " « 'ik s n, przedmiot z d a 10» . :,s ^ 2SOO N. Sila na 1,czmku la równocześnie i na mwakul ralcży od ciimern. ;„ ,(»n cg o powietrza, doprowadzonego c ricci do cylindra pncumalycmcgo. Aby jla okredonego przedmiotu obrabianego szczeki uchwytu zwierały ,ię zawsze , jednakowa sila- na przewodzie doprowadzającym pcw,orze zamslalowany «cl „ » . « stałego ciśnienia 2. Zawór ten spełnia podwójna rolę Po pierwsze otrzymuje State ciśnienie powietrza doprowadzonego do cylindra 6, a po drugie za pomoc, wbudowanego wyłącznika elektrycznego wytycza dopływ prądu do tokarki, gdy ciśnienie powietrza jest zbyt małe lub w ogóle brak dopływu powietrza Ma lo duże znaczenie dla bezpieczeństwa pracy, gdyż w przypadku spadku ciśnienia powiorza w cieci lub jego zaniku, przedmiot mógłby wypaść z uchwytu i poranić obsługę. Przed przystąpieniem do pracy należy żawsze sprawdżić działanie lego zawora /awór f służy do sterowania uchwytu (zamykanic-olwicranic). Powietrze dochodzi do cylindra iś przez dławicę 4. Przykład z m e c h a n iz o w a n e g o h y d r a u lic z n e g o o e h w y lu Fo rk ard ta. który również u d a je się do tokarek uniwersalnych, przedstawiono na rys. l i i Sam uchwyt I lypu zębatkowego jesl poł.czony łącznikiem -• z obeolowym siłownikiem hydraulicznym 1. Obrotowy llok 4 lego siłownik, pod wpływem ołeyu pod ciśnieniem wykonuje cześć obrolu w prawo lub w lewo. powodu,« zsu.au« lub rozsuwanie szczęk. pi
±
u.
Ky.
średnicy
r/clr na tokarce ma być obrabiany inny ni» r szczeki należy przestawić lob wymienić, lo uzysku« "eg k a lr y . « Ktwh " " l " “ ’ ' ' ‘dębieniu z zębnikami promieniowym. . ^ 'mil typu klinowego zwolnienie uc/ęk do wym obr.it Miwnkn klinowego /. |«k lo przcsMa-'“ "*' zjihc/pici/ająccj .1 i przekręceniu suwaka łA/ę
dodatkowy ruch wychodź,
o .y jt f .w oę P '* ' nk' M™ ^ ^ Po wykręcę««“ *nlb» >^ ^
WrWOSAZfNC TOKAMK , ,.15. P m * » 1» •P“ ! * 1™ « » '■ '»-to-.n l. » uchwytach „ * »
,
obrób— /ttruhn.j cyęsto rdarza « w.lck „mocowany w u c h .™ ■lotek siły ckiawant. Iprty duyyttt p o to k i p„ „ „ a > „p o b ić ' u pnia/do wr/ectona I jn p. 4.Sj| wkM . w *b . • ranwxo.UK « » w d U c k
-
Rys. «-56. Obrotowy (tok ulcmmka h,driubc7oc|o. / Uok. 2 « h a lk a styczna. > «h.|k, prouuctuowa a ucak o. 4
koto «hale r *s. 4.5«. Zamocowanie w uchwycie ^Km im iłcym pr/y tr *•
Rył. 4.59. Zamocowane -ilki w traęlU-h szczękach
uub> oporowej
SiuK« oporowa i spełnia równic/ inne zadanie, a mianowicie przy produkcji seryjnej umożliwia nic/micnnc ustalanie wałków w uchwycie w kierunku osiowym, tt pi/tpadku zamocowania przedmiotu w miękkich szczękach uchwytu samoccntruj-iccgo irys 4 59K szczęki maja swoje powierzchnie robocze przetoczone wg Mcdiiicy przedmiotu obrabianego i zapewniają dobre przyleganie. Również powierz chnie oporowe (czołowe) szczęk są przetoczone. Zamocowanie walka następuje po dociśnięciu go do powierzchni czołowych szczęk. Występy szczęk są tak dobierane. * “ *• 1 'iT * 4
r a ,k Ł '
- » - T O S u w n ic d o toknrck r c .o lw e ,„ » ,t h. „ uch.ylcm w lrrldwym I ł/ .
- klńrych tłok poeumulycrr, „tayduyc ,it
: £ r , s r r i * <,' ‘ v " r t • * ,u “ *>“
J
r
"
“
" 7 ‘ P° ' " ' nL b’ <
“
S
i
PO*OduyaC,ch
c/tłciei akumiitoinna. . .
pr/cdmuitu , akumulator d
tt.wuK »e tulcie iiwintuw.ne torcie« H ł* 16,1 I*7"
„•
w
^
pr/ypadkowym InietwudomyiW
*
«4 oparte głównie na zaworach
"
*»l*k," k“ h
wrzeciona i potuwu. Stosowane m równic/ eon/
" ’’" ( ’" “ ■I* P « d -yp*dttipi<"i ^
dwu m e m u N ie m u i pt/ccmtc utliwt. w t y t w t t y ™ " W “ J* Irrrli r , „ „htóhcc przedmiot m . b,< »mocowały u P ® " « * * « * P
“ “ ,k * “ *“ •»<> » " « t o o o tokarki ye.l w ruchu /.olotcotc
Prrcttcrowanm ^ sprężynowych «
.ib\ noz mi.il wybieg . lr/cli powierzchnia, za którą przedmiot ma być uchwycony, ja t obrotetwuirachoan N a .. pt-kaWł/enu jej przez %zvzęli uchwytu. zamocowuK "C P"**»» pomoc. tulejki ochlonncj (t y . • « » Tulqk. jc.1 ! » « « „ wtdhu i t u t u » » o « «
.
W “ “ •<
k
Sb
Wy« 4.60. Zamocowanie "btatrianego walka za
oe«oe*ow £ 408
, «YpoMKNlf 10K*"*» „.«dram i uchi»»lu lamoccilliująrago. Kolki k jcón, « .o n , „
» d ś n i « w 01wwy
nOliulciki w d.ug, m i »chód/, śuwliwic. Datk> I ™ “ pnMtaliolu mc tracba » k « c i » tulejkę, nalom,,« obie połówki „ k ła d , się n , mop gwinlowanj. co skraca cras zamocowania. Ab. można b.lo loezjć powicrachnię czołową . cylindiyczn, zewnętrza, pncriccnia. iest on odsunięty od powierzchni oporowych szczęk i opiera się na pie.sc.cniu oporowym którego średnica wewnętrzna yesl nieco większa niż średnica wewnętrzna przedmiotu a powierzchnie czołowe sa równolegle (rys. 4.621 Zastosowanie pierścienia oporowego umożliwia szybkie i łatwe umieszczenie przedmiotu obrabiaiKgo w uchwycie. 4.1.3.». Zamocowanie uchwylOw na końcówce wrzeciona Przed założeniem uchwytu na końcówkę wrzeciona należy ją starannie oczyścić, jak również oczyścić gniazdo w tarczy uchwytu. Jakiekolwiek zanieczyszczenie, pozo stające w połączeniu uchwytu z wrzecionem, powoduje jego nicccntryc/nc ustawie nie i w konsekwencji bicie przedmiotu zamocowanego. Dokręcenie uchwytu na końcówce wrzeciona odbywa się ręcznie, przez nagle i silne pokręcenie. Ponieważ uchwyt z tarczą uchwytową jest ciężki (kilkanaście lub kilkadziesiąt kg>. przy zakładaniu należy uważać, aby nic uszkodzić gwintu na końcówce wrzeciona. Godny polecenia sposób wkładania uchwytu przedstawiono na rys. 4.63. W gniazdo wrzeciona wkłada się trzpień wprowadzający, natomiast w uchwycie jest zamocowa na tulejka o średnicy wewnętrznej nieco większej niż średnica trzpienia. Uchwyt należy unieść oburącz, nasunąć na trzpień i nakręcić na końcówkę.
Pr... wrzecionach o końcówkach stożkowych lub kołnierzowych celowe jest ukże " .„.sowanie trzpieni pomocniczych. Uchwyty ciężkie (w zasadziejuż powyaj 15kgj p,,winno się mocować przy użyciu urządzenia podnoszącego(dźwigu, suwnicy itp ł 4 , 4. Tarcze tokarskie Ichwyiy. zwane tarczam i tokarskimi, stosuje się do zamocowywania przedmiotów „ wtahach nieregularnych oraz przedmiotów dużych (odlewy, odkuwki itpj Budowa tarczy tokarskiej jest przedstawiona na rys. 4.65. W korpusie tarczy I są osadzone przesuwnie c ztery szczęki 2. Przesuwanie szczęk następuje za pomocą śrub , k,ó,c współpracują z nakrętkami 4. Każda szczęka przesuwana jest od dzielnie.
Rys. 4.63 Zakładanie uchwytu
Aby zdjąć uchwyi z końcówki gwintowanej wrzeciona, niejednokrotnie wystarczy włożyć klucz w uchwyt i silnie trącić go ręką w kierunku odkręcania. Jeżeli to nic wystarczy, należy uruchomić wrzeciono na najwolniejszej prędkości obrotowej w kierunku lewym (wg strzałki na rys. 4.64) i pod szczękę podstawić klocek o odpowiedniej wysokości z trzonkiem wykonanym z twardego drewna. Natych miast po zlużnicniu ochwyiu należy wyłączyć napęd wrzeciona i dalej odkręcać uchwyt ręcznie. W przypadku stosowania trzpienia (jak na rys. 4.63 i 4.64), po odkręceniu uchwytu z. gwintu końcówki należy go ostrożnie zdjąć z. trzpienia. Jeżeli nic stosuje się trzpienia, trzeba odkręcanie wykonać bardzo ostrożnie, aby uchwyt nie spadł z. wrzeciona, gdyż wtedy może nastąpić uszkodzenie prowadnic tokarki^Nierzadkic są również wypadki ciężkiego okaleczenia rąk przy opadnięciu
Rys. 4.65 Tarcza tokarska
, tokarsbKj pokaram*M I * 444 Sposób ustawiania przedmiotu obrabianego w tarczy j obrabianego (rys. '<>' Szczęki 3 . 4 rozstawia się wg wymiarów a ib pr/eu ; . , (|yf> 466b, 4*6a). Przedmiot zakłada się na tarczę i dociska ,rł«rski. a gdy '••"lępnic do części cylindrycznej przedmiotu d « « * * * , u)(a,ia się dokładnie Powierzchnia tej części jest obrobiona czujnik (ry* iaM O0pa cylindry«* «op cylindryczny przedm.otu w osi obro««w m cK*^ l rorkdoae « P * 'ego przedmiot może mieć otwór cylindryczny osiowo). ' ' " ' i n ż c d m i„ | m a l u l a l i n ie r e g u la r n i ( D * 4 4 8 1 '
n* KM możliwe. zamocowanie odbywa się za p**
.« m tk ic b czterech szczęk 'L > . h u . ż ( l o n * ł“« “ 4*
.» » « • " i 410
, wTCOSAłiN* TOKABW
lo rp u » I W 1 K 41 P''>mocow«„y «„bami l , , 0» T 7 T " rtf/stwicrd/ony „ „ „ » i c r d z o jest n y Pprzedmiot ' “ dm,oi obrabiany 1 i , t n J “ . i. b o n t.° i* 1 3 lKC„ (szczęki k,órc8 kok. 1 . i; ..'-i Ponieważ ciężar ,0 kar*kici dro . S * * * - * larc/y. « “ 1“ «chowania równomiernego luchu £ £ * * > r ' ,,nicować na tarczy przeciwciężar 4. ^«tona tokarl Rys- 4 66 Wstępne ustawianie przedmiotu zamocowanego w tarczy
„ . ’a/rtK / przedmiotem jest czynnością obowiązkową nnv . „ 1’rawidlowość wyważcii. •, „„„-..nania. Prawidłowość wyważenia m a m b , * « . . . . F. ” „ « iio n a należy w ylaciyi |wyzt bii kola z( balel lak a b V iX ^ “ " ’“l,C) N‘ Kl1 .„¡„O w łożyskach P o pokręceniu wrzeciona powinno 4 o n o ^ il™ "* mc slalc »• tym samym położeniu. ™rz>mac w * * * ,, , ulaiwić centrowanie przcdmiolu na la r a , lokarskiej stornie „ „ a 701 Składa s,t on a płyty podsia.owa, ? z c l -7 na których górne, powierzchni a drugie piowadnicc „loż™, ¿ ¿ T T ' pioslym do pierwszych. N a nich zaś a sanki góm. a , k a l o i m i k i ^ ^ przesuwane -robami (sroby ! i 5| wg skali. Plyla podstawowa I ™ nm ocm rn n. ,.,:czy tokarskiej za pomocą docisków śrubowych.
R ył. 4.67. Centrowanie przedmiotu zamocowanego w tarczy tokarskiej
i podkładek. Śruby do mocowania docisków są włożone w odpowiednie otwory podłużne w korpusie tarczy. Niekiedy zachodzi konieczność obrobienia otworu, którego oś jest równoległa do podstawy przedmiotu. Elementy takie, jeżeli ich wielkość umożliwia to. mogą być obrobione na tokarce przy zamocowaniu na kątowniku (rys. 4.69).
*>■ > 70. Kątownik io la i.li l u n m y I *>u p od »n b ~ • “ “ “ J 1 ” ** P-Illowa. a uniki „.m c i kątownikiem,iraba p o o w » i“ . Przyizad ten służy mc tylko do łatwego w ,cenu»*ania wizccmna. Iccz również umożliwia obróbkę na tokarce d*'■■ R)». 4.6«. Zamocowanie przedmiotu obrahunego * tarczy za pomoc« dwóch «zczek i doc.ków
Rył. 4.69. Zamocowanie przedmiotu obrabianego na kątowniku
m.oniw
j oMmi
" ściśle okicilonym rozstawieniu. IV innych „ „.„« m a odki« '» o w y m i można zastosował plylki pomiarowo do dokładna bici otworów.
4 ,>*>»*«"« K**«»«
412
P r„„a d ó w l>rk uijwa »it i « » " « » naTOJnowniach przy wykonywamy o p „ , „ , do. lania, gdy nw dpponnj. « ™ .. a , k j wrpóteplnofaow,. « to m >l„w.wan, ipoadb umocowania dwud/Klnc, panwi braaowej pmdalawiono na Vys 4 71. Dwudzielne panwic wykonuje się w ten sposob. ze powierzchnie stykowe odlanych połówek frezuje się lub struga i następnie lutuje za pomocą lutu cynowego. Ustawienie zlutowanej panwi w tarczy tokarskie, musi być takie, aby złączenia wypadały na szczękach, gdy/ w przeciwnym razie siła zacisku spowoduje rozerwanie połówek i wzajemne ich przesunięcie.
„cdrm i p c iU jcsl wifksz. „ i i ip« ja l.)C li przypadkach, i M
4.1.5.
Podtrzymki
P o d ir z y m k a t o k a r s k a s t a ła (rys. 4.72)jest zamocowana na prowadnicach łoża i obejmuje pręt za pomocą trzech kamieni. Podirzymka stanowi dodatkowy (trzeci) punkt podparcia wałka i zmniejsza jego swobodną długość. Jeżeli powierzch nia wałka jest surowa, w miejscu założenia podtrzymki wykonuje się wtoczenie cylindryczne, które obejmują kamienie. Wtoczenie to należy umieścić nieco poza środkiem długości walka, tak aby dłuższa część była od strony konika. Wtoczenie do założenia podtrzymki wykonuje się na tokarce. Pręt zamocowujc się w uchwycie samoccntrującym. tak aby jego część mieściła się w otworze przelotowym wrzeciona i podpiera kłem konika. Średnica pręta w tym przypadku surowego musi być nieco mniejsza niż średnica przelotowa otworu we wrzecionie.
»!>. « i . W .k l
h
n u da*, M
s.( «Ojmka. N aw ieję u k ła d , * podin^u,, H ń S k T ' * * " * * « • , gładką powierzchnią cylindryczną tulci. CJ karn«n»c u , kij, ^
R»v 4.7J. Podirzymka założona na tuleję Ryt. 4.71. Zamocowaniedwudzielnej panwi brązowe, w tarczy tokarskie,
~
, « ę ,ulcję ( „ , . 4.7J.’ * ! * ? « • » h * . „
., p.m.i-i śrub- I ulcja powinna 0b , « « ^
Rys. 4.74. Pcdirzjmka slab
konstrukcja podtrzymki stałej jest przedstawiona na rys. 4.74. Korpus I podtrzymki ma pr/ylgi. za pomocą których opiera się na prowadnicach łoża tokarki (prowad nice dla konika), i jest zamocowany na łożu za pomocą śruby 2 i płytki dociskowe, ) W korpusie są osadzone przesuwnie dwa kamienic (4. 5) rozstawione symetrycz ne w/ględcm osi pionowej. Trzeci kamień 6 jest umieszczony przesuwnie w górnej części podtrzy mki. Górna część podtrzymki 7, osad/ona na zawiasie, po zamknięciu jest zamocowywana odchylną śrubą 8. Kamienic, po ustawieniu w odpowiednim ^'łożeniu za pomocą śrub 9. są unieruchamiane śrubami 10. Kamienie są najczęściej wykonane / brązu i aby uniknąć zatarcia, należy je w czasie pracy smarować, w celu uniknięcia tarcia kamieni o przedmiot obrabiany stosuje się czasami podtrzymki z kamieniami zaopatrzonymi w łożyska kulkowe (rys. 4.7»
^ "" '
•’odlreymkn i lołpknml knlkonyinl
4.76. M W - “ " ® ”
***** '• i“ * * * Sijs cch na o b m t a e roanęly. co „m o a lm ia n i c u o « '„'jnnoln obrabiancjo ->. na llorc, na.tcpujc ló M i «
„ „lb v « » *
. £ *
^ P o w c d n i c g o „op n ia
podobnie jak pr/y lukjcc a d ik o n j (p a,„ w t rri
Rys. 4*5 Uchwyty rozęeęn* wielostopniowe
dużych luba małych ucdmcach prętów
Rył. 4.8J. Tulejki zacitkowe / wkładkami
zaciskowe lego lypu umożliwiają zamocowanie przedmiotów, których różnice średnky wahają się w granicach I —3 mm. U c h w y t z t u le jk ą z a c is k o w ą s p e c ja ln ą I (rys. 4.84) najczęściej jest sto sowany do zamocowywania przedmiotów długich (ale nie prętów). Tulejka la ma zazwyczaj cztery nacięcia i przy dokręcaniu nakrętką 3 przylega do przedmiotu na całej swojej długości. Stosowanie tulejek zaciskowych do zamocowania przedmiotów o małej średnicy zamiast uchwytów samoccntrujących ma poważną z a le t ę : aby uzyskać odpowie dnią prędkość skrawana przy małej średnicy przedmiotu obrabianego, potrzebna jest duża prędkość obrotowa wrzeciona (często 3000- 4000 obr/min). Wirowanie uchwytu samocentrującego z taką prędkością jest często niedopuszczalne, gdyż siła odśrodkowa może spowodować rozerwanie uchwytu lub jego uszkodzenie.
l\. zamocowywania przedmiotów wiotkich (cienkościennych) są stosowane uchwyt> m e m b ra n o w e . Przykład takiego uchwytu podano na rys. 4.86. Membrana /w formie płaskiego krążka z kołnierzem ma na obwodzie kilka lub kilkaiuśoe nacięć- Dociskana jest do korpusu 5 śrubą 3. Przy jej dokręceniu (kluczem odczoła) membrana odkształca się, powodując zaciśnięcie przedmiotu 6. Zakres odkształ cania się membrany wynosi zaledwie kilka dziesiątych części milimetra i w takim uchwycie mo/na zamocować przedmioty za powierzchnie już obrobione. I chw yt z a c is k o w y z c s p r ę ż y n a m i k r ą ż k o w y m i jest przedstawionyna rys 4.87. Flcmcnl zaciskający stanowi pakiet sprężyn krążkowych /. który ściśnięty nakrętką 3 przez pierścień 2. odkształca się i powoduje zaciśnięcie przedmiotu 6. Stosowane są sprężyny rowkowane (typ a) lub pełne (typ b). Zakres rozprężania takiego uchwytu jest niewidki (0.1 -0.2 mm), natomiast dajc on bardzo dobre ccr.trowanic. Sprężyny po założeniu i dociśnięciu nakży przeszlifować
Ry.. 4.84 Uch»yt z tulejką zacitkową specjalną; / tulejka zamkowa. 2 korpus, ) nakrętka. 4 przedmiot mocowany
4.86. Uchwyt tokarski "nnbianowy; I membrana, • kolek oporowy. J łruha ' ttniazdemna klucz. 4 nakrętka, korpus. 6 przedmiot mocowany
. . mchw cts on n O m to w t
4 W Y f O S * « « TOKAM*
W uchwytach zaciskowych stosuje się również półstałe masy plastyczne. Przykład u c h w y t u z m asą z a c is k o w ą przedstawiono na rys. 4.88. Cienkościenna tuleja stalowa / jest wtłoczona w korpus 2 uchwytu. Przestrzeń między korpusem a tuleją jest wypełniona masą 10. Przy mocowaniu wytwarzamy w niej duże ciśnienie za pomocą śruby 5 i tłoczka 4 Wskutek tego ciśnienia cienkościenna część tulei / odkształca się i zaciska przedmiot 9. Zbyt duże pokręcenie śrubą 4 mogłoby spowodować zniszczenie tulei /. dlatego ruch ten jest ograniczony podkładką 6. Tuleja I ma niewielki zakres rozprężania. Wynosi on ok. 2d/\000. gdzie d jest średnicą wewnętrzną tulei. Samo zamocowanie jest pewne i bardzo dokładne (niewspółosiowość zamocowania nie przekracza 0.01 mm).
Rys. 4.88 Uchwyt zaciskowy z masą plastyczną; / tuleja zaciskowa. 2 korpus. ) kołek ustalający tuleję I, 4 tłoczek. 5 - śruba. 6 - podkładka kalibrowana. 7 - podkładka uszczelniająca. 8 wkręt do odpowietrzania uchwytu. 9 przedmiot mocowany. 10 masa zaciskowa
4 .1.7 . Trzpienie tok arskie Tnpienie tokarnie służą do zamocowywania przedmiotów obrabianych, które mają już wykonany dokładny otwór. Przez osadzenie przedmiotu na trzpieniu uzyskuje się możliwość obróbki powierzchni zewnętrznych przedmiotu współosiowo z powie rzchnią otworu. Typowymi przedmiotami do obróbki na trzpieniu są tuleje lub krążki z otworami pośrodku. Trzpień wraz. z przedmiotem obrabianym osadza się w kłach tokarki. 4.1.7.1.
Trzpienie tokarskie stałe
T tip M toktmki „ O l , ( , ) , 4*9) w wa|t l , a u ra c n o m i na obu końcach, na MOryd, u wykonane ,pta»c«n,a dla aabieraka. N a obu colach lepienia » nuuctt, chronione. Tępień jo t -ykonan, « siali ul.a.d/oncj, a jego powicechnia r e t a a o n , p o i ™ r a h n ic n o in e n lk i[ | lA w ^ „ |l(ow aI|c
«vnou m u ^ n S 1“ i“ ' ' " ’aow a- P"> caym różnica średnie na długość 100 mm móil „ . l a . Peedmiot na lepieniu powinien być mocno osadeony, aby ' ,l,iW a n “ " » b,6bli W ci‘ k“ “ peedmiolu Zb)i mocne »ciró k L ” ? 72 pom" c5 p,a'> «balkowc, |r,s. 4.90) lub hydraulieenej. Oblanego co w m ń T Z '“ ,po“ ° ,lo" a< "leformowanic pecdmiolu obmotne /»aceme p ey pecdmiolaeh słabych leicnkic tulejki).
.« 9 , Trzpień lokaoki
R), , %
^
_
obrabiany na pras* zębatko-r, Ponieważ zbieżność części roboczej trzpienia tokarskiego jest bardzo niewidka, tołcran:p średnicy otworu przedmiotu obrabianego, w którą wchódz! trzpień, musi być mula Trzpienie tokarskie stałe znormalizowane podano w tabl. 4.10. Służą one do zamocowania przedmiotów z otworami w klasie dokładnośd H7. H6. J6. G6. Typowym zabiegiem, mającym na celu przygotowanie otworu do mocowania na trzpieniu, jest rozwicrcanic. Pizy obróbce zewnętrznej powierzchni długich tuki stosuje się do ich zamocowania u kłach specjalne czopy (tzw. ko rk i) pokazane na rys. 4.9I. Według średnicy wewnętrznej tulei wykonuje się dwa czopy (/ i 2) z nakiełkami, które wciska się po obu jej stronach. Warunkiem koniecznym jest to, aby czoła tuki były prostopadle do osi otworu. Od strony konika zaleca się stosowanie kła obrotowego. Moment obrotowy przenosi się przez tarcic. Inne rozwiązania trzpieni stałych specjalnych podano na rys. 4.92 i rys. 4.93. Pierwszy trzpień służy do zamocowania przedmiotów w ks/tałck tulei. drugi do zamocowa nia kilku przedmiotów jednocześnie. W obu przykładach przedmioty dociska się nakrętką Zamocowania tego typu są proste, kcz mało dokładne.
, wYFOSAMM TO«*«« Tablica 4.10. Wymiary w mm taplani tokarskich (wg PN-74 M-60100)
T.b U C 4.10 (C
nomi nal"»
otworu 34.034 36.034 38.034 *0.0055 40.034 ±0.005! li i .994
42.034
U3.994
s ia iS :
144.994
45.034
U vw
-'■li'!
147.994
48.034
ll
52.040 54.040 54.994 S8,64< 62.010 63.040 65.040
i5 VÍÍ266 47
88.047
R y ł. 4.95 Trzpień stały *ielopr/edmioiow> / _ ,r„ . 2 - podkładka. .< nakrętka. 4 przedS? mocowane *” >
4.1.7.2. Trzpienie tokarskie rozprąłne
Trzpienie rozprężne służą do s/ybkkgo zamocowania przedmiotów z uprzednio obrobionym otworem. Zależnie od typu i konstrukcji trzpienia, dokładność otworów w przedmiotach mocowanych jest w granicach klasy IT7 do IT9. Rozróżnia się następujące typy trzpieni tokarskich rozprężnych: — trzpienie normalne z tulejkami rozprężnymi, — trzpienie specjalne z tulejkami rozprężnymi, — trzpienie ze sprężynami, — trzpienie igielkone, — trzpienie z masą zaciskową. T rz p ie ń n o rm a ln y z t u le jk ą r o z p r ę ż n ą do osadzania w kłach tokarki przedstawiono na rys. 4.94. Część robocza trzpienia właściwego 2 ma kształt stożka o zbieżności 1:10. Osadzona jest na niej tulejka rozprężna /. zabezpieczona przed obracaniem się kołkiem 6. Przedmiot 7 wsuwa się na trzpień aż do oparcia go o podkładkę 4. a następn.e. pokręcając nakrętką S, powoduje się rozprężenie tulejki i zamocowanie przedmiotu. Przy zdejmowaniu przedmiotu należy najpierw zlużnić nakrętkę }, a następnie nakrętką 5 przez podkładkę 4 odmocować przedmiot.
lorpreznej
Rył. 4.95. Wymiary w
trzpieni do tulejek rozprężnych do moco-ania. kłach
¡je*
Wykonuj« *
d ™ ,m
„eh „ c *
Tlipienie , luleikam, r o i p ^ y ^ J j “ , ^ b>Tuk>lj ' " " W ™ „p u .1 w Iprabre ibyinim .ov c m ,. „ , uta * " * * ” “ « * “ k r a
* % Wyminry . mm inpieni do mlejek m m U l* don oro.»» ■ P «olko.,eh Mnne-i
424
„ ., otwory w przedmiotach nalety wykon,»* „*kstej nU I ™ IN * P " » 1“ d1“ dl. O 40 mm aas - 0.062 mm).
.
.
020 mm t o t a , ™ ? “ ' * * “ H * *0110110.1)52mnx
»..miary " 'b 1" " '■“ P'«4" * * htumalnych do Madaania „ u ,,. „lomiast M /P» » *> o * » l™ » « w gnicżdtic wrzeciona aa m K do obo typów tych trzpieni podano na rys « 7 .
* * *olejki
Do »nocowania długich przedmiotów , dokłada« obrobionym o t , „ , „ , , „ p i e n i e s p e c ja ln o a t u le jk a m i ro a p rt in y , „ i (t)s 49sy"TJ l * takie zakłada się na każde, stron« otworu i tuleje mrprężn, ; odtk, 1 , |. Prry adejmowamu trapieni, po roaluinieiiiu nakrętki I należy kkko ? ? młotkiem gumowym lub aluminiowym w eaop !. co ipowoduje zluinleo« tuta1? '
Ryt. 4.98. Tr/pień rozprężny do
Ryt. 4.99. Trzpień rozprężnydoprodcooió« ze ilepymotworem; I apć rozprężni. czop. S chwyt uożkowy, 4 łącznik. 5 - kołek. 6 - przedmiot
Przedmioty w kształcie tulci z otworem nieprzelotowym możtu zamocować na trzpie niu specjalnym wg rys. 4.99. Hlcmcntcm rozprężnym jest tu przednia, ponacinm część tulci /. osadzonej w gnieździć stożkowym wrzeciona Zaciskanieodbywa się za pomocą trzpienia 2 z czopem stożkowym, który jest pouczony łącznikiem 4 1 me iu*d7Ji op iptu/iidzcu ąstynt unu « tirim
chanizmem śrubowym na lewym końcu wrzeciona. T rz p ie n ie r o z p r ę ż n e ze s p rę ż y n a m i krążkowymi przedstawione są na rys. <100-4.10! Trzpień a rys. 4.100 jest ptacanscaony do zamecowania peaed-
¿6 »
R)i. 4.100. Trzpień ze sprężynami krążkowymi i walcową powierzchnią centrującą; I iprę/yny. 2 tuleya. > czop centrujący. 4 przedmiot
. «..01.
, „ m a i i h i i ,o— <■
<28
------
427
,-mem rozprężnych są rowntcz stosowane u * mioló» o d o t b d ij » w w o m ttnlro»anych na " o p io J . Z a S in ,« * nant |M e r „ „ tłokrcncnK n n lrttli. k i t a t a " podkladk, i I n k jk t o d k i/ la k,
'
krążkowe /.
„
*
2w * k = .j,c » O H a w n n ™ , , powinna byc , i
« „ . . » i Z »k ' “ W „.c h po*m n> b )<
S
'■ “ » « u t a
* “ “ * pal .n n iw icH i , „ w k lu ic 1 1 7 . Dok W „ ' k
(
ta . t a “ “ “ « !-
^
» ( « < ” > “ « * ) < « imbo*ymi ( r „ . 4.105)
T.óuciska .<«**»k kl" “ l«,,k»!J “*<’•Ptlm po»,ki‘S * ”’ *' no; 'J przedmiot 6. Tulejka 4 / pierścieniem 5 służą do cr7 „ Ryt. 4.102. Trzpień z dnoma pakielami sprężyn. / sprężyny.
2 tuleja dytunso»*.kołnierz oporo»). 4 - przedmiot
Rył- 4.101. Trzpień rozprężny ze sprężynami do jednoczonego mocowani* trzech przedmwtO»/ - pakiet łprę/yn. - kolek. 3 - tuleja centrującą. 4 - przedmiot
Trzpień ze sprężynami (rys. 4.101) jest przeznaczony do zamocowywania przedmiotów ze ślepym otworem. Do poosiowego ustalenia przedmiotu jest wykorzystane dno jego otworu. Przedmiot centrowany jest na elementach S i 6. Zaciśnięcie następuje przez dokręcenie nakrętki /. Trzpień z dwoma pakietami sprężyn I przedstawiono na rys. 4.102. Przez dokręcenie śruby następujejednoczesne dociśnięcie przedmiotu 4 do kołnierza i i zamocowanie. Trzpienie rozprężne ze sprężynami mogą być również zastosowane do jednoczesnego zamocowania kilku przedmiotów (rys. 4.103). Przedmioty są centrowane na tule jach } i przy dokręceniu nakrętki dociskane do kołnierza oporowego i zamocowywanc. Trzpienie ze sprężynami krążkowymi umożliwiają zamocowanie przedmiotów o stosun kowo dużej tolerancji otworu (zależnie od wielkości od 0.0S do 0.2 mm). Osiągalna dokładność centrowania wynosi ok. 0.003- 0,02 mm. Sprężyny są wykonane ze stali sprężynowej i hartowane w oleju. Parametry sprężyn, które stosuje się do trzpieni, wynoszą (0 zewn. * 0 otworu * grubość) od 014 x 0 4 xO.5-0 130x 0 I00x * 1,0 mm. Sita zacisku tych trzpieni umożliwia wykonanie obróbki pólwykańczającej i wykańczającej
mocowanie to me jest zbyt dokładne. a . ,/ględu na swo, uniwersalnycharakterdość wcrokic zJ stoso»,„if w, lekarskich wykańczających mają t r z p ie n ie rozprężne ig ie łk o » / S " ' t ' " (T < i ' 061 Gtnk04™ ™ * " t * ' » W » . I „ „ . 4 , o zbieżności 1 :30 - l .M>. z Wewnątrz ewnątrz tej tulci znajduje się trzpień 2 o dokładnie tej samej zbrenoici co mający z p r^ c, strony gma/do na klucz 7 Między trzpieniem 2 i tuleja / znarfuu « igiełki łożyskowe 3. ułożone w koszyczku 4. Igiełki te w stosunku doosi tnp*nu są uło/onc |>od kątem ok. I 30. Jeżeli za pomocą klucza pokręcimy trzpień 2 to wskutek ukośnego ułożenia igiełek będzie się on wkręcał w tuleję /.co spowoduj: ,q rozprężanie. Układ ten jest samohamowny i trzpień w *un* naprężonym pozostanie tak długo, aż cofnie się kluczem trzpień ’. W tulci / znajduje się tulejka
~ ¥ Ryv «.10«. Trzpieńa sprężyna tulejo»*. / ,p,W n j tulejo»*. .> nakrętka. > przednuoi
Ry*. 4.105. Trzpień u sprężynami irubowymi. / sprężyn* »e»nętr/n*. 2 sprężyn* zewnętrzna. 3 nakrętka. 4 tuleja docitka>*ca speężyny i centrującą pr/cJmiot. i pierścień centry,*,. 6 przedmiot
*»»• <10 6 . Trzpień ro/pręzny igiełkowy oraz yfgo wymury «■
■ • » llo llo ., .J «mazdo na klucz
»
»
I »Uęicęorowy.
umykająca 5 i nakiełkiem oraz wkręt oporowy 6. ograniczający ruch trzpienia 2, a zatem wielkość rozprężania. Trzpienie Stiebera umożliwiają rozprę/amc maksymalne wynoszące 0.002rf(rf śrcdnicj zewnętrzna trzpienia» Jednak w praktyce, ze względu na dokładność centrowania nie stosuje się rozprężania większego niż 0.00li/. Otwory w przedmiotach do zamocowania powinny mieć tolerancję wg klasy IT7. Po pracy trzpienie nale^ zostawić w stanie nicnaprężonym. T r z p ie n ie r o z p rę ż n e z m asą z a c is k o w ą przedstawiono na rys. 4.107-4.110. Konstrukcja ich jest podobna do uchwytów z masą zaciskową. Hlemcntem sprężystym jest cienkościenna tuleja i (rys. 4.107) rozprężana masą zaciskową >, tłoczoną tłoczkiem 4 za pomocą śruby /. Śruba 6 służy do odpowietrzania, wkręt 7 zaś do napełniania trzpienia masą zaciskową.
Rys.
4.109 ¿ S 7
.X
i
Rys. 4.110 Tr/pseń ro rp itń ,,
„rilo w ,.
soamany be, alo,sa)s»nia wrwsk*, I liocwk.pseridew i nawoesOmu • tulet» roiprerw. ! L o s ó t- otńsa. 7 - wkręt. 8 - wpuit Ry*. 4.107. Trzpień rozprężny z masą zanikową; / - śruba. 2 masa zaciskowa. 3 - tuleja rozprężna. 4 - tłoczek. $ - przedmiot mocowany. 6 wkręt do odpowietrzania. 7 wkręt do
Rys. 4.108 Trzpień rozprężny z masą zanikową do jednoczesnego zamocowania czterech przedmiotów; / śrutu do wciskania masy zaciskowej. 2 tulcj* rozprężna, i masa zamkowa. 4 - przedmioty mocowane
Trzpień z rys. 4.108 służy do jednoczesnego zamocowania kilku przedmiotów. W tym rozwiązaniu masa zaciskowa jest ściskana bezpośrednio śrubą I (bez tłoczka) Przedmioty w kształcie tulci można zamocować na trzpieniu (rys. 4.109). Trzpień ten ma dwie niezależne tuleje rozprężne I i 2 oraz komory z masą zaciskową 3 i * Wciskanie masy zaciskowej odbywa się dla każdej strony niezależnie za pomocą nakrętek 6. które naciskają sześć tłoczków 5. Trzpień przedstawiony na rys. 4.110 umożliwia zamocowywanic i zdejmowanie przed miotu bez zatrzymywania ruchu wrzeciona. Tłoczek / do wytłaczania masy zacis kowej 3 jest wciskany pierścieniem 2, który ma wewnętrzną powierzchnię lekko stożkową. Obraca się ona razem z trzpieniem, zabierany wpustem S. Pierścień je»' przesuwany obejmą t, z dźwignią (niewidoczną na rysunku) i kamieniem 5. który ślizga się w rowku na obwodzie pierścienia 2.
Trzpienie z masą zaciskową służą do zamocowania przedmiotów z otworami wykonanymi w klasie IT7 i IT8. Dają one dokładne centrowanie. Masa zaciskowa stanowi mieszaninę żywic syntetycznych, oleju i innych dodatków- chemicznych ma ona półstałą konsystencję o malej ściśliwości W czasie zamocowania wytwarza się w niej ciśnienie wynoszące 30—80 MPa. 4174. Trzpienie tokarskie
z wysuwnyml szczekami
Pradmioly, których otwory w obrobione rgnibnw lob a » mnie arowym. inow b r r « « , , . , * no t r z p i e n i a c h r w y s u w a y m i a ierek a a n 10* » korpusie / trrpicnia a wykonane ln y rowki. » Uóryob a wtwsoownc-“ * ■ w a t k iK r ę c ą c śrubą i . powojuje * prrouwank suwaka S. na ktorrSo « w y płaakic. pochyle Ścięcia. Do * « forowaniu rowka w lewo rorsuwają ssę promieniowo, cauiao» “ _ .
, u^ , wYfOSAŻIN* TOKAMI*
I oenOBKOWE_
430 , ^
4^
uchw yty n arzę d z iow e . p r z y r » ^ a t o ^ ą M Krótki opis i zastosowanie
IS
Rys. 4.111. Trzpień z wysuwnymi «czekami; I korpus. 2 szczęki. 3 suwak. i zakołkowana nakrętka. 5 śruba, 6 wkręt zabezpieczając) suwak przed obrotem. 7 - sprężyny dociskające szczęki do suwaka
Rys. 4.112 Przekrój trzpienia z wysuwnymi szczękami. I - wysuwne szczęki, 2 - koszyczek. 3 - rdzeń z powierzchniami spiralnymi A. 4 przedmiot mocowany Zamocowy wanc w miejscu zdjętego imaka z suportu uniwersalnej tokarki Uowey Stosowane w przypadku obróbki wymagającej wielu zabiegów i przeyić Przmaacce do icczenu wzdłużnego wałków wielostopniowych (rys. a i bk do toczenia poprzecznego po«*rzcha czołowych (rys. ci lub podoęć technołogicznych i fcięć krawędzi (o »
4.2.
Uchwyty narzędziowe i przyrządy tokarskie
W tablicy 4.11 zamieszczono przykłady uchw ytów narzędziowych i przyrządów stosowanych na tokarkach. Pod rysunkiem każdego z tych urządzeń znajduje się jego skrócony opis. Niektóre urządzenia są bardziej szczegółowo omówione w dalszej części tego poradnika Uchwyty narzędziowe i przyrządy tokarskie usprawniają pracę tokarek i rozszerzają ich możliwości technologiczne. Z tego względu należy dobrze znać budowę i działanie tych urządzeń.
wtro««nn<
l0llc n - ^ _ _ :---------
Tablica 4.11 (cd.)
S/kic Krótki opił i
Zamocowywanc ■ luki konika lokaiki kłowej. Stołowane pr/y obróbce otworów o niewiel kich irrdnicach, wymagaWcej ¿utorowania kilku nar/ed/i: tr/ech rył K c/icrech r,» b. «riciu - o * C Pr/yrżjd analogk/ny >ak w po/. 4. Toczenie g-mtu / poru-eo /. równym Uoko. nacinanego gwintu. no«m do gwintu ułtawionyrn pecntopadledo ou toczenia
•'ifcdcin c/.™. ■® p r / W ^ T uu dżwi™. powierłthni - . Ic - o i K dź-ijni iwek m kon«oK
S'“ b" l ~ W » - 1 >"1»"“ W * “ * » ’
* 1 P " « “ * " * “ tuki korbki rpc/nei ( Liniał 4 obrok») “ T ? " * ' P0* * * » * » “ Pr^uwnw na prowadnK»ch j . "/dłużnych »uportu Suwak 0 unieruchomiony w k*runi - * * 9 przytwierdzonej do prowadnicy W * S i u«*»ucham«,,
na »koku toczonego rowka (gwiota) 1 ****** mywany pr/e/ obracanie *n.by / n a rip l« - )« pr/c/ .pre/y ne do wzornika J rowki <**•»>>0 a" C" ■/a.tołowanie pi/yr/adu / poz. 4 lub J «**>“
Lp Nazwa Szkic Krótki opó i zanotowanie
Przyrządy do toczniu zewnętrznych powierzchni kulm>:h
7
teyru t f Itopdow y (ryt a» San* tuportu poprzecznego p o j o n e z yednym końcem ' V 1Von* c1 d™ * " ' *w>«zany obrotowo ze w.pormkiem unieriKboauoaym »zskdctP łoża łoza tokarki uchwytem iirhw.trm Ji
n m lZ u Z k
,r> ' b» Na uiporae poprzecznym zamocowany wtpornik /. w klć-
2 L k S ,/ rr w z im r i rkońcu i * wahi T ‘? n, iM Km *unie aD*m . P° ^ ^ ln I zamocowano i z° imakicm 6. pw««*«« którym
i T T a CT|J '*>“ iC« n li “ <*«■ toczone, kult w przedmiocie OMd« * ° « « w “ kończony kołek 10 Zmuny średnicy toczone, kuli przez obracanie truby pociągowe, luportu J. S t^ tL T ^ o .
Pnyząd cenowy (ryt a) Oznaczenia / P™to>* « * » ■ « ' nożowa (wahl.wak ż trzpień (wyiaczadlol 5 cep«.* ’ przy -łączonym, na.ro.nym potu.ie mechamanym .riłumytn łubfezy rfco,« P * « * * mu imaka nożowego. i> w p > iw q
m- w o » * ™ .
ż ślimacznica łsuport obrotowy), 5 - >mak nożowy. # • ślimacznicy ' Praca przy ręcznym potuwje noża
» » '
“ 't
4 WTK>ł*»WH TOMMK Tablica 4.11 (cd.)
Przyrząd do toczenia Uimaków
SU te Krótki opó i Miłowanie
N°£ *łobcażaj»cy *ab «mącznicy *»półpracuy*«) z toczonym Uimaktcm. zamocowań) na •tok obrotowym / z przekładnia ilunakow» o pr/rło/eniu napędzanym przez -akk uktkopowy 2 od wrzeciona tokarki za pomocy przekładni gitarowej o pr/eło/rniu I,
Oznaczenia wspólne: / przedmiot obrąbany.. « "< > ** Wzornikiem
^
.
Qg.OB.OWI
.11 <«*>
_______________
js z k k . Krótki Q|M’ i zagotowanie
Fnyrztfddiwigniowy. W luki konika zamocowano trzpień /, « wahliwej dźwigni ‘ lewy koniec dźwigni pouczony Pod e«' toczenia poprzecznego unie w/dłuzne łupo
Pr*yr»d n a / ^ a a , krótto h>J,o*lu:n>m '^-uacoK I unie popr/ecoe »uport kopnięty (kopuł hydrauliczny». J w/ornd. ■ n i * j drawana zgrubnie. J waritwa drawana przy młotowaniu kopiata Tocwnie zgrane przewa/n* nożem zamocowanym « iraaku przednim. natomuu loc/enie wykań* no/rns zamocowanym » muku kopiahi hydraubcznego Skoine utlawxn* uń * '*> « « < *• pr/rdmwxu umożliwia toc/rn* pro»top*llyeh odtad/co i zaryto. “* 1« w hw potrzeby wytaczania nxchanx/iw*t>
I
Tablica 4.11 (ed.)
o ™ c n n u ..póln c I
M m Ł 1
av*»*
1
- m l* *
Przyrrad do hydraal-rznego.
-"I” 1!;boon' ’ '
**»•**
, b li:h . , to W “ » "» * " I * 4* ^ * łlojakicm. * góni)
Szkic. Krółki opb i zanotowanie
FF
Doczołowej powierzchni toczonego wałka I przytwierdzona nakładka .'(wzornik» W imaku oożowym zamocowany noż 3 oraz rołka (oczna 4 . docukana do wzornika »pręzyn* Rolka toczy uę po wzorniku tylko w początkowej chwili toczenia (położenie / imaka nożowego! W dalszym okresie leczenia rolka (oczy się po powierzchni obrobionej (położenie II imaka nożowego) iązanie stołowane przy toczeniu długich wałków nieokrągłych z płynną zmianą zaryiu poprzecznego przy - R _ < 0.2/?__
Przedmiot obrąbany / • postaci krążka otadzony na wałku z o ę łc ią w/ornikową i d / w ,« ‘ ü *P«HI zamocowany pr/nuwme nóż 3 oraz oprawka z rolką 4 Wahh.a o .. o , ’xh łm ' Popr/ec/nymi oprawki z rolką i noża. Toczony z ary ł obrócony lio L S tS Z W t0 łB a ł “ H 0“ « o r n i k o ^ i walka nieznacznie .K k w a P QIU*ov:l toczonej powierzchni i S
ü
' S
' , "
dhiglch p m d m io l» . , p i , ™ , „ » i m W
oe°OB«Owi
, w r r o fJi* * TO«*«*«
Tablica 4.11 (cd.) Szkic Krórki opił I zanotowanie
Toczona lrł> » k a / otad/ona Uc/nie ze wzornikiem na wtpólnym (r/pteniu W utuk, no/owym «mocowano nóz . oprawkę z rolk*. Długotć rolki więkt/a n.z erobow tocz«*, krzywki o wielkotc dobwgu i wybiegu n o/a Dociik rolki do wzornika tprę^nam i
zanotowaniem hydr«ul»c/nego Miport*
tokarce kłowci
¡Ä
iÄ
“ 1*
' —
W -W
p «*n a»i
M o /li« a a fc Jü ü !? '- ! * f * ,d?m ,,0 >ko»ym do um ocow yw ani! fcictnk trzpieniowych nK
zaBtfdo» w y to c zen iu w k l a p ,
dużej wprawie tokarza. Dosunięcic noża przy Iooenill. , Llerancji średnicy 0.05-0.02 mm) ustala s»ę metodą k o ł e j ^ ! ? 1
5.2.
K o le jn o ś ć
zabiegów przy toczeniu w kiach
5 2 1 - T o c z e n ie w a łk ó w o średnie| długości przebieg obróbki w kłach walka o średniej długości" odbywa ńę aMtępo^ {ryy
TOCZENIE Z EW N ĘT R ZN Y C H POW IERZCHN I C Y LIN D R Y C ZN Y C H
5.1.
iy'wałek należy obrobić zgrubnie na odcinku równym ok. połowie długości wał*
Rozdział
Uwagi ogólne
rorifrof pontenchni cylindrymy-ch jest najbardziej typowym i najczęściej stosowa, nym rodzajem obróbki tokarskiej. Toczenie odbywa się dwoma sposobami: 1) przy potu»* wzdłużnym, kiedy kierunek posuwu jest równoległy do osi obrotu przedmiotu. 2) przy posuwie poprzecznym, kiedy głów na krawędź skrawająca jest równoległa do osi obrotu przedmiotu (sposób ten jest stosowany przy wąskich »toczeniach oraz krótkich czopach cylindrycznych). W pierwszym przypadku należy sprawdzić równoległość osi kłów tokarki do kierunku przesuwu wzdłużnego suportu w płaszczyźnie poziomej. Wykonuje się to za pomocą trzpienia kontrolnego i czujnika (patrz rozdz. 4) lub przez zmierzenie mikrometrem średnicy na jednym i drugim końcu walka, obrobionego na tokarce przy zamocowa niu w kiach (najczęściej stosowana długość wałka / wy nosi ok. 300 mm. a średnica jest mc mniejsza niż 40 mm) W przypadku drugim sprawdza się równoległość głównej krawędzi skrawającej noża do osi obrotu przedmiotu obrabianego przez dosunięcic tej krawędzi do walka kontrolnego i stwierdzenie wzajemnego przylegania (obserwacja szczeliny świetl nej).
(rys- 5.1ak . . . ;i /ahierak zamocować na drugiej stronie wałka i toczyć zgrubnie pozostałą część (rys. 5.Ib). j| wykończyć jedną stronę wałka na długości, na jaką można bezpiecznie toczyć przy zabicraku (rys. 5-lc) 1) wykończyć drugą stronę walka (rys. S.ldk
Do toczenia zewnętrznych powierzchni cylindrycznych stosuje się najczęściej noże typowe. Zamocowanie ich w imaku nożowym powinno być krótkie (mały wysięg» i sztywne. Kąt przystawienia x. w przypadku wałków wiotkich należy zwiększyć do 90 .
Jeżeli wałek ma kilka różnych średnie na swojej długośa ,c «o s tro miejsca, do których należy toczyć wałek na fezyukooe/ooym wierzchołkiem n o » Jako tu r«d M P0® 1^ ' ^ 53ł miaru specjalnego lub kreskowego (ryv ^ 03-05 mm Długości wałka, wyznaczone tym sposobem, mają do ^ ¿ u je się Zachowanie większej dokładności długości poszczcgolnw
Odnośnie do sposobu zamocowania przedmiotu obrabianego obowiązują ogólne zasa dy podane w rozdz. 4.
Ptzez zastosowanie zderzaka stałego (rys. 5.3k ^ n a k / ,cst zamocowany w odpowiednim miejscu
Dosunięcic noża. w celu wprowadzenia jego ostrza na głębokość skrawania a,, odbywa się wg podzialki znajdującej się na tarczy związanej ze śrubą pociągowa posuwu poprzecznego Dosuwanic noża wg oceny wzrokowej (czyli _na oko") je*« dopuszczalne jedynie przy obróbce zgrubnej, dużych naddatkach na obróbkę
„ « d n * ! f w " 4 * 5 ***
P* ^
^ p j ^ a . to
,
« W N ^ Z N .C H POWUHtCHMI OL.HOR.C7NYCH
450
a)
Rys. 5.2 Wyznaczanie ryskami długości loc«nia PO wstępnym wyprostowaniu walka (ocena wztoko*a| należy ..konać w ».ll
nakiclki i osadzić w kiach tokarki. Wrzeciono trzeba wprawić ,
"
i
obrotowy i kredą, trzymaną w opartej (na imakul ręce. zaznaczyć miejsce n g r a a walka (rys. 5.5). po czym wałek należy dokładnie wyprostować. CzynnoićT, powtarza się kilkakrotnie, aż do uzyskania ptostolinio»tgo ksztahu »alka
narzędzie dojdzie do punktu A na wałku. Następnie wkładamy między suport i zderzak płytkę 2 i wtedy narzędzie dojdzie tylko do punktu B , a po włożeniu płytki i 3 do punktu C. Jako płytki 2 i 3 mogą służyć płytki wzorcowe (najczęściej kl. IV dokładności! lub przy produkcji seryjnej specjalnie wykonane płytki dystan sowe. Niekiedy w tokarkach są stosowane specjalne urządzenia zderzakowe.
Rys- 5-5 WsJępoe łfowdan* [»oMdmiowoid «alka
Bicie przedmiotów, które mają powierzchnię zewnętrzna obrobioną na goto» ("P zdeformowane walki silników elektrycznych, wrzecion i inne elementy maszyn remontowanych), sprawdza się w kiach tokarki lub w tzw. W o t o im prjyr * Ł k
5.2.2.
