Hanna Cygler W cudzym domu 01 W cudzym domu

Więcej gość w cudzym domu przez godzinę niż gospodarz za dzień ujrzy. Przysłowie polskie

Rozdział I

Gdańsk, lipiec 1880 Opuścił lekko rondo kapelusza, by ochronić twarz przed świecącymi prosto w oczy promieniami słońca. Czuł, że pod koszulą z nankinu pot ciurkiem spływa mu po plecach. Zbyt ciepło się ubrał jak na przechadzkę w samo południe, ale kto by pomyślał, że tak mocno przygrzeje po trzech dniach paskudnej pogody. Kiedy jednak skręcił pod górę, słońce pożegnało go i przesunęło się w stronę Bischofsbergu. Wreszcie mógł patrzeć prosto przed siebie, hen, jak najdalej, aż po sam horyzont. Z dworca, spod bramy Wyżynnej, odjeżdżał właśnie pociąg. Można było dostrzec unoszącą się w górę parę z lokomotywy. Wieże kościołów i ciężkie gmachy z czerwonej cegły tym razem nie przeszkadzały mu w podziwianiu widoków. Z miejsca, w którym stał, wydawały się śmiesznie małe, niczym klocki, którymi z takim uwielbieniem bawiły się dzieci Klary. Mógł patrzeć o wiele dalej, przemknąć wzrokiem po wodach Motławy w stronę portu, skąd teraz wyraźnie widać było wypływający żaglowiec. Może to nawet Prinz A lbert, pomyślał Joachim i wytężył wzrok w poszukiwaniu szczegółów, które pomogłyby mu rozpoznać statek. Tak, to mógł być on. Przecież właśnie w tych dniach powinien wypłynąć do Liverpoolu po ładunek soli. Najpierw przedefiluje dumnie obok Weichselmünde, potem wpłynie w zatokę i nim zajdzie słońce, minie Hel. Joachim miał szczęście. Tego dnia panowała tak doskonała widoczność, że wyraźnie widział ciemny pasek półwyspu pokrytego lasem. A za nim... za nim był już tylko rozległy, ciemnogranatowy Bałtyk. Westchnął, wędrując wzrokiem do miejsca, gdzie woda wtapiała się w horyzont. Wszystko byłoby znacznie prostsze, gdyby właśnie tam mógł podążyć, ale na wspomnienie wzburzonego morza momentalnie zakręciło mu się w głowie. Dzikie fale, które uwielbiał obserwować podczas jesiennych sztormów, natychmiast straciły swój urok, kiedy znalazł się na pokładzie żaglowca. – Przyzwyczaisz się po trzech dniach – obiecywał Thomas, ciągnąc go jak bezwolnego cielaka do kajuty. – Ja sam musiałem spłacić Neptunowi daninę. Próżne obietnice. Mimo najszczerszych chęci i wytężania woli do granic możliwości Joachim się nie przyzwyczaił. Całą drogę do Cardiff spędził, trzymając w objęciach wiadro. Powrót był znacznie lepszy. Spał niemal przez cały czas nafaszerowany opium dostarczonym Thomasowi przez usłużnego angielskiego medyka. – Nie martw się, bracie. A rmator nie musi być wilkiem morskim. Wystarczy, że ma głowę do liczb, a ty przecież umiesz liczyć jak mało kto – pocieszał go Thomas, który niemal natychmiast po zawinięciu do angielskiego portu zniknął na dobrych parę godzin w lupanarze, zwalając na niego całą odpowiedzialność. On jednak – głównie ze względu na wciąż utrzymujące się zawroty głowy – nie mógł jej udźwignąć. – A twoja Regina? Joachim próbował wzbudzić w bracie wyrzuty sumienia – przecież miał się za miesiąc żenić – ale Thomas tylko przewrócił oczami. Te parę dni w Cardiff okazało się tak samo zmarnowane jak cała podróż. Joachim niemal nie wychodził z wynajętego przez brata pokoju, nie licząc przymiarek nowego surduta i paru tweedowych marynarek u krawca. I tak wyglądała jego wymarzona podróż po ukończeniu A kademii Handlowej. Aż żałość człowieka brała! Joachim wyjął z kieszonki jedwabną chusteczkę i wytarł zaczerwienioną i spoconą twarz. Ponownie spojrzał na widok rozpościerający się u jego stóp. Fortyfikacje, bastiony, a dalej, jeszcze dalej płaskie pola Żuław z nielicznymi zabudowaniami. Tak, po raz kolejny utwierdzał się w przekonaniu, że tylko widok aż po sam horyzont, bez zabudowy czy gór, daje mu prawdziwą

radość. Nie ma żadnych przeszkód, westchnął świadomy, że tak niewiele rzeczy sprawia mu w życiu przyjemność. Z namaszczeniem złożył chusteczkę we czworo i ścisnął mocniej w ręku laskę. I ponownie to dziwne uczucie rozradowania. Czy to rzeczywiście wpływ świeżego powietrza i tak niezwykłego jak na niego wysiłku fizycznego? Bracia wielokrotnie zachęcali go do jazdy konnej czy szermierki, ale on... nie nadawał się do tego, podobnie jak do roli żeglarza. Tego dnia na spacer wypchnęła go Klara, której dzieci narobiły w willi takiego hałasu, że poczuł się zmuszony do ucieczki. – Onkel, Onkel, a będziesz z nami chodził na ślizgawkę przy bramie Wyżynnej? Pięcioletnia Marta powinna mieć już na tyle rozumu, żeby pojąć, iż tego rodzaju uwaga wygłaszana u schyłku sierpnia jest przedwczesna, niestosowna i prawdę mówiąc, głupia. Joachim wykrzywił się do dziewczynki, przybierając tak okropną minę i przewracając białkami oczu, że mała z krzykiem wybiegła z pokoju. Jej czteroletni brat Wiluś wyskoczył jak oparzony spod fortepianu i dołączył do siostry. – Potwór, potwór! Wujek Jakim zamienił się w potwora. Na pomoc, mamo! Po chwili do bawialni wbiegła zadyszana Klara. Musiała pokazywać kucharce jakieś nowe berlińskie receptury, bo na suknię miała narzucony fartuch, a na jej dłoniach widać było mąkę. – Jakim! Co to za brewerie! Nie możesz choć przez chwilę się nimi zająć? – A le, ale... – zaczął wyjaśniać Joachim, chcąc spytać, gdzie się podziała guwernantka, ale siostra nie pozwoliła mu skończyć. – Doskonale wiem, że sam zaczynasz te zabawy, drażnisz się z nimi, więc nie można się potem dziwić, że zachowują się jak dzicy – oświadczyła tonem nieznoszącym sprzeciwu. Joachim dostrzegł, że za żółtymi falbanami sukni Klary kryje się Wiluś i czujnie łypie na niego wzrokiem. I jak tu można zasłużyć na czyjkolwiek respekt, kiedy jego siostra zamiast złoić skórę swoim trutniom, robi wyrzuty jemu? Rozpuszcza dzieci jak dziadowski bicz. Joachim doskonale wiedział, że metody wychowawcze siostry nie przysparzają jej w rodzinie zwolenników. Dzieci powinny być widziane, a nie słyszane. A te, gdy się rozdarły, słychać było aż na Głównym Mieście. Za grosz dyscypliny. Klara się doigra, bo wkrótce się rozniesie, jaką jest nieudolną matką. Jej mąż, który ciągle jeździ do Berlina, pewnie też w końcu zauważy, co Klara wyprawia z jego latoroślami. – Ja wiem, Jakimie, że to trudne, być ostatnim w rodzinie dzieckiem. A le dziecko już dorosło. Tak, powtórzę to dobitnie, dorosło. Zajmij się więc czymś stosownym, wyjdź z domu i idźże na jakiś spacer. Bo ja już tego wszystkiego sama nie ogarnę! – westchnęła na koniec i w ostatniej chwili powstrzymała się przed poprawieniem sukni na swym wystającym brzuchu. Odwróciła się na pięcie i ruszyła w kierunku drzwi. Joachim już chciał odetchnąć z ulgą, gdy towarzyszący jej Wiluś nagle się odwrócił i zrobił przeokropną minę, znacznie przeraźliwszą niż jego własna. Co miał począć, trzeba było jak najszybciej zniknąć z domu, który z każdą minutą zamieniał się w prawdziwe piekło. Za parę dni miał rozpocząć pracę, więc może pomysł, by się trochę rozruszać, nie był najgorszy. Myśl o pracy nie napawała go zbyt wielkim entuzjazmem, ale pozostanie w domu z sopocką czeredą nie wchodziło w rachubę. Mogło być tylko gorzej. Mąż Klary, bankier, może przecież jeszcze kolejny tydzień załatwiać swe berlińskie interesy. Klara nie zdąży więc do rozwiązania wrócić do własnego domu, który opuściła na okres wyjazdu męża, urodzi kolejne dziecko... a potem zapewne miną jeszcze dodatkowe tygodnie, zanim będzie można zorganizować dla nich odpowiedni i bezpieczny transport. Groźba jeszcze większych krzyków i hałasów była więc całkiem realna. Koszmar. Zanim Joachim zaczął schodzić tą samą ścieżką, którą się tu wdrapał, spojrzał jeszcze na budynki koszar, skąd dochodziły głośne komendy. Uśmiechnął się do siebie. Tego jednego był całkowicie pewien. Za nic w świecie nie chciałby zostać oficerem. Może więc nie powinien odczuwać, gdzieś w środku, tego dziwnego uczucia niezadowolenia, które potrafiło gryźć go po nocach, a w dzień sprawiać mu niemal fizyczny ból. Dlatego też potrzebował spokoju... dużo spokoju. Spokój ten na ogół udawało mu się znajdować w książkach, a ponieważ rodowy księgozbiór już od dawna nie stanowił dla niego atrakcji – książki wybierane były raczej

przypadkowo, a nie z chęci ich studiowania, co można było poznać po niepoprzecinanych kartkach – Joachim w drodze powrotnej postanowił udać się do biblioteki miejskiej. Mieściła się ona w przebudowanym kościele św. Jakuba, obok szkoły nawigacyjnej, i kiedy Joachimowi udało się do niej dotrzeć, był już znów spocony i zmęczony. W drzwiach wejściowych niemal zderzył się z młodzieńcem niosącym w objęciach parę opasłych tomów. Trzeba było wygłosić formułę przeprosin, uchylić kapelusza, ukłonić się parę razy. Uff, książek też mu się, prawdę mówiąc, odechciało. Skoro jednak tu zaszedł, to skorzysta z okazji, żeby zobaczyć, czy może pojawiły się jakieś nowości. Byleby nie poezja. Taki Schiller czy Goethe nadawaliby się pewnie dla jego siostry, gdyby nie musiała zajmować się dziećmi, ale on mógł spokojnie żyć bez ich niewątpliwego wkładu w literaturę niemiecką. Innym powodem, dla którego Joachim lubił odwiedzać bibliotekę miejską, był olejny portret jego dziadka. Obraz wisiał w głównej sali, nad stolikiem, przy którym zawsze sadzano Joachima, gdy chciał przewertować „Danziger Zeitung”. Nie zwykł robić tego w domu, gdyż liberalny charakter gazety budził niezadowolenie rodziny. Bibliotekarze doskonale go znali i wiedzieli, że młody Joachim jest wnukiem Gustava von Eistettena, zasłużonej dla miasta postaci. Współzałożyciel gdańskiej giełdy zbożowej, rajca miejski, członek kuratorium A kademii Handlowej, a także właściciel linii żeglugowej Rederei Nord G. v. Eistetten patrzył na potomnych z wysoka, zimnym wyrazem oczu dając do zrozumienia, że nie każdy może osiągnąć w życiu takie zaszczyty. Oprócz spojrzenia potwierdzały to liczne ordery i odznaczenia zdobiące jego pierś. Na szczęście dziadek portretowany był już w zaawansowanym wieku i zapewne trudno byłoby znaleźć rodzinne podobieństwo pomiędzy nim a jego zaczytanym w liberalnej gazecie wnuku. Jednak, jak się okazało, nie do końca. – Ten orli nos to po dziadziu. Od razu można poznać, ha, ha – usłyszał któregoś dnia wysoki damski głos. Zaskoczony oderwał wzrok od wiadomości i spojrzał w górę. Kobieta w średnim wieku, która wypowiedziała te słowa, wychodziła już spiesznie z biblioteki. Joachim zwrócił uwagę na jej dość ubogi strój, z którym kłóciło się zbyt pstrokate nakrycie głowy. Przed drzwiami odwróciła głowę i dostrzegłszy zaciekawione spojrzenie młodzieńca, przyłożyła palec do ust i... puściła do niego oko. Zanim Joachim zdążył zamknąć otwarte ze zdziwienia usta, kobieta zniknęła. To oburzające, pomyślał, takie nieprzystojne zachowanie w publicznym miejscu. Skąd się ta kobieta tu wzięła? Z lupanaru? A le taka stara? I w bibliotece? I wspomniała o dziadku? Patrząc na portret dziadka dwa lata później, Joachim musiał stwierdzić, że ta dziwaczna i niepokojąca kobieta zażartowała wówczas z niego. Podobno dziadek w młodości był urodziwy i cieszył się niezwykłym powodzeniem u kobiet. Niestety, jego wnukowi dobry Bóg poskąpił urody. Patrząc na lekko pucołowatą i rumianą twarz Joachima, która czerwieniła się tak często jak u dziewczyny, oraz jego dość jasne włosy i niebieskie oczy, można było mieć wątpliwości, czy pochodzi ze szlacheckiej rodziny. Można by go raczej wziąć za jednego z tych polskich robotników portowych, którzy pracowali przy przeładunkach. Odróżniał go od nich jedynie strój. Kiedy czasem ktoś ze znajomych podczas odwiedzin w domu rzucił nieopatrznie uwagę, że Joachim nie jest podobny do swego rodzeństwa, po stronie gospodarzy zapadała niezręczna cisza. A kiedy słowa te wypowiadano w obecności ojca, widać było wyraźnie, jak zaciska nerwowo szczęki. – Witam szanownego pana! – znajomy głos przerwał mu rozmyślania. Joachim zerwał się z miejsca i przywitał ze swym dawnym nauczycielem fortepianu. – Dzień dobry! Od lat pana nie widziałem – powiedział prawdziwie ucieszony widokiem Johanna Wolskiego. Cierpliwemu pedagogowi udało się nawet nauczyć go kilku nieskomplikowanych melodii. I to chyba ostatecznie zaspokoiło aspiracje matki w tym kierunku, gdyż nagle jego edukacja muzyczna się zakończyła. Skuteczność w pracy Wolski okupił przedwczesną łysiną. Zauważył to, kiedy nauczyciel, witając się z nim, uchylił czarnego melonika. – Przejdźmy na korytarz – zaproponował Joachim. – Nie zabawię dzisiaj dłużej

w bibliotece. Proszę powiedzieć, co słychać u pana? – Poszczęściło mi się na cudzym nieszczęściu – odparł Wolski. – Mojej ciotce z Warszawy zmarło się przedwcześnie parę lat temu. Zapisała mi dość sporą sumkę, dzięki której mogłem zwiedzić Europę i wreszcie zobaczyć Paryż i Berlin. – To miło. To znaczy, przykro mi z powodu ciotki... – zaplątał się nieco. – A le taka podróż... – Taka podróż to coś wspaniałego, panie Joachimie – wszedł mu w słowo Wolski. – Tym bardziej że dzięki niej udało mi się poznać żonę. – Żonę? – zająknął się Joachim. Kiedyś wydawało mu się, że nauczyciel jest w wieku jego rodziców. Teraz ze zdziwieniem zrozumiał, że mimo początków łysiny Wolski nie może być od niego starszy więcej niż dziesięć lat. Wysoki i szczupły, z pewnością mógł się podobać kobietom. – Tak. Wielkie szczęście miałem, żeby w Paryżu spotkać również Polkę. – Również? – zdziwił się młody von Eistetten. – Jestem Polakiem, panie Joachimie. W zasadzie nazywam się Jan Wolski. Przedstawiałem się u was niemieckim imieniem, bo wiedziałem, że szanowna mamusia niezbyt lubi moich rodaków. A le mniejsza o to, proszę powiedzieć, co pan porabia. – Nic takiego specjalnego. – Joachim pokręcił nosem. – Skończyłem A kademię Handlową. – To pięknie. I pewnie już posada na pana czeka? – Jeszcze nie podjąłem decyzji. Urlopuję i się zastanawiam. – Zawsze myślałem, że pan zostanie wynalazcą. Był pan taki ciekaw wszystkiego, co pana otacza. Nie interesowały pana nuty, tylko samo powstawanie dźwięku. Dopiero jak narysowałem z grubsza konstrukcję instrumentu, zgodził się pan łaskawie za nim zasiąść. Taki był z pana uparciuch. – Nie byłem wymarzonym uczniem – zgodził się Joachim. – Taka praca – przyznał Wolski. – A jak się miewa szacowne rodzeństwo? – Klara wyszła za mąż sześć lat temu, Paul zarządza u teścia fabryką lin okrętowych i powrozów, a Thomas z ojcem kierują naszą firmą. Wszyscy na miejscu, no może z wyjątkiem siostry, ale nie wyprowadziła się zbyt daleko, jedynie do Zoppot. – O, panna Klara – Wolski się zaróżowił – to znaczy pani Klara. Bardzo urodziwa z niej była kobieta. Nagle Joachim zrozumiał, że lekcje muzyki musiały się skończyć z innego powodu niż jego brak słuchu muzycznego. Mężczyźni porozmawiali jeszcze przez parę minut, po czym rozstali się, życząc sobie powodzenia. Wolski ruszył w stronę Głównego Miasta, a Joachim do domu. Zdążył trochę odetchnąć wśród książek i zapachu starodruków, jednakże studiowanie ksiąg i zajęcie uczonego również nie wydawało się rozwiązaniem jego dylematu życiowego. Joachim wracał do domu w zamyśleniu i dopiero głośny okrzyk niemal nad uchem kazał mu się zatrzymać. Jopengasse przemierzała grupa więźniów ubranych w czarno-żółte uniformy. Na nogach mieli łańcuchy, które z głośnym szczękiem uderzały o bruk. Przechodnie zatrzymali się karnie, ułatwiając kolumnie przejście, tym bardziej że eskorta trzymała w rękach broń gotową do strzału. Głowy więźniów były pochylone, wyglądali na zmęczonych po pracach publicznych, tylko jeden z nich szedł wyprostowany i z szyderczym uśmiechem na twarzy. Gdy mijał Joachima, spojrzał mu prosto w oczy. Było to tak przeszywające spojrzenie, że ciarki przeszły chłopaka. Spuścił na chwilę głowę, a kiedy ją podniósł, więźniowie dochodzili już do Zbrojowni. Co to za drab, pomyślał, próbując otrząsnąć się ze wspomnienia niemiłego incydentu. Zapewne jakiś wielokrotny morderca i sadysta. Powinno się takich wieszać od razu po złapaniu, a nie utrzymywać przez tyle lat. Nawet te prace, które wykonywali dla miasta, nie były tego warte. Przez chwilę miał ochotę zajść do znajdującego się w pobliżu szynku na szklaneczkę porteru, by się trochę rozluźnić, ale spojrzawszy na cyferblat zegarka, zobaczył godzinę czwartą. Była to pora, kiedy u von Eistettenów podawano ciasto oraz kawę lub herbatę, a tego posiłku Joachim nie zamierzał tracić. Od dziecka uwielbiał wszelkie słodkości. Szybkim krokiem podążył prosto do domu.

Skręciwszy w Langgasse, już z odległości kilkudziesięciu metrów zauważył powóz, który zatrzymał się przed ich kamienicą. Prawdopodobnie będzie konkurencja do deserów, pomyślał, i nie mając ochoty natknąć się na gości matki, postanowił wkraść się do domu wejściem dla służby. Już na samym progu dało się zauważyć w domu większą niż zazwyczaj aktywność. – Boże, Boże. Śmietanka się zwarzyła – usłyszał głos Hanki, rozmawiającej po polsku z kucharką. – Kto ci sprzedał takie świństwo? – Głupiaś, dziewczyno, i tyla. Skąd wzięłaś tę śmietankę? Tutaj stał słój do twarogu. W głowie siano. O chłopakach tylko myśli. Hanka coś odpowiedziała, ale Joachim nie usłyszał, co mówi. – Nie ma pana Thomasa, więc nie strój min, tylko skup się na robocie. A jak opadnie galaretka, to ci chyba tyłek spiorę. Joachim zachichotał. Kucharka miała ręce jak szufle do węgla, więc lepiej było z nią nie zadzierać. Rozbawiło go poza tym, że Hanka może się kochać w jego bałamutnym bracie. Chyba nawet pokojówka powinna wiedzieć, jaki jest Thomas. Przecież on może ją tylko wykorzystać, nic więcej. Jakie te kobiety są głupie i naiwne! – O! Pan już wrócił! – usłyszał nagle za plecami głos kamerdynera, Josepha. – Zaraz powiem, żeby Hanka postawiła dodatkowe nakrycie. Przyjechały panie Claaszenowa, Krummhausen i von Reutt. – A moja siostra? – spytał w obawie, że gdzieś w ciemnych zakamarkach domu czyhają jej dzieci, by się znienacka rzucić na niego z okrzykiem radości. Kamerdyner zrobił poważną minę. – Pojechała do ciotki swojego męża. Pani von Eistetten nie chciała się zgodzić, ale panienka, to znaczy pani Klara, powiedziała, że musi... Klara oczywiście musiała postawić na swoim, stwierdził Joachim. Wynikało z tego, że w salonie jest siostra matki i jej obie serdeczne przyjaciółki. Ledwie wczoraj ojciec zdążył wyjechać do Königsbergu, a te, jak zwykłe przekupki, już się zleciały na plotki, pomyślał, przypominając sobie od razu podsłuchaną parę miesięcy wcześniej rozmowę pomiędzy matką a jej siostrą, panią Claaszen. Słowa, które wówczas usłyszał, wstrząsnęły nim bardziej, niż chciał się do tego przyznać. Być może to właśnie od nich rozpoczęła się jego udręka niezdecydowania. Od tego dnia czuł się bowiem jak człowiek noszący na sobie źle skrojone ubranie, które go nieustannie gniotło i uwierało, na każdym kroku przypominając o fuszerce krawca. – Jeszcze nie – zatrzymał Josepha. – Idę najpierw do swojego pokoju się odświeżyć. Kamerdyner skinął głową, a młody von Eistetten zaczął się wspinać po schodach na piętro. Wszędzie ten półmrok, myślał z nasilającym się znów niezadowoleniem. W gorący dzień trudno było tu oddychać, gdyż okna zamykano, by uniknąć kurzu. Matka miała na tym punkcie obsesję. Ciężkie drapowane zasłony z pluszu skutecznie utrudniały dopływ powietrza. Poza tym, mimo zgromadzonych w mieszkaniu kosztownych berlińskich mebli, „stosownych” obrazów olejnych i mnóstwa różnych drogocennych bibelotów, miało się wrażenie dużej przypadkowości i chaosu w wystroju wnętrz. Zupełnie inaczej niż w sopockich salonach Klary, którą wszystkie znajome uważały za wyrocznię mody. Tam nie było mroku i ciasnych pomieszczeń, tylko jasne, przestronne przestrzenie i pokoje z oknami wychodzącymi na morze. Nic dziwnego, że siostra nie mogła tu wytrzymać, choć matka była niezadowolona, że „wystawia się na widok”, będąc tak blisko terminu rozwiązania. Joachim zwolnił kroku, mijając drzwi do pokoju, w którym matka przyjmowała gości. Były lekko niedomknięte, więc chciał jak najciszej się przy nich prześlizgnąć, lecz kiedy już je mijał na samych czubkach palców, nagle usłyszał swoje imię. – Joachim – powiedziała jego matka, a potem chyba musiała wziąć do ręki filiżankę herbaty, gdyż nagle zadźwięczała krucha porcelana. – Myślę, że z nim nie będzie żadnego problemu. – Miły chłopiec, choć niepodobny do naszej... – usłyszał głos ciotki Claaszenowej, ale matka nie pozwoliła jej skończyć. – Jego uroda niewiele tu znaczy. Na razie jest jeszcze nieopierzony. Poza tym na szczęście wszystkie moje dzieci znają swoje miejsce.

