Russel Michael - Miasto cieni (2)

===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

Dla Anity ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

Już wcześniej tutaj bywałem, Lecz nie wiem kiedy i jak. Znam dobrze tę trawę za drzwiami, Ten mocny, słodki zapach. Sudden Light, Dante Gabriel Rossetti ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

CZĘŚĆ PIERWSZA

Wolne Państwo W pomieszczeniu znajdowało się sporo sprzętu medycznego i urządzeń elektrycznych. Z sufitu zwisała podwieszana lampa zabiegowa. Poniżej stał przedmiot nakryty płótnem – gdy je zdjęto, okazało się, że to fotel ginekologiczny. Detektyw odnalazł też specjalny pas służący do przypinania do fotela. Wśród przedmiotów znajdujących się w pokoju był także pojemnik na środki odkażające wypełniony wacikami. W biurze natrafiono na pudełko zawierające środki antykoncepcyjne oraz rewolwer. „The Irish Times” ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

1

PHOENIX PARK Dublin, czerwiec 1932 Rzeka Liffey płynęła cicho przez Dublin, zmierzając w stronę morza. Jaśniejący wysoko nad nią księżyc odbijał się w wodzie srebrnymi i złotymi cętkami, które raz po raz połyskiwały między wysokimi wałami kanału biegnącego między ulicami miasta. Za dnia rzeka była szara i płynęła ospale; nawet w słonecznym blasku wydawała się ciemniejsza od otaczających ją ścian, nudniejsza niż chaotyczna gmatwanina budynków stojących po obu stronach Quays. Już dawno zapomniała o swoich dzikich wypływających z gór Wicklow źródłach, gdy powoli sunęła naprzód, uwięziona w ciasnym kaftanie kamiennego kanału i posłuszna miastu, któremu kiedyś dała początek. To nie była rzeka, której ktokolwiek chciałby się dłużej przyglądać. Nie była ani magiczna, ani majestatyczna. Jej duch został okiełznany, nawet jeśli samo miasto wciąż się opierało. Można było przejść wzdłuż niej od Arran Quay do Bachelors Walk na jednym brzegu i od Ushers Quay do Aston Quay na drugim, a ona sączyła się w dole jak gigantyczny bury ściek. I gdy się na nią spoglądało, przechodząc z południa na północ przez Gratton Bridge, Halfpenny Bridge czy O’Connel Bridge, to nie Liffey przyciągała wzrok, lecz łagodne światło na horyzoncie, jaśniejące w punkcie, gdzie rzeka uciekała spomiędzy ciasnych kamiennych i betonowych ścian prosto do morza. Mimo to czasami, gdy księżyc wisiał nisko nad miastem, Liffey zdawała się przypominać sobie światło tamtego księżyca i tamtych gwiazd w górach, i tamte noce, gdy jedynym dobiegającym dźwiękiem był szum jej nurtu. O trzeciej nad ranem Vincent Walsh szedł wzdłuż prowadzącego na wschód Ormond Quay. Na niebie wciąż nie było widać oznak nadchodzącego świtu. Mężczyzna nie miał powodu podejrzewać, że to ostatni dzień jego dwudziestotrzyletniego życia. Dostrzegł połyskujące na wodzie odbicie księżyca. Widział Liffey każdego dnia, ale nigdy wcześniej tego nie zauważył – dziś jednak rzeka zdawała mu się kolorowa i pełna życia. To coś więcej niż dobry znak, to prawdziwe błogosławieństwo przebijające się blaskiem przez zasłonę ciemności odbierającą mu siły. Bez wątpienia to była dobra noc, a dzień, który miał nadejść, będzie równie udany. Skręcając za róg, widział już mrowie świateł; rozjaśniały ściany budynków lśniących wzdłuż Quays dzięki latarniom ulicznym, oświetlały każdy sklep i każdy bar. Porozsuwano zasłony, więc lampy i świece były widoczne w oknach mijanych domów. Wokół robiło się

tłoczno. Jeszcze piętnaście minut wcześniej, gdy Walsh ruszał z Red Cow Lane, ulice świeciły pustkami, ale nagle w mroku pojawili się ludzie, z każdą chwilą było ich coraz więcej. Nadchodzili przez mosty z południowego brzegu rzeki. Wszyscy podążali w tym samym kierunku – na zachód. Tłum dublińczyków szedł równo z Vincentem, unosząc się pod prąd Liffey, i rósł przy każdym mijanym skrzyżowaniu Quays. Idące samotnie kobiety i dzieci, ciche i skupione; pary, młode i stare, milczące lub rozgadane, jedne trzymały się za ręce jak kochankowie, inne szły obok, nie zwracając na siebie uwagi; rodzice pchający wózki albo ciągnący uparte dzieciaki; i młodzieńcy w różnym wieku ścigający się na zatłoczonych ulicach z rosnącą ekscytacją. Młodzi mężczyźni maszerowali w cichych poważnych grupach, niektórzy ściskali różańce, inni z kolei szli, pokrzykując, w znakomitych humorach; kobiety i dziewczyny, ramię w ramię, wędrowały całą szerokością ulicy, plotkując i chichocząc, drocząc się ze sobą – z ich ust wypływał niekończący się potok słów. Niekiedy do tłumu ludzi zmierzających w kierunku Phoenix Park dołączały grupy mieszkańców bocznych uliczek udekorowanych kwiatami i sztandarami. Vincent Walsh obejrzał się i dostrzegł na skraju nieba pierwsze odcienie różu. Nadchodził nowy dzień. Wydawało się, że ta myśl dotarła nagle do wszystkich; kroki, w których kryło się entuzjastyczne wyczekiwanie, przyspieszyły, pełne jeszcze większej determinacji, z dodatkową werwą parły naprzód, ku bramom parku. Hałas wzmógł się. Wszyscy dyskutowali. Świadomość, że jest się częścią tego wszystkiego, i poczucie przynależności, bycia wchłoniętym w ten gigantyczny ludzki strumień, były wręcz nieodparte. Zresztą Vincent i tak nie miał zamiaru się temu opierać. Chociaż jego twarz rozjaśniał uśmiech mający stanowić odpowiedź na otaczającą go radość, z trudem powstrzymywał łzy. Tak właśnie pragnął się czuć, a gdy ten dzień się skończył, Vincent wiedział, że już nigdy nie poczuje się tak samo. Przeszli przez bramy parku i na chwilę zrobiło się cicho. Noc uniosła wreszcie swoją czarną kurtynę. Dublin, zawsze tak skupiony na sobie, przepadł gdzieś w oddali. Pozostał jedynie rytm tysięcy stóp kroczących po trawie i żwirze i widok tysięcy cieni przemykających wśród drzew Phoenix Park. Gdy wreszcie zrobiło się jasno, tupot i zgiełk głosów stały się jeszcze donośniejsze. Vincent próbował wcześniej zasnąć, ale tak naprawdę wcale nie chciał. Jego serce – jak serca wszystkich innych – biło w rytm tych kroków i – jak pozostali – Walsh nie był w stanie oderwać wzroku od nadciągających tłumów. Zmieniając się ze strumyka w rwący potok, łącząc się z innymi, fala ludzi przekształciła się w prawdziwy ocean. Koło ósmej zaczęły nadjeżdżać samochody i autobusy z różnych zakątków Irlandii. Ktoś powiedział, że musi ich już być milion, milion ludzi będących świadkami obecności Chrystusa w eucharystii. Ktoś inny dodał, że kongres eucharystyczny

stanowi ostateczne zwycięstwo Irlandii po wiekach, gdy wiara musiała wzrastać w cieniu prześladowań, ucieczek i głodu. Ktoś stwierdził, że w pewnym sensie wszyscy, którzy sądzili, że nie ma demokracji, tu mogli znaleźć jej tyle, by wystarczyło na naprawę całego obróconego w ruinę świata. Ktoś stwierdził, że nawet anioły patrzące z niebios są w stanie dostrzec to zgromadzenie. Inny, że oto powstał największy megafon świata, mający średnicę piętnastu mil – od parku aż do miasta. Ktoś dodał, że nawet anioły ich usłyszą. A przed tłumem, niedaleko miejsca, gdzie siedział Vincent, znajdował się ołtarz główny, który tego dnia przyciągał wzrok miliona gorliwych wiernych. Lśnił w promieniach porannego słońca, rażąc bielą kontrastującą z ciemnymi zastępami wiernych wsparty na ogromnych kolumnach przypominających te z placu Świętego Piotra w Rzymie, obejmując w szczęśliwym uścisku cały milion wiernych. Nie miał żadnego planu. Wiedział tylko, w którym miejscu ksiądz będzie udzielał komunii. Rozmawiali o tym już kilka tygodni wcześniej – gdy byli ze sobą po raz ostatni. Tamtej nocy dyskutowali o wszystkim, co miało dla nich znaczenie, o wszystkim, co wywoływało w nich jakieś emocje, o wszystkim, o czym zawsze śnili. Vincent nigdy nie czuł z nikim takiej bliskości. Nigdy nie czuł aż tak mocno, że właśnie tu jest jego miejsce. Nigdy nie doświadczył równie wszechogarniającej miłości. Ksiądz nie spotkał się z nim nazajutrz ani następnego dnia. Obiecał, że będzie czekał na niego w swoim samochodzie, w dzielnicy Smithfield, ale się nie pojawił. Nie przysłał też kolejnych listów. Ale to było zrozumiałe. Kongres Eucharystyczny dla każdego księdza oznaczał mnóstwo pracy. Dziś jednak Vincent znów go zobaczy. Będzie obecny na mszy pontyfikalnej. Ksiądz był taki dumny i podekscytowany, że będzie służył blisko głównego ołtarza. A Vincent go odnajdzie. Tak właśnie się stanie. Bez względu na bilety, przepustki, porządkowych czy rozmieszczenie krzeseł, to i tak się wydarzy. W Phoenix Park będzie milion wiernych, milion osób przepełnionych nadzieją. A żadna nadzieja nie była tego dnia silniejsza od nadziei Vincenta. Jeśli miał jakiekolwiek wątpliwości, porzucił je w ciemnościach przed nadejściem poranka, wchłaniając w siebie zaraźliwą wiarę, która napływała ze wszystkich stron i przez którą sam też został pochłonięty. Vincent obserwował grupę porządkowych i robotników starających się rozładować stojącą przed głównym ołtarzem przyczepę z ciężkimi ławami. Ludzi odsyłano już stąd na tyły, tu było miejsce wyłącznie dla największych i najlepszych. Ci nie musieli przybywać przed wschodem słońca i potem czekać przez cały ranek. Nawiązał rozmowę z wysokim mężczyzną, który z radością tym wszystkim dowodził. – Czy mogę jakoś pomóc? – Trzeba przenieść jeszcze kilka ławek. Nie możemy pozwolić, by ważniacy musieli stać, skoro już przytaszczyli tu swoje wielkie dupska i chcą na nich usiąść.

Poranek poświęcił więc na pracę, nosząc ławki i krzesła, ustawiając je w rzędach. Zanosił kwiaty do kolumnad ołtarza głównego. Przynosił czajniki z herbatą porządkowym i pracownikom, zbierał ich śmieci. Im ciężej pracował, tym bardziej pochłaniało go poczucie przynależności, które wcześniej było mu zupełnie obce. Kongres Eucharystyczny jeszcze tydzień temu zdawał mu się czymś odległym, mimo że wszyscy mówili wyłącznie o nim. Wypełnił cały Dublin, całą Irlandię, tak jak serca i umysły wszystkich jej mieszkańców. Ale do tej pory nie miało to z Vincentem nic wspólnego, stanowiło jedynie mglistą szansę na odnalezienie mężczyzny, którego pokochał. Teraz czuł się inaczej. Ani na chwilę nie zapominał, czemu tu jest, ale nie spodziewał się, że będzie tym wszystkim aż tak zaabsorbowany. Nagle to był też jego dzień. Niesamowicie się zaangażował. I gdy skończył już pracę, a Phoenix Park wypełniło się milczącym oczekiwaniem, podszedł do niego porządkowy, z którym rozmawiał na początku, i poklepał go po plecach. – Możesz zostać na przodzie, kolego. Odwaliłeś kawał dobrej roboty. Najpierw nadeszła kawaleria z wysoko uniesionymi lancami, eskortująca powozy i samochody wiozące do głównego ołtarza kardynałów, biskupów i arcybiskupów. Za nimi podążali politycy i ambasadorzy, w cylindrach i we frakach, biznesmeni oraz przywódcy związków zawodowych niosący sztandary niemal każdego ugrupowania, stowarzyszenia czy klubu w Irlandii mającego jakikolwiek powód, by się tutaj zjawić. Przewodził im pozdrawiający tłumy Eamon de Valera. Przed dziesięcioma laty wyruszył na wojnę, dzięki której Irlandia mogła uwolnić się od brytyjskich rządów, wcześniej dławiących jej niezależność. Potem, gdyby tylko pojmali go pewni Irlandczycy, z którymi wcześniej walczył ramię w ramię przeciw siłom brytyjskim, zostałby zastrzelony. Podczas wojny domowej, mającej miejsce tuż po wojnie o niepodległość, gdy dawni towarzysze zabijali się między sobą, ponieważ sześć hrabstw nadal pozostawało pod rządami Brytyjczyków i związane były przysięgą wobec króla Anglii, na którą nikt, nawet w Londynie, nie zwracał najmniejszej uwagi, de Valera został ekskomunikowany. Ale teraz Dev triumfalnie powrócił z politycznego niebytu. Obecnie piastował urząd prezydenta Wolnego Państwa, którym tak pogardzał. Szkarłatno-purpurowy orszak dostojników kościelnych przedzierał się przez tłum tysięcy stojących przed ołtarzem, odzianych w czerń księży. Na moment zrobiło się tak cicho, że można było usłyszeć śpiewające na drzewach ptaki, a nawet krzyk samotnej mewy unoszącej się nad głowami zebranych. Kardynał Lauri, legat papieski, czytał tłumowi orędzie: – Udaj się w moim imieniu do Irlandii i powiedz zgromadzonym tam dobrym ludziom, że Ojciec Święty kocha Irlandię i wysyła jej mieszkańcom nie zwykłe apostolskie błogosławieństwo, lecz błogosławieństwo wszechogarniające – i gdy

rozpoczęła się msza, Vincent po prostu poszedł tam, gdzie miał zamiar stanąć. – Introibo ad altare deo. – Wstąpię do ołtarza Bożego. Odpowiedział na kardynalskie wezwanie słowami, których nie wypowiadał od wielu lat. – Ad Deum qui laetificat iuventutem meam. – Do Boga, który rozwesela młodość moją. Po wymówieniu tych zdań znów stał się zwykłym ministrantem. Ale powoli, boleśnie, z początku nie rozumiejąc, uświadomił sobie, że słowa, które znał na pamięć, brzmią jak słowa kogoś innego. Nie mogły już należeć do niego, a co gorsza on nie mógł przynależeć do nich. Jednak dziś znów je odzyskał. Trzymał je blisko serca, jak przyjaciół z dzieciństwa. Nie zdawał sobie sprawy, jak bardzo pragnął znów tak się poczuć. Podczas mszy zdarzały się chwile, gdy czuł dziecięcą wręcz radość, której pozbawiła go świadomość tego, kim się stał. Czy naprawdę powrót do tego stanu był niemożliwy? Nagle dotarło do niego, że już nadszedł czas. Kardynał uniósł hostię, a ta ożywiła obecność Chrystusa w życiu każdego z miliona obecnych tu mężczyzn, kobiet i dzieci, którzy w jednej chwili padli na kolana. Trzy tysiące księży ruszyło w tłum, niosąc eucharystię. I po raz pierwszy tego dnia Vincenta ogarnęły wątpliwości. Nadal go nie widział. Rozglądał się wszędzie wokół, mając nadzieję i mocno wierząc. Teraz czuł jedynie strach, coraz większy strach, że mimo wszystko jego księdza tutaj nie ma, że coś się stało, przepadł gdzieś w tłumie stanowiącym w końcu aż jedną czwartą populacji całej Irlandii. Ale wtedy go zobaczył, niesamowicie blisko. Zbliżał się z mszalnym kielichem, krocząc wzdłuż linii klęczących, gdy pełen pasji głos Johna McCormacka niósł się z ołtarza głównego, przy którym stał w czerwieni, złocie i czerni aksamitnej tuniki. Papieski wysłannik. „Panis Angelicus”. Chleb Anielski. Chleb Anielski, który staje się chlebem człowieka. Cud cudów. Ksiądz był zbyt zaabsorbowany udzielaniem komunii, zbyt przejęty świętością tej chwili, by zobaczyć, komu daje hostię. Wszyscy na kolanach, dłonie złożone do modlitwy, języki wystawione, by przyjąć chleb anielski. I gdy był już obok, Vincent wyjął z kieszeni karteczkę: „Będę na ciebie czekał po mszy. Vincent”. Początkowo pisał więcej, znacznie więcej, ale za każdym razem wyrzucał swój liścik. Będzie jeszcze czas, by powiedzieć to wszystko osobiście. A zresztą są sposoby, by niektóre rzeczy przekazać bez słów. Kiedy ksiądz stanął przed nim, zadrżał. – O res mirabilis! Gdy tylko hostia opuściła dłoń kochanka i spoczęła na języku Vincenta, ten podał księdzu zwinięty liścik. Mężczyzna spuścił wzrok. Z początku sprawiał wrażenie, jakby coś go zdekoncentrowało, lecz potem na jego twarzy pojawiła się konsternacja, a w końcu i przerażenie.

Klęcząca postać spojrzała na niego, a na jej twarzy malował się wyraz niemal anielskiego oddania. Trwało to ledwie kilka sekund, lecz obydwu mężczyznom wydawało się, że minęło znacznie więcej czasu. Vincentowi wydawało się, że ten milion osób w parku nagle gdzieś zniknął. Duchowny z kolei poczuł, jakby miliony oczu wejrzało nagle w jego duszę i zlękły się tego, co tam dostrzegły. Nerwowo ruszył ku kolejnemu wiernemu, by udzielić mu sakramentu komunii. Vincent zamknął oczy i zmówił dziękczynną modlitwę. Na twarzy kochanka nie dostrzegł ani zmieszania, ani lęku. Nie widział, jak świstek papieru zostaje zwinięty w kulkę i spada pod nogi zebranych, nieprzeczytany. Gdy msza się zakończyła i tłum odszedł w pokoju, Vincent Walsh po prostu siedział i obserwował, jak ludzie, samochody, powozy, politycy, księża prałaci oddalają się. Obserwował oddalających się porządkowych, żołnierzy i policjantów. Czekał długo, aż w końcu zrozumiał, że tego dnia jego marzenia się nie spełnią, a wtedy cała nadzieja, którą wcześniej dzielił z milionem wiernych, zupełnie z niego uleciała. Niebo zasnuły ciemności. Policjant już od ponad godziny przyglądał się bacznie Vincentowi. W końcu podszedł do niego, wyraźnie zdegustowany. – Już pora, byś się oddalił. – Czekam na kogoś. – Nie widzę, na kogo mógłbyś jeszcze czekać. Słyszałeś, co powiedziałem. Jazda. – On nadal może… Vincent zamilkł. Świat, o którym zapomniał we wczesnych godzinach porannych, spoglądając na odbijające blask księżyca wody Liffey, świat, w którym żył naprawdę, świat, w którym nieustannie był tylko obcym, niechcianym elementem, znów pojawił się przed nim. Nawet słowa: „On nadal może…” wypowiedziane w ten sposób, w jaki je wypowiedział, wystarczyły. Strażnik, którego nigdy wcześniej nie widział, dobrze go znał. Widoczne na jego twarzy pogarda i zniesmaczenie były niczym cios i przywodziły na myśl prawdziwe ciosy spadające na Vincenta wraz z takimi spojrzeniami. To nie pierwszy raz, kiedy funkcjonariusz policji Garda Síochána * patrzył na niego w taki sposób. – Jeśli chcesz dostać po ryju, ja i koledzy nie mamy nic przeciwko. O to ci chodzi? Każde słowo Vincenta mogło wywołać bijatykę. Dobrze o tym wiedział. Nieopodal stała grupa Gardaí, palili papierosy. Oni też go obserwowali. Rzucali mu takie same spojrzenia. Wstał bez słowa i odwrócił się. Ruszył w drogę powrotną przez park, ku rzece, znów idąc wzdłuż Quays. Wszędzie wokół otaczali go ludzie. Nadal krążyli po ulicach, a im bliżej centrum miasta, tym było ich więcej, parady i procesje trwały tu przez całe popołudnie. Miasto wypełniali ludzie, którzy świętowali w ten dzień jak jeszcze w żaden inny. Ale dla Vincenta Walsha to znów był dzień jak co

dzień. Wszedł do Carolan’s Bar. W odpowiedzi na powitanie skinął tylko głową, lecz za uśmiechem, do którego się zmusił, nic się nie kryło. Stanął za barem. Przez chwilę Billy Donnelly nawet się nie odzywał. Potem podniósł butelkę Bushmills i nalał pół szklanki. Wsunął ją w dłoń Vincenta. Billy nie oczekiwał wyjaśnień. Od początku wiedział, jak to się skończy. – A co sobie myślałeś? Przecież ci mówiłem. – Jesteś cholernym jasnowidzem, Billy. Vincent uniósł szklankę do ust. Nie miał ochoty, ale i tak się napił. – Jezus zapłakał, Vinnie. Gdybym dostawał funta od każdego kolesia, którego jakiś ksiądz najpierw wydymał, a potem już nigdy się z nim nie spotkał, byłbym najbogatszym gościem w Irlandii. – Nic o nim nie wiesz. – Widywałem takich typów w każdym zaułku Dublina. Wszyscy ich znają. – Jesteś zwykłym idiotą. – Owszem, i nie rozpoznałbym anioła, nawet jakby wlazł mi w dupę. Właśnie dlatego nie pójdę do nieba. Ale słuchaj, dziś możesz zapomnieć o robocie. Urwij się i odwiedź kumpli. Albo bierz flachę na górę i wyj do księżyca. – Wolę się czymś zająć, nawet jeśli ma to być słuchanie bzdur przez cały wieczór. Billy uśmiechnął się szeroko. Złapał za butelkę i dolał im Bushmilla. Vincent opróżnił szklankę jednym haustem. Teraz już nabrał ochoty na więcej. Odwrócił się do baru, chwycił jedną ze szklanek i pchnął ją w stronę kolegi. – Pora na dolewkę, skoro nie ma nic lepszego. – Chcesz pić ze szklanki, czy mam ci to wlać prosto w tę twoją rozdziawioną gębę? – Jeśli już proponujesz, to później napiję się jeszcze piwka. Vincent śmiał się razem z innymi klientami. Zatłoczony bar w Carolan’s śmierdział wygazowanym piwskiem, potem i tanią wodą kolońską. Niekiedy Billy Donnelly dochodził do wniosku, że trzeba wysprzątać lokal i przez kolejny tydzień mocno śmierdziało tu płynem Jeyes Fluid, więc gdy woń wygazowanego piwska, potu i wody kolońskiej powracała, była niczym wiosenny powiew. Vincent rozglądał się po hałaśliwym tłumie stałych klientów: piszczące cioty z różem na policzkach, zarozumialcy chichoczący z irytującą częstotliwością, wąsate kolosy z potężnymi mięśniami i wielkimi brzuchalami, palacze fajek w tweedowych marynarkach, którzy chowali po kieszeniach swoje obrączki ślubne i podskakiwali za każdym razem, gdy tylko otworzyły się drzwi. W miejscu takim jak to nikt nie czuł się jak u siebie, ale przynajmniej było tu bezpiecznie. Świat zewnętrzny, w którym kwestie przynależności do mniejszości były absolutnie poza dyskusją, nie miał tu wstępu.

Strażnicy wiedzieli, czym jest Carolan’s, i z reguły się nie wtrącali. Ale nie robili tego za darmo. Wpadali tutaj od czasu do czasu, popijali whiskey Billy’ego i przypominali mu, że on i jego klienci są od nich całkowicie zależni. A jeśli domagali się jakichś informacji, zawsze je dostawali. Wiszący za barem szyld głosił: „Niczego nie mówcie głośno, Billy to jebany nieopłacany kapuś”. Tej nocy Vincent Walsh nie przestawał się śmiać. Nie przestawał też pić, a wypił już stanowczo za dużo, lecz Billy Donnelly pozwalał mu na to bez mrugnięcia okiem. Homoseksualistę mogło spotkać wiele przykrości. Zakochanie znajdowało się na szczycie listy. Miłość, która nie chciała dać ci spokoju, nawet gdy uprawiałeś już seks z kimś innym, była najgorsza ze wszystkich. Jeśli chciałeś przetrwać, musiałeś się uodpornić i po prostu mieć to gdzieś. Ale Billy dostrzegł, że Vincent, ukrywając to za maską wesołości, wierzy w coś, w co żaden z klientów Carolan’s nie ma prawa wierzyć. W jego oczach wciąż płonęło uczucie. Minie sporo czasu, zanim wreszcie zapomni. Billy dobrze o tym wiedział. Kiedyś przeżył to samo. Przed dwudziestoma laty pewien lekarz zrobił mu płukanie żołądka i w ten sposób ocalił mu życie. Zdarzały się dni, kiedy myślał, że gdyby jeszcze raz spotkał tego kretyńskiego lekarza, sprałby skurwiela do nieprzytomności. Koniec końców to nie był taki zły wieczór. Carolan’s zapewnił Vincentowi odpowiednią dawkę hałasu i lekceważenia. Głośny śmiech i karmelowo-brązowe znieczulacze sprawiły, że Vincentowi Walshowi aż zdrętwiała głowa, a serce trafiło w bezpieczne miejsce, przynajmniej do rana. W Carolan’s wszyscy bardzo chcieli się śmiać. To był język, w którym każdy wypowiadał się na każdy temat: polityka i ceny chleba, seks i rodzinne niesnaski, sny i wspomnienia, religia i śmieci leżące na ulicach, radość, smutek, pożądanie, gorycz, nadzieja, uraza, miłość, nienawiść, żal, wszystkie te zwyczajne przyjemności i przykrości, których dostarczało życie. Za drzwiami jednak rozmawiali zupełnie inaczej. I językiem kogoś innego. Ostatnich, najbardziej opornych klientów wyproszono, wypchnięto albo wręcz wykopano na ulicę. Vincent zaczął sprzątać ze stołów. Cisza była równie otrzeźwiająca, co myśl o myciu śmierdzących kufli i czyszczeniu popielniczek. Billy zamknął drzwi na zasuwę. – Bierzmy to, po co przyszliśmy, a szklanki niech umyją się same. Jutro nikt nie kiwnie nawet palcem, więc czemu, do cholery, my mielibyśmy coś robić? Vincent uśmiechnął się, słysząc pocieszające, choć łatwe do przewidzenia słowa kolegi. Billy Donnelly każdej nocy wynajdował powody, by nie zmywać. Nie trzeba było religijnych świąt i dni wolnych, by to, co miało się zrobić dzisiaj, odłożyć na jutro. Zazwyczaj porządki w Carolan’s zaczynały się dopiero kolejnego popołudnia. Jeśli naprawdę chciałeś mieć czysty kufel na poranne piwko, musiałeś przynieść własny. Ale gdy Billy poszedł do baru, by odkręcić zakrętkę z kolejnego Bushmillsa,

Vincent nadal zbierał kufle ze stolików. Owszem, w końcu pójdzie na górę, do swojego pokoju na poddaszu i zmusi się do zaśnięcia. Ale nie teraz. Billy napełnił dwie kolejne szklanki, nucąc fałszywie jakąś melodię – znaczyło to, że nie ma już o czym rozmawiać. Potem od strony drzwi dobiegło ich głośne łomotanie. Billy westchnął. Idąc przez bar, miał na twarzy swój najbardziej posępny grymas. – Która stara ciota myśli, że mamy jeszcze ochotę na jej towarzystwo? Odsunął zasuwę i otworzył drzwi. – Czy nie mówiłem ci, żebyś się… Zamilkł. W progu stał szczupły, wysoki mężczyzna koło czterdziestki i uśmiechał się przyjaźnie. Wszedł bez słowa, a za nim wmaszerowało trzech innych, nieco młodszych. Spod ich płaszczy i kurtek wystawały błękitne koszule, co znaczyło, że są członkami Związku Towarzyszy Broni, wypuszczonych do cywila żołnierzy Wolnego Państwa i ich kolesi myślących, że w wojnie domowej spuszczą łomot Eamonowi de Valera, który jest teraz prezydentem Irlandii. Goście z Ruchu Błękitnych Koszul wzorowali się na czarnych i brunatnych koszulach Mussoliniego i Hitlera – przynajmniej jeśli chodzi o sam strój. Ich polityczne plany nie sięgały dalej niż bójki z przedstawicielami IRA na ulicach miast, ale skoro nie było żadnych gości z IRA, których można by stłuc, po małej popijawie bicie ciot wydawało się rzeczą oczywistą. Czyż nie szczycili się, że przede wszystkim bronią katolickich wartości w Irlandii? Ale do Billy’ego momentalnie dotarło, że oni wcale nie byli pijani. Tak naprawdę byli absolutnie trzeźwi. – Chyba nie odmówisz nam drinka, co, Billy? Nie w taką noc, gdy wszyscy powinniśmy padać sobie w ramiona. I gdy na dodatek zaczęło lać. Billy ich nie znał, więc skąd ta zażyłość? Obejrzał się i zauważył, że ostatni z mężczyzn zamknął za sobą drzwi i przesunął zasuwę, uśmiechając się. Billy znał ten uśmiech – ten wielkolud już się cieszy na myśl o tym, co zaraz zrobi. Najstarszy z błękitnych przeszedł przez bar. Podniósł jedną ze szklaneczek whiskey, które Billy dopiero co napełnił. Zbliżył się do Vincenta. Dwóch pozostałych ruszyło do baru i również zaczęło częstować się drinkami. Już wkrótce nie będą tacy trzeźwi. Wielkolud jednak nadal stał w tym samym miejscu. – A ty przecież jesteś tą męską dziwką. Vincent, zgadza się? – Nie macie tutaj nic do roboty – powiedział stanowczo Billy. Był jednak skonsternowany. Nie miał pojęcia, czemu to się dzieje. Gdyby byli zalani, sytuacja wydawałaby się znacznie prostsza. Z pijakami mógł sobie dać radę, nawet jeśli byli to pijacy, którzy uwielbiali lać pedałów. W dziewięciu przypadkach na dziesięć woleli przecież pić niż prać cioty. Mężczyzna o pociągłej twarzy znów zwrócił się do Billy’ego. Podszedł bliżej, zmuszając go do zrobienia kroku w tył. – Byłeś dziś na mszy, Billy?

Billy nie odpowiedział. Ton mężczyzny wkrótce przestanie być taki uprzejmy. Dobrze o tym wiedział. Wiedział, co się będzie działo, gdy tylko tamten skończy mówić. – Słyszałem, że Vincent był. Pomodliłeś się za Billy’ego, Vincent? Bo za tego starego pederastę trzeba się modlić jak najwięcej. „Quia peccavi nimis cogitatione verbo, et opere: mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa”. No nie? – A przy każdym „mea culpa” uderzał Billy’ego w klatkę piersiową, przyciskając go do drzwi. – Na kolana, Billy. Pora zmówić modlitwę. Billy zaczął kaszleć. Czuł ból. Vincent ruszył w jego stronę, ale właściciel pubu pokręcił energicznie głową. Błękitny, stojący do tej pory przy drzwiach, podszedł do niego. Położył mu ręce na ramionach i mocno popchnął, aż w końcu Billy musiał ustąpić i klęknąć. – Gdybyśmy założyli ci białą komżę, wyglądałbyś zupełnie jak ministrant, co, Billy? – Mężczyzna o pociągłej twarzy wyszczerzył zęby w uśmiechu. – Strażnikom nie spodoba się, że… – Oni przez większość czasu przymykają oko na ciebie i twój sodomicki klan. Ale to nie znaczy, że gdy jutro rano wyłowią twoje ciało z Liffey, nie dojdą do wniosku, że ktoś przysłużył się Dublinowi. Ludziom trzeba czasami przypominać, o co chodzi w byciu ciotą. Więc czemu nie teraz? Billy wiedział, tak jak wcześniej wiedział to Vincent, że na tak zadane pytanie nie może dać żadnej odpowiedzi, bo każda wywoła jeszcze większą agresję. Najstarszy z mężczyzn spojrzał na Vincenta, który wciąż stał w tym samym miejscu, trzymając tacę ze szklankami. Odstawił swoją whiskey bardzo powoli, jakby z namaszczeniem. To była prosta czynność, ale precyzja, z jaką odstawił szklankę na stół, była groźna. – Skalałeś dziś eucharystię. Słyszysz? Złapał i ścisnął mocno nadgarstek Vincenta. – To ta ręka? – Nie wiem, o co ci chodzi. – W dawnych czasach by ci ją odcięli. I właśnie to mam zamiar zrobić – groził mężczyzna. Billy próbował wstać z kolan, zdeterminowany, by poświęcić się za przyjaciela, skoro ktoś tak czy siak musiał dziś dostać łomot. – Jezus Maria, czego wy, skurwiele, od nas chcecie? Wynoście się stąd! Błękitny stojący obok Billy’ego rąbnął go pięścią w brzuch z taką siłą, że ten aż upadł na podłogę. Mężczyzna postawił mu nogę na klatce piersiowej. Najstarszy z nich nadal ściskał Vincenta za nadgarstek. – Świetny dzień na szantaż, co Vincent? – Mówiłem już, że nie mam bladego pojęcia, o czym bełkoczesz. Nagle uśmiech mężczyzny zniknął. Trzasnął Vincentem o ścianę, wytrącając mu

z rąk tacę ze szklankami. Walsh upadł na podłogę; wszędzie wokół walało się potłuczone szkło. Błękitny schylił się i postawił go na nogi, łapiąc za gardło. Vincent krwawił. Miał pociętą twarz, dłonie… całe ciało. Krew już zaczynała przesiąkać mu przez koszulkę. – Potrzebuję tylko listów. Vincent gapił się na niego. Teraz już wszystko wiedział. To nie miało sensu, ale już wiedział. – Już rozumiesz, o czym bełkoczę, męska kurwo? Puścił go. Vincent oparł się o stół. Wyprostował się. Błękitny znów się uśmiechnął. Nie, to wcale nie było takie trudne. Podniósł poprzednio odstawioną szklankę whiskey i wypił zawartość jednym haustem. – Amen! Odwrócił się do Billy’ego, który wciąż leżał na podłodze, trzymając się za brzuch. – Musimy coś dostać za naszą fatygę, Billy. No dalej, chłopcy. Pozostali trzej weszli za bar i zaczęli ściągać butelki z półek, chcieli zabrać je wszystkie. Mężczyzna o pociągłej twarzy znów zwrócił się do Vincenta. Nie zauważył, jak Vincent zaciska pięść na szyjce stłuczonej butelki. Nikt tego nie dostrzegł. – Gdzie one są? – zażądał odpowiedzi. Nie spostrzegł też nadlatującej butelki. Vincent użył całej swojej siły, wkładając w nią strach i miłość, jaką miał w sercu, i wbił mu butelkę prosto w twarz. Mężczyzna wrzasnął z bólu, a Vincent rzucił się biegiem przez prowadzące na schody drzwi. Pozostali pospiesznie wybiegli zza baru, który plądrowali, nie dali jednak rady zatrzymać Walsha – zdołał już zamknąć drzwi od drugiej strony. Najstarszy wrzeszczał wniebogłosy, oślepiony przez spływającą mu po twarzy krew. Inni szarpali za drzwi. Nie minie dużo czasu, nim je wyważą. Były tak przegniłe i słabe jak wszystko inne w barze Carolan’s. Vincent Walsh zdołał już dotrzeć na pierwsze piętro. Nie zatrzymał się. Nadal pędził przed siebie wąskimi kręconymi schodami prowadzącymi na poddasze. Otworzył drzwi niewielkiego pokoju będącego od jakiegoś czasu jego domem. Łóżko z żelazną ramą, koślawa komoda, której brakowało jednej szuflady, wieszak, na którym wisiało ledwie kilka ubrań, umywalka i dzban, piecyk naftowy oraz sterta używanych książek. Drzwi nie miały zamka, ale i tak zatrzasnął je za sobą, a potem przysunął do nich komodę. Podbiegł do łóżka i sięgnął pod materac. Wyciągnął mały pakunek listów – cztery niebieskie koperty. Przez chwilę się im przyglądał, nie mając pewności, co robić. Wiedział, że na podjęcie decyzji pozostało mu już tylko kilka sekund. Wsunął je do kieszeni. Później wspiął się na łóżko. Spadzisty dach miał niewielkie kwadratowe okienko. Otworzył je, a potem przecisnął się przez otwór i wszedł na dach.

Nad miastem wisiały ciężkie chmury. Zaczął mżyć deszcz. Dachówki pod nogami zrobiły się śliskie, niektóre z nich były widocznie poluzowane. Ale bar Carolan’s wciśnięto w szereg bardziej solidnych georgiańskich budynków. Gdy Vincent gramolił się po dachu, poślizgnął się i zatrzymał dopiero na parapecie sąsiedniego budynku. Zdołał dostać się do kosza dachu na drugiej stronie. Już kiedyś tutaj był. Leżał czasami w tym miejscu podczas gorących letnich nocy, gdy w pokoju robiło się zbyt duszno i nie dało się zasnąć. Słyszał wściekłość błękitnych – dostali się do położonego wyżej pomieszczenia – ale sekundę przed tym, jak jeden z nich pojawił się w oknie, Vincent przebiegł już koszem dachu na tyły georgiańskiego domu. I zniknął. Lało jak z cebra i to od kilku godzin. Miasto było ciche. Uroczystości przeciągnęły się do późnej nocy, a teraz w końcu odeszły w niepamięć, mimo niechęci, która nie była aż tak trudna do zrozumienia. Jutro znów wszyscy wrócą do normalnego życia. Nawet deszcz zdawał się nieść tę wiadomość. Vincent Walsh przemókł do suchej nitki. Rany na jego ciele już dawno przestały krwawić, a sińce nie wyglądały aż tak tragicznie. W końcu wcześniej zdarzały się znacznie gorsze. Ból i strach nie miały dla niego znaczenia. Ważne było to, że zdołał ocalić listy. A ocalając je, ocalił mężczyznę, którego kochał. Nawet jeśli już nigdy go nie zobaczy, nawet jeśli ksiądz nigdy się o tym nie dowie, Vincent wierzył, że zrobił coś, co było warte tej miłości. To był romantyczny czyn, który dojrzewał w jego głowie, gdy szedł ulicami Dublina, znów odsuwając realny świat gdzieś na boczny tor, tak jak wtedy, dwadzieścia cztery godziny wcześniej, kiedy maszerował wzdłuż Quays w stronę parku. Może tylko tyle mógł uczynić jego umysł, by zatrzymać prawdę, którą skrywał w sercu. Będzie musiał opuścić Dublin, przynajmniej na jakiś czas, lecz wróci tu, gdy tylko sytuacja się uspokoi. Zawsze będzie mógł się zatrzymać u Billy’ego. Tego był pewien. To zresztą nie miało już znaczenia. Bo pewnego dnia… Pewnego dnia znów spotka księdza. Tak, pewnego dnia będzie mógł mu wszystko wyznać. Szedł, niemal podskakując. Skręcił za róg ulicy wiodącej przez Smithfield Market do Red Cow Lane i Carolan’s. Wciąż starał się zachować ostrożność, mimo że minęły już cztery godziny, odkąd zeskoczył z dachu pubu i uciekł. Teraz nikogo już tam nie będzie, z wyjątkiem właściciela. Był przekonany, że napastnicy nie skrzywdzili Billy’ego, bo przecież to jego chcieli dopaść. A jednak nie był tego tak pewny, jak chciałby być. Przyspieszył kroku. Nieco później, kiedy maszerował przez niosącą echo pustkę Smithfield, zatrzymał się. Dostrzegł samochód, który natychmiast rozpoznał. Wreszcie dotarło do niego, że wszystko, co wydarzyło się, gdy mknął przez noc do Phoenix Park, było prawdą. To przecież samochód księdza. A więc w końcu się zjawił, po tym wszystkim. Czyż tego wieczoru przez O’Connell Street nie miała przejść wielka procesja? Czy w Mansion House nie miało się odbyć wielkie przyjęcie? Przyszedł tak późno, bo dopiero teraz mógł przyjść. Vincent nawet nie

drgnął. Uśmiechał się, szczerzył zęby jak głupek. Światła samochodu raziły go po oczach. Kierowca zapalił silnik. Walsh szedł, nie przestając się uśmiechać. Samochód również ruszył, stopniowo nabierając prędkości. Widząc, że jedzie prosto na niego, coraz szybciej, coraz głośniej, Vincent był zaskoczony. Ale dopóki wóz w niego nie uderzył, nie odczuwał strachu. Lało coraz mocniej. Czuł na swojej twarzy krople deszczu. Gdy samochód w niego uderzył, ból przeszył jego ciało niczym błyskawica i Vincent wciąż go czuł, ale jakby z oddali. Jak ból odczuwany we śnie, który zdawał się nie być jego bólem. Najmocniej czuł krople na policzku, spływające w stronę ust, wlewające się między wargi. Nie wiedział, że to były także jego łzy mieszające się z deszczem. Nie słyszał otwierających się drzwi wozu. Nie słyszał kroków dudniących na bruku. Oczy otworzył ledwie na sekundę. Deszcz zalewał mu twarz. Przez gęste chmury nie przebijał blask księżyca, ale powierzchnia wody odbijała reflektory samochodu. Dostrzegł złote zmarszczki drgające na oleistej, błotnistej kałuży. Czuł się tak, jakby próbował wybudzić się z głębokiego snu i nie mógł tego zrobić. Widział jedynie światła, jedynie wodę i światła. Nie dostrzegł nawet postaci, która pochylała się nad nim, odcinając dopływ złotej poświaty. A potem przestał już cokolwiek widzieć. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

2

MERRION SQUARE Kobieta była czymś bardzo zaaferowana. Gdy zeszła z chodnika, by przejść z Kildare Street do hotelu Shelbourne, ogłuszył ją klakson. Od razu zrobiła krok w tył. Taksówka, wyjeżdżająca na pełnym gazie ze Stephen’s Green, wyminęła ją, nawet nie zwalniając. Kierowca puścił w jej stronę wiązankę przekleństw wykrzyczanych z silnym dublińskim akcentem. Kobieta uśmiechnęła się, próbując złapać oddech. Nawet te wyzwiska niosły ze sobą smak Dublina, za którym tęskniła bardziej, niż była w stanie przyznać. Rozejrzała się wzdłuż Kildare Street, potem znów spojrzała na Green. Przeszła na drugą stronę jezdni i wyminęła Shelbourne; głowę trzymała wysoko, w jej oczach widniała determinacja. Robiła to, co musiała. To nie było łatwe, ale nie powinna przecież bać się rzeczy, które nie są łatwe. Niczego nie powinna się bać. Przed wejściem do hotelu zatrzymała się na chwilę i podniosła wzrok. Jakiś mężczyzna wychylał się przez okno, przy którym wisiał maszt z irlandzką trójkolorową flagą: zielono-biało-pomarańczową. Obok znajdował się następny maszt, na którym mężczyzna rozwijał kolejną flagę. Poznała jej barwy, jeszcze zanim zobaczyła ją w całości: czerwony, biały i czarny, ze swastyką na środku. Rozejrzała się wokół, sądząc, że inni ludzie będą równie zaskoczeni, ale nikt nawet nie zwrócił na to uwagi. Szybko ruszyła przed siebie. Miała przecież ważniejsze sprawy na głowie. Kobieta niedawno skończyła dwadzieścia lat. Była wysoka. Włosy miała niemal czarne, z rudymi pasmami. Jej ciemna skóra przywodziła na myśl ciepło, które wręcz dało się poczuć, jakby zaprzyjaźniła się ze słońcem grzejącym mocniej od tego świecącego w Irlandii nawet podczas najgorętszych dni lata. A już z pewnością od słońca szarych grudniowych dni, takich jak ten. Przemierzała Merrion Row. Jej krok był stanowczy i niezachwiany. Starała się wyminąć tłum ludzi o śnieżnobiałych twarzach, który wypadł właśnie z pobliskiego pubu. Wyczuła w ich oddechach woń piwa. Kolejne wspomnienie, niemal krzepiące, ale nie była tu po to, by szukać pocieszenia. Skręciła na Upper Merrion Street. Tutaj zrobiło się ciszej. Płaskie fasady georgiańskich domów ustąpiły miejsca filarom rządowych budynków wchodzących w skład Leinster House. Widziała drzewa Merrion Square. Jej uwagę zwrócił wysoki szeregowy dom z numerem dwadzieścia pięć, z pozasłanianymi oknami i drzwiami z odchodzącą zieloną farbą. Za nimi, w wielkim pokoju na końcu długiego, ciemnego korytarza, pracował mężczyzna, który zdecydowanie zbyt często się uśmiechał. Zwolniła, ale tylko na chwilę. Nie

czuła już strachu przed tym, co miała zrobić. Bała się jedynie ciemności, którą mogła odnaleźć po przeciwnej stronie. – Ta twoja ciemnooka kochaneczka właśnie wróciła. Słowa te wypowiedział otyły policjant wciśnięty w siedzenie kierowcy czarnego austina 10, wydychając dym papierosa sweet afton, ostatniego z dziesięciu z paczki kupionej przed dwiema godzinami, gdy tutaj zaparkowali. Stali kilkaset jardów od numeru dwudziestego piątego na Merrion Square. Siedzący w fotelu pasażera detektyw sierżant Stefan Gillespie otworzył oczy. Nie był zmęczony, ale zamykanie oczu i udawanie, że się śpi, było jedynym sposobem, by Dessie MacMahon przestał gadać. Już wcześniej poświęcił godzinę problemom Dessiego i jego niezliczonych krewnych: w większości byli to skończeni gnoje, w dodatku często zaglądający do kieliszka. Ale MacMahon, detektyw Garda, miał rację. To rzeczywiście była ta sama kobieta. Wczoraj też ją zauważyli – udała się na identyczną przechadzkę. Widzieli, jak dwukrotnie mijała dom przy Merrion Square 25, zanim zdecydowała się wspiąć po schodkach i zapukać do drzwi doktora Hugo Kellera. Weszła do środka, a piętnaście minut później wyszła i oddaliła się pospiesznie. Wiedzieli też, czemu znów tutaj wróciła. – Wczoraj tylko się umawiała. Tak jak podejrzewałem. Dessie raz jeszcze zaciągnął się papierosem. Stefan skinął głową, nie odwracając wzroku od kobiety. Nie tego się po niej spodziewał. Nawet wczoraj jakoś mu tutaj nie pasowała. Nie potrafił tego inaczej nazwać. Już wtedy wyczuł w jej zachowaniu nerwowość i niepewność. I wtedy to miało sens. Teraz szła z podniesioną głową. Jednak na jej twarzy malowała się raczej ponura determinacja. Zatrzymała się na moment u podnóża schodów, odgarniając włosy z twarzy. Nic nie wskazywało, by odczuwała wstyd. Niemal wyczuwał złość w jej zdecydowaniu. Było jednak coś jeszcze, jakiś rodzaj dumy. Tylko że żadna z tych emocji nie pasowała do sytuacji, do żadnej nie miała prawa, robiąc to, co właśnie robiła. Nagle ujrzał ją nie jako podejrzaną, lecz jako kobietę: elegancką, zdenerwowaną i piękną. Wczoraj nie zwrócił na to uwagi. Zmarszczył brwi. To był brudny biznes i tyle. Nie podobało mu się wcale, że jego uczucia podważają tę prostą prawdę. Kobieta weszła do środka, zielone drzwi zamknęły się za nią. Zapach dymu i potu bijący od Dessiego znów zaatakował nozdrza Stefana Gillespie ze zdwojoną siłą. Mieli robotę do wykonania i musieli się za nią zabrać. Odwrócił głowę i zauważył, że Dessie szczerzy zęby w uśmiechu. – Ta babka to niezła laska. Nie mógłbyś winić gościa, który chciałby do niej uderzać. Stwierdzenie, że gruby policjant czytał sierżantowi w myślach, zdecydowanie byłoby przesadą. Ale w tym stwierdzeniu kryło się więcej prawdy, niż Stefan byłby

gotów przyznać. – Odczekajmy jeszcze parę minut, Dessie. – Najpierw muszę się odlać. – MacMahon otworzył drzwi samochodu i wytoczył się na zewnątrz. Rzucił niedopałek do rynsztoka, gdzie leżało już dziewięć poprzednich. Szybko pomaszerował przez bramę i wyszedł na plac, szukając drzewa, za którym mógłby się schować. Sierżant Gillespie też wysiadł z wozu, by wreszcie zaczerpnąć świeżego powietrza. Był wyższy i szczuplejszy – znacznie szczuplejszy – od swojego kolegi, a tam, gdzie Dessie zaczynał łysieć, miał gęste brązowe włosy, może nie tyle długie, co raczej pozbawione określonego kształtu, zupełnie jakby zapominał je regularnie przycinać – i tak rzeczywiście było. Nie wyglądał na swoje dwadzieścia osiem lat, więc ludzie często zakładali, że jest zwykłym policjantem Garda. Nie podejrzewali, że jest już sierżantem. Założył kapelusz. Było chłodniej, niż przypuszczał. Stał i spoglądał w stronę domu. Kobieta o oliwkowej skórze sprawiała, że zrobił się niespokojny. Niby w tej pracy było to dla niego normalne, ale tym razem chodziło o coś więcej. Miał ochotę wsiąść do austina i po prostu odjechać. Szybko wyrzucił tę myśl z głowy. Przynajmniej nie będzie tu musiał siedzieć przez całe popołudnie z Dessiem, jego problemami rodzinnymi i dymem z kolejnej paczki sweet aftonów. Detektyw Garda MacMahon wrócił już, ale nadal próbował zapiąć rozporek. Podeszli pod dom. Stefan wspiął się po schodach i zapukał do drzwi. Odczekał chwilę i zapukał raz jeszcze. Otworzyły się nieznacznie – między drzwiami a futryną utworzyła się zaledwie wąska szpara. W środku dostrzegł kobietę w średnim wieku ubraną w fartuch pielęgniarki. – Tak? – To niby miało być pytanie, ale brzmiało bardzie jak stanowcze: „Nie”. – Chcemy porozmawiać z panem Kellerem – rzekł, zdejmując kapelusz. – Teraz go nie ma. – Możemy poczekać. – Nie ma go tutaj. A poza tym nie spotyka się z nikim, kto nie ma umówionej wizyty. – W takim razie chciałbym się umówić. Najlepiej na teraz. Detektyw sierżant Gillespie wyjął z kieszeni nakaz i pokazał go rozmówczyni. Kobieta chciała od razu zatrzasnąć mu drzwi przed nosem, ale Dessie MacMahon w porę to wyczuł. Z niesamowitą – zważywszy na jego tuszę – szybkością ruszył naprzód, wyminął sierżanta i wetknął nogę między drzwi a framugę. Całą swoją masą naparł na pielęgniarkę, odpychając ją i otwierając szeroko prowadzące do holu drzwi. Dość mocno pchnął kobietę na ścianę, lecz gdy policjanci weszli do środka, zdołała odzyskać oddech, by wrzasnąć przez niosący echo korytarz: – Hugo! Doktorze Keller! – Zatem sądzi pani, że już wrócił? – zapytał Dessie i uśmiechnął się. Drzwi po przeciwnej stronie holu otworzyły się. Niski, dobrodusznie wyglądający

mężczyzna stanął w progu, zerkając na nich przez grube szkła swoich okularów, jakby nie mógł dostrzec, kto stoi w korytarzu. Jeśli za tym pełnym konsternacji spojrzeniem krył się niepokój, został świetnie ukryty. Na twarzy lekarza pojawił się półuśmiech, który nie zniknął nawet wtedy, gdy detektyw sierżant Gillespie ruszył w kierunku mężczyzny. Wiedział, kim byli dwaj niespodziewani goście. Przyswoił tę informację i zaakceptował ją. Nie był człowiekiem, który bałby się tego, co nieuniknione. Gdy detektyw podszedł bliżej, nawet się nie poruszył. Uśmiechał się jeszcze szerzej. Stefan dotąd widział Kellera tylko z oddali – gdy ten wchodził do domu bądź z niego wychodził. Zawsze był dobrze ubrany, dziś również. Koszula, którą miał na sobie, była śnieżnobiała. Żółta mucha została idealnie dopasowana, szelki miały kwiecisty wzór, mimo że niemal jaskrawy, to wciąż gustowny. Spodnie doskonale uprasowane, a czarne buty wypastowane. Łagodny uśmiech Kellera wreszcie zaczął denerwować detektywa. Był zbyt miły, by nie kojarzyć się z czymś skrajnie niemiłym. W efekcie policjant miał ochotę walnąć lekarza w twarz i zetrzeć mu ten grymas z gęby. Ale nawet gdy oczami wyobraźni widział, jak Keller wstaje z podłogi, ocierając krew z ust, jego irytujący uśmiech nie znikał – stał się szerszy i bardziej fałszywy niż kiedykolwiek. – Hugo Keller – zaczął stanowczo Stefan. – Doktor Keller. – Niemiecki akcent okazał się wyraźniejszy, niż się spodziewał. Ale on dobrze znał niemieckie akcenty. Ten był austriacki, pewnie wiedeński. – Chyba raczej pan Keller. – Robiłem doktorat na uniwersytecie w Graz. Może pan go nie znać, ale to drugi najstarszy uniwersytet w Austrii. Tym samym doktor Keller to poprawny tytuł. – In Wien hat jeder streunende Hund ein Doktorat, aber sie sind noch immer Hunde, nicht Ärzte, Herr Keller. – Podkreślił słowo „Herr”. To była prawda – w Wiedniu każdy uliczny kundel miał jakiś doktorat. A mimo to był kundlem, nie doktorem. Uśmiech Kellera zbladł. To nie był taki dubliński detektyw, jakiego lekarz się spodziewał. Okazywanie pogardy mogło nie zaliczać się do najlepszych rozwiązań. – Jestem detektyw sierżant Gillespie. Przeprowadzę przeszukanie pańskiej nieruchomości. Mam podstawy przypuszczać, że posiada pan przyrządy do wywoływania poronień, wbrew sekcji 58 Ustawy o przestępstwach przeciwko osobie. I sadzę, że nawet w tej chwili wywołuje pan poronienie u pewnej kobiety. Zostaje pan zatrzymany, panie Keller. – Oczywiście, sierżancie. Wezmę tylko kurtkę. Keller wrócił do pokoju, a Stefan podążył za nim. Minął otwarte drzwi po prawej, za którymi mieściło się niewielkie biuro pełne książek i teczek. Zatrzymał się na chwilę, żeby zerknąć do środka i zapamiętać to sobie. Pielęgniarka już zdołała się ogarnąć. Zaczesała włosy do tyłu i wyminąwszy go, weszła do biura. Na jej twarzy

malował się znajomy wyraz strachu. Policjant przyglądał się, kiedy siadała przy biurku. – Proszę, by pani nie wychodziła – powiedział cicho. – Niby czemu miałabym wychodzić? – Wyraźnie się przestraszyła, a to przecież było jej terytorium. Ruszył dalej, prosto do salonu położonego na tyłach domu. Gdy wszedł do tego pomieszczenia zaraz po pokonaniu ciemnego korytarza ze słabym oświetleniem i poplamioną tapetą, zanotował przerażającą odmianę. Pomieszczenie było jasne i czyste. Wyglądało, jakby przywieziono je tutaj prosto z drogiej prywatnej kliniki. Lustrując uważnie wnętrze, Stefan jednocześnie rozmyślał o czarnowłosej kobiecie, która weszła do tego domu. Stała przy oknie, w blasku słońca przebijającego się na moment przez szare grudniowe chmury. Światło przenikające przez jej włosy tworzyło wokół głowy coś na kształt aureoli. Oślepiająca jasność zmusiła Stefana do mrugnięcia. Otworzył oczy i ten obraz zniknął. Nieznajoma patrzyła prosto na niego. Teraz, z bliska, zauważył, że w jej ciemnych oczach rzeczywiście nie ma ani strachu, ani wstydu. Była tylko złość i odniósł wrażenie, że to on ją wywołał. – Proszę, by poczekał pan w korytarzu, panie Keller – powiedział, nawet nie oglądając się za siebie. – Przykro mi, skarbie. – Keller uśmiechnął się do kobiety. Zrobił to jednak w nieco inny sposób – pocieszającym tonem i znacznie milej niż wtedy, gdy szczerzył się do sierżantów Garda. Zdjął kurtkę z oparcia krzesła i założył ją na siebie. – Nie wiem, czy słyszałaś, o czym wcześniej mówiliśmy. Ten dżentelmen jest policjantem, detektywem. Radzę ci, żebyś nic mu nie mówiła, ale to oczywiście twoja decyzja. Nie musisz nikomu wyjaśniać, czemu tutaj jesteś, i on dobrze o tym wie. Ruszył ku drzwiom. Zatrzymał się na moment przy wiszącym na ścianie lustrze i poprawił muszkę. Stefan Gillespie nawet nie zwrócił uwagi na to, że lekarz wychodzi. Nie odrywał wzroku od stojącej przy oknie kobiety. – Może mi pani powiedzieć, kim pani jest? Z irytacji i pełnego frustracji niedowierzania aż pokręciła głową. – Nie mógł pan wybrać innego dnia, prawda? Nie odpowiedział. Nadal nic mu się w tej kobiecie nie zgadzało. – Od jak dawna ten mężczyzna się tym zajmuje? Tym wywoływaniem poronień, czy jak wy to tam nazywacie? Od ilu lat? Ja właśnie czegoś tutaj potrzebowałam, a pan wparował w tych swoich policyjnych buciorach, zanim zdążyliśmy w ogóle zacząć! – Potrzebne mi pani nazwisko. Z pewnością pani wie, dlaczego tutaj jestem. Kobieta wciąż mu się przyglądała, kręcąc głową. Nagle cały jej gniew wyparował. Teraz w jej oczach dostrzegł coś innego. Mieszaninę pogardy i podejrzliwości. Patrzyła, jakby to on zrobił coś złego.

– Nie, nie wiem, czemu pan tu jest. Myślę, że później się nad tym zastanowię, sierżancie. Na razie posłucham rady pana Kellera i nie puszczę pary z ust. Może być pan jego najlepszym przyjacielem, więc nie powiem ani słowa. Komisariat Garda na Pearse Street był jednocześnie głównym komisariatem całego South City, zbudowanym dla dawnej dublińskiej Metropolitan Police jeszcze w 1915 roku – rok wcześniej ulicę nazywano Great Brunswick Street, dopóki Padraig Pearse nie został stracony po Powstaniu Wielkanocnym. Wychodził też na róg Townsend Street, naprzeciw Trinity College, szarego, ascetycznego budynku, w którym czuło się architektoniczne echa szkockich zamków – wzorca popularnego wśród firm ubezpieczeniowych, z charakterystycznymi kamiennymi rzeźbami i wielodzielnymi oknami. Teraz DMP** było już wspomnieniem, po którym zostały tylko dwa małe wsporniki przy łuku nad głównym wejściem, skąd zgorzkniałe oblicza oficera DMP i noszącego hełm posterunkowego wciąż z dezaprobatą patrzyły na wszystkich wychodzących. Jeśli chodziło o komisariaty, to nie było wcale najgorsze miejsce pracy. Biura na piętrze okazywały się jaśniejsze i czystsze niż w większości dublińskich posterunków Garda, jednak na dole cele śmierdziały tak jak zawsze – potem, uryną i tytoniem. Stefan Gillespie siedział w biurze na parterze, na tyle blisko schodów, by czuć bijący od cel odór. Między nim a ciemnowłosą kobietą stał pusty stół. Pomieszczenie też było puste, oświetlone tylko przez pojedynczą żarówkę. Na jednej ze ścian znajdowało się okno, szerokie na niecałą stopę – szkło pomalowano resztkami czegoś, co musiało być bielidłem. Wciąż nie udzieliła mu żadnych informacji, nie dała żadnych wyjaśnień. Niczemu nie zaprzeczyła, do niczego się nie przyznała, niczego nie powiedziała. Nie znał nawet jej imienia. Patrzyła na niego z cichą pewnością siebie. I to on musiał odwracać wzrok, żeby na leżącej przed nim kartce papieru napisać coś, czego wcale nie musiał pisać. Przez jej zachowanie zaczynał myśleć, że to ona tutaj rządzi. – Jest pani z Dublina, albo przynajmniej z okolic. Powiedziałbym, że z tych bardziej zielonych terenów. Nie odpowiedziała. – Albo przynajmniej była pani ostatnio na wsi. – Ten akcent i opalenizna... Widzę, że niełatwo wywieść pana w pole. Nie musiała się uśmiechać, by poczuł się jak idiota. – Zdaje sobie pani sprawę, w jakie wpadła tarapaty? – Szczerze mówiąc – nie. – Jest pani inteligentną kobietą. To dla mnie spore zaskoczenie. Szybko zrozumiał, że te ostatnie słowa były jego kolejną pomyłką.

– Bo oczekiwał pan jakiejś kretynki, czyż nie? – Nie to miałem na myśli. – Kretynki, która zaszła w ciążę. Bo kobieta nie może przecież zrobić nic głupszego. – Prędzej czy później powie mi pani, kim jest. Wie pani o tym równie dobrze jak ja. W obecnej sytuacji pomóc może pani jedynie pójście z nami na pełną współpracę. Chodzi nam o Kellera, nie o panią. – On chyba wie, że go złapaliście. Więc do czego ja jestem panu potrzebna? Sięgnęła po leżącą na stole paczkę papierosów. Należały do Stefana. Popatrzyła na niego i zawahała się. Wzruszył ramionami. Wzięła jednego i wetknęła sobie między wargi. Wyciągnął z kieszeni zapalniczkę, a potem nachylił się i zapalił jej papierosa, przywołując na twarz coś, co – miał nadzieję – było dodającym otuchy uśmiechem. Ale jeśli pomyślał, że dzięki temu gestowi kobieta przerwie milczenie, był w błędzie. – Dziękuję. Zaciągnęła się papierosem, a potem pokręciła głową. – Nie mogę zrobić tego, co miałam tam zrobić. To pańska wina. Nie jestem pewna, co dalej. Wiem tyle, że utknęłam tu z panem na posterunku. I nagle tylko to mi zostało. Ciekawe, co się teraz będzie działo. – Co się będzie działo? Tutaj chodzi o życie! Życie, które tego popołudnia by się skończyło. Chodzi też o Bóg wie ile żyć, które pochłonął tamten gabinet. – Niby mówił to, co powinien, ale te słowa wcale nie brzmiały jak jego słowa. Wiedział, że ta bystra, trudna do rozszyfrowania kobieta momentalnie to pojmie. I tak też się stało. – Owszem, tu chodzi o życie. Tyle już wiem. Chociaż wolałabym nie wiedzieć. Stefan wyczytał z jej twarzy coś nowego. To był smutek, głęboki, naznaczony niepewnością smutek. Widział też, że nie miał on nic wspólnego z powodem jej zatrzymania na posterunku. O czymkolwiek mówiła, nie dotyczyło to rozmowy, którą był zobowiązany zacząć. Przesłuchanie nadal zmierzało donikąd. To nie on kontrolował sytuację, lecz ona. W głowie dźwięczały mu słowa „zarozumiała dziwka”. Miał tego dość. Wstał, popychając w jej stronę paczkę papierosów. – Zostawiam ci fajki. To będzie długa noc. – Ruszył w stronę drzwi. Niech sama się tym zadręcza. Po wyjściu z sali nieoczekiwanie zaczął się uśmiechać. Przypomniało mu się, jak kiedyś przerwał rozmową z pewną kobietą i odchodząc, pomyślał dokładnie to samo: „zarozumiała dziwka”. To było prawie sześć lat temu. W pubie przy Nassau Street. Maeve. Siedem miesięcy później ożenił się z nią. A teraz nie żyła już od niemal dwóch lat. Konkretnie od roku, dziewięciu miesięcy i ośmiu dni. W ostatnich miesiącach nieskończoną liczbę razy rozmyślał o tamtej nocy na Nassau Street – na jawie i we śnie. Znowu to przeżywał, tak jak każdą inną chwilę ich

wspólnego życia. Ale nie uśmiechał się do tych myśli tak jak kiedyś. Nie chodziło o to, że kobieta z Merrion Square przypomniała mu o Maeve. Może raczej przypomniała mu o czymś, o czym sam już zapomniał. Zamiast wywołać w nim wściekłość, doprowadziła go do śmiechu. Te myśli pojawiły się znikąd, zupełnie niespodziewanie. Szybko wyrzucił je z głowy. Widział Dessiego MacMahona idącego w jego stronę z kubkiem herbaty i kanapką z bekonem. – Keller dzwonił już do swojego adwokata? – zapytał. Dessie skinął głową, gryząc kanapkę. – Ale nic nam jeszcze nie powiedział? – Nie. Chociaż jest bardzo uprzejmy. – Adwokat już do nas jedzie? – Tego nie zdradził. – Przetrzymaj go na noc w celi, zobaczymy, czy dalej będzie taki uprzejmy. Garda MacMahon znów ugryzł kanapkę. – A co z pielęgniarką? – spytał Stefan. – Wciąż ją przesłuchujemy, ale jest dokładnie tak samo. Nie ma nic do powiedzenia. – Dowody znajdują się przecież na Merrion Square. Nie pojmuję, czyżby Keller sądził, że wyjaśni nam całą sytuację, milcząc i szczerząc się do nas? – Przesłuchamy go raz jeszcze, sierżancie? – Nie, mam już dość. Zamknijcie całą trójkę na noc. Nie miał pojęcia, jak zetrzeć ten uśmieszek z gęby Hugo Kellera. Wyglądał, jakby został na niej namalowany. Lekarz był zbyt pewny siebie. Sądził chyba, że jest nietykalny. A pielęgniarka upierała się, że jest tylko zwykłą pielęgniarką. Nie wierzył jej, lecz Sheila Hogan była twarda. Nie zacznie mówić, dopóki czegoś na tym nie zyska. Ale ciemnowłosa kobieta była inna. Nie pasowała do reszty układanki. Może po dwunastu godzinach w celi odzyska zdrowy rozum. Na Merrion Square było już ciemno, gdy detektyw sierżant znów pojawił się pod domem. Budynek wydawał się jaśniejszy niż za dnia. Odsłonięto zasłony, pozapalano wszystkie światła. Drzwi wejściowe były otwarte, a na schodach stał strażnik w mundurze. Stefan powitał go uśmiechem. – Co słychać, Liam? – Świetnie, wprost uwielbiam stać na takim kurewskim mrozie. Stefan wszedł do środka i ruszył korytarzem do położonego na tyłach salonu. Pięćdziesięcioletni mężczyzna siedział na skraju kanapy, sporządzając notatki. Edward Wayland-Smith, patolog, był wysoki, otyły, brodaty i ubrany w tweed, przez co wyglądał, jakby ledwie chwilę temu strzelał do bażantów i łowił ryby w strumieniu. Zresztą, na potwierdzenie tych przypuszczeń w bagażniku przewoził świeżego łososia.

– Mają tu bez wątpienia świetne wyposażenie. Lepszego nie znajdzie się w żadnym irlandzkim szpitalu. Cóż, w wielu szpitalach masz szczęście, jeśli w ogóle cokolwiek znajdziesz. – Mówiąc, nie przestawał pisać, nie odrywał wzroku od kartki. – Nota bene! – zawołał po chwili, wreszcie podnosząc wzrok. – Z sufitu zwisa długa na sto siedemdziesiąt centymetrów lampa zabiegowa. Jest też najnowocześniejszy fotel ginekologiczny – niemiecki, prawie zupełnie nowy, ma parę ciekawych dodatków. W piwnicy znajduje się świetnie wyposażony warsztat. Wygląda na to, że ten cały Keller sam robił swój sprzęt albo przynajmniej usprawniał to, co już miał. Bardzo pomysłowe. To musi być bystry facet, na pewno nie jakiś podrzędny aborcjonista. Ma tu nawet bardzo wysokiej jakości transformator promieni X. W Irlandii nigdy jeszcze takiego nie widziałem. To zmodyfikowane urządzenie z kontynentu. Sporządziłem pełen inwentarz, do jutra przepiszę go na maszynie. Pewnie już pan zaglądał do biura, sierżancie? Stefan skinął głową. – Zrób też spis książek, jakie tu mają. – Zrobione. – Wayland-Smith wstał i skierował się do holu, przewracając strony notatnika. Wszedł do biura. Stanął koło biblioteczki, przeglądając zapiski i wskazując na niektóre z pozycji. – To w większości standardowe teksty medyczne, nie ma tu nic niezwykłego. – Z wyjątkiem tego, że pan Keller to szarlatan udający doktora. – Cóż, zetknąłem się już z naprawdę wieloma wykształconymi kolegami, których uznałbym najwyżej za szarlatanów podających się za doktorów. Wielka szkoda, że nie ma na coś takiego żadnego przepisu… W kilku książkach rozdziały o poronieniach i aborcji zostały oznaczone i opatrzone komentarzami. Pospisywałem je. Jest też kilka wyjątkowo dosadnych publikacji na temat seksu, tak mocnych, że mogą zszokować nawet policjanta, niektóre po niemiecku. Na naszej wyspie świętych i uczonych nie są nigdzie dostępne i normalnie zostałyby odesłane, oczywiście po uprzednim pokropieniu ich wodą święconą. To jasne, że pan Keller zajmował się tym, co niektórzy, mówiąc szeptem, nazywają „kobiecymi problemami”. Znowu: nie jest to jakiś zwyczajny lekarz-aborcjonista. Bez większych trudności wypisywał recepty, które były akceptowane przez każdego aptekarza w Dublinie. Adres na Merrion Square zawsze robi wrażenie. Prowadził bardzo szczegółowe raporty finansowe, co samo w sobie stanowi niemal namacalny dowód, że facet nie jest prawdziwym doktorem. Ale nie zapisywał żadnych nazwisk. Całkowita dyskrecja. I wszystko wygląda na niesamowicie kosztowne. Z pewnością zarabiał więcej ode mnie. Och, znalazłem też rewolwer. Wydaje mi się, że niemiecki. – Faktycznie. Widziałem go – odparł Stefan. – I pudełko środków antykoncepcyjnych, także niemieckich. – Na ustach Waylanda-Smitha pojawił się uśmiech.

– Owszem, Dessie już to wszystko spisał. – Cudownie! Macie szansę oskarżyć go jednocześnie o dostarczanie środków antykoncepcyjnych i radzenie sobie ze skutkami ich nieużywania. Całkiem nieźle, co? – Chyba niespecjalnie ci się to podoba. – Nie lubię, jak mi każą liczyć w robocie środki antykoncepcyjne. Ale nie podoba mi się też to, co robił Keller. Komu zresztą by się podobało? Jednakże jako lekarza pociesza mnie fakt, że właściwie wszyscy moi pacjenci nie żyją. Nie ma tu nic do lubienia czy nielubienia. A teraz przejdźmy do piwnicy. Byłeś tam już? Stefan pokręcił głową. – Dessie tylko rzucił okiem. Więcej sprzętu medycznego. – Jest tam też niezwykle duży piec. Nie jestem ekspertem od instalacji, co mogłoby potwierdzić kilku specjalistów, którzy zrobili mnie w balona, ale rzut oka wystarczy, by stwierdzić, że nie jest podłączony do systemu grzewczego. Powiedziałbym raczej, że ten piec świetnie pasuje do pozbywania się tego, czego w związku z charakterem swojej pracy pan Keller musiał się pozbyć. Sierżant Gillespie wszedł do czarnej dziury, którą były prowadzące do piwnicy schody. Wymacał włącznik. Nad schodami rozbłysło przytłumione światło. U ich podnóża odnalazł kolejny włącznik. Ten oświetlił już całą piwnicę. Dostrzegł warsztat i rzędy precyzyjnie ułożonych narzędzi, równo ustawione pudełka śrub i nakrętek, zwoje drutów i sprzęt elektryczny, a także wyposażenie medyczne, ponaprawiane w różnym stopniu. To miejsce cechował dziwny porządek i spokój. Przechodząc pod ceglastym łukiem za warsztatem, trafiało się na żeliwny piec, o którym wspominał Wayland-Smith. Stefan zbliżył się do niego. Z boku leżała sterta węgla, po drugiej stronie znajdowało się drewno na opał. Czuł bijące od pieca ciepło. Podniósł leżącą na ziemi szmatę i otworzył drzwiczki, a potem od razu puścił klamkę, zanim popatrzyła mu dłoń. Z pieca buchnął taki żar, że aż musiał się cofnąć. Słysząc kogoś na schodach, odwrócił się. Dessie MacMahon, spocony i rumiany na twarzy, pędził tu z szybkością, jakiej trudno się było po nim spodziewać. – Nie pamiętam, kiedy ostatnio widziałem, jak biegniesz. Czyżby ktoś się do czegoś przyznał? Gruby detektyw starał się odzyskać oddech. – Bo chyba nie ryzykujesz życia z mniej istotnej przyczyny. – Stefan parsknął śmiechem. – Zniknęli. – Kto zniknął? – Dwóch gości z Wydziału Specjalnego wpadło na posterunek pół godziny temu, pytając o Kellera. Seán Óg Moran – znasz go zresztą – ten włazidupa, który roztrzaskałby czaszkę własnej matce, gdyby ktoś mu kazał. I sierżant o nazwisku

Lynch. Nie wiem, czy go widziałem, ale z całą pewnością rozpoznaję ten smród. W samochodzie ma pewnie trencz. Przyszedł do Wydziału prosto z IRA. – Znam Jimmy’ego Lyncha. Masz rację. Facet z lotnej kolumny. Jeśli trzeba by było odstrzelić jakiegoś właściciela ziemskiego, koleś dąsałby się przez tydzień, gdyby nie pozwolono mu tego zrobić. – Najpierw poszli do inspektora Donaldsona, potem zaczęły się wrzaski i opierdalanie. Ale to ten twój Lynch zjebał inspektora, nie na odwrót. Później wyszli z komisariatu, razem z Kellerem, pielęgniarką i tamtą kobietą. Spytałem, co robią. Wspomniałem temu Lynchowi, że tobie się to nie spodoba. Powiedział, że możesz się pierdolić. – Koleś ma bogate słownictwo. Tylko po co, do cholery, w sprawę włazi nam nagle Wydział Specjalny? – Wywieźli ich wszystkich samochodem. – A co z inspektorem Donaldsonem? – Nie mam pojęcia, co ten twój Lynch mu powiedział, sierżancie, ale na pewno padły tam słowa „głowa” i „dupa”. A potem inspektor stwierdził, że sprawa jest zamknięta. Możemy zapomnieć. Już nie mamy na to wpływu. Wrócił do biura i zatrzasnął drzwi. Pewnie dalej tam siedzi, razem ze swoją święconą wodą. – Kazał nam się zająć papierami? Dessie pokręcił głową. – Oczywiście, że nie – ciągnął Stefan, wzruszając ramionami. – Gdyby goście z Wydziału podrzucili zwłoki na jego biurko i kazali na drugi dzień rano, po pijaku, zanieść je do sądu, wstałby tylko i zasalutował… Ten Hugo Keller powiedział nam w ogóle cokolwiek? – Nie, ale wydaje mi się, że skurwiel wyglądał na zadowolonego. – I pewnie nie był specjalnie zdziwiony. Wiedział, że długo u nas nie posiedzi. Dessiemu nie przyszło to wcześniej do głowy, jednak Stefan miał rację. – A co z kobietą? – Powiedziała coś, wychodząc z komisariatu. „Powiedziałam Sierżantowi Gillespie: ciekawe, co się teraz będzie działo”. Czyżbyśmy my jako jedyni nic z tego nie rozumieli, sierżancie? Wydział Specjalny? Co tam się, do kurwy nędzy, wyprawia? Stefan nie miał pojęcia, co się tam, do kurwy nędzy, wyprawiało, ale zamierzał się dowiedzieć. Inspektor James Donaldson był niskim pedantycznym mężczyzną. Nosił okulary z grubymi szkłami, przez co jego oczy wydawały się większe niż w rzeczywistości. Nie lubił bałaganu. Nie lubił też detektywów. Poza tym, że byli niemili, niezdyscyplinowani, niechlujni, zbyt dużo pili i potrafili wypowiedzieć słowo „sir”

jak obelgę, to właśnie oni sprawiali, że na komisariacie panował bałagan. Wprowadzali chaos, którego tak nienawidził. I czasami, gdy Stefan Gillespie czy Dessie MacMahon pukali do jego drzwi, musiał walczyć z chęcią przekręcenia klucza w zamku i udawania, że go nie ma. Przed nieporządkiem wiążącym się z pracą policjanta inspektor Donaldson starał się zazwyczaj uciekać w swoją wiarę. Każdego dnia o jedenastej chodził do prokatedry na mszę, a gdy z zapachem kadzidła w nozdrzach wracał na Pearse Street, do komisariatu Garda, miał w sobie dość duchowego spokoju, by przetrwać dzień. Jednak wydarzenia tego szczególnego dnia sprawiły, że już niewiele spokoju w nim zostało. Jakby tego było mało, że jego detektywi traktowali go jak kompletnego idiotę, teraz na dodatek inni detektywi wpadali tu z ulicy, wyciągali kryminalistów z cel i w obecności podwładnych mówili, że jeśli mu się to nie podoba, może sobie wsadzić tę łysą głowę w dupę. Na dodatek byli z Wydziału Specjalnego. To istne państwo w państwie. Powinni bronić kraju przed ludźmi, którzy chcą go zniszczyć. Chodziło głównie o IRA, ale ostatnio ciężko było stwierdzić, czy ludzie z Wydziału pracowali z Michaelem Collinsem i jego tłumem załatwiającym brytyjskich agentów podczas Wojny o Niepodległość, czy raczej z IRA odstrzeliwującym żołnierzy Wolnego Państwa i policjantów podczas wojny domowej. Można jednak mieć pewność, że byli gotowi sprzątnąć kogoś po drodze. W końcu to złodzieje mający łapać złodziei. Lepiej ich nie denerwować. Zawsze robili to, co im się żywnie podobało. Nalot na klinikę aborcyjną Hugo Kellera był rzadkim zjawiskiem na Pearse Street – operacją rozpoczętą przez samego inspektora Donaldsona. To on zebrał pierwsze informacje. Cóż, prawie. Fakty zaprezentowano mu na spotkaniu Zakonu Rycerzy Kolumba, a on, jako skarbnik, po prostu musiał się tym zająć. Nigdy nie przyszło mu do głowy, że nie bez powodu ten tak zwany doktor Keller mógł działać wśród prawdziwych lekarzy i konsultantów na Merrion Square, pogardzając prawem. Ktoś postawiony znacznie wyżej niż James Donaldson przymykał na to oko. Za swoje trudy nie tylko został upokorzony przez sierżanta Wydziału Specjalnego, ale teraz jego własny sierżant z Wydziału Kryminalnego stał przed nim i krytykował go za wypuszczenie więźniów. – Dlaczego po prostu nie wykopałeś tych skurwieli za próg? – Nie mogłem, sierżancie – odparł zachowawczo Donaldson. – Nawet nie postawiliśmy im zarzutów. A przecież to pan na to naciskał. Pan rozkazał przeprowadzić ten nalot. A potem puścił pan Kellera wolno. – Sprawa jest już poza moim zasięgiem. Teraz zajmuje się nią Wydział Specjalny. – A co ma wspólnego wymuszanie poronień z Wydziałem Specjalnym? – To nie moja sprawa. Ani twoja. – Keller wiedział już wcześniej. – Co przez to rozumiesz?

– Ten grymas na jego twarzy. Gdy weszliśmy do jego gabinetu. Gdy siedział w celi i nie chciał nic powiedzieć. I gdy dzwonił do adwokata, który nawet się nie pojawił. Pewnie zadzwonił do Wydziału. – To oczywiste, że chodzi tutaj o coś innego, sierżancie. Całkiem możliwe, że o bezpieczeństwo narodowe. Nie oczekujmy, że Wydział Specjalny wyjawi cokolwiek w takiej sprawie. – Gówno, nie żadna sprawa, sir! – Znów padło to słowo, „sir”. – Wystarczy, Gillespie. Też nie jestem zachwycony. Wpadli tu, z niczym się nie licząc. Nie podoba mi się to równie mocno, jak tobie, ale już po sprawie. – A co z tamtą kobietą? – Ją też zabrali. Nie mam nic więcej dodania. – Donaldson chciał, by Gillespie natychmiast sobie poszedł. Miał już tego serdecznie dość. Ale Stefan nie chciał odpuścić. – Nie wiem, o co jej chodzi. Ale o coś na pewno. I to nie ma żadnego związku z wykonywaniem aborcji w klinice Kellera. – Nie mam pojęcia, o czym mówisz. Odpuśćże wreszcie! Stefan też nie miał pojęcia, o czym mówił. Był wściekły o to, co się wydarzyło – z kilku powodów. Pod pewnymi względami bronił po prostu własnego terenu. Ktoś mu wlazł butami w jego sprawę i to mu się nie podobało. Już wcześniej wiedział, że Wydział Specjalny uwielbia się szarogęsić. Czemu zatem poczuł się aż tak dotknięty? Przecież na przeprowadzenie nalotu naciskał Donaldson. Teraz to problem kogoś innego. Czemu to się aż tak dla niego liczyło? Chodziło o tamtą kobietę. Ona miała znaczenie. Nie miał pojęcia, dlaczego, ale nie mógł przestać o niej myśleć. Nagle rozdzwonił się telefon stojący na biurku inspektora Donaldsona. Ten podniósł słuchawkę. – Czego ona chce? Co? Dobra, pogadam z nią. – Uśmiechnął się, czekając chwilę. – Witam siostrę przełożoną, jak… Wesołe powitanie zostało niespodziewanie przerwane. Stało się jasne, że musiał teraz wysłuchiwać jej tyrady. Kilka razy próbował się odezwać, ale ledwie coś powiedział, natychmiast mu przerywała. – Była tutaj… – Ta sprawa już nie jest… – Nie dawałem takich rozkazów… – Nie wiedziałem… Stefan się odwrócił. To był chyba odpowiedni moment, by wyjść z gabinetu. – Zostań! – syknął Donaldson. Zatrzymał się i odwrócił do biurka, przy którym siedział szef. Inspektor spiorunował go wzrokiem. – W tej chwili wysyłam tam detektywa sierżanta Gillespie! – Trzasnął słuchawką o widełki. Zatem to jeszcze nie był koniec. Ci przeklęci detektywi! – Dzwoniła siostra przełożona z Klasztoru Dobrego Pasterza. Ta kobieta, która

miała mieć… No, ta z Merrion Square. – Donaldsonowi trudno było wypowiedzieć słowo „aborcja”. – Ci kretyni z Wydziału właśnie tam ją zawieźli. I teraz siostra przełożona zrzuca winę na mnie. Bo i czemu by nie miała? Tamta kobieta zna tylko twoje nazwisko. Więc znów wszystko prowadzi tutaj, Gillespie, jak zwykle prosto do mojego biurka! – A po co oni ją tam zabrali? – zdziwił się Stefan. – Bo jest w ciąży, no nie? A zakładam, że nie jest mężatką! – Skąd mam wiedzieć, nawet nie podała nam swojego nazwiska! – Nieważne. To już i tak nie nasza sprawa. – Donaldson, który miał już wymienić kilka dobrych powodów, z jakich kobieta powinna trafić do klasztoru, nagle postanowił zmienić taktykę. Czy to nie tam policjanci zawozili takie kobiety? – Nie wiem, o co chodzi, ale siostra przełożona chce się jej pozbyć. Dosłownie wychodzi z siebie! Myśli, że ja jestem za to wszystko odpowiedzialny… Ty sprowadziłeś do nas tę kobietę, sierżancie. Więc teraz sam uprzątnij ten cholerny bałagan! ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

3

HAROLD’S CROSS Klasztor Dobrego Pasterza znajdował się za wysokim murem, na południe od Grand Canal, przy Harold’s Cross Road. Gdy Stefan Gillespie przejechał przez czarną bramę, dwie zakonnice zamknęły ją za nim, a potem zniknęły w mroku nocy. To był georgiański budynek. Kiedyś stał w parku – alei pięćdziesięciu kasztanowców rosnących wzdłuż podjazdu. Teraz parku już nie było. Drzewa ścięto, drogi i domy zajęły miejsce trawników i zarośli, a gdy sprowadziły się tu zakonnice, wzniesiono ten wielki mur. Niskie, zbudowane z cegieł budynki, niemal pozbawione okien, wznosiły się zarówno po bokach, jak i za starym domem, otaczając go ze wszystkich stron. Przednią ścianę budynku w dużej części zajmowały wielkie okna wychodzące na brukowaną drogę prowadzącą ku bramie. Teraz wszystkie były ciemne. Jedyne światło paliło się przy drzwiach wejściowych, gdzie na Stefana czekała już zakonnica. Gdy zmierzał w jej stronę, niska, zgrabna kobieta patrzyła na niego oskarżycielsko. – Siostra przełożona już na pana czeka – powiedziała i odwróciła się na pięcie. Ruszył za nią. Odgłos jego kroków niósł się echem przez cały słabo oświetlony korytarz. Jedyne światło pochodziło z dwóch małych lamp stojących na stole. Z wysokiego sufitu zwisał misternie skonstruowany szklany żyrandol, ale nie dostrzegł w nim ani świec, ani żarówek – nigdy nie był używany. Dębowe schody z holu na półpiętrze prowadziły w nieprzeniknioną ciemność. W ciemność i ciszę. Wokół unosił się jakiś trudny do nazwania zapach, który jednak nie był nieprzyjemny. Z niewiadomego powodu przypominał Stefanowi o jednej z jego babć. Jego wzrok spoczął na podłodze, wypolerowanej tak starannie, że była jedynym elementem korytarza wejściowego, który odbijał światło. A więc to nie tylko modlitwa sprowadzała obecne tutaj kobiety na kolana. Zakonnica poprowadziła go przez drzwi znajdujące się za wielkimi schodami. Spod jej długiej sukni, niemal sięgającej podłogi, wystawały czarne buty, dziwnie podobne do regulaminowych butów Garda. Gdy jednak kroki policjanta rozbrzmiewały w ciszy donośnym echem, zakonnica szła bezszelestnie. Uśmiechnął się. Gdyby nie dostrzegł tych wypolerowanych butów, pewnie doszedłby do wniosku, że zakonnica porusza się na kółkach. Przed nimi rozciągał się długi korytarz, również słabo oświetlony. Po jego bokach znajdowały się równo rozmieszczone i szczelnie pozamykane drzwi, wszystkie oznaczono rzymskimi liczbami. Zapach stał się wyraźniejszy i mniej przyjemny. Gdy dotarli na koniec korytarza, zakonnica sięgnęła po klucz wiszący przy jej szacie obok różańca i otworzyła masywne drzwi

prowadzące na zewnątrz. Przytrzymała je, gdy policjant przechodził przez próg, znów w zimną noc, tylko nieco chłodniejszą niż wnętrze budynku, który właśnie opuścili. Przed nimi rozciągał się dziedziniec z wysokimi drewnianymi bramami. Po przeciwnej stronie stał niski podłużny budynek przypominający fabrykę. Okna miał jasno oświetlone, a z tych, które były otwarte, na mroźne powietrze buchała skłębiona para. Stefan wyraźnie słyszał śmiech i krzyki kobiet. Zakonnica przyspieszyła kroku i wprowadziła go do środka. Znaleźli się w pralni. Kobiety w różnym wieku zajęte były pracą; niektóre to ledwie nastolatki, inne po dwudziestce, pozostałe w średnim wieku bądź starsze. Wszystkie miały na sobie te same szare, przypominające fartuchy sukienki. Prały, rozciągały, wykręcały, rozwieszały ubrania, prasowały, składały i pakowały czystą bieliznę do wiklinowych koszy. Zapach, który z początku, w holu wejściowym, budził przyjemne wspomnienia z dzieciństwa, był teraz tak wszechobecny, że mężczyzna niemal zwymiotował. Mydło, niekończące się ilości śmierdzącego tłustego mydła wymieszanego z krochmalem, parą, wodą po praniu i jeszcze zapachem spoconych ciał. Niewielu mężczyzn widziało to miejsce od środka, ale w końcu Stefan był policjantem. Wiedział, kim są te kobiety. Mimo że pozamałżeńskie ciąże nie figurowały w żadnych zbiorach ustaw Wolnego Państwa jako czyny karalne, one odsiadywały tu swoje wyroki. Jeśli zaś chodziło o urodzone tutaj dzieci – te, które zdołały przeżyć, dawno zostały zabrane, odesłane do adopcji albo do szkół przemysłowych. Nie miały pojęcia, skąd pochodzą. Nigdy wcześniej nie wychodził poza korytarz żeńskiego klasztoru, ale jako strażnik wystarczająco często przywoził tu dziewczyny, niekiedy prosto z sali sądowej, niekiedy z policyjnej celi, i robił to tylko dlatego, bo nie miał ich gdzie zabrać. Gdy szedł za zakonnicą przez pralnię, towarzyszyły mu gwizdy i głośne okrzyki. Znikąd pojawiły się nagle zakonnice w czarnych szatach, strofując roześmiane kobiety. Kiedy dotarł na drugi koniec pralni, porządek został wreszcie przywrócony. Zakonnica przyprowadziła go do biura, gdzie zastał siostrę przełożoną obmacującą paciorki różańca z dzikim zapałem, który nie mógł mieć nic wspólnego z modlitwą. Dwie potężnie zbudowane zakonnice – mogłyby nawet wziąć udział w meczu rugby – stały obok siebie przed zamkniętymi drzwiami po przeciwnej stronie pomieszczenia. Siostra Eustacia spojrzała na detektywa sierżanta Gillespie z głęboką irytacją. – Czy to pan jest za to odpowiedzialny? – Za co odpowiedzialny, siostro przełożona? – Rozumiem, że jest pan równie głupi, co niekompetentny? – Wydaje mi się, że zaszło jakieś nieporozumienie. – Owszem, nieporozumienie. Zdaje pan sobie sprawę, że ta kobieta wcale nie jest w ciąży? Był całkowicie zaskoczony jej słowami.

– Ale przecież trafiła do aresztu, bo... Tamta momentalnie mu przerwała. – Nie miałyśmy możliwości, by ją przebadać. Choć próbowałyśmy. Zaatakowała jedną z zakonnic, która trafiła przez nią do szpitala. Jednakże jest tak samo pewna swojego stanu, jak i każdej innej rzeczy. W takim wypadku jestem zmuszona uwierzyć tej kobiecie na słowo. Wciąż był skonsternowany. To, że ta kobieta nagabywała Hugo Kellera, żeby wywołał poronienie, nie miało teraz żadnego sensu, a już tym bardziej, jeśli wziąć pod uwagę, że trafiła za ten czyn do aresztu. – Dlaczego pan ją tutaj przywiózł, sierżancie? – Ależ ja jej tu nie przywiozłem, siostro przełożona. – Nie obchodzi mnie, jaki klaun siedział za kierownicą! Podała pańskie nazwisko. – Z tego, co wiem, do klasztoru przywiózł ją ktoś z Wydziału Specjalnego. Jak sądzę, był to sierżant Lynch. Może ktoś inny. Pracuje tam tylu niekompetentnych głupców, że trudno się rozeznać. Pomaganie kobietom nie leży w kręgu ich zainteresowań, mimo że z praniem brudów mają bardzo dużo wspólnego. Spojrzała na niego, zaciskając wargi. – Niech pan się liczy ze słowami, sierżancie. Po prostu proszę ją stąd zabrać! – Powiedziała pani, kim jest? – Owszem, sierżancie, powiedziała. A raczej zdradziła mi, czym jest! Siostra przełożona nie dodała nic więcej i widział, że nie ma najmniejszego zamiaru oświecić go w tej kwestii. Skinęła na dwie zakonnice, które pełniły straż przed zamkniętymi drzwiami, i jedna z nich posłusznie je otworzyła. W niewielkim, przypominającym celę pokoiku na krawędzi stołu siedziała kobieta z kliniki Kellera, paląc papierosa. Włosy miała rozczochrane. Ubranie rozdarte w kilku miejscach. Wstała i weszła do biura. Stefan dostrzegł sińca na jej twarzy. Gdy mijała zakonnice pełniące straż, te, mimo swoich gabarytów, wydawały się przestraszone. Ale to nie był fizyczny strach. Wyglądało to tak, jakby sama jej bliskość zagrażała im w jakimś duchowym sensie. Kobieta uśmiechnęła się z bezczelną pewnością siebie, którą okazywała też wcześniej, gdy próbował przesłuchiwać ją na posterunku Garda na Pearse Street. – Wie pan, czym ona jest? – zapytała posępnie siostra przełożona. – Czym… ona jest? – wydukał. – Żydówką, sierżancie! Siostra Eustacia wypowiedziała to słowo tak, jakby nadal nie mogła w nie uwierzyć. Stefan nie miał pojęcia, jak powinna brzmieć właściwa odpowiedź na takie oświadczenie. Był umiarkowanie zaskoczony; po prostu podano mu informację, której nie miał powodu znać. Zerkał to na siostrę przełożoną, gapiącą się na niego szeroko otwartymi, pełnymi świętego wzburzenia oczyma, to na kobietę, która tylko

się uśmiechała. Wyglądało na to, że świetnie się bawi. Jej spojrzenie niemal doprowadziło go do śmiechu. – Cóż, w takim razie to jeszcze większe nieporozumienie, niż sądziłem, siostro przełożona. Kobieta podeszła do niego, zaciągając się papierosem. – Cieszę się, że pana przysłali, sierżancie. Tamci dwaj mi się nie spodobali. – Oni tak panią urządzili? Nie wiedziała, co ma na myśli. Później popatrzyła na siebie, uświadamiając sobie, na co spoglądał. Parsknęła śmiechem. – Och, nie, to siostry chciały mi zrobić badanie pochwy. Dwie potężne zakonnice sapnęły, a potem się przeżegnały. Stefan był przerażony nie tyle jej słowami, co tonem, jakim je wypowiadała. Cóż, tak naprawdę opisała tylko to, co zaszło. Ale kobieta nie powinna się tak wyrażać – w żadnym miejscu, a już szczególnie w takim jak to. Siostra przełożona zacisnęła wargi jeszcze mocniej. – Tym mnie nie zszokujesz, młoda damo. Zbyt wiele wiem o plugawości ludzkiego serca, by twoje słowa mogły mnie zszokować. – Jestem pewna. Po tym, co widziałam, wiem, że musi być pani prawdziwą ekspertką. Siostra Eustacia maszerowała przed sierżantem Gillespie i kobietą, a u jej boku szła niska zakonnica. Wracali z powrotem przez pralnię. Gdy przemierzali salę, praca trwała w najlepsze, jednak oczy każdej z odzianych w szare stroje kobiet podążały za nieznajomą. Włosy wciąż miała w nieładzie, ubranie rozdarte, posiniaczoną twarz. Ale idąc, trzymała głowę wysoko, a jej ciemna skóra odbijała ciepło słońca, które nigdy nie zdoła przebić się przez okna tego miejsca. Kiedy podeszli do drzwi prowadzących na dziedziniec, niska zakonnica, która wcześniej wprowadziła Stefana, podreptała naprzód, by je otworzyć. Siostra przełożona odwróciła się do kobiety. Jej gniew i wzburzenie jeszcze nie osłabły. Sam sposób, w jaki prowadziła się ta kobieta, stanowił dla zakonnicy obrazę. Ale siostra Eustacia dysponowała jeszcze jedną bronią, dzięki której mogłaby kobiecie pokazać jej miejsce. Wbiła w nią wzrok i z wyrazem niemal nieskończonego współczucia zaczęła się modlić. – Wszechmogący i wieczny Boże, który nie odmówisz miłosierdzia nawet niewiernej Żydówce, usłysz nasze modlitwy, które składamy w intencji ślepoty tych ludzi, niechaj światło prawdy i Chrystusa pomoże uwolnić ich z ciemności. – Obawiam się, że wolę moją ciemność od twojego światła. – Kobieta spojrzała na pralnię, na blade twarze dziewczyn i kobiet nadal zajętych pracą, ale nie odrywających od niej wzroku. – Ty wredna stara wiedźmo. Siostra Eustacia uderzyła ją w twarz, wyładowując całą irytację, złość i poniżenie, jakie czuła w głębi serca. Jednak kobieta nawet nie mrugnęła. Zaśmiała się, jakby

siostra przełożona podarowała jej triumf, którego nawet nie chciała. I w ułamku sekundy do uszu zgromadzonych dobiegł odgłos uderzenia. Kobieta spoliczkowała zakonnicę z taką samą siłą i taką samą wściekłością. W pralni zapadła absolutna cisza. Nikt się nie odezwał. Przerwano pracę. Wzrok każdej z kobiet spoczął na siostrze Eustacii, mimo że siostra przełożona zdawała się nieświadoma tego faktu. W ciągu wielu długich lat, podczas których rządziła tym klasztorem, spoliczkowała wiele, bardzo wiele kobiet, ale żadna z nich nie odważyła się jej oddać. Powoli odwróciła się do Stefana. – Co ma pan zamiar zrobić, sierżancie? – Zrobię to, co mi siostra kazała. Wyprowadzę ją stąd. A jeśli chodzi o całą resztę, myślę, że sprawa jest załatwiona. Chwycił kobietę za ramię i pociągnął za sobą. Niska siostra przytrzymała im drzwi na dziedziniec, ze zgrozą zezując na siostrę przełożoną. Nikt inny nawet się nie poruszył. I nagle rozległ się głośny dźwięk. Klaskanie. A potem zaczęła klaskać kolejna osoba, i jeszcze jedna. Coraz więcej. Aż w końcu oklaski wszystkich kobiet i dziewczyn zgromadzonych w pralni wypełniły cały budynek. Zakonnice kazały wszystkim natychmiast przestać, ale one klaskały dalej. Siostra przełożona wolnym krokiem ruszyła w stronę biura, zupełnie jakby nie słyszała tego hałasu. Wtedy oklaski stały się jeszcze głośniejsze. To oczywiste, że będą musiały za to zapłacić, ale było warto. Nic nie wymaże tej chwili z ich pamięci. Gdy Stefan wyjeżdżał z klasztoru i brama zamknęła się za nimi, kobieta odgarnęła włosy z twarzy. Spojrzała na niego, uśmiechając się, jakby takie rzeczy zdarzały jej się codziennie. – A więc jestem aresztowana? – Nie wydaje mi się. – Cieszę się, że wiesz, co robisz. – Za to ja chciałbym wiedzieć, co ty robisz. – Nie jestem pewna. Myślałam, że… Zamilkła. Poczuł, że z jej twarzy opada jakaś maska. – Wiesz, co się stało z Hugo Kellerem? – zapytał. – Chcesz powiedzieć, że sam nie wiesz? – Wydawała się zaskoczona. – Nie. – Ci przemili strażnicy zabrali go z powrotem na Merrion Square. – Tak mówili? – On tak powiedział. To on dawał im instrukcje. Stefan jechał dalej. Dessie zawsze powtarzał, że gdy nic nie ma sensu, czasem lepiej po prostu się nie mieszać. To był chyba jeden z takich przypadków. – Gdzie mnie teraz zabierasz, sierżancie?

– Muszę się napić. Ty też. Chyba nie codziennie dostajesz lanie od zakonnic. Oczekiwał jakiejś sarkastycznej riposty, tak jak wcześniej. Ale kobieta milczała, spoglądając przez przednią szybę wozu. Potem schowała twarz w dłoniach i niemal bezdźwięcznie załkała. * Sobota. Drogi Tomie, dziś zajmowałem się tyloma rzeczami, że nawet ich wszystkich nie pamiętam. Czasami tak właśnie jest. Ale idą święta, a to najważniejsze. Na O’Connel Street stoi największa choinka, jaką kiedykolwiek widziałem. Zakładali na nią ozdoby i lampki. To dopiero będzie widok. Wystawy w domu towarowym Clery’s są pełne zabawek. A chłopcy ze Świętego Patryka śpiewali kolędy na Grafion Street. Powiedz dziadkowi. Jak przyjdziesz tu z Opa i Oma, wszyscy pójdziemy to zobaczyć. Mam nadzieję, że nowe cielę już wydobrzało. Nie przejmuj się. To tylko draśnięcie – niedługo będzie żwawa jak zawsze. Stefan odłożył pióro i podniósł wzrok, by spojrzeć na obserwującą go kobietę. Nie widział, jak wchodziła do baru. Odwiózł ją do jej domu w Rathgar, żeby mogła naprawić wyrządzone tego dnia szkody. Teraz czekał w Grace’s, pobliskim pubie. Lokal znajdował się przy ruchliwym skrzyżowaniu, na południe od Grand Canal wyznaczającego granicę między wewnętrznymi a zewnętrznymi przedmieściami Dublina, pomiędzy ulicami, gdzie nigdy nic nie rosło, i alejami dość szerokimi dla drzew. Alejki pełne wiktoriańskich szeregowców z czerwonej cegły rozchodziły się we wszystkie strony od Grace’s Corner: ciche i schludne, solidne i uporządkowane. Było tu trochę przestrzeni i świeżego powietrza, więc w bezchmurne dni, gdy patrzyło się na południowy wschód, widziało się dublińskie góry tworzące pierścień wokół miasta. Kobieta uśmiechnęła się. Znowu była sobą. Jednak makijaż nie zdołał całkiem zakryć sińca na jej policzku, pamiątki po szamotaninie w klasztorze. – Wydaje się, jakbyś był teraz bardzo daleko. – Usiadła naprzeciwko. Czekał na nią kieliszek jasnego ale. Podniosła go i napiła się, wciąż przyglądając się policjantowi. – To nie aż tak daleko, tylko w West Wicklow. Piszę właśnie do syna. – Och. – Och? – Chyba po policjancie spodziewałam się czegoś zupełnie innego. – Innego niż posiadanie dzieci? – Nie, chodziło mi o… – Parsknęła śmiechem. – No dobra. To, co powiedziałam,

było naprawdę głupie. Złożył kartkę na pół i wsunął ją do kieszeni. – Ile on ma lat? – Cztery… już prawie pięć. Ja jestem tutaj, a on został na wsi, z dziadkami. Każdego dnia staram się napisać coś, co mogliby mu czytać. Wcale nie musi być tego dużo. Ale codziennie szukam czegoś, o czym warto dziecku opowiedzieć. A nie zawsze łatwo coś takiego znaleźć. – To prawda. Dzisiaj pewnie za dużo tego nie było. – Uśmiechała się, ale za jej uśmiechem dostrzegł coś, czego nie mógł zidentyfikować. To był smutek, żal? – Jak często go widujesz? – W każdą niedzielę, kiedy nie pracuję. Tylko na tyle mnie stać. Chciała wiedzieć więcej. Zastanawiała się, czy jego syn nie ma matki. W tej chwili czuła się zupełnie tak, jakby byli dwójką ludzi, którzy właśnie się poznali; siedzą sobie w pubie i wypytują się nawzajem o różne rzeczy. Nie był od niej dużo starszy. Ta sytuacja wydawała się taka zwyczajna – a od dawna nic takie nie było. Pub też wydawał się zwyczajny, co działało na nią uspokajająco. Minęły już niemal dwa lata, odkąd siedziała w Grace’s Lounge w towarzystwie przyjaciół, z którymi dorastała. Wtedy się z nimi żegnała. Ciemny mahoń i brąz lśniły tak jak zawsze. Rozbrzmiewał zwyczajowy śmiech, wokół unosił się zapach piwa, papierosów i środków do pielęgnacji mebli. Te same akwarele z wyścigami konnymi wisiały na ścianach, podobnie jak odbitki z Curragh, Leopardstown, Fairyhouse i Punchestown. Chciała, żeby wszystko inne też pozostało bez zmian, nawet to, co nie mogło takie zostać. To uczucie pojawiło się znienacka. I siedzący obok strażnik z niewiadomych przyczyn był tego częścią. Nie wiedziała, czemu tak dobrze jej się z nim rozmawia. Ale to bez znaczenia, czy rozmowa była trudna, czy łatwa. Przecież nie dlatego tutaj przyszła. – Teraz wyglądasz znacznie lepiej – powiedział, uśmiechając się. – Hannah Rosen. Tak właśnie mam na imię. – Cieszę się, że w ogóle masz jakieś imię, ale to mi nic nie mówi. Nie wiem na przykład, czemu wcześniej nie chciałaś się przedstawić. Czemu starałaś się o aborcję, skoro nawet nie jesteś w ciąży. Ani czemu ty i Herr Keller zostaliście zabrani przez Wydział Specjalny, i na dodatek to Keller wydawał im rozkazy. Zastanawiam się też, czemu nic na ten temat nie wiem, a ty wiesz. – Tak naprawdę wcale nie wiem aż tak dużo. Działam trochę wspak. – Jestem prostym człowiekiem, panno Rosen. Może więc zacznie pani od początku? Popatrzyła na niego wzrokiem pełnym wahania, nieprzekonana jeszcze, czy może mu ufać. – Chciała pani czegoś od Kellera, ale tego nie dostała, prawda?

