flysold-prawda-o-world-of-tanks-sekrety-kulisy-skandale

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

flysold PRAWDA O WORLD OF TANKS sekrety – kulisy – skandale Oficyna wydawnicza RW2010 Poznań 2013 Redakcja Joanna Ślużyńska Korekta Maciej Ślużyński Redakcja techniczna zespół RW2010 Copyright © flysold 2013 Okładka Copyright © flysold 2013 Copyright © for the Polish edition by RW2010, 2013 e-wydanie I ISBN 978-83-7949-066-0 Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie całości albo fragmentu – z wyjątkiem cytatów w artykułach i recenzjach – możliwe jest tylko za zgodą wydawcy. Aby powstała ta książka, nie wycięto ani jednego drzewa. Oficyna wydawnicza RW2010 Dział handlowy: [email protected]

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Zapraszamy do naszego serwisu: www.rw2010.pl

Spis treści Jak rozbiłem szklany sufit, czyli dlaczego powstała ta książka................................5 Q & A...........................................................................................................................12 Jedyne niesłuszne Question & Answer czyli wszystko, czego może wolałbyś nie wiedzieć o World of Tanks......................................................................................12 Wpływanie na wyniki..........................................................................................13 Ekonomia gry......................................................................................................22 Pojazdy................................................................................................................29 Artyleria...............................................................................................................39 Mapy....................................................................................................................42 Promocje – eventy...............................................................................................44 Tryby gry.............................................................................................................48 Inne......................................................................................................................50 ROZMOWY................................................................................................................54 Teraz już nie walczę z przeciwnikiem, teraz próbuję pokonać system...................54 Chodzi o stworzenie iluzji, że gracz ma wpływ na wynik gry................................68 Graj za darmo i kup złoto – maszynka do produkcji pieniędzy...............................78 DODATKI...................................................................................................................84 Wargaming – przychody, inwestycje, rozwój..........................................................84 World of Tanks – historia pisana skandalami..........................................................89 Jak wygrać z grą – poradnik....................................................................................96 Gra w pojedynkę..................................................................................................96 Gra zespołowa...................................................................................................110 Jak zarabiać bez premium i kupowania złota....................................................114 Niezbędnik World of Tanks...................................................................................119 Czy jesteś uzależniony od WoT – tylko dla odważnych.......................................123

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Mini słownik – niektóre pojęcia związane z World of Tanks................................125

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Jak rozbiłem szklany sufit, czyli dlaczego powstała ta książka. Gram w World of Tanks od września 2011 roku, czyli od wersji 0.6.7. Rozegrałem ponad 21 tysięcy bitew, osiągając WR ponad 55%. Jestem aktywny w społeczności graczy – między innymi byłem pomysłodawcą i współorganizatorem pierwszego w Polsce zlotu fanów WoT (odbył się w listopadzie 2012 roku w Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu). Jestem aktywny na forum gry. Przed ponad połowę swojego wirtualnego życia w WoT byłem modelowym graczem, czyli więcej przegrywałem, niż wygrywałem. Jednocześnie marząc, że pójdzie mi lepiej, gdy będę miał bardziej opancerzone i lepiej uzbrojone czołgi wyższych tierów, grałem coraz więcej i więcej. Bywało, że całe wolne dni poświęcałem grze, która nierzadko towarzyszyła mi również w snach. Spełniało się marzenie małego chłopca o pancernych kolosach. Byłem Jankiem, Gustlikiem i Olgierdem... Pierwsze zaskoczenie przeżyłem, gdy znalazłem w sieci poradnik wyjaśniający dogłębnie zasady gry. Wreszcie dowiedziałem się szczegółowo, na czym polega spotowanie, w jaki sposób skutecznie się ukrywać, jak minimalizować uszkodzenia swojego pojazdu spowodowane ostrzałem, a zarazem jak maksymalizować uszkodzenia u przeciwników. Ale wcale nie ta potężna dawka błyskawicznie zaaplikowanej wiedzy wywołała moje zaskoczenie, tylko refleksja: „Dlaczego tych wszystkich zasad nie można znaleźć w samej grze?”. Z jakiego powodu nie ma ich w samouczku, poradniku umieszczonym przez producenta w WoT oraz w instrukcji? Gry, które znałem dotychczas, miały bardzo dokładne instrukcje, czasem wręcz nazbyt szczegółowe. W WoT natomiast nie znajdziemy niczego poza wyjaśnieniem elementarnych zasad, głównie związanych z obsługą interfejsu. Natomiast z samouczka można się właściwie dowiedzieć jedynie tego, że czołg jeździ głównie do przodu, strzela, używając lufy, i że łatwiej go trafić, gdy podjedzie bliżej. To

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

4

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

oczywiście zupełnie wystarczy do brania udziału w bitwach i taka prostota obsługi w znacznej mierze przyczynia się do sukcesu gry. Wydawało mi się jednak, że producentowi powinno zależeć na tym, by gracze w jak najdrobniejszych detalach wiedzieli, jak funkcjonuje gra. Dlaczego w WoT ta logiczna zasada nie obowiązuje, zrozumiałem znacznie później. Mimo iż grałem ciągle sam w trybie random, to dzięki wskazówkom z poradnika udało mi się nieco poprawić moje statystyki. Wciąż więcej przegrywałem, niż wygrywałem, ale udawało mi się czasami wpływać na losy bitew. Grałem przy tym nie mniej niż dotąd. W znacznej mierze motywowało mnie przekonanie o tym, że wiedząc o WoT znacznie więcej niż niemal wszyscy spotykani w bitwach czołgiści (według producenta z forum korzysta zaledwie 1% grających), będę sukcesywnie zwiększał procent zwycięstw. Jednak kiedy z mozołem zbliżyłem się do 50% wygranych, gra zaczęła stawać się koszmarem. Tylko sporadycznie losowało mi pozycję na górze stawki, a w mojej drużynie najczęściej dominowali gracze, którzy swoim zachowaniem na polu bitwy sprawiali wrażenie, jakby dopiero debiutowali w WoT i wiedzieli wyłącznie tyle, ile wynika z wbudowanego w grę samouczka, czyli że czołg strzela przy użyciu lufy i zasadniczo jeździ do przodu. Niszczyłem sam po kilku przeciwników, byłem w czołówce pod względem liczby zadawanych obrażeń, ale często niewiele to dawało: wciąż nie mogłem trwale przekroczyć magicznego progu 50% zwycięstw. Okazało się, że nie tylko mnie to męczy. Szukając odpowiedzi na pytania, co robię nie tak i jak grać lepiej, na forach dyskusyjnych znalazłem wypowiedzi osób z podobnym problemem. Jedna z nich napisała, że najlepszym rozwiązanie jest granie w plutonach i w kompaniach. Żeby grać efektywnie w takich trybach, musiałem zainstalować komunikator głosowy. I tak wkroczyłem w inny świat WoT. Taki, w którym współdziałając,

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

5

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

udawało się wygrywać bitwy znacznie częściej niż w trybie random. Z czasem niemal przestałem grać inaczej jak tylko w kompaniach i plutonach. I chociaż nie byłem wcale wybitnym graczem, to bez większego trudu sukcesywnie podnosiłem swój wskaźnik wygranych. Wystarczyło jednak, że skuszony jakąś akcją promocyjną (producent gry organizuje je właściwie bez przerwy) lub perspektywą zdobycia nowego czołgu, zaczynałem grać w pojedynkę w trybie random, a natychmiast wracałem do rzeczywistości, która dotyczy przynajmniej 90% wirtualnych czołgistów w WoT: mimo stawania na głowie znowu przegrywałem znaczną część bitew. Do codzienności należeli gracze, którzy nie reagowali na jakiekolwiek propozycje czy prośby dotyczące współdziałania. Nagminnie trafiałem na drużyny, które sprawiały wrażenie, jakby ich jedynym celem było jak najszybsze wjechanie pod lufy przeciwników i popełnienie zbiorowego samobójstwa. Wydawało mi się, że posiadając spore już doświadczenie i umiejętności, powinienem radzić sobie lepiej, ale okazywało się, że nie mam szans, grając nie tylko przeciwko piętnastu graczom z wrogiej drużyny, ale mając przeciwko sobie także większość drużyny, którą wylosował mi system gry. Oczy otwarło mi zainstalowanie XVM – systemu analizującego i wyświetlającego online statystyki graczy i na tej podstawie prognozującego szanse na zwycięstwo. To było jak prześwietlenie bagażu na lotnisku i zauważenie, że stojący przed nami w kolejce do odprawy mężczyzna w eleganckim garniturze ma w walizce trampki i misia-przytulankę. Zobaczyłem, z kim tak naprawdę gram. Okazało się, że system notorycznie losuje mnie do drużyn, które mają 10-30% szans na zwycięstwo, gdyż składają się w większości z graczy, którzy dopiero rozpoczynają przygodę z WoT lub też grają od dawna, ale dotąd nie poznali zasad rozgrywek albo są w wysokim stopniu odporni na wiedzę. W większości przypadków byłem także losowany na dole stawki, co oznaczało, że dysponowałem gorzej opancerzonym i uzbrojonym

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

6

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

pojazdem, więc nie mogłem w istotnym stopniu rekompensować niedostatków mojego teamu ani wpływać na przebieg potyczki. Zarazem z zazdrością patrzyłem na składy przeciwników, w których zwykle nie brakowało dobrych graczy, a pojazdy, jakimi dysponowali, z reguły zwiększały ich szanse na sukces w starciu z moją drużyną. Bitwy z małymi, według prognozy XVM, szansami na zwycięstwo można z powodzeniem wygrywać, ale pod warunkiem, że gra się w doborowym plutonie. Natomiast w pojedynkę najczęściej jest się skazanym na bezsilność. Chociaż nigdy się nie poddawałem, zawsze walczyłem do końca i stawałem na głowie, by wesprzeć moją drużynę, to wystarczyło, że rozegrałem w trybie random parędziesiąt walk, a mój osobisty współczynnik wygranych bitew wyraźnie spadał. Tak jakbym zderzał się ze szklanym sufitem. Zirytowany, postanowiłem dociec, dlaczego tak jest. Zacząłem śledzić dyskusje na temat dziwnych prawidłowości w grze, dotarłem do analiz wykonywanych przez graczy, zainteresowałem się niezależnymi serwisami o WoT. Sporo czasu poświęciłem korespondencji i rozmowom z osobami, które miały podobne do moich wątpliwości. Jednocześnie poznałem inną stronę gry oraz jej producenta, firmy Wargaming, czyli WG – bo tak o niej mówią gracze. Najpierw

podpadłem

administratorom

gry

tym,

że

ujawniłem

bezprawne

wykorzystanie zdjęcia znanego niemieckiego fotografika do wykonania tapety sygnowanej przez WG (patrz: rozdział „Skandale związane z WoT”). Drugim powodem trafienia na nieformalną czarną listę użytkowników był mój sprzeciw wobec podejścia producenta do Józefa Stalina, jednego z największych zbrodniarzy w historii ludzkości. Wyrażało go tysiące graczy z całego świata i wielu spotkały sankcje ze strony administratorów gry. Ja zwróciłem ich uwagę tym, że w ramach protestu

przeciwko

traktowaniu

Stalina

jak

bohatera

i

wprowadzeniu

prostalinowskich inskrypcji na czołgach organizowałem na oficjalnym forum

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

7

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

żartobliwe konkursy zręcznościowe. Polegały one na niszczeniu pomników ideologicznego ojca Stalina – Lenina. Znajdują się na dwóch mapach w grze. Regulamin nie zakazuje ich niszczenia, planowano nawet wprowadzenie w WoT medalu Alaryka za destrukcję pomników, ale mnie w związku z konkursami karano zamykaniem wątków na forum i udzielaniem ostrzeżeń.

Najlepszym testem na to, jak podejście firmy zależy od bezkrytycznego jej traktowania, był przygotowany przeze mnie konkurs „Pancerny Duet”. Polegał on na wykonaniu montażu graficznego przedstawiającego wybrany czołg z WoT i jego realny historyczny odpowiednik z kolekcji Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu. Chociaż pomysł był nietypowy i ciekawy (na co wskazało duże zainteresowanie, przebijające oficjalne konkursy organizowane na forum gry przez WG), to przedstawiciele producenta odmówili wsparcia go. Pokonałem tę przeszkodę – sam znalazłem sponsorów nagród i zapewniłem niezależne nagłośnienie konkursu. Dopiero wtedy, po mojej kolejnej interwencji, przedstawicielka WG oświadczyła, że otrzymam pomoc w formie nagłośnienia na polskim oficjalnym fanpage WoT.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

8

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Postaramy się, jak tylko to możliwe, przykuć uwagę graczy do tematu – napisała mi Cmd_Latina (25.09.2013). Zapewnienie to nie zostało jednak zrealizowane. Na Facebooku umieszczono tylko jednorazową informację o konkursie, ale nie poinformowano jednak (mimo moich przypomnień) ani o rozpoczęciu głosowania na zgłoszone prace, ani o jego wynikach i nagrodzonych osobach. Ostatecznym dowodem na negatywne nastawienie WG okazało się pominięcie „Pancernego Duetu” w miesięcznym podsumowaniu aktywności polskiej społeczności, choć był to wtedy wzbudzający największe zainteresowanie konkurs zorganizowany przez gracza. W tamtym czasie byłem już pochłonięty pracą nad „Jedynym niesłusznym Q&A”. Zamierzałem opublikować je w niezależnym serwisie lub na własnym blogu. Do tego, że warto ten materiał poszerzyć, rozbudować i nadać mu formę odrębnej publikacji, skłoniła mnie alergiczna reakcja administratorów i części aktywistów z forum WoT na film voytecha na temat manipulacji dokonywanych na użytkownikach gry. Książka ta jest syntezą dociekań moich oraz innych graczy, którym udało się wydostać z matrixa, w którym żyje się, grając w WoT. Adresuję ją nie tylko do grających, ale także do ich najbliższych – najbardziej odczuwających negatywne skutki życia z osobą totalnie pochłoniętą grą. Jak stwierdził kiedyś prezes WG, bliscy graczy są największą konkurencją dla WoT. Zwykle jednak z nią przegrywają – to już moja obserwacja. Uwaga: jeśli nie chcesz wiedzieć, na czym polegają prawdziwe zasady i kulisy World of Tanks – nie czytaj dalej. Jeśli jednak zdecydujesz się przeczytać, już nic w tej grze nie będzie takie jak wcześniej. Zmieni się wiele. Odtąd już nie gra będzie rządziła tobą, lecz ty nią, a znając kulisy i rzeczywiste mechanizmy, dowiesz się, jak wygrać z World of Tanks. Jak w Matrixie masz do wyboru czerwoną lub niebieską tabletkę...

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

9

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

10

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Q&A Jedyne niesłuszne Question & Answer czyli wszystko, czego może wolałbyś nie wiedzieć o World of Tanks. Przedstawiciele producenta World of Tanks często – na rosyjskich forach niemal codziennie – odpowiadają na pytania graczy. W zdecydowanej większości są to odpowiedzi zdawkowe i powierzchowne, nierzadko też udzielane w tonie lekceważącym. Przede wszystkim jednak poruszane zagadnienia poddawane są selekcji – developerzy gry odpowiadają tylko na te pytania, na które chcą odpowiedzieć. Pozostałe traktują wymijająco lub ich nie uwzględniają. Tu znajdziesz obszerne odpowiedzi na stawiane przez graczy – na forach i podczas rozmów – pytania dotyczące WoT. Są wśród nich zagadnienia, które nigdy nie doczekały się wyjaśnień ze strony producenta lub nie były one wyczerpujące. Wszystkie

odpowiedzi

oparłem

na

faktach,

ustaleniach

doświadczonych

użytkowników, przeciekach z WG lub informacjach uzyskanych od osób związanych z producentem i branżą gier. Dla ułatwienia wyszukiwania zostały pogrupowane zagadnieniami. Wiele odpowiedzi dotyczy jednak więcej niż jednego aspektu gry, dlatego polecam lekturę całości.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

11

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Wpływanie na wyniki Dlaczego przeciwnik, który ma współczynnik wygranych na poziomie 45% lub niższym, jadąc czołgiem wyposażonym w działo o małej celności, bez zatrzymywania i skupiania celownika trafia nas w mało widoczny fragment pojazdu, zadając przy tym maksymalne możliwe obrażenia? Tak wygląda skrajny przypadek wspierania słabych graczy przez system gry. Oczywiście taki sam scenariusz, jak wyżej opisany, nie zawsze powtarza się w analogicznych sytuacjach, bo wówczas słaby gracz mógłby w szybkim tempie poprawić swoje wyniki. Pojawia się jednak na tyle często, że łatwo dojść do wniosku, iż system daje szanse słabszym. Szczególnie wsparcie celności czy penetracji można zauważyć, grając w trybie kompanii przeciwko teamowi składającemu się z graczy, których WR oscyluje wokół 45%. Ilość „fartów”, jaką mają jego członkowie, bywa zaskakująca. Prócz strzałów cudownie wchodzących w nasze maszyny nierzadko pojawiają się wówczas rykoszety od pancerzy przeciwników; równie częstym zjawiskiem jest strzał do wroga, któremu zostało 20 hp, „zdejmujący” mu tylko 1819 hp. Zdarza się, że dzięki takiemu wsparciu od systemu drużyny składające się z „pomidorów” (tak nazywa się na forum słabych graczy) wygrywają z nieporównywalnie lepszymi uczestnikami.

Gracze skarżą się również na tak zwane strzały za zero, czyli na przykład zerowy efekt strzału z działa dużego kalibru i o sporej przebijalności w bok lekkiego czołgu, który powinien zostać zniszczony lub poważnie uszkodzony. Czy takie strzały za zero faktycznie istnieją w WoT? Przez długi czas przedstawiciele firmy twierdzili na oficjalnym forum, że podobne przypadki nie mają miejsca. Działo się tak mimo wielokrotnego i uporczywego

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

12

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

udowadnia przez graczy, że jest inaczej. Później przyznano, że strzały za zero jednak w pewnych sytuacjach się zdarzają, ale tłumaczono to warstwowym pancerzem, którego charakterystyka nie jest w szczegółach ujawniania. Ale wiadomo też, że zerowy efekt strzelania balansuje nierówny poziom drużyn. W październiku 2013 roku jeden z developerów, odpowiadając na pytania użytkowników na rosyjskim forum, tak uzasadnił ich występowanie: powodem, dla którego moduły potrafią przyjąć strzał za zero jest to, aby niskie tiery miały szanse w walce z wyższymi tierami (źródło: Dom1n.com Q&A 27.10.2013).

Dlaczego system gry wspiera słabszych graczy, a zarazem utrudnia grę lepszym? Sukces WoT i przychody producenta uzależnione są od masowego zainteresowania grą. Gdyby słabi użytkownicy notorycznie przegrywali, prowadziłoby to do ich zniechęcenia

i

porzucania

WoT.

Wsparcie

udzielane

przez

mechanizmy

zaimplementowane w grze powoduje, że nawet słabi czołgiści wygrywają i to na tyle często, by ich to wystarczająco zdopingowało do dalszego rozgrywania bitew. Z tego samego powodu system stara się wpływać – tyle że odwrotnie – na wyniki dobrych graczy. Ich stała dominacja w rozgrywkach wpłynęłaby bowiem zniechęcająco na słabych użytkowników, którzy w większości nie są w stanie osiągnąć takiego poziomu umiejętności. Idealną sytuacją są uśrednione wyniki graczy, czyli większość użytkowników zbliża się do poziomu 50%, ale go nie przekracza. Z tego względu są bardziej motywowani do dalszego grania w celu poprawy swoich rezultatów.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

13

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

W takim razie jak to jest możliwe, że dobrzy gracze, ze współczynnikiem WR na poziomie 55% i wyższym, mimo utrudnień stwarzanych przez system radzą sobie i na ogół wciąż poprawiają swoje statystyki? Gracze z wysokim poziomem WR w rozgrywkach w trybie random muszą pokonać zarówno przeciwników, jak i przeciwności wynikające z niekorzystnego składu własnej drużyny, dobranego przez system, a także z niesprzyjających losowań celności, penetracji i rykoszetów. System stara się w ten sposób pogarszać ich wyniki, ale nie jest to wpływ objawiający się w sposób bezwzględny, przesądzający o rezultatach bitew. Wysoki poziom umiejętności takich graczy oraz różnego rodzaju zabiegi „obronne” (patrz: poradnik „Jak wygrać z grą”) pozwalają im zniwelować narzucane ograniczenia i mimo wszystko poprawiać swoje statystyki. Takich graczy jest jednak niewielu; biorąc po uwagę całą populację użytkowników WoT na serwerze europejskim, osoby z WR na poziomie 55% i wyższym to zaledwie kilka procent.

A co z graczami, którzy mają WR poniżej 40%? Przecież można takich spotkać w WoT. Jeśli system gry wspiera słabych wirtualnych czołgistów, by uzyskiwali lepsze wyniki, to dlaczego niektóre osoby mają zaledwie 35% zwycięstw? Czy istnienie takich graczy nie podważa twierdzenia o wywieraniu wpływy na wyniki użytkowników? W grze można trafić na osoby z WR nawet poniżej 10%. Tyle że ich posiadacze uzyskują takie wyniki w sposób celowy, w efekcie przemyślanych i niełatwych starań. Grając w pojedynkę w trybie random, praktycznie nie ma szans, by uzyskać współczynnik zwycięstw poniżej 40%. Teoretycznie można to zrobić, ale łączyłoby się to z koniecznością atakowania własnej drużyny, niszczeniem pojazdów jej członków, najlepiej dobrych graczy i toptanków. Jednak takie zabiegi uniemożliwia

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

14

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

system karania za teamkilling, który automatycznie blokuje konta graczy niszczących pojazdy własnej drużyny. Jak więc na przekór systemowi można zaniżyć swój WR? Najłatwiej zrobić to, zakładając kompanie, dobierając do niej słabych graczy i nieodpowiednie pojazdy lub też przyłączając się do takich z góry skazanych na porażkę kompanii. Wynik zaniża także (ale mniej efektywniej) granie w plutonie trzyosobowym, który składa się na przykład z czołgu X tieru i dwóch I-V tieru. Najczęściej takie osłabienie drużyny kończy się jej przegraną. Na rosyjskim serwerze wśród znudzonych graczy zapanowała moda na zakładanie kolejnych kont w WoT i uzyskiwanie na nich jak najniższych wyników.

