Evzen Bocek - Ostatnia arystokratka

Sytuacje i postaci w książce są wymyślone. Z wyjątkiem księcia Schwarzenberga oczywiście.

2

Nazywam się Maria Kostka z Kostki. Jestem trzecią Marią w historii rodu. Marię I pochowano w 1450 roku w rodzinnym grobowcu, nie sprawdzając, czy jest wystarczająco martwa. Kiedy parę lat później otworzono grobowiec, siedziała na schodach. Od tego czasu nasze zwłoki są chowane w zamkniętych trumnach. Zamknięta jest również trumna Marii II, która przy jednej z prób wyprodukowania kamienia filozoficznego najwyraźniej wynalazła dynamit. W trumnie zamknięto tylko część jej garderoby i perukę, ponieważ ciało zniknęło wraz z wieżą, w której mieściło się jej laboratorium. Obie są naszymi straszydłami. Ani jedna nie dożyła dwudziestu lat. Jeśli nie liczyć dziesiątek nieślubnych potomków, które Karol Wacław spłodził podczas swojej działalności misyjnej w równikowej Afryce, jestem jedynym członkiem rodu urodzonym poza Europą. Urodziłam się w Nowym Jorku. Byłam Amerykanką. Dla pozostałych Amerykanów byłam Mary Kostka. Mój ojciec też był Amerykaninem. Marzył o tym, by być nierzucającym się w oczy nauczycielem literatury, którym zresztą był. Koledzy i studenci zwracali się do niego Frank. Nikt z nich nie miał pojęcia, że jest on czeskim arystokratą. Zapewne nikt z nich nie miał pojęcia również o tym, że istnieją jakieś Czechy. Dziś naturalnie oboje jesteśmy Czechami. Mój ojciec to Franciszek Antoni Kostka z Kostki, obrońca Bożego Grobu, członek Zakonu Maltańskiego i patron kościoła Wniebowzięcia Maryi Panny w Kostce. Mimo iż używanie tytułów szlacheckich zostało w Czechach zakazane już w 1918 roku, wszyscy zwracają się do niego panie hrabio, per Frank mówi do niego tylko moja matka. Matka wciąż jest Amerykanką. Ma na imię Vivien. Kostka to siedziba naszego rodu. Pierwotnie był to gród, który w XIII wieku wybudował rycerz Mikołaj Kostka i nazwał go Kostka. Od tego czasu jesteśmy Kostkowie z Kostki. Dwa miesiące po ukończeniu budowy Kostkę zdobyli rycerze zakonu krzyżackiego. Potem Kostkę zdobywał praktycznie każdy, kto akurat koło niej przechodził. W XVIII wieku moi przodkowie przebudowali Kostkę na zamek barokowy. Z pierwotnej zabudowy zachowały się tylko katakumby i grobowiec. Pięć razy Kostkę traciliśmy i pięć razy dostawaliśmy ją z powrotem. Po raz pierwszy zabrał ją nam zakon krzyżacki. Po raz drugi husyci. Po raz trzeci Ferdynand II Habsburg, który podarował ją zakonowi krzyżackiemu. Po raz czwarty Kostkę zabrał nam Adolf Hitler, który podarował ją 3

Heinrichowi Himmlerowi, który podarował ją SS. Po raz piąty Kostkę zabrali nam oczywiście komuniści w 1948 roku. W 1996 roku po raz piąty dostaliśmy ją z powrotem.

4

SIEDEM DNI DO ODLOTU Dziś prawdopodobnie poznałam kolejne czeskie wulgarne słowo. Brzmi ono kurwa, ojciec wymówił je ze spójnikiem o, więc razem wyglądało tak: o kurwa. W słowniku znalazłam, że kurwa to wulgarne określenie prostytutki. Hasła o kurwa tam nie ma, ale według mnie w języku czeskim w ten sposób wyraża się zaskoczenie, lęk lub przerażenie, ponieważ ojciec akurat załatwiał transport lotniczy naszych skremowanych krewnych do Czech, a po chwili powiedział: „O kurwa”. Potem odłożył słuchawkę i powiedział, że dostanie od tego pierdolca. Jak na to, że jest arystokratą, ostatnio wyraża się dość wulgarnie. Kiedy zwróciłam mu na to uwagę, ryknął na mnie, żebym przestała mu pieprzyć morały. Jest zdenerwowany i podrażniony. Na pochówek w rodzinnym grobowcu czeka u nas łącznie dwanaścioro Kostków z Kostki, którzy zmarli za granicą – urny z ich prochami zajmują prawie połowę biblioteczki. Za wyjątkiem psychopatów i seryjnych morderców jesteśmy prawdopodobnie jedynymi Amerykanami, którzy mają w mieszkaniu kolumbarium. Jeśli nie przewieziemy ich do Czech, dusze przodków nie zaznają spokoju, a ojciec myśli nawet, że mogłyby przychodzić nas straszyć lub mścić się w inny sposób. W duchy nie wierzę, ale jeśli pragnęli zostać pochowani w Czechach i wytrzymali taki szmat czasu, czekając w naszej biblioteczce, musimy sprowadzić ich do starej ojczyzny za wszelką cenę. Jednak po dzisiejszym dniu wygląda na to, że może nas to zrujnować. Z jakichś zagadkowych przyczyn transport nieboszczyka, mimo iż został skremowany, kosztuje więcej niż bilet lotniczy żywego pasażera. Kiedy ojciec trochę się uspokoił, zadzwonił na lotnisko raz jeszcze i próbował wytargować przynajmniej zniżkę grupową. Pani z firmy lotniczej najwyraźniej stwierdziła, że ma do czynienia z wariatem i groziła, że zadzwoni na policję. Ojciec znów się zdenerwował i krzyczał, że za takie pieniądze można sobie wynająć prom kosmiczny. Pani powiedziała, żeby w takim razie zadzwonił na przylądek Canaveral i odłożyła słuchawkę. Matka zaproponowała, żeby prochy wysłać w pudełku po dziesięciokilowym proszku do prania. Wydawało się jej, że to całkiem dobry pomysł, ale ojciec się nie zgodził. Ponoć nie możemy zsypać wszystkich Kostków razem. Zarówno dlatego, że niektórzy otwarcie się nienawidzili, jak i dlatego, że walizka z proszkiem do prania mogłaby się zgubić. Podobno barona Solnickiego wysłali w puszce po proteinach dla kulturystów, walizka z puszką się zgubiła i do dziś nikt nie wie, 5

co się z nią stało. Myśl, że naszymi przodkami ktoś w pralce pierze swoje dresy, jest przerażająca. Wtedy na pewno przychodziliby nas straszyć. W końcu ojciec z matką wymyślili, że wsypią każdego przodka osobno do woreczków po słonych orzeszkach, a te weźmiemy ze sobą na pokład w bagażu podręcznym. W ogóle mi się to nie podoba.

6

SZEŚĆ DNI DO ODLOTU Pakujemy się i jemy przy tym słone orzeszki. Zjadłam już przynajmniej pięć kilo. Nasypałam je też Carycy. Zżarła całą miskę, a potem zwymiotowała na dywan. Na szczęście już jest sprzedany. Caryca to nasz kot, którego trzy lata temu wepchnęła nam sąsiadka Nina Alexandrovna, kiedy wykryto u niej guza mózgu (u Niny Alexandrovny, nie u Carycy). Operację przeżyła, ale Caryca została u nas, ponieważ Nina Alexandrovna wyprowadziła się do Teksasu do swojej córki, która ma alergię na kocią sierść. Caryca jest stara i mogłaby nie przeżyć podróży samolotem, więc namawiamy babcię, żeby wzięła ją do siebie. Jeszcze nie podjęła decyzji. Ojciec rozkazał matce, żeby mówiła już tylko po czesku. Kiedy zapytał ją, gdzie jest duża brązowa walizka, odpowiedziała: „Nie umiem”. Biorąc pod uwagę, że ojciec uczy ją już trzy lata, jej czeski jest naprawdę żałosny. Trzeba jednak dodać, że ojciec jako nauczyciel języka przechodzi samego siebie. Jest strasznie niecierpliwy i bez przerwy matkę krytykuje, więc ich lekcje kończą się zazwyczaj kłótnią, a czasem też płaczem matki. Spodziewam się, że matka będzie mieć problemy. Jest mi ciężko. Myślę, że już nigdy w życiu nie tknę słonych orzeszków.

7

PIĘĆ DNI DO ODLOTU Po południu przyszła pożegnać się z nami babcia i ciocia Jess. Oczywiście znów się upiły i wpadły w sentymentalny nastrój. Wciąż zapewniały nas o swojej miłości i obiecywały, że niedługo przyjadą nas odwiedzić. Ojciec przez cały czas oglądał telewizję z wyłączonym dźwiękiem, pił piwo i jadł orzeszki. Był podłamany. Matka niestety wspomniała o problemie z transportem prochów, a ciocia Jess wpadła na to, że zna kogoś, kto zna wizażystę Cher, która jutro ma koncert w Madison Square Garden, a potem leci na tournée do Europy. Natychmiast zadzwoniła do tego człowieka i umówiła się na jutro na spotkanie, podczas którego zamierza go przekonać, by ten wizażysta wziął nasze urny do prywatnego odrzutowca. Ojciec udawał, że tego nie słyszy, ale kiedy poszedł do kuchni po następne piwo, słyszałam, jak mówi: „pierdolca można dostać, Cher będzie u nas robić za grabarza”. Babcia zdecydowała, że zaopiekuje się Carycą, ale musieliśmy jej dać trzysta dolarów na jedzenie (dla Carycy oczywiście – nie dla babci). Kiedy wsiadała do taksówki, klatka z Carycą upadła jej na ziemię i przeturlała się dwa razy.

8

CZTERY DNI DO ODLOTU O siódmej rano przyszła babcia i przyniosła Carycę. Była zdenerwowana. Caryca w nocy zniszczyła jej fotel, zasłony, skórzany płaszcz i perukę. Sporo też wymiotowała (Caryca, nie babcia). Kiedy babcia wyszła, zauważyliśmy, że Caryca ma nieregularny oddech i kuleje na prawą przednią nogę. Matka poszła z nią do weterynarza. Ojciec uważa, że to znak, że powinniśmy zabrać Carycę do Czech. W ostatnim czasie ojciec prawie wszystko uważa za znak. Ale dość lubię Carycę, a jeśli przeżyje podróż samolotem, na Kostce będzie jej na pewno lepiej niż u babci. Ojciec zadzwonił na lotnisko. Tam powiedzieli mu, że nasz samolot będzie przewozić do praskiego zoo stado jeżozwierzy i obecność kotki w luku bagażowym mogłaby je niepokoić. Zaproponowali mu, że wyślą ją kursem do Frankfurtu nad Menem albo następnego dnia w kolejnym samolocie do Pragi. Ale Frankfurt jest od Pragi strasznie daleko (aż w Niemczech), a Caryca kolejnej nocy u babci prawdopodobnie by nie przeżyła. Ojciec wymyślił, że damy Carycy tabletki nasenne i przeniesiemy ją w torbie z futrzaną czapką z szopa, którą dostał na pożegnanie od jednego z kolegów, który myśli, że w Czechach jest tundra. Wygrzebaliśmy czapkę ze sterty ubrań przeznaczonych dla Armii Zbawienia. Matka wróciła bez Carycy. Weterynarz oświadczył, że musiała „wyłapać porządnego kopniaka” (Caryca, nie matka) i chciał zgłosić, że znęcamy się nad zwierzętami. Carycę zatrzymał na obserwacji do jutra. Matka liczy na to, że Cher mogłaby przewieźć też Carycę. Matka umówiła nas na jutro do dentysty, ponieważ jedna z jej koleżanek czytała gdzieś, że we wschodniej Europie dentyści nie stosują znieczulenia. Ojciec wprawdzie oświadczył, że to bzdura, ale w nocy słyszałam, że dzwoni do czeskiej ambasady w Waszyngtonie, żeby sprawdzić, jak jest naprawdę. Tych trzystu dolarów za jedzenie babcia nam nie oddała.

9

TRZY DNI DO ODLOTU Przed południem byliśmy u dentysty. Mimo że nasze uzębienie jest bez zastrzeżeń, matka wyprosiła w gabinecie dziesięć ampułek nowokainy. Ciocia Jess dzwoniła, że ten wizażysta już nie pracuje dla Cher, ale dla Rolling Stones, a oni są teraz na tournée w Ameryce Południowej. Caryca jest już w domu. Kuleje, ale nie wymiotuje i oddycha prawie miarowo. Do czapki z szopa się zmieści. Jesteśmy dla niej mili, bo mamy wyrzuty sumienia, że chcieliśmy zostawić ją u babci. Opłukaliśmy dwanaście woreczków po słonych orzeszkach i odłożyliśmy je do wyschnięcia. Jutro przesypiemy do nich krewnych.

10

DWA DNI DO ODLOTU Z samego rana rodzice poszli pożegnać się ze znajomymi. Ja zostałam w domu z Carycą. Zaraz będzie północ, a oni jeszcze nie wrócili. Mam nadzieję, że ich nie zabili. Przed południem dzwonił z Pragi mecenas Benda. Mecenas Benda to praski adwokat, który załatwia dla nas przeniesienie własności majątku rodowego. Jest to jedyny Czech, z którym dotychczas rozmawiałam. Twierdzi, że mój czeski jest doskonały. Myślę, że nie jest, ale sprawiło mi to przyjemność. Mecenas Benda poinformował mnie, że umowa zwrotu Kostki jest gotowa i czeka jedynie na podpis ojca. Ja powiedziałam mu, kiedy przylecimy do Pragi. Obiecał, że wyjdzie po nas na lotnisko i zamówi hotel. Zapytał, czy cieszę się z przeprowadzki. Odpowiedziałam, że tak, ale to nie była prawda. Właściwie dosyć się jej boję. Czego się ode mnie oczekuje? Jak mam się zachowywać? Co znaczy być arystokratką? Nie wiem. Ojciec też nie wie, więc też dosyć się boi. Jedynie matka się nie boi. Nie dopuszcza do siebie żadnych wątpliwości. A powinna. Jej czeski jest słaby, a swoją wiedzę na temat arystokracji czerpie wyłącznie z biografii księżnej Diany. Jest optymistką (matka – księżna Diana raczej nie). Na zakończenie naszej rozmowy zapytałam Bendę, czy czescy dentyści używają znieczulenia. To pytanie go zaskoczyło, bo od siedmiu lat nie był u dentysty. Za pół godziny zadzwonił jeszcze raz i powiedział, że znieczulenie jest już powszechnie stosowane, ale za komuny było na przydział i to wyłącznie dla członków partii. Trudno sobie wyobrazić, co musiał przeżywać bezpartyjny człowiek przy wyrywaniu ósemek. Potem mecenas Benda zapewnił mnie jeszcze, że czeska służba zdrowia jest na wysokim poziomie i nie musimy się niczego obawiać. Chciałabym, żeby to była prawda! Choćby tylko z powodu matki, która w samym Pentagonie sprawdzała, czy w razie potrzeby przyjmą nas lekarze którejś z amerykańskich baz wojskowych w Europie. Po południu czytałam biografię lady Diany. Wytrzymałam prawie pół godziny. Potem przesypałam krewnych z urn do woreczków po orzeszkach. Prawujek Leopold zmieścił się na styk. Nie umiem sobie tego wytłumaczyć, ponieważ na zdjęciach wygląda jak karzeł. Druga w nocy

11

Rodzice wrócili jakieś pół godziny temu. Matka zamknęła się w łazience i wydaje z siebie dźwięki mrożące krew w żyłach. Ojciec siedzi w kuchni i w kółko krzyczy: – Zostałem powołany do pracy na dziedzicznej glebie… Ja chyba naprawdę dostanę pierdolca. Za każdym razem, kiedy to krzyknie, Caryca zjeży sierść i zasyczy. Krzyknął to już dwadzieścia jeden razy. Moje postanowienie, by nigdy nie pić alkoholu, jest nieodwołalne.

12

DZIEŃ DO ODLOTU Przed południem przyszedł agent nieruchomości z klientem zainteresowanym naszym mieszkaniem. Obejrzeli je, ale o wiele bardziej zaintrygowali ich rodzice. Siedzieli w kuchni z nieobecnym wzrokiem i pili piwo. Ani razu się nie odezwali. Wyglądali jak dwa duchy. Klient nie mógł oderwać od nich wzroku. Kiedy wychodzili, agent dał mi dwadzieścia dolarów. Ojciec i matka poszli się położyć i spali aż do wieczora. Ja czytałam biografię księżnej Diany. Jestem zdenerwowana.

DZIEŃ D Caryca dostała proszki na sen i usnęła akurat w chwili, kiedy robiła kupę. Oby zdążyła zrobić całą. Leży w torbie u ojca zamaskowana czapką z szopa, a ja co chwilę sprawdzam, czy bije jej serce. Bije, ale wydaje mi się, że dość słabo. Naprawdę nie dało się tego załatwić inaczej? Ojciec stoi przy oknie i czeka na taksówkę. Matka przegląda biografię księżnej Diany i robi notatki. Trudno wyczuć, jakie myśli przelatują jej przy tym przez głowę. Przed chwilą pytała mnie, czy Republika Czeska ma flotę wojenną. Ojciec mówi, że przyjechała taksówka. Blednie i zaczyna trząść się ze strachu (ojciec – nie taksówka). Siódma wieczorem Caryca nie dokończyła kupy w mieszkaniu, ale w taksówce w drodze na lotnisko. Najpierw z torby na kolanach ojca rozległ się skrajnie niepokojący dźwięk podobny do tego, kiedy rwie się prześcieradło. Ojciec poczerwieniał i uśmiechnął się przepraszająco. Matka chwyciła mnie za rękę. Taksówkarz włączył radio. Po chwili auto wypełnił odurzający smród. 13

Taksówkarza ogarnął niepokój, a na czoło wystąpił mu pot. Matka podała ojcu swoje perfumy, a on przy akompaniamencie Mostu nad wzburzoną wodą Simona i Garfunkela, obserwowany przez przerażonego taksówkarza, wlał je do torby. Pomimo mrozu resztę drogi spędziliśmy z głowami wystawionymi przez okno. Oglądało się za nami sporo ludzi. Kiedy dojechaliśmy na lotnisko, dałam taksówkarzowi te dwadzieścia dolarów od agenta nieruchomości. Miał lodowatą dłoń. Ojciec oświadczył, że nienawidzi stworzeń, które nie potrafią się kontrolować. Był zdenerwowany i chciał wyrzucić torbę z Carycą do śmieci. Matka protestowała, ale dość słabo. Właściwie powiedziała tylko, że ktoś mógłby nas zobaczyć. W końcu oczywiście to ja z dużym samozaparciem urządziłam Carycy i czapce z szopa prysznic i suszenie w toalecie na lotnisku. Grupa muzułmanek w czarnych nikabach, obserwujących z wybałuszonymi oczami, jak trzymam bezwładną Carycę pod suszarką, z pewnością nieprędko wykorzeni mnie z pamięci. Podejrzewam, że sądziły, iż są świadkami jakichś czarodziejskich praktyk. Natomiast rozkaz ojca, by nie rzucać się w oczy, bardzo szybko odszedł w niepamięć. Po pierwsze śmierdzieliśmy. W wyniku starań matki, by odór kociej przygody zneutralizować opryskiem powierzchniowym naszego ubrania kilkoma rodzajami perfum, powstała mieszanka wypalająca śluzówkę. Po drugie na skutek jazdy z otwartymi oknami wyglądaliśmy, jakbyśmy nie przyjechali autem, a psim zaprzęgiem. Mieliśmy twarze osmagane wiatrem, zsiniałe wargi, łzawiące oczy i ekstrawaganckie fryzury. Lecz przede wszystkim byliśmy spięci z powodu kontrabandy w naszym bagażu podręcznym. Jeszcze w kolejce do odprawy starałam się przekonać ojca, żeby krewnych i Carycę wysłać legalnie. Odmówił argumentując, że nie przyjedzie do ojczyzny goły i wesoły. Potem dodał, żebym niczego się nie bała. Bałam się. Widok matki gorączkowo obgryzającej paznokcie utwierdzał mnie w przekonaniu, że to nie skończy się dobrze. I nie skończyło. Już kiedy zbliżaliśmy się do punktu odprawy celnej, zauważyłam, że olbrzymia umundurowana Afroamerykanka podejrzliwie się nam przygląda. Jedną rękę zaciskałam kurczowo na torbie ze swoim przydziałem skremowanych przodków, a w drugiej trzymałam otwartą paczkę orzeszków, choć żołądek podchodził mi do gardła, kiedy tylko na nie spojrzałam. To był pomysł matki. Mieliśmy wyglądać jak ktoś, kto nigdzie nie rusza się bez orzeszków. Urzędnik, który kontrolował ojca, zaciągnął się jego smrodem, po czym zmierzył go wyjątkowo pogardliwym spojrzeniem. 14

Jednak do torby z Carycą nie zaglądał, a walizeczka ojca wypełniona orzeszkami utwierdziła go w przekonaniu, że ma przed sobą nieszkodliwego dziwaka. Ojciec jeszcze wzmocnił to wrażenie, kiedy wsypał sobie do ust pełną garść orzeszków i mrugając porozumiewawczo nadstawił mu paczkę, by też się poczęstował. Urzędnik machnął ręką, żeby przechodzić. Niestety w tej chwili interweniowała Afroamerykanka. Przyskoczyła do ojca, wyrwała mu torbę, pogrzebała w niej i wyciągnęła Carycę za ogon. Najwyraźniej sama zaskoczona swoim odkryciem zdobyła się tylko na zdanie: – O mój Boże, on wiezie martwego kota. Jeszcze zanim zemdlała, ojciec zdążył skropić jej mundur na wpół pogryzionymi orzeszkami, którymi się zadławił. Pięć minut później stał już z rękami nad głową, a policjant recytował mu jego prawa. Dziesięć minut później policjant recytował prawa aresztowanego również mi i matce – po tym, kiedy okazało się, że nasze bagaże zawierają jakiś dziwny proszek. Pogmatwane wyjaśnienia ojca jeszcze bardziej skomplikowały naszą sytuację. Zostaliśmy oskarżeni o dwanaście morderstw z podejrzeniem o kanibalizm. Mimo że udało się nam przekonać FBI, że nie zabiliśmy naszych krewnych ani ich nie zjedliśmy, prawie dwie godziny spędziłam na rozmowie z psychiatrą, który starał się dowiedzieć, do jakiej sekty należymy. Teraz siedzę w kąciku dla dzieci przed komisariatem na lotnisku JFK w towarzystwie pięcioletniego piromana, który podpalił punkt informacyjny Lufthansy, i jego apatycznej matki z tatuażami na twarzy. Piroman bez przerwy pluje na podłogę i wyzywa mnie od potworów.

Trochę później Prawie przez pół godziny udało mi się lekceważyć go z arystokratyczną wyższością, ale kiedy zaczął mnie kopać, walnęłam go. Krzyczał dość głośno. Matka powiedziała mu, żeby zamknął twarz i też go walnęła. Dalej pluje, ale już nie nazywa mnie potworem. Otwierają się drzwi i wchodzi ojciec z matką. Wyglądają koszmarnie. Chyba powinnam zadzwonić do mecenasa Bendy, żeby nie wychodził po nas na lotnisko.

15

LECIMY! Po zapłaceniu za mandat za próbę zakłócenia ruchu lotniczego, nowe bilety oraz transport Carycy i krewnych zostało nam dziewięćdziesiąt sześć dolarów. Jeśli Benda nie będzie na nas czekać na lotnisku, chyba pojedziemy na Kostkę stopem. Ojca dopadło przygnębienie. Oświadczył, że został bohaterem najhaniebniejszego powrotu w historii rodu, po czym przestał się odzywać. Wziął prozak i usnął, jeszcze zanim wystartowaliśmy. Ma zaciśnięte pięści i jęczy. Matka też śpi dość niespokojnie. Chwilami rzuca się przez sen. Właśnie opuściliśmy przestrzeń powietrzną Stanów Zjednoczonych. Jestem bardzo zaniepokojona i trzęsie mi się ręka. Po drugiej stronie przejścia siedzą trzy młode Czeszki. Mówią bardzo szybko i używają słów, których znaczenia nie jestem tak do końca pewna: pojeb, pizda czy piździa?, chuj i kutasia głowa. W Stanach pracowały jako au-pair.

05.12., Praga Mecenas Benda jednak przyszedł po nas na lotnisko. Jest miły i nie przestał się uśmiechać nawet po tym, jak ojciec poprosił go o pieniądze. Benda dał mu kartę kredytową mówiąc, że „kiedyś się policzymy”. Potem ojciec wyznał mi, że przy tych słowach dostał gęsiej skórki. Benda pracuje dla nas od trzech lat i dotychczas wypłaciliśmy mu honoraria w wysokości dziewiętnastu tysięcy ośmiuset dwudziestu trzech dolarów. Pomimo iż były to całe nasze oszczędności, Benda uparcie nazywa je zaliczką. W drodze do hotelu widzieliśmy grupki jakichś przebierańców. Benda wyjaśnił nam, że to Mikołajowie, aniołowie i czorty, którzy grzecznym dzieciom przynoszą prezenty, a niegrzeczne zabierają (czorty) do piekła. Jest to czeska tradycja narodowa. Matka wpadła w zachwyt i kiedy tylko zobaczyła jakąś grupkę, krzyczała szorty. Chciała, żeby Benda zabrał nas do sklepu z kostiumami. Ojciec, który i bez tego był dość podrażniony, zapytał ją zgryźliwie, czy pierwsze kroki w Czechach zamierza stawiać w kopytach. Hotel, w którym mecenas Benda zarezerwował nam pokoje, był z punktu widzenia naszej 16

sytuacji finansowej przesadnie luksusowy, a to tylko spotęgowało przygnębienie ojca. Już w windzie oświadczył, że jak tak dalej pójdzie, to przepuścimy Kostkę, zanim ją zobaczymy. Niemniej bagażowemu, który przyniósł nasze walizki, dał dziesięć dolarów. Ten, ucieszony napiwkiem, odpłacił się informacją, że hotel należy do Libijczyków, na których nałożono embargo USA. W holu siedzi podobno facet z ambasady amerykańskiej, w rzeczywistości agent CIA, i zapisuje Amerykanów, którzy się zakwaterują. Muszę przyznać, że ta wiadomość mnie zaniepokoiła. Ojciec dał mu jeszcze pięć dolarów, a on dodał, że agent jest teraz na kolacji, ale że niedługo wróci. Kiedy przetłumaczyłam matce, która z jego słów wychwyciła tylko skrót CIA, nasze kolejne utrudnienie, dostała ataku histerii. Krzyczała, że w Stanach na pewno dostaniemy krzesło i chciała uciekać z ósmego piętra przez okno. Musieliśmy zamknąć ją z ojcem w łazience. Uratował nas Benda. Chciał sprawić matce przyjemność i przywiózł kompletny strój Mikołaja, anioła i czorta. Kiedy ojciec wyjaśnił mu, dlaczego matka tak dokazuje, ze strachu zaczął się jąkać. Na domiar złego właśnie przebudziła się Caryca. Chaotycznie biegała po pokoju, uderzając głową we wszystko, co stało jej na drodze. Kiedy próbowaliśmy ją złapać, całą naszą trójkę po kolei podrapała i pogryzła. Uspokoiła się dopiero, kiedy mecenas Benda rzucił na nią ornat Mikołaja. Potem musieliśmy przekonać matkę, by wpuściła nas do łazienki, żebyśmy mogli zmyć krew z rąk, a w przypadku ojca również z ucha. Matka, na szczęście ubrana, siedziała zrezygnowana na muszli i w ogóle nie dziwiło jej, że byliśmy dość mocno zakrwawieni. Najwyraźniej widziała się już na sali egzekucyjnej, jak przywiązują nas za zdradę ojczyzny do krzesła elektrycznego. Mecenas Benda, załamany tarapatami, w jakie nas wpakował, wymyślił na szczęście plan ucieczki. Mieliśmy przebrać się w stroje, które przywiózł matce w prezencie, i przejść koło recepcji. Następnie on nas wymelduje i weźmie nasze bagaże. Ja byłam aniołem, ojciec, który w rękawicach wyciągnął spod habitu wciąż prychającą Carycę i zamknął ją w przenośnej klatce, został Mikołajem, natomiast na apatyczną matkę naciągnęliśmy kożuch z ogonem, a na głowę wsadziliśmy jej rogatą maskę z półmetrowym czerwonym językiem. Na wypadek, gdyby ktoś nas zatrzymał, Benda dał nam wskazówki, jak mamy się zachowywać. Przy tej okazji znów boleśnie uświadomiłam sobie niedostatki matczynej czeszczyzny. Jej rola miała polegać na grzechotaniu łańcuchem, z czym w swoim odrętwieniu o dziwo sobie radziła, i gulgotaniu co jakiś czas. Jednak nawet po kilkuminutowym ćwiczeniu wciąż zamiast gul, gul, gul mówiła gol, gol, gol. Benda wyprowadził nas na korytarz. Po kilku krokach natknęliśmy się niestety na japońskie małżeństwo, które zaczęło ciągnąć nas do swojego pokoju i koszmarną angielszczyzną błagać, 17

żebyśmy pokazali się ich dzieciom. Chcąc nie chcąc musieliśmy spełnić ich prośbę, bo robili sporo hałasu i z pokoi zaczęli wyglądać ludzie w piżamach. Matka, która przez maskę prawie nic nie widziała i nie miała pojęcia, co się dzieje, grzechotała łańcuchem i krzyczała gol, gol. Okazało się, że dzieci to trzej agresywni gówniarze, którzy rzucili się na nas, kiedy tylko stanęliśmy w drzwiach i zaczęli z nas dosłownie zdzierać ubranie. Wszystko wskazywało na to, że ich ojciec po japońsku dodatkowo ich zachęca i nagrywa wszystko kamerą. Mnie urwali skrzydło, matce język i ogon, a ojcu złamali laskę Mikołaja. Najmniejszy Japończyk wyrwał Carycy garść sierści. Po dziesięciu minutach udało się nam ich z siebie strząsnąć i uciec na korytarz. Ich matka dała mi dolara. Moja matka rozpłakała się pod maską. W holu nie było nikogo. Na parkingu poczekaliśmy na Bendę, który zawiózł nas do swojego mieszkania. Dopiero tam się zdemaskowaliśmy.

06.12. O dziewiątej rano obudził mnie dzwonek i kopanie w drzwi. Ojca i mecenasa Bendy już nie było. Matka po tych wszystkich przejściach spała jak zabita. Zaspana poszłam otworzyć. Pod drzwiami stała zdyszana młoda kobieta. Zanim zdążyłam cokolwiek powiedzieć, jęknęła: – Więc to ty jesteś tą jego nową cizią? Odpowiedziałam, że nową cizią chyba nie jestem, aczkolwiek nie byłam całkiem pewna, co to słowo znaczy. Jednak to rozwścieczyło ją jeszcze bardziej, odepchnęła mnie, wpadła do sypialni i jak opętana zaczęła wyrzucać z szaf koszule i garnitury Bendy. Następnie wyciągnęła z torebki nożyczki i jęła ciąć rozrzuconą garderobę. Na szczęście w tym momencie obudziła się matka. Wygrzebała się z pościeli, a jej twarz z resztkami rozmazanego make-upu, którego wczoraj nie zmyła, i strasznie zjeżone włosy wzbudziły we mnie na chwilę wątpliwość, czy wciąż nie ma na głowie maski czorta. Histeryczka przerwała masakrę ubrań, trzasnęła nożyczkami o ziemię i z krzykiem: „to bawcie się dobrze, kurwy” wyleciała z mieszkania, przy czym zdążyła jeszcze kopnąć niczego nieświadomą Carycę, a w korytarzu zbić lustro. Przy sprzątaniu matka wyraziła nadzieję, że to nie był jakiś zwyczaj narodowy. Po południu poszłyśmy na spacer po Pradze. Widziałyśmy zegar astronomiczny, Most Karola i Praski Zamek. Byłam bardzo rozkojarzona. Boję się jutra – o kolejnych dniach nawet nie mówię. Matce wrócił optymizm. W katedrze św. Wita zagaiła rozmowę z małżeństwem z Bostonu. Oczywiście powiedziała im, że jest hrabiną i zaprosiła ich na Kostkę. Niestety nie była w stanie im 18

wyjaśnić, gdzie się ona znajduje. Biorąc pod uwagę jej szerokie gesty nad mapą samochodową Europy, mogła leżeć gdziekolwiek między Pragą i Bukaresztem. Z pełnych współczucia spojrzeń i niepewnych uśmiechów bostończyków było jasne, że uważają matkę za wariatkę. Przy pożegnaniu wyrazili pragnienie, by się z nią sfotografować. Wolę nie myśleć, jak będą komentować to zdjęcie przed znajomymi w Bostonie. Ojciec z mecenasem Bendą wrócili po północy w towarzystwie skrzypka i kobiety przypominającej Nancy Reagan, których wyciągnęli z jednej z gospód, gdzie zapijali definitywne przekazanie majątku do naszej własności. Impreza wciąż trwa, mimo iż jest już prawie druga, a do drzwi dzwonili już chyba wszyscy sąsiedzi z prośbą o spokój. Żal mi ich, ponieważ kamienica należy do Bendy. Ze względu na nasz wyjazd wcześnie rano, a przede wszystkim jedną starszą panią ze świeżo wszczepionym rozrusznikiem, która dzwoniła do drzwi już pięć razy, próbowałam zakończyć imprezę. Bez skutku. Kiedy ostatnio byłam tam prosić, śpiewali. Matka też!!! Nancy Reagan powiedziała potem, że zachowuję się jak portierka w akademiku. Myślę, że to była obelga. Spróbuję zasnąć i wierzyć, że starsza pani do rana nie umrze.

07.12.

Kostka! Zegar na pobliskim kościele właśnie wybił godzinę jedenastą. Słyszę, że gdzieś w pobliżu tarabani się Józef. Józef to nasz kasztelan. Nosi pęk kluczy wielki jak główka kalafiora, więc kiedy chodzi, stwarza wrażenie gwardii cesarskiej. Pradziad Józefa uratował w jakiejś bitwie życie mojemu praprawujkowi, a ten go z wdzięczności uczynił kasztelanem na Kostce, mimo że był tylko golibrodą (przodek Józefa oczywiście – mój przodek był hrabią). Od tego czasu ich ród wiernie służy naszemu rodowi. Powiedziałabym, że Józefa ta wierna służba dość wyczerpuje. Wygląda na zmęczonego i ciągle ma minę, jakby coś go bolało. Oprócz Józefa mamy jeszcze sprzątaczkę panią Cichą i ogrodnika, który nazywa się Piękno, ale na przekór swojemu nazwisku wygląda jak pan Spock z serialu Star Trek. Właściwie nie mamy pewności, czy to nie jest on. 19

Matka była rozczarowana. Spodziewała się, że „służby” będzie zdecydowanie więcej. Wygląda na to, że pod wpływem lektury biografii księżnej Diany oddaliła się od rzeczywistości dużo bardziej, niż podejrzewałam. Józef przestał się tarabanić i panuje cisza przerywana czasami trzaskaniem parkietów i mebli. Mimo że jestem strasznie zmęczona, nie mogę spać. Zarówno z powodu najtłustszego jedzenia, jakie kiedykolwiek jadłam, jak również dlatego, że w mojej sypialni umarło zbyt wielu ludzi, bym mogła zachować spokój. Jeden z nich chyba nawet powiesił się na żyrandolu. Czy trzeba było mi o tym mówić? Dość niepokoi mnie również wypchany kucyk stojący na tylnych nogach w rogu pokoju. Wabi się Jaruś i był ulubieńcem jednej z moich poprzedniczek, która nie mogła pogodzić się z jego śmiercią. Wypychacz najwyraźniej popuścił wodze fantazji, ponieważ proporcje Jarusia wykluczają, by za życia był zdolny do przyjęcia pozy, w której został uwieczniony. Nóżki ma cienkie, za to brzuch wygląda jak nadmuchany ponton. Pół godziny temu musiałam zarzucić mu na głowę szlafrok, ponieważ miałam nieodparte wrażenie, że mnie obserwuje. Podobnie jak Jaruś obserwują mnie (i niepokoją) moi przodkowie przedstawieni na dziecięcych portretach. Gdybym miała zakryć również ich, nie wystarczyłoby mi ubrań. Portretów jest łącznie czterdzieści siedem. Przy okazji ubrania – ułożyłam rzeczy do olbrzymiej szafy, a przed chwilką okazało się, że wyłażą z niej jakieś robaki. Kolejne robaki wyłażą spod naszego wydeptanego dywanu. Caryca stara się je wyłapywać, ale Jarusia obchodzi wielkim łukiem. Ojciec już nie śpi z matką. Nic dziwnego. Wczorajsza impreza u Bendy skończyła się dopiero o trzeciej w nocy bójką Nancy Reagan ze skrzypkiem. Niemniej nawet to nieudane zakończenie nie zepsuło matce wesołego nastroju i jeszcze w łóżku śpiewała sobie przez dziesięć minut jakieś szlagiery, które w jej wykonaniu brzmiały koszmarnie – Na Panchrasu, na małych pagórków rosnę peknie rządy dżew. Spałam niespokojnie. Zaspaliśmy. Obudziła nas pani, która przychodzi sprzątać u Bendy. Od razu zadałam jej pytanie, czy w nocy w kamienicy nikt nie umarł. Nie wiedziała, ale wyglądało na to, że zasiałam w niej ziarno niepewności. Całkiem sparaliżowany kacem i nerwami ojciec sam nie był w stanie się nawet ubrać. Musiałam mu pomagać. Matka spędziła godzinę w łazience, przez cały czas śpiewając. To jeszcze spotęgowało moją rozpacz. Spustoszoną garderobę Benda skomentował tylko westchnieniem, że „to musiała być Helenka”. 20

Wyjeżdżaliśmy z dwugodzinnym opóźnieniem. Przedtem pani sprzątaczka powiedziała mi jeszcze, że w kamienicy nikt nie umarł. Trochę mi ulżyło. Na Kostkę przyjechaliśmy o godzinie czternastej dwadzieścia siedem. Byłam cała rozdygotana. Kiedy wysiadałam z auta na pierwszym dziedzińcu, poślizgnęłam się, a przy upadku poobijałam sobie kość ogonową, która boli mnie jeszcze teraz. Benda chciał mnie podnieść, ale też upadł. Przez chwilę się tarzaliśmy, obserwowani przez personel zamkowy, który czekał na nas na dziedzińcu. Na szczęście byli już na tyle przemarznięci, że nikt się nie śmiał. Kiedy po kilku karkołomnych próbach udało się nam wreszcie stanąć na nogach, ojciec oświadczył, że jestem niemożliwa. Józef przekazał ojcu pęk olbrzymich kluczy i powiedział, że wita nas w domu. Mimo iż wyglądał przy tym na dość zmartwionego, wzruszyło nas to. Matka zaczęła rzucać się na wszystkich i ich obejmować. Myślę, że dość ich to przeraziło. Ojciec próbował powiedzieć coś doniosłego, ale z emocji nie był w stanie ułożyć żadnego sensownego zdania. Potem wypakowaliśmy nasze bagaże, odnieśliśmy urny do kaplicy zamkowej i Benda odjechał. Obiecał, że wkrótce nas odwiedzi. Atmosfera rozluźniła się trochę dopiero w naszym mieszkaniu po kilku toastach wzniesionych jakimś trunkiem, który produkuje pani Cicha. Z grzeczności umoczyłam usta. Pomimo łez w oczach i wrażenia, że płonie mi przełyk, zauważyłam, że pozostałym to smakuje. Ojciec wypił cztery kieliszki w przeciągu dwudziestu minut. Później powiedziałam mu, że jego skłonność do alkoholu w ostatnich dniach jest niepokojąca. Zbył mnie mówiąc, żebym przestała mu pieprzyć morały. À propos naszego nowego mieszkania – apartament hrabiowski znajduje się na drugim piętrze, a każde z pięciu pomieszczeń jest wielkości sali gimnastycznej. Podobno wystrój nie zmienił się od 1948 roku. I to chyba prawda. Kiedy ojciec usiadł w fotelu, odpadła mu noga (temu fotelowi oczywiście). Oprócz wisielca i wypchanego kucyka w moim pokoju nasze mieszkanie jest nietypowe też w kilku innych aspektach. Po pierwsze nie ma w nim kuchni. Matka swoją komiczną czeszczyzną stwierdziła, że nie słodzi (zamiast nie szkodzi), w co oczywiście wierzę, ale dla mnie temat naszego odżywiania jest dosyć istotny. Ojciec objechał mnie przed wszystkimi, jak mogę w takiej chwili myśleć o żarciu. On, który nie przejdzie koło lodówki, nie zaglądając do środka. Józef uspokoił mnie, że jedzenie będzie nam przygotowywać pani Cicha w kuchni zamkowej na parterze – co matkę oczywiście zachwyciło. Następnie Józef wymówił jakiś zbitek dźwięków 21

przypominających angielskie zdanie: „Dont worry, she is very good cook”. Matka od razu zaczęła mówić do niego po angielsku, uradowana, że ktoś będzie ją rozumieć. Bardzo szybko okazało się jednak, że angielszczyzna Józefa ogranicza się jedynie do kilku słówek, a to zdanie przygotował sobie najprawdopodobniej z dużym wyprzedzeniem i przy pomocy słownika. Pani Cicha też nie mówi po angielsku. W jakim języku mówi pan Spock, nie wiem, bo przez cały ten czas nie odezwał się ani razu. Lecz to, co zadziwiło nas wszystkich, to położenie łazienki. Jeden z moich przodków poślubił jakąś węgierską księżną, która w dzieciństwie wypadła z łodzi podczas rejsu widokowego po Dunaju i wyłowili ją dopiero po dwóch dniach, więc oczywiście bała się wody. Dlatego kochający przodek kazał przenieść łazienkę do najdalszego miejsca na Kostce, by uchronić swoją żonę (i oczywiście siebie) przed atakami histerii, które podobno zaczynały się, kiedy usłyszała choćby spłukanie wody w toalecie. Problemów byłoby z pewnością więcej, ale kilka miesięcy po ślubie Węgierka uciekła z teatrem wędrownym. Jednak nawet Józef nie wie, dlaczego przez kolejnych sto lat nie udało się przywrócić łazienki przynajmniej w pobliże hrabiowskiego apartamentu. Trudno przewidzieć, co z tego wyniknie – ja w każdym razie wiem, że trzy godziny przed spaniem nie będę przyjmować żadnych płynów. Wizja nocnej przechadzki zimnymi korytarzami i z pełnym pęcherzem pociąga mnie równie mocno, jak skorzystanie z nocnika, który mam pod łóżkiem i który podobno służył całym pokoleniom (jego wygląd to potwierdza) – ostatnio ponoć mojemu dziadkowi w 1947 roku, kiedy miał dziewiętnaście lat. Tej tradycji zdecydowanie nie zamierzam kontynuować! Nie mówiąc już o pani Cichej, która oświadczyła, że „szczyn nam wynosić nie będzie”. Ze zdobyczy cywilizacji jest w naszym nowym mieszkaniu tylko prąd, ale za niego też bym nie ręczyła. Żarówki migają i wydają czasem jakieś ochrypłe dźwięki. Mimo iż ledwo staliśmy na nogach, matka zarządziła zwiedzanie zamku. Z wykładu Józefa jasno wynikało, że wygłosił go już w swoim życiu przynajmniej milion razy. Jego głos z doskonałym brakiem intonacji nie pozwolił nam poczuć choćby iskierki pychy nad dziełem przodków. Ojciec nazwał go później Obłomowem. Obłomow to podobno jakiś apatyczny Rosjanin, który przez całe dnie leżał w szlafroku na kanapie i oglądał sufit. Chyba będę musiała przeczytać tę książkę. Jednak co by o Józefie nie mówić – jest dla nas obecnie jedynym łącznikiem z tradycją rodową, więc jest niezastąpiony. A o Kostce i naszym rodzie wie chyba wszystko. W trakcie 22

zwiedzania starałam się zapamiętać jak najwięcej, ale najpóźniej w piątym pomieszczeniu zaczęły mi się mieszać daty i nazwiska, a po godzinie zaczęło mi się mieszać wszystko. Z tego zalewu informacji wyłania się mi w tej chwili jedynie Wacław Antoni, który przy oblężeniu Wiednia przez Turków wsławił się wypadem do obozu tureckiego, podczas którego pojmał harem wraz z eunuchami, a następnie podzielił się łupem z cesarzem. Cesarz przyznał mu Order Złotego Runa, z którym pozuje na megalomańskim portrecie w dużej sali, co zmusiło matkę do pytania, dlaczego na szyi wisi mu zdechły baran. Ojciec prychnął na matkę z wyższością i zdecydowanie zabronił zadawania dalszych pytań. Matka się obraziła, ale niestety tylko na pięć minut. Drugą postacią, która utkwiła mi w pamięci, jest hrabianka Dora. Jej namiętność do polowań i do mężczyzn została wyrażona w salonie myśliwskim, gdzie znajdują się jej zdobycze i trofea, wypchane oraz ubrane w męskie stroje i opatrzone tabliczkami z imionami jej kochanków. Jeśli dziś w nocy nie przyśni mi się wisielec, to z pewnością będzie mnie prześladować wystrojona zebra o imieniu Albert hrabia Hohenlohe albo głowa bawoła wodnego w kapeluszu, okularach i z tabliczką książę Schwarzenberg. A Carycę, która towarzyszyła nam w zwiedzaniu, zapewne będzie straszyć grupa kotów wciśniętych w mundury wojskowe. Przez dobrych dziesięć minut siedziała przed witryną, od której nie mogliśmy jej oderwać, a jej oczy wyrażały nieskończone zdumienie. W pamięci utkwiły mi również moje imienniczki. Marię I pogrzebano (chyba nieumyślnie) za życia, a Marię II rozerwał wybuch przy jakichś eksperymentach. Ani jedna nie dożyła dwudziestych urodzin i obie podobno teraz na Kostce straszą. Przed ich portretami Józef przejawił jakiś cień emocji, kiedy wyraził zdziwienie moim imieniem. Od śmierci drugiej Marii w naszym rodzie panuje tradycja, że to imię przynosi pecha, więc już dwieście lat się go nie używa. Nawet arystokratki, które wżeniły się do naszego rodu i miały na imię Maria, na wszelki wypadek prosiły, żeby zwracać się do nich którymś innym z długiego ciągu imion, które wówczas otrzymywał podczas chrztu każdy szlachcic. Przesądna nie jestem, ale ta informacja mnie zaskoczyła. Ojciec chyba też się przestraszył, bo zaczął mnie przepraszać, że nie wiedział i zaproponował, że będzie się do mnie zwracać Eleonora. Oczywiście odrzuciłam tę propozycję. Eleonora dostałam na drugie imię na życzenie dziadka. Babcia ma na imię Eleonora. Wszystko doskonale podsumowała matka, która nie mając najmniejszego pojęcia, o czym rozmawiamy, stwierdziła, że jestem do tych dziewczynek bardzo podobna. Kiedy wyjaśniałam jej, dlaczego raczej trudno mi uznać to za komplement, zupełnie nieoczekiwanie wpadła w zachwyt, bo miała nadzieję, że będziemy mieć na zamku duchy. Zupełnie pominęła 23

możliwość, że w przeciągu dwóch lat mogę nim zostać również ja. Wprawdzie Józef twierdzi, że żadnego ducha jeszcze na Kostce nie widział, ale biorąc pod uwagę jego obojętność myślę, nie zauważyłby go nawet, gdyby duch kopnął go w tyłek. Kolacja na naszą cześć została podana w jadalni zamkowej przy świecach i rozpalonym kominku, który jednak nie był w stanie w jakikolwiek sposób wpłynąć na temperaturę pomieszczenia. Podziękowania ojca za gorące przyjęcie, mając na względzie, że z ust szła nam para, a ręce prawie przymarzły mi do sztućców, sprawiało wrażenie nie do końca na miejscu. Podano olbrzymią gęś. W życiu nie jadłam nic tłustszego. Pani Cicha nieustannie zachęcała nas do dokładek. Ojciec dołożył sobie trzy razy, ale gęsi jakby w ogóle nie ubywało. Zegar na niedalekim kościele wybija dwunastą. Poczekam chwilę, czy nie pojawi się wisielec albo któraś z Marii, i zgaszę światło.