Toczenie w ałk ów d łu gich (w lotkich|
Materiałem wyjściowym na walki długie" e j pręty walcowane. Ponieważ pręt taki w cva.ee transportu lub składowania może zostać pogięły, dlatego pr/et! przy stąpieniem do obróbki należy go wyprostować. P r o s t o w a n ie p r ę t ó w przeprowadza się na prasach śrubowych (rys. 541 lub hydraulicznych zaopatrzonych w dwie nastawne podpory I i 2. Rozstawienie tych podpór dobiera się wg najbliższych dwóch przegięć walka i przegię cia te prostuje się kolejno. N ic należy nalomiasl podpór rozstawiać zbyt szeroko, gdyz wtedy wałek sprężynuje i nie da się wykonać prostowania
• z .M b a i, „ zn ała ń H M
r >
K
Ryn. 5.6. Sprn««l/anie bkia obrobionego «alka poy
W "* * 0
Zamocowanie w kłach przedmiotu długiego' na Lę a ta e “ P °* 'n'cn b)* Nac.sk kłów na przedmiot. * £ J >U *£ ^ flBW O« n « w kłach Nacisk pr/edmiol. którego *« ^* lko nmocowan« nie « duży. aby nie powodował wygłęcu walka. Zb> p*/>v/>rą drga« watta czasie obróbki przedmiot i i i r« w * •i to z kolei wpływa na zwiększenie tarć
m«vduje KT* i może ohri>bki *alkó* pn*
",
*
TOC/INIf »«WtlWIUYCH
CWW>»YC?HYCH
w kluch co pewien c/a* należy sprawdzać nacisk kłów i ewentualnie »korygować go juk również uzupełnić smar w nukiclku przy koniku. Bardzo częstym zjawiskiem. występującym w c/asie loc/cnia długich i wiotkich wałków, są drgania. Przeciwdziała się im w następujący sposób: I)
Stosując podtr/ymkę stałi| lub ruchomą.
’ ) zwiększając na nożu kąta przystawieniu x „ 3) zmniejszając posuw lub prędkość skrawania albo oba czynniki jednocześnie. 4) stosując wyższe (-górne") ustawienie ostrza noża.
5.2.3.
Przykłady obróbki wałków
Obróbka walka na określoną średnicę. Przykład I. Obrabiany wałek ma być przetoczony ze Średnicy 050.« na średnicę 050.4 mm (przedmiot na ircdtucy 050.» jest już wstępnie obrobionyk Należy wykonać następujące czynności: 1. Po zamocowaniu walka wprawić w ruch wrzeciono tokarki i nóż dosunąć do przedmiotu tak. aby jego wierzchołek lekko tarł o powierzchnię przedmiotu. 2. Pierścień ze skalą (rys. 5.7) ustawić na zero. po czym wycofać nóż. 3. Przesunąć suport w stronę konika lak, aby nóż byl z prawej strony czoła walka. 4 Nastaw».1głębokość skrawania wg skali na pierścieniu.
R y ł. 5.7 Dosunięoe noża do przedmiotu obrabianego
t t .oUJNOłC Z«Blf OOW fWZ. lOCZWIU W KSAC*
/.cbs.^n*
> “ >*"<**
» « l* ln * *»«* p*,
,pickanyeh. gdy/ zatrzymań* wrzeciona, gd, 06, znajdu^T “
_
..____
Pt>'k»
■■ * ♦
„ „ s u j !. s » ° * » > * » o fcrtiik, o «
„a ,
, » ,ó b «
'
» « w
- 8,4 r
liczba działek, o jaką nakzy pokręcić śzobę. wynoii
- 44
5. Przetoczyć wałek, wycofać narzędz* , średnicę «alka ponown* merryć. Gdjby był. różnica między średnicą założoną a rzeczywiście otrzymaną na skutek medokbdaoia lokarki. « u k ż y wałek je*z oe raz przetoczyć, postępie podobnie >ak poprzednio.
Przykład 3. Przetoczyć wałek (zgrubnie obrobiony) o średn*y 032 tu średnicę 0)01005 (toczen* dokładne! ! Zm*rzyc średnicę walka suwmiarką. 2. Dosunąć nóż do przedmiotu, skalę ustaw* na zero i narzędzie wyccćać 3 Przekręcie śrubę o 5 dnakk i przetoczyć wałek na 0 ) 1 5 mm 4 Mikrometrem sprawdzić czy watek nic jest stożkowy i ewentualne tkorjgować pofczeme konika. 5 Ponown* przetoczyć wałek przy głębokości skrawania 025 mm i nmerzyć mdmegaukre metrem Średnica wy nosi np 31.02 mm. 6. Pokręcić śrubę o 10 i \ . działki, przetoczyć wałek i amerzyc Średnica powinna wyoc« 31.02 105 - 29.97 mm. czyli m*śo się w granicach tcknacjL ♦
_4esfiuuia*t
Na pierścieniu powyżej skali jest zazwyczaj podane, jakie przesunięcie sań suportu odpowiada przekręceniu śruby pociągowej o jedną działkę. N a przykład I dział ka - 0.05 mm. Oznacza to. że po przekręceniu śruby o jedną działkę skali narzędzie zagłębi się 0.05 mm. czyli średnica przedmiotu zmniejszy się o 0.1 mm W rozpatrywanym przyrwdku średtucę przednuotu należy zmniejszyć o 50.8-50.4 - 04 mm Takiemu z»nxpzen.u uedn*, odp o . sad. przekręceń* śzuby 0 ^ - 4 dzsalk. l!'
^ * " " * pok,* * n“ **ub> nastąpiło większe przekręceń* niż o 4 d n a lU należy uoę przekręć* w przeciwnym kierunku pr/ynajmn*) o ' , I ,>beotu i ponown* nastaw*1 Ma to a . celu wykasowane luzu między im b, p o c h w ą a nakrętką "•** o l resk ie, długo*. 6 " ’»łączyć potu*
*
ębok oło skraw.ma włączyć posuw i wykonać obróbkę walka na
- « « «
> fm u co * * * » « . S n a . u l, ł a j - , * , .......... nigdzie pow*rzchni surowej i zmierzyć tę średnicę. ' ^ gęd/* ona wynosiła np 069.8 mm. 3 Dosunąć wierzchołek noza do powierzchni oi 9 »by lekkoUri o mąi *^ę Iraby nastawić na zero. 4 Nastaw* głębokość skrawana wg skali, ł * •»*>» obecnie 69}- 65,4m
Przykład 4. Dokładne (wykańczające) toczenie przelotów* w noza w produkcji seryjnej (ryi. 5.81 I Na próbnej sztuce nastaw* noz tak. aby ł . cach przewidzianej tolerancji (podobnie jak w pnjtM ne 2. Założyć przedmiot (nóż znajduje saę w potaMm *
i przy n
, .„ o n -
m um m
I Wlp/yć n*pfl nar/pble /n.|du|e « i 1« wybk|U <*
!“ “ • 1* « " * • * »*“ • P“ » * •>!*/,<. IW , ó
. » U t m m i™ « ' I« “ ' 1'. ■,4 a i “ P " ' " “ J " P * " ™ “ 1a w w „ m i n * » W r a . l e locmni. P * * « « « » ■ P °p ra .lm » ! " > " » « •< )< P o „ I m nol. n on M ira .it i pobranie nol» » M y .kery«o».i p r» ( bMdm
„ „ ”
pokręcenie łruby.
♦
5.3. Naddatki międzyoperacyjne Wielkoić naddatków Holowanych pr/y toc/enlu wykańczającym wałków podano w MU. 5.1, nulomiait pr/y t/litowaniu w lab). 5 2. Tablica 5.1. Naddalkl malorlalu na loczonl« wykańczając« wałków Dhgc - |0CB netto pr/etlmiolu. mm /akm śrtdnic mm powyżej
do IK 50 120 m
6 IK V) I*) 260
kio
Odchyłka średnicy. mm
1000 ponad do 2000 dla wymiarów bar- dla wymiarów xn 2000 mniej dokładnych Naddatek na średnicy. mm 300 do 500
1 1 1.5 2 J
1 1 1.5 2 3
500 do 1000 1 1 1.5 2 3
1.5 1.5 2 J 3
0.24 -0.35 -0.45 0/0 -0.75
1.5 2 3 3
-0y4 -Ofi -ox - ifi -12
Uwaga: Pr/y toczeniu wałków stopniowanych należ) dobierać naddatki, uw/ględnia>*c c*U długość walka
11 Wyimaty bardnc) dokładne dotyczą średnic czopów współpracujących lub ba/owych_______
O B R Ó B K A O T W O R Ó W NA TOKARCE 6.1.
RmM„
W iercen ie otworów
|>o wierceniu nu tokarce przedmiot obrabiany umocowuje nę » uchwycie tokarki; wykonuje on ruch obrotowy wraz z wrzecionem. Wiertło jert osadzone w gnieżdne tulci konika. Jeżeli stożek chwytu wiertła nie odpowiada «ożiowi gnu/da. stosuje łię tuleje redukcyjne. Wiertła o chwycie cylindrycznym zamocowujc uę w uchwycę wicrlarsktm. który swoim chwytem jest osadzony w tulei konika. O rfo prrajmiolu. w Uórym ma być wykonany « • « . powinno h * pmioaooc (»planowane! W celu zapewnienia wiertłu prowadzenia na czok przedmiotu wyko nuje się stożkowe zagłębienie (ryt. 6.1) Można jc wykonać nożem łpctjalnjm l „ . 6.l i i lub boc/nym (ryl. b.lbk jak również ipecjalnym
Tablica 5.2. Naddatki materiału na azlltowanlo wałków Stan materiałów lub rodzaj dalszej obróbki Walki gładkie meobr.btane cieplnie cieplnie
Zakres dlugoso wałków, mm do OD
m - 1200
1200 - 2000
do 400
400 K00
800- 1500 powyżej 1500
Walki hartowane
do 200
200-500
Walk. „litowane he/iłowo
do 200
powy/ej 200
Zakres średnic. mm P«*)/ej 10 IR 30 50 W 120 IR0 2«)
Nad «tek na średnicy. mm
g h« b. ł81ł
do 10 II JO 50 R0 120 140 2M
0.25 0.30 0.35 0,40 0.50 0/4) OM
0.30 0.35 040 0.50 0/« 0,70 0.S0 0.90
0.45 0.55 0,65 0.75 0JI5 1.00 1,10 1.25
-0.10 -0.12 -0.14 -0.17 -0.20 -0.23 -026 0.30 -0.34
.. 6 .1. W ykonywanie poglv«.»..~ «•—- w —
I or/edmiotu ioik centry«« icrccmu dluyich olworów należy wykonać * ° ° J * ^ ¡ y „ prawadm
ó> na glęhokotć kilkunaicu ula W i>m celu należy wyMieKtc miuepay Jnkę wiertła wlałciwcjfo. i T
. k: ' : c r
„ „„ „Im S
, f o « o o ) ć [0
■»«” “
obraha»)” ' raayt» Ł
—
-
» i i E S S
o tw orów _______________
« OBWOB«» OTWOnQW H* TOKAUCt
_
" " y - ™ ™ i U na
Ry*. 6.2
Podparcie wiertła przy nawiercaniu
12 14 20-3S
Sial o średniej twardości; R . ■ .<00-W MPa
-V S
9-10 20-30
12-22
Oflj-O.cu 0.06-01 0.05-0.1 0.1 -0.18
'♦wen«
nla » mm 22-50 "a^ a T OJ-0.45
0.03- 0.01 0.06-Q.I O.U-0.1* OJ-OJJ 0.05-0.1 0.1 -0,18 0.18—OJ 03-CW5 N 6-10 0.05 0.08-0,1$ 0.I6-0J Żełiwtt „ OJ-0.4 , 120- ISO MPa S 20-40 0.7-0.1 0.15-0,25 0.35-OA 0.7-|J 4-7 N 0.02 0.03 0.05-01 Żeliwo: R . 0.1-0.12 012-02 12-20 0.05-0.1 _ ISO- 300 MPa s 0.1-0.15 O2-0J5 0J-0.4 N 8-12 0,03-0.05 o.06-ai O.I3-O.I8 Staliwo s 18-25 0.05-0.1 0.1 -0.11 0.18-OJ OJ-OJ OJ-0.45 luboamebo iV 50 80 0.04-0.07 ai-o.15 0.15-0JJ •X25-0.4 Brąz s 100-150 0.06-0.1 a i - a is OJ-OJ 0J4-04 N 40-100 0.1 0.18 0—5 OJ-04 BMbjl Stopy lekkie s 50- 200 015 0.25 0J5 04-0.6 V wiertła ze stali narzędziowej węglowej i mskostopcmcy S wiertła ze siali szybkotnącej. Sposób korzystania z tej tablicy jest następujący. Dla określonego rodzaju maicnału przedmiotu obrabianego
Przypadki złamania lub ukręcenia wiertła zdarzają się często, szczególnie wier teł o małych średnicach. Przyczyną tego może być stosowanie zbyt duże go posuwu lub też niejednorodność materiału wierconego. Jeżeli na drodze wiertła znajduje się twarde ziarno lub pusta przestrzeń (rys. 6.5). to następu je zerwanie jednego ostrza wiertła, co często prowadzi do złamania wiertła. Nicodprowadzcnie nagromadzonych w kanałach wiertła wiórów lub zbyt głębokie wprowadzenie wiertła (rys. 6.6) jest również często przyczyną złamania wiertła.
,»Oitu w srrdmcy »„
1?
iV 5
1-5
55
Rys. 6.4. Zamocowanie wicrlla na tuporcie
<„| m*kka; RdoJOOMPa
’osuw w m n obr. prz,
1
Przy wierceniu większych otworów może się zdarzyć, że wiertło obluzuje się w tulei i zacznie się obracać wraz z przedmiotem. W tym przypadku należy natychmiast zatrzymać wrzeciono, gdyż. może zostać uszkodzone gniazdo (ulei konika. Przy. czyną obluzowania się wiertła jest zbyt duży moment obrotowy od siły skrawania w stosunku do momentu zamocowania. W celu przytrzymania wiertła nakłada się nań zabicrak tokarski (rys. 6.3), którego koniec opiera się na powierzchni górnej sanek narzędziowych. Przy wierceniu otworów w produkcji seryjnej korzystniejsze jest zamocowanie wiertła na suporcic w specjalnej obsadzie (rys. 6.4). O ś wiertła powinna leżeć dokładnie w osi obrotu wrzeciona. Rozwiązanie takie umożliwia wiercenie na tokarce przy posuwie mechanicznym. Jeżeli wiertło jest osadzone w gnieździć tulei konika, posuw uzyskuje się przez ręczne wysuwanie tulei (pokręcanie kółkiem konika).
Prędkość skrawania
Matenal obrabiany
_
1000-20 - s i r » * ’» “ * " “
1000..,
11X10 JO
™ n m d h w otxolo.j »cbüoiu M kżj «>bni ' “ I " “ >»-»«••■*>* J » * “ “
Pojuw , . „ u , p„ ( jp cJn ic, „ ic lla Ji» « n c j mi(dr> 1 2 * 2 lom
'J
od 0.IS do 0 .J mml.br. Jcicli • k m w .a M i ' “ życiem posuwu mechanicznego, to z podanego za resu n |cn posuwu (np. 0.2 mm obr) i przeprowadzić prć*bę Jfgłn zmniejszyć,
Rys. 6.5. Pusta przestrzeń na drodze *Kttb może być przyczyn* złamania
Rys. 6.6. Zair/ymame odpływu wiórów przez zbył głębokie wprowadzenie wiertła
korygować zależnie od sztywności układu: przy «> ««* Ptty pracy spokojnej powiększyć w granicach usu «niu na tokarce posuw jest zazwyczaj ręczny, »ich du ..-k ..........
V, .
uniku pam ięta, że pr/y »
^
Pn> • * ' jest tndtu n Juł)m
. ó w » » « » » »
6 .2 .
458
K rw a m k K * » * " * powicksraniu »'worów u p r,M „j„ M lanych, odkutych lub wywierconych. Stosuje «¡c tu nastspujjcc r y p „ „ „ n o i. ( lR 6.7»: — hytaczak prosty (rys. 6.7a(. wytaczak spiczasty (rys. 6.7b). — wytaczak hakowy (rys. 6.7c). Typowe noże składane do obróbki olworów podano w rozdz. 2.
R y ł. 6.7. Typowe noże do obróbki otworów
-—
.
„w e C K « )” mrcrynujicc P“ ” ™ 0*
R o z t a c z a n i e i w ytaczanie otworów
ob,'6b“ , <»*«<*• je« wykonnau. . , T Narrtdric H u i « „<, , “ J " '' * * " * r e ń pod
na rys d*9
w
Pftditamone
, an.ee.»«'“ " " " “ T ' ° k" kl po* " ln° W * moi-liwic krótki., „pewna: jak naywręksu, żyw n ość noża. „ ott , ^ “ " W HOk ab, 0 laka a ie lk » « « * 8'cbokoiei u , b) ' “ ’“ W Pd,,* jlugeec,. ape»b.e konieerny »ybieg naM ed b aluy mm| p » okj k.adralowym pora podparć,e w unaku » „ u je Q lj o d t n S S i i * * 1“ Wykonywane sa jednakie wyracraki a chwytami cylindrem,ml E l * „graniczenie wysięgu nora do wielkości kouiccmcj Pr;, ramoe/wiaiu Z 1 ml ch.yiami jcsl wymagana podkładka pryzmatyczna Irys 6 | ® ,Uk*
R ys. 6.8. Obróbka rowka wyjściowego dla gwintu
Wtoczenie wg rys. 6.7c wykonuje się często w celu zapewnienia wyjścia noża przy gwintowaniu. Korzystniejszy kształt rowka wyjściowego dla gwintu przedstawiono na rys. 6.8, co wymaga odpowiednio ukształtowanego noża.
Rys. 6 .10. Wysięg no/a pr/y roztaczaniu
Wierzchołek noża przy obróbce otworów jest zazwyczaj ustawiony na wysokości osi (rys. 6.1 la); w celu lepszego tłumienia drgań jest czasem stosowane ustawienie wierzchołka noża powyżej osi przedmiotu (rys. 6.1 Ib), co powodujezwiększenie kąta przyłożenia z i zmniejszenie kąta natarcia y. Przestawienie z osi A wynosi do 1/100 części średnicy otworu obrabianego.
Ry*. 6.11 Ustawienie »«cnthołki noża przy ro/lKnniu Rys. 6.9 Nóż do wtoc/eń pod sprężynujące pierścień* otadcze: a) trzonek z kasetą, b) części składowe kasety, c) płytka z węglika spiekanego (firma Seco)
Przy większych otworach, gdy należy utrzymać duz4 doUadI zamiast noży wytaczaków stosuje się w y l a c z a d t a. znacznie większy niż trzonka noża. zapewniają one w « » P ' mnicjs/c drgania. Nu rysunku d.!2a p m d « * » « "a pirclorowych. a na rys. 6.l2b wyt.cradlodootwrdw « W « '■■'Cd,«m K„ , u mały nór o kwadratowy™ lub « W
^ ^ ^ mn<)łre ugłęoe ^ 0|>ofów ^
rrreok*
Wysunięcie nora r wylacradla powinno byi medure. "y spływ wióra.
, .
.
u, mm. dua
w ra ca n ia Olworów, g o c n w ) j " ł " * ,iow.ne « kilku • **• *“ * -■“P e o - W (»„reruruO (rys. 6.13) O pm «H » I“ “ “ „„b o a * de 1 kdkunasiu odmianach Iplylki irijM w e. k“ “ '1™
.a o n n ^ l
• oaaO—a onrottó» "* to ** "« _____________
"■
powy«i
rdworó*
'•
normalny
..
P"*Hk
02 025 0,1 0.35 04
Rył. 6.12. Wytac/adla tokankłe
0» 0A 0A5
120
l»0 2M ~ M
0,75 W
nzd d zi
oT 0.15 0A5 02 0A 0.75
02 IA 1.15
- l-z z d « « « * I I * .« .* « *
,* f c . n « i, , p « « m m .« .» m c ,
Ryt. 6.11 O praw ka (katcta) d o małych otw orów i wieloottr/irwa płytka / węglików .ptekanych d o w ytaczadla ta i g n u /d o n a w ytac/adle d o oprawki / ry i a ) tb |, « p a »kładowe opraw ki ( c l « k t r t regulacji opraw ki na »ytaczadle (d l opraw ka w ic k t« * » lypu «1« otw orów o d ok 120 mm (e) (firma / korpu» op raw k i, i łru b a mocującą opraw kę d o wytac/adła. i łru b a u tta w t/a (otiow oi / łru b a mocującą płytki ik raw a j* ca .J iru b u uOawc/a (promteniowoŁ /- łamacrc wiórów. 7 p ły tk a iraw a jac a
•0,12 •OM • •0 * • 021 •02*
•O.y, •
0.14
•“ >“ I *
pmici«hfii cylindrycznych,ott »cru n zn ych i .t it fj O p fn tiu H . J d/ięki mo/liwoici regulacji położenia oprawki w wytac/adlc mo/iu yc równie/ /a»toviwać na tokarkach »terowanych numerycznie («Mawianie narzędzia na dokŁadny wyrnur po/a nut/yng). Saddatki na »/litowanie, które po/QtUwta »k pr/y wytaczaniu otworów, y ,daao w tahl 6.2 Naddatki te mogą ulec pewnej /mianie w /akrnota od rod/aja ofcrófcki cieplnej ora/ k»/iallu i »/tywnoici przedmiotu.
6.3. R ozw iercan ie otworów Rm *irrtantr utworA» ma na celu u/yikame dokładnego wymuru i ktdałtu M.or. ora/ du/ej gładkofci powier/chn. Iz/y»kanie tych »amych uch otworujeu rówme możliwe pr/e/ wytoczenie otworu lub jego uidowtm , ale metody te M n ta m drort/e niż ro/wicrcamc i wymagaja wyż»/ych kwalifikacji pracownia Rozróżnia cię ro :»trn aru r : KnJm r i wykdmatącr. *<»/■«««* ■»“ J ' * ? '“ ** rf<:nir lub maizywm o na na.tępujacych obraburlacfc tok««. rc-*»«**«. wiertarce, wiertarko frezarce Ro/wiercame otworów na tokarce jnł apu> i p» wi/echnic notowane . m, t/awte Iw wyjątkowych przypadkach, gdy zależy na » "tworu, tlmujc » « ro/wiercame trójłtopniowel f>, r o r w w u a M /grubitego »hi/e r o iw w r t+ l
.
M r«d«a M tal d » * *
F
najc/cłoej c/leroo»lr/owe o irubowej Inni /<*» «wrea»* -«taM/aye« "■/•wrceftiu zgrubnym po/mtał naddatek e e ie n * » ° * ( * « » M II •■*> »'"•teriak, /d/ierak. um o/liw «j 4 używanie otworu w u * ^
“ •dnut / * » * . , n u ,rfi»nr«d n rndd*«» W ^ U li W » W 111 » » ~ ~ i I.K t.z m. „ n d M ■»* o " « " * * • * " * * , , , - « — • “ ' * * “ . , i H . , 4 - i n < » ■« "> * • * « W • w i Wj w «> d .,ll*|n,rt.. jo l ..Irzdzo* W « “ W » .
W W » ».ękS K j. np. « k t a * S. o lin u j e « , 6 ™ o pn,, m ^ ,cdn.iV najczęściej ręczne, a mc maszynowck Rozwicnaki mormali/owane dostępoe w handlu służą do obróbki otworów w klasie H7 i H8. Dostarczane są równe rozwiertaki. których ostrza nic są wykonane na gotowo (oznaczone .półwyróbl Rnv 6.14. Roiwiertaki zdner*i. maszynowe do O łw r t . walcowych: al trzpwniowy , chwyta -wicowym M tnękakrny kroili i chwytem stożkowym Morw a, cl trzpieniowy « suh mbkotn«** i chwytem stożkowym M onet. dl trzpieniowy z ostrzami z węglików sp*kin>ch z ćhwytgcm stożkowym Morw a, cl nasdnny ze siali szybkotnącej. 0 nasadzany z ostrzami ł węfhkow spiekanych
Użytkownik może jc wykończyć dla otworów w innych klasach dokładności mz H7 , HS. Średnica rozwiertaka wykańczaka jest ustalona na podsunie średnicy i tołerancji otworu (rys. 6.16V Przyjęto następujące oznaczenia: P _ . górny wymiar graniczny otworu. D dolny wymiar graniczny otworu. T J... B
tolerancja wykonania otworu. górny wymiar graniczny rozwiertaka. zapas na rozbicie otworu przez rozwicrtak. B = 0.1ST.
T. tolerancja wykonania rozwiertaka. T, = 0357*. Wartość średnicy części roboczej oblicza się ze wzoru Tr Oprócz rozwiertaków maszynowych stałych są stosowane
po 7Ui>ao sit idh o.Ui> m ona rc*uk>»«c pm* w B »«a t na właściwy wymiar.
* C**OW»» QT»Q*>« * * TOłAWCl
, , o tw o iy isnHMMM - .u . i m a ,. o , . . „ . u , M l . . <ł«J* * » . * n * k ' m w * a o lte m y * o dułcj no»«« ' i m "« D » *1 ” »*»> «> ‘ - '» h c>l,nJn i Z o W d * j r.»uui * « * * » m n *i"*r> . „ d a « « I . k w p I V n v . TO„ „ ukk*> otworu iu I t o k l u ł j * * ' t « w » t w » m u l * « (r>* t U l u n i l ^ , »flttK C O -' I w y k u K W « * " >
Dwa jw » « e ro/wiertaki mają ostrra z przerwami w celu zmniejsz crkości wióra W cdu rcmnereenia otworu. którego średnica jest określona wymiarem symbolowym (np 0201171 należ) przede wszystkim dobrać odpowiednie rvwicrtaki. Każdy rozwicmk poniżej chwyiu ma wybitą cechę oraz wymiar otworu, do którego obróbki służy. Jednak średnica r/ccrywisla rozwicreonego otworu ora/ gładkość jego powierzchni załe/y ponadto od prawidłowości zamocowania ro/wiertaka. sztywności tokarki, cieci) cModiąa>>snunijąccj oraz rodzaju materiału przedmiotu obrabianego (otwory nvwxtcane np. w żdiwK i miękkiej siali tym samym rozwiertakicm nic będą miały jednakowej średnicy! Kolejno« zabiegów przy wy konywaniu otworu rozwieranego na tokarce jest następująca Ił wiercenie otworu wiertłem. 2 i ro/wicrcanic zgrubne. 3) rozwieranie wykańczające. Średnice kolejnych narzędzi muszą być odpowiednio dobrane, tak aby uzyskać odpowied nie naddatki na obróbkę. Średnice narzędzi przy rozwieraniu podano w tabl. h .V iu ry* K20 zaś przedstawiono przykład doboru odpowiednich narzędzi do obróbki otworu 02OH7.
B|'
1W“ ' * « * * “ " W " i t * l ~ V obulMI „ „
wmlu « » .r u » W
_ ■'
--
**
, e n n O ... O T ^ - 0 T Tablica ablica o 6.3 j (Cd.) 7
6
1 22.5
24
23.75
25 24.5
26
25.75
8
9
24
23.5
10 24
25
24.5
25
26
25.5
26 27
12
27
25.5
26.75
27
26.5
28
26.5
27.75
28
27.5
28
JO
28.5
29.75
30
29.5
30
32
30.5
31.75
32
31.5
32
34
32
33.5
34
33
34
33
34.5
35
34
35
36
34
35.5
36
35
36
38
36
37.5
38
37
38
40
38
39.5
40
39
40
42
40
41.5
42
41
42
44
43
44
45
44
45
45
46
16
35
42
44
43
45 46 20
48
43.5 44,5
16
44
45.5
46
46
47.5
48
47
48
49
50
20
50
48
49.5
50
52
49
51
52
50
52
55
52
54
55
53
55
56
53
55
56
54
56
58
55
57
58
56
58
60
57
59
60
58
60
59
61
62
60
62
62 12
63
25
65 68 70 16
72 75 m m
Podane wierceń W przyi Wteiilii OblKM 1 Przed cy o 1 (w o le .
32
60
62
63
62
64
65
65
66
68
67
69
70
69
71
72
72
74
75
12
16
25
32
61
63
63
65
66
68
68
70
70
72
73
75
"~1 '
m
licy kolumny 2. 3. 7 i dotyc/4 ednic wierteł dobranych do przypadków ■Inym materia i maja eh. rakter otie tacyjny. . obróbki otwotów turo») eh (np. odia nych) wiercenie zattępuje tię wytaczaniem zastępować wiertłami innej konttrukcji. ćrednicach owy¿ej 50 m / i leca dnie rozwieru ków okręci no normą N-54.M-58870. tukiem wyk ńc/akiem nożna tlov rwać również rozwiertak pótwykancM)V mej i nim k
R ys. 6.31. Koleino« ubiegów przy wykonywa*. n a , « n
« »
icile
n o n a zjawiskiem przy wiercenie dworów na loVa.ee je« bicie m o n w sromnku do osi obrow przedmiotu obrabianego. leżeli położenie olworu rorwic,canego mmi być ściśle współosiowe z osij obrotu, należ) przyjąć inna kolejno« rabiegów (rys. 6 .21)1 . l i wiercenie olworu wiertłem krętym. 2) roztaczanie nożem. 3) rozwieieanic nn gotowo. aby rozwicrcić otwór na tokarce należy rozwictlak zamocować w odpowiedniej oprawce w tulci konika. Istnieje z a s a d a , według której rorwicmk powinien prowadzić się w otworze sam, bez przymusowego prowadzenia wynikającego z za mocowania Dlatego oprawka rozwięrtaka. w której jem on zamocowany, powinna umożliwiać swobodne ułożenie się rozwieruk. w otworze Przykład rozwumma j
r . " z " n " *' * * — M ^^em obrotowy )cs, przenoszony przez ezrery kołki, z klóryeb dwa oradzon, ta e bpi zastosowana oprawka , pmgubon
W a r u n k o w a n i a przy rozwiercaniu podano w u b l «4.
a. 6.33. Oprawka —
"
*
r
iwm unkó* tkrawama
A 0TW0WÓWMA TOMAMCt , , 4 . W a n m k l « . . . M t t < • " ' . o z W - r c . n . o n a lo k o .c n
Wychoduc
mon, on
«
"
'■
1000 4 Posuw uzyskany przez pokręcanie ręcznego kółka konika Należ, żalemobłK/yi prędkość pokręcania. W tym celu należy znac skok gwintu s.uby do w,su.-, T i r k o l a Pm lym y. ze skok ten wynos, /*. - 4 mm. czyl. na I obro. kolka rozwiertak przesunie sk o 4 nrn Ponieważ posuw, czyli przesunięcie s* rozwiertaka na jeden obeoi przedmiotu obr.bc.nego / - 0.5. zatem na I obrót przedmiotu należ, przekręoc kolko konik, o M - i obrotu. Przedmiot obraca się z prędkością n - J2 obr/min. zaicm kotko należy pokręcać z prędkości« », - 32-j - 4 obr/min. czyli was trwania I obrotu kolka wynos. 15 s. Jest ,o oczywiściejedynie wartość orientacyjna, gdyżścisłe jej zachowanie przy posuwie ręczny nie jest możliwe
PR Z E C IN A N IE NA TOKARCE 7.1.
R o r d iia l
Noże do przecinania
n o obróbki rowków obwodowych ora. do prrecinania no tokarce uiy»» uc m K ..-«rocków (po... ro.dk 2) Op.óc, oo i, „ o m u l i , » . » * , nu» .. 2 L E S . noże o imiennej g.om«,.ii o „ „ a . » ..* * .> 1 U rsrzrrimk o powiększonym kącie przystawienia x(. Noztaki przy przecinaniume
s s s :a
z
s s z
#
¿
¿
z
- -- * *>“ * * •—
gdy x, - 90 Rys. 6.24 Szlifowanie powier/chm przyłożenia rozwienaka
¡ S Ju c c in .k o MO. Pr«-".«,.“
Rys. 6.2$ Dogładzanie powierzchni fazki rozwiertaka
Gładkość powierzchni po rozwierceniu w znacznym stopniu zależy od stanu ostrzy rozwiertaka. Rozwiertak po operacji szlifowania (rys. 6.24» przechodzi tzw i*bcuKanit. czyli dogładzanie powierzchni fa/ki (rys. 6.25) za pomocy osełki Rozwiertak. którego ostrza są pokaleczone lub wyszczerbione, zarysowuje i zarywa rozwicrcaną powierzchnię. Rozwiercanic przebiega nieprawidłowo również wów czas. gdy me jest zachowana właściwa grubość warstwy skrawanej.
i i płytkami z węglików Opróc. normalnych n oiy p-mcinokó. * * * ' « “ " " ^ , opiekanych »4 takie Holowane oo.r f k „ „ „a Przykład rak,ego noia pr.cduaw .onn a .^ ^ , ^U kó. .P * » * “ konstrukcję, u m o żliw iają c ą intensy przykręcony do jes, zamocowane od góry docisk je*« pomocą specjalnej śruby. Przy «7»»« H * * P o zluinieniu śruby sprężynka u | 00 na rysrozwiązanie przecinak, .klodanego P - ^ ' . , W i e „Holow anie do prmonanu U U i.u r . b « * » u m okzlifowanych £ £ £ £ » * * * » “ ^ Przykład n o » przecinaka o p ra .k o .«» P
“
^
--------471 „ nacinania pierścieniowych kanalków. „p. „ Do in„,c h celo». s iu « 1.0 « do pneemania o odpowiednie specjalnie wykonane do tego celu Pnyklad no,a skład,' lub spiekanych podano na rys. 7.5 ikasela i p l„k , , k „ „ : “ *"*< i ' « “ ów Inny pnyklad nora składanego do rowkowania , dwoma o s i n a m i ' 6,1
Rys. 7.2. Nóż przecinak składany. m uu i węglików spiekanych; 0x0-16x16 40 x 40 mm. 6, - 3-8 n u /= 110-200mm.
R y l 7.3 Nóż przecinak składany; ostr/c z węglików spiekanych
*wiórów) I'1?'““*o'■Moc natarcia 0' (firnu' Seco) W --
, PH71C»«*’« H* TOK»"*
7.2. .
Zasady pracy przy przecinaniu m t o .r jen zabiegiem wymagającym osirożności i dokładno*,
o * !"« » ! » ulrudnionych « m d ,, ~ S r « i 6 . ó » . c n > zjawiskiem towaizyszącym przecinaniu są drgania. i , „ c nimadko po-odują Hamanie noża. P m , przecinaniu nalcz, kiciowuc „ { p o d «,„, r s ; : ' * . , p»™ «" ^ w ™ 1k™ 'i ° - ,,n “ i»« przecinania powinno leżeć możliwie blisko uchwylu. ’ N 6, należ, wystawić ż imak. jedynie na »lelkose k oneeoą (jak na,mm,,,,, wswce noża) i zamocować sztywno. > Nćż należ, osta je lak. ab, oś s,mciii, jego cztsc. robocze, była rSwnolcgla d , kierunku potowa |p,os,opadła do osi loka.kil Sposob osław,arna noża podano na ry l 7.7. Przy niewłaściwym osławienia noża bedzic on spychany na Kdną s„oa, i ulotnie /łamaniu 4. Szerokość noża b oraz posuw /należy dobrać zale/nic od średnicy przecinanej r ^ k o i ć i m w a m a w zależności od potowa należy wybiać z labl. 7 ! 6 W celo uzyskania plac, beż dlgań. slan techniczny lokaik, pu.imcn h,c popiawny. Niepożądane są la loz, wrzeciona w łożyskach o ,a, loz.y w sopoic 7 W czasie przecinania należ, zapewnić dobie chłodzenie . sm.lowamc Przy takim zamocowaniu noża należy zwrócić uwagi, ahy kgo uwiztbolrk leżał aa wysokości osi pi/edmiolu obrabianego W lym celu ^ d nóż należ, podkuye
T
Rył. 7.7 U trawienie n
Uzasadnienie zmniejszenia digań w układ,. U rn domp. . ^ stosowanego wynika z układu «1 działających na p*/cdm>otobrabiany na no (rys. 7.81
Rys. 7.S. Układ sii prz, prireinaniu Przy przecinaniu slosuje sit małe prtdkości skrawania
Tokarki, które mają mało sztywne łożyskowanie wrzeciona lub luz w panewkach (na skutek zużycial w czasie przecinania wykazują silne drgania, co niejedno u uniemożliwia wykonanie przecinania. S(>, Aby uniknąć nadmtcmych drgań, można stosować następujący sposób postępowania zamocować na sankach narzędziowych odwrolnic (tzn. płaszczyzną podstawy . " P ’ i do przecinania włączyć lewy bieg wrzeciona. J « l lo możliwe tylk" * Pr,>l’a gdy uchwyt jest zahe/płec/ofiy pr/ed odkręceniem się z końcówki wrzeciona
,
napd — ^^^
„ , j w hu f ,
odbywa sic naje,iście, p.-ez k^ \ X ■p ^ W « « “ " T i * w przypadku p ie s z y m za,« » Oliwna siła skiawania i. działa na ottaz O *” “ * * , , w kierunku pizceiwnym. czyli towmczd 7 iw‘h“ >'u 1 j,G g s i z zamontowanymi na nim „Kehsmzmam' < ***> ku dolo», Ponieważ wwlko«' ob siała, może występować okmsowo rtw «'“ *1^ ^ , dip, taRgo wrzeciona w gmniench luzu Zjawisko . rtbtarkn-nar/ęd/ic-przcslmuit
r. n n c » w ha tokahc« p _
_
odwróconym «>■ 7 »W • T O » 1“ " '>
f -' f - 1 c
«74
* « dolo.,
i powodu)! dociłk wrrcdop* « loiy.kacl Nie wyrlypuil tu rulcm tflonnotci w r a io iu do drgan r — * * * * '»m K W “ ” “ b '■
d r s i i . tue w y o ip d y . " » k i y ronio W a l l u f » „u p o rlu o n a ,o c h o m ,, /h aln y lo r n . prowadnicach
. 73 (cd) tek w « » ^ “
Prędkość --tkrawania j
—
w y lJ Ł „ .
— H _ « _ » »
PritVI.U. D o b * .. r o o l ó . d o . o o prry prccin.nio Pradnuo. o h r.ta n y »-Iowy o «rin ic y 60mm Z a t * . obrthkowy p erainanic (r cMndmnwo.1 N . N d „ . . , c O H 1 1 dobwi.my dla « a lk ! o ucdn.cy W mm nor pr,«,n..l j r . 4 - 5 nun oraz poiuw/ - 0.11 - 0 .1 6 mm/obr (przyjęło h - 5 min)
.
--- -— —
— L U j J J X r r ir r
--------
" I W ...... ..
“ E R 5 | 5 t w s K S w c r « !
„ „ „
Następnie z uhl. 7.2 dotneramy prędko« skrawana. Przy p osuw ie/- 0.15 mm/obr. o. - 24 m/mm. zatem
Stale węglowe i tropowe do ulfpUłf-iTh^
„ m J 5 ® L 2 1 „ ,28 obr/min
3.14-60
Główna UM skrawania F, oraz moc P . obliczamy. mnożne podane • tablicy wartości ostrza, a mianowicie
uerialowa
F - 5 570- 1850 N / • ' - 5 0.14-aT O kW
i wykonanie próby skrawana. I przypadku wyttąpienu drgań ni eży przede wszystkim tpcawdzić. czy zamocowanie przedmiotu ♦ obrabianegow uchwycieoraz e Wa w imaku jetl dottatecznie tzlywne i tilne. Jeżeli w dalszym ciągu występują drgania lub inne nieprawidłowości obróbki, należy nieznacznie zmniejszyć prędkość skrawania. W ublicy 7.3 podano orientacyjne warunki skrawania przy przecinaniu i rowkowaniu narzędziami z węglików spiekanych. Odnośnie do szerokości noża i obciążenia można korzystać z tablicy również dla noży zc stali szybkotnącej. W przypadku tokarek starszych lub zużytych należy stosować dla prędkości skrawania współczyn nik redukujący do 0.70. TaMlca 7.1. Orientacyjne warunki skraw ania narzędziam i z wcqII»ów spiekanych przy przecinaniu I nacinaniu kanalkOw pierścieniowych
Gatunek węglików spiekanych
SM25 SI0S. SIO S20S. S20 SM25
Seco SIF
SU N . « o « . uopowr o m.m ok, i hartowane do twardości MO H6 2d*wa szare zwykkt i slerodalne oraz
i ft. < 450 MPa
2eliwa jakościowe i ojgliwę o iwatdofcj c utulonej prędkości obrotowej wrzeciona. potuwu
Dalszy tok pouępo.ama o
Ruldon SIC6.SI0 S20S.S20
materiałowa
Prędkość skrawania m mm 95
S25M
W
SIF
80
S25M
65
Szerokość ostrza. mm 3 | 4 | S | 6 | 8 | II | 16 | 22 Posuw, mm/obr
Grupa materiaIowa
0.15 0.17 0J0 0.20 0.16 0.13 0,10 0.0*
1
aio 0.12 0.15 0.1$ 0.12 0.10 0.08 0,06
ll-IH
,< 550HB
---- -----
. penie"*1 • * * * " * ‘ - 218 odoyiujc się z odpowiednich lablic lub tabl- *7.2).
1 * * « e i ,g ,» ^ " KW " ‘ *lk»l*Rb.|B , „
flu^klad 1 (O * 8 3a)
i - » mm; /= 60 mm; * - | : 20. należy•„bhorjć i>. a «ton k -
P ° przekształceniu otrzymam,
raton D - 33 mm.
T O C Z EN IE ST O Ż K Ó W 8.1.
Rozdział
Pojęcia podstawowe
Siożek j a t bryłą obrotową, która powstaje przez obrót dookoła osi linii prostej, tworzącej z tą osią kąt a (0>
i ’ 60 R,s. 8.3. Obliczanie stożków Pnyklad 2 (rys. 8.3b) Dane: D - 60 mm; / = 80 mm; * = 1:5; należy znaleźć d. Wtórokreślający zbieżność stożka przekształcam, tak. aby z lewej «rony otrzymaći
D -d k m ----/ (zbieżność na rysunkach technicznych oznacza się np. 1 : 20).
Przykład 3 (rys. 8.3c) Dane D - 20 mm: d = 10 mm: A - 1:15. obliczyć / .
Ry». U - Llerom, uoika
Rył- 8.!. O N ro .ro pólkala wierzchołkowego nożt.
Slozekjeil określony, jeżeli podana je « jego jedna średnica j/ż lub dl oraż zbieżność Pfży nbzobce Rożka na tokarce potrzebna gol również wartość kala z, uiworzonego pracz iworzaca stożla i jego oś. Wartość k ą u z oblicza iśg w sposób naslipujacy Irys. 8.21 Pizez. punki 8 należy praeprowadżić linie BA i 8C. równolegle do iworaaeyeh slozka K „ « „bliezym, z na.„t pu,accj zależności
D -d
«7
K „. ^
20-10
*«)klad 4 (ryv 8.3d) Dane D = 30 mm; d - 25 mm. /= 70 mm; obliczyćk t _ D - d ^ 30-25 _5_ J _ I " 70 " 70 " 14
^«yklad 5 Dln* K»l zbieżność stożka * - 1: 20. należ) obliczyćkąt * Wiązanie: (g , - 1 . . 1 - -L (wg uprzednio pod«**» t6wr" " mu'» Pochyknu l-or/ace. *W)ka IWW*“ * ,Wru )«« rOwna połowi« ibWrtwło
“
« to c z w « t
o
U tanek iwykły ^
ż
k
ó
w
__________________________________.
478
zamieniam» na dziesiętny
1:40-0025 Miera Iga- 0025. __ Tera/ w U biky ungensów szukamy najbliższej wartości i znajdujemy. /e kjt j jest «w arty m,M, v
U "»' O w om u, „ . „ w ,----„ „o ić .a W i o me »y d a rcu , p„ y „a n o aaopaltijc w nomma. spo » b bard/o dokładnego mu.ioma kara
> .u v „ w M * * « ‘ ..o ,, * f ■'*>i)P„ priQlh *
W Uaih ' ° ka'k l “ » « » « • ‘JC «C "Prjad/I.m ,,„,koav
1-20 a l 'W ; wówczas kąi Rolka fi b t f i k »w arty między 2*40 a 3\
. eraiaik
” '" » U
Dokładniejszą wartość znajdziemy przez Uw. k u r p o ta t/t. a mianowicie v.yP,łu^ m> *an 0x,
obrabianego « o r l a . a w im akn m>ż0wy„
tangensów katów w r w i f f 00262 is l ‘2Q - 00253 różnica 00029 Różnicę dzielimy na dziesięć części i oznaczamy
I M R W b s lo ' ka' n alcl>' lak W U w ii ich kal A , « , . . " 1* wskazanie czujnika się nic zmieniało. Ia> *
' “ “ i *kinotó “ *> - « le j p rz ta « ^
Wartość A. przypadającą na 1* możemy znaleźć » tablicy Ungensów na ir Tworzymy teraz różnicę tg z-tg I -20 - 0.025 - 00233 - 0.0017. Otrzymana różnicę dzielimy przez A . i otrzymamy szukaną różnicę kata
Zatem kat « - 1*20+0*6’ - l*2ft kat fi - 2z - 2'52'.
wierzchołkowy
stożka
będzie
wówczas
wynosił
♦
Jeżeli obrotnica sanek narżędziowych nie ma « ogóle podrialki kaetmej, uaki m o™ ustawió pr/y uryciu k a lo m ic ™ unnerulnegu (r y i 8.61 U iu .ie u * me sprawia więksaych trudności, jeżeli powicRChnia boerna ranek jesi obrobiona i równoległa
8.2.
Obróbka stożków krótkich
do kierunku przesuwu sanek. Przy toczeniu stożków krótkich przedmiot obrabiany tnożc być zamocowany w kbch lub w uchwycie samoccntruj4cym.
S i o i k i k r ó tk i e są lo stożki, których długość / nie jest większa niż całkow ity przesuw sanek narzędziowych tokarki. Sposób ustawienia sanek narzędziowych do toczenia stożków przedstawiono na rys. 8.4.
Ustawienie naroża noża musi być wykonane dokładnie na wysokości osi kłów (rys. 8.71. gdyż w przeciwnym razie nic uzyska się prawidłowego ksztahu.
Rys. 8.7 Ustawienie wierzchołki noa przy obrób* stozko-
j4źjJ i iiil,.nluul*'
Rys. 8.4. Obróbka stożka krótkiego
Jeżeli wykonuje się na tej samej tokarce stożek zewnętrzny (rys. z nim tuleję stożkową (rys. 8.8bL sanki narzędziowe należy łktęoć p* przypadku w prawo, a w przypadku drugim w łewo od ^ ^ * zmianie ustawienia sanek popełnia się zawsze pewien ^ ^ trzpień nie będzie ściśle przylegać na p o w a b n i l w i e m u niejszym rozwiązaniem jest obrobka trzpienia i nluftni sU„ko»ego nóż — k <■»>• MCV w „ m eelu należy pd> lub j e » zamocować odwrotnie, nie zmieniając kierunku M ^ , «mcco»** umożliwia to osadzenie uchwytu zmienić kierunek nóż powierzchnią natarcia ku górze.
*
v STOŻKÓW DIUOICM
a m n ia m « T o » * » ____________________________________________________________ 480
*
~ ~~ Obłiczyć przesuńięoe konika do obróbki u. lV r i p l 30 mm. /- IW* nim. k - 1: W. „ .,o ~ * -
481 •łaurach:
•>*a * *■ »*'«j 100
j . D - k i- n — ń - * R y ł. 8.8. Toczeń* ir o n ia rożkowego i luki stożkowe,
oittn przesunięcie konika będzie i -
Niedogodna jest przy toczeniu stożków krótkich konieczność stosowania posuwu ręcznego (jedynie ciężkie tokarki mają CZSSCm napęd mcchanic/ny sanek narzędzio wych). W celu uzyskania równej i gładkiej powierzchni stożka, należy stosować mały
. * L l i L . ¿5
obliczyć innym sposobem, pomijając średnicę mnitji« j sina WKdac. że tga - y . * «»Wicach funkcji trygonomcinonjch U1.0 «ujdb»,. *
i równomierny posuw. «1 * “ i
8.3.
“ 0025
kil ł ■ »*»' w
“
> '» - 0.02S idla md,
do 5*. wartości sin i tg są do uebie lak zbliżone, ze prikiyczme tenjmujrm, je zajednako»« zaiem « - 100 0.025 - 2.5 mm. *
Obróbka stożków długich
Sloikirm długim (w odniesieniu do określonej tokarki! jest stożek, którego długość tworzącej jest większa niż przesuw sanek narzędziowych. Obróbkę stożka długiego można wykonać dwiema metodami: a) przy przesunięciu osi konika, b) przy
Jeżeli zbieżność k jest rów na — lub mniejsza, to można do wzoru: 1 = I sin z zamiast sin a wstawić tg a. który z kolei wynosi tgz = -
zastosowaniu kopialu.
Ostatecznie więc. dla stożków toczonych metodą przesunięcia konika przy zbieżności 8.3.1.
Toczenie stożków p rzy przesu n ięciu osi konika
* < - przesunięcie
oblicza się ze wzoru
Konik tokarski może być przesuwany w kierunku poprzecznym w stosunku do płyty podstawowej (rys. 8.9). Wielkość s tego przesunięcia zależy od zbieżności k i długości / stożka. Przy tej metodzie kierunek posuwu noża jest równoległy do osi wrzeciona. Aby więc otrzymać przedmiot w kształcie stożka, należy tak ustawić oś przedmiotu ob rabianego. aby tworząca stożka I- II (rys. 8.10a) była równoległa w płaszczyźnie poziomej do kierunku posuwu (rys. 8.IOb). Przesunięcie s w tym przypadku wynosi D -d
- 4 W rozpatrywanym przykładzie • • "* > ■ - ¿ 2 - u n™ leżeli stożek nta tzopy cylindryczne, tak że długość przedmiotu Ł (0> * ' " 1 °' * * niż długość stoika (, do tworu na s należ) wuunc Ł
2
k s*L — Z a le t a tej metody tocżenta jest " " ' ' " " “ „ ^ “ o^uitoiet. »idłużnego, a co ża tym idżie Użyskame mn«kW I » “ «“ Metoda ta ma jednak zasadna-« « konika i wrzeciona nic są równoległe. leu przedmiotu. Wynikiem tego jest wad P * stożkowej powierzchni nakiełka (rys. 81-1 +*
u T ^ C b R>* 8.9. Przesunięć* o h konika */gWcm oh wrzeoona tokarki
- a & r f p i' R y ł. 8. 10. Przesunięcie konika przy toc/cniu łtożka bez czopów
. ^
pnd te*” !™ “ “ p>-’* * ,7lhni
* *
,0łajcż>od '»*łkoW’ *
aa konika. Dopuszczalne największe przesuń** J ° '
poedmioiu
( TOCZłNIC STOŻKÓW
482
OBRÓBKA SI02K0W DlUGlCM
R y*. 8.11
Przesunięcie konika przy toczeniu stożka z czopami
- £ &
iv r
Tl
R y ł. 8 .1 2 . Usytuowanie I b w nakiełku po przestawieniu konika
R y ł. 8.13. Kieł z końcówką kulistą
Warunek len nic obowiązuje, jeżeli zastosuje się kuliste końcówki kłów (rys. 8.131 lub tworząca stożka nakiełka jest wypukła. Inną wadą. która występuje przy obróbce seryjnej, jest konieczność zachowania iden tycznej długości L przedmiotów oraz głębokości nakiełków. gdyż w przeciwnym razie zbieżność będzie się zmieniała. 8.3.2.
Toczenie s ło ik ó w za p om ocą kopiału
Za pomocą kopialu można obrabiać stożki zewnętrzne i wewnętrzne (zwykle “ I:5 k jak również toczyć gwinty zewnętrzne i wewnętrzne na powierzchniach stożkowych. Koptal (tzw. mechaiiczny) zainstalowany w tokarce przedstawiono na rys. 8.14. Składa się on z obsady /. przymocowanej do sań wzdłużnych suportu. i nieruchomego su w aka -\ na którym jest osadzony skrętnic liniał 3. Suwak 2 ma prowadnice w kształcie jaskółczego ogona. Do suportu poprzecznego tokarki jest przymocowany łącznik 5 z podłużnym otworem, do łącznika zaś - suwak 4. który jest prowadzony na liniale 3. Po skręceniu liniału o odpowiedni kąt r unieruchamia się go śrubami (> i 7. Śruba 8 służy do zamocowania suwaka 4. Suwak 2 jest połączony / prowadnicami łoża tokarki za pomocą łącznika 9 i wspornika 10. Wspornik ten mo/na przestawiać wzdłuż łoża, możliwe więc yesł toczenie stożka w dowolnym miejscu. Jeżeli suport ma posuw wzdłużny (na ry*. 8.14 strzałka /). to jednocześnie same poprzeczne przesuwają się w kierunku //. Aby umożliwić ruch poprzeczny sań. nadawany im przez kopiał. śruba posuwu poprzecznego powinna być zwolniona lub wymontowana. Sanki narzędziowe należy skręcić o 90 . tak aby ich ruch posuwowy Dyl prostopadły do osi tokarki. Dosuwamc no/a na grubość wióra odbywa się '•> pomocą sanek narzędziowych.
