Elektronika Praktyczna 2000-11

w w w. e p . c o m . p l ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA •

15 zł 50 gr ●

listopad ● Miêdzynarodowy magazyn elektroników konstruktorów

11/2000

11/2000 • listopad

Nasze miejsce w úwiecie

Okładka Rejestrator telefoniczny jest urządzeniem ciągle niezwykle przydatnym w gospodarstwie domo− wym. Jedno z jego możliwych rozwiązań konstruk− cyjnych przedstawiamy na str. 10.

Szczegó³y na str str.. 116

Mia³em przyjemnoúÊ uczestniczyÊ w†spotkaniu europejskich dziennikarzy z†prasy elektronicznej, ktÛre zorganizowa³a na pocz¹tku paüdziernika firma Philips. Spotkanie pod has³em ìpreElectronica 2000î poúwiÍcono prezentacji najnowszych produktÛw i†technologii tej firmy, ze szczegÛlnym uwzglÍdnieniem multimediÛw, telekomunikacji i†aplikowanych coraz powszechniej w†sprzÍcie elektronicznym nowoczesnych uk³adÛw ASIC. Zamiarem organizatorÛw by³o przygotowanie zaproszonych goúci do planowanej na monachijskie targi Electronica 2000 demonstracji potÍgi wspÛ³czesnej elektroniki, ktÛra zagarnia coraz to nowsze dziedziny naszego øycia. Prezentacje przygotowane przez specjalistÛw z†firmy Philips by³y z†jednej strony niezwykle buduj¹ce - wszak elektronika rozwija siÍ bez umiaru, w†zwi¹zku z†czym angaøowanie siÍ w†ni¹ ma ogromne perspektywy i†daje szansÍ na wymagaj¹ca, lecz bardzo interesuj¹c¹ pracÍ. Z†drugiej strony nasze lokalne perspektywy nie s¹ aø tak oczywiste i†zachÍcaj¹ce, poniewaø w†Polsce praktycznie nikt (myúlÍ tu o†sferach rz¹dz¹cych) elektronik¹ siÍ na powaønie nie zajmuje. Pocieszeniem moøe byÊ fakt wystÍpowania wúrÛd kadry technicznej Philipsa bardzo wielu inøynierÛw i†naukowcÛw z†polsko brzmi¹cymi nazwiskami... Ja jednak nadal wierzÍ, øe wiele moøna zrobiÊ takøe w†naszym kraju, w†zwi¹zku z†czym proponujÍ skupiÊ uwagÍ na bieø¹cym numerze EP. OprÛcz wyczekanego wzmacniacza z†tranzystorami HEXFET, ktÛrego konstrukcja jest kwintesencj¹ prostoty i†elektronicznej klasyki, przygotowaliúmy dla Was programowany telefoniczny rejestrator rozmÛw, zdalnie sterowan¹ samochodow¹ centralkÍ alarmow¹, sterownik nadajnika do krÛtkofalarskich zawodÛw ì³owy na lisaî, radiowy konwerter na pasmo 2†metry, automatyczn¹ nawijarkÍ cewek, silikofon z†interfejsem I 2C, úwi¹teczny (wkrÛtce znowu åwiÍta!) sterownik lampek... Powia³o optymizmem? Dotychczas wymieni³em tylko projekty, takøe w†pozosta³ych grupach tematycznych mamy SAME nowoúci! Prezentujemy dwa, nowe na naszym rynku, programatory uniwersalne, najnowszy autoruter firmy Pads, najnowsz¹ wersjÍ CircuitMakera 2000, najnowszy scalony interfejs internetowy dla mikrokontrolerÛw... Tym razem nie bÍdÍ wymienia³ wszystkich artyku³Ûw, mam za to nadziejÍ, øe po optymistyczno-pesymistycznym wstÍpie znajdziecie w†listopadowym wydaniu EP wiele optymistyczno-zachÍcaj¹cych pomys³Ûw, takøe na przysz³oúÊ!

Redaktor Naczelny

Copyright AVT−Korporacja Sp. z o.o., Warszawa, ul. Burleska 9. Projekty publikowane w Elektronice Praktycznej mogą być wykorzystywane wyłącznie do własnych potrzeb. Korzystanie z tych projektów do innych celów, zwłaszcza do działalności zarobkowej, wymaga zgody redakcji Elektroniki Praktycznej. Tylko projekty objęte programem "Produkcji Rozproszonej" są z założenia zwolnione z tego ograniczenia. Przedruk całości lub fragmentów publikacji zamieszczanych w Elektronice Praktycznej jest dozwolony wyłącznie po uzyskaniu zgody redakcji.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń zamieszczanych w Elektronice Praktycznej.

Miesięcznik Elektronika Praktyczna (12 numerów w roku) jest wydawany przez “AVT−Korporacja sp. z o. o.” we współpracy z wieloma redakcjami zagranicznymi. Adres redakcji: 01−939 Warszawa, ul. Burleska 9, tel./fax: (0−22) 864−64−81 e−mail: [email protected] http://www.ep.com.pl ADRES DO KORESPONDENCJI: 00−967 WARSZAWA 86 SKR. POCZT. 134 Zdjęcia: Artur Rogalski Naświetlanie: JAVELIN

Elektronika Praktyczna 11/2000

Wydawnictwo AVT Korporacja Sp. z o.o. należy do Izby Wydawców Prasy

Dyrektor Wydawnictwa: Wiesław Marciniak Redaktor Naczelny: Piotr Zbysiński Redaktor Techniczny: Anna Kubacka Sekretarz Redakcji: Małgorzata Sergiej, tel. (0−22) 864−64−87, fax: (0−22) 864−58−49 Stali Współpracownicy: Andrzej Gawryluk, Krzysztof Górski, Tomasz Gumny, Tomasz Jabłoński, Robert Magdziak, Krzysztof Pochwalski, Zbigniew Raabe, Sławomir Surowiński, Jerzy Szczesiul, Ryszard Szymaniak Uwaga! Z osobami, których nazwiska zaznaczono pochyłą czcionką można się kontaktować via e−mail, pod adresami: [email protected] Dział Reklamy: Ewa Kopeć tel. (0−22) 864−64−87, 0−501−497−404, fax: (0−22) 864−58−49, e−mail: [email protected] Prenumerata: Herman Grosbart tel. (0−22) 834−74−75, e−mail: [email protected]

5

Wzmacniacz audio z tranzystorami HEXFET Konstrukcja wyczekana przez naszych Czytelników, przede wszystkim miłośni− ków klasycznych rozwiązań audiofils− kich. Str. 31.

▲

▲ Samochodowa centrala alarmowa Na str. 23 przedstawiamy konstrukcję mikroprocesorowego systemu alarmowe− go ze zdalnym sterowaniem.

Moduły SIMpact

▲

Nowości z oferty firmy Simex przedstawiamy na str. 147.

▲

CircuitMaker 2000

O najnowszej wersji bardzo lubianego w naszym kraju pakietu CAD piszemy na str. 47.

▲

▲ Automatyczna nawijarka cewek Niezwykle proste urządzenie, o nie− zwykle dużych możliwościach... Str. 39.

Projekty Czytelników W tym miesiącu przed− stawiamy jeden z naj− bardziej zaawansowa− nych projektów, jaki pojawił się dotychczas w ”Projektach Czytelników”. Str. 95.

▲ Czujniki poziomu i czujniki specjalne... ...czyli technicznie dla nas “najsmaczniejsze” elementy z oferty Omrona. Str. 144.

...pomoże Wam dołączyć dowolny mikrokontroler do Internetu. Str. 49.

▲

Emulator “małych” Philipsów O interesującym narzędziu dla najmniej− szych mikrokontrolerów firmy Philips piszemy na str. 55.

▲

▲

iChip Designer’s Kit...

Sterownik nadajnika ▲ do “łowów na lisa”... ...z możliwością generowania sek− wencji znaków MOx opracowaliśmy z myślą o miłośnikach zawodów krótkofalarskich. Str. 17.

GALEP III... ...programator zwany “maluchem”, lecz możliwościach godnych znacznie silniejszych konkurentów. Str. 70.

▲

51&AVRProg...

...czyli kolejny programator z oferty firmy Elnec. Str. 59.

6

Elektronika Praktyczna 11/2000

Nr 11 (95) listopad 2000

Projekty

▲ Sprytne maleństwo Na str. 135 przedstawiamy nowość na naszym rynku: sterow− nik PLC zintegrowany z panelem operatorskim izraelskiej firmy Unitronics.

Rejestrator telefoniczny, część 1 ............................................ Sterownik nadajnika do “łowów na lisa” .............................. Samochodowa centrala alarmowa ..................................... Wzmacniacz audio z tranzystorami HEXFET .......................... Konwerter 2−metrowego pasma amatorskiego na pasmo 10−metrowe ............................................................ Automatyczna nawijarka cewek ........................................... Oscyloskop cyfrowy, część 3 ..................................................

10 17 23 31 35 39 43

Miniprojekty Świąteczne lampiony ............................................................... 75 Silikofon sterowany magistralą I2C ......................................... 76

Automatyka Sprytne maleństwo − sterownik PLC zintegrowany z panelem operatorskim ....................................................... 135 Czujniki poziomu i czujniki specjalne ................................... 144 Moduły SIMpact ..................................................................... 147

Sprzęt

BlazeRouter... ▲ ...czyli nowy autorouter firmy Pads. Str. 62.

iChip Designer's Kit ................................................................... 49 Programator do układów CyClocks ...................................... 52 Emulator “małych” Philipsów .................................................. 55 51&AVRprog − programator dla zdecydowanych .............. 59 RISC z Flashem − zestaw ewaluacyjny EVB2144F firmy Hitachi .............................................................................. 67 GALEP III ..................................................................................... 70

Programy CircuitMaker 2000 ..................................................................... 47 BlazeRouter − nowy autorouter firmy PADS ........................... 62

Podzespoły

RISC z Flashem ▲ Procesory firmy Hitachi powoli zdobywają nasz rynek, a to m.in. dzięki doskonałym narzędziom przygotowanym przez produ− centa. Jedno z nich przedsta− wiamy na str. 67.

Elektronika w (nie)bezpieczeństwie, część 2 ....................... Nowe podzespoły .................................................................... Radio na PLLaży − scalone syntezery częstotliwości ........... Układy scalone eliminujące drgania styków klawiatury .....

73 83 89 93

Projekty Czytelników Uniwersalny terminal szeregowy z klawiaturą, część 1 ....... 95

Programator do układów CyClocks

Trendy

W artykule zamieszczonym na str. 52 prezentujemy narzędzie niezbędne do progra− mowania dzielników częstotliwoś− ci CyClocks.

Info Świat ......................................................................... 99

PreElectronica 2000 − nowości firmy Philips .......................... 64

Info Kraj .......................................................................... 101 Kramik+Rynek .............................................................. 109

▲

Listy ................................................................................. 119 Ekspresowy Informator Elektroniczny ..................... 123 Wykaz reklamodawców ............................................ 134 Wyniki konkursów .......................................................... 77

Elektronika Praktyczna 11/2000

7

Rejestrator P R O J telefoniczny E K T Y

Rejestrator telefoniczny, część 1 kit AVT−897

Rozmowy telefoniczne w†Polsce nie naleø¹ do tanich. NajczÍúciej nie zdajemy sobie sprawy z†tego, jak d³ugo rozmawiamy. Aby unikn¹Ê przykrych rozczarowaÒ podczas p³acenia rachunkÛw telefonicznych, prezentowany rejestrator wyúwietla czas trwania po³¹czenia i†jego koszt. Dane dotycz¹ce po³¹czenia s¹ zapisywane w†pamiÍci EEPROM, dziÍki temu moøemy wydrukowaÊ miesiÍczny raport o†wszystkich po³¹czeniach.

W pamiÍci rejestratora zapisywane s¹: data, godzina, wybrany numer, miejscowoúÊ, taryfa, czas trwania po³¹czenia, liczba zaliczonych impulsÛw i†koszt po³¹czenia. Na koÒcu wydruku podsumowany jest stan licznika i†koszt wszystkich po³¹czeÒ. Rejestrator moøe wspÛ³pracowaÊ z†drukark¹ lub komputerem. Komputer moøe byÊ dowolnego typu, poniewaø wszystko obs³ugujemy z†programu terminala. Rejestrator moøe odbieraÊ impulsy taryfikacyjne (teletaksa) 16kHz. Przy ich braku zaliczanie moøe byÊ przeprowadzone na podstawie tablicy prefiksÛw i†tabeli taryf. Rejestrator odbiera impulsy wybierania impulsowego lub DTMF. Tyle wstÍpu, przejdümy do konkretÛw.

Opis uk³adu Urz¹dzenie nie jest zbyt skomplikowane, jego schemat jest widoczny na rys. 1. Opis rozpoczniemy od zasilacza. NapiÍcie z†zasilacza przez diodÍ D1 zasila stabilizator US1. Jednoczeúnie przez D2 do³adowywany jest akumulator. Przy braku napiÍcia z†zasilacza (brak napiÍcia sieci 220V) US1 jest zasilany

10

z†akumulatora za poúrednictwem D3. W†celu zapewnieniu ma³ego spadku napiÍcia zastosowano diodÍ Schottky'ego. DziÍki diodom akumulator nie jest roz³adowywany przez zasilacz. NapiÍcie +5V z†US1 zasila pozosta³¹ czÍúÊ uk³adu. ìSercemî rejestratora jest procesor US2. Niewiele moøna o†nim napisaÊ, poniewaø uk³ad pracuje w†typowym uk³adzie aplikacyjnym z†wewnÍtrzn¹ pamiÍci¹ programu. OpiszÍ wiÍc uk³ady peryferyjne do³¹czone do niego. Linia telefoniczna jest pod³¹czona do zaciskÛw CON1. Elektronika rejestratora jest zabezpieczona warystorami i†transilem. Aby elementy zabezpieczaj¹ce spe³nia³y sw¹ funkcjÍ, musi byÊ pod³¹czone uziemienie. Prze³¹cznik umoøliwia w†czasie programowania do³¹czenie do telefonu zasilania 12V. Po podniesieniu s³uchawki telefonu pod³¹czonego do zaciskÛw CON2 na diodach D5..D8 powstaje spadek napiÍcia wystarczaj¹cy do w³¹czenia diod transoptorÛw OP1, OP2. Rezystor R6 ogranicza pr¹d diod. Zaleønie od polaryzacji úwieci jedna z†diod transoptora, co powoduje pojawienie siÍ stanu niskiego na

Elektronika Praktyczna 11/2000

Rejestrator telefoniczny

Rys. 1. Schemat elektryczny rejestratora.

Elektronika Praktyczna 11/2000

11

Rejestrator telefoniczny

Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na płytce drukowanej.

jednym z†wyprowadzeÒ mikrokontrolera (wyprowadzenie 1 lub 2). DziÍki dwÛm transoptorom moøemy stwierdziÊ podniesienie s³uchawki i†polaryzacjÍ napiÍcia. Zmiana polaryzacji jest wykorzystywana w†centralach bez impulsÛw o czÍstotliwoúci powtarzania 16kHz do okreúlenia momentu rozpoczÍcia rozmowy. System ten by³ wykorzystywany w†aparatach wrzutowych AW6 do inkasowania øetonu (dawniej monety - kto to pamiÍta?). DziÍki odpowiedniej procedurze procesor nie jest czu³y na polaryzacjÍ sygna³u. Realizowana jest ona nastÍpuj¹co: - gdy stwierdzone bÍdzie úwiecienie diody w†transoptorze, uznaje siÍ to za podniesienie s³uchawki, jednoczeúnie zapamiÍtuje, ktÛry transoptor przewodzi; - dla krÛtkich przerw w†úwieceniu transoptora uznaje siÍ, øe s¹ to przerwy wywo³ane impulsowaniem tarczy numerowej; liczy siÍ czas i†zapamiÍtuje wybran¹ cyfrÍ; - d³uøsza przerwa oznacza od³oøenie s³uchawki; - zaúwiecenie diody drugiego transoptora przy zgaúniÍciu pierwszego oznacza rozpoczÍcie rozmowy. Øycie staje siÍ prostsze, gdy korzystamy z†impulsÛw taryfika-

12

cyjnych i†wybierania DTMF. Zaleøa³o mi jednak, aby rejestrator moøna by³o pod³¹czyÊ do kaødej centrali telefonicznej (nawet takiej, ktÛra nie zamienia biegunowoúci po rozpoczÍciu rozmowy i†nie wysy³a sygna³u DTMF, np. centrale typu AG-25, AG-50). Gdy centrala wysy³a sygna³y DTMF lub impulsy (16kHz), to za poúrednictwem R2..R5 trafiaj¹ one do uk³adÛw dekoduj¹cych je. Diody (a w³aúciwie mostek prostowniczy w†nietypowej roli) zwiera impulsy zak³Ûcaj¹ce do masy lub zasilania, zabezpieczaj¹c uk³ady dekoderÛw. Zastosowanie dwÛch szeregowych rezystorÛw (R2 i†R3 oraz R4 i†R5) na kaød¹ liniÍ by³o podyktowane maksymalnym napiÍciem przebicia rezystorÛw 0,125W. Przy szeregowym ich po³¹czeniu napiÍcie to jest dwukrotnie wiÍksze. Kondensatory C21 i†C22 oddzielaj¹ sk³adow¹ sta³¹ z†linii telekomunikacyjnej (24 lub 48V) od uk³adÛw elektronicznych rejestratora. Sygna³ z†linii za poúrednictwem kondensatorÛw C6, C7 trafia na wejúcie rÛønicowe dekodera DTMF US6 typu MT8870 pracuj¹cego w†typowym uk³adzie aplikacyjnym. Pojawienie siÍ waønego kodu DTMF wywo³uje sygna³ przerwania dla procesora, ktÛry odczytuje zdekodowan¹ cyfrÍ.

Sygna³ 16kHz za poúrednictwem C8, C9 trafia na rÛønicowe wejúcie dekodera impulsÛw taryfikuj¹cych 12/16kHz. Uk³ad ten pracuje w†typowej konfiguracji apCharakterystyka rejestratora: ✦ dekodowanie sygnałów wybierania: dekadowych (wybieranie impulsowe) i DTMF (wybieranie tonowe), ✦ taryfikacja na podstawie impulsów teletaksy (16kHz) lub na podstawie tablicy taryf i prefiksów, ✦ rejestrator jest niewrażliwy na polaryzację linii, ✦ zabezpieczenie przez przepięciami, ✦ galwaniczne oddzielenie od linii telefonicznej, ✦ automatyczna zmiana czasu z letniego na zimowy i odwrotnie, ✦ rozpoznawanie sygnału dzwonienia, rozmowy wychodzącej i przychodzącej, ✦ rejestracja daty/czasu rozpoczęcia rozmowy, wybranego numeru (14 cyfr), taryfy, czasu trwania połączenia, liczby zaliczonych impulsów i kosztu połączenia, ✦ pamięć rejestratora na: 511 rozmów, 105 prefiksów, 40 taryf, ✦ zasilanie awaryjne z akumulatora (pobór prądu 25..35 mA), akumulator 12V 250mA/h wystarczy na około 8h pracy, ✦ w czasie trwania połączenia na wyświetlaczu pojawiają się informacje o czasie trwania połączenia, liczbie zaliczonych impulsów, taryfie i słowny opis prefiksu, ✦ “wieczny kalendarz” − automatyczne ustawianie dnia tygodnia na podstawie daty, ✦ współpraca z każdym komputerem i drukarką wyposażoną w port RS232C (łącze Centronics po zastosowaniu dodatkowego konwertera), ✦ polskie znaki w standardzie: AmigaPL, Mazowia, Windows, bez polskich znaków (“ą” jest zastępowane przez “a”, itd.).

Elektronika Praktyczna 11/2000

Rejestrator telefoniczny WYKAZ ELEMENTÓW

Rys. 3. Układ pomocny w testowaniu rejestratora.

likacyjnej. Wykorzystano jednak zewnÍtrzny sygna³ zegarowy generowany przez US6. Pojawienie siÍ sygna³u 16kHz o†odpowiednim czasie i†poziomie wywo³uje rÛwnieø przerwanie dla procesora. Procesor nie jest wyposaøony w†wewnÍtrzny zegar czasu rzeczywistego, wiÍc rejestrator zosta³ wyposaøony w†zewnÍtrzny uk³ad zegara stosowany w†sprzÍcie RTV. Zegar (i zewnÍtrzna pamiÍÊ EEPROM) jest sterowany z†magistrali I2C. Zegar nie zawiera licznika lat i†dni tygodnia, dlatego zrealizowano te funkcje programowo. DziÍki wyposaøeniu programu w†îwieczny kalendarzî nie musimy wprowadzaÊ dnia tygodnia. Ponadto, program sam zmienia czas z†letniego na zimowy i†odwrotnie. Procedura zmiany czasu nie naleøy do skomplikowanych. Zmiana z†czasu zimowego na letni nastÍpuje w†ostatni¹ niedzielÍ marca (zmieniona jest godzina z†2†na 3). Zmiana czasu z†letniego na zimowy jest bardziej skomplikowana. Gdybyúmy w†ostatni¹ niedzielÍ paüdziernika zmienili godzinÍ z†3 na 2, to po godzinie procedura zosta³aby powtÛrzona.

UWAGA! Przyłączanie jakichkolwiek urządzeń do sieci telekomunikacyjnej wymaga świadectwa homologacji!

Elektronika Praktyczna 11/2000

W†efekcie zegar liczy³by czas od 2:00 do 2:59 i†tak w†kÛ³ko. Wprowadzono wiÍc dodatkowy znacznik, dziÍki ktÛremu zmiana czasu moøe nast¹piÊ tylko raz. Jak juø zdradzi³em tyle, to powiem, jak wykryÊ ostatni¹ niedzielÍ miesi¹ca. Wystarczy sprawdziÊ, czy jest 25..31 dzieÒ miesi¹ca i†siÛdmy dzieÒ tygodnia. Jeúli tak, to oznacza, øe jest to ostatnia niedziela w†miesi¹cu (dla miesiÍcy 31-dniowych). Procedury ìwiecznego kalendarzaî nie bÍdÍ opisywa³, poniewaø w†kodzie ürÛd³owym zajmuje ìtylkoî 280 linii. Zegar wyposaøono w†podtrzymanie zasilania, ktÛre moøe zapewniÊ akumulator lub kondensator o†duøej pojemnoúci (s¹ to specjalne kondensatory o†pojemnoúci 0,4..2F i†napiÍciu pracy 5,5V). Rezystor R23 do³adowuje akumulator lub kondensator. Na wyprowadzeniach 11, 9†i†10 uk³adu zegara US4 otrzymuje siÍ odpowiednio sygna³y 128Hz, impuls co minutÍ i†sygna³ 1Hz. Sygna³y te moøna wykorzystaÊ do kalibracji oscylatora, ktÛr¹ przeprowadzamy za poúrednictwem trymera TR1. ZewnÍtrzna pamiÍÊ EEPROM umoøliwia zapamiÍtanie danych o†rozmowach. Pozosta³e porty procesora steruj¹ wyúwietlaczem LCD 1*16 znakÛw. Potencjometrem P1 reguluje siÍ kontrast wyúwietlacza. Linie TxD i†RxD procesora steruj¹ uk³adem konwertera TTL/RS232

Rezystory P1: 10kΩ R1: patrz opis R2..R5: 33kΩ R6: 10Ω R7..R9, R12..R15: 100kΩ R10: 62kΩ R11: 36kΩ R16: 3,3kΩ R17, R18: 47kΩ R19: 330kΩ R20, R21: 50Ω R22: 10kΩ R24: 8*4,7kΩ Kondensatory C1, C4: 100µF/16V C2, C3, C5, C10, C11, C13, C24, C28, C29: 100nF C6, C7, C8, C9: 10nF C12: 1µF C14, C15: 27pF C16..C19: 10µF/16V C20, C23, C25..C27: 10µF/10V C21, C22: 100nF/250V Tr1: trymer 8..30pF Półprzewodniki D1, D2, D5..D8: 1N4007 D3: 1N5189 D4.1..D4.4: Mostek prostowniczy 1A/200V OP1, OP2: CNY17 US1: LM7805 US2: AT89S8252 US3: MAX232 US4: PCF8573 US5: 26C64 US6: MT8870 US7: FX631 US8: DS1231 WR1, WR2, WR3: warystory 100V TR1: transil 250V Różne CON1: ARK3 CON2, CON5: ARK2 CON3: DB9M CON4: IDC16MLP CON6: GOLDPIN 1*2 CON7: GOLDPIN 1*5 CON8: GOLDPIn 2*3 Q1: 12MHz Q2: 3,579545MHz Q3: 32,768kHz Q4: 3,579545MHz BAT1: bateria 1,2...3,6V/25mAh lub kondensator 1F/5,5V BAT2: bateria 12V/250mAh UWAGA! Na schemacie nie pokazano kondensatorów odsprzęgających

13

Rejestrator telefoniczny typu MAX232 (ICL232). £¹cze RS232 jest wykorzystane do pod³¹czenia komputera lub drukarki.

Montaø i†uruchomienie Montaø rejestratora przeprowadzamy standardowo na p³ytce drukowanej, ktÛrej schemat montaøowy jest widoczny na rys. 2. Zaczynamy od zwÛr i elementÛw najmniejszych aø do najwiÍkszych. Pod uk³ady scalone stosujemy podstawki (LM7805 nie traktujÍ jako uk³adu scalonego). Stabilizator US1 nie wymaga radiatora. Nie pod³¹czamy akumulatora do CON6. Przed umieszczeniem uk³adÛw w†podstawkach sprawdzamy napiÍcie wyjúciowe stabilizatora US1, ktÛre powinno wynosiÊ +5V ±10%. Gdy wszystko jest w†porz¹dku, pod³¹czmy akumulator do CON6 zwracaj¹c uwagÍ na jego polaryzacjÍ. Rezystor R1 powinien byÊ dobrany zaleønie od pojemnoúci akumulatora. W†nastÍpnej kolejnoúci montujemy akumulator do uk³adu zegara. Pr¹d ³adowania wynosi oko³o 1mA. Teraz moøna umieúciÊ uk³ady w†podstawkach i†uruchomiÊ rejestrator. Potencjometrem P1 regulujemy kontrast wyúwietlacza. Urz¹dzenie jest gotowe do uøytku. Konfiguracja zapisana w†EEPROM procesora ustawia nastÍpuj¹cy tryb pracy: - sposÛb zaliczania: po zmianie biegunowoúci, - standard znakÛw: bez polskich znakÛw - tablica prefiksÛw: dla kraju (taryfa 05) i†zagranicy oraz audiotele i†telefonÛw komÛrkowych. Uøytkownik musi zmieniÊ prefiksy dla taryf 04. Taryfy 04 obejmuj¹ s¹siednie pobliskie (by³e) wojewÛdztwa (tzw. strefa do 100km). Ze wzglÍdu na niewielk¹ (105) liczbÍ moøliwych do zaprogramowania prefiksÛw niemoøliwe by³o zaprogramowanie wszystkich prefiksÛw zagranicznych. Umieszczono te najpopularniejsze. Uøytkownik moøe to oczywiúcie zmieniÊ. Jak to zrobiÊ, bÍdzie moøna przeczytaÊ w†drugiej czÍúci artyku³u.

14

Testowanie urz¹dzenia Przed do³¹czeniem urz¹dzenia do sieci telefonicznej moøemy je przetestowaÊ. Odnajdziemy wtedy wszystkie usterki. Zak³adam standardow¹ konfiguracjÍ: kryterium rozmowy po zamianie biegunowoúci. Do testowania pomocny bÍdzie uk³ad z†rys. 3. Testowanie uk³adu pomiaru pr¹du Do z³¹cza CON2 pod³¹czamy zamiast rezystora telefon (tryb wybierania impulsowy). Po podniesieniu s³uchawki jeden z†transoptorÛw bÍdzie przewodzi³ (stan L na wyprowadzeniu 1†lub 2†procesora), a na wyúwietlaczu pojawi siÍ napis ìNr :î. Wybieramy kilka cyfr, ktÛre powinny pojawiÊ siÍ na wyúwietlaczu. Wybieraniu towarzyszy impulsowanie diody transoptora, co moøna sprawdziÊ na wyprowadzeniu 1 lub 2 procesora. Zmiana po³oøenia prze³¹cznika PP spowoduje przewodzenie drugiego transoptora, a†na wyúwietlaczu pojawi siÍ czas rozmowy, licznik impulsÛw itd. Po od³oøeniu s³uchawki pojawi siÍ napis ìKoniecî. Prze³¹czamy telefon w†tryb wybierania tonowego i†powtarzamy test. Wybieraniu cyfr towarzyszy pojawianie siÍ impulsÛw dodatnich na wyprowadzeniu 13 procesora - ich brak úwiadczy o†niesprawnoúci dekodera DTMF. Testowanie uk³adu dekodera impulsÛw taryfikacyjnych Uk³ad testuj¹cy jak na rysunku 3, prze³¹cznik P16 zwarty. Generator ustawiamy na 16kHz. CzÍstotliwoúÊ musi byÊ ustawiona doúÊ dok³adnie. W†urz¹dzeniu modelowym odstrojenie o†±500Hz powodowa³o brak reakcji uk³adu. Norma gwarantuje sygna³ teletaksy 16kHz ± 160Hz. Odbiornik nie moøe dekodowaÊ sygna³Ûw o czÍstotliwoúci mniejszej niø 15kHz i†wiÍkszej niø 17kHz. Jak widaÊ, uk³ad FX631 spe³nia wymagania stawiane przez normy. Poziom sygna³u 16kHz ustawiamy na 70mV (mierzymy go na z³¹czu

CON1). Najlepszy do tego celu bÍdzie oscyloskop, a ostatecznie miernik uniwersalny z†True RMS. Pojawienie siÍ sygna³u 16kHz powinno powodowaÊ pojawianie siÍ impulsÛw ujemnych na wyprowadzeniu 12 procesora. Do z³¹cza CON2 pod³¹czamy telefon, a prze³¹cznik P16 rozwieramy. W†konfiguracji ustawiamy kryterium rozmowy: impulsy 16kHz (w trybie programowania wybraÊ cyfry 9301). Podnosimy s³uchawkÍ i†wybieramy kilka cyfr. KrÛtkotrwa³e zwarcie P16 powinno spowodowaÊ wyúwietlenie czasu trwania rozmowy, licznika, itd. Kaøde kolejne naciúniÍcie powinno powodowaÊ zwiÍkszenie stanu licznika. Testowanie uk³adu rozpoznaj¹cego sygna³ dzwonienia Rejestrator nie jest wyposaøony w†odpowiedni uk³ad elektroniczny. Funkcja dekodowania dzwonienia jest realizowana programowo. Uk³ad testuj¹cy naleøy wykonaÊ zgodnie z†rys. 3. Do CON2 pod³¹czamy telefon. NaciúniÍcie przycisku PD powinno spowodowaÊ pojawienie siÍ napisu ìDzwonekî. Jeúli teraz nic nie bÍdziemy robili, napis zniknie po 5s. Jeúli jednak w†tym czasie podniesiemy s³uchawkÍ, pojawi siÍ napis ìRozmowaî, oznaczaj¹cy rozmowÍ przychodz¹c¹. UWAGA! Aby rejestrator rozpozna³ sygna³ dzwonienia, musi pop³yn¹Ê pr¹d. Zdarzaj¹ siÍ telefony z†bardzo ma³¹ pojemnoúci¹ szeregow¹ w³¹czon¹ w†uk³ad sygnalizacji dzwonienia. Rejestrator moøe wtedy nie rozpoznaÊ sygna³u dzwonienia. W†takiej sytuacji wskazane jest w³¹czenie rÛwnolegle do CON2 kondensatora 220nF/250V. Jeúli rejestrator przeszed³ wszystkie testy pomyúlnie, to moøemy w³¹czyÊ go pomiÍdzy liniÍ telefoniczn¹ a†telefon. S³awomir Skrzyñski, AVT Wzory p³ytek drukowanych w formacie PDF s¹ dostÍpne w Internecie pod adresem: http://www.ep.com.pl/pcb.html oraz na p³ycie CDEP11/2000 w katalogu PCB.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Sterownik nadajnika P Rdo O “łowów J E na K lisa” T Y

Sterownik nadajnika do “łowów na lisa” kit AVT−892

Sterownik powsta³ na proúbÍ osÛb zajmuj¹cych siÍ Amatorsk¹ Radiolokacj¹ Sportow¹ ARS. Radiolokacja amatorska polega na lokalizowaniu po³oøenia i†odszukaniu ukrytych w†terenie nadajnikÛw ma³ej mocy za pomoc¹ odbiornikÛw z†antenami kierunkowymi.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Amatorska radiolokacja sportowa prowadzona jest w†paúmie 80 metrÛw (3,5MHz), z zastosowaniem anten ramowych, ferrytowych oraz w†pasmie 2†metrÛw (144MHz) z†zastosowaniem kilkuelementowych anten kierunkowych Yagi. Do zlokalizowania ukrytego nadajnika niezbÍdne jest dokonanie namiarÛw z†dwÛch rÛønych miejsc (rys. 1). W†kaødym z†nich trzeba okreúliÊ kierunek, tj. azymut, z†ktÛrego przychodz¹ sygna³y i†w†porÛwnaniu z†kompasem nanieúÊ na mapÍ. Wykreúlone na mapie linie biegn¹ce z†obu punktÛw namiarÛw przetn¹ siÍ w†miejscu, w†ktÛrym znajduje siÍ nadajnik - poszukiwana radiostacja. Uprawianie radiolokacji sportowej ³¹czy w†sobie umiejÍtnoúci krÛtkofalarskie, sprawnoúÊ fizyczn¹ i†umiejÍtnoúci orientacji w†terenie. Do organizowania zawodÛw na lisa trzeba szeúÊ nadajnikÛw (lisÛw), ktÛre emituj¹ úciúle okreúlone sygna³y. Nadajniki te naleøy rozmieszczaÊ w†odleg³oúciach nie mniejszych niø 750m jeden od drugiego. Wszystkie nadajniki powinny byÊ s³yszalne w†miejscu startu. Kaøda stacja nadawcza nadaje inny sygna³ rozpoznawczy alfabetem Morse'a w†piÍciu minu-

towych odstÍpach MOE, MOI, MOS, MOH, MO5. Praca nadajnikÛw musi byÊ tak ustawiona, aby radiostacje pracowa³y przez minutÍ (jedna po drugiej), wed³ug poniøszego harmonogramu: - pierwsza minuta: nadajnik 1. znak MOE, - druga minuta: nadajnik 2.†znak MOI, - trzecia minuta: nadajnik 3.†znak MOS, - czwarta minuta: nadajnik 4.†znak MOH, - pi¹ta minuta: nadajnik 5.†znak MO5. Jak zapewne zauwaøyliúcie, znaki nadawane przez poszczegÛlne nadajniki sk³adaj¹ siÍ z†trzech liter. Dwie pierwsze litery s¹ we wszystkich znakach takie same. Znaki rÛøni¹ siÍ wiÍc tylko ostatni¹ liter¹. Dwie pierwsze litery s¹ znakami alfabetu Morse'a sk³adaj¹cymi siÍ z†samych kresek, a†ostatnia litera sk³ada siÍ tylko z†samych kropek i†jest wyznacznikiem numeru nadajnika ìlisaî. Tak na przyk³ad, litera S†w†alfabecie Morse'a to trzy kropki, co odpowiada nadajnikowi 3. Nadajniki w†paúmie 3,5MHz powinny pracowaÊ z†emisj¹ A1, telegrafi¹ niemodulowan¹, natomiast w†paúmie 144MHz stosuje siÍ emisjÍ A2, telegrafiÍ modulowan¹. Ste-

17

Sterownik nadajnika do “łowów na lisa”

Rys. 1. Zasada namierzania nadajników w ”łowach na lisa”.

rownik nadajnika powinien pracowaÊ z†prÍdkoúci¹ 30..45 znakÛw na minutÍ. CzÍstotliwoúÊ pracy wszystkich nadajnikÛw powinna byÊ jednakowa, a†sta³oúÊ czÍstotliwoúci nie gorsza niø 0,05%. Moc wyjúciowa nadajnikÛw powinna wynosiÊ od 3W do 5W.

Opis uk³adu Uk³ad sk³ada siÍ z†nastÍpuj¹cych blokÛw, przedstawionych na rys. 2: - mikrokontrolera, - generatora pods³uchu, - uk³adu zabezpieczenia akumulatorÛw, - uk³adu rodzaju pracy nadajnika, - uk³adu synchronizacji startu. Blok mikrokontrolera steruje prac¹ ca³ego uk³adu zgodnie z†algorytmem realizowanym przez program. Generator pods³uchu, zrealizowany na 555, umoøliwia s³uchow¹ kontrolÍ generowanego przez mikrokontroler ci¹gu kresek i†kropek. Uk³ad zabezpieczenia ma za zadanie pomiar napiÍcia akumulatora zasilaj¹cego i†niedopuszczenie do jego ca³kowitego wy³adowania. Uk³ad rodzaju pracy nadajnika odpowiada za wybÛr rodzaju sygna³u nadawanego MOI; MOE; MOS; MOH; MO5. Uk³ad synchronizacji startu dokonuje inicjacji wszystkich nadajnikÛw tak, aby pracowa³y dok³adnie jeden po drugim. Prezentowany sterownik (rys. 3) generuje wszystkie sygna³y do

18

sterowania nadajnikiem w.cz. Po ustawieniu odpowiedniej konfiguracji zworek JP1..3, uk³ad moøe pracowaÊ jako jeden z†piÍciu ìlisÛwî. Konstrukcja sterownika oparta jest na mikrokontrolerze ST62T20. Zgodnie z†przeznaczeniem, praca urz¹dzenia odbywaÊ siÍ bÍdzie w†warunkach terenowych, w†zwi¹zku z†tym jego zasilanie jest realizowane z†akumulatora. Aby ochroniÊ akumulator przed nadmiernym wy³adowaniem, uk³ad sterownika dodatkowo posiada opcjÍ nadzoru napiÍcia zasilaj¹cego. Jak widaÊ w sterowniku wykorzystano 11 z†poúrÛd 12 wypro-

wadzeÒ portÛw mikrokontrolera. Wyprowadzenie PA0 i†PA1 skonfigurowane s¹ jako push-pull. Steruj¹ one prac¹ úwiec¹cej diody dwukolorowej D1 o†wspÛlnej katodzie. Kolejne dwa wyprowadzenia PA2 i†PA3 rÛwnieø s¹ skonfigurowane jako push-pull i†steruj¹ prac¹ tranzystorÛw: T1 - odpowiedzialnego za kluczowanie nadajnika i†T2 - blokuj¹cego zasilanie. Wyprowadzenia PB0 i†PB1 s¹ wejúciami, do ktÛrych do³¹czone s¹ przyciski P1 (START) oraz P2 (SYNCHRONIZACJA) z†zaciskiem synchronizacyjnym. Przez wyprowadzenie PB3 odbywa siÍ sterowanie prac¹ generatora pods³uchu. Uk³ad zabezpieczenia (R10, R11) do³¹czony jest do wyprowadzenia PB4 skonfigurowanego jako wejúcie przetwornika analogowo-cyfrowego. Wyprowadzenia PB5, PB6, PB7 s¹ skonfigurowane jako wejúcia pull-up, do ktÛrych do³¹czone s¹ zworki JP1..JP3 ustalaj¹ce rodzaj pracy nadajnika. Wykorzystanie mikrokontrolera pozwoli³o ograniczyÊ liczbÍ uøytych elementÛw do minimum oraz usprawni³o dzia³anie uk³adu. Po w³¹czeniu zasilania ca³ego systemu, mikrokontroler przechodzi standardowy proces zerowania. Przeprowadzony jest on za pomoc¹ specjalnie do tego przeznaczonego uk³adu typu DS1813. Zastosowanie tego uk³adu rozwi¹zuje

Rys. 2. Schemat blokowy sterownika.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Sterownik nadajnika do “łowów na lisa”

Rys. 3. Schemat elektryczny sterownika.

ewentualne problemy z†doborem pojemnoúci i†rezystancji, w†przypadku zastosowania uk³adu standardowego z³oøonego z†kondensatora i†rezystora. Po restarcie procesor jest w†stanie OCZEKIWANIA na zdarzenie START lub SYNCHRONIZACJA, inicjuj¹ce pracÍ programu. Zdarzenie START zaistnieje w†chwili podania niskiego poziomu napiÍcia na wejúcie PB0 przyciskiem P1. Bezpoúrednim skutkiem zdarzenia START jest przejúcie programu mikrokontrolera w†stan PRACA CI•G£A. Program zaczyna generowaÊ na wyjúciu PA2 ci¹g impulsÛw, ktÛre poprzez rezystor R5 podane s¹ na bazÍ tranzystora T1 steruj¹cego prac¹ nadajnika w.cz. Jednoczeúnie ten stan pracy sygnalizowany jest úwieceniem siÍ diody D1 (kolor zielony). Jeøeli uk³ad sterownika chcemy wykorzystaÊ do pracy grupowej razem z†innymi sterownikami, powinniúmy przeprowadziÊ ich synchronizacjÍ. Synchronizujemy sterowniki poprzez jednoczesne naciúniÍcie ich przyciskÛw P2. Moøemy to

Elektronika Praktyczna 11/2000

wykonaÊ ³¹cz¹c wszystkie zaciski synchronizuj¹ce przewodem i†naciskaj¹c przycisk P2 jednego ze sterownikÛw. W†wyniku naciúniÍcia tego przycisku zostanie na wyprowadzenia PB1 mikrokontrolerÛw podany niski poziom napiÍcia, co jest spe³nieniem warunku SYNCHRONIZACJA. NastÍpstwem jest przejúcie mikrokontrolera w†stan PRACA GRUPOWA. Program zaczyna generowaÊ na wyjúciu PA2 - przez minutÍ - ci¹g impulsÛw w†odstÍpach piÍciominutowych. Ten stan pracy rÛwnieø sygnalizowany jest zapaleniem siÍ diody D1 na kolor zielony. Tak jak juø wczeúniej wspomnia³em, mamy moøliwoúÊ wyboru rodzaju emitowanego sygna³u (MOE, MOI, MOS, MOH, MO5). Dokonujemy tego poprzez odpowiednie ustawienie zworek na wyprowadzeniach PB5, PB6, PB7. Aby uk³ad wygenerowa³ ci¹g impulsÛw odpowiadaj¹cych literom MOI (- -- **), naleøy na wejúciu PB5 (JP3) i†PB7 (JP1) za³oøyÊ zworki, wejúcie PB6 (JP2) bez zwory.

KombinacjÍ umieszczenia zworek dla generowania odpowiedniego sygna³u zawarto w†tab. 1. W†przypadku emitowania sygna³u MO5, kiedy JP1 jest bez zworki, ustawienia pozosta³ych zworek nie maj¹ øadnego wp³ywu na generowany sygna³. Dopiero za³oøenie JP1 powoduje uaktywnienie wejúÊ PB5 i†PB6. Podczas pracy sterownika uk³ad zabezpieczenia akumulatora nieustannie dokonuje pomiaru napiÍcia zasilaj¹cego. Na wejúcie PB4 przetwornika A/C podawane jest napiÍcie z†dzielnika R10, R11. Po przetworzeniu na binarne s³owo 8-bitowe UBYTE, wynik porÛwnywany jest programowo ze sta³¹ okreúlaj¹c¹ prÛg napiÍcia dopuszczalnego na akumulatorze. Tab. 1. Tabelka ustawień zworek. JP1 MOE ZWORA MOI BRAK MOS ZWORA MOH ZWORA MO5 DOWOLNIE

JP2 ZWORA ZWORA BRAK ZWORA DOWOLNIE

JP3 BRAK BRAK BRAK ZWORA ZWORA

19

Sterownik nadajnika do “łowów na lisa”

Montaø i†uruchomienie uk³adu

Rys. 4. Schemat montażowy płytki sterownika.

Jeøeli wynik pomiaru jest wiÍkszy od wartoúci progowej, dioda D1 úwieci na zielono. W†przypadku, kiedy wynik pomiaru napiÍcia na akumulatorze jest niøszy od progowego, uk³ad automatycznie wy³¹cza nadajnik i†dioda LED D1 úwieci na czerwono. Generator pods³uchu sterowany jest z†wyprowadzenia PB3 mikrokontrolera. Impulsy s¹ zgodne z†impulsami na bazie tranzystora T1. Generator zrealizowano zgodnie ze standardow¹ aplikacj¹ NE555 jako generator astabilny, ktÛry po podaniu na wejúcie wysokiego napiÍcia generuje na wyjúciu ci¹g impulsÛw. CzÍstotliwoúÊ moøemy obliczyÊ ze wzoru: f[Hz]=1,49/(R8+R9[Ω])xC5(F). Do wyjúcia generatora pods³uchu pod³¹czony jest przetwornik piezoelektryczny.

20

Z†montaøem nie powinniúmy mieÊ wiÍkszych k³opotÛw. Niewielka liczba elementÛw uøytych w†projekcie oraz nieduøe wymiary upraszczaj¹ konstrukcjÍ w†sposÛb istotny. Praktycznie po zaprogramowaniu mikrokontrolera i†osadzeniu go w†podstawce, sterownik moøe dzia³aÊ od razu. Wczeúniej powinniúmy jednak dobraÊ wartoúÊ rezystancji rezystorÛw R11 i†R10. Naleøy rezystory dobraÊ tak, aby na wyprowadzeniu mikrokontrolera PB4 (skonfigurowane jako wejúcie A/C) napiÍcie wynosi³o 2,6..2,7V, przy maksymalnym napiÍciu zasilaj¹cym z†akumulatora +13V. W wykazie elementÛw proponujemy wartoúci tych rezystorÛw. Jeøeli chcemy poeksperymentowaÊ, to moøemy dobraÊ te wartoúci w†nastÍpuj¹cy sposÛb: w†miejsce rezystorÛw R10 i†R11 wlutowujemy potencjometry o†wartoúci rezystancji oko³o 47kΩ. Do wyprowadzenia 11 podstawki procesora pod³¹czamy miernik napiÍcia. Regulowanym zasilaczem ustawiamy napiÍcie zasilania na 13V. NastÍpnie suwakami potencjometrÛw dokonujemy regulacji aø do uzyskania napiÍcia o†wartoúci 2,68V. Kolejnym krokiem jest ostroøne odlutowanie potencjometrÛw i†pomiar omomierzem ustawionych rezystancji. Wybieramy rezystory o†wartoúci rezystancji zbliøonej do ustawionej na potencjometrach. Uk³ad najlepiej umieúciÊ razem z†nadajnikiem w.cz. w†obudowie plastykowej, moøliwie jak najbardziej kroploszczelnej. Na obudowie umieszczamy g³Ûwny w³¹cznik zasilania, diodÍ LED, przycisk

WYKAZ ELEMENTÓW Rezystory R1, R2: 2,2kΩ R3, R4: 820Ω R5, R6: 3,9kΩ R7, R10*: 22kΩ R8, R9: 100kΩ R11*: 5,6kΩ Kondensatory C1: 470µF/25V C2: 100µF/16V C3, C4: 30pF C5: 100nF C6: 10nF Półprzewodniki T1, T2: BC238 D1: LED dwukolorowa US1: ST62T20 US2: NE555 US3: 78L05 US4: DS1813 Różne X1: kwarc 8MHz Piezo: przetwornik piezoelektryczny (dowolny) * wartości rezytorów należy dobrać

START i†SYNCHRONIZACJA, zacisk synchronizacyjny oraz zacisk antenowy nadajnika. Dobieraj¹c obudowÍ musimy rÛwnieø uwzglÍdniÊ miejsce na akumulator. MyúlÍ, øe uk³ad zostanie zaakceptowany przez osoby i†kluby zajmuj¹ce siÍ radioorientacj¹ sportow¹. Krzysztof Górski, AVT [email protected] Wzory p³ytek drukowanych w formacie PDF s¹ dostÍpne w Internecie pod adresem: http://www.ep.com.pl/ pcb.html oraz na p³ycie CD-EP11/ 2000 w katalogu PCB.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Samochodowa P centrala R O J Ealarmowa K T Y

Samochodowa centrala alarmowa kit AVT−895

Prezentowane w†artykule urz¹dzenie jest w†obecnych, niezbyt bezpiecznych czasach, nieodzownym wyposaøeniem kaødego samochodu. Mam tu na myúli samochodowy system alarmowy, nieco bardziej rozbudowany niø te, ktÛre prezentowaliúmy na ³amach EP do tej pory.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Samodzielna budowa wszelkiego rodzaju instalacji alarmowych ma sens. Urz¹dzenia fabryczne, nawet (a moøe w†szczegÛlnoúci) te najlepsze s¹ najczÍúciej dobrze znane z³odziejom. Natomiast urz¹dzenie skonstruowane przez amatora bÍdzie zawsze niespodziank¹ dla amatorÛw cudzej w³asnoúci. Za samodzielnym wykonaniem systemu alarmowego przemawia jeszcze jeden argument: ekonomiczny. Samochodowe systemy alarmowe dobrej klasy (produkcji fabrycznej) nie naleø¹ do urz¹dzeÒ tanich. Nie ma to znaczenia, jeøeli mamy je wykorzystywaÊ do zabezpieczania najnowszych modeli Audi czy Volkswagena. Jednak nie tylko nowe, luksusowe auta padaj¹ ³upem z³odziei. Gin¹ takøe auta starsze, wys³uøone Polonezy czy nawet sÍdziwe Maluszki. Ba, s³ysza³em nawet o†kradzieøy Syrenki! Zak³adanie drogich, fabrycznych systemÛw alarmowych do takich samochodÛw nie ma jednak wiÍkszego sensu, poniewaø ich wartoúÊ mog³aby niejednokrotnie przekroczyÊ wartoúÊ samego samochodu. Tu w³aúnie otwiera siÍ pole do popisu dla dzia³alnoúci amatorskiej. Postanowi³em zastosowaÊ pilota z†kodem sta³ym, z†tym øe polecenia przez niego wysy³ane s³uø¹ tylko do uzbrajania systemu alarmowego i†obs³ugi funkcji dodatkowych oraz otwierania i†zamykania drzwi, o†ile w†samocho-

dzie zainstalowane s¹ zamki elektryczne. Po czÍúciowym rozbrojeniu alarmu za pomoc¹ sygna³u nadanego z†pilota, do samochodu moøna wprawdzie wsi¹úÊ, ale z³odzieja spotka przykra niespodzianka: uruchomienie silnika bÍdzie niemoøliwe. WiÍcej, po w³¹czeniu stacyjki na desce rozdzielczej pojazdu pojawi siÍ informacja o†braku paliwa, ca³kowicie dezorientuj¹ca amatora ìprzejaødøkiî naszym samochodem. Jeøeli intruz bÍdzie przebywa³ d³uøej w†samochodzie z†w³¹czon¹ stacyjk¹, to sygnalizacja alarmowa w³¹czy siÍ, a†zap³on w†dalszym ci¹gu pozostanie zablokowany. Dopiero dotkniÍcie do czytnika zarejestrowan¹ tabletk¹ DS1990 spowoduje usuniÍcie blokady i†fa³szywych informacji z†deski rozdzielczej. W†odrÛønieniu od pilotÛw z†kodem sta³ym, pastylki firmy DALLAS s¹ ca³kowicie pewne: nie jest znana metoda ìz³amaniaî zabezpieczenia, w†ktÛrym s¹ stosowane. Na úwiecie nie ma dwÛch identycznych uk³adÛw DS1990, a†liczba ich moøliwych numerÛw seryjnych jest wrÍcz astronomiczna i†wynosi oko³o 1,8*1019 (dok³adnie 18446744073709551615). Centrala ma spe³niaÊ nastÍpuj¹ce funkcje: 1. Uruchamianie sygnalizacji alarmowej przy prÛbie otwarcia

23

Samochodowa centrala alarmowa

Rys. 1. Schemat elektryczny centralki.

24

Elektronika Praktyczna 11/2000

Samochodowa centrala alarmowa drzwi samochodu lub wyst¹pienia innego kryterium alarmu, zaleønego od zastosowanych czujnikÛw. 2. Centrala posiada dwa wejúcia, do ktÛrych moøna do³¹czyÊ dowolne czujniki pracuj¹ce w†trybie NO. Jedno wejúcie pracuje z†opÛünieniem poprzedzonym wstÍpnym, krÛtkotrwa³ym alarmem wstÍpnym. Jeøeli podczas czasu opÛünienia kryterium alarmu nie powtÛrzy siÍ, to sygnalizacja nie jest w³¹czana. Zwarcie drugiego wejúcia do masy powoduje natychmiastowe w³¹czenie sygnalizacji. 3. Centrala sterowana jest pilotem radiowym. Do dyspozycji mamy nastÍpuj¹ce funkcje sterowane z†pilota: - Uzbrajanie systemu alarmowego. Po uzbrojeniu systemu, co sygnalizowane jest szybkim migotaniem diody LED, w³¹czana jest takøe blokada zap³onu silnika i†automatycznie zamykane s¹ drzwi. Alarm pozostaje w†stanie aktywnym, co sygnalizowane jest b³yskami diody LED powtarzaj¹cymi siÍ co 1†sekundÍ. - CzÍúciowe rozbrajanie systemu. W†tym stanie moøna wejúÊ do samochodu, ale blokada zap³onu funkcjonuje nadal. Po w³¹czeniu stacyjki zapala siÍ kontrolka rezerwy paliwa, a†strza³ka paliwomierza opada do zera. - Odleg³oúciowe w³¹czanie sygnalizacji alarmowej (tzw. funkcja PANIC). Ta funkcja moøe byÊ wykorzystywana np. w†przypadku porwania samochodu. Jej w³¹czenie powoduje uruchomienie sygnalizacji optycznej i†akustycznej oraz zablokowanie zap³onu. Funkcja ta moøe byÊ wykorzystywana niezaleønie od tego czy system alarmowy jest uzbrojony, czy nie. - Odleg³oúciowe w³¹czanie sygnalizacji úwietlnej w†celu u³atwienia odszukania pojazdu na parkingu. Po krÛtkotrwa³ym sygnale akustycznym úwiat³a samochodu migaj¹ przez kilka sekund. Ta funkcja takøe moøe byÊ zastosowana w†dowolnym momencie. 4. Po uzbrojeniu alarmu zap³on silnika jest automatycznie blokowany i†pozostaje w†takim stanie nawet po otwarciu drzwi za pomoc¹ pilota. Odblokowania zap³onu moøna dokonaÊ wy³¹cznie za pomoc¹ tabletki DALLAS DS1990, przy³oøonej do czytnika TOUCH MEMORY.

Elektronika Praktyczna 11/2000

5. Centrala posiada wbudowan¹ funkcjÍ sterowania zamkami drzwi samochodu. Po w³¹czeniu zap³onu drzwi s¹ automatycznie zamykane, a†po zakoÒczeniu jazdy otwierane. 6. Zastosowanie dodatkowego przekaünika pozwala na rozbudowÍ systemu i†wyposaøenie go w†funkcjÍ symulacji wyczerpania paliwa w†baku. Niezaleønie od ìnormalnegoî opisu zaprojektowanego i†wykonanego urz¹dzenia, chcia³bym w†tym artykule po raz kolejny zwrÛciÊ uwagÍ CzytelnikÛw na tak popularny ostatnio pakiet programowy BASCOM AVR. Jest to ìm³odszy bratî znanego wszystkim pakietu BASCOM8051 Special Edition for Elektronika Praktyczna, udostÍpnionego bezp³atnie Czytelnikom Elektroniki Praktycznej, polecanego ca³ej rodzinie procesorÛw ATMEL AVR. Program steruj¹cy prac¹ centrali zosta³ przeze mnie napisany w†ci¹gu kilku godzin niezbyt wytÍøonej pracy.

Opis dzia³ania Schemat elektryczny samochodowej centrali alarmowej przedstawiamy na rys. 1, a†na rys. 2 schemat wspÛ³pracuj¹cego z†ni¹ pilota. ìSercemî centrali jest uk³ad typu AT90S2313. Jest to nowoczesny mikrokontroler o†architekturze RISC, ktÛrego moøliwoúci, a†przede wszystkim duøa szybkoúÊ pracy, s¹ w†naszym uk³adzie wykorzystane tylko czÍúciowo. O†wyborze tego procesora, a†nie jego ìpinowegoî odpowiednika AT89C2051, przes¹dzi³a jedna z†jego zalet: wewnÍtrzna pamiÍÊ danych EEPROM.

