Gardeners World Polska 11 12 (2015)

EDYCJA POLSKA 30 NIEZAWODNYCH roślin do ogrodu Listopad/Grudzień6/2015 Świąteczne ozdoby zogrodudodomu Pnącza nowywymiar przestrzeni Ostatnidzwonek! •...

20 downloads 77 Views 53MB Size

Download PDF

30 NIEZAWODNYCH roślin do ogrodu Więcej na: www.ebook4all.pl

Grudzień 6/2015

Listopad/

LISTOPAD/GRUDZIEŃ 2015

EDYCJA POLSKA

DEKORACJE W DONICACH  POMYSŁY DO MAŁYCH OGRODÓW  ŻYWOPŁOTY  OCHRONA PRZED MROZEM  ŚWIĄTECZNE OZDOBY

Świąteczne ozdoby z ogrodu do domu

Pnącza nowy wymiar przestrzeni

Kolory

na zimę 10 olśniewających kompozycji

Ostatni dzwonek! • zwalcz szkodniki • zabezpiecz rośliny przed mrozem

w ó d o r g o h c ły a m o d ły s Pomy 4 Rady projektantów 4 Plany rabat 4 Owoce w donicach 4 Nasadzenia w pojemnikach

Numer 6 | listopad – grudzień 2015

cena 12 zł (w tym 8% VAT) ISSN 2391-8381 Indeks 403636

Więcej na: www.ebook4all.pl

Więcej na: www.ebook4all.pl

Wydawany od ponad 20 lat miesięcznik „Gardeners’ World” absolutnie zdominował brytyjski rynek czasopism ogrodniczych, zdobywając dwie trzecie wszystkich czytelników prasy w tym segmencie tematycznym. Wersje licencyjne tego tytułu wydawane są z wielkim sukcesem w wielu krajach na całym świecie. Najwyższy poziom merytoryczny gwarantuje nie tylko renomowany wydawca Immediate Media, ale przede wszystkim BBC World Wide – licencjodawca tego tytułu, rozwijający poszczególne wątki tematyczne w swoich programach telewizyjnych. Nasze licencyjne czasopismo „Gardeners’ World. Edycja Polska” zachowuje całą nadzwyczaj wartościową treść i atrakcyjną formę edytorską brytyjskiego oryginału „Gardeners’ World”.

Welcome

Drzewa, których ozdobną korę lub fantastyczną strukturę gałęzi odsłania zima (s. 10–14), rośliny o kwiatach urzekających zapachem już na przedwiośniu (s. 72–75), pnącza otwierające nową perspektywę (s. 66–70), owoce dostępne na wyciągnięcie ręki (s. 94–96)... – pomysły na to, co zrobić w ogrodzie w przyszłym roku, wysypują się z tego numeru magazynu „Gardeners’ World” niczym prezenty z worka Świętego Mikołaja. Pomiędzy kontemplacją przeszłości a planowaniem Bo domknięcie sezonu nie mniej ważne jest też – o czym uczy nie jest wszak jego słynny profesor prawdziwym końcem, Philip G. Zimbardo lecz początkiem i inni psychologowie – bycie nowego. I lepszego. „tu i teraz”. Na osadzenie w teraźniejszości najlepsze dla ogrodników może okazać się... sadzenie. Choćby roślinnych dekoracji w pojemnikach, które postawione na zewnątrz kolorami rozproszą zimową chandrę (s. 37–46). Agnieszka Pietrzak Redaktor prowadząca

www.zielonyogrodek.pl Największy portal ogrodniczy

zaprasza Czytelników magazynu

EDYCJA POLSKA

listopad – grudzień 2015

Drodzy Czytelnicy! W polskim wydaniu „Gardeners’ World” zachowana jest pieczołowicie oryginalna treść, zatem wszystkie terminy kalendarzowe i określenia w rodzaju „krajowy”, „nasz rodzimy” itp. odnoszą się do Anglii. Jednocześnie redakcja wszędzie, gdzie to jest wskazane, zamieszcza przypisy dotyczące polskich terminów kalendarzowych, innych warunków upraw, innych gatunków i odmian roślin uprawianych w Polsce. Wiele informacji dodatkowych do poszczególnych tematów można znaleźć w artykułach na portalu www.zielonyogrodek.pl. Gardeners’ World Magazine

3

Więcej na: www.ebook4all.pl

SPIS TREŚCI

listopad-grudzien 2015

LUBIMY… 6

48

...późną jesień

Monty pomaga zakładać ogrody marzeń na małej przestrzeni

Za rześkie powietrze i deszcz liści

8

Atrakcyjne cały rok

ZDJĘCIA: MARSHA ARNOLD; SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS; JASON INGRAM; ADRIAN TAYLOR; JANE SEBIRE

Brzoza pożyteczna odm. Jacquemonta

INSPIRACJE 10 Nowa perspektywa Carol odkrywa piękno ogrodu „poza sezonem”

16

Roślinne hity Sprawdzą się zawsze i wszędzie

37 Dekoracje w donicach Alan wprowadza moc koloru na zimę i uczy, jak właściwie obsadzać pojemniki

52 Ogrodowa odnowa 10 inspirujących pomysłów projektantów

56 Piękne przegrody Dodaj radości murom i płotkom

63 Ostre cięcie Rady, jak poprawnie przycinać żywopłot

66 Bajeczne pnącza Wprowadzają ogród w nowy wymiar

77 Poznaj roślinę Milin pośredni SUMMER JAZZTM FIRE

94

‘Takarazuka Fresa’ PBR

78 Pogotowie roślinne

Pyszne owoce, które wyhodujesz sam w pojemnikach

Dbamy o kwitnące w domu piękności

66

W POMYSŁY DO MAŁYC H OGRODÓ

Pnącza dobre na wszystko: maskują, dodają wysokości i przestrzenności, pięknie kwitną, a nawet pachną

42 10 idealnych nasadzeń Alan poleca zestawy na każdą przestrzeń

48 Wielkie marzenia Zrealizujesz je z Montym w miniogrodzie

FAUNA I FLORA 72 Joe radzi, co posadzić Plan zakątka przyjaznego owadom i ptakom

110 Kret w ogrodzie W poszukiwaniu plusów jego obecności 4

Gardeners’ World Magazine

37

Alan zmienia oblicze zimy dzięki nasadzeniom w donicach

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

TEMATY Z OKŁADKI 30 NIEZAWODNYCH roślin do ogrodu Listopad/

LISTOPAD/GRUDZIEŃ 2015

66 118 114 48, 52 72, 94 37

DEKORACJE W DONICACH  POMYSŁY DO MAŁYCH OGRODÓW  ŻYWOPŁOTY  OCHRONA PRZED MROZEM  ŚWIĄTECZNE OZDOBY

22

Grudzień 6/2015

16

EDYCJA POLSKA

Kolory

Świąteczne ozdoby z ogrodu do domu

na zimę

Pnącza nowy wymiar przestrzeni

42

10 olśniewających kompozycji

Ostatni dzwonek! • zwalcz szkodniki • zabezpiecz rośliny przed mrozem

16

Pomysły do małych ogrodów 4 Rady projektantów 4 Plany rabat 4 Owoce w donicach 4 Nasadzenia w pojemnikach

Rośliny ponadczasowe: piękne, wytrzymałe i niewymagające – hity do każdego ogrodu

Numer 6 | listopad – grudzień 2015

cena 12 zł (w tym 8% VAT) ISSN 2391-8381 Indeks 403636

ZDJĘCIE OKŁADKOWE: SARAH CUTTLE

WŁASNE UPRAWY 94 Owoce w donicach Sam wyhodujesz najsmaczniejsze odmiany

98 Ulubieńcy szefa kuchni

92 ZBIERZ

najładniejsze liście na dekoracje

Warzywa i owoce godne gwiazdki Michelin

85 ODKRYJ zalety

sadzenia drzew z gołym korzeniem

Z RÓB TO

102 Prosto z ogródka Pasternak i jarmuż

TE RAZ

106 Uprawy organiczne Zielenina w środku zimy

108 Nasiona otoczkowane

Dział praktycznych porad zespołu mag azynu „Gardeners' World”

TWOJA LISTA 100 SPRAW DO ZRO BIEN zamies

Na stronach 84–93

zczamy najważniejsze

IA W LIST

OPADZIE/GRUDNIU tematy. Więcej porad znajdziesz na: www.m agazyngardenerswor ld.pl

113 Rady na ogrodnicze problemy Zadbaj o ciemierniki

114 Pytania numeru Jak zabezpieczyć rośliny przed mrozem i jak zapewnić sadzonkom najlepszy start

118 Pippa zwalcza szkodniki Parszywa dwunastka

ŚWIĘTA TUŻ-TUŻ! 22 Ozdobne wianki 3 projekty prosto z natury

27 Gwiazdkowe dekoracje Od bombek choinkowych po świece – zrobisz je sam 32 Prezenty dla ogrodnika 27 propozycji, które ucieszą miłośników zieleni listopad – grudzień 2015

120 Panel ekspertów

ZDJĘCIA: MARSHA

PYTANIA I ODPOWIEDZI

ARNOLD; JASON INGRAM;

TIM SANDALL

Czy są warte swojej ceny?

90 ZBADAJ

pH gleby

listopad – grudzi

86 NAUCZ SIĘ sadzić cebule lilii

eń 2015

93 DOKARMIAJ ptaki zimą

Gardeners’ World

Magazine

83

Plan dzialan jesienia i zima 100 SPRAW DO ZROBIENIA 84 Monty porządkuje rabaty i sadzi drzewa 86 Kwiaty 88 Owoce i warzywa 90 Sezonowe zadanie 91 Szklarnia 92 Wokół ogrodu

Gardeners’ World Magazine

5

Więcej na: www.ebook4all.pl

Lubimy

późnąejesień... i deszcz lisci za rzeskie powietrz

Listopad to miesiąc, w którym wiatr staje się ostrzejszy, liście spadają rzęsiście, a my ubieramy się coraz cieplej. Moja mama z surowej wełny robiła dla nas na drutach „swetry rybaków” w norweskie wzory (i pasujące do nich czapki). Chociaż ich golfowe kołnierze swędziały i wyglądaliśmy staroświecko, sprawdzały się idealnie podczas ulubionej jesiennej rozrywki – nurkowania z impetem w stertach liści. Doskonała zabawa, ale nie dla tego, kto właśnie je zagrabił... Tekst James Alexander-Sinclair

ZDJĘCIE: IKBEACH/PIXABAY

GWIAZDA NUMERU Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba)

6

Wiele tysiącleci temu, gdy mastodonty przemierzały Ziemię i ludzkość była zaledwie błyskiem w oku ameby, miłorząb dwuklapkowy rósł pomyślnie w Europie. Ocalał przez tysiąclecia i rośnie dobrze, niezależnie od warunków pogodowych (obecnie miłorząb to chiński gatunek rodzimy). Ma troszkę kręte gałęzie, więc najlepiej sprawdzi się w nieformalnym założeniu lub jako soliter. Szczyt atrakcyjności osiąga jesienią, gdy jego liście przebarwiają się na kolor złocistej kukurydzy. P Uprawa Żeńskie osobniki miłorzębu wytwarzają jesienią nieprzyjemnie pachnące owoce, wybierz więc drzewa męskie. Posadź roślinę w przepuszczalnej glebie, w pełnym słońcu.

P Wysokość × szerokość: 25 × 8 m

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

listopad – grudzień 2015

lubimy późną jesień

Gardeners’ World Magazine

7

Więcej na: www.ebook4all.pl

Zima

Wiosna

Brzoza pożyteczna odm. Jacquemonta – kalendarium identyczne dla Polski I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

Atrakcyjna kora

IX

i Wlk. Brytanii X

XI

XII

Atrakcyjna kora Bazie Przebarwiające się liście

8

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Jesień

lubimy późną jesień

Atrakcyjne cały rok

Brzoza pożyteczna odm. Jacquemonta (Betula utilis var. jacquemontii) Każda brzoza to dobrodziejstwo dla ogrodu, ale ta odmiana, o kredowo białej korze, jest wyjątkową wielosezonową atrakcją Ta szybko rosnąca, pochodząca z zachodnich Himalajów brzoza przyciąga uwagę przez cały rok, ale najbardziej zimą, kiedy liście już opadły, pokazując jej korę – najbielszą spośród brzóz – która miejscami się łuszczy, odsłaniając różowawe lub cynamonowe „placki” oraz więcej świeżej, białej korowiny. Oprócz eleganckich białych konarów drzewo wyróżniają dwie inne cechy – w innych porach roku. Na przedwiośniu są to żółobrązowe bazie, prawdopodobnie większe niż u jakiejkolwiek brzozy (mają co najmniej 10 cm długości). Później, jesienią, na pierwszy plan wybijają się liście. Dopóki nie nastanie ta pora roku, pozostają w dwóch odcieniach zieleni: ciemnej na wierzchu i bladawej od spodu, dając migotliwy popis na lekkim wietrze. Ale jesienią ich jasny, żółty kolor wyraźnie wybija się z tła. Mróz w końcu strąca je z drzewa – rozpościerając złoty dywan u podnóża białego pnia. P Uprawa Dobrze czuje się na większości gleb w słońcu albo

półcieniu, jednak nie lubi podmokłych stanowisk. Przycinanie nie jest konieczne, chociaż usunięcie niższych gałęzi odsłania pień i więcej ładnej kory. W listopadzie umyj pień miękką szczotką wodą z mydłem, a kora zyska bielszy odcień. P Wysokość × szerokość: 6 × 3 m lub więcej po 10 latach, ale nie rzuca głębokiego cienia.

TEKST: GRAHAM RICE, AUTOR „POWERHOUSE PLANTS” (TIMBER PRESS). ZDJĘCIA: JASON INGRAM; FLORA PRESS (2)

3m

6m

listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

9

Więcej na: www.ebook4all.pl

Końcówka sezonu ujawnia symfonię kształtów i faktur ogrodu

“ Jest teraz wiece mozliwosci spogla j d a przez rosliny na nia n o widoki i perspekt we y w y” 10

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

zimowa struktura

Nowa perspektywa iedy mróz i silny wiatr ogołocą ogród do cna, możemy wpaść w panikę. Gdy spoglądam na zimową scenerię, widzę, że jedynie kształtne, zmysłowe żywopłoty z bukszpanu oraz kilka roślin zimozielonych i iglastych przypomina o zieleni; przed oczyma mam szkielet ogrodu. Byliny obumarły, ukazując odartą ze wszystkiego prostotę. Liście, które latem nadawały drzewom miękki kształt, już opadły, pozostawiając niczym nieprzesłonięte gałęzie i ukazując ich ukrytą strukturę. Barwy również zniknęły i poza roślinami zimozielonymi najbardziej uderzającymi elementami w ogrodzie w Glebe Cottage są teraz drzewa – ich sylwetki widoczne w oddali, a kiedy podejdziemy bliżej, widać ich fakturę i wzory na korze. Jeśli chodzi o liście, pozostały tylko te, które nadal utrzymują się w dolnych partiach buków, są podświetlone przez słońce i ukazują kolor brązu na tle czystego błękitnego nieba. A jednak w jakiś sposób w ogrodzie nie jest ponuro – tak naprawdę brak liści pozwala nam

listopad – grudzień 2015

dostrzec te elementy, które zazwyczaj pozostają niewidoczne. W przypadku drzew liściastych to prawie jak odkrywanie ich duszy, ich prawdziwej tożsamości. Dereń pagodowy (Cornus controversa) ‘Variegata’, który stał się centralnym elementem „ogrodu Alicji”, jest teraz bezlistny, ale równie piękny w swojej najbardziej podstawowej formie – misterna struktura jego gałązek tworzy szereg wznoszących się warstw. Jest teraz więcej możliwości spoglądania przez rośliny na nowe widoki i perspektywy. Tak dzieje się nawet w najmniejszym ogrodzie. Naturalne kształty drzew i krzewów to bogactwo form: od rozgałęzionych i poziomych, przez płaczące, zaokrąglone i stożkowate, aż po kolumnowe. Dzięki swojemu kolumnowemu pokrojowi wiśnie [piłkowana – red.] ‘Amanogawa’ [Prunus serrulata] i [Hillera] ‘Spire’ [P. x hillieri] idealnie nadają się do niewielkich ogrodów, przy czym ta ostatnia odmiana ostatecznie przybiera kształt wazonu. Tymczasem buk zwyczajny (Fagus sylvatica) ‘Dawyck’ ma tak samo długie, zwinięte pąki i eleganckie

ZDJĘCIE: ROUGEPASSION/FOTOLIA

Zimą, gdy uwidacznia się „szkielet” ogrodu, Carol Klein pokazuje, jak jego właściwie rozplanowana struktura czyni go atrakcyjnym o tej porze roku

Gardeners’ World Magazine

11

Więcej na: www.ebook4all.pl

gałązki jak nasz rodzimy buk [gatunek] – z tą różnicą, że wszystkie są skierowane ku górze, dzięki czemu drzewo wygląda na rabacie jak wspaniały wykrzyknik. Drzewa „płaczące” są zawsze urzekające – brzoza brodawkowata syn. zwisła (Betula pendula) ‘Youngii’, płacząca forma naszej rodzimej brzozy brodawkowatej, jest tak pełna wdzięku, jak tylko może być drzewo. Ale moim ulubieńcem w Glebe Cottage jest grujecznik japoński (Cercidiphyllum japonicum) ‘Pendulum’, który ma misterny szkielet omiatających ziemię gałęzi. Na zasadzie kontrastu rozpościerająca się szeroko kalina japońska (Viburnum plicatum) ‘Mariesii’, układające się w szereg warstw gałęzie derenia pagodowego (Cornus controversa) ‘Variegata’ czy wiśnia [piłkowana] ‘Shirotae’ z szeroką, płaską koroną tworzą eleganckie punkty centralne pośród bardziej regularnych kształtów. Wygląd roślin zdrewniałych, zarówno z bliska, jak i z daleka, zależy od tego, w jaki sposób są zebrane ich gałązki – od gęstych i krzaczastych po lekkie i zwiewne, a także od grubości gałązek i układu pąków. Na kształty i faktury wpływamy poprzez cięcie i przycinanie. W formowanych ogrodach owocowych kształt szpalerów i drzew prowadzonych w kształcie wachlarza ukazuje się zimą wraz z widocznym gołym okiem artyzmem precyzyjnego cięcia i cierpliwego przywiązywania. Tego rodzaju sztuka pasuje do płaskich prostokątnych powierzchni

murów i ogrodzeń, ale jeżeli rośliny prowadzone są na wolno stojącym stelażu ze słupków i drutu, ich zarysy tworzą koronkowe parawany, przez które można oglądać pozostałą część ogrodu. Niektóre rośliny mają swoją własną symetrię i nikt nie musi przy tym nawet kiwnąć palcem. Irga pozioma (Cotoneaster horizontalis) jest jednym z najbardziej wytrzymałych, najbardziej wdzięcznych niewielkich krzewów. Wiosną i latem jej zgrabne, „jodełkowate” gałęzie pokrywają się drobnymi, lśniącymi zielonymi liśćmi i białymi kwiatami. Jesienią liście stają się ognistoczerwone, a zimą krzew stroi się w klejnoty w postaci jagód w kolorze laku, przypominając dziecięce liczydło. Na drugim końcu skali znajdują się gałązki leszczyny pospolitej (Corylus avellana) ‘Contorta’, które nie mogłyby być bardziej bezładne. Nawet bazie tego niezwykłego krzewu mają na końcu zakrętas. Wszystkie „normalne” pędy należy wyciąć, kiedy tylko opadną liście – w przeciwnym razie w krótkim czasie zdominują przedziwnie powykręcane przyrosty, dla których właśnie uprawia się tę odmianę. Jednak o tej porze roku najbardziej uwielbiam zwykłą leszczynę pospolitą (C. avellana). Zarówno ten krzew, jak i jego przepiękna odmiana w kolorze miedzi, ‘Fuscorubra’ [syn. ‘Purpurea’], z baziami w tym samym głębokim odcieniu – zarówno w fazie pąka, jak i pełnego rozkwitu – wyglądają, jakby były przyprószone kakao.

Sezonowe sylwetki Carol wybiera rośliny tworzące szkielet zimowego ogrodu

ZDJĘCIA: LARS JOHANSSON/FOTOLIA; SALIX ’YELVERTON’; WENDY CUTLER FLICKR; GEORGES SEGUIN (OKKI) CC BY-SA 3.0 WIKIMEDIA COMMONS; RICTOR NORTON & DAVID ALLEN FLICKR; ROB HILLE PUBLIC DOMAIN WIKIMEDIA COMMONS; AVERATER CC BY-SA 3.0 WIKIMEDIA COMMONS

Niektóre rośliny mają swoją własną symetrię i nikt nie musi przy tym nawet kiwnąć palcem

G WZNIESIONE ŁODYGI Ogławianie (odnawianie) odroślowe, czyli wiosenne mocne przycinanie, ozdobnych wierzb, np. jak widoczna na zdjęciu wierzba biała (Salix alba var. sritzensis syn. ‘Chermesina’), dereni oraz mniej kolorowej leszczyny skutkuje produkcją żywotnych wzniesionych łodyg, które przydają energii zimowemu pejzażowi ogrodu. E WARSTWY GAŁĘZI Pokazany tu dereń pagodowy (Cornus controversa) ‘Variegata’ oraz kalina japońska (Viburnum plicatum) tworzą warstwy gałęzi wychodzących z mocnego, wznoszącego się głównego pnia.

Na tle zimowego słońca ukazuje się delikatna architektura buków

12

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

zimowa struktura

G BAZIE Efektowne bazie leszczyny, np. widocznej tu leszczyny południowej (Corylus maxima) ‘Purpurea’, ślicznie wyglądają na tle zimowego nieba i powoli otwierają się, gdy wiosną odpuszcza mróz. E ZIMOWE PĄKI Pokryte szronem lub śniegiem zygzakowate gałęzie i grube pąki magnolii wyglądają wprost przepięknie. Widoczna na zdjęciu magnolia gwiaździsta (Magnolia stellata) jest idealnym drzewkiem do małego ogrodu.

E FORMY PŁACZĄCE Opadające gałęzie drzew takich jak ta brzoza brodawkowata (Betula pendula) ‘Youngii’ dają wrażenie ruchu nawet w bezwietrzny zimowy dzień i dobrze wyglądają, gdy zwieszają się nad ścieżkami.

listopad – grudzień 2015

E ZIMOZIELONA ARCHITEKTURA Duże, atrakcyjne liście mahonii japońskiej (Mahonia japonica) są zwieńczone fontannami żółtych kwiatów widocznych w ciemne zimowe dni. Można też wypróbować inny kształtny zimozielony krzew: fatsję japońską (Fatsia japonica) [w Polsce zniesie lekkie przymrozki – red.].

Gardeners’ World Magazine

13

Więcej na: www.ebook4all.pl

zimowa struktura

G KOBIERZEC Byliny zachowujące liście zapewniają nieocenioną strukturę na poziomie gruntu. Gdy nastaje zima, bergenia sercolistna (Bergenia cordifolia) ‘Purpurea’ przebarwia się na głęboki odcień.

G PNIE DRZEW Kolorowe, wzorzyste, mocno pobrużdżone bądź pokryte mchem drzewa o jednym lub wielu pniach tworzą wielkie, monumentalne formy, które zimą kotwiczą ogród na działce.

F KWIATOSTANY Pozostałości większych kwiatów dryfują jak niewielkie satelity nad wyblakłymi liśćmi innych bylin rabatowych i ożywają, gdy pojawia się na nich szron lub śnieg.

14

Gardeners’ World Magazine

ZDJĘCIA: FOTOLIA: PAUL MAGUIRE, MARION NEUHAUSS, SINDLER1; ATHANTOR CC BY-SA 4.0-3.0-2.5-2.0-1.0 WIKIMEDIA COMMONS

F ŁODYGI ROŚLIN ZIELNYCH Choć dysponują zaledwie cieniem dawnego blasku, pozostałości łodyg i kwiatów zapewniają cenną masę i strukturę na rabatach i ich obwódkach.

Również w tym czasie okrągłe, aksamitne pąki kwiatowe oczaru pęcznieją z dnia na dzień, zmieniając sylwetkę łodyg, aż w końcu pękają, ukazując pajęcze płatki w najróżniejszych kolorach: od cytrynowego po ciemnobrązowy. Ich zapachy są tak różne, jak odcienie barw – podobnie zresztą jak kształty, gdyż niektóre z nich są wysokie i proste, a inne szerokie i rozłożyste. Blisko szczytu zbocza rośnie u nas piękny klon palmowy (Acer palmatum) ‘Osakazuki’, który dostaliśmy od mojej mamy ponad 30 lat temu. Przybrał już swoją cudowną jesienną szatę – jego intensywnie karmazynowe liście lśnią tygodniami, a wreszcie opadają na ziemię, tworząc luksusowy dywan. Drzewo to jest podziwiane głównie ze względu na wiosenne i jesienne ubarwienie, natomiast rzadko wspomina się o jego korze – a szkoda, bo wygląda jak stalowoszara skóra węża z długimi prążkami. Wiele klonów ma dekoracyjną korę. Klon strzępiastokory (A. griseum) ceniony jest za postrzępiony pień i gałęzie, z których złuszczają się warstwy cienkiej jak papier kory, zaś klon Dawida (A. davidii) ‘Serpentine’ ma wyrazistą zielono-białą korę w pasy. Każdy z nich można z łatwością zmieścić w średniej wielkości ogrodzie. Mają nie tylko wspaniałą zimową korę, ale też przybierają jesienią cudowne kolory liści. Zimą cenna jest nie tylko kora, lecz także kolorowe gałęzie i gałązki. Klon palmowy ‘Sango-kaku’ to niezwykły przykład drzewa, którego młode, omszone gałązki i starsze gałęzie mają jaskrawy, przyciągający wzrok różowy kolor. W Glebe Cottage zawsze opóźniamy przycinanie bylin. Owocostany są istotnym źródłem pożywienia dla ptaków

i ponieważ tak wiele z nich utrzymuje się na łodygach przez tak długi czas, wydaje się, że ich przedwczesne usunięcie jest niehumanitarne. Poza tym są jak piękne zimowe rzeźby. Nasz niebiesko-żółty ogród zimą staje się ogrodem brązowo-brązowym, ale przed osunięciem się w depresję ratują go owocostany. Czarne stożki rudbekii (Rudbeckia fulgida var. deamii) tańczą nad eleganckimi łodygami trawy hakonechloa [znanej jako trawa bambusowa – red.]. Baldachy kopru włoskiego tworzą dramatyczne tło górujące nad innymi roślinami. Wrażenie robią wszystkie czosnki, szczególnie Krzysztofa (Allium christophii), A. hollandicum i olbrzymi (A. giganteum). Wśród innych roślin mających zjawiskowe kuliste kwiatostany znajdują się przegorzany (wyglądające jak globusowate osty) i kardy, czyli karczochy hiszpańskie, których wielkie owocostany długo utrzymują się na roślinach. Niektóre gatunki astrów o drobnych kwiatach przybierają nową inkarnację długo po wyblaknięciu kwiatów. Ich puszyste nasiona wyskakują na spadochronach, zostawiając za sobą mnóstwo srebrzystych gwiazd. Barwa srebrna widoczna jest też na wysokim miskancie chińskim (Miscanthus sinensis). Zimą jego puszyste kwiatostany to prawdziwa uciecha dla oka, zaś długie łodygi są jak rzeźba postawiona na fundamentach zimowego ogrodu. Dlatego po sezonie daj sobie trochę czasu, żeby przyjrzeć się zarysom i strukturze gałęzi roślin w ogrodzie oraz by pokontemplować piękno ich rysunku. Kto wie, może nawet będzie ci żal, gdy wiosenne liście zakryją wielką sztukę zimy.

Przyjrzyj się uważnie zarysom kształtów roślin w ogrodzie oraz strukturom ich gałęzi

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Ekspert w ogrodzie

EKSPERT

- seria dla ludzi z pasją

W OGRODZIE

polscy autorzy – eksperci z ogromnym doświadczeniem ogrodniczym

•

szeroki wybór gatunków i odmian do ogrodów

•

wyczerpujące informacje o uprawie roślin ozdobnych

•

książki pięknie wydane i bogato ilustrowane

www.lasksiazek.pl

Więcej na: www.ebook4all.pl

Wszystkie rośliny wymienione przez Alana można uprawiać w Polsce

Najlepsze rośliny ogrodowe według Alana 16

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

roślinne hity Alana

Bodziszek ‘Rozanne’ został wybrany „Rośliną Stulecia” podczas setnej edycji wystawy Chelsea Flower Show w 2013 roku

Kwitnące bratki to ogrodowe pewniaki

Niezależnie, czy wolisz kwiaty, owoce czy warzywa, Alan Titchmarsh ma dla ciebie 30 niezawodnych gatunków roślin rzez 2000 lat historii brytyjskiego ogrodnictwa olbrzymia liczba gatunków roślin pojawiała się i odchodziła w niepamięć. Średniowieczni wieśniacy pośród polnych kwiatów odnajdywali niespotykane odmiany, które szybko stawały się ulubieńcami w wiejskich ogrodach, podczas gdy georgiańska i wiktoriańska szlachta uprawiała ekskluzywne gatunki pozyskiwane z ogrodów botanicznych lub przysyłane z zagranicy przez nieustraszonych odkrywców. Wraz z rozpoczęciem się epoki hodowli roślin otrzymano i nazwano setki odmian staromodnych róż, fuksji i im podobnych, lecz gdy moda na nie przeminęła, wiele z nich odeszło w zapomnienie; dalie dopiero niedawno powróciły do łask.

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE

Powojenny rozkwit

listopad – grudzień 2015

plus garść róż z odmianami ‘Peace’ [„Pokój” – red.], nazwaną tak dla uczczenia zakończenia II wojny światowej, i równie patriotyczną ‘Queen Elizabeth’ [„Królowa Elżbieta”] na czele. Zapaleni ogrodnicy z tamtych czasów rozmnażali większość swoich roślin samodzielnie, obdarowując nadwyżką sadzonek przyjaciół. Tak więc oprócz kilku dziwactw, które uczepiły się życia, rosnąc w odległych wiejskich ogródkach, jedynymi roślinami, które przetrwały dziejowe zawieruchy, były te, na które można było liczyć w 100 procentach: bujnie rosły z roku na rok i cokolwiek by się działo – były niezniszczalne. Kiedy gospodarka prężnie się rozwijała, projektanci ogrodów wymyślili kwiatowe klomby, na których znacznie łatwiej uprawiało się byliny i niespodziewanie ogrodnictwo stało się atrakcyjne. Byliśmy przyzwyczajeni do ciągłych zmian w modzie, jednak teraz zmiany dotyczyły również roślin. Każdego roku rodziła się nowa gwiazda. Mogła to być „stara” roślina, stojąca już na krawędzi wymarcia – tak jak kosmos krwistoczerwony – odratowana i witana oklaskami lub głośna premiera, zarezerwowana zwykle dla nowych róż, ponieważ ogrodnicza społeczność zaczęła domagać się odmian jednocześnie pachnących i odpornych na choroby. Dotychczasowe ulubienice, jak szkarłatna róża ‘Ena Harkness’ czy romantyczna, głęboko

Gdybym z całej mojej 50-letniej kariery w ogrodnictwie miał wskazać jeden kamień milowy, byłyby nim nowe róże angielskie

Dwie wojny światowe zrobiły swoje. Kraj ciągle lizał rany, kiedy będąc jeszcze małym szkrabem, rozpoczynałem swoją ogrodniczą przygodę. Gospodarstwa szkółkarskie znów zmuszone były zaczynać od zera, rezygnując z roślin ozdobnych na rzecz produkcji żywności. Trzymano wtedy niewiele roślin matecznych, które rozmnażano, więc wybór był mocno ograniczony. Pierwsze centra ogrodnicze, otwierające się po 1960 roku, zaczynały ostrożnie i w swoim asortymencie miały zaledwie około 30 gatunków popularnych krzewów, które i tak można było znaleźć wszędzie (forsycje, jaśminowce, porzeczki)

Gardeners’ World Magazine

17

Więcej na: www.ebook4all.pl

30 niezawodnych gatunków do ogrodu NAJLEPSZE Z CEBULOWYCH 1 NARCYZ ‘Tête-à-Tête Bezproblemowa, wcześnie kwitnąca odmiana karłowa, odpowiednia do uprawy na różnych stanowiskach i warunkach glebowych – nawet w cieniu i gliniastym podłożu. Dobrze się mnoży. Po zakończeniu kwitnienia zasychające liście nie rzucają się w oczy. 2 DALIA ‘Bishop of Llandaff’ Efektowna i niezawodna dalia o niewielkich, pojedynczych kwiatach zdobiących średniej

wielkości roślinę. Nadaje się do większych donic i na niewielkie rabaty. 3 TULIPAN ‘White Triumphator’ Wszechstronna odmiana o liliokształtnych kwiatach, szykownie prezentuje się w pojedynczych donicach botanicznych kolekcji, wiosennych wielogatunkowych nasadzeniach lub w grupach, które zapełnią wolne przestrzenie w ogrodzie.

ZIELNE PEWNIAKI 4 BODZISZEK ‘Mavis Simpson’ Schludna, odporna na mróz odmiana o szarozielonym ulistnieniu i bladoróżowych kwiatach z purpurowymi żyłkami. Łagodnie rozrasta się pomiędzy innymi roślinami, nie przytłaczając ich. Do słońca lub cienia. 5 PENSTEMON ‘Sour Grapes’ Niska, krzaczasta i częściowo zimozielona bylina o niebiesko-purpurowo-ametystowych kwiatach rozwijających się od początku lata do późnej jesieni. Znosi pełne słońce i suszę. Odporniejsza, niż mogłoby się wydawać. 6 JARZMIANKA WIĘKSZA ‘Rubra’ Niewielka, kępiasta bylina o atrakcyjnych liściach i pierzastych, burgundowych kwiatostanach papierowych w dotyku. Doskonale wypełnia luki na nasłonecznionych lub lekko ocienionych rabatach. 7 WERBENA PATAGOŃSKA Samowystarczalna i samosiewna roślina dwuletnia, której najlepiej pozwolić samej zasiedlić mieszane rabaty. Latem tworzy purpurową mgiełkę rozsianych tu i ówdzie kwiatostanów. 8 ORLIK POSPOLITY Stały bywalec wiejskich ogródków, dostępny również

w odmianach o podwójnych kwiatach, świetnie się rozsiewa, dodając staromodnego uroku lub szczypty elegancji rabatom, dzikim ogródkom bądź łąkom kwietnym. 9 SŁONECZNIKI Przyniosą mnóstwo radości dzieciom. Niskie, wielołodygowe odmiany świetnie nadają się na cięte kwiaty lub do pojemników na taras. Ich nasiona chętnie wydziobują ptaki. 10 ROZCHODNIK ‘Herbstfreude’ Ulubieniec pszczół i motyli, niezawodnie kwitnie późnym latem, a jesienią zdobią go zasychające miedziane kwiatostany. Uda się nawet na ubogim podłożu, w słońcu i dobrze znosi mokre zimy. 11 PELARGONIA ‘Frank Headley’ Stara odmiana o biało obrzeżonych liściach i pojedynczych różowych kwiatach, nadaje się do oranżerii lub letnich kompozycji w pojemnikach. 12 FUNKIA SIEBOLDA Imponująca roślina do pojemników, wilgotnych zakątków, cienistych miejsc lub na obrzeża zbiorników wodnych, doskonale komponuje się z innymi bylinami.

Orlik pospolity (Aquilegia vulgaris) ‘Adelaide Addison’ Powojnik (Clematis) ‘Nelly Moser’

Narcyz (Narcissus) ‘Tête-à-Tête’

Rozchodnik (Sedum) ‘Herbstfreude’

Tulipan ( Tulipa) ‘White Triumphator’

NIEZAWODNE DRZEWA I KRZEWY 13 RÓŻA ‘Eglantyne’ Ta wyhodowana przez Davida Austina róża rozkwita jasnoróżowymi różyczkami. Nie nękają jej choroby i praktycznie nie wymaga cięcia. 14 KLON PALMOWY z grupy Dissectum Stylowy krzew o pierzastych liściach i niesamowitym kolorze jesienią. 15 RAJSKIE JABŁONIE Jedne z niewielu drzewek o wielorakim zastosowaniu, nadające się do każdego ogrodu. Atrakcyjne o każdej porze roku, dostarczają pożytku ptakom, pszczołom i... wielbicielom dżemów. 16 RÓŻA POMARSZCZONA Wszechstronny krzew obsypany przez całe lato kwiatami i olbrzymimi, podobnymi do pomidorków owocami. Łatwy w utrzymaniu nawet na wyeksponowanych stanowiskach, nadaje się też na żywopłoty i nie wymaga częstego cięcia. 17 POWOJNIK ‘Nelly Moser’ Miesza-

18

Gardeners’ World Magazine

niec o okazałych, wcześnie rozwijających się kwiatach. Mało wybredny i niezawodny, doskonały do pojemników. Pnie się po krzewach i obeliskach. 18 BUKSZPAN Pomimo podatności na zarazę [zamieranie pędów powodowane przez grzyby Volutella buxi oraz Macrophoma candollei – red.] świetnie nadaje się do formowania z niego kul, spirali, niskich obwódek oraz doniczkowych topiarów. Do słońca i cienia. 19 FUKSJA ‘Hawkshead’ Zimotrwała fuksja [w Polsce lepiej, aby zimowała pod dachem] o wąskich, białych kwiatach rozwijających się od pełni lata do późnej jesieni. Wiosną wymaga silnego przycięcia. 20 DEREŃ BIAŁY ‘Sibirica’ Ozdobny również zimą dzięki wybarwionym na czerwono pędom. Ten krzew dostał drugie życie jako tarasowa roślina pojemnikowa i źródło ciętych gałązek do dekoracji.

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

roślinne hity Alana Zmienna aura odegrała niebagatelną rolę w wyborze roślin, które wytrzymały próbę czasu

Dalia (Dahlia) ‘Bishop of Llandaff’

czerwona, lecz trudna w uprawie i dziurawiona chorobami ‘Papa Meilland’, przegrały na rzecz doskonalszych nowinek; nastał chwilowy szał na niespotykane kolory (‘Blue Moon’ – która była bardziej jasnofioletowa niż niebieska i brązowe róże, z których płowożółta ‘Julia’s Rose’ nadal jest popularna). Budowano coraz więcej mieszkań, a ogrody stawały się coraz mniejsze i ludzie nie chcieli już mieć tradycyjnych różanek z gołą ziemią pomiędzy krzewami, dlatego popularność zaczęły zyskiwać mieszane rabaty. Nowe róże angielskie Davida Austina [sławne do dziś w całej Anglii – red.] pasowały do nich idealnie. Pełniły funkcję krzewów, ale przebijały je siłą swoich kwiatów, łączyły w sobie powab i woń starodawnych odmian, cechując się długim okresem kwitnienia, niezawodnością i, w większości wypadków, odpornością na choroby będącą dotąd domeną nowocześniejszych odmian. Gdybym z całej mojej 50-letniej kariery w ogrodnictwie miał wskazać jeden kamień milowy, byłyby nim właśnie te róże.