08.12. Wisielec się nie pojawił, Maria ani zwierzęta w kostiumach również nie, ale – co dość niezrozumiałe – śniła mi się Cher. Obudziło mnie zimno. Kiedy chciałam nałożyć szlafrok, który był w nocy na kucyku, okazało się, że śmierdzi. Do łazienki poszłam w kurtce. Zanim wróciłam, Caryca zaprzyjaźniła się z Jarusiem i ostrzyła sobie o niego pazurki. Mimo iż na dworze było jeszcze ciemno, wzięłam ją na ręce i wyniosłam na dziedziniec, żeby załatwiła się tam, a nie w moim pokoju. Ledwo co zdążyłyśmy. Wszędzie panowała niezwykła cisza. Obeszłam Kostkę, która w rzeczywistości jest dużo mniejsza niż na zdjęciach. Stałam przy fontannie, patrzyłam na zaśnieżony park i rozmyślałam o tym, co będę tu robić przez całe życie. Nic nie przychodziło mi do głowy. Już chciałam wracać na górę, kiedy spotkałam panią Cichą, ciągnącą ogromne naczynie pełne resztek jedzenia. Pani Cicha hoduje zwierzęta na dziedzińcu gospodarczym. Ledwie otworzyłyśmy bramę, wybiegło do nas olbrzymie stado gęsi i kur. Po raz pierwszy w życiu widziałam również żywą świnię – a nawet dwie. Widok jedzących zwierząt działał uspokajająco – prawdopodobnie między innymi dzięki świadomości, że w naszej sytuacji finansowej nie będziemy musieli wydawać pieniędzy na jedzenie. Kuchnia zamkowa mnie oczarowała, ponieważ jest dotychczas jedynym miejscem, w którym nie trzęsę się z zimna. Jeszcze zanim usiadłam przy rozgrzanym piecu, musiałam zapoznać się z zawartością dwóch zamrażarek, 24

w których według mnie znajduje się taka sama liczba zwierząt jak na dziedzińcu gospodarczym. Rozpoznałam też wczorajszą niedojedzoną gęś. Na śniadanie miałam tylko herbatę i chleb z masłem, ponieważ płatków kukurydzianych nie tylko nie ma w kuchni, ale pani Cicha nigdy o nich nawet nie słyszała. Pani Cicha pożyczyła mi ręcznie pisaną książkę kucharską, według której gotuje się na Kostce od XIX wieku. Najczęściej pojawiają się w niej słowa smalec (wieprzowy, z gęsi, z kaczki), masło, jaja, śmietana i różne wariacje słowa smażyć. Podczas czytania przepisów nie mogłam pozbyć się natrętnej myśli, że zatyka mi się aorta. To uczucie nieświadomie umocniła pani Cicha, kiedy oświadczyła, że do dziś gotuje według tej książki i postawiła na stół miskę pełną świeżo usmażonych pączków. Po chwili pojawili się rodzice, a zaraz po nich Józef z panem Spockiem. Matka kilka razy powtórzyła, że nie pamięta, kiedy tak dobrze się jej spało. Przy czym wieczorem twierdziła, że na pewno nie zaśnie, ponieważ w swojej sypialni, wypełnionej obrazami i rzeźbami świętych, czuje się jak w watykańskim sklepiku z dewocjonaliami. Ojcu nie spało się dobrze. Bolał go woreczek żółciowy, a kiedy usnął, śniło mu się, że goni go olbrzymia gęś. Na przekór temu zjadł pięć pączków. Po oświadczeniu pana Spocka (mówi po czesku, więc nie będzie to raczej prawdziwy pan Spock), że kończy mu się węgiel do ogrzewania szklarni zamkowej, idylliczne śniadanie zmieniło się w stypę. Ojciec musiał przyznać, że nie mamy ani grosza. Po tej smutnej wiadomości nastała całkowita cisza, a ja miałam wrażenie, że nawet zegar przestał tykać. Józef spojrzał na ojca z takim przerażeniem, jakby właśnie się dowiedział, że ma raka. Okazało się, że Józef żyje w przeświadczeniu, że za wyjątkiem bezdomnych z metra i harlemskich Murzynów wszyscy Amerykanie są nadziani. Pani Cicha powiedziała mi później, że nadejście bogatych Amerykanów Józef łączył z natychmiastowym zamknięciem Kostki dla turystów, których nie znosi. Wtedy przypomniałam sobie przepowiednię Bendy, że z Józefem ciężko będzie sobie poradzić, ponieważ mentalnie ugrzązł w XIX wieku. Oprócz turystów nie znosi podobno sprzętów, które robią hałas. Chyba jest w tym trochę prawdy, bo kiedy ojciec chciał po śniadaniu zadzwonić do Bendy i poprosić o kolejną pożyczkę, dobrą chwilę zajęło nam odnalezienie w biurze Józefa telefonu przywalonego stertą papierów wielką jak igloo. Takich stert jest w biurze kilka. Telefon i tak nie działał, ponieważ Józef mimo kilkukrotnych wezwań nie zapłacił rachunku. Tłumaczył się tym, że zapomniał. Ojciec musiał iść zadzwonić do budki na wsi, wokół której szybko zbiegli się 25

miejscowi, żeby zobaczyć hrabiego, więc o pieniądze musiał skomleć szeptem. Najwyraźniej Benda ma słabość do naszej rodziny, ponieważ natychmiast założył nam rachunek, na który wpłacił trzysta tysięcy koron czeskich i obiecał, że załatwi nam kredyt w banku. A jak go będziemy spłacać? Pani Cicha proponuje sprzedaż paru „szyfonier”, ale ojciec nie chciał o tym nawet słyszeć. Podobno musiał obiecać dziadkowi (oczywiście zanim umarł), że jeśli odzyska Kostkę, nie sprzeda z niej nawet psiej budy. Po południu czytałam dziennik hrabianki Klary. W ogóle wygląda na to, że wszyscy Kostkowie pisali dzienniki. W bibliotece są ich dziesiątki. Dziennik pisał nawet Agenor Kostka, który po tym, jak w jakiejś bitwie wybuchł pod nim koń, nie potrafił ułożyć logicznego zdania, więc jego zapiski przypominają powieść eksperymentalną. Jednak dziennik hrabianki Klary dosyć mnie rozczarował. O życiu na zamku nie ma w nim praktycznie ani słowa. Hrabianka skupia się na opisywaniu prawdziwych czy urojonych chorób, które ją nękały, nękają lub nękać by mogły. Fascynację własnym ciałem najlepiej będzie ilustrować chyba zapis z piętnastego kwietnia 1939 roku, kiedy Klara na ośmiu stronach rozpisuje się o zdecydowanie nieapetycznym ropniu na paluchu prawej nogi, a dopiero na końcu drobnym pismem skrobnęła – Kostkę zajęli esesmani.

09.12. Matka pokłóciła się z Józefem, o ile oczywiście można mówić o kłótni w przypadku dwojga ludzi, którzy wzajemnie się nie rozumieją. Matka doszła do wniosku, że w swojej „watykańskiej” sypialni nie czuje się bezpiecznie. Dziś w nocy przywalił ją bowiem wielki obraz Chrystus w Ogrodzie Getsemańskim, który wisi nad łóżkiem. Była bardzo zdenerwowana i przyszła spać do mnie. Zanim zasnęła, zwierzyła mi się, że drewniana rzeźba świętego Franciszka z Asyżu wystawiła na nią język. Oczywiście Józef sądzi, że to nie jest wystarczający powód do zmiany wnętrza, a panu Spockowi powierzył zadanie przywieszenia obrazu na większy hak. Podczas lawiny zastrzeżeń matki błądził wzorkiem po pokoju i w nieregularnych odstępach powtarzał „no move”, czym chciał powiedzieć, że nie będzie się niczego zmieniać. Stanęłam po stronie matki, bo Jaruś śmierdzi coraz bardziej, nie mówiąc o tym, że w efekcie permanentnego ostrzenia pazurów przez Carycę w kilku miejscach zaczęły sypać się z niego trociny. Caryca zdążyła też wydłubać mu prawe oko – na szczęście szklane. Powiedziałam również, że chcę nową szafę, ponieważ w tej mojej niewątpliwie zimują owady z całych naszych włości. Dziś rano znalazłam w bieliźnie 26

olbrzymiego konika polnego, identycznego jak w kolekcji entomologicznej w gabinecie osobliwości. Wygląda na to, że twórca kolekcji nie musiał biegać z siatką po łąkach, ale wystarczyło, że otworzył szafę. Józef odparł, że pan Spock szafę i Jarusia „czymś popsika”, a Carycy przyniesie do zabawy borsuka z depozytorium. Nasz spór miał rozstrzygnąć ojciec, który po śniadaniu poszedł przejść się po parku, bo zjadł kilka gorących bułek z makiem i zrobiło mu się ciężko. Wahanie ojca, po której stronie się opowiedzieć, mnie zirytowało. Nie rozumiem, jak w swoim czasie mogli brać go pod uwagę na stanowisko kierownika katedry, skoro boi się przesunąć szafę we własnym mieszkaniu. Ojciec bronił się tym, że nie należy dokonywać jakichkolwiek zmian, dopóki nie przesiąkniemy tutejszym genius loci. Odparłam, że genius loci najwyraźniej jeszcze nie przesiąkłam, ale odorem Jarusia owszem. Podczas gdy ojciec obwąchiwał Jarusia i twierdził, że nie jest tak strasznie, pojawił się pan Spock z wielkim hakiem, sprejem przeciw owadom i zakurzonym borsukiem, który nie miał prawej przedniej nogi. Dylemat ojca rozwiązała Caryca. Borsuka tylko obwąchała, aby następnie rzucić się na Jarusia z takim zapałem, że wypadło mu lewe oko i przytoczyło się Józefowi do stóp. Resztę dnia spędziliśmy na przemeblowaniach. Podejrzewam, że niechęć Józefa do jakichkolwiek zmian nie jest wyrazem szacunku dla tradycji, jak myśli ojciec, ale lenistwa. Przy przemeblowaniu wybierał te najlżejsze rzeczy, a kiedy wynosiliśmy ołtarz z pokoju matki, poszedł do toalety i wrócił dopiero za pół godziny. Na obiad i kolację były klopsy.

10.12. Byliśmy w kościele. Wybudowali go w Kostce moi przodkowie w XVIII wieku i chodzili tam co niedzielę. Wszyscy Kostkowie byli katolikami. My też jesteśmy katolikami, ale umiarkowanymi. W Nowym Jorku chodziliśmy do kościoła raz w roku – na mszę, którą ojciec zamawiał za swoich krewnych, ponieważ im to obiecał. Józef podobno też jest katolikiem, ale kiedy młodzież katolicka dostała pozwolenie na granie podczas mszy na gitarach, przestał chodzić do kościoła. Z nami poszedł, choć w żaden sposób nie ukrywał, że robi to tylko ze względu na nas. Przez całą drogę opowiadał o jakimś drugim soborze watykańskim, który wprowadził dużo nowości, z którymi on zdecydowanie się nie zgadza. 27

Była to najspójniejsza wypowiedź, jaką na razie od niego słyszałam, ale niestety nie miałam pojęcia, o czym mówi. Ojciec nie zwracał na to uwagi. Bał się, że będą chcieć od niego jako od patrona kościoła jakieś pieniądze. Przed kościołem czekał na nas ksiądz proboszcz, który zaprowadził nas na balkon zwany oratorium pańskim, gdzie kiedyś uczestniczyli w mszy moi przodkowie. Kościół był wypełniony i wszyscy patrzyli na nas. Niektórzy pokazywali palcem. Msza przebiegała spokojnie, chociaż wszystkie głowy w kościele były zwrócone w naszą stronę. Józef podpowiadał nam, co mamy robić, więc myślę, że pozostawiliśmy po sobie dobre wrażenie. Do pewnej komplikacji doszło dopiero w chwili, kiedy przed ołtarz nadciągnęła grupa młodych ludzi z gitarami i bębenkami i na melodię Mrs. Robinson Simona i Garfunkela zaśpiewali i zagrali Hej, Panie Jezu, tyś dla nas umarł na krzyżu, ja to wiem, hej, hej, hej. Józef w czasie występu stękał z bólu. Jego cierpienia były tym większe, że matka przytupywała sobie nogą i kiwała głową do rytmu. Pod koniec Józef nie wytrzymał i uciekł, więc nie usłyszał hitu Go West homoseksualnego duetu Pet Shop Boys, którego chwytliwego refrenu z tekstem Złóż hołd Bogu, kocha cię nie mogę pozbyć się z głowy. Kiedy wyszliśmy z kościoła, otoczyła nas grupka ludzi, głównie starszych, i potrząsali nam dłońmi. Większość z nich pamiętała dziadka, a niektórzy pradziadka. Bardzo mnie to wzruszyło. Jedna starsza pani stwierdziła, że jestem wykapana babcia Sofie. Józef powiedział mi później, że babcia Sofie pochodziła z rosyjskiej książęcej rodziny Szczerbackich, a na ich majątkach jeszcze w XX wieku praktykowano biczowanie. Ksiądz proboszcz był u nas na obiedzie i bardzo mu smakowało. Była gęś. Proboszcz dokładał sobie trzy razy. Pani Cicha powiedziała nam potem, że jego kucharka w zeszłym roku przeszła martwicę mózgu, po której straciła węch i smak, ale nie chce się do tego przyznać. Często zdarza się jej pomylić sól i cukier albo coś przypalić. Proboszcz nie chce jej ranić, więc udaje, że wszystko jest w porządku. Podobno w tym roku schudł siedemnaście kilo. Proboszcz pochwalił również nas, za to, że podtrzymujemy wiarę naszych ojców i że dobrzy z nas katolicy. Oczywiście nie tłumaczyliśmy, jak jest naprawdę, a ojciec bardzo szybko zmienił temat. Wszyscy mamy poczucie winy, więc od dziś przed snem każdy będzie czytać Biblię. Po obiedzie znieśliśmy urny z prochami do rodzinnego grobowca, a proboszcz się za nie pomodlił. Teoretycznie powinniśmy je jeszcze zamknąć w drewnianej trumnie. Na szczęście 28

wszyscy zgodziliśmy się, że nasi przodkowie zaznają spokoju również bez trumien, ponieważ są dość drogie. Kiedy na trasie zwiedzania między trumnami pojawiła się moja imienniczka, Józef ostrzegł mnie, żebym jej nie dotykała, ponieważ to przynosi pecha. Nie dotknęłam trumny, choć pierwotnie miałam taki zamiar. Na widok dziesiątek trumien matka wyraziła pewne rozczarowanie, że wciąż nie widzieliśmy żadnego ducha. Myślę, że użyła nawet słowa niesprawiedliwość. Przypomniałam jej o świętym Franciszku z wywalonym językiem, ale to najwyraźniej jej nie wystarczy. Obawiam się, że w liście, który jutro wyśle do babci i cioci Jess, już napisała, że zjawy spotykamy tu na każdym kroku. Pod grobowcem znajdują się katakumby, w których jeden z moich przodków zamurował żywcem kilku rycerzy zakonu krzyżackiego wraz z ich mistrzem. Według legendy starają się oni szkodzić naszemu rodowi. Proboszcz oświadczył, że jako katolicy nie musimy się niczego bać, ale zaraz potem zgubił się i znaleźliśmy go dopiero za dziesięć minut. Ojciec sądzi, że w katakumbach powinniśmy rozmieścić strzałki. Józef odrzucił ten pomysł mówiąc, że oznakowany labirynt straciłby swój urok. Moją uwagę, że moglibyśmy otworzyć katakumby i grobowiec dla zwiedzających, Józef skomentował, że już i tak rozpanoszyli się po całym zamku. Wydaje się, że jeszcze wciąż nie wybaczył nam, że nie jesteśmy bogaci i nie możemy zamknąć Kostki dla turystów. Na kolację matka przyszła z aparatem fotograficznym i chciała, żebyśmy poszli z nią do katakumb. Nikt nie chciał iść, a sama się nie odważyła.

11.12. Dziś odwiedziła nas baronowa Orsi. Zjawiła się w kuchni, kiedy pani Cicha akurat uczyła mnie skubać gęś. Weszła bez pukania i zaczęła mówić bardzo szybko, chyba po włosku. Kiedy zobaczyła, że jej nie rozumiemy, spróbowała po niemiecku, co rozpoznałam po słowie szajze. Po chwili udało mi się jej przerwać i odezwałam się po angielsku. Zrobiła bardzo znudzoną minę i z tym znudzeniem zaczęła mówić po angielsku. Baronowa Orsi to pierwsza żywa arystokratka, jaką w życiu spotkałam, więc byłam oczywiście bardzo zdenerwowana. Po drodze do naszego apartamentu wyrzucała mi, że nie znam niemieckiego, choć wszyscy moi przodkowie znali. To samo powiedziała również ojcu, kiedy tylko usadowiła się na wersalce w salonie. Po 29

wykładzie o upadku szlachty, która nie zna języka byłego dworu cesarskiego, okazało się, że przywiozła nam nasze psy. I bez tego byliśmy już dość wystraszeni, a ta wiadomość wystraszyła nas jeszcze bardziej. Ojciec nerwowo zajął na kanapie wygodniejszą pozycję. – Nasze psy? – zapytał ostrożnie. – My mamy jakieś psy? Nasze zdziwione miny zirytowały baronową. Jej toskańska hodowla dostarczała podobno psów arystokracji w monarchii habsburskiej już od XVII wieku, a nasi przodkowie należeli do jej stałych klientów. Matka od razu wtrąciła, że Elżbieta II też ma psy. Baronowa obdarzyła ją wyjątkowo złym spojrzeniem i zadała retoryczne pytanie, jak może porównywać „tę zgraję kwiczących zdechlaczków” z jej arystokratyczną hodowlą. Królowa angielska ma bowiem welsh corgi, a baronowa przywiozła nam prawdziwe psy. Potem wyciągnęła kilka albumów ze zdjęciami, które przeglądaliśmy prawie godzinę. Na każdej z setek fotografii znajdował się dog wielkości kucyka. Oprócz nudy czułam w czasie oglądania rosnący niepokój. Od chwili, kiedy w wieku trzech lat przywalił mnie w Central Parku mokry i śmierdzący nowofundland, psom w ogóle nie ufam. Po ojcu było widać, jak ciężki bój toczy z samym sobą. Z jednej strony monstra z trudnymi do wyobrażenia kosztami utrzymania i niewątpliwie nieprzewidywalnym zachowaniem, a z drugiej strony tradycja rodowa. Kilka razy wspomniałam mu, że podtrzymanie tradycji nie jest w tym przypadku konieczne. Kiedy baronowa otworzyła chyba piąty z kolei album ze swoimi czempionami, wysłał mnie dyskretnie do Józefa, żebym sprawdziła, czy nasi przodkowie naprawdę byli takimi zapalonymi miłośnikami dogów, jak nieustannie podkreślała baronowa. Mimo iż była jedenasta przed południem, Józef był w szlafroku. Nasza rozmowa wyglądała następująco: Ja: Przyjechała baronowa Orsi i przywiozła nam jakieś psy. Ojciec chce wiedzieć, czy nasi przodkowie mieli na Kostce psy. Józef: Psy? Jakie psy? Wy zamówiliście psy? Ja: Nie zamówiliśmy. Józef: To dlaczego je przywiozła? Ja: Podobno na Kostce bywały psy z jej hodowli. Bywały tu jakieś psy? Józef: Tu było tyle różnych psów… Ja: Z Toskanii? Józef: Skąd mogę wiedzieć, skąd były? Ja: Ona twierdzi, że tak. Józef: A jak się nazywa? Ja: Baronowa Orsi. Józef: Jaka rasa? Ja: Włoszka. Józef: Te psy. Ja: Dogi. 30

Józef: Bywały tu dogi, ale po wojnie zjedli je żołnierze. Ja: Z Toskanii? Józef: Z Rosji. Ja: Nie ci żołnierze. Te psy. Józef: Skąd ja mogę wiedzieć, skąd były. Ja: To mamy je wziąć? Józef: Nie. Podczas mojej nieobecności sytuacja uległa zasadniczej zmianie, ponieważ na jednej z fotografii matka zobaczyła księżną Dianę walczącą o miotłę ze stadem szczeniąt baronowej. To ją zauroczyło i bez przerwy wciskała to zdjęcie przed twarz mi i ojcu. Kiedy baronowa powiedziała, że Diana chciała kupić kilka szczeniąt, ale królowa jej zabroniła, klamka zapadła. Baronowa chciała sprzedać nam sześć psów, a matka, omamiona uśmiechem Diany nad gromadką szczeniąt wgryzionych w miotłę, zgodziła się. Na szczęście ojcu udało się obronić stwierdzenie, że i dwa dogi to więcej niż dużo. Przy podpisywaniu umowy trzęsła mu się ręka, chociaż baronowa twierdziła, że ponieważ jesteśmy arystokratami, daje nam niespotykaną zniżkę. Trudno powiedzieć, czy sformułowanie „niespotykana zniżka” wystarczy mecenasowi Bendzie za wyjaśnienie, dlaczego z naszego konta zniknęło osiemdziesiąt tysięcy. Punktem kulminacyjnym wizyty baronowej było przekazanie szczeniąt na dziedzińcu honorowym, w którym wzięli udział wszyscy. Józef przyszedł w szlafroku. Baronowa otworzyła auto i wypuściła sforę szczeniąt. Rozsadzała ją duma i jeszcze raz próbowała przekonać ojca, żeby wziął wszystkie. Ojciec nie ustąpił, więc baronowa przykazała swojemu kierowcy, by zapakował je z powrotem do auta. Oczywiście oprócz Orlanda i Leonarda. Potem dała nam ich rodowody i broszurkę, jak się nimi opiekować. Zanim zatrzasnęła za sobą drzwi, obiecała, że wkrótce przyjedzie zobaczyć, jak dbamy o jej chłopców. Według mnie to brzmiało jak pogróżka. Z pozostałymi szczeniętami pojechała na zamek Orlik do księcia Schwarzenberga. Orlando i Leonardo są bardzo bezpośredni, przyjaźni i słodziutcy, więc na pewno ich pokochamy. Z wyjątkiem Józefa, który oświadczył, że wszędzie będzie gówien jak nasrał. Kiedy podbiegł do niego Orlando i zaczął na niego skakać, nawet nie wyciągnął rąk z kieszeni i powiedział tylko: „A kysz, bestio”. Pani Cicha cieszy się z Orlanda i Leonarda. Niestety ma spore problemy z wymówieniem ich imion. Mimo iż w broszurce zakazane jest ich przekręcanie czy zdrabnianie, ponieważ mogłoby to spowodować jakieś bliżej nieokreślone zaburzenia psychiczne, pani Cicha zaczęła wołać na szczeniaki Olek i Leoś. Myślę, że nie robi im to żadnej różnicy. Zaburzeń psychicznych spodziewam się raczej u matki, która pożyczyła od pani 31

Cichej miotłę i zmuszała Olka i Leosia, żeby zaczęli ją gryźć, a ja miałam robić zdjęcia. Nawiasem mówiąc – tego zdjęcia księżnej Diany nie oddała i wieczorem postawiła je sobie na szafkę nocną.

12.12. Wiem, że to niemożliwe, ale mam wrażenie, że Olek i Leoś od wczoraj urośli. Podczas spaceru po parku zaczęła wypełniać się przepowiednia Józefa, że wszędzie będzie gówien jak nasrał. Matka znów wzięła ze sobą miotłę, ponieważ wczorajsze zdjęcia jej się nie podobały. Jednak Olek i Leoś nie wykazują żadnego zainteresowania miotłą, a kiedy matka podstawi ją przed nich, podkulają ogon i uciekają. Według broszurki szczenięta nie mogą być za długo na dworze, więc matka wróciła z nimi i z miotłą na zamek, gdzie kontynuowała tresurę. My z ojcem poszliśmy zwiedzić szklarnię zamkową. Pan Spock ma w szklarni zamkowej fortepian. Chciał studiować muzykę, ale rodzice wysłali go do szkoły ogrodniczej. Myślę, że ich nienawidzi, chociaż już nie żyją. W trakcie zwiedzania uświadomiłam sobie, że rośliny są mi obojętne. Ojcu też, ale w odróżnieniu do mnie nie zamierza tego zmieniać. Próbowałam zmusić pana Spocka, żeby nauczył mnie nazw drzew i krzewów w parku, ale wymówił się tym, że w zimie wszystko wygląda tak samo. Zamiast tego zagrał i zaśpiewał nam swoje własne kompozycje. Mają chwytliwe melodie i charakterystyczne teksty. Podarował nam kasetę ze swoimi piosenkami, którą przesłuchałam już pięć razy. Najbardziej podoba mi się utwór Rak: Więc nie zadzwoni już telefon nie przyjdzie mail, bo z tobą jest on zdrowy, piękny od głowy do stóp a ja tu leżę jak strup nie chcę ci nic wyrzucać tylko powiedzieć, że 32

wykryli mi raka płuca wyję więc do księżyca o tak: auuuuuuuuuuu Niestety nie wiem, co znaczy leżeć jak strup. W słowniku znalazłam, że strup to brunatnoczerwona krwista skorupka oddzielająca powierzchnię rany od środowiska zewnętrznego. Sformułowania leżeć jak strup tam nie ma i nawet ojciec nie wie, co to znaczy. Ojcu piosenki pana Spocka też chyba się podobają, bo w wannie śpiewał sobie Piasek w nerkach: W głowie mam wielki zamęt, na oczy mgła pada W krzyżu strasznie mnie kłuje i nie mogę spać zadzwońcie po lekarza, niech lepiej mnie zbada przyjechał jakiś młody i ciągle się śmiał bo podobno: maaaaam piasek w nerkach sąąąąąąą z tym same problemy Oprócz problemów urologicznych nasz pan Spock miał najwyraźniej też złamaną nogę, co przejawia się w tekście: Na dworze pada śnieg, już przykrył całą drogę chłopiec nie może wyjść, bo ma złamaną nogę chciałby ci powiedzieć, jak bardzo za tobą tęskni więc zapamiętaj uczucie zaklęte w tej pieśni Rak płuc w piosence ze strupem to chyba poetycka hiperbola, chociaż nasz ogrodnik wygląda równie źle jak prawdziwy pan Spock. Pana Spocka najwyraźniej oprócz chorób i urazów dręczą też kobiety. Albo zerwą z nim dla innego: Spotkałem cię wczoraj z twoim nowym chłopakiem wkurzyło mnie, że jest szczupły, a ja nie mieszczę się w szafie… 33

(nie wiem jak kiedyś, ale dziś pan Spock jest dość zabiedzony) albo: Pomyślałem znów o tobie, bo smutek mi doskwiera dzwoniłem do ciebie do pracy, a tam nikt nie odbiera Przykro mi z powodu twej zmiany szalonej włóczysz się z facetami, na mnie masz wywalone (tego zwrotu też nie rozumiem) albo są zamężne: Twój mąż już śpi i strasznie chrapie więc czemu nie chcesz iść? Moja siostra nie będzie się gapić Zamknie za sobą drzwi

albo kobietę wybierze mu znienawidzona matka, co wywoła u pana Spocka zawał: Wpadła go odwiedzić niczym myśl zatruta ściągnęła płaszcz w przedpokoju, lecz dalej weszła w butach mama mówi, że to wymarzona synowa wprawdzie miała żółtaczkę, lecz poza tym jest zdrowa Ślub był w poniedziałek, była bardzo młoda teraz ciągle się kłócą, zepsuło się – szkoda Po prostu im nie wyszło, ona czasem beczy a on swe słabe serce w sanatorium leczy Całkiem możliwe, że pan Spock miał coś z sercem, bo posiada własne urządzenie do mierzenia ciśnienia, a wyniki codziennie zapisuje w kalendarzu ściennym w kotłowni. 34

Dziś miał sto trzydzieści na dziewięćdziesiąt.

13.12. Rano przyjechali odłączyć nam prąd, bo nie zapłaciliśmy rachunków. Józef starał się nas przekonać, że prąd nie jest nam w sumie do niczego potrzebny, w dodatku nie jest wart takich pieniędzy. Możemy palić w piecach kaflowych, świecić lampami naftowymi, a wodę grzać w kotłach, jak czyniono na Kostce do 1927 roku. Swoją mowę zakończył odważnym stwierdzeniem, że prąd oddziałuje na psychikę i wywołuje u ludzi podenerwowanie. Jednak mnie dużo bardziej zdenerwowała wizja suszenia włosów nad ogniem. Po mojej stronie stanął również dotychczas wobec Józefa bezgranicznie lojalny i uległy pan Spock, który odważył się zauważyć, że obsługa pieców liczyła trzy osoby, które przez całą zimę nie zajmowały się niczym innym prócz biegania po zamku i dokładania. Wystarczy, że on jako wysokociśnieniowiec musi palić w szklarni. Majaczenia Józefa na wszelki wypadek przekładałam matce tylko wybiórczo, bo obawiałam się, że byłaby w stanie zgodzić się z jego argumentami. Przed powrotem Kostki do XIX wieku uchroniła nas pani Cicha, która zagroziła natychmiastowym wypowiedzeniem, jeśli nie będzie działać odkurzacz, zamrażalki i sztuczna wylęgarka kurczaków. Ojciec ubłagał człowieka z firmy energetycznej, żeby nie odcinał nam prądu, a następnie włożył blezer i pojechał z nim do biura. Po południu odkurzałam z panią Cichą apartament Himmlera. Te cztery pomieszczenia, w których kilka razy przenocował Heinrich Himmler, są o wiele bardziej przytulne niż nasze mieszkanie, a przede wszystkim – mają łazienkę! Poprosiłam matkę, żeby to chociaż przemyślała, ale odparła, że nie będzie mieszkać w pokoju po krwiożerczym naziście, przez którego zginął jej dziadek Joe. Moją uwagę, że jej dziadka zastrzelili Japończycy na Filipinach zignorowała machnięciem ręki. Ku mojemu zaskoczeniu Józef nie miałby nic przeciwko naszej przeprowadzce, wspomniał jedynie, że apartament leży na trasie zwiedzania, więc musielibyśmy pogodzić się z tym, że przez mieszkanie będą nam przechodzić muflony. Na moje pełne zdumienia pytanie, dlaczego do Himmlera chodzą muflony, skąd się biorą i jak się tam dostają, odpowiedział, że muflon to 35

slangowe określenie turysty. To mnie uspokoiło, bo już myślałam, że chodzi o jakąś kolejną dziką tradycję rodową, a my będziemy musieli trzymać w zamku stado bydła. Potem podstępnie dodał, że gdybyśmy zamknęli Kostkę dla muflonów, moglibyśmy mieszkać, gdzie się nam spodoba. Powiedziałam, że to przemyślę, ale ze względu na naszą sytuację finansową jest jasne, że będziemy potrzebować muflonów i ich pieniędzy. Ojciec wrócił zasmucony. Prąd wprawdzie uratował, ale pożyczka od Bendy znów wyraźnie się skurczyła. Przez cały wieczór bawił się z Olkiem i Leosiem, przy czym powtarzał, jak im zazdrości, że nie mają zamku ani długów. Ja czytałam na przemian Biblię i dziennik Wacława Antoniego – tego, który pojmał harem i przywiózł go sobie na Kostkę, w czym w ogóle nie przeszkodziło mu, że jest żonaty. Opisy jego praktyk seksualnych uzupełnione zostały szkicami, więc wygląda to jak komiks pornograficzny. Wacław Antoni bez wątpienia zasłużył na to, by zapisać się w dziejach rodu pod przydomkiem Wielki Świntuch. Po zapoznaniu się z najdziwaczniejszymi i najnieprawdopodobniejszymi pozycjami musiałam zaangażować całą swą silną wolę, by skupić się na czynach apostołów.

14.12. W nocy śnił mi się taniec brzucha. Przy śniadaniu ojciec wciąż był zasmucony. Przyglądał się Olkowi i Leosiowi, jak chłepczą rosół z dziesięciolitrowego garnka i strapionym głosem zachęcał ich, żeby najedli się na zapas, bo bieda i głód już pukają do drzwi. Nie wiem jak bieda, ale głód na pewno nie puka. Myślę, że mięsa wystarczyłoby nam na rok. Dziś w nocy w sztucznej wylęgarce wykluła się kolejna grupa gąsiąt. Zresztą odnośnie jedzenia – jestem zaskoczona, jak szybko przyzwyczaiłam się do kuchni pani Cichej. Jeszcze miesiąc temu nie wierzyłabym, że można zjeść rzeczy, które wyglądają tak obrzydliwie jak salceson, podroby czy leczo. O dziwo uporałam się nawet z kotłówką ze świniobicia, choć wciąż twierdzę, że jedzenie nie powinno być czarne. Umiem też już oskubać, wypatroszyć i poporcjować drób, a dziś po raz pierwszy smażyłam kotlety schabowe. Popołudnie spędziłyśmy z panią Cichą na czworaka w sali głównej polerując parkiet. 36

Froterka nie działa od kilku lat, a Józef nie zgadza się, by oddać ją do naprawy, ponieważ robi dużo hałasu. Po wczorajszej lekturze dziennika Wielkiego Świntucha miałam pewne opory, by stanąć tyłem do jego portretu nadnaturalnej wielkości. Wzięłam ze sobą Carycę, która jest obrażona, od kiedy pojawili się Olek i Leoś, prawdopodobnie między innymi dlatego, że Leoś przedwczoraj niechcący ją obsikał. Kiedy my polerowałyśmy salę, Caryca siedziała przed witryną z kocią brygadą i od czasu do czasu pomiaukiwała. Pani Cicha twierdzi, że w Carycy buzują hormony, co przy widoku wyleniałych kocurów w czerwonych rajtuzach wydaje mi się niezrozumiałe. Wieczorem czytałam dziennik hrabianki Dory. Mimo iż bez wątpienia była nimfomanką, wspomina o swoich eskapadach miłosnych, w odróżnieniu od Wielkiego Świntucha, jedynie na marginesie. Większość zapisków ogranicza się do zwięzłego wyliczenia ilości i rodzaju zwierząt, które danego dnia ustrzeliła. Wszystko wskazuje na to, że zamiłowanie do łowów stanęło jej nawet na drodze do poślubienia księcia Schwarzenberga. Na polowaniu, które miało miejsce na Orliku po ich zaręczynach, zastrzeliła oprócz dwóch gajowych i woźnicy również najukochańszego psa następcy tronu i książę zaręczyny zerwał. Odtrącona Dora wróciła na Kostkę i w ciągu jednego miesiąca wybiła chyba całą zwierzynę w okolicy, ponieważ wkrótce zamówiła z Niemiec dwa wagony zajęcy. Jeśli można wierzyć wycinkowi z ówczesnej prasy, który został wklejony do dziennika, podczas wyładunku zające zaczęły uciekać, a Dora rozpoczęła ostrzał akurat w chwili, kiedy przez dworzec przejeżdżał pociąg z rosyjskim carem. Dora nie komentuje tego incydentu, ale następny rok spędziła w Afryce. Jej afrykańskie dokonania są tak imponujące, że na safari musiała chyba jeździć z karabinem maszynowym.

15.12. Telefon nam działa, ale nie jestem pewna, czy to dobrze. Matka prawie trzy godziny rozmawiała z babcią i ciocią Jess. Ojciec rano zagrzebał się w archiwum zamkowym, w którym stara się dociec, który z naszych przodków znajdował się w gorszej sytuacji finansowej niż my. Na razie wygląda na to, że żaden, więc wciąż jest zasmucony. Kiedy przyniosłam mu obiad, oświadczył, że zapisze się w historii rodu jako bankrut. Starałam się go pocieszyć, że z mojego punktu widzenia lepiej jako bankrut niż Wielki Świntuch. Nie pocieszyło go to. Przy swoich poszukiwaniach w archiwum natrafił jedynie na Wratysława, który większość rodowego majątku 37

zainwestował w budowę jakiejś łodzi podwodnej, która wprawdzie się zanurzyła, ale już się nie wynurzyła. Długi spłacił jego teść – książę Lichtenstein, ale na wszelki wypadek następnie go ubezwłasnowolnił. Ojciec oświadczył, że zamieniłby długi na ubezwłasnowolnienie bez mrugnięcia okiem, ale niestety nie ma z kim. Teść nie żyje, a z teściowej nie wyciśnie nawet tych trzystu dolarów, które dostała na pokarm dla Carycy.

16.12. Józef przejawił niespodziewaną szarmanckość, kiedy pomógł mi przy karmieniu drobiu i prosiąt. Pani Cicha od rana skarżyła się bowiem na zawroty głowy i uderzenia gorąca. Zdawało mi się, że ma też problemy z wymową. Wysyłałam ją do lekarza, ale Józef mi to wyperswadował twierdząc, że „babka lubi sobie golnąć i czasem przesadzi”. Nie zrozumiałam zwrotu golnąć sobie, ale Józef wyjaśnił mi go wystarczająco zrozumiałym gestem. Chyba chciał jeszcze coś powiedzieć, ale nagle zobaczył grupkę ludzi, upuścił garnek z resztkami, odwrócił się i niezwykle jak na niego szybkimi i długimi krokami zniknął na dziedzińcu wewnętrznym. Być może dałoby się nawet mówić o ucieczce. Grupka podeszła do mnie i przejawiła życzenie, by zwiedzić Kostkę również wewnątrz. Ponieważ w wiadomościach przewodnika wciąż mam spore luki, szukałam Józefa, żeby to on zajął się zwiedzającymi, ale zapadł się pod ziemię. Sama więc oprowadziłam grupę i mimo że dość często zmyślałam, mój wykład zrobił wrażenie, a na końcu otrzymałam brawa i zarobiłam pięćset koron. Było to (i jeszcze wciąż jest) zaskakująco upojne uczucie. Przedpołudniową ucieczkę Józefa wyjaśniła mi po kolacji pani Cicha, która już znowu mówiła normalnie i nie była tak czerwona na twarzy. Turyści napełniają go podobno zgrozą i unika ich, jak tylko może. Od kwietnia, kiedy Kostka jest otwierana dla zwiedzających, zazwyczaj ukrywa się w katakumbach i wychodzi dopiero po zmroku. Wygląda na to, że w tym roku będzie mieć towarzystwo. Matka codziennie chodzi z aparatem do katakumb i zmusza Olka i Leosia, żeby szukali duchów. Pięćset koron trzymam na szafce nocnej i co chwilę spoglądam na nie z rozkoszą. Jednocześnie stawiam sobie pytanie: jak długo wytrzymamy? 38

17.12. Po południu odwiedzili nas Launowie. Są to nasi najbliżsi arystokratyczni sąsiedzi. Ich zamek nazywa się Gwiazda i jest oddalony od Kostki godzinę jazdy autem. Launowie przyjechali wszyscy trzej i wszyscy mają na imię Max. Stary hrabia Laun był kolegą dziadka i mówił, że nasze rody w dwóch poprzednich stuleciach odwiedzały się co tydzień. Najmłodszy Max jest rok starszy ode mnie i jest sympatyczny. Jest Czechem. Całe popołudnie spędziliśmy, spacerując po parku. Towarzyszył nam Olek i Leoś. Maksowi ich imiona wydały się śmieszne, ale podobno kiedy dowie się o nich baronowa Orsi, będzie wściekła. Przy okazji dowiedziałam się, że wśród czeskiej arystokracji baronowa ma przezwisko Osika, i nie jest to komplement. Max mi to tłumaczył, ale chyba nie do końca zrozumiałam. Ma to coś wspólnego z drzewami. W każdym razie Launom Osika też wcisnęła cztery szczenięta. Wydaje się, że Launowie są w jeszcze gorszej sytuacji niż my, i to nie tylko z powodu ilości psów. Launów jest bowiem strasznie dużo i nie mogą się dogadać, do kogo należy Gwiazda. Teraz mieszka ich tam trzydzieścioro ośmioro i ustawicznie się kłócą. Kiedy powiedziałam Maksowi, że my takich problemów nie mamy, ponieważ jesteśmy jedynymi żyjącymi Kostkami z Kostki, tylko westchnął, że oni też tak o sobie myśleli. Kiedy tylko oddano im Gwiazdę, z całego świata zaczęli zjeżdżać się krewni, o których nigdy nie słyszeli, i wciąż ich przybywa. W tym tygodniu przyjechał ktoś z Hondurasu. Kiedy przechodziliśmy koło szklarni, pan Spock komponował nową piosenkę. Chyba znów ma jakieś problemy, ponieważ słyszeliśmy: Ja nie jestem twoim facetem, jestem tylko tarczą, więc wyceluj i strzelaj. Maksowi się to spodobało, ponieważ ich ogrodnik nie umie na niczym grać i pije. Ich sprzątaczka też pije, a na dodatek kradnie. Kasztelan nie kradnie, ale także sporo pije i tak jak nasz Józef nie przepada za ludźmi, szczególnie turystami. Za komuny podobno kilka razy w roku rozkopywał rury wodociągowe, żeby na główną bramę móc dać tabliczkę: Awaria wodociągów – zamknięte. Max twierdził, że w jego biurze leżą dziesiątki tabliczek z różnymi wyjaśnieniami, dlaczego Gwiazda jest zamknięta. Najciekawsze z wyjaśnień przedstawia tabliczka z napisem: Zamknięte z powodu zjawisk paranormalnych. 39

Długo zbierałam się na odwagę, ale w końcu zapytałam, skąd biorą pieniądze. Max powiedział, że Gwiazdą kieruje córka kasztelana – Milada. Wcześniej pracowała na Orliku dla księcia Schwarzenberga i ma od niego doskonałe referencje. Wprawdzie Launowie muszą robić mnóstwo dziwnych rzeczy, jak na przykład jeść obiad w kostiumach i pozwolić się przy tym fotografować, ale zwiedzający są zachwyceni i płacą. Jednak zaraz potem Max dodał, że jest to bardzo wyczerpujące i że wszyscy mają już Milady powyżej uszu, bo strasznie ich dręczy. Kiedy Launowie odjechali, ojciec z zachwytem opowiadał, że byli w jeszcze gorszej sytuacji niż my, ale dzięki zdolnej kasztelance ich sytuacja wyraźnie się poprawiła, mimo iż ciągle przybywa im nowych krewnych. Mówił o setkach tysięcy, które zarabiają na Gwieździe i twierdził, że widzi światełko na końcu tunelu. Miał w sobie mnóstwo optymizmu. W końcu wyznał, że hrabia Laun chętnie pożyczy nam Miladę na jakiś czas. Józef oczywiście pozostanie kasztelanem, a Milada będzie jedynie wysyłać jakieś nowe impulsy. To, że Józef potrzebuje impulsów, jest pewne, obawiam się tylko, jak będzie na nie reagować. Kiedy ojciec malował przed nami naszą świetlaną przyszłość, przypomniały mi się słowa Maksa, że jedyne, co łączy skłóconych Launów, to nerwica z powodu Milady i turystów. Ojciec Milady wyprowadził się już nawet do starej pasieki na końcu ich parku zamkowego. Jeśli jednak chcemy zachować dzieło naszych przodków, nie mamy chyba wyboru – cokolwiek by te nowe impulsy miały oznaczać. Wieczorem czytałam Obłomowa, którego znalazłam w bibliotece zamkowej. Przy lekturze utwierdziłam się w przekonaniu, że Józef potrzebuje nowych impulsów.

18.12. Matka upiera się, że w nocy widziała białą zjawę, którą rano zidentyfikowała na obrazie jako rozerwaną przez wybuch Marię. Rozerwana Maria (oczywiście w postaci przed wybuchem) siedziała podobno przy toaletce i grzebała w jej kuferku kosmetycznym. Kiedy wreszcie matka namacała aparat na szafce nocnej, Maria zniknęła. Ojciec podejrzewa, że matka miała halucynacje po smażonych kaniach, które były na kolację. Matka zjadła ich osiem. Jednak ja sądzę, że wystąpienie zjawisk paranormalnych zostało wywołane przez orzechówkę pani Cichej, którą rodzice popijali przez cały wieczór. Kiedy matka przyszła rano do kuchni, od razu pytała pani 40

Cichej, czy w zamrażalce zostały jakieś kanie. Józef przyszedł na śniadanie w szlafroku. Nikogo z nas już to nie dziwi, ponieważ w ostatnich dniach Józef chodzi wyłącznie w szlafroku. Ojciec próbował dać mu do zrozumienia, że potrzebuje nowych impulsów. Ich rozmowa wyglądała następująco: Ojciec: Wczoraj tu byli Launowie… Józef: Widziałem ich z okna. Ojciec: Dobrze im się powodzi, właśnie kupili sobie nowe auto. Józef: Powinni raczej kupić autobus. Ojciec: Na Gwiazdę przychodzi dużo ludzi. Józef (przestał przeżuwać i zwęził oczy): Do nas też przychodzi dużo ludzi. Wręcz za dużo. Ojciec: Ale na Gwiazdę więcej. Józef (połknął strudel): No i? Ojciec: Może powinniśmy coś z tym zrobić, potrzebujemy pieniędzy. Józef: Trzeba było nie kupować tych psów. Ojciec (po chwili milczenia): Zna pan kasztelana na Gwieździe? Józef: Wacława znam, ale już długo go nie widziałem. Dalej tyle pije? Ojciec: Pije. Gwiazdę prowadzi teraz jego córka. Józef: Wiem, pracowała u Schwarzenberga na Orliku. Teraz przyczepiła się do Launów i doprowadza ich do szału. Hrabina już drugi raz jest na odwyku. Ojciec (bardzo niepewnie): Ale przyniosła nowe impulsy i ma wyniki. Józef: Głupia krowa. Kiedy Józef wyszedł, ojciec zlecił mi, żebym pod jakimś pretekstem zadzwoniła na Gwiazdę do Maksa i delikatnie wysondowała, czy jego matka naprawdę jest alkoholiczką, a jeśli tak, to czy jej nałóg ma jakiś związek z Miladą. Czułam się bardzo nieprzyjemnie, ale po pewnym ociąganiu wykręciłam numer. Niestety słuchawkę na Gwieździe podniosła kobieta, która mówiła tylko po hiszpańsku i mimo że kilkakrotnie przesylabowałam Max-ju-nior, najwyraźniej nie zrozumiała, czego od niej chcę. Właściwie teraz nie jestem już nawet pewna, czy mówiła po hiszpańsku. Po południu przyszedł wyciąg z banku. Zostało nam trzynaście tysięcy, a Leoś z Olkiem potrzebują jakichś odżywek i witamin za osiem. Ojciec przez całe popołudnie modlił się w kaplicy.

19.12. 41

Rano dzwonił Max. Moje podejrzenie odnośnie hiszpańskiego nie potwierdziło się. Kobieta, z którą wczoraj rozmawiałam, to Nunu Gomes Ebra Laun i jest Brazylijką. Nunu jest byłą tancerką samby i mówi tylko po portugalsku. Podobno ma też w zwyczaju chodzić na wpół nago, więc w zimie w ogóle nie wychodzi na dwór, a jej pokoje muszą być nagrzane jak sauna. Telefon odebrała ona, ponieważ pozostałych trzydzieścioro siedmioro Launów ubierało na dziedzińcu Gwiazdy choinkę. Max dzwonił, żeby przygotować mnie na przyjazd Milady, która uwielbia wyzwania, więc propozycję Launa starszego przyjęła z zachwytem. Podobno już słyszano, jak mówiła, że postawi Kostkę do pionu. Kiedy Max wyjaśnił mi, co to znaczy, przypomniał mi się jej ojciec mieszkający w pasiece, matka Maksa na odwyku i stwierdzenie Józefa, że to głupia krowa. Lecz najbardziej zaskoczyło mnie to, że Milada przyjedzie już jutro, żeby przygotować nam święta. Zwrot „przygotować święta” mnie zmylił i próbowałam protestować, że dotychczas zawsze dawaliśmy radę przygotować święta sami, aczkolwiek biorąc pod uwagę umiejętności kulinarne matki i niezdolność ojca do kupowania czegokolwiek poza książkami, może naprawdę lepiej byłoby zlecić to jakiejś firmie. Max wyjaśnił, że Milada przygotuje święta dla turystów, którzy chętnie za to płacą. Potem już musiał kończyć, bo na Gwieździe każdy może telefonować tylko siedem minut tygodniowo i dość rygorystycznie się tego przestrzega. Zaproponowałam mu, że oddzwonię, ale za jego plecami już dreptała w miejscu ciotka, której złamała się proteza dentystyczna i od trzech dni nie jadła, więc pilnie potrzebowała zadzwonić do dentysty. Wieczorem czytałam dziennik hrabiny Alicji, z domu Kinski. Dwa miesiące po ślubie jej mąż Rudolf poszedł na wojnę prusko-austriacką, gdzie w bitwie pod Hradcem Králové przejechał mu po plecach szwadron kirasjerów. Oprócz oka i ręki stracił też pamięć, a swoją żonę do śmierci nazywał Kiki. Nie rozumiem, jak dała radę spędzić całe życie z kimś, kto miał ją za tancerkę z wiedeńskiego kabaretu. Jej notatki świadczą o nadludzkiej pokorze i samozaparciu. Po trzydziestu latach tego nietypowego małżeństwa Alicja zawiozła męża do Wiednia do wschodzącej gwiazdy ówczesnej psychiatrii – Sigmunda Freuda. Jedynym wspomnieniem, które profesor Freud wyciągnął z nieszczęsnego Rudolfa w czasie trzygodzinnego seansu psychoanalitycznego, był meldunek od adiutanta, że cwałem zbliża się szwadron pruskich kirasjerów. Tydzień potem Alicja zmarła.

42

21.12.