Drugim uk³adem, istotnym dla pracy centrali, jest scalony enkoder typu HT12D, ktÛry umoøliwia zdalne sterowanie prac¹ urz¹dzenia. WspÛ³pracuje on z†koderem typu HT12E, umieszczonym w†nadajniku radiowym - pilocie. Trzeci uk³ad - IC1 - zawiera w†swojej strukturze siedem tranzystorÛw Darlingtona z†diodami zabezpieczaj¹cymi je przed uszkodzeniem na skutek przepiÍÊ wystÍpuj¹cych w†prze³¹czanych indukcyjnoúciach. Bardzo waøn¹ rolÍ pe³ni uk³ad automatycznego zerowania IC3 (DS1813). Jego zadaniem jest nadzorowanie napiÍcia zasilaj¹cego i†w†przypadku spadku jego wartoúci poniøej 4,75V natychmiastowe wyzerowanie kontrolera przez wymuszenie stanu niskiego na jego wejúciu RESET. Zabezpieczamy siÍ w†ten sposÛb przed niekontrolowanym dzia³aniem procesora, ktÛry wydaj¹c ìostanie tchnienieî po wy³¹czeniu mu zasilania mÛg³by dokonywaÊ przypadkowych wpisÛw do pamiÍci danych EEPROM. Do procesora steruj¹cego prac¹ centrali do³¹czone s¹, za poúrednictwem tranzystorÛw Darlingtona zawartych w†strukturze IC1, nastÍpuj¹ce uk³ady wykonawcze: 1. Przekaünik RL1, ktÛrego styki w³¹czaj¹ úwiat³a kierunkowskazÛw lub úwiat³a drogowe pojazdu. 2. Przekaüniki RL2 i†RL3 steruj¹ce si³ownikami zamykaj¹cymi i†otwieraj¹cymi zamki w†drzwiach samochodu. 3. Przekaünik RL4, ktÛrego zadaniem jest odcinanie napiÍcia od uk³adu zap³onowego lub uniemoøliwianie rozruchu silnika w†inny sposÛb. Do z³¹cza doprowadzone

Rys. 2. Schemat elektryczny nadajnika zdalnego sterowania.

25

Samochodowa centrala alarmowa

Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na płytce drukowanej centralki.

zosta³y wszystkie trzy styki prze³¹czane przekaünika, co umoøliwia ³atwe dopasowanie uk³adu do instalacji samochodu. 4. Przekaünik RL5 w³¹czaj¹cy alarmowy sygna³ akustyczny. 5. Przekaünik RL6 (sterowany bezpoúrednio z†wyjúcia procesora). Jest to element dodatkowy, ktÛrego zadaniem moøe byÊ symulowanie wyczerpania paliwa w†baku samochodu. WiÍcej na ten temat w†czÍúci poúwiÍconej uruchamianiu uk³adu. 6. Dioda LED, pe³ni¹ca funkcje sygnalizacyjne, typowe dla alarmÛw samochodowych. Centrala jest sterowana z†nastÍpuj¹cych uk³adÛw wejúciowych: 1. 1WIRE - port magistrali 1†WIRE s³uø¹cy odczytywaniu kluczy DS1990. 2. STACYJKA - wejúcie po³¹czone z†takim punktem w†instalacji elektrycznej samochodu, w†ktÛrym napiÍcie wystÍpuje wy³¹cznie po w³¹czeniu stacyjki. Wejúcie to s³uøy do sterownia obs³ug¹ zamka centralnego i†jednego z†rodzajÛw alarmÛw. 3. Sterowanie drog¹ radiow¹ za poúrednictwem odbiornika Q2 i†uk³adu dekoduj¹cego IC4 HT12D. Dzia³anie uk³adu przeúledzimy rozpoczynaj¹c od momentu pierwszego uruchomienia. Pierwsz¹ czynnoúci¹ bÍdzie ìnauczenieî uk³adu numerÛw seryjnych kluczy - tabletek DALLAS. Przy pierwszym uruchomieniu centrali musimy koniecznie zewrzeÊ jumper JP1. Spowoduje to przejúcie uk³adu w†tryb rejestracji kluczy, co zostanie zasygnalizo-

26

wane dziesiÍcioma b³yskami diody LED. Uk³ad przystosowany jest do rejestracji do 10 tabletek DALLAS DS1990. Jest to jednak liczba znacznie przekraczaj¹ca zwyk³e potrzeby i†najczÍúciej bÍdziemy wykorzystywaÊ jedn¹, dwie lub trzy tabletki (tyle, ile kompletÛw kluczykÛw do samochodu posiadamy). Aby ograniczyÊ liczbÍ kluczy, nie musimy dokonywaÊ jakichú specjalnych zabiegÛw. Po prostu, rejestrujemy niektÛre klucze kilkukrotnie tak, aby procesor ìmyúla³î, øe zapisa³ w†pamiÍci numery dziesiÍciu pastylek. Rejestracja klucza polega na przy³oøeniu go do czytnika i†odczekaniu oko³o pÛ³ sekundy. Zarejestrowanie klucza zostanie potwierdzone w³¹czeniem diody LED na ok. 3 sekundy, po czym moøemy przyst¹piÊ do rejestracji nastÍpnej tabletki. Program odczytuje ich numery, a†nastÍpnie zapisuje je w†pamiÍci danych EEPROM. Po zaprogramowaniu kluczy centrala jest juø gotowa do pracy. Za³Ûømy teraz, øe znajduje siÍ ona w†stanie oczekiwania. W†tym stanie uk³ad reaguje jedynie na sygna³y wysy³ane z†pilota, ktÛrego schemat zosta³ pokazany na rys. 2. Nadajnik steruj¹cy prac¹ centrali zbudowany zosta³ z†wykorzystaniem popularnego scalonego kodera typu HT12E produkcji firmy HOLTEK. Prac¹ nadajnika sterujemy za pomoc¹ dwÛch przyciskÛw S1 i†S2. Naleøy zauwaøyÊ, øe naciúniÍcie jednego z†nich lub obu naraz powoduje nie tylko doprowadzenie zasilania do uk³adu za poúrednictwem diod D3 i†D4, ale

takøe wymuszenie na wejúciach danych D1 i†D2 kombinacji stanÛw logicznych, zaleønej od naciúniÍtego przycisku. Do dyspozycji mamy trzy komendy (tab. 1). Adres, pod jaki maj¹ byÊ wysy³ane polecenia steruj¹ce prac¹ centrali, ustawiamy wymuszaj¹c odpowiednie stany logiczne na wejúciach adresowych (A0..A7) IC1. Kaøde z†wejúÊ adresowych moøe znaleüÊ siÍ w†trzech stanach: pod³¹czone do plusa zasilania, pod³¹czone do minusa i†ìwisz¹ce w†powietrzuî. Odebranie przez odbiornik Q2 kodu, ktÛrego adres zgadza siÍ z†adresem ustawionym w†dekoderze IC4, powoduje wystawienie stanu wysokiego na wyjúciu VT (ang. Valid Transmission) tego uk³adu. Stan ten, po zanegowaniu przez tranzystor T2, zostaje doprowadzony do wejúcia przerwania zewnÍtrznego procesora INT0. Powoduje to natychmiastowe przejúcie programu do analizowania odebranego kodu. NaciúniÍcie przycisku S2 powoduje w³¹czenie funkcji poszukiwania samochodu na parkingu. Wygenerowany zostanie krÛtki sygna³ düwiÍkowy, a†nastÍpnie 10 krÛtkich sygna³Ûw úwietlnych. Funkcja ta jest, wbrew pozorom, bardzo uøyteczna na zat³oczonych parkingach przed supermarketami i†pozwala na szybkie odnalezienie swojego pojazdu pomiÍdzy setkami innych. Funkcja ta moøe byÊ stosowana niezaleønie od aktualnego stanu systemu alarmowego, zarÛwno podczas jego uzbrojenia, jak i†w†czasie czuwania. Jednoczesne naciúniÍcie przyciskÛw S1 i†S2 spowoduje w³¹czenie pe³nej sygnalizacji alarmowej. Generowany bÍdzie ci¹g³y sygna³ akustyczny i†przerywane sygna³u optyczne. Funkcja ta moøe byÊ uøyteczna w†przypadku porwania samochodu, a†takøe w†sytuacji, kiedy zauwaøymy podejrzane manipulacje przy naszym samochodzie, gdy nie w³¹czy³a siÍ jeszcze sygnalizacja alarmowa. Uaktywnienie tej funkcji powoduje takøe zablokowanie zap³onu. NaciúniÍcie przycisku S1 w†czasie, kiedy centrala jest w†stanie nieaktywnym spowoduje uzbrojenie systemu alarmowego. Uaktywnianie systemu sygnalizowane jest dwoma

Elektronika Praktyczna 11/2000

Samochodowa centrala alarmowa Tab. 1. Przyciski S1

D1 0

D2 1

D3 1

D4 1

S2 S1 + S2

1 0

0 0

1 1

1 1

Funkcja Uzbrajanie systemu alarmowego i zamykanie drzwi/ częściowe rozbrajanie i otwieranie drzwi samochodu Poszukiwanie samochodu na parkingu Włączenie sygnalizacji alarmowej (funkcja PANIC)

krÛtkimi sygna³ami akustycznymi, a†nastÍpnie szybkim migotaniem diody LED przez kilkanaúcie sekund. Natychmiast po odebraniu sygna³u z†pilota drzwi samochodu zostaj¹ zamkniÍte. Uzbrojony system rozpoczyna sprawdzanie stanu do³¹czonych do jego wejúÊ czujnikÛw. Zap³on samochodu jest w†tym czasie zablokowany. Pierwsze wyst¹pienie kryterium alarmu na jednym z†wejúÊ centrali spowoduje w³¹czenie krÛtkiego akustycznego sygna³u ostrzegawczego, tzw. prealarmu. Jeøeli jednak w†ci¹gu kolejnych trzech sekund stan niski bÍdzie nadal wystÍpowa³ na jednym lub obu wejúciach centrali, to w³¹czona zostanie pe³na sygnalizacja alarmowa: przez minutÍ generowany bÍdzie sygna³ akustyczny po³¹czony z†przerywanym sygna³em optycznym. Kolejne naciúniÍcie przycisku S1 w†pilocie spowoduje czÍúciowe rozbrojenia systemu alarmowego. Zostanie to zasygnalizowane najczÍúciej jednym krÛtkim sygna³em akustycznym. W†przypadku jeøeli podczas stanu aktywnego systemu sygnalizacja alarmowa by³a w³¹czana, to wygenerowane zostan¹ dwa sygna³y. Jest to informacja dla w³aúciciela pojazdu, øe przy jego pojeüdzie dokonywane by³y jakieú manipulacje i†øe naleøy dok³adnie sprawdziÊ samochÛd w†poszukiwaniu ewentualnych uszkodzeÒ. Po czÍúciowym rozbrojeniu systemu drzwi samochodu otwieraj¹ siÍ, co dla osÛb postronnych stwarza z³udzenie, øe pojazd nie jest juø w†jakikolwiek sposÛb zabezpieczony. Jest to jednak rzeczywiúcie tylko z³udzenie, poniewaø uruchomienie pojazdu jest w†dalszym ci¹gu niemoøliwe. Zap³on w†dalszym ci¹gu jest zablokowany, a†po w³¹czeniu stacyjki na tablicy rozdzielczej samochodu ukazuje siÍ mylna informacja o†wyczerpaniu paliwa. S¹dzÍ, øe wiÍkszoúÊ z³odziei, nawet jeøeli poradzili sobie ze ìz³amaniemî kodu pilota i†uda³o im siÍ otworzyÊ samochÛd, w tym momencie zrezygnuje z†kontynuowa-

Elektronika Praktyczna 11/2000

nia kradzieøy. Jeøeli jednak nie, to 30 sekund po otwarciu drzwi samochodu w³¹czy siÍ pe³na sygnalizacja alarmowa, ktÛra moøe zostaÊ wy³¹czona jedynie za pomoc¹ zarejestrowanego uprzednio klucza - tabletki DALLAS przy³oøonego do czytnika. Odblokowania zap³onu samochodu i†ca³kowitego rozbrojenia systemu moøe dokonaÊ jedynie w³aúciciel lub inna osoba wyposaøona w†unikaln¹, uprzednio zarejestrowan¹ tabletkÍ DS1990. Natychmiast po przy³oøeniu takiego klucza do czytnika TOUCH MEMORY usuwane s¹ wszelkie blokady i†system alarmowy powraca do stanu czuwania. Nie oznacza to jednak, øe w†tym czasie uk³ad centrali ìnie ma nic do robotyî! Kolejn¹ funkcj¹ centrali jest otwieranie i†zamykanie drzwi samochodu, w†zaleønoúci od po³oøenia kluczyka w†stacyjce. Po w³¹czeniu zap³onu zamki drzwi automatycznie zostaj¹ zamkniÍte, a†po zakoÒczeniu jazdy samoczynnie otwieraj¹ siÍ.

Montaø i†uruchomienie Na rys. 3 pokazano rozmieszczenie elementÛw na p³ytce obwodu drukowanego uk³adu centrali, natomiast na rys. 4 przedstawiono p³ytkÍ pilota. Montaø centrali wykonujemy typowo, jednak z†zachowaniem wyj¹tkowej starannoúci. Musimy pamiÍtaÊ, øe samochodowa centrala alarmowa jest urz¹dzeniem, ktÛre bÍdzie pracowa³o w†ciÍøkich warunkach, naraøone na wp³yw skrajnych temperatur, wilgoci i†niejednokrotnie agresywnych czynnikÛw chemicznych. Zalecam zastosowanie podstawki wy³¹cznie pod procesor, z†tym, øe musi to byÊ podstawka najwyøszej jakoúci, najlepiej tzw. precyzyjna. Po zmontowaniu centrali lakierujemy spodni¹ czÍúÊ p³ytki lakierem odpornym na dzia³anie wilgoci, najlepiej poliuretanowym. Na tym etapie pracy nie moøemy jednak jeszcze pokrywaÊ lakierem kwadratowych pÛl lutowniczych,

zlokalizowanych pod uk³adem dekodera HT12D. Montaø pilota bÍdzie wymaga³ nieco starannoúci i†zrÍcznoúci. Nie ma tu, oczywiúcie, mowy o†stosowaniu jakiejkolwiek podstawki pod uk³ad scalony, a†wszystkie elementy musz¹ byÊ wlutowane jak najbliøej powierzchni p³ytki. Jako ostatnie montujemy przyciski microswitch i†po zamkniÍciu obudowy sprawdzamy czy nie s¹ zbyt d³ugie. Jeøeli tak jest, to skracamy nieco przyciski, pos³uguj¹c siÍ ma³ym pilniczkiem. Uk³ad pilota powinien byÊ zasilany z†typowej dla tych uk³adÛw, miniaturowej bateryjki 12V. Podczas prÛb i†programowania centrali, stosowanie jakiejkolwiek dodatkowej anteny nie by³o konieczne. Jej rolÍ z†powodzeniem pe³ni³a dodatkowa úcieøka na p³ytce obwodu drukowanego. Jednak przed umieszczeniem centrali w†samochodzie musimy do niej KONIECZNIE do³¹czyÊ antenÍ, czyli odcinek dowolnego przewodu o†d³ugoúci ok. 1m. PrzewÛd anteny lutujemy do punktu oznaczonego ìAntenaî na p³ytce obwodu drukowanego centrali.

Programowanie centrali 1. Ustawianie kodu pilota i†dekodera w†centrali. Kod w†nadajniku i†odbiorniku ustawiamy identycznie: za pomoc¹ ³¹czenia z†mas¹ lub pozostawiania nie pod³¹czonych koÒcÛwek A0..A7 uk³adÛw kodera i†dekodera. Po³¹czenia wykonujemy za pomoc¹ kropelek cyny nak³adanych na specjalnie powiÍkszone punkty lutownicze na spodniej stronie p³ytki. Naleøy zwrÛciÊ uwagÍ, aby kody w†odbiorniku i†nadajniku by³y identyczne. 2. Rejestracja kluczy. W†przypadku ìdziewiczegoî procesora, w†ktÛrego pamiÍci danych EEPROM nie by³y jeszcze zapisywane øadne informacje, rejestracja niezbÍdnych do prawid-

Rys. 4. Rozmieszczenie elementów na płytce drukowanej pilota.

27

Samochodowa centrala alarmowa ³owej pracy uk³adu kluczy inicjalizowana jest automatycznie. Procesor sprawdza zawartoúÊ pamiÍci, i†po stwierdzeniu, øe nie ma w†niej zapisanych danych automatycznie przechodzi w†tryb rejestracji tabletek DALLAS. Jeøeli jednak w†pamiÍci znajduj¹ siÍ juø zapisane numery kluczy, a†mamy zamiar jedynie je zmieniÊ, to musimy zewrzeÊ jumper JP1 i†ponownie w³¹czyÊ zasilanie uk³adu. W†jednym i†w†drugim przypadku przejúcie uk³adu w†tryb rejestracji tabletek sygnalizowane jest dziesiÍcioma b³yskami diody LED. Moøemy przyst¹piÊ teraz do rejestracji kluczy, ktÛrej dokonujemy przez przytkniÍcie tabletki DALLAS DS1990 do czytnika TOUCH MEMORY. Prawid³owe zarejestrowanie tabletki sygnalizowane jest w³¹czeniem diody LED na ok. 3†sekundy. CzynnoúÊ rejestracji tabletki musimy powtÛrzyÊ dziesiÍciokrotnie, niezaleønie od tego, ile kluczy faktycznie mamy zamiar zarejestrowaÊ. Jeøeli nie bÍdziemy wykorzystywaÊ maksymalnej liczby kluczy, to jeden lub kilka z†nich przyk³adamy do czytnika kilkukrotnie, tak aby sumaryczna liczba rejestracji wynios³a 10. Zarejestrowanie wszystkich kluczy jest potwierdzane 10 b³yskami diody LED, po czym centrala jest

juø gotowa do umieszczenia w†samochodzie i†do eksploatacji.

WskazÛwki dodatkowe Na rys. 5†pokazano schemat po³¹czeÒ, jakie musimy wykonaÊ, aby do³¹czyÊ centralÍ do instalacji samochodowej. Oczywiúcie, jest to tylko wskazÛwka, poniewaø szczegÛ³y montaøu bÍd¹ zaleøeÊ od typu samochodu. Niezwykle waøne jest prawid³owe umieszczenie centrali we wnÍtrzu samochodu. Z†jednej strony musi to byÊ miejsce dobrze ukryte, a†z†drugiej centrala nie moøe byÊ umieszczona zbyt g³Íboko w†klatce Faradaya, jak¹ tworz¹ blachy karoserii samochodu. MogÍ podaÊ Wam tylko jeden przyk³ad sprawdzonej w†praktyce lokalizacji centrali we wnÍtrzu samochodu POLONEZ, w†ktÛrym dokonywane by³y testy prototypu uk³adu. Miejscem idealnie nadaj¹cym siÍ do ukrycia centrali jest pomieszczenie nad tablic¹ rozdzielcz¹, pod os³aniaj¹c¹ j¹ pokryw¹. Po zamocowaniu uk³adu w†obszernym, doskonale nadaj¹cym siÍ to tego celu pomieszczeniu, przyklejamy antenÍ do pokrywy odcinkiem taúmy samoprzylepnej i†doprowadzamy deskÍ rozdzielcz¹ do pierwotnego stanu. OmÛwienia wymaga jeszcze sposÛb po³¹czenia z³¹cza CON6

WYKAZ ELEMENTÓW Centralka Rezystory R1, R2: 3,3kΩ R3: 56Ω R4, R5, R6: 4,7kΩ R7: 510kΩ R8..R12: 1kΩ Kondensatory C1, C2: 33pF C3: 100µF C4, C5: 100nF Półprzewodniki D1, D2: 1N4148 IC1: ULN2003B IC2: AT90S2313 IC3: DS1813 IC4: HT12D IC5: 7805 T1, T2: BC548 Różne Złącza ARK3: 2 szt. Złącza ARK2: 4 szt. JP1: 2 x goldpin + jumper Q1: rezonator kwarcowy 4MHz Q2: odbiornik radiowy RR4 RL1, RL2, RL3: przekaźnik RM82 RL5, RL4: przekaźnik RM96 RL6: przekaźnik OMRON 5V Pilot Rezystory R1: 1,5MΩ Kondensatory C1: 100nF Półprzewodniki D1, D3, D5, D8: 1N4148 IC1: HT12E Różne Q1: nadajnik radiowy RT1 S1..S4 przycisk typu microswitch

z†instalacj¹ samochodu. Ze z³¹cza tego moøemy sterowaÊ odbiornikami pr¹du ma³ej mocy, co zupe³nie wystarcza do symulowania wyczerpania paliwa w†baku samochodu. Oczywiúcie, po³¹czenia przewodÛw bÍd¹ zaleøeÊ od typu samochodu, ale zawsze bÍdziemy chcieli osi¹gn¹Ê jeden cel: przy w³¹czonych przekaüniku RL6 i†stacyjce musi zapalaÊ siÍ kontrolka rezerwy paliwa, a†strza³ka paliwomierza opadaÊ do zera. Andrzej Gawryluk, AVT

Rys. 5. Sposób dołączenia elementów zewnętrznych do centralki.

28

Wzory p³ytek drukowanych w formacie PDF s¹ dostÍpne w Internecie pod adresem: http://www.ep.com.pl/ pcb.html oraz na p³ycie CD-EP11/ 2000 w katalogu PCB.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Wzmacniacz audio zP tranzystorami R O J E KHEXFET T Y

Wzmacniacz audio z tranzystorami HEXFET AVT−890 Prezentowana w†artykule konstrukcja spe³ni wymagania fanÛw nowoczesnej techniki audio - jest to bowiem wzmacniacz mocy o†szerokim pasmie przenoszenia, duøej mocy wyjúciowej, minimalnych zniekszta³ceniach i†- co waøne dla ods³uchowych purystÛw - koÒcÛwkÍ mocy wykonano na tranzystorach HEXFET. Tanich tranzystorach HEXFET...

Podstawowe parametry wzmacniacza (z pomiarów): ✓ pasmo przenoszenia: 17Hz..92kHz, ✓ moc wyjściowa: 29W/THD0,12%, ✓ szybkość narastania sygnału na wyjściu: +11/−16V/µs. Uwaga! Pomiary wykonano z obciążeniem 8Ω, zasilaniu ±28V, i współczynniku wzmocnienia 47V/V (R5=1kΩ). ✓ pasmo przenoszenia: 15Hz..60kHz, ✓ moc wyjściowa: 58W/THD0,17%, ✓ szybkość narastania sygnału na wyjściu: +13/−19V/µs. Uwaga! Pomiary wykonano z obciążeniem 4Ω, zasilaniu ±28V, i współczynniku wzmocnienia 47V/V (R5=1kΩ).

Elektronika Praktyczna 11/2000

Konstrukcja wzmacniacza jest dzie³em inøynierÛw firmy International Rectifier, ktÛrzy w†ten sposÛb znaleüli kolejne, bardzo atrakcyjne zastosowanie dla unipolarnych tranzystorÛw mocy produkowanych przez t¹ firmÍ. Jego najwaøniejsz¹, oprÛcz przyzwoitych parametrÛw ods³uchowych, cech¹ jest klasyczna, nad wyraz prosta konstrukcja ze ürÛd³em pr¹dowym typu bootstrap.

Opis uk³adu Schemat elektryczny wzmacniacza przedstawiono na rys. 1. Jest to - jak juø wczeúniej wspomniano - konstrukcja klasyczna. Na wejúciu zastosowano rÛønicowy stopieÒ wzmocnienia z†tranzystorami Q†i†Q2. Rezystor R3 spe³nia rolÍ ürÛd³a pr¹dowego, ktÛre wprowadza sprzÍøenie

zwrotne niezbÍdne do poprawnej pracy wzmacniacza rÛønicowego. Uk³ad ca³kuj¹cy R12, C3 filtruje napiÍcie zasilaj¹ce R3, dziÍki czemu praca stopnia wejúciowego jest stabilniejsza. W†kolektorze Q1 znajduje siÍ rezystor R4, na ktÛrym odk³ada siÍ wzmocnione napiÍcie wejúciowe. NapiÍcie to steruje tranzystor Q3. W†obwÛd kolektora tego tranzystora w³¹czony jest uk³ad wstÍpnej polaryzacji tranzystorÛw mocy (Q4, RN1, R8, R9) oraz obwÛd bootstrap (wykonany na elementach R10, R11, C4). Jego zadaniem jest zapewnienie moøliwie duøej amplitudy napiÍ-

31

Wzmacniacz audio z tranzystorami HEXFET

Rys. 1. Schemat elektryczny wzmacniacza.

cia steruj¹cego stopieÒ wyjúciowy, dziÍki czemu do obci¹øenia przekazywana jest moc bliska maksymalnej przy okreúlonym napiÍciu zasilania. Dioda D1 zabezpiecza bramkÍ tranzystora Q6 przed przebiciem, ograniczaj¹c maksymalne napiÍcie U GD do wartoúci 0,6V. Na wyjúciu wzmacniacza znajduje siÍ uk³ad ograniczaj¹cy amplitudÍ sk³adowych sygna³u wyjúciowego o†wyøszych czÍstotliwoúciach, co w†pewnym stopniu kompensuje charakterystykÍ amplitudow¹ wzmacniacza (jest od doci¹øany dla wyøszych czÍstotliwoúci, dla ktÛrych impedancja g³oúnikÛw roúnie). D³awik L1 ogranicza szybkoúÊ narastania sygna³u na wyjúciu wzmacniacza, co poprawia stabilnoúÊ jego pracy w†przypadku sterowania jego wej-

Rys. 2. Schemat elektryczny zasilacza.

32

úcia szybko narastaj¹cymi przebiegami pi³okszta³tnymi lub prostok¹tnymi. Integraln¹ czÍúci¹ wzmacniacza jest zasilacz sieciowy, ktÛrego schemat przedstawiono na rys. 2. Jak widaÊ jest to zasilacz z†symetrycznym wyjúciem, o†napiÍciu wyjúciowym mieszcz¹cym siÍ w†przedziale ±22..±30V. Bezpieczniki F1 i†F2 powinny byÊ typu zw³ocznego i†s¹ montowane bezpoúrednio na p³ytce drukowanej.

Charakterystyka wzmacniacza Pomimo ogromnej prostoty wzmacniacz opisany w†artykule charakteryzuje siÍ dobrymi parametrami elektroakustycznymi. Na rys. 3 przedstawiono zaleønoúÊ

wzmocnienia od przenoszonej czÍstotliwoúci. Krzywe odpowiadaj¹ rÛønym wspÛ³czynnikom wzmocnienia, ustalonym za pomoc¹ rezystorÛw R7 i†R5. Ustalone wypadkowe wzmocnienie 100V/V jest w†pe³ni wystarczaj¹ce dla typowych aplikacji audio, a†jak widaÊ - pasmo przenoszenia jest zupe³nie satysfakcjonuj¹ce. Na rys. 4 przedstawiono charakterystyki zaleønoúci pomiÍdzy maksymaln¹ moc¹ wyjúciow¹ i†poziomem zniekszta³ceÒ sygna³u wyjúciowego dla rÛønych impedancji obci¹øeÒ. Wygl¹da ona pozornie niezbyt atrakcyjnie, poniewaø dla wzmocnienia 100V/V przy obci¹øeniu 4Ω zniekszta³cenia silnie rosn¹ dla wiÍkszych mocy. Zmniejszenie wzmocnienia napiÍciowego ca³ego wzmacnia-

Rys. 3. Zależność szerokości pasma przenoszenia od wzmocnienia napięciowego.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Wzmacniacz audio z tranzystorami HEXFET

Rys. 4. Poziom zniekształceń sygnału wyjściowego w zależności od mocy wyjściowej.

cza powoduje wydatne ograniczenie zniekszta³ceÒ, co wymaga jednak zastosowania dodatkowego stopnia wzmocnienia napiÍciowego na wejúciu wzmacniacza lub sterowanie go sygna³em ze ürÛd³a o†odpowiednio duøej amplitudzie (np. CD).

Montaø i†uruchomienie Dla wzmacniacza zaprojektowano jednostronn¹ p³ytkÍ drukowan¹, ktÛrej schemat montaøowy jest widoczny na rys. 5. Tranzystory mocy Q5 i†Q6 powinny byÊ zamontowane na radiatorze (w modelu zastosowano gotow¹ formatkÍ z†oferty firmy Elfa). Naleøy unikaÊ montaøu tych tranzystorÛw

poza p³ytk¹ drukowan¹, poniewaø wzrasta ryzyko wzbudzania siÍ wzmacniacza podczas pracy, co moøe doprowadziÊ do uszkodzenia tranzystorÛw mocy. Niebezpieczna dla nich s¹ takøe ³adunki elektrostatyczne, w†zwi¹zku z†czym podczas ich montowania naleøy zwrÛciÊ szczegÛln¹ uwagÍ na ³adunki elektrostatyczne. Jedynym elementem wymagaj¹cym samodzielnego wykonania jest d³awik L1. W†modelowym egzemplarzu wykonano go nawijaj¹c 15 zwojÛw drutu DNE1,2 na rezystorze 2,2Ω/1W. Na p³ytce drukowanej przewidziano podwÛjne miejsca na kondensatory C5 i†C7 filtruj¹ce napiÍcie zasilacza. Jak wiadomo, im wiÍksza jest pojemnoúÊ tych kondensatorÛw, tym mniejszy przydüwiÍk sieciowy jest s³yszalny w†g³oúnikach. Dlatego zalecamy zamontowanie nawet po dwa kondensatory 4700µF na kaødej z†linii zasilaj¹cych. Pod zmontowaniu, sprawdzeniu wzmacniacza i†do³¹czeniu transformatora zasilaj¹cego moøemy rozpocz¹Ê uruchamianie urz¹dzenia. W†miejsce jednego z†bezpiecznikÛw naleøy w³¹czyÊ amperomierz i†za pomoc¹ potencjometru RN1 ustalamy wartoúÊ pr¹du spoczynkowego na ok. 60..75mA. Przed do³¹czeniem do wzmacniacza obci¹øenia (np. g³oúnika) na-

WYKAZ ELEMENTÓW Rezystory R1, R7: 47kΩ R2: 8,2kΩ R3: 15kΩ R4: 560Ω R5, R6: 470Ω R8: 820Ω R9: 10kΩ R10, R11: 2,7kΩ R12: 1,2kΩ R13: nie jest montowany R14: 10Ω/1W R15: 680Ω R16, R17: 1kΩ RN1: 1kΩ miniaturowy do druku Kondensatory C1: 220pF C2: 100µF/16V C3, C4: 47µF/63V C5, C7: 4700µF/50V lub 2x2200µF/50V każdy C6: 68nF C8, C9: 100nF/63V Półprzewodniki D1: 1N4002 D2, D3, D4, D5: 1N5404 Q1, Q2: BC557B lub C Q3, Q4: BC548B lub C Q5: IRF9532 Q6: IRF532 Różne L1: dławik powietrzny (15 zwojów DNE1,2mm) F1, F2: bezpieczniki 2AT z oprawkami do druku ARK3 1 szt, ARK2, 2 szt. Radiator Podkładki izolacyjne pod obudowy TO220

leøy jeszcze sprawdziÊ, czy napiÍcie sta³e na wyjúciu nie przekracza wartoúci -100..+100mV. Jeøeli nie mieúci siÍ ono w†podanym przedziale naleøy ponownie dokonaÊ regulacji pr¹du spoczynkowego potencjometrem RN1, ca³y czas pilnuj¹c, aby jego wartoúÊ nie przekroczy³a 120mA. Na tym moøna zakoÒczyÊ procedurÍ uruchamiania i†zaj¹Ê siÍ ods³uchem swojej ulubionej muzyki. Andrzej Gawryluk, AVT

Rys. 5. Rozmieszczenie elementów na płytce drukowanej.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Wzory p³ytek drukowanych w formacie PDF s¹ dostÍpne w Internecie pod adresem: http://www.ep.com.pl/ pcb.html oraz na p³ycie CD-EP11/ 2000 w katalogu PCB.

33

Konwerter 2−metrowego pasma amatorskiego na pasmo 10−metrowe Jeøeli dysponuje siÍ wielopasmowym odbiornikiem krÛtkofalowym i†chcia³oby siÍ dodaÊ mu 2-metrowe pasmo amatorskie do odbioru sygna³Ûw DX144MHz, to moøna zastosowaÊ niniejszy konwerter. Jest on ³atwy do zbudowania przy uøyciu tanich podzespo³Ûw, a†jego uruchomienie jest znakomitym wstÍpnym etapem dla pocz¹tkuj¹cych radioamatorÛw.

Artyku³ publikujemy na podstawie umowy z wydawc¹ miesiÍcznika "Elektor Electronics". Editorial items appearing on pages 35..38 are the copyright property of (C) Segment B.V., the Netherlands, 1998 which reserves all rights.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Dwumetrowe pasmo amatorskie jest do dziú najpopularniejszym pasmem na úwiecie. W†wiÍkszoúci paÒstw europejskich mieúci siÍ ono w†zakresie 144..146MHz, a†w†innych, w†tym w†USA i†w†Australii, w†zakresie 144..148MHz. W†zasadzie pasmo to jest przeznaczone do ³¹cznoúci na odleg³oúci do 80km przy uøyciu w¹skopasmowej modulacji czÍstotliwoúci (NBFM), na poziomie do 50W mocy. £¹cznoúÊ taka przez niektÛrych radioamatorÛw jest nazywana ìlokaln¹î. DziÍki stosunkowo krÛtkim antenom i†rozpowszechnieniu tanich (japoÒskich), zaawansowanych zestawÛw PMR, pasmo 2m jest rÛwnieø wykorzystywane do ³¹cznoúci ruchomej i†przenoúnej, a†takøe do budowanych i†obs³ugiwanych przez amatorÛw w†wielu krajach i†rejonach stacji translacyjnych. Dolna czÍúÊ pasma 2m jest zarezerwowana dla w¹skopasmowej ³¹cznoúci w takich trybach jak CW (Morse) i†SSB (jednowstÍgowych). Tryby te pozwalaj¹ osi¹gn¹Ê znacznie wiÍkszy zasiÍg niø NBFM ze wzglÍdu na wÍøsze pasmo i†lepszy - dziÍki temu stosunek s³abego sygna³u do szu-

Podział pasma 144−146MHz (zalecenia IARU) 144,000 − 144,500MHz Zarezerwowane dla łączności DX. Najważniejsze podpasma: 144,000 − 144,025 EME (Ziemia− Księżyc− odbicie od Księżyca) 144,050 wywołania CW 144,100 rozproszenia od meteorytów CW 144,150 CW DX 144,300 wywołanie SSB 144,400 − 144,490 radiolatarnie 144,900 − 144,500 pasmo ochronne radiolatarni, nie nadawać 144,500 − 144,800MHz Wszystkie tryby, w tym 144,500 wywołanie SSTV 144,600 wywołanie RTTY 144,700 wywołanie FAX 144,750 wywołanie ATV 144,800 − 144,990MHz tryby cyfrowe (Packet Radio) 145,0000 − 145,1875MHz częstotliwości wejściowe repeaterów (raster 12,5kHz, przesunięcie 600kHz) 145,2000 − 145,5875MHz kanały simpleksowe, FM, raster 12,5kHz 145,6000 − 145,7875MHz częstotliwości wyjściowe repeaterów (raster 12,5kHz, przesunięcie 600kHz) 145,8000 − 146,0000MHz serwisy satelitarne

35

Rys. 1. Schemat konwertera pasma 2m na pasmo 10m.

mu. ìSoundî jest w†tej czÍúci pasma rozmieszczony podobnie jak w pasmie 10m (28MHz). Uøywaj¹c dobrej anteny kierunkowej (np. Yagi) moøna odebraÊ identyfikatory CW radiolatarni ma³ej mocy, a†takøe sygna³y CW i†SSB stacji znajduj¹cych siÍ daleko poza zasiegiem NBFM.

Dlaczego konwerter? Wielu pocz¹tkuj¹cy hobbystÛw radiowych zaczyna od uøywanych odbiornikÛw krÛtkofalowych. Jest to zwykle odbiornik typu CW/ USB/LSB/AM/RTTY na zakresy od 150kHz do 30MHz. Doskona³ym przyk³adem takiego odbiornika jest Yaesu FRG-7. Chociaø jego konstrukcja ma juø 25 lat, to ci¹gle jest na niego popyt na amatorskim

36

rynku. Pocz¹tkuj¹cym brakuje zazwyczaj pieniÍdzy (i licencji) na zakup uniwersalnego transceivera VHF, dlaczego wiÍc nie poszerzyÊ moøliwoúci posiadanego odbiornika krÛtkofalowego o†odbiÛr w pasmie 2m? Przy pewnym szczÍúciu odbiornikiem tym moøna bÍdzie odbieraÊ w†trybie NBFM, a wiÍc bÍdzie moøna s³uchaÊ ìlokalnychî po³¹czeÒ i†zaznajomiÊ siÍ z†radioamatorami z†okolicy. Trzeba pamiÍtaÊ, øe odbiÛr sygna³Ûw DX (dalekiego zasiÍgu) w†paúmie 2m wymaga dobrej anteny kierunkowej, o†zysku przynajmniej 10dB oraz niskostratnego kabla koncentrycznego do po³¹czenia z†wejúciem odbiornika (lub konwertera). Kaødy niskoszumny przedwzmacniacz, o†jakim moøna

pomyúleÊ, przegra wspÛ³zawodnictwo z†dobr¹, umieszczon¹ wysoko anten¹. Zgodnie z†przyjÍt¹ tradycj¹ radioamatorsk¹ przedstawiany konwerter ìprzenosiî sygna³y pasma 2m do pasma 10m (28,0..29,7MHz).

Opis dzia³ania Schemat konwertera zosta³ pokazany na rys. 1. Zastosowano w†nim tylko piÍÊ aktywnych elementÛw. Uk³ad sk³ada siÍ z†czterech blokÛw: oscylatora lokalnego, mieszacza, stopnia wejúciowego i†stopnia wyjúciowego. Zostan¹ one kolejno omÛwione poniøej. Oscylator lokalny Tranzystor T1 z†rezonatorem kwarcowym X1 tworz¹ oscylator lokalny o†czÍstotliwoúci

Elektronika Praktyczna 11/2000

WYKAZ ELEMENTÓW

Rys. 2. Rozmieszczenie ścieżek na jednostronnej płytce drukowanej oraz rozmieszczenie elementów na płytce. Trzy tranzystory montuje się od strony ścieżek!

38,667MHz. Wykorzystuje siÍ jego trzeci¹ harmoniczn¹. Trymer C1 wchodzi w†sk³ad obwodu oscylatora. Jego sygna³ wyjúciowy jest kierowany do potrajacza czÍstotliwoúci T2, ktÛrego obwÛd kolektorowy (L3, C7) jest dostrojony do 116MHz. Poziom sygna³u oscylatora lokalnego wynosi oko³o 100mV p-p. Jest on indukcyjnie (przez L4) sprzÍøony z†mieszaczem. Mieszacz W†stopniu mieszaj¹cym konwertera pracuje dwubramkowy MOSFET typu BF961 (T4). Sygna³ z†oscylatora jest doprowadzony do bramki 2†(G2), a†wejúciowy sygna³ w.cz. do bramki 1†(G1). Bramka G2 jest utrzymywana przez dzielnik R7/R6 na potencjale oko³o 2,9V, a†bramka G1 pozostaje na potencjale masy. Jest to konfiguracja tradycyjna, w†ktÛrej wzmocnienie konwersji jest okreúlone przez rezystory do³¹czone do G2. Produkty mieszania s¹ odbierane z†drenu BF961. S¹ to przede

Elektronika Praktyczna 11/2000

wszystkim sk³adowe sygna³u o czÍstotliwoúci 144 + 116 = 260MHz, 144 - 116 = 28MHz i†czÍstotliwoúci oscylatora 116MHz. ObwÛd L8, C16, C17 jest nastrojony na 28,8MHz i†t³umi sygna³y o pozosta³ych czÍstotliwoúciach. Wymagane t³umienie przy tak duøych rÛønicach czÍstotliwoúci nie jest trudne do osi¹gniÍcia.

Rezystory R1, R4, R10: 150kΩ R2, R9: 2,2kΩ R3: 180kΩ R5: 560Ω R6: 47kΩ R7 100kΩ R8: 1kΩ R11: 56Ω P1: 1kΩ pionowy potencjometr nastawczy Kondensatory C1, C7, C8, C10, C11, C14: 22pF C2: 27pF C3, C6, C9, C12, C18: 10p C4: 15pF C5, C16: trymer 40pF C13: 4,7pF C15, C19: 1nF, rozstaw 5mm C17: 22pF C20, C22, C25: 100nF, ceramiczny C21: 10µF, 63V, stojący Półprzewodniki T1, T2: BR494 T3, T5: BFR91 T4: BF961 Różne dławik miniaturowy 0,22µH dławik miniaturowy 0,33µH L3−L7: 5 zwojów srebrzonego drutu miedzianego 0,8mm, wew. 4,5mm, długość 10mm odległość pomiędzy cewkami 1mm, odczep 2 zwoje od masy dławik miniaturowy 0,56 H X1: rezonator kwarcowy 38,667MHz (3 harmoniczna) płytka drukowana, kod 00013−1 obudowa: Hammond 1590B, 56 x 107 x 25mm (wymiary wewnętrzne)

nie do impedancji wejúciowej odbiornika (50Ω). Wzmocnienie tego stopnia jest regulowane potencjometrem regulacyjnym P1, co pozwala chroniÊ czu³y odbiornik krÛtkofalowy przed przesterowaniem. Konwerter powinien byÊ zasilany ze stabilizowanego i†dobrze odsprzÍøonego zasilacza o†napiÍciu 9..12V. Pobiera pr¹d oko³o 20mA.

StopieÒ wejúciowy Sygna³ pasma 2m jest z†anteny kierowany przez sprzÍøenie indukcyjne do bazy T3 niskoszumnego tranzystora VHF/UHF (BFR91). Wejúciowy filtr pasmowy (L5, L6 z†trymerami C10 i†C11) jest dostrojony dok³adnie do 144MHz i†s³uøy do t³umienia sk³adowej sygna³u o czÍstotliwoúci lustrzanej 116-28 = 88MHz oraz do dopasowania stopnia wejúciowego do impedancji kabla 50Ω.

Montaø

StopieÒ wyjúciowy G³Ûwnym zadaniem stopnia wyjúciowego jest dobre dopasowa-

Konwerter montuje siÍ na jednostronnej p³ytce drukowanej, ktÛrej wzÛr jest pokazany na rys. 2. Przed montaøem zaleca siÍ wyko-

37

nanie cewek L3..L7. Nie jest to trudne. Na o³Ûwku lub koÒcÛwce wiert³a o†úrednicy 4,5mm naleøy nawin¹Ê 5†zwojÛw posrebrzanym drutem miedzianym o†úrednicy 0,8mm. Tak powsta³¹ cewkÍ naleøy delikatnie rozci¹gn¹Ê, aø osi¹gnie d³ugoúÊ 10mm. Jedynie w†L5 trzeba wykonaÊ odczep w†odleg³oúci 2†zwojÛw od strony masy. Odczep robi siÍ krÛtkim odcinkiem drutu tak, øeby nie zewrzeÊ s¹siednich zwojÛw. Odleg³oúÊ pomiÍdzy cewkami L3 i†L4 oraz L5 i†L6 powinna wynosiÊ 1mm. NastÍpnie naleøy wlutowaÊ wszystkie elementy za wyj¹tkiem tranzystorÛw T3, T4 i†T5. Staranne i†dok³adne lutowanie zapewnia bezproblemowe uruchomienie uk³adu. Tranzystory BFR91 i†BF961 lutuje siÍ do p³ytki od strony úcieøek, co pozwala do minimum zmniejszyÊ pasoøytnicze pojemnoúci. Tranzystory te s¹ zaznaczone na rys. 2†liniami przerywanymi. Trzeba bardzo uwaønie przyjrzeÊ siÍ temu rysunkowi, aby nie pomyliÊ siÍ w†orientowaniu wyprowadzeÒ tranzystorÛw. Wyprowadzenie kolektora BFR91 jest d³uøsze niø pozosta³e. Wyprowadzenie ürÛd³a BF961 ma niewielk¹ wypustkÍ, a†wyprowadzenie kolektora jest d³uøsze. Zmontowana p³ytka musi zostaÊ umieszczona w†metalowej obudowie. Do prototypu zosta³a uøyta ma³a odlewana obudowa firmy Hammond. Gniazdka wejúciowe i†wyjúciowe mog¹ byÊ typu BNC albo SO239, zaleønie jakimi siÍ dysponuje. Po³¹czenia pomiÍdzy gniazdkami a†odpowiednimi punktami na p³ytce naleøy wykonaÊ kablem koncentrycznym, na przyk³ad typu RG174 albo RG58.

Przyrz¹d do dostrajania Wykonanie prostej sondy w.cz., ktÛrej schemat znajduje siÍ na rys. 3, z†pewnoúci¹ op³aci siÍ, ogromnie u³atwiaj¹c dostrajanie obwodÛw w.cz. Sk³ada siÍ ona z†aluminiowej pow³oki flamastra (oprÛønionej oczywiúcie) z†umieszczonym wewn¹trz ma³ym detektorem diodowym. Jego koÒcÛwkÍ z†drutu miedzianego lub elektrody spawalniczej naleøy starannie spi³owaÊ w†spiczaste ostrze. Diody moøna wybraÊ wed³ug potrzeby.

38

Diody SHF bÍd¹ dobrze dzia³a³y do zakresu GHz (np. 1S99), a†do VHF wystarcz¹ BAT82. Sonda jest przewidziana jedynie do wskazaÒ wzglÍdnych, pozwalaj¹c ìdoregulowaÊî cewki tak, aby uzyskaÊ maksymalne wskazanie przy czÍstotliwoúci rezonansowej. Obci¹øa ona obwÛd rezonansowy w†bardzo niewielkim stopniu i†nie wymaga po³¹czenia z†mas¹. Jej napiÍcie wyjúciowe doprowadza siÍ do woltomierza, najlepiej analogowego, pozwalaj¹cego obserwowaÊ dynamikÍ zmian napiÍcia. W†tym zastosowaniu wskazÛwka antycznego miernika magnetoelektrycznego jest bardziej przydatna od migaj¹cych cyfr miernika cyfrowego.

Dostrajanie

4. Ustaw C10, C11 i†C14 w†úrodkowym po³oøeniu, 5. DostrÛj odbiornik do 28,800MHz i†dostrÛj trymerem C16 na maksymalne szumy, 6. Podaj stosunkowo silny sygna³ (z generatora w.cz. albo poproú lokalnego radioamatora o pomoc) o czÍstotliwoúci z przedzia³u pomiÍdzy 144,800 a†145,000MHz. DostrÛj C1, C11 i†C14 na najlepszy odbiÛr. Zredukuj odpowiednio sygna³ wejúciowy, aby siÍ upewniÊ, øe zawsze da siÍ dostroiÊ do ìpikuî. 7. Tak dostrÛj C1, aby odczyt czÍstotliwoúci na odbiorniku zgadza³ siÍ z†czÍstotliwoúci¹ sygna³u, na przyk³ad 144,800 > 28,800, 8. Od³¹cz sygna³ wejúciowy, i†tak nastaw P1, aby S-metr odbiornika zaledwie zaczyna³ siÍ wychylaÊ, 9. DostrÛj siÍ do s³abego sygna³u w†paúmie 2m i†uwaønie dostrÛj trymerami C10, C11 i†C14 na maksymalne wychylenie S-metra. Na tym koÒczy siÍ strojenie konwertera.

Zacznij od ustawienia trymerÛw na maksimum pojemnoúci (za wyj¹tkiem C1, ktÛry naleøy ustawiÊ w†po³oøeniu úrodkowym). Po³¹cz konwerter z†odbiornikiem i†w³¹cz zasilanie. P1 ustaw w†úrodkowym po³oøeniu. Zmierz pobÛr pr¹du. Jeúli wynosi oko³o 20mA, przejdü do opisanej poniøej procedury strojenia. ìGor¹cyî oznacza ìpod napiÍciem w.cz.î, Pasmo satelitÛw ìzimnyî oznacza ìbez napiÍcia meteorologicznych w.czî, czyli na potencjale masy Zmiana czÍstotliwoúci podstaalbo pod napiÍciem zasilania. wowej oscylatora lokalnego ze ìPikî oznacza dostrojenie do 116MHz na 109MHz powinna maksimum napiÍcia wskazywa- umoøliwiÊ uøycie przetwornika nego przez woltomierz po³¹czony do odbioru sygna³Ûw niskoorbiz†sond¹ w.cz. albo maksymalne tuj¹cych satelitÛw meteorologiczwskazania S-metra w†odbiorniku. nych w†paúmie 137MHz. PotrzebW†przypadku sondy bezwzglÍdna ny do tego by³by rezonator kwarwartoúÊ napiÍcia nie jest istotna, cowy 36,333MHz (takøe z†uøyliczy siÍ tylko poszukiwany ciem trzeciej harmonicznej) oraz ìpikî. przestrojenie wszystkich tryme1. Dotknij koÒcÛwk¹ sondy go- rÛw na nieco niøsz¹ czÍstotlir¹cej strony C5 i†dostrÛj trymerem woúÊ. do maksymalnego wychylenia wskaZaprojektował G. Baars zÛwki woltomierza, 2. Dotknij sond¹ oko³o 1†zwoju od zimnej strony L3 i†dostrÛj trymerem C7 do ìpikuî, 3. Dotknij sond¹ oko³o 1†zwoju od zimnej strony L4 i†dostrÛj C8 do ìpikuî. Mierz pierwszy ìpikî poczynaj¹c od maksimum wartoúci trymera. NastÍpny to fOSC x†4†zamiast fOSC Rys. 3. Wykonaj tę prostą sondę w.cz., bardzo x†3, ułatwisz sobie strojenie konwertera.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Automatyczna P R nawijarka O J E Kcewek T Y

Automatyczna nawijarka cewek kit AVT−896

Czego my - elektronicy najbardziej nie lubimy, (oczywiúcie z†wyj¹tkiem przymusowych porz¹dkÛw robionych przez nasze Øony w†naszych warsztacikach)? Z†pewnoúci¹ prac mechanicznych, pi³owania, wiercenia i†w†ogÛle wszelkiej pracy fizycznej. I†czego jeszcze? Z†pewnoúci¹ wiÍkszoúÊ z†Was gromko zakrzyknie: nawijania cewek!

Elektronika Praktyczna 11/2000

Nawijanie cewek nie jest mi³ym zajÍciem i†ja sam zrezygnowa³em z†wykonania wielu uk³adÛw tylko z†jednego powodu: poniewaø musia³bym nawin¹Ê kilka cewek. PÛ³ biedy, jeøeli w†opisie urz¹dzenia napisane jest ìkilkanaúcie zwojÛw...î. Gorzej, jeøeli spotykamy siÍ z†opisem nastÍpuj¹cym: ì...Z1 - 123 zwoje przewodu jakiegoú tam..., ...Z2 324 zwoje przewodu jakiegoú innego..., ...Z3 - 87 zwojÛw przewodu znowu innego...î Takie cewki s¹ praktycznie nie do wykonania w†warunkach domowego warsztatu, bo chyba ma³o kto z†nas dysponuje nawijark¹ do cewek. A†w³aúciwie, dlaczego nie dysponuje? Przecieø takie urz¹dzenie, i†to o†doúÊ przyzwoitych parametrach, moøemy wykonaÊ sami w†bardzo krÛtkim czasie i†bez wielkich kosztÛw? Proponowany uk³ad jest po³¹czeniem prostego systemu mikroprocesorowego z†banalnie prostym i†³atwym do wykonania uk³adem mechanicznym. Moøe s³uøyÊ do nawijania cewek o†praktycznie do-

wolnej liczbie zwojÛw (do 65536, z†moøliwoúci¹ zwiÍkszenia tej wartoúci), o†dowolnej liczbie warstw, drutem o†úrednicy od 0,01mm do 1mm. Celowo piszÍ ìcewekî, a†nie transformatorÛw, poniewaø moc silnika zastosowanego w†uk³adzie prototypowym jest zbyt ma³a, aby umoøliwiÊ nawijanie transformatorÛw o†wiÍkszych wymiarach. Chcia³bym, aby Czytelnicy potraktowali ten projekt trochÍ inaczej niø dotychczasowe. Potraktujcie go przede wszystkim jako interesuj¹cy przyk³ad znakomitego ìprze³oøeniaî pomiÍdzy elektronik¹ i†mechanik¹ umoøliwione przez silniki krokowe. MÛj projekt moøe byÊ bowiem tylko przyk³adowym, inspiruj¹cym podobne rozwi¹zania. Tab. 1. Krok

Cewka 1

Cewka 2

Cewka 3

Cewka 4

1 2

Zasilona

Wył.

Wył.

Wył.

Wył.

Zasilona

Wył.

Wył.

3

Wył.

Wył.

Zasilona

Wył.

4

Wył.

Wył.

Wył.

Zasilona

39

Automatyczna nawijarka cewek

Rys. 1. Schemat elektryczny nawijarki.

Program obs³uguj¹cy nawijarkÍ zosta³ napisany i†skompilowany z†wykorzystaniem pakietu BASCOM8051 Special Edition for Elektronika Praktyczna, dostÍpnego na naszej stronie internetowej www.ep.com.pl. Komfortowe úrodowisko pracy BASCOM-a i†zawarte w†jÍzyku MCS BASIC liczne u³atwienia pozwoli³y na napisanie tego programu w†ci¹gu kilku godzin, co powinno byÊ zachÍt¹ do jego modyfikowania i†dokonywania eksperymentÛw z†silnikami krokowymi sterowanymi z†systemÛw mikroprocesorowych. Do wykonania nawijarki wykorzysta³em dwa popularne czterofazowe silniki krokowe, pochodz¹ce najprawdopodobniej z†demontaøu z³omowych stacji dyskÛw 5,25î. Silniki takie moøna z†³atwoúci¹ nabyÊ na licznych gie³dach elektronicznych i†wyprzedaøach wyeksploatowanego sprzÍtu za kilka z³otych.

40

Opis dzia³ania Schemat uk³adu elektronicznego nawijarki do cewek zosta³ pokazany na rys. 1. ìSercemî uk³adu jest zaprogramowany procesor typu AT89C2051. Procesor ten, tani i†³atwo dostÍpny, ma pewn¹ wadÍ: ma³¹ liczbÍ wyprowadzeÒ - zaledwie 15. Do sterowania dwoma silnikami krokowymi trzeba by by³o 8†wyprowadzeÒ. Wyúwietlacz alfanumeryczny, niezbÍdny do zapewnienia

choÊby minimalnego komfortu obs³ugi urz¹dzenia, wykorzystuje kolejne 6†pinÛw. Poniewaø sterowanie prac¹ nawijarki za pomoc¹ jednego tylko wejúcia by³oby nieco skomplikowane, postanowi³em zainstalowaÊ w†systemie magistralÍ I2C i†dodatkowy uk³ad, bÍd¹cy konwerterem I2C - rÛwnoleg³¹ szyn¹ danych. Uk³adem tym (IC3) jest popularna kostka PCF8574 produkcji Philipsa.