Jarzmianka większa (Astrantia major) ‘Rubra’ Penstemon (Penstemon) ‘Sour Grapes’

Werbena patagońska ( Verbena bonariensis)

Klon palmowy (Acer palmatum) z grupy Dissectum

listopad – grudzień 2015

Zmienna aura również odegrała niebagatelną rolę w wyborze roślin, które wytrzymały próbę czasu. Wrażliwe, egzotyczne gatunki przybyły do nas, gdy szósty rok z rzędu cieszyliśmy się łagodnym, śródziemnomorskim klimatem, lecz kiedy zimy stały się chłodniejsze i mokre, padły tak szybko, jak powędrowały w górę koszty ogrzewania – czyli błyskawicznie. Szybko zmieniające się trendy najlepiej podpatrywać na Chelsea Flower Show. Szaroniebieski Melianthus major pojawił się na niej w 1980 roku i od tego czasu święci triumfy. Czasem na topie są czarne, czekoladowobrązowe czy purpurowe kwiaty (tojeść ciemnopurpurowa ‘Beaujolais’ pojawiła się i znikła szybko, mak wschodni ‘Patty’s Plum’ zabawił na dłużej) albo goście wystawy dostrzegą roślinę, która zachwyca w kilku ogrodach, i nagle wszyscy chcą mieć ostrożenia łąkowego (Cirsium rivulare) ‘Atropurpureum’. Teraz jagodnik to nowy warzywnik. Nagle znów pojawiło się zapotrzebowanie na miękkie owoce, których od wojny prawie nie widziano w ogrodach. Centra ogrodnicze wypełnione są po brzegi czarnymi porzeczkami i agrestami oraz nowszymi przybyszami – borówkami i jesiennymi malinami; szkółki prześcigają się w produkcji nowych odmian, od jagód goji po jeżyny arktyczne. Nie sposób zgadnąć, ile z nich wciąż jeszcze będzie popularnych za 5 lat, a co dopiero za następne 50. Zaryzykowałbym natomiast stwierdzenie, że w ciągu kolejnych 50 lat będziemy obserwować nawet jeszcze większy nacisk na zapełnienie ograniczonej przestrzeni niż obecnie, gdyż w coraz ciaśniejszym budownictwie ogrody nie są już niczym więcej niż zaledwie betonowymi płytami otoczonymi murami, więc popularność roślin pojemnikowych będzie rosła wykładniczo. Chciałbym doczekać się jeszcze powrotu roślin skalnych, które ucieszą miłośników roślin dysponujących małymi przestrzeniami, ale jestem pewien, że nastanie też moda na miniaturowe jednoroczne i drobne byliny odpowiednie do uprawy w doniczkach. Gardeners’ World Magazine

ZDJĘCIA: JOHN GLOVER, MOODINDIGO, PLANTOGRAPHY; MARSHA ARNOLD; NEIL HOLMES; JASON INGRAM; TIM SANDALL; PHOTOATELIER/FLICKR; JAMAIN CC BY-SA 3.0 WIKIMEDIA COMMONS (2); FLORA PRESS

Kiedy moda przemija

19

roślinne hity Alana

Więcej na: www.ebook4all.pl

Ulubione wieloletnie

Jabłoń ‘Bramley’s Seedling’ Śliwa ‘Victoria’

Najodporniejsze warzywa i owoce 21 POMIDOR ‘Gardener’s Delight’ Łatwa w uprawie odmiana, na której możesz polegać. Dostarcza mnóstwa słodkich, smacznych owoców doskonałych do bezpośredniego spożycia i o niewiarygodnie wszechstronnym zastosowaniu w kuchni. 22 JABŁOŃ na przetwory ‘Bramley’s Seedling’ Niezawodnie plonuje (obﬁciej co drugi rok), dostarczając kształtnych, sporych jabłek – łatwych do obrania i o wielu zastosowaniach. Podsmażone owoce można mrozić. 23 JABŁOŃ do bezpośredniego spożycia ‘Sunset’ Doskonale zastępuje odmianę ‘Cox’, do której ma zbliżony smak, jednak ta jest znacznie odporniejsza. Wydajna i łatwa w uprawie na niemal każdym stanowisku. Owoce przechowują się do Gwiazdki. 24 ŚLIWA ‘Victoria’ Kolejna smaczna, staromodna odmiana owocująca każdego roku. Owoce są drobniejsze w latach szczególnego urodzaju, ale i tak nas nie zawiodą. Można je wykorzystać na wiele sposobów, spożywać na surowo, przetwarzać na soki i dżemy. 25 MALINA ‘Joan J’ Na tej malinie możesz polegać: dostarcza obﬁtych zbiorów, owocując od końca czerwca do listopada w zależności od pogody.

20

Gardeners’ World Magazine

26 ZIEMNIAK ‘Duke of York’ Wciąż jest jedną z najsmaczniejszych, niezawodnych i obﬁcie plonujących odmian. Nadaje się do uprawy pojemnikowej i pod osłonami – wtedy zbiory będą wcześniejsze. 27 FASOLA ‘Enorma’ Stara i popularna odmiana dostarczająca wysokich zbiorów. Smaczne, bezwłókniste strączki zawiązują się w ślad za ozdobnymi kwiatami. 28 SAŁATA ‘Little Gem’ Jedna z najprostszych w uprawie i szybko rosnąca. Jedna torebka nasion wystarczy na cały sezon i pozwoli zaoszczędzić na konieczności kupowania kilku różnych odmian. 29 KAPUSTA BRUKSELSKA ‘Trafalgar’ Świąteczna uczta dla całej rodziny – za sprawą jej słodkiego smaku. Niezawodna, obﬁcie plonująca odmiana, która w gruncie przetrwa do Nowego Roku. 30 CUKINIA ‘Defender’ Rewelacyjnie plonująca, niezawodna odmiana o doskonałej odporności na choroby. Do niewielkich ogródków wystarczy nawet jeden krzaczek. Ziemniak ‘Duke of York’ od lat jest doskonałym wyborem do uprawy w gruncie i pod osłonami

listopad – grudzień 2015

ZDJĘCIA: MARSHA ARNOLD; JONATHAN BUCKLEY; TIM SANDALL; SARAH CUTTLE

Pomidor ‘Gardener’s Delight’

Niektórym gatunkom pozostajemy wierni, cokolwiek by się działo. Pelargonie, wiktoriańskie ulubienice, nigdy tak naprawdę nie wyszły z mody, nawet jeśli teraz w większości uprawiamy je z nasion lub kupujemy gotową rozsadę wiosną, zamiast sporządzać sadzonki przed nastaniem zimy. Moją miłością są pelargonie królewskie [w Polsce nazywane anielskimi lub angielskimi – red.] o podobnych do storczyków kwiatach. W odróżnieniu od pozostałych gatunków pelargonii uprawiamy je w domach. W mojej szklarni piętrzy się także cała kolekcja odmian pelargonii o aromatycznych liściach. Dzięki staraniom hodowców ostatnimi czasy susami i podskokami przybyły do nas rozkwitające zimą bratki [grupa hiemalis – red.]. Obserwujemy wyścig wielokolorowych odmian, które znacznie szybciej dochodzą do siebie po przymrozkach niż ich przodkowie i doskonale sprawdzają się w uprawie pojemnikowej. Byliny są zawsze w modzie, chociaż przez 50 lat trendy na nie zmieniały się od klasycznych kapryśnych gigantów jak ostróżki (których niezmiennie jestem wielkim fanem, pomimo problemów ze ślimakami i palikowaniem) po łatwiejsze w obsłudze, wyluzowane, odporne bodziszki jak odmiana ‘Rozanne’. Te ostatnie cechują się długim okresem kwitnienia i swobodnym krzewieniem, stworzą więc efektowne podszycie u stóp krzewiastych róż i skutecznie zasłonią zasychające liście wiosennych kwiatów cebulowych. Jestem wielkim fanem bodziszków i uprawiam je tuzinami. Jaki jest więc przepis na sukces dla rośliny, by wytrzymała próbę czasu? Szkółkarz z pewnością powiedziałby, że najważniejsza jest niezawodność, niskie wymagania w stosunku do podłoża i warunków, łatwość rozmnażania, długi okres kwitnienia i doskonała odporność na szkodniki i choroby (zwłaszcza w przypadku róż i warzyw) i myśląc praktycznie – miałby rację. Jako ogrodnik zgodziłbym się z tym i dodał jeszcze dużą wszechstronność i wielorakie zastosowanie. Ale tak naprawdę liczy się tylko to, co sprawdzi się na twojej działce.

Więcej na: www.ebook4all.pl

Więcej na: www.ebook4all.pl



Świąteczne POWITANIE Czy można wyobrazić sobie lepszą ozdobę domu ogrodnika niż własnoręcznie przygotowany wianek? Helen Riches czerpie inspiracje z ogrodu i wiejskich okolic

Użyj swych ogrodniczych umiejętności, by zrobić dekoracyjny wieniec – i przy okazji oszczędzić pieniądze. Samodzielnie przygotowana ozdoba to połączenie wyjątkowości z lokalnymi zasobami, które wybierzesz kolorystycznie zgodnie ze swoim gustem. Elementy do naszych wianków zostały pozyskane z ogrodów, pól, zarośli i... supermarketowych półek. Poproś sąsiadów o parę gałązek owocujących roślin, jeśli nie uprawiasz takich gatunków. 22

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

christmas makes pomysły  gwiazdkowe

Więcej na: www.ebook4all.pl

                                        

Krok po kroku Jak wykonać zaskakującą dekorację na drzwi

1

Brukselkowy przekładaniec

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE

Oto doskonały sposób, by pokazać zniechęconym dzieciom brukselkę. Podstawa z wiklinowej obręczy jest nie tylko wystarczająco wytrzymała, żeby utrzymać wszystkie elementy, ale też atrakcyjna sama w sobie. Różowe i pomarańczowe dodatki doskonale podkreślą zieleń brukselki, a raﬁa uwydatni różane odcienie. Wykorzystaj też owoce i warzywa w innych, bardziej zdecydowanych i jaskrawych kolorach, np. papryczki chili czy rajskie jabłuszka, które długo przetrwają na zewnątrz. Tego wianka nie wykonasz w 5 minut, ale goście na pewno zachichoczą na jego widok. Potrzebne będą: wiklinowa obręcz o średnicy 25 cm (do kupienia w kwiaciarni lub sklepie z materiałami rękodzielniczymi) szalotki × 6 brukselki × 35 miechunki × 8 małe papryczki × 2 liście laurowe związane w pęczki drucik ﬂorystyczny – ok. 7 m metalowy szpikulec raﬁa listopad – grudzień 2015

Dobra rada Mocno przywiąż brukselki i szalotki, jednak nie napinaj drutu za mocno, by się nie rozpadły. Rozmieść pozostałe elementy równomiernie na obręczy.

Zwiń podwójnie pęczek raﬁi. Przewiąż nim wiklinową obręcz jak na zdjęciu. To będzie góra wianka.

2

Metalowym szpikulcem przekłuj brukselkę na wylot. Przez wykonany otwór przewlecz 30-centymetrowy drut, którym przymocujesz brukselkę do obręczy.

3

Przeciągnij drut przez wszystkie przekłute elementy lub okręć go dookoła szypułek. Drut możesz później skrócić.

ŚWIĄTECZNA CIEKAWOSTKA

Rekordową brukselkę wyhodowano w październiku 1992 r. – ważyła aż 8,3 kg!

4

Umocuj wszystkie składniki na obręczy, zaczynając od brukselek. Upakuj je ciasno, by zasłoniły drut. Wykończ wianek laurowymi liśćmi.

Gardeners’ World Magazine

23

Więcej na: www.ebook4all.pl

                                        

Gwiazdkowa klasyka Zdecydowanie warto pokusić się o zakup obręczy z gąbki ﬂorystycznej. Znajdziesz ją bez trudu w sklepach internetowych i kwiaciarniach, a im więcej jej kupisz, tym mniej zapłacisz. Dzięki niej wianek będzie wyglądał profesjonalnie, a jego elementy dłużej zachowają świeży wygląd. Do tego wianka wykorzystaliśmy wiele różnokolorowych gatunków roślin, od kapusty ozdobnej po gałązki pelargonii bluszczolistnej, których liście sprawiają wrażenie pokrytych szronem. Wybraliśmy również rośliny o bardzo zróżnicowanych liściach: od prostych i kolczastych po miękkie i szerokie. Spróbuj poszukać również gałązek z owocami, które dodadzą wiankowi świątecznego charakteru. Raz na tydzień zdejmij wianek i od podstawy nasącz gąbkę wodą. Potrzebne będą:  obręcz z gąbki ﬂorystycznej o średnicy 30 cm (nasączona wcześniej wodą)  cienki, sztywny drucik ﬂorystyczny  wielokolorowe rośliny zimozielone  gałązki ostrokrzewu z owocami  rajskie jabłuszka  kapusta ozdobna

24

Gardeners’ World Magazine

Dobra rada Skróć liściom ogonki i wetknij je w mokrą gąbkę. Upewnij się, że gałązki z jagodami są równomiernie rozmieszczone.

Przymocuj gałązki do gąbki tak, by nie było jej widać

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

christmas makes pomysły  gwiazdkowe

                                        

Róg obfitości Tym wspaniałym wiankiem chcemy cię zainspirować do wyjścia i poszperania w okolicy. Poeksperymentuj z suchymi kwiatostanami, szyszkami i jagodami, a całość dopełnij suszkami. Przeszukaj parki i żywopłoty, zbierz porośniętą mchami korę, bazie i owoce róży (z każdego z miejsc zbierz tylko trochę). Natura potraﬁ dostarczyć radosnych barw nawet o tej porze roku, a dodatkowo możesz posiłkować się farbą w aerozolu. Po wykonaniu bazy wieńca (po prawej) dopełnij go luźno składnikami, by struktura pozostała widoczna.

ŚWIĄTECZNA CIEKAWOSTKA

W Zjednoczonym Królestwie dekoruje się ok. 8 milionów choinek, w USA – 35–40 milionów.

listopad – grudzień 2015

Potrzebne będą:  cienki drucik ﬂorystyczny  pędy winorośli lub inne zdrewniałe gałązki pokryte porostami  owoce róży, jemioła, bazie  wielobarwny bluszcz  suche kwiatostany mikołajka  szyszki iglaków i suszki  owocostany czosnków i szczeci (my pomalowaliśmy je na niebiesko farbą akrylową w aerozolu)

Dobra rada Namocz zdrewniałe pędy w wodzie, by łatwiej było je zgiąć i uniknąć ich połamania. Zakręć je w obręcz i zwiąż drutem.

Trwale umocuj elementy, aby mieć pewność, że wieniec przetrwa cały sezon

Gardeners’ World Magazine

25

Więcej na: www.ebook4all.pl

Więcej na: www.ebook4all.pl

christmas ozdoby makes  gwiazdkowe

                                        

Święta

Z POMYSŁEM

ŚWIĄTECZNA CIEKAWOSTKA Rzymski cesarz Konstantyn I Wielki jako pierwszy świętował Boże Narodzenie 25 grudnia.

Użyj bogactw ogrodu do wyjątkowej dekoracji domu W tym roku nadaj świątecznym dekoracjom osobistego charakteru, korzystając z naszych prostych w wykonaniu propozycji: od ozdób choinkowych po świeczniki. Pokazujemy, jak na dziewięć szybkich sposobów przenieść magię ogrodu do domu. Nie martw się, jeśli nie znajdziesz wykorzystanych przez nas materiałów do wykonania ozdób – potraktuj je jako inspirację i przetrząśnij ogród w poszukiwaniu wszystkiego, co wygląda ładnie. Zaproś do pomocy dzieci – przygotowanie dekoracji zamieni nadmiar ich energii w świąteczne podekscytowanie.

PROJEKT: HELEN RICHES I KEVIN SMITH. ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE

Spójrz w gwiazdy Nadaj choince i świątecznym girlandom gwieździstego blasku dekoracją w skandynawskim stylu. Kora brzozy dodaje lekkości i prostoty, ale możesz także wykorzystać kolorowe liście. Po prostu narysuj gwiazdę na kawałku kory, naklej ją na grubą tekturę i wytnij – to wszystko. Zrób otwór w jednym z ramion gwiazdki i zawieś ją na druciku lub sznurku.

Potrzebne będą:

 ołówek  kora brzozy  gruba tektura  klej  nożyczki  drut lub dratwa

Użyj kleju, by przytwierdzić brzozową korę do tektury

listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

27

Więcej na: www.ebook4all.pl

                                        

ŚWIĄTECZNA CIEKAWOSTKA

Największa na świecie choinka znajduje się w Monte Ingino (Włochy) – mierzy 650 m wysokości i jest ozdobiona 3 tysiącami światełek.

Gałązkowe gwiazdki

ŚWIĄTECZNA CIEKAWOSTKA

By dostarczyć wszystkie prezenty na czas w jedną noc, Święty Mikołaj musiałby podróżować z prędkością 1040 km/godz.

Nie można odmówić tej ozdobie (poniżej) rustykalnego uroku. Utnij 8–10-centymetrowe kawałki kolorowych gałązek (dereń i leszczyna będą doskonałe) i zwiąż je razem pośrodku sznurkiem ogrodowym, tworząc gwiazdkę. Zrób pętelkę ze sznurka do zawieszenia gwiazdki. Posyp ozdobę złotym brokatem lub spryskaj ją srebrną farbą, jeśli chcesz nadać jej świątecznej energii. Potrzebne będą:  gałązki z ogrodu  sekator  sznurek ogrodowy  nożyczki

ŚWIĄTECZNA CIEKAWOSTKA

Potrzeba 10–15 lat, by z trzyletniej sadzonki otrzymać średniej wielkości drzewko choinkowe.

28

Światełko w gęstwinie

Bajeczna bombka

Wykorzystaj pełnię możliwości, jakie daje ogród, do przygotowania tej rustykalnej ozdoby stołu. Otocz niewielką glinianą doniczkę krótkimi kawałkami leszczynowych witek i przytrzymaj je gumką, którą ukryjesz za kokardą z raﬁi. Napełnij doniczkę kamykami, a na koniec umieść na nich podgrzewacz. Wykorzystaliśmy leszczynowe witki, które są ładne i proste, ale możesz zdecydować się na inne gałązki, które znajdziesz w ogrodzie – wierzba lub dereń dodadzą tej dekoracji koloru.

Stwórz własne, niepowtarzalne bombki, wypełniając je „zieleniną” i jagodami z ogrodu. To sprytny pomysł na wykonanie tradycyjnej ozdoby choinkowej z możliwością nadania jej osobistego charakteru i zmiany jej wyglądu każdego roku. Możesz także wypełnić bombki suchymi kwiatostanami lub kwiatami. Nasze bombki zamówiliśmy na Amazonie (12 sztuk za 12,50 funta), ale kupisz je także w każdym sklepie z artykułami rękodzielniczymi.

Potrzebne będą:  niewielka gliniana doniczka  witki leszczyny  gumka recepturka  raﬁa  kamyki  świeczka – podgrzewacz

Potrzebne będą:  przezroczyste bombki choinkowe  listki, igły i jagody  sekator  cienki drucik/sznurek ogrodowy

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

gwiazdkowe christmas ozdoby makes

                                        

ŚWIĄTECZNA CIEKAWOSTKA

Świąteczna świeca

Edward H. Johnson wynalazł pierwsze elektryczne lampki choinkowe w 1882 roku i udekorował nimi swój dom w Nowym Jorku.

Nie ma nic prostszego od tej dekoracji: zwyczajna, kupiona w sklepie świeca zmienia się w piękną ozdobę stołu. Po prostu ustaw świecę w wybranym miejscu i otocz ją świątecznymi dodatkami – nie musisz nic przywiązywać, przyklejać ani skomplikowanie układać, więc czy może być coś łatwiejszego? Wykorzystaliśmy sosnowe szyszki i platanowe owocostany w połączeniu z dodającymi koloru miechunkami, jednak możesz też wziąć ostrokrzew lub jagody, by przydać świątecznego akcentu. Potrzebne będą:  świeca lub podgrzewacz (tea light)  sosnowe szyszki  suche owocostany

Dobra rada Ułóż świece i migoczące światełka przy otaczających kominek lustrach, by błyszczały w ich odbiciu!

ŚWIĄTECZNA CIEKAWOSTKA

Obchodzone m.in. w Wlk. Brytanii 26 grudnia święto Boxing Day nazwano od puszek na datki (ang. alms box), do których w kościołach zbierano w tym dniu pieniądze dla ubogich.

Magiczna otoczka Gzyms kominka rozbłyśnie świątecznie, gdy udekorujesz go ozdobą z własnoręcznie wyhodowanych papryczek chili. Przywiąż drutem papryczki do pędów bluszczu i rozłóż go pomiędzy podgrzewaczami umieszczonymi w prostych szklanych świecznikach. W czasie świąt bluszcz i papryczki zaschną, co doda im uroku w łagodnym zimowym świetle. Podobnie swobodny i nieformalny efekt osiągniesz, wykorzystując choinkowe gałązki, jagody i owoce róży. Potrzebne będą:  papryczki chili  pędy bluszczu  cienki drut ﬂorystyczny  świeczki – podgrzewacze  szklany świecznik na podgrzewacz listopad – grudzień 2015

Drucikiem ﬂorystycznym przymocuj papryczki chili do bluszczowych pędów – nie zapomnij później umyć rąk

Gardeners’ World Magazine

29



sekagwiazdkowe m samtsirhcozdoby

Więcej na: www.ebook4all.pl

                                        

Owocowa uczta Nadaj ciepłego blasku świątecznej scenerii tymi łatwymi w wykonaniu świecznikami. Odetnij górną część pomarańczy, wydrąż jej środek łyżką i umieść w środku świecę – to wszystko! Podczas świąt skórka pomarańczy wyschnie, co sprawi, że świecznik będzie bardziej wytrzymały. Otocz świeczniki ostrokrzewem i innymi sezonowymi zielonymi gałązkami dla wykończenia świątecznej aranżacji.

ŚWIĄTECZNA CIEKAWOSTKA

Powstanie zawiniętych w sreberko czekoladowych monet zainspirował św. Mikołaj, który stale rozdawał dzieciom pieniądze.

Potrzebne będą:  pomarańcze  ostry nóż  łyżka  świeczki – podgrzewacze

ŚWIĄTECZNA CIEKAWOSTKA

Chociaż wykorzystujemy poinsecję do zimowych, świątecznych dekoracji, ta nazywana również gwiazdą betlejemską roślina pochodzi ze słonecznego Meksyku.

Miniwianek

Tym wianuszkiem dodasz odświętnego uroku gałkom i uchwytom szafek. Z cienkiego drutu uformuj okrąg – nasz ma około 10 cm średnicy. Nie przejmuj się, jeśli nie będzie idealny, ponieważ urok tej ozdoby tkwi też w jej prostej konstrukcji. Umocuj gałązki rozmarynu i owoce róży na okręgu, przywiązując je drucikiem ﬂorystycznym. Dla odmiany możesz wykorzystać także pędy bluszczu, główki z nasionami powojników i różne jagody. Potrzebne będą:  gałązki rozmarynu  owoce róży  cienki drut ﬂorystyczny  średni drut ozdobny

30

Gardeners’ World Magazine

Pusta… pełna!

Ta prosta dekoracja idealnie ozdobi środek stołu lub kredens. Industrialny styl puszki interesująco kontrastuje ze świątecznymi gałązkami i błyszczącymi ozdóbkami bardziej wyszukanych kompozycji. Usuń z puszki etykiety i upewnij się, czy jej brzeg nie jest ostry – puszka z łatwo otwieranym wieczkiem będzie najlepsza. Napełnij ją wodą i ułóż w niej gałązki przyniesione z ogrodu. Poszukaj bluszczu, ostrokrzewu i wszystkiego, co ma jagody. Wykończ pracę kokardą z raﬁi. Potrzebne będą:  puszka po warzywach konserwowych  sekator  listki i jagody  raﬁa

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

GardenGirl podpowiada:

Jak nie zmarznąć robiąc jesienne porządki Listopad to czas na ostatnie porządki w ogrodzie i przygotowanie roślin do zimy. Nim nastaną mroźne dni porządkujemy rabaty, grabimy opadłe liście, zbieramy ostatnie warzywa korzeniowe. Dni są już krótsze a pogoda kapryśna, dlatego wybierając się do ogrodu warto zadbać o ciepłe i wygodne ubranie. Wybierzmy te, które zostały wykonane z wysokiej jakości materiałów zapobiegających wychłodzeniu organizmu, a także są dobrze dopasowane do sylwetki i dodatkowo chronią najbardziej narażone na wyziębienie miejsca. W ofercie GardenGirl ogrodniczki znajdą ciepłe, polarowe bluzy z kapturem i przedłużonym tyłem. Mankiety z wycięciem na kciuk pozwalają schować dłonie w rękawy. Na jesienne i zimowe chłody proponujemy także kurtki z z tkaniny softshell — wodoodporne i wiatroodporne. O szyję zadba wysoki kołnierz a o ręce zapinane na rzepy mankiety. Przed deszczem i wiatrem ochroni kaptur. Na nieco cieplejsze dni proponujemy kamizelki. Ciepłochronność zapewniają właściwie dobrane materiały, a klasyczny fason doskonale podkreśla kobiecą figurę. Dzięki paskowi łatwo ją dopasować w talii. Ręce ochronią rękawiczki. Do lżejszych prac proponujemy model wykonany z miękkiej skóry jelenia, do cięższych prac model ze skóry cielęcej. Oba są komfortowe i bardzo kobiece! Do pracy przy ciernistych krzewach polecamy specjalne rękawiczki z długim mankietem i wzmocnieniami na wewnętrznej części dłoni. Często zapominamy, że podczas prac na świeżym powietrzu szyję i głowę także trzeba chronić przed zimnem. Komplet jesiennych dodatków GardenGirl zawiera ciepłą polarową czapkę, szalik i mitenki. Dostępny w kolorze różowym i brązowym. Klasyczne spodnie i ogrodniczki poza ochroną przed chłodną aurą gwarantują komfort pracy. Mnóstwo kieszeni i kieszonek pozwala łatwo zapanować nad narzędziami i drobiazgami zabieranymi do ogrodu. Specjalne wzmocnienia na kolanach są obszyte nieprzemakalnym materiałem. Można w nie wsunąć piankowe ochraniacze. Zapinane na rzepy mankiety nogawek pozwalają dopasować spodnie do butów.

Listę sprzedawców produktów GardenGirl znajdziesz na stronie www.garden-girl.pl

Więcej na: www.ebook4all.pl

                                         

Rzeźby ptaków Jak żywe. Wykonane w drewnie lipowym przez Adama Szczepanika zachwyciły nas podczas wystawy ZIELEŃ TO ŻYCIE w Warszawie. Od 20 do 600 zł, tel. 22 755 76 03 (48), 608 061 031

Ozdobny wisiorek

Puszka na sznurek String

Dla ogrodniczki lubiącej owady i oryginalną biżuterię. 32 zł, Zielony Kot, www.zielonykot.pl

Pudełko o niewielkich rozmiarach pomoże w przechowywaniu sznurka potrzebnego do wiązania krzewów lub do innych ogrodowych zadań. 49 zł, Bonami, www.bonami.pl

27 prezentów dla ogrodników Praktyczne i z przymrużeniem oka – do obdarowania znajomego ogrodnika lub... siebie Grill przenośny Rock BBQ

Hotel dla owadów

Niewielki i bardzo funkcjonalny, ponieważ z łatwością możemy przechowywać go w szafce lub wieszając na drzewie czy płocie. 189 zł, Bonami, www.bonami.pl

Wielofunkcyjny domek służący zarówno zapylaczom, jak i naturalnym pogromcom szkodników w ogrodzie. 79 zł (całość dochodu przekazywana jest na ochronę przyrody), www.sklepnaptak.pl

Zbiornik na deszczówkę

Rękawice Technical Krótkie i dopasowane dla większej swobody ruchów. Spód rękawicy z garbowanej skóry koziej. Z wkładką antyprzecięciową. 147 zł, Husqvarna, www.husqvarna.com/pl

32

Gardeners’ World Magazine

Taboret ogrodowy Greenmill Sprawdza się jako podkładka pod kolana, taboret i podręczny schowek na drobiazgi. 49,90 zł, Leroy Merlin, www.leroymerlin.pl

Beczka o pojemności 240 l wykonana z odpornego na promieniowanie UV polietylenu. Wyposażona w kran i w pobór dolny. 1016 zł, AmPlant, www.amplant.pl

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl



christmas makes świąteczne prezenty

                                         

Rękawice Floral Tkanina zaprojektowana przez Orlę Kiely – ich urokliwa niewinność spodoba się przedstawicielkom płci pięknej. 69 zł, Bonami, www.bonami.pl

Karmnik dla ptaków We wnętrzu kuli znajduje się pokarm, a wystające żerdki pozwalają odpocząć i wygodnie posilać się ptakom. Dzięki mocowaniu na przyssawkę można obserwować ptasie życie tuż za oknem. 59 zł, Fabryka Form, www.fabrykaform.pl

Kalosze Hunter Tej marki nie trzeba przedstawiać żadnej fashionistce. Wysokie, na obcasie, stylowe... – tak ładne, że można w nich spacerować nawet w centrum miasta. Ok. 660 zł, www.neimanmarcus.com

ChocoBouquette Zestaw 3 czekoladowych kwiatków. Oryginalny pomysł na prezent, który w smakowity sposób łączy tradycyjny upominek w postaci kwiatów z wyśmienitą czekoladą. 84,50 zł, Chocolissimo, www.chocolissimo.pl

Tabliczki ceramiczne Kosz na cebule W rustykalnym stylu, przyda się nie tylko do przechowywania cebuli. 89 zł, Bonami, www.bonami.pl listopad – grudzień 2015

Z nazwami ziół, ale na zamówienie dostępne są też wizytówki dla innych roślin. Ręczna robota. 18,90 zł/szt., Pracownia Ceramiczna Florena, www.sklepnaogrodowej.pl

Gardeners’ World Magazine

33

Więcej na: www.ebook4all.pl

                                         

Kosz piknikowy Optima Jak śniadanie (i nie tylko) na trawie (w swoim ogrodzie), to tylko stylowo podane. Wiklinowy kosz zawiera wyposażenie dla 4 osób. www.wiklinowydom.pl

Owady. Świat wokół nas Gra edukacyjna typu memo dla całej rodziny – poznaj z dziećmi małych mieszkańców polskich łąk, lasów i ogrodów. W serii dostępne są też gry: grzyby, ptaki oraz ryby. 36 zł, Jacobsony, www.kanapony.pl

Konewka Watering Kolor ciemnej zieleni sprawi, że łatwo ją będzie przechowywać pomiędzy roślinami. 5 l, 107 zł, Bonami, www.bonami.pl

„Jak zaprojektować ogród marzeń” Na tytułowe pytanie odpowiada Danuta Młoźniak, projektantka i wykonawczyni ogrodów, wielbicielka pięknych ogrodów i właścicielka jednego z nich. Na 244 stronach znajdziemy mnóstwo praktyczny rad i rozwiązań. 45 zł, Multico, www.multicobooks.pl

Lampiony ogrodowe Czyli wraca moda na ekologiczną klasykę: do wyboru lampiony powlekane tkaniną, szklane klosze oraz drewniane latarnie. House&More, www.houseandmore.pl

Gra ogrodowa KUBB Tradycyjna zręcznościowa gra Wikingów o prostych zasadach. Grać można na trawie, piasku, żwirze, śniegu i w domu. 90 zł, Goki, www.pikinini.pl

34

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015



Więcej na: www.ebook4all.pl

christmas makes świąteczne prezenty

                                         

Herbal Garden Drobnostka, ale przydatna: przyrząd do zdejmowania butów. 49 zł, Bonami, www.bonami.pl

Poduszka Floral Podkładka pod kolana, która sprawdza się podczas pielęgnacji rabat. Materiał: PVC. 69 zł, Navigate, www.bonami.pl

Świecznik Brzoza Mały dodatek, a wprowadza ogrodowy i świąteczny klimat. JYSK, www.jysk.pl

Torba dla GardenGirl Pojemna, wodoodporna torba z wieloma kieszeniami na narzędzia ogrodnicze oraz telefon komórkowy. Można ją zabrać na zakupy sadzonek lub włożyć do niej smakołyki na piknik. Wzór różyczek nawiązuje stylistyką do linii ubrań GardenGirl. 120 zł, Agohome, www.agohome.pl

„Wpływ Księżyca 2016” Poradnik ogrodniczy z kalendarzem biodynamicznym na cały rok – to już 10. edycja publikacji Witolda Czuksanowa, znanego m.in. z programu „Rok w ogrodzie” w TVP 1. Pozycja dla zainteresowanych ogrodem naturalnym. Zysk i S-ka, www.zysk.com.pl

Paradise Ekskluzywna kolekcja porcelany inspirowana fauną i florą to wynik współpracy manufaktury Raynaud i brytyjskiego producenta tapet, Fromental. Galeria Niuans, www.galerianiuans.pl

Zestaw do grilla Zestaw ze stali nierdzewnej składający się ze szczypiec, łopatki, widelca, pędzla z silikonu do smarowania oraz noża. Przybory można powiesić na półce, zaś futerał sprawia, że można je wygodnie transportować i przechowywać. 127 zł, Electrolux, www.twenga.pl listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

35

Więcej na: www.ebook4all.pl

Prenumeruj, oszczędzaj... Roczna prenumerata naszego magazynu kosztuje 60 zł. Oznacza to, że płacisz za 5 numerów, a dostajesz ich 6. Cena prenumeraty dwuletniej to 108 zł, czyli z 12 wydań 3 otrzymujesz gratis, płacąc o ¼ mniej. E-prenumerata roczna kosztuje 38,40 zł, dwuletnia – 76,80 zł. Jeżeli zdecydujesz się na obie formy jednocześnie (tj. papierową i równoległą do niej cyfrową), to Twoja zniżka na e-prenumeratę wyniesie aż 80% – w sumie zapłacisz 69,20 zł za rok lub 127,20 zł za dwa lata.

...zgłoś się po prezent...

Na każdego, kto zaprenumeruje teraz, czekają prezenty – płyty muzyczne do wyboru:

Zgłoś się po prezent mailowo ([email protected]) lub telefonicznie (22 257 84 22). Spiesz się! Jeżeli skończą się nam zapasy tych płyt, będziemy rozdawali inne.

...i kupuj z rabatem w Ulubionym Kiosku

Prenumeratorzy mają co najmniej 30% zniżki na wszystkie pełnopłatne towary w Ulubionym Kiosku. Wystarczy podać swój numer prenumeraty przy składaniu zamówienia na www.UlubionyKiosk.pl.

Inne opcje: • prenumerata w prezencie – www.UlubionyKiosk.pl/bony • stałe zlecenie bankowe – www.avt.pl/szb • „teczka” w Ulubionym Kiosku – www.UlubionyKiosk.pl/teczka Zapraszamy na www.avt.pl/prenumerata, gdzie możesz zapłacić kartą lub szybkim przelewem. Przyjmujemy też zamówienia telefoniczne (22 257 84 22) i mailowe ([email protected]), a także wpłaty na konto: AVT-Korporacja sp. z o.o., ul. Leszczynowa 11, 03-197 Warszawa, BGŻ BNP Paribas S.A. 97 1600 1068 0003 0103 0305 5153.

Więcej na: www.ebook4all.pl

dekoracje w donicach

BARWNY KONIEC

SEZONU Obsadź późną jesienią donice na patio roślinami pełnymi barw – proponuje Alan Titchmarsh. Zdjęcia: Sarah Cuttle

Te zimowe kompozycje możesz z powodzeniem stworzyć w Polsce. Przetrwają przymrozki i łagodną zimę, a przecież takich ostatnio nie brakuje.

iedy zaczęła się moda na uprawianie roślin w pojemnikach, był to subtelny sposób na pokazanie sąsiadom, że lato spędziliśmy za granicą. Najpierw oglądaliśmy donice na patiach nadmorskich willi w Hiszpanii, a potem kopiowaliśmy pomysł u siebie, obsadzając wielkie, wykorzystywane w gastronomii puszki jaskrawoczerwonymi szałwiami, niebieskimi żeniszkami i pomarańczowymi pelargoniami i stawiając je na płytkach z różowego betonu obok pasiastych leżaków. Niestety, wszystko kończyło się wraz z pierwszymi przymrozkami. Zima nie miała żadnych szans na atrakcyjny wygląd. Puste płytki wyglądały ponuro od października do maja. Jak bardzo to się zmieniło – i o ile bardziej na lepsze! Obecnie uprawa roślin w pojemnikach jest już zajęciem całorocznym, a rośliny wymieniamy na świeże i lepiej pasujące do danego sezonu trzy lub cztery razy w roku. Częściowo wynika to ze zmian klimatycznych (mamy łagodniejsze zimy), mniejszej powierzchni naszych ogródków (chcemy z nich zrobić jak najlepszy użytek) i pojawienia się na naszym rynku takich roślin, jak zimowe bratki [z grupy hiemalis – red.], kapusty i jarmuże ozdobne czy miniaturowe cyklameny, co stworzyło nowe możliwości na okres „poza sezonem”. I wcale nie tęsknimy do przeszłości. Na zimowy czas zawsze pojawia się coś nowego. Lata temu w pojemnikach z zapałem sadzono warstwowo cebule różnych wiosennych roślin,

ALAN RADZI: Regularnie sprawdzaj wygląd donic i wymieniaj rośliny, które wyglądają na chore lub już nie kwitną.

listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

37

Więcej na: www.ebook4all.pl

Wybór Alana: najlepsze rośliny do zimowej uprawy w pojemnikach Imperata cylindryczna (Imperata cylindrica) ’Rubra’ jest jaskrawoczerwoną trawą, która najlepiej prezentuje się ze słońcem w tle. Wytrzymała, ale potrzebuje ochrony.

Golteria rozesłana (Gaultheria procumbens) to z natury radośnie wyglądająca, estetyczna, nisko płożąca się roślina zimozielona z dużymi czerwonymi jagodami i liśćmi, które zimą stają się czerwonawe.

Bratki kwitnące zimą zakwitają na żółto, bordowo, biało bądź fioletowo, zawieszając wytwarzanie kwiatów jedynie przy najgorszej pogodzie. Potem dochodzą do siebie i kwitną aż do czerwca.

DODATKOWE ZDJĘCIA: TORIE CHUGG; PATRICK STANDISH/FLICKR

Turzyce to rosnące w kępach zimozielone rośliny o zielonych, mozaikowatych albo brązowych, zawijających się lub łukowatych liściach. Bardzo odporne i nowoczesne w wyglądzie, dobrze prezentują się przez całą zimę.

38

Skimia ‘Rubella’ to odporna, wytrzymała i niezawodna roślina z podobnymi do winogron kiściami gęsto osadzonych różowych pączków utrzymujących się przez całą zimę. Dobrze komponuje się z wrzosami.

Odporne rozchodniki mogą być półpłożące lub niskie i kępiaste. Mają fioletowe albo niebieskoszare liście, które dobrze nadają się do niestandardowych kompozycji. Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Tęgosz (Phormium) to kolorowa zimozielona roślina architektoniczna z układającymi się w kształt łuku, języczkowatymi liśćmi w paski w kolorze różowym, fioletowawym i brązowawym. Świetnie wygląda w nowoczesnych kompozycjach.

Dąbrówka jest odporną, niską rośliną zimozieloną z zaokrąglonymi liśćmi, które w zależności od odmiany mogą być fioletowe lub mozaikowate. Nietradycyjna alternatywa dla bluszczu.

Miniaturowe cyklameny są estetyczne, bardzo bujnie kwitną i są dość wytrzymałe. Zazwyczaj sprzedaje się je jako rośliny pokojowe, dlatego potrzebują zacisznego, osłoniętego miejsca – przy jego braku długo nie przetrwają.

dekoracje w donicach

z lakiem wonnym lub pierwiosnkiem na wierzchu, żeby przedłużyć atrakcyjność kompozycji. Potem przyszedł szał na donice ze sztamowymi ostrokrzewami lub wawrzynami, co dawało im nieco bardziej formalny wygląd. Przejąłem ten pomysł i moja uprawa oczaru w donicy okazała się wielkim sukcesem. Warto modyfikować bieżące trendy. Byłem szczególnie zadowolony z rzędów tulipanów papuzich, które zawsze wystawiałem w donicach na schodach prowadzących po stromym wzniesieniu do tylnych drzwi naszego domu w Barleywood; była to naturalna, wielopoziomowa scena, która aż prosiła, żeby ją wykorzystać. Oczywiście, żeby osiągnąć podobny efekt, mógłbym kupić atrakcyjny wielopoziomowy stojak. Teraz często sadzę w stylowej terakotowej donicy jedną wyjątkową roślinę skalną, np. skalnicę długolistną ‘Tumbling Waters’, i wykorzystuję niewielki stolik ogrodowy w charakterze cokołu – pamiętajmy jednak, że jestem entuzjastą roślin skalnych.

Miej odwagę się wyróżnić Obecnie ogromnie popularne jest zestawianie krzewów, bylin zimozielonych, roślin cebulowych i tradycyjnych zimowych roślin jednorocznych – tworzy się z nich dość duże kompozycje, które wyglądają prawie jak nasadzenia wyjęte prosto z ogrodu. Jest to – przynajmniej dotąd – mój ulubiony „styl obsadzania pojemników na zimę” – można go zastosować praktycznie wszędzie: od balkonów w wieżowcach do znajdujących się poniżej poziomu ulicy ogródków przy londyńskich suterenach, od wiejskich chatek po pałacyki. Wystarczy najpierw ustawić doniczki z roślinami obok siebie, aby stworzyć efekt, zanim zabierzemy się do dzieła. Można mieć mnóstwo zabawy, wypróbowując najróżniejsze rośliny, które wyglądają dobrze poza sezonem, nawet jeżeli nieczęsto pojawiają się w pojemnikach. Miej odwagę się wyróżniać. Przetestuj byliny, na których podczas łagodniejszych zim utrzymują się liście – odmiany skalnicy zarzyczkolistnej (Saxifraga fortunei) takie jak ‘Blackberry and Apple’ z oszałamiającymi floletowawymi liśćmi podszytymi czerwienią, żurawki w odcieniach fioletu, srebra zmieszanego z bordo czy bursztynu albo jasnotę plamistą (Lamium maculatum) ‘White Nancy’ z uwagi na jej blade liście przypominające uschniętą pokrzywę na płożących się pędach – oraz krzewy, na których wiszą jagody, np. ognik lub kalinę Dawida (Viburnum davidii), łącząc je z lśniącą fatsją [w Polsce może nie przezimować na zewnątrz – red.], czerwonołodygowym dereniem

ALAN RADZI: Nie zasilaj roślin zimą. Wiosną, kiedy zrobi się ciepło i pojawią się młode przyrosty, zastosuj płynny nawóz do pomidorów. Powtarzaj zasilanie regularnie, bo zimowe deszcze wypłukały na pewno z gleby wszystkie składniki odżywcze. listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

39

Więcej na: www.ebook4all.pl

Jak z powodzeniem uprawiać rośliny w pojemnikach • Wybierz pojemnik z licznymi dziurkami w dnie i umieść go na podstawce na nóżkach, gdyż rośliny umierają, jeżeli zimą stoją w wodzie. Posadź rośliny w dobrze przepuszczalnym podłożu uniwersalnym, dokładnie wymieszanym z perlitem lub gruboziarnistym piaskiem (musi go być co najmniej 10%). • Przed posadzeniem roślin do pojemnika poustawiaj je na ziemi. Eksperymentuj i baw się, zestawiając ze sobą kontrastujące kształty, kolory i faktury liści. Nie bój się wykorzystać nietypowe gatunki czy nowe połączenia – szczególnie jeśli będziesz w nastroju do stworzenia kompozycji „na czasie”.