– A jakie jest miejsce Joachima? – zainteresowała się Claaszenowa. – Nie powiem, ma wybór. Może pracować z ojcem i Thomasem w żegludze, a gdyby mu to nie pasowało, pójdzie na praktykę do banku, do męża Klary. – Nie rozumiem, że upieracie się przy tej pracy – odezwał się głos prawdopodobnie pani Krummhausen. – Może lepiej by było, żeby chłopak poznał najpierw trochę świata. – Mario. – Wyczuł lekkie podenerwowanie w głosie matki. Poza tym filiżanka została mocniej odstawiona na talerzyk. – Cóż to za wymysły! Nie może być tak, że chłopak nabierze próżniaczych przyzwyczajeń. Niestety, historia naszej rodziny pokazuje wyraźnie, jak to jest, kiedy się nic nie robi, by ratować majątek. Gdyby nie nasz ojciec... Joachim od dziecka karmiony był historią sukcesu dziadka. Gustav von Eistetten jako najmłodszy syn właściciela ziemskiego w Prusach Wschodnich nie miał w zasadzie innego wyjścia, niż wstąpić do armii. W wieku siedemnastu lat porzucił więc majątek rodzinny, chylący się ku upadkowi przez zamiłowanie głowy rodu do kart i kobiet, i zaciągnął się do wojska, które w tym czasie próbowało zagrodzić drogę francuskiemu cesarzowi. Nie dane mu było jednak uczestniczyć w zwycięskich bitwach. Oddziałowi, w którym służył Gustav, przyszło utknąć na niemal rok wraz z armią rosyjską przy oblężeniu Gdańska, który wówczas nazywano Wolnym Miastem i który znajdował się w rękach wojsk napoleońskich. Po jego zdobyciu młody Gustav, podczas oblężenia współpracujący z Rosjanami i wykazujący już pierwsze oznaki smykałki kupieckiej, szybko stwierdził, że w zubożałym przez wojnę mieście są większe możliwości do robienia interesów, i wykupiwszy się z wojska, postanowił właśnie z tym miejscem związać swój los. Był to doskonały wybór życiowy, gdyż z roku na rok udawało mu się pomnożyć fortunę i przejąwszy schedę po paru upadłych domach kupieckich, zbudował własny. Założył też towarzystwo żeglugowe, które wkrótce stało się jego oczkiem w głowie. – Naszemu ojcu udało się na nowo zbudować rodzinną fortunę – powiedziała po chwili matka. – Później mój mąż przeprowadził ją pomyślnie przez rafy kryzysów, a teraz przyszedł znów czas, by ją wzmocnić. Obawiam się, że Joachim będzie musiał sprostać swym obowiązkom i wziąć na siebie odpowiedzialność. To najważniejsze rodzinne motto. – Masz rację, Wilhelmino – odezwała się ciotka Claaszenowa. – Najgorsze jest, kiedy ludzie ulegają egoistycznym pobudkom. A le chyba w wypadku Joachima nie jest to możliwe, prawda? Chociaż bywało, że w niektórych sprawach potrafił przejawiać ośli upór. Co będzie, jeśli nie spodobają mu się twoje plany? Za drzwiami słychać było westchnięcie matki. – Obawiam się, że muszą mu się spodobać. Droga Eugenio, a w jaki inny sposób się utrzyma? Ja oczywiście kocham wszystkie moje dzieci tak samo, ale przecież nie mogę być ślepa na ich zalety i wady. To prawda, Joachim jest uparty, ale jest również chłopcem o spokojnej naturze. Lubi czytać, umie dobrze liczyć, więc nie będzie z nim żadnych kłopotów. Dostosuje się więc do pracy w firmie. Dłoń podsłuchującego rozmowę Joachima zacisnęła się w pięść. – Gorzej było z Thomasem, nieprawdaż? – odezwała się pani van Reutt. – Nie wierzyłam, że wysiedzi w jednym miejscu. – Właśnie – przyznała jej rację matka. – A teraz świetnie sobie radzi. Z Joachimem będzie tak samo. A za parę lat pomyślimy o jego ożenku. Czy masz już jakieś plany w sprawie Ursuli, moja droga? – matka zwróciła się do przyjaciółki. Joachim nie mógł oderwać się od miejsca, w którym stał z uchem niemal przyklejonym do drzwi. Za chwilę pewnie usłyszy na schodach kroki Hanki niosącej dzbanek ze świeżo zaparzoną herbatą i wtedy... – O, wpadła ci w oko nasza Ula – zaśmiała się perliście Mathilda von Reutt. – Ma dopiero piętnaście lat. A poza tym pryszcze na twarzy i krzywy uśmiech, pomyślał rozzłoszczony Joachim. – A le za parę lat... – powiedziała matka – będzie doskonałą partią dla naszego Joachima. Czyż nie byłoby cudownie, gdybyśmy zostały rodziną, droga Tildziu? Szlacheckie rody... W tej samej chwili Joachim uświadomił sobie, że „rozrzedzone” szlachectwo von

Eistettenów matka próbuje wzmacniać mariażami swojego potomstwa. Ursula von Reutt, za nic w świecie! W tej chwili zupełnie nie myślał o „tłustym” posagu wybranki i jej pokaźnym dochodzie rocznym. – Ula umie pięknie wyszywać. Jej robótki nie mają sobie równych. Poza tym uczę ją, jak prowadzić dom na wysokiej stopie – zachwalała „swój towar” von Reuttowa. – Nie ma wprawdzie głowy do książek, ale to nie jest zajęcie dla kobiety. Ważne, że jest słodka, skromna i bardzo pobożna. Przyda się to w wychowaniu dzieci. – Najlepiej, jakby mieli czwórkę, tak jak ja – wyszeptała rozmarzona matka. – Pragnę mieć szesnaścioro wnucząt. Przez chwilę marzenia matki zmaterializowały się przed oczami Joachima i zaludniły korytarz, krzycząc i przepychając się jedno przed drugie. To wszystko mi się śni, pomyślał i przetarł ręką czoło. – Ursula ma idealną budowę do dzieci. Z pewnością może ich sporo urodzić. Całe szczęście, że się we mnie wrodziła. – Bardzo się cieszę, że jesteśmy jednej myśli. Eugenio, przyznaj, że to jest wspaniały pomysł. – Doskonały – przyznała ciotka Claaszenowa. – Wszystkie poprzednie również się sprawdziły – dodała z pewnym przekąsem. – Nic dziwnego, to przecież ty jesteś najbardziej podobna do naszego papy. Joachim, słysząc trzeszczenie schodów zwiastujące pojawienie się Hanki, w ostatniej chwili wpadł do biblioteki. Przez chwilę ciężko oddychał, przerażony. Jego strach jednak nie brał się z tego, że nie chciał być złapany na podsłuchiwaniu. Joachim był wstrząśnięty tym, co usłyszał. Nagle pojął, jak niewiele znaczy dla rodziny. Nie liczył się on sam, Joachim von Eistetten, jego zainteresowania, pragnienia i nadzieje. Był w ich grze jedynie pionkiem, zwykłym przedmiotem, który można przestawiać po planszy życia. A jego przyszłość miała zostać poświęcona dla rodziny. Chcą go zakuć w małżeńskie kajdany i związać z osobą, której sam nigdy nie wybrałby na małżonkę, ba, do której czuł głęboką awersję. Wszystko starannie zaplanowano, zupełnie ignorując jego zdanie. Joachim pomyślał przez chwilę o ojcu i jego losach, o których przypadkowo dowiedział się podczas poprzedniego podsłuchiwania pod drzwiami. Wówczas to z ust siostry matki usłyszał, jak to jego własny ojciec uległ namowom dziadka, choć może, jak się nad tym zastanowić, nie było to dla niego wcale żadnym poświęceniem – Wilhelmina była przecież atrakcyjną kobietą – ale jego najmłodszy syn nie miał zamiaru tego zrobić. Nie pozwoli im decydować o swoim życiu. Obskuranci! Gorączkowo rozglądał się po półkach z książkami, przez chwilę zatrzymał wzrok na strusich piórach i sztucznych kwiatach umieszczonych w wazonie, a potem podszedł do okna wychodzącego na Langgasse i bez wahania otworzył je na oścież. Jego uszu momentalnie doszedł ludzki gwar, tętent końskich kopyt i odgłos toczących się kół. Wyjrzał na pulsującą życiem ulicę. Kamienica naprzeciwko znajdowała się w bliskiej odległości, ale kiedy wychylił się nieco dalej w lewo, w stronę Złotej Bramy, na którą spływał czerwonawy blask zachodzącego słońca, zrozumiał nagle, co chce zrobić. Roześmiał się do siebie na głos, szczęśliwy, że wreszcie udało mu się podjąć decyzję. Miał dziewiętnaście lat i cały świat należał do niego. I nie da go sobie wydrzeć. Za żadną cenę!

Rozdział II

Paryż, lipiec 1880 Jadąc tramwajem konnym grupy północnej z Neuilly, Luiza nuciła pod nosem, jednak na tyle cicho, by nie zwracać na siebie uwagi innych podróżnych. Nie mogła oderwać oczu od wspaniałych widoków. Wszystkie miejsca, które mijała, wyglądały tak pięknie i kusząco. Udało jej się wymknąć siostrze Bernadetcie i cieszyła się każdą chwilą wolności. Być może nie było to właściwe zachowanie, gdyż siostrzyczka pragnęła wyłącznie jej dobra i bezpieczeństwa. Wiedziała jednak, że Bernadetta w swojej gorliwości odprowadzi ją aż do samego domu, a tego za wszelką cenę chciała uniknąć. – Tak, siostro Bernadetto. Przecież mówię prawdę. Maman będzie na mnie czekać przy Madeleine – odpowiedziała bez mrugnięcia okiem. Czterdziestoletnia szarytka z pewnością nie mogła przypuszczać, że jej najlepsza uczennica potrafi łgać jak z nut. – Bo jak nie, to masz natychmiast wziąć dorożkę. – Siostra Bernadetta zastanawiała się, prawą ręką skubiąc kornet. – Masz pieniądze? Na szczęście tak. Maman hojnie ją wyposażyła na ten miesięczny pobyt u sióstr. Jeszcze nigdy nie dostała od niej aż tyle franków. Nie powinna narzekać. Spędziła w Neuilly bardzo przyjemny czas. Wprawdzie do jej obowiązków należała również opieka nad dziećmi z sierocińca, ale to akurat lubiła robić. Popołudniami grała na instrumentach w szkolnych salach, czytała i, co najważniejsze, systematycznie odbywała lekcje z siostrą A nną, która była pod wielkim wrażeniem jej uporu i konsekwencji. Parę lat wcześniej, kiedy Luiza poprosiła ją o te lekcje, machnęła ręką z pewnym lekceważeniem. – Po co ci to, dziecko? Nigdy nie nauczysz się poprawnie polskiego. To zbyt trudny język dla was, Francuzów. Luiza nie powiedziała nic, tylko patrzyła na wysoką postać odzianą w habit i marszczyła nos. Siostra A nna zawstydziła się. Przecież o pomoc prosiła ją wyróżniająca się uczennica. Jak mogła więc zakładać, że nie da sobie rady? Zamiast zachęcać dziewczynkę do wysiłku umysłowego, z góry skazywała ją na porażkę. – Myślę jednak, że przy odpowiednim zaangażowaniu powinno ci się udać. Cieszę się więc, że wkrótce porozmawiamy w moim ojczystym języku. Trochę jednak musiała na to poczekać. Luiza miała wrażenie, że łamie jej się język, a potem umysł. – Nie rozumiem, nie rozumiem – niemal łkała. – Dlaczego się mówi: „ja idę”, ale „ona szła”? Dlaczego nie słyszę różnicy między „przeszłość” a „teraźniejszość”? – zawodziła. – A może w języku polskim to wszystko jedno? Jednakże po roku nauki potrafiła już przeprowadzić z siostrą A nną nieskomplikowaną rozmowę. Potem, kiedy u sióstr pojawiła się prawdziwa Polka z Warszawy, hrabianka Kwilecka, nauka języka ruszyła jak z kopyta. Pogaduszki można było kontynuować nawet przez całą noc pod naciągniętymi na głowę kołdrami, kiedy to ze swoją najlepszą przyjaciółką rozmawiały bez końca i wymieniały się najtajniejszymi sekretami. Zamierzały się nigdy nie rozstawać. Plany były skonkretyzowane. Luiza miała wyjść za mąż za starszego brata Zofii, w którym zakochała się na zabój dzięki fotografii – Maksymilian był najprzystojniejszym chłopcem, jakiego widziała – i mieli zamieszkać wszyscy razem w rodowej siedzibie Kwileckich w Warszawie. „To jest cudowne miasto, zobaczysz sama”, opowiadała jej przyjaciółka. Potem jednak Zofię wezwała matka i po morzu wylanych przez dziewczęta łez wyjechała do Polski, a Luiza ukończyła klasztorne nauki. Po paru miesiącach na prośbę matki wróciła jednak ponownie do Neuilly. Luiza miała

wrażenie, że maman chciała się jej pozbyć na ten czas z domu. Bo jak wytłumaczyć tę nagłą hojność wobec córki. Wyglądało to tak, jakby ją chciała przekupić. A le jakie mogła mieć plany? Zastanawiała się nad tym aż do samego Paryża. Kiedy tramwaj dojechał do miejsca przeznaczenia, postanowiła nie tracić więcej czasu na próżne myśli, tylko wykorzystać cenne, zyskane podstępem godziny. Na szczęście bagaż wysłany był dzień wcześniej, a matka dzięki listowemu powiadomieniu czekała na nią w domu dopiero o szóstej po południu. Luiza ubrana była bardzo skromnie, jak na wychowankę klasztoru przystało, ale też swoim wyglądem nie zwracała uwagi. Nie czuła się zbyt pewnie, gdyż nie nabrała doświadczenia w poruszaniu się po mieście. Trzeba było zachować czujność przez cały czas, bo tu jechały dorożki, tam turkotały dwupiętrowe omnibusy. Wszędzie panował gwar i nawoływania sprzedawców i „sandwiczy”, czyli żywych słupów ogłoszeniowych. Tyle tu było do oglądania. Patrzyła na wystrojone panny służące „na wychodnym”, próbujące udawać swoje panie, tylko że nie bardzo im to wychodziło, bo stąpały zbyt ostrożnie, tak by nie zniszczyć wyjściowych butów, i co chwila sprawdzały stan kapelusza. Tyle ludzi, tak strasznie dużo ludzi. Podobno niemal trzy miliony, przypomniała sobie Luiza. I chyba połowa z nich znajdowała się teraz na ulicach. Jakie to było ekscytujące! Dziewczyna minęła luksusową kawiarnię „De la Paix”, w której siedzieli eleganccy państwo, kilka barów, gdzie sączono absynt i purpurowy cassis, skwery i bulwary. Wędrówka jej miała, oprócz włóczenia się po mieście samopas, konkretny cel. Był nim „łaciński” brzeg i znajdujące się tam liczne księgarnie. Nie sposób jednak było przemierzyć drogę w szybkim tempie. Stale coś niezwykłego zwracało uwagę Luizy. Gdy w pewnej chwili zobaczyła przed sobą ciemnoskórego mężczyznę w bajecznie kolorowych szatach, musiała aż się uszczypnąć, żeby uwierzyć w to, co widzi. Zupełnie nie zdawała sobie sprawy z tego, że jej dziecinne zdumienie i zafascynowanie przyciąga spojrzenia ludzi. W pełnej nieświadomości minęła plac, gdzie jeszcze niedawno znajdowały się ruiny pałacu Tuilerie, i skręciła w kierunku katedry Notre Dame. Pragnęła jak najwięcej zobaczyć, ale w upale dnia szorstkie szare pończochy niemiłosiernie ocierały jej nogi. Poza tym zaczynało jej dokuczać pragnienie. A ch, żeby zdjąć pończochy i obmyć nogi w tej kusząco chłodnej wodzie fontanny, pomyślała, idąc coraz wolniej. Nie tylko woda była kusząca, również każda stojąca po drodze ławka wydawała się wprost wymarzona, by na niej usiąść i... odpocząć. Luiza, przeszkolona przez szarytki, wiedziała jednak, że jest to całkowicie wykluczone. Sama, bez przyzwoitki! Toż to zaproszenie dla obcych mężczyzn. Niemal usłyszała głos siostry Bernadetty. Obrzucając zazdrosnym spojrzeniem rozwalonych na ławkach w słońcu „obcych mężczyzn”, Luiza pokuśtykała przed siebie. Cały ten ból jest do zniesienia, mówiła sobie. Wreszcie będzie miała coś ciekawego do napisania Zosi Kwileckiej. Prawdę mówiąc, zaczęła już wątpić, czy ich przyjaźń ma szanse przetrwać. Zosia, po powrocie do Warszawy, pisała coraz rzadziej i krócej. Luiza czuła, że nie ma przyjaciółce zbyt wiele do zaoferowania. Ileż to można opisywać koleżanki ze szkoły? Z pewnością nie jest to zbyt ciekawe dla osoby niebędącej już na bieżąco z klasztornym życiem. Jednak opis „paryskiej przygody”, nieoczekiwanej ucieczki spod oka siostry Bernadetty, być może wywoła rumieniec ekscytacji na bladym policzku przyjaciółki? Może skłoni ją do częstszej korespondencji? Wydawałoby się, że skoro Luiza mieszka w Paryżu od przeszło dwóch lat, z pewnością zwiedzała już stolicę. Nic bardziej mylnego. Było tego tyle co kot napłakał. Luiza przekuśtykała przez most na lewy brzeg. Tłum, z którym się tam zetknęła, był o wiele gęstszy niż po prawej stronie Sekwany, niemal ocierający się o nią i jeszcze bardziej malowniczy. Wreszcie spostrzegła studentów niosących pod pachą książki. Pewnie szli na zajęcia. Och, jakże żałowała, że nie ma przy sobie jakiegoś tomu. Wzięłaby go do ręki tak jak oni i mogłaby udawać studentkę. Przecież od dziesięciu lat kobiety mogły studiować na Sorbonie. Może nawet mogłaby niepostrzeżenie wślizgnąć się do jednej z auli i wysłuchać wykładu? Wykład! Luizę przeszedł dreszcz podniecenia, ale po chwili przyszło opamiętanie. Jak zmusić maman do tego, by wyraziła zgodę na studia? Luiza miała wątpliwości, czy

może się to udać. Od ukończenia nauki w Neuilly niejednokrotnie już usłyszała z ust matki słowo „małżeństwo”. Od tej pory niemal każdego dnia przygotowywała sobie argumentację pozwalającą przynajmniej odwlec to zagrożenie. Luiza czuła, że gdyby żył ojciec, jej sytuacja byłaby całkowicie odmienna. Z pewnością znacznie lepiej niż matka rozumiałby marzenia i pragnienia córki. Łączyła ich przecież miłość do poezji. Nigdy by o tym oczywiście nie wiedziała, gdyby nie nauka polskiego. A le dzięki niej mogła wreszcie przeczytać tych kilka książek, które matka skazała na banicję na strychu i które udało się Luizie znaleźć i schować w swojej sypialni. Jak można było to zrobić, kiedy tylko na nich mogła znaleźć namacalną pamiątkę po ojcu? Jego podpis. Dziewczyna spędziła wiele czasu, dotykając tych pożółkłych już kartek i rozmyślając o tym, że po tym samym papierze wodziła kiedyś ręka jej ojca. Być może śmiał się i płakał nad Balladami i romansami, może podobnie jak ona odczuwał dreszcz objawienia przy słowach Kordiana: Boże! zdejm z mego serca jaskółczy niepokój, Daj życiu duszę i cel duszy wyprorokuj... – A ty znowu ślęczysz nad tymi papierzyskami! Oczy sobie zepsujesz i tak to się skończy – mówiła matka, nie wykazując żadnego sentymentu do jedynych pamiątek po ojcu. – Jak ja mogę o nim dobrze myśleć – przyznała się kiedyś Luizie – skoro tak słabo nas zabezpieczył? A jego rodzina nie chciała nas znać. Wydawało im się, że są tacy ważni, mimo iż nawet własnego kraju nie mają. Zły los dotyka jednak nawet tych najbardziej zamożnych – oznajmiła złowieszczo i szybko przerzuciła się na historie doskonale znane córce. – My też mieliśmy posiadłości, ale co z tego, skoro chyba najbardziej ucierpieliśmy podczas rewolucji. Historie te wracały jak echo podczas całego dzieciństwa Luizy i kiedy tylko słyszała słowo „rewolucja”, momentalnie traciła zainteresowanie. Ileż można o tym mówić? – Chciałabym pojechać kiedyś na grób ojca – wtrąciła Luiza, kiedy matce zabrakło tchu, podczas skrupulatnego wyliczania rodowych strat. – Grób ojca? – zdziwiła się matka. – Do Polski. – A ch, tam! – Matka wyjęła chusteczkę i zaczęła się nią gwałtownie wachlować. – I po co ci to? On nie żyje od... – zastanowiła się przez chwilę – od szesnastu lat, a nikt inny tam na ciebie nie czeka. To są okropni ludzie. – Dlaczego okropni? – domagała się prawdy Luiza. – Ile razy mam ci to powtarzać? Bo są nieczuli i bez serca, i ja... już nie mogę znieść, żeby o tym mówić. I matka, jak zawsze, kiedy poruszany był temat ojca, rozpłakała się, a Luiza dłużej się nie upierała. Nie lubiła, gdy drobny nosek matki się marszczy, a powieki czerwienieją. Nie chciała sprawiać jej przykrości. Na tym świecie miały przecież tylko siebie. – Mademoiselle? Luiza niemal podskoczyła, przyglądając się wyłożonym na stół grubym tomom. – Czy panienka czegoś szuka? – Ja, nie, nie. – Cofnęła się od stołu i patrzącego na nią uważnie zza drucianych okularów starszego pana. Zawstydziła się. – Może mógłbym w czymś pomóc? – Nie, nie, dziękuję. – Odeszła szybkim krokiem, chwilowo z powodu zdenerwowania nie czując bólu otartej pięty. – Przepraszam, z drogi. – Brodaty mężczyzna bezceremonialnie torował sobie przejście przez kłębowisko ludzi. Nagle Luiza poczuła, że brakuje jej tchu. Na ulicy było zbyt tłoczno, a tłum zachowywał się dość agresywnie. Parę razy nieznajomi otarli się o nią, a brodaty przechodzień niemal wgniótł ją w ścianę. Chyba najwyższy czas zakończyć tę eskapadę, pomyślała i postanowiła wrócić do domu fiakrem. I tak z powodu jej otartych pięt matka się zorientuje, że musiała się gdzieś włóczyć.