List. 1. Sub 1turn Motor1 = 128

‘podprogram wykonujący 1 obrót silnika krokowego ‘nadanie wstępnej wartości zmiennej wysyłanej do PCF8574. Wykonanie tej ‘linii programu spowoduje powstanie stanu wysokiego na wyjściu D7 IC3 For R = 1 To 100 ‘aby uzyskać obrót silnika o 360 stopni należy poniższe czynności ‘powtórzyć sto razy: I2csend 112 , Motor1 ‘wyślij do PCF8574 zmienną MOTOR1 Waitms 7 ‘zaczekaj 7 ms (największa możliwa prędkość obrotowa) Shift Motor1 , Right , 1 ‘przesuń wartość zmiennej MOTOR1 o 1 bit w prawo If Motor1 = 8 Then ‘jeżeli wartość zmiennej MOTOR1 równa 8 to: Motor1 = 128 ‘zmienna MOTOR1 przyjmuje wartość 8 End If ‘koniec warunku Next R If Directionflag = 0 Then ‘jeżeli wartość zmiennej pomocniczej DIRECTIONFLAG równa 0 to: Call Motor2_right ‘wezwij podprogram przesuwania prowadnicy przewodu w prawo Else ‘w przeciwnym wypadku: Call Motor2_left ‘wezwij podprogram przesuwania prowadnicy przewodu w prawo End If ‘koniec warunku End Sub ‘koniec podprogramu

Elektronika Praktyczna 11/2000

Automatyczna nawijarka cewek

Rys. 2. Zasada działania nawijarki.

Poniewaø zasilanie cewek silnika krokowego bezpoúrednio z†wyjúÊ uk³adu PCF8574 jest niemoøliwe, doda³em jeszcze jeden uk³ad scalony, takøe dobrze wszystkim znany bufor mocy, zawieraj¹cy w†swojej strukturze 8†tranzystorÛw Darlingtona (uk³ad typu ULN2803). Dodanie bufora o†znacznym dopuszczalnym pr¹dzie (do 500mA na kana³) i†napiÍciu kolektor-emiter pozwala na ewentualne zwiÍkszenie mocy silnikÛw przez zwiÍkszenie wartoúci napiÍcia zasilaj¹cego. Pozosta³a czÍúÊ uk³adu to typowo skonstruowany zasilacz stabilizowany, do³¹czany za pomoc¹ z³¹cza CON1/CON2 wyúwietlacz alfanumeryczny LCD oraz (umieszczone na osobnej p³ytce) cztery przyciski steruj¹ce S1..S4. Zanim przejdziemy do opisu dzia³ania uk³adu i steruj¹cego nim programu, zastanÛwmy siÍ, jakie zadania bÍdzie musia³ wykonaÊ steruj¹cy silnikami procesor. Popatrzmy zatem na rys. 2, na ktÛrym pokazano blok mechaniczny nawijarki. Na wale silnika krokowego i†osadzona bÍdzie nawijana cewka. Sterowanie tym silnikiem bÍdzie stosunkowo ³atwe: bÍdzie on musia³ po prostu wykonywaÊ ø¹dan¹ liczbÍ obrotÛw i†zatrzymywaÊ siÍ. Sterowanie silnikiem czterofazowym takøe jest stosunkowo ³atwe: aby wprawiÊ go w†ruch, wystarczy cyklicznie zasilaÊ jego cewki. Na cykl pracy tego silnika sk³adaj¹ siÍ cztery kroki (tab. 1). Za³Ûømy, øe g³Ûwnym silnikiem, na ktÛrego wale osadzona jest nawijana cewka jest M2 (rys. 1). A†zatem, aby wprawiÊ go w†ruch naleøy wykonaÊ podprogram z†list. 1 i†powtÛrzyÊ go tyle razy, ile obrotÛw ma wykonaÊ silnik.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Wiemy juø, co naleøy zrobiÊ, aby nawin¹Ê na cewkÍ dok³adnie tyle zwojÛw, ile potrzebujemy. Program poprosi nas o†podanie tej wartoúci, a†nastÍpnie odpowiedni¹ liczbÍ razy wykona podprogram przedstawiony na list. 2. W†zasadzie jest to juø wszystko. Po uzyskaniu danych o†liczbie zwojÛw w†nawijanej cewce wystarczy³oby napisaÊ: “FOR [zmienna pomocnicza] = 1 to TURNS : CALL 1TURN : NEXT”

aby uzyskaÊ obrÛt wa³u silnika i†moøliwoúÊ nawiniÍcia cewki najprostszym sposobem: przy trzymaniu nawijanego przewodu w†palcach. Jest to metoda dobra, ale w†przypadku cienkiego drutu nawojowego doúÊ trudna. Ponadto, nawijanie cewki o†wiÍkszej liczbie zwojÛw moøe trwaÊ, z†uwagi na niewielk¹ prÍdkoúÊ obrotow¹ silnikÛw krokowych, nawet kilka minut i†trzymanie przewodu w†palcach by³oby nieco mÍcz¹ce. Dlatego teø rozbudowa³em uk³ad nawijarki o†drugi silnik, ktÛrego zadaniem jest rÛwnomierne uk³adanie nawijanego przewodu w kolejnych warstwach cewki. Popatrzmy znowu na rys. 2. Do wa³u silnika II przymocowany zosta³ wspÛ³osiowo nagwintowany prÍt - w†wykonaniu modelowym po prostu d³uga úruba M5. W†najprostszym przypadku nawijany przewÛd dociskamy po prostu do gwintu úruby, ktÛry bÍdzie przesuwa³ go w†prawo lub w†lewo, w†zaleønoúci od kierunku obrotÛw silnika. W†ten prosty sposÛb moøemy uzyskaÊ idealnie rÛwne uk³adanie zwo-

jÛw w†cewce, a†takøe zmianÍ kierunku ich uk³adania po nawiniÍciu kaødej kolejnej warstwy. A†zatem program steruj¹cy prac¹ nawijarki bÍdzie potrzebowa³ jeszcze dwÛch informacji: o†liczbie zwojÛw w†kaødej warstwie i†o†úrednicy nawijanego drutu (liczba warstw zostanie obliczona automatycznie). Informacje te wprowadzane s¹ w†podobny sposÛb, jak dane o†liczbie zwojÛw, z†tym, øe úrednicÍ drutu nawojowego podajemy w†setnych czÍúciach milimetra. Znaj¹c skok gwintu úruby program potrafi juø obliczyÊ, o†jaki k¹t musi siÍ ona obrÛciÊ, aby po nawiniÍciu kaødego zwoju przesun¹Ê przewÛd na odleg³oúÊ rÛwn¹ jego úrednicy. A†zatem wprowadzamy dwie nowe zmienne: LAYER - okreúlaj¹c¹ liczbÍ zwojÛw w†warstwie i†DIAMETER - umoøliwiaj¹c¹ obliczenie liczby krokÛw, jak¹ ma wykonaÊ silnik w†celu przesuniÍcia drutu po nawiniÍciu kolejnej warstwy.

Montaø i†uruchomienie Na rys. 3 pokazano rozmieszczenie elementÛw na powierzchni dwÛch p³ytek drukowanych wykonanych na laminacie jednostronnym. Montaø rozpoczniemy od p³ytki wyúwietlacza wlutowuj¹c cztery zworki, ktÛrych nie uda³o mi siÍ unikn¹Ê. NastÍpnie wlutowujemy od strony úcieøek rz¹d goldpinÛw, ktÛry pos³uøy do zamocowania wyúwietlacza oraz, takøe od strony úcieøek, cztery przyciski S1..S4. Z³¹cze CON1 i†potencjometr montaøowy PR1 lutujemy juø ìnormalnieî i†po przylutowaniu do wyúwietlacza z³¹cza szufladkowego rozpoczynamy montaø p³ytki bazowej.

List. 2. Cls ‘wyczyść ekran wyświetlacza Lcd “Ilość zwojow?:”; ‘wyświetl komunikat zachęty Do Locate 1 , 11 Lcd “ “ Locate 1 , 11 Lcd Turns Waitms 250 Set S1 If S1 = 0 Then Incr Turns End If Set S2 If S2 = 0 Then Decr Turns End If Set S4 If S4 = 0 Then Exit Do End If Loop

‘wyświetl wartość zmiennej RURNS określającej liczbę zwojów do nawinięcia ‘zaczekaj 250 ms ‘ustaw stan wysoki na przycisku S1 ‘jeżeli przycisk naciśnięty to: ‘zwiększ wartość zmiennej TURNS ‘koniec warunku ‘ustaw stan wysoki na przycisku S2 ‘jeżeli przycisk naciśnięty to: ‘zmniejsz wartość zmiennej TURNS ‘koniec warunku ‘ustaw stan wysoki na przycisku S4 ‘jeżeli przycisk naciśnięty to: ‘wyjdź z pętli i podprogramu ‘koniec warunku

41

Automatyczna nawijarka cewek WYKAZ ELEMENTÓW Rezystory PR1: potencjometr montażowy miniaturowy 1kΩ Kondensatory C1, C2: 33pF C3: 4,7µF/10V C4: 220µF/10V C5, C7: 100nF C6: 1000µF/16V Półprzewodniki IC1: zaprogramowany procesor AT89C2051 IC2: ULN2803 IC3: PCF8574A IC4: 7805 Różne Q1: rezonator kwarcowy 11,059MHz Wyświetlacz alfanumeryczny 16*1 Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na płytkach drukowanych.

Montaø wiÍkszej p³ytki przeprowadzamy juø ca³kowicie typowo, rozpoczynaj¹c od wlutowania podstawek pod uk³ady scalone, a†koÒcz¹c na wlutowaniu kondensatorÛw elektrolitycznych. Obie p³ytki ³¹czymy ze sob¹ za pomoc¹ przewodu taúmowego zaopatrzonego w†dwa zaciskane wtyki. K³opotliwe moøe byÊ do³¹czenie do uk³adu silnikÛw krokowych, a†w³aúciwie ustalenie kolejnoúci wyprowadzeÒ tych silnikÛw. Niestety, nie obowi¹zuj¹ tu øadne regu³y. Kolory przewodÛw wychodz¹cych z†silnika dobierane s¹ przez ich producentÛw ca³kowicie dowolnie. Musimy zatem najpierw zlokalizowaÊ za pomoc¹ omomierza przewÛd (lub dwa przewody) wspÛlne dla wszystkich cewek. OpornoúÊ pomiÍdzy przewodem wspÛlnym a†koÒcami cewek powinna byÊ identyczna i†zwykle wynosi ok. 50..70Ω. KolejnoúÊ do³¹czenia cewek do uk³adu moøemy ustaliÊ jedynie doúwiadczalnie. W†tym celu wk³adamy procesor i†pozosta³e uk³ady w†podstawki i†do³¹czamy zasilanie. Po chwili na ekranie wyúwietlacza alfanumerycznego powinien ukazaÊ siÍ napis informuj¹cy o†koniecznoúci podania liczby zwojÛw wykonywanej cewki. Ustawiamy jak najwiÍksz¹ liczbÍ

42

zwojÛw (rys. 4), aby mieÊ maksymalnie duøo czasu na ustalenie kolejnoúci po³¹czenia cewek z†uk³adem. Po ustaleniu kolejnoúci po³¹czeÒ uzwojeÒ silnikÛw krokowych do³¹czamy je na sta³e do uk³adu i†przeprowadzamy pierwsze prÛby. PowtÛrnie w³¹czamy zasilanie, podajemy liczbÍ zwojÛw, liczbÍ zwojÛw w†warstwie (rys. 5) oraz úrednicÍ drutu nawojowego (rys. 6). Wartoúci zwiÍkszamy za pomoc¹ przycisku S1, zmniejszamy przyciskiem S2, a†potwierdzamy przyciskiem S4. Po wprowadzeniu danych na ekranie wyúwietlacza pojawia siÍ pytanie, czy rozpoczynamy nawijanie cewki, czy teø jeszcze skorygujemy podane wartoúci. Klawiszem S4 moøemy uruchomiÊ program nawijania cewki, natomiast naciúniÍcie przycisku S3 spowoduje powrÛt uk³adu do procedury wprowadzania danych. Proces nawijania cewki moøemy w†kaødej chwili przerwaÊ za pomoc¹ klawisza S4. Zbigniew Raabe, AVT [email protected]

CON1, CON2: 7x2 goldpin, 2 wtyki zaciskane na kablu 14 pin, odcinek przewodu taśmowego CON5: RRK2 (3,5mm) S1..S4 przycisk microswitch Goldpin 16 pin Złącze szufladkowe 16 pin

Rys. 4. Okno konfiguracji liczby zwojów

Rys. 5. Okno konfiguracji liczby warstw.

Rys. 6. Ustalenie średnicy drutu nawojowego.

Wzory p³ytek drukowanych w formacie PDF s¹ dostÍpne w Internecie pod adresem: http://www.ep.com.pl/ pcb.html oraz na p³ycie CD-EP11/ 2000 w katalogu PCB.

Elektronika Praktyczna 11/2000

P Oscyloskop R O  J E cyfrowy K T Y

Oscyloskop cyfrowy, część 3 kit AVT−891

KoÒczymy opis cyfrowego oscyloskopu prezentacj¹ programu na PC, ktÛry odpowiada za obrÛbkÍ i†wyúwietlenie wynikÛw zebranych przez modu³ sprzÍtowy.

Program steruj¹cy oscyloskopem cyfrowym AVT-891 napisano w†Delphi. NarzÍdzie to charakteryzuje siÍ wyj¹tkowo ³atwym w†obs³udze interfejsem i†bogat¹ bibliotek¹ gotowych do wykorzys-

tania elementÛw zwanych komponentami. Komponenty te w†sposÛb zasadniczy przyúpieszaj¹ pracÍ nad programem, poniewaø przypomina ona bardziej sk³adanie programu z†gotowych klockÛw niø typow¹ pracÍ programisty. W†tym projekcie zosta³y wykorzystane cztery znalezione w†Internecie elementy:

Rys. 8. Widok ekranu podczas pracy programu.

Elektronika Praktyczna 11/2000

43

Oscyloskop cyfrowy

Rys. 9. Okno konfiguracji portu szeregowego.

- komponent circlehandle (pokrÍt³a oscyloskopu),

- komponent spsgraph (ekran oscyloskopu), - komponent TComPort (komunikacja z†portem szeregowym), - biblioteka fourier (procedury FFT). Program ten przeznaczony jest do pracy w†úrodowisku Windows 95 lub nowszym. Co istotne, nie ma przy tym wygÛrowanych wymagaÒ sprzÍtowych, powinien uruchomiÊ siÍ na kaødym komputerze ze sprawnie dzia³aj¹cym systemem operacyjnym. Jedyny problem moøe stworzyÊ znalezienie wolnego i†prawid³owo pod³¹czonego portu szeregowego. Wszystkie czynnoúci jakie wykonuje program obs³uøone s¹ w†jednym w¹tku. Ze wzglÍdu na

specyfikÍ urz¹dzenia, wystarczaj¹ce jest pobieranie danych co 10ms. Obs³uga tej czynnoúci jest wykonywana w†zdarzeniu OnTimer zwyk³ego komponentu TTimer, stanowi¹cego element pakietu Delphi. Zmiana dowolnego ustawienia za pomoc¹ widocznych na ekranie elementÛw (rys. 8), powoduje wys³anie do modu³u kodÛw steruj¹cych opisanych w†poprzednich czÍúciach tego artyku³u. Sterowanie do programu jest zwrÛcone po otrzymaniu przez program kodÛw potwierdzaj¹cych odebranie polecenia. W†trakcie uruchamiania programu urz¹dzenie z†w³¹czonym zasilaczem powinno byÊ pod³¹czone do komputera. Program

List. 1. (*====================================================================== fourier.pas - Don Cross This is a Turbo Pascal Unit for calculating the Fast Fourier Transform (FFT) and the Inverse Fast Fourier Transform (IFFT). Visit the following URL for the latest version of this code. This page also has a C/C++ version, and a brief discussion of the theory behind the FFT algorithm. http://www.intersrv.com/~dcross/fft.html#pascal ======================================================================*) {$N+,E+} (* Allows code to use type ‘double’ and run on any iX86 machine *) {$R-} (* Turn off range checking...we violate array bounds rules *) unit Fourier; interface (*————————————————————————————————————— procedure fft Calculates the Fast Fourier Transform of the array of complex numbers represented by ‘RealIn’ and ‘ImagIn’ to produce the output complex numbers in ‘RealOut’ and ‘ImagOut’. —————————————————————————————————————*) procedure fft ( NumSamples: word; { must be a positive integer power of 2 } var RealIn: array of double; var ImagIn: array of double; var RealOut: array of double; var ImagOut: array of double ); (*————————————————————————————————————— procedure ifft Calculates the Inverse Fast Fourier Transform of the array of complex numbers represented by ‘RealIn’ and ‘ImagIn’ to produce the output complex numbers in ‘RealOut’ and ‘ImagOut’. —————————————————————————————————————*) procedure ifft ( NumSamples: word; { must be a positive integer power of 2 } var RealIn: array of double; var ImagIn: array of double; var RealOut: array of double; var ImagOut: array of double ); (*————————————————————————————————————— procedure fft_integer Same as procedure fft, but uses integer input arrays instead of double. Make sure you call fft_integer_cleanup after the last time you call fft_integer to free up memory it allocates. —————————————————————————————————————*) procedure fft_integer ( NumSamples: word; var RealIn: array of integer; var ImagIn: array of integer; var RealOut: array of double; var ImagOut: array of double ); (*————————————————————————————————————— procedure fft_integer_cleanup If you call the procedure ‘fft_integer’, you must call ‘fft_integer_cleanup’ after the last time you call ‘fft_integer’ in order to free up dynamic memory. —————————————————————————————————————*) procedure fft_integer_cleanup; (*————————————————————————————————————— procedure CalcFrequency This procedure calculates the complex frequency sample at a given index directly. Use this instead of ‘fft’ when you only need one or two frequency samples, not the whole spectrum. It is also useful for calculating the Discrete Fourier Transform (DFT) of a number of data which is not an integer power of 2. For example, you could calculate the DFT of 100 points instead of rounding up to 128 and padding the extra 28 array slots with zeroes. —————————————————————————————————————*) procedure CalcFrequency (

44

NumSamples: word; { can be any positive integer } FrequencyIndex: word; { must be in the range 0 .. NumSamples-1 } var RealIn: array of double; var ImagIn: array of double; var RealOut: double; var ImagOut: double ); implementation function IsPowerOfTwo ( x: word ): boolean; var i, y: word; begin y := 2; for i := 1 to 15 do begin if x = y then begin IsPowerOfTwo := TRUE; exit; end; y := y SHL 1; end; IsPowerOfTwo := FALSE; end; function NumberOfBitsNeeded ( PowerOfTwo: word ): word; var i: word; begin for i := 0 to 16 do begin if (PowerOfTwo AND (1 SHL i)) <> 0 then begin NumberOfBitsNeeded := i; exit; end; end; end; function ReverseBits ( index, NumBits: word ): word; var i, rev: word; begin rev := 0; for i := 0 to NumBits-1 do begin rev := (rev SHL 1) OR (index AND 1); index := index SHR 1; end; ReverseBits := rev; end; procedure FourierTransform ( AngleNumerator: double; NumSamples: word; var RealIn: array of double; var ImagIn: array of double; var RealOut: array of double; var ImagOut: array of double ); var NumBits, i, j, k, n, BlockSize, BlockEnd: word; delta_angle, delta_ar: double; alpha, beta: double; tr, ti, ar, ai: double; begin if not IsPowerOfTwo(NumSamples) or (NumSamples<2) then begin write (‘Error in procedure Fourier: NumSamples=’, NumSamples); writeln ( ‘ is not a positive integer power of 2.’ ); halt; end; NumBits := NumberOfBitsNeeded (NumSamples); for i := 0 to NumSamples-1 do begin j := ReverseBits ( i, NumBits ); RealOut[j] := RealIn[i]; ImagOut[j] := ImagIn[i]; end;

Elektronika Praktyczna 11/2000

Oscyloskop cyfrowy w†trakcie uruchamiania zapyta o†numer portu do ktÛrego jest pod³¹czony modu³ (rys. 9). Jest to w†zasadzie jedyne ustawienie jakiego naleøy dokonaÊ aby skonfigurowaÊ program do pracy z†oscyloskopem. W†przypadku wyst¹pienia przerw w†transmisji (np. w†wyniku zaniku zasilania modu³u) wyst¹pi koniecznoúÊ zrestartowania programu. Aplikacja umoøliwia pomiar charakterystycznych parametrÛw sygna³u poprzez ustawienie za pomoc¹ myszy linii odniesienia. Moøna w†ten sposÛb zmierzyÊ np. okres lub amplitudÍ sygna³u. Drug¹ uøyteczn¹ w†codziennej pracy opcj¹ moøe byÊ kopiowanie aktualnego obrazu sygna³u do schowka systemowego. DziÍki temu mo-

Rys. 10. Wyświetlenie wyniku FFT. List. 1 (cd). BlockEnd := 1; BlockSize := 2; while BlockSize <= NumSamples do begin delta_angle := AngleNumerator/BlockSize; alpha := sin ( 0.5 * delta_angle ); alpha := 2.0 * alpha * alpha; beta := sin ( delta_angle ); i := 0; while i < NumSamples do begin ar := 1.0; (* cos(0) *) ai := 0.0; (* sin(0) *) j := i; for n := 0 to BlockEnd-1 do begin k := j + BlockEnd; tr := ar*RealOut[k]-ai*ImagOut[k]; ti := ar*ImagOut[k] + ai*RealOut[k]; RealOut[k] := RealOut[j] - tr; ImagOut[k] := ImagOut[j] - ti; RealOut[j] := RealOut[j] + tr; ImagOut[j] := ImagOut[j] + ti; delta_ar := alpha*ar + beta*ai; ai := ai - (alpha*ai - beta*ar); ar := ar - delta_ar; INC(j); end; i := i + BlockSize; end; BlockEnd := BlockSize; BlockSize := BlockSize SHL 1; end;

if NumSamples > TempArraySize then begin fft_integer_cleanup; {free up memory in case we already have some} GetMem ( RealTemp, NumSamples * sizeof(double) ); GetMem ( ImagTemp, NumSamples * sizeof(double) ); TempArraySize := NumSamples; end; for i := 0 to NumSamples-1 do begin RealTemp^[i] := RealIn[i]; ImagTemp^[i] := ImagIn[i]; end; FourierTransform (2*PI,NumSamples,RealTemp^,ImagTemp^,RealOut,ImagOut); end; procedure fft_integer_cleanup; begin if TempArraySize > 0 then begin if RealTemp <> NIL then begin FreeMem ( RealTemp, TempArraySize * sizeof(double) ); RealTemp := NIL; end; if ImagTemp <> NIL then begin FreeMem ( ImagTemp, TempArraySize * sizeof(double) ); ImagTemp := NIL; end; TempArraySize := 0; end; end;

end; procedure fft ( NumSamples: word; var RealIn: array of double; var ImagIn: array of double; var RealOut: array of double; var ImagOut: array of double ); begin FourierTransform (2*PI, NumSamples, RealIn, ImagIn, RealOut, ImagOut); end; procedure ifft ( NumSamples: word; var RealIn: array of double; var ImagIn: array of double; var RealOut: array of double; var ImagOut: array of double ); var i: word; begin FourierTransform (-2*PI, NumSamples, RealIn, ImagIn, RealOut, ImagOut); (* Normalize the resulting time samples... *) for i := 0 to NumSamples-1 do begin RealOut[i] := RealOut[i] / NumSamples; ImagOut[i] := ImagOut[i] / NumSamples; end;

procedure CalcFrequency ( NumSamples: word; { must be integer power of 2 } FrequencyIndex: word; { must be in the range 0 .. NumSamples-1 } var RealIn: array of double; var ImagIn: array of double; var RealOut: double; var ImagOut: double ); var k: word; cos1, cos2, cos3, theta, beta: double; sin1, sin2, sin3: double; begin RealOut := 0.0; ImagOut := 0.0; theta := 2*PI * FrequencyIndex / NumSamples; sin1 := sin ( -2 * theta ); sin2 := sin ( -theta ); cos1 := cos ( -2 * theta ); cos2 := cos ( -theta ); beta := 2 * cos2; for k := 0 to NumSamples-1 do begin { Update trig values } sin3 := beta*sin2 - sin1; sin1 := sin2; sin2 := sin3; cos3 := beta*cos2 - cos1; cos1 := cos2; cos2 := cos3;

end; type

RealOut := RealOut + RealIn[k]*cos3 - ImagIn[k]*sin3; ImagOut := ImagOut + ImagIn[k]*cos3 + RealIn[k]*sin3;

doubleArray = array [0..0] of double; var RealTemp, ImagTemp: ^doubleArray; TempArraySize: word; procedure fft_integer ( NumSamples: word; var RealIn: array var ImagIn: array var RealOut: array var ImagOut: array var i: word; begin

of of of of

integer; integer; double; double );

Elektronika Praktyczna 11/2000

end; end; begin { Unit initialization code } TempArraySize := 0; {flag that buffers RealTemp, RealImag not allocated} RealTemp := NIL; ImagTemp := NIL; end. (*— end of file fourier.pas —*)

45

Oscyloskop cyfrowy øe on byÊ uøyty w†innych programach. Chcielibyúmy zwrÛciÊ wasz¹ uwagÍ na fakt, øe otrzymuj¹c do rÍki kompletne urz¹dzenie wraz z†opisem protoko³u przesy³ania danych, dostajecie teø szansÍ na stworzenie w³asnego, zupe³nie nowego przyrz¹du, poprzez napisanie w³asnego programu steruj¹cego. MÛg³by to byÊ np. rejestrator wolnozmiennych przebiegÛw lub program steruj¹cy rÛwnoczeúnie dwoma modu³ami AVT-891 pod³¹czonymi do dwu portÛw szeregowych. Co fajnego moøna zrobiÊ z†kompletem 128 prÛbek? Jeúli ktoú lubi obrÛbkÍ danych ma szansÍ siÍ wyøyÊ. Do wyboru ma rÛøne rodzaje regresji, spliny lub coú ekstra: szybk¹ transformatÍ Fouriera (ang. FFT -†fast Fourier transformation).

Co to jest FFT? Szybka transformata Fouriera jest, mÛwi¹c w†uproszczeniu, narzÍdziem matematycznym pozwalaj¹cym przetworzyÊ szereg prÛbek obrazuj¹cych zmianÍ sygna³u w†dziedzinie czasu na sygna³ w†dziedzinie czÍstotliwoúci (rys. 10). Pozwala wiÍc zanalizowaÊ widmo sygna³u. O†taki analizator widma pokusiliúmy siÍ w†tym programie. Wektor danych wejúciowych do algorytmu FFT musi mieÊ 2m sk³adowych (w naszym przypadku m=7). W†rezultacie otrzymamy inny wektor, sk³adaj¹cy siÍ ze 1+2(m-1) wspÛ³czynnikÛw

46

zespolonych oznaczaj¹cych wartoúci w†dziedzinie czÍstotliwoúci. Elementy wektora wynikowego z†procedury FFT spe³niaj¹ nastÍpuj¹ce rÛwnanie:

t¹ i†urojon¹. Nas bÍdzie interesowa³ modu³ wyniku czyli:

∑v e

Warto zauwaøyÊ, øe sposÛb w†jaki w†naszym przypadku wykorzystujemy fft naleøy do najprostszych. W†przypadku ogÛlnym wektor wejúciowy moøe sk³adaÊ siÍ z†szeregu maj¹cego sk³adowe zarÛwno rzeczywiste jak i†urojone. W†naszym przypadku na wejúciu podajemy szereg 128 prÛbek pobranych z†modu³u jako wektor czÍúci rzeczywistych i†wektor zer, jako wektor czÍúci urojonych. Na list. 1 przedstawiamy napisane w†Pascalu procedury: fft, niewykorzystywan¹ przez nas procedurÍ ifft (inverse fft -†odwrotna transformata Fouriera) i†dodatkowe procedury ìnarzÍdzioweî. Biblioteka ta zosta³a znaleziona w†przepastnych zasobach Internetu, a†zamieszczamy j¹ poniewaø w†odrÛønieniu od innych jakie moøna znaleüÊ w†sieci jest napisana przejrzyúcie i†zosta³a starannie sprawdzona. Stanowi klasyczn¹ implementacjÍ algorytmu FFT bez zbÍdnych udziwnieÒ. Jest to niez³y materia³ wyjúciowy do napisania w³asnego programu. Adam Dêbowski, AVT

c

j

=

n −1

1 n

k =0

2 Πi ( j / n ) k

k

W†powyøszym wzorze n†oznacza liczbÍ elementÛw v (n=2m), zaú i†jest jednostk¹ urojon¹. Elementy wektora obliczonego przez FFT odpowiadaj¹ rÛønym czÍstotliwoúciom. W†celu uzyskania faktycznej czÍstotliwoúci konieczna jest znajomoúÊ czÍstotliwoúci prÛbkowania sygna³u wyjúciowego. Jeøeli v†jest n-elementowym wektorem przekazywanym do procedury FFT, a†czÍstotliwoúÊ prÛbkowania wynosi fs, faktyczna czÍstotliwoúÊ odpowiadaj¹ca elementowi ck wynosi:

f

k

=

k ⋅ n

f

s

Warto zwrÛciÊ uwagÍ na fakt, øe niemoøliwe jest wykrycie czÍstotliwoúci wyøszych niø czÍstotliwoúÊ prÛbkowania. Nie jest to ograniczenie moøliwoúci procedur numerycznych, ale bazy matematycznej na ktÛrej s¹ one oparte. W†celu poprawnego odczytania sygna³u za pomoc¹ jego prÛbki poddanej transformacie Fouriera naleøy przeprowadziÊ prÛbkowanie z†szerokoúci¹ co najmniej dwukrotnie wiÍksz¹ niø szerokoúÊ pasma. Elementy wektora wynikowego c†maja dwie sk³adowe: rzeczywis-

c

j

2 2 =  Re(c j ) + Im(c j )   

Wzory p³ytek drukowanych w†formacie PDF s¹ dostÍpne w†Internecie pod adresem: http://www.ep.com.pl/ pcb.html oraz na p³ycie CD-EP11/ 2000 w†katalogu PCB.

Elektronika Praktyczna 11/2000

P R O  G R A  M Y

Mi³oúnicy ìstaregoî Autotraxa mogli do niedawna korzystaÊ z†jego wersji opakowanej w†úrodowisko Windows by³ to program TraxMaker firmy MicroCode. Poniewaø potentat rynku narzÍdzi CAD dla elektronikÛw - australijski Protel od wielu lat prowadzi praktykÍ tworzenia monopolu poprzez wykupowanie innych licz¹cych siÍ na rynku firm, takøe MicroCode z†TraxMakerem wpadli w†rÍce tej firmy. Czy z†sukcesem? Do konkretÛw

Bez w¹tpienia tak. Najnowsza wersja Circuitmakera zosta³a znacznie udoskonalona w†stosunku do prezentowanej na ³amach EP wersji 6.0. W†artykule przedstawimy najwaøniejsze zmiany wprowadzone przez producenta w†wersji Standard pakietu.

Na pocz¹tku... ...rzuca siÍ w†oczy zmiana nazwy pakietu. Do niedawna sk³ada³ siÍ on z†edytora schematÛw CircuitMaker oraz edytora p³ytek drukowanych TraxMaker zintegrowanego z†prostym autorouterem. Obecnie ten sam zestaw ukrywa siÍ pod nazw¹ CircuitMaker 2000, lecz jego struktura pozosta³a bez zmian (rys. 1). OprÛcz obydwu edytorÛw w†sk³ad zestawu wchodz¹ takøe: - program do obrÛbki plikÛw zapisanych w†formacie Gerber, DXF oraz plikÛw z†opisem wierceÒ; - konwerter bibliotek oraz modeli CIR z†postaci binarnej do tekstowej. Jest to wiÍc dok³adnie taki sam zestaw programÛw, jak w†wersji 6.0. Taki sam, lecz nie ten sam...

Elektronika Praktyczna 11/2000

Edytor schematÛw W†najnowszej wersji pakietu producent po³oøy³ szczegÛlny nacisk na u³atwienie obs³ugi programÛw. SzczegÛlnie jest to widoczne w†CircuitMakerze, ktÛry wyposaøono w†znacznie uproszczony interfejs do przegl¹dania zawartoúci bibliotek. W†lewej czÍúci okna edytora schematÛw, przedstawionego na rys. 2 jest widoczne ìdrzewoî bÍd¹ce przejrzystym przewodnikiem po menu bibliotecznym. Powyøej ìprzegl¹dowejî czÍúci okna jest wyúwietlany wygl¹d wskazanego elementu, w†dolnej czÍúci tego okna wyúwietlany jest opis modelu symulacyjnego. Kolejn¹ istotn¹ zmian¹ w†edytorze schematÛw jest moøliwoúÊ samodzielnego definiowania szeregu w³aúciwoúci arkusza, na ktÛrym s¹ rysowane schematy oraz niektÛrych parametrÛw interfejsu uøytkownika. Ostatni¹ nowoúci¹ wprowadzon¹ do edytora schema-

Rys. 1.

47

P R O  G R A  M Y

Rys. 2.

Rys. 3. tÛw jest automatyczne wstawianie przez program etykiet, ktÛre s¹ nastÍpnie wykorzystywane do komentowania listy po³¹czeÒ. Uøytkownik moøe je oczywiúcie zmodyfikowaÊ, co zostaje automatycznie uwzglÍdnione w†liúcie po³¹czeÒ. Symulator Integraln¹ czÍúci¹ edytora schematÛw jest symulator analogowo-cyfrowy, w†ktÛrym takøe wprowadzono kilka nowoúci. Z†punktu widzenia uøytkownika najwaøniejszymi s¹: wprowadzenie natychmiastowego odúwieøania wykresu przedstawiaj¹cego wyniki symulacji, moøliwoúÊ analizy wielu punktÛw jedno-

Rys. 4.

48

czeúnie, wyúwietlanie wspÛ³rzÍdnych kursora na symulowanym przebiegu, moøliwoúÊ wyúwietlania dwÛch niezaleønych parametrÛw na osiach Y, a†takøe moøliwoúÊ wykorzystania jako pobudzenia dowolnego sygna³u opisanego wzorem matematycznym (rys. 3). Na rys. 4 przedstawiono wyniki symulacji samodzielnie zdefiniowanego przyk³adowego przebiegu analogowego. OprÛcz wymienionych, symulator wzbogaci³ siÍ o†kilka mniej istotnych funkcji, ktÛre maj¹ mniejszy wp³yw na komfort pracy z†symulatorem. Edytor p³ytek drukowanych W†tej czÍúci pakietu wprowadzono najwiÍcej zmian, co jednak nie wp³ynͳo na komfort posiadania ìuwindowsiowionejî wersji Autotraxa. Najpowaøniejsze zmiany dotknͳy autorouter, ktÛry stosuje nieco udoskonalony algorytm trasowania p³ytek oraz poprawione algorytmy wyg³adzania po wytrasowaniu úcieøek. Drobne zmia-

ny wprowadzono takøe do edytora obudÛw, dziÍki czemu ìdziwneî ograniczenia starszych wersji (np. k³opoty ze zdefiniowaniem elementÛw w†okr¹g³ych obudowach, brak moøliwoúci obrÛcenia elementu o†ø¹dany k¹t) zosta³y zniesione. PracÍ z†programem u³atwiaj¹ dodatkowe udogodnienia w†postaci menu konfiguracyjnego (rys. 5), ktÛre ìukrywaî siÍ pod prawym przyciskiem myszy oraz rozbudowane menu edycji wskazanych przez uøytkownika úcieøek (rys. 6). Z†poziomu tego menu jest moøliwa zmiana jej szerokoúci, po³oøenia pocz¹tku i†koÒca, a†takøe warstwy na ktÛrej leøy. Podobne moøliwoúci TraxMaker oferuje podczas edycji elementÛw roz³oøonych na p³ytce drukowanej (rys. 7). Producent wprowadzi³ ponadto kilka drobnych udoskonaleÒ, wúrÛd ktÛrych uwagÍ zwraca automatyczne dostosowanie wymiarÛw drukowanej planszy do zadanych wymiarÛw arkusza papieru oraz modyfikacje w†menu, dziÍki ktÛrym sta³o siÍ ono bardziej przejrzyste.

Co w†wersji Professional? Wersja Professional CircuitMakera zosta³a takøe znacznie udoskonalona, przy czym szczegÛlnie duøy nacisk producent po³oøy³ na symulator zintegrowany z†analizatorem obwodÛw. OprÛcz rozszerzenia bibliotek o†2000 nowych modeli i†dodaniu aø 6†nowych analiz (impedancyjna, funkcja przejúciowa, analiza szumowa, badanie wp³ywu zmian temperatury na badany obiekt, analizy dla najgorszego przypadku i†Monte Carlo) producent wbudowa³ w†program interpreter jÍzyka opisu symulacji cyfrowej DigitalSIMCode. Udoskonalenia wprowadzono takøe Rys. 6.

Rys. 5. do edytora obwodÛw drukowanych, wúrÛd ktÛrych bardzo przydatne s¹: - moøliwoúÊ eksportu i†importu plikÛw DXF i†Gerbera (z edycj¹), - udoskonalony autorouter ripup & retry, - zwiÍkszona o†3400 elementÛw biblioteka obudÛw. Wersja Professional jest oczywiúcie droøsza od standardowej, ale rÛønica - bior¹c pod uwagÍ moøliwoúci - jest usprawiedliwiona. Krzysztof Jasik Prezentowany w†artykule pakiet udostÍpni³a redakcji firma RK-System, tel.: (0-22) 72430-39, www.rk-system.com.pl. Wersje: ewaluacyjna pakietu CircuitMaker 2000 oraz studencka programu CicruitMaker 6.0 s¹ dostÍpne na p³ycie CD-EP11/ 2000B oraz w†Internecie na stronie www.circuitmaker.com.

Rys. 7.

Elektronika Praktyczna 11/2000

S P R Z Ę T

Prezentujemy narzÍdzie projektowe dla uk³adu scalonego interfejsu internetowego TCP/IP, opracowanego w†Seiko Instruments. Jest to drugi na naszym rynku uk³ad tego typu, ktÛry dziÍki minimalnemu poborowi mocy Fot. 1.

doskonale nadaje siÍ do zastosowania w†urz¹dzeniach

Internet dla µ C? Nic prostszego! Juø wkrÛtce moøe siÍ okazaÊ, øe wizjonerzy strasz¹cy nas lodÛwkami i†odkurzaczami do³¹czonymi do Internetu bÍd¹ mieli racjÍ. WiÍkszoúÊ popularnych urz¹dzeÒ AGD jest juø silnie zelektronizowana, a†bardzo szybki rozwÛj sieci informatycznych oraz technologii pÛ³przewodnikowej spowoduje, øe dostÍp do Internetu bÍdzie (czÍúciowo juø jest) najtaÒszym sposobem dostÍpu do rÛønego rodzaju informacji. Wyobraücie sobie na przyk³ad odkurzacz, ktÛry co kwarta³ úci¹ga sobie z†sieci nowy algorytm sterowania silnikiem dmuchawy, dziÍki W skład zestawu iChip Designer's Kit wchodzą: − płyta bazowa z 16−bitowym złączem ISA, − kabel RS232, − płyta CD−ROM z dokumentacją i przykładowymi pro− gramami.

Elektronika Praktyczna 11/2000

czemu regularnie zwiÍksza siÍ sprawnoúÊ energetyczna procesu czyszczenia. To jest juø moøliwe, chociaø niezbyt sensowne. Ale w†przysz³oúci kto wie?

Zintegrowany stos: iChip S-7600A Uk³ad iChip S-7600A opracowa³y wspÛlnie firmy Seiko Instruments oraz iReady. Integruje on w†swojej strukturze (rys. 1) wszystkie elementy niezbÍdne do obs³ugi po³¹czenia sieciowego TCP/IP oraz PPP, w†tym sprzÍtowo obs³ugiwany stos sieciowy oraz dwie ìkieszenieî zapewniaj¹ce po³¹czenie warstw aplikacji i†transportowej. W†strukturze uk³adu znajduje siÍ takøe interfejs szeregowy z†dwukierunkowym buforem FIFO,

przenoúnych.

programowany interfejs umoøliwiaj¹cy wspÛ³pracÍ z†zewnÍtrznym mikrokontrolerem oraz pamiÍÊ RAM o†pojemnoúci 10kB z†interfejsem steruj¹cym. Tyle krÛtkiej prezentacji iChipa. W†nastÍpnym numerze poúwiÍcimy mu nieco wiÍcej miejsca.

Jak z†tego skorzystaÊ iChip Designer's Kit Tak rewolucyjne rozwi¹zania sprzÍtowe, aby siÍ szybko zadomowi³y na rynku, musz¹ byÊ wspierane przez producentÛw za pomoc¹ zestawÛw ewaluacyjnych, czÍsto zwanych starter kitami. Testowany w†naszym laboratorium iChip Designer's Kit (fot. 1) ma w³aúnie za zadanie wprowadziÊ bezboleúnie konstruktora systemÛw mikroprocesorowych w†îúwiat Internetuî, do

49

S P R Z Ę T innych informacji zwi¹zanych z†iChipem, znalaz³y siÍ takøe przyk³ady ürÛd³owych wersji programÛw, za pomoc¹ ktÛrych moøna wykorzystaÊ moøliwoúci iChipa znajduj¹cego siÍ na karcie.

Co w†praktyce moøe iChip?

Rys. 1. czego - oprÛcz p³ytki testowej - s³uøy doskonale przygotowana dokumentacja na p³ycie CD-ROM. P³ytka testowa wchodz¹ca w†sk³ad zestawu ma postaÊ 16-bitowej karty do PC (ze z³¹czem ISA), na ktÛrej zamontowano dwa uk³ady iChip, interfejs z³¹cza ISA zintegrowany z†dekoderem adresowym wykonanym na uk³adzie XC9572 firmy Xilinx, stabilizator napiÍcia 3,3V zasilaj¹cego iChipy, generator sygna³u zegarowego oraz konwerter napiÍciowy interfejsu szeregowego RS232. Jeden z†iChipÛw jest do³¹czony do interfejsu XC9572, natomiast wyprowadzenia drugiego do³¹czono tylko do 40-stykowego z³¹cza IDC. Znaczn¹ czÍúÊ powierzchni p³ytki przeznaczono do montaøu elementÛw aplikacji uøytkownika. Zawiera ona szereg cynowanych punktÛw lutowniczych z†metalizacj¹. Na p³ycie CD-ROM, wchodz¹cej w†sk³ad zestawu, oprÛcz not katalogowych, dokumentacji zestawu oraz Układ S−7600A przełamuje dotychczasowe ograni− czenia, otwierając przed konstruktorami urządzeń elektronicznych zupełnie nowe możliwości. Dzięki te− mu układowi przesyłanie informacji w rozproszonych systemach akwizycji danych i sterowania stało się na− prawdę proste! Najprostsze przykłady zastosowania układu mogą być następujące: 1. Monitorowanie poziomu zapasów w rozproszo− nej sieci sprzedaży za pośrednictwem automatów (np. napoje, karty magnetyczne itp.). 2. Monitorowanie warunków środowiskowych/kli− matycznych (temperatura, wilgotność, poziom opa− dów, siła wiatru, poziom zanieczyszczeń atmosferycz− nych, zanieczyszczeń zbiorników wodnych, gleby, itp.) na określonych obszarach. 3. System sterowania/monitorowania ruchu koło− wego na wydzielonym obszarze i przekazywanie da− nych o liczbie poruszających się samochodów, ich na− cisk na oś, prędkość poruszania się. System taki, jako część większego projektu, może posłużyć do opraco− wania kompleksowego systemu kierowania ruchem miejskim, bądź monitorowania poziomu wykorzysta− nia dróg lokalnych, krajowych czy międzynarodowych. 4. Przesyłanie danych o zużyciu energii cieplnej/ wody w sieciach cieplnych i wodociągowych. Taki system pozwoli zlokalizować źródła strat, oszacować zapotrzebowanie na media z uwzględnieniem zmian dobowych, sezonowych itp.

50

Dotychczas powsta³o kilka spektakularnych aplikacji, w†ktÛrych iChip wspÛ³pracuje z†8-bitowymi mikrokontrolerami, spoúrÛd ktÛrych na szczegÛlne uznanie zas³uguje µWeb Server (fot. 2) wykonany na mikrokontrolerze z†rodziny PIC16C. Jego funkcjo- Fot. 2. nalnoúÊ jest obecnie mocno ograniczona - zapala on i†gasi diodÍ LED w†pokoju jego konstruktora w†odpowiedzi na klikniÍcie w miejscu o d p o w i e d n i e g o

Rys. 2.

polecenia na stronie internetowej (rys. 2). Interesuj¹ce propozycje dla uøytkownikÛw mikrokontrolerÛw Z8 przygotowa³ takøe Zilog opracowuj¹c internetowu interfejs zintegrowany ze scalonym modemem w³asnej produkcji. Wymienione aplikacje trudno zaliczyÊ do przemys³owych, nadaj¹cych siÍ do szerokiego zastosowania, ale s¹ to dopiero pocz¹tki! Piotr Zbysiñski, AVT [email protected] Prezentowany w†artykule zestaw udostÍpni³a redakcji firma Compart International, tel. (0-22) 610-85-27, www.compart.pl. Materia³y dotycz¹ce iChipa i†prezentowanego w†artykule zestawu s¹

dostÍpne w†Internecie pod adresami: - http://www.seiko-usa-ecd.com/intcir/ pdf/datasheets/S7600datareliability.pdf, - http://www.seiko-usa-ecd.com/intcir/ pdf/manuals/S7600hw.pdf, - http://www.seiko-usa-ecd.com/intcir/ pdf/manuals/S7600sw.pdf, - http://www.seiko-usa-ecd.com/intcir/ pdf/manuals/S7600fm.pdf, - http://www.seiko-usa-ecd.com/intcir/ various/S7600A.exe. Materia³y dotycz¹ce sposobu pracy oraz aplikacji uk³adu iChip dostÍpne s¹ pod adresami: - http://www.compart.pl, - http://www.iready.com/products/products/property/tuner/sample/, - http://www.ikit2000.com/, - http://www.iready.org/projects/uwebserver, - http://www.iready.org/projects/zilogc/zilogcontest.pdf, - http://www.iready.org/projects/ ser2net, - http://www.microchip.com/Download/Appnote/Category/PIC16/ 00731a.pdf,

Elektronika Praktyczna 11/2000

S P R Z Ę T

Programowane dzielniki czÍstotliwoúci firmy Cypress opisaliúmy w†poprzednim numerze EP. W†miÍdzyczasie otrzymaliúmy do testÛw specjalizowany programator - takøe opracowany przez inøynierÛw firmy Cypress we wspÛ³pracy z†firm¹ HiLo - umoøliwiaj¹cy programowanie piÍciu typÛw uk³adÛw z†rodziny CyClocks. Oferowany przez firmÍ Cypress zestaw CY3670FTG jest narzÍdziem niezbÍdnym dla konstruktorÛw, ktÛrzy zamierzaj¹ wykorzystywaÊ w†swoich opracowaniach programowane dzielniki czÍstotliwoúci serii Cy-

Clocks. Podstawowymi elementami prezentowanego zestawu s¹: niewielki, bardzo estetycznie wykonany programator oraz dwa adaptery z†precyzyjnymi podstawkami ZIF, za pomoc¹ ktÛrych moøna programo-

waÊ uk³ady CY2292F oraz CY2071AF w†miniaturowych obudowach SOP. Tu trafiamy na powaøn¹ wadÍ prezentowanego zestawu: praktycznie kaødy uk³ad z†serii CyClocks wymaga do programowania zastosowania indywidualnego adaptera o†stosunkowo skomplikowanej konstrukcji. W†przypadku korzystania z†innych niø wymienione uk³adÛw CyClocks, trzeba

W skład zestawu CY3670FTG wchodzą: ✦ programator, ✦ adaptery CY3095, CY3096, ✦ zasilacz sieciowy 110/220VAC (niestety w wersji amerykańskiej!), ✦ płyta CD−ROM z oprogramowa− niem i notami katalogowymi, ✦ kabel RS232, ✦ po 10 szt. próbek układów CY2292F/CY2071AF, ✦ skrótowa dokumentacja zestawu (kopia kserograficzna).

Rys. 1.

52

Elektronika Praktyczna 11/2000

S P R Z Ę T

Rys. 2. dokupiÊ kolejne adaptery, co stwarza sytuacjÍ niezbyt komfortow¹ dla projektanta, zw³aszcza lubi¹cego eksperymenty. RÛwnie niesympatyczn¹ niespodziank¹ jest zasilacz standardowo wchodz¹cy w†sk³ad zestawu: jest to zasilacz wtyczkowy z†koÒcÛwkami zgodnymi ze standardem amerykaÒskim,

Rys. 3.

Elektronika Praktyczna 11/2000

przez co do jego wykorzystania jest niezbÍdny specjalny konwerter. Znacznie lepiej jest dopracowane oprogramowanie narzÍdziowe do³¹czone do zestawu. AutomatyzacjÍ konfiguracji uk³adÛw CyClocks umoøliwia prosty w†obs³udze program, takøe nazwany CyClocks, ktÛry

ca³y proces projektowania sprowadza do wskazywania odpowiednich opcji w†menu konfiguracyjnym (rys. 1). Program CyClocks umoøliwia projektowanie konfiguracji dla wszystkich uk³adÛw (rys. 2), a†wynikiem pracy programu jest plik w†formacie JEDEC zawieraj¹cy binarny opis konfiguracji. Z†programatorem wspÛ³pracuje prosty w†obs³udze i†wizualnie bardzo nieefektowny (rys. 3) program steruj¹cy CY_FTG, przystosowany do wspÛ³pracy z†Windows 95/98/NT. Po za³adowaniu do bufora pliku JEDEC i†wybraniu uk³adu docelowego (rys. 4) moøna ustaliÊ, jakie czynnoúci programator bÍdzie wykonywa³ w†kaødym cyklu programowania (rys. 5). Program CY_FTG wyposaøono w†edytor plikÛw JEDEC (rys. 6), ktÛrego moøliwoúci s¹ stosunkowo duøe - program wylicza m.in. sumÍ kontroln¹ edytowanego pliku. Zestaw CY3670FTG jest niezast¹pionym narzÍdziem dla wszystkich konstruktorÛw pragn¹cych z†bliska poznaÊ moøliwoúci uk³adÛw CyClocks. Szkoda, øe projektanci programatora nie przewidzieli moøliwoúci programowa- Rys. 6.

Rys. 4.

Rys. 5. nia za jego pomoc¹ wszystkich uk³adÛw serii CyClocks, poniewaø koszty wyposaøenia laboratorium w†komplet adapterÛw s¹ wysokie. Tomasz Jakubiak, AVT Prezentowany w†artykule zestaw udostÍpni³a redakcji firma Future, tel. (0-22) 61892-02, www.future.com.pl.

53

S P R Z Ę T

Przedstawiamy sprzÍtowy emulator mikrokontrolerÛw serii LPC (ang. Low Pin Count) firmy Philips, kompatybilnych z†dobrze znanymi '51. Jest to jedno z†najprostszych urz¹dzeÒ wspomagaj¹cych testowanie systemÛw mikroprocesorowych, ale pomimo niewielkich rozmiarÛw i†atrakcyjnej ceny jego moøliwoúci s¹ zaskakuj¹co duøe!

Sprzętowy emulator PDS76xSD Podstawowym zadaniem kaødego emulatora ICE jest zast¹pienie standardowego mikrokontrolera w†badanym urz¹dzenia, co pozwala konstruktorowi ìpodgl¹daÊî i†poddawaÊ

Elektronika Praktyczna 11/2000

analizie zmiany zachodz¹ce w†wewnÍtrznych rejestrach, pamiÍci oraz znacznikach stanu. Dodatkowymi, bardzo uøytecznymi w³aúciwoúciami ìdobrychî emulatorÛw s¹: - moøliwoúÊ zatrzymania pracy mikrokontrolera na zadanym przez uøytkownika adresie lub pod wp³ywem innego wczeúniej zdefiniowanego zdarzenia, - moøliwoúÊ zsynchronizowania pracy emulatora z†zewnÍtrznymi urz¹dzeniami pomiarowymi, - wbudowana wielokana³owa pamiÍÊ do rejestracji ìzachowaniaî mikrokontrolera - dziÍki niej moøna analizowaÊ pracÍ mikrokontrolera po jego zatrzymaniu,

Możliwości i cechy charakterystyczne emulatora PDS76xSD: ✓ możliwość emulacji w czasie rzeczywistym mikrokontrolerów LPC (kompatybilne z ’51) o liczbie wyprowadzeń 18 lub 20, ✓ zakres częstotliwości taktowania: 32kHz..40MHz, ✓ możliwość emulowania procesorów niskonapięciowych (od 3,3V), ✓ pojemność pamięci programu: 16kB, ✓ wbudowana pamięć śladu o pojemności 32k i szerokości słowa 24 bity, ✓ możliwość zastawiania do 16k pułapek adresowych, ✓ możliwość śledzenia 6 wybranych przez użytkownika sygnałów cyfrowych, ✓ wejście zewnętrznego przerwania, ✓ wyjścia: synchronizacyjne i sygnalizujące emulację, ✓ wbudowany interfejs RS232 do komunikacji z PC, ✓ zasilanie 5V/1,5A.

55

S P R Z Ę T W skład zestawu PDS76xSD wchodzą: ✗ ✗ ✗ ✗ ✗

płytka emulacyjna, zasilacz sieciowy, kabel RS232, dyskietka z programem sterującym, 6 kabli pomiarowych z końcówkami pomiarowymi, ✗ konwerter RS232/RS232, ✗ dokumentacja.

Rys. 1. - emulacja pracy mikrokontrolera w†czasie rzeczywistym, - moøliwie maksymalna ìprzeüroczystoúÊî emulatora dla uøytkownika. Bohater naszego artyku³u - emulator PDS76xSD spe³nia wszystkie wymienione wymagania i†to z†pewn¹ nawi¹zk¹, wynikaj¹c¹ z†niezwykle kom-

fortowego úrodowiska programowego, za pomoc¹ ktÛrego uøytkownik moøe konfigurowaÊ emulator i†analizowaÊ wyniki jego pracy. Na rys. 1 widoczne jest g³Ûwne okno programu PDS51, w†ktÛrym s¹

Rys. 2. ulokowane wybrane okna edycyjne (pamiÍÊ programu, RAMINT, RAMEXT, SFRREG, Watch). KonfiguracjÍ tych okien moøna dostosowywaÊ do w³asnych wymagaÒ, dziÍki czemu stworzenie indywidualnego úrodowiska projektowego jest ³atwe. Ogromn¹ zalet¹ programu PDS51 jest przyjÍty przez jego twÛrcÛw sposÛb sterowania (skrÛty klawiszowe), zgodny ze úrodowiskami Borlanda. WygodÍ uøytkowania programu zwiÍksza bogata biblioteka filtrÛw importowych dla plikÛw wejúciowych w†rÛønych formatach oraz intuicyjna konfiguracja wszelkich nastaw programu i†procedur úledzenia pracy mikrokontrolera. Podczas emulacji mikrokontrolerÛw LPC moøna korzystaÊ ze wszystkich ich cech, Rys.

56

tzn. niskiego napiÍcia zasilania, rÛønego typÛw generatorÛw zegarowych, moøna takøe ustaliÊ sposÛb taktowania rdzenia mikrokontrolera (rys. 2). Producent oprogramowania zadba³ takøe o†dobrej jakoúci dokumentacjÍ do zestawu (w postaci pliku HLP), dostarcza rÛwnieø szereg informacji w†postaci pilkÛw tekstowych, w†ktÛrych moøna znaleüÊ odpowiedzi na wiÍkszoúÊ pytaÒ nasuwaj¹cych siÍ na pocz¹tku pracy z†emulatorem (rys. 3). Przeprowadzone w†naszym laboratorium testy wykaza³y ogromn¹ przydatnoúÊ prezentowanego emulatora, a†jego cechami szczegÛlnie zas³uguj¹cymi na podkreúlenie jest moøliwoúÊ emulacji w†czasie rzeczywistym z†rejestracj¹ krokÛw oraz moøliwoúÊ pracy z†systemami zasilanymi napiÍciami mieszcz¹cymi siÍ w†stosunkowo szerokim przedziale wartoúci. Istotn¹ wad¹ zestawu PDS76xSD jest nieprecyzyjna dokumentacja, w†ktÛrej pominiÍto opisy niektÛrych elementÛw zestawu (np. z³¹cza JTAG). Andrzej Gawryluk, AVT Prezentowany w†artykule zestaw udostÍpni³a redakcji firma Eurodis, tel. (0-71) 675-741, www.eurodis.com.pl. Dodatkowe materia³y s¹ dostÍpne na p³ycie CD-EP11/2000B oraz w†Internecie pod adresem: http:// www.pds51.com/pds76x.html.