Na jakich podstawach oparte są twierdzenia, że system gry wspiera bardzo słabych użytkowników WoT, a przeszkadza bardzo dobrym? To wynik obserwacji wielu doświadczonych graczy z długim stażem. Zarazem przedstawiciele WG niejednokrotnie potwierdzali, że w trybie random dobór składów drużyn nie jest wyłącznie losowy: gracze, którzy mają serie przegranych, są lepiej losowani. Koronnym dowodem na to są ujawnione zgłoszone w USA patenty WG (patrz: screen) na grę WoT, które w części dotyczą sposobu wpływania na dobór składów drużyn. Ponadto gracze przeprowadzali eksperymenty (także dla potrzeb tej publikacji), z których wynika, że nawet użytkownicy niewykazujący żadnego zaangażowania w bitwach – wyjeżdżają do walki bez amunicji, nie oddają ani jednego strzału lub też mają amunicję, ale strzelają na oślep – osiągają współczynnik zwycięstw na poziomie około 45% lub wyższym.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

15

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Random to tryb losowy. Jak więc można mówić, że system gry wpływa na wyniki bitew? I jak miałby to robić? Zacznijmy od tego, że system gry nie decyduje w sposób przesądzający o losach poszczególnych bitew w trybie random. Nie ma czegoś takiego jak bitwa w 100% z góry przegrana. Są jednak walki, które trudno lub bardzo trudno wygrać mimo ogromnego zaangażowania graczy z wysokimi umiejętnościami. Podstawowym narzędziem służącym do uśredniania wyników graczy jest mechanizm losujący/balansujący nazywany Match Makerem (MM). Teoretycznie dobiera on drużyny tylko na podstawie tierów i rodzajów pojazdów. Z wielokrotnie czynionych

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

16

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

obserwacji opartych o dane z XVM, szczątkowych informacji od przedstawicieli producenta oraz eksperymentów wynika, że dobór odbywa się również z uwzględnieniem poziomu, jaki reprezentują członkowie formowanych przez MM drużyn. W efekcie takiego „losowania” dobrzy, mający serie zwycięstw gracze częściej trafiają do teamów, w których toptankami są słabi użytkownicy, a w drużynie przeciwnej – bardzo dobrzy. Możliwości losowania składu z małymi szansami na wygraną jest wiele. Inna często występująca sytuacja to dobry gracz na czele teamu, składającego się z „pomidorów”, podczas gdy przeciwnicy to gracze na co najmniej średnim poziomie. Fatalnemu w rokowaniach losowaniu drużyny sprzyjają dodatkowo inne czynniki „losowe” – słaba celność lub penetracja czy też niski poziom zadawanych obrażeń. Rolę ważnego czynnika odgrywa również wylosowana na daną bitwę odporność (lub nieodporność) na podpalenia, uszkodzenia modułów i ranienie załogantów. Samotny dobry gracz, trafiając na team z prawdopodobieństwem na wygraną na poziomie 10-30%, czasami uratuje los bitwy, ale im na wyższych tierach odbywa się rozgrywka, tym jego szanse na odwrócenie skutków niesprzyjającego losowania są niższe. Grając w plutonie złożonym z czołgistów o wysokich umiejętnościach, można sobie jednak poradzić nawet w takich trudnych sytuacjach.

Czy uśrednianie wyników graczy to nie teoria spiskowa? Bardzo wielu grających stanowczo wyklucza, by system wywierał na nich jakikolwiek wpływ. Nie dziwi, że wielu użytkowników nie wierzy, by w ich ulubionej grze występowały mechanizmy, których celem jest wpływanie na wyniki rozgrywek. Odrzucenie czy wypieranie tego faktu ma charakter obronny, wynika z naturalnego ludzkiego dążenia

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

17

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

do odsuwania lub pomniejszania wagi okoliczności, które wywołują psychiczny dyskomfort. Niemniej przekonanie o tym, że WG dobiera graczy tak, aby wpływać na ich wyniki, jest już dość mocno rozpowszechnione wśród użytkowników z większym stażem. Dowodzą tego rezultaty ankiety przeprowadzonej na oficjalnym polskim forum WoT. Wzięło w niej udział 1141 osób. Prawie połowa (49,69%) jej uczestników stwierdziła, że dochodzi do manipulacji przy losowaniu składów drużyn na randomach. Zaledwie 16,56% osób biorących udział w ankiecie uznało natomiast, że losowanie graczy ma charakter przypadkowy (wszystkie dane według stanu na dzień 15.12.2013).

Żeby wpływać na wyniki grających konieczne byłoby stałe monitorowanie, rejestrowanie i analizowanie ich aktywności w bitwach. Czy istnieją jakieś dowody na to, że producent kontroluje postępy użytkowników WoT? Tak, wielokrotnie w wypowiedziach na forum (głównie rosyjskim) przedstawiciele firmy przyznawali, że dysponują danymi na temat zachowań oraz wyników graczy i na tej podstawie podejmowane są decyzje o zmianie parametrów pojazdów (które sprzyjają wygrywaniu) i wyglądu map (na przykład likwidacja dogodnych miejscówek). Poza tym w połowie 2011 roku WG bez nadawania sprawie większego rozgłosu samo poinformowało, że już w poprzednim roku zakupiło od australijskiej firmy i wspólnie z nią wdrożyło „System śledzący i analizujący sesje gry” („GameSession Tracking and Analysing System”), który monitoruje aktywność wszystkich graczy (patrz: załączony screen). Przyjęto to wówczas pozytywnie – jako działanie mające wyeliminować z gry boty. Tyle że boty w WoT jak były, tak są nadal.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

18

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Jakie możliwości ma system śledzący poczynania graczy w WoT? Szczegółową wiedzę na jego temat mają wyłącznie najbardziej zaufani pracownicy z biura producenta w Mińsku na Białorusi. To właśnie jeden z nich zamieścił na amerykańskim forum krótką prezentację systemu i zrzuty ekranowe (mało czytelne). Na podstawie tego opisu serwis world-of-tanks.eu poinformował: Program śledzi sesje wszystkich graczy – składają się na nią zapisy każdej bitwy rejestrowanej przez serwer. Dane te zawierają informację o praktycznie wszystkim, co zrobiliśmy w trakcie gry: koordynaty pozycji czołgu, jak długo trwał ruch i jaką odległość pokonaliśmy, liczbę wykrytych przez nas przeciwników, jak często używaliśmy

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

19

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

skrótów klawiszowych (hotkeys), jak aktywnie korzystaliśmy z czatu w bitwie, jakie wyposażenie zużyliśmy itp. Częścią „Systemu śledzącego i analizującego sesje gry” jest moduł pozwalający na stałe monitorowanie poszczególnych kont graczy.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

20

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Ekonomia gry Nie wydaję na WoT ani złotówki. Takich graczy są miliony. Jakim więc cudem WG opłaca się ten interes? Za grę płaci bez wyjątku każda osoba korzystająca z niej – tyle że w różny sposób. Co 3-4 użytkownik WoT płaci gotówką. Pozostali płacą natomiast swoim czasem – tym, że grają, często po kilka lub więcej godzin dziennie. Od 70 do 75 procent osób, głównie młodzieży, nigdy nie będzie nic płacić, a my nie mamy nic przeciwko nim. Kochamy tych ludzi, potrzebujemy ich – tak powiedział sam szef WG, Victor Kislyi (źródło: wywiad dla VentureBeat.com, czerwiec 2012). Trudno mu się dziwić, bo bez darmowych graczy producent nie zarabiałby na grze. Stanowią oni niezbędne zaplecze WoT, a ich rola – w sensie ekonomicznym – sprowadza się do bycia mięsem armatnim dla płacących. Dzięki ogromnej liczbie darmowych graczy ci, którzy płacą, mają powody, by nadal wydawać na WoT pieniądze – nie brakuje im partnerów do rozgrywki, na serwerach nigdy nie ma pustek. Poza tym korzystający z płatnych opcji mogą zwiększać swoje szanse w rozgrywce nad darmowymi graczami, używając nowych pojazdów premium (zwykle wyróżniających się parametrami), lub też żyją w poczuciu, że mają przewagę, grając pojazdami premium.

Dlaczego wprowadzono możliwość płacenia kredytami za niektóre opcje premium? Dokonano tego pod hasłem realizacji filozofii „free-to-play”. Zrobiono to z dwóch zasadniczych powodów. Pierwszy i prawdopodobnie najważniejszy ma charakter psychologiczny – chodzi o ugruntowanie wśród grających przekonania, że to gra

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

21

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

„free-to-play”. Granie za darmo sprzyja pozytywnej atmosferze oraz akceptowaniu przez większość graczy polityki producenta, tworząc jego ciepły, altruistyczny wizerunek. „Gramy za darmo, więc nie mamy podstaw do roszczeń i narzekań, a nawet powinniśmy być wdzięczni WG za to, że udostępniło nam grę” – to dosyć powszechny wśród graczy pogląd wynikający z hasła „free-to-play”. Drugi powód wprowadzenia

dostępności

za

kredyty

części

opcji

dotąd

wymagających

mikropłatności finansowych jest czysto ekonomiczny. Od tego momentu utrzymanie pojazdów stało się droższe, a tym samym przychody netto (czyli po odliczeniu wydatków) spadły. Możliwość zakupu za kredyty amunicji premium czy lepszych materiałów eksploatacyjnych (choćby automatycznych gaśnic) wymusza ich stosowanie przez graczy, by mogli sprostać przeciwnikom, szczególnie w bitwach na wyższych tierach. Realny spadek zarobków skłania część wcześniej darmowych użytkowników do podejmowania decyzji o skorzystaniu z dwóch zasadniczych opcji, które wciąż są i będą dostępne wyłącznie za pieniądze lub płatne, wirtualne złoto – czyli o wykupie konta premium lub nabyciu pojazdów specjalnych.

Straciłem kilkaset sztuk złota z darmowego kodu, które odkładałem na zakup w promocji miejsc w garażu. Okazało się, że po wprowadzeniu aktualizacji gra sama zmieniła walutę zakupu amunicji premium z kredytów (jak miałem ustawione wcześniej) na złoto, a ja niestety przekonałem się o tym już po jej automatycznym zakupie. Pisałem do supportu, ale stwierdzili, że złota mi nie zwrócą. Od innych graczy dowiedziałem się, że to znany problem i już wiele osób w taki sposób straciło złoto. Dlaczego tak jest? Jak to się ma do zasady „free-toplay”? Producent dąży do maksymalizacji przychodów, dlatego złoto jest ustawione w grze jako domyślna waluta zakupu wszystkich opcji premium – od amunicji, przez

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

22

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

materiały eksploatacyjne, na kamuflażu i emblematach kończąc. O ile nie dziwi, że takie są ustawienia w przypadku nowo zakupionych czołgów, to nie powinny się one zmieniać w pojazdach, które już mamy w garażu. Nieoczekiwaną podmianę walut można wytłumaczyć na dwa sposoby. Po pierwsze, przy aktualizacjach tracone są indywidualne ustawienia poszczególnych maszyn dotyczące zapłaty za amunicję i materiały eksploatacyjne. Po drugie, niewykluczone, że jest to celowe działanie producenta zakładającego, że nie wszyscy sprawdzają ustawienia swoich pojazdów po każdym patchu i część z nich nieświadomie wyda złoto (a potem kupi kolejne). Uwaga: w razie ponownego zakupu posiadanego wcześniej czołgu ustawieniem domyślnym także będzie złoto, nawet jeśli mamy w magazynie amunicję premium kupioną za kredyty.

Dlaczego zarobki w formie kredytów nie są wyższe? Przecież tego rodzaju waluta nie ma żadnej realnej wartości, producent na niej nic nie traci... Wbrew pozorom kredyty są tak samo ważnym elementem ekonomicznego modelu gry jak złoto i nieporównywalnie od niego ważniejszym, jeśli chodzi o związanie graczy z WoT. Zarazem kredyty stanowią jeden z dwóch najistotniejszych czynników (drugim jest współczynnik zwycięstw), od których zależy zmienianie podstawowych parametrów pojazdów. Z tego względu zarówno wysokość zarobków osiąganych na poszczególnych maszynach jak i tempo zarobkowania przez graczy są stale monitorowane. Ponadto fakt, że pakiety kredytów są sprzedawane w sklepie premium oraz że można na nie wymieniać złoto dodatkowo podkreśla ich finansowy wymiar – przynoszą wymierny przychód WG. Zatem w interesie producenta leży utrzymywanie jak największej grupy użytkowników w stanie głodu kredytów. Taki deficyt motywuje

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

23

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

część graczy do podejmowania decyzji o ich zakupie, a innych – do kupowania kont i pojazdów premium, w celu zwiększenia swoich zarobków.

Kiedyś organizowano eventy z podwójnymi zarobkami i to nawet na tych dobrze zarabiających pojazdach, a obecnie wpływy są zwiększane zwykle o 30%, góra 50%. Dlaczego? Zdecydowały obserwacje poczynione przez WG po tego rodzaju akcjach. Dobrzy gracze zarabiali podczas takich eventów po kilka milionów kredytów dziennie, a nawet słabi uzyskiwali ich na tyle dużo, żeby przez dłuższy czas mieć fundusze na wydatki związane z eksploatacją i nabywaniem kolejnych maszyn. Tym samym znacząco zmniejszała się grupa graczy znajdujących się w stanie głodu kredytów, która przysparza przychodów producentowi WoT. Niepożądanym efektem tak dochodowych akcji zarobkowych było także przyspieszanie grindowania – gracze znacznie szybciej kupowali pojazdy, a tym samym tracili motywację do rozgrywania większej liczby bitew. Niewykluczone, że eventy z podwójnymi zarobkami jeszcze wrócą, gdyż wpływają znacząco na pozytywny odbiór firmy, ale dobór pojazdów objętych promocją nie będzie sprzyjał błyskawicznemu tworzeniu kredytowych fortun.

Dlaczego kiedyś można było zarabiać kredyty z racji wprowadzania nowych patchy (na przykład na zakupie i późniejszej odsprzedaży modułów czy amunicji, których cena ulegała zmianie), a obecnie takie okazje już się nie zdarzają? Takich okazji do zarabiania WG nie tworzyło celowo, lecz wynikały one z niedopatrzenia pracowników. Podobnym przeoczeniem było również rozdawanie

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

24

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

kodów, których można było używać wielokrotnie na tym samym koncie. Obecnie przed każdym patchem wysokość cen wszystkich elementów wyposażenia jest szczegółowo sprawdzana, a same ceny – na przykład amunicji, której wartość się zmienia – są tak kalkulowane, by odsprzedając po aktualizacji zgromadzony wcześniej zapas, wychodziło się na zero.

Przed zakupem czołgu premium nie ma możliwości przetestowania go. Przecież nawet przy zakupie prawdziwego pojazdu, sprzedawcy pozwalają go nabywcy wypróbować. Dlaczego nie ma takiej opcji w WoT? Pytani o opcję testowania pojazdów premium przed zakupem, przedstawiciele WG niezmiennie odpowiadają: nie planujemy wprowadzenia takiej możliwości. Przyczyna tej niechęci jest zasadniczo jedna – wiedza o tym, jak sprawuje się dany pojazd, czy dzięki niemu poradzimy sobie z przeciwnikami i ile nim zarobimy, często prowadziłaby do rezygnacji z zakupu. Wielu nabywców czołgów premium jest nimi rozczarowana. Mimo to część z nich... kupuje kolejną tego rodzaju maszynę. Jeśli traficie w bitwach na graczy, którzy niewiele w niej robią, jeżdżąc czołgami premium (takimi będącymi w sprzedaży, a nie rozdawanymi jako podarunki), to sprawdźcie po potyczce ich statystyki. Zapewne okaże się, że posiadają po kilka maszyn premium. Czy ci gracze nabyliby je wszystkie, gdyby mogli przetestować ów sprzęt przez zakupem? Wątpię. Nadrzędną sprawą w grze „free-to-play” są przychody, stąd brak takich przydatnych funkcjonalności jak testowanie pojazdów.

Czy na pewno producent uniemożliwia testowanie pojazdów premium? Przecież można je sprawdzić podczas otwartych testów poprzedzających wprowadzenie kolejnej aktualizacji.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

25

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Zgadza się, istnieje taka możliwość, ale trudno ją traktować jako ekwiwalent testowania przed zakupem. Aktualizacje są przeprowadzane co kilka miesięcy, zatem tylko wtedy można korzystać z serwera testowego. Większość graczy w ogóle nie wie, że jest on uruchamiany, bo żeby tego nie przeoczyć, musieliby na bieżąco śledzić komunikaty na oficjalnej stronie. Poza tym nawet korzystający z testów aktualizacji mają ograniczone możliwości sprawdzania wszystkich pojazdów. Zwykle gracze używają na testach maszyn wysokich poziomów, z tego powodu czołgami do V-VI tieru bardzo trudno wejść do gry. Ale nawet wówczas, gdy uda się zagrać wybranym pojazdem premium, to trudno uznać wrażenie z rozgrywki za wiarygodne. Na testach używana jest bowiem głównie amunicja i materiały eksploatacyjne premium, a to zafałszowuje ocenę odporności danej maszyny na ostrzał i ogranicza możliwość realnej oceny efektów konfrontacji z pojazdami, z którymi zostaliśmy wylosowani.

Producent wprowadził możliwość płacenia kredytami za wiele opcji premium, ale garaże i koszary są wciąż dostępne wyłącznie za złoto. Trzeba nim płacić też za zdejmowanie dodatkowego wyposażenia czy bezstratne resetowanie szkolenia członków załóg. Dlaczego? Odpłatność kredytami została ograniczona do opcji, które nie są graczom niezbędne do pełnego rozwoju w WoT. Można sobie radzić bez amunicji premium czy automatycznych gaśnic. Ale bez miejsc w garażu i koszarach nie da się rozwijać drzewek technologicznych. Natomiast bez wydawania złota traci się dużo kredytów na dodatkowe wyposażenie, którego nie można przenieść do magazynu, więc ulega ono zniszczeniu. Trudno się dziwić producentowi, że chce w ten sposób skłonić użytkowników do płacenia. W końcu taki jest zasadniczy cel stworzenia i rozwijania gry – pomnażanie przychodów WG.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

26

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Niewykluczone, że w przyszłości, aby podtrzymać zainteresowanie WoT, firma umożliwi korzystanie z powyższych opcji także za kredyty. Zapewne wiązać się to będzie z wprowadzeniem innych płatnych opcji lub zmianą koncepcji ekonomicznej czołgów premium (na przekład przez ich zbufowanie w celu zwiększenia sprzedaży takich maszyn).

Producent nie podaje wielu istotnych w grze informacji, choćby współczynnika kamuflażu poszczególnych pojazdów czy wytrzymałości (hp) modułów wewnętrznych. Nie wiadomo też dokładnie, jak wyliczane są zarobki i doświadczenie uzyskiwane w grze. Po co taka dyskrecja? Tego rodzaju informacje byłyby bardzo przydatne, ale głównie dla doświadczonych i lepszych graczy. Umiejętnie z nich korzystając, mogliby uzyskiwać przewagę w bitwach, poprawiać statystyki oraz zwiększać zarobki i przyspieszać rozwój w grze – przez odblokowywanie i zdobywanie kolejnych pojazdów. Zapewne po takie informacje sięgnęłaby też część słabszych graczy, którzy dzięki temu szybciej poprawiliby swoje umiejętności. Groziłoby to zaburzeniem równowagi, o którą z takim wysiłkiem dbają operatorzy gry – a to mogłoby się negatywnie odbić na uzyskiwanych przez producenta przychodach. Generalnie im mniej informacji na temat szczegółowych zasad obowiązujących w WoT, tym lepiej z punktu widzenia ekonomicznej koncepcji gry.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

27

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Pojazdy Dlaczego niektóre pojazdy są tak kiepskie, że granie nimi to istna męka, która tylko pogarsza moje statystyki? Drzewka technologiczne zostały tak zbudowane, by podczas ich rozwijania gracze trafiali na pojazdy-potykacze. Spełniają one w systemie gry istotną, potrójną rolę: – spowalniają tempo odblokowywania kolejnych maszyn, – sprzyjają pogarszaniu statystyk, – skłaniają grających do konwertowania za złoto wolnego doświadczenia (bez kupowania go) w celu przeskoczenia zawalidrogi lub szybszego wymaksowania takiej maszyny i odsłonięcia kolejnej. Na potykacze wybierane są takie pojazdy, które zauważalnie odstają swoimi parametrami od innych na tych samych tierach, co wpływa na gorsze wyniki w bitwach.

Spotykam w bitwach graczy, którzy dopiero niedawno zainstalowali WoT, a już mają czołgi premium VIII poziomu. Tyle że nie potrafią takimi czołgami grać i kiedy są losowani w drużynach na pozycjach toptanków, to z ich powodu przegrywa się bitwy. Dlaczego pojazdy premium wyższego tieru są sprzedawane bez ograniczeń początkującym graczom? Częściowa odpowiedź znajduje się w pytaniu. Niedoświadczeni gracze posługujący się czołgami, których możliwości nie potrafią wykorzystać, balansują rozgrywki i pomagają utrzymać współczynnik zwycięstw na poziomie WR poniżej 50%. Oczywiście istnieje drugi istotny powód niewprowadzania ograniczeń w sprzedaży:

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

28

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

początkujący gracze to doskonała klientela na czołgi premium, gdyż większość wierzy, że kupując je, znacząco poprawi swoje wyniki i będzie dużo zarabiać.

Dlaczego nieustannie dodawane są do WoT kolejne pojazdy – często podobne pod względem parametrów do już istniejących – a ich wprowadzenie nierzadko istotnie zmienia przebieg linii rozwojowych i utrudnia zdobywanie wcześniej upatrzonych maszyn? Na początku, po premierze WoT, dostępnych było kilkadziesiąt maszyn; teraz jest ich ponad 300 i wciąż przybywają kolejne. Ciągły przyrost liczby pojazdów jest z punktu widzenia producenta niezbędny z dwóch zasadniczych, równorzędnych powodów. Pierwszy to zatrzymanie przy grze jak największej liczby dotychczasowych użytkowników, co wiąże się z dodawaniem kolejnych celów do osiągnięcia. Część grających będzie chciała opracować nowe maszyny z ciekawości, część w celach kolekcjonerskich, a część po to, by zdobyć pojazdy wymarzone lub przydatne do rozgrywek w kompaniach czy Clan Wars. Drugi powód dodawania nowych pojazdów to mobilizowanie do rozgrywania większej liczby bitew – koniecznych do odblokowywania i zakupu nowych maszyn.

A co z graczami, którzy nowe maszyny odkrywają dzięki wolnemu doświadczeniu? Jeśli producentowi zależy na rozgrywaniu jak największej liczby bitew, to w ich przypadku to nie działa... Nic bardziej mylnego. W większości ci gracze także – chcąc przeskoczyć kilka poziomów – rozgrywają znacznie więcej bitew, by zdobyć odpowiednią liczbę punktów wolnego doświadczenia. Zwiększoną pulę bitew trzeba rozegrać również wtedy, gdy dokonuje się płatnej konwersji zwykłego doświadczenia na wolne. W

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

29

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

takim przypadku należy zgromadzić większy zapas expa do skonwertowania. O tym, jakiego wysiłku (lub nakładów finansowych) wymaga natychmiastowe odblokowanie czołgu najwyższego poziomu, niech świadczy następujący przykład. Aby odkryć 121 – chiński czołg średni dziesiątego poziomu – potrzeba (licząc pojazdy od pierwszego tieru) co najmniej 678.850 punktów doświadczenia. Reasumując: dodawanie nowych maszyn w każdym przypadku skłania graczy do rozgrywania większej liczby bitew.

Niemal w każdym patchu zmieniane są parametry przynajmniej kilku lub kilkunastu standardowych maszyn występujących w WoT. Korekty dotyczą kątów nachylenia i grubości pancerza, usytuowania modułów, kształtów i rozmiarów pojazdów, ich uzbrojenia, wagi, mobilności, a nawet odporności na pożary czy wybuchy magazynu amunicji. Dlaczego ciągle wprowadzane są takie zmiany i czemu skutkują zazwyczaj pogorszeniem parametrów maszyn poddawanych tym „usprawnieniom”? Często przedstawiciele producenta przy wprowadzaniu zmian uzasadniają je rozbieżnością między cechami i parametrami pojazdów z rzeczywistością. To oczywiście tylko wymówka, która przy okazji ma budować pozytywny wizerunek producenta przykładającego szczególną wagę do oddania w grze realiów historycznych. Bez wątpienia nie można odmówić WG dużej dbałości o detale i staranności w odwzorowywaniu pojazdów. Bynajmniej jednak nie jest to zasadniczy powód zmiany ich parametrów. W WoT nie brakuje czołgów, niszczycieli i dział samobieżnych, których cechy odbiegają od realiów, i nic się z tym nie robi. Najjaskrawszym przykładem jest niemiecki Tygrys, który w WoT spełnia rolę „chłopca do bicia”, choć w rzeczywistości dominował na polu walki. Od realiów znacząco odbiega także efektywność niemieckiego działa kalibru 88 milimetrów, które w prawdziwych warunkach wojennych siało spustoszenie, a w grze nie

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

30

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

wzbudza respektu przeciwników. Faktyczna przyczyna balansowania parametrów maszyn w WoT to chęć wpływania przez producenta na ich przydatność w rozgrywkach w trybie random, co realizowane jest na ogół poprzez pogarszanie efektywności poszczególnych pojazdów. Wiadomo, że część maszyn dostępnych w grze posiada cechy sprzyjające osiąganiu lepszych wyników na wirtualnym polu bitwy. To właśnie one podlegają rebalansowaniu.

