Socjologia jako nauka empiryczna Proces badawczy, metody i techniki badawcze Dr Małgorzata Zawiła Potoczna a naukowa wiedza o społeczeństwie • P – prz...
6 downloads
28 Views
89KB Size
Socjologia jako nauka empiryczna
Proces badawczy, metody i techniki badawcze Dr Małgorzata Zawiła
Potoczna a naukowa wiedza o społeczeństwie • P – przyswajana nieświadomie przez całe życie • N – świadomie, celowo i systematycznie • P – nacechowana emocjami, wartościowaniem, dychotomia myślenia, w następstwie zdarzeń dopatrywanie związku przyczynowego, pochopne wnioskowanie i interpretacja, pochopność uogólnień, stereotypizacja, • N – nie sam opis ale interpretacja, wyjaśnienie • N – neutralność i powstrzymanie od wqrtościowania • N – badanie metodyczne – celowe, zaplanowane, oparte na faktach
Co to jest metoda? • System założeń i reguł pozwalających na takie uporządkowanie praktycznej lub teoretycznej działalności, aby można było osiągnąć cel, do jakiego się świadomie zmierza » J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, s. 66
Proces badawczy 1. Ustalenie problemu badawczego (zainteresowania, idea, teoria) hipoteza, pytanie badawcze 2. Konceptualizacja (sprecyzowanie, zdefiniowanie znaczenia pojęć badanych) 3. Wybór metody badawczej (eksperyment, sondaż, analiza treści, obserwacja, wywiad) 4. Populacja i dobór próby (kogo badamy) 5. Operacjonalizacja 6. Zbieranie danych 7. Przetwarzanie danych 8. Analiza i wyciąganie wniosków 9. Zastosowanie wyników, sprawozdanie i ocena zastosowania
1. Punkty wyjścia dla badań – ustalenie problemu badawczego zainteresowania idea teoria • ustalenie hipotezy lub/i • pytania badawczego • określenie celu i rodzaju badań (eksploracyjnych, opisowych, wyjaśniających) – Eksploracyjne – zaspokojenie ciekawości, lepsze zrozumienie przedmiotu, zbadanie możliwości podjęcia szerszych badań, wypracowanie metod używanych dalej – badania pilotażowe – Opisowe – spis ludności, statystyki, sondaże, opis zjawisk, postaw – jak często? – Wyjaśniające – dlaczego opisywany proces, stan, sytuacja zaistniał? Co na nie wpływa, co stymuluje?
2. Konceptualizacja • Sprecyzowanie, zdefiniowanie wszystkich pojęć, występujących w problemie badanym. • Proces w ramach którego określamy, co rozumiemy pod używanymi w badaniach pojęciami np. postawa, religijność, rodzina, zmiana itp. • Opis wskaźników, używanych do pomiaru oraz wymiarów • Wskaźnik – znak występowania lub nie danego zjawiska – np. wskaźnikiem wegetarianizmu jest nie jedzenie mięsa • Wymiar – możliwy do wyszczególnienia aspekt pojęcia – np. wegetarianizm może mieć wymiar np..behawioralny, ideologiczny,wspólnotowy itp.
Wskaźniki/wymiary/zmienne • Wskaźnik – cecha przedmiotu lub zjawiska wskazująca na obecność innej jego cechy (np. posiadanie pewnych dóbr materialnych jest wskaźnikiem dobrobytu, szacunek innych ludzi może być wskaźnikiem wysokiego statusu społ.) • Wymiary danego zjawiska to dające się wyodrębnić aspekty tego zjawiska (np. religijność może mieć wymiar ideologiczny, behawioralny, moralny, wspólnotowy itp.) • Zmienne to zjawiska ulegające przeobrażeniom pod wpływem działania różnych czynników, lub wpływające na te przeobrażenia (z. niezależne – powodujące zmiany, np. wiek, wykształcenie, pochodzenie, religijność, z. zależne – ulegające widocznym zmianom pod wpływem innych czynników, np. religijność, wykształcenie, jakość życia itp.)