Luiza sięgnęła po portmonetkę i z przerażeniem stwierdziła, że nie ma jej przy sobie. Musiała ją zgubić przy tamtym bukiniście, pomyślała i serce podskoczyło jej do gardła. Dalejże, musi tam szybko wrócić, może uda jej się odzyskać zgubę. – Proszę pana? Czy może ktoś nie znalazł portmonetki? – spytała mocno zawstydzonym głosem. – Taka z naszytym liściem dębu... – Portmonetki? – Starszy pan pokręcił głową. – Dziecko, z pewnością ci ją ukradziono. To się tutaj zdarza nagminnie. Luiza patrzyła na niego zdumiona, ale czuła, że staruszek ma rację. O kradzieżach też przecież słyszała. Ile to razy przestrzegała ją przed nimi matka! A to się doigrała. I nagle z tłumu wyrósł przed nią mężczyzna w panamie. – Tak myślałem, że panienka aż tutaj zaszła. No, kiedy mamusia się o tym dowie... Ładne rzeczy. Zamiast do domu... Całe szczęście, że mam tu powóz. Natychmiast jedziemy. Proszę za mną. Mówił tak zdecydowanym tonem, że zaskoczona dziewczyna ruszyła za nim. – A le kim pan jest? – Waszym nowym sąsiadem. Takie szczęście, że się tu pojawiłem. Wszystko w porządku? Luiza chciała mu opowiedzieć o portmonetce, ale szedł tak szybko, że niemal za nim biegła. Rzeczywiście za rogiem ulicy stał powóz. Wydało jej się trochę dziwne, że w tak ciepły dzień woźnica ma na sobie długi ciemny płaszcz, zakrywający go niemal po czubek głowy. – To wsiadamy – oznajmił mężczyzna. – Ojciec panienki będzie bardzo zły. – Ojciec? – wyjąkała Luiza – ale ja nie mam... – Nie zdążyła skończyć, bo w tym samym momencie mężczyzna zaczął ją wpychać do powozu, próbując zasłaniać twarz panamą. – Zostaw ją, ty łajdaku! – nagle uliczny gwar przeciął donośny krzyk. – Zostaw ją! Ulicą pędził w jej stronę młody chłopak. Rozpoznała w nim Gastona mieszkającego w suterenie domu matki. Kilka razy ze sobą rozmawiali. Co on tu robi? Skąd nagle wzięli się koło niej ci wszyscy sąsiedzi? Pewnie naskarżą na nią matce. Chciała się uśmiechnąć, ale jej uśmiech zgasł natychmiast na widok wykrzywionej okropnie twarzy „nowego sąsiada”. Próbował szarpnąć ją za rękę i wepchnąć do powozu, ale wówczas tknięta nagłym przeczuciem wyrwała mu się. Na ziemię upadł ciemny przedmiot. Kiedy Gaston dobiegł do niej, woźnica świsnął batem, a powóz z mężczyzną zniknął za zakrętem. Wszystko odbyło się tak nagle, że Luiza odczuwała teraz lekki zawrót głowy. – Luizo, co panienka tu robi? O Boże, jakie szczęście, że byłem w pobliżu. Luiza patrzyła na okropnie bladą twarz Gastona i niczego nie rozumiała. Obok nich zgromadziła się grupa przechodniów. Rozmawiali jeden przez drugiego. – Kto to był? – Jak to, nie wie pan? To ten sam co zawsze. – A le tu, w biały dzień... wśród studentów? – Mon Dieu! – Robi się coraz bardziej bezczelny. Co to za dewiant. – A le ta mała miała szczęście. Nie mogła pojąć, o czym mówią. Czuła jednak, że jakimś cudem, czy może bardziej dzięki pomocy Gastona, udało jej się uniknąć wielkiego nieszczęścia. Sięgnęła po przedmiot porzucony przez domniemanego sąsiada. Był to pusty worek. Kiedy tłum zobaczył, co trzyma w rękach, wydał z siebie pomruk grozy. – Mój Boże. Niewiele brakowało. Kolejna naiwna owieczka. – Gaston! O co tu chodzi? Powiedz mi. – Uczepiła się kurczowo ramienia chłopaka, a kiedy prowadził ją przez tłum, rozpłakała się. – Proszę nie płakać, panienko. Przejdźmy dalej. Panienka ledwie się trzyma na nogach. Moja matka pracuje tu niedaleko w „rosolarni”. Zajdziemy do niej. To przyzwoite miejsce dla kobiety, proszę się nie bać. Może przede wszystkim dlatego, że w bouillonerie pracowały wyłącznie kobiety. Ubrane w czarne sukienki i białe czepeczki wręczały przychodzącym kartę, na której później usługująca

zaznaczała, co gość zjadł. Matka Gastona, która właśnie podała obiad po drugiej stronie sali, nie była zachwycona, widząc tu syna, i w dodatku w towarzystwie Luizy. A le kiedy chłopak poszeptał z nią na boku, spojrzała na dziewczynę współczująco. – Panienko, podam zaraz pyszną zupę. Jest najlepsza na skołatane nerwy. Jak się czujesz, jagniątko? Luiza nadal była zapłakana, ale w przyjaznej atmosferze i wśród apetycznych aromatów zaczynała dochodzić do siebie. Poza tym wreszcie mogła usiąść i nie czuć już tego diabelskiego bólu otartej pięty. – Gaston – zwróciła się do chłopaka, kiedy czekali na podanie zupy. – Będę mówiła ci po imieniu, dobrze? I ty się do mnie też tak zwracaj. Chyba uratowałeś mnie przed czymś strasznym? Chłopak uśmiechnął się i pokiwał twierdząco ciemną grzywą. – Powiedz mi, Gastonie, o co tu chodzi? Dlaczego tylko ja o niczym nie wiem? – Panienko, to znaczy, Luizo. Wiem, że nie było cię w Paryżu przez parę tygodni... To jest zupełnie niesłychana historia. A le tym razem zaatakował w dzień, szubrawiec jeden. Do tej pory nikt nie widział jego twarzy. Jesteś pierwsza. Zastanawiam się, czy nie powinnaś... – Gaston nerwowo drapał się po ciemnych kędziorach – czy nie powinnaś iść na policję? Luiza otworzyła szeroko usta. Na policję? Ona? Chyba ten chłopak postradał zmysły. – Nie bądź taka zdziwiona. Z pewnością rodziny tych zaginionych dziewczyn pragnęłyby tego z całego serca. – Jakich dziewczyn? – wyjąkała Luiza. Wyglądało na to, że mogła być najstarszą z nich. Pewnie przyczynił się do tego jej niewysoki wzrost. Zaginęło w sumie pięć dziewcząt. A le być może nie wszystkie zaginięcia zostały zgłoszone. Czasem nie było bowiem nikogo, kto mógłby to zrobić. Dziewczynki porywane były w różnych dzielnicach Paryża i oczywiście nigdy się nie odnajdowały. Z początku uważano, że doszło do nieszczęśliwego wypadku, że być może wpadły do rzeki albo też uciekły z domu. Dopiero w wypadku tej czwartej ktoś zauważył nieoznakowany powóz w pobliżu miejsca, w którym po raz ostatni widziano nieszczęśnicę. I wówczas panika ogarnęła natychmiast cały Paryż. Zaczęto szeptać, że pojawili się w mieście wysłannicy bogatego szejka, którzy działają na jego zlecenie, kompletując mu harem. Inni byli przekonani, że dziewczynki potrzebne są porywaczowi do odprawiania krwawych obrzędów religijnych. Usłyszawszy te słowa, Luiza natychmiast przestała jeść przyniesiony przez matkę Gastona rosół, który jeszcze przed chwilą smakował jak niebiańska manna. – A le... ale skąd się domyśliłeś, że ten mężczyzna... że on miał z tą sprawą coś wspólnego? Gaston rozpromienił się, ale trochę się jąkał, tłumacząc Luizie, czym się kierował. – Bo, no wiesz... ja chciałbym zostać detektywem. Czytam zawsze uważnie kroniki kryminalne. I czasem książki też, jak mi się uda coś dostać. Pomyślałem sobie, że muszę mieć oczy dokoła głowy i próbować dostrzec coś, co w jakiś sposób nie pasuje do reszty. Swój wolny dzień Gaston wykorzystywał podobnie jak Luiza. Próżnował, włóczył się bez celu i przypatrywał paryżanom. W pewnej chwili zwrócił uwagę na mężczyznę z rondem kapelusza zakrywającym twarz. On również rozglądał się dokoła. I dopiero po chwili Gaston zauważył, że jego głowa stale zwraca się ku dziewczynkom. – A le ciebie w pierwszej chwili nie poznałem. Dopiero wówczas, kiedy prowadził cię do powozu. – Mówił, że jest naszym nowym sąsiadem. Miał mnie zawieźć do domu. Gaston kręcił z niedowierzaniem głową. – W biały dzień... A czy zauważyłaś, jak wyglądał? Czy jest ciemnoskóry? Luiza zastanowiła się przez chwilę. Pamiętała tylko oczy mężczyzny. Czarne jak węgle. Nieruchome. – Nie bardzo. – Chociaż to może wcale nie być główny winowajca, tylko najemnik. Wie mniej więcej, jaka dziewczyna mogłaby zainteresować jego pana.

– Przestań. – Nagle Luiza miała już dość tej rozmowy. – Nie chcę tego słuchać. Idę do domu. – Sama na pewno nie. Czy wiesz, że możesz być w niebezpieczeństwie? – A to niby czemu? – Zaśmiała się, ale z wysiłkiem. Czuła, że w środku nadal jest rozdygotana. – A dlatego, że go widziałaś. Jesteś jedyną osobą, która mogłaby rozpoznać tego porywacza. A on miał czas, żeby ci się dokładnie przyjrzeć. Dziewczyna spuściła głowę. Gaston miał rację. Bystry z niego chłopak, choć niewiele od niej starszy. Rok, dwa lata? Zawsze był w stosunku do niej bardzo grzeczny i usłużnie otwierał przed nią drzwi wejściowe. – Gdzie ty pracujesz, Gaston? – spytała, kiedy wstali od stolika. Chłopak nie pozwolił jej płacić za zupę, nawet nie wiedząc, że nie byłaby w stanie tego zrobić z powodu skradzionej portmonetki. – Pracowałem w drukarni. Chciałem zostać zecerem, ale mnie wyrzucono. – Spojrzał na nią chmurnie. – Firma zbankrutowała? – Nie, kilka razy złapali mnie na czytaniu książek, no i przegonili. Taki los. – Rozłożył ręce. – A le nie ma co się martwić. Teraz staram się, by mnie przyjęli do gazety na roznosiciela. A le to na początek – zaznaczył dobitnie. – Potem będę dziennikarzem. – A nie detektywem? – Luiza zdziwiła się tak szybką zmianą kariery. – I jednym, i drugim – oznajmił Gaston. Po kwadransie dość wolnego spaceru doszli do kamienicy, której właścicielką była matka Luizy. – Matka się nie zdziwi, że jesteś wcześniej? – spytał chłopak, któremu podczas drogi Luiza zwierzyła się ze swojej „ucieczki” spod kurateli zakonnic. – Powiem jej, że ktoś z klasztoru mnie podwiózł – odpowiedziała. Była tak zmęczona niespodziankami swej eskapady, że chciała już jak najszybciej wrócić do domu. – Masz rację. Jakby co, to możesz zawsze na mnie liczyć – uśmiechnął się, ukazując w policzkach dołeczki – ale u siebie będziesz najbezpieczniejsza. Najważniejsze, że nikt nie wie, gdzie mieszkasz. I nagle Luiza zatrzymała się jak wryta. Nagle coś jej się przypomniało. Portmonetka, którą ktoś skradł jej w tłumie! Oprócz wyhaftowanego liścia dębu na odwrocie, w środku znajdowało się coś jeszcze. Wyszyte czerwonym kordonkiem: Louise de Sokolowski. I adres. A dres domu, do którego właśnie wchodziła.

Rozdział III

Luiza ze zdumieniem zauważyła, że drzwi wejściowe są niedomknięte. Cofnęła więc rękę, która dotykała już kołatki, i ostrożnie weszła do korytarza. W mieszkaniu panowała cisza. Dziewczyna zajrzała do kuchni, ale nie było tam ani kucharki, ani też służącej. Zegar właśnie wybijał trzecią. Może miały wychodne, pomyślała i ruszyła w stronę swojego pokoju. Kiedy się do niego zbliżała, usłyszała jakieś dźwięki dochodzące z pokoju maman. Dziwne. Zwykle o tej porze matka spała, nieskłonna do zrezygnowania z poobiedniej drzemki. A le któż mógł z nią rozmawiać w jej sypialni? Było to tym bardziej intrygujące, że oprócz dochodzącego ją głosu matki drugim był głos męski. – A drienne, A drienne, myślę, że jak zwykle przesadzasz. – Nieprawda. Ja ją dobrze znam. Jest uparta jak jej ojciec. Mówię ci, że nie wiadomo, czego się można po niej spodziewać. – Nie możesz mu wybaczyć, co? – Mężczyzna zaśmiał się. – Mężulek zalazł ci za skórę? Luiza stwierdziła, że głos ma wyjątkowo antypatyczny. Chropawy, dochodzący jakby z samej krtani, a w dodatku nienależący do osoby szczególnie wykształconej. Co matka robiła z kimś takim we własnej sypialni? Na twarzy dziewczyny pojawiły się rumieńce. Chyba nie powinna podsłuchiwać. Siostra Bernadetta byłaby z niej niezadowolona, ba, co tu mówić, nawet zła. A le Luiza nie mogła się powstrzymać, gdyż prowadzony dialog nagle ją zainteresował. – Nawet mi o nim nie wspominaj – żachnęła się maman. – Pewnie, że zalazł. Napisałam do niego już parę listów i nic... ani słowa. Zapewne uważa, że nie ma już żadnych zobowiązań. A zobowiązanie jest i rośnie. Czy wiesz, ile kosztuje taka dorastająca panna? No i posag. Luiza wstrzymała oddech. Chyba mówiono o niej. – Kolejna przesada, moja duszko. Jaki posag? Mówiłem przecież, że sam zadbam o Claude’a. Zapadła krótka cisza, przerwana odgłosem jakby cmoknięcia. Luizie zrobiło się bardzo nieswojo i nieprzyjemnie. Chciała już odejść do swojego pokoju, gdy usłyszała: – Jesteś kochany. A le rozumiesz przecież, że trzeba zapłacić za wyprawę. Suknie i takie inne. Stale się martwię. – A ten twój były mąż odpisał chociaż raz na listy? – Przecież ci mówię, że ostatnio nic nie napisał. – To może umarł? – Nie ma obawy. Zawsze był zdrowy jak koń. A le zawsze był i jest ostatnim skąpcem. Podobnie zresztą jak jego cała rodzina. Wyekspediowali rannego do Paryża zupełnie bez pieniędzy. I jak myślisz, kto... kto za to wszystko płacił? Za lekarstwa, za leczenie...? – Głos matki wyrzucał słowa z rozżaleniem i zdawał się być na granicy płaczu. – Ty, moja duszko! – No... może niezupełnie ja. Na początku mój ojciec. A le kiedy biedaczek wyzionął ducha i ja przejęłam po nim interesy, to oczywiście sama pokrywałam wszystkie koszty. – Dziwię się, moja droga, że wyszłaś za mąż za takiego człowieka. – Ha! – westchnęła maman. – Ja też się dziwię. A le byłam taka młoda i niedoświadczona. Spragniona miłości. A ten oszust pięknie recytował wiersze. Całe szczęście, że udało mi się uzyskać rozwód. A le ten drań oczywiście tak długo nie wytrzymał. Po powrocie do tej okropnej Polski natychmiast przeszedł na protestantyzm. Nagły stuk odstawianego krzesła sprawił, że Luiza w panice odskoczyła od drzwi, ale kiedy usłyszała swoje imię, ponownie zawróciła pod sypialnię. – Sama dobrze wiem, jakie dziewczęta są głupie i naiwne. Nie pozwolę, żeby Luizę spotkało coś podobnego. A staram się, jak mogę. W klasztorze uchroniłam ją przed złem, a teraz

moje obowiązki się kończą. Zajmie się nią dojrzały i odpowiedzialny mężczyzna. – Myślisz, że nie będzie sprawiała kłopotu? – zainteresował się towarzysz matki. – Jakieś dziewczęce opory, łzy... – Oczywiście, że nie. Parę dni przed planowaną uroczystością porozmawiam z nią o szczęściu, jakie ją spotka. Potem załatwimy przeprowadzkę i... – I wreszcie będziemy mogli być razem, moja duszko – powiedział męski głos, a potem rozległy się tak nieprzystojne mlaskania i cmokania, że Luiza, mimo iż pragnęła usłyszeć jeszcze coś więcej, zdecydowała się bezszelestnie opuścić mieszkanie. – Co tu robisz? – spytał Gaston, który pojawił się przed nią niczym deus ex machina. Stała przed drzwiami wejściowymi od paru minut, nie bardzo wiedząc, co z sobą zrobić. Bała się, że lada moment zaczepi ją stróż. Na szczęście zajęty był wyrzucaniem z podwórka grupy Cyganów. Robili rwetes na cały kwartał. – Mamy nie ma w domu – odpowiedziała Luiza drewnianym głosem i dała się mu poprowadzić do sutereny. Już drugi raz podczas tego samego dnia przeżyła szok. Tym razem wprowadziło ją to w głęboki smutek i apatię. Mimo tego stanu ducha kątem oka zarejestrowała dość nędzne jednoizbowe pomieszczenie, w którym mieszkał Gaston z matką. „Nie masz, moja droga, pojęcia, co to jest bieda”, przypomniała sobie głos matki. „Pomyśl, jakie masz szczęście, że na niczym ci nie zbywa”. Jednak siedząc na niewygodnym drewnianym krześle, Luiza miała wątpliwości. Bieda czy nie bieda, ale nie wyobrażała sobie, żeby matka Gastona oszukiwała swego syna tak perfidnie jak jej własna maman. A więc ojciec żył, a nie, jak jej powiedziano, umarł w wyniku powstańczych ran, szesnaście lat temu. Jan de Sokolowski, jak mówiła o nim maman, czy też Jan Sokołowski, jak wyjaśniła jej siostra A nna, miewał się zupełnie dobrze i nie chciał pamiętać, że w dalekiej Francji dorasta jego córka. Romantyczna historia gorącej miłości i szybkiego, acz niechcianego przez rodziny małżeństwa, zawartego pomiędzy Janem i A drienne, okazała się taką samą fikcją jak opowieść o Romeu i Julii. – Źle się czujesz? – zatroskał się Gaston. – Może wypijesz coś ciepłego? – Poproszę o szklankę wody – szepnęła Luiza, próbując łapać krążące chaotycznie myśli. Jeszcze raz przypominała sobie słowa, które przed chwilą usłyszała. – Jesteś bardzo blada. – Gaston postawił przed nią szklankę i dzbanek z wodą. – Może niepotrzebnie opowiedziałem ci tę historię o dziewczynkach? – Nie, nie. – Luiza pokręciła energicznie głową. – Ja się bardzo cieszę, że mi to opowiedziałeś. Przynajmniej ktoś jest wobec mnie szczery, pomyślała, cały czas mając wrażenie, że stan równowagi, w którym do tej pory egzystowała, został poważnie zachwiany. Za sprawą kilku podsłuchanych słów jak domek z kart rozsypała się jej przeszłość, a co gorsza, przyszłość. Została tylko teraźniejszość, w której tkwiła w obecnej chwili, pijąc łapczywie przyniesioną przez Gastona wodę, jakby miała być lekarstwem zaczerpniętym prosto z rzeki zapomnienia. – Nie martw się. Twoja matka za chwilę wróci i będziesz mogła odpocząć. Z pewnością ci pomoże. – Moja matka nie może o niczym wiedzieć – odpowiedziała nagle Luiza tak zdecydowanym tonem, że Gaston spojrzał na nią zdziwiony. Widząc jego reakcję, szybko dodała: – Nie chcę jej niepokoić. – Może masz rację. Sama ma teraz tyle na głowie. Teraz z kolei Luiza rzuciła mu zdziwione spojrzenie. – Tak? – To przez ten planowany remont. – Gaston przysunął w swoją stronę drugą szklankę i również wypił parę łyków wody. – Jaki remont? – Kamienicę trzeba przebudować, bo dach cieknie. Miał się tu wprowadzić taki jeden notariusz z cienkim wąsem i to w zasadzie on pierwszy zauważył różne mankamenty. Mówię ci, co

tu się działo. Przysyłał tu różnych rzemieślników, opowiadali różne rzeczy, straszyli, że cały dom się rozwali, i twoja mama bardzo się zamartwiała. – Zamartwiała? – Luiza spojrzała na niego ze zdziwieniem. Skąd chłopak z sutereny mógł wiedzieć o takich sprawach? – Takie przynajmniej sprawiała wrażenie. Smutna była. – Gaston zamyślił się na chwilę. – Opowiadałem ci, że chcę być detektywem. Taki ktoś musi zwracać uwagę na szczegóły i obserwować. Tropić ślady zbrodni. – Zbrodni? Słucham? – Przepraszam, zagalopowałem się. Miałem na myśli, że muszę się ćwiczyć w spostrzegawczości. – Oczywiście – przyznała mu rację Luiza. – I co było dalej? – Ten wąsaty notariusz przychodził i przychodził. Konferował z twoją mamą. I chyba coś postanowili, bo już wcale nie jest smutna. Wprost przeciwnie. Z dnia na dzień bardziej promienieje. Z pewnością spędzicie teraz ze sobą przyjemny czas – zauważył. Luiza miała w tej sprawie duże wątpliwości. Chaotyczne myśli, które do tej pory krążyły w jej głowie, zaczynały układać się w całość. Dość chwiejną, jednak na tyle namacalną, że można było dojrzeć jej zarys. W tej samej chwili usłyszała, jak dzwon w parafialnym kościele wybija godzinę szóstą. Czas wracać do domu. Kiedy Luiza obudziła się we własnym łóżku i spojrzała na wnikające przez firanki promienie słońca, poczuła, jak wypełnia ją dziwne uczucie szczęścia. Przeciągnęła się i przymknęła oczy, próbując przywołać słodycz snu. Uwielbiała poranne leniuchowanie i tego najbardziej brakowało jej w klasztornej szkole. Na prymarii o godzinie siódmej rano stały wszystkie umyte i schludnie ubrane w fartuszki szkolne, a siostra Bernadetta uważnie sprawdzała, czy wszystkie bluzki są starannie zapięte i czy kołnierzyki nie są przekrzywione. Najgorzej bywało zimą, kiedy potwornie marzła w nieopalanej kaplicy i cały czas usiłowała powstrzymać ziewanie. Zupełnie nie rozumiała, dlaczego taki reżim miał według siostry Bernadetty sprzyjać kształtowaniu jej charakteru. Na szczęście szkoła się skończyła i można leżeć w łóżku o wiele dłużej. Ponownie ogarniała ją senna błogość i nie przeszkadzały jej nawet dźwięki dochodzące z głębi mieszkania. I nagle jej się przypomniało! Usiadła na łóżku z bijącym sercem. Waliło tak mocno, że niemal mogła je dostrzec przez cienki bawełniany materiał. Wspomnienia z poprzedniego dnia napłynęły jednocześnie, zachodząc jedno na drugie. – Chryste Przenajświętszy! Pomóż mi! – Dziewczyna złożyła ręce do modlitwy, ale nie była w stanie się na niej skupić. Pobyt w klasztornej szkole odebrał jej dziecięcą wiarę w cuda. Ileż się tam namodliła. Nie, nie miała tego Panu Bogu za złe. Poniekąd rozumiała Go i Jego ciężki trud. Wysłuchiwanie skarg i próśb tylu ludzi było zadaniem niemożliwym nawet dla osoby boskiej. Dlatego też uznała, że głowę można zawracać w sprawach naprawdę najtrudniejszych! Czy to, czego dowiedziała się wczoraj, do takich należało? Czy jeszcze można z tym poczekać? Luiza opadła na poduszkę i zamknęła oczy. Ponownie przypominała sobie wydarzenia z poprzedniego dnia. Kiedy o szóstej ponownie pojawiła się przed drzwiami mieszkania, otwarły się natychmiast i wyjrzała przez nie rumiana buzia Jeanne. – Oj, panienka wróciła. Jak bardzo się cieszę – powiedziała i zarumieniła się, kiedy Luiza ucałowała ją w oba policzki. Jeanne była jedynie o dwa lata starsza i kiedy matka nie widziała, Luiza często przychodziła do pokojówki na pogawędki. Maman zawsze surowo przestrzegała zasady, by się ze służbą nie spoufalać. Gdyby matka się dowiedziała, że Luiza przebywała sam na sam z młodym mężczyzną z sutereny, z pewnością natychmiast wymagałaby pomocy medyka. – Mamusia panienki już się nie może doczekać. Cały dzień mówi tylko o powrocie panienki. – Cały dzień? – mruknęła Luiza.