Pokręciła głową, chcąc mu się bacznie przyjrzeć, zanim znów się odezwie. – Dość długo nie było mnie w Irlandii. Minęło już prawie półtora roku. Byłam w Palestynie, tam właśnie mieszkam. I pewnie już tam zostanę. Ostatnie słowa wypowiedziała refleksyjnie. Nie zostały przeznaczone dla niego. Widać życie w Palestynie nie było dla niej taką prostą kwestią. Ale o cokolwiek chodziło, nie mogło mieć to zbyt wiele wspólnego z Hugo Kellerem czy Wydziałem Specjalnym Garda. – Do Irlandii wróciłam w określonym celu. Wróciłam do domu, bo… – W tym momencie podjęła decyzję. Polubiła go, więc powinna mu zaufać. – Moja przyjaciółka… Moja najstarsza przyjaciółka Susan Field… zaginęła. Po prostu zniknęła. Nie ma jej już od ponad pięciu miesięcy. Z nikim się nie kontaktowała. Nikt nie wie, gdzie może przebywać. – Zamilkła. Stefan skinął głową, ale się nie odezwał. Ciągnęła więc dalej. – Susan i ja przyjaźniłyśmy się od dzieciństwa. Razem dorastałyśmy w Little Jeruzalem, na Lennox Street. Razem chodziłyśmy do szkoły. A gdy byłam w Palestynie, cały czas do siebie pisałyśmy. I to często – co kilka tygodni. Pod koniec lipca przestała mi odpisywać. Z początku nie zauważyłam, że coś jest nie w porządku. Wiedziałam, że pojawił się jakiś, no cóż, problem, bo wcześniej o wszystkim sobie mówiłyśmy. Doszłam do wniosku, że to miało na nią silny wpływ. Sądziłam, że przez pewien czas nie będzie chciała o tym mówić. Ale w głębi duszy wiedziałam, że to nieprawda. Przecież by napisała. Gdyby wpadła w tarapaty, to tym bardziej by się do mnie odezwała. I wtedy dotarł do mnie list od ojca Susan. Wcześniej, gdy mówiła, patrzyła mu w oczy, ale teraz odwróciła wzrok. Nie chciała, by widział, jakie to dla niej bolesne. – Napisał, że zniknęła. Że nie ma jej już od sześciu tygodni. Żaden z jej przyjaciół o niczym nie wiedział. Strażnicy nie natrafili na żaden trop. Wciąż prowadzono poszukiwania. Musiał mi o tym powiedzieć i musiał mnie spytać… Znów spojrzała mu w oczy. – Musiał mnie spytać, czy coś na ten temat wiem. Powiedziałam mu. Ale to niczego nie zmieniło. Zupełnie tak, jakby Susan wyszła pewnego poranka z domu i po prostu wyparowała. Po kilku tygodniach poszukiwań, a raczej rzekomych poszukiwań, strażnicy doszli do wniosku, że popłynęła do Anglii, po prostu uciekła z kraju. – Czy pan Field też tak uważa? – Nie wiem. Wydaje mi się, że sam siebie zmusił, by w to uwierzyć. A jeśli nie, to w co wierzy? Ona miała dwadzieścia trzy lata, panie Gillespie. Była bystra i pełna życia, przekorna i niezależna. Sam pomysł, że miałaby przed czymkolwiek uciekać, jest po prostu szalony. – Wspominałaś, że pojawił się jakiś problem. O co chodziło?

– Susan studiowała na UCD***. Zawsze była bardzo inteligentna. Ale nieważne jak jesteś inteligentny i tak możesz wpakować się w coś głupiego. Miała romans z pracownikiem uniwersytetu. Wykładowcą. To się zaczęło w ubiegłym roku. Zaangażowała się w to całkowicie świadomie. To był jej wybór. – Był żonaty? – Nie… Był księdzem. – A więc o ten „problem” chodziło… – To była tylko część problemu. – Niech mi pani o tym opowie, panno Rosen. – Widział, że ona musi z kimś o tym rozmawiać. – Cóż, wydaje mi się… Na początku było bardzo wesoło. Susan tego potrzebowała. Zawsze szukała nowych podniet. – Hannah uśmiechnęła się z czułością. – Ale po pewnym czasie atmosfera zrobiła się… klaustrofobiczna. Nie mogli nigdzie razem wyjść. Nikt nie mógł ich razem widzieć. I wtedy uświadomiła sobie, że zaszła w ciążę… – Tu pojawia się pan Keller, tak? Spojrzała na niego, starając się ocenić jego reakcję, a potem skinęła głową. – Kto jeszcze wiedział, że była w ciąży? – zapytał. – Ksiądz… Nie wiem… – A jej rodzice? – Matka zmarła pięć lat temu. Gdyby żyła, na pewno by z nią o tym porozmawiała. Pani Field była duszą tej rodziny. Może nawet za bardzo. Susan często powtarzała, że odchodząc, matka zabrała ze sobą tę duszę. – Hannah zatrzymała się na chwilę, zastanawiając się nad przeszłością i teraźniejszością. – Jej ojciec nie był już taki jak kiedyś. Skupił się bardziej na sobie. Jest teraz kantorem w synagodze na Adelaide Road. To całe jego życie. Po prostu nie mogła mu o tym powiedzieć. A siostry są już mężatkami. Wyjechały z Irlandii. Rzeczy się zmieniają, no nie? To zabawne, bo zawsze zazdrościłam im tego, że są ze sobą zżyte. Stefan pozwolił jej wrócić do teraźniejszości, zanim wspomniał o czymś jeszcze. – Wsiadanie na prom do Anglii to przecież zwyczajna rzecz. Ludzie robią to każdego dnia. – Ale nie Susan. Poza tym już znalazła wyjście ze swojej sytuacji, no nie? – Ustaliła coś z Kellerem? – To ksiądz miał z nim kontakt. On ją umówił na zabieg. Stefan nie potrafił ukryć zaskoczenia. To chyba ją zirytowało. – Nie zamierzałam pana zszokować, sierżancie. – Szok to za dużo powiedziane, panno Rosen. – Uśmiechnął się cierpko. – Tak czy siak, wiedział, gdzie należy się udać. Wyjaśnił jej, że to właściwa klinika, a Keller jest odpowiednim lekarzem. Wspomniała mi, że miał też zamiar

zapłacić za zabieg. – No proszę, dżentelmen i zarazem uczony. Chyba nie tego oczekiwałaś. – Sama nie wiem. Jak zazwyczaj księża sobie radzą z tymi sprawami? – Ja też nie wiem, panno Rosen. Rzadko bywam w kościele. – To pocieszające. – A więc Susan pisała do ciebie o aborcji? – W jednym liście wspomniała tylko, że będzie ją miała. W kolejnym napisała, że nazajutrz wybiera się do kliniki. To było pod koniec lipca. Umówiono ją na dwudziestego szóstego. Nie wiedziałam tego wtedy, gdy otrzymałam list, ale zaginęła dzień po jego wysłaniu. I tylko tyle wiem. Nikt nie ma pojęcia, gdzie się udała. Nikt jej od tamtego czasu nie widział. Stefan zanotował to sobie w pamięci. – Czy wydawała się zrozpaczona tym, co się działo? – Nie wydaje mi się. Ale zorientowałabym się, nawet jakby tylko udawała odważną. To było po prostu coś, co musiała zrobić. Może nie skakała z radości, sierżancie, ale powiedziałabym, że chciała mieć to już za sobą i jak najszybciej o tym zapomnieć. Hannah opuściła głowę, tak jak wcześniej. Czuła, że mówi o uczuciach Susan w sposób, który nie do końca pasuje do dyskusji z policjantem. Włosy opadły jej na oczy i musiała odgarniać je z twarzy za każdym razem, gdy chciała zerknąć na Stefana z dziwną mieszaniną rezerwy i otwartości. I za każdym razem, gdy ich oczy się spotykały, był świadomy, że ufała mu, zarówno jeśli chodziło o fakty, jak i o jej uczucia. Wiedział też, że wcale nie przychodziło jej to łatwo. Tak działo się oczywiście wtedy, gdy ludzie nie mieli z kim porozmawiać, dusili w sobie coś, o czym nie mogli nikomu powiedzieć. Będąc policjantem, czasami musiał na tym polegać. Ale tym razem było inaczej. A przynajmniej chciał, by było inaczej. Odgłosy rozmów i rozbrzmiewające w Grace śmiechy przestały do niego docierać. Hannah mówiła cicho, lecz nie słyszał nic prócz jej głosu. I był świadom, że wcale nie chce, by zamilkła. – Uważasz, że doszło do tej aborcji? – A czemu miałoby nie dojść? Susan pisała, że będzie miała zabieg już nazajutrz. – A nie mogła w ostatniej chwili zmienić zdania? Pokręciła głową. Stefan zdecydował, żeby póki co uzna to za pewnik. – Wspominała ci coś na temat Hugo Kellera? – Wiedziała, czym się zajmuje i że ma gabinet na Merrion Square. – A ksiądz to wszystko zorganizował? – Tak jak mówiłam. Nawet płacił za zabieg. – Jak ma na nazwisko?

– Nie wiem, jeszcze go nie znalazłam. Wyczuł determinację w jej słowach – była pewna, że w końcu go znajdzie. – Czyli twoja przyjaciółka, która dzieliła się z tobą wszystkimi tajemnicami, nie zdradziła jego nazwiska? – Gdy to się zaczęło, podobała jej się ta aura tajemniczości. Zupełnie jakby złamała wszystkie zasady naraz. – Kiedy Hannah pomyślała o przyjaciółce, którą tak dobrze znała, na jej twarzy znów pojawił się cień uśmiechu. Potem wzruszyła ramionami. – Naprawdę starała się go chronić. Była w nim zakochana. Siebie też chciała ochronić. – Hannah parsknęła śmiechem. – Susan uwielbiała łamać zasady, ale nienawidziła, gdy ktoś ją złapał na gorącym uczynku. Nie nazwałaby siebie praktykującą Żydówką, ale wiedziała, co sobie ludzie pomyślą: romans z gojem, na dodatek katolickim księdzem… – Zamilkła. Chciała śmiać się dalej ze słabostek przyjaciółki, lecz nagle zaczęło jej się wydawać, że w ten sposób tylko kamuflowała własne przerażenie. Nawet to, o czym mówiła, nagle nie wydawało się już aż tak zabawne. – To nie byłoby przyjemne. My, Żydzi, często bywamy ofiarami czyichś uprzedzeń, ale przecież sami też mamy wiele własnych. – Gdy skontaktowała się pani z panem Fieldem, co mu pani powiedziała? – Powiedziałam mu o tym, czego dowiedziałam się z jej listów. – Romans, aborcja, ksiądz? – Owszem. – A on przekazał te informacje strażnikom? Powoli skinęła głową. – To musiało być dla niego wyjątkowo trudne. – Rozmawiałam z nim przed tygodniem, zaraz po powrocie do domu. Tak naprawdę wcale nie chciał się ze mną widzieć. – Zamilkła na moment. – Nie wiem, co było dla niego gorsze: zniknięcie córki czy to, czego dowiedział się na jej temat ode mnie. – Nie traktujesz go zbyt surowo? – A czemu nie miałabym tego robić? – No dobrze, zatem co się wydarzyło? – Strażnicy nie odzywali się do niego od wielu tygodni. Chodził do Rathmines codziennie i każdego dnia powtarzali mu, że skontaktują się, jeśli zdobędą jakieś informacje. Tylko że nigdy żadnych nie zdobyli. Koniec końców stwierdzili, że nie ma podstaw do stwierdzenia przestępstwa. Macie jakiś podręcznik do tworzenia takich sformułowań? Tak czy owak, nic się nie zmieniło, więc wyciągnięto tylko jeden wniosek. Po tym, co się stało, Susan nie była w stanie spojrzeć ojcu w oczy. Więc zrobiła to, co zazwyczaj robią takie dziewczyny. Wsiadła na prom i wyruszyła do Anglii. Sądzili jednak, że prędzej czy później się z nim skontaktuje. Bo takie dziewczyny w końcu się odzywają.

– Rozmawiali z księdzem? Albo z Kellerem? – Nie. Ich zdaniem ksiądz był tylko wytworem jej wyobraźni. Uznali, że to pewnie jakiś żonaty facet, a ona wymyśliła, że ksiądz, bo nie mogła znieść wstydu. Żydówka nie byłaby w stanie pojąć, co naprawdę oznacza celibat i jak małe jest prawdopodobieństwo, że ksiądz wda się w romans. Jeśli chodzi o aborcję, inspektor powiedział panu Fieldowi, że może być pewny, że takie rzeczy nie mają w Irlandii miejsca. To właśnie dlatego niektóre kobiety od czasu do czasu wsiadają na prom do Anglii. Stefan nawet nie próbował wyjaśnić, co zaszło. Nie potrafił. Nie chciał, by pogarda w głosie Hannah skierowała się na niego. – O co chciała pani spytać Kellera? – Jeśli moja przyjaciółka przyszła na zabieg, to chciałabym się dowiedzieć, co się wtedy wydarzyło i kim był ksiądz, który za to wszystko miał zapłacić. Tyle na dobry początek. – I wyobrażałaś sobie, że ci o tym powie? – Sama nie wiem. Bo wtedy ty wparowałeś do gabinetu. – Nie wydaje mi się, by twoja rozmowa z Kellerem miała trwać długo. – Niby czemu? Zapłaciłam mu za przeprowadzenie aborcji. I mogłabym zacząć mówić o tym głośno. Potrzebowałam tylko informacji. – Dzięki wydarzeniom tamtego wieczoru wiemy, że Keller ma wysoko postawionych przyjaciół. Poza tym jest kryminalistą, a w biurku trzyma rewolwer. – Nie pomyślałam, że mógłby mnie zastrzelić. Może powinnam. – Parsknęła śmiechem. Chyba zupełnie niczego się nie bała. – A więc wiesz o tym mężczyźnie, księdzu. Była umówiona wizyta związana z przeprowadzeniem zabiegu. Załóżmy, że ona tam poszła. Wydaje ci się, że ksiądz wybrał się tam razem z nią? – Przestali się spotykać. Nie wspominała, że on też tam idzie. – No i jest jeszcze Keller, który raczej nikomu o tym nie mówi. I Susan, której od lipca nikt nie widział. Trudno stwierdzić, co tak naprawdę z tego wynika. – Myślę, że wiem. – Patrzyła mu prosto w oczy, niewzruszona. – Że co wynika? – To, że Susan nie żyje. Nie odpowiedział. Zamiast tego wyciągnął rękę nad stołem i chwycił dłoń Hannah. Skinęła głową. To była wystarczająca odpowiedź. Wiedziała o tym już od dawna, jednak starała się sobie wmówić, że to nie może być prawda. Nawet gdy w końcu wypowiedziała te słowa, nadal miała nadzieję, że Stefan zapewni ją, że jest w błędzie. I dla niego to też byłoby bardzo łatwe. Jako detektyw tak właśnie powinien odpowiedzieć, przynajmniej póki nie znajdzie się jakiś dowód świadczący na korzyść innego rozwiązania. A póki co nie było żadnych dowodów na cokolwiek. Tak

naprawdę nikt nawet nie zaczął ich szukać. Ale miał przeczucie, gdzie śledztwo może ich zaprowadzić. To właśnie brak istotnych faktów sprawił, że nie mógł zaprzeczyć słowom Hannah Rosen. Świetnie znała swoją przyjaciółkę. To nie był wprawdzie żaden fakt, ale to i tak nie robiło żadnej różnicy. Nie potrafił jej powiedzieć, że nie ma pojęcia, co może oznaczać milczenie Susan Field. Bo to było milczenie grobu. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

4

STEPHEN’S GREEN Pod numerem dwudziestym piątym na Merrion Square wciąż paliły się światła. Była już prawie dziesiąta. Ubrany w mundur oficer, którego Stefan Gillespie zostawił właśnie na schodach, nadal tam stał. Garda Liam Dwyer podniósł kołnierz swojego płaszcza i naciągnął czapkę na uszy. Przed jego twarzą unosił się dym. Było mu zimno, zrobił się głodny i wkurwiony. Powinien skończyć swoją zmianę już trzy godziny temu. – Przykro mi, sierżancie, ale nie mogę pana wpuścić. – Kto tak powiedział? – Sierżant Lynch. Teraz to sprawa Wydziału Specjalnego. – A zatem chodzi o coś poważnego, Liam. On jest w środku? – Poszli na piwo. – I wcale się nie dziwię. Gwarantowanie narodowi bezpieczeństwa może wywołać pragnienie. – Nikt nie wchodzi do środka. Sierżant Lynch dał wyraźny rozkaz. – A więc co tam knuje nasz Jimmy Lynch? – Skąd mam wiedzieć? Cały czas stoję na zewnątrz. – Ciężko go nabrać, no nie, Dessie? – Dostał rozkazy od Wydziału, więc musi być w pełnej gotowości, sierżancie. – Odwal się, Dessie. Stoję tutaj od popołudnia. – Może chociaż przyniosą ci butelkę portera – zaśmiał się Dessie. – Mam nadzieję, że po powrocie na Pearse Street nie wniesiesz o nadgodziny od inspektora Donaldsona. – Stefan pokręcił głową, udając troskę. – Z tych dwóch nie jest specjalnie zadowolony, szczególnie z detektywa sierżanta Lyncha. Powiedzmy, że po ich wyjściu z komisariatu od razu wyciągnął wodę święconą, a może nawet dzwon, świece i Pismo Święte. Mamy tam wrócić i powiedzieć mu, że teraz przyjmujesz rozkazy od gości z Wydziału, Liam? Garda Dwyer doszedł do wniosku, że współpraca na pewno mu nie zaszkodzi. – Szukali czegoś, sierżancie – powiedział cicho. – Jimmy i Seán Óg? – I ten Niemiec. Wywrócili tu wszystko do góry nogami. – Wiesz, czego szukali? – Jeszcze nie jestem detektywem, więc mój wzrok niestety nie przenika przez drzwi wejściowe. Stefan uśmiechnął się, ale zignorował sarkazm.

– Gdzie się teraz podziewa Keller? – Poszedł z nimi, sierżancie. Ale nie do pubu. Stefan był pewny, że mężczyzna dobrze wie, gdzie jest Keller. Dwyer się uśmiechnął. – Masz fajki? Bo mi została tylko jedna. – Dessie na pewno jakieś ma, Liam – odparł Stefan. Dessie MacMahon, ociągając się, wyjął z kieszeni dwadzieścia sweet aftonów. Otworzył paczkę, a Stefan wziął ją i podał Dwyerowi. – Ej, dopiero co je kupiłem! Liam Dwyer odpalił nowego papierosa od trzymanego między wargami niedopałka. Schował paczkę do kieszeni, a niedopałek upuścił na ziemię. – Nie jesteś takim chytrusem, jak sądzą niektórzy, Dessie. – A więc Keller nie jest teraz z Lynchem? – Stefan powrócił do sedna sprawy, którą chciał załatwić. – Poszedł na drinka do Shelbourne. Jest tam impreza bożonarodzeniowa, na której pojawił się każdy Niemiec w Dublinie. Jimmy Lynch mówił, że tam się spotkają. – Szkoda, że nie wiedzieliśmy o tym przyjęciu. Jestem pewien, że inspektor kazałby nam wstrzymać nalot, gdyby ktoś to powiedział. Ale tych chłopców z Wydziału Specjalnego wziął już we władanie bożonarodzeniowy duch. – Jak długo jeszcze mam tu stać, sierżancie? Nie mógłby mnie ktoś zmienić? Stefan parsknął śmiechem. – Będziesz musiał poprosić o to sierżanta Lyncha, Liam. W hotelu Shelbourne było ciepło i przyjemnie. Nad jasno oświetlonym wejściem, wychodzącym na Stephen’s Green, nadal powiewały dwie flagi – nazistowska swastyka i trójkolorowa flaga Irlandii. Gdy detektyw sierżant Stefan Gillespie i Garda MacMahon weszli do tracącego już swój splendor holu Shelbourne, uśmiechnął się do nich portier w cylindrze. Rzucił też nerwowe ostrzegawcze spojrzenie bagażowemu, który siedział przy biurku. Wiedział, kim są goście. Detektywi nie wpadli tu na drinka. Portier wyszedł zza biurka. Na jego twarzy malowała się mieszanina gościnności i rezerwy. – Mogę w czymś pomóc, panie Gillespie? – Bez wątpienia, Anto. Gdy tylko dowiem się, w czym, od razu ci powiem. Ruszyli w stronę drzwi prowadzących do jadalni, którą tego wieczoru zajęli Niemcy na swoje bożonarodzeniowe przyjęcie. Stefan zatrzymał się i zajrzał do sali. Ozdobiono ją czerwonymi, białymi i czarnymi flagami z symbolem swastyki, jak również czerwono-białymi dekoracjami świątecznymi. Wewnątrz aż szumiało od gwaru głośnych i radosnych rozmów Niemców. Mężczyźni, kobiety i dzieci wypełniali stoliki i kłębili się wśród pozostałości niemal zjedzonych posiłków. Nagle

w holu rozbrzmiało donośne: „Ho, ho, ho!”. Gdy Stefan i Dessie odwrócili głowy, ujrzeli grubą brodatą postać w czerwieni, z wypchanym workiem przerzuconym przez ramię. Mężczyzna zmierzał prosto do jadalni, na przyjęcie. Towarzyszyli mu elf w średnim wieku, ubrany w złotozielony strój i przypominająca Brunhildę dziewica w lnianym pledzie i innych elementach typowego niemieckiego stroju chłopskiego. Nieśli worki pełne prezentów. Detektywi cofnęli się o krok. Święty Mikołaj i jego towarzysze wpadli do jadalni, wywołując aplauz. Dzieci momentalnie otoczyły Mikołaja, kiedy ten próbował przedrzeć się przez tłum. Stefan zwrócił się do podążającego za nimi portiera. – Hugo Keller. Zna go pan? – Pana Kellera? Oczywiście. – Jest w środku? Nie widzę go. – Był przy barze. Przynajmniej jeszcze przed chwilą. Ruszyli w stronę Horseshoe Bar. – To mało prawdopodobne, że Keller nas nie zauważy – rzucił Dessie. – Chyba masz rację. – A czy przypadkiem nie mieliśmy zostawić go w spokoju? Inspektor Donaldson powiedział, że sprawa jest zamknięta. I czy Lynch nie powiedział, żebyśmy trzymali się od tego z daleka? – O jakiej sprawie mówisz? – Jak to o jakiej sprawie mówię? – Teraz chodzi o zaginioną kobietę. Susan Field. Dwadzieścia trzy lata. Studentka z UCD. Żyła w Little Jeruzalem. Numer szesnaście, na Lennox Street. Pięć miesięcy temu zniknęła. Chcemy wyjaśnić, gdzie się udała i kim była osoba, która widziała ją jako ostatnia. Lecz trop się urywa. Po takim czasie nic w tym dziwnego. Mam jednak przeczucie, że pan Keller będzie w stanie nam pomóc. – A skąd o tym wszystkim wiesz? – Od Hannah Rosen. Przyjaciółki Susan Field. – To ta kobieta… – To ta kobieta, którą aresztowaliśmy w domu Kellera. Ta, która wcale nie miała przeprowadzanej aborcji. Ta, którą detektyw sierżant Lynch podrzucił do siostry Eustacii. – Przecież Kellera mieliśmy zostawić w spokoju. – To zupełnie inne dochodzenie. Prosimy go tylko o pomoc. – A co ta zaginiona kobieta ma wspólnego z Wydziałem? – Dessiemu wcale się to nie podobało. Gdy Stefan zaczynał podążać za przeczuciem, nigdy nie było wiadomo, dokąd ich to zaprowadzi. Lecz doświadczenie nauczyło go, że zazwyczaj wynikały z tego same kłopoty. Co do tego nie miał teraz żadnych wątpliwości. – Nic nie przychodzi mi do głowy. Ale nie chcemy się na nich napatoczyć.

Wreszcie zdołali przedrzeć się do koszmarnie zatłoczonego baru. Ludzie dosłownie wypadali na korytarz. Wewnątrz większość rozmów prowadzono po niemiecku, głośno, entuzjastycznie i z dużą dawką świątecznej pogody ducha. Detektywi przecisnęli się do baru, Stefan przepraszał wszystkich swoim rzadko używanym niemieckim. Dessie przyciągnął wzrok barmana. – Gorącą whiskey. – Niech będą dwie! – zawołał Stefan. Barman nalał dwie whiskey i dodał do nich trochę gorącej wody z czajnika. Stefan starał się zlokalizować Kellera. Dessie wziął drinki i sięgnął do kieszeni kurtki po portfel. To był tylko gest. Nie miał zamiaru płacić, a barman nawet tego nie oczekiwał i tylko machnął ręką. Na koszt firmy. Jak zawsze. Stefan znów przeciskał się przez tłum, wymieniając po niemiecku kolejne pozdrowienia i życzenia z mijanymi Niemcami. Potem zatrzymał się niedaleko narożnego stolika, przy którym siedział Keller i dwie inne osoby. Był tam mężczyzna w średnim wieku, o ostrych rysach, łysiejący, z okularami w grubych oprawach na nosie, i młodszy młodzieniec, z bujną czarną czupryną, w brązowym garniturze, z niewielką swastyką na klapie marynarki. Dwaj starsi mężczyźni kłócili się o coś. To było nieprzyjemne i z pewnością mało świąteczne. Jednak rozmawiali cicho i nie było szans, by Stefan usłyszał ich słowa. Młodszy mężczyzna oparł się, paląc tureckiego papierosa; wyglądał na zniecierpliwionego. Keller uświadomił sobie, ze ktoś go obserwuje. Podniósł wzrok. Hugo Keller był bardzo zaskoczony, ale już po paru sekundach na jego twarz wrócił ten sam wyraz wyniosłej pewności siebie. Dwaj pozostali mężczyźni również spojrzeli na sierżanta. Nie mieli pojęcia, kim on jest. Keller rzucił im jakieś wyjaśnienie, niesłyszalne w panującym zgiełku. Mężczyzna w okularach wydawał się jeszcze bardziej wyprowadzony z równowagi. To wyjaśnienie musiało go dotknąć do żywego. Cała trójka nagle wstała. Stefan uśmiechnął się do aborcjonisty i uniósł kieliszek. – Fröhliche Weihnachten! – świąteczne życzenie rozeszło się przez bar i nawet ci trzej, którzy chcieli opuścić lokal, musieli życzyć wszystkim wokół wesołych świąt. Hugo Keller znajdował się ledwie kilka kroków od Stefana, wciąż zirytowanego przekonaniem o nienaruszalności czającym się za sarkastycznym uśmiechem Niemca. – Znalazł już pan to, czego szukał, doktorze Keller? – zaakcentował słowo „doktor”. Złośliwy uśmieszek zniknął tamtemu z twarzy. Stefan powiedział to ot tak, ale w zamian dostał coś, czego nie oczekiwał. To, czego szukano pod numerem dwudziestym piątym na Merrion Square, nie zostało znalezione. Potem Keller zniknął. Detektywi wypili szybko whiskey i przedarli się przez tłum do holu. Gdy w końcu zdołali wydostać się z baru, trzej Niemcy wchodzili właśnie do jadalni. Ludzie usuwali się z drogi przechodzącemu między nimi Mikołajowi i jego

ekipie, który po wykonaniu zadania opuścił przyjęcie. Chriskindl nadal wołali „Ho, ho, ho!” i „Herzliche Weihnachtsgrusse!’’. Sięgnął do kieszeni i rozdał niewielkie przypinki ze swastykami wszystkim w hotelowym lobby. Złapał też dłoń Stefana i wcisnął mu jedną. Policjant ruszył do drzwi, za którymi toczyło się przyjęcie. Wszędzie wokół pełno było dzieci bawiących się otrzymanymi od Mikołaja prezentami leżącymi na stołach i podłodze. Kilkoro wybiegło do hallu, ścigając chłopca, który trzymał nad głową model samolotu i wydawał odgłosy karabinu maszynowego. W restauracji kelnerzy rozlewali właśnie grzane wino. Ktoś zaczął grać na pianinie. Po kilku dźwiękach nagle zapadła cisza. Na jednym ze stołów postawiono dziewięcio- czy dziesięcioletniego chłopca, który zaczął śpiewać. Wszyscy, którzy jeszcze siedzieli, natychmiast wstali z krzeseł. Detektyw sierżant Gillespie był jedną z niewielu osób – nie licząc imprezowiczów – które rozumiały słowa pieśni. Nie miały nic wspólnego ze świętami, ale po wydarzeniach tego dnia sprawiły, że zrobiło mu się nieprzyjemnie. „Deutschland erwache aus deinem bösen Traum! Gib fremden Juden in deinem Reich nicht Raum!”. „Niemcy obudźcie się z koszmaru! Nie dajcie obcym Żydom w swojej Rzeszy miejsca! Aryjska krew nie może zginąć!”. W oczach Niemców zalśniły łzy. Nawet Dessie MacMahon, który nie rozumiał ani słowa, został uwiedziony pięknym głosem chłopca. – Chodźmy stąd, Dessie – powiedział nagle Stefan. Odwrócił się i skinął głową na portiera. Raz jeszcze rozejrzał się bacznie po sali, wskazując na miejsce, gdzie stali dwaj towarzysze Kellera, przyglądając się śpiewającemu chłopcu z takim samym zachwytem jak pozostali. Kellera nie było już widać. Chyba opuścił przyjęcie. – Kim są ci dwaj, którzy byli tu z panem Kellerem, Anto? – Młodszego nie znam, panie Gillespie. Pracuje chyba w niemieckiej ambasadzie. Starszego znają wszyscy. To pan Mahr, Adolf Mahr. Jest dyrektorem Muzeum Narodowego. W Shelbourne jest nam wszystkim znany. – W jego głosie dało się wyczuć nutkę protekcjonalności. Każdy, kto był kimś, powinien wiedzieć, kim jest Adolf Mahr. Stefan skinął głową. Dobrze znał to nazwisko, mimo że nie rozpoznał twarzy. Czy to nie „Irish Times” nazwał Adolfa Mahra „ojcem irlandzkiej archeologii”? A może chodziło o Éamona de Valera? Marh był istotną personą. Przyjaźnił się z de Valerą, co z każdego, cokolwiek by nie robił, czyniło istotnego człowieka. Był też głową partii nazistowskiej w Irlandii. Nagle zgromadzeni w sali dali się ponieść melodii i teraz pierwszą zwrotkę śpiewali już wszyscy – Adolf Mahr i mężczyzna z niemieckiej ambasady także. Śpiew zdawał się wypełniać cały hotel Shelbourne. – Niemcy obudźcie się…

Stefan i Dessie wyszli na Stephen’s Green. Dessie nadal nucił piosenkę, którą usłyszał na przyjęciu. – Muszę przyznać, że te szkopy potrafią robić niezłe imprezy. Stefan zdał sobie sprawę, że nadal trzyma w dłoni jakiś przedmiot. Spojrzał na małą przypinkę z brązu, którą wręczył mu Mikołaj. Była wielkości ćwierćpensówki – czarna swastyka na białej emalii? Na krawędzi znajdowało się czerwone kółko z napisem: „Deutschland Erwache”. Niemcy, obudźcie się. Żaden z nich nie zauważył jasnowłosego mężczyzny siedzącego w skórzanym fotelu przy biurku portiera w hotelu Shelbourne. Gdy wychodzili, nadal czytał tę samą stronę „Irish Times” co wtedy, gdy wchodzili do hotelu. Złożył gazetę i wetknął ją sobie pod pachę, a potem ruszył za nimi, kiwając głową do portiera. Gwizdał melodię, która wciąż rozbrzmiewała w jadalni. Zatrzymał się na schodach, patrząc, jak detektywi znikają za rogiem. Dessie MacMahon przeszedł na drugą stronę ulicy i ruszył wzdłuż Stephen’s Green, Stefan Gillespie z kolei skręcił w Kildare Street. Jasnowłosy mężczyzna też skręcił za róg, odpalając sobie papierosa. Czekał, aż Stefan zostawi za sobą światła Shelbourne, a potem ruszył jego śladem. Kildare Street świeciła pustkami. Biblioteka Narodowa i Muzeum Narodowe były ciemne, wraz z budynkami rządowymi otaczały Leinster House. W biurach georgiańskich szeregowców po przeciwnej stronie też pogaszono wszystkie światła. Kilka taksówek toczyło się Stephen’s Green, szukając klientów. Chodnikiem szedł mężczyzna z yorkshire terrierem na smyczy. Młoda, lekko wstawiona para, idąc pod ramię i chichocząc, przeszła przez jezdnię, gdy Stefan ruszył do domu na Nassau Street. Wiele się dzisiaj zdarzyło, ale niezbyt wiele z tego miało jakikolwiek sens. Keller, klinika, Hannah Rosen, Jimmy Lynch i Wydział Specjalny, klasztor Dobrego Pasterza, Susan Field. Gdy mijał Muzeum Narodowe, niespodziewani współpracownicy Hugo Kellera znów go zaskoczyli. Dlaczego detektyw Wydziału wyciągnął go z aresztu, tylko po to, by zabrać go na rozmowę w Shelbourne z niemieckim ambasadorem i dyrektorem Muzeum Narodowego? A co z zaginioną kobietą? Czy dobrze robił, ufając przeczuciu Hannah Rosen? Czy naprawdę aż tak nierozsądnym posunięciem byłoby założenie, że ciężarna kobieta nie stawiła się na zabieg aborcji i po prostu uciekła? Na chwilę porzucił te pytania, uśmiechnął się sam do siebie, znów myśląc o Hannah. Pamiętał, jak nie chciał, by ich rozmowa się skończyła. Może powinien czuć się bardziej zaniepokojony, bo przecież nie miało to nic wspólnego z tym, o czym mówili. A mimo to nie niepokoiło. Rozmyślał o niej w sposób, w jaki wcześniej rozmyślał tylko o swojej nieżyjącej już żonie. I nie było w tym nic złego. Wprawiało go to w świetny nastrój, którego nie czuł od tak dawna. Ale to nie miało zupełnie nic wspólnego z jego zaufaniem do instynktów Hannah. To wiązało się z faktem bycia policjantem. Odkąd zostawił Hannah w Rathgar, wrażenie,

że Susan Field spotkało coś potwornego, tylko się pogłębiło. Dotarł do Nassau Street. Przed nim rozciągał się mur Trinity College z rosnącymi po drugiej stronie drzewami. Tutaj panował o wiele większy zgiełk. Puby i restauracje wciąż były pełne. Ulicą jeździły taksówki i tramwaje, na sklepowych wystawach wisiały świąteczne dekoracje, w powietrzu czuć było zapach piwa i whiskey. Otworzył wąskie drzwi wciśnięte między zakład okulistyczny O’Dea a pralnię Duval et Cie’s. Dwa pokoje na Nassau Street, które wynajmował od Jamesa O’Dea, znajdowały się na pierwszym piętrze, nad zakładem okulistycznym. Jeden z pokoi wychodził na ogrody Trinity. Pan O’Dea powiedział mu, że jeśli stanie na krześle, będzie widział, co znajduje się za murem. Spędził rok na Trinity, dobrze więc znał jego ogrody. Tak naprawdę w całym tym otoczeniu jedynie ogrody przypadły mu do gustu. Nigdy jednak nie nabrał ochoty, by stanąć na krześle i patrzeć na nie przez okno. Gdy otworzył drzwi i wszedł na strome schody, zza rogu Kildare Street wyłonił się jasnowłosy mężczyzna. Przyglądał się, jak Stefan Gillespie znika we wnętrzu budynku. Światło w korytarzu naprawdę zaskoczyło Stefana. Widok nie był zbyt gościnny: naga żarówka, żadnego abażuru i moc tylko dwudziestu pięciu watów. Ale optyk i tak z reguły nie palił światła o tak późnej porze. Na noc zazwyczaj wykręcał bezpieczniki, żeby lokatorzy nie marnowali jego pieniędzy. Wracanie do domu późno wiązało się z tym, że trzeba było wspinać się po schodach w nieprzeniknionych ciemnościach. Jednak teraz, gdy Stefan wchodził na piętro, zauważył, że drzwi do jego pokoju są otwarte. Ktoś był w środku. Jednym susem pokonał pozostałe schody i pobiegł przez piętro. Zatrzymał się w progu. Pokój dosłownie przewrócono do góry nogami. Powywlekano szuflady, wywrócono sofę, książki leżały na podłodze, wszędzie walała się zawartość kuchennej szafki. I wtedy usłyszał dźwięk. Ktoś nadal był w sypialni. Teraz poruszał się ciszej, przemierzając pokój od drzwi do okna. Ale już po kilku krokach wyczuł, że ktoś stoi za nim, ktoś usłyszał, że się zbliża. Nie miał nawet czasu się odwrócić. Twarde drewno uderzyło go w głowę. A potem padł nieprzytomny na podłogę. Przed oczami miał ciemność, a głowę rozsadzał mu tępy, pulsujący ból. Jeszcze zanim odzyskał przytomność, czuł, jakby próbował wydostać się z tej ciemności, gdy jednak chciał poruszyć kończynami, nic się nie stało. Potem gwałtownie otworzył oczy i adrenalina rozniosła po ciele informację, że znajduje się w niebezpieczeństwie. Wiedział, że napastnicy nadal są w pobliżu. Zimna woda kapała mu na twarz. Czuł mocną woń whiskey. Okrągła, ogorzała twarz patrzyła na niego z tak bliska, że w pierwszej chwili widział jedynie oczy. Dłoń lała wodę z dzbanka. Gdy twarz nieco się odsunęła, zobaczył, że na ustach mężczyzny pojawia się uśmiech odsłaniający nierówne, przebarwione od tytoniu zęby. Pociągnięto go za ramiona, by wstał z podłogi. Przez ułamek sekundy stał prosto, ale momentalnie popchnięto go na fotel.

Detektyw Garda Seán Óg patrzył na niego z góry. Uśmiech zniknął, zastąpił go wyraz obojętności, jakby strażnik nagle stał się neutralny i po prostu na coś czekał. Stefan odwrócił głowę. Dosłownie pękała z bólu. A będzie jeszcze gorzej. Wiedział już, kogo zobaczy za chwilę. Na ustach detektywa sierżanta Jimmy’ego Lyncha również pojawił się krzywy uśmiech. A może mężczyzna po prostu krzywił się po ugryzieniu cytryny. – Trzeba było coś powiedzieć, Jimmy. Nastawiłbym czajnik. – Chciałem ci zrobić niespodziankę. – Zobaczymy, czy i ja będę mógł ci sprawić za jakiś czas niespodziankę. – Podobno bystry z ciebie koleś, Stevie. – Bywałem już bystrzejszy. – Uniósł rękę i pomacał tył głowy. – Powiedziałem Inspektorowi Kaczorowi Donaldowi, żeby nie wtykał pieprzonego nosa w sprawy Wydziału Specjalnego i żebyś ty też tego nie robił. Czyżby ten świętoszkowaty skurwiel ci tego nie przekazał? – Coś tam gadał, ale chyba nie słuchałem. – Może trzeba to powtórzyć trochę dobitniej. Lynch rozejrzał się wokół. Moran zrobił krok naprzód. – Gdybyś chociaż powiedział mi, o jakie sprawy Wydziału chodzi… Seán Óg walnął go w twarz. Całe szczęście, że nie uderzył mocniej, a może po prostu detektyw Garda wiedział, jak robić takie rzeczy. Bo gdyby uderzył mocniej, złamałby Stefanowi nos, który po chwili poczułby na twarzy cieknącą krew, a potem słony smak w ustach. – To już wiele wyjaśnia. W takim razie chodzi pewnie o sprawy bezpieczeństwa narodowego. – Nie, chodzi o to, jak szybko Seán może ci wbić nos w mordę, jeśli nie zrobisz tego, co nakazał inspektor. Nie znoszę niesubordynacji. Czy nie tak, Seán? – Lynch znów się uśmiechnął, a Moran wyszczerzył pożółkłe zębiska. Ramiona mu zadrżały, gdy starał się stłumić śmiech. – Chodzi o to, mój drogi, że coś mi tu umknęło. I po raz pierwszy Stefan nie odpowiedział. Bo po raz pierwszy Jimmy Lynch dał mu informację na temat tego, co tutaj robi. – Chcę odzyskać to, co zabrałeś od Kellera – ciągnął. – Już to masz. – Nie wydaje mi się. – Inspektor Donaldson przekazał to właśnie tobie. Dessie powiedział, że wziąłeś całkiem sporo. Gdy Lynch zacisnął usta jeszcze mocniej, jego uśmiech nie był już taki pewny. Wyraz jego twarzy nie zmienił się znacząco, z tą różnicą, że cytryna, w którą się wgryzał, najwyraźniej okazała się bardziej kwaśna niż na początku. Ale powiedział

Stefanowi jeszcze więcej. Lynch pojawił się tutaj, bo wierzył, że z kliniki Hugo Kellera coś zabrano, coś, co nie leżało razem z innymi dowodami. To właśnie tego tych dwóch szukało w jego pokoju. O cokolwiek mogło chodzić, sierżant Wydziału nie był pewien, czy Stefan tak naprawdę to posiada. Nie trudno było wypaść przekonująco, przecież nie miał pojęcia, o czym Lynch gada. Funkcjonariusz Wydziału Specjalnego robił się nerwowy, lecz by posunąć się dalej, musiałby wyjaśnić, o co mu chodzi. Ale rozmawiał z Kellerem. Wiedział, co Stefan Gillespie powiedział w Shelbourne. – Czemu spytałeś Kellera, czy znalazł to, czego szukał? – Bo mnie wkurwiłeś. Zresztą mam wrażenie, że nie tylko mnie. – Ty skurwielu. – Garda Moran zrobił krok naprzód. Ale sierżant spojrzał na niego i powstrzymał atak, który miał nastąpić. Lynch był świadomy, że z tego przesłuchania nic nie wynika. I miał rację. Stefan wiedział, że Keller musiał zadzwonić z hotelu do Jimmy’ego Lyncha. To dlatego przewrócono ten pokój do góry nogami. Wiedział też, że musi przekonać Jimmy’ego, że traci czas, zanim będzie za późno. – Jakiś dupek zabiera mi moich więźniów i sprawę, która nie może mi narobić żadnych kłopotów w kwaterze głównej Garda. Inspektor opieprza mnie za to, że wykonuję swoje obowiązki. Chciałem dowiedzieć się, co mnie jeszcze czeka. Czemu niby miałbym słuchać uwag Kaczora Donalda? Więc wróciłem na Merrion Square. Chciałem wiedzieć, co się dzieje. Ty byś nie chciał? To akurat Lynch potrafił zrozumieć: chowanie urazy i dbanie wyłącznie o własną korzyść. – Sądziłem, że będziesz tam razem z Kellerem, i tyle, Jimmy. Sierżant Wydziału wstał z fotela. Ten gest uświadomił Moranowi, że przesłuchanie się skończyło. Mógł się uspokoić. Seán Óg nie czerpał przyjemności z przemocy, ale taką miał pracę. A póki co, jego praca dobiegła końca. – Może wrócimy tam i jeszcze raz przesłuchamy kobietę, co, Jimmy? Detektyw sierżant zmarszczył brwi, najwyraźniej myślał o czymś innym. Stefan Gillespie nie był już ważny. Skinął głową na Morana i odwrócił się w stronę drzwi. – Pewnie nie mogę liczyć, że pomożesz mi posprzątać ten bałagan? – Dotarł do ciebie mój przekaz, Stefan? – Lynch zerknął za siebie. – Oczywiście, jasno i wyraźnie, Jimmy. A po chwili już go nie było. Morgan poszedł w ślad za nim. Stefan wstał z fotela, oddychając ciężko, gdy dopadł go nagły atak bólu. Seán Óg nadal stał w progu. Uśmiechnął się niezręcznie, niemal jak dziecko. Tym razem nie wyszczerzył swoich żółtych zębów. Ten uśmiech był autentyczny. Odwalił swoją robotę, to wszystko. I nie należało chować urazy, bo niby czemu? – Dziękuję, sierżancie.

Stefan nie miał wyboru, też musiał się uśmiechnąć. Pewnie, żadnej urazy. Detektyw Wydziału Specjalnego zamknął za sobą drzwi. Gdy tylko rozbrzmiały kroki na schodach, drzwi znów się otworzyły – zobaczył, że zamek leży na podłodze. Tak jak opróżniona do połowy butelka whiskey. Stefan nachylił się i sięgnął po butelkę. Zdjął nakrętkę i dopił to, co zostało. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

5

CLANBRASSIL STREET Następnego poranka Stefan Gillespie szedł Nassau Street do budek telefonicznych na Grafton Street, nadal czując ból po wizycie Seána Óg Morana. Centrum miasta opanowała cisza; była w końcu niedziela i na dodatek dość wcześnie. Wykręcił numer na Rathgar, który dała mu Hannah Rosen. Odebrał mężczyzna. Głos należał do starszej osoby, ostrożnie uprzejmej, to był pewnie jej ojciec. Gdy przedstawił się jako detektyw sierżant Gillespie, poczuł chłód bijący z drugiego końca linii. Wręcz namacalne życzenie, by to, co się teraz działo, po prostu się skończyło. Stefan wątpił, by Hannah chciała opowiadać ojcu o wczorajszych wydarzeniach, ale jednak to, co musiała mu zdradzić, okazało się zbyt wielkim ciężarem. Gdy Hannah podeszła do telefonu, nie potrafił udawać, że nie cieszy się, słysząc jej głos. Na początku rozmowy czuli się odrobinę niezręcznie. Spytał, jak się miewa. To było nierozsądne po tym wszystkim, co zaszło. A jej odpowiedź okazała się bardziej opryskliwa, niż sobie tego życzył. – W porządku. Dowiedziałeś się czegoś? – Nie o Susan. – Kiedy zamierzasz pogadać z Kellerem? – Pracuję nad tym. – Co to znaczy? – W jej głosie słychać było irytację. Chciała widzieć efekty, a miała wrażenie, jakby próbował ją zbyć. I nie myliła się. Nie zdobył żadnych informacji na temat jej przyjaciółki, a po przyjęciu w hotelu Shelbourne i nocnej wizycie Jimmy’ego Lyncha w głowie kłębiły mu się myśli na temat rzeczy, o których nie mógł jej nawet powiedzieć, a co dopiero wyjaśniać. Nawet sobie nie potrafił ich wyjaśnić. – Chciałbym tylko zobaczyć listy, nic więcej. Te, które przysłała ci Susan. Zastanawiałem się, czy mogłabyś mi je przynieść? Dziś nie zaszedłem zbyt daleko ze śledztwem… Gdy zdecydował się do niej zadzwonić, nie był jeszcze do końca pewien, czemu to robił. Oczywiście musiał rzucić okiem na te listy, a jazda pociągiem do Baltinglass, by zobaczyć się z synem przez jeden dzień, byłaby dobrą okazją do ich przeczytania. To tylko po części miała być wymówka, by się z nią zobaczyć. – Mogę przyjechać do miasta – Chciała, żeby dostał te listy, bo to by przynajmniej znaczyło, że coś zaczęło się dziać. Ale tak samo pragnęła się z nim zobaczyć. – Popołudniu już mnie tu nie będzie. Myślałem, że… – Mogę przyjść teraz. Jesteś na Pearse Street?

– Nie. Może gdzieś się umówimy? – I tak nie planował iść na komisariat. Dziś miał wolne. Ale po ostatniej nocy czuł, że im mniej inni, a w szczególności inspektor Donaldson, wiedzą o tym, co robi, tym bardziej prawdopodobne, że mu tego nie zabronią. Wyszedł z budki i ruszył przez Grafton Street. Skręcił w boczną uliczkę, która wiodła przez kamienny łuk do kościoła Świętej Teresy. Do środka wchodziło kilku wiernych. Mógł czytać im w myślach, gdy popatrzyli na jego posiniaczoną twarz i podbite oczy. Uważali, że lepiej by było, gdyby wszedł do kościoła i padł na kolana, zamiast go mijać i iść przed siebie. Nie był świadom, że jasnowłosy mężczyzna, który przyglądał się bożonarodzeniowej wystawie u Switzera skręcił w zaułek i śledząc go, szedł Clarendon Street i Golden Lane, a potem wzdłuż Bull Alley, minął katedrę Świętego Patryka i ruszył przez Clanbrassil Street. Zabytkowa katedra była bardzo cicha. Minie jeszcze godzina, nim dzwony zaczną wzywać rozrzucone niedobitki anglikańskiego Dublina na eucharystię, by wielbiły to, co niegdyś było samym sercem miasta, a w nowej Irlandii stało się tylko zapomnianą prowincją; moc znajdowała się już w innym miejscu. Przelewała się przez Dublin niczym zamroczony, zniedołężniały wuj, którego dawne życie nie było na tyle przyzwoite, by mógł o nim mówić. W dzieciństwie Stefan mieszkał po przeciwnej stronie Clanbrassil Street, w Coombe, nim jego ojciec awansował na stanowisko inspektora i wyprowadzili się z ciasnej klitki do podmiejskiego szeregowca w Terenure. Przez cztery lata chodził do katedry – śpiewał w chórze podczas godzinek i niedzielnej eucharystii. Godzinki już się skończyły. Gdy patrzył na wielką kamienną wieżę, widział światło w okiennych witrażach, na które spoglądał kiedyś każdego dnia. Usłyszał w głowie urywek jakiejś częściowo zapamiętanej piosenki, może Stanforda „To Thee All Angels Cry Aloud”. Ruszył w stronę zgiełku i krzątaniny Lower Clanbrassil Street, wąskiego, zatłoczonego korytarza, który wiódł z przedmieść do miasta, na południe, a w niedzielę panował tu większy ruch niż gdziekolwiek w Dublinie. Zapach chleba przypomniał mu, jak kiedyś każdej niedzieli wracał do domu po eucharystii razem z Samem Mortimerem, a każdy z nich jadł ciepłego bajgla z piekarni Weinrouk. Pan Moiselle zawsze piekł tam chleb, ale zapach drożdży i pieczywa był tylko pierwszym z zapachów w Clanbrassil Street w niedzielny poranek. Wciągnął w płuca powietrze i natychmiast zawładnęły nim kolejne zapachy. Krew z mięsa i drobiu zarżniętego przed świtem, wiszącego przed sklepem mięsnym Myer Rubinsteina, woń świeżego mleka i kwaśnej śmietany z mleczarni Jacoba Fine’a, sącząca się przez otwarte drzwi sklepu spożywczego Doris Waterman, ostry zapach salami i kiełbasy z czosnkiem, solonych ryb i śledzi, przyprawy i peklowane ogórki. Clanbrassil Street przechadzał się od czasu do czasu, odkąd ją poznał, będąc dzieckiem, potem jako student Trinity podczas krótkiego jednorocznego okresu, jaki

tam spędził, następnie jako poborowy nowo uformowanej Garda Síochána wkrótce potem, w mundurze, gdy towarzyszyły mu dźwięki gwizdków i śmiech właścicieli sklepów oraz ich klientów rozbawionych jego młodością. Ale zawsze wtedy był w drodze dokądś. I nigdy się tu nie zatrzymywał. A dziś tak zrobił. Wszedł do piekarni Weinrouka, słysząc ostrą mieszankę słów, równie ostrych jak zapachy Clanbrassil Street; znajome głosy Dublina, mocny akcent z Polski i Litwy i jakieś głosy, głośne, roześmiane i kłótliwe, przyprawione angielskim, który Dublin przerobił na swoją modłę dzięki szczypcie jidysz. Dziś głosy wydawały się jakby bardziej obce niż w czasach jego dzieciństwa. Wtedy były zbyt powszechne, by zwracał na nie uwagę. Jidysz brzmiał po prostu jak jakaś odmiana niemieckiego. Nawet w jego domu używano zarówno angielskiego, jak i niemieckiego. Matka bardzo chciała, by znał także jej język, nazywała go swoim, mimo że tak jak on urodziła się już w Dublinie, jednak jego słowa były dla niej czymś wyjątkowo cennym. W zatłoczonej piekarni kupił bajgla i bochenek chleba, który często zabierał do domu dla swojej niemieckiej babci w niedzielne poranki. Miał zamiar zabrać go do Baltinglass na Dzień Matki. Bajgiel był jeszcze ciepły, tak jak zawsze, dobrze to pamiętał. Przy ladzie, tuż obok niego, stały dwie dziewczyny w wieku ośmiu i dziesięciu lat, schludnie ubrane, z włosami spiętymi w kucyki. Był zaskoczony, że pan Moiselle mówi do nich po niemiecku, na dodatek niezbyt dobrze, mimo że świetnie znał jidysz. Gdy podawał im torbę złotych, zaplatanych bochenków, wręczył im też ich miniaturowe wersje. Upiekł je dla swoich wnuków i dwie sztuki zostały. – Zaplecione jak twoje włosy! Stefan szedł za dziewczynkami. Przy krawężniku stał czarny wóz, którego wcześniej nie zauważył. Z przodu siedzieli mężczyzna i kobieta. Mężczyzna wyszedł i otworzył tylne drzwi. Jedna z dziewczynek uniosła miniaturowy bochenek. – To prezent od pana Moiselle – powiedziała po niemiecku. Dziewczyny wdrapały się na tylne siedzenie. Gdy mężczyzna zatrzasnął za nimi drzwi, spojrzał prosto na Stefana. I w tej samej chwili Stefan go rozpoznał – to jego widział w hotelu Shelbourne minionej nocy, to był Adolf Mahr. Dyrektor Muzeum Narodowego nie był pewien, ale zdawał sobie sprawę, że skądś zna napotkanego mężczyznę. Ukłonił się uprzejmie, zauważając sińce na twarzy Stefana, ale był zbyt dobrze wychowany, by dać to po sobie poznać. – Piękny poranek – odezwał się. – Nie najgorszy – odparł Stefan. Mar uśmiechnął się, rozbawiony irlandzką powściągliwością, która oznaczała, że owszem, to naprawdę piękny poranek. Kiedy samochód odjechał, Stefan zauważył, że inni ludzie obserwują, jak wymija Świętego Patryka, i widać było, że są z tego powodu zadowoleni. Nie on jeden sądził, że żydowska piekarnia to dziwne miejsce na robienie zakupów dla przywódcy Partii

Nazistowskiej w Irlandii. Ruszył przed siebie, wyjmując z torby bajgla i jedząc, zupełnie jak w dzieciństwie. Gdy przechodził na drugą stronę ulicy, odwrócił się i poczekał, aż przejedzie ciągnięta przez konia furmanka. Jasnowłosy mężczyzna natychmiast się zatrzymał, by wyjąć paczkę senior sernice. Zgarbił się nad złożonymi dłońmi, by zapalić papierosa. Było w tym coś dziwnego. Może chodziło o to, że zrobił to z podejrzaną gorliwością, przecież nikt nie spieszy się tak przy zapalaniu papierosów, nawet jeśli komuś bardzo chce się palić. Na dodatek mężczyzna wyróżniał się z tłumu. Jego wygląd sugerował, że powinien raczej siedzieć w kościelnej ławie katedry Świętego Patryka. Stefan był pewien, że już wcześniej gdzieś go widział. Mężczyzna, zaciągając się papierosem, przeszedł na drugą stronę ulicy z wystudiowaną swobodą, która była zupełnym przeciwieństwem pośpiechu i nerwowości, z jakimi przed momentem zapalał papierosa. Stefan się uśmiechnął. Tak zachowywał się człowiek, który kogoś śledzi i na dodatek nie jest w tym zbyt dobry. – Jak bajgiel? Odwrócił się. – Smaczny. – Nie zauważył zbliżającej się wcześniej Hannah. – Były lepsze, kiedy byłam mała. Wtedy pan Moiselle był piekarzem, a nie biznesmenem. – Zamilkła na moment, widząc jego twarz. – Co się stało? – Niechcący nadepnąłem komuś na odcisk. – To znaczy, że nie masz zamiaru mi tego wytłumaczyć? – Hmm, po dłuższym zastanowieniu… – Rozumiem, taki los policjanta. – Wciąż była skonsternowana. – Czy to ma coś wspólnego ze zniknięciem Susan? To dlatego nie chcesz mi… – Wczorajszy dzień był dziwny. Ktoś chciał oznaczyć swój teren. Zlekceważyła jego odpowiedź z uśmiechem. Skoro nic więcej nie mógł jej powiedzieć, nie będzie pytała. Ale zauważył, że zapisała to sobie w pamięci. Nie zapomni o tym. Teraz jednak były inne sprawy do załatwienia. – Może gdzieś pójdziemy? Napijemy się herbaty? – Nie mogę. Muszę lecieć na pociąg. Jadę do Baltinglass. – Och, oczywiście, twój syn. Skinął głową. Nie powiedział nic więcej, ale cieszył się, że pamiętała. – Mam je tutaj – powiedziała, wyciągając z torby małą paczkę listów. Podała mu je, a on schował paczuszkę do kieszeni. Patrzyła na nią tak, jakby nie chciała się z nimi żegnać. Dobrze widział, jakie były dla niej cenne. – Po wszystkim od razu ci je oddam. Przepraszam, ale muszę już iść. – Jedziesz do Kinsbridge? – Tak. – Zerknął na zegarek.

– Odprowadzę cię kawałek. Ona ruszyła pierwsza, niezobowiązująco dotykając jego ramienia podczas spaceru. Trwało to ledwie sekundę, niemniej była to już drobna zażyłość. Znów się rozpogodziła, cicho rozprawiając o wszystkim i o niczym. – Chcę zobaczyć się z ciocią. Zawsze narzeka, że mama i tata jej nie odwiedzają. Choć tak naprawdę odwiedzają cały czas, a ona zawsze wraca z nimi do domu po wizycie w synagodze; po prostu lubi nam zarzucać, że mamy fanaberie, odkąd mieszkamy po drugiej stronie kanału. Przeprowadziliśmy się z Lennox Street, gdy miałam szesnaście lat, ale ona raczej nie potrafi wymyślić nowych tematów do rozmowy. Gdy do niej przychodzę, narzeka, że przychodzę bez zapowiedzi! Uśmiechnął się, napawając się jej głosem. Dalej szli w milczeniu. – Wiesz, kim jest Adolf Mahr? Wyglądała na zaskoczoną. To było dziwne pytanie. – Owszem. – Znasz go jako dyrektora Muzeum Narodowego czy przywódcę Partii Nazistowskiej? – Chyba fakt, że jest nazistą, nie jest jeszcze powszechnie znany, ale niektórzy z nas z pewnych powodów wiedzą o takich rzeczach więcej niż inni. Irlandzcy Żydzi nie są szczęśliwi, że ci wszyscy Niemcy zatrudnieni przez rząd stworzyli tu sobie swoją małą partię nazistowską. Przed wyjazdem raczej nie widywałam nigdzie swastyki. A wczoraj jedna wisiała przed Shelbourne. – Przed chwilą tutaj był. Zaparkował przed piekarnią. Dwie dziewczynki kupowały chleb. Jego córki, jak sądzę. To wydawało się dziwne… Hannah parsknęła śmiechem. – Niektóre rzeczy są tak okropne, że nawet najbardziej zajadły nazista musi zapomnieć o swoich uprzedzeniach. Na przykład irlandzki chleb. Nawet rasa panów nie jest go w stanie przetrawić. – Chleb? – Przyjeżdża co niedzielę. Tu ma najbliżej, jeśli chce kupić w Dublinie wiedeński bochenek. Ale nie może przecież wejść do żydowskiego sklepu. Więc wysyła córki. Wszyscy o tym wiedzą. Susan pisała mi na ten temat w listach. To stały temat żartów. Większość ludzi się z tego śmieje. Nie wiem, czy to aż takie zabawne… Znalazł się w niekomfortowej sytuacji, czując więź nie z Hannah, lecz z Adolfem Mahrem. To jego babcia zwykła mawiać: – Oni nie potrafią piec chleba. Nie wiedzą jak. Na litość boską, raz na tydzień trzeba skosztować dobrego chleba! Nie odzywali się, idąc dalej. Jej nastrój się zmienił. – Czy to było tylko takie pytanie bez związku? – Które?

– To o Adolfa Mahera. Miał rację, niewiele było w stanie jej umknąć. – Niemiecka społeczność wyprawiła ubiegłej nocy w hotelu Shelbourne przyjęcie świąteczne. Dlatego wywieszono nazistowską flagę. On był tam z Kellerem. – To miłe ze strony Kellera. Że ma tylu przyjaciół. – Na to wygląda. – Dlatego cię pobito? Wzruszył ramionami. To nie do końca była prawda, ale nie mógł temu zaprzeczyć. – To chyba dowodzi, że ty się do jego przyjaciół nie zaliczasz. – Przerwała na chwilę. – Ja tutaj skręcam. Miłego dnia z synem. Chyba będzie lało! – Gdy się odwróciła, uśmiechnięta, znów dotknęła jego ramienia. Przyglądał się, jak odchodzi, czując, że wcale nie chciała odejść. A może tylko chciał w to wierzyć, bo sam nie miał ochoty się z nią rozstawać. Od dawna nie czuł się w ten sposób i nie był pewien, czy jego osąd nie jest teraz błędny. Gdy Stefan Gillespie odszedł od kasy na stacji Kingsbridge, znowu ujrzał wysokiego jasnowłosego mężczyznę siedzącego na ławce czytającego „Irish Independent”; to był ten sam mężczyzna, który tak nagle przystanął na Clanbrassil Street, by zapalić papierosa. Teraz miał już pewność, że tamten naprawdę go śledzi. Gdy tajemniczy mężczyzna przewrócił stronę i odchylił się na oparciu ławki – tak jak odchylał się w skórzanym fotelu minionej nocy w hotelu Shelbourne – Stefan przypomniał sobie, że właśnie tam widział go po raz pierwszy. Do odjazdu pociągu jadącego do Baltinglass zostało jeszcze piętnaście minut. Przeszedł przez halę dworca w stronę ulicy. Stanął blisko wyjścia, zerkając na regał z gazetami i czasopismami. Na zewnątrz zatrzymała się taksówka. Wysiedli z niej mężczyzna i kobieta. Kiedy mężczyzna płacił taksówkarzowi, Stefan szybkim krokiem wyszedł z budynku dworca. Otworzył drzwi taksówki i wsiadł do środka. – Proszę przejechać mostem na drugi brzeg rzeki. Tak szybko jak się da. Kierowca ruszył, posyłając Stefanowi we wstecznym lusterku pełne urazy spojrzenie. – Gdzie mam w takim razie jechać? Stefan obejrzał się przez tylną szybę. Jasnowłosy mężczyzna właśnie wyszedł z dworca, rozglądając się dookoła, aż w końcu dostrzegł odjeżdżającą taksówkę. Nie było już cienia wątpliwości. Ten człowiek go śledził. – Jeśli tak się panu spieszy, proszę mi powiedzieć, gdzie mam jechać, sir. – Proszę zawrócić na przeciwnym końcu i odwieźć mnie z powrotem na stację. – Co to, kurwa, ma znaczyć? Przecież jest minimalna opłata za przejazd…

Wewnątrz Kingsbridge jasnowłosy mężczyzna stał przy kasie i rozmawiał ze sprzedawcą, od którego Stefan kupił bilet. Nie wiedział, że człowiek, którego miał mieć na oku, teraz obserwował jego. Poszedł na peron, obserwując, jak z pociągu wylewali się pasażerowie. Przyglądał im się przez chwilę, a potem ruszył do tablicy z rozkładem i przebiegł palcami po spisie. Stefan stał tuż za nim. Mężczyzna odwrócił się, a gdy to zrobił, Stefan złapał go za ramiona i z całych sił pchnął na tablicę z rozkładem. – Wybieram się do Baltinglass. A czemu chcesz to wiedzieć? Mężczyzna zareagował inaczej, niż można się było spodziewać. Uśmiechnął się. – Wróciłeś. – Niezbyt dobrze ci idzie. – Nie sądziłem, że szło mi aż tak źle. Szkoda, że rozbili ci nos. – Zawdzięczam to Jimmy’emu i Seánowi, ale każdy ich przyjaciel… – Nazywać mnie ich przyjacielem, to gruba przesada. Spóźnisz się na pociąg. Stefan puścił mężczyznę i obejrzał się na peron. Kilkoro ostatnich pasażerów wsiadało do pociągu. Uśmiechając się uprzejmie, mężczyzna wygładził ramiona i klapę marynarki. Wyciągnął przed siebie rękę. – John Cavendish. – Nie jesteś z Wydziału. – Stefan zignorował powitalny gest. – Och, widzę że jest pan lepszym detektywem niż ja, sierżancie. Pociąg do Tullow wyjechał z Kingsbridge. Ponieważ był to pociąg z przedziałami, udało im się zyskać trochę prywatności. Nikt ich nie usłyszy, a to miało dla Cavendisha duże znaczenie. Kazał Stefanowi czekać na peronie do ostatniej minuty. – Jestem do pana trochę podobny, sierżancie. – Co to ma znaczyć? – Nie powinienem tego robić. – A czego ja niby nie powinienem robić? – Nie wiem, co by powiedział sierżant Lynch, gdyby się dowiedział o pańskim dzisiejszym spotkaniu z panną Rosen. Zakładam, że ostrzeżono pana przed Kellerem. – Poklepał się po nosie. – Cóż, nie miał pan tego, gdy zeszłej nocy wychodził pan z Shelbourne. – Powiesz mi wreszcie, kim jesteś? – Tak naprawdę jestem porucznik John Cavendish. – Sięgnął do kieszeni i ze skórzanego portfela wyciągnął schludną wizytówkę. Stefan spojrzał na nią. Pokręcił głową, starając się zdławić śmiech. – Przepraszam, czy nie zrozumiałem jakiegoś żartu? – Porucznik zmarszczył brwi. – Jesteś z G2. – Mniej więcej.

– I rozdajesz wizytówki z napisem: „wywiad wojskowy”? – Cóż, ktoś je musiał wydrukować. – Uśmiechnął się uprzejmie. – A mniej więcej znaczy to… – Żeby nie zostawiać jakichś niedokończonych spraw tylko dlatego, że nasi polityczni zwierzchnicy kazali nam odpuścić. – To może trochę potrwać, prawda? A ja nadal nie mam bladego pojęcia, o czym mówisz. Czemu zatem mnie śledzisz? – Sądziłem, że pracujesz z Lynchem. – A to tak wygląda? – Nie. Nie wiem, czym się zajmujesz. Nie wiem, czemu aresztowałeś Hugo Kellera, a potem Wydział wyciągnął go z celi na Pearse Street i odwiózł do domu. Nie wiem, kim jest Hannah Rosen i co może mieć wspólnego z Kellerem. Nie wiem też, czemu się z nią dzisiaj spotkałeś, skoro kazano ci, na rozmaite sposoby, jak sądzę, odczepić się od Herr Kellera. Ale zaryzykowałby stwierdzenie, że Lynch czegoś szuka i myślał, że ty to posiadasz. – A pan szuka tego samego, poruczniku? Cavendish popatrzył na niego w milczeniu. Został w tę rozmowę wciągnięty nagle i niespodziewanie. Mniejsza o nonszalanckie uśmiechy, zepsuł robotę, która miała być zwykłą obserwacją. – To nie moja sprawa, poruczniku. Nie mam zamiaru stawać między panem a Wydziałem Specjalnym. Ma pan ważne zadanie do wykonania. Ja tylko aresztowałem aborcjonistę, kiedy nikt tego nie chciał. – Co się stało z materiałem dowodowym zebranym na Merrion Square? – Ma go Lynch. – Stefan uśmiechnął się. – Z wyjątkiem tego, co zaginęło. – A co zaginęło? – Daj mi jakąś wskazówkę. Może to widziałem, kto wie? – Co to, do diabła, znaczy? – To znaczy, że trzeba czegoś więcej niż cios w twarz od jednego z oprychów Jimmy’ego Lyncha, żebym oddał coś, co warto mieć.Więc jaka jest twoja oferta? Nie wyglądasz na takiego, co spuszcza ludziom lanie, Cavendish. Mężczyzna nie odpowiedział. Starał się przejrzeć Stefana. Nie był co do niego przekonany. Czy żartował? A może naprawdę coś ukrywał? – Słuchaj, poruczniku, ja tego czegoś nie mam. Nawet nie wiem, co to może być. – Co w takim razie robisz? – naciskał Cavendish. – Wykonuję swoją pracę. – A dlaczego Keller znalazł się nagle w kręgu twoich zainteresowań? Nie miał powodu, by kłamać. W końcu to nie była żadna tajemnica. – Szukam kobiety, która zaginęła w tym roku. Miała pójść na Merrion Square na zabieg aborcji. Zatem Hugo Keller był ostatnią osobą, która ją widziała, przynajmniej

ostatnią, o której wiem. I właśnie tym się zajmuję. Ale co z tobą? Czemu nie wyjaśnisz mi, czego szukasz ty i Wydział? Czyżby Keller trzymał gdzieś listę swoich klientów? – Coś w tym rodzaju – odparł porucznik. – Ale musi być tam coś jeszcze, skoro zainteresował się tym Wydział Specjalny. Milczenie Cavendisha zdradziło mu całą odpowiedź. Potem oficer uśmiechnął się. – A zatem, sierżancie, co pan wie o Hugo Kellerze? – Zadzierający nosa aborcjonista, który ma niezwykłych przyjaciół. I podejmuje zaskakująco dużo działań w nieoczekiwanych miejscach. Dlaczego Wydział specjalny tańczy, jak im zagra? Że nie wspomnę o dyrektorze Muzeum Narodowego, który przy okazji jest przywódcą partii nazistowskiej. A teraz jeszcze wywiad wojskowy – więc nie wiem, czy chodzi o skarb narodowy, czy zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego. O które z powyższych? Porucznik nie odpowiedział. – Kim jest zaginiona kobieta? – Nie sądzę, by mogło się nią zainteresować G2 czy Wydział. Zwykła kobieta, której nikt od dłuższego czasu nie widział. Zdziwiłbym się, gdyby jeszcze żyła. Nie wiem jak ani dlaczego, ale tak podejrzewam. I o tym rozmawiałem z Hannah Rosen. O tym chciałem porozmawiać z doktorem Kellerem, niezależnie od tego, czy to jest po myśli wywiadu, Wydziału Specjalnego czy niemieckiej ambasady, mojego szefa czy kogokolwiek innego. – Cóż, gdyby chodziło tylko o pańską determinację, sierżancie… – To znaczy co? – Zeszłej nocy Adolf Mahr zawiózł Kellera do Dún Laoghaire i wsadził na prom. Pewnie teraz jest już w Londynie i – jak podejrzewam – w drodze do Niemiec. Porucznik Cavendish wysiadł w Naas, gdzie pociąg zjechał na lokalną linię kolejową wiodącą wzdłuż rzeki Slaney i zachodniego skraju gór Wicklow prosto do Baltinglass. I gdy tylko pociąg znów ruszył w drogę, Stefan Gillespie wyciągnął listy, które dała mu Hannah Rosen. Natychmiast trafił do złożonego, emocjonalnego i obcego świata. Co oczywiste, listy dwóch starych i bliskich przyjaciółek pełne były epigramatycznych odniesień do osób i zdarzeń, o których nie mógł nic wiedzieć; zarówno tych dotyczących życia, które dzieliły w Dublinie, jak i tych, które wiodły w Palestynie i Irlandii. Jako doświadczony detektyw, starał się poskładać te fragmenty wcześniejszego życia obcych osób, ale odkrył w nich zażyłość, która momentalnie go pochłonęła, sprawiając zarazem, że czuł się niekomfortowo. Susan Field z całą pewnością pisała tak, jak mówiła. Jej słowa potykały się jedno o drugie, skręcając w dygresyjne, nieoczekiwane kierunki, czasami odnajdując drogę powrotną, choć okrężną, do tego, o czym pisała wcześniej, czasami zaś zostawiała pierwotny

temat za sobą, by nigdy już o nim nie wspomnieć. Kilkakrotnie udało jej się sprawić, że śmiał się na głos – raz, gdy opisywała, jak siedziała w galerii synagogi przy Adelaide Road w sobotni poranek, zahipnotyzowana przez mężczyznę, który zasnął niżej, i zastanawiała się, ile czasu minie, nim jego chrapanie stanie się na tyle głośne, by mogło rywalizować z recytowanymi przez kantora psalmami; innym razem, gdy opisywała, jak to wciąż poklepywała się po kieszeni płaszcza, w której trzymała paczkę papierosów, by upewnić się, że niedługo, naprawdę niedługo wyjdzie przed synagogę i zaciągnie się orzeźwiającym dymem, który będzie tym bardziej przyjemny, bo w szabas zakazany. To przypomniało jej – jak pisała – ten czas, kiedy razem z Hannah, gdy miała siedemnaście lat, gnały wzdłuż South Circular Road do synagogi, by w progu zapalić papierosa i przy okazji napatoczyć się na pobożne i pełne dezaprobaty twarze pań Wigoder i Noyk. W pisanych z zapartym tchem słowach czuł żywiołowość Susan Field; to zbliżyło go do poczucia straty, które dręczyło Hannah. W końcu to nie takie trudne – przecież i jego własna strata nie została zakopana zbyt głęboko. Listy były przerywane słowami, których Stefan tak do końca nie rozumiał, ale niekiedy dostrzegał coś znajomego w bliskości społeczności, która była zarazem częścią otaczającego ją świata, a jednocześnie wydawała się pochłonięta swoimi rytuałami i nawykami. Katolicka Irlandia stanowiła kwestię publiczną, lecz jego własne dzieciństwo, szczególnie okres nastoletni, kiedy jego niedzielne poranki wciąż należały do Kościoła Irlandzkiego, nie różniły się aż tak bardzo od tego, o czym wspominała Susan Field. Była w nich ta sama mieszanka nudy, irytacji i zniecierpliwienia, to samo poczucie oddzielenia. Wyjrzał przez okno, po raz pierwszy widząc wody Slaney, a na wschodzie dostrzegając okrągłe wierzchołki gór Wicklow. Teraz nie brał już w tym udziału. Nie pamiętał, kiedy ostatni raz siedział w położonym nad rzeką kościele w Baltinglass. Mimo to nadal wiedział, że to, o czym mówił ojciec, wciąż jest prawdą: to nie było po prostu osobiste patrzenie na świat, chodziło tylko o to, by nie podnosić głowy. I jego rodzice nadal trzymali głowy nisko. Pod koniec kilku pierwszych listów zwichrzona narracja Susan Field przenosiła się ze zdarzeń przeszłych na ekscytacje związane z pobytem na dublińskim University College. Tu poznawał ją lepiej. I nadal czuł zażyłość, jaka łączyła ją z Hannah. Był też list, który kończył się akapitem inwektyw puszczonych w kierunku księdza, który prowadził wykłady o średniowiecznej filozofii. Był arogancki, wyniosły i nigdy nie słuchał tego, co mówili inni. Połączenie dzikiej inteligencji i ślepej wiary. Czyż z tej pierwszej nie wynikało, że nie powinno się być więźniem tej drugiej? Jak można było spierać się z człowiekiem, który nie chciał słyszeć o żadnych wątpliwościach? W kolejnych listach jej irytacja związana z tym mężczyzną, którego żartobliwie zaczęła określać mianem „Johna”, zmieniła się w podziw, w którym dało się już

dostrzec coś zupełnie innego. Zrobiła znacznie więcej od odszukania w nim jego wątpliwości. Wybrał się z nami do pubu. Nie wiem czemu. Wcześniej tego nie robił. Zaczęłam się z nim kłócić, głównie dlatego, że jego wykłady mnie wkurzały. Ale nie był aż tak sztywny jak rzeczy, o których mówił. Nie chodzi o to, że nie wierzy w to, w co ja nigdy nie mogłabym uwierzyć, jednak był znacznie bardziej zabawny i bystry niż podczas zajęć. Tak naprawdę ma wiele pytań o to, w co wierzy. Jest w pełni oddany życiu księdza, ale mówił, że nie jest pewny, czy kiedykolwiek zostałby księdzem, gdyby wtedy myślał tak, jak teraz. Tak czy siak stanęło na tym, że dyskutowaliśmy tylko we dwoje, kiedy wszyscy inni już sobie poszli. A kiedy zamknięto pub, godzinami spacerowaliśmy po Dublinie, gadając i gadając. Zdaje mi się, że jest człowiekiem z masą problemów. I to mi się nawet spodobało! Wkrótce świat rodzin i przyjaciół, który dzieliły między sobą Hannah i Susan, niemal zniknął z jej listów; tak jak odniesienia do życia w Palestynie, o którym Hannah opowiadała w swojej korespondencji. Stefan był tego świadom. Zaczął przeszukiwać późniejsze listy nie po to, by odnaleźć elementy układanki, którą chciał poskładać, ale by znaleźć elementy tej drugiej, która dotyczyła Hannah Rosen. Niekiedy dostrzegał jakieś przebłyski, ukryte pośród zajęć przyjaciółki. Dziś spotkałam się z Johnem, ale nie rozmawialiśmy zbyt dużo. Wreszcie zrobiliśmy to, czego obydwoje chcieliśmy już tamtej nocy, gdy spacerowaliśmy nocą po Dublinie. Zawsze mi powtarzasz, że ze zbyt dużą łatwością używam słowa miłość. Ty nie lubisz go używać nawet wtedy, gdy mówisz o Bennym, a masz wyjść za niego za mąż! Powiedz mi, która z nas jest bardziej zdezorientowana? Tak czy owak, będę udawać, że nie mówię o miłości, nawet jeśli tak jest. Jesteś jedyną osobą, której mogę się z tego wszystkiego zwierzyć. Nawet podoba mi się, że to takie ekscytujące i musimy trzymać to w tajemnicy. Choć oczywiście brzmi trochę głupio. Wiem, że tak właśnie sądzisz! Ale ty powinnaś budować nowe państwo. Więc musisz być poważna. Nie podejrzewam, by nasz związek trwał – w końcu on jest księdzem! Gdy dopadnie go poczucie winy, to przestanie być takie ekscytujące. Ale teraz nie ma na to czasu!

W kolejnych listach było coraz mniej o podekscytowaniu, a coraz więcej na temat samotności i izolacji – od rodziny, od społeczności, nawet od przyjaciół z UCD. Stefan miał wrażenie, że Susan sugerowała, iż Hannah niekiedy odwzajemniała te uczucia – jeśli nawet nie bycie nieszczęśliwą, to przynajmniej niepewność. Jednak wkrótce potem w listach Susan nie było już właściwie miejsca dla kogokolwiek innego, nawet jeśli miałaby to być najlepsza przyjaciółka. I nagle, w środku tego wszystkiego, dowiedziała się, że jest w ciąży. Cóż, powiedziałam mu. Zaczął mówić o porzuceniu kapłaństwa i sprostaniu swoim obowiązkom. Boże, jedyną rzeczą gorszą od bałaganu, w który się wpakowałam, jest myśl, że mam spędzić całe życie z mężczyzną, który chce „sprostać swoim obowiązkom”. Kazałam mu się zamknąć. Ale wtedy mnie zaskoczył. Spytał, czy chcę urodzić dziecko, ale gdy powiedziałam, że nie, obiecał, że mi pomoże. Na Merrion Square jest jakiś facet, właściwie lekarz, jak sądzę, Niemiec, bardzo skryty i zarozumiały. Zna kogoś, kogo zna John. Nie wiem jak. I właściwie jest mi to obojętne. Widziałam się z nim i to będzie bardzo proste. Zajmiemy się tym w przyszłym tygodniu. John i ja już się nie spotkamy. Odchodzi z UCD. Od tych dni, gdy byliśmy razem szczęśliwi, minęło tyle czasu. Nie wiem, czy tak było naprawdę, czy tylko to sobie wmawialiśmy. Ostatnie dwa listy były znacznie krótsze. Ożywienie, które było widoczne we wszystkich wcześniejszych, nawet jeśli pisała o smutku, całkowicie z niej wyparowało. Została jedynie pustka. Teraz chciała już tylko mieć to za sobą. Jutro na Merrion Square. Nie wiem, co potem. Okazało się, że o nic nie chodziło. Wcześniej zdawało mi się, że straciłam kontakt z rzeczami, na których mi zależało. Nie pamiętam już nawet, o jakie rzeczy mogło chodzić. Oddaliłam się od wszystkich. Szkoda, że nie ma Cię przy mnie, Hannah. Smutek jest pewnie nieunikniony. Całkiem możliwe, że minie. Swoją drogą, jeśli ja zbyt często mówiłam o miłości, Ty mówisz o niej zbyt rzadko. Skoro nie kochasz Benny’ego, to nie pomoże ani zmienienie tej pustyni w ogród, ani zaludnienie jej dziećmi. Jeśli chodzi o mnie, nie mam już żadnej pewności, ale za to jeśli chodzi o ciebie, wciąż ją mam. Tak czy siak, idę! To był ostatni list. Z datą dwudziestego piątego lipca. Zakończenie okazało się nawet bardziej ponure, niż twierdziła Hannah. Wiedział, czym jest mrok, i czuł go

w ostatnim liście Susan. Kiedyś też myślał, by rzucić to wszystko w cholerę. W Irlandii zawsze można wsiąść na jakiś prom, to jest pewne rozwiązanie, niektórym daje nową nadzieję, innym służy do wyrażenia własnej rozpaczy. Pomyślał nawet o jeszcze innej podróży, najmroczniejszej podróży ze wszystkich. Grecy twierdzili, że i tam płynie się łodzią. To była tylko myśl, która przemknęła mu rzez głowę. Miał syna, Toma, który go z tego wyciągał. A co miała Susan Field? Z ostatniego listu wynikało, że niezbyt wiele. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

6

KILRANELAGH HILL Pociąg, jadąc wzdłuż drogi i rzeki Slaney, ciemnej pod zachmurzonym niebem, wtoczył się na stację w Baltinglass. Za rzeką, nad miastem wznosiło się Baltinglass Hill, wielka piramida zieleni. Trzy tysiące lat temu ludzie, którzy tutaj mieszkali, chowali zmarłych na jego zboczach. Z kamiennego fortu na szczycie mogli patrzeć w dół na nadchodzących zmarłych. Nowi prawdopodobnie też podążali wzdłuż rzeki. A ci, którzy obserwowali ich z fortu, zniknęli, zniknęły nawet słowa ich języków, niepamiętane od tysięcy lat. Opuściły jedynie krąg kamieni na szczycie wzgórza i megality, pod którymi spoczywali zmarli. Stefan schował listy Susan Field do wewnętrznej kieszeni płaszcza. Spojrzał na leżące za rzeką wzgórze, na które tyle razy wspinał się, będąc chłopcem, na ruiny opactwa stojącego u stóp wzgórza od tysięcy lat, tuż obok niewielkiego kościółka Irlandzkiego Kościoła, który go zastąpił. Opactwo nie zostało tak całkiem zapomniane, było jednak kolejnym miejscem pełnym poprzewracanych kamieni i zapomnianych słów, teraz to tam grzebano zmarłych, tam pochowano jego dziadków i pradziadków. Pociąg zadrżał i zatrzymał się ze zgrzytem stali i przeciągłym gwizdem pary. Na peronie przed drewnianymi budynkami dworca stał wysoki brodaty mężczyzna po sześćdziesiątce. Obok niego, spięty w oczekiwaniu, wbijając wzrok w pociąg, stał czteroletni chłopiec. Starszy mężczyzna miał ciemne oczy Stefana Gillespie, podobnie jak chłopiec. David Gillespie i jego wnuk, Tom, czekali, a potem, gdy tylko drzwi wagonu otworzyły się i ojciec wysiadł, chłopiec popędził przed siebie. Stefan chwycił syna w ramiona i podniósł, ciesząc się, że go widzi. – Jezu, aleś ty ciężki, Tomie Gillespie! Czym ta Oma cię karmi? – To będziesz mnie niósł? – W żadnym wypadku! – Ale i tak niósł go przez peron, aż dotarli do Davida. Co oczywiste, tamten z konsternacją spojrzał na jego poobijaną twarz. – Zanim cokolwiek powiesz, biłem się z jednym kolesiem. Ale to tylko parę siniaków. – Przymknąłeś go, tatusiu? – zapytał Tom, wyraźnie zafascynowany. – Cóż, niezupełnie. Ale rozwiązałem problem. – Zaśmiał się. Ojciec tylko skinął głową, podejrzewając, że to coś więcej niż zwykłe sińce, postanowił jednak nie zadawać pytań. – Tom poszedł na mszę z Laworami. Chciał zostać i wrócić z tobą. A spacer dobrze mi zrobi. Zresztą i tak nie mamy nic lepszego do roboty, no nie, Tom? – To był dwumilowy spacer z farmy położonej za Baltinglass Hill i dwie kolejne mile do

pokonania w drodze powrotnej. Gdy szli w stronę drogi, Tom chwycił ojca za rękę. – Czy trójkołowiec nadal stoi na wystawie Clerku, tak jak mówiłeś? – Kiedy ci o tym mówiłem? – W zeszłym tygodniu i jeszcze tydzień wcześniej. – I jeszcze tydzień wcześniej, kiedy zobaczyłeś to zdjęcie w gazecie. – Ale jest tam? – Myślę, że jest. – Sprawdzałeś codziennie? – No, może co drugi dzień. Miasto zaczynało się tuż za dworcem. Budynki stojące po obu stronach drogi odcinały ich od widoku pól ciągnących się wzdłuż rzeki Slaney; czyste kamienne mury młyna po jednej stronie, a po drugiej dwupiętrowe domy i sklepy. Gdy przechodzili przez most, woda z młynówki sprawiała, że rzeka stawała się głośniejsza i płynęła bardziej rwącym nurtem, choć gdy już rozlała się po drugiej stronie, znów zwolniła. Dalej wznosiło się wzgórze górujące nad szeroką główną ulicą. Tutaj niektóre budynki były wyższe, jak na przykład bank i siedziba adwokata. Na fasadach niewielkich sklepów czy domów można było dojrzeć ślady koloru, ale większość z nich była szara, pokryta kruszącym się tynkiem. Na placu, tuż obok pomnika Sama MacAllistera, który zginął na wzgórzach za miastem w ostatnich dniach powstania w 1798 roku, stała jeszcze nieubrana choinka. Za placem znajdował się katolicki kościół. Tak jak ruiny opactwa zaznaczały zachodnią część miasta, tak on oznaczał wschodnią. Ale niedzielny interes kościołów na dziś już został zamknięty. Gdy dziadek, ojciec i syn szli przez Baltinglass, nad miastem wisiała niedzielna cisza. Sklepy były pozamykane. A ci, którzy nie zostali w domach, mogli iść do pubów, w których oknach zaciągnięto zasłony bądź żaluzje, by nie wychodziły na świat zewnętrzny. Wkrótce przemierzyli całe miasto i znów znaleźli się wśród pól, teraz oddalając się od rzeki i zaczynając wspinaczkę na Kilranelagh Hill, ku farmie, która należała do dziadka Stefana, gdzie narodził się jego ojciec i dokąd David wrócił, gdy Dublińska Metropolitan Police została wciągnięta w wojnę, w której on nie chciał brać udziału. Rozmawiali o świni, która w ubiegłym tygodniu się oprosiła, o gęsiach, które tuczono na przedświąteczny targ, i o tych, które wybrali, najtłustszych ze wszystkich – zjedzą je sami. Rozmawiali o cielaku, który się rozchorował, a Tom modlił się, by nie umarł; teraz zwierzę czuło się już lepiej i biegało po polach razem z matką, choć nadal nie miała dla niego mleka i Tom sam musiał je karmić z butelki. Była też szyba, o której Tom nie chciał mówić, a którą on i Harry Lawlor rozbili, wystrzeliwując puszki z katapulty Harry’ego. Była książka, którą Opa mu czytał, o Kubusiu Puchatku i Prosiaczku, z rymowankami, które mógł śpiewać do melodii granych przez Omę na

pianinie. Mówiąc o dziadku i babci, zawsze używali niemieckich określeń, drudzy dziadkowie, ojciec i matka Maeve, byli po prostu babcią i dziadkiem, ale rodzice Stefana to Oma i Opa. Rozmawiali o nakrapianej kurze, którą Oma miała ugotować na kolację, tej samej, którą Opa musiał zabić, bo owczarek Tess zagonił ją do stodoły i tam złamała sobie nogę. Po raz czwarty i piąty rozmawiali też o trójkołowcu znajdującym się na wystawie domu towarowego Clery przy O’Connell Street; miał bagażnik, na którym można było kłaść różne rzeczy, a Tom widział jego zdjęcie w gazecie. Wyciął je nawet i położył przy łóżku, tuż obok fotografii matki i ojca oraz kolekcji książek, kamyków i ołowianych żołnierzyków. Trójkołowiec pojawił się w aż trzech listach wysłanych przez komin, mimo że ostrzegano chłopca, by nie przeciążał Mikołaja. Do położonej na zboczu Kilranelagh Hill prowadziła stroma ścieżka. W powietrzu unosił się zapach siana i nawozu. Podłużna kamienna stodoła stojąca z boku dziedzińca, ciągnąca się aż pod sam dom. Ze środka dobiegało muczenie krów domagających się karmienia. Po przeciwnej stronie dziedzińca stała pełna słomy zardzewiała szopa z blachy falistej. Niespodziewanie przez drzwi stodoły przebiegło coś czarno-białego, szczekając i warcząc wściekle. Tess zatrzymała się u stóp Stefana. Spojrzała na niego i odwróciła się gwałtownie, a potem pognała do stodoły, raz tylko oglądając się za siebie, by dać mu znać, że wykonała swoją robotę, choć była to robota właściwie niepotrzebna. Kiedy Tom otworzył drzwi do kuchni, poczuli zapach kolacji. Stefan przeszedł przez pokój i objął matkę ramieniem. Chłopiec chwycił papierową torbę, którą przyniósł ojciec, i wyjął z niej bochenek chleba. – Mamy dla ciebie chleb, Oma, wyjątkowy chlebek! Helena popatrzyła na poobijaną twarz syna. Położył sobie palec na ustach. – Jest z Weinrouk. Pamiętasz go? Pewnie nadal piecze je pan Moiselle. Pamiętasz? Kiedy ostatnio jadłaś taki chleb, mamo? Uśmiechnęła się. Pamiętała, i to bardzo dobrze. Chciała powiedzieć coś jeszcze, coś na temat jego siniaków, ale to musiało poczekać. Obejrzała się na stojące na kuchence garnki. Nie chciała, by Tom zauważył jej niepokój, więc mówiła bardzo cicho: – Jest u nas ojciec Carey. Czekał na ciebie. W salonie było ciemno. Okno wychodziło na podwórze, a w letnie dni przepuszczało wystarczająco dużo światła. Dziś jednak nad farmą i Kilranelagh Hill wisiały czarne chmury. Pokój nie był mały, lecz wypełniono go regałami pełnymi książek, przez co wszystkie meble postawiono na środku. Ksiądz siedział przy kominku, pochylony, niemal na kolanach, wyciągał jakąś książkę. Wstał, gdy tylko Stefan Gillespie wszedł do pokoju.

– Chciałeś się ze mną widzieć. Normalnie dodałby jeszcze słowo „ojcze”. Mężczyzna taki jak Stefan nie miałby problemu z okazaniem szacunku rozmówcy, którego lubi, nawet mimo faktu, że Anthony Carey był ledwie dwa lata starszy. Jednak tu nie wchodziło w grę ani lubienie, ani szacunek, a ksiądz też odwzajemniał negatywne uczucia, co było widać w jego zimnych i pełnych rezerwy oczach. – Chodzi o chłopca. – Żadnego imienia, tylko „chłopiec”. – Lepiej usiądź. Ale ksiądz go nie posłuchał. Zamiast tego podszedł do stojącego obok stołu, na którym ułożył już stertę wyciągniętych z półek książek. Tę, którą trzymał, położył na samej górze. Wtedy zauważył sińce na twarzy Stefana. Uśmiechnął się krzywo. – Ciężka noc, sierżancie? – Ciężki klient. W mojej pracy czasem takich spotykam. – Odpowiedź była oschła. Nie miał zamiaru się tłumaczyć. Czekał, aż ksiądz znów się odezwie. – Chodzi o jego edukację – powiedział ojciec Carey i teraz wreszcie brzmiał rzeczowo. Miał chude, kościste ciało i taki sam głos. – Już o tym rozmawialiśmy – rzucił w odpowiedzi Stefan. – Chciałbym, żeby we wrześniu zaczął naukę w St Tegan, jak zapewne pamiętasz z naszej rozmowy. Wtedy oczywiście nie byłeś z tego pomysłu zadowolony. – Nie uważałem, by był na to gotowy. Byłby najmłodszy wśród wszystkich dzieci. Przecież ma dopiero cztery lata. Pójdzie za rok. Nie wiem, czemu mielibyśmy się z tym spieszyć. – W tych szczególnych okolicznościach… – Myślałem, że już to ustaliliśmy. Rozmawiałem z ojcem MacGuire… – Wtedy mnie tu nie było. – Ojciec Carey uśmiechnął się. Jego uśmiech wyrażał to, o czym obydwaj mężczyźni wiedzieli – że Stefan celowo wybrał na rozmowę z proboszczem moment, gdy wikary był nieobecny. Ojciec MacGuire był mężczyzną starszym, łagodniejszym i łatwiej się było z nim dogadać. – Przejąłem obowiązki ojca MacGuire’a na stanowisku przewodniczącego rady szkoły. To dużo pracy dla proboszcza. Obydwaj doszliśmy do wniosku, że będę miał więcej czasu i energii, by podołać temu zadaniu. – Rok szkolny dopiero się zaczął. Jeden semestr już minął. – W moim odczuciu, co stanowczo podkreślam, Tom powinien być w szkole. – I w przyszłym roku na pewno będzie. – Jak już mówiłem te szczególne okoliczności naprawdę się z tym kłócą, sierżancie Gillespie, przynajmniej jeśli chodzi o Kościół. Jest katolikiem, który nie mieszka w katolickim domu. Jestem odpowiedzialny za to, by ta sytuacja się na nim nie odbiła, bo z punktu widzenia Kościoła jest ona wysoce niezadowalająca. Brak

katolickiego domu sprawia, że jego obecność w katolickiej szkole jest tym bardziej nagląca. Powinien zacząć od razu po świętach. – Jest bardzo młody. I nadal, po śmierci matki… – Pana żona nie żyje już od dwóch lat. To żaden powód, by chłopak nie chodził do szkoły. Tak naprawdę jej brak, brak katolickiej matki, sprawia, że cała sprawa staje się tym bardziej nagląca. – Co niedzielę chodzi z Lawlorsami na mszę. – Nie mógł nic ugrać, mówiąc wikaremu, że matka Toma w ogóle nie miała czasu na kościół. To było mieszane małżeństwo, a żeby je zawrzeć, musieli się zgodzić, że ich dzieci zostaną wychowane w wierze katolickiej. Tak po prostu było. Śmierć żony nie uwolniła Stefana z obowiązku dotrzymania warunków umowy. Ale sposób, w jaki ksiądz wrzucił Maeve do tej rozmowy, mówiąc o kobiecie, której nawet nie znał, świadczył o czymś jeszcze. Wiedział, że to zirytuje Stefana, i tak też się stało. Stefan nie odpowiedział, starając się trzymać nerwy na wodzy. – Jeszcze nigdy tu nie byłem. – Nagle zmienił temat. Ojciec Carey rozglądał się po pokoju, patrząc na wypełnione książkami regały z mieszaniną rozbawienia i pogardy. – Wygląda na to, że zdarza ci się czytać. – Coś w tym złego? – Zerknąłem na pana… bibliotekę. – Ostatniemu słowu towarzyszył protekcjonalny uśmieszek, ale ksiądz mówił serio. – Niełatwo mnie zaszokować, panie Gillespie. – Przykro mi, ale nie nadążam. – Te książki są po niemiecku – oświadczył, z wyraźnym obrzydzeniem podnosząc książkę, która leżała na szczycie sterty. – Ale nietrudno ją rozszyfrować, nawet ja jestem w stanie. Czy nie jest to Manifest Komunistyczny? Czy mam rację? – Należał do mojego dziadka. Studiował filozofię na uniwersytecie w Monachium. Wszystkie jego książki są tutaj. Czemu miało by ich nie być? – Stefan wiedział, że ksiądz ma zamiar prowokować go w każdy możliwy sposób. Już był zły, zarówno na siebie, jak i na Careya. Wyjaśniał obecność książki w domu, zamiast kazać się księdzu wynosić. Ojciec Carey odłożył książkę i marszcząc brwi, popatrzył na stertę innych tytułów. – Wolter, Hobbes, Locke, Darwin, Martin Luther. A pewnie jest ich więcej. Wszystkie trafiły do watykańskiego Indeksu Ksiąg Zakazanych. Jako czytelnik, jak sądzę, wie pan, o czym mówię. – Jego słowa wyrażały pogardę dla faktu, że Stefan w ogóle cokolwiek czyta. – Chyba jestem w stanie to zrozumieć. Ale nie ma tu nic, czego nie byłoby w każdej bibliotece publicznej. Więc co próbujesz powiedzieć? – Może to prawda, może nie. Ale przecież to nie biblioteka? – Wikary podszedł

do kolejnego regału. – To dom, w którym ty i twoi rodzice chcecie wychować katolickie dziecko. Owszem, widzę książki, mnóstwo książek, których w mojej opinii katolickie dziecko nie powinno w ogóle dotykać. – Ma cztery lata, na litość boską! – A z pewnością nie są to wyłącznie książki, które pański dziadek przywiózł z Niemiec. Słyszałem o tym Kontrapunkcie. Napisał go niejaki Aldous Huxley. Łatwo się dowiedzieć, że ta książka została zakazana przez State Censorship Board. To żaden odziedziczony zabytkowy tom. Pewnie pamiątka z czasów pańskiego pobytu w Trinity? Bo przelotnie tam pan studiował, nieprawdaż? – Dużo wiesz o zakazanych książkach. Ja z kolei nie. – Bo to dla mnie ważne, sierżancie. A skoro jest pan policjantem, to dla pana także powinno takie być. Zważywszy na to, że posiadanie książki pana Huxleya jest łamaniem prawa. – Szedł się w bok, wodząc palcem po grzbietach książek. – I są tu też biblie. – Może zrównoważą Manifest Komunistyczny – rzucił beztrosko Stefan. Jednak ta próba żartu w niczym mu nie pomogła. Nie zdołała ukryć jego niechęci. – Pewnie nie zna pan katechizmu – rzekł lodowato ksiądz. – Mówienie, że go znam, byłoby przesadą. – Stefan podszedł do półki, przeglądając książki. Wyjął niewielki szary katolicki katechizm. – Pewnie pan myśli, że jest pan taki bystry, co, panie Gillespie? – Staram się nad sobą panować, ojcze Carey. – Protestanckie biblie, i to kilka, po niemiecku i angielsku. Ta niemiecka, jak mniemam, to ta Lutra. – Ksiądz wymówił to nazwisko, jakby należało do jakiegoś twórcy pornografii. – Katechizm zadaje pytanie wierzącym: Co powinien zrobić katolik, jeśli protestanci albo ich agenci dają mu swoją Biblię? Odpowiedź brzmi: powinien z obrzydzeniem ją odrzucić, bo została zakazana przez Kościół. A jeśli już ją wziął, powinien natychmiast ją spalić albo wręczyć księdzu, by ten bezpiecznie się jej pozbył. – Wiem, że palenie książek ma w Europie długą tradycję, ale chyba w Irlandii się tego nie praktykuje. Przykro mi. Tom zacznie szkołę w przyszłym roku, we wrześniu, jak wcześniej ustaliliśmy. Tylko tyle mam do powiedzenia. – Miał już tego dość. Chciał tak poprowadzić tę rozmowę, by się dowiedzieć, dlaczego ksiądz go odwiedził, i wreszcie ją zakończyć. – Ja tak tego nie zostawię. Nie ma mowy, sierżancie. – To dom moich rodziców. Mój dom, dom mojego syna. Proszę wyjść. – Chyba pan nie rozumie swojego położenia? – Czego? Ksiądz krążył nerwowo po pokoju. Czyż to nie było oczywiste? – Czy mam w tym miejscu dostrzec dom dla katolickiego dziecka?