R y ł. 8.14. Kopial mechaniczny
Tokarki, zaopatrzone w irube lcleskopo»a. aic wymigają wymontowana ycj i omorliwiają zagłębienie narzędzia » maltrial za porno« śruby posuwu popraeznrgo. Obróbka slożka zewnętrznego oraz wt.nelr/nogo o rej same, ztaeżnosa wymiga przestawienia liniało prz, nie anieoionyn. kirnrako o t o » . Jeżeli wymaga Sie dokładnego przylegano, obo po.’rrzrh » n o z k o ^ . wykonać obróbkę stożka wewnętrznego przy tym » m>m F * . . . ..M.v-isnmig noza.
M
STOZKOW
• TOCZ*« STOZKQW
8.4.
Pom iary stożków
W celu sprawdzenia wymiarów srożka mierzy się jego większa średnice l>. dlng,,* / i kat wierzchołkowy p. Pomiar średnicy O wykonuje się suwmiarka lub w przypadku wymagane, w,t k , „ , dokładności' mikromelrcm. Pomiar długości stożka suwmiarka warsztatowa zwyczaj wystarc/a. . . . Pomiar kąta wierzchołkowego stożka wykonuje s.ę kątomierzem uniwersalnym. usia wiając przedmiot na płycie wzorcowej przy użyciu pryzmy (rys. 8 .16 1 lub |C/ dokonując pomiaru bezpośredniego (rys. 8.17).
Rys. 8.16
R y ł. 8.19. Sprawdzian wymiarów nóżka wewnętrznego
8.1. Ustawienie sanek narzędziowych suportu lub kopiahi przy toczeniu i enntwkanuch stożków Stożek (oznaczenie)
Rys. 8.17. Przykłady pomiarów kątów stożka za pomocą kąlomier/a uniwersalnego
Rys. 8.18. Sprawdziany do przedmiotów stożkowych
Sprawdzenie prawidłowości średnicy stożka za pomocą sprawdzianu odbywu się przez stwierdzenie, czy czoło przedmiotu znajduje się między ryskami kontrolnymi (rys. 8.19) lub występami sprawdzianu. Sprawdzian do stożków zewnętrznych (rys 8.20a) ma występ /. natomiast sprawdzian do stożków wewnętrznych (rys H20ł>> występ 2 oraz dwie ryski kontrolne 3. Stożki narzędziowe, stanowiące chwyty narzędzi, oraz gniazda, ze względu na ich pełną zamienność, zostały znormalizowane i określone normą PN-92/M-550I2.
«.iks. « « ,
w tablicy 8.1 podano 1 , 1 , sklecenia sanek narjędno.,^ lub kopiahi cm loekeniu stożków stosowanych w budowie maszyn.
Pomiar kąta stożka na płycie wzorcowej
Kontrolę stożków lub otworów stożkowych przeprowadza się równic/ za pomocą sprawdzianów (rys. 8.18) w następujący sposób. N a powierzchni stożkowej spraw dzianu lub przedmiotu wykonuje się wzdłuż osi kilka rysek ołówkiem kopiowym lub też powleka się go bardzo cienką warstwą tłuszczu wzorcarskicgo. P o nałożeniu sprawdzianu na przedmiot (lub włożeniu w przedmiot) pokręca się nim i następnie zdejmuje. W miejscach, w których przedmiot przylega do sprawdzianu ryski ołów kowe zostaną starte, a w przypadku tuszowania tusz przeniesie się na element nietuszowany. Metoda ta umożliwia wykrycie błędów kształtu powierzchni stożko wej z dużą dokładnością.
* “ •s i ™ * ł n i
M on ea nr 0 Morse'a nr l Morse'a nr 2 M on ea nr 3 M on ea nr 4 Morse'a nr 5 Morse'a nr 6 Metryczny Brown Sharpc'a
Kąt skręcenia sanek narzędziowych suportu lub kopiału liniowego 1*29 1-26’ 1*26’
1*26' 1‘ 29 1*30 1*29'/,* 1*26'
r n 1/:'
Sto/ek IrbieżnoK)
K»i skręct-uunrt narzędziowych «porto lub koęśahi tonowego
i 2C0 1:1(0 1:50 1:30 1:20 1:10 1:8 1:5 1:3
08*/, 917" 0’M 0*57' l‘26’ rsr 3*35' s-rr 9-2S"
______ rfńżnlamy naaiępujace zezy.., «wiaró. "
aar> < ° Z n , ! *' * P k u u raryj "& • * "> ° * V " « Irys 9 Jb>notowań, . " ” . ""le z ą **, m , i lirowymi. r " " “ lk a l~ K h ( « » . „ . , : a r,s trapezowy symetryczny (rys. 9.4al. \ arys trapezowy niesymetryczny (rys 9.4bk o» -ans prostokątny (rys. 9.5ak L a r y s okrągły (rys. W b) ^ 7
O BR Ó BK A GWINTÓW
Rozdział d ys. 9.3. Trójkątne
zarysy gwintów
Ry* 9-4-Tnpezcmcurpy pc-ow
„ metry««**1*-b' ca,
9.1. Rodzaje gwintów C M I ma zwoje ułożone > | linii śrubowej na powierzchni cylindrycznej. Linia iruMnia powstaje przez nawinięcie Irójkaia A B C (rys. 91) na walec kołowy Icylinderł o średnicy d. przy czym odcinek zfCjest równy obwodowi podstawy walca (żalem A C - ndk Odcinek BC nazywa a g skokiem lin ii Iru k m ri i oznacza >it Inc-
Rys. 9.5 Zarysy gwintu a) prostokątny, b) okrągły
r* P.. *
-
btdmcą nominalną gw intu jest średnica zewnętrzna gwintu śruby i omica sięją bterą i Jeżeli gwint ma tylko jedną linię śrubową, nazywamy gopdnokrotnymO^Domojnyml jeżeli kilka wielokrotnym (wiclozwojnym).
- L
K ai *. który Iworzy odcinek A B z odcinkiem A C . nazywamy tą rem noriom linii irubowef i obliczamy go ze wzoru Pk
Gwint może mieć linię śrubową prawoskrftną lub krótko praną (rys. 9.1). albo lewoskrftną lewą (rys. 9.2). Do określenia gwintu potrzebne są następujące dane: 1) zarys gwintu. 2) wymiary gwintu (średnica, skok). 3) kierunek linii zwojów gwintu. 4) krotność gwintu.
Ryl. B i. Owiali al yednoztrajny. b) d.anmia>.e| m ™ * ! Na rysunku 9.6 przedslawiopo rrzy 9.6a| ma gwinr jednokrotny, izn. odległo« ieg _ rarysu gwm.u P I równa sic skokowi 1,0» snrbo.«! V ma dwa zwoje (jest dwukrotny), przy czy™ zwoje (czyli jesl trzykrotny), żalem P . - Wszystkie Irzy trzpienie maja len sam zarys 8 Połączenie gwintowe składa W ze siuby i nakrętki zaś
\cewneirznv.
.
„V
^
(czyi pcdralU u ip ia »»i ,0c 9*
1 . W
___ 0 , j M jnrby i“ ' * * *
•
owwtOw
, nakrętki rą ckmcnlami nuzynow yro o pełne, wymiennose, Dlatego f w w u i,, gwintów « znormalizowane. Rótaorodnośc gwintów, |ak,e uzyw. ... w rtHiich d/ied/nuich przemysłu na swiecre. jcsl bardzo duża. Na Dumkach wykonawczych frab , nakrrlck do gwintów znormalizowanych się •ir o/nac/cnia «rnac/enia umowne. z nn aa cc zzeenni ie« gg w u skład s s itiu a ane»
Metryczny zwykły Metryczny drobny Rurowy «aleo»)
Oznaczenie gwintu
Gwinty objęte są norma szczegółowa
metryczny o średnicy metryczny dr o średnicy J >
9.2.
W y m ia r y i to le r a n c je gwintów
, 2.1 . G w in ty m etryczne W * “ 7 * ',” " Ui* m >** • *■ * 'kok w tablicy 9.2 podano zary, podstawowy i |ci„ . .
____. . . • I ’■™litnetirch
wymiary gwintów metrycznych w zakresie śiednie nominalaJc ! a , aP^ , U* " < Odległość miedzy skrajnymi punklami s ljlu skojaezonyeh ’ ° ° ' « » ■ i mierzoną równolegle do os, gwintu, nazywa * » * * * Ą y „ia jest oznaczona przez: 4 mata. V wedma i ,. dua Dokładność gwintu określa cie wanośei, odchyłki , ,o ta lK j,. Po| podaje odchyłka dolna k ł dla gwintu wewnętrznego tnakrętki,, odchyli, dla gwintu zewnętrznego. Dla gwintu wewnętrznego ustalono położeni E f G , u natomiast dla gwintu zewnętrznego położenia: d. e. f. g. h (rys. 9.7» Tolerancje średnic gwintów metrycznych sj uporządkowane w szeregach tolcrand, zamieszczonych w tabl. 9.4. a wartości odchyłek podstawowych - » tabl. 9.5. Wartości tolerancji 7n, i T , są podane w tabl 9.6, tolerancji TK w tabl 9.7. a tolerancji Tt i w tabl. 9.8. Zarys dna bruzdy gwintu wewnętrznego mc powinien w żadnym punkcie przekraczać linii ścięcia zarysu gwintu położonej w odległości H/8 - EI/2 od wierzchołki trójkąta podstawowego gwintu (rys. 9.8a i 9.8b) Zarys dna bruzdy gwintu zewnętrznego nic powinien w żadnym punkcie przekraczać linii ścięcia zarysu gwintu położonej w odległości H 4 es/2od wierzchołkatrójkąta podstawowego gwintu (rys. 9.8c i d). Dno bruzdy gwintu zewnętrznego powinno być zaokrąglone promieniem / L =0 l25/‘ Warunek ten wyznacza graniczne położenia zarysu dna bruzdy, odpowiadające ścięciom 5H/28 i H/7. Oznaczanie pola tolerancji średnicy gwintu składa się z cyfry, opisującej szereg toterancii średnicy podziałowej, i litery (duże, dla gwintów wewnętrznych lub m»:, gwintów zewnętrznych), określającej położeń* pola tolerancji. a>b ■ oóch, k
rurowy o średnicy
stawowe,. Jeżeli szereg. tolctancji Stedtuc 0, Trapezowy niesymetryczny
PN-84/M-02035
6c) - średnicy />, lub d. „.lieczm eii rasiose»zioaeh nzkży Spośeód szeregów i położeń pól lolcrancn w praklyczny uwzględnić wytyczne podane w labl 99. tm . ^
stożkowy rurowy
calowy o średnicy PN-90M-02033
vV»a -'^7^
Wielokrotny lewy
ouomiiu
PN-88/M-020I9
Okrągły
Wielokrotny prawy
^
2-krotny 2’ gwmtTr 48x16 2-krotny Tr 48 * 16 gwint r dwukrotny 2-krotny 2" lewy. gwint Tr 48/ 16 lewy dwukrotny lewy 2-krotny
-
k/osę dokładną dla gwintów o zwtększoM,' .„znaczenia. klasf brednio dokładna dla gwintów pm Tó. kłasę „ru b r a dla gwintów o mak, d ę k W w * . P
gotąco. gwintów w głębokich otworach Przy wyborze położenia pola wlciJneji należy -
położenie O położenie H
pot. » « * * t ' * ’ dla gwintów ogolnego prze
-
położenie d
dla gwintów złączy pracują
w nmUPu,«“ ą, odmach. ^
- » H ^ „po atiw eo .
“
^ • 0WIÓWCA0WWT6W
. U B Y 110 L 4 « 4 » C J1 OWWlOy.
_
^iira 9 3- W ym iary n o m in aln e w mm awlntn. - . Ta £ i c z « n i a (w g PN-ISO 724:1995) ° " ' 6* "R o ż n ych
T.M Ic. I I Wymiary w mm « - » .u p o d .l.w o .o g o gw int«» m elrycn ych (wg PN-M M-02013)
Iredi»"” flomx»- podzialka średnica nowa podziałowa P średnica Dt , «/,
u
«25 «2 0.25 0.2
12
«25 «2
1.038 1.070
1.4
0.3 0.2
1.205 1,270
1.6
0.35 «2
1J73 1.470
1*
«35 0.2
1.573 1.670
2
0.4 0,25
1.740 1*38
22
0.45 0.25
1.908 2.038
1.713 1,929
2.5
0.45 0.35
2,208 2J73
Z013 2.121
2.773 3.110 3.273
2,621 2,850 3.121
17
3.545 3.675
3.242 3.459
18
i
p
II
56* 0 ' «25 0.3 0.35 0.4 «45 03 «6 «7 0.75 «8 1 US 13 1.75 2 2.5
«173205 «216506 «259808 «303109 «346410 «389711 «433013 «519615 «606218 «6*9519 «692820 «866025 1.082532 1.299038 1.515544 1.732051 2.165063 2398076 3.031089 3.46*102 3*97114 4J30I27 4.763140 5.196152 6.928203
3 3.5
4 43 5
S3 6
8»
1 « 0.108253 «135316 «162380 «189443 «216506 «243570 «270633 0.324760 «378886 «405949 «433013 0.541266 0.676582 0.811899 «947215 1082532 1.353165 1.623798 1*94431 2.165063 2,435696 2.706329 2.976962 3.247595 4,330127
i " 0.064952 «081190 «097428 0.113666 0.12990* . 0.146142 «162380 «194856 «227332 0.243570 0.259808 0.324760 0.405949 «487139 «568329 0.649519 «811899 «974279 1.136658 1.299038 1.461418 1.623798 1.786177 1.948557 2^98076
II 4
II
0.043301 0.054127
0.021651 0.027063 0.032476 0.037889 0,043301 0.048714 0.054127 0.064952
0.064952 0.075777 0.086603 «097428 «108253 0.129904 0.151554 0.162380 «173205 «216506 0.270633 0.324760 0.378886 «433013 0.541266 0.649519 0.757772 0*66025 «974279 1.082532 1,190785 1,299038 1.732051
8
«075777
0.081190 0.086603
0,108253 0,135316 0.162380 0.189443 «216506 0,270633 0.324760 0.378886 «433013 0.487139 0.541266 0.595392 0.649519 0*66025
* " T 0.028868 0.036084 0,043301 0.050518 0,057735 0.064952 «072169 0.086602 0.101036 0.108253 0.115470 0.144338 0,180422 0.216506 0.252591 0.288675 0.360S44 0.433013 0.505182 0.577350 0.649519 «721688
0.793857 0.866025 1.154701
’ Promień R dotyczy zarysu nominalnego gwintu zewnętrznego. " Z danych dotyczących zarysu podstawowego gwintu o podzialcc P ~ 8 mm korzysta m« w przypadku stosowania rozwiązań specyalnych dla gwintów o średnicach znamionowych powyżej 200 mm. Zależnośa do obliczania wymiarów zarysu podstawowego:
0.5 0.35 0.6 «35 0.7 0.5
3 W 4
«870 0.938 0.970
4*
0.75 0.5
4.013 4.175
3.688 3.959
5
«8 0.5
4.480 4.675
4,134 4.459
5.5
0.5
5.175
4.959
6
1 0.7S
5.350 5.513
4.917 5.188
1
6.350 6.513
5.917 6.188
U5 1
7,188 7.350 7.513
6.647
1.25
8.188 8.350 8.513
7.6*7 7.917 8.188
7
f f
H . z l p . 0*66025401/\ i « .0.541 265877P . i w - O JM 7 5 9 526P. y - C U I 6 S 0 6 5 S l f : ^ -0.108255I75P; R . ! L _ 0.144 3)7 5671'
znamio Średnica nowa cwnętr/na średruca odzulka ^cdnK. D ,.d , > - W . f^nętrzna I>,.d, D.d 0.729 U 0.783 9.026 10 9.1U 0*29 1 9JS0 0*83 «75 921) 0.929 1* I0J)26 0.983 II 1 10.350 «75 1.075 10213 1.183 1.75 10*6) U 11*26 12 *•221 1*5 11.188 1.383 1 11.350 1.421 2 12.701 1.583 1* 13*26 1.567 125 13.188 1.729 1 I3J50
9
7,188
15 16
8276 8Ml 8517 9.188 9276 10.188 10.106 10276 10647 10.917 11*35 12647 12917
12 1 2 12
14*26 1*250
1)276 13517
14.701 15.026
13*35 1*276
12 1
16.026 16250
15276 15.917
22
16276 16.701 17*26 17250
15294 15*35 16276 16517
18276 18.701
17*94 17*35
192»
18.917
12 1 22 2 12 1 22 2 12 1
24
W twwra, 0,.d,
3 2 12 2
20376 20*1 21*26 212» 22.051 22701 23.026 _2 3 *»_ 2**26
rU » »917 21*35 22276
23276 23.917
utm W 12
• O B "« !"» OWIHTO»
Średnica
rr- r— - r—
Pod/iałka średnica Średnica Pod/utka średnica Średnic, 00»* P podziało», •cwnttra,, pod/ulowa • i »n«tr/n.i >rednka r irednic« rc»nętr/na D ,,d , D ,.d , D ,.d , f-pflrrn f>, -d, D.d D.d 5 23.752 44.752 25.051 42.587 1 4 24.835 45.402 25.701 2 43.670 21 48 3 46.051 25.376 26.026 44.752 I.J 2 46.701 25.917 26.350 45X135 1 1.5 47.026 25.835 26.701 2 3 48.051 27.026 26.376 46.752 1.5 28 2 50 48.701 26.917 27.350 47.835 1 1.5 49.026 48.376 27.727 26.211 3.5 5 48.752 46.587 26.752 28.051 3 4 49.402 47.670 2 8 .7 0 1 27.835 2 JO 52 3 50.051 48.752 28,376 29.026 IJ 2 50.701 49.835 29.350 28.917 1 51.026 U 50.376 29,835 2 30.701 4 52,402 32 50.670 31.026 30.376 1.5 3 53.051 SI.752 2 53.701 30.727 29.211 52.835 3.5 U 54.026 53,376 3 31.051 29.752 33 31.701 30.835 2 5.5 52.428 50.0*6 32.026 31.376 1.5 4 53.402 51.670 56 3 54.051 52.752 3S 1.5 34.026 33.376 36
39
42
45
76
4 3 2
86,103 87.402 88.051 88.701
83.505 85.670 86.752 87,835
91.103 92.402 93.051 93.701
88.505 90,670 91,752 92,835
4 3 2 1.5 6 4 3 2 1.5
59.402 60.051 60,701 61.026
57.670 58.752 59.835 60.376
90
60.103 61.402 62.051 62.701 63.026
57.505 59.670 60.752 61.835 62,376
95
65
'•5-
60.670 61.752 62.835 63.376
75X135 73.505 75.670 76.7S2 77.835 78J76
78.505 80.670 81.752 82.835
56.376 54.046 55.670 56.752 57.835
62.402 63X151 63.701 64_02^_
76.700
81,103 82.402 83.051 83.701
57.026 56.428 57.402 58.051 58.701
4 3 2
6 4 3
72,752 73.835 74.376
6 4 3 2
1.5 5.5 4 3 2
42.402 43X151 43.701
3 2 1.5
85
36.376
40.129 40.670 41.752 42X135
69.505
79X135
37,026
4.5 4 3
72.103 73.402 74.051 74,701 75.026
80.701
U
64
70.670 71.752 72.835 73.376
1.5
53.670 54.752
3 2
72.402 73.051 73.701 74.026
2
55,402 56.051
37.129 37.670 38.752 39.835 40.376
4
82
4 3
39.077 39.402 40.051 40.701
65.505 67.670 68.752 69.835 70.376
76.103 77.402 78.051 78.701 79.026
33.835 34.376
62
68.103 69.402 70.051 70.701 71,026
78
34.701 35.026
37.835 38,376
6 4 3 2 1.5
1.5
2 1.5
38.701 39X126
68.376
6
54.376
32
69.026
75
55.026
60
1.5
80
2
6 4 3
2 100
6 4 3
98,051
93.505 95.670 96.752
98.701
97.835
96.103 97,402
6
W M oTT 102.402 C0670 I03MI 01.752 103.701
4
3 2 6 4
107.4)2 11*051
3 2
115
05670 06752 07*35
~iTuÓT'
6
112.402 •13X351 113.701
110670 111.752
116.103 117.402 118051 111.701
U3J05 115.67) 116752 117*35
2
121.103 122.402 123.051 123.701
118X05 120670 121,752 122*35
130
6 4 3 2
126.103 127.4)2 1283)51 128.701
123X05 125670 126752 127*35
135
6 4 3 2
131.103 132.4)2 1333)51 133,701
130,6* 1)1.752 1)18)5
3 2
6 120
4
2 125
6 4
6 4 3 2
145
6 4 3 2
150
155
160
1383)51 138.701
133.505 135.670 136752 137*35
141.103 141402 143.051 143.701
1)8X05 145.670 141.752 141835
Ilill
40
72
1.5
34.670 35.752 36.835 37.376
63.505 65.670 66.752
6 4 70
31.670
36.402 37X151 37.701 38.026
66.103 67.402 68.051
HO
3
1.5
33.402
4 3 2 1.5
105
3 2
4
58
61.505 63.670 64.752 65.835 66.376
6 4
68
II
38
64.103 65.402 66.051 66,701 67.026
r -
5 6 4 3
144.804
6 4 3
151.103 151*32 153.051
¡2
8 6 4
liS
153X05 155.670
146.10) 147.402 148.051
157.402
151.752
^yHUWY I TOCtRAHCJE OWINIOW • oenOBKA owwt 6 w ________________________________________________________________
4$4
r-
Tablica 9.3 (c«J.)
Średnica gwintu
-
PN-83 M-62| 13)
Średnica znamio Pod/ialla nowa Średnica Średnica średnica podziałowa »«»nęir/na D 1% d t zewnętrzna D ,.d , D .d
średnica
161.10.» 162.402 163.05!
158.505 160.670 161.752
164.804 166.103 167.402 168.051
161.340 163.505 I6S.670 166.752
171.103 172.402 173.051
168.505 170.670 171.752
174.804 176.103 177.402 178.051
171.340 173.505 175.670 176.752
181.103 182.402 183.051
178.505 180.670 181.752
184.804 186.103 187.402 188.051
181.340 183.505 185.670 186.752
191.103 192.402 193.051
188,505 190.670 191.752
194.8434 196,103 197.402 198.051
191.340 193.505 195.670 196.752
201.103 202.402 203.051
198.505 200.670 201.752
204.804
206.103 207.402 208.051
201.340 203.505 205.670 206.752
211.103 212.402 213/351
208.505 210,670 211.752
214.801 216.103 217.402 218.051
211.340 213.505
215.670 216.752
221,103 222.402 223,051 224.804 226.103 227.402 228.051 231,103 232.402 233.051 234.804 236.103 237.402 238.051 241.103 242.402 243.051 244.804 246.103 247.402 248.051 251.103 252.402
261.103 262.402 264.804 266.103 267.402
281.103 282.402
291.103 292.402
218.505 220.670 221.752 221.340 223.505 225.670 226.752 228.505 230.670 231.752 231.340 233.505 235.670 236.752 238.505 240.670 241.752 241.340 243.505 245.670 246.752 248.505 250.670
258.505 260.670 261.340 263.505 265.670 268.505 270.670 271.340 273.505 275.670 278.505 280.670 281.340 283.505 285.670 288.505" 290.670 291.340 293.505 295.670
T .h llc a 9 5. W a rt o ś c i oOchylek poasta«owvch 9 » ia lS » metryctnych i , PN-83 M-02113)
Gwini wewnętrzny Średnica Położenie poU lolerancj
• OM<*KA OWWT0W
Tablica ».«. W artołcl lolorancll T „, I T , gwintów malryeanych ( _ 0 P H m M - O Jn j, Gwint wewnętrzni
Owim zewnętrzny
Gwint wewnętrzny
tolerancji___________ P
*ewnęt
Szeregi tolerancji
Tablica 9.7. WartoScl tolerancji T ,,. gwintów m etrycznych (wg PN-83 M-02113) Średnica p„ znamionowa . - i .
Szeregi tolerancji
T
Średnica | pD |
r T T T T T T T unamionowa
Szeregi toleianc)i
n T T T T T T I
| T O U IW M i • oenoaKA owm t Ow
__________________________________________________________ _ _ ^ 9 8
średnica
Szeregi to tn* •ji Po znam«« n a d/ul ■ r m i 16 7 I 8 (*>
* -1 --mm
Tn
P
1
236 303 90
75 95 118 150
|_4 45
05
2 4 >
75 95 118 IMI 190
85 106 132 170 212 265
6
-
95 118 150 190 236 KO 112 140 180 224 210 355 450 125 160 21» 250 315 KO 500 150 190 236 300 375 475 (00 90 112 140 180 224 280
U
106 132 170 212 265 335 4251 125 160 200 250 315 400 Kol
2 ISO
91
355 3 4
140 180 224 280 355 450 560
71 90 112 140 150 224 280
6
160 200 250 3.5 400 500 630
SO1ICO 125 tto 2UU 250 315 Ito 224 2sO 355 «0 112U
2
112 140 180
4
150 190 236 3» 375 475 «00
6
170 212 265 335 425 530 670
355
«0
335 423 118 150 190
*0
4"5 «0 KU
l25|l60|2CO J.A) 132 170 212
6
1 1.5 ISO 2
ISJ
8
pm
4
♦0 75 95
7
63 80 ICO 125 1(0
315 4i.il
in |m |in
6
Tn
0./5
265 335 425 112 W M0 224 ÍW 355 450 1IS 1150[ 190 236 300 375 473 50 6) 80 ICO 125
3
5
P
3
U 4
90
do
265 335
« b p 2 ,0 0 ,» ,«
Szerep (ołeraiKji
4
mm
jun
075
45
(“> ■łźej
Poka
4S| 60| 75 95 I I I 56 71 » 112 140 (180) 200 250 63] W|IC0|I25
05
2¿4
*
280 355 450
450 5(0
Długość skręcenia I
N
|
— położenie g _
dla gwintów ogólnego przeznaczenia o średnicach ponad 1.4mm
oraz pod powłoki ochronne. położenie h dla gwintów złącz, z m ai™ luzem oraz dl. gmino.
(dla gwintu wewnętrznego) Inb średnie,i «1 d| wartości liczbowej długości skręceni..ty P Oznaczenie wg ej uwzględnia się tylko «icdy. kiedy 1«
A . G winty wewnętrzne
S
I------------------------
a, oznaczenia rodzaju gwintu wg ’ o ta K )i M m poto.lm.cg b) oznaczenia szeregu lokrang. i polozem. po .„n tim m O, e) oznaczenia szeregu tolerancji. p o lo « ,a ^
_____
Tablica 9.9. Wytyczna wyboru tolerancji gwintów metrycznych (wg PN-83 M-02113)
Klasa gwintu
itcrrcepia N P °,e na,cż> M0ł0wac * P '« * '« ) kolejności. pMa oodane w nawiasach są mc zalecane W «wpadkach uzasadnionych dopuszcza sk poła tolerancji gwintówsiano»«« skojarzeń* ptJ mlcrancji średnicy podziałowej i średnicy zewnętrznej wg tablicy Inp 4h6h. 8h6hl pm długościach skręcenia S i L dopuszcza >iv-pob toierancy. usiałoś dladlugoia skee S i długość skręcenia nie yest znana, zakca się poU usulooedla długości S.
pr2C7.nac.enia o średnicach do 1.4 mm ■ P e łn e o z n a c z e n i e g w i n t u s U a d .ric. n » t pdHc , < h , W o . .
Wątle<1 podane w na»mach są e zalecane.
335 425 530
140115012241 ^
. TviWo dla gwintów / podziałką /• ? 0.8 mm. W przypadku gwinti™ z podaalk. p
^ 5 ,„b L ^ du
podziałowej.
L
Pole tolerancji gwintu Dokbdna Średnio dokbdna Zgrubna
| .H (5G)
1 »
|
4H5H 5H
|
n
6G 7G
r i 7H
6H (TG)
[T h
<8G)
8H
1
Pob w ramkach są uprzywilejowane, rzy czym przypadku klasy średn 0 dokładnej i długości skręcenia N pole 6H należy stosowa w pserws/ kolejności Pob podane w nawiasach są nie zalećane. «zas* pola tolerancji wintów stanowiące skojarzenie pól tolerancji średnicy podziałowej 1 irednKy wewnęt znej - wg ta >licy (np. 5 Í6H).
Przykład. Oznaczenie gwintu. . - ^ j r , petom* 114™» S M U 6g oznacza: szereg rokcancji 6 w .kręceni. .V. W.rrotci liczbowe łych « c lb M a W o ' . . ¡ y « . pedm»' r „ T , y o „m tubL 9.S. dl. iccdmcy zo.
t .o k ^ k
^
9.2.2.
G w in ty o k rą g łe
Gwinty okrągłe stosuje się w kolejnictwie i urządzeniach przeciwpożarowy. Ich wymiary podano w tabł. 9.10 i 9.11. Tablica 9.10. W ym iary zarysów nominalnych gwintów okrągłych (wg PN-84 M-M01S)
Rys. 9.7. Położenia pól tolerancji gwintów: a) i b) wewnętrznego. c) i d) zewnętrznego
I TOUH*WCJt OWINIOW
« O M M U * OWIWTOW
Tablica 9.10 (cd.) " i - Prom «» u o k iu k n u Symbole: gwintu wewnętrznego. ' u a, luz wierzchołkowy gwintu. K - płomień «olnjlem ., wiemholl. , ... />, średnica zewnętrzna gwintu wewnętrznego. - imimca zewnętrzna (znamionowa) gwin zarysu gwintu zewnętrznego. : - liczba podzialek na długość, 25.4 mm tu zewnętrznego. p łm ln k a podziałowa gwintu wewnętrznego. d, średnica podziałówa gwintu zewnętrznego. D, - średnica wewnętrzna gwuitu wewnętrznego. 1.866025/* J, Urdmca wewnętrzna gwintu zewnętrznego. -0.083505P H wysokość trójkąta poditawowego gwintu. - A, - 0.5/* wysokość robocza zarysu gwintu. o,-0.05/* H . wysokość zarysu gwintu wewnętrznego, wysokość zarysu gwintu zewnętrznego, R, - a22l CU7P R , -
P r f r L rr *
r p - 62 65 - 6s :
65.423
72
r ” 75 ■ . - 78 * : s - 85
4.233
90 - 9
Tablica 9.11. Wymiary nominalne w mm gwintów okrągłych (wg PN-84 M-02035)
10.000 11.000 12.000 14.318 16.318
18.000 20.000 22.000
16.412 18.412 20.412
24.318 2 6 JI8
24.000 26.000
22.412
28.318
m is
28,000 30.000
26.412 28.412
25.142 27.142
3X318 3 4 JI8
32.000 34.000 36.000 38X)00
34.412 36.412
33.142 35.142
32.825 34.825 35.767 37.767
•' «•
41.883 43.883
40.190
39.767 41.767 43.767
20.825 22.825
24.412
140.635 145.635 150.635
140.00) 145.00) 150.00
155
155.635 160.635
65 - 170 - 75
165.635 170.635 175.635
155.000 160,00) 165.000 170.000 175.00)
42.190
- - 85 - 190 - - 95 »
105.635 110.635 115.635 120.635 125.635
180.635 185.635 190.635 195.635 200.635
0, w**l ~~ 6X883 65*83 67.883 69.883 7X883 75.883 77») 79.883 8X883 85.883 87.883 89»3 9X883 95.883 97»3
180.000 185.00 190.0CO 195.00 200.00
101.825 106*25 111*25 116*25 121*25 126*25 131*25 136*25 141*25 1*6*25 151*25 156*25 161*25 166.825 171*25 176*25 181*25 186*25 191*25 196*25
d,
— 57.767 61.1« «0.767 H190 63.767 1 66.190 65.767 «4.190 T li» 70.767 H ’«.190 | 76.190 75267 78.1» 77.767 *1.190 ».767 84.190 8X767 *6.190 »5.767 84.190 *7.767 91.190 90.767 94.190 93.767 96.190 95.767 992*5 98*» 104285 10)*» 1092*5 108.650 114285 113*50 119285 118*» 124285 123.6» 128.6» 129285 1)3*» 134285 138*» 139285 144285 14)*» 14**» 149285 153*» 154285 158*» 159285 1636» 164285 168.6» 169285 178.6» g g m »
S S
W pierwszej kokynoki należy stosować średnice •> Szereg I jest u p r z y w ile jo w a n y __________ _ Wzory do obliczania średnic nominalnych gwmiu: /> «-d+2fl,-d + a i/ ' P .- d .- t J- A . I- d - O . S / »
2.3. 52X00
88.000 90.000 9X000
130.635 135.635
- - 115 - 150
I4.COO 16.000
70.423 72.423 75.423 78.423 80.423 82.423 85.423 88.423 90.423 92.423 95.423 98.423 100.423
d 6X000 65.0CO 68.1X0 70.000 720X1 75.000 78.000 80.000 8X000 85.000
95.000 98.000 1cocco 105.000 110.000 115.000 120.000 125.000 130.000 135.(X)0
- 95 - - 9 100 T - ic 110 - - 15 '? , 5 - 130 15
5.714 6.714
D*
?• “ / « .
G w in ty ru r o w e
Gwinty rurowe są stosowane do rurowe calowe cylindryczne (tabl. 9 .u k t "
Rozróz»* cah** ” * * * " iBnff“ 1
9*
, , ^U«VlTOirnAHCJE_G^NTO»_ 505
i ___
> «RAPPO r r "iop ; b i i
g «.U|v K o, $f euiop liiW *< m nn^ spN o OOOO 0 «Q —
5 ^
"
-
--- — H
ruicti c^|<«|opO
£ U ifourji[oi 2 2 ? . if 3|Od cujop a p!»
Zarył kięiy gwintu
Tablica 9.12. Gwlnly rurowa polqczert ze azczelnotciq
nie uzyskiwany na gwincie (wg PN-ISO 228-1:1
i i
3|CKl CU|Op
•a - 'r 385155=8 $ 2 ? *888 § P igP 5 •021*1.1,, ■ ¿• '¿i “ SiSR S S S J S i'iS S is | R S 5 S
'o - ■> 2 S 5 8 s S £ .ln ? 5 ||= § | H i 5; ; « -
«M0|«opod ~ » V ; S ¿ R s f , s i i i K S I E S S i = 3 S S ;
n - p “ » K K S - iS S S 2 e * 12’ 3SSISSSS » « ! 4 § § s i Is iiS 3 S - Is § s = m i m v niui.«3 xo\ofi/\\
•WP<*d L o ------------
Oj
u»«<*-S i cu ^ MęfOłU | « « -“
i
=== —
Ł?
f r ł
m « !*» 2 »o-rio C*»*S.g - S S S « gS R - S - S - ~ "r. ----
8fua»tuzO
i * S
*
L _
----- — *—
lY | TOU«AHCJf OWINTOW
4 14. Gwinty trapezowe metryczne l
'S0 -
Długość gwintu
s s
I
II 8.270 11.071 14.576 18.163
23.524 29.606 38.142 43.972 55.659 71.074 83.649 108.483 133,697 158.910
S £
S
1 ■a 5 .5 28 19 19 14 14 II 11 11 II 11 11 II 11 11
A» a
i
lii
0.907 1.337 1.337 1.814 1.814 2.309 2.309 ¿309 ¿309 ¿309 ¿309 2.309 ¿309 ¿309
9 U 12 15 17 19 22 23 26 30 32 38 41 45
5
I
&
4.5 6 6 ¿3 9.5 11 13 14 16 18,5 20.5 25.5 28.5 31.5
0.125 0.184 0,184 0.249 0.249 0.317 0.317 0.317 0.317 0.317 0.317 0.317 0.317 0.317
*• nu«** ffO TO to
-i 1 2
0.581 0.856 0.856
1.162 1.162 1.479 1.479 1.479 1.479 1.479 1.4/9 1.479
1.479 1.479
u mierz) wę równolegle do osi gwintu. ._ .a k»ta zarysu jest prostopadła do osi gwintu. Średnica
9.2.4. Gwinty trapezowe Rozróżnia się dwa rodzaje gwintów trapezowych: symetryczne (tabl. 9.14 i 915» oraz niesymetry czne (tabl. 9.16-9.18).
t - W + a = 0.5P 4 o,
- o J j P - //,/2 - d - 2H ,- d - P D ,= J + 2a , , . „to / = Di ~ d - ^ ~ d - 0 ,iF i. mas- 0.50, X. mu - fl,
o - średni £ £ £ & O, - średnica V « !2 £ S 2 * J - średnica«»nętr/nag-imó.«.nęiruiyth średnica znamionowa / = yednica podziałowi gwintów«nprajth d, średnia wc*r
,
.„ ..« C .. —
.0»
10.300 10.00) 9.500
11.00)
10.000
9.000
10.500 14.500 14.500
13.500 11.500
14.00) 12.000
18.500
19.000 17.000 14,00)
17.00) 16.000 19.000 18.000
20.500 20.500
20.500 19.500 18.000
22.500 22.500 23.000
22.500 21.500 20.000
24.500 24.500 25.00)
24.500
26.500 26.500 27.000
22.500 20.500 17.000
23.00)
22,000
26.500 25.500 24.000
28.500 28.500 29.000
24.500 22.500 19.000
25.0CO 23.000
28.500 27.000 25.000
30.500 31.000 31.000
26.500 23.000 19.000
27.000 24.000
TWO
20.000
S S
6MO 590» 510)
66.00 1 60.00 5 *0 ) J
30.500 29.000 27.000
32,500 33.000 33.000
28.500 25.000 21.000
29.000 26.CO0 22.000
77.00
70S» 6 *0 ) 57.0)
7 I.Ö 0 | 65.00 5*0» I
32,500 31.000 29.000
34.500 35.000 35.000
».500 27.000 23.000
31.000 28.0CO 24.000
SftW *1.00 82.00
75.50 6 *0 ) MO)
7000 ¿w o j
34.500 33.000 31.000
36.500 37.00) 37.000
32.500 29.000 25.000
33.000 30.CK» 26.00)
23.500
16.50)
13.00)
21.00
18.000
20.0 0 )
lio H "9 5 3 5 T " ï ô » r 7.W0 710) 86.00 65.0) S7.CX0
a
91.000 92.000 93.000 89.000 86.000
95.500 96.000 97.000
94.000 90.000
I“
99.000 95.000
105.500 106.000 107.000
108.0(0 104.000 100.000 112.000 108.000 104.000
116.000 117.000 117.000
117.000 113.000 109.000
121.000
122.000
126.000 127.000 127.000
118,000 114.000
122.000 122.000
131.000 132.000 132.000
119.000 111.000 103.000 123.000 114.000 106.000
124.000 116.000 108.000 129.000 121.000
111.000 133.000
128.000 142.000
138.000
152/KD 147.000 143.000 152.000 146X00
141.000 142.000 142.000
133.000 124.000 114.000
134.000 126.000 116.000
146.000 147.000 147.000
129.000 119.000
139.(00 131.000 121.(00
151.000 152.000 152.000
143.000 132.000 124.000
144.000 134.000 126.000
148.000 137X100
149.00) 139.00) 131.00)
153X100 142.000 130.000
154.00) 144.0» 132.000
1tOt-fANCJE 6 W H IP«
I TOttRAHCJf GWINTÓW
t O—* * ■T f r w ________________ Tablic« ablica 9 f . i15 s tco.) (cd.)T średnica znamionowa
Pod/ulk.i P
kolumna 1 kolumna 2 kolumna 1
2*'
MO
średnica
Średnica
d ,- D ,
Średnica »ewnetr/o* d,
D‘
40
274.000 268.000 260.000
281.000 282.000 282.000
267.00X1 254.00X1 238.000
12 24 44
284.000 278.0X0 268.000
291.0X0 292.000 292.000
277.000 264.11X1 244,000
278.0XXl 1
12 24 44
294.0M. 288.000 278.000
301.400 «02.000 302.000
287.000 274.0X0 254.000
288,0X0
12 2*
280
J1 2
268.1X0 1
256.(00 240.rxo I
266.000 246.CCO :
256.0X0
Tablica 9.16. Wymiary w mm zarysu podstawowego gwintów trapezowych niesymetrycznych (wg PN-88 M-02019) y/totydo obliczania wymiarów zarysu podstawowego: Hm 1.587911/’: * y ■ 0.79395ÓP; //, ^0.75P. ^0263841/-
Tablica 9.17. Wymiary w mm « r y s u nor niesymetrycznych (wg PN-88 M-02019)
m n ó m o w w t ó w __________________________________________________
5 ł4
J WYM«*R ł 1łO lt«*N C JE OWINłOW
-- 1 H
Sad ***
Tablica 9.17 (cd.)
r
K
— f —
1.491 1.740 1.988
'
znam««»-
16
12.149 13.884
20 22
1355 1591
15.620 17,355 19.091
1237 2.485 1734
3.297 3.769
20.826 24.297 27.769
1982 3.480 3.977
48
4.240 4.711 5.182
31.240 34.711 38.182
4.474 4.971 5.468
50
44 48"
5.653
41.653
5.965
1.649
14
24 28
32 36
*>
nowa 1
~A
)- d n
P
Wzory do obliczania wymiarów zarysów nominalnych: | o , ■
46
«2
3 8
18.oe»
12
18.000
8.000
3 8 3 8
52
12
3 9
55
14
Tablica 9.18. W ym iary n om inalne w mm gw intów trap e z ow ych niesym etrycznych (wg PN-88 M -02019)
60
średnka znamio nowa d
P
n -j
65
10 16
10
2
0.000
70
10
12
2 3
2.000 10.500 1000 9.750
14
2
3
4.000 I15O0 11.000 10.529 4.000 11.750 9.500 8.793
4
6.UUI 6 « » 13.000 10.000
Średnica znamio nowa J
P
n-d
30
3 6 10 3 6
30.000 27.750 25.500 24.793 1 30.000 25.50) 21.000 19.587 30.000 22.510 15.000 11645 32.000 29.750 27.500 26.793 32.000 27.500 23.000 21.587
3
34.000 31.750 29.500
7.000 6.529 9.000 7.5«)
8.529 6.793
32
9.058
18
2 4
18.000 16.500 I5.0CO 14.529 18.000
20
2 4
22
3 5 8
24
3 5
20.000 18.500 17.000 16.529 20.(XX) 17.00) 14.000 13.058 22.000 19.750 17.500 16.793 2M I.I 18.250 14.500 13.322 21000 16.000 10.000 8.116 24.00) 21.750 19.500 18.793 24.COO 20250 16.500 15.322 24.000 18.00) 12.000 10.116
26
3 5 8
28
3 5 8
23.750 21.500 20.793 26.0CO 20.250 18.500 17.322 26.000 20.000 14.00) 12.116 28.000 25.7?« 23.500 22.793 28.000 24.250 20.500 19.322 28.000 210CO 16.000 14.116
/>!
d,
7 10
34.000 26.5«) 19.000 16.645 36.000 33.750 31.5«) 30.793] 36.000 31.503 27.000 25.587 36.000 28.5«) 21.000 18.615 38.000 35.750 33.500 38.000 32.750 27.500 38.000 30.500 23.000 40.«» 37.750 35.51» 34.79) 40.000 34.750 29.500 27.851 40.000 32.500 25.000 216451
42
3 7 10
42.000 39.750 37.5X1 36.79) 42.000 36.750 31.500 29.851 42.00) 34.500 27.0X1 24.645
44
3 7 12
44.00) 41.750 39.51X1 38.793 44.000 38.750 33.500 31.851 44.000 35.000 26.0» 23.174
10
3 36
38
6 10 3 7 10
3 40
4 75
10
16 4
lis
16
8.500
l>i
*
t lamiosowa
.500 0.793 6 . « » 4 .750 0.000 34,000 416.000 '.000 8.1X0 S.I74
i
3 9 14
0 ,- d ,
J
F
U -d
d d
12
" Podzulk.1 / - 48 mm nic występuje w ustalonych skojarzeniach średnic i pod/ialcl; wymiary zarysu / pod/ialką 4H n>m m oją być stosowane w rozwiązaniach specjalnych.
— .__
1
t>, \
16
4 12
18 20
90
4 12
18 20
95
4 12 18 20
100
4 12 20
D v r \ 1 110 XT 12 1110(IX 20 ||I0 951X1". »cml -i h J
110
5.7501 1793 2.000 6 .« » «.116 9.000 0.000 7.174
120
6 I12C«*»: i u w j : lm Loijrj «O llW .«« WflBł 95,» j 1 oooliojjoo) !7JXol IIJ|3
»
50.000 7.750 5.500 44.79) 50.000 « « 0 18.000 36.116 50.00» 1.000 1000 29.174
130
52.000 9.750 17.500 46.NS 52.000 6.000 10.000 38.116 52.000 43.000 34.000 31.174
140
6 ll 30J)00|I2S500D21fln i 195*n U (l 30.WOUI9jcoll«jxoll05703 22 lO iO jiU Po ro op ioa^ • łooow » in n i 31 aomjłjH 14 140.000(12950X1l9XCoill5.7M 24 lłOJX» l21CWIO»«« 9SH1 6 (150.(C0jlł55O|l41.C0)|l 395S7I 16 l50.0ffl38JXM26JXdl221)l 24 |lS0JXO|l 31tX0j UDCOjlOUln » tacu n is ije u M m m n 16 I60.(W.148J»XI36<01321)11 28 1lAOjOOOll39JXW11SjOOOll11.409
55.000 52.750 50.5«) 49.793 55.000 48,250 41.500 39.380 55.000 44.500 34.000 30.702 60.«.» 57.750 55.500 54.793 60.000 53.250 46.500 44.3W tó.OCO 49.500 39.000 35.702 6<««' 62.0«) 59.0« 65.000 57.500 50.000 •*'’.645 37.231
i». 1tnflttl»s(«Mll«.W:ll?l)l 28 1XlJXO>149.Ml28.qXl|l2l.*P!]
70.CK» 67.000 M irt 63.058 70.000 61500 55.«X 52.645 70.000 58.000 46«* 42.231 75.000 72.000 69.COC 68.058 75.000 67.500 60.0tt 57.645 75.000 63.000 51.0« 47131
18 28
ISO
160
X|j:4O»ll«8A0Ut61M
190
73.058 20) 80.000 77.0« (74.0« 62.645 80.000 72.5« 65«* 80.000 68.0« 56«* 5123 ” 78.05 210 85.000 82.0« 79.0« 64.17 85.000 76«< 67.00 85.000 71.5« 58.00 5018C 85.0« 70.0« 55.00
(¿li 66500115)CXttl1^760 -
ilW3 ! ! j r s y
i; B a s a s a g 18
5
20
w intffO95Cw.i80.iw11’~ n
36
bo
90.0« 87.0« 90.0« 81.0» 90.0« 76.5« 90.0« 75.0«
95.00 95.00
92« 86«
81.50 80« O 100.«O 97.« » » 100.0 O 9 1 « 100« » 85.«» 95.« 95.«
84.00 83.05 72«l 69.17 63.00 58.7« «1.00 5518 89.«
*
a.
20
8 -----
77.« w 68.0»1 631 9 ___ _ 65.0 y]9>.0 94.0 810(O 79.1 ! » ____ 70.0o o f e
36 12
40
"
1
••
•'
r m
t flW M M owtrOw_______________________________________________
516
, , 0WIHł0»*>*,i
$«UOPPQw*0/>r..ui
Tablica 9.1S
Był- 9.9. Narzynka okrągła
Rył. 9.10. Narrynk«•)
bi t(
»
Regulację przeprowadza się w następujący sposób: 1) gnia/do pierścienia (rys. 9.1 lal lub pokrętki (t>s. 9.1Ib) należy starannie oczyścić, aby narzynka dobrze przylegała do powierzchni czołowej; 2) wkręty dociskowe 2. J . 4 i S (rys. 9.1lal wykręcić lak. aby narzynka swobodnie «es/la w gnia/do. trafiając rozcięciem na wkręt /; następnie wkięty dociskowe należy lekko dokręcić; 3) nakręcić narz.ynkę na gwintowany trzpień (nichartowany) o właściwej średnicy gwintu (może to być śruba wzorcował 4) wkrętami I oraz. 2 i 5 tak wyregulować średnicę nar/ynkaby nakręcała uę j czuciem" na trzpień, nic skrawając go. po czym należy dokręcić wkręty i \ *\ warunkiem dobrej pracy narzynki otwartej jest jej sztywne zamocowanie w pierś cieniu.
9.3. 9.3.1.
Gwintowanie narzędziami samoprowadzęcymi Gwintowanie norzynką
Nanjrnkf stosu* l i t przy wykonywaniu gwintów o małych ¡rojnicach Ido ok. M2W c - ' ^ ^ " l l ™ywanc w postaci nakrętki z kilkoma wybraniam, I. d/t(li którym p o „ia w powerackluc nalarcta Ikat natarcia umozltwtajace skrawanie »Draniach tych zbicrajl iit wióry. Na obu crolach narzynki jesl wykonany l/w ' w r " “c ktożkowcy. które, 0, 1 ,/a w,konuH zasadnicza praceskrawania. W - ^ “ gd! po,™ ala *“ * « ™ iedynae ostrzu kalibruj««. (w
N anu
’ •K h ' 1
- * * *
* * n '3
Rys. 9.11. Zamocowanie narzynki w pierścieniu i » p^tęt« _ t , , m k 0 i ę «4 1 » « W n* * aaD' ¿¡fenką gumową") wowezzj
Na rysunku 9.10c przedstawiono n a r / y j «
Nucicdc 10 ułatwia przeciętne « " l " 1' ^ lu , * S * * «“ gdy na skutek zużycia średnica poprredci« narzynka otw.trt.l i należy ja wyteguh oi./.nkt.pn,*'nlfn ml" Trzpień, na którym ma być nacięty *J „ j „ j i , od «rfn»!' zewnętrzna <1(rys. 9.121 -mc,sza » * , tn lk u u W gwintu. W czasie skrawania narzynki I » * ' 14 •kurek czego powiek™ .te “ Cdmen i “ ' " ' J f ^ udniea J » « ® 11 Jeżeli np. nacinamy gwint M I2 O podzia
dm 12 -
-LZł 10
11.8 mm
„
IE n n n a v n . " ' anmvrntjnkU/fClUl
OOftOflKA a WINTÓW
519
k —
v n ik i r ę c z n e (rys 9.14;,» *ą u>ywanc w O win„ t o w n "gwintów drobnozwojnych po dwie sztuk. Średnice kokinwT * ***lub dU długości ich nakrojow (A „ i A ,) przedstawiono na trzech gwintowników ma inny zarys. Zd:»frak ; , bruzd gwintu większość materiału i dokładność J ^ ^ ^ henją rula« wykańaak tkalihiKum kl wykonuje f. , m „a g0„ „ 0 £ jalcży dokładno*: gwintu. W> “ Hadaewa
¿ T ,,
Rys. 9.12. Zamocowanie trzpienia do gwimowania na lokarce
R >» 9 l i -Gwintowanie narzynką na tokarce
gożklad waislw male.ialu sktawanego kolejnym, gwimownikanu Prad,u.iwv, . „ 1 9 .I4C . Wykańc/ak żbtera mcwiell, naddatek ntalenalu n a e a ljm „n u .p ™
Na czole trzpienia należy wykonać fazę lak. aby średnica czoła równa była średnicy d. rdzenia śruby. Jeżeli średnica d sworznia jest za mala, lo nacięty gwinl będzie niepełny, a jeżeli za du/a. lo narzynka musi skrawać zbyt dużo materiału, co stwarza bardzo ciężkie warunki jej pracy i powoduje zrywanie zwojów gwintu oraz niszczenie narzynki. Kolejność czynności przy g w i n t o w a n i u n a r z y n k ą n a t o k a r c e jest na stępująca (rys. 9.13). Trzpień do gwintowania zamocowujc się w uchwycie samoccntrującym. Narzynkę z pokrętkj przystawia się do czoła sworznia i lekko dociska tuleją konika. Chwyt pokrętki opiera się luźno na zamocowanym w imaku nożowym gładkim trzpieniu oporowym (może lo być trzonek noża tokarskiego o odpowiednie; długości). W celu wprowadzenia narzynki na sworzeń obraca się ręką (za uchwyt) wrzeciono tokarki (2--3 obroty), dociskając jednocześnie ..z czuciem" narzynkę tuleja konika. Następnie po odsunięciu konika należy uruchomić wrzeciono. W czasie gwin towania narzynka z pokrętką przesuwa się w stronę uchwytu, przy czym chwyt pokrętki ślizga się po trzpieniu oporowym (wskazane jest posmarowanie lr/p:c nia smarem stałym). W czasie gwintowania trzpień smarować odpowiednim płynem. Zaleca się stosowa nie następujących płynów: - do stali węglowych oleju wiertniczego (emulsji). — do stah stopowych oleju wiertniczego, terpentyny, pokostu. — do żeliwa - na sucho lub nafty. - do aluminium emulsji lub spirytusu. Orientacyjne predkoici ikrawania p n y gwintowaniu nafżynkti wyno.Łj: - dla Mali 2_5-,4 m/min. dla żeliwa 4 - 8 m/min, — dla mosiądzu 9-15 m/min. Pt
R „ . 9.14. Gwintownik, al kom*. gwiim»««..W »“ " * j“ “ ” gwintowników. c) rozkład warstw zdejmowanych gwniowm««— Gwintownik ma trży lub caery natarcia (rys. 9.15). Kąt natarcia /alczy od materiału im bardziej miękki jest materiał.