– Już od rana była taka... szczęśliwa. Układała włosy. A potem dała mi parę godzin wychodnego, żebym jej nie denerwowała. A gdzież ja bym śmiała. – Jeanne poprawiła fartuszek. – A jak droga? Siostry nakarmiły w podróży? Luiza skinęła głową. Pięta piekła ją żywym ogniem i czuła się, jakby ten jeden dzień trwał cały rok, bo tyle się wydarzyło przez tych parę godzin. Nagle w korytarzu pojawiła się wiotka sylwetka matki. – Mój kwiatuszku, czyżbyś znowu urosła? – roztkliwiła się na jej widok i ucałowała ją szybko w policzki. – Jeanne, proszę przygotować panience wodę do mycia, za chwilę kolacja. – Tak, proszę pani. – Pokojówka dygnęła grzecznie i pobiegła w stronę kuchni. – Córeńko, jak ja się cieszę – entuzjazmowała się maman, ale Luiza miała wrażenie, że patrzy na kogoś zupełnie obcego. Maman bardzo rzadko demonstrowała w ten sposób swoje uczucia. – Na kolację będą same twoje przysmaki. Z pewnością stęskniłaś się za nimi w klasztorze. – Nie jestem głodna, tylko trochę zmęczona – odpowiedziała, choć od czasu, kiedy zjadła rosół, minęło już dobrych parę godzin. Matka towarzyszyła jej do sypialni i Luiza wyczuwała, że ma zamiar jej coś powiedzieć. Postanowiła jej to ułatwić. – Widziałam narzędzia przed domem. Szykuje się jakaś naprawa? – spytała niewinnym tonem. Ruchy maman zrobiły się troszkę nerwowe. Szarpała wstążkę od nowej zielonej sukni. – Nawet nie wyobrażasz sobie, jakie ja miałam kłopoty. Tak to jest, jak się jest samotną kobietą z dzieckiem. – Rąbkiem chusteczki otarła oczy. Gdyby to było jeszcze wczoraj, Luiza jak zawsze rzuciłaby się jej na szyję i prosiła, by się nie martwiła, że sobie poradzą, że jest jeszcze taka piękna i wszyscy ją podziwiają, że jak wróci z klasztoru, to już zawsze będą razem itede. W tej chwili obserwowała ją z dystansem, szukając potwierdzenia swych podejrzeń. Niczym detektyw, przypomniała sobie Gastona. – A le nieważne! – Matka oderwała od oczu chusteczkę, a Luiza zauważyła, że ma zupełnie suche i niezaczerwienione oczy. – Wszystko udało mi się wspaniale załatwić. Opowiem ci o wszystkim przy kolacji. Teraz się ogarnij i przyjdź do bawialni, gdy będziesz gotowa. Po kilkunastu minutach Luiza siedziała przy stole naprzeciwko matki. Jeanne właśnie podała kolację. Rzeczywiście na półmiskach leżały same smakołyki: pierożki, foie gras, pierś kaczki. Luiza odwróciła jednak od nich wzrok. I pomyśleć, że jeszcze nie tak dawno burczało jej w brzuchu. Jednakże po słowach matki zupełnie straciła apetyt. Czy ten upiorny dzień nigdy się nie skończy? Co jeszcze może się jej przydarzyć? – Taka blada jesteś – zaniepokoiła się nagle maman. – Mam nadzieję, że nic ci nie dolega. – Nie czekając na Jeanne, nalała sobie wina z karafki i wypiła niemal duszkiem. – Nic mi nie jest – uspokoiła ją Luiza. – Zawsze trudno jest się przyzwyczaić po powrocie. – To prawda – przyznała jej rację matka. – A le do dobrego zawsze szybciej. Wkrótce skończysz siedemnaście lat, moja droga. Wkrótce będziesz miała własny dom i rodzinę. Wyfruniesz z gniazda. – Przez chwilę Luizie wydawało się, że matka się rozpłacze, ale poruszyła tylko nosem, dolała więcej wina do swojego kieliszka i kontynuowała: – Szkoła się skończyła i trzeba ci teraz znaleźć miłego i zamożnego męża. – Jestem chyba jeszcze za młoda. – A gdzież tam. Miałam osiemnaście lat, kiedy spotkałam twojego ojca, ale moje obie przyjaciółki z dzieciństwa zdążyły mnie wyprzedzić. To jest najlepszy wiek dla dziewczyny. Nie ma wówczas problemów z przystosowaniem się do męża. O Boże, dlaczego to ja mam się przyzwyczajać, pomyślała Luiza, to przecież narzeczony powinien, skoro ma ochotę na coś takiego jak ślub. – Wiesz, że nasza sytuacja jest trudna, prawda? I zaczęła się niekończąca tyrada na temat zmarnowanego życia matki i ciężkiej pracy, by utrzymać kamienicę, która stanowiła podstawę ich egzystencji. Wszystko kłamstwa – Luiza zaciskała pod stołem dłonie w pięści – przecież ojciec jednak żyje i do niedawna łożył na nią. Zza

rzęs przypatrywała się uważnie filigranowej postaci matki. Mimo nieszczęść, które jak twierdziła, na nią spadły, maman zawsze prowadziła wygodne życie. Dziadek zabezpieczył je bardzo dobrze. Oprócz kamienicy był przecież dom na prowincji, obecnie wynajęty, jak również pewien zgromadzony w banku majątek. Luiza wiedziała, że nie żyją w ubóstwie. – Jak ci wspominałam wcześniej, były kłopoty z domem. Nie znam się na tym, ale pojawiło się niebezpieczeństwo, że może runąć. Wyobrażasz sobie? Śpimy i nagle wali się nam wszystko na głowę i grzebie żywcem. – Matka zadygotała. – I wówczas, znak Opatrzności Bożej, pojawiła się osoba, która pomogła mi w nieszczęściu. Udało się wszystko naprawić. I co najważniejsze... kosztowało zaledwie połowę tego, co bym normalnie zapłaciła. – Matka zauważyła, że Luiza słucha jednym uchem. – Nie cieszysz się, że będziesz miała dach nad głową? – Cieszę, cieszę się, maman. Matka wzięła głębszy oddech i poprawiła kokardkę przy mocno zaróżowionym dekolcie. – Zaprosiłam więc tego pana i jego siostrzeńca na jutrzejszą kolację. Mam nadzieję, że miło spędzimy czas. Oczekuję również, że postarasz się nas trochę zabawić. Nie zapomniałaś chyba swego „świeckiego” repertuaru, moja droga? – Poćwiczę jutro rano. – Luiza spuściła głowę. Czuła, że łzy są już bardzo blisko. – Wobec tego idź już do siebie, skoro jesteś zmęczona i nie chcesz nic jeść. Musisz się dobrze wyspać. I pamiętaj. Musimy jutro wyglądać obie jak najlepiej. – Matka zaśmiała się i psotnie uderzyła Luizę po wierzchu dłoni. – Kto wie, czy nie będzie to najważniejszy dzień w twoim życiu? – rozmarzyła się. I kiedy ten następny dzień nadszedł, Luiza pragnęła z całego serca, żeby sobie już poszedł, i to bez jej własnego w nim udziału. Te płonne rojenia zostały przerwane przez Jeanne, która pojawiła się w drzwiach, niosąc kawę z mlekiem. – Pani powiedziała, że panienka nie musi się rano zrywać z łóżka. Powinna panienka odpocząć, żeby nabrać jasnej i zdrowej cery. – A co robi teraz moja matka? – Wyjechała załatwiać interesy. Przekąsi coś na mieście, więc panienka ma na nią nie czekać. Dzisiaj uroczysta kolacja – zachwyciła się Jeanne. – Ciekawa jestem, jaki jest ten młody pan? – Ja zupełnie nie. – Luiza ziewnęła, nie wykazując za grosz zrozumienia dla zainteresowania pokojówki. – To ja zostawiam panienkę, bo muszę pomagać w kuchni. Szykuje się wielka uczta. Panienka zadzwoni, kiedy mam jej pomóc z gorsetem. Luiza skinęła głową i znów została sama. Doskonale! W ten sposób może uda się zrealizować plan, który przyszedł jej do głowy przed samym zaśnięciem. Narzuciła na siebie peniuar i uważając, żeby nie trzasnęły drzwi, wyszła na korytarz. Następnie na czubkach palców udało jej się dotrzeć do sypialni matki. Na wszelki wypadek przyłożyła ucho do drzwi. Cisza. Jak najdelikatniej nacisnęła klamkę i wślizgnęła się do środka. Gdzie tego szukać? Rozejrzała się dokoła. Łóżko maman z baldachimem zajmowało większą część tego niezbyt dużego pomieszczenia. Leżała na nim liliowa suknia, którą matka zapewne zamierzała włożyć na kolację. Luiza wstrzymała oddech i podeszła do kolejnej pary drzwi, tym razem prowadzących do buduaru matki. Sofa, toaletka, intarsjowane niewielkie biurko, fotel z podłokietnikami przypominającymi lwie łapy i komoda, w której – dziewczyna była tego pewna – matka przechowywała korespondencję i różne urzędowe dokumenty. Tylko czy te, których szuka, będą leżeć na wierzchu? Pewnie nie. Matka z pewnością nie chciałaby, aby o jej intymnych sprawach szeptano w kuchni. Szuflada komody lekko zatrzeszczała, gdy pociągnęły ją delikatne palce Luizy. Wśród nagromadzonych szpargałów – matka była typem zbieracza – natrafiła na niedużą kasetkę. Była zamknięta, czego można się było spodziewać, ale nie zniechęciło to dziewczyny. Stała przez

chwilę, trzymając w rękach ten interesujący przedmiot, i gorączkowo się zastanawiała. Po chwili podeszła do biurka matki i z jednej z przegródek wysunęła kolejny bibelot – pozytywkę. Na srebrnej podstawie kręciła piruety urocza balerina. Luiza pamiętała tę zabawkę jeszcze z dzieciństwa oraz swoje niepohamowane pragnienie, żeby mieć na własność ten fascynujący instrument. Dostała go do ręki zaledwie parę razy. Matka nie pozwoliła jej się nim bawić, tłumacząc, że to pamiątka po ojcu. A le już wówczas pulchne paluszki dziecka wytropiły sekretną dźwignię, która odsłaniała mały schowek. Nie zdążyła o tym powiedzieć matce, gdyż zauważywszy, że dziewczynka majstruje przy mechanizmie, natychmiast wyrwała jej z rąk pozytywkę. Przeczucie było słuszne. Luizie udało się znaleźć mały kluczyk, jak ulał pasujący do zamka kasetki. I tym razem miała rację. Leżały w niej listy. Nie zdążyła wpaść w triumfalny nastrój, gdyż nagle usłyszała czyjeś kroki na korytarzu. – A co to się panience stało? – spytała Jeanne, która weszła do salonu z miotełką do ścierania kurzu. Zaczerwieniona jak piwonia dziewczyna opierała się o fortepian. Całe szczęście, że salon znajdował się obok buduaru. – Mnie... nic – wydusiła z siebie. – Przecież widzę. Oddycha panienka tak ciężko. Może to jakaś choroba? Oj, pani się zmartwi. – Nic mi nie jest, Jeanne. Martwię się trochę dzisiejszym występem przed kolacją. Nie wiem, co zagrać i czy jeszcze pamiętam te utwory, które maman lubi. – Jestem przekonana. Pani tak gra... jak anioł – powiedziała nastoletnia służąca, a jej twarz się rozjaśniła. Luizie zrobiło się przyjemnie, mimo iż wiedziała, że kontakt z muzyką Jeanne ograniczał się do słuchania muzyki w kościele i podsłuchiwania za drzwiami jej własnych występów. – To ja wobec tego teraz poćwiczę – oznajmiła Luiza, dając tym samym znak Jeanne, żeby zajęła się odkurzaniem w innych pokojach. Żeby nie wzbudzać podejrzeń, zaczęła rozgrzewać palce, ćwicząc gamy, ale zamiast nut rozłożyła przed sobą wyjęty z koperty list. To był list od ojca. Ten sam charakter pisma, taki elegancki jak papier, na którym list był pisany. A le list był dość krótki i można rzec, obcesowy. Do matki zwracał się „madame”. Warszawa, 18 maja 1880 Droga madame A drienne, Mam nadzieję, Pani, że w końcu zezwolisz mojej córce na skreślenie do mnie choć paru słów. Szczerze mówiąc, to mam dość tej zabawy, gdyż nawet nie wiem, czy ona żyje i w jakich warunkach się wychowuje. Znając Panią, można się spodziewać najgorszego. Nie mam zamiaru zapłacić Pani ani grosza, jeśli nie wywiąże się Pani ze swoich zobowiązań. I do tej pory proszę mnie nie niepokoić korespondencją, gdyż jestem zbyt zajętym człowiekiem. Jan Sokołowski Przeczytała ten list tak wiele razy, że umiała go na pamięć. Złożyła go potem starannie i schowała do kieszeni peniuaru. A zatem była jeszcze taka osoba na świecie, która się nią interesowała i która pragnęła jej dobra. Luiza podeszła do okna i wyjrzała dyskretnie na podwórko. Nie chciała pokazywać się ciekawskim oczom w swym porannym stroju. Wprawdzie matka zabraniała wpuszczać na teren kamienicy wszelkich sprzedawców, ale zawsze udawało im się przemknąć, kiedy tylko stróż się oddalił. Ale co to? Rzeczywiście ktoś się wpatrywał w jej okno. Zmieszana cofnęła się, by już za

chwilę wyjrzeć ponownie, gdyż rozpoznała ciekawskiego. Gaston stał oparty o mur i wpatrywał się w górne kondygnacje kamienicy. Kiedy zauważył jej postać, zaczął coś sygnalizować rękami. Luiza zrozumiała, że chce, by zeszła na dół. Z pewnością było to coś ważnego, skoro odważył się na taką impertynencję. Zaciekawiona dała mu znak, że za chwilę zejdzie. Jeśli oczywiście jej się uda... Miała wrażenie, że nastoletnie panienki traktowane są jak niewolnice w haremie. A le od czego miała rozum i przebiegłość, o które nikt jej nie podejrzewał? – Do szopy na węgiel? Czyś ty zwariował? Przecież się zabrudzę. Matka mnie zabije – mówiła Luiza do Gastona pół godziny później. – Przepraszam cię, ale gdzie indziej się nie da. Wczoraj przyjechał do nas brat matki i siedzi teraz w mieszkaniu. Poza tym sąsiadka z naprzeciwka musiała coś zauważyć, bo robiła matce jakieś dziwne uwagi. Całe szczęście, że jest na wpół ślepa i nie rozpoznała cię. A mam ci do przekazania pilną sprawę! – tłumaczył Gaston, prowadząc ją do znajdującej się przy oficynie szopy, w której kiedyś stał powóz. Zaryglował drzwi. W pierwszej chwili Luiza poczuła się dziwnie, ale widząc zaniepokojoną twarz chłopaka, stwierdziła, że nie w głowie mu głupstwa. – Co się dzieje? – spytała. – Wkrótce mogą się zorientować, że mnie nie ma. – Mówiłem ci o moim wuju, prawda? Zajmuje się murarstwem. Wczoraj wieczorem zaprosił mnie do szynku. Siedzieliśmy i piliśmy wino. Po chwili przysiadł się do nas taki rosły chłop, który, jak się okazało, też jest murarzem... Wuj Gastona zaczął wypytywać go o możliwość pracy w Paryżu, ale murarz odradzał. Opowiadał o trudnych warunkach, o oszustach pracodawcach i różnych szwindlach, zdarzających się nagminnie. Ostatnio na przykład słyszał, jak to dwie ekipy murarskie zostały suto wynagrodzone i to za nic. „Jak to za nic? – zdziwiłem się. – Chyba musiały wykonać jakąś pracę?” „A gdzie tam. Poszły chłopy oglądać taką jedną chałupę – opowiadał murarz. – Znaczy się udawały, że oglądały, potem coś między sobą poszeptały i powiedziały jednej damulce, że dom, w którym mieszka, nadaje się do całkowitego remontu”. „A tak nie było?” – spytałem. „Szalbierstwo, panie, szalbierstwo – odparł rozgoryczony murarz. – Potem udawali, że coś robią przy tej chałupie przez parę tygodni. Rozstawiali narzędzia, zaprawę, maszerowali dokoła z oskardami. A na koniec ten, który ich wynajął, przyszedł i zapłacił im jak za normalne dniówki”. „To sobie chłopy odsapnęły przez ten czas – uznał mój wuj. – I dorobiły. A le ten wąsaty, co im zapłacił, zapewne najbardziej!” Policzki Gastona zarumieniły się z emocji i od szybkiego mówienia. Zamilkł. – No i? – spytała Luiza. Chłopak spojrzał na nią ze zdumieniem. – Nie rozumiesz? Niczego nie podejrzewasz? – spytał, a Luiza dopiero połączyła jedno z drugim i aż otworzyła usta. – Ten notariusz? Moja matka? – Od razu przyszło mi to do głowy. Obawiam się, że twoja matka padła ofiarą oszusta.

Rozdział IV

– Panienko, proszę się wyprostować. Nie mogę dokończyć sznurowania – powiedziała Jeanne, lekko zniecierpliwiona wierceniem się Luizy, co utrudniało sznurowanie gorsetu. Dziewczyna na chwilę znieruchomiała i wycierpiała ten ostatni nieprzyjemny moment jakby wysysania powietrza z płuc. – Wreszcie gotowe – ucieszyła się Jeanne, kiedy pomogła Luizie włożyć sukienkę. Była zupełnie nowa. Luiza wyjechała do klasztoru po ostatniej przymiarce i nie miała jeszcze okazji zobaczyć jej po ukończeniu. Była wówczas niepocieszona z tego powodu, bo sukienka zapowiadała się niezwykle okazale i nie mogła się doczekać, kiedy ją włoży. Dopasowany żakiet z drobnymi guziczkami, koronkowa stójka, drapowana misternie spódnica. A na dodatek urzekający, jasnozielony kolor jedwabiu. Jeszcze tak pięknego „dorosłego” stroju do tej pory nie miała. Luiza stała przed lustrem i nie odczuwała już tej ekscytacji i niecierpliwości sprzed zaledwie miesiąca. Sukienka już jej nie cieszyła. I po co miała paradować w niej przed oczami oszusta, któremu udało się naciągnąć jej matkę? Oczywiście nie skończył jeszcze z oszustwami. Teraz chciał grać kartą swojego siostrzeńca. Jakie to dorosłe życie jest skomplikowane, zastanawiała się dziewczyna. W jaki sposób przekazać matce prawdę o człowieku, któremu zaufała? A czy jej samej można było zaufać? Sądząc po treści listu od ojca, z pewnością nie. – Gotowa jesteś, moja panno? – Do pokoju wbiegła nieco zdyszana matka. Na głowie miała starannie ułożone drobne loczki i wyglądała tak młodo, że doskonale mogłaby uchodzić za siostrę Luizy. – Widzę, że suknia świetnie leży, ale... – Zainteresował ją pewien szczegół i spuściła głowę. – Niemożliwe. Ona ledwie zakrywa pantofelki. Urosłaś, Luizo! – wykrzyknęła zdenerwowana. – Jak to możliwe, że ty jeszcze rośniesz? – Nie mam na to wpływu, maman. – Coś podobnego. – Matka kręciła głową z niedowierzaniem. – I pomyśleć, że stało się to na klasztornym wikcie. No nic, miejmy nadzieję, że wyjdziesz szybko za mąż, zanim staniesz się mniej kobieca. – Pochyliła się w stronę córki. – Na szczęście cera bez zarzutu. To wszystko, Jeanne. – Dała znać pokojówce, że jej obecność w sypialni jest już zbędna. – To taki cudowny okres w życiu młodej dziewczyny – szczebiotała maman, próbując zadbać o najdrobniejszy szczegół w wyglądzie córki. Przypięła jej do włosów białą różyczkę, zawiesiła na szyi medalik z Matką Boską. Za uszami delikatnie skropiła ją wodą kolońską. – Ja w twoim wieku nie mogłam się już doczekać, kiedy wyjdę za mąż. Na nieszczęście nie miałam przy sobie matki, która mogłaby mi właściwie doradzić w tych sprawach. Biedaczka zmarła, kiedy byłam malutka. – Matka, jak zwykle, gdy opowiadała o swoim życiu, wzruszyła się i musiała sięgnąć po chusteczkę. – Czy mama dobrze zna tego pana, którego zaprosiła na kolację? – zapytała niespodziewanie Luiza. – Cóż to za impertynencja, moja droga. Oczywiście, że go dobrze znam. Czy wydaje ci się, że zapraszam do domu ubogich z ulicy? – Nie, nie, przepraszam – zaczęła się mitygować Luiza. – Oczywiście nie to miałam na myśli. Bo przecież mama mu zaufała. I powierzyła swoje pieniądze. Musi więc to być sprawdzony człowiek. – Mój Boże! – fuknęła jak kotka A drienne. – Czego to teraz uczą w klasztorach? Własna córka sprawdza postępowanie matki. Do czego to dochodzi! Wiem, ostrzegano mnie, że młode panny starają się popisać własnym rozumem i dlatego jest to właściwy moment na to, żeby z tym rozumem radził sobie przyszły mąż – oświadczyła i urażona wyszła z pokoju, zanim Luiza zdążyła cokolwiek powiedzieć. Dziewczyna oparła się o toaletkę. Czuła, że ledwie trzyma się na nogach. Na myśl, że za

chwilę spotka swojego przyszłego męża, miała wrażenie, że jej ślina zmienia się w gorzką, chcącą ją zadusić kulę. Nie miała wątpliwości co do planów matki. Zamierzała ją wydać jak najszybciej za... siostrzeńca oszusta. Nie było co nawet się łudzić, że to „książę z bajki”. Luiza widziała swoje wystraszone oczy w lusterku. Nie dawały jej żadnej pozytywnej odpowiedzi. Nie, nie było szans na to, by sprzeciwić się woli matki i odrzucić zalotnika, skoro już wszystko ukartowane. Nie, nie ucieknie do klasztoru. Dostatecznie przekonała się, że nie jest to jej powołanie. Nie, nie ucieknie z domu, bo nie ma dokąd i za co. Krótko mówiąc, znalazła się w potrzasku. – Luizo. Niemal podskoczyła, słysząc za plecami głos matki. – Pospiesz się, panowie już przyszli. Jeanne wprowadziła już ich do salonu. Dziewczyna oderwała się od toaletki i wyprostowała. Czy tak czuli się skazańcy prowadzeni na egzekucję? A może bydło do rzeźni? – Jestem gotowa, maman. – Dygnęła uprzejmie przed matką. – Pamiętaj, moja droga, żadnych głupstw. Dobrze wiem, że jesteś charakterna jak twój ojciec, ale tym razem cię poważnie ostrzegam. Masz zagrać i zaśpiewać tyle, ile goście i ja będziemy chcieli. Poza tym nie masz się wtrącać w dyskusję i przedstawiać swoich opinii. Zrozumiałaś? Luiza kiwnęła głową. – To idziemy. Adrienne zajęła miejsce w fotelu, przybierając wystudiowaną pozę i minę. Jej córka usiadła na sofce. Twarz Luizy była nieruchoma, jedynie w oczach kryła się rozpacz. – O, monsieur Perrin, jak miło pana widzieć, panie notariuszu – zaszczebiotała matka na widok niskiego, łysiejącego mężczyzny. – Madame. – Pochylił się nad jej ręką, by złożyć pocałunek, po czym znanym już Luizie głosem zaczął jej prawić komplementy. Dopiero gdy skończył, matka wskazała na córkę. – A to moja jedyna życiowa pociecha. Luiza uniosła się z sofki i uprzejmie dygnęła, zerkając kątem oka na stojącego za fortepianem mężczyznę. Stał w cieniu i nie podchodził, dopóki wuj nie przywitał się z jej matką. – Pozwól, pani, że przedstawię jej Claude’a Dubonneta. Można powiedzieć, że on również jest moją pociechą. Niestety, nie mam własnych dzieci. Nie wszystkich Bóg obdarza. Każde słowo notariusza – a może on wcale nie był żadnym notariuszem, myślała Luiza – powodowało eksplozję uśmiechów na twarzy matki. Za chwilę zacznie się łasić do tego brzydala! A le już, już, Claude Dubonnet zaczął wychodzić z cienia. Na szczęście był wysoki i szczupły, zauważyła z cieniem nadziei na poprawę swego losu. – Jestem zaszczycony – powiedział Dubonnet i podniósł na dziewczynę czarne i dziwnie nieruchome spojrzenie. – A ch! – zdążyła tylko wyszeptać Luiza i osunęła się na sofkę bez przytomności. – Przecież on musiał cię poznać! – mówił z podnieceniem Gaston. – Tamtego dnia łaził za tobą przez dłuższy czas. Przyglądał ci się. – Wiem, skoro ja go poznałam, mimo iż zakrywał się kapeluszem. Gaston, co ja mam robić, poradź! Ja już nic z tego nie rozumiem. Luiza stała w izdebce matki Gastona jak na rozżarzonych węglach. Korzystając z tego, że Jeanne rozwieszała pranie na strychu, a matka oddawała się poobiedniej drzemce, po prostu uciekła z domu. Jak najdelikatniej zdjęła zasuwę z drzwi i zbiegła na dół po schodach. Na szczęście Gaston znalazł jej liścik, który, jak się umówili wcześniej, spuściła z okna za pomocą obciążonej kawałkiem ołowiu włóczki. – Spokojnie. Nie możesz się denerwować, bo wszystko zepsujesz. Nie mogą nic po tobie poznać. Odetchnij głęboko. Luiza wzięła kilka wdechów. Ciekawe, jak sam Gaston oddychałby w gorsecie, prychnęła w duchu. Głęboki oddech mógł przecież skutkować rozerwaniem tasiemek! – Przemknęło mi przez myśl, że być może się pomyliliśmy – powiedziała po chwili.