– Kazałem panu wyjść. – Dziecko nie ma już matki, sama myśl, że będzie dorastać otoczone przez to… Stefan czuł, że niedługo nie będzie już w stanie nad sobą zapanować. Zrobił krok naprzód. Sprawi, że wikary się stąd wyniesie. Wyraz posępnego niepokoju na twarzy Careya nagle zmienił się w uśmiech. Był to uśmiech człowieka, który z wykonanej pracy jest bardziej zadowolony, niż mógł przypuszczać. Przez moment jego kościste rysy przypominały Stefanowi pełną zadufania i samozadowolenia twarz Hugo Kellera; oto kolejny mężczyzna, który sądzi, że jest nietykalny. Stefana ogarnęła ta sama żądza, by zetrzeć mu ten uśmiech z gęby. I ksiądz to widział. Nie unikał wzroku Stefana, niemal namawiając go, by posunął się dalej, zrobił kolejny krok. Ale to minęło. I ksiądz także to sobie uświadomił. – Proszę zachować spokój, sierżancie. Nie jest pan teraz w barakach Garda. Ojciec Carey podniósł czarną fedorę, która leżała na stole obok książek. Okrążył Stefana, kłaniając mu się uprzejmie, niemal z powagą, a potem wyszedł. Przez chwilę Stefan się nie ruszał. Odwrócił się do okna i wyjrzał na zewnątrz. Czarna postać maszerowała przez podwórko ku drodze, fedora, ciut za mała, siedziała mu na głowie. I nagle ze stodoły wypadło coś równie czarnego z białą plamą tuż przy obroży. Owczarek rzucił się na księdza, szczekając wściekle. Nie miał zamiaru go ugryźć, ale ksiądz tego nie wiedział. Skręcił i przyspieszył kroku. Pies bez wysiłku zmienił kierunek biegu, teraz był za mężczyzną, warcząc i ujadając. Bardzo czarne i bardzo wypolerowane buty księdza kopnęły zwierzę. Pies poślizgnął się na tylnych łapach, a but opadł na kupkę mokrych odchodów. Ojciec Carey zaklął. Podniósł wzrok i zobaczył Stefana obserwującego go z okna. Z wściekłością odwrócił się ku drodze i ruszył dalej, szybciej niż wcześniej, świadomy, że pies podąża za nim, choć już nie szczeka, lecz szczerzy kły i powarkuje lekceważąco. Owczarek też nie przepadał za księdzem, ale w przeciwieństwie do Stefana Gillespie nie miał się czego z jego strony obawiać. Nad farmą, na nagich zboczach Kilranelagh Hill znajdował się cmentarz. Był dzikim miejscem, pełnym poprzewracanych kamieni, porośniętym jeżynami i kępami grubej, nieprzycinanej trawy. Jedyne dźwięki, jakie można tam było usłyszeć, to wiatr, gawrony i nocne piski lisów. Cmentarz istniał, odkąd ktokolwiek sięgał pamięcią. Gdy wioski na wzgórzach wypełniły się ludźmi, a stojące w dolinach kościoły nie były ich kościołami, tam właśnie chowano zmarłych. Choć nie postawiono tutaj świątyni żadnego wyznania, to cmentarz stał się miejscem kultu. Kiedy zniknął, niemal niezauważalnie, zarośnięty przez janowce, dwa wielkie kamienie znaczyły drogę ostatecznego wyjścia z tego życia – i to już od trzech, czterech, pięciu tysięcy lat. Teraz znajdował się tam schludny i doglądany z miłością cmentarz katolicki nad rzeką Baltinglass, ale Maeve Gillespie powiedziała kiedyś Stefanowi, że właśnie tam

chce zostać pochowana. Podczas tej luźnej rozmowy prowadzonej na zboczu wzgórza żadne z nich nie przypuszczało, że już niedługo odbędzie się pogrzeb. Pokochała farmę, kiedy pierwszy raz przywiózł ją do domu, by poznała jego rodziców. To ona prosiła, żeby zamieszkali na farmie pod Kilranelagh, gdy on myślał tylko o domu na przedmieściach Dublina. I kiedy odeszła, z tak bolesnym i okrutnym smutkiem wiedział, że chciałaby, by Tom zamieszkał właśnie tutaj. Nie mógł zamieszkać w Dublinie z ojcem. To, że tu był, wydawało się słuszne. A jeśli nie, to tylko tyle mógł dla swojego dziecka zrobić Stefan Gillespie. Przyszłość pozostawała niepewna. Minęły dwa lata od śmierci Maeve, a on nadal nie mógł patrzeć w przyszłość dalej niż na tydzień naprzód. Przynajmniej jego syn był na farmie szczęśliwy i bezpieczny. Szczęście Toma było najważniejsze. A Maeve też była bezpieczna pośród poprzewracanych kamieni i poszarpanych kęp trawy Kilranelagh Hill. Ojciec i syn stali nad grobem. Kilka dni wcześniej ktoś zostawił na nim pojedynczą lilię. Tu zmarli wciąż pozostawali w pamięci, byli bliżej niż ci w Dublinie. Sąsiedzi o nich pamiętali. Tom złożył dłonie i zaczął rozmawiać z matką. To była modlitwa, ale gdy ją skończył, otworzył oczy i szeptem opowiedział o wszystkich tych drobnych, choć ważnych wydarzeniach minionego tygodnia, a potem kolejny raz opisał jej trójkołowca stojącego na wystawie Clery’s. Kiedy wracali na farmę, deszcz, który przez całe popołudnie wisiał nad miastem, wreszcie zaczął padać. Mimo że biegli, to i tak, gdy wpadli do ciepłej kuchni, byli już zupełnie przemoczeni. Usiedli przy kuchennym piecu, popijając herbatę i jedząc jasne pieczywo z piekarni Weinrouka, z masłem i dżemem śliwkowym, a potem Stefan poszedł do stodoły z Davidem, by wydoić krowy. Kiedy wrócili, matka siedziała w salonie, wkładając książki do pudełek. – Jeśli damy je na strych, to nie wyrządzą nikomu krzywdy, prawda? W nocy Stefan Gillespie miał kłopoty z zaśnięciem. Deszcz bez przerwy stukał głośno o dach. Leżał w niewielkim posłaniu naprzeciw łóżka Toma, wsłuchany w powolny, zadowolony oddech syna. Tom mógł zacząć szkołę już po świętach. Książki można pochować na strychu. Musieli tylko robić to, czego chciał ksiądz Carey. Tomowi nic się nie stanie. Ale w ciągu tego dnia Stefan odwiedził kilka dziwnych miejsc. W jakiś sposób to całe niezadowolenie z własnego życia i głęboki niepokój znów zostały wzburzone, wszystkie rzeczy, od których starał się odgrodzić, znów do niego wróciły; gardaí, pieniądze, które musiał zarobić, wspieranie rodziców, i Tom, jak zawsze Tom. Mimo to, gdy w końcu zasnął, nie myślał o żadnej z tych rzeczy. Gdy tylko zamknął oczy, znowu ujrzał ciemnowłosą kobietę, Hannah Rosen, o której nie mógł przestać myśleć. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

7

MATER HOSPITAL Pokój znajdujący się na tyłach szeregowca na Lennox Street wychodził na małe podwórze i tyły innego rzędu domów. Na podłodze stała sterta schludnie ułożonych kartonów. Na łóżku leżał jedynie goły materac, a na nim dwie walizki. Regały na książki były puste, podobnie jak komoda i szafa. Nie miało się wrażenia, że cokolwiek zostało wyrzucone, jednak wszystko zostało odłożone. To była część procesu, który Stefan znał aż za dobrze. Przez długi czas po śmierci Maeve trzymał w sypialni jej ubrania, nawet ich nie ruszając. Opróżnił toaletkę, ale zamiast je wyrzucić, szczotki, grzebienie i buteleczki do makijażu pochował w szufladach. W końcu nadszedł ten dzień, że musiał zrobić więcej. Popakował wszystko do pudełek i starych walizek, a potem zaniósł na strych w Kilranelagh. Te wszystkie przedmioty nadal tu leżały, ale wiedział, że niedługo będzie musiał zabrać stąd wszystkie pudła i walizy. Wyjmie z nich te rzeczy, które będzie chciał zatrzymać, a resztę wyrzuci. Kiedyś nadejdzie ta chwila. I ojciec Susan Field też będzie musiał zrobić to samo. Stefan nie wiedział, czego szuka: czegoś prawdziwego czy raczej czegoś, co powie mu, kim ta kobieta tak naprawdę była. Otworzył karton i zobaczył to, czego się spodziewał: szczotki, bransoletki, broszki, puder, kosmetyki do makijażu. Znalazł też ubrania, z których unosił się słaby zapach stęchlizny. Były i książki. Był album ze zdjęciami. Odkrył fotografię mężczyzny i kobiety z trzema małymi dziewczynkami, karmili łabędzie nad Grand Canal. Susan była jedną z nich. Odwrócił się i spojrzał na jej ojca stojącego w progu. Brian Field nie miał nawet zamiaru na to patrzeć. – Może pan poczekać na dole, panie Field. Niczego tu nie zniszczę. Niski, nerwowy mężczyzna o siwych włosach i szarej skórze skinął głową, a potem się oddalił, czując ulgę, że nie jest tu potrzebny. Stefan wrócił do przeglądania albumu. Odnalazł zdjęcie dwóch dziewczynek w szkolnych mundurkach, dwunasto- bądź trzynastoletnich, roześmianych i obejmujących się ramionami. Za nimi widać było rozmazane kraty klatki. To mogło być w dublińskim zoo. Bez problemu rozpoznał na fotografii stojącą obok Susan Field Hannah Rosen. Pół godziny później Stefan zszedł na dół. Nie znalazł nic, co mogłoby mu pomóc. Pan Field siedział w fotelu w zagraconym pokoju dziennym, spoglądając przez firanki. Wstał. Widać było, że przez odwiedziny detektywa czuł się niekomfortowo. Stanął przed kominkiem, splatając ręce za plecami. Nie chciał prowadzić rozmowy, do której zmuszała go uparta Hannah Rosen. Zniknięcie córki zostało przez niego schowane do

skrzyni i zdołał nawet zamknąć wieko. Wiedział, że według Hannah Susan nie żyje, ale sam nie mógł w to uwierzyć. Dużą rolę odgrywał tu wstyd. Wstydził się za swoją córkę, ale czuł też żal i stratę. Nie potrafił wyartykułować mrocznych i uporczywych pytań powtarzanych przez Hannah. Nie chciał brać w tym udziału. Wystarczał mu wstyd wynikający z pytania, dlaczego jego córka postanowiła uciec. Gdy ojciec Briana Fielda, Abraham Breitfeld, w 1896 roku przybył z Kijowa do Dublina, przez Warszawę, Hamburg, Amsterdam i Manchester, pracował jako domokrążca, wędrując ulicami południowego Dublina, Wicklow, Carlow i Wexford. Trzy lata później otworzył na Clanbrassil Street sklep spożywczy. Razem z żoną i dziećmi przeprowadził się z czynszowej kamienicy na Malpas Street do położonego nad sklepem mieszkania. Minęły kolejne dwa lata i kupił szeregowy dom na Lennox Street, na północ od Grand Canal, w części Portobello, która stała się znana jako Little Jeruzalem. To był pierwszy rok dwudziestego wieku, rok, w którym królowa Victoria po raz ostatni odwiedziła Irlandię, a Abraham Breitfeld stał się Abrahamem Fieldem. Z Rosji przywiózł ze sobą światopogląd, który pozwolił mu łatwo przyzwyczaić się do nowego domu. Anglicy byli Rosjanami, Irlandczycy byli Żydami, Królowa Victoria była carem. Natychmiast został zapalonym nacjonalistą. Mimo że jego angielski nie był zbyt dobry, jego dzieci nauczyły się go jeszcze przed pójściem do szkoły, a nawet potrafiły czytać po irlandzku, gdy ich rówieśnicy, z którymi bawili się na ulicach, byli w stanie zrozumieć ledwie parę słów. Brian Field nadal mieszkał w domu swojego ojca. Tu dorastały jego dzieci, tu zmarła jego żona. Kiedy przyjaciele przenieśli się na drugą stronę Grand Canal, do pełnego zieleni Harolds Cross i Terenure, on został na miejscu. Sprzedał już swój biznes, mógł więc poświęcić życie czemu innemu. Został kantorem w synagodze na Adelaide Road. Dzieci już dorosły, a Judith nie żyła. Miał córki w Nowym Jorku i Londynie i zdawał sobie sprawę, że gdy Susan wyjedzie, zostanie całkiem sam. Nie będzie miał kobiety, która zapali w domu przy Lennox Street świece na szabas. W ostatnich latach robiła to Susan, ale przez większość czasu nawet nie było jej w domu. Teraz całkiem zniknęła. Wciąż pamiętał całą rodzinę hałasującą przy stole. To było bolesne wspomnienie. Do shul nie trzeba było iść zbyt daleko i to zaczęło mieć dla niego znaczenie. Tylko śpiewając w synagodze, nie czuł się stary. Poczucie straty tkwiło w żydowskiej krwi tak jak w irlandzkiej. Ludzie zawsze odchodzili. Tak właśnie było. Bracia i siostry ojca zostali w Polsce, Niemczech, Anglii, południowej Afryce i Ameryce, rodziców zostawili w Rosji i nigdy już się z nimi nie spotkali. Pan Field zdawał sobie sprawę, że Susan prędzej czy później odejdzie, tak jak jej siostry, być może do Palestyny. Dlatego chciała skończyć studia, żeby móc tam uczyć. Nigdy nie podobali mu się młodzi syjoniści, których przyprowadzała do domu. Lubił się z nimi spierać, ale jak na jego gust w powietrzu było zbyt dużo socjalizmu i komunizmu. Nawet nie zwrócił uwagi, kiedy przestała ich

przyprowadzać. Był zbyt zajęty sprawami w synagodze. – Nic więcej nie mogę panu powiedzieć, panie Gillespie. – Ma siostrę w Londynie. – Owszem, w Finhley. – Kontaktowała się z nią? – Susan jest o prawie dziesięć lat młodsza. Rachel ma już swoją rodzinę – to nie była tak naprawdę odpowiedź, tylko pusty wybieg. Tak robi mężczyzna, który nie chce się nad czymś zastanawiać. – Co ona mówi na ten temat? – Po prostu nie wiemy, sierżancie, żadne z nas nic nie wie. – Ale musi coś na ten temat sądzić. – Kiedy przyszła Rachel, poszedłem kolejny raz na policję, ale niczego się nie dowiedziałem. Susan miała własne życie. Mieszkała w moim domu, ale rzadko się widywaliśmy. Czasami tu była, a czasami nie. Wiem, że była bardzo nerwowa. Powinienem z nią porozmawiać, wiem, że powinienem. Rachel uważała, że teraz możemy już tylko czekać… Stefan wyjął niewielką fotografię Susan Field z kieszeni. Znalazł ją w jednym z leżących na górze pudeł. To było zdjęcie paszportowe, robione niedawno. Włosy miała krótko ostrzyżone i założyła ciemną dopasowaną kurtkę. – Mogę je pożyczyć? Chcę zrobić odbitkę. – Tak, oczywiście. – Zrobię co w mojej mocy, by dowiedzieć się, co spotkało Susan, panie Field. Pozwoli pan, żeby Hannah Rosen przejrzała jej rzeczy? Może zauważy coś, co ja przeoczyłem. Dobrze znała Susan. Gdyby było tam coś niezwykłego… Kantor przytaknął, ale w jego zmęczonych oczach nie było widać żadnej nadziei, tylko coraz większą rezygnację. Czekał już zbyt długo, by jeszcze czegokolwiek szukać, a w szczególności mieć nadzieję. – Czy była z kimś blisko? Do kogo jeszcze mogłaby pójść? Czy w Anglii jest jeszcze ktoś, kogo zna? Pan Field pokręcił przecząco głową. – Rozmawialiśmy już z każdym, kto przyszedł nam do głowy. Stefan czekał. Widział wyraźnie, że staruszek z trudem powstrzymuje łzy. Ale musiał jeszcze zadać kilka pytań, choć wiedział, że będzie to trudne. – Wie pan, że miała iść na zabieg przeprowadzenia aborcji? Brian Field wzruszył ramionami, powstrzymując łzy. – Tak napisała do Hannah w swoich listach. Wcześniej nie wiedziałem. – Odwrócił się do okna. – Wiem, że była nieszczęśliwa. Nie miałem pojęcia czemu. A nawet gdybym spytał, i tak by mi nie powiedziała. Taka właśnie była. – A co z tym mężczyzną, z którym się spotykała?

– Wiem tyle, ile powiedziała mi Hannah – odpowiedział krótko i oschle. – Myśli pan, że Hannah była jedyną osobą, której zwierzała się Susan? Odwrócił się tyłem do Stefana i znowu przytaknął. – Tak. I to wiele nam nie daje, prawda, sierżancie? W Bewley Cafe na Grafton Street panowała cisza. Nadal było wcześnie. Osoby jedzące śniadanie siedziały nad gazetami, a kelnerki nakrywały stoliki na lunch. Hannah Rosen i Stefan Gillespie siedzieli przy pustych filiżankach po herbacie. Poprosił ją, by przeszła się na Lennox Street i przejrzała rzeczy w pokoju Susan Field. Istniała szansa, że znajdzie tam coś, co dla niego nie miało najmniejszego znaczenia. Rozmawiał z nią o listach. Próbował złożyć w całość to, co mówiły o wydarzeniach, które doprowadziły do zniknięcia Susan. Teraz stanął przed najtrudniejszym wyzwaniem podczas tej rozmowy, miał jej powiedzieć, że Hugo Keller opuścił Irlandię. Nie będzie już żadnej okazji, by wypytać go o dzień, kiedy Susan Field przyszła do kliniki na Merrion Square, ani nawet potwierdzić, że naprawdę tam poszła. Hannah widziała, jaki był zakłopotany i że zrobił coś, co wywoła jej gniew, ale wiedziała też, że nie mówi jej wszystkiego. Wcześniej łatwo im się rozmawiało, teraz pojawił się między nimi dystans. Nie chodziło jeszcze o brak zaufania, raczej o wątpliwości. – Kiedy się dowiedziałeś, że wyjechał? – Wczoraj, po naszym spotkaniu. – Powiedział ci to ten facet z Wydziału Specjalnego, sierżant Lynch? – Nie, z Lynchem się już nie widziałem. Wiedziała, że nie była to dokładna odpowiedź. – Po prostu o tym usłyszałeś? – Został zwolniony. Nie wniesiono zarzutów. Nie było szans, by zatrzymać go przed opuszczeniem kraju. W sobotę wsiadł na prom. – Widać, że nie tracił czasu. – Na to wygląda. – Stefan wzruszył ramionami. – Myślisz, że to tylko wygodny zbieg okoliczności? – Nie wiem, co masz na myśli. – Jesteś detektywem, czyż nie? To ty miałeś zamiar zapytać go, co się wydarzyło, gdy przyszła do niego Susan. Nie widzisz nic dziwnego w tym, że nagle zniknął? Żadnych pytań, więc i żadnych odpowiedzi, a chodzi o ostatnie miejsce, do którego się wybierała. Nie potrafił nawet zacząć mówić o Hugo Kellerze i Adolfie Mahrze ani o konflikcie między Special Branch a Wywiadem Wojskowym. I tak nie wiedział, co to mogło oznaczać, a nawet gdyby się dowiedział, pewnie nie byłyby to informacje, którymi można się z kimkolwiek dzielić, nawet z Hannah. Działo się wiele rzeczy

mogących wyjaśnić nagły wyjazd Hugo Kellera. Wyglądało na to, że przywódca partii nazistowskiej i Garda z Wydziału chcieli się go pozbyć. Czy miało to coś wspólnego ze zniknięciem Susan Field pięć miesięcy temu? Nie dało się tego stwierdzić, ale też ciężko by było w to uwierzyć. To naprawdę sprawiało wrażenie zbiegu okoliczności, ale nawet Stefan w to powątpiewał. Jak to ujęła Hannah, to był bardzo wygodny zbieg okoliczności. – Nie masz zamiaru powiedzieć mi wszystkiego, prawda? – Na pewno dowiem się, co się przydarzyło Susan. Uśmiechnęła się. – Dobrze. To mi musi wystarczyć. Przynajmniej na teraz. Muszę ci zaufać. Ale błagam, nie okłamuj mnie. Możesz mi to obiecać? – Nie mam zamiaru kłamać. Przyglądała mu się przez dłuższą chwilę, potem skinęła głową. – Listy w niczym nie pomogły? – zapytała. – Na pewno będzie łatwo zidentyfikować księdza. – Starał się znaleźć coś pozytywnego, co mógłby jej powiedzieć, by choć na chwilę zapomniała o tych wszystkich tajemnicach i unikach. – Teraz zostało nam już tylko to miejsce, prawda? Skoro Keller przepadł. – To jedno z miejsc. – Przez chwilę milczał. Chciał zapytać o listy, szczególnie o te ostatnie, to pytanie nie dawało mu spokoju. – W tych listach jest parę rzeczy… Mówię o tym, jak ona się czuła pod koniec waszej korespondencji. Była w bardzo mrocznym miejscu. Choć to nie zawsze tak brzmiało. Nadal starała się żartować, ale sama wiesz, co mam na myśli. Hannah była zaskoczona. – Nie jestem pewna, czy wiem. – Była nieszczęśliwa, a nawet gorzej – ciągnął Stefan. – Znów wracasz do tego promu? – Zacisnęła wargi. – Nie. Mroczne miejsca mogą być bardzo niebezpieczne. – Wyczytałeś to w jakimś psychologicznym poradniku Garda? – zapytała ironicznie. – Gdy nie jestem strażnikiem, staję się zwykłym człowiekiem. Choć tylko na część etatu. Pozwolił sobie na okazanie irytacji, przez co ona zdołała pohamować swoją. – Chcesz mi powiedzieć, że twoim zdaniem ona się zabiła? – Muszę się temu przyjrzeć. Muszę spróbować ją zrozumieć. Czasami ludzie czują, że mają w sobie potworną pustkę. Nie wszyscy potrafią to znieść. Gdy mówił, Hannah mierzyła go wzrokiem. Widziała, że nie próbował niczego usprawiedliwiać. Mówił o sobie. – Myślałam o tym, to oczywiste – powiedziała z większym spokojem. – Ale mimo

to sądzę, że dobrze ją znałam. Nie wierzę, że mogła planować samobójstwo. – No dobrze – odparł. – Kiedy wybierzesz się na Lennox Street? – Zaraz tam jadę. – Cieszyła się, że ma coś do zrobienia. Wstali, a potem wyszli z Bewley na ulicę. – Mieszkasz w Dublinie? – zapytała nieoczekiwanie Hannah. – Mam tylko dwa pokoje. Niewiele, ale to i tak lepsze niż baraki Garda. A tam powinni mieszkać ci, którzy są samotni… – Przecież masz w Wicklow syna. Wyszli na Grafton Street i zatrzymali się. – Mieszka z moimi rodzicami. Moja żona zmarła – powiedział o tym prostymi słowami, ponieważ był to prosty fakt dotyczący jego życia. Przywykł już do mówienia na ten temat. – Przepraszam. Nie chciałam być wścibska, nie miałam… – Odwróciła wzrok. – To stało się dwa lata temu. – To musi być dla niego trudne, skoro mieszkasz w innym mieście. – Ta sytuacja jest trudna dla nas obu. Ale robię, co mogę. Mimo że to były zwyczajne słowa, wyraźnie poczuła ich ciężar. – Zadzwoń do mnie na Pearse Street, jeśli będziesz mogła. – Dobrze, zadzwonię później. Uśmiechnął się i odszedł szybkim krokiem. Przyglądała mu się do momentu, aż zniknął w tłumie na Grafton Street, a potem odwróciła się i ruszyła do Stephen’s Green, by złapać tramwaj na Lennox Street. Stefan Gillespie przemierzał puste pokoje pod numerem dwudziestym piątym na Merrion Square. Nie widział nic, czego nie zauważyłby już wcześniej. Panował tu bałagan, na dole prowadzono przeszukanie, a na górze pospiesznie pakowano rzeczy, w dodatku było więcej policjantów, niż ktokolwiek by sobie życzył. Ale teraz oczywiście nie znalazł tu nikogo, komu by na tym zależało. Wyczuwał, że Hugo Keller wcale nie tęsknił za tym, co zostawił. W klinice i w piwnicy został kosztowny sprzęt. Ale na górze ledwie kilka pokojów sprawiało wrażenie zamieszkanych. Stefan odniósł wrażenie, że to nie był czyjś dom. Nie widział tu żadnych obrazów, żadnych fotografii, meble miały być jedynie funkcjonalne. Stał w pokoju, który pełnił funkcję sypialni Kellera, patrząc przez okno na ogród na środku Merrion Square. Na niepościelonym łóżku leżały ubrania, które wyjęto z szaf i szuflad, ale nawet ich nie spakowano. Dessie wyciągnął paczkę sweet aftonów i powoli wysunął jednego papierosa. – Liam Dwyer wciąż był na posterunku, gdy twój człowiek wrócił tutaj z Shelbourne. Przyszedł z nim Jimmy Lynch. Pół godziny później przez plac przejechał samochód z niemieckiego konsulatu. Keller wyniósł walizkę, a Jimmy kolejną. Potem samochód odjechał. Pewnie wyruszyli prosto do Dún Laoghaire, by

złapać prom. – Kto prowadził? – Z tego, co mówił Liam, wynika, że ten twój Adolf Mahr. Żadna niespodzianka, choć to nie miało sensu. – Gdybym był dyrektorem Muzeum Narodowego, miałbym chyba kumpli z większą klasą. – Ale jak ktoś chce mieć dobrze wykonaną robotę, zajmuje się tym sam. – Sierżancie, ma pan na myśli wyjazd tego gościa? – Według mnie wiedział, że wyjedzie. I to już wtedy, gdy zrobiliśmy ten nalot. Dessie odczekał chwilę. – Można by pomyśleć, że po nas i po wizycie Wydziału temu miejscu należy się odpoczynek. – A co to niby ma znaczyć? Garda MacMahon zapalił papierosa, a potem trzymał go między palcami, nawet nie paląc, tylko się uśmiechał. Stefan dobrze znał ten wyraz twarzy. Dessie zawsze czerpał satysfakcję z faktu, że wie o czymś więcej niż jego sierżant. – W niedzielę, wracając do domu, skoczyłem na piwko do O’Donaghue. – Zaciągnął się papierosem. – A wracając, doszedłem do wniosku, że mogę przejść przez plac. Jezu, przysięgam na Boga, że było ich znacznie więcej niż dwóch. – Ale gdzie? – Przeszukiwali ten dom. I nie szło im najlepiej. Nie wpadli na to, by zapalić światło, tylko świecili wszędzie latarkami. Weszli od tyłu. W piwnicy jest rozbite okno. – Tego nie mógł zrobić Lynch. Przecież ma klucze. – Nie, oni nie przyszli z Wydziału Specjalnego. – Kim więc byli? – Przeszedłem Fitzwilliam Lane i czekałem, aż wyjdą za mur. Słysząc śmiechy, można by pomyśleć, że robili sobie jaja. Poszli na Baggot Street, a potem wzdłuż Fitzwilliam Street i do domu położonego przy Fitzwilliam Place. Mam tu gdzieś numer… – Dessie zaczął przetrząsać kieszenie. – Czy jednym z nich był taki wysoki jasnowłosy koleś? Dessie zacisnął wargi na papierosie. Głęboko zaciągnął się dymem. Przyjemność górowania nad sierżantem szybko się skończyła. – Przyglądał się nam w Shelbourne. Tego drugiego nie znam. – Kim oni są? – Dessie czekał na wyjaśnienie. Jednak się nie doczekał. – Nie mogę ci powiedzieć, co robią i dlaczego. Powiedzmy, że to wolni strzelcy. Dowiedziałeś się czegoś na temat pielęgniarki Kellera? – Ma dwa pokoje na Dorset Street, ale kiedy byłem na piwku w O’Donaghue’s ten niski ciemny koleś, co mówi na siebie Max, stwierdził, że Sheila Hogan często tam

zagląda. Podobno często przychodziła z Kellerem do pubu, zawszę się tam o coś kłócili. A potem znowu godzili. To wprawdzie opinia Maxa, ale koleś jest strasznym plotkarzem. Stefan podszedł do stojącego obok łóżka stołu zawalonego papierami. Były tam też butelki po piwie i szklanki, a także pełna niedopałków popielniczka, obok zaś stało niewielkie lustro, przy którym leżały szczotka, grzebień i puderniczka. To była toaletka do robienia makijażu. Wysunął szufladę i wyjął z niej parę zmiętych jedwabnych pończoch. – Nie byłaby ich w stanie kupić za pensję pielęgniarki, aż tyle jej nie płacił. – Więc co, sierżancie? Pogadamy z nią? – A gdzie teraz jest? Na Dorset Street? – zapytał Stefan. Dessie uśmiechnął się, gasząc papierosa. Wreszcie był z czymś do przodu. – Jest w Mater Hospital. Wygląda na to, że spadła ze schodów. Twarz Sheili Hogan była posiniaczona i opuchnięta, rękę miała w gipsie. Leżała wsparta na poduszkach, na oddziale pełnym kobiet, które były dużo starsze od niej, a większość z nich nie miała ani sił, ani ochoty, by robić cokolwiek poza leżeniem. Woń starości mieszała się z tu ze szpitalnym zapachem środków odkażających. Podchodząc do łóżka, Stefan zobaczył w oczach pielęgniarki strach. To nie był jakiś strach, bała się tego, że ją uderzy, właśnie tu, w szpitalu, kiedy leżała na szpitalnym łóżku. Wiedziała, że jest strażnikiem, jeszcze zanim przypomniała sobie, że to on zrobił nalot na Merrion Square. Była pewna, że o to chodziło. Nikt nie rodzi się z instynktem wykrywania policjantów na pierwszy rzut oka. Trzeba mieć powód, by się czegoś takiego nauczyć. Przedstawił się, ale ona milczała. – Muszę zadać pani kilka pytań. – Ile jeszcze pytań chce mi pan zadać? – Wcześniej nie miałem szansy. – Pańscy przyjaciele nie powiedzieli panu, co im powiedziałam? – Chodzi pani o sierżanta Lyncha. Rozmawiała z nim pani? Nie odpowiedziała, ale dobrze wiedział, przez kogo wylądowała w szpitalu. – Pewnie zanim pani spadła ze schodów, prawda? Dosłownie chwilę przed tym. W jej oczach pojawiło się coś jeszcze – opór i pogarda. – Znalazł to, czego szukał? – Proszę go spytać. – Wie pani, że Hugo Keller wyjechał? Prawdopodobnie do Niemiec. – Nie dziwię mu się. Też bym wyjechała, gdybym miała gdzie. – Daj spokój, Sheila. Przecież wiem, że tam na Merrion Square bawiłaś się z nim w doktora. Wiem, że niektórzy kolesie trzymają przy łóżku pończochy i figi, ale akurat Kellera o to nie podejrzewam.

– Mógłby pana zaskoczyć. – Mówił, gdzie się wybiera? – zapytał Stefan. – A co ci do tego? – Niewiele. Ale to chyba niewiele dla niego znaczyło. Ty niewiele znaczyłaś. Przecież nawet nie wpadł po ciebie, jadąc na prom, Sheila. Gdy ty spadałaś ze schodów, on sączył piwo na pokładzie. – Mam nadzieję, że się nim udławi. – Więc nawet się z tobą nie pożegnał? – To jest jedyne pożegnanie, na jakie zasłużyłam. – Podniosła zagipsowaną rękę i najlepiej, jak potrafiła, wskazała swoją poobijaną twarz. – W takim razie mamy coś wspólnego. Sierżant Lynch i jego przyjaciel odwiedzili także mnie. Myśleli, że ja to coś zabrałem. Nie wiem, czy zgadywali, czy może ty im tak powiedziałaś? – Czyżby pan tu szukał współczucia, sierżancie? – Nie mam pojęcia, czego chce Jimmy Lynch, ale jeśli ani ja, ani ty tego nie mamy, może już nie będziemy spadać ze schodów. – Czekał na odpowiedź. Jednak nie doczekał się żadnej, na twarzy kobiety malowała się wciąż ta sama pogarda. Wyciągnął z portfela zdjęcie Susan Field i pokazał je kobiecie. – Widziała ją pani kiedykolwiek? Popatrzyła na zdjęcie i pokręciła głową. – Była u Kellera. – Mnóstwo kobiet tam przychodziło. Przecież wszystkich nie zapamiętam. – To było jakieś pięć miesięcy temu. – Nie mówię, że jej nie było. Po prostu jej nie pamiętam. – Susan Field. Znów pokręciła głową. – Sheilo, wiem, że jej nazwiska nie ma w zeszycie wizyt. – A myśli pan, że one podają prawdziwe nazwiska? – Ostatnią rzeczą, jaką wiemy o Susan Field, jest to, że wybierała się na Merrion Square, Hugo Keller miał przeprowadzić aborcję. Była umówiona. Na dwudziestego szóstego lipca. Od tamtej pory nikt jej nie widział. Zniknęła. – To nie moja sprawa. Nie znam jej. – Ile aborcji przeprowadził w ostatnich sześciu miesiącach? – Nie wiem. – Dajże spokój! Nie mogło być ich aż tyle. – Nie o wszystkich pacjentach mi mówił. Byli wyjątkowi. – Pod jakim względem wyjątkowi? – Chyba nietrudno się tego domyślić, co? Ludzie ważni, ci, którzy są bogaci, jak na przykład politycy z Leinster House, ważniacy chcący więcej prywatności. Ludzie,

którzy raczej nie chcieliby wchodzić do szpitala z rzeżączką, tak jak nie chcieliby, żeby ktokolwiek wiedział, czyją żonę zapłodnili. – Nie wydaje mi się, żeby Susan Field była ważna, chyba tylko dla swoich bliskich. Teraz oni bardzo chcą ją odnaleźć. – A może ona tego nie chce. W jej słowach czuć było chłód. Sheila Hogan dała jasno do zrozumienia, że sentymenty nie skłonią jej do mówienia. Schował fotografię z powrotem do kieszeni. – Czasami zmieniają zdanie – dodała. – Nie zawsze przychodzą na zabieg. – A co by pani powiedziała na to, że mężczyzna, który wysłał Susan Field do Herr Kellera, był księdzem? Czy to by panią zaskoczyło? – Na płacił mi za dziwienie się. – To zdarzało się już wcześniej? – Będzie pan musiał spytać pana Kellera. Bo nie płacił mi też za zadawanie pytań. – Sheilo, zrobiłbym tak, gdyby był w pobliżu. Więc mówisz, że nie był zbyt rozmowny? – Potrzebował mnie tylko do dwóch rzeczy. Ta druga nie wymaga rozmowy, przynajmniej on tak wolał to robić. – Na twarzy pielęgniarki znów pojawił się pogardliwy uśmieszek. Mogło chodzić tylko o Kellera, jednak Stefan czuł, że chodzi o wszystkich mężczyzn. Nie wykluczając jego samego. – Ta książka Kellera, której szuka Jimmy Lynch, a o której żadne z nas nic nie wie, to właśnie ta, w której wszystko zapisywał? Nazwiska, adresy, terminy wizyt? Rzeczy, o których nikt nie mógł się dowiedzieć? Powiedział to tak po prostu, nie licząc na odpowiedź, wierząc jednak, że dostanie więcej informacji niż od Jimmy’ego Lyncha czy porucznika Cavendisha. Czymkolwiek był ten zeszyt, musiał zawierać odpowiedzi na pytania, których nie mógł już zadać Kellerowi. Chciał się jedynie dowiedzieć, czy było w nim cokolwiek o Susan Field. Ale Sheila Hogan nie dała mu żadnej odpowiedzi. – Gdybym wiedziała, gdzie ją trzymał, nie leżałabym teraz w szpitalu. Myślisz, że obchodzi mnie Hugo Keller? To przez niego oberwałam. Nie obchodzi mnie żadna pieprzona książka i nie obchodzi mnie żadna pieprzona kobieta ani nikt inny. Jeśli o mnie chodzi, Keller może się pierdolić. Jeśli go jeszcze spotkam, napluję mu w twarz. A jeśli chce mu pan to przekazać, mogę też napluć w pańską. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

8

KILMASHOGUE Gdy Stefan wyszedł ze szpitala na Eccles Street, Dessie MacMahon czekał na niego w czarnym austinie. W górach dublińskich znaleziono ciało. Patolog już był w drodze. – Wiemy, co tam znaleźli? – Kości. Pan Wayland-Smith powiedział tylko tyle. Och, a ona przyszła do nas i cię szukała. Gdzieś przed godziną. – Nie musiał nawet podawać szczegółów. – Czego chciała? – Zostawiła kilka książek. I liścik. Włączając się do ruchu, Dessie sięgnął ręką na tylne siedzenie. – Patrz na jezdnię, Dessie! Ja to wezmę. – Stefan podniósł dwa grube i ciężkie tomiszcza. Jeden był w miarę nowy, drugi podniszczony i z pozaginanymi rogami. – Chwilę została, bo musiała napisać liścik. Ale go nie czytałem. – Dessie wyszczerzył zęby w uśmiechu. – Jeżeli chcemy dojechać do tego ciała w jednym kawałku, lepiej patrz, gdzie jedziesz – rzucił Stefan. I podczas gdy Dessie jechał dalej, pogwizdując cicho, on rozłożył liścik wetknięty do jednej z książek. Właśnie wróciłam od pana Fielda. Moją uwagę zwróciły książki Susan, cóż, gdy byłyśmy w szkole, nie czytała zbyt wiele. Większość dotyczyła zajęć na UCD. Ale zobacz, co jest napisane na tych. Tytuł jednej z książek zwrócił jego uwagę już w chwili, gdy ją otwierał: Zmierzch nowoczesnej myśli: Kartezjusz, Spinoza, Leibnitz; na wklejce znajdowało się napisane ręcznie nazwisko, miejsce i data: Francis Byrne, Pontifical University, Maynooth, 1932. Drugą książką był Bunt Aniołów Anatole France. Wewnątrz, na wklejce, tym samym pismem: „Przeczytaj ją i daj jej szansę, Twój dobry przyjaciel Francis”. Żadna z tych pozycji raczej nie zrobiłaby dobrego wrażenia na księdzu Careyu. Wrócił do liściku Hannah Rosen. Dziś rano zadzwoniłam do biura UCD w Earlsford Terrace, wypytując o przedmioty na studiach. Wspomniałam o Francisie Byrne. Okazało się, że to ojciec Francis Byrne, który w zeszłym roku prowadził wykłady z filozofii. Sześć miesięcy temu odszedł z UCD. Tamta kobieta twierdzi, że wyjechał

zagranicę. Stefan był zarazem zirytowany i zadowolony. Hannah nie mogła tak po prostu łazić po Dublinie i wypytywać ludzi, jak robiła to w klinice Hugo Kellera. Ale z drugiej strony coś odkryła, mieli teraz coś, od czego mogli zacząć. Księdza. Intensywny deszcz przez całą noc padał na lesiste zbocza Kilmashogue, już i tak podmokłe po całych tygodniach ulew. Na zakręcie stromej drogi prowadzącej do dublińskich gór spadające drzewa osłabiły wał, zawalił się odcinek zbocza i teraz gęste, kleiste błoto blokowało przejazd. Ciało znalazł pies należący do jednego z robotników, który przyjechał tu traktorem, by oczyścić drogę. Ziemia przykrywająca płytki grób została zmyta ze zbocza, a ciało razem z nią. Teraz padała tylko chłodna mżawka. Stali pod niską chmurą, która zakrywała górę. W pogodny dzień widać było stąd cały leżący niżej Dublin i morze ciągnące się aż po horyzont, gdzie spotykało się z niebem. Dziś wszystko otaczała jedynie wilgotna mgła przykrywająca stertę ziemi leżącą na drodze i, tuż nad nią, coś niemal niemożliwe do odróżnienia od czarnej gleby, którą Wayland-Smith, klęcząc w błocie, starał się zdrapać. Detektyw sierżant Gillespie i Garda MacMahon stanęli nad nim. Kawałek dalej dwóch gardaí paliło papierosy razem z robotnikiem, który odkrył ciało. Pies, teraz przywiązany do traktora, szczekał i wył od czasu do czasu, myśląc tylko o tym, by wrócić do kości, od których go tak brutalnie odciągnięto. Wayland-Smith starał się oczyścić czaszkę, jej oczodoły pełne były błota. Z ziemi wystawały trzy żebra – miały barwę mokrej gleby, brązowo-żółtą i czarną. – Ciężko oszacować wiek. Dużo tu torfu, dzięki któremu wszystko dłużej zachowuje świeżość. Niektóre części są dość dobrze zachowane. Są nawet strzępy skóry. A na czaszce włosy. – Nachylił się do przodu, używając łopatki by podważyć coś, co wyglądało jak kolejna bryła błota. – Jest też kilka kawałków ubrania, które jeszcze się nie rozpadły. – Więc nie może być tak stare? – Dwa do pięciu lat. Nie więcej niż siedem. Myślę, że to mężczyzna. – Ile mógł mieć lat? – Na pewno był dorosły, ale nie aż tak stary. Patrząc na zęby, dałbym mu dwadzieścia, trzydzieści lat. – Jest w fatalnym stanie! – To dość niezwykłe. – Czemu? – Leżąc tu, kości same z siebie by się takie nie stały. Wygląda na to, że ktoś je zmiażdżył. Pytanie brzmi, czy zrobił to po śmierci ofiary, czy wcześniej?

Trzy deszczowe godziny w Kilmashogue nie przyniosły nic więcej. Kości oczyszczono z błota i wykopano z ziemi, owinięto w worki, a potem załadowano na przyczepę i zawieziono do kostnicy. Dessie pojechał swoim austinem z powrotem do miasta, a tymczasem Stefan wsiadł z Waylandem-Smithem do jego kombi. O ciele nie dało się zbyt wiele powiedzieć. Na razie nie można było go zidentyfikować, mimo że portfel, znaleziony w miejscu, gdzie kiedyś była kieszeń, dawał duże nadzieje. W czaszce, blisko skroni, znajdował się też niewielki okrągły otwór, co sugerowało dziurę po kuli. Tego właśnie się spodziewali. Nikt nie szukał ciał w górach, a przecież były tutaj, od czasów wojny o niepodległość i następnej w kolejności wojny domowej. Członkowie IRA rozstrzelani przez G Division Dublin Metropolitan Police. Informatorzy zabici przez IRA, ofiary Black i Tans. Właściciele ziemscy, którzy zostali zabici, bo byli zbyt angielscy, i farmerzy zamordowani dlatego, że byli zbyt irlandzcy. Antytraktatowcy z IRA wywlekani w noc przez protraktatowców i protraktatowcy mordowani przed dawnych kompanów. I w samym środku tego morderczego szału zwłoki tych, których zabito ze względu na stare porachunki. O ich ciałach ludzie woleli zapomnieć, ich żaden mieszkaniec Wolnego Państwa Irlandzkiego nie miał ochoty znaleźć, a co dopiero ktoś należący do Garda Síochána. Gdyby ciało z Kilmashogue wyglądało jak jedno z tamtych, to byłaby prosta sprawa i nie trzeba by nawet prowadzić dalszego śledztwa. Wiedzieliby o wszystkim już wtedy, gdy Wayland-Smith skończyłby badania post mortem; ale to nie dlatego Stefan siedział w tym przybytku, gdzie zawsze jechało rybami. Doktor był wykładowcą medycyny na UCD. Jego reputacja patologa została przyćmiona jedynie przez jego sławę człowieka, który zna wszystkich ważniaków, szczególnie tych w świecie akademickim. Był snobem, ale dzięki temu doskonale wiedział, kto jest kim w Irlandii. – Szukam księdza – zagadnął cicho Stefan. – Tak ciężko ich znaleźć na naszej wyspie świętych uczonych? – Tak się zdarzyło, że interesuje mnie konkretny element owej uczoności. – Jeśli chodzi o nasze ciało, nie wyciągałbym żadnych metafizycznych wniosków. – Szukam księdza, który uczył na UCD. – Na moim wydziale wielu takich się nie znajdzie. Medycyna nie jest szczególnie uduchowiona. – Ale wiesz, kto jest kim. – Czy chcę wiedzieć, czemu mnie pan o to wypytuje, sierżancie? – Jak często na uniwersytecie studenci natykają się na księży? – Od czego by tu zacząć? Mamy grupę biskupów w senacie, kilku godnych podziwu, a kilku potwornych. W katedrach jest kilku starszych wykładowców. No i są też oczywiście kapelani.

– Ten był wykładowcą filozofii – ciągnął Stefan. – Metafizyka bez Boga to jak hokus bez pokus. – Pewnie w okolicach trzydziestki bądź czterdziestki, raczej nie starszy. – To, że ksiądz prowadzi zajęcia, nie musi od razu oznaczać, że należy do pracowników uniwersytetu. Mógł tu przyjechać z Maynooth albo z seminarium, szczególnie jeśli chodzi o taką filozofię, która ma zliczyć anioły na łebku od szpilki. – Wydaje mi się, że był zainteresowany czymś bardziej współczesnym. – Ach, więc uczył o zakazanych filozofach, a ty wziąłeś go na celownik! – Nie, to wiąże się z naszym przyjacielem Herr Kellerem i jego kliniką. Wayland-Smith przestał się uśmiechać. – Myślałem, że ta sprawa jest zakończona. – Tu chodzi o zaginioną kobietę, nie o Kellera. Ale coś łączy jego i kobietę, a prawdopodobnie także ich oboje z księdzem. – O tym bym nie pomyślał, sierżancie. – Mówił bez przekonania. Nie podobał mu się kierunek, w jakim zmierzała ta rozmowa. – Ojciec Francis Byrne. Patolog nic nie odpowiedział, ale Stefan zauważył, że to nazwisko coś mu mówiło. Wayland-Smith wiedział, kim był ojciec Byrne. – A więc go znasz? – Tak, znam go. – Brzmi to tak, jakbyś go nie lubił. – Niespecjalnie przepadam za towarzystwem, w jakim się obraca. – Co masz na myśli? – O cokolwiek chodzi, brzmi nieprzyjemnie, nawet bardzo. Ojciec Byrne ma wpływowych przyjaciół, powinieneś o tym wiedzieć. Jeden z nich jest szczególnie wpływowy. Byłbym ostrożny, zadając pytania łączące go z aborcjonistą, chyba że wiesz, na czym stoisz. A nawet wtedy… – Chcę z nim tylko porozmawiać. Ale chyba teraz nie ma go w kraju. – Wiesz, kim jest Jego Eminencja Robert Fitzpatrick? – Association of Catholic Strenght? – Ten twój Byrne jest jego protegowanym. Z tego, co wiem, to bystry koleś, który wydaje się na dodatek bardzo sympatyczny. Spotkałem go raz czy dwa. W zeszłym roku Fitzpatrick chciał go wcisnąć do rady. – Tu nie chodzi o politykę uniwersytetu. – Ani o Jego Eminencję Fitzpatricka. Jego interesują wpływy polityczne o znacznie większym zasięgu. A te, które go interesują, nie są zbyt apetyczne, przynajmniej dla wielu z nas, mimo że innych pociągają coraz bardziej. – Szukam kobiety, która była studentką ojca Byrne’a. – Ktoś jeszcze o tym wie?

– Dessie. – Stefan uśmiechnął się niemrawo. – Staram się o tym nie rozpowiadać. – Nie mówiłeś o tym inspektorowi Donaldsonowi? – Mam taki zamiar. – On dużo myśli o Jego Eminencji. – Raczej tak. – Więc to mu się bardzo nie spodoba. Zresztą nie tylko jemu. – Sądzę, że Jego Eminencja Fitzpatrick wiedziałby, gdzie jest ojciec Byrne, nie uważasz? A tylko tego chcę się dowiedzieć. To nie jest jakieś kłopotliwe pytanie. – Ksiądz, kobieta i klinika aborcyjna! Od tego zaczynasz? Stefan Gillespie wzruszył ramionami. – Nie planowałem, że od tego zacznę. Jego Eminencja Robert Fitzpatrick posiadał duży dom w Stephen’s Green, przy Earlsfort Terrace. Drugą stronę ulicy wypełniała kamienna fasada i nieco klasyczne, ozdobione kolumnami wejście UCD. Tłum hałaśliwych studentów, których Stefan słyszał nawet mimo odległości, przelewał się schodami. Obserwował ich z drugiej strony ulicy. Byli to głównie mężczyźni, ale dostrzegł też kilka kobiet, mniej więcej w wieku Susan Field. Dwie mosiężne tablice po obu stronach drzwi wejściowych domu głosiły, że Jego Eminencja jest założycielem Stowarzyszenia Katolickiej Siły. Stefan wszedł po schodach i zauważył, że drzwi są otwarte. Wszedł do obwieszonego plakatami korytarza. Jeden z nich rozpoznał od razu, ten sam znajdował się w domu inspektora Donaldsona. Mężczyzna w mundurze wojskowym wznosi miecz nad głowę: „Jesteśmy żołnierzami!”. Tuż obok, na innym plakacie, farmer stoi na zaoranym polu pogrążony w rozmyślaniach, po jednej stronie ma młot i sierp, po drugiej krzyż. „Robotnicy Irlandii: Którą drogę wybrać?”. Przed nim ciągnęły się schody. Po lewej znajdowały się kolejne otwarte drzwi prowadzące do pokoju pełnego książek i religijnych obrazków; to był sklep. Na prawo podwójne drzwi – jedno skrzydło zostało otwarte. Jakiś mężczyzna właśnie za nimi przemawiał, głośno i namiętnie. Stefan wszedł do środka. Ujrzał salę zebrań otoczoną rzędami krzeseł, jeśli nawet nie wszystkie były zajęte, to jak na ciche i spokojne popołudnie zjawiło się tu bardzo dużo osób. Jakaś kobieta w średnim wieku wsunęła mu w dłoń ulotkę, uśmiechając się z entuzjazmem i szepcąc słowa powitania. – Proszę sobie usiąść. Zajął krzesło stojące najbliżej drzwi. Ściany ozdobiono plakatami, takimi jak w korytarzu. Na przedzie jakiś mężczyzna tuż po pięćdziesiątce stał przy stole, przemawiając. Po jego obu stronach siedzieli mężczyźni i kobiety, którzy wyglądali tak, jakby urodzili się po to, by siedzieć w komisjach, i właśnie wypełniali swoje przeznaczenie. Wiedział, że mówcą musi

być Jego Eminencja Fitzpatrick, ubrany w koloratkę i czarny strój skrojony znacznie lepiej niż zwykłe stroje księży. Gdyby miał jakiekolwiek wątpliwości, zachwyt malujący się na twarzach kilku starszych pań powinien go ich pozbawić. Ale publiczności nie stanowiły wyłącznie osoby starsze bądź w średnim wieku, przyszli również studenci z naprzeciwka, równie zasłuchani. I gdy Stefan starał się zapamiętać padające słowa, zrozumiał niechęć Waylanda-Smitha do tego, co swoją osobą reprezentował Jego Eminencja Robert Fitzpatrick. – Toczy się wojna, wojna, której nikt nie dostrzega. A my jesteśmy tutaj, bo to rozumiemy, bo dostrzegamy, bo musimy w tej wojnie stanąć po stronie Kościoła Chrystusowego, gdyż ta wojna stanowi dla naszego Kościoła największe zagrożenie. Czyż zasłona świątyni nie została rozdarta już w Rosji? Czyż ziemie te nie spłynęły krwią i czy ciemność nie spowiła tego kraju, gdy zaczęły ujadać psy ateizmu, zastępując prawdziwego mesjasza fałszywymi mesjaszami kapitalizmu i komunizmu? A kimże są przywódcy tej diabelskiej armii, kontrolujący światowy przemysł i finanse? Nie wiecie? Nawet wasz kościół wam tego nie mówi? Mimo to ich plany widać jak na dłoni, chcą zniszczyć całą wiarę w Boga i przejąć władzę nad jego stworzeniem: Protokoły mędrców Syjonu! – Podniósł książkę, wymachując nią przed publicznością. Potem się przeżegnał, a wielu słuchaczy zrobiło to samo. – Armie judeo-masońsko-komunistyczne zaatakowały każde pole ludzkiego życia, ogłaszając doktrynę iluzorycznej wolności i równości, dzięki której ateistyczny człowiek buntuje się przeciw Bogu, tak jak kiedyś zbuntował się przeciw Niemu szatan. Wielka szkoda, że kiedyś Bóg dał Żydom chwalebną rolę heroldów duchowej łaski. Odrzucili ten dar i przez wieki obmyślali plan zniszczenia, który urzeczywistnia się w naszym stuleciu. Czyż masoneria i żydowscy finansiści nie rozpoczęli wojny światowej? Czyż każdy z przywódców odrażającej rosyjskiej rewolucji nie był Żydem? Czyż żydowscy bankierzy nie pchnęli świata w wiry ekonomicznego chaosu? Wskazówka pokazuje minutę przed północą i nadal, nawet w samym Watykanie, nie słychać dzwonów północy. Jednak w Niemczech usłyszał je Herr Hitler. W czasie zagrożenia Bóg ofiarował Niemcom wielkiego przywódcę. Demokracja nie daje żadnej nadziei. Ona już miała swoją szansę. Niektórzy ludzie Kościoła uważają Herr Hitlera za naszego wroga. Mylą się! Wyłączcie tę syrenę! Przywiążcie się do masztu wiary. Kierujcie się ku światłu! Ksiądz usiadł, ocierając czoło gestem, który dawał publiczności do zrozumienia, jak bardzo wyczerpało go to przemówienie. Rozległ się aplauz i wkrótce cała sala zerwała się na równe nogi. Stefan także powstał, naśladując ruchy ludzi, którzy go otaczali. Gdy Jego Eminencja znów się podniósł, zapanowała pełna szacunku cisza. Pochylono głowy w modlitwie, a gdy dobiegła ona końca, publiczność zaczęła zmierzać do wyjścia, niektórzy szli w milczeniu, inni debatowali między sobą z nieskrywanym entuzjazmem.

Stefan poczekał, aż wszyscy wyjdą. Na przodzie pomieszczenia członkowie komitetu rozmawiali z Jego Eminencją jeszcze przez kilka minut, a potem także wyszli. Kobieta w średnim wieku, która wcześniej wskazała Stefanowi miejsce, zbierała papiery i ulotki pozostawione na krzesłach. – Na dziś już skończyliśmy. – Uśmiechnęła się ciepło, podchodząc do niego. – Ale proszę mi dać znać, jeśli potrzebuje pan jakichś informacji. – Liczyłem na to, że będę mógł zamienić słówko z Jego Eminencją. – Po takich spotkaniach jest bardzo zmęczony. Inspiracja dużo go kosztuje. – Nie zajmę mu dużo czasu. Posłała mu matczyny uśmiech. Polubił ją. Sprawiała, że czuł się tak, jakby był teraz na wyprzedaży ciastek zorganizowanej, by zebrać pieniądze na nowe klęczniki do kościelnych ław. Podeszła do stołu, przy którym ksiądz zbierał właśnie dokumenty do czarnej skórzanej teczki. Mówiąc do niego, obejrzała się i uśmiechnęła do Stefana. Potem wróciła, ściskając w dłoni plik ulotek, i ruszyła w kierunku drzwi. Stefan podszedł do Fitzpatricka i zatrzymał się. – Chyba wcześniej cię tu nie widzieliśmy, prawda? – powiedział ksiądz. Jego uśmiech zniknął od razu, gdy tylko Stefan zaczął wyjaśniać, kim jest. – A czemu chciałby mi pan zadawać jakieś pytania, sierżancie? – Chciałbym porozmawiać z pańskim kolegą z pracy, ojcem Francisem Byrne’em. Fitzpatrick zmarszczył brwi. – Jak sądzę, nie ma go teraz w kraju – ciągnął Stefan. – I, jak rozumiem, tego dotyczy problem. – Muszę się z nim skontaktować. – Z jakiego powodu? – To ma związek z jego wykładami na UCD. – Byłem tam jego bezpośrednim nadzorcą. Pracował ze mną przez długi czas. Jestem też członkiem senatu uniwersyteckiego. Nie potrafię sobie wyobrazić, by ścieżki ojca Byrne’a przecięły się z pańskimi. Ale jeśli jest coś, czego musi się pan dowiedzieć, zrobię, co w mojej mocy, by pomóc. – Chciałbym wiedzieć, jak mam się z nim skontaktować. Uniwersytet nie dysponuje żadnym adresem do korespondencji oprócz pańskiego. Jest teraz w Niemczech, czy mam rację? Odpowiedź nie padła, podniesiono żaluzje. – Jeśli chodzi o pozostałe pytania, to są one dość osobiste. – A czemuż to Garda chce zadawać osobiste pytania księdzu, który jeszcze do niedawna był pod moją pastoralną opieką, sierżancie Gillespie? – Eminencjo, potrzebuję tylko adresu. – Sugeruje pan, że ojciec Byrne zrobił coś złego? – Niczego nie sugeruję.

– Więc chyba musi pan wyrażać się nieco jaśniej. – Pan ma jego adres. – Mogę się z nim skontaktować, jeśli uznam to za konieczne. – Mogę wiedzieć, kiedy wyjechał z Irlandii? – Jakoś w lecie. Chyba to był sierpień. – Kiedy spodziewacie się go z powrotem? – Nie wiem, czy spodziewam się jego powrotu. – Mogę wiedzieć, czemu wyjechał? – Powód wyjazdu to sprawa Kościoła. – Już dla pana nie pracuje? – naciskał Stefan. – Nie. – Przed wyjazdem z Irlandii mieszkał właśnie tutaj? – To nie pana sprawa, ale skoro jest pan tak wścibski, powiem panu, że zanim ojciec Byrne wyjechał do Niemiec, od jakiegoś czasu nasza współpraca nie przebiegała pomyślnie. Mieszkał tutaj i pracował dla mnie. To dzięki mnie został wykładowcą i w końcu uznał te obowiązki za ważniejsze od jego posługi kapłańskiej. A jego obowiązki względem mojej osoby okazały się dla niego brzemieniem i jego obecność tutaj stała się niewłaściwa. Zasugerowałem więc, by wrócił do seminarium w Maynooth. Jednakże, ku mojemu zdumieniu, ojciec Byrne wynajął gdzieś mieszkanie. Stefan musiał powstrzymać uśmiech, słysząc, ile jadu ten mężczyzna wsączył w słowo „mieszkanie”, to był Upadek Człowieka, Sodoma i Gomora stłoczone w trzy apokaliptyczne sylaby. – Eminencjo, czy jego studenci czasami tu przychodzili? – Wiele osób tu przychodzi. Sam pan widział. – Chyba raczej miałem na myśli nie tyle studentów, co przyjaciół. – Stąpał po grząskim gruncie, ale uraza, jaką Fitzpatrick czuł do Francisa Byrne’a, sprawiała, że warto było naciskać. Jego Eminencja miał o sobie i swojej roli wysokie mniemanie, i z tego też Stefan mógł skorzystać. – Znajduję się w trudnej sytuacji, Eminencjo. Muszę prowadzić dochodzenie, bardzo poważne i bardzo drażliwe na dodatek. Zaginęła kobieta. Była studentką na UCD, a ojciec Byrne był jednym z jej wykładowców. Zawarł z tą kobietą bardzo bliską przyjaźń. Mam podstawy podejrzewać, że był jedną z ostatnich osób, która ją widziała przed zniknięciem. Z pewnością chciałby pan, żeby Byrne pomógł nam w śledztwie, gdyby miał taką możliwość. – Sierżancie, nie podoba mi użycie w tym kontekście wyrażenia „bliska przyjaźń”. – Do tych słów nie trzeba nic dodawać, Ekscelencjo. – Stafan pozwolił, by to zdanie zawisło w powietrzu. Nie musiał nic mówić o możliwym skandalu, by

Fitzpatrick zrozumiał, że musi mu coś dać. – Niekiedy w swoich relacjach z ludźmi ojciec Byrne był mniej ostrożny, niż powinien. – Ksiądz mówił powoli i ostrożnie. – Nie sugeruję oczywiście, że w jego zachowaniu było coś uwłaczającego kapłaństwu, ale możliwe, że zbytnio dał się ponieść życiu uniwersyteckiemu, a przecież był samotnym mężczyzną, wybrał ścieżkę kapłana. Francis i ja dzieliliśmy coś, czego już nie dzielimy. Rozumiem pański kłopot, sierżancie Gillespie, ale to nie ma ze mną nic wspólnego. Jeśli ojciec Byrne może w jakikolwiek sposób pomóc w poszukiwaniach tej kobiety, z całą pewnością to zrobi. Jeśli pan do niego napisze, on panu oczywiście odpowie. Moja siostra ma jego adres. Podniósł walizkę. Było widać, że nie ma zamiaru powiedzieć nic więcej. Przez chwilę stał przy stole i wyglądał na nieco zagubionego. Potem odwrócił się i wyszedł bez słowa. Stefan doszedł do wniosku, że w oczach księdza, za tą irytacją i wzburzeniem, zaczęły się zbierać łzy. Gdy Stefan wyszedł z sali zebrań, kobieta wciąż tam stała, w drzwiach sklepu. Słychać było kroki Jego Eminencji, wspinającego się po schodach. Kobieta śledziła go wzrokiem. Odwróciła się do Stefana i zaniepokojenie malujące się na jej twarzy momentalnie zastąpił uśmiech. – Brat mówił, że szuka pan gdańskiego adresu ojca Byrne’a. – A więc nie przebywa już w Niemczech? – A to nie teren Niemiec? A może nie chcą być częścią Rzeszy? Już nie pamiętam. Coś w tym rodzaju. Ale to bardzo proste, wystarczy pisać na adres katedry w Olivie. On pracuje tam dla biskupa. Jego Eminencja mógł mu to powiedzieć. Między Robertem Fitzpatrickiem a Francisem Byrne’em było coś więcej niż wzajemna niechęć. To była jawna wrogość, przynajmniej ze strony Jego Eminencji. Stefan podziękował kobiecie i ruszył do wyjścia. Wsunęła mu w dłoń kolejną ulotkę. – Pańska żona też powinna ją przeczytać. Wyszedł na Earlsfort Terrace. Było zimno i niemal zupełnie ciemno, ale cieszył się, że może odetchnąć świeżym powietrzem. Gdy szedł z powrotem do Stephen’s Green, zgniótł ulotkę i wrzucił ją do rynsztoka. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

9

THE GATE W położonym przy Pearse Street komisariacie Garda na biurku Stefana leżał liścik. Wayland-Smith chciał z nim porozmawiać w kostnicy. Gdy odwrócił się do drzwi, w progu stał Donaldson. Inspektor obserwował go z widocznym napięciem na twarzy oznaczającym, że dobrze wie, iż nie spodobają mu się odpowiedzi na pytania, które zamierza zadać. – Co się dzieje z tym ciałem z Kilmashogue? – Chcę sprawdzić, czy doktor Wayland-Smith już się czegoś dowiedział. – To było zabójstwo? – No raczej sam siebie nie pochował. Zniecierpliwiony Donaldson zacisnął wargi. – Czy to będzie normalne śledztwo, czy nie? – Jeśli będziemy mieli się czego złapać. Inspektorowi nie chodziło wcale o zwykłe wzruszenie ramionami. – Wiesz, o czym mówię, sierżancie. Od jak dawna to ciało tam leżało? – Jeszcze nie wiem. To mogły być dwa, trzy lata, ale mogło też być w ziemi od lat dwudziestych. Dowiemy się. Na mój nos to nie wygląda na robotę IRA. James Donaldson zrobiłby wiele, byle tylko uniknąć rozmów o wojnie domowej czy IRA, ale śmierć, w sprawie której nie można było przeprowadzić dochodzenia z powodu „tego wszystkiego”, była i tak znacznie lepsza niż morderstwo, które trzeba tak czy siak zbadać. Za każdym razem, gdy nie dostawał od Stefana klarownych odpowiedzi, oznaczało to po prostu kłopoty. Już to czuł. Detektyw sierżant sprowadzał kłopoty na komisariat z taką samą częstotliwością, z jaką wnosił tu psie gówno na podeszwach. Nakrapiane czernią kości wyłożono jak archeologiczny eksponat w muzeum, na białej marmurowej płycie na środku dużej sali w kostnicy. Zapach karbolu nie był w stanie stłumić smrodu rozkładu, który nie tylko wisiał w powietrzu, ale wsiąkł też w ściany, podłogę i sufit. Czuło się go zaraz po przejściu przez drzwi, dziwna słodycz, która osiadała ci w przełyku. Patolog z wyrazem niemal czułego zmartwienia stał przy szkielecie przywiezionym tu ze wzgórza. Mówił jak zwykle tym poważnym, lekceważącym tonem, który zdawał się sugerować, że to zwykła praca i nic ponadto, jednak w jego oczach widać było coś więcej. A nawet dwie rzeczy: że martwi mieli znaczenie i że z radością opowie sierżantowi Gillespie o wszystkim, czego się dowiedział.

– Młody mężczyzna, dwudziesto-, może trzydziestoletni, nie znalazłem niczego, co przeczyłoby moim ustaleniom w tym temacie. – Wayland-Smith krążył powoli wokół blatu. – Kilka złamanych kości. Teraz, gdy oczyściłem pozostałości, okazało się, że złamań jest więcej, niż naliczyłem na Kilmashogue. Jak pan widzi, wielokrotne złamanie kości ramiennej, kilka połamanych żeber, pęknięty mostek. Podobnie obie nogi, lewa kość udowa i prawy piszczel. Doświadczył poważnego urazu. Pęknięcia wskazują, że to stało się szybko, z użyciem dużej siły. Albo spadł z dużej wysokości, albo – co bardziej prawdopodobne – coś w niego uderzyło. Obrażenia odpowiadają na przykład tym spotykanym przy wypadkach samochodowych. – To go zabiło? – Na pewno wystarczyło, by spowodować śmierć. Ale nie mogę powiedzieć, by ją spowodowało. – A co z dziurą w czaszce? Wayland-Smith uśmiechnął się. To było pytanie, na które czekał od samego początku. – Na pewno nie jest od kuli. Tak też podejrzewałem. – Słowo „oczywiście” zawisło w powietrzu. – To mogło stać się podczas wypadku, kolizji, czy jak to tam nazwiemy. Może coś ostrego, wystający metalowy kolec, dosyć wąski, jeśli chodzi o średnicę, wbił się w jego głowę podczas uderzenia. – I to mogło go zabić? – Znowu powtórzę, że byłoby w stanie. Nie mając żadnych tkanek miękkich ani otworu wylotowego, nie mogę stwierdzić, jak głęboko to coś wbiło się w jego mózg. Zresztą ten pomysł niespecjalnie mi się podoba. – Zajrzał w głąb dziury. – Nadal wydaje mi się dość czysta, nie uważasz? Mówimy przecież o miażdżeniu i zgniataniu. Nie wydaje się to panu w jakiś sposób znajome, sierżancie? – Czy to znaczy, że wie pan, co to jest, i że ja też powinienem wiedzieć? – Pana rodzina ma przecież farmę, czyż nie? Stefan skinął głową, czekając, co jeszcze powie patolog. Wayland-Smith uwielbiał takie chwile. – Jestem pewien, że widział pan, jak rzeźnik załatwia świnię. Odwrócił się i podszedł do stojącego obok stołu. Podniósł ciężki pistolet z drewna i szarego metalu, kanciasty i niezgrabny. Stefan był zaskoczony wyglądem tej broni, przypominała coś skleconego pospiesznie z innych pistoletów, ale gdy tylko patolog ją podniósł, zrozumiał, z czym ma do czynienia. – Pistolet do ogłuszania bydła firmy Messrs Accles & Shelvoke – oświadczył Wayland-Smith. – Niezbyt ładna rzecz. Pożyczyłem to z rzeźni, która z powodu braku zwłok, stała się moim źródłem padliny, zazwyczaj świń, dostarczając je moim studentom anatomii. W czaszkach zawsze jest ładna okrągła dziura, w miejscu gdzie zwierzęta zostały – jak lubimy mówić, by pokazać, jacy z nas mili goście –

humanitarnie ogłuszone przed zarżnięciem. A jeśli weźmiemy głowę świni… Bezwstydnie teatralnym gestem podniósł kawałek ceraty i odkrył głowę świni leżącą na dużym talerzu, brakowało tylko jabłka w ryju, żeby można było ją włożyć do piekarnika. Podniósł pistolet i przystawił go do różowej pokrytej szczeciną skóry, tuż nad oczami. A potem pociągnął za spust. Ślepy nabój głośno wystrzelił, aż po kostnicy rozeszło się echo, a w powietrzu uniósł się zapach kordytu. Ogłuszyło ich obydwu na kilka sekund. – Te pistolety działają dzięki sprężonemu powietrzu – krzyknął Wayland-Smith. – Niestety, tylko taki mogłem znaleźć. – Odłożył broń i wskazał niewielki otwór. – Po usunięciu mięsa, będziemy mogli go porównać z dziurą w czaszce naszego przyjaciela. – Która może być przyczyną śmierci, ale wcale nie musi – odparł Stefan. – Owszem. Ten pistolet ma przede wszystkim pozbawić zwierzę przytomności, żeby można było poderżnąć mu gardło i odsączyć z niego krew. Nie mam pojęcia, czy to go zabiło. Ale biorąc pod uwagę, że najpierw coś w niego z dużą siłą uderzyło, a potem w mózg wbiła mu się śruba z ogłuszacza, to śmierć nie była wielkim zaskoczeniem. – Kiedy to się stało? – W 1932. Jakoś w czerwcu czy lipcu. – Teraz już się chyba popisujesz. – Stefan nie liczył na tak szczegółową informację. Wayland-Smith wskazał kilka ciemnych kształtów na białej kartce. Między nimi rozpoznał pozostałości skórzanego portfela ofiary. – Zdołałem rozciąć portfel. Znalazłem tam kilka strzępów czegoś, co kiedyś było papierem. Większość się rozpadła, ale niektóre rzeczy zachowują się nadzwyczaj dobrze. Zrobiłem, co mogłem, żeby oczyścić te strzępy i je wysuszyć. Jeśli zrobiłbym więcej, uległyby zniszczeniu. Jest tam kawałek banknotu dziesięcioszylingowego. Jeśli znajdziesz numer seryjny, możesz uzyskać też datę, ale to się przydaje w przypadku nowych banknotów. Część papieru skleiła się w paper mache. Z tym się za dużo nie zdziała. Jest jeszcze coś, co ma dwa możliwe do rozróżnienia słowa, jeśli się przyjrzysz, część daty też, o tutaj. Podał mu szkło powiększające i Stefan pochylił się nad strzępami sczerniałego papieru. Po chwili był już w stanie dostrzec niektóre litery i coś, co wyglądało na numer, nieco ciemniejszy od brązowego tła. – To trójka czy ósemka? – Jedno albo drugie. – A to musi być lipiec, no nie? Ale nie ma roku. Wayland-Smith wzruszył radośnie ramionami i wskazał coś jeszcze. To nie było wszystko.

– Myślisz, że to oznacza „Word” czy „World”? Stawiam na to drugie. – Tak, chyba masz rację – odparł Stefan, uśmiechając się i podnosząc wzrok na patologa. Teraz jego kolej: The Way of the World. – Co ma pan na myśli, sierżancie? – William Congreve. Widziałem to na ścianie Gate Theatre, kilka lat temu. To musiało być w lecie. Lipiec trzydziestego drugiego. To bilet do teatru. Dessie MacMahon wsypał do parującego kubka trzecią łyżkę cukru. – Jezu, to miejsce potrafi człowieka przycisnąć do ściany. – Ale przynajmniej nie tracisz cnoty. – Bo by o tym wspominali. – Dessie wyszczerzył się i przełknął herbatę. To była jego pierwsza wizyta w Gate Theatre. Nawet jeśli nie dotarł dalej niż do kasy i domu dyrektora. Jego egzotyczna reputacja nie mogła mu umknąć. Po bliższych oględzinach biletu ofiary potwierdzono datę i tytuł sztuki. Znaleziono nawet numer miejsca. – Jak spytałem ich, kto kupił bilet na sztukę sprzed dwóch lat, pomyśleli, że żartuję. Kierownik widowni, Sinclair, przewrócił oczami, zerkając na kobietę w kasie, jakbym był jakimś kompletnym wariatem, który uciekł z zakładu. – Dessie znów się wyszczerzył i pociągnął kolejny łyk herbaty. – Ale? – spytał Stefan. – Hmm? – Zawsze jest jakieś ale. – Data na bilecie nie była jakąś tam datą, sierżancie. To noc otwarcia. – Był z siebie bardzo zadowolony. – Kiedy po raz pierwszy wys… – Dessie, ja przecież wiem, co to znaczy. – I pewnie dlatego jesteś sierżantem. – Opróżnił kubek. – Tak czy owak, większość osób nie musiała kupować biletów. Weszli na zaproszenia. – Więc powinna być jakaś lista. – Powinna. – I? – Zobaczą, czy da się ją zdobyć. Raczej bym nie powiedział, że to miejsce jest dobrze zorganizowane. Ale chyba nie należało tego oczekiwać, nie? Ci artyści… Stefan przeglądał leżące na biurku Dessiego śmieci. Garda MacMahon wybuchnął śmiechem. Nagle obydwaj wyczuli, że ktoś ich obserwuje. Obejrzeli się i zobaczyli inspektora Donaldsona – jak zwykle stał w progu, jakby się namyślał, czy wejść i porozmawiać z sierżantem Gillespie, czy odłożyć to na inny dzień. – To ciało to straszny bajzel. Widziałem właśnie raport z autopsji. – Ma pan rację, sir, straszny. – Zrobiliście jakieś postępy przy próbach zidentyfikowania ofiary? – Coś odkryliśmy.

– A co z tą kobietą, której szukasz? – Susan Field. Inspektor się zawahał. Właśnie o to chodziło mu od początku. – Jak rozumiem, wiąże się to z osobą Kellera, sierżancie. Donaldson pociągnął nosem, zakłopotany, ale to musiało zostać powiedziane. – Tak. Wiemy, że miała mieć u niego robioną aborcję. To słowo napawało Donaldsona odrazą i pomyślał, że się z niego wycofa. – Nie szukali jej przypadkiem w Rathmines? Chyba niczego nie znaleźli. – Teraz mamy więcej dowodów i jednocześnie więcej powodów do zmartwień. – Doszli do wniosku, że wyjechała do Anglii – nalegał inspektor. – Nie jestem co do tego przekonany, sir. Nic na to nie wskazuje. To wyłącznie założenie, nic więcej. Ostatnią rzeczą, jaką wiemy o Susan Field, był planowany zabieg aborcji. Oczywiście gdyby Keller pozostał w kraju, moglibyśmy z nim o tym pogadać. Stefan i Dessie gapili się beznamiętnie na Donaldsona, czekając, aż coś powie. To w końcu on pozwolił gościom z Wydziału wyciągnąć Hugo Kellera z celi. Ale inspektor uznał, że to już nie jest jego sprawa i na tym zakończył dyskusję. – Lepiej porozmawiaj o tym z Wydziałem Specjalnym. – Ostatnio niespecjalnie mi to wyszło. – Stefan wskazał swoją posiniaczoną twarz. – Czyżbyś rzucał jakieś oskarżenia, Gillespie? – Powinienem. Jak pan sądzi, sir? Powinniśmy próbować? Stefan spojrzał na Dessiego, a Dessie na wszystkie sposoby starał się nie roześmiać. Inspektor Donaldson się najeżył. Jeśli w sugestiach, że detektyw sierżant Lynch miał cokolwiek wspólnego z obrażeniami, jakich doznał Gillespie, czaił się choć cień prawdy, to była sprawa wyłącznie między nimi. Lynch był bandytą. Gillespie powinien wiedzieć, że nie należy wchodzić mu w paradę. Nikt nie podziękuje Donaldsonowi za wtykanie nosa w śmierdzące sprawy Wydziału, więc nie miał zamiaru tego robić. – Lepiej zajmij się pracą, a sprawy osobiste odłóż na bok. Był tym usatysfakcjonowany, brzmiał niemal jak prawdziwy przywódca. Ale teraz nie trzeba było przekraczać bramy wiodącej do biur CID. Odwrócił się i sobie poszedł. Podeszwy jego wypolerowanych na wysoki połysk butów stukały o posadzkę tak głośno, że po korytarzu aż niosło się echo. Dessie popatrzył na Stefana. – Nie powiedziałeś mu, że w sprawę zamieszany jest też ksiądz? – Gość ma dosyć spraw na głowie – zaśmiał się Stefan. Nagle zadzwonił telefon. Sięgnął nad biurkiem i podniósł słuchawkę. Głos z drugiej strony linii był jakąś dziwną kombinacją lenistwa i skrupulatności. – To biuro CID? Obawiam się, że mój kierownik wziął numer, ale nie zapisał nazwiska. Sugerował, żebym spytał o grubego detektywa palącego sweet aftony. Nie

wiem, ilu grubasów tam macie, nie zdziwiłbym się, gdyby wszyscy palili sweet aftony, ale może to da wam jakąś wskazówkę i biorąc pod uwagę charakter waszej roboty, to chyba powinno wystarczyć. – Dzwoni pan z Gate Theatre? – Bezbłędnie! Nie przeceniłem waszych możliwości. – Ja jestem tym szczupłym, który nie pali Sweet Aftonów. – Chodzi o ten bilet na wieczór otwarcia. Mamy dla was nazwisko. Przejeżdżając przez Liffey i kierując się na O’Connel Street, Stefan Gillespie spojrzał na pełną zabawek świąteczną wystawę domu towarowego Clery’s. Trójkołówek Toma nadal stał na swoim miejscu. Wpłacił depozyt na początku listopada i jeszcze trochę na początku grudnia. Po następnej wypłacie będzie już mógł uregulować resztę sumy. Żeby dostać się na drugą stronę szerokiej ulicy, trzeba było przejść obok posągu O’Connela Wyzwoliciela, GPO, wyminąć Parnell i przedziwną kolumnę Nelsona. Na inne świąteczne wystawy nawet nie spojrzał. W głowie miał pełno spraw, które zupełnie nie chciały się ze sobą powiązać. Miał nadzieję, że przynajmniej Gate Theatre pozwoli mu zrobić jakiś krok naprzód w śledztwie dotyczącym ciała znalezionego na zboczu Kilmashogue. Teatr zajmował jedną ze stron Rotunda Hospital, którego szare osiemnastowieczne fasady gwałtownie skręcały w Parnell Square. Niewielkie drzwi, niemal niemożliwe do zauważenia, dopóki się do nich nie podeszło i nie wpadło na schody, prowadzące do wąskiego i ciemnego korytarza bardziej przywodziły na myśl wejście do georgiańskiej rezydencji pamiętającej lepsze dni, tak jak większość domów w tej części Dublina, niż do teatru, którego reputacja nie była mierzona jego rozmiarami, lecz chwałą i współczuciem – to ono sprowadziło artystów do tych ciasnych i brudnych dzielnic. Po pokonaniu korytarza i wspięciu się na schody, wchodziło się na widownię, która mogła pomieścić ledwie trzystu widzów. Jeśli w Dublinie było jakiekolwiek miejsce, gdzie nie działał nakaz zasłaniania okien, to właśnie tutaj. Gate było wyspą. Jego założyciel, Micheál Mac Liammóir, aktor, którego rolą życia był Anglik udający Irlandczyka, sprawił, że sztuki stały się jedynym celem teatru i przez to stworzył coś więcej niż teatr. Gate ignorowało Dublin, mimo iż ten Dublin stworzyło – miasto będące czystą sprzecznością nie może tego nie doceniać. Po drodze, niemal niezauważalnie, dał miastu płuca, lecz ono, mimo wszystkich jego pasji i dzikich energii, świszczało jak suchotnik, nieustannie potrzebując czystego boskiego powietrza. Detektyw sierżant Gillespie siedział w pomieszczeniu z wysokim sufitem, choć równie małym jak wszystkie inne pokoje; ściany były ciemne, zielone, obwieszone fotografiami aktorów. Z wysokiego georgiańskiego okna sączyło się światło. Gdy drzwi się otworzyły, poznał mężczyznę, który właśnie wszedł. Siedział na widowni z Maeve, chyba już całe wieki temu. Ileż to lat minęło? Pięć. Diarmuid i Grainne,

miłość i śmierć. Micheál Mac Liammóir grał Diarmuida. Aktor mocno ścisnął dłoń Stefana, wbijając w niego wzrok. To spojrzenie mówiło Stefanowi, że zostanie tutaj osądzony, a to, co mu powiedzą, zależy od tego, co będą sądzić na jego temat. To oczywiste. – Pański kolega niewiele nam powiedział. Nie rozmawiałem z nim osobiście. Ale jak przypuszczam, chodzi o coś poważnego. Powinien powiedzieć mi pan więcej. To był dziwny początek przed pytaniami, które zamierzał za moment zadać. Stefan wyczuł jednak, że w tym miejscu szczerość naprawdę popłaca. – Mamy ciało niezidentyfikowanego mężczyzny. Nie są znane okoliczności jego śmierci, ale wydają się podejrzane. Więcej nie mogę zdradzić. Mężczyznę pochowano z portfelem, w którym znaleźliśmy bilet do teatru. To jedyna rzecz, która daje nam nadzieję na zidentyfikowanie ofiary. Zakładamy, że bilet należał do niego. Mac Liammóir nie tracił czasu na okazywanie zaskoczenia czy szoku. – Cóż, wykopaliśmy dla was listę osób zaproszonych na premierę The Way of The World. Rzeczony bilet trafił do młodego mężczyzny imieniem Vincent Walsh. Osobiście właściwie go nie znałem, ale od czasu do czasu pracował tutaj jako garderobiany. Nigdy jednak nie był stałym pracownikiem. – Czy ten bilet został wykorzystany? – Nie. Zawsze oznaczamy nazwiska gości, którzy zjawiają się na premierze, a jego nazwisko nie zostało odhaczone. Więc zakładam, że się nie zjawił. – A oczekiwał pan, że przyjdzie? – Przyjaźnił się z naszym garderobianym, Ericem Purcellem, byli sobie bardzo bliscy. Był jego gościem. – Wymówił te słowa z niezwykłą, niemal zmanierowaną troską. Słowa „bardzo bliscy” dosyć powoli, znów patrząc Stefanowi w oczy. To nie było twierdzenie, lecz pytanie. – Rozumiesz? – Rozumiał. Pojął też, że najlepszą odpowiedzią na takie pytanie jest brak odpowiedzi. Mac Liammóir sam zdecyduje, czy właśnie takiej odpowiedzi oczekiwał. – Rozmawiałem z Ericem. Tamten wieczór pamięta bardzo dobrze. Czekał na pana Walsha i strasznie się zdenerwował, gdy tamten się nie pojawił. Jak się okazało, już nigdy więcej nie spotkał swojego przyjaciela. Nikt go nie widział. Po prosty zapadł się pod ziemię. Teraz oczywiście to nabiera sensu. Musi pan porozmawiać z panem Purcellem. Stefan skinął głową. Mac Liammóir wyszedł z pokoju, a po chwili wrócił, tym razem w towarzystwie mężczyzny, który mógł mieć jakieś czterdzieści lat. Wyglądał na zdenerwowanego i kiedy zostali sami, jego zdenerwowanie niemal zmieniło się w strach. Stefan rozumiał źródło tego lęku. Eric Purcell był niskim mężczyzną, z charakterystycznymi kobiecymi rysami i delikatnymi ruchami. Poza murami Gate natykał się na policjantów w różnych okolicznościach. Nie bez powodu się zdenerwował.

To oczywiste, że Purcell był zmartwiony, w końcu Vincent Walsh był dla niego kimś ważnym i to powiedziało Stefanowi sporo na temat świata, w którym żyła ofiara. Nie zdziwiło go, że garderobiany nic nie wiedział o rodzinie zmarłego. Słyszał wprawdzie, że Vincent miał w Carlow ojca i matkę i że tam się wychował. Mieli tam sklep i z tego, co mówił Purcell, wynikało, że był to sklepik tytoniowy. I to wszystko. Pamiętał, że Vincent nie utrzymywał kontaktu z rodzicami. – Wiedziałem, że coś jest nie w porządku, sierżancie. – Liczył pan, że pojawi się na premierze? – Nigdy wcześniej jej nie przegapił. Nie chodziło tylko o przedstawienie. Kiedy tylko mogłem, załatwiałem mu tutaj robotę. Powiedziałem mu, że jest coś na otwartym morzu. – Ale próbowałeś się z nim skontaktować? – Próbowałem. Tylko że gdzieś przepadł. – Gdzie? – Ludzie odchodzą, no nie? – Kto ci powiedział, że przepadł? – Pracował w Carolans przy Red Cow Lane, u Billego Donnelly. Wynajmował tam pokój. To Billy powiedział mi, że się wyniósł. Czemu niby miałby postąpić inaczej? Tutaj nie ma po co zostawać. – Było jasne, że zniknięcie Vincenta Walsha napełniło go goryczą. Tym gorzej, że Eric Purcell wiedział już, iż cały ten ból i gniew, które w sobie nosił, były nieuzasadnione. – Kiedy pomyślałeś, że coś jest nie tak? – Sam nie wiem. Doszedłem do wniosku, że Vincent taki nie był. – Kiedy widziałeś go po raz ostatni? W oczach garderobianego pojawiły się łzy żalu i poczucia winy. Zawahał się. Stefan widział, że Purcell nie wszystko chce mu powiedzieć. Z początku obszedł się z nim łagodnie. Teraz musiał zacząć bardziej na niego naciskać. – Panie Purcell, pańskiego przyjaciela spotkało nieszczęście. Został zamordowany. A jego ciało ktoś zawlókł na zbocze wzgórza, wykopał tam dół i wrzucił zwłoki do środka. Chcę się dowiedzieć, kto to zrobi. Potrzebuję pańskiej pomocy. – Pomogę, jeśli tylko będę mógł. – Pamięta pan datę? – Owszem. – Podjął decyzję: nie będzie się już nad sobą użalał. – Tak z głowy to panu nie powiem, ale łatwo było zapamiętać dzień. To noc po mszy eucharystycznej w parku. Wyciągnął mnie z łóżka, waląc do drzwi o pierwszej w nocy. – Często tak robił? Eric Purcell pokręcił głową. To wciąż nie było dla niego łatwe. Walczył ze starymi nawykami i instynktem samozachowawczym, który przypominał mu, by

nigdy niczego nie mówić strażnikom, na żaden temat, o nikim. Stefan zdawał sobie z tego sprawę i postanowił zaczekać. – Przez całe popołudnie był na mszy, potem pracował w Carolans. Gdy zamknęli pub, wpadło tam kilku gości, cały gang błękitnych. Zaczęli lać Vincenta i Billy’ego, jak to strażnicy… nie mówię, że… to się zdarza, sam pan wie, sierżancie. Purcell założył, że Stefana wcale nie zdziwi to, że para ciot dostaje lanie. Jakby nie było w tym nic niedorzecznego. Czyż policja robiła tak i teraz? – A więc co się wydarzyło? – Zdołał uciec, a w końcu wylądował w moim mieszkaniu. – Był ranny? – Trochę krwi, kilka siniaków. – Został na noc? – Nie, wyszedł po paru godzinach. Martwił się o Billy’ego. – O czym rozmawialiście? – Nie pamiętam. – Przyjaciel zjawia się u ciebie w środku nocy. Na twarzy ma krew, jest pobity. Zostaje na chwilę, a potem wraca do pubu, w którym go napadnięto. Martwiłeś się o niego. Ale postanowiłeś spotkać się z nim dopiero tydzień później. Wtedy już się nie pojawił. Przepadł gdzieś. Nigdy więcej go nie widziałeś. I nie pamiętasz nawet, o czym wtedy rozmawialiście? – Nie był zbyt rozmowny. Naprawdę. Po prostu nie chciał mi niczego powiedzieć. – A więc co zrobił? – nalegał Stefan. – Tak naprawdę nic. Pomogłem mu się umyć. Zmyłem krew… – odpowiedział Purcell. – Znał tych facetów, tych błękitnych? – Nie, nie wydaje mi się. – Więc tak tylko siedzieliście, gapiąc się na siebie? – Napisał list. Stefan popatrzył na niego, nie kryjąc zaskoczenia. – Potrzebował koperty. Miał w kieszeni jakieś kartki. Nie widziałem ich tak dokładnie. Włożył je do koperty razem z liścikiem. Potem poprosił o znaczek, ale znaczka nie miałem. Kazał mi nadać list następnego dnia. – Tak zrobiłeś? Garderobiany przytaknął. – Spojrzałeś na adres? – To był list do Billy’ego Donnelly. – Ale przecież miał do niego iść po wyjściu od ciebie. Purcell znów skinął głową. – Nie wydało ci się to dziwne?

– To nie moja sprawa – w jego głosie wciąż słychać było żal, starą zazdrość. – Mówił coś na temat tego listu? – Nie. Jednak po jego napisaniu trochę się rozweselił. Dając mi go, nawet się śmiał. Mówił, że nie będą dwa razy przeszukiwali tego samego miejsca. – Wiesz, o co mu mogło chodzić? – Nie, już panu mówiłem, nie chciał powiedzieć, co zaszło. Stefan Gillespie uwierzył mężczyźnie. Wierzył mu tym bardziej, że w jego głosie wyraźnie słyszał rozgoryczenie, a w oczach pojawiły się nawet łzy. Vincent Walsh wiele dla niego znaczył, może nawet więcej, niż on sam znaczył dla Vincenta. Gdy Vincent wpadł w tarapaty, zaczął dobijać się do drzwi garderobianego, potrzebował pomocy, ale nie potrafił odwzajemnić zaufania. – Co się teraz z nim stanie? To znaczy z jego ciałem? – Skontaktujemy się z jego rodzicami. Zostanie pochowany we właściwym czasie. – Chciałbym wiedzieć kiedy. – Na pewno pan i pani Walsh… – Nie sądzę, żeby zaprosili jego przyjaciół, sierżancie. Gdy Stefan wyszedł z Gate Theatre, ze zdumieniem zobaczył, że w fotelu przy kasie czeka Wayland-Smith, marszcząc brwi nad krzyżówką z „The Irish Times”. Parsknął śmiechem, wreszcie zauważając coś, co wcześniej przegapił, a potem wpisał odpowiedź. Następnie wstał z fotela. – Mój samochód jest na zewnątrz. Uznałem, że najszybciej będzie, jeśli przyjadę tu po ciebie. – Co się stało? – W Kilmashogue znaleźli kolejne ciało. Było już niemal ciemno, gdy Stefan Gillespie i Wayland-Smith stanęli na drodze ciągnącej się przez lesiste zbocze. Przestało już padać. Była czysta i rześka grudniowa noc. Niżej rozległy Dublin zaczął już znikać w ciemnościach. Światła traktora i kombi patologa oświetlały kopiec wciąż leżącej na drodze ziemi. Zaraz po tym, jak robotnik zaczął oczyszczać osuwisko, natknęli się na drugie ciało. Rozpadło się na kawałki, które oddzieliły się od siebie, gdy pokrywająca je ziemia zsunęła się ze zbocza; noga, ręka, korpus i głowa. Ciemna skóra wciąż trzymała kilka kości w kupie, niczym mokry papier, który w każdej chwili może się rozedrzeć; inne kości były już zupełnie odarte z ciała. Od razu stało się jasne, zarówno dla Stefana, jak i dla WaylandaSmitha, że to ciało pochowano później niż pierwsze. Czaszka była pokryta skórą, a na głowie pozostały jeszcze włosy. Długie włosy, należące do kobiety. Patolog odwrócił się do stojącego za nim strażnika trzymającego niewielkie pudełko. – Pokaż mi to.

Policjant zrobił krok naprzód, wspinając się na hałdę ziemi i otwierając pudełko. Stefan musiał włączyć latarkę, by cokolwiek widzieć. To mogła być tylko wymieszana z liśćmi ziemia, błotnista i zgnieciona, to mogło być ścierwo małego królika obdartego z futra i gnijącego. Ale maleńka czaszka była bez wątpienia ludzka. To był płód. Wayland-Smith się przeżegnał. Stefan nie spodziewał się tego gestu; był świadomy, że patolog nigdy tak nie robił, gdy chodziło o zwłoki dorosłej osoby. Podszedł bliżej do korpusu i głowy kobiety, ślizgając się na błocie. Schylił się, kierując promień latarki na czaszkę. Starł z jej czoła błoto. Znalazł coś niewielkiego, ciemniejszego od sczerniałej skóry, to była okrągła dziura. Wayland-Smith przykucnął obok. – Nie mogła umrzeć dawniej niż rok temu, może nawet mniej. Zabrał Stefanowi latarkę i pochylił się nad czaszką. Gleba prawie całkiem stłumiła smród rozkładu zwłok, ale z tak bliska stał się już wyczuwalny. Stefan kaszlnął, gdy poczuł woń w gardle. Wayland-Smith wyjął z kieszeni ołówek. Wetknął go w dziurę. – Też tak sądzę, sierżancie. To nasz pistolet do ogłuszania bydła. W oświetlonym blaskiem latarki błocie błysnęło coś malutkiego. Stefan przetarł to palcem, a wtedy błysnęło jeszcze mocniej. Wyjął to z wilgotnej gleby. Cienki czarny sznurek owinięty się wokół kręgów, jedynej pozostałości szyi, był w rzeczywistości srebrnym łańcuszkiem. A to, co tak lśniło w świetle latarki, również było srebrne i mierzyło ledwie pół cala. To była gwiazda Dawida. Detektyw sierżant Gillespie siedział w austinie zaparkowanym przed domem na Lennox Street. Jak zawsze czuć tu było sweet aftony Dessiego. Zazwyczaj to go irytowało, lecz teraz wypierało zapach deszczu, ziemi i śmierci, którymi oddychał przez ostatnie dwadzieścia cztery godziny. W środku Hannah Rosen mówiła ojcu Susan Field, że znaleziono ciało jego córki. Stefan niezbyt długo stał na nasączonej wodą ziemi, nim to odkrył. Ledwie godzinę później znaleźli jej torebkę, wciąż pełną zwyczajnych rzeczy: grzebień, szminka, długopisy i puderniczka. Była tam portmonetka wypchana szylingami, trzypensówkami i biletami autobusowymi, znalazł też książeczkę czekową z oddziału Hibernian Bank w College Green. Nazwisko wewnątrz książeczki wciąż było czytelne: Susan Field. Hannah wcale nie zaskoczył fakt, że jej przyjaciółka nie żyła. Instynkt już wcześniej jej to podpowiedział. Jednak okoliczności wpędziły ją w oszołomienie i niedowierzanie, więc ciężko jej się było z tym pogodzić. Gdy stajemy twarzą w twarz ze śmiercią, sama wiedza nie wystarcza, przynajmniej na początku. Wiedziała o tym, ale nie mogła uwierzyć. A teraz jej serce, przynajmniej przez jakiś czas, będzie walczyło z prawdą, tocząc bolesną, daremną walkę, z góry skazaną na porażkę. Stefan widział to w wyrazie jej twarzy; kiedyś sam stoczył podobną. Nie powiedział jej wszystkiego. Było jeszcze sporo rzeczy, których nie rozumiał. Pojawiło się kilka kolejnych. W jaki sposób zabójstwo Susan Field łączyło się ze

śmiercią Vincenta Walsha, porzuconego na tym samym zboczu dwa lata wcześniej, z połamanymi kośćmi i głową przebitą jak łeb zarzynanego zwierzęcia, tak jak przebita została czaszka Susan? Po kilku minutach Hannah wyszła na zewnątrz, by go przyprowadzić. Wszedł do domu. Brian Field stał przy kominku, ręce splótł za plecami tak jak poprzednio, gdy Stefan tu był. Wyglądało na to, że kantor stał w tej pozycji przez cały czas, wiedząc, że policjant w końcu tu wróci, by powiedzieć: Nie, panie Field, ona się nigdzie nie wybrała, jej kości leżą na zboczu wzgórza. Stefan wyraził swój żal z powodu sytuacji starszego mężczyzny, ściskając jednocześnie jego dłoń, jak zawsze w takich sytuacjach, a gdy powiedział już, co było trzeba, i skończył potrząsać ręką mężczyzny, nie zostało nic do dodania. – Powinienem ją zobaczyć – powiedział cicho Brian Field. – Długo leżała w ziemi, panie Field. Nie proszę pana teraz o zidentyfikowanie córki. Najlepiej byłoby… – Powinienem ją zobaczyć – powtórzył raz jeszcze. – Powinienem ją zobaczyć. – Pójdę z panem. – Hannah objęła go ramieniem. I nagle malujący się na jego twarzy spokój zniknął. Pojawiło się cierpienie. – Jej siostry… Mocniej zacisnęła dłoń na jego ramieniu. – Zadzwonimy do nich. Rachel może bardzo szybko przyjechać z Londynu. Kantor powoli pokręcił głową, wcale nie chciał nigdzie dzwonić. Stefan rozpoznał to, co dostrzegł w pełnym bólu zachowaniu mężczyzny. Świetnie to pamiętał. Każda osoba, której o tym mówisz, sprawia, że śmierć staje się jeszcze bardziej rzeczywista, jakby każde wypowiedziane słowo gasiło iskierkę życia tlącą się w głębi twojego serca. Stali nad ciałem leżącym na stole w kostnicy. Byli jedynymi osobami w budynku. Nie musiał zadawać żadnych pytań. Nie teraz. Palce Briana Fielda drżały, gdy wyciągał z kieszeni niebieską jarmułkę. Założył ją na głowę. Znów zaczął się trząść, próbując umocować ją za pomocą szpilki. Hannah wzięła ją od niego i wsunęła mu we włosy. Wydawało się, że nie jest świadomy, że ona to robi. Stefan gapił się na szpilkę. Wyglądała tak samo jak dwie inne szpilki leżące na jego biurku, koło portmonetki, szminki, puderniczki, długopisów i grzebienia znalezionych w torebce Susan. I wtedy niespodziewanie zabrzmiał głos kantora, głośno i wyraźnie, brzmiący jak połączenie śpiewu i recytacji: „Yisgadal v’yiskadash sh’mei rabbaw. Amein”. Niech będzie wywyższone i uświęcone Jego wielkie Imię. Amen. „B’allmaw deev’raw hir’usei”. W świecie, który Sam stworzył według Swojej woli. „V’yamlih malhusei b’hayeihon uv’yomeihon. Amein”. I niech nastanie Jego królestwo, za waszego życia i waszych dni, i za życia całego Domu Jisraela, prędko w bliskim czasie. Amen. Gdy mówił,

Hannah nieco ciszej powtarzała każde wypowiedziane „amen”. Stefan przyglądał się jej cierpliwie. Czuł, jak ogromne ma to dla niej znaczenie. Czasami nie trzeba w coś wierzyć, by było to dla ciebie ważne. Stefan i Hannah usiedli w Neary’s przy Chatham Street, ale oboje niewiele mówili. Nie chciała słuchać o tym, co spotkało Susan, wolała wspominać ich przyjaźń, na wpół zapomniane wydarzenia, niedokończone historie, chwile, miejsca i ludzi. Bywały takie momenty, że wcale się nie odzywała, on czuł wtedy, że sam musi coś powiedzieć. Gdy próbował wypytywać ją o sprawy z nią związane, o Palestynę, o to, czym się zajmowała, gdzie żyła, jej odpowiedzi nic mu nie mówiły. W końcu pokręciła głową i parsknęła śmiechem. – Nie musisz nic mówić, gdy nie ma nic do powiedzenia. – Przepraszam. Powinienem się domyślić. Zawsze tak było. – Co masz na myśli? – Gdy Maeve zmarła i później, przez cały czas. Nie potrafiłem dostosować się do ludzi, którzy coś do mnie mówili. Zupełnie jakby działali na zmiany. Na miejsce jednego pojawiał się kolejny. Jeśli nie matka z ojcem, to całe kolejki sąsiadów albo kuzynów czy ciotek, których od lat nie widziałem. „Cokolwiek robicie, nie zostawiajcie go samego. Niech nie przestaje gadać!”. – To dlatego, że ludzie się o ciebie troszczą. – Jezu, jeszcze jak! Czuli się tak okropnie, wiedząc, jak się czuję, że koniec końców to ja musiałem ich pocieszać! Przysięgam, że niektórych z nich nie spotkałem nigdy wcześniej. – Nie powinieneś tak mówić! – odparła, nie przestając się uśmiechać. – Czasami ludzie muszę wiedzieć, kiedy się zamknąć. – To może ty zamkniesz się teraz? – Jeśli tylko tego chcesz, Hannah. – Wydaje mi się, że trochę od tego wszystkiego uciekam. – Znów była nieco bardziej poważna. Napięcia widocznego na jej twarzy nie dało się zbyt długo ukrywać za uśmiechem. – Wszyscy, których znam, z którymi dorastałam. Tak jak mówiłeś. Jutro pojawią się na Lennox Street, będziemy siedzieć i w nieskończoność powtarzać te same zdania. Zrobię to, bez wątpienia. Będę tam z nimi siedzieć. Ale nie dziś wieczorem. Stefan skinął głową. – Czasami łatwiej mi było przebywać z ludźmi, których nie znałem. – Nie to miałam na myśli, Stefan. Uświadomił sobie, że po raz pierwszy zwróciła się do niego po imieniu. – Nie czuję, że jesteś dla mnie obcym nieznanym człowiekiem. Stefan wyciągnął rękę i złapał jej dłoń. Ścisnęła go mocno.

– Ja też mam takie wrażenie. I to już odkąd się pierwszy raz spotkaliśmy. – Popatrzcie na zegarki! Może byście się już stąd zbierali! – Głos barmana niemal ich ogłuszył. Błyskawicznie zabrał kieliszki ze stołu. Rozejrzeli się wokół, śmiejąc się. Gdy przyszli tu przed dwiema godzinami, bar był pełny. Teraz byli ostatnimi klientami. Gdy wyszli z pubu i ruszyli w stronę Grafton Street, ciął siarczysty mróz. Świąteczne wystawy mijanych sklepów teraz świeciły pustkami. – Hannah, chcesz wziąć taksówkę? Skręcał już w stronę Stephen’s Green, gdzie mieścił się postój taksówek. – Nie. – W takim razie cię odprowadzę. – Raczej nie chcę wracać do domu – odparła cicho, subtelnie, patrząc mu prosto w oczy. Drżała. Objął ją mocno ramieniem i przytulił. Nie tego się spodziewał, ale skłamałby, mówiąc, że nie brał tego pod uwagę; nagle przestało mu się to wydawać aż tak niespodziewane. Może od samego początku było to jasne dla nich obojga i teraz, gdy jedno z nich potrzebowało pocieszenia, zniknęło wszystko, co ich przed tym powstrzymywało. Nie musieli już sobie niczego tłumaczyć. Zawrócili od Stephen’s Green i ruszyli przed siebie wzdłuż Nassau Street. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

10

RED COW LANE Następnego ranka Stefan Gillespie wsiadł do pociągu do Carlow Town. To była podróż w znajome miejsce; najbliższe duże miasto obok Baltinglass. Aż do Naas tory biegły trasą, którą jeździł do domu. Jechał do Kildare Town, przez równiny Curragh i w dół ku pastwiskom County Carlow. Starał się skupić na swojej pracy, choć nie było to łatwe. Jedną rzeczą było powiedzieć sobie, że niczego nie oczekuje po nocy spędzonej z Hannah, a inną uwierzenie w to. Miał zupełnie inny nastrój niż jeszcze tego samego ranka. Pytania dotyczące zabójstwa Susan Field pojawiały się szybciej niż odpowiedzi. Dlaczego tyle rzeczy trzymał w tajemnicy? Dlaczego przemierzał ulice Dublina, gdy powinien wsiadać na prom do Anglii, przepłynąć kanał i ruszać pociągiem do Gdańska? Czy najważniejszą rzeczą w tej chwili nie powinno być przesłuchanie księdza w sprawie Susan? Wiedział przecież, że tak. Wiedział też, dlaczego nikt, począwszy od komendanta Garda, nie pędził, by kupić mu bilet na pociąg. Badał śmierć kobiety i mężczyzny, których większość ludzi, włączając jego przełożonych, wolałaby zostawić nieodkrytych pod ziemią na zboczu Kilmashouge. Wtedy nagle przestał zadawać sobie te pytania. A ona musiała już iść. Podeszła do niego i pocałowała go. Położyła mu głowę na ramieniu. Wyrażała w ten sposób wsparcie i coś jeszcze – czułość. I nagle w pokoju zrobiło się strasznie pusto. Poszła sobie. Gdy Stefan patrzył przez okna pociągu na zielone pola Carlow, Hannah Rosen robiła herbatę w kuchni Briana Fieldsa przygotowując się na długi dzień wypełniony rozmowami ze wszystkimi ludźmi, którzy przejdą przez próg jego mieszkania. Jednak w myślach toczyła zupełnie inną rozmowę. Gdy leżała tego ranka w łóżku Stefana, nim jeszcze się obudził, wsłuchana w odgłosy Dublina za oknem, wiedziała, że to nadal jest jej miasto. Spokój, jaki czuła w towarzystwie Stefana, nawet w obliczu śmierci przyjaciółki, sięgał głębiej, niż była w stanie przyznać. Nigdy nie mogła powiedzieć Benny’emu, co czuje, i to nie tylko z powodu tego, co zaszło między nią a Stefanem. To by go zraniło, ale pewnie by zrozumiał. Nie zrozumiałby jednak tego, o czym myślała, nasłuchując odgłosów Dublina: grzechotania, stukotu i przekleństw rozbrzmiewających za oknem brudnego pokoju na Nassau Street. Powstanie państwa Izrael napełniło Benny’ego Jacobsona niegasnącą pasją, która nie pozostawiła miejsca na przywiązywanie się do przeszłości. Ją wciąż krępowały jakieś więzi. A tej zdrady on nigdy jej nie wybaczy. To właśnie tutaj było jej miejsce. W głowie już podjęła decyzję, jak powinno wyglądać jej życie, choć jej serce wciąż nie mogło się zdecydować.

Prosto z Carlow Stadion Stefan ruszył do koszar Garda, by złożyć uszanowanie komisarzowi Flynnowi, który chciał, by przypomnieć o nim ojcu Stefana; miał też ochotę usiąść i pogadać na temat porządku publicznego i stołecznej przestępczości. Przynajmniej do chwili, w której stwierdził, że jest nagle potrzebny w jakimś innym miejscu. Stefan chciał też oczywiście porozmawiać z rodzicami. Czy nie lepiej byłoby się na to zdecydować? Znał to miasto jak własną kieszeń, nie trzeba było nawet angażować podwładnych komisarza, prawda? Stefan się uśmiechnął. Nie, nie było takiej potrzeby. Przeszedł przez całą Tullow Street i przy jej końcu skręcił w Dublin Street. Na lewo miał sklep tytoniowy. Dobrze go pamiętał, lecz gdy wszedł do środka, wspomnienia stały się jeszcze żywsze. Zapach tego miejsca, przyjemna mieszanina słodkości i dymu przypomniała mu o jego dziadku. Kupował tu dla niego prezenty na święta, pół uncji tytoniu, jakieś wyciory do fajki. Ale w chwili gdy pan Walsh przeprowadził go przez sklep do położonego za nim salonu, całe ciepło wyparowało. Znaleźli się w pustym miejscu, którego nie zdołały wypełnić stół, dwuosobowa sofa i fotel ani ciężki mahoniowy kredens, zbyt duży jak na ten pokój. To było ciemne pomieszczenie i mimo że dzień był chłodny, na palenisku nie płonął ogień. Na kominku stało ślubne zdjęcie państwa Walsh, a o jego boki oparto oprawione w owalne ramki fotografie dwóch par, prawdopodobnie dziadków Vincenta. Nad kominkiem wisiał z kolei obraz Najświętszego Serca Jezusa w czarnej ramie. – Niech będzie błogosławiony dom, w którym znajduje się Jego serce. Co dziwne, bardziej jak w domu czuł się w sklepie niż tutaj. To właśnie tam państwo Walsh rozmawiali z ludźmi. Stefan poczuł to, gdy po wyjściu ze sklepu właściwie przestali się odzywać. W tym pokoju rzadko się rozmawiało. Wiedział, że Vincent był ich jedynym dzieckiem, a mimo to nie mieli żadnego jego zdjęcia, a gdy o nie spytał, popatrzyli na siebie niepewnie, jakby nie wiedzieli, gdzie mogą coś takiego znaleźć. Pani Walsh nawet się nie ruszyła. Skinęła tylko lekko głową na męża, zrzucając na niego odpowiedzialność. Podszedł do kredensu i otworzył drzwiczki za pomocą wsuniętego w zamek klucza. Zamek się zacinał; od razu zrozumiał, że te drzwi otwierano bardzo rzadko. Wyciągnął puszkę po kruchych ciasteczkach, na pokrywie której znajdował się Rock of Cashel. Ostrożnie ją otworzył i przeglądał zawartość, nachylając się nad kredensem. Wyciągnął niewielką tekturową ramkę ze zdjęciem, na którym widniał napis: R & F Beard, Fotografowie, Tullow Street, Carlow. To było zdjęcie młodego mężczyzny – szesnasto- albo siedemnastoletniego. Miał na sobie czarną marynarkę i biały kołnierz, który był na niego za duży, i krawat w paski. Nie uśmiechał się. Podobna fotografia Stefana wisiała na kuchennej ścianie w Kilranelagh. Wybrał się do fotografa na Tullow Street w lecie, jeszcze przed rozpoczęciem studiów

w Trinity College, ponieważ matka chciała mieć jego zdjęcie w ciemnym garniturze, który wyglądał zupełnie jak ten należący do Vincenta Walsha. Siedział na tym samym krześle przed tym samym poplamionym prześcieradłem wiszącym w studiu pana Bearda. Pan Beard pewnie mówił mu te same rzeczy i robił te same żarty. Stefan obiecał zwrócić zdjęcie, gdy tylko będzie mógł. Państwo Walsh nawet nie zareagowali. Na jego pytania odpowiadali możliwie najoszczędniej. Nie widzieli syna od ponad trzech lat. W lecie 1930 roku wyjechał do pracy do Dublina. Do domu przyjechał dwukrotnie. Ostatnio na Boże Narodzenie w 1931 roku. Wrócił do Dublina na Stephen’s Day i wtedy ostatnio mieli z nim kontakt. Niczego się tu nie dowie. Zupełnie nie rozumieli życia, jakie prowadził ich syn. Wiedzieli tylko tyle, by nie chcieć głośno o tym mówić. Stefan, mimo upływu lat, niemal czuł niezręczną ciszę, która panowała między ich trójką w tamte ostatnie święta. Gdy wyszedł ze sklepu na ulicę, było tak, jakby cofnął się w czasie i trafił na Stephen’s Day, gdy Vincent Walsh wyszedł z domu po raz ostatni, a duch tego święta wciąż wisiał gdzieś w progu sklepu z tytoniem. Niezależnie od tego, ile ten sklep znaczył wtedy dla Vincenta, kiedyś musiał zawierać dźwięki, zapachy i obrazy dzieciństwa, które nie zawsze były tak ciche, zimne i puste. Nie zapytali o jego ciało. Stefan nie musiał wyjaśniać, że nie ma czego oglądać ani czego identyfikować, nic, na co rodzice chcieliby patrzeć. Powiedział im, że już niedługo będą mogli przygotować pogrzeb, może w styczniu. Skinęli głowami. Zrobią to, co konieczne. Nie będzie żadnej stypy. Nie będzie stojących w kolejce klientów, przyjaciół, sąsiadów i krewnych gotowych, by podążać za trumną przez kilkaset jardów Dublin Street, obok wspartego kolumnami budynku sądu na College Street, wyminąwszy seminarium, ani chętnych, by usiąść w katedrze na nocne czuwanie. Msza za zmarłego zostanie odprawiona dla garstki żałobników. Vincent Walsh zostanie pogrzebany z takim samym żalem, co wstydem. Po wszystkim jego rodzice usiądą w pokoju za sklepem i będą milczeć. Żałobę po synu mieli za sobą na długo przed jego śmiercią. Dessie MacMahon znacznie lepiej czuł się w barze Carolans niż Gate Theatre. Billy’ego Donelly nie trzeba było nawet prosić, by postawił przed nim i sierżantem Gillespie dwie gorące whiskey, tutaj wiedziało się, kto jest kim, a mówiąc wprost – kto jest czym. Każdy facet pijący w Carolans był ciotą i takie bezpośrednie określenie wydawało się Dessiemu najwłaściwsze. I można było ich traktować jak cioty. Trochę dobrej zabawy nie zawadzi. W końcu czy to nie oni mieli talent do tego, że mogłeś zrywać boki ze śmiechu. A w Gate trzeba było mieć się na baczności. Nie było pewności, kto jest ciotą, a kto nie, na dodatek nikomu to nie przeszkadzało. To nie w porządku. Jednak gdy Stefan przepytywał Billy’ego Donnelly, właściciel pubu okazał się

bardziej otwarty, gdy przyszło do mówienia o Vincencie Walshu, niż jeśli chodziło o częstowanie drinkami. Przyjął do wiadomości, że znaleziono ciało Vincenta, i nie miało to wpływu na jego skwaszoną minę. Może na chwilę zamknął oczy, ale trudno było nie zauważyć, że dla niego to nie była żadna nowina. – Mieszkał tutaj? – zapytał Stefan. – Pracował u mnie. Miał pokój na górze. – Przez jak długo? – Może z rok. Billy rzucił okiem na ostatnich klientów opuszczających właśnie lokal. Była dopiero pierwsza, a pub nigdy nie zarabiał za dużo w ciągu dnia, ale obecność dwóch detektywów i tak zdołała wystraszyć tych, którzy przyszli. – Tracę przez was zarobek. Długo tu zabawicie? – Opowiedz mi o tamtej nocy po mszy eucharystycznej – ciągnął Stefan. Tego pytania Billy się nie spodziewał, a jeśli wiadomość o śmierci Vincenta niespecjalnie go zaskoczyła, to te słowa już zdecydowanie tak. Zmarszczył brwi. – Słyszałem, że naprawdę się działo. – Nie nadążam za panem, sierżancie. – Podobno wpadł tutaj gang błękitnych i sprali was na kwaśne jabłko. – Naprawdę? – Mieli jakiś powód? – A musieli mieć? – właśnie tak odpowiedziałby Billy w każdym innym przypadku i w każdym innym przypadku parsknąłby śmiechem. Uśmiechnął się, ale w jego głosie dało się wyczuć nieufność i ostrożność. – Byłeś tu tylko ty i Vincent Walsh? – Skoro tak pan twierdzi, panie Gillespie. To było dawno temu. – Vincent zdołał im uciec? Billy nie odpowiedział. Już od jakiegoś czasu przecierał ręcznikiem szklanki, nawet nie zdając sobie z tego sprawy. – Zdołał? – nalegał Stefan. – Gdyby chcieli mnie dorwać, zrobiłbym dokładnie to samo. – A więc kiedy wrócił? Mężczyzna przestał czyścić kieliszki. Stefan widział, że namyśla się nad odpowiedzią. – Martwił się o ciebie. Tak mi powiedziano. O drugiej nad ranem szedł właśnie tutaj. – Nie spotkaliśmy się. – Nie widziałeś, jak wchodzi? – Nigdy już się tutaj nie pojawił. Nigdy już go nie spotkałem. – A co z jego rzeczami?