3.

Elektronika Praktyczna 11/2000

S P R Z Ę T

Ekspansja s³owackiej firmy Elnec na polski rynek trwa. W†artykule przedstawiamy kolejny programator oferowany przez tÍ firmÍ. Jego moøliwoúci s¹ znacznie mniejsze niø programatora LabProg 48LV (opisany w†EP10/2000), ale teø ma zdecydowanie niøsz¹ cenÍ. Z†tych w³aúnie powodÛw jest to programator dla preferuj¹cych mikrokontrolery konkretnej rodziny i nisk¹ cenÍ narzÍdzi wspomagaj¹cych.

Programator dla zdecydowanych Programator 51&AVRprog jest niewielkim urz¹dzeniem zasilanym z†zasilacza sieciowego, wspÛ³pracuj¹cym ze steruj¹cym komputerem PC poprzez z³¹cze rÛwnoleg³e zgodne ze standardem Centronics. Umoøliwia on programowanie wiÍkszoúci mikrokontrolerÛw z†rodziny '51 i obs³uguje takøe wszystkie obecnie dostÍpne mikrokontrolery z†rodziny AVR. Dodatkowo 51&AVRprog umoøliwia programowanie szeregowych pamiÍci EEPROM z†interfejsem I 2 C, SPI oraz Microwire. Moim zdaniem, brakuje w†grupie obs³ugiwanych uk³adÛw standardowych pamiÍci EPROM, ktÛre s¹ nadal czÍsto stosowane w†systemach mikroprocesorowych. Pewn¹ niedogodnoúci¹ wp³ywaj¹c¹ na obniøenie

Elektronika Praktyczna 11/2000

komfortu pracy z†programatorem, jest koniecznoúÊ rÍcznego przestawiania zworki wewn¹trz obudowy programatora w†zaleønoúci od rodziny programowanych mikrokontrolerÛw. Co prawda, program steruj¹cy prac¹ urz¹dzenia przypomina o†koniecznoúci zmodyfikowania po³oøenia jumpera (rys. 1), ale wydaje siÍ, øe rozwi¹zanie zastosowane w†programatorze nie przystaje do wspÛ³czesnego poziomu techniki. Zw³aszcza øe pinÛw jupmera nie opisano na p³ytce (opisano je natomiast na naklejce umieszczonej na dolnej czÍúci obudowy). Na tym koÒcz¹ siÍ niedoci¹gniÍcia, jakie uda³o siÍ wychwyciÊ podczas kilkudniowych testÛw 51&AVRprog. Reszta - po-

dobnie do LabProg'a 48LV stanowi kwintesencjÍ wyczucia ìtematuî programowania mikrokontrolerÛw, przy czym szczegÛlne s³owa uznania naleø¹ siÍ twÛrcom oprogramowania. Jest to dok³adnie ten sam

program, ktÛry steruje prac¹ pozosta³ych urz¹dzeÒ oferowanych przez firmÍ Elnec. Nie bÍdÍ go w†zwi¹zku z†tym zbyt szczegÛ³owo omawia³, skupiÍ siÍ na szczegÛ³ach wyraünie zwiÍkszaj¹cych komfort pracy.

Rys. 1.

59

S P R Z Ę T koszt potrzebny algorytm i†udostÍpnia w†nowej wersji oprogramowania. Kilkanaúcie dni testÛw w†redakcyjnym laboratorium dowiod³o, øe programator 51&AVRprog doskonale spe³nia obietnice zawarte w†dokumentacji, ktÛrej jakoúÊ jest zreszt¹ bardzo dobra. Niedostatki, o jakich wczeúniej pisa³em, s¹ do pominiÍcia, zw³aszcza øe jakoúÊ oprogramowania i†estetyka programatora s¹ wysokiej prÛby. Andrzej Gawryluk, AVT

Rys. 2. Po uruchomieniu program automatycznie wykrywa do³¹czone do komputera urz¹dzenia, przeszukuj¹c dostÍpne w†komputerze porty szeregowe i†rÛwnoleg³e. W†zaleønoúci od typu wykrytego urz¹dzenia, program samoczynnie dostosowuje do niego wygl¹d okna i†strukturÍ menu steruj¹cego. Dane wejúciowe do programowania mog¹ byÊ przygotowane w†jednym z†kilku standardowych formatÛw, ktÛre s¹ automatycznie konwertowane do postaci binarnej przez konwerter wbudowany w†program steruj¹cy. Uøytkownik moøe zdefiniowaÊ maski dla wszys-

Rys. 3. tkich obs³ugiwanych formatÛw plikÛw (rys. 2). Ogromn¹ pomoc¹, zw³aszcza dla mniej wprawnych uøytkownikÛw, jest bogaty zestaw komentarzy u³atwiaj¹cych prawid³owe zaprogramowanie wybranego uk³adu. Przyk³ady takiej pomocy to m.in. ogÛlny opis programowanego uk³adu (rys. 3) oraz wyúwietlenie opisu konfiguracji programowania, ktÛr¹ uøytkownik przyporz¹dkowa³ uk³adowi danej

Rys. 4. wersji (rys. 4). W†bardzo przyjazny sposÛb program umoøliwia uøytkownikowi modyfikacjÍ oraz pomijanie niektÛrych etapÛw programowania, czego doskona³ym przyk³adem jest moøliwoúÊ selektywnego programowania pamiÍci programu, tablic kodowania, itp. (rys. 5). W†podobny sposÛb moøna ustaliÊ sposÛb programowania uk³adÛw wybranego typu (rys. 6), przy czym program samoczynnie tworzy bazÍ danych zawieraj¹c¹ indywidualne parametry sposobu programowania ustalone wczeúniej przez uøytkownika. Podobnie do innych programatorÛw firmy Elnec, takøe 51&AVRprog jest objÍty bezp³atnym programem Keep-Current, dziÍki ktÛremu uøytkownik ma ci¹g³y, bezp³atny dostÍp do najnowszych programÛw steruj¹cych w†wersjach dla Windows (takøe 2000) i†DOS. Drug¹ niebanaln¹ atrakcj¹ jest program AlgOR, ktÛry umoøliwia zg³aszanie przez uøytkownikÛw programatora koniecznoúci opracowania algorytmÛw programowania dla mniej popularnych uk³adÛw. Jeøeli takich prÛúb jest wiÍcej, producent opracowuje na w³asny Rys. 6.

60

Rys. 5. Urz¹dzenie prezentowane w†artykule udostÍpni³a firma Eurodis Microdis, tel. (0-71) 367-57-41, www.eurodis.com.pl. Na p³ycie CD-EP11/2000B, w † k a t a l o g u \El nec W W W znajduje siÍ kopia internetowej strony firmy Elnec.

Elektronika Praktyczna 11/2000

P R O G R A M Y

Nowy autorouter firmy PADS Juø po raz 24 spotka³a siÍ w†USA komisja Electronics Product, by wybraÊ najlepsze produkty z†dziedziny elektroniki w†roku 1999. NagrodÍ ìProdukt Roku 1999î otrzyma³a firma PADS Software, Inc. za nowy autorouter BlazeRouter znacz¹c¹ nowoúÊ w†tej dziedzinie. Firma PADS Software, Inc. rozpoczͳa sprzedaø (jako czÍúÊ pakietu PowerPCB) autoroutera nowego typu, ktÛry zast¹pi dotychczas do³¹czany do pakietu autorouter Specctra firmy Cadence. BlazeRouter nie stanowi czÍúci programu PowerPCB, lecz jest oddzielnym programem z†w³asnym nowym interfejsem uøytkownika, do ktÛrego w†przysz³oúci zostan¹ przeniesione wszystkie funkcje programu PowerPCB. Nowe úrodowisko zosta³o przez firmÍ PADS nazwane LATIUM Technology. Graficzny interfejs programu sk³ada siÍ z†kilku okien - najwiÍksze z†nich jest w³aúciwym polem roboczym (rys. 1). Kolejne okno, ze szczegÛ³owym widokiem w†okolicy kursora, jest lup¹, a w dalszych oknach jest system pomocy, przegl¹darka WWW i†spis obiektÛw umieszczonych na p³ytce, u³atwiaj¹cy ich wybÛr. Przegl¹darka WWW jest obecnie uøywana wy³¹cznie do wyúwietlania komunikatÛw generowanych przez autorouter. Najwaøniejsze rÛønice pomiÍdzy autorouterami BlazeRouter i†Specctra to: ✗ BlazeRouter jest z†za³oøenia prawdziwym routerem diagonalnym, ktÛry potrafi prowadziÊ úcieøki pod dowolnym k¹tem. Specctra prowadzi úcieøki z†prostopad³ymi naroønikami, ktÛre pÛüniej w†procesie optymalizacji úcina pod k¹tem 45 stopni. Prostopad³e prowadzenie úcieøek powoduje, øe Specctra jest bardzo szybkim autorouterem, ale w†niektÛrych przypadkach

Rys. 1.

62

cecha ta uniemoøliwia w†100% zaprojektowanie nawet prostych p³ytek drukowanych. MoøliwoúÊ prowadzenia úcieøek pod dowolnym k¹tem jest niezbÍdna przy uk³adach z†duø¹ liczb¹ wyprowadzeÒ i†úcieøek, np. przy obudowach BGA lub u³oøeniu struktur uk³adÛw scalonych bezpoúrednio na p³ytce drukowanej. Aby zaspokoiÊ wszelkie potrzeby projektowania p³ytek drukowanych, BlazeRouter daje moøliwoúÊ wyboru pomiÍdzy prowadzeniem úcieøek prostopadle lub diagonalnie (pod k¹tem 45 stopni), albo pod dowolnym k¹tem (opcja za dop³at¹) - rys. 2. ✗ BlazeRouter jest autorouterem typu push and show, ktÛry w†przypadku braku skutecznoúci uøywa techniki ripup-reroute. Oznacza to, øe niew³aúciwie u³oøona úcieøka jest najpierw odsuwana (pushshow) w†bok, aby zrobiÊ miejsce innej úcieøce, a†jeøeli to nie przyniesie oczekiwanego rezultatu, przeszkadzaj¹ca úcieøka zostanie zerwana i†po³¹czona w†innym miejscu (ripup-reroute). Metoda ta zapewnia krÛtkie po³¹czenia i†dobry wygl¹d zaprojektowanej p³ytki. ✗ BlazeRouter jest autoruterem inteligentnym, ktÛry sprawdza wp³yw aktualnie prowadzonej úcieøki na przebieg dalszego projektowania. W†wyniku tego automatyczne projektowanie p³ytki jest wolniejsze niø przy uøyciu autoroutera Specctra, ale rezultat projektowania jest bardziej przejrzysty i†zoptymalizowany.

✗ BlazeRouter czyta i†zapisuje projekty bezpoúrednio w formacie PowerPCB (*.pcb), tak wiÍc konwersja miÍdzy PowerPCB a†autoruterem jest niepotrzebna. BlazeRouter umoøliwia automatyczne prowadzenie úcieøek na ca³ej p³ytce lub tylko dla wybranego obiektu (element, wyprowadzenie elementu, ca³e po³¹czenie lub od wyprowadzenia do wyprowadzenia). Automatyczne prowadzenie úcieøek moøe byÊ przerwane w†dowolnym momencie z†moøliwoúci¹ dalszej kontynuacji lub dokoÒczenia czynnoúci. Poniewaø autorouter cechuje znaczna inteligencja, dlatego ustawianie strategii ograniczone jest do paru nastaw: uaktywnienia poszczegÛlnych dzia³aÒ autoroutera (optymalizacja, ìfanoutsî, autoroutowanie, itd.) i†ustawienia intensywnoúci dzia³aÒ (niska, úrednia, wysoka). W†menu konfiguracji fanouts istnieje moøliwoúÊ wyboru ich typu, tak jak i†sposobu uk³adania úcieøek (prostopadle, diagonalnie, pod dowolnym k¹tem). Nowoúci¹ w†PowerPCB - a†w†szczegÛlnoúci w†BlazeRouter - jest moøliwoúÊ wyboru miejsca przy³¹czenia úcieøki do pola lutowniczego (standardowo, z†naroønika diagonalnie, z†naroønika pod dowolnym k¹tem, z†boku, itd.). W³aúciwoúÊ ta jest bardzo uøyteczna przy duøej gÍstoúci po³¹czeÒ na p³ytce. Ustawienia szerokoúci i†odstÍpÛw dla kaødej ze úcieøek zostaj¹ przeniesione z†PowerPCB do autoroutera, ktÛry takøe umoøliwia ich zmianÍ. BlazeRouter umoøliwia takøe umieszczanie punktÛw testowych (opcja za dop³at¹), co jest poprzedzone analiz¹ testowalnoúci p³ytki drukowanej na podstawie zadanych parametrÛw. Jako punkty testowe moøna definiowaÊ punkty lutownicze i†przelotki. Autorouter doda punkty testowe na úcieøki wed³ug nastawionych parametrÛw lub ewentualnie przeprojektuje úcieøkÍ tak, aby moøna by³o punkt testowy umieúciÊ. Wszystkie wyúwietlane okna moøna dostosowaÊ do wymagaÒ uøytkownika, poprzez zmianÍ ich rozmiaru, po³oøenia czy teø zamkniÍcie. Podobnie moøna zmieniÊ po³oøenie poszczegÛlnych ikon narzÍdziowych oraz ³¹czyÊ je w†grupy. Dla dowolnie wybranych poleceÒ programu moøna zdefiniowaÊ skrÛty klawiszowe z†uøyciem CTRL, ALT lub SHIFT. AG Dokumentacja autoroutera BlazeRouter dostÍpna jest na p³ycie CD-EP11/2000B w†katalogu \Blaze oraz w†Internecie pod adresem: http://support.pads.com/PowerPCB/ downloads/v351_Blaze.zip.

Rys. 2.

Elektronika Praktyczna 11/2000

T R E N D Y

W dniach 4..6 października 2000 w holenderskiej miejscowości Noordwijk odbyło się semina− rium zorganizowane przez firmę Philips Semiconductors, podczas którego dziennikarzom z całej Europy zaprezentowano szereg nowości z oferty firmy Philips. Spotkanie nosiło nazwę PreElectronica 2000, ponieważ pokazano na nim nowości, których oficjalne premiery będą miały miejsce na największych europejskich targach elektronicznych − Electronica 2000. Odbędą się one w listopadzie w Monachium. Rozwój firmy Philips jest w wielu punktach zbieżny z rozwojem współczesnej elektroniki. Przykładowo można tu wymienić powstanie magnetofonu kasetowego i odtwarzacza CD. Pomimo nasycania się rynku różnymi elektronicznymi innowacjami, potencjał Philipsa powoduje, że firma ta ma decydujące zdanie w wyznaczaniu kierunków dalszego rozwoju technologii produkcji układów scalonych i całej elektroniki. Nietrudno zgadnąć, że największy nacisk jest kładziony na rozwój aplikacji multimedialnych i telekomunikacyj− nych. Sztandarowym produktem Philipsa w tej grupie jest uniwersalna platforma sprzętowa Nexperia, oparta na jednej z najnowocześniejszych na świecie tech− nologii ASIC. Czytelników zainteresowanych mate− riałami przygotowanymi przez firmę Philips na PreElectronikę 2000 zachęcamy do zajrzenia na płytę CD−EP11/2000B. W katalogu Philips znajdziecie prezentacje przygotowane w PowerPoincie oraz prezentację multimedialną.

Ci ludzie kreują przyszłość elektroniki

Arthur van der Poel Prezes firmy Philips

Theo Claasen, wiceprezes firmy i szef dzia³u technologicznego

Peter Baumgarten, wiceprezes firmy i mened¿er dzia³u telekomunikacji

52-letni szef firmy, bior¹cy aktywny udzia³ w kreowaniu nowych kierunków rozwoju firmy.

Wizjoner nowych technologii - to w³aœnie dziêki niemu Philips opanowa³ produkcjê uk³adów ASIC w technologii 0,12µm, w których integrowane jest do 3,5mln tranzystorów.

Odpowiada za rozwój nowych technologii i aplikacji telekomunikacyjnych, do których Philips dostarcza najnowoczeœniejsze podzespo³y.

64

Elektronika Praktyczna 11/2000

S P R Z Ę T

Hitachi jest producentem wielu rodzin atrakcyjnych procesorÛw i†mikrokontrolerÛw, wúrÛd ktÛrych szczegÛlnie interesuj¹ce s¹ 16-bitowe uk³ady wyposaøone w†pamiÍÊ programu typu Flash. Prezentowany zestaw ewaluacyjny pozwala na stosunkowo szybkie wkroczenie w†úwiat szybkich mikrokontrolerÛw H8S/2144F.

Zestaw ewaluacyjny EVB2144F firmy Hitachi Procesory firmy Hitachi s¹ w†naszym kraju coraz bardziej popularne, m.in. dziÍki przygotowaniu przez producenta kilku stosunkowo tanich, a†przy tym bardzo funkcjonalnych zestawÛw ewaluacyjnych. Z ich

Rys. 1.

Elektronika Praktyczna 11/2000

pomoc¹ moøliwe jest stosunkowo szybkie poznanie podstawowych moøliwoúci procesorÛw H8S/2144F, a†nawet wykonanie w³asnego systemu sterowania w†oparciu o†ten szybki procesor.

H8S/2144F od úrodka Uk³ad H8S/2144F jest 16-bitowym procesorem o†zewnÍtrznej szynie danych o†szerokoúci 16 lub 8 bitÛw. Jego rdzeÒ jest zgodny z†uk³adami rodzin H8/300 i†H8/300H, dziÍki czemu przeniesienie z†nich programÛw na H8S/ 2144F nie stanowi wiÍkszego problemu. WewnÍtrzny dekoder rozkazÛw rozpoznaje 65 poleceÒ, wúrÛd ktÛrych s¹ dostÍpne rozkazy mnoøenia i†dzielenia, szereg rozkazÛw arytmetycznych i†logicznych operuj¹cych na danych 8/16 i†32-bitowych, a†takøe szereg poleceÒ operacji na pojedynczych bitach. WiÍkszoúÊ najczÍúciej wykorzystywanych instrukcji jest wykonywana w†1 lub 2 cyklach maszynowych, ktÛre trwaj¹ zaledwie 50ns, przy czÍstotliwoúci taktowania 20MHz. W†przypadku zasilania procesora napiÍciem o†wartoúci 3V maksymalna czÍstotliwoúÊ taktowania spada do 10MHz. DostÍp procesora do danych jest moøliwy na 8 sposobÛw (trybÛw adresowania), a†liniowy ob-

szar adresowy pamiÍci programu i†danych wynosi po 16MB. Ogromnym atutem procesorÛw H8S/2144F, maj¹cym niebagatelny wp³yw na ich wydajnoúÊ, jest zintegrowanie w†rdzeniu aø szesnastu lokalnych rejestrÛw 16-bitowych umoøliwiaj¹cych bardzo szybkie wykonywanie operacji arytmetycznych i†logicznych. Standardowo procesory H8S/ 2144F s¹ wyposaøone w†128kB pamiÍci Flash i†4kB pamiÍci SRAM dla danych.

W skład zestawu EVB2144F wchodzą: ✗ sprzętowy moduł EVB H8S/2144F, ✗ kabel RS232, ✗ katalog podzespołów Hitachi na CD−ROM, ✗ programy sterujące do EVB (także dla DOS) i dokumentacja w postaci elektronicznej na CD−ROM, ✗ drukowana dokumentacja zestawu + katalog.

67

S P R Z Ę T gie natomiast do programowania pamiÍci Flash, - z³¹cza zasilania 5VDC (napiÍcie musi byÊ stabilizowane!). Konstrukcja zestawu EVB ma jedn¹ istotn¹ wadÍ: chc¹c wykorzystaÊ mikrokontroler do sterowania we w³asnej aplikacji, naleøy zdj¹Ê gÛrn¹ pokrywÍ obudowy, poniewaø wszystkie z³¹cza sygna³owe wyprowadzono w†postaci listew szpilkowych IDC na powierzchni p³ytki. Nie jest to bardzo znacz¹ce utrudnienie, ale w†praktyce zmniejsza komfort pracy z†zestawem. Bardzo silnym punktem zestawu jest do³¹czone do niego oprogramowanie. Na dwÛch p³ytach CD-ROM znajduj¹ siÍ: kompletny katalog podzespo³Ûw firmy HitaRys. 2. Procesor H8S/2144F oferuje uøytkownikom takøe bardzo bogate wyposaøenie w†peryferia: programowane, bardzo uniwersalne timery 16- i†8-bitowe, programowany, 14-bitowy, 2-wyjúciowy generator PWM, interfejsy szeregowe SCI (takøe z†IrDA), interfejs szeregowy I 2C, interfejs klawiatury, 10-bitowy przetwornik A/C (maks. 8 wejúÊ), dwukana³owy przetwornik C/A o†rozdzielczoúci 8 bitÛw, 74 programowane linie I/O, w†tym aø 24 linie o†zwiÍkszonej obci¹øalnoúci pr¹dowej. Wbudowany w†strukturÍ procesora kontroler przerwaÒ pozwala obs³uøyÊ w†trzech rÛønych priorytetach 9†przerwaÒ zewnÍtrznych (w tym jedno niemaskowalne NMI) oraz do 44 przerwaÒ wewnÍtrznych, generowanych przez modu³y peryferyjne. W†aplikacjach wymagaj¹cych optymalizacji pobieranej energii moøna wykorzystaÊ kilka sposobÛw oferowanych przez procesor: prze³¹czenie w†tryb uúpienia, sprzÍtowe i†programowe tryby oszczÍdzania energii, tryb STOP i†programowe obniøenie szybkoúci pracy rdzenia.

Zestaw ewaluacyjny Firma Hitachi przygotowa³a niezwykle solidnie wykonany zestaw ewaluacyjny, w†sk³ad ktÛrego wchodz¹:

68

Z†poziomu shella HWB uøytkownik ma dostÍp do wszystkich modu³Ûw kompilatora C, ktÛry jest nieco ograniczon¹ wersj¹ kompilatora firmy IAR i kompletnego, bardzo silnego†debuggera. DostÍp do programu zapisanego w†pamiÍci Flash umoøliwia program HDI-Monitor, ktÛry moøna wykorzystaÊ takøe do poprawiania programu wykonywanego przez procesor. Ogromn¹ zalet¹ tego programu jest moøliwoúÊ podgl¹du wykonywanego programu (w†zapisie zgodnym z†jÍzykiem C). Ostatnim programem udostÍpnionym wraz z†zestawem jest Flash Program Utility, ktÛry umoøliwia programowanie pamiÍci Flash poprzez port szeregowy SCI1 znajduj¹cy siÍ na dodatkowym module interfejsowym. W†sk³ad zestawu wchodzi takøe dokumentacja w†postaci drukowanej, przy czym katalog poúwiÍcony procesorom H8S/2144/ 2148 jest najwyøszej prÛby, a†broszurka bÍd¹ca przewodnikiem po zestawie wymaga od uøytkownika (przynajmniej moim zdaniem) nieco cierpliwoúci...

Podsumowanie

Rys. 3. - P³ytka bazowa z†mikrokontrolerem H8S/2144 z†wewnÍtrzn¹ pamiÍci¹ 128kB Flash oraz 256kB SRAM o†16-bitowym s³owie. - Od³¹czalna p³ytka interfejsu ISP, ktÛra zapewnia poprawne zaprogramowanie wewnÍtrznej pamiÍci Flash procesora znajduj¹cego siÍ na p³ycie bazowej. Moøe ona byÊ rÛwnieø wykorzystywana niezaleønie od zestawu EVB2144F do programowania prototypu, wzglÍdnie do programowania na etapie produkcji urz¹dzeÒ opartych na mikrokontrolerach H8S rodziny 21xx. Na zewn¹trz obudowy s¹ dostÍpne: - trzy prze³¹czniki: do zerowania, rÍcznego zg³aszania przerwaÒ NMI i†IRQ0, - dwie diody LED sygnalizuj¹ce: do³¹czenie do EVB zasilania i†monitoruj¹ca stan bitu 0†portu 8, - dwa z³¹cza interfejsÛw szeregowych RS232, z†ktÛrych jedno s³uøy do komunikacji procesora z†debuggerem, dru-

chi oraz zestaw programÛw (rys. 1), wersji testowych rÛønych narzÍdzi (rys. 2) i†dokumentacja w†postaci cyfrowej (rys. 3). Najbardziej interesuj¹cym, bo kompleksowym narzÍdziem dla programisty jest pakiet Hitachi Workbench (rys. 4), ktÛry jest ìcentrumî zawiadywania projektem.

Prezentowany w†artykule zestaw ewaluacyjny ma przemyúlan¹ i†bardzo praktyczn¹ konstrukcjÍ. Jego moøliwoúci zaspokajaj¹ potrzeby wiÍkszoúci potencjalnych uøytkownikÛw. Zastrzeøenia budz¹ tylko: brak w†zestawie zasilacza sieciowego, czÍúciowo nieaktualna dokumentacja w†postaci drukowanej oraz - w†niektÛrych przypadkach - koniecznoúÊ demontowania obudowy urz¹dzenia. Braki te w†znacznym stopniu rekompensuje doskonale przygotowany katalog oraz p³yta z†oprogramowaniem. Krzysztof Siudym, AVT Prezentowany w†artykule zestaw udostÍpni³a redakcji firma Addis (ex Atest), tel.: (032) 2380230, www.addis.com.pl.

Rys. 4.

Elektronika Praktyczna 11/2000

S P R Z Ę T

Przedstawiamy bardzo funkcjonalny programator uk³adÛw scalonych GALEP III. Jest to kolejna nowoúÊ z†tej grupy urz¹dzeÒ na naszym rynku.

W†programatorze zastosowano szereg rozwi¹zaÒ sprzÍtowych pozwalaj¹cych na dowolne sterowanie wszystkimi wyprowadzeniami programowanego uk³adu. Kaøde wyprowadzenie podstawki programatora moøe byÊ skonfigurowane jako wejúcie, wyjúcie, zasilanie lub masa, pozwalaj¹c na dowolny rozk³ad wyprowadzeÒ zasilaj¹cych i†sygna³owych w†programowanym uk³adzie. DziÍki temu rozszerzenie moøliwoúci programatora jest moøliwe przez wymianÍ oprogramowania steruj¹cego, a to powoduje, øe dodawanie nowych uk³adÛw do listy uk³adÛw obs³ugiwanych nie wymaga ingerencji w jego wnÍtrze. Programator GALEP III wspÛ³pracuje z†komputerem PC poprzez rÛwnoleg³y port drukarkowy. Minimalne wymagania sprzÍtowe to komputer 486/33MHz, 8MB

70

RAM i system operacyjny Windows 3.1/ 95/98/NT oraz wolny port drukarkowy. Lista uk³adÛw programowanych przez GALEP III jest doúÊ obszerna. Programuje on bowiem uk³ady z†nastÍpuj¹cych rodzin: - pamiÍci EPROM (8 i†16 bitÛw), EEPROM, - pamiÍci FLASH, - pamiÍci szeregowe, - uk³ady GAL, PALCE, ATF, - mikrokontrolery 87xxx, 89xxx, PIC12/16/17Cxx. GALEP III jest wyposaøony w†uniwersaln¹ podstawkÍ DIP40, pozwalaj¹c¹ na programowanie doRys. 1.

wolnych uk³adÛw w†obudowach DIP bez dodatkowych przejúciÛwek. W†przypadku koniecznoúci zastosowania adaptera do obudÛw typu PLCC, PQFP lub innych, uøytkownik moøe znaleüÊ w†systemie pomocy ich opis, dziÍki czemu moøe samodzielnie wykonaÊ wiÍkszoúÊ niezbÍdnych przejúciÛwek. Adaptery, ze wzglÍdu na uniwersalnoúÊ programatora, s¹ zazwyczaj zwyk³ymi mechanicznymi przejúciÛwkami nie wymagaj¹cymi do³¹czania øadnych elementÛw zewnÍtrznych. Programowanie uk³adu zaczynamy od wybrania jego typu. W†tym wypadku

Elektronika Praktyczna 11/2000

S P R Z Ę T

Rys. 2. uøytkownik ma do dyspozycji doúÊ wygodn¹ przegl¹darkÍ elementÛw (rys. 1), w†ktÛrej wystÍpuj¹ trzy formy indeksowania: wed³ug typu uk³adu, nazwy producenta oraz oznaczenia elementu. Po wybraniu symbolu interesuj¹cego nas elementu przechodzimy do wczytania pliku z†danymi do zaprogramowania.

Rys. 3.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Rys. 4. Program steruj¹cy do programatora GALEP III czyta nastÍpuj¹ce formaty plikÛw danych: Intel HEX, Bin, JEDEC, Motorola MHX, Motorola MS3, Motorola MS2, Motorola MS1, Motorola HEXS3, Motorola HEXS2, Motorola HEXS1. Po wczytaniu interesuj¹cego nas pliku, moøna poddaÊ go edycji za pomoc¹ prostego edytora (rys. 2). Warto tutaj zwrÛciÊ uwagÍ na dosyÊ unikaln¹ funkcjÍ programatora, polegaj¹c¹ na moøliwoúci otwarcia kilku okien bufora z†rÛøn¹ zawartoúci¹. W†kaødym z†nich moøe byÊ zawarty kod przeznaczony do zaprogramowania innego uk³adu scalonego. Uøytkownik przez wskazanie myszk¹ jednego z†okien okreúla, ktÛry uk³ad bÍdzie programowany w†danej chwili. Ponadto automatycznie s¹ z†nim kojarzone: odpowiedni zbiÛr z†kodem oraz wybrane przez uøytkownika opcje. Naleøy tutaj podeprzeÊ siÍ przyk³adem ilustruj¹cym zaletÍ tego rozwi¹zania. Po prze³¹czeniu siÍ z†okna zawieraj¹cego kod przeznaczony dla pamiÍci EPROM na okno zawieraj¹ce kod dla kontrolera, w†opcjach ogÛlnych automatycznie pojawi siÍ moøliwoúÊ programowania bitÛw zabezpieczeÒ, a†okno ustawieÒ (rys. 3) zostanie zmodyfikowane automatycznie. Uruchomienie programowania jest bardzo proste - na dolnym pasku poleceÒ

naleøy wcisn¹Ê przycisk Prog i†programowanie jest wykonywane automatycznie (rys. 4). Przed rozpoczÍciem programowania GALEP III wykrywa nieprawid³owe w³oøenie uk³adu oraz brak kontaktu na ktÛrejú z†nÛøek elementu. Po zaprogramowaniu uk³adu uøytkownik moøe dokonaÊ weryfikacji zapisanego w†nim kodu. Na koniec warto wspomnieÊ o†dosyÊ unikalnym wyposaøeniu programatora wbudowanym akumulatorku, ktÛry pozwala na jego pracÍ przez oko³o 11 godzin. Jest to bardzo wygodne w†pracy serwisowej oraz podczas wspÛ³pracy z†notebookiem. Stan akumulatora jest na bieø¹co monitowany przez program steruj¹cy. W†sk³ad zestawu wchodzi rÛwnieø ma³a ³adowarka pozwalaj¹ca na uzupe³nienie energii w†akumulatorze programatora. RK Dodatkowe informacje o†programatorze GALEP III s¹ dostÍpne w†Internecie pod adresami: http://conitec.net/hardware/epages/galep3.htm oraz http://www.rksystem.com.pl/program.html#galep. Opisane urz¹dzenie udostÍpni³a redakcji firma RK-System, tel. (0-22) 724-3039, http://www.rk-system.com.pl.

71

P O  D Z  E S P O  Ł Y

Elektronika

W†pierwszej czÍúci artyku³u

w (nie)bezpieczeństwie, część 2

bezpieczeÒstwem elementÛw

przedstawiliúmy podstawowe zagadnienia zwi¹zane z†antyprzepiÍciowym elektronicznych. SzczegÛlnie duøo miejsca poúwiÍciliúmy warystorom tlenkowo-cynkowym MOV, ktÛrych najdoskonalsze wersje powsta³y

Warystory Warystory dobre dobre na na wszystko wszystko

w†laboratoriach firmy HarrisLitelfuse. W†drugiej czÍúci artyku³u

Jak juø wczeúniej sygnalizowa³em, elementy antyprzepiÍciowe s¹ najczÍúciej stosowane w†urz¹dzeniach telekomunikacyjnych oraz we wszelkiego typu urz¹dzeniach zasilanych z†sieci. Ze wzglÍdu na powszechnoúÊ stosowania i†³atwoúÊ samodzielnego budowania urz¹dzeÒ zasilanych z†sieci, w³aúnie na nich skupimy uwagÍ.

Grom z†nieba Urz¹dzeniom zasilanym z†sieci groø¹ dwa podstawowe niebezpieczeÒstwa zwi¹zane z†przepiÍciami:

Rys. 4.

Elektronika Praktyczna 11/2000

- Impulsy zak³Ûcaj¹ce generowane przez silniki, transformatory duøej mocy, startery lamp wysokoprÍønych, falowniki, a†takøe coraz powszechniej stosowane zasilacze impulsowe. Maj¹ one najczÍúciej charakter gasn¹cej sinusoidy (IEEE-587), ktÛrej znormalizowany kszta³t pokazano na rys. 4. Maksymalna amplituda tego przebiegu osi¹ga wartoúÊ 6kV, a†maksymalna wartoúÊ pr¹du zwarcia 500A. - PrzepiÍcia bÍd¹ce wynikiem uderzenia pioruna lub zbliøonych wy³adowaÒ, ktÛrych cech¹ charakterystyczn¹ jest jednokierunkowy przep³yw pr¹du. Znormalizowany kszta³t takiego przebiegu jest widoczny na rys. 5. Amplituda napiÍcia przebiegu osi¹ga 6kV, a†maksymalny pr¹d wyp³ywaj¹cy ze ürÛd³a osi¹ga wartoúÊ 3kA. Jak widaÊ elementy absorbuj¹ce energiÍ impulsÛw przepiÍciowych musz¹ charakteryzowaÊ siÍ symetryczn¹ charakterystyk¹ U/I oraz d o s k o n a l e z n o s i Ê Rys. 5.

postaram siÍ pokazaÊ, jak waøn¹ rolÍ spe³niaj¹ warystory w†urz¹dzeniach zasilanych z†sieci energetycznej. takøe silne impulsy pr¹dowe, do czego - przede wszystkim ze wzglÍdu na wewnÍtrzn¹ budowÍ - najlepiej nadaj¹ siÍ warystory. Zestawienie najwaøniejszych parametrÛw oraz charakterystyki elementÛw zabezpieczaj¹cych przed przepiÍciami znajduj¹ siÍ w†tab. 2.

Warystor dobry na wszystko... MiÍdzynarodowe komitety normalizacyjne podzieli³y aplikacje sieciowe na trzy podstawowe kategorie, w†ktÛrych wymagane s¹ odmienne zabezpie-

73

P O  D Z  E S P O  Ł Y czenia antyprzepiÍciowe. Podstawowy podzia³ na jest widoczny na rys. 6. W†najbezpieczniejszej kategorii A, podstawowym wymaganiem jest oddalenie gniazd przy³¹czeniowych od elementÛw lokowanych w†kategorii B o†co najmniej 10 metrÛw, naleøy takøe zachowaÊ odleg³oúÊ co najmniej 20 metrÛw od najdalej wysuniÍtych elementÛw kategorii C. Zgodnie z†zapisami norm bezpieczeÒstwa ANSI/IERys. 7.

Tab. 2. Zestawienie najważniejszych właściwości różnych elementów antyprzepięciowych. Kształt charakterystki U/I Rodzaj elementu: ......................... Model idealny Upływność: ............................................. Brak Zdolność do absorpcji energii: ................... Duża Pojemność: ........................................... Mała Szybkość zadziałania: .............................. Duża Stabilizacja prądu: ................................... Brak Rodzaj elementu: ....... Warystor cynkowo−tlenkowy Upływność: ............................................ Mała Zdolność do absorpcji energii: ................... Duża Pojemność: ......................... Umiarkowana..duża Szybkość zadziałania: .............................. Duża Stabilizacja prądu: ................................... Brak Rodzaj elementu: .......................... Dioda Zenera Upływność: ............................................ Mała Zdolność do absorpcji energii: ................... Mała Pojemność: ........................................... Mała Szybkość zadziałania: .............................. Duża Stabilizacja prądu: ................................... Brak Rodzaj elementu: ........... Kombinacja diody Zenera i tyrystora Upływność: ............................................ Mała Zdolność do absorpcji energii: ................ Średnia Pojemność: ........................................... Mała Szybkość zadziałania: .............................. Duża Stabilizacja prądu: .................................... Tak Rodzaj elementu: ............. Ze szczeliną powietrzną Upływność: ............................................. Brak Zdolność do absorpcji energii: ................... Duża Pojemność: ........................................... Mała Szybkość zadziałania: .............................. Mała Stabilizacja prądu: .................................... Tak

Rodzaj elementu: ............. Wyzwalany ze szczelina powietrzną Upływność: ............................................. Brak Zdolność do absorpcji energii: ................... Duża Pojemność: ........................................... Mała Szybkość zadziałania: ........................... Średnia Stabilizacja prądu: .................................... Tak

EE C62.41-1980 urz¹dzenia do³¹czone do sieci energetycznej w†przy³¹czach kategorii A†musz¹ byÊ odporne na udary zgodne z†przedstawionym na rys. 4, natomiast w†przypadku wykorzystywania do zasilania przy³¹czy kategorii B niezbÍdne s¹ takøe zabezpieczenia na udary o†duøej energii (rys. 5). Na tym poziomie zabezpieczenia energia jak musi zostaÊ zaabsorbowana przez element zabezpieczaj¹cy wynosi aø 80J. Bior¹c pod uwagÍ wszystkie wymienione warunki okazuje siÍ, øe elementem o†najwiÍkszej uniwersalnoúci jest warystor. DostÍpne s¹ warystory rÛøni¹ce siÍ miÍdzy sob¹ parametrami energetyczno-napiÍciowymi (patrz tab. 1, EP10/2000), ale szybkoúÊ ich dzia³ania, odpornoúÊ na przeci¹øenia (takøe termiczne), wzglÍdna stabilnoúÊ parametrÛw i†³atwoúÊ aplikowania powoduj¹, øe s¹ to elementy najczÍúciej stosowane do zabezpieczania obwodÛw zasilania. Piotr Zbysiñski, AVT [email protected] Materia³y katalogowe firmy HarrisLittselfuse moøna znaleüÊ na p³ycie CD-EP10/2000 oraz w†Internecie pod adresami: - http://www.littelfuse.com/HarrisWeb/ tvs.html, - http://www.littelfuse.com/HarrisWeb/ folio.html. Artyku³ przygotowano na podstawie materia³Ûw udostÍpnionych przez firmÍ Ekol, tel.: (0-22) 864-73-56, 864-73-57.

Rodzaj elementu: .............................. Selenowy Upływność: ................................... Bardzo duża Zdolność do absorpcji energii: .. Umiarkowana...duża Pojemność: ........................................... Duża Szybkość zadziałania: .............................. Duża Stabilizacja prądu: ................................... Brak Rodzaj elementu: ...... Warystor półprzewodnikowo− karbidowy Upływność: ............................................ Duża Zdolność do absorpcji energii: ................... Duża Pojemność: ........................................... Duża Szybkość zadziałania: .............................. Duża Stabilizacja prądu: ................................... Brak

74

Elektronika Praktyczna 11/2000

M I N I P R O J E K T Y Wspólną cechą układów opisywanych w dziale "Miniprojekty" jest łatwość ich praktycznej realizacji. Zmontowanie układu nie zabiera zwykle więcej niż dwa, trzy kwadranse, a z jego uruchomieniem można poradzić sobie w ciągu kilkunastu minut. "Miniprojekty" mogą być układami stosunkowo skomplikowanymi funkcjonalnie, lecz prostymi w montażu i uruchamianiu, gdyż ich złożoność i inteligencja jest zawarta w układach scalonych. Wszystkie projekty opisywane w tej rubryce są wykonywane i badane w laboratorium AVT. Większość z nich wchodzi do oferty kitów AVT jako wyodrębniona seria “Miniprojekty” o numeracji zaczynającej się od 1000.

Świąteczne lampiony Wbrew wielu opiniom, za nieca³e dwa miesi¹ce bÍdziemy úwiadkami koÒca XX wieku. Specjalnie na tÍ okazjÍ przygotowaliúmy programowany sterownik wÍøy úwietlnych, dziÍki ktÛremu noworoczne imprezy bÍd¹ jeszcze bardziej kolorowe.

DziÍki wykorzystaniu w†projekcie taniego uk³adu specjalizowanego firmy MOSDesign, konstrukcja sterownika wÍøa úwietlnego jest tak prosta, jak to widaÊ na schemacie rys. 1. Urz¹dzenie jest zasilane bezpoúrednio z†sieci energetycznej, dziÍki czemu moøliwe by³o znaczne obniøenie kosztu wykonania sterownika, ale podczas jego eksploatacji na-

rystora - mia³ moøliwie niewielk¹ wartoúÊ. Rezystor R1 ogranicza pr¹d wp³ywaj¹cy do wejúcia synchronizacji fazowej US1. W†uk³adzie US1 zapisano osiem wzorÛw przebiegÛw úwietlnych, ktÛre s¹ wybierane za pomoc¹ prze³¹cznika do³¹czonego do punktÛw kontaktowych oznaczonych cyframi ì1î..î8" oraz liter¹ ìCî (punkt wspÛlny). Punkty

WYKAZ ELEMENTÓW Rezystory R1: 1MΩ/0,25W R2: 180kΩ/0,25W Kondensatory C1: 47µF/16V Półprzewodniki M1: 1,5A/400V TR1, TR2, TR3, TR4: TS08 lub inne w zależności od obciążenia US1: M80156 Różne ARK2 4 szt.

P³ytka drukowana wraz z kompletem elementÛw jest dostÍpna w AVT - oznaczenie AVT-1289. Wzory p³ytek drukowanych w formacie PDF s¹ dostÍpne w Internecie pod adresem: http://www.ep.com.pl/pcb.html oraz na p³ycie CD-EP11/2000 w katalogu PCB.

ìmocniejszeî elementy - pomocny do tego celu bÍdzie rys. 3. AG

Rys. 1.

leøy zwrÛciÊ szczegÛln¹ uwagÍ na bezpieczeÒstwo! NapiÍcie zasilaj¹ce jest prostowane przez mostek Graetza M1, nastÍpnie filtrowane przez obwÛd ca³kuj¹cy R2, C1, z†wyjúcia ktÛrego jest zasilany uk³ad US1. Elementami wykonawczymi s¹ cztery tyrystory, ktÛrych bramki s¹ sterowane bezpoúrednio z†wyjúÊ uk³adu US1. Poniewaø wydajnoúÊ pr¹dowa tych wyjúÊ jest stosunkowo niewielka, podczas dobierania triakÛw naleøy zwrÛciÊ uwagÍ na to, aby pr¹d bramki niezbÍdny do w³¹czenia ty-

Elektronika Praktyczna 11/2000

te wyraünie zaznaczono na p³ytce drukowanej (rys. 2). Montaø urz¹dzenia jest ³atwy, naleøy jedynie zwrÛRys. 2. ciÊ uwagÍ na jakoúÊ lutowania, poniewaø zwarcia na p³ytce mog¹ byÊ bardzo groüne dla uk³adu. Tyrystory naleøy dobraÊ w†zaleønoúci od zastosowanych øarÛwek. W†modelowym egzemplarzu zastosowano miniaturowe tyrystory TS08, ktÛre mog¹ sterowaÊ obci¹øeniami o†mocy do ok. Rys. 3. 150W. Moøna oczywiúcie wykorzystaÊ w†ich miejscu

75

M I N I P R O J E K T Y Wspólną cechą układów opisywanych w dziale "Miniprojekty" jest łatwość ich praktycznej realizacji. Zmontowanie układu nie zabiera zwykle więcej niż dwa, trzy kwadranse, a z jego uruchomieniem można poradzić sobie w ciągu kilkunastu minut. "Miniprojekty" mogą być układami stosunkowo skomplikowanymi funkcjonalnie, lecz prostymi w montażu i uruchamianiu, gdyż ich złożoność i inteligencja jest zawarta w układach scalonych. Wszystkie projekty opisywane w tej rubryce są wykonywane i badane w laboratorium AVT. Większość z nich wchodzi do oferty kitów AVT jako wyodrębniona seria “Miniprojekty” o numeracji zaczynającej się od 1000.

Świąteczne lampiony Wbrew wielu opiniom, za nieca³e dwa miesi¹ce bÍdziemy úwiadkami koÒca XX wieku. Specjalnie na tÍ okazjÍ przygotowaliúmy programowany sterownik wÍøy úwietlnych, dziÍki ktÛremu noworoczne imprezy bÍd¹ jeszcze bardziej kolorowe.

DziÍki wykorzystaniu w†projekcie taniego uk³adu specjalizowanego firmy MOSDesign, konstrukcja sterownika wÍøa úwietlnego jest tak prosta, jak to widaÊ na schemacie rys. 1. Urz¹dzenie jest zasilane bezpoúrednio z†sieci energetycznej, dziÍki czemu moøliwe by³o znaczne obniøenie kosztu wykonania sterownika, ale podczas jego eksploatacji na-

rystora - mia³ moøliwie niewielk¹ wartoúÊ. Rezystor R1 ogranicza pr¹d wp³ywaj¹cy do wejúcia synchronizacji fazowej US1. W†uk³adzie US1 zapisano osiem wzorÛw przebiegÛw úwietlnych, ktÛre s¹ wybierane za pomoc¹ prze³¹cznika do³¹czonego do punktÛw kontaktowych oznaczonych cyframi ì1î..î8" oraz liter¹ ìCî (punkt wspÛlny). Punkty

WYKAZ ELEMENTÓW Rezystory R1: 1MΩ/0,25W R2: 180kΩ/0,25W Kondensatory C1: 47µF/16V Półprzewodniki M1: 1,5A/400V TR1, TR2, TR3, TR4: TS08 lub inne w zależności od obciążenia US1: M80156 Różne ARK2 4 szt.

P³ytka drukowana wraz z kompletem elementÛw jest dostÍpna w AVT - oznaczenie AVT-1289. Wzory p³ytek drukowanych w formacie PDF s¹ dostÍpne w Internecie pod adresem: http://www.ep.com.pl/pcb.html oraz na p³ycie CD-EP11/2000 w katalogu PCB.

ìmocniejszeî elementy - pomocny do tego celu bÍdzie rys. 3. AG

Rys. 1.

leøy zwrÛciÊ szczegÛln¹ uwagÍ na bezpieczeÒstwo! NapiÍcie zasilaj¹ce jest prostowane przez mostek Graetza M1, nastÍpnie filtrowane przez obwÛd ca³kuj¹cy R2, C1, z†wyjúcia ktÛrego jest zasilany uk³ad US1. Elementami wykonawczymi s¹ cztery tyrystory, ktÛrych bramki s¹ sterowane bezpoúrednio z†wyjúÊ uk³adu US1. Poniewaø wydajnoúÊ pr¹dowa tych wyjúÊ jest stosunkowo niewielka, podczas dobierania triakÛw naleøy zwrÛciÊ uwagÍ na to, aby pr¹d bramki niezbÍdny do w³¹czenia ty-

Elektronika Praktyczna 11/2000

te wyraünie zaznaczono na p³ytce drukowanej (rys. 2). Montaø urz¹dzenia jest ³atwy, naleøy jedynie zwrÛRys. 2. ciÊ uwagÍ na jakoúÊ lutowania, poniewaø zwarcia na p³ytce mog¹ byÊ bardzo groüne dla uk³adu. Tyrystory naleøy dobraÊ w†zaleønoúci od zastosowanych øarÛwek. W†modelowym egzemplarzu zastosowano miniaturowe tyrystory TS08, ktÛre mog¹ sterowaÊ obci¹øeniami o†mocy do ok. Rys. 3. 150W. Moøna oczywiúcie wykorzystaÊ w†ich miejscu

75

M I N I P R O J E K T Y

Silikofon sterowany magistralą I2C Proponowany uk³ad jest kolejnym modu³em sterowanym poprzez magistralÍ I2C, ktÛrego zadaniem jest rozszerzenie moøliwoúci istniej¹cych i†nowo projektowanych systemÛw mikroprocesorowych. Uk³ad umoøliwia rejestrowanie i†odtwarzanie komunikatÛw akustycznych o†³¹cznym czasie trwania zaleønym od zastosowanego typu uk³adu ISD25XX.

Czas ten moøe wynosiÊ od 1†minuty dla uk³adu ISD2560 do 2†minut w†przypadku zastosowania kostki typu ISD25120. Modu³ silikofonu moøe znaleüÊ liczne zastosowania zarÛwno przy budowie ìpowaønychî systemÛw mikroprocesorowych jak i†zabawek wyposaøonych w†opcjÍ komunikacji g³osowej z†otoczeniem. Zastosowanie typowych, bardzo popularnych ekspanderÛw I2C†rÛwnoleg³a szyna danych typu PCF8574 pozwala na dalek¹ id¹c¹ unifikacjÍ uk³adu z†innymi, opisanymi uprzednio w†EP podobnymi modu³ami. Proponowany uk³ad stanowi kompletny magnetofon cyfrowy i†do jego dzia³ania nie s¹ juø potrzebne jakiekolwiek elementy dodatkowe. Wbudowany w†uk³ad

mikrofon elektretowy zapewnia przyzwoit¹ jakoúÊ nagranie, ograniczon¹ jedynie niezbyt szerokim pasmem przenoszenia uk³adÛw ISD. Uk³ad silikofonu, sk³adaj¹cy siÍ z†zaledwie trzech uk³adÛw scalonych jest ³atwy do wykonania.

Opis dzia³ania uk³adu Schemat elektryczny silikofonu zosta³ pokazany na rys. 1. Zasadnicza jego czÍúÊ to typowa aplikacja uk³adu ISD25XX, wielokrotnie juø stosowana w†projektach uk³adÛw publikowanych na ³amach Elektroniki Praktycznej.

Tab. 1. Bit 0

IC2 Funkcja Adres 0

Bit 0

IC3

1 2

Adres 1 Adres 2

1 2

Adres 9 Wybór funkcji: PLAY / RECORD

3 4 5

Adres 3 Adres 4 Adres 5

3 4 5

Sygnalizacja końca odtwarzania Wymuszenie stanu POWER DOWN Wejście zezwolenia na pracę układu

6 7

Adres 6 Adres 7

6 7

Sygnalizacja przepełnienia pamięci Nie używane

Funkcja Adres 8

Do wejúÊ adresowych ISD25XX oraz to wszystkich wejúÊ i†wyjúÊ steruj¹cych jego prac¹ zosta³y do³¹czone wyjúcia dwÛch ekspanderÛw magistrali I2C†- IC2 i†IC3. Tak wiÍc sterowanie uk³adem ISD odbywaÊ siÍ bÍdzie za pomoc¹ wysy³ania s³Ûw oúmiobitowych pod dwa, okreúlone ustawieniem prze³¹cznikÛw S1 i†S2 adresy na liniach I2C. Funkcje pe³nione przez poszczegÛlne bity s³Ûw wysy³anych do ekspanderÛw opisa-

Rys. 1.

76

Elektronika Praktyczna 11/2000

M I N I P R O J E K T Y Tab. 2. A2

A1

A0

Adres do zapisu (DEC)

Adres do odczytu (DEC)

0 0 0

0 0 1

0 1 0

160 162 164

161 163 165

0 1

1 0

1 0

166 168

167 169

1 1

0 1

1 0

170 172

171 173

1

1

1

174

175

Montaø i†uruchomienie

Rys. 2.

ne s¹ w†tab. 1, a†wykaz adresÛw uk³adÛw PCF8574 w†tab. 2.

Na rys. 2 pokazano rozmieszczenie elementÛw na p³ytce obwodu drukowanego wykonanego na laminacie dwustronnym z†metalizacj¹. Pod uk³ady scalone naleøy zastosowaÊ podstawki, a†jedynymi elementami wartymi chwili uwagi s¹ prze³¹czniki S1 i†S2. W†uk³adzie modelowym zamiast tych prze³¹cznikÛw zosta³y zastosowane zworki, co przyspieszy³o montaø uk³adu i†nieco zmniejszy³o koszt je-

go wykonania. W†uk³adach praktycznych przeznaczonych do wspÛ³pracy z†jednym, konkretnym systemem mikroprocesorowym takie rozwi¹zanie jest takøe do przyjÍcia. Jeøeli jednak modu³ silikofonu bÍdzie wspÛ³pracowa³ z†wieloma uk³adami, to prosta i†szybka zmiana adresÛw ekspanderÛw PCF8574 moøe okazaÊ siÍ poø¹dana i†dipswitch e S1 i†S2 warto zamontowaÊ. Do z³¹cza CON2 naleøy do³¹czyÊ g³oúnik o†moøliwie najwiÍkszych wymiarach i†opornoúci nie mniejszej niø 8†omÛw. Naleøy jeszcze wspomnieÊ parÍ s³Ûw o†sposobie programowego sterowania modu³em. Dla przyk³adu podam Wam sekwencjÍ poleceÒ jÍzyka MCS BASIC, za pomoc¹ ktÛrej moøna nagraÊ komunikat o†zadanym czasie trwania, a†nastÍpnie go odtworzyÊ. Nagrywanie komunikatu, ktÛry ma byÊ umieszczony w†pamiÍci od adresu 0†rozpoczniemy wydaj¹c nastÍpuj¹ce polecenia: I2Csend 162, &B00000000 I2Csend 160, &B X1001000 Wait [czas trwania zapisu w sekundach] I2Csend 160, &B X1011100

WYKAZ ELEMENTÓW Rezystory R1: 3,3kΩ R2: 300kΩ R3: 10kΩ R4: 1kΩ Kondensatory C1, C2, C4: 1µF C3: 4,7µF/16V C5, C6: 100µF/16V C7: 100nF Półprzewodniki IC1: ISD25XX IC2, IC3: PCF8574 Różne M1: mikrofon elektretowy S1, S2: SW DIP−3

P³ytka drukowana wraz z kompletem elementÛw jest dostÍpna w AVT - oznaczenie AVT-1290. Wzory p³ytek drukowanych w formacie PDF s¹ dostÍpne w Internecie pod adresem: http://www.ep.com.pl/pcb.html oraz na p³ycie CD-EP11/2000 w katalogu PCB.

Natomiast odtwarzanie nagranego juø komunikatu zostanie spowodowane wydaniem nastÍpuj¹cych poleceÒ: I2Csend 162, &B00000000 I2Csend 160, &B X1001100

Zbigniew Raabe, AVT [email protected]

Elektronika Praktyczna 11/2000

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Katalogi firmy CML (Nowe Podzespoły 8/2000) wylosowali: − Sebastian Janowicz, Święciechowa − Mariusz Łukasiewicz, Świdnica − Karol Pietraszewski, Poznań − Mariusz Czerwiński, Sadkowice − Artur Sobieszek, Lublin − Jarosław Kubicki, Warszawa − Krzysztof Andrucki, Jasło − Marta Jachno, Szczecin − Paweł Jastrun, Posłowice − Andrzej Fogel, Zielona Góra

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○

○

Prawidłowe odpowiedzi to: Zadanie 1 − taki układ nie istnieje. Zadanie 2 − jest to filtr dolnoprzepustowy drugiego rzędu (Buttewortha), o częstotliwości granicznej (−3dB, odniesieniu do poziomu sygnału wejściowego) 6,5kHz i wzmocnieniu dla częstotliwości 1kHz wynoszącym 6dB, a dla 6kHz −1,8dB.