3. Wybór metody i techniki badawczej • • • •
Przedmiot badań (problem) Grupa badana (zasięg) Wad i zalet poszczególnych technik Zasobów badacza
4. Dobór próby, populacji badanej (jednostki analizy) • Kogo badamy?
• Jednostki indywidualne (typy lub klasy jednostek) Np.. Studenci, kolejarze, uczniowie szkół średnich, nauczyciele, uczestnicy ruchów oazowych, homoseksualiści itp. • Grupy społeczne np. rodziny, małżeństwa, grupy koleżeńskie, ruchy oazowe – jedna jednostka analizy = grupa (jedna rodzina, jedno stowarzyszenie) • Organizacje np. przedsiębiorstwa, parafie, szkoły wyższe, supermarkety • Wytwory społeczne, kulturowe
5. Operacjonalizacja • Zaprojektowanie narzędzi badawczych (np. brzmienia i układu pytań w ankiecie, zaplanowanie wywiadu, obserwacji) • Zależne od dobranych w konceptualizacji wskaźników i wymiarów, grupy badanej • Jak badać?
6. Zbieranie danych • Celowe, zaplanowane, systematyczne pozyskiwanie materiału empirycznego przy pomocy określonej techniki zbierania danych np. obserwacji, wywiadu biograficznego, ankiety itp. Do zbierania danych poza narzędziami wytworzonymi przez badacza, jak ankieta można wykorzystać również urządzenia np. dyktafon, aparat fotograficzny, kamera, czy tzw. Materiały zastane: dokumenty, prasa i inne.
7. Przetwarzanie danych • Weryfikacja materiału • Selekcja • Kodowanie – klasyfikowanie lub kategoryzowanie pojedynczych fragmentów danych, połączone z jakimś systemem ich odszukiwania • Klasyfikowanie – podział logiczny materiału (adekwatny, rozłączny) • Kategoryzowanie • Tworzenie kategorii kodowych • Tworzenie mapy pojęciowej
8. Analiza i wyciąganie wniosków • Jakościowa (ze względu na cechy, wskazujące na to czym dana rzecz, zjawisko jest) • Ilościowa – dotycząca rozmiarów zjawiska
9. Zastosowanie wyników, sprawozdanie, ewaluacja • Określenie przedmiotu i celu badań • Charakterystyka procesu badawczego, technik • Prezentacja wyników • Wnioski ogólne wynikające z badań • Sugestie dalszych/kontynuacji badań na dany temat • Możliwości praktycznego wykorzystania wyników
Typy metod - techniki
jakościowe • Wywiad (swobodny, narracyjny) • Obserwacja • Eksperyment • Analiza treści
ilościowe - w. skategoryzowany (ankieta,kwestionariusz)
- analiza treści
Metody - wielkość populacji badanej • Jakościowe – Mała – reprezentatywna dla konkretnej grupy badanej/środowiska
• Ilościowe – Duża – reprezentatywna dla większej populacji np.. Grupy narodowej, wiekowej itp.
Metody badań – stopień anonimowości badacza i możliwość wpływu badacza na wyniki
• Jakościowe – Anonimowość badanego ograniczona – Wpływ badacza niewykluczony
• Ilościowe – Anonimowość – wysoka – Wpływ ograniczony
Wady socjologicznych metod badawczych • Jakościowych – Czasochłonność – Ograniczona grupa badana – Niebezpieczeństwo utraty dystansu
• Ilościowych – Wysoki stopień standaryzacji – Sztuczność sytuacji badawczej – Niska elastyczność – „Powierzchowność”
Metody badań socjologicznych - zalety • Jakościowe – Wysoka trafność – Elastyczność – Możliwość wnikliwego badania problemu
• Ilościowe – Wysoka rzetelność – Duże populacje badane – Szeroki i łatwy do porównania materiał
Techniki badań - obserwacja • Obserwacja jako metoda badawcza powinna cechować się: – Premedytacją – Planowością – Celowością – Aktywnością – Systematycznością
Rodzaje obserwacji • • • • • •
Uczestnicząca (bezpośrednia) Nie uczestnicząca (pośrednia) Kontrolowana Niekontrolowana Jawna Ukryta
Techniki badań - wywiad • Wywiad – rozmowa kierowana, prowadzona przez co najmniej dwie osoby (więcej w tzw. W. Panelowym), poprzez którą badający chce od respondenta uzyskać dane określone celem badań
Rodzaje wywiadu • • • • • • • • •
Ustne Pisemne Skategoryzowane Nieskategoryzowane Jawne ukryte Indywidualne Zbiorowe Panelowe Biograficzy
Techniki badań – kwestionariusz/ ankieta • Szczególną uwagę należy zwrócić na treść i charakter pytań ! • Rodzaje pytań • Otwarte • Zamknięte • Półotwarte • Filtrujące