– Miał tylko ubrania i książki. – Nadal je tu trzymasz? – Myśli pan, że tutaj jest jakaś przechowalnia bagażu? Trzymałem te rzeczy przez jakiś czas, ale gdy uświadomiłem sobie, że on nie wraca, wszystkiego się pozbyłem. – Dostałeś list, który ci wysłał? – Stefan bacznie przyglądał się Billy’emu. – Jaki list? Odpowiedź padła natychmiast, bez wahania; być może spodziewał się kolejnych pytań. Ale ani Stefan, ani Dessie nie mieli wątpliwości, że Billy Donnelly wiedział o liście i że dotarł do niego. Jednak nie mogli wyciągnąć z niego więcej informacji. Nie było listu. Nic nie wiedział o żadnym liście. Mimo to list był ważny, Stefan miał tego pełną świadmość. Słowa Vincenta Walsha wciąż rozbrzmiewały mu w myślach. „Nie będą szukać dwa razy w tym samym miejscu”. Jeśli Vincent umarł tamtej nocy, to mogły być nawet jego ostatnie słowa. Nie dało się ich wyjaśnić, ale też nie można było ich pominąć. Gdy dwaj detektywi wyszli z lokalu, Billy Donnelly poczuł na plecach zimny pot, mimo że jeszcze kilka sekund temu było mu gorąco. Poszedł zrobić sobie drinka, a wtedy w progu stanął Dessie MacMahon. Coś mu się przypomniało. – Byłeś może w Joy przez jakiś czas w ubiegłym roku? – Sześć jebanych miesięcy. – Czemu? – A co ci do tego? Dessie uśmiechnął się. Świetnie zapamiętywał różne drobiazgi. – Próba nakłonienia kogoś do czynu stanowiącego obrazę moralności przy pisuarach na Upper Hatch Street. Ale jak się okazało, tamten koleś był strażnikiem. Nie tak, Billy? Przed wyjściem z lokalu Dessie zobaczył jeszcze obraźliwy gest barmana. Billy został w pustym pubie. Nie zapomniał o Vincencie, nigdy go nie zapomni. Ten drink był pierwszym z całej kolejki. Inspektor Donaldson już od niemal dziesięciu minut czytał raport Stefana Gillespie. To nie był wcale długi raport. Celowo unikał wszystkich faktów, których dało się uniknąć, nie próbował stawiać żadnych tez czy prezentować opinii. Opisywał odkrycie dwóch ciał i przedstawiał szczegóły badań Waylanda-Smitha. Vincent Walsh i Susan Field zostali zidentyfikowani i chociaż okoliczności ich śmierci nie zostały jeszcze ustalone, nie było wątpliwości, że te zgony budziły podejrzenia. Te dwa zdarzenia dzielił okres dwóch lat. Nie łączyło ich nic poza miejscem pochówku i opinią patologa, że czaszki obydwu ofiar zostały przebite pistoletem do ogłuszania bydła. Donaldson dopisał już słowo „domysły” nad słowem „opinia”. Było tam sporo informacji na temat tego, co ofiary prawdopodobnie robiły przed swoim zniknięciem.

Inspektor wykreślił wyraz „prawdopodobnie” i wpisał „być może”. Jeszcze kilkakrotnie przewracał kartki raportu. Nie dlatego, że było tam coś więcej do przeczytania, ale dlatego, że nie chciał prowadzić rozmowy, która miała wkrótce nastąpić. Jednak nic nie mogło sprawić, że jego problem zniknie. – Ten cały Walsh – powiedział w końcu, podnosząc wzrok. – Czy myślisz, że te osoby są godne zaufania? To znaczy Purcell i ten koleś z pubu, Donnelly? – Moim zdaniem Purcell mówi prawdę. Billy Donnelly wie więcej, niż chce wyjawić. – Znam Donnelly’ego. Zakładam, że ten drugi też jest ciotą? – Purcell nie ma powodów, by kłamać. – Stefan dokładnie wiedział, o co chodziło inspektorowi. Nie można wierzyć we wszystko, co plotą cioty. – Dla tych ludzi kłamstwo stanowi nieodzowną część życia. Tak czy inaczej, nie wiadomo, jak ruszyć z miejsca, w którym się teraz znajdujemy. Facet zniknął. Od tamtej pory nikt go nie widział. Czy sugerujesz, że Donnelly może być zamieszany w jego śmierć? – Jak mówiłem, on wie więcej, niż nam powiedział. – A jeśli nie ma? – Sir, w noc zniknięcia Walsha czterech facetów zaatakowało ich pub. – Ach, tak, błękitni. – Donaldson się uśmiechnął. Widać było, że w to nie wierzy. – Nie mam powodu w to wątpić – ciągnął Stefan. – Ten cały Purcell widział przecież, że Walsha pobito. A co, do cholery, może zyskać Billy Donnelly na wymyślaniu takiej historii, skoro to działo się dwa lata temu? Inspektor pociągnął nosem. Błękitni, pod przewodnictwem Eoina O’Duffy’ego, pierwszego komendanta Garda i niemal pierwszego mężczyzny, którego prezydent de Valera wyrzucił z biura w 1932 roku, grozili że ruszą na Dublin w taki sam sposób, w jaki Czarne Koszule Mussoliniego ruszyły na Rzym. Po zakazie sprzedaż błękitnych koszul gwałtownie spadła, a ruch odsunął się w cień. Ale wciąż wielu gardaí sympatyzowało z O’Duffym i marszem, który nigdy się nie odbył. – James Donaldson był jednym z nich, mimo że dotąd nie mówił o tym głośno. – Według mnie bójki są bardzo częste w środowisku pedałów. Facet nie chciał donosić na przyjaciół, chociaż upłynęło tyle czasu. – Wydaje mi się, że muszę potraktować tych błękitnych całkiem poważnie. – Nie mam pojęcia, gdzie chcesz znaleźć teraz błękitnych, ale musisz pamiętać, że większość z nich to byli żołnierze, którzy dobrze służyli krajowi, mimo tego, co się teraz sądzi o tamtym reżimie. Byłbym ostrożny w rozdrapywaniu dawnych ran, zwłaszcza jeśli masz to robić na podstawie czyichś kłamstw. – Susan Field. – Stefan nie dawał Donaldsonowi dłużej unikać tego tematu. – Już to przerabialiśmy, sierżancie. Mam świadomość, że to się wiąże z Kellerem. – Nie mogę przesłuchać Kellera. Nie mam pojęcia, gdzie przebywa.

Rozmawiałem jednak z Sheilą Hogan, jego pielęgniarką. Po tym, jak Jimmy Lynch wsadził ją do szpitala. Donaldson zignorował tę ostatnią uwagę. – Czyż nie mówiła, że nigdy nie widziała tej kobiety? – To przecież nic nie znaczy. Był tam płód. – Wiem o tym, Gillespie. Ustaliłeś już, że ofiara była w ciąży. – W liście wspominała, że będzie miała robioną aborcję! – Owszem, niektóre pytania trzeba będzie postawić, sierżancie. Zgoda. I nawiążę kontakt z niemiecką policją, by zlokalizowali miejsce pobytu Herr Kellera. Stefan spojrzał na zaciśnięte wargi swojego przełożonego i pokręcił głową. – Do Dún Laoghaire odwiózł go szef partii nazistowskiej. Z takimi przyjaciółmi, nie wspominając nawet o wydziale, raczej nie dostaniemy od nich żadnego wsparcia. Zostaje nam więc jeden świadek – ojciec Byrne. Inspektor Donaldson mógł spychać na boczny tor powiązania z Adolfem Mahrem i Wydziałem, ale z ojcem Byrne to była odrębna kwestia. Mimo że chciał ją zignorować, wiedział, że nie może. Więc postanowił uporać się z tym problemem zawczasu. – Rozumiem to i rozmawiałem na ten temat z Jego Eminencją Fitzpatrickiem. Stefan był zaskoczony tą odpowiedzią. Martwił go uśmiech na twarzy Donaldsona. – Powinien mnie pan spytać, zanim porozmawiał pan z nim osobiście. – Chciałem się dowiedzieć, gdzie jest Byrne. Tak było najprościej. – Ty nie podejmujesz tutaj takich decyzji, Gillespie. – To było tylko proste pytanie, sir. – Raczej seria skandalicznych oskarżeń rzuconych przeciwko księdzu! – Mam podstawy by twierdzić, że to właśnie z Francisem Byrne’em miała romans Susan Field, on był ojcem jej dziecka i, z tego, co wyczytałem w listach, to właśnie on załatwił aborcję u Hugo Kellera. Na dodatek zapłacił za nią. Był jedną z osób, które widziały pannę Field jako ostatnie. Wyjechał z kraju kilka dni po jej zaginięciu. Zdziwił się, że inspektora zupełnie to nie niepokoiło – Jak już mówiłem, rozmawiałem z Jego Eminencją Fitzpatrickiem. – Więc kiedy będę mógł przesłuchać Byrne’a? – To, co pan mówi na jego temat, to czyste spekulacje. – Nie wydaje mi się, sir. James Donaldson zmarszczył brwi. Słowo „sir” znowu zabrzmiało jak zniewaga. – W ani jednym liście kobieta nie wspomina jego nazwiska. – Niech pan da spokój, ilu księży z UCD mogła znać? Donaldson zacisnął wargi jeszcze mocniej. – Była w ciąży, sierżancie. Niestety, to prawda. A co do reszty, kobieta, która

wpakowała się w takie tarapaty, może wymyślić każdą historię. Wstyd tak kieruje ludźmi, szczególnie kobietami. Pewnie nawet nie wiedziała, kto jest ojcem dziecka. Pewnie nie była pierwszą, która fantazjowała, że dobry człowiek jest ojcem jej nieślubnego dziecka. Jego Eminencja nie wątpi w uczciwość ojca Byrne’a. To dobry człowiek i dobry ksiądz. On go zna. Przecież mieszkał w jego domu! Stefan wbił wzrok w inspektora. Słyszał to już wcześniej. Czy inny policjant nie powiedział ojcu Susan dokładnie tego samego? Wątpił jednak, by mówił o tym z aż takim przekonaniem. Na końcu języka miał już słowo „bzdury” i żadne inne nie chciało mu przyjść do głowy. – To nie ja wybierałem pytania, sir. Muszę je tylko zadać. I muszę je zadać właśnie ojcu Byrne. On jest teraz naszym jedynym świadkiem. – Rozumiem. To właśnie powiedziałem Jego Eminencji. – Czy to znaczy, że ojciec Byrne wraca do Irlandii? – W najbliższym czasie na pewno nie. – Więc czy nie powinienem pojechać do Gdańska? – Raczej nie będziemy cię wysyłać nad Bałtyk, sierżancie Gillespie. – Donaldson parsknął śmiechem. Choć zabierał się do tego z trudem, wreszcie to zrobił. W końcu nie było aż tak ciężko. Dało się zapanować nad detektywem sierżantem. – Jego Eminencja Fitzpatrick porozmawia z ojcem Byrne’em. Jeśli to będzie konieczne, zadzwoni do niego. Sugeruję sporządzić listę pytań i od razu będziemy mogli je wysłać. Jeśli list pójdzie przez Londyn, poczta lotnicza dostarczy go do Gdańska w ciągu dwudziestu czterech godzin. Od razu zajmijmy się tymi spekulacjami, sierżancie. Usuńmy je z drogi i oczyśćmy atmosferę. Nieczęsto na twarzy inspektora Donaldsona widać było determinację, ale Stefan od razu potrafił ją rozpoznać. Nie będzie żadnej dyskusji. Jeśli choćby przez sekundę inspektor zastanawiał się nad związkiem ojca Francisa Byrne’a i Susan Field, Jego Eminencja Fitzpatrick niezawodnie przekonał go, że tak naprawdę nie ma się nad czym namyślać. Spisanie listy pytań było tylko pustym gestem. Tak naprawdę śledztwo znalazło się w ślepym zaułku. Gdy Stefan wrócił do biura, na jego biurku czekał kubek herbaty. Dessie MacMahon nie musiał być w biurze Donaldsona, by wiedzieć, co się święci. Inspektor wiedział już, że w sprawę zamieszany jest ksiądz, był wzburzony jak diabli. Czyż tego dnia nie wybrał się na mszę aż dwukrotnie? Ale to nie była pierwsza rzecz, jaką powiedział Dessie, gdy tylko Stefan wrócił. – Ona chciała się z tobą widzieć. Stefan zignorował uśmieszek towarzyszący tym słowom; Dessie nie mógł niczego przegapić. – Kiedy? – Gdzieś przed godziną. Chwilę poczekała, ale w końcu wyszła.

Choć raz Stefan cieszył się, że Hannah musiała iść. Wszystkie jej przewidywania odnośnie do tego, jak Francis Byrne zostanie potraktowany, spełniły się. Było nawet gorzej. Nie dość, że Donaldson zdecydował, że Susan Field nigdy nie miała romansu z księdzem, to jeszcze podejrzany będzie przesłuchiwany listownie. Stefan miał dwa ciała, dwa zabójstwa, i nie mógł nic zrobić. Sięgnął nad biurkiem do teczki. Nie było jej tam. Szukał jej, gdy został wezwany do Donaldsona. Rozglądał się dookoła, skonsternowany, i wtedy zobaczył jakieś papiery na podłodze. Schylił się, by je podnieść. Odkładając je, znów spojrzał na biurko. Rzeczy na nim były ułożone inaczej niż wtedy, gdy stąd wychodził. Jego biurko stanowiło całkowite przeciwieństwo chlewu, jaki panował u Dessiego. Zawsze wiedział, gdzie co leży. Ale nie teraz. – Jest w tym coś dziwnego sierżancie. – Dessie odchylił się w fotelu. – Billy Donnelly. – Co z nim? – Dostał sześć miesięcy za pokazywanie fiuta w kiblach. – Już o tym mówiłeś. Przecież nic w tym dziwnego, no nie? Stefan nie podnosił wzroku, wciąż marszcząc czoło. – Szukałeś tu czegoś, Dessie? – Myślisz, że jestem aż tak głupi? – To czemu moje papiery walają się po podłodze? Wszystko jest poprzestawiane… – Uśmiechnął się; to było znacznie prostsze, niż myślał. – Zostawiłeś tu Hannah samą? – Dostałem raport na temat Billy’ego. – Dessie wstał, ignorując pytanie Stefana. – Proszę. „Oskarżony podszedł to detektywa i powiedział: Popatrz tylko, jaki on wielki. Jest też cholernie twardy”. Jezu Chryste – śmiał się w głos. – Przeszukała całe biurko. – A wiesz, kto to był, sierżancie? – Dessie nadal nie słuchał Stefana. – Kto? – Detektyw w tamtym kiblu. – Co mnie obchodzi detektyw w jakimś kiblu? – To był Jimmy Lynch, dbający o czystość toalet Wolnego Państwa. Nie było innej pracy, która byłaby aż tak odległa od stanowiska w Wydziale Specjalnym. Billy Donnelly nie czuł się zbyt dobrze. Ten drink mu nie zaszkodził, ale przecież chlał przez całe popołudnie. Nie pamiętał już nawet, co powiedział barmanowi po otwarciu pubu, ale Derek Blaney wyszedł i stwierdził, że już nie wróci. Oczywiście wróci, ale minie pewnie parę dni, nim dowiedzie swoich racji. Nudna, znajoma ekipa w barze tej nocy sprawiła, że Billy miał ochotę złapać ich za karki i spuścić im taki

wpierdol, aż zaczną wreszcie mówić o czymś innym. Czuł, że słuchał tych samych pustych rozmów przez całe życie, a później czekało go znowu to samo, noc za nocą. I miał rację. Ale upił się tak, że praktycznie wytrzeźwiał. Był trzeźwy i żałował, że tak jest. Pukanie do drzwi było ostatnim, czego potrzebował, ale nie miał już w sobie dość złości, by przegonić niechcianego gościa. Otworzył drzwi. W progu stał Stefan Gillespie. Billy nawet nie protestował. Nie miał już sił. Wrócił do baru i usiadł. Stefan sam musiał zamknąć za sobą drzwi. – Myślałem, że skończyliśmy. – A ja wręcz przeciwnie. – Stefan usiadł naprzeciwko. – Opowiedz mi o liście. – Nie było żadnego listu. – Więc opowiedz mi o Jimmym Lynchu. – To taki sam kretyn jak i ty. – Wsadził cię za kratki. – Tak było. – Osiemnaście miesięcy ciężkich robót. Ale wyszedłeś po pół roku. – Miałem szczęście. – Nikt nie ma aż takiego szczęścia. Jimmy cię wsadził i to on cię wyciągnął. – Tak ci powiedział? – Czego od ciebie chciał? – Sądziłem, że zamykając cioty, po prostu wykonuje swoją robotę. – Więc może powinienem wyrwać kartkę z książki Jimmy’ego. Napiszę raport, że podszedłeś do mnie w szalecie. Poproszę Dessiego MacMahona, żeby to potwierdził. Normalna rzecz, obraza moralności. To będzie już twój trzeci raz. Billy nie odpowiedział. Dobrze pamiętał tamte sześć miesięcy. – Dostaniesz minimum trzy lata, może więcej, jeśli trafi się zły sędzia. Stefan czekał, aż do tamtego dotrze, co powiedział. – Czeka cię też ciężka praca. A przecież nie jesteś już taki młody. – Panie Gillespie, pan nie jest Jimmym Lynchem. – Nie połamię ci rąk, jeśli to masz na myśli. Ale jeśli będę musiał, wsadzę cię do ciupy. – A jakie to ma dla ciebie znaczenie? Vincent nie żyje, prawda? – Co było w liście, który ci przysłał? Billy nie miał dokąd uciec, musiał zacząć mówić. Rozsiadł się na stołku, próbując przypomnieć sobie tamtą noc. – No dobra, błękitni nie przyszli tu tak po prostu. Chcieli dorwać Vincenta. – Tego akurat się domyśliłem.

– Chodził o tego gościa, z którym się spotykał. Napisał do Vincenta kilka listów. Ludzie piszą takie rzeczy, a potem żałują. Vincent oszalał na jego punkcie. Od wsadzania w tyłek do prawdziwej miłości! Jezu! To nie był po prostu jakiś tam koleś. Nie wiem, co się stało, ale chciał odzyskać te listy. Błękitni właśnie po nie przyszli. Wystarczyło, żeby Vincent im je przekazał, ale on nie wiedział, że to ten jego kochaś nasłał na niego tych skurwieli. Myślał, że chroni kolesia, kryjąc go. Więc uciekł. Wsadził listy w cholerną kopertę i wysłał je do mnie! Nie będą szukać dwa razy w tym samym miejscu! Tak mi napisał. – A więc jednak wrócił tu tamtej nocy? – Nie. Listy przyszły parę dni później, ale on się nie pojawił. – Gdzie są teraz? Billy Donnelly nadal nie chciał powiedzieć. – Ty wiesz, prawda, Billy? – Dałem je sierżantowi Lynchowi. Nie wiem, skąd się dowiedział, że są tutaj, ale wiedział. Zatrzymałem je. Myślałem, że Vincent wróci. Mogłem je po prostu spalić, ale nie byłem w stanie. Dla faceta, który je napisał, nie miały żadnego znaczenia, ale dla Vincenta były wszystkim. Jimmy Lynch pojawił się rok później, pytając o Vincenta i o listy. Nieważne, co bym nie mówił, on wiedział. Więc wsadził mnie do pudła. Przetrwałem pół roku. I po co? Vincent już od dawna nie żył. Ale z drugiej strony, sądziłem, że… – Czy Jimmy przyszedł tu tamtej nocy z błękitnymi? – Nie, był w jebanym IRA, zanim został Harriersem Broya, co nie? Nie wiem, kim byli tamci. – A co z kolesiem, który napisał listy? – Nie znałem nazwiska. Wiedziałem tylko to, o czym powiedział mi Vincent. Był jakimś nauczycielem, ale nie w szkole… tylko na uniwersytecie. Na dodatek ten skurwiel był księdzem. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

11

ADELAIDE ROAD Pociąg z Baltinglass dotarł do Kingsbridge tuż po dziesiątej następnego ranka. Do Bożego Narodzenia został ledwie tydzień. Tom przyjechał do Dublina razem z dziadkami, a Stefan wziął sobie wolne. To był dzień na gapienie się na wystawy sklepów na Grafton Street i O’Connell Street, oglądanie choinek i świątecznych lampek, kupowanie drobiazgów, które włożą pod drzewko w jadalni w Kilranelagh. Dzień jedzenia obiadu w restauracji domu towarowego Clery’s i picie herbaty w Bewley Café. Szczególnie sporo czasu spędzą przed jedną konkretną wystawą, na lewo od zegara przed Clery’s, gdzie wciąż stał trójkołowiec otoczony błyskotkami i świecidełkami, żołnierzami, lalkami, bębenkami i misiami. Tego popołudnia Stefan i Tom byli w Bewley, gdy odnalazł ich Dessie MacMahon. Udając, że mają coś innego do roboty, David i Helena robili świąteczne zakupy dla Toma i Stefana, zaś Tom i jego ojciec też kupowali im upominki. Trzeba było raz jeszcze bardzo powoli przejść obok wystawy Clery’s, raz jeszcze spojrzeć na trójkołowiec, co Tom zrobił z godnym podziwu zdecydowaniem, przekonując samego siebie, że Mikołaj nie zdoła zawlec go aż do Baltinglass. Dessie podszedł do ich stolika z filiżanką i dzbankiem i przysiadł się. Nalał sobie herbaty z filiżanki. Była mocna, czarna i chłodna, ale wszystko da się wypić, jeśli dosypie się odpowiednią ilość cukru. – Dzwoniła do nas. Już trzy razy dzisiaj. Spojrzał na stojący na środku stołu kokosowy makaronik. – Możesz go zjeść, jeśli chcesz, Dessie – odezwał się Tom. – Cóż, skoro jest do wzięcia. – Nie trzeba mu było dwa razy powtarzać. – Chyba jest na ciebie trochę wkurzona. Jezu, ależ ohydna ta herbata! – Dessie, teraz jestem zajęty. Później do niej zadzwonię. – Jest w synagodze przy Adelaide Road razem z panem Fieldem. Załatwiają pogrzeb i tak dalej. Przynajmniej wybierała się tam. Wyciągnął papierosa i zapalił go. – Chciała się z tobą widzieć. Uśmieszek Dessiego pomału zaczynał irytować Stefana. – Miała mi coś do powiedzenia? – Moim zdaniem ona zawsze ma coś do powiedzenia. – Mrugnął do Toma. Tom parsknął śmiechem, mimo że nie miał pojęcia, z czego się śmieje. W ciągu tego dnia Stefan ani razu nie pomyślał o Hannah, ale teraz znów utkwiła mu w głowie. Chciał się z nią zobaczyć i to jako on, a nie jako detektyw sierżant

Gillespie. Chciał być tym, kim był teraz, siedząc tutaj z synem. Reszta była tylko jego pracą. Wciąż prawie nic o sobie nie wiedzieli. Był też pewien, że i ona bardzo chce go zobaczyć. To dlatego wciąż wydzwaniała. Do spotkania z rodzicami na Kingsbridge Stadion zostały jeszcze dwie godziny. Rzucił okiem na leżący na talerzu obok rachunek i zaczął szukać po kieszeniach kilku szylingów i półkoronówki. Gdy on i Tom wstali, Dessie nawet się nie ruszył. Zawołał kelnerkę. – Kochana, mogłabyś mi przynieść nowy dzbanek herbaty? Ta do niczego się nie nadaje. Tramwaj na Adelaide Road stanowił kolejny element dnia Toma w Dublinie, siedzenie na górze, patrzenie na ulice i wędrujących po nich ludzi, było dla niego swoistą rozrywką. Gdy szli wzdłuż szeregowców w stronę synagogi, zaczęło padać. Hannah czekała na schodach dużego czerwono-białego budynku z cegły. – To jest Tom. Tom, to Hannah. – Cześć. – Tom zdawał się nieco zawstydzony, nie przywykł do poznawania nowych ludzi. Hannah uśmiechnęła się, wyczuwając, że chłopak jest zmieszany. – Cudownie cię poznać, Tom. Dobrze się dziś bawisz? – Tak. Byliśmy w Clery’s. – Oglądaliście zabawki? Cóż, to już chyba najwyższa pora, no nie? Tom był bardzo poważny. – Byłaś kiedyś w Clery’s? – Owszem, wiele razy. Ale nie pamiętam, kiedy ostatnio. – A widziałaś tam rower? – Nie, nie wydaje mi się. – Jest na wystawie, na prawo od zegara. To trójkołowiec. – Mam go obejrzeć, jak znowu tam będę? Tom sądził, że powinna. Spojrzała na Stefana i mrugnęła okiem. Wiedziała już o trójkołowcu. Stefan chętnie patrzył w jej bystre oczy. Tom zaczął się uśmiechać, a jego nerwowość zniknęła. Polubił ją. Deszcz lał coraz mocniej. Hannah wzięła Toma za rękę. – No chodź, bo będziecie przemoczeni do suchej nitki. – Zachichotała. – Wszyscy będziemy! Pobiegła po schodach, ciągnąc Toma ze sobą. Stefan popędził za nimi. Lało już jak z cebra. Gdy wchodzili, instynktownie sięgnął po kapelusz, by go zdjąć. Hannah z uśmiechem dotknęła jego ramienia, wkładając mu kapelusz z powrotem na głowę. – Tu jest na odwrót. Nie zdejmuj go! Tom rozejrzał się po mrocznym wnętrzu wypełnionym rzeczami, których nie znał, ale przez to, że przypominało kościół, nie czuł się tu obco. Pachniało tu też jak w kościele.

– Tatusiu, to kościół? – Tak, żydowski kościół. Tom obserwował wymijające ich dzieci, całe przemoczone. – Przepraszam, zapomniałam, że dziś masz wolne – rzekła cicho Hannah. – Mam nadzieję, że ci go nie zepsułam. Trzeba było nie zwracać na mnie uwagi! – Nie ma problemu – Czuł, że jest nieco zawstydzona. Może przez to, że byli w synagodze, może dlatego, że stali na rozstaju między tym, co w ich relacji osobiste, a tym, co czysto zawodowe. Wyminęła ich kolejna grupa dzieci. Tom bacznie wodził wzrokiem po wnętrzu, rzędach ław i wysokim balkonie, ale wciąż wracał do dzieci w jego wieku lub starszych, tłoczących się przed Torah Ark, przed kandelabrem, śmiejących się z opowiadanej przez rabbiego historii Chanuka. – Też możesz posłuchać– powiedziała łagodnie Hannah. Tom popatrzył na Stefana z powątpiewaniem. – No dalej. – Złapała go za rękę i poprowadziła w stronę dzieci. Stefan ruszył za nimi. Widział, że wątpliwości Toma szybko odeszły w niepamięć. – To jest Chanuka – ciągnęła. – Opowiada o bardzo, bardzo złym królu i ludziach, którzy strącili go z tronu i odprawili z królestwa. Zapalamy świece, żeby to upamiętnić. – Przyciągnęła wzrok rabbiego i delikatnie popchnęła Toma do przodu. – Jak ci na imię? – spytał rabbi. Tom obejrzał się na ojca, szukając jakiegoś wsparcia. Stefan skinął głową. – Ojcze, to jest Tom. Inne dzieci zachichotały. Tom nie wiedział, czemu, ale to było wystarczająco przyjacielskie i pogodne, więc sam też się uśmiechnął. – W porządku, Tom. Najpierw bitwa, potem cud. Cóż, jeśli już Bóg decyduje się obdarzyć nas cudem, liczy, że zrobimy coś w zamian. To właśnie bitwa. Myślę, że to uczciwe, a ty? Mamy nikczemnego króla, bardziej nikczemnego, niż możesz sobie wyobrazić. Nazywał się Antiochus. – Inne dzieci zaczęli syczeć i buczeć. – Mamy też bohatera Judę Machabeusza, który walczy ze złym królem, chcąc ocalić Jeruzalem. Był dzielnym człowiekiem, a jego żołnierze wykazywali się równie wielkim męstwem, jednak było ich niewielu, więc na początku Antiochus i jego potężna armia przegnali ich na wzgórza. – To jak Michael Dwyer i Sam MacAllister – stwierdził Tom. – Ukryli się w górach, za naszą farmą, walcząc z red coats. – Tak, to było podobne, Tom. I tak jak Michael Dwyer, Juda i jego ludzie nie mieli broni ani jedzenia, nie mieli się też gdzie ukryć. W Jeruzalem żołnierze szalonego króla wyrzucali ludzi z domów, a w świątyniach Pana stawiali pomniki greckich bogów. – Więcej syczenia i buczenia, Tom też się dołączył. – Wszyscy sądzili, że wojna się zakończyła, a zwycięzcą został Antiochus! Hannah i Stefan wycofali się w stronę drzwi.

– Jest zupełnie jak ty – powiedziała cicho. – To dobrze? – Powiedziałabym, że nie najgorzej. Milczeli przez chwilę. Wydawało się, że nie jest dziś zbyt rozmowna. – Chciałaś ze mną pomówić, Hannah? – Chciałam się dowiedzieć, czy wiadomo już coś więcej? – Nie, nie mamy nowych wieści. – Jej pytanie było zaskakująco niejasne. Zadawała je przecież każdego dnia. Myślał, że ma mu coś do powiedzenia, skoro dzwoniła trzy razy. I nie był do końca przekonany, czy naprawdę zapomniała o tym, że wziął dziś wolne. Wiedział, że chodzi o coś jeszcze. – Stefan, wiem, że nadal nie mówisz mi wszystkiego. Staram się to zrozumieć, ale jednocześnie czekam na więcej. Myślę, że jesteś mi to winien. Poczuł się zaskoczony, wręcz zraniony. To brzmiało tak, jakby używała ich wspólnej nocy jako szantażu. Ale gdy tylko spojrzał w jej głębokie oczy, jej szczerość i otwartość powiedziały mu, że wcale tak nie jest. Wierzyła po prostu, że jest jej winien prawdę, cokolwiek to znaczyło. I ta jego część, która nie była policjantem, mówiła mu, że ona ma rację. Ale pozostawało coś jeszcze, coś innego wiązało się z jej dzisiejszą nieznaną mu wcześniej niezręcznością. – Coś się stało? – zapytał, starając się odgadnąć wyraz malujący się na jej twarzy. – Chodzi o to, że muszę wyjechać. I dlatego chciałam z tobą pogadać. Starała się wyrzucić z siebie te słowa, jakby wcale nie były ważne, jednak jej twarz mówiła co innego. Wcale nie podobało jej się to, o czym mówiła. – Dokąd wyjechać? – Muszę wyjechać z Irlandii. To była ostatnia rzecz, jakiej by się spodziewał. Nie było powodu, by Hannah musiała opuszczać Irlandię, ale to też nie pasowało mu do przebiegu ich spotkania. Od początku całą uwagę skupiła na Susan Field. – Chcesz powiedzieć, że wracasz do Palestyny? – W końcu tak. Ale najpierw muszę jechać do Anglii. Muszę tam coś załatwić. To brzmiało tak, jakby chciała go spławić. Mówiła mu tylko część prawdy. Dotarło do niego, że nigdy nie pytał, czym się zajmuje. Więc mu nie powiedziała. Znów uderzyło go, jak mało wiedział na jej temat. Wiedział o śmierci jej przyjaciółki. Wiedział co nieco o jej dzieciństwie – z listów Susan i godzinnej rozmowy w pubie. Wiedział, że w Palestynie był jakiś mężczyzna, Benny, mieli sad z pomarańczami. To niezbyt wiele. Może wcale nie chciała, by wiedział za dużo. – Wracasz do pomarańczy? – Uśmiechnął się, próbując obrócić to w żart. – Co? – Twój narzeczony chyba uprawia pomarańcze? Podeszła bliżej. To wcale nie było dla niej łatwe. Chciała mu powiedzieć, jak

ważny jest dla niej. Chciała, by zrozumiał, że miała powody, by wyjechać. Ale nie mogła mu ich wyjaśnić. Jeszcze nie teraz. – Przepraszam. Nie zamierzałam zostać tu na długo. – Szkoda, że o tym nie wiedziałem. Śmiech dzieci wypełnił synagogę. Wiedział, że miała do powiedzenia znacznie więcej. Ale wiedział też, że mu tego nie powie. – Chcę wiedzieć, co się stanie. – Oczywiście. Jeśli tylko powiesz, gdzie… – Jeśli coś znajdziesz, mój ojciec będzie wiedział, jak się ze mną skontaktować. Nie chciała mu nawet zostawić adresu. – Stefan, ja wcale nie chcę wyjeżdżać. – Kiedy jedziesz? Przez chwilę zastanawiała się nad odpowiedzią. – Pojutrze. – Tak po prostu? – Nie – odparła, kręcąc głową. – Możemy się spotkać dziś wieczorem? Wziął głęboki oddech i skinął głową; wciąż jednak był zaskoczony. – Dziękuję – powiedziała, łapiąc go za rękę. Spojrzał na nią, nie wiedząc, jak rozumieć jej zachowanie, i nagle przypomniał sobie, która jest godzina i że mają pociąg, a rodzice czekają na Kingsbridge Station. Nie mieli już czasu na rozmowę. – Muszę zabrać Toma na dworzec. Moi rodzice tam będą. – Będę dziś wieczorem w Neary’s. – Puściła jego rękę. Wrócili z powrotem do grupy dzieci, które zgromadziły się wokół menory. Rabbi trzymał zapalony shammus, świecę, która stała pomiędzy ośmioma innymi, i wypowiadał słowa błogosławieństwa. Hebrajskie słowa brzmiały obco zarówno dla Stefana, jak i dla Toma, choć Stefan usłyszał podobne zdania wypowiadane nad ciałem Susan Field. Dla Toma były równie niezrozumiałe co słyszana na niedzielnej mszy łacina, założył więc radośnie, że to ten sam język. Rabbi, mówiąc, zaczął tłumaczyć słowa dla Toma: „Barukh atah Adonai, Eloheinu”. Bądź błogosławiony, Panie Boże. „Melekh ha’olam”. Królu świata. „She’asah nisim la’avoteinu bayamim haheim baziman hazeh. Amein”. Który dałeś cuda naszym ojcom w tej porze. Amen. Podał shammus najmłodszemu z dzieci, potem zaś Tomowi, kierując jego dłoń ku piątej świecy, pozostałych nie będą dzisiaj zapalać. Gdy rabbi zabrał shammus i postawił na środku menorę, Tom przeżegnał się i skłonił głowę. Inne dzieci znów zachichotały radośnie, ale on nawet tego nie zauważył. Stefan położył dłoń na ramieniu syna. Wiedział, za kogo teraz modlił się w myślach Tom.

Hannah i Stefan znowu usiedli tej nocy w Narys. Dopiero drugi raz umówili się na takie spotkanie. Wiedział też, że to będzie ostatni raz. Nie chciała rozmawiać o wyjeździe z Irlandii ani o tym, dokąd się wybiera, więc nie pytał. Obydwoje mieli świadomość, że niektórych rzeczy sobie nie mówią i nie mogą powiedzieć. I wtedy dość niespodziewanie spytała go o Maeve. Był zaskoczony, że dzięki temu wszystko stało się prostsze. Powiedział Hannah o wycieczce na biwak w góry i o tej nocy nad jeziorami w Glendalough. I o tym, jak obudził się nad ranem i zobaczył, że jest sam w namiocie, tylko ze swoim dwuipółrocznym synem. Wiedział, co robiła Maeve. Pływała w jeziorze. Pływali razem poprzedniego wieczoru. Lecz gdy wyszedł z namiotu, nigdzie jej nie widział. Dopiero w południe znaleziono jej ciało. Już nigdy się nie dowie, czy to przez zimną wodę, skurcz, czy po prostu odpłynęła za daleko od brzegu. Utonęła. To było tak samo nagłe, jak bezsensowne. Dobrze opowiedział historię śmierci Maeve. Zbyt wiele razy już ją opowiadał, by coś zepsuć. Czasami, nawet teraz, czuł, jakby to była tylko opowieść, opowieść kogoś innego. Ledwie sobie uświadamiał, że przez większą część wieczoru to on mówił, a ona milczała. Gdy słuchała, wydawała się bardziej zrelaksowana. Kilka razy zaczynała mu mówić o Palestynie lub jej nieudanych próbach uprawiania pomarańczy, ale potem wybuchała śmiechem i milkła, jakby zrezygnowała po namyśle. Wyglądało na to, że stara się rozdzielić Irlandię i Palestynę. Żadne z nich nie chciało też rozmawiać o przyszłości, nawet o kolejnym dniu. Ale to nie miało znaczenia, liczyło się tylko to, że tego wieczoru byli razem. To było wszystko, co teraz mieli. Kiedy wyszli z pubu, wzięła go pod ramię. A on nie zapytał, czy chce wracać do domu. Następnego dnia Stefan Gillespie siedział na górze w salonie niskiego georgiańskiego domu pod numerem trzydzieści dwa na Fitzwilliam Place. Nie zapomniał rozmowy, którą prowadził z porucznikiem Cavendishem w pociągu do Baltinglass. Nie zapomniał o tym, że Dessie MacMahon obserwował, jak Cavendish z jakimś drugim przeszukiwali dom Kellera dwa dni po wyjeździe aborcjonisty z Irlandii, ani że Dessie podążył za nimi na Fitzwilliam Place. Teraz, gdy w sprawie ojca Byrne’a trafił na ścianę, przyszła pora, by sprawdzić, co da się wyciągnąć z operacji Wywiadu Wojskowego, o której nie wiedział nikt inny, nawet Dessie. To, że G2 zainteresowało się Hugo Kellerem, miało według opowieści Cavendisha sens, ale zbyt wiele łączyło detektywa sierżanta Jimmy’ego Lyncha ze śledztwem. Lynch łączył się nie tylko z Kellerem, ale i z Vincentem Walshem. W kominku strzelał ogień, a przy oknie stała choinka obwieszona czymś, co bez wątpienia było ozdobami zrobionymi przez dzieci. Kiedy porucznik Cavendish przyniósł tacę z herbatą, Stefan usłyszał dziecięce głosy i tupot stóp na podłodze piętro wyżej. Ani Cavendish, ani starszy mężczyzna nie mieli na sobie mundurów. Wydawali

się tylko trochę zdziwieni, gdy zobaczyli go w drzwiach. Cavendish zapytał, jak ich odnalazł, ale Stefan nie odpowiedział. Dobrym pomysłem wydało mu się zasugerować, że ktoś bardziej zmyślny niż Dessie MacMahon wyśledził ich z Merrion Square. Zakładał, że znajdzie tutaj jakieś biuro wojskowe, ale zamiast tego trafił do domu kapitana Gearóida de Paora. To przypomniało mu, czego zdołał się już dowiedzieć na temat operacji G2, czymkolwiek była. To był haczyk, na który mógł złapać tamtych. Porucznik leżał na sofie z końskiego włosia, która od dawna nie widziała już tegoż włosia. Stefan wiercił się w fotelu ze złamaną sprężyną. Starszy mężczyzna, de Paor, siedział przy ogniu, trzymając papierosa, którego nawet nie palił, był wysoki i ciemny, ze schludnie przyciętymi wąsami. Gdy Stefan wszedł do pokoju, pisał kartki z życzeniami na święta. Słuchał tego, co mówi mu detektyw, jakby nie do końca rozumiał, co to może mieć z nim wspólnego, lecz Stefan nie dał się zwieść jego życzliwemu uśmiechowi. Patrzył mężczyźnie w oczy, a one nie były już tak miłe. Jeżeli da się znaleźć coś użytecznego, wyciągnie to i włoży w teczkę. – Intrygujące, ale nie jestem pewien, jak możemy panu pomóc, sierżancie. – Może mi pan powiedzieć coś więcej na temat Hugo Kellera, sir. – A co chce pan wiedzieć? – Może zacznijmy od tego, gdzie teraz przebywa. – Nie wiemy więcej od pana. Z tego, co ustaliliśmy, jest w Niemczech. On nie budzi naszego zainteresowania, a poza tym i tak wyjechał z kraju. – Jeśli Susan Field nie wyszła żywa z jego kliniki, można to uznać za zabójstwo. – Też tak uważam. – Ale nie wygląda pan na zmartwionego, kapitanie. – Jeśli odpowiada za śmierć kobiety, powinien za to zapłacić. A czy naprawdę odpowiada, nie mam bladego pojęcia. To pańskie zdanie. Oczywiście z uwagi na dwa ciała, sprawa staje się bardziej skomplikowana. Ale z tego, co pan mówi, nie ma specjalnie połączenia między mężczyzną a kobietą. Gdy już wszystko zostanie wyjaśnione, zrozumie pan, że nie ma to nic wspólnego z Wywiadem Wojskowym. – Może i nie, ale ma coś wspólnego z Wydziałem Specjalnym. Dwaj oficerowie spojrzeli na niego. – Detektyw sierżant Lynch zadał sobie wiele trudu, by odzyskać listy należące do Vincenta Walsha – ciągnął Stefan. – Jimmy zdobył się nawet na krzywoprzysięstwo, żeby wsadzić kolegę Walsha do celi w Mountjoy. To było ponad rok po zniknięciu Walsha. Teraz przewraca Dublin do góry nogami dla zapisków Kellera, czy co tam się znajduje w tej jego książeczce. Zakładam, że to właśnie dlatego przeszukaliście lokal na Merrion Square. Tak swoją drogą, Jimmy nie jest na tyle głupi, żeby tego nie znaleźć. Problem w tym, że wciąż się na niego natykam. I nie wiem, dlaczego. – Tu panu nie pomogę. – De Paor się uśmiechnął. – Wygląda na to, że nikt mi z niczym nie pomaga. A jeśli chodzi o mojego

inspektora, jest dokładnie na odwrót. Więc muszę sobie radzić sam. – To godne podziwu, sierżancie. Nadal jednak nie widzę… – Chcę odnaleźć Hugo Kellera. – Jak podejrzewam, łatwiej powiedzieć niż zrobić… – Co w nim jest, kapitanie? W tym zeszycie? – Stefan nie miał zamiaru tak po prostu odpuścić. De Paor zapalił kolejnego papierosa, którego nie miał zamiaru wypalić. Spojrzał na porucznika Cavendisha, a ten wzruszył ramionami. Kapitan nie odpowiedział. – Drzwi Kellera, oto przed czym zatrzymało się moje dochodzenie dotyczące śmierci Susan – ciągnął Stefan. – To ślepy zaułek. I na dodatek bardzo w nim tłoczno. Jest tu Wydział wyciągający Kellera z celi i podrzucający kobietę, której nie znają, do klasztornej pralni. Jest dyrektor Muzeum Narodowego odwożący ulubionego aborcjonistę Londynu do Dún Laoghaire po nazistowskim przyjęciu w Shelbourne. Są detektywi, którzy biją rozmaitych ludzi, także innych detektywów. Jest też wywiad wojskowy włamujący się na miejsce zbrodni i śledzący ludzi z Wydziału po całym Dublinie. O mnie nawet nie wspominając. Cokolwiek knuje Jimmy Lynch, nie liczy pan chyba na to, że uwierzę, iż dostaliście rozkaz śledzenia funkcjonariuszy Wydziału, prawda? Myślę, że działacie na własną rękę. A może czegoś nie zrozumiałem? Kapitan cisnął papierosa w ogień i wstał. – Sierżancie, sądzi pan, że wybuchnie wojna? – Czyżby Anglicy mieli tu wrócić? – Mam na myśli Europę. – Według Herr Hitlera – nie. Czyż to nie ostatnia rzecz, której pragnie? – Pochodzi pan z niemieckiej rodziny, panie Gillespie. Stefan był zaskoczony. Stało się jasne, że go sprawdzili. – Zawsze dobrze wiedzieć, kto jest kim, sierżancie. – Rozumiem. Cóż, babcia była Niemką. – Interesuje się pan tymi sprawami? – Kapitanie, do rzeczy. – Czy to naprawdę ostatnia rzecz, której chce Herr Hitler? – Zależy od tego, do kogo mówi. – Stefan się uśmiechnął. Cavendish wybuchnął śmiechem. – Trafne! – A co pan sądzi o nazistach? – ciągnął kapitan. Stefan uświadomił sobie, że teraz to on jest przepytywany. – Ma pan jakąś opinię? – Moja matka nadal dostaje świąteczne kartki od kuzynów. Od dwóch lat jest na nich namalowana swastyka. Nie stawia ich jednak w widocznym miejscu. Nie szukam Hugo Kellera dlatego, że jest nazistą. To jego sprawa.

– Wszędzie, gdzie są Niemcy, jest też partia nazistowska – powiedział de Paor, wyglądając na ulicę. – Jak pan wie i tu mamy jej odłam, kierowany przez Herr doktora Adolfa Mahra, kiedy nie jest zajęty godną podziwu pracą archeologa jako dyrektor Muzeum Narodowego. Oczywiście był pan na ich imprezie z okazji Weinachtsfest. W Shelbourne. – Nie miałem jednak zaproszenia. – Może za rok. – Obawiam się, że znajdę kilka lepszych rzeczy do roboty. – Wszyscy lubią flagi i mundury, prawda, panie Gillespie? Też mamy bzika na tym punkcie, trencze i paski Sama Browne. Ale jeśli chodzi o partię nazistowską, to jest w tym coś więcej. Każdy Niemiec w Irlandii, czy to studiujący, czy pracujący, ma należeć do partii. Nie ma tutaj żadnego wyboru. Jest też młodzież Hitlera, trochę tacy skauci, dużo chodzenia na wycieczki i pieczenie kiełbasek nad ogniskiem. Ale nikt nie zapisuje się do partii dla zabawy. Nie wiem nawet, czy to by była dobra zabawa. Trzeba wykonać określoną pracę. Trzeba zarobić na utrzymanie. – A kim był Keller, partyjnym aborcjonistą? – zapytał Stefan. – Nie licząc wydarzeń kulturalnych i kółka gospodyń? Chodzi o informacje. Po pierwsze zbiera się informacje na temat Niemców mieszkających w Irlandii. Jeśli nie są członkami partii, to dlaczego? Jeśli są jej przeciwni, kim są, z kim spędzają czas, kim są ich przyjaciele, czy mają jakieś rodziny w Rzeszy? Jest też masa informacji o nas. Kto jest kim? Kto uważa, że Adolf Hitler to pępek świata? Kto sądzi, że nowe Niemcy są rajem na ziemi? Kto chce utrzymać ciche kontakty przez kanał? Gdzie są socjaliści i komuniści? Gdy nadejdzie odpowiedni moment, kto będzie podkładał bomby na ziemi, gdy inne będą spadać z nieba? – Mówisz o O’Duffym i błękitnych? Nie są przypadkiem skończeni? – Albo „Kaput”, jak powiedzieliby nasi przyjaciele. Nie, błękitni to już dawne dzieje. I tak nigdy na wiele nie liczyli, prawda? To IRA próbuje się teraz dogadać z nazistami. De Valera mógł zapomnieć, że trudności Anglii to szansa Irlandii, ale oni nie zapomnieli. Dev mógł porzucić IRA, ale niektórzy z jego dawnych przyjaciół już myślą o wojnie, której nikt się nie spodziewa. Mahr ma pewnie dłuższą listę tych gości, niż ta, którą my dysponujemy. Nie żeby ktoś w kulturalnym towarzystwie mówił o tym głośno. – A zatem szpiegujecie szpiegów? – Z pewnością Herr Mahr byłby w szoku, naprawdę w szoku, słysząc, że ktoś używa słowa „szpieg”. Kilka razy jadłem z nim kolację. Ten facet darzy Irlandię wielką miłością. Podziwia też Deva. Jednak oni wszyscy wiedzą, że coś się święci, każdy nazista, z którym pogadasz, a gdy butelka brandy kilka razy okrąży stół, można to poczuć. A gdzieś coś nadchodzi i to znaczy, że Anglia dostanie, na co zasłużyła. Mahr robi to, co powinien. Zbiera informacje i wysyła je do domu. I z pewnością ma

w sercu interes zarówno Niemiec, jak i swojego nowego domu. – I Keller jest tego częścią? – Keller to jeszcze inny przypadek, sierżancie. Raczej jest nazistą nie w większym stopniu niż to konieczne. Dla niego te informacje to czysty biznes. Zapewnił tu sobie dobre życie, dostarczając usług, których państwo zabrania. Przy okazji zebrał masę informacji o rozmaitych osobach, które czerpały korzyści z tych usług. Aborcja to główna sprawa, ale są też inne, od prowizji za antykoncepcję po leczenie chorób wenerycznych, które ludzie wolą ukrywać przed swoimi lekarzami. Herr Keller wysoko się ceni, więc robił interesy głównie z majętnymi ludźmi. Ale to nie wszystko. Wiele osób wisi mu przysługę. Szantaż rodzi szantaż, a w ten sposób dostaje się coś, za co nie można zapłacić. Na wszystko jest rynek. – Więc sprzedaje też informacje Wydziału? – Powiedzmy, że ręka rękę myje. – Ale to chyba sprawa sięgająca wyżej niż kompetencje Jimmy’ego Lyncha, prawda, kapitanie de Paor? – Bez wątpienia. Ale do sprawy trzeba brać się od właściwej strony. Keller nie pracował dla Lyncha, tylko Lynch dla Kellera. – I nikt w Wydziale o tym nie wiedział? Cavendish pokręcił głową i to on odpowiedział. – Na pewno Keller dał mu dość informacji, by utrzymać jego dobry nastrój. Więc jeśli ktokolwiek pytał Lyncha o Kellera, zawsze mógł twierdzić, że jest jego informatorem. Stefan przez chwilę się nad tym zastanawiał. Pojawiło się jeszcze więcej pytań dotyczących Jimmy’ego Lyncha. – Jak daleko by się posunął, by chronić Hugo Kellera? – To nie byłby pierwszy raz, jak grzebie kogoś w górach – ciągnął porucznik. – Pociągnął za spust przy dwóch egzekucjach ludzi z RIC 1920 roku w Cork. Podczas wojny domowej zastrzelił żołnierza Wolnego Państwa przed Portlaoise. O tych można pisać? To część dumnego wojennego dorobku detektywa sierżanta Lyncha. Ale są też inne. Był jakiś koleś przed Mullingar, który podobno powiedział policji o zasadzce IRA. Siedemdziesięciodwuletni farmer w Kildare, z którym miał sprzeczkę w pubie. O tych dwóch już teraz nie rozmawia. Po prostu zniknęli. Ciał nigdy nie znaleziono. Stefan wzruszył ramionami. – Więc jeśli coś poszło nie tak w klinice Kellera...? Cavendish dokończył jego myśl o Susan Field. – Cóż, nie znalazłby nikogo lepszego niż Lynch do usunięcia ciała. Gdy szedł po schodach do Fitzwilliam Place, Stefan nie był wcale bliżej odszukania Hugo Kellera. A gdyby nawet go znalazł, gdzieś w Niemczech, nikt nie odeśle go do Irlandii, by mogli go tu przesłuchać – a już na pewno nie niemiecka

policja. Jeśli jednak Keller nie przebywał już w Irlandii, to ktoś został – ktoś, kto był jego płatnym informatorem i kto wiedział o listach, które miał ze sobą Vincent Walsh w noc swojej śmierci. Nie było żadnego połączenia między Kellerem a Walshem, ale istniało połączenie między Lynchem a Kellerem i między Lynchem a Walshem. Jeśli śledztwo w sprawie Susan Field zatrzymało się przy drzwiach kliniki Hugo Kellera, sąsiednie drzwi prowadziły prosto do Wydziału Specjalnego w Zamku Dublińskim. Jednakże to wcale nie było bardziej obiecujące niż pierwsza możliwość. Skoro nikt nie pozwolił mu porozmawiać z księdzem, to jakie są szanse, że będzie mógł zacząć śledztwo w sprawie detektywa z Wydziału dotyczące korupcji i prawdopodobnie zabójstwa? Branch było państwem w państwie wewnątrz Garda, pełnym eksczłonków IRA, których metody to odzwierciedlały i którzy byli wobec siebie lojalni. Rozmawiając z tymi ludźmi, ryzykowało się życiem. Przecież w górach było jeszcze sporo miejsca. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

12

WEAVER’S SQUARE Dzień przed wigilią trójkołowiec opuścił wystawę w Clery’s. Pojechał do Baltinglass pociągiem, przez Kingsbridge i Naas, a koń i dorożka Declana Lawlora zawiozły go na wzgórze do Kilranelagh. Rankiem, w wigilię, Stefan, David i Tom wycięli choinkę w lesie rosnącym niedaleko farmy. Tego popołudnia wybrana wcześniej gęś została z entuzjazmem zjedzona przez Stefana, Davida oraz Helenę i – znacznie mniej entuzjastycznie – przez Toma, który przecież sam ją wybrał. Przynajmniej upewnił się, że ptak nie odszedł nieopłakany. Po kolacji, zgodnie ze stałym niemieckim kalendarzem świąt, przyszedł czas na prezenty, a trójkołowiec wycinany z gazet przez Toma wreszcie stał się czymś rzeczywistym. Po zmroku nadal jeździł na nim wokół farmy, gdy David i Helena wyszli na pasterkę do kościoła przy opactwie, a gdy w końcu chłopiec wrócił do domu, zaciągnął swój prezent do kuchni. Ojciec i syn usiedli przy piecu. Stefan zaczął czytać książkę, którą Tom dostał od Davida i Heleny, Mary Poppins, jednak gdy Mary przyjechała ze swoją torbą podróżną, Tom zdążył już zasnąć. Stefan zaniósł go więc na górę. A potem usiadł przy ogniu i długo wpatrywał się w płomienie, nawet po tym, jak David i Helena wrócili do domu i położyli się spać. Na stoliku obok stała butelka Powers. Gdy w końcu poszedł do łóżka, butelka była już do połowy opróżniona. Nastał świąteczny poranek. Święta wciąż były trudne, przypominały o tym pustym miejscu przy ich wspólnym stole. A to, co stało się z Hannah, niczego mu ułatwiało. Parafia, która była domem wikarego i proboszcza, znajdowała się w miejscu, gdzie ziemia za Baltinglass wznosiła się już ku zboczom Baltinglass Hill. Leżała nieco wyżej od kościoła i rozciągał się z niej widok na wschodni kraniec miasta. Był to niewielki budynek, zbudowany tak, jakby nikt nie dbał o jego wygląd. We wszystkich oknach wisiały firanki, mimo że i tak nikt nie mógł zajrzeć do środka. Stefan siedział w pustym pokoju dziennym. Znajdował się tam stół i biurko. Nad pustym kominkiem wisiała rycina Najświętszego Serca Jezusa. Sądząc po ilość i kurzu na podpałce i strzępach gazet w palenisku, od dawna nikt tu nie rozpalał. Nad kominkiem stało pół tuzina kart, nie dostrzegł jednak innych świątecznych dekoracji. Głośne tykanie stojącego zegara roznosiło się po pokoju, jakby było jedynym dźwiękiem w całym domu. Na stole leżały gazety: „The Irish Independent”, „The Wicklow People”, „The Carlow Nationalist”, „The Irish Catholic”, wszystkie nieprzeczytane i nieaktualne. Tuż obok gazet rozłożono kilka ulotek Catholic Truth Society: „Powstań i wybaw: wezwanie do działania”, „Sowiecka wojna przeciw Bogu”, „Tolerancja: zbyt wiele

dobrego”. Stefan przypomniał sobie te same broszury wystawione w domu Jego Eminencji Fitzpatricka na Earlsford Terrace. Otworzyły się drzwi. Do środka wszedł ojciec Carey, poważny i obcesowy jak zawsze. Zamknął drzwi. Przyszło wezwanie dostarczone przez Mary Lawlor, kiedy przyprowadzała Toma z kościoła w święta. Dziś był Stephen’s Day i Stefan zjawił się, jak go proszono. Założył, że znowu chodzi o to, by Tom zaczął w styczniu szkołę. Jednak to już rozstrzygnęli, czego więc ten przeklęty facet chciał teraz? – Nie wypadało mi rozmawiać z panem wczoraj, w święta, sierżancie. Ale moją uwagę zwróciło coś tak niezwykłego, że w pierwszym momencie po prostu nie mogłem w to uwierzyć. A mimo to wydaje się, że to prawda. – Nie mam pojęcia, o co księdzu chodzi. – Tom był z panem w Dublinie tuż przed świętami, czy mam rację? – Owszem. Przyjechał do mnie razem z dziadkami. – Oni też w tym uczestniczyli? Mam nadzieję, że nie. – Wyraz świętoszkowatego oburzenia w każdych innych okolicznościach wywołałby u Stefana atak śmiechu, ale wisząca w powietrzu aura samozadowolenia podpowiadała mu, że coś jest nie tak. Mimo to nie połączył jeszcze faktów. – W czym mieliby uczestniczyć? – Zabrałeś katolickiego chłopca do żydowskiego miejsca kultu? Był skonsternowany, że ojciec Carey w ogóle dysponuje taką informacją. Co świąteczne wyjście Toma i odrobina policyjnej roboty mają z nim wspólnego? Praca Stefana i życie na farmie Kilranelagh rzadko się stykały. Nie żeby się o to starał czy żeby poszukiwał takiej rozdzielności. Tak po prostu było. Jednak te dwa światy przecięły się tamtego popołudnia w Dublinie. Od tamtej pory prawie wcale o tym nie myślał, mimo że stale rozmyślał o Hannah Rosen. Właśnie wtedy, gdy wikary doprowadził te dwa światy do zderzenia, na ich dom spadły konsekwencje tego, co wydarzyło się na Adelaide Road. Tom o tym opowiadał, to oczywiste. Czemu miałby nie opowiadać? To było coś nowego, egzotycznego, coś, co mu się bardzo podobało. Rabbi go rozśmieszył. Stefan w końcu pojął, czemu za świętym bólem malującym się na twarzy ojca Careya, kryła się satysfakcja. Przypomniał mu się zimowy dzień, czternaście lat temu. Miał wtedy piętnaście lat. Tłum mężczyzn, kobiet i dzieci, czterdzieścioro lub pięćdziesięcioro, stał przed zrujnowanym opactwem w Baltinglass, gdy trumnę jego dziadka wnoszono do kościoła. Śnieg spadł noc wcześniej. Cienki lód na rzece Slaney płynącej nieopodal opactwa zaczynał pękać. W tłumie byli najbliżsi przyjaciele dziadka. Trzech mężczyzn weszło do kościoła za tłumem żałobników. Pozostali pochylili głowy, stojąc na położonym obok kościoła cmentarzu, gdzie spuszczano trumnę do ziemi, niektórzy ocierali łzy, ale nie wchodzili do kościoła, ponieważ ich kościół nie był prawdziwym kościołem.

– Słyszałem, że zapalił tam świecę! – W środku były dzieci palące świece. Zawsze, gdy wchodzi do kościoła, pali świecę i modli się za matkę. Nie wiedział, że… – Chcesz mi powiedzieć, że on się tam modlił? – Ksiądz opowiadał im historię z Biblii. Słuchał jej. – I powiedziałeś mu, że tamten mężczyzna jest księdzem, prawda? – No dobrze, rabinem. I niczego mu nie mówiłem. Minęło ledwie kilka minut. Nie zastanawiałem się nad tym. Przepraszam. – Trudno było nie zastanawiać się, jak by to wyglądało, gdyby nie spotkanie z Hannah. W końcu dlatego pojawił się tam w towarzystwie Toma. To przecież mogło poczekać. – Byłeś tam i niczego nie zrobiłeś? – To był taki sam lichtarz jak ten, który stawiamy w oknie na święta, a inne dzieci paliły świece, tak jak my palimy je u siebie w domu. To naprawdę wszystko. Chciał coś powiedzieć, ale uświadomił sobie, że nic, co powie, nie usatysfakcjonuje wikarego. Każde słowo było jak pułapka, na której zatrzaśnięcie się czekał ojciec Carey. – Będę musiał porozmawiać z Tomem. – Ja mu to wyjaśnię. – To za mało. Musi wiedzieć, że jego obecność w tamtym miejscu była czymś złym, a co dopiero uczestniczenie w tym, co się tam działo. Nawet dziecko musi wiedzieć, gdy zostaje popełniony grzech, choćby zrobiło to nieświadomie, i błagać o miłosierdzie. Chłopiec na pewno to rozumie. Na samą myśl, co Tomowi każe przejść ojciec Carey, by chłopiec na pewno pojął, czym jest miłosierdzie, Stefanowi cierpła skóra. Ale pułapki zostały już zastawione, każdy protest uruchomi kolejną. – To poważna sprawa, sierżancie. Naprawienie tego szokującego błędu to jedna sprawa, ale zrozumienie, jak ktoś mógł go popełnić, to co innego. Nawet z punktu widzenia protestanta pańskie zachowanie musi wydawać się nadzwyczajne. Muszę spytać, czy zwykł pan współpracować z Żydami? – Jestem strażnikiem, ojcze, nie ja wybieram, z kim mam się spotykać. – Unikał problemu i wstydził się za siebie, robiąc to. Hannah mu się przyglądała. Widział wyraz jej twarzy. Nie powinien w ogóle odpowiadać na to pytanie. Odpowiadając, przyznał księdzu prawo do jego zadania. – Wiesz przecież, że rzymski katolik nie może wchodzić do miejsc kultu, które nie są katolickie. Ale żydowska synagoga jest szczególnie niepokojąca. Muszę brać pod uwagę twoją ignorancję i tak właśnie robię. – Nie było chyba innego wyjścia niż pozwolić Careyowi na tę tyradę. – Kościół jest atakowany. Atakowane jest chrześcijaństwo. Wiem, że nie jesteśmy odporni na groźbę komunizmu i ateizmu w naszym cichym zaścianku West Winklow, jednak mam wrażenie, jakbyś

sprowadził agentów tych sił w nasze progi, ponieważ Żydzi są właśnie tymi agentami, nie ma co się łudzić. A ty wystawiłeś własne dziecko na ich wpływy. Własne dziecko. Rozumiesz? Stefan świetnie rozumiał. Nie były to słowa wikarego. Głosem i intonacją przypominał Roberta Fitzpatricka. Stefan nie miał wątpliwości, że ojciec Carey słyszał przemówienia tamtego. Mówił słowami Jego Eminencji, jakby chciał je wypowiedzieć już od bardzo dawna. Teraz on był prorokiem. I Stefan nie mógł mu w żaden sposób odpowiedzieć. Anthony Carey miał swój płonący łuk, a Stefan był tym, który podarował mu zatrute strzały. Ksiądz pokręcił głową i zszedł z góry. – Pytanie brzmi, co zrobimy teraz, sierżancie Gillespie. – Przepraszam za to, co zaszło. Ale pan przecież przesadza… – Powiedziałeś mu, że to miejsce należy do ludzi, którzy odwrócili się od Chrystusa, wydali go Rzymianom na egzekucję, ludzi, którzy odrzucili Boga? – Powiedziałem, że w tym miejscu Żydzi się modlą. – Pana syn powiedział synowi pani Lawlor, że Jezus był Żydem. – Miałem mu powiedzieć, że nie był? – Widzę, że z pana prawdziwy człowiek orkiestra. Teraz został pan nawet teologiem. – To żadna teologia. – Nie, oczywiście że nie. Ale mimo wszystko obawiam się, że to zbyt wiele. – Po prostu powiedz, czego oczekujesz… – Brałem pod rozwagę zarówno pańskie uczucia, sierżancie, jak i chłopca. Byłem cierpliwy. Na pierwszym miejscu stawiałem to, że jest pan przede wszystkim ojcem Toma. Czyniłem tak już zbyt wiele razy. On ma też innego Ojca, od którego go oddalasz, czy jest to twoim zamiarem, czy też nie. Od dawna tak czułem. Osobiście nie mam nic przeciwko twoim rodzicom, ale oni nie są odpowiednimi ludźmi do wychowania chłopca w wierze, której, żeniąc się, go powierzyłeś. A nawet gdybyś ty tu był, teraz jestem już pewien, że nie jesteś dla niego takim ojcem, jakiego chciałaby jego matka. – Jak śmiesz! Nic nie wiesz o jego matce! To nie były tylko nerwy, wściekłość wypełniła jego serce i rozrywała mu klatkę piersiową. Mocno zacisnął pięści. – Ciekawe, co sobie myśli, patrząc na nas w tej chwili – powiedział wikary. – Nie masz nawet prawa zastanawiać się, co Maeve mogłaby pomyśleć. Mój Boże, gdyby naprawdę teraz na nas patrzyła, spaliłbyś się ze wstydu. – Podzieliłem się już swoją troską z ojcem MacGuire. – Gdzie jest ojciec MacGuire? – Zawsze ma po świętach tydzień wolnego. Teraz go tutaj nie ma – odparł wikary. – Pewnie, że nie – odparł Stefan. Proboszczowi by się to nie spodobało. Ale to bez

znaczenia. Był starym człowiekiem. Nawet jeśli nie zgadzał się z wikarym, już się o to nie kłócił. – Rozmawiałem z biskupem. A także z pańskim szwagrem w Portlaoise. – Dermotem? A co do cholery ma z tym wspólnego Dermot? – Mają trójkę dzieci, kuzynów Toma. Z radością przyjmą go do siebie. Stefan wytrzeszczył oczy. Nie przewidział, dokąd to zmierzało. Myślał, że ojciec Carey po prostu wykorzystuję sytuację, by się szarogęsić. Ale gdy tylko padły te słowa, wiedział, że to od samego początku było oczywiste. – Nie, w żadnym wypadku. Nie będę nawet o tym dyskutował. – Będziemy o tym dyskutować i jestem pewien, że zrobisz to, co dla Toma najlepsze… – Powiedziałem, nie. – Ja tak tego nie zostawię. – Jezu, na kominku stoi kartka świąteczna od Dermota i Kathleen. „Wesołych świąt, wszystkiego najlepszego w nowym roku, do zobaczenia wkrótce!”. I ani słowa o tym, ani jebanego słowa! Do zobaczenia wkrótce! – Jeśli zastanowisz się nad tą sytuacją… – Nie będę się nad niczym zastanawiał. – Więc chyba muszę wyrazić się jaśniej. Mieszane małżeństwa są nieszczęściem Kościoła. Są wbrew prawu boskiemu i wbrew prawu naturalnemu. Kościół, mimo że daje dyspensę, okazuje swoje niezadowolenie, odmawiając małżeństwu błogosławieństwa. Moim zdaniem nie powinno się w ogóle do takich małżeństw dopuszczać, nawet biorąc pod uwagę zobowiązanie do wychowania dzieci w wierze katolickiej. Ale zobowiązanie zostało złożone, bez względu na śmierć twojej żony. – I ja go dotrzymuję. – Ja tego nie widzę. I biskup również. – Więc co mam zrobić? Rzucić pracę? – Tu nie chodzi tylko o to, byś był na miejscu. Dom chłopca jest nieodpowiedni dla zdrowia młodej i łatwo ulegającej wpływom katolickiej duszy. Mamy mnóstwo dowodów, że nie jesteś zdolny wychować go w wierze, która jest mu przeznaczona. A widok Toma modlącego się w synagodze to więcej, niż Kościół jest w stanie zaakceptować. Powinien zatem być z kuzynami, z bratem swojej matki. Dla jego dobra, jak i pańskiego, radzę z tym nie walczyć. Sądy nie są miejscem dla rodzin. A obiecuję panu, że to i tak skończy się w ten sposób. A jeśli chodzi o szkody dla pańskiej kariery… – Próbujesz mi grozić? – Mówię tylko, co się wydarzy, panie Gillespie. – Obiecałem Maeve… – Nie ma już nic do dodania, sierżancie. Potrzebuje pan czasu, by się uspokoić.

Gdy już tak się stanie, porozmawiamy o tym znowu i spróbujemy coś ustalić. To przecież nie znaczy, że nie będzie się pan z synem widywał. Jednak gdy już pan go odwiedzi, on będzie częścią rodziny, jego rodziny. Pora zrozumieć, że interesy Kościoła i pańskiego syna są dokładnie takie same. Te interesy powinny być więc też pańskimi. Stefan stał bez ruchu, widząc satysfakcję, której Anthony Carey nawet nie starał się ukryć. Wikary trzymał głowę wyżej niż on wyprostowany. – Zawsze tego chciałeś, prawda? – Chodzi tu wyłącznie o to, co słuszne. – Ksiądz potrząsnął głową, marszcząc brwi, jakby naprawdę żałował tego, co musi zrobić. – Nie chodzi wcale o to, czego chcę. – Gówno prawda i ty dobrze o tym wiesz. Carey zacisnął wargi, jeszcze nie skończył. – Podczas mojej pogawędki z kolegą Toma, Harrym Lawlorem, dowiedziałem się, że poszedł pan do synagogi, by spotkać się z kobietą, mam rację? – Uśmiechnął się jak ktoś, kto ma świat u swoich stóp; gdy wpatrywał się w Stefana, jego świętoszkowatość zmieniła się w szyderstwo. – Dzień pracy policjanta, co? Ciekawe, co by na to powiedziała ta pańska Maeve? Stefan walnął wikarego w twarz, słysząc imię Maeve, a nie z powodu drwin księdza. Carey użył jej imienia w kontekście najpodlejszej wycieczki osobistej. Mówił tak, jakby ją znał, jakby była częścią jego wspomnień, które są wyłącznie własnością Stefana. Zatoczył się na biurko, ale nie upadł. Było widać, że odczuwa ból, ale nadal był w stanie się uśmiechnąć. Otarł usta i popatrzył na krew na wierzchu dłoni. To był ostatni błąd Stefana Gillespie. Święta się skończyły. Stefan wrócił do biura detektywów na Pearse Street. List z Gdańska od ojca Francisa Byrne’a dotarł na biurko inspektora Donaldsona z grzecznym oświadczeniem Jego Eminencji Fitzpatricka. To było kompletnym przeciwieństwem ledwie hamowanego gniewu, który okazywał, gdy Stefan pytał go o księdza nieco ponad dziesięć dni temu. Donaldson ustalił wszystko w porozumieniu z Fitzpatrickiem. Pytania Stefana zostały przedstawione tak ogólnikowo, że odpowiedzi, swoją drogą niewiele warte w formie listu, były zupełnie bezwartościowe, a niektórych pytań nawet mu nie zadano. Ojciec Byrne był zszokowany i zasmucony na wieść o śmierci Susan Field, co oczywiste. Była jedną z jego najlepszych i najbystrzejszych studentek. Dla jej rodziny to tragiczna i niezastąpiona strata. Nie znał jej zbyt dobrze, bo nie widzieli się poza salą wykładową, ale polubił ją i miło wspominał. Nie miał pojęcia, skąd mógł się wziąć pomysł, że byli w bliższej, bardziej zażyłej przyjaźni. Nie był w stanie w pełni zrozumieć okoliczności jej śmierci, ale to doprawdy szokujące i modlił się, by zaznała

spokoju. Nie znał doktora Hugo Kellera. I to by było na tyle. Jego Eminencja Fitzpatrick poświęcił jeszcze kilka stron listu na wychwalanie niemal anielskiej uczciwości ojca Francisa Byrne’a. Wyraził też swoje oburzenie, że gardaí chcieli zadawać pytania oparte na fantazjach kobiety wyraźnie zaburzonej. Nie powiedział wprawdzie, że Susan Field sama na siebie sprowadziła ten los, ale nawet nie musiał. To było tak bezcelowe, jak tego chciał inspektor Donaldson. Ale Stefan wiedział, że Francis Byrne ma niewiele do powiedzenia o kobiecie, z którą łączył go namiętny romans, a Robert Fitzpatrick trochę za dużo pisał o mężczyźnie, do którego jeszcze niedawno czuł taki wstręt. – Jezu, Stevie – westchnął Dessie MacMahon, patrząc, jak Stefan po raz kolejny czyta ten sam list. – Wiem – odparł Stefan. – Nawet nie zaczynaj. – Nie chciał myśleć o tym, o czym Dessie próbował z nim porozmawiać. Nie chciał nawet o tym myśleć. – To znaczy: co do kurwy? – Dokładnie: co do kurwy – wzruszył ramionami. Dessie nie miał zamiaru przestać. – On po prostu tak o tym zapomni? – Ojciec Carey nie jest jednym z tych księży, którzy nadstawiają drugi policzek. – A spotkałeś kiedykolwiek takiego księdza? Rozdzwonił się telefon. Dessie MacMahon podniósł słuchawkę. – To inspektor Donaldson. Chce, żebyś zjawił się w jego biurze. Natychmiast. Gdy Stefan Gillespie wszedł do biura inspektora Donaldsona, pierwszą osobą, którą zobaczył, był detektyw sierżant Lynch. I nie był to ten sam Jimmy Lynch, który przewrócił mu pokój do góry nogami. Ten był wykąpany, miał na sobie garnitur, niemal na niego pasujący, i białą – chyba nawet wyprasowaną – koszulę. – Musimy uregulować kwestię tych ciał – odezwał się inspektor Donaldson. – Siadaj, Gillespie. Oczywiście znasz detektywa sierżanta Lyncha. Sierżanci skinęli do siebie głowami. Stefan zdążył już wyczuć, że coś tu nie gra. Lynch nawet się nie uśmiechał. Wyglądał poważnie, był czujny i zatroskany, można by go wręcz pomylić z prawdziwym detektywem. – Zacznijmy od kobiety – oświadczył inspektor. – Wiemy, że była w ciąży. Niestety, sam widziałem dowody na potwierdzenie jej stanu. Sierżant Lynch ustalił, że prawdopodobnie umówiła się z Kellerem na wywołanie poronienia. – To było przed czy już po tym, jak sam to ustaliłem, sir? Donaldson zignorował jego uwagę. – Jak to czasami bywa, pojawiły się komplikacje. Jest bardzo prawdopodobne, że

umarła na Merrion Square. Lynch był ponury, wyglądał na równie zasmuconego tymi okropnymi zdarzeniami co inspektor. – W jaki sposób sierżant Lynch do tego doszedł? – zapytał Stefan. – Sheila Hogan – odparł inspektor. – Keller powiedział jej, co się stało. – Była tam razem z twoim człowiekiem, przecież wiesz. – Lynch podał dodatkową informację, jakby już sama sobie wszystko wyjaśniła. – Mając w klinice martwą kobietę, musiał coś zrobić – ciągnął Donaldson. – Zakładamy, że wsadził ciało do samochodu, wywiózł w góry i tam zakopał. Niestety, obawiam się, że pewnie w przypadku tych pokątnych aborcji to nie był pierwszy taki przypadek. – To właśnie powiedziała Sheila Hogan? Mnie powiedziała coś innego. – Stefan zwrócił się do Donaldsona, patrzył jednak na Lyncha. – Nie znała wszystkich szczegółów, Stevie – odparł ponuro detektyw Wydziału Specjalnego. – Staram się wypełnić luki w zeznaniach, wyciągnąłem z niej tyle, ile byłem w stanie. – Wiem. Przecież właśnie dlatego wylądowała w Mater Hospital. – Wystarczy! – warknął inspektor. – Jimmy, czy zdecydowałeś się nam teraz pomóc z jakiegoś szczególnego powodu? Lynch nie odpowiedział, nie musiał składać żadnych wyjaśnień. – Lepiej skoncentrujmy się na sprawie, proszę cię, Gillespie. – Donaldson spiorunował sierżanta wzrokiem. – Sam też podjąłem pewne działania. Pan Keller musi nam odpowiedzieć na kilka pytań. Wcześniej o tym nie wiedzieliśmy, tak jak sierżant Lynch. Gdybyśmy wiedzieli, nie pozwolilibyśmy mu wyjechać z kraju. Mamy podstawy podejrzewać, że teraz jest gdzieś na terenie Niemiec. – Skoro na prom odwiózł go nasz lokalny szef nazistów, Herr Mahr, po tym jak detektyw sierżant Lynch podwiózł go do Shelbourne na Weihnachtsfest, to chyba dość prawdopodobne. Zgadzamy się w tym względzie? – Niech no coś wyjaśnię, sierżancie. Jest kilka powodów, dla których ta sprawa została przekazana Wydziałowi… Lynch tylko mu się przyglądał, a na jego ustach gościł uśmieszek. – Kurwa, z pewnością! – Zamknij się, Gillespie! James Donaldson walnął pięścią w blat. – Zwrócimy się do niemieckiej policji, by ustalili, gdzie obecnie przebywa Hugo Keller. To nie jest nasza robota. Nie leży w naszym interesie wypytywanie, jakie relacje łączyły Kellera i Wydział, ale możemy przyjąć, że w rejonie ich zainteresowań, w których leży bezpieczeństwo państwa, natykają się na podejrzanych

informatorów, zresztą tak jak pan, będąc detektywem. To nie zmienia faktu, że Keller odpowiada za śmierć młodej kobiety i zrobimy wszystko, by zaprowadzić go przed oblicze sprawiedliwości. – Gówno prawda! – krzyknął Stefan. Jimmy Lynch parsknął śmiechem. Inspektor Donaldson nie. – Wystarczy! Wszystkie informacje, jakie zdobyłeś, masz przekazać sierżantowi Lynchowi. – To dopiero pierwsze ciało. Co z Vincentem Walshem? – Nie trać na to czasu, Stevie. – Lynch odchylił się w fotelu. – Czyżby i to była sprawa Wydziału Specjalnego, co, Jimmy? – Nie, tylko mówię, że chłopak leżał w ziemi od długiego czasu. – A więc go znałeś? – Dowody to nie moja specjalność. – Nie? Stefan przez długą chwilę przyglądał się Lynchowi. Teraz nie było sensu spierać się z Donaldsonem. Nie było nawet sensu zaczynać, skoro inspektor odrzucił konieczność przesłuchania Francisa Byrne’a. Nie było też sensu informować detektywa sierżanta Lyncha, że Billy Donnelly już mu powiedział o listach Vincenta Walsha. Skoro Lynch myślał, że już po sprawie, niech tak myśli. Stefan musiał wiedzieć, co to znaczyło, może zdobędzie coś, czego będzie mógł użyć. – Bliskość tych dwóch ciał wydaje się zwykłym zbiegiem okoliczności. Nic ich nie łączy. – Inspektor Donaldson złożył dłonie na biurku; sprawa była rozwiązana. Mimo że nie cierpiał Wydziału, Lynch się tym zajmie. I będzie po wszystkim. Jednak Stefan jeszcze nie skończył. – Z wyjątkiem tego, że ich czaszki zostały przestrzelone pistoletem do ogłuszania bydła. James Donaldson kiwną głową, zadowolony. Był na to przygotowany. – To tylko wymyślona teoria doktora Waylanda-Smitha. Wiem, że on uwielbia bawić się w detektywa, ale moim zdaniem to zwykłe uszkodzenie czaszek, któremu towarzyszy uszczerbek innych kości spowodowany osunięciem się ziemi. Chyba już nawet sam wycofał się z tego pomysłu. Gdy Stefan wrócił do biura, dołączył do niego Jimmy Lynch. – Nigdy cię specjalnie nie lubiłem, Stevie, ale dziś mnie zaskoczyłeś. – O co chodzi tym razem? – Mam długą listę księży, którym chętnie spuściłbym wpierdol. Nigdy się jednak nie odważyłem. Więc może zrobiłbyś to dla mnie? – Dobre wieści niosą się z prędkością światła. – Kaczor Donald jeszcze nie wie?

– Nie, ale na pewno się dowie. – Też mam taką nadzieje, Stevie. Lynch zszedł po schodach, pogwizdując radośnie. Stefan obserwował jego popisy. Jeśli naprawdę patrzył teraz na zabójcę, to ten był opłacany przez Garda Síochána, by tuszować ich własne przestępstwa. Stefan powoli pomaszerował do biura detektywów, gdzie natknął się na Dessiego MacMahona, który wydawał się bardziej osamotniony niż jeszcze pół godziny temu. – Wzywają cię do kwatery głównej Garda. Komendant czegoś chce. Odwrócili się i ujrzeli w progu nieco oszalałego Donaldsona. Parę minut temu Stefan zostawił go zadowolonego, winszującego sobie, że pozbył się niewygodnych spraw i zapanował nad swoimi detektywami. Parę sekund później miał telefon od komendanta Garda. Wiadomości dotyczące świątecznego wybryku Stefana wreszcie do niego dotarły. – Ty ignorancki, jebany, protestancki ćwoku! Przez okna biura komendanta Stefan widział nagie zimowe drzewa Phoenix Park. Po drugiej stronie biurka siedział komendant, Ned Broy, przewracając kartki cienkiego stosu listów. Jego okrągła twarz była łagodna, krótko ostrzyżone włosy i małe przenikliwe oczka mówiły więcej. Broy był szefem pionu dochodzeniowego już w 1932 roku, gdy Stefan zaczął służbę. Wkrótce potem dostał lepszą posadę, kiedy nowy prezydent, Éamon de Valera, wywalił generała Eoina O’Duffy’ego, wrogiego komendanta odziedziczonego po poprzednim rządzie. W odpowiedzi O’Duffy wypuścił błękitnych na ulice i zagroził, że ruszą na Dublin. Nikt nie wiedział, co zrobią gardaí, jeśli do czegoś dojdzie. Odpowiedzią Neda Broya było wciągnięcie byłych członków IRA do Wydziału. Od razu zostali nazwani Harriersami Broya, po stadzie psów łowczych z Wicklow. Mieli zająć się błękitnymi, gdyby zaszła taka konieczność, ale nikt nie wątpił, że jeśli do czegoś dojdzie, rzucą się na kolegów z Garda Síochána. Tak się jednak nie stało. Teraz to już historia, lecz w Irlandii historia nigdy nie odchodzi w niepamięć. Stefan rozmyślał nad rozmową na Pearse Street. Jimmy Lynch był jednym z Broy Harriers. Był człowiekiem Neda Broya. Rozległo się pukanie do drzwi. Do środka wszedł starszy ksiądz. Ojciec Michael McCauley był kapelanem Garda. Broy gestem kazał mu usiąść. – Zna pan ojca McCauleya, sierżancie? – Niezupełnie, sir. – Jestem tu, by się za pana modlić, sierżancie. – Ksiądz uśmiechnął się krzywo. – Złamał pan wikaremu nos, wie pan o tym? – spytał komendant. – Nie wiedziałem, sir. – Poinformował mnie o tym jego biskup. O tym i o wielu innych sprawach. – Nie mam żadnego usprawiedliwienia, sir.

– Tego bym nie powiedział. Dziś rano sprowadziłem pańskiego ojca na komisariat w Baltinglass. Rozmawiałem z nim przez telefon. Znałem go w DMP. Stefan spojrzał na Broya zaskoczony. Nie był świadomy dawnych powiązań między jego ojcem a komendantem, ale gdy ojciec odszedł z Dublin Metropolitan Police, przed wojną o niepodległość, Ned Broy był jednocześnie szpiegiem IRA i detektywem. David Gillespie zawsze powtarzał, że zrezygnował, ponieważ nie chciał wybierać. Ale jeśli to była prawda, jeśli nigdy nie zastanawiał się nad dokonaniem wyboru… A może po prostu żadnego wyboru nie było? Stefan nigdy nie brał pod uwagę takiego obrotu spraw. – To było dawno temu, ale mam powód, by go pamiętać. – Przeszłość zawisła nad nimi na chwilę. Komendant nie miał zamiaru rozwijać tej myśli. – Chodzi o to, że wiem, o co wam poszło. – To w czymś pomoże, sir? – Nie. Bo i tak to najgłupsze, co mogłeś zrobić. – Prowokował mnie. Myślę, że chciał, bym to zrobił. – To by mnie nie zdziwiło. A ty dałeś mu dokładnie to, czego chciał. Stefan skinął głową. Sam zdawał sobie z tego sprawę. Broy zwrócił się do kapelana. – Znasz tego ojca Careya? – Nigdy go nie spotkałem, ale popytałem tu i tam. Robił takie rzeczy już wcześniej. W ostatniej parafii skarżono się, że nie chce sankcjonować mieszanych małżeństw, nawet mimo udzielonej dyspensy, zachowywał się też obraźliwie względem pastora z Kościoła Irlandzkiego. Poza tym odebrał dziecku ojcu, który był w podobnej sytuacji jak sierżant Gillespie. Koniec końców ojciec przechrzcił się, by zachować córkę. Ale to wywołało tyle złych emocji, że Carey musiał się wynieść. Mimo że nigdy go nie spotkałem, pisał do mnie na pana temat, sierżancie Gillespie. – Po co? – Stefan był skonsternowany. – Chciał mojej opinii w kwestii tego, czy po śmierci pańskiej żony i biorąc pod uwagę to, że nie jest pan katolikiem, nadaje się pan na ojca. Powiedziałem mu, że to nie moja sprawa, by wypowiadać się o twoich kompetencjach jako ojca, ale Garda Síochána wysoko cię ocenia jako policjanta. Potem napisał znowu, prosząc, bym wywarł na ciebie „profesjonalny nacisk” i przechrzcił cię na katolicyzm. Na to nawet nie chciało mi się odpowiadać. – Schrzaniłeś to, sierżancie – przerwał tamtemu Broy. Stefanowi nie trzeba było tego wyjaśniać. – Sir, zawierając małżeństwo, zgodziłem się, by nasze dzieci zostały wychowane w wierze katolickiej. Potraktowałem sprawę poważnie i naprawdę się starałem – tak jak moi rodzice. Tom prawie każdej niedzieli chodzi na mszę. A mojej żonie wcale by na tym nie zależało. To ja ją namówiłem, byśmy wzięli ślub w kościele katolickim.

Wiedziałem, że innej opcji sprzeciwia się jej rodzina. Ale cokolwiek zrobię, to za mało. Nie chodzi o to, że wpycham to Tomowi do gardła, nie wierzę nawet… – zamilkł, by tego nie pogarszać. – Znowu pan to robi, sierżancie. Jeżeli chce pan być ateistą, niech pan będzie katolickim ateistą, a nie protestanckim! – Kapelan uśmiechnął się. – Tu jest cała kupa gówna, którą każdy szanujący się biskup cisnąłby z powrotem w tego faceta. – Ned Broy wskazał gestem leżące na biurku papiery. – Z każdej strony wylewa się jad. Jezu, zupełnie jakbyś w tym Baltinglass prowadził jakiś Hellfire Club. Ma nawet listę książek twojego ojca, które powinniśmy rzucić na stos i spalić. A nawet opis roku spędzonego na Trinity, w którym sugeruje, jaka to z ciebie szumowina. Bóg jeden wie z jakimi protestanckimi zwyrodnialcami się zbratałeś! To nie koniec. Nie wiem, ile razy wypiłeś za dużo, idąc z sierżantem Kavanagh do Sheridana w Baltinglass. Pewnie nie tak wiele. W końcu tam nie mieszkasz! Ale jesteś też pijakiem. Tak się składa, że znam Kavanagha. I teraz on też okazuje się pijakiem! Ten debil chciał cię dopaść, a teraz ma wsparcie biskupa. No ale o co chodzi z tą całą wyprawą do synagogi? – Byłem tam z dziesięć minut, to wszystko. Podążałem za informacjami dotyczącymi śledztwa. – Zamilkł, niepewny. To nie do końca była prawda. – To było głupie. Powinienem zrezygnować. Nie myślałem… – Wybrałeś złego wikarego – odparł ojciec McCauley, kręcąc głową. – Nie mogę powiedzieć, żeby obecność twojego syna w synagodze nie dawała mi spać po nocach. Znam rabbiego Herza. Dobrze by było, gdyby niektórzy księża znali Stary Testament tak dobrze jak on. Ale ojciec Carey jest z innej szkoły, gniazda poszukiwaczy zabójców Chrystusa i komunistów, słuchaczy Jego Eminencji Fitzpatricka. Wiesz, co mam na myśli? Wiedział, i to aż za dobrze. Czuł się nieco niekomfortowo. Komendant znów przeglądał dokumenty leżące na łóżku. To była sprawa osobista, ale to nie znaczyło, że Ned Broy nie miał czegoś wspólnego z zablokowaniem tego śledztwa. Przecież uniemożliwiono przesłuchanie ojca Byrne’a i wszystko znalazło się w rękach Wydziału. Broy czytał dalej. Ojciec McCauley znów się odezwał. – Gdzie oni chcą zabrać twojego syna? Ma na imię Tom, prawda? – Do mojego szwagra, w Portlaoise. – To niedaleko. – On nie ma jeszcze nawet pięciu lat. Nie wyobrażam sobie tego. – Jeśli pójdą z tym do sądu, nie jestem pewien, jakie mogą być konsekwencje – odpowiedział kapelan. – Wielu ludziom w kościele się to nie podoba, mogę cię zapewnić, ale z atakowaniem biskupa wiąże się ryzyko. A przecież i tak nie jesteś z synem przez cały czas. Pracujesz w Dublinie. Czy to będzie aż tak wielka różnica, jeśli będziesz go odwiedzał w Laois, a nie w Wicklow?

– To nie jest jego dom. Dla niego to będzie ogromna zmiana. – Dla niego czy dla ciebie? – Znam mojego syna. – Sierżancie, musisz się nad tym naprawdę mocno zastanowić. To nie jest prosta rada… – Wcale nie muszę się nad tym zastanawiać, ojcze. – Wolałbym, żebyś to zrobił. Zrobię, co w mojej mocy, by ci pomóc. Znam biskupa. Mogę tylko powiedzieć, że sprawa wygląda bardzo poważnie. – Dziękuję, Derek. – Komendant zamknął teczkę z dokumentami. Kapelan wstał, uśmiechnął się do Stefana i wyszedł. – To dobra rada Gillespie – rzekł Broy. – Może jedyna możliwa. W tej kwestii nie mogę ci pomóc. Szczerze żałuję. Ale mam dość roboty z twoim atakiem na cholernego wikarego. Nie mogę tego zignorować, prawda? Stefan nie odpowiedział. – Biskup grozi oskarżeniem za tę napaść. To bzdury. Mogę to przeciągnąć. Ale on chce, żebym cię wyrzucił. Stefan skinął głową. Czemu miałby oczekiwać innej reakcji? – Jest tu wiele różnych zarzutów dyscyplinarnych. Nie wiem, gdzie skończymy, gdybym zdecydował się pójść tą drogą. Więc nie będę próbował. Przychylam się do podejścia kapelana. To znaczy, nie będę odpierał wszystkiego. – Więc wylatuję? – Nie, będziemy działać, ale nie posuniemy się aż tak daleko. Mogę cię zawiesić, nie uciekając się do procedury dyscyplinarnej. Nie muszę nikogo o nic pytać ani nikomu niczego wyjaśniać. Napiszę list do biskupa, w którym wyrażę moje przerażenie twoim zachowaniem, i wspomnę, że zostaniesz niezwłocznie zawieszony. Zrobię to tak, jakby chodziło praktycznie o zwolnienie. Odejdziesz. Zamkniemy się i zapomnimy o sprawie. A za pół roku przywrócę cię do służby. – Kiedy moje zawieszenie… – Na razie po prostu uszczęśliwimy inspektora Donaldsona. Wracaj do domu. – Jestem w trakcie dochodzenia. – Już nie. Wiesz chyba, co znaczy „niezwłocznie”. Spieprzaj i to już. Gdy Stefan Gillespie szedł przez Phoenix Park, zrobiło się chłodniej. W powietrzu czuć było lód. Myślał głównie o tym, co czeka na niego w Baltinglass. Wisząca nad jego domem i synem groźba była czymś rzeczywistym. Nie chciał o tym rozmyślać, bo nie mógł w to uwierzyć, ale w głowie pobrzmiewały mu słowa kapelana. Inni ludzie uwierzą. Cokolwiek się wydarzy, Tom nie może się dowiedzieć. Jednak rodzice będą musieli dźwigać to brzemię. Na razie wspomniał im tylko o kolejnej sprzeczce z wikarym, ale wiedzieli, że tym razem to było coś poważniejszego niż kiedykolwiek wcześniej. Jego ojciec też rozmawiał z komendantem. Po jakimś czasie

wróci do pracy, musi się tylko przymknąć i trzymać głowę nisko. O to właśnie chodziło komendantowi i kapelanowi Garda. Ale czy Ned Broy rzeczywiście zdecyduje się aż tak nadstawiać karku? Kazali zrobić mu to, czego chciał Kościół, i udawać, że to jakieś rozwiązanie. Ludzie zawsze powtarzali, że nad Irlandią ciążą trzy klątwy: Anglicy, picie i Kościół. Anglicy dali spokój, picie koniec końców zależało od twojego wyboru, ale księża zawsze tutaj byli. I gdy już zrobi pierwszy krok, gdy już zaakceptuje fakt, że mogą zadecydować o losie jego syna, nie będzie już odwrotu. Nie mógł się na to zgodzić: ze względu na siebie, Toma i Maeve. Jeśli za utrzymanie pracy miał zapłacić utratą syna, to praca nie była tego warta. Nie chciało mu się wracać na Pearse Street. Mogą mieć Susan Field i Vincenta Walsha. Mogą mieć Hugo Kellera i Jimmy’ego Lyncha. To nie ma znaczenia. Została mu już tylko Hannah Rosen. Zaczął się zastanawiać, gdzie teraz jest. Nie było jednak sensu myśleć o kobiecie, której już nigdy nie zobaczy. Przyspieszył kroku. Za bramą parku znajdował się most Kingsbridge. Dotarł do Albert Quay i przeszedł przez Liffey na dworzec. Kwadrans później wsiadł w pociąg, który zabrał go do West Wicklow, do domu. Z pokoju na piętrze widać było główną ulicę Baltinglass. W biurze adwokata panował bałagan, wszędzie walały się dokumenty, teczki i książki. Ale to był jasny pokój. Przez wielkie okna wpadało blade zimowe światło, a wiszący w powietrzu kurz stanowił najlepszy dowód na to, jak rzadko tu sprzątano. Sześćdziesięcioletni mężczyzna stał przy oknie i patrzył na ulicę. Podpierał się na lasce. Trzydzieści lat temu, w Dublinie, podczas wojny o niepodległość, Blacks i Tans wyrzucili go z pierwszego piętra, gdzie miał praktykę, prosto na Leeson Street. Od tamtej pory czuł się lepiej, stojąc, niż siedząc. Zza okna dobiegał hałas ‒ prowadzono bydło na targ. Emmet Brady słuchał Stefana, nie przerywając mu. Teraz chodził powoli przed oknem, gdy tymczasem Stefan siedział w fotelu przy biurku, którego adwokat używał wyłącznie, by kłaść na nim papiery. – Stefanie, istnieje oczywiście najprostsze rozwiązanie. Wystarczy się przechrzcić. – To jedyne wyjście? – To na pewno zakończyłoby sprawę. Obserwował, jak Brady chodzi tam i z powrotem, utykając. Stary mężczyzna dogłębnie rozważał całą sprawę, ale to, co przychodziło mu do głowy, nie było tym, co Stefan chciałby teraz usłyszeć. – Panie Brady, chce mi pan powiedzieć, że oni naprawdę mogą to zrobić? – Nie, oczywiście że nie. – Ale... – Ale to nie znaczy, że mówię panu, że nie mogą.

– Albo jedno, albo drugie. – Przecież zna pan prawo. Innym wyjściem może być małżeństwo. – Co takiego? – Stefan parsknął śmiechem. Brady zatrzymał się, krzywiąc się przez ból nogi. Potem znów zaczął chodzić w koło. – Nie jest pan nieatrakcyjny. Biorąc pod uwagę pańskie perspektywy zatrudnienia, które są dosyć niepewne, ale z drugiej strony pewnego dnia odziedziczy pan trochę ziemi w Kilranelagh. Dobra katoliczka bardzo by nam pomogła. Może pora zrzucić czarną opaskę, mówiąc metaforycznie. – Mam nadzieję, że to dobry znak, skoro uważa pan, że to takie zabawne. – Wcale nie uważam tego za zabawne. Ale czemu nie chce się pan przechrzcić. – Nie zdołam uwierzyć w coś, w co po prostu nie wierzę. – Czyli wolałby pan nie kłamać. – Nie powinienem musieć kłamać. – Stefan odwrócił się w fotelu, znowu wściekły. – Nie powinien pan, zgoda, ale co, jeśli ojciec Carey i biskup pójdą z tym do Four Courts? Co, jeśli Kościół zaciągnie pana do sądu i przekona sędziego, że w interesie pańskiego syna leży, by zamieszkał w wujkiem i ciotką? Nie mówię, że to zrobią czy że mogą to zrobić. – Ale to całkiem możliwe – dodał cicho Stefan. – Wracając do pytania. Czy kłamstwo nie byłoby lepsze? – Pewnie i by było. – Wypowiedział te słowa, marszcząc brwi. Nie potrafił powiedzieć dlaczego, ale czuł, że nie powinien nawet dopuszczać do siebie takiego rozwiązania. Czemu miałoby to mieć aż takie znaczenie, gdy jedno proste kłamstwo uwolniłoby go od mściwego wikarego? Emmet Brady znów się zatrzymał, masując nogę i przyglądając się rozmówcy. – W końcu obiecał pan, że chłopak będzie wychowywany w wierze katolickiej. – I jest tak wychowywany. – Nadaje się pan do tej roli? – Jestem jego ojcem. – Ilu spośród nas tak naprawdę się do tego nadaje? – Adwokat uśmiechnął się, znów podejmując marsz i przemierzając ponownie tę samą drogę. Stefan wiercił się w fotelu, śledząc Brady’ego chodzącego tam i z powrotem. Ciągły ruch rozmówcy zaczynał go denerwować. – Popatrz na siebie, Stefanie. Jesteś przedstawicielem prawa zawieszonym za zaatakowanie księdza. Niezły start, nie uważasz? – A ile jest warte bycie strażnikiem? Lepiej mi będzie bez tej roboty. – Nie, to nie wystarczy. – Stary mężczyzna zatrzymał się, kręcąc głową. – Musisz za wszelką cenę utrzymać się w tej pracy. Wrócisz tam za ile…?