JAK TWORZYĆ ZIMOWE KOMPOZYCJE

1

Napełnij donicę do połowy podłożem, rozcierając grudki ziemi. Najpierw posadź roślinę będącą trzonem kompozycji, uważając, aby nie zniszczyć korzeni.

• Wybierz roślinę, która zostanie gwiazdą kompozycji. Należy ją umieścić w centralnej tylnej części pojemnika, a niższymi, płożącymi roślinami obsadzić jego brzegi. • Sadź rośliny gęsto, żeby uzyskać natychmiastowy efekt, bo zimą w pojemnikach już nie urosną. Bryły korzeniowe powinny stykać się ze sobą, żeby w kompozycji nie było luk. Sadząc niskie rośliny płożące, najpierw umieść w pojemniku warstwę cebul roślin wiosennych (cebulki nie nadają się do wiszących koszyków). • Możesz nadal sadzić hiacynty, tulipany i krokusy. W głębokim pojemniku posadź kilka warstw cebulek, przy czym największe powinny znaleźć się najniżej. Sadzenie „à la lazania” naprawdę się sprawdza!

2

Następnie gęsto posadź mniejsze rośliny. Ustaw je tak, aby „rozmyły” brzegi donicy.

40

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

3

Dodaj ostatnie rośliny i wypełnij ewentualne luki podłożem. W wolne przestrzenie pozostałe między roślinami powtykaj cebulki roślin wiosennych.

dekoracje w donicach

albo wspaniałym bambusem, co nada starym wiarusom, takim jak zimowe wrzosy, nowoczesnego szlifu. Możesz też posadzić mozaikowate rośliny zimozielone i turzyce o trawiastych liściach z zimowymi bratkami. Mając kilka dobrych pomysłów, ekspresowo obsadzisz jeden czy dwa pojemniki roślinami na sezon zimowy – i w sam raz zdążysz udekorować patio przed przyjęciem, ciepło powitać gości przybywających na Boże Narodzenie sporych rozmiarów kompozycją przy drzwiach wejściowych czy po prostu rozpieścić rodzinę szybką zmianą scenerii. Dobre miejsce blisko domu to idealna lokalizacja dla pojemników nieocenionych roślin pachnących zimą, takich jak pędzone hiacynty, krzew Sarcococca confusa czy oczar (pochuchaj na kwiaty, a pod wpływem twojego ciepłego oddechu zaczną pachnieć). Nie jest to wcale bardzo kosztowne, gdyż nic się nie marnuje – po sezonie zimowym możesz poddać te przydatne, wytrzymałe rośliny „recyklingowi”, uzupełniając nimi ogrodowe kompozycje, a później możesz znów wypróbować coś nowego.

Obserwacja pogody

4

Po obsadzeniu pojemnika obﬁcie, ale delikatnie podlej rośliny, starając się, aby woda nie przelała się przez brzeg donicy.

Trzeba pamiętać jedynie o jednym: pogodzie. Pomimo zmian klimatycznych i nowoczesnych osiągnięć w dziedzinie uprawy roślin długi okres zimna może mieć opłakane skutki. Bądź przygotowany. Zawsze zapewnij roślinom dobry drenaż. Wybieraj gatunki, które dobrze zniosą warunki panujące w twojej okolicy, i zabezpieczaj je. Koniecznie korzystaj z pojemników odpornych na mróz, wykonanych z dobrej jakości plastiku czy innego tworzywa lub mrozoodpornej ceramiki albo terakoty. Nie oznacza to wcale, jak sugerowałaby nazwa, że doniczka chroni rośliny przed zimnem, ale że sam pojemnik nie powinien popękać. Zwykła glina pochłania wodę, która pod wpływem mrozu rozszerza się, co najczęściej powoduje pękanie materiału. Jeżeli zapowiada się siarczysty mróz, postaw wszystkie pojemniki z zimowymi roślinami obok siebie i opatul je czym się da bądź na jakiś czas przenieś je do zimowego ogrodu czy szopy, gdzie przez kilka dni nic złego im się nie stanie, nawet jeżeli w pomieszczeniu jest nieco ciemno. Nie pozwól, aby ominął cię zimowy sezon na uprawę roślin w pojemnikach, a z nim możliwość wprowadzenia do otoczenia radosnego nastroju – ten sezon jest tak samo dobry jak zimowy wyjazd w słoneczne miejsce, ale dużo tańszy i wielokrotnie dłuższy.

4

ALAN RADZI: Chociaż zimą powszechnym problemem jest nadmiar wilgoci, należy regularnie sprawdzać, czy ziemia w pojemnikach nie jest sucha. Jeżeli tak, dobrze ją podlej i odczekaj jakiś czas przed ponownym podlaniem – nie podlewaj często i niewiele. listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

41

Więcej na: www.ebook4all.pl

10 IDEALNYCH KOMPOZYCJI DO DONIC Prezentowane zestawienia roślin w pojemnikach gwarantują radośniejszą atmosferę na patio w zimowych miesiącach – obiecuje Alan Titchmarsh. Zdjęcia: Sarah Cuttle

Skimia japońska ‘Kew Green’

Wiśniowe miniaturowe cyklameny

Żurawka ‘Lime Marmalade’

Konwalnik płaskopędowy ‘Nigrescens’

1

Neonowy błysk Wypełnij tradycyjny pojemnik niezwykłym zestawem roślin, tworząc frapującą kompozycję. Limetkowe liście doskonale wyglądają w towarzystwie wiśniowych kwiatów, zaś czarny konwalnik płaskopędowy dodaje całości dramatyzmu. • Skimia japońska (Skimmia japonica) ‘Kew Green’ × 1 • Żurawka (Heuchera) ‘Lime Marmalade’ × 2 • Konwalnik płaskopędowy (Ophiopogon planiscapus) ‘Nigrescens’ × 1 • Wiśniowe miniaturowe cyklameny × 2

42

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

dekoracje w donicach

2

Finezja i spokój Ogranicz paletę barw do srebra i bieli, a otrzymasz wysmakowaną kompozycję. Uzupełnij ją ceramiczną donicą. Astelia jest nieco delikatna, więc wymaga ochrony, jeśli temperatura spadnie o więcej niż parę stopni poniżej zera. • Astelia (Astelia) ‘Silver Shadow’ × 1 • Starzec popielny (Senecio cineraria) ‘Silver Dust’ × 4 • Kocanka włoska (Helichrysum italicum) × 4 • Białe bratki × 4

Astelia ‘Silver Shadow’

Starzec popielny ‘Silver Dust’

Białe bratki

Kocanka włoska

Turzyca Buchanana ‘Red Rooster’

Ognik ‘Orange Glow’

Psianka paprykowa (pieprzowa)

Pomarańczowe bratki

3 RADA ALANA: Umieść zimowe pojemniki w miejscu, w którym będą dobrze widoczne z domu. Powinno być jak najbardziej zaciszne, aby kwiaty utrzymały się jak najdłużej. Najmniejsze ryzyko zniszczeń od wiatru, deszczu, gradu i śniegu występuje przy murach. [Uwaga! Owoce psianki są trujące – red.]. listopad – grudzień 2015

Pomarańczowy szał Stwórz żywą, rześką kompozycję, łącząc ze sobą pomarańczowe rośliny. Gwiazdami tej donicy są jagody, trawa wnosi ruch, zaś bratki – kwiaty. Idealny wybór na słoneczne patio. • Turzyca Buchanana (Carex buchananii) ‘Red Rooster’ × 1 • Ognik (Pyracantha) ‘Orange Glow’ × 1 • Pomarańczowe bratki × 4 • Psianka paprykowa (pieprzowa) (Solanum capsicastrum) × 2 Gardeners’ World Magazine

43

Więcej na: www.ebook4all.pl

4 Imperata cylindryczna ‘Rubra’

Prawdziwe skarby Stwórz kompozycję pełną głębokich barw, zestawiając rośliny o bordowych kwiatach i liściach. Dobieraj różne kształty i faktury, a będzie ciekawie, i pamiętaj o roślinach jadalnych – tutaj mamy do skubania sałatę. • Imperata cylindryczna (Imperata cylindrica) ‘Rubra’ × 1 • Głogownik Frasera (Photinia x fraseri) ‘Little Red Robin’ × 1 • Żurawka (Heuchera) ‘Cafe Ole’ × 1 • Burgundowe bratki zimowe × 3 • Sałata ‘Lollo Rossa’ × 2

Głogownik Frasera ‘Little Red Robin’

Burgundowe bratki zimowe

Tęgosz ‘Pink Stripe’

Żurawka ‘Cafe Ole’

Różowe miniaturowe cyklameny Sałata ‘Lollo Rossa’ Wiśniowe wrzosy

5

Rozchodnik Siebolda ‘Dwarf October’

Róż i już

RADA ALANA: Przycinaj rośliny, które zaczynają źle wyglądać. W marcu/kwietniu dobrze przytnij zimowe bratki, pozbywając się delikatnych zimowych przyrostów, a rośliny wkrótce znów zaczną rosnąć i kwitnąć. 44

Gardeners’ World Magazine

Strukturalny tęgosz zapewnia tej delikatnej kompozycji tło, zaś cyklamen przydaje jej interesujące kwiaty – ta donica wnosi całe miesiące pełne barw. • Tęgosz (Phormium) ‘Pink Stripe’ × 1 • Różowe miniaturowe cyklameny × 3 • Rozchodnik Siebolda (Sedum sieboldii) ‘Dwarf October’ × 1 • Wiśniowe wrzosy × 1

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

dekoracje w donicach

Tęgosz ‘Dazzler’

6

Widzę na czerwono Ten pojemnik przepełnia świąteczna radość – czerwone liście i jagody robią duże wrażenie. Tęgosz zapewnia kompozycji oś pionową, zaś pozostałe rośliny delikatnie się płożą, rozmywając brzegi donicy. Dobierz rośliny do koloru swoich drzwi. • Tęgosz (Phormium) ‘Dazzler’ × 1 • Skimia japońska (Skimmia japonica) ‘Chilan Choice’ × 1 • Płożący bluszcz × 2

Płożący bluszcz

Skimia japońska ‘Chilan Choice’

7

Kostrzewa sina (popielata) ‘Intense Blue’

Jasno i prosto Srebrzyste i białe rośliny wyglądają stylowo w białym, ceramicznym pojemniku. Jeśli nie uda ci się kupić kalocefalusa w lokalnym centrum ogrodniczym, możesz go zastąpić santoliną o srebrnych liściach. • Kostrzewa sina (popielata) (Festuca glauca) ‘Intense Blue’ × 1 • Kalocefalus (Calocephalus) ‘Silver Sand’ × 1 • Starzec popielny (Senecio cineraria) ‘Silver Dust’ × 2 • Białe stokrotki × 6

Wiśniowy wrzos

Szałwia lekarska ‘Tricolor’

Kotwiczka czerwona

Starzec popielny ‘Silver Dust’ Dąbrówka rozłogowa ‘Burgundy Glow’

Kalocefalus ‘Silver Sand’

Białe stokrotki

8

Nisko przy ziemi To zestawienie niskich roślin – które przyciąga kolorem i kształtem liści – idealnie nadaje się do dekoracji stołu. • Kotwiczka czerwona (Uncinia rubra) × 1 • Dąbrówka rozłogowa (Ajuga reptans) ‘Burgundy Glow’ × 2 • Szałwia lekarska (Salvia ofﬁcinalis) ‘Tricolor’ × 1 • Wiśniowy wrzos × 1

listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

45

Więcej na: www.ebook4all.pl

dekoracje w donicach

RADA ALANA: Pojemniki umieszczane na poziomie gleby stawiaj na podstawkach na nóżkach lub na cegłach, aby poprawić odpływ wody. Pamiętaj, żeby nie stawiać donic pod cieknącą rynną ani w miejscach, gdzie tworzą się kałuże.

10 Turzyca włosowa o brązowych liściach Imperata cylindryczna ‘Rubra’

Ta kompozycja kojarzy się z Japonią, ponieważ właśnie z tego kraju pochodzą imperata i skimia. Wysyp podłoże kamykami, a wzmocnisz efekt, który tworzą liście. • Imperata cylindryczna (Imperata cylindrica) ‘Rubra’ × 1 • Koprosma (Coprosma) ‘Fire Burst’ × 1 • Skimia japońska (Skimmia japonica) ‘Rubella’ × 1

Wiśniowy miniaturowy cyklamen

Skimia japońska ‘Rubella’

Twarzą na Wschód

Różowe wrzosy Koprosma ‘Fire Burst’ Biało-ﬁoletowe bratki zimowe

9

Mozaikowaty bluszcz

Dobierz podłoże odpowiednie do danego stanowiska

Skimia japońska (Skimmia japonica) ‘Rubella’

Urok wsi Zainspiruj się klasyczną późnojesienną rabatą, by stworzyć donicę oddającą urok wiejskiego ogródka. Trzymaj się podobnych kolorów, co zapewni poczucie uporządkowania, i regularnie usuwaj przekwitłe kwiaty. • Turzyca włosowa (Carex comans) o brązowych liściach × 1 • Skimia japońska (Skimmia japonica) ‘Rubella’ × 1 • Różowe wrzosy × 1 • Biało-ﬁoletowe bratki zimowe × 3 • Mozaikowaty bluszcz × 1 • Wiśniowy miniaturowy cyklamen × 1

Wybór podłoża Z całą pewnością na rynku brakuje odpowiedniego „zimowego podłoża”, ponieważ poza sezonem potrzebujemy ziemi o znacznie lżejszej, przepuszczalnej strukturze niż latem, kiedy podłoże ma za zadanie utrzymać wilgoć w glebie. Unikaj podłoży z zatrzymującymi wilgoć żelowymi kryształkami. • Sam zrób podłoże, dostosowując jego skład do warunków. Dodaj co najmniej 10% perlitu lub gruboziarnistego piasku do równych części dobrego uniwersalnego podłoża bez torfu i podłoża John Innes No. 2 [do roślin uprawianych w pojemnikach – red.]. • W wiszących koszykach (gdzie problemem jest ciężar, natomiast odprowadzanie wody jest oczywiście właściwe)

46

Gardeners’ World Magazine

zastosuj uniwersalne podłoże z połową dawki wolnodziałającego nawozu (zimą nie chcemy skłaniać roślin do intensywnego wzrostu – silny mróz może pokonać nawet odporne rośliny). Stosuj ażurowe koszyki, np. wyplatane lub o drucianym stelażu, i z porowatą wyściółką, aby nadmiar wilgoci z łatwością znajdował ujście. • Jeżeli zimowe pojemniki mają stanąć w bardzo zacisznym miejscu lub pod dachem, np. pod wiatą samochodową, na zamkniętym ganku bądź w nieogrzewanym ogrodzie zimowym, nie musisz przestrzegać „zimowych zasad” – wystarczy, że zastosujesz ulubione podłoże do roślin doniczkowych.

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

wydanie specjalne

WYDANIE SPECJALNE

POCZĄTKUJĄCY I ZAAWANSOWANI OGRODNICY

ZNAJDĄ W NIM WYCZERPUJĄCE ODPOWIEDZI NA PYTANIA DOTYCZĄCE:

INDEKS 40649X

EDYCJA POLSKA

1/2015

Cena 15 zł ( w tym 5% VAT) ISSN 2391-8381

EDYC JA PO LSKA

DN IK ÓW NA PY TA NI A OG RO 10 0 OD PO W IE DZ I

✔ uprawy i pielęgnacji roślin ozdobnych: drzew, krzewów i kwiatów rabatowych oraz roślin w donicach ✔ uprawy warzyw i owoców

ODPOWIEDZI

✔ pielęgnacji trawnika

NA PYTANIA

✔ przycinania roślin

w o k i n ogrod PIĘKNY OGRÓD

● Rośliny cieniolubne a ● Pielęgnacja trawnik ● Pnącza iczkowe ● Owoce i warzywa don

PRACE

● Przycinanie ● Wysiew nasion zonek ● Rozmnażanie z sad ● Techniki sadzenia

PROBLEMY

✔ zwalczania szkodników i chorób

ikami

● Walczymy ze szkodn y ● Kontrolujemy chwast ● Zwiększamy zbiory cznie ● Uprawiamy organi

przejrzyj i zamów na: www.ulubionykiosk.pl

Więcej na: www.ebook4all.pl

Nieważne, duży czy mały – ogród powinien być miejscem relaksu

Mały ogród,

wielkie marzenia Monty pomaga początkującym ogrodnikom, pokazując, jak śmiałymi pomysłami zmienić niewielkie przestrzenie. Zdjęcia: Marsha Arnold ciągu 10 miesięcy, od sierpnia 2013 do końca lipca 2014, podczas czterech wyjazdów odwiedziłem 10 ogrodów, których właściciele postanowili zmienić je w ogrody swoich marzeń. Słuchałem, radziłem, podpowiadałem, czasami – ostrzegałem, a w każdym z nich miałem tylko jeden dzień aktywnej pracy, by nadać działaniom właściwy kierunek. Za całą resztę odpowiadali i – co najważniejsze – płacili właściciele. Innymi słowy, ryzyko i poświęcenie, by osiągnąć efekt zgodny z założeniami, były realne. Jedyną presję stanowiła wcześniej wyznaczona data mojej ostatniej wizyty, ale nawet ona była rozumiana nie jako koniec, lecz raczej jako jeden z ważnych etapów tej ogrodniczej przygody.

48

Gardeners’ World Magazine

Dziesięć odwiedzonych przeze mnie gospodarstw było rozsianych po całej Wielkiej Brytanii, od Yorkshire po Hampshire. Mieliśmy zarówno ogrody graniczące z ruchliwymi drogami, jak i otoczone malowniczą scenerią. Pracowaliśmy w każdym klimacie, położeniu i okolicznościach, ale wszystkie ogródki były niewielkie, no i mieliśmy ograniczony budżet, chociaż jego rozpiętość wahała się od 200 funtów wydanych w ogrodzie urządzonym praktycznie wyłącznie z materiałów z odzysku do 10 000 funtów, za które stworzyliśmy w Kent ogródek w stylu japońskim, wspólnie zmagając się z ograniczającymi nas kosztami, czasem i przestrzenią. Podczas moich wizyt w ogrodach wspólnie z ich właścicielami przekonaliśmy się, jak wiele można osiągnąć, pracując w najbardziej

sprzyjającym okresie w roku, nie tylko mając na uwadze prace ziemne i nasadzenia, ale również w kwestii realizacji marzeń.

Planowanie to podstawa Charakterystyczną cechą wspólną wszystkich ogródków była potrzeba oceny zastanych warunków i opracowanie programu zmian. Stanowi to istotę każdego projektu, chociaż rozrysowanie przejrzystego szkicu i kompozycji było najtrudniejszą częścią dla wszystkich uczestników programu „Big Dreams, Small Spaces”. Dobrze wiedzieli, czego pragną, jednak przelanie marzeń na papier sprawiało im trudności. Nie sposób pominąć tego etapu projektowania ogrodu oraz procesu jego wykonania – i chociaż mozolny, jest on jednocześnie listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

małe ogrody

„Zabuduj” roślinami kącik wypoczynkowy

istotną częścią uzmysłowienia sobie, czym dysponujemy i co możemy z tym zrobić w ramach założonego budżetu i dostępnej przestrzeni. Gdy masz już precyzyjny plan działki obrazujący jej teraźniejszy stan – nawet jeśli widnieje na nim jedynie stara szopa i zużyty trawnik – możesz nanosić swoje propozycje. A kiedy jesteś już zadowolony z papierowego projektu, możesz przenieść go na grunt działki, używając do oznaczeń palików, sznurków i farb stopniowo tracących barwę. Następna część jest jeszcze trudniejsza: adaptacja projektu. Przy zakładaniu małego ogrodu trzeba umieć z czegoś zrezygnować. Do niektórych zagadnień można podejść koncepcyjnie. W miniogrodzie nie da się jednocześnie założyć suchego i bagnistego listopad – grudzień 2015

Ogranicz pomysły! Jedna prosta i dobrze zrealizowana idea zadziała po stokroć lepiej niż miszmasz niedokończonych koncepcji zakątka, pięknego trawnika, placu zabaw i warzywnika – ogranicz pomysły! Jedna prosta i dobrze zrealizowana idea zadziała po stokroć lepiej niż miszmasz niedokończonych koncepcji. To samo tyczy się rabat. Popracuj nad efektem, który chcesz uzyskać – niech to będzie gąszcz bylin, zmysłowy łan traw lub warzywne grządki – i skup się na nim. Wszystkie najlepsze ogrody pokazane w „Big Dreams...”

spełniały tylko jedną funkcję, za to doskonale. W ten sposób jest i łatwiej, i mniej stresująco. Nie walcz z naturą. Gleba, klimat i położenie ogrodu podyktują ci wybór gatunków roślin. Posadź te, które zechcą rosnąć. Nie oznacza to, że nie możesz stworzyć sztucznego środowiska, jak oczko wodne czy skalniak, jednak wybierz rośliny, które rozrastają się bujnie w bezpośrednim sąsiedztwie twojego ogródka. Jeśli ich nie znasz, spójrz dookoła. Popatrz, które gatunki dobrze rosną w obrębie twojej ulicy. Nic nie dzieje się bez przyczyny. Pamiętaj: nieważne CO robisz, lecz JAK to robisz, by wyglądało dobrze. Sądzę, że jednym z największych wrogów większości dobrych projektów ogrodów jest miłość do roślin. Już tłumaczę, co mam Gardeners’ World Magazine

49

Więcej na: www.ebook4all.pl

na myśli. Miłośnicy roślin mają w zwyczaju rozkoszować się urodą pojedynczych gatunków i pragną celebrować swoje uwielbienie dla nich poprzez gromadzenie tak wielu roślinnych skarbów, jak tylko mogą. Mimo że pojedyncze odmiany bywają interesujące, ich duży zbiór wygląda jak jeden wielki śmietnik. Dobrze jest spojrzeć na swój ogródek z okna najwyższego piętra domu, by zobaczyć go w całości. Pojedyncze smaczki nie uratują fatalnego projektu. Oczywiście istnieje możliwość posadzenia rzadkich okazów, a wszyscy przecież mamy własnych ulubieńców, jednak pamiętaj: przygotuj projekt, dostosuj go, a później przygotuj ponownie. W miejskich ogródkach trawniki zazwyczaj zabierają tylko miejsce, chyba że potrzebujesz placu zabaw dla dzieci. Utwardzona powierzchnia bardziej nadaje się do siedzenia, a kosztuje mniej pracy. Jest też doskonałym miejscem dla roślin w donicach. Mały ogród zdumiewająco pomieści zarówno mnóstwo małych doniczek ustawionych obok siebie, jak i kilka wielkich. Każdy przedmiot lub roślina w skali XXL znajdzie swoje miejsce w ogrodzie, nawet niewielkim, o ile dokonasz bardzo starannej selekcji. Zrezygnuj z nich, gdy nie będą idealnie pasowały. To nie miejsce na kompromisy. Kwestionuj każdy swój wybór: każdą roślinę, każdy kamień i każdą donicę, zastanawiając się, czy najlepiej wykorzystujesz dane miejsce, bo być może znajdziesz dla nich lepsze. Myśl także o porach roku. Użyj roślin cebulowych, jednorocznych lub pnączy, ozdobnych zarówno z liści, jak i kwiatów, oraz wszystkiego, czym przedłużysz atrakcyjność ogrodu i maksymalnie wykorzystasz daną przestrzeń. Pamiętaj, by zróżnicować nasadzenia pod kątem wysokości, szerokości, głębokości – i czasu. Nie obawiaj się zabawić ze skalą. Często popełnianym błędem podczas projektowania niewielkiej przestrzeni jest przekonanie, że wszystko w niej musi być małe. Myśl na przekór regułom – kilka dużych roślin powiększy przestrzeń, podczas gdy wiele małych spotęguje wrażenie tłoku. Miniaturowe drzewka, jak rajskie jabłonie, klony czy wiśnie, wpasują się idealnie, a żaden ogród nie jest tak mały, by nie znalazło się w nim miejsce dla wysokich roślin, zwłaszcza bylin zielnych i traw, które zimą lub wiosną można silnie przyciąć. Prawdę mówiąc, im mniejszy ogród, tym ważniejszy jest jego pionowy wymiar i każdy fragment ściany czy płotu powinien zostać zagospodarowany. Stwarza to również większe możliwości ochrony prywatności – nawet gdy będzie to tylko jedno miejsce do siedzenia – którą uważam za fundament relaksu w ogrodzie.

Nie walcz z naturą. Gleba, klimat i położenie ogrodu podyktują wybór gatunków roślin

50

Gardeners’ World Magazine

ZDJĘCIE: ANDREY ZHARKIKH/FLICKR

WIELKOŚĆ Nie bój się okazałych roślin, jednak dobierz je starannie

PRACE ZIEMNE Wykorzystaj deski budowlane, by nie pobrudzić się błotem

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

małe ogrody

Projektowanie małego ogrodu: 10 złotych rad Monty’ego

1

Narysuj projekt generalny. Naszkicuj plan działki z uwzględnieniem wszystkich jej elementów. Sporządź kopię planu i przechowuj ją w bezpiecznym miejscu.

2

Wykorzystaj plan. Nanieś na projekt generalny wszystkie planowane zmiany. Pojawiające się problemy rozwiąż najpierw na papierze – kłopoty nie rozwiążą się później same. Sporządź graﬁk prac i ustal daty ich wykonania. Myśl realistycznie, biorąc pod uwagę możliwe opóźnienia.

3

Przygotuj się. Roboty ziemne są brudne, więc wykorzystaj deski rusztowań do poruszania się. Możesz wynająć małe koparki, które oszczędzą wielu godzin nadwyrężającego plecy kopania. Unikaj przerzucania bałaganu z punktu A do B, a później do C poprzez A.

4

Rozpocznij od miejsca odpoczynku. Kiedy zdecydujesz już, w którym miejscu stworzysz kącik wypoczynkowy, prowadź prace dookoła niego. Nie musi być to miejsce w pobliżu domu, jednak powinno być słoneczne, osłonięte i przynoszące wytchnienie.

5

Podwój budżet. Zwykle zaniżamy koszty związane z rearanżacją ogrodu. Nowy ogród kosztuje mniej w porównaniu z nową kuchnią czy łazienką, jednak wydatki będą się piętrzyć.

6

Myśl... pionowo. Wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, pionowe ściany

i obrzeża rabat obsadź pnączami. W tym względzie najmniejszy nawet ogród ma te same możliwości co duży.

7

Posadź więcej, niż zamierzasz. W miarę rozrostu roślin będziesz mógł je przerzedzić. W przeciwnym razie luki w ziemi przez kilka lat będą świecić pustkami.

8

Ogranicz pomysły. Skróć listę pożądanych roślin do minimum, by uniknąć zamętu. Jeśli marzy ci się kolekcja wielu gatunków, zaplanuj dla nich rozległe rabaty i pogódź się z faktem, że nie zostanie już wiele miejsca na nic innego. W innym razie skup się na podstawowym wyborze roślin i prostym stylu, który zostanie wyraźnie zaznaczony.

9

Przygotuj się na złą pogodę. Jeśli trzeba, wybuduj tymczasowy narzędziownik i zawsze śledź prognozy pogody. Wykorzystaj każdy suchy moment na pracę, jak i kiedy tylko możesz.

10

Dokumentuj zmiany. Wykonuj zdjęcia i sporządzaj w dzienniku notatki dotyczące prac. Wytyczą one postęp działań, które w trakcie tej ogrodniczej podróży nieraz przyniosą tyle samo satysfakcji, co osiągnięcie celu.

...11

Łam zasady! Działaj tak, jak chcesz i tak, jak lubisz, ale przede wszystkim: działaj! UPRAWIAJ WZWYŻ Wybierz rośliny podkreślające wysokość ogrodu

PO BRZEGI Posadź rośliny tak gęsto, by później móc je przerzedzić

listopad – grudzień 2015

PROSTOTA Skup się na kluczowych roślinach, np. trawach ozdobnych

Gardeners’ World Magazine

51

Więcej na: www.ebook4all.pl

Wypełnij przed”ogródek wonnymi

kwiatami, a docenisz je za każdym razem, gdy będziesz wchodził lub wychodził z domu” Joe Swift

Zacznij od frontu Przedogródki są wizytówką ogrodu dla każdego przechodnia i pierwszą rzeczą, która wita gości, jednak często traktujemy je tylko jako dodatki, niewiele ważniejsze od podjazdów czy altan śmietnikowych. Jednak atrakcyjne przedogródki mogą ubarwić ulicę. Są także ważne dla środowiska, ponieważ pomagają zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza, tworząc zieloną barierę pomiędzy drogą i domem. Ponadto przeciwdziałają podtopieniom, wchłaniając wodę deszczową. Postaw na prostotę: strzyżony zimozielony żywopłot będzie atrakcyjny przez cały rok, a sezonowego blasku dodadzą kwiaty w przyokiennych skrzynkach. RADA: Wypełnij przedogródek pachnącymi gatunkami roślin – skorzystasz na tym i ty, i przechodnie. Rozpocznij od pachnących zimą krzewów, jak Sarococca [w Polsce zakwitnie pod koniec marca – red.], przedłuż zapach wiosną kaliną koreańską, a latem – jaśminowcem.

10 prostych pomysłów na zmiany, dzięki którym ogród zyska w nowym roku My, ogrodnicy, bardzo łatwo popadamy w rutynę albo zaniedbujemy te miejsca w ogrodzie, które nie spełniają naszych oczekiwań i z którymi nie wiemy, jak sobie poradzić. Teraz jednak nadszedł doskonały moment, by przygotować się do działania na następny rok. By ci w tym pomóc, Monty, Carol, Joe, Rachel i reszta 52

Gardeners’ World Magazine

ekspertów „Gardeners’ World” doradzą, jak ożywić ogród. Skupiając się na niektórych z najbardziej pomijanych aspektów ogrodnictwa, nasz zespół dzieli się swoimi złotymi radami, byś z łatwością mógł zmienić nawet najmniejszy skrawek terenu w zielony raj.

listopad – grudzień 2015

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; NEIL HEPWORTH; JASON INGRAM; OAST HOUSE ARCHIVE CC BY-SA 2.0 GEOGRAPH.ORG.UK; STEINCHEN/PIXABAY

Czy twój ogród potrzebuje odnowy?

Więcej na: www.ebook4all.pl

”Rośliny rabatowe są tak uniwersalne jak żadna inna grupa roślin”

Christine Walkden

Pozwól ogrodowi ”zabrać cię w nieznane,

ogrodowa odnowa

zapraszając do niego egzotyczne gatunki ” James Wong

Lifting rabat

Wprowadź trochę egzotyki

Na rabatach może znaleźć się o wiele więcej od kosza wypełnionego niecierpkami Waleriana. Od wyniosłego tytoniu leśnego (Nicotiana sylvestris) po jaskrawe gazanie i drobne ﬁołki, mnogość kolorów, kształtów i zróżnicowanie siedlisk w połączeniu z długim okresem kwitnienia sprawiają, że musisz je mieć w ogrodzie. Wiele gatunków uzyskasz tanio, kiedy otrzymasz je z własnoręcznego wysiewu nasion lub kupisz rozsadę. RADA: Rozrzuć nasiona klarkii wytwornej (Clarkia elegans) na rabatach, by dodać im kolorowych kleksów, które pokochają także pszczoły.

Tropikalne gatunki przykują uwagę i dodadzą ogrodowi struktury przy minimalnym wysiłku. I nie muszą być ryzykownym wyborem. Odporne, ale egzotycznie wyglądające rośliny, jak szorstkowiec Fortunego ( Trachycarpus fortunei)*, karłatka niska (Chamaerops humilis)*, lilia himalajska (Cardiocrinum giganteum)**, oman wspaniały (Inula magniﬁca) czy odmładzana przez cięcie surmia bignoniowa (Catalpa bignonioides), przydadzą tropikalnego wyglądu i praktycznie nie wymagają ochrony na zimę [w Polsce: *zimowanie w pomieszczeniu, **kopczyk z liści na powierzchni, w miejscu zimowania cebul – red.]. RADA: Dla wielu roślin śródziemnomorskich największym zimowym zabójcą jest zimowa wilgoć, a nie chłód. Przed ich posadzeniem wymieszaj podłoże ze żwirem, a podniesiesz tolerancję na mróz nawet o 5°C.

odpowiednio ”Prowadź drzewka owocowe, a zmieszczą się nawet w miniogrodzie” Toby Buckland

Postaw na wyraziste krzewy

Znajdź miejsce dla owoców

Starannie dobrany krzew pozostanie atrakcyjny przez kilka pór roku i nada ogrodowi blasku na lata. Wybierz gatunki owocujące, np. kalinę koralową ( Viburnum opulus) (na zdjęciu) o dużych, spienionych kwiatach wiosną i latem, w ślad za którymi krzew ozdobią rubinowe jagody i szkarłatne liście jesienią, lub pięknotkę Bodiniera (Callicarpa bodinieri) o brunatnych liściach wiosną, różowych kwiatach latem i purpurowych jagodach jesienią. RADA: Krzewy zrzucające liście na zimę będą tańsze, jeśli kupisz je z odkrytym korzeniem, więc od teraz aż do marca możesz uszczęśliwić się nowym nabytkiem [w Polsce możesz je sadzić tylko, jeśli nie ma mrozów – red.].

Posadź drzewko owocowe, a dostaniesz znacznie więcej niż tylko smakowite zbiory. Wiosną gałęzie utworzą – kojarzące się z watą cukrową – kopuły kwiatów uwielbiane przez pszczoły – i warte znalezienia dla nich miejsca w ogrodzie nawet wtedy, gdy nie wydadzą owoców. Prowadzone w formie szpalerów i wachlarzy zamienią się w przesłony pozwalające znacznie zaoszczędzić przestrzeń w każdym, nawet najmniejszym ogrodzie. RADA: Formuj wcześnie kwitnące drzewka (np. wiśnie i morele) przy południowej ścianie, by pomóc ochronić ich kwiaty przed późnymi przymrozkami.

listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

53

ogrodowa odnowa

Więcej na: www.ebook4all.pl

Przycinając topiary, łatwo ”dać się ponieść. Często rób

przerwę, krok do tyłu i oceniaj postęp” Rachel de Thame

Ożyw trawnik Trawnik może być czymś znacznie więcej niż tylko prostokątem murawy. Niech zagoszczą na nim kwiaty cebulowe: krokusy i szachownice albo tulipany botaniczne. A może zupełnie zrezygnuj z trawy i zastąp ją czerwoną koniczyną, macierzanką, rumiankiem lub miętą. RADA: Filigranowe i delikatne gatunki tulipanów, np. tulipan dziki ( Tulipa sylvestris) (na zdjęciu) i tulipan Klusjusza ( T. clusiana), nadają się do naturalizacji.

Kreuj przestrzeń topiarami

Prosta sztuka przycinania zimozielonych krzewów o niewielkich liściach zamienia je w żywe rzeźby, które wyróżniają lub dekorują przestrzeń i wnoszą do niej strukturę. Dzięki topiarom stworzysz eleganckie powtórzenia, teatralną dramaturgię lub wprowadzisz ﬁglarny humor. RADA: Nie musisz poprzestawać na tradycyjnych topiarach z bukszpanu czy cisu. Ligustr, ostrokrzew i suchodrzew lśniący (Lonicera nitida) sprawdzą się równie dobrze.

W sytuacji gdy tak wiele ”naturalnych zbiorników

wyschło, oczka wodne są ratunkiem dla wielu dzikich stworzeń” Charlie Dimmock

Załóż zbiornik wodny

54

Dodaj blasku cienistym zakątkom

Postaw na rośliny alpejskie

Rozjaśnij ciemne narożniki gatunkami, które bujnie się tam rozrosną. Paprocie takie jak języcznik zwyczajny ( Asplenium scolopendrium) czy paprotnik szczecinkozębny (Polystichum setiferum) uwielbiają podmokłe i cieniste stanowiska, zaś narecznica czerwonozawijkowa (Dryopteris erythrosora) (na zdjęciu) woli cieniste, ale suche miejsca. RADA: Podsadź paprocie kochającymi cień kwiatami cebulowymi, np. przebiśniegami, cyklamenami i narcyzami.

Ogródek skalny jest szansą na uprawę wielu górskich kwiatów i cebul, które rozkwitną w miałkim, przepuszczalnym podłożu. Skalniaki nie wymagają dużej troski, gdyż większość górskich gatunków jest odporna na mróz, a nawierzchnia pokryta kamykami powstrzymuje rozwój chwastów. RADA: Wykorzystaj kamienne koryto lub stary zlew, które obsadzisz skalnicą, żagwinem, rojnikiem, ﬂoksami i roślinami cebulowymi, np. kosaćcem żyłkowanym (Iris reticulata) i tulipanem nadobnym ( Tulipa pulchella).

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM

Oczka wodne są wybawieniem dla dzikiej fauny – płazy, ptaki i ssaki przychodzą do nich ugasić pragnienie i złapać kilka owadów na obiad. RADA: Zakładając zbiornik wodny, koniecznie upewnij się, czy zwierzęta, które do niego wejdą, znajdą również drogę powrotną, wdrapując się na brzeg lub pomost.

Więcej na: www.ebook4all.pl

Bon podarunkowy Prenumerata dowolnego z 20 tytułów to idealny prezent gwiazdkowy!

25

25

20

15

16

INDD.indd 1

15

32

25

2014-01-10 12:36:31

32

32

15

20

20

35

13

13

13

35

20

20

2014-01-10 12:36:35

yK

on

bi

lu

w .U

w

w

Bony wydrukowaliśmy w trzech wariantach: na prenumeratę o wartości 60 zł, 120 zł lub 240 zł. Ale możesz nabyć taki bon za połowę ceny, tj. odpowiednio za 30 zł, 60 zł lub 120 zł!

Za

Osoba, którą obdarujesz tym bonem, będzie mogła zamówić bezpłatną prenumeratę wybranego przez siebie czasopisma. A wybór jest naprawdę duży - przygotowaliśmy aż 20 tytułów, więc każdy znajdzie pośród nich coś dla siebie

m

.p l

io

sk

ów

/b

on

y

na

INDD.indd 2

Więcej na: www.ebook4all.pl

PIĘKNE GRANICE

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS; JASON INGRAM

Płot lub mur może być sam w sobie ciekawym obiektem, twierdzi Matthew Wilson, ujawniając pomysłowe sposoby na ogrodzenie działki Mury, żywopłoty i płoty są nieodłącznymi, choć często niezbyt inspirującymi elementami ogrodu. Jednak wcale nie musi tak być. Istnieją alternatywne rozwiązania, które równie skutecznie zapewniają prywatność i bezpieczeństwo oraz wyznaczają granice działki, a jednocześnie są ciekawe – a nawet piękne. Dlatego nie dyskredytuj obrzeży, myśląc o nich jako o czymś nieinteresującym, co trzeba ukryć. Potraktuj je jako szansę na wyrażenie swojej kreatywności i spraw, aby były wizytówką twojego ogrodu, a nie brzydką plamą w krajobrazie.

Szeleszczące rozwiązanie Trawy ozdobne są idealne wszędzie tam, gdzie potrzeba sezonowej osłony, np. przed oknem w piwnicy czy na parterze, gdzie latem mile widziany jest dodatkowy element chroniący prywatność, zimą zaś korzystna obecność większej ilości światła (trawy przycinamy). Odmiany trzcinnika ostrokwiatowego (Calamagrostis x acutiﬂora) ‘Karl Foerster’ i ‘Overdam’ to świetne wczesne (kwitną już w czerwcu) trawy. Aby zapewnić coś ciekawego w późniejszym terminie, wykorzystaj miskanty, które w szczyt formy wchodzą dopiero w sierpniu.