Dlaczego w takim razie nie zmienia się parametrów wszystkich czołgów, które przodują w statystykach zwycięstw? Pod uwagę brany jest nie tylko współczynnik zwycięstw osiąganych przy udziale poszczególnych pojazdów, ale także poziom ich popularności (liczba posiadanych przez graczy egzemplarzy) oraz frekwencja, częstotliwość udziału w rozgrywkach, a także wyniki ekonomiczne, czyli zarobki netto (po odliczeniu kosztów eksploatacji). Operatorzy WoT nie ingerują w parametry danego pojazdu tak długo, póki wyżej wymienione czynniki nie osiągną ustalonego przez nich punktu krytycznego, od którego przyjmuje się, że może on w wymiarze globalnym negatywnie wpływać na model ekonomiczny gry. Przykładem na to są niektóre standardowe pojazdy najniższych (I-III) tierów. W rękach wprawnych graczy, przy wykorzystaniu złotej amunicji stają się pogromcami na swoich poziomach i pozwalają uzyskać wysoki współczynnik WR (z tego powodu bywają wykorzystywane przez doświadczonych użytkowników do podbijania statystyk – patrz: poradnik „Jak wygrać z grą”). Dlaczego zatem na ogół nie są one nerfione? Bo wprawdzie pozwalają osiągnąć wysokie WR, ale z racji usytuowania na pierwszym tierach są pojazdami przechodnim (czyli globalnie nie gra nimi na stałe

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

31

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

zbyt wielu graczy), a na dodatek ich zarobki netto są niewielkie. Nie wpływają zatem negatywnie na model ekonomiczny gry. Co nie znaczy oczywiście, że są bezterminowo niezagrożone znerfieniem.

Z jakiego powodu WG zdecydowało się na zwrot w złocie równowartości T26E4 Super Pershinga po skargach na pogorszenie jego parametrów i losowania? To jak dotąd jedyny taki przypadek w historii WoT, mimo iż nie jest to pierwszy znerfiony czołg premium. Faktycznie to ewenement. Wcześniej producent odrzucał skargi użytkowników, oburzonych zmienianiem na niekorzyść charakterystyk i możliwości zakupionych przez nich za realne pieniądze wirtualnych pojazdów. Przedstawiciele firmy powoływali się na regulamin WoT, w którym producent gry przypisał sobie prawo do dowolnych ingerencji, a zarazem wymógł na graczach zaakceptowanie takiego stanu rzeczy. Przyczyną zdecydowania się na zwrot złota za T26E4 była groźba procesu o niezgodność towaru z umową. Trudno ocenić, jak duże szanse na wygraną mieli użytkownicy, ale firma uznała, że lepiej uniknąć skandalu medialnego, do którego doszłoby w razie nagłośnieniu sprawy.

Przecież dla WG afery to nie pierwszyzna i nie wygląda na to, by firma przejmowała się wpadkami. Dlaczego akurat w tym przypadku producent wolał uniknąć skandalu? Groźba procesu zbiegła się z dużą biznesową aktywnością producenta na rynkach zagranicznych. Chodziło o wprowadzenie WoT na konsole oraz przymiarki do inwestycji na Cyprze. Informacje o procesie mogły odbić się negatywnie na finansach producenta. Tym bardziej, że istniało ryzyko, iż firma mogłaby przegrać.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

32

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

A co z francuską artylerią premium leFH? Też ją znerfiono, ale nie zwrócono złota za jej zakup. Rozwiązanie problemu z leFH to dowód dużej zręczności i elastyczności w postępowaniu firmy Wargaming oraz wyciągnięcia wniosków ze sprawy Super Pershinga. Artyleria ta pozwalała graczom na uzyskiwanie bardzo dobrych wyników. Zgodnie ze swoją polityką wobec pojazdów premium producent pogorszył jej parametry, ale poprzestał wyłącznie na jednym oficjalnym nerfie. Maszyna miała nadal dobre wyniki i można było spodziewać się jej kolejnego pogorszenia, ale do tego nie doszło – w zamian podjęto inne działanie prewencyjne: zrezygnowano z dalszej sprzedaży tego modelu. Zarazem, aby uciszyć niezadowolonych z dokonanego wcześniej nerfu, podczas globalnej zmiany parametrów SPG w patchu 0.8.6 nie została nią objęta tylko ta francuska maszyna. Co ciekawe, leFH został dalej liderem zwycięstw wśród artylerii swojego tieru, ale na skutek wycofania go ze sprzedaży frekwencja takich pojazdów w grze nie jest na tyle duża, aby zagrozić ekonomicznemu modelowi gry. Zwłaszcza że efektywność tej artylerii zadowala dopiero po użyciu amunicji premium, a to istotnie wpływa na pogorszenie dochodów netto.

Dlaczego znerfiono sowiecki czołg lekki T-50, a podobny do niego T-50-2 zastąpiono pojazdem o zdecydowanie gorszych parametrach (MT-25)? Od tamtego czasu niemal nie widać ich w bitwach. Z powodu bardzo dużej mobilności T-50 i T-50-2 miały równie wielu zwolenników co przeciwników wśród grających. Zmiany dotyczące obu scoutów WG wprowadziło, uzasadniając je dostosowaniem gry do realiów historycznych. Ale o tym, że oba czołgi miały niezgodne z realiami, wręcz łamiące zasady fizyki

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

33

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

charakterystyki, było wiadomo od samego początku, a mimo to producent umieścił je w grze i bardzo długo nie zważał na skargi graczy. Reakcja nastąpiła dopiero wtedy, gdy oba pojazdy stały się bardzo popularne (zaczęli używać ich nawet przeciwnicy tych scoutów) i wpływały na poprawę wyników znacznej grupy graczy, co groziło zaburzeniem przyjętego modelu ekonomicznego.

Dlaczego do gry wprowadzane są pojazdy chińskie i japońskie, chociaż broń pancerna tych państw nie odegrała znaczącej roli w okresie II wojny światowej? WoT osiągnął już szczyt swojej popularności w Europie, Ameryce Północnej i krajach byłego ZSRR. Generalnie graczy tam nie ubywa, gdyż w miejsce rezygnujących przychodzą nowi, ale nie odnotowuje się już znaczącego przyrostu grających. Inaczej rzecz się ma w krajach azjatyckich. Chiny są ogromnym rynkiem, na który nastawiło się WG, chociaż ze względu na uwarunkowania gospodarcze w tym kraju zostało zmuszone do dzielenia się przychodami z lokalną firmą. Podobnie wygląda w Wietnamie, który jest obiecującym rynkiem, a jeszcze lepiej w Japonii – w tym stosunkowo niewielkim kraju rozrywka elektroniczna odgrywa istotną rolę, a jej mieszkańcy – co potwierdza Wargaming – są bardziej skłonni do płacenia za grę. Faktu, że Azja stanowi cel dla WG, dowodzą nie tylko chińskie i japońskie czołgi, ale także mapy osadzone w azjatyckich realiach geograficznych.

Z jakich powodów wycofano ze sprzedaży Type 59? Przecież cieszył się ogromnym zainteresowaniem, gracze nadal chcieli go kupować. Ten czołg średni był spektakularnym sukcesem marketingowym i finansowym specjalistów z WG. Początkowo miał parametry, które dawały zauważalną przewagę w bitwach, szczególnie gdy ich posiadacze grali w plutonach. Sprzedano ogromne

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

34

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

ilości Type 59 i właśnie ta popularność wpłynęła na konieczność wycofania go z powszechnej sprzedaży. Podobnie jak później T-50 i T-50-2 – tyle że tutaj w jeszcze większym stopniu chiński „typek” wpływał na poprawę statystyk ich posiadaczy, co groziło destabilizacją systemu ekonomicznego gry. Z tego samego powodu został on później kilkakrotnie znerfiony, w efekcie wielu użytkowników Type 59 tylko sporadycznie rusza go z garażu.

Dlaczego WG nie wprowadził dotąd w WoT polskich czołgów oraz europejskiego drzewka technologicznego, chociaż domagają się tego od dawna europejscy gracze, a producent o takich planach mówi już do dawna? Patrz: odpowiedź na jedno z wcześniejszych pytań. Europa nie jest dla WG priorytetowym rynkiem, gdyż nie rokuje znaczącym przyrostem grających w WoT, czyli istotnym wzrostem przychodów. Europejskie drzewko zostanie wprowadzone w momencie, w którym producent stwierdzi, że zainteresowanie grą zaczyna na Starym Kontynencie spadać i należy je na nowo rozbudzić.

Czołg którego z europejskich krajów, dotąd niereprezentowanych w grze, zostanie wprowadzony jako pierwszy? Będzie to oczywiście czołg premium, z dużym prawdopodobieństwem reprezentujący Polskę, gdyż polska społeczność WoT jest najliczniejszą w Europie (około 1,5 mln zarejestrowanych kont), która nie doczekała się jeszcze wprowadzenia własnego pojazdu pancernego.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

35

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Czemu każde wprowadzenie nowego narodowego drzewka technologicznego poprzedzone jest umieszczeniem w grze przynajmniej jednego pojazdu premium danej nacji? To prosty i nadzwyczaj skuteczny chwyt marketingowy. Z reguły zainteresowanie nową nacją pojazdów jest bardzo duże, poza tym wielu graczy chce już zawczasu rozpocząć szkolenie załogi nowej narodowości, do czego czołg premium się nadaje. Tego rodzaju sprzedaż sygnalna zwykle przynosi bardzo duże przychody.

Dlaczego od jakiegoś czasu nowe pojazdy premium, chociaż mają ceny wyrażone w złocie, początkowo nie są dostępne w sprzedaży za tę wirtualną walutę? Można je nabyć, tylko i wyłącznie płacąc za nie pieniędzmi w firmowym sklepie internetowym producenta. Wynika to z dążenia do maksymalizacji zysków. Gdy nowe czołgi były dostępne za złoto, często kupowali je gracze, którzy znaleźli się w posiadaniu tej waluty, nie płacąc za nią producentowi – zdobyli ją w konkursach oraz wojnach klanów. Odkąd zmieniono zasady sprzedaży, część osób z tej grupy decyduje się na zakup gotówkowy, co poprawia przychody WG. Ponadto do zakupów za realną gotówkę skłaniają się również gracze nabywający złoto taniej, niż oferuje to producent.

Dlaczego nowo wprowadzane pojazdy premium mają początkowo jakieś cechy, którymi górują nad standardowymi maszynami na swoich poziomach? I dlaczego potem ich parametry są zmieniane? Posiadanie cech szczególnych (mocniejszych pancerzy, większej mobilności czy dział o szybkim przeładowaniu) ma skłonić graczy do zakupu takich pojazdów. Im bardziej są pod tym względem atrakcyjne – tym więcej nabywców. Kiedy popyt

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

36

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

spada, parametry takich maszyn bywają zmieniane, a do sprzedaży trafiają kolejne pojazdy premium również o cechach szczególnych – atrakcyjniejsze od poprzednich. Nierzadko kupują je użytkownicy rozczarowani wcześniej nabytymi czołgami lub niszczycielami, licząc, że tym razem nabyty pojazd premium będzie na stałe posiadał cechy zwiększające ich szanse na polu bitwy.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

37

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Artyleria Jak to możliwe, że artyleria w WoT funkcjonuje na zasadach całkowicie odmiennych niż te obowiązujące w rzeczywistości? Strzela szybko, może namierzać cele w trybie podglądu satelitarnego i pozwala trafiać nawet w poszczególne

fragmenty

czołgów.

To

całkowicie

sprzeczne

z

realiami

historycznymi. Niezgodna z rzeczywistymi zasadami funkcjonowania artyleria jest bardzo istotnym elementem systemu gry. Służy zmniejszaniu roli czołgów ciężkich, które bez satelitarnej SPG, zgodnie z realiami historycznymi, miałyby największe znaczenie podczas bitew. Artyleria z zasady stanowi element destabilizujący rozgrywkę, może zmienić jej losy, a zatem świetnie sprawdza się też w roli czynniki wpływającego na MM. Przykładowo umieszczenie w jednej z drużyn dwóch słabych artylerzystów, a w drugiej dwóch z wysokimi umiejętnościami często w znacznym stopniu decyduje o wyniku walki. Ciągłe rozwijanie w grze pojazdów artyleryjskich wynika także z poczynionych przez producenta obserwacji, że korzysta z nich spora część użytkowników. Likwidacja SPG lub też istotna zmiana zasad jej funkcjonowania w WoT mogłaby negatywnie wpłynąć na frekwencję w grze, a od niej zależą wyniki ekonomiczne WG. Z tych powodów, chociaż artyleria była przez długi czas ograniczona do ośmiu tierów, wydłużono jej linie rozwojowe do dziesiątego poziomu. Zarazem odrzucano konsekwentnie prośby graczy, by ograniczyć liczbę dział samobieżnych do góra dwóch sztuk w drużynie.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

38

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Jak można mówić, że producent WoT wspiera artylerię? Przecież została mocno znerfiona w patchu 0.8.6. Znerfienie było tylko częściowe i dobrze przemyślane. Znacznie pogorszono parametry tych dział samobieżnych, które w rękach dobrych graczy robiły pogrom na randomach. Takie zmiany dotknęły między innymi SU-26, SU-51 i Grille. Zarazem zmieniono na korzyść parametry (w tym celność) innych pojazdów artyleryjskich. Zdopingowało to fanów SPG to żmudnego ekspienia tych maszyn lub odkrywania ich dzięki konwersji doświadczenia za złoto. Po rzekomym wielkim osłabieniu artylerii jej liczba na tierach niskich i średnich jest taka sama jak wcześniej, natomiast SPG najwyższego poziomu jest wprawdzie mniej (to efekt wysypu niszczycieli czołgów), ale nadal czołg ciężki może zostać zniszczony jednym lub dwoma strzałami artylerii.

Dlaczego dodano dwa poziomy artylerii, chociaż gracze tego nie oczekiwali, a artyleria VIII tieru bez trudu radziła sobie z pojazdami X tieru? Wydłużenie drzewek to jeden z najskuteczniejszych sposobów na związanie użytkowników z WoT. W przypadku artylerii dodanie dwóch wyższych tierów spowodowało, że przy odsłonięciu tylko jednej linii narodowej gracze zostali zmuszeni do rozegrania nawet o kilkaset bitew więcej. Dla fanów tego rodzaju maszyn rozwijających wszystkich drzewka narodowe zmiana oznacza konieczność stoczenia łącznie kilku tysięcy bitew więcej. Zarazem podwyższenie poziomu topowej artylerii VIII tieru na X dało WG doraźne korzyści, bo bardzo wielu użytkowników grających intensywnie grindowało SPG. Starali się zdążyć przed aktualizacją i w ten sposób zdobyć pojazdy artyleryjskie zwieńczające szczyty drzewek poszczególnych nacji, oszczędzając na ich zakupie. W rzeczywistości nie były to wcale prezenty od producenta, bo gracze „zapłacili” za

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

39

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

topowe SPG wieloma godzinami gry, a w związku z grindowaniem ponosili niemałe koszty eksploatacji. Ponadto część z nich, jak zawsze w takich sytuacjach, aby zdążyć na czas, dokonywała płatnej konwersji wolnego doświadczenia.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

40

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Mapy Dlaczego niektórzy twierdzą, że producent nie słucha i nie uwzględnia skarg graczy? Przecież usunął na długi czas mapy Komaryn, Bagno i Cichy Brzeg, na które skarżyli się grający. Rzeczywistym powodem usunięcia tych map nie były skargi (na które producent gry jest odporny), ale fakt, że większość bitew na nich polegała na kampieniu, a to wydłużało przeciętny czas gry. Dłuższy przebieg rozgrywki oznacza, że użytkownicy rozgrywają mniej bitew, a to zmniejsza pulę graczy do losowania (czyli utrudnia dobór składów zgodnie z mechanizmami systemu), ogranicza koszty ponoszone przez graczy, a tym samym ma też wpływ na mniejsze przychody producenta. Mapy Komaryn i Bagno wprowadzono po przerobieniu ich w sposób ograniczający kampienie, co zmniejszyło przeciętny czas rozgrywek na tych lokalizacjach.

Z jakiego powodu producent modyfikuje mapy, na które nikt się nie skarży? O tym, które mapy podlegają modyfikacji, nie decydują opinie graczy, lecz wskazania ze stałego monitoringu rozgrywanych tam bitew. Mapy zmieniane są głównie wtedy, gdy jedna ze stron lokalizacji ma znacząco większy współczynnik wygranych lub gdy średni czas rozgrywki jest istotnie dłuższy niż ogólny przeciętny czas bitew w trybie random w WoT.

Dlaczego oprócz modyfikacji map ogłaszanych w zapowiedziach patchy wprowadzane są także drobne modyfikacje na niektórych lokalizacjach, na przykład przesunięcia obiektów, zmiany rodzaju zarośli, spłaszczenia lub wygrzbiecenia fragmentów terenu?

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

41

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Celem tego rodzaju drobnych zmian jest wpływanie na zachowania graczy oraz ich wyniki. Grający tracą swoje ulubione miejscówki, muszą szukać nowych miejsc i wypracowywać nowe taktyki. Z tego powodu, dopóki nie poznają zmienionych map, część graczy jest mniej efektywna. Niektórzy starają się to nadrobić, częściej korzystając z amunicji premium.

Po wprowadzeniu nowych map są one jakoś rzadko losowane. Dlaczego? Z reguły większość grających (poza tymi, którzy korzystają z opcji treningowych i testów) po rzuceniu na nową mapę jeździ po niej niemalże na ślepo. Tak zwane „lemming trainy”, wjeżdżanie wprost pod lufy przeciwników, blokowanie się w zakamarkach skalnych to wówczas widok powszechny. Z punktu widzenia systemu ekonomicznego gry to sprzyjająca okoliczność – dlatego im później gracze poznają nowe mapy, tym lepiej. Rzadsze losowanie takich lokalizacji wydłuża czas ich poznawania, a zarazem rozbudza ciekawość i to nawet użytkowników z długim stażem. To sprzyja związaniu z grą i jest jednym z wielu czynników wpływających na poświęcanie WoT coraz więcej czasu.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

42

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Promocje – eventy Dlaczego zniżki na zakup konta premium dotyczą tylko krótkich lub długich okresów, a nigdy nie ma promocji na miesiąc? Bo premium na miesiąc to najczęściej wybierana przez graczy opcja, dlatego producent nie stosuje na nią zniżek, gdyż wie, że będzie kupowana nawet bez zachęcania. Promocje nie są ukłonem w stronę graczy, tylko przemyślanym, nastawionym na maksymalizację zysków działaniem marketingowym. Mają podobny charakter jak promocje w centrach handlowych. Zniżka na 3 czy 7 dni premium ma skusić graczy, który dotąd nie kupowali opcji premium. Jeśli „zasmakują” wzrostu doświadczenia i kredytów, wykupią premium na dłużej. Natomiast zniżki na długie okresy premium, pół roku czy rok, mają za zadanie przywiązanie do gry. Ktoś, kto wydał około 350 zł (wg stawek z grudnia 2013 roku) na opłacenie rocznej „premki”, zapewne nie tak łatwo zrezygnuje z WoT, nawet gdy wiele rzeczy w postępowaniu producenta będzie go irytować.

Dlaczego WG rozdaje okresowo kody na 1-7 dni konta premium, a nieraz także na pojazdy premium? To bardzo miłe ze strony producenta. Bynajmniej nie wynika to z jego altruistycznego podejścia. Krótkookresowe kody rozdawane są po to, by zachęcić do kupowania opcji premium tych graczy, którzy dotąd grali tylko na koncie standardowym. Producent nic nie traci, przekazując wirtualną korzyść, może natomiast realnie zyskać – i zyskuje – gdy skuszony podarunkiem gracz kupuje konto premium. Podobnie rzecz wygląda z rozdawaniem pojazdów premium. Warto zwrócić uwagę, że są to zawsze maszyny niskich (I-III) tierów. Nie można przy ich pomocy zadać dużych obrażeń, a od tego przede wszystkim zależą zarobki. Pojazdy te nie nadają się

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

43

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

więc do tego, aby utrzymać nimi czołgi wyższych poziomów. Posiadacz takiego gifttanka widzi jednak, że zarabia on relatywnie więcej niż pojazd standardowy, a to może skłonić go do zakupu maszyny premium wyższego tieru.

Dlaczego darmowe kody są często kolportowane przez media i portale poświęcone grom a nie są rozdawane na stronie WoT? To zabieg marketingowy, skutkujący przychylnym podejściem mediów do WG. Kody działają jak wabik. Dołączane do czasopism zdecydowanie zwiększają ich sprzedaż, a rozdawane za pośrednictwem portali windują statystyki ich oglądalności. Tego rodzaju korzyści odnoszone przez media na ogół skłaniają je do przychylniejszego traktowania producenta. Nie jest to narzucone i ma oczywiście nieformalny charakter. To rodzaj długu wdzięczności, który przydaje się w momentach kryzysowych. Media i portale, które kolportują kody, na ogół nie zabierają głosu na temat skandali dotyczących WG lub czynią to w zdawkowy sposób. Jednocześnie nierzadko bezkrytycznie publikują przesyłane przez producenta WoT informacje prasowe na temat jego działalności.

Dlaczego znacznie częściej rozdawane są kody dla nowych graczy niż dla dotychczasowych? I dlaczego bonusy dla rozpoczynających grę są zwykle wyższe niż te przeznaczone dla „starych” fanów WoT? Istnienie gry zależy od nowych użytkowników. Ich dopływ gwarantuje producentowi utrzymanie przynajmniej dotychczasowego poziomu przychodów. Stąd częste rozdawanie kodów bonusowych dla rozpoczynających przygodę z WoT i większa atrakcyjność takich premii. Bonusy dla dotychczasowych użytkowników pojawiają

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

44

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

się rzadziej i są z reguły niższe, gdyż ta grupa utrzymywana jest przy WoT innymi metodami.