– Sześć miesięcy. Tak twierdzi komendant. – Facet mający pracę jest lepszy od tego, który jej nie ma. Sierżant Garda ze skazą w kartotece jest lepszy od tego, którego niby wyrzucono z pracy. Uderzenie ojca Careya to najgorsze, co na ciebie mają. Reszta jakoś się składa, ale sama w sobie nie będzie wcale wiele znaczyć. Nikt nie zaciągnie cię przed oblicze sądu za to, że posiadasz jakieś egzemplarze Manifestu Komunistycznego i Biblii Króla Jakuba. Spędzenie z Tomem kilku minut w synagodze może być poważną ujmą w oczach ojca Careya, ale nie u innych. Jednakże spanie z kobietą, którą tak niezwłocznie chciałeś przepytać w sprawach Garda, to już zupełnie inna para kaloszy. Stefan zacisnął wargi. To nie była sprawa Brady’ego ani nikogo innego. – Czy wikary ma rację w tym względzie? – nalegał mężczyzna. – Jeśli chcesz to tak nazwać. – Stefan wzruszył ramionami. – Nie chodzi o mnie, chodzi o to, jak nazwie to obrońca w Four Courts, gdy będzie mówił, jak to zabrałeś swojego czterolatka do synagogi, żeby umówić się na seks ze swoją żydowską kochanką. A on tak to może nazwać. Jak to dla ciebie brzmi? Stefan dobrze znał sądy, wiedział, że tak to właśnie zabrzmi. – Jak rozumiem, to że jest Żydówką, jeszcze pogarsza sprawę? – Bez wątpienia znajdą się sędziowie, którzy dojdą do takiego właśnie wniosku. Tej strony naszego Wolnego Państwa nikt nie chce oglądać, ale tu nie chodzi o to, co słuszne, Stefan. Chodzi o to, z czym się zetkniesz. Konsekwencje tego wszystkiego właśnie do niego docierały. Mężczyzna, do którego zwrócił się o pomoc, sprawił, że brzmiało to jeszcze gorzej niż w ustach komendanta i kapelana Garda. – Skąd Carey o tym wie? – Adwokat znów zaczął chodzić w koło. – Nie wie. Pewnie strzelał i tyle. – Daj spokój, mówiłeś, że już wcześniej pisał w twojej sprawie do kapelana Garda. Ten kazał mu się odpieprzyć, ale to nie znaczy, że wikary odpuścił. Z kim jeszcze rozmawiał? Kto jeszcze wie? – Jeden inny strażnik. Ale Dessie nie… – Na litość boską, stary, mam nadzieję, że lepiej sobie radzisz jako detektyw! Mieszkałeś już w koszarach Garda. Naprawdę sądzisz, że jest na Pearse Street choć jeden glina, który nie wie, co knułeś? Stefan nie mógł się nie zaśmiać. Kogo próbował oszukać? – Więc z kim mógł rozmawiać ojciec Carey? – Może z moim inspektorem. To prawdziwy świętoszek. No wiesz, codziennie na mszy, nowenny, Rycerze świętego Colimbanusa, te rzeczy. – Cóż, ale z ciebie szczęściarz. Są jakieś jeszcze? – Co jakie? – Inne, które pieprzysz. Jakieś romanse? Masz kilka kochanek? Spędzasz noce

w kurwidołkach? Musisz przypomnieć sobie wszystkie powody, z jakich mogą zakwestionować cię jako dobrego katolickiego ojca. Jak się za ciebie wezmą, nie będzie już odwrotu. – Od czasu śmierci Maeve nie było nikogo. – Dobra, następne pytanie. Wierzy pan w Boga, panie Gillespie? – Co? – Gdybym był ich adwokatem, zadałbym takie pytanie. Możesz przecież skłamać. – To jakieś szaleństwo. – No pewnie! Dalej! Wierzy pan w Boga, panie Gillespie? – Wychowano mnie w wierze. Wierzę, że chrześcijaństwo… – Wierzysz w Boga? Tak czy nie? – Nie wierzę, ale… – W miejscu dla świadka nie ma żadnych ale. Gdybym był tobą, powiedziałbym „tak”. Jeśli tego nie zrobisz, następne pytanie zabrzmi: jak sąd ma zawierzyć twoim zeznaniom? Przecież obiecywałeś mówić prawdę, całą prawdę i tylko prawdę, tak ci dopomóż Bóg? Czemu to zrobiłeś, skoro nie wierzysz w Boga? Stefan nie mógł tu dłużej siedzieć. Wstał, zły i skonsternowany. – Więc mówisz, że mogą mi odebrać Toma, czy nie? – Nie. – Emmet Brady znów się zatrzymał. Uśmiechnął się. – Tego nie twierdzę. – Więc co mam zrobić? – Na ile ustąpiłeś już ojcu Careyowi? – Cóż, Tom w przyszłym tygodniu zacznie chodzić do szkoły w Kilranelagh. – Stefan uświadomił siebie, że maszeruje równo z mężczyzną. – Wcześniej Carey chciał właśnie tego. Musimy się postarać, by nigdy nie opuścił niedzielnej mszy. Nauczę go katechizmu i różańca. Moi rodzice nigdy nie będą w domu rozmawiać o religii czy Bogu. Wszyscy będziemy trzymać gęby na kłódkę. – Z Careyem to sprawa osobista. Dla niego to osobiste, Stefan. – Wiem o tym. Adwokat stanął przy oknie. Odwrócił się na chwilę, wyglądając na zewnątrz. Stefan stał obok i milczał. Na zewnątrz było cicho. Umilkły odgłosy przechodzącego ulicą bydła. Przejechał jakiś samochód. – Będzie pan szczęśliwy, walcząc z Kościołem, panie Brady? Emmet Brady odwrócił się, szczerząc się walecznie. – Czemu nie, w końcu to mój pieprzony Kościół, nie? Tydzień później Stefan jechał ciągnikiem swojego ojca, wyprodukowanym przez firmę John Deere, przez jakąś milę wzdłuż drogi prowadzącej w góry, do niskiego budynku z kamienia stojącego obok kaplicy na Kilranelagh Cross. Dziś był pierwszy dzień szkoły Toma. Chłopiec siedział na przyczepie za plecami Stefana, obok sterty

darni, którą wieźli do szkoły, by w dwóch klasach nadal palił się ogień. Skrzyżowanie u stóp wielkiej długiej góry zwanej Keadeen w styczniowy poranek wydawało się ponurym miejscem. Właściwie niczego tam nie było, kaplica i szkoła, farma i studnia, a kawałek dalej, na tyłach, sklep z barem. Ale w St Tegan School było głośno, bo dzieci wracały do zajęć po świętach, a zdenerwowanie Toma zniknęło, gdy tylko wbiegł do klasy razem ze swoim przyjacielem Harrym Lawlorem. Nie wiedział nic o tym, co działo się wokół niego, poza tym, że nagle zacznie chodzić do szkoły. Stefan, David oraz Helena wierzyli, każde na swój sposób, że zagrożenie dla Toma wkrótce minie, bo wiara w inne rozwiązania była nadal niemożliwa. Gdy Stefan rozładował darń, przenosząc ją do szopy na tyłach szkoły, zaczęły się lekcje. Wracając do domu, widział przez okna ławki w klasie Toma. Widział też, jak Tom wygląda na zewnątrz, słysząc znajomy hałas, i kiwa mu ręką. Potem ujrzał Anthony’ego Careya przechodzącego przez kamienny mur odgradzający szkołę od kaplicy. Wikary uniósł dłoń w pozdrowieniu, a Stefan zrobił to samo. Jednak uśmiech ojca Careya nie był uśmiechem pojednania. To było oświadczenie: nie waż się myśleć, że to koniec. Nie miał zamiaru tracić twarzy. To nie był koniec. Stefan nie pojechał prosto na farmę. Skręcił w stronę Baltinglass, by zabrać paszę, o którą prosił ojciec. Po drodze zatrzymał się przy poczcie i wysłał list, który napisał do Hannah Rosen. Nie miał pojęcia, gdzie była, wpisał więc adres jej ojca, tak jak prosiła. W końcu do niej dotrze. Nie spodoba jej się to, co chciał jej powiedzieć. Ufała mu. Pragnął wierzyć, że to było coś więcej niż tylko zaufanie. Ale teraz nie mógł już nic zrobić. Dochodzenie w sprawie śmierci Susan Field i Vincenta Walsha zostało zakończone. Dokumenty leżały w którymś z biur Wydziału w Zamku Dublińskim i nie sądził, by kiedykolwiek jeszcze je otworzono. Nie miał już nad tym żadnej kontroli, jednak mimo to czuł, że ją zawiódł. Wiedział, jak dużo to dla niej znaczyło. Zastanawiał się, czy martwiłoby ją to, że nigdy już się nie spotkają. Tego nie mógł wiedzieć. A nawet jeśli by wiedział, to niczego nie zmieniało. Sprawa została zakończona. Nie było sensu udawać, że jest inaczej. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

CZĘŚĆ DRUGA

Wolne Miasto Pan Seán Lester, Wysoki Komisarz Ligi Narodów w Gdańsku, dnia wczorajszego został publicznie znieważony przez Herr Greisera, prezydenta senatu, który zagroził, że pan Lester będzie zmuszony do opuszczenia miasta. Gdy pan Lester jechał przez miasto, tłum obrzucił jego samochód błotem. W Gdańsku dosłownie wrze. Na początku lutego rozwiązano zgromadzenie ustawodawcze. A nowe wybory odbędą się siódmego kwietnia. Ostatnie wybory, które miały miejsce w maju 1933, przyniosły nazistom 38 z 72 miejsc w zgromadzeniu, dzięki czemu stanowią nieznaczną większość. Teraz chcą wyeliminować całą opozycję. Pan Lester, którego zadanie polegało na utrzymaniu równowagi między rywalami, został niedawno posądzony o stronniczość. „The Irish Times” ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

13

KATEDRA W OLIVIE Gdańsk, kwiecień 1935 Hannah Rosen przyjechała do Triestu z Mediolanu. Minąwszy Wenecję, pociąg podążał przez adriatyckie południe wzdłuż morza przez całe długie popołudnie, by w końcu dotrzeć do portu. Był kwiecień i zrobiło się gorąco. Znała tutejszych ludzi. Na Via Del Monte, gdzie miasto wznosiło się na zboczu wzgórza, nad zatoką Triestu, znajdowała się kwatera główna Jewish Agency. To właśnie tutaj tysiące mężczyzn, kobiet i dzieci przychodziły każdego roku i wsiadały na promy do Jaffa i Haifa, by zacząć tam nowe życie. Niecałe dwadzieścia lat temu Triest był głównym portem imperium Austro-Węgier; nadal stanowił lej, przez który do Morza Śródziemnego wlewała się większość centralnej Europy. Niewielu podróżujących do Triestu Żydów miało cokolwiek wspólnego z młodymi socjalistami i komunistami pracującymi w biurach Jewish Agency, byli ludźmi, którzy wierzyli, że trzymanie głowy nisko może nie wystarczyć. Uciekali przed tym, co miało nadejść, a byli ledwie kroplą w żydowskim oceanie Europy. Praca Hannah dobiegła końca. W Leeds, Londynie, Manchesterze, Bournemouth, Lyonie, Paryżu, Amsterdamie i Mediolanie – zrobiła to, po co ją tam wysłano. To nie były duże sumy pieniędzy. Nikt nigdy nie mówił, że chodzi o broń, a nie na przykład o traktory, ale ludzie się wycofywali. Do broni nie wszyscy byli przekonani. Mimo to należało dostarczyć pieniądze ‒ w czekach, przekazach, obligacjach. Musiały dotrzeć do miejsc przeznaczenia tak, by brytyjski rząd czy palestyńska policja ich nie namierzyły. Opuszczając Stazzione Centrale, nie skierowała się wcale do centrum Triestu czy Via del Monte. Skręciła w lewo i przeszła kilkaset jardów do przystani. Przy kasach Adriatica Line przesunęła jutrzejszy rejs do Haify na SS Marco Polo na za dwa tygodnie. Potem odwróciła się tyłem do Adriatyku i wróciła na dworzec kolejowy. Jeszcze przed godziną siódmą tego samego wieczoru siedziała w przedziale sypialnym pociągu jadącego do Wolnego Miasta Gdańska, na drugi koniec Europy, przez Wiedeń, Pragę i Warszawę, trasą, dzięki której mogła ominąć Niemcy. To był jedyny środek ostrożności, na jaki się zdecydowała. W Trieście do jej przedziału wsiadła kobieta, która mówiła trochę po angielsku. Niemiecki Hannah nie był zbyt dobry, a przez jidysz, którego używali dziadkowie, zawierał naleciałości, których nawet nie była świadoma. Zaskakujące, jak łatwo można ją było w ten sposób zidentyfikować. Kobieta pochodziła z Wiednia,

w średnim wieku, dobrze ubrana Żydówka, i na dodatek wystarczająco spostrzegawcza, by i w Hannah rozpoznać Żydówkę, mimo że podróżowała, używając nazwiska Anna Harvey. Rozmowa zeszła z angielskiego na niemiecki i tak na zmianę, ale gdy kobieta już się rozkręciła, nie przestawała gadać i Hannah musiała jej tylko słuchać albo chociaż udawać, że to robi. Kobieta nie potrafiła tak naprawdę rozróżnić Anglii od Irlandii, a jeśli nawet według niej istniały między tymi krajami jakieś różnice, nie była nimi zainteresowana. Z perspektywy mieszkanki Wiednia wyglądały jak ten sam kraj. Uważała jednak, że Anglicy nie powinni się wtrącać do europejskiej polityki. Wystarczy, że robią problemy w reszcie świata. Jeśli chodzi o nazistów, powiedziała Hannah, że wszyscy robią w tym temacie za dużo zamieszania. Niemcy zawsze bili Żydów, w Wiedniu antysemityzm był elementem życia politycznego. Przychodził i znikał, głośny bądź cichy, a ludzie starali się tylko żyć swoim życiem. Adolf Hitler był Austriakiem i nic więcej nie trzeba wiedzieć. Dla niego antysemityzm był sposobem na zdobycie władzy, lecz teraz, gdy już stworzono nowy rząd, wszystko się uspokoi, ludzie znów będą mogli żyć swoim życiem. Będzie jak zawsze. Zawsze przecież tak było. A Żydzi, którzy robili szum wokół tej sprawy, tak naprawdę nikomu nie pomagali – socjaliści, liberałowie i syjoniści powinni się po prostu zamknąć. Teraz było zbyt głośno, ale wkrótce znów będzie cicho. Kiedy już się przymkniesz, zawsze robi się cicho. Nazajutrz, jadąc z Wiednia do Warszawy, siedziała w przedziale restauracyjnym razem z parą z Czechosłowacji, choć jako Niemcy urodzeni w Sudetenland, Kraju Sudeckim, nie uznawali swojej ojczyzny za państwo, czuli się Niemcami. Nie lubili polityki, to ona była największym problemem Europy. Nie podobało im się też wszystko, co robił Hitler. Był trochę zbyt ordynarny. Nie da się zaprzeczyć, że ocalił Niemcy przed socjalizmem, ale staruszek nie był pewien, czy nadaje się na swoje stanowisko. Cieszyli się jednak, odkrywszy, że Hannah jest z Irlandii. Byli tam przed trzydziestoma laty, gdy staruszek wybrał się do Anglii w interesach. Kiedy rozmawiali o Dublinie z czasów sprzed urodzin Hannah, czuła się, jakby słuchała własnych rodziców. Dzięki nim zaczęła się uśmiechać, naprawdę urocza para, mimo że po siedemdziesiątce, to nadal w sobie zakochani. W pewnym momencie staruszek złapał żonę za rękę, opowiadając o tym, jak się poznali, i ściskał ją czule przez pół godziny. Z początku stanowili dobre towarzystwo i dzięki temu podróż się nie dłużyła. Ale już w Polsce, w Katowicach, ortodoksyjny Żyd w czarnej szacie zapytał staruszka, czy może pożyczyć jego austriacką gazetę. Podał mu ją z uprzejmym uśmiechem, i kontynuowali rozmowę na temat Irlandii. Żyd oddał gazetę przed wysiadką w Częstochowie. Staruszek pokręcił głową ze smutkiem. Żydzi mają wiele na sumieniu. Problemem Europy są politycy, a to Żydzi kontrolują polityków, w ten sposób kontrolowali tak naprawdę wszystko. Czy to nie oni zaczęli wojnę, która zniszczyła Austrię i powaliła Niemcy na kolana? Czy nie oni przemienili

Rosję w ateistyczną pustynię? Byli wszędzie. W Polsce spotykało się ich na każdym kroku. Miała szczęście, że mieszkała w Irlandii, państwie bez Żydów. Nie, nie podobały im się niektóre działania Hitlera, ale co do Żydów miał rację. Kiedy wysiadali z pociągu na dworcu w Warszawie, staruszka pocałowała Hannah, mówiąc, jak bardzo przypomina jej własną córkę. Po dwóch dniach podróży z Triestu pociąg jadący z Warszawy przekroczył granicę Wolnego Miasta Gdańska. Hannah dotarła już niemal do celu swojej podróży. Jeśli chodzi o sprawę Susan Field, z Irlandii od trzech miesięcy nikt nie odezwał się nawet słowem. Wiedziała, że Brian Field kilka razy był na Pearse Street i rozmawiał z inspektorem Donaldsonem. Nie było żadnych postępów w śledztwie. Pytanie niemieckiej policji o miejsce pobytu Hugo Kellera nie przyniosło rezultatów. Jako że Keller był obywatelem Austrii, zakładano, że właśnie tam wrócił. Nikt nie wiedział, czy skontaktowano się już z wiedeńską policją. To żadna niespodzianka, a Hannah nie musiała być na miejscu by wiedzieć, co zostało przemilczane. Wybory dokonane przez Susan Field nie przyszłyby do głowy żadnej przyzwoitej kobiecie. Była ofiarą nierozwiązanego zabójstwa, ale Gardaí nie szukali rozwiązania, tak jak nie szukali go wtedy, gdy zaginęła. W święta Hannah Rosen naprawdę wierzyła, że Stefan Gillespie zdoła się dowiedzieć, co spotkało jej przyjaciółkę. Może i dałby radę, mimo że zatrzaskiwano mu przed nosem wszystkie drzwi. Miał jednak swoje problemy. Nie wiedziała wszystkiego, ale miała świadomość, że grozi mu utrata pracy. Raz do niej napisał, na początku stycznia. Wiedziała, że siedzi w West Wicklow, walcząc o to, by nie odebrano mu syna, przez to, co myślał albo czego nie myślał, przez to, kim był on, jego rodzice i dziadkowie. Dla niego to było coś nowego. Ale nie dla niej. Dla niej to było tak proste i znajome jak oddychanie. Od wyjazdu z Irlandii często rozmyślała o Stefanie. W ciągu tych trzech miesięcy spędzonych w Europie, często była o krok od skontaktowanie się z nim. Czasami wmawiała sobie, że to dlatego, że śmierć Susan nadal nie została wyjaśniona, ale istniały też inne powody i miały tyle wspólnego ze śmiercią przyjaciółki, co z jej własnymi nierozwiązanymi sprawami. Jednak podjęła decyzję dotyczącą swojego życia i nie będzie jej już zmieniać. Teraz było już na to za późno. Wkrótce wróci do Palestyny. Nie wiedziała nawet, kiedy znowu będzie w Irlandii, czy chociaż w Europie. Może nigdy. A wciąż była coś winna przyjaciółce. Zapomniano o śmierci Susan, a tak nie powinno się stać. Wiedziała, gdzie był Francis Byrne, tyle powiedział jej Stefan Gillespie. A skoro nikt nie mógł odszukać Hugo Kellera, ona może chociaż odnaleźć księdza. Było już późno, gdy Hannah dotarła do Gdańska. W pociągu zostało niewielu pasażerów. Kiedy przekraczała granicę, powitały ją flagi Wolnego Miasta, jasne, radosne, czerwone, z koroną i dwoma białymi krzyżami. Takie same insygnia miał na swoim uniformie policjant, który sprawdził jej paszport, zerkając na nią pobieżnie.

Jechała w ciemnościach, zbyt zmęczona, by robić cokolwiek poza gapieniem się na własne odbicie w szybie, lecz nie na tyle zmęczona, by zasnąć. Nie miała żadnych oczekiwań odnośnie do samego miasta. Gdańsk miał własne kłopoty, wiedziała o tym, ale nie był częścią Niemiec. Mimo to nikt nie chciałby, by wybierała się w tę podróż. To by zdenerwowało Benny’ego, było zbyt osobiste. Ale w końcu by zrozumiał albo przynajmniej zrobił to, co robił zawsze, gdy go irytowała – milczał. Niekiedy, gdy okazywał swoje zdenerwowanie jej zachowaniem, czuła, że traktuje ją nieco mniej protekcjonalnie. Gdy wysiadła z pociągu na stacji Danzig Hauptbahn w Gdańsku, nigdzie już nie było widać flag Wolnego Miasta. To nie były Niemcy, to powinno być osobne państwo, jednak na każdym peronie widniały swastyki. Kiedy szła przez dworcowy dziedziniec, zauważyła mężczyzn w uniformach Nazi SA stojących przy stoisku i zajadających bratwursty oraz pijących piwo. Byli pierwszymi żołnierzami oddziałów szturmowych, których widziała na żywo, nie w kronice filmowej. Podczas śniadania w jadalni hotelu Danziger Hof panował gwar. Gdy Hannah Rosen weszła na salę, było tam prawie pusto, ale wkrótce ludzie zaczęli się schodzić na posiłek. Przy drzwiach stał tłum oczekujących na stoliki. Usiadła przy oknie wychodzącym na Hohe Tor, Bramę Wyżynną, potężne ceglane fortyfikacje zwieńczone łukiem. Kiedyś stanowiły główną bramę otaczających miasto fortyfikacji. Ściany wyburzono, by dać miastu więcej przestrzeni. Wśród nowoczesnych miast Gdańsk z dumą obnosił się swoimi zabytkami. Stał się niepodległym miastempaństwem i zyskał niepodległego ducha, biorąc udział w stuleciach wojen, w które wciągnęły go Polska i Prusy. Sto pięćdziesiąt lat temu miasto walczyło o to, by pozostać częścią Polski, co gwarantowało mu jednocześnie autonomię i germańskość w obliczu niszczycielskiej siły Prus, dla których nie istniała inna germańskość niż własna. Jednak o tych czasach dawno już zapomniano. Za okna Danziger Hof widać było znajdujący się przed Hohe Tor posąg mężczyzny w spiczastym hełmie, siedzącego na koniu – to Kaiser Wilhelm, pierwszy cesarz zjednoczonych Niemiec, który wcielił Gdańsk do swojego terytorium, ledwie na pięćdziesiąt lat, jeszcze przed pierwszą wojną światową, w końcu tłumiąc jego zrzędliwą niepodległość falą germańskości. Teraz Wolne Miasto Gdańsk znów było autonomicznym, niewielkim państewkiem rozmiarów Wicklow, zamkniętym w ciasnym uścisku Polski i Prus Wschodnich. Wolne Miasto było tworem nowo powstałej Ligii Narodów, której demokratyczne ideały zgrały się z nowym celem miasta: ukaraniem Niemiec za wojnę i uspokojeniem Polski. W samym sercu Wolnego Miasta Wysoki Komisarz Ligi walczył za pomocą jedynych dostępnych mu broni, dobrego humoru i cierpliwości, broniąc demokracji, którą wszyscy w mieście-państwie zdawali się pogardzać. Niemiecki Gdańsk nie chciał być znowu wolny. To typowe dla miejskiej złośliwości,

że po odzyskaniu pradawnej niepodległości większość mieszkańców marzyła wyłącznie o tym, by na powrót zatonąć w łapczywym morzu Niemiec. „Wolne Miasto Gdańsk zostało mimowolnie oddzielone od Niemiec 10 stycznia 1920 roku na mocy traktatu wersalskiego” – wyczytała Hannah w znalezionym w pokoju przewodniku. Zabrała go ze sobą właściwie tylko po to, żeby mieć mapę, ale cieszyła się, że pozwolił jej zająć się czymś innym. – „Wobec naporu wszystkich sił miasto przez stulecia broniło swojego niemieckiego charakteru, na który wskazują niemiecka architektura, niemiecka sztuka i niemiecka determinacja”. Wycieczka po historycznym Gdańsku była ostatnią rzeczą, która przyszłaby Hannah do głowy, ale ważne zabytki Gdańska razem z posągiem Kaisera i Hohe Tor przynajmniej odrywały jej wzrok od przepełnionej jadalni i żałowała, że nie poszła ich zobaczyć zaraz po wyjściu z pokoju. Była niespokojna. Chciała wypić kawę tak szybko, jak się tylko dało. Zjadłaby wszystko, cokolwiek jej podadzą. A jeśli to będzie za długo trwało, po prostu sobie stąd pójdzie. Przy stolikach siedzieli niemal wyłącznie mężczyźni: biznesmeni, sprzedawcy, politycy i dziennikarze. Za kilka dni w Gdańsku odbędą się wybory do parlamentu. Według oczekiwań wygra je bez trudu partia nazistowska, absolutna większość jest wymagana do zmiany konstytucji, pozbycia się opozycji i wykopania Wysokiego Komisarza Ligi Narodów, by były to ostatnie wybory, jakie odbędą się w tym mieście. Później nastąpi zjednoczenie z Niemcami, Hitler już stworzył model obalania demokracji dzięki demokratycznym metodom. Gdańsk będzie następny. Pośród ciemnych biznesowych garniturów, wnoszących głośne, pełne podniecenia i skore do kłótni głosy do panującego w pomieszczeniu szumu rozmów, znajdowały się mundury nazistów, członków partii Gdańska. A także wizytujących w mieście dygnitarzy SA i SS, którzy przyjechali z Niemiec. Hannah nie przewidziała, że wyląduje w samym centrum ich świata. Naziści rządzili Gdańskiem, istniała jednak konstytucja, która hamowała ich przed nadużywaniem władzy, a przynajmniej tak pisano w angielskiej prasie. Mimo to podczas krótkiego nocnego spaceru z dworca do Dominikswall i Danziger Hof odniosła inne wrażenie. Ciemne ulice otoczono czerwienią, bielą i czernią zagiętych krzyży. Zatrzymała się na Elisabethwall, by spytać, dokąd się udać. Gdy skręciła, zobaczyła, że stoi przed sklepem sprzedającym ubrania dla dzieci. Powybijano w nim szyby. Na drzwiach namalowano gwiazdę Dawida i napisano słowa: „Die Juden sind unser Unglück”. Żydzi są naszym nieszczęściem. Minionej nocy niewiele spała. Rozmyślała o Stefanie. Żałowała, że nie ma go tutaj. Wmówiła sobie, że on wiedział, co powiedzieć, wiedział, co jest, a co nie jest prawdą, ale też musiała przyznać, że to dzięki niemu czuła się silna. Nie brała pod uwagę, że Gdańsk będzie teraz drugimi Niemcami. A powinna. Czytała przecież gazety. Czasami jest zbyt prostoduszna, by wszystko dokładnie przemyśleć, mówiła

o tym nawet jej matka. Ale gdy matka o tym wspominała, zazwyczaj chodziło o coś zabawnego. Teraz jadła śniadanie w sali pełnej nazistów. Miała wrażenie, że ludzie się jej przyglądają, i tak też było. W jadalni przebywały też inne kobiety, ale tylko ona siedziała samotnie, kusząca gratka dla biznesmenów czy agentów, którzy nie mają nic lepszego do roboty. Normalnie to by jej nie przeszkadzało, ale teraz czuła, że nie może oddychać. Wysoki oficer SS starał się przyciągnąć jej wzrok. Patrzył na nią, odkąd weszła do jadalni. Wstała nagle, gdy tylko kelner przyniósł kosz pieczywa i ciastek, wyrażając żal, że jest aż tak zagoniony. Ciągle przepraszał, zapewniając, że pieczywo jest jeszcze ciepłe, dopiero co wyjęte z pieca, ale swoimi peanami na cześć ciastek tylko przyciągał jeszcze więcej uwagi. Uśmiechnęła się niezręcznie, wymamrotała, że jest spóźniona i wyszła. Gdy mijała oficera SS, znów na nią spojrzał i tym razem puścił do niej oko. Zirytowana tym, że zaczęła wpadać w panikę, postanowiła skoncentrować się na instrukcjach recepcjonisty. Szybko oddaliła się od hotelu. Chłopcy z Hitlerjugend stali na chodniku, rozdając ulotki dotyczące wyborów. Na Kohlenmarkt kolumna ubranych w brązowe sukienki nastolatek przemaszerowała przez plac, wyśpiewując niemiecką pieśń ludową, tak piękną, że aż się zatrzymała, na chwilę zapominając, gdzie jest. Idąca na przodzie dziewczyna niosła flagę ze swastyką. Hannah zauważyła, że nieopodal zatrzymał się tramwaj z numerem dwa. Zaczęła biec, by na niego zdążyć. Teraz czuła się bardziej zrelaksowana, wsłuchana w stukot tramwaju. W ostatnich miesiącach ruch stał się dla niej bardzo ważny. Pociąg, łódź, a czasami nawet kilka chwil w tramwaju. Gdy się poruszała, wszystko stawało się prostsze. Tramwaj przejechał obok Stadtgraben, mijając dworzec. Po lewej stronie nad miastem wznosiły się lesiste wzgórza Hagelsberg. Pomyślała, że w innych czasach polubiłaby to miasto. Jej dziadek pochodził z Litwy; jeśli popłynąć przez Bałtyk, to było nawet niedaleko. Próbowała sobie przypomnieć opowiadane przez niego historie, podróż z Rosji do Irlandii, przez Niemcy, Holandię i Anglię. Czy jego łódź nie przybiła do tutejszego portu? Była pewna, że tak. Wiedziała, że podróż zaczęła się na łodzi. Spojrzała na mapę. Tramwaj wyjeżdżał z miasta, przez przedmieścia Langfuhr do Olivy i Zoppotu. Przed nimi rozciągała się linia drzew. Wkrótce zobaczy Bałtyk. Ale to nie miało znaczenia. Liczyło się tylko to, że zobaczy ojca Francisa Byrne. Nagle ludzie, którzy siedzieli obok niej w tramwaju, wstali i przeszli na jedną stronę, gromadząc się przy szybach. Nie wstała, ale spojrzała na zewnątrz. Była zbyt pogrążona w rozmyślaniach, by zauważyć grupę ludzi stojących wzdłuż drogi, obserwujących i czekających, trzymających swastyki. Teraz widziała, jak machają flagami. Pasażerowie tramwaju zaczęli bić brawo. Widziała kolumnę czarnych samochodów zmierzających w stronę miasta. Wśród nich był otwarty mercedes-benz. Wielki mężczyzna w obwieszonym odznaczeniami mundurze siedział na tylnym

siedzeniu, z uśmiechem machając do tłumów. Rozpoznała Hermana Goeringa, znanego jej z gazet i kronik filmowych, poznała go nawet mimo tego, że samochód wyminął ich w ciągu kilku sekund. Gdy się meldowała, kierownik hotelu powiedział jej, że Goering przylatuje z Berlina na wiec wyborczy. Pasażerowie krzyczeli: „Niemcy! Gdańsk znów dla Niemiec!”. W Danziger Hof ogarnęła ją panika, teraz ze strachu oblał ją zimny pot. Wysiadła z tramwaju w Olivie i przeszła przez cichy park prowadzący do katedry. Za nią rozciągał się Bałtyk i zoppocki kurort. Przed nią znów wznosiły się wzgórza, gęsto zalesione i ciemne nawet w wiosennym słońcu. Ścieżka prowadziła ją przez zaprojektowane ogrody i schludne zagajniki. To było miejsce ostrożnie utrzymywanego spokoju. Żadnych flag, żadnych mundurów. Stąd miasto wydawało się bardzo odległe. Gdy przechodziła, pozdrowiło ją dwóch ogrodników. Mimo że zrobili to po niemiecku, rozmowę między sobą prowadzili w języku polskim. O ojca Francisa Byrne’a zapytała w biurze naprzeciwko katedry. Sekretarka znała trochę angielski i chętnie z niego korzystała. Ojciec Byrne spowiadał teraz po angielsku, ale powinien skończyć lada moment. Kiedy kobieta odkryła, że Hannah jest z Irlandii, próbowała znaleźć odpowiednie słowa, by wyrazić, jak ucieszy się, że ją widzi, ale zrezygnowała i powiedziała to po niemiecku. Hannah starała się ze wszystkich sił stłumić entuzjazm kobiety i uświadomić jej, że nie powinna iść z nią szukać księdza. Potem szybko opuściła biuro. Przez chwilę stała w miejscu, patrząc na dwie wieże z czerwonej cegły, zwieńczone miedzianymi iglicami, niebieskozielonymi na tle bezchmurnego nieba. Słońce dawało ciepło nawet na ocienionym placu przed katedrą. Czuła, że pragnie zostać w tym świetle jeszcze chwilę, niepewna, co ten przyjazd oznacza. Potem wzięła się w garść i ruszyła dalej. Spodziewała się, że w katedrze będzie panował mrok. Było tam jednak zupełnie jasno. Po obydwu stronach wąskiego prezbiterium rozciągały się dziesiątki rzeźbionych i malowanych ołtarzy. Było tu cicho i pusto, a piękno tego miejsca na moment uciszyło hałas panujący w jej głowie. Czuła mocną woń starego drewna i kadzideł palonych przez całe wieki. Jedyne wielkie kościoły, które dotąd odwiedziła, to katedra Świętego Patryka w Dublinie i Westminster Abbey w Londynie. To były kamienne lekcje historii. Ale miejsce, w którym się teraz znajdowała, wydawało się łagodniejsze. Jej wiara sprawiała, że wszystkie te dekoracje były czymś prostym i dodającym otuchy. Ta niemal losowa plątanina kolorów i świateł układała się w perfekcyjny wzór, którego nikt nie planował stworzyć, a który mimo to się pojawił. To miejsce było wszystkim, czym nie mogła stać się synagoga. Judaizm opierał się na słowach. Nie miał nic wspólnego z tymi wszystkimi dekoracjami, choć przecież nie był wcale tak odmienny. Niezbyt często rozmyślała

o psalmach, które, będąc dzieckiem, słyszała każdej niedzieli – mówiły o dzikich miejscach ducha i przez tę dzikość wymuszały pokój i porządek. Te same słowa widziała teraz zmienione w cegłę i kamień. Było tutaj tak spokojnie, że atmosfera niemal wyssała z niej całe poczucie celu. Ale nagle cały ten spokój wyparował. Dostrzegła księdza. Wyszedł z jednego z drewnianych konfesjonałów, zdejmując z drzwi mały znaczek: „Ojciec Francis Byrne, spowiedź po angielsku”. Minął rzędy ław i przyklęknął przed głównym ołtarzem, a potem ruszył w stronę wejścia, gdzie stała ona. Podchodząc bliżej, uśmiechnął się. – Guten Morgen. Dzień dobry, ojcze – odparła. Nawet w tych trzech słowach bez problemów zdołał wyczuć jej akcent. Cieszył się, że go słyszy. Nie był szczególnie wysoki. Włosy miał jasne. Hannah przypomniała sobie, jak Susan opowiadała, że to właśnie dzięki włosom wygląda młodziej, nawet mimo tego że zaczęły się przerzedzać. To były włosy chłopca. Mówiła, że ma bardzo bystre oczy. Hannah wcale się takie nie wydały. I wcale nie wyglądał młodo jak na swój wiek. Wyglądał staro. – Jesteś daleko od domu. – Ojciec Byrne? Przyglądała mu się z taką uwagą, że niemal od razu poczuł się niekomfortowo. Ale uśmiechnął się przyjaźnie. – Owszem. Jest pani na wakacjach? – Chciałam się z księdzem zobaczyć – w jej głosie nie było lekkości. Nie wiedział, co o niej sądzić. Wydawało mu się, że patrzy na niego oskarżycielsko. – Cóż, cieszę się, że pani to zrobiła. Zastanawiałem się, czemu jest pani w Gdańsku. – Byłam przyjaciółką Susan Field – powiedziała spokojnie. Spojrzał na nią ogarnięty niemal bolesnym zdziwieniem. Jakby przed udzieleniem odpowiedzi musiał się nagłowić, o co jej chodziło. Hannah milczała. Teraz on musiał się odezwać. – Przykro mi – powiedział. Wypowiadając te słowa, wydawał się jeszcze starszy. To było niewiele. Sam wiedział, że to było za mało. – Oczywiście, słyszałem o tym. To ogromna strata. Obecność Hannah była jak skierowany w jego stronę oskarżycielski palec, widziała, że on to tak odbiera. Nie odwracała od niego wzroku. Widziała, że i on pragnął spojrzeć gdzieś indziej. Stali tak, przez kilka sekund przyglądając się sobie, ale nagle ksiądz jakby zamarł. W jego głowie szalały żywioły. Jakieś bolesne wspomnienia wznosiły się z ciemnych miejsc, w które je zepchnął. Ale się nie odezwał. – Chcę wiedzieć, dlaczego umarła. Musisz coś wiedzieć! – wypaliła bez namysłu.

– Chcę wiedzieć, co ją spotkało. – Co ją spotkało – powtórzył powoli jej słowa, nie zadając pytania, nie oświadczając niczego, zupełnie jakby zostały wypowiedziane w języku, którego zbyt dobrze nie znał. – Dziewięć miesięcy temu poszła na Merrion Square, by dokonać aborcji… – Błagam, przecież pani wie, gdzie teraz jesteśmy! – szepnął, nachylając się ku niej i nerwowo rozglądając się wokół, jakby czuł się obserwowany. – Wiem. Wiem też, kim ty jesteś. – Co masz na myśli? – Wiem, że jesteś ojcem jej dziecka i wiem, że ustaliłeś wszystko z lekarzem, panem Kellerem. Susan pisała mi o tobie. Teraz się uspokoił. Nigdy wcześniej jej nie widział, ale uświadomił sobie, kim jest. Zbyt wiele usłyszał o niej od Susan, by jej nie rozpoznać. Mogła być tylko jedną osobą. – Ty jesteś Hannah. – Tak. – Ty musisz być Hannah. – Na jego ustach błąkał się uśmiech. To ją zaskoczyło: nie to, że się uśmiechał, tylko to, że uśmiech był pełen czułości. Wróciło do niego jakieś wspomnienie i w jakiś sposób, choć nie mogła tego pojąć, ono miało dla niego znaczenie. Gdy wychodzili z katedry, odłożył niesioną tabliczkę na stół „Ojciec Francis Byrne, spowiedź po angielsku”. – Wiem, że w swoim liście okłamałeś strażników. Oni też to wiedzą. To nie do końca była prawda. Jedyny policjant, który zdawał sobie z tego sprawę, doił teraz krowy w West Wicklow. Ksiądz nie odpowiedział. Jego twarz nadal była pozbawiona wyrazu, lecz w jego milczeniu potrafiła wyczuć ból – nie wiedziała jednak, z czego wynika. Teraz byli w ogrodach, wśród drzew lipowych i żywopłotów rosnących przed pałacem biskupa. Właściwie się nie odzywał, ale już był inny, niż oczekiwała. Znacznie cichszy. Nie dostrzegła w nim cech mężczyzny, którego opisywała jej Susan: rozgadanego, pełnego pasji, podekscytowanego nocnymi wędrówkami po Dublinie. W końcu znów się odezwał, z początku mówił bardzo powoli: – Nie wiedziałem, że nie żyje. Dowiedziałem się dopiero wtedy, gdy skontaktowali się ze mną Gardaí. Sam nie wiedziałem, co o tym myśleć. To wydawało się niewiarygodne. – Ale nie było ci trudno skłamać, że ledwie ją znałeś. – Nie jestem z tego dumny. Ale nie mogłem nic zmienić. – I to cię usprawiedliwia? Pokręcił głową, wbijając oczy w ziemię.

– Już nakłamałem. Nie wiedziałem, jak się z tego wycofać, więc kłamałem dalej. Gdy podniósł wzrok, na chwilę zrobiło jej się go żal, ale ta chwila minęła dość szybko. – Wiesz, gdzie ją znaleźli? – Tak. – Nie chciał nawet o tym myśleć, słyszała to w jego głosie. – On już wyjechał z Irlandii. Ten cały Keller, lekarz. Wyjechał kilka miesięcy temu. Nikt nie wie, gdzie się podziewa. – Teraz nie zadawała pytań, po prostu stwierdzała ponure, mało pomocne fakty. – Więc nikt nie może go przesłuchać. Ktoś mu nawet pomógł wyjechać z Irlandii. Patrząc na twarz Francisa Byrne, dostrzegła coś innego, coś, co przypominało strach. Wcześniej tego nie widziała, ale było tam coś przywodzącego na myśl skłonność do użalania się nad sobą. Ale nagle wydał jej się dziwnie odległy, jakby to, co czuł, nie miało nic wspólnego z nią i tym, o czym mówiła. – Przykro mi – powtórzył ponuro. Hannah naciskała, znów wracając do głównego tematu rozmowy. – Co wydarzyło się, gdy poszła na zabieg? – Nie wiem. Nie było mnie z nią. – Ale wiesz, gdzie się wybierała? – Nie widzieliśmy się niemal od dwóch tygodni. Miałem właśnie wyjechać z Irlandii do Niemiec. Oboje na to przystaliśmy. Oboje potrzebowaliśmy zacząć od nowa. Gdy wiedzieliśmy już, że między nami skończone, to właśnie Susan – była co do tego bardzo stanowcza – powiedziała, że koniec oznacza koniec. W tych ostatnich słowach Hannah usłyszała głos Susan, więc przynajmniej to było prawdą. – Nie próbowałeś się dowiedzieć, czy z nią wszystko w porządku? – Podjęliśmy wspólną decyzję. Właśnie tego chciała. – Mogłeś spytać pana Kellera. – Myślisz, że łatwo mi się kontaktować z takim człowiekiem? – Nie, musiało to być dla ciebie bardzo nieprzyjemne, ojcze. – Nie o tym mówię. Nie o tym. Znów się nad sobą użalał. Właśnie o to mu chodziło. – Nie wiem, co się stało. Nie potrafię sobie nawet tego wyobrazić… Z pewnością coś poszło nie tak podczas operacji. Nie mam jednak pojęcia co. – To ty ją tam wysłałeś. Ty za to płaciłeś. Powiedziała mi. – Owszem. To było złe. Wszystko. – Może Bóg tak chciał, to masz na myśli? – warknęła. – Czy ty myślisz, że mi na niej nie zależało? – Nie wiem. Wiem, że jej bardzo zależało na tobie. – Słuchaj, Hannah, nie wiem, co ona ci o mnie opowiadała.

– Jakie to ma teraz znaczenie? Nie odpowiedział, ale to wciąż miało znaczenie. Źle się czuła w jego towarzystwie. Wydawał się być częścią Susan, a to wprawiało ją w zakłopotanie. Nie wiedziała już, co jest prawdą. I nie wiedziała, czy wierzy w to, co mówił. – Wtedy próbowałem porozmawiać z Susan o innym rozwiązaniu, myślałem, żeby porzucić stan kapłański. To nie była długa rozmowa. Powiedziała, że tego nie chce. Chyba tak naprawdę do siebie nie pasowaliśmy. Pod koniec to bardziej ona naciskała na rozstanie. Oboje popełniliśmy błąd. Susan mówiła, że nie chce, bym marnował sobie przez to życie. Więc każde z nas poszło w swoją stronę. – A co z jej życiem? – Gdybym nie troszczył się o jej życie, myślisz, że aż tak bym się starał? Chodziło o dziecko, dziecko które…. Właśnie tego chciała. Byłem jej to winien, nawet za cenę popełnienia grzechu. – Nie obchodzą mnie twoje grzechy. Zależy mi tylko na mojej przyjaciółce! – W jej oczach pojawiły się łzy gniewu. Nagle jej głos stał się łagodniejszy, niemal błagalny. – Na pewno możesz mi powiedzieć coś jeszcze! – Naprawdę ją kochałem. Nie wiem, co ona do mnie czuła. Nigdy się tego nie dowiedziałem. – To brzmiało jak prawda, ale to była jego prawda, samolubna, tajemnicza. Hannah miała ochotę rzucić się na niego i wrzeszczeć. Miała gdzieś jego uczucia, ale te słowa ją przeraziły. Nie, naprawdę nigdy się nie dowiedział. Dostrzegła coś, czego nie widziała wcześniej, coś, czego nie wyczytała w listach Susan. Jej słowa znów wybrzmiewały w jej głowie i słyszała głos Susan, słowa potykały się jedno o drugie. Mówienie o miłości zawsze przychodziło Susan zbyt łatwo. Było wzajemne przyciąganie, przyjaźń, zabawa, był intelektualny ogień, była radość ze wspólnego sekretu, był seks. Zwykła śmiać się z Hannah, bo ona zawsze traktowała słowo „kocham”, jakby było zbyt cenne, by je wypowiadać. Gdy teraz spojrzała na księdza, wydał jej się mniejszy, słabszy. Zastanawiała się, czy kiedykolwiek był mężczyzną, którego chciała w nim widzieć Susan, tym, którego opisywała po ich pierwszym spotkaniu. Naprawdę o niczym nie wiedział? Tyle czasu minęło, a on po prostu o niczym nie wiedział? – Ktoś musi mi wyjaśnić, dlaczego moja przyjaciółka nie żyje – powiedziała Hannah, nieco bardziej wyważonym tonem. – Ty jesteś jedyną osobą, która może to zrobić. Czy to do ciebie nie dociera? – Nie wiem. Wiem tylko, że wolałbym, by żyła. Naprawdę bym wolał – powtarzał te słowa szeptem, jak modlitwę. – Wolałbym, żeby żyła. Gdy mówił, zabrzmiały pierwsze dzwony wzywające wiernych na Anioł Pański. Ojciec Byrne się przeżegnał. Wyglądało to tak, jakby nagle założył na twarz maskę;

zniknęła jego wrażliwość. Wydawał się silniejszy. Wiedziała, że teraz nic więcej jej nie powie. Zdradził jej dość informacji, by niemal się w tym wszystkim pogubiła. Ale to wciąż nie była cała prawda. Miała co do tego pewność. Pokręciła głową. – Nie pozwolę, by o niej zapomniano. Nie poddam się! Mówiła cicho, wbijając w niego wzrok tak jak wtedy, gdy zobaczyła go w katedrze po raz pierwszy. Potem odwróciła się, idąc coraz szybciej i szybciej. Bicie dzwonów wypełniło jej głowę. Może już umilkły, jednak gdy pędziła przez park w stronę drogi, nadal słyszała ich bicie. Francis Byrne obserwował, jak kobieta się oddala. Też słyszał w głowie bicie dzwonów. Jednak dla niego brzmiały inaczej: były codziennym dźwiękiem umacniającym w jego życiu wiarę i przekonanie. Teraz jednak sprawiały mu ból. Siła, którą Hannah dostrzegła w jego oczach, była jedynie iluzją. Gdy powtarzał sobie dobrze znane słowa, wydały się one mniej znajome, mniej pocieszające, jakby nie pasowały do jego ust – „Angelus Domini nuntiavit Mariae”. Anioł pański zwiastował Pannie Maryi. „Et concepit de Spiritu Sanctu”. I poczęła z Ducha Świętego. Hannah do późnej w nocy siedziała w restauracji na Frauengasse. Nie była głodna, ale nie chciała wracać do swojego pokoju w Danziger Hof. Musiała się czymś zająć. Znajdowała się daleko od ludzi, na których jej zależało, ludzi, którym zależało na niej. Nie była jednak pewna, czy bycie przy nich by jej pomogło. Rodzice myśleli, że przebywa w Anglii. To było proste kłamstwo. Inne nie przyszły już tak łatwo. Matka pewnie wiedziała o niektórych, ale nigdy o tym nie mówiła. Sarah Rosen zawsze wierzyła, że trudności, na które się natykamy, znikną, jeśli przez wystarczająco długi czas nie będzie się o nich mówić. Ojciec Hannah nigdy nie mówił głośno o tym, że nie układało im się z różnych powodów, nawet nie zwracał na to uwagi. Kochała ich; jego za tę czułą ślepotę, ją za niestrudzoną nadzieję i wiarę w naturalne prawo, które mówiło, że wszystko wraca do normy, jeśli o pewnych sprawach nie mówimy, jeśli zostawimy kości w ziemi. Żydom taka postawa dawała nadzieję. Hannah zawsze zazdrościła rodzinie Susan ich dzikich pasji i jeszcze bardziej dzikich awantur. W domu Fieldsów wszyscy rozmawiali na każdy temat, mówili o każdej urazie, każdym nastroju, każdej miłości i każdej nienawiści. Czasami wydawało się, że im drobniejszy problem, tym większy hałas wywoływał, gdy cała rodzina, matka, ojciec, dziadkowie, dzieci, rozprawiali o czymś i krytykowali swoje opinie i uczucia. Przechodzili od śmiechu do łez i z powrotem z chaotyczną intensywnością, byli niemili, lekceważący, sarkastyczni, nietolerancyjni i bezlitośni, niekiedy nawet przez całe długie popołudnie. Opowiadali sobie o wszystkim, a skoro nie było sekretów, konfliktów czy emocjonalnych katastrof do ujawnienia, byli zdeterminowani, żeby jakieś wymyślić. Dom Hannah z kolei był miejscem małych gestów czułości, a nie dzikich zapewnień o miłości i rozpaczy. Nigdy nie mówili

o tym, co naprawdę czują. A mimo to dla Susan wszystko się zmieniło. Jej matka zmarła, siostry opuściły Irlandię, a po pewnym czasie głos ojca mogła usłyszeć tylko w synagodze. Gdy była dzieckiem, otaczało ją mnóstwo otwartych serc, i oto nagle nie było nikogo, z kim mogłaby porozmawiać, mierząc się z pierwszym i zarazem ostatnim kryzysem jej dorosłego życia. Może Hannah i Susan wcale się aż tak nie różniły. A może niekiedy jest tak, że ktoś zostaje sam, po prostu zupełnie sam i to wszystko. Hannah właśnie tak się teraz czuła. Benny czekał w Palestynie na jej powrót. To było miejsce, do którego miała wrócić, ale to nie był dom. Mimo tego, w co chciałaby wierzyć, jej domem pozostawała Irlandia. Spędzenie tych miesięcy w Europie wydawało jej się dobrym pomysłem. Trzeba było zebrać pieniądze i wysłać je okrężną drogą przez Europę do Palestyny, by kupić broń dla Haganah. Na miejscu był cały dobrze zorganizowany system, a i po drodze nie brakowało pomocnych dłoni. To wcale nie było niebezpieczne. Hannah jedynie pełniła rolę kuriera. Wiedziała jednak, czemu Benny popycha ją naprzód. Dzięki temu miała szansę, by w Irlandii spędzić trochę czasu z rodziną. Wiedział też, że musiała się dowiedzieć, co spotkało Susan Field. Benny chciał, by wyrzuciła to z siebie. Nie tylko Susan. Irlandię. Rozumiał, że musi pogodzić się ze śmiercią przyjaciółki, nie wiedział jednak, jakie to wywołało zamieszanie. Odkrywanie prawdy o Susan było skomplikowane. Było nie tylko powodem, by wrócić do domu, było także wymówką. Gdy Hannah po raz pierwszy porzuciła Irlandię dla Palestyny, była przekonana, że nie będzie mieszkać gdzieś, gdzie czuje się skrępowana. Czuła nadciągającą z Europy ciemność. Pragnęła, by Irlandia stała się na to odporna, ale tak być nie mogło. Mimo to żydowska Palestyna wcale nie była miejscem, w którym chciałaby zostać. I tam czuła się niekiedy skrępowana. Miała jeszcze Benny’ego, a on miał dość pasji za nich oboje, odkąd przyjechali do Izraela. Ale to było za mało. Porzuciła swój dom, mając pełną świadomość, że stara się uciec przed letnią i wypraną z emocji zwyczajnością małżeństwa swoich rodziców, a mimo to miała poślubić mężczyznę, z którym się przyjaźniła i którego podziwiała, lecz w grę nie wchodziły miłość i namiętność. Wszędzie wokół działy się rzeczy niezwykłe. A w Bennym Jacobsonie nie było niczego niezwyczajnego. Jeśli chodziło o niego, życie było zbyt ważne na zwyczajne rzeczy. Tworzyli nowy Izrael. Ale pomijając tę kwestię, gdy zostawali sami, wcale nie była pewna, czy go zna. Gdy przestawali rozmawiać o przyszłości narodu, nie była pewna, czy w ogóle mają o czym rozmawiać. Może wypalił się przez tę swoją pasję. Nigdy się z nią nie kłócił, nigdy nie tracił panowania nad sobą. Jak miała wyjaśnić rodzicom, że boi się życia, które różniło się od tego prowadzonego przez nich tylko słoneczną pogodą? Hannah i Susan nigdy nie kłamały, pisząc do siebie listy, ale istniała prawda, której żadna z nich nie dostrzegała w listach tej drugiej. Susan z zazdrością czytała

o związku Hannah z Bennym z drugiego pokolenia żydowskich imigrantów w Palestynie. Kiedy Hannah po raz pierwszy czytała o sekretnym romansie Susan, czasami też była zazdrosna, bo czuła w tym pasję. Ta zazdrość coraz bardziej odchodziła w niepamięć, gdy Hannah zaczęła martwić się o coraz bardziej beznadziejny związek przyjaciółki. Obie były na swój sposób zagubione, może wyczuwały to w swojej korespondencji. Gdyby nawet tak było, teraz jest już za późno, by mogły sobie o tym powiedzieć. Kelner nalał jej kolejny kieliszek wina. Pijąc go, czuła, jak wydarzenia tego dnia mieszają się z innymi sprawami, o których rozmyślała. Osobą, z którą potrzebowała porozmawiać, był Stefan. On wyciągnąłby więcej z Francisa Byrne, znacznie więcej. Jej podróż dobiegła końca, a nadal nie zdobyła tego, co pragnęła osiągnąć. Nadal nie uzyskała żadnych odpowiedzi. Była wściekła – zarówno na siebie, jak i na innych. Gdy wyszła z restauracji i wracała do hotelu wąskimi zabytkowymi uliczkami, przez całą drogę nad jej głową powiewały flagi ze swastykami. Wydawało się, że wiszą w każdym oknie, groźnie trzepocąc i trzeszcząc na wiejącym od Bałtyku wietrze. Na Langgasse wyminęła ją otwarta ciężarówka. Na tyłach siedzieli młodzi naziści w mundurach, agitując, upewniając się, że każdy członek opozycji, który wyjdzie na ulicę, zostanie zbity na kwaśne jabłko. Jednak po dwóch miesiącach nie było już za bardzo kogo bić. Gdy skręciła w Kohlenmarkt, od strony ciężarówki dobiegły ją krzyki i gwizdy. W oddali jaśniały światła hotelu Danziger Hof. Cały plac wypełniali ludzie. W jej stronę szła orkiestra dęta w obowiązkowej czerwieni, bieli i czerni, grając Straż na Renie. „Zum Rhein, zum Rhein, zum deutschen Rhein, wer will des Stromes Hüter sein?”. Tłum klaskał i śpiewał. Nie zauważyła ani zaparkowanych przed hotelem samochodów, ani stojących w drzwiach policjantów w mundurach. Nie miała powodu, by zwrócić na to uwagę. I nawet gdyby dostrzegła mężczyznę w skórzanym płaszczu, który z nimi rozmawiał, nie wiedziałaby, że to gdański oficer gestapo. Nagle tuż przed nią otworzyły się drzwi samochodu. Niemal zderzyła się z mężczyzną, który wyskoczył ze środka. – Jezu, uważaj, gdzie idziesz! – Był młody, miał może dwadzieścia pięć lat. Spiorunował ją wzrokiem, ale się uśmiechał. Widział, że jest nieco podpita. – Fräulein Rosen? – Owszem – odparła bez namysłu, na dodatek po angielsku. Złapał ją za nadgarstek. Teraz uświadomiła sobie, że za nią stoi drugi mężczyzna, trzymający ją za ramię. Próbując się wyrwać, krzyknęła: – Co robicie? Puśćcie mnie! Drugi mężczyzna zakrył jej usta dłonią i nagle znalazła się w samochodzie, a mężczyźni siedzieli po obu jej bokach. Usta wciąż miała zakryte. Nie było nawet miejsca, by mogła podjąć walkę. Kierowca wrzucił bieg i samochód ruszył. To trwało ledwie kilka sekund. Orkiestra grała tak głośno, że Hannah nikt nie usłyszał.

Większość ludzi na placu nawet nie zwróciła na to uwagi. A ci, którzy to widzieli, przywykli już do widoku ludzi wciąganych do samochodów przez Schutzpolizei czy gestapo bądź wrzucanych na tyły ciężarówek przez nazistowskich żołnierzy, więc nikt nawet nie pomyślał, że dzieje się coś niezwykłego. W końcu musieli teraz wygrać wybory. Takie uroki demokracji. W samochodzie uścisk trzymający ramiona Hannah Rosen nie zelżał. Dłoń zatykająca usta wcisnęła jej siłą głowę w fotel. Nie było sensu z tym walczyć. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

14

DANZIG-LANGFUHR De Havilland Dragon Rapide potoczył się przez pas startowy w Baldonnel, a potem wzbił się w niebo południowego Dublina. Stefan Gillespie znalazł się nad wzgórzami, u stóp których leżało West Wicklow. Był bezchmurny kwietniowy poranek, tuż po dziewiątej. Stefan po raz pierwszy siedział w aeroplanie. Był zaskoczony, że to go wcale nie zaskoczyło. Gdy dwupłatowiec oderwał się od ziemi, Stefana ogarnęła euforia. Spojrzał w dół na wiejską okolicę, starając się rozpoznać, gdzie jest. Zmierzali w stronę morza. Patrzył na pola pełne owiec i bydła, pnące się w górę i stające się górami dublińskimi. Śledził wzrokiem drogę przecinającą pola i nagie zbocza wzgórz, wchodzącą w gęste ciemne lasy. Gdzieś w dole znajdowały się zbocza Kilmashogue, gdzie zakopano ciała Vincenta Walsha i Susan Field. On już się od tego oddali. Dowiedział się od Dessiego MacMahona, że oba dochodzenia wstrzymano. Jednak niespodziewanie to wcale nie oznaczało końca i właśnie dlatego był teraz tutaj. Dlatego właśnie leciał do Londynu, by wsiąść w samolot Luft Hansa lecący z Croydon Aerodrome do Berlina i Gdańska. Szybko zostawili góry za plecami. Słychać było miarowe buczenie samolotu i równy warkot śmigieł. Teraz lecieli nad morzem. Stefan siedział na tyłach samolotu, w którym jeszcze tylko dwa miejsca zostały zajęte. Pozostałymi pasażerami byli irlandzcy urzędnicy państwowi lecący na spotkanie Ligi Narodów w Genewie. W Baldonnel zasypali go pytaniami. Ten lot załatwił mu ktoś, kto znał kogoś, więc musiał być kimś interesującym. Zapewnił, że nie jest. Wkrótce jego uprzejme jednosylabowe odpowiedzi zaczęły ich irytować, a rola, jaką dla siebie wymyślił – sprzedawca bydła szukający w Niemczech nowych rynków zbytu – okazała się stanowczo zbyt przyziemna. Siedział od nich na tyle daleko, że podczas hałaśliwego dwugodzinnego lotu do Croydon rozmowa była niemożliwa. Pod nimi rozciągało się szare morze, fale odbijały wiosenne słońce. Widać było też prom płynący do Anglii. Gdy go mijali, opuścił wzrok i obserwował go, aż zniknął. W Kirlanelagh miesiące szybko mijały i w górach zima zmieniła się we wiosnę. Praca na farmie pochłaniała Stefanowi całe dnie i męczyła na tyle, że mógł w nocy zasnąć. Woń kamieni, ziemi i zwierząt była czymś, czego mógł się złapać, a im dłuższe były spędzane w polu dni, tym mniej miał czasu by rozmawiać o zagrożeniu, które wciąż wisiało nad nim, jego rodzicami oraz synem. Miał już za sobą piąte urodziny Toma, a on nadal nie wiedział nic na temat planu wikarego, który uparł się, by wysłać chłopca do wujka i ciotki. Stefan raz za razem powtarzał, że nigdy się na to nie zgodzi. Jego adwokat, Emmet Brady, wymienił kilka listów z biskupem

w Carlow, ale sprawa nie miała dalszego ciągu. Tom był szczęśliwy, że chodzi do szkoły, a jeszcze bardziej cieszyło go – czego Stefan do końca nie rozumiał – że ma ojca w domu. Gdy tylko widział ojca Careya, ten był dla niego uprzejmy i od lutego nie wspominał już o tamtej sprawie. David i Helena wyczytywali z tej ciszy coś, czego Stefan był coraz mniej pewny. Myśleli, że to już koniec. Już od ponad miesiąca żadne z nich nie rozmawiało na temat zagrożenia, o którym deliberowali codziennie przez zimę, gdy Tom leżał już w łóżku. Ale nadal zdarzały się noce, podczas których Stefan nie mógł zasnąć, nawet jeśli w dzień ciężko pracował. Determinacja wikarego wciąż kładła się cieniem na jego życiu. Leżał z otwartymi oczami, po raz setny przywołując w myślach ostrzeżenia Emmeta Brady’ego. Słyszał samego siebie w Four Courts, jak próbuje przekonać sędziego, żeby nie zabierał mu Toma. I czasami, gdy wyobrażał sobie, jak sędzia stwierdza, że nie jest odpowiednim ojcem dla Toma, myślał, że odpowiedź zawsze była na wyciągnięcie ręki, niewypowiedziana, odpowiedź, która wciąż tkwiła ukryta w jego głowie. Skoro to nie był koniec, skoro sprawa nie została zapomniana, jeśli zagrożenie było tak rzeczywiste, jak twierdził stary adwokat, to pewnego dnia jego jedynym wyjściem może być wyprawa do Dún Laoghaire i przesiadka na płynącą przez ocean, nad którym właśnie leciał, łódź. Ale wciąż odkładał to na kolejny dzień, mimo że miał nadzieję, że ów dzień nigdy nie nadejdzie. Teraz wracał w myślach do wydarzeń minionego poranka i powodu, dla którego wsiadł w samolot do Londynu. Wcześnie rano na dziedzińcu farmy w Kilranelagh pojawił się nieznany samochód. Nigdy wcześniej nie spotkał ojca Hannah Rosen, a tu niespodziewanie odwiedził go właśnie on, Adam Rosen, przypominając o wszystkim, co wydarzyło się w ciągu minionego roku. Stefan nie zapomniał o Hannah, ale zepchnął ją na margines świadomości. Wszystko inne wydawało mu się bezcelowe. Towarzyszący Adamowi mężczyzna przedstawił się jako Robert Briscoe. Stefan wiedział, kim jest. Członek dublińskiego parlamentu i bliski przyjaciel Éamone’a de Valery, dawny członek IRA, który walczył przeciw Brytyjczykom, a potem przeciw Wolnemu Państwu podczas wojny domowej. Był też przywódcą społeczności żydowskiej w Irlandii. Żaden z mężczyzn nie wyjaśnił, dlaczego tutaj przyjechali. Briscoe przez nie więcej niż pięć minut gratulował Davidowi Gillespie wysokiej jakości jego bydła, a Helenie ciasteczek, których zapach wyczuł, wchodząc do kuchni. Gdy jednak on i Adam Rosen usiedli w salonie z filiżanką herbaty i talerzem ciasteczek, jeszcze ciepłych po wyjęciu z piekarnika, miał wrażenie, jakby już od godziny rozmawiał ze starymi przyjaciółmi. Miał umiejętności polityka i, jak zaznaczył później ojciec Stefana, także uścisk dłoni polityka, nieco zbyt mocny i nieco zbyt szczery. Ale mimo sielskiej atmosfery ani David, ani Helena nie mieli wątpliwości, że gdy drzwi salonu zostaną zamknięte, goście nie będą rozmawiać o pogodzie. – Chodzi o Hannah – odezwał się Adam Rosen, gdy tylko zostali sami.

– Wróciła już do Palestyny? – Chciałbym, by tak było. – Ojciec Hannah niewiele się odzywał, gdy Robert Briscoe mówił o bydle i gotowaniu, ale teraz było widać, jak jest zmartwiony. – Wpadła w tarapaty, panie Gillespie – dodał Robert Briscoe. – Co ma pan na myśli? – zapytał Stefan. – Jest w Gdańsku. Myślę, że wiesz, czemu tam pojechała. I nagle zrozumiał: ksiądz, ojciec Francis Byrne. – Mogę zgadywać. – Panie Gillespie, na pewno wie pan więcej niż my. Stefan zmarszczył brwi. Z początku był po prostu zbity z tropu, nie dlatego, że Hannah chciała odnaleźć Francisa Byrne’a, ale ponieważ zdał sobie sprawę, że minęło już tyle czasu. Minęły całe miesiące, odkąd ostatni raz się z nią widział, zakładał więc, że opuściła już Europę. – Sądziłem, że już dawno temu wróciła do Palestyny. – Cały czas była na kontynencie – odparł z zakłopotaniem Adam Rosen. To wyrażenie było bardzo dziwne. Brzmiało tak, jakby jego córka wybrała się na długie wakacje. – Nikomu nie powiedziała, że jedzie szukać tego księdza. – Ale dwa dni temu przyjechała do Gdańska – uzupełnił Briscoe. W grudniu Hannah powiedziała Stefanowi, że wybiera się do Anglii. To było niemal cztery miesiące temu. Skoro zamierzała jechać do Gdańska, czemu zajęło jej to tyle czasu? Czuł, że dwaj mężczyźni coś ukrywają, coś, z czego wynikało, że przyjazd Hannah do Gdańska mógł być ryzykowny. Czuł na sobie wzrok Briscoe, a cisza zawisła nad nim ciężko w salonie. Adam Rosen był przyjacielem Roberta Briscoe, a córka przyjaciela potrzebowała pomocy. Hannah naraziła się na niebezpieczeństwo… zresztą nie tylko siebie. Teraz ktoś musiał sprowadzić ją z powrotem. To Brian Field zasugerował im Stefana Gillespie. Był policjantem. Nieźle mówił po niemiecku. I prawdopodobnie zależało mu na Hannah. Coś zaszło między nią a strażnikiem, tak przynajmniej przypuszczał jej ojciec. To dobrze. Dzięki temu mogli na niego naciskać, a skoro chodziło o kwestię zaufania, to może nawet mogli mu zaufać. – Sytuacja jest skomplikowana, panie Gillespie – stwierdził Briscoe. Stefan się uśmiechnął. – W przypadku Hannah to mnie akurat nie dziwi. – W Gdańsku nie możemy działać oficjalnie. – Chyba nie do końca to rozumiem. – O cokolwiek mogło im chodzić, Stefan był pewien, że to sięga głębiej niż tylko do Francisa Byrne’a. Briscoe znów spojrzał na Adama Rosena. Ojciec Hannah skinął głową. Podjęli decyzję, że skoro Stefanowi Gillespie można zaufać, to mu zaufają. To było jedyne rozwiązanie.

– Mieszkała we Włoszech z przyjaciółmi – powiedział ojciec Hannah. – Trzy dni temu miała popłynąć z Triestu do Haify. Wiemy, że do Triestu dotarła, ale łódź wypłynęła bez niej. Odwołała rezerwację. I jeszcze tej samej nocy wsiadła w pociąg do Gdańska. – Długo z tym czekała – zauważył Stefan. – Wie pan, czemu się tam wybrała? – Słyszałem o Susan Field i księdzu… – Francis Byrne. W grudniu na pewno był w Gdańsku. – Nie możemy się z nią skontaktować. – Zdenerwowanie Adama Rosena stało się jeszcze bardziej widoczne. Wydawało się nawet nieco przesadne. – I to aż taki problem? – Cholera, oczywiście, że tak – warknął Briscoe. – Pewnie nie będzie się cieszyć zbytnią popularnością wśród gdańskich duchownych – odparł Stefan. – Ale ojciec Byrne już zaprzeczył, by coś go łączyło z Susan Field. Jego oświadczenie kurzy się gdzieś w Zamku Dublińskim. Ani ja, ani Hannah w to nie wierzymy, jednak taką wersję przyjęli tamtejsi przedstawiciele Garda i jeśli ona się z nim spotka, on jej nic więcej nie powie. Nie sądzę, by miała go zmuszać siłą do wyjawienia prawdy, jakakolwiek by nie była. Ojciec Hannah pokręcił głową. Nie o to tutaj chodziło. – To nie takie proste. – Briscoe wciąż bacznie przyglądał się Stefanowi. – Hannah musi wyjechać z Gdańska, zanim zdarzy się coś złego. Nie jest tam bezpieczna. – Jeśli się pan martwi, może trzeba powiadomić policję. – Policję? – Polityk uśmiechnął się. – Pan naprawdę nie rozumie… – Więc może mi pan wyjaśni, panie Briscoe. – Po pierwsze, Hannah nie podróżuje pod własnym nazwiskiem. – Ma fałszywy paszport? – To był dziwny początek. – Owszem, z powodów praktycznych. – Dlaczego? To pytanie nie doczekało się odpowiedzi. – Dowiedzieliśmy się, gdzie się zatrzymała. Adam próbował dzwonić się do hotelu. Nie wymeldowała się, ale od następnego poranka po przyjeździe już jej nie widzieli. Zniknęła. – Rozumiem. Ale skoro zaginęła, policja na pewno... – Ona jest Żydówką, panie Gillespie – przerwał mu Adam Rosen, zirytowany, niemal wściekły. – Jest też obywatelką Irlandii. Poza tym Gdańsk nie jest częścią Niemiec. – Jeszcze nie jest. – Robert Briscoe wzruszył ramionami. – Jeszcze nie. Na chwilę zapanowała cisza. Stefan był teraz bardziej oschły. Miał prawo się zirytować. – Powiecie mi, o co chodzi, czy nie?

Briscoe skinął głową. – Wie pan, czym jest Haganah? – odstawił filiżankę. Jego ton się zmienił, teraz był bardziej opryskliwy. Stefan pokręcił głową. – Można to porównać do tutejszych ochotników w czasach, gdy rządzili Brytyjczycy. To żydowskie siły samoobrony w Palestynie. Kiedy dziesięć lat temu Arabowie zaczęli atakować Żydów, stało się jasne, że Brytyjczycy nic z tym nie zrobią. Nie chodziło tylko o to, że nie będą walczyć z Arabami. Niektórzy ludzie w administracji sami dawali broń Arabom, jednocześnie dbając o to, by Żydzi żadnej nie dostali. Stworzono więc Haganah, która miała chronić domy i farmy, to wszystko na początek, ale wkrótce miało się to zmienić. I zmieniło się pewnego dnia w 1929 roku. Wtedy w Hebronie zabito sześćdziesięciu Żydów. Stefan pamiętał to wydarzenie. Czytał o tym i potem zapomniał. W końcu wszędzie dochodziło do jakichś masakr. – To było pięć lat temu. Może Mandate Police nie sądziła, że dojdzie do masakry na taką skalę, ale wiedzieli dość, by trzymać się od tego z daleka. I gdy ludziom odrąbywano głowy, ich nie było nigdzie widać. Oczywiście Mandate Police to nie to samo co brytyjskie patrole. Należą tam różne typki, w tym paru naszych znajomków; Black i Tans, którzy potrzebowali roboty, gdy wywalono ich z Irlandii. Imperium zawsze znajdzie gdzieś dla takich jakąś czarną robotę do odwalenia. A teraz zrobiło się w Palestynie naprawdę brudno, Żydzi i Arabowie. Znowu w powietrzu wisi jakieś krwawe rozwiązanie. A to oznacza że Haganach musi być lepiej uzbrojona. Przecież znasz Hannah. I pewnie wiesz też, kim jest Benny Jacobson? – Wiem, że jest narzeczonym Hannah. – Jest też dowódcą Haganah. O ona jest kurierem organizacji. Przez ostatnie trzy miesiące jeździła po Europie i zbierała pieniądze na zakup broni. Stefan poczuł, jakby te miesiące, które minęły od ich ostatniego spotkania, nagle zaczęły się kurczyć. Słowa Briscoe go zaskoczyły, ale w końcu jej zachowanie nabrało dla niego sensu. Sensu nabrały też te chwile, gdy mówiła mu o Palestynie, a potem nagle postanawiała zamilknąć. Teraz pojął, czemu to wszystko było dla niej aż tak skomplikowane. Zrozumiał też, czemu coś jej groziło. – Kto o tym wie? Kto wie, czym się zajmowała? – Cóż… Mandate Police może się domyślać. A to znaczy, że Wydział również wie. A jeśli brytyjski konsul i brytyjska policja zaczną działać w Gdańsku w przypadku aresztowania Hannah, nie mam bladego pojęcia, jakie informacje mogę przekazać tamtym. Raczej bym im w nic nie wierzył, nieważne, czy zrobią coś celowo, czy tylko z czystej głupoty. – Panie Briscoe, Gdańsk leży dość daleko od Palestyny. – Ale nie aż tak daleko od Berlina. SS i gestapo mają w Gdańsku swoich ludzi.

Mają gdzieś, że ona zawstydzi jakiegoś księdza, ale na inne rzeczy na pewno zwrócą uwagę. Hannah zna wiele nazwisk. Naziści szukają nazwisk, całych długich list z nazwiskami. A jeśli to będą na dodatek żydowskie nazwiska, tym lepiej. – Ona przecież o tym wie. – Tak jak pan mówił, Gdańsk to nie Niemcy. Pewnie ona też myślała tak samo. – Nie wie aż tyle, ile jej się wydaje – odezwał się ojciec Hannah. Mówił to niemal z uśmiechem. Czymkolwiek się nie zajmowała, Hannah była jego córką. Teraz pamiętał, jaka była uparta i zdeterminowana. – Pan mówi dobrze po niemiecku, panie Gillespie – ciągnął Robert Briscoe. – Owszem. – Już wiedział, do czego zmierzali. – Pojedzie pan jej szukać? – Nie wiedziałbym nawet, od czego zacząć. – Jest pan policjantem. – Ale nie w tej chwili. – Myślę, że jest pan tym policjantem, którego potrzebuje Hannah. Ktoś, kto nie jest z nią powiązany, nie jest Żydem, i na dodatek ktoś, komu zależy na… Polityk się uśmiechnął. Wiedział, że Stefanowi zależy na Hannah. – Oczywiście zapłacimy panu za to – dodał Adam Rosen. – Panie Rosen, tu nie chodzi o pieniądze. – Hannah panu ufa. Błagam, niech pan ją znajdzie i przywiezie z powrotem. – Zanim tam dotrę, miną trzy albo cztery dni. Zapadła cisza. I w tej ciszy podjął decyzję. Gdyby nie on, Hannah nie pojechałaby do Gdańska Nie byłaby w niebezpieczeństwie. Wybrała się tam, bo Gardaí ją zawiedli, a w szczególności zawiódł ją on sam. Robert Briscoe wyjął z kieszeni kopertę. – Rządowy czarter wylatuje jutro rano do Croydon Aerodrome. Może pan nim lecieć. – Podał Stefanowi bilet na samolot. Stefan spojrzał na niego, nie do końca wiedząc, co to takiego. – Na południowy lot Niemieckiej Luft Hansy z Croydon do Berlina. Lot z Berlina do Gdańska będzie wieczorem, dwadzieścia po siódmej. Na miejsce dotrze pan już jutro, o wpół do jedenastej wieczorem. Wynajęliśmy panu pokój w hotelu Hannah. Widać było, że mężczyźni nawet nie brali pod uwagę, że Stefan może odmówić. Ale jeśli twarz Briscoe wyrażała przekonanie, że to, o co prosili, musi zostać zrobione, twarz Adama Rosena pełna była niepokoju o los córki. I Stefan dobrze to rozumiał. – Proszę ja odszukać i wywieźć stamtąd tak szybko, jak się tylko da, panie Gillespie. Kochany Tomie, jestem na lotnisku Tempelhof. To w Berlinie. Nigdy jeszcze nie

widziałeś tylu aeroplanów. Na kartce jest obrazek takiego, jakim przyleciałem tu z Londynu. To Junkers. Mój drugi samolot, a już czekam na następny! Pewnego dnia polecimy gdzieś razem. Zobaczymy się już wkrótce. Kocham, tatuś. Oczekiwanie na wylot z Tempelhof do Gdańska ciągnęło się w nieskończoność. Stefan już od przeszło godziny krążył po lotnisku. Wiszące na ścianach i zwisające z sufitów swastyki czasami poprzetykano flagami Igrzysk Olimpijskich. Wszędzie były zdjęcia stadionów, które w przyszłym roku staną w Berlinie, i wszędzie rozchodził się przekaz, że igrzyska są dla Niemiec szansą, by pokazać swój wielki cud światu. Nie mógł chodzić dłużej niż pięć minut, by nie zaczepił go ktoś w brązowym mundurze, kto wystawiał ku niemu puszkę i domagał się pieniędzy. Minęło już dwanaście lat, odkąd Stefan był w Niemczech razem z rodzicami. Tym razem z nim nie pojechali. Kontakty z pozostałymi członkami rodziny odeszły w niepamięć i teraz zostało już tylko kilka świątecznych kartek i okolicznościowe listy z czarną obwódką informujące o czyjejś śmierci. Wiadomości o narodzinach czy ślubach już dawno przestały do nich docierać, drogi rodziny w końcu się rozeszły, więc tylko śmierć była warta ceny znaczka. Zaczął rozmyślać o swoich kuzynach, z którymi tak dawno temu wędrował po górach Bawarii. Pewnie teraz niektórzy z nich noszą nazistowskie mundury, a ich dzieci grzechoczą takimi puszkami partii nazistowskiej. Zjadł posiłek, na który tak naprawdę nie miał nawet ochoty i popił dwoma piwami Berliner Weisse. Po dwóch kolejnych powiedział następnemu naziście, który do niego podszedł, co może sobie zrobić z tą puszką i dzwoniącymi w niej drobniakami. Całe szczęście, że Junkers 52, który miał zabrać go do Gdańska, pojawił się już na asfalcie, gotowy na przyjęcie pasażerów, bo wściekły młody nazista wrócił z kilkoma kolegami. I szukali Stefana. Słońce zaczęło już zachodzić, gdy trzysilnikowy Junkers wystartował. Kiedy zakręcał nad rozległymi zabudowaniami Berlina, niewiele już było widać. Stefan rozparł się w fotelu i zamknął oczy. Czekał go kolejny dwugodzinny lot, już trzeci tego dnia. Będąc mężczyzną, który nigdy wcześniej nawet nie siedział w aeroplanie, czuł, że ma już dość. Otworzył oczy. Po drugiej stronie przejścia mężczyzna w ciemnym garniturze, który użył zdecydowanie za dużo płynu po goleniu, uśmiechnął się do niego i skinął głową. Głowę miał w dwóch trzecich łysą, na ciemieniu wyrastała kępka krótko ostrzyżonych włosów. Patrzył na Stefana z przekonaniem, że o śnie nie może być mowy. Będzie do niego mówił, nawet jeśli on nie będzie odpowiadał. Do klapy marynarki przyczepił nazistowski znaczek. Taki sam, jak ten, który Święty Mikołaj dał kiedyś Stefanowi przed hotelem Shelbourne. Deutschland Erwache. Niemcy obudźcie się. Przypomniał sobie, że właśnie tamtego dnia po raz pierwszy spotkał Hannah Rosen. – Interesy?

To było uprzejme pytanie, ale Stefan nie chciał wyjaśniać, czym się zajmuje, nawet podczas takiej niezobowiązującej rozmowy. Zbył dwóch ciekawskich irlandzkich dyplomatów zapachem krowiego nawozu. To było bliskie prawdy, nawet jeśli prawdą nie było, a nie wywoływało lawiny dalszych pytań. Takie szczegóły sprawiały, że kłamstwa zdawały się jakby mniej kłamliwe. Jako policjant dobrze o tym wiedział. – Interesy w Gdańsku? – Koleżanka spędza tam wakacje. Byłem akurat w Berlinie, więc pomyślałem, że do niej dołączę. Brzmiało to nieprzekonująco i sztucznie. Nie żeby to miało jakiekolwiek znaczenie dla obcego, którego poznał w czasie dwugodzinnego lotu, ale zdenerwowało go, że wcześniej tego nie przemyślał. Niepewność widoczna w jego odpowiedzi nie tyle skonsternowała mężczyznę, co go rozbawiła. – Więc chyba nie powinienem zadawać więcej pytań, co? – Nie było to mrugnięcie okiem, ale uśmiech w rodzaju „oj ty cwaniaczku”. Stefan też parsknął śmiechem, rozbawiony założeniem rozmówcy, a może i dlatego, że to przecież wcale nie było aż tak odległe od prawdy. Nie miał pojęcia, czego powinien spodziewać się w Gdańsku, ale miał nadzieję, że odnalezienie Hannah nie będzie trudne. Namówienie jej na wyjazd to osobna kwestia, ale czy to źle, jeśli potrwa to dłużej, niż chcieliby Adam Rose i Robert Briscoe? Nie zapomniał tamtych dwóch nocy spędzonych z Hannah. Uśmiechnął się nieśmiało, potwierdzając domysły mężczyzny siedzącego naprzeciwko. To było poczucie braterstwa, jak jeden cwaniak z drugim, o które Stefan wcale nie zamierzał zabiegać podczas tego lotu. Jednakże towarzysze podróży są jak krewni, ich się nie wybiera. Można się tylko pocieszać, że ich towarzystwo trzeba znosić przez kilka godzin, a nie przez całe życie. – Jest w Zoppocie? – zapytał Niemiec. – Nie, w mieście. – Oczywiście miasto warto zwiedzić, bardzo stare i bardzo niemieckie, ale jedźcie do Zoppotu. Wprawdzie jeszcze zbyt wcześnie na kąpiele w morzu, ale możecie zabawić w kasynie. Stefan starał się udawać, że hazard rzeczywiście go interesuje. – Odwiedza nas pan w ekscytującym momencie. To wielkie czasy. – Naprawdę? – Starał się wyglądać tak, jakby te wielkie czasy faktycznie go interesowały. – Wybory – rzucił mężczyzna, posyłając mu znaczące spojrzenie. – A tak, czytałem o nich – Stefan wskazał gestem leżącą obok gazetę. Przesadą było mówienie, że o tym czytał. Próbował przebić się przez tę propagandę, ale wreszcie dał sobie spokój.

– To ciężka praca, zważywszy że Polacy i Liga Narodów przeszkadzają na każdym kroku. Ale tym razem zmieciemy opozycję. – Niestety nie wiem zbyt dużo na ten temat. – Skąd pan jest? Ciężko to odgadnąć. – Jestem Irlandczykiem. – A, to wszystko jasne. Zazwyczaj z łatwością rozpoznaję akcent. – Rodzina mojej matki pochodziła ze Stuttgartu. – Można powiedzieć, że mamy Irlandczyka u steru. To znaczy w Gdańsku. Herr Lester. – Słabo maskował swoją pogardę. – Komisarz Ligi Narodów. – Słyszałem o nim. – Stefan rozmawiał o Lesterze ledwie dzień wcześniej. Gdy pojawią się kłopoty, prawdziwe kłopoty, zdaniem Roberta Briscoe Seán Lester będzie ostatnią deską ratunku. – On lubi być na pierwszych stronach. Po co, tego nie wie nikt. I nikogo to nie obchodzi. – Niemiec zaśmiał się głośno. Stefan miał wrażenie, że gdyby nie siedzieli w samolocie, temu rechotowi towarzyszyłoby spluniecie. Briscoe miał rację. Gdańscy naziści nie lubili Wysokiego Komisarza. Mężczyzna nachylił się ku niemu. – Arthur Greiser. – Potrząsnęli dłońmi. – Stefan Gillespie. – A więc twierdzi pan, że nie zna pana Lestera? – Na twarzy Greisera pojawił się cień podejrzliwości. Nie krył nawet swej antypatii względem Seána Lestera. – Jesteśmy małym państwem, Herr Greiser, ale nie aż tak małym. – Gdańsk jest mniejszy. A znamy wszystkich. Nawet takie kanalie! Odwrócił się nagle i zawołał: – Schnapps! – potem znów się obejrzał. – Napije się pan? Stefan nie chciał więcej pić, ale wiedział, że Greiser będzie nalegał. Nietrudno było odczytać jego zamiary, więc łatwiej było powiedzieć „tak”. – Nie jesteśmy już w Niemczech – zauważył Greiser, spoglądając w mrok. – Jesteśmy nad terenem, który należał do Niemiec przed końcem wojny i znowu do nas wróci. Powinniśmy nazywać to Polskim Korytarzem. Niemieckie miasta z polskimi nazwami. Jeśli chodzi o nasze Wolne Miasto, ono będzie wolne dopiero wtedy, gdy wróci do Niemiec. Wszyscy o tym wiemy. Cały świat o tym wie. Nawet Polacy muszą o tym wiedzieć. Ale pan jest Irlandczykiem. Nie muszę panu tego tłumaczyć. Przecież wie pan, czym jest walka o wolność, prawda, przyjacielu? – Uniósł kieliszek. – Za wolność! Gdy Stefan uniósł swój, kieliszek Greisera był już pusty. Zawołał więc znowu: – Kolejnego schnappsa! Steward podszedł do nich z butelką. Niemiec mu ją zabrał. – Musimy zabawiać gościa! – Jawohl, Herr Senatsprasident! – Odpowiedzi towarzyszyło stuknięcie obcasów

i do Stefana dotarło, że ten mężczyzna musi być kimś ważnym. – Gdzie się pan zatrzymuje, Herr Gillespie? – Danziger Hof. – Nieźle. Ale mamy lepszy. Pełny, ale dyskretny, bardzo dyskretny. Uśmiechnął się ironicznie, a Stefan odpowiedział mu uśmiechem światowca, który w tej sytuacji był niemal obowiązkowy. Greiser znów się nachyli i napełnił Stefanowi kieliszek. Swój też uzupełnił i momentalnie znowu go opróżnił. Do stewarda Luft Hansy butelka wróci pusta. – Będzie mi miło, jeśli będę mógł coś dla pana zrobić podczas pańskiego pobytu. Proszę powoływać się na moje nazwisko w hotelu, restauracji, obojętne. Wystarczy nazwisko – wypowiadając ostatnie słowa, aż się nadął. Nalał sobie trzeciego schnappsa i znów położył się na oparciu fotela. – W końcu mamy wiele wspólnego. Wspólną walkę, a nawet, choć teraz nie można jeszcze o tym głośno mówić, wspólnego wroga. – Arthur Greiser postukał się w nos, a potem kontynuował, nie bacząc, czy jego towarzysz jest zainteresowany jego wywodami. – Niemcy nie mają wyjścia, muszą opuścić Ligę Narodów. To zwykła farsa. Rządzona przez Anglików, opłacana przez Amerykanów. Popatrz tylko na Lestera, naszego tak zwanego Wysokiego Komisarza. Wszyscy wiedzą, że trochę za bardzo trzyma z Anglikami. Pewnie w Irlandii też nie jest zbyt popularny, co? Po wyborach się stąd wyniesie. W Gdańsku będzie dla niego za gorąco. A kiedy na odchodne dostanie swój bilet na pociąg do Genewy, poradzimy mu, by lepiej go przyjął. Herr Greiser potrząsnął głową i zachichotał, sądząc, że jego rozmówca to zrozumie. Stefan nie zrozumiał, ale i tak uśmiechnął się uprzejmie. Prezydent senatu Wolnego Miasta nalał sobie kolejnego schnappsa, tym razem zapominając o kieliszku towarzysza. To nie były pierwsze kieliszki, które wychylił tego dnia. Po chwili znów położył się w swoim fotelu, co Stefan przyjął z ulgą, tym bardziej, że zaraz Greiser zaczął też cicho chrapać. Butelka schnappsa lada moment wypadłaby z ręki Greisera. Stefan już po nią sięgał, ale ktoś inny był szybszy. Steward chwycił butelkę, robiąc to tak pewnym ruchem, jakby cały czas czekał, aż butelka wysunie się śpiącemu z dłoni. Samolot leciał nad światłami Wolnego Miasta ledwie parę minut, opuszczając ciemność okolicznych lasów i pól. Gdy Junkers nawracał do lądowania, Stefan Gillespie dostrzegł, gdzie znikają nagle światła Gdańska i jego portu. Wiedział, że dalej rozciąga się Bałtyk, teraz tylko czarniejsza ciemność pośród mroków nocy. Danzig-Langfuhr Aerodrome było właściwie tylko kilkoma hangarami na polu. Pozostali pasażerowie ruszyli do niewielkiego ceglastego budynku terminalu, ale gdy wyszli z samolotu, na asfalcie stał już wielki Mercedes-Benz czekający na prezydenta senatu. Niewielka tarcza na masce. Przedstawiała koronę i dwa białe krzyże Wolnego

Miasta Gdańska, ale na bocznych flagach znajdowały się swastyki. Arthur Greiser wziął Stefana pod ramię i wciągnął go do czarnej limuzyny, a szofer zamknął za nimi drzwi. Schnapssa czuło się zarówno w oddechu Greisera, jak i w jego zachowaniu. Na czas tej krótkiej podróży był jego nowym najlepszym przyjacielem. A przyjaciel prezydenta senatu nie będzie jeździł taksówką! Powrót do domu sprawił, że dla Arthura Greisera wybory znów stały się najważniejsze. Zostało ledwie kilka dni. Pierwszą część podróży wypełnił skatologicznymi odniesieniami do Żydów i socjalistów, których wybory zmiotą z powierzchni ziemi, tak samo jak tą oszukaną demokrację, Polaków i ich pieprzonych księży, i konieczność przeprowadzania kolejnych wyborów. A gdy już to wszystko zniknie z powierzchni, czeka ich złota przyszłość. Gdańsk znów trafi w ramiona ojczyzny zwanej czasem krajem matek, w zależności od tego, czy Greisera ogarniał nastrój sentymentalny, czy wojowniczy. Gdy dotarli na obrzeża miasta, prezydent senatu na szczęście znowu usnął. Szofer, którego ucieszyło to równie mocno jak Stefana, odwiózł go pod same drzwi Danziger Hof. Greiser miał rację co do jednego, jego nazwisko, czy raczej w tym przypadku samochód i widok jego samego chrapiącego na tylnym siedzeniu wystarczył. Wystarczył do tego, by kierownik hotelu wyszedł z biura i obiecał dać Stefanowi najlepszy wolny pokój, a także osobistą opiekę o każdej porze dnia i nocy. Wyraz jego twarzy zmienił się, gdy Stefan spytał, czy jest u nich Frau Anna Harvey. Tego właśnie nazwiska używała Hannah – Anna Harvey, z Blackrock w Dublinie. Kierownik wydawał się skonsternowany, potem wściekły, potem znów skonsternowany, jakby nie mógł powiązać mężczyzny, który wysiadł właśnie z wozu prezydenta senatu z usłyszanym przed chwilą pytaniem. Nie, nie było jej tutaj. Z pewnością jej tu nie było. Prawdę powiedziawszy, Frau Harvey wyszła z hotelu, spędziwszy tu ledwie jedną noc, i nie powiedziała nikomu nawet słowa, mimo że rezerwację miała na dwie noce. Zostawiła swoje rzeczy w pokoju. I nie zapłaciła rachunku. Stefan stał w przechowalni bagażu za biurkiem dyrektora hotelu Danziger Hof. W niewielkiej walizce należącej do Hannah – z przyczepioną etykietą z nazwiskiem Anna Harley – znajdowało się niewiele rzeczy. Ubrania na zmianę, bielizna, torba z mydłem, pastą do zębów i ręczniczkiem, kosmetyki i buteleczka Chanel no. 11, bransoletka oraz szczotka. Widział, jak zdejmowała tę bransoletkę i kładła ją przy łóżku. Na szczotce zostało trochę jej włosów. Wyczuł zapach jej perfum. Bagażowy, który pokazał mu walizkę, rozmawiał z kobietą, nim wyszła z hotelu, następnego ranka po jej przyjeździe. To było dwa dni temu. Pytała go, jak dotrzeć do katedry w Olivie. To wszystko. Wydawał się lekko podenerwowany, jakby miał do

zdradzenia coś jeszcze. Gdy Stefan ruszył w stronę wyjścia, wcisnął pięciodolarowy banknot w dłoń bagażowego. Adam Rosen dał mu tego ranka zwitek banknotów w Baldonnel. To było więcej, niż bagażowy oczekiwał. I jak się okazało – wystarczająco dużo. Stanął przed Stefanem i zamknął drzwi na korytarz. Stefan czekał. – Noc wcześniej szukała jej tu policja. – Wie pan dlaczego? – Mówili, że nie zarejestrowała swojego paszportu. – Myślisz, że tylko o to chodziło? – Gestapo raczej nie zajmuje się sprawdzaniem paszportów. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

15

ZOPPOCKIE MOLO Stefan wsiadł w ten sam tramwaj na przedmieścia Gdańska, którym jechała Hannah. Tymi samymi ogrodami szedł do katedry. Tej nocy nie był w stanie zasnąć. Leżał w sypialni Danziger Hof, gapiąc się w okno, i czekał na nadejście świtu. Myśl, że Hannah jest w niebezpieczeństwie, w Irlandii nabrała realnych kształtów, ale nie aż tak realnych jak tu. Teraz wiedział o niej zacznie więcej. Zrozumiał, czemu tuż przed świętami musiała tak nagle wyjechać. Wyczuwał, że jakąś cząstkę siebie trzyma przed nim w tajemnicy. Sądził, że dotyczyło to spraw osobistych, ale teraz przynajmniej wiedział, że chodziło o coś innego. I dla każdego, kto dorastał w Irlandii w ciągu ostatnich dwudziestu lat, nie było to aż tak niezwykłe. Kiedy był dzieckiem, widział to wszędzie wokół. Szmuglowano broń, zbierano pieniądze, ludzie chowali się po stodołach i na strychach. Będąc chłopcem, gdy jego ojciec wciąż jeszcze pracował w Dublinie jako policjant, potrafił wyczuć, którzy z ojców jego przyjaciół są Ochotnikami, Sinn Feinerami czy ludźmi IRA. David Gillespie ze wszystkich sił starał się trzymać swoją rodzinę z dala od tego wszystkiego, ale Stefan instynktownie czuł, czego lepiej nie widzieć, a jeszcze lepiej nie mówić o tym głośno. To, czym zajmowała się w Palestynie Hannah Rosen, wcale nie było tak odległe. Ale jeśli nawet wcześniej uważał, że Robert Briscoe przesadza, by wywrzeć na niego presję, teraz już tak nie sądził. Wiedział, że w Niemczech będzie teraz inaczej niż wtedy, gdy odwiedził je, będąc dzieckiem. W końcu dość się o tym naczytał. Ale chodziło o znacznie więcej. Te dwie godziny spędzone na Tempelhof bardzo go zaniepokoiły. Wyczuwał niebezpieczeństwo wszędzie wokół, jakby coś wisiało w powietrzu. W Gdańsku było tak samo. Czuł jego oddech, gdy tylko Arthur Greiser powitał go w Wolnym Mieście. Gdy dotarł do katedry Świętej Trójcy i Błogosławionej Dziewicy, akurat kończyła się msza. Świeciło słońce. Wszędzie było pełno ludzi. Przez otwarte drzwi słyszał dźwięk organów. Poznał chorał Bacha. Matka zwykła grywać tę melodię na pianinie w Kilranelagh. „Es ist das Heil uns kommen her”. Zbawienie nas tu przywiodło. Powoli przedzierał się przez tłum, starając się nie tracić orientacji. Zdecydował, że im mniej zwraca na siebie uwagę, tym lepiej. Szybko odnajdzie księdza, ale będzie polegał na własnych środkach, nie wejdzie tak po prostu i nie wyciągnie wizytówki. Teraz już nie było żadnych wątpliwości. Hannah zaginęła. A on wiedział tylko, że wyruszyła szukać ojca Francisa Byrne’a w katerze w Olivie. I tutaj musiał zacząć poszukiwania. Przebijając się przez tłum i obserwując drzwi katedry, nagle dostrzegł kogoś,

kogo rozpoznał. Ta znajoma twarz wydawała się nieco chudsza. Obserwowany nie robił już wrażenia nieskazitelnym starannie dobranym strojem. Wyglądał niechlujnie. Ale Stefan nie zapomniał mężczyzny, który tak pogardliwie uśmiechał się do niego w korytarzu domu przy Merrion Square. Choć nie widział go od dnia aresztowania, doskonale go zapamiętał. To był Hugo Keller. I gdy tak gapił się na niego, uświadomił sobie, że Keller też niemal na pewno go rozpoznał. Ludzie stali w grupach i rozmawiali. Wydawało się, że Keller na kogoś czeka. Austriak odwrócił się w stronę katedry, z której właśnie wychodził ksiądz. Gdy tylko mężczyźni się spotkali, Stefan nie miał wątpliwości, na kogo czekał Keller. Nigdy wcześniej nie widział księdza, ale teraz stał przed nim: około trzydziestopięcioletni, niezbyt wysoki, z rzednącymi jasnymi włosami. Stefan nie potrafił dociec, co robi tutaj aborcjonista i czemu spotyka się z ojcem Francisem Byrne’em, ale wiedział, że musi zachować ostrożność. Wiedział, że w Gdańsku to, czego nie da się wyjaśnić, jest prawdopodobnie niebezpieczne. Wierni opuszczali plac przed katedrą. Keller i Byrne ruszyli w stronę ogrodów, zajęci rozmową. Ksiądz był czymś wzburzony. Starał się nie mówić głośno, ale Stefan widział, że z trudem panuje nad tym, by głos nie zdradził jego emocji. Dwóch mężczyzn znalazło się już blisko niego. Zawrócił więc i ruszył w przeciwną stronę. Potem zatrzymał się gwałtownie i rozejrzał się wokół po placu i pobliskich drzewach. Zmierzali do parku. W tamtą stronę szli też inni wracający do Olivy, Zoppotu albo spieszący na jadący do miasta tramwaj. Stefan czekał. Gdy mężczyźni weszli do parku, drzewa rosły tam na tyle gęsto, by mógł się za nimi ukryć. Będzie mógł ich śledzić, nie ryzykując, że go zauważą. Nie chce do nich podchodzić, gdy są razem. Musi zacząć od ojca Byrne’a. Obserwując ich z oddali, zauważył, że przestali ze sobą rozmawiać. Ale to nie była radosna cisza. Obydwaj byli wściekli, gdy jednak wrócili do rozmowy, Stefan wyczuł, że to Hugo Keller jest górą. Ksiądz i aborcjonista wyszli na główną ulicę Olivy. Stefan trzymał się z tyłu, ukryty między drzewami przy bramie parku. Obserwował, jak idą na przystanek tramwajowy. Zatrzymał się na nim właśnie tramwaj z numerem 2 zmierzający do Gdańska. Nie był pewien, co robić. Jeśli wsiądzie do tramwaju, Keller może go zobaczyć. Niepewnie wyszedł na ulicę. Będzie musiał podjąć ryzyko. Na przystanku Byrne wyjął z kieszeni kopertę. Z wściekłością wsunął ją Kellerowi w dłoń, a potem odwrócił się na pięcie i szybkim krokiem ruszył w stronę Zoppotu. Keller obserwował go, uśmiechając się z satysfakcją. Schował kopertę do kieszeni. Gdy tylko drzwi tramwaju się otworzyły, wsiadł do środka. Po tym wszystkim Stefan nie chciał zgubić Kellera. Wiedział, że obecność Austriaka nie była żadnym zbiegiem okoliczności, ale musiał wybrać, za którym z mężczyzn podąży. I ostatecznie wybrał księdza. To dla niego przyjechała tutaj Hannah. To on posłał Susan Field na Merrion Square. I – co oczywiste – będzie

wiedział, gdzie szukać Kellera. Stefan pozwolił, by tramwaj opuścił przystanek, potem przeszedł przez ulicę i podążył za Byrne’em. Ksiądz wciąż wyglądał na wzburzonego, może nawet bardziej niż przedtem. Szedł szybko, ale najwyraźniej nie miał żadnego konkretnego celu. Po sposobie jego poruszania Stefan wywnioskował, że jakkolwiek szybko by szedł, nigdzie się nie wybiera. Chodził, bo nie chciał stać w miejscu. To był długi spacer. Potem ksiądz nieco zwolnił, ale się nie zatrzymał, jakby dbał o to, by ciągle być tyłem do katedry. W końcu zeszli stromym zboczem prowadzącym na nadmorski bulwar Zoppotu, ku budynkom spa, kawiarniom i hotelom. Ojciec Byrne zatrzymał się dopiero na brzegu morza, nagle, tylko dlatego, że nie miał już dokąd pójść. Promenadę od plaży oddzielała barierka, a za nią rozciągały się Zatoka Gdańska i Bałtyk. Starając się nie wychylać, Stefan spojrzał na wysokie czerwone dachy hotelu Casino, największego budynku przy ruchliwej promenadzie, który stał dokładnie za księdzem. Wcześniej widział go na ulotce, którą podniósł w Danziger Hof. To właśnie o tym miejscu opowiadał mu Arthur Greiser, jeśli znudziłyby go skarby Gdańska. – Wieczorki taneczne, ruletka i bakarat, największy i najbardziej elegancki hotel Europy Wschodniej. Siedział pan kiedyś przy barze i obserwował słońce wschodzące nad morzem? Może pan być tego świadkiem w Cassino Bar, barze Europy z najlepszymi koktajlami. – Stefan nie sądził, że wielu hotelowych gości całą noc czekało przy barze na wschód słońca, ale prezydent senatu pewnie by się na to pisał. Wszędzie wokół byli urlopowicze, radośnie zmagający się z chłodnym wiatrem wiejącym od morza. Na zakrytym placu przed katedrą było ciepło, ale na otwartej przestrzeni mocno wiał kwietniowy wiatr. Francis Byrne zatrzymał się na chwilę, gapiąc się w dół na biały piach i szarą wodę. Dokładnie pod nim grupa roześmianych dzieci budowała zamek z piasku. Odwrócił się i ruszył dalej promenadą, aż do szerokiego drewnianego molo, które ciągnęło się nad spokojnymi wodami Bałtyku. Tutaj nie było aż tak tłoczno. Pary spacerowały niespiesznie pod ramię, dzieci biegały, w równych odstępach stali starzy mężczyźni z wędkami. Ksiądz zatrzymał się, by zapalić papierosa. Stefan był już tuż za nim. Dłonie Francisa Byrne’a drżały, gdy próbował osłonić zapałkę przed wiatrem – płomyk zgasł mu już dwukrotnie. Stefan tylko się temu przyglądał. Wzburzenie było dobrą rzeczą. Wzburzeni ludzie mieli tendencję do mówienia bez namysłu. Stefan wyjął z kieszeni zapalniczkę i podsunął Byrne’owi pod twarz, plecami odgradzając go od wiatru, żeby ksiądz wreszcie mógł zapalić papierosa. – Vielen Dank. – Nie spodziewałem się, że zobaczę tutaj Kellera, ojcze – rzekł po angielsku Stefan.

Ksiądz zamarł, nie odsuwając dłoni od twarzy. – To jedno z najdłuższych mol w Europie, siedemset jardów. Morskie powietrze, morski widok, a na dodatek na końcu molo nie ma nawet żadnego piachu, tylko od razu woda. Według broszury brakuje tu jedynie monotonii. Zobaczymy. Ksiądz nadal się nie ruszył. – Może się przejdziemy, ojcze? Powinniśmy. Francis Byrne posłusznie zrobił, jak mu kazano. Ruszyli więc powoli wzdłuż molo. – Kim jesteś? – zapytał. – Detektyw sierżant Gillespie. Jestem oficerem Garda. – Byrne nie odpowiedział. – Już od zeszłego roku chciałem z panem porozmawiać na temat śmierci Susan Field. Jak pan pamięta, napisał pan w liście do mojego inspektora, że nie znał za dobrze Susan i że przykro panu na wieść o jej śmierci. Miałem znacznie więcej pytań, ale nigdy nie zostały zadane. Pisał pan, że nigdy nie słyszał o Hugo Kellerze. Ale teraz go pan zna. – Przyjechał pan razem z Hannah? – Dłoń z papierosem drżała nerwowo. Tym razem to Stefan nie odpowiedział. Nie musiał. – Powiedziałem jej tyle, ile mogłem – dodał cicho ksiądz, spoglądając na morze. Nawet w tych niepewnych, pełnych lęku słowach Stefan wyczuł, że cokolwiek ksiądz powiedział Hannah Rosen, to nie była prawda, przynajmniej nie cała, ale teraz to nie miało znaczenia. – Wiesz, gdzie jest teraz Hannah, ojcze? Ksiądz był zbyt zajęty sobą, by usłyszeć pytanie. – Chciałem powiedzieć jej o wszystkim. Próbowałem. Nie mogę już dłużej kłamać! Zamilkł i odwrócił twarz do Stefana. W jego oczach widać było błaganie o pomoc, zrobiły się nagle mokre od łez. Nakłonienie kogoś do przyznania się zazwyczaj było dla Stefana trudnym zadaniem, ale wyglądało na to, że Byrne’a raczej ciężko będzie zatrzymać. Stefan chciał teraz dowiedzieć się czegoś nie o przeszłości, ale o tym, co wydarzyło się przedwczoraj i dzień wcześniej, ale Hannah zdołała złamać zamek kredensu, w którym Francis Byrne chował swoje tajemnice, a przybycie Stefana wyważyło drzwi. Choćby nie wiem jak starał się przywołać księdza do tematu Hannah i Gdańska, zalewała go teraz przeszłość. Mówił szybko i zawile. Wyznał Stefanowi, że tego dnia nie poszedł z Susan na Merrion Square. Dopiero gdy coś poszło nie tak, Keller zadzwonił do niego i kazał przyjechać. To było poważne. Kobieta mocno krwawiła, była ledwie przytomna. Pytała o niego. Ktoś musiał ją zabrać do szpitala. Podstawiono już samochód. Kierowca powiedział, że jest strażnikiem. Wystarczyło przejechać przez plac na Holles Street, ale zamiast tego kierowca pojechał do Klasztoru Dobrego Pasterza.

Siostra przełożona rzuciła okiem na Susan i stwierdziła, że nie może jej pomóc. Musieli ją zabrać do prawdziwego szpitala. Najbliżej było do Coombe, ale po drodze strażnik zatrzymał samochód. Susan się nie ruszała. Było już za późno. Nie żyła. Strażnik kazał mu wracać do domu. Nikt nie mógł jej pomóc. Można się było tylko za nią modlić. Zrobił więc to, co kazał strażnik. Zostawił ją tam. Oczy ojca Byrne’a zamknęły się, a jego usta zaczęły się poruszać. Modlił się za siebie samego. Stefan nie potrzebował boskiego wsparcia, by odgadnąć, kim był ten nieznany strażnik: Jimmy Lynch. Gdy ojciec Byrne opowiadał, gapiąc się na Morze Bałtyckie, Stefan tylko słuchał. Wiedział, że nie będzie mógł dowiedzieć się niczego więcej, póki to wyznanie się nie skończy. Podczas tej opowieści ksiądz tylko raz spojrzał na Stefana, lecz na sam koniec odwrócił się i patrzył mu w oczy, kręcąc głową z niedowierzaniem. Potem znów wbił wzrok w szare morze. Stefan miał wrażenie, że ksiądz właśnie tam szuka odpowiedzi, a może nawet ostatecznego rozwiązania. Nie sądził, by Byrne się na coś takiego odważył, ale właściwie było mu wszystko jedno. Stefan nie mógł strawić jego użalania się nad sobą. Był na Kilmashogue, gdy ziemia wypluła z siebie zwłoki Susan Field. Tego można było żałować. A teraz to tylko strata czasu. Złapał księdza za ramię i z całej siły odwrócił. – Gdzie poszła Hannah? Byrne patrzył na niego osłupiały. – Kiedy cię zostawiła, dokąd poszła? – Ja… ja nie wiem. – Szukała jej policja. Czemu? – Nic nie wiem o żadnej policji. Skąd miałbym wiedzieć? Ale w jego głosie pojawiło się chwilowe wahanie. Nie pasowało do całej tej wyjawionej przed chwilą prawdy. – Z kim rozmawiałeś? – Przyszła tutaj, pogadaliśmy, a potem sobie poszła. To wszystko. – O czym rozmawiałeś dziś z Kellerem? – O niczym. O niczym, co by dotyczyło ciebie czy Hannah. Znów przyjął postawę obronną, ale Stefan już wiedział, że gdy Hannah sobie poszła, ksiądz skontaktował się z Kellerem. Nietrudno byłoby się dowiedzieć, gdzie tamten się zatrzymał, lecz najpierw policja musiałaby się dowiedzieć, że nazwisko, które podał im Keller, nie jest tym samym, które zostało wpisane w zeszycie Danziger Hof ani w jej paszporcie. Miała być Anną Harvey, a nie Hannah Rosen. – Ciągle pan kłamie, ojcze? Powiedziałeś mu, że ona jest w Gdańsku. – No dobra. Spanikowałem. Nie wiedziałem, co robić. – Co powiedział? – Kazał się nie martwić. Mówił, że to nie ma znaczenia i że się tym zajmie.