56

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Kolorowe trzcinki

Farby i doniczki

Bambusy mają tę przewagę nad innymi trawami, że często są zimozielone i zapewniają gęsty parawan z atrakcyjnych łodyg, które mogą być lśniąco zielone, złocistożółte lub w kolorze głębokiej, fortepianowej czerni. Ponieważ zasłużenie mają miano inwazyjnych (przy czym niektóre są bardziej, a inne mniej ekspansywne), posadź je w pojemnikach albo skrzynkach, aby je poskromić. W przypadku bambusów regularne podlewanie jest absolutną koniecznością.

Jeżeli masz płot, jak wielu z nas, może mógłbyś go pomalować? Środki chroniące drewno wcale nie muszą być brązowe – producenci oferują je obecnie w szerokiej palecie kolorów. Wiszące pojemniki lub skrzynki w kontrastujących barwach cieszą oko i zapewniają dodatkową przestrzeń na rośliny. Płot ze słoneczną wystawą idealnie nadaje się na doniczki z ziołami i sałatą.

przewodnik: przegrody

Wieża z kwiatów Na ogrody wertykalne (zwane też zielonymi ścianami) mogły sobie niegdyś pozwolić jedynie najbardziej majętne osoby. Obecnie dostępnych jest wiele łatwych w instalacji systemów do samodzielnego montażu, które zapewniają dobrą jakość za niewygórowaną cenę. Zielona ściana zamocowana do ogrodowego muru lub płotu może odmienić przestrzeń, zwłaszcza jeżeli znajduje się blisko okna – do domu będzie wówczas wpadać zielone, przeﬁltrowane przez rośliny światło.

listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

57

przewodnik: przegrody

Więcej na: www.ebook4all.pl

Przystań dla drobnej fauny

Jasne i przewiewne

Ogrodowe ścianki-hotele dla owadów sprawiają dużą frajdę, zwłaszcza dzieciom, które uwielbiają przyglądać się zamieszkującym je żyjątkom. Konstrukcję łatwo zrobić z materiałów z recyklingu, np. palet, niepotrzebnego drewna, rozbitych donic, starych kłód czy słomy. Takie hotele stawiamy w otwartym, słonecznym miejscu, bo będzie to najbardziej korzystne dla zimujących w nich owadów.

Płot ażurowy lub kratownica to doskonały pomysł na stworzenie obrzeża przepuszczającego światło i powietrze, wyglądającego dość lekko oraz korzystnego dla ogrodu, bo optycznie go powiększającego. Pomaluj płotek jaskrawą farbą, a zmienisz potencjalnie nudnawy element ogrodu w jego dekorację, zwłaszcza jeśli obsadzisz go kwiatami w kontrastującym kolorze.

Święto ruchome

Błyskawiczny parawan z bluszczu Gotowe parawany z bluszczu [w Polsce trudno dostępne, lepiej zrób je samodzielnie – red.] to ekonomiczny sposób na błyskawiczne obrzeże. Bluszcz rośnie na szkielecie z drutu, zaś korzenie rośliny w skrzynce z siatki wypełnionej włóknem kokosowym, którą można wstawić do bardziej dekoracyjnego pojemnika [lub do ziemi – red.]. Parawany mają wysokość 1,8 m lub 2,2 m, ale są znacznie węższe niż żywopłot, dlatego to idealne rozwiązanie, kiedy brakuje przestrzeni. Gotowe ogrodzenie z bluszczu np.: www.impactplants.co.uk.

ZDJĘCIA: JASON INGRAM; PARAWAN Z BLUSZCZU: IMPACT PLANTS; FLORA PRESS; TIM CROWE/FLICKR

Połączenie skrzynki i parawanu w jednym to świetny sposób, aby szybko zapewnić sobie kolory i osłonę – stworzyć wypełnione kwiatami obrzeże ogrodu. Takie rozwiązanie jest idealne, jeśli potrzebujemy przegrody na niezbyt długi czas – jest przenośne, dopóki nie wypełnimy skrzynki podłożem.

58

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Więcej na: www.ebook4all.pl

Owocujący płot Jeżeli kiedykolwiek chciałeś uprawiać owoce, ale uważałeś, że nie masz na to miejsca, przemyśl sprawę ponownie. Obrzeże to idealne miejsce na formowane szpalerowo drzewa owocowe. Są to drzewa rosnące na podkładkach karłowych, których boczne gałęzie formuje się poziomo, zachęcając je do wzrostu na boki, a nie w górę. Po pewnym czasie tworzą wspaniałą prześwitującą barierę i można je kształtować tak, aby tworzyły wiele warstw. Późna jesień to odpowiednia pora na sadzenie owocującego ogrodzenia z drzew z nagim korzeniem.

Jak zasadzić owocowy parawan

1

W przypadku drzew owocowych właściwe przygotowanie gleby ma decydujące znaczenie, gdyż im lepsza ziemia, tym szybciej drzewka się przyjmą, a co za tym idzie, szybciej wydadzą owoce. Dodaj jak najwięcej materii organicznej, a na ciężkich glebach również nieco gruboziarnistego żwiru.

Poziome gałęzie tworzą atrakcyjną „żywą ścianę”

Jason Ingram ð

2

Drzewka formuje się wzdłuż muru lub drutów przymocowanych do słupków, które trzeba zabezpieczyć w gruncie. Za pomocą śrub przytwierdziłem drewniane paliki do zabetonowanych słupków ze starego płotu.

60

Gardeners’ World Magazine

3

Aby utworzyć szpaler, posadź rośliny co 3 m. Przed posadzeniem dobrze namocz ich korzenie, zanurzając je w wiadrze wody na co najmniej 10 minut. listopad – grudzień 2015

ZDJĘCIA: JASON INGRAM; KVDP/FLICKR

BRAK

przewodnik: przegrody

Więcej na: www.ebook4all.pl

6

Wykop dołek dwukrotnie szerszy od korzeni. Jeżeli sadzisz drzewka przy płocie, umieść pień 20 cm (przy murze 30 cm) dalej. Rozłóż korzenie na boki. Miejsce połączenia zrazu z podkładką musi znaleźć się nad ziemią.

ABY ZOBACZYĆ, jak Monty formuje owocowy szpaler, wejdź na www. gardenersworld.com/espaliers.

4

Poziome gałęzie na drzewkach owocowego szpaleru rozmieszczone są zwykle w regularnych odstępach. Zmierz te odstępy, a następnie ołówkiem zaznacz pomiary na słupkach. listopad – grudzień 2015

5

Wywierć niewielki otwór naprowadzający i włóż w niego stalowy haczyk. Do haczyka przymocuj śrubę rzymską. Zamocuj do niej drut stalowy i powtórz czynności na następnym drewnianym słupku. Napnij drut.

7

Przywiąż gałęzie do drutu, wykonując jedną pętelkę wokół drutu, a drugą wokół gałęzi. Zapobiega to uszkodzeniom i chorobom spowodowanym przez ocieranie się gałęzi o drut.

8

Mając ciężkie buty, tylną częścią stopy mocno ubij glebę wokół korzeni. Podlej drzewko całą konewką wody. W pierwszym sezonie wzrostu podlewaj je raz w tygodniu – obficiej w okresie suszy. Gardeners’ World Magazine

61

Więcej na: www.ebook4all.pl

NOWOŚĆ NA POLSKIM RYNKU

Nie ręczymy, że poczujesz się „jak w niebie”, ale jednego jesteśmy pewni – zaznasz błogiego stanu, który zwykle określa się słowami Święty Spokój!

Magazyn dostępny jest w salonach prasowych oraz na www.UlubionyKiosk.pl (przesyłka GRATIS)

przewodnik: przegrody

Więcej na: www.ebook4all.pl

Jak formować żywopłot • Zmierz żywopłot i zaznacz odcinek, który chcesz odciąć – nie polegaj jedynie na oku. • Najpierw przytnij boki żywopłotu, starając się, aby jego podstawa była szersza niż wierzchołek. Pozwoli to bocznym pędom dobrze rosnąć i zapewni im światło na całej wysokości. • Do wycinania ciekawych kształtów, np. łuków, wykorzystuj kartonowe szablony. • Aby równo przyciąć wierzchołek, rozciągnij naprężony sznurek pomiędzy kijkami albo zamocuj (przywiąż do pędów) znaczniki pomiędzy liśćmi.

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS; LEONORA ENKING/FLICKR

CIĘCIE Utrzymanie żywopłotu w formie jest prostsze, niż się wydaje. Stosując się do fachowych porad Rosie Yeoman, przytniesz go prawidłowo, niezależnie od rodzaju Nieprzycinane rośliny żywopłotowe szybko stają się wybujałe, wracają do swojego naturalnego typu wzrostu i tworzą niekontrolowaną dżunglę. Przycinanie żywopłotów ma na celu pobudzenie roślin do produkcji dużej liczby gęsto rozmieszczonych pędów bocznych tworzących zwartą powierzchnię od góry do dołu. Zastosowanie się do kilku podstawowych zasad pomoże uniknąć blizn po niewłaściwym przycinaniu i uzyskać doskonale wyglądający żywopłot – czy to formowany, czy nieco bardziej naturalny. listopad – grudzień 2015

ŻYWOPŁOTÓW

Przycinanie nowego żywopłotu

Przytnij nowe pędy żywopłotu o dwie trzecie

Młode, świeżo zasadzone żywopłoty będą zagęszczać się od podstawy, jeżeli przytniemy je od razu. W przypadku wszystkich roślin z wyjątkiem iglaków działaj odważnie i przytnij najświeższe przyrosty na szczycie żywopłotu o 2/3, aby zachęcić rośliny do rozwijania niżej położonych pączków. Lekko przytnij też boczne pędy poziome. Nieprzycinany żywopłot będzie gęsty na wierzchołku i nagi u podstawy.

Jak odmłodzić stary żywopłot

Stare żywopłoty, które mają zbyt gesty wierzchołek lub nieco przerzedzony środek, można odmłodzić za pomocą mocnego cięcia. Przycinanie trzeba rozłożyć na kilka sezonów, aby zmniejszyć odczuwany przez roślinę stres. Zaczynamy od najmniej zagęszczonej części żywopłotu i w łagodny wiosenny dzień przycinamy ją do starego drewna. W czasie suszy podlewamy. Z przyciętego drewna wyrosną nowe pędy. Należy je lekko przyciąć, a w środku lata w ten sam sposób skrócić wierzchołek żywopłotu. Pozostawiamy resztę żywopłotu do następnej wiosny i po jej przycięciu zasilamy rośliny, aby pobudzić je do wzrostu. Nigdy nie przycinamy starego drewna roślin iglastych.

Starym żywopłotom liściastym dobrze robi mocne przycinanie

Gardeners’ World Magazine

63

Więcej na: www.ebook4all.pl

Rośliny zimozielone o małych liściach

Rośliny zimozielone o dużych liściach

Drzewa liściaste

P M.in.: berberys, bukszpan, ostrokrzew karbowanolistny, trzmielina japońska, suchodrzew mirtolistny i chiński.

P M.in.: laurowiśnia, oliwnik, ostrokrzew, głogownik, laurowiec portugalski, aukuba japońska.

P M.in.: buk, dereń jadalny, głóg, leszczyna, grab.

Kiedy ciąć

Kiedy ciąć

Kiedy ciąć

Dwu- lub trzykrotnie pomiędzy czerwcem a wrześniem, aby żywopłot wyglądał estetycznie. Unikaj przycinania w okresie przedłużających się opadów deszczu lub suszy, bo rośliny i tak znajdują się wtedy w stanie stresu. Bukszpan jest podatny na zarazę pędów. Aby uniknąć choroby, przycinamy go najpóźniej w sierpniu. Nigdy nie rób tego przy mokrej pogodzie. Zapanujesz nad suchodrzewem mirtolistnym, przycinając go nawet do czterech razy w roku.

Jak ciąć

Kiedy nad głównym kształtem żywopłotu pojawią się nowe przyrosty o wysokości ok. 10 cm, utrzymasz go w formie, skracając te pędy do ok. 3 cm. Jeżeli niektóre przytniemy nieco krócej, odrosną, a każda przycięta gałązka wypuści co najmniej dwa nowe pędy. Zobaczysz, że po dwóch czy trzech cięciach powierzchnia żywopłotu stanie się bardziej zagęszczona, a potem zwarta.

Potrzebne narzędzia

Żywopłoty z roślin zimozielonych o dużych liściach przycinamy w lipcu i sierpniu, kiedy przyrosty wyglądają na niekontrolowane. Cięcie raz do roku powinno wystarczyć, aby stworzyć dobrze wyglądający długowieczny żywopłot. Chcąc otrzymać bardziej wysublimowany efekt, tniemy w czerwcu, a potem pod koniec sierpnia.

Jak ciąć

Nie ma możliwości estetycznego przycięcia żywopłotu z roślin o dużych liściach – zawsze po zabiegu rośliny wyglądają na nieco zmarnowane. Dobra wiadomość: są wytrzymałe i powetują sobie straty. Najpierw tniemy boki żywopłotu, pracując po łuku od dołu ku górze. Sekatorem odcinamy ewentualne wystające, bezlistne gałęzie albo zostawiamy je i czekamy, aż zostaną zakryte przez nowe przyrosty.

Potrzebne narzędzia

Sekator, nożyce ręczne lub elektryczna przycinarka do żywopłotów.

Żywopłoty z drzew liściastych można przycinać raz lub dwa razy w okresie od czerwca do września. Aby jednak cieszyć się utrzymującymi się na buku i grabie zimowymi liśćmi, tniemy najpóźniej w połowie lipca, aby młode przyrosty odpowiednio się wzmocniły.

Jak ciąć

Zaczynamy od boków żywopłotu, a następnie tniemy wierzchołek tuż nad tegorocznym przyrostem. Dzięki temu otrzymamy gęste, zwarte pędy. Bardziej drastyczne cięcie pod koniec sezonu, gdy opadają liście, zmniejszy wielkość żywopłotu. W przypadku drzew liściastych dobrze jest przeprowadzić mocne cięcie w okresie ich spoczynku, gdyż zmniejsza to odczuwany przez rośliny stres.

Potrzebne narzędzia

Nożyce ręczne lub elektryczna przycinarka do żywopłotów.

Nożyce ręczne, nożyce do topiarów (do prac wymagających precyzji) lub elektryczna przycinarka do żywopłotów.

64

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM; LAZAREGAGNIDZE CC BY-SA 3.0 WIKIMEDIA COMMONS; RON PORTER/PIXABAY

Ligustry

Iglaki

przewodnik: przegrody

Rośliny kwitnące

P Wszystkie formy ligustrów.

P M.in.: cyprysik Lawsona, cyprysowiec Laylanda, cyprys wielkoszyszkowy, żywotnik olbrzymi, cis.

P M.in.: eskalonia, forsycja, fuksja, lawenda, ożanka.

Kiedy ciąć

Kiedy ciąć

Kiedy ciąć

Ligustry mają duży wigor i dlatego, aby panować nad ich kształtem, należy je ciąć kilkakrotnie w okresie od maja do września. Jak mawiają Anglicy: „Pora na cięcie ligustrów jest zawsze wtedy, kiedy masz w rękach nożyce”.

Jak ciąć

Żywopłot ligustrowy powinien być szerszy u dołu niż u góry, gdyż roślina nie lubi cienia. Dolne liście mają tendencję do opadania i podstawa żywopłotu będzie pusta, jeżeli jego wierzchołek zacieni dolną część. Przytnij nowe przyrosty na pędach o 2/3, pracując od góry do dołu, co zagęści powierzchnię żywopłotu, i zostaw odpowiednią szerokość podstawy. W ostatniej kolejności i najmocniej przytnij wierzchołek żywopłotu, aby pobudzić ligustr do zagęszczenia się i ograniczenia dominującego wzrostu w kierunku pionowym.

Potrzebne narzędzia

Nożyce ręczne lub elektryczna przycinarka do żywopłotów.

listopad – grudzień 2015

Aby zapobiec pojawieniu się nagich miejsc na żywopłocie z drzew iglastych, przycinaj go zawsze najpóźniej w sierpniu. Da to roślinom możliwość odrodzenia się przed nastaniem zimnej zimowej pogody.

Jak ciąć

Cis jest jedynym drzewem iglastym, które ochoczo wypuszcza przyrosty ze starego drewna – dlatego jeśli trzeba, można go mocniej przyciąć. Pozostałe gatunki iglaste trzeba ciąć lekko, delikatnie w obrębie tegorocznego przyrostu, co pozwoli uniknąć zamierania gałęzi. Robiąc tak od początku, możemy zapanować nad wielkością żywopłotu. Aby uzyskać dobry, gęsty, płaski na wierzchu żywopłot, należy pozwolić młodym iglakom na uzyskanie większej niż wymagana wysokości i dopiero wtedy je przyciąć.

Potrzebne narzędzia

Nożyce ręczne lub elektryczna przycinarka do żywopłotów.

Termin cięcia przegrody z roślin kwitnących zależy od tego, kiedy kwitną. Przytnij lawendę pod koniec lata, aby pobudzić ją do produkcji większej liczby pędów kwitnących w kolejnym roku. Zakwitająca na wiosnę forsycja wymaga cięcia na początku lata, co zapewni dużą ilość dojrzałych zdrewniałych pędów, które będą pięknie kwitnąć w kolejnym roku. Fuksję przycinamy na początku wiosny, gdyż późne cięcie powoduje niższą odporność [w Polsce pamiętaj, aby na zimę schować ją do domu – red.].

Jak ciąć

Kwitnące żywopłoty należy ciąć, nadając im odpowiedni kształt, lub pozostawiać je samym sobie aż do uzyskania właściwego im pokroju i wykonywać cięcia sanitarne tak, jakby rosły na rabacie. Wysokie egzemplarze mogą wymagać dodatkowego cięcia na wierzchołku, aby nie rzucały za dużego cienia na niższe rośliny. Żywopłoty z forsycji i fuksji najlepiej przerzedzać, a nie przycinać.

Potrzebne narzędzia

Sekator, nożyce do gałęzi z długimi rączkami, nożyce ręczne lub elektryczna przycinarka do żywopłotów. Gardeners’ World Magazine

65

Więcej na: www.ebook4all.pl

e g a w u a j a i p “ Pnacza sku sokosciach y w h c y n z ó r a n i” b e l g i w o d o r i dodaja og 66

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Carol o pnączach

INNY WYMIAR

ogrodu ZDJĘCIA: JONATHAN BUCKLEY

Wprowadź do ogrodu trzeci wymiar dzięki zastosowaniu barw rozmieszczonych pionowo. Carol Klein pokazuje, w jaki sposób pnącza dodają ogrodowi głębi i wysokości

listopad – grudzień 2015

tudiowałam sztuki plastyczne, dlatego mam tendencję do myślenia płaskimi, dwuwymiarowymi „obrazami”, natomiast w ogrodnictwie ogromnie liczy się umiejętność spoglądania na przestrzeń w trójwymiarze. Taka wizualizacja jest trudna, ale też ekscytująca. Polega na oderwaniu się od dwuwymiarowego postrzegania przestrzeni i na pełnym wykorzystaniu również pionowego wymiaru ogrodu, co otwiera bogactwo możliwości w zakresie dodatkowych nasadzeń. Podczas gdy drzewa i krzewy wprowadzają pożądaną wysokość, o tyle wiele roślin pnących można wykorzystać również do tego, aby wnieść do ogrodu coś ciekawego w innych płaszczyznach. Pnącza pokrywają płoty, obrastają obeliski i zakrywają mury atrakcyjnymi liśćmi, a często i niezwykłymi, wonnymi kwiatami. Jest mnóstwo takich roślin, a co więcej: można je też wykorzystywać na wiele sposobów, urozmaicając ogród i wprowadzając do niego głębię. Pnącza

tworzą zakamarki oraz punkty centralne lub istotne akcenty na rabatach, a także kamuflują obiekty i konstrukcje, które należy ukryć. Zawsze wnoszą wysokość i pozwalają maksymalnie wykorzystać przestrzeń ogrodu. Im mniejszy ogród, tym ważniejsze staje się zaaranżowanie każdego centymetra kwadratowego i całej dostępnej przestrzeni. Tam, gdzie mamy obfitość pnączy, wzrok wędruje po ogrodzie w górę, w dół i w poprzek, a nie tylko prześlizguje się po nim. Pnącza budzą zainteresowanie, skupiając uwagę na różnych wysokościach i tworząc nowe perspektywy i widoki. W ogrodzie w Glebe Cottage mamy niewiele murów czy konstrukcji pionowych i chociaż rosną w nim pnącza, byłoby dobrze mieć ich więcej. Na plecionym dębowym płocie oddzielającym nasze nowe wzniesione grządki i szopę od górnej części ogrodu rośnie przepiękna fioletowoniebieska róża ‘Veilchenblau’. To wiotka róża pnąca (rambler), którą prowadzę w klasyczny

Gardeners’ World Magazine

67

Więcej na: www.ebook4all.pl

Carol wybiera pnącza do konkretnych zastosowań Na mury i płoty

Na drzewa i krzewy

Winobluszcz pięciolistkowy Duży i pełen wigoru winobluszcz (Parthenocissus quinquefolia) jesienią mieni się ognistymi kolorami.

Powojnik ‘Minuet’ Pozwól temu uniwersalnemu pnączu [powojnik z grupy Viticella – red.] wdrapywać się na krzewy, które są niskie lub średniej wielkości.

Bluszcz pospolity Lśniący zimozielony bluszcz (Hedera helix) tworzy atrakcyjne tło i ma wielką wartość dla drobnej fauny.

Róża ‘Paul’s Himalayan Musk’ Ta róża pnąca typu rambler, produkująca pęki wonnych kwiatów, potrafi piąć się po drzewach.

Winorośl japońska Ta winorośl (Vitis coignetiae) wygląda jak fantastyczne fajerwerki, gdy jej wielkie liście nabierają koloru płomiennej czerwieni. Rośnie niezwykle energicznie.

Na podpory, łuki i pergole

Do donic i pojemników

Róża ‘New Dawn’ Ta szybko rosnąca i odporna na choroby, wonna róża pnąca kwitnie miesiącami.

Groszek pachnący ‘Matucana’ Klasyczne pnącze jednoroczne. Ta odmiana przebija wszystkie inne pod względem zapachu.

Wiciokrzew pomorski ‘Graham Thomas’ Wieczorny zapach kwiatów tego pełnego energii wiciokrzewu (Lonicera periclymenum) jest nie do pobicia.

68

Hortensja pnąca Hortensja (Hydrangea anomala subsp. petiolaris) w połowie lata obsypuje się koronkowymi kwiatostanami. Wspina się za pomocą korzeni przybyszowych.

Gardeners’ World Magazine

Jaśmin lekarski Niezwykły aromat kwiatów jaśminu (Jasminum officinale) jest najwspanialszy, jeśli krzew rośnie w osłoniętym, słonecznym miejscu [w Polsce może przemarzać – red.].

Rodochiton To meksykańskie pnącze o bogato wybarwionych, zwieszających się kwiatach uwielbia stanowiska w pełnym słońcu. Zimuje w miejscu chronionym przed mrozem [w Polsce uprawiane jest jako roślina jednoroczna, może zimować w pomieszczeniu – red.].

Nasturcje Jedne z najprostszych, najradośniejszych i najprostszych w uprawie pnących roślin jednorocznych – a jednocześnie mało jest pnączy, które są bardziej efektowne.

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Carol o pnączach Starannie dobierz pnącza do stojącego przed nimi zadania sposób, na kształt wachlarza, mocując najsilniejsze pędy do drutu rozciągniętego wzdłuż płotu na śrubach oczkowych. Latem pęki kwiatów tej róży tworzą idealne tło dla rabaty pełnej roślin wieloletnich.

Ogromne znaczenie ma staranne dobranie pnączy do stojącego przed nimi zadania oraz czekających na nie warunków. Nie oczekujmy, że pełna energii róża pnąca będzie schludnie pięła się po łuku, skoro w naturze obrasta leśne drzewa. Na podobnej zasadzie nie można wymagać, aby delikatny powojnik, np. powojnik wąsaty (Clematis cirrhosa), zapewnił kamuflaż rozsypującej się szopie. Kiedy przeprowadziliśmy się do Glebe Cottage, przywieźliśmy ze sobą glicynię, którą kupiłam kilka lat wcześniej, kiedy nie mieliśmy jeszcze domu. Posadziłam ją z miłością i chociaż początkowo nie najlepiej się czuła, nic nie mogło jej zatrzymać, gdy już odzyskała formę. Okazało się, że jest to glicynia japońska (kwiecista) (Wisteria floribunda) ‘Multijuga’, która wigorem przewyższa nawet glicynię chińską (W. sinensis). W krótkim czasie osiągnęła imponujące rozmiary, pokrywając mury, a jej limetkowozielone liście sprawiły, że sypialnia naszej córki zaczęła przypominać zaczarowany zamek Śpiącej Królewny. Trudno już sobie wyobrazić dom czy ogród bez tej rośliny. Wszystkie pnącza potrzebują czegoś, po czym będą mogły się wspinać: muru, płotu, odrębnej konstrukcji czy żywego gospodarza – drzewa lub krzewu. W naturze, gdzie nie ma murów ani płotów, niektóre rośliny na drodze ewolucji nauczyły się wykorzystywać inne sposoby do wznoszenia się w kierunku światła.

Prawdziwi wspinacze

Regularnie podwiązuj łodygi róż pnących i wielokwiatowych do podpór

listopad – grudzień 2015

Roślina pnąca, która w sposób naturalny wykorzystuje drzewo lub krzew jako gospodarza, nie traci energii na tworzenie własnego pnia czy grubych łodyg. Zamiast tego korzysta z tej gotowej podpory, aby wznieść się wyżej. Początkowo wije się często na ziemi bądź kołysze w powietrzu, aż znajdzie pionowy pień bądź gałęzie, po których będzie mogła się piąć. A potem już startuje na całego. Ewolucja wykształciła u roślin wiele sposobów, pozwalających im przyczepić się do czegoś i piąć się tam, gdzie jest więcej światła. Niektóre rośliny, np. bluszcz, tworzą specjalne korzenie Gardeners’ World Magazine

ZDJĘCIA: JASON INGRAM; SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS; TIM SANDALL; SANSEE CC BY-SA 3.0WIKIMEDIA COMMONS; JAMAIN CC BY-SA 3.0 WIKIMEDIA COMMONS; KYMI CC BY-SA 3.0 WIKIMEDIA COMMONS; NINO BARBIERI CC-BY-SA-3.0 WIKIMEDIA COMMONS; T.KIYA FLICKR

Właściwa roślina na właściwym miejscu

69

Carol o pnączach

Więcej na: www.ebook4all.pl

Owijające się łodygi: wiciokrzew Pełne wigoru łodygi owijają się wokół innych roślin (w naturze) lub trejaży i drutów (w ogrodzie).

Owijające się ogonki liściowe: powojnik Liście powojników pełnią podwójną funkcję: muszą również pomagać roślinie w pięciu się. Ogonki liściowe owijają się na bieżąco wokół gospodarza.

Wąsy czepne: winorośl, groszek pachnący Winorośle i groszki pachnące mają delikatne, ale czepliwe wąsy, które wielokrotnie owijają się wokół innych łodyg lub podpór wykonanych przez człowieka.

Przylgi: winobluszcz pięciolistkowy Wąsy czepne u niektórych roślin pnących ewoluowały w przylgi, wydzielające kleisty sok, umożliwiający pnączom przytwierdzanie się do pionowych powierzchni.

Korzenie przybyszowe na łodygach: bluszcz Jak dobrze wie każdy, kto próbował zerwać bluszcz z muru, ma on niezwykle mocne korzenie przybyszowe, które silnie mocują go do rośliny lub podpory.

Kolce: róże Choć kolce służą głównie do ochrony rośliny, to doskonale czepiają się podpór, co pomaga podtrzymać ciężkie łodygi.

przybyszowe, które wyrastają z łodyg i mocno przyczepiają się do gospodarza. Inne gatunki wytworzyły wąsy czepne lub ogonki liściowe potrafiące owijać się wokół łodyg roślin podporowych i nieustająco przeć ku górze. Choć istnieją pnącza, które same potrafią przylegać do podpory, to większość z nich ma łodygi i wąsy, którymi nie mogą samodzielnie się czepiać. Niezbędne jest więc rozpinanie ich na pergolach lub drucie poprzez regularne przywiązywanie nowych pędów, aby utrzymywały właściwy kierunek, i przycinanie, żeby równały do pionu. W typowym ogrodzie, położonym za domem, pnącza często uprawia się wokół rabat. Tworzą one boki wnętrza, podczas gdy jego podstawę stanowi „treść” ogrodu – zazwyczaj w postaci trawników i rabat kwiatowych. Zapewnienie rabatom pionowego roślinnego tła to doskonały pomysł, ale dlaczego mielibyśmy się do tego ograniczać? W ogrodzie można tworzyć przegrody z obrośniętych pnączami płotów lub

trejaży, w których można dodatkowo wykonać niewielki otwór, otwierający perspektywę. Nad ścieżką można umieścić łuk albo pergolę i wykorzystać przestrzeń nad głową do uprawy pachnących pnączy. Nawet bardzo niewielkiemu ogrodowi można dodać wysokości i stworzyć w nim wrażenie „podróży przez rabaty” za pomocą kilku obelisków lub podobnych konstrukcji. Mogą one służyć jako podpora dla różnych pnączy bądź jednej powtarzającej się odmiany. Takie wolnostojące konstrukcje można też zestawiać ze sobą razem, co daje prawdziwie rzeźbiarski efekt. Spójrz świeżym okiem na swoją trójwymiarową przestrzeń i sprawdź, czy możesz zapewnić w niej dodatkowe ciekawe punkty pionowe za pomocą dobrze dobranych pnączy. Ostatecznie zima to idealny czas na sadzenie pnączy uprawianych w pojemnikach oraz róż z odkrytym korzeniem. Z całą pewnością wzniosą twój ogród na nowy poziom.

Przywiąż niesforne pędy fasoli i groszku pachnącego, by zachęcić je do owijania się wokół podpór

70

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

RYSUNKI: JANE SMITH. ZDJĘCIE: WWW.WILLOWCOTTAGEGARDEN.WORDPRESS.COM/FLICKR

W jaki sposób pnącza się wspinają

Więcej na: www.ebook4all.pl

ITEKTURY DNICTWA I ARCH RO G O I RG TA E W MIĘDZYNARODO

KRAJOBRAZU

Więcej na: www.ebook4all.pl

Joe radzi, co posadzic

Wszystkie rośliny doskonale rosną w Polsce

Stwórz rabatę

przyjazną faunie Spraw, by ogród tętnił życiem i kipiał kolorami dzięki tej łatwej do zrobienia rabacie, zaprojektowanej przez Joe’ego Swifta Natura przeżywa ciężkie chwile – wiele gatunków zanika z powodu braku siedlisk. Wszyscy możemy jednak pomóc poprawić sytuację, wybierając do nasadzeń właściwe rośliny. Sadząc żywopłot – zapewniający zimą schronienie, pnącza – miejsce do gniazdowania, drzewa – osłonę, oraz owocujące krzewy i kwitnące późno rośliny, sprawisz, że ogród stanie się bardziej przyjazny dzikiej faunie, a także atrakcyjniejszy sam w sobie. Proponowany plan nie jest wycyzelowany – daję roślinom wolną rękę. Są tu bluszcz i wiciokrzew na ścianie, gęsty żywopłot z róży pomarszczonej, rajska jabłoń, kwitnąca zimą Sarcococca dla ostatnich pszczół i zimozielone trawy, w których owady znajdą schronienie przez zimę.

1

2

3 2m

5

RYSUNKI: DAVID THOMAS

6

72

4m

Gardeners’ World Magazine

4

1

Plan rabaty 1 Wiciokrzew pomorski (Lonicera periclymenum) ‘Belgica’ × 1

Wiciokrzewy mają gęsty, splątany pokrój, dają więc idealne schronienie ptakom. Ten tworzy pachnące kwiaty, nasycone kolorem czerwonym i pomarańczowym, z których jesienią rodzą się czerwone jagody – kolejny pożytek dla fauny. Wys. × szer.: 8 m × 1,5 m. Pielęgnacja Po zakończeniu kwitnienia przerzedź roślinę, co zapobiegnie mączniakowi.

2 Bluszcz pospolity (Hedera helix) ‘Glacier’ × 1 Kwiaty i późne jagody bluszczu zapewniają pożywienie owadom i ptakom w trudnym okresie. Dorosłe rośliny gęsto okrywają swoje „podłoże”, stając się idealnym miejscem do gniazdowania. Odmiana ‘Glacier’ ma kremowo przebarwione liście, które rozjaśniają zacienione miejsca. Wys. × szer.: 2,5 × 1 m. Pielęgnacja Usuwaj pędy, które zagłuszają drzewa i krzewy.

3 Jabłoń ozdobna (Malus x zumi) ‘Golden Hornet’ × 1

Rajskie jabłonie są doskonałym wyborem do małego ogrodu, stając się jego całoroczną ozdobą. Ta kwitnie wiosną na biało, przebarwia się jesienią na żółto i ma mnóstwo złocistych owoców, będących przysmakiem ptaków. Wys. × szer.: do 10 × 8 m. Pielęgnacja Późną zimą wytnij krzyżujące się gałęzie. listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

pomysły na rabatę

4 Róża pomarszczona (Rosa rugosa) ‘Rubra’ × ok. 5 (na żywopłot)

Ta bardzo wytrzymała, rosnąca dziko róża sprawdza się i jako żywopłot, i jako soliter. Jej letnie kwiaty w kolorze fuksji są zwiastunem masy pomarańczowoczerwonych owoców. Wys. × szer.: do 2,5 × 2,5 m. Pielęgnacja Może być lekko przycinana pod koniec lata.

3

5 Sarcococca hookeriana var. digyna ×1

4

Uwielbiam delikatny zapach jej kwiatów unoszący się w zimowym powietrzu. Kwiaty są cennym źródłem nektaru dla późnych pszczół (mogłeś ich do tej pory nie dostrzec, nie mając kwitnących zimą roślin). Ponadto ma ona zimozielone liście na wznoszących się pionowo pędach oraz granatowe owoce (ptasi przysmak) [w czasie bardzo mroźnych zim roślina może stracić liście, zwykle odbija na wiosnę – red.]. Wys. × szer.: 1,5 × 2 m. Pielęgnacja Wiosną wyściółkuj roślinę dookoła podstawy dojrzałym kompostem.

2 5

6

6 Ostnica trzcinowata (Stipa arundinacea) × ok. 7

Mój numer 1 wśród traw ozdobnych. Niezwykle wszechstronna, rośnie dobrze w półcieniu i swobodnie się rozsiewa. Jest również zimozielona, stanowiąc schronienie dla zapadających w sen zimowy owadów [w Polsce przemarza, gdy temperatura spadnie poniżej -18°C – red.]. Ma śliczne, miedziano-zielone liście. Wys. × szer.: 1 × 1,2 m. Pielęgnacja Wyczesuj ją wiosną, by usunąć zeschnięte źdźbła.

listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

73

Więcej na: www.ebook4all.pl

Efekt na wiosnę Ten plan jest już pomyślany tak, by rośliny robiły wrażenie wiosną, jako że rajska jabłoń pokryje się różowo-białymi kwiatami. Moża podbić efekt, sadząc uprzednio w wolnych miejscach mnóstwo kolorowo kwitnących wiosną cebul. Szafirki, śnieżyce i cebulice syberyjskie (Scilla siberica) zwabią wczesne pszczoły, podczas gdy rozkwitający wiosną powojnik będzie świetnie wyglądał, wdrapując się po ścianie albo pniu jabłoni.

1

2

4

3 5

Powojnik górski

6

1 Powojnik górski (Clematis

montana)

To pełne wigoru pnącze dostarczy miejsc lęgowych ptakom, np. szczygłom, kosom i strzyżykom [posadź w miejscu osłoniętym przed mroźnym wiatrem – red.]. Wiosną zakryją go całkowicie białe, pachnące wanilią kwiaty, które przyciągają owady bzygowate [muchówki podobne do pszczół – red.]. Wys. × szer.: 10 × 3 m.

Krokusy, np. ‘Pickwick’ lub Crocus tommasinianus

ZDJĘCIA: ADAM PASCO; TIM SANDALL; FRANZ XAVER CC BY-SA 3.0 WIKIMEDIA COMMONS

Krokusami można obsadzić niemalże wszystko: rabaty, pojemniki czy choćby trawnik. Rosną bezproblemowo i pojawiają przez kilka lat. Ponieważ kwitną wczesną wiosną, są ważnym źródłem pożywienia dla pszczół. Ten ma kwiaty w głębokim odcieniu fioletu, z jasnymi pomarańczowymi pręcikami wewnątrz. Wys. × szer.: 10 × 10 cm.

74

Krokus ‘Pickwick’

3 owocujące rośliny atrakcyjne dla ptaków Jeśli chodzi o wybór roślin owocujących jagodami, które zwabią do ogrodu tłumy ptaków jesienią i zimą, jest on ogromny. Ważne, by zadbać o następstwo owocowania, więc zdecyduj się na rośliny owocujące zarówno wcześnie, jak i później, np. bluszcz i ognik, które oferują bogactwo składników odżywczych przez zimę. Gardeners’ World Magazine

Kalina koralowa (Viburnum opulus)

Róża czerwonawa (Rosa glauca)

Ogniki (Pyracantha)

Z błyszczącymi owocami i czerwonymi jesiennymi liśćmi tworzy śliczny żywopłot.

Mam ją w ogrodzie – ptaki uwielbiają się w niej gnieździć i zjadać jej czerwone owoce.

Te kolczaste, zimozielone krzewy oferują ptakom ucztę z żółtych, pomarańczowych lub czerwonych owoców.

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

pomysły na rabatę

Efekt na lato Mój projekt skupia się na zimowym efekcie, ale bez problemu można dodać lub wymienić rośliny, by zapewnić latem mnóstwo pożywienia owadom zapylającym. Rośliny dwuletnie, takie jak miesiącznica, malwy i pszonaki, to świetny wybór, podobnie jak wiele bylin, m.in. bodziszki, kukliki, astry i zawilce hupeheńskie, które zapewnią latem motylom i pszczołom stałą dostawę nektaru.

1

2

3

6

4 5 Werbena patagońska

3 Budleja główkowata (Buddleja

globosa)

Budleje są znane jako magnesy dla motyli, ale ten gatunek zdecydowanie różni się od większości pozostałych. Aczkolwiek jego małe, pomponowe kwiaty, pojawiające się wczesnym latem, serwują owadom prawdziwą ucztę. Wyrasta na duży, zaokrąglony krzew, z ciemnymi, półzimozielonymi liśćmi. Wys. × szer.: 6 × 6 m. 5 Werbena patagońska (Verbena

bonariensis)

To jedna z tych roślin w moim ogrodzie, które kwitną całe lato, aż do wczesnej jesieni. Przywabia setki motyli i pszczół, które kochają jej rurkowate, bogate w nektar kwiaty, wznoszące się na silnych, krzepkich łodygach. Ta bylina rośnie łatwo i sama się rozsiewa. Wys. × szer.: 2 m × 50 cm.

Budleja główkowata

Właściwe przygotowanie gleby przed sadzeniem zawsze się opłaca. Większość z proponowanych roślin jest wieloletnia i jeśli zostanie posadzona, nie lubi zmian miejsca. Upewnij się, że miejsce jest odpowiednie, zanim je posadzisz, oceniając z oddalenia, czy dobrze wyglądają [pamiętaj, aby rośliny wrażliwe na mróz sadzić w miejscu osłoniętym od wiatru i zabezpieczyć przed zimnem – kopczykiem i agrowłókniną – red.].

listopad – grudzień 2015

P Wkop mnóstwo materii organicznej do gleby, zwłaszcza blisko murów, gdzie jest sucho.

poziomie, na jakim była w pojemniku szkółkarskim. Uklep ziemię i podeprzyj drzewo palikiem.

P Rozepnij linki na murze do podparcia wiciokrzewu.

P Na końcu posadź Sarcococca i trawy ozdobne.

P Posadź pnącza, potem róże, upewniając się, że punkt szczepienia u podnóża pędu jest pod powierzchnią ziemi.

P Porządnie podlej wszystkie rośliny i wyściółkuj je przekompostowaną korą.

P Wykop duży dół dla drzewa i przekop jego dno widłami. Upewnij się, że roślina znajduje się na takim samym

P Podlewaj, gdy jest sucho, i od czasu do czasu sprawdzaj mocowanie drzew do palików.

Gardeners’ World Magazine

ZDJĘCIA: JASON INGRAM; STEN CC BY-SA 3.0 WIKIMEDIA COMMONS

Dobre rady Joe’ego

75

Co, gdzie, kiedy

Więcej na: www.ebook4all.pl

23. edycja Międzynarodowej Wystawy „ZIELEŃ TO ŻYCIE” odbyła się w Warszawie 3–5 września. Dwa pierwsze dni skierowane były do profesjonalistów. Sobota przyciągnęła pasjonatów, poszukiwaczy ogrodowych nowości i trendów oraz wszystkich zainteresowanych ogrodami i roślinami.