Czy trzeba płacić za premium? Wcale nie. Można nie wydawać nawet złotówki, by mieć konto premium i to przez dłuższy okres. Wystarczy przecież realizować codzienne misje... Misje to jeden z ostatnich, a zarazem najlepszych sposobów WG na przyciągnięcie uwagi do gry. Działa równie dobrze na początkujących jak i na doświadczonych użytkowników. Szczególnie dużym powodzeniem cieszą się misje, w których nagrodę stanowi dzień premium. Wbrew pozorom wcale nie otrzymuje się jej bezpłatnie – cenę, jaką płacą gracze, jest zwykle 1-3 godzin intensywnej gry w trybie random. Na tym nie koniec. Aby zrealizować misję, gracze niejednokrotnie korzystają z amunicji premium i lepiej wyposażają swoje pojazdy – co wpływa na wyższe koszy eksploatacji. A wzrost kosztów prowadzi nierzadko do zakupu premium. Ponadto mniej wprawni czołgiści, realizując misje, stają się mięsem armatnim – zapełniaczami randomów. Zresztą nawet dla dobrych graczy często realizacja codziennych misji często wiąże się z pogorszeniem statystyk. Wszystko to za nagrodę, która warta jest realnie zaledwie około 4,8 zł (wg przelicznika z grudnia 2013). Co ciekawe, chociaż premium można mieć bez wydawania pieniędzy na jego zakup, to producent wcale nie zanotował spadku sprzedaży płatnych opcji, wręcz przeciwnie. Powód jest prosty – premium kupują gracze, którzy już poznali jego „smak” dzięki wykonaniu misji, w której dzień „premki” stanowił nagrodę. Tyle że nie mają czasu na to, by grać codziennie tyle, aby móc z dnia na dzień ponawiać

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

45

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

realizację takiego zadania. Za opcję premium płacą również ci, dla których codzienne misje są zbyt nużące lub męczące, ale nie chcieliby rezygnować z korzyści, jakich już doświadczyli.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

46

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Tryby gry Dlaczego tryb treningowy nie jest dostępny dla pojedynczych graczy? Wielu użytkowników chętnie korzystałoby z takiej opcji. Udostępnienie takiego trybu ułatwiałoby graczom poznawanie nowych map i sprawdzanie możliwości swoich pojazdów, służyłoby również do opracowywania dogodnych strategii gry – czyli generalnie pozwalałoby podwyższać umiejętności grających. Ich wzrost nie sprzyja jednak ekonomicznemu modelowi gry. Jaki sens miało wprowadzenie trybu spotkaniowego i ataku/obrony bazy? Początkującym graczom trudno zrozumieć, że wymagają one przyjęcia innej strategii. Nawet użytkownicy z większym stażem bitewnym często nie radzą sobie w tych trybach. Wprowadzenie nowych wariantów wynikało częściowo z konieczności urozmaicenia rozgrywek, aby zatrzymać przy WoT graczy z większym stażem, dla których standardowa wersja bitwy stawała się nużąca. Wdrażając nowe tryby, nie kierowano się jednak sugestiami użytkowników dotyczącymi lokalizacji baz wymagających zdobycia. Na niektórych mapach, zdaniem wielu graczy, bazy zostały rozmieszczone w taki sposób, że jedna z drużyn ma korzystniejsze pozycje wyjściowe. Tym samym losowanie dla poszczególnych graczy nowych trybów stało się kolejnym elementem sprzyjającym uśrednianiu ich wyników. Akurat ten czynnik można jednak łatwo wyeliminować, wyłączając tryb spotkaniowy i ataku/obrony.

Dlaczego komunikator głosowy wbudowany w WoT tak słabo działa? Jedni brzmią tak, jakby krzyczeli, inni trzeszczą lub są niesłyszalni.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

47

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Sprawna komunikacja głosowa bardzo ułatwia współpracę między graczami, a tym samym zwiększa ich wpływ na przebieg bitew. Tyle że zarazem zmniejsza to możliwości kontrolowania przez system wyników graczy, co z kolei może negatywnie wpływać na osiągane przychody. Dlatego poprawienie komunikacji nie jest priorytetem. Jeśli nie chcesz zdawać się na zawodny komunikator w WoT, zainstaluj TeamSpeak.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

48

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Inne Dlaczego z oficjalnej instrukcji gry można dowiedzieć się, jak taranować drzewa, ale nie ma tam ani słowa o znacznie przydatniejszych rzeczach, takich jak technika spotowania pojazdów czy też unikanie wykrywania? W instrukcji gry brakuje bardzo wielu informacji przydatnych do zrozumienia zasad WoT. Najwyraźniej producent nie uważa, by były one początkującym graczom niezbędne. Dysponując większą wiedzą, z pewnością czyniliby szybsze postępy, lepiej zarabiali i zdobywali więcej doświadczenia. Tym samym rozgrywaliby mniej bitew, by odblokowywać kolejne pojazdy, i rzadziej korzystaliby z opcji premium. Ekonomiczny model gry nie zakłada szybkiego rozwoju graczy; im jest on wolniejszy, tym lepiej.

Po co organizowane są publiczne testy kolejnych aktualizacji (patchy) WoT, jeśli z reguły ignoruje się opinie graczy biorących w nich udział? Dzieje się tak, choć na forum zakładane są specjalne wątki do zgłaszania uwag i spostrzeżeń. Wbrew przekonaniu użytkowników pierwszoplanowym celem otwartych testów nowych aktualizacji nie jest faktyczne sprawdzenie nowych pojazdów, map i funkcjonalności. Takiej weryfikacji z powodzeniem dokonuje się podczas testów zamkniętych – tak zwanych supertestów prowadzonych wyłącznie na serwerze rosyjskim z udziałem tamtejszych, wyselekcjonowanych graczy. Natomiast patchy mają oczywiście przesłanki techniczne (sprawdzenie funkcjonowania systemu przy większym obciążeniu serwera), ale nie mniej ważny jest cel marketingowy. Rozbudzają zainteresowanie grających. W wielu przypadkach testy skłaniają także użytkowników do intensywniejszej gry, żeby na przykład zgromadzić zapas doświadczenia koniecznego do odkrycia pojazdów dodawanych w drzewkach

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

49

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

rozwojowych. Wpływają również na podejmowanie decyzji o zakupie nowo wprowadzanych pojazdów premium. Z tego powodu zmieniono zasady publicznych testów. Przez długi czas ich uczestnicy otrzymywali ograniczoną ilość testowego złota i doświadczenia, co utrudniało im odkrywanie i testowe kupowanie maszyn. Obecnie dostają bardzo dużą pulę złota i doświadczenia, dzięki czemu mogą sięgać po dowolny pojazd. Podczas testów sprawdza się także tolerancję graczy na wprowadzanie różnych opcji. Negatywne opinie grających nie są jednak głównym powodem rezygnacji z ich umieszczenia w ostatecznej wersji aktualizacji, podobnie jak protesty graczy na ogół nie powstrzymują planów developerów. Dowodzą tego na przykład skrytykowane przez graczy, lecz mimo to zrealizowane znerfienie T-50 czy też wprowadzenie emblematów stalinowskich.

Czytam oficjalne forum WoT. Zauważyłem, że przeważa tam krytyczne podejście do producenta. Z tego powodu wielu graczy w plebiscycie Golden Joystick głosowało na konkurentów gry o czołgach. Panowało przekonanie, że WG nie zdobędzie po raz drugi tej nagrody. Jak to możliwe, że jednak ponownie ją uzyskało? Forum gry nie jest reprezentatywne dla całej społeczności. Według przedstawicieli producenta czyta je zaledwie 1% grających. Nawet gdyby wszyscy zagłosowali na konkurencję WG, i tak nie miałoby to większego wpływu na wynik plebiscytu. Z drugiej strony producent posiada ogromną siłę oddziaływania na społeczność poprzez mailing do wszystkich zarejestrowanych użytkowników. Zdecydowana większość graczy nie ma wiedzy, jaką posiadają forumowicze – nie wie o skandalach i podejściu firmy do grających.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

50

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Dlaczego misje do realizacji w WoT dotyczą tylko bitew losowych, a nie są w nich nagradzani grający w kompaniach? Czasami trudno znaleźć obsadę do tego rodzaju rozgrywek, bo ludzie wolą grać na randomach. Odpowiedź na pytanie kryje się w jego uzasadnieniu. Podstawę modelu ekonomicznego gry stanowią bitwy w trybie random. Kompanie nie są preferowane, gdyż pozwalają grającym na większą kontrolę swojej efektywności i poprawę statystyk. Z tego względu udział w nich nie jest premiowany przy wykonywaniu misji.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

51

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

52

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

ROZMOWY Teraz już nie walczę z przeciwnikiem, teraz próbuję pokonać system. Rozmowa z „voytechem”, autorem „Jedynego słusznego poradnika”, cieszącego się ogromną popularnością na forum World of Tanks, oraz licznych filmów instruktażowych na YouTube. Wydajność gracza: 1.752 (bardzo dobry) Efficiency Rating: 1.713 (doskonały) WN7 Rating: 1.856 (doskonały) WN8 Rating: 2.328 (unikat) Rozegrane bitwy: 27.177 WR: 59,26% Zniszczonych na bitwę: 1,47*

Jesteś gimnazjalistą marzącym, by zostać kiedyś czołgistą? A może wojskowym na emeryturze? Pytam, gdyż w WoT nie brakuje jednych ani drugich. Powiedz coś o sobie.

* statystyki wg Noobmeter.com (stan na 11.12.2013)

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

53

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Mam prawie 40 lat, żonę i dwójkę dzieci. Nigdy nie byłem w wojsku – studiowałem, a potem się już o mnie nie upominali. Pracuję w dużej polskiej firmie jako inżynier systemowy.

Twój nick z gry i avatar odnoszą się do słynnego niedźwiedzia Wojtka z armii Andersa. Interesujesz się historią wojskowości, broni pancernej?

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

54

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Czołgi to mój konik. Zwłaszcza niemiecka broń pancerna z okresu II wojny światowej. Mam mnóstwo książek o tej tematyce. O niedźwiedziu dowiedziałem się jednak dopiero od... mojej córki, która przyszła do mnie z prośbą o pieniądze na książkę „Dziadek i niedźwiadek”. Przeczytałem ją i wybrałem Wojtka jako swój awatar. Potem w telewizji pojawił się film o nim, a w Krakowie postawiono mu pomnik. A że imię nosimy to samo, uważam to za trafny wybór. Od kiedy grasz w WoT? Od września 2010 roku; WoT był wtedy w stanie zamkniętych beta testów. Udało mi się zdobyć na jakimś forum kod zaproszeniowy. Co spowodowało, że zainteresowałeś się akurat tą grą? Grałem we wszystkie części Panzer General, Close Combat oraz w inne gry dotyczące II wojny światowej. W żadnej z tych gier jednak nie można było stricte prowadzić czołgu. WoT pokazał mi Carnuss i od razu mnie pochłonęła. Uwielbiałem wszystkie gry strategiczne dotyczące II wojny światowej, a swego czasu byłem naprawdę dobry w Counter Strike. WoT to połączenie obydwu gatunków. Napisałeś kiedyś, że „jeśli nie gram, to myślę o grze”. Była dla Ciebie aż tak ważna? Dlaczego? Jeśli coś robię, chcę to robić dobrze, najlepiej, perfekcyjnie. Tak mam ze wszystkim, co mnie zainteresuje. Nie tylko w sprawach zawodowych, ale i hobbystycznych. Nie znoszę bylejakości. Można powiedzieć, że jestem człowiekiem renesansu. Co zdecydowało, że postanowiłeś zrobić poradnik dla graczy? Nie było jeszcze XVM ani innego moda pokazującego statystyki graczy w czasie bitwy. Po długiej serii porażek pewnej piątkowej nocy postanowiłem, że zrobię coś dla siebie. Napiszę poradnik, w którym wypunktuję wszystkie podstawowe błędy,

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

55

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

jakie można popełnić w trakcie gry, i co należy robić, by grać dobrze. Jeśli ktoś go przeczyta i trafi potem do mojej drużyny, to będzie większa szansa na wygraną bitwę, co oszczędzi mi kolejnej porcji frustracji. Potem poradnik rozrósł się o kolejne działy, a gdy WG wprowadziło możliwość nagrywania powtórek – również o kanał na YouTube. Jako motto swojego poradnika dałeś maksymę „Zwycięzców nikt nie sądzi”. Do czego się odnosi? Zwycięstwo za wszelką cenę. Drapiąc, gryząc, plując, fragując, zajmując bazę. Liczy się tylko zwycięstwo. To zwycięzcy piszą historię. Jak odkryłeś, że oprócz zasad gry przedstawianych przez producenta istnieją jeszcze inne mechanizmy, o których grający nie są informowani? Empirycznie. Niektóre domysły sam sprawdzałem w bitwie treningowej, innych jednak nie da się w ten sposób przetestować. Liczba moich podejrzeń wynikających z obserwacji i analizy wciąż rosła, aż w końcu potwierdził je kolega, będący właścicielem firmy produkującej między innymi gry on-line typu „ free-to-play”. Co więcej, uświadomił mi kolejne mechanizmy socjotechniczne, z których nie zdawałem sobie sprawy. Jak oceniasz taki stan rzeczy? Bardzo krytycznie. Uważam, że można zarabiać na World of Tanks, ale niekoniecznie w taki sposób, w jaki robi to Wargaming, stosując brudne i nieuczciwe chwyty. Za uczciwą pracę należy się wynagrodzenie, ale za nieuczciwą? Czy w innych grach, z którymi miałeś kontakt, funkcjonowały, tak jak w WoT, ukryte przed użytkownikami mechanizmy?

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

56

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

WoT to pierwsza gra on-line, w którą grałem, gdzie podstawą zarobku jest abonament, a nie jednorazowa opłata. Wszystko to więc było dla mnie zupełną nowością. Grasz w WoT jeszcze od czasów wersji beta, czyli od 2010 roku. Czy wówczas zasady doboru uczestników bitew też były takie, że wpływały na uśrednianie poziomu graczy? Z moich obserwacji wynika, że „skill based MM”, czyli dobór graczy oparty na ich umiejętnościach, wprowadzono w wersji 0.7.5 i od tego czasu jest stale rozwijany. Ciągłe prace nad MM potwierdził ostatnio support: Zespół naszych developerów nieustannie pracuje nad doskonaleniem systemu Matchmaking. Jednakże dobrym sposobem wpłynięcia na szybsze udoskonalenie systemu jest testowanie go w różnych okolicznościach, a potem podzielenie się zdobytymi informacjami z naszymi developerami. WoT przyciąga graczy nawiązaniem do II wojny światowej. W jakim stopniu jest grą historyczną? Nazwy czołgów są przeważnie historyczne. Wygląd z grubsza też. Niestety na tym zgodność historyczna się kończy. Czołgi w grze nie zachowują się jak czołgi, lecz jak żołnierze piechoty, przemykając pod ścianami i chowający się przed ostrzałem artylerii. Najlepszym miejscem dla czołgów ciężkich w WoT jest miasto i wszelkie zabudowania. Niektóre pojazdy posiadają działa, których nigdy na nich nie montowano, bo na przykład zawieszenie nie było w stanie ich udźwignąć. Tygrysy walczyły głównie z T-34 czy Shermanami, a najgroźniejszym przeciwnikiem był IS2, zaś w grze spotykają się choćby z T-54. Doskonałe niemieckie działo, „acht koma acht”, w grze nadaje się właściwie do straszenia przedszkolaków. Artyleria strzela dziesięć razy szybciej niż w rzeczywistości i dysponuje satelitarnymi metodami

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

57

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

namierzania celu. Naprawdę o wiele szybciej można wymienić, w jakich aspektach ta gra odpowiada historii, niż jej przeczy. Co sądzisz o ciągłym zmienianiu parametrów pojazdów występujących w grze? Dlaczego producent nieustannie je modyfikuje? Jeśli jakikolwiek pojazd wybija się ponad przeciętność, to na podstawie zbieranych statystyk jest „balansowany” przy najbliższej okazji. Osobiście bardzo mnie to denerwuje, gdyż poświęcam czas i środki na przykład na Mardera, a potem Marder zostaje mocno osłabiony i okazuje się, że zmarnowałem czas. Zmiany parametrów dotyczą także czołgów premium, kupowanych przez graczy za realne pieniądze. Czy to niezgodność towaru z umową? Tak, właśnie. HiImNoob na forum użył świetnego porównania: Czy chciałbyś, aby twój nowy Full HD telewizor po dwóch miesiącach nagle stał się HD Ready? Nie reklamowałbyś wtedy takiego produktu? To, że WG sprzedaje wirtualne produkty, niczego nie zmienia... Jeśli zapłaciłem określoną kwotę za czołg premium z określonymi parametrami, to oczekuję, że te parametry się nie zmienią. Jeśli z jakichś powodów muszą się zmienić według producenta – chcę mieć możliwość odstąpić od umowy lub oczekiwałbym obniżenia ceny. Kiedyś napisałem o tym do suportu w sprawie Hotchkissa; odpowiedzieli mi, że nie ma możliwości na zwrócenia mi pieniędzy. W przypadku SuperPershinga sprawa była jednak poważniejsza, bo i jego cena była wyższa. Nie wiem, czy ktoś z WG czytał moje wpisy o niezgodności towaru z umową, ale cieszę się, że zachowali się z SuperPershingiem w cywilizowany sposób. Napisałeś na swoim blogu, że jest 1001 powodów, dla których nienawidzisz WG. Który jest najważniejszy i dlaczego?

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

58

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Matchmaking – w jego obecnej formie, która dąży do tego, by ilość zwycięstw wszystkich osób oscylowało w okolicach 50%. Jednostki wybitne są karane za swoje umiejętności dobieraniem im do drużyny graczy bardzo słabych. To frustrujące, bo im jestem lepszy, tym bardziej moje statystyki, głównie liczba zwycięstw, powinny to odzwierciedlać. Jaki jest sens stawania się lepszym graczem, jeśli nie idzie za tym większa liczba zwycięstw? Dlaczego twoim zdaniem WG nie przyznaje się do tego, że dobór przeciwników na randomach jest oparty na skillu? Wargaming ukrywa wiele rzeczy przed graczami. Zależy im na utrzymaniu ich w przekonaniu, że mają wpływ na grę, że są w stanie wygrać. Po co? Żeby gracze płacili abonament. Gdyby wyszło na jaw, że to fikcja, straciliby zarobek. Jaki system doboru graczy powinien obowiązywać w grze? Widzę trzy różne sposoby doboru graczy. Pierwszy to zupełna losowość. Gracze są dobierani zupełnie przypadkowo, jedyne, co obowiązuje, to waga danego czołgu. Wtedy można by trafiać na bitwy z góry skazane na porażkę, jak również na potyczki wygrane jeszcze przed startem. Liczba zwycięstw byłaby wtedy wprost proporcjonalna do umiejętności danego gracza. Druga metoda to dobór przeciwników nie tylko według wagi czołgu, którym grają, ale również umiejętności – na zasadzie, że jeśli najmocniejszym czołgiem w drużynie A gra bardzo dobry gracz, to również najmocniejszym czołgiem w drużynie B musi kierować równie dobry gracz. Wady takiego rozwiązania to dłuższe oczekiwanie na bitwę oraz brak odzwierciedlenia umiejętności gracza w liczbie jego zwycięstw, gdyż wtedy odchyłki od 50% byłyby bardzo małe. Trzeci sposób to rozwiązanie wprowadzone przez Wargaming. Czyli drużyny dobierane są według wag czołgów, ale również i według umiejętności graczy, z tym, że jeśli bardzo dobry gracz w drużynie A prowadzi najsłabszy czołg, to zdaniem producenta gry kompensuje to dwóch-trzech dobrych graczy w drużynie B

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

59

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

jadących najmocniejszymi czołgami. Jest to rozwiązanie najgorsze z możliwych, gdyż niesprawiedliwe z definicji. Sposób drugi jest najbardziej sprawiedliwy, o ile pogodzimy się ze zbliżonym współczynnikiem WR większości graczy i za wyznacznik umiejętności będziemy używać innych kryteriów. Rozwiązanie pierwsze, pełna losowość, może być wprawdzie czasem frustrujące, ale z drugiej strony promowałoby dobrych graczy. Do tego Wargaming nie może dopuścić, bo słabi gracze zniechęceni dużą ilością porażek odeszliby z gry i przestali płacić abonament. WG umożliwiło nabywanie za kredyty niemal wszystkich opcji (poza kontem i czołgami premium) dotąd płatnych złotem. Czy to znaczy, że WoT stało się grą naprawdę „free-to-play”? „Free-to-play” tak, pod warunkiem że będziesz grał wyłącznie na niskich tierach, czyli czołgami dla początkujących graczy. Jeśli ktoś chce brać udział w wojnach klanowych, musi mieć czołgi najwyższego poziomu (tieru), które bez konta premium są praktycznie niemożliwe do utrzymania (chyba że na jedną bitwę prowadzoną takim czołgiem grałoby się dziesięć bitew niskimi tierami, by na niego zarobić). Zmiana sposobu płatności ze złota (waluty płatnej prawdziwymi pieniędzmi) na kredyty (waluty zwykłej) wcale nie zmieniło World of Tanks na „free-to-play”, a przeciwnie, przesunęło ją bardziej na „pay to win”. Wargaming to nie instytucja charytatywna i nie wprowadziłoby rozwiązania, które nie przyniosłoby wymiernych zysków. Przesunęli tylko miejsce pobierania opłat. Amunicja premium czy sprzęt eksploatacyjny, na które uprzednio był niski popyt ze względu na wysoką cenę w prawdziwej walucie, generowały małe zyski. Obecnie każdy może je kupić bez wydawania pieniędzy. Czy na pewno? Kupić – owszem, ale używać już nie. Korzystanie z nich podczas bitwy kosztuje o wiele więcej niż używanie zwykłych pocisków, co automatycznie przekłada się na większe koszty bitwy, która wtedy już niekoniecznie przyniesie zysk. Kilka takich potyczek i zamiast zarobić kredyty na nowy czołg, trzeba dopłacić do interesu – czytaj: kupić konto premium. Możemy

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

60

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

oczywiście nie używać tego drogiego wyposażenia, ale w ten sposób stawiamy się na gorszej pozycji, bo przecież „wszyscy używają”, a pokusa użycia pocisku premium, by zniszczyć wrogi czołg odporny na zwykłe pociski, jest olbrzymia. Wargamig wprowadził tę opcję testowo, a skoro przy niej został na stałe, oznacza to jedno – zyski się zwiększyły. Stwierdzenia o „free-to-play” to po prostu bezczelne kłamstwo. Odpowiedzi niektórych przedstawicieli producenta na pytania użytkowników pełne są sformułowań, na które nie pozwoliłaby sobie żadna firma świadcząca usługi dla masowego odbiorcy. Z czego wynikają ich arogancja i buta, z jakimi odnoszą się do graczy? Nie umiem na to pytanie racjonalnie odpowiedzieć. Jedyne, co mi przychodzi na myśl, to uwarunkowania historyczno-polityczno-geograficzne. Widocznie za naszą wschodnią granicą nadal obowiązują takie standardy. Chyba że jest to celowe działanie WG na zasadzie dobry policjant (Storm) – zły policjant (SerB). Jak widać, sprawdza się. Czy w czasach wersji beta gracze również byli traktowani z taką wyższością przez producenta? Nie. To były czasy, gdy szczytowo na serwerze logowało się kilka tysięcy osób (obecnie standardem na serwerze europejskim jest 20 razy więcej). Wówczas Wargaming musiało, zgodnie z zasadami gier on-line, zbudować community i nie mogło sobie pozwolić na odstraszanie graczy. Nazywasz WoT wielkim kłamstwem. To mocne słowa. Możesz je uzasadnić? Największe kłamstwo to wmawianie graczom, że mają wpływ na wynik bitwy. To nieprawda, matchmaking i inne mechanizmy gry dbają o to, by ten wpływ był znikomy, najlepiej żaden. Kampania promocyjna dowodząca, że WoT zmienił model biznesowy na „ free-to-play”, to wierutna bzdura, godna zamieszczenia w radzieckiej

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

61

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

„Prawdzie” w ubiegłym wieku. WG nieraz okłamywało graczy, chociażby w sprawie takiej samej ilości otrzymywanego doświadczenia niezależnie od typu pojazdu, jakim gramy, do czego niedawno się przyznali. Co zdecydowało o tym, że postanowiłeś tak ostro wypowiedzieć się o swojej dotąd ulubionej grze? Zaważyło jakieś wydarzenie? Był jakiś impuls? Rozmowa z producentem gier typu „ free-to-play”, który nie dość, że potwierdził moje domysły, to jeszcze otworzył mi oczy na inne ukryte mechanizmy, mające na celu wyciągnięcie pieniądze od graczy. Ogrom tych zagrywek, często brudnych, przeraził mnie. Sam się na to nabrałeś. Jak to możliwe, że miliony ludzi na całym świecie są przekonane, że to oni rządzą grą, a nie gra nimi? Pranie mózgu. Wierutne kłamstwo wielokrotnie powtarzane staje się prawdą w świadomości ogółu. Przecież o to chodzi WG, odnieśli sukces. Ponownie wygrali Golden Joystick. Na specach od socjotechniki na pewno nie oszczędzają. Krytyczne głosy usuwają z forum albo – jeśli nie mogą sobie na to pozwolić – ich autorzy są skazywani na ostracyzm. Ich metody? Zapewnijmy jakieś korzyści wpływowym członkom community, którzy są nam przychylni, a zostaną naszymi klakierami. Wtedy nawet nie będziemy musieli osobiście odpowiadać na zarzuty – klakierzy sami nas obronią. Każdy, kto ma odmienne zdanie od jedynie słusznej linii, jest zaszczuwany. Gdybyś, mając obecne doświadczenie i wiedzę, mógł zacząć swoją przygodę z WoT jeszcze raz, to czy ponownie zainstalowałbyś tę grę? Nie. Dlaczego?