Drogi Maksie, od wczoraj próbuję się do Ciebie dodzwonić, ale wciąż macie zajęte. Albo ktoś źle odłożył słuchawkę, albo, co wydaje mi się bardziej prawdopodobne, korzystacie z nieobecności Milady i na okrągło dzwonicie. Nam Milada nie zabroniła na razie korzystać z telefonu, choć wspomniała już ojcu, że rachunek, który przyjdzie po Nowym Roku, będzie wyglądać jak budżet ministerstwa obrony. A to dlatego, że od kiedy włączyli nam telefon, matka wróciła do swojego starego zwyczaju i codziennie wydzwania do koleżanek i rodziny, nie zważając na to, że rozmowa przez Atlantyk zalicza się do innych stref niż rozmowa Brooklyn – Rhode Island. Zresztą od wczoraj telefon u nas dzwoni prawie bez przerwy. Milada zamówiła plakaty z zaproszeniem na Wigilię z rodziną hrabiowską Kostków. Nie wątpię, że już widziałeś ten plakat, ponieważ w promieniu stu kilometrów nie ma chyba wolnej powierzchni, na której by się nie pojawił. Ukazały się też ogłoszenia w gazetach, a jeśli słuchasz radia, z pewnością słyszałeś ten okropny bełkot mojej matki, która sertecznie saprasza słuchaszy do odwiezienia Kostki i przeszycia najpiekniejszych Śfiąt z rociną hrapiowską. Telefony muszę odbierać ja, ponieważ z Józefa nie byłoby przy tym żadnego pożytku. Zazwyczaj w ogóle nie podnosi słuchawki, wygłaszając zdania typu: Kto i czego znów chce? albo Dlaczego ci ludzie odczuwają potrzebę, żeby ciągle gdzieś dzwonić?, albo kiedy telefon dzwoni naprawdę długo: Wydzwoń się na śmierć. Jeśli osoba po drugiej stronie nie wydzwoni się na śmierć, Józef w końcu odbiera i znudzonym głosem mówi: Co jest? albo Co znowu? Milada stwierdziła, że w ten sposób nie przyciągnie się turystów, więc załatwianie zamówień i udzielanie informacji zostało przydzielone mnie. Jeśli więc będziesz miał ochotę zadzwonić, słuchawkę na pewno podniosę ja. Od wczoraj odebrałam już sto osiemnaście telefonów! – stawiam kreski. Żebyś dobrze zrozumiał moje zdumienie – od chwili, kiedy w zeszłym tygodniu włączyli nam telefon, aż do wczorajszego przedpołudnia zadzwoniły do nas tylko trzy osoby – dwa razy pani z wodociągów z informacją, że jeśli nie zapłacimy, odłączą nam wodę, jakiś mężczyzna, żeby oznajmić nam, że jesteśmy złodziejami i będziemy wisieć i jeszcze ktoś, kto pomylił Kostkę z pralnią i groził sądem 43

za fioletowe plamy na mundurze myśliwskim. W przerwach między telefonami uczę się kolęd. Od tego wszystkiego jestem już dość zakręcona – przed chwilą odebrałam telefon i powiedziałam: Pójdźmy wszyscy do stajenki. Zanim to sobie uświadomiłam, ktoś się rozłączył. Matka też uczyła się kolęd, jednak nie potrafi utrzymać melodii, co w kombinacji z jej wymową każdą kolędę zmienia w jakieś niezrozumiałe zaklęcia. Trochę się obawiam, jak goście zareagują na śpiew matki Chwała na wysokości, a pochój na ziemi. Jednak zdecydowanie bardziej boję się kolacji wigilijnej. Zgodnie z tradycją będziemy jeść karpia na niebiesko. Wy, Czesi jesteście do tego pewnie przyzwyczajeni, ale my nigdy nie jedliśmy karpia. Wprawdzie pani Cicha uspokaja mnie, że karp na niebiesko nie jest niebieski, ale i tak boję się tych wszystkich ości. Myślę, że zwłaszcza ojciec będzie miał duże problemy, bo je łapczywie i prawie nie gryzie. Matce woleliśmy na razie nic nie mówić, więc myśli, że będzie indyk. Milada zapewnia nas jednak, że nie mamy się czego obawiać, bo organizuje wigilię już po raz piąty i za wyjątkiem brwi Schwarzenberga przypalonych zimnymi ogniami nie doszło do żadnych poważniejszych komplikacji. Przy okazji – Milada wywiera na nas bardzo dobre wrażenie i wszyscy (za wyjątkiem Józefa oczywiście) zgodnie stwierdziliśmy, że jest zdolna i sympatyczna. Myślę, że jesteś do niej delikatnie mówiąc uprzedzony i zdecydowanie nic nie wskazuje na to, że jest siostrzenicą Pinocheta, jak nazywacie ją na Gwieździe. Owszem, wciąż przydziela nam zadania i wszystko kontroluje, ale jej zaangażowanie jest w porównaniu z obojętnością Józefa przyjemną odmianą. Poza tym Józef znosi obecność Milady nadspodziewanie dobrze, co jest spowodowane prawdopodobnie tym, że nie ma pewności, czy to nie jest tylko sen. Kiedy bowiem Milada pojawiła się wczoraj rano w kuchni, popadł w otępienie i przemówił dopiero za półtorej godziny. Powiedział: „To chyba zły sen”. Od tego czasu chodzi jak lunatyk. Jego stan psychiczny chyba wystarczająco oddaje fakt, 44

że do lasu po choinki poszedł z panem Spockiem w szlafroku. Chociaż kiedy tak o tym myślę – on poszedłby w tym szlafroku, nawet gdyby Milady tu nie było. A ściślej mówiąc – w ogóle by nie poszedł. Jeśli coś mnie w Miladzie niepokoi, to jej uśmiech. Zawsze, kiedy się uśmiechnie, wygląda jak barrakuda, którą widziałam na wycieczce szkolnej w oceanarium w San Diego. Znów dzwoni telefon, więc kończę. Kolędująca Maria PS Zdrowych i Wesołych Świąt – my na pewno będziemy mieć wesołe – czy będą zdrowe, trudno przewidzieć.

22.12. Kościelny zegar wybija właśnie północ, a Milada wciąż jeszcze tarabani się po zamku. Podobnie jak Józef nosi pęk kluczy, którego, jak się niechcąco przekonałam, nie zdejmuje nawet pod prysznicem. Wydaje mi się to dość szczególne, ponieważ są to klucze od Gwiazdy, więc u nas zgoła zbyteczne. Na moje pytanie, dlaczego bez przerwy taszczy ze sobą dwa kilo żelaza, Milada odpowiedziała, że bez nich czuje się naga. Jestem bardzo zmęczona, ale muszę czekać, aż w bojlerze elektrycznym nagrzeje się woda, żebym mogła wziąć prysznic. Przez cały wieczór musiałam chodzić w śmierdzącej sukni po ciotce dziadka Karolinie, w którą będę ubrana podczas jutrzejszego zwiedzania i która swoim krojem, materiałem i kolorem wzbudza podejrzenie, że służyła raczej jako gipsowy gorset. Mimo iż włożyłam pod nią trzy podkoszulki, w kilku miejscach bardzo mnie obtarła. Matka też ma problemy. Wprawdzie jej suknia jest lżejsza, ale od pasa w dół rozszerza się tak monstrualnie, że wygląda, jakby do połowy ciała została wpasowana w gardziel wulkanu. Kiedy chodzi, wciąż ją przydeptuje i często się przewraca. Ojciec jest zadowolony ze swojego munduru austriackiego porucznika kawalerii, mimo iż 45

wszystko wskazuje na to, że pierwotny właściciel był zdecydowanie niższy, a wciśnięcie się w niego przy naszej pomocy zajęło ojcu prawie pół godziny. Zadziwił mnie, kiedy jako przeciwnik zbrojeń i armii przez cały wieczór z lubością przechadzał się przed lustrem. Skarży się wprawdzie, że cisną go buty jeździeckie, ale jest tak oczarowany brzękiem ostróg, że odmawia zmiany na cokolwiek wygodniejszego. Olek i Leoś będą jutro występować w zielonych narzutach ze złotą obwódką i kostkowym herbem, które kiedyś zdobiły ich poprzedników. Wpadła na to Milada, która wczorajszej nocy przewertowała stosy zakurzonych albumów i na jednym ze zdjęć znalazła grupowe ujęcie pod choinką. Tym samym potwierdziła niestety między innymi to, że Osika miała rację, a nasi przodkowie (przynajmniej ci na zdjęciu) mieli słabość do dogów. Przy choince leży ich siedem, chociaż w przypadku jednego nie jesteśmy pewni, czy to nie Jaruś. Ta fotografia pojawiła się w odpowiedniej chwili, ponieważ Józef przekonywał nas, że te psie narzuty to ręczniki, a matka chciała powiesić je niebawem w łazience. Pani Cicha wystąpi w śnieżnobiałym kostiumie kucharki zamkowej, ale włożenia czepka odmówiła, bo „nie będzie nosić na głowie tego koronkowego syfu”. Pan Spock jako jedyny może mieć odzież prywatną, ponieważ będzie grać na fortepianie i musi czuć się swobodnie. Będzie miał biały garnitur z kamizeleczką, którą po raz ostatni miał na sobie ponoć trzydzieści lat temu na lekcjach tańca. Wygląda na równie znoszoną co ubrania, w których będziemy występować my. Nawet podobnie cuchnie. Imponujących rozmiarów jest jego muszka – jeśli w tym przypadku można w ogóle użyć zdrobnienia. Kiedy go zobaczyłam, w pierwszej chwili pomyślałam, że przyczepił sobie do szyi wypchaną mewę z salonu myśliwskiego. Józef też wystąpi. Ku ogólnemu zaskoczeniu dobrowolnie włożył frak po swoim pradziadku. Sądzę, że obecność Milady przyjmuje jako katastrofę, z którą nie ma sensu walczyć, ponieważ sama odejdzie równie szybko, jak się pojawiła. Przypadkiem słyszałam monolog, który wygłosił panu Spockowi, kiedy ten szczotkował mu frak i polerował lakierki. Wyliczał wszystkie katastrofy, które przeżył na Kostce, łącznie z piorunem kulistym, wizytą bułgarskiego ambasadora i ślubem Helenki Vondraczkowej (Helenka Vondraczkowa była i chyba jeszcze wciąż jest czeską piosenkarką i aktorką). Swoją mowę zakończył okrzykiem: – Kurwa, co to będą za święta. Kiedy potem Milada oznajmiła, że jutro w nocy wyjeżdża na Gwiazdę, „żeby jej tam nie zdziczeli”, Józef wyraźnie się rozluźnił i przez resztę dnia pomrukiwał Przybieżeli do Betlejem pasterze. 46

O ósmej rozpoczęła się próba generalna, która trwała dwie i pół godziny, bo Milada poprawiała każdy szczegół. Na przykład na Carycę mamy mówić Mikesz, bo Czesi nie lubią Rosjan i imię naszego kota mogłoby podrażnić gości. Mówiący kot Mikesz to podobno popularny bohater bajek, więc w ten sposób zademonstrujemy naszą przynależność do narodu czeskiego. Niestety Caryca na nowe imię nie reaguje. Milada upiera się również, żeby „służba” zwracała się do nas „panie hrabio”, „pani hrabino”, a w moim przypadku „hrabianko Mario”. Chciała też, żebym zwracała się do rodziców papo i mamo, ewentualnie papciu i mamciu oraz używała trzeciej osoby liczby pojedynczej. Oczywiście odmówiłam. Milada nie jest również zadowolona z zachwytu, który okazujemy przy rozpakowywaniu prezentów. Mimo iż starałam się jej wyjaśnić, że w moim wieku trudno rozpływać się nad wyleniałym koniem na biegunach, lalką z odłamanym nosem i zardzewiałym samopałem, pozostała nieugięta twierdząc, że goście chcą widzieć uśmiechnięte buzie. Myślę, że z uśmiechniętymi buziami będzie problem. Olek i Leoś zostaną przywiązani do średniowiecznego stołu, ponieważ na razie są nieposłuszni i wprowadzaliby zamieszanie wśród gości. Matce podczas śpiewania kolęd pozwoliła tylko na ciche mormorando, ponieważ swoim śpiewem myliła nawet pana Spocka grającego na fortepianie. O wpół do jedenastej Milada zakończyła próbę niezbyt motywującym stwierdzeniem, że mogło to wypaść lepiej. Jestem bardzo zdenerwowana.

23.12. Jeszcze zanim Milada wyjechała, kazała nam napisać opinię na temat dzisiejszego dnia. Nie musimy się rozpisywać, wystarczy hasłowo przedstawić plusy i minusy. Józef oświadczył (oczywiście dopiero po jej odjeździe), że nie jest dziesięcioletnim smarkaczem, żeby pisać wypracowanie, pani Cicha będzie raczej niewiele pamiętać, pan Spock ma poparzoną prawą rękę, a ojca słyszano, jak mówił, że widzi tylko plusy – czyli zarobione pieniądze. Matka wprawdzie zaczęła coś pisać, ale usnęła w środku pierwszego zdania. Muszę więc zrobić to ja. Plusy 47

• Zarobiliśmy 146 250 koron. Po odliczeniu kosztów zostało 98 546 koron. • Ojciec jest szczęśliwy. W kółko przelicza banknoty i układa je według nominałów. Potem rozrzuca i liczy ponownie. Robi to już półtorej godziny. • Z jednym wyjątkiem (patrz minusy) żaden z gości się nie skarżył. • Nikt nie zginął. • Wielu gości obiecało, że za rok też na pewno przyjdą. • Zamek nie spłonął, choć niewiele brakowało (patrz minusy). • Odkryłam w sobie umiejętność improwizacji.

Minusy • Wybór kostiumów Koło południa suknia obcierała mnie tak, że miałam wrażenie, jakby ktoś owinął mnie drutem kolczastym. Matka swoją kreacją prawie przy każdym ruchu coś zrzucała, ciągle ją przydeptywała i dziewięć razy upadła. Raz niestety na choinkę z zapalonymi świeczkami, która po zderzeniu przewróciła się i podpaliła zasłony. Pani Cicha nie miała na sobie nic białego! Ręce wciąż wycierała o fartuch, więc przy ostatnich grupach wyglądała, jakby od rana naprawiała auto. Ojca buty jeździeckie cisnęły tak, że po południu z bólu prawie nie mógł mówić, a kolędy śpiewał falsetem. Po ostatniej grupie pan Stock musiał go z nich wyciąć nożycami do blachy. Propozycja: w przyszłym roku zamówić suknie i buty szyte na miarę, w przypadku pani Cichej z ciemnego materiału. • Poncz wigilijny Pani Cicha, która go przygotowywała, była wstawiona już o dziewiątej rano, a w ciągu dnia jej stan wciąż się pogarszał. Ostatnich dwóch grup nie była w stanie obsłużyć i Milada musiała ją zastąpić. Matka też była pijana. W pewnej chwili wypadła z roli dystyngowanej hrabiny, zaczęła wieszać się na zwiedzających i życzyć im zdrowych i wesołych świąt. Podejrzewam, że niektóre 48

jej upadki były spowodowane nie tylko suknią, ale też ilością wzniesionych toastów. Propozycja: Ponczu nie podawać w ogóle lub przygotowywać go bez alkoholu. • Caryca Kiedy pan Spock przywiązał jej do szyi bożonarodzeniowy dzwoneczek, zniknęła i mignęła nam dopiero koło pierwszej po południu, kiedy pędem przebiegła przez salę. Jeszcze jej nie złapaliśmy. Przed chwilą słyszałam szaleńcze dzwonienie gdzieś na pierwszym piętrze. • Olek i Leoś Kiedy tylko zobaczyli pierwszą grupę zwiedzających, wybiegli im naprzeciw razem z uroczyście nakrytym stołem, do którego byli przywiązani i na który pani Cicha właśnie podawała zupę. Goście wpadli w panikę, a Milada dogoniła ich dopiero przy wyjściu. Potem zostali przywiązani do żelaznej kraty kominkowej (Olek z Leosiem, nie goście). W trakcie oprowadzania chyba dziewiątej grupy z torebki jednej pani wystawił głowę kudłaty piesek i zaczął szczekać akurat kiedy odmawialiśmy przy stole Ojcze Nasz. Olek z Leosiem zaczęli odpowiadać mu tak głośno, że musieliśmy zatkać sobie uszy. Pani z pieskiem przeszła do sali obok, ale Olek z Leosiem nie chcieli stracić nowego przyjaciela, więc ku ogólnemu przerażeniu wyrwali kratę i ciągnąc ją za sobą, również ruszyli do sąsiedniej sali. Krata powaliła na ziemię troje gości, gramofon i chińską wazę z XVIII wieku, ale potem na szczęście zablokowała się w drzwiach. Pani z pieskiem doznała szoku i aż do wieczora siedziała w kuchni i popijała poncz. Poobijani goście też dostali poncz, a ponadto oddaliśmy im za bilety. Jeden z nich i tak powiedział nam przy wyjściu, że jeszcze rozważy, czy nie pozwać nas do sądu. Olka i Leosia ojciec zaprowadził do katakumb, gdzie zostali aż do końca. Ich rozpaczliwe wycie rozlegało się w całym zamku. Propozycja: nie przywiązywać do niczego, co mogliby pociągnąć lub wyrwać. • Wulgarne słowa Kurwa mać – pani Cicha, kiedy wypadł jej półmisek z ziemniakami. 49

Pieprznę to w diabły – pani Cicha, gdy przewróciła świecznik na stole. Do dupy robota – pani Cicha, kiedy polała się ponczem. Co za zasraństwo – pan Spock, gdy rozpalony wosk polał mu rękę, kiedy akurat grał Cichą noc. Fucking dogs – ojciec, kiedy odwiązywał Olka i Leosia od zaklinowanej kraty. Fucking dress – matka za każdym razem, kiedy się przewróciła. Gówno – Józef na pytanie jednej małej dziewczynki, co dostanie pod choinkę. • Józef We fraku, czarnych butach i z nażelowaną głową wyglądał jak mistrz ceremonii pogrzebowej, i taką też miał niestety minę. Kiedy podczas swojego wystąpienia życzył ojcu w imieniu całej służby Zdrowych i Wesołych Świąt, wyglądało to tak, jakby składał mu kondolencje. Oczywiście całkowicie rozminął się z rolą życzliwego kasztelana, którą przydzieliła mu Milada. Ani razu się nie uśmiechnął, przez większość czasu błądził wzrokiem po suficie, czym zwracał uwagę gości, którzy w oczekiwaniu na jakąś niespodziankę też masowo patrzyli na sufit, przy czytaniu fragmentu ewangelii celowo podnosił głos w pasażu o królu Herodzie, a podczas śpiewania kolęd bawił się pękiem kluczy. Kiedy po wieczerzy zapalali z ojcem cygara, wypuszczał dym w stronę gości. Propozycja: nie wiem, czy da się z tym coś zrobić. • Jedzenie Sama bym nie uwierzyła, jak nieprzyjemne i wyczerpujące może być jedzenie, kiedy czterdzieści osób obserwuje mnie w skupieniu. Już przy pierwszej grupie przed oczami stanęło mi zdjęcie z czasów kryzysu gospodarczego, na którym tłum wygłodniałych bezrobotnych obserwuje przez okno luksusowej nowojorskiej restauracji ucztę bogatych. Owszem, znaczna część zwiedzających miała delikatnie mówiąc nadwagę, ale i tak nie mogłam pozbyć się wrażenia, że jem czyimś kosztem. Odnośnie samego jedzenia – zupa rybna i karp na niebiesko właściwie dadzą się zjeść pod warunkiem, że nie trzeba zjeść dwudziestu pięciu, choćby miniaturowych, porcji. Kiedy przed dziewiątą grupą nachmurzony Józef powiedział pani Cichej, że spokojnie może mu 50

nałożyć na talerz zamkowe papcie, bo i tak nie pozna różnicy w smaku, wyraził uczucia nas wszystkich. Mimo że zgodnie z radą Milady wczoraj pościliśmy, już koło południa byliśmy napchani jak balony, a każdy dalszy pokaz wieczerzy wigilijnej stanowił próbę naszej silnej woli. Matka po raz pierwszy w życiu bekała. Jedynym, komu wszystko smakowało, był pan Spock, który nie dość, że dołożył sobie nawet po ostatniej grupie, to jeszcze resztę zupy wziął ze sobą. Propozycja: przy jedzeniu puścić z głośników muzykę, ponieważ pan Spock mimo naszych uwag siorbie i mlaska. • Premie bożonarodzeniowe Po wyjeździe Milady Józef przyszedł do ojca ze słowami, że kolejną bożonarodzeniową tradycją na Kostce było wypłacenie nagród pracownikom. Ojciec twierdził wprawdzie, że pieniądze musi najpierw przeliczyć, ale w tej chwili miał je przeliczone przynajmniej dwadzieścia razy. Liczył je nawet podczas półgodzinnej operacji, przy której pan Spock rozcinał mu buty. W końcu dał Józefowi trzy tysiące w pięćdziesięciokoronowych banknotach. Kiedy Józef wyszedł, słyszałam, jak ojciec mówi Olkowi i Leosiowi, że „niektóre tradycje są do dupy”. Sam jest sobie winien – kiedy Milada przyniosła mu foliową torebkę pełną banknotów, pokazywał ją wszystkim i zmuszał, by sprawdzać, jaka jest ciężka. Propozycja: nie pisze mi się tego łatwo, ale nie pokazywać i nie mówić pracownikom, ile się zarobiło.

WIGILIA W nocy śniło mi się, że siedzę na podium wyprzedanej sali Madison Square Garden i jem. Obudziłam się zlana potem. Po drodze do toalety spotkałam ojca. Jego wygląd był przygnębiający. Nogi opuchły mu tak, że nie mógł chodzić, więc wziął dwa sztucery z XVIII wieku i używał ich jak laski, co w zestawieniu z niebieskim szlafrokiem sprawiało wrażenie weterana wojennego powracającego z boju o niepodległość. Ojciec ostrzegł mnie, że w toalecie siedzi matka i odmawia opuszczenia jej, ponieważ ma rozwolnienie. Musiałam iść do Himmlera. Wciąż sądzę, że apartament Himmlera bardziej by nam 51

odpowiadał – mimo że w łazience są kafelki ze swastyką. Matka spędziła w toalecie cały dzień. Czasem do niej zaglądałam, żeby sprawdzić, czy żyje. W pewnej chwili wyglądało to groźnie, bo ze zmęczenia usnęła. Jako jedyny chodzący członek rodziny musiałam iść na pasterkę. Chciałam, żeby poszedł ze mną chociaż Józef, ale nie otworzył mi, mimo że kopałam w drzwi. Ponieważ wystraszyłam się, czy czegoś sobie nie zrobił, weszłam na kamienny cokół pod oknem jego mieszkania i zajrzałam do środka. Leżał na wersalce i patrzył w sufit. Frak i lakierki wciąż miał na sobie. Oddychał. W kościele okazało się, że najwyraźniej wczoraj nabawiłam się alergii na symbole świąteczne. Kiedy tylko zobaczyłam rozświetloną choinkę przed ołtarzem, zaczęłam się pocić, a w ustach poczułam posmak zupy rybnej. Kiedy kościół wypełnił się kolędą Dzisiaj w Betlejem wesoła nowina, dosłownie lał się ze mnie pot. Mam nadzieję, że to stan przejściowy. Wobec naszego pierwszego Bożego Narodzenia w Czechach nie miałam żadnych oczekiwań, ale myślę, że w przyszłym roku powinno wyglądać inaczej. Wracając z kościoła niechcący nadepnęłam na Carycę, która leżała na schodach. Była tak wyczerpana, że nawet nie pisnęła. Odwiązałam jej dzwoneczek.

PIERWSZY DZIEŃ ŚWIĄT Gdybym była w Stanach, rozpakowywałabym teraz prezenty. Jednak tutaj nikt o tym nawet nie myśli. Zarówno dlatego, że żadnych prezentów nie mamy (ojciec oświadczył, że „prezencików” dostaliśmy ostatnio na najbliższe sto lat), jak również dlatego, że jeszcze nie doszliśmy do siebie po zwiedzaniu świątecznym, a wizja zgromadzenia się przy choince w sali głównej przyprawia o dreszcze. Matka przysięgła, że dopóki w zamku będzie choćby jedna świerkowa gałązka, nie wystawi nosa poza pokój, i najwyraźniej zamierza dotrzymać słowa. Zachwyt ojca z zarobionych pieniędzy też już opadł, a mimo że jego stopy znów mają pierwotny rozmiar, cały dzień przesiedział w fotelu i uczył psy aportować kapciami dla zwiedzających. Olek i Leoś zniszczyli siedemnaście par kapci, ale nie zrozumieli, czego się od nich chce.

26.12. 52

Pani Cicha, pan Spock i ja od rana sprzątamy. Ojciec wykręcił się bolącymi nogami, a matka wciąż twierdzi, że ma świąteczną traumę. Pan Spock uważa, że rozpalony wosk zniekształcił mu rękę. Przed południem kilka razy zmusił mnie, żebym przyjrzała się jej z bliska. Być może jest trochę zaczerwieniona, ale o zniekształceniu nie ma mowy. Mimo to co chwilę spoglądał, jakby się z nią żegnał. Nie przeszkadzało mu to jednak w tym, by co jakiś czas zasiąść do fortepianu i zagrać pewien motyw. Będzie to chyba nowa piosenka zainspirowana obumierającą ręką. Wydaje mi się, że kilka razy słyszałam słowa gangrena i kikut. Przed południem kilka razy zajrzał do nas Józef. Był ubrany w dres z napisem Favorit Brno i te same skarpetki, co na wigilię. Poznałam je po dziurce nad kostką. Był nieogolony. Kilka razy przeszedł trasę dla zwiedzających i oświadczył, że „takiego burdelu nie było tu nawet po wizycie pijanych Bułgarów”, a następnie spytał panią Cichą, kiedy będzie obiad. To mnie zirytowało i powiedziałam, że obiad będzie, jak posprzątamy. Chciał wyjść, ale kazałam mu rozebrać choinkę. Zajęło mu to prawie dwie godziny. Przez cały czas coś mamrotał, ale na szczęście nie dało się go zrozumieć.

27.12. Dzwonił Max. Mogliśmy rozmawiać prawie dwadzieścia minut, bo Milada wyjechała w góry. Jednak jeszcze przed odjazdem zablokowała telefon na rozmowy zagraniczne, więc większość Launów nie ma do kogo dzwonić, bo w Czechach nikogo nie znają. Max dopytywał się o zwiedzanie świąteczne, ponieważ Milada chwali nas, gdzie tylko może. Według jej słów jesteśmy „najelastyczniejszym materiałem, z jakim pracowała”. Nie odmawiamy, nie zadajemy bezsensownych pytań i mamy ducha zespołowego. Jeśli będziemy nad sobą pracować, Kostka stanie się kopalnią złota. Mówi również, że zachowujemy się jak arystokraci doskonali, co w konfrontacji ze wspomnieniem matki tarzającej się pod choinką i ojca z wściekłością kopiącego psy wydało mi się dość odważnym stwierdzeniem. Mimo że opisałam Maksowi nasze „Boże Narodzenie” bardzo szczegółowo, ku mojemu zdziwieniu nie zgodził się ze mną, że była to raczej parodia. Twierdził, 53

że u nich bywa dużo gorzej, choćby tylko z tej przyczyny, że nie istnieje język, którym władaliby wszyscy Launowie. Pomieszanie języków dodatkowo komplikuje wzajemna nienawiść, więc mimo barier językowych kolacje wigilijne kończą się czasem kłótnią na oczach niczego nierozumiejących gości. Kiedy Max opowiedział mi, jakie koszmary przeżyli ze swoimi dogami, musiałam przyznać, że krata wyrwana przez Olka i Leosia to zaledwie nieistotny epizodzik. Podczas pierwszych świąt ich dogi rozgoniły żywe jasełka, przy czym pogryzły świętego Józefa, trzech króli i kilka owiec. Od tego czasu korzystają tylko z wypchanych zwierząt. Przy tej okazji Max spytał, czy nie mamy wypchanej owcy, kozy albo krowy, bo na Gwieździe mają same egzotyczne okazy, a żłobek otoczony małpami i hienami wprowadza niektórych gości w zakłopotanie. Zaproponowałam mu Jarusia. Na zawsze. Wieczorem rozmawialiśmy z rodzicami o Miladzie, zwłaszcza o jej pochwałach pod naszym adresem. Matka z ojcem uznali, że jest sympatyczna.

28.12. Przy śniadaniu matka oznajmiła, że chciałaby pojechać na kilka dni do Stanów. Ponoć musi zaczerpnąć miejskiego powietrza i przejść się po chodniku. Najwyraźniej są to oznaki abstynencji, ponieważ już miesiąc nie była w żadnym sklepie. Ojciec odparł nieustępliwie, że i tak wyda sporo pieniędzy na telefony i nie zamierza wyrzucać świątecznego utargu na jej lot za ocean. Przypomniał również, jak jeszcze przed odlotem rozpływała się nad naszym nowym pięknym życiem bez republikanów, stania w korkach, horrendalnych cen w butikach i CNN. Matkę, która się rozpłakała, wsparła pani Cicha. Powiedziała, że zima na Kostce jest dla ludzi z miasta depresyjna. Ojciec odpowiedział, że on również jest człowiekiem z miasta, a jego depresję o wiele mocniej stymuluje wizja pieniędzy wyrzuconych za przechadzkę matki po Manhattanie. Płacząca matka wyszła z kuchni i aż do wieczora czytała w swoim pokoju biografię księżnej Diany. Myślę, że brakuje jej jakiegoś sensownego zajęcia (matce – księżna Diana ma działalność charytatywną). Kiedy matka wyszła, ojciec zapytał Józefa, jak zimę na Kostce znosiła jego matka. 54

– Chyba dość kiepsko – odpowiedział. – Bo odeszła, kiedy miałem trzy lata. Wieczorem czytałam dziennik hrabiny Anny. Zimy spędzała na przemian w Wiedniu i na wyspie Capri. Nie powiem o tym rodzicom.

29.12. Wczorajsza informacja o ucieczce matki Józefa oraz to, że matka miała rano oczy opuchnięte od płaczu, najwyraźniej zmusiło ojca do próby zapewnienia matce rozrywki. Poprosił Józefa, by pożyczył mu auto. Niestety samochód ma ręczną skrzynię biegów, a ojciec nawet po dziesięciu minutach nie był w stanie wyjechać z garażu. Wprawdzie podczas szarpaniny z drążkiem udało mu się czasem wrzucić któryś bieg, ale ani razu nie był to wsteczny. Kiedy po kilku skokach wprzód znaleźliśmy się pod ścianą, ojciec uznał, że nie da rady prowadzić i poprosił o pomoc Józefa, który dzięki temu poczuł wyraźną ulgę. Pierwotnie mieliśmy jechać do Pragi, ale Józef przeraził się, jakbyśmy chcieli, żeby zawiózł nas na Marsa. Powiedział, że w Pradze był ostatnio dwadzieścia lat temu, a autem nigdy. Ojca przekonała dopiero konieczność zakupu winiety. Oczy matki znów zrobiły się szkliste. Pojechaliśmy do Brna. W aucie Józefa nie działa ogrzewanie i śmierdzi benzyną. Przez całą drogę trzymałam klamkę, żeby w razie pożaru szybko wyskoczyć. Po dwudziestu minutach jazdy zauważyłam, że ojciec też trzyma swoją klamkę. Mimo że Brno jest oddalone od Kostki jedynie siedemdziesiąt kilometrów, podróż zajęła nam prawie dwie godziny, ponieważ samochód Józefa nie ma zimowych opon. Na jednej górce wyprzedzili nas rowerzyści, a Józef nazwał ich idiotami. Zresztą – idiotą był każdy, kogo spotkaliśmy. Właściwie było to jedyne słowo, jakie Józef wypowiedział przez całą drogę – około stu razy. Brno w żadnym wypadku nie jest tą pulsującą metropolią, którą po drodze stworzyła w swej wyobraźni matka. Niby mieszka tam czterysta tysięcy ludzi, ale my w czasie niecałych dwóch godzin spotkaliśmy dwanaście osób, w tym dwuosobowy patrol policyjny, z którym minęliśmy się kilka razy. Kiedy spotkaliśmy się po raz ostatni, witaliśmy się jak starzy znajomi. Matka zmuszała mnie, żebym zapytała ich, czy jest zakaz wychodzenia z domu, czy może miasto zostało ewakuowane. Podejrzenia matki potwierdzało też to, że wszystkie sklepy były zamknięte. Zamiast zakupów przejechaliśmy się więc tramwajem, w którym oprócz nas był tylko 55

jeden pasażer, który spał albo już nie żył. Nawrót depresji matki został przyhamowany dzięki wizycie w McDonald’s. Tam wpadliśmy na grupę całkowicie zrezygnowanych japońskich turystów. Z ich łamanej angielszczyzny wynikało, że jadą z Wiednia do Pragi, a w Brnie wszystkich wygonili z wagonów, nie potrafiąc im nawet wyjaśnić przyczyny. Zrobiło mi się ich żal, bo myśleli, że wciąż są w Austrii. Byli bardzo wystraszeni i w drodze na dworzec, kiedy ich odprowadzaliśmy, wciąż nas dotykali, jakby chcieli się upewnić, że jesteśmy prawdziwi. W informacji dowiedzieliśmy się, że pociąg, z którego wygoniono ich o trzeciej w nocy, przeszukiwano z powodu spodziewanego transportu heroiny, ale w przeciągu godziny powinien ruszyć w dalszą trasę. Przekazaliśmy ich konduktorowi. Wdzięczniejszych twarzy prawdopodobnie nie ujrzę do końca życia. Kiedy wracaliśmy do auta, Józef oświadczył, że nie rozumie ludzi, którzy podróżują z własnej woli. W drodze powrotnej zaczął padać śnieg i przestały działać wycieraczki. Przyjechaliśmy po zmroku. Wprawdzie matka stwierdziła, że do Brna już nigdy nie pojedzie, ale jednocześnie doceniła to, że ojciec chciał coś dla niej zrobić. Wieczorem już razem grali w karty.

30.12. Odwiedził nas Benda z Deniską. Deniska to córka Bendy z drugiego małżeństwa. Ma dwadzieścia lat i waży trzydzieści dziewięć kilo. Nie odważę się zgadywać, ile ważą jej kolczyki, pierścionki, bransoletki i łańcuch, ale wygląda, jakby przewrócił się na nią regał w sklepie żelaznym. Do Bendy mówi Misiu. Jadą na sylwestra w Alpy, a Misio chciał pokazać Denisce Kostkę i przedstawić „prawdziwego” hrabiego. Deniska od małego marzy o tym, by mieszkać na zamku i lubi historię. Według niej to niezbity dowód na to, że w poprzednim życiu była szlachcianką. Interesowały ją przede wszystkim duchy – ile ich mamy, jak często je spotykamy, jak wyglądają i co robią. Deniska nieźle mówi po angielsku, więc skierowałam ją do matki. Poszła pokazać jej toaletkę, przy której niedawno widziała rozerwaną Marię oglądającą w kuferku przybory do makijażu. W trakcie zwiedzania matka oczywiście wygadała przesąd dotyczący mojego imienia. 56

Denisce wydało się to super i pytała, jak mi się żyje ze świadomością, że w ciągu dwóch lat umrę. – Źle – powiedziałam, żeby sprawić jej przyjemność. Potem poszła z matką, aparatem i psami do katakumb. Według Bendy Deniska przechodzi trudny okres. Ma za sobą związek z żonatym nauczycielem wychowania fizycznego w liceum, o ile związkiem – używając słów Bendy – można nazwać parokrotne obściskiwanie się w sali gimnastycznej, a także leczenie anoreksji i uzależnienia od barbituranów. Jej matka wyjechała w zeszłym tygodniu w podróż poślubną dookoła świata i podrzuciła ją Bendzie. Benda twierdzi, że „Deniska ma skomplikowaną osobowość”. Ma. Zamiast gęsi, która była na obiad, kazała sparzyć sobie otręby, którymi pani Cicha karmi drób, i piła przegotowaną wodę. Pani Cicha, która nigdy nie słyszała o anoreksji, myśli, że „dziewczyna ma coś z kościami”. Deniska najwyraźniej absorbuje całą uwagę Bendy, bo o naszych długach nie wspomniał ani słowem. Ojciec chciałby, żeby została u Bendy jak najdłużej. Matka jest nią zauroczona.

SYLWESTER We wszystkich dziennikach, które dotychczas czytałam, pisano, że ostatniego dnia roku moi przodkowie dawali służbie wolne i sami wykonywali jej pracę. Hrabina zastępowała swoją pokojówkę, co w praktyce oznaczało, że własnoręcznie nakładała perukę i bez pomocy ubierała się i wkładała buty; hrabia sam dorzucał do pieca, a najmłodsi musieli po sobie posprzątać zabawki. Niektórzy podejmowali się też odważniejszych działań. Na przykład hrabianka Zofia próbowała prasować i przepaliła prawie wszystkie obrusy, Mateusz przy rąbaniu drzewa amputował sobie palec wskazujący, a Karolina przy rozpalaniu pod kuchnią użyła nafty, więc zamiast zabawy trzeba było gasić pożar. Najwyraźniej eksplozja opaliła jej całe owłosienie, ponieważ w genealogii rodzinnej ma przydomek Ogolona. Ojciec uważa, że należy przestrzegać tradycji, szczególnie wtedy, kiedy nic nas to nie kosztuje. Dlatego przy śniadaniu uroczyście oznajmił, że zamienimy się rolami. Matka już od przebudzenia znów zaczęła wpadać w depresję i z rozrzewnieniem wspominała „cudowne sylwestry na Times Square”. Ojciec wysłał ją z panem Spockiem do szklarni, żeby oderwać ją od tych myśli. Kiedy wyszła, powiedział, że jedną z niewielu zalet, którą widzi w naszym obecnym 57

położeniu, jest to, że już nigdy nie będzie musiał spędzić nocy sylwestrowej tłocząc się z milionem pijanych ludzi na Times Square. Ja zastąpiłam panią Cichą, co musiałabym zrobić tak czy tak, ponieważ „babka znów sobie rano golnęła i trochę przesadziła”. Miała czerwoną twarz, a artykulacja przychodziła jej z wielkim trudem. Po słowach ojca, że „dziś będzie nas obskakiwać Marysia”, wyciągnęła z lodówki garnek z resztką wigilijnego ponczu i postawiła go na kuchni. Ojcu został Józef. Myślę, że jeśli ojciec chciałby przejąć jego obowiązki, powinien włożyć szlafrok, położyć się na kanapie i czytać gazetę. Przez chwilę nawet wyglądało na to, że tak właśnie będzie, bo obaj jednocześnie zaczęli ziewać. Ale potem ojciec poprosił Józefa, żeby poszedł z nim do biura. Ojciec twierdzi, że przygotowywali plan remontów na przyszły rok. Ich współpraca wyglądała tak, że ojciec coś proponował, a Józef mówił, ile by to kosztowało, po czym stwierdzali, że skoro wytrzymało trzysta lat, na pewno może jeszcze jakiś czas poczekać. Moją propozycję, żeby naprawić przynajmniej froterkę do parkietów, Józef odrzucił, ponieważ nie produkuje się już do niej części. Kiedy powiedziałam, że w takim razie kupimy nową, ojciec się zdenerwował, jakbym chciała od niego ferrari. Ojciec: Wiesz, ile kosztuje nowa froterka? Ja: Nie wiem. Ile? Ojciec: Józefie, ile kosztuje nowa froterka? Józef: Sześćdziesiąt tysięcy. Ojciec: Boże mój, sześćdziesiąt tysięcy… czy mamy sześćdziesiąt tysięcy na froterkę? Ja: Zarobimy, wiosną pojawią się turyści… Ojciec: Boże mój, sześćdziesiąt tysięcy… musimy naprawić dach, a ona chce froterkę. Ja: Mówiliście, że skoro dach wytrzymał trzysta lat, może jeszcze jakiś czas poczekać. Ojciec: Tym bardziej może poczekać froterka… Boże mój, sześćdziesiąty tysięcy… Chyba musi być ze złota. Józef: Można się obejść bez froterki. Oliwy do ognia dolała też matka, która wróciła ze szklarni umęczona i brudna, jakby właśnie skończyła szychtę. Pan Spock potraktował zamianę ról dosłownie i kazał matce zrzucić węgiel. Grał jej przy tym na fortepianie. Najwyraźniej mimo bariery językowej udało mu się wyjaśnić matce, że istnieją też inne sposoby ogrzewania niż grudy węgla brunatnego, ponieważ matka oświadczyła, że powinniśmy doprowadzić gaz do szklarni, żeby pan ogrodnik nie musiał się 58

tak męczyć. Ojciec, wciąż zdenerwowany froterką, którą poszedł nawet obejrzeć, by zrozumieć, dlaczego ten „złom” jest taki drogi, skoczył na matkę: Ojciec: Jezus Maria, wiesz, ile kosztuje doprowadzenie gazu? Matka: Nie wiem. Ile? Ojciec: Józefie, ile kosztowałoby doprowadzenie gazu? Józef: Pół miliona. Ojciec: Boże mój, pół miliona… czy mamy pół miliona na gaz? Matka: Myślałam, że turyści… Ojciec: Następna mądra… Boże mój, pół miliona… musimy naprawić dach, a ona chce gaz. Matka: Dlaczego dach? Wygląda dobrze… Ojciec: Jezus Maria, ty jesteś profesor od dachów? W życiu na żadnym nie byłaś. Matka: A ty byłeś? Józef: A po co gaz? Można się bez tego obejść. Ojciec: Boże mój, pół miliona… skąd oni biorą te ceny? Za to dałoby się chyba kupić reaktor jądrowy. Po obiedzie ojciec ogłosił powrót do normalnego życia, ponieważ tradycji uczyniono zadość. Ja mogłam wrócić do normalnego życia dopiero, kiedy nakarmiłam drób i świnie, umyłam i schowałam naczynia i przyniosłam drewno do kuchni. Pani Cicha, która już przed południem dopiła poncz wigilijny i usnęła na siedząco przy piecu, nie była w stanie przejąć z powrotem swoich obowiązków. Potem poszłam z Olkiem i Leosiem do parku. Ich pęcherze moczowe chyba nie mają dna, ponieważ oznakowali każde drzewo, koło którego przechodziliśmy. Robili też sporo kup. Podczas mej nieobecności pani Cicha ożyła i poznosiła na stół destylaty i likiery własnej produkcji, które trzyma w sejfie służącym kiedyś do przechowywania srebrnych sztućców. Kiedy otworzyłam drzwi, ukazał mi się następujący widok: matka z brunatną twarzą opowiada coś pani Cichej. Jej czeszczyzna, w normalnych warunkach mizerna, pod wpływem alkoholu wyraźnie się pogorszyła. Właściwie nie dało się rozpoznać, w jakim języku mówi. Pani Cicha cierpliwie jej słuchała i przytakiwała głową, jakby zgadzała się ze wszystkim, co słyszy. Co jakiś czas dolewała sobie i matce i znów przytakiwała. Pan Spock grał na akordeonie należącym 59

do wypchanej pandy z salonu myśliwskiego Dory. Trudno odgadnąć, kiedy ostatnio ktoś na nim grał, ale przy każdym ściśnięciu wylatywała z niego chmura kurzu. Wydobyte brzmienie nie przypominało żadnego znanego mi dźwięku. Panu Spockowi ani ojcu najwyraźniej to nie przeszkadzało. Śpiewali Piasek w nerkach, a ich ryk nawet w najmniejszym stopniu nie korespondował z tonami akordeonu pandy. Jedynie Józef wyglądał wciąż tak samo, jak kiedy wychodziłam – tyle że pasek od szlafroka miał na szyi. Bardzo szybko okazało się, że on również wziął udział w sejfowej degustacji, bo nagle wstał i krzyknął: – Zasrany sylwester! Za chwilkę tu będą. Jego okrzyk mnie zaintrygował, więc podeszłam zapytać, czy powinniśmy spodziewać się jakiegoś czeskiego zwyczaju à la Mikołaj, aniołowie i czorty. – Szlag z czortami, muflony przyjdą – powiedział Józef, a jego alkoholowy oddech zmusił mnie do zamknięcia na chwilę oczu, żeby utrzymać równowagę. Potem zaczął mi wyjaśniać, że z wybiciem północy na sylwestra zaczyna się odliczanie do nowego sezonu turystycznego. Jeszcze kilka razy powiedział „szlag z czortami, muflony przyjdą”, przy czym minę miał tak nieszczęśliwą, jakby spodziewał się wojsk okupacyjnych. Potem otwierali domowego szampana pani Cichej. Pan Spock najpierw kilka minut potrząsał butelką, a potem przez kwadrans próbował wyciągnąć korek. Wszystkim wydawało się to niezmiernie zabawne. Jednak ja bałam się, żeby szampan nie wybuchł mu w rękach. Moje obawy z pewnością nie były przesadzone. Kiedy wreszcie udało mu się wyciągnąć korek, wyleciał z siłą działa przeciwpancernego, rozbił podwójną szybę w oknie i zniknął w ciemności gdzieś w kierunku wybiegu kur. Zawartość butelki oderwała z sufitu kawałek tynku. Znów wszystkim wydało się to niezmiernie zabawne. Poszłam się położyć, ale ze strachu przed detonacją któregoś z kolejnych szampanów nie mogłam zasnąć. Do kuchni wróciłam chwilę przed północą. Matka przy akompaniamencie akordeonu, w którym w międzyczasie pojawiło się kilka pęknięć, śpiewała hymn amerykański. W Stanach za taką profanację stanęłaby przed ławą przysięgłych. Z wybiciem północy matka wywołała lawinę ogólnego obejmowania. Też musiałam obejmować. Pan Spock nie kłopotał się ze ściągnięciem akordeonu, który przy każdym objęciu wydawał przeciągły, pełen żalu jęk. Józef też obejmował, ale z wyprostowanymi rękami. Pani Cicha włączyła radio, w którym jakaś czeska śpiewaczka śpiewała czeski hymn. 60

Ojciec chciał oddać pandzie akordeon. Udało mi się go przekonać, żeby poczekał z tym do rana. Kiedy wychodziłam, pijany pan Spock powiedział do mnie Mańka. Brzmi to jak nazwa jakiegoś robaka. Za chwilę będzie czwarta, a sądząc po odgłosach z kuchni powiedziałabym, że albo tańczą, albo rąbią kredens.

NOWY ROK O szóstej rano zadzwoniła ciocia Jess z jakiegoś baru na Times Square. Nie mogła zrozumieć, że z powodu różnicy w czasie w Czechach jest już rano. Starałam się jej wyjaśnić, że tu północ była sześć godzin temu, ale myślała, że sobie z niej żartuję. Potem słyszałam, jak kogoś pyta, czy to możliwe, żeby w Europie było już rano. Co jej ten ktoś odpowiedział, nie wiem, ale i tak nalegała, żeby dać jej matkę. Kiedy próbowałam ją obudzić, przypomniało mi się, jak ojciec opowiadał kiedyś dowcip o rosyjskich astronautach, którzy mieli lądować na Słońcu, ale żeby ich nie spaliło, lądowali w nocy. Ciocia Jess nie widziała w tym nic śmiesznego. Nie udało mi się obudzić matki. Kiedy oznajmiłam to cioci Jess, odparła wkurzona, że życzy nam w tej dziurze szczęśliwego Nowego Roku. Pani Cicha nie dość, że nie spała, to zdążyła już zatrzeć ślady wczorajszej zabawy. Za wyjątkiem rozbitego okna, na które powiesiła jeden z kocyków z napisem Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje. Sejf był zamknięty. Przy karmieniu kur znalazłam na wybiegu korek od szampana. Przed południem przyjechał Max. Wszystko wskazuje na to, że na Gwieździe ma miejsce kulminacja syndromu łodzi podwodnej i nienawiści. Zagraniczni Launowie przecięli drut telefoniczny, żeby z telefonu nie skorzystał nikt, skoro nie można dzwonić za granicę. W salonie myśliwskim założyliśmy akordeon na pandę. Potem Max uczył mnie jeździć swoim autem z ręczną skrzynią biegów. Na początku dość długo zmieniałam biegi bez sprzęgła, ale po godzinie szło mi już całkiem nieźle i bez tego strasznego rzężenia. Kiedy Max wyjechał, zrozumiałam, że chciałabym mieć auto. Rodzice obudzili się dopiero wieczorem. Musieli mieć strasznego kaca. Matka prosiła mnie, żebym ją zabiła. Ojciec przysięgał, że jeśli dożyje do jutra, każe usunąć z Kostki wszelki alkohol, a przede wszystkim orzechówkę. Kiedy wymawiał słowo orzechówka, zemdliło go i musiał biec do toalety. 61

O telefonie od cioci Jess im nie mówiłam.

02.01. „Sama” ugotowałam polędwicę w sosie. Chwalił ją nawet proboszcz, który przyszedł zapytać, czemu nie było nas wczoraj na mszy noworocznej. Ojciec z matką na szczęście wciąż wyglądają bardzo mizernie, więc zrozumiał, że z powodu choroby i nawet życzył im szybkiego powrotu do zdrowia. Jego kucharce prawdopodobnie wciąż nie udaje się ugotować nic jadalnego, ponieważ poprosił o resztę mięsa i sosu na kolację. Rodzice wciąż nie są w stanie przyjmować innych pokarmów niż gorzka herbata i suchy rogalik, więc jedzenia zostało całkiem sporo. Lubię gotować i cieszę się, kiedy komuś to smakuje. Pani Cicha twierdzi, że jestem urodzoną kucharką. Zachwycona pochwałą spróbowałam upiec strudel. Coś musiałam zrobić nie tak, bo nie dało się go pokroić nawet siekierką do mięsa. Rzuciłam go kurom. Może sobie z nim poradzą. Pan Spock przyszedł oświadczyć, że „strasznie mu skoczyło ciśnienie” i okno zaszkli dopiero jutro.