Rys.9.15
n ¿ r dlr ' ' k,a'“ 1" ia od"‘» Ł l >if <1° 'aktem gwintów M 6 M24. Mniej,/a predkoc .kiawama należ, prayjmować dla gwintów o mniej,,cj ircdnicy
9.3.2.
Gw lnlowanlo gwintownikiem
inTiwangnowe'1*4 * "
«»¡m ów wewnętrznych i mngj h,ó żfr.-ttf
P” “ * * ’“
^ . . - - w E ik d N t r
jwinio-nó' |l)> *■** wimowama u k ic lc k n normalnej k.óivch nakrói lev,li e m t
nu • * . •“ " V
li.,.-
• O*-0*«A O— «IOW
_ 5 2 0
" I,™ * 1 l » k. ' " k< d° '* f r e t k i opic.a się na .„pieniu opo,„.!m u . I ™ * “ '1* ' W > IU ,a Z „m nk a - T c a , nale,, „ruchom* P u iJ^ Hem konika. G d , gs.imo.mk jdapie„KC u k penesunae lu ku k o n i» .b , ^ I.« *, al
n
«
----
Ry*. 9.18. Wykonywanie gwintu gwintowrakicm na tokarce
Otwór pod gwint powinien mieć średnicę d, (rys. 9.17) nieco większy ni/ średnica wewnętrzna gwintu. W cm ie gwintowania gwintownikiem materiał ulegj bowterr. odkształceniom plastycznym i zwoje gwintu „unoszą się". Dlatego też otwory pod gwinty należy wiercić wiertłami o określonych średnicach, podanych w tab) 9.19 Na czole przedmiotu należy wykonać fazę (rys. 9.17) o średnicy d „ równej luh nieco większej od średnicy zewnętrznej gwintu. Tabłlca 9.19. Średnice wierteł do otworów pod gwinty Gwin metryczny zwykły Gwint W hilw onha zwykły Średnia Średnica wiertła Średnica Średnica wiertła gwintu gwintu 2 1 cale 1 2 4 X2 3J 3.6 3.7 5 6 8 10 12 16 20 24 » 36 42 48
4.1 4.9 66 82 9.9 13.55 17.0 20.25 25.75 31.25 36.75 42j0
4.2
Sfl 63 8.4 10.0 13.75 17.25 20.5 26.0 JI.S 37X1 42JS
ty*
1 I '/ , I 1/« I1/ , 1 • ’/ . 2
5.0
6.4 7.8
5.1
6.5 7.9
9.3 10.4 13.3 16.2 19.1 21.9 24.5 27.7
9.4 10.5 13.5 16.4
33.4 383
Ją
41J
44.5
up. u i alumim m
19.3 22.1 243 27.9 33.6 39.0 41.6 443
Gwint rurowy Średnica Średnica gwintu wiertła cale mm 8.8 11,7
’/a
1 i7 . i ’/ , 17,
15.2 18.6 24.3 30.5 3941.6 45.1
*b , wykręcie gwintownik. nalcrs odsunąć konik , I n , » * kierunek obrotów wrzeciona.
^ „n
Przy gwintowaniu trzema gwintownikami gwintownik pośredni i wykaiwak wieży wkręcać ręcznie do oporu (rys. 9.l8bl a następnie założyć pokrętkę i dakj pintować jak to już opisano. Przed wprowadzeniem każdego następnego gwintownika należy otwór starannieoczyścić z wiórów. Prędkości skrawania przy gwintowaniu gwintownikiem są 2do 3razy większe niżprzy gwintowaniu narzynki). Należy stosować ciecze chlodząco-smarujjce takie, jak przy gwintowaniu narzynk*
9.4.
Nacinanie gwintów nożem
Gwintowanie nożem stosuje się. gdy dokładność i gładkość powierzchni gwintu ma być większa niż osiągana przy gwintowaniu narzynM lubgwintownikiem Rowmez gwinty o dużych średnicach lub dużych skokach sj naonine nożemu to sra. 9.4.1.
Noże do gwintowania
Noże do nacinania gwintu powinny spełniać dwa podstawowe * aru^ ^ l| kształt części roboczej noża powinien być zgodny z żary«" ^ łh> Pli WJ. 2) ostrze noża powinno swobodnie wchodzić “ ' ° ‘ stępowało tarcic powierzchni przyłożenia n0M 0 f* ’" . lt *„xrA:hc*oweso i» *41 przyłożenia z. na nożu do gwintów (ry* 9 J I ) a |c/><* K odonek *0 o raz od kąta pochylenia krawędzi wierzchołkowej V ^ ^ , równa się jedności, możemy obliczyć, ze odcinek - a sin cu - tg a, sin w. Ponieważ 1 • ,ga „ czyli <•« tg»» - ' i 1'
,aD *
*^
GWINTÓW NOZfM
• m u m i i * a wintOw
522 523
Rył. 9.19. Kutalt części roboczej noża w /ale/noki od zarysu gwintu
Rys. 9.20. Położenie ostrza noża » bruid/ie gwintu
Rjł. 9.22. Sprawdzenie zarysu noża tomikiem
R>»-9.2». Sou dogi
w produkcji seryjnej są używane specjalne noże do ™jm4w. hxk m , . .
„
» # *« * ** > «*“ * U-.-efcie.el do e . i n l 2 ^ 9.2Sa. b) i wewnęlrżnych (rys. 9.2Sc. dl. W ™ )eli (i j , Z a le lą łych noży jesr lo. żc Mirzy sic je lylko na pomeneliiu nalania i id, „„ra pozostaje nic zmieniony aż do całkowitego zużycia. Rys. 9.21 Ustalanie kata przyłożenia a, na nożach do gwintów
Jeżeli np. j, = 10'. to tg a. = 0.1763 0.5 = 0. OS8I5; stąd a . = 5 2’. Ten k;|i przyłożenia powinien być większy o około 2-r-3c od kąta pochylenia linii śrubowej gwintu w. Pk
gdzie: P , skok gwintu, d - średnica gwintu. Kąt pochylenia gwintu jest tym większy, im mniejsza jest średnica gwintu (przy stałym Pki Jeżeli przyjmuje się do obliczeń średnicę dna zarysu, to łatwo obliczyć, ze dla takich gwintów normalnych jak M5. M8. M I0 <, wynosi ok. 3 20 . Dalej kat pochylenia maleje: dla M I2 3'10; dla M20 2 40. dla M42 2 20'; dla M W I-SO. Stąd wniosek, żc noże do gwintów metrycznych normalnych mogą mtcc ’ •" c0 Przy 2
Rys. 9.24. Noże specjalne do gwintu *) krążkowy, b) sztabkowy
B ,. 9.1S. Ne» b) o u b lo - n — " O ' * ' * ' ™ ’ p,iel«e“ ep\ dl n nieprzełotołego
e wielokrotne umożliwiają nacięcie gwintu tóa- Wymiary kolejnych występów noża są ta stęp ó w nacina gwint zgrubnie, a ostatni występ o obróbki gwintów coraz szersze zastosowanie majl
-
żnhnm .ipiekanyth Irys 9.2« * « j ą kolejno. Takimi n»rż(d»ami mon» «**• lrcd"icy 20 mm. Ksziall i »id k o ii o n ™ p li™ (“ dnalka n r i „ t „ r i,lv oslrre » M k i n » ■ » • * »
.....i,o llo U “ * ' “ ’ “
*
uu w gotco' : wymiń*?" ^ uóre „ „ „ „ , red»»» .M »
noża jest Widoczny « ¡ e t a n i e , na którym „ pod katem 60 . 55 i 30 . lśoz należ, usuwie tak, ab, k,a.td * , !0 ” ' się z odpowiednimi rysami. ^ 0łlra (**0*7
9.4.3.
N a cin a n ie g w in tó w norm alnych
Przed przystąpieniem do nacinania gwintu należy nastawić prędko« obrotowa wrzeciona i odpowiedni skok.
Ry*. 9.26. Noże składane do gwintów: a) zewnętrznych. 6» wewnętrznych, cl płytka z węglików spiekanych do gwintów metrycznych o skoku 0.8 mm. dl zasada pracy płytki (obróbka d c * , zarysu gwintu) (firma Seco)
Prędkość skrawania przy gwintowaniu wynika z innych założeń niż przy zwyczajnym toczeniu wzdłużnym. Obróbka gwintów na tokarce uniwersalnej, obsłepwinej ręcznie zawiera takie czynności, jak dosumęcic noża na głębokość skrawania, a pr/y końcu przejścia jego wycofanie. O ile pierwsza czynność odbywa się przy postoju tokarki, o tyle druga musi być wykonana przy ruchu wrzeciona. Jeżeli przyjmujesię. a wybieg dla gwintu wynosi ok. 1.5-2 jego podziałek i że wycofanie narzędzia i zatrzymanie wrzeciona obsługujący jest w stanic wykonać w ok. 1.5s. to można określić prędkość obrotową pr/y gwintowaniu. Prędkość skrawaniajest tu wielkoś
(np. 60 k to płytką taką można obrabiać gwinty o różnych pod/iałkach Wtedy wierzchołki zarysu nic są tą płytką obrabiane. Przy materiałach dających wiór ciągli mo/na stosować łamacze wiórów w postaci nakładanych płytek.
cią wtórną. 9.4.2.
U staw ienie noży do gw in tow an ia
N o « do gwintowania zamocowujc się na tokarce lak samo. jak zwykle no/c upor owe czy oprawkowe w imaku nożowym, lecz w kierunku pionowym muszą byc one ustaw,one dokładnie w osi (rys. 9.271. Ustawienie powyżej lub poru/ej osi powoduje zmianę zarysu gwintu.
fcrjldid. Nacinanie gssinln normalnego SCO (P-23 ■ » Pra-W“ » •>"’ IP - 1.5P - I J « 2.5 - 37.S mm „rur cras .„ . A n i. n a r« *. I - U i «U m rm m n o Upodualki. wrzeciono mus, w i,m crasie wykonać 1.5t * M . ir a » «nulę wrzeciono wykona 60 obrotów, ca,li »-«• obrmin. PręJrnw Prypadku wniesie u. - — ?0 6°- - 3.77 m min a 4 m mm • 1000 VA/e efpfloki obroto« («*- ® fwmiow o większych średnicach przyjmuje »ię n*m i"1 ** ♦ obr/łnin).
nu
__ *
*
G d , w jm *“ “
stawkę „ptjczn , ( ^
Rys. 9.27 Ustawienie noża do gwintowania
nói ™ » X = » i a
p o m o c wzornika Irys. 9 2*1
Orientacyjne wartości prędkości skrawania i badjcyjnej metodzie obróbki podano w tabl. > " ’ d a ł do automatyeżnego wjcolywama nora. sKręt •
“ ? r , ' m k j ,P r a “ *1“
9» k ftv
csl.nd0 e m y m . l d k o o b m L
a M * m K " “ " • “ ów" “ u '" 1
pr,e, okuta, n a l T j " ’'" P>«sn».e supo,, la t. ab)
ana|l7,
W n tu jedna krawęd/ia a s t r a ( k p » J ’ • '> * . * 7 , * , « < * « • "ik s r e prędkości skrawania. Dopuszczalne ortenlac,,
« » “ i« się prr,-
pod“ * “ t P r'> ’ la “ k i “
* «
«
“
- klu.h c.*ark. Palr/a„ ,
'PM '1“-"* .« p n o >*»*“ ¡ „ „ . n e m am
C
2 '"b «
' * I8llki,w » P «k“ " A h H * “ * ’ .L n ie t H i * * * * * * “ ‘ skoku utyskuje się pr/e/ założenie odp. poruwo* pr/c/ nastawienie odp.,wiednich <*«■» * * * *
• oe»oo** OWINTÓW
526
rednka wintu, mir
1Prędkość łkrawania. m min obrotowa, obr/min. ok.
w materiale przedstawiono „a
----
18-22
24-27
30-33
36-39
42-45
48-52
56-60
4
6
8
10
12
14
15
18
64
73
80
84
85
80
80
80
M
'
“W
Iż,
zgrubnym, wrclkose, dosuwu u dobiera * p o e z jo ,"''. ziania się Szerokości wióra coraz mniejsze.
M-68
W
md.Cf,
Tablica 9.21. Orlenlacyjne prędkości skrawania przy gwintowaniu narzędziami — ollków spiekanych (wg Seco) węglików opiekanych (wg Sexo) S25M
SIF
SU4I
Ryr. 9.J0. Zgrubne nacinam, g.miu p „ , tau .,( poprzecznym i wzdłużnym
HX
180 -200 130-150 135-155 110-125 110-125 90 100 50-65 70-90 80-105____________________ 25-35
75-ICO 30-40
SIG gatunek specjalny do obróbki gwintów. S IF - węglik do obróbkiwykańczającej i półzgrubnej »tali. S25M węglik nadający się szczególnie do frezowania stali; mo/c być użyty tani, gd/ic jest nieciągła obróbka. SU41 węglik do lekkiej obróbki /cliwa (sferoidalnego) i stali HX gatunek podstawowy do obróbki żeliwa szarego, sferoidalnego i ciągliwego. " Grupy materiałowe wg tabl. 7.3. Tablica 9.22. Liczba przejść przy toczeniu gwintu ostrego; wartości orientacyjne Podzúlka P. mm
—
, -s •
u
Liczba zwojów na cal
16-20
r v
5-5.5
8-12
9
4
|5 3 £ Ł » e
14
6-7
4.5-5
6
I
4
1
18
II
Na obróbkę wykańczająca gwintu należ, pozostawić naddatek 0.10-0,3 mm i tik dobrać wartości kolejnych zagłębień. aby przy ostatnim przejściu noża grubość warstwy skrawanej wynosiła ok. 0.05 mm. Opisany powyżej tok postępowania stosuje się przede wszystkimprzy obróbce nutemlów miękkich i ciągliwych (miękka stalk przy których wiór spływający z obu krawędzi ostrza noża zakleszcza się. co powoduje bardzo nicgUdką powierzchnię gwintu, a nierzadko jest przyczyną wyłamania wierzchołka noza. Przy nacinaniu zgrubnym gwintów o większych skokach mo/na stosować metodę przedstawioną na rys. 9.31. W tym celu należy sanki narzędziowe skręcić pod kątem 60° (dla gwintu metrycznego) i zagłębiać nóż w kierunku równoległym do bolu zarysu gwintu. K ąt wierzchołkowy noża cjest nieco mniejszy od kątazarywpmtu. np. przy gwincie metrycznym e ■ 59°. Po pierwszym przejściu narzędzia należy sprawdź* podrUlkc pomocą sprawdzianu grzebieniowego, przykładając grzebień o
po»
działce.
Tablica 9.23. Liczba przejść przy toczeniu gwintu trapezowego; wartości
Zgrubne Wykańczające
-------
-------
Przejście
Podzialk
3-4
5
6
12 7
15 9
16 10
8 18
P. mm 10
12
16
20
1
21
24 15
27 15
3° .8
I |
12
Gwint obrabia ,ie /.wyllc zgrubnie i wykańc/ająco. Zgrubna obróbka jest wykonywane przj kilku lub kilkunatlu przejściach noka. W tablicach 9.22 i 9 2> podań" orientacyjne herby pt/ejść noża przy gwintowaniu w zależności od rodzaju gwint" i jego podzialki. Przy obrobce zgrubnej po pierwt/ym przejściu noża oprócz dorumccia noża w kierunku promieniowym A (r y t 9.J0I należy nieznacznie przoungt go (za I » " '" “ '
E ® Rys. 9.32. Wstępne sprawdzenie podńalki g-»n|u sprawdzianem grzebieniowym
p „ M l. W“ * ^ U fcxają«j l*inm
zagłębieniu
Obróbka wykańczająca gwintu odbywa j K i y ^ ' ^ . ^ 1^ * noża (rys. 9.33). Oslr/c noża musi b u g W celu uzyskania gładkiej powierzchni u^ na »tołO««* ‘>dp<»*'cu
m
,
„»kasować ^ c,eeze c h l^ s m .tu » » «
• 0*«©BK» OWINTÓW
________
Stale węglowe Siak stopowe Staliwo Żeliwo szare Żetiwo ciągliwe Mosiądz Miedź Aluminium Stopy AL Cu. Mg SuęWmęjnwn----------------
benzol, terpentyna, nafta emulsja olejowa, olej rzepakowy olej rzepakowy, nafta lub na sucho emulsja olejowa lub na sucho olej rzepakowy lub na sucho olej rzepakowy lub na sucho emulsja olejowa, nafta lub na sucho olej rzepakowy na sucho
Gwinty trapc/owc nacina się podobnie jak gwinty trójkątne (rys. 9.M). Najpierw wykonuje się rowek prostokątny o szerokości dna zarysu gwintu (rys 9.*4aj Następnie nożem lewym i prawym obrabia się boki zarysu gwintu (rys. 9 34b. ci. pozostawiając niewielki naddatek na obróbkę wykańczającą, po czym nożem dwu. stronnym o odpowiednim wymiarze obrabia się gwint na gotowo (rys. 9.Wd|.
5«
»wintach krótkich czas powrotu noża jest krótki i «JrnrfadM B v t
Tablic» 9.24. Clcc /o chlodząco-smarująco używane przy flwlnlowanlu nożem Płyn chlod/ąco-amarujący ---
m S a *,ubę P0* « 4?**» ,ykjrkl'az. na początku n i T * ^ ! * ' ' zakończenia obróbki gw int. Po każdym p wlącM obrory , lopo„ , * * * położenia wyjściowego. Nslcry prg, I j n pam^ae. ab, nóż
„
£
prrejściu pewnego odemka drog, w kieninkn r*m l««n u , „ p e .„S & .kasowania luzów w przekładniach zębatych i miedz, "imb, UUS podegow, poeugo-i a, oakrelka pr„ gwintach długich powról narzędzia z l , sama. prek prekoien. eo orz. wk.ii. uanowi oście, eo przy obróbce, duża stratę czasu r gwintowanie przy stale ramkniclcj nakreree supono jeu nirelo. nonticznc. Czas ten można do pewnego stopniu skrócie przez włączenie większe, prędkości obrotowej wrzeciona, dzięki czemu śruba pociągowa będzie się również, ayboej obracała. Jednak ten sposób można stosować tylko do granic ze względu -w pewnych £i«uiv ZCw na większe zużycie śruby pociągowej i nakrętki przy dużych prędkościach obro c
towych. powrotu narzędzia można znacznie skrooc otwierając po każdym pr/ejsciu narzędzia nakrętkę i ręcznie cofając suport. Metody tej nie można jednak stosować we wszystkich przypadkach.
Rys-9.55 Dowolnośćzasikam* mkrtdi w przypadku pJ«S,jeM wielokrotnością P,
Jeżeli skok S , iru b y pociagowei (rys. 9 .» ) * * J 2 " j ^ f c l £ o w « . “ ‘ " “ ¡I stkach co skok P . gwiuru u a c iu .^ o ' sr.“ - m . „ 6, „ar, ruożc b yć w dowoluym położeniu suponu Ul . w rowek gwintu.
Ry*. 9.M. Przebieg nacinana gwintu trapezowego: a) do d) zewnętrznego. c|. fi wewnętrznego W przypadku gwintów trapezowych o malej dokładności oraz gwintów o małej podziałcc po obrób« wstępnej wg rys. 9.34a gwint wykańcza się od razu nożem dwustronnym. ,ak lo podano na fy% ę ^ Na rysunku y W ę f podstawiono obrobkę zgrubną i wykańczającą trapezowego gwintu wewnętrznego Podobnie obrabia stę gwinty trapezowe mesymctrycznc oraz okrągłe. te gwintowania noz po każdym przejściu musi być cofnięty do swojego polo/cma yjseiowcgo. po czym po dosunięciu do przedmiotu wykonuje następne pr/ejscie
^ ^
^
P, - 14
Dta przykładu przyjmujemy, żc śruba gwmto. -4 ' mm; skok śruby pociągowej jest widok ^^ t. M ^ ¿ ¿ ó* stanowi również wielokrotność następuj« )1 ku^ M ‘‘ •“ ¡¡ ¡f S !- » ^ t0 p * Ta sama zasada obowiązuje w od" ’C' * T .a ma 2 skok' na x wby n* na długości r . Jeżeli nacinany, który stanowi wielokrotni* I*: l 4. 6. 8. 10. I Ł 14 itd ^ |fCł *< * śniby £ Gdy skoki />. I S , W wyrażone w ty
„ akrę*1
wielokrotnością skoku n,0źe nic .«lokroaiotałł wolnym położeniu suportu. gd> )jc/tu 6 nic J<* n p gdy S , - 6 mm i /’ . - * * mm. pomc*
10
(o».p—
________________________
___ 530
Ry*- 9.36 Położenie narzędzia pr/y dowolnym « l^c/cniu nakrętki kiedy .9, nie jesi wielokrotnością P,
W R d . przypadkach można .Knować naSt(puW cc sposoby odłączania nakręik, nd śruby pociągowe) tokarki, w udu umo/Jiwicnia >,ybk,ego powrotu supo.tu UoosOb I Ody narrędrię stoi w położeniu wyjściowym do gwintowania. lułc/y ».rżymać tokarkę i kreda żamaeżyć w miejscach a i b. c-i d o ,ar . - ( „ , 0 . 7 , położenie odpowiednich elementów. Oprócr m aku e morna zalozyc na prowadnicę rderrak, do którego btdr.c prry wycofywaniu dosuwany suporl.
R>v 9.38 Wtłcmie nakrętki praj nWMO*anro repu
w tych wszystkich przypadkach, gdy .9, śruby pociągowej onz skok P . gwintu m ie r z o n e g o wyraża się w Innych jednostkach, gwint nadna się przy suk zamkniętej nakrętce śruby pociągowej.
9.4.4.
N a c in a n ie gwintów stromych
pochylenie Unii śrubowej gwiołu > H y f K m * « d * y i L w i m * * » * * • (->* « » J • "*“ * “ - iiS jn ic ę idmma oraz. ż».ąrane >» ™ W y
Po każdym przejściu noża nakrętkę wyłącza się, cofa suport do kreski <• i włącza nakrętkę w chwili, gdy m aki u. fi i c .d majda się w zgodnym położeniu. Przy takim sposobie gwintowania (po dojściu do wprawy) nic trzeba zatrzymywać tokarki, co również stanowi dalszą oszczędność czasu. Sposób 2. Tok postępowania jest uproszczony, gdy tokarka ma tzw. zegar do giwniowania (rys. 9.38). Składa się on z kola Ślimakowego, które zazębia się ze śrubą pociągową i jest osadzone na krótkim wałku, na którego drugim końcu znajduje się tarcza. Walck jest ułożyskowany we wsporniku przymocowanym do sań wzdłuż nych tokarki. Również do sań wzdłużnych jest przymocowany wskaźnik (punki zerowy). Sposób posługiwania się zegarem przy gwintowaniu jest następujący. Po każdym przejściu noża wyląc/a się nakrętkę (nic zatrzymując maszyny) i ręcznie cofa się suport do położenia wyjściowego. Nakrętkę włącza się ponownie w chwili. gd> odpowiednia kreska na tarczy pokryje się z kreską wskaźnika. W instrukcji obsługi załączonej do każdej nowej tokarki zazwyczaj jest podany sposób u/ycu zegara przy gwintowaniu. Jeżeli nic stosuje się zegara, należy koło ślimakowe wyzębić ze śruby pociągowej, aby niepotrzebnie jej mc niszczyło.
.ąl wmiosu linii śrubowej gwiom można obliczeniowo zc wzoru Pk tg * -
Pa .
P.
f . : ł1^
4 * * “* *
*
• OOA0OAA Q»IN«OW
|4 . HAC»*»*1» OWWOW NOŻEM
nym kątem przyłożeni« no/a przedstawiono na rys. 9.40. Pr/y nacinaniu r„wl pierścieniowego (rys. 9.40a) wystarczy, jeżeli boc/ny kąt przyłożenia noża wynos, ok 3 . Natomiast pr/y nacinaniu gwintu o kącie wzniosu linii śrubowe, v pr/yłożenia noża / jednej strony musi wynosić a , = tk,+3". a zatem zależy <*j v Należy wyjaśnić, żc do wy/nac/ania kąta a, noża powinno się brać kąt który , CŚ| większy od tk,.
&
Cmi*'
CwiM (twtlml).ly
9.4.5.
Rys. 9.40. Boc/ny kąl przyłożenia noża: a) w rowku pierścieniowym. b) w rowku śrubowym
Rys. 9.41. Boc/ny k;|i przyłożenia pr/y nacinaniu gwintu: a) prawoskrętnego. b) lewoskrętnego
v
Rys. 9.44. Ostr/c n o « uitawionc pod katem wzniosu linii śrubowej gwintu pm nacinaniu zgrubnym
a
Rv. , . . v , .
J , ' I' **"»“ 'r*pc/owt|on, l»«a w a poznuiyone,
Przek ła d n ie gitarowe I dobór koi zmianowych
W czasie gwintowania na tokarce musi nastąp* ścisłe powiązanie ruchu Obrolowcgo wrzeciona / ruchem „brolowym irub, pos-Rgowej. Na „sunk, 9.46 prredsławiono przekładnie gt barc Ijaace .« cró n o lekarki g jey śruba pociągów. Z wrzeciona W R. na którym osadzone jest kolo ruch przenosi się na wabek / przez kola naw rotnicy, t/w. trójkątnej. (Nawrotnice tego typu nie są już stosowane ze względu na swoją mała sztywność. Rozważa się ją jednak tutaj w celu łatwego przedstawienia zasady pracy nawrotnicy!.
Uks •tałtowanic części roboc/ej noża w tym pr/ypadku zależy ponadto od kierunku Iinti śrubowej (rys. 9.41j. Przykład noża przystosowanego do obróbki gwintu trapezowego stromego przed stawiono na rys. 9.42.
\\ i
i r s
Rys- 9.46 Przekładnie «bale iłu/ące do przenoszeniam z wrzeciona na śrubę pociągową
•■Sili la * ł
*> ''■Pe»°»e(o 8-imu
R „ . 9.SJ. Nóg do g.imu ,|, omego
/ wklęsła powierzchnia natarcia
W celu poprawieniu warunków skrawania należy glosować noże / w klfslj powierzchnia na arna , kalem nalareia + ,. (rys. 9.4JI a lej gd,jc p „ y p|n,k,c, pow ierzchm natarcia występowałby ujemny kat natarcia ( —y,). * rgy zgrubnym nacinaniu gwinlów siromjch mogna slosować u,law,en,e no/a przed^ . 11.0, J
? “
’i "
pamięlać, ge lakie osławienie noga powoduje «~w>n> ipeosle Inue g a ,(,„ „ i s o u g o , o,
S r , ' * * ! * ' * nłkrę>«)* Nóg w lym przypadku mogę mice r/onck okraglj , spoczywać w prygmalyczncj podkładce (rp . 9.451
Nawrotnica trójkątna (rys 9 J7>łlla d j * * 1 sobj ga/ębionc. Kold i wokół osi walka / i zajmować trzy kolejne pc Nawrotnica mu do spełnienia podwójne zadanie
Itóly może być obracany „ialonc' garr/askicm , /mUn) kierunku obrotow Bn>fC|ona ^ l0 po-
śruby pociągowe, przy nic /mienionym k i c r u ^ ^ ^ y ^ tr/ebne np. do nacinania gwintów pra wrzeciona na śrubę pociągową.
nap
• on n o n « * OWWTOW ~ ~ ------
M3
K o l . z m i a n o w e dobierani wg następują Przełożenie 2 - Ł - £ „ J ! ! 2 ™bt"acinancj S, skok irub, poeirgo«. T okark a. w a k ł - o M «1 , yp„ , l „ nilnlkc|,
jest wyposarona w odpowiedni komplei kP| Z * ” * " 0” ^elorri. komplety kól zmiano»,eh: "'»"o.yeh. Sio *,»,« M n a s ie j* .
Rys. 9.47. Nawrotnica trójkątna - trzech różnych położeniach Jeżeli napęd pr/ebiega z koła z, na koło r, przez jedno koło pośrednie (rys. 9.47a). to kierunki obrotów I ł'« i walka / są zgodne. P o przełączeniu wahacza w dolne skrajne położenie (rys. 9.47cł napęd przebiegu z koła r, przez kola r , i r, na koło które będzie się obracało w kierunku przeciwnym niż W R. Po ustawieniu wahacza nawrotnicy w położeniu środkowym (rys. 9.47b) /adne z kół i i , nie będzie w zazębieniu z. kołem i napęd z wrzeciona na śrubę pociągową będzie wyłączony. Koła r, i zazwyczaj mają jednakowe liczby zębów i wtedy przełożenie1 między wrzecionem i wałkiem / wynosi 1 : 1 , czyli liczby obrotów wrzeciona i wałka / w jednostce czasu są równe. Ruch obrotowy wałka / przenosi się na śrubę pociągową tokarki przez koła : t , i (patrz rys. 9.46) przekładni gitarowej. K oło r . jest osadzone na wałku / i obraca się z taką samą prędkością jak koło ; 4. koło z, jest osadzone na śrubie pociągowej, natomiast koła i r, są osadzone na tulejce (na wspólnym wpuście) obracającej się na sworzniu, którego położenie może być w określonych granicach zmieniane wzdłuż rowka ramienia tzw. gitary (rys. 9.48). Koła r,. r, i Zj są kolami zmianowymi, które dobiera się zależnie od wymaganego przełożenia między w rzecionem a śrubą pociągową.
» 25. 30. 35. « 4 5 . 50. 55,60. 65. 70. 80.90.97,100. ,1 0 |2J | | 6 „ , b| 25. 30, 35. « . 45. 50. 60. 65. 70. 75. so.85. 95. IDO, o c) 20. 22. 24. 25. 26. 30. 32. 34. 35. 36.40. 4!. 44.45.48. » 5, M " I n ^ „ 72. 75. 76. 80. 84. 85. 89. 90. 95.96.97. ,00. ,05.110.1,2.1,4. i , 5.' ¡ » u f i £ , « (44 s a k Przy bard™ dokładnym doborre pirełoienii komplei im moje bić ń u ™ uzupełniany. Dobrany żespól citcreeh kó, «balych r, kiórc nuj, być rałoione na pum musi spełniać określone »arunki scomelryeme. «ynikajace 1 konstrukcji przekładni gitarowej (rys. 9.49).
l c * ta Rys. 9.49. Wykres gitarowy .„.- - « n id i Przekładnie gitarowe tokarek są zazwyczaj zbudowane na podstaw* założeń: . ,< a. Rozstawienie osi stałych (/-/A wynosi 75
moduló», iaki mają koła zębate
zmianowe. . „ —„«a jię swor/eń III, umożłiwu b. Długość ro»ku » gilarm. * ^ rożstawicnic osi // U l na odległość 8 0 -.. . (lat (/ m »ynosi 75-W_ c. Kat odchylenia osi rowka plars ” " ¿ L ¡ „m ka r warunku. re koto d. Najmniejsza dopusrernlna odległość od «. ■ , m « d u « nuurpm nu Rys. 9.48. Układ mechanizmów napędowych lokarki przy nacinaniu gwintu
nie może dolykać snormia /. Pm»™“)« * . «• , a,, Odłcałoić osi I- »1 wyDon (-•.♦-J ¡ moduł kół jmianowyclik IMICg. ..,- ,2 0
20m Im * liczby zębówkoU wpędza*«*, » u<"unek r* ma* -pływu
dokoła napędzane*.pn, czymkol.
C.+.-.1 ->,.-.4-201 ? : P ° W «—
*
«
*
"
*
*
,
'
« o
n
O
m
o
w
n
O
______________________________________________ 5 3 0
w
c. Najmniej«/« dopuszczalna odległość osi U - III wynika / warunku, /c kolo może dotykać wałka //. Wałek len ma zazwyczaj średnicę mniej«/.) niż 22»,
. a mCUUHIt OW1HTÓW HOŻtu
nic
Odległość I I I I I wynosi: (x ,+ r j y : *atcm >(i» + 2 2 )y : czyli x, + X/>x» + 22 Wymienione wielkości charakterystyczne przekładni gilarowej można be/ inidu ustalić dla każdej tokarki i na ich podstawie sporządzić wykres gitarowy, jak na rys 9.4‘J Wykres na tym rysunku /ostał wykonany pr/y następujących założeniach: Moduł kół zmianowych 2mm Odległość osi I- II Największa odległość osi I I I I I
80 modułów 80 modułów
( i . +.-sU
40 50 80'
Największe kątowe odchylenie gitary Przykład Obtoczyć przełożenie i dobrać koła i S, - 6 mm (rys. 9.4*1
Rys. 9.50. Zazębienie kół w przekładni gitarowej: aj, b) nieprawidłowe. c) prawidłowe
t do nacięcia gwintu o skoku P, = 3 mm. jeżeli *"■«>«
Przełożenie
S, 6 2 Licznik i mianownik otrzymanego ułamka mnożymy pr/e/ laką lic/bę. aby otrzymać Iic/bę zębów zawartych w komplecie kół zmianowych, zatem
- i . Dobieramy więc koła
zębate r. - 30 i - 6ft koło .-. zakładamy na wałek /. kolo na śrubę pociągową (rys 94Si Koła tejednak nie zazębiaj) się i nakży je połączyć kołem pośrednim o dowolnej liczbie zetów Koło potroln* ..aa a m]c,k, oMdumy na ™oraniu gilary. prry c/ym aaró.no awor/en. yak i tama (Utair uUa.iamy w ukun połoWmu. aby kolo pofrednic pcawydlowo Ibca abymiry-. t o . ale i boa ueiekul aa,,bialo ug a kolanu I Prauidlouoió a r^ b ic i. natóy ,pra.
_
Pndoamae Ł i . ' i . -L *. -•« s , 12
l(x 25) i otrzymujemy. Ux20> - *>) H * 2 * * i. -25; z, - 75;
Koło - 20 osadzamy na wałku A zaś = 15 na szubie pociągowej Następnie należy osadzić koła z, - 80 i r, ■ 25 na tulejce, a następnie na sworzniu giury. Teraz, przesuwamy tworzeń wzdłuż rowka gitary i regulujemy luz między kołamii po czym całą ptarę przekręcamy wokół jej osi obrotu tak. aby uzyskać praw»Jlo»e zaztfwn* kół z. i -v •*»»ykooaaii tego sworzeń i gitarę należy mocno dokręcić, aby w czasie pracy nie nasypiU zmiaru Kh położeni* W dalszym ciągu zostaną podane przykłady obliczeń oraz doboru kół zmianowychdła typowych przypadków nacinania gwintów W przykładach tych przyycto. « przełożenie przekładni
." 2
w nawrotnicy ^ - • IP * '" »**
Pr,t4o' cn' : 10 * lurt,df>(h lok,fl,
lub y i wiedy ułamek ten należy uwzględnić przy obliczaniukół Rozważymy poprzedni przykład, przyjmując, że — - ^ Przełożenie całkowite — — — ■ TT 2 stąd obliczamy
— z, z<
12 12 '
llbrnek y pomnożymy przez 25. zaś - przez 201 otrzyma«)
Downik rozkładamy nj liczby picrw-s/c: 12 - 2 2 3. Możemy zatem otrzymany ułamek przedi i * mnej postaci. — ■ —
Rys. 9.51. Przektidma purowi d W . « « z czterechkół zmianowych
Ułamek - mnożymy np. przez 20. zaś * np przez 25 20 ■
- «-p.
25 20 ‘ 50 60
#4 MłCWANIt GWINTÓW N02ZM
0»«06>* 0*WTÓW
i największa wartość przełożenia gitarowego (wynikająca z konstrukcji tego mccha. ni/muk a mianowicie
Przykład. P, - 1.25mm: S , - 12 mm 1.25 7 ,7 ,
l.25(*
~ 12 "
4)S_ 2-2.5
I2(x 4) " 48 "
2(x 15) 2.50 10)
50 25
6-8 " 6(* 15) 8(* 10) " 90 80
zatem - JO. - 90 - 25; - 80 Po dobraniu kół zmianowych należy sprawdzić. czy nie popełniono w rachunku błędu I" 25.4 127 127 •“ 2 " 2 " 5-2 " 10
Ze wzoru y y - y wynika p>ms, ~ 7
!, ! ,
W rozpatrywanym przykładzie będzie M ?5 P , - ----- 12- 125 mm
P.
. 10
90 80
przybliżonych, np. I ' P r z y p a d e k 11: S, t P , sj wyrażone w calach.
♦
Przykład 1. Śruba pociągowa nu 4 skoki na długości 1'. zatem skokjej gwintu wynosi: S, «■ ^ Skok gwintu nacinanego wynosi P , -
czyli 12skoków na długości jednego cala. zatem
I Za -*«
s,
J i
a więc
- 20. -
i.
mm
Skok śruby pociągowej, wyrażony za porno« tego ułamka. »>cou 40-40 f , j 4-7-9 2 7-4 9-2|x2) 2» 36 40 4CNx2j 40 fO 7-92’ S. 40-40 Należy jeszcze sprawdzić. czy bł»d rzeczywisty skoku gwintu me przekracza dopuszczał**) S.rn— «
Powyżej podano, że przy zamianie I ' =
p.'»suje bł*d -0125mmnadbgoid I mBt»d
rzeczywisty gwintu na długości np. czterech skoló» oznaczamy przez A Jego »anołć ob J l 4 ( x 20 " 12 " 1 2 0 5) " «0
liczymy z prostego stosunku.
4 Między koła
40
Między i i , należy założyć koło pośrednie. Jeżeli W komplecie kół zmianowych me ma koła ; - 127. możemy poitojć się któręś z ».nok.
J
. 1 ■ -0002 mes
P r z y p a d e k I V: S , jest wyrażone w mm. P,
♦
w calach
60
i ;
♦
Przykład I. S , - 12 mm; P , - y : skok P, możemy wyrazić za f*®«4 wstępuj***' abmU
Przykład 2. S , - — i p, - — 2 19 f i ii. _ 2 . »-2 •\ w 19 2-93 "
Hx 30) 21x 10) 30 20 2( * JO) 9.JO 10) " 60 95
^
Przełożenie - — -
‘ - ,
Przykład 2. S , - 12mm; P, P r z y p a d e k I I I : Sf jest wyrażone w calach, P ,
w mm.
IMujoić i - wjnmi dokładnie 15,4 mm. L ic * » » .4 d.jc lit »mienić n„ nM flW H O nUmel: 25.4 • —
Innieją niżej podane prejbliżenu lio b r 25,4.
121
I
- ) « " 4
«■
W kompkoc kół za
H-30 Wybieramy przybliżenie cala I’ - —¡y- nm
4 | .M
»
1»
«
lit nu kob I JI-
, HłCINANU GWINTÓW NOZfM
OCMOaKA GWINTÓW
P ł ! ) p ad e k V:
ONie/ymy rzeczywisty skok gwintu nacinanego /•_
i, i«
'
-7 7 - $ ' 1 2 - 5-07692 mm 65 60
S,*,„ioK.
~
p n jiu d I. Prayjmijmy, te s , - 6 v„ ¡rfookro.«*.o modułem - |„, » „ i J
zaś skok P, - y wyrażony w mm wynosi P, - - y - - 5.0800 mm Skok rzeczywisty
^
mniejszy od »koku teoretycznego P , o 5.0800 - 5.07692 = 0,00308 mm - 3.08 i>m
«
G w in t y m o d u ło w e Gwim modułowy występuje pr/edc wszystkim w ślimakach (rys. 9.52). Skok gwintu jest wyrażony za pomocy liczby s (it = 3.1415927). Na przykład gwint mixlulo»> jednokrotny o module m ■ 2 ma skok P t = 2x = 6,2832 mm.
Przyjmijmy najdokładniejsze przybliżeń* |lc,b> ,
113’
..........
* * W . « t o » . *, ^
wc m « ?
**“1“
113~
* *■ "# W lym pczypidlu * kon.fl«,, k il toino»,dl mtolyk, „ Przykład 2. Obliczyć poprzedni przypadek, przyj».*
11! » ^ ^
^ _ £27 2511
r . 32-27-1,3. * 25-11 ’
i . z, _ 32-27-1.5 z, 25-11-6 "
32 27 J2 U 25-11-4 " JO 44
Błąd popełniony przy tym. odniesiony do I m, *>„<*, , . gubHi|J , 00?J m Rys. 9.52 Przekładnia ślimakowa
^
O b l i c z a n i e k ó ł z m ia n o w y c h za p om ocą t a b lic W przypadkach trudniejszych, gdy skok śruby pociągowej, gwintu nac.nane.osa wyrażone w rożnych jednostkach, lub też gdy P, wyrażone jest w formie ułamka dziesiętnego, należy użyć tablic do obliczania kół zmianowych. Tok postępowania przy obliczaniu kół zmianowych na podstawie tablic jest następujący: I) przełożenie ~
Jeżeli gwint jest r-krotny. to P , = muz. Odległość dwu sąsiednich występów zarysu gwintu nazywamy podzialką P = ms; P t - zP. Liczbę ir można zastąpić z pewnym przybliżeniem następującymi stosunkami liczb całkowitych.
należy wyrazić w formie ułamka dziesiętnego. 2)
odszukać w tablicach dwie liczby, których iloraz równy jest temu ułamkowi dziesiętnemu. 3) znalezione liczby rozłożyć na liczby pierwsze i utworzyć z nich liczby, odpowiadające liczbom zębów kół zębatych. Przykład. Dobrać koła zmianowe, gdy S , 24 mm. a gwint nacinany jest g-trien modukmytn dwukrotnym (z - 2) o module m - 2. Należy najpierw wyraz»; skok gwmio nwaninego P,
Wartość pr/ybłt/ona Bczb, n
Błąd skoku gwintu odniesiony do długości 1 m
5-71 113 13-29 4-30
P ,- n t x z m 2-3.14159 2 - 12.5664 mm 0,000 ♦0.024
13-19
« * w UHicach «»dujemy. ,e ua.Wto, leiuu utioko.. p i ■ '»« USB*“ ' - i i i ’ ' “
8 97 +0.034
25-47 22-17
+0.038
19-21 127
♦0.044
32-27 +0X172
l’ l jest liczbą pierwszą i rozłożyć ut nie da. natomiast koła o lakiej IwzNe «N zmianowych nie zawiera.
1
N* i y » m p „ , w n„ „ f t o „ ebtiteruc. miiuo.iO eŁffli « 1 1 7 0 - 2 .5 1 7
W H «M W .» 2 517 " S5 2 ( « » ) " B »
w
»'1- 75:
», ba« pęto*
• oenOeKA owiNiOw
m
» * MACINANIl OWINIOW NOÍIM
1. 1 « ubtojniu U l onlUKWJcb u r n * • * * * * * * * * W,d *< *„ r „ * , O l «* rrolrocy ml « rto ld dopureall»/ Różnic doku uoiclyoKgn,
„ t[.
wynosi APk
z tablic znajdujemy, ze ^
4P. . „ . - ¿ i j , - 2 2.14159 2 - g ~ M - 1 2 * « - 1 2 * « - M M I » ♦ P r z y p a d e k V I: S, wyrażone w calach. P , w modułach.
Należy tu w sposób podany upr/edmo s p « .d * błw skoku Mo,. „ i P„ , r - iu - b -uodul,.,«. „ N i i „ t « ,« 1 . toby ■ d i “ ‘’“ “ W u « !« ,! * * * , Wartość przybliżona Błąd skoku na długość Warto« pr/ybłi/onT¿ W slol, ni J łu ,^ x cali w mm a cali w mm 10-17-23 30-125 -0.CO7 7-7 -0,116 47 21-19 22-330 ♦O.OU 5 -020J 713 128-48 27-65 -0.053 -0297 7 11
Przykład. Śruba pociągowa ma 4 »koki na 1'. czyli 5 > - y . natomiasi gwint nacinany ^ jednokrotny (: - I) o module m - 1.5. Przełożenie kół zmianowych
S,
2SA
25.4
0.742.08
190 na toby pierwue i tak grupujemy, aby uzyskać z nich liczby zębów kół zmianowych i,
141 3-47 47 3(x 10) 47 . 30 30 . 47 “ 190 " 2 519 " 38 ’ 5(x 10) " 38 50 “ 38 ’ 50
Przykład 2. Sf - 12 mm; naciąć gwint 8 DP Skok gwintu
4.71238 - 4.71236 = 0,00002 mm - 0.02 pm
•'»
■yocni P, ■—
Przyjmujemy np. następujące przybliżenie toby « 25.4- —- . aim p, -
Bł»d skoku, który zostanie popełniony pr/y takim przełożeniu wyniesie A
. 0.66494845;
129 3 43 _ 43 3(xl5) 4) 45 . W “ 2-97 97 2(x 15) “ 97 30 " T T
♦
„ . . . 4 Przełożenie będzie.
P.
21-19
42 57
; ł
Sprawdzenie:
P r z y p a d e k V I I : Gwint nacinany jest wyrażony w jednostkach D P (Dianiclr.il Pilch). Jest to odpowiednik gwintu modułowego i jest używany w krajach o calo wym systemie miar. Ilość jednostek D P -
‘ ; czyli D P = moduł
«•25.4 Skok P , teoretyczny wynosi P, - - Ą— - 9.9745 m® Skok P „ rwczywiuy • o
* * m 12S
5 “ 9,9750 mm B,jd łkoiu ap‘ ■ 9,9750 ■9,9745■m a “
"1 w m 4
Przykład 3. S , - y ; naciąć gwint S DP
m
skąd po przekształceniu otrzymamy
t-25.4
25.4
m" DP
, _P> _ «-25.4-2
podobnie jak przy gwintach modułowych
19 21 w tym przypadku należy wziąć yedno z przybbzeń toby *.«■*• |2j
/
>
’
,
<
„
25.1 . 79.7965)
S, "
8-25.4
2« "
8
2-19-21 57 70 8127 " 40 127 " : . z,
lub dokljdmcj u 25.1 - 79.796455. -4-6. N a c l n a n l o g w i n t ó w w ie lo k r o tn y c h
lUjyVI.d ]. S, » 12mm; nile/)1n*0*i g>»mi 10DP. Slo l , ™ i u wynou P. zatem przełożenie i, będzie , _ P . 7.9796 ■ T ■ “ T i - " 0.^96
¡5.4 - 7.97* u™
n n rg “ ~ 1 U* J ^
M
Przy toczeniu gwintów wielokrotnych należy ^ p i e n i a obwodu koła chowanie jednakowej podziałki między zwojamii /budowane bądź « na 7 t i .7.1 -u-;.-. .i,,»,. «iwcialnc urządzenia...............
w»ciw*mt owinrow Hozm
• o —O*«* OWWirOW
« f* = 3
F
r r - j
Ry*. 9.53
>
Przyrząd podziałowy na wrzecionie tokarki do obróbki gwintów wielokrotnych
Urz^d/cnic przedstawione na rys. 9.53 składa się z tarczy / nakręcone) na końcówkę wrzeciona oraz. pierścienia zamocowanego dwoma śrubami, w którym jest osadzony kołek zabicrakowy 3. Na obwodzie pierścienia ’ jest wykonana podziali, (zawierająca zazwyczaj 60 działek), na tarczy 1 zaś kreska zerowa W celu dokonania podziału należy zlużnić nakrętki 4 i przekręcić pierścień 2 wraz i zabicrakiem o odpowiednią liczbę działek w stosunku do nieruchomej tarczy /. po czym należy śruby mocno zacisnąć. Jeżeli tokarka nic ma specjalnych urządzeń podziałowych, możemy przy toczeniu gwintów wielokrotnych dokonać podziału, używając do tego celu jednego z kół przekładni gitarowej. Tok postępowania podamy w przykładzie. Przykład 1. Należy naciąć gwint trzykrotny o skoku P , - 18 mm. Skok śruby pociągowej w,no« S, - 12mm Tok postępowania jest następujący: I. Należy obliczyć i założyć kota zmianowe y- - -7 -- -y (między i należy zatoz.c koło pośrednie) ' Kok* z. zostało lak dobrane, aby liczba jego zębów była podoelna przez 3 (przełożenie nawroln«) wynosi I : H Na kołe tym robimy znaki (kred* lub ołówkiem kolorowym) co 15 zębów (znaki /. II. III >>' 9.54a! natomiast na kole pośrednim znaczymy dwa sąsiednie zęby. obejmujące ząb I kola 1 Do obróbki zgrubnej dobieramy nóż nieco węższy niż szerokość rowka gwintu na goto«* (ó < - y ) * nacinamy pierwszy zwój zgrubnie. 3. aużnom, gitarę tak. aby kolo pośrednie wyszto z zazębienia z kotem (rys 9.54b! •rzeoooo wraz z nacinaną irutq tak. aby rąb II kola i. wszedł między oznaczone « b> M“ pośredniego i zazębiamy koU dokręcamy gitarę(rys. 9.540 1 nacinamy zgrubnie drugi zwój g*» Uwaga. Większądokładność pod/ulu mo/na uzyskać, gdy zamiast odchylania gitary. wysuń*■« w kierunkuosiowym kolo r. 1 poodpowiednim pokręceniu wrzecionu wsunie 'ii S" ' P °“ " ‘ c w położenie pokazane na rys. 9.54c. Należy jednak pamiętać, że jeżeli watek, " f ‘ U’r>. osadzone jest koto jest wielowypustowy. łatwo można pomylić się pr/y pod/.ale * ten nu jeden wpust, wówczas sposób powy/j/y jest lepszy od poprzednio opisanego4 Dokonujemy podziału po raz trzeci (wg rys. 9 54d>i nacinamy zgrubnie trzeci zwój g»>" 1 5. Teraz należy wymienić nóż zgrubny na wykańczający o szerokości h - - *?
, ? ' ' ,n"
U krotność gwintu) 1 odpowiednim bocznym kącie przyłożenia (patrz rys. 943) 1 powU««* wg podanego sposobu podział, obrobić kolejno wszystkie trzy zwoje gwintu na gotow»
o bró bka
GWINTÓW
546
Gwinty wielokrotne są z zasady gwintami stromymi Skok ich (/*,) często wielokrotnie przekracza skok śruby pociągowej (5^ i należałoby na przekładni gitarowej dobrać przełożenie większe niż dopuszczalne 2:1. Przy nacinaniu gwintów stromych (jeżeli P,> 2 S/) stosuje się napęd ruchu posuwowego wykorzystując przekładnię odboc/ki wrzeciona (rys. 9.55». Napęd z kola pasowego przenosi się przez koła ~
n
a
wrzeciono W R . lecz równocześnie z koła
- t:
przechodzi przez nawrotnicę (o przełożeniu przekładni i, = 1 : 1 ) na przekładnie gitarową i, i na śrubę pociągową. Ponieważ przełożenie odboc/ki wynosi zatem przy i, = 1:1 na ł obrót wrzeciona W R śruba pociągowa wykona osiem obrotów. Przy takim układzie napędowym przełożenie i nalcżs /> /> wziąć ośmiokrotnie mniejsze: 8r, - — lub i, = —— . r #
M OBR0BKA gwintów nożcm
" Z I” '
- I IIIUII 0)1 W iln - ..,
.
1 “ ' ,u ' wrzecion.« " * p ,“ > ,c małej prędkości obrotowej
RuM«go i odbywa się p,n
ż u to » M ” ic du lej operacji kopralu h,d, nic « « " i W “ **** możliwość .knowani, malyc/Jicgo wyprowadzania noża / materiał«. Zaslosowanic kapralu h,draulrcmego do aacmania gwink.
skrawania ,
9.56. Sanki kapralu hydrautanego w, „ „ a . , ™ k , ^ , k’Z a zarpu gwinlu. P,ak„c,n,c kg, ,c„ powśtte, w , |d*u ¿ ' przyjmuje się 61 ) w cclu u/,skama w ka/dym p n ę * , ^ warslwy skrawam, rownre, „a prawym boku hlu, d, (pl, „ do materiału odbywa się za pomocą pokrętła i kopiato.