○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Artur Sobieszek, Lublin Tomasz Lubin, Wrocław Roman Wikiera, Wrocław Zbigniew Kot, Lublin Ryszard Baniewicz, Bydgoszcz Sławomir Totoś, Rybnik Jerzy Jurkiewicz, Kraków Piotr Węsław, Białystok Robert Czekański, Toruń Henryk Wiesyk, Kamionka Leszek Mróz, Pruszków Sławomir Wilczewski, Białystok Miroslaw Bakal, Gdańsk Andrzej Klonowski, Książenice Tomasz Krzystak, Jelenia Góra Marcin Sobala, Warszawa Jarosław Bugała, Myślenice Piotr Zakrzewski, Nowy Dwór Gdański Antoni Skup, Toruń Norbert Sczepański, Elbląg Andrzej Mokry, Rzeszów Wiesław Rybicki, Piotrków Trybunalski Magdalena Sawicka, Szczecin Klaudiusz Ross, Katowice

○

Oscyloskop firmy Instek otrzymuje Marcin Jarosz, Puławy. Zasilacz laboratoryjny firmy NDN otrzymuje Daniel Samulak, Chełm. Multimetry NDN otrzymują: − Mariusz Łukasiewicz, Świdnica − Jarosław Przybysz, Szczecin − Zbigniew Wąsewicz, Rybnik − Tadeusz Kulak, Świdnica − Tomasz Sobczyk, Świdnik Duży − Jerzy Kaspera, Gdańsk

− − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − −

○

Wyniki konkursu NDN (z EP5 i 6/2000)

○

○

Za najciekawsze uznaliśmy propozycje Tomasza Zwinki (mistyk, misel, misep) oraz Jerzego Skolimowskiego (emrel, mopter, misol).

○

○

○

Roczne prenumeraty EPo/oL (od stycznia 2001) otrzymują: − Jerzy Skolimowski, Warszawa − Artur Pyka, Gorzów Wlkp. − Marian Marduła, Poronin − Tomasz Zwinka, Bielsko−Biała − Jan Kaźmierczak, Wałbrzych Mierniki firmy Saftec otrzymują: − Antoni Jaskuła, Warszawa − Krzysztof Rogalski, Tczew − Marian Truba, Gdańsk − Michał Jarkowski, Trzebinia − Roman Smalec, Poznań

○

Wyniki µ KONKURSU na nazwy dla pó³przewodnikowych elementów mikromaszynowych

○

Wyniki konkursów

Katalogi firmy Zilog (Nowe Podzespoły 9/2000) wylosowali: − Mariusz Łukaszewicz, Świdnica − Robert Wrona, Zręcin − Jan Wawrzyński, Warszawa − Robert Jagura, Bydgoszcz − Andrzej Piotrowski, Warszawa − Krzysztof Puchała, Warszawa − Piotr Żak, Warszawa − Zygmunt Piotrowski, Lublin − Dariusz Zbrók, Sanok − Jacek Balerzak, Wrocław − Mateusz Powała, Gliwice − Adam Próbny, Roztoka Mała − Tadeusz Magdziak, Rogowice − Robert Myśliwski, Racibórz − Stefan Rokita, Warszawa − Jacek Damsz, Słupsk − Jacek Haponik, Białystok − Paweł Pros, Suchy Bór − Piotr Suchy, Rzeszów − Marek Zakrzewski, Sanok

77

M I N I P R O J E K T Y

Silikofon sterowany magistralą I2C Proponowany uk³ad jest kolejnym modu³em sterowanym poprzez magistralÍ I2C, ktÛrego zadaniem jest rozszerzenie moøliwoúci istniej¹cych i†nowo projektowanych systemÛw mikroprocesorowych. Uk³ad umoøliwia rejestrowanie i†odtwarzanie komunikatÛw akustycznych o†³¹cznym czasie trwania zaleønym od zastosowanego typu uk³adu ISD25XX.

Czas ten moøe wynosiÊ o d 1 † m i n u t y d l a uk³ a du ISD2560 do 2†minut w†przypadku zastosowania kostki typu ISD25120. Modu³ silikofonu moøe znaleüÊ liczne zastosowania zarÛwno przy budowie ìpowaønychî systemÛw mikroprocesorowych jak i†zabawek wyposaøonych w†opcjÍ komunikacji g³osowej z†otoczeniem. Zastosowanie typowych, bardzo popularnych ekspanderÛw I2C†rÛwnoleg³a szyna danych typu PCF8574 pozwala na dalek¹ id¹c¹ unifikacjÍ uk³adu z†innymi, opisanymi uprzednio w†EP podobnymi modu³ami. Proponowany uk³ad stanowi kompletny magnetofon cyfrowy i†do jego dzia³ania nie s¹ juø potrzebne jakiekolwiek elementy dodatkowe. Wbudowany w†uk³ad

mikrofon elektretowy zapewnia przyzwoit¹ jakoúÊ nagranie, ograniczon¹ jedynie niezbyt szerokim pasmem przenoszenia uk³adÛw ISD. Uk³ad silikofonu, sk³adaj¹cy siÍ z†zaledwie trzech uk³adÛw scalonych jest ³atwy do wykonania.

Opis dzia³ania uk³adu Schemat elektryczny silikofonu zosta³ pokazany na rys. 1. Zasadnicza jego czÍúÊ to typowa aplikacja uk³adu ISD25XX, wielokrotnie juø stosowana w†projektach uk³adÛw publikowanych na ³amach Elektroniki Praktycznej.

Tab. 1. Bit 0

IC2 Funkcja Adres 0

Bit 0

IC3

1 2

Adres 1 Adres 2

1 2

Adres 9 Wybór funkcji: PLAY / RECORD

3 4 5

Adres 3 Adres 4 Adres 5

3 4 5

Sygnalizacja końca odtwarzania Wymuszenie stanu POWER DOWN Wejście zezwolenia na pracę układu

6 7

Adres 6 Adres 7

6 7

Sygnalizacja przepełnienia pamięci Nie używane

Funkcja Adres 8

Do wejúÊ adresowych ISD25XX oraz to wszystkich wejúÊ i†wyjúÊ steruj¹cych jego prac¹ zosta³y do³¹czone wyjúcia dwÛch ekspanderÛw magistrali I2C†- IC2 i†IC3. Tak wiÍc sterowanie uk³adem ISD odbywaÊ siÍ bÍdzie za pomoc¹ wysy³ania s³Ûw oúmiobitowych pod dwa, okreúlone ustawieniem prze³¹cznikÛw S1 i†S2 adresy na liniach I2C. Funkcje pe³nione przez poszczegÛlne bity s³Ûw wysy³anych do ekspanderÛw opisa-

Rys. 1.

76

Elektronika Praktyczna 11/2000

M I N I P R O J E K T Y

Elektronika Praktyczna 11/2000

Wzory p³ytek drukowanych w formacie PDF s¹ dostÍpne w Internecie pod adresem: http://www.ep.com.pl/pcb.html oraz na p³ycie CD-EP11/2000 w katalogu PCB.

Natomiast odtwarzanie nagranego juø komunikatu zostanie spowodowane wydaniem nastÍpuj¹cych poleceÒ: I2Csend 162, &B00000000 I2Csend 160, &B X1001100

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Zbigniew Raabe, AVT [email protected]

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ne s¹ w†tab. 1, a†wykaz adresÛw uk³adÛw PCF8574 w†tab. 2.

I2Csend 162, &B00000000 I2Csend 160, &B X1001000 Wait [czas trwania zapisu w sekundach] I2Csend 160, &B X1011100

P³ytka drukowana wraz z kompletem elementÛw jest dostÍpna w AVT - oznaczenie AVT-1290.

○

Rys. 2.

Na rys. 2 pokazano rozmieszczenie elementÛw na p³ytce obw o d u d r u k o wa ne g o wykonanego na laminacie dwustronnym z†metalizacj¹. Pod uk³ady scalone naleøy zastosowaÊ podstawki, a†jedynymi elementami wartymi chwili uwagi s¹ prze³¹czniki S1 i†S2. W†uk³adzie modelowym zamiast tych prze³¹cznikÛw zosta³y zastosowane zworki, co przyspieszy³o montaø uk³adu i†nieco zmniejszy³o koszt je-

○

Montaø i†uruchomienie

○

175

○

174

○

1

○

1

○

1

○

171 173

○

170 172

○

1 0

○

0 1

○

1 1

○

167 169

○

166 168

○

1 0

○

1 0

○

0 1

○

161 163 165

○

160 162 164

○

0 1 0

○

0 0 1

Rezystory R1: 3,3kΩ R2: 300kΩ R3: 10kΩ R4: 1kΩ Kondensatory C1, C2, C4: 1µF C3: 4,7µF/16V C5, C6: 100µF/16V C7: 100nF Półprzewodniki IC1: ISD25XX IC2, IC3: PCF8574 Różne M1: mikrofon elektretowy S1, S2: SW DIP−3

○

0 0 0

WYKAZ ELEMENTÓW

○

Adres do odczytu (DEC)

○

Adres do zapisu (DEC)

○

A0

○

A1

○

A2

go wykonania. W†uk³adach praktycznych przeznaczonych do wspÛ³pracy z†jednym, konkretnym systemem mikroprocesorowym takie rozwi¹zanie jest takøe do przyjÍcia. Jeøeli jednak modu³ silikofonu bÍdzie wspÛ³pracowa³ z†wieloma uk³adami, to prosta i†szybka zmiana adresÛw ekspanderÛw PCF8574 moøe okazaÊ siÍ poø¹dana i†dipswitch e S1 i†S2 warto zamontowaÊ. Do z³¹cza CON2 naleøy do³¹czyÊ g³oúnik o†moøliwie najwiÍkszych wymiarach i†opornoúci nie mniejszej niø 8†omÛw. Naleøy jeszcze wspomnieÊ parÍ s³Ûw o†sposobie programowego sterowania modu³em. Dla przyk³adu podam Wam sekwencjÍ poleceÒ jÍzyka MCS BASIC, za pomoc¹ ktÛrej moøna nagraÊ komunikat o†zadanym czasie trwania, a†nastÍpnie go odtworzyÊ. Nagrywanie komunikatu, ktÛry ma byÊ umieszczony w†pamiÍci od adresu 0†rozpoczniemy wydaj¹c nastÍpuj¹ce polecenia:

○

Tab. 2.

77

P³yta CD-EP11/2000A

KATALOGI Katalog firmy Omron Katalog elementÛw ³¹cz¹cych (w tym przekaüniki, styczniki, timery, itp.), modu³Ûw zasilania, regulatorÛw temperatury, czujnikÛw poziomu, zbliøeniowych i†fotoelektrycznych, a†takøe modu³Ûw ìduøejî automatyki. Najnowsza wersja!

Katalog miesi¹ca: katalog mikrokontrolerÛw '51, XA oraz interfejsÛw CANBus firmy Philips. Na p³ycie znajduje siÍ ponad 140 not katalogowych i†aplikacyjnych wszystkich mikrokontrolerÛw produkowanych przez Philipsa w†roku 2000. Najnowsza wersja!

Uruchamianie: \Omron\start.htm JÍzyk: angielski Inne: brak Artyku³: ìCzujniki poziomu i†czujniki specjalneî, str. 144.

Katalog firmy Elnec Kopia strony WWW firmy Elnec, w†sk³ad ktÛrej wchodz¹ materia³y katalogowe i†programy steruj¹ce do wszystkich urz¹dzeÒ oferowanych przez firmÍ.

P³yta CD-EP11/2000B

PRZEGL•DARKA ZAWARTOåCI P£YTY Od wrzeúnia 2000 wszystkie p³yty serii CD-EP zosta³y wyposaøone w†przegl¹darki zawartoúci, ktÛre u³atwiaj¹ orientacjÍ w†zamieszczonych na nich materia³ach. Przegl¹darka startuje automatycznie po w³oøeniu p³yty do czytnika CD-ROM, chyba øe opcja autostartu zosta³a zablokowana przez uøytkownika w†Panelu Sterowania\W³aúciwoúci Systemu\W³aúciwoúci czytnika CD-ROM. W†takim przypadku moøna j¹ uaktywniÊ uruchamiaj¹c program CDEPxx.exe ulokowany w†g³Ûwnym katalogu p³yty. Na rysunku opisano funkcje poszczegÛlnych elementÛw przegl¹darki.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Uruchamianie: \Elnec WWW\Index.htm JÍzyk: angielski/s³owacki Inne: brak Artyku³: ì51&AVRProgî, str. 59.

NOWE PODZESPO£Y Noty katalogowe podzespo³Ûw opisanych w†listopadowych ìNowych Podzespo³achî. Elektroniczna wersja artyku³u zawiera linki do wszystkich not katalogowych opisanych podzespo³Ûw.

79

Uruchamianie: \Nowe podzespo³y\Artykul.pdf JÍzyk: polski/angielski Inne: brak Artyku³: ìNowe Podzespo³yî, str. 83.

NOTY KATALOGOWE DO PROJEKT”W Noty katalogowe do wybranych podzespo³Ûw wykorzystanych w†projektach, ktÛre opublikowaliúmy w†EP11/2000. OprÛcz szeregu ³atwych do zdobycia not katalogowych znajdziecie tu informacje o†elementach mniej popularnych, czÍsto nieosi¹galne inn¹ drog¹. Uruchamianie: \Noty katalogowe do projektÛw\ JÍzyk: angielski/niemiecki Inne: brak

MATERIA£Y UZUPE£NIAJ•CE DO PROJEKT”W I†ARTYKU£”W ZbiÛr dodatkowych materia³Ûw informacyjnych, oprogramowania i†ürÛd³owych wersji programÛw dla uk³adÛw programowalnych wykorzystanych w†projektach z†bieø¹cego numeru EP.

Programy do projektÛw z†bieø¹cego numeru èrÛd³owe wersje programÛw do projektÛw. Uruchamianie: \Noty katalogowe do projektÛw\

WYBRANE ARTYKU£Y Z†DODATKAMI Radio na PLLaøy Program narzÍdziowy do konfigurowania uk³adÛw ADF4xxx oraz artyku³ o†nowoczesnych pÍtlach PLL produkowanych przez firmÍ Analog Devices.

Uruchamianie (wersja studencka): \CircuitMaker\Wersja studencka\Cmstudnt.exe Uruchamianie (wersja ewaluacyjna CM2K): \CM2000 wersja trial\cm2000trialversion.exe JÍzyk: polski/angielski Inne: brak Artyku³: ìBlazeRouterî, str. 62.

iChip S7600A ZbiÛr materia³Ûw informacyjnych i†katalogowych oraz programy ürÛd³owe u³atwiaj¹ce wykorzystanie uk³adu iCHIP w†rÛønych aplikacjach. Uruchamianie: \iChip S7600A\S7600api.exe JÍzyk: polski/angielski Inne: brak Artyku³: ìiChip Designer's Kitî, str. 49.

Uk³ady likwiduj¹ce drgania stykÛw Artyku³ i†materia³y katalogowe dotycz¹ce scalonych uk³adÛw likwiduj¹cych drgania stykÛw klawiatury. Uruchamianie: \Klucze\Artykul.pdf JÍzyk: polski/angielski Inne: brak Artyku³: ìMoøna to zrobiÊ inaczejî, str. 93.

Emulator ìma³ychî PhilipsÛw Opis zestawu narzÍdziowego umoøliwiaj¹cego emulacjÍ w†czasie rzeczywistym mikrokontrolerÛw '51 firmy Philips oraz program steruj¹cy prac¹ emulatora sprzÍtowego PDS51. Uruchamianie: \Analog\Loop Filter\setup.exe JÍzyk: polski/angielski Inne: brak Artyku³: ìRadio na PLLaøyî, str. 89.

Blaze Router Prezentacja najnowszego autoroutera firmy PADS, w†ktÛrym wykorzystano now¹ technikÍ ³¹czenia. Uruchamianie: \blaze\artykul.pdf JÍzyk: polski/angielski Inne: brak Artyku³: ìBlazeRouterî, str. 62.

CircuitMaker 2000 Opis najnowszej wersji pakietu narzÍdziowego CircuitMaker, studencka wersja CircuitMakera 6.0, umoøliwiaj¹ca rysowanie schematÛw i†symulowanie uk³adÛw analogowych i†cyfrowych oraz ewaluacyjna wersja kompletnego pakietu CircuitMakera 2000. Do instalacji wymagane jest has³o, ktÛre moøna otrzymaÊ poczt¹ e-mail po wype³nieniu formularza rejestracyjnego na stronie www.circuitmaker.com.

80

Uruchamianie: \Pds51\Pds51Software\Setup.exe JÍzyk: polski/angielski Inne: brak Artyku³: ìEmulator ìma³ychî PhilipsÛwî, str. 55.

Philips na progu XXI wieku Prezentacje Power Point oraz pokaz multimedialny, w†ktÛrych przedstawiciele firmy Philips prezentuj¹ nowe trendy w†elektronice.

Elektronika Praktyczna 11/2000

WZORY P£YTEK DRUKOWANYCH Wzory p³ytek drukowanych do projektÛw z†bieø¹cego numeru, zapisane w†formatach Autotraxa 1.61 (dla DOS) oraz PDF. P³ytki w†formacie Autotrax 1.61 moøna odczytaÊ w†Protelu 99SE!

Wersje ürÛd³owe Autotrax 1.61 Lokalizacja: \Pcb\Autotrax\

Wzory PCB w†formacie PDF Lokalizacja: \Pcb\

INNE Bascom '51 Bascom dla procesorÛw'51. Uruchamianie: \Inne\Bascom\bc51.zip JÍzyk: angielski Inne: brak Artyku³: brak

Bascom AVR Uruchamianie (prezentacja multimedialna): \Philips\film\start.exe JÍzyk: polski/angielski Inne: brak Artyku³: ìFascynuj¹ca elektronika koÒca XX wieluî, str. 64.

Modu³y SIMpact Artyku³ prezentuj¹cy najnowsze modu³y do systemÛw automatyki z†serii SIMpact.

Uruchamianie: \Simex\Artykul.pdf JÍzyk: polski Inne: brak Artyku³: ìModu³y SIMpactî, str. 147.

Sterownik PLC M90 Artyku³ z†EP11/2000 oraz program narzÍdziowy M90Ladder do konfiguracji sterownikÛw M90.

Bascom dla procesorÛw AVR. Uruchamianie: \Inne\Bascom\bcavr.zip JÍzyk: angielski Inne: brak Artyku³: brak

Realizer 4.00 Najnowsza wersja Realizera Bronze. Jest to wersja freeware, ograniczaj¹ca projekt do 15 symboli i†pozbawiona edytora symboli.

Uruchamianie: \Inne\Realizer\realbron.exe JÍzyk: angielski Inne: brak Artyku³: brak

Drivery dla Windows Zestaw bibliotek umoøliwiaj¹cych pisanie driverÛw do sprzÍtu dla Windows 9x. Uruchamianie: \Inne\Drivers\install.exe JÍzyk: angielski Inne: brak Artyku³: brak

HyperLynx IBIS Editor Bezp³atny program narzÍdziowy firmy Hyperlynx (v 2.0) do symulacji i†analizy zachowania uk³adÛw opisanych modelami IBIS (Input/Output Buffer Information Specification), ktÛre s¹ szczegÛlnie popularne w†testowaniu szybkich uk³adÛw cyfrowych.

Uruchamianie: \Unitronics\Software\setup.exe JÍzyk: polski/angielski Inne: brak Artyku³: ìSprytne maleÒstwoî, str. 135.

Elektronika Praktyczna 11/2000

81

Uruchamianie: \Inne\Hyperlinx\hyp55dem.exe JÍzyk: angielski Inne: brak Artyku³: brak

LOGO!Soft Comfort 2.0 Ewaluacyjna wersja LOGO!Soft Comfort v.2.0.

Uruchamianie: \Inne\Step7-Microwin\mw_ges_en.exe JÍzyk: angielski Inne: brak Artyku³: brak

Materia³y o†mikrokontrolerach ST62 Asembler i†linker dla mikrokontrolerÛw ST62, 30dniowa wersja pakietu narzÍdziowego dla ST62 Visual MicroLab v†2.2, úrodowisko projektowe firmy Raisonance (kompilator C) dla mikrokontrolerÛw ST62, zestaw programÛw narzÍdziowych do obs³ugi emulatorÛw i†symulacji ST62 oraz prezentacje mikrokontrolerÛw w†plikach PDF.

Uruchamianie: \Inne\LOGO!Soft Comfort Demo\Setup.exe JÍzyk: angielski/w³oski/hiszpaÒski/holenderski/francuski/ portugalski/niemiecki Inne: brak Artyku³: brak

Prezentacje obs³ugi OrCADa Zestaw animowanych prezentacji przybliøaj¹cych obs³ugÍ OrCADa.

Uruchamianie (asembler+linker): \Inne\St62\asm_lnk.exe Uruchamianie (VisualMicroLab): \Inne\St62\Virtualmicrolab ST62\setup.exe Uruchamianie (Raisonance): \Inne\St62\st6.exe Uruchamianie (WGDB6): \Inne\St62\wgdb6.exe JÍzyk: angielski Inne: brak Artyku³: brak

Materia³y o mikrokontrolerach ST72

Uruchamianie: \Inne\Prezentacje obs³ugi OrCADa JÍzyk: angielski Inne: brak Artyku³: brak

STEP7-Microwin Pakiet narzÍdziowy dla sterownikÛw PLC firmy Siemens - STEP7 v†3.1.

Asembler i†linker dla ST72, zestaw bibliotek i†gotowych modu³Ûw programowych dla mikrokontrolerÛw ST72 (wersje asemblerowe i†C), debugger dla Windows w†wersji 1.07, program do obs³ugi programatora mikrokontrolerÛw oraz zestaw narzÍdzi (v 0.96a) dla mikrokontrolerÛw ST72. Uruchamianie (asembler+linker): \inne\st72\asm_lnk.exe Uruchamianie (biblioteki): \inne\st72\library.exe Uruchamianie (debugger): \inne\st72\stvd.exe Uruchamianie (EPROMer): \inne\st72\win.exe Uruchamianie (zestaw narzÍdzi): \inne\st72\ST72 StarterKit\setup.exe JÍzyk: angielski Inne: brak Artyku³: brak

NARZ DZIA Acrobat Reader Przegl¹darka plikÛw PDF - Acrobat Reader w†wersji 4.05 z†wyszukiwark¹. Wersja angielska. Uruchamianie: \srv\adobe\rs405eng.exe JÍzyk: angielski

Sylaba Komunikator Przegl¹darka HTML Sylaba Komunikator. Wersja polska. Uruchamianie: \srv\internet\sk32e47.exe JÍzyk: polski

Przegl¹darka PowerPoint Przegl¹darka prezentacji w†formacie Power Point. Wersja polska. Uruchamianie: \srv\ppt\ppview32.exe JÍzyk: polski

82

Elektronika Praktyczna 11/2000

N O W E

P O D Z E S P O Ł Y

6−kanałowe drivery FET Uk³ady TPIC46L01, TPIC46L02 i†TPIC46L03 firmy Texas Instruments s¹ driverami typu low-side umoøliwiaj¹cymi realizacjÍ interfejsu - szeregowego albo rÛwnoleg³ego - do sterowania szeúcioma zewnÍtrznymi prze³¹cznikami mocy FET, np. takimi jak oferowane przez TI sieci tranzystorÛw mocy z†rodziny TPIC. Uk³ady s¹ przeznaczone g³Ûwnie do prze³¹czania (z ma³¹ czÍstotliwoúci¹) obci¹øeÒ indukcyjnych, takich jak cewki powietrzne (solenoidy) i†przekaüniki. Informacja o†stanie awarii dla kaødego kana³u jest dostÍpna za poúrednictwem interfejsu szeregowego. Uk³ady dysponuj¹ teø wyjúciem flagi awarii. Kaødy kana³ drivera ma wbudowany niezaleøny detektor przerwy w†obwodzie obci¹øenia (w†stanie wy³¹czenia kana³u) oraz detektor zwarcia obci¹øenia lub zwarcia wyjúcia do linii zasilania (w†stanie w³¹czenia). Po wykryciu zwarcia obci¹øenia, uk³ady TPIC46L01 i†TPIC46L03 blokuj¹ odpowiednie wyjúcia steruj¹ce (GATE), natomiast TPIC46L02 przechodzi do trybu sterowania z†ma³ym wspÛ³czynnikiem wype³nienia. Uk³ady zapewniaj¹ teø detekcjÍ nadmiernego (wszystkie uk³ady) i†zbyt niskiego (tylko TPIC46L01 i†TPIC46L02) napiÍcia baterii zasilaj¹cej. www-s.ti.com/sc/ psheets/slis055a/ slis055a.pdf Rys. 1.

Przedstawicielami Texas Instruments w†Polsce s¹ firmy: Contrans (tel. (0-71) 32526-21), EBV (tel. (0-71) 342-29-44), Elbatex (tel. (0-22) 868-22-78), Eurodis (tel. (0-71) 67-57-41), Macropol (tel. (0-22) 822-43-37), Setron (tel. (0-22) 634-47-36) i†Spoerle (tel. (0-22) 646-52-27).

Supervisory dwóch napięć Uk³ady X40620 i†X46402 to opracowane przez firmÍ Xicor programowalne supervisory dwÛch napiÍÊ zasilania, integruj¹ce w†jednym chipie obwody zerowania po w³¹czeniu zasilania, timer watchdog i†dwa niskonapiÍciowe monitory napiÍcia oraz 64kb pamiÍci EEPROM. W†celu zwiÍkszenia funkcjonalnoúci i†bezpieczeÒstwa danych X46402 oferuje dodatkowo wybierane przez uøytkownika funkcje zabezpieczenia, takie jak partycjonowanie matrycy pamiÍci i†zabezpieczenie has³em. Obydwa uk³ady komunikuj¹ siÍ z†otoczeniem poprzez standardowy 2-przewodowy interfejs szeregowy o†maksymalnej czÍstotliwoúci taktowania 1MHz. Obydwa uk³ady umoøliwiaj¹ zaprogramowanie punktÛw progowych aktywowania zerowania przy spadku napiÍcia, oddzielnie dla dwÛch wewnÍtrznych monitorÛw. X46402 umoøliwia rÛwnieø wybÛr przez

Elektronika Praktyczna 11/2000

uøytkownika okresu timera watchdog (7 wartoúci z†zakresu 150ms..1min) albo jego ca³kowite wy³¹czenie dla u³atwienia debuggingu oprogramowania systemu. Uk³ady s¹ montowane w†8-wyprowadzeniowych obudowach TSSOP, pracuj¹ przy zasilaniu z†zakresu 2,5..3,7V, w†temperaturach 0..+70 oC†albo -20..+85 oC†(zaleønie od wersji). S¹ dostarczane w†trzech wersjach o†rÛønych zaprogramowanych wstÍpnie progach prze³¹czania monitorÛw napiÍcia: 3,1V/ 2,6V, 3,1V/1,7V i†2,9V/2,3V. www.xicor.com/pdf_files/x40620.pdf www.xicor.com/pdf_files/x46402.pdf Przedstawicielami Xicora w†Polsce s¹ firmy: Elatec (tel. (0-12) 413-89-29) i†Setron (tel. (0-22) 634-47-36).

83

N O W E

P O D Z E S P O Ł Y

Wzmacniacz operacyjny wysokiej klasy Uk³ad LT1806 jest wzmacniaczem operacyjnym o†bardzo dobrych parametrach, spe³niaj¹cym wymagania niskonapiÍciowych, szybkich systemÛw akwizycji danych. Dysponuje wejúciami i†wyjúciami rail-to-rail. Pole wzmocnienia uk³adu to 325MHz, szybkoúÊ narastania napiÍcia wyjúciowego (slew rate)

Rys. xx. Rys. 2.

- 140V/µs, a†wydajnoúÊ pr¹dowa wyjúcia wynosi aø 85mA. Ponadto LT1806 charakteryzuje siÍ bardzo ma³ymi zniekszta³ceniami, ma³ym napiÍciem szumÛw wejúciowych (3,5nV/√Hz) i†maksymalnym napiÍciem niezrÛwnowaøenia 550µV. Wzmocnienie uk³adu z†otwart¹ pÍtl¹ wynosi 300V/mV. T³umienie napiÍÊ wspÛlnych (CMRR) wynosi typowo 106dB, a†t³umienie tÍtnieÒ zasilania (PSRR) 105dB. Zakres napiÍÊ wejúciowych LT1806 jest rÛwny zakresowi napiÍÊ zasilania, a†wartoúci napiÍcia wyjúciowego mog¹ byÊ o†20mV mniejsze od wartoúci obu napiÍÊ zasilaj¹cych, co zapewnia maksymalny zakres dynamiczny

sygna³u. Wzmacniacz LT1806 utrzymuje swe parametry przy zasilaniu od 2,5 do 12V, a†wyspecyfikowano je dla zasilania 3V, 5V i†±5V. Pobiera typowo 9mA, a†po wysterowaniu koÒcÛwki Power Down - 0,3mA. Jest dostÍpny w†8-koÒcÛwkowej obudowie SO i†ma standardowy dla wzmacniaczy operacyjnych rozk³ad wyprowadzeÒ. Pracuje w†temperaturach z†zakresu -40..+85 oC. www2.linear.com/pdf/1806i.pdf Przedstawicielami Linear Technology w†Polsce s¹ firmy: Elbatex (tel. (0-22) 86822-78), Eurodis (tel. (0-71) 675-741) oraz Macropol (tel. (0-22) 822-43-37).

Miniaturowe, programowane rezystorem przełączniki temperaturowe Maxim poszerzy³ sw¹ ofertÍ prze³¹cznikÛw temperaturowych o†dwa nowe elementy - MAX6509/MAX6510. Uk³ady te s¹ najmniejszymi dostÍpnymi obecnie komparatorami temperatury programowanymi rezystorem. Progi temperatury z†zakresu 40..+125oC†mog¹ byÊ ustawione przy uøyciu jednego zewnÍtrznego rezystora. Dok³adnoúÊ punktu prze³¹czania wynosi typowo ±0,5oC†i†maksymalnie ±4 oC†w†ca³ym zakresie temperatur pracy. HisterezÍ, 2 o C†lub 10oC, wybiera siÍ za poúrednictwem koÒcÛwki. Uk³ady pracuj¹ przy zasilaniu 2,7..5,5V i†pobieraj¹ niewielki pr¹d (32mA),

co czyni je idealnymi do uøycia w†sprzÍcie przenoúnym. Uk³ad MAX6509 jest dostÍpny w†5-koncÛwkowej obudowie SOT23 i†ma wyjúcie z†otwartym drenem; MAX6510 jest montowany w†6-koÒcÛwkowej obudowie SOT23 i†ma programowalne wyjúcie (o aktywnym stanie niskim lub wysokim, otwarty dren z†wewnÍtrznym podci¹ganiem do zasilania). Obydwa uk³ady s¹ dostÍpne w†wersjach, w†ktÛrych wyjúcia uaktywniaj¹ siÍ, gdy temperatura roúnie powyøej zaprogramo-

wanego progu (Set-Hot) albo opada poniøej tego progu (Set-Cold). pdfserv.maxim-ic.com/arpdf/2155.pdf Przedstawicielem Maxima w†Polsce jest firma SE Spezial Electronic (tel. (0-95) 75805-72).

Rys. 3.

84

Elektronika Praktyczna 11/2000

N O W E

P O D Z E S P O Ł Y

Monitor napięcia z regulowaną histerezą Uk³ad MIC2779 to kolejny supervisor napiÍcia w†ofercie Micrel Semiconductor, w†ktÛrym punkty progowe i†histereza s¹ ustalane za pomoc¹ rezystorÛw. Umoøliwia to ustawienie dowolnego progu prze³¹czania i†dowolnej wartoúci histerezy. G³Ûwne zastosowanie uk³adu to detekcja stanu roz³adowania baterii zasilaj¹cej w†przenoúnych urz¹dzeniach elektronicznych. MIC2779 jest dostÍpny w†miniaturowej firmowej budowie IttyBitty SOT23-5. Ma oddzielne wejúcia zasilania (V D D ) i†monitorowania. Wejúcia i†wyjúcie mog¹ byÊ podci¹gniÍte powyøej V DD bez niekorzystnych efektÛw. S¹ dostÍpne uk³ady z†wyjúciem przeciwsobnym, o†aktywnym stanie niskim (MIC2779L) lub wysokim (MIC2779H), w†dwÛch klasach gwarantowanej dok³adnoúci: ±2% i†±1%. Rys. 4.

Pr¹d zasilania MIC2779 jest odpowiedni dla urz¹dzeÒ przenoúnych - typowo wynosi 1µA. Uk³ad pracuje przy zasilaniu z†zakresu 1,5..5,5V, w†temperaturach z†zakresu -40..+85oC. www.micrel.com/_PDF/ mic2779.pdf Przedstawicielem Micrela w†Polsce jest firma Future (tel. (0-22) 618-92-02).

Oscylator na zamówienie Firma Dallas Semiconductor opracowa³a kolejny uk³ad scalonego oscylatora. Jest to nowa wersja znanego i†juø od dawna oferowanego produktu - DS1075. Uk³ad wyrÛønia siÍ tym, øe czÍstotliwoúÊ sygna³u wyjúciowego i†tryb pracy s¹ zaprogramowane na etapie produkcji zgodnie ze specyfikacj¹ klienta. Oscylatory DS1075-Custom s¹ dostÍpne w†dwÛch wersjach - Simple Custom i†Complex Custom - i†mog¹ zostaÊ zaprogramowane w†niewielkich iloúciach jako prÛbki lub w†iloúciach hurtowych. Podzespo³y Simple Custom maj¹ standardow¹ czÍstotliwoúÊ g³Ûwn¹ (60, 66, 80 lub 100MHz), a†programowalne s¹ ustawienia dzielnikÛw i†bity wyboru funkcji. Do wyboru jest imponuj¹ca liczba ponad 1500 podczÍstotliwoúci.

Rys. 5.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Podzespo³y Complex Custom umoøliwiaj¹ zarÛwno ustawienie niestandardowej czÍstotliwoúci oscylatora g³Ûwnego (miÍdzy 60 i†110MHz) jak i†zaprogramowanie dzielnikÛw oraz bitÛw wyboru funkcji. Jest moøliwy wybÛr praktycznie dowolnej czÍstotliwoúÊ z†zakresu miÍdzy 29,24kHz i†110MHz. Uk³ady DS1075-Custom s¹ dostÍpne w†8wyprowadzeniowej obudowie DIP albo SOIC. Dysponuj¹ dwoma wyjúciami o†sta³ej czÍstotliwoúci, wejúciem aktywacji trybu power-down i†wejúciem bramkowania wyjúcia. Uk³ady nie wymagaj¹ elementÛw zewnÍtrznych. Pocz¹tkowa tolerancja czÍstotliwoúci wynosi ±0,5%, a†jej zmiany wraz ze zmianami temperatury i†napiÍcia wynosz¹ ±1%. Uk³ad pracuje przy pojedynczym napiÍciu zasilania 5V, w†temperaturach z†zakresu 0..70oC. W†stanie aktywnym pobiera maksymalnie 50mA, a†w†stanie oczekiwania tylko 0,8µA. www.dalsemi.com/datasheets/pdfs/ 1075custom.pdf Przedstawicielami Dallasa w†Polsce s¹ firmy: Soyter (tel. (0-22) 685-30-04) oraz WGElectronics (tel. (0-22) 621-77-04).

85

N O W E

P O D Z E S P O Ł Y

Imię:........................................................... Nazwisko:................................................... Adres:......................................................... ...................................................................... ..................................................................... ...................................................................... .....................................................................

Kupon należy wypełnić, wyciąć

N O W E

P O D Z E S P O Ł Y

Miniaturowy czujnik temperatury National Semiconductor ostatnio znacznie poszerzy³ sw¹ ofertÍ czujnikÛw temperatury. WúrÛd nowych uk³adÛw wprowadzonych na rynek znalaz³ siÍ LM20 - miniaturowy czujnik temperatury z†wyjúciem analogowym. Uk³ad jest odpowiedni do zastosowania wszÍdzie tam, gdzie wymagane s¹ minimalne rozmiary obudowy, ma³a moc i†cena. LM20 jest dostÍpny w†najmniejszej z†moøliwych obudÛw, microSMD z†czterema

............................................................................................................................................................................

2. Jakie wartości napięć odpowiadają stanom logicznym "0" i "1" w interfejsie USB?

............................................................................................................................................................................

1. Jak szeroką szynę danych mają procesory serii H8S2144 firmy Hitachi?

i przesłać na adres redakcji (podany na odwrocie)

Pytania konkursowe 86

temperatury roúnie liniowo i†osi¹ga maksimum ±2,5oC†(dla wersji w†obudowie SC70) na kraÒcach zakresu mierzonych temperatur. Zakres ten zaleøy od napiÍcia zasilania. Przy napiÍciach 2,7..5,5V rozci¹ga siÍ od -55 do +130 oC, a†przy zasilaniu 2,4V dolna granica zakresu przesuwa siÍ do -30oC. Pr¹d spoczynkowy LM20 jest mniejszy niø 10µA. Dlatego teø samonagrzewanie jest mniejsze niø 0,02 oC w†nieruchomym powietrzu. Minimalny pobÛr mocy umoøliwia bezpoúrednie zasilanie uk³adu z†wyjúcia typowej bramki logicznej, ktÛra moøe pe³niÊ rolÍ prze³¹cznika aktywnoúci uk³adu. www.national.com/ds/LM/LM20.pdf Przedstawicielami National Semiconductor w†Polsce s¹ firmy: EBV (tel. (0-71) 34229-44), Macropol (tel. (0-22) 822-43-37) i†Spoerle (tel. (0-22) 606-04-47).

Rys. 6. wyprowadzeniami w†kszta³cie kulek (tzw. bumps), ktÛra mieúci siÍ w†szeúcianie o†boku 1mm. Uk³ad jest rÛwnieø dostÍpny w†nieco wiÍkszej obudowie SC70. Uk³ad LM20 jest precyzyjnym czujnikiem temperatury pracuj¹cym w†zakresie temperatur -55..+130 oC. Roboczy zakres napiÍcia zasilania uk³adu wynosi 2,4..5,5V. Jego charakterystyka przetwarzania jest w†duøym stopniu liniowa, choÊ ma lekk¹ paraboliczn¹ krzywiznÍ (nieliniowoúÊ typ. ±0,4%). Dok³adnoúÊ LM20 w†odniesieniu do parabolicznej funkcji przetwarzania wynosi ±1,5 oC†przy temperaturze otoczenia +30 oC. B³¹d pomiaru

Rys. 7.

Filtr dolnoprzepustowy o liniowej fazie Uk³ad LTC1565-31 jest scalonym filtrem dolnoprzepustowym 7-go rzÍdu o†czÍstotliwoúci odciÍcia 650kHz i†liniowej charakterystyce fazowej. Bardzo dobra selektywnoúÊ uk³adu po³¹czona z†liniow¹ faz¹ i†duøym zakresem dynamicznym czyni¹ go odpowiednim do filtracji w†systemach transmisji i†systemach akwizycji danych. T³umienie filtru wynosi 37dB przy czÍstotliwoúci dwukrotnie wiÍkszej od czÍstotliwoúci odciÍcia. W†odrÛønieniu od porÛwnywalnych filtrÛw LC, LTC1565-31 osi¹ga tÍ selektywnoúÊ zachowuj¹c liniow¹ charakterystykÍ fazow¹ w†pasmie przepustowym. Duøa dok³adnoúÊ czÍstotliwoúci odciÍcia (5%) umoøliwia uøycie uk³adu w†aplikacjach wymagaj¹cych par dopasowanych filtrÛw, ta-

Rys. 8.

kich jak transceivery I/Q. Ponadto rÛønicowe wejúcia i†wyjúcia zapewniaj¹ prosty interfejs dla bezprzewodowych systemÛw transmisyjnych. Uk³ad charakteryzuje siÍ ma³ym napiÍciem niezrÛwnowaøenia (typ. 5mV) oraz znakomitym zakresem dynamicznym (SFDR=75dB) i†stosunkiem sygna³u do szumu (SNR=78dB). LTC1565-31 jest montowany w†obudowie SO-8. Nie wymaga elementÛw zewnÍtrznych ani zewnÍtrznego zegara Pracuje przy pojedynczym zasilaniu 5V albo symetrycznym ±5V. Pobiera maksymalnie 33mA, a†w†trybie shutdown - maks. 40µA. Filtry s¹ dostÍpne w†wersjach dla zakresu temperatur 0..70 oC†i†-40..+85 oC. www2.linear.com/pdf/156531i.pdf Przedstawicielami Linear Technology w†Polsce s¹ firmy: Elbatex (tel. (0-22) 86822-78), Eurodis (tel. (0-71) 675-741) oraz Macropol (tel. (0-22) 822-43-37).

Elektronika Praktyczna 11/2000

N O W E

P O D Z E S P O Ł Y

N O W E

P O D Z E S P O Ł Y

Programowalny sterownik 2−fazowej przetwornicy typu buck Firma Analog Devices wprowadzi³a do oferty nowy uk³ad synchronicznego sterownika stabilizatora impulsowego typu buck zoptymalizowanego do przetwarzania napiÍcia g³Ûwnego systemu, 5V lub 12V, na niøsze napiÍcie potrzebne do zasilania najnowszych, szybkich procesorÛw, takich jak Pentium III i†Athlon. Uk³ad ADP3161 zawiera 4-bitowy przetwornik C/A do odczytu, bezpoúrednio z†procesora, kodu identyfikacji napiÍcia (VID - Voltage IDentification), s³uø¹cego do ustawienia napiÍcia wyjúciowego pomiÍdzy 1,3V a†2,05V. Uk³ad uøywa architektury current mode PWM do sterowania

dwÛch wyjúÊ logicznych z†programowaln¹ czÍstotliwoúci¹ prze³¹czania. Sygna³y wyjúciowe s¹ przesuniÍte w†fazie o†180 stopni, co umoøliwia skonstruowanie dwÛch komplementarnych stopni prze³¹czaj¹cych, pomiÍdzy ktÛre jest dzielony wyjúciowy pr¹d sta³y stabilizatora, i†w†efekcie zmniejszenie tÍtnieÒ napiÍcia wyjúciowego. Funkcja aktywnego rÛwnowaøenia pr¹du zapewnia rÛwny podzia³ pr¹du obci¹øenia pomiÍdzy oba stopnie, nawet przy obci¹øeniach o†duøych stanach przejúciowych, w†celu zminimalizowania rozmiarÛw cewek indukcyjnych. Aby poprawiÊ odpornoúÊ uk³adu na stany

Rys. 9.

przejúciowe obci¹øenia, w†ADP3161 zastosowano jeszcze jedna, unikaln¹ technikÍ regulacji, nazywan¹ ìaktywnym pozycjonowaniem napiÍciaî. W†efekcie otrzymano przetwornicÍ DC/DC spelniaj¹c¹ surowe wymagania odnoúnie napiÍcia zasilania procesorÛw wysokiej klasy, przy uøyciu minimalnej liczby kondensatorÛw wyjúciowych i†niewielkich rozmiarach. Inaczej niø w†przypadku architektury voltage mode i†standardowej current mode, aktywne pozycjonowanie napiÍcia zapewnia regulacje napiÍcia wyjúciowego w†funkcji pr¹du obci¹øenia. Ponadto ADP3161 zapewnia dok³adne i†niezawodne zabezpieczenie przeciwzwarciowe i†regulowane ograniczenie pr¹dowe. Dysponuje tez zabezpieczeniem nadnapiÍciowym wyjúcia i†wskaünikiem Power Good - informuj¹cym, øe†napiÍcie wyjúciowe nie wykracza poza ustalony zakres tolerancji (85%..125% wartoúci nominalnej). Uk³ad pracuje w†komercyjnym zakresie temperatur 0..70 oC†i†jest dostÍpny w†16-wyprowadzeniowej w¹skiej obudowie SOIC. www.analog.com/pdf/ADP3161_prc.pdf Przedstawicielami Analog Devices w†Polsce s¹ firmy: Alfine (tel. (0-61) 820-58-11) i†Atest (tel. (0-32) 238-03-60).

Tanie przetworniki C/A z interfejsami I2C Firma Maxim Integrated Products wprowadzi³a na rynek now¹ rodzinÍ przetwornikÛw cyfrowo-analogowych z†wyjúciami napiÍciowymi o†bardzo ma³ym poborze mocy, dostÍpnych w†miniaturowych 5-wyprowadzeniowych obudowach SOT23. W†jej sk³ad wchodz¹ uk³ady 6-bitowe - MAX5360, MAX5361, MAX5362 - oraz 8-bitowe MAX5380, MAX5381, MAX5382. Przetworniki te dysponuj¹ prostym 2-przewodowym interfejsem, pracuj¹ przy zasilaniu z†zakresu 2,7..5,5V (MAX5362, MAX5382), zawieraj¹

Rys. 10.

Elektronika Praktyczna 11/2000

wewnÍtrzne precyzyjne wzmacniacze rail-torail i†pobieraj¹ bardzo ma³y pr¹d (typowo 130mA). W†trybie shutdown pobÛr pr¹du spada do jedynie 1mA. DziÍki ma³ym rozmiarom i†ma³emu poborowi pr¹du uk³ady s¹ optymalne do sprzÍtu przenoúnego zasilanego z†baterii. Szybki interfejs szeregowy kompatybilny z†I 2C†(tryb fast, zegar 400kHz) umoøliwia komunikacjÍ z†wieloma uk³adami przy zmniejszonej komplikacji po³¹czeÒ. Kaødy uk³ad zawiera przetwornik C/A o†architekturze opartej na sterowaniu rozp³ywem pr¹dÛw (ang. current-steering), wzmacniacz buforowy klasy AB zdolny sterowaÊ obci¹øeniami rezystancyjnymi i†pojemnoúciowymi, wzorzec na-

piÍcia typu bandgap (MAX5360/MAX5361 i†MAX5380/MAX5381) i†opatentowany obwÛd usuwania glitchy powstaj¹cych na wyjúciu przetwornika podczas w³¹czania zasilania. ObwÛd zerowania po w³¹czeniu zasilania zapewnia w³¹czanie uk³adÛw z†zerowym napiÍciem na wyjúciu i†pozostawanie w†tym stanie dopÛki nie dojdzie do poprawnego zapisu. MAX5362 i†MAX5382 napiÍcie odniesienia pobieraj¹ z†wejúÊ zasilania, pracuj¹ w†pe³nym zakresie zasilania 2,7..5,5V i†maj¹ najszerszy zakres dynamiczny wyjúcia (od 0†do napiÍcia zasilania). MAX5360/ MAX5380 i†MAX5361/MAX5381 maj¹ wbudowane ürÛd³a napiÍcia odniesienia (odpowiednio +2,0V i†+4,0V) i†wymagaj¹ zasilania odpowiednio 2,7..3,6V oraz 4,5..5,5V; zapewniaj¹ poziomy wyjúciowe niezaleøne od zasilania i†dobre parametry PSRR. Maksymalne b³Ídy liniowoúci rÛøniczkowej i†ca³kowej wszystkich uk³adÛw wynosz¹ ±1LSB. pdfserv.maxim-ic.com/arpdf/2306.pdf Przedstawicielem Maxima w†Polsce jest firma SE Spezial Electronic (tel. (0-95) 75805-72).

87

N O W E

P O D Z E S P O Ł Y

Miniaturowy, 24−bitowy przetwornik A/C Delta Sigma o krótkim czasie ustalania Linear Technology wprowadzi³ do produkcji LTC2411 - najmniejszy 24-bitowy przetwornik analogowo-cyfrowy z†rÛønicowymi wejúciami i†wewnÍtrznym ürÛd³em napiÍcia odniesienia. 10-wyprowadzeniowa obudowa MSOP ma rozmiary mniejsze o†ponad po³owÍ niø standardowa SO-8 i†pozwala na zmieszczenie uk³adu w†obudowie czujnika pomiarowego. Pracuj¹c przy zasilaniu jedynie 2,7V (do 5,5V), uk³ad pobiera tylko 200mA†w†trakcie przetwarzania i†4mA†w†automatycznie aktywowanym trybie shutdown, wyd³uøaj¹c czas øycia baterii zasilaj¹cej w†przyrz¹dach przenoúnych. Wejúciowe rÛønicowe napiÍcie wzorcowe moøe

Rys. 11.

byÊ z†zakresu 0,1V..Vcc, co zapewnia elastycznoúÊ pracy w†aplikacjach ratiometrycznych i†zdalnego pomiaru. LTC2411 jest nie tylko ma³y i†pobiera ma³y pr¹d, ale takøe bardzo dok³adny, a†wiele zintegrowanych funkcji czyni go niezwykle ³atwym w†uøyciu. LTC2411 nie wymaga dokonywania kalibracji, sam automatycznie wykonuje kalibracjÍ offsetu i†zakresu przy kaødym przetwarzaniu, zapewniaj¹c ca³kowity b³¹d 5ppm, b³¹d offsetu 1ppm, b³¹d pe³nej skali 4ppm i†b³¹d nieliniowoúci ca³kowej (INL) 4ppm. Uk³ad ma opatentowan¹ architekturÍ No Latency, pozwalaj¹c¹ jego cyfrowemu filtrowi na ustalenie siÍ w†jednym cyklu, eliminuj¹c¹ koniecznoúÊ odrzucenia danych po skoku sygna³u wejúciowego, co jest wymagane w†przypadku innych przetwornikÛw A/C o†duøej rozdzielczoúci. Przezroczysta kalibracja i†ustalanie w†jednym cyklu radykalnie upraszczaj¹ opracowanie oprogramowania systemowego.

NastÍpn¹ waøn¹ w³asnoúci¹ uk³adu jest wewnÍtrzny wysoce dok³adny oscylator, eliminuj¹cy potrzebÍ uøycia zewnÍtrznych elementÛw ustalaj¹cych czÍstotliwoúÊ, takich jak kwarce albo zewnÍtrzne ürÛd³a zegara. Synchroniczny filtr 4. rzÍdu usuwa czÍstotliwoúci linii zasilaj¹cej (t³umienie 110dB); ma wybieran¹ poprzez koÒcÛwkÍ opcjÍ 50Hz lub 60Hz, albo moøe byÊ dostrojony poprzez wejúcie zewnÍtrznego zegara. Funkcja zewnÍtrznego zegara pozwala LTC2411 wyprowadzaÊ dane z†czÍstotliwoúci¹ aø 15Hz bez pogorszenia dok³adnoúci albo szybciej ze zmniejszon¹ rozdzielczoúci¹. LTC2411 dysponuje standardowym 3-przewodowym interfejsem szeregowym zgodnym z†SPI/Microwire. Jest dostÍpny w†wersjach pracuj¹cych w†komercyjnym i†przemys³owym zakresie temperatur. www.linear.com/pdf/2411i.pdf Przedstawicielami Linear Technology w†Polsce s¹ firmy: Elbatex (tel. (0-22) 86822-78), Eurodis (tel. (0-71) 675-741) oraz Macropol (tel. (0-22) 822-43-37).

Niskonapięciowe konwertery DC−DC Nowe uk³ady Sipexa - SP6642 i†SP6643 - to konwertery DC-DC ma³ej mocy podwyøszaj¹ce napiÍcie, idealne do aplikacji zasilanych z†pojedynczego ogniwa alkalicznego, takich jak pagery czy uk³ady zdalnego sterowania. DziÍki pracy z†modulacj¹ czÍstotliwoúci impulsÛw (PFM - Pulse-Frequency-Modulation) charakteryzuj¹ siÍ duø¹ sprawnoúci¹ - 83%. W†stanie spoczynkowym pobieraj¹ z†baterii jedynie 1,5mA. Przy 1,2V na wejúciu dostarczaj¹ do obci¹øenia 20mA pr¹du. Startuj¹ juø przy napiÍciu wejúciowym 0,85V. Obydwa uk³ady zawieraj¹ synchroniczny prostownik o†rezystancji 0,8W, oscylator, n-

Rys. 12.

88

kana³owy prze³¹cznik mocy MOSFET o†rezystancji 0,6W, wewnÍtrzne ürÛd³o napiÍcia odniesienia, obwody PFM i†komparator wykrywaj¹cy stany awaryjne zasilania. S¹†zabezpieczone przed odwrotnym pod³¹czeniem baterii. NapiÍcie wyjúciowe ma wartoúÊ wstÍpnie ustalon¹ na +3,3V ±4%. Moøe byÊ regulowane w†zakresie 2..5,5V za poúrednictwem dwÛch zewnÍtrznych rezystorÛw. SP6642 dysponuje dodatkowo wejúciem wy³¹czania (shutdown) o†aktywnym stanie niskim (pobÛr pr¹du z†baterii w†tym trybie 5nA), a†SP6643 - aktywnym w†stanie niskim wyjúciem wskaünika stanu roz³adowania baterii.

SP6642 i†SP6643 s¹ montowane w†bardzo ma³ych obudowach mSOIC o†rozk³adzie wyprowadzeÒ zgodnym z†odpowiednikami Maxima - MAX1642 i†MAX1643. Pracuj¹ w†temperaturach z†zakresu -40..+85 oC. www.sipex.com/dsheets/SP6642_43.pdf Przedstawicielem Sipex w†Polsce jest firma Future Electronics (tel. (0-22) 618-92-02).

Rys. 13.

Elektronika Praktyczna 11/2000

P O D Z E S P O Ł Y

Dla elektronika interesuj¹cego siÍ nowymi podzespo³ami i†chc¹cego szybko poznaÊ ich zalety, nie ma nic lepszego od dobrze przygotowanego zestawu ewaluacyjnego czy teø starter-kitu. DziÍki nim rozpoczÍcie nowej elektronicznej przygody moøe siÍ rozpocz¹Ê kilka chwil po wejúciu do laboratorium. Tak teø by³o i†tym razem... Tytu³ artyku³u wywodzi siÍ z†îodkrywczejî myúli, ktÛra towarzyszy³a mi podczas zapoznawania siÍ z†moøliwoúciami scalonych pÍtli fazowych ADF411x. Poniewaø naleøÍ do grona elektronikÛw organicznie nie lubi¹cych analogowych wzmacniaczy w.cz., cewek i†d³awikÛw, unikam angaøowania siÍ w†prace konstrukcyjne nad wszelkiego typu urz¹dzeniami radiowymi. Scalone uk³ady pÍtli fazowej z†serii ADF411x radykalnie eliminuj¹ k³opoty, jakie moøe napotkaÊ konstruktor odbiornika lub nadajnika radiowego, dziÍki czemu

Rys. 1.

Elektronika Praktyczna 11/2000

zamiast cierpliwie walczyÊ z†niestabilnoúci¹ ürÛd³a sygna³u w.cz. lub dobieraÊ k¹t nachylenia uzwojenia cewki wzglÍdem masy urz¹dzenia moøe on spokojnie spÍdziÊ ten czas na plaøy.

Tak po prostu! Technika generacji sygna³Ûw w.cz. w†oparciu o cyfrow¹ syntezÍ czÍstotliwoúci ma historiÍ siÍgaj¹c¹ pocz¹tku lat 70. Wydawa³oby siÍ, øe nie moøna juø nic nowego w†tej dziedzinie wymyúliÊ i†jest to pogl¹d w†znacznym stopniu s³uszny. Naj-

nowsze uk³ady z†serii ADF411x firmy Analog Devices maj¹ jednak niezwyk³¹ zaletÍ: integruj¹ w†swojej strukturze wszystkie - za wyj¹tkiem generatora VCO - elementy klasycznego syntezera czÍstotliwoúci. DziÍki temu wykonanie generatora o†czÍstotliwoúci sygna³u wyjúciowego 4GHz jest tak proste, jak widaÊ to na rys. 1 (przetwornik C/A spe³nia rolÍ pomocnicz¹). Maksymalna czÍstotliwoúÊ sygna³u wyjúciowego generatora zaleøy od moøliwoúci zastosowanego VCO i†maksymalnej czÍstotliwoúci zliczania uk³adu ADF411x wybranej wersji. Na rys. 2 przedstawiono schemat blokowy uk³adÛw ADF411x, ktÛry jest identyczny dla wszystkich obecnie dostÍpnych uk³adÛw tej rodziny. Tor pomiaru czÍstotliwoúci sygna³u wyjúciowego zawiera wzmacniacz rÛønicowy z†uk³adem formowania impulsÛw zliczanych w†preskalerze, ktÛrego wspÛ³czynnik podzia³u jest programowany (cztery standardowe wartoúci) i†moøe byÊ prze³¹czany pomiÍdzy 1:P i†1:(P+1). Ca³kowity wspÛ³czynnik podzia³u czÍstotliwoúci sygna³u wejúciowego moøe siÍ zmieniaÊ w†bardzo szerokim zakresie, ustalanym za pomoc¹ licznikÛw A i†B zgodnie z†zaleønoúci¹: N=B*P+A, gdzie N†- ca³kowity wspÛ³czynnik podzia³u. DziÍki zastosowaniu pomocniczego, 14-bitowego dzielnika R moøna zmieniaÊ czÍstotliwoúÊ wzorcow¹ komparatora czÍstotliwoúciowo-fazowego. Programowanie konfiguracji uk³adÛw ADF411x wymaga wpisania odpowiednich wartoúci do czterech 24-bitowych rejestrÛw. DostÍp do nich umoøliwia szeregowy, trzyliniowy interfejs synchroniczny (kompatybilny z†SPI). Odpowiednie skonfigurowanie tych rejestrÛw pozwala takøe na testowanie wewnÍtrznych blokÛw uk³adu, w†czym jest

89

P O D Z E S P O Ł Y

Rys. 2. pomocny m.in. multiplekser wyjúciowy, ktÛrego siedem wejúÊ jest do³¹czonych do charakterystycznych punktÛw syntezera. NowoczesnoúÊ konstrukcji uk³adÛw ADF411x - oprÛcz oczywistych walorÛw praktycznych - podkreúlaj¹ doskona³e parametry zasilania. Uk³ady te moøna zasilaÊ napiÍciem o†wartoúci mieszcz¹cej siÍ w†przedziale 2,7..5,5V. Moøliwe jest takøe

prze³¹czenie uk³adu w†tryb uúpienia (pobiera wtedy poniøej 1µA). Pr¹d pobierany podczas pracy przez najszybszy z†uk³adÛw nie przekracza 11mA.