03.01. Przyszedł rachunek za telefon. Proroctwo Milady, że będzie wyglądać jak budżet Pentagonu, było oczywiście tylko obrazowe, ale i tak jest to kwota zapierająca dech. Najpierw wszyscy się śmialiśmy i wzajemnie zapewnialiśmy, że faktura na dwadzieścia osiem tysięcy sześćset dwadzieścia pięć koron powstała prawdopodobnie podczas upojnej imprezy w firmie telekomunikacyjnej. Józef również uważał, że to pomyłka, ponieważ tyle pieniędzy nie wydzwoniono na Kostce od 1934 roku, kiedy to został podłączony telefon. Zaproponował, żeby fakturę zignorować, co jest zresztą jego typowym sposobem załatwiania korespondencji. Przy przelotnej kontroli piramid z papieru w jego biurze zorientowałam się, że przynajmniej co druga koperta nie została otwarta. Jedna z nich zawierała zawiadomienie od ministra kultury, że Kostka powraca w nasze ręce. Nie wiem, jak ostatecznie ta informacja dotarła do Józefa, skoro telefon nie 62

działał Bóg raczy wiedzieć od kiedy. Jednak w końcu rozgorączkowany ojciec poszedł zadzwonić do działu reklamacji, żeby „nie myśleli, że będą z nas zdzierać tylko dlatego, że jesteśmy Amerykanami”. Wrócił dopiero po dwudziestu minutach. W ręce trzymał kartkę z numerami telefonicznymi, datami i wydzwonionymi kwotami, które podyktowali mu w dziale reklamacji. Pierwsze trzy miejsca zajęła ciocia Jess, babcia i studio kosmetyczne Todda Cartera przy Moście Brooklińskim, w którym koleżanki matki spędzają większość czasu. Józef z panią Cichą dobrze ocenili sytuację i prawie bezszelestnie opuścili kuchnię. Niestety matka przyjęła najgorszą taktykę obrony oświadczając, że księżna Diana wydzwania dwa tysiące funtów tygodniowo. Ojciec zbrunatniał i wpadł w szał, do czego zresztą miał pełne prawo. Najpierw powiedział matce, żeby przeprowadziła się do Pałacu Buckingham, a królowa z pewnością podłączy jej do Todda gorącą linię. Potem dodał, że jest egoistyczna, nieodpowiedzialna i walnięta. Zakończył tym, że za ostatnie pieniądze kupi jej bilet do Stanów – w jedną stronę. Potem wybiegł z kuchni i trzasnął za sobą drzwiami. Szlochająca matka zaczęła się przede mną tłumaczyć, że nie potrafi odciąć się od poprzedniego życia z dnia na dzień. Na moją uwagę, że ja jakoś potrafiłam, odparła, że nie wie, po kim jestem taka bezduszna. Wtedy powrócił ojciec z rękami pełnymi biografii księżnej Diany i teatralnie wrzucił je do kominka. Na kolację nie przyszedł nikt, mimo że pod nadzorem pani Cichej udało mi się upiec tartą babkę. Wczorajszy strudel nie został pokonany nawet przez kury. Obserwowałam przez chwilę, jak starają się coś wydziobać, ale dzioby odbijały się od niego, jakby stukały o beton. Najwytrwalszy był kogut, ale jemu również nie udało się odłamać ani kawałka, mimo iż przez chwilę uderzał z prędkością młota pneumatycznego. Kilka godzin moczyłam go w wodzie (strudel, nie koguta) i rzuciłam z powrotem na wybieg.

04.01. Rodzice nie odzywają się do siebie, co sprawia dość przygnębiające wrażenie, szczególnie w czasie posiłków. Przy obiedzie musiałam włączyć radio, ponieważ mlaskanie pana Spocka, które dzięki konwersacji dawało się jakoś wytrzymać, w panującej obecnie ciszy stało się nieznośne. W 63

radiu jak na zamówienie puścili rozmowę z księciem Schwarzenbergiem, która dodatkowo pogłębiła już i tak napiętą atmosferę. Książę bowiem otwarcie przyznał, że jego posiadłości są tak liczne, że życie spędza właściwie na podróżach między nimi, a w żadnej nie może zatrzymać się na dłużej niż czterdzieści osiem godzin, żeby w ciągu roku zdążyć odwiedzić wszystkie. Rozmawiał przez telefon z auta, ponieważ jechał właśnie ze swojego wiedeńskiego pałacu do zamku Murau. Kiedy mówił, ojciec przestawał przeżuwać, ponieważ stopniowo drętwiały mu mięśnie twarzy. Redaktorka wyraziła obawę, czy nowo otwarty Orlik nie zostanie zamknięty dla zwiedzających. Książę odparł, że nie, ale żeby mieć spokój do rozmyślań, kupił sobie zamek Drzewicz, na który turyści nie będą mieć wstępu. Józef przytakująco pokiwał głową, wskazał ręką na radio i stwierdził: – Ano właśnie. Obserwowałam ojca. Wydawało mi się, że w czasie wywiadu się kurczy. Po pytaniu redaktorki, czy z pięcioma miliardami książę rzeczywiście jest trzecim najbogatszym człowiekiem w Austrii, ojciec przestał oddychać. Książę odpowiedział, że nie wie, ale w zeszłym roku prawdopodobnie wyprzedził go koncern zbrojeniowy Steyr dzięki olbrzymiemu zamówieniu transporterów pancernych do Iranu. Potem dodał, że pieniądze właściwie nic dla niego nie znaczą, a ojcu z ręki wypadł widelec. Na zakończenie rozmowy książę powiedział jeszcze, że obecnie jego największą rozrywką są cztery szczenięta rasy dog, które niedawno sobie sprawił. Potem Cher zaśpiewała If I Could Turn Back Time, a ojciec schował twarz w dłoniach. Starałam się go pocieszyć, że w odróżnieniu od księcia Schwarzenberga mówi przynajmniej zrozumiałą czeszczyzną, ale powiedział, że taka przewaga jest gówno warta. Przez całe popołudnie ojciec spacerował po parku z Olkiem i Leosiem. Kiedy wyszedł, Józef oświadczył, że na Drzewiczu musi być pięknie. Matce, która mamrotania i seplenienia księcia oczywiście nie zrozumiała, w skrócie wyjaśniłam, dlaczego ojciec tak się załamał i poprosiłam, żeby go nie drażniła. Na Gwieździe mają już naprawiony telefon. Wczoraj dzwonił Max. Podobnie jak my słuchali rozmowy z księciem, która na tych, którzy mówią po czesku, miała podobny wpływ jak na nas. Ojca Maksa najbardziej zdenerwowała informacja, że książę ma zamek sam dla siebie. Max boi się o niego, ponieważ wziął strzelbę i pojechał polować na kaczki. Jeszcze nie wrócił. Na szczęście mój ojciec jest w swoim pokoju. Siedzi w fotelu i rzuca psom kapcie. 64

05.01. Ojciec Maksa żyje. Wrócił na Gwiazdę o czwartej rano, bo zepsuła mu się skrzynia biegów i musiał iść trzydzieści kilometrów na piechotę. Max nie ma pojęcia, kiedy Milada pozwoli im naprawić auto, więc pewnie przez jakiś czas się nie zobaczymy. Mój ojciec też w nocy nie spał. Grzebał w archiwum, żeby zrozumieć, dlaczego nie jesteśmy miliarderami jak książę Schwarzenberg. Opracował czarną listę przodków, którzy według niego ponoszą największą odpowiedzialność za nasze ubóstwo. Przeczytał nam ją przy śniadaniu. Oskarżanie nieżyjących od dawna krewnych wydało mi się zbyteczne, ale ojciec był tak dumny ze swojej listy, że nie dałam po sobie poznać wątpliwości. Poza tym miałam wrażenie, że jest to również forma terapii polegająca na zwalaniu winy za niepowodzenia na kogoś innego, co ostatecznie należało uznać za pożądany krok naprzód, ponieważ jeszcze wczoraj ojciec oskarżał sam siebie. Lista winowajców wygląda następująco: • Norbert – nasz pałac w Wiedniu podarował Centrum Kształcenia „Komeński” – dziś ma tam siedzibę chińska ambasada. • Michael – za symboliczną cenę 1 złoty sprzedał jakiemuś pastuchowi na wpół rozwaloną chatę z przyległymi terenami w austriackim Schladming, gdzie obecnie znajduje się górski ośrodek turystyczny z setkami kilometrów tras zjazdowych. • Odona (na nią ojciec jest najbardziej wściekły) – odrzuciła oświadczyny saudyjskiego księcia tylko dlatego, że „nie był ładny” – przy wizji, że jesteśmy współwłaścicielami Zatoki Perskiej ojca szczególnie poniosły nerwy. • Wszyscy, którzy podarowali coś Kościołowi. • Dora – z powodu kilku bezsensownych strzałów zamknęła sobie drogę do ślubu z księciem Schwarzenbergiem. • Alojzy – przegrał w karty klejnoty rodzinne łącznie ze srebrnymi sztućcami. • Jarosław – podarował Galerii Narodowej dwa Rembrandty, Tycjana i szkicownik Michała 65

Anioła. Lista ma na razie sześć stron, ale bez wątpienia będą się na niej pojawiać kolejne imiona, ponieważ ojciec wciąż kontynuuje swoje badania w archiwum. Obawiam się, że wcześniej czy później pojawią się na niej wszyscy. Po południu do ojca dołączył nawet Józef, więc można już mówić o „komitecie do spraw antykostkowskich”. Główną korzyścią wynikającą z polowania na rodzinnych marnotrawców i filantropów jest zażegnanie niebezpieczeństwa kryzysu między rodzicami. Ojciec doszedł bowiem do wniosku, że rachunek za telefony matki jest w porównaniu na przykład z trzystoma dwudziestoma ośmioma parami butów, które w przeciągu jednego jedynego roku zamówiła u cesarskiego szewca Werfela w Wiedniu hrabianka Poly, niewinnym grzeszkiem, więc zlitował się nad matką i znów zaczął się do niej odzywać. Radość matki z pogodzenia się jest tym większa, że celem ataków ojca nie są już jej krewni, ale hrabiowska rodzina Kostków aż do XIV wieku. Jednak kiedy wieczorem chciała zadzwonić do Stanów, okazało się, że połączenia międzynarodowe zostały zablokowane.

06.01. Umarł kogut. Kiedy rano zobaczyłam, jak leży na grzbiecie z nogami sterczącymi ku niebu, uświadomiłam sobie, że od kilku dni nie słyszałam, żeby piał. Podczas oględzin okazało się, że dziób ma zalepiony strudlem. Pani Cicha wstawiła go do gotowania dla psów, a potem razem łapałyśmy drób i kontrolowałyśmy dzioby. U kur i gęsi wszystko było w porządku, ale jedna świnia miała dziurki w ryjku zapchane strudlem. Na liście ojca pojawiły się kolejne imiona. Jednym z nich jest Maria II, ponieważ notatek ze swoich eksperymentów nie przechowywała w bezpiecznym miejscu, tylko w laboratorium, które razem z nią wyleciało w powietrze. Ojciec jest przekonany, że wynalazła dynamit sto lat przed Alfredem Noblem, chociaż w swoim dzienniku pisała, że pracuje nad kamieniem filozoficznym.

07.01. 66

Mania prześladowcza ojca osiągnęła kolejne stadium. Gdzieś w archiwum wygrzebał bowiem rosyjski podręcznik ekonomii z tabelą przeliczeniową historycznych walut na wartość rubla z 1985 roku. Przy śniadaniu poinformował nas, że na przykład pogrzeb hrabiego Ferdynanda, który odbył się w 1811 roku i kosztował dwanaście tysięcy złotych, w Związku Radzieckim u schyłku epoki komunistycznej wart byłby prawie pół miliona rubli. Nikt z nas nie rozumiał, do czego taka wiedza może się nam przydać, ale ojciec wyjaśnił, że po przeliczeniu na dolary otrzymamy wartość majątku, który nasi przodkowie roztrwonili w minionych stuleciach. Starałam się przekonać go, że tych pieniędzy i tak nikt nam już nie odda, ale zaczął zawzięcie poszukiwać kursu między dolarem i rublem w 1985 roku. Pani Cicha wprawdzie była na początku lat osiemdziesiątych na wycieczce w Leningradzie, ale płaciła za nią organizacja związkowa, a kieszonkowe w rublach dostali za darmo. Jedyne doświadczenie z kursem walutowym miał pan Spock, który kiedyś dostał od jakiejś delegacji sto rubli za to, że zagrał na fortepianie Katiuszę. Kiedy później chciał wymienić w banku te ruble na dolary, wyśmiali go i kazali wyprowadzić za prowokację. Józef przypomniał sobie, że na Głosie Ameryki słyszał, że za zdobycie Pucharu Kanady w 1981 roku rosyjska drużyna hokejowa dostała nagrodę w wysokości miliona rubli, za które po wymianie na dolary każda piątka mogła sobie kupić jeden kolorowy telewizor. W drodze do kościoła ojciec z matką starali się przypomnieć sobie, ile w latach osiemdziesiątych kosztowały kolorowe telewizory. W trakcie mszy ojciec bez przerwy rozglądał się po kościele i szeptem wyliczał nam, ile rubli kosztowały kościelne ławki, rzeźby, obrazy, chrzcielnica, naczynia i sutanny. Pod koniec inwentaryzacji stwierdził, że Kościół już nigdy nie może od nas niczego chcieć.

08.01. Józef twierdzi, że ma grypę. Według pani Cichej to wymówka, żeby nie musiał odgarniać śniegu, który spadł w nocy. Józef ma grypę zawsze, kiedy istnieje zagrożenie, że musiałby coś zrobić. Kiedy przyniosłam mu grzane wino, ćwiczył na rowerze treningowym. Nie wyglądał na chorego, choć twierdził, że ma gorączkę i to jest najlepszy sposób, jak ją wypocić. 67

Zaskoczył mnie, bo sprawia wrażenie człowieka, któremu ciężko pokonać kilka schodów. Śnieg odgarniał tylko pan Spock. Co chwilę demonstracyjnie łapał się za serce i z wyrzutem patrzył w nasze okna.

09.01. W dzisiejszej gazecie ukazało się zdjęcie zamku Drzewicz, który książę Schwarzenberg kupił sobie dla przyjemności. Józef nie mógł oderwać od niego wzroku. Myślę, że fascynuje go nie tyle sam budynek, co otaczające go wysokie ogrodzenie zwieńczone trzema liniami drutu kolczastego. Napis na bramie TEREN PRYWATNY – WSTĘP WZBRONIONY! Józef zakreślił czerwonym flamastrem. Ojciec dzwonił na Gwiazdę, żeby sprawdzić kurs rubla w stosunku do dolara w 1985 roku. Max senior wprawdzie nie znał kursu, ale podobno może załatwić tabelę przeliczeniową walut historycznych na dzisiejsze korony. Jednocześnie ostrzegł ojca, że jeden z Launów poświęcił na obliczanie straconego majątku dwa lata, a teraz musi się leczyć. Ojca to chyba wystraszyło, bo dziś w ogóle nie zajrzał do archiwum, a nawet na nikogo się nie skarżył.

10.01. Pani Cicha przy śniadaniu oświadczyła, że jest dziesiąty i oczekuje wypłaty. Mimo że podobnych żądań można było się wcześniej czy później spodziewać, ojciec zrobił bardzo zdziwioną minę. Do pani Cichej nieśmiało dołączył pan Spock. Wtedy ojciec zrozumiał, że będzie musiał sięgnąć do woreczka z utargiem świątecznym, na którym mówiąc na marginesie śpi, i poszedł do swojego pokoju. Podczas jego nieobecności w kuchni panowała pełna napięcia cisza przerwana tylko oświadczeniem pana Spocka, że na nadgarstku prawej ręki zrobiła mu się mała gulka. Ponieważ nikt nie chciał jej obejrzeć, jadł dalej, ale rękę z gulką trzymał zwieszoną wzdłuż ciała, jakby była sparaliżowana. Ojciec wrócił dopiero po dwudziestu minutach – w tym czasie z pewnością toczył bój ze swoim coraz wyraźniejszym skąpstwem. Przed każdym położył cztery tysiące. Pani Cicha powiedziała, że kiedy Kostka była państwowa, dostawała siedem, a teraz zasługuje z pewnością przynajmniej na dziesięć za to, jak musi nas obskakiwać. Sprzątaczka w 68

domu starców zarabia podobno dwanaście tysięcy z dopłatą za szkodliwe warunki pracy, a do tego ma działającą froterkę do parkietów. Poza tym żywi nas już miesiąc, a pochwała po każdym posiłku jej tego nie zrekompensuje. Pan Spock zażądał dziewięciu tysięcy i dwutysięcznego dodatku za palenie w szklarni. Ojciec bez słowa wstał, przyniósł cały woreczek i jak w transie wyłożył panu Spockowi i pani Cichej kwoty, których zażądali. Pani Cichej dorzucił jeszcze siedem tysięcy za zjedzone gęsi. Chociaż nie mam najmniejszego pojęcia, ile wynosi średnia pensja w Czechach, jestem pewna, że ojciec nie powinien poddawać się tak łatwo i szybko. Obawiam się, że właśnie narodziła się bardzo niebezpieczna tradycja, która w przyszłości może sprawić nam spore problemy. Pan Spock, ośmielony sukcesem, zauważył jeszcze, że będziemy musieli opłacić im ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Przy tym pokazał nam wszystkim gulkę, którą podejrzewa, że jest zapowiedzią nowotworu. Bez ubezpieczenia zdrowotnego nie wpuszczą go podobno nawet do poczekalni onkologicznej, a on będzie umierać w nieznośnych cierpieniach, ponieważ nie będzie mógł liczyć nawet na morfinę. Dołączyła do niego pani Cicha, dodając, że bez ubezpieczenia socjalnego nie dostanie emerytury i będzie musiała chodzić na żebry. Zrezygnowany ojciec obiecał, że się tym zajmie, po czym ze splądrowanym woreczkiem i popielatą twarzą poszedł do swojego pokoju. Kiedy wytknęłam mu później, że jego podejście do oczekiwań płacowych pracowników było zbyt otwarte i że właściwie zachował się jak niektórzy nasi filantropijni przodkowie, na których tak narzeka, nie był w stanie powiedzieć ani słowa na swoją obronę. Siedział w fotelu i głaskał na zmianę Olka i Leosia. Po południu zadzwoniłam do Maksa, żeby dowiedzieć się, czy naprawdę musimy tak rozpieszczać naszych pracowników. Musimy. Ponadto Max powiedział, że przepisy podatkowe są dość niejasne, więc powinniśmy wynająć księgową. Moje oburzenie nad pazernością pracowników Max trochę stonował mówiąc, że na Gwieździe sytuacja jest jeszcze gorsza, bo mają tam organizację związkową. Launowie muszą więc dopłacać swojemu personelowi do ubrań, kupować na urodziny kosze podarunkowe, a raz w miesiącu udostępniać salę przodków na zebranie związkowe. W końcu obiecał, że jak najszybciej przyśle nam panią, która prowadzi ich księgowość. Rozumiem, że pracownicy powinni dostawać jakąś pensję, ale jednocześnie nie mogę pozbyć się uczucia, że moja sympatia do pani Cichej została dziś nadwerężona. Z drugiej strony miło zaskoczył mnie Józef, który wprawdzie wziął cztery tysiące, ale w kolejnej grabieży nie brał 69

udziału. Nie umiem tylko jednoznacznie stwierdzić, czy był to wyraz jego zdrowego rozsądku czy apatii. Zresztą cztery tysiące za nicnierobienie to i tak aż za dużo. Później Załamany ojciec przyszedł powiedzieć mi, że odwiedził go Józef i zażądał piętnastu tysięcy, ale „nikt nie musi o tym wiedzieć”.

11.01. Ojciec znów jest w archiwum. Tym razem skupił się na wzmiankach o służbie zamkowej. Towarzyszą mu Olek i Leoś, ponieważ jak na razie tylko psy nie zażądały ubezpieczenia zdrowotnego. Badania dokumentów archiwalnych umocniły ojca w przekonaniu, że jesteśmy największymi niedorajdami w historii rodu. Nie dość, że nie mamy pieniędzy, to jeszcze musimy przypodobywać się swoim pracownikom. W XVIII wieku pokoje służby ponoć nie były nawet ogrzewane i nikomu nie wydawało się to dziwne. O jakichś wypłatach nie ma w starych dokumentach żadnej wzmianki.

12.01. Mecenas Benda z Deniską zakończyli pobyt na nartach w Austrii i w drodze powrotnej zatrzymali się na Kostce. Kiedy ojciec zobaczył, że na dziedziniec wjeżdża srebrny mercedes, wpadł w panikę. Spodziewał się, że Benda przyjechał, żeby wyciągnąć od niego pieniądze. Kazał powiedzieć Bendzie, że go nie ma i pobiegł schować się gdzieś w zamku. Na szczęście okazało się, że powodem wizyty nie jest egzekucja długów, ale Deniska, czyli możliwość rzucenia jej w ramiona przynajmniej na kilka godzin komuś innemu. Po czternastu dniach spędzonych z Deniską Benda wyraźnie zmarniał. Postarzał się o kilka lat. Kiedy wszedł do kuchni, opadł na krzesło koło pieca i szybko wypił cztery orzechówki, które pani Cicha nalewała mu ze słowami: – Wygląda pan strasznie. 70

Nic nie mówił. Nie miał zresztą okazji, bo wciąż mówiła Deniska. Przy jej monologu Benda miał zamknięte oczy i skurczoną w grymasie twarz, jakby odczuwał intensywny ból. W ciągu dziesięciu minut wysłuchaliśmy relacji o wszystkim, co było w „Szladku super”. Chociaż w Szladku było super, Deniska nie mogła się doczekać, kiedy znów przyjedzie na Kostkę. Pytała, czy pojawiły się już jakieś duchy i była rozczarowana, że nie. Myślę, że rozczarowało ją też to, że jeszcze żyję. Potem wyciągnęła kamerę, którą w Szladku kupił jej Misio. Chciała zainstalować ją w którejś komnacie, żeby zarejestrować ruchy pierwszej lub drugiej Marii, lub ewentualnie innego ducha. Upierała się, że muszę jej towarzyszyć, ponieważ jako przyszły duch muszę przecież wiedzieć, którędy chodzą moje potencjalne kumpele. Chciałam odmówić, ale błagalne spojrzenie Bendy zmusiło mnie, by wyruszyć z Deniską na polowanie na zjawy. Dołączyła do nas też matka, która mianowała się przewodnikiem. Mimo iż tekst przewodnika przełożyłam jej na angielski jeszcze przed świętami, najwyraźniej wciąż do niego nie zajrzała. O portrecie cesarzowej Marii Teresy twierdziła, że przedstawia moją babcię, a Jana Henryka, sfotografowanego w kombinezonie lotniczym z pierwszej wojny światowej, umieściła w XVIII wieku. Kilka razy ją poprawiłam, ale przestałam, kiedy nazwała mnie „naszą mądralą”. Mimo że Deniska twierdzi, że interesuje się historią, na fabulacje matki reagowała zazwyczaj przytakującym „super”. W pewnej chwili wydawało się, że natknęłyśmy się na ducha, ale był to zdrętwiały ojciec ukrywający się przed Bendą w pokoju guwernantki. Kiedy kilkakrotnie zapewniłam go, że Benda z pewnością nie przyjechał z powodu długów, zdecydował się opuścić ukrycie i iść do niego do kuchni. Po dwugodzinnym zwiedzaniu wnętrz zamkowych Deniska wyraziła niezadowolenie z mojego podejścia, ponieważ nie potrafiłam określić, którędy będę chodzić po śmierci. W końcu skierowała kamerę na portrety obu Marii, ponieważ w jednym filmie widziała, jak duchy zstępują z obrazów. W czasie naszej nieobecności mecenas Benda dopił butelkę orzechówki i zwierzył się ojcu, że zabije albo siebie, albo Deniskę, ale najprawdopodobniej oboje. Ojciec próbował mu to wyperswadować, ale kiedy zorientował się, że Szladek to określenie Schladming, które kiedyś żyjący chwilą lekkoduch Michael podarował austriackiemu pastuchowi, przestały wzruszać go zmartwienia Bendy i zaczął wypytywać o liczbę hoteli, wyciągów i przepustowość tras zjazdowych. Jakkolwiek szacunki Bendy były bardzo niedokładne, ojciec doszedł do wniosku, że obroty muszą sięgać miliardów, a podarowanie Schladming nazwał drugą największą zbrodnią w dziejach rodu. Pierwszą najwyraźniej na zawsze pozostanie odrzucenie przez Odonę saudyjskiego 71

księcia z przyczyn estetycznych i w konsekwencji utrata Zatoki Perskiej. Z uwagi na ilość wypitej orzechówki zaproponowałam Bendzie nocleg na Kostce. Ponieważ już nie mógł mówić, objął mnie serdecznie. W tym czasie Deniska, matka, Olek, Leoś i Caryca byli już w katakumbach i poszukiwali zamurowanych rycerzy. Caryca się zgubiła, a Olek przeziębił się i zaczął kaszleć. Deniska i Misio przenocują w apartamencie Himmlera. Deniska myśli, że Himmler to angielskie przekręcenie nazwiska Hitler i planuje przez całą noc nie zmrużyć oka i czekać na Wodza. Zażyczyła sobie dwa litry mocnej kawy i pytała, czy mamy w apteczce fenmetrazynę. Teraz jest wpół do jedenastej, a ja słyszę jej kroki na strychu.

13.01. Deniska jest niezadowolona. Adolf Hitler ani żaden inny nazista się nie pojawił, a kamera przestała działać po około dziesięciu minutach. Według Deniski celowo zepsuły ją duchy. Ja sądzę, że raczej wyczerpała się bateria. Po śniadaniu Deniska dopadła Józefa i niemalże siłą zaciągnęła go do grobowca. Przy każdej trumnie musiał wygłosić wykład, jaką śmiercią zszedł nieboszczyk. Wrócili dopiero koło południa. Józef, zanim poszedł odpocząć, opowiedział nam, że mimo jego ostrzeżenia, by nie dotykać trumien obu Marii, ponieważ to przynosi pecha, ta „głupia dziewucha” na obu się położyła. Benda siedział w kuchni, a ojciec czytał mu swoją listę grzeszników, lamentował z powodu chciwości pracowników i uzupełniał to jeszcze uwagami na temat księcia Schwarzenberga. Benda drzemał. Deniska budziła go przez całą noc, żeby wyglądał z nią Hitlera. Po powrocie z grobowca Deniska wpadła na pomysł, żebyśmy pojechali z nimi do Pragi. Benda cudownie odżył i natychmiast zaczął nas przekonywać, że Praga jest piękna, o czym podczas swojej pierwszej wizyty nie mieliśmy szansy się przekonać. Matka oczywiście przyjęła propozycję z zachwytem i od razu poszła pakować walizki. Ojciec z uwagi na spłaszczony woreczek wahał się, ale Benda, zachwycony wizją, że nie zostanie z Deniską sam, wspaniałomyślnie obiecał pokryć wszelkie koszty związane z naszym pobytem, i ojciec ustąpił. Później tłumaczył się tym, że jako dłużnicy Bendy nie możemy odrzucić zaproszenia nawet do piekła. Odparłam, że tydzień z Deniską jest zaproszeniem do piekła i że ja do Pragi nie jadę. Ojciec wprawdzie twierdził, że mnie rozumie, ale jednocześnie nazwał mnie nieczułą i upartą smarkulą. Moją decyzję o pozostaniu na Kostce poparł Józef, kiedy przypomniał, że w przyszłym tygodniu przyjedzie autobus nauczycieli, 72

którym obiecałam zwiedzanie, a on nie zamierza oprowadzać po wyziębionym zamku. Poza tym trzeba będzie zadzwonić po weterynarza do kaszlącego Olka i odnaleźć Carycę wciąż błąkającą się gdzieś w katakumbach. Wszystkie te powody wymieniłam Bendzie, kiedy mówiłam mu, jak bardzo mi przykro, że nie pojadę z nimi do Pragi. Ojciec pokazał mi, gdzie ma schowany woreczek, ale jednocześnie przykazał, żebym po pieniądze sięgała tylko w ostateczności, matka objęła mnie i powiedziała, żebym dobrze im pilnowała Kostki, a w aucie siedziała już dwadzieścia minut przed odjazdem. Wieczorem dzwonił ojciec, żeby powiedzieć, że dojechali szczęśliwie i za chwilę idą na kolację do restauracji wegetariańskiej.

14.01.

Druga w nocy Okazuje się, że nie jestem aż tak odważna, jak myślałam. Świadomość, że jestem w zamku całkiem sama, wzbudza we mnie bardzo nieprzyjemne uczucie, które można by nazwać strachem. Oczywiście, na parterze śpi Józef, ale jestem pewna, że nie wyszedłby na korytarz, nawet gdyby usłyszał strzały. W pewnej chwili pożałowałam nawet, że nie pojechałam do Pragi. Mimo iż sądzę, że duchy nie istnieją, na wszelki wypadek owinęłam lewą rękę różańcem, a na szafkę nocną postawiłam kropielnicę z wodą święconą. Jeśli pojawi się złodziej, morderca lub psychopata, jestem gotowa, by bronić się maczetą z gabinetu dziwów. Pierwotnie myślałam o kuszy, ale jest całkiem nieszkodliwa. Kiedy niechcący trafiłam strzałą Leosia, nawet się nie obudził. Tym samym na pomoc psów też raczej nie można liczyć.

Trzecia w nocy Strasznie chce mi się siku, ale nie potrafię zmusić się, by wyjść na korytarz. Dlaczego nie mieszkamy u Himmlera? Wpół do czwartej Skorzystałam z nocnika dziadka. Było to poniżające, a jeśli w tamtej chwili wtargnąłby choćby cały zastęp zboczonych morderców, nie umarłabym ze strachu, ale ze wstydu. Za dwadzieścia czwarta 73

Podczas ataku kaszlu Olek przewrócił nocnik, a jego zawartość wylała się na dywan. Pomimo iż jeździłam nowojorskim metrem, odór moczu nigdy nie wydawał mi się tak intensywny. Za piętnaście czwarta Smród obudził Olka i Leosia i zanim zdążyłam cokolwiek zrobić, obaj jednocześnie wysikali się na dywan. Sądząc po tym, jak długo się załatwiali, myślę, że dog ma pęcherz przynajmniej dwa razy większy niż człowiek. Dziesięć po czwartej Wyrzuciłam śmierdzący dywan przez okno. Spadł na otwartą okiennicę mieszkania Józefa i zawisł na niej. Olka i Leosia zamknęłam w pokoju matki, ponieważ wszystko wskazywało na to, że zamierzają oznakować mokre parkiety. Jestem ciekawa, czy Józef przyjdzie zobaczyć, dlaczego z mojego pokoju wylatują w nocy dywany. Wpół do piątej. Józef nie nadchodzi. Piąta Na dziesięć minut zasnęłam. Nie wiem, co mi się śniło, ale rozprułam maczetą kołdrę. Józef wciąż nie nadchodzi. Wpół do szóstej Znów potrzebuję do toalety, ale postanowiłam, że wytrzymam do świtu. Szósta Razem z dzwonem kościelnym słyszę gęganie gęsi. Zapewne witają panią Cichą. Wieczór Już rano zdecydowałam, że będę nocować u Himmlera. Pani Cichej wyjaśniłam to skażeniem naszego apartamentu smrodem odchodów. Właściwie nie musiałam nawet zmyślać. Olek i Leoś, kiedy zamknęłam ich w sypialni matki, kontynuowali wypróżnianie, a oprócz paru zwykłych kałuż zupełnie niespodziewanie pojawiło się również kilka stosów ekskrementów. Pani Cicha myśli, że to z tęsknoty za ojcem. Kiedy sprzątała efekty psiego smutku, spytała, czy nie bałam się w nocy. Kiedy powiedziałam, że nie, stwierdziła, że ona „zesrałaby się ze strachu”, 74

jednocześnie ścierając gazetą mazisty stosik z łóżka matki. Mimo że wietrzyło się cały dzień, a po południu wypsikałam w powietrze wszystkie perfumy matki, smród wciąż był wszechobecny. Przy śniadaniu Józef zapytał, dlaczego suszymy nasz dywan na jego okiennicy, skoro na dziedzińcu gospodarczym jest trzepak. Pani Cichej najwyraźniej zależy na moim bezpieczeństwie, ponieważ poprosiła pana Spocka, żeby naprawił dzwonek, którym Himmler przywoływał służbę. Józef uważa, że to zbyteczne, prawdopodobnie dlatego, że esesmańska służbówka znajdowała się w jego obecnym mieszkaniu i dzwonek ma tuż nad łóżkiem. Wprawdzie pan Spock stwierdził, że nie jest elektrykiem, ale przed południem naprawił dzwonek, choć przyznał, że nie wie, jak to się stało. Musiałam obiecać Józefowi, że skorzystam z niego tylko w sytuacji zagrożenia życia – już choćby dlatego, że zamiast zwykłego dźwięku wygrywa jakiś marsz nazistowski z bębnami i piszczałkami. Przed południem dzwoniła matka, żeby zrelacjonować mi przebieg wczorajszego wieczoru w restauracji wegetariańskiej oraz jakiejś imprezy, na której wszyscy zwracali się do niej pani hrabino. Zdążyła już też kupić sobie serwis herbaciany z portretem Franza Kafki. Kiedy chciałam powiedzieć jej, że u mnie w porządku i żeby się o mnie nie martwiła, powiedziała, że musi już kończyć, żeby zdążyć na pokaz mody. Wieczorem zadzwoniła jeszcze raz tylko po to, żeby poinformować mnie, że za oknem limuzyny widziała Cher. Po przetestowaniu dzwonka zorganizowałam wyprawę ratunkową dla Carycy, wciąż błądzącej po katakumbach. Kiedy Józef znalazł ją i wziął na ręce, wbiła mu pazury w szlafrok i puściła dopiero w kuchni. Teraz leży na fotelu Himmlera i kaszle. Pani Cicha obiecała, że zadzwoni po weterynarza dla niej i dla Olka. Mimo że jest dopiero wpół do szóstej, jestem zmęczona i kleją mi się oczy. Chyba nie pójdę już nawet po maczetę i zdam się na dzwonek. Dziesiąta Zasnęłam nagle i nie przeszkadzały mi nawet kaszlące zwierzęta. Obudziło mnie kopanie w drzwi. Był to zdenerwowany Józef, który przyszedł zapytać, dlaczego po niego dzwonię. Mimo że zapewniałam go, że nawet nie dotknęłam dzwonka, zmusił mnie, żebym poszła z nim do jego mieszkania. Nazistowski marsz było słychać już na schodach i nie umilkł nawet, kiedy w całym zamku wyłączyliśmy prąd. Następnie Józef próbował zniszczyć grającą skrzynkę kilofem, ale bez skutku. Nie przyjął mojej propozycji przenocowania na fotelu Himmlera i pobiegł do ogrodu po pana Spocka. Strasznie bluzgał i nie przestał nawet wtedy, gdy spanikowany pan Spock latał po 75

zamku, nie mając pojęcia, co robić. Po dziesięciu minutach dzwonek Himmlera umilkł sam z siebie. Jednak Józef zabronił włączyć prąd.

15.01. Spało mi się dobrze i spokojnie, chociaż śniło mi się, że jestem na paradzie wojskowej w Berlinie. Stałam na trybunie honorowej obok Himmlera, a przed nami defilowali odziani na czarno esesmani. Zaniepokoiło mnie jednak, że dźwięk bębnów i piszczałek słyszałam również po przebudzeniu. Na szczęście obawy, że mam halucynacje, nie sprawdziły się, ponieważ był to dzwonek Himmlera, który niestrudzenie rozbrzmiewał z mieszkania Józefa przez cały czas, kiedy byłam pod prysznicem. Jeszcze kiedy wchodziłam do kuchni, miałam nadzieję, że marsz nazistowski zaczął grać dopiero, kiedy się budziłam. Było jednak o wiele gorzej. Józef siedział przy piecu opatulony w koc, a jego pognieciona nieogolona twarz jasno informowała o bardzo niespokojnej nocy. Na moje przywitanie zareagował tak, że stanął na baczność, uniósł prawą rękę i szczeknął „Heil Hitler”. W taki sam sposób przywitał pana Spocka, nie było więc wątpliwości, że bębny i piszczałki grały przez całą noc. Zresztą akompaniowały nam również przy spożywanym w milczeniu śniadaniu, na którego zakończenie Józef oświadczył, że czuje nieodpartą potrzebę zbombardowania Warszawy. Jeśli się nie mylę, po raz pierwszy od naszego przyjazdu Józef przejawił aktywność, kiedy zadzwonił po elektryka. Jemu po kilku godzinach udało się unieszkodliwić dzwonek Himmlera, ale za cenę dziury wybitej w mieszkaniu Józefa. Chciałam, żeby przy okazji obejrzał też froterkę, ale Józef odrzucił ten pomysł mówiąc, że już wystarczająco nacieszył się dźwiękiem dzwonka. Elektryk chciał trzy tysiące. Wydawało mi się, że to za dużo. Bronił się, że musiał biegać po schodach. W końcu utargowałam na dwa tysiące sześćset. Pani Cicha powiedziała mi potem, że Józef nazwał mnie dusigroszem. Po południu Józef zagonił do swojego mieszkania pana Spocka, żeby zamurował dziurę, bo powstała z jego winy. Teraz jest ósma, a pan Spock wciąż tam jest. Dziś znów będę spać z maczetą.

16.01.

76

Rano przyszedł weterynarz i przepisał Olkowi i Carycy antybiotyki. Chciał dwa i pół tysiąca, chociaż zajęło mu to tylko kilka minut. Na moje pytanie, dlaczego ma w torbie zestaw olbrzymich noży i młynek do mięsa, odpowiedział, że jedzie zabić świnię. Weterynarz i rzeźnik w jednej osobie wydaje mi się dość szczególną kombinacją. Trudno zgadnąć, który zawód przeważa. Olek i Caryca dostali od rana już trzy dawki antybiotyków i wciąż kaszlą. Józef nadal jest podrażniony. Tynk, który pan Spock naniósł wczoraj na ścianę, w nocy odpadł. Od rana próbuje nanieść go ponownie. Przez całe popołudnie skubałam z panią Cichą gęsi. Wieczorem dzwonił ojciec. Wprawdzie najpierw zapytał, czy u mnie wszystko dobrze, ale myślę, że zrobił to tylko z grzeczności. Był podekscytowany, ponieważ na kolacji w restauracji wegetariańskiej poznał jakiegoś profesora, który podarował mu tabelę przeliczeniową walut historycznych na dzisiejsze korony. Ojciec, który oczywiście zabrał swoją czarną listę do Pragi, już drugi dzień spędza na przeliczaniu. Dzwonił więc przede wszystkim po to, by oznajmić mi, że nasi przodkowie od XIV wieku bezsensownie roztrwonili prawie pół miliarda koron, i to nie licząc Schladming i Zatoki Perskiej, których nie może wycenić z powodu braku wystarczających danych. Znów powtórzyłam mu, że bezsensownie traci czas i przypomniałam o Garcii Launie – tym, który musi brać tabletki na głowę. Ojciec odparł, że jest odporny psychicznie i chciał, żebym znalazła mu w archiwum koszty rocznego safari Dory. Powiedziałam, że nie mam czasu, bo muszę mieszać zaprawę (co oczywiście zmyśliłam). Potem zapoznałam go w skrócie z wydarzeniami, które miały miejsce na Kostce podczas jego nieobecności. Jego uwagę przykuły głównie ceny za usługi elektryka i weterynarza. Przygotowałam go na to, że będziemy musieli wezwać prawdopodobnie jeszcze murarza, ponieważ tynk nałożony przez zestresowanego pana Spocka nie wytrzymuje dłużej niż dziesięć minut. Ojciec powiedział, że jesteśmy niemożliwi. Na zakończenie rozmowy przekazał mi jeszcze od matki, że w muzeum figur woskowych spotkała żywą Martinę Navrátilovą.

17.01. W drodze do kościoła przewróciłam się na oblodzonych schodach do parku i przez całą 77

mszę myślałam wyłącznie o swoim boleśnie poobijanym łokciu. Kiedy powiedziałam Józefowi, żeby zrobił coś ze schodami pokrytymi lodem, bo jakiś turysta może sobie złamać nogę, odparł, że zimą ludzie powinni siedzieć w domu. Dziś wyczyści się im schody do parku, a jutro będą chcieli, żeby otworzyć toalety. Potem skonstatował, że ludzkość ma w ostatnim czasie nadmiar pieniędzy i czasu, dlatego bezładnie lata po całym świecie i łazi po zabytkach, żeby pozbyć się jednego i drugiego. Jeśli dodać do tego prawa człowieka, nie można się dziwić, że ludzie zachowują się, jakby urwali się z łańcucha. Myślę, że w Korei Północnej przywitaliby Józefa z otwartymi ramionami. W ogóle od esesmańskiej nocy Józef stał się bardzo impulsywny. Dziś rano odłączył kukułkę w zegarze wahadłowym, bo jej kukanie wydało mu się nieznośne. Pani Cichej zakazał włączać radio w jego obecności i prawdopodobnie schował też mikser. Chciałyśmy dziś zrobić naleśniki, ale nie mogłyśmy go znaleźć. Zaczynam się o niego martwić. Już drugi dzień chodzi w filcowych papciach dla zwiedzających, co tłumaczy tym, że nie wydają żadnego dźwięku. Zaproponowałam mu mokasyny ojca, ale odparł, że nie jest Indianinem. Najwyraźniej przestał golić się maszynką elektryczną, ponieważ pan Spock musiał mu naostrzyć brzytwy po pradziadku. Obaj są dość mocno pokaleczeni. Pan Spock na rękach, Józef na twarzy. Pan Spock obawia się, że przy ostrzeniu zainfekował się jakąś dziewiętnastowieczną chorobą. Typuje, że jest to tyfus lub grypa hiszpanka. Bez przerwy wystawia język i przygląda się mu w lusterku kieszonkowym. Ma też wrażenie, że zaczynają mu się powiększać węzły chłonne. Cały dzień próbuję dodzwonić się do rodziców, ale w mieszkaniu wciąż włącza się sekretarka z głosem Deniski. Dopiero przy siódmej próbie zdecydowałam się zostawić im wiadomość. Ich odpowiedzialność jest na poziomie hippisów.

Dwudziesta trzecia Rodziców zaniepokoiła moja wiadomość na sekretarce: Kostka pozdrawia hippisów. Matka zadzwoniła, żeby sprawdzić, czy nie zwariowałam lub czy nie jestem pijana. Potem obraziła się, kiedy spytałam, czy mamy spodziewać się ich na Kostce jeszcze w tym roku. Dała słuchawkę ojcu, który mnie przepraszał. Byli na wycieczce w Czechach Południowych i wrócili dopiero przed chwilą. Odwiedzili też Orlik. Księcia Schwarzenberga nie 78

widzieli, ale spotkali rodzeństwo Leosia i Olka. Ojciec z niekrytą dumą oświadczył, że nasze psy są dwa razy większe. O wiele bardziej zaintrygowało go jednak to, że Orlik był otwarty dla zwiedzających. Całe popołudnie spędził przy kasie i liczył, ile osób kupuje bilety. Podobno w przeciągu czterech godzin książę zarobił pięćdziesiąt tysięcy. Ojciec prosił, żebym przy śniadaniu przekazała tę informację Józefowi, który wciąż wmawia nam, że w zimie nikt nie jeździ na zamki. Na moje pytanie, czy Deniska wciąż im towarzyszy, czy może wróciła już na swoją rodzimą planetę, odpowiedział, że może i Deniska jest dość specyficzna, ale da się z nią wytrzymać. To mnie dość zaskoczyło, ponieważ po jej wizycie to on jako pierwszy powiedział, że jest głupia jak cheerleaderka i szalona jak dzieciaki z rodziny Adamsów. Kiedy mu to przypomniałam, odparł, że ocenił ją zbyt pochopnie i bardzo powierzchownie oraz że Deniska jest „całkiem fajna”. Spytałam, ile prozaków musi dziennie łykać, żeby Deniska wydała mu się „całkiem fajna”. Zdenerwował się i nazwał mnie arystokratyczną smarkulą. Pożegnaliśmy się chłodno po informacji, że przyjadą z matką pojutrze.

18.01. Józef jednak zadbał o bezpieczeństwo turystów. Niestety poprzez zamknięcie bramy głównej. Chyba kogoś to dość zirytowało i poskarżył się redakcji jednej z gazet, bo z samego rana dzwonił jakiś dziennikarz i pytał, czy zamykamy Kostkę dla turystów. Zapewniłam go, że zamknięta brama była wyłącz nie efektem roztargnienia kasztelana i że park zamkowy wciąż jest otwarty również zimą. Dziennikarz najwyraźniej zna Józefa, ponieważ nie wierzył, że chodziło o roztargnienie. Po południu odwiedzili nas Launowie wracający z wizyty u matki Maksa, która podobno jest przewlekle chora. Wprawdzie bardzo ciekawiła mnie jej diagnoza, ale wstydziłam się zapytać. Po drodze Launowie słuchali radia, a w nim jedna poirytowana słuchaczka skarżyła się, że nie mogła się wczoraj dostać z wnuczką do naszego parku, ponieważ brama była zamknięta. Wspólnie z prezenterką doszły do wniosku, że zamykamy Kostkę. Wszystkim trzem Launom wyjaśniłam, że był to nietypowy sposób Józefa, jak rozwiązać problem śliskich schodów. Wprawdzie wszystkich nas to rozbawiło, ale Max senior ostrzegł mnie, żebyśmy byli ostrożni, bo Czesi nie lubią szlachty. Przy okazji dodał, że ta audycja zakończyła się 79

ogólnym narzekaniem na księcia Schwarzenberga z powodu drogich biletów na Orlik. Józef zaszył się gdzieś na cały dzień, więc nie mogłam zapoznać go z odkryciem ojca dotyczącym ruchu turystycznego na Orliku.

19.01. W nocy śniło mi się, że goni mnie Deniska. Był to najgorszy sen, jaki dotychczas miałam na Kostce. Kiedy oprowadzałam tę umówioną grupę nauczycieli, nie mogłam pozbyć się uczucia, że depcze mi po piętach. Byłam bardzo rozkojarzona i ciągle mylił mi się tekst. Jednak nauczycielom w ogóle to nie przeszkadzało. Już w holu okazało się bowiem, że jest to chór, który zwiedzanie chciał wykorzystać jako próbę repertuaru. W każdym pomieszczeniu coś zaśpiewali. Zwiedzanie trwało prawie dwie godziny. Kiedy w sali przodków chyba po raz piąty rozgrzmiało Totahelpa, Totahelpa, to przepiękne miasto, uświadomiłam sobie, że nienawidzę śpiewu chóralnego. W słowniku ani nigdzie indziej nie udało mi się dowiedzieć, gdzie leży Totahelpa[1]. Nie rozumiem również sformułowania Dunaj morze szerokie. We wszystkich atlasach Dunaj przedstawiony jest jako rzeka. Rozmawialiśmy o tym przy obiedzie i najbardziej prawdopodobna jest hipoteza Józefa, że chodzi o hiperbolę. Jednak nawet on nie wie, gdzie leży Totahelpa. Po tej dyskusji geograficznej wspomniałam turystom o otwartym Orliku. Przyznaję, że było to trochę złośliwe. Józef oczywiście natychmiast zareagował. W ciągu dziesięciu minut wyrzucił z siebie kilkadziesiąt powodów, dla których otwieranie zamku w zimie jest niewłaściwe, czy wręcz niebezpieczne. Według niego turyści zakłócają mikroklimat wnętrz, a ich oddech w długoterminowym horyzoncie działa jak rak. W jakimś niemieckim zamku otwartym przez cały rok podobno tapety odeszły od ścian, oślepły wszystkie lustra, a kolory na obrazach barokowych rozlały się tak, że wyglądają jak szczytowy impresjonizm. Skoro już żyjemy w tak zwariowanych czasach, gorączkował się Józef, w których byle obdartus może obmacywać tron Ludwika XIV, prychać na sarkofag Tutenchamona i bezkarnie sikać w Schönbrunn, nie byłoby chyba od rzeczy, żeby pozwolić tym nieszczęsnym zamkom trochę odetchnąć. Królowa angielska dobrze wie, dlaczego do Buckingham wpuszcza hołotę tylko raz w roku. Wyglądało to bardzo przekonująco, choć nie mogę pozbyć się wrażenia, że jeśli turyści zakłócają komuś mikroklimat, to przede 80

wszystkim Józefowi. Ku mojemu zaskoczeniu po stronie Józefa stanęła też pani Cicha, która stwierdziła, że „obskakiwania łajz przez cały sezon ma po dziurki w nosie i przynajmniej w zimie chce odpocząć od tego tałatajstwa”. Cóż by na to powiedział książę Schwarzenberg?