ZIELEŃ TO ŻYCIE 2015 Po raz kolejny warszawska wystawa kwitła – dosłownie i w przenośni. Wystawcy przygotowali ciekawą i różnorodną ofertę i pokazali ją w sposób, który jeszcze długo pozostanie w pamięci odwiedzających. W jednym miejscu spotkali się uczestnicy różnych sektorów ,,zielonej branży”, a także konsumenci żądni nowych informacji, inspiracji i tej szczególnej atmosfery, jaka towarzyszy wystawom ,,ZIELEŃ TO ŻYCIE”. „Obudź emocje!” – hasło tegorocznej (23.) wystawy realizowało się każdego dnia – zarówno w warstwie wydarzeń, takich jak rywalizacje konkursowe, spotkania z wyjątkowymi gośćmi, jak i pomiędzy samymi wystawcami i odwiedzającymi ich klientami, uczestnikami konferencji, seminariów czy pokazów. Emocje pojawiały się także w sferze wizualnej: wyjątkowo widowiskowe

stoiska, nowości, pomysły i inspirujące rozwiązania to kolejna wartość wystawy. Rozstrzygnięto także jedyny w Polsce, prestiżowy Konkurs ROŚLIN NOWOŚCI. W tegorocznej edycji 25 zgłoszonych odmian oceniało międzynarodowe Jury. Wystawcy zaprezentowali nowe odmiany, zarówno polskich hodowców, jak i dostępne w Polsce kreacje zagranicznych ogrodników. Wartością warszawskiego konkursu jest to, że zgłaszane do niego rośliny są odpowiednie do chłodniejszej strefy klimatycznej, w jakiej leży Polska i kraje za jej wschodnią i północną granicą. W wystawie wzięły udział 263 ﬁrmy z Polski i 12 innych krajów, a odwiedziło ją blisko 16 tys. gości, z czego ponad 6 tys. stanowili profesjonaliści.

GARDENIA 2016 W dniach 25–27 lutego w 2016 roku w Poznaniu poczuj magię ogrodniczych inspiracji, zapoznaj się z najnowszymi rozwiązaniami dotyczącymi małej architektury, zasięgnij porad ekspertów w dziedzinie narzędzi, spotkaj się z gwiazdami telewizyjnymi, które poradzą, jak stworzyć wymarzony ogród. Co roku podczas Międzynarodowych Targów Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu GARDENIA znaczną część ekspozycji zajmują drzewa, krzewy ozdobne, rośliny doniczkowe i rabatowe, a także torfy, podłoża, nasiona traw i warzyw oraz cebule kwiatowe. Swoją ofertę prezentują również producenci i dystrybutorzy narzędzi, sprzętu ogrodniczego czy akcesoriów do nawadniania. W pawilonach wystawienniczych znaleźć można także elementy małej architektury ogrodowej. Targi GARDENIA to imponująca liczba prezentowanych nowości produktowych oraz innowacyjnych rozwiązań z różnych sektorów ogrodnictwa. Zapraszamy! 76

Gardeners’ World Magazine

Garden Arena Expo Arena Mazury w Ostródzie zazieleniła się 2–4 października z okazji Międzynarodowych Targów Ogrodniczych „Garden Arena”. Tegoroczne wydarzenie zostało zorganizowane wspólnie z targami myśliwskimi Hubertus Arena, a te z kolei z Festiwalem Smaków, co przyciągnęło niemalże 13 tys. zwiedzających. W trakcie targów odbyły się m.in. konferencja Instytutu Ogrodnictwa ze Skierniewic, wykłady przedstawicieli Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie oraz wystawa prac dyplomowych studentów Architektury Krajobrazu UWM w Olsztynie. Zorganizowano również wiele edukacyjnych atrakcji dla odwiedzających, m.in. na najmłodszych czekała Strefa Małego Ogrodnika. listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Odmiany milinu pośredniego wcześnie wchodzą w fazę generatywną – rośliny zakwitają już w drugim lub trzecim roku po posadzeniu

W sprzedaży odmiana może być oferowana jako tradycyjne pnącze lub w formie piennej w postaci niewielkiego drzewka ZDJĘCIA: GRZEGORZ FALKOWSKI/ZSZP

Milin pośredni (Campsis × tagliabuana) SUMMER JAZZTM FIRE ‘Takarazuka Fresa’ PBR W 2013 roku roślinę wprowadzono na rynek amerykański pod nazwą handlową SUMMER JAZZTM FIRE, a niedługo potem na rynek europejski. We wrześniu 2015 r. odmiana została nagrodzona złotym medalem w Konkursie Roślin Nowości 23. Międzynarodowej Wystawy „ZIELEŃ TO ŻYCIE”, na której miała swoją polską premierę Miliny – rośliny zaliczane do grupy pnączy – tworzą okazałe, trąbkowate kwiaty rozwijające się latem na szczytach jednorocznych przyrostów. W przyrodzie znane są dwa gatunki milinu: występujący w Azji milin wielkokwiatowy (C. grandiﬂora) oraz rosnący w Ameryce Północnej milin amerykański (C. radicans). Ze względu na niską mrozoodporność pierwszego z nich w Polsce uprawia się prawie wyłącznie milin amerykański lub pośredni (C. x tagliabuana) – mieszaniec uzyskany w XIX wieku we włoskiej szkółce braci Tagliabue ze krzyżowania milinu wielkokwiatowego z milinem amerykańskim. Milin pośredni i jego odmiany rosną przeważnie wolniej od milinu amerykańskiego, mają większe niż on kwiaty, ale są też bardziej wrażliwe na niskie temperatury. Wyjątkiem jest nowa, japońska odmiana ‘Takarazuka Fresa’, wyselekcjonowana na początku XXI wieku przez Koichi Sakaue w prowincji Takarazuka. Roślina ta wykazuje wyższą odporność na mróz w stosunku do starszych odmian, ma zwarty pokrój, ciemnozielone ulistnienie i czerwone, duże kwiaty. Milin pośredni SUMMER JAZZTM FIRE to wolno rosnące, kompaktowe pnącze wspinające się za pomocą powietrznych korzeni czepnych oraz lekko wijących się pędów. Pędy rocznie przyrastają listopad – grudzień 2015

o 0,5 m na długość. Ciemnozielone liście mają od 15 do 35 cm długości i są złożone z 7–10 owalnych, ostro zakończonych, słabo ząbkowanych listków. Jesienią liście przebarwiają się na żółto. Trąbkowate, intensywnie czerwone kwiaty rozwijają się z pomarańczowych pąków w lipcu i sierpniu. Płatki korony są zrośnięte w rozszerzającą się rurkę zakończoną na szczycie pięcioma wywiniętymi na zewnątrz, okrągłymi łatkami. Kwiaty są zebrane od kilku do kilkunastu w baldachogroniastych kwiatostanach na wierzchołkach jednorocznych pędów. Owoce milinu to niezbyt dekoracyjne, 10–20-centymetrowe torebki, z których po dojrzeniu wysypują się oskrzydlone nasiona. Usuwanie torebek nasiennych sprzyja lepszemu kwitnieniu. Milin pośredni SUMMER JAZZTM FIRE dobrze rośnie na glebach próchnicznych, lekko

kwaśnych lub obojętnych, umiarkowanie wilgotnych, przepuszczalnych, na stanowisku słonecznym i osłoniętym od wiatru. Jeśli sadzone rośliny są zaszczepione na podkładce, należy usuwać wszystkie wyrastające z ziemi „dzikie” pędy, aby nie zagłuszyły odmiany szlachetnej. W przypadku roślin rozmnażanych z sadzonek nie ma takiej potrzeby. Jako że milin pośredni rośnie znacznie wolniej niż amerykański, nie wymaga tak silnego cięcia. Pnącze wykazuje dobrą odporność na mróz, znosi spadki temperatury do -26°C, strefa 5. Nadaje się do sadzenia w małych ogrodach przydomowych oraz w pojemnikach ustawianych w miejscach reprezentacyjnych na słonecznych tarasach, przy wejściach do domów lub na balkonach.

Artykuł powstał we współpracy ze Związkiem Szkółkarzy Polskich. Więcej informacji o roślinach i ich producentach uzyskać można na: www.e-katalogroslin.pl lub: www.zszp.pl i pod nr. telefonu: 22 435 47 22.

Gardeners’ World Magazine

77

Więcej na: www.ebook4all.pl

Pogotowie roślinne

o rośliny doniczkowe to same zalety, ponieważ, jak pokazują badania, ma ono dobroczynny wpływ nie tylko na zdrowie roślin, lecz także na nasze. Zapaleni hodowcy roślin domowych udowadniają, że te kwitnące zimą nie są tylko jednorazową atrakcją – z naszego forum internetowego wiemy, że niektórzy czytelnicy mają te same rośliny przez dekady.

TEKST: ADAM PASCO. ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS; TIM SANDALL; WILDFEUER CC BY 2.5 WIKIMEDIA COMMONS; PROFLOWERS/FLICKR

Jeśli dostałeś rośliny doniczkowe na święta, prawdopodobnie zastanawiasz się, co z nimi zrobić. Kwiaty i owoce mogą opadać, a liście zmienić wygląd już po kilku tygodniach. Ale nie martw się: dzięki kilku wskazówkom naszych ekspertów przywrócisz roślinom – i cherlawej zwartnicy, i mającej najlepszy czas za sobą psiance koralowej – piękny wygląd. Dbanie

Storczyk falenopsis (Phalaenopsis) Falenopsis lub inaczej ćmówka kwitnie miesiącami w ciepłym, jasnym miejscu, poza bezpośrednim zasięgiem światła słonecznego. Uprawiaj go w przezroczystej doniczce i nie dopuść do wyschnięcia podłoża (na bazie kory) – namaczaj roślinę raz w tygodniu w letniej wodzie przez 10 minut. Odsącz – storczyk nie może stać w wodzie! Gdy kwiaty opadną, przytnij łodyżkę nad zgrubieniem, jako że zachęca to do wytworzenia nowego pędu z kwiatami. Do każdego podlewania rośliny używaj nawozu do storczyków.

78

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Cyklamen perski (Cyclamen persicum)

rośliny doniczkowe

Róża miniaturowa

Delikatny cyklamen woli chłodne (ale powyżej 12°C) i jasne (ale nie słoneczne) miejsce. Gdy podłoże wyschnie, podlewaj go od dołu, aby woda nie dostawała się na bulwy, i nigdy nie pozostawiaj doniczki w wodzie. Co 2 tygodnie użyj nawozu do roślin doniczkowych. Usuwaj uschnięte łodygi i liście oraz kontynuuj podlewanie i nawożenie do lata. Następnie pozwól podłożu wyschnąć, a roślinie uschnąć, dopóki nie rozpocznie wzrostu jesienią.

Trzymaj ją na chłodnym, jasnym parapecie, stawiając doniczkę na mokrym żwirze, aby zachować wysoki poziom wilgotności. Wycinaj przekwitłe kwiaty; gdy już wszystkie przekwitną, przytnij każdą łodygę o połowę, do niższych liści, skąd wyrosną nowe pędy. Róże miniaturowe sprzedawane są w małych doniczkach, dlatego też przesadź je do większych z uniwersalnym podłożem. Jako że zostały one zmuszone do kwitnienia poza ich naturalnym sezonem, należy je nawozić co tydzień od wiosny, aby latem uzyskać kwiaty.

Kalanchoe Blossfelda (Kalanchoe blossfeldiana)

Storczyk cymbidium

Śliczne kwiaty olśniewają miesiącami, wieńcząc łodygi o grubych, soczystych liściach. Przytnij przekwitłe kwiaty i wysokie łodygi, aby roślina była gęsta i rozkrzewiona. Uprawiaj ją w jasnym miejscu, w minimum 10°C. Podlewaj niewielką ilością wody, aby zapobiec przelaniu podłoża. Nigdy nie pozostawiaj doniczki w wodzie. Co miesiąc używaj nawozu. Rośliny w plastikowych doniczkach stają się „cięższe u góry”, dlatego też przesadź je wiosną do większych doniczek, używając piaszczystego, przepuszczalnego podłoża. listopad – grudzień 2015

Ten odporny i obﬁcie kwitnący storczyk woli chłodne (powyżej 10°C), przewiewne i jasne miejsce z dala od bezpośrednich źródeł ciepła. Pamiętaj, aby podeprzeć ciężkie łodygi z kwiatami. Kwiaty utrzymują się do 8–10 tygodni, a po tym czasie stare łodygi można przyciąć. Podlewaj roślinę przez cały rok, ale bardziej obﬁcie zimą. Używaj nawozu do storczyków co 2 tygodnie od wiosny. Różnice temperatury dziennej/ nocnej są niezbędne, aby rozpocząć kwitnięcie, więc latem trzymaj rośliny na zewnątrz. Gardeners’ World Magazine

79

Więcej na: www.ebook4all.pl

80

Kaktus Bożego Narodzenia (schlumbergera)

Azalia doniczkowa

Ten sukulent lubi częściowo zacienione, ciepłe miejsce, poza bezpośrednim zasięgiem słońca. Postaw go na tacy z mokrym żwirem, aby zapewnić mu odpowiedni poziom wilgoci – tropikalne warunki, w których naturalnie występuje. Przekwitłe kwiaty opadają; gdy kwitnięcie dobiegnie końca, ustaw roślinę w chłodnym pomieszczeniu i ogranicz podlewanie na kilka miesięcy. Na wiosnę przenieś roślinę w cieplejsze miejsce, zwiększ podlewanie i co tydzień odżywiaj nawozem. Drugi, bardziej suchy okres jesienią zachęca schlumbergerę do tworzenia nowych kwiatów.

Utrzymuj podłoże tego krzewu wilgotne, stawiając go na spodku z mokrym żwirem, co zapewni roślinie wysoki poziom wilgotności. Użyj deszczówki zamiast twardej wody wodociągowej. Po zakwitnięciu przesadź do większej, plastikowej doniczki, wypełnionej podłożem do roślin wrzosowatych, a następnie ogranicz podlewanie i co 2 tygodnie odżywiaj nawozem do roślin wrzosowatych aż do następnej zimy. Rośliny preferują jasne światło w chłodnym (powyżej 7°C) pomieszczeniu. Przytnij przekwitłe kwiaty. Latem trzymaj azalię na zewnątrz.

Psianka koralowa (paprykowa)

Wilczomlecz nadobny (poinsecja)

Ta wieczniezielona roślina lubi wilgoć i mokre podłoże. Owoce spadają w suchych warunkach, dlatego też zraszaj roślinę regularnie i utrzymuj wilgotne podłoże, ale nigdy nie pozostawiaj jej w wodzie. Zapewnij jasne miejsce w chłodnym pomieszczeniu powyżej 7°C i odżywiaj nawozem co 2 tygodnie. Gdy spadną wszystkie owoce, przesadź roślinę i przytnij łodygi o połowę, aby nowe pędy zaczęły rosnąć, oraz ogranicz podlewanie przez kilka miesięcy. Zapyl kwiaty pędzlem, aby uzyskać więcej owoców. Uwaga: owoce są trujące.

Wymaga minimum 14°C w jasnym, ale nie słonecznym miejscu, bez przeciągów i bezpośrednich źródeł ciepła. Uważaj, by nie zabić korzeni nadmiernym podlewaniem. Każdorazowo sprawdzaj podłoże (podlewaj niewielką ilością wody, gdy jest suche), ale często zraszaj poinsecję. Raz w miesiącu, podczas podlewania, dodaj nawóz do pomidorów. Przytnij roślinę w kwietniu i przesadź, a następnie dostarczaj jej światła tylko 12 godzin dziennie od początku października, aby miała ładny kolor zimą.

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

rośliny doniczkowe 3 dowody na pozytywny wpływ roślin doniczkowych

1

Uważa się, że ich obecność pomaga obniżyć ciśnienie i tętno – obniżają poziom stresu, a to wpływa na dobre samopoczucie.

2

Dbanie o rośliny zachęca do aktywności ﬁzycznej, co wpływa na dobry stan kości i mięśni.

3

Zanieczyszczenia mają niekorzystny wpływ na zdrowie, dlatego posiadanie roślin jest ważne, ponieważ ﬁltrują one powietrze.

Ile lat ma twoja roślina? Czy twoje rośliny są starsze od roślin naszych forumowiczów (aby dołączyć do dyskusji, wejdź na stronę www. gardenersworld.com/forum)? • Rok temu pozbyłam się kaktusa Bożego Narodzenia. Był tak zdrewniały, że chciałam zasadzić sadzonki, aby roślina znów wyrosła. Kaktus miał co najmniej 40 lat. Sadzonki są już tak wysokie jak poprzedni kaktus i zakwitły jak zawsze w ostatnie święta. Weejenny

TEKST: ADAM PASCO. ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; TIM SANDALL; MAUROGUANANDI/FLICKR; LEO MICHELS WIKIMEDIA COMMONS

• Mamy aspidistrę od mojej teściowej, a ona miała tę roślinę jeszcze przed II wojną światową. Arneil • W 1969 roku kupiłem beukarneę [nolinę] w trzycalowej doniczce. Teraz jest wysoka na 2 m i ma 45 lat. david spikes

Zwartnica (Hippeastrum) Uprawiaj ją w 21°C, w jasnym miejscu na parapecie, ale unikaj bezpośrednich promieni słonecznych. Gdy kwiaty się otworzą, podeprzyj łodygi (ponieważ rośliny ciężkie u góry łatwo się przewracają) i przenieś zwartnicę w chłodniejsze miejsce (minimum 15°C). Podlewaj niewielką ilością wody, dopóki ma liście, ale nie pozwól podłożu wyschnąć. Gdy kwiat jest w pełni rozwinięty, dodawaj nawóz do wody raz w tygodniu. Przytnij przekwitnięte kwiaty. Od września ogranicz podlewanie na 8 tygodni, trzymając roślinę w 13°C. listopad – grudzień 2015

• Mam cissusa australijskiego od połowy lat 70. Jest trochę rozrośnięty i nie miałabym nic przeciwko, gdyby usechł, ale myślę, że mnie jeszcze przeżyje! Green Magpie • Mam dwie rośliny, obydwie podarowane jako sadzonki mojej zmarłej żonie. Jedna z nich to maranta, którą mam w domu od końca lat 60. Mike Allen • Sukulenty i kaktusy, które przyniosłam do domu 50 lat temu, nadal są silne, zarówno oryginalne rośliny, jak i otrzymane z nich sadzonki. happymarion

Gardeners’ World Magazine

81

Więcej na: www.ebook4all.pl

Więcej na: www.ebook4all.pl

92 ZBIERZ

85 ODKRYJ zalety

najładniejsze liście na dekoracje

sadzenia drzew z gołym korzeniem

ZRÓB TO

TERAZ Dział praktycznych porad zespołu magazynu „Gardeners' World”

TWOJA LISTA 100 SPRAW DO ZROBIENIA W LISTOPADZIE/GRUDNIU

ZDJĘCIA: MARSHA ARNOLD; JASON INGRAM; TIM SANDALL

Na stronach 84–93 zamieszczamy najważniejsze tematy. Więcej porad znajdziesz na: www.magazyngardenersworld.pl

90 ZBADAJ

pH gleby

listopad – grudzień 2015

86 NAUCZ SIĘ sadzić cebule lilii

93 DOKARMIAJ ptaki zimą

Gardeners’ World Magazine

83

Więcej na: www.ebook4all.pl

U MONTY’EGO PÓŹNA JESIEŃ/ZIMA

Oszczędność miejsca

Umiejętnie wbite gwoździe pomogą utrzymać porządek w szopie na narzędzia

TUTAJ, w zachodniej części Wielkiej Brytanii, mokry grudzień zwykle poprzedzony jest deszczowym listopadem, więc ziemia pozostaje wilgotna przez długie tygodnie, a nawet miesiące. Najlepiej wtedy wstrzymać się z pracami w ogrodzie i poczekać na silny mróz. Ten czas możesz wykorzystać na zrobienie porządków na zapleczu ogrodu i przygotowanie sprzętu do nowego sezonu. Stos plastikowych doniczek, kuwet do wysiewów i multipalet do rozsady piętrzący się przez całe lato trzeba umyć i odłożyć na swoje miejsce, a gliniane donice ostrożnie poukładać. Szufladki

84

Gardeners’ World Magazine

z nasionami należy przejrzeć, a wszystkie zużyte w połowie torebki oraz ponaddwuletnie nasiona – wyrzucić i zaprowadzić porządek. Sprawdź narzędzia ręczne i spraw im nowe rączki w razie potrzeby oraz zrób coroczny przegląd maszyn! Na końcu, przy wyjątkowo paskudnej pogodzie, weź druciany czyścik i wyczyść napisy z plakietek i etykiet używanych w ciągu roku. Oczyszczone i poukładane w pudełkach będą gotowe na następny rok. Kiedy na dworze siecze deszcz, a w radiu nadają ciekawą audycję, przyjemniej zostać w środku, niż brnąć przez błoto i kałuże.

ZDJĘCIA: MARSHA ARNOLD, JASON INGRAM, TIM SANDALL

Porządki w szopie

Na czyszczenie i układanie torebek z nasionami i wielodoniczek najlepiej poświęcić deszczowy dzień listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

ZRÓB TO TERAZ

Sadzenie drzew z odkrytym korzeniem

Monty ściółkuje świeżo posadzony orzech włoski po wcześniejszym zabezpieczeniu go palikiem

DO 1970 r. praktycznie wszystkie drzewa zrzucające liście na zimę sadzono z odkrytym korzeniem, więc ze szkółek były dostarczane w workach lub owinięte jutą. Należało je natychmiast posadzić na właściwym miejscu. Te drzewa ani przez minutę nie rosły w pojemnikach. Wadami tego rozwiązania była konieczność posadzenia roślin w okresie ich spoczynku, pomiędzy październikiem a marcem, oraz to, że trzeba było je zasadzić od razu po nabyciu. Jednak zakup roślin z odkrytym korzeniem też ma swoje zalety; takie sadzonki mają zwykle lepiej rozwinięty system korzeniowy, który uległ mniejszym uszkodzeniom, więc przyjmą się w ogrodzie znacznie szybciej i lepiej będą się rozwijać.

LISTASPRAW  Odchwaść podłoże wokół drzewek ozdobnych i wyrwij odrosty korzeniowe.  Zbierz buraki ćwikłowe, marchew, kalarepę, pasternak i brukiew.

MONTY O: SADZENIU DRZEW

“ Gdyby każdy z nas posadził przynajmniej jedno drzewo w swoim ogrodzie, wystarczyłoby to do przywabienia najbardziej zróżnicowanego wachlarza rodzimych stworzeń, których większość rozwinęła się przecież w lasach ”

 Przesadź krzewy, które rosną w niewłaściwym miejscu.  Przerzuć pryzmę kompostową podczas wyrzucania jesiennych odpadków.

na kompost

 Wnieś zimozielone agapanty do szklarni. Gatunki o zamierających liściach mogą pozostać w inspekcie.  Przerzedź o połowę pędy okazałych krzewów róż, by oparły się podmuchom wiatru.  Obracaj rośliny domowe do światła, by zapewnić im wyrównany wzrost.

Pozostaw niektóre z zaschniętych łodyg, ale zbierz przemoknięte i zwiotczałe resztki

 Sprawdzaj, czy przechowywane cebule i bulwy nie gniją.  Unikaj chodzenia po zamarzniętym lub przemoczonym trawniku.  Podwiąż przerośnięte krzewy i żywopłoty.  Zbieraj i przechowuj zimowe warzywa, np. pasternak.  Zabezpiecz zbiorniki wodne przez zamarznięciem.

listopad – grudzień 2015

Niezbędne prace przy inspektach INSPEKTY są niezwykle przydatne w ochronie roślin podczas zimowych miesięcy, ale o dwóch kwestiach nie można zapomnieć. Po pierwsze, inspekty należy wietrzyć, zwłaszcza podczas łagodnej zimy, by ograniczyć ryzyko wystąpienia infekcji grzybowych i przyzwyczaić rośliny do chłodu, a po drugie, regularnie – najlepiej raz w tygodniu – sprawdzać, czy nie pojawiły się nagie ślimaki, wyjmując wszystkie rośliny, i usuwać z dna inspektu niechcianych gości.

Rabaty oczyszczaj z umiarem ZWYKLE rabaty z roślin zielnych oczyszcza się całkowicie w listopadzie, więc aż do wiosny pozostaną puste. Jednak mieszana rabata, zwłaszcza z trawami ozdobnymi i krzewami, zimą dostarczy wrażeń swoim ażurowym pięknem, a większość dzikich stworzeń

– głównie owadów i ptaków – ogromnie skorzysta z jej osłony i dostarczanego pożywienia. Aczkolwiek raz w miesiącu warto przejść się po ogrodzie i usunąć rozmoknięte, opadłe liście i łodygi, by zapobiec gniciu rozet roślin rosnących w ich pobliżu.

Monty dokładnie sprawdza inspekt w poszukiwaniu ślimaczych intruzów Gardeners’ World Magazine

85

Więcej na: www.ebook4all.pl

KWIATY PÓŹNA JESIEŃ/ZIMA

Prace u podstaw

Jak posadzić lilie w donicach

Lilie orientalne tworzą niesamowite, aromatyczne widowisko

OLBRZYMIE, ekstrawaganckie kwiaty lilii dodadzą letniemu ogrodowi prestiżu. Bardzo dobrze rosną w donicach – dla najlepszego efektu możesz je wyeksponować na tarasie lub wkopać pojemniki na letnich rabatach. Odmiany orientalne zwracają uwagę wielkimi kwiatami i odurzającym zapachem, podczas gdy bardziej zwarte lilie azjatyckie nie wydzielają tak mocnego aromatu, lecz są dostępne w całej palecie barw. Kwiaty wyrastają z cebul, które sadzi się od jesieni do wiosny; wybierz te, które są jędrne i bez oznak zgnilizny. Podeprzyj wysokie odmiany tyczkami w miarę wzrostu roślin, by się nie przewróciły. Latem raz w tygodniu dokarmiaj je odżywką bogatą w potas, np. nawozem do pomidorów. Regularnie obrywaj przekwitłe kwiaty, ale liściom pozwól zwiędnąć i zaschnąć, gdyż odżywiają cebulę na następny rok. Na zimę ustaw donicę w chłodnym, wolnym od mrozu miejscu, a lilie zakwitną również w następnym roku.

1 Napełnij obszerną, głęboką donicę dobrym podłożem do połowy jej wysokości. Gliniana donica będzie najlepsza – lilie zwykle są wysokie, więc ciężki pojemnik będzie stabilniejszy i umożliwi umocowanie tyczki.

86

Gardeners’ World Magazine

2 Umieść cebule lilii na podłożu, upewniając się, że piętka (ze zwisającymi korzeniami) jest skierowana w dół. Zachowaj 5-centymetrowy odstęp pomiędzy cebulami.

3 Przestrzeń pomiędzy cebulami wypełnij podłożem, a później uzupełnij nim donicę do wysokości 2,5–5 cm od brzegu (dzięki temu podłoże nie wypłynie w czasie podlewania).

4 Podlej podłoże. Przenieś donicę do szklarni lub osłoniętego miejsca, gdzie cebule będą zimować. Pamiętaj, że podłoże powinno być stale wilgotne, ale nie mokre. Latem często podlewaj.

listopad – grudzień 2015

ZDJĘCIA: PAUL DEBOIS; TIM SANDALL. TEKST: VERONICA PEERLESS

KROK PO KROKU Jak posadzić cebule lilii

Więcej na: www.ebook4all.pl

ZRÓB TO TERAZ Spróbuj…

Uważaj na...

LISTASPRAW  Wnieś ceramiczne i gliniane donice do pomieszczenia, w którym nie zagrozi im mróz.  Zabezpiecz młode i delikatne rośliny przed chłodem i wilgocią.  Wykop i przygotuj do przechowania kłącza dalii, kiedy pierwszy przymrozek zwarzy ich liście.

OWADY MINUJĄCE NA CHRYZANTEMACH

 Przesuń obsadzone donice z tarasu do miejsca osłoniętego od wiatru i deszczu.

KIEDY larwy miniarek drążą tunele w liściach, pozostają po nich cienkie, białawe ślady. Nie ma środków owadobójczych, które ogrodnicy amatorzy mogliby przeciwko nim wykorzystać, dlatego by pozbyć się tego problemu, po prostu zerwij wszystkie zaatakowane liście, jeśli ci przeszkadzają.

 Podziel wieloletnie byliny o wiązkowym systemie korzeniowym, by uzyskać więcej roślin.  Ogranicz liczebność poskrzypki liliowej, usuwając roślinne pozostałości z gleby tuż pod liliami.  Wytnij uszkodzone pędy kaliny – zlikwidujesz w ten sposób schronienie dla szkodników.  Usuń martwe liście pozostające na wierzchołkach roślin.

Liście zaatakowane przez miniarki można zerwać i wyrzucić

Wysadź cebule lilii CEBULE lilii można posadzić na rabatach lub w donicach, by rozkwitły w przyszłym roku [jak to zrobić: na sąsiedniej stronie – red.]. Te kwiaty są bardzo żarłoczne, dlatego do donic użyj żyznego podłoża, a wiosną, gdy cebule zaczną kiełkować, nawieź je płynną odżywką. Do ogrodowych nasadzeń w ciężkiej ziemi dodaj żwirku, który polepszy przepuszczalność podłoża i zapobiegnie gniciu cebul. Posadź cebule na głębokość równą ich dwukrotnej wysokości.

Połącz bratki z ozdobnymi kapustami i starcami

Stwórz kolorową aranżację WNIEŚ kolor na taras, obsadzając duże skrzynki mrozoodpornymi roślinami ozdobnymi z kwiatów i liści. Pozostałe po letnich nasadzeniach podłoże wysyp z doniczek i wzbogać kilkoma garściami świeżej ziemi bez domieszki torfu. Wybierz odporne gatunki krzewów, bylin lub kwiatów rabatowych, np. bratki [grupa hiemalis – red.], ozdobne kapusty, starce (mrozy) i żurawki – jak powyżej. Sadź rośliny gęsto i blisko siebie, by zrobić większy efekt. Napełnij pojemniki podłożem do wysokości

2–3 cm od ich brzegu. Nawet zimą takie nasadzenia wymagają podlewania, dlatego sprawdź palcem wilgotność podłoża tuż pod jego powierzchnią. Obrywaj zwiędłe kwiaty i liście, by kompozycje prezentowały się wspaniale przez cały czas, i dbaj, by nie zaatakowała je szara pleśń. Inne gatunki odpornych na mróz roślin, które możesz wykorzystać, to: skimmia, golteria i kalina, karłowy bluszcz, konwalnik płaskopędowy [zwany czarną trawą – red.], zimozielone paprocie i karłowe iglaki.

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS

ODWIEDŹ www.gardenersworld.com/autumn-pots i zobacz więcej łatwych jesiennych i zimowych kompozycji do obsadzenia skrzynek.

W listopadzie można jeszcze sadzić cebule hiacyntów

Wysadzaj cebule kwiatów NADAL nie jest za późno, by posadzić na rabatach cebule hiacyntów i tulipanów, które rozkwitną następnej wiosny. Późne sadzenie tulipanów może zmniejszyć ryzyko wystąpienia wyniszczającej je choroby grzybowej: szarej pleśni. Wysadź tylko zdrowe cebule, pamiętając o zalecanej głębokości sadzenia i rozstawie, oraz wyrzuć wszystkie pozostałe, które są miękkie i wykazują oznaki gnicia.

CAROL O: SADZENIU ZIMOWYCH BRATKÓW

“ Wielkokwiatowe bratki wyhodowano w XIX wieku, a zimowe Cebule lilii można teraz wysadzać do donic lub bezpośrednio w ogrodzie listopad – grudzień 2015

odmiany uzyskano, by ożywiły ponure miesiące pomiędzy schyłkiem rdzawej jesieni i nadejściem wiosennej zieleni ” Gardeners’ World Magazine

87

Więcej na: www.ebook4all.pl

OWOCE I WARZYWA PÓŹNA JESIEŃ KROK PO KROKU

Posadź drzewko owocowe

Zwróć uwagę na...

DRZEWKA OWOCOWE z odkrytą bryłą korzeniową wykopane ze szkółek trzeba jak najszybciej posadzić, póki są uśpione. Namocz korzenie w wodzie przed posadzeniem i zabezpiecz sadzonkę palikiem, by drzewko przetrwało pierwszą zimę. Ugnieć ostrożnie ziemię dookoła korzeni i nigdy nie sadź głębiej, niż roślina rosła w szkółce. Na koniec podlej i wyściółkuj powierzchnię kompostem.

RAKA DRZEW OWOCOWYCH

KORA jabłoni i gruszy najpierw zapada się i pęka, a ostatecznie obumiera. Podczas zimowego cięcia wytnij porażone gałęzie aż do zdrowej tkanki.

1

Lekko skróć korzenie, by pobudzić ich bujny wzrost wiosną. Dodaj mączki kostnej i materii organicznej do podłoża przed wykopaniem dołka.

Okryj pietruszkę

Aż do wiosny pietruszka liściowa powinna rosnąć pod okryciem z foliowego tunelu lub włókniny

Wapnowanie gleby zapobiega porażeniu warzyw kapustnych kiłą

Uwaga na kiłę kapusty WARZYWA KAPUSTNE (brukselka, kapusty, kalafiory, brukwie i rzepy) mogą zostać porażone kiłą kapusty, której zarodniki przetrwalnikowe zalegają w kwaśnej glebie, zwłaszcza tam, gdzie odprowadzanie wody jest niewystarczające. Korzenie deformują się i przestają prawidłowo rosnąć, a na ich powierzchni pojawiają się narośle. Wybierz miejsce pod uprawę warzyw kapustnych i sprawdź odczyn występującej tam gleby. Kwaśną glebę można wapnować, by podnieść jej pH; wapno dostępne jest w centrach ogrodniczych w różnej formie: kredy, dolomitu

i wapna z glonów morskich. Zastosuj dawkę podaną na opakowaniu, mieszając ją z ziemią podczas zimowego przekopywania lub rozsypując na powierzchni, jeśli działka nie wymaga przekopania. Nie stosuj wapna budowlanego, które może podrażniać skórę. Objawy kiły nasilają się na stanowiskach mało przepuszczalnych, dlatego popraw strukturę podłoża domieszką materii organicznej: dobrze rozłożonego domowego kompostu lub obornika.

2

Wykop sześcienny dołek i połóż patyk na jego powierzchni, by upewnić się, że posadzisz drzewko na takiej samej głębokości jak ta widoczna na jego łodydze. Dodaj szczepionkę mikoryzową.

CAROL O: PODŁOŻU DLA KONKRETNEGO WARZYWA

“ Niektóre warzywa i owoce najlepiej rosną tylko na odpowiednim dla nich podłożu (warzywa kapustne preferują odczyn zasadowy). Gleba to żywa struktura, którą trzeba pielęgnować i traktować z czułością ” 88

Gardeners’ World Magazine

3 Wbij palik pod kątem i przywiąż sadzonkę. Każdego roku rozluźniaj zacisk do czasu, aż sadzonka się zadomowi. listopad – grudzień 2015

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM; FOTOGRAFELEEN/FLICKR

Późno wysiana pietruszka liściowa o zwykłych lub kędzierzawych liściach może przezimować w gruncie, dostarczając zapasu świeżych liści aż do późnej wiosny [w Polsce taka uprawa będzie możliwa podczas ciepłej zimy – red.]. Okryj ją włókniną lub folią rozpostartą na drucianych półobręczach i podlewaj wczesną wiosną, by opóźnić kwitnienie.

Więcej na: www.ebook4all.pl

ZRÓB TO TERAZ Posadź letnie maliny

Oczyść marchewki z ziemi przed ich przechowaniem

NOWE RZĄDKI malin trzeba posadzić już w listopadzie, by sadzonki przyjęły się i były gotowe do wydania nowych pędów wiosną. Jeśli dysponujesz miejscem, wybierz różne odmiany, które dostarczą plonu przez dłuższy okres. Wbij solidne słupki na obu końcach rzędu i w równych odstępach rozciągnij pomiędzy nimi gruby drut, przy którym będziesz prowadził rosnące pędy. Rozmieść rośliny w odstępach 35–45 cm i zachowaj odległość 1,5–2 m pomiędzy rzędami. Ślad po ziemi na pędach podpowie ci, na jaką głębokość powinieneś sadzić. U sadzonek z odkrytym korzeniem skróć korzenie do 20 cm długości, rozłóż je równomiernie podczas sadzenia i przytnij pędy do 30 cm wysokości od ziemi.

Wykop i zabezpiecz jesienną marchew JESIENNĄ marchew można pozostawić w gruncie do czasu, gdy będziemy jej potrzebować, jednak najprawdopodobniej zjedzą ją ślimaki, a w zimniejszych rejonach będzie podatna na uszkodzenia mrozowe,

dlatego najlepiej wykopać ją teraz i złożyć do przechowania. Wykop cały plon, odetnij nać na szczycie korzenia i oczyść z resztek ziemi. Przejrzyj zbiór i wybierz najlepsze, nieskazitelne sztuki. Pozwól marchewkom

obeschnąć przed ich przechowaniem. Ułóż je w skrzynkach napełnionych grubym piaskiem tak, by nie dotykały się wzajemnie. Umieść je w przewiewnym, chłodnym i ciemnym pomieszczeniu.

Przywiąż pędy malin do drutów, by kształtować je podczas wzrostu

Sprawdź, czy zapasy nie gniją

LISTASPRAW  Przekop puste grządki podczas suchej pogody, by je oczyścić i napowietrzyć.

PRZECHOWYWANE owoce i warzywa ciągle transpirują i wyparowują wodę, więc z czasem pogarsza się ich stan, dlatego wymagają regularnych przeglądów na wypadek chorób przyspieszających rozkład i niszczących sąsiednie egzemplarze. Przechowywane zbiory narażone są również na żerowanie szkodników. Sprawdź cały zbiór, wypatrując uszkodzeń lub pleśni, które powodują gnicie. Usuń i wykorzystaj wszystko, co być może wkrótce zacznie gnić. W czasie takiego przeglądu poprawisz dostęp powietrza i zmniejszysz zasięg procesu gnicia. Upewnij się, że do zbiorów nie dociera światło, a powietrze może krążyć w skrzynkach, zanim ponownie je zamkniesz.

 Zbierz pasternak, pory, brukselkę i zimowe warzywa liściowe. Kontynuuj zbiory jarmużu, brukselki.  Zakończ wysadzanie czosnku do gruntu.  Pędź korzenie cykorii, umieszczając je w skrzynkach ustawionych w ciemnym miejscu.  Wysiej bób i groch pod tunelami foliowymi.  Nakryj siatką warzywa kapustne, by nie dostały się do nich głodne gołębie.  Przytnij agrest, czarne i czerwone porzeczki.  Wysadź w inspekcie lub szklarni kapustę stożkową ‘Hispi’ na wiosenny zbiór.  Zamów sadzeniaki ziemniaków i nasiona warzyw.

ODWIEDŹ www. gardenersworld.com/storecarrots gdzie znajdziesz więcej porad dotyczących przechowywania marchwi.

 Pobierz sadzonki zdrewniałe z agrestu.  Palikuj wysokie okazy brukselki.

Usuń owoce i warzywa z oznakami uszkodzeń listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

89

Więcej na: www.ebook4all.pl

SEZONOWE ZADANIE

ZRÓB TO TERAZ

Zbadaj odczyn gleby POZNANIE rodzaju ziemi, którą masz w ogrodzie, pomoże ci dowiedzieć się, jakie rośliny możesz z powodzeniem w niej uprawiać, i wskaże sposoby, by odnieść w tym sukces. Struktura podłoża decyduje o tym, czy jest to przepuszczalna piaszczysta ziemia, zasobna ziemia gliniasta czy wszechstronna ziemia ilasta. Weź próbkę ziemi, rozprowadź ją pomiędzy kciukiem i palcami, a później ulep z niej kulkę. Jeśli sprawia wrażenie gładkiej – zawiera dużo gliny, jeśli jest krupiasta – ma dużo piasku. Ziemia gliniasta zlepia się w kulkę, a piaszczysta łatwo się rozsypuje. Kwasowość/zasadowość (wyrażona w pH) gleby determinuje wybór gatunków, które możesz uprawiać. Na dostępność składników odżywczych dla roślin oraz ich podatność na choroby, np. kiłę kapusty, wpływa pH podłoża. Kwaśna ziemia ma pH poniżej 7 (niskie pH), a pH zasadowej ziemi wynosi 7,1–8 (wysokie pH); ziemia obojętna ma pH = 7. Listopad to dobry okres, by poznać ziemię w swoim ogrodzie, ponieważ prac jest mało i możesz zająć się poszukiwaniami nowych gatunków roślin.