– Z niewielką pomocą gestapo. – Nie, oczywiście że nie. Mówił, że ona nie jest ważna. – Ale ty jesteś ważny, prawda? Ważny dla Kellera. Nie wiem, czemu to robi, ale wiem, w czym się specjalizuje. Szantażuje cię. Byrne nie odpowiedział, ale odpowiedź była widoczna w jego oczach. – A to by nie było takie trudne, prawda? Nie z twoją kartoteką. Romans, aborcja, martwa kobieta. To ci raczej nie pomoże dostać pracy w kurii. Zapadła ponura cisza. Może władza Kellera nad nim była silniejsza niż jego strach, silniejsza od winy i od tego, co kiedyś czuł do Susan. Ale Stefan musiał go naciskać. Musiał wiedzieć, z czym ma do czynienia. – Wie ojciec, czym jest broń ogłuszająca? Ledwie zwrócił uwagę na te słowa, nic dla niego nie znaczyły. – Używa się jej do ogłuszania zwierząt, zanim się je zarżnie. Ksiądz wydawał się skonsternowany. Stefan przyglądał się jego twarzy. – Susan Field została postrzelona, zanim ją pochowano. Jeśli to, co mówił Byrne, było prawdą, równie prawdziwe było jego niedowierzanie. – Przecież nie żyła! Strażnik powiedział, że ona nie żyje! – Moim zdaniem strażnik, który jechał tamtym samochodem z Merrion Square, to był człowiek imieniem Jimmy Lynch. To strażnik, no jasne, detektyw sierżant. Brał już łapówki od Kellera. Ale raczej nie zabiłby Susan, gdyby Hugo mu nie kazał. To właśnie jemu oddałeś Hannah Rosen i pozwoliłeś, by się nią zajął. I od tamtej pory nikt jej nie widział. Dzień wcześniej, mniej więcej w tym samym czasie, gdy Stefan Gillespie wsiadał do samolotu lecącego z Croydon do Berlina, Hannah Rosen stała w bibliotece wielkiego apartamentu na gdańskich przedmieściach Langfuhr. Większość przestrzeni za oknem zajmowały wysokie budynki z czerwonej cegły i kamienia, z mocno udekorowanymi, krenelowanymi pierzejami, które przywodziły na myśl hanzeatyckie domy starego miasta. To był miejski uniwersytet, Technishe Hochschule. Za nim znajdowały się lesiste wzgórza, które widziała z tramwaju, jadąc do Olivy. Pół godziny temu mężczyzna, który wciągnął ją do samochodu przed Danziger Hof, zamknął drzwi małej sypialni. Jej celi. Przeprowadzili ją przez apartament do pustej biblioteki, a potem zostawili tutaj z filiżanką kawy i bułką. Tego ranka słyszała na zewnątrz okrzyki i wiwatowanie, nawet mimo tego, że zamknięto ją w pomieszczeniu. Teraz wyglądała na zewnątrz przez biblioteczne okno. Wszechobecne swastyki zwisały na przedzie uniwersyteckiego budynku, przed którym stały setki studentów z flagami i sztandarami. Gdzieś tam przemawiał jakiś mężczyzna, ale nie była w stanie zrozumieć słów, docierały do niej tylko raz ciche,

a raz głośne ryki tłumu. Czuła ich dziki entuzjazm. Śmiali się i bili brawo. Gdyby nie flagi, przypominaliby jej ludzi, których znała. Wyglądali jak ci, których znała. Drzwi otworzyły się, a ona odwróciła się nagle, przestraszona. Do środka wszedł mężczyzna. To nie był jeden z tych, którzy ściągnęli ją z ulicy. Tamci byli w jej wieku, niewiele starsi od stojących na zewnątrz studentów. Ten był po sześćdziesiątce. Przeszył ją wzrokiem. Minę miał srogą, ale jednocześnie nie było w nim nic takiego, by musiała czuć się zagrożona. – Dlaczego tu jestem? Pytała po niemiecku, ale on odpowiedział jej po angielsku. – Ciesz się, że jesteś tutaj. Mogłabyś trafić w znacznie gorsze miejsce. – Czego ode mnie chcecie? – Czekali na ciebie w hotelu. – Kto czekał? – Gestapo, Fräulein Rosen, czy może Frau Harvey. Chyba nie zdawała sobie pani sprawy, że mamy tu, w Wolnym Mieście, zaszczyt posiadania własnego gestapo, prawda? Nie odpowiedziała. Miał rację. O wielu rzeczach nie wiedziała. – Według mojej wiedzy podczas przeszukania pani pokoju odnaleźli dwa paszporty. Jeden irlandzki na to nazwisko, które podała pani w recepcji. Policja sądzi, że to fałszywy dokument. Drugi wydany przez British Mandate w Palestynie. – Gestapo nie może się mną interesować – zaczęła się bronić. – Niemniej się interesuje. I tylko to ma teraz znaczenie. – Za oknem znów podniósł się ryk. Starszy mężczyzna wyminął ją i stanął przed szybą, spoglądając na wiec, który teraz już dobiegał końca. – Kiedy byłem studentem, protestowaliśmy w obronie książek, których nie pozwalali nam czytać. To była nasza pasja, nasza wolność. Teraz moi studenci zabierają książki z uniwersyteckiej biblioteki, by je palić. To jest właśnie ich pasja, ich nienawiść. Odwrócił się do niej. Nagle hałasy na zewnątrz ucichły. Wiec się skończył. – Dziś, Fräulein, zostaniesz tutaj. Jutro Leon i Johannes pójdą z tobą na wzgórza. Granice są mocno strzeżone, ale przeprowadzą cię do Polski przez las. Leon zaprowadzi cię na pociąg z Gdyni do Bromberg, który w Polsce nazywa się Bydgoszcz. Możesz stamtąd dotrzeć do Warszawy, nie przejeżdżając przez Gdańsk. Dostaniesz bilet do Triestu przez Warszawę i Wiedeń. Spędzisz tydzień w Trieście, a potem wsiądziesz na prom do Palestyny. O tej porze roku jest tam całkiem miło. Znacznie bardziej niż w naszym Wolnym Mieście. – Jest pan bardzo dobrze poinformowany. – A pani ma wielkie szczęście. Głupotą było tu przyjeżdżać. – Miałam dobry powód. – Te słowa nie brzmiały już jednak tak przekonująco, jak

jeszcze dwa dni temu. Starszego mężczyzny też raczej nie przekonały. – W Schutzpolizei zostało jeszcze kilku przyzwoitych ludzi. Kiedy tylko mogą, przekazują informacje, szczególnie na temat osób, na które polują naziści. Może zrozumie pani, jak wielkie podejmują ryzyko. Hannah skinęła głową. Wiedziała, że ludzie podjęli takie ryzyko ze względu na nią. – O pani usłyszeliśmy przez przypadek. Gestapo chciało panią wezwać. Był jakiś problem z paszportem. Nikt nie wiedział, gdzie pani jest, ale mój przyjaciel zdobył tę informację. A skoro ta nieprawidłowość była w paszporcie wydanym w Palestynie, skontaktował się ze mną. Też nie wiedziałem, kim pani jest, ale mam wrażenie, że między panią a gestapo może się kiepsko układać. – Nie mieli podstaw, by wiedzieć, kim jestem. – Cóż, ktoś musiał wiedzieć, że nie jest pani Frau Harvey, tylko Fräulein Rosen. Z kim pani rozmawiała podczas swojego pobytu w Gdańsku? – Tylko z księdzem, irlandzkim księdzem w Olivie. – Przyjechała pani tutaj, by zobaczyć się z księdzem? – Owszem. – Dlaczego? – Bo nikt inny by tego nie zrobił. – W takim razie to musiało być niezmiernie ważne. – Moja najlepsza przyjaciółka została zamordowana. A on był jedną z ostatnich osób, które widziały ją przed śmiercią. Myślę, że to istotne. Ale chyba tylko ja tak uważam. – To szlachetne. Ale wydaje się pani, że może wystawiać na niebezpieczeństwo życie innych z powodu ważnych spraw osobistych, prawda? Różnych ludzi w różnych częściach świata, a teraz także w Gdańsku? – To nie ma żadnego związku z innymi ludźmi. – Tak się pani wydaje? – Pokręcił głową. – Musiałem sprawdzić, kim pani jest. Zrobiłem to dziś rano. Żydówka z paszportem British Mandate i biletem z Triestu do Haify? Dzwoniłem do Jewish Agency w Trieście. To nie była łatwa rozmowa, zważywszy na gdańską skłonność do podsłuchiwania rozmów zagranicznych, ale dzięki domysłom i odrobinie hebrajskiego, który pomógł mi ukryć, o czym mówię, udało mi się. Pracuje pani dla Haganah. Czymkolwiek się pani zajmuje na terenie Europy, na pewno spotkała pani dziesiątki osób. Naziści chcieliby mieć ich nazwiska. A gdyby tamci mieli jakiekolwiek przydatne informacje, zaraz zostaliby sprowadzeni do Berlina. I nikt by się tego nie spodziewał, bo przecież nikt nie wie, że jest pani tutaj, prawda? Przyjaciele w Trieście bardzo się na panią wkurzyli, Hannah. – Przepraszam. Miałam tu być tylko przez dwa dni. – Nie wiem, jakim sposobem zwróciła pani na siebie uwagę, ale im szybciej

opuści pani Gdańsk, tym lepiej i dla pani, i dla wszystkich innych. Sam nie jestem syjonistą. Walka z faszyzmem w Europie jest dla mnie ważniejsza niż sadzenie kwiatków na pustyni. To zaraza. Przed nią się nie ucieknie. – Nie chodzi o ucieczkę. – Pewnie i nie. Kiedyś w to wierzyłem. Ale wielu rzeczy nie jestem już pewny. Jestem starym mężczyzną i nie oczekiwałem, że na starość będę musiał patrzeć w mrok, który, jak sądziłem, dawno zostawiliśmy za sobą. – Spojrzał na nią i uśmiechnął się ciepło. Jego irytacja wyparowała. – Przykro mi z powodu pani przyjaciółki. Ale taki stał się teraz świat. Też mam przyjaciół, którzy nie zmarli śmiercią naturalną. Już od dawna wszyscy mieli takich przyjaciół. – I to się nie liczy? – Oczywiście, że się liczy, ale sprawy osobiste już nie. Nie teraz. Nikt już nie ma własnego życia. To minęło. Teraz została nam tylko walka o przetrwanie. – Dotknął jej ramienia. – Powodzenia, Hannah – powiedział łagodnie, a potem wyszedł. Znów została sama w pokoju. I przez te ostatnie ponure słowa poczuła się jeszcze bardziej samotna. Powoli podeszła do okna. Studenci już sobie poszli. Swastyki nadal powiewały na budynku Technishe Hochschule. Za nimi wznosiły się ciemne wzgórza. Tam właśnie miała się jutro udać. Mężczyzna miał rację. Nie powinna była przyjeżdżać do Gdańska. Ale mimo że zrozumiała to, co powiedział, nie chciała w to wierzyć – to właśnie sprawy osobiste były ważne, a nawet ważniejsze niż cokolwiek innego. Stefan siedział w barze hotelu Danziger Hof, pijąc piwo, które jego zdaniem miało mu pomóc. Nie pomogło. Wiedział, że wyciągnął z Francisa Byrne’a niemal całą prawdę, z wyjątkiem jednej rzeczy. Sprawa między księdzem a Hugo Kellerem nie dotyczyła Hannah Rosen ani Susan Field, ani nawet śmierci Susan Field, dzięki której Keller mógł go szantażować. Było jasne, że ojciec Byrne był kimś istotnym. Był dla kogoś bardzo cenny i cokolwiek robił dla Kellera, Hannah stanowiła zagrożenie. Jeśli ją aresztowano, to właśnie dlatego, że aborcjonista chronił swoje atuty. Stefan czuł, że stanął na skraju czegoś znacznie mroczniejszego, niż był to w stanie pojąć. Widział strach w oczach Francisa Byrne’a. Ale nie obchodziło go, co było źródłem lęku; ci dwaj zasługiwali na siebie. Teraz przejmował się tylko tym, że jeszcze nie znalazł Hannah. Musiał odwiedzić Hugo Kellera. W trakcie rozmowy z Byrne’em udało mu się wycisnąć z księdza adres Kellera w Lanhfuhr, ale tym razem będzie to diametralnie inne spotkanie, w niczym nieprzypominające tego z dręczonym poczuciem winy księdzem. Keller będzie robił to, co zawsze robi: kupował i sprzedawał informacje. Ma powiązania, a jeśli Dublin mógł być tu jakimś miernikiem, to z pewnością miał też wtyki w policji. Stefan wiedział, że trzeba Austriaka mocno przycisnąć. Keller musi uwierzyć, że jeśli nie

zdradzi, gdzie jest Hannah, stanie mu się poważna krzywda. Prawdopodobnie będzie zmuszony mu coś zrobić. Ale nie może posunąć się za daleko. Jeśli ją aresztowali, pomoc Kellera może mu się przydać. Instynkt, któremu ufał, podpowiadał mu, że aborcjonista zareaguje na dwie rzeczy: prawdziwy ból albo prawdziwe pieniądze. Stefan musi to dobrze wyważyć. Miał trochę pieniędzy, Adam Rosen może przesłać więcej. Innym rozwiązaniem mógł być dyplomatyczny szum, którego narobi Robert Briscoe w Irlandii. Keller nie będzie chciał, by zwróciła na niego uwagę opinia publiczna, nie będzie też tego chciała gdańska policja. Ale musiał ją odnaleźć, zanim coś się stanie. A ciemność, która biła od Francisa Byrne’a, wgryzała się teraz i w niego. Gdy opróżnił kufel i wstał, dotarło do niego, że już za późno, by dzwonić do Kellera. Dwaj mężczyźni szli ku niemu przez bar. Stojący w progu kierownik hotelu uśmiechnął się z gorzką satysfakcją. Jeden z mężczyzn miał mundur Schutzpolizei. Inny pocił się w za dużym skórzanym płaszczu. Stefan rozpoznał, że to strój gdańskiego gestapo. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

16

MATTENBUDEN BRIDGE Weidengasse była szeroką i długą ulicą biegnącą przez rzekę ciągnącą się ze starego miasta; wzdłuż niej biegła linia tramwajowa, na końcu której znajdował się przystanek. Dominowały na niej szare czteropiętrowe budynki, pełne okien, których fasady zwieńczono kwadratowymi wieżyczkami. W Niemczech tak wyglądały gdańskie koszary kawalerii, ale minęło już dużo czasu, odkąd ostatni pułk oddziałów Totenkopf szedł po tym bruku na front, gdzie ludzie i ich konie ginęli w błocie, rozerwani przez działa i moździerze. Teraz było tu raczej pusto, echo niosło się w korytarzach i nagich, zawilgoconych, nieumeblowanych pokojach. Jednakże przy końcu budynków, na rogu Reitergasse, znajdował się posterunek policji Dystryktu Trzeciego, tuż przy starych dokach, magazynach Speicherinsel i ulicach mieszkalnych na południu Motławy. Z powodu nadchodzących wyborów policyjne cele w całym Wolnym Mieście zapełniły się zakłócającą spokój opozycją, ale ponieważ w koszmarach znajdowały się łatwe do zaadaptowania piwnice i mnóstwo wolnych pomieszczeń, dawało to dodatkową powierzchnię, którą można było przeznaczyć na cele. Gestapo Wolnego Miasta uznało je za bardzo użyteczne. Nikt w kwaterze policji w Karrenwall nie zwracał szczególnej uwagi na to, co się działo z antyspołecznym elementem, chcącym głosować na kogoś – kogokolwiek – innego niż naziści, ale budynki znajdowały się dość blisko siedziby Komisarza Ligi Narodów i Senatu, gdzie można było znaleźć polityków na tyle niepatriotycznych, by zadawać niewygodne pytania. Do wyborów zostały już tylko dwa dni i ludzie nadal – w obliczu nazistowskiego zniszczenia – próbowali rozwieszać plakaty i organizować spotkania. Nadal istnieli socjaliści, komuniści, liberałowie, Żydzi i Polacy i inne szumowiny próbujące skorzystać ze swojego prawa do głosu. Ale szefowi policji znacznie prościej było zaprzeczyć, że żywi pogardę dla konstytucji, gdy ludzie nie byli bici w pomieszczeniu sąsiadującym z jego biurem. W końcu dość było na to miejsca na Weidengasse. A jeśli należało zrobić coś poważnego, by ocalić Gdańsk przed politycznymi i rasowymi degeneratami, długie korytarze Reiterkaserne prowadziły do miejsc, gdzie nikt nie usłyszy niczyich krzyków. Stefana wieziono przez najstarszą część Gdańska, przez Langgasse i Lange Markt aż do Motławy, doków i magazynów do Langgarten i Weidengasse. Ubrany w mundur Schutzpolizei policjant prowadził samochód, koncentrując się na wciskaniu klaksonu i przeklinaniu pieszych. Członek gestapo nadal się pocił, ale gdy już wsiedli do samochodu i nie musiał dłużej stać na słońcu, stał się znacznie grzeczniejszy. Od

czasu do czasu wskazywał ciekawe miejsca, zupełnie jakby zwiedzali miasto. Krenelowane fasady osiemnastowiecznych domów na Langgasse, Fontannę Neptuna, Ratsweinkeller pod ratuszem, które polecał ze względu na dobrej jakości piwo i duże porcje pierogów, wielki średniowieczny żuraw przy Lange Brücke, gdy przekraczali rzekę i wyjeżdżali ze starego miasta. Na Weidengasse Stefana zamknięto w celi razem z siedmioma innymi mężczyznami. Był wśród nich redaktor gazety, którego pismo zostało zamknięte już po raz trzeci od lutego, czternastolatek, który zawiesił plakat wyborczy przed budynkiem parlamentu i kieszonkowiec, który twierdził, że jest członkiem partii i nie wiedział, czemu zamknięto go w jednej celi z jakimiś politycznymi degeneratami. Po dwóch godzinach zabrano Stefana na przesłuchanie. Musiał ominąć starą kobietę ścierającą krew ze ścian i schodów. Ktoś miał pecha i schodząc, walnął głową w ścianę. To były bardzo pechowe schody. W gołym pokoju, który niemiło przypominał mu posterunek na Pearse Street, do przewodnika dołączył kolejny gestapowiec. Przedstawił się jako Kriminaloberassistent Rothe. Najpierw powiedzieli Stefanowi to, co chciał wiedzieć. Spytali, czemu wypytuje o Annę Harvey. Co go z nią łączyło? Wiele razy pytali, czy wie, gdzie kobieta przebywa. To wprawdzie nie naprowadziło go na trop, gdzie może być, ale przekonał się przynajmniej, że nie trafiła w ręce policji. A jeśli uniknęła policji, kto jeszcze jej szukał? Gestapowiec nie wyraził jasno, czego od niego chcą. Kazano im dowiedzieć się, czy wie, gdzie przebywa kobieta. Nic więcej. Czuł, jako profesjonalista wśród profesjonalistów, że teraz starali się znaleźć pytania, które usprawiedliwią nic niezawierający raport. – Więc kim jest ta cała Hannah Rosen czy Anna Harvey? – Znam ją jako Annę Harvey, i tyle, panią Harvey. Może Rosen to jej panieńskie nazwisko. Chyba jest mężatką od niedawna. Słuchaj, nie jesteśmy starymi przyjaciółmi Nie znam cholernej historii jej rodziny. – Imię też zmieniła? – Nie wiem. Mam na imię Stefan, ale większość mówi na mnie Stevie. Pytania zadawał teraz wyłącznie Rothe. – Wiedziałeś, że jest Żydówką? – Tak mi się wydaje. Ale się nad tym nie zastanawiałem. – Wiedziałeś, że mieszkała w Palestynie? – To pewnie tam się tak opaliła. Przewodnik się uśmiechnął, ale Rothe już nie. – Czemu jest pan w Gdańsku, Herr Gillespie? Teraz było już jasne, że nie trafił tu, by dostać lanie od gestapo. Nie dysponował informacjami, których chcieli. Wiedział, kiedy coś miało znaczenie, a kiedy nie miało. Był policjantem. To się dla nich nie liczyło. Pamiętał rozmowę z Arthurem

Greiserem. Mógł więc zaryzykować. – Słuchajcie, gdybym wiedział, gdzie ta suka jest, to bym wam powiedział. Co ona narobiła? – To nie pańska sprawa, – A więc to nie mąż ją ściga? Zwrócił ich uwagę. Myśleli, że się otworzył. Może w końcu coś z niego wyciągną. Przewodnik zaproponował mu papierosa. – Co ma pan na myśli? – zapytał Rothe. – Miałem coś do załatwienia w Berlinie. Postanowiliśmy się umówić, sami rozumiecie. Trochę się zabawiliśmy, żadnych zobowiązań. Nie wiem, co robiła w Gdańsku, ale to było miejsce równie dobre jak każde inne. Podobał mi się też dźwięk słowa Zoppot. A jeśli chcesz przelecieć czyjąś żonę, to im dalej, tym lepiej. – Chcesz powiedzieć, że czekała tutaj na ciebie? – Tak. – Znała kogoś w Gdańsku? – Nie mam pojęcia. Widywałem się z nią od paru miesięcy. Głównie w Anglii. Noc tu, noc tam. I tak to szło. – Ale wygląda na to, że nie poczekała. – Rothe nie był do końca przekonany. – Mąż zrobił się trochę podejrzliwy. Może zmieniła zdanie. Przewodnik wyszczerzył zęby w uśmiechu. Kriminaloberassistent był mniej rozbawiony. – Często pieprzysz Żydówki? – Przecież to nie jest nielegalne, no nie? – Ale będzie – warknął, patrząc na Stefana z obrzydzeniem. – Zwykłe pieprzenie. Z czym on ma problem? – Mrugnął do przewodnika. To wtedy go spoliczkowano. Zwykły policzek, ale dosyć mocny. – Jezu! – Obleśny skurwiel. – Rothe miał ochotę na więcej. – Nie wiem, co ona ci zrobiła, ale wygląda na to, że suka ze mną zerwała. – Stefan wzruszył ramionami, jakby to był nie tylko wrzód na dupie, ale i kobieta jak każda inna. – Pewnie nie dotrę w końcu do Zoppotu. Szkoda, szczególnie że gadałem o tym w samolocie z Herr Greiserem. – Zaśmiał się jak cwaniak, kobieciarz i to było bardzo w stylu prezydenta senatu. – Co to on mi mówił? Tego nie możesz przegapić, a może: trzeba się tam napić? – zachichotał. Teraz naprawdę przykuł ich uwagę. – Kilka wychyliliśmy. Znacie Greisera! Umilkł. Nie musiał powtarzać dwa razy. Przewodnik zachichotał. Rothe zmarszczył brwi. Żałował, że spoliczkował mężczyznę. – Znasz Senatspräsidenta? – zapytał.

– Lecieliśmy tu samolotem z Berlina. Podrzucił mnie pod sam hotel. To nie była konkretna odpowiedź, ale zawierała szczegół, który miał znaczenie. Przewodnik zerknął na Kriminaloberassistenta. Podejrzewał, że ten wie więcej od niego o starszych oficjelach partii. Dopóki nie nadepnie nikomu na odcisk, może mieć to gdzieś. Nie chciał wpaść na Greisera. Skinięcie Rothe ledwie się dało zauważyć. Tak, wiedział, że Greiser był w Berlinie. Zapadła niezręczna cisza. Przewodnik zapalił papierosa. Jeśli o niego chodzi, było po sprawie. Klaus Rothe też zdecydował, że to koniec, ale musiał jeszcze ocalić twarz. – Długo pan jeszcze zabawi w Gdańsku, Herr Gillespie? – Może jeszcze w końcu odwiedzę kasyno. Trochę kultury na pewno mi nie zawadzi. – Więc myśli pan, że Frau Harvey, Fräulein Rosen wyjechała z miasta? – Jeśli jej stary wpadł na jej trop, pewnie nie chciała go wkurzać. Ma za dużo kasy. Cóż, przecież jest Żydem. Jeśli nie da się ich wydymać tak, można wydymać inaczej. Przewodnikowi spodobał się ten żart. Rothemu nie. Stosunek z Żydówką był najgorszą zniewagą. Nie mógł popierać tego, co robił Stefan, ale dobrze chociaż, że robił to z odpowiednią dozą pogardy. Gdyby był miejscowym, dostałby nauczkę o czystości rasowej, której by prędko nie zapomniał. Ale to była strata czasu. Miał lepsze rzeczy do roboty. Zerknął na zegarek. Wiec powinien się już zacząć. Josef Goebbels, minister propagandy Rzeszy, przyleciał właśnie z Berlina, by nakręcić wiernych przed wyborami. Nie chciał tego przegapić. Kiedy dwóch gestapowców prowadziło Stefana do recepcji, otworzyły się przed nimi drzwi jednego z biur. Znów zobaczył Hugo Kellera. Był w tym samym garniturze, który miał podczas ich spotkania na Merrion Square, ale teraz ubranie wisiało na nim, jakby zostało kupione na straganie z używanymi rzeczami. Zrobił się znacznie szczuplejszy i posiwiał. Skórę miał bladą. Teraz, gdy Stefan stał tuż obok, wydawał się zupełnie innym człowiekiem. Wychodząc na korytarz, parsknął śmiechem, a potem zawołał: – Liczę na te pieprzone drinki, które jesteś mi winien. Lepiej żeby było cię na nie stać! Gdy tylko zobaczył Kriminaloberassistenta od razu spoważniał. – Chciałeś się ze mną widzieć, Hugo? – spytał oficer. – Potrzebuję pieniędzy, Herr Rothe – jego głos był pełen szacunku. – Jeśli chcesz czegoś, to mnie poproś. Myślałem, że to oczywiste. – Był pan zajęty. – Więc trzeba było zaczekać. Masz gadać wyłącznie ze mną. – W jego głosie słychać było irytację, za którą skrywała się pogarda.

Hugo Keller chciał powiedzieć coś jeszcze, ale odwrócił wzrok od oficera gestapo i spojrzał prosto na Stefana Gillespie. Był autentycznie zaskoczony. I nie wiedział, co na to poradzić. W jego oczach Stefan mógł dostrzec, jak biegną w tej chwili myśli aborcjonisty. Potrzebował czasu. Musiał się dowiedzieć, o co tutaj chodzi. Mężczyźni popatrzyli na siebie z rezerwą. I wtedy, niespodziewanie, Rothe zaczął się śmiać. – Hugo, może znasz naszego przyjaciela. Jest Irlandczykiem. Keller starał się odzyskać spokój. Uśmiechnął się do Stefana. – Nie wydaje mi się, Kriminaloberassistent. Stefan otworzył oczy szeroko. – Z niektórymi ludźmi nie miałem jeszcze okazji się zapoznać – ciągnął Keller, wbijając wzrok w Stefana. Gestapowcy byli nieświadomi intensywności tego spojrzenia, ale Stefan pojął, co przekazuje mu tamten: „Zamknij się!”. Nie wiedział, o co w tym chodzi, musiał być jednak wdzięczny, że pojawiła się ostatnia deska ratunku. Hugo Keller mógł przecież storpedować wymyśloną dla Klausa Rothe historyjkę. – Mieszkałem w Dublinie przez kilka lat, panie.. – zagaił po angielsku Keller. – Gillespie. Sam też jestem z Dublina. – I dotąd się nie spotkaliśmy? Nie sądziłem, że… – Nie. – Chyba właśnie to chciał usłyszeć lekarz. – Gdzie się pan zatrzymał? – W Danziger Hof. – On umie mówić po niemiecku, Hugo. Więc przestań nam tu nawijać po angielsku. – Musimy kiedyś wyskoczyć na drinka, panie Gillespie. – Keller nadal mówił po angielsku. – Hugo! Do mnie, na słówko! – Kriminaloberassistent odwrócił się i ruszył powoli korytarzem, Austriak posłusznie podążył za nim. Przewodnik odprowadził Stefana do recepcji. Parę chwil później był już na Weidengasse, szedł w stronę rzeki i Starego Miasta, zastanawiając się, dlaczego Hugo Keller postanowił ocalić go przed spodziewanym laniem ze strony gestapo. Było to tym dziwniejsze, że mimo iż sam był przerażony, widząc Kellera na posterunku, odniósł wrażenie, że lekarz bał się jeszcze bardziej. I mimo że bez wątpienia pracował dla gestapo, okłamał ich. Stefan skręcił w Langgarten i ruszył ku Motławie oraz kamiennej wieży, którą mieszkańcy Gdańska nazywali Wieżą Mleczną. I wtedy usłyszał, jak ktoś wykrzykuje jego nazwisko. – Panie Gillespie! – Zatrzymał się i ujrzał biegnącego za nim Kellera. – Chodźmy na drinka. – Dlaczego?

– Po pierwsze, bo tak mi kazał Kriminaloberassistent Rothe. – Żebyśmy mogli pogadać o dawnych czasach spędzonych w Dublinie? – Żebym mógł mu powiedzieć, czy moim zdaniem go okłamałeś. – Obydwoje kłamiemy, czyż nie? Stefan się uśmiechnął, ale Keller nie odpowiedział mu tym samym. – Sierżancie, nie ma pan bladego pojęcia, w co się pan ładuje. A jeśli znów wyląduje pan w celi gestapo, już pan z niej nie wyjdzie. Bar był ciemny i zadymiony. Wszędzie unosiła się woń alkoholu i tytoniu, a zza lady docierał zapach wędzonych kiełbasek. Do piwnicy schodziło się od strony Mattenbunden, ulicy, która biegła wzdłuż Motławy, w stronę miasta; po jej przeciwnej stronie postawiono magazyny i spichlerze. Znajdujący się w piwnicy bar był częścią starych doków miasta, tuż obok stały przycumowane do brzegu barki. Kiedy Stefan Gillespie i Hugo Keller weszli do środka, usłyszeli języki bałtyckie, tak jak i polski czy niemiecki. Stefan nie musiał rozpoznawać łotewskiego, litewskiego, szwedzkiego czy estońskiego, by wiedzieć, że byli dalej od posterunku na Weidengasse, niż można by przypuszczać. To nie by niemiecki Gdańsk i większość klientów nie była gdańszczanami. Wprawdzie Keller złożył zamówienie po niemiecku, ale przez to, że rozmawiali ze sobą w języku innym niż niemiecki, stali się niewidzialni. Wydawało się, że kelner dobrze zna Austriaka i podczas ich rozmowy co chwilę przynosił dolewki schnappsa, którego Keller mieszał z piwem. W Dublinie Stefan nie odniósł wrażenia, że abiorcjonista popija, ale to się jak widać zmieniło. Dotarło do niego, jak wycieńczony jest jego rozmówca i jak bardzo się postarzał. Byli teraz naprawdę daleko od tamtych chwil w hotelu Shelbourne. Stefan nie był pewny, co może mówić, a czego nie. Wiedział na temat Hannah rzeczy, o których w żadnym wypadku nie powinien lekarzowi wspominać, ale z drugiej strony nie było sensu powtarzać kłamstw, które wymyślił na Weidengasse. Musiał podać jakiś powód, dla którego pojawił się w Gdańsku. To, czego dotąd się o sobie dowiedzieli, pozostało ich tajemnicą, jednak nie było sensu od razu zarzucać Kellerowi, że kazał Lynchowi zabić Susan Field. Musiał używać półprawd. Zawsze były lepsze niż kłamstwa. – Ojciec Hannah dowiedział się, że jego córka jedzie do Gdańska szukać księdza, ojca Byrne’a. Ubzdurała sobie, że ktoś zapłacił za zamordowanie Susan Field. I nie udawajmy, Hugo, że nie masz pojęcia, kim była Susan Field. Keller wzruszył ramionami. Tutaj nie liczyło się, ile tak naprawdę wie Stefan. – Byrne był jedynym kandydatem, skoro ty byłeś nieobecny. A że jej stary nie chciał, żeby Hannah trafiła do gdańskiego więzienia za usiłowanie zabójstwa, zapłacił mi, żebym sprowadził ją z powrotem, zanim wpakuje się w kłopoty. Ja na razie wiele nie zdziałałem.

– Nie, szkoda, że nie dotarł pan tu wcześniej, sierżancie. Keller wyżłopał schnappsa. – Po jaką cholerę nasłałeś na nią gestapo? – rzucił Stefan. – Chciałem, żeby policja wsadziła ją w pociąg i wywiozła z Gdańska. – Aborcjonista zacisnął wargi. Stefan wyczuł, że plan tamtego nie zadziałał. – Narobiła mi kłopotów w Dublinie. Nie mogłem pozwolić, by znowu mi nabruździła. Nie miałem pojęcia, że w sprawę wmiesza się gestapo. – Niby czemu nie? Na pewno naziści zwracają szczególną uwagę na reputację katolickich księży, przynajmniej tych, od których można wyciągnąć jakieś informacje. – To nie jest miejsce na pokazywanie, jakim to się jest bystrym, panie Gillespie. Jeśli się panu wydaje, że wie pan cokolwiek w sprawie Francisa Byrne’a, może pan o tym zapomnieć. Lepiej trzymać gębę na kłódkę. Ja pana chronię. Proszę o tym pamiętać. Stefan skinął głową; to prawda, choć nie miał pojęcia, dlaczego tak było. – Chcę wiedzieć, gdzie jest Hannah. To dlatego tu przyjechałem. – Nie zgarnęli jej. Nie udało im się jej dorwać. – Bo pan by o tym na pewno wiedział. – Stefan popatrzył na Kellera z obrzydzeniem. – Tak, wiedziałbym. Ale nie mam pojęcia, czemu ma fałszywy paszport. To dlatego gestapo jej szuka. Dałem policjantom jedno nazwisko, a gdy dotarli do hotelu, okazało się, że suka używa innego. – Ona wie, że szantażuje pan księdza? – Nie obchodzi mnie, co wie Hannah Rosen. Mam w Gdańsku robotę. I nic nie może mi przeszkodzić. Nie chciałem tu przyjeżdżać. To oni mnie przysłali. Z powodu księdza. – Jego słowa były proste, lecz brzmiały ponuro. – Dla mnie liczy się tylko Hannah. – Słuchaj, gadałem o niej z Schutzpolizei, to wszystko. Nie wiem nic o niczym. Mieli ją tylko deportować. Ale Kriminaloberassistent Rothe zainteresował się sprawą z powodu paszportu. Znaleźli dwa pieprzone paszporty. Ja pracuję dla Rothe. I nie mogę sobie pozwolić na to, by jeszcze ksiądz zszedł na złą drogę. Byrne i tak nie jest łatwy do kontrolowania. To bystry facet, ale w rzeczywistości jest tchórzem. Jest słaby. Ale ma sumienie, a to nie pomoże ani mnie, ani jemu, ani nikomu innemu. Nie mogę do tego dopuścić. Musiałem odciągnąć od niego Hannah Rosen. On jest o krok od załamania. Stefan wolał nie mówić, jak bardzo blisko załamania Francis Byrne był jeszcze niedawno. Było mu naprawdę wszystko jedno. Hugo Keller i tak powiedział już więcej, niż zamierzał. Pomógł w tym pewnie schnapps, ale też i jego własny lęk, który rozwiązał mu język i nie ostrzegł, kiedy należy się zamknąć. W jego pracy

nigdy nie było nikogo, z kim można by porozmawiać. Zawsze trzeba było powtarzać kłamstwa, by tajemnice nie wyszły na jaw. – Powiesz mi, co wiesz na temat Hannah? – Pojechali po nią do hotelu. Ale ona tam nie wróciła. Nie mogli jej znaleźć. – I to wszystko? – Stefan przyglądał się twarzy Kellera. – To wszystko. Na twoim miejscu bym się cieszył. – Nadal jej szukają? – Musiała uciec, no nie? Może ktoś jej pomógł. – Niby kto? – zapytał Stefan. – Słuchaj, sierżancie, nie wiem, po co Hannah Rosen zrobiła sobie fałszywy paszport, ale zajmuję się tym od bardzo dawna. Turyści zazwyczaj nie mają dwóch paszportów na dwa różne nazwiska, nawet ci, którzy mają martwych przyjaciół. Nie mam pojęcia, kim albo czym ona jest, ale ktoś to wie. Szczerze mówiąc, chyba nie chcesz, żeby gestapo naprawdę zaczęło cię przesłuchiwać, co? Oni się trochę różnią od Garda Síochána. Austriak próbował mu przypomnieć, kto tu komu wyświadcza przysługę. – W porządku. Ale gdzie ona poszła? Mogła wydostać się z Gdańska? – To nie jest takie trudne, jeśli się wie, co robić. Wiedziałbym, gdyby ją złapali. Wiedziałbym, bo mnie też by przesłuchali. Chcą się dowiedzieć, jakie szkody wyrządziła. Nie trzeba wiele, żeby Klaus Rothe stracił panowanie nad sobą. A ona jest wręcz do tego stworzona. Musisz zrozumieć, że ci ludzie wierzą we wszystkie te teorie o żydowskich spiskach i Żydach próbujących zniszczyć Niemcy, by przejąć władzę nad światem. Dla nich to nie zabawa. Jeden fałszywy paszport plus pochodząca z Palestyny Żydówka i oto mamy syjonistycznego szpiega. A jakby tego było mało, przyczepiła się do faceta, który jest cennym informatorem. To nie musi nawet mieć sensu. Gdy zaczną wątpić, zwątpią we wszystkich. Nawet we mnie. Gdy Keller wypowiadał ostatnie słowa, w jego oczach pojawił się paniczny strach. – I chodzi tylko o Francisa Byrne’a? – Bezpieczeństwo można sobie zapewnić na dwa sposoby, sierżancie. Albo wie się wszystko, albo nie wie się nic. Zdołał pan przekonać gestapo, że z Hannah Rosen pan się tylko i wyłącznie pieprzył. To nie najgorsze osiągnięcie. Proszę wracać do hotelu. A rano wsiąść w pociąg. – A Hannah? – Daję panu słowo, że nie została aresztowana. – Przepraszam. – Stefan parsknął śmiechem. – Czy pan mi właśnie dał słowo? Austriak też się uśmiechnął, nadal miał poczucie humoru. – Nie powiem im, kim pan jest, nie powiem też nic o kłamstwach, których naopowiadał pan gestapo. Mam swoje powody, ale może być pan pewny, że jeśli

zmienię zdanie, wdepnie pan w prawdziwe gówno. Nie muszę panu pomagać. – Więc czemu pan to robi? – A ma to jakieś znaczenie? – Nie, pewnie nie ma. Keller milczał przez chwilę. Odwrócił wzrok od Stefana. Gapił się przed siebie, jakby czegoś żałował albo coś sobie przypomniał. Kelner przyniósł kolejnego schnappsa. Keller od razu go wypił. – Mam w Irlandii wielu przyjaciół. – Uśmiechnął się i przez moment przypominał tego mężczyznę, którego Stefan spotkał w domu na Merrion Square. – Czy „przyjaciele” to właściwe słowo? – zapytał Stefan. – To ludzie, na których mogę polegać. Chciałbym tam wrócić. Nadal uważam tamto miejsce za swój dom. – A ja myślałem, że teraz jest pan w domu. – W Niemczech? Pan chyba żartuje! – Pewnie są panu winni emeryturę. Ta sarkastyczna uwaga tylko spłynęła po Kellerze. Mówił poważnie. – Nie chcę mieć w Irlandii wrogów. Wyświadczyłem panu przysługę. Proszę o tym pamiętać po powrocie do domu. Mimo że Stefan nie czuł się z tym dobrze, to była prawda. – Czemu miałby się pan o mnie martwić? Tak jak pan mówi, ma pan wielu przyjaciół. Nikt nie zamierza pana aresztować. Cokolwiek się wydarzyło na Merrion Square, nikt nie chce nawet z panem o tym rozmawiać. To usatysfakcjonowało Kellera. Uśmiechał się jeszcze przez chwilę, lecz nie mógł się długo cieszyć zaistniałą sytuacją. – Tutaj nie ma po co zostawać. Nie tylko w Gdańsku, ale też w Niemczech czy Austrii. Ściszył głos, a mówiąc, kręcił głową. – Jeśli chce pan wiedzieć, co się stanie, panie Gillespie, musi pan tylko słuchać. Ale nikt tego nie robi. Nikt nie chce słyszeć. Choć będąc w Gdańsku, jest pan wystarczająco blisko. Proszę nastawić uszu. Przejść się ulicami i, kurwa, posłuchać. Opróżnił kufel i wstał. – Jeśli panny Rosen już tu nie ma, może pan być wdzięczny. Niech pan zapomni, co pan wie i co się panu wydaje, że pan wie, i niech się pan odpierdoli – powiedział i wyszedł. Gdy Stefan opuścił bar, na ulicy było cicho. Wody Nowej Motławy pluskały łagodnie o barki przycumowane przy Speicherinsel. Nie wiedział, czy powinien wierzyć w słowa Kellera. Wiedział jednak – bo widać to było w każdej zmarszczce chudej i bladej twarzy Austriaka – że tamtym kierował strach. Hannah miała w tym swój

udział, wszystko, co mu zagrażało, było częścią tego strachu. Keller wiedziałby, gdyby gestapo ją aresztowało. To nie było wiele, ale zawsze coś. Idąc w stronę mostu Mattenbuden, starał się określić swoje położenie. Przejdzie nim nad kanałem i dotrze do Wyspy Spichrzów. Wyspa stanowiła labirynt starych, walących się magazynów, ale jeśli będzie się trzymał Münchengasse, powinien dotrzeć do Mostu Krowiego i samej Motławy. Hundegasse przeprowadzi go przez stare miasto, aż do Danziger Hof. Kiedy zszedł z mostu na Münchengasse, po obu stronach ulicy mógł dostrzec wysokie, zakończone szczytami fronty średniowiecznych spichlerzy. Były puste i pozamykane, nigdzie nie paliły się żadne światła. Raz po raz słyszał dudnienie docierające z drugiego końca miasta. Tam właśnie odbywał się wiec Goebbelsa. Był w stanie dosłyszeć krzyki i owacje, zupełnie jakby nasłuchiwał odgłosów z meczu piłki nożnej. Usłyszał za sobą czyjeś kroki. Gdy się odwrócił, odgłos kroków umilkł. Nikogo nie widział, ale wyczuł jakiś ruch w ciemnościach. Nikt niewinny nie zatrzymuje się tak nagle. Ruszył dalej. Przed sobą, po drugiej stronie Motławy, dostrzegł światła Lange Brücke; był już w stanie usłyszeć ruch uliczny. Nad Wolnym Miastem wciąż przetaczały się pomruki złowieszczych krzyków i owacji. Za plecami znów usłyszał odgłos kroków. Tym razem obejrzał się bez zatrzymywania. Szedł za nim jakiś mężczyzna. Kiedy odwrócił głowę, nieznajomy zwolnił kroku. Gdy spojrzał w stronę rzeki, zauważył światła reflektorów. Tuż przed nim pojawił się samochód. Jechał powoli. I nagle się zatrzymał. Światła zgasły. Drzwi otworzyły się, a ze środka wysiadło dwóch mężczyzn. Stali bez ruchu, czekając. Miał tylko sekundy na podjęcie decyzji. Najłatwiej będzie ruszyć ku mężczyźnie, który szedł za nim. Jeśli da radę go wyminąć, będzie miał szansę. W labiryncie alejek Wyspy Spichrzów nie musiał nawet wiedzieć, dokąd zmierza – wystarczyło, by się zgubił. Odwrócił się i pobiegł. Słyszał, że dwaj mężczyźni, którzy wysiedli z samochodu, ruszyli za nim. Przed sobą zobaczył trzeciego – młodego, pewnie jeszcze do niedawna nastolatka. Chłopak był przerażony, ale starał się odciąć Stefanowi drogę ucieczki. Stefan spróbował go odepchnąć, ale ten rzucił się do przodu, przez co obaj upadli prosto na bruk. Stefan próbował się pozbierać, ale chłopak złapał go najpierw za płaszcz, a potem za nogę, uniemożliwiając ucieczkę. Usiłował pozbyć się przeciwnika kopniakami, lecz po chwili czyjeś silne ramiona złapały go od tyłu. Starał się uderzać na oślep, ale kolejne ramię chwyciło go za gardło. Twarz zakryła mu dłoń trzymająca białą szmatkę. Słyszał odległe głosy niesione przez nocne powietrze: „Z powrotem do Niemiec! Gdańsk z powrotem do Niemiec!”. Poczuł ostry i słodki zapach chloroformu. A potem stracił przytomność. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

17

OPERA LEŚNA Kiedy Stefan Gillespie odzyskał przytomność, wokół panowały nieprzeniknione ciemności. Kręciło mu się w głowie. Próbował się poruszyć, ale mógł przesunąć nogi ledwie o kilka cali, a potem natrafiał na jakąś przeszkodę. Czuł zapach skóry, benzyny i czegoś słodkiego. Pokonawszy zdezorientowanie, rozpoznał słodki zapach. To był chloroform, teraz już ledwie wyczuwalny, ale zdołał przywołać w pamięci to, co się wydarzyło. Znajdował się w bagażniku samochodu. Zgięty w pół, ledwie mógł się ruszyć, nie był jednak związany. Nie miał pojęcia, czemu tu jest. Skoro gestapo chciało dać mu nauczkę, wystarczyłoby złamać kilka żeber. Chodziło o coś jeszcze. Nie wiedział zbyt wiele o nazistach, ale dorastał podczas wojny domowej. Gdy po ciebie przychodzili, nie zabierali cię ze sobą po to, by cię pobić, tylko by cię zabić. Od czasu do czasu słyszał głosy przebijające się przez warkot silnika. Nie mógł zrozumieć słów, ale doszedł do wniosku, że w samochodzie jest dwóch mężczyzn. Nie wiedział, od jak dawna jadą. Zaczęło trząść jeszcze bardziej. Samochód zjechał z ulicy na jakąś polną drogę. Myślał teraz wyłącznie o Tomie. To nie mogło się tak skończyć. Musiał coś zrobić. Wyciągnął przed siebie lewą dłoń. Wyczuł coś na podłodze. Położył na tym palce. To był klucz albo łyżka do opon. Chwycił ją. Kiedy otworzą bagażnik, będzie miał szansę. Uda nieprzytomnego, gdy będą go wyciągać. Wtedy zyska chwilę, by ich zaskoczyć i uciec. Samochód się zatrzymał. Stefan usłyszał szczekanie psów. Otwieranie drzwi. Odgłos kroków. Teraz stanęli za samochodem. Gdy otworzyli bagażnik, zobaczył ciemność i korony drzew. Świetnie. Jeśli pobiegnie między drzewa, będzie jeszcze dla niego jakaś nadzieja. Na jego twarz padło światło latarki. Zamknął oczy. – Ciągle jest nieprzytomny. Nadchodził ktoś jeszcze. Stefan zbierał siły. Gdy tylko znajdzie się w pionie, będzie musiał w pełni z tych sił skorzystać. – Obudź go. Mocniej zacisnął pięść na łyżce do opon. Był gotów uderzać na oślep. Ale dotyk, który poczuł na policzku, był zadziwiająco delikatny. Wyczuł też znajomy zapach. – No dalej, śpioszku! Otworzył oczy. W blasku latarki dostrzegł uśmiechniętą twarz Hannah. Znajdowali się gdzieś nad Wolnym Miastem, w lasach porastających wzgórza górujące nad Langfuhr i Olivą. Była tu niewielka polana, na której stał domek myśliwski oraz jednopiętrowy budynek z kilkoma budami dla psów, z jednej strony

otoczony żelazną poręczą. Z dachu poodpadały dachówki, szyby zostały powybijane, po kruszących się cegłach piął się bluszcz. Jednak w środku na palenisku płonął ogień, a obok stał kosz porąbanego drewna. Ze ścian zwisały wnyki. Przed paleniskiem stał dębowy stół. Na blacie znajdowała się butelka wódki Machandel. Hannah Rosen i Stefan Gillespie siedzieli na ławie naprzeciw jednego z mężczyzn, którzy zgarnęli Hannah sprzed Danziger Hof. Przed godziną na Speicherinsel ten sam mężczyzna zasłonił usta Stefana nasączoną chloroformem chustką. Miał dwadzieścia parę lat, jasne kręcone włosy i był bardzo szczupły. Kazał mówić na siebie Leon. Przed paleniskiem wylegiwały się dwa wyżły weimarskie. Hannah była zszokowana, że Hugo Keller jest w Gdańsku. Chciała wyjaśnień, ale gdy Stefan o wszystkim opowiedział, zamilkła. Niczego nie zdołała osiągnąć. Naraziła na niebezpieczeństwo życie swoje i innych ludzi, a nie udało jej się nawet wyciągnąć prawdy od Francisa Byrne’a. Znów przypomniały jej się słowa wypowiedziane w bibliotece przez starego mężczyznę. Miał rację. Niemal wpadła w łapy gestapo, pakując się w coś, czego nie rozumiała, i to w miejscu, gdzie nie miała prawa być. To przez nią Stefan trafił do celi. Nie powiedział jej, jakie ma szczęście, że już tam nie siedzi, ale ona i tak wiedziała. Pomyślała o chłopcu, którego przyprowadził do synagogi na Adelaide Road, tym, który opowiadał jej o trójkołowcu na wystawie domu towarowego Clery’s. W ostatnich dniach targały nią różne uczucia: gniew, frustracja, samotność, szok i strach, teraz, siedząc obok Stefana, czuła się po prostu chora. Chciała go dotknąć, ale nie była w stanie. Cieszyła się, że tutaj jest, pragnęła przecież, by tu był. Ale denerwowało ją to, ile osób musiało naprawiać popełnione przez nią błędy. Hugo Keller niepokoił Leona. To wszystko go niepokoiło. – Więc wpadłeś na Kellera na posterunku przy Weidengasse, gdzie gestapo przesłuchiwało cię, chcąc dowiedzieć się czegoś na temat Hannah. To jego aresztowałeś przed rokiem w Dublinie, to jego wywieźli z Irlandii wpływowi przyjaciele, wśród których byli irlandzcy policjanci i nazistowski przywódca, Adolf Mahr. Dowiedziałeś się, że teraz pracuje w Gdańsku dla gestapo, a na dodatek szantażuje księdza Byrne’a w katedrze. Potem poszliście razem na drinka. – Spiorunował Stefana wzrokiem. – Czy to nie brzmi dziwnie? – Nie mogłem mu odmówić. Dopiero co kłamał, że nawet mnie nie zna. Gdyby im zdradził, kim jestem, od razu trafiłbym z powrotem do celi. – Coś tu się nie zgadza. Czemu to zrobił? – Jest przerażony, tyle wiem. Sprowadzono go do Gdańska z powodu ojca Byrne’a, ponieważ ma nad nim władzę. Nie wiem, dlaczego ten ksiądz jest tak ważny, ale to o to tutaj chodzi. Leon zamilkł, rozmyślając nad tym, co powiedział Stefan. To nareszcie zaczynało mieć sens.

– Ogólnie rzecz biorąc, wszyscy w Gdańsku wiedzą, kim są informatorzy, ale Keller to obcy. Nie znam go. Wątpię, by ktokolwiek go znał. A co do księdza… To nie są dobre wieści. W Wolnym Mieście już prawie nie ma opozycji. Socjaliści, komuniści, liberałowie, katolicy i Żydzi, wszyscy zostali w ostatnich latach uciszeni. Teraz zbliżają się wybory, ale nie dajcie się zwieść. Naziści mieli w tym roku pewnie z tysiąc wieców wyborczych. Jeśli to porównać z tuzinem wystąpień opozycji, z których w dodatku większość stłumiły brunatne koszule i policja… Jutro będą stali przed każdym lokalem wyborczym. Wiedzą już, kto zagłosuje przeciwko nim. Trzeba mieć jaja, żeby się na to zdecydować. Jedni z nielicznych odważnych zostali w olivskiej katedrze. Jestem Żydem, panie Gillespie. Nie mam za co dziękować Kościołowi Katolickiemu, ale dopóki biskupem jest Edward O’Rourke, mamy kogoś, kto może postawić się nazistom i nie zostanie pobity. Ludzie mu ufają. Stefan skinął głową. To wyjaśniało związek między Byrne’em a Kellerem. – Cóż, jeśli na liście płac biskupa jest ojciec Byrne, mogą raz jeszcze sobie to wszystko przemyśleć. – Nie cała opozycja działa aż tak jawnie – odparł Leon. – Lista osób, z którymi kontaktował się biskup, może być dużo warta. Szczególnie jeśli naziści zdobędą w wyborach ogromną przewagę. Wtedy zaczną się aresztowania na skalę, jakiej jeszcze nie widzieliśmy. Stefan przypomniał sobie to wrażenie bycia osaczonym przez ciemności, które ogarnęło go wcześniej, gdy jeszcze o tym wszystkim nie wiedział. Keller robił to, w czym był najlepszy, ale Stefan miał wrażenie, że jest coś jeszcze, sprawa znacznie ważniejsza niż dostarczenie informacji. Hannah chwyciła go za rękę. Psy nagle zerwały się i warcząc, popędziły do drzwi. Leon wstał i podszedł do okna. Było ciemno, więc niczego nie widział, ale psy coś usłyszały. Wskazał na drugie drzwi, na tyłach pokoju. – Jeśli każę wam iść, wyjdźcie tamtędy do lasu, i się nie zatrzymujcie. Otworzył drzwi wejściowe. Wyżły skoczyły w noc, ujadając wściekle. Leon podążył za nimi. Pośród szczekania psów Hannah i Stefan usłyszeli warkot silnika. Stefan podszedł do okna. Na polanę wjechała furgonetka. Psy popędziły w jej stronę. Leon wrócił z powrotem do środka. – W porządku. – Uśmiechnął się, czując ulgę. – Niedługo wyjeżdżamy. Nalał sobie wódki do szklanki i wypił ją. – Jak długo to potrwa? – spytała Hannah. – Zależy, którędy pojedzie. Mężczyzna, który przedstawił się Hannah jako Johannes, wszedł uśmiechnięty do środka. Miał na głowie studencką czapkę. To on kierował samochodem, który ruszył spod Danziger Hof. To on był drugim z mężczyzn, którzy przywieźli Stefana do domku myśliwskiego. Był młodszy od Leona, ledwie po dwudziestce. Leon był spięty

i zdenerwowany, Johannes z kolei radosny i rozluźniony. Za nim stał starszy brodaty mężczyzna ubrany w zielony loden. Miedzy zębami trzymał fajkę, która zgasła już jakiś czas temu. Psy biegły obok niego, obwąchując skórzaną torbę, którą niósł na ramieniu. Pstryknął na nie palcami, a one wróciły do paleniska i położyły się przed nim. Gdy mężczyzna wszedł do środka, wyraz twarzy Leona się zmienił. To nie na niego czekał. – Kto to, Johannes? Starszy mężczyzna uśmiechnął się, wyciągając paczkę zapałek, by znów zapalić fajkę. – Co słychać? – Peter złamał nogę – wyjaśnił Johannes. – To jest Karl. Przyjaciel Petera. Wszystko w porządku. On zna te lasy jak własną kieszeń. – Przepraszam, Karl. – Leon popatrzył na mężczyznę z niepokojem. – Ale ja cię nie znam. Brodacz dalej próbował zapalić fajkę. – Bierze tyle samo co Peter – dodał Johannes. – Nie chodzi o cenę. Przecież go nie znamy! – Peter go przysłał. Mówi, że Karl wie, czym się zajmuje. – Peter nie będzie decydował… – Słuchaj, synu, to nie jest mój problem. – Karl zaciągnął się fajką, szczerząc zęby w prowokującym uśmiechu. – Tak czy siak musiałem przyjść, żeby nakarmić psy Petera. Przyda mi się trochę dodatkowej forsy, ale skoro nie potrzebujecie przewodnika, to już wasza sprawa. Kiedyś już to robiłem. Nie bylibyście pierwszymi, którym pomogłem dostać się do Polski. Leon nadal nie był zadowolony. Został zapędzony w kozi róg. – Musimy ich stąd wywieźć, Leon – stwierdził Johannes, wzruszając ramionami. – Przecież wiem. – Jeśli mnie potrzebujecie, to jestem. Idę nakarmić psy. – Karl gwizdnął na wyżły i wyszedł na zewnątrz. Psy podążyły za nim. – Nie powinieneś podejmować takiej decyzji, Johannes. – Zawsze mogliśmy wierzyć Peterowi. – Są ludzie, którym się płaci, i ludzie, którym się ufa. Stefan i Hannah spojrzeli na siebie. – Jakiś problem, Leon? – zapytała. – Nie. Po prostu zazwyczaj działamy inaczej. Ale będziemy musieli sobie jakoś poradzić. Już za późno, by się o to martwić. Im szybciej wyruszymy, tym lepiej. Za dziesięć minut, dobra? Idźcie się przewietrzyć. Muszę się zająć paroma sprawami. Było jasne, że Leon chce pogadać z Johannesem na osobności. Stefan się uśmiechnął, przeczuwając, że kogoś tu czeka niezły opierdol. Spojrzał na Hannah.

Skinęła głową. Gdy wyszli na zewnątrz, leśniczy już wracał, nabijając sobie fajkę. Znów zatrzymał się, by ją zapalić. – Ach, ci chłopcy! Pomyślelibyście kiedy, że matki w ogóle wypuszczą ich z domu? – Ruszył do domku, pogwizdując radośnie. Szli w milczeniu. Hannah trzymała Stefana za rękę. – Nadal nie wiem, jak się tu dostałeś. – Ktoś powiedział twojemu ojcu, co robisz. Dowiedział się, gdzie jesteś. Potem on i Robert Briscoe złożyli mi wizytę. Zakładam, że go znasz? – Owszem. Ale w jaki sposób mój ojciec… – Może masz lepszych przyjaciół, niż sądziłaś. – Możliwe – odparła cicho. – Chciał, żebym cię stąd zabrał, zanim narobisz głupot. – Rozmowa z Francisem Byrne’em wcale nie wydawała mi się głupotą. – Może i by nie była, gdyby on siedział na Wyspie Man. Wiem, czym się zajmowałaś przez ostatnie trzy miesiące. A przynajmniej wiem, dla kogo to robiłaś. A ja myślałem, że uprawiasz pomarańcze. – Gdyby pozwolili nam je uprawiać, to bym się tym zajęła. Wciąż szli przed siebie, głębiej w las i coraz dalej od domku. – Przepraszam, Stefan. Przepraszam, że zostałeś wciągnięty… Wzruszył ramionami. – Przynajmniej rozumiem, czemu tak nagle wyjechałaś z Irlandii. – Musiałam. Poza tym był już najwyższy czas. – Co to znaczy? – Gdybym została dłużej, mogłoby mi się odechcieć wyjazdu. – Może to jednak było warte spotkania z gestapo – powiedział, uśmiechając się. – Co takiego? – Słyszeć to, co powiedziałaś. – Wolę tak nie myśleć. Przez chwilę tylko na siebie patrzyli. Potem wziął ją w ramiona i pocałował. Nagle poczuł się strasznie zmęczony. Nie chciał już rozmawiać, ona zresztą też nie chciała. W otaczającym ich lesie zapadła głucha cisza. Gdy znów się pocałowali, cofnęli się nieco i Stefan potknął się o coś. Hannah parsknęła śmiechem. Odwrócił się, by popatrzeć, na co wpadł. To było truchło martwego wyżła. Bliżej polany zauważył też zwłoki drugiego psa. Podszedł do nich, nieświadomie starając się iść na palcach. Nie musiał wiedzieć, co jest źródłem zagrożenia, by czuć, że jest w niebezpieczeństwie. Hannah nadal gapiła się na pierwszego psa, również świadoma czającej się w ciemnościach groźby. Stefan przykucnął. Obok psiego truchła dostrzegł kałużę wymiotów i kilka kawałków niestrawionego mięsa. – Zostały otrute – szepnął.

– On przecież dopiero co poszedł je nakarmić. Jak mógłby… Stefan położył jej palec na ustach. Ona nie rozumiała, ale on nagle to pojął. Stał bez ruchu. Potem złapał ją za ramię. Czekali. Było teraz równie cicho jak wtedy, gdy się pocałowali. Z oddali dobiegło ich pohukiwanie sowy. Potem kolejne, znacznie bliższe, i trzepot skrzydeł podrywającego się do lotu w nocne niebo ptaka. – Musimy im powiedzieć – syknęła. Wiedziała, czego teraz nasłuchiwał. Pokręcił głową. Czuł, że już może być za późno. Rozległo się trzaśnięcie, pod podeszwą pękła sucha gałąź. Potem usłyszeli niepokojący odgłos, jakby ktoś deptał po liściach. Poruszał się powoli naprzód, zbliżając się do polany, na której stał domek. Wyczuli ruch. Nagle spomiędzy drzew na oświetloną blaskiem księżyca polanę wyszło trzech mężczyzn w mundurach SA. Stefan i Hannah spostrzegli wychodzącego z domku Karla. Zaciągając się fajką, ruszył w kierunku mężczyzn. Wyminął ich, jakby byli dla niego niewidzialni, a potem poszedł dalej w las. Z ciemności wyłaniali się kolejni żołnierze. Nie zwracali już uwagi na to, czy hałasują. Zaczęli okrążać budynek. Dwóch z nich miało broń. Hannah wyjęła z kieszeni pistolet. Stefan był zaskoczony. Nie miał pojęcia, że jest uzbrojona. Pokręcił głową, wsuwając jej broń z powrotem do kieszeni płaszcza. – Jest ich zbyt wielu! Zawahała się. Instynkt nakazywał jej pomóc mężczyznom w chacie. – Idź bardzo powoli. Tak cicho, jak tylko możesz. Przez chwilę tylko gapiła się w stronę domku. Odciągnął ją poza skraj polany. Rozległ się krzyk, potem zabrzmiał huk wystrzału. Więcej krzyków. I więcej wystrzałów z wnętrza chaty. Kolejny krzyk. Hannah zatrzymała się i obejrzała za siebie. Była zbyt wstrząśnięta, by się ruszyć. – Nie zatrzymuj się! Idąc przed siebie, usłyszeli kolejne wystrzały. Potem zrobiło się cicho. Przed domkiem rozległ się śmiech. Światła latarek omiatały polanę, wchodząc między drzewa. Stefan i Hannah nadal stali zbyt blisko. Musieli być bardzo ostrożni, nie mogli zbytnio hałasować. Ktoś rzucił rozkaz: – Zamknijcie się, skurwiele. – Żołnierze weszli między drzewa. – Została jeszcze dwójka! Księżyc zniknął za chmurami. Hannah potknęła się o coś i upadła. Krzyk był ledwie słyszalny, właściwie uwiązł jej w gardle. Ale jednak było go słychać. Światła latarek skierowały się w ich stronę. Gdy Hannah próbowała się podnieść, Stefan pociągnął ją za sobą. Było już zbyt późno, by nie robić hałasu. Puścili się biegiem. Księżyc to znikał między chmurami, to się zza nich wyłaniał, oświetlając im drogę ledwie na chwilę, by potem znów na ślepo musieli przedzierać

się przez gałęzie i wpadać w zarośla. Nie mieli pojęcia, dokąd zmierzają. Raz za razem potykali się i przewracali, pomagając sobie nawzajem wstać. Ale za każdym razem, gdy na niebie pojawiał się księżyc i byli w stanie dostrzec prześwit między pniami drzew, ich prześladowcy kierowali w ich stronę światła latarek. Podążającym za uciekinierami nazistom księżyc też sprawiał problemy, raz za razem upadali albo gubili się między drzewami. Ale to polowanie sprawiało im radość. Podczas pościgu przeklinali głośno i wybuchali gromkim śmiechem. Stefan i Hannah zdołali przedrzeć się przez krzaki i gałęzie, pokonać strumień, a potem polanę i dotrzeć do gęstego lasu. Jakimś sposobem trzymali się razem. Mimo że na niebie pojawiło się więcej chmur i księżyc wychodził zza nich jeszcze rzadziej, zdołali przyzwyczaić swoje oczy do mroku. Światła latarek zostały daleko w tyle. Mogli się na chwilę zatrzymać i złapać oddech. Tu drzewa były grubsze i rosły w równych odstępach. Znaleźli się na skraju lasu. Po prawej stronie dostrzegli wąską ścieżkę. Gdzieś za ich plecami żołnierze nawoływali się nawzajem. Potem krzyki ucichły. Nasłuchiwali, starając się zorientować, gdzie znajdują się ścigani. Stefan i Hannah wpadli w wąski przesmyk między ścianami drzew. Było tu jeszcze ciemniej, ale od kiedy znaleźli się na ścieżce, przynajmniej nie hałasowali. Mogli biec szybciej. Nagle ziemia umknęła im spod stóp. Spadali. Trwało to ledwie ułamek sekundy, nim opadli na poszycie leśne. Udało im się nawet nie krzyknąć. Uderzenie o podłoże na chwilę odebrało im oddech. Leżeli bez ruchu. W końcu Stefan wyciągnął rękę, by znaleźć leżącą obok Hannah. Usiadła. Obydwoje starali się oddychać tak cicho, jak to możliwe. Żołnierze znów byli blisko. Przedzierając się przez zarośla, śmiali się i przeklinali. Dwa głosy wydawały się nadzwyczaj bliskie. – Słuchaj, dupku! – Przecież, kurwa, słucham! – Gdzie jesteś, Hans? – Tutaj. Trzeci głos dobiegał z większej odległości: – Kto tam jest? – Ja tych skurwieli nie słyszę, a ty? – Muszą gdzieś być. Wypłoszymy drani! Potem słychać było więcej hałasów i przekleństw. Tym razem jednak były cichsze. Prześladowcy poszli w złą stronę. Nie ruszali się. Czekali w milczeniu, aż zrobiło się całkiem cicho i mogli być już pewni, że zgubili pościg. – Wszystko w porządku, Hannah? – Chyba tak. Gdy się podnosili, księżyc wyłonił się spomiędzy chmur. Teraz widzieli, że spadli z niewielkiej skarpy na nieco szerszą drogę. Wokół leżały sterty pościnanych drzew.

Droga ciągnęła się w obu kierunkach. Nagle znów usłyszeli czyjś głos. Zabrzmiał gdzieś daleko, za ich plecami. Musieli więc ruszyć w przeciwnym kierunku. Pomaszerowali przed siebie, nie odzywając się. Trzymali się jednej strony drogi, blisko linii drzew, by, słysząc jakiś hałas, móc się od razu schować. Księżyc nadal to pojawiał się, to znikał za chmurami, jednak droga była na tyle szeroka, że mogli iść po ciemku. Po półgodzinnym marszu rozwidliła się. Nie mogli się zdecydować, w którą stronę skręcić, przecież nawet nie wiedzieli, gdzie byli. Nie chcieli też dotrzeć w żadne określone miejsce, tylko po prostu uciec. Hannah wzruszyła ramionami. Stefan też nie wiedział, co robić. W końcu zdecydowali się skręcić w lewo, właściwie bez powodu, a potem maszerowali przez kolejną milę. Wtedy coś usłyszeli i zatrzymali się. Nie było to jednak nic, co by ich przeraziło. Nie słyszeli żadnych głosów, przynajmniej nie od razu. To był znacznie bardziej złożony dźwięk, dziwny i trudny do zidentyfikowania. Zachowując konieczną ostrożność, ruszyli w jego stronę. Dopiero gdy droga zakręciła, a potem nagle zrobiła się stroma, dźwięk przybrał rzeczywistą formę. To była muzyka. Odgłosy orkiestry niosły się przez noc. Zostawili za sobą rzędy drzew. Zobaczyli ogrodzenie i bramę. Za nią droga biegła pomiędzy bladymi brzozami. Teraz muzyka była głośniejsza i bardziej wyraźna. W oddali dostrzegli zamglone światło. – Co to takiego? Stefan nasłuchiwał przez chwilę, a potem parsknął śmiechem. – Moim zdaniem Wagner. Die Meistersinger von Nürnberg. – A czemu by nie? – Hannah też się śmiała. W ten sposób odreagowywali to, co działo się wcześniej. Znów złapał ją za rękę. Teraz słyszeli też śpiewy. Światła stały się jeszcze jaśniejszy – z początku widzieli kilka, w miejscu gdzie zaczynała się droga o nawierzchni tłuczniowej. Powietrze wibrowało od muzyki, a gdy za kolejnym zakrętem drzewa zaczęły się przerzedzać, spostrzegli rzędy siedzeń Opery Leśnej. Nigdzie nie czuliby się bezpieczniej niż wśród ludzi, szczególnie jeśli było ich aż tylu. Ruszyli w stronę opery i zatrzymali się w miejscu, gdzie drzewa dochodziły aż do audytorium. Byli nawet w stanie zobaczyć część sceny, na której Hans Sachs śpiewał mieszkańcom Norymbergi o wiecznej chwale Rzeszy. Stefan obejrzał się za siebie. Prócz muzyki usłyszał coś jeszcze. Zauważył też kolejne światła – blask reflektorów wyłaniających się z lasu. Hannah poczuła, jak jego uścisk staje się silniejszy. Też spojrzała w tamtą stronę. Rozpoznali ten pojazd, gdy tylko wytoczył się na drogę. To była ta sama furgonetka, którą Karl i Johannes przyjechali do domku na polanie. Zatrzymała się. Wyskoczyło z niej trzech żołnierzy SA. Gdy wóz znów ruszył, rozpoznali siedzącego za kierownicą brodacza. Żołnierze ruszyli w stronę audytorium. Furgonetka zatrzymała się znowu i wyskoczyli z niej kolejni naziści. Hannah i Stefan dostrzeli niesione przez tamtych karabiny. Teraz byli

uwięzieni. Jeśli zostaną w tym miejscu, tamci zaraz ich złapią. Jeśli zaczną uciekać, tamci od razu to zauważą. Jedynym wyjściem było samo audytorium. Spojrzeli po sobie, na swoje ubrania i rozczochrane włosy. Hannah wzruszyła ramionami. Obydwoje wiedzieli, że teraz muszą wmieszać się w tłum widzów. Otrzepali ubrania i wślizgnęli się do opery. Usiedli na pierwszych wolnych miejscach, jakie znaleźli. Hans Sachs wyśpiewał ostatnie słowa: „Ehrt eure deutschen Meister”. Oddaj cześć swym niemieckim panom. „Zerging’ in Dunst das heil’ge röm’sche Reich, uns bliebe gleich die heil’ge deutsche Kunst!”. Nawet jeśli upadnie święte Rzymskie Imperium, święta niemiecka sztuka pozostanie z nami! Wraz z ostatnim dźwiękiem publiczność zerwała się z miejsc w eksplozji braw i okrzyków. Stefan i Hannah też wstali. Ich aplauz nie dotyczył jednak występu, cieszyli się, że jeszcze żyją. Gdy jednak zapaliły się światła i rozejrzeli się dookoła, uświadomili sobie, ile nazistowskich mundurów widzą pośród słuchaczy. Aplauz ucichł. Orkiestra znów zaczęła grać. Nie znali tego utworu, więc gdy niemal wszyscy inni zaczęli się ruszać, oni postanowili wymknąć się przez jedno z przejść między rzędami. Tłum był zbyt liczny, by ktokolwiek zauważył ich obecność. Jednak na widowni było też kilka osób, które się nie poruszały. Kiedy Stefan i Hannah przeciskali się do wyjścia, przejście zablokował im stojący na końcu jednego z rzędów foteli stary mężczyzna. Śpiewał: „Kennst du die Stadt am Bernstein Strand”. Miasto przy bursztynowej plaży. „Umgrünt von ew’ger Wälder Band”. Gdzie rosną wiecznie zielone lasy. Ludzie starali się go wyminąć, przeklinając i mamrocząc. Ale teraz zabrzmiały inne głosy i zaczęto śpiewać inną piosenkę. Grupa członków SA wspięła się na scenę i śpiewała Pieśń Horsta Wessela. Znów rozległ się aplauz. Wszyscy zatrzymali się i wykonywali utwór wraz z nimi, zagłuszając hymn Wolnego Miasta. Orkiestra zaczęła grać inną melodię. „Zum letzten Mal wird Sturmalarm geblasen!”. Już trąbka gra, to apel nasz ostatni! „Zum Kampfe steh’n wir alle schon bereit!”. Do boju gotów jest już każdy z nas! „Bald flattern Hitlerfahnned über alle Strassen”. Hitlera flagi wkrótce wioną ulicami. „Die Knechtschaft dauert nur noch kurze Zeit!”. Dawnej niewoli już się kończy czas! Ludzie gapili się na Stefana i Hannah, nie z powodu ich wyglądu, ale dlatego, że nie śpiewali. Hannah wydawała się niewzruszona. Stefan spojrzał na mężczyznę stojącego obok i zmusił się do możliwie najgłupszego uśmiechu. – Przepraszamy, jesteśmy z Irlandii! – Mężczyzna zmarszczył brwi, a potem się zaśmiał. Inni zrobili to samo, jakby wyjaśnienie Stefana zamykało kwestię. Ale gdy zmierzali ku wyjściu, przed nimi pojawiło się jeszcze więcej żołnierzy SA i członków Schutzpolizei. W foyer nadal było tłoczno, wszyscy zabierający płaszcze i kapelusze, rozmawiali i śmiali się. Już niedługo to miejsce opustoszeje. Znikną bywalcy opery. – Stefan, oni przecież nie mogą wiedzieć, jak wyglądamy. – Nie i dopóki będziemy trzymać się blisko innych ludzi, którzy wyglądają, jakby

właśnie wybiegli z lasu, nie będziemy mieć żadnych problemów. – Naszą jedyną szansą jest wmieszanie się tłum. Skinął głową. Tak właśnie było. Wtedy, tuż za plecami, usłyszał dwa głosy. Mówili po angielski i na dodatek niewątpliwie z irlandzkim akcentem. – Było przynajmniej nastrojowo – powiedział mężczyzna. Był w średnim wieku, łysiejący. Miał ostre rysy i gęste, ciemne brwi. Brzmiał jak ktoś, kto szuka mocnych stron w czymś, co nieszczególnie mu się podobało. – Lubię rzeczy nastrojowe, Seán, ale to mogłoby być krótsze i mniej wagnerowskie – odparła z radosną obojętnością kobieta. Było oczywiste, że jest jego żoną. – I bardziej mozartowskie – zaśmiał się. – Ale to nawet nie brzmiało dobrze – ciągnęła. – Wagnera można przecież śpiewać inaczej, a nie zawsze tylko głośno. Podczas przerwy, kochanie, naprawdę przesadziłeś. Jeden z najlepszy występów, jaki widziałeś! Gdańsk zrobił z ciebie przekonującego kłamcę. Już ci nigdy w nic nie uwierzę. – I tak jestem tutaj dość niepopularny, Elsie. Jeśli nie zachwycę się nawet cholerną operą, to… – Czym się przejmujesz? Herr Greiser i Herr Forster po prostu cię zignorują. – Przyznaj szczerze, siebie nawzajem też ignorują – dodał mężczyzna. – Jeśli prezydent senatu i nazistowski naczelnik będą się porozumiewać wyłącznie w sprawie instrukcji z Berlina, czemu mieliby zwracać uwagę na biednego komisarza Ligi Narodów. Poza tym, czy ty naprawdę chcesz z nimi rozmawiać, Elsie? – Oczywiście, że nie. Para kretynów. – No już, już, proszę bez politycznych ekspertyz. To niedyplomatyczne. Śmiała się głośno, gdy szli w stronę wyjścia. – Uśmiechaj się i potakuj – rzekł Stefan, obejmując Hannah. – Co? – Cudem uniknęła wpadnięcia na kobietę. – Pan Lester? Jestem Stefan Gillespie. – Wyciągnął rękę przed siebie. Seán Lester wydawał się nieco zakłopotany zarówno ich niechlujnym wyglądem, jak i sztucznym uśmiechem Hannah. – Przyjechaliśmy z Dublina. To panna Rosen, Hannah. Pani Lester niewzruszona potrząsnęła dłonią Stefana. – Jestem Elsie Lester. Przywitajże się z panem, kochanie – powiedziała, a potem podała rękę Hannah. – Hannah Rosen. – Podobała wam się opera? – Większość przegapiliśmy. – To bardzo rozsądne z waszej strony. Lester uścisnął dłoń Stefana, ale nadal się nie odezwał.

– Przejdę od razu do rzeczy, panie Lester. Ma pan samochód? – Owszem, mam. – Musimy dostać się do Gdańska – ciągnął Stefan. – Najlepiej unikając policjantów i żołnierzy, którzy mogą pilnować wyjścia. Jeśli tam będą, to znaczy, że szukają właśnie nas, z powodów, których nie mam teraz czasu wyjaśniać. Chodzi o to, że raczej żadne z nas nie chce trafić do aresztu. – Nie nadążam, panie Gillespie. Co takiego pan zrobił? – Raczej nie złamaliśmy prawa, tak sądzę. – Panie Gillespie, na moim stanowisku… – Tutaj nie będzie mi łatwo mówić o szczegółach, sir. – Tłum zaczął się już wyraźnie przerzedzać. – Robert Briscoe powiedział, że jeśli będziemy mieli kłopoty, a tak właśnie jest, być może będzie nam pan w stanie pomóc. – Tak panu powiedział? – Och, a co u Boba? – zawołała pani Lester. – Nie widziałam go od wieków. Znacie też Lilly? – Spojrzała na Hannah. Stefan się pogubił, na szczęście jego towarzyszka wykazała się bystrością umysłu. – Oczywiście, znam panią Briscoe. Przyjaźni się z moją matką. – Cudownie! Ostatnio widziałam się z nią, będąc w Dublinie… – Panie Gillespie – przerwał im Lester. – Jeśli policja chce z panem porozmawiać, najprościej będzie po prostu do nich pójść i wszystko im wyjaśnić. Nie sądzę, by musiał się pan o cokolwiek martwić, w końcu jesteście obywatelami Irlandii… – Nie bądź takim formalistą, Seán – złajała go pani Lester. Objęła Hannah ramieniem. – Z radością was podwieziemy, bo i czemu nie? Może nawet wejdziecie na drinka albo nawet na małą kąpiel. – Kobiety ruszyły w stronę wyjścia. Seán Lester założył kapelusz. – Zróbmy zatem, co mówi Elsie. Bob Briscoe ma niezły tupet. Od lat z nim nie rozmawiałem. Po prostu się uśmiechaj i gadaj o Wagnerze. – Wagnera zbyt dobrze nie znam. – Więc mogę cię zapewnić, że jesteś w doborowym towarzystwie. Partia każe wszystkim wielbić Wagnera, nie muszą nawet lubić jego muzyki. Ja tam nawet lubię tego starego skurwiela, ale Elsie uwielbia Mozarta, szczególnie Czarodziejski Flet. Jej zdaniem w Czarodziejskim Flecie ukazana została największa głębia ludzkiego ducha, udająca nonsens, z kolei Pierścień Nibelunga to bezsens udający głębię. Nie do końca wiem, czy ma rację. Wyminęli policjantów i żołnierzy patrzących niepewnie po sobie. Samochód Wysokiego Komisarza już na nich czekał. Miał przyczepioną czerwoną flagę Wolnego Miasta. Szofer otworzył im drzwi. Gdy Stefan i Lester podążyli do wozu tuż za panią Lester i Hannah, stanęło za nimi dwóch gestapowców. Jeden z nich zrobił krok naprzód. Drugi rzucił rozkaz i ten pierwszy momentalnie się zatrzymał. Seán

Lester odwrócił się, czekając, aż Stefan wsiądzie do samochodu. Uśmiechnął się uprzejmie, unosząc kapelusz. – Wspaniały wieczór, nie sądzicie? – odezwał się po angielsku. Stefan wsiadł do auta. Lester usiadł obok. Szofer zamknął za nimi drzwi. Po chwili samochód ruszył. Oficerowie gestapo nie mogli nic zrobić. Elsie Lester zaczęła się śmiać. – To było wydarzenie wieczoru! Teraz przydałaby się butelka whiskey! ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

18

SILBERHÜTTE Dom w Silberhütte, gdzie mieszkał wraz z rodziną Wysoki Komisarz Ligi Narodów, wyglądał jak francuski pałac, choć w pogoni za ideałem architekt postanowił poświęcić czar na rzecz rozmiaru. Po roku od przeprowadzki Elsie Lester nadal nie zwiedziła wszystkich pokojów; koniec końców zdecydowała, że ma ciekawsze rzeczy do roboty. Wokół domu znajdował się niewielki park, który przypominał zieloną fosę odgradzającą zamek od miasta. To był jedyny budynek w zasięgu wzroku, który nie został udekorowany swastykami. Przy bramie trzeba było postawić policjantów, bo wielu ludziom bardzo się to nie podobało. W salonie Seán Lester nalał im cztery szklanki whiskey. Hannah Rosen i Stefan Gillespie, nadal rozczochrani i brudni, siedzieli razem z Elsie przy kominku. Kamerdyner, po przyniesieniu whiskey i szklanek, nadal stał za plecami komisarza. – To naprawdę wszystko. Obudzę cię, jeśli będziemy potrzebować kolejnej butelki. Kamerdyner uśmiechnął się. Znał już ten dowcip. Postanowił w końcu sobie pójść. – Chce wiedzieć, kim jesteście. – Lester rozdał wszystkim drinki. – Pewnie nie przypominamy zwyczajnych gości – odparł Stefan. – Och nie, nie o to chodzi, on po prostu chce znać wszystkich, którzy nas odwiedzają. To szpieg. Hannah i Stefan parsknęli śmiechem. – Mówię poważnie. Donosi o wszystkim SS. – Nie możesz się go pozbyć? – Mógłbym, ale wtedy nie miałbym żadnej kontroli nad tym, co mogę im zdradzić, a co zachowuję dla siebie. Zdecydowałem, że lepiej już mieć szpiega, któremu mogę zaufać, jeśli wiecie, co mam na myśli. Gdybym ciągle zmieniał personel, przestałbym się orientować, kto jest szpiegiem, a kto nie. Tak jest najwygodniej dla wszystkich. – Poza tym jest niezłym kamerdynerem. – Elsie podniosła szklankę, prosząc o dolewkę. – Nie będzie stał pod drzwiami, ale im mniej mi powiecie, tym lepiej. Nie wiem, czym się zajmujecie ani komu weszliście w paradę, ale im mniej wiem, tym więcej mogę dla was zrobić. Czasami ignorancja jest lepsza niż wiedza. Bo, jak widzicie, naprawdę znajdujemy się tutaj pod lupą. – No i zepsułeś świetną historię, Seán!

– Przynajmniej są bezpieczni, Elsie. Hannach zaczęła płakać. Płakała cicho, bo opadło z niej napięcie, ale też z innych powodów. Była pewna, że gdyby złapano ich w tamtym lesie, już by nie żyli. Elsie przysunęła się bliżej i objęła ją ramieniem. – Przepraszam. Nie zamierzałam… Ci ludzie, których zabito… – Nawet ich nie znałem – odparł cicho Stefan. To on zdecydował, że nie pomogą Leonowi i Johannesowi. To była słuszna decyzja, nawet mimo tego, że Hannah miała broń. Jednak ta myśl niczego nie ułatwiała. Opróżnił szklankę. Wysoki Komisarz wstał. Sięgnął po butelkę i znów napełnił wszystkim szklanki, tym razem lejąc więcej whiskey niż za pierwszym razem. – Ci mężczyźni próbowali mi pomóc – odezwała się Hannah. – A naziści ich zabili. I nas też by zabili. – Już nie płakała, ale jej twarz była blada i smutna. Czuła się odpowiedzialna za to, co spotkało Leona i Johannesa. Stefan nie był tego aż taki pewny. Wprawdzie znajdował się w Gdańsku od niedawna, ale widział już, jak wielkie ryzyko podejmują ludzie, którzy walczą z nazistami. Tego wieczoru wcale nie chodziło o niego czy Hannah. Nie widział żadnego związku. Po prostu znaleźli się w niewłaściwym miejscu o niewłaściwym czasie. Gdyby mężczyźni z SA schwytali ich w lesie, na pewno by zginęli, ale Stefan miał wrażenie, że po prostu byliby przypadkowymi ofiarami czegoś, co zrobił ktoś inny, a co właśnie tego dnia miało zostać ostatecznie rozwiązane. – Mieliśmy ogromne szczęście – stwierdził Stefan. Nie miał nic więcej do dodania. Wysoki Komisarz skinął tylko głową. Wiedział, że to prawda. – Na noc zostajecie u nas – powiedziała Elsie, wstając. – A teraz pora na kąpiel! Weź ze sobą drinka, skarbie. Może ciepła kąpiel i whiskey nie rozwiążą wszystkich problemów, ale naprawdę potrafią pomóc. – Hannah uśmiechnęła się i też wstała. Wyszła z salonu, podążając za panią Lester. Komisarz znów dolał whiskey Stefanowi. – Coś mi się zdaje, że dziś jednak pójdą dwie butelki, panie Gillespie – powiedział, a potem podszedł do biurka. Wyjął telefon i wykręcił numer. – Dzwonię na policję. Stefan był jednocześnie zaskoczony i zaniepokojony. – Nie wy pierwsi widzieliście, jak nazistowscy bandyci mordują opozycję, ale to jeszcze nie jest oficjalna metoda tego rządu. Czasami trzeba zmusić kogoś do odkrycia kart. Oficjalnie policja nie może was za nic ścigać, ale to nie oznacza, że nie odwala za nazistów mnóstwa brudnej roboty. Do słuchawki mówił łamanym niemieckim. – Muszę rozmawiać z oberleutenantem Lange. Mówi Wysoki Komisarz. Odwrócił się do Stefana tyłem.

– Jest jeszcze wystarczająco jasno, by trzymać ciemności z dala. Przynajmniej do wyborów. Bóg jeden wie, co wydarzy się potem. Może być tak, że ja i Elsie będziemy musieli wsiadać w pociąg razem z wami. A wy naprawdę musicie stąd wyjechać. Na pewno to rozumiesz. Panna Rosen jest Żydówką, a to wiele zmienia, bo oni teraz zupełnie inaczej traktują nawet obcokrajowców. Pomijając to wszystko, o czym nie chcesz mi powiedzieć. Znów odezwał się do słuchawki, tym razem po angielsku. – Reinhold, co u Ciebie? Przepraszam że tak późno dzwonię, ale mam tu parę Irlandczyków, którzy są przyjaciółmi przyjaciół Elsie, sam wiesz, jak jest. Wcześniej mieli małą sprzeczkę z policją, zwykłe nieporozumienie, to wszystko. Elsie uważa, że sami sobie z tym nie poradzą i stąd to całe zamieszanie. Gdybym mógł ich zapewnić, że gestapo nie będzie za nimi krążyć po całym mieście, byłoby cudownie. Tak, jestem pewien, że mają lepsze rzeczy do roboty. Zaczekaj chwilę, zaraz podam ci szczegóły. – Lester wskazał butelkę whiskey. Stefan podniósł ją, a potem podszedł do towarzysza i napełnił mu szklankę. Komisarz puścił do niego oko. – To Stefan Gillespie i Hannah Rosen. Zatrzymali się w Danziger Hof. – Parsknął śmiechem, słysząc dowcip rozmówcy. – Może zresztą coś tam się wyprawia. Bo nigdy wcześniej nie było takich problemów z pobytem w Danziger Hof! Następnego ranka Stefan i Hannah spóźnili się na śniadanie. Dostali osobne sypialnie, które ze sobą sąsiadowały, ale i tak skorzystali tylko z jednej. Niewiele rozmawiali, wystarczyło, że mogli się obejmować. Ciężko im było zasnąć, ale przynajmniej teraz odpoczywali. I w końcu byli bezpieczni. Kiedy poprzedniej nocy Wysoki Komisarz rozmawiał z oberlejtnantem Lange z Policji Wolnego Miasta, tamten w papierach dotyczących Hannah Rosen i Stefana Gillespie nie dostrzegł żadnych nieprawidłowości. Było jakieś zamieszanie z paszportem Fräulein Rosen, ale wszystko wydawało się w porządku, nawet jeśli z paszportem, z którym wjechała do Wolnego Miasta, coś było nie tak. Żaden nie wspomniał, że Hannah i Stefan powinni od razu opuścić Gdańsk. Nie widzieli nikogo z wyjątkiem pokojówki i kamerdynera. Przez wybiegające na ogród okna słychać było słaby, lecz uporczywy szum miasta. Kamerdyner ganiał wokół nich tak jak poprzedniej nocy, donosząc więcej jajek, bekonu i kawy, niż było trzeba, i ciągle mówił o wyborach. Unikał wyrażania politycznych opinii, ale emanował taką ekscytacją i samozadowoleniem, że to samo w sobie było opinią polityczną. To miały być wielkie wybory, które wszystko naprawią. Otworzyły się drzwi i do środka wszedł Seán Lester. Za nim podążał wysoki mężczyzna w ciemnym garniturze i koloratce. Kamerdyner cały aż zesztywniał z grzeczności. Stefan wstał. Hannah, choć nie wiedziała dlaczego, zrobiła dokładnie to samo. Lester skrzywił się, zirytowany tym, że kamerdyner jak zwykle krąży po

pokoju i ich obserwuje. – Możesz to zostawić. Kamerdyner podniósł talerz z jajkiem sadzonym i wyszedł, sprawiając wrażenie urażonego. Komisarz odezwał się dopiero, gdy za tamtym zamknęły się drzwi. Tego poranka był wyraźnie zdenerwowany i wzburzony. – To hrabia Edward O’Rourke, nasz biskup. Biskup skinął głową, nie aż tak wstrząśnięty, ale równie ponury co Lester. Po tym, czego dowiedział się na temat Gdańska, Stefan bardzo szanował obydwu mężczyzn. Stanowili niezwykły bastion oporu przeciw Adolfowi Hitlerowi. Seán Lester wyglądał jak dyrektor banku z niewielkiego, irlandzkiego miasteczka; Edward O’Rourke przypominał z kolei rezydującego w takim miasteczku proboszcza. Twarz miał okrągłą, jakby gospodyni karmiła go aż za dobrze. – To ogromny kłopot, na dodatek wyjątkowo nieprzyjemny. – Lester potrząsnął głową. – Nie wydaje mi się nawet, żeby był to twój kłopot, Gillespie, ale to ty go ze sobą przyciągnąłeś. Ksiądz, z którym rozmawiała panna Rosen, ojciec… Wysoki Komisarz zamilkł, patrząc na O’Rourke’a. – Ojciec Byrne nie żyje. – Głos biskupa był dziwnie rzeczowy. – Dziś rano policja wyłowiła jego ciało z Motławy. Teraz leży w kostnicy. Przyczyną śmierci najwyraźniej było utonięcie. Inspektor z Weidengasse nie powiedział tego wprost, ale biorą pod uwagę samobójstwo. Przynajmniej tak sugerują. Sam nie jestem pewien, czy mogę to wykluczyć, szczególnie po mojej wczorajszej rozmowie z ojcem Byrne’em. Patrzył najpierw na Hannah, potem na Stefana. Nie wiedzieli, czy jego spojrzenie oznacza współczucie, czy oskarżenie. Po kilku sekundach znów wbił wzrok w Hannah. – Wiem o szczegółach jego związku z pani przyjaciółką, panną Field. Jeszcze przedwczoraj nie miałem o tym pojęcia. O wielu rzeczach nie miałem pojęcia. – Zamilkł na chwilę. Nie myślał wcale o Francisie Byrne i Susan Field, tylko o Francisie Byrne i Hugo Kellerze. Pokręcił głową. – Nie wiem, jak długo jeszcze Francis mógłby dusić to w sobie, ale twoje pojawienie się sprawiło, że coś w nim pękło. Podobnie jak późniejsza wizyta pana Gillespie. – Zwrócił się do Stefana: – Cóż, jest pan policjantem, prawda? Pewnie mocniej pan na niego naciskał. Wiedział też pan więcej i o nim, i o tym, co spotkało pannę Field. Może nie był w stanie sobie z tym poradzić. Gdy O’Rourke mówił, Stefan czuł na sobie pytający wzrok Hannah. Jeszcze jej nie mówił o tym, czego się dowiedział na temat śmierci Susan Field. Nie było na to czasu. Musiał też wybrać odpowiedni moment. Ale ona widziała tylko to, że coś przed nią ukrywał, nawet tu i teraz, po tym wszystkim, co się wydarzyło. – Moim zdaniem, związek między twoją przyjaciółką a Francisem powinien

pozostać ich sprawą, panno Rosen, powinna pani jednak wiedzieć, że on darzył ją uczuciem i cierpiał, bo okazał słabość, porzucając ją wtedy. To było bardzo samolubne. I jego śmierć tego nie zmieni. A fakt, że ona umarła w taki sposób, sam w sobie był dość okrutny. Jeśli dodać do tego pomysł, że mogła zostać zamordowana… Temu nie był już w stanie sprostać. Nie było powodu, by Stefan czy Hannah mieli współczuć Francisowi Byrne’owi. Stefan wiedział tyle, że mógł się w zasadzie spodziewać takiego zakończenia sprawy. Hannah wciąż wiedziała nieco mniej, ale zdawała sobie sprawę, że skoro ksiądz nie odpowiadał za śmierć Susan, kłamiąc, chronił winnego, umyślnie czy też nie. Kiedy jednak słuchali cichego głosu O’Rourke’a, to nie wydawało się aż takie proste. – Od dawna był informatorem? – zapytał Lester. – Wystarczająco długo – odparł biskup. Znów spojrzał na Stefana. – Nie mam pojęcia, jak Keller zdołał go odszukać. Wiem jednak, że naziści mają obsesję na puncie zbierania informacji. Przyjazd z Dublina do Gdańska aż tak nie dziwi. A kiedy już go odnalazł, wiedział, w jaki sposób wykorzystać jego samolubność i słabość, jego strach i poczucie winy. Groził, że wszystko ujawni i go zniszczy. Niestety, Francis nie wierzył we mnie tak mocno, jak powinien. Może to moja wina. Byłem zbyt przejęty różnymi wielkimi wydarzeniami, by dostrzec mężczyznę w potrzebie, który stał tuż przed moimi oczami. Był szpiegiem Kellera. Pewnie już sam do tego doszedłeś. I teraz nazwiska ludzi, którzy mi ufali, którzy mi się zwierzali, trafią w ręce SS i gestapo. Zamilkł, doskonale wiedząc, co to może oznaczać. – Nie mogę wejść na ambonę i rozkazać ludziom, żeby na tych drani nie głosowali, nawet jeśli wszyscy wiedzą, co sam myślę. Chcą się mnie pozbyć i Kościół się mnie pozbędzie. Jest zbyt zajęty tym, by nie stać po złej stronie barykady, by mieć okazję znaleźć się po właściwej. Więc mogę tam tylko stać. Ojciec Byrne był ofiarą własnej słabości, był też jednak ofiarą mroku, który otacza nas wszystkich. Mimo to pod koniec zdołał odnaleźć właściwą drogę. Dla was to może nie mieć znaczenia, ale ja jestem księdzem. Widzę to inaczej. Może bez waszej dwójki by mu się to nie udało. Mówi się, że aniołowie przychodzą w różnych przebraniach. Kiedy skończył mówić, znów spojrzał na Hannah. Teraz nie miała wątpliwości, że w jego oczach dostrzega współczucie. Zrobił krok naprzód, wyciągając przed siebie list. – Znalazłem to w jego pokoju, panno Rosen. Miał go pani wysłać. Został zaadresowany do twojego hotelu. – Odwrócił się do Stefana. – Sądzę, że ojciec Byrne poszedł się spotkać z tym Kellerem. Pewnie powiedział mu, że nie da się dłużej szantażować. Chcę wiedzieć, co się stało. Możliwe, że się utopił. Możliwe, że po prostu się zabił. A nawet jeśli stało się inaczej, pewnie nie będę mógł nic na to poradzić. Nie doczeka się ziemskiej sprawiedliwości. Ale mam kolejnego anioła,

któremu mogę służyć, anioła zapisującego. Skoro nie mam policjanta, któremu mógłbym ufać, musi mi wystarczyć twoja opinia. Obejrzysz ciało? Wisła bierze swój początek w Karpatach, ponad tysiąc kilometrów na południe od Wolnego Miasta. Płynie przez polskie równiny, przez Kraków i Warszawę, a w końcu wpada do Zatoki Gdańskiej, łącząc się z Bałtykiem przez deltę powolnych kanałów i zalewów. Od ponad tysiąclecia stanowi pod każdym względem wielką arterię Polski. Gdy Polska znikała z mapy Europy, co niekiedy się zdarzało, dla Polaków ich kraj wciąż żył w nurtach tej wielkiej rzeki. W Gdańsku Wisłę nazywano Weichsel. Miasto kończyło się w miejscu, gdzie odgałęzienie Wisły, Motława, wypływało z portu przez mulisty kanał nazywany Martwą Wisłą. To właśnie tu, przy dworcu wodolotów na brzegu Martwej Wisły, poranny lot ze Sztokholmu o włos minął unoszące się w wodzie ciało Francisa Byrne’a. Ksiądz, który odkrywa na nowo swoją religię, może być niebezpieczny, zwłaszcza dla siebie samego. Ciało nie leżało w kostnicy. Gdy biskup zadzwonił na komisariat przy Weidengasse, blisko miejsca, gdzie znaleziono ciało, powiedziano mu, że już je przeniesiono. Teraz samochód biskupa wiózł Stefana Gillespie i O’Rourke’a przez bramy rezydencji Wysokiego Komisarza do Holzmarkt i Kohlenmarkt. Przed lokalem wyborczym stała banda brunatnych koszul z SA, niemal blokując wejście, i sprawdzała ludzi, którzy chcieli oddać głos. Samochód wyminął Danziger Hof i wjechał w An der Reitbahn. Dopiero teraz, gdy mijali budynek z wielką kopułą i iglicami, Stefan uświadomił sobie, że to synagoga, z niezamierzoną przekorą stojąca w samym sercu Gdańska. Nie wspomniano o niej w przewodniku, który przejrzał podczas pierwszej nocy w hotelu. Nie było jej nawet na mapie. Przed synagogą dostrzegł kilku chłopców w mundurach Hitlerjugend z plakatami wyborczymi i flagami. Paru z nich wyciągało sztandar. Stał się czytelny akurat wtedy, gdy minęło go auto biskupa. „Die Juden sind unser Unglück”. Żydzi są naszym nieszczęściem. O’Rourke nie zwrócił na to uwagi. Widział takie rzeczy już nie raz. W Vorstädtischer Graben minęli kolejny lokal wyborczy, z kolejną grupą SA spisującą głosujących. Było mało prawdopodobne, że wielu gdańskim Żydom uda się przedrzeć się przez brunatne koszule, żeby zagłosować. Gdy Stefan obserwował miasto, Edward O’Rourke zdawał się robić to samo, jednak nawet nie patrzył na to, co działo się za szybami. Zastanawiał się nad konsekwencjami tego, co się stało. Nagle, gdy przejeżdżali nad rzeką, zaczął opowiadać o Francisie Byrne. Nie odwrócił głowy. Stefan nie był pewien, czy w ogóle mówi do niego. – Spotkałem Francisa na Kongresie Eucharystycznym w Dublinie. Został mi przypisany jako przewodnik. Dobrze mówił po niemiecku i interesował się

genealogią. Moja rodzina uciekła z Irlandii po bitwie nad Boyne. Wylądowali w Rosji, walcząc dla carów. To był rodzinny interes. Mój ojciec chciał, żebym został generałem, ale widząc, co stało się potem w Rosji, sądzę, że dobrze zrobiłem, zajmując się czymś innym. Francis więcej czasu spędzał na spieraniu się ze mną o przyszłość Kościoła, niż sprawdzaniu mojego drzewa genealogicznego. W wielu kwestiach się różniliśmy, ale był bardzo bystrym mężczyzną. Polubiłem go. Gdy odszedłem, zaoferowałem mu pracę, gdyby kiedyś był zainteresowany. Nie odzywał się do mnie przez niemal trzy lata, a potem niespodziewanie pojawił się w Gdańsku. Nie był już jednak tym samym człowiekiem. Stracił całą swoją energię, całą ciekawość świata i pasję. Nie miałem pojęcia, w jak wielkich jest tarapatach. Teraz przyszło zapłacić za to wysoką cenę. Dopiero kiedy przyszedł do mnie wczoraj… O’Rourke niespodziewanie zamilkł i nie powiedział już nic więcej. Skończył równie nieoczekiwanie, jak zaczął. Przejechali przez rzekę do Speicherinsel. Na Milchkannengasse zatrzymali się przed zakładem pogrzebowym Grund i Spółka. Przygotowanie ciała ojca Francisa Byrne’a wymagało od właściciela zakładu pogrzebowego dużego nakładu pracy. Jego twarz wyglądała nienaturalnie, była niemal błazeńsko różowa. Włosy natłuszczono i zaczesano do tyłu z taką starannością, że wyglądały niczym peruka. Miał na sobie czarny garnitur i koloratkę, które z całą pewnością nie poszły razem z nim na dno ciemnych wód Motławy. Jego trumnę obito białym jedwabiem, co tylko podkreślało różowy odcień ciała. Przypominał manekina zdjętego z wystawy domu towarowego Freymanna. Herr Grund podążał za biskupem, prezentując mieszaninę służalczości i kiepsko maskowanego przerażenia. Obecność tak ważnej osoby w jego zakładzie była wyróżnieniem, ale z drugiej strony ciało zostało przywiezione przez gestapo. O’Rourke pochylił się nad ciałem księdza. Nakreślił na jego czole znak krzyża i zaczął cichą modlitwę. Potem wyprostował się i spojrzał na przedsiębiorcę pogrzebowego. – Proszę zostawić nas samych – powiedział cicho i uprzejmie. Tamten się zawahał. Oczy biskupa wyjawiły to, co nie zostało wprost powiedziane: „Spieprzaj stąd”. Mężczyzna ukłonił się i wyszedł, z szacunku dla gościa idąc tyłem. – I? – Poza tym, że wymalowali go jak… – Stefan zamilkł. – Jak zwykłą burdelmamę w typowym kurwidołku. – O’Rourke wyjął z kieszeni chusteczkę i przyłożył ją do twarzy Byrne’a, ścierając różowe mazidło. Stefan widywał już policjantów, którzy mieli mdłości na widok trupów, ale biskup nie miał z tym problemów. Ocierając twarz zmarłego, odkrył ciemną, posiniaczoną skórę. Dostrzegli też rany na policzku. Podniósł górną wargę ofiary. Brakowało przednich zębów.

– Zajrzyj pod koszulę. Stefan rozpiął marynarkę księdza. Zdjął mu koszulkę i koloratkę. Zobaczyli kolejne siniaki, rany i pręgi na ciele. Nacisnął na klatkę piersiową. – Połamane żebra. Ktoś wszedł do pomieszczenia. Odwrócili głowy. Rozległ się stukot obcasów. Stefan momentalnie rozpoznał przesłuchującego go wcześniej gestapowca, Klausa Rothe. – Kriminaloberassistent Rothe, Wasza Ekscelencjo. Zrobił krok naprzód, wyciągając raport. Gdy biskup wbił w niego wzrok, oficer gestapo spojrzał na Stefana, marszcząc brwi. Był ostatnią osobą, jaką spodziewał się spotkać w towarzystwie gdańskiego biskupa. – Kriminalkommissar składa wyrazy ubolewania. – A co to takiego? – Raport dotyczący tego wypadku, Wasza Ekscelencjo. – Jak rozumiem, ojciec Byrne utonął. – Zgadza się. – A zatem nie popełniono przestępstwa? – Zgadza się. – Więc czemu w sprawę zaangażowało się gestapo? Rothe z trudem powstrzymywał uśmiech, udzielając bystrej odpowiedzi. – Traktujemy śmierć księdza bardzo poważnie, Wasza Ekscelencjo. – Co się pana zdaniem działo przed jego utonięciem? – Tego nie da się ustalić, Wasza Ekscelencjo. Nie było świadków. – Wiadomo. Jest pan pewny, że to było utonięcie? – Niestety tak. Przeprowadzono badania lekarskie. – Proszę tylko spojrzeć, Kriminaloberassistent. – Biskup odsunął się od trumny, zachęcając gestapowca do podejścia bliżej. Tamten jednak tego nie zrobił. – Na pewno nie ma innych teorii? Może na przykład sam siebie pobił na śmierć? – Obawiam się, że nie rozumiem, Wasza Ekscelencjo. – A ja myślę, że doskonale pan rozumie. – Edward O’Rourke znów odwrócił się w stronę trumny. Przeżegnał się. Wychodząc z sali, zmiął raport i upuścił go na podłogę. Gestapowiec znów popatrzył na Stefana. Już miał coś powiedzieć, gdy Stefan rzucił: – Jestem z nim – i ruszył na korytarz, podążając za biskupem. – Czemu mi nie powiedziałeś? – Hannah czekała na Stefana w jego pokoju. – Przecież już w grudniu wiedziałeś o tym pistolecie. – Nie powiedziałem, bo istnienie tego dowodu trzymaliśmy w tajemnicy. O takich sprawach się nie gada. To był też element innego śledztwa. Znaleźliśmy dwa ciała.

Ślady po użyciu pistoletu do ogłuszania bydła były jedynym, co łączyło Susan Field i Vincenta Walsha. Najpierw chciałem się dowiedzieć, co to oznaczało. – To znaczyło, że nie tyle umarła, co została zamordowana. Wiedziałeś o tym i nic mi nie powiedziałeś. – Rzuciła na łóżko list ojca Byrne’a. – On szybko wyciągnął właściwy wniosek. Chodziło o broń. Nie miało znaczenia jaką, skoro ktoś zastrzelił Susan. To był Keller? Po co Keller miałby do niej strzelać? – Nie, to nie był on. Popatrzyła na Stefana, kręcąc głową. – Ale ty wiesz kto. Wiedziałeś i mi tego nie powiedziałeś! – Wydaje mi się, że wiem. – A to nie wystarcza?! – Niczego nie dowodzi. A po śmierci Byrne’a to znaczy jeszcze mniej. – Kto to zrobił? – Chciała natychmiast poznać prawdę. Musiał jej powiedzieć. – To był strażnik. W pierwszej chwili była zaskoczona, potem pojawiła się wątpliwość. Widział to wyraźnie. – Ale to nie dlatego ci o tym nie mówiłem. Dopiero gdy rozmawiałem z ojcem Byrne… – Kto to jest? – Nie chciała już słuchać kolejnych wymijających odpowiedzi. – Poznałaś go. To on zabrał cię do klasztoru. Sierżant Lynch. Zamilkła, przypominając sobie tamten grudniowy dzień, gdy udała się na Merrion Square, żeby spotkać się z Hugo Kellerem, przywołała w pamięci salę przesłuchań na Pearse Street, siostrę Eustacię, detektywa Lyncha. To było tak dawno temu. – Czy ojciec Byrne o tym wiedział? – Wiedział tylko tyle, że mężczyzna prowadzący samochód był strażnikiem. Gdy tamten powiedział mu, że Susan nie żyje, uwierzył. I uciekł. Pozwolił, by Jimmy zajął się ciałem. Był strażnikiem, czyż nie? To brzmiało prawdopodobnie. Może nie żyła. A gdyby żyła, strzeliłby jej w głowę, żeby się upewnić… – Zamordował ją. Zastrzelił jak psa! – Tak. – Ale dlaczego? – Pracował dla Kellera. Gdy trzeba było posprzątać jego bałagan, robił to. – Więc to Hugo Keller kazał mu ją zabić? – Mógł, ale tego nie wiem. – Wydaje mi się, że musisz to wiedzieć, sierżancie Gillespie – odparła Hannah drżącym głosem. – I ja też muszę. Więc jeśli się nie dowiesz, ja to zrobię. Przeszła przez pokój i podniosła płaszcz. – Wiesz, gdzie on teraz jest, prawda, Stefan? – To nie takie proste – odparł.

– Niby czemu? – Francis Byrne miał zamiar rozmówić się z Hugo Kellerem. Nie wiem, czy do niego dotarł, czy nie, ale widziałem, co mu zrobili. Keller zna tu jeszcze więcej policjantów niż w Dublinie, nie wspominając o ludziach z SS. Tu nie chodzi o jednego gościa z Wydziału Specjalnego biorącego łapówki. Tutaj każdy oficer gestapo jest na jego zawołanie. I nie robią tego dla pieniędzy, robią to z miłości. Keller jest zbyt niebezpieczny. Stała przy drzwiach, zakładając płaszcz. – W mojej rodzinie już od dawna mieliśmy wsparcie aniołów zapisujących. Wiedział, że jej nie zatrzyma. I tak dowie się, gdzie jest Hugo Keller, w ten czy inny sposób. – Dobra, pójdziemy razem. Ale ja wezmę broń – powiedział i wyciągnął dłoń przed siebie. Stefan i Hannah wysiedli z tramwaju przy dworcu kolejowym w Langfuhr. Gdy przechodzili na drugą stronę ulicy, zobaczyli nowe oznakowanie: główną ulicę przemianowano na Adolf-Hitler-Strasse. Skręcili w Eschenweg. To właśnie ten adres podał Stefanowi Francis Byrne. Tutaj było nieco ciszej. Po obu stronach podmiejskich ulic stały niewielkie bloki mieszkalne, a flagi ze swastykami wisiały w niemal każdym oknie. Na przeciwnym końcu ulicy znajdowało się kilka większych, starszych domów z ładnymi ogródkami i dachami pokrytymi czerwoną dachówką. Jednak ostatni dom na rogu Mirchauer Weg nie wyglądał tak schludnie. Od ulicy odgradzały go drzewa i dawno nieprzycinane krzewy. Nie miał nawet bramy – leżała urwana wśród porastających ogród chwastów, od lat pokrywając się rdzą. Dom stanowił odbicie ogrodu. Farba odchodziła od powierzchni, urwana rynna zwisała niemal do samej ziemi, a poodrywane dachówki chrzęściły pod stopami, gdy Hannah i Stefan szli po schodkach do drzwi wejściowych. Nawet z zewnątrz budynek przypominał Stefanowi puste, zniszczone pokoje domu Kellera na Merrion Square. Zatrzymał się na górze schodów, wciąż niezadowolony z tego, co mieli zamiar zrobić. Drzwi były lekko uchylone. Hannah wyminęła towarzysza i wcisnęła dzwonek. Zadzwonił donośnie. W domu nie było żadnego ruchu. Czekali. W końcu po raz kolejny nacisnęła przycisk dzwonka. Wciąż nie było żadnej odpowiedzi. Stefan pchnął drzwi i wszedł do środka. Hannah podążyła za nim. Na podłodze nie było dywanu, pokrywała ją gruba warstwa kurzu. Na stole jednak stał nowiutki telefon. Obok niego leżała sterta nieotwartych listów. Stefan zatrzymał się przy stole, przeglądając listy. Na jednym z nich dostrzegł znaczek Saorstat Éireann. Schował go do kieszeni. Hannah nie zwróciła na to uwagi, idąc przed siebie korytarzem. Po obu jego stronach znajdowały się dwa duże pokoje. W jednym stała sofa, fotel i niepościelone łóżko, drugi z kolei był pusty. Gdy mijała schody i wchodziła do kuchni, Stefan znów do niej dołączył. Nie zobaczyli połamanych mebli,

porozbijanych naczyń ani krwi na biało-niebieskich holenderskich kafelkach stojącego w kącie pieca. Zobaczyli tylko leżącego na podłodze mężczyznę. Był prawie całkiem nagi. Jego posiniaczone, pokryte pręgami ciało poczerniało od skrzepłej krwi. Trafili pod właściwy adres. Odnaleźli Hugo Kellera. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

19

WESTERPLATTE Wcale nie był martwy. Stefan znalazł leżący na kuchennej podłodze nóż i przeciął sznur. Oparli go o ścianę. Otworzył oczy i spojrzał na nich, jakby budził się z głębokiego snu, z którego tak naprawdę wcale nie chciał się obudzić. Starał się określić czas i miejsce, w których się znalazł. – Znam cię – powiedział, patrząc na Stefana. Potem odwrócił się do Hannah. Był pewien, że ją też zna, ale nie mógł sobie przypomnieć skąd. Kaszlnął. Jego twarz przeszył grymas. Odkrył wreszcie, gdzie jest – było to miejsce kaźni. – Poszli sobie? – zapytał. – Tak. Znowu spojrzał na Hannah; teraz ją sobie przypomniał. – Ksiądz mówił mi, że tu jesteś. – Zdołał się uśmiechnąć, ale tylko na chwilę. – To by nie było takie złe, prawda? Irlandzkie więzienie. Chyba lepsze od tego, co? – Sprowadzimy ambulans. – Stefan zerknął na Hannah. Skinęła głową. – Już za późno. – Wzrok Kellera stał się jakby bystrzejszy. – Hannah, tak? – Później będziemy o tym myśleć. Stefan może zadzwonić po… – Jestem lekarzem, przynajmniej na tyle, by wiedzieć, kochanie. – Kaszlnął kolejny raz, a jego ciałem wstrząsnęły spazmy. Z ust płynęła mu krew. – Dość już zrobili. Zabili ojca Byrne. To moja wina. To mnie nie ufali. Mieli świadomość, że w końcu bym się dowiedział. On nawet nie wiedział, co zamierzają zrobić. On o niczym nie wiedział. – Idę zadzwonić – stwierdził Stefan, wstając. – Nie! – Keller znalazł w sobie dość siły, by wykrzyczeć to słowo jak rozkaz. – Nie ma sensu. Wiem o tym. Myślisz, że mimo to przyślą tu lekarza? – Ścisnął płaszcz Hannah. – On nawet nie wiedział. Ksiądz nie wiedział, czego naprawdę chcieli! Ja też nie wiedziałem. Dopiero niedawno się przekonałem, czemu jest taki ważny. Nie chodziło wyłącznie o informacje. Stanowił wejście. Dlatego miał aż takie znaczenie. – W jego głosie słychać było nieoczekiwaną determinację. Ale nagle przerwał, spuszczając głowę i oddychając coraz wolniej. Z trudem zmusił się do tego, by spojrzeć na Stefana. – Kiedy on umrze, będą obwiniać Żydów. Dlatego to robią. – Zamknął oczy. Miejsce, w którym się znajdował, oddalało się od niego. – Nie chciałem tego wiedzieć. Chciałem tylko wrócić do domu. Chciałem tylko wrócić z powrotem do Irlandii! – O czym ty mówisz? – zapytała Hannah. Keller wbił w nią wzrok, jakby znów zapomniał, kim była.