20.01. O dziewiątej rano dzwonił ojciec, że właśnie wyjeżdżają z Pragi i ruszają na Kostkę „co koń wyskoczy”. O drugiej poszłam sprawdzić w słowniku, co znaczy określenie „co koń wyskoczy”. O trzeciej zaczęłam się niepokoić i słuchać radia, czy nie doszło do jakiegoś wypadku śmiertelnego na tej szerszej drodze między Pragą i Brnem, którą w Czechach nazywa się autostradą. O czwartej zadzwoniłam do mieszkania Bendy. Słuchawkę podniosła Deniska, od której dowiedziałam się, że rodzice naprawdę wyjechali rano. Po chwili ogarnęła mnie panika, bo ze słów Deniski wynikało, że jechali autem tylko we dwójkę! Przy wizji, że ojciec, albo nie daj Boże matka prowadzi auto, zrobiło mi się słabo. O wpół do szóstej dzwonił Benda. Rodzice jeszcze się nie pojawili, więc delikatnie zasugerowałam mu, że winę za ewentualną tragedię ponosi on. Bronił się, że chciał ich odwieźć, ale ojciec nie chciał o tym słyszeć. Podobno powiedział, że swoim autem to sama przyjemność. Do tej chwili nie zastanawiałam się nad pytaniem, jakim właściwie autem jadą rodzice i skąd je wzięli. Benda wyjaśnił, że pożyczył im swój starszy samochód, który tylko przeszkadzał mu w garażu, choć miał pewne wątpliwości, czy ojciec poradzi sobie z ręczną skrzynią biegów. Lecz ojciec uparcie twierdził, że swoje auto zawiezie na Kostkę sam. Uzgodniliśmy, że jeśli rodzice nie pojawią się na Kostce do północy, ogłosi poszukiwania w całym kraju. Sądzę, że był zdenerwowany tak samo jak ja, bo za niecałe dwadzieścia minut pani Cicha przyszła mi powiedzieć, że w radiu podawali, że gdzieś na czeskich drogach błądzi dwoje zdezorientowanych Amerykanów. Dwudziesta trzecia trzydzieści Nie jestem sierotą! Rodzicie przyjechali o wpół do dziesiątej i jeszcze teraz obwiniają się wzajemnie, przez 81

kogo objechali prawie cały kraj. Myślę, że wina rozkłada się równomiernie. Matka po prostu nie jest w stanie zorientować się w mapie samochodowej, nawet kiedy jest w języku angielskim, a co dopiero po czesku. Ojciec do zawrócenia auta potrzebuje powierzchni wielkości lotniska, nie mówiąc o niejasnej kolejności ruchów przy zmianie biegów. Właściwie to cud, że w ogóle dojechali. Dwie godziny błądzili po Pradze, zanim znaleźli trasę wylotową. Tak czy inaczej cieszę się, że są w domu i nie muszę już spać z maczetą i różańcem.

21.01. Auto, które podarował nam Benda, to używany hyundai. Ma kilka świeżych zadrapań, a po stronie kierowcy wgniecione drzwi. Krwi na masce na szczęście nie znalazłam. Obawiam się, że jeśli ojciec przejechałby kogoś, nawet by tego nie zauważył. Zmiana biegów sprawia mu tyle problemów, że nie jest w stanie obserwować, co dzieje się wokół. Z samego rana zabrał mnie na jazdę pokazową po parku, w czasie której o mało nie zburzyliśmy fontanny i tylko cudem nie przejechaliśmy pana Spocka, który przyszedł zobaczyć, co za wariat uprawia w parku rallye na śniegu. Jak udało się ojcu przy jego stylu jazdy przejechać pięćset kilometrów, pozostanie dla mnie tajemnicą. Jednak on jest przekonany, że do doskonałości musi tylko „rozluźnić” nogę na sprzęgle. Ja sądzę, że trzeba będzie rozluźnić też rękę na drążku zmiany biegów i co jakiś czas wyjrzeć przez okno. W trakcie dwudziestominutowego śnieżnego rallye dość często gasł nam też silnik. Ze dwadzieścia razy. Oprócz auta ojciec przywiózł z Pragi kilka ciekawych informacji. Po pierwsze poznał innych czeskich arystokratów, którym, podobnie jak nam, oddano majątki, tyle że w okropnym stanie. Odkrycie, że większość czeskiej szlachty to żebracy bez dachu nad głową, wprawiło ojca w zachwyt. Nawet pojechał na kilka zamków, żeby upewnić się, że narzekania staro-nowych właścicieli nie są przesadzone. Sądząc po zdjęciach, które zrobiła matka, nie są. Zamki, które odwiedzili (i sfotografowali) wyglądają, jakby niedawno o nie walczono. Po śniadaniu ojciec poprosił pana Spocka, żeby przywiesił w sypialni tablicę korkową, a następnie powiesił na niej zdjęcia. Twierdzi, że kiedy tylko na nie spojrzy, od razu poprawia mu się humor, więc chce mieć je przed oczami zaraz po przebudzeniu. Zdjęcia, które nie zmieściły się 82

na tablicy, ojciec poprzylepiał na meblach w kuchni. Po drugie dzięki pomocy wegetariańskiego profesora ojciec wreszcie doliczył się, ile pieniędzy roztrwonili nasi przodkowie. Spodziewałabym się, że kwota czterystu osiemdziesięciu jeden milionów czeskich koron sprawi, że ojciec w najlepszym razie odejdzie od zmysłów, ale kiedy czytał listę, ku mojemu zaskoczeniu nie denerwował się i nie wykrzykiwał, a nawet wtrącał dowcipne uwagi i czasem się śmiał. Później sam przyznał, że do zmiany nastawienia skłoniła go ta wycieczka po zdewastowanych zamkach. Chociaż jeszcze niedawno wpadał w szał z powodu rachunku hrabianki Poly za kilkaset par obuwia zużytych w ciągu jednego roku, dziś kwotę około dwóch milionów koron skomentował sucho, że musiała chyba kilka razy w tygodniu biegać maraton, i to na czworaka. W ogóle wydaje mi się, że ojciec jest niezwykle spokojny. Nie zdenerwował się nawet po przeliczeniu zawartości woreczka i wysłuchał mojego raportu na temat wydatków poniesionych podczas jego nieobecności. Mimo iż posiadamy prawie zero koron, a można się spodziewać, że w przyszłym miesiącu pracownicy znów niestety będą chcieli dostać wypłatę, o rachunku za prąd nawet nie wspominając, zamknął ten temat machnięciem ręki i odważnym stwierdzeniem „pieniądze będą”. W trakcie wizyty na Orliku wmówił sobie, że skoro książę Schwarzenberg może zarabiać, to przecież my też możemy. Mimo mrozu książęcy Orlik był podobno oblężony przez turystów, którzy z chęcią i radością płacili za to, by móc zwiedzić wnętrza, w których było zimno jak w psiarni. Po zwiedzaniu zmarznięci turyści szli do gospody książęcej i pozostałe pieniądze wydawali na nieprzyzwoicie drogi grog i grzane wino. Ojciec doszedł do wniosku, że musimy otworzyć Kostkę jak najszybciej. Najwyraźniej będziemy jednak musieli zabić Józefa, który oświadczył, że zwiedzanie w zimie będzie możliwe tylko po jego trupie. Następnie rozpoczął swoją tyradę o „zakłóceniu mikroklimatu, ślepych lustrach i rozmazanych obrazach”. Wreszcie wygłosił proroctwo, że turyści w zimie, czy, nie daj Boże, próba zwiększenia ich ilości, będzie równoznaczna z zagładą Kostki, przy czym wskazał ręką w kierunku ruin przylepionych na kredensie. Pani Cicha, która niestety rano „znów golnęła sobie i trochę przesadziła”, wyraźnie cięższym językiem wyartykułowała żądanie większej wypłaty, ponieważ według niej ludzie będą w zimie „szczać jak kuropatwy”, a ona będzie musiała „czyścić sracze jak na wyścigi”. Na jej argumenty ojciec odparł, że skoro da się na Orliku, da się i u nas. Potem wsiadł do auta i ćwiczył na dziedzińcu cofanie. Ja musiałam wysłuchać matki, która w Pradze poznała „kupę cudownych ludzi”. 83

Cudowni byli prawdopodobnie dlatego, że zwracali się do niej pani hrabino. Matka twierdzi, że czuła się jak księżna Diana. Na moje pytanie, jak czuje się księżna Diana, nie potrafiła odpowiedzieć. Doświadczenia z Pragi oczarowały ją do tego stopnia, że przy kolacji poprosiła naszą „służbę”, żeby też zwracała się do niej pani hrabino. Nikt nie miał nic przeciw temu, jedynie pani Cicha wyraziła obawę, żeby za chwilkę nie oczekiwano, że będzie do niej mówić Wasza Miłość. Matka bez wiedzy ojca i na kartę kredytową Deniski kupiła sobie dwie suknie i torebkę Louise Vuitton. Najwyraźniej bardzo dosłownie potraktowała radę hrabiego Kinskiego, który podobno powiedział, że arystokratka ma w życiu tylko dwa cele – być ozdobą swojego męża i trwonić pieniądze. Obawiam się, że jeśli w naszym herbie byłoby jeszcze miejsce, matka kazałaby wyryć tam – Zdobić i Trwonić. Oprócz sukien, torebki, serwisu herbacianego z portretem Franza Kafki i rosyjskiego płaszcza wojskowego zakupiła również kilka biografii księżnej Diany. O Denisce matka stwierdziła, że jest „po prostu cudowna”. Jakby inaczej, skoro pozwoliła spustoszyć swoją kartę kredytową. Kiedy tak o tym myślę, ta bezbrzeżna wielkomyślność Bendy i jego córeczki wydaje mi się mocno podejrzana.

22.01. Przed południem przyjechał Max i przywiózł nam obiecaną księgową. Załamała się, kiedy zobaczyła, że nasza księgowość składa się z torebki foliowej pełnej pomiętych papierków, na których ojciec zapisuje swoje przychody i rozchody. Potem przez kilka godzin tłumaczyła ojcu, jak ma prowadzić księgi, żeby nie skończyć w więzieniu. W końcu poddała się i stwierdziła, że będzie przyjeżdżać co miesiąc i robić to sama. Poprosiła ojca jedynie, żeby nie dopisywał na rachunkach żadnych uwag typu zasrane psy (rachunek od weterynarza) albo darmozjady (wypłaty dla pracowników). Ja pod okiem Maksa jeździłam po okolicy naszym nowym autem. Max pokazał mi, gdzie włącza się światła i wycieraczki, umiem już też włączyć ogrzewanie. Max był jednak dość podenerwowany. Sądząc z jego słów, nad Gwiazdę nadciąga widmo wojny domowej. Launowie podzielili się na kilka grup i każda wynajęła prawnika. Grupa Launów 84

mówiących po czesku jest najmniejsza, a na dodatek matka Maksa jest poza grą. Max zwierzył mi się, że pije jak gąbka. A więc Józef nie wymyślił sobie tego. Czescy Launowie jako jedyni nie mogą pozwolić sobie na adwokata, więc Max obawia się wygnania z Gwiazdy. Obiecałam mu, że poproszę Bendę, by się nimi zajął. Na obiad Max zjadł prawie całą gęś, bo w ich grupie nie ma kto gotować, więc już parę tygodni żyją na konserwach.

23.01. Józef zrzędzi. A to dlatego, że ojciec w przypływie zapału do pracy nakazał mu przygotować pokoje dla gości, ponieważ zaprosił na Kostkę swoich nowych arystokratycznych kolegów. Przez cały dzień targamy meble, a pan Spock już zaczął malować. Obawiam się, że wcześniej czy później będziemy musieli zamówić prawdziwych malarzy. Wprawdzie nie znam się na malowaniu pokoi, ale układ zygzaków pana Spocka wygląda dość chaotycznie, nie mówiąc o tym, że na podłodze znajduje się taka sama ilość farby, co na świeżo wymalowanym suficie. Jednak ojciec dopinguje pana Spocka i jest przekonany, że dziwne kształty po wyschnięciu znikną.

24.01. Dziwne kształty po wyschnięciu nie zniknęły. Józef złośliwie skonstatował, że ściany po wymalowaniu przypominają dzieła łowców mamutów. Niestety ma rację. Mnóstwo plam przypomina prehistoryczne zwierzęta, a jedna z kompozycji na suficie mogłaby spokojnie nosić tytuł Spotkanie pterodaktyla z czołgiem Sherman. Matka oświadczyła, że czuje się jak na wernisażu Jacksona Pollocka, który porzucił pędzel i nanosił farby za pomocą wentylatora. Ojciec w swojej nowej roli optymisty sądzi, że potrzebny jest jedynie drobny retusz, ale dotychczas uległy pan Spock sprzeciwił się. Powiedział, że prędzej obetnie sobie rękę, niż ponownie weźmie w nią pędzel. W ogóle wydaje mi się, że nasi pracownicy są coraz krnąbrniejsi. Nie znam księcia Schwarzenberga, ale założę się, że on by tę rękę panu Spockowi uciął. Wczoraj dzwoniłam do Bendy, czy nie mógłby zająć się czeskimi Launami. Obiecał, że „wykurzy z Gwiazdy wszystkie znajdy”. Chciałam przekazać tę wiadomość 85

Maksowi, ale telefon na Gwieździe wciąż ma sygnał: zajęte.

25.01. Ojciec coś ukrywa. Rano rozmawiał z kimś przez telefon i twierdził, że załatwia malarza. Kiedy zapytałam, dlaczego mówił do słuchawki szeptem, zbył mnie, że to nie moja sprawa. Po obiedzie pojechał gdzieś autem i wrócił dopiero wieczorem. Hyundai ma urwane lusterko.

26.01. Ojciec znów rozmawiał z kimś przez telefon szeptem. Kiedy spytałam matki, czy to możliwe, że znalazł sobie w Pradze kochankę, zdecydowanie zaprzeczyła. Przyjechali malarze. Kiedy zobaczyli pokoje dla gości, jeden z nich stwierdził, że „lepiej nie przyprowadzać tu schizofrenika”. Teraz jest dwudziesta druga, a oni wciąż przemalowują. Wieczorem ojciec wziął do łazienki kasetę z piosenkami pana Spocka i cały czas śpiewał w wannie. Piasek w nerkach chyba pięć razy.

27.01. Leoś, Olek i Caryca odkryli cudowną zabawę. Już drugi dzień ganiają się po całym zamku. Dziś niestety wpadli do pokoi gościnnych, przewrócili puszkę z farbą, po czym przebiegli przez całą trasę dla zwiedzających. Wszędzie jest mnóstwo białych śladów. Matka sądzi, że moglibyśmy je zostawić, bo wyglądają „przerażająco”. Józef potwierdził, że to dobry pomysł, a muflonom możemy wmawiać, że biega tędy sfora psów Baskerville’ów razem z kobietą kotem. Mnie bardziej przerażające wydaje się to, że Olek i Leoś zaczynają wymykać się spod kontroli. Są duzi, nie 86

słuchają się, a kiedy pani Cicha ich złapała, ciągnęli ją przez całą salę aż do gabinetu dziwów. Ojciec uspokaja mnie, że to jeszcze szczeniaki i że jest za wcześnie na tresurę.

28.01. Grupa młodzieży, która gra w kościele współczesne hity z chrześcijańskimi tekstami, jest na spotkaniu duchowym w Polsce. Oznajmił to przy śniadaniu wystrojony Józef, który następnie poszedł ze mną na mszę. Rodzice zostali w domu. Matkę bolała głowa, a ojciec tłumaczył się, że ostatnio zrobiło mu się niedobrze od kadzidła. W drodze powrotnej Józef umocnił moje niejasne podejrzenia wobec ojca, kiedy powiedział, że ten jego optymizm „jakoś go nie przekonuje”. Józefa, tak samo jak mnie, nie przekonuje również nasz podarowany hyundai. Po pierwsze nie wierzy w nic, co pochodzi z Azji, a po drugie Czesi według niego nie mają w zwyczaju rozdawania aut. A jeszcze nie wie o torebce Vuitonna.

29.01. Ojciec zlecił Józefowi, by przedstawił mu statystyki turystów z ostatnich pięciu lat. Józef wprawdzie zrobił minę, jakby ojciec chciał, by darował mu nerkę, ale potem zaszył się w biurze, w którym całe przedpołudnie spędził na wertowaniu swoich stert dokumentów. Na obiad przyszedł z jakimiś pokreślonymi płachtami papieru, z których wynika, że co roku na Kostkę przychodzi coraz mniej turystów. Józef ocenia ten fakt pozytywnie. Znów powtórzył, że konsekwencje turystyki są dużo większym zagrożeniem niż broń atomowa. Według jego opinii napływ turystów na zamek powinien zostać całkowicie wstrzymany lub w gorszym przypadku przynajmniej wyraźnie ograniczony, najlepiej poprzez podwyższenie ceny biletów do wysokości średniej krajowej. Dopiero wtedy odwiedzaliby nas tylko pasjonaci, a nasi przodkowie nie musieliby obracać się w grobie jak za komuny, kiedy Kostkę zalewały pijane brygady pracy socjalistycznej. Podczas jego przemowy uświadomiłam sobie, że kiedykolwiek poruszany jest temat turystów, jego apatia znika, a on wpada w szał jak Fidel Castro, kiedy ktoś wspomni o Ameryce. Na końcu stwierdził jeszcze, że powinniśmy się cieszyć, że Kostka należy do najmniej uczęszczanych obiektów w całym kraju. 87

W długoterminowym horyzoncie okaże się, że miał rację i Kostka wciąż będzie tu stać, kiedy na ruinach Orlika będą pasły się owce i kozy. Jego wystąpienie jak zwykle było bardzo przekonujące. Jednak ojca nie poruszyły jego apokaliptyczne wizje. Powiedział, że szanuje Józefa i jego przodków za wierność naszemu rodowi, ale „czasy się zmieniły”. Tak przynajmniej twierdzą wszyscy arystokraci, których poznał w Pradze. Jeśli ma przekazać Kostkę kolejnym pokoleniom (przy tym spojrzał na mnie), musimy zwabić tu turystów. Mnóstwo turystów. Potem dodał jeszcze, że w przeciągu dwóch lat chce przebić Orlik. Zsiniały Józef odparł, że Orlik i Kostka są porównywalne mniej więcej tak jak Nowy Jork i Anchorage na Alasce. Obawiam się, że w tym punkcie ma rację. Kostka to dziura. Wszędzie dokoła pola, Brna nie nazwałabym metropolią nawet na torturach, Praga jest strasznie daleko, a ojciec z pewnością nie jest celebrytą jak książę Schwarzenberg. A do tego Józef twierdzi, że takich Kostek jest w Czechach na pęczki. Ojciec zakończył debatę stwierdzeniem, że bez turystów Kostka rozpadnie się nie w długoterminowym, ale w bardzo krótkoterminowym horyzoncie, a przedtem my zdechniemy z głodu. Z tym głodem przesadził, bo dzięki kuchni pani Cichej przytył kilka kilo. Ale poza tym zgadzam się z nim. Potrzebujemy turystów. Pozostaje pytanie, skąd ich wziąć. Po południu rozstawialiśmy meble w pokojach gościnnych, ponieważ podobno niedługo możemy spodziewać się wizyty. Mam nadzieję, że to nie będzie hrabia Kinski. Telefon na Gwieździe wciąż nie działa.

30.01. Ojciec zaprosił Miladę, żeby dowiedzieć się, „jak to kurwa robi ten Schwarzenberg, że ciągle przychodzi tam tyle ludzi”. Zamknęli się na cały dzień w archiwum. Józef był przerażony, bo sądził, że ojciec prześpi się z tym trochę i jego oczarowanie Orlikiem opadnie. Przy kolacji ojciec oświadczył nam, że zlecił Miladzie przygotowanie strategii rozwoju Kostki. Józef trzasnął sztućcami i wybiegł z kuchni tak szybko, że zgubił pasek od szlafroka. O dziewiątej matka rozmawiała z kimś przez telefon. Tak jak ojciec mówiła szeptem. Nie chce mi się wychodzić z łóżka, żeby zapytać, czy to jakaś nowa moda, czy może wstąpili w Pradze do loży wolnomularskiej. 88

31.01. Dziś kończę dziewiętnaście lat. Pani Cicha upiekła mi tort, pan Spock zrobił jakąś parodię bukietu, Józef wymruczał „wszystkiego najlepszego”, a od matki dostałam kapelusz. Boże mój. Kupiła go w Pradze i oświadczyła mi z dumą, że jest to ten sam model, jaki księżna Diana miała w zeszłym roku na wyścigach w Ascot. Na potwierdzenie swoich słów pokazała mi zdjęcie w najnowszej biografii lady Di. Nie mogę sobie wyobrazić, że mogłabym wyjść w czymś takim choćby na dziedziniec. Kapelusz ma rozmiary heliportu, więc poza budynkiem bałabym się, że na głowie wyląduje mi helikopter. Matka chciała, żebym od razu wyszła w nim na spacer po parku, ale na szczęście jest mróz i wieje silny wiatr. Od ojca dostałam Leksykon czeskiej szlachty z uwagą, że za rok będzie lepiej, bo będziemy już mieć pieniądze. Według rodowej tradycji nie powinnam dożyć do kolejnych urodzin – ale oczywiście w to nie wierzę. Lecz jeśli jednak by do tego doszło, a ja stałabym się duchem i dołączyłabym do swoich imienniczek, prawdopodobnie zanudzę się lub zwariuję – jeśli w przypadku ducha to możliwe. Dziś znów próbowałam czytać ich dzienniki. Maria I była marudną histeryczką, która co drugi dzień skarży się na migrenę i rozstawia po kątach ludzi ze swojego otoczenia. Już na dziesiątej stronie powzięłam podejrzenie, że zamurowano ją żywcem celowo. W połowie dziennika obrzydła mi do tego stopnia, że też bym ją zamurowała. Maria II już od dziecka analizowała budowę wszystkiego, co się rusza i dość szczegółowo to opisywała. Szczytowym przeżyciem okresu dojrzewania był udział w amputacji obu dolnych kończyn jakiegoś wędrownego aktora, który spadł do wybiegu dla niedźwiedzi, a zamkowy felczer obciął mu piłą obie pogryzione nogi. Potem zajęła się alchemią i kto wie, jak potoczyłyby się losy naszego rodu, gdyby nie wybuchła. Przed śmiercią otruła bowiem czymś stado owiec wraz z pasterzem. Na podstawie tych wydarzeń jestem zdecydowana żyć jak najdłużej i wolę już znosić rodziców, gderliwego Józefa, hipochondrycznego pana Spocka i to, że pani Cicha „golnie sobie” co jakiś czas, niż błąkać się po zamku w towarzystwie tych walniętych bab.

89

Później Już nie jestem taka pewna, czy nie wolałabym jednak szybkiej śmierci i ewentualnego towarzystwa obu Marii. Przyszedł do mnie ojciec, by przygotować mnie na to, że jutro przyjedzie Deniska. Kiedy powiedziałam, że nie wytrzymam z nią nawet dwóch dni, zaczął kręcić, aż w końcu okazało się, że „Deniska zostanie u nas chyba trochę dłużej”. Benda będzie płacić za jej pobyt, a z czasem może nawet anuluje nasze długi. Kiedy wreszcie serce znów zaczęło mi bić, uświadomiłam sobie, że źródłem optymizmu ojca nie jest żadna kochanka ani narkotyki, ale wizja zapłaty za internowanie Deniski na naszym zamku. Hyundai, torebka Vuittona i kubki z gruźliczym Kafką też nie były tak zupełnie za darmo. Ojciec wspomniał również o moich przyszłych studiach. Benda obiecał podobno, że weźmie ich koszt na siebie – pod warunkiem, że zatrzymamy Deniskę na Kostce, dopóki jej matka nie wróci z podróży dookoła świata. Jak przez sen obiecałam ojcu, że postaram się być dla naszej podopiecznej miła. Jeszcze później Wciąż nie otrząsnęłam się z szoku. Kiedy ojciec wyszedł, przez godzinę bawiłam się bezmyślnie swoim nowym kapeluszem, przy czym zauważyłam naszywkę Made in Taiwan.

01.02. Piąta rano O czwartej obudziłam rodziców, żeby powiedzieć im, że skoro już zdecydowali się złożyć mnie w ofierze, mogli przynajmniej powiedzieć mi o tym od razu, a nie żałośnie sapać do telefonu za moimi plecami. Czuję się zdradzona i oszukana. Matka się rozpłakała i zrzuciła winę na ojca. Upierała się, żeby całą transakcję omówić najpierw ze mną, ale ojciec, omamiony obietnicą używanego gruchota i regularną kontrybucją, powiedział Bendzie, że i tak potrzebna mi jakaś koleżanka. W trakcie swej obrony niechcący się jej wymknęło, że wymiana została uzgodniona już w drodze do Pragi. Zaspany ojciec tylko sucho stwierdził, że nie rozumie, dlaczego tak histeryzuję. Robi to tylko po to, by zabezpieczyć moją przyszłość, a ja zamiast okazać wdzięczność, urządzam przedstawienie, jakby miał z nami zamieszkać Hannibal Lecter. Potem znów padł na łóżko i 90

naciągnął na głowę pierzynę. Jak długo trwa podróż dookoła świata? Dziesiąta rano Według Józefa przyjazd Deniski to kolejny dowód, że Kostka zmierza ku zagładzie. Plany ojca dotyczące przyciągnięcia turystów, koncepcja rozwoju, nad którą pracuje Milada, a teraz jeszcze nadejście tego antychrysta – jest bardzo ciekaw, jak po życiu doczesnym ojciec będzie tłumaczyć się swoim przodkom. Oburzony ojciec odparł, że to wina Józefa. Gdyby celowo nie odstraszał turystów, nie musielibyśmy zmieniać Kostki w eleganckie więzienie dla jednej rozpieszczonej smarkuli. Potem jeszcze nazwał Józefa zapomnianym diabłem i złowieszczym głosem wezwał go do zmiany myślenia.

Wieczorem Nadejście antychrysta uległo przesunięciu. Po obiedzie dzwonił Benda, że Deniska ma szkarlatynę. Oczywiście nie życzę jej nic złego, ale przyznam, że mi ulżyło. Po południu przeglądałam stare podręczniki medyczne, żeby sprawdzić, jak długo leczy się szkarlatynę. Z rodzicami nie zamieniłam ani słowa. Pobyt Deniski racjonalnie sobie wyjaśniłam i jako tako się z nim pogodziłam, ale ten spisek jest niewybaczalny i niearystokratyczny. Mimo że ojciec nie zdradził, jaka jest wysokość zapłaty za pobyt Deniski, pani Cicha jest przekonana, że jest „warta świeczki”. Dziewczyna nic nie je, ubrania przywiezie z domu, a prądu też nie zużyje zbyt dużo, bo w pokojach dla gości, gdzie ma zamieszkać, w ogóle go nie ma. A drzewo, co spali w kominku, i tak jest nasze, więc „nie zesramy się”. Moje obawy dotyczące fochów i szalonych pomysłów Deniski pani Cicha uspokajała tym, że trzeba po prostu zagonić ją do roboty, „aż zacznie pocić się na zielono”. Jednak zapomniany diabeł nie podziela optymizmu babki. Obawia się, że wkrótce na zielono zaczniemy się pocić my.

02.02.

91

Na Gwieździe doszło do zbiorowej bijatyki, do której po kolei włączyli się wszyscy Launowie, personel i psy. Musiało być ostro, ponieważ parę osób skończyło w szpitalu, a jeden Laun w areszcie za napaść na policjanta. Dowiedziałam się o tym od Maksa. Przyjechał dziś z ojcem i dziadkiem, którego podczas bójki ktoś pogryzł. Ojciec zaproponował im, że mogą przez jakiś czas mieszkać u nas, dopóki sytuacja się nie uspokoi i dopóki nie odremontują swojego zdemolowanego apartamentu. Tajnie pragnęłam, żeby przyjęli tę propozycję, ale odmówili, bo już wprowadzili się do opuszczonej gajówki należącej do księcia Schwarzenberga. Ku mojemu wielkiemu rozżaleniu ojciec ich nie namawiał. Za to przy kolacji oświadczył, że do tego gościa (czyli księcia Schwarzenberga) należy już chyba nawet powietrze, którym oddychamy. Launowie są bardzo załamani i obawiają się, jak nową sytuację przyjmie matka Maksa, ponieważ jej terapia zbliża się do końca. Starałam się pocieszyć Maksa obietnicą Bendy, że „wykurzy z Gwiazdy wszystkie znajdy”. Zanim to nastąpi, będę dla Deniski miła i koleżeńska.

03.02. Olek z Leosiem zadusili sześć gęsi i pogryźli świnię. Przed południem razem z płaczącą panią Cichą skubałyśmy i porcjowałyśmy te nieszczęśnice. Pani Cicha sądzi, że jest tylko kwestią czasu, kiedy te bestie zabiorą się za nas. Ojciec ukarał psy dyscypliną z salonu Dory, a potem przywiązał je w katakumbach. Przez całe popołudnie studiował podręcznik tresury psów z 1931 roku, który znalazł w bibliotece. Teraz jest dwudziesta druga, a Olek z Leosiem wciąż są w katakumbach. Ich wycie rozlega się w całym zamku i sprawia dość przerażające wrażenie. Oby baronowa Orsi się nie dowiedziała. Oprócz psów problemy sprawia nam też pan Spock. Już kilka dni chodzi jak ciało bez duszy, ponieważ wmówił sobie, że na ciemieniu zaczęły mu rzednąć włosy. Po kolacji wszyscy musieliśmy oglądać jego głowę. Mimo że zgodnie stwierdziliśmy, że włosów mu nie ubywa, pan Spock nie wierzy i twierdzi, że chcemy go tylko uspokoić.

04.02. 92

Na śniadanie pan Spock przyniósł kłębek włosów, który zebrał rano na poduszce. Według niego jest to jasny dowód, że nawet się nie obejrzy, a będzie łysy. Ojciec chciał go pocieszyć mówiąc, że na łysinę się nie umiera. Pan Spock odgryzł się, że być łysym to tak, jak być martwym. Józef nie jest aż tak radykalny, ale i on myśli, że łysy mężczyzna jest w sumie inwalidą. Matka podstępnie zaproponowała, że skonsultuje przypadek pana Spocka z fryzjerskim czarodziejem Toddem Carterem – jeśli ojciec odblokuje rozmowy międzynarodowe. Na widok zdruzgotanego pana Spocka ojciec zgodził się, ale pod warunkiem, że będzie osobiście obecny przy rozmowie. Ojciec próbuje tresować psy. Niestety jest bardzo niecierpliwy, niekonsekwentny i najwyraźniej myśli, że zwierzęta rozumieją ludzką mowę. Czy wyczytał to z tego starego podręcznika, nie wiem, ale jego tresura wygląda tak: – Olek, siad! Olek nie rozumie, czego się od niego chce i liże ojca po ręce. – Siad, debilu. Ojciec przyciska tyłek Olka do ziemi. – Jezus Maria, ja pierdzielę, siadaj i siedź. Olek wciąż stoi, choć ojciec opiera się na nim wagą całego ciała. – Ty jesteś normalny debil. Siad znaczy, że podkurczysz tylne nogi i usiądziesz na ten swój zasrany tyłek, głupku. O tak! Ojciec siada na tyłek, co Olek rozumie jako zachętę do wylizania twarzy. – Jesteś równie duży, co głupi. Zwróci się do Leosia. – Leoś, pokaż temu osłowi, jak się siedzi. Leoś kładzie się przed ojcem na plecy. – Drugi debil. Jak powiem leżeć, to się położysz, ośle. Teraz masz siedzieć. Olek odwraca się od ojca i oblizuje leżącego Leosia. – Niemożliwe, co za dwaj kretyni mi się trafili. Ojciec obraża się i wychodzi. Cała tresura kończy się wściekłym okrzykiem ojca: – Jak będziecie czegoś potrzebować, na mnie nie liczcie, idioci. Lecz wieczorem oba psy znów są w łaskach, a ojciec szarpie się z nimi o zamkowe kapcie. 93

05.02. Dziś matka konsultowała przez telefon z Toddem wypadanie włosów. Pan Spock stał obok niej i czytał jej z ruchu warg, choć oczywiście nie rozumiał ani słowa. Rozmowę po dwudziestu minutach zakończył ojciec, wyciągając kabel z wtyczki, ponieważ matka zaczęła wyciągać z Todda, jak udała się liposukcja jednej z jej koleżanek. Todd obiecał matce, że wyśle specjalny balsam, którego podobno używa Cher. Wprawdzie buteleczka kosztuje sześćset dolarów, ale pan Spock oświadczył, że bez wahania weźmie na to choćby kredyt w banku. Potem ojciec znów zablokował połączenia międzynarodowe. Pani Cicha przy obiedzie oświadczyła, że pogryziona świnia mało je i w najbliższym czasie trzeba będzie ją zarżnąć. Najwyraźniej świniobicie to radosne wydarzenie, bo pan Spock przestał wzdychać, a Józef powiedział, że to pierwsza pozytywna informacja, jaką w tym roku usłyszał. Po południu czytałam w zamkowej książce kucharskiej rozdział poświęcony świniobiciu. Niektórych wyrazów nie rozumiałam (flokowanie kaszanki) – przy innych miałam wrażenie, że czytam scenariusz Milczenia owiec (mózg w sosie, obierać ugotowaną głowę). Jednak zbliżająca się egzekucja bardziej niż grozę wzbudza we mnie ciekawość. Czyżby geny Marii II? Wieczorem dzwonił Benda. Deniska wciąż ma szkarlatynę.

08.02.

Drogi Maksie, chciałam Cię dziś odwiedzić, ale niestety nie mamy na benzynę. W ogóle wydaje mi się, że jesteśmy na skraju bankructwa. Wczoraj zepsuł się nam odkurzacz, a za naprawę musieliśmy zapłacić gęsią, ponieważ ojciec powiedział, że nie mamy pieniędzy. Myślisz, że na stacji benzynowej też wzięliby gęś? Nie wiem, czy ta wiadomość dotarła już do gajówki, ale Milada złożyła na Gwieździe wypowiedzenie. Nawet się jej nie dziwię. Chyba też oberwała przy tej bójce, bo ma kołnierz 94

ortopedyczny i siniaka na brodzie. Poza tym jeden z Twoich krewnych groził jej, że wyrzuci ją przez okno. Milada mieszka teraz u nas! Wprowadziła się do pokoi dla gości, które proponowaliśmy Wam (szkoda), a w ciągu kilku dni ma nam przedstawić cudowny plan, który pomoże nam przebić księcia Schwarzenberga pod względem turystów i zarobionych pieniędzy. Milada twierdzi, że w parę miesięcy zrobi z Kostki „maszynę do robienia pieniędzy”. Dotychczas Milada zdradziła nam jedynie niezbyt oryginalny pomysł, że musimy tworzyć zgraną drużynę. W tym celu rozdała nam ankiety, żeby o każdym z nas wyrobić sobie opinię. Też musieliście je wypełniać? Jest to ankieta francuskiego pisarza Marcela Prousta, za pomocą której zabijała czas paryska śmietanka na początku wieku. Zawiera około czterdziestu pytań, a według mnie chodzi bardziej o grę towarzyską niż o sondę psychologiczną. Oczywiście jedyną osobą, która się sprzeciwiła, był Józef. Najpierw oświadczył, że w Czechach takie ankiety wypełniają tylko wykorzystywane dzieci i bezdzietne pary starające się o adopcję, a on nie jest ani jednym, ani drugim. Zatrudnienie Milady określił jako oznakę rodzącego się szaleństwa lub dramatycznego niedoboru instynktu samozachowawczego. Tylko w ten sposób można według niego wyjaśnić, że przyjmujemy kobietę, przez którą na Gwieździe właśnie rozgrywa się Armagedon, a książę Schwarzenberg wyprowadził się na Drzewicz. Myślisz, że nienawiść wśród Waszej rodziny ma związek z Miladą? A Józef ma rację twierdząc, że książę Schwarzenberg zaczął się jąkać po jej przybyciu na Orlik? Owszem, zwiedzanie w czasie świąt było dość męczące, a dojście do siebie zajęło nam parę dni, ale za te pieniądze żyliśmy przez miesiąc! Obawiam się, że nie mamy wyboru, zwłaszcza że opłata więzienna za Deniskę jeszcze nie dotarła. Nie sądzę jednak, żeby sytuacja u nas mogła zaostrzyć się tak jak u Was i żebyśmy zaczęli okładać się, gdzie popadnie. Czy wiesz, że od Waszego wyjazdu policja na Gwieździe interweniuje codziennie? Kończę – muszę do jutra wypełnić ankietę.

Ma-Ma-ria 95

PS Przyjadę, jak tylko będzie na benzynę.

09.02. Przy śniadaniu Milada oświadczyła, że wypełnione ankiety będziemy czytać na głos. Podobno to najlepszy sposób, żeby się wzajemnie poznać i zintegrować grupę. Józef nie wypełnił ankiety i na dodatek dolał oliwy do ognia mówiąc, że o założeniu na Kostce domu wariatów myślano już w latach pięćdziesiątych, a jeśli zapragniemy zainstalować kraty w oknach, to sporo ich wala się na strychu. Ojciec oczywiście się wkurzył i dał mu do zrozumienia, że go wyrzuci, proponując, że może mu załatwić mieszkanie z ojcem Milady w starej pasiece. Józef przez chwilę łapał oddech, a następnie stwierdził, że „łaska pana na pstrym koniu jeździ”. Potem wyszedł i za dziesięć minut wrócił z wypełnioną ankietą. Uwaga Józefa o domu wariatów nie była tak zupełnie od rzeczy, ponieważ czytanie ankiet przypominało terapię grupową. Jakim cudem Milada chce z nas zbudować zgraną drużynę, która zagra na nosie nie tylko księciu Schwarzenbergowi, ale też wszystkim innym zamkom w Czechach, wciąż nie udało mi się odgadnąć. Pytanie: Kim chcielibyście być? Ojciec: księciem Schwarzenbergiem. Matka: księżną Dianą. Pani Cicha: emerytką. Józef: kasztelanem na Drzewiczu. Pan Spock: kimkolwiek, komu nie wypadają włosy. Pytanie: Jaki film możecie oglądać na okrągło i nie znudzi się wam? Ojciec: Forrest Gump. Matka: Grease. Pani Cicha: ten, jak on ma białaczkę, a ona się nim opiekuje, ale w końcu on i tak umiera (po krótkiej dyskusji ustalamy, że chodzi o film Za wcześnie umierać). Józef: Robinson Crusoe. Pan Spock: Hair. Pytanie: Kiedy czuliście się w życiu najszczęśliwsi? 96

Ojciec: na uniwersytecie. Matka: na swoim ślubie. Pani Cicha: na ślubie Helenki Vondraczkowej. Józef: kiedy za komuny remontowano Kostkę i przez siedem lat była zamknięta. Pan Spock: kiedy ojciec kupił mi fortepian i kiedy doktor powiedział mi, że arytmia nie jest oznaką zawału. Pytanie: Czego boicie się najbardziej? Ojciec: bankructwa. Matka: starości. Pani Cicha: ciemności i wypchanych zwierząt w salonie myśliwskim. Józef: że powróci moda na spodnie rurki i że Helenka Vondraczkowa będzie ponownie wychodzić za mąż. Pan Spock: łysiny, raka, udaru mózgu, zawału, cukrzycy, Alzheimera, Parkinsona, paradentozy i zaćmy (wszystko miał jego ojciec). Pytanie: W jakim miejscu na ziemi albo poza nią chcielibyście mieszkać? Ojciec: na zabezpieczonej finansowo Kostce. Matka: w pałacu Buckingham. Pani Cicha: w domu starców. Józef: na Drzewiczu. Pan Spock: w pobliżu świetnego szpitala. Pytanie: Jakich zwierząt nie lubicie? Ojciec: głupich psów. Matka: szczurów. Pani Cicha: wypchanych. Józef: domowych pupilów, nietoperzy, jaskółek, wszelkiego robactwa i wszystkiego, co wydaje głośne odgłosy. Pan Spock: pasożytów. Pytanie: Załóżmy, że wierzycie w reinkarnację – jako co albo kto chcielibyście się narodzić? Ojciec: jako książę Schwarzenberg. Matka: jako księżna Diana. Pani Cicha: wisi mi to – byle nie w Afryce. Józef: wiara w reinkarnację jest idiotyczna i heretycka. 97

Pan Spock: jako ktoś, kto nie cierpi na choroby dziedziczne. Pytanie: Co z tego, co posiadacie, jest dla was najważniejsze? Ojciec: Mam tylko długi – a one raczej nie mogą być najważniejsze. Matka: tytuł hrabiowski i obywatelstwo amerykańskie. Pani Cicha: ślubne zdjęcie Helenki Vondraczkowej z jej autografem. Józef: zdrowy rozum. Pan Spock: włosy, które mi pozostały. Pytanie: Jakie kobiety się wam podobają? Ojciec: skromne. Józef: głuchonieme. Pan Spock: jakiekolwiek. Pytanie: Jacy mężczyźni się wam podobają? Matka: wielkoduszni. Pani Cicha: dbający o czystość – jak na przykład Alain Delon.

10.02. Przy śniadaniu pani Cicha stwierdziła, że świnia już nie je i trzeba ją natychmiast zabić. Na to Milada oświadczyła, że mimo to świnia musi jeszcze kilka dni poczekać, żebyśmy zdążyli zrobić reklamę Świniobicia na zamku. Następnie wyjaśniła nam, że zabić świnię „tak po prostu” to marnotrawstwo, ponieważ można na tym zarobić pieniądze. Połączenie słów zarobić pieniądze zaczyna działać na Kostce jak czarodziejskie zaklęcie. Wszyscy się z nią zgodziliśmy, prawdopodobnie również dlatego, że zbliża się czas wypłaty. Niemniej Józef, który rano poszedł obejrzeć leżącą świnię, stwierdził, że zostało jej niewiele czasu i jeśli nie chcemy sprzedawać przysmaków z padliny, powinniśmy zrobić jej infuzję. Po południu przyjechał rzeźnik i weterynarz, coś jej wstrzyknął, a ona za chwilę stanęła na nogach. Po południu radio już zapraszało gości na Świniobicie na zamku. Nie jestem stuprocentowo pewna, ale według mnie termin Świniobicie na zamku można rozumieć różnie. 98

Wieczorem przeglądałam dzienniki kucharza zamkowego z XIX wieku. Z jego notatek wynika, że w 1846 roku na Kostce zabito i zjedzono 65 świń. To chyba wyjaśnia, dlaczego hrabianka Józefina miała atak pęcherzyka żółciowego już w wieku sześciu lat.

11.02. Mam wrażenie, że świniobicie to najpopularniejsze czeskie święto. Ksiądz proboszcz z jego powodu odwołał poranną mszę, a Benda zwrócił się do sądu rejonowego z prośbą o odroczenie procesu, w którym reprezentuje Helenkę Vondraczkową w sporze z jakimś czasopismem. Deniska na szczęście wciąż leży na oddziale zakaźnym. Józef z panem Spockiem wygrzebali skądś dwa wielkie kotły i całe przedpołudnie je polerowali. O ile się nie mylę, pierwszy raz widziałam, żeby Józef coś robił. Nawet pogwizdywał sobie przy pracy. Ojciec z Miladą rozlepiają plakaty po okolicy, a ja z panią Cichą czyścimy garnki, których wielkość przywołuje na myśl raczej zabicie bizona. Matka nie bierze udziału w przygotowaniach. Nie umie zrozumieć, że będziemy zabijać świnię. Upiera się, że to czyn karalny. Jestem ciekawa, jak Milada chce zmusić ją do mieszania ciepłej krwi. Świnia wprawdzie nie je, ale wciąż trzyma się na nogach. Trudno powiedzieć, co zawierał ten zastrzyk. Obserwowałam świnię przez dziesięć minut i ani razu nie mrugnęła.

12.02. Świnia żyje, ale wciąż nie mruga. Przy obieraniu cebuli i czosnku Józef pokłócił się z Miladą o ceny biletów na jutrzejszą biesiadę. Józef wprawdzie przyznaje, że sami nie zjemy całej świni, ale jednocześnie boi się, żebyśmy niskimi cenami nie zwabili tłumów. Propozycję Milady – sto koron i nieograniczona konsumpcja – Józef uważa za zaproszenie do zjedzenia całej Kostki. Twierdzi, że za tak śmieszną cenę przyjdzie taka armia głodomorów, że ze świni trzeba będzie robić koreczki, a i tak nie wystarczy dla każdego. Józef zaproponował, żeby już przy bramie 99

kasować dwieście koron, a potem osobno sprzedawać nawet najmniejszy kawałek czegokolwiek. Przy mniejszej ilości turystów zarobimy dużo więcej pieniędzy, a ze świniobicia zostanie też coś dla nas. Ku mojemu zaskoczeniu Milada zgodziła się z nim, a ojciec pochwalił Józefa za smykałkę do biznesu, z czym zdecydowanie się pospieszył. Józef ustalił ceny, jakby Czechy cierpiały na brak żywności. Kromkę chleba wycenił na dolar. Milada zadzwoniła do jakiegoś rzeźnika, a do jego cen dodaliśmy sto procent za zamkowe otoczenie i arystokratyczną obsługę. Józef smutnym głosem przepowiedział, że dla nas nie zostaną nawet pazury. Wieczorem przyjechał Benda. Wygląda o wiele lepiej niż ostatnio, ponieważ Deniska wciąż przebywa w izolatce. Myślę, że dręczy go sumienie, bo ani razu nie spojrzał mi w oczy. Po czwartym kieliszku orzechówki rozluźnił się i ze wzrokiem wbitym w ścianę powiedział, że do śmierci będzie moim dłużnikiem. Po kolejnych dwóch rundach wyjawił, że Deniskę wypuszczą ze szpitala za tydzień. Na szczęście teraz myślę tylko o świniobiciu.

13.02.