Z T
Rys. 9.56 \K u u n * gwintu priy ¿Atioiowiniu kopiła
hidnulnwgo. I kopii 7- opri«ka t»sn. 3 - pokrtttodoóoHmu
/alc/nośct od kg,. wyjici. af slosu.c ,it odpo.rcdmc —
PrzykUd 2. Dobrać koła zmunowe do nacinania gwintu o P. - I \ jeżeli S , - 6 mm (uw/gW nuW przełożenie odboczki U Przyjmujemy przybliżeń* cal* I ' I - 40 40 * " 60 i ¡. ' 7-9-8 6 " 63 72 " 7 . 7 ,
9.4.7.
mm
♦
Nacinanie gwintów nożem przy zastosowaniu koplału hydraullcznogo
*
'" f
W r t * Szczególnie pr/y iwlnlach « t a t a o io truhyl r a r / p l« btf- bard,o */>».'
9.57); wzornik / rys. 9.57a dla k rklaJ. w r dwu kałów mniejszych nr/ 90 W | k » . **> ,™,rrukqa paka wodraccgo jol części górne, , dolne, W ’ ■ » * * " £ on p i« « « , specjalna, a mianowicie c/e*c J *‘ p.ke posasm * *1 i dociskana dr. dniu .prę/yna » czas* na. n a ^ ^ ch. a , nrlknrroi W w zorniki górnego I Iczęić równolegli do I ^ w „,h k o r oóf z jego prostopadłym odsadzemem. po czym wychodzi z malcnaln. ’ lej chwili na.ltpmc rr/rtac/emc Ponieważ jednak palce pewnego odcinka częłel prortopndlc] tak. żc nr/v ruchu powrotnym kopi- P
| m l, - h « « * nc • P“ * » do d.du, p. £*0^
„ «.».«duje. * pr/y
• ó w « * « * OWWT0W_____________
548
Rys. 9.57. Wzorniki stosowane przy nacinaniu gwintu
R y ł. 9.58 Budowa wzornika i palca wodzącego. / wzornik górny. 2 wzornik dolny. 3 - palce wodzący
Dopuszczalne prędkości obrotowe wrzeciona tokarki" w zależności od skoku gwintu i jego kąta zarysu a są podane na rys. 9.59. Z wykresu tego można szybko odczytać, jaka jest największa dopuszczalna prędkość obrotowa wrzeciona n , pr/y stosowaniu wzornika typu A. Dla gwintu z kątem wyjścia a' mniejszym niż 90 można stosować jeszcze większe prędkości obrotowe, obliczone z podanego wzoru na u ,. D la przykładu przyjęto skok gwintu P , = 2 mm. i wzornik typu A (gwint metryczny, a - W k Prędkość obrotowa wrzeciona wynosi n , = 1000 obr/min Jeżeli będzie to np. gwint M l6. prędkość skrawania wyniesie ok. 50 m/min i należy zastosować nóż ze stali szybkotnącej. Przy tym samym gwincie z. kątem np. a' - 30* można stosować jeszcze większą prędkość obrotową wrzeciona, a mianowicie nt = 2000/PJI + c o s j ) , co w y n o si ok . 2800 obr min. Przy dużych prędkościach obrotowych wrzeciona należy zawsze sprawdzić dopuszczalną prędkość skrawania ze względu na trwałość ostrza. Przełączanie kierunku posuwu jest rozwiązane w opisanej tokarce dwojako. Przy prędkościach obrotowych wrzeciona do 355 obr/min i skoku gwintu do 4 mm ruch
2
* T«4m U l,pu
OEKUKON.
»tr/** ■'■W* tys. 9.59. Wykres zależności prędkości obrotowej wrzeoooa ">k,,kl
**
arysu z i kąta wyjścia gwintu i
mcciona j o l ciągły. oalomiiM UenrsO a jednoktowego w skwynoc większych skokach naw.olu * * 0™ * * • nnped/ic wmciona :Ii d y sp o n u je sic le g o rodiajnwypo“ "
1» «*•“ I” ' dosuwanie n o " *
, węglikami spiekanymi W tym p n.l“ „.„ccznyeb W
1" * " ' " i . , . ™
pizejść odbywa sic " J om° 3 i ! « i w «akudaoi “ • ^ ¡ ■ ¡ ^ S j K L s i e * sanki kopiabi mogą bye K , i.m g o » « * “ m owi« „i, wynika , Na « .» *
I • O#*»'»"* OWINTÓW
550
0.4.8. lu szcz on lc gwintów Proces skrawania pr/y łus/c/cniu gwintów ja t zbliżony do frc/owania. »c,in.,i. obrabiarka. na której się jc wykonuje, j a t tokarką lub obrabiarką bard/o zbliż, do tokarki. Chocia> łuszczenie j a t stosowane nic tylko do obróbki gwintów |uj, powierzchni podobnych, to jednak większość praktycznego wykorzystania tej meto dy odnosi się do obróbki części maszyn, w których linia śrubowa jest podstawowym elementem ks/tałtu. ł.us/c/cnic gwintów, s/c/cgólnic średnich i dużych oraz «1 wići. s/ej długości, ma wiele z a l e t w stosunku do tradycyjnej obróbki gwintu nożent imakowym Zasadę łuszczenia gwintów przedstawiono na rys. 9.60. Wałek o osi O ,, na którym ma być nacięły gwint, ja t zamocowany w uchwycie tokarki i podparty kłem konika N.t saniach poprzecznych suportu tokarki j a t umieszczona głowica z wirnikiem w for-
Rys. 9.60 Układ ruchów pr/y łuszczeniu gwintów.
, , nacinana ownnrow nożtu Nóż I wchodzi w materiał w punkcie t . Pm *,*, „opniowo rośnie do punklu C. a naricpn* , 2 ^ 2 " ! '' ’k,‘ * * " i »' lu n *,. Ponieważ stosunek obrotów do " *> • punlew , ..¡cc wałek obroci sit o 1 .400 obrom , ™ 1* " » * » sa ou,, p o jm ie sic. że tylko piden r i,cb nor, jm, „ ¿ a j , M „ ó j gwintu /usianie ukształtowany p „ „ lob l6„ . lw "“ " " l logden łożonych zabiegów obróbkowych noża III. Koleinę m m ii .T a , “ ob" ’d' * " * przy dalszych obroiaeb wirnika będą lomuesjerm-. w *)kańeaka a więc bardzo gęsto. obwodńe wali, „ y K Proces skrawania rozpoczyna się w punkcie Ą p „ , „le ż y od stosunku średnic, o . (wierzchołków ooryl do S walka). Jeżeli P . :d ar U , u - ly , j u t, J
. S
T
1** “
W punkcie » la . y - 0. co jes, waiunkicm p,„nilowego 2 ” ” Rosnący od wartości ujemnej na odcinku skrawania 4 - B kat - oniz m | przekrój warstwy skrawanej, jak również niewystępowanie uderzema przy J £ I noża w materiał w punkcie A. umo/Jiwiają stosowanie noży n stosunkowo kru chych węglików spiekanych, ale mających dużą odporność na ścieranie i duża trwałość ostrza. W przykładzie podanym na rys. 9.60 (nacinanie gwintu trapezowegoTr 60« 12)zadanie noża / i // polega na usunięciu materiału z bruzdy gwintu. Ich kąt wierzchołków) j a t nieco mniejszy niż 30 . natomiast wybierają one materiał na pełną głębokość gwintu. Nóż /// nadaje właściwy kształt zarysowi gwintu i obrabia tylko powierzch nie boczne zarysu gwintu, natomiast nóż IV usuwa ewentualny grat u wierzchołka zarysu i załamuje ostre krawędzie. Taki podział zadań na poszczególne noże daje w rezultacie rów nomierne rozłożenie pracy skrawania zgrubnego na noże / 1 I I oraz umożliwia uzyskanie gwintu dokładnego obrobionego na gotowo. Tokarka przeznaczona do łuszczenia gwintów musi spełniać pewne wa ru nki szcze gólne. a mianowicie: Ił układ napędowy wrzeciona musi umożJiwiać uzyskiwanie bardzo małych prędkości obrotowych, począwszy od 4-6 obr mm dla tokarek średniej wielkości. 2) ponieważ obróbka jest współbieżna (przedimot obrabiany i narzędzie obracają się w tym samym kierunku», to w układzie “ P O T ™ wrzeciona (w przekładniach między silnikiem i wrzecionem! muszą byc wykasowane wszelkie luzy. „imka luocdowcPicrwszy warunek można spełnić nP. przez zastosowanie e d d n e t o e g o ^ |ub
mjc pierścienia r zamocowań)mi wewnątrz nożami (A II. I I I . IV ). Wirnik ma napęd od nlmka owidżonego na lej głowicy. O ś wirnika O , w stosunku do osi wałka O jen pr/catawiona o odcinek 0 , - 0 , -
° - ~ 1,i
wierzchołki
„iniika
pcrccbodr. prrer punki * le ż « , o . s.edn«, rd/en.a gwtnlu Opiosż lego - u i.. ; norami ,csi pochylon, wokół linii 0 , - 0 , o kał w/niosu linii śrubowe, gwinlu o u ,n ^ iak w , l . ,
'0k“ kl' “ k,6re| « * » « • W lugaezenie. jen sprżcgnięla ż w 'a , pon'0' 3 Płżbkladni gitarowe, lak. aby na jeden obiól wrzeciona Adkowi gwinlu. Wałek obrabiany obiaea sit " ™ ,k* 1 klóia wynos, („ a poykladi
w" um4
M
go r wbudowanym slandardowym 20:1. J o . lo rozwiązanie bard/o wygodne, gdyz
„ ( . dmoh»n.
caasio wyłączony (beż jego dcmonlarul a lok“ “ » ■^ ^ dobogo.aii« właściwych prędkości oblotowych Innym ro „ l u l i ralcry od rcdukloia do istniejącego silnika. Hodz-ó P '* b > „ ; „ ió . . czy u l F * * logo, ca, jest ona „ ł k o dorywczo urywana do lusrorcnia , dłuższe o k ra y lub na stale. . _on#, uzyskuje się » najprostszy ugi warunek (wykasowanie luzów^ luzów w napęd«! ^ aen)Cgo. _efncc0. d dociskanego sprężyna Drugi z założenie założenie na uchwyt tokarki na sposób przez (rys. 9.62). , . „ aliw>inego toc/ciua »4 n Z a l e t y łuszczenia gwintów w stosunku do traa » ^^ — znaczne skrócenie czasu maszynowe? >
» * IUCMAM« OWINłOW NOZfM Łączna liczba przejść ,..^ ¡- - - ¡.0 8
ca,
- 78
'
i « mi„
w . ™ , i. j „ . . . obróbce (radycyjnej no/cm.
„
ju 162
" >M% c
a k r a zastosowania m clody h i „ n t „ la j „ , ^
*
użyciu następujące d em em ,: E„ n l,
»»om * *
symetryczne i mcsymętrycznc. gwinty o k r u k ślimakowych), »limaki do wyilaczaiek o rnii,„nci “ c a n ia i tłoczenia materialni, »limaki »pecjalne do L o , Oprócz lego l u m e n ie stosuje * do obióbl, k, Sterowniczych, jak również, czopów wałów korbowych Typowa głowica do łuszczenia g w i n t u
« o pnzlIM,,, i
ldo " » » • ^
Rys. 9.62. Hamulec cierny, d/ulający na uchwyt tokarki, stosowany w celu wykasowania luzów przy łuszczeniu gwintów (firma V D F)
l r *>»ck
z ew n ętrz n
rys. 9.63. Jest ona przeznaczona do obróbki gwintów Rys. 9.61. Dodatkowy ulmk napędowy i reduktorem 10:1 służący do uzyskania małych prędkości obrotowych wrzeciona tokarki (firma VDF)
^
Z ! 1,'” ' 1' 1” -“ ‘ » o « ,
r mm. Na7¿s,losowano tte> ksi „Inik o n » e, m rm k a .100 i 600 obr.
p™ d‘ ,1* 10na
7.1 kW
” , ^
0
przedstaw rono lę sama głowicę zainslalowzi« "a lolaicc umaemlnO
“
na do obrob ki »limaków do wytlacrarck. 7 przodu i , ryb, gtomc, „ i , tuleje prowadzące wałek obrabiany (przednia tuleja dwudzielna, otwierana)
«
— bard/o dobra gładkość powierzchni; można zrezygnować z dalszej obróbki
Noże w w irniku głowicy muszą być bardzo dokładnie uslawiooe zarówno w kierunku prom ieniowym , jak i bocznym. D o tego celu służy urządzenie optyczne (rys. 9.65)
wykańczającej (szlifowanie* śruby pociągowe d o lokarck są metodą łuszczenia obrabiane na gotowo;
zamontowane na obsadzie wirnika. Urządzenie to umożliwia obserwację ostrza noża w powiększeniu 10- lub 20-krotnym na tle kreskowego wzorca o odpowied
uniknięcie tak szkodliwych (szczególnie przy obróbce długich śrub» odkształceń
nich zarysach. Z a pomocą specjalnego trzpienia nóż można przesunąć w kierunku
skrętnych; wynika to z faktu, żc przy łuszczeniu w chwili kształtowania właściwego
prom ieniowym oraz. nieznacznie przekręcić Prawidłowo ustawione noże są zamocowane dwoma śrubami z dwustronnymi tulej
zarysu gwintu przekrój warstwy skrawanej, a zatem i siły skrawania, są bliskie zeru; — dobre warunki chłodzenia narzędzia; nóż. wykonuje pracę skrawania tylko na ok. 1/6 długości swojego toru; na pozostałych 5/6 drogi jest chłodzony, co czyni — prawic całe ciepło jest odprowadzane na zewnątrz w raz z wtórami; ciepło, które na zasadzie przewodzenia zaczyna przenikać w głąb materiału, jest usuwane ra/cm z następnym wiórem, a więc przedmiot obrabiany nagrzewa się bardzo nieznacznie i me występują wydłużenia cieplne.
kami dociskowymi. Sposób w yprowadzania wiórów z wnętrza głowicy pokazano na rys. 966. Odrzucane siłą odśrodkową w ióry wydostają się przez cztery otwory na zewnątrz wirnika do przestrzeni w obudowie, skąd są odciągane wraz z zasysanym powietrzem Na rysunku 9.67 jest przedstawiona najmniejsza głow\.i do łuszczenia firmy BurpmulIcr. dla zakresu średnic wałków 8-50 mm W.ro.k zawiera tylko jeden » z i wykonuje 1500 lu b 3920 obr/min. a napędzany | M o “ « ” « >**• sama głowica zamontowana na tokarce uniwersalnej jest pikazana na rys■ • _
Obróbka
PriykUd
ó w w e w n ę t r z n y c h m c ro d .h is n ^ o d b .- z « “ ' ^
zasadzie jak g w intów zewnętrznych Irys 9 » !
•*— '* • '* L
» ™ o « i ’ . - I oh , mii.: c i n u u y n o », i . »00
nitb
* wzniosu linii śrubowej gwintu. /awK,a' j ; ; )e^ „ 1 „ ; l6 ł <*//-//. Ruch obrotow y w ok ół osi / /. obrabiana nakrętka zas wotny ^ „ględu na posuwowy suportu z głowicą jest równy skokowi gwintu
nic,*iką
Pochylenie wyluc/adła można je wprowadzić do otwo■ głębokość. Dlatego metoda ta nadaje s»ę do l/w ’
r b">"’ „*■“f »rub> . pociągowe * ,l‘" powrotów (pr/y zamknięte» nakrętce
Metodę umożliwiającą łuszczenie d ługich g w M itr we9-70. O ś / wytaczadla jest równoległa do osi
„ S t a w io n o m rys. ^ 0br«t*ai*J nakrętki
• m m o h ra owiatOw
Ry*. 9.64. Głowica do łuszczenia gwintów typu U |5nrj BurpmiiDcr) uimutowjai u tokarce uniwersalnej V800 (firma VDF) Skojarzenie ruchów wrzeciona i suportu jest (akie. jak pr/y toc/cniu gwintów. Wytaa * dło
oprócz
szybkiego
ruchu
obrotowego wykonuje w
kardy swój ofctf
Pewien ruch poosiowy . Wielkość tego ruchu jest związana / kątem v »«»«u hnn śrubowej gwintu i ruch ten odbywa się na nieco większej a ? a obwodu a r samo skrawanie, np. na 1/3 obrotu wytaczadła. R w * poosiowy n«vna nastawi* «ągły- dzięki czemu jest możliwe (w pewnym «kreski naciwnic
»
njch o dow olnym wzniosie. N a tej «sądne jest /budowana gk* * W * ™ g o . p n ^ w i o n a na « '■ « - » O zakresie średnic (otworów) 2 5 - 10 0 mm i długo« rowu* w)io n u jc 520 lub 1480 obr/min. a silnik napędowy ma °ływ nicjs/ego układu w yta cadk ) jest prowadzone w 1 Regulacja ruchu poosiowego wytaczadła utno/Łwiaury wzniosu d o 50'. Oczywiście mo/na też nacinac gwimj
^ ‘
^ ^
w)tn k o t a r a « .
flllfvm,ch o kąck ,w *k> r.c*«l
°*,N,0WN02,M
Rys. 9.6$. Ustawianie n o« « wirniku głowicy do łuszczenia gwintów. I urządzenie optyczne do ustawiania noży. - przyrząd do wprowadzania
U w agi praktycz
Rys. 9.66. Sposób wyprowadzania wiórów i głowicy do łuszczenia gwintów; / wylot w iórów .przestrzeń na wióry. 3 - kierunek odciągania powietrza z wiórami
a gwintów.
I. Kierunek posuwu przy łuszczeniu j o t najczęściej od wrzeciennika do konika. 1 Chłodziwa do skrawania z zasady się nic używa. Jedynie przy stosowaniu tulci prowadzących (patrz rys. 9.64) stosuje się płyn o właściwościach głównie smarują
Rys. 9.67. Głowica do łuszczenia gwintów typu L I (firma BofgHEóOeft I nóż..’ «»ornue noskowe do noży. 3 skala do pochylania wirnika. 4 - oś. »okol krócej zosuje(odyfeoy wirnik
cych. aby prowadzenie obrabianej śruby było poprawnicjszc. 3. Przy nacinaniu gwintów wielokrotnych celowe jest stosowanie tarcz podziało wych przy uchwycie przedmiotowym. 4. Sanie poprzeczne suportu należy zaopatrzyć w czujnik zegarowy, który umożliwi powrotne dokładne ustawienie na średnicę, np. po wym ianie noża lu b przestawieniu obrabianej śruby (jeżeli jest bardzo długa i jest obrabiana w dwóch zamocowa niach! 5. Śruby urządzeń dźwigowych, śruby regulacyjne, śruby pociągowe obrabiarek np śruby jednozwojowe do długości ok. 4000 mm są zazwyczaj obrabiane w jednym przejściu, a śruby dłuższe oraz wiclo/wojowc w dwóch przejściach. 6. D o obróbki ślimaków do wytłaczarek do tworzyw sztucznych, w których średnica wewnętrzna gwintu jest zmienna (dno gwintu jest ułożone na stożkach ze względu na różne fazy tłoczenia tworzywa: zagęszczanie, stabilizowanie, odgazowy wanie itd.j stosuje się kopiały hydrauliczne lub sterowame numeryczne. *>»• 9-68. Głowica lypu L I (firma Burpniulk"
.
• oanOBKA owwt Ow
, POMI*0*
Wielkościam i charuklęejst,
Rys. 9.69
„ica zewnętrzna. średnica ,d;c „ la |ub o , ; . “ " . ? ? 1* » kształt I k m z a rjs u gwintu. 0,u- 'rednica
W « *
Z“ “ '1 s»,n:u wewnętrznego krótkiego P o m ia r Ś r e d n i c , z e „ n , w e w „ e „ „ t l . „
Ś r e d n i c ę z e w n ę i r z n ę d g w int, „ Pom iaru dokonuje się a
! ' nl* « ' ™ u
pomne., su.m tarl,
'“
“ »»• *
im uw, „ n ,
„ i c g o . w o r u g w intu wewnętrznego mig7, . * j
„ jc h szczęk. D o spraw dzania lej średnic, u ż j.a ... “ kow ych dwugrantcznych.
S,c i.
''" f W
B " ! .,.
^ I0wn^ »Prawdzianó» u ^ .
Rys. 9.70 Zasada łuszczenia gwintu wewnętrznego długiego (wg patentu firm> Burgsmullcn / nastawialny ruch poosiowy. 2 noimaln) ruch obrotowy trzpienia. S tuleja prowadząca z sierpowym zakończeniem.
Rys 9.72. Pomiar zewnętrznej śrcdnsn gwintu suwmiarką
Zgrubnego pom iaru ś r e d n i c y
Rys. 9.7J. Pcmur «dmcy ni SDwmiarU
r d z e n i a
(rys. 9.73aj, przy czym nulc/y pamięiać. że popełnia * * przy ulun (wntarze pe»xn w 4d. w yn ik ają cy / nicprosiopadłcgo usta*«ema szczęk wwmiarbdo osi iru ».
rzeczywista w artość średnicy */, rdzenia wynosi 9.73b).
U---------- ^
S
d
o
f
9-5.2. P o m ia r ś r e d n ic y p o d z ia ło w e j gwlnlu T i i 6" w' * n«'r/n>‘ h " “ « M H W I (firma Burg-mullcr. nasuwUDK krzywki w , , „ , u osiowego wylac/adla z nożem
o i a ł o w e i g w in t« *« * « « • N ajp ro s tsi, m etod* pomiaru ś r e d n i c y p o lmmj loticówk«“ ( 0* I r z n c g o jesl pom iar za pomoc* mikrometru i’ I* ^ podziać f J » ‘ » 9-74) K o ń có w k i musz* odpowiadać1 k*lowi zarys g m« o d a d o k 1 dokładna i w obróbce tokarskie) Przypadkach stosuje się l/w.
m eloJf nfyJn«1*0*'1
>
. a
w »‘ H 'ko* ’ ch
OflKOflM OWINłOW
560 9 5 4. S p r a w d z ia n y d o g w in tó w Przy seryjnym, a nawet jednostkowym, w y k o n y w a do pomiaru średnicy 'j gwintu
stosuje się* d W U -g r a n i c z. n c s 'p r a w dz i aa n n y, EE u-, , f „! .“ „10* ' " “ «"»■anwh * u ' 1 i .a n i a nakrętek /vw a «ii* po sprawdzania nakrętek u używa się •s p- r. a. w. d z i a n ó *w ,' n o w e . „¡o w y c h
(rys. 9.79). których strona przechodni, p ' n ,0 w >c l U z p ie.
wkręcić w gwmt. natomiast nicprzechodnia V nie po- i ipn»»d/ianu n u polny a i j . gwintu , dhliK, sunna n iep ncch od n ia m a skrócony ;ai> , guint0 Rys. 9.75 Mikrometr do pomiaru średnicy podziałowej gwimu metod» trójdrucikową
„ o j ó w l » y U e 2*3.511 'aknńcaona ]o t » d/enic sprawdzianu w gwint.
** »obodt* C<* . Wwfcodw °W
tm a m ,
« w ł.b o b , • “ « » u »peowa-
’
Trzy druciki pomiarowe o odpowiedniej średnicy w kłada się w row ki gw intu i mierzy ich rozstawienie za pom oc* mikrometru. W y m ia r średnicy podziałowej odczytuje się z odpowiednich tab lic T a metoda pom iaru należy do bardzo dokładnych.
jltr e fiąrnrMaiit Rys. 9.79. Sprawdzian gwintowy trzpKnww, dwugrawenty Jo pia
9.5.3. P o m ia r p o d z ia łk i g w intu
9.803) m a g w int o pełnym zarysie na całe) szerokość, ricprzcehodm zaś (rys. 9Slb) W
prosty sposób można dokonać pomiaru
p o d z ia łk i
g w in tu
suwmiarka,
obejmując ostry mi końcami jej szczęk kilka lu b więcej zwojów gw intu (rys. 9.76» Im więcej zwojów obejmuje się suwm iarką, tym pom iar jest dokładniejszy. Pod/iałka gwintu równa się wielkości zmierzonej, podzielonej przez liczbę występów objętych
ma 2 + 3,5 z w ojów gw intu o zarysie skróconym. W celu lepszego odreżmeaj sprawdzian nicprzcchodnt ma na części radcłkowc) wykonany rowek. Stosowane są rów nież g w i n t o w e s p r a w d z i a n y s z czę k o w e krążkow e (rys. 9.81) oraz g r z e b i e n i o w e (rys. 982» Sprawdzian krążkowy (rys. 9.811ł i w szczękach / i 4 osadzone dwie pary rolek o zarysie gwintu pierwsza para rolek 2 stanowi stronę przechodnią, druga para S
Rys. 9.76 Pomiar podziałki gwintu suwmiarką
D o sprawdzania podziałk, gwintu stosuje się często w z o r n ik i g r z e b ie n io w e (rys. 9.77). Każdy wzornik służy do odpowiedniego zarysu gw intu i podziałki. P o przyłożeniu
stronę r.*przcchodnq. Roili oraz
końcówki grzebieniowe (rys. 9.821 są elementami wymiennym
. j “ », f - « - ' « . „ I . T O . h .1 I ™ * * " “ . N =«•«*>■»
wzornika dok la dn * w p b w z y z i « o u o » q d o f» n M u sprawdza %k »ego przyleg nie. bprawdzamc zarysów gwintów nictrójkątnych można wykonać za pomocą wzorników, np. wg rys. 9.78.
„c m . Ry». 9.81. Sprawdzian gwintowy mc« 1 o*> krążkowy
£ * w > i * * " '"
okresu koła o promienia , na i „ k . , „ „ gainia wewoerrznes.. 1 « . 1 — ,
“ ~w
Następnie w celu wyznaczenia osi « „ malycznej na płycie Irawrskicj łrys ] ( , „ , .
S
TOCZENIE W AŁKÓ W MIMOŚRODOWYCH II a t t n
m ™ ,. *
, «
l* “ * i» H w W „ , TO
w p”"k“ h" 1 s " "
R o z d z ia ł
nazywa się biylę g co n telrjcz n . 'ło ż o n a z powierzchni
cylindrycznych, kiorych o n e M równolegle, lecz nic pokryw ają sic
W ie lk o ., ,
c h a ,a k ie ,„ „ e r o , dla walka mim ośrodowego je>l jego r m n m f r o d W e z (rys. Czopy / i d maja wspólna os I I . k lo n , nazywamy o , i , Czop 1 m j
10 li
Rys. 10.4. Położenie osi I I II nakiełków
„
równoległa do / / , od niej odległa o m im oirodowow. e.
R>v 10.S.Spra.danie i^noMoki o« *>ZMCZCQ).h pOłóKiUCB rukrtó.
W celu sprawdzenia, czy oś I I I I wyznaczona g*
nakiciko* jest równoległa do osi / •/. należy wałek osad/k w kłach tokarki (rys. 105) i przystawić czujnik, zam ocowany na suporcic. Przysuwając czujnik wzdłuż tworzącej A B walca. spra»-
Rys. 10.1 Walel mimośrodowy
10.1.
f
d/a się. czy oś // I I jest równoległa do lej Korzącej kżdi osie I - I i 11-11 są nierównolcgłc, p o ustaleniu wartości błędu należ) jeden z rakietko» popra»X
Przygotowanie i obróbka w ałków m im ośrodowych
(przesunąć). W ykon uje się to skrobakicm trójkątnym. skrobiąc w cdpemicdmni miejscu powierzchnię nośną nakiclka. Po uzyskaniu prawidłowego położenia M iet k a należy kieł pokryć tuszem i sprawdzać przyleganie nakiclka do kia Jeżeli
■t> ć ‘ >t o - n> punku osi głównej w l i ” wyznaezona oi^dów na w ohręgi o
k * i!!i
^ ‘ ^'1
m im oirodow y. powinien m ie i czoła
przyleganie jest częściowe, trzeba doskrobać nakiełek tak. aby zapewnić pełne
czołach wyznacza si{ współosiowo położone
przyleganie. T o k postępowania przy obróbce tulei mimośrodowej (rys. 106) jest podobny, z tym że po w ykonaniu otw orów w osi / / przedmiot osadza się na trzpieniu sgecyilnym.
W ,k0,U nC " j k ' C' k l
*
«
*PO*ók - « k ,
promieniu , we t o M S '” ” '* C>'kl' m k" “ * n* ° b“ “ " '« b » *łb a
i p iz c to o y i !l* n 'p k,0 W
£ £ 3 £ E Z
* ló “ ncl
c,l,"dr,c“ a “ ■ab> "
zamocować wałek w kłach lo k a li.
»
mającym dw ie pary nakiełków. z których jedna para wyznacza oś główna, druga zas oś mimośrodu.
..................
Rys. 10.6. Tuleja
walk,'* 3 Trasowanw okręgu na cmle
mimołrodow*
R> ł ,0-7-Z*B>oWW“ 'f
Najprostsze i najczęściej stosowane jest zamoa'*anic R yw lO.i. Trasowanie ou czół walka
(rys. 10.7). Najpierw obrabia się czopy » « 4 « mimośrodowej.
„ a a w m o lw iW
^ „sięgnie czop o o
• • TOCifNIł WMHÓW IM»»0»*0O0WYCM
„1 Krótkie wałki mimośzodowc mo/na obrabiać przy zamocowaniu na tarczy
(rys. 1081 Prawidłowe ustawienie wałka, w celu zachowania mirnosn^,','* '' " '' ' można uzyskać następującymi sposobami: "Xl ■ I.
Na osi // // w punkcie A należy wykonać nakicłck. P o wstępnym zam«,ę
» . I I . » uc/tknch l.rc / y d o ,u » » się dcllkalnlc do n.k iclk ., p o l „ „ „ » ' konika i sprawdza przyleganie. Prawidłowe położenie w ałka uzyskuje s ' przesunięcie szczęk tarczy. ę pr/c' 1.
m a w a r r i e wataow »luosnooow.r,.
i
Jeżeli mimoirodowóśi e » a lk . je.1 nuda |do 5 mml. , p ra w d ,* >ic p „ t e „ ic „
na l a i c y ż . pomoej c/iijm k. eeg»ro»ego. W a łek obrobiony gładko » „ „ prżesuwa w » „Ig d e m „ , l ,oka,ki I żamocowuje rak. a b , ' przedmiotu wykonał różnicę wskazań równa 2 e . j * i nnIOI W p le n .« ,m i » drugim pr/ypadku należ, sprawdzić. c/y osie .a lk ó w * , r ó w „ „ | „ , ,
..
10.2.
Sprawdzanie „alkó w mimośrodo^ch
565
W walkach mímoárodowveh -prawd,. „ || irednice c o p ó » . * o * " « " “ «punce „ d k r t o 2| wielkość mimośrodowości. 3) równoległość osi. M im oirodow ow w alków p „ , , « J „ „
. f
niu w alka » kiach (rys. 1010» Wałek należ, X „ i « a la w najniższym punkcie I r »
101« « .
“ ’“ “ r brr, m ate,
, „ .„ J.”
różnica » » b y lc ó wskazówki b .la n a jm ^ n . ^ podwójnej mimośrodowości
“ • ib > ” “ ka • W . *, “ *zan czujnika równa się
do on Tokarki. przesuwane po l.o m .c e j c/opa o o ,i / / (o b rób bn eeol 2 czujnika zamocowanego na suporcic. 81 ° /kę
R ys. 10 .10 . Sprawdzanie mimosrodowości walka
Rys. 10 .11. Usu.un* .ilu lo it w jo rupłjoe wzorcowej dulciuoti
Również przy tym samym zamocowaniu walka, przesuwając czujnik (zamocowany na
° h0b‘ *
korbowego
suporcic) wzdłuż tworzącej czopów głównych i czopa mimośrodowego. stwierdza się. czy tworzące te sa wzajemnie równoległe. Kontrolę w ałka mimośrodowego czy korbowego można również przeprowadzić m płycie wzorcowej lub traserskiej (rys. 10.11). Czopy główne / walu należy ustawić
w ykonuje * przestawionej o m im ośrodowJiń -palmo»,Ch. kompresorów l i p
i l '
' v' ° sci w ykonania nakiełków na o l’r ,>ll a d " o * H 'u słu żyć w a l, silnlkm
Obróbka k * m , o i l ° * »»nia. “ * *
“ I ” " . '' obr* br " ' k -pecjalnrcl lednak »ym a ga o d p o w ie d n io o ^ r r . d o
P° dan° >PO,4b
Walu korbowego o dw u w ,koiblem ael
C
w 'kiach Na * e lukjkami. Icż.c,m i w osiach . . r rJ
„ i e , pelneg
^
errło-et w kiach rokarki.
I°
,,
Rys. 10.12
<•"> " • » " ’■‘n.'«1 1 w alu - j ¡um ocow ane nacadk 'u lejkacb też wj nakrelkr. -luijee d.
s lm u N u ę ro / p ó r k ij W p ^ ń ic m iii,,“ ? ^ ' m' ’g,>by “ t odksżlaleić. dlalego le. * « l u zapewnienia ró.n om ,e,„m “ " m n j m na |0.9 j „ , obrabiany c/op ■»«■«gieżarów J . c| k"“ » “ ly układ , o « a l wyważony r a pomoc,
tak. aby ich oś była równoległa do sprawdza się płylkam i wzorcowymi . tob a u l frytek wzorcowych, aby dał się w s u M c U wartość mimosrodowości z następujący«»»
^ pod c/op i ' *• olresU * l0., 2)
t% m a _ f, + d ' Z - Ł (dla czo p a i ł
, t m r - a + ** ~ d> (dla czopa /) Czujnikiem ustawionym wraz z podslawką na płycie można również sprawdź* .*,>«. nolcgłow' osi poszczególnych c/opów.
TOCZENIE KSZTA ŁTO W E
Rozdział
Na lokarte możzia obrabiać części mas/yn. których powierzchnie nie u w, cylindryczne, ani stożkowe. ani płaskie. Części (akie nazywa «ę k r .u lt* m m (np chwyly kółek i dźwigni ręcznych, gaiki, przeguby kulisie).
11.1.
Obróbka kształtowa przy posuwach ręcznych
Obróbka kształtowa przy posuwach ręcznych polega tu jednoczesnym, ręcznym obsługiwaniu posuwu w/dłu/nego i poprzecznego tokarki w taki sposób, aby naroże noża zakreślało linię, która jest tworząca bryły, jaka należy wytoczyć.
Rys. 11.1 Trzpień kształtowy
Jeżeli przedmiotem tym jest np. trzpreń o zakończeniu kształtowym przcdsla.śony na rys. 11.1, lo sposób postępowania przy Obróbce będz* w s t i l W I. Należy usunąć nadmiar materiału, stopniują. srediuceU*. ) i— . — **> w * * skomplikowanych i wymaganej niewielkiej dokładność.
R>*. 11.2. Kolejność obróbki irzpwn»» kształtów«*»
w j
„gnO««» NOŻAMI KSZTA.IOWYUI
1. 10071"* EMIAtlOWf olo-. m k m c jedynie * • > « " "
568 n»jm niej*i» i n a jw ię k s i ircdnie,
towcj przedmiotu. < . 2 Należy obrobić krzywiznę w sposob ciągły lub odcinkami. M ch u ,« ,c
miotu q.r«»d<« *it n pom o« « 0 ™ * . " r < l l !c * Pro.kład obróbki kuli podobna metoda prżedslamono na rys. 11.3.
noza trzyma s.v
i».«wą. ręka k wa a i
• — »«.«U obrah,,^
ręcznym nożem wymaga w praw y, ostrożnej C może być przyczyną niebezpiecznego wypadku. mocne i pewne osadzenie trzonka na nożu
N . O '" " 1 “ 1 ;-5 >,rf
T
* no>u P"> * " k’ * ,(X,C ^ cgó ln, „ J * * *
°
' U ‘ 10r“> '»PO*« rodzaje „ c m , * „ „ , ,
„ 8 użyte do t y k a n o . , » , obróbki
^
.w . . J i m H i i , k a u l l c w r Ipatrz r o a t 2) wystypuj, tm c k m y c h o r a j o p r m k m y c h
« i b
M
. . .
, k,,.lo „ r t
* “ ■<■ *•»
N ó i k s ż l a l t o w y im a k o w y (tys 11.61 p „ p o o d ilu » ,« . m ien ia , . „ s , „udoje do d a , „ „ pric, 4 *
, ^
“ “ "
kształtów prostych i d o yednorazowego lub kilkakrotnego użycia N , i c I 7 l . b k t . . t t | /amoeouane na joskóto,
Dokładne obrobienie kuli przy ręcznych posuwach (rys. II.3 a ) jcsl bard/o inidr.c
.
ułatwia to ponowne uitawtcmc noży w ou pradmiutu obtobionem L , a szlifowaniu ich na powierzchni natarcia. Taki sposób zamocowania oo/a umożliwia wykorzystanie go w 6 0 - 7 0 % .
i praktycznie nieosiągalne. W celu uzyskania jak największej dokładności na’.:/, zastosować następujący sposób postępowania: 1) wałek obrobić na średnicę d(rys. II.3 b ) i w ykonać podcięcie w takiej od legion od czoła, aby / - d . 2) wykonać dwa ścięcia o szerokości a pod kątem 45' (rys. Il.d e). przy czym wielkość a należy obliczyć ze wzoru: a - 0.4Id ; 3» ostre krawędzie uzyskanej bryły zaokrąglić, stosując jednocześnie ręczny posuw wzdłużny i poprzeczny-. 4) obróbkę wykańczającą nałeży przeprowadzić przy użyciu noża ręcznego lub pilnika (rys. ll.3d|. sprawdzając kształt za pomocą wzornika. Ry*. 11.6. Nóż kształtowy imakowy ___
l --------
Rys. 11.7. Obróbka nożem kształtowym oiabkowym
Ry». >»-*-°P a , ł * łprężynuRca
f ir n C «v Do noży kształtowych są również stosowane oprawki
; , konJ„ 0 Im
zapewniają lepszą gładkość powierzchni. W *y 0j o * ' otwory gwintowane; w jednym z nich znajduje się umożliwia, zależnie od rodzaju noza. regulowanie g
( ------s -------
oprawki. w ^
<
3 — -
Ry». 11.5. Tokarskie noże ręczne
*
Warunki skrawania dla obróbki nożami kształtowym p*
.
-
Ro7WlłnMe takie ^ aęśo
w „ a n.i i i i i
II TOCŻINIl KSZlAłłOWB
11.3.
Obróbka kul przy użyciu przyrządu
“ I " ” bi\ W ,° b' 1 ZiŁ pr/cdmiolu obrabianego z ruchem narzędzia kul są oparte właśnie na tej zasadzie.
» o , » » « njcha „ W ,ulu p “ " “ »ego ) łd> 00 '<****
Przyrząd przedstawiony w tab l 4.11. po,. 7 stanów, jedno ze spotykan,* rozwuzai Powierzchnie kuliste m o/na równie, frezować i metoda ta jest ezóto Frezowanie k u l można na tokarce.
11.4.
pr/y odpowiednim oprzyrządowaniu
»skoe^S^
K opiały mechaniczne
przy obróbce
nożami
Obróbka k o p io w a polega na samoczynnym prowadzeniu noża na tokarce wg wzorca, którym może być wzorcowy przedmiot lub też wzornik. Na rysunku 11.9 przedsta wiono prosty sposób obróbki kopiowej przy zastosowaniu jako wzorca wzor cowego przedmiotu / zaopatrzonego w chwyt do osadzenia w teki konika. Narzą dzie 2 oraz palce wodzący
powinny mxć identyczny kutah. co zapewnia
prawidłowe kopiowanie. Obróbkę prowadzi się zazwyczaj przy ręcznych posuwach;
^ w g * t VHTOR»Ut>C7»
„ I d , p m tym m
M . . » » w cisk I » '“
■
* « l ' n * “ ™ r“ ‘ M
»¡c d o ,, , „
p o .o Jo » u ljc g o .« lk s « a k * ń .. .. . Toczenie kopiowe przy zastosowaniu wzornika przcdslawiono na r . s 11-10 Przcdm ,,, obrabiany I m oic b y i zamocowań, .
uchwycie sam occnlrujucym la b .
u ,,,.
Tokarka J M zaopatrzona we w o n * 2 umieszczony na wsporniku p rz ,m oc nym do lora. Same poprzeczne suportu m aja łącznik i rolk j a. która loczy p„
^
g i/ / > n la lu h v 1.5' ' --------- N w o cn snc tok arki są Czesio a o p ai „ OIK „ , U . , a zbudowany . lo rm i. przystawki. j „ , „ ń poprzecznych suponu. Przcdmio, ,if palec w odząc, zna,du.c J
W. « ■ (« * * ,„2
lub * Tf c“ " » odbywa si[ p , „ Saaki kopiato są skręcone o ka, ar, as ,
powierzchni roboczej wzornika.
• s » ^ « * * » „,.
poprzecznych. w celo u m o iliw ien u obróbki prostopadli ¿
: kopiowe i podwójnym
^ 4
'™ “ ’ "
Rys. 11.11. Toczenie kopiowe z pojedynczym wzornikiem
Aby zapewnić ruch sań poprzecznych wg wzornika, należy w ym ontować śrubę posuwu
Rys. 11.12. Kopia) hydrauliczny doslawny
poprzecznego. Zagłębienie noża 5 po każdym przejściu uzyskuje się pr/c/ po
Uproszczony schemat kopialu hydraulicznego przedstawiono na rys I I . I ? Zasadajego
kręcenie śruby sanek narzędziowych, których kierunek pr/esuwu powinien być prostopadły do osi tokarki
pracy jest następująca: w czasie obróbki przedmiol obrabiany P wykonuj« ruch obrotowy, cały k opia! zaś. wraz z saniami w7dłu/nyrai S suportu. wykonuje
W tokarkach, które maja teleskopową śrubę posuwu poprzecznego, rolka 4 jest
jednostajny ruch posuw owy wzdłużny
powiązana z końcówką tejże śruby za pomocą odpowiedniego łącznika. W rozwiązaniu przedstawionym na rys. 11.10 rolka przylega do wzornika dzięki działaniu składowej siły skrawania F ,. Część zewnętrzna w /oim ka zabezpiecza pr/ed przypadkowym wyjściem rolki z wzornika. Stosowane są również ko p ia ly z e w zo r n ika m i je d n o s tr o n n y m i (rys. 11.11). pr/y czym palec wodzący lub rolka są dociskane sprężynami, wbudowanym i w same popr/ccznc suportu. lub ciężarem zawieszonym na lince stalowej (podobne urządzenie dociskające przedstawiono na rys. 11.24).
Rys. U U Uproszcrooy «to hydraulicmeg"
Przy takim układzie siła F , stara się odsunąć palec wodzący od wzornika, czemu przeciwdziała siła docisku sprężyny lub ciężaru. W czasie obróbki nacisk paka wodzącego lub rolki na wzornik zmniejsza się. więc i zużycie wzornika jcsl mniejsze Jezeh wystąpi /był duży przekrój wióra, a zatem i sito / , zwiększy się nadmiernie, to noz zostanie odsunięty od przedmiotu obrabianego, przez co przeciążenie usi.|P> ty ,c> mc m ł k° P ’al przedstawiony na rys. 11.10
i » » « i i “ '; ; ' “'w wodzący I I kopinio swoim wkncbolkiem P " 0 " * ' “ i , umt mdły Jo r c o w cg o W i sterując układem hydraulicznym. ^ ^ ^em .
, g0#UŁY KTORAUUCZNt
I, fOCZIH« M W ŁTOW t I
l u przedmiot.,*,
P (tłok 4 jest nieruchomy w kierunku swojej osi). Ten ruch dosuwowy trw j m długo, aż palec D zetknie się ze wzorcem IV; w tedy palec D cofnie się nieznacznie ... spowoduje otworzenie przewodu przez tłoczek 7 i część oleju z przestrzeni U cylir.l. ra wypłynie przewodem 8 do zbiornika. Ubytek oleju w przestrzeni U spnw’o,|JJi; ruch cylindra do tyłu. który trw a tak długo, dopóki tłoczek 7 wraz z palcem /> nie
rozpoczęciem którego palce wodzący kopialu zostaje cofnięty o | J
zajmie położenia pierwotnego, co zahamuje w yp ływ oleju z. przestrzeni B cy hnd:.. Zawór główny 9 służy do wyłączenia pracy kopiału. Jeżeli zaw ór ten zostanie ot wam.
drugie przejście, kiedy palec wodzący cały czas współpracuje z kcoialm p przejściu, tzn. półwykańczający m. pozostaje jeszcze naddatek 0 5 mm(o m a c n i!*
olej z przestrzeni fi cylindra spłynie do zbiornika, ciśnienie w tej przestrzeni spadnie
rys. grubą linią), który jest zbierany w przcjkiu I I I wykańczającym Przed t»m przejściem palec wodzący kopialu zostaje cofnięty o dabze 05 mm.
i cylinder wraz z nożem N i palcem D odsunie się do skrajnego położenia. Obsługa takiego kopialu jest ręczna i obejmuje włączanie i wyłączanie posuwu wzdluz
Gdyby okazało się po zmierzeniu przedmiotu, żc jego średnica jest jeszcze za duża.
nego. dosuwanic i odsuwanie kopiału oraz nastawianie głębokości skrawania. Nowoczesne kopiały tokarek mają sterowanie elektrohydrauliczne i pracują w auto
istnieje możliwość ręcznego dosumęcia kopalu i wykonania dodaikowego przejku wg wzornika.
matycznym cyklu wielokrotnym tak, żc od m ateriału wyjściowego cała operacja
Schemat kopialu o wielokrotnym cyklu automatycznym jesl przedstawiony na rys
toczenia kopiowego odbywa się automatycznie. W ym ag a to jednak odpowiedniej
11.15.
budowy samej tokarki i dotyczy przede wszystkim następujących zespołów
ruch sanek wg wzornika odbywają się na drodze hydraulicznej, natomiast sterowa
- posuwu wzdłużnego suportu. włączanego za pomocą sprzęgła clcktromagncijc/ nego (włączanie walka pociągowego);
nie cyklem pracy na drodze elektrycznej
ruchu wzdłużnego sań suportu. włączanego na obu końcach za pomocą elekt rycznych wyłączników krańcowych; - szybkiego ruchu jałowego sań suportu. napędzanego z. oddzielnego silnika ciek trycznego.
Pr^ t , n P ra l" ' P J ,0b,óbki pr7> “ ' “ “ '» « " » m cyklu wielokrotnym ¡ e t prad„■ N° ‘ w»koni,> ' uttintetw kolejno przejścia rgn.bnc " d / *> s l ,a “ an' l być ustalona dowolnie i a a le » ona od P a k T » ^ ,!"“ / “ « * * kopialu hydraulicznego o J
do Prrodu /a pomocą odpowiedniej krzywki, np
n a iiiT ... neao w w . n ?
",)lo n | ' * an“
naslc'mean
,
“
«»M m
*****
P I“ ) * ud I d o I V palce wodzący kopialu nalyehmiastowe aa in jm a m c posuwu « * “ H“ “
P ,' >
» ■ i s ' l w ' r i ^ Î * P 'omic° " * '> y- ,b f a a ny w przejściu K jesl zawsze mniejszy .«I materiału onxd o h r o h k a ^ ! . ' Przekrojach p
W początkowej fazie (rys. H .lS a ) sanie suportu i sanki kopiujące sa mycefcae do położenia wyjściowego, w związku z czym wyłączniki krańcowe i J są załączone i kopia! znajduje się w spoczynku. Po włączeniu (elektrycznie) posuw u wzdłużnego zostaje jednocześnie załączony elektro magnes 6 . którego rdzeń naciska na suwak 14. Następuje doprowadź«« okju do prawej k o m o ry cylindra i sanki ko p iu j)« p raw n a« w l ' ' l“ * “ ™ rabianemu. W tym czasie zostaje zwolniony wyłącznik 5. » y tą c a » « włączenie następnego cyklu pracy po pełnym ukończeniu poprzedniego c> suwak 8 n ic zostanie cofnięty. . Sanki kopiujące przesuwają się do przodu do chwili, gdy a j * * » wycięcie listw y zapadkowej 9 (rys. I I . l i » Na ^ u ia s
P° p ,w ,Jn ,th ' W ® * n * b o * zale/y ««d średn i • Pr/CdmJ ° ,U w określonym przekroju
' * , V G rub o* * • « « * » ' * najc/ęscKj jest niejednakowa. Następuje przejście !'/. przed
£ £
w twerwsze „ k(ó0
^ ^
(trzymana osiow o sprężynami) powoduje załączeń* zostaje włączony posuw wzdłużny sań suportu. » * L ct0» ,ł l się w kierunku dopływ i Odpływ oleju z cylindra i sanki kopiałuin * P>
* > Położenia wyjściowego . rozpoerpie 4
W kopialc tym ruchy szybkiego dosuwu i odsuwu sanek koęsującyeh oraz
.
Promieniowym. Narzędzie wykonuje pierwsze pr«j
Jeżeli palce wodzący w- czasie tego przejśda. napotU ‘
n.l5cl « • * * 14 ^
wstanie przesunięty w lewo. a jcdnoczcsn* z o f l» * •yłącza posuw wzdłużny. Eleklrom agn*
4 który „łączony >
5 * j , - 5U« k i rosUJ*
kopiujące w racają do położenia wyjściowego ' w pad ka 1 0 pod wpływem sprężyny wychodzi
, . , f t,
^
ił
R ys. 1 1 . 1 5 a - c u d i
Rys. 11.15. Schemat kopulu hydraubemego o wsetokrotnymcyklu wwea 5 - elektryczne wyłączniki krańcowe. 6. 7 *u»aki 9 listwa zapadkowa. / " zapadka.// srufca usta.eza. /. ;
Przy dochodzeniu sanek do położenia wyjśdowcgo p * r** n powoduje załączenie wyłącznika 3 >szybki ruch powro » Gdy nacisną one wyłącznik krańcowy
-
„
■■ krn, u
un .
wówczas ich
^ w.» obabunfSO. u
cykl pracy. San ki kopiału przesuwają «< /n0* u 0 ^ zapadka 1 0 wejdzie w drugie nacięcie Ustwy zapad
o k k obróMn -stCf«) ^ afadła W
powtarzają się d o chwili, aż palec w o d » 0 J W P * wejdzie w kolejne nacięcie (rys. IM 5 d k N*4t^
C. - ^ą g a e
«lochwiU. I d , u n ie n a c ó n , » , * * » * < T o f » * 0'1“ 1' 6 « wycofanie sanek kopiujących. Po zwolnieniu w yłącznika J elektromagnes
'
. * przekręć«* kro* ^ P0^ * z a l* » W * 1
1115ek San ki kopiujące zostają cofnięte, przy czy
„ % KOP1* 1 ’ HłOAAUUCZHf
M O C « » « KWłAlTOWt jałowy sań suporlu. Następuje obróbka półw ykańc/ajjca wg wzornik.. , ^ stawieniem naddatku ok. 0.5 mm. Przed ostatnim przejściem elektromagnes 7 powoduje ponowne pokręcenie krzyw',: n i wycofanie palca wodzącego. Następuje ostatnie przejście i obróbka na g o to *,, ‘ . wykonaniu której maszyna wyląc/a się. Wygląd zewnętrzny tego kopialu z podaniem rozmieszczenia elementów podano na 11.16.