Rośliny lubiące kwaśną ziemię (pH 4,5–6,5):  Niebieskie hortensje – dzięki kwaśnej ziemi kwiaty będą błękitne.  Kamelie – uprawiaj je w donicach, jeśli masz zasadową ziemię w ogrodzie.  Pierisy – wymagają kwaśnej ziemi z domieszką dobrze rozłożonej materii organicznej.  Różaneczniki – w nieodpowiednich warunkach ich liście żółkną.  Skimie – lubią lekko kwaśną ziemię. Zastosuj organiczną, dobrze rozłożoną ściółkę.

Ziemia gliniasta łatwo zlepia się w kulkę

TEKST: JOE SWIFT. ZDJĘCIA: PAUL DEBOIS; JASON INGRAM; FUTURILLA/FLICKR

KROK PO KROKU Jak sprawdzić pH podłoża

90

ZESTAWY do zbadania pH podłoża można kupić w sklepach ogrodniczych. Najprostsze mierzą tylko pH, a bardziej zaawansowane pozwalają zbadać zawartość składników odżywczych. Postępuj zgodnie z instrukcją dołączoną do danego zestawu. Najlepiej pobrać kilka próbek ziemi z różnych miejsc w ogrodzie i wybranych punktów wzdłuż większych rabat, ponieważ pH może znacznie się różnić nawet na niewielkich działkach.

1 2 3

Pobierz próbkę ziemi łopatką, odrzucając kamienie i resztki roślin. Pokrusz ziemię w dłoni. Umieść próbkę w dołączonej do zestawu probówce i nalej płyn wskaźnikowy. Przyłóż probówkę do kolorowej skali, by określić pH badanego podłoża.

Gardeners’ World Magazine

1

2

3 listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

SZKLARNIA PÓŹNA JESIEŃ/ZIMA KROK PO KROKU Wysiew kaktusów JEŚLI wysiejesz teraz nasiona kaktusów, zapewnisz siewkom najdłuższy z możliwych okres wzrostu. Kiełkowanie trwa od 10 dni do kilku tygodni. Młode siewki rosną najlepiej w nieogrzewanej szklarni, gdzie nocą temperatura jest niższa niż w ciągu dnia [w Polsce w zimowej szklarni może być za zimno dla siewek kaktusów, wysiej nasiona w pomieszczeniu – red.].

1

Wysiej rzadko nasiona na zwilżone, piaszczyste podłoże do wysiewów wymieszane z zapewniającym przepuszczalność żwirkiem. Podłoże musi być stale wilgotne.

ZRÓB TO TERAZ

Wpuść zimowe słońce UMYJ szyby w szklarni, by rośliny mogły jak najlepiej wykorzystać zimowe światło. Przy słabym oświetleniu rośliny są podatne na choroby grzybowe, zaś czyste powierzchnie pomogą utrzymać szkodniki

na dystans. Wybierz jasny, suchy dzień, aby później móc przewietrzyć szklarnię. Użyj ciepłej wody z mydłem i bezpiecznym dla roślin środkiem dezynfekującym. Miękką szczotką dotrzesz do wszystkich

Utrzymanie szklarniowych szyb w czystości chroni przed grzybami i szkodnikami

Zadbaj o siewki groszku pachnącego

2

ZDJĘCIA: JASON INGRAM; TIM SANDALL; PUBLIC DOMAIN WIKIMEDIA COMMONS

Przykryj nasiona wermikulitem, który zapewni im ciepło. Umieść doniczkę w mnożarce lub na ciepłym parapecie, zapewniając nasionom temperaturę 20–23°C.

Uszczknij wierzchołki, by pobudzić do wzrostu boczne pędy

DONICZKI z wysianym jesienią groszkiem ustaw zimą w nasłonecznionym miejscu, by siewki nie wybujały. Groszek nie wymaga dużo ciepła, jedynie ochrony w szklarni przed mrozem. Kiedy siewki osiągną wysokość 15 cm i wydadzą 3 lub 4 liście, uszczknij im główny wierzchołek. Pobudzi to do wzrostu boczne pędy rozwijające się z kątów liści, a bardziej rozgałęzione rośliny wydadzą więcej kwiatów ubarwiających ogród niż rośliny o pojedynczym pędzie.

ZOBACZ na www.gardenersworld.com/pot-sweet-peas jak Sarah Raven sadzi groszek i usuwa jego wierzchołki.

SZYBKI patent

3

Siewki wymagają więcej wilgoci i mniej słońca niż dorosłe kaktusy. Spryskuj je wodą i chroń przed bezpośrednimi promieniami. listopad – grudzień 2015

narożników. Po umyciu spłucz szyby czystą wodą – żeby uniknąć gnicia, użyj gumowej wycieraczki do szyb i suchej ściereczki do usunięcia każdej kropli wody.

WYSIEJ NASIONA NA KIEŁKI, które możesz zebrać i zjeść już po 1–3 dniach. Namocz nasiona zielonej soczewicy, słonecznika, dyni, lucerny, rzodkiewki, brokułów lub pszenicy przez pół dnia w wodzie o temperaturze pokojowej lub wyższej. Odcedź je i wypłucz, umieść w kubkach po jogurcie z podziurawionymi denkami. Dwa razy dziennie przelewaj je świeżą wodą [więcej porad na 106–107 – red.].

LISTASPRAW  Sprawdź, czy ogrzewanie szklarni jest włączone, jeśli uprawiasz wrażliwe rośliny.  Podlewaj oszczędnie, ponieważ rośliny ograniczyły już transpirację.  Posadź w doniczce kłącza konwalii majowej, by jej kwiatami ozdobić mieszkanie.  Wytnij przekwitnięte kwiatostany cymbidium i ogranicz jego podlewanie.  Przytnij domowe pnącza, skracając owoconośne pędy do dwóch pąków.  Wysiej nasiona cyklamenów i ustaw je w temperaturze 12–15°C, by wykiełkowały.  Usuwaj suche liście z roślin i zmiataj śmieci z ławek.  Wysiej cebulę na letni zbiór.  Podlewaj azalie u podstawy krzewów, wykorzystując letnią wodę z beczki.  Przytnij u podstawy pędy chryzantem po zakończeniu kwitnienia.  Przenieś do domu doniczki z wysadzonymi jesienią hiacyntami i ustaw je na słonecznym parapecie.

Gardeners’ World Magazine

91

Więcej na: www.ebook4all.pl

WOKÓŁ OGRODU PÓŹNA JESIEŃ/ZIMA

KILKA ogrodowych krzewów dostarczy doskonałego materiału do przygotowania świątecznych ozdób, czy będą to dekoracje stołu czy witające gości wianki [inspirujące pomysły znajdziesz na s. 22–30 – red.]. Wykorzystaj gałązki wiecznie zielonych, rozrośniętych gatunków, ostrożnie odcinając kawałki, by nie popsuć kształtu krzewów. Możesz użyć zielonego lub biało obrzeżonego ostrokrzewu (najlepiej z owocami), pędów bluszczu, wawrzynu, iglaków i ziół – rozmarynu i liści laurowych. Być może odnajdziesz w swoim ogrodzie sezonowe kwiaty, owoce lub jagody, kolorowe gałązki wierzby czy derenia, które wpleciesz do wianków i ozdób. Poszukaj też zaschniętych kwiatostanów i szyszek. W grudniu zabezpiecz siatką jagody ostrokrzewu i innych gatunków przed zjedzeniem przez ptaki. Zamocuj siatkę solidnie, by zmniejszyć ryzyko zaplątania się w nią ptaków. Gałązki odetnij na chwilę przed ich wykorzystaniem, zanurz je w wodzie i trzymaj w chłodnym miejscu do momentu, w którym będą potrzebne.

£

LISTASPRAW  Przetwarzaj opadłe liście

Money saver

na ziemię liściową.  Zabezpiecz zewnętrzne krany przed zamarznięciem, używając folii bąbelkowej.  Oczyść z chwastów przestrzenie pomiędzy płytami chodnikowymi, używając starego noża kuchennego.  Wytnij porażone chorobami liście ciemierników, by zapobiec rozprzestrzenianiu się infekcji.  Uporządkuj pnącza zrzucające liście na zimę, których pędy rozrosły się na sąsiednie rośliny.  Opróżnij ptasie budki lęgowe, nim ponownie je zawiesisz.

Carol wykorzystuje gałązki ostrokrzewu i bukszpanu do wykonania wianka

CAROL O: WYKORZYSTANIU NATURALNYCH SKŁADNIKÓW

“ Liściaste gałązki i jagody zawsze wygrywają ze sztucznymi ozdóbkami i nie naruszają równowagi ekologicznej – pokonują jedynie dystans dzielący twój dom i ogród ”

Odśwież zapasy nasion

20 minut wolnego? OCZYŚĆ szpadle i widły, zeskrobując brud z ostrzy czyścikiem, szczotką lub drewnianą listwą, a następnie natłuść je smarem, jeśli przez dłuższy czas nie będziesz ich używał. 92

Gardeners’ World Magazine

SPRAWDŹ wszystkie napoczęte i niewykorzystane torebki z nasionami. Pozbądź się tych nasion, którym minął termin przydatności do wysiewu i nie są już żywotne. Pozostałe torebki przechowuj zamknięte w pudełkach śniadaniowych, wkładając do każdego po kilka saszetek żelu krzemionkowego,

który pochłania wilgoć z powietrza. Sporządź spis nasion, które wykorzystasz wiosną, i ułóż je w odpowiedniej kolejności, by nie zapomnieć o nich, gdy przyjdzie czas wysiewów. Jeśli czegoś ci brakuje, zamów wysyłkowe katalogi, by zaplanować przyszłoroczne zakupy.

 Usuń resztki roślin, które zaśmiecają kępy traw.  Strząśnij śniegowe czapy z krzewów, by nie uległy uszkodzeniu.

Uważaj na... CHWASTY NA TRAWNIKU

Uporządkuj nasiona według miesięcy, w których trzeba je wysiać

WIELOLETNIE chwasty, jak mniszki, jaskry, stokrotki, prosieczniki, babki i krwawniki, są teraz łatwe do zauważenia i wyrwania, kiedy ziemia jest nasiąknięta wodą. By uniknąć stąpania po zamarzniętym i mokrym trawniku, rozłóż deski, po których będziesz się poruszać. listopad – grudzień 2015

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM; TIM SANDALL

Wykorzystaj krzewy do dekoracji

Więcej na: www.ebook4all.pl

ZRÓB TO TERAZ Zainstaluj zbiorniki na deszczówkę SKORZYSTAJ z zimowych opadów, zbierając i gromadząc wodę, którą wykorzystasz do podlewania. Wybierz jak największą beczkę lub połącz rurami kilka mniejszych tak, by po napełnieniu pierwszej woda przelewała się do następnej. Ustaw zbiorniki na wodę przy rurach spustowych. Kiedy beczka napełni się deszczówką, nadmiar wody będzie spływać do rury i będzie odprowadzany. Wykorzystaj zimową porę do oczyszczenia wcześniej zamontowanych beczek na wodę z nagromadzonych śmieci.

Tim Sandall ð Tim Sandall ð przyjazne

Tłuszczowe kule zimą są doskonałym pożywieniem dla ptaków

faunie

Dokarmiaj ptaki zimą PTAKI odwiedzające ogród rozkoszowały się jesiennymi owocami, ale pod koniec roku zaczyna im brakować pożywienia. By doczekały wiosennych godów w dobrej kondycji, również w czasie zimowych, jałowych miesięcy nie powinny głodować. Aż do wiosny napełniaj karmniki po brzegi, by starsze ptaki

nauczyły swoje potomstwo z nich korzystać. Wykładaj tłuszczowe kule i larwy mącznika na zadaszonych przed deszczem stolikach. Tuby z nasionami dostarczają wielu gatunkom ptaków wysokobiałkowego pożywienia. Zawieś odwrócone do góry nogami tarcze słoneczników, które skuszą sikory i zięby.

Druciane siatki wypełnione orzechami będą doskonałym źródłem białka i tłuszczu dla wielu ptaków; uwielbiają je sikory, rudziki i wróble. Wykorzystaj druciane zabezpieczenia, by powstrzymać wiewiórki przed grabieżą, i umieść ptasie stołówki poza zasięgiem kocich drapieżców.

Wyczyść kosiarkę

listopad – grudzień 2015

W następnym numerze...  Monty Don zbiera leszczynowe gałązki.  Zimowe cięcie glicynii pobudzające do kwitnienia.  Przygotuj sadzonki korzeniowe z bylin zielnych.  Naostrz narzędzia ogrodowe.  Zaplanuj płodozmian, aby uprawiać zdrowe warzywa.  PLUS kolejne prace, które należy wykonać.

KOSIARKA zimą ląduje na bezrobociu, więc wyczyść ją i osusz, by ostrza się nie zatarły, a mechanizm nie zardzewiał. Odłącz zasilanie w elektrycznej kosiarce i odwróć ją na bok, by wytrząsnąć resztki nagromadzone pod maską – pozostałości usuń miękką szczotką i plastikową łopatką. Namocz przyklejone ścinki trawy, zeskrob je i osusz powierzchnię. Czyste, suche ostrza i ruchome części silnika spryskaj olejem. ODWIEDŹ www.gardenersworld.com/mower-care by uzyskać więcej porad dotyczących konserwacji kosiarki.

Nie marnuj wody deszczowej: wykorzystaj rynny i rury, by ją oszczędzać

Oczyszczenie obudowy i ostrzy kosiarki z roślinnych resztek umożliwi przechowanie jej w dobrej kondycji do następnego sezonu

Rozmnóż rośliny, z których nie można pobrać sadzonek pędowych Gardeners’ World Magazine

93

Więcej na: www.ebook4all.pl

Owoce w doniczkach Masz niewielką działkę albo tylko taras? I tak możesz cieszyć się zbiorami owoców z roślin uprawianych w pojemnikach – zachęca Kay Maguire Łatwo jest wyobrażać sobie, że aby móc uprawiać owoce, potrzebujemy sadu albo co najmniej sporych rozmiarów ogrodu, ale do uprawy bardzo wielu roślin owocowych wystarczy mały taras, a nawet balkon, jeśli tylko wiemy, które gatunki wybrać. Dzięki dostępnym obecnie karłowym odmianom i podkładkom brak przestrzeni nie oznacza już, że nie można uprawiać własnych owoców, i choć zwłaszcza uprawa drzew w pojemnikach wiąże się z pewnymi wyzwaniami, jest to świetna opcja, gdy dysponujemy ograniczoną przestrzenią. Wybierz podkładki i odmiany, które polecamy poniżej, i zapewnij roślinom optymalne warunki, ustawiając je na odpowiednim stanowisku. Dbaj o podlewanie i zasilanie nawozem, a latem będziesz zbierać własne pyszne owoce.

TRUSKAWKI

Truskawka ma zwarty, płożący pokrój, dzięki czemu idealnie nadaje się do uprawy w doniczkach. Jest atrakcyjną rośliną do pojemników, które mają być też dekoracyjne, jako że jest obwieszona jaskrawoczerwonymi owocami i ma ładne, lubiane przez pszczoły kwiaty. Wielkość doniczki Truskawka dobrze czuje się w każdym pojemniku, skrzynce, wiszącym koszyku lub nawet w worku uprawowym, o ile ma zapewnioną glebę o głębokości co najmniej 10 cm.

ZDJĘCIA: PAUL DEBOIS

Polecane odmiany ‘Florence, ‘Pegasus’, ‘Aromel’.

94

Pielęgnacja Aby zebrać odpowiedni plon w pierwszym roku uprawy, truskawki najlepiej jest sadzić pod koniec lata lub na początku jesieni. Zapewnij roślinom zaciszne, słoneczne miejsce i dobrej jakości podłoże. Postaraj się, aby pąk wierzchołkowy (serduszko) był posadzony równo z powierzchnią podłoża – zbyt głębokie sadzenie będzie skutkować gniciem, a zbyt płytkie – przesuszeniem rośliny.

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

owoce w doniczkach

Idealne rośliny owocowe do uprawy w pojemnikach

JABŁONIE

Obecnie dzięki karłowym podkładkom jabłonie dobrze sobie radzą w donicach, uatrakcyjniając ogród wysokością i cudownymi kwiatami, a także dodając mu struktury. Wielkość doniczki Donica szerokości 45–50 cm. Polecane podkładki M26 i M9.

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; NEIL HEPWORTH; CAROLINE HUGHES; JASON INGRAM; STEPHEN MARWOOD; NICK SMITH

Pielęgnacja Jeśli to możliwe, jabłonie stawiamy w zacisznym, słonecznym miejscu, chociaż tolerują też częściowy cień. Owoce odmian przeznaczonych na przetwory wymagają mniej słońca niż odmiany deserowe. Jeżeli masz miejsce tylko na jedną jabłoń, wybierz odmianę samopylną lub drzewko, na którym zaszczepiono co najmniej dwie odmiany, dzięki czemu z jednej rośliny uzyskasz kilka rodzajów jabłek.

PORZECZKI CZERWONE I BIAŁE

ŚLIWY

Śliwy uprawiane w donicach można przestawić w bardziej odpowiednie miejsce, aby ochronić ich wcześnie pojawiające się kwiaty przed mrozem. Jeżeli mróz trzyma dłużej, drzewka przykrywamy agrowłókniną. Możemy uprawiać różne rodzaje śliwek, w tym lubaszki, renklody i damaszki, które są rzadko dostępne w sklepach. Wielkość doniczki Donica o szerokości 60 cm. Polecana podkładka ‘Pixy’. Pielęgnacja Śliwa wymaga przepuszczalnej gleby, więc podczas sadzenia zapewnij jej sporą ilość żwirku. Otwór w donicy nie może być zakryty. Donicę ustaw w ciepłym, słonecznym miejscu i podlewaj obficie, zwłaszcza w pierwszym roku. Jeśli masz miejsce tylko dla jednego drzewka, wybierz odmianę samopylną.

AGREST

WIŚNIE I CZEREŚNIE

Wiśnie i czereśnie to piękne drzewka, które wiosną pokrywają się mnóstwem kwiatów, a latem dyndającymi na gałązkach owocami. Pod koniec sezonu ich liście często mają żywe, jesienne barwy. Wielkość doniczki Donica o szerokości 60 cm. Polecane podkładki ‘Gisela 5’ (czereśnie), ‘Colt’ (czereśnie prowadzone w formie drzewka i mniej bujnie rosnące wiśnie). Pielęgnacja Czereśnie potrzebują stanowiska w pełnym słońcu, a wiśnie tolerują pewną ilość cienia. Drzewka mają płytki system korzeniowy, dlatego wymagają dobrego podlewania po posadzeniu, w pierwszym roku uprawy i w czasie suszy.

BORÓWKA AMERYKAŃSKA

Czerwone i białe porzeczki można prowadzić w formie krzewu lub piennej, dzięki czemu otrzymamy niezwykłe, płodne, bardzo dekoracyjne rośliny. A na dodatek pszczoły uwielbiają ich nektar.

Kompaktowe odmiany agrestu są bardzo płodne i świetnie nadają się do uprawy w donicach, dzięki czemu na niewielkiej powierzchni otrzymujemy mnóstwo owoców.

Borówki wymagają kwaśnej gleby, którą łatwo jest zapewnić w donicy. Mają atrakcyjne owoce, dzwonkowate kwiaty i liście pięknie przebarwiające się jesienią.

Wielkość doniczki Donica o szerokości 30 cm.

Wielkość doniczki Donica o szerokości 30 cm.

Polecane odmiany Biała porzeczka: ‘White Grape’, ‘Versailles Blanche’. Czerwona porzeczka: ‘Rovada’, ‘Jonkheer van Tets’.

Polecane odmiany ‘Greenfinch’, ‘Invicta’.

Polecane odmiany ‘Ozarkblue’, ‘Duke’.

Pielęgnacja Podczas sadzenia do podłoża dodaj żwirku, aby poprawić drenaż. Zimą ustaw donicę na podstawce z nóżkami, aby woda mogła swobodnie odpływać. Zarówno porzeczki czerwone, jak i białe radzą sobie z cieniem, ale owocują szybciej i obficiej na słonecznym stanowisku. Chroń rośliny przed ptakami pod siatką, kiedy tylko zaczną zawiązywać owoce.

listopad – grudzień 2015

Pielęgnacja Agrest najlepiej rośnie w słonecznym, osłoniętym miejscu, choć owocuje też (nieco słabiej) w cieniu. Wokół donicy zostawiamy wolną przestrzeń, gdyż agrest jest wrażliwy na mączniaka wywoływanego przez zbytnie zagęszczenie roślin i słabą cyrkulację powietrza, jak również niedostateczne podlewanie. Pamiętaj, aby dobrze podlewać go w czasie suszy. Sprawdzaj też, czy krzewu nie atakują gąsienice rośliniarek.

Wielkość doniczki Donica o szerokości 30 cm. Pielęgnacja W donicach najlepiej sprawdzają się średniowysokie mieszańce borówki. Sadzimy je w podłożu dla roślin kwasolubnych w osłoniętym, słonecznym miejscu. Podłoże powinno być stale wilgotne, ale nie mokre. Jeśli to możliwe, borówki podlewamy deszczówką, a nie wodą z kranu, gdyż ta ostatnia stopniowo neutralizuje odczyn gleby, co prowadzi do mniejszych plonów.

Gardeners’ World Magazine

95

owoce w doniczkach

Więcej na: www.ebook4all.pl

Odkryte korzenie a pojemniki W sprzedaży dostępne są drzewa i krzewy z odkrytymi korzeniami bądź w pojemnikach, w których były uprawiane lub do których zostały przesadzone. Każda z tych opcji ma swoje mocne i słabe strony.

MALINY

Cena malin w sklepach jest wysoka, a przecież tak dobrze nadają się do uprawy w donicach. Dostępne są odmiany owocujące latem lub jesienią. Wielkość doniczki W donicy o szerokości 30 cm zmieszczą się trzy rośliny. Polecane odmiany Jeżeli przestrzeń jest niewielka, wybierz odmiany owocujące latem, np. ‘Glen Moy’ lub ‘Glen Ample’, zamiast bardziej krzaczastych odmian owocujących jesienią. Pielęgnacja Maliny są łatwe w uprawie – wystarczy umieścić je w zacisznym, słonecznym miejscu, choć nie przeszkadza im cień przez część dnia. Jesienne odmiany owocują już w pierwszym roku, natomiast letnie w kolejnym.

CZARNE PORZECZKI

Czarna porzeczka to atrakcyjna, bujnie owocująca roślina do pojemnika. Jej kwiaty są bardzo lubiane przez pszczoły. Ta porzeczka jest samopylna, więc potrzebujesz tylko jednego krzaczka. Wielkość doniczki Donica o szerokości 45–50 cm. Polecane podkładki ‘Ben Sarek’, ‘Ben Connan’. Pielęgnacja Czarna porzeczka wymaga przepuszczalnego, ale wilgotnego podłoża, więc wymieszaj go z jedną trzecią części żwirku i ustaw w pełnym słońcu, choć krzew poradzi sobie też z częściowym zacienieniem. Aby pobudzić roślinę do wypuszczenia pędów od podstawy, sadzimy ją głębiej niż pozostałe porzeczki – około 6 cm poniżej poziomu gleby lub podłoża w pojemniku, w którym została zakupiona.

ROŚLINY Z ODKRYTYM KORZENIEM zostały wykopane z ziemi i nie mają jej wokół korzeni. V Są dostępne od listopada do marca. V Kupując rośliny z odkrytym korzeniem, mamy do wyboru znacznie więcej odmian. V Najczęściej jest to najtańsza opcja. V Takie rośliny trzeba od razu posadzić, ale dobrze się przyjmują. ROŚLINY SPRZEDAWANE W POJEMNIKACH, do których je przesadzono, wykopano, a następnie posadzono do doniczek z ziemią. Przyjmują się szybko – tak jak rośliny z odkrytym korzeniem.

Więcej o uprawach owoców i warzyw w pojemnikach znajdziesz w numerze specjalnym: „100 odpowiedzi na pytania ogrodników”. Przejrzyj i zamów na: www.ulubionykiosk.pl

FIGOWCE

Figowce idealnie nadają się do uprawy pojemnikowej, ponieważ owocują lepiej, gdy ich wzrost jest kontrolowany. Piękne liście i pęczniejące owoce świetnie wyglądają na tarasie. Jeśli mieszkasz na terenie, gdzie temperatury są niższe, zimuj rośliny w domu – w chłodnym, ale bezmroźnym miejscu. Wielkość doniczki Donica o szerokość 35–45 cm. Polecane odmiany ‘Brown Turkey’ i ‘Brunswick’ są wytrzymałe i samopylne. Pielęgnacja W rejonach, gdzie jest chłodniej, wybierz bardziej wytrzymałe odmiany – dzięki którym uzyskasz lepszy plon. Ustaw rośliny przed murem w najcieplejszym, najbardziej słonecznym miejscu, aby zmaksymalizować ilość ciepła i światła. Nie dopuść do przesuszenia gleby.

96

Gardeners’ World Magazine

BRZOSKWINIE I NEKTARYNKI

Drzewa brzoskwiniowe są wytrzymałe na mróz, ale ich kwiaty delikatne. Jeśli będziesz je uprawiać w donicy, zapewnij im ciepłe, słoneczne i osłonięte stanowisko i chroń ich wczesne kwiaty przed mrozem. Wielkość doniczki Donica o szerokości 45 cm. Polecane podkładki ‘St. Julien A’ i ‘Pixy’. Szukaj też mniejszych odmian przeznaczonych do uprawy na tarasach (np. ‘Bonanza’). Pielęgnacja Jeżeli kwiatom zagrozi przymrozek, zastosuj agrowłókninę. Przez cały sezon uprawowy regularnie podlewaj i zasilaj roślinę, a co kilka lat przesadź do nowej donicy. Przytnij latem w suchy słoneczny dzień, aby zapobiec chorobie – srebrzystości liści.

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

gazeta_wawdesign_vol2.pdf

1

03.10.2015

13:28

Więcej na: www.ebook4all.pl

Wszystkie jarzyny w Le Manoir muszą sprostać surowym standardom Raymonda

Jak uprawiać warzywa, aby miały najlepszy smak – rady Raymonda • NIE PRZESADŹ z nawożeniem i podlewaniem. • PAMIĘTAJ, ABY GLEBA BYŁA ŻYZNA, ale nie szalej z obornikiem. • POZWÓL WARZYWOM rosnąć we własnym tempie, nie przyspieszaj ich wzrostu. • ZAPISUJ, jakie uprawiasz odmiany – dzięki temu będziesz wiedzieć, które z nich sprawdzają się u ciebie. • OCEŃ, DLACZEGO plony były słabe – skorzystaj z notatek.

98

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

uprawy dla smaku

Szef kuchni poleca:

najsmaczniejsze warzywa Dzielimy się z wami nazwami ulubionych odmian warzyw Raymonda Blanca, topowego szefa kuchni, dzięki czemu będziecie mogli samodzielnie odtworzyć smaki dostępne w jego restauracji wyróżnionej gwiazdkami Michelin o uprawie dawnych odmian warzyw. – Ten ogród nie ma przekonywać, że wszystkie odmiany historyczne są wspaniałe – liczy się, aby ich pula genetyczna została zachowana, a nie bezpowrotnie utracona – mówi Anne Marie Owens, główny ogrodnik. Aby odnaleźć nasiona niektórych odmian, potrzebne były ekstremalne wręcz działania. Zespół Raymonda nastawiony był na uprawę dawnej odmiany grochu o nazwie ‘Carruthers Purple Podded’, wywodzącej się z Irlandii Północnej, ponieważ to właśnie stamtąd pochodzi praktykant-ogrodnik, który zdobył stypendium w roku 2014. – Ale nigdzie nie można było znaleźć tej odmiany – mówi Anne Marie. – Bank Dawnych Odmian nie dysponował nią; nigdzie jej nie było. Ostatecznie lokalne północnoirlandzkie radio nadało apel, aby zgłosił się ogrodnik-

-amator, który dysponuje nasionami tej odmiany. W ten sposób zespół dotarł do 83-letniego Josha Toombsa, który od 50 lat uprawia właśnie ten groch w hrabstwie Antrim. Nasiona dostarczono do Le Manoir i obecnie jest już w menu restauracji. Inne dawne odmiany łatwiej było odnaleźć – Raymond i jego ludzie są pod wrażeniem plonów, które udało się uzyskać. Ponieważ współczesna uprawa warzyw skupia się na zwiększaniu ich odporności na choroby, warzywa dawnych odmian uważa się za trudne w uprawie, co może powodować problemy w ogrodzie organicznym. – Ale nie stwierdziliśmy żadnych poważnych różnic w odporności na choroby – nasze pomidory odmian historycznych i niehistorycznych zapadają na zarazę ziemniaka mniej więcej w tym samym czasie – wyjaśnia Anne

TEKST: CATHERINE MANSLEY. ZDJĘCIA: JASON INGRAM; PAUL DEBOIS

eżeli uprawiasz warzywa dla swojej restauracji, która otrzymała dwie gwiazdki przewodnika Michelin, smak tych jarzyn musi być niezwykły – mdłe owoce czy łykowate korzenie tu po prostu nie przejdą. Aby mieć pewność, że produkty używane w Le Manoir aux Quat’Saisons, restauracji w hrabstwie Oxfordshire, odpowiadają surowym standardom, zespół ogrodników i kucharzy Raymonda Blanca co roku wypróbowuje dziesiątki odmian warzyw, aby znaleźć te najsmaczniejsze. Owi niezwykli ludzie podzielili się z nami wynikami tych prób, dzięki czemu będziecie mogli wykorzystać choć cząstkę doświadczenia Raymonda Blanca w swoim ogrodzie. W marcu ubiegłego roku na położonym w hrabstwie Oxfordshire, należącym do Le Manoir terenie o powierzchni 6 tys. m² zespół Raymonda stworzył nowy ogród z myślą

W ogrodzie Raymonda uprawia się warzywa, które mają możliwie najlepszy smak przy przygotowywaniu daną techniką

listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

99

Więcej na: www.ebook4all.pl

Marie. Największa zauważona przez nią różnica dotyczy jednorodności plonów. – Wszystkie marchewki w naszym głównym ogrodzie warzywnym mają mniej więcej taką samą wielkość i dojrzewają w tym samym czasie, podczas gdy uzyskane z odmian dawnych są zdecydowanie mniej jednorodne: niektóre egzemplarze są duże, a inne drobne, a ich dojrzewanie jest bardziej rozłożone w czasie – mówi ogrodniczka. – Współczesne odmiany są też nieco bardziej wyrównane i plonują na mniejszej przestrzeni, podczas gdy odmianom historycznym trzeba było zapewnić więcej miejsca, aby utrzymać je w zdrowiu i zapewnić dobre plony. Dla Raymonda najważniejszym czynnikiem jest smak warzyw. W nadchodzących latach będzie wraz ze swoim zespołem wypróbowywał inne dawne odmiany, poszukując takich, które, jak mówi Anne Marie, sprawią, że z ust wyrwie nam się „o, rety!”.

Na tropie najsmaczniejszych odmian W Le Manoir co roku wypróbowuje się dziesiątki odmian warzyw, poszukując tych, które smakują najlepiej Każde warzywo uprawiane w ogrodzie przechodzi rygorystyczne próby. – Uprawiamy 34 odmiany marchwi, żeby wyodrębnić te z nich, które charakteryzują się najlepszym smakiem, teksturą i kolorem – zdradza Anne Marie Ownes, główny ogrodnik. Wszystkie odmiany są uprawiane w taki sam sposób, a następnie poddawane obróbce i przedstawiane zespołowi testującemu złożonemu z kucharzy i ogrodników (są wśród nich również Raymond i Anne Marie). Wszystkie warzywa przygotowuje się na wiele sposobów, żeby zobaczyć, jak się sprawdzą – na przykład seler, który smakuje najlepiej po ugotowaniu, może nie gwarantować najbardziej gładkiego purée. Następnie jarzyny uprawiane są pod kątem wykorzystania w konkretnym daniu z menu.

– Wybierając odmiany, musimy wiedzieć, jak mają być wykorzystane w kuchni – wyjaśnia Anne Marie. – Możemy na przykład szukać buraka, który ma wyborny smak, kiedy jest niewielki, albo takiego, który nie staje się łykowaty, kiedy jest większy. Niekiedy Raymond występuje z nieoczekiwanymi wymogami. – Ma w sobie tę niezwykłą ciekawość; zawsze chce sprawdzać nowe rzeczy – zdradza Anne Marie. W tym roku szukał najwcześniejszego ziemniaka, który idealnie nadawałby się do pieczenia – niezbędnego w sytuacji, gdy chcemy proponować pieczone ziemniaki, a dysponujemy ograniczoną przestrzenią. Sukcesem okazała się odmiana ‘Red Duke of York’ (na zdjęciu obok).

Z wszystkich wypróbowanych odmian pasternaku ‘True and Tender’ wygrała w kategorii „smak”

10 najlepszych odmian warzyw według Raymonda* 1 Fasola pnąca ‘Neckargold’

To nasza najsmaczniejsza żółta fasola. www.seedsofitaly.com, 0208 427 5020

2 Burak ‘Chioggia’ Okazało się, że dawne odmiany jarzyn zapewniają mniej jednorodne plony niż odmiany współczesne

Ekskluzywne wycieczki po ogrodach Istnieje możliwość rezerwacji wycieczek po ogrodach przy należącej do sieci Belmond restauracji Le Manoir aux Quat’Saisons w hrabstwie Oxfordshire. Wycieczki zaczynają się w styczniu, ale można je rezerwować już teraz. Odbywają się od poniedziałku do piątku z wyjątkiem dni ustawowo wolnych od pracy i zaczynają się o godzinie 10 rano od poczęstunku (kawa/herbata z herbatnikami), po którym po ogrodzie oprowadza jeden z ogrodników. Wycieczka kosztuje 30 funtów od osoby i wymagana jest wcześniejsza rezerwacja (grupa liczy 16 osób). Więcej informacji po numerem telefonu 01844278881 lub przez e-mail: [email protected].

Ten pasiasty burak o różowo-białym miąższu świetnie wygląda i ma słodki smak. www.sarahraven.com, 0845 092 0283

3 Brukselka ‘Falstaff’

Ta ciemnoczerwona brukselka ma łagodniejszy, bardziej orzechowy smak niż zwykłe zielone odmiany. www.thompson-morgan.com, 0844 573 1818

4 Marchew ‘Early Nantes’

6 Papryczka chili ‘Padron’

Nie uprawialiśmy jej wcześniej – a teraz owszem. Uwielbiamy tę odmianę. www.southdevonchillifarm.co.uk, 01548 550782

7 Sałata ‘Fat Lazy Blonde’ Ta odmiana, sprzedawana również jako ‘Grosse Blonde Paresseuse’, ma wspaniałą teksturę i niezwykły smak. www.thomasetty.co.uk, 01460 298249 8 Pasternak ‘True and Tender’

Ta odmiana tworzy duże korzenie, które mają dobry, mocny, pasternakowy smak i nie łykowacieją. www.realseeds.co.uk, 01239 821107

Pomimo wypróbowania 34 odmian marchwi w poszukiwaniu najlepszego smaku, tekstury i koloru, wróciliśmy do ‘Early Nantes’ – jest najlepsza. www.mr-fothergills.co.uk, 0845 371 0518

9 Ziemniak ‘Red Duke of York’

5 Seler ‘Prinz’

J Rzepa ‘Demi-long de Croissy’

Nie ma aż tylu odmian selera, ile jest odmian innych warzyw, ale ‘Prinz’ ma naszym zdaniem najlepszy smak. www.organiccatalogue.com, 01932 253666

Chcieliśmy znaleźć najwcześniejszą odmianę ziemniaka doskonale nadającą się do pieczenia. To właśnie ona. www.suttons.co.uk, 0333 400 2899

To nasza od dawna ulubiona odmiana, której w testach nie przebiła żadna inna – pod jakimkolwiek względem. www.thomasetty.co.uk, 01460 298249

*wiele z nich z łatwością kupisz w Internecie

100

Gardeners’ World Magazine

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

uprawy dla smaku

Zimowy przepis Raymonda Burak ‘Chioggia’

Marchew ‘Early Nantes’

Łosoś wędzony na gorąco z sałatką z buraka i chrzanową śmietaną crème frâiche Przepis na 4 osoby 120 g łososia wędzonego na gorąco Na sałatkę z buraczków 480 g (ok. 4 sztuki) małych umytych buraczków bez liści ½ obranej i drobno posiekanej szalotki 2 łyżeczki dojrzałego octu balsamicznego 2 łyżki oliwy extra virgin 1 łyżka wody 2 szczypty soli morskiej 2 szczypty świeżo zmielonego czarnego pieprzu

Seler ‘Prinz’

Do przyozdobienia Kilka łodyżek koperku Przygotowanie sałatki z buraczków Włóż buraczki do dużego garnka, dolej tyle zimnej wody, aby je zakryła, i doprowadź do wrzenia. Zmniejsz gaz i gotuj do miękkości przez około godzinę (buraczki można też ugotować na parze). Odlej wodę i lekko ostudź buraczki, a potem je obierz, pokrój w równe łódeczki i wymieszaj w misce z pozostałymi składnikami sałatki. Spróbuj i ewentualnie dopraw. Przygotowanie sosu Wymieszaj wszystkie składniki w misce, aż się równo połączą. Spróbuj i ewentualnie dopraw. Podanie Wyłóż sałatkę do miseczek. Podziel łososia na spore płatki i posyp nimi sałatkę. Łyżką nałóż sos chrzanowo-śmietanowy i udekoruj koperkiem.

Brukselka ‘Falstaff’

listopad – grudzień 2015

Ziemniak ‘Red Duke of York’

Przepis pochodzi z książki Raymonda Blanca „Kitchen Secrets” (16,99 funta, Bloomsbury)

Gardeners’ World Magazine

PRZEPIS: RAYMOND BLANC. ZDJĘCIE POTRAWY: JEAN CAZALS. POZOSTAŁE ZDJĘCIA: PAUL DEBOIS; JASON INGRAM; TIM SANDALL; FLORA PRESS; LUIS MIGUEL BUGALLO SÁNCHEZ CC-BY-SA-3.0 WIKIMEDIA COMMONS

Papryczka chili ‘Padron’

Na sos 100 g śmietany crème frâiche 1 łyżeczka drobno startego świeżego chrzanu 2 szczypty soli morskiej szczypta pieprzu cayenne odrobina soku z cytryny

101

Więcej na: www.ebook4all.pl

Pasternak prosto z ogródka

Zimowy obiad nie może się obyć bez pasternaku, a niska temperatura sprawia, że warzywo to jest jeszcze słodsze KILKA FAKTÓW

Pasternak CZY WIESZ, ŻE… pasternak, który ma z natury słodki smak, wykorzystywano w ciastach i deserach z owocami jako tańszą alternatywę cukru. WARTOŚĆ ODŻYWCZA Pasternak jest bogatym źródłem witaminy C, która pomaga utrzymywać w zdrowiu zęby i dziąsła. Zawiera też dużo błonnika pokarmowego, redukującego poziom cholesterolu i ułatwiającego trawienie. ZBIORY Jeśli chcesz uzyskać pasternak o jak najsłodszym smaku, zbieraj go po pierwszych mrozach, podważając widłami lub szpadlem.

TEKST: RORY GLANVILLE; ZDJĘCIA: WEYO/FOTOLIA; GARETH MORGANS/OLIVE MAGAZINE; OLIVE MAGAZINE

PRZECHOWYWANIE O ile nie występuje problem z połyśnicą marchwianką, pasternak najlepiej zostawić w gruncie (w przepuszczalnej glebie) i wykopywać, kiedy jest na niego zapotrzebowanie. Warzywo można przechowywać w woreczku foliowym w lodówce przez dwa tygodnie. Jeżeli chcemy pasternak przechować dłużej, układamy go w gruboziarnistym piasku w mocnych skrzynkach, pamiętając, aby poszczególne egzemplarze nie dotykały się nawzajem. UPRAWA Pasternak lubi otwarte, słoneczne miejsca i piaszczystą, głęboką glebę, której nie zasilano obornikiem przez ostatnie 12 miesięcy. W przypadku uprawy w płytszych warstwach gleby wybieramy odmiany o krótszym korzeniu. Nasiona kiełkują powoli – jest bardzo ważne, aby były świeże. Wysiewamy je rzadko, w kwietniu lub maju, kiedy gleba jest ciepła, w dołki o głębokości 3 cm. Po wysiewie ziemię trzeba ubić, aby zapobiec unoszeniu płatkowatych nasion przez wiatr i ich przesuszeniu. Po wykiełkowaniu pasternak nie wymaga wiele opieki. Glebę dokładnie pielimy, zwłaszcza na początku, aby uniknąć zagłuszenia siewek. Kiedy pasternak dobrze się przyjmie, podlewamy go tylko wtedy, gdy jest wyjątkowo sucho. Na początku lata rośliny można zasilić, rozkładając pomiędzy rzędami ściółkę z dobrze rozłożonego kompostu. POLECANE ODMIANY ‘Javelin’ F1 daje obﬁte plony i jest odporna na raka pasternaku; ‘Tender and True’ – odporna na raka pasternaku i słodka.