– W jakiej sprawie? – Że to Claude Dubonnet jest tym porywaczem. Bo przecież być może był już wcześniej gościem matki, a ta, próbując zwabić go na zięcia, podetkała mu pod nos jej fotografię. Mógł przecież rozpoznać Luizę na ulicy i zobaczywszy, że włóczy się samopas, postanowił przywieźć ją do domu. To chyba jest logiczne? – Hmm. – Gaston zmarszczył czoło. – Nie całkiem. Mówił przecież, że jest nowym sąsiadem. Luiza pokręciła głową. Czuła, że za chwilę wybuchnie z emocji. – Nie znam do końca planów matki. Nie wiadomo, czy nie obiecała mu któregoś z mieszkań. Ktoś się stąd wyprowadza? Wiesz coś o tym? Gaston zaprzeczył i się zafrasował. – Chociaż tak mogłoby być, jak mówisz. Nowy sąsiad... A le... czekaj! Luizo, pamiętasz, co mi powiedziałaś wówczas? Co wzbudziło twoją podejrzliwość? Mówił o twoim ojcu, prawda? A twój ojciec nie żyje. Prawie ugryzła się w język, żeby nie zaprzeczyć. Patrzyła uważnie na tego chłopaka, który w ciągu zaledwie paru dni stał się jej największym powiernikiem i jedyną osobą, której mogła zaufać. – Tak myślałam – odpowiedziała po chwili. – A le on nie mógł... matka by mu nie powiedziała... ale skoro notariusz wiedział – zaczęła się plątać w chaosie myśli. – Nic z tego nie rozumiem – podsumował Gaston i potrząsnął czupryną. – Wiem, że to jest dziwne, ale... ale co ja mam teraz robić? W tej sytuacji nie wyjdę przecież za niego za mąż! – Masz za niego wyjść za mąż? – Gaston był pełen oburzenia. – Oszalałaś? W takiej sytuacji? – Przecież mówię. Nie mogę. Pierwej się zabiję. Napiję nafty albo zeskrobię truciznę z zapałek i połknę. – Luiza zaczęła snuć samobójcze koncepcje. Najpierw maman była przejęta niespodziewanym omdleniem córki, ale kiedy stwierdziła, że po przeniesieniu do sypialni dziewczyna szybko odzyskała przytomność, wściekła się, że zepsuła jej tak pięknie zapowiadający się wieczorek. Do końca dnia Luiza nie dostała nic do zjedzenia oprócz kromki suchego chleba i szklanki wody, a poza tym zamknięto ją na klucz jak więźniarkę. Następnego ranka matka pojawiła się u córki i nieoczekiwanie powitała ją uśmiechem. Jak się już po chwili okazało, nie miał on nic wspólnego ze szczerością. – Omal mnie doszczętnie nie skompromitowałaś, moja panno. Jak można było się tak zachować. Wiedziałaś doskonale, jak mi zależy na tym, żeby to spotkanie przebiegło w najlepszym stylu. No, ale – zatarła ręce jak uliczna handlarka – nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło. Monsieur Claude zachwycił się tobą, mimo wszystko. Uznał, że całe te twoje brewerie to wynik wyjątkowej skromności i niewinności. I... – tu zrobiła znaczącą pauzę. – Oświadczył się o twoją rękę. Luiza miała ochotę zakopać się w pościeli po czubek głowy. – Czy ty słyszysz, co do ciebie mówię? Wyjdziesz za mąż, córeczko. – Ja... ja nie chcę wyjść za niego za mąż – odezwała się słabym głosem. – Słucham? – Głos matki był lodowaty. – Lepiej zamilcz, bo mam dość tych głupstw. Jesteś w wieku do zamążpójścia, a ja nie jestem w stanie cię dłużej utrzymywać. Powinnaś być wdzięczna losowi, że Monsieur Claude nie spodziewa się żadnego posagu. Taki elegancki i przystojny kawaler. W dodatku jego wuj szepnął mi, że zamierza pojechać z tobą na południe. W podróż poślubną, rozumiesz? To po prostu cud prawdziwy, że tak nam się poszczęściło. – A le ja go wcale nie znam – zaoponowała Luiza i dodała: – A jeśli okazałby się złym i podstępnym człowiekiem. Może... może gra w karty albo pije... albo też ma inne złe nałogi? Matka roześmiała się jak z najlepszego dowcipu. – Mogę cię zapewnić, że nie ma. Jego wuj to również gwarantuje, a to, jak się przekonałam, honorowy człowiek. Nie ma więc co zwlekać. Ślub odbędzie się za dwa tygodnie. – Dlaczego tak prędko? – Luiza momentalnie znalazła się w pozycji siedzącej.

– Bo tak jest najlepiej – oświadczyła krótko matka i już kładła rękę na klamce drzwi, by jak najszybciej opuścić sypialnię córki, gdy nagle się zatrzymała. – Wierz mi, też bym wolała, by wszystko odbyło się we właściwym czasie. Odpowiednie przygotowania, wyjątkowa suknia ślubna, wytworne przyjęcie. A le na to, moja droga, nas nie stać. Ostatnia inwestycja związana z kamienicą słono mnie kosztowała. Niestety ani mój ojciec, ani twój nie zabezpieczyli nas w zadowalający sposób. Muszę myśleć o przyszłości nas obu. Powinnaś mi być za to wdzięczna i mnie wspierać. Nie ma innego wyjścia – zakończyła przemówienie matka i wyszła z pokoju, nie czekając na odpowiedź. – Nie ma innego wyjścia – powtarzała Luiza monotonnym głosem, czując, że podobnie jak szekspirowska Ofelia, w każdej chwili może się rozstać z rozumem. – To niemożliwe – powiedział Gaston i złapał dziewczynę za ramiona. – Musi być jakieś wyjście. Luiza spojrzała na chłopaka i jego nieco chropowate ręce, które ją obejmowały. A le i tym razem uznała, że Gaston nie ma wobec niej żadnych złych zamiarów, a ten niecodzienny gest jest jedynie wyrazem jego współczucia. Teraz obiecywał jej jakieś wyjście, a ona była taka znużona. Taka zmęczona i oszołomiona tym wszystkim, co się wokół niej działo. Głosem pozbawionym entuzjazmu spytała: – Jakie wyjście? – Poczekaj, daj mi się zastanowić. Można zrobić tak... – Zaczął nerwowym krokiem przemierzać izdebkę. – Zacznę śledzić tego Dubonneta. – Śledzić? – Łazić za nim, sprawdzić, gdzie mieszka. – Jeździ powozem. Stać cię na to, żebyś za nim jeździł? Ja nie mam na to pieniędzy. Nie zdążymy tego zrobić do ślubu. Gaston opuścił głowę, podłamany obiektywnymi ograniczeniami i bezradnością. Miała rację, że nawet przez moment nie zaufała tej fałszywej nadziei. Nie było wyjścia. A le za chwilę Gaston spojrzał jej prosto w oczy. – Luizo, zastanów się. Może masz taką osobę, u której mogłabyś się schronić? Przynajmniej przez pewien czas. Może do tej pory coś mi się uda wytropić. A gdyby tak pojechać do ojca? Mieszkał wprawdzie daleko w Polsce, która przez lata jawiła się jej jako zaczarowana kraina zamieszkiwana przez szlachetnych i patriotycznych powstańców, którzy na co dzień zamiast prozy posługiwali się wyłącznie poezją. Z pewnością ojciec, jako jeden z tych wspaniałych ludzi, będzie w stanie zrozumieć jej sytuację i dać jej wsparcie przeciw matce. Luiza otwierała już usta, gdy nagle przyszło jej na myśl, że nie ma pewności, czy ojciec żyje. Przecież nie odzywał się do matki od dłuższego czasu. Jeśli uda jej się nawet dojechać do Polski, może się to okazać porażką. I co wówczas zrobi sama w obcym kraju? – Nie, nie mam – odpowiedziała po dłuższej chwili Gastonowi. – Nie szkodzi. Bo ja mam – odpowiedział chłopak i wyszczerzył do niej zęby. Luiza nie była w stanie zasnąć już trzecią noc. Dopiero gdy się zaczynało rozjaśniać, udawało jej się zdrzemnąć kilka godzin. Nie powinna już rozmyślać. Decyzja została podjęta, a niewielka walizka z niezbędnymi rzeczami osobistymi tego dnia miała być przemycona do Gastona, który obiecał zawieźć ją na dworzec. To niebywały łut szczęścia, że miała własny paszport. Leżał u matki w sekretarzyku, więc trzeba było ponownie wykorzystać moment, w którym maman wyjdzie z domu. Tak szybko, wszystko to dzieje się w takim tempie, myślała Luiza. Porzuciła już myśl o prędkim zaśnięciu i siedziała na łóżku, próbując przypomnieć sobie, co jeszcze powinna zabrać. Matka konsekwentnie realizowała swój plan. Podczas ostatnich dwóch dni woziła ją po sklepach, kupując jej nową bieliznę, buty, kosmetyki, bawiąc ją różnymi anegdotami z paryskiego świata. Już dawno tak miło nie spędzały razem czasu i Luiza zaczęła już żałować swych podstępnych planów ucieczki, gdy nagle usłyszała: – Pojutrze Claude chce cię zabrać do teatru. Wyraziłam zgodę. Najwyższy czas, byście się lepiej poznali, skoro ślub tuż-tuż.

O nie, nie będzie żadnego ślubu. A może jej ucieczka sprawi, że maman przejrzy w końcu na oczy, zorientuje się, że notariusz już ją oszukał, a teraz pragnie, jak to dosadnie określił Gaston, „wycyckać do ostatniego grosza”. I wybaczy jej to, co zamierzała zrobić. A jeśli nie... Jeśli nie, to... coś wymyśli. Kiedy Gaston wspomniał o swojej przyrodniej siostrze ze strony ojca, która mieszkała w Lozannie, Luiza początkowo nie chciała brać takiej możliwości pod uwagę. Dopiero gdy wspomniał, że Isabelle jest nauczycielką na pensji dla panien z dobrych domów i na dodatek jest zaręczona z dość zamożnym urzędnikiem, zaczęła wierzyć, że jej nagłe pojawienie się nie będzie zbyt dużym obciążeniem dla gospodyni. – Isabelle nie ma przewrócone w głowie. To uczciwa i pracowita dziewczyna. Już nieraz nam pomagała. Jest cztery lata ode mnie starsza. Uzyskała wykształcenie dzięki pieniądzom, które dostała po swojej matce. Ona umarła przy porodzie. – Gaston wyjaśniał naprędce rodzinne koligacje. – Napiszę do niej list i ona ci pomoże. A ja w tym czasie zajmę się twoim narzeczonym – dodał i zachichotał. Gdy niezawodna Jeanne przyniosła poranną kawę, Luiza sprawdziła „pocztę”, wciągając kłębek z włóczką. Z zadowoleniem zauważyła, że do ołowianego ciężarka dodana była karteczka. Pociąg do Lyonu jest o 5 po południu. Podjadę fiakrem godzinę wcześniej. Jak będzie to możliwe, postaw na kartce znak plus. – A czemu to otwierasz okno? – Drgnęła, słysząc za plecami głos matki, która niemal bezszelestnie wślizgnęła się do jej pokoju. – Ty to robisz celowo! – Jej głos zaostrzył się jak brzytwa. – Chcesz się wpędzić w chorobę. Nic z tego, moja panno. – Matka zatrzasnęła okno, aż szyby zadrżały. – Wyjeżdżam teraz do biura notarialnego, by załatwić ważne sprawy. Również te związane z twoją przyszłością. – Maman, ja wcale nie chciałam wpędzać się w chorobę. – Luiza stwierdziła, że musi działać. – Po prostu chciałam odetchnąć. W Neuilly miałam tyle świeżego powietrza. A tu ten sierpniowy skwar. Co by mama powiedziała na to, gdybym umówiła się z moją dawną przyjaciółką A nnette? Chciałabym wreszcie komuś powiedzieć, że wybieram się za mąż. Matka spojrzała na nią z pewnym zdziwieniem, zrobiła z ust zafrasowany ryjek i po chwili odrzekła: – To nawet niezły pomysł. Powiedz jej, oczywiście. Utrze to nosa tej jej zarozumiałej matce. Czy staję się podobna do słynnej Sary Bernardt? – zastanawiała się Luiza, kiedy za rodzicielką zamknęły się drzwi. Musiała cały czas udawać i grać zupełnie inną osobę. Nic dziwnego, że mam takie talenty. Odziedziczyłam je po prawdziwej mistrzyni, pomyślała z goryczą. Nie powinna jednak zwlekać ani chwili dłużej. Musiała znaleźć swój paszport, jak również pieniądze, które miały wystarczyć jej na podróż. Kiedy zaglądała do kuferka z pieniędzmi, czuła się podle. Odda kiedyś matce te pieniądze, do ostatniego grosza. Nie będzie na tym stratna. Tak bardzo było jej przykro, że stała się włamywaczką we własnym domu! Tylko że ten dom od przyjazdu z Neuilly nie był już jej własny. – Masz moją walizkę? – spytała Gastona, kiedy udało jej się usiąść w fiakrze. Wcześniej schodziła po schodach bardzo powoli. Wiedziała, że powinna się spieszyć, żeby nikt jej nie zobaczył, ale nie mogła się oprzeć, by nie dotknąć dębowej balustrady, nie przyjrzeć się misternie toczonym tralkom, żeby nie stąpnąć na te miejsca na schodach, o których wiedziała, że niezawodnie trzeszczą. Niby wyjeżdżała na parę tygodni, ale miała dziwne przeczucie, że widzi to wszystko po raz ostatni. Również tę, może niezbyt piękną, ale zbudowaną za życia dziadka kamienicę. – Nadałem ją na pociąg, żeby było mniej kłopotu – odpowiedział Gaston. – A w tej torbie masz niezbędne rzeczy na podróż? – Wskazał na wypchany przedmiot z materiału, który Luiza przyciskała do piersi. – Tak. Mam wszystko. Nadal miała wrażenie, że występuje w jakimś długim i niezbyt przyjemnym śnie i zamiast wsiąść do pociągu jadącego do Lyonu, gdzie miała się przesiąść na inny, jadący do Szwajcarii,

znajdzie się we własnym łóżku. Poza tym cały czas gorączkowo się zastanawiała, czy nie zapomniała o czymś istotnym. List do matki położyła na sekretarzyku. Był krótki. Napisała jedynie, że nie zamierza wychodzić za mąż i wyjeżdża. Wkrótce się odezwie i powie, gdzie jest, więc maman nie powinna się niepokoić. A dres Isabelle miała przy sobie, pieniądze też. I dokument podróżny. Całe szczęście, że był. Matka, kiedy jeszcze nie stała się ofiarą naciągaczy, planowała paromiesięczną podróż po Europie na początku jesieni. To miała być nagroda dla Luizy za ukończenie szkoły, a poza tym okazja do poznania świata i spotkania ciekawych ludzi. Jednak spotkanie oszukańczego notariusza stało się dla niej większą atrakcją niż obrazy starych mistrzów w galerii Uffizi i oczywiście po powrocie Luizy matka nawet do tego nie nawiązała. Miała co innego w głowie! – Nie martw się! Wszystko będzie dobrze. Isabelle jest naprawdę miła i polubicie się. To jest list do niej, nie zgub go. Luiza posłusznie schowała go do torby. – Czekaj. Jeszcze tylko to – powiedział i podał jej małą paczuszkę. – Co to takiego? – Coś do jedzenia. Kanapki, trochę ciasta. – Kanapki? – zdumiała się. – Powiedziałeś matce? – Żartujesz? Sam zrobiłem. Luiza spojrzała na Gastona z wdzięcznością i niekłamanym podziwem. Zrobił dla niej coś takiego! – A dlaczego kazałeś mi się ubrać na czarno? – spytała Luiza. – W taki upał chyba się ugotuję. – Bo to jest część planu – wyjaśnił Gaston. Po zaprowadzeniu Luizy do wagonu chłopak, udając jej kuzyna, zamierzał porozmawiać z konduktorem i poinformować go, że mademoiselle jedzie na pogrzeb ojca, i jednocześnie prosić, by zapewnił jej opiekę podczas podróży. – Pamiętasz o każdym szczególe – jęknęła Luiza i stwierdziła, że kołysanie powozu działa na nią usypiająco. A le sobie znalazła czas na drzemkę, uszczypnęła się w udo, rozzłoszczona swoją słabością. – Martwię się, że mógł cię zobaczyć ze mną któryś z sąsiadów – odezwała się do Gastona, który siedział równie wyciszony jak ona. – Jak doniosą matce, będziesz mieć kłopoty. – Nie wydaje mi się. – Gaston energicznie potrząsnął czupryną. – Chyba większość z nich niezbyt przyjaźni się z twoją mamą. Dotyczy to również stróża. Ujął to bardzo delikatnie. Luiza doskonale zdawała sobie sprawę z tego, iż matka, sprawiająca wrażenie słabej i kruchej, w kwestiach związanych z czynszem natychmiast zmienia się w rozwścieczoną lwicę. Raptem fiakier się zatrzymał. Dziewczyna wysunęła głowę zza rozłożonego dachu dorożki. – Dworzec kolejowy – wyszeptała i nagle apatia i zmęczenie zniknęły. Poczuła nagły przypływ nowych sił i podniecenie związane z czekającą przygodą. Właśnie o czymś takim marzyła, przewracając się z boku na bok w niewygodnym łóżku w szkole klasztornej. – Zawołać bagażowego? – zaproponował fiakier. – Dziękuję, nie trzeba – odparł Gaston bardzo dorosłym głosem i pomógł Luizie wysiąść z powozu. – A teraz bilet. – Poprowadził ją przez ciżbę do budynku. Dziewczyna szła za nim z opuszczoną głową, kątem oka próbując obserwować mijanych ludzi. Na dworcu panował duży hałas, słychać było podniesione głosy, nawoływania posłańców, dostarczających podróżnym wiadomości, jak również sprzedawców, namawiających podróżnych na ostatnie zakupy. Gaston poprosił, żeby poczekała przy filarze, gdy będzie kupował bilet. Znów przycisnęła do piersi torbę, próbując znaleźć w niej otuchę. Dopiero w takiej pozycji zdecydowała się unieść głowę i przyjrzeć otoczeniu. Hala Gare de l’Est imponowała wielkością i światłem dochodzącym zza przeszklonego, znajdującego się wysoko nad ziemią sklepienia dachowego. Luiza niemal wydała z siebie głośne westchnienie na widok takiej wspaniałości.