Rys. 11.17. Ustawienie kopialu na tokarce wymiarze a (np. a = 40 mm), wymiar b zmienia się. cp. od 125 do 160 mm (patrz tabelka). Podany wzornik służy do kopiowego toczenia czopa ze stożkiem Monę* P o obróbce cieplnej czop ten będzie szlifowany, a zatem należy zostaw: naddatki
l kom m ^ h °<
0 w o d z ił
M rw lK f/ny z wielokrotnym cyklem automatycznym: I c y lin d e r.d o k . L * obrotny na samach supo,l u tokarki«. * górna czę* sanek ° P fa" k» no^ 7 obrotnica, U suwak zaworu k o p iu ,,^ ■ . odp,U* ,<ł" n'c ole>u-I I dźwignia palca wodzącego. psie
»'¡ T S C ^ " *> K H w . ii » w i l ________ -* apwdŁowefc /» dzwtgnu do pofcr**nu k r z y k . 14 > o»w*ł. . . •• ii wi ° ,nika ° ^ ° * ' “ »>0.7 mm (wg zadanego naddatku, urKk k ^ . . i ^ >zU * ' ° m * k* ,urlku Poprzecznym. pokręil.. nastawiania dro* “« Pr nCKnregU,' 'Olka do widełek hstwa zapadkowa. 27 zapadka. 2< *» J "„». -„ "k zapadki
uu^ o S ' ; " ^ r , p,,' ' d‘,aw,ono" ^
w r j:r ,k T , r
“ “ «»"> “
mu
” *“ R y t. 1 1 . 1 « . P B y k h d w to m tt. *>
.OCH— . '1 1 ” ' ° ' " na u b fo - in ie Rozwiązanie llz U R u fragmentów A , B i C podano przy Założeniu. . « Ik r a . naddzlku na średnicy przcdmmlu wynosi 2g. p a t M f wykonania wzorników powinna być ok. czlcry raaa większa n.ż wymaga,,., dokładność przcdmiolu. leżeli np. tolerancja obrabianego w alka w ynos, u .: mm tolerancja odpowiedniej c z (ic i wzornika powinna być rów na 0.05 mm. 1'owicrzc!,. nia robocza wzornika musi b jć dokładnie proilo pad la do pod ilaw y. g d y , . p„ c. eiwnym razie wystąpi szybkie jego zużycie, lak o malerial na wzornik używa się stalowej blachy o grubości J - 5 mm , wytrzyma!,,, lei 500-600 M Pa. Blacha na wzorniki dokładne powinna być obustronnie lifowana. Wzorniki hartowane opłaca się wykonywać, jeżeli lic/ba obrabianych pr/cdmiotów przekracza 1000 Ml. Typowy nóż używany d o kopiowania jest przedstawiony na rys. 11.19. Zaleca viC wykonywać trzonek noża ze stali stopowej chromowo-niklowej. Płytk a z węglików spiekanych jest nalutowana. ale coraz częściej stosuje się typowe trzonki z mechani cznie umocowanymi płytkami. Łamacz, w iórów na powierzchni natarcia noża nalc/> wykonać w zależności od warunków skrawania. Ten typ noża stosuje się najczęściej do obróbki kopiowej wałków z prostopadłymi odsad/cniumi. Służy or zarówno do obróbki zgrubnej, jak i wykańczającej.
•H
\
PI
, BL
:
R ys. 11.19 Nóż tokarski używany do obróbki kopiowej
Graniczne możliwości obróbki za pomocą opisanego kopiułu hydraulicznego podano na rys. 11.20. Jeśli chodzi o przedmiot obrabiany, ograniczenie stanowią głębokość obrabianego zarysu oraz kąty pochylenia części jego zarysu. O d strony kopiału i narzędzia należy uwzględnić kąt skręcenia sanek kopialu (w przykładach podano 4 5\ 60 .9 0 .1 2 0 '. 0 \ 30’j. kąt wierzchołkowy noża oraz kierunek posuwu robocze go. W przykładach z rys. 11.20 zastosowano nóż typowy o kącie wierzchołkowym
Rys. u.20. Graniczne możliwości obróbki« pomoc* koęuhi h^mulcne*» rodzaju w yb rań. podloczcó I rowków. która dt. maszyny nic m a,a zazwyczaj większego marami.natomiast oópomohió t * * low anc znacznie u ła tw ia » obtobkę. Zaslosowanic kop ia lu hydraulicznego na lokatotsan.» ga dostatczcnia oleju pod ciśnieniem 2- 3MPą- I W w oln o stojących agregatów hydraubranyd i W k
-
Schemat lego agtegalu podano na rys. -• um ożliwia stosowanie wielu innych " r' 4d ; ’
1
z d oo skicm hydraulicznym, jednodk,
uniwersalnych , p ,A u k c y jn y * obróbki. Ja k o przykład mogą shizyc a
i posuwu wzdłużnego w kierunku do wr/ccicnnika. można ten profil obrabiać w tym « * > « » p rity w u G d >b) odcinki p r « * m iał, kąt np 20 zam u s . 15 a
obrabiane na tokarce uniwersalnej
C/C' ^ mK"' . T b>' ° brabian> mc,od4 kopiową. io już w czasie jego kon struowana należy uwzględnić tę okoliczność-. Dotyczy to w szczególności różnego
f" > l“ 1* “ ^ „ ¿ n a g o . konika u „ i,. e d a l »'«tiosodtaraa « . u , d c i.
«
ktcystyezn e opisywanego W « “ " « ¿d ra ch m . d * * » ^ w yd ajn oić oleju 16 I mm. silnik I W O » _ metokndB-l“ ^ ^ Stosowanie koptałów hydiauliranysb Iszezeg ¿ .¿ „ t o c o » “ „ ,v
4 0 . Odchylenia zarysu przedmiotu obrabianego z rys. 1l.20a od równoległej i prostopadłej do osi wynoszą po 15 . Prz y zastosowaniu kąta skrętu sanek 45
D*u przekraczała 85 mm. wówczas nic dałoby się takiego pr/edm.oiu obrobić w jednym przejściu n a określonym kopialc.
ceojskcsioei “ ymaz«»»«« «
P
,ji* ^
a *5V
240 mm. . „ . , , 1. *ęsk>»q 0 “ * a *} iooini Przedmiot z. rys. 11.23* j * « mm Obróbka * * * * £ ; prn 500 W ym iary surowego nsalerialu. 0 1 ® ob. » « ^ ,« w sześciu przejśetacb l i " " ” “ . S k a obr/min i posuwie 0.42 mm obrl Obi
w yk*^*“
’
y
TOCffM* KSXTA4TOWt u ; k r , j » k . » / o n o » « 01« rolko 1 K i / | » k a 2 j c « rapędzu ka p r / t, no pr/c/ kola /[harc « . 5. «1 o pr/do/cniu I : I ; /.arem na jeden oh ró l
11.7 .
D ltfW JF |
^
k r / i.k a waorcowa »jk on rije rćnn ie ż jeden pełny obrót. Sam e popr/c.,,,, aportu m a j, ramie / r o lk , 7. k ló ra j e « H ale d oe ok an a d o k r / y . k i » / „ rc, .■pr/e/ eieJar * P o « p r a .ie n iu w ruch wrzeciona uzyskuje -ic zgodne obrui, pr/edmiotu obrabianego i krzywki wzorcowej. San ie popr/cc/ne w ra/ , d/iem w ykonuj, ruch po,lępowo-/wrotny, proslopadly d o osi przedmiotu ... rabiancgo. klóry /ale/y od ks/iallu krzyw ki wzorcowej P r/ y (oc/cniu pr/cdmiolów nicokrąglych w y« c p u jc zjaw isko zm iany rnboe/yei, wartości kątów przyłożenia i natarcia. Im większa je st różnica prom ieni nujwH-v t/ego i najmniejszego (rM . i ' J
rn z ł zoczeniu kopiowym
584
pr/edmiotu obrabianego, tym /miana tych
przy obróbce kop.owe, należy zwróć* uwagę
,
kształt ostrza no/a mc jest identyczny , ks/uhem „ „ b rolk.) po k opu le. Przypadek ,„k , p „ v , ' „ „ » n o na
11 . 20. W , 0 .njk
iwor/ąecj lu o r w a j p ra d n u m u ^ obrabianego, ..»»..neg o, natomiast ni.onjla,, część o e ii rriw . i i '' " 1“ » ks/Uhm « * , względem kształtu i wym iarów od rolki. W rontatrY».... rozoairw,... nw4 fóń- ^ s* M M » punkoe punkof .4 a 2 ' * *° beófekl * * ' ^n*'c>c noża styka się z przedmiotem obrabianym w ^ ^t ^* 1^ fi*. który odpow iada punktowi fi pr/cdm.otu Kszuk P r a d m , ' ° 11* * i kształtem wzornika. m,0,u n* będz* ,godny
kątów jest więks/a. K ą t przyłożenia noża należy dobrać tak duży. ab y w najmekorzystniejszym przypadku nie nastąpiło tarcic powierzchni pr/ylo/cnia o pi/cd miot. Kąt natarcia noża powinien mieć również zwiększoną w artość, gdy/ ,Cg0 wartość robocza w najniekorzystniejszym punkcie na obwodzie przedmiotu obrabianego może być ujemna, co spowoduje w zrost s iły oraz silne od pychanie noża. Nóż o zwiększonych kątach natarcia y i przyłożenia a m a jednał słabe ostrze, które łatwo ulega złamaniu. Z tych względów różnica promieni n ic może być dow olna i nic każdy przedmiot o kształcie nicokrągłym można obrobić na tokarce. Przedmioty nicokrągłc z aluminium lub żeliwa można na tokarce frezować. Układ składa się (podobnie jak na rys. 11.24) z krzyw ki w zorcow ej, napędzanej pr/c/ wrzeciono tokarki, która steruje sanie poprzeczne lu b też k o p ia ł hydrauliczny ustawiony na saniach. O bróbka odbywa się za pom ocą freza czołowego 2 (ryś 11.25), osadzonego na oddzielnym w rzecionie z w łasnym napędem od silnika Wrzccicnnik tokarki musi mieć odpowiednio m ałą prędkość obrotow ą. W pr/>. kładzie przedstawionym na rys. 11.25 zastosowano tokarkę typu 48l> (firmy VDF-Bochnnger) o najmniejszej prędkości wrzeciona 5.6 obr min. F re z czołowy z mechanicznie zamocowanymi płytkam i z węglików spiekanych m a średnice 63 mm i prędkość obrotową 4000 obr/min. Frezow any jest przedmiot ze stopu aluminium pr/y posuwie osiowym d o 2 mm/obr.
Rys. 11.26. Błędy przy toczeniu kopiowym wzdłużnym
Ry*. 11.27. BW ) przy te pwdnwtów meolraiłydi
W celu uzyskania prawidłowego kształtu przedmiotu obrabianego ndezy rxstosować rolkę o takim sam ym promieniu, jak. ma zakończenie noża. lub tez. pozostawiając nóż i rolkę, zmienić odpowiednio zarys wzornika ((C/fK0 Podobne zjawisko, lecz w przekroju prostopadłym do enu wysiępt^P«) przedmiotów nicokrąglych (patrz rys. 11-24 i 11271 ^ przedmiotu obrabianego i krzywki (obroconej o kąt •?) * »'ł
^
w punkcie A , natomiast rolka w punkcie B zamiast w A
'
środka O ' krzyw ki o odcinek b . który nic równa się
mdlący i krzywki
naroża noża n ic jest możliwe, gdyż w krótkim czasiei ^ «rysic, aby przy zastosowaniu rolki o określonym kształt przedmiotu obrabianego.
„¿„„oto 0 ŁuUic*
M z ic skażony. W tym przypadku zastąpienie rolki pa “ ległyby zużyciu. Pozostaje jedynie wykonanie kr/y*'
„^jmioteni p,^ f
q 0 „nwuonyo ^
^ a c whśa»}
1 1
, ~ n łt oo ZaTACZAWA
odróżniamy następujące podstawowe r o d z a j e , „ p rostopadle d o o s , » > '1 2 .3 ). przy którym w płaszczy/me prostopadłe, do osi freza.
" “— 0,1 " y . 'aUc,iH«y ^ L
2, d e o io r (rys. 12.4). przy którym kierunek ruchu , prostopadły do os. freza; 3)
za ta c za n ie o s tr z y u ło żo n y c h *g
•
iruho
w rym przyp^idku ruch zataczający noza odbywa s ,,,, ot!. ° ’ t|0 lr* 125t os. freza przy jednoczesnym ruchu posuwowym noża r o . 2 “ * **«Nd»c, do w i frtza
ZATACZANIE 12.1.
R o z d z ia ł
Cel i rodzaje zataczania
Niektóre narzędzia wieloostrzowe, jak frezy kształtowe i ślimakowe, gwintowniki i in , powinny w okresie użytkowania zachow ać niezmienny zarys ostrzy. Na pr/ykład frez krążkowy kształtowy (rys. 12.1) ma określony zarys w plasze/y/mc osiowej (natarcia) A B. przechodzącej przez oś freza. N a skutek ostrzenia freza płaszczyzna natarcia zmienia swoje położenie. Ostrzenie odbywa się iu w płaszczynach a , b , c (rys. 12.2) przechodzących przez oś freza - które są powicr/chniarr.i natarcia. Zarys ostrza nic może jednak przy ostrzeniu ulec zmianie. A b y warunek ten został spełniony, ostrze powinno być ukształtowane wg lin ii spiralnej, zwanej spiralą A rchim edesa (rys. 12.2).
Ryv 12.3. Frez kształtowy o prostopadłym kierunku otoczenia
12.2.
R yi. 12.4. K k m a h o w , o skosnym kierunku zatoezrnu
R)v , . 5 FfQ „ do
'
Noże do zataczania
Zataczanie odbywa się za pomocą n o ży imakowych ks:taho»)ck geemetriaostrzy tych noży musi uwzględniać specyficzne warunki pracy przy zaiac/artu. Na rysunku 12.6 przedstawiono frez kształtowy zataczany, o peostotadłym do osi kierunku zatoczenia. Frez ma na obwodzie : ostrzy o zarysie trapezowym lymetrycznym. Średnica zewnętrzna freza wynosi D - 2R. i skok zatoczenia H. Kąt natarcia y ■ 0. k ąty przyłożenia zaś wynoszą: w przekroju prostopadłym do osi (przekrój X - X ) a . oraz w przekroju prostopadłym do bcanej krawędzi skrawającej ostrza freza (przekrój A A ) a". Zataczanie rozpoczyna się od środkowych (wierzchołkowych) powierzchni przy ostrzy freza. Nóż do w ykonania tego zabiegu przedstawiono na ry* , -7 * ł ' ^ w przekroju osiowym wynosi
wg spirali Powierzchnie ukształtowane wg spirali Archimedesa uzyikujc się przez skojarzeń* ruchu obrotowego przedmiotu obrabianego (np. freza) z jednostajnym ruchem promieniowym noza. Obrabiarki służące do takiej obróbki nazywają się za ta cza >■
= a , +(5-8 k p a y «>m
= i„
.
Kn
Kl
tego noża y s - 10- 1 5 oraz kąt przystawienia * , - »• ^ auczanic w ierzchołków o>trzv freza moztu wykonać ro ...... Zataczanie w ierzchołków ostrzy freza ------ ,■ ■ uwu « u *>m o odpowiednim kącie przyłożenia, przy zasioso
^
"a lk a pociągowego. (fc a Nóż t o zataca»“ & * * dalsze zabiegi to zataczanie powierzchni bocznyc z jednej z bocznych powierzchni przedstawiono na ry* -
’" t T - ' “ I“ ' ™ " u c " ,k l- Zb >' O " '* t a h a r t o S ® " « 2 ■ ! « * # “ f ' 1- * • » < '« **> ■■ b q u , ,
N » J « 'tk*“
„ ’„ „ j o * 40-120 l/min.
jg ? *
d o p u n c u l n , |« , ba
„ ¿ . . o n . p r * * produccnla O l i e n A i . Dla O U cQ „ n o . i » „ a ! K » y « k | 200 - 2» ,k „ Vó . liC' b?: !W 1 M n i e j . « Iitz b y , k „ k „ » „ a|CA
u c b I I k r z y . l i . p rz y .k o m p lik o .a n ^ h ,.,0 „ h robotach bardziej dokładnych.
'
1»
P '" ','? " " ” ') * D .« u w . “ j“ » * * « » łn )(h f«*&* i m
12 3 . B u d o w a z a ta c z a rk i R,». 12.6. Witikośd charakterystyczne ostrzy freza lu i.M o -cfo
K >ł 12J - N " / atooanu powierzchni wierzchołkowej
i f i i a , -------luure| uriwtrsalnei (rvspo, Zasadnicza ro z m e a polega na tym , ze zatac/arka ma mną . ’ , jest wyposażona w dodatkowe mechanizmy posuwowe Supon z a t o k i ? ! “
1110 ) ma wbudow any mechanizm krzywkowy, składający się z krzywki o zam* , g spirali Archm idcsa i palca wodzącego. Krzywka jest osadzona u wałku k _______
1 j
R y ł. 12 .8 Nóż do zataczania powierzchni boczne) fre/a
ułożyskowany m w saniach wzdłużnych suportu. Palec wodzący jest dociskany u 2710
Część roboc/a noża ma główny krawędź skrawającą prostoliniową ora/ następujące kąt>: — kąt przystawienia k , - 90' - i> ( * , wg rys. 12.6). — kąt natarcia y %= 10-15°. kąt przyłożenia w przekroju osiowym i , h - « ,+ (5 + 8*). — kąt przyłożenia w przekroju prostopadłym do głównej krawędzi skrawającej (przekrój d d) j v = a + (5 - 8 k przy czym R tg a - — tga,sinic, (wg rys. 116). Noże do zataczania frezów o śrubowej linii ostrzy (np. ślimakowych) mają podobną geometrię. Przy ustalaniu kątów przyłożenia dla noży bocznych należy dodatkowo uwzględnić kąt pochylenia linii śrubowej fre/a. W czasie zataczania nóż powinno się ustawić tak. aby jego główna krawędź skrawająca tc/ata w płaszczyźnie przechodzącej przez oś zataczanego fre/a. rzy zataczaniu wykańczającym istotny wpływ na jakość obrabianej powierzchni ma an taw ęd z . skrawającej noża. Powierzchnia natarcia i przyłożenia noża w pobli/u srawędzi skrawającej powinna być dogladzona tak. aby usunąć rysy od ziaren
Rys. 12-9 /ataczarka urn««*1“
yJACZAKKI 590
I I lAtACKW
*k
. ,TV *
Rył. 11.10. Supotl u lM O u ta
pomocą sprężyny
R y ł. 12.11. Wielkości charakterystyczne krzywki skokowej zataczanego (teza
krzywki, która uzyskuje napęd od wiclowypustowego walka
W , (patrz również ryt. 12. 12* Ksziałt krzywki tkokowej jest przedstawiony na rys. 12.1 la. Kształt ten charaktcry/uKsię wielkością skoku H oraz katami: roboczym , i jałowym f . Wielkości te musza odpowiadać odpowiednim wielkościom fre/a zataczanego. Skok // krzywki musi być równy skokowi H freza. Natomiast kąt roboczy v .. o jaki obróci się frez w czasie zataczania jednego ostrza, musi być nieco większy niz km (o dobieg i wybieg noża». Zazwyczaj ę>. - © + (l - 2 ’ k Z rysunku 12.11 wynika, że
‘ 360* ‘ Kąty o, i 3 wynikają z konstrukcji freza. Jeżeli np. (jak na rys. 12.11) frez ma 9 ostrzy, czyli 3 =■40 oraz ę»( - 4“ . wówczas kąt jałowy krzywki 4 360 = 36 + , m - 40 Kąt ten może być ewentualnie nieco mniejszy, ale nigdy większy. O d wielkości 'koku I I krzywki zależy kąt przyłożenia ostrzy zataczanego freza
gdzie: D
średnica zewnętrzna freza (D - 2R ), :
liczba ostrzy freza. z
l J'
przyłożenia na obwodzie freza wg zmienionego oznaczenia jak na rys. 1 2 1 1 Jeżeli przyjąć kąt % ok. 9 \ wzór ten uprości się i przyjmie postać
Zestawienie stosowanych wartości W i a. w zależności od średnicy D fre/a i jego liczby ostrzy x . podano w u bl. 12. 1 .
9 t Z & K P W « mccbam rmy m echan,™ „ M „ , , “ »»> - n l! l Ł „ ' „ O . " « »•. « * “ « < * > p w . p r z e k 'la i' nrdu krzyw ki (od watka 17// koło % ¿ 0 , ™ rótoiCO W ,. p r/cklad n ię R ÍU .O », „
» ktb , £ ^ ' I » S i — , .” ” .Y.. . * > „
„« h a n iz m n a p e Jo » a lk a p o a , g o . c , „ „■ lod R u d n i ę łańcuchow a na walok X I I I
kolo J ,
* j oraz “
W » 10
„• i Mechani/m ró/m cowy otrzjm uie dodatkowy M M « , ? J « A * p o t a s » " '« » P ™ ' Przekładnię p o r » , , . „ „ c z a r k a u niw ersał»» u m o d m » następu,,« p o d » , , , . ,
' r o " ‘ *aa
“ >“ » « » o hb
c a l a c e a n ie , r c , a k r ą ż k o w e g o p , a » o . I . b I . . . Í ! * ala c ia n ,» (r o a krążkow ego same “ ' dl“ '» r B « n n r c c t o ™ j
„ l i c z o n a p r 'O odpow iednie ustawienie nawrotniey ,v
«. k
^
^ r " ‘
P o n o w o » )' p o ca nawrotnice .V. orar przekładnię gitaro*, < « - 1 icgo typu I I P » zataczaniu ñatee, należy dobrać poeto««« ikot prrekladni i,. Piz prokladn, Przełożenie d o z c n tc to o oblicza b lio a się na podstawie M i t a . « ru eantpe*q iR p e j». ratoeoíd ale a o L „ „ b wrzeciono It 'R w ykona ,cdcn pełny obrót, lo knywk, , W a . M wykonać ló w i ; zataczanegoirc/łj ( « a l Wyehcdzw: wykonau r- o b ro...... -liczba - - o s in y na obwodzie lai-ezat^ti wntod/*c , tej tej zależności, zależności. łatw larw o o wyprowadzić wryprowadzić wzór na przeło/cme poelozen« /,. Zatacza« Zalaojot odbywa rdbm. *w zawsze przy wroooaa Mstrpu* przy sprzęgle sprzęgle A', K , przesuniętym przesuniętym w prawo (napęd wrzecidea naiiep« przez przekładnię ślim akową) Rozpoaynając obliczenie przełożenia od ślimacznicy osadzooe) na wrzecioMe. otrzyw się następujące rów nanie 48
28
44
l
55
Liczbami rzym skim i oznaczono walki wg schematu na r>' M “ J J * *» osadzone podane w równaniu kola zębate, przy przenoszeniu uppfc złota * mechanizmu różmeowego osadzonego na tulei X
na » a k
.. p
1 przekładni w danym przypadku jest —. Po uproszczeniu powyższego równania otrzymuje się
' k ł Przy atKzanu la t a c z a n ic ( r e z a ś lim a k o w e g o ‘ " b Irezów ślim akow ych lu b gwintowników w ykony«“ ! ' «
„ p e t*» «
iruby pociągowej S , . N aw rotnica ,V, jesl wliczona w danym przypadku pr/clożcnie i, oblicza u ( wg krzetożenic i, oblicza się na podstawie n a s lę p "»''!
w I»*'1’ ^
-neciona nóż m usi przesunąć .tę » » « * * t d a y aaoffat** k™bieg napędu od wrzeciona rur fcu b ł P « « " * ^ llH tH M .: . 1 1 . . _____ I. /I I
kea
I ł ZATACZAM«
594 »/
, J L I,»/» 28,•• **//n ^ i n i n
34
“
„ I. - - , , . , , . , « u r n . ,6 44 _ 2 8 _ _ l
skąd po uproszczeniu oir/ymujc się
" Jv T * V .
2 V r.
-----
« ta
»un
‘ '
m, P o uproszczeniu i, = 30.605---
/ *' * " 4 85,
|( t
"
.
Hf h,
W rozpatrywanym przypadku (rys.
D la S , - 0.5* = 12.7 mm (rys. 12.12) /, =
= 2.5 i r, = 16. w * w7Ór M , bedzir
oostać postać Prr y takim położeniu nawrotnicy A’, można otrzymy wać duże skoki h ,. Jeżeli nawrot nicę N , ustawimy tak. żc napęd na wałek V I I I będ/ic przekazywany / wrzcc W R to wzór na przełożenie i, będzie m iał postać
,
1224.2
P rz y k ła d o b li c z a n i a p rz eło że ń gitarow ych zatac/arki
Przy takim położeniu nawrotnicy .V, można uzyskiw ać m ałe skoki (za skok mały uważany jest w tym przypadku h ^ 2S , l Przełożenie przekładni gitarowej i, oblicza się na podstawie następującej zależ«»*.
Przedmiot obrabiany (tez ślimakowy do obtobki kół «tui»h o auicpuj*c] dMkttfptycc moduł m - 4 mm. — średnica podziałowa O, = 70.4 om. — skok linii śrubowej (podzialka osiowa) *<“ COij “ ł- W «=m
Jeżeli nóż przesunie się o skok //, rowka wiórowego freza. wrzeciono w tym c / ..c musi wykonać jeden pełny dodatkowy obrót. Rozpoczynając od śruby pociągowej 5,. przebieg napędu opisuje następujące równanie (sprzęgła A\ włączone w lewoi //,
34
s,
H iin
18 ' 36(x„
I
40
SS
lin
55(/n
^«r/ir»
96
44
28
1
28,,,,
48
skok linii śrubowej rowka wiórowego W, -
- J6W om.
— liczba ostrzy freza z = 10. — tolerancja ikoko T i M ! mm na dbpńd » m l " V Ptrdomnic i . - ^
« « » S - L.s
..(■ I
M II
skąd po uproszczeniu otrzymuje się r a i r m . - . - W . r . 21 « . . . J 1020 r.irm Przełożenie = j 4 “ 34 “ « * “ “ “ "
" , Z a ta c z a n ie
fre z ó w
o p r o s t e j lu b
ś ru b o w e j lin ii
ostrzy
p rz y
u ż y c i u w a ł k a p o c i ą g o w e g o W f . Jeżeli wierzchołki ostrzy zataczanego freza są ułożone wg Imii prostej, ich zataczanie można w ykonać stosując posuw
Przełożenie 1. -
965
ramm r , - 2 1: -
96
12.7 _ « m i > ' W W I* IB
41: r . - *
wzdłużny uzyskiwany od wałka pociągowego. Wychodząc od wrzeciona, napęd przechodzi przez wałki V I. V . I V . nawrotnicę N , na wałek V I I I (koło r ... następnie przez przekładnię łańcuchową na koło 37 na w ałku X I I I . Dalej napęd icgnic prze jedną z. przekładni w skrzynce posuwów (w ałki X I I i X l l l l na wałek Pociągowy w
a z niego przez przekładnię skrzynki suportowej na koło
= I*.
Jc z e T ;^ ;? , M ? ' ku X V ‘ " ko,° ' ° ,oc*> * * P « zębatce. zmianowe ł» r ^ anC8j i U,° ' 0nc w* l,n,i « “ ^ w c j . to należy dobrać koła zależno*/ ' łn ° Pr/ck,adn> jak i przekładni I,. Obowiązuje tu la sama
,r a T O W lt
' P
* » « « •• > * , p . - u o , { ,=
nai,' P u» “ * o równania. » którym u jęło kokjno “ > M * loc/accgo „ ę p o rębalcc
SS"»-«"*
48oazk<*>ęoWo*
2’ *’
47 *’ « 4. 4 ^ . *. •« “ W "
SZLIFOW ANIE, D OGŁADZANIE I DOCIERANIE NA T O KA R KA C H
Rozdział
Operacje szlifowania, dogładzania i docierania w warunkach produkcji seryjnej są wykonywane na obrabiarkach specjalnie przeznaczonych d o tego rodzaju obróbki Jednak w małych zakładach remontowych i warsztatach rzemieślniczych
przy
pojedynczo wykonywanych przedmiotach, a w szczególności przy rem ontach
częs
Rys. 13.1. Szlifierskie przystawki supernowe. a) do szMo»*na otworów. b) do powierzchni zewnętrznych; / podsuwa. » »ttcocoo. i obuda .woona. > dwk. } - przekładnia pasow a. 6 ściernica do otworów. 7 ir ^ ó s d & n U i inta do ir p ln położenia osi wrzeciona w ptas/czyzmc pionowej. 9. 10 śrub, do aokaau «***, j. // śruba odporowa. 1 2 otwór do mocowania przystawki II ustn do nocowana nfciU 14 - ściernica. 15 - obsada ściernicy. 16 osłona. 17 - pezewód rickirjoa,
to zachodzi konieczność wykonania tego typu prac na tokarce. Operacje te maja na celu poprawienie dokładności geometrycznej i nadanie gładkości powierzchniom części maszyn.
Pr/y szlifowaniu zewnętrznym prędkość skrawania przyjmuj: się » granicach 25_ 32 m/s. N atom iast przy szlifowaniu małych otworów występują często tralDoio w uzyskaniu dostatecznie dużej prędkości obrotowej wrzeciona, dlatego stosuje oę mniejsze prędkości skrawania lo d o k . 8 m SI
13.1.
Szlifowanie na tokarce
B a r t o w ażne j o l praw idłowe osadzenie gctemicy - —
W R».
M w io n o koń ców kę wrzeciona o ra , irzpen D o szlifowania na tokarce służy s z l i f i e r s k a
p rz y s ta w k a
s u p o rto w a
(rys. 13.1* Można nią szlifować zarówno powierzchnie wewnętrzne (rys. 13.la * jak i zewnętrzne (rys. 13.1b* Przystawka składa się z podstawy /. na której jest zamocowana obsada i wraz z wrzecionem szlifierskim 2 oraz silnik 4 . ¡ściernica 6 do szlifowania otworów jest osadzona na trzpieniu 7. Napęd wrzeciona odb yw a się za
ców re następuje n a pow krzehni A czop. . na p o w ^ « » - » * luz. k tó ry t a w ,stęp uję wynos. 0.01 t o ba t o t o powierzchniach C , O . Powierzchnie te m t o , . ąwj. ic ry s ic . Niedopełnienie tęgo warunku powoduje często zaizrczmcezopi
pomocą przekładni pasowej 5 z pasem płaskim bez złącza. Pa s napędowy jest
dzie w rzeciona i jego uszkodzenie , a,.lh Jo c SórmKa r* R ó w n ic) osadzenie ściernicy na trapieniu musi b, ^ ,.»,»«0 b,c
wykonany najczęściej z włókna naturalnego lu b syntetycznego. W rz e ciono szlifiers kie jest zamocowane w obsadzie za pomocą śruby 9 i 1 0 . Śruba I I (odporowa)
na w kręcie większego luzu mz 0 .' ^ . t l „pieni„nońoknr,jęgo dokładnie prowadzone Największa długów W » • _ *
odpowiednio wyregulowana zapobiega zbyt mocnemu zaciśnięciu wrzeciona
średnice d . Stosow anie trzpieni dhtozye* liczeniowego i doświadczalnego w ytrz y m a « »
co
mozc powodować nadmierne grzanie lu b zakleszczenie się łożysk. Przystawka uzbrojona do szlifowania zewnętrznego (rys. 13.Ib ) ma ściernicę plaska N . zamocowaną w obsadzK 15 i zabezpieczoną osłoną 1 6 . W y m ia ry i zakres J a
k o ' ¡ POW>Ch Klifierek suportowych podano na rys. 13.2 i I J A p f f o sc skraw ania p r z y szlifo w a n iu przyjmuje się prędkość obw od ow ą ściernicy. Oblezą sięją zc wzoru ndn
^ ^ i^ _
przy pew nych P a k o ś c ia c h zazwyczaj łam anie się trzpieni. t o przy szlifowaniu u le ż y zachowa, s
W » « * obrotow a ściern ic, w obr/min.
krłre p t o t o • « *
^
„
te "“ ” “
Oprócz typ u k oń ców ki D rów W *> “ ' * * 13.5. leżeli wrzeciono szlifierskie koń» * 1' ' I V , , (l, i OSA jak i zewnętrznego, zaleca się « obsadzone . płaskie do s/l.fow anu K m * * " * * * ^ * * * * * 1 C cntrow anic ściernicy na oprą“ « po oK.wicm • «
C* " 60000 ml%
» *
„„n o n *
„
pi
^ .„rrm ego. iS a o »
*
£ <*•” *
UirOW AM I. DOOtAOWne I OOCH»™« N* TOKAWKACH
Do szlifowana wewnętrznego Średnica kola na silniku
Doszlifowani* wewnętrznego Średnica koŁi na silniku
■rzeoonic mm
100
0 obr/min
35
--- ----
8000 I I 200 22 400
Ściernica
długość ma».
*V
Szlifowany otwór 0
m/s
mm
22-26 18-23 15-22 13-20
60-90 40 60 25-40 12-25
0
mm obsada 22 15 10
55 85 75 35
52-62 30 4. 18-26 11*17
120 120 220 220
d i» ,« ma»
wrzecionie
75 56 75 56
4500 6000 8200 11030
obsada 40 32 24
85 1» 1» 70
SAfcany otwór 0
0
* ms
nm
100-IM 55—*0 36-*» 27- 35
23-3
110-1® 70-110 »-70 »-»
mm
obr/min
mm
Trzpień lub obsada Wrzeciono
Śoern-ca
Trzpień lub obsada Wr/eoono
15*21 15-20
D o szlifowana zewnętrznego ¿don ica
nm o n — .o<~
-
£ £
i . , w y io o y ć . i w W „ m celo 7 “ ' ' " “ , o d c z y ć w jej b o i k « f » « M pęknięta pr/,*u " k' »difiCTłkiej / wrzecionem
^
W * W
g f ^ . p I S i . « .•
|t, « u r OWANie NA TOKARC.______________ . u p o " ” « d lu ż r e g o . » M o n , d
W
^
T
" " ^
ograniczyć żdcrżakan . 1 aaloamymi na P t O M t o i n T ^ pMUW ręczny. Zb lircn .c icicrnicy do p m dm w « nalcń
„ IcwroKł I atncagaoai «
c
i prry raglcbrcniu » .e r n ic j w materiał Tic/I|
'< 'a nym ,
*»■•« P.O
i M i r o n . » « G r u b o » w a m w , miłowanej
* * '" * **i T O ,* ^
*
¡jkrzeoi* n iż ab yl m ało do lego celu d o llrfn< ,l l U » .m ia ru należy w ykonać „ o , kilka f u , «
się zmniejszyło lu b ustało. Szlifowanie na tokarce odbywa sic Przedmioty do szlifowania zamocowuje «ę podobne
'’* " * ' ^
nK
do t o c z c iT
jamocentrujących. w kiach, na tarczy). N»c,ednokrotnie wymagaae jen a c w ycentrow anic przedmiotu w uchwycie, c „ nich podkładek. Sam o zamocowanie przedmiotu w ucłmyoe. szczetćłj ^ miotów m ało sztywnych, powinno być niezbyt silne. aby umknąć odkwitóT
R y l I M . KodcMka -nraona i m picii u lifm k i
Narzędziem przy szlifowaniu jest ś c i e r n i c a zbudowana z materiału icerreto
«
a)
n
. “ "i"* !» « * , '» • i w « ,
c)
i spoiwa. Ja k o materiał ścierny jest stosowany korund naturalny Imaerali lub sztuczny (elektrokorund) oraz węglik krzemu (kaiborundl Na ipoiwi ^ najczęściej pewnych gatunków glinek (tzw. spoin cerm icnyeht Pierwszą pod stawową c e c h ą ściernicy jest wre/kość ziarnu materiału ściernego. sllasytkcmina wg jego charakterystycznego wymiaru, zwanego numerem :wnw. Numer nanu składa się z dwóch lic/b: pierwsza określa najmniejszy wymiar charakterystyczny zjama w 10 )
Rys. U.S. Końcówki wrzecion szlifienkich a) z gniazdem stożkowym, b) z końcowi., uoA, »j i trzpieniem. c) z końcówka stożkowa i obsada do ściernic) płaskie); / obsada, ' ścicrr.K.i. i rowek trapezowy . 4 ciężarki do wyważania
250 8)- I6<80) (2,5-0.16 mm) obejmuje :*inw Uteme. numer 11100-«» (0.12-0.03 m m l
p r o s z k i ścierne, numer 28- 5 pm -«iłmprocżik k m .
Drugą podstawową cechą ściernic) jest r .u r * lć * * > U W ■
»
W *»■
literami (od E d o Z ) O gólną e iu d ą prry oldowamu najpierw zgrubnie za pomocą tzw. k o k s u s zlifie rsk ie g o lu b kaw ałka ściernicy kar borundowej. a następnie dokładnie diamentem. D o operacji szlifowania tokarka powinna być odpow iednio przygotowana (nadają się
twardej (zahartowanej! używa *
ściernicy b r d n j
Blifo w a n ia d a li miękkiej używa » e śoemicy b . r d r q l- n f r ściernicy nic m a nic wspólnego z tw ard ość ziaren. Soe V
do tego wyłącznie tokarki w dobrym stanic technicznym). N alc/y wykasować nadmierne luzy w łożyskach wrzeciona oraz w suporcic. O d kryte prowadnice w pobliżu miejsca szlifowania należy nakryć gęstą tkaniną. np. cienkim brezentem Im ak nożowy tokarki należy zdjąć, a na jego miejsce ustawić i /ainocowa,szlifierską przystawkę suportową. O ś wrzeciona szlifierskiego należy ustawić na wysokości osi wrzeciona tokarki. Prz y szJifowaniu otworów średnica ściernicy powinna wynosić ok. 3/4 średnicy szlifowanego otw oru. Prędkość obrotowa wrzeciona tokarki należy tak dobrać, aby prędkość obw odowa przedmiotu wynnw la 15*25 m/min. Jeżeli np. średnica otw oru d m 80 mm. to prędkość obrotowa " wynosi _ lOOOt " "
nd
Jeżeli przyjmie się np. p -
20 rn/min. to
Tablica 13.1. D obó r ściern ic do .z l“ ' " “ * " 1* Materiał szlifowany Stale nichariowanc węglowe stopowe nierdzewne Stale hartowane nawęglanc ulepszone narzędziowe szybkotnące sprężynowe ' na magnesy
elektrokorund elektrokorund węglik krzemu (karborunJl elektrokorund elektrokorund elektrokorund węglik krzemu (katM »*' elektrokorund elektrokorund
u
.
602 . „ .o .— m in a a s p °'* * Należ, r t w n k ł pamiętać. ze ™ „ „ « • * “ 1 I n « l * > 7 .7 « ,,.. . ™ jk o S c i obwodowej tnp. 30 m .1 z a .lio .u R ;Jl któca rzaeuR prz, lak on ' prędkości mniejszej (np 20 m u d . ,, « w * ■ ■■“ e fcl, U H ,.k d „ ulitowania ’ lali „an.m ia .1 numer zzarn
.y S S . ^
^
N u l S S i c i stosowana ,w a,d..w T C do , u l i miękkiej z.,. K . . M „ (}6 | (gnlbc / u fn o ) d o ok li. .....
przyj
„ H j w a ć się wg zalecę* producenta
w T e ln e ^ o b o t u ie kn iie prz, P-edkośei szlifowamu J 0 - J 1 m/s dla „u l, i geliwa podano w u b L 13.1 i 13.3.
aj ściernicy mule ieścrnice większe ściernice Sule niehirtowane węglowe
Sule lurtowme nnwęglane ulepszane narzędziowe u ) b i olM it łprę/ynowt Su l ru magnesy (Sinico-) Żrb>a
elektrokorund elektrokorund elektrokorund
32(461 I. 254GOI - 3 25(60) J
32(46) 32146) 32(46)
elektrokorund elektrokorund elektrokorund „ ik kramu (karborund) elektrokorund elektrokorund
25(60) 1 25
25(60) 1 32(46) 1 32(46) J 32(46) - J 32(461 J 32(46) - J
węglik kramu (karborund) " kramu (karborund)
32(46) 25(60)
32(46) 32(46)
1 Ił
K J J
1 1
R*v 13-6. Zasada dogładzania; F sita docisku'osełki, r , - prędkość obwodowa przedmiotu./ posuw
Rys. 13.7. Przrtaj óojladanu
nierówności pow ierzchni jest duża. Począwszy od ok. 00005 mm =0.5 pm/taranie materiału staje się bardzo wolne, aby przy ok. 0.1 pm prawie zupełniem u : dlatego też dalsze dogładzanie n ic jest celowe. Dogładzanie oscylacyjne na tokarce wykonuje się za pom«xą przyrządów z napędem elektrycznym (rys. 13.9) i z napędem pneumatycznym (rys. 13.10.13.11*
13.2. Dogładzanie na tokarce D ogładzanie, inaczej zwane su perfin ish . jest obróbką wykańczającą ścierną, która ma na celu nadanie przedmiotowi dużej gładkości powierzchni. Stosuje się ją po szlifowaniu lub dokładnym toczeniu. Proces dogładzania polega na wyrównywaniu powierzchni przedmiotu o s e ł k ą , która wykonuje ruch oscylacyjny (drgający) z częstotliwością w i ruch posuwowy / (rys. 13.6). natomiast przedmiot obrabiany obraca się wokół swojej osi z prędkością obwodową c,. Jednocześnie podaje się ciecz chłodząco-smarującą Teoretycznie złożenie tych trzech ruchów powinno
P rz y r z ą d
,
napędem
c I c k l , y c z .y m ,
“
«budowana przekładnię bczslopniową. w u m o d ™ oęsto th .o ści osełki w zakrest. 500- 1»0 skoko. a m S I * « * ■ ! « £ * i wynosi 3 m m
Si.a doęssku oselk,
doradzanych przedm iotów leżą w gramcash 550 N. Przyrząd jc s l » m o c o w a ń , na uniach popneaws P rz y rz ą d y
p n c u m a ty c / n c
lokirki ^ ^
Ir j s
poprzednie (1 0 0 -1 5 0 N I. M ożn a " " ,lS bersropuo.0 . f * * 13000- 3000 skoków , m m l Skok o rd k ije rl regulow* . MPz U -3,5 mm. Ciśnienie doprowadzonego powielr/a ¡ ¡ g f ó t . p>
zapewnić niepowtarzalność śladu osełki na przedmiocie. Powierzchnię obrobioną wstępnie oraz w czasie dogładzania (w dużym powiększeniu)
w obu rozwiązaniach końcówka głowicy z o
przedstawiono na rys. 13.7. Nierówności powierzchni, które na początku wynoszą ok. 0,005 mm (5 pm* w czasie obróbki zostają usunięte praw ic całkowicie i powierz
dociśnięciu osełki do przcdm .oiu układa SR u n k i s k r a w a n i a p r z , d o g I.ad<
chnia uzyskuje gładkość niemal lustrzaną. Szybkość zbierania tych nierówności
Usiała się następująco w ,ęlko śc. » P « * M “ i f w dkoi« e » " * * ' ¡ V „ „ tucak je dnostkow y tfe) osełki. P » u w r» « »> ^ j o a niż* ”
w czasie jest niejednakowa. Im powierzchnia bardziej gładka, tym usuwanie mate riału staje się wolniejsze (rys. 13.8). O bróbka przebiega najszybciej, gdy wysokow
‘
--crrAs* u, ^
(lA
, « n > 0 W - . OO OŁAO W . O O C « " * « " * TOmWKACH________________________________604
Ry*. 13.8 Wykres przebiegu dogląd/dnia w czasie
R « . U.IO . Prz ,n ad pntunuljcrn, do ¿« ¡U d ,« » , o « , ! * ™ . ni u i « , , . . . . d » .l)e n u k o n c o .U < o * » ,. J p r n M T O o«lo po.«n, do S oRtti. 4 prtf«od sprężonego powieina do nipędti nch. oRłlKriotfo J o nocowania w imaku tokarki Rys. 13.9 Przyrząd i napędem elektrycznym do dogładzania oscylacyjnego na tokarce. / - silnik. 2 głowica, i kąt pochylenia głowicy. * końcówka z jedna osełką. 3 końcówka z dwoma osełkami. 6 osełka. 7 dźwignia do odsuwania głowicy. 8 przedmioi dogładzany
□ □ E 3 U U E E JO E 3 E 1
Zależnie od zakresu częstotliwości przyrządu. którym się dysponuje, należy przy jmować większe częslOtliwości dla materiałów miękkich (sul achano*im. bru. stopy lekkie), mniejsza zaś dla materiałów twardych (np. stali hinotanychl *idkość drogi oscylacji I przyjm uje się w granicach 2.5-6 mm. przy czym.«kwt drop przyjmuje się d la osełek dużych i przedmiotów dogładzanych z posu«m «dłużnym. mniejsze zaś d la m ałych osełek i dogładzana wgłębnego(bez pow n » « '"• nego). N acisk jedn ostk ow y k stosuje się w granicach 15-30 Nem-, pny czyn większe naciski należy przyjm ować dla materiałów twardych Przy pc-nydi typacn dogładzania stosuje się naciski jednostkowe znacznie większe tdołO Nem irmu wzdłużny / p rz y jm u je się ok. I mm/obr. prędko« obwodową przoir^ S do 40 m/min. 4 d la ..o p ó w
1=1k Kh 0.
«
do 1 » « ™
.
W » « ■»>«•
stosuje Się przy dogładzaniu wstępnym, większą przy « o » « y » , , l0| « « . rtcóoJłk o ciecz smarująco-chlodzącą stosuje się mieszaninę nafty nowego (1 5 - 1 0 % ). . . Przykład oscylacyjnego dogładzania czopa wałka ze s u 1 O». 13.11. C z o p m a w ym iary 0 6 0 * 25 mm 1 i m i * * wynoszą 28 x 23 x 28 mm. Częstotliwość oscyligi P J drogę oscylacji zaś / = 2 5 mm. Siła d" cl>kuJ ^ l ^ mieszaniny n afty z olejem w stosunku 90:10 Pręd
- , ^ » 1000ni _ ^ w« u * j o*»1 = 2S0Ddeko* mm. N; pko « e n »0»
.^ cdo*« a W * 1 * * 2 ^ ^ - y tn a ś * *
dogładzaniu wstępnym 8 m/min. przy J . , h n ilCuprzy * ł bdn" J ' ; Całkowita grubość w arstw y materiału, która,c* ■„ to ig a j* # 3 3m
(0.003 mm), a łączny c/as dogład/anu * .*■*^00015 mml czym osiągnięto wysokość nierówności
„
m n m m . K O L A P S ■o o a a m m . . . . k . k a w
606
dco“ * . i
m ateriałów ściernych używa się drobnoeiamn,,,), lik a krzem u (karb o ru n d u ) i i n , pB y czym ziarna 1«80> -
10( 120). do
•»
końcowego zaiSUSOl-H H o, l w i “ “ M
, nafta, benzyna lu b olejem i cienka wainwę ,ilic .
0™
docicrak. Ponieważ, d ocicrak je n bardzie, miekk, „ „ .b ija j « s it »
. '" ? , ’ " " " “' *? “
powierzchnię docieraka i p , „ j , ( „ „ k.
w arsiw y m ateriału. Występuje również K wnc mcmacme n iż y c i e u n u e d o ^
1)0 Rys. 13.11. Dogładzanie czopa walka przyrządem pneumatycznym na tokarce
docierania wstępnego używa sit proszku elektrokorundu . larbsrenfa. ,
4,
końcowego, oprócz tych dwóch materiałów, również węglika boru. p,f, a,.__ towego, tlenku ch ro m u , tlenku żelaza i in. Stosowane są rów nież p a s ły , głównie do docierania »stępoego. Składają flę coc r proszku ściernego (4 0 - 5 0 % ), towotu (40%). wosku technicznego lok. 10% ) Jalo dodatki stosuje się olej maszynowy i grafit. Naddatek materiału na docieranie nie
13.3.
Docieranie na tokarce
powinien przekraczać kilk u setnych milimetra. Prędkości obsodcme peadmwtó* docieranych n a tokarce wynoszą zazwyczaj 10-30 m.min
D o ciera n ie ma na celu uzyskanie dużej gładkości pow ierzchni ora/ częściowe po prawienie jej kształtu. Narzędziem jest d o c i c r a k. na k tó ry je st n ałożony p roszek k i e m y . D ocicrak m a kształt dokładnie odp ow iad ający pow ierzchni docierane). Z a s a d ę d o c ie r a n ia
w a ł k a na tokarce przedstawiono na rys. 13.12. W ałek .'
zamocowany w kłach, w ykonuje ruch w g strzałki A . d ocicrak / z aś ruch postępowo-zwrotny wg strzałki B . D ocicrak jest docisk an y za pom ocą śruby, w granicach umożliwiających przesuwanie go po przedmiocie.
Z a s a d ę d o c i e r a n i a o t w o r u podano na rys. 13.13. Przedm iot 2 jest zamoco w any w uchwycie tokarki i wykonuje ruch obrotow y (A ). docicrak I zaś jest ręcznie prowadzony ruchem postępów o-zwrotnym wg «ir/ałki B M a o n na c/ęw . r o * * A trzy lub cztery nacięcia i wewnątrz stożkowy otw ór. U m o ż liw ia to ro/prę/amc docieraka za pomocą śruby 5 i nakrętki 4. ocicraki wykonuje się zasadniczo z m ateriału bardziej m iękkiego m/ m ateriał dociera ny. stosowane są: żeliwo, stal m iękka, miedź, mosiądz, tw arde drewno, fibra. Jak.«
I średnica rakowa-
RA D ELKO W A N IE
M
R a J r lk o w a n ie polega na wygnicccniu na powierzchni przedm iotu drob nych rowków. W ykonuje się je na powierzchniach c h w ytow ych narzędzi, części przyrządów. Ibow śrub. wkrętów ilp. Pr/ykłady przedmiotów o powierzchniach radełkow ych przedstawiono na rys. 14.1.
14.1. R ys. 14.1 Przedmioty o powierzchniach radełkowanych
R o d z a je radełek
D o rad e łk ow am a używ a się ja ko narzędzi hartowanych r o le k »ykaunydi a stali narzędziowej, k tó re na obwodzie mają nacięte zęby o lacie roz«arai» W ielkością charakterystyczną tego uzębienia jest kierunek hai ro«ló» onz podziałka / (rys. 14.2)
Sposób ułożenia rowków na powierzchni przedm iotu obrabianego przedstawiono w tabl. 14.1. Prosty układ row ków (rodzaj A ) stosuje się d o wszystkich m ateriałów, układ krzyżowy (rodzaj B )
d o stali, m osiądzu, alum inium , fibry ilp. materiałów,
natomiast układ kratkowy (rodzaj Q - d o tw ardej g u m y i m as plastycznych. Tablica 14.1. Radełkow anlc. R o d z aje i podzialkl (w g PN-74 M-02498); w ym ia ry w mm
0 RADCIKOWAN1A M »»DłlHOWAN*
610
Rolki o prostym układzie row ków są osadzone w pojedynczej opraw ce irys
14 3J (
natomiast do radelkowania krzyżowego używ a się zespołu d w u rolek, osadzonych w oprawce wahliwej (rys. I4.3b). Zalecane wielkości pod/ialck 1 przy radełkow aniu w zależności od w ym iaró w p f/Cłj.
Prędkość o b ro to w a przedmiotu w „ a * „ddkow anU o d a n c * * f Materiał
Stal miękka
SU I twarda
n, obr/min
20-25
10-15
miotu i jego materiału podano w tabl. 14.1. Posuw p rz y rad e lk o w an ia w a t e n o k i od kolnie, pr,MmMl
14.2.
średnica przedmiotu, mm
Przebieg radelkow ania
Posuw wzdłużny, mm ubr
do
10
1
10-25
[~ 25-40
U
2
Zamocowanie przedmiotu obrabianego do radelkow ania p o w in n o być możliwie
Ł5
W c z ask rad e lk o w an ia warstwa powrttidiniowa pmdmniu dom *
najsztywniejsze (rys. 14.4) Oś rolki lub wahliwej oprawki pow inna być nieco poniżej o s i przedm iotu (rys. I4.5| Ponieważ w czasie radelkow ania powstaje duża siła odpychająca radclko. wskazane jest. aby opraw ka m iała zaczep I . k tó ry u niem ożliw ia przesunięcie się radelka.
plastycznych. K a n ie o slrrc rolki wgnialając „< . nulem ! p o n d .* . « d ™ części m ateriału p o ra średnicę picrwolna. u k ?c średnia . i k a po nddkorat. jest większa n i/ prred „dek ow aniem Zw ię kim k sredmey wynosi ( ' i -
Ł
Każda pow ierzch n ia radclkowana powinna być na brzegach zakończona ścięciem(rys 14.8), k tó re w ykonuje się po radełkowaniu.
Rys. 14.8 Śoęoe na końcach powierzchni r»detto»inq
Przy radełkowaniu powierzchni w ąskich nic stosuje się posuw u wzdłużnego, a tylko dosuwa się ręcznie radełko do przedmiotu obrabianego (rys. 14.6). O ś rolki radełku powinna być równoległa do osi przedmiotu.