05:10 Józef z Miladą najwyraźniej rywalizują, czyj pęk kluczy narobi więcej hałasu. 05:25 Pani Cicha już gotuje kaszę na kaszankę. Jej zdenerwowanie udziela się również mi i piję z nią orzechówkę. 05:30 Przychodzi pan Spock i pokazuje kłębek włosów, które znów rano zebrał na łóżku. Już działa mi tym na nerwy. Orzechówka dodała mi kurażu, a ja poddaję w wątpliwość, czy te włosy należą do niego. 05:35 Pan Spock obraża się i idzie rozgrzewać kotły. 05:45 100

Przychodzi weterynarz, tym razem w roli rzeźnika. Pokazuje nam kalosz, który wczoraj podobno przegryzła mu świnia podczas świniobicia. Moje zdenerwowanie rośnie. Nie mogę oderwać wzroku od przegryzionego kalosza. 05:50 Przychodzi ojciec z Bendą i piją orzechówkę. Rzeźnik pokazuje im przegryziony kalosz. Benda nie wierzy, że to mogła zrobić świnia i typuje, że zrobił to krokodyl. 05:55 Rzeźnik opowiada przygodę, jak w zeszłym roku uciekła mu świnia już z nożem w szyi. Czuję, jak moje ciało omdlewa. 06:10 Józef przychodzi oświadczyć, że przed bramą już stoi troje ludzi z kankami na kotłówkę. 06:20 Przy bramie stoi już dwanaście osób i wszyscy mają kanki. 06:25 Jesteśmy w komplecie oprócz Józefa. Pani Cicha twierdzi, że pojawi się dopiero po zabiciu świni, bo nie może znieść jej ryku. 06:40 Rzeźnik wyprowadza świnię za sznury, które przywiązał jej do tylnych nóg. Wygląda to jak jakaś sztuczka cyrkowa. Następnie przekazuje sznury Bendzie i ojcu i zaklina ich, że dobrze je trzymali. W przeciwnym razie ponoć polecimy razem ze świnią do Wiednia. 06:50 Świnia dostała kulkę w głowę. Nawet nie kwiknęła. Matka i pani Cicha mieszają krew lejącą się z szyi, a ja muszę robić im zdjęcia. 07:10 Pojawia się Józef i pomaga usunąć ze świni szczecinę. Przy tym pyta pana Spocka, czy nie chce zachować sobie świńskiego owłosienia na perukę. 07:30 Świnia wisi na trójnogu, a rzeźnik ją porcjuje. 07:40 Czuję, jak opada moje zdenerwowanie, ale mimo to piję trzecią orzechówkę. 07:50 101

Przychodzi Milada, żeby powiedzieć nam, że przy bramie stoi już około stu osób z kankami. 07:53 Józef ponownie proponuje, żeby podnieść ceny. 08:20 Ojciec musiał iść uspokoić tłum przed bramą. Wraca wystraszony. 08:30 Przychodzi ksiądz proboszcz. Też ma kankę. 08:40 Milada proponuje, żeby zabić również drugą świnię. 08:50 Zabijamy drugą świnię. W odróżnieniu od swojej poprzedniczki jest dużo bardziej bojowa, a podczas przywiązywania lin wrzuca rzeźnika do koryta. Zdenerwowanie powróciło. 09:00 Milada zaczyna wpuszczać ludzi. 09:20 Na podwórzu jest taki tłok, że nie można się ruszyć. 09:30 Rzeźnik krzyczy do Milady, żeby już nikogo nie wpuszczała. 09:40 Mięso w kotłach wciąż jest twarde. 09:50 Jakiś pan krzyczy, że nie zapłacił dwustu koron za wdychanie tłustych oparów. 10:20 Mięso wprawdzie jeszcze nie jest miękkie, ale nie możemy dłużej czekać. 10:30 Piję kolejną orzechówkę. 10:50 Rzeźnik oświadcza, że ludzie wyżarli mięso przeznaczone do kaszanki i salcesonu. 11:20 102

Przestaję wydawać drobne i biorę tylko banknoty. 11:30 Milada proponuje, by zacząć zabijać gęsi. 12:50 Zaczynamy sprzedawać zupę do kanek. 14:00 Nie mamy już nawet zupy. 14:10 Józef z panem Spockiem zaczynają wytapiać słoninę. 14:20 Józef proponuje, by zabić Olka i Leosia. 14:30 Już nie ma słoniny. 14:50 Tłum się przerzedza. 15:10 Ksiądz proboszcz odchodzi zirytowany. Nie zostało dla niego zupy. 15:30 Skończyła się orzechówka. 15:45 Ojciec idzie przeliczyć utarg. 15:50 Milada przyznaje, że być może źle oceniła zainteresowanie świniobiciem. 15:55 Pani Cicha oświadcza, że ktoś ukradł mięso, które schowała w garażu. 16:00 Józef proponuje, by zabić Miladę. 16:10 Benda zaoferował się, że pojedzie kupić coś do jedzenia. 16:15 Józef porównuje świniobicie do najazdu Tatarów z 1664 roku. 103

16:20 Rzeźnik orientuje się, że ktoś ukradł mu młynek do mięsa i ostrzałkę do noży, i strasznie klnie. 16:30 Pan Spock jest przekonany, że do rana wypadną mu wszystkie włosy. 16:40 Pani Cicha sugeruje, że toalet dla gości nie powinno się już sprzątać, ale od razu wyburzyć. 16:50 Jem swój pierwszy dzisiejszy posiłek – wczorajszy gulasz. 17:15 Ojciec odmawia udzielenia informacji, ile wynosi utarg. 17:20 Ojciec bierze panią Cichą na bok i wciska jej do kieszeni pieniądze za świnie i orzechówkę. 17:25 Ojciec bierze na bok rzeźnika i daje mu pieniądze za wykonaną pracę i skradzione narzędzia. 17:35 Józef ogłasza ankietę, kto zdążył czego spróbować. 17:40 Pani Cicha przyznaje się do kęsa wątróbki, kawałka gotowanej skóry, której nikt nie chciał i dwóch skwarek, Benda zjadł ucho, które upadło na ziemię przy wyciąganiu z kotła i ktoś na nie nadepnął, ojciec podobno zdążył nabrać sobie tylko trochę kotłówki do kubka po kawie, a matka zjadła coś, czego nie umiała nazwać. 17:50 Józef oświadcza, że jeśli strategiczny plan rozwoju Milady będzie wyglądać jak dzisiejsze świniobicie, wyprowadza się do którejkolwiek wolnej pasieki. 17:55 Staram się rozluźnić atmosferę informacją, że przynajmniej nie dostaniemy kolki żółciowej. 17:56 Mojego żartu nikt nie rozumie. 104

14.02. Józef z panem Spockiem dogadali się, że kupią świnię i zabiją ją nielegalnie w nocy, jak kiedyś za protektoratu. Przy czyszczeniu kotłów wzajemnie dręczyli się wspomnieniami ze wszystkich świniobić, w których brali udział, a potem zgodnie przeklinali Miladę. Pani Cicha też jest rozczarowana. Twierdzi, że przez całą noc śnił się jej salceson. Ojciec jest zachwycony. Wprawdzie wciąż nikomu nie zdradził, ile wczoraj zarobiliśmy, ale po przebudzeniu chwalił się Olkowi i Leosiowi, że „paniuś ma pieniążki”. Przy śniadaniu obiecał nawet, że wszystkim wypłaci nagrodę. Józef oświadczył, że dla niego najlepszą nagrodą byłaby pieczona kaszanka. Milada na cały dzień zaszyła się w swoim pokoju, gdzie rzekomo kończyła plan naszego wzbogacenia. Jednak ja myślę, że nie chciała swoją obecnością jątrzyć bólu z „głodowego świniobicia”, jak wczorajszy dzień nazwała pani Cicha. Benda zwinął się jakoś przed południem. Nawet się ze mną nie pożegnał. Matka potem powiedziała mi, że Deniska przyjedzie w przyszłym tygodniu. Wieczorem przeglądałam atlas świata i zastanawiałam się, gdzie może się znajdować matka Deniski i jak długo jeszcze będzie trwać jej podróż.

15.02. Dziś przyszła cudowna mikstura przeciw wypadaniu włosów. Na opakowaniu jest zdjęcie Cher. Według ulotki powinno się ją wcierać przed spaniem w korzenie włosów. Jednak pan Spock stwierdził, że nie może czekać aż do wieczora i kiedy tylko rozpakował paczkę, poprosił matkę, żeby posmarowała mu głowę. Matka odmówiła mówiąc, że nie zdobędzie się na to, żeby grzebać komuś we włosach. Milada wykręciła się pracą nad dokończeniem swojej strategii, a pani Cicha nie wchodziła w grę z powodu tłustych palców. Zrozpaczony Spock zwrócił się nawet do Józefa, argumentując, że jego pradziadek był golibrodą, więc może mieć odpowiednie predyspozycje 105

genetyczne. Józef powiedział, że jego przodek włosy obcinał, a nie wskrzeszał, a poza tym nie odczuwa najmniejszej potrzeby, by masować cudzą czaszkę. Ostatecznie aplikację cudownego środka musiałam wykonać ja. W czasie zabiegu przekonałam się, że grzebanie w czyichś włosach naprawdę nie jest zbyt przyjemne. Mam tylko nadzieję, że Todd przysłał tę buteleczkę, co trzeba, bowiem pan Spock od pierwszego kontaktu z płynem skarżył się, że „coś szczypie”. Poza tym zaskoczyło mnie zalecenie, żeby lek nanosić w gumowych rękawiczkach. Po dzisiejszym dniu mogę spokojnie oświadczyć, że nikt nie zna głowy pana Spocka lepiej niż ja. Potem pan Spock zawinął sobie wielki turban z ręcznika i kazał odwieźć się autem do domku ogrodowego. Przy kolacji obstawialiśmy, czy mikstura zadziała. Matka myśli, że tak. Ja skłaniam się raczej do opinii pani Cichej, że jeśli panu Spockowi mają wypadać włosy, to nie pomoże mu nawet woda święcona. Fakt, że dorosły facet dobrowolnie pozwala wcierać sobie w głowę świństwo za sześćset dolarów, jest według Józefa kolejnym dowodem upadku naszej cywilizacji. Ojca interesuje przede wszystkim finansowa strona całej sprawy – czyli kiedy i czy w ogóle pan Spock odda nam pieniądze, które matka wysłała już Toddowi do Stanów.

16.02. Mikstura Cher działa. A przynajmniej tak twierdził uradowany pan Spock, który rano podobno nie znalazł na poduszce ani jednego włosa. Po dwóch tygodniach odważył się więc uczesać, co w ostatnim czasie było według niego czynnością przypominającą skalpowanie. Przy śniadaniu pokazywał nam grzebień, który był wprawdzie brudny, ale nie znajdowały się na nim żadne włosy. Na dowód cudownego wzmocnienia czupryny nawet potargał się za nią porządnie. Po śniadaniu znów musiałam włożyć gumowe rękawice i wetrzeć kolejną dawkę, przy czym pan Spock albo mrużył oczy z rozkoszy, albo wpatrywał się z uwielbieniem w fotografię kudłatej Cher. W czasie zabiegu prawdopodobnie przeżywał buddyjski stan wyzwolenia – nie umiem inaczej wytłumaczyć sobie, dlaczego w ogóle nie reagował na przebiegającą w kuchni rewolucję. Milada wreszcie przedstawiła nam strategię, która wybawi nas od permanentnego 106

niepokoju wynikającego z braku pieniędzy. Jej projekt nosi poniekąd złowieszczą nazwę – KOSTKA TRZECIEGO TYSIĄCLECIA ALBO ZAMEK TOTALNY – a jeśli wejdzie w życie, zasadniczo zmieni życie nas wszystkich. W ogóle słowo zmiana pojawia się w nim bardzo często – łącznie dwadzieścia siedem razy. Częściej używane jest tylko sformułowanie zadowolony turysta (pięćdziesiąt jeden razy) i autentyczne przeżycie (pięćdziesiąt razy). Na czwartym miejscu jest genius loci (dziewiętnaście razy). Dwanaście razy pojawia się duch, a osiem razy czasownik szokować. Pierwszym zaszokowanym był z pewnością Józef, który po przeczytaniu nazwy postawił pytanie, czy zamiast totalny nie powinno być raczej totalitarny. Milada odpowiedziała, że do nazwy jeszcze wrócimy, i zapoznała nas z badaniem na temat, co nie interesuje ludzi zwiedzających zamek. Zwiedzających podobno nie interesują: • obrazy – 85% • meble – 82% • daty – 77% • rzeźby – 76% • architektura – 70% • nazwiska – 68% • nic – 47% W tym miejscu Miladzie przerwał Józef mówiąc, że to wszystko wie od dawna, tyle że bez rozbicia na procenty. Znów powtórzył swoją opinię, że ludzie zwiedzają zabytki tylko dla zabicia czasu, bo telewizji nie da się oglądać przez cały dzień, a wytrzymanie z małymi dziećmi w trzypokojowym mieszkaniu przez cały weekend jest niewykonalne. Prawdopodobnie Józef przesadza, lecz kiedy pomyślę o swoich dwóch dotychczasowych grupach, muszę przyznać mu rację. Chór nauczycieli bez przerwy śpiewał, natomiast pierwsza grupa, którą oprowadzałam, już po dwudziestu minutach prosiła, żeby skrócić wykład. Następnie Józef przypomniał Miladzie jej ojca, wciąż mieszkającego w wysłużonej pasiece, który, kiedy już był zmuszony, by otworzyć Gwiazdę, potrafił oblecieć z turystami dwadzieścia siedem pomieszczeń w przeciągu jedenastu minut i nikt się nie skarżył, chociaż praktycznie cały wykład został ograniczony do zdania: „Idziemy dalej”. Ojciec Milady był podobno znany również z tego, że namawiał turystów, żeby zamiast zwiedzać, lepiej poszli z nim do gospody – i dość często mu się to udawało. Milada powiedziała, że nie lubi wspominać dzieciństwa i na kilka minut zamilkła. 107

Potem przeszła do kolejnego punktu – co interesuje zwiedzających. Według pani Cichej zwiedzających interesuje tylko, gdzie są toalety i czy są płatne. Według Milady zwiedzających interesują: • Duchy, straszydła i autentyczne przeżycia z nimi związane. • Morderstwa i nieszczęścia, które miały miejsce na zamku oraz ich następstwa odczuwalne obecnie – na przykład czy zamordowany, morderca lub obydwaj straszą. • Pikantne historyjki z podtekstem erotycznym. • Żywe zwierzęta – kundelek kasztelana wywołuje większe zainteresowanie niż wypchany tygrys syberyjski – nie mówiąc o żywych owcach, kozach, kurach, osłach itp. • Niedostępne przestrzenie – strych, piwnice, tajne przejścia, zamknięte drzwi – przypadkowo otwarty kantorek sprzątaczki z miotłami i palnikiem elektrycznym dość często bywa jedynym pomieszczeniem, które większość zwiedzających pamięta po zakończeniu zwiedzania. • Żywi ludzie – konserwator na drabinie wymieniający spaloną żarówkę przyciągnie większą uwagę niż Tycjan, przewodniczkę z podbitym okiem i ręką w gipsie zapamięta każdy – zamek do śmierci będzie wspominać jako miejsce, gdzie „oprowadzała nas ta pobita dziewczyna”, ogrodnik na kosiarce samojezdnej Bóg wie dlaczego przyciąga większą uwagę niż wszystkie grządki świata. • Sławni goście – ze względu na nieustannie obniżający się poziom wykształcenia jest wprost niepożądane, by wspominać o wizycie Goethego, Beethovena, Chruszczowa czy któregokolwiek cesarza za wyjątkiem Marii Teresy i Napoleona, ponieważ zwiedzający nie ma najmniejszego pojęcia, o kogo chodzi. Interesują go osobistości, o których już kiedyś słyszał albo widział w telewizji – na przykład Adolf Hitler, Mozart, Rasputin i przedstawiciele dzisiejszej popkultury. Jednak również w tym przypadku należy dodać jakiś pikantny szczegół, choćby miał to być tylko upadek ze schodów. Krzesło, na którym ta osoba siedziała, nie przyciągnie niczyjej uwagi. Następnie Józef dodał do listy jeszcze długość minispódnic i głębokość dekoltu przewodniczek dla męskiej części zwiedzających oraz ilość sprzątaczek zamkowych, co interesuje przede wszystkim kobiety. Wtedy Milada przedstawiła kluczową informację – turysta chce zobaczyć prawdziwych arystokratów z krwi i kości oraz ich życie. Jako dowód posłużyło jej świąteczne zwiedzanie. Na Orliku za komuny świątecznie przystrojony 108

zamek odwiedziło zaledwie kilkadziesiąt osób, w większości gospodyni domowe szukające chwili oddechu od pieczenia ciast i wymyślania prezentów. Natomiast kiedy Orlik powrócił w ręce księcia Schwarzenberga, kolejka chętnych sięgała dwóch kilometrów tylko dlatego, że książę obiecał uścisnąć dłoń każdemu gościowi. Ta sama sytuacja powtórzyła się na Gwieździe po przybyciu Launów, lecz poprawy sytuacji nie można było porównać z wcześniejszym okresem, ponieważ kiedyś ojciec Milady zamykał zamek nawet w lecie, a co dopiero na Boże Narodzenie. A tłumy na naszym zwiedzaniu świątecznym są chyba wystarczająco wymowne. Na pytanie ojca, czy za komuny organizowano na Kostce zwiedzanie świąteczne, Józef odparł, że od fiaska, kiedy to w latach pięćdziesiątych dziadek Mróz upił się i zasnął pod drzewkiem noworocznym, zrezygnowano z podobnych eksperymentów. Ku naszemu zdziwieniu zgodził się z teorią Milady, że w dzisiejszej pozbawionej prywatności cywilizacji zamki zamieszkane przez szlachtę bardziej przyciągają znudzone społeczeństwo. Od razu jednak zaznaczył, że jesteśmy jednym z trzydziestu siedmiu rodów, którym został zwrócony majątek, i przy całym szacunku nie widzi żadnego powodu, dla którego turyści mieliby fatygować się na Kostkę tylko po to, żeby zobaczyć kogoś z nas na dziedzińcu. A Bożego Narodzenia nie da się organizować co tydzień, nie wspominając już o tym, że według niego zainteresowanie szlachtą w egalitarnych Czechach jest tylko chwilową modą. Milada się z nim nie zgodziła. Według niej jesteśmy bezsprzecznie wyjątkowi. W odróżnieniu od Launów jest nas mało, więc radość ze spotkania z nami będzie większa. Na Gwieździe turysta spotyka arystokratów na każdym kroku, co jest dość męczące. Poza tym nie bijemy się między sobą. W porównaniu ze znanym wprawdzie z mediów, ale rozwiedzionym i preferującym samotność księciem Schwarzenbergiem tworzymy tradycyjną rodzinę, którą podobno pragnie mieć większość Czechów, mimo że są narodem z trzecim największym wskaźnikiem rozwodów w Europie. Oczywiście – pozostałe rody arystokratyczne również nie są zbyt liczne i żyją w tradycyjnym modelu rodziny – tj. rodzice różnej płci i ich dzieci – jednak ich zamki są w tak żałosnym stanie, że obserwacja ich życia byłaby raczej przygnębiająca. Trudno sobie wyobrazić Boże Narodzenie w jadalni, w której nie ma sufitu i siedzi się na krzesłach z IKEA. W odróżnieniu od nich Kostka należy do najlepiej zachowanych zabytków w Czechach. Tego zdania od razu uczepił się Józef i stwierdził, że jest tak dzięki małej ilości turystów, za którą 109

wciąż jest krytykowany. Jeśli jakimś cudem uda się zwiększyć napływ muflonów, gwarantuje nam, że za dziesięć lat będziemy mieszkać pod gołym niebem. Ojciec krzyknął na niego, że tę piosenkę słyszeliśmy już sto razy i że oczekuje od niego zaangażowania i współpracy – w przeciwnym razie pod gołym niebem skończy on – czyli Józef. Dzięki Miladzie w dwa dni udało się na Kostce zarobić więcej niż przez cały zeszły rok, co jest efektem jego – czyli Józefa – doktryny „zniechęcania turystów”. Potem jeszcze nazwał Józefa odziedziczonym ciężarem i z przesadną mimiką syknął, że od teraz wszyscy na Kostce będą „trzymać mordę w kubeł i równy krok”. Ojciec jest od wczoraj podrażniony, bo musiał zapłacić za kolejną ciężarówkę węgla i pokłócił się przez to z panem Spockiem, którego oskarżył o to, że „za dużo dorzuca”. Poza tym dziś rano zepsuł się niedawno naprawiany odkurzacz i prawdopodobnie będzie trzeba kupić nowy. Przy ostatniej naprawie elektryk stwierdził, że urządzenie z napisem Sdelano v SSSR naprawia po raz ostatni. A pani Cicha chce pieniędzy za paszę dla gęsi i kur, bo i tak wszystkie zjemy wyłącznie my. Na grubiański atak ojca Józef odpowiedział pytaniem, czy ma się iść powiesić od razu, czy też może jeszcze zjeść obiad. Milada powiedziała, że o wieszaniu nie ma mowy, ponieważ Józef gra niezastąpioną rolę w projekcie Zamku totalnego, i płynnie przeszła do głównego punktu programu – czyli do przemiany Kostki w zamek trzeciego tysiąclecia. Jeśli wizje Milady się spełnią (a obawiam się, że tak się stanie), chętnych do powieszenia się z pewnością przybędzie. Najpierw Milada próbowała wyjaśnić nam termin Zamek totalny. Niestety bez skutku. Opowiadała coś o futbolu totalnym, który podobno w latach siedemdziesiątych stosowała reprezentacja Holandii. W tym miejscu przerwałam na chwilę masaż głowy pana Spocka, by zauważyć, że o zasadach futbolu europejskiego nie mam zielonego pojęcia. Zaskoczyło ją to, niemniej próbowała wyjaśnić, że taktyka drużyny holenderskiej opierała się na rewolucyjnej myśli usunięcia różnic między obrońcą i napastnikiem – tzn. że napastnicy bronią, a obrońcy atakują. Józef tylko kręcił głową, a w końcu powiedział, że taki Johan Cruyff nie wracał na swoją połowę nawet przy rzutach wolnych i obserwował sytuację z linii środkowej. Ojciec poprosił Miladę, żeby znalazła jakieś lepsze porównanie, bo europejski futbol nie jest również jego najmocniejszą stroną. Milada szybko przerzuciła się na baseball, przez co projekt Zamku totalnego zagmatwała jeszcze bardziej, przytaczając przykład pałkarza chwytającego piłkę, którą sam odbił. Następnie przyznała, że nigdy 110

nie widziała meczu baseballowego. Po tym niezbyt udanym wstępie zdecydowała się zrezygnować z języka podręczników do marketingu i powiedziała po prostu, co będziemy musieli zrobić. – Gruntownie przerobić wykład przewodnika ograniczyć nazwiska, daty, długie opisy dywanów, mebli i stylów architektonicznych. Położyć nacisk na obie Marie i dodać historyjki o ich pojawianiu się – patrz przygoda Matki z rozerwaną Marią przy toaletce. Zdecydowanie wspomnieć, że ja też mam na imię Maria i że zgodnie z rodową legendą wcześniej czy później również będę straszyć. Trasę zwiedzania rozszerzyć też na grobowiec i kłaść akcent na ostrzeżenie, że każdy, kto dotknie trumny moich imienniczek, umrze w przeciągu roku. Rozważyć możliwość umieszczenia w grobowcu również trumny dla mnie (na szczęście ojciec i matka zdecydowanie zaprotestowali). W katakumbach wskazać miejsce, gdzie zostali zamurowani rycerze, chociaż go nie znamy. Zamurowanych rycerzy prezentować jako wrogów, w odróżnieniu od Marii – obrończyń. W katakumbach co jakiś czas dyskretnie zgubić się turystom i pozwolić przeżyć im autentyczny strach (zainstalować ukryty sprzęt audio z nagraniami „tajemniczych dźwięków”). • Do osobnego pokoju zamówić powiększone fotokopie szkiców i opisów orgii seksualnych z dziennika Wielkiego Świntucha i wystawić wykorzystywane przy nich gadżety erotyczne wraz z chomątami, zbroją rycerską i skórzanym fartuchem kowalskim – nie wpuszczać wycieczek szkolnych. • Podczas zwiedzania inscenizować sytuacje z życia wzięte – ojciec czytający w bibliotece, matka wyszywająca w salonie, pani Cicha i ja polerujące parkiety, Józef polerujący lustro – jest wręcz wskazane, by nawiązać kontakt ze zwiedzającymi i zamienić z nimi kilka słów. Dotyczy to również pana Spocka przy pracy w ogrodzie. Zaproponować zwiedzającym autentyczne przeżycie – pomoc przy szukaniu jakiejś książki w bibliotece, nawleczenie igły, pucowanie lustra. Nie udostępniać piły motorowej! • Z radością robić sobie zdjęcia ze zwiedzającymi. • W kuchni zamkowej proponować zwiedzającym współpracę przy gotowaniu obiadu. • Do gęsi, które obecnie posiadamy, dokupić owce i kozy, a do fosy zamkowej niedźwiedzie (natychmiast odrzucone przez ojca z uwagi na i tak wielkie koszty utrzymania Olka i Leosia). • Przy zwiedzających nie używać imion Olek i Leoś, ale Orlando i Leonardo. • Nauczyć Orlanda i Leonarda podstawowych komend. • Kupić konie i nauczyć się jeździć przynajmniej kłusem. Zwiedzającym proponować 111

przejażdżki z wybranym członkiem rodziny hrabiowskiej. • Wyłapywać zwiedzających planujących ślub i przekonać ich, żeby swój „wielki dzień” zorganizowali na Kostce. Ślubu będzie udzielać ktoś z naszej rodziny, ewentualnie personelu – na życzenie pary młodej może być w stroju historycznym. Opowiedzieć o ślubie Helenki Vondraczkowej (o jej rozwodzie dwa lata później nie wspominać). • Nowożeńcom i innym chętnym umożliwić nocleg w apartamencie Himmlera – wspomnieć o zamiłowaniu nazistów do okultyzmu i dorzucić historyjkę o seansie spirytystycznym, podczas którego szef SS dostał ataku astmy. • Zamówić nową kolekcję widokówek i gadżetów, na których zamiast banalnej architektury i nieożywionych wnętrz znajdą się członkowie rodziny hrabiowskiej i służba. • Wyjść naprzeciw snobom i zjeść z nimi kolację, gdzie tylko zechcą (choćby w katakumbach). • Dla zainteresowanych organizować nocne zwiedzanie przy świecach, z naciskiem na duchy. • Być uprzejmym dla każdego zwiedzającego – nawet jeśli będzie kompletnym idiotą. Lista innowacji ma łącznie trzydzieści dziewięć stron, a Milada omawia w niej również takie szczegóły jak wypuszczenie Carycy alias Mikesz na dziedziniec między zwiedzających lub słomiany kapelusz i fartuch ogrodnika jako atrybuty pana Spocka. Ostatnim punktem programu były pytania. Ojciec chciał wiedzieć, ile kosztuje koń, owce i koza oraz jak często i co jedzą. Milada poniekąd mgliście odpowiedziała, że projekt wymaga pewnych wstępnych kosztów, ale według obliczeń powinny się nam one zwrócić już po czterech miesiącach. Poza tym turyści będą mogli kupić paszę i sami nakarmić zwierzęta. Po tych wyjaśnieniach ojciec powiedział, że będzie można pomyśleć też o niedźwiedziach. Pani Cicha oświadczyła jednak, że nie będzie zajmować się niedźwiedziami nawet za milion dolarów, po czym zaznaczyła, że będziemy musieli zatrudnić stajennego do koni i dziewczynę do kóz i owiec, bo ona nie ma „w dupie śmigiełka”, żeby zdążyć obskoczyć tyle zwierząt i nas, o gotowaniu dla turystów nie wspominając. Milada przy pełnej aprobacie ojca stwierdziła, że kolejni pracownicy stanowiliby nieproporcjonalne obciążenie naszego budżetu. Jednocześnie znów powtórzyła ideę Zamku totalnego – wszyscy robią wszystko. Poza tym nie musimy się bać. Turyści marzący o autentycznym przeżyciu będą się dosłownie bić o to, by móc wyrzucić gnój albo nazrywać 112

pokrzyw dla gęsi, a na dodatek chętnie za to zapłacą. Poza tym kiedy zobaczą, że szlachta pracuje, zrobi to na nich dobre wrażenie. A zresztą – owce i kozy wystarczy wypuścić do parku, gdzie rośnie trawa, a one już się o siebie zatroszczą. Potem zdradziła jeszcze pani Cichej, że zamówiła nową froterkę do parkietów i odkurzacz, czym definitywnie ją udobruchała. Mimo że niektóre pomysły Milady mnie zaniepokoiły (na przykład ten, że miałabym czyścić zgrzebłem konie albo grać ducha), nie czułam potrzeby, by podważać sens projektu Zamek totalny. Niestety zapytałam Miladę, jaką rolę w tym całym spektaklu dostanie Deniska. Wprawdzie Milada naszej przyszłej wychowanki jeszcze nie widziała, ale liczy na nią w roli mojej guwernantki. Spytałam, jak guwernantkę może grać ktoś, kto wygląda, jakby właśnie wyszedł ze squatu. Milada oświadczyła, że Deniskę naprostuje. Obawiam się, że guwernantka naprawdę będzie szokować turystów – ale chyba zupełnie inaczej, niż życzyłaby sobie Milada. Jeśli pominę Józefa, guwernantka będzie według mnie stanowić najsłabsze ogniwo totalnej Kostki. Matka przyjęła plan Milady z zachwytem, ale głównie dlatego, że wielu rzeczy nie zrozumiała. Niemniej dobrze pojęła to, że personel obowiązkowo będzie się do niej zwracać hrabino, że będzie jeździć na koniu i konwersować ze zwiedzającymi o zjawiskach paranormalnych, po czym stwierdziła, że nie potrzebuje wiedzieć nic więcej. Jestem naprawdę ciekawa, co powie, kiedy Milada wyśle ją do pasania gęsi. Józef w czasie przemowy Milady bawił się paskiem od szlafroka, który owijał sobie wokół szyi. Nie miał pytań, niemniej nie odpuścił sobie uwagi, że jesteśmy świadkami reinkarnacji Franza Kafki, Walta Disneya i scenarzysty Ein Kessel Buntes do jednej osoby – czyli do Milady (Ein Kessel Buntes było podobno jakąś okropną sceną komunistyczną). Potem jeszcze patetycznie oświadczył, że nie opuści Kostki nawet w tych ciężkich czasach i poszedł chyba się położyć – jeśli nie wisi gdzieś na pasku od szlafroka. Po jego wyjściu ojciec zauważył, że Józef nawet nie mógłby opuścić Kostki, bo nigdzie by go nie przyjęli. Kiedy wytknęłam mu jego grubiańskie i nietaktowne zachowanie wobec Józefa, powiedział, żebym odpieprzyła się z tym ciągłym pouczaniem. Ponieważ projekt Milady stanowczo zakazuje używania wulgarnych wyrazów w obecności zwiedzających, powiedziałam ojcu, żeby już zaczął trenować. Po południu czytałam dziennik guwernantki Małgorzaty z końca XIX wieku. Nieustannie skarży się w nim na małe porcje żywieniowe i nieogrzewany pokoik. Swoją podopieczną, hrabiankę Sabinę, zazwyczaj nazywa „łajzą”. Za niecały rok obie zmarły na szybką gruźlicę. 113

17.02. Milada wezwała zegarmistrza, żeby naprawił zegar zamkowy, który nie działa od drugiej wojny światowej. Józef wprawdzie nigdy nie słyszał dźwięku tego zegara, ale z góry narzeka, że jego bicie będzie działać nam na nerwy – oczywiście ma na myśli przede wszystkim siebie. Podobno Heinricha Himmlera wybijanie godzin doprowadzało do szału, więc podczas jednej z wizyt wrzucił granat do znajdującego się na strychu mechanizmu. Tę informację potwierdza stwierdzenie zegarmistrza, że „zegar jest całkiem rozpirzony”. Według ojca naprawa zegara to zbędne wyrzucanie pieniędzy. Zegarek ma dziś każdy, a bimbanie słychać z niedalekiego kościoła. Niemniej Milada upiera się, że działający zegar zamkowy ma znaczenie symboliczne. Na Kostce zatrzymał się czas i koniecznie trzeba znów wprawić go w ruch, nie mówiąc już o turystach, którzy bicie zegara wprost uwielbiają. Za naprawą opowiadała się również matka, ponieważ według niej bicie zegara o północy może wreszcie pobudzić nasze duchy do działania. Ojciec wyraził zgodę dopiero po tym, kiedy zegarmistrz powiedział, że nie musimy płacić od razu. Czas na Kostce został wprawiony w ruch o piątej po południu. Uderzenia są dość głośne i rozbrzmiewają w całym zamku. Słychać je nawet w katakumbach. Przynajmniej tak twierdzi matka, która zachęcona przez Miladę i w towarzystwie Olka, Leosia i młotka murarskiego spędziła tam całe popołudnie na opukiwaniu murów i poszukiwaniu zamurowanych rycerzy. Niemniej zegarmistrz twierdzi, że za parę dni się przyzwyczaimy. Przy dzisiejszym nacieraniu pana Spocka zauważyłam, że na dotychczas równych włosach miejscami zaczynają pojawiać się loczki. Przy dokładnym czytaniu ulotki znalazłam ostrzeżenie, że może dojść do okresowych zmian struktury i koloru włosów. Panu Spockowi jest to obojętne – byleby nie był łysy. Moje podejrzenie, że podczas wczorajszego wykładu Milady pan Spock tkwił w innym wymiarze i nie ma pojęcia, co nas czeka, potwierdziło się. Po południu jako zapowiedź nowego porządku przywieźli nam siano dla naszych przyszłych zwierzęcych przyjaciół, a przy znoszeniu bel do stajni pan Spock pytał zdziwiony, kogo chcemy tym karmić. – Kozy… a ty je będziesz doić, ośle – powiedział mu Józef, który niósł z nim belę. Zegar wybił dziewiątą i mam wrażenie, że jest trochę głośniejszy niż po południu. 114

21:45 Co piętnaście minut budzi mnie bicie zegara. 22:10 Przy szóstym uderzeniu psy zaczęły żałośnie skowyczeć. Ojciec najpierw je uspokajał, a teraz wyzywa je od hałaśliwych gnojków. 22:35 Zażyłam prozak. 23:00 Śpię, ale wciąż słyszę zegar. 23:15 Ojciec wygonił wyjące psy i prychającą Carycę na dziedziniec, a teraz krzyczy na nie z okna, żeby się zamknęły. 23:40 Mam wrażenie, że tyka już nawet cyfrowy budzik. 23:45 Przy drugim uderzeniu spadł ze ściany portret hrabianki Walerii. Północ Przy dziewiątym uderzeniu ojciec z rękoma przyciśniętymi do uszu wyleciał ze swojego pokoju aż na strych, gdzie wyjął z gniazdka wtyczkę nowo zainstalowanego mechanizmu zegarowego. Na korytarzu zgubił kapeć, więc kulał. Wyglądał jak dzwonnik z Katedry Marii Panny w Paryżu, lecz w odróżnieniu od Quasimoda wulgarnie przeklinał. Gdyby miał granat, bez wątpienia by go użył. Wpół do pierwszej Wreszcie usypiam i słyszę, jak ojciec przyprowadza przemarznięte psy i Carycę i wyzywa je od ciepłolubnych mięczaków.

18.02. Z samego rana pojawił się przerażony pan Spock. Kiedy rano dokładał do pieca, znalazł w kotłowni śpiącego Józefa i bardzo się wystraszył. Ponoć prawie umarł ze strachu, bo myślał, że na wyleżanej otomanie pojawiły się w nocy zwłoki. Józef odmówił opuszczenia kotłowni, a 115

zlęknionemu panu Spockowi oznajmił, że będzie tam mieszkać tak długo, dopóki na zamku będzie bić zegar. Ojciec pojawił się dopiero na obiad. Był podrażniony. Po każdym brzdęknięciu sztućców syczał i wykrzywiał twarz w bolesnym grymasie. Milada przyznała, że nasz zegar jest naprawdę wyjątkowo głośny, niemniej upiera się, że turyście potrzebne są bodźce akustyczne. Rozeźlony ojciec odparł, że po wczorajszej nocy jest tak pobudzony akustycznie, że czuje się, jakby zamiast głowy miał cyferblat. W końcu zgodził się na kompromis – zegar będzie wybijać godziny tylko wtedy, kiedy na Kostce będą turyści. Zakładam, że w nocy na Kostce żadnych turystów nie będzie. Józef z chwilowego wygnania wrócił po południu. Był umorusany pyłem z węgla, a pasek od szlafroka majtał za nim jak ogon. Wyglądał jak diabeł. Przy kolacji opowiadał, że na jednym z zamków mają na dachach zainstalowane jakieś małe harfy, z których podmuchy powietrza wydobywają dźwięki o różnych częstotliwościach. Owszem, turyści są zachwyceni, ale pracownicy mają problemy z utrzymaniem równowagi. Raz tam spał, a następnego dnia kręciło mu się w głowie, jakby przez całą noc jeździł na karuzeli łańcuchowej. Potem jeszcze wystraszył nas informacją, że od 1874 roku, kiedy zegar zamkowy został zainstalowany, w naszym rodzie niepokojąco wzrosła liczba epileptyków i lunatyków. Faktem jest, że na końcu XIX wieku kilku moich przodków spadło w nocy z dachu, ale nie umiem ocenić, jaką rolę w tych wydarzeniach mógł odegrać zegar.

19.02. Mimo że zegar jest chwilowo wyłączony, czas płynie. Milada powiesiła na ścianie w kuchni własnoręcznie wykonany kalendarz, w którym został na czerwono wyznaczony Dzień D – sobota szóstego marca. Z wybiciem godziny dziewiątej otworzy się brama zamkowa, a Kostkę zaleje fala turystów. Milada nie wątpi, że Zamek totalny będzie hitem – już choćby dlatego, że pozostałe zamki w Czechach są otwierane dopiero w kwietniu, a ludzie po zimie mają dość nudy. Pozostaje nam wierzyć, że ma rację. Dzisiaj przywieźli nam odkurzacz i froterkę, których cena zapiera dech. Mimo że wciąż nie wiadomo, ile pieniędzy ze świniobicia na zamku ojciec chomikuje pod poduszką, pewne jest, że po dzisiejszym dniu nie zostanie ich zbyt wiele. 116

Ojciec najpierw odmówił przyjęcia nowych sprzętów twierdząc, że dywany możemy trzepać ręcznie na dziedzińcu gospodarczym. Poza tym wydaje mu się, że i tak nie potrzebujemy aż tylu dywanów. A parkiety mogą polerować turyści papciami zamkowymi. Żeby dowieść nam, że odkurzacz to jedynie drogi zbytek, zwinął z Józefem i panem Spockiem dywan w sali przodków. Niestety nie udało się go nawet podnieść, a co dopiero przetransportować na trzepak. Następnie Józef przyniósł ze swojego mieszkania jakąś rzecz i zapewniał nas, że jest to odkurzacz. Bakelitowe pudełko na kółkach, w którym obracają się szczotki. Na rączce znajduje się niemiecki napis gotyckim stylem. Józef stwierdził, że u nich w domu „odkurzało się tym od zawsze”. Obawiam się, że to prawda. Po prezentacji urządzenia na dywanie pojawiły się kłęby, których wcześniej nie było. Potem Milada rozpakowała nowy odkurzacz, przekazała go pani Cichej i klamka zapadła. Pani Cicha z wyrazem absolutnej błogości odkurzyła dywan w jadalni i odmówiła wypuszczenia odkurzacza z rąk. Nie dziwię się jej. Kiedy włączyłam nową froterkę, miałam wrażenie, że się unoszę. Po tym doświadczeniu powiedziałam ojcu, że bez froterki nie tknę parkietów. W niecałe trzy godziny wypolerowałam całe pierwsze piętro. Jeszcze nigdy nie odczuwałam przy pracy takiej rozkoszy. A pani Cicha jest tak oczarowana swoim nowym pomocnikiem, że odkurzyła nawet wszystkie wypchane zwierzęta w salonie Dory, chociaż się ich brzydzi. Jednak zanim dowiedziała się, że można regulować moc odkurzacza, w jego wnętrznościach zniknęło kilka koliberków i wiewiórka. Matka też jest zadowolona. Pani Cicha oświadczyła bowiem, że taką maszyną może sprzątać nasz apartament codziennie, przed czym wcześniej się wzbraniała. Ojciec wprawdzie też wypróbował froterkę, ale pozostał wobec niej całkiem obojętny. Panu Spockowi i Józefowi powiedział, że nie rozumie, dlaczego kobiety tak podniecają się sprzątaniem. Niemniej dobrze ocenił, że nie pozwolimy odebrać sobie nowych zabawek, i z cierpiętniczym wyrazem twarzy przyniósł Miladzie pieniądze na pierwszą ratę. W końcu zgodził się też z argumentem Milady, że urządzenia przyspieszą naszą pracę, żebyśmy mogły poświęcać czas gościom, lecz nie odpuścił sobie uwagi, że jeśli te „rupiecie” zepsujemy, pogoni nas razem z nimi. Gdyby nie to, że znów musiałam panu Spockowi nacierać włosy, miałabym wypolerowaną całą Kostkę. W czasie pisania tego zapisku z pewnością przynajmniej sto razy spojrzałam na froterkę, która stoi w miejscu, gdzie wcześniej śmierdział Jaruś. Pani Cicha zamknęła odkurzacz 117

w sejfie. PS Milada zdradziła mi, że zamówiła pralkę i żelazko.

20.02. Włosy pana Spocka wciąż się trzymają, ale z dnia na dzień pojawia się coraz więcej loczków. Józef proponuje, żeby zafundować panu Spockowi operację plastyczną i pokazywać go turystom jako Cher. „Nochal już masz jak trzeba” – konstatował Józef spoglądając na zdjęcie roześmianej diwy na pudełku po balsamie. Przy śniadaniu Milada oznajmiła nam, że począwszy od dziś co rano odbywać się będzie narada, ponieważ dzień D zbliża się wielkimi krokami. Myślę, że narada to nie jest właściwe słowo. Milada rozdaje nam bowiem zadania, o których, jak dała do zrozumienia, nie zamierza dyskutować. Mam też wrażenie, że ton jej głosu zaczyna przypominać instruktora w ośrodku szkoleniowym piechoty morskiej. Niemniej muszę przyznać, że Kostka potrzebuje silnej ręki. Józef wciąż chodzi w tym samym szlafroku, który służy mu jako ręcznik, chusteczka i prześcieradło. Na liście, według której pani Cicha robi mu zakupy, dotychczas nie pojawiła się pasta do zębów. Po prawie trzech miesiącach wciąż nie udało mi się rozszyfrować, czym właściwie oprócz czytania gazet i narzekania na turystów zajmuje się taki kasztelan. Godny uwagi jest też jego pogląd, że nie warto niczego naprawiać, bo i tak znów się to zepsuje. Relatywnie dobry stan Kostki jest więc dowodem solidnej pracy poprzednich pokoleń, a bynajmniej nie jego „opiekowania się nią przez całe życie”, jak wciąż stara się nam wmówić. W mieszkaniu pana Spocka w domku ogrodowym jeszcze (na szczęście) nie byłam, ale biorąc pod uwagę jego nawyki higieniczne i śmierdzące ubranie dziwię się, że wypadają mu tylko włosy. Jeśli akurat nie umiera, twierdzi, że zajmuje się roślinami w szklarni. Mimo że w temacie pielęgnacji zieleni jestem całkowitym laikiem, wątpię, by rośliny wymagały, żeby codziennie grać im kilka godzin na fortepianie. Matka wprawdzie nie śmierdzi i bierze prysznic kilka razy dziennie, ale poza tym nie robi nic. Owszem, w Stanach również nie była wzorową gospodynią, ale od przyjazdu na Kostkę ani razu nie umyła naczyń, o gotowaniu nawet nie wspominając (właściwie to dobrze), i broni się 118

księżną Dianą, która też nie zajmuje się takimi rzeczami. Matka nie uświadamia sobie jednak, że w odróżnieniu od lady Di nie ma sześciu pokojówek i królewskiego apanażu. A niestety zachowuje się, jakby miała. Przy tym wątpię, że konwersacje księżnej Diany kręcą się wyłącznie wokół duchów. Nawet ksiądz proboszcz wyraził już pewne niezadowolenie z powodu upodobania matki do zjawisk paranormalnych. Jeśli ktoś chciałby wyrobić sobie pogląd o arystokracji u schyłku XX wieku i jako jej typowego przedstawiciela wybrałby mojego ojca, musiałby stwierdzić, że szlachcic większość czasu spędza na uczeniu psów aportowania papuci i żyje w permanentnym strachu przed komornikiem. W ostatnich tygodniach przestał się nawet regularnie golić i podobnie jak Józef najchętniej chodzi w filcowych kapciach dla zwiedzających. Utyskuje, że Kostka wali się nam na głowę, ale nie poprawi nawet przekrzywionego obrazu we własnej sypialni. Twierdzi, że nastały nowe czasy, a my musimy się przystosować, ale jednym tchem dodaje, że chciałby żyć w czasach przed zniesieniem niewolnictwa, kiedy to poddani nie tylko pracowali za darmo, ale musieli jeszcze płacić moim przodkom podatki. Pomimo że do niektórych punktów Zamku totalnego mam pewne zastrzeżenia (erotyczny pokój Wielkiego Świntucha, przesadne podkreślanie mojego imienia jako przepustki do świata duchów i zwiększenie ilości zwierząt, zwłaszcza koni), jestem gotowa wspierać Miladę. Choćby dlatego, że potrafi zmusić moich współlokatorów, żeby coś robili. Kiedy dziś rano wydała rozkaz mycia okien, nikt nie odważył się jakoś wyraźniej zaprotestować. Wprawdzie Józef przebąkiwał coś o obozie karnym, ale pilnował się, żeby Milada go nie usłyszała. Wygoniła nas z kuchni i w drodze na pierwsze piętro każdemu przydzieliła ilość okien, która do wieczora musi być umyta, „choćby się waliło i paliło”. Potem rozdała nam środki czyszczące oraz stare gazety i oświadczyła, że wspólna praca integruje zespół. Żadnej integracji nie zauważyłam. Już po dwudziestu minutach pan Spock naskarżył na Józefa, że specjalnie wybiera sobie najmniej zabrudzone okna. Miał rację. Józef przechodził z pomieszczenia do pomieszczenia i nieomylnie przywłaszczał sobie prawie czyste szyby, by następnie chwilę przy nich postać i przetrzeć kilka razy zmiętą gazetą. Milada uznała skargę za uzasadnioną i za karę wysłała Józefa do pokoi gościnnych, których okna, z wyjątkiem pokoju Milady, prawie nie przepuszczają światła, co jest pozostałością po malarskich próbach pana Spocka. Za kilka minut Józef pojawił się u ojca z propozycją, że zawiezie okna do szklarza, by wstawił nowe szyby. Ojciec nie miał nic przeciwko, ale oświadczył, że on za to nie zapłaci. Teraz jest piętnaście po dziewiątej, a Józef wciąż jest w pokojach gościnnych, skąd co 119

jakiś czas rozlega się trzaskanie skrzydeł okiennych. Ku mojemu rozczarowaniu do integracji zespołu nie włączyła się nawet pani Cicha. Swoje zadanie wykonała w niecałe dwie godziny, a prośby o pomoc odrzuciła mówiąc, że „ma to gdzieś”. Przez trzydzieści lat podobno myła nam okna tyle razy, że do końca życia powinna mieć spokój. Potem wyciągnęła z sejfu odkurzacz i do wieczora odkurzała firanki. Na ducha drużynowego miała wpływ również kłótnia rodziców. Matce udało się na jedno okno wypsikać trzy butelki płynu do mycia, a ojciec wytknął jej bezsensowne marnotrawstwo, mimo że półlitrowa butelka kosztuje jedynie dwanaście koron. Owszem, ramy umytych przez matkę okien są nasiąknięte, jakby przyniosła je wielka woda, ale sknerstwo ojca wydaje mi się z dnia na dzień bardziej żenujące. Nie zdziwiłabym się, gdyby oskarżył nas, że zużyliśmy za dużo starych gazet.

21.02. W nocy śniło mi się, że pan Spock zaczął ubierać się jak Cher. Na swoim owłosionym rachitycznym ciele miał czarne siateczkowe body, a na bujnej grzywie białą czapkę marynarską. Obudził mnie mój własny krzyk. Przez cały dzień starałam się go unikać, mimo że ubrany był w poplamiony płaszcz i chyba nikt nie mógłby pomylić go z Cher. Wizja na wpół nagiego pana Spocka była tak natrętna, że wieczorem poszłam do biblioteki po stary sennik. Ogrodnika występującego w amatorskim travesty show oczywiście w senniku z 1901 roku nie było, nawet ogrodnik w damskiej sukni najwyraźniej nie pojawiał się w snach z początku wieku, więc musiałam zadowolić się hasłem ogrodnika spostrzec – niechciana ciąża w rodzinie. Tego się nie boję. Rodzice są tak styrani, że zasypiali już podczas kolacji, co jest efektem dzisiejszej dziesięciogodzinnej harówki. Matka nie była w stanie nawet sama ukroić sobie gęsi. Zresztą wszyscy jesteśmy wyczerpani. Po wczorajszej rozgrzewce oczekiwania Milady wzrosły i każdemu przydzieliła podwójną liczbę okien, co zmusiło nas do pracy w szaleńczym tempie. Teraz jest wpół do dziewiątej, a ja przyłapałam się na tym, że moja lewa ręka mimowolnie wykonuje okrężne ruchy, jakby myła okno. Józef niestety wciąż pucuje okna „na ostro”. Milada zmusiła go, żeby umył też okna w swoim mieszkaniu, które według świadectwa pani Cichej ostatni raz były myte piętnaście lat temu, kiedy Kostkę odwiedził ambasador Bułgarii. Nawet przez 120

zamknięte okno słyszę, jak wściekle trzaska skrzydłami okiennymi, które notabene musiał mu otworzyć pan Spock za pomocą łomu. Po południu przyjechali dziennikarze, by zrobić nam zdjęcia. A to dlatego, że wczoraj Milada przefaksowała do kilkudziesięciu redakcji informację prasową pod tytułem Szlachta robi porządek. Jednocześnie nakazała nam, żebyśmy byli mili i uśmiechnięci, ponieważ Kostka potrzebuje dobrej prasy. Jednak dziennikarzom mycie okien wydało się banalne, więc musieliśmy zaprezentować też wymiatanie kominka, czyszczenie wypchanego krokodyla i cerowanie sztandaru rodowego. Milada przez cały czas starała się wywołać u dziennikarzy wrażenie, że sprzątanie i prace ręczne to nasze największe hobby. Niestety ojciec po chwili podważył to stwierdzenie, kiedy na prośbę jednego z fotografów udawał czyszczenie ubikacji i korzystał przy tym ze śnieżnobiałego ręcznika frotte, mimo że obok muszli stała szczotka do toalet. Ku ogólnemu zdziwieniu Milada zakazała dziennikarzom zadawania jakichkolwiek pytań, ponieważ mamy mnóstwo pracy, i ze swoim uśmiechem barrakudy wyprowadziła ich na korytarz. Potem wyjaśniła nam, że informacje trzeba podawać stopniowo, żeby dziennikarze myśleli, że coś się przed nimi ukrywa. Jeśli pozwolilibyśmy od razu „wypatroszyć się medialnie“, przestaliby się nami interesować i za trzy dni na Kostkę nikt by nawet nie spojrzał. Jeśli Zamek totalny ma odnieść sukces, należy dołożyć starań, by Kostka pojawiała się w mediach przynamniej trzy razy w tygodniu. Według jakichś badań podobno 84% ludzi już pięćdziesiąt sekund po przeczytaniu artykułu nie jest w stanie przypomnieć sobie jego tytułu, a co dopiero treści. Dlatego musimy pojawiać się w mediach regularnie, żeby Kostka jak najszybciej zapadła czytelnikowi w pamięć i żeby następnie poczuł nieodpartą potrzebę zwiedzenia jej. Czterdzieści osiem godzin przed dniem D odbędzie się próba generalna dla dziennikarzy, której (niewątpliwie pozytywna) ocena pojawi się w piątkowej gazecie, więc większość rodzin otrzyma odpowiedź na frustrujące pytanie „co robimy na weekend?”, tym bardziej, że po stopniowym dawkowaniu informacji w mediach czytelnik będzie miał wrażenie, „że gdzieś już o tym słyszał”. Poza tym w marcu wszystkie zamki są jeszcze zamknięte – z wyjątkiem Orlika, ale on nie powinien stanowić dla nas konkurencji, ponieważ zainteresowanie nim pod nieobecność księcia Schwarzenberga spada o połowę, a według informacji posiadanych przez Miladę będzie on w tym czasie jeździć na nartach w Schladming. Ojciec zgodził się ze strategią medialną Milady, zwrócił jej jedynie uwagę, żeby nie 121

wspominała przy nim o Schwarzenbergu i Schladming – szczególnie kiedy od pucowania okien ma zwichnięte ramiona. Łapie mnie skurcz ręki. Oby nie śnił mi się pan Sp…

22.02. W nocy matka krzyczała, jakby śniło się jej, że ktoś ją morduje. Kiedy rano spytałam, co to był za sen, powiedziała, że Milada kazała jej umyć Empire State Building. We wszystkich gazetach, które kupiła dziś Milada, jest zdjęcie ojca froterującego muszlę klozetową. Matka uważa, że to niesprawiedliwe. Dla dziennikarzy weszła nawet do kominka, gdzie oprócz sadzy spadł na nią zasuszony nietoperz, a ci niewdzięcznicy nie wydrukowali ani jednego jej zdjęcia. Milada pociesza ją, że na pewno jeszcze pojawi się w gazetach. Mam nadzieję, że nie. O jedenastej przed południem umyłam ostatnie okno. Z poczuciem bezgranicznej ulgi przeszłam po całej Kostce i stwierdziłam, że jest w niej dużo więcej światła. Jednocześnie w duchu gratulowałam Miladzie, że zagoniła do pracy całą załogę zamku. Gdybym miała myć okna tylko z panią Cichą, a bez Milady z pewnością tak by się stało, nie skończyłybyśmy nawet za miesiąc, nie wspominając o tym, że chyba bym zwariowała. Pani Cicha też potwierdziła, że okna to jej największy koszmar, a po operacji dysku myła je już tylko do wysokości oczu, bo nie ma siły wciąż przesuwać drabiny. Zresztą kiedy któregoś roku była w sanatorium, a turyści w zamku skarżyli się na strasznie brudne okna, Józef kazał pozamykać okiennice i zwiedzało się w półmroku. Turystom wmawiano, że promieniowanie ultrafioletowe jest szkodliwe dla wnętrz zamkowych. Podczas gdy ja chodziłam z pomieszczenia do pomieszczenia i zachwycałam się przejrzystymi oknami, wypolerowaną podłogą i odkurzonymi dywanami, wszyscy pozostali witali na dziedzińcu nowych mieszkańców zamku. Przed południem przywieźli nam bowiem owce i kozy. Wszystkie mają na szyjach dzwonki. Ich właściciel twierdzi, że dźwięk dzwonków uspokaja. To prawda, ale tylko przez jakieś dwie minuty. Potem zaczyna być denerwujący, szczególnie kiedy stado zacznie szybciej się 122

przemieszczać. Pasterz zaproponował nam też wytresowanego psa, który przypilnuje owiec. Jednak ojciec nie przyjął oferty, bo nie zamierza utrzymywać kolejnego psa, nie wspominając o tym, że Olkowi i Leosiowi obecność wytresowanego owczarka niemieckiego obniżyłaby poczucie własnej wartości. Potem oświadczył jeszcze, że nasze psy nie są przecież takimi głupkami, żeby nie potrafiły biegać wokół owiec i czasem na nie szczeknąć. Pasterz tylko wzruszył ramionami i zauważył, że dogi były kiedyś wykorzystywane do polowań na niedźwiedzie, a do pilnowania owiec zbytnio się nie nadają. Nie że zbytnio się nie nadają, one nie nadają się w ogóle. Kiedy ojciec przyprowadził je na dziedziniec gospodarczy, natychmiast mu się wyrwały i pędem ruszyły w stronę nerwowo drepczącego w miejscu stada. Ojciec wprawdzie krzyczał, że chcą się tylko zaprzyjaźnić, ale owce i kozy najwyraźniej go nie zrozumiały i rozpoczęły szaleńczą ucieczkę do parku. Nie uwierzyłabym, jak szybko owca i koza potrafią zbiec po schodach. Dobrze, że nie było przy tym właściciela tych nieszczęsnych zwierząt. Kóz, owiec i psów szukaliśmy aż do wieczora. Stado już znowu jest razem, ale brakuje Olka i Leosia. Przemarznięty ojciec wciąż przeczesuje park latarką. Wziął ze sobą Carycę i chce, żeby głośno miauczała i w ten sposób przywołała „tych głupków” z powrotem. Nie jestem pewna, czy kota można zmusić do miauczenia.