Duøy wybÛr OprÛcz scalonych syntezerÛw czÍstotliwoúci, naleø¹cych do rodziny ADF411x, Analog Devices oferuje kilka innych, interesuj¹cych uk³adÛw

o†zbliøonej budowie. Zestawienie ich najwaøniejszych parametrÛw podano w†tab. 1.

Do tego zestaw Nie ma lepszego sposobu na poznanie moøliwoúci uk³adÛw, jak ìzaprzÍgniÍcieî ich do pracy. Wiedz¹ o†tym doskonale konstruktorzy z†Analog Devices, dlatego powsta³y zestawy (ca³a rodzina!) ewaluacyjne

Tab. 1. Zestawienie najważniejszych parametrów scalonych syntezerów częstotliwości ADF4xxx firmy Analog Devices. Typ układu Zakres częstotliwości Liczba pracy [MHz] syntezerów

Licznik R (długość)

ADF4110 ADF4111 ADF4112 ADF4113 ADF4116 ADF4117 ADF4118 ADF4206 ADF4207 ADF4208 ADF4210 ADF4211 ADF4212 ADF4213 ADF4216 ADF4217 ADF4218

tak (14b) tak (14b) tak (14b) tak (14b) tak (14b) tak (14b) tak (14b) tak (14b) tak (14b) tak (14b) tak (15b) tak (15b) tak (15b) tak (15b) tak (14b) tak (14b) tak (14b)

90

550 1200 3000 4000 550 1200 3000 500/500 1100/1100 2000/2000 550/1200 550/2000 550/3000 1000/2500 550/1200 550/2000 550/2500

1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

Wewnętrznie programowane źródła prądowe (liczba) tak (2) tak (2) tak (2) tak (2) nie nie nie nie nie nie nie nie nie nie nie nie nie

Preskalery (długość) A+B (6+13b) A+B (6+13b) A+B (6+13b) A+B (6+13b) A+B (5+13b) A+B (5+13b) A+B (5+13b) N (17b) N (17b) N (17b) N (15b) N (15b) N (15b) N (15b) N (17b) N (17b) N (17b)

Wydzielone napięcie zasilania przetwornicy ładunkowej (liczba) tak tak tak tak tak tak tak tak (2) tak (2) tak (2) tak (2) tak (2) tak (2) tak (2) tak (2) tak (2) tak (2)

Napięcie zasilania 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V 2,7..5,5V

Elektronika Praktyczna 11/2000

P O D Z E S P O Ł Y

Rys. 3.

Rys. 4. ADF411xEB, ktÛre pozwalaj¹ szybko i†bezboleúnie wkroczyÊ w†úwiat syntezowalnych czÍstotliwoúci. Po raz kolejny uda³o nam siÍ (dziÍki uprzejmoúci dystrybutora) wyprzedziÊ úwiat, poniewaø dostaliúmy zestaw oznaczony numerem seryjnym 12. Jego najpowaøniejsz¹ wad¹ okaza³a siÍ ogromna uniwersalnoúÊ, co objawi³o siÍ brakiem na p³ytce... uk³adu scalonego syntezera z†rodziny ADF411x oraz generatora VCO. Trzeba je zamontowaÊ samodzielnie lub kupiÊ zestaw z†zainstalowanymi tymi elementami.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Tak wiÍc nie mog³em przeprowadziÊ øadnej prÛby, co - szczerze przyznajÍ sprawi³o mi spory zawÛd. Z†tego powodu opis moøliwoúci bÍdzie oparty - jak rzadko w†EP - na testach wirtualnych. Jak juø wczeúniej wspomnia³em, uk³ady ADF411x wymagaj¹ zewnÍtrznego kontrolera, ktÛry odpowiada za konfiguracjÍ ich wewnÍtrznych rejestrÛw. W†zestawach ADF411xEB rolÍ takiego kontrolera spe³nia komputer PC, ktÛry poprzez interfejs Centronics i†specjalny kabel ma dostÍp do rejestrÛw. Chc¹c u³atwiÊ i†nieco zautomatyzowaÊ ich konfiguracjÍ, producent zestawu do³¹cza do niego prosty program steruj¹cy. Fani ìrÍcznego sterowaniaî mog¹, wykorzystuj¹c jedn¹ z†opcji tego programu, samodzielnie modyfikowaÊ wartoúci poszczegÛlnych bitÛw w†kaødym z†rejestrÛw (rys. 3). Zwolennicy nieco bardziej przyjaznych interfejsÛw uøytkownika mog¹ skorzystaÊ z†nastawnikÛw ìga³kowychî (jeden z†przyk³adÛw na rys. 4) lub rozbudowanego menu ìprzyciskowegoî (przyk³ad na rys. 5). Na rys. 5†jest widoczne g³Ûwne okno programu steruj¹cego, w†ktÛrym widoczne s¹ Rys. 5.

trzy wyúwietlacze cyfrowe. S³uø¹ one do odczytu trzech parametrÛw istotnych dla pracy syntezera, tzn. wartoúci napiÍÊ zasilania syntezera i†pompy ³adunkowej, a†takøe natÍøenia pr¹du pobieranego przez zamontowany na p³ytce uk³ad ADF411x. Pomiar wartoúci tych parametrÛw umoøliwia zintegrowany na p³ytce drukowanej programowany przetwornik A/C. Tomasz Jakubik Prezentowany w†artykule zestaw ewaluacyjny udostÍpni³a redakcji firma Alfine, tel. (0-61) 820-58-11, 82133-75, www.alfine.com.pl. Materia³y katalogowe dotycz¹ce uk³adÛw serii ADF4xxx i†zestawÛw ewaluacyjnych, a†takøe prezentowane w†artykule oprogramowanie znajduj¹ siÍ na p³ycie CD-EP11/2000B oraz w†Internecie: www.analog.com.

91

P O D Z E S P O Ł Y

Można to zrobić inaczej Charakterystyczn¹ cech¹ wielu nowych opracowaÒ wdraøanych przez firmy produkuj¹ce podzespo³y elektroniczne jest ich wyspecjalizowanie. Projektanci firmy Maxim wyszukuj¹ aplikacyjne ìdziuryî, ktÛre moøna by ìwype³niÊî nowym uk³adem specjalizowanym. Przyk³adÛw interesuj¹cych, czÍsto wrÍcz odkrywczych, opracowaÒ tego rodzaju jest stosunkowo wiele. Przedstawiamy kolejne.

Układy scalone eliminujące drgania styków klawiatury Nawet najdoskonalsze prze³¹czniki wymagaj¹ stosowania rÛønych dodatkowych zabezpieczeÒ uk³adowych lub programowych, za pomoc¹ ktÛrych likwidowane s¹ impulsy powstaj¹ce podczas zwierania i†rozwierania stykÛw. Przyk³ady takich impulsowych zak³ÛceÒ s¹ widoczne na przebiegu w†gÛrnej czÍúci rys. 1 i†rys. 2, odpowiednio do zwierania i†rozwierania stykÛw. Dotychczas najczÍúciej stosowano nastÍpuj¹ce metody likwidacji drgaÒ stykÛw: ✗ Filtrowanie zak³ÛceÒ w†analogowych filtrach RC (uk³ady ca³ku-

j¹ce), ktÛrych istotnymi wadami s¹: niestabilnoúÊ parametrÛw i†trudnoúci w†likwidacji zak³ÛceÒ powsta³ych podczas zwierania i†rozwierania stykÛw. ✗ CzÍsto stosowane w†systemach mikroprocesorowych filtry programowe, w†ktÛrych zak³Ûcenia s¹ likwidowane przez odpowiednio d³ugie sprawdzanie stanu portu, do ktÛrego zosta³y do³¹czone styki klawiatury. Ogromn¹ zalet¹ tego rozwi¹zania jest jego bardzo niska cena i†dobra jakoúÊ filtracji zak³ÛceÒ, wadami zajÍcie przez procedury filtruj¹ce pamiÍci programu i†stosunkowo skomplikowana obs³uga klawiatury.

kÛw eliminacji zak³ÛceÒ. Jak widaÊ, stan wyjúcia uk³adu zmienia siÍ, jeøeli w†czasie t DP zadanym przez producenta uk³adÛw (ok. 50ms) stan na wejúciu jest stabilny. Jakakolwiek zmiana stanu na wejúciu przed up³yniÍciem czasu tDP powoduje restart timera odliczaj¹cego czas opÛünienia. Funkcje realizowane przez uk³ady MAX6816/17/18 s¹ stosunkowo z³oøone, co znalaz³o odbicie w†ich strukturze. Schemat blokowy pojedynczego toru odk³Ûcaj¹cego przedstawiono na rys. 4. Inwerter wejúciowy ma charakterystykÍ przejúciow¹ z†histerez¹ (uk³ad Schmitta) o†szerokoúci 300mV. Jej wartoúÊ nie zaleøy od napiÍcia zasilaj¹cego. W†torach odk³Ûcaj¹cych wszystkich prezentowanych uk³adÛw zintegrowano zabezpieczenia przeciwprzepiÍciowe zapobiegaj¹ce uszkodzeniom wejúciowych obwodÛw uk³adu. Moøliwe jest ponadto do³¹czanie do wejúÊ napiÍÊ w†zakresie -25..+25V, przy czym progi napiÍcia dla stanÛw logicznych ì1î i†î0" s¹ zgodne ze standardem TTL. Widoczny na rys.

Inna droga

Rys. 1.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Uk³ady MAX6816/17/18 otwieraj¹ przed konstruktorami now¹ drogÍ do rozwi¹zania wiÍkszoúci problemÛw zwi¹zanych z†obs³ug¹ stykÛw, maskuj¹ one bowiem wszelkie ich drgania, dostarczaj¹c do wspÛ³pracuj¹cego systemu ìczystyî sygna³ informuj¹cy o†wciúniÍciu i†puszczeniu przycisku. Na rys. 3 przedstawiono czasow¹ charakterystykÍ pracy blo-

Rys. 2.

93

P O D Z E S P O Ł Y siÍ bufory trÛjstanowe uaktywniane sygna³em !EN, ktÛre umoøliwiaj¹ do³¹czenie uk³adu bezpoúrednio do systemowej magistrali danych. Sygna³ !CH s³uøy do sygnalizowania systemowi zmiany

Rys. 3.

Rys. 4. 4†komparator napiÍcia lockout zapobiega nieprawid³owej pracy uk³adu przy zasilaniu napiÍciem o†wartoúci poniøej 2V. Po spadku napiÍcia zasilaj¹cego poniøej 1,9..2V, komparator prze³¹cza przerzutnik D†w†tryb pracy ìprzeüroczystejî (wejúcie LOAD=1), w†wyniku czego na wyjúciu uk³adu s¹ powtarzane bez øadnych modyfikacji sygna³y z†wejúcia.

Warianty Uk³ady MAX6816/17/18 rÛøni¹ siÍ miÍdzy sob¹ liczb¹ zintegrowanych kana³Ûw obs³uguj¹cych styki. Uk³ad MAX6816 moøe wspÛ³pracowaÊ z†jednym stykiem i†jest montowany w†miniaturowej obudowie SOT143 z†czterema wy-

prowadzeniami. Uk³ad MAX6817 jest przystosowany do wspÛ³pracy z†dwoma niezaleønymi stykami i†jest montowany w†6-nÛøkowej obudowie SOT23-6. Bardzo interesuj¹cym uk³adem, nieco zmodyfikowanym w†stosunku do wymienionych, jest uk³ad MAX6818, ktÛry moøe wspÛ³pracowaÊ z†oúmioma stykami (rys. 5) . M a x i m o f e r u j e t e n u k ³ a d w†obudowie SSOP20, przy czym jego wyprowadzenia s¹ zgodne z†popularnym rejestrem TTL '573. Na wyjúciach MAX6818 znajduj¹

Tab. 1. Podstawowe parametry i właściwości układów MAX6816/17/18. Parametr

MAX6816

MAX6817

MAX6818

Liczba kanałów Obudowa Zabezpieczenie przed zbyt niskim napięciem zasilania Bufor trójstanowy na wyjściu Wyjście sygnalizacji zmian Zabezpieczenia przepięciowe ±15kV Napięcie zasilania [V] Pobór prądu [µA] Czas oczekiwania na ustalenie się stanu wejściowego [ms] Dopuszczalny zakres napięcia wejściowego [V]

1 SOT143 + − − + 2,7..5,5 6 50 −25..+25 “0”− 0,8/” 1" − 2,4 300 1,9

2 SOT23−6 + − − + 2,7..5,5 6 50 −25..+25 “0”− 0,8/” 1" − 2,4 300 1,9

8 SSOP20 + + + + 2,7..5,5 8 40 −25..+25 “0”− 0,8/” 1" − 2,4 300 1,9

Progi przełączania na wejściach [V]‘

Rys. 5.

94

stanu pola stykowego. Moøna go wykorzystaÊ do sterowania wejúcia przerwania lub dowolnego innego wejúcia mikrokontrolera, ktÛre programista przewidzia³ jako zewnÍtrzn¹ flagÍ zdarzeÒ systemowych. Kasowanie stanu alarmowego na wyjúciu !CH odbywa siÍ automatycznie wraz z†opadaj¹cym zboczem sygna³u aktywacyjnego !EN. Podstawowe parametry i†w³aúciwoúci uk³adÛw MAX6816/17/18 zestawiono w†tab. 1. Tomasz Janik, AVT

Szerokość histerezy wejściowej [mV] Próg zadziałania zabezpieczenia napięciowego [V]

Elektronika Praktyczna 11/2000

PROJEKTY CZYTELNIKÓW Dział "Projekty Czytelników" zawiera opisy projektów nadesłanych do redakcji EP przez Czytelników. Redakcja nie bierze odpowiedzialności za prawidłowe działanie opisywanych układów, gdyż nie testujemy ich laboratoryjnie, chociaż sprawdzamy poprawność konstrukcji. Prosimy o nadsyłanie własnych projektów z modelami (do zwrotu). Do artykułu należy dołączyć podpisane oświadczenie, że artykuł jest własnym opracowaniem autora i nie był dotychczas nigdzie publikowany. Honorarium za publikację w tym dziale wynosi 250,− zł (brutto) za 1 stronę w EP. Przysyłanych tekstów nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów.

Uniwersalny terminal szeregowy z klawiaturą, część 1 Projekt

W†moim laboratorium bardzo czÍsto uruchamiam uk³ady z†portem szeregowym. Do ich testowania najczÍúciej jest potrzebny drugi komputer z†programem typu ìTerminal Emulatorî. Ze wzglÍdu na koszty takiego rozwi¹zania oraz zajmowane miejsce postanowi³em opracowaÊ prosty komputer - terminal.

079

Terminal jest prostym mikrokomputerem, ktÛrego sercem jest mikroprocesor AT89C55. Wraz z†klawiatur¹ zaadaptowan¹ od komputera, monitorem graficzno-znakowym LCD, zegarem RTC oraz ³¹czem szeregowym RS232/ RS485 tworzy terminal szeregowy o†uniwersalnym zastosowaniu. Ca³e urz¹dzenie moøna podzieliÊ na trzy zasadnicze bloki: monitor LCD, jednostkÍ centraln¹ oraz klawiaturÍ. Schemat blokowy terminala przedstawiono na rys. 1. PoszczegÛlne modu³y po³¹czone zosta³y za pomoc¹ odpowiednich z³¹czy. Monitor posiada kabel zakoÒczony ìmÍskimî wtykiem typu DB25M (w jednostce centralnej zastosowano gniazdo ìøeÒskieî). Klawiatura (korzystam z†klawiatury typu PS/2) jest do³¹czona za pomoc¹ w³asnego kabla zakoÒczonego z³¹czem mÍskim (w jednostce centralnej zastosowano jego øeÒski odpowiednik - z³¹cze

k¹towe montaøowe). Zasilanie zosta³o doprowadzone przez typowe gniazdo zasilaj¹ce montowane na p³ytce jednostki centralnej. Jednostka centralna sk³ada siÍ z†nastÍpuj¹cych uk³adÛw: mikroprocesora wraz z†interfejsem szeregowym RS232 i/ lub RS485 (w zaleønoúci od konfiguracji), interfejsem dla modemu FSK, interfejsem klawiatury PS/2, interfejsem monitora LCD oraz zegara czasu rzeczywistego (RTC). Monitor LCD zosta³ wykonany na bazie wyúwietlacza ciek³okrystalicznego (graficzno-znakowego) LM6061SYE (240x64) ze sterownikiem HD61830A00 firmy Hitachi. Jako klawiaturÍ moøna zastosowaÊ dowolny model przeznaczony dla komputerÛw klasy IBM PC AT lub PS/2. W†przypadku zastosowania klawiatury PC AT, do pod³¹czenia niezbÍdna bÍdzie odpowiednia ìprzejúciÛwkaî. Do poprawnej pracy terminala konieczny jest program dla mikroprocesora AT89C55, ktÛry jest nieodzownym ìelementemî prezentowanego urz¹dzenia.

Opis terminala Rys. 1.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Na rys. 2 przedstawiono schemat ideowy jednostki centralnej terminala, ktÛra sk³ada

siÍ z†mikroprocesora U2, uk³adu zegara czasu rzeczywistego U1, generatora akustycznego (LS1) oraz uk³adÛw konwertuj¹cych poziomy napiÍÊ - dla RS232 jest to uk³ad scalony U5, a†dla RS485 uk³ad U4. Z³¹cze P1 (DB-9M) zosta³o wykorzystane zarÛwno do pod³¹czenia RS 232 (piny 2, 3†i†5), jak rÛwnieø RS485 (piny 8†i†9). Dodatkowo w†z³¹czu P1 wyprowadzi³em linie do sterowania modemu FSK (1 - MRXD, 4†MTXD, 5†- GND, 6†- VCC, 7†PTT). Sygna³y napiÍciowe dla modemu FSK maj¹ wartoúci w†standardzie TTL (PTT - wyjúcie typu otwarty kolektor tranzystora Q3). Do po³¹czenia z†komputerem wyposaøonym w†³¹cze RS232 naleøy wykorzystaÊ kabel zakoÒczony po obu stronach z³¹czami øeÒskimi DB-9F. KoÒcÛwkÍ nr 2†(RSRXD) pierwszego z³¹cza ³¹czymy z†3†(RSTXD) drugiego i†odwrotnie (patrz rys. 2). Dodatkowo naleøy po³¹czyÊ masy obu urz¹dzeÒ (koÒcÛwki nr 5). Linie RS485 (8 - RSA i†9†RSB) naleøy po³¹czyÊ z†tymi samymi koÒcÛwkami w†drugim terminalu. Naleøy pamiÍtaÊ o†terminatorach linii (rezystorach dopasowuj¹cych R9 i†R10) na koÒcach magis-

95

PROJEKTY CZYTELNIKÓW dzono na z³¹cze øeÒskie P2. Gniazdo J1 s³uøy do do³¹czenia klawiatury. Do gniazda J2 naleøy doprowadziÊ napiÍcie zasilaj¹ce. W³¹czenie napiÍcia zasilaj¹cego sygnalizowane jest diod¹ LED (D6). Generator LS1 jest za³¹czany z†wyjúcia P1.3 mikroprocesora poprzez tranzystor Q1. Analogicznie sterowany jest klucz (poprzez wyjúcie P1.2) do uniwersalnego zastosowania alarmu (Q2). Klucz ten moøe byÊ wykorzystany np. do sterowania przekaünika itp. W†zaleønoúci od zastosowania montowanie rezystora R2 moøe okazaÊ siÍ zbÍdne. W†przypadku sterowania z†Q2 cewki przekaünika, zamiast R2 naleøy wlutowaÊ diodÍ zabezpieczaj¹c¹ ten tranzystor przed przepiÍciem. W†swoim rozwi¹zaniu nie wyprowadzi³em kolektora tranzystora Q2 oraz masy na zewn¹trz uk³adu ze wzglÍdu na wielkoúÊ obudowy. Czytelnikom proponujÍ zastosowanie dodatkowego gniazda (J3).

Mikroprocesor steruj¹cy

Rys. 2.

96

trali RS485. Ze wzglÍdu na wspÛlne wykorzystanie ³¹czÛwki P1 na potrzeby rÛønych interfejsÛw, nie wolno stosowaÊ typowego ìpe³negoî kabla po³¹czeniowego do RS232. Wyboru pomiÍdzy trybami pracy RS 232, RS 485 i†modemem FSK dokonuje siÍ za pomoc¹ odpowiednich linii uk³adu U2 steruj¹cych (P1.4=ì0î - modem, T1=ì0î - RS232, P1.5=ì0î - RS485) bramkami trÛjstanowymi uk³adu U1 (74LS125) oraz wejúciami steruj¹cymi uk³adu U4. W†czasie, gdy wybrany jest dany tryb pracy, linie odpowiedzialne za inne tryby przechodz¹ w†stan ì1î, aby zapobiec konfliktowi przy odbiorze oraz wysy³aniu znakÛw (przy nadawaniu) na ìnie uøywanyî interfejs. Zapobiega siÍ w†ten sposÛb generacji zak³ÛceÒ oraz stratom mocy. Sygna³y steruj¹ce wyúwietlaczem LCD wyprowa-

Dla uproszczenia konstrukcji uk³adu wykorzystano mikroprocesor z†wewnÍtrzn¹ pamiÍci¹ programu oraz danych. Ze wzglÍdu na duøy rozmiar kodu programu steruj¹cego konieczne by³o zastosowanie uk³adu AT89C55, ktÛry posiada 20kB pamiÍci FLASH i†256 bajtÛw pamiÍci RAM. Mikroprocesor U2 komunikuje siÍ z†uk³adami peryferyjnymi poprzez rÛønego rodzaju interfejsy. Porty P0, P1, P2 oraz P3 zosta³y dodatkowo ìpodwieszoneî do +5V przez drabinki rezystorowe DR1, DR2, DR3, DR4. Do komunikacji z†klawiatur¹ wykorzysta³em liniÍ przerwaniow¹ INT1 mikroprocesora (zegar klawiatury) oraz liniÍ P1.7 portu wejúcia/wyjúcia (dwukierunkowa linia danych). Linie te zosta³y doprowadzone do gniazda J1. Monitor terminala zosta³ pod³¹czony do mikroprocesora poprzez magistralÍ adresow¹/danych. Od strony mikroprocesora jest on widziany jako dwie komÛrki pamiÍci w†obszarze zewnÍtrznego RAM-u (adresy 0x00 i†0x100). Wykorzystanie dwÛch linii ze starszej czÍúci adresu (linia MA8 i†MA9) pozwoli³o unikn¹Ê stosowania uk³adu zatrzaskiwania mniej znacz¹cej czÍúci adresu (74573), co w†pewnym stopniu upraszcza konstrukcjÍ

Elektronika Elektronika Praktyczna Praktyczna 11/2000 2/98

PROJEKTY CZYTELNIKÓW

Rys. 3.

urz¹dzenia. Do komunikacji w†trybie szeregowym wykorzystano linie procesora RXD (PRRXD) i†TXD (PRTXD) portu szeregowego. Mikroprocesor dodatkowo steruje blokad¹ nadawania i†odbioru w†trybie RS485 (odpowiednio linie P1.6 i†P1.5 portu mikroprocesora U2). Za pomoc¹ tych linii moøna rÛwnieø realizowaÊ pÍtlÍ testow¹ dla RS485. Na potrzeby interfejsu I 2C zarezerwowano linie P1.0 (dwukierunkowa linia danych SDA) i†P1.1 (linia zegara SCL).

RTC i†pamiÍÊ konfiguracji Uk³ad PCF8583P (U1) zawiera 256 rejestrÛw, z†ktÛrych pierwszych 16 jest zarezerwowanych dla wewnÍtrznego zegara/kalendarza, alarmu oraz timera. Pozosta³ych 240 bajtÛw moøe byÊ wykorzystane jako pamiÍÊ RAM. Dwa bajty z†tej pamiÍci wykorzysta³em odpowiednio jako rejestr tysi¹clecia i†stulecia oraz rejestr dziesiÍciolecia i†roku (komÛrki o†adresach 0x10 i†0x11). Pozosta³e wykorzystane komÛrki zostan¹ opisane w†czÍúci dotycz¹cej portu szeregowego. ZawartoúÊ rejestrÛw uk³adu U1 jest podtrzymywana za pomoc¹ baterii akumulatorÛw NiCd (BT1). ZespÛ³ diod D1, D2, D3 wraz z†rezystorem R7 powoduje, øe w†czasie, gdy uk³ad jest zasilany z†zewnÍtrznego ürÛd³a napiÍcia nastÍpuje do³adowywanie baterii akumulatorÛw przez diodÍ D2 i†rezystor R7. Gdy zaniknie zewnÍtrzne napiÍcie zasilaj¹ce, uk³ad U1 zasilany jest z†akumulatorÛw poprzez diodÍ D3. Dioda D1 zapobiega przep³ywowi pr¹du z†akumulatora do pozosta³ych uk³adÛw jednostki centralnej. Rezystor R7 naleøy dobraÊ w†zaleønoúci od pojemnoúci zastosowanego akumulatora (w moim rozwi¹zaniu przyj¹³em R7=4,7kΩ akumulator 60 mAh). W†przypadku zastosowania zwyk³ej baterii nie naleøy montowaÊ R7 i†D2. Trymer C15 s³uøy do precyzyjnego ustawienia czÍstotliwoúci pracy wewnÍtrznego generatora (z zewnÍtrznym rezonatorem kwarcowym Y2)

Elektronika Praktyczna 11/2000

uk³adu U1. Po pierwszym uruchomieniu urz¹dzenia na linii INT uk³adu U1 powinien siÍ pojawiÊ przebieg o†czÍstotliwoúci oko³o 1Hz. Przebieg ten powoduje cykliczne zg³aszanie przerwaÒ ìAlarmuî. Aby temu zapobiec, naleøy (po wyskalowaniu generatora) ustawiÊ alarm, czas i†datÍ w†uk³adzie RTC (patrz opis poleceÒ). W†celu wyskalowania generatora naleøy regulowaÊ wartoúÊ C15 do momentu uzyskania na wyjúciu INT czÍstotliwoúci przebiegu rÛwnej 1Hz. W†praktyce wystarczy³o tylko zgrubne ustawienie wartoúci C15. Linia przerwaniowa INT uk³adu U1 zosta³a do³¹czona do linii INT0 mikroprocesora U2. Uk³ad RTC za pomoc¹ tej linii informuje mikroprocesor o†wyst¹pieniu alarmu. Na tej podstawie mikroprocesor za³¹cza generator akustyczny LS1 oraz ustawia b¹dü zeruje liniÍ ìALARMî (patrz Opis oprogramowania).

Klawiatura Jako konsolÍ terminala zastosowano klawiaturÍ komputera PS/2. Zastosowanie typowej klawiatury jest uzasadnione, poniewaø cena klawiatur komputerowych na rynku jest stosunkowo niska, klawiatury takie maj¹ duøe moøliwoúci funkcjonalne i†s¹ ³atwe w†obs³udze. Klawiatura PS/2 (PC AT) do poprawnej pracy wymaga doprowadzenia napiÍcia zasilaj¹cego (masa i†+5V). Rozmieszczenie wyprowadzeÒ z³¹cza klawiatury (rysunki gniazd montaøowych - widok z†przodu) PS/2 i†PC AT przedstawiono na rys. 3. Uwaga! Zastosowa³em w³asn¹ numeracjÍ wyprowadzeÒ w†gniazdach klawiatur odpowiadaj¹c¹ z³¹czu J1 na schemacie z†rys. 2. Dane przesy³ane s¹ z†i†do klawiatury poprzez dwuprzewodowy interfejs: linia zegara (ang. clock) i†linia danych (ang. data). Transmisja pomiÍdzy klawiatur¹ i†mikroprocesorem U2 polega na przesy³aniu kolejnych bitÛw w†takt impulsÛw zegarowych pochodz¹cych od klawiatury. Kaødemu pojawiaj¹cemu siÍ bitowi towarzyszy odpowiedni impuls zegara, ktÛry generuje przerwanie (kierunek przesy³ania od klawiatury do mikroprocesora). W†przypadku gdy mikroprocesor przesy³a rozkaz do klawiatury poszcze-

gÛlne bity s¹ wysy³ane na podstawie úledzenia linii zegara. Kaødemu wciúniÍtemu na klawiaturze klawiszowi odpowiada przes³anie odpowiednich kodÛw (kod klawisza - wciúniÍcia i†tzw. kod zwolnienia, a†za nim kod zwalnianego klawisza). PoszczegÛlne kody klawiszy s¹ odbierane bit po bicie przez procedurÍ obs³ugi przerwania zewnÍtrznego (INT1) i†umieszczane w†8-bajtowej kolejce odbiorczej. Program terminala przegl¹da w†pÍtli g³Ûwnej stan tej kolejki. Jeúli w†kolejce znajdzie siÍ jakikolwiek kod klawisza, to musi zostaÊ z†niej odebrany (zwiÍkszenie indeksu odbiorczego kolejki) i†przetworzony w†zaleønoúci od tego, jaki to jest kod. Klawisze klawiatury PS/2 (PC AT) generuj¹ rÛøne kody w†zaleønoúci od tego, do jakiej grupy klawiszy naleø¹. Program terminala zamienia odpowiednie kody klawiszy na kody ASCII lub kody dodatkowe. Jeúli z†konwersji otrzymano kod ASCII, to zostaje on wys³any na ekran monitora. W†przypadku wciúniÍcia klawisza ìCaps Lockî (kod dodatkowy) zostaje uaktywniony b¹dü zwolniony znacznik tego klawisza (zmienna programu odpowiadaj¹ca za t³umaczenie kodÛw znakÛw z†liter ma³ych na duøe). Dodatkowo do klawiatury zostaje wys³any rozkaz zapalenia odpowiedniej kontrolki LED. WciúniÍcie klawisza ìNum Lockî rÛwnieø ustawia b¹dü zeruje odpowiedni znacznik oraz zapala skojarzon¹ z†nim kontrolkÍ LED. W†takim przypadku kody odpowiednich klawiszy na klawiaturze numerycznej s¹ interpretowane jako znaki (a nie np. kursory). Jeúli w†trakcie pisania trzymany jest klawisz ìShiftî (lewy lub prawy), to litery interpretowane s¹ jako duøe. Moøna w†ten sposÛb rÛwnieø uzyskaÊ kody ASCII znajduj¹ce siÍ na klawiszach ì1î,..., ì0î, ì-î oraz ì=î. Uøycie klawisza ìAltî (lewego) wraz z†literami alfabetu lub cyframi (ì1î,..., ì0î) powoduje wyúwietlenie dodatkowych znakÛw wyúwietlacza LCD (np. litery greckie). WciúniÍcie klawiszy funkcyjnych powoduje realizacjÍ skojarzonych z†nimi funkcji. Inne klawisze zostan¹ opisane w†czÍúci dotycz¹cej monitora LCD. Andrzej Urbanowicz

WYKAZ ELEMENTÓW Jednostka centralna Rezystory DR1, DR2, DR4: drabinki rezystorowe (9−pin) 10kΩ DR3: drabinka rezystorowa (9−pin) 4,7kΩ R1, R8: 470Ω R2: dobrać w zależności od potrzeb R3: 22kΩ R4, R5: 330Ω R6: 680Ω R7: 4,7kΩ R9, R10: TR = 60Ω lub 120Ω w zależności od konfiguracji magistrali RS 485 Kondensatory C1, C2: 47µF/10V (tantalowy) C3, C4: 20pF C5..C9, C16, C21: 22nF lub 47nF C10..C14: 22µF (tantalowy) C15: trymer 3−40pF C17..C20: 470µF Półprzewodniki D1..D3: 1N4148 D4, D6: diody LED (zielona, czerwona) D5: KBP206G lub inny mostek prostowniczy Q1, Q2: BD140 (PNP) Q3: BC107 (NPN) U1: PCF8583 (Philips) U2: AT89C55 (Atmel) U3: 74HCT125 U4: ADM 485 (Analog Devices) U5: MAX232 U6: 7805 (stabilizator +5V, 0,5 A) Różne J1: złącze klawiatury PS/2 lub PC AT (żeńskie montażowe) J2: złącze zasilacza (męskie montażowe) J3: dowolne złącze 2− pinowe P1: złącze DB9M (montażowe męskie: RS232) P2: złącze DB25F (montażowe żeńskie) BT1: bateria akumulatorków NiCd (3,6V/60mAh) Y1: rezonator kwarcowy 10..24MHz Y2: rezonator kwarcowy 32,768 kHz (zegarkowy) LS1: generator − (“piszczyk”) na napięcie 5V S1: wyłącznik zasilania (dowolny)

97

I

N

F

O 

Ś W I A T

Technologia Szósta generacja x86 ciągle żywa

SilnieScalone w.cz.

Amerykański oddział firmy STMic− roelectronics opracował nową ro− dzinę procesorów przeznaczonych do stosowania w aplikacjach SoC (ang. System on Chip). Ich jednos− tka centralna − STPC Galaxy − jest oparta na rdzeniu Pentium II z kop−

Walka o półprzewodnikowe fragmen− ty rynku telefonii komórkowej jest nad wyraz zacięta. Kilka tygodni te− mu zintegrowany tuner trzypasmo− wy dla telefonii komórkowej opraco− wał niemiecki Infineon, teraz podob− ne rozwiązanie przedstawił Agilent.

rocesorem MMX. W skład modułów STPC wchodzi szereg zaawansowa− nych peryferiów, które umożliwiają stosowanie ich w kompleksowych aplikacjach w sprzęcie przenośnym oraz zaawansowanych modułach sprzętowych, jak np. twarde dyski.

W niewielkiej obudowie układu HPMX7202 zintegrowano kompletny tor mikrofalowy, który może praco− wać z sygnałami o częstotliwości maksymalnej do 40GHz. Wyjaśnia się, dlaczego telefony komórkowe mogą być coraz mniejsze...

Czy może być mniejszy? Philips pobił kolejny rekord wy− puszczając na rynek najmniejszy mikrokontroler świata. Jest to oczywiście klasyczny ’51 umiesz− czony w obudowie TSSOP20 o wy−

miarach 4,4x6,5x1,1mm. Na razie dostępne są dwie wersje ultrami− niaturowego mikorkontrolera ozna− czone symbolami: 87LPC762 oraz 87LPC764.

Ale COOLer! Agilent Technologies jest jednym z liderów ultraszybkich technologii w elektronice i optoelektronice. Przewidując szybkie spopularyzo− wanie na rynku procesorów takto− wanych częstotliwościami powyżej 1GHz, konstruktorzy firmy opraco− wali nowoczesne radiatory ze wspomaganym obiegiem powietrza ArctiCooler, które charakteryzują się szczególnie niskim poziomem generowanego hałasu i bardzo du− żą skutecznością odprowadzania ciepła. Czyżby nowa specjalizacja rynko− wego giganta?

Bezpieczne płacenie Atmel wyprodukował specjalne wersje mikrokontrolerów, których wewnętrzna konstrukcję zoptyma− lizowano pod kątem bezpiecznych transakcji elektronicznych. Jeden z mikrokontrolerów rodziny AT90SC wyposażono nawet w sprzętowy moduł kryptograficz− ny DES!

Kariera MEMS Philips dołączył do grona producen− tów półprzewodników, wykorzystu− jących we własnych opracowaniach elementy półprzewodnikowych mik− romaszyn MEMS (ang. Micro−Elec− tro Mechanical Systems). Chcąc

uzyskać dużą wydajność produkcyj− ną dla tego typu struktur, w nie− mieckiej miejscowości Itzehoe bu− dowana jest fabryka krążków 8'’, w której będą wykorzystywane pro− cesy 0,25 i 0,35µm.

Plastikowe tranzystory w LCD W laboratoriach badawczych firmy Philips powstał pierwszy na świecie wyświetlacz ciekłokrystaliczny z ak− tywną matrycą, której elementami sterujący− mi są tranzystory wy− konane na półprze− wodnikowym podłożu polimerowym. Matryca prototypowego eg− zemplarza składa się z 4096 punktów, odś− wieżanych ze stosun− kowo wysoką częstot− liwością 100Hz. Do− datkową zaletą no− wych wyświetlaczy jest niezależność widocz− ności wyświetlanego obrazu od kąta patrze−

Elektronika Praktyczna 11/2000

nia, niski koszt wykonania oraz moż− liwość wykonywania wyświetlaczy na podłożach elastycznych.

Wyświetlacze do telefonów trzeciej generacji Dwa oddziały Philipsa (Compo− nents i Semiconductors) połączyły siły, chcąc maksymalnie skrócić czas opracowania nowej generacji ciekłokrystalicznych wyświetlaczy kolorowych przeznaczonych do te− lefonów komórkowych trzeciej ge− neracji (UMTS). Charakterystyczną cechą nowych opracowań jest za− awansowana technologia kalibracji matryc graficznych, oparta na ser−

wisowych komórkach EPROMOTP. Dzięki niej jakość obrazu będzie optymalizowana, co pozwoli unik− nąć problemów wynikających z ciągle niedoskonałej technologii produkcji wyświetlaczy.

99

I

N

F

O 

Ś

W  I  A  T

Zelektronizowane ubranie, krok 1

Paskowe HEXFETy

Levi Strauss wspólnie z laborato− riami badawczymi firmy Philips opracowali zelektronizowane ubra− nia, do których dostosowano sze− reg przenośnych urządzeń elektro− nicznych, jak telefony komórkowe,

IRF wywiera silny nacisk na prze− mysł samochodowy, zachęcając do coraz bardziej powszechnego wy− korzystywania jako elementów wy− konawczych nowoczesnych tran− zystorów unipolarnych. Najnow− szym osiągnięciem tej firmy są tranzystory serii IRFBA, w których wykorzystano zaawansowaną tech− nologię HEXFET, które są niezwyk− le małe wymiarami, mogą przełą−

czać bardzo duże prądy (nawet do 100A) i mają bardzo małą rezys− tancję włączonego kanału.

Gospodarka Hitachi z STM odtwarzacze MP3, miniaturowe ra− diotelefony, czy telewizory. Kurtki wykonane z pokrytego metalem nylonu produkuje Levi Strauss, na− tomiast elektroniczne “zaplecze” to w całości dzieło Philipsa.

Pierwsza próba najnowszych standardów UMTS Firmy Lucent Technologies i holen− derski operator telekomunikacyjny KPN poinformowały o planach przeprowadzenia technicznej próby systemów działających zgodnie z najnowszymi standardami telefo− nii komórkowej UMTS (ang. Uni− versal Mobile Telecommunications System) wraz z nowoopracowany− mi aplikacjami ruchomego Interne− tu, wśród których są również apli− kacje wspólnie opracowane przez obydwie firmy. Informację przed− stawiono na UMTS 2000 − forum branży łączności bezprzewodowej odbywającym się w Barcelonie. Firmy Lucent i KPN są zaangażo− wane w wymianę wyników testów sprawności technicznej z takimi or− ganizacjami branżowymi, jak UMTS Forum i GSM Association. Organizacje te kierują pracami standaryzacyjnymi w ramach Euro− pejskiego Instytutu Standardów

Nowy procesor Intela Intel nie marnuje czasu, w związku z czym niemal dokładnie w zapowia− danym czasie pojawił się na rynku nowy procesor tej firmy − Pentium 4. Jest on oczywiście kompatybilny z procesorami starszych generacji, lecz jego konstrukcję oparto na zu− pełnie nowej architekturze nazwanej przez producenta NetBurst. Dzięki wykorzystaniu tej architektury wy− padkowa wydajność procesora jest znacznie większa (nawet do 80%) od poprzedników, przede wszystkim w aplikacjach multimedialnych i in− ternetowych.

100

Telekomunikacyjnych (ang. Euro− pean Telecommunications Stan− dards Institute − ETSI). Próba zostanie przeprowadzona zgodnie ze standardem ETSI Rele− ase99, odzwierciedlającym najnow− sze specyfikacje dla standardu te− lekomunikacji ruchomej trzeciej ge− neracji UMTS. Platformą testową będzie stacja bazowa 3G Wideband CDMA, która od trzech lat jest op− racowywana przez Lucenta. Lucent jest zdecydowany objąć po− zycję czołowego dostawcy sprzętu UMTS i bardzo blisko współpracu− je z KPN. Lucent jest także jednym z podstawowych dostawców szero− kiego asortymentu sprzętu dla sta− cjonarnej sieci KPN. Ostatnio, Lu− cent został również wybrany przez należącą do KPN Mobile niemiec− ką sieć E−Plus na dostawcę roz− wiązań sieci inteligentnej dla usług pre−paid.

11 października 2000 firmy Hitachi i STMicroelectronics podpisały umowę na mocy której podejmą one wspólne działania mające na celu opracowanie i wspólne wdro− żenie nowych rodzin 64−bitowych procesorów RISC, które będą ofe− rowane przez obydwie firmy −

STM włączy je do swojej oferty ja− ko rodziny ST60 i ST70, natomiast Hitachi pod oznaczeniami SH6 i SH7. Współpraca jest wynikiem bardzo efektywnej współpracy nad ultraszybkimi procesorami SH5, których wydajność przekracza 2000MIPS.

Electronica 2000 za pasem Największe w Europie targi elektroniczne rozpoczynają się już 21 listopada. Odby− wają się one co dwa lata i są uznawane za największe wydarze− nie zarówno przez producentów związa− nych z rynkiem elek− troniki, jak i firmy dystrybucyjne, wy− dawnicze, itp. Szcze− gółowe informacje o Targach moż− na znaleźć na doskonale przygoto−

wanej stronie WWW, pod adresem www.electronica.de.

Nowa fabryka światłowodów W angielskim mieście Ipswich Agi− lent uruchomił nową fabrykę światłowodów, której integralnym elementem jest prężny ośrodek ba− dawczo−rozwojowy. Inwestycja by− ła dość kosztowna (ponad 20mln

USD), lecz spodziewany przez pro− ducenta szybki rozwój rynku szyb− kiej telekomunikacji światłowodo− wej czyni inwestycję uzasadnioną. Rozruch linii produkcyjnych jest planowany na koniec roku 2001.

Future jak mało kto Jeden z globalnych dys− trybutorów − firma Futu− re − otrzymała od Mura− ty wyróżnienie przynależ− ne za największą sprze− daż wyrobów tej firmy na przełomie lat 1999/ 2000. Nagrodę przedsta− wicielowi firmy Future: panu Ramine Chahbazi wręczył Shijni Ushiro, wiceprezes Muraty.

Elektronika Praktyczna 11/2000

I

N

F

O 

K

R

A  J

BPS modernizuje siłownię BS160

Nowe kompletne rozwiązanie DVD dla komputerów PC

Produkowana przez BPS si³ownia telekomunikacyjna BS160 zosta³a poddana gruntownej modernizacji. Nowa wersja urz¹dzenia przystosowana jest do zasilania zarówno urz¹dzeñ wymagaj¹cych napiêcia sta³ego jak i przemiennego. Dziêki wykorzystaniu nowego typu szaf, zdecydowanie przestronniejszych od poprzednich, uzyskano wiêksz¹ swobodê w konfiguracji urz¹dzeñ towarzysz¹cych si³owni (baterie, inwertory, itp.). W udoskonalonej wersji si³owni BS160 mo¿na jak dotychczas zainstalowaæ maksymalnie cztery prostowniki SMPS 48V/1900W lub osiem prostowników SMPS 48V/ 800W i sterownik PSC1000. Zwiêkszona pojemnoœæ szafy pozwala na umieszczenie w niej zestawu baterii o wiêkszej ca³kowitej pojemnoœci. Zastosowanie tego rozwi¹zania, przy maksymalnej liczbie prostowników i maksymalnym poborze pr¹du (142A), umo¿liwia znaczne wyd³u¿enie czasu podtrzymania. Nowa konstrukcja si³owni pozwala u¿ytkownikowi na zainstalowanie, wraz z czterema modu³ami prostownikowymi o ³¹cznej mocy 7,6kW, dwóch modu³ów inwertorowych DCI 1200VA i elektronicznego ³¹cznika obejœciowego (Intalarm 5000). Ta-

Firma Creative Technology przedstawi³ swoje najnowsze rozwi¹zanie DVD - zestaw PC-DVD Encore 12x iNFRA, dostêpny od wrzeœnia 2000 r. w zalecanej cenie detalicznej 239,99 USD+VAT. Creative PC-DVD Encore 12x iNFRA oferuje najwy¿sz¹ dostêpn¹ prêdkoœæ napêdu DVD-ROM oraz mo¿liwoœæ zdalnego sterowania, co czyni prostszym ogl¹danie filmów DVD na ekranie komputera lub telewizora, s³uchanie p³yt CD, bez koniecznoœci ruszania siê z fotela. Technologia poprawy jakoœci obrazu Dxr3 (Dynamic Xtended Resolution - dynamicznie podnoszona rozdzielczoœæ) zapewnia obraz o nienagannej jakoœci bez migotania oraz lepsze przetwarzanie kolorów w wy¿szych rozdzielczoœciach. Karta Dxr3 umo¿liwia przesy³anie dŸwiêku Dolby Digital do dekodera/wzmacniacza zestawu kina domowego lub zestawu g³oœnikowego Creative Cambridge SoundWorks DTT3500, zapewniaj¹c œrodowisko akustyczne dŸwiêku otaczaj¹cego. Creative oferuje rozwi¹zanie zdalnego sterowania dla systemu PCDVD. Pilot zdalnego sterowania o wielkoœci karty kredytowej jest prosty w u¿yciu i oferuje mechanizmy takie jak przyciski kursora,

kie rozwi¹zanie pozwala na zapewnienie gwarantowanego zasilania nie tylko odbiornikom sta³opr¹dowym jak centrale telefoniczne, ale tak¿e odbiorom przemiennopr¹dowym takim jak komputer, klimatyzacja, itp. Uk³ad modu³ów prostownikowych i inwertorowych mieœci siê w szafie o wysokoœci 1800mm. Zestaw baterii mo¿na umieœciæ w tej samej szafie co modu³y prostownikowe, na osobnym stojaku albo w drugiej identycznej szafie. Nowa szafa ma szerokoœæ 622mm, i dostêpna jest w dwóch opcjach g³êbokoœci (415 lub 615mm) i trzech wysokoœci (1800, 2000 lub 2200mm).

Tektronix na rzecz nauki Bydgoska Akademia Techniczno Rolnicza otrzyma³a od firmy Tektronix specjalistyczne oprogramowanie, które wspomo¿e kszta³cenie specjalistów w dziedzinie telekomunikacji. Oprogramowanie emuluj¹ce tester protoko³ów K1205 na komputerze klasy PC pos³u¿y studentom Wydzia³u Telekomunikacji i Elektrotechniki ATR jeszcze w obecnym roku akademickim. Wartoœæ przekazanych programów to blisko 80 tys. PLN. Oprogramowanie to emuluje zachowanie prawdziwego testera protoko³ów sygnalizacyjnych stosowanego przez s³u¿by eksploatacji u operatorów telekomunikacyjnych. Dziêki niemu studenci bêd¹ mogli zapoznawaæ siê w praktyce ze skomplikowanymi i z³o¿onymi protoko³ami takimi jak: SS7, ISDN, GSM. Siedz¹c przed ekranem komputera bêd¹ musieli rozwi¹zywaæ te same problemy co w przysz³ym ¿yciu zawodowym Przekazanie oprogramowania jest kolejnym wyrazem konsekwentnej polityki firmy Tektronix polegaj¹cej

Elektronika Praktyczna 11/2000

na wspomaganiu polskiej nauki poprzez wyposa¿anie oœrodków akademickich w rozwi¹zania najnowszej generacji. W ubieg³ym roku warszawski Instytut Podstaw Elektroniki Wojskowej Akademii Technicznej otrzyma³ od firmy oscyloskop THS710A. Firma Tektronix wspó³pracuje ze znacz¹cymi oœrodkami naukowymi w ca³ej Polsce - kontakt z ATR w Bydgoszczy rozpocz¹³ siê wiele lat temu i przerodzi³ w owocn¹ wspó³pracê. Obie instytucje nale¿¹ do liderów w swej kategorii: firma Tektronix, posiada piêædziesiêcioletnie doœwiadczenie w dziedzinie projektowania najnowoczeœniejszej aparatury kontrolno - pomiarowej; Wydzia³ Telekomunikacji i Elektrotechniki Akademii Rolniczo-Technicznej wykszta³ci³ w ci¹gu lat istnienia wielu doskona³ych specjalistów w bran¿y szeroko pojêtej telekomunikacji. Biuro firmy Tektronix Polska, mieœci siê w Warszawie, ul. Pu³awska 15, tel.: (0-22) 521-53-44, fax: (0-22) 521-53-41.

wyœwietlacz stanu, przyciski odtwarzania, regulacjê g³oœnoœci i zestaw menu do ustawiania parametrów dŸwiêku, barw, trybu wyœwietlania, blokowania dostêpu dla dzieci, wyboru jêzyka i podpisów. Nowy zestaw PC-DVD Encore 12x iNFRA dostarczany jest z gr¹ Outcast - przestrzenn¹ gr¹ przygodow¹ oraz filmem Super Speedway. Zestaw zawiera równie¿ oprogramowanie Creative MediaRing Talk, pozwalaj¹ce u¿ytkownikom prowadziæ darmowe rozmowy korzystaj¹c z dwóch komputerów PC pod³¹czonych do Internetu. Oprogramowanie Creative LAVA!Player pozwoli u¿ytkownikom nie tylko s³uchaæ ulubionej muzyki, ale równie¿ ogl¹daæ interaktywne, zsynchronizowane z muzyk¹ teledyski. Bli¿sze informacje: Creative Labs (IRL) Ltd. - Oddzia³ w Warszawie, ul. Bzowa 21, 02-708 Warszawa, tel. (0-22) 853-02-64..68, fax: (022) 843-22-83.

Obudowy DATEC CONTROL Grupa obudów specjalnego przeznaczenia powiêkszy³a siê o obudowy Datec Control niemieckiej firmy OKW. Wystêpuj¹ one w trzech rozmiarach: L (266x90/144x60), M (243x90/128/60) i S (266x90/ 144x60). Sk³adaj¹ siê z korpusu, pokrywy oraz zaœlepki. Cechami wyró¿niaj¹cymi prezentowane obudowy jest standardowa mo¿liwoœæ wmontowania karty PCMCIA oraz mo¿liwoœæ zasilania urz¹dzeñ w dwojaki sposób: akumulatorkami lub bateriami typu mignon (AA) instalowanymi w specjalnym pojemniku wsuwanym do kieszeni montowanej w obudowie b¹dŸ w podstawce. Obudowy te daj¹ mo¿liwoœæ zastosowania klawiatury membranowej. W typach M i L zaprojektowano du¿e pole na wyœwietlacz graficzny, a opcjonalnie montowana uszczelka zapewnia klasê

szczelnoœci IP 54. Dodatkowym wyposa¿eniem s¹ podstawki dwóch rodzajów: na biurko oraz do mocowania na œcianie. Bli¿sze informacje i sprzeda¿: LC Elektronik, 01-969 Warszawa, ul. Pu³kowa 58, tel.: (0-22) 569-53-00, fax: (0-22) 569-53-10, e-mail: [email protected], www.lcel.com.pl.

101

I

N

F

O 

K

R

A  J

Dużo więcej niż TDR Przyrz¹d Megger BTDR1500 produkcji firmy AVO International jest zaawansowanym urz¹dzeniem, które jest w stanie zidentyfikowaæ prawie wszystkie typy uszkodzeñ kabli stosuj¹c dwa tryby pracy: reflektometru oraz automatycznego mostka rezystancyjnego. Jest odpowiedni do pomiarów kabli telekomunikacyjnych, koncentrycznych i energetycznych. W trybie reflektometru przyrz¹d lokalizuje uszkodzenia kabla w zakresie 0,1..3000m. Dok³adnoœæ pomiaru wynosi 1%. W trybie tym Megger BTDR1500 mo¿na stosowaæ do dowolnego kabla sk³adaj¹cego siê z przynajmniej dwóch odizolowanych metalowych elementów. Funkcja “TX Null” balansowania obwodu eliminuje tzw. “martw¹ strefê” na pocz¹tku kabla. £atwa regulacja wspó³czynnika szybkoœci propagacji zapewnia du¿¹ dok³adnoœæ pomiaru odleg³oœci, a regulacja wzmocnienia pozwala na identyfikowanie na ca³ej d³ugoœci kabla mniejszych uszkodzeñ. Jako automatyczny mostek rezystancyjny Megger BTDR1500 ma zasiêg do 100km i mo¿e mierzyæ rezystancjê izolacji a¿ do 200MΩ, rezystancjê pêtli do 2kΩ, (dwu¿y³owy pomiar pêtli) oraz dokonaæ pomiaru ga³êzi do 1kΩ (trzy¿y³owy pomiar pêtli). Dwu- lub trzy¿y³owe metody badañ umo¿liwiaj¹ dok³adn¹ lokalizacjê uszkodzenia na zbalansowa-

O&S dystrybutorem Westermo nej lub niezbalansowanej parze kabli. Ponadto przyrz¹d ma te¿ funkcjê woltomierza do pomiarów napiêæ DC do ±250V. Megger BTDR1500 jest podstawowym przyrz¹dem u¿ywanym przy analizie problemów zwi¹zanych z transmisj¹, poniewa¿ szybko i dok³adnie lokalizuje uszkodzenia. Potrafi on zidentyfikowaæ miejsca pod³¹czeñ, ³¹czeñ, obecnoœci wody w kablach, przerw i zwaræ, sieci pojemnoœciowych, cewek obci¹¿aj¹cych, zawilgoceñ oraz po³¹czeñ o wysokiej rezystancji. Umo¿liwia te¿ obliczenie parametrów okreœlaj¹cych przydatnoœæ linii do celów transmisji cyfrowej. Ten niewielki (230 x 115 x 48mm) przyrz¹d zasilany bateryjnie ma py³o- i wodoszczeln¹ obudowê umo¿liwiaj¹c¹ korzystanie z niego w trudnych warunkach terenowych. Jego podatnoœæ na uszkodzenia wskutek wstrz¹sów i uderzeñ zosta³a przebadana zgodnie z normami militarnymi. W standardowym wyposa¿eniu do³¹czono zestawy przewodów do pomiarów TDR i mostka oraz futera³; opcjonalnie sieciowy filtr blokuj¹cy. Bli¿sze informacje i sprzeda¿: Tomtronix, 92-318 £ódŸ, Al. Pi³sudskiego 135, tel.: (0-42) 676-06-33, tel./fax: (0-42) 674-74-55, e-mail: [email protected], www.tomtronix.com.pl.