– O co obwinią Żydów? – Zamierzają go zabić – wyszeptał. Hannah popatrzyła na niego, nie rozumiejąc. – Ale kogo? – O’Rourke’a. – Keller skrzywił się z bólu, wypluwając z siebie słowa. – Chcą zabić biskupa. Jeśli wybory się nie… – Opadły mu powieki. Zazgrzytało mu w piersi. Z ust polała się wymieszana z krwią flegma. Znów zdołał otworzyć oczy. Nadal patrzył na Hannah, ale wszystko wokół oddalało się od niego. – Twoja przyjaciółka nie powinna umrzeć. Był jeszcze czas. Kazałem strażnikowi zabrać ją do szpitala! Ale on tego nie zrobił. Myślałem, że po prostu zmarła. Nie wiedziałem. Nie wiedziałem, że ją zabił. Nie wiem, czemu to zrobił. Pracował dla księdza. Stefan i Hannah wbili w niego wzrok; to przeczyło wszystkiemu, co wiedzieli. – Przecież Francis Byrne o niczym nie wiedział, nie wiedział nawet, że ją zamordowano – stwierdził Stefan. Czyżby ksiądz aż tak wyprowadził go w pole? Keller, mimo bólu, okazał irytację. – Nie podwładny, kretynie! Jego Eminencja. Hannah tego nie zrozumiała, ale Stefan tak. – Który „Jego Eminencja”? – zapytała. Hugo Keller wyglądał, jakby patrzył na nią, ale jej nie widział. – O kim mówisz? – Hannah niemal krzyczała. – On nie żyje, Hannah – rzekł Stefan, łapiąc ją za ramię. Odsunęła się, ale wciąż nie odrywała wzroku od Kellera. – Stefan, o czym on mówił? – Musimy iść. – Pomógł jej wstać. – Nie mogę zrozumieć, kogo miał na myśli. – To może poczekać. Później ci wyjaśnię. Tutaj nie jesteśmy całkiem bezpieczni. Odwrócili się, ale w progu stało już dwóch mężczyzn, bacznie ich obserwujących. Pierwszym był Kriminaloberassistent Klaus Rothe, drugim zaś brodacz, który przyjechał karmić psy do domku myśliwskiego niedaleko Olivy. Rothe wydawał się zaskoczony, ale nie na tyle, by nie wycelować swojego mausera w Hannah i Stefana. – Mieliśmy sprzątnąć jedną kupę gówna, a teraz mamy aż trzy. – Ruszył naprzód. – Tu masz swoją Żydówkę. Miałeś rację, do rżnięcia w sam raz. Jakbym miał czas, to bym ją wypróbował. Ale czekają nas wybory. – Ona była w tamtej chacie – stwierdził mężczyzna, którego znali pod imieniem Karl. – Teraz wiesz, czemu Żydzi mają takie wielkie nosy. Wtykają je tam, gdzie nie trzeba. Ale z drugiej strony, Żydów przecież nigdzie nie trzeba. Stefan stał bez ruchu. Nie przychodziło mu do głowy żadne wyjście z tej sytuacji. – Nie mamy bladego pojęcia, co się tutaj wydarzyło. I wszystko nam jedno. My chcieliśmy spytać o coś, co miało miejsce w Irlandii, nic więcej. Spóźniliśmy się. Gdy

przyszliśmy, on już nie żył. – Wygląda na to, że go pan zabił, Herr Gillespie. Gestapowiec wyglądał na zadowolonego. Dzięki temu ten bajzel stał się łatwiejszy do uprzątnięcia. Zabójcy Hugo Kellera stali teraz przed nim. Wystarczyło ich zastrzelić i po sprawie. Stefan nie musiał długo gdybać, żeby domyślić się, o czym tamten myśli. Rozmowa nic im nie pomoże, ale da im trochę dodatkowego czasu. – Chcemy tylko wyjechać z Gdańska. – No pewnie. Niestety, zostaniecie zastrzeleni podczas stawiania oporu. Stefan zerknął na Hannah. Jej twarz była pozbawiona wyrazu, ale widząc, jak napięte jest jej całe ciało, wiedział, że ona nie ma zamiaru czekać bezczynnie, aż ją zastrzelą. Nie mieli większych szans, lecz Hannah była gotowa zaryzykować. Skinął głową, mając nadzieję, że ona to zauważy. Sam też był gotowy. – Nie musi pan tego robić, Kriminaloberassistent – błagał. – Nie, ale tak mi najbardziej pasuje. A poza tym mnie wkurwiłeś, Irlandczyku, tam na Weidengasse. Zrobił krok naprzód. Pośrodku kuchni stał duży sosnowy stół, odgradzający Stefana od Rothe. Stefan oparł się o jego krawędź i pochylił się, kręcąc głową, przez co wyglądał, jak ktoś, kto został już pokonany. – Przykro mi, Hannah. – Podniósł wzrok. – Nie możemy nic zrobić. Nuair a bhrúim an tábla, ionsaigh an ceann eile – dodał po irlandzku. Uśmiechnęła się smutno, wzruszając ramionami. – Tá mé réidh. – Czułe pożegnanie. To miło – powiedział Rothe, uśmiechając się. Nagle Stefan z całych sił pchnął stół przed siebie, uderzając nim prosto w nogi gestapowca. Stół był ciężki, więc mocno rąbnął w Klausa Rothe. W tym samym momencie Hannah rzuciła się na Karla, przewracając go na podłogę. Rothe wyturlał się spod stołu i szybko stanął na nogi. Nadal trzymał w dłoni mausera i nadal się uśmiechał. Niezła próba. Nie spodziewał się jednak, że teraz Stefan będzie trzymał w ręce pistolet Hannah. Nie zdołał nawet okazać zdziwienia, bo w tym samym momencie Stefan strzelił. Kriminaloberassistent padł trupem. Hannah nadal walczyła z Karlem. Brodacz zdołał ją odepchnąć od siebie. Podniósł się i zaczął uciekać. Stefan nawet się nie poruszył. Nadal celował w Rothe. Hannah wstała i obeszła ciało. – Ten nie żyje, ale drugi jeszcze tak! – Stefan przez chwilę jej nie rozumiał. To nie miało wielkiego znaczenia. Ważne, że oni żyli. Chwyciła pistolet i pobiegła w stronę drzwi. – Co ty wyprawiasz? – zawołał, biegnąc za nią przez korytarz. Z zewnątrz dobiegł ich warkot silnika.

Kiedy Hannah dotarła do schodów, czarny mercedes już jechał po podjeździe, nabierając prędkości. Po chwili Stefan stanął obok niej. – Nie zatrzymamy go. Stała nieruchomo, nadal ściskając w dłoni pistolet. Strzeliła, gdy samochód docierał do bramy. Mercedes się nie zatrzymał, wyjechał na środek Eschenweg, nie skręcając ani w lewo, ani w prawo. Potem nagle stanął w miejscu. Głowa kierowcy opadła na kierownicę. On także nie żył. Stefan spojrzał na Hannah. Sam nie byłby w stanie trafić z takiej odległości. – Strzelałaś już przecież. – Tak, ale nigdy wcześniej do człowieka. – Nadal gapiła się na samochód. Potem odwróciła się, oddając mu pistolet, tak jakby nie chciała go już dotykać. – Stefan, co co my teraz zrobimy? – Musimy znaleźć cokolwiek, co wyjeżdża z Gdańska. Już wcześniej nas tu nie chcieli, a teraz chyba nadużyliśmy ich gościnności. – A biskup O’Rourke? – A, jeszcze to. – Uśmiechnął się cierpko. Teraz stali się częścią tej sprawy, czy tego chcieli, czy nie. Nie mogli udawać, że nic nie wiedzą, i po prostu odejść. – Nie możemy do tego dopuścić, prawda? Potrząsnął głową. – Nie możemy. Keller ma telefon. – Nie jest bezpiecznie rozmawiać o tym przez telefon. Musieli działać. Stefan rozważał wszystkie opcje. – Tylko Seán Lester może temu zapobiec. Hannah złapała go za rękę, ciągnąc po schodach. – Pojadę do katedry. Ty odwiedź komisarza. Zbiegli po schodach i wydostali się na Eschenweg, wymijając mercedesa z martwym kierowcą, potem ruszyli dalej, zostawiając za sobą domy z czerwonymi dachami i ładnymi ogrodami, a także bloki, gdzie w każdym oknie widniała swastyka, docierając na Adolf-Hitler-Strasse. Hannah poszła w jedną stronę, by wsiąść w tramwaj do Olivy, Stefan w przeciwną, chcąc wrócić do miasta. Nie mieli żadnego wyboru. Przy ujściu Tote Weichsel, gdzie rzeka łączyła się z Bałtykiem, znajdowała się wąska piaszczysta mierzeja, która z czasem stawała się coraz mniejsza i mniejsza, aż w końcu zniknie pod wodą. To było Westerplatte. W środku lata plaże były tu bardziej oblegane niż w Zoppocie. Właśnie tutaj, rozsiane wśród drzew, znajdowały się bunkry, które były jedynymi polskimi obiektami militarnymi w całym Gdańsku. Stacjonowały tu setki żołnierzy. Bez specjalnego powodu, chyba tylko dlatego, że mogli. Kiedy Liga Narodów powołała do życia Wolne Miasto, ten skrawek ziemi miał

złagodzić gniew Polaków wynikający z tego, że miasto będące częścią Polski, przestało być polskie. Liga uznała, że zawieszenie polskich flag na tak niewielkim terenie będzie właściwie czymś nieistotnym. Dla Polaków flagi na Westerplatte stanowiły dowód na to, że pewnego dnia Gdańsk znów będzie polski – obojętne, jakim językiem mówiło się tu na ulicach. Mieszkający w Gdańsku Niemcy czasami ignorowali istnienie tego miejsca, u innych z kolei budziło ono irytację. Jednak z upływem lat, gdy głos Hitlera stawał się w mieście coraz donioślejszy, polski fort i polskie flagi powiewające nad Westerplatte zaczęły być traktowane jako obraza. Teraz wielu ta kwestia zabolała. I nawet jeśli dało się ją jeszcze zignorować, to nie dało się o niej zapomnieć. Stefan Gillespie siedział w samochodzie Seána Lestera, spoglądając na Bałtyk. Za nimi, pośród drzew wisiała biało-czerwona flaga. W takie dni Westerplatte było miejscem dzikim. Plaże świeciły pustkami i dało się usłyszeć jedynie niski pomruk wiatru znad morza. Byli daleko od ulic pełnych swastyk i ciężarówek wiozących żołnierzy, którzy zachęcali do demokratycznego zakończenia demokracji. Wysoki Komisarz sam prowadził wóz. Nie podejrzewał wcale, że jego szofer to szpieg, ale w Wolnym Mieście nikomu nie można było już w pełni ufać. A tutaj, przynajmniej dzisiaj, nikt nie mógł ich zobaczyć. Już od dłuższej chwili siedzieli w ciszy. Lester starał się ułożyć w logiczną całość to, o czym opowiedział mu Stefan. Część z tego nie miała żadnego sensu, ale z drugiej strony posiadał ledwie strzępy informacji. Te, które miały sens, budziły jego przerażenie. W ich stronę jechał inny samochód. Wysoki Komisarz przyglądał mu się, rozmyślając. W końcu wysiadł, a Stefan podążył za nim. Szum wiatru stał się głośniejszy. Gdy tamten samochód podjechał bliżej, Stefan dostrzegł, że kierowca nosi mundur Schutzpolizei. – Oberleutnant Lange to jeden z nielicznych, którym możemy zaufać. – Nie wydajesz się zbyt przekonany – zauważył Stefan. – Bo zaufaniem może handlować, tak jak wszystkim innym. Dyplomacja nie jest na to przygotowana. Pamiętam radę, jaką przed moim wyjazdem z Genewy dał mi brytyjski dyplomata: Zanim rano zdecydujesz, w co się ubierzesz, weź pod uwagę, że w ciągu dnia mogą się pojawić nieprzewidziane okoliczności. Kobiety zawsze powinny mieć przy sobie w biurze rękawiczki i kapelusz, a mężczyźni czarny krawat na okoliczność nieprzewidzianej żałoby. Ja takiego nie mam. Reinchold Lange daje mi największą szansę na to, bym nie musiał iść po taki krawat do domu. Oberleutnant Lange wysiadł z samochodu, a potem ruszył w stronę komisarza i Stefana. Seán Lester uścisnął jego dłoń. – To Herr Gillespie. Rozmawiałem z tobą o nim wcześniej. – Jest pan tym sierżantem detektywem?

– Tak, sir. – Jest pan tutaj na jakichś wakacjach? – Nie nazwałbym tego wakacjami. – Widzę, że irlandzkie niedopowiedzenia zostawiają te brytyjskie daleko w tyle – odparł Lange. Spojrzał na Lestera. – Czy z biskupem wszystko w porządku? – Już o wszystkim wie. Fräulein Rosen poszła prosto do katedry. Zresztą ja też z nim rozmawiałem. Pytanie tylko, kto go ochroni? – Policja z Langfuhr odnalazła samochód z martwym kierowcą. Ciężko to było przeoczyć. Wóz stał na środku drogi. Znaleziono też dwóch mężczyzn w domu – Kriminaloberassistenta Rothe i Herr Kellera. Jednak śledztwo zostało przekazane w ręce gestapo. Zostaliśmy odcięci od wszelkich informacji na ten temat, co zresztą też wiele mówi na ten temat. Nie mogę dowiedzieć się niczego więcej. – Szukają Herr Gillespie i Fräulein Rosen? – Tego też nie wiem. Ale moim zdaniem pewnie nie. Nie wiedzą, kto jeszcze był w domu Kellera. Mogą pojawić się rysopisy, ale to wymaga czasu. Powinniśmy chyba założyć, że wygląda to na akcję gestapo, która poszła źle. Jasne jest, że ten Keller pracował dla gestapo i SS. Tylko tyle wiem. Sadzę, że pan też już to wiedział, Herr Gillespie, prawda? – Stefan skinął głową. Lange ciągnął dalej: – To dlatego zabrali sprawę z rąk Schutzpolizei. Chodzi o politykę. Jednak nie wygląda, by cokolwiek się działo, co dziwi, skoro zginął gestapowiec. Może to jednak nie takie dziwne, jeśli próbują ukryć coś znacznie ważniejszego. Groźby względem biskupa traktuję bardzo poważnie. – A zatem o czym pan już wie? – zapytał Lester. – Zeszłej nocy w lasach nad Olivą pojawili się żołnierze SA. Stefan i Lester popatrzyli na siebie. Dla nich to nie była żadna nowość. – Tak, wiem, że pan już o tym wiedział, sierżancie. Jeśli o mnie chodzi, to zwykła plotka. Jedna z takich informacji, w których sprawie nie mogę nic zdziałać. Polityka. – Uśmiechnął się. – Nie zgłoszono przestępstwa, nie znaleziono ciał, choć, jak słyszałem, dwoje ludzi zginęło. Ale podobno zostali zabici z jakiegoś powodu. I to nie tego, że nazistom po prostu nie spodobały się ich opinie. – Istnieje jakieś powiązanie z biskupem O’Rourke? – zapytał Lester. – Kozły ofiarne – odparł policjant. – Tę sztuczkę naziści wypróbowali już w Niemczech. Zastrzelisz kogoś, kogo nie lubisz, na przykład biznesmena, który nie chce płacić na rzecz partii, a potem na miejsce zbrodni podrzucasz ciało innej osoby, której też nie lubiłeś, powiedzmy komunisty czy socjalisty, a potem ogłaszasz, że to on był zabójcą i został zastrzelony podczas próby ucieczki. Nie tylko masz wtedy mordercę, możesz też aresztować jego przyjaciół. Według plotek mężczyźni zabici w lesie mogą się znów pojawić i dokonać zamachu na kogoś. Nie wiadomo, kto zostanie zabity, ale to zgadza się z tym, co Keller panu powiedział, panie Gillespie.

To raczej nie jest zbieg okoliczności, że ksiądz, który podobno wczoraj popełnił samobójstwo, był jednym z informatorów Herr Kellera. Zgadza się? – Nie zgadza się tylko to, że tak naprawdę nie popełnił samobójstwa – odparł Stefan. – Mówię w przenośni, metaforycznie. Ostatnio mamy w Gdańsku masę samobójstw. Seán Lester zmarszczył brwi. Powoli wszystko zaczynało się układać w logiczną całość. – Ale czemu teraz? Już prawie po wyborach. Jeśli Edward O’Rourke… – Zbyt długo tu przebywasz, Komisarzu. Zaczynasz wierzyć w to, co mówią ci naziści. Wcale nie są tacy pewni, czy wygrają wybory. Oczywiście utrzymają większość i ten dupek Greiser nadal będzie prezydentem, ale mogą nie zdobyć aż tyle, by móc zmienić konstytucję i wykopać stąd Ligę Narodów. Jeśli tak się stanie, cokolwiek by Greiser czy Forster nie mówili, stracą twarz. Obiecali Hitlerowi Gdańsk bez ciebie, bez opozycji, bez wyborów i z Żydami, którym odebrano wszystko, co mieli, w tym nawet resztki praw konstytucyjnych. Jeżeli im się nie uda, martwy biskup rozwiąże ten problem za nich. – Jedyni ludzie, którzy mogą chcieć śmierci Edwarda O’Rourke, to naziści. – Nie wiem dokładnie, kim są ci, którzy zostaną kozłami ofiarnymi: socjalistami, komunistami czy syjonistami. To nie ma znaczenia, jeśli tylko są Żydami. Kogo obchodzi, że biskup jest ostatnią osobą w Gdańsku, której śmierci by chcieli? I tak będą winni. I naziści będą mieli rację. Odkryją żydowski i komunistyczny spisek. Więc gdy rzucą się na Żydów i niedobitki opozycji, zrobią to chroniąc nie tylko Gdańsk niemiecki, ale także ten katolicki. Ulice spłyną krwią, a policja – Boże miej nas w opiece – stanie na czele tego ataku. Tobie i Lidze Narodów pozostanie tylko sprowadzenie polskich żołnierzy, by przywrócili porządek. Ale Hitler się na to nie zgodzi, więc sam przejmie Gdańsk. Polacy albo się z tym pogodzą, albo czeka ich wojna z Niemcami, w której to oni będą agresorem. Seán Lester nie odpowiedział. Teraz wszystko nabrało sensu. I to było bardziej przerażające niż śmierć człowieka, którego uważał za przyjaciela. – Moim zdaniem to sprawka SS. Nie od początku, ale wszędzie widać tu rękę SS – stwierdził Lange. – Kierują tym z Berlina? – zapytał Komisarz. – Niekoniecznie. Muszą zmusić Hitlera do ujawnienia planu. Nie jestem pewien, ale nie wydaje mi się, by on właśnie tego chciał. Jeśli w Wolnym Mieście zapanuje chaos, i tak będzie musiał to zrobić. Gdyby zrezygnował, okazałby się słaby. – Reinhold, czy policja ochroni biskupa? – Zrobią, co się im każe. Zależy od tego, kto wyda rozkaz. Komisarz milczał. Patrzył przez Westerplatte w stronę morza. Potem się odwrócił.

Nagle jego głos stał się łagodniejszy. Spoglądał to na Stefana, to na Lange’a, lecz jego dziwaczne słowa nie były w stanie ukryć tego, jak poważnie to potraktował, jak wielkie to miało dla niego znaczenie. – Moja matka zawsze mówiła, że aby poradzić sobie z czymś nieprzyjemnym, najlepiej otworzyć wszystkie okna i wpuścić trochę świeżego powietrza. Robiła to nawet w najchłodniejsze dni, a kiedy byłem młody, sama jej groźba miała potężny wpływ na rodzinne kłótnie, przynajmniej w zimie. Ani Stefan, ani Oberleutnant Lange nie zrozumieli. Lester znów spojrzał na morze. – Mocno dzisiaj wieje. Za wielkim dębowym biurkiem prezydenta senatu znajdowała się mała tabliczka z symbolem Wolnego Miasta – koroną i dwoma białymi krzyżami. Nad nim powiewała flaga ze swastyką, rozciągnięta niemal pod sam sufit. Obok wisiała oprawiona fotografia Adolfa Hitlera z podpisem na dole. Arthur Greiser już dawno mógł się pozbyć tej tabliczki, jednak jej niewielki rozmiar sam w sobie dawał do myślenia. Naprzeciw mężczyzny siedzieli Seán Lester i Stefan Gillespie. Wizyta Lestera zaskoczyła prezydenta. Starał się unikać Wysokiego Komisarza, a do ich spotkań dochodziło zazwyczaj, gdy Lester wzywał go do swego biura, by słuchać litanii skarg, na które nie miał nawet zamiaru zwracać uwagi. Zakładał, przynajmniej przez chwilę, że ta wizyta Lestera ma ubiec będące już blisko miażdżące zwycięstwo partii nazistowskiej. Nawet ten irytujący pedantyczny Irlandczyk musiał wiedzieć, że po tym, jak naziści zdobędą w senacie większość dwóch trzecich, wszystko się zmieni. Konstytucję, narzuconą Gdańsku przez Ligę Narodów, będzie można praktycznie podrzeć na strzępy. Jeśli Wysoki Komisarz będzie się potrafił dobrze przystosować do nowej sytuacji, może nie wykopią go z miasta tak od razu, ale jeśli chciał im przeszkodzić, jego dni były policzone. Szybko jednak okazało się, że Seán Lester nie przyszedł tutaj, by się komukolwiek podlizywać. Zażądał prywatnej rozmowy, przy której nie będzie obecny nikt z wyjątkiem mężczyzny, którego Greiser spotkał w samolocie z Berlina. Greiser mógłby się nawet na widok Stefana Gillespie ucieszyć, szczególnie że tej nocy szykowała się największa ze wszystkich uroczystości, która miała się odbyć w barze pod ratuszem na Lange Markt – Ratskeller. A teraz nagle do biura włazi mu Lester i opowiada jakieś bzdury na temat planowanego zamachu na gdańskiego biskupa. To desperacka próba zakłócenia dzisiejszych powyborczych uroczystości, lecz nie można jej było traktować poważnie. Nie wsłuchiwał się nawet w szczegóły. Pogardzał Lesterem. Nie wiedział, czemu Komisarz przyprowadził ze sobą tego drugiego Irlandczyka, ale to nie było już ważne. Miał lepsze rzeczy do roboty. Lester

był jakby parodią Anglika: zawsze uśmiechnięty, zawsze uprzejmy i zawsze mówiący kłamstwa. Ale on postara się trzymać nerwy na wodzy. Czas Ligi dobiega końca. Z radością wykopie Seána Lestera z Gdańska. Nie mógł przestać myśleć o tym, że cokolwiek by ludzie nie mówili, jego zdaniem Irlandczycy są nieco zbyt angielscy. – Pan oczekuje, że ja w to uwierzę, Komisarzu? – Tak byłoby najrozsądniej, Herr Senatspräsident. – Przecież to niedorzeczne. Czysty absurd. Jakie ma pan dowody? – Jeśli skontaktuje się pan z gestapo, powiedzą panu o śledztwie w sprawie śmierci trzech osób w Langfuhr. To wydarzyło się dziś rano. Oczywiście nie mogę panu powiedzieć, kto jeszcze zamieszany jest w plan zabójstwa biskupa, ale jednym z zabitych jest oficer gestapo, Kriminaloberassistent Rothe. On brał w tym udział. I od tego możemy zacząć. Biskup, rzecz jasna, wie już o zagrożeniu, ale na pańskim miejscu nie traciłbym czasu, siedząc bezczynnie. – Lester mówił bardzo cicho, jakby starał się trzymać dyplomatycznego tonu, jakiego zazwyczaj używał w rozmowach z Greiserem. – Już wystarczająco długo godziłem się, żebyś rzucał mi kłody pod nogi – ryknął prezydent senatu. – Przymykałem oko na twoją pogardę dla demokratycznie wybranych władz, lekceważenie reguł partii. Chyba sam wiesz, że po podliczeniu głosów, nie będziemy się tak dłużej bawić. To jest już ponad moje nerwy, Wysoki Komisarzu, z wyborami czy bez nich. Nawet pańscy koledzy z Genewy uznają te oskarżenia za zniewagę. Myślisz, że możesz tu wmaszerować i oskarżać nas wszystkich o morderstwo? Zaniemówiłem! Stefan się uśmiechnął. Nie miał wcale wrażenia, że Greiser zaniemówił. Komisarz pokręcił głową. – A co, jeśli nie zdobędziecie dziś swojej większości, Herr Greiser? – Teraz chwyta się pan brzytwy. Zwycięstwo już jest nasze. – Nie wszyscy w partii podzielają pańską wiarę. – Partię też chce pan atakować? – Dziewięćdziesiąt procent, tak? Tyle obiecaliście Herr Hitlerowi? Kto będzie winny, jeśli się wam nie uda? Pan czy Gauleiter? Jeśli zwyciężycie, na pewno Herr Forster będzie chciał je ogłosić. Jeśli go nie będzie, zrzuci ten obowiązek na pana. A wydaje mi się, że to on jest bliżej Hitlera. – Zwycięstwo ogłosi partia. Jednostki tylko służą partii. – Forster jest jej przywódcą. Pan jest tylko głową rządu. Nie wiem, jak to u was wygląda, ale czy ci z Berlina nie dzwonią najpierw do niego? Greiserowi się to nie podobało. Wszyscy widzieli o jego konflikcie z szefem partii w Gdańsku, lecz nikt nie mówił mu o tym wprost. Lester odpuścił całą dyplomację, której zawsze tak starał się trzymać: najpierw rzucanie szalonych oskarżeń, teraz złośliwe komentarze. Dla Arthura Greisera godność była sprawą kluczową. A Lester

po prostu z niego kpił. – W przeszłości traktowaliśmy siebie uprzejmie, Herr Lester, mimo że wiele nas dzieliło. Nigdy jeszcze nie odzywał się pan do mnie w ten sposób. – To nie jest jedna z tych rozmów, którą musimy zapamiętać, Herr Senatpräsident, ale powiem to wprost. Wiem co nieco o tym, jak działa partia nazistowska. Nie bez powodu nazywacie się partią Führera. Nigdy nie liczyła się polityka ani idee, tylko działania. Nazywa się to pracą dla Führera, prawda? Robicie to, czego Hitler robić nie może – z uwagi na swój oportunizm, a może tchórzostwo ludzi z jego otoczenia, albo po prostu dlatego, że musi kłamać w żywe oczy. Więc jeśli nie przejmiecie Wolnego Miasta w sposób demokratyczny, czemu by nie dopuścić się rozlewu krwi? Jeśli wystarczająco nakręcicie to szaleństwo, Niemcy będą musiały wkroczyć do Gdańska, by utrzymać pokój. I właśnie o to chodzi w zamachu na biskupa O’Rourke’a. Jeśli naprawdę jeszcze pan o tym nie wie, pewnie wkrótce sam się pan domyśli, jakie z tego wynikną konsekwencje. – To czyste szaleństwo. Spiszę każde słowo pańskiego… – Nie, chyba że znajdzie pan sposób, by to zatrzymać. Inaczej sam to zrobię. Wyślę sprawozdania do Ligi Narodów w Genewie i do każdej głowy rządu, do której tylko się da. Wyślę je też do Watykanu. Zaraz po wyjściu z tego biura będę telefonował do możliwie jak największej liczby ludzi. Ujawnię, że podzieliłem się z panem tą informacją, a pan nie chciał się tym zająć. Nie może mnie pan powstrzymać, przynajmniej jeszcze nie. Proszę spróbować, a będzie jeszcze gorzej. Szczegóły z pewnością dotrą także do prasy. Poza granicami Niemiec wciąż może ona narobić trochę szumu. W biurze zapadła cisza. Greiser wiedział, że Wysoki Komisarz nie blefuje. Postawił wszystko na jedną kartę. – I mam pewnie uwierzyć, że ten mężczyzna jest pańskim świadkiem? Greiser wbił wzrok w Stefana. Dopiero pierwszy raz zwrócił na niego uwagę od chwili, gdy ten wszedł tu z Seánem Lesterem. – Niektóre z tych informacji pochodzą od Stefana Gillespie. Ale ja nie muszę mieć świadka. Jeśli chcesz, nazwij to propagandą. To coś, co jesteś w stanie zrozumieć. Jeśli cokolwiek stanie się Edwardowi O’Rourke, każda próba wmówienia ludziom, że zrobił to ktoś inny, potwierdzi tylko moje słowa. – Grozisz mi? – Jeśli będzie bezpieczny, to nie jest żadna groźba. Ale jeśli masz ochotę, możesz to tak traktować. – Wyobrażasz sobie, że po czymś takim utrzymasz swoją posadę? – Ty jesteś bardziej zainteresowany utrzymaniem stołka niż ja. Mogą mnie ochrzanić w Genewie. W najgorszym razie wrócę do Irlandii i będę miał dużo więcej czasu na łowienie ryb. Ale z tobą będzie znacznie gorzej, jeśli przez własny błąd

zawstydzisz Führera, prawda? Greiser był bardziej wściekły niż kiedykolwiek, ale brakowało mu słów. – Praca dla Führera to wspaniała rzecz, jeśli wszystko idzie dobrze. – Czy teraz próbujesz i mnie obrażać tymi szalonymi oskarżeniami? – Sam nie wiem. Raczej nie. Ale nie wszyscy w to uwierzą. Greiser i Lester gapili się na siebie. Ale to mężczyzna w mundurze, otoczony przez flagi i fotografie, był teraz zakłopotany. Jego kolejne słowa miały brzmieć jak kpina, ale tak naprawdę były pytaniem. – Więc niby kim są ci hipotetyczni renegaci? – Musisz znać nazwiska, żeby ich powstrzymać? – Przecież miałeś mieć dowody, czyż nie? – Greiser znów spiorunował Stefan wzrokiem. – Kim są? Jeśli w ogóle istnieją, to kim, do kurwy nędzy, są? – Znam tylko tych martwych. Ale Hugo Keller przyjmował rozkazy od gestapo i SS. Lester zerknął na Stefana i skinął głową. – Mam przesłuchiwać każdego członka SS? – Jeśli nie kontroluje pan SS, Herr Senatpräsident, wystarczy jeden telefon do Himmlera… – Lester się uśmiechnął. – Jeśli będę musiał rozmawiać z Reichsführerem Himmlerem, to zapewniam, że tak zrobię! – Nie, chodzi mi o to, że ja mogę do niego zadzwonić. Skoro pan nie kontroluje własnych ludzi… Arthur Greiser już od dłuższego czasu zerkał na srebrną tacę, która leżała na biurku. Stała tam karafka brandy i błyszcząca szklanka. Sama myśl o tym, jak Heinrich Himmler zareaguje na to, do czego zdolny był Wysoki Komisarz, przeważyła szalę. Wyciągnął rękę w stronę karafki i nalał sobie brandy. Gdy chwilę później Seán Lester i Stefan Gillespie wyszli, prezydent senatu nalewał już drugą szklankę. Wiedział, że Berlin po cichu pogratuluje mu tego, że zapobiegł politycznej katastrofie w Gdańsku, ale ci sami ludzie, którzy będą mu gratulować, na zawsze zapamiętają, czemu zapobiegł… i nigdy mu nie wybaczą. Stefan i Wysoki Komisarz siedzieli w kawiarni położonej naprzeciwko budynku senatu w Neugarten. Lester skończył czarną kawę i zamawiał już kolejną. Odkąd wyszli z biura Greisera, prawie się nie odzywał. Czuł, że zdziałał niewiele, ale jednocześnie wiedział, że to wszystko, co mógł zrobić. Podjął decyzję. Teraz musiał zaufać prezydentowi Greiserowi. Musiał wierzyć, że otwarte okna i świeże powietrze pomogą. Partia była istnym gniazdem szerszeni, pełnym strachu i fałszu. Czasami, jeśli nie zostałeś użądlony, mogłeś sprawić, by to oni zaczęli działać przeciwko sobie nawzajem. Miał nadzieję, że dość mocno kopnął w to gniazdo. Kiedy Lester pił drugą

kawę, Stefan zauważył, że ręce Wysokiego Komisarza nieznacznie się trzęsą. Jak na swoje lata wyglądał staro. Stefan czuł, że to miasto jest dla Lestera ciężarem. Komisarz upił łyk wody ze szklanki, którą właśnie przyniósł kelner. Uśmiechnął się kpiąco, ale to nie było w stanie zamaskować tego, jak bardzo był wycieńczony. – Biorąc pod uwagę okoliczności, przyjął to wyjątkowo dobrze. Wstali i ruszyli w stronę drzwi. Do środka wchodziło trzech chłopców – piętnasto-, może szesnastoletnich – w mundurach Hitlerjugend. Nieśli ulotki wyborcze. Od razu rozpoznali Wysokiego Komisarza. – Heil Hitler! – krzyknęli, unosząc ręce w górę. Seán Lester uśmiechnął się do nich uprzejmie. Jeden z tamtych też się uśmiechnął, przytrzymując Komisarzowi drzwi. A kiedy Lester go mijał, chłopiec napluł mu w twarz. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

20

MARTWA WISŁA Kiedy Stefan Gillespie dotarł do katedry, na miejscu była już Schutzpolizei. Patrolowała park, a grupa oficerów stała przed wejściem katedry, paląc papierosy. Arthur Greiser zrobił, co mógł, by nadać sprawie bieg. Policjantom powiedziano, że przyjechali tutaj, ponieważ biskupowi zagraża jakiś aspołeczny element – czytaj: komuniści, socjaliści albo, ogólnie rzecz biorąc, opozycja. To mogło przekonać jedynie najwierniejszych wyznawców partii. Więc część funkcjonariuszy stwierdziła, że jest tutaj, by jak zwykle zastraszać opozycję. Jednak rozkazy i groźby uderzyły jednocześnie w gestapo, SS oraz SA, by wszyscy się upewnili, że jeśli ktokolwiek o czymkolwiek wiedział, teraz już tego nie wiedział, a jeśli cokolwiek kiedyś planowano, teraz odstąpiono od tych zamierzeń. Śmierć Kriminaloberassistenta Rothe o dziwo okazała się pomocna. Większość zaangażowanych w spisek uwierzyła, że Rothe został zastrzelony przez kogoś z partii, by udowodnić wszystkim, że Arthur Greiser nie żartuje. Tak tu się załatwiało sprawy. Stefan o tym nie wiedział. Ale nawet jeśli siedząc z Seánem Lesterem w biurze prezydenta senatu, miał wrażenie, że to już koniec, gdy wieczorem wymijał pod katedrą uzbrojonych policjantów, to wcale nie wydawało się takie proste. Nadal miał robotę do wykonania. Musiał jakoś wywieźć Hannah z Gdańska. Katedra była wypełniona po brzegi – trwało właśnie wieczorne nabożeństwo. Chór śpiewał Magnificat do muzyki wielkich organów. Rozpoznał utwór Mozarta, mimo że ostatnio słyszał go jako jedenastolatek w Świętym Patryku. Widać niektóre rzeczy zostają już w tobie na zawsze. „Magnificat anima mea Dominum”. Uwielbiaj duszo moja sławę Pana mego. „Et exultavit spiritus meus in Deo salutari meo”. Chwal Boga Stworzyciela tak bardzo dobrego. „Suscepit Israel puerum suum recordatus misericordiae suae”. Przyjął do łaski sługę Izraela cnego. Stefan popatrzył na nazistowskie mundury rozsiane po całym zgromadzeniu wiernych. Tuż obok stało dwóch mężczyzn w brunatnych koszulach, patrzyli na ołtarz główny i jednocześnie poruszali bezgłośnie ustami, odmawiając różaniec. Zazwyczaj biskup nie prowadził takich nabożeństw, ale jednak tu był, tak jak był na każdej mszy w dniu wyborów. Skoro nie mógł zrobić nic poza staniem przy ołtarzu, stał tam, i nic nie było w stanie zmienić jego postanowienia, nawet groźba zamachu. Gdy wystąpił naprzód, by zmówić ostatnią modlitwę i pobłogosławić wiernych, wielu ludzi modliło się razem z nim. „A cunctis nos, quaesumus, Domine, defende perculis”. Od wszelkich niebezpieczeństw duszy i ciała nas ochraniaj,

prosimy Cię, Panie. Dla nazistów zgromadzonych w katedrze ta modlitwa brzmiała jak znajomy rytuał. Ale niektórzy wierni rozumieli ją zupełnie inaczej. Ludzie powoli zaczęli opuszczać kościół. Najpierw wyszli ci w mundurach, wraz z rodzinami, spiesząc się do miasta na zakończenie wyborów i powyborczą fetę. Na ich twarzach było widać przeświadczenie, że dziś jest właśnie ich dzień, że dziś wszystko się zmieni. O to się modlili, stojąc obok tych, którzy modlili się o wszystko prócz zmiany. Inni nie spieszyli się aż tak z wychodzeniem, siedzieli cicho w ławach, paląc świece, lub stali w łagodnym świetle wieczoru pod drzwiami katedry. Z większym ociąganiem wsiadali w tramwaje do Olivy, Zoppotu, Langfuhr, Brösen czy samego Gdańska; ruszą na ulice udekorowane barwami czerwieni, bieli i czerni, by świętować, że to, o co tamci się modlili, nie wydarzyło się. Stefan siedział na końcu jednej z ław, czekając, aż katedra opustoszeje. Podniósł wzrok i ujrzał zbliżającą się zakonnicę. Odezwała się po angielsku. – Proszę iść za mną. Biskup czeka. Przeszła na jedną stronę nawy i otworzyła niewielkie drzwi prowadzące na krużganek. Mimo że szli w cieniu między rosnącymi na środku drzewami, wciąż dostrzegali ostatnie promienie słońca. Buty Stefana dudniły na kamiennej podłodze. Zakonnica sunęła bezgłośnie. Przypomniał sobie tamtą chwilę, gdy Hannah Rosen spoliczkowała siostrę przełożoną w Klasztorze Dobrego Pasterza. Wydawało się, że to było tak dawno, i miał wrażenie, jakby od tamtego czasu każdą decyzję podejmował ktoś inny. Czy chodziło o mur otaczający sprawę śmierci Susan Field, groźbę wiszącą nad jego synem, jego zawieszenie w pracy, czy nawet przyjazd do Gdańska? Miał wrażenie, że to wszystko było poza jego kontrolą. Może tylko się oszukiwał, że od czasu śmierci Maeve było inaczej. Co zrobił przez cały ten czas? Kiedy jego decyzje czy działania miały na cokolwiek realny wpływ? Hannah była powodem, dla którego tu przyjechał, jedynym powodem. Sądził, że to był jego wybór, ale mylił się. Został przywleczony do Gdańska, by ją odszukać. I wkrótce będzie po wszystkim. Musieli stąd wyjechać. A później nie będą nawet rozmawiać o tym, co czuli. Znowu ją odnalazł. Teraz była kolejną osobą, którą wkrótce straci. Sklepione przejście po jednej stronie krużganka wiodło do zimnego kamiennego korytarza z rzędem zabytkowych dębowych drzwi. Zakonnica zatrzymała się przy jednych z nich i zapukała. Ze środka dobiegł czyjś głos. Otworzyła drzwi i czekała, aż Stefan wejdzie do środka. Znalazł się w pustym pokoju o białych ścianach, w którym prócz łóżka, stoliczka i biblioteczki stało niewiele mebli. Wnętrze oświetlała stojąca na stoliku lampa. Jedyne światło naturalne wpadało tu przez żelazną kratę na ścianie. To miejsce przypominało policyjne cele. Na łóżku leżał strój, w którym Edward O’Rourke prowadził mszę, rzucony na stertę brudnych rzeczy. Po chwili z bocznych drzwi celi wyłonił się biskup, zapinając koszulę. – Lester twierdzi, że powinienem przeżyć.

– Wydaje się tego dość pewny, sir. – To już coś. – Usiadł na łóżku, odsuwając ubrania, by móc założyć skarpetki i buty. Spojrzał na Stefana, uśmiechając się. – Dziękuję, panie Gillespie. Stefan skinął głową z zakłopotaniem. – Nie traktuję śmierci tak nonszalancko, jak może w swoim zawodzie powinienem, ale muszę też myśleć o innych kwestiach, i także innych zgonach, tych prawdziwych. Przecież przez tę sprawę straciło życie kilka osób, czyż nie? – Owszem. – Zakładał, że O’Rourke nie wie niczego więcej. – Będę się za nich modlił, nawet za tych, którzy zamierzali mnie zabić. To nie jest łatwe, ale taką mam pracę. Widziałeś tych dwóch Żydów, którzy zostali zamordowani? Panna Rosen nieco mi wyjaśniła. To oczywiście ma sens. Kłamstwo powtarzane tysiąc razy… Czy nie tak twierdzą? Pragnienie, by Żydzi odpowiadali za całe zło tego świata, to szaleństwo, któremu nie mogą się oprzeć nawet przyzwoici ludzie. Kościół też nie jest bez winy, ale obawiam się, że chodzi o coś jeszcze. Czytałeś książkę Hitlera? – Nie. – Ludzie mi mówią, że kwestia żydowska jest drugorzędna, biorąc pod uwagę to, w co on wierzy. Chodzi mu przecież o silne państwo niemieckie i o to, by wszystkim żyło się dobrze. Trzeba się tak mamić, żeby móc strawić tego człowieka. Zakładają, że on nie wie, co mówi. Przeczytaj jego książkę. Nienawiść do Żydów jest dla niego wszystkim. Poza nią nie ma niczego. To cała reszta jest dla niego drugorzędna. Nawet Niemcy. – Wstał, zakładając szelki. Potem sięgnął po czarną marynarkę i zarzucił ją na ramiona. – Poszukajmy panny Rosen. Stefan poszedł za biskupem przez zimny korytarz. – Pałac jest teraz odnawiany. Chcą go częściowo zmienić w muzeum. W sumie nie trzeba wiele robić, to już jest właściwie muzeum. Nigdy nie podobał mi się pomysł życia w muzeum. Siostry pozwalają mi korzystać z pokoju w części klasztoru przeznaczonej dla gości. Ludzie przychodzą i odchodzą, więc czasem jestem w jednej celi, czasem w innej. Ale nie trzeba mi niczego więcej. A wiesz, co jest w tym najlepsze? Nikt nie wie, gdzie jestem. Maszerowali przez kolejny długi korytarz pełen drzwi, tym razem piętro wyżej. – Mogę spytać o ojca Byrne’a, Wasza Ekscelencjo? – Nie obiecuję jednak, że będę mógł odpowiedzieć. – Współpracował z pewnym księdzem w Irlandii, Robertem Fitzpatrickiem. – Tak, wiem kim jest Jego Eminencja Fitzpatrick. – Opowiadał kiedyś o nim? – Czemu pan pyta?

– Bo jestem policjantem. – Spotkałem Jego Eminencję tylko raz, w 1932 roku w Dublinie podczas Kongresu Eucharystycznego. Raczej go nie polubiłem. A jego pomysły podobały mi się jeszcze mniej. Może Bóg ma jakiś powód, że dopuszcza takich ludzi przed swój ołtarz. Pewnie po to, żebyśmy nie zapomnieli, kto wydał Rzymianom Chrystusa na ukrzyżowanie. I nie ma znaczenia to, że oni byli Żydami. Chodzi o to, że byli księżmi. Ale chociaż go nie polubiłem, to i tak zastanawia mnie, czemu interesuje się nim policja? – Jego Eminencja Fitzpatrick pomógł nam zdobyć oświadczenie ojca Byrne’a. Ojciec Byrne skłamał na temat swojego związku z Susan Field, której śmierć była objęta policyjnym dochodzeniem. Ale o tym już ksiądz wie. O’Rourke tylko skinął głową. – Nie sugeruję, że Jego Eminencja brał jakikolwiek udział w tym, co zaszło, jednak moim zdaniem posiada on informacje, które mogłyby nam pomóc, ale nie chce się nimi dzielić ze względu na przyjaźń z ojcem Byrne’em. – Ostrożnie dobierał słowa. Mimo że O’Rourke różnił się od Fitzpatricka, ludzie Kościoła zwykli chronić swoich. – Nazwanie tego przyjaźnią to chyba przesada, sierżancie Gillespie. – A więc naprawdę aż tak się poróżnili? – Widać już pan o tym słyszał. Nie jestem człowiekiem, którego się łatwo przesłuchuje. Powiem, co wiem, bo myślę, że tego chciałby Francis. Jego Eminencja Fitzpatrick moim zdaniem reprezentuje wizję Kościoła, która nie jest odległa od tego, co mówi Adolf Hitler. Wszyscy jesteśmy zdani na łaskę i niełaskę żydowskokomunistyczno-kapitalistyczno-masońsko-ateistycznego spisku, którego celem jest zniszczenie chrześcijańskiej cywilizacji. Można by pomyśleć, że takie obłąkaństwa raczej długo w Kościele nie pociągną, ale jest inaczej. Po zidentyfikowaniu urojonego wroga, wielu moich kolegów zaczęło wierzyć, że wrogowie naszego wroga są naszymi przyjaciółmi. Ich zdaniem sama demokracja stanowi źródło problemu i po cichu mówią, że Hitler może nas ocalić. Chcą mieć papieża, który stanie ponad tym i nie będzie pokazywał im ciemności palcem. Chcą człowieka, który będzie interesował się wyłącznie tym, co dla Kościoła najlepsze, gdy tymczasem powinien sam siebie spytać: co uczyniłby Jezus? Jego Eminencja jest w gronie najhałaśliwszych zwolenników tej tezy. Ojciec Byrne, gdy go poznałem, był jego protegowanym. Myślałem, że stać go na więcej jako człowieka i jako księdza. Nie mogłem zmienić jego zdania, był równie fanatyczny, co Fitzpatrick. Tę truciznę odsunęła od niego dopiero kobieta, w której się zakochał. Mimo że popełnił grzech, kochając ją, to myślę, że ona uchroniła go przed czymś znacznie gorszym. – Uśmiechnął się kpiąco. – Oczywiście żadna z tych informacji w niczym panu nie pomoże, sierżancie.

– Nie. – Wiem, że to Jego Eminencja Fitzpatrick skontaktował Francisa z Kellerem. O tym mi powiedział. – Zdawał sobie sprawę, że tamten jest aborcjonistą? – Na to wygląda. – Biskup stanął przy drzwiach. – Ale dlaczego? – To jego trzeba o to spytać. A w świetle twoich domysłów musisz to zrobić, w końcu to twoja praca, czy to się komuś podoba, czy nie. Każdy ma jakąś pracę do wykonania, Stefan. Uśmiechnął się znowu i Stefan doszedł do wniosku, że biskup za własną pracą wcale nie przepada, lecz nie o to tutaj chodziło. Delikatnie zapukał w drzwi, a potem odwrócił się i odszedł. Drzwi się otworzyły. Za nimi stała Hannah. Widząc go teraz, zaśmiała się. Czuła ulgę. Chociaż wiedziała, że nic mu nie jest, po prostu musiała go zobaczyć. Musiała go dotknąć. Wciągnęła go do pokoju. To była kolejna ascetycznie urządzona cela: to samo łóżko, stół i krzesło. Wziął ją w ramiona i pocałował. I przestał już myśleć o tym, że wkrótce będą musieli się pożegnać. Ostatnią noc spędzili w hotelu Danziger Hof. Zarówno w hotelu, jak i na Kohlermarkt panował hałas. W barach i restauracjach roiło się od nazistowskich mundurów, czarnych i brązowych, wielu mężczyznom towarzyszyły dziewczyny i żony. Po holu krążyły tace z piwem i sektem, każdy mógł się częstować. Było oczywiste, że krążyły tak już od dłuższego czasu, a skoro mieszkańcy Gdańska mieli za to zapłacić, kelnerzy spili się równie mocno, co wszyscy inni. Hannah i Stefan stali akurat przy recepcji, gdy wręczono im dwa kieliszki sektu. Oficer SS poklepał ich po ramionach i parsknął śmiechem. Nie musiał używać słów. To właśnie on puścił do Hannah oko, gdy zeszła na śniadanie do jadalni. Teraz też to zrobił. Kierownik hotelu, podając mu klucz, uśmiechnął się tak, jakby chciał powiedzieć: „Teraz zobaczycie, gnoje”. Nie miał pojęcia, kim byli, ale wiedział, że to zadymiarze z zagranicy, a na dodatek ona była Żydówką. Jednak już niedługo nie będzie musiał tolerować Żydów w swoim hotelu. Ruszyli w stronę schodów. Skoro nie chcieli uczestniczyć w imprezie, sypialnia wydawała się najbezpieczniejszym miejscem. Kiedy znaleźli się już u podnóża schodów, zespół nagle przestał grać. W korytarzu dał się słyszeć szmer podekscytowania. I nagle, słysząc dziwne zakłócenia, ludzie zaczęli się śmiać, chwytając każdego drinka, jaki był pod ręką. Wokół otwierano butelki sektu. Rozbrzmiewały okrzyki i oklaski. Zakłócenia dobiegały z głośników przytwierdzonych do kolumn w całym Danziger Hof. Kiedy kierownik wcisnął przycisk stojącego za recepcyjną ladą radia, usłyszeli muzykę. Grała orkiestra wojskowa. Nagle muzyka ucichła. „Gauleiter Forster odczyta teraz wyniki wyborów

w Gdańsku”. Ręce powędrowały w górę. „Heil Hitler!”. Zapadła pełna wyczekiwania cisza. Stefan i Hannah nadal stali pod schodami, nasłuchując tak jak cała reszta. Zabrzmiał szelest papieru, ktoś niepewnie kaszlnął. Głos przywódcy gdańskich nazistów, protegowanego Hitlera, Alberta Forstera, był cichy i spokojny. Jakby mężczyzna ważył każde wypowiadane przez siebie słowo. – Po przeliczeniu głosów do gdańskiego Volkstagu wiemy już, że Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników odniosła kolejne zwycięstwo, kolejne zwycięstwo odniósł niemiecki Gdańsk, wykonano kolejny krok ku zjednoczeniu z naszą ojczyzną, kolejny krok ku… – I nagle zapadła cisza. Z każdym słowem Forstera jego głos był słabiej słyszalny. Pobrzmiewało w nim wahanie. Tak nie mówi człowiek, który stara się w odpowiedni sposób ogłosić oczekiwane miażdżące zwycięstwo. Raczej taki, który nawet nie wie, co powiedzieć. – Ku zwycięstwu! Sieg Heil! – Wszyscy wokół unieśli ręce w górę, wydając okrzyk triumfu. Wszyscy jednak słyszeli wahanie w głosie Forstera. Za bardzo starał się ich o tym zwycięstwie przekonać, by mogli w nie uwierzyć. Czemu nie podał pełnych wyników, na które tak czekali? Gdzie ich dziewięćdziesięcioprocentowa przewaga, która miała zmieść opozycję, obalić konstytucję Ligi Narodów i wyrzucić z miasta Polaków oraz Wysokiego Komisarza, która miała pozwolić im działać tak, jak tylko im się żywnie podoba? Nie oczekiwali „kolejnego kroku”, chcieli wykonać skok. Z radia dobiegał jedynie szum zakłóceń. Rozgłośnia nie była przygotowana na tak krótkie przemówienie. W Danziger Hof też zrobiło się cicho. Każdy zastanawiał się nad tym, czy wyniki nie potwierdziły ogłaszanego już od dawna triumfu, ale nikt nie powiedział tego głośno. Nagle, gdy igła znów opadła na płytę, ponownie zabrzmiała głośna muzyka. Dziewiąta Symfonia Beethovena. Dla zespołu w sali balowej była to znak. Przez chwilę docierający z głośników Beethoven konkurował z utworem The Sun Has Got His Hat On, potem radio wyłączono. W tym samym czasie zaczął rozbrzmiewać szmer rozmów, których zdziwienia, zaniepokojenia i zmieszania nie była w stanie zagłuszyć muzyka. Hannah i Stefan odwrócili się w stronę schodów. Obok stał kelner, który trzymał butelkę szampana i wiaderko lodu. Uśmiechnął się do nich dyskretnie. – Co się stało? – zapytał go Stefan. – Pięćdziesiąt dziewięć procent – wyszeptał konspiracyjnie, znowu się uśmiechając. – Niewiele więcej niż w poprzednich wyborach. – Może ja to wezmę? – odparł Stefan, sięgając po szampana. – Proszę bardzo. Oni płacą. Stefan i Hannah wspinali się po schodach. Objęła go ramieniem, tak jak tej nocy na Grafton Street, ale teraz w tym geście było coś intymnego, może dlatego, że oboje

chcieli już tylko położyć się spać. Na dole z wszystkich pomału ulatywało poczucie, że dzisiejsze wybory nie poszły zgodnie z planem. Wymagano triumfu, więc będzie triumf. Pokładali nadzieję w Führerze i nadchodził ich czas. Parkiet się wypełnił, otwierano butelki, wszyscy śpiewali. Nie było synkopy: rytm wyznaczał szybki i prosty marsz. To było puszenie się – uparte, brutalne, bezmyślne, bezlitosne, smutne i nieodparte. Będzie trwało całą noc. W tle wciąż grała muzyka: „He’s been tanning niggers out in Timbuktu, now he’s coming back to do the same to you. So jump into your sunbath, hip-hip-hip-hooray, the sun has got his hat on and he’s coming out today!”****. Wyjechali następnego ranka, wsiadając w wodolot do Kalmar i Sztokholmu. Skoro nie było już nikogo w Gdańsku czy Berlinie, kto wiedziałbym cokolwiek o planach zabicia biskupa O’Rourke’a, nikt nie interesował się Hannah Rosen czy Stefanem Gillespie. Lecz Seán Lester sądził, że i tak lepiej nie wracać do domu przez terytorium Niemiec. Zawsze istniały jakieś listy i zawsze byli jacyś naziści, którzy mieli swój własny sposób pracy na rzecz Führera. Mniej więcej w tym samym czasie, gdy opuszczali Martwą Wisłę przez dworzec wodolotów, ojciec Francis Byrne był chowany na przykatedralnym cmentarzu w Olivie. Ciała Johannesa Berenta i Leona Kamnitzera, teraz nikomu już niepotrzebne, nigdy nie zostały odnalezione. Porzucono je w lasach nieopodal Gdańska. Hugo Keller trafił do anonimowej mogiły w Langfuhr. Mężczyzna znany jako Karl też trafił na cmentarz w Olivie, nieopodal Francisa Byrne. Jego rodzinie nie wyjaśniono, dlaczego zginął ani dlaczego miał w głowie kulę. Kriminaloberassistent Rothe został pochowany z partyjnymi honorami, a po pogrzebie dziennikarz z socjaldemokratycznego „Danziger Volstimme” wpadł pod tramwaj i zginął. Przynajmniej tyle mogli zrobić dla Rothe jego przyjaciele. Naziści nadal rządzili Gdańskiem, ale Lester też tam był, podobnie jak O’Rourke, i jakimś sposobem ludzie stawili czoła oprychom sprzed lokali wyborczych, utrzymując Wolne Miasto przy życiu na kolejne lata. Teraz, gdy Dornier Delphin oderwał się od mulistych wód Martwej Wisły i oddalił się od Gdańska, zza chmur wyszło słońce. Hannah i Stefan spojrzeli w dół. Miasto wydawało się spokojne. Nie panował w nim oczywiście pokój i nie ma co liczyć, że wkrótce zapanuje. Za niecałe pięć lat Seán Lester odejdzie, razem z upartym biskupem o irlandzko-rosyjskich korzeniach. Pierwsze strzały drugiej wojny światowej zostaną oddane w kierunku Westerplatte z niemieckiego okrętu wojennego, który wpłynie na wody Martwej Wisły. Do tamtego czasu większość Żydów opuści już Gdańsk, Wielka Synagoga zostanie zrównana z ziemią i nie będzie po niej nawet śladu. Część Żydów Wolnego Miasta znajdzie bezpieczne schronienie, jednak wielu zostanie później złapanych przez nazistów w innych częściach Europy, a potem trafią do gett i obozów zagłady. Za niecałe dziesięć lat bomby Armii

Czerwonej zmienią niemiecki Gdańsk w dymiące gruzy. Jedna czwarta jego mieszkańców zginie podczas walk lub zniknie podczas późniejszych deportacji. Nikt nie będzie ich opłakiwał. W końcu to była ich wojna. A kiedy miasto zostanie odbudowane, jedna niemiecka cegła po drugiej, stanie się polskim miastem i tylko wyglądem będzie przypominało niemiecki Danzig, który stał tu wcześniej. Język, którym posługiwano się na ulicach i w budynkach przez ostatnie pięć wieków, zniknie wraz z ludźmi, którzy kiedyś tu żyli. Jednak podczas odbudowy miasta nikt nawet nie pomyśli o tym, by odbudować synagogę. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

CZĘŚĆ TRZECIA

Wolna wola Masoneria, Żydzi i komunizm znalazły się wśród tematów omawianych przez wielebnego D. Faheya ze Zgromadzenia Ducha Świętego podczas referatu zatytułowanego „Czy Irlandia dochowa wierności Chrystusowi Królowi?”, który odczytał delegatom Zjazdu Młodych Katolików w hotelu Gresham… W każdym miejscu, w każdym kraju, powiedział, mężczyźni stawali się częścią strumienia, którego bieg kontrolowali komunistyczni agenci, a który kończył się służeniem żydowskiej finansjerze, co wymazywało człowieka z chrześcijańskiej rodziny i katolickiego obrazu ojczyzny… Musimy o tym pamiętać szczególnie teraz, gdy tak bardzo wzrasta w Dublinie liczba bogatych i mających władzę Żydów. „The Irish Times” ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

21

GLENMALURE Wicklow, kwiecień 1935 Położone za domem na Kilranelagh pole było pełne owiec. Po jednej stronie, stłoczone w zagrodzie i głośno beczące, znajdowały się brudne, porośnięte gęstą wełną owce, czekające na strzyżenie, z drugiej strony stały te już ostrzyżone, oszołomione nagłą lekkością, a ich lśniące bielą grzbiety gdzieniegdzie pokrywała krew. To był następny dzień po powrocie Stefana Gillespie z Gdańska, jednak nic, nawet podniecenie Toma, nie mogło przeszkodzić w strzyżeniu. Bracia Farrell pojawili się tu już o świcie, gdy spędzono owce z pobliskich pól, i zostali aż do późnego popołudnia, kiedy ostrzyżono ostatnią sztukę. Stefan i jego ojciec przynosili owce, jedna po drugiej, z zagród aż do ryczącego silnika napędzającego ostrza do strzyżenia. Zapach diesla mieszał się z zapachem zwierząt. Ich ubrania cuchnęły owczym gównem i lanoliną. Słońce stało wysoko nad ich głowami. Ostrzyżono połowę stada, więc wkrótce można będzie zrobić przerwę na obiad. Stefan otarł pot z oczu. Zauważył zgarbioną postać Emmeta Brady’ego, który wspierając się na kiju, zmierzał w jego stronę. Minęły cztery miesiące od czasu ich pierwszej rozmowy na temat Toma. Groźba ojca Careya i Kościoła przez cały ten czas wisiała w powietrzu. Ani na chwilę całkiem o niej nie zapomniano, jednak niekiedy samo życie spychało ją na drugi plan. Stefan i adwokat oddalili się od hałasu strzyżenia, nie odzywając się do siebie. David Gillespie obserwował ich, nie przerywając pracy. – Przykro mi, jeśli nie jestem mile widzianym gościem, Stefan – odezwał się w końcu Brady. – Myślałem, że skoro minęło tyle miesięcy… – Oni nie odpuszczą. Albo zgodzisz się na to, by Tom trafił do wujka i ciotki, albo pójdą z tą sprawą do sądu. Teraz chyba działają szybciej. I mają ku temu powody. – O czym pan mówi? – Będą chcieli, by to trafiło do konkretnego sędziego. Nikt im tego nie zagwarantuje, ale musimy założyć, że osiągną swój cel. – Czemu to aż tak istotne? – Chodzi o Aleksandra Phelana. Bacznie śledziłem podobne przypadki w ostatnich latach. Phelan zajął się jedną sprawą z roku 1934. Kobiecie odebrano prawo do opieki nad dziećmi. Była protestantką. Jej mąż katolik leżał umierający w szpitalu. Mieli się rozejść i mężczyzna oskarżył kobietę, że przeszkadza

w religijnym wychowaniu ich dzieci. Nie było innych dowodów poza jego słowami, ale Phelan odrzucił jej zapewnienia, że wychowa dzieci na katolików. Stwierdził, że jego obowiązkiem jest, by wypełniona została każda umowa dotycząca małżeństw mieszanych ze względu na to, jak ważna jest rola Kościoła Katolickiego w państwie. I dlatego, że – to jego słowa – „państwo ma obowiązek oddawania czci Kościołowi”. Przez chwilę spacerowali w ciszy, spoglądając w stronę Baltinglass Hill. – Kiedy rozmawialiśmy zaraz po świętach, przedstawiłem ci najbardziej ponurą wizję, ale wierzyłem, że przy wsparciu dobrego adwokata poradzimy sobie z tym. Teraz nie jestem już tego taki pewien. Cała sytuacja jest chyba jeszcze bardziej beznadziejna. – Nadal wydaje mi się, że coś takiego nie jest możliwe, panie Brady… – Nie powinno być możliwe. Ale musisz się nad tym mocno zastanowić. – Więc wracamy do tego, że akceptuję ich warunki i jeszcze mam być wdzięczny, że w ogóle będę mógł widywać syna? – Wiem tylko, że trzeba zachować ostrożność. Stary mężczyzna zatrzymał się. – Jest jeszcze inna możliwość. Stefan pokręcił głową z niedowierzaniem. – Żeby się przechrzcić? Znowu do tego wracamy? – Nie, chodzi mi o zmianę jurysdykcji. Stefan znów spojrzał na strzyżone właśnie owce, zauważając, że ojciec stara się utrzymać jakąś krnąbrną owieczkę. Potem znów popatrzył na Baltinglass Hill. – Tylko tyle może nam zaoferować Wolne Państwo Irlandzkie? Wyjazd za granicę? – Nie mów, że tego nie rozważałeś. Kiedy znów odwrócił twarz w stronę Brady’ego, nie musiał nawet odpowiadać. – Skoro i tak masz w końcu podjąć taką decyzję, podejmij ją teraz. Nie mogą ścigać cię za coś, co nie przejdzie przed żadnym sądem w Anglii, jeśli jednak będzie proces, a my go przegramy, ucieczka z Tomem, będącym pod sądową kuratelą, stanie się już zupełnie inną kwestią. Możesz sam wylądować za kratkami. W ich stronę jechał zielony traktor Johna Deere. Helena prowadziła, a Tom przycupnął za nią na przyczepie z koszem kanapek i puszkami słodkiej gorącej herbaty. Obok, poszczekując, biegł ich owczarek, Tess. – Kolacja! Pora na kolację! – Piskliwy i radosny głos Toma brzmiał donośniej niż wszystkie inne dźwięki dochodzące z pola. Tego wieczoru Stefan i jego ojciec doili krowy w ciemnej dojarni, która pachniała świeżym sianem, ciepłym oddechem zwierząt, dymem palonej przez Davida Gillespie fajki, moczem i środkiem dezynfekującym wirującym w otwartym betonowym

kanale. Stefan siedział na stołku, wyciskając mleko do galwanizowanego wiadra stojącego pod wymieniem. Za krową niewidoczny ojciec rytmicznie naciskał sutki kolejnego zwierzęcia. Przez chwilę słychać było tylko tryskające do wiader mleko i mlaskanie krów wyjadających siano spomiędzy krat. – Pan Rosen dobrze ci zapłacił? – Co? – Bo chyba musiałeś zrobić znacznie więcej, niż tylko wsadzić tę kobietę na łódź. – Może trochę więcej. – Matka słuchała w radiu niemieckich wiadomości. – Myślałem, że ma więcej oleju w głowie. Nie mówili o mnie w tym radiu? Nie mogli się nawzajem widzieć, ale mimo to poczuł brak aprobaty malujący się na twarzy ojca. Stefan nie chciał teraz prowadzić męskich rozmów, wolał myśleć. – Stefan, ja nie każę ci opowiadać, co się działo w Gdańsku... – Mówiłem ci, tato, działo się niewiele. To koniec. Ta sprawa nie ma już żadnego znaczenia. – Ale inne sprawy jeszcze się nie skończyły, prawda? – Mama kazała ci przeprowadzić tę rozmowę? – Taka już jest. Wszyscy przecież unikaliśmy tematu, czyż nie? Stefan nie odpowiedział. Po kilku chwilach ojciec ciągnął dalej: – Prawnicy nie są za darmo. – Wiem. – To, co nasze, należy też do ciebie i Toma. Mam nadzieję, że o tym wiesz. – Może do tego nie dojdzie. – Do czegoś dojdzie na pewno, Stefan. – Mam co nieco odłożone na boku. Wciąż robił uniki. David Gillespie nie widział wzruszenia ramion, ale je wyczuł. – Emmet Brady wcale nie ma pewności, że wygrasz, co? – Mama kazała ci o to spytać? – Chodzi o to, czy przeznaczamy pieniądze na prawników, czy bierzesz je ty i zaczynasz gdzieś od nowa. Przecież pan Brady mówił to samo. To wcale nie znaczy, że już nigdy nie będziesz mógł do nas wrócić. Po raz pierwszy ktoś powiedział o tym głośno. Mimo że dla Davida stanowiło to trudny temat, łatwiej było mu o nim mówić, nie widząc twarzy syna. Wszyscy wiedzieli, jak rzadko ludzie wracali do domu, nawet jeśli podróż przez Morze Irlandzkie trwała tylko kilka godzin. Przez chwilę znów było słychać tylko tryskające do wiader mleko. – Mamy jeszcze inne opcje, tato. – Tak ci się wydaje? – David był zaskoczony opanowaniem syna. – Skoro pan Brady nie jest przekonany, nie mam pojęcia, kto mógłby nam pomóc.

– Czasami bardziej od znajomości liczą się informacje – odparł Stefan. Ojciec znów miał wrażenie, jakby syn wzruszył ramionami. – Nie powinienem czasem wiedzieć, co masz na myśli? – w głosie Davida dało się wyczuć irytację. Zagadki to nie odpowiedzi. Trudno było o tym mówić. – Nie – rzucił Stefan. – Zresztą wolałbyś nie wiedzieć. Niemal w tym samym momencie ojciec i syn wstali ze stołków i podeszli do zniszczonej maselnicy, która znajdowała się za nimi. W ciszy przelewali do niej mleko z wiader. Stefan wiedział, że ojca wiele kosztowało podjęcie tego tematu, tak jak wiele kosztowało matkę nakłonienie do tego ojca. Ale teraz nie była pora na odpowiedzi. Potem już nie rozmawiali, dopóki nie skończyli doić i nie wyprowadzili krów na pastwisko. Kiedy mężczyźni wmaszerowali do kuchni, jedynym przypomnieniem o przeprowadzonej rozmowie było spojrzenie, jakie rzuciła Davidowi Helena, i jego niepewne wzruszenie ramion, które dał jej w odpowiedzi. Wyjaśnienia będą musiały poczekać, wiedziała jednak, że na pytania, których nikt nie chciał zadawać, wciąż nie udzielono odpowiedzi. Stefan i David stanęli obok siebie przy zlewie i myli ręce. Tom siedział przy kuchennym stole, skupiony tylko na radiu i głosie kobiety czytającej opowieść, która przeniosła go w zupełnie inne miejsce. Stefan też jej słuchał. „Ze wzgórz spłynęła blada iskierka. To był Seamus, który trzymał świecę, jadący na Długouchym. Latarnia sztormowa, której używał kosiarz, tańczyła nad moczarami niczym błędny ognik. Kawałek przed nią żarzyła się w ciemnościach lampa kuchenna i Eileen wiedziała, że niesie ją jej matka. Światła spotkały się przy skrzyżowaniu. Ihaaa! – zarżał Długouchy. Eileen wreszcie była pewna, że ją odnaleźli”. Gdy David Gillespie otworzył butelkę piwa i napełnił dwie szklanki, Stefan usiadł obok Toma, przyglądając się zasłuchanemu synowi i marząc o tym, by sam też mógł trafić w to odległe miejsce, w którym teraz przebywa jego dziecko, tak odległe od tych wszystkich problemów. Następnego ranka Stefan Gillespie wsiadł na rower, którego naprawa zajęła mu znaczną cześć zeszłego wieczoru – wcześniej pojazd całymi latami pokrywał się rdzą w składziku za chlewem. Ojciec znów doił krowy. Przejazd przez góry zajmie Stefanowi mnóstwo czasu. Nadal panował chłód, ale niebo było czyste, niemal bezchmurne. Gdy dotrze do Glenmalure, może zrobić się gorąco. Ostatni raz jechał gdzieś na rowerze, mając jakieś szesnaście czy siedemnaście lat, wtedy towarzyszyli mu Terry Lynch, Richard Kavanagh, Billy Harrison i Niall Quinn. Już nie mieli ze sobą kontaktu. Terry osiadł w Ameryce, gdzieś w Nowym Jorku. Richard nadal prowadził farmę w Englishtown, niedaleko stąd, ale nie rozmawiali właściwie o niczym prócz cen bydła. Billy był komiwojażerem w Yorkshire, miał żonę Angielkę

i trójkę dzieci. Niall wrócił z Dublina do Baltinglass i starał się postawić na nogi firmę aukcyjną, którą niemal przepił jego ojciec. Miał dużo czasu na wspominanie, gdy jechał w stronę położonego u stóp Kilranelagh Hill cmentarza, gdzie pochowano Maeve. Potem minął Balinroan i szkołę Toma w Kilranelagh Cross, długi, spękany mur posiadłości Humewood, podążając ku Rathdangan i Rathcoyle, a potem na Military Road, wznoszącą się coraz stromiej ku Aghavannah. Nagle droga brała ostry zakręt i oto zjeżdżał do doliny nad rzeką Avonbeg, niedaleko opuszczonych koszar angielskiej armii w Drumgoff. Gdy patrzył w dół, powody, dla których wyruszył w góry, na chwilę straciły znaczenie. Dobrze znał to miejsce. Miał je we krwi. Chciał, by jego syn też miał je we krwi. Hannah była ze swoim ojcem w Dublinie. Ostatni raz widział się z nią w pociągu, którym jechali z Dún Laoghaire właśnie do Dublina. Podróż ze Szwecji do Irlandii trwała cztery dni, najpierw pociągiem do Göeteburga, promem do Hull, potem znowu pociągiem i kolejnym promem. Mieli dla siebie całe cztery dni i to już nigdy się nie powtórzy. Trudno było mu się z tym pogodzić. Jednak nawet ta myśl nie tłumiła radości, jaką czuł, jadąc lesistym zboczem do Glenmalure. Wykonywał pracę, której nikt by od niego nie wymagał. Nikt z wyjątkiem Hannah Rosen. Jednak chodziło nie tylko o nią. To nie wynikało ani z poczucia obowiązku, ani przekonania, że tak trzeba, ani tym bardziej z poszanowania prawa, czy poczucia obowiązku względem Gardaí, czy nawet jakiegoś wyższego celu, którego nie potrafił nazwać. Nie chciał mówić w imieniu umarłych. Im było wszystko jedno. Nie kierowały nim żadne szlachetne pobudki. Chciał, by ktoś za coś zapłacił. Jednak chodziło też o coś więcej. Gdy jechał w góry, kierowała nim również niewypowiedziana nadzieja. I przez to właśnie nie mógł mieć skrupułów. Nie szukał teraz prawdy, szukał broni. Zatrzymał się na szklankę lemoniady w Glenmalure Inn. Powiedzieli mu tam, że dobrze znają panią Donahue. Mieszkała w chacie nieopodal rzecznej płycizny za Ballinagoneer, trzymali dla niej jej listy. Miała u siebie parę kur. Niedawno na jej dachu położono nowe dachówki. Robotę wykonał Joe Crosbie z Greenan, więc dostanie mały upust, ale to przecież wyłącznie jej sprawa. Nigdy nie mówiła, że jest wdową, ale dom dostała od jakiegoś kolesia z Dublina, który kupił go dwa lata temu. Trzymała się raczej na uboczu, chociaż z drugiej strony, jak się mieszka w tym wąwozie, nie ma się gości zbyt często. Raz w tygodniu schodziła do skrzyżowania i wsiadała w autobus do Rathdrum. W drodze powrotnej wstępowała na jednego czy dwa Guinnessy i czekała, aż Eddie McMurrough podwiezie ją do domu. W sumie wyglądała nie najgorzej, więc Eddie nie wiózł jej na tę farmę z czystej dobroci. Droga z Glenmalure kończyła się niżej Ballinagoneer, przy Avonbeg. Dalej były już tylko góry. Przed nimi rozciągała się długa i wąska dolina, otoczona coraz bardziej stromymi górami. Nawet latem bywało tutaj ciemno. Wzdłuż doliny ciągnęły się niewielkie, kamieniste pola, które szybko ustąpiły miejsca połaciom nachylonym

tak stromo, że mogły po nich chodzić jedynie owce. Glenmalure zawsze było ponurym miejscem. Przez wieki stanowiło też obszar, gdzie szukano schronienia – po każdym nieudanym buncie przeciwko Anglikom. Teraz ukryła się tu pani Donahue. O tym, że czeka w Glenmalure, Stefan dowiedział się z listu znalezionego w domu Hugo Kellera w Langfuhr. Teraz będzie musiał jej wyjawić, że mężczyzna, na którego czeka, nie żyje. Przeszedł przez bród i jechał przez lasy, aż ścieżka zrobiła się zbyt nierówna, by dało się ją pokonać na rowerze. Przez kolejne ćwierć mili pchał rower przed sobą. Z boku, wśród drzew, widział spękane ściany porośnięte mchem. Od dawna nikt tu nie mieszkał, ale gdy drzewa zaczęły się przerzedzać i pojawiło się słońce, dostrzegł w końcu niewielką chatę, pobieloną wapnem i bardzo schludną. Na sznurku wisiało pranie, a przed domem krążyło pół tuzina nakrapianych kur walczących o ziarna. Kiedy oparł rower o ścianę, ze środka wyłoniła się uśmiechnięta kobieta. Od razu rozpoznał w niej pielęgniarkę, Sheilę Hogan. Ona też go poznała. – Co słychać, Sheila? – Chcesz się napić herbaty? – Uśmiech zniknął z jej twarzy. – Chętnie. Weszła do domu, nie mówiąc nic więcej. Usiadł na ławce przy drzwiach. Drewno było nagrzane od słońca. Lepiej będzie zostać na zewnątrz. Kiedy przyniosła herbatę, wyjął z kieszeni list zabrany z domu Hugo Kellera i oddał go jej. Przysiadła na ławce, mocno go ściskając. – Skąd to masz? – Był w Gdańsku. – Widziałeś się z nim? Skinął głową. – Od dawna się do mnie nie odzywał. Popatrzyła na list. Wiedziała już, co on jej powie. – Przykro mi, Sheila. On nie żyje. Rozejrzała się wokół, wodząc wzrokiem po górach i ogrodzie. – Co się stało? – Sama wiesz, co zrobił. Pewnego dnia brakło mu szczęścia. To było do przewidzenia. – Ktoś go zabił? – Tak. Wbiła wzrok w spacerujące po podwórku kury. – Nie podobało mu się to, czym musiał się tam zajmować. – Moim zdaniem było już trochę za późno, by mógł wybrzydzać. Od ilu lat szantażował ludzi i sprzedawał informacje? To raczej nie jest przepis na spokojną starość. Tutaj mogło mu się udawać, ale…

– Wcale nie chciał jechać do Gdańska. To z powodu księdza… – Teraz to już bez znaczenia, prawda? – Bardzo chciał tu wrócić. Zamierzał z tym skończyć. Dlatego kupił ten domek. Ale oni nie dali mu spokoju. Nie zamierzali pozwolić mu przestać. Od początku nie chciał wyjeżdżać z Irlandii. Gdybyś nie.. – On już nie żyje, więc nie drążmy tematu. Nie przyszedłem tu na stypę. – Więc po co, panie Gillespie? – Chodzi o zeszyt. – Jezu, nigdy pan nie odpuści. – Znaleźliśmy kobietę. – Kogo? – Susan Field. Już nie pamiętasz? – Pamiętam. Choć nie było mnie na Merrion Square, gdy przyszła do gabinetu. – Ale on ci powiedział, że umarła. Milczała przez chwilę, potem skinęła głową. – Ktoś ją zastrzelił. Wiedziałaś o tym, Sheila? – Nie. Hugo też nie wiedział – odparła, wyraźnie zaskoczona. – To prawda, nie wiedział. Ale nie interesuje mnie, o czym wiedział, a o czym nie. Liczy się ten, kto wiedział na pewno. Gość z Wydziału Specjalnego, który pociągnął za spust, detektyw sierżant Jimmy Lynch. Znasz go, prawda? – W końcu przez niego wylądowałam w szpitalu. – To dlatego ukrywasz się tu pod nazwiskiem Donahue? – A jak myślisz? – Nie wiem. Czy Jimmy nie pracował dla Kellera? – Pracował na własny rachunek. – A gdy Hugo wyjechał, chciał odzyskać zeszyt – dla siebie. Na to nie odpowiedziała. Milczenie było jej starym nawykiem. – Co jest w tym zeszycie, Sheila? – Nic, co mogłoby mieć teraz znaczenie. – Dlaczego nie ma już znaczenia? – To była jego polisa ubezpieczeniowa. Tak nazywał ten zeszyt. Gdyby coś poszło nie tak. Wszystko w nim zapisywał. Czego się dowiedział, co sprzedał, a co zachował dla siebie. I to ostatnie było najważniejsze. Mówił, że dzięki temu będzie mógł pozostać w Irlandii. Wiedział sporo o bardzo wielu ludziach, ważnych ludziach. Zebrał dość materiałów. Chciał tylko przyjechać tutaj i o wszystkim zapomnieć. Gdy jechał do Niemiec, nie miał pojęcia, że zmuszą go, by dla nich pracował. Myślał, że wystarczy trzymać głowę nisko, dopóki nie wróci do domu. – W twoich ustach słowo „szantaż” brzmi jak kazanie Vincenta de Paula. Dzięki temu mielibyście niezłą sumkę na czarną godzinę, gdyby pojawiły się kłopoty.

– Może i masz rację. Może nigdy nie przestał tego robić. – Masz to? Nie odpowiedziała. – Teraz ci się nie przyda. – A po co on tobie? – Jeszcze nie wiem, ale jeśli ja nie dostanę zeszytu, prędzej czy później dorwie go Jimmy. – Ludzie są głupi, wiesz? – powiedziała z goryczą. – Robią głupoty. Kradną, kłamią, oszukują i się pieprzą. Nie robią niczego więcej. Tacy właśnie są. Czemu niby na tym nie skorzystać? Gdyby nie on, zrobiłby to ktoś inny. Nie sądzisz, że oni na to zasłużyli, przynajmniej większość z nich? Zawsze mówił, że jak stanie pod bramą do Nieba, to go nie wpuszczą, ale on i tak jakoś się tam dostanie. Wystarczy mieć oczy szeroko otwarte, a nawet na samego Boga znajdzie się jakiś haczyk! – Pokręciła głową i znów spojrzała na góry. W jej oczach nie było łez. – Już i tak wystarczająco długo ukrywałaś dla niego ten zeszyt. On już po niego nie wróci. Nie potrafił udawać, że współczuje Kellerowi, ale wiedział, czym jest utrata bliskiej osoby. Wyczuł to w ostatnich słowach Sheili. Dotknęła ostatniego listu, jaki napisała do Hugo Kellera, listu, którego nigdy nie miał okazji przeczytać. Stefan Gillespie przyniósł jej ostatnie tchnienie kochanego mężczyzny i była mu za to wdzięczna. Czekała. Jeszcze do niedawna wierzyła, tak jak wierzył w to Keller, że on wróci tutaj i ją odnajdzie. A teraz wiedziała, że już tego nie zrobi. Wstała i poszła do ogródka warzywnego i przystanęła przy szpadlu wbitym w grządkę, z której wykopywała ziemniaki. Wciągnęła go i podeszła do rosnącej przy kamiennym murze jabłoni pokrytej białymi pąkami. Mocno wbiła szpadel w ziemię; zaczęła kopać. Zatrzymał się przy brodzie Avonbeg i usiadł na brzegu rzeki. Otworzył puszkę po biszkoptach Jacobs, którą Sheila Hogan wykopała spod jabłonki. Był na niej obrazek szczygła nurkującego w żółtych kwiatach janowca. W środku znajdował się niewielki ciemnoniebieski notes. Odręczne pismo było drobne i bardzo staranne. Zapełniało każdą stronę, nie zwracając uwagi na linie. W pierwszym momencie pomyślał, że to jakiegoś rodzaju szyfr, ale to była jedynie skrócona stenografia nazw i liczb. Znajdowały się tam nazwiska, czasami adresy. Numery oznaczały daty lub sumy pieniędzy. Niekiedy po jakimś nazwisku pojawiała się cała strona zapisków, jednak były one zanotowane w ten sam skrótowy sposób, czasem brakowało im samogłosek, niekiedy kończyły się w pół słowa. Zdarzało się, że obok dziesiątków nazwisk na stronie dopisano tylko adres albo ciąg liter, które w jakiś sposób je porządkowały. Keller pisał oczywiście po niemiecku. Odszyfrowanie jego pisma mogło być żmudne, ale nie było czynnością specjalnie trudną.

Na odwrocie notesu, w niewielkim kartonowym portfeliku, znajdowały się poskładane kartki papieru. Pierwsza była listem. Znał nazwisko kobiety, które napisał u góry Hugo Keller, nawet mimo skróconej formy, tak jak i nazwisko zapisane niżej. Była żoną ministra, a on był wysokiej rangi dyplomatą. Na dole zapisano tylko adres hotelu w Londynie, ale nic więcej nie było właściwie potrzebne. Następna kartka zawierała listę nazwisk. Politycy, biznesmeni, duchowni, kilku wyższych oficerów Garda. Brakowało objaśnienia, ale na końcu znajdowało się nazwisko Becky Cooper i kwota, jaką Keller jej wypłacił. Stefan wiele razy o niej słyszał, kobieta prowadziła burdel w Dublinie. Przy dwóch nazwiskach znajdowały się daty i skróty. Nietrudno było rozszyfrować słowo „syf.” – Keller leczył dwóch mężczyzn, którzy zarazili się syfilisem. Następnie trafił na cztery złożone razem listy. „Mój najdroższy Vincencie”. Nareszcie je odnalazł. Nie były długie, za to pełne bujnego, niemal niemożliwego do powstrzymania seksualnego pożądania, przeplatanego dziwnie banalnymi szczegółami dotyczącymi pracy. Trzeci list kończył się wyrazem coraz większego podniecenia wywołanego zbliżającym się Kongresem Eucharystycznym. „Jeszcze tylko miesiąc, a tyle mamy do zrobienia! To cudowne! Twój kochający przyjaciel, Robert”. Niewiele łączyło dwa ciała leżące na zboczu Kilmashogue. Ziemia, w której pochowano zwłoki. Dziura w obu czaszkach powstała po strzałach z pistoletu do ogłuszania bydła. No i detektyw sierżant Jimmy Lynch, który sprzedał te listy Kellerowi, prowadził samochód, który zabrał Susan Field z kliniki aborcyjnej. To czyniło Lyncha jedynym ogniwem łączącym Vincenta Walsha i Susan Field. Było jednak coś jeszcze. Kochankiem Vincenta był Jego Eminencja Robert Fitzpatrick. To właśnie on wysłał Lyncha na Merrion Square, by zabrał stamtąd Susan. Lynch pracował więc także dla Fitzpatricka. Tamtego dnia w Earlsfort Terrace, gdy Stefan przepytywał Jego Eminencję, ksiądz okazywał gorycz i urazę skierowaną ku Francisowi Byrne’owi, protegowanemu, który go porzucił. Ale nie mógł być aż tak zgorzkniały i urażony, skoro pomógł księdzu w potrzebie i znalazł aborcjonistę oraz sierżanta Garda, który tak chętnie zgodził się posprzątać bałagan. Nazajutrz w Neary’s na Chatham Street Stefan spotkał się z Dessiem MacMahonem. Lokal niedawno otwarto. Dessie siedział w kącie, skąpany w dymie, blisko tylnego wyjścia prowadzącego do Gaiety Theatre. Jedynymi klientami oprócz niego byli aktorzy biorący udział w próbie. Policjanci nie widzieli się od trzech miesięcy, ale Dessie nie zadawał pytań. Jeśli Stefan będzie chciał mu o czymś powiedzieć, to sam mu powie. Chodziło o sprawy zawodowe i to na dodatek wyjątkowo poważne. To stało się jasne już podczas rozmowy telefonicznej. – Co u ciebie, Dessie? – Ech, sam wiesz najlepiej. – Detektyw sierżant McGuinness?

– On mnie nie martwi. – To nie był komplement. – Inspektor Donaldson? – Cóż, on nie toleruje tego, że Charlie McGuinness zagląda do kieliszka. Ale jak tylko wybiją dzwony na Anioł Pański, leci na mszę, a Charlie od razu idzie do pubu, no i wtedy mamy spokój na komisariacie. I to mu się podoba. – A co stało się z ciałami z Kilmashogue? – Jak mówiłem: mamy spokój na komisariacie. – Byłem w Gdańsku – powiedział cicho Stefan. Dessie skinął tylko, jakby było to równie ciekawe, co wycieczka do Clontarf. – Spotkałem tam księdza, Francisa Byrne’a. Spotkałem też Hugo Kellera. – A zatem nadal utrzymujesz kontakt ze swoją kobietą? – zauważył Dessie, mimo że nie było to dla niego zaskoczeniem. – Tak. – A ja myślałem, że doiłeś krowy. – Wszystkich nigdy nie wydoję. Swoją drogą, obaj nie żyją, Byrne i Keller. Detektyw MacMahon wreszcie uniósł brew. – Z tego co piszą w gazetach, Gdańsk to nie miejsce na spędzanie wakacji. – To prawda – odparł Stefan. – A tutaj nic nowego? Nie okazało się nagle, że Jimmy Lynch rozwiązał tę sprawę? – Jeśli nawet, zachował to dla siebie. – Nie musiałby nawet zbytnio szukać. Sądzę, że to on zabił Vincenta Walsha i Susan Field. A jeśli nawet nie zabił, upewnił się, że nie żyją. – Jezu! – Dessie rozejrzał się wokół. Nikt ich nie podsłuchiwał. – Po jaką cholerę? – W tej chwili wydaje mi się, że dla Jego Eminencji Roberta Fitzpatricka. – Wyjął z kieszeni notes Kellera. Otworzył go i wręczył Dessiemu jeden z listów Fitzpatricka do Vincenta Walsha. Dessie czytał, a jego oczy otwierały się coraz szerzej. – Będziesz musiał mnie kryć – poprosił Stefan. – Nie pozwolą ci tego użyć. – To zależy, ile zdziałam, zanim ktokolwiek zauważy. Mam trochę czasu. Fitzpatrick nie poleci do komendanta, o ile go znam, ale może pobiec do Jimmy’ego Lyncha. A Jimmy może wziąć sprawy we własne ręce. Muszę się dowiedzieć, gdzie jest. – Chcesz, żebym śledził sierżanta Wydziału Specjalnego? – Nie, o to nie mogę cię prosić – odparł Stefan, parskając śmiechem. – Nie, nie możesz. – Dessie wyciągnął nieotwartą paczkę sweet aftonów. – Władowałbym się w niezłe gówno! Kiedy siostra Brigid otworzyła drzwi domu na Earlsford Terrace, od razu rozpoznała

Stefana Gillespie. Nie była pewna, gdzie widziała go wcześniej, przecież tyle osób przychodziło ostatnimi czasy na spotkania z jej bratem. Nie była w stanie zapamiętać nawet połowy gości. – Witam, siostro. Miałem nadzieję porozmawiać z Jego Eminencją. – Teraz go nie ma. Może ja będę mogła jakoś pomóc? – A kiedy wróci? To bardzo ważne. – Pewnie niedługo. – Uśmiechnęła się. – Cóż, może pan tutaj na niego poczekać. – Dziękuję. – Proszę wejść. Zrobię panu herbaty. Wszedł za nią do holu, a potem zeszli po schodach do piwnicy, gdzie mieściła się ciemna i staromodna, ale czysta kuchnia. W pomieszczeniu unosił się zapach wypieków, a na poczerniałej kuchence już gwizdał czajnik. – Ostatnio mam niewiele czasu na pieczenie. Tyle teraz roboty. Ale dziś popołudniu pomyślałam: do diaska! Od ponad miesiąca nie piekłam rogali, a Robert tak za nimi przepada. Cóż, mówię, że za nimi przepada, ale to ja je uwielbiam. Jednak trzeba mieć dla kogo piec. Robienie tego tylko dla siebie to żadna przyjemność. Jak ostygną, może pan skosztować. – Nalała wrzątku do dzbanka, a kiedy herbata się parzyła, otworzyła drzwiczki piekarnika i wyjęła tacę z owocowymi rogalikami. Ułożyła je na blasze w równych rzędach. Kiedy skończyła, wydawała się zadowolona z rezultatu. Chwyciła dzbanek i nalała herbaty do filiżanki. – Proszę się częstować mlekiem i cukrem, są na stole. Nie pytałam jeszcze, jak się pan nazywa. – Gillespie. Detektyw sierżant Gillespie. – O tak, już pana pamiętam, sierżancie. – Zmarszczyła brwi. – To było przed Bożym Narodzeniem, prawda? Robert był wtedy strasznie zdenerwowany. Nie mówił mi, o czym dyskutowaliście, ale wiem, że mu się to nie podobało. Może nie powinnam tu pana zapraszać. Nie wiem, czy Jego Eminencja chciałby… – Muszę się z nim widzieć. Ta sprawa nie może czekać. – Ostatnim razem chodziło o Francisa… ojca Byrne’a… Tyle pamiętam. Chciał pan wiedzieć, gdzie przebywa. Ale on nie żyje. Dowiedzieliśmy się w ubiegłym tygodniu. – Wiem. – Utonął. – Potrząsnęła głową. – Mieliśmy nadzieję, że powróci. W sposobie, w jaki wypowiedziała te słowa, chodziło o coś więcej niż pociąg przez Europę i prom z Holyhead. – Powróci? – Pogubił się. – Uśmiechnęła się ze smutkiem i przeżegnała się. – Ale tam, gdzie jest teraz, już nigdy mu się to nie zdarzy. Jeśli prosimy o wybaczenie, będzie nam wybaczone. – Odwróciła głowę. Stefan widział, że jest bliska łez. – Przykro mi, siostro.

– Francis wiele znaczył dla nas obojga. Przez wiele lat żył w tym domu. Dla mojego brata był kimś wyjątkowym. On wierzył, że Francis zawsze będzie stał u jego boku, a pewnego dnia, gdy nadejdzie odpowiedni moment, właśnie on będzie kontynuował jego dzieło. Lecz kiedy postanowił odwrócić się od wszystkiego, czego nauczył go Robert… – Zaczęła przekładać rogaliki na blasze. – Nie wiem, po co pan tu przyszedł, panie Gillespie. Nie wiem, co pan może mieć do powiedzenia. Stefan obejrzał się w stronę otwartych drzwi za swoimi plecami. W progu stał Jego Eminencja. Wyglądało na to, że świetnie pamięta, kim jest Stefan. – Co pan tu robi? – Muszę z księdzem porozmawiać. Na twarzy Roberta Fitzpatricka malowały się gniew i oburzenie, ale Stefan dostrzegł też niepewność. – Nie wydaje mi się, byśmy mieli o czym rozmawiać, sierżancie. – Może pójdziemy na górę. Nadal mam parę pytań, które… Teraz Jego Eminencja był przede wszystkim wzburzony. – On nie żyje! Wie pan, że ojciec Byrne nie żyje? Brigid postąpiła naprzód i chwyciła brata za rękę. Momentalnie się uspokoił. – Mówiłam mu. Przepraszam, Robercie. Nie miałam pojęcia, kim on jest. – To bez znaczenia, Brigid. Może pan już sobie iść, sierżancie. Ale Stefan wcale nie miał takiego zamiaru. Przez cały ten czas nie spuszczał wzroku z Roberta Fitzpatricka. Miał w ręku wszystkie atuty, jakich potrzebował. – Wiem, że nie żyje, Eminencjo. Widziałem się z nim w Gdańsku. Byłem razem z biskupem O’Rourke w zakładzie pogrzebowym, po tym jak wyłowiono ciało z rzeki. Ksiądz i zakonnica wbili w niego wzrok. Fitzpatrick zmarszczył brwi, jakby nie był w stanie połączyć tych trzech rzeczy: sierżant Garda, Gdańsk i Francis Byrne. Brigid zamknęła oczy i pochyliła głowę. Jej usta poruszały się bezdźwięcznie, a palce ściskały przypięty do pasa różaniec. Znajdowali się w gabinecie Fitzpatricka położonym na tyłach domu, za biurem i księgarnią. Z okien widać było niewielki, otoczony wysokim murem ogród. Rosła tam wiśnia, pełna biało-różowych pąków. Ksiądz opadł na fotel stojący tyłem do okna. Nie zaproponował Stefanowi, by ten usiadł. – Jak rozumiem, jakiś czas temu został pan zawieszony w obowiązkach Gardaí. Nie wiem, czy został pan przywrócony do pracy, ale jeśli tak, najlepiej będzie, jeśli w tej chwili wyjdzie pan z mojego domu, w przeciwnym razie postaram się, by został pan wyrzucony z pracy na dobre. Niech pan nie myśli, że nie mogę tego zrobić. – Jego groźba była ostrożna i przemyślana. Mówiąc, mierzył Stefan wzrokiem. Nie wiedział, co o nim sądzić. Sama myśl, że policjant pojechał do Gdańska i rozmawiał

z Francisem Byrne’em, była równie zaskakująca, co przerażająca. – Zapomnijmy o kłamstwach na temat ojca Byrne’a, dobrze? Miał romans z Susan Field. Zapłacił za aborcję, która miała być przeprowadzona w gabinecie Hugo Kellera. Pan nie tylko znał Kellera, ale też skontaktował z nim Francisa Byrne’a. Nie pytam, tylko mówię to, o czym wiem. A kiedy podczas aborcji pojawiły się komplikacje i trzeba było zabrać Susan do szpitala, wysłał pan kogoś, by rozwiązał problem. – To powiedział panu Francis? W oczach księdza było widać cichą kalkulację. W końcu ta rozmowa nie miała żadnego znaczenia. To były tylko słowa, na dodatek mężczyzna, który je wypowiedział, już nie żył. – Pan Keller twierdzi tak samo – odparł Stefan. Fitzpatrick nie mógł wiedzieć, że Keller nie żyje. Nie miał pojęcia o tym, co wydarzyło się w Gdańsku. – Czy pan Keller nadal przebywa w Niemczech? – Jego Eminencja nie był już tak pewny siebie. – Aktualnie jest w Gdańsku – odparł Stefan. Jak by nie patrzeć, to jednak była prawda. – Ma zamiar tu wrócić i złożyć takie zeznania? – Ksiądz się uśmiechnął. Skoro Kellera nie było w Irlandii, to nie miało znaczenia. – Nie zaprzeczył pan, że znał Hugo Kellera, Wasza Eminencjo. – Był przyjacielem albo chociaż znajomym Adolfa Mahra, dyrektora Muzeum Narodowego. Z pewnością spotkaliśmy się kilka razy na kolacjach czy przyjęciach. Jestem związany ze społecznością niemiecką, a w szczególności z katolicką częścią tej społeczności. Skoro mówi pan prawdę o jego zaangażowaniu w proceder aborcyjny, to jestem w szoku. Nigdy nie wiadomo, czy nie trafią się jakieś zgniłe jabłka. Jeśli zaś chodzi o ojca Byrne’a, byłem zadowolony z odpowiedzi, których udzielił panu w grudniu. Moim zdaniem starsi oficerowie również byli usatysfakcjonowani. Bezpodstawne i oszczercze oskarżenia względem księdza, który zmarł tragicznie, u nikogo nie znajdą posłuchu. Jego Eminencja przywykł do tego, że mu się wierzy. Nie miał podstaw przypuszczać, że kłamstwa mogą to zmienić. Policjant sporo wiedział, ale jego słowa nie miały żadnego znaczenia. Ten mężczyzna nie był na tyle ważny, by się liczyć. Stanowił jednak problem, którym trzeba będzie się zająć. Stefan dostrzegał, że Jego Eminencja robi się coraz bardziej pewny siebie. Udało mu się zaskoczyć księdza, ale ten szybko odzyskał opanowanie. Fitzpatrik sądził, że to już koniec. Był jednak w błędzie. – Wysłany przez pana strażnik nie zabrał Susan Field do szpitala – ciągnął Stefan, nie zwracając uwagi na zaprzeczenia, które przed chwilą usłyszał. – Zabrał ją do Klasztoru Dobrego Pasterza. Tam jednak nic się nie dało zrobić. Kobieta straciła zbyt

wiele krwi. Nie jestem pewien, co było dalej. Albo zmarła, albo zabił ją strażnik. A nawet jeśli jej nie zabił, to upewnił się, że jest martwa. Nie wiem, jakie dostał instrukcje, wiem jednak, kto go przysłał. – Nie mam pojęcia, o czym pan mówi. To dla mnie nic nie znaczy, zupełnie nic. Mówił cicho, lecz w jego głosie nie było już takiego przekonania. Słowa Stefana w jakiś sposób go zaniepokoiły, ale nie tak, jak powinny. Nadal czuł się nietykalny, jednak chodziło o coś jeszcze. Wydawał się zakłopotany. Wzburzenie zniknęło, teraz z jego twarzy trudno było cokolwiek odczytać. – Nie wydaje mi się, by moi przełożeni byli usatysfakcjonowani listem ojca Byrne’a – rzekł Stefan. – Choćby nawet tego chcieli. Zresztą to pan napisał większość odpowiedzi za niego. Ale to dopiero początek. Przy zwłokach panny Field znaleziono też inne ciało. Będzie pan go pamiętał. Fitzpatrick był zmieszany. – Jakie inne ciało? – To, za którym tak pan tęsknił i którego tak pan pragnął – Vincenta Walsha. Przynajmniej tak pan pisał w liście, prawda? Widziałem te listy. Oczywiście ciało Walsha już od dłuższego czasu nie płonęło żądzą. Przynajmniej odkąd ktoś strzelił mu w głowę z pistoletu do ogłuszania bydła. Co dziwne, dokładnie to samo spotkało Susan Field. Ksiądz gapił się przed siebie osłupiały. – Vincent. Wypowiedział tylko jego imię, ale nie starał się udawać, że nie wie, o kim mówi Stefan. Bardzo powoli ruszył do biurka. Przez chwilę stał tylko, opierając się o blat. Później znów powtórzył to imię. – Vincent. – Tym razem szeptał. Wydawał się nieświadomy obecności Stefana. Opadł na fotel. Stefan nie miał pojęcia, czego może oczekiwać, ale na pewno nie spodziewał się tego. To było nie w porządku. Nie mógł uwierzyć, że siedzący przed nim mężczyzna nie wiedział o śmierci Vincenta Walsha. Nadal pozostawał sierżant Lynch: Lynch i listy miłosne, Lynch i Keller, Lynch za kierownicą samochodu, który zabrał Susan Field. – Niech Wasza Eminencja opowie mi o Jimmym Lynchu. – Co? – Robert Fitzpatrick znów podniósł wzrok. – Detektyw sierżant Lynch. – Nie znam żadnego detektywa sierżanta Lyncha. – Fitzpatrick wyglądał jak człowiek przegrany. Stefanowi trudno było uwierzyć, że zmusza się do tego kłamstwa, ale to przecież nie mogła być prawda. – Przecież posłał go pan, by pomógł ojcu Byrne’owi. Żeby przywiózł Susan Field. – Nikogo nie wysyłałem – odparł. – Kiedy Francis zadzwonił, mówił, że potrzebuje samochodu. Powiedziałem, że się tym zajmiemy. I wysłaliśmy taksówkę,

zwykłą taksówkę. Nic nie wiem o żadnym strażniku. Wypowiadał te słowa bez namysłu, tak jak się to robi podczas automatycznego pisania. Był nieobecny i to potwierdzało prawdziwość tego, co mówił. Nagle Stefan ujrzał przed sobą zupełnie inną twarz. Oblicze Hugo Kellera umierającego w kuchni domu w Eschenweg. Keller mówi o strażniku, który prowadził samochód, tym, który zabrał Susan Field na prośbę Jego Eminencji. Nie wiedział jednak, kto to był – i to Hugo Keller, człowiek wiedzący wszystko o wszystkich. Jimmy Lynch od lat sprzedawał mu informacje. Został kupiony i był opłacany. Stefan tak się skupił na związkach między Vincentem Walshem a Susan Field, że bezimienny strażnik Kellera automatycznie stał się detektywem sierżantem Lynchem. I nagle okazało się, że to wcale nie był on. Gdy Stefan wyszedł do holu domu Fitzpatricka, siostra Brigid wracała po schodach z kuchni, niosąc tacę z rogalikami, dżemem i filiżanką herbaty. Zacisnęła wargi w wyrazie dezaprobaty. – Pewnie znowu go pan zdenerwował. – Owszem. – Nie miał ochoty przepraszać, ale i tak to zrobił. – Bardzo mi przykro. – Czy Francis wyglądał spokojnie, gdy pan go widział, panie Gillespie? Nie było sensu mówić jej, że wyglądał dokładnie tak, jak wyglądają ludzie pobici na śmierć, i że nie można nazwać tego odnalezieniem spokoju. – Wyglądał dość spokojnie, siostro. – Wydaje mi się, że w jakiś sposób on do nas wrócił. – Uśmiechnęła się smutno i ruszyła w stronę drzwi prowadzących do gabinetu. Zapukała. Nie było żadnej odpowiedzi. Kiedy Stefan wyszedł na Earlsfort Terrace, Brigid otworzyła drzwi. Jego Eminencja Robert Fitzpatrick łkał, chowając twarz w leżących na biurku dłoniach. Postawiła na blacie tacę z herbatą i rogalikami i wzięła brata w ramiona. Mężczyzna, który podążał za Stefanem Gillespie z Earlsfort Terrace do Stephen’s Green, nie pozwolił sobie na to, by zostać zauważonym. Może nie we wszystkim był dobry, ale w tym na pewno. Trzymał się na dystans, przeczucie podpowiadało mu, kiedy powinien zniknąć, i zawsze potrafił dostrzec w tłumie mężczyznę, za którym podążał. Nawet gdyby go zgubił, potem mógłby go bez problemu odnaleźć. Jeśli nie dziś, to jutro, jednak najlepiej dzisiaj, nim tamten narobi kłopotów. Nadal było wcześnie. Ciemno zrobi się dopiero po dwudziestej pierwszej, ale gdy nadejdzie noc, on będzie wiedział, gdzie znaleźć Stefana Gillespie. I właśnie wtedy to zrobi. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

22

DORSET STREET Przed dwudziestoma czterema godzinami Stefan wiedział, kto zabił Vincenta Walsha i Susan Field. Skoro Keller mógł kupić Lyncha, by zdobywać informacje, mógł go też kupić Fitzpatrick, by posprzątać bałagan. Tak wysoko postawiony ksiądz, który uprawiał seks z mężczyznami w rodzaju Vincenta Walsha i na dodatek pisał do nich listy miłosne, zawsze będzie potrzebował kogoś do prania brudów. Obraz obrońcy moralności niespecjalnie współgrał z organizowaniem aborcji dla swoich protegowanych, którzy wpadli w tarapaty. Dla Stefana to układało się w logiczną całość. Pytanie brzmiało, jak daleko posunął się Lynch w wykonywaniu instrukcji Fitzpatricka i jak bardzo był – skoro Jego Eminencja widział w nazistach zbawców Kościoła – zaangażowany w pracę na rzecz Führera. Teraz, gdy siedział przy solonym śledziu i herbacie w Bewley’s Cafe, docierało do niego, że nie wszystko w jego historii się kleiło, a niektóre rzeczy pominął, chcąc jak najszybciej znaleźć odpowiedź. Hugo Keller powiedział mu, a on nie słuchał. To był strażnik, nie detektyw sierżant Lynch, tylko strażnik. Byli też ci błękitni, którzy przyszli po Vincenta w noc Kongresu Eucharystycznego, noc, kiedy został zamordowany. Nie mogli mieć nic wspólnego z Jimmym Lynchem. Był przecież typowym przedstawicielem IRA, z którymi błękitni mieli walczyć. Poza tym Billy Donnelly dostał te listy rok przed wstąpieniem Lyncha do służby. I obojętne, jak się o nich dowiedział, odebrał je nie po to, by pomóc Robertowi Fitzpatrickowi, ale żeby sprzedać je Hugo Kellerowi. Ale w tym myśleniu było zbyt wiele dziur. To, że Lynch był skorumpowany, nie czyniło z niego mordercy, chyba że wcześniej, będąc w IRA, dokonywał zabójstw. To, że Robert Fitzpatrick nienawidził Żydów i podziwiał Hitlera, też nie czyniło z niego zabójcy. Może Stefan sam wolał, by to był Jego Eminencja przez to, w co wierzył Fitzpatrick. Wolał tak myśleć, bo w wikarym z Baltinglass też widział małego Fitzpatricka. Chodziło też o Hannah. Za bardzo chciał, by otrzymała wreszcie jakieś odpowiedzi. Przez to coś pominął. Musiał się cofnąć i to sprawdzić. Jeśli ktokolwiek mu pozwoli. Ale nawet jeśli nie będzie mógł, nadal miał zeszyt w kieszeni, polisę ubezpieczeniową Hugo Kellera i listy do Vincenta Walsha. Teraz to była jego polisa. Jeśli nie mógł już uzyskać żadnych odpowiedzi, zawsze może jej użyć jako broni. Idąc wzdłuż znajomego muru Trinity College na Nassau Street, Stefan był już zmęczony myśleniem. Sypialnia na najwyższym piętrze Private Hotel prowadzonego przez Annie O’Neill w Westland Row nie była miejscem, do którego by mu się

spieszyło. Teraz pociągi już nie jeździły, ale o piątej rano znów zaczną się tłuc na moście i wprawiać szyby w drżenie. Lokum było tanie, a Annie znała Gardaí. Jej mąż, przed swoim zniknięciem w 1921 roku, pracował w Dublin Metropolitan Police. Twierdziła zawsze, że został zastrzelony przez Michaela Collinsa, co stanowiło nie lada zaszczyt, jednak wszyscy wiedzieli, że poznał kobietę mającą sklep mięsny w Clonmel. Na kredensie w jadalni Annie zawsze stały butelki i jeśli chciało się pić przez całą noc, wystarczyło zapłacić tyle, ile miało się zamiar przepić, a nawet jeśli się zapomniało, nigdy nie brała zbyt wiele pieniędzy. Prześcieradła nie należały może do najczystszych, ale przynajmniej były prane od czasu do czasu, a że właścicielka przyzwyczaiła się do strażników przyjeżdżających tutaj ze wsi, było jej obojętne, o jakiej porze się zjawili. Jeśli chciało się zjeść bekon o piątej nad ranem, ona ci go smażyła. Twierdziła, że nigdy nie może spać, jeśli pociągi wracają na trasę. Kiedy była młodsza, niektórym klientom cierpiącym na bezsenność oferowała znacznie więcej niż przekąski. Stefan się uśmiechnął. Dobrze, że chociaż Annie była w stanie poprawić mu humor. A drink przed pójściem do łóżka wcale nie wydawał się takim złym rozwiązaniem. W Lincoln Place znajdował się cały rząd pustych budynków. Na dole zabite deskami sklepy, u góry powybijane okna. W zeszłym roku jeden z nich się zawalił. W miejscu, gdzie robiono rozbiórkę, pozostały sterty gruzu, a na ścianie sąsiedniego domu został nawet fragment rusztowania. Na początku zawalony budynek był otoczony ogrodzeniem z blachy, ale ukradziono ją i teraz gruzy i spękane ściany było widać z ulicy. Gdy Stefan Gillespie szedł do Annie O’Neill, ktoś go śledził. Już wcześniej mężczyzna podążał za nim, najpierw przy Neary’s, potem na Grafton Street, zawsze jednak trzymał zdrowy dystans i szybko znikał, nie pojawiając się w jednym miejscu zbyt wiele razy. A kiedy Stefan ruszył z powrotem do Westland Row, tamten wcale za nim nie szedł. Pomaszerował samotnie prosto do Lincoln Place i czekał. Liczyło się tylko to, że teraz nikt nie mógł go tam zobaczyć. Było już późno. I cicho. To był odpowiedni moment. Wyłonił się z ciemności zawalonego budynku, zachodząc Stefana od tyłu. Jedną ręką złapał Stefana za głowę i zaczął dusić. Drugie ramię owinął wokół jego rąk i klatki piersiowej, unieruchamiając go. Potem wciągnął go w mrok, idąc przez sterty cegieł, potłuczonego szkła, dachówek i śmieci. To było tak nagłe i niespodziewane, że ledwie sekundę trwało wciągnięcie Stefana za wyburzone ściany i gruzy, który nie był w stanie złapać oddechu ani wydać żadnego dźwięku prócz charkotu dobywającego się z miażdżonego gardła. Starał się kopnąć napastnika, lecz ten był bardzo silny. Gdy ciągnął go coraz dalej od ulicy, jednocześnie coraz mocniej zaciskał łokieć na jego szyi. Płuca mu płonęły. I nagle napastnik rozluźnił uchwyt. Odwrócił Stefana

i popchnął na ścianę. Jedną ręką go trzymał, a drugą uderzał w brzuch, raz za razem. Stefan padł na ziemię. Próbował się poruszyć, ale nie był w stanie. Podniósł wzrok. Mężczyzna stał nad nim, ale nie mógł go dostrzec. Nie chodziło tylko o to, że było zbyt ciemno – Stefan był bliski utraty przytomności. Nagle majaczący nad nim cień zaczął nabierać realnych kształtów. To detektyw Garda Seán Óg Moran, chłopiec na posyłki Jimmy’ego Lyncha. W dłoni ściskał pistolet. Stefan próbował wstać. Moran kopniakiem znów postał go na ziemię. A potem przyklęknął, wbijając kolano w klatkę piersiową Stefana, a wolną ręką naciskając na jego szyję. W drugiej miał pistolet. Stefan znał tę broń – był to pistolet do ogłuszania bydła. A więc teraz Stefan też zniknie. Może zakopią go w płytkim grobie na zboczu góry jak Vincenta Walsha i Susan Field. Tom nigdy się nie dowie, co spotkało jego ojca. Obraz Toma wypełnił mu umysł. Naprężył ramiona. Z całego jego ciała tylko w nich zostało jeszcze trochę siły. I nie były unieruchomione. Wyczuł palcami coś zimnego i twardego. To był kawałek ołowianej rury. Kiedy wielkolud odbezpieczył pistolet i zaczął się nachylać, Stefan użył wszystkich sił, by wziąć potężny zamach. Rura trafiła Morana w okolice skroni. Ryknął i upadł na bok. Przez chwilę było zupełnie cicho. Stefan wiedział, że może nie mieć drugiej okazji. Oddychał głęboko, krew pulsowała mu w żyłach. Wstał, opierając się o ścianę. Seán Óg też zaczął się podnosić, wciąż zamroczony. Nie upuścił pistoletu, ale z tak dużej odległości na nic mu się nie zda. Stefan zrobił krok naprzód, teraz już mniej chwiejnie. Chwycił rurę w obie ręce, zamachnął się i wbił ją detektywowi w żebra. Moran ponownie upadł. Pistolet wyleciał mu z dłoni. Czuł ból, wręcz niewyobrażalny ból; nadal jednak próbował się podnieść. Stefan zdzielił go rurą w tył głowy. Seán Óg upadł po raz trzeci. I tym razem już nie wstał. Przez kilka sekund Stefan stał nad nim, mocno trzymając rurę. Chciał go dalej bić. Chciał go zabić. Chmury nieco się przerzedziły i noc stała się jaśniejsza. Spuścił wzrok i zauważył pistolet połyskujący w oleistej kałuży. Podniósł go. Potem wspiął się na stertę cegieł, pokonał gruzowisko i wrócił z powrotem na Lincoln Place. Stefan skrzywił się z bólu. Siostra przełożona z Klasztoru Dobrego Pasterza smarowała mu jodyną klatkę piersiową i plecy. Nastał poranek, a on siedział bez koszuli w biurze siostry Eustacii. Wcale nie prosił o pomoc, ale krew z ran zadanych przez detektywa Morana przesiąknęła przez koszulę. Zakonnica przyglądała się sińcom na jego gardle i karku. Wyciągnęła własne wnioski, ale się nie odezwała. Przesadą byłoby uważać, że ucieszyła się, widząc Stefana, pamiętała bowiem jego ostatnią wizytę, tak jak i ciemnowłosą kobietę, po którą przyszedł. – Nie powinien pan tego tak zostawiać. – Wygląda gorzej, niż jest w rzeczywistości. – Moim zdaniem jest raczej gorzej, niż wygląda.