23.02. Olek i Leoś wciąż się nie odnaleźli. Ojciec od rana objeżdża autem okoliczne wioski i stara się trafić na jakiś ślad. Najpierw chciał, żebyśmy wszyscy wzięli udział w poszukiwaniach, ale Milada się sprzeciwiła, ponieważ mamy dużo pracy. Ojciec zarzucił jej, że to ona ponosi winę za zniknięcie psów, bo zamówiła głupie owce. Normalna owca nie może przecież pędzić przed siebie pięć kilometrów tylko dlatego, że zobaczy psa. Milada dobrze zauważyła, że gdyby Olek i Leoś rzucili się na nią, spokojnie przebiegłaby maraton. Potem powiedziała ojcu, że najwyższy czas zacząć ich tresurę, żeby nie rozszarpali nam turystów. Ojciec z wściekłością trzasnął drzwiami do kuchni i odjechał. Teraz jest piętnaście po jedenastej, a on jeszcze nie wrócił. Obawiam się, że jutro będziemy poszukiwać jego. Potrafi zabłądzić nawet w parku, a co dopiero w lesie. Niemniej wszystkich nas zaskakuje, jak bardzo jest zrozpaczony z powodu straty psów. 123

Matka nawet sądzi, że z jej powodu aż tak by się nie przejął. Ja też tak myślę. Józef podejrzewa, że Olek i Leoś już nie żyją. W okolicy jest mnóstwo myśliwych, którzy całe noce spędzają na ambonach i strzelają do wszystkiego, co się rusza. W zeszłym roku jeden nemrod postrzelił chłopaka na motorze i bronił się tym, że wydawało mu się, że to dzik, mimo iż motor nie miał rury wydechowej, a jego ryk było słychać w promieniu kilku kilometrów. Nawet bym się nie zdziwiła, gdyby to była prawda. Nasza Dora parę razy strzelała do procesji wracającej w nocy z pielgrzymki na Święty Hostyn, mimo że pielgrzymi chóralnie śpiewali nabożne pieśni. Pod wieczór wyszłam na spacer po parku i ze strachem nasłuchiwałam, czy gdzieś w oddali nie usłyszę wystrzałów. Psy jakoś bym odżałowała, ale z ojcem byłoby gorzej. Przez cały dzień urządzaliśmy pokój Wielkiego Świntucha. Owszem, ten erotoman również jest (niestety) częścią historii naszego rodu, ale wciąż nie mogę pogodzić się z pomysłem, że ma stać się jednym z hitów Zamku totalnego. Tak jakby nie wystarczyło, że w sali głównej wisi jego portret, na którym ma naprawdę dość lubieżną minę, ale przynajmniej jest ubrany. Jednak Milada nieustępliwie trzyma się swojej opinii, że normalne wnętrza zamkowe są passé. Porcelany, krzeseł i temu podobnych pierdół ludzie mają dosłownie powyżej uszu, więc pokój erotyczny będzie prawdziwym objawieniem. W to nie wątpię. Na podstawie dziennika Świntucha i zapisków w dokumentach archiwalnych Miladzie udało się wiernie odtworzyć wygląd pracowni Świntucha – on sam bowiem właśnie tak ją określa. Czerwone zasłony, łóżko wzmocnione stalowymi elementami, kańczug i wysokie buty jeździeckie jeszcze bym zrozumiała, ale jak wyjaśnimy turystom obecność kowadła, zestawu do garbowania skóry, dwóch ogromnych bębnów kotłowych i wypchanego strusia, nie wiem. Chyba mam ograniczoną fantazję, ponieważ nie mogę sobie wyobrazić również wykorzystania zbroi, sideł na wilki i kołowrotka przędzalniczego. Z rysunków Świntucha jasno wynika, w jaki sposób korzystał z huśtawki, wędzidła końskiego i wielokrążka, ale jakie sceny rozgrywały się przy użyciu tego wypchanego strusia albo zębatych sideł na wilki, już chyba się nie dowiemy. Ja zdecydowanie nie będę tego dociekać. Jednak ostateczny wystrój pokoju nie sprawia szczególnie erotycznego wrażenia. Najlepiej oddaje to uwaga Józefa, że czuje się raczej jak w cepelii, a na widok kowadła na środku pokoju odczuwa wszystko prócz napięcia erotycznego. Pana Spocka szkice Świntucha zainteresowały na tyle, że pożyczył cały dziennik. Józef ostrzegł go, żeby tego nie czytał, bo do rana wypadną mu 124

wszystkie włosy. À propos włosów – dziś wtarłam panu Spockowi ostatnią dawkę. Zegar kościelny wybił jedenastą, a ojca ani psów wciąż nie ma w domu.

24.02. Ojciec i psy żyją, ale najwyraźniej straciliśmy auto. O wpół do siódmej rano policja przywiozła Olka i Leosia. Próbowali dostać się do domu jakiejś starszej pani, a ona myśląc, że ktoś chce ją zamordować, zaalarmowała policję. Musiała być bardzo wystraszona, bo pod jej dom wysłany został patrol interwencyjny. Olka i Leosia przed zastrzeleniem uchroniło wyłącznie ich przyjacielskie i uległe zachowanie. Natychmiast zaczęli oblizywać uzbrojonych mężczyzn w kominiarkach i kłaść się przed nimi na plecy. Na szczęście jeden z policjantów był na bożonarodzeniowym zwiedzaniu, podczas którego nasze psy wyrwały kratę od kominka, więc oczywiście zapadły mu w pamięć. Wsadził je do auta i z nadzieją na nagrodę przywiózł je na Kostkę, czego wkrótce srogo żałował. Straszliwie ubłocone psy nie tylko zabrudziły wnętrze służbowego wozu tak, że wyglądało, jakby przejechał przez bagno z otwartymi oknami, ale swojego wybawiciela po drodze prawie zalizały z radości. Kiedy policjant wszedł do kuchni, sprawiał wrażenie człowieka z zaawansowanym ślinotokiem. Ponieważ szybko zorientował się, że nie wyciągnie z nas żadnych pieniędzy, bo nikt nie wie, gdzie ojciec je ukrywa, zaczął wulgarnie przeklinać i wyraził żal, że „tych śmierdzieli nie kropnął”. Milada obiecała mu, że zapłacimy przynajmniej za czyszczenie munduru i zabrudzonego auta i w imieniu rodziny hrabiowskiej zaprosiła go na weekend. Policjant trochę się uspokoił i przyjął zaproszenie – pod warunkiem, że psy będą zamknięte. Przed wyjściem przypomniał sobie jeszcze, że trzeba będzie zapłacić też za pogryzioną czapkę policyjną. Milada myśli o wszystkim. Jeśli ośliniony policjant przyjedzie z kochanką, zameldujemy ich u Świntucha, jeśli z rodziną, będą mieszkać u Himmlera. Ojciec wrócił o wpół do dziewiątej. Piechotą. Był brudny, miał podrapaną twarz i kulał. Stracił też kurtkę, kiedy przedzierał się przez jakieś zarośla. Wyglądał jak absolwent szkoły przetrwania. Opowiedział, jak zakopał się autem gdzieś w polu, a następnie przestała mu działać latarka. Potem już tylko potykał się o coś, przewracał albo przedzierał przez krzaki. 125

Zdrętwiałego, wyczerpanego, śpiącego w paśniku ojca znalazł myśliwy wracający rano z ambony. Niestety wciąż nie ustaliliśmy, gdzie znajduje się nasze auto. Miejsce, w którym ostatecznie zagrzebał się hyundai, ojciec opisuje jako „jakieś pole”, co raczej nie pomoże go zlokalizować. Dlatego propozycja ojca, żebyśmy wyruszyli na poszukiwania, została odrzucona. Józef sądzi, że najpóźniej za miesiąc znajdą go rolnicy przy wysiewie zboża, o ile do tego czasu nie ukradną go myśliwi. Jednocześnie oświadczył również, że niezbyt może sobie wyobrazić, jak mógłby nam pomóc przy szukaniu unieruchomionego azjatyckiego gruchota, ponieważ na otwartych przestrzeniach ogarnia go panika. Myślałam, że jest to wymówka, która ma go uchronić od kilkukilometrowego marszu, ale ku mojemu zdziwieniu Milada go poparła. Podobno większość kasztelanów po pewnym czasie zaczyna cierpieć na fobie związane ze światem za murami zamku, więc swoje terytorium opuszczają tylko w wyjątkowych sytuacjach. Jej ojciec ostatnio opuścił teren zamku, kiedy siedemnaście lat temu wybrał się na ślub jej brata, ale podczas ceremonii dostał takiego ataku lęku, że Milada musiała natychmiast odwieźć go z powrotem na Gwiazdę, mimo że już od rana faszerował się neurolem. Troska Milady z pewnością nie skupiała się na zdrowiu psychicznym Józefa, ale na obawie o kolejne zakłócenia harmonogramu przygotowań. Z powodu wczorajszego nieplanowanego ganiania owiec i kóz po parku zamkowym i okolicy mamy poślizg, który będziemy musieli nadrobić wydłużonym czasem pracy. Na proponowaną przez ojca akcję poszukiwawczą zepsutego samochodu musielibyśmy poświęcić kolejny dzień, nie wspominając już o tym, że sztafetę zagubionych prawdopodobnie przejąłby ktoś inny, i tak znaleźlibyśmy się w zaczarowanym kręgu. Zresztą panu Spockowi też nie chce się szukać auta, ponieważ znów ma podwyższone ciśnienie, a gdyby złożyło go gdzieś pośród pól, nawet nie dojechałaby do niego karetka. Ojciec powiedział, że fobie ma gdzieś, a panu Spockowi doradził, żeby nosił ze sobą przenośny defibrylator. Problem rozwiązała pani Cicha. Piętnaście po dziesiątej poszła do miejscowej gospody, gdzie ogłosiła, że znalazca hrabiowskiego auta dostanie litr orzechówki. Wkrótce po jej powrocie na parkingu przed zamkiem zjawiło się dwudziestu mężczyzn, którzy przez chwilę żywiołowo gestykulowali, ale potem rozeszli się na wszystkie strony świata. Ojciec chciał włączyć do poszukiwań również policję, ale kiedy zorientował się, że szmata, którą szarpią na dziedzińcu Olek i Leoś, to czapka policyjna, doszedł do słusznego wniosku, że lepiej nie zawracać im tym głowy. Zaraz będzie północ, ale wciąż nie mamy na temat auta żadnych wiadomości. 126

25.02.

Drogi Maksie, w najbliższym czasie nie odwiedzę Waszej wygnańczej gajówki, ponieważ naszemu sprezentowanemu hyundaiowi ktoś ukradł wszystkie koła łącznie z zapasowym oraz przednią szybę. Dla jasności dodaję, że w czasie rozmontowywania auto nie znajdowało się w garażu zamkowym, ale pośrodku bagnistego pola, dwadzieścia kilometrów od Kostki. Jak i dlaczego się tam znalazło, pozostawiam na razie bez komentarza. Prawdę mówiąc musiałabym odłożyć wizytę, nawet gdyby auto wciąż było na chodzie. Do rozpoczęcia sezonu turystycznego pozostał jedynie tydzień, w trakcie którego musimy: • zrobić zdjęcia do nowych widokówek, • nauczyć się jeździć konno, • umeblować weselny pokój Heleny Vondraczkowej, • wytresować psy, • oduczyć ojca i panią Cichą wulgarnego słownictwa, • zmusić Józefa, żeby wyprał szlafrok, • zdobyć nagranie przerażających dźwięków do katakumb, • wkuć teksty, które będziemy wygłaszać podczas zwiedzania, • wyglądać naturalnie, • rozdoić kozę, • chętnie odpowiadać dziennikarzom. Dla pełności obrazu – Milada zniosła prawo do ciepłych obiadów, ponieważ nie da się przy nich pracować, a śniadania ograniczyła do siedmiu minut. Poza tym wciąż nas pogania, więc poruszamy się po Kostce kłusem. Niewtajemniczony obserwator musiałby mieć wrażenie, że ktoś nas ustawicznie goni. Krótko mówiąc – nasze spotkanie będziemy musieli odłożyć przynajmniej do czasu, kiedy 127

Zamek totalny wejdzie na właściwe tory i mam nadzieję, że nie będzie to trwać do Bożego Narodzenia. Może w międzyczasie książę Schwarzenberg założy Wam telefon. Jeśli u Was wciąż trwa embargo informacyjne przepisane przez lekarza prowadzącego Twojej matki, możliwe, że nawet nie wiesz, że jeden z Twoich krewnych zmarł, a dwaj zostali wydaleni z Republiki Czeskiej. Ja dowiedziałam się o tym dziś z bulwarowej gazety pod tytułem „Błyskawica”, ale z artykułu nie wynika, czy te zdarzenia są ze sobą jakoś powiązane. Autor podejrzewa, że do rozprawy o wskazanie właściciela być może w ogóle nie dojdzie, ponieważ wcześniej wszyscy na Gwieździe wymordują się nawzajem. Kolejna pocieszająca informacja jest taka, że wszystkim zwaśnionym stronom kończą się pieniądze i opuszczają je prawnicy. Zresztą jeden z adwokatów, który reprezentuje francuskojęzycznych Launów, po wizycie na Gwieździe wyznał reporterowi, że tak bardzo o swoje życie nie bał się nawet wtedy, gdy w Bejrucie porwał go Hezbollah. Jedyną osobą, której obecna sytuacja nie przeszkadza, jest ojciec Milady, wciąż żyjący w starej pasiece. Na pytanie dziennikarza, co sądzi o codziennych niezgodach i rzucaniu wiedeńską porcelaną, odparł, że „przynajmniej na Gwiazdę nie przychodzą żadni turyści”. Przepraszam, że nie mogę wysłać Ci tego artykułu, ale na drugiej stronie jest zdjęcie mojej matki. Wychodzi na nim z kominka. Jest brudna od sadzy, we włosach ma zasuszonego nietoperza, a w ręce miotłę, którą na prośbę fotografów udawała czyszczenie kanału wentylacyjnego. Wygląda jak czarownica, która właśnie wślizgnęła się przez komin. Przez całe zdjęcie ciągnie się olbrzymi napis: BABA JAGA? NIE!!! HRABINA KOSTKA!!! Oczywiście Milada uważa, że zdjęcie matki na stronie tytułowej najpoczytniejszej czeskiej gazety to „fantastyczny cios” będący darmową reklamą Kostki, która normalnie kosztowałaby miliony. Chyba ma rację. Jednak matkę jej medialny cios wprawił w zakłopotanie, szczególnie kiedy wyjaśniłam jej znaczenie terminu BABA JAGA. Niemniej po pewnym wahaniu wysłała wycięte zdjęcie cioci Jess, która na szczęście nie mówi po czesku. Ponadto matka udzieliła dziś wywiadu jakiejś kolorowej gazecie. Dziennikarka nie mówiła po angielsku, więc musiałam tłumaczyć, co na szczęście pozwoliło mi na wyraźne korygowanie odpowiedzi matki. Lecz i tak obawiam się, że medialny obraz matki jako Baby Jagi jeszcze bardziej utrwali się u czytelniczek. Przy opowieściach o doświadczeniach matki ze zjawiskami paranormalnymi oczy dziennikarki wychodziły z orbit. Nie wiem, jak matka wpadła na to, że na Kostce trwa walka pomiędzy zamurowanymi rycerzami i naszymi Mariami. Niestety Milada matkę 128

popiera i twierdzi, że każdy z nas musi wyprofilować się medialnie. Obawiam się, że szalona Vivien bardzo szybko wyprofiluje się do tej samej kliniki psychiatrycznej, w której leczy się Twoja matka – tyle że nie na oddział uzależnień, ale egzorcyzmów. Naprawdę zaczynam się o nią bać. Na szczęście dziś przywieźli nam konie. Matka zaczęła się na nie wdrapywać, już kiedy wyprowadzali je po pochyłej rampie ciężarówki. Mimo że w życiu nie siedziała na żadnym koniu z wyjątkiem kucyka w Disneylandzie, od razu kazała jednego osiodłać, bo chce się trochę przewietrzyć. Jej zachwyt z nowej zabawki jest tym większy, że Milada zamówiła też stroje jeździeckie, które zostały uszyte według zdjęcia z biografii lady Di przedstawiającego odbywające się na dziedzińcu Balmoral przygotowania arystokratów do polowania na lisa. Jednak u nas zapowiadało się na to, że najpierw będziemy musieli zorganizować polowanie na matkę. Mimo że właściciel koni zapewniał nas, że wybraliśmy spokojne, wręcz otępiałe zwierzęta, matce z podziwu godną szybkością udało się je rozdrażnić. Wciąż krążyła wokół nich i poklepywała po różnych częściach ciała jak Robert Redford w Zaklinaczu koni. W końcu spróbowała wdrapać się na jednego z nich, co z pomocą właściciela, Milady i pana Spocka udało się jej po kilku minutach. W międzyczasie ojciec z Józefem pozamykali wszystkie bramy i zniknęli. Koń najpierw nie chciał ruszyć się z miejsca, ale potem, na przekór wszelkim oczekiwaniom, złowieszczo zarżał i wystartował tak gwałtownie, że matce spadł toczek. Ku naszemu zdziwieniu matka utrzymała się na końskim grzbiecie aż do chwili, kiedy właścicielowi udało się złapać pędzącego konia za uzdę. Nie wiem, gdzie byśmy ich szukali, gdyby bramy zostały otwarte. A najgorsze jest to, że jutro również ja zaczynam naukę jazdy konnej. Jeśli nie odpiszę Ci na kolejny list, wiedz, że leżę w gipsowym pancerzu. Maria

26.02. Do mojego pokoju wrócił Jaruś. Milada oznajmiła nam mimochodem przy porannym rozdawaniu rozkazów, że za specjalną dopłatą zwiedzający będą mogli obejrzeć również nasz apartament, a dziecięcy pokój bez zwierzątek jest nieciekawy. Jaruś śmierdzi jeszcze bardziej, niż kiedy w grudniu go wynosiliśmy. Myślę, że lepiej znosiłabym obecność tego samobójcy, który 129

powiesił się mi na żyrandolu. Pan Spock musiał przynieść do mojego pokoju również stojak malarski i paletę ze stwardniałymi farbami, chociaż starałam się przekonać Miladę, że jeśli coś namaluję, muszę od razu dodać opis, co to jest. Jednak Milada jest nieugięta, ponieważ hrabianka podobno zawsze będzie kojarzyć się turystom z malowaniem. Dla większej wiarygodności umieściła na stojaku niedokończony obraz olejny, na którym Kostka ma jeszcze wieżę, która wyleciała w powietrze dwa wieki temu razem z Marią II. Nie mam pojęcia, jak miałabym to wyjaśnić jakiemuś dociekliwemu turyście. Poza tym mam nadzieję, że dopłata za zwiedzanie naszego apartamentu będzie na tyle wysoka, że zniechęci większość gości. Nie mogę sobie wyobrazić, że tłumy obcych ludzi kręcą mi się po pokoju i zaglądają do szafy. Ojciec w zwiedzaniu naszego mieszkania nie widzi nic złego. A powinien. W jego sypialni walają się dziesiątki przeżutych kapci, a na biurku ma kolekcję obciętych paznokci, ogryzków i zużytych patyczków do uszu, bowiem pani Cicha odmawia sprzątania takich rzeczy. Na szczęście Milada nie włączyła do trasy zwiedzania łazienki. Obserwowanie matki podczas porannej toalety mogłoby u mniej odpornych turystów wywołać dożywotnie konsekwencje – przy wyrywaniu brwi czy korzystaniu z irygatora z wyrazu jej twarzy i wydawanych dźwięków można by sądzić, że ktoś ją właśnie torturuje. Milada założyła, że mimo wysokich cen zwiedzanie naszych prywatnych pokoi będzie cieszyć się dużym zainteresowaniem, ponieważ nikt inny nie pokazuje turystom swojej sypialni. Nie rozumiem, dlaczego ktoś miałby płacić za widok niezaścielonego łóżka i oślinionej otomany z psią sierścią. Pokoju matki nie trzeba było jakoś szczególnie ożywiać, ponieważ w przeciągu ostatnich trzech tygodni naściągała tam wszystko, co według niej ma jakikolwiek związek ze zjawiskami paranormalnymi. Jej pojęcie świata nadprzyrodzonego jest dość szerokie i mieści się w nim kolekcja masek pośmiertnych moich przodków, tybetański młynek modlitewny, łaciński tekst poświęcony czarnej magii z komiksową instrukcją, jak wskrzeszać umarłych, karty do tarota, kilka kompletnych roczników „Czasopisma Spirytystycznego” i, co dość niezrozumiałe, również gekon zakonserwowany w spirytusie. Ojciec stwierdził, że czuje się tam jak w depozytorium inkwizycji. Od kiedy matka kazała przynieść sobie z gabinetu dziwów zmumifikowanego Pigmeja, jej pokój omijają psy i Caryca. Na szczęście wydaje się, że zmienna natura mojej matki od wczoraj znalazła nową 130

fascynację, która jest dla jej, a koniec końców również dla naszego zdrowia psychicznego, mniej niebezpieczna. Skoncentrowała się bowiem na koniach. Od rana pod okiem Milady uczy się jeździć i nawet samodzielnie wyczesała je zgrzebłem. Po południu wstępną lekcję musiałam przejść również ja. Mimo że wobec zwierząt większych ode mnie czuję znaczny respekt, jazda na koniu spodobała mi się i po pewnym czasie poczułam jakiś rodzaj upojenia, szczególnie kiedy koń poruszał się szybciej. Milada stwierdziła, że w siodle wyglądam tak naturalnie, jakbym się w nim urodziła. Jeśli to prawda, zawdzięczam to swoim predyspozycjom genetycznym, ponieważ jazda konna należała w naszym rodzie do umiejętności obowiązkowych, czego nie można powiedzieć na przykład o korzystaniu ze sztućców. Mimo że prawdopodobnie nie osiągnę mistrzostwa amazonki Dory, która w pełnym galopie potrafiła strzelać z dwóch strzelb jednocześnie, mam wrażenie, że jazda konna mogłaby sprawiać mi przyjemność. Wprawdzie obciążenia fizycznego mam dzięki Miladzie więcej niż kiedykolwiek przedtem, ale niekończące się przenoszenie mebli zaczyna być dość monotonne i zdecydowanie nie zastąpi ruchu na korcie tenisowym. Niby Milada wspomniała, że latem odnowimy kort z mączki ceglanej na dziedzińcu gospodarczym, ale z uwagi na obowiązujące u nas prawa zwierząt jest to nierealne. Nie umiem sobie wyobrazić wykonania returnu, przy którym muszę jednocześnie uważać, żeby nie nadepnąć gęsi, nie wspominając już o poślizgnięciu się na kupce kozich bobków. Milada prawdopodobnie chciała mnie tylko pocieszyć, kiedy zobaczyła, jak ze smutną miną odbijam piłkę w sali przodków. Przez jakiś czas będę więc musiała przeboleć brak tenisa, ale po dzisiejszym popołudniu w siodle pierwszy raz od dawna czułam radość z ruchu. Jednocześnie mam świadomość, że koń w odróżnieniu od rakiety tenisowej ma własny umysł, a to, czego chce, nie zawsze musi być zgodne z tym, czego chce jeździec. Na szczęście nasze koniki naprawdę sprawiają wrażenie uległych i pokojowo nastawionych stworzeń. W „Błyskawicy” wydrukowali zdjęcie, na którym czyszczę zęby wypchanego krokodyla. W krótkim artykule autor cytuje pragnącego zachować anonimowość pracownika, który wyznał mu, że „na Kostce pracuje się jak w kopalniach w Afryce Południowej”.

27.02. Helenka Vondraczkowa już od czterdziestu lat jest najpopularniejszą czeską piosenkarką. 131

Milada widzi w niej taką czeską wersję Cher, choć nie może się z nią równać pod względem operacji plastycznych ani małżeństw. Helenka Vondraczkowa wyszła za mąż tylko raz. Według pierwotnego planu ślub miał się odbyć na Orliku, ale kiedy panna młoda poznała niemieckich krewnych pana młodego, zdecydowała, że ceremonia będzie miała miejsce na Kostce, ponieważ jej odległość od Berlina dawała nadzieję, że żaden z nich nie przyjedzie. Przyjechali wszyscy co do jednego, a ponadto po drodze przyłączyło się do nich kolejnych dwanaście autobusów fanów piosenkarki, ponieważ Helenka często występowała w Ein Kessel Buntes i była w NRD niezwykle popularna. U Józefa ten ślub spowodował dożywotnią traumę. Według jego słów tylu Niemców nie było na Kostce nawet podczas okupacji. Jeden z bardziej wiekowych fanów pochwalił mu się, że już raz na Kostce był – w kwietniu 1945, kiedy przyjechał na rozmowę kwalifikacyjną do SS. Najważniejsze było jednak to, że Józef musiał występować w niesamowitym kostiumie majordomusa wykonanym przez projektanta z Ein Kessel Buntes, co w połączeniu z grubo upudrowaną twarzą i czarną bujną peruką, która sprawiała wrażenie, jakby przez przypadek spadła mu na głowę z jakiegoś balkonu, wyglądało upiornie. Kiedy oglądaliśmy zdjęcia, nie mogliśmy go rozpoznać, a matka myślała nawet, że jest na nich wokalista zespołu Kiss. Jednak Józefowi nawet po latach nie jest zbytnio do śmiechu. Ślub najpopularniejszej czeskiej piosenkarki oznaczono jako sprawa wagi państwowej, a brak współpracy ze strony Józefa uznany mógłby zostać za zdradę ojczyzny, za co najniższą karą jest dożywocie, nie wspominając o tym, że wykonanie kary odbywałoby się na Syberii. Józef wbił się więc w mundur galowy, by godnie powitać gości oraz by w trakcie wesela walić w gong i ogłaszać pojawianie się poszczególnych potraw. Na zakończenie musiał jeszcze sfotografować się z każdym z dwustu pięćdziesięciu gości, więc jestem skłonna uwierzyć, że przez kolejny miesiąc nie wychodził z katakumb. Lecz dla pani Cichej wesele popowej diwy było najszczęśliwszym dniem w życiu. Szef kuchni, którego zamówiła para młoda, dzień przed ślubem nieprofesjonalnie upił się orzechówką, a weselne menu przygotowała pani Cicha. Nawet na łożu śmierci nie zniknie z jej pamięci widok Helenki trzeci raz dokładającej sobie jej polędwicy. Kiedy Helenka przyszła osobiście podziękować, szczęście pani Cichej osiągnęło taki poziom, że zemdlała. Bezwładne ciało przeciągnął na wersalkę niejaki Dean Reed – podobno Amerykanin, który wyemigrował do NRD, żeby grać w niemieckich westernach. 132

Dean Reed postawił ją potem na nogi jakimś białym proszkiem. Sądząc po jej wyrazie twarzy na zdjęciu z Helenką, musiała to być kreska kokainy długa jak kij baseballowy. Oprócz przeżyć, albumu weselnego i zdjęcia z autografem pani Cicha przechowuje również używaną chusteczkę weselną i nadgryzione ciasto weselne, które wygląda jak trzeciorzędowa skamienielina. Najpiękniejszy dzień jej życia został uwieńczony sprzedażą stu siedemdziesięciu litrów orzechówki do Niemiec Wschodnich. Mimo że małżeństwo rozpadło się dość szybko (według hipotezy Józefa powodem rozpadu było imię pana młodego – Helmut), Milada jest przekonana, że ślub Helenki był najważniejszym wydarzeniem, jakie miało miejsce na Kostce w XX wieku, tyle że na razie niestety nikt o tym nie wie. Jeśli do trasy zwiedzania włączymy salę ślubów z oryginalnym wyposażeniem, młode pary pragnące zawrzeć związek małżeński będą się do nas zjeżdżać nie tylko z Czech, ale też ze wschodniej części zjednoczonych Niemiec. Jednak Józef nie podziela optymizmu Milady. Ponieważ w Czechach co drugie małżeństwo kończy się rozwodem, nie rozumie, dlaczego ktoś miałby wyrzucać pieniądze na ślub, skoro z pięćdziesięcioprocentową pewnością wcześniej czy później się rozwiedzie. Poza tym w dzisiejszych czasach upadku obyczajów większość młodych ludzi nie jest pewna swej orientacji seksualnej, więc nie garnie się zbytnio do kieratu. Pan Spock westchnął, że on nie ma wobec swojej orientacji najmniejszych wątpliwości, ale jakoś na kobiety to nie działa. Potem Józef dodał jeszcze, że śluby cywilne i tak są nieważne przed sądem ostatecznym, a bezbożnikom, którzy je zawierają, będzie w świecie wiecznym dość gorąco. Litanię Józefa ojciec uciął mówiąc, że wieczność ma gdzieś i że dość gorąco będzie wkrótce nam wszystkim, ponieważ znów nie mamy pieniędzy, bo ostatnie wydaliśmy na kopię sukni ślubnej Helenki. Kiedy Milada ją przyniosła, pani Cicha zaczęła płakać ze wzruszenia i nie przestała, kiedy urządzaliśmy salę ślubów. Józef oczywiście odmówił udziału w „urzeczywistnianiu koszmarów” i zgłosił się dobrowolnie do czyszczenia kurnika. Przez cały czas, kiedy według instrukcji łkającej pani Cichej rozstawialiśmy przedmioty namaszczone dotykiem Helenki, gramofon wygrywał takie hity jak Słodkie złudzenie czy Kochanie, szaleję za tobą. Milada powiedziała panu Spockowi, żeby dobrze się wsłuchiwał, ponieważ będzie z wielkim uczuciem grać je na fortepianie podczas ceremonii ślubnych. O drugiej po południu sala ślubów wyglądała „zupełnie jak wtedy”, jak wyraziła się pani Cicha – brakowało jedynie gongu z pałeczką, które nowożeńcy podobno wzięli sobie na pamiątkę. 133

Przy kolacji Milada oświadczyła, że Józefowi było do twarzy w ubraniu majordomusa i że obecność umundurowanego mistrza ceremonii doda obrzędom powagi. Józef odparł, że nie będzie robić z siebie klauna przed pijanymi gośćmi weselnymi i że już prędzej dobrowolnie odejdzie na Sybir. Potem jeszcze zadał retoryczne pytanie, „czy na Sybirze nie byłoby mu lepiej”. Pani Cicha wpadła na pomysł, żeby gości weselnych witał przystojniak Dean Reed, który z pewnością nie ma nic do roboty, ponieważ Niemcy nie produkują już westernów, a Ein Kessel Buntes też dawno zeszło z anteny. Poza tym z pewnością nie jest tak rozchwytywany jak za komuny, kiedy oprócz pracowników ambasady był jedynym Amerykaninem w Berlinie. Matkę ucieszyłoby towarzystwo krajana z Ameryki, ale Józef powiedział, że Dean Reed raczej nie przyjmie tej propozycji, ponieważ po zjednoczeniu Niemiec dostał apopleksji, a pani Cicha znów wpadła w płacz. Kwestia mistrza ceremonii ślubnej pozostała otwarta.

28.02.

Deniska!!! Niczym złowrogi zwiastun jej nadejścia o wpół do drugiej w nocy sam z siebie włączył się gramofon w sali ślubów, a w Kostce rozbrzmiał głos Helenki: To zacznie się jak gdyby nigdy nic i nagle tkwisz w tym po uszy a świat jest wspaniały, różowy, beżowy. To zacznie się jak gdyby nigdy nic, gdy myślisz, że już nic cię nie ruszy. Najpierw myślałam, że piosenka jest częścią mego snu, w którym jako gość weselny siedziałam obok Deana Reeda i pytałam go, dlaczego wyemigrował do NRD. Dean Reed chciał coś odpowiedzieć, ale Helenka zaczęła śpiewać. Sen rozpłynął się w chwili, kiedy usłyszałam tupot na schodach głównych i krzyki Józefa „na Sybir, na Sybir”. Następnie rozległo się straszne drapnięcie igły w poprzek rowków, co oznaczało, że Józef zakończył koncert najprawdopodobniej kopniakiem. Włożyłam szlafrok i do 134

sali ślubów przyszłam w samą porę, by wyperswadować Józefowi połamanie płyt winylowych, które pożyczyła nam pani Cicha. Po kilku minutach pojawiła się matka. Samowolne włączenie się gramofonu oczywiście uznała za zjawisko paranormalne, które ma na sumieniu Maria II, ponieważ jest wszystkiego ciekawa. Wściekły Józef krzyczał, że gdyby była tu Maria II, nie włączyłaby gramofonu, tylko wysadziła Kostkę w powietrze, bo nie mogłaby patrzeć na ten cyrk. Kiedy urażona matka spytała, kto według niego włączył gramofon w środku nocy, odparł, że najprawdopodobniej udało się nam wywołać ducha Deana Reeda, który na weselu pełnił funkcję didżeja. Po powrocie do łóżka długo nie mogłam usnąć, bo w głowie wciąż krzyczało mi, że świat jest wspaniały, różowy, beżowy. Wciąż nie jestem przesądna, ale po dzisiejszym dniu przychylam się do opinii matki, że to był znak. Niestety impreza popowa miała swoją kontynuację również na porannej mszy w kościele. Zespół młodzieżowy najpierw na melodię Love Is All Around upewnił zgromadzonych wiernych, że Bóg jest zawsze z nami, a my jesteśmy z nim. Trochę później przyszła kolej na I Want to Break Free grupy Queen. O ile w oryginalnym angielskim tekście Freddie Mercury chciał się uwolnić, katolicki tekściarz odczuwa potrzebę, by „nieść swój krzyż”. Obserwowałam starych ludzi śpiewających z rozdanych karteczek Ja chcę nieść swój krzyż, ja chcę nieść swój krzyż, ja chcę nieść swój krzyż i pomagać tobie nieść ten twój i czekałam, kiedy podniosą ręce ze świecącymi zapalniczkami. Po powrocie na Kostkę świat przestał być wspaniały, różowy, beżowy, a ja przestałam być również pewna, czy Bóg jest zawsze z nami. Benda przywiózł Deniskę. Benda zmarniał. Siwizna na skroniach rozrosła się tak, że wygląda, jakby na bokach głowy miał przylepione skrzydła gołębia. Rusza się powoli, a idąc po schodach na górę trzymał się poręczy. Dość często chodzi też do toalety. Mało mówi. Kiedy na dziedzińcu gospodarczym zobaczył owce i kozy, poprosił panią Cichą o paczkę biszkoptów i przez godzinę karmił je w milczeniu. Przy odjeździe umęczonym głosem doradził nam, żebyśmy w sali ślubów nie umieszczali żadnych dat, z których turysta mógłby wyliczyć wiek Helenki, bo jest na tym punkcie bardzo wrażliwa. Pewnie wie, o czym mówi. Niestarzejącą się Helenkę reprezentuje w sporze z „Błyskawicą”, która pozwoliła sobie na opublikowanie jej daty urodzenia, za co otrzymała pozew. 135

Pan Spock sądzi, że Benda przeszedł jeden lub raczej kilka mniejszych udarów mózgu, choć być może sam o tym nie wie. Kiedy wsiadł do swojego mercedesa, sporo czasu zajęło mu trafienie kluczykiem do stacyjki. Józef posępnie oświadczył, że wszyscy tak skończymy. Po południu na wszelki wypadek zamalowaliśmy czarnym flamastrem wszystkie daty, w tym również tę na zaproszeniu ślubnym. Wzięła w tym udział również moja nowa guwernantka, która pokój Helenki określiła jako „super psycho”. Włosy Deniski mają nasycony pomarańczowy kolor, co sprawia wrażenie, jakby paliła się jej głowa. Oprócz nowego ubarwienia i kilku nowych metalowych części ma na twarzy wypisaną wielką radość, że wreszcie jest na Kostce, bo w Pradze jest nudno. Ojciec też odczuwa wielką radość. Benda przywiózł pieniądze za internowanie Deniski za trzy miesiące z góry. Wysokości apanażu oczywiście nikomu nie zdradził, jedynie psom wyznał, że „paniuś ma pieniążki i nikomu ich nie da”. Sądząc po tym, że z depozytorium przytargał do swojego pokoju sejf pancerny, który służył esesmanom do przechowywania żołdu, chodzi o zawrotną, jak na nasze warunki, kwotę. Jednak kiedy pomyślę o zabiedzonym i apatycznym Bendzie, nachodzi mnie obawa, że cierpienia, które nas najwyraźniej czeka, nie da się przeliczyć na pieniądze. Milada będzie musiała zrezygnować ze swojej wizji guwernantki, która w obecności turystów uczy swoją arystokratyczną podopieczną, czyli mnie, historii Czech. W trakcie działań cenzurowych w świątyni Helenki Deniska znów zapewniła nas, że historia bardzo ją interesuje, tyle że nie ma pamięci do liczb i nazwisk. Owszem, ja też mogłabym się o czeskiej historii jeszcze wiele nauczyć, ale zdecydowanie nie odważyłabym się twierdzić, że Komeńskiego spalił Napoleon, a na Białej Górze jezuici walczyli z Joanną d’Arc. Ojciec, który akurat zaczerniał zawiadomienie o ślubie, zapytał Deniskę, do jakiej szkoły chodziła. Deniska odpowiedziała, że do Waldorfskiej szkoły podstawowej i do prywatnego liceum Billa i Hillary Clinton. Ojciec stwierdził tylko „acha” i dalej zaczerniał już bez słowa. Wieczorem powiedział mi, że do Waldorfskiej szkoły chodziła również ciocia Jess. Milada z ojcem zgodzili się, że będzie lepiej, jeśli zamiast nauki będę w obecności turystów oglądać z Deniską kolorowe czasopisma. 136

W kwestii piercingu Milada jest bezkompromisowa – jeśli Deniska chce być moją guwernantką, to żelastwo musi zniknąć z jej twarzy. Deniska próbowała protestować twierdząc, że w ten sposób wyraża swoją indywidualność i że bez piercingu będzie „szarą średniaczką”. Na szczęście Miladzie jej indywidualność jest zupełnie obojętna. Głosem nieznoszącym sprzeciwu powiedziała, że z metalową facjatą może najwyżej straszyć w katakumbach, co zresztą proponował już Benda. Mam wrażenie, że Deniska po raz pierwszy w życiu zderzyła się z autorytetem. Zasępiona udała się do swojego pokoju, gdzie zajęła się demontażem twarzy. Znów muszę podziękować losowi i walczącym między sobą Launom, że Milada jest na Kostce. Ojciec bez wątpienia uszanowałby „indywidualność” Deniski, a ja musiałabym przeżyć swoją młodość z kimś, kto wygląda jak Terminator. Po tym, jak Deniska trzasnęła drzwiami, pani Cicha spytała, co to jest Waldorfska szkoła. Józef wyjaśnił jej, że chodzi o szkołę, w której mająca błogosławieństwo państwa anarchia osiągnęła takie rozmiary, że jej absolwenci po ośmiu latach nauki ledwo potrafią podpisać się drukowanymi literami bez wystawiania języka. Potem dodał jeszcze, że Deniska jako nauczycielka historii doskonale pasuje do projektu Zamku totalnego, a turystom jej nietypowy wykład z pewnością przypadnie do gustu, ponieważ ich poziom wiedzy jest dokładnie taki sam. Poparł to kilkoma pytaniami zadawanymi mu przez zwiedzających: Kto to był barok? Od kiedy era jest nasza? Dlaczego jezuici ukrzyżowali Chrystusa? Co to jest Rembrandt? Gdzie leżało średniowiecze? Dlaczego był Zeus? Za co zamykano do konfesjonału? Do czego służyła obój? Na którym zamku jest Ściana Płaczu? Czym był napędzany półmrok? Po południu jeździłam na koniu i mimowolnie podśpiewywałam sobie Ja chcę nieść swój krzyż. Deniska najwyraźniej jest obrażona, bo nie pojawiła się na kolacji. 23:10 Po drodze do toalety spotkałam pana Spocka z torbą na narzędzia. Był zaspany. Chciał wiedzieć, „co się znowu spieprzyło” na Kostce, że Milada musiała budzić go w środku nocy. Nie wiedziałam, co się spieprzyło, ale nie daje mi spokoju pytanie, dlaczego Milada kazała mu wziąć ze sobą piłę do metalu, obcęgi i gwintownicę. Rozumiem, za sześć dni otwieramy, lecz ciąganie pracowników już nawet w nocy wydaje mi się przesadą. 23:50 137

Spieprzyła się Deniska, czy raczej tkwiący w jej języku olbrzymi metalowy ćwiek, w którym przy odkręcaniu zatarł się gwint i nie dało się go ani ponownie dokręcić, ani zdemontować. Pan Spock został wezwany, żeby usunąć tę ozdóbkę, ponieważ poluzowany ćwiek latał Denisce w ustach tak, że mogła wymówić tylko jednosylabowe słowa. Brzdęki dochodzące z jej jamy ustnej sprawiały wrażenie, że żuje gwóźdź. Wszyscy po kolei zeszliśmy się w jej pokoju. Józef zaproponował, żeby od razu amputować cały język, ponieważ dziewczyny z wyciętym językiem nikt nie będzie podejrzewał o to, że jest „szarą średniaczką”. Ojciec chciał natychmiast zawieść Deniskę do szpitala, zapominając, że nasz hyundai stoi w garażu na dębowych pieńkach. Następnie oskarżył Miladę, że to ona ponosi winę za całą sytuację, ponieważ ćwiek mógł spokojnie zostać w języku. Ojciec najwyraźniej obawiał się, żeby na wpół niema Deniska nie uciekła z powrotem do Bendy, a on nie musiał oddawać pieniędzy za jej internowanie. Lecz Deniska dzięki niezliczonym kolczykom i wizytom w salonach tatuażu nabrała odporności na podobne problemy. Jakoś szczególnie nie zaniepokoiło jej, kiedy pan Spock wyciągnął z tłustej i brudnej torby różne obcęgi, by następnie wybrać te najbardziej zardzewiałe, bo „najlepiej leżą mu w ręce”. Ojciec zapytał, czy zauważył, że nasza podopieczna to nie kombajn. Urażony pan Spock odgryzł się, że jest ogrodnikiem, a nie chirurgiem twarzy. Jeśli życzymy sobie, żeby miał sterylne narzędzia, musimy zakupić autoklaw. Obawy przed ewentualną infekcją rozwiała Milada, polewając obcęgi wódką, której dla kurażu porządnie łyknął również pan Spock. Józef stwierdził, że czuje się jak w rosyjskim gabinecie dentystycznym. Sama operacja trwała zaledwie kilka minut, chociaż Deniska bardzo się śliniła, a pan Spock skarżył się, „że mu się to ślizga”. W pewnej chwili oświadczył, że chyba będzie musiał przynieść z ogrodu autogen. Kiedy wreszcie udało mu się wyciągnąć zakrwawiony ćwiek, z obrzydzeniem położył go na stół i z zaniepokojeniem przyglądał się swoim oślinionym i zakrwawionym palcom. Potem posępnym głosem powiedział, żebyśmy modlili się, żeby ta dziewczyna nie miała AIDS. Deniska zapewniła go, że niedawno ją sprawdzali i wynik testu na HIV był negatywny. Pan Spock wytarł ręce w kombinezon i poprosił Miladę, żeby dziś w nocy już go nie budziła i z wszelkimi dalszymi zabiegami chirurgicznymi poczekała do rana. Na myśli miał prawdopodobnie transplantację twarzy Deniski. Ilość przekłuć po usuniętych kolczykach sprawia wrażenie, że moją guwernantkę ktoś postrzelił ze śrutownicy. Jednak nawet mimo tego oszpecenia 138

nie mogłam nie zauważyć, że Deniska ma ładną buzię – jeśli do rana jej nie odpadnie.