Pasternak Kalendarium

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

WYSIEW ZBIÓR ODLEGŁOŚĆ Siew 102

Gardeners’ World Magazine

2 cm głębokości

odstęp: 14–20 cm między roślinami

30 cm między rzędami średnie zbiory 4 kg z 3 m listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

W Polsce...

w sezonie

Trzy przepisy na dania z pasternakiem

Uprawa pasternaku jest mało popularna, a szkoda, bo warzywo to przewyższa wartością odżywczą inne korzeniowe. Ma smak pomiędzy pietruszką a marchwią. Koniecznie spróbuj jego uprawy w kolejnym sezonie!

PIKANTNE PLACKI „BUBBLE AND SQUEAK” Z RAITĄ

PLACKI RÖSTI Z PASTERNAKU I ZIEMNIAKÓW

Przepis na 2 osoby pół pęczka posiekanej dymki masło 100 g ugotowanego pasternaku lub dyni piżmowej 200 g ugotowanych ziemniaków 100 g ugotowanej kapusty włoskiej, zieleniny lub kiełków, posiekane 1–2 łyżki curry w proszku 150 ml jogurtu naturalnego ¼ ogórka (z usuniętymi nasionami) pokrojonego w plasterki

Przepis na 2 osoby 200 g obranych, startych ziemniaków 200 g obranego, startego pasternaku pół startej cebuli listki z 2 gałązek tymianku 25 g roztopionego masła plus masło do smażenia

¾ dymki przesmaż do miękkości w niewielkiej ilości masła. Ostudź, a następnie lekko wymieszaj z warzywami i curry. Dobrze przypraw. Uformuj cztery placki i smaż je na maśle, aż staną się chrupkie i złociste. Wymieszaj jogurt z ogórkiem i pozostałą dymką, dopraw i podaj z plackami.

Umieść starte ziemniaki w czystej ściereczce i odciśnij nadmiar wody. Włóż do miski z pasternakiem, cebulą, tymiankiem i roztopionym masłem. Dobrze dopraw i wymieszaj. Rozgrzej patelnię z nieprzywierającą powłoką, wlej na nią mieszaninę i dociśnij ją łopatką. Smaż przez 6–8 minut na złoto. Na spodniej stronie placek powinien być chrupki. Wyłóż go na talerz, przełóż z powrotem na patelnię, surową stroną w dół i smaż kolejne 6–8 minut, aż będzie gotowy. Podziel na pół i podawaj.

KARMELIZOWANY PASTERNAK Z SZALOTKĄ Przepis na 4 osoby 2 łyżki marmolady (dobrej jakości) sok i skórka starta z 2 pomarańczy 6–8 pasternaków pokrojonych na ćwiartki 4 obrane i przekrojone szalotki 25 g masła Połącz marmoladę oraz skórkę i sok z pomarańczy na patelni, którą można wstawiać do piekarnika. Doprowadź do wrzenia. Dodaj pasternak i szalotki i smaż do miękkości na małym ogniu, co jakiś czas przewracając. Nałóż punktowo masło i grilluj przez kilka minut.

PRZEPISY NA DANIA Z PASTERNAKIEM pochodzą z „Olive Magazine”. Jeśli chcesz poznać więcej przepisów na smakowite potrawy z tym warzywem, wejdź na stronę www.olivemagazine.com i wpisz „parsnip” (pasternak). listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

103

Jarmuż Więcej na: www.ebook4all.pl

prosto z ogródka Jarmuż to król zimowego warzywnika: ładny, o bogatym aromacie, niebywale odporny, superzdrowy – i zapewniający zbiory przez lata KILKA FAKTÓW

Jarmuż CZY WIESZ, ŻE... jarmuż odegrał kluczową rolę w kampanii „Dig for Victory”* podczas II wojny światowej, ponieważ bardzo łatwo się go uprawia. Dostarczał również substancje odżywcze, których brakowało z powodu racjonowania żywności. ZASTOSOWANIE Najmniejsze, najbardziej delikatne listki dodaj surowe do sałatek. Dojrzałe liście są też pyszne: ugotowane na parze, rozdrobnione i podsmażone na maśle z czosnkiem lub jako składnik pożywnych, zimowych zup. WARTOŚĆ ODŻYWCZA Jarmuż jest niesamowicie zdrowy. Zawiera mnóstwo żelaza, wapnia i kwasu foliowego oraz ma sporo witamin A, C i K. Jest również bogaty w luteinę – antyoksydant niezbędny oczom. ZBIÓR Zbieraj wielokrotnie pojedyncze liście, gdy mają nie więcej niż 15 cm długości (im są większe, tym stają się twardsze). Jeśli utniesz całą środkową rozetę, jarmuż ponownie wypuści listki, dostarczając drugiego zbioru. PRZECHOWYWANIE Wytrzyma w lodówce dwa, trzy dni – pozostawiony dłużej gorzknieje. Liście można zamrażać po ich krótkim zblanszowaniu. UPRAWA Wysiej nasiona jarmużu do modułów od kwietnia do lipca, by rozsada do wysadzenia w gruncie była jak najmocniejsza. Posadź siewki głęboko i ubij podłoże. By zbierać młodziutkie liście, wysiej nasiona bezpośrednio do gruntu. Jarmuż jest dość odporny na szkodniki i choroby, ale należy osłaniać go siatką przed ptakami i gąsienicami motyli. POLECANE ODMIANY ‘Dwarf Green Curled’ (niższa odmiana), ‘Red Russian’ (najlepsza na młodziutkie listki), ‘Redbor’ (mocno karbowane, ﬁoletowawe liście; na zdjęciu).

Jarmuż Kalendarium

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

WYSIEW ZBIÓR ODLEGŁOŚĆ Wysiew

głębokość: 2 cm Odległość Średni zbiór 1,8–2,25 kg z 3 m

104

Gardeners’ World Magazine

60 cm pomiędzy siewkami

45 cm pomiędzy rzędami

listopad – grudzień 2015

w sezonie

*Kampania „Dig for Victory” była w Wielkiej Brytanii udaną odpowiedzią na niedobory żywności – i utrzymanie morale – podczas II wojny światowej. W jej ramach zachęcano obywateli, szeroko ich edukując, do przekształcania każdego wolnego skrawka ziemi na działki z uprawami warzyw i owoców. Przed motykami nie ostały się nawet trawniki przy Tower of London. listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

TEKST: SALLY NEX. ZDJĘCIE: JASON INGRAM

Więcej na: www.ebook4all.pl

105

Więcej na: www.ebook4all.pl

uprawy organiczne

Łatwo, szybko i świeżo

Kiełki nasion zaostrzają smak kanapek i sałatek

Guru upraw organicznych Charles Dowding walczy ze świątecznym obżarstwem za pomocą zieleniny, którą wyhodujesz w kilka dni – bez wychodzenia z domu Sałatka ze świeżych listków mizuny i pędów zielonego groszku to ładna i apetyczna przystawka

Kiełkujące nasiona

Gwiazdkowe zbiory Takie warzywa są doskonałym antidotum na świąteczne obżarstwo, a ich ożywcza, włóknista budowa pomaga w trawieniu. Sałatka ze świeżych listków mizuny i pędów zielonego groszku będzie interesującą i apetyczną przystawką. Aby uzyskać świeże kiełki na Boże Narodzenie, namocz nasiona 3–5 dni wcześniej. Młode siewki uzyskasz, wysiewając nasiona 2 tygodnie przed świętami, a pędy groszku zbierzesz na czas,

106

Gardeners’ World Magazine

jeśli wysiejesz jego nasiona na początku grudnia. Możesz kiełkować nasiona ze swoich własnych zapasów: ziarna zbóż, soczewicę, fasolę i inne rośliny jadalne. Ryż lub nasiona, które są uszkodzone, jak łuskany groch, nie nadają się do kiełkowania. Uważaj także na nasiona słonecznika, które często są wymieszane z pustymi łupinami, a te mogą zacząć pleśnieć. Siewki możesz także wyhodować z resztek nasion przeznaczonych do wysiewu na działce, takich jak kapusta, buraki liściowe, szpinak, groch i wszystkie warzywa liściowe łącznie z ich mieszankami.

Groch wytwarza 10-centymetrowe pędy po 15 dniach od wysiewu

Przed rozpoczęciem kiełkowania najpierw namocz nasiona w wodzie i zaczekaj, aż wypłyną wszystkie zanieczyszczenia: suche łodygi, uszkodzone nasiona i łupiny nasienne. Następnie zalej nasiona wodą o temperaturze pokojowej lub wyższej, do 30°C, i pozostaw na pół dnia. Tyle średnio wystarczy, ponieważ pozostawione w wodzie zbyt długo mogą zacząć pleśnieć. Odcedź napęczniałe nasiona na gęstym sitku i przepłucz je pod bieżącą wodą, by pozbyć się związków uwolnionych podczas pierwszego namaczania, i umieść nasiona w naczyniu do kiełkowania. Dwa razy dziennie płucz nasiona pod bieżącą wodą, aby zapewnić im wilgoć, usunąć resztki i natlenić je, co zapewni ich zdrowy wzrost. Do kiełkowania będziesz potrzebował naczynia z otworami, przez które odcieknie nadmiar wody pozostałej po przepłukiwaniu nasion i nawadnianiu kiełków. Ja używam do tego kubków po jogurtach – w każdym wywiercam kilkanaście otworów w denku, używając wiertła 4 mm. Koszyczki po owocach często mają już otwory, wystarczy tylko usunąć wyściółkę. Specjalny zestaw do kiełkowania będzie dobrą inwestycją, jeśli regularnie kiełkujesz nasiona.

Siewki na cięte listki Do uprawy siewek na cięte listki wyłóż spód kuwety 3-centymetrową warstwą mokrego papierowego ręcznika lub gazy, co zapewni korzeniom dostęp wilgoci i powietrza. Siewki o małych listkach można uprawiać w pojemnikach bez otworów odpływowych (dzięki temu nie zabrudzisz parapetu), jednak musisz podlewać je bardzo uważnie, aby korzenie nie udusiły się w nadmiarze wody. Rozmieść nasiona w odległości równej mniej więcej ich czterokrotnej średnicy. W uprawie szklarniowej wykorzystaj kuwety, które zamiast ręcznikiem wypełnisz ziemią – pudełka po uprawie grzybów także zdadzą egzamin, jeśli wyścielisz je gazetami i napełnisz podłożem. Pozostaw kilka siewek w pojemniku, a wyrosną bujnie w liściaste sałaty, które wykorzystasz późną zimą, na długo przed zbiorami pierwszych nowalijek.

Ucz się od pioniera upraw organicznych Charles Dowding uprawia i sprzedaje organiczne warzywa od 30 lat. W zeszłym roku opublikował książkę „Gardening Myths and Misconceptions”. listopad – grudzień 2015

ZDJĘCIA: JASON INGRAM

iewki warzyw i podkiełkowane nasiona są parapetowym cudem w skali mikro. Nadają świeżego, soczystego smaku potrawom i przekąskom w czasie, gdy w ogrodzie nie ma zbyt wielu zielonych warzyw do zebrania. Kiełkujące nasiona zwiększają swoją objętość i wartość odżywczą w ciągu kilku dni. Z tych samych ziarenek możesz wydobyć różne smaki, ponieważ z napęczniałych nasion zmieniają się w soczyste kiełki, a później w pęczki małych liści. Trzy fazy kiełkowania przenikają się wzajemnie. Kiełki są zaczątkami korzeni. Białe i mięsiste, często pojawiają się w ciągu jednego dnia, nawet w ciemności i silnie rosną, wykorzystując zgromadzony w nasionach zapas składników odżywczych. Następnie wydają małe łodyżki – pędy, zwieńczone małymi zielonymi listkami, jeśli rosły przy oknie. Kolejno, jeśli korzenie wykorzystają zapas wody, którą jest nasiąknięty papierowy ręcznik, gaza lub odrobina podłoża, młode pędy zamienią się w większe siewki, dostarczające przyzwoitej porcji małych, sałatkowych listków. Nie ma potrzeby, by wyruszać na zewnątrz, kiedy wszystkie kiełki można uprawiać na parapecie. Możesz także uprawiać je w szklarni. Dzięki dostępowi światła będą wtedy tęższe, ale urosną wolniej z powodu niższej temperatury.

Więcej na: www.ebook4all.pl

uprawy organiczne

Dobre rady: 4 Dla siewek na cięte listki przeznacz nasłoneczniony parapet; kiełki zadowolą się każdą wystawą. 4 Dla szybkiego rezultatu umieść uprawę nad grzejnikiem, jednak nie jest to wymóg konieczny. 4 Podlewaj siewki 2 razy w tygodniu, jednak najpierw podnieś pojemnik, aby sprawdzić jego wagę. 4 Podlewaj rankiem, aby liście obeschły do wieczora, co zmniejszy ryzyko infekcji grzybowej niszczącej uprawę. 4 Pozamykaj okna: siewkom na pewno nie zabraknie powietrza, a w cieplejszym środowisku urosną szybciej. 4 Odporniejsze gatunki uprawiaj w szklarni – siewki sałat zniosą przymrozki, więc szklarnia nie musi być ogrzewana.

Kiełki buraka ćwikłowego są atrakcyjną ozdobą i dodają potrawom ziemistego posmaku

Nasiona na kiełki – łatwe w domowej uprawie Warzywo

Wygląd

Okres od wysiewu Czas namado zbioru czania nasion

Smak

Jak jeść

Zielona soczewica

Bladozielona, korzenie mogą urosnąć długie

2–3 dni

6–8 godzin

Łagodny, groszkowy

Smaczne w postaci napęczniałych nasion i zielonych pędów, nadają sałatkom treści

Słonecznik i dynia

Szarobiałe, w cieple 1–2 dni wydają długie korzenie

6–8 godzin

Orzechowy, mięsisty

Można je spożywać w postaci napęczniałych nasion i w kolejnych fazach rozwoju. Doskonałe do sałatek i kanapek

Lucerna

Mnóstwo cienkich, bia- 3 dni łych korzeni

3–6 godzin

Lekko ziemisty

Dodaj ją do kanapek lub serwuj jako przystawkę w połączeniu z innymi kiełkami i pędami

Rzodkiewka i brokuł

Małe, brązowe nasiona, 2–3 dni białe korzenie

6–12 godzin

Pieprzny, typowo rzodkiewkowy/ brokułowy

Zaostrzają smak kanapek i sałatek; lub jako orzeźwiająca przystawka

Zboża (jęczmień, owies, pszenica)

Grube nasiona, małe korzenie

6–8 godzin

Zbożowy ze słodką nutą Po 2–3 dniach ich skrobia zamienia się w cukry, dlatego stają się słodsze i gumowate. Dodawaj do muesli i sałatek

2–3 dni

Siewki na listki – łatwe w domowej uprawie Warzywo

Wygląd

Okres od wysiewu do zbioru

Smak

Jak jeść

Jak jeść

Rzodkiewka liściowa

Bladozielona, długie łodyżki

7–10 dni w tempe- Łagodny, raturze pokojowej rzodkiewkowy

Jej liście są większe niż Smaczne w postaci napęczniałych nasion u odmiany korzeniowej i zielonych pędów, nadają sałatkom treści i dodają sałatkom orzeźwienia

Rzeżucha

Cienkie, białe łodyżki i jasne zielone liście

7–10 dni w tempe- Pieprzny raturze pokojowej

Ostry, pikantny smak dodaje kanapkom pikanterii

Można je spożywać w postaci napęczniałych nasion i w kolejnych fazach rozwoju. Doskonałe do sałatek i kanapek

Burak Średniej wielkości, liściowy czerwone liście i korzeniowy

10–15 dni w tempe- Ziemisty raturze pokojowej

Treściwy dodatek sałatkowy lub atrakcyjne przybranie

Dodaj ją do kanapek lub serwuj jako przystawkę w połączeniu z innymi kiełkami i pędami

Groch

Spiczaste liście, delikatne pędy

15–20 dni, w zależ- Typowo ności od wielkości groszkowy

Pozwól im wyrosnąć do 10 cm i zbierz górną połowę pędów, a wyrosną kolejne. Dodawaj do sałatek

Zaostrzają smak kanapek i sałatek; lub jako orzeźwiająca przystawka

Koper

Pierzaste, jasne liście

10–15 dni w tempe- Lekko anyraturze pokojowej żowy

Używaj do sałatek – ten smak doskonale uzupełnia mdłe zimowe potrawy

Używaj do sałatek – ten smak doskonale uzupełnia mdłe zimowe potrawy

listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

107

Więcej na: www.ebook4all.pl

Producenci nieustannie starają się udoskonalić zdolność kiełkowania nasion przez zastosowanie różnorodnych zabiegów i otoczek – czy takie nasiona są jednak warte swojej ceny? Sprawę bada Rosie Yeomans

hociaż wysiew nasion jest tanim i stosunkowo prostym sposobem na posiadanie warzyw i kwiatów, nic nie gwarantuje przedsięwzięciu powodzenia – zwłaszcza wówczas, gdy przeprowadzamy wysiew na samym początku sezonu. Aby przyjść nam z pomocą, niektórzy producenci oferują nasiona ograniczonej liczby odmian poddane specjalnym zabiegom, ale są one droższe od zwykłych nasion. Od wielu lat dostępne są nasiona otoczkowane glinką, natomiast od niedawna również powlekane syntetycznymi polimerami. Obydwa rodzaje otoczek mają za zadanie wesprzeć naturalne możliwości nasion w zakresie zapobiegania infekcjom grzybowym. Otoczki z glinki bądź polimerów podnoszą również i utrzymują wilgotność wokół nasion po wysiewie, co pomaga im pęcznieć i z powodzeniem rozpocząć proces kiełkowania. Niektóre ﬁrmy dostarczają nasiona zaprawiane niewielkimi dawkami fungicydów. Jest to inna metoda ograniczania ryzyka infekcji i podnoszenia zdolności kiełkowania oraz przeżywalności siewek.

108

Gardeners’ World Magazine

Zarówno nasiona otoczkowane, jak i zaprawiane zazwyczaj się barwi, dzięki czemu są lepiej widoczne, co z kolei ułatwia uzyskanie równomiernych odstępów przy wysiewie w rzędach.

Jak uprawialiśmy nasze nasiona

Poddaliśmy testom otoczkowane, zaprawiane fungicydem i nieotoczkowane nasiona 10 różnych odmian warzyw. Nasiona były wysiewane i uprawiane w takich samych warunkach, aby można było porównać ich wydajność. Badaliśmy łatwość korzystania z nasion, czas kiełkowania, a także przeżywalność i kondycję siewek. Zaprawione fungicydem nasiona buraka ‘Cardeal’, pietruszki ‘Duchess’ i szpinaku ‘Kansas’ oraz otoczkowane glinką nasiona marchwi ‘Nandor’ zostały wysiane rzędami pod gołym niebem w kwietniu. Jednocześnie nasiona wysiano do multipaletek z podłożem uniwersalnym w zimnym inspekcie. Otoczkowane polimerami nasiona kapusty ‘Kilaton’ i zaprawione fungicydem nasiona papryki chili ‘Chayenne’, cukinii ‘Romano’, fasoli wielokwiatowej ‘Equator’, kukurydzy cukrowej

‘Swift’ i pomidora ‘Ferline’ zasiano do multipaletek z podłożem uniwersalnym w maju. Nasiona kiełkowały w ogrzewanej szklarni. Wszystkie nasiona wysiane w warzywniku wzeszły dobrze i równo, przy czym nie stwierdziliśmy różnicy pomiędzy otoczkowanymi i nieotoczkowanymi bądź zaprawianymi i niezaprawianymi. Wszystkie nasiona zabarwione na jaskrawe kolory było łatwiej rozmieścić w rządkach. Podobne wyniki odnotowaliśmy dla wysiewów w zimnym inspekcie – nie było zauważalnej różnicy ani odnośnie kiełkowania, ani przeżywalności siewek. Jeśli chodzi o nasiona wysiane pod dachem, to czas kiełkowania i przeżywalność siewek były identyczne w przypadku zarówno zaprawianych, jak i niezaprawianych nasion fasoli i kukurydzy. Otoczkowane nasiona kapusty i zaprawiane nasiona papryki chili i pomidorów wzeszły co najmniej o jeden dzień szybciej od standardowych nasion, natomiast niezaprawiane nasiona cukinii – o jeden dzień szybciej od nasion zaprawianych. We wszystkich przypadkach stopień przeżywalności siewek był taki sam – nie odnotowano zgorzeli. Różnorodność wyników listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

nasiona otoczkowane

Jak wyglądają otoczki nasion

Nasiona pietruszki zaprawiane fungicydem

Nasiona są barwione, więc dobrze je widać. Zaprawa fungicydem zabezpiecza nasiona i rozwijające się siewki przed groźnymi chorobami grzybowymi.

Nasiona marchwi otoczkowane glinką Nasiona fasoli zaprawiane fungicydem (pomarańczowe) są mniej podatne na gnicie od nasion standardowych

dotyczących testowanych nasion zaprawianych i niezaprawianych może wynikać po prostu z niewielkich różnic w świeżości czy przechowywaniu dostarczonych nam nasion. Największą zaletą, jaką stwierdziliśmy dzięki przeprowadzeniu testu, była łatwość korzystania z nasion, choć wynikające z tego plusy ekonomiczne nie są od razu oczywiste. Barwione nasiona były lepiej widoczne podczas siewu, dzięki czemu uzyskiwano równiejsze odstępy między nasionami. Otoczkowane nasiona marchwi i kapusty były większe i dzięki temu łatwiejsze w użytkowaniu. Liczba nasion w paczce jest pewnie mniejsza, w związku z czym są one droższe, ale skraca się czas potrzebny do przerzedzania i usuwania siewek. Korzystanie z nasion zaprawianych fungicydami oraz nasion otoczkowanych jest prawdopodobnie najbardziej opłacalne w przypadku trudnych warunków uprawy – na samym początku sezonu, kiedy nasiona kiełkują powoli i są podatne na gnicie, lub podczas suszy, gdy otoczka utrzymuje cenną wilgoć wokół nasiona.

Barwione nasiona ułatwiają uzyskanie równych odstępów podczas siewu

Jak działa otoczka? Zastosowane na zewnątrz nasiona otoczki chronią znajdujący się wewnątrz zawiązek rośliny

1 Dodana otoczka nasiona 2 Naturalna łupina nasienna 3 Substancje pokarmowe (bielmo) 4 Zawiązek pędu 5 Liścienie 6 Zawiązek korzenia (korzonek)

Nasiona kapusty otoczkowane polimerem

Schemat budowy typowego nasiona

listopad – grudzień 2015

Gładkie, suche otoczki z glinki mogą być zabarwione na szaro lub na inne pastelowe kolory, dzięki czemu małe nasiona są lepiej widoczne i łatwiej z nich korzystać podczas wysiewu na otwartym terenie. Sucha glina pomaga utrzymać wilgotność wokół nasiona, co świetnie wpływa na proces kiełkowania.

Suche otoczki z syntetycznych polimerów są spore, dzięki czemu wygodnie korzysta się z nasion. Otoczki absorbują wodę w ilości kilkakrotnie przekraczającej ich objętość, co nawadnia nasiona i dobrze wpływa na ich kiełkowanie. Polimer jest barwiony, aby nasiona było lepiej widać w podłożu. Gardeners’ World Magazine

109

Więcej na: www.ebook4all.pl

Krecia robota Pomimo że są świetnymi kopaczami, krety są rzadko postrzegane jako sprzymierzeńcy ogrodników. A te trudne do zauważenia ssaki prowadzą fascynujące podziemne życie KILKA FAKTÓW

Kret europejski (Talpa europaea) CZY WIESZ, ŻE… większość kręgowców ma pięć palców, ale kret ma ich sześć na przednich łapach. Dodatkowy kciuk to kostny wyrostek nadgarstka – poszerza przystosowane do kopania łapy, co sprawia, że kret może wydrążyć dziennie do 540 razy więcej ziemi, niż sam waży. Po wydrążeniu głównego systemu tunelowego, poprzez wypchnięcie urobku na powierzchnię ziemi („kretowisko”), kret spędza czas na żerowaniu i dbaniu o tunele. Do życia potrzeba mu 1/3 tlenu, jaki zużywają ssaki żyjące pod ziemią, ponieważ ma więcej czerwonych krwinek i hemoglobiny. ODŻYWIANIE Podstawą diety kreta są dżdżownice, zwłaszcza zimą, ale żywi się on także larwami owadów, m.in. chrabąszczy i połyśnicy marchwianki, oraz innymi bezkręgowcami. Dżdżownice gromadzi w tunelach, uprzednio unieruchamiając je ugryzieniem na odcinku pierścienia głowy. CYKL ŻYCIA Krety spędzają większą część życia pod ziemią. Są aktywne przez cały rok. Każdy osobnik tworzy swój własny system tuneli, unikając innych kretów poza okresem godowym. Tunele znajdują się na różnej głębokości, ale te niżej położone są stałe – tam krety mają swoje legowisko i tam wychowują młode. Zimą drobne zwierzęta glebowe, żyjące bliżej powierzchni, schodzą w niższe partie ziemi, gdzie jest cieplej, więc krety czasami wykopują nowe rozgałęzienia tuneli, by się do nich dostać, co skutkuje świeżymi kopcami widocznymi o tej porze roku. Więcej ziemi osobniki męskie usypią wiosną, poszukując samic. Po okresie godowym samce wracają do swej siedziby, a samice rodzą 3–4 młode w gnieździe zbudowanym z suchej trawy. Młode rodzą są ślepe i nagie, porastają futrem po 2 tygodniach, a po ok. 5 tygodniach opuszczają gniazdo.

ZDJĘCIE: BEEKI/PIXABAY

ŚRODOWISKO Krety żyją w glebie na tyle głębokiej, by mogły drążyć tunele, oraz bogatej w bezkręgowce i owady.

110

CZY JEST ZAGROŻONY? Nie ma takiego ryzyka – ostatnie szacunki pokazują, że populacja kreta europejskiego w Wielkiej Brytanii wynosi ponad 30 milionów (krety nie występują w Irlandii). W przeszłości używano strychniny do zabijania kretów, obecnie jest to zabronione. Ogrodnicy mogą wykorzystać napowietrzoną ziemię z kretowisk, dodając ją do gleby na rabatach lub do donic albo rozprowadzając ją cienką warstwą na trawnikach jako ściółkę.

Gardeners’ World Magazine

Krety to nie zawsze szkodniki – zjadają larwy owadów, a drążąc tunele, rozluźniają zwarte gleby

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

fauna w ogrodzie

W Polsce... Kret objęty jest ochroną częściową – z wyjątkiem zamkniętych ogrodów, szkółek i lotnisk – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną. Oznacza to, że kretów nie można zabijać oraz nie wolno zakłócać ich warunków bytowania i rozrodu. Można je tylko z ogrodów wypłaszać.

listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

111

Więcej na: www.ebook4all.pl

PRENUMERATA

dowolnego czasopisma AVT uprawnia do 30% zniżki i więcej! albo w Ulubionym Kiosku

Tu przejrzysz, poczytasz sobie i kupisz Twoje ulubione czasopisma – bieżące i archiwalne wydania.

Wpisuj numer prenumeraty w pole „Numer Twojej prenumeraty”, a zakupy staną się tańsze* o co najmniej jedną trzecią! Pytania? Napisz: [email protected] lub zadzwoń: 22 257 84 22 * z wyłączeniem przedsprzedaży, prenumeraty i dystrybucji bonów.

WWW.ULUBIONYKIOSK.PL

Więcej na: www.ebook4all.pl

Pytania i odpowiedzi Przygotowane przez Davida Hurriona

Rady na ogrodnicze problemy Ciemierniki to jedne z roślinnych gwiazd błyszczących w ogrodzie późną zimą i wiosną. Często jednak jesteśmy pytani, jak uchronić ich liście, a czasami także kwiaty, przed pokrywaniem się czarnymi plamami. Przyczyną występowania czarnej plamistości jest grzyb Microsphaeropsis hellebori, zimujący na starych liściach i uwalniający zarodniki infekujące młode liście i pędy, kiedy tylko te zaczynają się rozwijać. W skrajnych przypadkach większość liści może poczernieć, zmniejszając zdolność rośliny do zakwitnięcia, osłabiając ją, a nawet doprowadzić do jej zamarcia. Wycięcie wszystkich starych liści w grudniu i usunięcie rozkładających się roślinnych resztek znajdujących się w pobliżu ograniczy ryzyko ponownej infekcji od własnych roślin. Rozłożenie 2,5-centymetrowej ściółki z kompostu dookoła kępy młodych pędów„zdusi” większość zarodników pozostałych na powierzchni ziemi. Zachęć sąsiadów do podobnego działania, ponieważ zarodniki mogą przedostać się z ich porażonych roślin na te w twoim David Hurrion, ogrodzie! Deputy Editor

ZDJĘCIE: SARAH CUTTLE

W tym numerze: 114 Pytania numeru PRZYCIĘCIE starych liści ciemierników pod koniec jesieni odsłoni rozwijające się pąki kwiatowe, co pozwoli bez przeszkód cieszyć się widokiem kwiatów.

Jak przezimować rośliny i jak zapewnić sadzonkom najlepszy start?

DOBRA RADA

118 Pippa zwalcza szkodniki

Parszywa dwunastka

120 Panel ekspertów

Na pytania odpowiadają eksperci z BBC Radio 4

listopad – grudzień 2015

Gardeners’ World Magazine

113

Więcej na: www.ebook4all.pl

Pytanie numeru

P Czy moje

rośliny przetrwają nadchodzącą zimę? Odpowiada David

ZDJĘCIA: MARSHA ARNOLD; JASON INGRAM; TIM SANDALL; F.D. RICHARDS/FLICKR

O

114

Tak samo trudno przewidzieć, czy wrażliwa roślina przetrwa zimę, jak trudno przewidzieć pogodę. Jeśli tak jak poprzedniej zimy warunki będą bardzo łagodne, wiele częściowo mrozoodpornych gatunków, jak bananowce, dalie, paprocie drzewiaste, a nawet begonie i pelargonie, może przetrwać bez uszczerbku na zdrowiu z naszą niewielką pomocą. Jednak ryzyko jest duże [w Polsce jeszcze większe – red.]. Dodatkową kwestią jest nie tylko sroga pogoda – inne czynniki są równie istotne. Najważniejsze są: w którym regionie kraju mieszkasz, jak bardzo osłonięty jest twój ogród i zasobność ogrodowej gleby lub podłoża w wodę. Te trzy czynniki, wzięte wspólnie pod uwagę, pozwolą określić, jakiego zabezpieczenia będą wymagały rośliny, by przetrwać zimę. Z reguły południe i zachód Brytanii i Irlandii cechują się łagodniejszymi, bardziej mokrymi zimami niż północne i wschodnie regiony, podczas gdy wybrzeża rzadziej są nękane przez mrozy niż obszary śródlądowe [podobnie w Polsce – red.]. Jednak jedną z zalet ogrodnictwa w chłodniejszych rejonach jest to, że prawdopodobieństwo nadejścia fali ciepła jest mniejsze niż w rejonach o łagodnym klimacie. Utrzymująca się chłodna pogoda oznacza, że podczas zimy rośliny pozostaną w stanie uśpienia i cieplejsze dni nie pobudzą ich do wzrostu tylko po to, by później, kiedy zimno znów powróci, uległy zniszczeniu. Na poziomie lokalnym warunki pogodowe w twoim ogrodzie będą mniej ekstremalne z powodu osłony zapewnianej przez pobliskie tereny leśne, wzgórza lub kiedy ogród położony jest na południowym zboczu. Im bliżej domu, tym na warunki panujące w ogrodzie większy wpływ mają: okoliczna zabudowa, rozmieszczenie żywopłotów, ścian i innych struktur

Gardeners’ World Magazine

oraz stopień zacienienia. Im bardziej osłonięta jest działka, tym większe prawdopodobieństwo, że wrażliwe rośliny przetrwają zimę. W chłodnych regionach pozbawionych naturalnej osłony z pewnością będziesz musiał zapewnić wrażliwym roślinom dodatkową ochronę, jeśli chcesz zostawić je na zewnątrz. Gatunkom, których części nadziemne zamierają, takich jak dalia, zapewnienie przykrycia korzeni 10-centymetrową warstwą dobrze rozłożonego kompostu lub suchych liści pomoże odizolować je od zimna [w Polsce musisz je wykopać przed nadejściem mrozów – red.]. A jeśli chcesz, aby taka roślina jak paproć drzewiasta* nie przemarzła, osłoń ją tymczasowym okryciem, wbijając dookoła niej grube tyczki lub drewniane paliki [*w Polsce powinna zimować w pomieszczeniu – red.]. Następnie przymocuj do nich matę z juty, worki z tkaniny lub włókninę, a wnętrze wypełnij słomą.

Groźna wilgoć

Trzeba pamiętać, że połączenie chłodu oraz wilgoci może oznaczać dla roślin zagładę. Gatunki, które w wyschniętym na wiór piasku znoszą temperatury poniżej zera, na innych glebach, zwłaszcza gliniastych, szybko zamienią się w papkę. To samo dotyczy roślin doniczkowych w nieogrzewanych szklarniach. Wrażliwe fuksje, pelargonie i szałwie mają znacznie większą szansę przetrwania nocnych spadków temperatury do -5°C, jeśli ich podłoże jest suche i są okryte kilkoma warstwami suchych gazet lub agrowłókniny – pamiętaj jednak, aby na dzień zdjąć osłonę. W takich warunkach, nawet jeśli roślina zgubi wszystkie liście i będzie wyglądała na martwą, wiosną ciągle jeszcze może wydać nowe pędy, wybijające u podstawy lub nawet od korzeni.

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Jak szybko zabezpieczyć rośliny

Pytanie numeru

Czytelnicy radzą… jak chronić rośliny zimą

Ułóż większe gałązki pozostałe z przycinania iglastych żywopłotów na karpach wrażliwych roślin, m.in. dalii i alpinii. Umocuj ścinki w miejscu krótkimi kołkami i sznurkiem ogrodniczym. Shona Milne, Ipswich

Wykorzystaj inspekt

Młode rośliny odporne na mróz skorzystają z osłony, jaką w trakcie zimy zapewni inspekt. Uchyl jego pokrywę podczas ciepłych dni, by zapobiec przegrzaniu i wystąpieniu chorób grzybowych. Stosuj dla: wysianych jesienią odpornych na mróz roślin jednorocznych, sadzonek mrozoodpornych krzewów, rozsady roślin wieloletnich.

Okryj rośliny tunelem

Zapewnienie okrycia zimowym warzywom zabezpieczy je przed mrozem i pomoże przetrwać najtrudniejszy okres, a w niektórych wypadkach pozwoli na niewielkie zbiory. Stosuj dla: bobu, pietruszki naciowej, sałaty (mrozoodpornej), grochu, sałat liściowych, szpinaku, buraka liściowego.

Napełnij słomą dużą plastikową donicę i po odwróceniu nakryj nią korzenie wrażliwych roślin rabatowych. Na wierzchu połóż cegłę, aby porywisty wiatr nie zwiał donicy. A Weston, Wirral Doniczki, w których rosną agapanty, owiń folią bąbelkową, jeśli mają zimować na zewnątrz. Nie owijaj jednak dna ani wierzchu donicy, ponieważ wtedy korzenie zaczną gnić. Mike Palmer, e-mail Ustaw łatwy do rozłożenia tunel z włókniny nad wrażliwymi roślinami, kiedy tylko w prognozie pogody zapowiadają mróz.

Wnieś rośliny pod dach

Ogrzewana szklarnia, oranżeria lub weranda (patrz poniżej) jest nieoceniona przy uprawie wielu gatunków roślin. Zastosuj ocieplenie z folii bąbelkowej, która zatrzyma ciepło. Stosuj dla: kloników, eonium, agapantów, cytrusów, eszewerii, fuksji, pelargonii, szałwii.

David radzi: Umieść delikatnie słomę w środku i dookoła stożków wzrostu roślin wrażliwych na mróz, m.in. paproci drzewiastych [*], by zapewnić im izolację. Zagwarantujesz roślinom dodatkowe zabezpieczenie, przykrywając je tymczasowym namiotem z folii bąbelkowej rozciągniętej na stelażu z tyczek.

listopad – grudzień 2015

Wykop i przechowaj

Wrażliwe rośliny wieloletnie spędzające lato na rabatach należy wykopać, kiedy mróz zatrzyma ich wzrost. Przechowaj ich kłącza, cebule i bulwy w chłodnym, ale wolnym od mrozu pomieszczeniu. Stosuj dla: pacioreczników, „czekoladowego kosmosu”, dalii, alpinii, mieczyków, begonii bulwiastych.

P Czy zimą trzeba ogrzewać szklarnię? Ogrzewanie szklarni jest nawet jeśli O kosztowne, docieplisz ją folią bąbelkową, dlatego najlepiej postąpisz, przenosząc najdelikatniejsze i najbardziej tropikalne gatunki roślin na zimę do domu. Jednak wykorzystanie grzejnika, co zapobiegnie gwałtownym nocnym spadkom temperatury, będzie dobrym sposobem na zabezpieczenie szklarni, w której zimujesz młode rośliny i wrażliwe gatunki rabatowe. Szklarniowe grzejniki z termostatem są najbardziej ekonomiczne i można je ustawić tak, aby temperatura w szklarni nie spadła poniżej zera.

Karen Freeman, London Nagnij liście paproci drzewiastych do środka, by przykryły stożek wzrostu i zminimalizowały ilość wilgoci, jaka do niego przenika. Pomoże to również zabezpieczyć przyszłoroczne przyrosty przed mrozem. John Jones, Newport Użyj siatki do hodowli drobiu do zrobienia niskiego okręgu wokół dalii i innych wrażliwych bylin. Napełnij go liśćmi, które będą izolacją. M White, Birmingham Ustaw donice na specjalnych stopkach lub cegłach, aby nie wypełniały się wodą, która zimą może zamarznąć. J Durrant, e-mail

Grzejniki z termostatem zapobiegną spadkowi temperatury poniżej zera

Nie wycinaj zaschniętych łodyg i kwiatostanów bylin, które rosną na rabatach, ponieważ zabezpieczą one rośliny przed mrozem. Jan Wells, Hampshire

arde ers

orld

agazi e

115

Więcej na: www.ebook4all.pl

Pytanie numeru

Jak zapewnić roślinom najlepszy start? P

Odpowiada David Powinieneś przestrzegać kilku podstawowych zasad, jeśli chcesz, by rośliny przetrwały – niezależnie, czy kupiłeś je sam, czy obdarowali cię nimi przyjaciele i krewni. Okres spoczynku, który właśnie nastał, jest doskonałym momentem, żeby posadzić drzewa, krzewy i byliny, zarówno te w pojemnikach, jak i te z odkrytą bryłą korzeniową, o ile oczywiście są to gatunki w pełni mrozoodporne i zrzucające liście na zimę. Z sadzeniem roślin częściowo mrozoodpornych i zimozielonych najlepiej poczekać do końca kwietnia lub maja, kiedy zmaleje ryzyko wystąpienia silnych przymrozków. Dobrym rozwiązaniem jest również sadzenie podczas łagodnej, wilgotnej pogody – należy unikać skrajnych warunków (np. mróz może zniszczyć korzenie roślin podczas sadzenia oraz przeniknąć rozluźnioną glebę wokół świeżo posadzonych okazów). Gdy panują nieodpowiednie warunki, sadzonki w pojemnikach przenieś do zimnej szklarni lub osłoniętego miejsca na zewnątrz. Zabezpiecz egzemplarze z odkrytymi korzeniami, zasypując je podłożem w dużych donicach – i przenieś do szopy, do której mróz nie ma dostępu. Z drugiej strony, unikaj również sadzenia podczas suchej, gorącej wiosny i latem, kiedy ziemia jest przesuszona. Najważniejsze podczas sadzenia to zadbanie, by nowe korzenie wyrosły najszybciej, jak to możliwe, oraz mogły utrzymać liście, pędy i kwiaty na szczycie rośliny w okresie wzrostu. Pamiętaj, że korzenie są w stanie rosnąć pod ziemią także zimą, nawet jeśli części nadziemne są uśpione. Chociaż dla wielu ogrodników jest to niespodzianką, korzenie rosną najszybciej tam, gdzie mają swobodny dostęp

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM; TIM SANDALL

O

116

Gardeners’ World Magazine

do powietrza i wilgoci, a właśnie podczas wykopywania dołka, w którym posadzisz sadzonkę, struktura ziemi rozluźnia się, pozwalając krążyć powietrzu. Użyźnienie ciężkiej ziemi kompostem pomoże zachować jej tę otwartą strukturę jeszcze przez co najmniej rok po posadzeniu, umożliwiając przyjęcie się sadzonki. Natomiast na suchej, piaszczystej ziemi domieszka kompostu pomoże zatrzymać wilgoć, niezbędną roślinom podczas letniego wzrostu.