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

62

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Zmarnowałem trzy lata żyjąc iluzją, że warto grać w World of Tanks. Uzależniłem się od tej gry na tyle, że w każdej wolnej chwili zamiast robić coś innego – poczytać książkę, obejrzeć serial – włączałem grę i grałem. Spotykałem się z przyjaciółmi i naszym jedynym tematem rozmowy była gra. Całe szczęście, że nigdy nie przedkładałem gry ponad rodzinę. Dziękuję mojej żonie, że postawiła sprawę na ostrzu noża i ograniczyła czas, który mogę spędzać w tej grze. Cieszę się, że mając teraz wolny czas dla siebie, nie zawsze włączam WoT. Jesteś z jednym z filarów polskiej społeczności WoT, należysz do najbardziej rozpoznawalnych graczy. Tacy ludzie przyciągają do gry i producent powinien ich nosić na rękach. Ty jednak nie należysz do jego ulubieńców. Jak sądzisz, dlaczego? Byłeś zbyt krytyczny i dociekliwy? Tak sądzę. Na początku nawet dostałem nagrodę w konkursie, w którym nie startowałem i o którym nie miałem bladego pojęcia. Mnie jednak nie można kupić, można mnie jedynie przekonać. Faktami. A te świadczą przeciwko WG i nie boję się o tym mówić otwarcie, jeśli coś mi się nie podoba. Poradnik na forum ma około 800 tysięcy wyświetleń, kanał na YouTube ponad 2 tysiące subskrypcji – nie mogą więc po prostu dać mi bana. Zamiast tego stosują ostracyzm. Uważasz, że największym sukcesem Wargaming jest stworzenie iluzji, że gracz ma wpływ na przebieg bitwy. Na czym polega ta iluzja? Kup lepszą amunicję – przebijesz wroga i wygrasz. Wyszkól załogę – będziesz miał przewagę i wygrasz. Użyj lepszego sprzętu eksploatacyjnego – wygrasz. Zbadaj i załóż lepsze moduły – wygrasz. Kup kamuflaż premium, lepiej się ukryj – wygrasz. Owszem, wygrasz, ale pojedynek jeden na jeden, jeśli przeciwnik będzie miał porównywalne umiejętności, ale nie będzie posiadał tych wszystkich usprawnień. Bitwy jednak dzięki temu nie wygrasz, bo o to już dba Matchmaking i generator liczb

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

63

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

pseudolosowych (RNG). Będziesz za dobry – trafisz na sam dół stawki, czasem nawet jako jedyny czołg najniższego poziomu (tieru), a czołówkę utworzą ludzie nieodróżniający lufy od trąby słonia. Nic ci nie przyjdzie z załogi kończącej piątą umiejętność, topowego wyposażenia i wspomagaczy premium. Zginiesz ostatni, ale zginiesz i przegrasz. Bo takie było założenie MM. Dlaczego ta iluzja jest tak silna, że gracze nie dopuszczają myśli, iż dochodzi do pewnych manipulacji? Ludzie pragną dobra. Chcą wierzyć, że jeśli oni postępują fair, to świat względem nich też będzie fair. Nikt nie lubi być oszukiwany. Sam mówię prawdę i ufam, że inni też mówią prawdę. Często ofiary oszustw nie zgłaszają tego faktu na policję, bo się wstydzą, że zostali oszukani. Trudno zaakceptować myśl, że byli robieni w balona. O wiele łatwiej jest płynąć z prądem. To nie wymaga wysiłku. Nie chcą burzyć swojej wizji gry, bo to byłoby bolesne. Może mając wybór jak w „Matrixie” należało wybrać niebieską tabletkę i grać dalej jak miliony osób, nie wnikając w zasady gry? Szczęśliwi, którzy nie wiedzą. Nie żałujesz tego, że wiesz? Tego, że wyszedłeś poza matrix? Nie. Jednym z moich zainteresowań od zawsze były techniki manipulacji innymi. Przeczytałem kilka książek na ten temat, obejrzałem filmy. Wnikałem. Ciekawiło mnie, jak się tworzy reklamy, jak zachęca potencjalnych nabywców do kupna określonych rzeczy, na czym polegają oszustwa, na które dało się nabrać wielu ludzi. Nie wynika to bynajmniej z chęci ich stosowania, ale z pragnienia poznania mechanizmów, by móc siebie i swoją rodzinę przed nimi ustrzec. Lubię wiedzieć, na jakiej zasadzie działają rzeczy. Może nawet kiedyś zrozumiem, jak działa prąd .

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

64

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

WG wyrosło z pozycji nieznanego białoruskiego producenta do roli potężnej, działającej w skali globalnej korporacji wydającej miliony dolarów na inwestycje. Widzisz jakąś szansę na zmianę jego podejścia do graczy? Jestem zwolennikiem wolnego rynku, więc szansy upatruję w konkurencji i odpływie graczy, ale wątpię, by zmienili mechanizmy; raczej będą się pojawiać nowe promocje. Zresztą – już się pojawiają. Coś, co kiedyś było nie do pomyślenia, teraz jest na porządku dziennym, choćby zniżki na pojazdy wysokiego poziomu i misje. A będzie tego jeszcze więcej. Tak więc szansa na zmianę podejścia jest raczej znikoma. Prędzej zamkną projekt WoT i zajmą się czymś innym. Mechanizmów nie zmienią, bo podobne reguły rządzą innymi grami „free-to-play”. Pytanie brzmi, która firma będzie się uciekała do brudniejszych zagrywek. Czy gracze mają jakiś wpływ na to, by WoT stało się naprawdę tym, co sobie na jego

temat

wyobrażają,

czyli

czystą

rozrywką

osadzoną

w

realiach

historycznych? Co mogą zrobić? Producenci wielokrotnie mówili, że nie obchodzi ich zdanie graczy. Są monopolistą, generują zyski. Pojawił się protest w sprawie napisów stalinowskich – bez efektu. Były protesty w sprawie różnic między promocjami na różnych serwerach – bez efektu. Dopóki słupki w księgowości nie zaczną opadać, nie ma co liczyć na ich reakcję. Wiesz, ile czasu spędziłeś, rozgrywając swoich ponad 27 tysięcy bitew? Wyliczyłem, że było to ponad 55 dób. Czy uważasz to za czas stracony? Przyznasz chyba, że czasem dobrze się bawiłeś... Owszem. Pomimo że często seria nieuzasadnionych porażek wywoływała u mnie frustrację, to o wiele częściej gra sprawiała mi radość, w przeciwnym razie przecież bym w nią nie grał. Największą frajdę miałem, grając z przyjaciółmi w plutonie,

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

65

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

rozmawiając z nimi przez Skype. Teraz, po poznaniu mechanizmów, to jedyny magnes, jaki mnie jeszcze przyciąga do gry. Teraz już nie walczymy z przeciwnikiem, teraz próbujemy pokonać system. Dla sportu. Ile obecnie grasz? Trzy razy w tygodniu po półtorej godziny. Robię to jednak głównie dla wspólnie spędzanego czasu z kolegami z klanu. Nie mam parcia na rozwijanie drzewek, na zbijanie gwiazdek z wszystkich czołgów, na cokolwiek. Jest promocja na pięciokrotnie większe doświadczenie? Niech sobie będzie. Dziś nie gram. Dziś robię coś innego. Co byś doradził osobie początkującej w grze – takiej, która właśnie ściągnęła na swój komputer WoT? Odpuść, póki jeszcze możesz. Szkoda czasu.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

66

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Chodzi o stworzenie iluzji, że gracz ma wpływ na wynik gry. Rozmowa z „barnofem”, beta testerem World of Tanks. Wydajność gracza: 1.626 (dobry) Efficiency Rating: 1.410 (dobry) WN7 Rating: 1.523 (bardzo dobry) WN8 Rating: 1.757 (doskonały) Rozegrane bitwy: 15.938 WR: 57,83% Zniszczonych na bitwę: 1,25*

„Free-to-play” brzmi bardzo pozytywnie. Wskazuje na możliwość najfajniejszej, bo darmowej rozrywki. Gratis, dla każdego bezpłatnie. Tym właśnie jest „freeto-play”? Rzeczywiście brzmi dobrze – żeby grać, nie trzeba płacić ani grosza. To świetny chwyt marketingowy, który znamy z innych dziedzin życia; zewsząd atakują nas oferty całkowicie darmowych produktów, które otrzymamy pod warunkiem zakupu innego produktu, zobowiązania się do uczestniczenia w jego prezentacji lub udostępnienia swoich danych osobowych. Wcześniej istniały już różnego rodzaju płatne gry sieciowe i ludzie w nie grali. Po co wymyślono „free-to-play”?

* statystyki wg Noobmeter.com (stan na 11.12.2013)

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

67

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Żeby przełamać barierę, którą jest konieczność opłacenia abonamentu. Chętnych do grania są miliony, ale niewielu z nich jest skłonnych wydać pieniądze, żeby grać. Co innego, kiedy już spróbują. Gry „free-to-play” skonstruowane są w taki sposób, żeby wciągać. A kiedy już gracz się wciągnie, to znajdzie pieniądze na produkty premium, które nie są do gry niezbędne, ale ją ułatwiają. Chodzi o stworzenie uzależnienia od produktu, jak przy dowolnej używce – zabawa jest przednia, po wydaniu paru groszy jeszcze lepsza, a później już leci. Co robią dealerzy narkotykowi, żeby zdobyć klienta? Dają spróbować za darmo.

Znasz osobę z branży gier, od której dowiedziałeś się, jak działa model „free-toplay”. Ufasz jej słowom? Człowiek ten od kilkunastu lat jest ważnym przedstawicielem szeroko pojętego przemysłu internetowego i moim dobrym przyjacielem. On zna prawdę o „free-to-

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

68

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

play” i to z drugiej strony barykady. Wiedząc, że gram w World of Tanks, podzielił się ze mną swoją wiedzą na ten temat. Muszę przyznać, że czynił to z pobłażliwym uśmiechem na twarzy. Zacznijmy zatem od początku, od momentu powstawania takich gier. Zauważyłem, że z reguły są dostępne dla graczy już na etapie tworzenia, czyli w beta wersji. Dlaczego? Najkrócej i najprościej – po to, żeby stworzyć grupę ludzi, którzy przed światem zaświadczą, że wszystko jest całkowicie za darmo i dobrowolne. W wersji beta rzeczywiście tak jest, a złoto, które kupuje się w finalnej edycji gry za pieniądze, tu otrzymuje się za darmo w celach testowych. Co więcej, liczba beta testerów jest ograniczona, więc automatycznie stwarza się popyt na granie wśród tych, którzy o grze słyszeli, chcieliby zagrać, ale na betę się nie załapali. Z reguły w beta wersji wszystko jest bezpłatne, ale pod koniec testów pojawia się opcja premium i specjalne płatne oferty przedpremierowe dla beta testerów. To także jest wkalkulowane w ten model? I działa? Oczywiście, że działa. Zawsze znajdą się chętni na okazję „jedyną w życiu”, a świadomość, że posiadanie jakiegoś wyjątkowego czołgu będzie świadczyć o przynależności do „elity”, ułatwia decyzję o sięgnięciu do portfela. Ale oczywiście wciąż nikt nikogo nie zmusza do płacenia. Ciekawostką jest, że te kilka wyjątkowych czołgów dostępnych w WoT tylko dla beta testerów (trzy płatne i jeden darmowy) po paru tygodniach praktycznie wyszło z użycia. Wbrew oczekiwaniom graczy na dłuższą metę okazały się bezużyteczne. Tego rodzaju gry łączy istnienie społeczności graczy. Tworzyły się one zawsze, ale z reguły w sposób oddolny. Tymczasem niemal na każdej oficjalnej stronie

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

69

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

gry „free-to-play” znajduje się zakładka „community”. Jak rolę spełnia ta społeczność? Community, czyli społeczność, to element modelu biznesowego systemu „free-toplay” założony z góry przez developerów. Istnienie społeczności ma uwiarygodnić przekaz sugerujący, że gra jest wspólnym dobrem graczy oraz twórców. Społeczność umacnia się poprzez dyskusje na forum, poradniki, wojny klanów, konkursy i tak dalej, a także przez działalność osób podpuszczonych przez developera. Część tych inicjatyw rzeczywiście jest oddolna i szczera, jednak większość ma na celu wyłącznie zaabsorbowanie graczy i przyciągnięcie nowych. Mówiąc kolokwialnie, jest to robienie szumu. Czysty marketing. Wokół beta testerów istnieje mit elity. Podsyca go to, że ze względu na swoje doświadczenie mają oni z reguły lepsze wyniki i czołgi wyższych poziomów. Wyróżnianie beta testerów na forach gry ma związek z ekonomicznym modelem gry? Beta testerzy siłą rzeczy mają przewagę nad nowymi graczami. Znają doskonale słabe i silne strony czołgów oraz map, wiedzą, jaką taktykę obrać w danej konfiguracji. Ci, którzy dołączają do gry po oficjalnej premierze, stanowią dla nich mięso armatnie. Tworzą się z grubsza dwie grupy graczy: wtajemniczona elita i ci, którzy chcą do niej dołączyć. Przy okazji weterani utwierdzają się w przekonaniu, że nie trzeba wydawać ani grosza na specjalne wyposażenie czy amunicje, bo umiejętności wystarczają, zaś nowicjusze będą o wiele bardziej skłonni wspomóc się gotówką. Co więcej, beta testerzy są żywym świadectwem tego, że w gruncie rzeczy nie trzeba płacić, wystarczy nauczyć się grać. Tym mniej cierpliwym zaczyna jednak doskwierać nadmiar gotówki i niepostrzeżenie darmowa gra zaczyna przynosić zysk. Dlaczego czołgi premium takie jak Type 59 na początku zwykle wyróżniają się swoimi parametrami, a potem są one zmieniane?

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

70

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Wszystkie czołgi premium początkowo dają przewagę, dlatego znajdują się chętni, żeby wydać na nie pieniądze. Kiedy rynek się nasyci i zyski z ich sprzedaży przestają wzrastać, poddaje się je „balansowaniu”, uzasadniając to faktem, że dają ich posiadaczom zbyt (tak nagle!) dużą przewagę. I jak to było z czołgami premium dla beta testerów, każdy następny czołg premium po jakimś czasie staje się dekoracją garażu. I tak w kółko. Gra ciągle jest rozbudowywana i zmieniana. Gdy gracze przyzwyczają się do map, dodawane są kolejne, a stare nieustannie podlegają przeróbkom, nawet jeśli użytkownicy nie mają do nich żadnych zastrzeżeń. Dlaczego? To celowe działanie? Celowe, jak wszystko w tym biznesie. Nowe mapy i czołgi są potrzebne weteranom, którym opatrzyły się stare, zaś te nieustannie się „balansuje”. Chodzi o to, żeby zniwelować przewagę starych graczy nad nowymi. Po rozegraniu setek bitew na danej mapie wiadomo, które jej punkty są kluczowe dla zyskania przewagi lub zorganizowania zasadzki – i tam właśnie podążają weterani. Sztab ludzi zatrudnionych przez developera bez przerwy analizuje grę najlepszych i likwiduje te miejsca.

Gra taka jak WoT przyciąga dziesiątki milionów graczy. Wielu z nich ma słabe umiejętności, nie przebija się przez gąszcz opcji i parametrów, nie zna szczegółowych zasad rozgrywek, tym bardziej że nie są one podawane na tacy. Jednak tych użytkowników udaje się utrzymać przy grze i ciągle przybywa kolejnych. Jak to możliwe, że kiepscy gracze nie zniechęcają się? Co do liczby graczy Wargaming w jakiejś reklamie przechwala się, że WoT ma 70 milionów użytkowników. To półprawda, gdyż liczba ta odnosi się do wszystkich

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

71

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

zarejestrowanych kont, a znakomita większość z nich jest nieaktywna. Aby móc szczycić się taką liczbą, komplikuje się w absurdalny sposób procedurę likwidacji kont, co opisywał na forum jeden z użytkowników. Wracając do pytania, nowy gracz właściwie nie jest w stanie nadrobić braku doświadczenia wobec kogoś, kto rozegrał już na przykład 10 tysięcy bitew, zwłaszcza, że ten drugi zaczynał, kiedy baza map i czołgów stanowiła jedną czwartą obecnego stanu. W uproszczeniu – żeby na każdą mapę trafić tyle samo razy, musiałby rozegrać ze 40 tysięcy bitew. Nierealne. Zatem żeby nowi i słabsi gracze się nie zniechęcali, system im pomaga. Do tego między innymi służy „balansowanie” gry na różne sposoby. Dokładnie chodzi o to, żeby procent zwycięstw każdego gracza sprowadzać do 50%, stwarzając wrażenie, że każdy „wygrywa”. Każda z licznych aktualizacji to zwykle dziesiątki, a czasem setki zmian w pojazdach. Nazywane jest to balansowaniem. Jaką rolę odgrywa takie nieustanne modyfikowanie parametrów czołgów? Wargaming nie podaje mnóstwa informacji, których domagają się gracze, a które umożliwiłyby zweryfikowanie wielu zagadkowych sytuacji występujących w grze. Choćby słynne „strzały za zero” – do dziś nie podano rzeczowego i wiarygodnego wyjaśnienia tego zjawiska. Zresztą mnóstwo innych informacji – na przykład o naliczaniu

doświadczenia,

kredytów,

systemie

kamuflażu

i

wykrywania,

przebijalności pancerzy – gracze zdobywają empirycznie, poświęcając mnóstwo czasu i energii na skomplikowane obliczenia i testy. W połączeniu z nieustannymi zmianami w parametrach czołgów tworzy się kompletny zamęt, w którym każde podejrzane zachowanie mechaniki gry – a jest ich mnóstwo – można zwalić na pingi, serwery, łącza i plamy na Słońcu.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

72

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Sprawdziłem, że twój współczynnik zwycięstw jest wyższy niż 97,41% wszystkich graczy. W jaki sposób producent gry niweluje różnice miedzy takimi jak ty, bardzo dobrym użytkownikami, a zdecydowaną większością słabszych? Na różne sposoby. O balansowaniu gry już mówiłem i tego nikt nie kwestionuje, choć zarazem unika się wykazywania bezpośredniego i logicznego związku tego procederu z uśrednianiem współczynnika zwycięstw graczy. Jednak należy zapytać jasno: który gracz jest cenniejszy dla Wargaming – taki jak ja, który przez trzy lata nie wydał na grę ani złotówki, czy taki, który współczynnik zwycięstw ma gorszy niż 97% graczy, ale regularnie opłaca konto premium? Odpowiedź jest oczywista, nie ma się co oszukiwać. To mnie będą się zdarzały częściej „strzały za zero” i pudła piętnaście razy z rzędu, a tamten będzie zaliczał moje weakspoty, korzystając z autoaima. Chociaż jesteś lepszy od 97% graczy, to masz wygranych 57,8% bitew a nie 80 czy 90%. Czy wiąże się to z mechanizmami równoważenia poziomu użytkowników gier „free-to-play”? Nie wiem, choć zapewne tak. Nie posiadam takich zdolności analitycznych ani chęci, żeby to rozstrzygać. Na chłopski rozum, jeśli przegra się choć jedną bitwę, to traci się szanse na osiągnięcie 100% zwycięstw, więc gdzieś przebiega ta granica, której się nie przekroczy. Będzie ona istniała bez względu na to, czy osoby trzecie ingerują w wynik bitwy, czy też nie. Jaką rolę odgrywa system doboru graczy? Producent twierdzi, że drużyny tworzone są losowo, tylko na podstawie poziomów pojazdów. Zgadzasz się z tym? Częściowo tak, ale losowania są modyfikowane. Istnieje kilka kryteriów doboru graczy. Po pierwsze: ze względu na tier czołgu, po drugie: ze względu na ich umiejętności/procent zwycięstw i po trzecie: ze względu na to, czy płacą za grę.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

73

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Wprowadzenie modu XVM rzuciło trochę światła na te kwestie. Zaskakująco często zdarzają się losowania, w których gracz „niebieski”, czyli bardzo dobry, ląduje w drużynie z samymi „czerwonymi”, czyli słabeuszami, a naprzeciwko siebie ma dwóch lub trzech „zielonych”, czyli nieco słabszych od siebie, z resztą „czerwonych”. Arytmetycznie rzecz ujmując, suma umiejętności obu drużyn może się równoważyć, ale w praktyce „niebieski” skazany jest na porażkę. Inny przykład, bardziej wymowny. W każdej drużynie wylosowany został jeden czołg X tieru, na którym z reguły spoczywa ciężar bitwy, z tym, że jeden z nich jest „niebieski”, a drugi „czerwony”. Łatwo przewidzieć, jaki będzie wynik ich starcia i jak to wpłynie na przebieg bitwy. Nie wierzę, że developerzy o tym nie wiedzą. Gdzie więc w tym momencie podziewa się ich ustawiczna troska o zachowanie balansu, która kiedy indziej skłania ich do zmiany kąta wychylenia działa lub nachylenia pancerza o jeden stopień? Osobiście bardzo jestem ciekaw. Trzecie kryterium, czyli sprawa konta premium; od jego posiadania zależy celność działa, zdolność penetracji, odporność pancerza, spotowanie i kamuflaż – wszystkie parametry, które Wargaming ukrywa przed użytkownikami po to, żeby móc je zmieniać w dowolnej chwili u dowolnego gracza (bądź grupy graczy). Na plus – dla tych co płacą, na minus – dla darmozjadów. Dlaczego gracze, którzy zaczynają rozumieć prawdziwe zasady gry, są zwykle uważani za oszołomów, zwolenników teorii spiskowych? Dlaczego większość graczy nie dowierza, że w grze dochodzi do manipulacji? Najlepiej byłoby sprawdzić na przykład, jaki odsetek osób płacących za grę uważa, że w grze dochodzi do manipulacji. I z kolei, co sądzą na ten temat ci, którzy nie płacą. Mogłoby się okazać, a raczej na pewno okazałoby się, że proporcje znacznie się różnią. Zresztą ktoś, kto płaci za grę, woli nie dopuszczać do siebie myśli, że to pieniądze zapewniają mu fory. Ponoć Mark Twain powiedział, że łatwiej kogoś

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

74

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

oszukać, niż przekonać go, że został oszukany. No cóż, ludzka psychika działa tak, jak działa, a twórcy gier wykorzystują rządzące nią mechanizmy. Byłeś beta testerem WoT, masz w dorobku prawie 16 tysięcy rozegranych bitew. Nie podejrzewałeś wcześniej, że coś jest nie tak? Nie czułeś, że wsiadając do wirtualnego czołgu, wkraczasz w krąg tworzonej przez marketingowców iluzji, w której jesteś prawdziwym panem pola bitwy? Nie. Przez długi czas w głowie miałem tylko: „Czołgi za darmo!” – spełnienie szczenięcych marzeń. Sam pomysł na grę jest świetny, bez dwóch zdań. Nie myślałem o niczym innym, tylko żeby pojeździć czołgiem i postrzelać. A jedyny balans jaki wtedy istniał, to piętnastu graczy w każdej drużynie. Teraz, kiedy myślę o WoT, od razu przypominają mi się słowa przyjaciela: W tych grach przede wszystkim chodzi o stworzenie iluzji, że gracz ma wpływ na wynik gry. Że może wygrać. Jak z punktu widzenia gracza oceniasz wyżej przedstawione praktyki producentów gier „free-to-play”? Z punktu widzenia gracza, który nie płaci, uściślijmy. Cóż, żałosne to wszystko i żenujące. I oczywiście nieuczciwe. Podobno odinstalowałeś WoT. Dlaczego? Przecież z takim dorobkiem i wiedzą potrafisz wygrywać z tą grą, z jej mechanizmami... Potrafię, rzeczywiście, i nie tylko ja. Doświadczenie i rutyna robią swoje. Ale cóż mi po takiej donkiszoterii? Uważam, że dalsze angażowanie się w grę, której reguł do końca nie znam, i które wciąż podlegają podejrzanym zmianom, jest pozbawione sensu. Zacząłem zadawać sobie pytania: dlaczego ktoś ma się zabawiać moim kosztem? I po co mam kląć i tracić nerwy widząc jak moje pociski ni stąd, ni zowąd nagle zaczynają dosłownie rozpływać się w powietrzu? Zresztą i tak po tych kilkunastu tysiącach bitew zacząłem odczuwać znużenie, a utwierdzony w

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

75

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

przekonaniu, że padam ofiarą manipulacji nie wahałem się długo. I tyle, moja przygoda z „free-to-play” skończona.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

76

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Graj za darmo i kup złoto – maszynka do produkcji pieniędzy. Rozmowa z Y, pracownikiem firmy Wargaming, który zastrzegł sobie anonimowość. Powiedz coś o sobie. Ile masz lat, kim jesteś z zawodu? Jeśli mamy rozmawiać, to nie o mnie. Nie jestem uprawniony do udzielania publicznych wypowiedzi i pewnie miałbym duże problemy, gdy ktoś w firmie dowiedział się, że z tobą rozmawiałem. To dlaczego w ogóle rozmawiasz? Z tego, co piszesz na forum, widzę, że nie jest ci wszystko jedno. Może mamy podobne charaktery. Jak doszło do tego, że zacząłeś pracować dla Wargamingu? Grałem w World of Tanks i byłem wielkim fanem tej gry. Kiedy dowiedziałem się, że Wargaming poszukuje pracowników, postanowiłem spróbować. Myślałem, że to byłoby wspaniałe – łączenie przyjemności i zarabiania. Czyli spełniłeś swoje marzenie... Tak myślałem przez pewien czas. Ale potem przekonałem się, że jest inaczej. Na czym polega twoja praca? To także nie temat na tę rozmowę. To zapytam inaczej: jesteś zadowolony z pracy w WG? Tak, to dobry pracodawca. Niełatwo znaleźć takiego. Co do swoich zawodowych obowiązków nie mam żadnych zastrzeżeń. A masz jakieś inne zastrzeżenia?