Wyglądało tu tak, jakby nagle połowa Paryża zdecydowała się wyruszyć w podróż. Luiza obserwowała starsze damy w ciemnych spódnicach i bluzkach z żabotami, poruszające się z dostojnym wdziękiem, rodziny z niesfornymi dziećmi, eleganckie damulki, wsparte na ramionach towarzyszących im kawalerów. Nagle wśród kręcących się we wszystkie strony ludzi dostrzegła sylwetkę osoby, która natychmiast wydała jej się znajoma. To niemożliwe, jęknęła i niemal wbiła się w filar. – Gaston! – Złapała za rękaw chłopaka, który właśnie wrócił z kasy i trzymał w ręku bilet. – A ch, tu jesteś. Kupiłem tylko do Lyonu. Podobno tak jest... Hej, co ci się stało? – Ujrzał nagle pobladłą twarz Luizy. – On tu jest. – Kto, na miłość boską? – Claude Dubonnet. Kręci się po hali. Gaston musiał chyba zdusić w sobie jakieś przekleństwo, bo dziwnie poruszyły mu się usta, lecz natychmiast podjął decyzję. – Idziemy na peron. Tam nas nie znajdzie. Przemykali ostrożnie, nie chcąc zwracać na siebie uwagi. Gaston obejmował ją ramieniem, nawet kiedy pokazywał swoją „peronówkę” biletowemu. – To przypadek, rozumiesz? Nie martw się – powiedział i pochylił się nad Luizą. Jego policzek musnął twarz dziewczyny. Bez namysłu jej usta wycisnęły na nim pocałunek. – Dziękuję ci za wszystko – powiedziała zaczerwienionemu jak burak Gastonowi. Po obu stronach peronu stały pociągi gotowe już do odjazdu. Ten do Lyonu miał wyruszyć za kwadrans. – Nie ma za co – odpowiedział w końcu i nagle nabrał powietrza, jakby podjął niesłychanie ważną decyzję, i tym razem to on dotknął ustami warg Luizy. – Napiszę do ciebie – odpowiedziała, czując, że jej kolana dygoczą. – Idę do konduktora. Nie mamy już wiele czasu. I ledwie się oddalił, gdy Luiza zauważyła nadchodzącego z drugiej strony peronu Dubonneta. Z pewnością nie chciał wsiąść do innego pociągu, gdyż rozległ się już sygnał do odjazdu. Nagle Claude uniósł rękę i pomachał do niej jakby na powitanie. Rozpoznał ją! – Gaston! – krzyknęła do chłopaka, który rozmawiał już ze stojącym przy pociągu konduktorem. Spojrzał na nią zdezorientowany, ale gdy zobaczył, w jakim kierunku patrzy, zaczął do niej biec. A le Dubonnet był znacznie bliżej. Nadchodził zupełnie niespiesznym krokiem z triumfalnym uśmieszkiem na twarzy. Wiedział już, że jego zdobycz znalazła się w potrzasku. Luizę mijał właśnie ostatni wagon odjeżdżającego pociągu, kiedy podjęła nagłą decyzję i z niesłychaną zręcznością wskoczyła na schodki, lądując tuż obok oszołomionego konduktora, trzymającego w ręku chorągiewkę. Widziała jeszcze stojącego na peronie Dubonneta i przerażonego Gastona, ale już za chwilę ich sylwetki znikły. Pociąg opuścił dworzec. – Jezus Maria! Co też panienka wyprawia! – wrzasnął konduktor. – Spieszy się na tamten świat. Co to ma znaczyć? Natychmiast do środka. Jeszcze mi trup potrzebny na zmianie. Taka młoda! Dopiero gdy stała w korytarzu, dotarła do niej groza tego, co się stało, i Luiza zgięła się wpół. – Teraz mdleje, tak! Pasażerka na gapę – zawarczał konduktor. – Ja jadę do Lyonu! – Drżącą ręką podała bilet. – A kurat! To nie jest ten pociąg. My jedziemy do Berlina. No nic – konduktorowi przechodził zły humor wywołany przestrachem – wysiądzie panienka na najbliższej stacji, a ja powiem, jak się przesiąść do Lyonu. I nagle Luiza zrobiła znów coś nieoczekiwanego. Spytała mężczyznę: – A czy z Berlina dostanę się do Warszawy? Zapłacę za bilet. – Co znowu? Dostanie się panienka, skoro chce zmienić trasę. – Konduktor mocno

zdziwiony podrapał się po głowie. – A le skoro się upiera... Wobec tego poszukam dla niej odpowiedniego przedziału. A le do czego w tych czasach dochodzi! Żeby to panny wskakiwały do pociągów! Sodoma i Gomora! Pociąg zwalniał. Przez okno widać było coraz więcej budynków, a z korytarza dobiegał głos konduktora oznajmiającego, że za chwilę wjadą na berliński dworzec. Luiza wygładziła spódnicę i przycisnęła do piersi jedyny swój bagaż, torbę z materiału. Nie była już tak wypchana jak w Paryżu, gdyż dzięki kanapkom od Gastona dziewczynie udało się przetrwać tę długą, nieoczekiwaną drogę. Kiedy dojedzie już do Warszawy, zatelegrafuje do Isabelle, do Lozanny, i poprosi ją o odesłanie bagażu na adres ojca. Ojca... Nie chciała teraz myśleć o tym, co stanie się w wypadku, gdy go nie zastanie. Teraz nie będzie już niczego planować, tylko postara się jak najszybciej przesiąść na pociąg do Polski. – Panienka gotowa? – Twarz znajomego konduktora pojawiła się w drzwiach przedziału. Od kiedy nakłamała mu, że zamiast do Lyonu jedzie na rodzinne spotkanie do Berlina w sprawie spadku, był dla niej bardzo miły i nawet dwa razy przyniósł jej kubek herbaty. Inni pasażerowie zaczęli się również podnosić z miejsc. Pociąg wjeżdżał już na Dworzec Lertejski. Dziewczyna stanęła niepewnie na nogach. Drewniane ławki klasy trzeciej zrobiły swoje. Zupełnie zesztywniała. Nie mogła jednak narzekać, bo współpasażerowie, choć ubodzy z wyglądu, byli mili i zajęci swoimi sprawami. Konduktor, kiedy mu minęła złość, dopilnował, by posadzić ją w odpowiednim i bezpiecznym miejscu. – Dziękuję, serdecznie dziękuję – mówiła do niego, kiedy nie chciał wziąć od niej napiwku. Teraz nie było już przy niej nikogo, żadnej znajomej twarzy – o pocałunku Gastona rozmyślała niemal przez całą drogę – ale też żadnego potencjalnego niebezpieczeństwa w postaci tropiącego ją Dubonneta. Na peronie rozejrzała się dokoła, próbując się zorientować w sytuacji. W Berlinie było znacznie zimniej niż w Paryżu, szczególnie o tak wczesnej porze. Ciekawe, co będzie w Warszawie? Białe niedźwiedzie na ulicy, jak mówiła maman? Jednak dzięki Zosi Kwileckiej wiedziała już, że to bzdura. Nagle za plecami usłyszała czyjś głos. Mówił po niemiecku. Nie znała tego języka. – Nie rozumiem – odpowiedziała, odwracając się. Stał za nią młody mężczyzna. – A ch, pani jest Francuzką. Przepraszam bardzo – odpowiedział w jej ojczystym języku i uchylił kapelusza, odsłaniając jasne włosy. Luiza chciała natychmiast uciekać, ale uśmiech, który nagle wykwitł na twarzy mężczyzny, był tak pogodny i szczery, że zamiast tego postanowiła zadać mu pytanie: – Czy wie pan, z którego peronu jadą pociągi do Warszawy? Znów się uśmiechnął. – To nie stąd. Jadą z A lexanderplatz Bahnhof. – Mówił po francusku z twardym akcentem, ale biegle. Kiedy jednak zobaczył zawód na twarzy dziewczyny, szybko dodał: – To nie jest tak daleko. Pojedzie pani koleją żelazną za kilka fenigów. Pokażę drogę, jeśli pani pozwoli. Luiza postanowiła mimo wszystko zaufać temu nieznajomemu i pozwoliła się poprowadzić do kasy biletowej. – Więc czeka panią jeszcze daleka droga – powiedział młody człowiek po dłuższym milczeniu. Skinęła głową, ale ciekawość kazała jej zadać pytanie. – Pan zna Warszawę? – Trochę. A le nie jestem stamtąd. – Jest pan Polakiem? Mężczyzna ponownie się uśmiechnął. – Tak mi się wydaje – odpowiedział zagadkowo. Nagle Luiza się rozpromieniła. Spotkała pierwszego Polaka, i to już w Berlinie. To musiał być znak z samego nieba. Zatem nie powinna się już frasować, tylko zaufać Opatrzności. – Ja też jestem Polką. – Po raz pierwszy wypowiedziała tych parę słów w języku swego ojca

i zobaczyła na twarzy nieznajomego ogromne zdumienie. – Nigdy bym nie zgadł. – Mimo wszystko nie przeszedł na polski, tylko szybko wydusił parę słów, które najprawdopodobniej były jego nazwiskiem, ale których Luiza dobrze nie dosłyszała. – O, tutaj są kasy, a tamtym wejściem przejdzie pani do kolei żelaznej. Nie sposób się zgubić. Uchylił kapelusza na pożegnanie, jednakże nie odchodził, tylko stał jak wmurowany. – Czy Polska jest pięknym krajem? – impulsywnie rzuciła Luiza. Zmieszał się i poczerwieniał lekko na twarzy. – Trudno mi powiedzieć. Sama się pani przekona. – Jeszcze raz uchylił kapelusza i nagle zniknął w tłumie, tak jakby Luiza czymś go wystraszyła. Jaki dziwny ten Polak, pomyślała dziewczyna. Miły, ale trochę odmienny. Ciekawe, czy wszyscy są tam tacy? I jaki jest ten kraj, którego w zasadzie nie ma na mapie?

Rozdział V

Warszawa, maj 1884 Radca Dmitrij Nikołajewicz Szuszkin dłubał w zębach coraz bardziej zawzięcie. Od dłuższego czasu nie mógł się pożegnać z pozostałością pieczystego, które poprzedniego wieczoru podano na wykwintnej kolacji u generała-gubernatora. Wówczas mięso aromatycznie pachniało, polane ciemnym sosem i ułożone na srebrnym półmisku – tak, radca cenił sobie dobre jedzenie – ale obecność jego resztek wiele godzin później była już co najmniej niepożądana. Tym bardziej że nie pozwalała oddać się intensywnemu skupieniu, które on osobiście nazywał medytacjami, a jego podkomendni złośliwie – knuciem. Dzień nie był dobry. To słońce, które zaglądało przez okno, źle zwiastowało. Podobnie jak i brak chmur na niebie. Od kiedy Dmitrij Nikołajewicz Szuszkin przybrał na wadze, ciepło bardzo mu doskwierało i przeszkadzało w pracy. I zamiast pożądanego skupienia pojawiały się marzenia o tym, żeby rzucić w czorty to nienawistne carowi i jego narodowi miasto i wyjechać do swojego dworku w Szuszkinie Barskoje, gdzie czekały na niego wierne sługi, smaczne jadło, a promienie wiejskiego słońca wcale mu nie przeszkadzały. W tym Nadwiślańskim Kraju wszystko było inaczej. I słońce, i szeleszczący twardo język, i nawet jedzenie, które zamiast od razu wpadać do żołądka, osadzało się między zębami. Nie zasłużyła ta podła nacja na dobrodziejstwa batiuszki cara, który obdarzył ją tyloma przywilejami, będąc światłym i miłosiernym panem. Gdyby choć kiedyś zapytał Dmitrija, czy te jego reformy mają jakikolwiek sens, od razu padłby przed nim na kolana i błagał z całych sił, żeby nigdy ciemnego ludu nie oświecał. I żadnych przywilejów nie dawał, bo za chwilę się rozpanoszą jak wszy na sierści ulicznego burka. A le najmiłościwszy dobrodziej nigdy nie zadał mu tego pytania, a on, niegodny sługa, nie uratował go przed nieszczęściem. W chwili, kiedy radca za pomocą stalówki od pióra wyciągnął z jękiem ulgi utrapiony kawałek mięsiwa, do drzwi rozległo się pukanie, a po chwili do gabinetu wmaszerował jego sekretarz. – Jest – powiedział enigmatycznie, ale Szuszkin doskonale wiedział, o co mu chodzi. – Prowadź! – Radca zerwał się raźno z fotela i niemal lekkim krokiem wyszedł z gabinetu, gdzie czekał na niego strażnik, który od tego momentu przejął prowadzenie. Po kilkuminutowym spacerze wzdłuż plątaniny korytarzy Szuszkin zaczął trochę częściej łapać oddech, ale maszerował nadal tym samym energicznym krokiem, który narzucił strażnikowi. Na szczęście cel był już blisko. – Otwierać! – wrzasnął radca do znajdującego się w pobliżu strażnika i po chwili znalazł się już w celi. Słoneczny dzień tu nie docierał. Ta cela, w przeciwieństwie do innych, była całkowicie pozbawiona światła, zatęchła i śmierdząca, jak leżąca tu na posadzce słoma. Szuszkin poruszył nozdrzami jak królik i z przyjemnością skonstatował, że wyczuwa, znaną sobie doskonale, woń strachu. – No i co z tobą, kochanieńki, teraz zrobimy? – spytał skuloną na słomie postać młodego mężczyzny. Z zadowoleniem dostrzegł, że żadnej burki więzień też nie dostał. Strażnicy sumiennie wykonali jego rozkazy. W odpowiedzi usłyszał zachrypnięty głos: – Nie rozumiem, co pan do mnie mówi. Jestem Polakiem. – Co za pech! – Szuszkin złożył ręce. – W takim razie się nie dogadamy, bo ja, kochanieńki, twoim narzeczem mówić nie będę. – Odwrócił się w stronę drzwi i już dawał znak strażnikowi, żeby go wypuścił, kiedy więzień nie wytrzymał i wykrzyknął w jego stronę w zupełnie znośnej ruszczyźnie: – Kim pan jest?

– Co za żartowniś! – roześmiał się Szuszkin. – Cały czas sztuczki się go trzymają. Może jeszcze zażądasz oficjalnego przedstawienia, co? Jestem, kochanieńki, głosem twojego sumienia. – Nic nie zrobiłem. Jestem niewinny. Kiedy dowie się moja rodzina, to... – No, otóż to – przerwał mu Szuszkin. – Twoja rodzina... Czuł, że od smrodu pozostawionego tu przez setki więźniów robi mu się duszno. Najchętniej usiadłby i rozpiął guziki od tego przeklętego żabotu, który z dnia na dzień stawał się coraz ciaśniejszy. Nie mógł jednak sobie pozwolić, by ten chłystek wyczuł jego słabość. To znaczy nie miał nic przeciwko temu. Wielokrotnie ci, którzy wzięli go za dość poczciwą postać, srogo się pomylili. Nie było jednak czasu, żeby bawić się w ulubione gierki. Generał-gubernator oczekiwał wyników, i to szybko. Będzie więc je miał. Szuszkin nie zamierzał się mylić po raz drugi. – Twoja rodzina zapewne nie będzie się posiadać z zachwytu, że ma w swoim gronie zboczeńca. Już nie pamiętasz, gdzie cię znaleźliśmy! Tfu! – Radca splunął pod nogi z obrzydzeniem. – Chłopaczków z baletu mu się zachciało, co? To już zmęczył się zwyczajnym łajdaczeniem? Czy kurew w tym mieście zabrakło? – A le... ja, wcale – zaczął się jąkać więzień, lecz szybko opanował się i mocnym głosem oświadczył: – Ja nie jestem żadnym pederastą. To jakaś pomyłka! W tej samej chwili zza drzwi doszedł ich potworny krzyk, który po chwili przerodził się w przejmujący skowyt. Więzień spojrzał na radcę z przestrachem, ale ten stał nad nim niewzruszony, odczekując do czasu, kiedy skowyt zaczął przechodzić w niemal agonalne rzężenie. – Oj ty, kochanieńki, męczący jesteś, wiesz? I nic poza kłamstwem nie wychodzi z twych ust. No, ale jak nie chcesz kulturalnej rozmowy o balecie... – Pełnym znużenia gestem sięgnął do kieszeni surduta i wyjął talię kart. – To może coś innego ci się przypomni. Tego też pewnie nie poznajesz, co? Z pryczy dobiegała cisza. – No to ci przypomnę, kochanieńki. Te karty pochodzą z domu niejakiej A ntoniny Kasprzyk, która dziewiętnastego kwietnia bieżącego roku zeznała nam pod przysięgą, że właścicielem zarówno mieszkania, jak i niniejszej talii jest niejaki... Zgadnij, kochanieńki, jakie wymieniła nazwisko? Domyślamy się, prawda? Już cię, bratku, od dłuższego czasu mieliśmy na oku. Od durnia do bakarata i pokera. Niczym nie gardzisz. Dobrze cię znają w szulerniach. „Eliminowanie przypadku”, tak? To twoje słowa? No to pięknie go wyeliminowałeś przez te znaczone karty. – Bzdura, wszyscy grają. – W głosie nie było już słychać buty. – Każdemu może się poszczęścić. – A le nie każdy zostanie na tym „szczęściu” złapany przez wyższego rangą oficera. Więc... wracając do twojej rodziny, kochanieńki, której tak nie chcesz martwić, to z pewnością ucieszy się, że szuler, dziwkarz i sodomita zniknie jej z oczu na, powiedzmy... piętnaście lat. Myślę, że będziesz miał tyle czasu, żeby dobrze się zapoznać z syberyjskim mrozem. Pewnie kiedyś już o nim słyszałeś. To żegnam cię, kochanieńki. Śpij dobrze. Po ostatnich lumpkach z pewnością ci się przyda – zakończył Szuszkin i nieoczekiwanie szybkim krokiem skierował się do drzwi. – Proszę pana! Proszę pana, proszę nie wychodzić. – Nie? A coś masz jeszcze ciekawego do powiedzenia? Zapadła chwila milczenia, ale zanim Szuszkin zdążył zareagować, więzień zapytał zbolałym głosem: – Jak mogę stąd wyjść? – Ot, i słuszne pytanie, bratku. Musielibyśmy się obaj dobrze zastanowić nad odpowiedzią – i nie dając więźniowi szansy na powiedzenie czegokolwiek, natychmiast opuścił ciemnicę. Nie musiał się nad czymkolwiek namyślać, gdyż ta odpowiedź była mu już dobrze znana. Teraz chodziło wyłącznie o to, aby przekonać tego „złotego młodzieńca” do jego autorskiego rozwiązania. Szuszkin westchnął z politowaniem nad losem głupszych od niego maluczkich i następnie poświęcił swe cenne myśli sprawie wyboru odpowiedniego miejsca do spożycia wieczornego posiłku. Ze smutkiem stwierdził, że nic więcej na tym padole już go nie interesuje.

– Zapłać temu pareniowi z baletu – zwrócił się po powrocie do gabinetu do swego sekretarza. – Tyle co zawsze! Brwinów, czerwiec 1884 Matka Boska, jak zawsze, przypatrywała jej się mądrym i pełnym zrozumienia spojrzeniem. I jak zwykle nie mówiła nic, zapewne uznając, że Luiza sama powinna się wszystkiego domyślić. Na szczęście tego dnia nie nurtowały jej żadne nierozwiązywalne problemy i nie nękały „końce świata”. Tym razem mogła po prostu podziękować za słoneczny dzień za oknem, za lato, które dopiero się zaczynało, ale które wydawało się piękniejsze niż wszystkie do tej pory. Nagle rozległo się donośne pukanie do drzwi, ale zanim Luiza zdążyła oderwać się od klęcznika, do pokoju wbiegła roześmiana dziewczyna. – O Maryjo Matko Nasza! Co za widok! Gdzieś ty zdążyła tyle nagrzeszyć? Luiza podniosła się zmieszana. Nie potrafiła się przyzwyczaić do tak spontanicznych zachowań Rozalii, nigdy jej jednak nie skrytykowała. Była przecież córką chlebodawcy. Spuściła więc tylko głowę i udała, że starannie poprawia fałdy spódnicy. Ostatecznie mogłaby się domyślić, że Luiza nie jest zadowolona. Rozalia jednak ani niczego nie zauważała, ani nie wyciągała jakichkolwiek wniosków. Jej entuzjazm życiowy czynił ją mało wrażliwą na wszelkie niedomówienia. – Nie mogłam dłużej spać. – Podbiegła do okna i wyjrzała. – Przeczuwałam, że coś się dziś zdarzy... i miałam rację. Czekała wyraźnie na reakcję Luizy, ale skoro nie następowała, przystąpiła do rozwijania własnej opowieści. – Wyobraź sobie, że mateńka dostała list od Teosia. I jak zwykle ją zaskoczył. – Nagle przerwała zniecierpliwiona zbyt, na jej gust, stoicką postawą Luizy. – Nie chcesz wiedzieć o czym? Mademoiselle Sokołowska przewróciła oczami i zaśmiała się na głos. – Przecież mi sama zaraz o wszystkim powiesz. A le zapytam, jak tego tak bardzo chcesz. Co to za niezwykła nowina? – Teoś przyjeżdża z kolegami. Aż trzema! Wyobrażasz sobie? Luiza śmiała się nadal. – I teraz przeczuwasz, że jeden z nich będzie tym „Właściwym”, prawda? – A dlaczego nie? Rozalia zaczęła się kręcić po pokoiku, zaglądając do leżących na komodzie książek, w tym do nieocenzurowanej wersji Pana Tadeusza, i dotykając rozstawionych bibelotów. Luiza nie znosiła tego. Nie cierpiała, jak ktoś bez jej pozwolenia rusza jej rzeczy. Nie chodziło o sekrety, tylko o chęć zachowania w tym domostwie odrobiny prywatności. Mimo swej życzliwości rodzina Lubeckich niejednokrotnie przekraczała różne granice. Zapewne domownikom wydawało się to ze względu na swe nowoczesne nastawienie do życia i świata czymś normalnym. Jednakże Luiza, cały czas świadoma swej pozycji w domu, nie miała takich samych uprawnień. Ona musiała respektować konwenanse. Mimo narastającej irytacji zagryzła tylko usta, kątem oka sprawdzając, czy nigdzie nie zostały na wierzchu jakiekolwiek listy z Francji. – Oj, Luizo, nie bądź taka drętwa. Przecież wiem, że sama lubisz gości. Pomyśl sobie, że może zdarzy się tym razem dwóch „Właściwych”: dla mnie... i dla ciebie. Dziewczyna westchnęła i spojrzała na młodszą od niej o trzy lata Rozalię. Niby tylko trzy lata, ale Luizie wydawało się, że jest od niej starsza o całe dziesięciolecia. Poczuła lekką zazdrość w stosunku do młodej Lubeckiej. Zazdrość o tę niezmąconą niczym młodość i brak jakichkolwiek życiowych problemów. Oczywiście z wyjątkiem znalezienia tego „Właściwego”, którego motyw przewijał się w ostatnich rozmowach coraz częściej, i można było wysnuć wniosek, że Rozalia jest w pełni gotowa do zamążpójścia. – Dziękuję ci pięknie, myślę jednak, że nie skorzystam. Ale... – spojrzała na zawiedzioną minę młodej Lubeckiej – ale będę ci wiernie sekundować w twych staraniach. To kiedy przyjeżdżają? – zapytała na zgodę.

Rozalia uśmiechnęła się szeroko, pokazując drobne białe ząbki, a potem entuzjastycznie opowiadała, niemal podskakując z radości: – Oni mogą być tu lada chwila. Teoś pisał, że może zdążą na drugie śniadanie. Pewnie pojadą prosto z jakiejś bibki, skoro chcą jechać porannym pociągiem. Musisz mi pomóc wybrać odpowiednią sukienkę. Nie mogę pokazać się przed towarzystwem jak ostatnia wieśniaczka. Dobrze? – Oczywiście. – Luiza skierowała dziewczynę do drzwi i przekręciła w nich klucz, doskonale zdając sobie sprawę, że żadne zamki nie ustrzegą na zbyt długo żadnych sekretów. W jadalni Lubeckich było pusto, jedynie dziadek siedział w swym fotelu i wyglądając przez okno, kiwał głową jakby pełen politowania dla rozpościerającej się przed nim rzeczywistości. Wystrojona już Rozalia ze splecionymi w warkocz włosami skrzywiła się z rozczarowania. – A gdzie wszyscy? – spytała służącą, która pojawiła się natychmiast z dzbankiem świeżej kawy. – Pan jest na spotkaniu z hodowcą królików, a pani już zjadła i teraz nadzoruje pakowanie. – Przecież jadą dopiero za tydzień – zdziwiła się Rozalia i odwróciła się w stronę Luizy, szukając u niej wsparcia. – A le szykuje się długa podróż – odpowiedziała przyjaciółce, wzdychając. Kiedy obie panny zasiadły przy stole i zabrały się do jedzenia, Luiza, zupełnie pochłonięta własnymi myślami, słuchała trajkotania Rozalii tylko jednym uchem. Wyjazd pani Lubeckiej zbliżał się coraz szybciej. Wraz z Marią podjadą do Szwajcarii dotychczasowi wychowankowie Luizy: Władziu, Stasiu i Julia, do których Luiza zdążyła się przyzwyczaić, a nawet ich pokochać. Od kiedy się dowiedziała, że u dziesięcioletniego Władzia lekarz stwierdził początki gruźlicy, nie ustawała w modlitwach o cud, który uratowałby chłopca. Zamartwiała się również, że choroba może przenieść się na inne dzieci, w tym na siedmioletniego Stasia, który niemal od samego początku stał się jej ulubieńcem. Pozostałe dzieciaki były przemiłe, ale on niezwykły i kiedy Luiza patrzyła w jego bławatkowe oczy, zawsze miała wrażenie, że jak nikt inny potrafi przeniknąć jej myśli i uczucia. W ostatnich tygodniach myśli te stały się coraz bardziej pełne obaw i lęku. Po dłuższym okresie spokojnego, niemal idyllicznego życia trzeba było znów zacząć się zmagać z rzeczywistością. Do tej pory nikt przy niej nie poruszał sprawy jej dalszego pobytu u Lubeckich, ale oczywiście nie można było tego uniknąć i wcześniej czy później Luiza będzie musiała postanowić, co ma zamiar dalej robić. – Luizo, czemu jesteś taka zasępiona i nic nie jesz? Może jesteś chora? Uważam, że również powinnaś zostać zbadana przez lekarza. A jak złapałaś gruźlicę od Władzia? Zacisnęła zęby. Rozalia coraz bardziej ją irytowała. Jak można było być tak gruboskórną? – Nie ma obawy. Nic mi nie jest. Zastanawiam się nad lekcjami. Dzieci są tak poruszone wyjazdem, że trudno będzie im skupić uwagę. – Lekcje? Żarty chyba? Nie będzie żadnych lekcji, skoro przyjedzie Teoś. Myślisz, że nie będzie chciał się od razu spotkać z rodzeństwem, skoro już za chwilę wyjeżdżają? I jest taki piękny dzień. Pojedziemy wszyscy nad strugę. Za chwilę wszystko ustalę z mateńką. – Wydaje mi się, że dzieci nie powinny tracić lekcji francuskiego. – Ech, nic im nie będzie. Szybko się przestawią w Szwajcarii – zauważyła Rozalia, nakładając sobie na talerzyk podwójną porcję konfitury. – Czy mateńka rozmawiała z tobą w sprawie wyjazdu? Luiza zesztywniała na krześle. – Niee. – Bo ja mam nadzieję, że nigdzie nie wyjedziesz – wybuchnęła Rozalia. – Co ja bez ciebie zrobię? Przecież skończyłam już nauki na pensji. A tatki nie ma całymi dniami. Ma w głowie tylko te swoje króliki i rewolucje hodowlane. Teoś zaś... wiadomo!... Pewnie ściągną tu jakąś stateczną krewną, żeby miała nade mną pieczę. Ja nie chcę!!! – załkała niemal. – Czego to nie chcesz, moja panno? Siostrunia grymasi jak zawsze. Głos za plecami sprawił, że obie dziewczyny niemal podskoczyły na krzesłach. Rozalia jednak pierwsza doszła do siebie.