Dołek na miarę Jeśli zaś chodzi o sam dołek, upewnij się, czy jest wystarczająco głęboki, by swobodnie pomieścić korzenie, i co najmniej o 10 cm szerszy od bryły korzeniowej. Dobrze zrobisz, gdy widłami ogrodowymi poluzujesz ziemię na dnie dołka i po jego bokach, tak by korzenie mogły bez przeszkód penetrować otaczającą je glebę. Właściwemu przyjęciu się rośliny pomoże także zagęszczenie warstw podłoża przy korzeniach; wtedy utrzyma się w pionie i nie przewróci jej wiatr. By zapewnić drzewom i krzewom dodatkowe podparcie przez rok lub dwa, można wykorzystać krótkie paliki, dopóki korzenie nie przejmą ich funkcji. Po posadzeniu warto uformować lekkie zagłębienie w podłożu dookoła nowej rośliny, aby jej podlewanie było bardziej efektywne. Woda zostanie wtedy skierowana wprost do korzeni i zapewni im wilgoć podczas wzrostu. I jeszcze jedna wskazówka: młode rośliny skorzystają na przycięciu ich o około jedną trzecią natychmiast po posadzeniu. W ten sposób ograniczysz rozmiar części nadziemnych, które muszą zostać zaopatrzone w wodę w pierwszym roku wzrostu, i zapewnisz większą stabilność roślinie w czasie ukorzeniania się.

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

6 sposobów, by sadzonki drzew i krzewów szybko się przyjęły

Pytanie numeru

Czytelnicy radzą… jak sadzić z sukcesem Unikaj sadzenia podczas suszy, ponieważ trudno podlać rośliny na tyle wystarczająco, by nie więdły. J Snead, Dudley Uformuj płytkie zagłębienie w podłożu dookoła podstawy rośliny, by woda trafiła wprost do jej korzeni. Sally Share, Hull Wybieraj mniejsze sadzonki

1 Podlej podłoże w doniczce przed przesadzeniem Sprawdź, czy ziemia dobrze nasiąkła, dzięki czemu sadzonka łatwiej wyjdzie z doniczki i mniej korzeni ulegnie uszkodzeniu.

2 Wzbogać nieurodzajną ziemię Domieszaj niewielką ilość domowego lub gotowego kompostu, by poprawić przepuszczalność gliniastej ziemi i zdolność do zatrzymywania wilgoci na piaszczystym terenie.

krzewów, które szybko się przyjmą i nadrobią zaległości we wzroście. P Crake, e-mail Podczas sadzenia wymieszaj domowy kompost z podłożem, a w pierwszym roku będzie zatrzymywał więcej wody. S Brown, e-mail Przytnij wszystkie długie pędy, bo mając mniej liści latem, roślina straci mniej wody. Pobudzi ją to również do wytwarzania korzeni. Colin Harris, Sheffield Podczas sadzenia dawkuj nawóz z umiarem, by nie poparzyć korzeni. Nadmiar

3 Rozluźnij korzenie Jeśli korzenie zawinęły się dookoła dna doniczki, delikatnie je rozpleć, by zachęcić je do wrośnięcia w glebę.

4 Użyj szczepionki mikoryzowej Naturalnie występujące w ziemi grzyby przylegają do korzeni roślin, zwiększając powierzchnię chłonną, którą roślina może pobierać wodę i składniki odżywcze z ziemi.

nawozu może również stymulować wytwarzanie licznych ulistnionych pędów, które zwiędną podczas upału. C Allen, e-mail Unikaj sadzonek z przerośniętymi korzeniami. W centrum ogrodniczym kupisz je tanio, jednak ich korzenie nie przerosną do otaczającego je podłoża i rośliny zmarnieją. Ellen Gross, e-mail

David radzi: Posadzone późną jesienią drzewa i krzewy z tzw. gołym korzeniem szybko się przyjmą; ponadto są one tańsze od egzemplarzy sprzedawanych w pojemnikach.

listopad – grudzień 2015

Podczas sadzenia obficie podlej rośliny zamiast powierzchownego spryskania ich wodą. Rick Hewett, Mold W czasie gorącej pogody nowo posadzone rośliny okryj 5 Ściółkuj po posadzeniu Ściółkując ziemię dookoła nowo posadzonej rośliny 5-centymetrową warstwą kompostu, pomożesz jej zatrzymać wilgoć przy korzeniach.

6 Podlewaj obﬁcie w pierwszym roku Nowym, ulistnionym roślinom co 10–14 dni daj spory łyk wody – podczas upałów i w suchym, piaszczystym podłożu podlewaj je częściej.

agrowłókniną, by osłonić je przed palącym słońcem i by zapobiec nadmiernej utracie wody poprzez liście. B McGough, Cumbernauld

arde ers

orld

agazi e

117

Więcej na: www.ebook4all.pl

Pippa zwalcza szkodniki

Parszywa dwunastka

Mszyca burakowa

Ślimaki nagie

Przędziorek szklarniowiec

Poskrzypka szparagowa

Piędzik przedzimek

Zające

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS; JASON INGRAM; TIM SANDALL; MSZYCA ANDY MURRAY/FLICKR; HARALD SUPFLE CC BY-SA 3.0 WIKIMEDIA COMMONS; BEENTREE CC BY-SA 4.0-3.0-2.5-2.0-1.0 WIKIMEDIA COMMONS; SAKEN53/PIXABAY; HUSKYHERZ/PIXABAY

Gęste kolonie mszyc żerują na wierzchołkach pędów fasoli – czasami też nasturcji i innych roślinach żywicielskich – powodując ich żółknięcie i zamieranie. Małe, czarne i błyszczące jaja zimują w pobliżu pąków trzmieliny pospolitej (Euonymus europaeus) i czasami kaliny koralowej (Viburnum opulus). Większość dorosłych osobników zimą wymrze, ale bezskrzydłe samice mogą przetrwać. Metoda: Wyszukuj czarnych jaj na pąkach wymienionych roślin i zeskrobuj je.

118

Zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy żerują na liściach i łodygach szparagów, niszcząc je, powodując ich zamieranie, a w efekcie słabe plony. Metoda: Usuń z grządki wszystkie szparagi i resztki roślin oraz dokładnie ją odchwaść. Delikatne zruszenie gleby na głębokość kilku milimetrów sprawi, że zimujące w niej owady zostaną wystawione na zimno.

Gardeners’ World Magazine

W przeciwieństwie do ślimaków oskorupionych większość ślimaków nagich pozostaje stale aktywna, nawet w najzimniejsze miesiące, więc żeruje na młodych przyrostach, kwiatach i owocach przez cały rok. Kremowobiałe jaja złożone jesienią mogą również przetrwać zimę w bezpiecznych miejscach. Metoda: Niezależnie, jaką pracę wykonujesz w ogrodzie jesienią i zimą, zawsze miej pod ręką wiadro, by zebrać ślimaki i ich jaja.

Brązowe, nielatające osobniki żeńskie składają bladozielone jaja na korze drzew i krzewów. Wiosną, jak temperatura zaczyna wzrastać, wylęgają się jaskrawozielone gąsienice, które zaczynają drążyć tunele w pąkach, powodując czasami poważną defoliację roślin. Metoda: Ogranicz liczebność jaj: umieść opaski lepowe wokół pni drzew żywicielskich – w takie pułapki wpadną wspinające się po pniach samice. Sprawdzaj, czy opaski są lepkie i nie przylepiły się do nich śmieci.

Te maleńkie, żywiące się roślinnym sokiem szkodniki powodują ogromne zniszczenia w większości upraw szklarniowych i domowych, a w gorące dni żerują również na roślinach w ogrodzie. Martwe i zamierające rośliny mogą stać się przechowalnią przędziorków, tak samo jak pęknięcia w konstrukcji szklarni i drewniane podpórki roślin. Metoda: Dokładne szorowanie konstrukcji szklarni i tyczek. Usuń wszystkie śmieci i rośliny, których nie potrzebujesz.

Zaatakują prawie każdą nadziemną część większości roślin ogrodowych. Zimą zającom brakuje naturalnych źródeł pożywienia, więc zwierzęta mogą stać się poważnymi szkodnikami, niszcząc zimujące plony, drzewa i krzewy. Metoda: Zabezpiecz wszystkie wrażliwe drzewa i krzewy osłonami [płotkami z siatki, tektury, blachy – red.] – co jakiś czas sprawdzaj, czy są one stabilne.

listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Zimą ogród może wyglądać na wolny od szkodników, ale to teraz jest czas na działanie, by zapobiec problemom w przyszłym roku

Wiele pospolitych szkodników roślin szklarniowych i ogrodowych skorzystało z okazji, by dobrze się ukryć, zazwyczaj zapadając w sen na czas zimniejszych miesięcy. Mogą przezimować w różnych stadiach, np. jako osobniki dorosłe, jaja albo nawet jako poczwarki. Niezależnie jak to robią, te szkodniki to istne bomby z opóźnionym zapłonem – czekają na wiosnę, by odżyć i zacząć się rozmnażać i żerować (czasami jednocześnie!), gdy tylko warunki się poprawiają. Wystarczy, by zaledwie kilka szkodników przetrwało zimę, a pojawia się ryzyko plagi, jak tylko uruchomią cykl żerowania

Pippa zwalcza szkodniki

i rozmnażania, dużo wcześniej, niż gdyby musiały przed tym odlecieć, podreptać, podskakiwać albo gdzieś wpełznąć. Inne zaś będą nadal sprawiać kłopoty zimą, często stając się bardziej uciążliwe, im będzie zimniej! Tak więc teraz jest doskonały czas do zmierzenia się z tymi małymi niszczycielami. Trochę wysiłku pomoże ci zaoszczędzić godzin pracy (i zapobiec uszkodzeniom roślin) na początku przyszłego roku.

Ślimaki oskorupione

Wgryzka szczypiorka

Szarynka kalinówka

Mszyca świerkowa zielona

Poskrzypka liliowa

Myszy

Podobnie jak ślimaki nagie te też niszczą wiele roślin ogrodowych, zwłaszcza delikatne wiosenne przyrosty. Gdy temperatura spada, zapadają w sen zimowy, kryjąc się w otworach w murze, pęknięciach kory drzew lub przechowywanych pustych doniczkach. Kremowobiałe jaja, złożone w zacisznych miejscach, też mogą przetrwać zimę. Metoda: Zbieraj hibernujące ślimaki, usuwaj znalezione skupiska jaj.

Te ciemnozielone, o czerwonych oczach mszyce żerują na igłach świerku, powodując żółknięcie i opadanie. Szkodniki często pozostają aktywne przez cały rok, żywiąc się głównie na spodniej stronie igieł. Metoda: Warto rozprawić się z nimi pod koniec roku, redukując liczbę mszyc (które rozmnożą się w cieplejsze zimowe dni), a to poskutkuje mniejszymi uszkodzeniami na wiosnę.

listopad – grudzień 2015

Zielono-żółte gąsienice tej małej ćmy drążą tunele w liściach, pędach i bulwach cebuli, porów i pokrewnych warzyw, pozostawiając białe ślady, co skutkuje gniciem prowadzącym do zamierania młodych roślin. Metoda: Usuwaj z ziemi szczątki roślin, zwłaszcza te z chorujących roślin i zaatakowanych porów, by ograniczyć liczbę kokonów, które przetrwały zimę.

Jaskrawoczerwone chrząszcze (osobniki dorosłe) i ich pokryte odchodami larwy ogołacają lilie i pokrewne rośliny późną wiosną i latem. Jesienią osobniki dorosłe przenoszą się do gleby lub donic wypełnionych podłożem, zazwyczaj w pobliżu lilii. Metoda: Usuwaj z ziemi szczątki i spadłe liście – zimno zabije zimujące chrząszcze. Możesz też zeskrobać warstwę gleby (1 cm) lub podłoża i zebrać dorosłe osobniki.

I osobniki dorosłe, i larwy żerują na liściach kilku gatunków kaliny, pozostawiając małe dziury o nieregularnym kształcie, co czasami prowadzi do długotrwałego ogołocenia rośliny z liści, jeśli poważne inwazje szkodników powtarzały się przez wiele lat. Jaja zimują w małych wgłębieniach w miękkich, młodych pędach, a te złożone w świeżych przyrostach także przetrwają zimę – larwy wyklują się wiosną. Metody: Wytnij pędy i przyrosty z podziurawionymi, poniszczonymi liśćmi.

Nasiona, siewki i młode rośliny łatwo zostają uszkodzone przez myszy wiosną, tak samo jak przechowywane na zimę owoce i warzywa. Myszy są aktywne zimą, mogą wtargnąć do szklarni i wiat w poszukiwaniu schronienia przed zimnem oraz miejsc na gniazda. Metoda: Wyczyść szklarnię i szopę, niszcząc miejsca gniazdowania, co zmusi myszy do przeprowadzki. Jeśli to nie pomoże, ustaw pułapki.

Gardeners’ World Magazine

119

Więcej na: www.ebook4all.pl

PANEL EKSPERTÓW Nasi eksperci odpowiadają na pytania czytelników – radzą m.in., jak uprawiać figi, przycinać róże, zimować paprykę i które krzewy są przyjazne dzikiej faunie. P Jak zachęcić

doniczkową figę do owocowania?

O

ODPOWIADA ANNE: Figowce pochodzą z Afganistanu i Syrii, więc można sobie wyobrazić ich naturalne siedliska: z upalnym słońcem i jałowymi glebami. Stawiamy sobie duże wyzwanie, próbując ich uprawy w naszym północnoeuropejskim klimacie, gdzie ziemie są zazwyczaj zbyt żyzne, a słońca jest za mało. Uprawa pojemnikowa (najlepiej zakopać donicę w gruncie) naśladuje efekt uboższej ziemi, jednak figowce nadal potrzebują tak dużo bezpośredniego słońca, jak to możliwe. Najlepiej będzie wykopać przy południowej ścianie rów długi na 1,2 m, szeroki na 60 cm i głęboki na 60 cm, wyłożyć go płytami chodnikowymi i umieścić w nim roślinę. Do przenoszenia donicy załóż rękawice. Jeśli pozostawisz roślinę w pojemniku, wiosną pod ściółkę rozsyp nawóz o powolnym uwalnianiu składników [w Polsce figowce zimę muszą spędzić w pomieszczeniu w dodatniej temperaturze – red.]. Podlewaj regularnie, a po zawiązaniu się owoców do konewki z wodą raz na dwa tygodnie dodaj płynny nawóz.

Aktinidia wytwarza charakterystyczne szerokie liście o różowych ogonkach

P Jak nazywa się

to bujne pnącze?

O

P Czy klon

palmowy może rosnąć w donicy?

O

ODPOWIADA ANNE: Z klonów palmowych często formuje się drzewka bonsai, więc poradzą sobie one w każdym pojemniku. Przesadzaj roślinę stopniowo do coraz większych donic, używając mieszanki pół na pół podłoża John Innes No. 2 [podłoża uniwersalnego – red.] i podłoża „bez ziemi” [jest luźne, przepuszczane i gromadzi wilgoć, zapewnia idealne warunki do rozwoju systemu korzeniowego, zawiera mech torfowiec, perlit, wermikulit i niewielkie dawki nawozów – red.] z dodatkiem żwiru i przesianej ziemi liściowej. Ustaw klon w półcieniu i nawoź każdej wiosny.

120

Gardeners’ World Magazine

Cyklamen bluszczolistny to odporny leśny gatunek

P Jakich roślin leśnych

nie zjedzą zające? O ODPOWIADA MATT: Możesz

wybierać spośród bardzo wielu gatunków. Tojad północny (Aconitum septentrionale) ‘Ivorine’ dorasta do 60 cm i latem zakwita na biało, jednak podczas prac należy uważać, ponieważ jest trujący. Dąbrówka rozłogowa (Ajuga reptans) ‘Alba’ o wiosennych białych kwiatach lub niebieska ‘Silver Queen’ jest rośliną okrywową. Jasnota wielkokwiatowa (Lamium orvala) wydaje sercowate liście i brzoskwinioworóżowe kwiaty, zaś przywrotnik ostroklapowy (Alchemilla mollis) zakwita jasnoseledynowymi

kwiatami wiosną i wczesnym latem. Po przekwitnięciu kwiatostany należy usunąć, by roślina się nie rozsiewała. Kwiaty cyklamenu bluszczolistnego (neapolitańskiego) (Cyclamen hederifolium) występują w wielu kolorach, od różowego po odcienie bieli, a liście są pięknie nakrapiane. Roślina cudownie prezentuje się na naturalizowanych stanowiskach. Leśne warunki sprzyjają również wielu innym rodzimym roślinom. Wypróbuj konwalię majową i naparstnicę w miejscach półcienistych na obrzeżach lasu oraz śnieżyczkę przebiśnieg lub rannik zimowy.

Nasz klimat jest wyzwaniem przy uprawie fig

listopad – grudzień 2015

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; JASON INGRAM; TIM SANDALL; RACHEL WARNE; ALEXANDER DUNKEL CC-BY-SA-2.5 WIKIMEDIA COMMONS; VINAYARAJ CC BY-SA 3.0 WIKIMEDIA COMMONS

ODPOWIADA CHRIS: Patrząc na szerokie liście i ich różowe, owłosione ogonki, może to być aktinidia, prawdopodobnie aktinidia chińska (A. chinensis), pospolicie nazywana kiwi [lub agrest chiński – red.]. To pochodzące z Chin pnącze, zrzucające na zimę liście, wytwarza męskie i żeńskie kwiaty na osobnych roślinach, więc by mieć pewność, że kwiaty ulegną zapyleniu i zawiążą się owoce, należy uprawiać zarówno osobnik męski, jak i żeński. Ten drugi zwykle wydaje niewielkie, słodkie, szpiczasto zakończone jadalne owoce, które są mniej włochate od tradycyjnych owoców kiwi, które rodzi A. deliciosa.

Więcej na: www.ebook4all.pl

Anne Swithinbank

Chris Beardshaw

Matt Biggs

Ekspert od roślin owocowych, warzyw i roślin pokojowych. Kierownik szklarni RHS Wisley.

Członek zespołu BBC2 Beechgrove Garden. Jest także utytuowanym projektantem ogrodów.

Szkolił się w Kew Gardens; ogrodnik z 20-letnim doświadczeniem.

P Jaki przyjazny dzikim stworzeniom krzew mogę uprawiać na słonecznym stanowisku? O

By obficie kwitł, achimenes wymaga odpowiedniego podlewania

P Dlaczego mój

achimenes kaprysi?

O

ODPOWIADA CHRIS: Pochodzący z tropików achimenes [ognipłon – red.] jest blisko spokrewniony z bardziej znanym i łatwiejszym w uprawie fiołkiem afrykańskim [saintpaulia – red.]. Większość uprawianych w Wielkiej Brytanii achimenesów nadaje się jedynie do uprawy domowej, oprócz regionów o cieplejszym klimacie, gdzie latem można wystawić rośliny na zewnątrz. Zimą odetnij zielone przyrosty i pozwól łuskowatym kłączom lekko przeschnąć. Ustaw doniczki w osłoniętym miejscu w temperaturze 18–20°C. Sadząc nowe kłącza, użyj żyznego, piaszczystego podłoża wzbogaconego ziemią liściową. Wierzchołki kłączy powinny znaleźć się na głębokości nie większej niż 1,5 cm. Zwilż podłoże i ustaw rośliny w miejscu o temperaturze 20°C. Kiedy wiosną rozpoczną wzrost, podlewaj je regularnie letnią wodą. Latem podlewaj obficiej, utrzymując stale wilgotne podłoże, i zapewnij wysoką wilgotność powietrza. Liście powinny pozostać suche. Ustaw doniczki w kuwecie z wodą lub żwirkiem, nawadniając je poprzez krótkie zanurzenie. Stosuj nawożenie dwukrotnie rozcieńczoną odżywką do roślin pokojowych. Kłopoty z kwitnieniem lub zrzucaniem pąków kwiatowych u zdrowych roślin zwykle wiążą się z niewłaściwym podlewaniem.

listopad – grudzień 2015

ODPOWIADA MATT: Sporo oczekujesz od jednej rośliny, więc musisz się dobrze zastanowić przed dokonaniem wyboru. Pszczoły i motyle potrzebują nektaru, a ptakom potrzebne są miejsca gniazdowania i nocowania oraz owady, owoce i jagody, którymi się żywią. Budleja Dawida z serii ‘Buzz’ występuje w wielu odmianach barwnych i jest pierwszą karłową odmianą – osiąga 90–120 cm wysokości. Wśród jej zalet można wymienić kwitnienie już w pierwszym roku, niezawiązywanie nasion i atrakcyjność dla motyli i pszczół. Lawendy, np. ‘Hidcote’, przywabiają chmary motyli i pszczół, a szczygły wydziobują ich nasiona. Ognik szkarłatny (Pyracantha coccinea) ‘Red Column’ oferuje cierniste kryjówki do gniazdowania, nektar wiosną i jesienne pożywienie w postaci jagód, uwielbianych przez drozdy i kosy. Jego kwiaty ślicznie pachną, z pewnością ten zapach uwiedzie także ciebie.

DWA ZDANIA O... FAUNIE

Soczyste jagody kaliny koralowej przyciągają ptaki jak magnes

O

Owady zapylające przywabia urocza budleja skrętolistna (Buddleja alternifolia)

ODPOWIADA CHRIS: Budleja – „motyli krzew” – jest oczywistym wyborem, wybierz jednak budleję skrętolistną (B. alternifolia), która rozkwita niekończącą się obfitością jasnopurpurowych, wypełnionych nektarem kwiatów. Kalina koralowa (Viburnum opulus) jest dobrym wyborem pod kątem ptaków, ponieważ zawiązuje ogromne ilości jesiennych jagód. Sprawdzą się również róże, zwłaszcza gatunkowe, jak róża czerwonawa (R. rubrifolia) dostarczająca zarówno kwiatów, jak i owoców.

Gardeners’ World Magazine

121

Więcej na: www.ebook4all.pl

P Co dolega mojej kliwii? O

ODPOWIADA ANNE: Południowoafrykańska kliwia cynobrowa (Clivia miniata) jest uroczym kwiatem doniczkowym o wieczniezielonych, wstęgowatych liściach, ponad które wybijają w marcu kwiatostany pomarańczowych kwiatów. Zimą kliwie wymagają okresu spoczynku i bardziej suchego podłoża. Twoja kliwia utonęła w doniczce, a podłoże wygląda na przemoczone i „zepsute”. Podstawa rośliny jest wysuszona, a rdzawe plamy wskazują na infekcję wirusową. Wygląda na to, że roślina została wystawiona do ogrodu lub na bezpośrednie słońce. Na razie musisz oderwać najgorsze z dolnych liści i upewnić się, że nie

ma ślimaków. Usuń wierzchnią warstwę podłoża i wymień ją na świeżą. Jeśli ziemia jest mokra, pozwól jej przeschnąć. Postaw roślinę w miejscu o rozproszonym świetle (na słońcu znów się przypali) w temperaturze pokojowej, z dala od kominka lub kaloryferów. Podlej dopiero wtedy, gdy powierzchnia ziemi wyschnie. Wiosną przesadź kliwię do świeżego podłoża, trzymaj ją w domu i normalnie podlewaj, po sześciu tygodniach dodając płynnego nawozu. Jeśli objawy zakażenia wirusem będą się utrzymywać, najlepiej pozbądź się rośliny.

Zimą kliwia wymaga okresu spoczynku

P Gdzie się

podziały owoce jemioły?

O

P&O

GORĄCY TEMAT

P Korzenie mojego

storczyka falenopsisa (ćmówki) wyrastają poza doniczkę. Co robić?

Do zapylenia jemioły potrzebne są dwie rośliny

ROŚLINY DOMOWE

ODPOWIADA MATT: Jemioła ma osobniki męskie i żeńskie; jeśli masz męski okaz, roślina nie zawiąże owoców, podobnie zresztą jak roślina żeńska rosnąca w miejscu oddalonym od osobników męskich, ponieważ zapylenie nie będzie możliwe. Przy identyﬁkacji jemioły może pomóc to, że osobniki męskie zwykle są bardziej zwisające, a żeńskie – wyprostowane.

Ostrym sekatorem przytnij pęd pod kątem od pąka

P Jak mam

„Pełzające” korzenie świadczą o tym, że storczyk jest w dobrej formie

P Jakie drzewo posadzić pośrodku

okrągłej ławki?

O

Świdośliwa ma śnieżnobiałe kwiaty wiosną i piękny kolor jesienią

122

Gardeners’ World Magazine

ODPOWIADA ANNE: Widziałam wiele drzew wpasowanych w ławki, łącznie z orzechami włoskimi i kasztanami jadalnymi. To piękne elementy ogrodu. Odpowiednia będzie większość gatunków drzew o prostych pniach, wśród nich do najlepszych należą wiśnie japońskie – wiśnia piłkowana (Prunus) ‘Shogetsu’ jest moją ulubioną – i miłorzęby. Czerwonolistny klon zwyczajny (Acer platanoides) ‘Crimson King’ rośnie

szybko, jednak podobnie jak lipom i w pewnym stopniu bukom dają mu się we znaki mszyce, które nieustannie wydzielają spadź, a ta, skapując na siedzisko, sprawi, że będzie lepkie. Do mniejszego ogródka pasował będzie jarząb mączny (Sorbus aria), o ile nie zechcesz pod nim usiąść w październiku, gdy spadają jego owoce. Świdośliwy są urocze (we wrześniu wydają małe owoce), a brzozy – eleganckie, jednak śmiecą, kiedy zrzucają bazie.

przycinać różę z sadzonki?

O

ODPOWIADA CHRIS: Sadzonkowanie i kopczykowanie to znakomite sposoby, by powiększyć kolekcję róż, zwłaszcza gatunkowych i krzewiastych, które doskonale rosną na własnych korzeniach. Młode rośliny mają skłonność do pionowego wzrostu, szczególnie jeśli sadzonka została pobrana ze szczytu rośliny matecznej. By nadać jej bardziej krzaczastą formę, przytnij wierzchołek rośliny tuż ponad zdrowym pąkiem, kiedy tylko róża wejdzie w stan zimowego spoczynku. Możesz przyciąć ją nawet do trzech pąków nad ziemią.

listopad – grudzień 2015

ZDJĘCIA: MARSHA ARNOLD; SARAH CUTTLE; JASON INGRAM; TIM SANDALL; MAJA DUMAT/FLICKR; ANDREW BUTKO CC BY-SA 3.0 WIKIMEDIA COMMONS; LAZAREGAGNIDZE CC BY-SA 4.0 WIKIMEDIA COMMONS

O

ODPOWIADA MATT: Jeśli korzenie uciekają z doniczki, roślina ma się dobrze. Przesadzaj ją po kwitnieniu co 2 lata pod koniec wiosny do luźnego podłoża dla storczyków. Wybierz przezroczystą doniczkę, która będzie wystarczająco duża, by swobodnie pomieścić wszystkie korzenie. Nie sadź storczyka do zbyt dużego pojemnika. Wyjmij ostrożnie roślinę, odcinając martwe lub chore korzenie ostrym sekatorem, a później wymyj resztki starego podłoża spomiędzy korzeni. Przytrzymaj roślinę w miejscu, pośrodku nowej doniczki i wypełnij przestrzeń między korzeniami świeżym podłożem.

Więcej na: www.ebook4all.pl

rozwiązanie problemów

P Czy mogę

pobrać sadzonki ze starej gruszy?

O

ODPOWIADA MATT: Grusza ‘Bera Boska’ jest smaczną odmianą o podwójnym przeznaczeniu, nie dziwię się więc, że chciałbyś ją wymienić na taką samą. Lepiej jednak kup nową roślinę, chyba że jesteś zdolnym ogrodnikiem potraﬁącym szczepić lub okulizować i wystarczająco cierpliwym, by poczekać, aż nowe drzewo się rozrośnie. Najlepiej, byś posadził młodą gruszę w nowym miejscu i w świeżym podłożu. Jeśli nie jest to możliwe, usuń taką część starego systemu korzeniowego, jaką zdołasz, i użyźnij glebę dobrze rozłożoną materią organiczną. Pozwól ziemi osiąść, zanim posadzisz w niej drzewko. Jeśli sadzisz na trawniku, pozostaw koło (średnicy ok. 1,5 m) czystej ziemi dookoła pnia. Ułatwi to roślinie przyjęcie się i pozwoli uniknąć uszkodzenia jej kosiarką.

Szczęślin Bungego wspaniale pasuje do egzotycznej rabaty

P Co to za roślina? O ODPOWIADA ANNE: Szczę-

Postępując ostrożnie, można przesadzić winorośl w zimowe miesiące, kiedy pozostaje w uśpieniu

P Jak mogę przesadzić dobrze ukorzenioną winorośl? O

Dobrze ukorzenione drzewa skorzystają na zimowym i letnim cięciu

ODPOWIADA CHRIS: Powodzenie całej operacji będzie zależało od troski, z jaką zostanie przeprowadzona. W wypadku starej winorośli konieczne będzie wykopanie jak największej bryły ziemi z korzeniami, na głębokość przynajmniej 60 cm i średnicy 90 cm – o ile to możliwe. Niewątpliwie wiele z głównych korzeni ulegnie uszkodzeniu, dlatego pracę należy wykonać kiedy roślina znajduje się w stanie spoczynku. Poproś o pomoc w podniesieniu bryły korzeniowej; przeniesienie jej na rozłożoną plandekę ułatwi pracę. Przygotuj wcześniej donicę, częściowo napełniając ją podłożem; jeśli ma się ona stać docelowym domem winorośli, wybierz

największą z możliwych donic, biorąc miarę z bryły korzeniowej. Na dnie pojemnika umieść warstwę keramzytu i dopełnij ją mieszanką 50:50 podłoża John Innes No. 3 [jeśli go nie posiadasz, zastosuj żyzną ziemię piaszczysto-gliniastą o obojętnym pH – red.] i grubego żwiru. Ogranicz część nadziemną, skracając każdy główny pęd do dwóch pąków. Dbaj o nawadnianie winorośli, kiedy wiosną ruszy jej wegetacja, i przygotuj się na początkowy dość słaby wzrost, ponieważ zwykle potrzeba jednego sezonu, by roślina się przyjęła, podczas którego możesz ją przycinać do pożądanego kształtu.

P Dlaczego dyniom piżmowym

spleśniały liście?

O

ODPOWIADA ANNE: Przyczyną była choroba grzybowa – mączniak prawdziwy, a jej pojawieniu się sprzyjały wysychające korzenie. Dodaj kompostu i obornika [dobrze rozłożonego – red.] do podłoża, by zatrzymać w nim wilgoć, a podczas suszy podlewaj obﬁciej. Gnicie małych owoców wskazuje na słabe zapylanie i zbyt wysoką temperaturę. W jednym miejscu uprawiaj kilka roślin, by zwiększyć prawdopodobieństwo powodzenia uprawy.

listopad – grudzień 2015

Uprawiaj dynie we wzbogaconej obornikiem ziemi, by zatrzymać w niej więcej wilgoci

ślin Bungego (Clerodendrum bungei) jest jedną z moich ulubionych roślin kwitnących jesienią i doskonale pasuje do egzotycznych rabat, ponieważ wygląda jak wyjęta wprost z oranżerii. Pochodzi z Chin i bywa w Wielkiej Brytanii nazywana „kwiatem chwały” (glory ﬂower). Dorasta do 1,8 m wysokości i wydaje odrosty tworzące kępy, jednak (przynajmniej w moim ogrodzie) nie jest inwazyjny [może przemarzać w gruncie, wymaga dobrego okrycia przed mrozem lub zimowania w pojemniku w pomieszczeniu – red.].

Bananowce można wystawiać na zewnątrz w cieplejsze zimowe dni

P Czy nasze

banany są jadalne?

O

ODPOWIADA MATT: Bananowiec Musa basjoo, zwany również bananowcem japońskim, wywodzi się z Chin. Jego owoce zawierają duże nasiona, jest więc rośliną bardziej ozdobną niż jadalną. Ten uroczy gatunek w sprzyjających warunkach od czasu do czasu zawiązuje owoce, zwykle po długim, gorącym lecie spędzonym na osłoniętym stanowisku lub w miastach, gdzie temperatura jest o kilka stopni wyższa [jest mrozoodporny – red.]. Gardeners’ World Magazine

123

rozwiązanie problemów

Więcej na: www.ebook4all.pl

P Jak najlepiej

P Czy można

naostrzyć narzędzia ogrodowe?

przezimować pomidory i papryki?

O

ODPOWIADA MATT: Kluczem do właściwego naostrzenia danego narzędzia jest przyjrzenie mu się uważnie i zrozumienie, w jaki sposób tnie; np. niektóre sekatory mają fabrycznie wykonany frez (pod odpowiednim kątem) na obu ostrzach, u innych zaś znajduje się on tylko na jednym ostrzu. Podczas ostrzenia upewnij się, czy zastosowałeś taki sam kąt ostrzenia jak producent. By to zrobić, uchwyć ostrze w imadle lub zacisku i przeciągnij po nim pilnik do ostrzenia pod właściwym kątem. Podobnie naostrzysz motyki, kosy i szpadle. W wypadku większych sekatorów najlepiej odkręcić rączki i naostrzyć ostrza osełką, podobnie jak zrobiłbyś to pilnikiem. Do wygiętych ostrzy użyj okrągłej osełki. W sprzedaży znajdziesz także ostrzałki do ostrzenia na sucho lub na mokro – w tym drugim przypadku ostrzy się pod warstwą oleju, dla czystszego i jeszcze lepszego efektu.

O

ODPOWIADA MATT: Pomidory i słodkie papryki najlepiej uprawiać każdego roku z nasion; ich zimowanie jest niepraktyczne i niczego przez to nie osiągniesz, jednak możesz spróbować ze słodką papryką, jeśli lubisz wyzwania! Niektóre papryczki chili zimują z powodzeniem, np. tabasco, cayenne i im pokrewne.

P Dlaczego

w moim kompoście nie ma dżdżownic?

O

Rozluźnij zbitą glebę, by zapobiec rozwidlaniu się korzeni pasternaku

P Jak zapobiec rozwidlaniu się korzeni pasternaku? O

Pokrycie osełki olejem pomaga podczas ostrzenia

ODPOWIADA ANNE: Odpowiedź na pytanie leży w ziemi, która może być przyczyną rozwidlania się korzeni, jeśli jest zbyt zbita. Powinna być oczyszczona z kamieni i przepuszczalna, tak byś mógł wbić w nią widły lub szpadel, nie napotykając dużego oporu, a jednocześnie nie nazbyt luźna i sypka. Jesienią rozsyp na niej ściółkę z dobrze rozłożonego kompostu i pozwól dżdżownicom wykonać swoją pracę. Pasternak ceni sobie „słodką” ziemię, wykonaj więc test pH i posyp ją wapnem, jeśli jest zbyt

kwaśna. Czasami za wczesny wysiew się nie udaje, ponieważ deszcz ubija podłoże, jeszcze zanim korzenie zaczną je penetrować, poczekaj więc z wysiewem do połowy lub końca kwietnia. Możesz także dodać do podłoża ostrego piasku lub żwiru dla poprawienia jego struktury. Siew wprost do gruntu jest najbardziej skuteczną metodą i polecałabym wysiewanie po trzy nasiona w jednym miejscu, powiedzmy co 15 cm, a po wykiełkowaniu wykonanie przerywki i pozostawienie jednej rośliny.

ODPOWIADA CHRIS: Zupełny brak dżdżownic w kompoście wskazuje na problemy związane z obiegiem materii organicznej. Po pierwsze, sprawdź, czy pryzma kompostowa dotyka podłoża, najlepiej – przekopanej ziemi. Następnie twórz warstwy naprzemiennie z mokrych i suchych odpadków. Utrzymuj wilgoć w pryzmie, jednak nie przemocz jej, ponieważ skrajności odstraszają dżdżownice. Sprawdź odczyn kompostu – dżdżownice wolą pH na poziomie od 5 do 7,5; a to może zostać zachwiane dodatkiem składników takich jak np. popiół drzewny.

Dżdżownice odgrywają kluczową rolę w kompostowaniu w pryzmie

124

Gardeners’ World Magazine

ZDJĘCIA: SARAH CUTTLE; TIM SANDALL

Więcej odpowiedzi na kluczowe dla ogrodników pytania znajdziesz w numerze specjalnym: „100 odpowiedzi na pytania ogrodników”. Przejrzyj i zamów na: www.ulubionykiosk.pl listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

MARKET OGRODNICZY

ZAMÓW OGŁOSZENIE MODUŁOWE tel.: 22 257 Gardeners’ 84 76World Magazine 125

wrzesień – październik 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

MARKET OGRODNICZY

126 Gardeners’ World Magazine

wrzesień – październik 2015 ZAMÓW OGŁOSZENIE MODUŁOWEtel.: 22 257 84 76

Więcej na: www.ebook4all.pl

MARKET OGRODNICZY

ZAMÓW OGŁOSZENIE MODUŁOWE tel.: 22 257 Gardeners’ 84 76World Magazine 127

wrzesień – październik 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

MARKET OGRODNICZY

128 Gardeners’ World Magazine

– październik 2015 ZAMÓW OGŁOSZENIE MODUŁOWE tel.: 22 257 wrzesień 84 76

Więcej na: www.ebook4all.pl

MARKET OGRODNICZY

ZAMÓW OGŁOSZENIE MODUŁOWE tel.: 22 257 Gardeners’ 84 76World Magazine 129

wrzesień – październik 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

W następnym numerze… EDYCJA POLSKA

Polska Redaktor prowadząca Agnieszka Pietrzak [email protected] Redaktor Barbara Komorowska [email protected] Redaktor merytoryczny Paweł Romanowski [email protected]

United Kingdom

DEPUTY EDITOR David Hurrion

PUBLISHING DIRECTOR Dominic Murray

IMMEDIATE MEDIA COMPANY

Współpracownicy: Anna Fizek, Adam Łowicki, Renata Kuk, Daniel Kwiatkowski, Karol Milaniuk, Anna Moroz-Darska, Łukasz Skop

CHAIRMAN Stephan Alexander

DTP Dariusz Welik [email protected] Prenumerata [email protected] tel. 22 257 84 22 Kolportaż Joanna Marcinkowska [email protected] tel. 22 257 84 29 Marcin Brona [email protected] tel. 22 257 84 24

Adres redakcji „Gardeners’ World. Edycja Polska” ul. Leszczynowa 11 03-197 Warszawa tel. 22 257 84 99 www.magazyngardenersworld.pl Źródłowe materiały publikacyjne pochodzą z miesięcznika brytyjskiego „Gardeners’ World” © Copyright 2015 AVT Mimo wszelkich starań przy opracowaniu materiału do tego czasopisma, wydawca nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek błędy w tym czasopiśmie. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za zamieszczone na łamach pisma „Gardeners’ World. Edycja Polska” treści reklamowe oraz artykuły promocyjne.

WSZYSCY GRAMY W POMIDORA!

EDITOR Lucy Hall

Asystentka wydawcy Anna Cember [email protected]

Marketing i reklama Marta Zaczek [email protected]

Styczniowo-lutowy numer w sprzedaży w połowie grudnia

Wiemy, co robić, by mieć fantastyczne zbiory:

4 najlepsze odmiany do domowej uprawy

4 sposoby na

oszczędność czasu

4 patenty na

maksimum smaku

DEPUTY CHAIRMAN Peter Phippen

CEO Tom Bureau

DIRECTOR OF INTERNATIONAL LICENSING AND SYNDICATION Tim Hudson

SENIOR INTERNATIONAL LICENSING MANAGER Miguel Galan-Davis

PLUS Sprawdzone zalecenia Jima Buttressa, nawet dla początkujących ogrodników, jak mieć superwarzywa!

Rady ekspertów

Alan rozpoczyna sezon wysiewania

Wydawca AVT-Korporacja Sp. z o.o. ul. Leszczynowa 11 03-197 Warszawa tel. 22 257 84 99 www.avt.pl

Wydawnictwo AVT należy do Izby Wydawców Prasy

Carol opowiada o pochodzeniu ulubionych roślin ogrodowych

dwumiesięcznik nr 6/2015

Magazyn jest wydawany na licencji brytyjskiego wydawnictwa Immediate Media Co Ltd

oraz BBC Worldwide BBC Gardeners' World is published by AVT – Korporacja Sp. z o.o. under license from Immediate Media Company London Limited, on behalf of BBC Worldwide Ltd, Media Centre, 201 Wood Lane, London W12 7TQ. BBC Gardeners' World and the BBC logo are trademarks of the British Broadcasting Corporation and are used under license. All rights reserved. Reproduction in whole or part prohibited without permission.

130

Gardeners’ World Magazine

Monty poleca rośliny urzekające zapachem wczesną wiosną listopad – grudzień 2015

Więcej na: www.ebook4all.pl

Więcej na: www.ebook4all.pl