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

77

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Głównie jedno. Z powodu pracy straciłem zainteresowanie moją ulubioną grą, którą był WoT. Dlaczego? Przecież stać cię teraz na dowolny czołg i konto premium na cały rok... Nie chodzi o to, na co mnie stać... To o co chodzi? Zanim zacząłem pracować w WG, myślałem, że to gra robiona przez entuzjastów broni pancernej i jej celem jest dostarczenie rozrywki innym entuzjastom czołgów. A czy jest inaczej? Nadrzędnym celem jest robienie pieniędzy. To chyba nic dziwnego. Wargaming to nie instytucja charytatywna, tylko firma komercyjna. Gdyby nie ten biznes, to nie miałbyś pracy. Ty i wiele innych osób na całym świecie... Pieniądze można zarabiać na różne sposoby. Nie podoba mi się nagminne naginanie faktów. Chodzi o zmienianie parametrów dział, pancerzy, szybkości czołgów itp. No i ta artyleria samobieżna – pełne science fiction. Nie akceptuję tego jako fan broni pancernej. Interesowałem się nią na długo przed rozpoczęciem gry w WoT. Jeszcze jakoś zrozumiem fantazjowanie na temat projektów czołgów, które nigdy nie wyszły poza etap projektowy. Ale psucie lub cudowne zwiększanie efektywności historycznych pojazdów uważam za niedopuszczalne. A robi się tak tylko dlatego, by więcej zarabiać. Przecież takich zmian dokonywano w grze, jeszcze zanim zacząłeś pracować w WG. Nie zauważałeś tego wtedy?

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

78

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Z jednej strony nie zauważałem, bo byłem wówczas zauroczony grą. Z drugiej – wierzyłem, że takie zmiany, odstępstwa od realiów są wyjątkowe i podyktowane jakimiś wyższymi racjami, na przykład zachęcają do grania pojazdami wszystkich narodowości, dzięki czemu się je lepiej poznaje. Dopiero pracując w WG, rozmawiając z innymi, zrozumiałem, że nadrzędny cel tych zmian jest inny. Chcesz powiedzieć, że gra jest manipulowana? Zależy, co masz na myśli. Z pewnością nastawiona jest na zarabianie i temu zostało wszystko podporządkowane. Wszystko, to znaczy co? To znaczy dokładnie wszystko. Czołgi, mapy, interfejs, zasady, działania community, eventy, wszystko. Celem jest skłonić do grania i płacenia. Graj za darmo i kup złoto. Jakoś słabo wam to nakłanianie wychodzi. Zdecydowana większość nie płaci, to gra darmowa... Wychodzi świetnie. Ci, co nie płacą, są po to, by inni mieli powody do tego, by płacić. A płaci wystarczająco wielu, możesz być spokojny. A co z wpływaniem na wyniki graczy? Chodzi ci – jak piszesz na forum – o hodowlę „pomidorów” albo tworzenie iluzji, jak mówi voytech? Takie sformułowania mocno wkurzają ludzi w naszej firmie. Dlaczego? Bo zdejmują z WoT magię – tak jak sreberka z czekoladek. Nadal są słodkie, ale już nie wyglądają tak atrakcyjnie. Chyba to dobre porównanie. Kto zajmuje się w WG robieniem tej magii, czyli dostosowywaniem opcji i parametrów tak, by jak najefektywniej zarabiać na grze?

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

79

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Wszystko, co dotyczy ekonomii WoT, jest załatwiane przez centralę, czyli Mińsk. Ludzie pracujący na Białorusi to u nas elita. Tylko pieniądze idą przez Zachód, żeby nie położył na nich łapy Łukaszenko, gdyby mu to kiedyś przyszło do głowy. Na fana przywódcy Białorusi wygląda najsłynniejszy po prezesie człowiek WG, czyli Sergiej Burkatowski, słynny SerB. Co nim sądzisz? Gdybym musiał mieć z nim kontakt na co dzień, to pewnie bym się zwolnił. Jeśli czasem wstydzę się tego, że jestem zatrudniony w Wargaming, to właśnie z powodu jego wypowiedzi. Chociaż z drugiej strony on tylko wyraża dosadnie to, jak wyglądają rzeczywiste relacje między dostawcą produktu a tymi, którzy z niego korzystają, czyli mówi często... Chodzi o Nie podoba ci się, to nie graj? Dokładnie tak. Choć doskonale wie, że ci, co się oburzają, nadal będą grać. Dlaczego? Przyzwyczajenie, uzależnienie, brak alternatywy. To główne powody. Ale nie miałyby znaczenia, gdyby sama gra nie była oryginalna i po prostu świetna. No proszę, korzystając z rozmowy o kulisach WoT, reklamujesz tę grę. Chwalisz, a równocześnie nie kryjesz nią rozczarowania. Więc jak to jest? Gdyby to nie był świetny marketingowo produkt, nie stałby się maszynką do zarabiania pieniędzy. Dzięki temu mam dobrą pracę. Zarazem straciłem złudzenia, że chodzi o coś innego, niż tylko o zarabianie na fanach czołgów. Ale WG nie tylko zarabia, ale także wydaje. Sponsoruje muzea, ekspedycje poszukiwawcze, przekazuje pieniądze na cele charytatywne. To drobne sumy w porównaniu do przychodów. Warto je wydać; dobry wizerunek sprzyja przywiązaniu obecnych klientów do produktu i przyciąganiu kolejnych

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

80

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

użytkowników. To standardowe działanie dużych firm wpływające na wyższe przychody. Nikt rozsądny nie powinien mieć złudzeń, że jest inaczej. Ale mimo to nadal grasz w WoT? Oczywiście. Czyli jednak dalej lubisz tę grę? Odkąd wiem, o co w tym chodzi, trudno mówić o lubieniu. Obecnie gram, bo jest to mój obowiązek. Niby nie ma kary za nie granie, ale może mógłbym podpaść, nie grając. Od każdego pracownika firmy oczekuje się, że będzie korzystał z jej produktów. Mamy je znać na bieżąco. Dlatego gram też w nasze samoloty, chociaż ich szczerze od początku nie lubię. Z jakiego powodu? To nie mój typ. Poza tym ta gra nie dorasta WoT do pięt. Nawet w firmie z niej żartujemy. Oczywiście po cichu. Większym zainteresowaniem cieszyłyby się walki robotów.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

81

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

82

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

DODATKI Wargaming – przychody, inwestycje, rozwój. marzec 2012 W wywiadzie dla GamesIndustry.biz Victor Kislyi, szef Wargaming powiedział, że za opcje premium w World of Tanks płaci 25-30% graczy, a to generuje miesięcznie kilkanaście milionów dolarów przychodu. źródło: gry-online.pl

sierpień 2012 Wargaming kupił za 45 milionów dolarów australijską firmę BigWorld Technology zajmującą się produkcją silników do gier, również tego wykorzystywanego w World of Tanks. źródło: Komputer Świat

styczeń 2013 Za 20 milionów dolarów Wargaming przejął amerykańskie Day 1 Studios zajmujące się produkcją gier na konsole. źródło: Wargaming.com

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

83

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

luty 2013 Wargaming przejął i przekształcił w swój oddział w Seattle znanego amerykańskiego producenta gier, firmę Gas Powered Games. Wartość transakcji nieznana. źródło: worldoftanks.com

maj 2013 W rocznym raporcie złożonym na giełdzie na Cyprze (firma jest tam zarejestrowana od 2011 roku) Wargaming ogłosił, że w 2012 roku osiągnął 217,9 milionów euro przychodu, a jego zysk netto wyniósł 6,1 mln euro. Oznacza to, że twórca World of Tanks jest największym pod względem przychodów producentem gier wywodzącym się z terytorium dawnego ZSRR. źródło: newsru.com

maj 2013 Przychód z jednego gracza World of Tanks oscyluje w granicach 30-40 dolarów miesięcznie. źródło: Gazeta Wyborcza

lipiec 2013 Na licytacji majątku firmy Atari Wargaming kupił prawa do słynnych gier Master of Orion i Total Annihilation. Wartość transakcji nieznana. źródło: polygamia.pl

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

84

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

wrzesień 2013 Prezes Wargaming.net Victor Kislyi stwierdził, że rynek gier może generować rocznie 200 miliardów dolarów dzięki „free-to-play” i rozrywce mobilnej. Aby osiągać większe zyski, potrzebna jest współpraca największych firm i działanie na rzecz zmiany odbioru gier. Musimy wejść z grami do życia ludzi – zapowiedział szef Wargaming.net. źródło: GamesIndustry.biz

listopad 2013 Za 40 milionów euro producent World of Tanks kupił 30% udziałów w Hellenic Bank na Cyprze. źródło: Cyprus Property News

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

85

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Liczba kont zarejestrowanych w World of Tanks: listopad 2010 – 500 tysięcy styczeń 2011 – 1 milion maj 2011 – 3 miliony sierpień 2011 – 5 milionów grudzień 2011 – 18 milionów marzec 2012 – 20 milionów sierpień 2012 – 30 milionów październik 2012 – 40 milionów grudzień 2012 – 45 milionów luty 2013 – 50 milionów maj 2013 – 55 milionów czerwiec 2013 – 60 milionów sierpień 2013 – 65 milionów listopad 2013 – 75 milionów

Liczba pracowników w firmach Wargaming: kwiecień 2010 – 120 marzec 2012 – 800 grudzień 2012 – 1300

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

86

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

marzec 2013 – 1500 sierpień 2013 – 1600 listopad 2013 – 2200

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

87

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

World of Tanks – historia pisana skandalami. Gra czołgowa firmy Wargaming zasłynęła nie tylko pobiciem rekordu Guinnessa pod względem frekwencji na serwerach, czy dwukrotnym zdobyciem prestiżowej w świecie elektronicznej rozrywki nagrody Golden Joystick. Producent wielokrotnie wyróżnił się także pod innym względem, wzbudzając niezadowolenie graczy. Przedstawiam przegląd skandali, do których doszło, odkąd gram w WoT. Żeby nie wydłużać listy, pomijam te mniejsze, takie jak pozbycie się europejskich supertesterów pod pretekstem rzekomych przecieków (tymczasem przecieki te występują nadal) czy też dziwne potraktowanie przez organizatorów mistrzostw w WoT polskiej drużyny na zawodach w Moskwie.

Zbrodniarz katyński bohaterem World of Tanks. Sierpień 2012 Brakiem zarówno wiedzy historycznej jak i realiów współczesnych popisali się organizatorzy eventu dla graczy zapowiedzianego jako „Weekend Klimenta Woroszyłowa”. Zachęcali do udziału w nim na głównej stronie WoT słowami: „uczcimy pamięć Klimenta Woroszyłowa”. Tymczasem ten wciąż uchodzący w Rosji za bohatera narodowego marszałek Związku Radzieckiego był zaufanym człowiekiem Józefa Stalina i wraz z nim odpowiadał za masowe zbrodnie. Największą i najsłynniejszą z nich było pozbawienie życia 25.700 Polaków, których zabito strzałami w tył głowy i pochowano potajemnie między innymi w Katyniu. Kliment Woroszyłow był współautorem decyzji o tym ludobójstwie. Polscy gracze zaczęli licznie protestować na forum przeciwko uczczeniu zbrodniarza i grozić zawiadomieniem prokuratury oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

88

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Rzecznik firmy Wargaming Arthur Pratapopau początkowo tłumaczył, że różne kraje mają różne postrzeganie historii, ale potem (jak poinformował Głos Wielkopolski) przeprosił graczy w imieniu firmy i zapewnił, że producent nie zamierzał urazić niczyich uczuć. Nazwę eventu dedykowanego pierwotnie Woroszyłowowi zmieniono na „Weekend sowieckiej stali”.

Kara dla ujawniającego aferę w WG blogera Silentstalkera. Marzec 2013 Silentstalker, najbardziej znany niezależny europejski bloger zajmujący się WoT, ujawnił, że szefowa czeskiego community (nick w grze „CzechOut”) była zamieszana w ustawianie konkursów dla graczy tak, by wygrywały je ustalone wcześniej osoby.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

89

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Kiedy o sprawie zrobiło się głośno, bohaterka skandalu pożegnała się z pracą w WG, ale wcześniej producent ukarał... blogera, który ujawnił przekręt. Silentstalker otrzymał na stałe ban (permban) na oficjalnym forum WoT.

Mistrz Photoshopa w akcji – tapeta eventowa z cudzym zdjęciem. Lipiec 2013 Zainspirowany tym, że na jednej z wykonanych przez WG tapecie miesiąca znajdowały się miniaturowe owce i barany, przyjrzałem się w powiększeniu kolejnej zaserwowanej przez producenta tapecie, przygotowanej na jeden z weekendowych eventów. W jej narożniku znalazłem nie do końca zmazany adres internetowy – sygnaturę autora zdjęcia, które zostało użyte jako tło grafiki z czołgami. Ogłosiłem na forum konkurs na odcyfrowanie napisu i ustalenie autora „zapożyczonej” fotografii. Sprawa wzbudziła spore zainteresowanie na forum WoT i na blogu Dom1na. Gracze szybko ustalili, że autorem zdjęcia był utytułowany berliński fotografik Werner Amann. Nagłaśniając ten skandal z naruszeniem praw autorskich, podpadłem WG, ale trzeba przyznać, że jeden z pracowników tej firmy zachował się z klasą, przekazując nagrody (kody) dla osób, które przyczyniły się do ustalenia autora użytego przez „mistrza Photoshopa” zdjęcia. Natomiast Amann otrzymał od producenta gratyfikację finansową. Po nagłośnieniu sprawy z tapetą na stronie WoT wycięto lub zamazano adres strony niemieckiego fotografika.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

90

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Fatalny dublet – pochwała Józefa Stalina i obrażanie Polaków. Wrzesień 2013 Druga, tym razem znacznie większa, można powiedzieć globalna, afera o podłożu historycznym, i znowu z polskim akcentem. Zaczęła się od tego, że producent gry zapowiedział wprowadzenie na wszystkich serwerach WoT wraz z aktualizacją 0.8.8 prostalinowskich

inskrypcji

na

czołgach

(„Józef

Stalin”,

„Za

Stalina”

i

„Stalinowiec”). Znajdowały się one w grze wcześniej, ale w związku z protestami graczy usunięto je z serwerów europejskiego, amerykańskiego i azjatyckiego (cały czas były dostępne tylko na serwerze rosyjskim). Sprawa wzbudziła powszechne i ogromne oburzenie. Protestowali gracze na niemal wszystkich forach narodowych gry, pisano na nich tysiące postów ze sprzeciwem.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

91

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Tak wielkie emocje wywołało nie tyle samo wprowadzenie inskrypcji, co towarzyszące temu oficjalne stanowisko WG, które zostało odebrane przez grających jako gloryfikujące jednego z największych zbrodniarzy w historii ludzkości. Na stronie gry umieszczono bowiem oświadczenie przedstawiające Józefa Stalina w pozytywnym świetle. Napisano w nim między innymi: wiele jego działań zostało ocenionych zbyt surowo oraz pamiętamy naszą historię i jesteśmy z niej dumni.

Mimo ogromnej fali krytyki tym razem producent WoT twardo trzymał się swoich planów i inskrypcje ze Stalinem zostały wprowadzone do gry. Zanim to się stało, wybuchł jednak drugi skandal, który rozpalił szczególnie polskich graczy. Sergiej Burkatowski, znany jako „SerB” i słynący z kontrowersyjnych wypowiedzi główny developer firmy, napisał na rosyjskim forum, że w sprawie Stalina największy żar z d... wylewają Polacy (to ich narodowy sport) (tłumaczenie wg Dom1n.com). Słowa te wzbudziły powszechne oburzenie polskich użytkowników gry.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

92

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Aby uciszyć ogromną falę krytyki związaną ze Stalinem na forach WoT na całym świecie, administratorzy gry zastosowali rozwiązania siłowe – blokowali wątki i karali graczy szczególnie aktywnie zaangażowanych w protesty. Inskrypcje wprowadzono, ale ślady afery do dzisiaj można znaleźć na forum. Wielu grających ma wciąż antystalinowskie avatary lub sygnaturki. Jednym z najpopularniejszych na różnych forach narodowych haseł (pisanym w różnych językach) jest „Solidarność – razem przeciw gloryfikacji masowych morderców”.

Afera SMS-owa ze złotem w tle. Październik 2013 Polscy gracze doczekali się również skandalu finansowego. Dotyczył on promocyjnej oferty zakupu złota za pośrednictwem sieci T-Mobile. Zachęcano wirtualnych czołgistów, żeby kupowali tę walutę, wysyłając SMS-y za 39,99 zł, 49,99 zł lub 69,99 zł. Dzięki temu otrzymacie +40 proc. złota zamiast standardowej ilości – napisano w opisie promocji. Czytając go, kupujący byli przekonani, że wydając takie sumy, otrzymają za na przykład 39,99 zł 2.716 sztuk złota, a tymczasem dostawali 1.940. Kiedy gracze zaczęli skarżyć się do suportu WG, jego pracownicy przyznali, że doszło do nieporozumienia, a opis promocji zmieniono, podając w nim, że 40procentowy bonus jest już zawarty w cenie SMS-a. Sprawa wywołała oburzenie na forum, a graczy zirytowało szczególnie stanowisko administratorów, którzy początkowo zarzucili korzystającym z promocji, że nie zrozumieli jej zasad. I tym razem sięgnięto do rozwiązań cenzorskich takich jak karanie protestujących i blokowanie wątków. Dopiero po jakimś czasie producent częściowo ustąpił. Zaoferował graczom zwrot pieniędzy, ale tylko pod trudnym do spełnienia warunkiem, że zgłaszający reklamację

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

93

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

wciąż ma na swoim koncie w grze taką sumę złota, jaką zakupił. Tymczasem większość nabywców już to złoto wykorzystało.

Skandal przycichł, ale sprawa może wkrótce powrócić, gdyż trwa rozpatrywanie skarg złożonych przez graczy do Europejskiego Centrum Konsumenckiego.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

94

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Jak wygrać z grą – poradnik. Gra w pojedynkę Ktoś napisał w jednym z poradników do World of Tanks, że grając w pojedynkę w bitwie prowadzonej w trybie random należy zachowywać się tak, jakby miało się przeciwko sobie nie tylko 15 graczy z wrogiej drużyny, lecz 29 graczy, bo zawodnicy z własnej drużyny są równie nieprzewidywalni i mogą tak samo jak przeciwnicy przyczynić się do twojej porażki. To trafne spostrzeżenie, ale jeszcze zbyt optymistyczne. Grając w pojedynkę, masz bowiem nie 29, lecz 31 przeciwników. Trzydziestym jesteś ty sam, a ostatnim, i jedynym niemożliwym do zniszczenia w bitwie, jest system gry. Ale i jego uda się wam pokonać, o ile zastosujecie się do poniżej przedstawionych zasad. Opracowałem je na podstawie doświadczeń – własnych oraz innych graczy – obserwacji i analizy mechanizmów gry oraz postaw graczy. Używaj XVM. Pisałem już o tym, że model gry opiera się na niewiedzy graczy o szczegółowych zasadach rozgrywek. Równie ważnym elementem jest brak informacji o poziomie graczy, z którymi trafia się do bitwy. Gra nie daje nam żadnej wiedzy o tym, czy zawodnik jadący w naszej drużynie toptankiem X tieru jest doświadczonym i osiągającym dobre wyniki graczem czy też „pomidorem”, który odkrył ten pojazd dzięki konwersji doświadczenia za złoto i wyruszył nim właśnie do pierwszej bitwy. Nie wiemy także, jaki poziom reprezentuje artylerzysta z naszego teamu, czy możemy oczekiwać, że okaże się realnym wsparciem dla drużyny, czy też raczej będzie zajmował się strzelaniem do nieistotnych strategicznie celów, na dodatek radośnie przy tym pudłując.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

95

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Nie wiemy także, czy przydzieleni nam do walki kompani mają w pełni funkcjonalne pojazdy, czy też wyruszyli w bój dopiero co zakupionymi czołgami lub niszczycielami wyposażonymi w podstawowe działa, którymi można co najwyżej zarysować pancerze wrogich pojazdów wyższych tierów. Nie wiemy oczywiście także nic o przeciwnikach, ich doświadczeniu, wynikach i wyposażeniu ich pojazdów Taka niewiedza to istotna broń naszego 31, niewidzialnego wroga w każdej bitwie. Na szczęście sposób na jego osłabienie znaleźli rosyjscy fani czołgów. Stworzony przez nich wspierający graczy program XVM (eXtended Visualization Mod) to w świecie WoT coś równie rewolucyjnego jak w gastronomii wynalezienie kuchenki mikrofalowej. Jeśli nie używasz XVM, to koniecznie go zainstaluj (link do jego strony znajdziesz w dziale „Niezbędnik WoT”).