P'“ “
R- '« ■
powierzchni długie,
k r,,».,
pow" “ h n l »“ ' “ '‘ich (rys. 14.7), p o drau n lęciu , o k k d o pr/odm, włącza się posuw wzdłużny suportu p - » d . u d „ c a c rp c h pi/, mach rolek. W c a * „ d e k o w a n ia p a lca, „ o s o w a ć .m a ,c w a n ie n a r a d z i o k j o
„i.--- ----, 5.). Przygotowanie tokarki do Tokarkę “ ' l ™ w * n eh.», sin roem m.^ „ S a n i . s i, rów ny skokow, lun, » >“ “
W
dobiera się w ralcn oso, od „ed nrc, ,p,m
. loM u « W
drutu będaic żawarra w granicach 5 -8 m min. t»o nawijania sprężyny należy wykonać odpowiedni
’" * *
, “ "» * »
...
prryjm ujc się o 100-120 mm wieksra od ealkowiiei d i, ¡ u W 0 Llr)> 1531 w irżpieniu o średnicy J . wykonuje sic o 0.1 mm węksly B * i^ J ' P,tiin> °™ '*
ZW IJA N IE S PR ĘŻY N
R o z d z ia ł
N a tokarce można zwijać s p r fi y n y śru b o w e i s ło i k o w e , które 7 t względu na sposób d/iahinia dzieli się na rozciągane (rys. 15. l a k i e r ó w (rys. IS .Ib ) i sk ra ca n e (rys. 15. Ic !
Ry»- 15.1 Sprężyny śrubowe a) rozciągana, b) ściskana, c) skręcana
Rys. 15.3. Trzpień do zwijania sprężyn cylindrycznych
Rys. 15.4. Spręztm śrubo*o-stoiko»a
Ryt-15.5.Trzpwńds zwijania»pręż," W io « **
D o zwijania sprężyn śrubowo-slożkowych (rys. 15.4| należy wylonk trzpwrń stożkowy (rys. 15.5) o odpowiedniej zbieżności, i rowkiem.» którym będzie się układał drut. Naw ijanie sprężyn stożkowych na trzpieniu bez rowka powodujezsuwanieóędratu i nierówne nawijanie.
111 m > m
dn "
« « Io w y sprężyno*», i™
W produkcji masowej wykonuje się sprężyny na obrabiarkach specjalnych P o k ła d o w e sprężyny pokaaano na r»s. 1 5 2 Pray sprężynach toroąganych rw o * praylegaja do siebie i skok linii irubow rj rów na srę średnicy drutu
Rys. 15.6. Sprężyna na trzpieniu al u cza« nawijania, b) po zluźnicniu drutu
■o nawinięciu sprężyn, na lr/pień Irys. 15.6b| średnica sprężyny w noś«« u Rył. 15.2 "
~ 2 ł
ja j
Rysunek wykonawczy sprężyny a) ściskanej, b) rozciągane)
M
P *
d„ Dlatego leż średnica lr/pienia t » * » " J o j . « . l e ń * sprężyny. Zmnicjsrenic średnie. » W . ^ „ *i*W »a* grubości d ru lu i siły n s c lg u drutu * a
^
s p t» « J« * >
cż.ynników mających U * ^ : ^ L M daalaia. O n m l*»“ « c m średnicę irrpicnia usiała * * “ ’ « . «OM średnica k p ie n ia d . » ) » « » *
„ tiv k i i twatu*iw
, „ J „ t ISTk
15.2.
W y k o n y w a n ie
sprężyn
■ - i. anndvnv k o k a m i przędslawiono na rys. 15.8,,. rozciąganęj ^ i s g h ^ K m n e k obrnlów wrzeciona , posuw n ależ, włączyć tak. ja k podano
jjrię. d, - toa*1™ » *“ “
“
‘
I« * .
.«mn,
b a kami na rysunku- Naciąg drutu reguluje się przez d o c s m ę c . podkhdk, d o l c i na k J a c h dmwnianych za pomocą srub imaka. m 3.14-20.5(9 nu.. g ju m Iw 3.1*‘ 20519 + * 2 2|)- 710 ,1 0 mm odciock druta •Jilfży j«dnak Pjm * la':'- “ pcv' icn cdt;” k d,ulu ‘ * ^ g o i i drutu powinna wynosi:i ok. ok 900 mm mir.
Ryw IM. mmi*"« *W W ■>* “ •“ »• “ Po « M
ń
odpowiedniej t o b y zwojów, t o . pełnej liczby czynnych zwojów pod.,,
nych na rysurrku o.az d o d ilk o w o co naymnwj dw n pełnych w o jó w na rąkoiicżcm,sprężyny, nawijanie należy przerwać przez wyłączeń,e napędu lokarkl. p J E r f c i c m sprężyny z .rzpicnia n ależ, j ą odpręż,« p a c a ręczne obrocęmc wrzccro. na lokarki w k,erunku przeciwnym. Ucinanie drom w slame naprężonym spręży,,) powoduje nagłe rozprężenie się jej, przy czym odskakując, w olny koniec sprężyny może pokaleczyć ręce.
Ry*. 15.9 Szlifowanie końców sprężyny
Wykończenie sprężyny ściskanej polega na oszlifowaniu jej koncow (rys. 15.9) W l> celu należy ją nałożyć na tr/pień o odpowiedniej średnicy i przystawiając prostopad le do czoła ściernicy, oszlifować obydwa końce. W czasie szlifowania na skutek powstającego ciepła część zwoju ulegnie odpuszczeniu (zm ięknie) tak ze mo/na będzie go nieco przygiąć, uzyskując czoła sprężyny prostopadle do jej om . Sposoo sprawdzenia prostopadłości czoła sprężyny podano na rys. 15.10. W sprężynach rozciąganych należy ukształtować szczypcami odpowiednie zaczepy (patrz rys. IS .la i 15.2b)
fm u m *
. ' «*••* ♦
1 0 « , e * ż k ic " chw >'> 1 P o * " , « * , . P o w i n r a J T "
» « n n w w . narodu, ,lr „ wyższych
'
•-----
"■ M k«h ^ 1
1 h*eiaiowt na [.z ...
Ni, p o M >¡1 “ » ,tk ' gdyż ^ N „¿ d a rPO u lz i l ldl .. u - ‘" - -“ i-* « O » * ich wyciągu,,, ■■'"’ ‘ “ '“ P g M im o ły d i.i™ , • • — „ siebie. Siebie, kaleczą I. niszczą. • “ » w Iw Iw »» * j , B ^ pow ibich być zachowany » » r o w y K W szalce p „ w nici powinien mice slale miejsce.» „
KraSowy,,.
lewej nodze lokąrk,, USUwia sic odpowiednie „ e h znajdują sic oddzieluie poci«,, k ą « fc i pnedmiolyr obrobione
. tanpwuteyui, n ,
7 , , 6w no
STANOW ISKO R O BO C Z E I O RG A N IZA CJA PR A C Y 16.1.
Stanowisko tokarskie
szalka. jak I skrzynki powinny być u l uuz.io«, * , „ użylkow ania lokarki. lo k ark i '
“ “ “
jeżeli z tylnej strony lokarki znajdują sic inne lo lz ili lub in « w celu och rony pr/cd wiórami należy siosouać 1, 1»
l „
rama z ru r lu b k a lo u nika Wysokość osłony powinnr wynosić ol. 1,1 a Doiiwy u uwłaszcza tokarek szybkobieżnych
S ta n o w isko to k a rsk ie (rys. 16.1) składa się z tokarki wraz z wyposażeniem oraz sprzętu pomocniczego. N a tylnej stronie sań suportu wzdłużnego jest zamocowana lam pa przegubowa oraz deska, na której przypina się rysunek w ykonywanego przedmiotu.
16.2.
O r g a n iz a c ja pracy
Przed przystąpieniem do obróbki należy zapoznać sic szczegółowo z rysunliem wykonawczym oraz k in . unmlcyjoa. b) ustalić (jeżeli nie podano lego w inslrulejil nz podMń n y t a . h * “ “ « I iwedkości obrolo w c wi/ceiuna. klóic bedł »Irzekeie piży obtebet. c^doslarezyć na s lan u w is k . mborre p o r u * » » r u i n . I s a n j « , P » u ,o .c d^ an ćd z ia^ p o m iaro w e
1 pomorniczc ubiżyć na descekz»«1 na kiru 10» Ik b ok-
aby były la lw o doslepnc w czasie pracy. , | uzbroić tokarkę. ,zn. założye u c h . , , , t| zm ierzyć m alcrial w celu zon.ulo.zu,a « co eo
~
Rys. 16.1. SUDowitk: tokarskie Z prawej strony tokarki jest zazwyczaj ustawiona szalka na wyposażenie i narzędzia Może być ona wykonana z kątowników, blachy i siatki lu b z drewna. W szafce powinny być odpowiednie półki, przegrody i gniazda na całkowite wyposaże nie tokarki oraz narzędzia. Przedmioty ciężkie, takie jak tarcze tokarskie i zabiera
3
£
=
1« » »W O «W O »OWOC*» I Q«OANg*CJ« PRACY O su nię cia noża na określona średnicę przedmiotu obrabianego dokonuje się pomocą *kali. P o każdym przejściu noża należy zm ierzyć średnicę obrobione, powierzchni.
16.2.2.
Sir--'* ”
A- Praca Jrawanta
Pr/y produkcji seryjnej opłacalne jest rozdzielenie obróbki zgrubnej od w ykań czającej. Te dwa rodzaje obróbki m o/na w ykonywać na tej samej tokarce, p i,,
t /byt ----------------------- --!. /ddotm o.™ , ' “b t o k . u . J L ' " “ “ » « .. „
wykańczająca- Bardziej celowe jest w ykonyw anie obróbki zgrubnej na innej tokarce T okarka do obróbki zgrubnej może mieć mniejszą dokładność geometryczna
4 Pragrun. iim ki-, » R it o « , t w , ,
natomiast powinna m ieć większą m oc napędową. M oże to być tokarka o zmniej szonej dokładności, ale nic tokarka zużyta (z powiększonym i luzam i i małą sztywno ściąk gdyż występujące przy obróbce zgrubnej duże siły skraw ania łatw o mogą spowodować w tokarce zużytej występowanie znacznych drgań całego układu co uniemożliwi w ogóle obróbkę przy założonych parametrach skrawania. Uzbrojenie tokarki w narzędzia pow inno być takie, a b y przy jednym zamocowaniu
7jdziorv na powierzchni
tym celu należy stosować im aki cztero
to PO »» l»b B « l u „ StoAowatość powKrzchm obrobionej
) h « p o .t d k . ... ,lt« „ t , , d « « . , TOuu Drgania układu O U P N
1. 2 .V 4. 5
Dosuwanic noży do przedmiotu odbywa się za pomocą skali, przy czym celowe jest założenie na skali wskaźników lub zrobienie z n akó w
r
,
r
S,0sowanic ,o k u P racV- ja k i został podany w ro/dz.
PUii“
'° C" ni*
P « !« ™
* h po w sta w an ia a
podani
B Praca na tokarkach re»ot»ero»>di 1 Złe ustawienie zderzaki op*ncaj»cr « n i « « ^ t wrzeciona 1 Luz osiowy .rzeooru 3. / U regulacji nwągu szczęk aosiowych
Pręt obraca się » urządzeniu
1 Słabe zatoccowaniereęti . 2 Wymian pcęeztczDefeęti cd?*pH 00
Niewłaściwa średnica przedmiotu obrabianego, falistość toczonej
.r a to ..
TaMlca «.I. Wady locaanl, t prsytayn, Ich powstawania R o to , .a d ,
Wa/ntejsze przyczyny
1Zejście wiertła z osi wiercenia i zwiększenie średnicy otworu
na tokarkach uniwersalnych Wykruszanie kra*«dzi skraw**«,
1. 2łc naostrzony nóż 2. Źłe dobrane wymiary łamacze wióra NleP*i *idlowo usuwiony nóż względem osi obrotu przedmiotu obrabianego
Sadnuernie zw yacM Uta
) S f * ! “ *'> P“ » * h*h pildkoić . k r . . . n i . >. wady materiału ostrza 6. Wady materiału skrawanego 1. 7 y 4.
/ .« Iw o n a t . „ d o i i materiału , k r . . . u 'l o f anK^ >wc/' ,n> materiał wtrąceniami niemelattc/nymi N lewusa wy dobór gatunku węglików spiekanych Ntodcutaioc,« c h to ta iw , u u .t o .a u « u .tul, narzędziowej
Mail sztywność zukcowuu rr(rdn»to ctatuano Zbył duze wysuwne oozi znula labtuła zload. SUbo dociągnięteU a , sin supmcydi Nadmierne zuzyoe ostrzi Ogólnie zły m a icrteUczny ofriburki
Niewłaściwa długość przedmiotu obrabianego
wykańczającej. KŻCl‘ o k rcilo n a śrcdnica Przedm iotu m a w ąską tolerancje 5 (patrz rys
---- -
" ? ™ ‘. * * * W t o “ W
l Nie*spółos»aość kij* »r/rootu i ko&ka-----1 » '.k ii» u o R llu « ir a ,m „ N„ . a„ 0, TOraoi
nożowe i im aki tylne (lub szybkozmienne im aki uniwersalne).
Wym iary długościowe przedmiotu uzyskuje się przez dosuw anic suportu do zderzaka.
V “ :' “ toRejni t o fto ,
Zby. twardy lab ,byi nKkki
przedmiotu można było w ykonać wszystkie zabiegi bez zdejm ow ania jednych i zamocowywania drugich narzędzi. W
•
6 & naourzon. nó> ■pinitOe noż.1
czym cala seria przedmiotów przechodzi najpierw obróbkę zgrubna, a następnie
Nt
------
Zasady pracy przy produkcji seryjnej
--- — —
l 5 3 5 £
=
S
-----------
1Duża chropowatość lub nieprawid łowy zarys powierzchni toczonej | nożami kształtowymi 1Zła jakosc powierzchni lub rozbicie 1otworów rozwiercanych
„ . r a t * “ •w*“ * ', j N„ u . t * « t f > " “ *• ,
t>
E
Ł
- « ---- ■
£
fcr
„„.» u k .
S
»
- " ‘
| , . ąmnnwacaa lorranai
„Mmmo < w > - ' o » » » « » « 8“
. Tablic* I » ' <«M
_
___
620
. |W .,.K |^ W
P o p ra c i " al" >
"** * «
« Wiórów
pjcha i nnilęphw naoliwić.
cc>c>
-yinre 4,
j . jeżeli tokarka ^ M » e prrer pcw.cn era. „ r y w a n ^
B Praca na tokarkach rewolwerowych 1. Wadliwie naostrzona narzynka Niepełny, poarywany gwint zewnętrzny z wyraim uożlowaiośoą 2. Zbyt duża lub zbyt mata średnica materiału pod s»ini 3. Zużycie nar/ynki lub noży głowic gwinciarskich Na czołowych powierzchniach przedmiotów obrabianych resztki nie zebranego materiału
16.3.
1.
Krawędź skrawająca no/a przecinaka m< przechodź przez oś pręta 2. Sifpione oslr/r noża przecinaka 3. Nóż przecinak ustawiony ponad osią pr/edmiotu
Konserwacja tokarki
Długość okresu eksploatacji tokarki zależy w znacznym stopniu od prawidłowego jej użytkowania oraz zgodnej z instrukcją konserwacji. Tokarz pracujący na danej tokarce powinien ją dokładnie poznać, zaznajomić się z jej mechanizmami, układem sterowania i systemem sm arowania. Powyższe informacje są zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej lu b in strukcji obsługi, która powin na być przechowywana na stanowisku roboczym tokarza. Należy szczególną uwagę zwrócić na dobre smarowanie oraz utrzymanie tokarki w stanic nieuszkodzonym i czystym. Ogólne zasady dotyczące tok arki w tym zakresie podano poniżej. 1. Codziennie przed przystąpieniem do pracy należy uzupełnić sm ar w e wszystkich punktach smarowania ręcznego. P rz y centralnych lub obiegowych systemach sma rowania należy sprawdzić, czy w zbiornikach jest praw idłow y poziom oleju i w pr/y padku zbyt małej ilości oleju uzupełnić go. F iltr y olejowe powinny być we właśd w ym czasie czyszczone. D o smarowania należy używać odpowiednich smarów, jakie zostały podane w instrukcji obsługi. 2. Przed uruchomieniem tokarki należy sprawdzić, czy wszystkie dźwignie sterow nicze znajdują się we właściwych położeniach. Nieopatrzne uruchomienie tokarki przy nieprawidłowym nastawieniu jej mechanizmów może spowodować np w yła manie zębów kół zębatych lub uszkodzenie innych elemntów. X Przy tokarkach szybkobieżnych oraz przy tokarkach o sterowaniu hydraulicznym należy pamiętać, żc prawidłowa ich praca odbywa się wówczas, gdy olej ma właściwą temperaturę. Komplikacje w działaniu mechanizmów oraz przeciążenia silników elektrycznych, spowodowane zgęstnieniem oleju smarowniczego lub hydraulicznego, występują szczególnie w okresie zimy. gdy temperatura w h ali fabrycznej
w czasie
przerwy nocnej lu b świątecznej znacznie spada. W tych przypadkach należy pr/cd przystąpieniem do normalnej pracy uruchomić tokarkę na w oln ych obrotach na taki okres. aż. przy szybkich obrotach ustąpi przeciążenie silnika napędowego. W pr/ypadkuch koniccmych należy ranosować podgrzewanie oleju, ł
W cz u ic pracy należy chronić prowadnice lora i .u p o rlu prred w ióram i i usuwa,
yc « ale r. prowadnic Nieużywana cześć prow adnic io/.i pow inna być nakryła drewnianymi pokrywami ochronnymi
l
Jakiekolw iek unkod ren ia elementów roka.k, (chccurb, drobnei
natychmiast usuwane Praca na rukarce uBkodronr, powoduj, i W rezultacie całkow ite zniszczenie
w ’
*
Należy również pamiętać o poddawaniu tokarki » e właściwych Krainach przeglądom okresowy m i remontom, co znacznie przedłuża okres jej użytkowania
^|
onoźąei n , m n , ’
.
--- ---- _ _
17 2. Niebezpieczeństwa grożące tokatiowi
«¡3
PTO ,° k" ' k,C| “ »»>' ».aa , [errdfniMrm w duże niebopicc/cnsiwo wypadku pety niewlaie,,, ¡ T Ł i 1* '* ™ « * « . awrócić szczególna uwagę na następując z a s a d y “ ” * “ 0 Hat) bgo, P o zam ocow aniu i odmurowaniu pnedmioi» w ,,., „ a w io n y w u chw ycie klucz prz, „ „ ch „m„ n,u
. “ * ■'< k " P . Pon>
z dużą silą. co m o « byc przyczy ną ciężkiego wyp^ku
* * o*»
Przy stosowaniu u chw ytów szczękowych, przed u ,Ucbomieoifm w k łrtl. , na początku p ra c y ) sprawdzić, czy szczęki uchw»iu , , « ¡¡¡¡2 J* D o tycz y to szczególnie uchwytów zębatkowych (Forkirdti) które p o S w S
BEZPIEC ZEŃ STW O I HIGIENA PR A C Y TOKARZA
zawsze k o łk i kon troln e. Pełne zazębienie występuje wówcas. -djk o k k k o « * ! n y umieszczony na obwodzie lub czok uchwytu jest schowany. R o z d z ia ł
Jednym i podstawowych czynników, który m a bezpośredni w pływ na jakość wykonywanej pracy i jej wydajność, jest b e zp ie c ze ń stw o i h ig ie n a p ra c y. Stworzenie bezpiecznych i higienicznych warunków w zakładzie pracy jest obowiązkiem praco dawcy. Robotnik, wykonujący pracę na obrabiarce ma obowiązek w pelm prze strzegać przepisów w tym zakresie obowiązujących. Poniżej podane zostały podstawowe w arunki higieny i bezpieczeństwa pracy przy toczeniu.
2.
Za m o co w an ie przedmiotu w uchwycie czy w kłach powinno być »taran-
nC i dostatecznie mocne. Przedmiot wyrwany w czasie pracy z uchwytu »t.arza duże niebezpieczeństwo. Należy zwrócić na to szczególną uwagę przy obrób ce w k ła c h przedm iotów ciężkich. Kieł siały w koniku na skutek braku m i t u lu b z bytniego dociinięn ia może się zatrzeć i urwać, a wówczas przedoiot spadając pow ażnie uszkadza tokarkę i jest bardzo niebezpieczny dla użytkow nika tokarki. Przy stosowaniu uchw y tów szczękowych pneumatycznych należy przed przystąpie niem d o p rac y sprawdzić, czy awaryjny wyłącznik spadku ciśnienia d/ula. N ależy w tym celu zamknąć dopływ sprężonego powietrza na doprowadzeniu i spraw dzić, czy uruchomienie tokarki jest zablokowane Spadek ciśnien ia w sieci może spowodować wyrwanie lub wypadnięcie z uch-,tu
17.1.
Stan zdrowia tokarza i jego ubiór
Pracownik obsługujący obrabiarkę powinien przychodzić do pracy wypoczęty
przedm iotu obrabianego. t„h tarcic 3. N ig d y nie należy ham ować ruchu wrzeciona ręką przez chwytanie lub
Zmęczenie organizmu, wynikające z niewyspania lub innej przyczyny, jak również
ręką o u ch w y t. . . h akży ,1Mować tarcze abkrako-e 4. P rz y zam ocow aniu przcdmtoiu w uacn nun«?
zły stan zdrowia znacznie zwiększają niebezpieczeństwo zajścia nieszczęśliwego wypadku w czasie pracy.
z osłon ą (ochronne). « W o » obrabianego5. W czasie ruch u wrzeciona mc dotykać ręsą p.
Ubiór tokarza powinien być obcisły. Dotyczy to przede wszystkim rękawów, które powinny być wąskie i ciasno zapięte (rys. 17.1).
Ry*. 17.1 Ciasno zapięte rękawy bluzy roboczej
6. N ie m ierzyć przedm iotów będących » ruc »•
Z ja w isk o ro w yslępujc rym lalw .c,. im uchw yt niszczy prow adnice lokarki P° pracow n ik a. . N ależy z alcm prżcd przyslapicm cm do W i n aw ro ty w yk o n y w a ć n i c Nowsze t y p y to k arek o gwintowych
Również m r o k * p o i) b lin y «
niewygodne w pracy i mogą być powodem nici/c/p-
lin g o wypadku. N a skutek nieuwagi luźne cscści odzież, n o g a zosiać u c n g n ie lc
wr/fa0M przenoszą mo-
U ch w yty to k arskie n a k .ę c a rę » „ blM6 ., P n , n f - « m cm o b ro to w y ly lk o przy |edn»m k,tl“ nk“ „ .ę k rę « r loaro»»' kieru n k u obrotów |np. p n y gwintowaniu! ot > W ( j B SprfnOT
z
przed odkręceniem . Prz y stosow aniu tarcz tokarskich
p m , o b r a c a n e s * przcdmioi. G ło w a (szczególnie p r r , długich , opadających
najw iększą dopuszczalną prędko
lu b Z !™ ."“ * P" ’ <*“ > “ * " » p c r ł c w k l /eM 'c ‘ ' f i en» “ “ N ’k ' " “ '» o t na przegubie ręki. gdyż ulnidniaH one pracę.
P rz y p iło w a n iu ręcznym na tokarce
„ . „ u . « W p « " '" “ * "
lo d a . „ p r w » « » d * " “ „gongerenir h
y
przestrzel w-ą „zeciooa. |7 ,, irł00ek )[
|IzytT1anicPllolk
l
“ «nniczijąceg» |e*ą oicbezp***
I 17 H J«C /fH łT W O HU*NA WMCT TOKAMA
624 W przylądku gdy uziemienia nie ma. maszyna może
« * < * / » « ,ub
wiek je j części, doznaje porażenia Porażenie prądem™, Z dla zdrow ia ludzkiego niebezpieczne Ponieważ
>k*w
napięciu 380 V lu b większym, niebezpieczeństwo groźne i łatw o tu o wypadek śmiertelny R y ł. 17.2 Ręczne piłowanie na tokarce
tu o rękę. Trzonek pilnika powinien być pew nie i m ocno osadzony. Wypadnięcie trzonka w czasie pracy może m.in. spow odo w ać okaleczenie tw arzy. W ióry powstające w czasie skraw ania stan ow ią dw ojakiego rodzaju nicbczpicc/cnstw o dla pracownika: — uszkodzenie mechaniczne c ia ła (okaleczenie), — poparzenie. W ió r wstęgowy, powstający przy skraw an iu m ateriałów m iękkich , jeżeli nic jest z miejsca obrób ki odprowadzany, grom adzi się przy przedm iocie obrabianym i uchwycie. Stam tąd może być ła tw o p orw an y przez w iru ją c e części i wówczas zaczyna w irować w formie kłębu w raz z nim i. stw arzając duże niebezpieczeństwo dla obsługi. Środkiem zaradczym jest w tak im przypadku stosowanie zwijaczy wiórów (wklęsła powierzchnia n atarcia) lu b łam aczy w ió ró w . Środkiem doraź nym może być bieżące odprowadzanie w ió ra za pom ocą odpow iednich szczypiec lu b zagiętego pręta (haczyka). Ręką w ió ra c h w y tać nie w oln o. W iór k rótki odpryskowy w czasie s k raw an ia odp rysk u jc z narzędzia lub jest odbijany przez wystające części uchw ytu i przedm iotu obrabianego. W ió r taki stanowi niebezpieczeństwo przede wszystkim dla tw arz y i oczu pracownika Zabezpieczeniem są okulary ochronne lu b też osłony, w yk o n y w a n e z materiałów przezroczystych (nietłukących się), co u m oż liw ia obserw ow anie procesu skrawa Szlifowanie na tokarce jest operacją raczej rzadką. Szlifuje się k ieł osadzony we wrzecionie tok arki lub powierzchnie ch w ytow e szczęk uchw ytu, a czasem pewne powierzchnie części maszyn w czasie ich prod ukcji lu b regeneracji, iłowanie na tokarce wykonuje się za pom ocą p rzystaw ki szlifierskiej (często nazywanej w języku warsztatowym f o r t u n k ą ) O p eracja ta je st szczególnie niebez pieczna ' może być w ykonywana w yłącznic przez dośw iad czo nych pracowników, tokarzy lub szlifierzy. T° r f lv ! Z napęd.cm ,ndyw>dualnym za pomocą s iln ik a elektrycznego m ają instalację doprowad“ W * P U d z sieci. Zg od nie z ogólnym , przepisami każda o rz eL” ’“ P° ' ' in n a b* u/icm iona. czyli jej korp u s mus. być połączony Przewodem z mstalacją uziemiającą.
V iw P l em
«« fó b ie
Niedopuszczalne jest naprawianie uszkodzeń instalacji lub apaiatury dekt^w . pracowników bez odpow *«nwh k - a k f.k * , , prac.
SIWO wciągnięcia rękawa w uchw yt lu b uderzenia w ys tając y m i częściami uchwy
t
przebicia izolacji znaleźć się pod napięciem i * led J * * ! * *
*
*
, H . TBYOOHOMłłBI*
T ablica 18.1. W a rlo ic l sinusów I coslnusów
itr
20
xr
40
0.00582 0.02327 0.04071 0.05814 0.07556
5Cr
0.00873 0.02618 0.0*362 0.06105 0.07846
0,0116* 002908 00*653 0.06395 008136
0.01454 0.0)199 00*94) 0066*5 0.03426
0.08716 0.09005 0.09295 0.10453 0.10742 0.11031 0.12187 0.12476 0.1276* 0.13917 0.14205 0.14493 0.15643 0.15931 0.16218
001745 ~ 0034» 0.05234 00*976 03*716
0.09585 0.11320 0.13053 0.14781 0.16505
0.M8T4 0,11609 0.13341 0.150« 0,16792
0.10164 0,11898 0,13629 0.15356 0.1X78
0104)3 0.121*7 0.13917 01564) 017365
0.17365 0.19081 0.20791 0.22495 0.24192
0.17651 0.17937 0.18224 0.18509 0.18795 0.19366 0.19652 0.19937 O20507 0.21076 0.21360 0.216*4 022212 0.22778 0.23062 023345 023910 0.24474 0.24756 0.25038 025601
0.19*1 020791 022*95 024192 025882
0.25882 0.27564 0.29237 0.30902 0.32557
0.26163 0.27843 0.29515 0.31178 0.32832
0.26*43 0.2812) 0.29-93 0.31454 0.33106
0.2672* OJ 84)2 0.30)71 0.31730 0.33381
0.27284 028959 0X625 032282 0339»
027564 0»2)7 O3W02 032557 034202
0.34202 0.35837 0,37461 0.39073 0.40674
0.34475 0.36108 0.37730 0.39341 0.40939
0.34748 0.36379 0.37999 0.39608 0.4120*
0.35021 0.36650 0.3S26S 0.39875 0.41469
035565 037191 03*805 0.40*05 0.41998
0358)7 037461 03907) 04(674 042262
0.42262 0.43837 0.45399 0.46947 0.48481
0.42525 0.42788 0.44M8 0.44359 0.45658 0.45917 0.4720* 0.47460 0.48735 048989
0.45051 0.44620 0.46175 0.47716 0.49242
O.OOCOO 0.00291 0.0I74S 0,02036 0.03490 0.03781 0.05234 0.05524 0.06976 0.07266
T A B L IC E M A T EM A T Y C Z N E 18.1. Trygonom etria 18.1.1. F u n k c je tr y g o n o m e tr y c z n e F u n k c ja m i tr y g o n o m e tr y c z n y m i nazywa się zależności m iędzy bokam i i kątami
18.1 )
trójkąta prostokątnego (rys.
R ys. 18.1 Oznaczenia boków i kątów w trójkącie prostokątnym
sin ^
:
c o s / t- - ;
tg f i ~ - ■
ctg f i - -
Jeż d i znana jest długość jednego z boków trójkąta prostokątnego oraz w artość k ąta » lub fi. można obliczyć długości pozostałych boków n a podstawie następujących wzorów a = esina;
a
b - e s in fi; C
o ■ c c o s fi;
b = c cos er;
sin» b s in fi
a = b lg x .
b - a t g fi;
b cos»
0.50252 0.50503 0.51753 0.52002 0.53238 053384 0.54708 0.5*951 0.56160 0.56*01 0.57358 0.57596 0.57833 0.58779 0.59014 0.59248 0.60645 0.60182 0.60414 0.61566 0.61795 0.6202* 0.63383 0.62932 0.63158 0.6*723 0.64279 0.64501 0.65606 0.65825 tt6M>*4 0.67344 0.66913 0.67129 0.68624 0,68200 0.6S4I2 0.69466 0.69675
0.50000 0.51504 0.52992 0.54464 0.55919
60' a - b e l g fi;
b = o c tg i; CA« A
W
04)375 0.43837 0.45140 0*53» I (|**660 0*6947 0.48226 IniUftl I 5 049748 0_9XW
051254 051504 0.50754 051®* 0527*5 052992 0.52250 05*^0 054464 053730 055678 055194 055*36 057119 05735$ o.5***i 0565SD 058543 058779 0.580X1 058307 0599*9 0*0182 0.59*82 059716 061337 0615» 060876 061107 062X0 0629)2 062*79 062251 06*279 063832 06*056 065*06 065166 065)86 06*91» 0666J7 0679*7 06820» 069256 069*66 QW»5 070711
TflYOONOMtTSI*
T a b lic a 1 8 .2 . W a rto S cl t a n g e n * * I cot.ng en»6 *
P
IP
20
1 2 3 4
O.WWC 0.99985 0.99979 099973 0.99939 099929 099917 099863 099847 099831 a99756 0.99736 0.99714
5 6 7 8 9
0.99619 0.99452 0.99255 0.99027 098769
099594 099567 099421 0,99390 0.99219 0.99182 0.98986 098944 098723 098676
10 II 12 13 14
098481 098163 097815 097437 097030
0.98430 0.98378 0.98107 0.98050 097754 097692 097371 097304 0.96959 096887
15 16 17 18 19
096593 096517 0,96126 096046 095630 095545 095106 095015 094552 0.94457
20 21 22 23 24
093969 093358 092718 092050 091355
0.93869 093769 093253 093148 092609 092499 091936 0.91822 091236 091116
25 26 27 28 29
090631 089879 0.89101 0.88295 087462
0.90507 089752 0,88968 088158 087231
30 31 32 33 34
086603 085717 0.84805 083867 082904
35 36 37 38 39
081915 0.80902 0.79864 0.78801 077715
40 41 42 43 44
076604 076417 076229 07S47I 075280 075088 074314 074120 073924 073135 072937 072737 0.71934 0.71732 071529 W
C) 0.99985 0.99939 0.99863 0.99756 0.99619
IP
P
20
0 1 2 3 4
.00000 .01746 X03492 X0524I 3,06993
.00291 .02036 3.03783 3.05533 0.07285
5 6 7 8 9
3.08749 0.10510 0.12278 0.14054 015838
0.09042 0.09335 0 0.10805 0.11099 0. 0.12574 0.12869 0 0.14351 0.14648 0 0.16137 0.16435
10 11 12 13 14
0.17633 0.19438 0.21256 0.23087 0.24933
0.17933 0.18233 0 0.19740 020042 0.21560 0.21864 0.23393 0.23700 0.25242 0.25552
15 16 17 18 19
0.26795 0.28675 0.30573 0.32492 0.34433
027107 0.28990 0.30891 0.32814 0.34758
20 21 22 23 24
0.36397 038386 0.40403 0.42447 0.44523
0.36727 0.35057 0.38721 0.39055 0.4074! 0.41C81 0.42791 0.43136 0.44872 0.45222
090383 089623 088835 0.88020 0.87178
25 26 27 28 29
046631 0.48773 0.50953 0.53171 055431
0.46985 0.47341 0.49134 0.49495 0.51319 0.51688 0.53543 0.53920 0.55812 0.56194
086457 085567 084650 0.83708 082741
0.86310 0.85416 084495 083549 082577
30 31 32 33 34
0.57735 0.60086 0.62487 0.64941 0.67451
0.58124 0.60483 0.62892 0.65355 067875
0.58513 0.60881 0.63299 0.65771 0.68301
081748 080730 0.79688 0.78622 077531
0.81580 080558 079512 078442 077347
35 36 37 38 39
0.70021 0.72654 0.71355 0.78129 0.80978
0.70455 0.73100 0.75812 0,78598 0.81461
0.70891 0.73647 0.76272 0.79070 0.81946
40 41 42 43 «
0.83910 0.86928 0,90040 093252 0.96569
0.8440' 0.8744 0.90569 0.93797 0.97133
0.84906 0.87955 0.91099 0.9134* 0.97700
60
50
4P
50
0.96440 095964 095459 094924 094361
:•
0.99776 0.99644 0.99540 0.99357 0.99144 0,98902 0.98629
0.99511 0.99324 0.99106
0.99482 0.99290 0,99067
0.99452 0.99255 0.99027 0.98769 0.98481
.00582 3.02328 3.04075 0.05824 0.07578
0. 01 0. 0. 0
0.27419 0.29305 0.31210 0.33136 0.35085
cc
I l3 . u czb y phwwszt
TAIIIK I M»TIM*TY< /HI T ablica 18.2 (ed.)
,8 .1 .2 . O k r e ś la n ie w a r to ś c i lunkc|l trygonometty OTANG
[
O
10
|
20
343.77371 171.8854» CO 57.2R9W 49.10388 42.96401 28.6362. 26,4316» 24.5417 19.08114 18.0749 17.16934 14.30067 13.7267 13,19688
NS
30
40
113.5886 38,1884 22.9037 16.3498« 12,7062
84.93979 3436777 21.47040 I5.Ć4W78 12.25051
50 ...
A. dla 1 '
60
...
57.28996 3134158 28.63625 2030555 19.08114 14.92442 14.30067 11,82617 11.43005
89 88 87 86 85
o d cz y ty w a n iu c o ,z , c i g , m,alodljllc u . ^ (d la stopni)
11.0594 9355X 7.9530 6.96823 6.19703
10.7119 9.0098. 7.77035 6.82694 6.08444
10,3854* 10.07803 8.77685 8.55555 7.5957. 7,42871 6,69116 6.56055 5.97576 537080
9.78817 8.34496 7.26873 6.434X4 5.76937
9.51436 8.14435 7.11537 6.31375 5.67128
84 83 82 81 80
5.67128 5.14455 4.70463 4.33148 4.01078
5.57638 5.06584 4.63825 437471 3.96165
5.48451 4.9S940 437363 431933 3.91364
539552 4.91516 4.51071 4.165X1 3.86671
5,30928 4.84300 4.44942 4.11256 3.82083
532566 4.77286 4.38969 4.06107 3.77595
5,14455 4,70463 4.33148 4.01078 3.73205
79 78 77 76 75
3.73205 3.48741 327085 3.07768 2.90421
3.68909 3.4495 233714 3,0»749 287701
3.64705 3.41236 3.20406 3.01783 2.85023
3.60588 3.37594 3.17159 298869 282391
3.56557 3.34023 3.13972 2.96004 279802
3.52606 3.30521 3.10842 293189 2.772«
3.48741 3.27085 3.07768 2.90421 2.74748
74 73 72 71 70
274748 260509 247509 2355S5 22460»
272281 258261 245451 233693 232857
2.69853 2.56046 2.43422 231826 221132
2.67462 253865 2.41421 239984 219430
265109 251715 239449 228167 217749
2,62791 2.49597 237504 236374 2.16090
2.60509 2.47509 2.35585 23460» 214451
69 68 67 66 65
23.2 122 19.4 17.9 16.6
24.3 222 20.3 18,6 17.2
214451 205030 1.96261 1.88073 1.80405
212832 203526 1.94858 1.86760 1.79174
211233 2.02039 1.93470 1.85462 1.77955
209654 200569 1.92098 134177 1.76749
208094 1.99116 1.90741 1.82905 1.75556
2.06553 1.97680 1.89400 1.81649 1.74375
205003 1,96261 1.88073 1.80405 1.73205
64 63 62 61 60
15.4 14.4 13.4 126 11.8
16.0 14.9 13.9
1.73205 1.66428 1.60033 1.53987 1.48256
1.72047
1.70901 1.64256 137981 132043 1.46411
1.69766 1.63185 136969 131084 1,45501
1,68643 1.62125 1,55966 1.50133 1.44598
1.67530 1.61074 1.54972 1.49190 1.43703
1.66428 1.60033 1.53987 1.48256 1.42815
59 58 57 56 55
11.1 10.5 9.9 9.4 9.0
¡111
11.43005 9.51436 8.14435 7.11537 6.31375
sin 16°40’ - 0.2868 c o s l ó W - 0.9580
122 11.5 10.8 10.2
1.40195 1.35142 1.30323 135717 1.21310
1.39336 134323 139541 134969 130593
1.38484 1.33511 138764 134227 1.19882
1.19175 1.15037 1.11061 1.07237 1.03553
1.37638 132704 137994 133490 1.19175
54 53 52 51 50
8.5 8.1 7.7 7.4 7.1
1.18474 1.14363 1-10414 IXI66I3 1X12952
8.7 8.3 7.9 7.5 73
1.17777 1.13694 1.09770 1X15994 1X12355
1.17085 1.13029 1-09131 1.05387 1.01761
1.16398 1.12369 1.08496 1.04766 1.01170
1.15715 1.11713 1.07864 1.04158 1.00583
I.IS037 1.11061 1.07237 1.03553 1.00000
49 48 47 46 45
63 6.6 6.3 6.1 5.9
7.0 6.7 6.4 63 6.0
30 A N G EN
20
10
0'
O
***• ®
Wie UKu,
« W j
J °
kol“nrn.c pop,ałq
s»n66’
I0‘
= 0.9147
■
* k***
COS66 10 - 0.4041
tg32r50' = 0.6453
lg52 20 »1.285»
ctg32, 50' - 1.5497
cig52 201- 07720
dla r A.
Przykład 2. Obliczyć Ig20‘ 15* W tablicy 18.2 znajdujemy: tg20'!0’ - 0.36727 Poprawka dla 5 “ : 5 •3.3 = +16.5 Wartość tg20'15’ wynosi: 0.36727 *165 0.36892
Przykład 3. Obliczyć cos22"l2*. W tablicy 18.1 znajdujemy: cos22’ 10" - 0.92«« Poprawka dla 2 a: 2-1.1 - -2 2 Wartość cos22M2 wynosi: 0.92ĆO9 -22 0.92587
9.7 93
1.41061 135968 131110 136471 132031
40
-
W kolumnie oznaczonej symbolem A , dla l‘ znajdują się «inoki rom* odpcmicdiueb lekcji dU kątów różniących się o I'. Są to wartości średnic dla ka/dego -xna ubky. DU uopnu kątów większych od 38" wartości różnic A . są podane cddncfc* dla lewej i ¿u prawej części tablicy. «
1.41934 136800 1.31904 137230 132758
50
i w dolnym wierszu (dla minu»
”
p o k ł a d . . Określić wartości następujących funkcji ifyfonoooiycajrt dla a d *- » i
1.42815 137638 13270» 13799» 133490
60
Do okieilenia wartości s in . i colo.hu, ub, odczytywaniu wartości funkcji un, , l e w , stronie U N « , (d U „ c ^ , , , .
. L icz b y pierwsze . P o lo c ie lic z b y plerwszel zez l i c z b , p k n m „ m : , ciebie.
Pnyklwknu I w »
" Poprawie dla «in 1 1 ( dodaj* *K * Popraw kę dla cos I «4 odejmuję “ f
-odbit™ W110 1 0 0 ' * P*
'• 1 *■
11
U TABKCC M ATEM ATYCZNC______________________________ 18.2.2.
ii.ł. Liczev p u r w s z e
R o z k ła d lic z b n a c z y n n ik i p ie r w s z o
Pr/c/ r o z ło ż e n ie lic z b y n a c z y n n i k i p ie r w s z e rozum ie się zastąpienie te. |,c iloc/yncm liczb pierwszych. T o przekształcenie m atem atyczne znajduje zastosow^ przy różnych obliczeniach, np. przy obliczaniu liczby zębów k ó ł zm ianowych W tablicy 18.3 s ą podane rozłożenia liczb 1 -r 1000 n a cz ynn ik i pierwsze. Przykład. Obliczyć liczby zębów kół zmianowych za pomocą (abl 18.3. gdy z . X,
127
127
127
124 " 2 3 29 " 2 29 3 "
127 24 58
72
j . - 127 (liczba pierwsza), r, ■» 58, /, « 24. z4 - 71
^
I t TMUC* MATIMATYC/Hf
63*
Tablica 11.3 (cd.) I» 192 It) IM 185
2 7 1) 3-61 2* 23 5 37
186 187 188 189 190
2 3 31 I l 17 2* 47 3* 7 2-5 19
191 192 19) 194 195 196 197 198 199 200 201 202 20) 204 205 206 207 208 209 210 211 n i ii i in 215 216 218 220 221 222 22) 224 225
226 227 228 229 230 231 232 2)3 234 235
2 97 3 5 13
236 237 238 239 240
2* 7»
241
2-3*-I I
242 243 244
2* 3
2» s» 3 2 7 2* 3
67 101 29 17
5 41
245 246 247 248 249 250
2 103 ¥23 2* 13 I l 19 2 3 5 7
251 252 253 254 255
2* 53 3-71 2 107 5 43
256 257 258 259 260
2' 7 2 3 2* 5
3* 31 109 73 11
13 17 2 3 37 2* 7 3* 5*
261 262 26) 264 265 266 267 268 269 270
2113 2ł 3 19 2 5 23 3 7 II 2' 29 2 3* 13 5 47 2ł 59 3 79 2-7-17 2* 3 5
2-II* 3’ 2* 61 5 7» 2 3 13 2» 3
41 19 31 83
2-5» 2* 3*-7 I l 23 2 127 3 5 17 2* 2-343 7 37 2* 5 1 3 3’ 29 2 131 2» 3 11 5 53 2 7 19 3 89 2« 67 2 3’ 5
271 272 273 274 275 276 277 278 279 280
316 317
2! 79
318 319 320
2 3 S3 11 29 2* 5
3* 31 2* 5 7
321 322 323 324 325
2 7 23 17 19 ¥ y
2 3 47
326 327
2* 17 3-713 2 137 5* I l 2* 3 23 2 139
281 282 283 284 285
3-519
328 329 330
286 287
211-13 7 41 2’ 3» 17*
331 332 333 334
2 5 29
335
3 97 2» 73
336 337 338 339
288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 »9 310 311 312 313 314 315
2* 71
2 3 7» 5 59 2» 37 3* 11 2 149 13 23 2* -3 •5* 7 43 2 151 3-101 2* 19 5 61 2-3*-17 2» 7 11 3 103 2-5-31 2* 3 13 2 157 ¥ 5-7
340 341 342 343 344 345 346 347
3 107
s* 13 2 3 2’ 7
163 109 41 47
2-3511
2* 3* 2 5
83 37 167 67
2* 3 7 2 13* 3-113 2* S 17 I l 31 2-3'-19 7* 2' 43 3 5 23 2 173
348 349 350
2*-3-29
351 352 353 354 355
3* 13 2’ 11
356 357 358 359 360
2 5’ 7
2 3 59 5-71 21 89 3 7 17 2 179 2’ -3 *5
1» TABIKC MATfMATVCZ« 18.3 (cd.)
Tablica ia.3 (cd.) r u r 1
542 544 545 546 547 548 549 550
2 3 2’ 5
271 181 17 109
2-3-7*13 2» 137 3* 61 2-5*11
586 587 588 589 590 591 592 59J 594 595
551 552 553 554 555
19 29 2* -3 -23 7 79 2 277 3 5 37
596 597 598 599 600
556 557 558 559 560
2! 139
601 602 603 604 605
2 3* 31 13 43 2 *5 7
561 562 563 564 565
311-17 2 281
566 567 568 569 570
2 283 3* 7 2» 71
571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 583 584 585
V 3 47 5113
606 607 608 609 610
2’ 3 7' 19 31 2 5 59 3 197 2* 37 2-3*-11 5 7 17
2 * 3 5'
2 7 3’ 2' 5
646 647 648 649 650
2' 149 3 199 2 13 23
43 67 151 11*
2-3-101 2’ 19 3 7 29 2-5-61 13 47 2* 3* 17
616 617 618 619 620
2* 7 11
5 17* 3 193 2* 5 29
621 622 623 624 625
7 2 3 U 2' 3* 5
626 627 628 629 630
2*11-13 3191 2 7 41 5ł 23 2* 3*
83 97 53 73 13
636 637 638 639 640 641 642 643 644 645
611 612 613 614 615
2 3 5 19
631 632 633 634 635
2 307 3 5 41
2’ 79 3-211 2 317 5 127 2* 3 -53 7* 13 2 11 29 3* 71 2’ 5
2 3 107 2* 7 23 3 5 43 2 17 19 2’ 3* 11 59 2-5*-13
651 652 653 654 655
3-7-51 2* 163
656 657 658 659 660
2* 41 3* 73 2 7 47
2 3 109 5 131
2* 3 5 11
676 677 678 679 680 681 682 683 684 685
2* 3* 19 5 137
691 692 693 694 695
2*-173 3* 7 U 2 347 5 139
696 697 698 699 700
2' 3 29 17-41 2 349 3 233 2’ S! 7
701 702 703 704 705
2 •3* -13 19 37 2* 11 3 5 47
2* 5-31
2 331 31317 2* 83 5 7 19
3* 2 7 2- 3 5*
23 311 89 13
666 667 668 669 670
2 3* 23 2ł 3 2 5
711 712 713 714 715
2 3 II 2» 17 2 3* 5
313 19 157 37 7
671 672 673 674 675
I I 61 2* 3-7 2 337 3* 5*
3 227 211-31
2-7» 3 229 2‘ 43 13 53 2 3 5 23
706 707 708 709 710
37 29 167 223 67
2 3 113 7 97 V s 17
686 687 688 689 690
661 662 663 664 665
2 3 103
? !? "
716 717 718 719 720
2 4» J1T ? 7 ii u » 23 5 3 27 »
2 353 7 101 2* •3 59 2-5-71 3ł 79 2’ 89 23 31 2-3-7-17 5 1113 2* 179 3 239 2 359 2* 3* 5
2 5 8)
Ï } ii
SIS
13« 2* I« J! 97 2 19 23 91
1» TARllCI MATfMAl»C7«f
T ablica 18.3 (cd.)
•w: 903 904 905 906 907 90S 909 910
17 53
o>6
2 463
2 I I 41 3 7 43
927
3’ 103 2‘ 29
2* 113 5 181
925
979
955
5*191
980
2* 239
981
957
933 934
3-311 2 467
958 959
2 11 29 2 479
982
2* 227 3* 101 2 5 7 13
3 5 61
923 924
2 3* 53
976 977 978
956
915
921 922
3 317 2* 7 17
7ł 19 2ł 233
2* 3 19
918 919
2-3-5 31
952
931 932
912 913 914
920
930
951 953 954
2 3 151
911
916 917
928 929
11 83 2 457
5-1117
960
936 937
2* 3* 13
961
938
2 7 67
939 940
3 313 2! 5 47
963 964 965
5 193
962
2* 229
941
7 131 2 3» 17
942 943
2’ 5 23
945
3» 5 7
970
946 947
2 I I 43
971
948 949
2: 3 79 13 73
973 974
950
2 5} 19
975
944
3 307 2 461 13 71 2» 3 7 11 5* 37
7 137
935
966 2 3 157 23 41 2* 59
2* 3 5 3 Ił
972
985
61
11 89 21 5 75 3J 109 2 491 2' 3 41 5 197
986 987
2 17 29
3ł 107
988
2ł 241
989
2} 13 19 23 43
990
2 3* 5 11
213-37
2 3 7 23
967 968 969
983 984
r
2 3 163
2*-11* 31719 2 5 97
7 139 2 487 3 5ł 13
, 2* 31 3 331
994
2 7 71 5 199
995
997 998
L IT E R A T U R A ,
991 992 993
996 2’ 3*
3 7 47
2* 3 83
S ,. »
999
2 499 3» 37
1000
2ł 55
. ,
*
t
1. N t a i m J « « m b * « » « 0 * . i] c h » v iv obróbko»«. W ar«*»*. WNT 196?.
S
£■'■ Obróbka rkra^
x ^
w^
^ »
^
^
* ’•
im
I C * r f i £ : P »'a rlm k n a n ( t e » a . W t " 9. C M H £ .: T o k a r .1 » » . * « « ■ • » 10 G * j 1 i £ : U c h w y ly s a m o c e n ir » « «
II U. K o U iM
"V P<*>
J llM i
d w l » 1™ “
Toczeń« k u l a l i » « Z .. M m w
■ ■ » "*
“ •
j
l» l. „ „ „ „ ckladaarcl*M «“ ” 1 ' _ * l * » « “ ■“ U . M cM w r * .: W la in o k r c k i p t a ! * » “ . „m W "“ *' , li. » . D a r ltw d tl r . N a » » s k r a « » _ ^ . « * W N T 1991. , 16. M tld n rr f i . SIh-«W . .9.: Warunk. moc
pł)Kk •*|00'TO . . W|nB« .
tokarskich. Mechanik 1976. nr 1. 17. N o n le k i f i : Siru kiu n i geomeirycxn
r h l^>«ato-;11,1,51 ^ w - 0 » « . *>T
1» i b f e m U £ - Y a ó e m 19. Poradnik warsztatowca mechani
c .
¡ 0 M , H , ¿cnnrr f
c u r n 1JC|3 nta«)^
TcchnoW * '
II. T O M » . . * I £ Praca na raracra a.b H . B > * c I I « . : Nowoezone matcn.H
-
„
' J «
»Sł »* I« ’
_Ml
— „ „ ,6 7 6 , 6 » « 1 ffl“ ’0"
' .
--
,
dogładzanie
117. 118. 1 »
„ „ th ro p o » > io * powienchni l l \
™
J U n i » C l * " “ 1; ’ UH U llo-C 567
“
w i» w .m
drut fortepianowy 612
'
'*
h M M ,
na sprężynę614.615 dyfuzja M
! « * . ! * * • 289 ,~ c|.loe » O '1' 1 419 ,„ik .dokoder) 3 M . 355. 35» . błokowy 354
S K O R O W ID Z R Z E C Z O W Y
. dynamiczny 354 . iotoelektryczny 354
c
A
. mechaniczny 354
centrowanie przedmiotu zamocowanego w tar
id he/ja 83 agregat hydrauliczny 581. 582 aktywowanie cieczy chlodŁjco-smarujęccj 112
automat tokarski 334-341 jednow r/ecionowy rewolwerowy 338. 339.