01.03. Podobno prawdziwy arystokrata ma zakodowane w genach, by nie kłamać, nie kraść, nie skarżyć się i niczemu się nie dziwić. Najwyraźniej nie jestem prawdziwą arystokratką. Nie żebym kłamała (przynajmniej nie świadomie), nie kradnę, swoimi skargami, w odróżnieniu od swojego marudnego ojca, nikomu nie zawracam głowy, choć powody by się znalazły – na przykład Jaruś śmierdzi jak prosię – ale niedziwiącego się genu w moim DNA albo brakuje, albo jest znacznie osłabiony. Zresztą błękitną krew mam przecież rozrzedzoną przez plebejskie pochodzenie matki. Józef z właściwym sobie taktem już wielokrotnie przy swoich wycieczkach historycznych zaznaczał, że jeszcze sto lat temu małżeństwo moich rodziców byłoby niewyobrażalne, a ja jako bękart skończyłabym w najlepszym razie w klasztorze. Nie ma więc nic dziwnego w tym, że moje wyposażenie genetyczne jest obciążone defektami. Nic na to nie poradzę, po prostu czasem się dziwię. W tym aspekcie przewyższa mnie nawet Józef, który twierdzi, że tutaj nic go już nie dziwi (ale on z kolei ciągle się skarży i kłamie). Od rana robimy zdjęcia do nowej kolekcji pocztówek i przedmiotów pamiątkowych. Kiedy przy wczorajszym rozdawaniu rozkazów Milada oświadczyła, że dziś będziemy mieć sesję, spodziewałam się kogoś z aparatem, komu zapozujemy do kilku zdjęć i najpóźniej za dwie godziny wrócimy do swoich zajęć. Zresztą nawet to wydawało się ojcu zbyteczne i proponował, żebyśmy sfotografowali się nawzajem polaroidem matki, ponieważ to nie będzie nas nic kosztować, a efekt będzie identyczny. Jednak Milada upierała się przy profesjonalnym fotografie, ponieważ zdjęcia muszą nas reprezentować, a nie sprawiać wrażenie nieudolnych fotek z rodzinnych wakacji. Na skutek przyjazdu Deniski, a przede wszystkim nocnej przygody z zaklinowanym ćwiekiem, informacja o sesji zeszła na drugi plan. Dlatego dość mnie zdziwiło, kiedy o wpół do piątej rano Milada zaczęła wyganiać nas z łóżek, bo za chwilę pojawi się fotograf. Książę Schwarzenberg jest bez wątpienia arystokratą w każdym calu, ale chciałabym widzieć, czy nie zdziwiłby się, gdyby ktoś obudził go w środku nocy i kazał pozować do zdjęć. Ojciec się nie dziwił, ale klął (co w mojej opinii również jest niearystokratyczne). Kiedy weszłam do kuchni, moje zdziwienie wzmogło się jeszcze bardziej. Właściwie można by mówić o lęku. Teraz przypominam sobie, że mimowolnie szepnęłam O mój Boże (całkowicie niearystokratyczne). 139

Przyczyną była pani Cicha. Wczorajszą informację o sesji odebrała jako impuls do wizyty u tutejszej fryzjerki, która stworzyła jej na głowie własną wariację bombastycznych fryzur Liz Taylor. Jednak w odróżnieniu od pompadouru aktorki kłąb na głowie pani Cichej przywodził na myśl olbrzymi kalafior. Oprócz tego nasza kucharka odkryła istnienie szminki, ale nikt jej nie wspomniał, że używa się jej wyłącznie na wargi, a bynajmniej nie na ich okolicę. Powalające wrażenie zostało ukoronowane olśniewająco białym uśmiechem i oświadczeniem: „wyczyściłam sobie protezę ultradźwiękiem”. Ponieważ nie umiałam skłamać (niearystokratyczne!), pochwaliłam pani Cichej przynajmniej sukienkę, a w odpowiedzi usłyszałam, że to będzie jej strój do trumny. Jednak nikogo więcej przemiana pani Cichej nie zaskoczyła – prawdopodobnie dlatego, że pomimo przyjścia do kuchni najwyraźniej nikt nie był w pełni świadomy. Tylko pan Spock miał wrażenie, że w kuchni coś się zmieniło. Na pełne napięcia pytanie pani Cichej, czy na lepsze, czy na gorsze, niestety nie umiał odpowiedzieć i znów zapadł w sen. Patrząc na drzemiące widma z wykrzywionymi twarzami doszłam do wniosku, że prędzej niż reprezentacyjne zdjęcia będziemy mogli zrobić kolekcję masek pośmiertnych. Szczególnie Deniska ze swoją trupiobladą twarzą posianą mnóstwem czerwonych kraterów wyglądała jak ofiara ulicznej strzelaniny. W chwili, gdy zaczęłam drzemać również ja, Milada przyprowadziła artystę fotografika o imieniu Kamil. Następnie Kamil poprosił nas, żebyśmy mówili do niego Kamyś. Kamyś jest podobno rozchwytywany i ma zamówienia na kilka lat do przodu. Dla nas znalazł czas tylko dlatego, że ma słabość do arystokracji. Portretował też księcia Schwarzenberga oraz rodzinę Kinskich. Kamyś przywiózł nie tylko aparaty, ale też fryzjerkę, charakteryzatora, garderobianą, oświetleniowca i osobistego asystenta, którego jedynym zadaniem było chyba pobicie rekordu świata w ilości papierosów wypalonych jednego dnia. Podejrzewam, że jego płuca nie mają pojęcia, jak smakuje tlen. Kiedy tylko w kuchni pojawił się sztab Kamysia z suszarką do włosów, mnóstwem kuferków, a przede wszystkim wieszakiem pełnym kostiumów, ojciec się przebudził. Przez chwilę przyglądał się zdziwionym wzrokiem, a potem wyciągnął Miladę z kuchni, żeby sobie z nią „coś wyjaśnić”. Jeszcze zanim zamknęli za sobą drzwi do Himmlera, usłyszałam pytanie, czy naprawdę mamy tylko sesję fotograficzną, czy może będziemy kręcić Kleopatrę. Ich rozmowa bez wątpienia toczyła się wokół honorarium Kamysia. Nie wiem, ile będą nas kosztować zdjęcia, ale kiedy ojciec wrócił do kuchni, pochylił się nad zlewem i kilka minut trzymał głowę 140

pod zimną wodą. Owszem, zgadzam się z Miladą, że fotografie reklamowe są konieczne i nie może ich robić amator, ale wynajęcie w naszej sytuacji człowieka, który pracuje dla „Harper’s Bazaar” i „Playboya”, wydaje mi się jednak poniekąd przesadzone. Milada przyznała, że Kamyś nie jest tani, ale jego zdjęcia to dzieła sztuki z ujmującą atmosferą, więc będą się sprzedawać jak świeże bułeczki. Józef sądzi, że artysta fotografik to równie nonsensowne połączenie słów jak na przykład artysta motorniczy. W jego opinii bluźnierstwem jest mówienie o sztuce w przypadku czynności, która nie wymaga nic oprócz sprawnego palca wskazującego. Sesję poprzedziło czterogodzinne przygotowanie makijażu i fryzur oraz mierzenie kostiumów, co wyjaśniało tę okrutną pobudkę. Upiększanie nie obyło się bez komplikacji. Józef odmówił poddania się masażowi twarzy, pudrowaniu, usunięciu owłosienia z otworów nosowych i w ogóle jakimkolwiek zabiegom, podczas których dotykałby go mężczyzna. Podejrzewam, że jego niechęć do charakteryzatorów ma związek ze ślubem Helenki Vondarczkowej. Fryzjerkę jakoś przecierpiał, stawiając warunek, że nie będzie dotykać uszu. Również pani Cicha nie chciała nawet słyszeć o zmianach wyglądu, co argumentowała tym, że nie pozwoli zniszczyć sobie fryzury, za którą zapłaciła niewiarygodnych sto pięćdziesiąt koron, a kolejnych czterdzieści wydała na szminkę. Wzbraniała się aż do chwili, kiedy podrażniony ojciec oskarżył ją o opóźnianie, które kosztuje mnóstwo pieniędzy, a następnie wyraził wyjątkowo niearystokratyczną opinię na temat jej wyglądu. Powiedział, że wygląda, jakby wybierała się na bal wampirów. Pani Cicha się obraziła i przez całą sesję miała zasępioną minę, chociaż Kamyś bez przerwy prosił ją, żeby się uśmiechnęła. Najwięcej pracy było oczywiście z Deniską. Charakteryzator najpierw nie chciał się do niej nawet zbliżyć, ponieważ myślał, że Deniska ma ospę, i zaproponował zdjęcia w masce gazowej. Po zapewnieniach, że dewastacji twarzy nie spowodowała choroba zakaźna, ale kilo kolczyków, i po usilnych prośbach Kamysia, podjął się jednak próby rekonstrukcji, przy której korzystał z jakiejś białej mazistej masy – prawdopodobnie wapna gaszonego. Po domalowaniu brwi i podkreśleniu warg Deniska przypominała rudowłosą gejszę. To wrażenie potęgowała czarna piżama z obrazkiem wieloryba. Potem charakteryzator poprosił o pół godziny przerwy, ponieważ był zmęczony, „jakby malował Rosůlkową” (Maria Rosůlkowa to podobno jakaś czeska aktorka, która występowała do sto dwudziestego roku życia). Charakteryzator najwyraźniej opadł z sił, ponieważ ze mną, ojcem i matką uporał się w czterdzieści minut, choć matka zażyczyła sobie 141

make-up, jaki ma księżna Diana. Przez kolejnych osiem godzin zgodnie z poleceniami Kamysia pozowaliśmy w różnych konfiguracjach i scenkach: • rodzina hrabiowska, • rodzina hrabiowska z wierną służbą, • rodzina hrabiowska z wierną służbą, psami i kotem, • hrabia z wiernymi psami, • kucharka zamkowa skubiąca gęś, • hrabianka z guwernantką i kotem, • ogrodnik zamkowy i hrabianka podczas aranżacji kwiatów, • hrabia i kasztelan podczas odpoczynku w bibliotece, • hrabia podczas czyszczenia karabinu, • hrabina podczas popołudniowej sjesty w buduarze, • hrabianka w grobowcu, • rodzina hrabiowska przy kolacji, • guwernantka opowiadająca historię rodu, • kucharka porcjująca gęś, • służba i psy, • kot i wypchane kocury, • kasztelan rozpalający w kominku, • hrabianka maluje, • rodzina hrabiowska, wierna służba, psy i kot podczas dyskusji o zmierzchu, • hrabia i kasztelan podczas gry w bilard, • guwernantka czyta. W życiu nie przeżyłam nic bardziej męczącego. Ręce, nogi i plecy bolą mnie, jakbym sama umyła wszystkie okna na Kostce, nie wspominając o tym, że mięśnie mimiczne mam od tych wszystkich grymasów zdrętwiałe jak po kuracji botoksowej. Najpóźniej o drugiej po południu ze zmęczenia przestała mówić nawet Deniska, więc przetasowania przebiegały w doskonałej ciszy i sprawiały wrażenie lekcji pantomimy. O trzeciej psy zasnęły z wyczerpania. O wpół do czwartej, przy scenie kucharka dokłada do pieca, pani Cichej coś strzeliło w krzyżu, kiedy się schylała i już nie mogła się wyprostować. O czwartej matka 142

odmówiła udziału w scenie hrabina rozmawia z ogrodnikiem, ponieważ pan Spock na skutek całodziennego pocenia się w świetle reflektorów wyjątkowo zalatywał, a ku mojemu zdziwieniu nie pomógł mu nawet prysznic. Potem pan Spock i tak wypadł z gry, ponieważ fryzjerka przy suszeniu głowy lekkomyślnie wspomniała, że „coś panu wychodzą włoski”. Cudowna mikstura Cher chyba przestała działać, a strumień ciepłego powietrza poluzował część słabszych włosów, które zaczęły latać po kuchni. Pan Spock obserwował je z niedowierzaniem człowieka, któremu granat właśnie urwał nogę. Szok pourazowy wzmocniła fryzjerka, kiedy oświadczyła, że „robi się nam tu ładny placek”. Zaraz potem zorientowała się, że pan Spock przestaje oddychać, wyłączyła suszarkę i próbowała pocieszyć wstrząśniętego pana Spocka niczym niepopartym stwierdzeniem, że „łysina jest sexy”. Pani Cicha, która w efekcie grubiańskiej uwagi ojca na temat jej śnieżnobiałego zgryzu i krwawych warg przypominających wampira oraz bólu spowodowanego uciskiem na rdzeń kręgowy najwyraźniej przeżywała atak nienawiści do całego wszechświata, stwierdziła, że łysina jest równie sexy jak trąd. Potem wypiła chyba z dwunasty kieliszek orzechówki i usnęła na stole. W międzyczasie pan Spock wpadł w katatonię, z której częściowo otrząsnął się dopiero po tym, jak fryzjerka przez kilka minut dmuchała mu w twarz zimnym powietrzem. Wprawdzie parę razy zamrugał, ale i tak wyglądał jak świeżo odsłonięta rzeźba. Wystraszona fryzjerka ocuciła go dopiero wzmianką o transplantacji włosów. W tej chwili panu Spockowi powróciła zdolność artykulacji. Boleśnie zawył, że prędzej będzie miał głowę jak ślizgawka niż skalp jakiegoś martwego motocyklisty. Fryzjerka uspokajającym głosem, jakim prawdopodobnie rozmawia się z osobami, które przeżyły bombardowanie, wyjaśniła mu, że włosy do transplantacji nie pochodzą od nieboszczyków, bowiem dawcą jest sam pacjent, któremu wypreparuje się zdrowe cebulki, a następnie wsadzi się je w odpowiednie miejsce. Mnie również łysina nie wydaje się zbyt sexy, ale raczej porządnie przemyślałabym poddanie się zabiegowi, którego cena niewiele różni się od ceny nowego mercedesa. Taktownie napomknęłam panu Spockowi, że jeszcze nie oddał nam za miksturę Cher, ale chyba w ogóle mnie nie słyszał. Prosił, żeby fryzjerka umówiła go na najbliższy wolny termin, dopóki na jego głowie jest co pobierać. Następnie podniósł się i oświadczył, że kolejne zdjęcia będą możliwe dopiero po transplantacji, ponieważ nie marzy o tym, by zostać uwiecznionym jako inspektor Kojak. Józef wytrzymał martyrologię pozowania i przebierania się aż do końca, choć na początku 143

mocno się wzbraniał. Zdanie zmienił dopiero w chwili, kiedy ojciec wspomniał, że podczas swojego niedawnego nocnego błądzenia po okolicy natrafił między innymi na kilka pasiek z napisem Na sprzedaż. Mimo iż nie zgadzam się z teorią ojca, że szantaż jest najlepszym możliwym sposobem kierowania pracownikami, na Józefa groźba wyrzucenia skutkuje. Nie dość, że usiadł w fotelu fryzjerskim, ale nawet dobrowolnie zdjął szlafrok. Jestem ciekawa, jak długo hasło pasieka będzie działać. Faktem jest, że nie umiem wyobrazić sobie żadnego zawodu, który Józef mógłby wykonywać – nawet pracy jako nauczyciel w Waldorfskiej szkole. Nie wspominając już o tym, że bez serwisu pani Cichej zdechłby z głodu albo zgnił. Prawdopodobnie to i to jednocześnie. Kamyś zakończył sesję piętnaście po dziesiątej, chociaż niezniszczalna matka prosiła jeszcze o ujęcie hrabina na koniu. Jednak ojciec o żadnych kolejnych ujęciach nie chciał słyszeć. Zaproponował, by sfotografować, jak matka siedzi okrakiem na krześle, a konia pod nią dodać za pomocą fotomontażu. Kamyś wspomniał, że kolejną partię zdjęć przyjedzie zrobić latem, kiedy park rozkwitnie, a panu Spockowi wyrosną nowe włosy. Zegar na kościele wybija północ, a Milada z Kamysiem wciąż wybierają zdjęcia, które będą nas reprezentować.

02.03. Orzechówka ma najwyraźniej działanie lecznicze. Pani Cicha po wczorajszej kuracji nie tylko normalnie się rusza, ale nawet nie pamięta wczorajszej zniewagi. Kiedy ojciec po moich naleganiach zaczął ją przepraszać za porównanie do wampirzycy, zrobiła zdziwioną minę, po czym przyznała, że z wczorajszego dnia w ogóle nic nie pamięta. Niestety pan Spock pamięta wszystko. Na śniadanie przyszedł z siateczką na włosach, którą podarowała mu fryzjerka, i poprosił ojca o wypłatę za trzy lata z góry, ponieważ umówił się na transplantację włosów. Ojciec odparł, że ma gdzieś jego włosy, a jeśli chce sobie zrobić transplantację, niech zatrudni się u księcia Schwarzenberga. Pan Spock teatralnie chwycił się za serce i szykował do odejścia – zapewne na Orlik. Zdanie zmienił po stwierdzeniu Milady, że wprawdzie książę Schwarzenberg wygląda na filantropa, ale ze swoimi pracownikami się nie patyczkuje, co podparła autentycznie brzmiącym zdaniem związkowcami karrrmię na Orrrliku niedźwiedzie. Następnie Milada wyjaśniła, że w rozumieniu księcia związkowcem jest każdy, kto chce 144

zapłaty za nadgodziny lub prosi o urlop. Ojciec się zdenerwował i znów wychwalał niewolnictwo. Kiedy skończył swój monolog, chciał, żeby Milada dała mu numer telefonu do księcia Schwarzenberga. Później załamanemu panu Spockowi doradził, by nacierał sobie głowę orzechówką. Mimo że według rozkazów na dziś ojciec powinien uczyć się podstaw jazdy konnej, poszedł do parku z Olkiem, Leosiem i siatką pełną zamkowych papuci. Na widok ojca ciągniętego przez psy po piaszczystej alejce ogarnął mnie niepokój. Nawet Deniska, której fantazja bije na głowę regularnego konsumenta LSD, stwierdziła zdumiona, że nie umie wyobrazić sobie „swobodnego spaceru w towarzystwie psów zamkowych”, przewidzianego w scenariuszu Zamku totalnego. Do utrzymania Olka i Leosia na smyczy będą chyba potrzebne raki górskie i wzajemne zabezpieczanie się linami. Jeśli już musimy co jakiś czas pojawiać się wśród turystów z jakimś zwierzęciem, wolałabym raczej z Carycą. Ze względu na jej coraz wyraźniejszą niechęć do ruchu musiałabym ją raczej nosić, ale przynajmniej nie bałabym się o zwichnięcie stawu ramiennego. Józef zaproponował, by wśród turystów przechadzać się z kozą, co Deniska określiła jako „super psycho”. Nawet żałowała, że nie pozowała z kozą na widokówkę. Na szczęście matka nie chce słyszeć o kozie jako o psycho towarzyszce, a niesfornym psom chce podawać prozak na uspokojenie. Na wspomnienie o prozaku nieznacznie ożywił się letargiczny pan Spock, ponieważ niedawno wyczytał w „Błyskawicy”, że jego cudowne działanie utrzymuje na chodzie całe Hollywood. Złamanym głosem oświadczył, że własnoręcznie zrobi dla psów obroże z drutu kolczastego, na których dodatkowo zaostrzy kolce,

a w zamian oczekuje leków

przeciwdepresyjnych. Józef radzi oszczędzać prozak, bo wkrótce wszyscy będziemy go potrzebować. Jednym tchem dodał jednak, że depresja to wynalazek oderwanych od życia lewicowców. Nie wiem, na ile liniejący pan Spock jest oderwanym od życia lewicowcem, ale kiedy matka przyniosła prozak, natychmiast wziął dwa naraz i popił je orzechówką. Po kilku minutach na jego twarzy pojawił się rozmarzony wyraz, który pozostał tam, nawet kiedy pomagał pani Cichej skubać gęsi. Siatki z włosów nie ściągnął, ale o pojawiającej się łysinie nie wspomniał już ani razu, a kiedy zażył kolejne dwa prozaki, zaczął się nawet uśmiechać. Ojciec, który właśnie wrócił z parku z kolejną partią świeżo obślinionych kapci, na widok wyciszonego pana Spocka skonstatował, że prozak na pewno wyjdzie taniej niż transplantacja, oczywiście o ile nie je się go jak popcorn. Wspólnie uzgodniliśmy, że dla dobra pana Spocka antydepresanty będą mu wydawane 145

maksymalnie cztery razy dziennie – w miarę możliwości bez orzechówki. Niewiadomą pozostaje, czy pan Spock będzie zdolny do robienia czegoś innego niż skubanie gęsi. Po południu ojciec pod okiem Milady próbował jeździć konno. Na razie wygląda na to, że przejażdżkę z hrabią turyści będą musieli przez jakiś czas sobie odpuścić. Już wdrapanie się na siodło było dla ojca problemem porównywalnym ze zdobyciem Mount Everestu. Po kilku nieudanych próbach i jednym upadku na plecy, po którym nie mógł złapać tchu i kiedy koń był już równie spocony jak ojciec, Milada ku ich obustronnej uldze przyniosła schodki, po których ojciec w końcu wspiął się na koński grzbiet. Niestety okazuje się, że ojciec należy do tych nielicznych jednostek w historii naszego rodu, które nie zostały stworzone do jazdy konnej. Pomimo rad Milady i moich nie potrafił wyprostować kurczowego skłonu wprzód, a po kilku krokach zaczął przechylać się na prawą stronę, jakby wchodził w zakręt motorem wyścigowym. Wprawdzie koń asertywnie zatrzymał się, ale ojciec wciąż się przechylał. W końcu zsunął się z siodła i walnął głową w ziemię. Cała scena przypominała człowieka dotkniętego porażeniem mózgowym, który bierze udział w pierwszej lekcji hipoterapii. Milada twierdzi optymistycznie, że jakoś damy radę – co według mnie jest możliwe tylko przy założeniu, że zamiast siodła zainstalujemy na koniu dziecięcy fotelik samochodowy. Przy kolejnych próbach Milada motywowała ojca tym, że książę Schwarzenberg podczas pierwszej lekcji wyglądał o wiele gorzej.

03.03. Nazywam się Maria Kostka z Kostki. W historii rodu jestem trzecia w kolejności. Marię I pochowano w 1450 roku w rodzinnym grobowcu, nie sprawdzając, czy jest wystarczająco martwa. Kiedy parę lat później otworzono grobowiec, siedziała na schodach. Od tego czasu nasze zwłoki są chowane w zamkniętych trumnach. Zamknięta jest również trumna Marii II, która przy jednej z prób wyprodukowania kamienia filozoficznego najwyraźniej wynalazła dynamit. W trumnie zamknięto tylko część jej garderoby i perukę, ponieważ ciało zniknęło wraz z wieżą, w której mieściło się jej laboratorium. Obie są naszymi straszydłami. Ani jedna nie dożyła dwudziestu lat. Jeśli nie liczyć dziesiątek nieślubnych potomków, które Karol Wacław spłodził podczas swojej działalności misyjnej w równikowej Afryce, jestem jedynym członkiem rodu urodzonym poza 146

Europą. Urodziłam się w Nowym Jorku. Byłam Amerykanką. Dla pozostałych Amerykanów byłam Mary Kostka. Mój ojciec też był Amerykaninem. Marzył o tym, by być nierzucającym się w oczy nauczycielem literatury, którym zresztą był. Koledzy i studenci zwracali się do niego Frank. Nikt z nich nie miał pojęcia, że jest on czeskim arystokratą. Zapewne nikt z nich nie miał pojęcia również o tym, że istnieją jakieś Czechy. Dziś naturalnie oboje jesteśmy Czechami. Mój ojciec to Franciszek Antoni Kostka z Kostki, obrońca Bożego Grobu, członek Zakonu Maltańskiego i patron kościoła Wniebowzięcia Maryi Panny w Kostce. Mimo iż używanie tytułów szlacheckich zostało w Czechach zakazane już w 1918 roku, wszyscy zwracają się do niego panie hrabio, per Frank mówi do niego tylko moja matka. Matka wciąż jest Amerykanką. Ma na imię Vivien. Kostka to siedziba naszego rodu. Pierwotnie był to gród, który w XIII wieku wybudował rycerz Mikołaj Kostka i nazwał go Kostka. Od tego czasu jesteśmy Kostkowie z Kostki. Dwa miesiące po ukończeniu budowy Kostkę zdobyli rycerze zakonu krzyżackiego. Potem Kostkę zdobywał praktycznie każdy, kto akurat koło niej przechodził. W XVIII wieku moi przodkowie przebudowali Kostkę na zamek barokowy. Z pierwotnej zabudowy zachowały się tylko katakumby i grobowiec. Pięć razy Kostkę traciliśmy i pięć razy dostawaliśmy ją z powrotem. Po raz pierwszy zabrał ją nam zakon krzyżacki. Po raz drugi husyci. Po raz trzeci Ferdynand II Habsburg, który podarował ją zakonowi krzyżackiemu. Po raz czwarty Kostkę zabrał nam Adolf Hitler, który podarował ją Heinrichowi Himmlerowi, który podarował ją SS. Po raz piąty Kostkę zabrali nam oczywiście komuniści w 1948 roku. W zeszłym roku po raz piąty dostaliśmy ją z powrotem. Tak zaczyna się tekst, który będę wygłaszać turystom podczas zwiedzania Kostki. Ma czterdzieści dwie strony, które zawierają między innymi szesnaście aluzji do mojego imienia jako przepustki do świata duchów. Przesądna nie jestem, ale zdań typu przyjrzyjcie mi się dobrze, ponieważ za rok raczej już mnie tu nie będzie albo mam nadzieję, że Marie przyjmą mnie do siebie nie wymawia mi się łatwo. Wprawdzie Milada twierdzi, że w pewnym sensie chodzi o rolę teatralną, a aktorka grająca Desdemonę zazwyczaj nie musi się obawiać, że po przedstawieniu 147

zabierze ją wóz pogrzebowy, ale i tak nie jestem pewna, czy wypada żartować przed obcymi ludźmi z własnej śmierci. Owszem, nie prowadzę doświadczeń z materiałami wybuchowymi, a z uwagi na obecny stan medycyny nie przewiduję, by pochowano mnie żywcem, niemniej, jak zauważył pan Spock, zawał i rak nie wybierają. W swoim wieku nie boję się zawału, a rak, o ile mi wiadomo, nie pojawia się w rodowej anamnezie. A jeśli pominąć wszelkie kurioza, jak rozszarpanie przez wilki, spalenie za czarodziejstwo lub morderstwa i samobójstwa z powodu nieszczęśliwej miłości, większość kobiet z naszego rodu umierała ze starości. Lecz matka i tak zaproponowała, żebym zrobiła sobie kompleksowe badania lekarskie. Ojciec się zgodził, ale tylko do chwili, kiedy pan Spock wspomniał, że takie badania to droga zabawa i nie pokrywa ich ubezpieczenie. Wtedy ojciec zdecydował, że jestem zdrowa. Bardziej niż raka boję się jutrzejszej prezentacji dla dziennikarzy. Podczas popołudniowych prób Milada stwierdziła, że główną rolę przy przedstawieniu Zamku totalnego będę grać właśnie ja. Po pierwsze dlatego, że podobno jestem stosunkowo fotogeniczna (co oczywiście mnie ucieszyło), a po drugie dlatego, że dzięki swojemu imieniu jestem przeklęta, a media dosłownie oszaleją na tym punkcie (co mnie aż tak bardzo nie ucieszyło). Jednak ja sądzę, że Milada wybrała mnie przede wszystkim dlatego, że znam swój tekst. Matka jako przewodnik nie wchodzi w grę. Mimo że Milada napisała jej tekst wyłącznie w zdaniach prostych, na razie nie jest w stanie go zrozumiale przeczytać, a co dopiero wygłosić z pamięci. Jest dość dziwne, że jej czeszczyzna po trzech miesiącach w ogóle się nie poprawiła. Słowo straszydło udaje się jej wymówić zazwyczaj dopiero przy trzeciej próbie. Czeszczyzna ojca jest oczywiście doskonała, ale on z kolei nie potrafi trzymać się tekstu. Jego wykład po kilku minutach zmienił się w wolną improwizację na temat Największy biedak w historii rodu. Przez całych pięćdziesiąt minut użalał się nad tym, że wszyscy chcą wyciągnąć od niego pieniądze i jakich rozrzutności dopuścili się nasi przodkowie. Trudno przewidzieć reakcję turystów na jego oświadczenie, że najlepsze były czasy, kiedy poddani płacili podatki nawet od kominów, okien i latryn, a myto na naszych gruntach płaciło się prawie za każdy kilometr. Teksty przewodnika uszyte na miarę otrzymał oczywiście również Józef, pani Cicha, Deniska i pan Spock. Szczególnie u tego ostatniego nie jestem pewna, czy w ogóle zrozumiał, czego się od niego oczekuje. Dzięki regularnemu spożywaniu prozaku ma nieobecną minę i dość często zaczyna się 148

śmiać bez wyraźnego powodu. Niestety wciąż odmawia rozstania się z siateczką na włosy. Obawiam się, że w tym stanie nie może pełnić roli przewodnika. W jutrzejszym show dla dziennikarzy na szczęście nie będzie nic mówić. Józef będzie mówić – chyba. Jako naoczny świadek powinien powspominać przed dziennikarzami ślub Helenki Vondraczkowej. Kiedy Milada go o tym poinformowała, prawy kącik ust opadł mu tak szybko, jakby dostał udaru mózgu. Następnie na jego twarzy pojawił się wyraz bólu tak nieskończonego, że poczułam prawie niepohamowaną potrzebę, by go pogłaskać. Jednak na ojca jego psie oczy nie zadziałały. – Sprzeciw? – zapytał cierpiącego Józefa i nie czekając na odpowiedź zasugerował, co nastąpi w przypadku pozytywnej odpowiedzi. Kilkakrotne pomachanie dłońmi uzupełnione onomatopeją „bzzzzzz” jasno określało miejsce przyszłej siedziby Józefa. Józef najwyraźniej nie chce do pasieki. Stłumionym głosem, ze wzrokiem wbitym w powiększone zdjęcie roześmianych nowożeńców opisywał w sali ślubów przebieg wesela Helenki, a ja nie mogłam pozbyć się wrażenia, że słucham człowieka, który przeżył masakrę. Cały scenariusz jutrzejszego dnia wygląda następująco: • Przywitanie dziennikarzy na dziedzińcu honorowym – hrabia + pani Cicha + orzechówka + gęsie wątróbki na ciepło w formie koreczków – hrabia musi być czarujący i rozluźniony; pani Cicha proponuje orzechówkę i gęsie wątróbki – nie mówi i nie pije!!! Hrabia jest pozytywnie nastawiony – unikać przede wszystkim marudzenia na drożyznę i porównywania Kostki do konia trojańskiego. • Zwiedzanie wnętrz zamkowych – hrabianka Maria + hrabia + hrabina + służba + zwierzęta (psom włożyć kolczatki, ale zamaskować je chustkami!!! – ktoś mógłby oskarżyć nas o znęcanie się nad zwierzętami) – hrabianka przechodzi przez poszczególne pomieszczenia, gdzie czasem natrafi na któregoś z mieszkańców zamku wykonującego charakterystyczną dla niego czynność. • Ogrodnik – aranżuje kwiaty w buduarze hrabiny – na głowie ma słomiany kapelusz, żeby nie było widać siateczki – mogłaby wywołać niepożądane pytania; przed wystąpieniem nie podawać prozaku, żeby nie wyglądał jak książę Bajaja (jakaś postać z czeskiej bajki uosabiająca opóźnienie umysłowe, na wszystko odpowiadająca ba, ja, ja); na wszelki wypadek raczej nie wciągać go w dyskusje. 149

• Guwernantka – kiedy grupa zwiedzających wejdzie do jej pokoju, wygłosi przygotowany tekst; nie twierdzić, że uczy hrabiankę – prezentować ją jako towarzyszkę, która pomaga rodzinie hrabiowskiej poznać czeskie realia. Nie używać słów „super, odlot, psycho, ziomek i grubo”. Usunąć niebieski lakier z paznokci. (Na szczęście – ręce Deniski wyglądają, jakby przytrzasnęła je sobie drzwiami.) • Kasztelan – szczegółowo opisze ślub Helenki Vondraczkowej – bez zrozpaczonej miny!!! Krótko wspomni o wydarzeniach, które odegrały się na Kostce za komuny – pijany dziadek Mróz, zjazd pionierów z całego kraju, przyjęcie na cześć ambasadora Bułgarii z lokalnym pożarem w sali przodków, wywołanym podczas żywiołowego opiekania barana. Chętnie odpowiada na pytania! • Hrabina – przyjmie dziennikarzy w swoim pokoju – mówi po angielsku, ale kilkakrotnie podkreśli, że intensywnie uczy się czeskiego; opisuje przeżycia związane ze zjawiskami paranormalnymi – hrabianka tłumaczy tylko to, co uzna za stosowne (dzięki Bogu!); zmumifikowanego Pigmeja omieść z pajęczyn i wypolerować mu oczy; z sypialni hrabiego usunąć oślinione kapcie, zasmarkane chusteczki higieniczne i wynieść sejf ze swastyką. • Hrabia– grobowiec – opowiada historię rodu – nie określać przodków mianem „bandy nieodpowiedzialnych marnotrawców”, a Odony w żadnym razie nie nazywać „wybredną krową”; zwrócić uwagę na trumny obu Marii i ostrzec przed ich dotknięciem; w katakumbach „zgubić się” na kilka minut; błądzenie wzbogacić nagraniem szczęków zbroi; przejście do kuchni. • Obiad w kuchni zamkowej– wszyscy łącznie ze zwierzętami – przez to rozumie się psy i kota; drób, kozy, owce i konie oczywiście nie! W czasie obiadu (gęś) Milada przedstawi projekt Kostka trzeciego tysiąclecia (nie używać terminu Zamek totalny); konferencja prasowa przy kawie i strudlu oraz rozdawanie materiałów reklamowych – nowe widokówki przyjdą jutro rano. • Sjesta w apartamencie Himmlera – dziennikarze + orzechówka. • Karmienie zwierząt na dziedzińcu gospodarczym – pani Cicha + resztki z obiadu + siano + biszkopty – zaproponować dojenie kozy lub wyrzucenie gnoju, ewentualnie zabicie gęsi oraz jej oskubanie. • Przejażdżka na koniu – hrabianka Maria, ew. hrabina – o hrabim twierdzić, że przy niedawnym całodniowym polowaniu na lisa upolował zapalenie cieśni nadgarstków obu rąk i przez jakiś czas nie może trzymać cugli. • Pożegnanie i podarowanie gościńca – gęś, strudel, orzechówka.

150

04.03. Po dzisiejszym dniu stopniały nam zapasy prozaku. Podczas porannej próby Miladzie udało się bowiem wywołać psychozę zbliżającego się końca świata. Wciąż histerycznie przypominała nam, że jeśli nie spodobamy się dziennikarzom, „możemy zapomnieć o Zamku totalnym i położyć się w grobowcu”. Czy można się dziwić, że o dziewiątej rano każdy był już po minimalnie dwóch prozakach? Mimo protestów pana Spocka proszki dostały również psy, ponieważ nawet mocno zaciśnięte kolczatki jakoś wyraźniej nie ograniczały ich aktywności ruchowej. Podczas próby dostojnego nadejścia hrabiego na dziedziniec honorowy dosłownie wywlekły ojca z drzwi i nie zwracając uwagi na kolce zakręciły nim tak, że wzbity w powietrze pył natychmiast stworzył wrażenie miniaturowej trąby powietrznej. Na szczęście po chwili cała trójka zaplątała się w smycze i również cała trójka na rozkaz Milady dostała prozak. Mimo iż w przypadku pana Spocka scenariusz surowo tego zabraniał, kiedy poprosił o dwie tabletki, dostał je. A to dlatego, że aranżacje kwiatowe, które robił przed lustrem, boleśnie przypominały mu exodus jego włosów, a bez proszków ręce trzęsły mu się tak, że nie mógł nad nimi zapanować. Prozak dostała również Deniska. Na wszelki wypadek. Wprawdzie w odróżnieniu od nas nie była zdenerwowana, ale tak jak psy kipiała energią, którą Milada uznała za niepożądaną. Dużo mówiła i nie trzymała się tematu – co zresztą robi przez cały czas. Na połknięcie prozaku została skazana po tym, jak oświadczyła, że we wszystkich poprzednich życiach była arystokratką – między innymi cesarzową Sissi – a jej obecny niearystokratyczny status jest karą za uduszenie własnej pokojówki. Po tym monologu osłupiała Milada najpierw chciała zamknąć ją w domku ogrodowym, ale później zadowoliła się prozakiem, ponieważ w swojej informacji prasowej awizowała obecność guwernantki. Na własną prośbę prozak otrzymał również Józef. Wprawdzie wciąż twierdzi, że depresja to moda lewicowców, ale podobno w nocy przeżył koszmar gorszy niż te, które dręczyły Dostojewskiego. Śniło mu się, że żeni się z Helenką Vondraczkową, która ma na sobie spodnie rurki. Matka wzięła prozak po prostu dlatego, że bierze go dość regularnie. Prozak zażyłam również ja. Stało się to wkrótce po tym, jak zobaczyłam nowe widokówki, które przywieziono o ósmej rano. Nigdy nie przykładałam szczególnej wagi do swojego wyglądu, 151

ale jakoś podświadomie uważałam, że jest zadowalający. Jednak nowe widokówki wstrząsnęły moją samooceną. Obok anorektycznej Deniski wyglądam na opuchniętą, jakbym cierpiała na zaburzenie pracy tarczycy. Pani Cicha odmówiła przyjęcia prozaku i wbrew zakazowi Milady kilka razy porządnie golnęła sobie orzechówki. O atmosferze napiętej do granic najlepiej świadczy fakt, że Milada (trzy prozaki) chciała dać antydepresanty również koniom, co na szczęście jej wyperswadowałam. Wkrótce okazało się bowiem, że prozak działa na zwierzęta jak anestetyk. W czasie oficjalnego powitania na dziedzińcu honorowym Olek i Leoś usnęli i urozmaicali mowę powitalną ojca głośnym chrapaniem. Nie dość, że ojciec nie zaczął ich kopać i wyzywać od gnojów, ale najprawdopodobniej dzięki prozakowi wydało mu się to wręcz zabawne. Dziennikarze też się śmiali, szczególnie po tym, kiedy zjedli półmisek gęsich wątróbek i wypili dwie butelki orzechówki. W ogóle na dziedzińcu zapanowała przyjacielska i luźna atmosfera. Gdyby Milada wszystkich nie poganiała, prawdopodobnie nie doszłoby do żadnego zwiedzania i wszyscy przez cały dzień popijaliby z ojcem i panią Cichą orzechówkę. Nieformalne przywitanie i tak przeciągnęło się prawie o godzinę. Scenariusz Milady zawalił się już na początku – rozochoceni dziennikarze zażądali, by podczas zwiedzania towarzyszyła im pani Cicha z przekąskami. Niestety przyłączył się do nas również znacznie rozluźniony ojciec, z którym mieliśmy się spotkać dopiero w grobowcu. Wciąż wchodził mi w słowo i co jakiś czas niewybrednie dowcipkował. Panu Spockowi zdarł z głowy kapelusz i zachęcał dziennikarzy, żeby sfotografowali siateczkę ochronną, a potem kazał im zgadywać, dlaczego pan Spock ją nosi. Jednak Spock na skutek prozaków połkniętych na pusty żołądek nieprzerwanie tworzył psychodeliczną aranżację kwiatową, a niesmacznego dowcipu ojca nawet nie zauważył. Na szczęście ojciec musiał wyjść do toalety, a Milada go tam zamknęła. Prozakowe śniadanie nie pozostawiło obojętnym również Józefa. Przede wszystkim nie mógł sobie przypomnieć, kto właściwie brał ślub na Kostce. Kiedy powiedziałam mu, że była to Helenka Vondraczkowa, a bynajmniej nie Cher, zrobił bardzo zdziwioną minę. Opis uroczystości ślubnej oraz wesela był poniekąd niejasny, ponieważ Józef włączył do niego także pijanych Bułgarów i opiekanie barana. Deana Reeda nazwał agentem CIA. Kiedy tak o tym myślę, skłaniam się do opinii Milady, że Józef zrobił to celowo, a prozak stanowił jedynie wymówkę. Deniska nie musi szukać wymówek – ona po prostu taka jest. Prozak najwyraźniej na nią 152

nie działał. Ciekawiłoby mnie, ile pigułek musiałaby połknąć, żeby kadencja jej mowy nie przypominała ostrzału z karabinu maszynowego. W trakcie swojego pięciominutowego wystąpienia wyrzucała z siebie informacje z taką pasją, że ze wszystkich sił musiałam opierać się pokusie, by wejść pod łóżko. Oprócz starej dobrej reinkarnacji mówiła również o jakichś strefach energetycznych, których na Kostce jest łącznie sześć (skąd to wzięła, nie mam pojęcia), mimochodem wspomniała o swoim uzależnieniu od narkotyków, a rolę guwernantki wypełniła mówiąc, że przygotowuje mnie między innymi do egzaminów na studia. Gdybym nie zażyła wcześniej dwóch prozaków, wyskoczyłabym z okna. W tej chwili błogosławiłam w duchu panią Cichą, która niezmordowanie dolewała dziennikarzom orzechówki, więc nikt nie zwracał uwagi na dziwaczne wywody Deniski. Na korytarzu ktoś spytał mnie, na jakie studia mnie przygotowuje. Wchodzić na drugie piętro, by zwiedzić nasz apartament, już się dziennikarzom nie chciało, a do rodzinnego grobowca wysłali ze mną najmłodszą z nich mówiąc, że jej notatki przepiszą sobie po obiedzie. Jeśli dobrze widziałam, nikt nic nie przepisał, mimo że starałam się zasugerować dziennikarskiemu dziewczęciu, że nie dalej niż za rok umrę i będę straszyć. Kiedy ostrzegłam ją, że kontakt z trumnami Marii przywołuje śmierć, zapytała, czy nie mogłybyśmy już też iść na obiad. Obawiam się, że reportaże ograniczą się do wychwalania orzechówki i sztuki kulinarnej pani Cichej. Wprawdzie Milada przy obiedzie wciąż zachęcała dziennikarzy do zadawania pytań, ale spytali jedynie, jak naszej kucharce udaje się tak doskonale upiec skórkę. Pozostaje mieć nadzieję, że kiedy strawią gęś, przeczytają przynajmniej materiały reklamowe, z którymi Milada męczyła się tyle dni. Po dwugodzinnej sjeście u Himmlera Milada zmusiła dziennikarzy do zrobienia zdjęć owcom, kozom i matce, która bardzo źle zniosła fakt, że nie zwiedzono naszego apartamentu z wypolerowanym Pigmejem. Przejedzeni dziennikarze oczywiście odmówili również przejażdżki na koniu i rozjechali się z gościńcem do swoich redakcji. Zamkowy zegar właśnie wybił jedenastą, a ojciec pędzi na strych, by go wyłączyć. Olek i Leoś wciąż śpią na dziedzińcu.

05.03.

Drogi Maksie, 153

zgadzam się, że adwokat, który w czasie rozmowy z klientem bawi się z oswojoną sarenką, sprawia trochę nieprofesjonalne wrażenie, ale zdecydowanie nie wyciągałabym z tego wniosku, że Benda jest idiotą. Według mnie powoli przechodzi mu szok pourazowy powstały na skutek kilku tygodni życia z własną córką, obecnie moją guwernantką. Uświadom sobie, że do Waszej gajówki przyjechał niecałe dwie godziny po tym, jak pozbył się Deniski – dokładniej mówiąc wepchnął ją nam. Na Kostce również niewiele mówił i zajmował się głównie karmieniem kóz. Owszem, wyglądał jak po lobotomii, ale niewątpliwie chodzi wyłącznie o stan przejściowy. Zresztą dziś w radiu słyszałam, że wysądził dla Helenki Vondraczkowej trzy miliony za podanie do wiadomości publicznej jej daty urodzenia, więc powróciła mu już przynajmniej zdolność artykulacji. W żadnym razie nie powinniście więc ulegać zwątpieniu – w chatce Schwarzenberga z pewnością nie spędzicie reszty życia, jak się obawiasz, i wkrótce wrócicie na Gwiazdę – lub przynajmniej do tego, co z niej zostanie – tu oczywiście silę się po prostu na żart. Z urywków informacji, które Milada ma od swojego ojca żyjącego w pasiece trochę jak w podziemiu, wydaje się, że Gwiazda powoli się wyludnia. Wprawdzie nie wiadomo, czy część Waszych krewnych wyjechała, czy została zakopana w parku, ale nie zaprzątałabym sobie tym głowy. Jakkolwiek by nie było, Benda pozbędzie się ich z Gwiazdy – żywych lub martwych. Tego jestem całkowicie pewna. Albowiem Benda zrobi dla nas cokolwiek – pod warunkiem, że zatrzymamy Deniskę w zamkowej kwarantannie do chwili, kiedy jej matka wróci z podróży dookoła świata. Nie myśl, że się przechwalam – sam kilka razy powtarzał mi, że do śmierci pozostanie moim dłużnikiem, co jest dość nietypowym stwierdzeniem w ustach człowieka, któremu jesteśmy winni parę milionów. Jeśli nie chcecie czekać do rozprawy, proponuję przenieść na Gwiazdę Deniskę I Szaloną. Mogę się spokojnie założyć, że w ciągu miesiąca przegoni wszystko, co żywe. Tyle że potem zapewne musiałbyś się z nią ożenić – bowiem karciarka przepowiedziała jej, że wyjdzie za szlachcica, i według niej to nie podlega dyskusji. Uwaga – już się o Ciebie dopytywała! A Józef wyraził hipotezę, że tatuś wygoni zachłannych krewnych, a córunia dostanie w nagrodę słodziutkie hrabiątko z pięknym herbem. Wydaje Ci się to nieprawdopodobne? Mnie nie. Benda sam oświadczył, że na ewentualnego kawalera swojej córki wyczekuje jak na zbawiciela i bez skrupułów wyda ją nawet za Krakena, choć już teraz jest mu go żal. 154

Niemniej całkiem możliwe, że za jej marzenia o tytule szlacheckim pokutować będzie książę Schwarzenberg. Pięćdziesięcioletnia różnica wieku zdecydowanie by jej nie powstrzymała, a nawet już prosiła ojca, żeby księcia pana zaprosił do nas w odwiedziny. Jeśli widujecie się z księciem, ostrzeż go, żeby omijał Kostkę, nawet jeśli dostanie zaproszenie. Lecz może jestem wobec Deniski niesprawiedliwa, czy nawet przemawia przeze mnie zawiść – ponieważ na naszych nowych widokówkach wyglądam obok niej jak jej ciocia. W nocy śniło mi się, że wyrosły mi wąsy. Zresztą oceń sam po tych kilku zdjęciach, które załączam z radością masochistki. Wolę nie myśleć, że od jutra moje portrety będą roznosić listonoszki w całych Czechach, a ludzie będą się zastanawiać, czy nie jestem przypadkiem krewną Moniki Lewinsky, o co pytał mnie wczoraj jeden dziennikarz. Jeśli chodzi o Twoją wizytę na Kostce – w weekendy zdecydowanie nie przyjeżdżaj, ponieważ Milada spodziewa się „natarcia turystów”. Racja, oprócz nas w marcu będzie otwarty tylko Orlik, więc jacyś niecierpliwcy prawdopodobnie się pojawią, ale zdecydowanie nie sądzę, że „zdobędą Kostkę szturmem”. Ty pojechałbyś na zamek, o którym przeczytałbyś, że „rodzina hrabiowska i służba byli nagrzani jak silniki aut wyścigowych” („Błyskawica”)? W ogóle recenzje naszego wczorajszego wystąpienia są dość nieżyczliwe. Biorąc pod uwagę, że dziennikarze skonsumowali niemałą część gęsiego stada i wyczyścili sejf z zapasów orzechówki, mogliby być bardziej uprzejmi. Wolę nie myśleć, co by napisali, gdybyśmy podali im wodę z sokiem, jak proponował Józef. Nie przeczę, że w efekcie masowego zastosowania antydepresantów niektórzy z nas byli odrobinę spowolnieni, a chwilami wręcz nieobecni duchem, ale nie mogę zgodzić się z oceną, że „zwiedzanie przypominało zwietrzały sitcom z nawalonymi aktorami”. Zgoda, pan Spock miał szklane oczy i osłabione mięśnie mimiczne, ale nie chce mi się wierzyć, że „nie różnił się niczym od wypchanej pandy w salonie myśliwskim”. Z drugiej strony całkowicie zgadzam się ze zdaniem: „Guwernantka o wyglądzie Cyndi Lauper bredziła jak świeżo upieczona absolwentka kursu oddychania holotropowego”. Po przeczytaniu recenzji Milada wzięła dwa prozaki i zaszyła się w katakumbach, gdzie chodziła słuchając płyty ze przerażającymi dźwiękami. Po dwóch godzinach wyłoniła się w bojowym nastroju. Oświadczyła, że dziennikarze to niewdzięczni wszarze i jeszcze będą prosić i błagać, żeby móc zrobić z nami wywiad. Mimo niesprzyjających recenzji jest przekonana, że przyjdzie mnóstwo turystów. 155

Józef też myśli, że jacyś turyści przyjdą, ponieważ ludzie czują potrzebę ciągle gdzieś chodzić, a ponieważ jest za zimno, żeby się kąpać, grzyby jeszcze nie rosną, a pozostałe zabytki są zamknięte, będą zabijać czas na Kostce. Jednocześnie obawia się, że przygniatająca krytyka nie tylko nikogo nie zniechęci, ale zbytecznie zmobilizuje do przyjścia nawet tych, którzy w innym razie siedzieliby w domu na tyłku. Podobno czeskie musicale mają o wiele gorsze recenzje, a mimo to są wyprzedane z półrocznym wyprzedzeniem. Czy to prawda? Ja nie znam żadnego czeskiego musicalu. Mocno wierzę, że czarnowidztwo Józefa się spełni i przyjdzie przynajmniej tylu turystów, żebyśmy mogli zapłacić za prąd. Już przyszło drugie wezwanie. Na Twoje odwiedziny bardzo czeka

Monica Lewinsky

KONIEC CZĘŚCI PIERWSZEJ [1]

Chodzi o słowacką pieśń ludową pt. To ta Hel’pa. Hel’pa to mała miejscowość górska

leżąca na Słowacji (przyp. tłum.).

156

Tytuł oryginału: Poslední aristokratka Copyright © Evžen Boček, 2012 Copyright © for the Polish edition by Stara Szkoła Sp. z o.o.

All rights reserved Redakcja i korekta: Ewa Żak Projekt okładki: Wincenty Gottlieb

ISBN 978-83-940790-1-7

Wydawca: Stara Szkoła Sp. z o.o. Rudno 16, 56-100 Wołów [email protected] www.stara-szkola.com Plik opracował i przygotował Woblink

woblink.com

157