– Teoś! – Rzuciła się na szyję bratu, który stał w drzwiach uśmiechnięty od ucha do ucha. – Skąd się tu wziąłeś? Przecież o tej godzinie nie przyjeżdża żaden pociąg z Warszawy. – Zarumieniona Rozalia ściskała brata z całej siły. – Czekaj, mała. Przecież muszę się przywitać z naszą mademoiselle. Podbiegł do krzesła Luizy, rzucił się przed nią na kolana i z wielkim uszanowaniem ucałował jej rękę. – O pani, dlaczego pozwalasz, że usycham z tęsknoty? Nie odpisałaś na żaden z mych listów. A zaliż twój afekt do mnie zanikł? – żartował sobie Teofil, przemawiając w górnolotny sposób do Luizy, która nie zawsze potrafiła poznać się na jego językowych dowcipach. Tym razem jednak szybko oświadczyła: – Listy pozostały pana intencją, a nie zrealizowanym zamiarem. – Brawo, brawo! – Kolejny głos spod drzwi ściągnął na siebie spojrzenia dziewcząt. Widok ciemnowłosego, wysokiego mężczyzny przyspieszył rytm bicia serca Luizy. – Pan Maksymilian – wyjąkała, mając nadzieję, że jej rumieniec nie jest zbyt widoczny, ale uśmiech, który pojawił w samych kącikach ust Maksa, dał jej czytelną odpowiedź na to, że on doskonale wie, co się z nią dzieje. – Goście, goście przyjechali – powtarzała Rozalia bezwiednie, niemal podskakując. – A le skąd się wzięliście o tej porze? Myślałam, że przyjedziecie krakowskim pociągiem. – Jaki pociąg, siostrzyczko? Zuzu przywiózł nas powozem. Po chwili w drzwiach jadalni ukazali się pozostali przyjaciele Teofila Lubeckiego: postawny mężczyzna z szerokim uśmiechem na twarzy oraz niższy od niego o niemal pół głowy blondyn, nieco chyba stremowany spotkaniem, gdyż mrugał co chwila. – Chciałbym wam przedstawić moich serdecznych druhów – odezwał się Teofil, uradowany zgotowaną dziewczynom niespodzianką. – Józef Sempolski i Joachim Hallmann. – Wszyscy umierają z głodu i zmęczenia – dodał. Luiza siedziała przy stole i wciąż przeklinała w duchu wewnętrzne ożywienie na widok Maksymiliana Kwileckiego. Pochylała głowę do filiżanki z kawą i nie mogła się powstrzymać, żeby na niego nie zerknąć spod rzęs. Nie mogła być przecież tak naiwna i dziecinna jak Rozalia. Takie zachowanie może przystawało do dawnych czasów, kiedy ukryte z Zosią pod poduszką snuły fantasmagorie na temat przyszłych narzeczonych, ale teraz...? Przecież miała już dwadzieścia jeden lat, czyli wystarczająco dużo, by wiedzieć, że Maksymilian nie jest jej pisany. Tym bardziej że od paru lat był już żonaty. Kiedy dowiedziała się o jego małżeństwie, sądziła, że ostatecznie wybije sobie z głowy wszelkie mrzonki na temat Maksa, i zupełnie się nie spodziewała, iż jego nieoczekiwane pojawienie się spowoduje u niej taką burzę emocji. Gdy służba podała śniadanie, konwersacja na dłuższą chwilę zamarła. Młodzi mężczyźni zupełnie zapomnieli o towarzystwie kobiet i o wszelkich manierach. Jak wilki rzucili się na chrupiące bułeczki, świeżo wędzoną szynkę, śledziki w śmietanie i kiełbasę podaną na ciepło. Wyjedzą tygodniowe zapasy, pomyślała praktycznie Luiza. – Ciekawa jestem, gdzie tak panowie zgłodnieli? Pewnie bale i karty? – dopytywała się dość impertynencko Rozalia, nie mogąc wytrzymać z ciekawości. – Jakie karty? Wiesz dobrze, moja droga, że jestem przeciwny hazardowi – zwrócił uwagę siostrze Teofil i haftowaną serwetką z monogramami Lubeckich otarł płowe wąsy ze śmietanki. – Rozalio! Jak możesz! – W drzwiach pojawiła się pani Lubecka. Trzymała głowę wysoko, jakby za wszelką cenę chciała zademonstrować swoją wyprostowaną sylwetkę. – Oj, te młode panny – zwróciła się przepraszająco do gości. – Emancypantki. – Maksymilian mrugnął do Luizy. – Jak się miewa Zofia? – zwróciła się do niego, korzystając z chwilowego zamieszania związanego z przedstawianiem kolegów Teofila pani domu, kiedy wszyscy powstali z krzeseł. – Wspaniale. Przesyła ci serdeczności. Sama czuje się doskonale. Zosia spodziewała się dziecka. Żona Maksymiliana również, jak dowiedziała się Luiza z listu od przyjaciółki sprzed miesiąca. Tylko dlaczego ta informacja nie spowodowała natychmiastowego zniknięcia uroku Maksa?

Luiza westchnęła i postanowiła wymknąć się niepostrzeżenie z pokoju, by zobaczyć, co robią dzieci, i ewentualnie odbyć z nimi lekcje „w plenerze”. I kiedy zaczęła dosuwać do stołu krzesło, poczuła na sobie czyjś wzrok. Odwróciła głowę i natrafiła na spojrzenie najcichszego gościa, Joachima Hallmanna. Przypatrywał jej się z uwagą. Ponieważ w tej samej chwili Teoś zaczął przedstawiać matce właśnie tego przyjaciela, zaciekawiona postanowiła poczekać. – A to Joachim Hallmann, serdeczny przyjaciel Zuzu. Studiowali razem w Berlinie. – To coś nowego – zaśmiał się Maksymilian. – Zuzu, kiedy ty studiowałeś? Józef Sempolski lubił towarzystwo, ale nie bardzo „wywoływanie do odpowiedzi”. Nie znosił bycia w centrum uwagi i momentalnie pąsowiał, co przy jego potężnej posturze wygląda dość zabawnie, zauważyła Luiza. Któż by pomyślał, że to dziedzic bogatego rodu? Jego ojciec od paru lat z dużym zapałem zakupywał kolejne folwarki i nieruchomości. – Poznaliśmy się cztery lata temu, ale potem, jak wiecie... – przerwał mu śmiech kolegów, który jeszcze bardziej go stropił – ...wróciłem do Warszawy. Miesiąc temu spotkaliśmy się we Włoszech. Tak, świat jest mały. I namówiłem tego wielce obiecującego naukowca na spróbowanie swoich sił u nas. Chciałbym, żeby nam dopomógł w majątku tymi swoimi technicznymi nowinkami. Trochę się opierał, ale ostatecznie zachęciłem go pięknymi widokami i urodą naszych rodaczek. – Pan nie jest Polakiem? – zainteresowała się nagle Maria Lubecka, licząc zapewne na jakiegoś Szwajcara, który odpowiedziałby na jej tysiące pytań związanych z sanatoriami. – Tak, jestem – odparł Hallmann, szarmancko pochylając się nad jej dłonią – ale niemal przez całe życie mieszkałem za granicą. Mówił z tak wyraźnym akcentem niemieckim, że nawet Luiza, choć nadal natrafiająca na pewne trudności w polszczyźnie, nie miała najmniejszego problemu, by to rozpoznać. – To bardzo się cieszę, że będziemy mogli panu przybliżyć ojczysty kraj – nagle lodowaty głos gospodyni obniżył temperaturę konwersacji. Joachim skłonił się nisko i mimo iż starał się koncentrować na swojej rozmówczyni, nadal ukradkiem zerkał na Luizę. – Z pewnością panowie są teraz nieco zmęczeni po podróży. Jadwisiu – Lubecka zwróciła się do służącej – pokaż panom ich pokoje. A ty, Luizo, myślę, że dobrze byłoby, gdybyś mogła zająć dzieci czymś pożytecznym. Dokazują chyba zbyt głośno. Mademoiselle Sokołowska dygnęła i bezszelestnie przesunęła się w stronę drzwi. Po raz pierwszy, od kiedy zamieszkała z Lubeckimi, poczuła dziwny dyskomfort, uczucie, że jest kimś gorszym niż zgromadzone w jadalni towarzystwo. Jedyną pociechą stało się to nagle zasmucone oblicze wpatrującego się w nią cudzoziemca. Była przekonana, że akurat on czuje się w tym domu jeszcze bardziej obco niż ona.

Rozdział VI

Podczas kolejnych dwóch dni pobytu gości w brwinowskiej willi Luiza nie miała wiele okazji, by ich widywać. Na śniadanie wstawali albo znacznie wcześniej, gdyż zamierzali łowić ryby, albo znacznie później, bo odsypiali sutą kolację w Książenicach u Rozwadowskich. Czasem ich sylwetki mignęły jej w głębi ogrodu, niekiedy doszedł ją czyjś głośny śmiech, parę razy minęła się z Zuzu Sempolskim na korytarzu, ale praktycznie nie miała z nimi nic wspólnego. Jednakże w związku z wyjazdem Marii Lubeckiej i trójki jej pociech do Szwajcarii Luizie nie brakowało zajęć, które skutecznie wypełniały jej cały czas, takich jak: szybkie poprawki w garderobie młodych Lubeckich, sporządzanie list zabieranej bielizny, wyjmowanie odzieży zimowej, przywiezionej do Brwinowa w kufrach z Warszawy, a oprócz tego utrzymywanie mocno podnieconych podróżą dzieci w ryzach. Wszystko to skutecznie odwodziło ją od fantazjowania o Maksymilianie. Ciągle jak żywa tkwiła w jej pamięci scena, kiedy cztery lata temu po przyjeździe z Paryża, załamana nieobecnością ojca, za ostatnie grosze wynajęła dorożkę drugiej klasy, żeby jechać na ulicę Mokotowską i szukać ratunku u swej polskiej przyjaciółki, Zosi. – Panny Zofii nie ma w domu – oświadczyła jej z ponurą miną służąca. – Wyjechała – i nie czekając na odpowiedź, zatrzasnęła drzwi przed nosem dziewczyny. Kiedy usłyszała podobne słowa od służby ojca, nie brzmiały one jeszcze aż tak przeraźliwie jak te. Teraz Luiza nie miała już żadnego wyboru. Równie dobrze mogłam zostać w Paryżu z Claude’em Dubonnetem, pomyślała przerażona i zmordowana do kresu sił. Dopiero teraz zrozumiała, jak bardzo jej postępowanie było głupie, pochopne i naiwne. Jeszcze nie słyszała w życiu o takiej idiotce, która na własne życzenie z tak ogromnym impetem wpadłaby z deszczu pod rynnę. Zeszła już na półpiętro, kiedy drzwi Kwileckich otworzyły się ponownie i zza poręczy wyjrzała twarz służącej. – Pan prosi do środka – powiedziała, a Luiza już po chwili zobaczyła, komu zawdzięcza swoje ocalenie. Jego wysoka sylwetka górowała nad drobną służącą, a kasztanowe oczy z zainteresowaniem wpatrywały się w nieoczekiwanego gościa. W salonie, do którego została zaproszona, jej opowieści wysłuchał wyłącznie Maksymilian, gdyż Kwileccy z córką przebywali na proszonej kolacji. I może dlatego, że od czasu spędzonego z Zosią w klasztorze i czytania wraz z nią listów z Polski, Maks wydawał się osobą znajomą i bliską, Luiza w trakcie opowieści załamała się i po twarzy popłynęły jej łzy. – Panno Luizo, proszę się uspokoić. Nie ma już powodów do zmartwień – powiedział i podał jej chusteczkę. Nie opowiedziała mu całej prawdy. Na to była zbyt dumna. Wyznała jedynie, że dowiedziawszy się o tym, że jej ojciec żyje, mimo iż rozwiedziony z matką, postanowiła do niego niespodziewanie przyjechać, jednak jej roztargniona maman prawdopodobnie źle zaadresowała list informujący o jej przyjeździe albo też wysłała go zbyt późno, gdyż na dworcu nikt na nią nie czekał. Maksymilian wysłuchał jej uważnie i nie zadawał pytań, tak jakby nie chciał jej robić przykrości, cały czas doskonale zdając sobie sprawę, że cała ta opowieść brzmi niewiarygodnie. Luiza pokochała go za to, a także za jego niefrasobliwy śmiech i pogodny stosunek do świata. Godzina spędzona z nim sam na sam w tym urządzonym ze smakiem pokoju, przerywana jedynie pojawieniem się pokojówki z herbatą i ciastem, była najcudowniejszą chwilą w jej życiu. Gdy Kwileccy wrócili do domu, dziesięć minut później Luiza dowiedziała się, że Maksymilian jest zaręczony. Ślub został zaplanowany na wiosnę przyszłego roku. Następnego dnia po przyjeździe gości Luiza została poproszona przez Marię Lubecką na

rozmowę do gabinetu. W zasadzie nie był to gabinet, gdyż pan domu w letniskowej willi nie załatwiał żadnych interesów ani też nie pisywał listów, zadowalając się stołem w bawialni. Od samego początku pomieszczenie zostało zaanektowane przez Marię, która na ogół prowadziła sprawy domowe z buchalteryjną dokładnością. Były jednak wyjątki, o których głośno nie mówiono, ale które zdarzały się coraz częściej. Świadczył o tym czasem kołyszący się chód gospodyni, jej rosnące roztargnienie czy bijący od niej silny zapach wody kolońskiej. Zapewne obecna „częstotliwość” wyjątków związana była z chorobą Władzia i w zasadzie nikt nie zwracał na to zbytniej uwagi. Niestety, zarobki mecenasa nie pozwalały na zbyt wystawne życie, a pieniądze otrzymane z odziedziczonej części majątku rodziny Marii w Wielkopolsce rozchodziły się zbyt szybko, głównie z powodu ekstrawagancji Lubeckiego. To właśnie on dziesięć lat wcześniej wpadł na pomysł budowy tego domu, uważając, że powietrze wiejskie latem wzmocni zdrowie jego małżonki i wątłych dzieci, które wszystkie przychodziły na świat jako wcześniaki. Miał też zamiar zająć się rolnictwem, ale po roku uznał, że „nie złapie wszystkich srok za ogon”, i wydzierżawił zakupione pola chłopu z Otrębusów. Nadzieja, że Teofil po skończonych studiach malarskich wspomoże rodzinny budżet, okazała się dość płonna, gdyż jego dorosłe życie związane było bardziej z wydatkami niż z przychodami. Kilkumiesięczny pobyt Lubeckich w Szwajcarii z pewnością jeszcze bardziej wydrenuje domowe zasoby, ale na temat zasadności tego wyjazdu nikt przy Luizie nawet nie wspomniał, uznając, że ratowanie życia Władzia jest sprawą najważniejszą. – Pewnie wiesz, moja droga, dlaczego chciałam z tobą rozmawiać – powiedziała Maria, wskazując Luizie krzesło obok swojego. – Domyślam się. – Dziewczynie niemal zakręciło się w głowie ze zdenerwowania. – Nie musisz się martwić o to, co ci powiem. – Maria poklepała ją po ręce. – Nie stanie ci się żadna krzywda. Maria przepraszała Luizę za to, że tak długo kazała jej czekać na tę rozmowę, ale do końca, tak naprawdę to do końca nie była pewna swoich decyzji. Niestety, nie może jej zabrać do Szwajcarii. Maria ma zamiar uczyć je sama, a nauczycielkę pianina dla dzieci dzielić będzie z protegowaną znajomej, która w zeszłym roku przebywała w tym samym górskim pensjonacie, gdzie będą mieszkać. Nie ma jednak powodu do zmartwień. Dzięki zdanemu przez Luizę rządowemu egzaminowi nauczycielskiemu Maria załatwiła jej posadę na pensji u Jadwigi Sikorskiej. Oczywiście Luiza musi się jeszcze zgłosić na rozmowę do przełożonej, ale to tylko czysta formalność. Jednak to, o czym mówi, dodała Maria, nie powinno Luizie przeszkodzić w spędzeniu w ich brwinowskim domu letnich wakacji. Bez żadnych obowiązków, które miałyby na niej ciążyć. Dworek w Brwinowie powinien być otwarty niezależnie od wyjazdu gospodyni. Przecież ani Rozalia, ani Teo nie wyobrażają sobie wakacji bez tego miejsca. Oczywiste jest, że nie mogą przebywać tu same, skoro pan Lubecki musi czasem wracać do swojej kancelarii – „przestępcy, moja droga, nie próżnują” – ale jego starsza owdowiała siostra zgodziła się przyjechać do Brwinowa i poprowadzić dom – „przecież tu mieszka jej własny ojciec”. – Czy odpowiada ci takie załatwienie sprawy? – Maria przerwała w końcu swój monolog. – Jak najbardziej, proszę pani – Luiza chciała powstać i dygnąć, ale Maria ją powstrzymała – a ja jestem bardzo wdzięczna i codziennie modlę się za zdrowie Władzia i wszystkich pozostałych domowników. W oczach Marii pojawiły się łzy. – Trzeba mieć nadzieję, moja droga. Nie ma w życiu nic tak krzepiącego. A ha – dodała po chwili – mieszkaniem w Warszawie nie musisz się martwić. Jak staniesz na nogi, to pomyślimy o tym. Tymczasem będziesz mieszkać u nas. Jak dotychczas. Usta Luizy były pełne podziękowań – Maria Lubecka postąpiła wobec niej bardzo fair – i nie bardzo rozumiała, dlaczego chce jej się płakać. Cztery lata spędzone z nimi uśpiły ją. Przebywała w tak przyjaznej, ciepłej atmosferze, jakiej nigdy do tej pory nie doświadczyła w całym swym życiu. Teraz zrozumiała, że jak żebrak karmiła się nieprzeznaczonymi dla niej okruchami ze stołu. Pozwoliła się omamić. Władzio, jak zwykle, z dużą koncentracją wygrywał gamy na fortepianie, który, według