Nowi dyrektorzy Motoroli Dyrektorem firmy Motorola na region Europy Œrodkowo-Wschodniej zosta³ mianowany Ryszard £ada, dotychczasowy Prezes Zarz¹du i Dyrektor Generalny Motorola Polska Sp. z o.o. Jego nowe obowi¹zki obejmuj¹ nadzór nad dzia³alnoœci¹ biur Motoroli w regionie - w sumie 15 krajów, w tym: Rosja, Czechy, Wêgry, Turcja i Grecja. Jednoczeœnie pozostanie Prezesem Zarz¹du Motorola Polska. Obecnie jest równie¿ cz³onkiem Zarz¹du Amerykañskiej Izby Handlowej w Polsce. Przed rozpoczêciem pracy w Motorola Polska w 1992 roku, zajmowa³ kierownicze stanowiska zwi¹zane z rozwijaniem dzia³alnoœci handlowej, kierowaniem marketingiem i projektowaniem w firmach Apple Computer i Tektronix w Stanach Zjednoczonych i w Polsce. Nowym Dyrektorem Generalnym Motoroli w Polsce zosta³ Tomasz Mokrogulski. Do jego zadañ nale¿y m.in. organizacja i prowadzenie strategicznych dzia³añ i inwestycji

102

w Polsce, w³¹czaj¹c w to rozwój, utworzonego w 1998 r., Centrum Oprogramowania Motoroli w Krakowie. Dodatkowo obj¹³ funkcjê Regionalnego Dyrektora Dzia³u Sprzeda¿y na Europê Wschodni¹ w nowym Sektorze £¹cznoœci Szerokopasmowej Motorola (Motorola Broadband Communication Sector BCS). Przez ostatnie 3 lata by³ zatrudniony w Motoroli w Niemczech, na kierowniczych stanowiskach zwi¹zanych ze sprzeda¿¹ rozwi¹zañ Motoroli z dziedziny ³¹cznoœci ruchomej l¹dowej, g³ównie dla strategicznych klientów rz¹dowych i przedsiêbiorstw przemys³owych. Przed zatrudnieniem w Motoroli pracowa³ dla czo³owych firm dostarczaj¹cych sprzêt telekomunikacyjny, takich jak: niemiecka Kathrein, amerykañska Andrew i szwajcarska Huber+Suhner. Nowym dyrektorom gratulujemy i ¿yczymy wielu sukcesów. Wiêcej informacji: http://www.motorola.com.

Szwedzka firma Westermo Teleindustri AB, wiod¹cy skandynawski projektant i producent modemów danych lokalnych i rozwi¹zañ przesy³ania danych w przemyœle podpisa³a z polsk¹ firm¹ O&S ComputerSoft umowê o dystrybucji swoich produktów na terenie Polski. Westermo Teleindustri AB powsta³a 25 lat temu w ma³ej miejscowoœci opodal Sztokholmu i w chwili obecnej dostarcza na rynki w ponad 50 krajach swoje rozwi¹zania. Produkty Westermo spe³niaj¹ normy jakoœciowe zgodne z wewnêtrznymi dyrektywami Unii Europejskiej, posiadaj¹ znak CE oraz normê jakoœci ISO 9001. Oferta Westermo przygotowana na rynek polski obejmuje m.in.: konwertery interfejsów, modemy œwiat³owodowe, konwertery protoko³ów, pêtle pr¹dowe, modemy sieci zasilaj¹cej, modemy adresowalne, modemy PTSN, modemyadaptery ISDN, modemy GSM, multipleksery, prze³¹czniki linii, wzmacniaki, optoizolatory i inne produkty. Nowy dystrybutor Westermo, O&S Computer-Soft, dzia³a na polskim rynku od 1992 r. Tworzy rozwi¹zania informatyczne, w wiêkszoœci adresowane do operatorów telekomunikacyjnych. W bie¿¹cym roku czo³owy produkt firmy, System Utrzymania Sieci Abonenckiej SUSA Arctus uzyska³ nominacjê do Polskiego God³a Promocyjnego “Teraz Polska”,. Westermo wybra³o O&S Computer-Soft spoœród wielu innych firm, gdy¿ ta

ostatnia realizuje zaawansowane technologicznie projekty informatyczne i posiada wykwalifikowan¹ kadrê in¿yniersk¹. Obie firmy zamierzaj¹ prowadziæ w Polsce aktywn¹ politykê marketingow¹, której jednym z elementów bêd¹ ceny skalkulowane ni¿ej, ni¿ na rynku szwedzkim czy u dystrybutorów Westermo dzia³aj¹cych w Czechach i Wêgrzech. O&S Computer-Soft jako polski dystrybutor jest zdolna zapewniæ swoim klientom funkcjonalne rozwi¹zania, optymalne pod wzglêdem przydatnoœci i ekonomiki przesy³ania danych. Bli¿sze informacje: O&S ComputerSoft, 41-922 Radzionków, ul. Sikorskiego 5a, tel.: (0-32) 289-40-87 w. 18, e-mail: [email protected], oands.com.pl, lub westermo-polska.wizytowka.pl.

Multifunkcyjny monitor przepływu Nowy monitor firmy IFM Electronic jest rozbudowan¹ wersj¹ kompaktowych czujników przep³ywu znanych pod oznaczeniem SAxx przeznaczonych do zabudowy na specjalnych z³¹czkach adaptacyjnych typu T. Jego dodatkowe mo¿liwoœci to: ekspozycja wyniku pomiaru na 7 -segmentowym wyœwietlaczu LED, wyskalowanym bezpoœrednio w L/min. Cyfry 7-segmentowego wyœwietlacza mo¿na programo odwracaæ, przez co mo¿liwy jest monta¿ monitora “od do³u”. Zakresy pomiarowe (10, 20 i 40 L/min) oraz wszystkie funkcje wyjœcia takie jak histereza, okno, NO, NC, PNP, NPN, wyjscie analogowe U lub I oraz kablibracja monitora wybierane s¹ programowo za pomoc¹ dwóch przycisków. Stan wyjœæ monitorowany jest za pomoc¹ dwóch LED. Zastosowana technika mikroprocesorowa zapewnia prost¹

i szybk¹ komunikacjê z u¿ytkownikiem. Blizsze informacje: PPUH Newtech Engineering Sp. z o.o., ul. Sowiñskiego 3, 44-112 Gliwice, tel.: (0-32) 237-61-98, fax: (0-32) 237-61-97.

Elektronika Praktyczna 11/2000

I

N

F

O 

K

Nowa generacja styczników DIL M firmy Moeller

Nowy katalog elektroniki i techniki Conrad 2001

Styczniki firmy Moeller za³¹czaj¹ silniki pr¹du przemiennego oraz inne odbiorniki w sposób bezpieczny, niezawodny i efektywny. Moeller opracowa³ nowe styczniki dla mocy od 90kW do 450kW przy zasilaniu 400V/AC3 (w stycznikach od 315kW do 450kW 400V/AC3 zosta³a zastosowana technologia pró¿niowa). Zwarta konstrukcja oraz solidna technika przy³¹czy jest kontynuacj¹ dotychczasowych rozwi¹zañ. Po raz pierwszy firma zastosowa³a w napêdach aparatury ³¹czeniowej sterowanie poprzez uk³ady elektroniczne. Elektroniczne uk³ady sterowania odznaczaj¹ siê wieloma zaletami. Mog¹ np. sterowaæ prac¹ stycznika przy pomocy napiêcia przemiennego lub sta³ego. U¿ywane s¹ w nich tylko cztery warianty cewek dla wszystkich napiêæ steruj¹cych z przedzia³u 24V do 600V. Moc strat jest ma³a w porównaniu ze standardowymi, dostêpnymi na rynku stycznikami (zu¿ywaj¹ jedynie 20% mocy przy za³¹czaniu, a przy

Pocz¹wszy od 01.10.2000 roku jest na rynku nowy katalog Conrad Electronic “Conrad 2001”. Katalog zawiera niemal wszystko co mo¿na okreœliæ mianem elektroniki. Na ponad 500 stronach znajduje siê obszerny przegl¹d artyku³ów z tak ró¿nych dziedzin jak: - technika dla domu i ogrodu, m.in.: zegary, mierniki energii, lampki nocne, dzwonki, zabezpieczenia przeciwprzepiêciowe, przed³u¿acze, ¿arówki, klimatyzatory, wentylatory, alarmy, pompy; - technika rekreacyjna, m.in.: urz¹dzenia sportowe, kompasy, stopery, akcesoria rowerowe, latarki, radia CB, detektory metali, nawigacja GPS, modele lataj¹ce; - technika dla biura, m.in.: stoliki komputerowe, automatyka steruj¹ca, technika kart elektronicznych, organizery, kalkulatory, wskaŸniki laserowe, lampy biurowe, niszczarki, testery banknotów, systemy przywo³awcze; - audio, video, SAT, m.in.: zestawy HiFi, gramofony, Kolumny g³oœnikowe, sprzêt graj¹cy, obróbka video, piloty, archiwizacja; - technika oœwietleniowa, m.in.: efekty œwietlne, technika sceniczna, reflektory; - technika samochodowa, m.in.: urz¹dzenie warsztatu, sprzêt nag³aœniaj¹cy dla samochodu, wskaŸniki samochodowe, urz¹dzenia rozruchowe, oœwietlenie, akcesoria do pielêgnacji i konserwacji samochodu; - technika pomiarowa, m.in.: multimetry, oscyloskopy, generatory funkcji, wagi, dekodery, zasilacze, przetworniki napiêcia; - technika lutownicza, m.in.: stacje i kolby lutownicze - narzêdzia, m.in.: urz¹dzenia do ostrzenia, klejenia, œrubokrêty, wier-

podtrzymaniu 4 % mocy w stosunku do cewek tradycyjnych styczników). Tolerancja napiêcia znamionowego wynosi (0,7-1,15)*Uc. Nie wystêpuj¹ drgania samowzbudne (³opotanie), nie ma te¿ mo¿liwoœci zespawania styków oraz spalenia cewki. Czas ³¹czenia nie zale¿y od temperatury otoczenia. W przypadku uszkodzeñ stycznik przechodzi w po³o¿enie wy³¹czenia. Sterowanie jest klasyczne, stykami o niskiej obci¹¿alnoœci, bezpoœrednio z wyjœæ tranzystorowych sterowników PLC (bez koniecznoœci stosowania styczników pomocniczych). Bli¿sze informacje: Moeller Electric Sp. z o.o., 80-299 Gdañsk, ul. Zeusa 45/47, tel.: (0-58) 554-551-91, fax: (0-58) 554-55-68.

Przetworniki światłowodowe sygnałów wideo wysokiej rozdzielczości Firma Richard Hirschmann Gmbh powiêkszy³a swoj¹ ofertê o kolejne komponenty do optycznej transmisji sygna³ów video w systemie RGB wysokiej rozdzielczoœci. Grupa tych produktów umo¿liwia bezpieczn¹ i niezak³ócon¹ trans-misjê wysokiej jakoœci obrazów na odleg³oœæ do 400m. Trzy kolory: czerwony (R), zielony (G) i niebieski (B) przenoszone s¹ osobnymi kana³ami. Zadaniem nadajnika OSVR jest przekszta³cenie sygna³u elektrycznego w sygna³ optyczny i przes³anie go 3 osobnymi kana³ami do odbiornika OEVR, który przekszta³ca sygna³ optyczny na elektryczny. Oferowane do tej pory komponenty wykonane by³y w postaci kart panelowych do 19’’ systemu Rack. Nowe rozwi¹zanie to nadajnik w postaci karty PCI do komputera PC oraz odbiornik jako kompaktowe urz¹dzenie wolnostoj¹ce. Do dyspozycji mamy równie¿ aktywny rozdzielacz który posiada jedno wejœcie sygna³u emitowanego przez nadajnik oraz trzy wyjœcia sygna³owe. Komponenty wykonane s¹ w technice plug&play i nie wymagaj¹ ¿adnych dodatkowych ustawieñ. Jedyne ustawienie wymagane od u¿yt-

Elektronika Praktyczna 11/2000

kownika to wybór rodzaju sygna³u synchronizacji w karcie nadajnika. Do wyboru jest mo¿liwoœæ zastosowania zewnêtrznego sygna³u synchronizacji (ustawienie fabryczne), sygna³u synchronizacji z kana³u koloru zielonego lub te¿ sygna³u synchronizacji ze wszystkich trzech kana³ów. Stosowana do tej pory szerokoœæ pasma 80MHz zosta³a w nowych urz¹dzeniach powiêkszona do 150MHz. Przyk³adowe mo¿liwoœci zastosowañ to m.in. zak³ady przemys³owe, instytuty badawcze, szpitale, banki, gie³da papierów wartoœciowych, centrum kontroli i nadzoru, stadiony, studia telewizyjne oraz wiele innych. System ten doskonale nadaje siê do samodzielnej pracy jak i jest nieodzownym sk³adnikiem oferowanego przez firmê Hirschmann systemu odleg³ej wspó³pracy komputerowych urz¹dzeñ peryferyjnych typu mysz-klawiatura-monitor. Informacje i sprzeda¿: przedstawiciel handlowy firmy Richard Hirschmann GmbH & Co. JBC-electronic 67-100 Nowa Sól ul. Pi³sudskiego 73, tel./fax: (0-68) 387-9710, 356-09-90, 387-92-01, e-mail: [email protected], www.jbc.com.pl.

R

A  J

tarki, klucze, cêgi, kleszcze, imad³a, szczypce, pêsety, no¿e, pilniki, imad³a, skrzynki asortymentowe; - zestawy elektroniczne, m.in.: modu³y kamer CCD, fotokomórki, systemy bezpieczeñstwa, prze³¹czniki, efekty dŸwiêkowe, modu³y ciek³okrystaliczne - elementy elektroniczne, m.in.: diody, tranzystory, œwiat³owody, LED, technika laserowa, bezpieczniki, przekaŸniki, technika wytrawiania Katalog zawiera szereg promocji cenowych, wyprzeda¿y, kupony rabatowe, a tak¿e prezenty dla nowych klientów. Wszystkie artyku³y z katalogu mo¿na zamawiaæ na próbê, tj. w ci¹gu 14 dni od otrzymania mo¿na je zwróciæ nie podaj¹c przyczyny zwrotu. Conrad Electronic gwarantuje tak¿e serwis gwarancyjny i pogwarancyjny a tak¿e wszechstronne doradztwo techniczne. Katalog mo¿na zamówiæ poczt¹: Conrad Electronic Sp. z o.o., ul. Rybickiego 8, 96-100 Skierniewice, telefonicznie: (0-46) 834-83-48, faksem: (0-46) 834-93-49,e-mailem: [email protected], lub przez internet: www.conrad.pl. Katalog kosztuje 10 z³.

Rozszerzony zakres asortymentu zalewanych żywicą transformatorów typu TEZ do druku Firma BREVE-TUFVASSONS rozszerzy³a zakres produkowanych transformatorów serii TEZ zapewniaj¹c w ten sposób klientom pe³ny wybór z szeregu mocy: 0,5 - 1,5 - 2 - 2,5 - 4 6 - 10 - 16VA. Transformatory 2,5VA dziêki du¿ej impedancji wyjœciowej s¹ bezwarunkowo odporne na zwarcia i dlatego nie musz¹ byæ dodatkowo zabezpieczane. Transformatory TEZ charakteryzuj¹ siê bardzo dobrym zabezpieczeniem przed wp³ywami œrodowiska, co w po³¹czeniu z ma³ymi wymiarami i mas¹ zapewnia trwa³oœæ zmontowanych na ich bazie zasilaczy oraz znaczne

oszczêdnoœci miejsca w urz¹dzeniu. Uzwojenia wtórne transformatorów TEZ (pojedyncze lub podwójne) dostêpne s¹ w szerokiej gamie napiêæ, a ponadto firma na ¿¹danie klientów zapewnia ró¿ne pozakatalogowe rozwi¹zania i wartoœci. Transformatory typu TEZ zape³niaj¹ istniej¹c¹ na rynku lukê wœród transformatorów polskiej seryjnej produkcji i mo¿na je z powodzeniem stosowaæ jako zamienniki dro¿szych importowanych z Zachodu. Bli¿sze informacje i sprzeda¿: BREVE-TUFVASSONS Sp. z o.o., ul. Postêpowa 25/27, 93-347 £ódŸ.

103

I

N

F

O 

K

R

A  J

Nowy miernik w ofercie firmy Biall

Przenośne kino Sony

KEWMATE 2000 jest w pe³ni automatycznym, miniaturowym miernikiem uniwersalnym, umo¿liwiaj¹cym pomiar pr¹du sta³ego i przemiennego do 60A przy pomocy rozwartych cêg pomiarowych nowej generacji bêd¹cych na wyposa¿eniu miernika. Dziêki temu w bardzo prosty sposób, poprzez wsuniêcie przewodu w szczelinê szczêk mo¿emy zmierzyæ pr¹d bez potrzeby jakiejkolwiek ingerencji w badany obwód. W ten sposób mo¿emy zmierzyæ czêstotliwoœæ p³yn¹cego pr¹du w zakresie 0..10kHz. Zaoferowany sposób i zakres pomiaru pr¹du zwiêksza znacznie mo¿liwoœci zastosowañ przyrz¹du zapewniaj¹c przy

Firma Sony wprowadzi³a do sprzeda¿y dwa p³askie, przenoœne odtwarzacze DVD. Pierwszy - DVP-FX1 ma bardzo lekk¹, magnezow¹ obudowê i 7-calowy wyœwietlacz z matryc¹ aktywn¹ (TFT). Drugi model, DVP-F5, nie zosta³ wyposa¿ony w wyœwietlacz, jest zatem bardzo cienki - cieñszy nawet od pude³ka na p³ytê DVD. Zasilany jest on z p³askich akumulatorów litowych, które mo¿na ³adowaæ przy pomocy zasilacza sieciowego bez wyjmowania ich z odtwarzacza. Oba modele charakteryzuj¹ siê ³atw¹ obs³ug¹ przy pomocy kilku przycisków na obudowie i jednego regulatora wewn¹trz, s¹ te¿ wyposa¿one w wygodnego pilota. Maj¹ specjalne menu ekranowe - zaadaptowane Magic Pad. W modelu DVP-FX1 jest te¿ opcja Custom Parental, pozwalaj¹ca rodzicom na kontrolowanie ogl¹danych przez dzieci treœci. DVP-FX1, wyposa¿ony w podwójny, dyskretny czytnik optyczny, mo¿e odtwarzaæ filmy DVD oraz p³yty CD z muzyk¹ lub plikami video i jest zgodny ze standardami PAL i NTSC. Sterownik serwomechanizmu oparty na procesorze sygna³owym DSP gwarantuje bardzo krótki czas reakcji i precyzyjne œledzenie œcie¿ek. Rozszerzony tryb Smooth Scan/ Slow zapewnia p³ynne wyœwietlanie

tym bezpieczny i szybki pomiar pr¹du w du¿ym zakresie i to w miejscach o utrudnionym dostêpie gwarantuj¹c pe³n¹ ochronê miernika przed zniszczeniem oraz bezpieczeñstwo u¿ytkownika przy pomiarach. Przyk³adowe aplikacje miernika to:

- kontrola tablic rozdzielczych, - kontrola poboru pr¹du przez urz¹dzenia przemys³owe, silniki, urz¹dzenia AGD, - serwis typu auto-elektryka. Sondy ostrzowe s³u¿¹ do pomiaru napiêæ (DC/AC 50..400Hz) do 600V (z najlepsz¹ rozdzielczoœci¹ 0,1mV), rezystancji i czêstotliwoœci do 300kHz. Dodatkowo miernik sygnalizuje akustycznie ci¹g³oœæ obwodu. Wszystkie zakresy pomiarowe mog¹ byæ zmieniane automatycznie lub rêcznie (za pomoc¹ przycisku R-H) i s¹ zabezpieczone do 600V AC/DC (720V przez 10s). Automatyczna jest te¿ polaryzacja ze wskazaniem odwrotnej (znak “-”). Do obserwacji zmian wielkoœci mierzonej s³u¿y szybka, 32-segmentowa linijka analogowa. Dodatkowe funkcje multimetru to mo¿liwoœæ “zamro¿enia” wyniku pomiaru na wyœwietlaczu (D-H) i automatyczne wy³¹czanie zasilania.

Miernik umieszczony jest w miêkkiej os³onie ochronnej stanowi¹cej jednoczeœnie wygodne etui dla przewodów pomiarowych i cêg pr¹dowych. Wymiary (razem z os³on¹) wynosz¹ tylko 126x86x22mm, a waga 210g. Wiêcej informacji: BIALL, ul. S³oneczna 43, 80-180 Gdañsk, Otomin, tel./fax: (0-58) 322-1191 do 93, www.biall.com.pl, e-mail:[email protected].

Zmiany w firmie ATEST Dobrze znana na polskim rynku firma ATEST s.c. bêd¹ca autoryzowanym dystrybutorem m.in. takich firm jak Microchip, Xilinx, Analog Devices i Hitachi przekszta³ci³a siê w dwie niezale¿ne firmy: ADDIS Sp. z o.o. oraz ATOP Sp. z o.o. Dystrybucjê uk³adów firm Analog Devices i Hitachi prowadzi obecnie firma ADDIS Sp. z o.o. Firma ATOP Sp. z o.o. prowadzi dystrybucjê uk³adów firm Microchip i Xilinx, a tak¿e tych które dystrybuuje niemiecka firma INSIGHT. Obie firmy kontynuuj¹ prowadzony dotychczas przez firmê ATEST sposób dzia³alnoœci polegaj¹cy na wsparciu technicznym dla

104

klientów i szczegó³owej informacji o ofercie producentów. Kontakty: ADDIS Sp. z o.o., ul. Sowiñskiego 5, 44-101 Gliwice, tel.: (0-32) 330-46-90, fax: (0-32) 330-46-92, e-mail: [email protected], www.addis.pl, ATOP Sp. z o.o., ul. Sowiñskiego 5, 44-101 Gliwice, tel.: (0-32) 238-03-60, fax: (0-32) 238-06-92, e-mail: [email protected], www.atest.com.pl.

strumienia obrazów. Dostêpne s¹ funkcje stop-klatki i odtwarzania w zwolnionym tempie. Nowa technologia Virtual Enhanced Surround Sound symuluje obecnoœæ dodatkowych g³oœników zapewniaj¹cych dŸwiêk otaczaj¹cy, tak¿e przy u¿yciu standardowych s³uchawek. Przenoœne odtwarzacze s¹ przyjazne dla œrodowiska - pobór mocy kszta³tuje siê na poziomie 0,5W w trybie czuwania oraz 5W dla DVP-F5 i 10W dla DVP-FX1 w trybie odtwarzania, a w konstrukcji tych urz¹dzeñ zastosowano p³ytki drukowane bez halogenów. Podczas pobytu poza domem mo¿na ogl¹daæ filmy, korzystaj¹c ze specjalnych okularów PLM-A35 Glasstron. Okulary te sk³adaj¹ siê z dwóch wyœwietlaczy LCD, po 180000 pikseli ka¿dy, umieszczanych tu¿ przed oczami u¿ytkownika. Przek¹tna tych ekraników wynosi 1,5cm, ale ma siê wra¿enie ogl¹dania filmu na ekranie o przek¹tnej 55” usytuowanym w odleg³oœci 2m od oczu. Urz¹dzenie to wa¿y zaledwie 100 g, wyposa¿one jest w stereofoniczne s³uchawki wk³adane do uszu i mo¿na go pod³¹czyæ do dowolnego Ÿród³a sygna³u video. Bli¿sze informacje: Sony Poland Sp. z o.o., ul. 1 Sierpnia 8, 02-134 Warszawa, tel.: (0-22) 878-70-01, 878-70-02, fax: (0-22) 878-70-00.

Dzień Motoroli Firma Motorola zorganizowa³a 28 wrzeœnia swoje œwiêto - Dzieñ Motoroli w Polsce. W tym roku, we wrzeœniu, minê³o osiem lat od rozpoczêcia dzia³alnoœci Motoroli w Polsce. Goœæmi Motoroli by³o ponad 500 osób, a wœród nich klienci, wspó³pracownicy, partnerzy handlowi i przyjaciele firmy. Ca³odzienny program obejmowa³ dziewiêæ prezentacji, poœwiêconych najwa¿niejszym tematom dotycz¹cym rynku telekomunikacyjnego oraz najnowszym osi¹gniêciom i rozwi¹zaniom proponowanym przez Motorolê. Dzieñ Motoroli by³ doskona³¹ okazj¹ do zaprezentowania najnowszych rozwi¹zañ i produktów tej firmy. Przedstawiony zosta³ cyfrowy standard ³¹cznoœci radiowej TETRA i jego wykorzystanie przede wszystkim w polskich s³u¿bach bezpieczeñstwa publicznego i ratownictwa. Prezentowany by³ równie¿ nowy Sektor Motoroli - BCS (Sektor £¹cznoœci Szerokopasmowej, obecny tak¿e w Polsce), oferuj¹cy szybki dostêp do Internetu poprzez

sieci telewizji kablowej oraz realizacjê innych us³ug teleinformatycznych (miêdzy innymi telefonii IP i prywatnych sieci wirtualnych VPN). Zaproszeni goœcie mieli okazjê zapoznaæ siê z prezentowanymi na wystawie produktami Motoroli - telefonami: Motorola V.2288, Motorola Timeport P7389, Motorola V.3690, Motorola V.100, Motorola ACCOMPLI A6188, radiotelefonami: przewoŸnymi GM380/GM1280, przenoœnym GP1280, radiotelefonem przewoŸnym TETRA MTM 300 i przenoœnym TETRA MTH300, Vanguardami 6455 i 6425 oraz modemem kablowym SB3100. Dodatkow¹ atrakcj¹ by³ równie¿ samochód Volvo S80 z modu³ami elektronicznymi Motorola Digital DNA. Wbudowane rozwi¹zania Motoroli zapewniaj¹ sterowanie dla ponad 80% urz¹dzeñ elektronicznych w najnowszych samochodach tej marki. Jest to jeden z przyk³adów coraz wiêkszego wykorzystywania w samochodach tzw. elektroniki inteligentnej.

Elektronika Praktyczna 11/2000

I

N

F

Uniwersalny sensor światłowodowy DX 22

Nagłowicowe przetworniki pomiarowe

Firma Wenglor Sensoric GmbH, œwiatowy lider w technice sensorów optoelektronicznych tym razem oferuje nowy, uniwersalny sensor przeznaczony do wspó³pracy ze œwiat³owodami szklanymi oraz tañszymi œwiat³owodami z tworzywa sztucznego. Zastosowane widzialne œwiat³o czerwone u³atwia monta¿ sensora. Ró¿ne wykonania œwiat³owodów d³ugoœci od 2m (standard) a¿ do 50m umo¿liwiaj¹ pracê w uk³adzie sensora odbiciowego lub bariery optycznej. Nowoczesne i bardzo praktyczne rozwi¹zanie ustawiania sensora typu “Teach-In” w sposób bezpoœredni lub zdalny w trybie standard, minimalnym, dwupunktowym lub dynamicznym upraszcza jego obs³ugê. Dodatkow¹ zalet¹ sensora jest wbudowany uk³ad kontroli bezpiecznej pracy informuj¹cy na oddzielnym wyjœciu o przekroczeniu zakresu lub zak³óceniach typu zabrudzenie, uszkodzenie, z³y monta¿ œwiat³owodów. Dalsze cechy szczególne sensora to: du¿a czêstotliwoœæ prze³¹czania przy du¿ej czu³oœci, du¿a odpornoœæ na œwiat³o obce, ³atwoœæ monta¿u i dopasowania d³ugoœci œwiat³owodu, odpornoœæ na zmianê

Wœród szerokiej gamy przetworników pomiarowych temperatury firma SSA oferuje równie¿ dwuprzewodowe przetworniki nag³owicowe. Przetworniki oferowane s¹ z separacj¹ galwaniczn¹ lub bez. Najmniejszym z nich jest przetwornik MPR-801 przeznaczony do zabudowy w g³owicy typu MA, który posiada linearyzacjê charakterystyki czujnika Pt100 oraz sygnalizacjê przerwy na maksimum sygna³u. Jego funkcjonalnym odpowiednikiem do zabudowy w wiêkszych g³owicach typu B, NA, NS jest przetwornik NPR-801. Oba typy urz¹dzeñ kompensuj¹ rezystancjê linii przy pod³¹czeniu trójprzewodowym. Gdy zachodzi potrzeba separacji galwanicznej sygna³u, SSA oferuje przetworniki typu NPU-811 i NPR-811. Przeznaczone s¹ one do zabudowy w g³owicach typu B, NA i NS. Przetwornik NPR-811 wspó³pracuje z czujnikami typu rezystancyjnego, np. Pt100 dla którego równie¿ line-

polaryzacji i zwarcie wyjœæ, elektroniczny potencjometr, bezstopniowe ustawianie punktu prze³¹czania, regulowane wyd³u¿enie sygna³u wyjœciowego w zakresie 0..200ms. Konstrukcja zwartej i szczelnej obudowy IP65 o ma³ych rozmiarach 12x26x59mm pozwala na monta¿ sensora wkrêtami lub bezpoœrednio na szynê DIN 35mm. Obszarem zastosowañ sensora jest dok³adne rozpoznawanie ró¿nego rodzaju obiektów np. drobnych czêœci i otworów szczególnie tam, gdzie jest ma³o miejsca a przede wszystkim rozpoznawanie i liczenie gor¹cych i zimnych butelek, tworzyw, szk³a, kantów i profili, otworów, szczelin i rowków, kontrola tolerancji, œrednic, zerwania drutu, z³amania wiert³a lub uszkodzenia narzêdzi, pozycjonowanie uchwytów narzêdziowych i ruchomych czêœci. Sensor mo¿na zasilaæ znormalizowanym napiêciem z przedzia³u 10..30VDC. Informacje i sprzeda¿: przedstawiciel handlowy firmy Wenglor Sensoric GmbH: JBC-electronic 67-100 Nowa Sól ul. Pi³sudskiego 73, tel./fax: (068) 387-97-10, 356-09-90, e-mail: [email protected], www.jbc.com.pl.

Światłowody Mentora w Elfie Now¹ rubryk¹ w dziale elementów optoelektronicznych tegorocznego katalogu ELFA s¹ œwiat³owody. Umo¿liwiaj¹ one przeniesienie na panel sterowania wskazania z diody zamontowanej na p³ytce, zapewniaj¹c przy tym lepsze zabezpieczenie ESD w porównaniu z konwencjonaln¹ metod¹ instalowania diody bezpoœrednio na panelu. ELFA oferuje pe³en asortyment œwiat³owodów firmy Mentor - prostych, k¹towych lub elastycznych. Niektóre typy s¹ dostarczane w pakietach po 10 sztuk, mo¿na je przycinaæ do odpowiedniej d³ugoœci i liczby.

Œwiat³owody wspó³pracuj¹ z montowanymi powierzchniowo diodami œwiec¹cymi typu TopLED. Wiêcej informacji mo¿na uzyskaæ w firmie Elfa Polska Sp. z o.o., tel.: (0-22) 652-38-80, fax: (0-22) 65280-81, e-mail: [email protected], www.elfa.se.

O 

K

R

A  J

aryzowana jest jego charakterystyka. Do wspó³pracy z termoparami przeznaczony jest NPU-811, który posiada kompensacjê wp³ywu temperatury spoiny odniesienia automatyczn¹ lub zadan¹ przez zamawiaj¹cego. Wszystkie typy przetworników posiadaj¹ wysok¹ dok³adnoœæ przetwarzania wynosz¹c¹ ±0,25%. Kontakt: SSA Sp. z o.o. - Wroc³aw, tel.: (0-71) 349-40-25, fax: (0-71) 349-23-39, e-mail: [email protected]. http://www.ssa.pl.

Bezprzewodowy Sight Fighter Trust Computer Products wprowadza pierwszy bezprzewodowy gamepad. Dziêki zastosowaniu najnowszej technologii ³¹cznoœci radiowej firmy Trust, ten bezprzewodowy, cyfrowy gamepad mo¿e byæ u¿ytkowany zarówno przez jednego, jak i wiêksz¹ liczbê graczy. Gamepad stanowi kolejny element stale wzbogacanej serii bezprzewodowych produktów komputerowych Trust, do której nale¿¹ ju¿ bezprzewodowe myszy komputerowe. Ergonomiczny kszta³t i swoboda ruchu sprawiaj¹, ¿e gracze mog¹ zaoszczêdziæ cenne sekundy i szybciej wymierzyæ pierwsze ciosy podczas walki. Bezprzewodowy Sight Fighter wygodnie mieœci siê w d³oni i nie powoduje zmêczenia. Joystick umo¿liwia ruchy w oœmiu kierun-

kach. Gracze zyskaj¹ równie¿ na pe³nej kontroli nad przepustnic¹ i regulowanej funkcji centrowania. Bezprzewodowy Sight Fighter dostêpny jest w sklepach takich jak: MediaMarkt, Auchan i Carrefour, po bardzo atrakcyjnej cenie (rekomendowana cena detaliczna oko³o 155 z³otych bez VAT, która obejmuje równie¿ za³¹czony odbiornik z USB i 15-pinowe z³¹cze do gry). Gamepad dzia³a bezprzewodowo w paœmie radiowym 433MHz, ma podwójne wejœcie: ³¹cze USB i portu gry (game port). Wyposa¿ony jest w dwanaœcie programowalnych przycisków “fire” do najnowszych gier. Wiêcej informacji o nowoœciach firmy Trust mo¿na znaleŸæ na stronie www.trust.com.

Nowy dyrektor Spoerle Electronic Polska Emerson Electric Co. pod dobrym zarządem Firma Emerson Electric zosta³a uznana za jedn¹ ze stu najlepiej zarz¹dzanych firm na œwiecie. Listê sporz¹dzi³ ju¿ po raz pi¹ty “Industry Week” razem z grup¹ ekspertów od zarz¹dzania. Inne firmy z tej listy to przyk³adowo: General Electric, IBM, Dell, Bristol Meyers Squibb, Du Pont, Hewlett-Packard, l’Oreal, Nestle, Nokia, Oracle, Pfi-

Elektronika Praktyczna 11/2000

zer, Toyota. Tylko 36 firm, w tym Emerson, jest na liœcie od pierwszej jej edycji. Gratulacje przesy³amy na rêce Emerson Electric Polska, od niedawna w nowej siedzibie przy ul. Konstruktorskiej w Warszawie. Wiêcej informacji: Emerson Electric Polska, tel.: (0-22) 548-52-05, fax: (0-22) 548-52-55.

Od czerwca stanowisko kierownika polskiego biura Spoerle, znanego dystrybutora czêœci elektronicznych firmy, obj¹³ Pan Piotr W³oczewski. Za cel postawi³ on sobie odpowiadaæ na zapotrzebowanie rynku w sposób szybszy i pe³niejszy. Jest to zgodne z ogólna lini¹ postêpowania firmy Spoerle, która w ostatnim czasie dokona³ powa¿nych inwestycji w zakresie powierzchni i obs³ugi

magazynowej, co powinno zaprocentowaæ lepsz¹ i szersz¹ dostêpnoœci¹ towarów. Nowemu dyrektorowi gratulujemy i ¿yczymy wielu sukcesów. Aktualna siedziba firmy Spoerle Electronic mieœci siê przy ulicy Sobieskiego 110/28, 00-764 Warszawa, tel.: (022) 856-90-90, fax: (0-22) 6465258, e-mail: [email protected], www.spoerle.com.

105

I

N

F

O 

K

R

A  J

Nowe wskaźniki w ofercie Curtisa

Nowości firmy Bandridge

Firma CURTIS jest czo³owym dostawc¹ na rynku wskaŸników roz³adowania akumulatorów. S¹ to przyrz¹dy niezbêdne do prawid³owej eksploatacji wózków i pojazdów zasilanych elektrycznie z baterii. WskaŸniki CURTIS umo¿liwiaj¹ uzyskanie maksymalnie du¿ej dok³adnoœci przy okreœlaniu stanu roz³adowania baterii trakcyjnych. Do pamiêci uk³adu wpisuje siê krzyw¹ roz³adowania dopasowan¹ indywidualnie do potrzeb u¿ytkownika. Napiêcie akumulatora porównywane jest pod obci¹¿eniem z t¹ wczeœniej zaprogramowan¹ charakterystyk¹. WskaŸnik niezale¿ny jest od powodowanych prac¹ pojazdu wahañ napiêcia akumulatora. Mo¿liwe jest zaprogramowanie wartoœci progowych, po których osi¹gniêciu wysy³any jest sygna³ TTL. Cecha ta daje mo¿liwoœæ unikniêcia ca³kowitego roz³adowania akumulatora, które grozi jego fizycznym, nieodwracalnym zniszczeniem. Stan akumulatora obrazowany jest z wykorzystaniem 10-elementowego bargrafu. Umo¿liwia to rozpoznanie stanu akumulatora na pierwszy rzut oka. Oprócz sygna³u TTL ostrze¿enie o nadmiernym roz³adowaniu realizowane jest tak¿e z wykorzystaniem sygna³ów optycznych: po osi¹gniêciu 30% pojemnoœci b³yska jeden element wskaŸnika a po 20% pojemnoœci b³yskaj¹ dwa elementy. Napiêcie zasilania wskaŸnika to od 12 do 48VDC. Pod³¹czenie do po-

Na rynku ukaza³a siê nowa seria przewodów sygna³owych Profigold. Nowy przewód sygna³owy z tej serii-PGA 301, przeznaczony do sprzêtu hi-fi i profesjonalnych po³¹czeñ asymetrycznych, zakoñczony zaciskaj¹cymi siê wtykami typu Cinch jest wykonany z czystej (99,99%) miedzi. Tañszy, ale ciesz¹cy siê bardzo dobr¹ opini¹ kabel podwójny (2x Cinch) ma przewody z miedzi 99,96%. Mi³oœników kina domowego zainteresuje zapewne p³aski przewód wielo¿y³owy z wtykami typu Scart (Euroz³¹cze) na obu koñcach. Jest on sprzedawany w czterech d³ugoœciach: 1,5m (PGV782), 3m (PGV783), 5m (PGV578) i 10m (PGV789). Ten ostatni pozwala na ustawienie odtwarzacza DVD z dala od telewi-

jazdu zapewniaj¹ p³askie wtyki 4,8mm powszechnie stosowane w pojazdach samochodowych. Zapewniony jest stopieñ ochrony IP65 oraz odpornoœæ mechaniczna zgodna z SAEJ1378. Seria obejmuje trzy typy wskaŸników: - WskaŸnik z licznikiem godzin 803. Obok bargrafu zainstalowany jest w nim licznik roboczogodzin. U³atwia to prawid³owe serwisowanie pojazdu. Elementy bargrafu stanowi¹ LED w trzech barwach - zielonym, ¿ó³tym i czerwonym - co pozwala na natychmiastowe okreœlenie stanu akumulatora. Obudowa okr¹g³a o œrednicy 58mm posiada od czo³a szybkê. Przy³¹czenie stanowi specjalna 8-pinowa szyna. - WskaŸnik 900/901. Trójbarwny bargraf LED w okr¹g³ej obudowie. - WskaŸnik 906. Dostêpny w miniaturowej obudowie szeœciok¹tnej lub jako modu³ do wlutowywania. Elementami bargrafu s¹ LED o barwie czerwonej. Mo¿liwoœci wskaŸników oraz ich dok³adnoœæ i ³atwoœæ adaptacji sprawiaj¹, ¿e s¹ one szeroko stosowane w maszynach czyszcz¹cych, pojazdach inwalidzkich, pojazdach specjalnych i innych zasilanych elektrycznie œrodkach transportu. Dalsze informacje: MERAZET SA przedstawiciel CURTIS w Polsce, tel.(0-61) 865-17-35, www.merazet.pl, e-mail: [email protected].

Nie tylko nowe wzornictwo Firma Bopla, producent obudów dla zastosowañ profesjonalnych i przemys³owych proponuje nowe rozwi¹zanie dla obudowy typu desktop. Wyró¿nia siê ono mo¿liwoœci¹ zaspokojenia najprzeró¿niejszych gustów i indywidualnych potrzeb u¿ytkowników. Obudowy BOTEGO zaprojektowane s¹ w ten sposób, ¿e do

Obudowy serii Snaptec Niemiecka firma OKW, reprezentowana na naszym rynku przez LC Elektronik, produkuje wiele typów obudów ró¿nych rodzajów i przeznaczenia. Odpowiedzi¹ firmy OKW na problemy zwi¹zane z trudnoœci¹ monta¿u jest rodzina obudów SNAPTEC. Problemy te zdo³ano ograniczyæ do minimum dziêki zamkniêciu dwuczêœciowej obudowy na zatrzask. Obudowy SNAPTEC maj¹ zastosowanie w sprzêcie instalacji elektrycznej i systemach elektronicznych, opcjonalnie daj¹ mo¿liwoœci wmontowania prze³¹czników oraz mocowania na œcianie. Wykonane s¹ one z ABS (UL94HB) w kolorze RAL7035, maj¹ du¿e pole na wmontowanie klawiatury membranowej oraz zaœlepki na otwory zatrzaskowe. Dostêpne s¹ w trzech rozmia-

106

zora i ukrycie przewodu np. pod dywanem. Do tej serii nale¿¹ jeszcze po³¹czenia: Scart (wyjœcie) 3xCinch o d³ugoœci 1,5m (PGV522) i 3m (PGV523) oraz Scart (wyjœcie) - 3 x Cinch o d³ugoœci 1,5m (PGV722), a tak¿e kabel PGV 762Scart (wejœcie i wyjœcie) -6 x Cinch o d³ugoœci 1,5 m. Szczegó³owe informacje: Konsbud Audio Sp. z o. o., ul. Gajdy 24, 02878 Warszawa,tel. (0-22) 648-02-36, http://www.konsbud-audio.com.pl.

standardowych elementów tworz¹cych podstawow¹ konstrukcjê neutraln¹ kolorystycznie dodaje siê funkcjonalne elementy dodatkowe o ró¿nych kszta³tach i kolorach. Ofertê uzupe³niaj¹ odpowiadaj¹ce wzorniczo klawiatury membranowe. Ró¿norodnoœæ wymiarów umo¿liwia zastosowanie obudów do konkretnych zastosowañ. Standaryzowane nó¿ki umo¿liwiaj¹ zastawianie ca³ych zestawów z obudów o jednakowej szerokoœci. Tym sposobem wieloœæ ró¿norodnych rozwi¹zañ wyró¿niaj¹ca siê indywidualnymi cechami mo¿e byæ nie ograniczona. Uproszczono sposób sk³adania i skrêcania obudów stosuj¹c system zatrzasków. Otwory wentylacyjne umo¿liwiaj¹ naturaln¹ konwekcje. Bli¿sze informacje i sprzeda¿: Soyter Components, ul. Zeusa 7, 01497 Warszawa, tel.: (0-22) 638-0900, tel./fax: (0-22) 638-00-62, 68530-04, e-mail: [email protected], www.soyter.com.pl.

Potężny jak komputer...

rach: 60x60x40mm, 60x100x40mm, 100x100x80mm. Zastosowana w tych obudowach gumowa uszczelka daje stopieñ szczelnoœci IP65. Bli¿sze informacje i sprzeda¿: LC Elektronik, 01-969 Warszawa, ul. Pu³kowa 58, tel.: (0-22) 569-53-00, fax: (0-22) 569-53-10, e-mail: [email protected], www.lcel.com.pl.

ELFA oferuje przyrz¹dy pomiarowe firmy Fluke do dokonywania pomiarów w terenie. Wœród tych niewielkich aparatów mo¿na znaleŸæ dwukana³owy oscyloskop ScopeMeter, multimetr cyfrowy, analizator jakoœci napiêcia zasilania, termometr oraz rejestrator napiêcia. Uzyskane w terenie wyniki pomiarów mo¿na potem opracowaæ na w³asnym stanowisku pracy dziêki programowi FlukeView. Program ten pozwala analizowaæ wyniki pomiarów, tworzyæ raporty i zapisywaæ wyniki. Oprogramowanie to mo¿e byæ stosowa-

ne do wielu instrumentów firmy Fluke. Za pomoc¹ optycznego kabla lub portu podczerwieni mo¿na w prosty sposób przenieœæ wyniki pomiarów do komputera PC. Dzia³anie oprogramowania lepiej pozna siê dziêki wirtualnym prezentacjom, które mo¿na znaleŸæ w witrynie www.elfa.se. Informacje techniczne i handlowe mo¿na uzyskaæ w Elfa Polska Sp. z o.o., tel.: (0-22) 652-38-80, fax: (022) 652-80-81, e-mail: [email protected], www.elfa.se.

Elektronika Praktyczna 11/2000

L Co zrobić z floppem? Elektroniką zajmuję się już od bardzo dawna. Jestem prenumerato− rem EP i uważam że jest to świetne czasopismo. Każdy numer zawiera wiele ciekawych układów, zawierających mnóstwo wspa− niałych pomysłów i rozwiązań. Pomysły te nieraz znajdują zastosowanie w moich projektach. I tu tkwi mój problem. W jed− nym z nich chciałbym wykorzystać stację dyskietek z komputera PC, ale nigdzie nie mogę znaleźć dokładnego opisu “floppa” i jego magistrali. Dlatego prosił− bym Was o opublikowanie artykułu po− święconego właśnie temu urządzeniu. Na jego podstawie można by stworzyć parę urządzeń, które zapisywałyby dane na dyskietce i ”emulowały” stację FDD (rodzaj twardego dysku?). Damian Łukasik, [email protected] Red. Wydaje nam się, że ten temat nie zainteresuje zbyt wielu naszych Czytel− ników. Jeżeli macie inne zdanie − pro− simy o listy. W odpowiedzi przygotuje− my cykl artykułów lub szczegółowy opis standardu, który zamieścimy na naszej stronie WWW.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Kłopoty i pomysł Jestem czytelnikiem EP od dość dawna. Pierwszy numer kupiłem chyba w 1995. Zawsze było dla mnie czymś niezwykłym, że wszystkie te rzeczy, które opisujecie na lamach Wa− szego pisma, można kupić i samodziel− nie złożyć. Dochodziły mnie ostatnio słuchy, że są problemy w ich dostaniu, ale jakoś nie mogłem w to uwierzyć. A jednak. Wyobraźcie sobie, ze w ta− kim Poznaniu nie ma ani jednego skle− pu, który prowadziłby ich sprzedaż. Je− dyna księgarnia Trafos Volumen, którą podajecie jako dystrybutora nie prowa− dzi już sprzedaży kitów od 3 (!) lat. Wasz dział sprzedaży wysyłkowej (w opinii mojego kolegi) tez sobie podob− no nie radzi. Czy nie można czegoś z tym zrobić?!

I

S

T

Y

A teraz może z innej beczki. Sądzę, że przydałoby się przeprowadzić na łamach EP kurs programowania w AHDL’u. Jest to stosunkowo nowy temat i szczerze mówiąc mało jest materiałów na ten temat, a logika programowalna wchodzi coraz sze− rzej. Tomek, [email protected] Red. Rzeczywiście zdarza się, że pre− zentowane przez nas urządzenia z opóźnieniem docierają do sieci handlo− wej. Jest to zazwyczaj konsekwencja chętnego sięgania przez naszych kon− struktorów po najnowsze podzespoły, które trafiają do dystrybutorów znacz− nie później niż wynika to z deklaracji producentów. Firma Trafos Volumen rzeczywiście nie sprzedaje naszych kitów od dłuższego

119

L

I

S

T

Y

czasu, co jest wyraźnie zaznaczone w wykazie dystrybutorów dopiskiem “dealer prasy”. Tematyką układów programowalnych za− jmujemy się w EP od 1993 roku, sporo miejsca poświęciliśmy także prezentacji potężnych narzędzi projektowych firm Altera (w tym AHDL), Lattice, Xilinx. Za− chęcamy do dalszego czytania EP!

Oscyloskop dla Amigi Proszę o zrealizowanie projek− tu cyfrowego oscyloskopu 20MHz dla Amigi. Posiadacze tych komputerów ciągle stanowią znaczny procent na rynku komputerowym i uważam, że nie można ich lekceważyć. Komputer ten jest jednym z najtańszych kompu− terów − wielu elektroników amatorów zaczyna swoje przygody właśnie od Amigi. Projekt ten byłby krokiem w ich stronę, tak rzadko czynionym. Przemysław Wilkolazki, [email protected] Red. Udało się nam uaktywnić fanów Amigi, tak więc i ten projekt postaramy się zrealizować.

120

Kłopoty z asemblerem Uczę się programowania mik− rokontrolerów ST62XX i zgromadziłem trochę informacji na temat pisania pro− gramów w asemblerze. Mam jednak mały problem. Na płycie CD−EP2 są przykłady programów. Jest tez plik z deklaracjami rejestrów, który można dołączyć do własnego programu. Przy deklarowaniu rejestrów x, y, a i tcr po adresie występuje “!m“. Nie wiem co to oznacza i nie mogę znaleźć nic na ten temat. Czy mógłby mi ktoś wyjaś− nić to oznaczenie? Będę bardzo wdzięczny. Dołączam plik z deklaracja− mi o których napisałem. ;|————————————————————————————| ;| ST6210/15 and ST6220/25 ;| Registers Declaration ;| Use this file with the ;| .input directive. ;|————————————————————————————| x .def 80h!m ; Index register. y .def 81h!m ; Index register.

a .def 0ffh!m ; Accumulator. tcr .def 0d3h!m ; Timer counter register.

Andrzej Pastwa, [email protected] Red. Kompletny zapis linii deklaracji .DEF ma następującą strukturę (przykład): x

.def 80h,R,W,M,

gdzie: R − oznacza 8−bitową maskę odczytu bi− tów, W − oznacza 8−bitową maskę zapisu bi− tów, m lub M − jest znacznikiem dla emula− tora lub symulatora, który włącza podgląd zawartości tak wyróżnione− go rejestru. Wykrzyknik przed literą “m” oznacza, że wartości bajtów R i W mają pozostać nie zmienione (jeżeli zostały wcześniej zadeklaro− wane) lub mają mieć wartość FFh (w przeciwnym przypadku).

Drugie życie AVT−281 Jestem waszym stałym czytelni− kiem. Ostatnio postanowiłem złożyć “ar−

Elektronika Praktyczna 11/2000

L chiwalny” układ AVT−281 modulatora PAL do komputera PC z Elektroniki Praktycz− nej 2/95. Układ zmontowałem, ale po podłączeniu na telewizorze jest obraz z zerwaną synchronizacją. Czy jest nie− zbędny program tv.exe? Czy zrobiłem coś źle (jeśli tak to mi podpowiedzcie)? Jeśli program jest konieczny to proszę prześlij− cie mi go e−mailem − z góry dziękuję. maxdark, [email protected] Red. Jak wynika z treści artykułu, w którym opisano AVT−281, program tv.exe jest niezbędny do poprawnej pracy całego urządzenia. Program ten jest dostępny na naszej stronie WWW w dziale Download.

żeli posiadacie taki schematy, to prześ− lijcie na adres [email protected]. Patryk Stawiarski, [email protected] Red. Wykonanie w warunkach amator− skich dobrej jakości analogowego toru FM jest zadaniem dość trudnym, a przede wszystkim kosztownym. Op− racowane przez nas kilka lat temu wy− sokiej klasy tego typu urządzenie nie ujrzało światła dziennego, ponieważ Temic przestał produkować wykorzys− tane przez nas układy scalone...

Cenzurka Czytelnikiem “Elektroniki Prak− tycznej” jestem od kilku lat. Przez ten czas wyrobiłem sobie o tym czasopiś−

I

S

T

Y

mie zdanie i uważam, ze mimo pew− nych braków i niedociągnięć jest to najlepsze pismo dotyczące elektroniki w Polsce. Cenię je sobie za różnorod− ność podejmowanych tematów oraz prowadzenie działów niedostępnych w innych pismach tego typu. To co mi się nie podoba, to swego rodzaju pró− ba zapychania miejsca w gazecie pro− jektami urządzeń które moim zdaniem powinny trafić na łamy “Elektroniki Dla Wszystkich” (..). To co mi się także nie podoba, to obie− cywanie projektów urządzeń, a następ− nie odwlekanie w czasie ich prezenta− cji − sprawa programatora GAL−i ciągnie się już chyba ze 2 lata.

Bezprzewodowa gitara Mam problem ze zrobieniem nadajnika, który nadawałby sygnały po− chodzące z gitary elektrycznej. Pożąda− ny zasięg tego nadajnika ok. 10m, a za− silanie 9V. Nie może on być duży po− nieważ musi się zmieścić na pasku od gitary. Próbowałem z mikrofonem bez− przewodowym ale nie wychodziło. Chciałem zrobić też odbiornik, ale nie mam żadnego dobrego schematu. Je−

Elektronika Praktyczna 11/2000

121

L

I

S

T

Y

Zwracam się z prośbą o rozpatrzenie następującej propozycji: w lipcowym numerze Redakcja zobowiązała się udostępniać kody źródłowe do publiko− wanych projektów. Bardzo sobie tę ini− cjatywę cenię, jednak co z projektami wcześniejszymi? Chodzi mi szczegól− nie o projekty emulatorów sprzęto− wych procesorów 80C51 oraz 87C51. Projektów tych nie ma już w ofercie, a w związku z tym nie ma już możli− wości ich własnoręcznego wykonania. Czy nie można by kodów źródłowych do tych urządzeń także udostępnić? Czy redakcja planuje przedstawić nowy projekt tego typu urządzenia − emulator sprzętowy 80C51, np. nie korzystający z przerwania int0 do pracy krokowej? A teraz z zupełnie innej beczki. Mam pro− pozycją projektu, który można by przedsta− wić na łamach EP: jest to cyfrowe łącze do transmisji danych między dwoma kompu− terami. Nie musi być to urządzenie super− szybkie − prędkość kilkunastu kbps w wie− lu zastosowaniach w zupełności wystar− cza. Mogłoby pracować na częstotliwości 433,92MHz w pasmie niehomologowa− nym z mocą <=20mW (tyle dopuszcza ustawa). Komunikacja z komputerem mia− łaby się odbywać za pośrednictwem RS232. Może wykorzystać jakiś pomysł z urządzeń używanych w Packet Radio? Wartym rozważenia byłoby tez użycie go− towych modułów transceiverów produko− wanych przez firmę Gran−Jansen AS (www.gran−jansen.com). Uważam, ze wie− lu czytelników byłoby zainteresowanych tego typu urządzeniem, tym bardziej, że na lamach EP co jakiś czas pojawiają się infor− macje o tego typu produktach oferowa− nych przez firmę Micrel. Temat ten do− tychczas nie był nigdzie poruszany. Nie sądzę aby list mój ukazał się drukiem (nie po to go zresztą piszę), natomiast czekam na odpowiedz dotyczącą kodów

122

źródłowych oraz tego, czy pomysł łącza radiowego ma szanse realizacji. Piotr Rudziński, [email protected] Red. Dziękujemy za interesujący list! Pokrótce odpowiemy na postawione w nim pytania i zarzuty. Nieprawdą jest, że “zapychamy” miej− sce w gazecie. Elektroniczna beletrys− tyka uprawiana przez niektórych na− szych autorów dodaje EP kolorytu nie− zbędnego do zachęcenia naszych Czy− telników do uprawiania elektroniki. Z zaległości stopniowo wychodzimy i na pewno obiecane projekty zostaną opub− likowane. Trudności wyjaśnialiśmy wie− lokrotnie: korzystamy z najnowocześ− niejszych podzespołów, których obec− ność na rynku jest długi czas iluzorycz− na. Najświeższym przykładem jest tuner AVT−900, którego najważniejszy ele− ment − moduł OM5610 − producent do− starcza tylko w ilościach powyżej 5000 sztuk. Status dostaw zmienił się kilka dni po opublikowaniu projektu w EP. Programy źródłowe do projektów są publikowane na bieżąco i w miarę moż− liwości uzupełniane wstecz. Polityka otwartości jest stosunkowo mało po− pularna, także wśród naszych Czytelni− ków, którzy z dużymi oporami godzą się udostępnić źródła do projektów publikowanych w ”Projektach Czytelni− ków”. Tak więc punkt widzenia jest sil− nie związany z punktem siedzenia... Osiągnięcie prędkości transmisji kilku− nastu kbitów na sekundę w pasmie 433,92MHz nie jest zadaniem prostym w realizacji, a to ze względu na dopusz− czalną głębokość modulacji. Oczywiście propozycję weźmiemy pod uwagę.