-
elementy geometryczneczęści roboczej tarota skrawających ■ ukWOe rur«dm 53-55 freza 51.52 - - noża tokarskiego 51.52
- o p t y c e 359
- warstwy skrawanej 57-61
- statyczny 354
czy tokarskiej 410
wymiaru tołetowanego 15
- szeregowy 354
centrówka do wykonywania nakiełków 377
emulsja nietrwała92 - olejowa 91.92
centrum obróbkowe 360-364
armatura 393
elektrokorund «01. (02. «06
frezarsko-wicrtarskic 360
D
tokarskie A T E6 3 N 361-364
deformacja ostrza 86
i
ceramika azotkowa (szara) 77
dekoder (czytnik) 354. 355. 359
faliilcoc po-iccfcbni SS. *!•«
poprzeczny 337, 338
- narzędziowa (białe tlenki spiekane) 77
diament pollk ryalallan y P C D
widow rzecionowy 338. 339
- mieszana tlenkowo-węglikowa (czarna) 77. 78
- tokarsko-wytaczatskic 360
341 wzdłużny 340
wzdłużny 336-338 azotek boru szekienny C B N (cubic boron nit ride) 80 azotowanie stali narzędziowych gazowe 69 w kąpielach solnych 69. 70
cermetale 76. 77
- nośna profilu chropowatości 40
chłodzenie ostrza 91-93
- odcinka elementarnego 38
chłodziwa gazowe 93 chrom (C r) 66
- skręcenia 489 - toczenia poprzecznego 117. 118
chromowanie dyfuzyjne 71
-
chropowatość powierzchni 35-42. 48. 108-118.
- - wzdłużnego 117. 118
» wpływ warunków skrawania
wyznaczanie 449. 450
chwyty noży tokarskich 175
docierak 47. 606 docieranie 48. 89. 258. 596. 606. 607
bezpieczeństwo i higiena pracy tokarza 622 625
ciecze aktywizowane 92
- na tokarce 596. 606. 607
bezpiecznik im by pociągowej 306
- chłodzące 91
blok informacji 345. 348 błędy przy toczeniu kopiowym 585 - zamocowania noża tokarskiego bruzd, 113.115
262
wałka
przy gwintowaniu nożem 528 toczeniu 93 . wpływ na chropowatość powierzchni cosinus 626 628, 631
606 606
otworu
chlodząco-smarującc 91 93,112, 528
- smarujące 91
^
t a w k » » '" '* * ’ * M tokara f* tu»’ «!« » rt000® * ^ ^
dobór lcół zmianowych 533-543
108-118
baza ustawcza 370
bicie obrobionego wałka, sprawdzanie 451 - otworu 467
- -
.
długotrwałość ostrza 88
152-155 toczonej stali węglowych 152-155
B
80
długość stożka 476-480. 484
- tlenkowa (biała) 77
pionowy 339 - - poziomy 338. 339
diamond)
- noży tokarskich 258
112
_
i,
«42
„ ..u * geomrtna « « n . przy toczeniu « « li węglowych nożem z płytką lulowwsą 143-14« wiek>ustr/ową 137 142
gwint metryczny ogólnego przeznaczenia 49| 494 podstawowy 490 stożkowy 488
żeliwa szarego nożem i t dali szybko
trapezowy 507-514 -
spiekanych 161. 162 ---- - wieloostrzową 156 160
zwykły 488
„ « W « '" >
obróbka 486 561
calowy cylindryczny 503 505
118
stożkowy motoryczny 503. 506. 507 - - walcowy 488 stożkowy motoryczny 488
ściowym 127 - dokładnym
126
wzdłużnym «ali węglowych nożem ze siali szybkotnącej 194 151 - - z płytka lutowaną 143-148 wieloostrzowa 137-142 -------- żeliwa-szarego nożem ze stali szyb kotnącej 163. 164 -------- z płytka lutowana z węgli
161. 162 wieloostrzową 156-160
- -. wpływ na chropowatość powierzchni I I I . 112
-
na tokarce uniwersalnej 553. 555. 557 wewnętrznego 555. 558 zewnętrznego 553. 555 narzędziowa tokarek rewolwerowych ze skoś ną osią obrotu 324 z pionową osią obrotu 324. 326 poziomą osią obrotu 324. 326 - rewolwerowa konika 432 suportu 431 grubość warstwy skrawanej 59. 60 grupy tokarek 265 gw.nt486 561 - jednokrotny (jednozwojny) 487 . łuszczenie 550-558 metryczny 488-501. 507-514 - drobny 488 . odchyłki podstawowe 495
I
» » 4 .
skrpania suci u e® ., to ftó t w - stożka 4)6478.4$4
„nak nożowy 249,259-263 . _ oteronożowy 251. 259-262 _ . jednonożowy 259 _ „m ocow anie drutu do zwijani, sprężyn
rurowy 488 stromy 531-533 trapezowy 528-531
wukbdaerobxr)n>55.S7 wnuosu linii irubmj 4$6 gmntustroocf) 5JI - zatoczenia 591
613 - wielonożowy 431
. tolerancje 489-516
kątotaerr 25$ uniwersalny do ęccuai« k«u ostrzy 25$
informacje geometryczne 354
- - metryczny 507-512 - - niesymetryczny 488, 507, 512 516
- technologiczne 354
- - symetryczny 488
instrukcja 34g
- wewnętrzny 487, 498. 505
interfeis 364
- - stoika 4$ł kato»tnl tokarski m su sbj 411.412 liel tokarski 371.37X377-346.3«-»l - - konika 373
wielokrotny (wiclozwojny) 487. 488. 543 546
interpolator 349, 350
- lewy 488
- kołowy 349. 350
^ - specjalnyó:no«o«atiinfW.W
- liniowy 349
. .
- - prawy 488
obrotowy 373.377-3*4.JIM M
- paraboliczny 349. 350
. wymiary 489-516
głowica do łuszczenia gwintu 553-558
1 daw uog
rurowy 488. 503-516
gładzenie (bonowanie) 48 przy toczeniu bardzo dokładnym i gładko
P">
gonowanie (gładzenie) 4K
. pomiary 559-561
filara (przekładnia płatował 533-546 głębokość skrawania
d0 « » i " 0* ™ “
- - - . wpływ 104
. ¡ « n a peacy tokarza 622-625
okrągły 488. 501-503
109.152 155 toczonych powierzchni »4. I(M 108
ków spiekanych
„ - o . * * przeciwpradowe 295
- modułowy 533-543
108.
* p ia n ia urotatg) i!’
H
-. tolerancje 495 499
tnącej 163. 164 - - < płytką lutowaną * węglików
-. wpływ na chropowatość powierzchni
5' 8, 519
^ k a ń c ra k (Ja ia ro m k ) o t
zewnętrzny 487. 499. 505
.
gwintowanie gwintownikiem 518-521 na tokarce 521 - narzędziami samoprowadzącymi 516-521 narzynką 516-518
użyciu
. tukrpU *>
601. 606
hydraulicznego
- narzędzia skrawającego 52
546 549
- natarcia 54. 109, 168. 169. 171
stromych gwintów 531 533
noży diamentowych 239 - - .w p ły w na chropowatość
wielokrotnych gwintów 543-546 - wykańczające 527, 528 zgrubne 527 maszynowy 518 pośredni 519
rp rn y«» W
- kierunku ruchu wypadkowego 51 kopialu
- według znaków 530, 531
gwintownik 518-521
- - m k iy »
. . amoranskW'!'1» ' " 9
kąt freza walcowego 55. 56
nożem 521 558 przy
kadr 344 kąpiele do azotowania 70
- normalnych gwintów 525-531
i ł * « *
- i elauicm.un decnbrm HO
K
karborund
na tokarce 518
uniwersalny łM « . W
pow*rzchn>
kietanki i zwwa>
109 - ostrza noża 54-56. 258. 259 . pomiar 258. 259 w układzie narzędzia 55. 56 - pochylenia gtównej krawędzi skrawające! 170
!* 5 S S S — 5 kinem»“ ' “ ”
w o«o»«ox" . * * * * * < wTk°M nU gwintu do lU diu 4*9 , dokładna 4S9
«wuio** 35
krawędzie skrawające czynne 58 M
główne 52
ekonomiczne 88
.ofera-KT Ib 33. **
.U fiily kafbofundo*. 80
fizykalne 88
W
technologiczne 88
¿srtss.~ — - *“ 449-45.»
«U «
krzem (Si) 67 krzywka bębnowa (walcowa) 335 - skokowa zataczanego freza 5X9. 590 tarczowa 335, 336
“,k"'kl5J4M
p n j aadaaahi I * “ “
liczba operacji wykonanych trapezowego 526
konik tokarki kłowej 316-319
- ziarnistości
tokarski 306-308 konsetwacya tokarki 620.621 kontrola wębfcaaa x«batki
1 16
- przejść przy toczeniu gwintu ostrego 526
konpul« klasy C 369
601
liczby pierwsze 631-638 a
szczękami
V>uchwycie Forfcardta 398
linia średnia profilu chropowatości 36 40 - środkowa profilu chropowatości 36, 37
kontrolny przyrząd kołowy 45!
- śrubowa lewoskrętna (lewa) 486
końcówka wrzeciona gwintowa 276
- - prawoskrętna (prawa) 486
- - kołnierzowa 278-281. 284. 285
- wgłębień profilu chropowatości 38
typu A 279 281 bagnetowego 279 - Camłock 279. 284.285
- wzniesień profilu chropowatości 38.40 luz
18
łamanie wióra 172 -
- hydraubczny 546 549. 573-583
- - płytek wieloostrzowych 205
przy wielokrotnym cyklu automatycznym 575-578 -
uproszczony 573. 574 usytuowanie na tokarce 578. 579 i *«k*rou>,,„ g i t a , .«lomMycnran iii ■7482. 483. 571, 572
koeek (czop specjalny) 419 k°m > o h « * , n * " • > « « S I . S i, 58
nakładany 173 rowkowy 174
- - schodkowy 172 - szlifowany 173
„
^
* * " o t O T s m 4 . |a
»■ «0 przynaonamu
gwintu 533-543 preselekcyjny wrzeciona tokarki 296 298
chroniony (odmiana B) 371,371375 ^ R ^ J? J ł ł B ł MKńrodoweto 56156) m
metalurgia proszków do wyrobu stali szybkotnących 67 mikrometr do pomiaru gwintu 559. 560
„ ykc0)łłfje „ a A K k u K t j; j tokar« 375 „m a ra 375.376
_
mikroproszki śckrnc 601 roimośrodowość czopów, sposóbmierzenia 565
zwykły (cdmucj A) 371
^ ,^ „ 2 nalepione cząsteczki matenału ilrawanefo 113
- walka mimośrodowego 561 565
Mpęd ruchu posuwowego 302-305
moc skrawania przy toczeniu wzdłużnym 61-66. 123-125. 132-151. 156-163. 165.571 - efektywna 571
wpono tokarki »2 „aro.« P » « « * “ ^ narzędzsa do wykooywaau
-------- stali węglowych nożem z płytką lu-
Umącz wiórów 172-174. 205
kopia! 343.482.483. 546-549. 571-583
. )_
.
wieloostrzowi 137-142
-------- it li» » s a m o n o « "’ “ * * kolnącą 149-151.16!. 161
koparka 265
m
■ « « •* * * " . P O .^ 0 ,
H M “ . p o B lJlttltó «
-
wymienna do kół obrotowych uniwersalnych
. nacinanie gwintów nożem 546-549
»
. m d » « “ -80 „ lr a , „ p * . .
towaną 143-148 __________________
szlifierskiego 598-600
dostawny 573
w
Ib » ™ » -
- wierzchołkowy zazębienia 536
- - ze łtożkiem zewnętrznym 278. 279 385
» , » «
- ścierne (01 „echam/m napędowy tokarki
546
k oM b«|*aiuko-> -1* koło śhmakowe 540
-
'« " * « * » »
kryteria zużycia ostrza 88. 89
/#n.boa489
kota paw *c 546 zmianowe. dobór 533-543
« --"ierm m ó .i* * * * , « > . 5 2 » . i4 49 450
- - pomocnic/c 51. 52
, 7)
516_52ł
^
u,r'or>' 0* ^ak0subaay«6 wpf«-»-'_ { ¡Mtmatc* pohkry» "• M
■ _ _ _ * II- *
■*- — sssr
. _ 8 , „ l , k ó . • P « * ™ '" 161.162
«531334
-------------- u ły lcc m t 125. 115
34
molibden (M o ) 66 moment obrotowy 61-66.370 skrawania 124. 126
ul
,-*ę/yoy roro4Pai> M* ' '
614 & ust**»“
-utoepa p«**"
łoże tokarki kłowej 312, 313 łożyska ślizgowe 292
N
- toczne 292. 293
nacinanie gwintów normalnych 525-531
- wzdłużne 294 . ^ łożyskowanie toczne wrzeciona tokarki 294 łuszczenie gwintów 550-558 wewnętrznych 553. 555. 558 - - zewnętrznych 553. 554
i* * to. 146^ i 7.«S9 . m « i n o a m S 2 l- S S K
546-549 - - stromych 531-533 - - wielokrotnych 543-546
’ --
'
J21-55S
tnonowioz RZ1CZOW
„ i * do gwintów krąłkowe 52» składane 52». 524 strome 532.6»» sztabkowe pojfdyncw 52» »«lokrctnc łgr/ebienaowc) 52) . ustawienie 924. 925 »««ntir/rmh 522. 52» obrabiarek ze sterowaniem numerycznym 2»«. 239 obróbki kopiowe) 5*0 otworów 45* toczenia kuli ręczne 56* tokarek rewolwerowych 240. 246 249 włóczeń pod piericieiue osadcze tpiężynuHCC45* zataczania 5*7 5*9 handlowe 166. 170 imakowe (supoelowe) 166. 174 239 boczne 176. 177. 184-1*6 -
czołowe IM . 1*7 podział 174. 175 proste 176. 179. IM . 190 przecinaki 176. 17*. IM . 18* składane 199-23* . wymiary 224-23* tpKzasle 176. 178. 1*0. IM szerokie 176. 17*. I M 1*9 wygięte 176, 179. IM . 191 wyiaczaki 176. 1*0 IM . 192-194 z częścią robocza ze siali szybkotnące) 175-182 płytkami lutowanymi z węglików spieka nych 1*3-19* Uczonymi w sposób imały z węglików spiekanych IM 194
wieloostrzowymi 199-238 jcdnołiie 166 . klasyfikacya 166. 167 krążkowe 249 251 obrócone 251 kształtowe 166. 167. 250. 252. 569 571. 587-5*9 krążkowe 250 - -. obróbka zataczaniem 5*7 589 obwiedmowe 252 - -. posuwy 570. 571
no« kształtowe, prędkość skrawania 571 - -, siła skrawania i moc efektywna 571 styczne 252 sztabkowe 250. 569-571 -. toczenie 569 571 lewe 167 łączone w sposób im ały
„ o * * płytkami z węglików spiekanych 175-194. 253-255 - z regulacją, wymiary 22* - z węglików spiekanych 167 - zwykłe, wymiary 22* numer ziarna M l
166
normalne 166. 170, 252 obwiedniowc 166. 167. 251. 252 ogólnego przeznaczenia (no« normalne, no« handlowe) 166. 170 oprawkowe 167.240 248 do automatów tokarskich boczne 246 spiczaste 248 tokarek rewolwerowych boczne 246 kątowe 247 spiczaste 248 ze stali szybkotnącej 240. 243 245 - z płytkami z węglików spiekanych 240 242
obróbka cieplno-chemiczna tuh nar/ędzsowych 69-71 - skrawaniem bardzo dokładna 47 - - dokładna 47 - elastyczna 3M. 361 - - gwintów 486-561 - - kopułami hydraulicznymi 573-5*3 - - kopiowa 571-575. 5*1. 583 - - przy automatycznym cyklu wielostron
przecinaki 469 471 oprawkowe z listwami ze stali szybkom««) 469.470
nym 574. 575. 581. 583 - - kształtująca 49. 567 569 - - kuli metodą ręczną 56* przy użyciu przyrządu 571
- punktowe 166. 167 ręczne 568. 569 składane 166, 174, 224-238 . system oznaczania 224-238 z płytkami wieloostrzowym) 174 specjalne 166. 249 252 sposoby wykonywania 252-255 - styczne 251, 2S2 sztabkowe 249 typowe 252 wytaczaki 459 -. zamocowanie na tokarce 259-264 ze stali szybkotnące) 167. 174, 252. 253 . obróbka cieplna 253 -. odkuwanie 252. 253 . wykonywanie 252. 253 z lutowanymi z węglików spiekanych 174 - z ostrzem z materiału supertwardego *0
na automacie tokarskim wzdłużnym 33* tokarce przedmiotów mcokrąglych 5*3. 5M rewolwerowej 326 - - nożami kształtowymi 569 571 — . odmiany 49 - - otworów na tokarce 455-46* - rowka wyjściowego do gwintu 458 - -, sposoby, rodzaje i odmuny 47-49 - - stożków długich 4*0-483 krótkich 478-480 - - ścierna 47 - - średnio dokładna 47 - -. terminologia i oznaczona 47-61 tuki na czopach centrujących 419.422 - - wałków, przykłady 452-454 - - wiórowa 47 - - wstępna 49 wykańczayąca 49 - - zgrubna 47
ilk a 15 górna 15. n - u u otworu 15 wałka 15 Paniczna wymiarów n * «wnetrayeh (wałków) 19-33 kizuhu 35
obrabiarka kopiarka 343 - sterowana numerycznie 343-364 - - programowo 340-369
ostrzenie 255 258 prawe 167
składane z ostrzami z węglików spiekanych 469 471 - ze stali szybkotnące) 469. 470 z płytkami z węglików spiekanych 469. 470
°b r°bU urum em o.^ c^ * x n U <*h)tka dolni |*.j j oewom |j
ptfsu.owa 16.19-33 gwntu trettycznego*)i wyoura wewwętrmep*lorwora) 16. II zrwaetrmego(waha) 16. I I 34 zaokrągfcoawymarta«tolerowanego35.36 Odcinek uiterpol«)i kołowe) 350.351 - fauowt) 349.351 - parażobcznej 350, 351 odczytdynaaazny 354 uaiycmy 354 odkształcenia lukgk zaciskowych416 cdpżyw wiórówprzy zbytgłębokimwprowadzeruj wirnła 456 odstępchropowatości 38. »9 lalisioid 44 wzmrueń meczowychfrctla » okres pr«y oitzza 90 izwakńa oura (irwałok onzza) 9091. I>3 okj maszynowy 92 rn.neratay9l.92 natłuszczę*) 92 rosimy 92 Barkowy 92 a. m , » leczeniawewer"»*0 * makowa 243 otsuzooa 243.244
prosu 2*4.245 .
ro z p ręż
o 564 ■
gKO«ovnoz • podtrzymka 412-414 organizacja pracy 616 621 osadzenie koła w gnieździć 386 osie współrzędnych zespołów roboczych lokarek 347 ostr/atka do noży tokarskich 255 ostrze ireza ukształtowane według spirali 586
pasowania 15-35 pasowania ciasne 18. 34
w * TO w ™ .
sir-*——.-as
. ruchoma 413. 414 - stała 412. 413 - z łożyskami kulkowymi 413
luźne 18. 34 mieszane 18. 34 według zasady stałego otworu 18. 34
podzialka 540 pogłębianie 48
' Phtkł tafnrcn, , piekanjth 161. 162
posty do docierania 607 wyrobu emulsji 92
- centrujące wlertb 455
pasywowanie w parze wodnej (utlenianie) 7| pilniki ścierne 47
nej 57-62. 126 _________ całkowite 59. (O
pilot 561 pbszczyzny ukbdu narzędzia 53. 54
_________ maksymalne (0
- wymiarowania przekroju poprzecznego war
- resztkowe warstwy skrawanej 94.104-106
z węglików spiekanych 171 ostrzenie narzędzi skrawających 89. 255-258
stwy skrawanej 58 płyny obróbkowe 82.91.93
- tolerancji 16. 34. 35 polerowanie 48
otwór rozwieramy, kolejność zabiegów 464.467
płyta dociskowa noża tokarskiego 259. 262
pomiar gwintu 559-561
płytka z węglików spiekanych ułożona na wkła
- kąta ostrza 258. 259
stępione 8* typu A 51 0 do 4 168. 171 zalecane parametry 168 174 ze stali szybkotnącej 171 . mżycie i trwałość 81-93
w stali średnice wierteł i rozwiettaków 465. 466 w żeliwie, średnice wierteł i rozwkruków
pole przekroju poprzecznego warstwy skrawa
dce z siatki 254 - wieloostrzowe 72, 199-238 - - bez otworów 200-202. 207
- falistości 44
- - kwadratowe 204
dwuwarstwowe 73
ra 205 - - z różnymi występami na powierzchni nata rcia 206 - - z ukształtowaną powierzchnią
trwab 355 - typu EPRO M (Erasabłe Program-Mabla Read Only Memory) 369 RAM (Random Acces Memory) 369
kwadratowych 219-221. 224
parametry chropowatości powierzchni 40 geometro ostrza noży 168-174
--- ---- rombowych 222-224 trójkątnych 218. 220. 224
skrawania 118,124-130. 133-165.172, 174 przy toczeniu bardzo dokładnym i gbdkościowym 127-130 średnio dokbdnym i dokbdnym
126.
127 zgrubnym nożem z płyiką z węglików spękanych 124-126
pnstazenu 51.52
126-130. 149-151. 154. 155. 570. 571 bardzo dokbdnym i gładkościowym 127.
- Ireza 52 eoza tokarskiego 52 toczona 95-10)
„.Oj/.oSJt lokwski 334-34!
129.130 czasowy 51 - - dokładnym 126. 127 na jeden obrót 50
natarcia
205.206 z węglików spiekanych do lutowania w no żach imakowych 183-198
panewka ślizgowa regulowana 292
- przyfn
- - radełkowamu 611 toczeniu 50. 51.95-103. 107. 110 U l. M .
- - z otworami 200-205 - z rowkowymi zwijaczami i bmaczami wió
pamięć pośrednia 354
przejściowa50.57
posuw przy frezowaniu 51 przecinaniu 472.47)
- - trójkątne 204
tolerancji 45. 46 - w obróbce skrawaniem 47-61
- rzeczywista 36
na płycie wzorcowej 484
wielowarstwowe 73. 74
- położenia 45. 46
- obeobiow 50.57 - przy frezowaniu 50 uczeniu 50
podzialki gwintu 560 - średnicy podziałowej gwintu 559. « 0
jednowarstwowe 73
chni 42.43
powierzchnia niurcu 51.52 - - trezi 52 dozj tomskiego 52
wzornikiem 258
- pokrywane 72-74
- obróbki i kieninkowośo struktury powierz
posług 295 powierasie 48
- - stożka 484. 485 kątomierzem uniwersalnym 484
-. oznaczenia i wymiary 206-224
graficzne obróbki 43 gwintu 488-501
wjUaawu buda. 4 * W 0)m i gładko leiowym 129.1»
_________ nominalne 57. 58
płytki ceramiczne 76. 77
465.466 oznaczenie chropowatości 39.42 44
•»eWoumm, 156-139 -. aryi fowKrzzhr. ioook, 1« zgnitejn 120
zwykłe 195-198 pochylenie linii śrubowej gwintu stromego 531 podgrzewanie indukcyjne do lutowania płylki z węglików spiekanych 254 oporowe do lutowania płytki z węglików spiekanych 254 podparcie wiertła przy nawiercaniu 456
jedno ostrze 50 podwójny skok 50 nożami kształtowymi 570. 571 - przy ustalaniu promienu zaoktąi* naroża ostrza i głębokości skn - - -. wpływ na chropowatość po«* ,,0 -I U ------- . wysokość nierówności10 wzdłużnym stal. stali szybkotnącej 149-151.
__
1 )2 .)))
^
,3 , * » « uk/ow*"™ ^ P » " *
650 peędko« . kraw.nia pr/y gwintowaniu gwintów
prostowanie prętów 450, 451 proszki ścierne
normalnych 525 narzędziami z węglików spiekanych 526 narzynką 518
przyrząd tokarski do toczenia wałków krzyw, kowych 444
601
prowadnice toczne rolkowe 357 przeciąganie 48
- - podziałowy na wrzecionie tokarki do gw,n(ów wielokrotnych 544
przecinaki 469 471
przystawka do konika hydrauliczna 3 «
szlifowaniu 596. 598
przecinanie na tokarce 469-475
- szlifierska suportowa 596-599
loc/cniu 49. 50.90.91.109, lif t 122-133.
-. zasada pracy 472 475
pulpit sterownika C N C - S IN U M E R IK 366
136-165
Przedmiotuc6fjSu~_,
przedmiot obrabiany, wymiary i rzuty wekto
bardzo dokładnym i gładkościowym 127. 129. 130
ra R 366-368 - o powierzchniach radełkowanych
dokładnym 126. 127
608
ekonomiczna 132.133
przegub uproszczony oprawki rozwiertaków 467
radełki 609. 610 radelkowanic 608 611
największa 131-133
przekładnia gitarowa (gitara) 533-546
- krzyżowe 610
normatywna 133
ślimakowa 540
- proste
nożami kształtowymi 571
śrubowa toczna 357
resolwer 358
. wpływ na chropowatość powierzchni 109. 110
- zębata do przenoszenia napędu z wrzeciona na śrubę pociągową 533-543
, - - trwałość ostrza 90. 91
przelot wrzeciona 279
wysoko wydajnym 130
przełącznik dwupołożeniowy 295 trójpołożeniowy 295
- - wzdłużnym 136 164 ---------stali węglowych na określona chro powatość 152-155
przełożenie 534-543 gitarowe zataczarki 595
------------ nożem ze stali 149-151. 154. 155
szybkotnącej
z
przymiar kreskowy 449, 450 specjalny 449. 450
- z płytką lutowaną 143-148 węglików
spieka
nych 152.153
przyrząd tokarski 430 447 - do frezowania na tokarce karuzelowej 447 ------- kłowej 447
- - wieloostrzową 137-142. 152.153
szlifowania powierzchni wewnętrznych na tokarce kłowej 446
żeliwa szarego nożem ze stali szyb kotnącej 163. 164 - - z płytką lutowaną z węglików spiekanych 161. 162 wieloostrzową 156-160
zewnętrznych na tokarce kłowej 445 toczenia gwintów stożkowych długich 433
Pr°(il chropowatości 42
-- -
- rzeczywisty 36 zaobserwowany (zmierzony) 42 program obróbki >45. 365-368 programator 369
P n w b w »tt »1 1.
posuwowa 61.62 fezy rnranaiM 4*3.474
roztaczanie otworów 458-461 rozwieranie 48. 461 468 - na tokarce, warunki skrawania 467.468 - otworów 461-468 -
maszynowe 461
-
ręczne 461
skrawa« 61 «6.119.1» - - przy irezowanreczetowym63 - - - tcczemu. obłKumr 62-65 »zdbunya 61-63 119.122. 136-151. 156-16*. 571 alko»-« 61.62 - - jednostkowa 63
- - wykańczające 461 -
.
zgrubne 461
- - »iftowyd* i» * ® *
- nasadzany 463 - stożkowy 464 - trzpieniowy 463
aożain kształtowymi 571 ual 122. 137-151
rozwiertak 461 464
ruch dosunięcia 49 główny przy frezowaniu 49. 50
.
tnącej 1*9-151 . z płytkął*
,u obrąbane** " -yazjr»** * * * * * *
odsunięcia 49 - poiuwow, 49. S0. 61. 9S-I0S. S4>
mechanicznego poprzecznego 439
- - przy frezowaniu 50 -nacinaniu gwintów stromych 545
zewnętrznych 434 rowków o zmiennym skoku 433 stożków długich 432 ślimaków globoidalnych 436
- - toczeniu 49. 50.61 wzdłużnym 61 - wypadkowy przy frezowaniu 50 toczeniu 49, 50 ruchy korekcyjne 49
1*3-1« 137-1*2
...... zewrgkd«
toczeniu 49. 50.61 na tokarce tarczowej płytowej 44(1 krzywek tarczowych 444
435
451.45!
- upędoV do uzyskana siłydi (eedkota »rzeooni tokarki 552 s il udporo»a H. 62
rozkład liczb na czynniki pierwsze 632-638
- zdzierak 461.462
powierzchni kulbtych wewnętrznych
programowanie automatyczne 348 - ręczne 348
surio.tglMtotosin* kąęeckme 70 silnikelektryczny krokowy 356
- z uchwytu 326
kopiowego na tokarce karuzelowej
wzdłużnego 437
programista 348
roboty z pręta 326
hydraulicznego wzdłużnego kopiowe
441
falistości 42 kształtu 42
rewolwerówka 324-328
- wykańczak 461-463
go 438
- zataczaniu 589
610
POfcacmtW) ■zdhjżre KO *r»c*ipcd p » „,# }5j
,1.1. IW
tkok zatoczenia »1 ikomputeryzo*ane »terowanie numeryczne CNC (Computeri/ed Numerieml Contro» 364 skórowame (zdzieranie) 49 skrawanie wiertłami krętymi te stali narzędzio wych i szybkotnących 457 wpływ na chropowatość powierzchni 108-118 ikrzynka supoetowa 302. 303 stewo 348 smarowanie ostrza 91-93 trzpienia w czasie gwintowania 518 wewnętrzne 93.112 soda kakynowana (Na,CO,> 92 spieki ceramiczne 77-79
stała C , 90 stale narzędziowe, obróbka cicplno-chemxzna 69-71 - stopowe 66. 67 - szybkotnące 66-69 skład chemiczny 68
stanowisko robocze 616-621 tokarskie 616-617 starcie ostrza na granicy styku ostrza z materia łem obrabianym 86 powierzchni natarcia 82, 86
451 - dokładności
wrzcciennika
tokarki
komputerowe C N C 364 - - D N C (Direct Numerical Control) 368
uchwytów
samocentrujących
z mocowaniem ręcznym 399.400 podziaiki gwintu sprawdzianem grzebienio wym 527 położenia kłów 386 proslołiniowośd wałka 451. 452 - wałków mimoirodowych 565. 566 - zarysu noża do gwintu wzornikiem 523 sprawdzian do pomiaru średnicy stożka 484 - - przedmiotów stożkowych 484 - - stożków Morsea 485
logiczne P L C 369 - osi kształtowe (ciągłe) 348, 349 - odcinkowe 348, 349
programowe komputerowe 342 - - numeryczne N C 342-364 -. schemat blokowy 354, 355 -
sekwencyjne (kolejnoiciowe) 342. 343 tokarek 340-369
pierścieniowy do pomiaru gwintu 961 - - szczękowy do pomiaru gwintu 561
- widodżwignowe wrzcciennika tokarki 29$. 296 wrzcciennika tokarki 294-300 sterownik logiczny S IM A T IC 369
wymiarów uozka wewnętrznego 485 sprężyny rozciągane 612 614 - stożkowe 612 - ściskane 612-614 - śrubowe 612 - irubowo-stozkowr 613 zwijane 612-61$ stacja automatyczna obróbkowa ASO 361
- Iłowe 41
. kodu oznaczania noży tokarskich imakowych składanych
P L C 369 programowalny logiczny 369 stolik szlifierski do noży 256 stożek 476 48$ długi, obróbka 480 483 krótki, obróbka 478 480 pomiary 484. 48$
-
i
oprawkowych
«uraycct uch.,to«,«*
fezyłozetń 256.257,466 romrnala46S schcdki 257 stożka U i 316
z regulacją
224-227 płytek wieloostrzowych 207. 20$ - literowy określający część roboczą noza 226. 227 długość noża 228 - - - kąt przyłożenia normalny plytk. wieloos trzowej 209 kierunek skrawania łącznie z typem na
punktowe 348. 349 - preselekcyjne hydrauliczne 298. 299 - wrzecienmka tokarki 296
-
trzpieniowy do pomiaru gwintu 561
wzdłużny tokarki kłowej 312-31$ ' zataczać 589. 590 „m b d cyfrowy określający grubość płyiki wie
. . . wielkość płytki wieloostrzowej 213.214
sterowanie elektrohydrauliczne z prcselekcją elektryczną 299. 300
sprawdzanie bicia kła 386 - - obrobionego watka przyrządem kłowym
...port krzyżowy 273 parzędziowy 300-302 poprzeczny tokarki kłowej 318. 319
loostrzowej 215 . . - kształt naroża płytki wieloostrzowej 216
- - przy łożenia 82. 86 głównej 86
jcdnodźwignśowc 295-297
T E T 1" " - “ ■>155-234
"T p o m u r u gwintu $59. $60
pomocniczej 86
spoiwo <01 ceramtezne <01 sposoby obróbki 43
»alfafeczol 92 fmish (dogładzanie oscylacyjne» 48. w S , » r k a 449.450
— . temperatury hartowania i odpuszczania 68 - -. twardość 68
spirala Archimedesa 586
„ „ f y czynlK ktawęd' 1, k , i“ a>4« l W . W
-
roża płytki wieloostrzowej 217 klasę dokładności plytk' wieloostrzowej 2,0<2n kształt naroża płytki wieloostrzowej 116 .16
- - - postać krawędzi skrawającej pły«k' « *
icieiaxa 41. 207.401.(02 - ćo uKowiaia aozy z płytom i «ę|U« sjnekanjch 257 oi.wó« (02 «•BtfTOiaMokrMtełOI.«! Uidj obróżki *) śhmak 540 -
n o w » « — » " * * * “ w k i» « . M.1XUM 3*
łoostrzowej 217 ipecjali« odchyłki . . m i . ’« " p .*w “ p ljlli p o « » IK b lli b u w * “ rzędzia 229 sposób zamocowania Umacza waora pły tki wieloostrzowej 212 system zamocowania pły«kl *
orp'*^
J n
i . —
i» # »
noża lub wkładki nożowej 225 - na urządzeniu do numerycznego sterowani obrabiarek 352. 353 - odchyłki podstawowej 16 system pomiarowy bezpośredni 357. 3.8 - pośredni 358. 359 szafa sterownicza 360
* *
« » »
_
■ ¿ s E
'•**** * * * "
__
Monowio* "zrCTOw» ka kłowa, badanie pracą 311. 322, 32) u r a c tokarskie nbtnako»* 387-3*9
toczenie średnio dokładne 94. 126. 127 trzpienia stożkowego i tulei stożkowej 480
obrotowe J M ochronne 389 technologia konwencjonalna do wyrobu »lali
wady i przyczyny ich powstawania wałków długich (wiotkich) 450 452
szybkotnącej 67 temperatury hartowania i odpuszczania »lali
- średniej długości 449. 450
szybkotnących 68 lerminolopa w obróbce skrawaniem 47-61
- wzdłużne 95 -100 tość 152-155 - -
burd/o dokładne 94. 127-130
nożem z e stali szybkotnącej 154. 155
---------------z chłodzeniem 149-151 ---------------i węglików spiekanych 152.
ekonomiczne 132. 133
wieloostrzową
hydrauliczne 573-583 - - przy automatycznym cyklu wielokrotnym 574. 575. 581. 583
137 142.
152.
161, 162
118-126
automat 265. 270-272. 334-341 - - poprzeczny 270, 337. 338 - - rewolwerowy 270. 271 -
wielowrzccionowy pionowy 272 poziomy 271, 272
. parametry skrawania 118-165 zewnętrznych
-. przykłady 95-103 . rodzaje i odmiany 93-103 »kośne ICO. 101 stożków 476-485 długich przy przesunięciu osi konika 480 -482 - za pomocą kopiału 482. 483
- - z poprzecznym łożem 328 - typu TZC-32N 365
124-126
tokarka 124-126. 265-447, 551
. odmiany kinematyczne 95-103
- - programowo 340-369
- - płytowa 328. 329. 331
toczone powierzchnie, geometria 94. 104-108
nożami kształtowymi 569-571 - numeryczne 103
o skośnej osi obrotu 324. 326
- - na łożu rozsuwanym 328. 329
- -. parametry skrawania
przyrządem 571
o poziomej osi obrotu 324.326
- zgrubne 93.94. 118-126
- przy posuwach ręcznych 567-569
na tokarce przedmiotów meokrąglych 583. 584
wielkości 328. 330
- - z głowicą o pionowej osi obrotu 324. 326
- tarczowa 265. 268. 269. 328-331
nożem z płylką z węglików spiekanych
kuliste 102. 568, 571 metoda ręczna 568
131-133 całkowita |zyrx»ić ostra)» -
--------- wieloostrzową 156-160
kształtowe 567-585
osi aół walka moośrod
- sterowana numerycznie 343-364
163. 164 kanych
« * » * ■ « O l« ,, „ *«80 562
. - średnia 326
153
z podwójnym wzornikiem 572 z pojedynczym wzornikiem 572
330 . - duża 326
- - żeliwa szarego nożem ze stali szybkotnącej --------- z płytką lutowaną z węglików spie-
- z wzorcem w tulei konika 571. 572
- rewolwerowa (rewolwerów ka) 265. 268. 324
_
153
gładkościowe 127-130 kopiowe 101. 102. 571. 572. 580. 581, 585
. produkcyjna 309. 310 . . automatyczna 309. 310
wytaarów wewnętrznych ,7 - - a»nętrm,ch 17 toM M UuuHu 1 rokuau)
- - mała 326
z płytką lutowaną 143-148
dokładne 94.126.127
cylindrycznych
poziomy 272
- stali węglowych na określoną chropowa
diamentowe 94
0,*oru 15.16 *dka 15
. . wietowrzecionowy pionowy 272
wysoko wydajne 130-132
- uchwytowa 265. 267. 324. 325 -. unifikacja 308-311 - uniwersalna 124-126. 309. 310 kłowa 124-126 - widonożowa 265 wyposażenie 370-447 zamocowanie przedmiotów obrabianych -Ta 371
wzdłużny 270, 336. 337 do łuszczenia gwintów 551
tokarski automat 334-339
karuzelowa 265. 269. 331-334
tokarstwo, podstawy 15-165 tokarz, niebezpieczeństwo pracy 62>625
- dwustojakowa (bramowa) 331-334 jednostojakowa 331. 334 . klasyfikacja i wytyczne zastosowania 265 -272 kłowa 265 267. 273-323 . badanie dokładności geometrycznej 311 -322
- półautomat 334-339
stan zdrowia i ubiór
622
tolerancja 15-35 - gwintów 489-516 - - metrycznych 495 499 - kątów noży tokarskich imakowych 175 kaztahu 45 47
0
Pc*tenu *M7 * (konania 15.14.„
konserwacja 620. 621 ] , ,ewolw«owy 271
406 toc/mie 47. 48. 93-165. 448 454. 476 485.
-. charakterystyka 93-118
ienia 311 r S w e r s a ln a 273. 275-308
? półautomat 265. 270 272. 334-341
wstępne 94
562-585.618-620
— ----- —___ «°k«anoa fc * * , , 74.175
warunki odbioru 311-323
- wtórne 94 wykańczające 94
powierzchni 448 454
618 620
- mimośrodowych 562 566
llencozołowanie 71 (lok obrotowy siłownika hydraulicznego 405.
-
^awdzanic tokarki pracującej bez obcą.
ekoococzM 112 - wymiarowa18 w /ależroia cd feędkośasknwaau 91
trzonek z grandem u płytkęz węjiko» kanych254 z płytką z węgkków
przyp*™-
ny do hnowłiM 254 trzpienie do tulejek rozęręoychdo zmowmu »•gniazdach Mcesea 423 kształtowy 567.561 izlińoski W : tok.nk.2S6.3’.4 lM » rozjeężaj 422-429
azss:—S sss-
MOHO— » M IC « » « * Hnnrlli materiału obrabianego 134. 135 m rd otf .pot*4 M l •tali szybkotnących 68
układ odniesienia narzędzia 52. 53 robowy 51 55. 57 - ustawienia 52 technologiczny 52
ściernicy M l
- sterowania obrabiarki ze sterowaniem p„>. gramowym 341. 342 programowego sekwencyjnego z wybierakicm telefoniczny m 342 tolerancji 18. 35
ubywanie materiału ostr/a »1 uchwyt narrędziowy 430 447 obróbkowy 370-430 n a c io w y 391-409.414-418
układanie programu obróbki dla obrabiarki ste rowanej numerycznie 348
dźwigniowy 403 - klinowy irzys/czękowy 402.403 kombinowany czteros/c/ękowy 401. 402
ukręcanie wiertła 456
trzyszczękowy 401
474 475 . toczeniu wzdłużnym 57 ¡£ ¡¿ 1 — 11-77 . pokrywane 74 * obróbce skrawaniem 75.76 ' -azotowanie (cyjanowanic) 70
* ^ o w c niskotemperaturowe 70
umocowanie 371 unifikacja tokarek 308-311
.id k o ii ńam a materiału ściernego Nil
sterowania numerycznego N C 359
wicloitopniowy 417
_ ^ k i »krawania przy przecinaniu i nacinaniu
- kąpielowe 70 „U b lcn ia k ra .t d '! skrawającej 11)
urządzenie do otwierania i zamykania uchwy tów 402
membranowy 417 ro/prężny 414 418
^ „ a skraw»"®- elementy geometryczne 5’
- optyczne do łuszczenia gwintu 553. 556
.< cft.rk°AtnUo*k» )75. )76 m n b . do otworów pod gaim y. rredmte KO
samocrntrujący 371. 391 402
pneumatyczne do uchwytu klinowego 401.
- tześcioszczękowy 391
405
•oda 9 1 . « wolfram (W ) 66 •nrcKnmk tokarki, budowa 276-799
lełeskopowc do toczenia kopiowego 300
- -. sterowanie 294
czteroszczękowy 391. 39Í dwuszczękowy 391-393
ustawiak do pozycjonowania noży na tokar
trzyszczękowy 391-398
kach 238
Forkardta tr/yszczękowy 396 398
ustawienie kąta skręcenu sanek 479
z mocowaniem ręcznym 391-400
noży do gwintowania 524, 525 przecinania 472
speeyalny do uchwytów dwuszczękowych 393 »piralny typu Herberta trzyszczękowy 395. 396
szlifowania 256 - - względem osi wrzeciona 263. 264
śrubowy 391.392
płyty dociskowej noża tokarskiego 262
- - szybkobieżnej 277 wrzeciono tokarki 276. 314-317 wskaźniki zużycia ostrza 87. 88 - - powierzchni natarcia 88 przyłożenia 88 współczynnik długości nośnej profilu chropowatości 39. 40 - kierunkowy 90
zaciskany ze sprężynami krążkowymi 417 zębatkowy typu ForkardU 391
- wierzchołka noża przy obróbce stożków 479
z mata zaciikow4 418
utlenianie (pasywówanic w parze wodnej) 71
- poprawkowy 65. 1 !). 1 » . wspólosiowoić kłów tokarki H m >'*■ wtoerrnie wąikir pod pierśraeme osadere UW-
W
« “ “ M“ 459 wydajność skrawania rkonomrerna „ i
wal korbowy 565
- - matowa (wagowal 116 - - objętościowa N). 61.116
roztaczaniu 459
- zmechanizowany 402 406 klinowy 406 - typu ForkardU 402.405 z niezależnym ustawieniem izczęk czteroszczękowy 401 z przednim siłownikiem 406
wałek długi 450-452
z tulejką zamkową 414 416
mimośrodowy 562-566
- dociskaną nakrętką 415 specjalną 416 z wycinkami spirali typu Herberta 391 ucinanie na wymiar 49 " ” *>»«*"> do T O . ! . , pmdkoio wrzeciona tokarki 296-298 napędowy mchu posuw ow y »
mimośrodowy 565
2-306
-. sprawdzanie 565. 566 -. toczenie 562-566 Pociągowy » 5 średniej długości, toczenie 449. 450 toczony ze stali 124-126.4SO 452. 562-566 zamocowany w kiach tokarki 371.412 wanad (V ) 66
■“ ‘‘ ■’“ “ id rU yll - S«ay 15 - formalny 15 »twaętraiy 15 «-nętray 15 •yprowidztaie gwirtu 5?6 wyrównywanie krispłO ł) wywę* noa ęoy w ik oW i 4» wysokocisnerwyst ełdedretit oum9) •ysokoić diropowitoki wtóuj 10 polio. 37.3».» - falistości 44 nietównotei powxfítkm tcooeydi neaywv si» 106.107 ttxrljczru 106.107 poi resztkowychtecettycou*4 »yszczobuw kn-oSn łkrmj**j d r a U. »6 ■ytaaadU 459.460 - do ot.oró. ^rkiosydi 457 - ślepych*» wyucrisie 93-118*5M*I otworów *5* 461
..
-rotmk 2»
óo
»■
561
- - produkcyjna 116. U l l ł Ł ,J5 pery toczeniu wysoko wydajnym -
wpływ na chropowatość powiem m
117 wyradzanie bębnowe 47 wykres gitarowy 535. 536 wykruszenie krawędzi skrawając«) 8* wyłamanie ostrza 84 wymiar głębokości rowka 35
*
* * * * .u n “ «-6’
-w — pmmtnar-d aliii*>J
* .^.10^359
¿ S r - - '
naW N-CTW A NAUKOWO-TECHNICZNE «■OftOOlOZ RZICZOWł zespól wprowadzana danych 359 ziarno ścierne 601
«mocowanie p n cdoM a 370-391.407 411 n i tr/pwniu 371
Z a m a w ia m z a zaWczonlom
p o c zto w ym nastypu/ticB ksląiu.
złamanie wiertła 456
• kbch 370-391 • urezy tokarskiej 410.411
znaki adresowe kodu IS O 346. 347 u W / U f ° ° B Ó n “ A T ER IA LÓ W W PROJEKTOWANIU» * Z m U f . JOIWS D .n I , MATERIAŁY INŻYNIERSKIE ' c „ k ć i - WtAŚClwOSCl I IA SI0 W W .ru c , , , e 2 - Kształtowanie sltyklucy I HtaM moic. « 0-,
różne kodu IS O 346
w o c h « ) « 370 umocCTtnucym specjalne 407. 408
zużycie ostrza 81-93. 114. 115 -
- z podparciem kłem 371
adhezyjne 81. 83 - chemiczno-ścierne 81-83
trzpienia do gwintowana na tokarce 518
. eortows» W . Konopka S
dopuszczalne 90
walka mimośrodowego w kbch 563. 564
- dyfuzyjne 81. 83. 84
w tarczy tokarskiej 563. 564
- ekonomiczne 88
- wiertła w uiporcie 456
fizykalne 88
zaryt gwintu 486. 487 - okrągły 487
. kryteria dopuszczalnego zużycia 88.89 - mechaniczno-ścierne 81.82
prołtokłtny 487 - - trapezowy symetryczny 487
- - przez docieranie 89
zasada sutego otworu - - walka 18
r n a J W P R O W A D Z E N IE 0 0 ROBOTYKI ’ ( W a t E M A SZ Y N Y I URZĄ0ZENIA SPAWALNICZE * T R Y S U N E K TECHNICZNY * zZ L -m ! R Y S U N E K TECHNICZNY MASZYNOWY * L A METALOZNAWSTWO Z PODSTAWAMI NAUKI * m a te r ia ła c h . D yląg Z . J a k u b ó w : ? A . Orłoś Z WYTRZYMAŁOŚĆ MATERIAŁÓW.
18
skokowe (stopniowe) 81. 84 87 ścierne, wpływ na chropowatość powierzch ni 114. I I S
- freza krezkowego 593 ślimakowego 594
technologiczne 88
- gwintownika 594
- -. wpływ na chropowatość powierzchni
- noża 587-589
-116
zauczarka 265. 586. 589 595
- -. wskaźniki 87. 88
-. obliczanie przełożenu gitarowego 595 uniwersalna 589-595
zwijanie sprężyn 6I2-ÓI5
112
płytek wieloostrzowych 205
zdejmowanie iKhwylu z końcówki wrzeciona 409 zdzieranie (skórowanie) 49
żłobek powierzchni natarcia 86
zegar do gwintowana 530. 531
żywotność narzędzia 89 - ostrza 89
zespół przetwarzana danych 360
*9
Tom 1
29.»d 3 2» d
**9 9
51.» d
*9
PO ŁĄC ZEŃ •
S k
V
i
w
! S . S
“
w ; \ HKE R M Y . N I. MA,EPIAkóW M E T A L O M i
” " » * - ' METROLOGIA WIELKOŚCI
RY tCe c Ńn o l o g , a t ł o k o w y c h s il u k ó w
W Y SO K O P R ĘŻ N Y C H
- w
. S
T
» « -
s e r w o n a p e o y o o r . o-a - e k s t e - o w m . c -
...
. . W ifT
aw> Wyd XII „
MK/K'25NIWNT , pl t a M „ „ , „
*
SU » u ( Mtł 54.00 25»d S .« d 65.» d
SK R A W A N IEM ftn a a - jm « . . M AŁY PO R A D N IK M EC H A N ULŁT . I B . ™ . M a i,« J . M EC HA NIKA EECH-JCZNA Tom 1. Statyk a I w ytrzym ało« mam
19.50d 19.50zł 23.» d 13.» d
Część I - Statyka Część II - Kinematyk« wENTY^CJ* Część III - Dynamik« M, . N|A BUDTNKOWTł0L)C£ . M n o M s * 0 SY ST EM Y O D D Y M . A N ^ wrKRES»
" • <,Ł. * * 4,-2 i * »•” Om k.™. N „ * „ , S ł
e9
• KośmoM** A U TO M ATYZAC JA C0-A6IA-EK i 0B-ÓSKI
C « i i II - Dynamika N|KI OGÓLNEJ • Mrsia k J ZADANIA Z MECHANI*
A*
*•9 9 9
39»d -
, C, C|E METAU TECW OkO«
:
29» d 58» d 29» d 33.»d
Tom 2. Klnom alyKa I d y n a « “ . U s t o J : M EC HA NIKA OGOLNA C » i £ I - SlatyK a I klnamalyka
- lokaikl UO O ..W , nuoicijcmic ! »
a a. **9 9 •V
1
zderzak suły 449. 450
'9 » t3 »
« 9»d
wióra 172. 174, 205
zbieżność stożka 476. 477
*v *v
24.» a . * v 15.» a *9
0
M M PO D ST A W Y PROJEKTOW ANIA PROCESÓW TECH NO LO G ICZNYCH TYPOWYCH CZESCI MASZYN . S " f M * J KO N STR U KC JE SPAWANE. PROJEKTOWANIE
przyspieszone (gwałtowne) 89
zataczanie 586 595
» .» a 26.» a
2 4» a
normalne 89
trójkątny 487
L d yn a m ik a m aszyn
ro bo czych
ciągle (bezstopniowe) 81-84
- uchwytu na końcówce wrzeciona 408. 409
i* . « a . • V
. M e z g o d z t e Ai M E . W Y T RZ Y M A ŁO ŚC IO W E • N w z o o d z r ts k i M E . M ATERIAŁÓ W
^rzyM AlO SC ' , ZADANIA Z « * 1
14.» d 15.» d i7 .»d 39.» d 24.» d 22.» d
•9*
MECHANIKA PŁYNÓW . r ć s r s s s s s s * «««• . ROOTTAWY KONSTRUKCJI MASZYN. R ..« A / l- » Tom 1 Tom 2
s«oo a
. S Z l l i m ROBOTYKI TEORIA I ELEMENTY MANIPULATORÓW l ROBOTÓW. Praca /b o ro w i : s .
r
s ł
27.00 a
; ¡ » ‘ S y c z n e m e t a lo z n a w s t w a RYSUNEK TfCMMCZN* JAKO ZAPIS KONSTRUKCA
.
WOOA 00 KOTŁÓW PAROWYCH I OBIEGÓW CHŁODZĄCYCH SIŁOWNI CIEPLNYCH .S p e n jU W dynam ika i s t e r o w a n ie r o b o t o w . rtYik)» r KOMPUTEROWY ZAPIS KONSTRUKCJI . S TERMODYNAMIKA TECHNICZNA . IV.••«*■»' M NOWOCZESNE MATERIAŁY NARZĘDZIOWE . W ,'/y * o * # J jW . P h i/i k o w C . S ó n itW lU J ODKSZTAŁCANIE I PĘKANIE METAU W P R Z Y G O T O W A N IU • DOMOWE I HANDLOWE URZĄDZENIA CHŁODNICZE. PORADNIK Proca /b o ro w i
podpis zamawiającego na wybrano fcuąZM proszę wystać pod adraswn Daal HanrSowy Wydawnictw NaiAowo-Tochnieznyoh Skryta pocztowa 359. OO^SO Warwawa Zamówwnu [i/yyriaor», również za poSrertactwem poczty «*>fctreniczn«M Naw adret martatng O wnt com pl
k ri* i nazwtsta A»*s
Przy zakup«« ksi«l«k o wartości prz«kracz*|»c«| 200.00 zl udzielamy 107, rabatu. Zapraszamy O) naw*, księgam. »te.r»to«| - www.wnt.com.pl
,, p r e c y z y j n y , p r z e k o n y w u j ą c y E la s ty c z n y ,
p«*W7wa»riy obowiązują
, W * U^
ai
!a * y1W Vlła,M ^ • » « * * ®**owycłi P-zez WNT do oeiow c y t a t a O M reklamowych) "•raty przedstawiciel w P o l s c e : •fr/edstawicieUkie s p I N E X Im port. E k s p o ti Biskupia41.04-216 W a r s z a w a
>2(612-49-44.612 49-60.612 4»ł «*2 “ t a ) ( 1 1 4 9 -1 6 .6 1 2 - 1 0 - 6 8
plan see