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

96

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

XVM pozwala nam dowiedzieć się, z kim i przeciwko komu gramy. Pokazuje, jaki staż w WoT mają członkowie naszego teamu oraz nasi przeciwnicy, jaki mają procent zwycięstw, jaką efektywność bitewną reprezentują i czy wyruszyli do bitwy w pełni rozwiniętymi pojazdami. Ponadto jedna z opcji XVM pokazuje na minimapie ostatnie pozycje wroga, co ułatwia nam ocenę sytuacji na polu bitwy. Osobiście radzę jednak, przynajmniej na początku, wyłączyć w XVM opcję pokazującą procentową szansę na wygranie bitwy lub też nie traktować jej jak wyroczni. Wprawdzie często wynik gry jest zgodny ze wskazaniem XVM, ale należy pamiętać, że jest to tylko i wyłącznie prognoza. I jej sprawdzalność jest porównywalna z prognozą pogody. Wiele razy wygrywałem bitwy, w których XVM prognozował tylko 10-30% szans na zwycięstwo i... przegrywałem takie, w których przeciwnik miał tylko 5-15% szans na pokonanie drużyny, w której szeregach system mnie wylosował. Porównałem stworzenie XVM do wynalezienie kuchenki mikrofalowej i nie wycofuję się z tego, ale radzę pamiętać, że tak jak mikrofalówka sama obiadu nam nie ugotuje, tak XVM nie wygra za nas bitwy. Tym bardziej nie należy traktować prognoz XVM jako pewnika, gdyż – tak jak wspomniałem wcześniej, wrogów, którzy z powodu małej efektywności bitewnej mają małe szanse na zwycięstwo, wspiera nasz 31 przeciwnik, dając im lepsze parametry, choćby w celności czy penetracji. Niestety producent gry sukcesywnie i po cichu przeciwdziała korzystaniu z rozszerzonych informacji statystycznych. Technicznie nie może XVM zablokować, ale wprowadza modyfikacje panelu WoT, które ograniczają funkcjonalność programu. W ciągu kilku aktualizacji wprowadzonych w 2013 roku w trybie garażowym zablokowano dostęp do znacznej części informacji przedstawianych przez XVM. W większości są one jednak nadal dostępne w trakcie bitew.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

97

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Dobieraj pojazdy z głową. Same pojazdy bitew nie wygrywają, ale mogą być mniej lub bardziej do wygrywania przydatne. Trudno jednak połapać się, które do jakiej kategorii należą. Tym bardziej że liczba pojazdów dostępna w WoT oszałamia, szczególnie nowicjuszy. W chwili, kiedy piszę ten poradnik, jest ich ponad 300, ale na tym nie koniec. Z każdą aktualizacją będzie ich coraz więcej i tak do końca istnienia tej gry. Jeśli chcesz częściej wygrywać, niż przegrywać (czyli mieć WR powyżej 50%) to graj głównie pojazdami, w których dobrze się czujesz, w których masz dobrze wyszkolone załogi i które mogą mieć wpływ na przebieg bitew. Aby poznawać pojazdy, korzystaj z testów. Przed każdą aktualizacją organizowane są publiczne, ogólnodostępne testy. Zwykle trwają 2-3 tygodnie. Żeby wziąć w nich udział, wystarczy zainstalować specjalną, testową wersję gry dostępną na stronie WoT. Udział w teście nie ma żadnego wpływu na konto w grze (nie wpływa na nasze osiągnięcia, doświadczenie i kredyty). Podczas testów dostaje się do dyspozycji jego kopię. Tyle że jest na nim duża pula złota, wolnego doświadczenia i kredytów pozwalająca na odkrywanie wszelkich dostępnych w grze pojazdów i używanie ich bez martwienia się o koszty eksploatacyjne. Udział w teście pozwoli sprawdzić, jak czujemy się w danym pojeździe, czy spełnia on nasze oczekiwania. Na tej podstawie można zaplanować sobie własną strategię rozwoju gry. Załóżmy, że wiemy, w jakich pojazdach czujemy się dobrze, a zatem jesteśmy najbardziej efektywni na wirtualnym polu walki. Skąd jednak będziemy wiedzieć, które z nich (oczywiście pod warunkiem, że zostaną optymalnie wykorzystane) pozwolą nam wpływać na przebieg bitew? Oczywiście wiedzę taką możemy zdobyć doświadczalnie

–

rozgrywając

bitwy,

analizując

pobitewne

podsumowania

statystyczne i sprawdzając, w jakim stopniu nasze starania przyczyniają się do

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

98

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

sukcesów drużyny. Generalnie jednak niektóre pojazdy w rękach dobrych graczy dają pewną przewagę w walce. Przykładem tego było sowieckie działo samobieżne SU26. Doświadczeni gracze, czujący dobrze ten pojazd i znający jego wady oraz zalety, potrafili w nim wygrywać bitwy nawet wtedy, gdy w ich drużynach przeważali mierni gracze. Takimi pojazdami były wcześniej również Marder II, T-50, Type 59 i sporo innych. Piszę w czasie przeszłym, gdyż wszystkie z wymienionych zostały, mówiąc językiem graczy, znerfione, czyli poddane zmianom parametrów lub modułów. Mimo tego cały czas w WoT istnieją pojazdy, które pod pewnymi względami są na tyle lepsze od innych, że dobrze wykorzystane, pozwalają wpływać na przebieg rozgrywek. Celowo nie wymieniam ich nazw, by nie przyczynić się do pogorszenia ich parametrów. Ale dla chcących nic trudnego – bieżące informacje o tym, które czołgi, niszczyciele czy działa samobieżne mogą zwiększyć nasze szanse, można znaleźć w działach poświęconych poszczególnym pojazdom na forach dyskusyjnych WoT. Przede wszystkim jednak należy szukać ich w publikowanych przez niektóre niezależne serwisy zestawieniach statystycznych uwzględniających wyniki bitew z podziałem na pojazdy (patrz: „Niezbędnik WoT”). Zostań specjalistą. Jeśli natrafisz na pojazd, który spełnia wszystkie wymogi, o których wspomniałem (sprzyja wygrywaniu i czujesz się w nim dobrze), a zarazem osiągasz na nim dobre wyniki – rozważ zostawienie go na stałe w swoim garażu. Dzięki temu będziesz mieć na

nim

dobrze

wyszkoloną

załogę,

co

zaprocentuje

wynikami.

Taka

wyspecjalizowana maszyna może w znaczącym stopniu (i oczywiście dodatnio) wpływać na wskaźniki statystyczne gracza. Dobrze byłoby, gdyby taki pojazd miał dodatkowo dwie cechy: niskie koszty eksploatacyjne i relatywnie dobre zarobki. Dzięki temu, specjalizując się, będziesz równocześnie zarabiać.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

99

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Najlepiej natomiast byłoby, gdyby pojazd, w którym zdecydujesz się specjalizować, nadawał się do grania zespołowego – na kompaniach. Przed podjęciem decyzji zorientuj się, które pojazdy są chętnie przyjmowane do takich rozgrywek. Oczywiście można posiadać więcej pojazdów, w których będziemy specjalistami. Aby miało to sens, wskazane jest ograniczyć się do 2-3 maszyn. Poznawaj mapy, zanim ruszysz do bitwy. Zwykle każda aktualizacja WoT wiąże się z wprowadzeniem nowej mapy do rozgrywek oraz ze zmianami na części dotąd występujących w grze map. Czym to jest podyktowane, wyjaśniłem już wcześniej (patrz rozdział: „Jedyne niesłuszne Q&A”), tutaj natomiast skupię się na tym, jak zminimalizować wpływ map na wyniki. Najważniejsza zasada: nie graj na mapach, których nie znasz. Łatwo tak napisać, trudniej zrealizować. Mapy są przecież losowane, a te nowo wprowadzone najczęściej mają niższy współczynnik losowania. Zanim poznasz najlepsze drogi przejazdu, miejsca do ukrycia się i ostrzału, strategie obrony i ataku, będziesz musiał rozegrać sporo bitew. Niestety, stałym widokiem podczas gry na nowych mapach tuż po ich wprowadzeniu są bezładnie rozjeżdżające się czołgi, część drużyny jadąca w ślepe uliczki, część chowająca się ze strachu, a część wyjeżdżająca wprost pod lufy przeciwników. Tak samo zachowują się wrogowie, więc możesz tę sytuację wykorzystać jako swój atut, pod warunkiem, że znasz już nową mapę. Jak to zrobić? Korzystaj z trybu treningowego, na którym można wybierać mapy. Najlepiej grać tam z kimś znajomym, zakładając dla siebie własny pokój treningowy, a jeśli nie masz takiej możliwości, to przyłącz się do któregoś z treningów rozgrywanych na nowej mapie. Na ogół wystarczy objechać ją kilka razy, by poznać

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

100

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

jej ukształtowanie i ustalić, jaką strategię przyjąć do rozgrywki poszczególnymi typami pojazdów dostępnymi w grze. Podobnie zalecam w trybie treningowym sprawdzić stare mapy, które poddano modyfikacji przy okazji aktualizacji. To jedyny sposób na uniknięcie zaskoczenia podczas bitwy – gdy na przykład miejscówka, z której korzystaliśmy do spotowania przeciwników, już nie istnieje, gdyż z modelu mapy usunięto znajdujące się tam dotąd krzaki czy skałę, albo zastąpiono je drzewem, które nie maskuje już tak dobrze jak zarośla. Takie drobne modyfikacje są w WoT na porządku dziennym, a szczegółowych informacji o zmianach w ukształtowaniu map zwykle nie umieszcza się w oficjalnych komunikatach producenta zawierających opisy aktualizacji. Generalnie poznawanie nowych i zmienionych map najlepiej rozpocząć podczas publicznego testu nadchodzącego patcha. Ale uwaga – nawet jeśli dobrze poznało się mapę na serwerze testowym, to po aktualizacji WoT warto w trybie treningowym objechać ją jeszcze raz, gdyż zdarza się, że po zakończeniu testów wprowadzane są pewne dodatkowe modyfikacje ukształtowania terenu. Wyłącz tryby Potyczka (spotkaniowy) i Szturm (atak/obrona). Gracze z dłuższym stażem skarżyli się na monotonię rozgrywek. Wprowadzone tryby spotkaniowy i ataku/obrony bez wątpienia urozmaiciły rozgrywkę, ale dla wielu grających w pojedynkę stały się udręką i wpływają na pogorszenie osiąganych wyników. Wymagają one bowiem współpracy, która na randomach właściwie nie występuje. Ponadto opis tych trybów w grze nie jest zbyt jasny i wielu wirtualnych czołgistów nie rozumie zadania, jakie powinno zostać wykonane, myląc je z podstawowym trybem rozgrywki. Wyłączenie tych trybów pozwala pojedynczemu graczowi w większym stopniu (pod warunkiem przestrzegania pozostałych przedstawianych tu zasad) wpływać na

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

101

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

przebieg bitew. Jeśli nie wiesz, jak pozbyć się irytującej cię spotkaniówki i trybu ataku, to wejdź w grze w „Ustawienia” i w zakładce „Gra” odznacz pola przy opcjach „Potyczka” i „Szturm”. Korzystaj z komunikatów i czata. Możliwości komunikacji między graczami, jakie oferuje WoT w trakcie bitwy randomowej, są co najmniej skromne. Wprawdzie korzystanie z nich tylko sporadycznie daje efekt wpływający na wynik potyczki, ale czasem jednak nawiązanie kontaktu chociaż z jednym graczem może zdziałać cuda. Dlaczego więc nie spróbować. W grę wbudowano zestaw komunikatów dostępnych po przyciśnięciu klawisza „Z”. Nie wszystkie z nich wywołują reakcje graczy. Bezwzględnie warto korzystać z komunikatów „przeładowuję” (gdy używamy pojazdów bardzo wolno ładujących amunicję, przede wszystkim magazynkowców) i „bronić bazę”. Czasem ktoś zwraca uwagę na „pomocy”. Jeśli chcesz używać pozostałych komunikatów, nie spodziewaj się, że wywołają one odzew inny niż obojętność lub... zaprzeczenie/odmowa. Większy potencjał ma czat, ale należy używać go oszczędnie i zachowawczo. Pisz krótko, treściwie i uprzejmie. Kliknięcie na minmapie w nieobsadzoną flankę i napisanie, że jest zagrożona może skłonić niektórych graczy do zmiany pozycji. Nawet jeśli masz absolutną rację, nigdy nie próbuj czegokolwiek nakazywać. Rozkazów na randomach nikt nie posłucha. Niestety, w 90% bitew nikt też nie zwróci uwagi na twoje prośby czy sugestie. Niemniej raz na jakiś czas uda ci się nawiązać kontakt i podjąć współpracę. Wtedy szanse na wygraną niewspółmiernie rosną, nawet gdy prognozy XVM są bardzo pesymistyczne. Nawet mało doświadczony i słaby gracz, ale współpracujący z kilkoma innymi, może wpłynąć na losy bitwy.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

102

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Ważne: nawet jeśli nicki graczy wskazują, że są twoimi rodakami, nie pisz na czacie w swoim ojczystym języku (chyba że jest nim angielski). Po pierwsze – pozostała część graczy cię nie zrozumie, po drugie – z reguły nic to nie daje, a wręcz przeszkadza, bo nierzadko skłania rodaków do pogaduszek, które tylko przeszkadzają w grze. Do rozmawiania zdecydowanie lepsze są komunikatory (TeamSpeaker i inne) i czas między bitwami. Unikaj pogoni za gwiazdkami. Jeśli nie chcesz pogarszać swoich statystyk i popadać w irytację z powodu daremnych prób, daruj sobie codzienne zbijanie w pojedynkę gwiazdek (czyli zdobywanie podwójnego doświadczenia za pierwsze zwycięstwo danym pojazdem) wszystkimi maszynami, które masz w swoim garażu. Pamiętaj: gwiazdki nie są po to, byś szybciej odblokowywał nowe pojazdy i wyposażał je w lepszy moduły, ale po to, by skłonić cię do rozgrywania większej liczby bitew. Chcąc zbić gwiazdki tylko na 10 maszynach, musiałbyś rozegrać zwykle około 15, a często nawet około 25 bitew. Na 20 pojazdach zbijanie gwiazdek w pojedynkę będzie wymagało 30-50 bitew. Wyobraź sobie, ile bitew podyktowanych obowiązkiem zbijania gwiazdek generują codziennie miliony wirtualnych czołgistów grających pod szyldem WoT. Jeśli chcesz poświęcać tyle czasu grze, możesz go wykorzystać na coś innego. Zbijanie gwiazdek natomiast ogranicz do pojazdów i linii, które chcesz rozwijać. Odkąd zrezygnowałem z gwiazdek, nawet w okresie, gdy grałem głównie samotnie na randomach, od razu zauważyłem poprawę moich wyników. Eventy, promocje – korzystaj, ale sam decyduj. Graj wtedy, gdy chcesz, a nie – bo musisz lub jesteś do grania niejako nakłoniony. Taką samą rolę jak codzienne gwiazdki pełnią eventy, oferty specjalne i promocje.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

103

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Ich celem jest skłonienie grających do poświęcania WoT więcej czasu, do rozegrania większej liczby bitew. I większość aktywnych graczy daje się złapać w tę pułapkę. Na dokładkę wielu z nich traktuje eventy jak objaw dbałości producenta o społeczność. Podobną dbałość wykazują hodowcy bydła. Starają się, by ich krowy były najedzone, bo dzięki temu uzyskują od nich więcej mleka. W początkowej fazie istnienia WoT eventy związane ze zniżkami, większymi zarobkami lub bonusami do doświadczenia ogłaszano od święta. Głównie dotyczyły rocznic wydarzeń historycznych o charakterze batalistycznym. Kiedy liczba rejestracji w WoT wzrosła do dziesiątek milionów, eventów zaczęło przybywać. Obecnie trwają właściwie cały czas. WoT stał się niekończącym się eventem. Oprócz przeprowadzanych regularnie akcji weekendowych organizowane są też cykliczne, tygodniowe, dwutygodniowe i miesięczne, związane ze zniżkami i zwiększonymi zarobkami lub doświadczeniem na wybranych pojazdach. Ostatnio natomiast wprowadzono stałe (zmieniające się co miesiąc oraz także dodatkowo cotygodniowe) misje, w których bonusy uzależnione są od wykonywania określonych zadań. Ukoronowaniem tego jest mordercza (przykuwająca do gry na bardzo wiele godzin) misja polegająca na zdobyciu po 100 tysięcy punktów doświadczenie na pojazdach każdej nacji – w której można otrzymać czołg premium. Wpadnięcie w pułapkę codziennych misji i maksymalnego wykorzystywania eventowych opcji odbija się na statystykach większości graczy. Jeśli chcesz poprawić swoją efektywność – korzystaj z eventów z umiarem, tylko w zakresie niezbędnym do realizacji pojedynczych celów. Na przykład kiedy jest bonus do zarobków na brytyjskie czołgi – nie graj wszystkimi, jakie masz w garażu, lecz tylko tymi, na których czujesz się dobrze i w których masz największe szanse na zwycięstwo. Pamiętaj: nie daj się złapać na misje związane ze zdobywaniem puli kredytów czy dnia premium. Zwykle w misjach polegających na wygraniu określonej liczby bitew

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

104

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

lub uzyskaniu ustalonej puli doświadczenia czy fragów zdobywa się 250 tysięcy kredytów. Do realizacji takiego zadania z reguły trzeba rozegrać więcej bitew niż w sytuacji, gdy taką samą pulę zarabiałoby się swoim ulubionym moneymakerem. Podobnie jest z nagrodą w postaci dnia premium za zrealizowanie misji. Zwykle zadanie do wykonania okazuje się bardzo żmudne i czasochłonne. Tymczasem realna korzyść jest nikła, bo dzień premium kosztuje zaledwie kilka złotych. Dotąd nie było jeszcze w WoT żadnych eventów na zdobywanie złota. Przypuszczam, że zostaną wprowadzane w dalszej fazie istnienia gry, by podtrzymać zainteresowanie nią. Jednak nie należy liczyć na to, by działały inaczej niż obecne akcje z nagrodami w formie dni premium – czyli faktyczna korzyść dla graczy okaże się niewielka, a głównym celem będzie generowanie większego ruchu na serwerach i skłanianie do korzystania z płatnych opcji. Graj na niskich tierach. Podstawowe wyniki (procent zwycięstw, celność i liczbę zniszczonych pojazdów) można najłatwiej poprawić grając na niskich tierach (I-III). Większość grających na nich to debiutanci. Nie znają szczegółowych zasad gry, nie wiedzą, jak rozwijać swoje pojazdy, mają niewyszkolone załogi. Powód? Większość wirtualnych czołgistów szybko „przelatuje” przez niskie tiery, ogarnięta typową u początkujących żądzą jak najszybszego zdobycia maszyn wyższych tierów. Możesz tę sytuację wykorzystać. Jeśli masz za sobą kilka tysięcy bitew, to zapewne posiadasz już w garażu pojazdy VI i wyższego tieru. Jeśli chcesz w miarę szybko poprawić swoje wyniki, to kup 1-2 pojazdy z tierów I-III, które dają większe szanse na zwycięstwo (pisałem o nich wyżej) i w których dobrze się czujesz (sprawdź w swoich statystykach, jak ci na nich szło, gdy byłeś nowicjuszem). Dobrze je wyposaż, umieść w nich przeszkolone na te

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

105

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

maszyny załogi ze swoich pojazdów wyższych tierów, załaduj trochę złotej amunicji (oczywiście kupowanej za kredyty) – i zostań królem bitew. System losowania nie będzie cię oszczędzał, ale mając lornetę, szybsze skupianie, kamuflaż, wyszkoloną na dwa perki załogę i grając pojazdami I-II tieru na mapie „Prowincja”, będziesz mógł odwracać losy bitew. Nawet tych, w których XVM da ci małe szanse na wygraną. Oczywiście przed powrotem na niskie tiery zorientuj się, które pojazdy się najlepiej sprawdzają (patrz: rozdział „Niezbędnik WoT”) oraz potrenuj na mapach przeznaczonych dla niskich tierów. Jeśli jesteś początkującym graczem – pozostań przez kilka tysięcy bitew na tierach IIII. Graj pojazdami, które dają większą szansę na zwycięstwo, doposażaj je w odpowiednie moduły, stosuj materiały eksploatacyjne, szkól załogi, korzystaj z poradników i ucz się na błędach. Warto to robić. Mimo małego dorobku bitewnego będziesz mógł bardzo szybko osiągać wysokie współczynniki (zwiększenie swojego WR o 1%, mając za sobą 500 bitew, wymaga wygrania tylko 5 potyczek ponad dotychczasowy poziom WR, a przy przy 5000 bitew trzeba ich już wygrać 50). Doświadczenie, które zdobędziesz, zaprocentuje później w grze na wyższych tierach. Zarazem zyskasz wolne doświadczenie przydatne do rozwijania maszyn oraz omijania pojazdów, które zostały umieszczone w drzewkach po to, by spowalniać grę i rozwój gracza. Dokładnie tak samo możesz postępować dalej – rozgrywając następnie po kilka tysięcy bitew na poziomach VI-VI itd. Uwaga: doświadczeni gracze łatwo rozpoznają, że dobre statystyki są „pompowane” na niskich tierach, gdyż granie na nich skutkuje niskimi obrażeniami (pojazdy na tych poziomach mają mało hp). Dlatego jeśli chcesz grać zespołowo, zalecam korzystanie nie tylko z tej porady, ale także równocześnie z innych zamieszczonych w niniejszym poradniku.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

106

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Skoryguj ustawienia gry. Warto pamiętać o kwestiach natury technicznej. WoT ma wiele ustawień do regulacji, które należy dostosować do użytkowanego komputera tak, aby zapewnić sobie maksymalnie płynną grę. Pomijając kwestie graficzne, które mają charakter indywidualny, wspomnę o jednej istotnej – uniwersalnej dla wszystkich grających. Chodzi o celownik serwerowy – powinien być włączony w ustawieniach gry. Dlaczego? Środek zwykłego celownika, który widzimy w grze, niekoniecznie pokrywa się z miejscem, w które jest wycelowany, szczególnie podczas ruch wieży pojazdu lub gdy strzelamy podczas jazdy. Dlatego często zdarza się, że nawet celując z bliska w jakieś konkretne miejsce wrogiej maszyny, pudłujemy. Oczywiście spudłować możemy tak czy siak, z powodu wylosowanego nam przez system rozrzutu celności. Ale jeśli istnieje możliwość zlikwidowania chociażby jednej niedogodności w grze, to dlaczego z niej nie skorzystać. Na początku po włączeniu celownika serwerowego odnosi się wrażenie, że jest on opóźniony, ale przyzwyczajenie się do tego zajmuje kilka, góra kilkanaście bitew. Niektórzy uważają także, że celownik serwerowy przekłamuje, ale niezgodności w jego wskazaniach występują tylko wtedy, gdy pojawiają się problemy z komunikacją z serwerem (lagi), a wtedy zwykły celownik również źle wskazuje. O tym jaka jest duża i jak wygląda rozbieżność między celownikiem zwykłym a serwerowym można się przekonać, instalując mod pokazujący oba celowniki równocześnie (nie ma potrzeby stosować go na stałe w WoT). To najbardziej przekonujący dowód na to, że używanie celownika serwerowego ma sens. Nie daj się rozproszyć. Wraz z kolejnymi aktualizacjami WoT zostaje wzbogacana o różnego rodzaju szczegóły i opcje, które w założeniach producenta mają zwiększyć jej realizm. Przed lufami, w celownikach pląsają motyle, nad czołgami krążą ptaki i przelatują