Podeszła do kredensu i odstawiła butelkę. Kiedy on się ubierał, ona usiadła za biurkiem, kładąc złożone dłonie na stole. Dobroczynność dobiegła końca. Popatrzyła na niego z wyrazem ostrożnej dezaprobaty. – Muszę pani zadać kilka pytań, siostro przełożona. – Tak też przypuszczałam. – Chodzi o kobietę, którą tutaj przywieziono. – Wiele kobiet do nas trafia. – To było w ubiegłym roku. Dwudziestego szóstego lipca. Późną nocą przywiozło ją tutaj dwóch mężczyzn. Jeden z nich był strażnikiem. – Wiedział, że siostra nie będzie zbyt rozmowna. Jeśli powie, że ten drugi był księdzem, może tylko pogorszyć sytuację. Mogła o tym wiedzieć albo i nie, jednak on chciał ją zapytać o Seána Óg Morana. – Chyba sam pan wie, że to nic niezwykłego. – Nie nosił jednak munduru. Nie odpowiedziała. – Chodziło o aborcję. Coś poszło nie tak. Nie potrafili zatamować krwawienia. Powinna trafić do szpitala, ale przywieźli ją tutaj. – Takie rzeczy się zdarzają. To nie byłby pierwszy raz. – Myślę, że ją pani widziała. – Jeśli nawet, pewnie kazałam zabrać ją prosto do Coombe. – Tak właśnie pani zrobiła. – Więc chyba nie powinien mieć pan więcej pytań, sierżancie. – Ale ona umarła. – Szkoda, ale bywa i tak. – Pamięta ją siostra? Nazywała się Susan Field. – Czemu mnie pan o to wypytuje? – Bo nie umarła dlatego, że nie dotarła w porę do szpitala. Strażnik nawet jej tam nie zawiózł. Albo pozwolił jej umrzeć, albo sam ją zabił. Znów zamilkła. Wiedział, że pamiętała tamtą noc. – Znaleźliśmy jej ciało w dublińskich górach. – Nieprzyjemna sprawa. Ale to nie oznacza przecież, że musiała zostać zamordowana. – Ja wiem, że tak właśnie było. To moja praca. – Za to moją pracą jest utrzymywanie tego przytułku. Stefan miał wypisane na twarzy, co myślał o tym przytułku. – Sierżancie, ludzie wolą, by kanały znajdowały się pod ziemią, gdzie nie będzie ich widać ani czuć. Czy i to nie należy do pańskich obowiązków? W końcu jest pan policjantem. Kiedy modlę się o moje podopieczne, to wcale nie dlatego, że ci, którzy je tu przysłali, nie potrzebują mojej modlitwy. Ale zostawiam to innym. –

Wyczuwalna w jej głosie pogarda wcale nie była skierowana do kobiet zamkniętych za murami klasztoru. Zmierzył ją wzrokiem. W tych ostatnich słowach wyczuł próbę nawiązania porozumienia, jeszcze nie sympatię, ale to już było coś. – Pani wcale nie wydaje się tym zaskoczona. – Już od dawna nie zaskakuje mnie to, co mężczyźni robią kobietom. – Znała pani tych, którzy ją tu przywieźli? Zawahała się, ale podjęła już decyzję. – Widziałam strażnika. To on ją wniósł. Ten drugi został w samochodzie. To brzmiało wiarygodnie. Moran był wielkim facetem, więc dla niego to nie byłoby takie trudne. Teraz dzieliła się ze Stefanem swoją wiedzą. Jeśli nie wiedziała, że mężczyzna w samochodzie był księdzem, ta informacja w niczym jej nie pomoże, podobnie jak ta, że inny ksiądz, mieszkający w Earlsfort Terrace, najpierw to wszystko zorganizował, a potem chciał zatuszować. – Znała pani tego strażnika? – Wydaje mi się, że już wcześniej przywoził do nas jakieś kobiety. – Ale nigdy w tym stanie? Pokręciła głową. – Ale to nie dlatego go rozpoznałam. Pamiętałam, że był na pielgrzymce do Lourdes, na którą wybrałam się razem z kilkoma zakonnicami. To było jakieś pięć lat temu. Generał O’Duffy w tym samym czasie organizował pielgrzymkę Garda. Był wtedy komendantem. Jechaliśmy do Francji tym samym pociągiem. Kiedy dotarliśmy do Lourdes, kazał swoim chłopcom zanieść nasze bagaże do hostelu. To właśnie ten strażnik niósł wtedy moją walizkę. Nie znałam jego nazwiska. – Może siostra zeznać, że był tu tamtej nocy? – Nie, sierżancie Gillespie, nie mam zamiaru zeznawać. – Ale powiedziała siostra… – Pan musi czasami pracować w kanałach, ja niekiedy też. To wszystko. Kiedy Stefan wyszedł z jej biura, siostra Eustacia wstała i zdjęła z regału gruby tom. Położyła go na biurku. To był pamiętnik z 1934 roku – dziennik, w którym każdemu dniu w roku została przypisana jedna strona. Zapisywała w nim wszystko, co działo się w Klasztorze Dobrego Pasterza. Otworzyła stronę z datą dwudziestego szóstego lipca. To był Dzień Świętej Anny, matki Maryi Dziewicy. Ostrożnie wydarła stronę i zmięła ją. Potem, nie spuszczając wzroku, sięgnęła po różaniec. Nieopodal Zamku Dublińskiego znajdowało się kilka pubów, które właściwie stanowiły własność Wydziału Specjalnego. W tych samych lokalach piętnaście lat temu pili członkowie Oddziału G Dublin Metropolitan Police, ścigając tych, którzy teraz siedzieli w ich barach. Skoro w tamtych czasach nie dało się domyślić, czy członek Wydziału Specjalnego siedzący na stołku w rogu zbiera informacje dla

Brytyjczyków, czy sprzedaje informacje o swoich towarzyszach od kieliszka Michaelowi Collinsowi, zabójstwa w pubach stały się bezproduktywne. Bezpieczniej było eliminować członków brytyjskiego wywiadu, gdy znajdowali się w swoich domach. Wtedy puby pełniły inną funkcję, zresztą tak jak teraz. W niektórych można się było spić, w innych spotkać informatorów, a w jeszcze innych mogłeś liczyć na to, że nie napatoczysz się na swojego inspektora. Farrelly’s na Crane Lane miało niewielką lożę na tyłach, obok bocznego wyjścia prowadzącego na dziedziniec wychodzący na Essex Street. Gdy Stefan przyszedł do lokalu, detektyw sierżant Lynch siedział właśnie w tamtej loży. Jadł bekon i pił herbatę z kubka. Wydawał się rozbawiony widokiem Stefana. Dawno się nie widzieli. – Jak tam życie na farmie, Stevie? Stefan usiadł obok. Wiedział, że uśmiech Lyncha zaraz zniknie mu z twarzy. – Zamówić ci coś? – Nie trzeba, dzięki, Jimmy. – Moim zdaniem niedługo wrócisz do pracy. – Może. Poczekamy, zobaczymy. – Facet pełen tajemnic, co? – Seán Óg był dziś rano na służbie? – A szukasz go? – Pewnie niedługo będę musiał zacząć. – Nie, dziś nie przyszedł. Coś sobie zrobił. Twierdzi, że złamał żebro. – Lynch patrzył na Stefana z większą rezerwą. To nie była towarzyska wizyta. Musiał się dowiedzieć, o co tutaj chodziło. – Mnie też coś zrobił. Ale niczego nie połamał, więc nawet nie będę pokazywał. – Kiedy to się stało? – Facet z Wydziału Specjalnego był zaniepokojony. Nie miał pojęcia, po co Moran miałby się widzieć ze Stefanem. Bicie detektywa na jego prośbę to co innego, wtedy wykonywał swoją robotę. Seánowi Óg czasami trzeba było założyć kaganiec, ale przecież teraz chodziło tylko o bójkę. – Zeszłej nocy, Jimmy próbował mnie zabić. – Po kilku głębszych czasem… – Lynch zaczął się śmiać, ale wcale mu się to nie podobało. Stefan wyjął z kieszeni pistolet do ogłuszania bydła i położył go na stole. Lynch spojrzał na broń. Wiedział, co to jest, ale niczego nie rozumiał. – Więc masz czym zabijać świnie na swojej farmie. – Wyszczerzył się w uśmiechu. – Pamiętasz Susan Field? – ciągnął Stefan, bacznie przyglądając się detektywowi. – W czasie naszej ostatniej rozmowy przejąłeś dochodzenie w sprawie jej śmierci. Słyszałem, że wcale nie posunąłeś się naprzód. Patolog twierdził, że ktoś strzelił jej w głowę z pistoletu do ogłuszania bydła. Twierdziłeś, że tego nie zrobiłeś. Ale to

właśnie ten pistolet. Pamiętasz może Vincenta Walsha? Jego ciało leżało niedaleko ciała Susan na zboczu Kilmashogue. Na pewno pamiętasz go z listów Jego Eminencji Roberta Fitzpatricka, tych, które sprzedałeś Hugo Kellerowi. Wayland-Smith stwierdził, że i on dostał w głowę z takiego pistoletu. Czyli właśnie z tej broni zastrzelono ich oboje. – Czemu tak sądzisz? – Lynch zaczął teraz ważyć słowa. Nie rozumiał tego wszystkiego i nie wiedział, do czego zmierzają. Ale jeśli nawet zaskoczyło go zdanie na temat listów, nie dał tego po sobie poznać. – Seán Óg zeszłej nocy próbował mnie zastrzelić tym pistoletem. Detektyw sierżant Lynch nieczęsto bywał zdziwiony. Pysznił się tym, że jest zbyt dobrze poinformowany, by coś go zaskakiwało. Teraz jednak był naprawdę zdumiony. – Rozumiem. Co więc zamierzasz zrobić, Stevie? – zapytał. – Kłopot w tym, że nie mam świadków. – Skoro tak, to został ci tylko zwykły pistolet z rzeźni. – Lynch mówił powoli. Nie miał pojęcia, czemu Stefan zdradza mu swoje słabe punkty. – To ty musisz coś z tym zrobić, Jimmy. Bo to już przesada, nawet jak na standardy Wydziału Specjalnego. Twój strażnik zamordował dwie osoby. A mógł zabić trzy. Jak zamierzasz to załatwić? Zostawić go w spokoju, dopóki znów nie zabije? Lynch zacisnął wargi. W słowach Stefana pobrzmiewało przekonanie. Nie mógł ich tak po prostu odrzucić. – On ich zabił, Jimmy. – Jesteś pewien? – Jestem. – Załóżmy, że tak było. Wiesz, czemu to zrobił? – Nie do końca. Nie wiem, dlaczego miał zatuszować pederastię i aborcję, ale zdołałem się dowiedzieć, że to zrobił. Do wczoraj sądziłem, że to ty byłeś w to zamieszany. – Wielkie dzięki. – Przez Hugo Kellera. To on przeprowadzał aborcję. – Ale nie miał nic wspólnego z pederastią. – Nie. – Powiedział to, żeby go podpuścić, ale Lynch nie dał nic po sobie poznać. Wrócił do tematu Kellera, by sprawdzić reakcję rozmówcy. Ale nie było właściwie żadnej. Jednak Keller był jedną ze słabości sierżanta Wydziału Specjalnego. Co Stefan wiedział naprawdę, a co było po prostu blefem? – Skąd dowiedziałeś się o listach Fitzpatricka, Jimmy? – O co ci w końcu chodzi: o listy czy morderstwo? Jeśli chodzi o blefowanie, tym razem Jimmy’emu nie poszło. Stefan uśmiechnął

się i zignorował to pytanie. – Myślę, że dowiedziałeś się tego od Seána Óg. Przyznasz mi rację? Detektyw wprawdzie nie odpowiedział, ale to wystarczyło. – Kiedy Broy wprowadził cię do Wydziału Specjalnego, Seán już był strażnikiem. O tym zapomniałem. Nie wydawał się oczywistym kandydatem do Harriersów Broya, no nie? Był dobrym protraktatowym Celtem. Ty mu pomogłeś. – Podczas wojny domowej walczyliśmy po przeciwnych stronach. No i co? Przecież teraz powinniśmy zapomnieć o różnicach. Poza tym wcześniej wiele razem przeszliśmy, walcząc przeciw Tans. – Poczucie wspólnoty… Dobrze to wiedzieć, Jimmy. On należał kiedyś do Błękitnych Koszul? – Nawet jeśli, to teraz nie mówi o tym głośno. – Słyszałem, że wybrał się razem z generałem O’Duffym na pielgrzymkę Garda. – Wielu strażników tak robi. W ten sposób łatwiej o awans. – Cóż, jeśli któryś będzie chciał mnie sprzątnąć, z pewnością dopiszę go do listy. Ciekawe jaki kolor koszul zobaczysz, jeśli rzucisz okiem do szafy Seána, bo słyszałem, że należał do gangu błękitnych, którzy wpadli do knajpy Billy’ego Donnelly, żeby odzyskać sprośne listy Jego Eminencji Fitzpatricka. A kiedy im nie poszło, ktoś wysłał Seána, żeby na dobre uciszył biednego Vinniego. Jak pan uważa, sierżancie? Lynch nie odwracał wzroku od Stefana, ale czuł się niepewnie. – Pytaj o to Morana, a nie mnie. – Dajże spokój, to on dał ci cynk na temat listów. Musiał ci dać. A ty doszedłeś to tego, kto może je mieć. Może koniec końców nie jesteś takim złym detektywem, jeśli się przyłożysz. W końcu namierzyłeś Billy’ego Donnelly i wsadziłeś go za kratki do czasu, aż ci je dostarczył. – Myślałem, że chodzi ci o to, że Seán Óg chciał cię zabić. – Już ci mówiłem, że nie mam dowodów. – Więc? – Więcej mam na ciebie niż na niego. Gadałem z twoim kumplem, Kellerem. – Tak? Gdzie ten skurwiel się podziewa? – Brzmiało to tak, jakby zamierzał wysłać mu pocztówkę i potrzebował nowego adresu. – Niełatwo go namierzyć – odparł Stefan. Żywy Keller znowu stał się bardziej użyteczny niż leżący w Gdańsku trup. – Ale mam zapiski o tym, co sprzedawałeś mu przez te wszystkie lata. Widziałem jego zeszyt. Pamiętasz? Ten, który tak chciałeś mieć. Nie wiem zresztą dlaczego. Prowadził szczegółowe notatki. Wiem nawet, ile ci płacił. Wiem, co przekazywał naszemu szanownemu dyrektorowi Muzeum Narodowego i przywódcy partii nazistowskiej, a co zatrzymywał dla siebie, żeby szantażować ludzi na własny rachunek.

Detektyw sierżant Lynch wyglądał na spiętego. Żarty się skończyły. Sytuacja robiła się naprawdę nieciekawa. – Co za stek bzdur. Stefan się uśmiechnął. Skoro Lynch mógł się już tylko wściekać, to znaczy, że miał go na widelcu. – Pewnie. Ale jeśli pójdę z tym do komendanta, będziesz za te bzdury odpowiadał. Zielone drzwi, mieszczące się między warsztatem rowerowym Coyne’a a lodziarnią Verecchia’s na Dorset Street, otwierały się prosto na schody. Prowadziły do położonego na drugim piętrze mieszkania numer 47a, które stanowiło kryjówkę Wydziału Specjalnego. Seán Óg Moran dobrze znał to miejsce. Miał nawet swój klucz. Czasami razem z Jimmym spotykali się tu z informatorami. Czasami sierżant musiał tu kogoś przesłuchać, zanim ten wszystkiego nie wyśpiewał. Czasami jakiś informator musiał się tutaj ukryć. Zdarzali się nawet ludzie z IRA wystawieni do wiatru, którzy musieli się gdzieś zaszyć. Starał się nie zadawać pytań. Jimmy tego nie lubił. A przecież to Jimmy załatwił mu robotę, Wiele mu zawdzięczał. Jeśli sierżant chciał się czegoś dowiedzieć, po prostu mu to powie. Żebra bolały go jak jasna cholera. Lekarz zawiązał mu opatrunek, ale niczego więcej nie mógł zrobić. Nie mógł się przemęczać, na wyzdrowienie trzeba czasu. Stefanem Gillespie się nie martwił. Nikt go nie widział. Zresztą co znaczyło zeznanie zawieszonego gliniarza względem słowa funkcjonariusza Wydziału Specjalnego? Wydział zawsze stawał po stronie swoich. Musi jednak wymyślić jakieś wyjaśnienie. Powie po prostu, że Gillespie coś do niego miał. Wpadli na siebie i doszło do bójki. Więcej nie potrzebuje. Jimmy zresztą też nie miał czasu na tego protestanckiego gnojka. Seán Óg ostro chlał od ubiegłej nocy. Chciał uśmierzyć ból, ale pił też dlatego, bo nie wiedział, co robić, gdy sprawy szły źle. Wszedł do nieumeblowanej kuchni, gdzie świeciła się tylko lampka. Przy stole siedział Jimmy Lynch. Na blacie stała butelka Powers i kilka szklanek. W pomieszczeniu pachniało tak jak zawsze – stęchłym powietrzem, papierosowym dymem i tłustą gazetą ze smażalni. W pierwszej chwili nie zauważył Stefana Gillespie. – Jezu, to żebro daje mi w kość. – Mamy kłopot, co, Seán? Moran dostrzegł Stefana siedzącego w fotelu. Lynch popchnął szklankę w jego stronę. – Co ci powiedział? – Seán Óg sięgnął po butelkę i szklankę. – Wydaje mi się, że to należy do ciebie – odparł Stefan, siadając przy stole. Położył przed Moranem pistolet do ogłuszania bydła firmy Accles & Shelvoke.

Strażnik odwrócił się niepewnie do Lyncha, potem się uśmiechnął. – Pobiliśmy się, Jimmy, to wszystko. Możemy się dogadać. – Tak ci się wydaje? – odpowiedział lodowato tamten. – Zresztą kto mu uwierzy? – Seán mówił tak, jakby Stefana tam nie było. – Ja. Ja mu wierzę. Chciałeś go, kurwa, zabić. Moran był zbity z tropu. Nie spodziewał się tego po Jimmym. – Są jeszcze dwie osoby z dziurami w głowach, które pochowałeś na zboczach Kilmashogue. Ten mały pedał i kobieta, którą zabrałeś z kliniki Kellera. Czemu, Seán? Co oni ci zrobili? – Przecież możemy to naprostować. Zawsze tak robiliśmy. Jeszcze w dawnych czasach. – Tu nie chodzi o jebanego Tan czy jakiegoś informatora RIC! Już nie ma wojny! – To nieprawda, Jimmy. Są przecież różne rodzaje wojen. – Co to niby ma znaczyć? – Toczy się wojna przeciwko Bogu. Lynch wbił w niego wzrok. To wzięło się nie wiadomo skąd. I nic dla niego nie znaczyło. Ale Stefan wiedział, skąd zaczerpnął ten pomysł. Brzmiał skrótowo, ale kiedyś już o tym słyszał. Seán Moran po raz pierwszy spojrzał prosto na Stefana. Mówił spokojnie, jakby wyjaśniał coś całkowicie logicznego. – Przykro mi, panie Gillespie, ale nie mogę pozwolić na to, co chciałeś zrobić Jego Eminencji. Czemu nie możesz zostawić go w spokoju? On został wybrany, a ty chcesz wyrządzić mu krzywdę. Gdybyś rozumiał zagrożenie… Lynch gapił się na nich, jakby nagle zaczęli rozmawiać w obcym języku. Przecież to nie miało żadnego sensu. Stefan skinął głową, słuchając słów wielkoluda. – Ależ ja rozumiem, Seán. Słyszałem przemowę Jego Eminencji. – A zatem wiesz… – Cóż, wiem, w co on wierzy. – Przepraszam. W takim razie nie zamierzałem cię zabić. – Uśmiechnął się do Stefana, jakby kwestia została rozwiązana. Skoro Stefan o tym wiedział, sam też musiał wierzyć. Więc jest w porządku. – O czym wy, do diabła, mówicie? – wtrącił się Lynch. – To niewiele się różni od Tans i Anglików, Jimmy – Seán Óg znów zwrócił się do przyjaciela. – To jest właściwie to samo. Pamiętasz, co mi mówiłeś, gdy w czasie wojny zastrzeliliśmy tych kolesi? Jezu, czasami się budzę i słyszę tego gościa w Finglas wołającego matkę, gdy ty przyłożyłeś mu do głowy pistolet. Mówiłeś, że ty ich nie wybierasz. Wcale nie chcesz ich zabijać. Ale robisz to, bo chodzi o coś większego, zbyt wielkiego, by uczucia mogły wchodzić w drogę. Wtedy chodziło o Irlandię, teraz o cały świat. Żydzi i komuniści zamierzają zniszczyć Kościół Boży. To Jego Eminencja walczy z tym złem na świecie, złem, którego Kościół nawet nie

dostrzega. Wyrażał się w nietypowy dla siebie sposób. Mówił ze spokojnym przekonaniem. On o tym wiedział, a Lynch – detektyw sierżant czy nie – nie miał bladego pojęcia. – Czy tylko ja mam wrażenie, że trafiłem do domu wariatów? – zapytał Jimmy. – Na pewno możesz to wyjaśnić detektywowi sierżantowi Lynchowi, Seán. Stefan wbił wzrok w Lyncha, każąc mu się zamknąć, chciał, by Seán wszystko wyśpiewał. I wielkolud tak właśnie zrobił. Czy to przez alkohol, czy przez to, że był w miejscu, które tak dobrze znał, Moran miał wrażenie, że sierżant Gillespie rozumiał, co się działo. Mówił teraz tak, jak nie mówił jeszcze nigdy. Wszystko sobie przemyślał. Chciał, by inni też się o tym dowiedzieli. Zbyt długo ciążyło na nim to brzemię. Zabijanie wcale nie przychodziło mu łatwo, ale teraz, gdy sprawa wyszła na jaw, mógł to wyjaśnić. Detektyw sierżant Lynch nie znalazł się w domu wariatów, był za to bliżej konfesjonału, niż mógłby sądzić. – Ten pedał chciał szantażować Jego Eminencję Fitzpatricka. Musieliśmy go chronić. – A co z Susan Field? – spytał Stefan. – Nie chciałem tego robić, ale ona i tak by umarła. Lynch sięgnął po butelkę Powers. Seán Óg pchnął szklankę przed siebie. – Nalej mi, Jimmy. – Skoro nie zabrałeś jej do szpitala… – Stefan czuł, że jest już blisko. – Wtedy wszystko by się wydało. Tak być nie mogło. To przeszkodziłoby naszej walce. Zresztą po tym, co ona zrobiła ojcu Byrne… – Co mu zrobiła? – Zabrała go – odparł strażnik, kręcąc głową. – Odsunęła go od światła, sierżancie Gillespie. Od Mistycznego Ciała Chrystusa. Tam właśnie toczy się walka. Ojciec Byrne nas zdradził. To złamało serce Jego Eminencji. Ale to była jej wina, tej kobiety. Tak zresztą głosi Biblia. Siostra Brigid mówiła, że tego grzechu nigdy nie można wybaczyć. Zrobiłem, co mogłem. Zabrałem ją do zakonnic, jednak one nie mogły jej pomóc. Było już za późno. Aborcja jest jak zwielokrotnienie grzechów. Było to widać w ciele kobiety. Dlatego tak bardzo krwawiła. Nie było innego wyjścia. Musiałem to zrobić. Siostra Brigid powiedziała, że ona i tak by umarła. Była pewna. Zapadła cisza. Jimmy Lynch gapił się tylko na swojego starego przyjaciela. Ale Stefan wszystko zrozumiał. Zrozumiał, czemu Robert Fitzpatrick nic o tym nie wiedział. – To siostra Brigid kazała ci zabić Vincenta Walsha? Moran przytaknął, jakby chciał powiedzieć: czemu by nie miała tego zrobić? Dopił whiskey i znów chciał napełnić swoją szklankę. – Nie widziałem się z nią od lat. Kiedy byłem w szkole przemysłowej w Clontarf, Jego Eminencja był proboszczem. Ona zajmowała się domem, tak jak teraz. Wtedy

moim najlepszym przyjacielem był Enda Dunne. Razem zajmowaliśmy się ich ogrodem. Nic takiego tam nie robiliśmy, chyba raczej jeszcze większy bałagan, ale Brigid dawała nam drobne, a poza tym mieli na tyłach wielki sad. Mogliśmy stamtąd brać, na co mieliśmy ochotę. Czasami też zostawaliśmy na noc. Czytała nam różne historie. Tylko ona czytała mi cokolwiek. Na strychu znajdował się niewielki pokój. Najwygodniejsze łóżko, w jakim kiedykolwiek spałem. Gdy tylko jestem w domu, zawsze czytam moim dzieciom wieczorami. Wiecie, co w tym głupiego? One czytają lepiej ode nie. Udają, że niby nie, ale tylko mnie zawstydzają. – Śmiał się, ale mówił o tym z nieskrywaną dumą. – Zatem znasz siostrę Brigid już od dawna? – zapytał Stefan. – W czasie walk urwał nam się kontakt. Chyba wiedziała, że byłem w IRA i tego nie pochwalała. Ale jakieś, nie wiem, może z pięć lat temu, zobaczyłem Jego Eminencję podczas niedzielnego kazania w prokatedrze, i ona też tam przyszła. Wtedy byłem zwykłym strażnikiem. To było jeszcze zanim Jimmy załatwił mi wejście do Wydziału Specjalnego. My też znamy się już od dawna, no nie? Siostra Brigid stwierdziła, że powinienem przyjść do Earlsfort Terrace i posłuchać przemówienia Jego Eminencji. Nie miałem bladego pojęcia, co się dzieje na świecie, mówię wam. To mnie cholernie przeraziło. Oczywiście wszystkiego nie zrozumiałem. Ona stwierdziła, że Robert, to znaczy Jego Eminencja, kiedyś zostanie świętym. Ale gdyby można było wybierać świętych, według mnie to właśnie ona powinna nią zostać. Zamilkł nagle, jakby powiedział już wszystko, co chciał, i nie miał nic do dodania. Wstał i uśmiechnął się do Stefana jak do starego przyjaciela, nawet mimo tego, że krzywił się z bólu. – Pozdrowię ją od pana, sierżancie. – Mrugnął do Jimmy’ego Lyncha i wyszedł. Przez chwilę milczeli, słuchając odgłosu kroków schodzącego po schodach Seána Óg Morana. Wyszedł na Dorset Street, zatrzaskując za sobą drzwi. Lynch dolał sobie resztkę whiskey z butelki. Podał szklankę Stefanowi. – Jezu Chryste. Stefan tylko skinął głową. To detektyw sierżant Gillespie o wszystkim opowiedział. Jimmy Lynch odzywał się tylko od czasu do czasu. Głównie dlatego, że niewiele wiedział, ale też bał się tego, co Stefan powie o nim. Teraz już wiedział, że Hugo Keller nie żyje, ale miał wrażenie, jakby jego duch w każdej chwili mógł się pojawić w biurze komendanta Garda i wskazać go palcem. Ale koniec końców nie miał się o co martwić. Stefan od razu przeszedł do rzeczy, opowiadając o śmierci Vincenta Walsha i Susan Field, a także wskazując zabójcę, Seána Óg Morana. O niektórych sprawach nie chciał mówić w obecności Lyncha, i ten zdawał sobie z tego sprawę, ale to nie znaczyło, że

nie wspomni o nich później. Nadal nie wiedział, ile Keller zdradził Stefanowi. Komendant Garda, który przez większość czasu stał przy oknie, gapiąc się na drzewa Phoenix Park, zastanawiał się nad lukami w opowieści sierżanta Gillespie. Nie był wcale pewien, czy chce dowiedzieć się o rzeczach, które policjant pominął. Uznał, że z radością tak to zostawi. Strażnik zabijający ludzi na polecenie zakonnicy, która na dodatek jest siostrą jednego z najważniejszych w kraju ludzi Kościoła, to już i tak więcej, niż był w stanie znieść. – Chcę od was obu wszystkie materiały, jakimi dysponujecie. Każda notatka, każdy dokument, czy z Pearse Street, czy z Zamku Dublińskiego, mają trafić na moje biurko. Ma nie być żadnych kopii, które ktoś mógłby znaleźć. I macie o tym nikomu nie mówić. Ned Broy najpierw pozwolił wyjść Jimmy’emu Lynchowi, mimo że ten zrobił to niechętnie. Nie chodziło wcale o to, że nagle polubił sierżanta Gillespie, ale nie chciał się od niego oddalać ani tym bardziej zostawiać go samego z komendantem. – Natychmiast, Lynch! Drzwi zamknęły się i zmartwiony detektyw sierżant Lynch w końcu sobie poszedł. – Będę musiał porozmawiać z ministrem sprawiedliwości. Nie mam zamiaru tego ukrywać, ale wiem, że od razu mnie spyta: „Dlaczego, do kurwy nędzy, musiałeś mi o tym mówić?”. Będę szczery, sierżancie, nie wiem, co z tym zrobimy. To, o czym mi pan nie mówi, lepiej zostawić w spokoju. Nie muszę wiedzieć niczego więcej na temat sierżanta Lyncha. Informacje od Kellera nie płynęły tylko w jednym kierunku. – Myślałem, że to Jimmy pracował dla niego. – Tak było. Dzięki temu wie, kto jest kim. To czyni go bardzo użytecznym. – Ja raczej bym mu nie ufał. – Niedługo się dowie, co mogę mu zrobić, jeśli nie będzie współpracował. – Broy się uśmiechnął. – Przecież faceta, który sprzedaje swoich przyjaciół za drobne, zawsze można jakoś wykorzystać. A skoro wiemy, że nie powinniśmy my ufać, mamy już jakiś punkt zaczepienia. Nim inspektor Donaldson dowiedział się, że w budynku jest detektyw sierżant Gillespie, wszystkie dokumenty związane ze śmiercią Vincenta Walsha i Susan Field, których Jimmy Lynch jeszcze nie zabrał, zostały już przez Stefana Gillespie i Dessiego MacMahona wyniesione z komisariatu. Przy wejściu stał samochód z kwatery głównej Garda. Umundurowany strażnik zabrał pudła z dokumentami zapakował je do bagażnika. Kiedy go zatrzasnął i usiadł w fotelu kierowcy, pojawił się inspektor Donaldson, czerwony na twarzy i skołowany. – Co tu się wyprawia, Gillespie? – Rozkazy, sir.

– Co on zabrał, MacMahon? Wiem, że coś zabrał! – Dokumenty, sir. – Dessie wyciągnął sweet aftona i wsunął go sobie między wargi. To wyglądało obiecująco. – Ale jakie dokumenty? – Detektyw sierżant Gillespie zabronił mi mówić. – Nadal jesteś zawieszony, Gillespie! Nie możesz tak po prostu wchodzić do mojego komisariatu. Bo każę cię wywalić na zbity pysk, a komendant… Otworzyły się tylne drzwi samochodu. – Jezu, Stefan, na co my jeszcze czekamy? Wsiadaj! Inspektor otworzył szeroko oczy. Chwilę później otrząsnął się z szoku i zasalutował. – Sir! Stefan wsiadł do samochodu i zatrzasnął drzwi. Mimo że samochód już odjeżdżał, Donaldson nie przestawał salutować. Dessie zapalił papierosa. – Podwieź sierżanta do hotelu Annie O’Neill na Westland Row. Kierowca komendanta skinął głową. Broy odchylił się na oparciu fotela. – Jeśli chodzi o tę sprawę, masz trzymać język za zębami, Gillespie. – Tak, sir. – I żadnego, kurwa, działania na własną rękę. – Oczywiście, sir. – Nigdy raczej nie liczyłem na intuicję ani ślepy traf. Ty też taki jesteś. Więc luki w twojej wersji wydarzeń nie powiedzą mi, jaki z ciebie bystrzak, raczej mówią, że niektóre sprawy zatrzymujesz dla siebie. Możesz mieć ku temu powody. Twarz Neda Broya wyrażała opanowanie, mówił bardzo rzeczowo. Ale Stefan miał podstawy sądzić, że chociaż komendant nie wierzy w domysły, jest całkiem niezły w zgadywankach. Domyślił się więcej, niż chciał przyznać. – Nie wiem, co pan przez to rozumie, sir. – I dobrze. Ale cokolwiek zamierzasz zrobić ze swoją wiedzą, spraw, żeby to nie trafiło do mnie. Drugi raz już cię nie uratuję. Następnego ranka Stefan Gillespie spotkał porucznika Johna Cavendisha na piętrze w Bewley’s. Cavendish był w mundurze. Teraz wyglądał bardziej profesjonalnie. Stefan pchnął w jego kierunku puszkę po herbatnikach Jacobsa. Musiał coś z nią zrobić. Kusiło go, by cisnąć zapiski Kellera w ogień. Ale to było ważniejsze, niż chciał przyznać. Musiało do kogoś trafić. – To ci się przyda. Cavendish otworzył puszkę i wyjął ze środka notes. Skinął głową. – Skąd go masz? – To nieistotne. – Stefan nie miał pojęcia, czy Eddie McMurrough nadal jeździ

traktorem do chaty Sheili Hogan, ale pewnie tak było. Farmerzy z Wicklow nie dawali łatwo za wygraną. Przecież i ona nie powinna być z powodu tej sprawy pozbawiona prawa do ułożenia sobie życia. – Co pan z tego wyczytał, sierżancie? – Niektóre rzeczy znajdziesz w katalogu. Na przykład listę Żydów mieszkających przy Clanbrassil Street. A innych nie znajdziesz. Na przykład tego, kto jest przy kasie, a kto ma przyjaciół w Fianna Fáil. Możesz trafić na członków Dáil, których Keller leczył z syfilisu, albo członków rządu, którzy nawet nie pisną, gdy IRA znajdzie sposób na pozbycie się Deva. Wszystkiego nie spamiętałem, jeśli o to ci chodzi. Ale to proste do rozszyfrowania skróty. Każdy znający podstawy niemieckiego odczyta je bez trudu. – Da się dzięki temu zidentyfikować informatorów Kellera? – Większość pewnie tak. Był bardzo skrupulatny. Nie miał nic więcej do dodania. Wiedział, czego tak naprawdę chcieli. Nie chodziło o to, co Hugo Keller mógł przekazać Adolfowi Mahrowi, tylko skąd te informacje pochodziły. To będzie jeszcze jedna lista. Lista ludzi, którym można ufać, i tych, którym nie można. Pewnego dnia może to oznaczać, kto zostanie aresztowany, a kto nie. Przeczuwał to już od zbyt dawna. I miał tego dość. – Dostaliście to, czego chcieliście – rzekł Stefan. – Czy panna Rosen wraca do Palestyny? – zapytał Cavendish. Stefan był zaskoczony. – Czemu to pana interesuje? – Mnie nie interesuje, ale ciebie pewnie tak. Nie wiem, czy zakończyła już zadanie, które wykonywała dla Haganah, ale z tego co wiem, będzie miała szczęście, jeśli dotrze do Londynu, nie mając na ogonie kogoś z brytyjskiego wywiadu. Kiedy będzie w Palestynie, pewnie zostanie aresztowana i przesłuchana przez Mandate Police. To wprawdzie nie gestapo, ale i tak powinna o tym wiedzieć. – Kto ci to powiedział? – Rozmawiam z różnymi ludźmi. – Niektórzy są z brytyjskiego Wydziału Specjalnego? – Błagam, sierżancie, musi pan wyznaczyć sobie jakąś granicę. Proszę nie myśleć, że oni nie wymieniają informacji z niemieckim wywiadem, czy nawet z gestapo, jeśli ich potrzebują. Wiadomo, że musiała zwrócić na siebie uwagę. – Powiem jej o tym. Dziękuję. – Uśmiechnął się, wspominając tamten pierwszy dzień na Pearse Street. – Sam też ją przesłuchiwałem. Pozostaje mi życzyć szczęścia kolonialnemu biedaczynie, który będzie to musiał zrobić. Szykując się do wyjścia, Cavendish zmarszczył brwi. – Jak się panu widzą naziści? – Jak mi się widzą?

– W ich naturalnym środowisku. – Nie zaskoczyli mnie, poruczniku, jeśli o to panu chodzi. – Najbardziej zaskakuje to, że nie ma w nich niczego zaskakującego. Od razu mówią, kim są i czego chcą. Mówią nawet, co zamierzają zrobić. Jednak gdy to robią, wszyscy są nagle zaskoczeni. W puszce, którą Stefan przekazał Wywiadowi Wojskowemu, nie było wszystkich notatek Kellera. Idąc przez Grafton Street i Stephen’s Green, zmierzał do domu Roberta Fitzpatricka w Earlsfort Terrace. Nadal miał w kieszeni listy, które Jego Eminencja pisał do Vincenta Walsha. Na miejsce dotarł akurat w chwili, gdy otwierano księgarnię. Jakiś staruszek powiedział mu, że Jego Eminencja jest na mszy w kościele uniwersyteckim. Powiedział też, mimo że Stefan o to nie pytał, że siostra Brigid jest chora. Mężczyzna wydawał się bardzo zmartwiony, ponieważ choroba przyszła nagle i nie wiadomo, gdzie zabrano siostrę, by ją leczyć. To jednak wcale nie zaskoczyło Stefana. Opuścił dom i wrócił na Stephen’s Green, do kościoła uniwersyteckiego. Msza dobiegła końca. Idąc przez atrium długiego wąskiego budynku, mijał wychodzących wiernych. Rzeźby aniołów, z których każdy trzymał zwój, skierowały go do marmurowej nawy. „Sanctus, Sanctus, Sanctus, Domine Deus Sabaoth”. Święty, święty, święty Pan Bóg Zastępów. Nad ołtarzem, pod niebiesko-czerwono-złotą kopułą, świat przyrody oddawał cześć dziełu bożemu. Robert Fitzpatrick klęczał przy poręczy ołtarza. Wznosił głowę ku Maryi Dziewicy, jednak oczy miał zamknięte. Stefan usiadł w ławie na tyłach kościoła i czekał. Kilka minut później Jego Eminencja wstał z kolan i skłonił się. Potem się przeżegnał i ruszył do wyjścia. Wtedy dostrzegł Stefana, który wyszedł z jednej z ław i stanął mu na drodze. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

23

WESTLAND ROW – Nie wydaje mi się, byśmy mieli jeszcze o czym rozmawiać, sierżancie. – A ja myślę, że tak. – Trudno mi to sobie wyobrazić. Nie ma pan tu czego szukać. – To nie dotyczy niczego, o czym Bóg jeszcze nie wie. – Moja siostra niczego nie zrobiła. To kłamstwo. – Tak się księdzu wydaje? Kazała Seánowi Moranowi zabrać pańskie listy od Vincenta Walsha. Kiedy on i jego kolesie w błękitnych koszulach zawalili sprawę, kazała mu zastrzelić biedaka. A kiedy kazał jej pan zamówić taksówkę dla ojca Byrne, by można było zawieźć Susan Field do szpitala, zamiast tego wysłała Seána, by posprzątał bałagan. Wie pan, dlaczego Vincent nie chciał oddać listów? Opacznie to wszystko zrozumiał. Sądził, że pana chroni, Wasza Eminencjo. Trudno było odgadnąć, o czym teraz myślał Robert Fitzpatrick. Przez chwilę tylko gapił się na Stefana. Twarz miał bladą. W jego oczach było coś przerażającego, co mogło być wściekłością bądź rozpaczą. A potem to niespodziewanie zniknęło i nie zostało już nic. Jakby ktoś zgasił światło. Na jego twarzy pojawiło się rozluźnienie i pozbawiona żaru pogarda. – Naprawdę nie ma już o czym mówić, sierżancie Gillespie. – Nie obchodzi mnie, co pan próbuje sobie wmówić. Nie obchodzi mnie, w co pan wierzy. Nie po to tu przyszedłem. – Więc czemu pan przyszedł? – Bo potrzebuję pańskiej pomocy. – A dlaczego pan sądzi, że będę chciał pomóc? – Z pewnością pan to zrobi. Wiele spraw można uciszyć, ale ze mną to się nie uda. A ja jeszcze z księdzem nie skończyłem. – Brzydzę się panem! Robert Fitzpatrick minął Stefana. Popatrzył na niego z porażającą pogardą. Stefan złapał go za ramię. Potem go odwrócił, łapiąc za klapy marynarki, i przyciągnął do siebie, patrząc mu wściekle prosto w oczy. – Powinieneś ze mną porozmawiać. Naprawdę, mogę ci to obiecać. Potem go puścił. Fitzpatrick ani drgnął. – Wie pan, kim jest ojciec Anthony Carey? Ksiądz był zbity z tropu. Nie kojarzył tego nazwiska. – To wikary z Baltinglass, ale nie w tym rzecz. Należy do pańskiego Stowarzyszenia Katolickiej Siły. Wydaje mi się, że powinien pan go znać, Wasza

Eminencjo. Fitzpatrick mówił powoli i z ociąganiem, ale odpowiedział. – Tak, tak, chyba wiem, kogo ma pan na myśli. Ale nie rozumiem… – Pański Kościół próbuje mi odebrać syna, właśnie przez tego księdza. A to pański człowiek, czyż nie? – Stefan wyjaśnił, co zaszło. Nie musiał wchodzić w szczegóły. Fitzpatrick wszystko rozumiał. Dla niego nie było w tym nic nielogicznego. Stykając się ze Stefanem Gillespie, miał podstawy przypuszczać, że ojciec Carey robił to, co powinien zrobić każdy przyzwoity ksiądz. – To nie moja sprawa. – Ale może pan się nią zająć. – Niby po co? Jak mógł pan pomyśleć, że w ogóle wezmę to pod uwagę? Chciał dodać coś jeszcze, ale zamilkł. Stefan się uśmiechał. – Mam listy, które napisał pan do Vincenta Walsha. Fitzpatrick zamarł. Podejrzewał, że mogą się z tym wiązać kolejne nieprzyjemności, ale te listy zaliczały się do zupełnie innej kategorii. Nawet jeśli detektyw wiedział coś na temat ich zawartości, Fitzpatrick sądził, że zniknęły razem z Hugo Kellerem. Nie przyszło mu do głowy, że trafiły w ręce człowieka, który narobił już tyle szkód i spowodował tak ogromny ból. Jednak ksiądz nadal wierzył, że jest nietykalny – to jedno się nie zmieniło. – Próbuje mnie pan szantażować? – Owszem. Cieszę się, że pan to rozumie, Eminencjo. – Rozumiem. I co zamierza pan zrobić z tymi listami? Zdołał zmusić się do półuśmiechu. Nadal przecież był potężniejszy od tego policjanta. Miał zbyt wielu przyjaciel. Tamtego nikt nie będzie słuchał. – Mogę obiecać, że zrobię więcej, niż Herr Keller. Znam kogoś, kto zna człowieka w Londynie, który będzie tym zainteresowany. Dziennikarz to chyba nie jest najlepsze określenie. Pracuje w „News Of The World”. Oczywiście nikt w Irlandii tego nie opublikuje, ale to wciąż niezły materiał, pederastia, aborcja, niewyjaśnione zgony. Kto wie, co jeszcze zdołają wymyślić? Może znajdą innego faceta, który księdza zapamiętał. I co pan im zrobi, poda do sądu? To dopiero będzie proces. W Old Bailey nie są specjalnie delikatni dla księży. Tak czy owak, w Kościele będzie pan skończony. I raczej bym zapomniał o zostaniu świętym. To naprawdę był szantaż. I Robert Fitzpatrick nie mógł nic na to poradzić. Szantaż jest zawsze tak skuteczny, jak wielka jest determinacja szantażysty. Wystarczyło, że Jego Eminencja spojrzał Stefanowi w oczy, by zrozumiał, że ten nie żartuje. – Nie będę już mówił w imieniu umarłych. Teraz mówię we własnym. Albo mi pomożesz, albo moim jedynym celem stanie się zniszczenie ciebie.

Cała ta sprawa domagała się jakiegoś finału, ale komendant Garda i Minister Sprawiedliwości nie wiedzieli, jakiego. Ledwie kilka osób znało tę historię, a już pojawiły się jej różne wersje. Nawet opowieść Stefana miała alternatywne wersje: dla Neda Broya, dla Dessiego, dla ojca Susan, dla Hannah. To, co jej wyjawił, było bliskie prawdy, ale całą prawdą nie było. Inaczej brzmiało to, co komendant powiedział ministrowi, a inaczej to, co ten powiedział innym. Siostra Brigid Fitzpatrick nagle zdecydowała, że resztę życia spędzi za murami klasztoru karmelitanek w County Limerick. Nigdy stamtąd nie odejdzie. Wiedziała, że tak musi być, jednak w jej modlitwach nigdy nie pojawiła się skrucha. Odwróci się od świata z tego samego powodu, który kierował nią, gdy kazała Seánowi Óg Moranowi zabijać: by chronić brata i pozwolić mu dalej toczyć mistyczną walkę dla ocalenia ludzkości. Jego Eminencja Robert Fitzpatrick, który oczywiście niczego złego nie zrobił, nadal będzie głosił teorie spiskowe na temat Żydów i komunistów, a w Kościele było wiele osób, które zechcą z nim sympatyzować. W końcu jego pomysły nie były złe same w sobie, wystarczyło nie robić wokół tych kwestii aż tyle hałasu. Nie każdy lubił Adolfa Hitlera, a nazizm miewał też nieprzyjemne strony, jednak prawdziwym wrogiem byli czerwoni, a nie czerwono-czarni, nie swastyka, tylko sierp i młot. Skoro demokracja ledwie zipała, ktoś musiał zapanować nad chaosem sekularyzmu i niemoralności, który wkrótce nadejdzie. Bez wątpienia naziści byli dla swoich wrogów bezlitośni, ale przecież żyliśmy w bezlitosnych czasach. A kiedy Hitler mówił o wyplenieniu Żydów, nie trzeba było traktować jego krzyków dosłownie. Był w końcu politykiem. Kościół wcale nie musiał lubić Herr Hitlera, by wiedzieć, że to on jest przyszłością. A zresztą Kościół walczył o coś znacznie trwalszego niż mrzonki na temat Tysiącletniej Rzeszy. Przecież Robert Fitzpatrick dobrze o tym wiedział. Mówił głosem swoich czasów, ktoś musiał to robić. Pośród narzędzi cieśli były zarówno siekiery i młoty, jak i delikatne dłuta. Teraz jednak był czas na siekiery i młoty. Niemniej jakąkolwiek historię opowiedzieli Ned Broy i kapelan Garda arcybiskupowi Edwardowi Byrne w jego pałacu w Drumcondra, stało się jasne, że Jego Eminencja Robert Fitzpatrick spędzi kilka lat poza Irlandią, pracując nad swoją książką o Mistycznym Ciele Chrystusa na Uniwersytecie Georgiańskim w Rzymie. Jego eminencja dowiedział się o tym równie niespodziewanie, co jego siostra o swojej nagłej chorobie. Dzień po rozmowie z Robertem Fitzpatrickiem w kościele uniwersyteckim, Stefan po raz ostatni zobaczył się z Hannah Rosen. Obydwoje wiedzieli, że to będzie ostatni raz, i żadne z nich nie chciało tracić wieczoru na dyskusje o tym albo co gorsza udawać, że mogą rozmawiać o czymś innym. Zamiast tego usiedli w ciemnościach Gate

Theatre i pozwolili mówić innym ludziom. Nie miało znaczenia, na jaką sztukę poszli. Tak się złożyło, że było to Poskromienie złośnicy. Przedstawienie miało tę zaletę, że było długie, lecz mimo że nie budziło w nich specjalnych uczuć, nic, co dotyczyło miłości, nie było dla nich łatwe w odbiorze. Obydwoje woleliby zobaczyć nieszczęśliwe zakończenie. Jednak musieli być teraz razem, a Gate było miejscem, w którym mogli dzielić się ciszą. Kiedy po przedstawieniu opuścili bar, w ich stronę ruszył Micheál Mac Liammóir, już bez kostiumu, choć dalej z resztkami makijażu na twarzy. Rozpoznał Stefana i przystanął, uśmiechając się. – Szczupły detektyw! A co u grubego? – Nie przepada za teatrem, panie Mac Liammóir. – Odstraszyliśmy go? – Dessiego niewiele rzeczy jest w stanie odstraszyć. – Ale da się to zrobić. Stefan się roześmiał. – To panna Rosen. Hannah, to jest pan Mac Liammóir. – Cała przyjemność po mojej stronie, kochana. – Uścisnął jej rękę. Potem zwrócił się do Stefana, ściszając głos. – Dowiedział się pan czegoś na temat tego chłopca, Vincenta? – Niestety nie. – Tak brzmiało oficjalne kłamstwo. Oficjalne czy nie, i tak mu się nie podobało. Mac Liammóir przeszył go wzrokiem. Trudno było nie wyczuć, że wie, a przynajmniej podejrzewa coś więcej, że było coś jeszcze do dodania. – Pożegnaliśmy go tuż po Bożym Narodzeniu. Eric Purcell wybierał się do Carlow na pogrzeb. Nie wiem, jak zdołał wydusić szczegóły z jego mamy, ale mu się udało. Koniec końców kilku innych też wsiadło w pociąg, kolesie z teatru i zaprzyjaźnieni rozpustnicy. Zawsze miałem ochotę zaśpiewać tę piosenkę, więc zrobiłem to właśnie w pociągu. „Up with halberd, out with sword, on we’ll go for by the Lord, Feach MacHugh has given word! Follow me down to Carlow!”*****. Nie jestem przekonany, czy Carlow już się pozbierało. – Teraz zaczął mówić nieco ciszej i spokojniej. – Jeśli rodzice nigdy go nie poznali, mam nadzieję, że wiedzą, że byli ludzie, którzy go kochali i się o niego troszczyli. Kiedy wyszli z Gate i ruszyli ku rzece przez O’Connel Street, to nie była przechadzka, która sprawiałaby im radość, ale i tak nie chcieli jej kończyć. Hannah wiedziała już na temat zabójstwa Susan tyle, ile mógł jej powiedzieć. Zdawało się nawet, że nie jest tak wściekła jak Stefan, że państwo postawiło wysoki mur wokół sprawy Roberta Fitzpatricka, Hugo Kellera, Francisa Byrne’a, Vincenta Walsha, Brigid Firzpatrick i Susan Field. Wiedziała, że dotarli do ślepego zaułka. Sprawa nie doczekała się sprawiedliwego rozwiązania, ale nie mogła zrobić już nic więcej, by

spłacić dług wobec swojej przyjaciółki. Z wyjątkiem jednej rzeczy. Mogła żyć. Przez chwilę rozmyślała o tym drugim ciele znalezionym przy Kilmashogue – mężczyźnie, o którym nic nie wiedziała, który zginął tak samo jak jej przyjaciółka, z tego samego powodu, czyli, jak jej się wydawało, żadnego. – Zupełnie zapomniałam o Vincencie Walshu – rzekła. – Cieszę się, że nie wszyscy o nim zapomnieli. – Rodzice nie wiedzą, co tak naprawdę się stało? – Nikt im o tym nie powie. – A ty? – Nie każdy jest taki, jak ty. Nie każdy chce wiedzieć. – Naprawdę w to wierzysz? – Kiedyś trzeba się zatrzymać. To już nie moja sprawa. W jakimś stopniu ta sprawa nie należała do niego, należała jednak do Hannah. Nie chciał, by tak było, lecz wkrótce tak się stanie. Znów szli przed siebie w ciszy. – Co zamierzasz zrobić? – odezwała się w końcu Hannah. – W przyszłym tygodniu wracam do służby. Chyba wyjadę z Dublina i znów założę mundur. Kiedy Ned Broy mi dziękował, że trzymałem gębę na kłódkę, poczułem, że najchętniej już by mnie nie oglądał. Zresztą nie tylko on. Jest mi winny przysługę, więc może mnie posłać do Baltinglass. Może po tych wszystkich miesiącach przyzwyczaiłem się wreszcie do przebywania w domu. – Czy naprawdę tego chcesz? – Zdawało się, że Hannah nie może mu uwierzyć. – Sam nie wiem, czego chcę. Ale jestem to winny Tomowi. – To nie to samo. – Jak dla mnie te dwie rzeczy są wystarczająco bliskie. – Uśmiechnął się. – Nie wszystko możesz mieć. – Gdyby tylko był jakiś sens mówienia o tym… – Przecież wiem. – Ale to nie znaczy, że o tym nie rozmyślałam. Tak było. – Miałem taką nadzieję. – Nie mogłam przestać o tym myśleć. – I w tym tkwi różnica. Ja nie muszę o tym myśleć. – Proszę cię, Stefan… – Myślę, że gdybyśmy mogli znaleźć sposób, by być razem, to już byśmy go znaleźli, Hannah. Też bym o tym rozmyślał, ale wiem, że tu nie ma się nawet nad czym zastanawiać. Dotarli do Liffey. W Dublinie było już cicho. Stanęli na O’Connell Bridge, obserwując szare wody płynące wolno ku dokom i morzu. Na niebie nie było księżyca, tylko chmury wiszące nad rozświetlonym miastem.

– Bardzo chciałam zmienić zdanie. Ale nie mogę. Niełatwo mi o tym mówić. – Znam psalmy na pamięć. Będąc chłopcem, śpiewałem je w Świętym Patryku. Tkwią w pamięci, czy się tego chce, czy nie. „Jeślibym o Tobie zapomniał, moje miasto Jeruzalem”.****** O tym jednym nie mogę zapomnieć. Może mógłbym konkurować z Bennym i pomarańczami, ale nigdy z trzema tysiącleciami wspomnień. Nie znam faceta, wiem jednak, że to nie z nim bierzesz ślub. Powinna być na niego wściekła za te słowa, ale zdawała sobie sprawę, że jest w nich dużo prawdy. – Nie byłam pewna, co czułam po powrocie, Stefan. Nie byłam pewna, czego chciałam. To znaczy, gdy dotarłam w zeszłym roku do Dublina. Jeszcze zanim poznałam ciebie. – Ale zyskałaś pewność, gdy mnie poznałaś. Wielkie dzięki. – Parsknął śmiechem. – Nie, to pobyt w Europie tak na mnie wpłynął. Pobyt w Gdańsku. – Tu nie jest tak jak w Niemczech i nigdy nie będzie. – Sama nie wiem, jak tu jest. – Nie bądź taka ostra. Przecież jesteś z Irlandii. – A ty jesteś policjantem. Jeśli poślą cię na Clanbrassil Street, żebyś załadował Żydów na ciężarówkę i wywiózł ich do obozu koncentracyjnego, to tak zrobisz? – Przecież wiesz, że to się nigdy nie zdarzy. – Czyżby ludzie pokroju Fitzpatricka mieli temu zapobiec? – On nie jest całym Kościołem Katolickim. – To prawda, nie jest. Ale wolałabym jednak nie mieszkać po sąsiedzku z takimi ludźmi. Stefan milczał, wiedząc, że ona nadal czeka na jego odpowiedź. – Nie odpowiedziałeś na moje pytanie. Czy byś to zrobił? – Mam nadzieję, że byłbym w stanie odmówić. – Masz nadzieję? – Przecież sama wiesz, że bym tego nie zrobił. – Po prostu byś odszedł? Skinął głową, choć wiedział, że to wyglądało na zwykły unik, a nie trzymanie się zasad. – I sądzisz, że to by wystarczyło? – Nie. – Nie mógł odpowiedzieć inaczej. Też dobrze pamiętał Gdańsk. – Też mi się tak wydaje. I tego się właśnie nauczyłam. Muszę być tam, gdzie ktoś sięga po broń, a nie tylko odwraca się do problemu plecami. – Cóż, w końcu zebrałaś dla nich pieniądze. – To było głupie, ale jej słowa go uraziły. Tym bardziej, że miała rację. – Uważasz, że nie powinniśmy się bronić, Stefan?

– Nie o to mi chodziło. Przepraszam. Nie mogę się z tym zmierzyć, Hannah. Chcę powiedzieć ci, co czuję, a ty mówisz o świecie, gdzie wszystko zostało postawione do góry nogami. Jak mam sobie z tym poradzić? – Potrzebuję miejsca, w którym mogłabym osiąść. – Chwyciła go za rękę i uśmiechnęła się, patrząc na niego z czułością. – Zawsze chciałam mieć własne zdanie na każdy temat. W przeciwieństwie do moich rodziców i dziadków. I wszystkich, którzy żyli przed nimi. To, co ich spotykało, zawsze było decyzją kogoś innego. Niekiedy to, czy ktoś żył, czy umierał, zależało wyłącznie od czyjegoś nastroju. Teraz wcale nie jest inaczej. Ale ja nie chcę żyć w ten sposób. Nie mogę. Nigdy nie zamierzałam wyjeżdżać do Palestyny. To Susan była Syjonistką. Irytowało mnie, że jest taka przekonana co do tego. Ja nie chciałam dostawać takich etykietek. Ale one są w mojej krwi. – Więc robisz to też dla niej? – Co robię? – Wracasz do Palestyny. Nie odpowiedziała. Potem wzruszając ramionami, stwierdziła. – Możliwe, że po części tak właśnie jest. – Będziesz żyć życiem Susan? – Jeśli będę mogła. Spojrzała na niego z pewnego rodzaju przekorą. Uśmiechnął się. Wciąż była tą kobietą, którą spotkał na Merrion Square. Ruszyli dalej, trzymając się za ręce. Gdy dotarli do Burgh Quay, wziął ją pod ramię i przytulił. Skręcili w lewo, idąc wzdłuż Liffey. Poczuł na skórze pierwsze krople deszczu. To nie była żadna ulewa, tylko ten sam irlandzki deszcz co zawsze: delikatny, szary, uporczywy. – Już się nie zobaczymy – powiedział. – Wiem. – Mocniej ścisnęła jego rękę. – Mam ochotę na drinka. – Wszystko już pozamykane. – Uśmiechnął się. – Jesteśmy w Dublinie, pamiętasz? Zatrzymała się. Zaczęła płakać. Przyciągnął ją do siebie i przytulił. – Muszę tak postąpić. Nie możesz tego zrozumieć? Ja po prostu chcę żyć! Na Westland Row Annie O’Neill podała im ciepłą butelkę słodkiego białego wina, o które nawet nie prosili i którego nie chcieli. Sama też piła. Odchodząc, podała Stefanowi klucz. – Ten dwuosobowy z przodu jest dzisiaj wolny. Następnego poranka ubrali się, nie zwracając na siebie szczególnej uwagi, zupełnie tak, jak kiedyś robił z Maeve. To nie było bolesne wspomnienie. Bolesne było to, że i tak ta chwila wkrótce będzie tylko wspomnieniem. Hannah też o tym wiedziała. Po wyjściu z hotelu na Westland Row pocałowała go nagle, a potem, gdy

chciał coś powiedzieć, pokręciła tylko głową. Nie chciała, by cokolwiek mówił. Odwróciła się i ruszyła w stronę Lincoln Place. Odprowadzał ją wzrokiem, przypominając sobie kobietę, którą ujrzał na Merrion Square, siedząc z Dessie MacMahonem w zadymionym samochodzie. Teraz też poruszała się z tą pewnością siebie. Wiedział, że czasami musiała się bardzo starać, by to osiągnąć. Uśmiechnął się, przypominając sobie słowa Dessiego: „Ta twoja ciemnooka kochaneczka właśnie wróciła”. Czekał, patrząc, jak przedziera się przez tłum ludzi zmierzających do pracy. W końcu zniknęła. Nie obejrzała się za siebie. Odwrócił się w przeciwną stronę i przeszedł przez skrzyżowanie przy Pearse Street. Przejechał tramwajem obok posterunku Garda i Trinity College, potem wzdłuż Liffey i Quays aż do Kingsbridge, żeby wsiąść do pociągu do West Wicklow. Nieco później Stefan stanął w drzwiach swojego gospodarstwa. Jak co wieczór Tom i dziadek prowadzili krowy z pastwisk na dojenie. Na grobie Maeve leżały świeże kwiaty z ogrodu Heleny. Razem z Tomem nazrywali je popołudniu. Jaskółki, ledwie tydzień po swoim powrocie, krążyły radośnie nad podwórzem. Patrzył, jak syn wybiega z dojarni, goniąc za owczarkiem. Z góry spoglądały na nich trzy wysokie wzgórza: Keadeen, Kilranelagh i Baltinglass Hill. Byli bezpieczni. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

24

BALTINGLASS HILL Nie było żadnych dokumentów dotyczących przesłuchania Seána Óg Morana. Po rozmowie ze Stefanem Gillespie i Jimmym Lynchem, policjant został w domu. Taki był rozkaz Jimmy’ego. Złamane żebro wolno się goiło. Lekarz Garda był u niego już trzy razy i nie było sensu spieszyć się z ogłaszaniem gotowości powrotu do służby, nawet jeśli doktor stwierdził, że wszystko z nim w porządku i praca dobrze mu zrobi. Jednak Seán Óg sam się z tym nie spieszył. Przez całe życie robił, co mu kazano, więc skoro kazano mu zostać w domu, z radością zostanie. W niemal każdy poranek wychodził z domku na Warren Street i szedł wzdłuż Grand Canal na mszę do kościoła Świętej Marii albo Świętego Patryka w Rathmines. Co trzy, cztery dni chadzał też do biblioteki, żeby wypożyczać książki dla swoich dzieci. Przez resztę czasu pił w McGee’s albo próbował przemienić ich działkę w prawdziwy ogród, który zawsze obiecywał żonie. Kupił sporo ziaren, ale prace posuwały się bardzo powoli. Ogrodem miał się zajmować popołudniami, jednak zazwyczaj zasypiał po powrocie z McGee’s. Może skończy do następnego lata. Minął maj, zaczął się czerwiec. Seána ogarniał coraz większy niepokój. Jimmy’ego Lyncha nie widział od przeszło dwóch miesięcy. Sądził, że chociaż wpadnie do pubu albo zabierze go na partyjkę bilarda do lokalu Christy Thompson. Jimmy, rzecz jasna, kazał mu się nie wychylać, co było zrozumiałe, ale przecież minęło dużo czasu, wszyscy pewnie zapomnieli o sprawie. Nikt nigdy mu o tym nie wspominał i nadal dostawał wypłatę od Garda Síochána. Może należało pomyśleć o powrocie do pracy? To był już piąty dzień nowenny w kościele, więc jak co rano poszedł do Świętej Marii na odmawianie różańca. Za tydzień, gdy skończy, pojedzie do miasta i pójdzie do Farrelly’s, napić się z kolegami z Wydziału. Ale to dopiero w przyszłym tygodniu. Dziś musi myśleć o nowennie. Wsunął różaniec do kieszeni i pocałował żonę na pożegnanie, dokładnie tak, jak całują się małżeństwa z długim stażem – nie zwracając na to większej uwagi, ale i nie zapominając tego robić. Dwoje jego dzieci szło u jego boku, gdy wychodził z domu: sześcioletni chłopiec i ośmioletnia dziewczynka. Synek trzymał go za rękę. Wczorajszej nocy w McGee’s Peadar Hayes powiedział mu, że ma aksamitki, które może posadzić w ogrodzie. Zabrał je, wracając z pubu, i planował zasadzić dziś po południu. Dzieciaki pomogą mu po szkole. Dotarłszy do Grand Canal, Seán Óg skręcił w stronę Rathmines, zaś jego dzieci ruszyły w przeciwnym kierunku, do szkoły. Zobaczył dorożkę Eddiego Sullivana wytaczającą się na Martin Street. Seán Óg ryknął na niego, kiedy, do kurwy nędzy,

przywiezie mu obiecaną darninę, ale on nawet się nie zatrzymał. Przywiezie, jak będzie, kurwa, miał czas. Zapamiętał też, że zrobi to, gdy będzie czyścił ogród z mokrej i zniszczonej po zimie darniny, której nikt nie chciał. Moran nigdy nie mógł się zmusić do zapłacenia, a na dodatek sądził, że jako policjant powinien dostawać większy ładunek. – Powinieneś raczej zabiegać o moje względy, no nie, Eddie? – Zawsze powtarzał ten żart, a Eddie zawsze się śmiał, zastanawiając się, czy naprawdę musi się takiemu gnojkowi podlizywać. Pływające w kanale łabędzie były dziś wyjątkowo hałaśliwe. Seán je lubił. Sądził, że przynoszą szczęście. Przechodząc obok, niekiedy nawet je liczył, głównie z przyzwyczajenia, ale też sądził, że im więcej ich jest, tym większe szczęście przynoszą. Dziś nie było ich aż tak wiele. Na dodatek sprzeczały się ze sobą i walczyły, jak to łabędzie mają w zwyczaju. Nie zwrócił uwagi na dwóch mężczyzn, którzy szli w jego stronę, gdy zbliżał się do Kingsland Parade. Szli tą samą ścieżką, co on. Jeden mężczyzna miał w sobie coś, co sprawiło, że Seán go rozpoznał. Znał wielu ludzi. Może był to ktoś, kogo od dawna nie widział, ale znał go, bez wątpienia. Na twarzy mężczyzny pojawił się półuśmiech. Czy i on myślał o tym samym? Seán Óg Moran też się uśmiechał, gdy ciało przeszyła mu pierwsza kula. Nie upadł. Był potężnym mężczyzną. Druga kula trafiła go w głowę. Umarł, jeszcze zanim jego ciało zwaliło się na ziemię. Dwaj mężczyźni szybko przeszli na drugą stronę ulicy. Z Martin Street wyjechał czarny samochód. I obaj zniknęli. Słychać było jedynie syczenie i powarkiwanie łabędzi, których Moran nawet nie skończył liczyć. Uznano to za zabójstwo IRA, więc nazwisko Seán Óg Morana trafiło na honorową listę Garda. Prezydent Eamon de Valera mówił, że policjant oddał życie za swój kraj. Tak też było. Lepiej, żeby o niektórych rzeczach jego kraj nie wiedział, a skoro nie wiedział o nich nawet prezydent, tym lepiej. Za to, co zrobił, nie mógł być sądzony, a przecież coś trzeba było w tej sprawie postanowić. Wydział Specjalny dba o swoich ludzi, ale też sprząta swój własny bałagan. Nawet jeśli mężczyźni idący ścieżką nie znali Morana, znał go mężczyzna kierujący samochodem. Był to detektyw sierżant Jimmy Lynch. Kiedy Eddie Sullivan w końcu przywiózł darninę pod dom na Warren Street, była to najlepsza darnina, jaką miał, i nawet nie poprosił o zapłatę. Był jasny i upalny sierpniowy dzień. Stefan Gillespie szedł razem z Tomem główną ulicą Baltinglass. Musiał wykonać pracę, której wcale nie chciał wykonywać. Świat zewnętrzny wdzierał się do niewielkiego West Wicklow w sposób, którego nie potrafił pojąć. Minionej nocy znów przeczytał list od Hannah. Przyszedł przed tygodniem z Tel

Awiwu. Napisał do niej wcześniej, by dowiedziała się, co spotkało Seána Óg Morana, i nie robił tego wcale z poczucia satysfakcji, ale dlatego, że musiał. Postąpił po prostu słusznie. Było jednak jasne, że czuje się równie źle co on z tymi wszystkimi kłamstwami, unikami i – w końcu – czystą przemocą, która miała w tym przypadku zastąpić sprawiedliwość. To jakieś zakończenie, ale wcale tego nie czuję. Nie wiem, czego się spodziewałam. Pewnie czegoś szczerego. Zamiast tego mamy kolejne zabójstwo, tyle że innego rodzaju. A może nawet tego samego rodzaju, bo i tutaj sprawcy mają coś do ukrycia. Zasłużyliśmy na więcej, nawet mężczyzna, który zabił moją przyjaciółkę, zasłużył na więcej. Po tym, co się wydarzyło, nie wystarcza mi już zwykłe „oko za oko”. Chyba wolałam zostawić to wszystko w Gdańsku. Tutaj ludzie też to czują. Tę ciemność. Wszyscy patrzymy w stronę światła, licząc, że ciemność po prostu zniknie. Jako sierżant na posterunku w Baltinglass, Stefan szukał każdej nadarzającej się okazji, by uciec z koszar na Mill Street. Niespecjalnie przepadał za ciszą i spokojem, które panowały na komisariacie, gdy przekładał całe góry dokumentów – z czego zresztą nic nie wynikało. Inną rzeczą było spędzanie czasu w domu, z synem; o to zawsze walczył. Jednak siedzenie w czterech ścianach biura na posterunku Garda było znacznie mniej przyjemne. W Baltinglass nie było żadnych detektywów, jednak on w zastępstwie wykonywał ich pracę, byle tylko nie oszaleć i wyrwać się na chwilę z komisariatu. Inspektorowi Riordanowi to pasowało, wszak nie lubił, jak detektywi z Naas przychodzili mu na komisariat i wtykali nos w nie swoje sprawy. Skoro dzięki sierżantowi mogli trzymać się z daleka, tym lepiej. W dzień taki jak ten spędzenie popołudnia poza murami posterunku powinno być marzeniem Stefana, tym razem jednak będzie musiał się wybrać na Baltinglass Hill, co psuło całą zabawę. Wydział Archeologii UCD przez całe lato przeszukiwał górne zbocza wzgórza, a dziś miał się tam pojawić dyrektor Muzeum Narodowego. W miasteczku niewiele się działo, więc wizyta Adolfa Mahra była prawdziwym wydarzeniem. Stawią się wszyscy miejscowi dygnitarze. A że inspektor Riordan przez cały dzień był w sądzie w Naas, Gardaí reprezentować będzie Stefan. Jego wiedza na temat zajęć pozaprogramowych należących do partii nazistowskiej archeologów, sprawiała, że nie chciał ściskać ich dłoni, lecz zdawał sobie sprawę, że nie ma wyboru. Na teren wykopalisk wybrał się w lecie kilkakrotnie. Zabierał ze sobą Toma, który niedawno dowiedział się, czym jest archeologia, i zdecydował, że właśnie tym będzie się zajmował, gdy dorośnie. Przez ostatnie dwa miesiące ciągle gdzieś kopał na farmie, a w sypialni, którą dzielił z ojcem, pełno było zardzewiałego żelastwa i popękanych naczyń. W wizycie Mahra Stefan chciał uczestniczyć możliwie w jak

najmniejszym stopniu, ale gdy tylko Tom dowiedział się, że przyjeżdża do nich najważniejszy archeolog w całej Irlandii, nie dało się go odwieść od pomysłu i wreszcie postanowiono, że pójdzie z ojcem na wzgórze. Przy dróżce prowadzącej na szczyt Baltinglass Hill stało kilka samochodów, lecz Stefan najpierw zauważył autobus. Na masce miał chorągiewkę ze swastyką, w oknach wisiały kolejne. Adolf Mahr przywiózł do West Wicklow nie tylko swój kapelusz archeologa. Niemiecka społeczność w Irlandii miała teraz własne Hitlerjugend, które przyjechało zwiedzić wykopaliska. Stefan zobaczył swastykę po raz pierwszy od wyjazdu z Gdańska. Świat zaginionych owiec i gotowanych łososi nagle wydał mu się bardzo odległy. Za to ten, o którym mówiło się w radiu i pisało w gazetach, znów pojawił się przed nim. Chwycił Toma za rękę. Syn uśmiechnął się do niego. – Podoba mi się ich flaga. A tobie, tatusiu? Na szczycie Baltinglass Hill znajdował się szeroki krąg kamieni, które kiedyś wspierały wielki kopiec nad podziemnym grobowcem. Przed trzema tysiącami lat był widoczny z bardzo daleka, niczym piramida. Kopiec otworzono już dawno temu, jednak leżące u podstawy kamienie odkryto dopiero podczas budowy wałów w epoce żelaza – postawiono wtedy wały otaczające szczyt wzgórza, jak i te rozciągające się na niżej położonych polach. Wewnątrz kamiennego kręgu znajdowały się filary i płyty grobowców, które zostały wykopane i oskrobane przez studentów z UCD. Adolf Mahr stał przed ścianą kamieni, po jednej stronie mając tuzin archeologów, zaś po drugiej grupę dzieci i nastolatków. Chłopcy mieli na sobie brunatne koszule i szorty Hitlerjugend, dziewczynki białe bluzeczki i ciemnoniebieskie spódniczki. Obok irlandzkiej trójkolorowej flagi powiewała swastyka. Ważni mieszkańcy Baltinglass przyglądali się temu z aprobatą. Na skraju zbiorowiska pasły się owce. Stefan i Tom dołączyli do gapiów. Pocili się po długiej wspinaczce. Stefan zauważył pastora z Kościoła Irlandii; wielebny Fisher stał z ojcem MacGuire – śmiali się z czegoś. Przez czarne stroje i czarne nakrycia głowy z tyłu byli prawie nie do rozróżnienia. Ojciec Carey zniknął już dwa miesiące temu. Jego biskup nie krył zaskoczenia, gdy w maju otrzymał nagle liścik, w którym Carey martwił się, że sprawa Toma Gillespie i jego protestanckiego ojca może w lokalnej społeczności doprowadzić do głębokich podziałów, których wolałby uniknąć. Zastanawiał się, czy ta sprawa nie zaszkodzi Kościołowi. Liścik był na tyle niezwykły w porównaniu z wcześniejszymi agresywnymi i pełnymi determinacji listami wikarego, że biskup ledwie wierzył, iż ma do czynienia z tą samą osobą. Stwarzanie podziałów było przecież specjalnością Anthony’ego Careya. Nigdy dotąd nie zwracał uwagi na protestantów należących to lokalnej społeczności. Widać coś się musiało stać. Biskup nie wiedział co i nawet nie

chciał wiedzieć. Został przez zbuntowanego wikarego i jego Stowarzyszenie Katolickiej Siły zapędzony w kozi róg. Chcieli pokazać protestantom, gdzie ich miejsce, a on nie był do tego pomysłu przekonany równie mocno, co niektórzy młodsi księża. Więc biskup z ulgą wezwał kościelnych prawników i kazał, by teczkę ze sprawą pana Gillespie i jego syna schowali w odpowiednim miejscu. Zdecydował też, że najwyższa pora, aby ojciec Carey dostał własną parafię. On wprawdzie nie miał, niestety, żadnych wakatów, ale inni biskupi mieli. W Baltinglass nikt nie będzie za nim tęsknił. A na dodatek proboszcz i kanonik Kościoła Irlandii mogli grywać w piątki w szachy, co było ich zwyczajem przed przyjazdem ojca Anthony’ego Careya. Na szczycie Baltinglass Hill głos Adolfa Mahra walczył z wiejącym tam zawsze wiatrem, jednak sama jego obecność była ważniejsza niż to, co miał do powiedzenia. Raz po raz przechodził z angielskiego na niemiecki, mimo że większość niemieckich dzieci mówiła też po angielsku. Gapiom się to podobało. Sprawiało, że niedosłyszane słowa brzmiały uniwersalnie. – Jeszcze przed nadejściem cywilizacji megalitycznej, mniej więcej pięć tysięcy lat temu, północna i zachodnia Europa była zamieszkana przez podzielone i prymitywne plemiona zbieraczy. Nie wiemy, w jaki sposób przybysze dostali się do Irlandii, łodziami z Iberii czy Brytanii, jednak dzięki ich umiejętności tworzenia w kamieniu, zostawili na naszym terenie pierwsze ślady cywilizacji. Po dziś dzień na zboczach stoją grobowce oraz monumenty, których stworzenie wymagało wysokiego zorganizowania, umiejętności technicznych i ogromnych zasobów siły roboczej. Kim byli ci ludzie? Nie wiemy. To jedyne, co po nich zostało. Nigdy nie poznamy języka, jakim się porozumiewali, ani bogów, których czcili. Zajęli miejsce wcześniejszych plemion, a później sami zostali zastąpieni przez kolejną falę najeźdźców, którzy przynieśli do Irlandii brąz i żelazo. Nie wiemy, czy wyginęli, zostali wybici, czy może wchłonięci przez Celtów, którzy koniec końców opanowali tę wyspę. Spoglądając na te szczątki, niekiedy czujemy smutek, bo to są wspaniałe rzeczy i powinniśmy oddawać im cześć, lecz historia nie zna uczuć. Jest jak świat przyrody. Odnoszą się do niej podobne prawa naturalne. Silni przetrwają, a słabi znikną. Niemieckie słowa, które usłyszał Stefan, nie miały takiego samego znaczenia jak angielskie. Po niemiecku brzmiało to: silna rasa przetrwała, a słaba wyginęła. Nie nagrodził Mahra oklaskami, gdy ten dziękował lokalnej społeczności za wsparcie. Wtedy niespodziewanie, choć ku uciesze zebranych, niemieckie dzieci zaczęły śpiewać. Muzyka pochodziła od Schuberta, słowa od Goethego. To była jedna z ulubionych pieśni jego matki. „Über allen Gipfeln ist Ruh”. Ponad szczytami cisza. „In allen Wipfeln spürest du kaum einen Hauch”. Na wierzchołkach czujesz zaledwie wiatr, umilkły ptaki w lesie. Poczekaj, wkrótce umilkniesz i ty. Znów rozległy się brawa. Ludzie poszli do przodu, gawędzili i ściskali sobie

dłonie. Stefan miał już dość. Chwycił Toma za rękę i zaczął się oddalać. Wtedy w jego stronę odwrócili się proboszcz i wielebny Fisher. – Cudowne, Stefan, nie sądzisz? – odezwał się pastor Kościoła Irlandii. W oczach miał łzy. Dziecięce głosy poruszyły w nim jakąś strunę, może przypomniały o jego własnej młodości. Ściszył głos. – Być może wielu rzeczy na temat Herr Hitlera jeszcze nie wiemy, ale, mój Boże, ileż możemy się od niego nauczyć. Ojciec MacGuire się uśmiechnął. – To świetna zabawa, dopóki ktoś nie zechce śpiewać w innej tonacji. Zgodzi się pan, sierżancie? Stefan skinął głową. – Całkowicie, ojcze. Tom szarpał go za rękę. Rozglądając się, zauważył Adolfa Mahra, który szedł w ich stronę, uśmiechając się do księdza i pastora. – Dziękuję, że tu przyszliście, panowie. Trzeba się trochę powspinać, ale widoki to wynagradzają. – Zamienili jeszcze kilka słów o widokach i deszczu, co znaczyło, że jeszcze nie pada, a potem dyrektor Muzeum Narodowego wyciągnął dłoń do Stefana. – Panu też dziękuję, sierżancie. Stefan nie miał wyjścia. Musiał podać mu rękę. – Nie trzeba mi dziękować, doktorze Mahr. Uprzejmy uśmiech i dziwnie poprawna niemiecka wymowa zaniepokoiły Mahra. Wydawały się nie na miejscu. W tym policjancie było coś znajomego. Spojrzał na stojącego obok chłopca i uśmiechnął się do niego. – Interesujesz się archeologią? – Wiem, że stamtąd pochodzimy. – Rzeczywiście – zaśmiał się dyrektor. – Grzeczny chłopiec! Wyciągnął rękę i zmierzwił Tomowi włosy. Stefan od razu odciągnął chłopca. Zrobił to bez zastanowienia, nie chciał by Mahr dotykał jego syna. Niemiec był skonsternowany. Wyczuł wrogość. – Czy my się znamy, sierżancie? – Nie, nie znamy się – odparł Stefan lodowato. Kiedy on i Tom zaczęli się oddalać, archeolog przyglądał im się jeszcze bardziej zbity z tropu. Nie mógł sobie przypomnieć, czemu Stefan wydawał mu się znajomy, jednak po chwili momentalnie o nim zapomniał i wrócił do kolejki ludzi, którzy chcieli się z nim przywitać. Stefan i Tom szli na wschód od szczytu, patrząc na wysoki płaski wierzchołek Keadeen i leżące dalej góry Wicklow. Po chwili Baltinglass Hill było już niewidoczne za ich plecami. Ludzie zniknęli. Została tylko szorstka trawa, janowiec, widok pól

prowadzących ku farmie u podnóża Kilranelagh i kilka marudnych beczących owiec, krążących przed nimi, gdy schodzili łagodnie nachylonym zboczem. – Wszyscy zostali zabici? – Tom mocno się nad czymś zastanawiał. – Kto? – Ludzie, którzy kiedyś tu żyli. Którzy postawili te kamienie. – Nie wiem. Nikt tak naprawdę nie wie, co się stało. Nie sądzę, by wszyscy wyginęli. Zawsze miałem wrażenie, jakby w pewnym stopniu nadal byli wśród nas. – Jak duchy? – Nie jak duchy. Raczej żyją… w nas. Przecież wszyscy skądś pochodzimy. Jeśli cofniemy się do dziadków, pradziadków, prapradziadków i tak dalej, tysiące lat wstecz, cóż, okaże się, że wszyscy pochodzimy zewsząd. Czy to ma jakiś sens? Tom zmarszczył brwi. Nie był do tego przekonany. Stefan się uśmiechnął. – Ale tu jest nasze miejsce? – zapytał chłopiec. – Powiedziałbym, że na pewno nie gdzieś indziej. Nie uważasz? Tom skinął głową. To mu wystarczyło. Szli dalej w dół wzgórza. Wiatr osłabł i czuli na skórze ciepłe słońce. Tom nadal trzymał ojca za rękę. Stefan znów zaczął rozmyślać nad listem Hannah. O jej ostatnich słowach. „Światła jest bardzo niewiele. Dlatego jest tak wyjątkowe. Dziękuję, że podzieliłeś się ze mną tym swoim. Nigdy tego nie zapomnę”. On też nie zapomni. Przecież i ona dała mu swoje światło. Tom nagle puścił Stefana i zaczął biec w dół, coraz szybciej i szybciej, strasząc pasące się owce i zmuszając do lotu parę skowronków, które wzbiły się w czyste wieczorne niebo. Krzyczał i śmiał się tylko dlatego, że miał na to ochotę. Stefan biegł za nim i także się śmiał, dokładnie z tego samego powodu. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

OPOWIEŚĆ O DWÓCH TRAKTATACH Po niemal ośmiu stuleciach najpierw normandzkiej, potem angielskiej inwazji i okupacji, wliczając w to trwającą od 1801 roku unię między Irlandią a Brytanią, powołano do życia Wolne Państwo Irlandzkie (Saorstat Éireann), które szóstego grudnia 1922 roku stało się niepodległym państwem, stanowiącym jednak dominium Imperium Brytyjskiego. Powstało ono w wyniku zawarcia zawartego w 1921 roku traktatu kończącego wojnę o niepodległość. Przez jeden dzień Wolne Państwo obejmowało cały teren wyspy, jednak później sześć hrabstw w Ulster postanowiło się od niego odłączyć, stanowiąc Irlandię Północną, część Zjednoczonego Królestwa. Niepowodzenie traktatu mającego dać irlandzkim republikanom zjednoczoną Irlandię oznaczało początek wojny domowej, podczas której po broń sięgnęły przeciwne traktatowi wojska związane z partią Sinn Fein oraz IRA, które zbuntowały się przeciw Wolnemu Państwu. Mimo zakończonych wyborów, w których wyłoniono już nowy rząd, wojna domowa trwała ponad rok. Charakteryzowało ją niezwykłe okrucieństwo, a mężczyźni, walczący wcześniej przeciwko brytyjskim rządom, teraz zabijali jeden drugiego. Éamon de Valera, który podczas Wojny o Niepodległość został prezydentem republiki, stał się politycznym przywódcą antytraktatowców. Michael Collins, najważniejszy przywódca protraktatowców, został zabity przez wrogie siły w 1922 roku. W 1923 roku wojska antytraktatowców przegrały. De Valera wnosił o rozejm, lecz przywódcy wojskowi odmówili, IRA porzuciła broń, nie godząc się na istnienie Wolnego Państwa, i dalej toczyła bratobójcze walki oraz organizowała nieudane kampanie wojskowe z wykorzystaniem bombardowań. Przez dziesięć lat Wolne Państwo było rządzone przez protraktatowe Społeczeństwo Gaelów (Cumann na nGaedheal). De Valera przyjął do wiadomości, że dalsza walka zbrojna nie ma sensu, odszedł z Sinn Fein i założył nową partię, Fianna Fáil (Żołnierze Losu/Przeznaczenia). W 1932 zdobył większość miejsc w parlamencie. Zaczęto się obawiać, że społeczeństwo nie odda władzy. Powstał paramilitarny oddział o nazwie Związek Towarzyszy Broni, lepiej znany pod nazwą Ruchu Błękitnych Koszul, wzorowany na podobnych ugrupowaniach z Włoch i Niemiec, który miał chronić partię przed Fianna Fail i odradzającą się IRA. Dochodziło do walk ulicznych, jednak organizacja nigdy nie stanowiła poważnego zagrożenia dla demokracji, nigdy też nie kierowała się w swoich działaniach ideologią faszystowską. Demokratyczne instytucje w Irlandii były już wystarczająco silne, silna była też lojalność względem państwa w szeregach policji, Garda Síochána (Straż Pokoju), i armii. Planowany

przez byłego komendanta Garda, Eoina O’Duffy’ego, na 1933 rok marsz na Dublin nigdy nie doszedł do skutku, dał jednak de Valerze podstawy, by zlikwidować Ruch Błękitnych Koszul. De Valera przyjął w końcu zasadę, za którą Michael Collins oddał życie: Wolne Państwo nie było wolnością, dawało jednak szansę na jej osiągnięcie. Do 1937 roku usunął większość elementów traktatu, które wiązały Irlandię z Brytanią, w tym uznawanie angielskiego króla za króla Irlandii. Nowa konstytucja, uznając istniejące podziały, włączała teren całej wyspy w skład Państwa Irlandzkiego. Przyznawała też wyjątkową pozycję Kościołowi Katolickiemu: cywilne rozwody stały się nielegalne, a ważną część konstytucji stanowiły zapisy dotyczące katolickiego nauczania dotyczącego kobiet i rodzin. Adolf Mahr przybył z Wiednia do Irlandii w 1927 roku, najpierw pracował jako kustosz w Muzeum Narodowym, a później także jako jego dyrektor. Jego późniejsza rola przywódcy (Gauleitera) partii nazistowskiej w Irlandii, nie była dla Europy niczym niezwykłym, podobnie jak i inne działania, których się podejmował: branie pod lupę antynazistowskich wywrotowców i zbieranie informacji mogących przysłużyć się Niemcom. W przeddzień drugiej wojny światowej Niemcy odnieśli tyle samo zwycięstw, co porażek. W Irlandii nie zdołali pojąć złożoności stosunków tego państwa z Brytanią. Przecenili zarówno „fizyczną siłę” republikanizmu, jak też jego zdolność do stanowienia dla Brytanii poważnego zagrożenia. Antypatie względem Anglii miały często „rodzinny” charakter, czego Niemcy nie zauważyli. Być może Irlandia nie chciała brać udziału w wojnie, stojąc po stronie Brytanii, ale to nie przełożyło się także na wspieranie brytyjskich wrogów – mimo że wierzyło w to wielu członków niemieckiego wywiadu.



Wolne Miasto Gdańsk było dwa lata młodsze od Wolnego Państwa Irlandzkiego. Powstało 15 listopada 1920 roku zgodnie z ustaleniami traktatu wersalskiego kończącego pierwszą wojnę światową. Ponieważ traktat ten stworzył podstawę do późniejszego wybuchu drugiej wojny światowej, trzeba go uznać za bardziej trujący od tego, który powołał do życia Wolne Państwo Irlandzkie. Zmusił Niemcy do oddania części swojego terytorium, w dobie światowego kryzysu nakazał wypłacić wysokie rekompensaty, wymieszał nacjonalizm z nienawiścią, rozpaczą i poniżeniem, przez co rozwinął czerwony dywan przed Adolfem Hitlerem. Gdańsk przez osiem wieków był miastem niemieckim, choć na terenach przyległych mieszkali zarówno Niemcy, jak i Polacy. Od dawna miewał aspiracje niepodległościowe – początkowo jako członek Ligi Hanzeatyckiej – i nawet mimo zmian w przynależności (Polska/Prusy) zachował własne prawa i tradycje. Jedynie w 1871 roku na krótki czas stał się częścią Niemiec. Gdy znowu odzyskał niepodległość, wraz z nową liberalną konstytucją otrzymał także nadzór Wysokiego Komisarza Ligi Narodów. Jednakże 95% gdańszczan mówiło po niemiecku i uważało się za Niemców. Gdy niemiecki nacjonalizm stawał się coraz bardziej agresywny, w obliczu finansowego chaosu lat dwudziestych i trzydziestych, coraz większa grupa mieszkańców miasta uważała, że traktat wersalski był dla nich – jak i dla reszty Niemiec – krzywdzący. Mieli wrażenie, że padli ofiarami „zaaranżowanego małżeństwa” z Polską, państwem, które ich zdaniem okupowało ziemie z dawien dawna niemieckie – a teraz chciało okupować także ich tereny. W efekcie coraz silniejsza w Gdańsku była partia nazistowska, której działania stanowiły odbicie działań Hitlera w Niemczech. W 1933 roku partia przejęła kontrolę nad Wolnym Miastem. W Irlandii demokracja stanowiła wolność do osiągnięcia wolności, w Gdańsku, tak jak w Niemczech, stanowiła narzędzie do unicestwienia wolności. Opozycja została stłamszona i zepchnięta do narożnika. Głosem opozycyjnym w mieście pozostali jedynie Wysoki Komisarz i katolicki biskup. Ze względu na sytuację w Europie i nazistowską politykę Niemiec, nic nie mogło zatrzymać zwycięstwa w Gdańsku, jednak przez krótki okres zarówno Seán Lester, jak i Edward O’Rourke nie dawali się uciszyć. Lester pełnił funkcję Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w latach 1934–1936, kiedy naziści byli najmocniejsi. Zanim został dyplomatą, był dziennikarzem oraz członkiem Irlandzkiego Bractwa Republikańskiego. Od 1922 roku działał też w służbie cywilnej Wolnego Państwa Irlandzkiego. W Gdańsku stosował naciski dyplomatyczne, by zapanować nad nazistowskim rządem. Spotkał go nawet zaszczyt zostania „najbardziej znienawidzonym człowiekiem w nazistowskich Niemczech”. Po jego wyjeździe naziści jeszcze bardziej umocnili swoją władzę w mieście i w 1938 roku, mimo obecności ostatniego Wysokiego Komisarza, wprowadzając ustawę upoważniającą, zlikwidowali partie opozycyjne, a mniejszość żydowską pozbawili

prawnej ochrony. Od tego momentu było jedynie kwestią czasu, kiedy Gdańsk stanie się przyciskiem rozpoczynającym wojnę. Lester został Sekretarzem Generalnym Ligi Narodów. Drugą wojnę światową spędził w pustym Pałacu Narodów w Genewie, wiedząc, że jeśli Niemcy wygrają wojnę, on będzie na czarnej liście. Po upadku Ligi zapobiegł temu, by stała się ona narzędziem niemieckiej dominacji w Europie. W 1946 roku to właśnie on przekazał wizję pokoju i współpracy nowo powstałej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jego emerytura w Irlandii była cicha i spokojna, najpierw mieszkał w Wicklow, następnie w Galway. Mimo iż jest jednym z największych Irlandczyków dwudziestego wieku, w Irlandii jest ledwie znany. Jako antynazista nosi piętno kogoś, kto był zbyt blisko Brytyjczyków. Hrabiego Edwarda O’Rourke’a mianowano biskupem Gdańska w 1922 roku. W 1937 roku w efekcie konfliktu z władzami, a także pod presją Watykanu, który nie chciał występować przeciwko Niemcom, został zmuszony do ustąpienia. Jego następca, kardynał Carl Maria Splett, rodowity gdańszczanin, był właściwie tylko kukiełką nazistów. Przodkowie Edwarda O’Rourke uciekli z Irlandii po Bitwie nad Boyne, a następnie zostali rosyjskimi żołnierzami, jak również właścicielami ziemskimi. Po rewolucji w 1917 roku rodzina straciła swoje majątki. Biskup zmarł w Rzymie w 1943 roku, po ucieczce z zaatakowanej przez Niemców Polski. Tak jak Lester znajdował się na czarnej liście nazistów. Jako jeden z najbardziej znaczących przeciwników nazizmu w Kościele Katolickim, on także został w dużej mierze zapomniany. Na ulicach starego miasta w Gdańsku widać wiele tego, co w latach trzydziestych tworzyło Wolne Miasto. Odbudowa okazała się tak dużym sukcesem, że trudno uwierzyć, że wojna niemal zrównała to miasto z ziemią. Ta rekonstrukcja była niezwykłym osiągnięciem narodu polskiego, którego kraj został obrócony w ruinę. Mimo to Gdańsk jest miastem duchów. Ludzie, którzy go zbudowali, zniknęli z historii miasta. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

PODZIĘKOWANIA Ta powieść jest wprawdzie literacką fikcją, jednak wiele książek w ciągu wielu lat opowiadało tę historię – zbyt wiele z nich zostało zapomnianych. Powinienem wspomnieć następujących autorów i ich ksiażki: Herbert S. Levine Hitler’s Free City; Paul McNamara Seán Lester, Poland and the Nazi Takeover of Danzig; Gerry Mullins Dublin Nazi No.1: The Life of Adolf Mahr. To, co mi się udało – zawdzięczam im; to, co poszło źle, jest moją winą. Dokumenty Seána Lestera w archiwach Ligi Narodów dały mi wyobrażenie o tym, kim był ten człowiek i jak myślał, dzięki czemu mogłem być bardziej pewny swoich spekulacji, które bez tego nie znalazłyby potwierdzenia. Nie mógłbym pisać o dublińskiej Clanbrassil Street bez Shalom Ireland Raya Rivlina, które jest cennym opisem niewielkiej żydowskiej społeczności. Innym dokumentem, wymagającym w lekturze, jest The Mystical Body of Christ in the Modern World Denisa Faheya, opublikowany w 1935 roku, mający w tamtym okresie przyzwolenie na druk od biskupa. Historia, której Tom słucha w radiu, to The Turf-Cutter’s Donkey (1934) Patricii Lynch. Katalogi tamtego okresu stanowiły nie mniejszą zabawę: szczególnie Thom’s Directory of Ireland. Nieoceniona była też pomoc archiwum pisma „The Irish Times”, skąd dowiadywałem się, że rzeczy, które wymyślałem, naprawdę się zdarzyły. Nie da się pisać o Wolnym Mieście Gdańsku bez zaglądania na stronę www.danzig-online.pl. Znajduje się tam niebywale bogata kolekcja dokumentów i fotografii dostępna dla wszystkich zainteresowanych Wolnym Miastem. ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

* Garda Síochána – policja w Irlandii. ** DMP – Dublin Metropolitan Police – policja działająca w Dublinie w latach 1836-1925, następnie przekształcona w Garda Síochána. *** UCD – University College Dublin. **** „Wcześniej w Timbuktu karki Murzynom przypiekało, a teraz przypiecze tobie. Więc szykuj się na opalanie, hip, hip, hurra!, słońce założyło już kapelusz i idzie ci na spotkanie!” – fragment piosenki The Sun Has Got His Hat On. ***** „W dłoń halabarda, chwytaj za miecz, walczymy ku chwale Pana, jak nam Feach MacHugh rozkazał! Ruszaj ze mną do Carlow!” ‒ fragment piosenki Follow me up to Carlow. ****** Psalm 137 – Nad rzekami Babilonu ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

THE CITY OF SHADOWS Originally published in the English language by HarperCollins Publishers Ltd. under the title The City of Shadows Copyright © Michael Russell 2012 Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo SQN 2015 Copyright © for the Polish translation Marcin Kiszela 2015 Redakcja – Sonia Miniewicz Korekta – Joanna Mika-Orządała, Bartosz Żurawicz / Editor.net.pl Opracowanie typograficzne i skład – Joanna Pelc Okładka – Paweł Szczepanik / BookOne.pl Fotografia na okładce – Thomas Annan All rights reserved. Wszelkie prawa zastrzeżone. Książka ani żadna jej cześć nie może być przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. Wydanie I, Kraków 2015 ISBN EPUB: 978-83-7924-268-9 ISBN MOBI: 978-83-7924-267-2

===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

Spis treści Okładka Strona tytułowa Część pierwsza. Wolne Państwo 1 Phoenix Park 2 Merrion Square 3 Harold’s Cross 4 Stephen’s Green 5 Clanbrassil Street 6 Kilranelagh Hill 7 Mater Hospital 8 Kilmashogue 9 The Gate 10 Red Cow Lane 11 Adelaide Road 12 Weaver’s Square Część druga. Wolne Miasto 13 Katedra w Olivie 14 Danzig-Langfuhr 15 Zoppockie molo 16 Mattenbuden Bridge 17 Opera leśna 18 Silberhütte 19 Westerplatte 20 Martwa Wisła Część trzecia. Wolna wola 21 Glenmalure 22 Dorset Street 23 Westland Row 24 Baltinglass Hill Opowieść o dwóch traktatach Podziękowania Strona redakcyjna ===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

Polecamy książki Szukaj w dobrych księgarniach i na www.labotiga.pl

www.wsqn.pl

Wydawnictwa SQN! Szukaj w dobrych księgarniach i na www.labotiga.pl

www.wsqn.pl

===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=

===bFVsVGJTMANnVTdWbltsXj8MO10/Bz8KPQlvXj8JO18=