Trudne życie CBsty Czasopismo Elektronika Prak− tyczna znam od dwóch lat i kupuję tyl−

ko wybrane numery tego miesięcznika. Jestem zapalonym amatorem CB−radia i konstruktorem, co udaje mi się spryt− nie łączyć ze sobą tworząc niepowta− rzalne hobby. Mój list dotyczy prawie nietkniętego na łamach EP tematu, którym jest CB, a raczej dodatki i ulep− szenia domowego transceivera CB. Nie mam oczywiście na myśli budowy kompletnego układu nadawczo−odbior− czego na pasmo 27MHz (tak jak w EdW), ale układy takie jak VOX dla ręcznego CB, SWR, matcher, mikrofon stacjonarny, jakiś prosty modem radio− wy, roger beep, skaner pasma, echo, selektywne wywołanie DTMF, itp. Po− le do popisu jest bardzo duże, zwłasz− cza kiedy ma się do dyspozycji tak du− żo układów specjalizowanych, oraz naj− różniejszych procesorów programowal− nych. Można także spróbować zrobić wszystko w jednym, przecież są bar− dzo dobre do aplikacji uniwersalnych moduły LCD. (..) Dziękuję za projekt zasilacza do CB, syn− tezer częstotliwości z EP7/97, odbiornik nasłuchowy z EP12/96 i inne, których jeszcze nie wykonałem. Jestem przeko− nany, że wśród czytelników EP znajdzie się choć garstka sybistów popierających moje zdanie, którzy chcieliby zbudować stację CB w oparciu o moduły wykonane własnoręcznie. Kończę swój list z myślą, że ktoś go przeczyta i mnie poprze; mam nadzieję, że inni czytelnicy też po− ruszą w swych listach ten temat. Michał Wolski, [email protected] Red. Zapraszamy do dyskusji. Z przy− jemnością spełnimy Wasze żądania! Autorem projektu 078 opisanego w Pro− jektach Czytelników w EP10/2000 jest Piotr Rosiak. Za pominięcie nazwiska autora serdecznie przepraszamy.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Elektronika Praktyczna 11/2000

HANDEL

PRODUKCJA

✗

✗

✓

AMTEK

✗

✗

✓ ✓

✓

✓

✓

✓ ✓

✓

✓

✓

✓

✓

✓ ✓ ✓

✓

✓

✓ ✓

ATEST GAZ

ATLANT ELEKTRONIK

ATM

BIALL-PRZEDS.HANDL.

BREVE-TUFVASSONS

CALTEK

CODICO

COMPART

CONEC

CONRAD ELECTRONIC

CYFRONIKA

DAB ELECTRONIC

DACPOL

DEMIURG

✓ ✓

✓ ✓

EGMONT INSTRUMENTS

EKOL

ELEKTRONIKA I AUTOMATYKA

✓ ✓

DISCOTECH

✓

✗

✗

✓

ASTAT

✓

✗

✓ ✓

ASTAR ABR

DIGIREC

✗

✗

elementy mocy

✗

✗

kondensatory

✗

rezystory

✗

transformatory i cewki

✗

el. piezoelektryczne

✗

p³ytki drukowane

✗

✗

✗

anteny ✗

podzespo³y audio ✗

elementy optoelektron. ✗

✗

Ÿród³a zasilania ✗

uk³ady sensorowe ✗

CAD i oprogr.ró¿ne ✗

✗

✗

urz¹dzenia pomiarowe

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗ ✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

sprzêt RTV i AV ✗

✗

sprzêt domowy

zmontowane p³ytki

uk³ady hybrydowe

elementy mikrofalowe

materia³y magnetyczne

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✓ ✓

AMBEX

diody i tranzystory

✗

podzespo³y elektromech. ✗

narzêdzia warsztatowe ✗

sprzêt telekomunik.

✓ ✓

✓ ✓

AMART LOGIC

ASA

✓

ALFINE

kable ✗

komputery ✗

✓

ALFA-ZETA

z³¹cza ✗

el. przemys³owa

✓

✓ ✓ ✓

AKCES-CARD

✗

✗

ADREL

✗

✓

US£UGI

✓ ✓

urz.technologiczne

✓

✓

materia³y dla elektroniki

ADDIS

✓

uk³ady scalone

ACTE NC

ACS ELEKTRONIK

3M

el. medyczna ✗

✗

✗

el. wojskowa ✗

✗

✗

✗

✗

MIEJSCOWOή

inne Gdañsk

Warszawa

Warszawa

Warszawa

✗ Rybnik

£ódŸ

✗ Piaseczno

Warszawa

Kraków

✗ Skierniewice

Wroc³aw

Warszawa

Grudzi¹dz

Wroc³aw

£ódŸ

Gdañsk

Warszawa

Sulejówek

✗ Gliwice

✗ Poznañ

Bielsko-Bia³a

Gliwice

✗ Warszawa

Warszawa

✗ Warszawa

Poznañ

£ódŸ

Kraków

Kraków

Gliwice

Warszawa

Szyd³owiec

✗ Nadarzyn 22

nr kierunkowy 330-46-90

631-46-53

617-08-75

739-61-05

TELEFON 42-46-100

36-70-70

750-08-68

634-47-29

266-54-99

834-83-48

3582464

610-63-92

642-88-00

347-73-41

640-15-39

322-11-91

515-61-00

78-320-51

238-04-28

848-88-17

818-40-02

237-48-72

874-02-29

823-30-17

872-46-44

820-58-11

632-30-51

422-00-16

58

22

22

305-43-40

864-73-56

823-30-17

22633-95-11w2914

32

42

022

22

12

46

071

22

51

71

42

58

22

22

32

61

33

32

22

22

22

61

42

12

012 501 607-607

32

22

48

739-60-05

FAX 305-43-40

817-83-28

659-26-11

633-92-98

42-46-606

36-70-70

757-07-64

634-47-29

267-29-60

834-93-49

3582466

673-02-42

29-414

347-73-42

640-15-41

322-11-93

515-62-88

238-07-28

848-82-76

818-40-02

237-45-41

863-87-47

659-26-11

612-69-14

821-31-99

630-19-79

423-06-08

412-44-29

330-46-92

631-46-55

617-08-75

[email protected]

E-MAIL [email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

HTTP www.space.com.pl

www.egmont.com.pl

www.digirec.com.pl

www.dacpol.com.pl

www.cybernet.krakow.pl/cyfronika

www.conec.pl

www.caltek.com.pl

www.breve.com.pl

www.biall.com.pl

www.atm.com.pl/atm/elektro

www.astat.com.pl

www.astar-abr.com.pl

www.asa.gliwice.pl

www.amart.com.pl

www.alfine.com.pl

www.alfazeta.com.pl

www.unicard.com.pl

www.adrel.com.pl

www.atest.com.pl

www.acte.com.pl

www.acs.ats.pl

6/2000

OSTATNIA REKLAM\A W EP NR... 10/2000

10/2000

10/2000

6/2000

10/2000

9/2000

7/2000

10/2000

9/2000

5/1999

10/2000

10/2000

10/2000

9/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

9/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

150

30, 62

125

140

74

109

69

64

111

2

68

49

18

46

46

58

38

29

45

24

124

98

125

60, 118

124

37

74

58

125

60

2

22

8

STR.

Ekspresowy Informator Elektroniczny ma za zadanie ułatwić naszym Czytelnikom orientację w ofercie firm ogłaszających się w EP. Co miesiąc znajdziecie w EIE adresy firm, które ogłaszały się w EP w przeciągu ostatnich 6 miesięcy oraz wskazanie w którym numerze i na której stronie pojawiła się ostatnia reklama.

Ekspresowy Informator Elektroniczny

123

124

PRODUKCJA

US£UGI

HANDEL

✓

✓

✓

KONEL S.C.

KONSBUD AUDIO

LABEM

LABIMED

✗

✓

MERSERWIS

MICROS

✓

✓

MERAZET

MICROCHIP

✓

MERA SP. Z O.O.

✓

✗

✗

✓

MARTA

✗

✓ ✓

MADAR

✓ ✓

✗

✓

LECHPOL

MC DATCOM

✗

✓ ✓ ✓

✗

LC ELEKTRONIK

✓

✓ ✓

JBC-ELECTRONIC

LATECH

✓

JAWI ASIC DESIGN SC

✓

✓

✓ ✓ ✓

INTRON ELEKTRONIK

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✓

✗

✗

✓ ✓

✗

✗

INDEL

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗ ✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

IMPOL-1

✗

✗

✓

✗

H.A.P. PIEKARZ

✗

✓ ✓ ✓

✗

Kraków

✗ Warszawa

Poznañ

✗ Warszawa

✗ ¯ywiec

Wroc³aw

✗ Rybnik

Garwolin

Warszawa

Pu³awy

Warszawa

Warszawa

✗ Warszawa

Kraków

✗ Nowa Sól

✗ Warszawa

Wroc³aw

Brzeziny

Warszawa

Warszawa

✗ Warszawa

Warszawa

Warszawa

Warszawa

✗ Szczecin

832-40-42

852-38-20

828-29-11

367-57-41

663-76-01

831-10-42

675-66-20

663-83-76

618-92-02

851-28-26

423-06-09

231-11-71

367-71-71

422-66-53

682-30-86

569-53-00

642-16-23

844-01-57

644-30-38

638-07-57

387-97-10

18-19-41

367-04-11

874-32-27

783-30-69

422-66-53

682-30-81

569-53-10

887-13-56

642-16-23

646-27-99

648-02-36

636-36-09

356-09-95

18-19-41

373-32-69

874-31-37

848-28-58

831-10-42

893-661

674-11-44

663-98-87

618-80-50

851-28-92

423-48-28

231-30-27

367-72-54

739-259-47

832-22-38

852-38-20

828-29-10

652-38-81

623-36-06

FAX

12

22

61

22

636-94-55

831-25-21

865-17-33

863-76-50

636-93-99

831-25-21

865-19-33

863-87-40

33 861-60-35w31 861-60-35w40

71

032

25

22

81

22

22

22

12

68

22

71

46

22 844-12-07/08

22

22

22

22

22

22

91

32

71

+4940 739-259-48

22

74

22

652-38-80

623-36-06

GURU

✗

✗

Gliwice

Wroclaw

✗ Hamburg

Warszawa

Œwidnica

Warszawa

22

58

✗ S.Giorgio di Piano+39051892-052

✗

Gdynia ✗ Warszawa

✓

✗

✗

✗

✗

GRIFO

✗

✗

✗

✗

✗

✗ Warszawa

✗

✗ ✗

✗

✗

✗

✓

✗

✗

✗

✗

✓

✗

✗

GERARD SYST.ALARM.

✗

uk³ady hybrydowe

GAMMA

✗

✗

✗

uk³ady sensorowe

✗

✗

✗

Ÿród³a zasilania ✗

CAD i oprogr.ró¿ne

✓

✓

elementy mikrofalowe ✗

zmontowane p³ytki ✗

urz¹dzenia pomiarowe

✓

✗

podzespo³y elektromech. ✗

narzêdzia warsztatowe

FUTURE ELECTRONICS

✗

elementy optoelektron. ✗

sprzêt RTV i AV

FASTEMAN

✗

podzespo³y audio ✗

sprzêt domowy

✓

✗

anteny ✗

sprzêt telekomunik.

EXCEL SYST.NAWIG.

✗

✗

komputery

✓

✗

kable ✗

el. przemys³owa

✓

✗

✗

el. medyczna

EVATRONIX

✗

✗

el. wojskowa

EURODIS MICRODIS

✗

inne

✓ ✓

✗

✗

MIEJSCOWOή

EMI ELECTRONIC

✗

✗

nr kierunkowy

✓

✓

✗

TELEFON

ELSINCO

ELPLAST

✗

elementy mocy

✓

diody i tranzystory

✗

kondensatory

ELMARK AUTOMATYKA

uk³ady scalone

✗

rezystory

✗

materia³y dla elektroniki

✗

transformatory i cewki

✗

urz.technologiczne

✗

materia³y magnetyczne

✓

el. piezoelektryczne

✓ ✓

p³ytki drukowane

ELFA

z³¹cza

ELEKTRONIKA-2000

[email protected]

E-MAIL [email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

HTTP www.micros.com.pl

www.mera-sp.com.pl

www.mcd.com.pl

www.bmt.pl/lechpol

www.lcel.com.pl

www.webmedia.pl/latech

www.jbc.com.pl

www.jawi.internet.pl

www.impol-1.com.pl

www.guru.com.pl

www.grifo.com

www.gamma.pl

www.future.com.pl

www.richco.com.pl

www.excelsys.com.pl

www.evatronix.com.pl

www.eurodis.com.pl

www.elmark.com.pl

www.elfa.se

9/2000

OSTATNIA REKLAM\A W EP NR...

9

109

STR. 60

63

38

18

123

82

55

24

26

30

38

105

47, 150

49, 76

81

122

38

152

115

74

46

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

9/2000

10/2000

10/2000

9/2000

10/2000

10/2000

5/2000

18

57

52

45

56

123

30

50, 108

64

67

107

10/2000 78, 142, 143

10/2000

7/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

8/2000

10/2000

9/2000

10/2000

10/2000

9/2000

10/2000

10/2000

10/2000

5/2000

10/2000

10/2000

6/2000

10/2000

10/2000

10/2000 22, 74, 145

10/2000

Ekspresowy Informator Elektroniczny

Elektronika Praktyczna 11/2000

PRODUKCJA

HANDEL

Elektronika Praktyczna 11/2000

✓

✓ ✓

✓

✓

✓ ✓ ✓

✓

✓ ✓

✓ ✓

✓

✓ ✓ ✓

✓

✓

✓

✓ ✓

✓

✓

ROPLA-LOKIS

SANYO

SBH

SE SPEZIAL ELECTRONIC

SELS

SEMICON

SIEMENS

SIMEX

S£AWMIR ELECTRONICS

SOWAR

SOYTER

SSA

STOLTRONIC

TATAREK

TESPOL

TRIMPOT ELEKTRONIK

✗

✓

✓ ✓

✓

✓ ✓

VOICE

WG ELECTRONICS

WW ELEKTRONIK

ZOLAN

✗

✗

✗

✓

✗

✗

✓

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

UNITRA UNIZET

✓

✓

✗

✗

✗

UNI SYSTEM

✓

✓ ✓

ROGER

TWT AUTOMATYKA

✓

ROBOTRONIK

✓

✓

RK-SYSTEM

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗ Sochaczew

Sopot

Warszawa

✗ Cieszyn

✗ Warszawa

Gdañsk

✗ Warszawa

Gliwice

Wroc³aw

Wroc³aw

✗ Toruñ

Wroc³aw

✗ Warszawa

✗ Wroc³aw

Warszawa

✗ Gdañsk

Warszawa

Warszawa

✗ Warszawa

✗ S³ubice

Warszawa

München

Wroc³aw

✗ Goœciszewo

✗ Wroc³aw

Grodzisk Maz.

£ódŸ

Wroc³aw

Wroc³aw

✗ Wiesbaden

Warszawa

✗ Warszawa

Gdynia

Warszawa

CzeladŸ

✓

urz.technologiczne

QWERTY

el. piezoelektryczne

✓ ✓ ✓

p³ytki drukowane

QUESTPOL

US£UGI

✓

elementy mikrofalowe

✓

anteny

POLTRONIC

✗

✗

podzespo³y audio

✓

kable ✗

elementy optoelektron.

✓

z³¹cza ✗

podzespo³y elektromech.

PERKIN ELMER

materia³y magnetyczne

✗

uk³ady hybrydowe

OMRON

transformatory i cewki

✗

zmontowane p³ytki

Warszawa

rezystory

✗

Ÿród³a zasilania

✓

kondensatory

✗

uk³ady sensorowe

NDN-Z.DANILUK

elementy mocy

✗

CAD i oprogr.ró¿ne

✗ Warszawa

diody i tranzystory

✗

narzêdzia warsztatowe

✓

uk³ady scalone

✗

sprzêt RTV i AV

NATIONAL INSTUMENTS

materia³y dla elektroniki

✗

sprzêt domowy

✓

sprzêt telekomunik.

✓

komputery

MULTIELEKTRONIK 2

✗

el. przemys³owa

MS ELEKTRONIK

urz¹dzenia pomiarowe ✗

el. medyczna

✓ ✓

el. wojskowa

✓

inne

MJM

MIEJSCOWOή

MIKSTER

nr kierunkowy 670-91-46

615-73-71

848-08-42

758-05-74

619-33-72

460-09-50

339-72-29

272-34-79

322-53-74

755-69-83

632-47-92

339-84-15

329-84-40

492-0

645-78-60

641-61-96

528-94-06

18-12-29

629-24-69

834-00-24

256-70-97

TELEFON

46

59

22

33

22

58

22

32

71

71

56

71

22

71

22

863-50-27

551-11-15

621-77-04

851-25-65

632-46-71

553-29-68

644-44-20

238-90-94

33-66-990

367-21-67

651-03-84

349-40-25

685-30-04

343-65-23

844-44-22

58 342-14-26..28

22

22

22

95

22

+4989

71

55

71

22

42

71

71

+49611

22

22

22

22

58

22

32

FAX 863-51-26

550-45-17

628-48-50

851-25-65

632-23-36

553-29-68

644-29-38

238-90-94

367-38-93

373-14-58

622-68-03

349-23-33

638-00-62

346-42-06

844-09-92

343-12-26

670-91-49

615-73-75

848-16-48

785-05-73

619-22-41

460-09-590

339-72-30

272-01-32

322-53-74

755-58-78

632-85-93

339-87-48

328-82-59

492-324

645-78-63

641-15-47

528-91-91

643-02-72

629-32-00

834-00-24

265-76-41

E-MAIL

www.ropla.com.pl

www.roger.pl

rk-system.com.pl

www.questpol.com.pl

www.poltronic.com.pl

www.ndn.com.pl

www.ni.com

www.mselektronik.com.pl.

www.mjm.pl

HTTP

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

www.zolan.com.pl

www.wwelektronik.com

www.wg.com.pl

www.voice.com.pl

www.unizet.com.pl

www.tatarek.com.pl

www.soyter.com.pl

www.sowar.com.pl

www.slawmir.com.pl

www.simex.com.pl

www.ad.siemens.de

www.semicon.com.pl

www.sels.com.pl

[email protected] www.sanyo-energy-europe.com

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

OSTATNIA REKLAM\A W EP NR... 9/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

9/2000

10/2000

10/2000

7/2000

10/2000

9/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

9/2000

10/2000

10/2000

10/2000

10/2000

24

STR. 57

77

46

82

58

64

126

101

145

82

145

95

23

141

29

45

8, 51

77

142

4

102

9

151

28

29

67

150

126

66

55

147

3, 70, 73

67

68

98

150

Ekspresowy Informator Elektroniczny

125

WYKAZ FIRM OGŁASZAJĄCYCH SIĘ W TYM NUMERZE ELEKTRONIKI PRAKTYCZNEJ ACS ELEKTRONIK .......................... 20 ACTE NC POLAND ............................ 2 ADDIS ............................................... 150 ADREL ............................................. 120 AGAS ................................................ 112 AJD ................................................... 111 AKCES CARD ................................... 54 ALFA−ZETA ..................................... 142 ALFINE ............................................... 15 ALLTECH ......................................... 109 AMART LOGIC ................................. 34 AMBEX ............................................. 114 AMTEK ............................................. 120 ARMAND .......................................... 110 ASA ..................................................... 91 ASTAR ABR .................................... 122 ASTAT ................................................ 16 ATLANT ........................................... 120 ATM .................................................. 115 BIALL ............................................... 146 BREVE ............................................... 22 CADWARE ......................................... 46 CODICO ........................................... 126 COMPART ........................................... 8 CONEC ............................................. 141 CYFRONIKA .................................... 110 DAB .................................................. 141 DEMIURG ......................................... 113 DESIGN OFFICE ............................. 111 DEXON ............................................. 112 DIGIREC ............................................. 53 EDUKACYJNE SYSTEMY KOMP. .... 110 EKOL ......................................... 73, 115 ELEKTRONIKA 2000 ..................... 113 ELFA ..................................................... 9 ELMARK AUTOM. ... 20, 54, 137, 142 ELMAX ............................................. 113 ELPIAST .......................................... 110 ELPLAST ......................................... 115 ELTEK .............................................. 113 EURODIS−MICRODIS ..................... 152 EVATRONIX ...................................... 92

FASTEMAN ....................................... 14 FORESTIER ..................................... 112 FUTURE ELECTRONICS ................ 58 GAMMA ..................................... 47, 146 GEPARD .......................................... 111 GERARD SYST. ALARMOWE ...... 109 GORKE ............................................. 112 GRIFO ................................................ 92 GTM .................................................. 114 GURU ................................................. 21 HANUS ............................................. 114 IMPOL−1 ............................................. 22 INTRON ............................................ 119 JAWI ................................................... 30 JBC−ELECTRONIC .................. 34, 126 KEVIN ............................................... 109 KONEL ............................................... 92 LABEM ............................................... 60 LABIMED .................................... 66, 72 LC ELEKTRONIK ............................. 69 LECHPOL ........................................ 148 MADAR ............................................ 114 MARTA ............................................... 30 MASZCZYK ..................................... 111 MAXTECH ........................................ 114 MC DATCOM ................................... 126 MECHANIKA PRECYZYJNA .......... 71 MEGA−ART ...................................... 112 MERA ............................................... 141 MERAZET .......................................... 21 MERSERWIS ..................................... 54 MICROS ............................................. 22 MIĘDZYNARODOWE TARGI POZNAŃSKIE ....................... 8 MIKROKONTROLA ........................ 114 MIKSTER ......................................... 121 MJM .................................................. 137 MS ELEKTRONIK ............................. 91 MULTIELEKTRONIK 2 ..................... 71 NATIONAL INSTRUMENTS ............ 63 NDN ........................................ 3, 57, 61 OMRON ............................................ 143

O&S .................................................. 137 PERFORM ........................................ 114 PIN .................................................... 112 POLTRONIC ...................................... 56 POLVISION ...................................... 110 POWER SUPPLY ............................ 113 PYFFEL ............................................ 113 QUESTPOL ...................................... 122 QWERTY .......................................... 146 RADIO CODE .................................. 111 RADIOTECHNIKA MARKETING ....... 30 RENEX .................................... 138, 139 RK−SYSTEM ...................................... 69 ROBOTRONIK ................................. 120 ROPLA ELEKTRONIK ................... 151 RTVC ................................................ 111 SBH ..................................................... 98 SE SPEZIAL ELEKTRONIK .............. 4 SEMICON ........................................... 65 SIEMENS ........................................... 51 SIMEX ............................................... 119 SONAR ............................................. 110 SOWAR ............................................ 150 SOYTER ............................................. 29 SPECTRUM ..................................... 109 SPRZED. PROG. KOMP. ............... 111 SSA ..................................................... 34 STOLTRONIC .................................. 148 STV−ELEKTRONIKA ...................... 114 TARGI INFOSYSTEM ....................... 58 TATAREK .......................................... 16 TESPOL ............................................. 63 TME ..................................................... 65 TRIMPOT ......................................... 121 TTS ................................................... 113 TWT AUTOMATYKA ........................ 34 USŁUGI ELEKTRONICZNE .......... 110 VOICE ................................................. 16 WG ELECTRONICS ......................... 21 WW ELEKTRONIK ......................... 150 ZOLAN ............................................. 148

Wszelkich informacji dotyczących reklamy na łamach EP udziela Ewa Kopeć, tel. (0−22) 864−64−87 lub 0−501−497−404, informacje dostępne są także w Internecie pod adresem: www.ep.com.pl, e−mail: [email protected]

WYNIKI MINI−ANKIETY Z NUMERU 9 – NAJBARDZIEJ POPULARNE UKŁADY Z Elektroniki Praktycznej 9/2000

A. B. C. D.

Oscyloskop cyfrowy Tuner FM Mikroprocesorowy amperomierz Rozdzielacz sygnałów AV

Z artykułów zapowiadanych

A. B. C. D.

Dekoder RDS Wzmacniacz mocy z HEXFET−ami Gitarowy tuner Narzędzia do BASCOM−a

Mini ankieta znajduje się na wkładce kartonowej

134

Elektronika Praktyczna 11/2000

A U T O M A T Y K A

Na krajowym rynku pojawił się kolejny sterownik PLC, którego ogromnym atutem jest wysoki stopień zintegrowania funkcjonalnego: w jednej niewielkiej obudowie producent dostarcza wysokiej jakości programowany kontroler procesów i panel operatorski.

Izraelska firma Unitronics jest producentem bardzo interesuj¹cej rodziny sterownikÛw PLC o†moøliwoúciach mog¹cych zaspokoiÊ praktycznie wszystkie potrzeby mniej i†bardziej typowych aplikacji przemys³owych. Moøna je zastosowaÊ takøe do wykonywania szeregu przyziemnych zadaÒ w†aplikacjach domowych.

Warianty W†sk³ad rodziny sterownikÛw M90 wchodzi 7†rÛønych urz¹dzeÒ o†bardzo bogatej gamie wbudowanych funkcji. Zestawiono je w†tab. 1. Jak widaÊ, wszystkie sterowniki wyposaøono w†panel operatorski

sk³adaj¹cy siÍ z†16-znakowego wyúwietlacza LCD z†podúwietleniem oraz 15-stykowej klawiatury membranowej. Standardowym wyposaøeniem wszystkich modeli s¹ takøe: podtrzymywany bateryjnie zegar czasu rzeczywistego z†kalendarzem,

Rys. 1.

Elektronika Praktyczna 11/2000

135

A U T O M A T Y K A

Rys. 4.

Rys. 2.

Rys. 5.

interfejs szeregowy RS232, 64 wewnÍtrzne timery programowane, 256 16-bitowych rejestrÛw ogÛlnego przeznaczenia, 256-bitowa pamiÍÊ stanu wirtualnych przekaünikÛw oraz szybki licznik o†maksymalnej czÍstotliwoúci zliczania 5kHz i rozdzielczoúci 16-bitowej. WiÍkszoúÊ wersji tego sterownika wyposaøono w†nieseparowane wejúcie analogowe przystosowane do pomiaru napiÍÊ (0..5, 0..10V) lub pr¹dÛw (0..20, 4..20mA), ktÛrych rozdzielczoúÊ wynosi aø 10 bitÛw. Jeden ze sterownikÛw (M90-TA2CAN) wyposaøono takøe w†napiÍciowe wyjúcie analogowe (rozdziel-

czoúÊ 210). Liczba dostÍpnych wejúÊ cyfrowych waha siÍ od 10 do 12 (w modelach M90-T1 i†M90-T1CAN). Dwa spoúrÛd wejúÊ moøna alternatywnie wykorzystaÊ jako wejúcia licznika. W†zaleønoúci od modelu wyjúcia cyfrowe mog¹ byÊ wyposaøone w†bufory tranzystorowe (M90-T1/T1-CAN/TA2-CAN - maksymalna obci¹øalnoúÊ pr¹dowa 500mA) lub - moim zdaniem nieco bardziej praktyczne - przekaüniki elektromechaniczne o†obci¹øalnoúci stykÛw do 5A przy obci¹øeniu rezystancyjnym. Poniewaø nie dla wszystkich aplikacji liczba wejúÊ i†wyjúÊ ofero-

Rys. 6.

Rys. 7. wanych przez sterowniki jest wystarczaj¹ca, producent wyposaøy³ niektÛre z†nich w†dodatkowy port s³uø¹cy do do³¹czenia dodatkowych modu³Ûw (rys. 1), ktÛrych zestawienie znajduje siÍ w†tab. 2. DziÍki wbudowaniu, w†cztery spoúrÛd dostÍpnych modeli, interfejsu szeregowego CANBus, w†jednym systemie ciąg dalszy na str. 140

W skład zestawu wchodzą: ✦ sterownik M90 w wybranej wersji, ✦ płyta CD−ROM z programem narzędziowym, ✦ dokumentacja, ✦ kabel RS232, ✦ tulejki dystansowe ułatwiające montaż sterownika w panelu.

Rys. 3. Tab. 1. Dostępne wersje sterowników PLC rodziny M90. Parametr Napięcie zasilania Liczba wejść cyfrowych Wejścia analogowe

Liczba wyjść cyfrowych Pamięć programu (słowa) Liczba rejestrów zmiennych Liczba komórek pamięci przekaźników wirtualnych Timery Port RS232 CANBus Port rozszerzeń I/O Zegar RTC z kalendarzem

136

M90−19−B1A

M90−R1

M90−R1−CAN

24VDC 24VDC 24VDC 10 10 10 1 (10−bitowe, 1 (10−bitowe, 1 (10−bitowe, 0..5/0..10V, 0..5/0..10V, 0..5/0..10V, 0..20/4..20mA) 0..20/4..20mA) 0..20/4..20mA) 6 (prze− 6 (prze− 6 (prze− kaźnikowe) kaźnikowe) kaźnikowe) 1024 2048 2048 256 256 256 256 256 256 64 + − − +

64 + − + +

64 + + + +

M90−R2−CAN

M90−T1

M90−T1−CAN

M90−TA2−CAN

24VDC 10 2 (0..5/ 0..10V) 6 (prze− kaźnikowe) 2048 256 256

24VDC 12 −

24VDC 12 −

12 (PNP)

12 (PNP)

24VDC 10 2 (0..5/ 0..10V) 8 (PNP)

2048 256 256

2048 256 256

2048 256 256

64 + − + +

64 + + + +

64 + + + +

64 + + + +

Elektronika Praktyczna 11/2000

A U T O M A T Y K A Wybrane parametry sterowników serii M90:

Budowa sterownikÛw M90

Rys. 8. sterowania moøe wspÛ³pracowaÊ do 63 sterownikÛw M90 (rys. 2). Tak bogate wewnÍtrzne wyposaøenie wymaga doúÊ duøej pamiÍci programu, ktÛrej rozmiar wynosi standardowo 2048 s³owa (z wyj¹tkiem modelu M90-19-B1A, w†ktÛrym pojemnoúÊ pamiÍci programu wynosi 1024 s³owa). DziÍki stosunkowo krÛtkiemu cyklowi pracy (ok. 12µs) sterowniki z†serii M90 s¹ w†stanie wykonywaÊ zadania z†punktu widzenia uøytkownika w†czasie rzeczywistym.

Konstruktorzy sterownikÛw rodziny M90 wykorzystali nowoczesne podzespo³y i†- w†przypadku wiÍkszoúci elementÛw - technologiÍ montaøu powierzchniowego. DziÍki temu uzyskano niewielkie wymiary urz¹dzenia i†stosunkowo duø¹ wydajnoúÊ jednostki obliczeniowej. ìSercemî sterownika jest mikroprocesor 80C164 firmy Infineon. System operacyjny sterownika oraz program inicjuj¹cy jego pracÍ przechowywane s¹ w†pamiÍci nieulotnej typu Flash 29C010. Od strony mechanicznej, sterownik przypomina trÛjwarstwow¹ ìkanapkÍî (wyúwietlacz z†klawiatur¹, p³ytka sterownika i†interfejsÛw, p³ytka wejúÊ/ wyjúÊ z†zaciskami úrubowymi), ktÛrej warstwy s¹ ³¹czone za pomoc¹ stykÛw szpilkowych. Specyficzna konstrukcja obudowy sterownika pozwala na jej mon-

Rys. 9.

■ napięcie zasilania: 24VDC, ■ napięcie wejściowe dla logicznej “1”: >15VDC, ■ napięcie wejściowe dla logicznego “0”: <5VDC, ■ rozdzielczość szybkiego licznika: 16 bitów, ■ maksymalna częstotliwość na wejściu szybkiego licznika: 5kHz, ■ rozdzielczość przetwornika A/C zakresy: 0..5/0..10V i 0..20/4..20mA): 10 bitów, ■ maksymalna częstotliwość kluczowania wyjść przekaźnikowych: 10Hz, ■ maksymalna częstotliwość kluczowania wyjść tranzystorowych: 1kHz, ■ zakres napięcia na wyjściu analogowym: 0..10V, ■ rozdzielczość przetwornika C/A: 10 bitów, ■ maksymalna szybkość transmisji RS232: 57,6kbd, ■ maksymalna szybkość transmisji CANBus: 1Mbd.

taø na szynie DIN lub na p³ycie czo³owej dowolnego urz¹dzenia do tego celu s³uø¹ specjalne tuleje oporowe, ktÛre producent dostarcza w†zestawie.

Programowanie Naturalnym dla M90 jÍzykiem programowania jest jÍzyk drabinkowy. W†zestawie wraz ze sterownikiem jest dostarczany niezwykle ìsympatycznyî w†obs³udze program narzÍdziowy U90 Ladder Software, ktÛry umoøliwia szybkie przygotowanie programu wykorzystuj¹cego wszystkie zasoby sterownika.

Rys. 10.

Tab. 2. Zestawienie modułów peryferyjnych dla sterowników M90. Rodzaj portu I/O IO−DI8−TO8 IO−A14−AO2 IO−DI8−RO4 IO−DI16 Wejścia cyfrowe 8 PNP/NPN − 8 PNP/NPN 16 PNP/NPN Wejścia − 4 (+/−10V/ − − analogowe +/−20mA) Wyjścia 8 PNP − 4 (prze− − cyfrowe kaźnikowe) Wyjścia − 1 (10−bitowe) − − analogowe Uwaga! Moduły IO−xx−xx można stosować tylko wraz z modułem rozszerzającym EX−A1.

140

IO−TO16 − −

IO−RO8 − −

IO−PT4 − 4 (Pt100)

EX90−DI8−RO8 8 PNP/NPN −

8 PNP

8 (prze− kaźnikowe) −

−

8 (prze− kaźnikowe) −

−

−

Elektronika Praktyczna 11/2000

A U T O M A T Y K A przewidzia³ m.in. moøliwoúÊ wyúwietlenia do 80 rÛønych komunikatÛw tekstowych, do 120 komunikatÛw o†zmieniaj¹cej siÍ treúci oraz wykorzystanie w†programie do 50 zmiennych modyfikowanych podczas pracy sterownika. Program po kompilacji przesy³any jest do sterownika przez ³¹cze szeregowe. Program steruj¹cy jest przygotowywany w†edytorze graficznym (rys. 3), ktÛry pozwala na korzystanie z†szeregu standardowych wejúÊ (rys. 4) i†wyjúÊ, funkcji logicznych i†arytmetycznych (rys. 5), zaawansowanych komparatorÛw (rys. 6), funkcji zegarowych (rys. 7) oraz wielu innych blokÛw funkcjonalnych, czÍsto parametryzowanych (rys. 8). Alternatywn¹ metod¹ prezentacji jest zapis programu steruj¹cego w†jÍzyku STL, ktÛrego edytor zosta³ funkcjonalnie powi¹zany z†managerem projektu (rys. 9). Z†poziomu managera moøna w†prosty sposÛb przygotowaÊ za pomoc¹ edytora HMI (ang. HumanMachine Interface) teksty wyúwietlane na panelu operatorskim (rys. 10), okreúlaÊ w†edytorze zmiennych parametry konwersji A/C (rys. 11), a†takøe ustalaÊ powi¹zania pomiÍdzy stanami programu i†reakcjami sterownika na pobudzenia wewnÍtrzne i†zewnÍtrzne (takøe z†klawiatury). Tak rozbudowany system zarz¹dzania projektem jest niezbÍdny ze wzglÍdu na bardzo duø¹ liczbÍ moøliwych parametrÛw: producent

142

Rys. 11. urz¹dzeÒ oferowanych przez inne firmy. Tomasz Paszkiewicz Urz¹dzenie prezentowane w†artykule udostÍpni³a redakcji firma Elmark, tel. (0-22) 821-30-54, www.elmark.com.pl. Materia³y uzupe³niaj¹ce do artyku³u s¹ dostÍpne na p³ycie CDEP11/2000B w†katalogu \Unitronics oraz w†Internecie pod adresem: www.unitronic.com/m90/index.htm.

Podsumowanie Sterowniki z†rodziny M90 firmy Unitronics s¹ bardzo atrakcyjn¹ propozycj¹ dla konstruktorÛw systemÛw automatyki, przede wszystkim ze wzglÍdu na swoj¹ kompleksowoúÊ i†akceptowaln¹ cenÍ. Zintegrowanie panela operatorskiego ze sterownikiem, moøliwoúÊ ³atwego zwiÍkszenia liczby I/O, wbudowany w†niektÛre modele interfejs sieciowy CANBus, dostÍpne funkcje analogowe i†szybkie liczniki czyni¹ ze sterownikÛw M90 silnych konkurentÛw dla

Elektronika Praktyczna 11/2000

A U T O  M A  T Y K A

Na ³amach EP wielokrotnie przedstawialiúmy czujniki zbliøeniowe rÛønego typu, stosowane w†systemach automatycznego sterowania. Tym razem skupimy siÍ na czujnikach konstrukcyjnie i†funkcjonalnie nieco bardziej skomplikowanych, umoøliwiaj¹cych pomiary poziomu, odleg³oúci oraz na czujnikach optycznych z†analiz¹ obrazu.

Czujniki po³oøenia przetworniki kodowoimpulsowe

Fot. 1. Bardzo czÍsto w†systemach zdalnego nadzoru wystÍpuje koniecznoúÊ sprawdzenia aktualnego po³oøenia, poziomu cieczy lub materia³Ûw sypkich w†zbiornikach czy teø pomiaru odleg³oúci pomiÍdzy poruszaj¹cymi siÍ obiektami. Coraz wiÍkszego znaczenia nabieraj¹ takøe systemy rozpoznawania i†selekcji obiektÛw na podstawie ich kszta³tu, koloru lub - coraz czÍúciej - ogÛlnego wygl¹du.

Fot. 2.

144

Te, bardzo popularne w automatyce czujniki maj¹ za zadanie przetworzenie ruchu obrotowego na ci¹g impulsÛw lub kod binarny, na bazie ktÛrych system sterowania moøe ustaliÊ aktualne po³oøenie elementu sprzÍøonego z†osi¹ impulsatora. Na fot. 1 jest widoczny najprostszy przetwornik obrotowo-impulsowy E6A2-CS5C o†rozdzielczoúci 100 impulsÛw na kaødy obrÛt, ktÛrego podstawow¹ funkcj¹ jest pomiar szybkoúci obrotowej osi. Na fot. 2 przedstawiono enkoder pozycji osi E6C2-AG5C, na wyjúciu ktÛrego dostÍpny jest binarnie zapisany numer pozycji. Za pomoc¹ enkoderÛw tego typu moøna precyzyjnie ustalaÊ po³oøenie sprzÍøonych z†nimi elementÛw. Przedstawiony na fot. 3 przetwornik E6CCWZ5C jest wyposaøony w†dwa wyjúcia binarne, na ktÛrych pojawiaj¹ siÍ sygna³y o†jednakowej czÍstotliwoúci, ale przesuniÍte w†fazie. CzÍstotliwoúÊ impulsÛw okreúla szybkoúÊ obracania siÍ osi, a†wzajemna faza sygna³Ûw okreúla kierunek obrotu. Oferowane przez firmÍ Omron enkodery maj¹ maksymaln¹ rozdzielczoúÊ 6000 impulsÛw na obrÛt, a†najbardziej precyzyjnie moøna okreúliÊ po³oøenie za pomoc¹ 6-fazowego wyjúcia.

Fot. 3.

Czujniki poziomu Zasada dzia³ania czujnikÛw poziomu zaleøy od w³aúciwoúci nadzorowanych substancji. W†przypadku cieczy przewodz¹cych pr¹d s¹ stosowane czujniki konduktywne, ktÛrych zasadÍ dzia³ania przedstawiono na rys. 1. Zanurzone w†zbiorniku elektrody wspÛ³pracuj¹ z†modu³em czujnikowym 61F-GP-N8, przedstawionym na fot. 4. Cech¹ tego rozwi¹zania jest dyskretna ocena poziomu cieczy, co jednak wystarcza w†wiÍkszoúci typowych aplikacji. Regulacja poziomÛw w†czujnikach konduktywnych polega na przyciÍciu elektrody na poø¹dan¹ d³ugoúÊ. W†przypadku kontrolowania poziomu substancji nieprzewodz¹cych pr¹du, np. m¹ki, nawozÛw, wÍgla, itp. niezbÍdne s¹ czujniki pojemnoúciowe (rys. 2) lub ultradüwiÍkowe (rys. 3). Czujniki pojemnoúciowe mog¹ byÊ zintegrowane z†kontrolerem (TLB-KSR -

Fot. 4.

Elektronika Praktyczna 11/2000

A U T O  M A  T Y K A

Fot. 5.

Fot. 8. wbudowane ürÛd³o promieniowania laserowego. Czujniki tego typu musz¹ byÊ stosowane z dodatkowym wzmacniaczem zintegrowanym z†uk³adem obrÛbki i†konwersji sygna³u analogowego. Czujniki laserowe pozwalaj¹ osi¹gn¹Ê dok³adnoúÊ pomiaru ok. 0,4µm. Moøna je takøe stosowaÊ do pomiaru gruboúci materia³Ûw przeüroczystych lub pÛ³przeüroczystych.

Fot. 6.

w†ktÛrym zastosowano binarny przetwornik obrazu. Jeszcze wiÍksze moøliwoúci analityczne oferuje system F150,

Wizyjne systemy czujnikowe

Fot. 7. fot. 5) lub stanowiÊ niezaleøny od kontrolera, zdalnie do³¹czany modu³ (np. E7B-111 - fot. 6). Konstrukcja mechaniczna tych czujnikÛw umoøliwia ich stosowanie w†zbiornikach ciúnieniowych. W†aplikacjach wymagaj¹cych ci¹g³ego okreúlania poziomu substancji wzglÍdem g³owicy czujnika s¹ najczÍúciej stosowane czujniki ultradüwiÍkowe z†wyjúciem analogowym 0..20 lub 4..20mA. Czujnik tego typu (E4M-SC) przedstawiono na fot. 7.

Czujniki odleg³oúci W†wielu zastosowaniach niezbÍdny jest bezstykowy pomiar odleg³oúci, ktÛry obecnie jest wykonywany przez czujniki laserowe oraz czujniki z†promiennikami LED. Na fot. 8 przedstawiono czujnik Z4W-V25R o†rozdzielczoúci 10µm, w†ktÛrym jako ürÛd³o úwiat³a wykorzystano czerwon¹ diodÍ LED. Czujnik ten jest wyposaøony w†pr¹dowe wyjúcie analogowe 4..20mA. Czujniki Z4M-W40RA i†Z4M-N30V posiadaj¹

Rys. 1.

Rys. 4.

Rys. 2.

Elektronika Praktyczna 11/2000

Nowatorskim rozwi¹zaniem, propono- Fot. 9. wanym przez firmÍ Omron s¹ wizyjne systemy czujnikowe, za pomoc¹ ktÛrych moøna porÛwnywaÊ obrazy z†zadanymi wzorcami, co pozwala np. badaÊ jakoúÊ nadruku na etykietach produktÛw (fot. 9). Omron przygotowa³ trzy rodziny czujnikÛw wizyjnych. Do rozpoznawania prostych wzorcÛw s¹ doskonale przystosowane czujniki systemu F10 (fot. 10), ktÛre maj¹ moøliwoúÊ samouczenia siÍ wzorcÛw (technologia Touch To Teach). DziÍki niej nauczenie systemu analizy obrazu poprawnych wzorcÛw nie wymaga od uøytkownika zaawansowanej wiedzy, nie wymusza takøe koniecznoúci zakupu drogich, specjalistycznych narzÍdzi programowych. Technologia analizy obrazÛw Touch To Teach wykorzystuje algorytmy logiki rozmytej (Fuzzy Logic), dziÍki czemu proces ìuczeniaî kamer wzorcÛw jest ³atwy do przeprowadzenia. Na fot. 11 przedstawiono kamerÍ oraz zdalny manipulator systemu F30,

Rys. 3.

w†ktÛrym kontroler systemowy wykonano w†postaci oddzielonego od kamery modu³u. Ogromn¹ jego zalet¹ jest moøliwoúÊ jednoczesnego úledzenia do 16 osobno zdefiniowanych rejonÛw obrazu i†wbudowane zaawansowane funkcje filtracji obrazu. Tomasz Paszkiewicz Artyku³ powsta³ w†oparciu o†materia³y firmy Omron, tel. (0-22) 645-78-60, www.omron.com.pl.

Fot. 10.

Fot. 11.

145

A U T O M A T Y K A

•

Gdańska firma Simex jest producentem mikroprocesorowych modułów do systemów automatyki. W artykule przedstawiamy kilka najnowszych opracowań tej firmy, udostępnionych nam do testów przez producenta. •

SIMpactowe wskaüniki Jednym z†podstawowych elementÛw systemÛw sterowania i†nadzoru nad procesami s¹ modu³y wskaünikowe, ktÛrych zadaniem jest przekazanie osobom obs³uguj¹cym informacji o†aktualnych wartoúciach nadzorowanych parametrÛw. Zazwyczaj modu³y wskaünikowe bezpoúrednio wspÛ³pracuj¹ z†rÛønego typu czujnikami o†standaryzowanych sygna³ach wyjúciowych. Informacja o†wartoúci kontrolowanego parametru (ciúnienia, masie, napiÍciu, wilgotnoúci itp.) jest przekazywana za pomoc¹ pÍtli pr¹dowej lub sygna³u napiÍciowego. W†pierwszym przypadku najwiÍksz¹ popularnoúci¹ ciesz¹ siÍ czujniki o pr¹dach wyjúciowych 0..20mA oraz 4..20mA, natomiast w†drugim najczÍúciej s¹ stosowane czujniki o†zakresach napiÍcia wyjúciowego (dla pe³nej skali przetwarzania) 0..5V i†0..10V. W†ramach serii SIMpact, Simex oferuje trzy interesuj¹ce wskaüniki z†programowanymi wejúciami napiÍciowymi (SWN7315 - fot. 1), pr¹dowymi (SWP7315, wygl¹d identyczny z†SWN7315) oraz wskaünik z†wejúciem nieliniowym, przystosowany do wspÛ³pracy z†czujnikami temperatury Pt100 (SWT7325 - fot. 2). Modu³ SWT7325 jest przystosowany do do³¹czenia czujnika temperatury Pt100 za pomoc¹ trzech lub czte-

Elektronika Praktyczna 11/2000

Fot. 1. rech przewodÛw, przy czym producent dopuszcza zastosowanie przewodÛw o†stosunkowo duøej rezystancji, wynosz¹cej do 350Ω. Wszystkie wymienione modu³y wskaünikowe powsta³y w†oparciu o†standardow¹ p³ytÍ bazow¹, dziÍki czemu sposÛb ich obs³ugi, wygl¹d, podstawowe moøliwoúci i†parametry s¹ do siebie bardzo zbliøone. Wskaüniki s¹ montowane w†obudowach przystosowanych do montaøu tablicowego, wykonanych z†norylu i†w³Ûkna szklanego. P³ytÍ czo³ow¹ obudowy oklejono foli¹ samoprzylepn¹, ktÛra nadaje modu³om stopieÒ ochrony IP54, a†przy okazji zapewnia ich estetyczny wygl¹d. Od strony konstrukcyjnej najwaøniejszym elementem modu³Ûw wskaünikowych jest mikrokontroler, ktÛry odpowiada za ich poprawn¹ pracÍ, udostÍpniaj¹c przy

Fot. 2. okazji szereg funkcji znacznie zwiÍkszaj¹cych walory uøytkowe. Modu³y uniwersalne (SWP/ SWN7315) moøna konfigurowaÊ w†8-poziomowym menu, dziÍki ktÛremu uøytkownik moøe samodzielnie okreúliÊ: - zakres sygna³u wejúciowego (0..20/4..20mA w†SWP, 0..5/1..5/ 0..10/2..10V w†SWN), - sta³¹ czasow¹ filtracji sygna³u wejúciowego, - po³oøenie punktu dziesiÍtnego na wyúwietlaczu, - wyúwietlan¹ wartoúÊ odpowiadaj¹c¹ dolnemu i†gÛrnemu zakresowi skali przetwarzania (liczby z†zakresu -999..9999), - has³o dostÍpu do menu konfiguracji. Obs³ugÍ menu umoøliwia 4-stykowa klawiatura oraz system krÛt-

147

A U T O M A T Y K A

148

Elektronika Praktyczna 11/2000

A U T O M A T Y K A kich komunikatÛw tekstowych, wyúwietlanych na 4-pozycyjnym wyúwietlaczu siedmiosegmentowym. Naleøy zwrÛciÊ uwagÍ na fakt, øe uøytkownik definiuj¹c skrajne wartoúci skali moøe ìodwrÛciÊî we wskazaniach ìpolaryzacjÍî wejúcia, nadaj¹c najmniejszej wartoúci parametru wejúciowego wartoúÊ wyúwietlan¹ ì9999î, a†najwiÍkszej wartoúci parametru wejúciowego wartoúÊ wyúwietlan¹ ì-999î. W†znacznie prostsze menu wyposaøono modu³ SWT7325. Sk³ada siÍ ono bowiem z†dwÛch tylko pozycji: definiowanie has³a dostÍpowego do konfiguracji oraz ustalanie sta³ej czasowej filtracji sygna³u wejúciowego. Ponadto, modu³y SWN/SWP7310 oraz SWT7320 wyposaøono w†impulsowy zasilacz sieciowy, ktÛry zapewnia dobr¹ izolacjÍ od sieci energetycznej, duø¹ sprawnoúÊ energetyczn¹ i†stabiln¹ pracÍ w†szerokim zakresie zmian napiÍcia zasilaj¹cego. S¹ one wyposaøone w dodatkowe wskaüniki stanu LED oraz rozbudowane menu, funkcjonalnie zbliøone do menu regulatorÛw. Modu³y wskaünikÛw SWN/ SWP7315 oraz SWT7325 s¹ zasilane za pomoc¹ tradycyjnego zasilacza z transformatorem sieciowym.

SIMpactyczne regulatory WydawaÊ by siÍ mog³o, øe w†stosunkowo niewielkiej obudowie (identycznej z†obudow¹ modu³Ûw SWN/SWP7315) nie bÍdzie moøliwe zintegrowanie wiÍkszej liczby funkcji, niø mia³o to miejsce w†przypadku modu³Ûw wskaünikowych. DziÍki odpowiedniej

konstrukcji mechanicznej modu³Ûw moøliwe jednak by³o zintegrowanie w†obudowie kompletnego programowanego regulatora, przyk³adem s¹ modu³y SUR/SUW7301, SRT7320 i†SRP/ SRN7310. Z†zewn¹trz wygl¹daj¹ identycznie jak modu³y wskaünikowe (fot. 1†i†2), wykorzystano w†nich natomiast trzy dodatkowe wskaüniki optyczne znajduj¹ce siÍ w lewej czÍúci p³yty czo³owej. Dwa z†nich sygnalizuj¹ osi¹gniÍcie przez úledzony parametr zadanej przez uøytkownika wartoúci progowej, co jednoczeúnie powoduje zwarcie stykÛw jednego z†wbudowanych przekaünikÛw. Trzeci sygnalizator oraz odpowiadaj¹cy mu przekaünik s¹ uaktywniane po przekroczeniu przez úledzony parametr wartoúci dopuszczalnej lub zwarcia/rozwarcia czujnika do³¹czonego do wejúcia pomiarowego. Producent regulatorÛw przewidzia³ moøliwoúÊ programowania bardzo wielu parametrÛw: szerokoúci histerezy, trybÛw pracy przekaünika, wartoúci dwÛch progÛw alarmowych, czasu opÛünienia zadzia³ania przekaünika. Moøliwe jest takøe uruchomienie wewnÍtrznego sygnalizatora akustycznego. Ogromn¹ zalet¹ modu³Ûw regulacyjnych jest uniwersalne, konfigurowane przez uøytkownika wejúcie, ktÛre moøna przystosowaÊ do wspÛ³pracy z†czujnikiem temperatury Pt100, czujnikami termoparowymi typÛw K, J†i†S, a†takøe przetwornikami z†wyjúciami pr¹dowymi w†standardach 0..20/4..20mA.

Fot. 3. Regulator samoczynnie rozpoznaje sposÛb do³¹czenia czujnika Pt100 (3 lub 4†przewody) i†dostosowuje do niego parametry toru pomiarowego. OprÛcz regulatorÛw w wersjach miniaturowych, z†jednym wyúwietlaczem 4-pozycyjnym, Simex oferuje regulatory w†obudowach o†podwÛjnej wysokoúci, dziÍki czemu by³o moøliwe wbudowanie w†regulator dwÛch pÛl wyúwietlaczy, z†ktÛrych jedno s³uøy do wyúwietlania bieø¹cej wartoúci parametru, a na drugim jest wyúwietlana wartoúÊ progowa wybrana spoúrÛd dwÛch zadanych przez uøytkownika. Przyk³adem takich regulatorÛw s¹ SUR7701 (fot. 3), SRP/SRN7710 i†SRT7710. SposÛb ich programowania i†obs³ugi jest zbliøony do pozosta³ych modu³Ûw opracowanych przez firmÍ Simex, dziÍki czemu korzystaj¹cy z†nich uøytkownik bez trudu poradzi sobie z†ich programowaniem i†obs³ug¹ eksploatacyjn¹. Tomasz Jakubik Urz¹dzenia prezentowane w†artykule udostÍpni³a redakcji firma Simex, tel. (0-58) 342-1426..28, www.simex.com.pl. Dodatkowe materia³y dotycz¹ce modu³Ûw SIMpact s¹ dostÍpne na p³ycie CD-EP11/2000B oraz w†Internecie pod adresem www.simex.com.pl.

Elektronika Praktyczna 11/2000

149

Uwaga! Na wkładce znajdują się lustrzane widoki płytek. Sposób wykonania płytek z wykorzystaniem matryc z EP opisaliśmy w EP11/94 (str. 47).

Wzory płytek są dostępne także w internecie pod adresem: www.ep.com.pl/pcb.html Elektronika Praktyczna 11/2000

W K Ł A D K A

79

Strona elementów. Strona lutowania.

➔

Strona elementów.

Płytka drukowana samochodowej centrali alarmowej.

Płytka drukowana silikofonu z I2C.

➔

Strona lutowania.

➔

Strona elementów.

Strona elementów.

➔

➔

Strona lutowania.

Płytka drukowana nadajnika zdalnego sterowania do samochodowej centrali alarmowej.

Płytka drukowana nadajnika do “łowów na lisa”.

Strona lutowania.

➔

➔

➔

Płytka drukowana automatycznej nawijarki cewek.

➔

Uwaga! Na wkładce znajdują się lustrzane widoki płytek. Sposób wykonania płytek z wykorzystaniem matryc z EP opisaliśmy w EP11/94 (str. 47).

Wzory płytek są dostępne także w internecie pod adresem: www.ep.com.pl/pcb.html

80

W K Ł A D K A

Elektronika Praktyczna 11/2000

Płytka drukowana zegara szkolnego (zmniejszona do 80%).

➔

➔

Strona elementów.

➔

➔

Strona lutowania.

Strona Strona elementów. lutowania. Płytka drukowana nadajnika do zegara szkolnego. ➔ Płytka drukowana spełniająca rolę “pokrywy” nadajnika do zegara szkolnego Płytka drukowana świecących lampionów.

➔

Uwaga! Na wkładce znajdują się lustrzane widoki płytek. Sposób wykonania płytek z wykorzystaniem matryc z EP opisaliśmy w EP11/94 (str. 47).

Wzory płytek są dostępne także w internecie pod adresem: www.ep.com.pl/pcb.html Elektronika Praktyczna 11/2000

W K Ł A D K A

81

Uwaga! Na wkładce znajdują się lustrzane widoki płytek. Sposób wykonania płytek z wykorzystaniem matryc z EP opisaliśmy w EP11/94 (str. 47).

Wzory płytek są dostępne także w internecie pod adresem: www.ep.com.pl/pcb.html

82

W K Ł A D K A

Elektronika Praktyczna 11/2000