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

107

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

samoloty, w środku bitwy słyszymy różne dźwięki otoczenia, na przykład kościelne dzwony czy krakanie. Ponadto opcje graficzne rozszerzane są o rozmaite efekty. Jedni lubią takie „wodotryski”, inni nie. Wielu graczy one rozpraszają, co miewa negatywny wpływ na przebieg bitew. Jeśli zależy nam na skuteczności, warto ograniczyć oddziaływanie elementów zakłócających koncentrację. Przede wszystkim zalecam wyłączenie dynamicznej kamery. To, co widzimy dzięki tej opcji, może dezorientować w ferworze bitwy. Motyli i ptaków nie można wyłączyć, ale warto rozważyć znaczne ściszenie głośności otoczenia oraz głośności muzyki. Pozwoli to bardziej skupić się na rozgrywce. Jeśli nie wierzycie, że to działa, zagrajcie kilka bitew na randomach z całkowicie wyłączonym dźwiękiem (oczywiście nie wtedy, gdy gra się w plutonie) – z reguły poprawia to czas reakcji na to, co dzieje się na polu walki.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

108

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Gra zespołowa Podstawą dobra komunikacja, czyli TeamSpeak. Jeśli chcesz korzystać z opcji wspólnej rozgrywki, niezbędna będzie dobra komunikacja z członkami plutonu czy kompanii. Wprawdzie w WoT jest wbudowany komunikator – ale jego funkcjonalność pozostawia bardzo wiele do życzenia. Zdecydowanie lepiej używać niezależnego od gry komunikatora. Podstawowym i powszechnie stosowanym przez graczy jest darmowy TeamSpeak (patrz: rozdział „Niezbędnik WoT”). Jego instalacja i obsługa są proste, tym bardziej że program posiada polską wersję językową. Nie musisz posiadać własnego serwera TS. Dostępnych jest wiele darmowych – jeśli poszukasz, znajdziesz dla siebie miejsce. Skoro TS, to oczywiście konieczny jest także mikrofon. Najwygodniej używać takiego znajdującego się w zestawie ze słuchawkami dla graczy. Jeśli masz komputer przenośny z wbudowanym mikrofonem, doradzam korzystanie z mikrofonu zewnętrznego – gdyż ten zintegrowany z laptopem zwykle nie zapewnia dźwięku wysokiej jakości. Oczywiście można używać także innych komunikatorów – Skype czy Mumble – jeśli używają ich twoi znajomi z gry czy klan. TeamSpeak jest jednak w społeczności WoT najpopularniejszy. Pluton. Jeżeli nie należysz do żadnego klanu, to osoby do wspólnego grania znajdziesz na czacie w grze lub na forach poświęconych WoT. Jeśli jesteś w klanie, możesz w łatwy sposób zapraszać do plutonu jego członków. Przed decyzją o wyborze partnerów do wspólnej bitwy sprawdzaj statystyki osób, które chcą z tobą grać (opcja dostępna prawym klawiszem myszki po najechaniu na

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

109

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

nick gracza). Nigdy nie graj z osobami, które są znacznie gorsze do ciebie – gdyż najprawdopodobniej niewiele zdziałają, niczego się też od nich nie nauczysz. Wybieraj graczy lepszych od ciebie lub na podobnym poziomie. Sprawdzone w bitwie osoby koniecznie dodawaj do listy znajomych. Słabych czołgistów umieszczaj na liście ignorowanych. Dodawaj tam również osoby, które grają na własną rękę lub są apodyktyczne. Rób to na bieżąco. Tworzenie takich list ułatwi ci w przyszłości dobieranie graczy. Jeśli już wyruszasz do bitwy w plutonie, to koniecznie w trzyosobowym. Zwiększa to szanse na to, że twój team wpłynie na losy rozgrywki. Przede wszystkim zależą one jednak od współdziałania. Korzystając z TS, na początku bitwy ustal z członkami plutonu wspólną strategię. Poradniki na ten temat znajdziesz w sieci. Uwaga: wskazane jest granie pojazdami tego samego tieru, a zarazem unikanie jazdy takimi samymi maszynami, gdyż może to wpływać na gorsze losowania drużyn. Kompania. Ten tryb gwarantuje maksymalny wpływ na przebieg bitew. Kompania to zasadniczo zaprzeczenie randomu. Pozwala na pełny dobór składu graczy i daje szansę na ich efektywne współdziałanie. Dobry team wygrywa 80-90% bitew. Przygodę z kompaniami najlepiej rozpocząć na najniższym poziomie, aby poznać specyfikę tego trybu. Szukając teamu, czytamy opisy poszczególnych kompanii. Jeśli nie znamy obcych języków, nie wstępujemy do narodowych lub międzynarodowych kompanii. Gdy w opisie jest podany adres TS – wchodzimy na niego. Nawiązując kontakt słowny, łatwiej trafić do drużyny. Po wejściu do pokoju oczekujących wybieramy pojazd zgodny z opisem kompanii, a jeśli nie znajdziemy tam informacji na ten temat – bierzemy z garażu nasz najlepszy czołg pasujący do danego poziomu rozgrywki.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

110

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Wchodząc do kompanii, koniecznie sprawdzamy statystyki jej dowódcy (jest na szczycie listy); jeśli są dobre, to kontrolujemy także poziom umiejętności przynajmniej kilku innych osób z teamu. Jeśli okażą się osobami ze współczynnikiem wygranych poniżej 50%, to lepiej wybrać inną kompanię. Dowódców ze słabymi statystykami dodajemy do ignorowanych – dzięki temu w przyszłości będziemy mogli ich unikać bez wchodzenia do kompanii (tylko podglądając ich skład). Jeśli posiadamy bardzo słabe statystyki, będziemy mieli problem z dostaniem się do dobrych kompanii. Ale są na to trzy sposoby. Pierwszym jest rekomendacja znajomego dobrego gracza, który gra w kompaniach i może nas polecić. Drugi patent to posiadanie choćby jednego przydatnego na danym poziomie pojazdu z wysokim współczynnikiem zwycięstw, zniszczonych pojazdów i dużym średnim dmg (patrz wyżej: „Zostań specjalistą”). Może on stać się przepustką nawet do zespołu składającego się z dobrych graczy. Należy wybrać ten pojazd zaraz po wejściu do pokoju oczekujących i zwrócić na siebie uwagę dobierającego skład (uprzejmie, a najlepiej też dowcipnie, w stylu: „melduje się pomidor ze świetnym Hellcatem i wymaksowaną załogą”). Trzeci sposób to korzystanie z nadarzających się okazji. Bywa, że w dobrej kompanii, do której chcielibyśmy się dostać, pozostały niewykorzystane punkty na pojazdy niskiego tieru, zwykle I-III. Szybkie wybranie czołgu o odpowiedniej liczbie punktów i zwrócenie na siebie uwagi dowódcy może spowodować, że zostaniemy wybrani do teamu. W kolejnej bitwie może zwolni się miejsce i będziemy mogli zagrać pojazdem wyższego tieru. Grając, należy stosować się do poleceń rozstawiającego – nawet jeśli się z nimi nie zgadzamy. Niesubordynacja zwykle kończy się wyrzuceniem z kompanii. Kiedy wykazaliśmy się dobrą grą w kompanii, warto poprosić jej dowódcę o dodanie nas do znajomych. Zwiększa to nasze szanse na to, że będziemy otrzymywać zaproszenia do wspólnych rozgrywek.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

111

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Grając w kompanii, można najefektywniej poprawić swoje statystyki, a zarazem wiele się nauczyć. Oczywiście pod warunkiem, że jest to dobry team. Dlatego jeśli należymy do klanu składającego się ze słabych graczy – nawet jeśli dobrze czujemy się w ich towarzystwie – to nie polecam wspólnego grania z nimi kompanii.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

112

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Jak zarabiać bez premium i kupowania złota Kup raz konto premium, a będziesz chciał już zawsze grać tylko na takim koncie. Kup raz złoto, a będziesz kupować dalej. Takie są fakty. Jeśli chce się korzystać z WoT faktycznie na zasadzie „free-to-play”, to należy się tego konsekwentnie trzymać. Do VI tieru wychodzi się na plus bez większych problemów, do VIII tieru także – o ile gra się na tyle dobrze, by nawet w przegranych bitwach zadawać dużo obrażeń. Na najwyższych tierach, grając na standardowym koncie, zarabiają na swoje pojazdy tylko bardzo dobrzy gracze. Ale nawet nie posiadając takich umiejętności, można grać tego rodzaju maszynami, zarabiając na ich utrzymanie (koszty napraw i amunicji) na niższych tierach, o czym szerzej napiszę w dalszej części. Zdecyduj, co chcesz osiągnąć. Początkujący użytkownicy WoT marzą o posiadaniu maszyn X tieru. To magia dużego poziomu hp, grubych pancerzy i dział o potężnej penetracji, które zadają ogromne obrażenia. Realizacja marzenia kosztuje wiele wysiłku i wymaga zarobienia wysokiej puli kredytów potrzebnej zarówno do utrzymania pojazdów poszczególnych poziomów, jak i do zakupu maszyny najwyższego tieru. Kiedy w końcu trafia ona do garażu gracza, często okazuje się, że walka nią jest trudna, sprawia niewiele satysfakcji, a więcej zabawy przynoszą czołgi czy działa samobieżne niskich lub średnich tierów. W efekcie tego wielu grających sporadycznie używa „dziesiątek” na randomach. Wysiłek czasowy i finansowy, włożone w ich zdobycie, okazują się zbyteczne. Zazwyczaj nowi gracze dążą do opracowania wszelkich pojazdów, starając się jak najszybciej odkryć jak największą ich liczbę. Generuje to wysokie koszty i często doprowadza do na tyle dotkliwego braku wirtualnej gotówki, że skłania do zmiany

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

113

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

konta ze standardowego na płatne premium lub kupowania pojazdów premium. W wielu przypadkach dopiero po rozegraniu większej liczby bitew dochodzi się do wniosku, że zdobywanie jak największej liczby maszyn, okupywane wysokimi kosztami, było nieprzemyślane. Takich problemów natury ekonomicznej można uniknąć zawczasu (czyli jak najszybciej po założeniu konta w WoT), określając sobie cele, jakie zamierzamy osiągnąć w grze. Skupienie się na poszczególnych nacjach, rodzajach broni czy poziomach pojazdów ograniczy nasze wydatki do minimum niezbędnego w realizacji tych celów. Korzystaj z moneymakerów. Nawet jeśli sprecyzujemy sobie cele do osiągnięcia, to nierzadko borykamy się brakiem kredytów na ich realizację. Można sobie z tym poradzić bez korzystania z płatnych opcji WoT. Należy wykorzystać to, że niektóre standardowe pojazdy zarabiają lepiej w porównaniu do innych. Są to maszyny o małych kosztach eksploatacji (naprawy i amunicja), które dysponują działami o dobrej penetracji (jak na tiery, na których grają), a przy tym zadają standardową amunicją duże uszkodzenia lub mniejsze, za to z większą częstotliwością. Zwykle najlepszymi „zarabiarkami” są czołgi lub niszczyciele z V i VI poziomu, ale można także doskonale zarabiać, używając maszyn z IV i VII tieru. W tych przypadkach szczególnie ważne jest, aby były to pojazdy, w których dobrze się czujemy i którymi potrafimy grać efektywnie. Posiadając w garażu jeden czy dwa moneymakery, można bez większych trudności zarobić na zakup i utrzymanie wysokich tierów.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

114

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Nie wymieniam konkretnych modeli, gdyż ciągłe zmienianie parametrów gry powoduje, że czołg, który pozwala dobrze zarabiać, po kolejnym patchu traci owe możliwości. Informacje, jakie maszyny aktualnie przynoszą najwyższe dochody, można bez trudu znaleźć na stronach wymienionych w „Niezbędniku WoT”. Graj w drużynach 7/42. W patchu 0.8.9 WG wprowadziło nowy zbiorowy tryb rozgrywki – 7/42. Dobierając swoją drużynę (liczebność do 7 osób), można w znaczący sposób wpływać na losy bitwy. Składający się z dobrych, współpracujących ze sobą graczy team potrafi wygrywać 80-90% potyczek, a nawet więcej. Takie wyniki poprawiłyby statystyki grających. Zarazem zwiększyłyby różnice między dobrymi i słabszymi graczami, co mogłoby zaburzyć gwarantujący krociowe przychody model ekonomiczny WoT. Dlatego producent nie sumuje wyników w 7/42 z wynikami gry w innych trybach (CW, kompanii i plutonów) – są one podawane w profilach użytkowników oddzielnie. Rozgrywka drużynowa w dobrym towarzystwie ma jednak jedną zaletę – pozwala dosyć łatwo zarobić kredyty. Wpływa na to znacząco szybki przebieg bitew. W przeciętnym czasie walki randomowej można rozegrać dwie, a czasem nawet trzy bitwy w trybie 7/42. Wydawaj złoto, lecz go nie kupuj. Zasadniczo w grze można sobie poradzić bez wydawania pieniędzy na płatne opcje. Poza czterema wyjątkami, które dowodzą, że powtarzane często przez przedstawicieli producenta hasło „free-to-play” nie obowiązuje. Chodzi o zakup pojazdów premium, miejsc w garażu i koszarach oraz zdejmowanie większości (poza lornetą i dodatkowym kamuflażem) modułów.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

115

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Maszyn w wersji premium nie musimy wcale posiadać, do zarabiania można wykorzystać pojazdy standardowe. Gorzej, jeśli brakuje nam miejsc w garażu i nie mamy gdzie zakwaterować załogi sprzedawanych czołgów, niszczycieli czy artylerii samobieżnej. Równie duży problem dotyczy modułów – ich utrata w razie sprzedaży pojazdu jest bardzo kosztowna. Żeby jednak zdemontować wentylację czy dosyłacz do działa, trzeba posiadać złoto. Płatne opcje to oczywiście wabiki, mające skłonić do sięgnięcia po portfel nawet graczy najbardziej wytrwałych w postanowieniu niewydawania na WoT ani złotówki. Wielu użytkowników ulega takiej pokusie, ale istnieją sposoby, by nie płacić. Złoto można wygrać w konkursach organizowanych przez producenta, ale są one okazjonalne, a pula nagród bardzo ograniczona. Znacznie łatwiej zdobyć je w konkursach organizowanych na forum (uczestniczy w nich znacznie mniej osób), biorąc udział w rozgrywkach w ESL (wymagana rejestracja) oraz wyszukując bonusowe kody kolportowane w serwisach i czasopismach poświęconych elektronicznej rozrywce (zwykle takie okazje zdarzają się kilka razy do roku). Złoto można także uzyskiwać, należąc do dobrych klanów, które odnoszą sukcesy w Clan Wars (CW). Żeby zaoszczędzić miejsca w garażu i koszarach kupujemy je wyłącznie w trakcie okresowych eventów, podczas których stosowane są upusty cenowe (średnio co 2-3 miesiące). Dodatkowe darmowe stanowiska dla pojazdów uzyskuje się również wtedy, kiedy wprowadzane są nowe nacje i linie technologiczne rozpoczynające się od najniższego tieru; otrzymujemy je wraz z czołgami rozdawanymi z racji świąt i rocznic (1-2 razy w roku); oraz sporadycznie w związku ze zmianami w drzewkach rozwojowych, które skutkują podziałem pojazdów na dwie wersje. Oczywiście miejsca w garażu otrzymuje się razem z pojazdami, ale zachowujemy je po sprzedaży

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

116

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

maszyn. Korzystając z takich okazji, uzyskałem już kilkanaście stanowisk do garażowania wirtualnych maszyn.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

117

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Niezbędnik World of Tanks Narzędzia Pl@yer notes World of Tanks playernotes.pl/world-of-tanks Polskojęzyczny serwis z modami, bieżące aktualizacje i obszerne opisy.

TeamSpek teamspeak.com Najpopularniejszy w WoT darmowy komunikator głosowy.

XVM – eXtended Visualization Mod for World of Tanks code.google.com/p/wot-xvm Podstawowy mod przedstawiający statystyki podczas gry.

Serwisy ze statystykami i analizami WoT Game Models 3D gamemodels3d.com/worldoftanks Szczegółowe parametry pojazdów, modele 3D ze wskazaniem grubości pancerza.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

118

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

NoobMeter.com – Pomiar wydajności w World of Tanks noobmeter.com Statystyki graczy (poszczególnych sesji gry), klanów i pojazdów, porównania graczy.

vBAddict World of Tanks Performance Analyzer and Statistics Site vbaddict.net Rozbudowane statystyki graczy, pojazdów i map, rozbudowane porównania pojazdów pod względem osiąganych wyników, wizualizacje miejsc oddawania strzałów na mapach.

WOTDB wotdb.info Szczegółowe informacje o pojazdach, kalkulator doświadczenia i kredytów potrzebnych do odkrycia i zakupu kolejnych maszyn, powiększone mapy z przykładowymi taktykami gry.

WOT-NEWS wot-news.com Rozbudowane statystyki serwerów WoT, graczy i pojazdów.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

119

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

WOTINFO wotinfo.net Statystyki graczy i klanowe, kalkulatory kamuflażu i zasięgu, słabe punkty pojazdów.

WoT Tank Compare tank-compare.com Porównywarka parametrów czołgów z WoT.

Niezależne strony o WoT Blog Dom1na dom1n.com Bieżące informacje dotyczące WoT, przecieki, analizy z uwzględnieniem polskiej społeczności graczy, czat.

For the Record ftr.wot-news.com Blog SilentStalkera – bieżące informacje dotyczące WoT, przecieki, analizy (po angielsku).

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

120

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Niezależne kanały z poradnikami video Sir Turok youtube.com/user/sirturok666

Voytech WoT youtube.com/channel/UCV_LFFZNfDlHUiS_GjnAe8A

Strona książki Prawda o World of Tanks WotLeaks.org Dodatkowe materiały związane z książką „Prawda o World of Tanks”.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

121

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Czy jesteś uzależniony od WoT – tylko dla odważnych Na forum i czacie gry uzależnienie od WoT to dosyć często poruszany temat. Z reguły problem jest bagatelizowany, a nawet wyśmiewany. Przecież prawdziwi mężczyźni nie tylko nie płaczą, ale też są panami swojego losu i żadna gra nie będzie nimi rządzić. Przyznaję, że sam przez długi czas traktowałem problem uzależnienia lekceważąco – tak mocno byłem pochłonięty grą, której poświęcałem niemal każdą wygospodarowaną wolną chwilę. Ignorowałem także uwagi moich najbliższych, którzy niepokoili się, że poświęcam czołgowym bitwom tak wiele czasu. Pierwsza refleksja, że gra staje się dominującym elementem życia użytkowników, pojawiła się, gdy od jednego z graczy dowiedziałem się, że odkąd zainstalował WoT, przestał oglądać swój ulubiony serial, a od innego, że gra zastąpiła mu lekturę książek o wojskowości, którymi pasjonował się od wielu lat. Kiedy zacząłem zwracać uwagę na to, jak „świat czołgów” wchodzi w życie grających, przekonałem się, że wiele osób woli spędzić wieczór z WoT niż z dziewczyną, woli grać, niż wyjść do kina ze znajomymi, woli spędzić parę godzin w bitwach zamiast porozmawiać ze swoimi dziećmi. Nie brakuje też graczy leczących alkoholem stres niepowodzeń w grze, są nawet całe kompanie chełpiące się, że nie grają na trzeźwo, bo po pijaku łatwiej jechać czołgiem... Oczywiście uzależnienie od gier online jest może fizycznie mniej destrukcyjne niż alkoholizm czy narkomania. Potrafi jednak znacząco wpływać na wiele sfer życia osobistego oraz zawodowego. Dlatego zachęcam do udziału w poniższym teście – choćby traktując go jako quiz czy zabawę.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

122

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

1. Czy odkąd grasz w WoT, krócej śpisz? 2. Czy zdarza się, że ze względu na grę zmieniasz swoje plany na dzień wolny/weekend? 3. Czy czasem zarywasz noc, grając w WoT? 4. Czy bywa, że spędzasz w grze więcej czasu, niż planował(a)eś? 5. Czy odkładasz swoje obowiązki domowe/rodzinne/zawodowe/szkolne, aby grać w WoT? 6. Czy twoi bliscy zwracają ci uwagę, że zbyt dużo czasu spędzasz w grze? 7. Czy zdarza ci się cieszyć na samą myśl, że zagrasz w WoT? 8. Czy zdarza ci się intensywnie myśleć o grze w czasie, gdy w nią nie grasz? 9. Czy ukrywasz przed bliskimi ilość czasu spędzanego w WoT? 10. Czy bywasz rozdrażnion(a)y lub masz zły nastrój, gdy nie znalazł(a)eś czasu na grę lub nie mogł(a)eś jej uruchomić, na przykład z powodu awarii Internetu?

Rozwiązanie testu. Jeśli na ponad pięć pytań odpowiedziałeś twierdząco oznacza to, że twoje zaangażowanie w grę nosi cechy uzależnienia. Informacje co zrobić, by odzyskać pełną kontrolę, znajdziesz na stronie olganon.org (On-Line Gamers Anonymous) lub podobnych.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

123

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Mini słownik – niektóre pojęcia związane z World of Tanks Autoaim – strzelanie przy wykorzystaniu automatycznego celowania. Bufowanie – polepszanie parametrów pojazdów. Balansowanie, rebalansowanie – zmienianie (najczęściej pogarszanie) parametrów pojazdów. Exp – punkty doświadczenia zdobywane w grze, potrzebne do ulepszania i odblokowywania pojazdów. Farmienie – intensywna gra w celu zgromadzenia jak najszybciej jak największej ilości doświadczenia i/lub kredytów. Gift-tank – czołg podarunek, zwykle przekazywany graczom z okazji nowego roku lub sukcesu osiągniętego przed producenta. Grindowanie, ekspienie – odblokowywanie kolejnych pojazdów w drzewkach technologicznych poszczególnych nacji. Kampienie – ukrywanie się, zwykle w okolicy bazy startowej. Lagi – opóźnienia w komunikacji gry z serwerem skutkujące problemami z korzystaniem z niej. Lemming train – jazda czołgów jednego za drugim bez przemyślanej strategii rozgrywki. Nerfienie – pogarszanie parametrów pojazdów przeprowadzane w ramach ich balansowania. Ninjanerf – ukryte, nieogłoszone w opisie aktualizacji (patch notach) pogorszenie parametrów pojazdów.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

124

Flysold R W 2 0 1 0

Prawda o World of Tank. Sekrety – kulisy – skandale

Pomidor – gracz o bardzo niskiej efektywności w WoT. Nazwa pochodząca od koloru czerwonego, którym oznaczani są słabi gracze w niezależnych rankingach efektywności i XVM. Weakspot – miejsca szczególnie wrażliwe na ostrzał. WG – skrótowa, stosowana na forach nazwa producenta gry, firmy Wargaming. WR – Win Ratio współczynnik przedstawiający procentowo ilość zwycięstw.

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

125

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

##7#52#aMTA5MDczM0E2NDYxMzgzNg==

Plik zabezpieczony watermarkiem jawnym i niejawnym: 1090733A64613836