Luizy, wymagał już ponownego strojenia. Kiedy chłopiec zwrócił głowę ku swojej nauczycielce, chcąc sprawdzić po wyrazie twarzy, czy gra w odpowiednim tempie i czy jest z niego zadowolona, drzwi otwarły się z hukiem, a do bawialni wpadła Rozalia. – Musicie to sami zobaczyć. To jest niesamowite – niemal krzyczała od progu. Warkocz jej się przekrzywił, policzki zaczerwieniły i nic sobie nie robiła z tego, że przeszkadza w ostatniej lekcji z Władziem. – Wiem, widzę, że grasz – zwróciła się do brata – ale za parę dni będziesz robić to samo w Szwajcarii, a tu dzieją się rzeczy niezwykłe. Za chwilę będziemy mieli telefon. Telefon? Od paru lat ta zagraniczna zabawka budziła zainteresowanie, Luiza mogła się nawet jej uważnie przyjrzeć podczas wizyty w cukierni Semadeniego w Ogrodzie Saskim. Wkrótce po przyjeździe z Paryża była nawet świadkiem, jak pewna młoda dama czekała tam na rozmowę z mężem, który będąc człowiekiem kochającym nowinki techniczne, miał do niej zadzwonić z Hotelu Europejskiego. Pomysł na odbycie tej rozmowy został zainicjowany przez amerykańskie towarzystwo Bella, zamierzające zakładać centrale telefoniczne w Warszawie i poprzez odpowiednią reklamę próbujące zaznajomić mieszkańców z użytecznością nowego urządzenia. Kiedy rozległ się dzwonek, towarzystwo do tej pory zajęte piciem kawy i spożywaniem ciastek z kremem natychmiast porzuciło tę czynność i bezwstydnie zaczęło się gapić na kobietę. Biedaczka wstała z krzesła, westchnęła głęboko, podniosła słuchawkę... i zemdlała. Głos męża dochodzący do niej z tego małego pudełka był dla niej zbyt wielkim szokiem, jak później opowiadała. Może więc nic dziwnego, że Rozalia teraz tak bardzo to przeżywa, pomyślała Luiza, choć prawdę mówiąc, powinna się już nieco oswoić z tym wynalazkiem. – Jakim cudem... – zaczęła, ale dziewczyna weszła jej w słowo: – To pan Joachim. To przez niego – mówiła zdyszanym głosem. – I dlatego jest prośba do ciebie, Luizo. Bo musi być właściwa odległość tego... tego... drutu. Joachim, pan Hallmann – szybko poprawiła się Rozalia – chciałby połączyć willę z budynkiem oficyny i najlepiej z piętrem. A teraz tylko ty mieszkasz na piętrze, więc... Nie, nie, oczywiście nie w twoim pokoju, bo to może być niebezpieczne, tak myślę. A le na korytarzu... Luizo, zgodzisz się, żeby oni tam weszli i założyli ten... telefon? Zanim zdążyła odpowiedzieć, do rozmowy wtrącił się Władzio: – Czy mogę to zobaczyć? Panno Luizo... proszę. Tak bardzo chciałbym zobaczyć, jak się go buduje. Zagram potem wszystko dwa razy, dobrze? Oszołomiona skinęła głową Władziowi i uniosła się z taboretu. Chłopiec w okamgnieniu zniknął z pokoju. – A le jak to możliwe? Przecież tego chyba nie można zrobić w domu? – mówiła na głos ni to do siebie, ni do Rozalii. – Wydaje mi się, że to wymaga specjalnych technicznych przygotowań. Rozalia podskakiwała przed nią rytmicznie. – Chodź, chodź, to zaraz zobaczymy. Pan Maksymilian założył się z panem Joachimem, że mu się to nie uda. Bo widzisz, Luizo – trajkotała jak katarynka – najpierw oni rozmawiali o tych... telefonach i pan Joachim powiedział, że kiedyś będą one w każdym domu. On jest w ogóle strasznie mądry, ten pan Joachim. – Tak? – Luiza wolnym krokiem ruszyła za podnieconą Rozalią. – On nie tylko studiował w Berlinie i Kilonii, ale także pracował z różnymi uczonymi. Wymieniał nawet ich nazwiska, ale już ich nie pamiętam, bo mówił tak mądrze i pięknie, że zakręciło mi się w głowie. Pan Maksymilian zaczął się wyśmiewać z tych wynalazków, o których opowiadano, i powiedział, że są tylko chwilową modą, która szybko przeminie, a one do niczego się nie przydadzą. I jeszcze mówił, że trzeba bardzo dużo pieniędzy, żeby coś takiego zrobić. A pan Joachim na to, że nie jest to prawda, bo to zależy od pomysłowości. I się założyli. O sto rubli. To chyba dużo pieniędzy, prawda? Byle się mateńka nie dowiedziała, bo ona tak hazardu nie lubi. – Zakład to nie hazard, Rozalio – wtrąciła Luiza, przerażona wysokością kwoty. W przeciwieństwie do Rozalii ona doskonale znała się na pieniądzach. Z własnego wyboru. – Nieważne. W każdym razie za chwilę Joachim, pan Joachim, będzie budował swój

telefon. I prosi ciebie o pozwolenie. Ja chciałam, żeby on do mnie, do mojego pokoju, poprowadził ten telefon, ale się nie zgodził. – Rozalia przymknęła oczy. – O, jak on mi się podoba, ten pan Joachim! Tylko nikomu nie mów! – Jak bym śmiała, moja droga. – Luiza się zaśmiała, rozbawiona nowym szaleństwem młodej Lubeckiej, która z miesiąca na miesiąc stawała się coraz bardziej nieokiełznaną panną. – Uważasz, że on jest przystojny? – Może nie jest, a nawet na pewno nie jest. Ma dość pospolite rysy i dziecinną twarz. – Luiza pokiwała głową. Zgadzała się z jej opinią. – A le uroda to nie wszystko – oświadczyła nieoczekiwanie Rozalia. – Jest najmądrzejszy z nich wszystkich. Cichy i rozważny. I nie popisuje się swoim rozumem jak tamci. – No proszę. – Ta mała rzeczywiście dorasta. Chyba do tej pory źle ją ocenia, myślała Luiza. – To może on jest tym „Właściwym”? – zapytała figlarnie Luiza. Rozalia westchnęła i zwolniła kroku. – Nie może nim być. I coraz bardziej mi tego żal. Luiza zatrzymała się przy wejściu do budynku i zdziwiona spojrzała na towarzyszkę. – No dobrze, mogę ci o tym opowiedzieć. – Rozalia pochyliła się w jej stronę. – Tylko nikomu nie mów! – ponowiła prośbę i zniżyła głos: – Wczoraj podsłuchałam rozmowę mateńki i Teosia. Rozumiesz sama, mateńka zaciekawiła się Joachimem, bo o nim wcześniej nie słyszała. W zasadzie Zuzu Sempolskiego też nie spotkała, ale wiadomo, rodzina i fortuna Sempolskich są dobrze znane. A le Joachim... Rozumiesz, ten jego niemiecki akcent! Mateńka nie cierpi Niemców. Po tym, jak dziadek zginął w powstaniu wielkopolskim, po ich nikczemnej zdradzie... – Rozalia z oburzeniem przerzuciła warkocz na drugie ramię. – A le przecież on jest Polakiem. – Tak mówi, ale na tych pomorskich terenach to nie wiadomo, kto Polak, a kto Prusak. Teoś powiedział, że jego ojciec pochodził stamtąd. Jakiś handlarz, dorobkiewicz. Tak usłyszałam. Gdyby nie był taki jasny, to można by podejrzewać, że Żyd. – Rozalio, przestań natychmiast – obruszyła się Luiza. – Przecież miałam ci opowiedzieć, o co chodzi? – Przestań wymyślać. I co dalej? – Jak, co dalej? Nic. Chyba sama rozumiesz, że nie mogłabym się nim zainteresować, bo i tak mi nie pozwolą za niego wyjść za mąż – praktycznie stwierdziła Rozalia. – „Właściwy” może być niezbyt bogaty, ale z „naszej” sfery. Koniec miłości! Luiza nie zdążyła poznać opinii Rozalii na temat takiego stanowiska rodziców, gdyż wyszły już przed dom i kilkanaście metrów przed sobą zobaczyły żywo gestykulującą grupę mężczyzn. Mieli pozdejmowane surduty i zakasane rękawy koszul, jakby zamierzali wykonać ciężką fizyczną pracę. Humory jak zawsze im dopisywały, gdyż niemal co chwila słychać było wybuch śmiechu. – Jesteś, Joachimie, niemożliwy! – Teoś Lubecki kręcił głową. – Co ty ze sobą wozisz! Może dynamit też tu masz? – Patrzył w głąb rozłożonego na ławce ogrodowej kuferka, z którego wystawały przedziwne przedmioty. Luiza zauważyła, że Joachim przytaknął. – Niemożliwy! Mam nadzieję, że nas nie wysadzisz w powietrze. – Mówiąc to, Teoś obrócił się i stanął twarzą w twarz z dziewczętami. – O, jesteście, moje drogie. I jak, Luizo, zapatrujesz się na nasz naukowy eksperyment? – Oczywiście się zgadzam. Możecie panowie skorzystać z korytarza przy moim pokoju – odparła i ponownie poczuła na sobie intensywne spojrzenie Joachima. Nie, zdecydowanie nie był przystojnym mężczyzną, a jego rzęsy, choć gęste, były niemal tak jasne jak u albinosa. – Bardzo pani dziękuję. Postaram się nie zrobić bałaganu. Na korytarzu oficyny przedmioty z kuferka Hallmanna zostały wydobyte na zewnątrz i Luiza, choć z daleka – Rozalia przepchnęła się przed wszystkich – mogła podziwiać, jak za sprawą zręcznych rąk młodego naukowca łączą się ze sobą w zadziwiającą całość. – Pani Luizo, czy mogłaby pani tu poczekać na dzwonek? – spytał Joachim, pakując

narzędzia. – Przejdę teraz do willi i stamtąd do pani zadzwonię. Usłyszy pani sygnał w tym urządzeniu i wówczas podejdzie do niego. Trzeba będzie mówić do tej tubki – wskazał na rurkę, która wyglądała jak mały cylinder i wystawała z drewnianego pudełka. Rozalia kręciła się przez chwilę, pewnie się zastanawiając, czy nie powinna dotrzymać towarzystwa Luizie, ale doszła chyba do wniosku, że więcej atrakcji czeka ją przy Joachimie, i pobiegła do willi za resztą towarzystwa. Luiza przyglądała się ustawionej przy ścianie metalowej tubce, która w niczym nie przypominała telefonu z cukierni, mając nadzieję, że urządzenie nie porazi jej jak prąd elektryczny, o którym mówią, że zabija jak uderzenie pioruna, ani też nie spowoduje innej ekscytacji, która mogłaby się zakończyć runięciem na podłogę. Niemniej jednak na wszelki wypadek pobiegła do swojego pokoju po poduszkę, którą umieściła pod „wynalazkiem” Joachima, i niespokojnie czekała na sygnał dzwonka. Kilkanaście metrów od niej odbywała się zajadła kłótnia, kto ma pierwszy wypróbować działanie telefonu. – To może być sztuczka – zgłaszał wątpliwości Maks, do którego zaczęło nagle docierać, że być może pożegna się na zawsze ze swoimi stoma rublami. – Podobnie jak z kartami. Taki trik. – Ha, Maksiu, kto jak to, ale ty się na trikach znasz – zaśmiał się Zuzu Sempolski, puszczając oko do Rozalii. – I kto to mówi? – Dajcie spokój, panowie. Prawdę mówiąc, wystarczyłyby dwa metalowe kubki i cienki sznurek – tłumaczył Joachim. – W Chinach od dawna się w to bawili. A to jest trochę inne urządzenie, do którego dodałem węglowy mikrofon proszkowy, taki jaki zastosował polski wynalazca, Machalski. A tu będzie przepływał prąd i przez zmianę natężenia pola magnetycznego sprawi, że membrana będzie drgać i odtwarzać nadawane dźwięki. To naprawdę nie jest skomplikowane. – Nie popisuj się, waćpan – zachichotał Teoś. – „Po czynach ich poznamy”. W tej samej chwili pod dom zajechał powozem pan domu, Ludwik Lubecki. Zainteresował się powodem zamieszania, a kiedy wyjaśniono mu, o co chodzi, zasugerował, by urządzenie po uruchomieniu połączyć z szopą, miejscem, w którym wkrótce miała się znaleźć największa pod Warszawą hodowla królików. – A le, ojcze, my nie wiemy, czy to będzie działać – ostrzegł Teofil, lecz ledwie skończył to mówić, Joachim wręczył Maksymilianowi nadajnik z metalową tubką. – Proszę, spróbuj. – A le co ja mam powiedzieć? – Może „dzień dobry” – zaproponował Janek. – Czuję się jak w grocie szeptów. – Maksymilian nagle się stropił. – Bo to podobnie działa jak muszle akustyczne – zauważył Joachim. – No, zaczynaj! Maksymilian nacisnął przycisk, który miał uruchomić brzęczyk w oficynie, po czym zaczął się wygłupiać i naśladując głosy znajomych, mówił „dzień dobry”. – Dzen toprry! Kolejna wersja jako żywo przypominała akcent Joachima i wywołała wśród zgromadzonych salwę śmiechu. – Nic nie odpowiada! – ucieszył się Maks, uważnie nasłuchując. – Fiasko, mój drogi. Joachim zaczerwienił się i pochwycił nadajnik. – Panno Luizo! – Po drugiej stronie panowała głucha cisza. – To niemożliwe! – zwrócił się do kompanów. – To musi działać. Spróbuję jeszcze raz. – Przegrałeś, bracie. Próba nieudana – triumfował Maksymilian i zanim Joachim zdążył sprawdzić swój „wynalazek”, zawisł radośnie na ramionach Zuzu i Teofila i czym prędzej wyprowadził ich z domu. – Daję ci tydzień na zapłatę – doszedł jego głos zza drzwi. Rozalia postała przy Joachimie przez chwilę, ale widząc, że w ogóle nie słyszy jej uwag, wybiegła, by się spotkać z Luizą. Do oczu napływały jej łzy. Była taka wściekła na Maksymiliana, że udało mu się wygrać. Nie darzyła go zbytnią sympatią, uważając, że w życiu wszystko mu zbyt

łatwo przychodzi i trwoni na prawo i lewo wszelkie talenty, które mu niesprawiedliwie przypadły. Teraz też niesprawiedliwie wygrał niezłą sumkę od Joachima, a ten pewnie będzie miał kłopot ze spłatą długu. Rozalia miała bystre oko i od razu zlustrowała jego ubrania oraz akcesoria. Z tej inspekcji wyciągnęła dwa wnioski. Pierwszy, że Hallmann nie przywiązuje żadnej wagi do swojego wyglądu; drugi, że nie jest zbyt zamożny. Pewnie bogactwo nie było potrzebne naukowcowi, rozmyślała, wchodząc po schodach. Ciekawe, czy tacy jak on interesują się kobietami. Luiza czekała już tak długo, zerkając na metalową tulejkę, aż w końcu od tego patrzenia zaczęło jej się kręcić w głowie. W pewnej chwili usłyszała męskie głosy, oddalające się w kierunku ogrodu, i pomyślała, że sobie z niej zażartowali. Z pewnością ta rurka nie jest żadnym telefonem, tylko pretekstem do spłatania jej figla. Zdenerwowana chwyciła za przedmiot, chcąc go zerwać ze ściany, gdy usłyszała odgłos brzęczka. – Jezu, co tu się dzieje? – niemal krzyknęła, i w tej samej chwili usłyszała dochodzący z tubki głos. – Panno Luizo! – Kto to? – spytała, nie mogąc początkowo rozpoznać właściciela głosu. – To ja, Joachim. Słyszy mnie pani dobrze? To świetnie. Czyli urządzenie działa. Mieliśmy na dole pewien problem, bo nie zadziałał samoczynny przełącznik dzwonka. Obwód się przerwał. Luiza, cała przejęta, oddychała z trudem. Nie potrafiła powiedzieć nic więcej poza „tak” i „nie”. – Bardzo się cieszę, że słyszę pani głos – odezwał się znów Joachim, pragnąc przerwać ciszę. – Jest pani najpiękniejszą kobietą, jaką w życiu widziałem. Kiedy Rozalia weszła na piętro, zobaczyła, że Luiza jest blada jak ściana, wpatrując się jak zahipnotyzowana w metalową rurkę. – Działa? – zapytała i zagarniając dla siebie odbiornik, krzyknęła jak najmocniej: – To ja, Rozalia! Noc była nieznośna. Luiza budziła się kilka razy owładnięta dziwnym niepokojem, którego powodu, chcąc ponownie zasnąć, starała się nie zgłębiać. W końcu się poddała, wstała z łóżka i widząc przez okno zapowiedź świtu, postanowiła wyjść z domu. Czym prędzej skropiła się wodą, zaplotła włosy, narzuciła na letnią sukienkę fartuch z długimi rękawami i pochwyciwszy sprzęt do malowania, wyszła z domu. Skręciwszy w drogę wiodącą z ogrodu na niewielką łąkę, stopniowo zmieniającą się w sad należący do sąsiadów, odwróciła głowę i spojrzała w kierunku willi. Pierwsze promienie wschodzącego słońca natrafiły już na szyby okienne i postanowiły się zabawić, puszczając zabawne „zajączki” w stronę Luizy. Dziewczyna poczuła ukłucie w piersiach na myśl, że będzie oglądać to ukochane miejsce jeszcze zaledwie dwa miesiące. Patrzyła na budynek i starała się zapamiętać każdy jego szczegół, jego prostotę, harmonię bryły i żółty wesoły kolor, na który został wymalowany, w związku z czym zyskał od mieszkańców Brwinowa złośliwy przydomek: „Żółtaczka”. Obok niewielki budynek oficyny, w którym Luiza czasowo zamieszkiwała, gdy przyjeżdżali goście, stajnia i szopa „pod króliki”, która miała być nową wozownią, z czego jednak zrezygnowano. Ten niewielki dom, tchnący ciepłem i spokojem, stał się dla Luizy niezwykłym azylem, w którym mogła ułożyć sobie od nowa życie i zacząć robić plany na przyszłość. Oczywiście mecenasostwo Lubeccy mieli również spore mieszkanie przy Nowogrodzkiej w Warszawie, ale Luiza nigdy nie zdołała się przyzwyczaić do niego tak bardzo jak do Brwinowa. Tu oddychała czystym powietrzem, była bardziej swobodna i niezależna. Tu też zaczęła malować, przypomniała sobie, rozstawiając na łące sztalugi. Teofil uznał za zabawne jej zainteresowanie obrazami i uważnie śledził jej dokonania w tej dziedzinie. Widziała, że czasem, spoglądając na nie, krzywił się, ale nigdy jej nie skrytykował. Pewnie dlatego, że miał pogodne usposobienie i nie potrafił być złośliwy. Postanawiając ukończyć zaczęty już obraz, rozstawiła więc sztalugi w tym samym miejscu co poprzednio, mniej więcej w połowie łąki. Kiedy jednak spojrzała przed siebie, zorientowała się, że krajobraz zdążył się już przez te parę dni zmienić. Trawa wyrosła i zazłociła się morzem

zatopionych w niej mleczy. Nawet słońce zdawało się płatać dziewczynie psikusa i mimo wczesnej godziny opuściło już na dobre miejsce świtania. Delikatny powiew wiatru przerzucił strony leżącego na ziemi szkicownika. Luiza rozejrzała się dokoła, zastanawiając się, czy lepiej zmienić miejsce, czy też zacząć malować coś innego, gdy nagle zobaczyła, że od strony wioski ktoś nadchodzi. Było pod słońce, więc dziewczyna przysłoniła oczy, próbując rozpoznać, kto to taki, ale prędzej usłyszała męski głos: – Dzień dobry, panno Luizo. Był to głos Joachima Hallmanna i Luizie od razu przypomniały się jego słowa z poprzedniego dnia. – Dzień dobry. Ranny z pana ptaszek – odpowiedziała, zaklinając się w duchu, by nie poczerwienieć na twarzy. To, co wówczas powiedział, było wprawdzie zaskakujące, ale to jeszcze nie powód, by robić z siebie naiwną pensjonarkę. I całe szczęście, bo Joachim od razu zaczął opowiadać o porannych spacerach po Brwinowie, pozwalających mu zapoznać się z zajęciami tutejszej ludności. – Bardzo się to różni od pańskich stron? – zaciekawiła się Luiza. – Prawdę mówiąc, to niewiele znam się na gospodarce – odpowiedział Joachim. – Całe życie mieszkałem w mieście, które tutaj nazywają Gdańskiem, potem studiowałem w Berlinie i Kilonii. – Co pan studiował? Joachim uśmiechnął się i potarł kciukiem czoło. – Ogólnie można powiedzieć, że fizykę, a w szczególe, fale, które sprawiają, że możemy słyszeć w telefonie głos, jak i fale świetlne. Razem z moim profesorem badaliśmy ich prędkość. Panno Luizo – nagle w jego głosie zabrzmiała nuta entuzjazmu – jestem przekonany, że za jakiś czas będziemy nie tylko słyszeć na odległość głos rozmówcy, ale i widzieć jego obraz, i to w dodatku obraz ruchomy. Wyobraża sobie pani, że będzie pani mogła konwersować ze swoimi bliskimi we Francji... bo pani stamtąd pochodzi, prawda? – Tak – przyznała Luiza – ale nie mam już tam żadnych krewnych. – Myśl o tym, że mogłaby nagle zobaczyć matkę, wstrząsnęła nią. Postanowiła szybko zmienić temat. – Chociaż sam pomysł jest naprawdę wspaniały. Czy będzie pan nad nim pracował, czy jak mówi pan Sempolski, zatrzyma się pan w jego majątku na dłużej? – Och, nie – żachnął się Joachim. – To tylko parę miesięcy. Oczywiście wrócę do Kilonii tak szybko, jak się da. Ten wynalazek, nad którym pracujemy, będzie rewolucyjny i mam nadzieję, że diametralnie zmieni naszą codzienność. Mój profesor ma bardziej naukowe zacięcie, natomiast dla mnie najważniejszy jest zawsze praktyczny wymiar odkrycia. – Zatem nie chce pan pomnażać dorobku technicznego w Polsce? Joachim lekko się skrzywił. – To jest doprawdy trudne. Wie pani, mój ojciec był Polakiem, a mnie tutaj i tak traktuje się jak Niemca i jak jednego z zaborców. To prawda, miałem pewne plany, aby wdrożyć tu niektóre z moich pomysłów, ale zaraz rozpoczął się krzyk, że zamierzam wyzyskać ludność miejscową... eh! – Joachim machnął ręką. – Chłopi tutejsi są uparci i ciemni, podczas gdy mężczyźni z inteligencji zajmują się wyłącznie zbożem, wódką i ceną rubla, a ich kobiety francuskimi romansami. Nikt nie jest w stanie podchwycić jakiejś większej idei i nikogo tutaj tak naprawdę nie interesuje ani elektryczność, ani komunikacja. A poza tym... czy tylko liczą się tu ludzie, których nazwiska kończą się na -cki, -ski i -owicz? Nie rozumiem zupełnie, jak można na podstawie nazwiska traktować człowieka jak podejrzanego! – Nagle Joachim przerwał tyradę i spojrzał spłoszony na Luizę. Zorientował się, że się zagalopował. Przecież rozmawiał właśnie z właścicielką nazwiska „Sokołowska”. Co za gafa! A le Luiza uśmiechnęła się tylko i przyznała mu rację, opowiadając, jak sama źle się czasem czuje, mając do czynienia z uprzedzeniami i stereotypami. Według niej był to skutek dość mizernej edukacji w społeczeństwie, które za nic miało rzeczy praktyczne i pożyteczne, jak choćby higiena. „Otóż to, panno Luizo!”

– Cóż ze mnie za gamoń! – wykrzyknął nagle po prawie półgodzinie ożywionej rozmowy Joachim, znów przeklinając w duchu swoją niezręczność. – Wylewam cały czas swe żale i nawet nie zapytałem, jaki to obraz pani maluje. Proszę mi wybaczyć te braki w wychowaniu. Luiza zapewniła go, że nic się nie stało. Nie domaga się specjalnej atencji, a jej obrazy są tylko zwykłymi bohomazami popełnionymi przez amatorkę. Obserwowała jednak wyraz twarzy Joachima, kiedy przeszedł na jej stronę i stanął przy sztalugach. Z zadowoleniem zobaczyła, że się uśmiecha. – Jaki piękny wschód słońca. – Zorientował się pan, że to wschód? – ucieszyła się Luiza przyzwyczajona, że inni mają kłopoty z rozpoznawaniem tematów jej prac. Zupełnie nie przypominały realistycznych obrazów Teosia. – Przecież to oczywiste. To są przecież rozchodzące się promienie, które rozświetlają łąkę. O to, ta zieleń – wskazał ręką na jej miejsce na obrazie. – I żółte kwiaty, Die Kuhblumen... Luiza też nie pamiętała polskiej nazwy. Sonchus... – To tak jak pani oczy – usłyszała nagle. – Złoty kolor wokół źrenicy, zielona tęczówka. Dobrze zapamiętałem, mimo iż minęło kilka lat. W tym momencie Luiza postanowiła mimo wszystko zostać pensjonarką i zaczerwieniła się po korzonki włosów. – Czy my się już kiedyś spotkaliśmy? – Oczywiście. Spytała mnie pani o pociąg do Warszawy w Berlinie. Cztery lata temu. Ja mam pamięć do twarzy – dodał. – Cztery lata temu... – powtórzyła jak automat.

Rozdział VII

Warszawa, 1880 Poznała po minie przyjaciółki, że nie jest zadowolona z jej nagłego pojawienia się w ich warszawskim domu. Wprawdzie w pierwszej chwili twarz Zosi się rozjaśniła, a oczy rozbłysły na widok Luizy, jednakże po trzech dniach pobytu u Kwileckich przy ulicy Mokotowskiej atmosfera zaczęła się zmieniać. Coraz częściej powtarzały się przytyki z jej strony i złośliwe uwagi. Początkowo Luiza nie rozumiała, czemu przyjaciółka stara się ją nieustannie deprecjonować, szydząc z jej błędów językowych czy też nieznajomości historii Polski. Przecież nie zamierzała w niczym z nią konkurować! Nie można było również powiedzieć, że Zofii chodzi o brata i jego ewentualne zainteresowanie przyjaciółką – uczucie Luizy nie miało raczej szansy na odwzajemnienie – Maksymilian bowiem zachowywał się wobec niej wzorowo i w dodatku już następnego dnia wyjechał do majątku przyszłych teściów. „To prawdziwa hrabianka, czyli mariaż pomiędzy równymi sobie”, Zosia ekscytowała się tytułem przyszłej bratowej. „Zaprosiła mnie na tygodniowy pobyt na wsi. Podobno specjalnie dla mnie ma wydać prawdziwy bal”. Wydawało się więc, że Maksymilian zdobył świetną partię. A le Luiza podsłuchała – zdaje się, weszło jej to na dobre w nawyk – że rodzina, w którą miał się wżenić, nie należy do aż tak zamożnych, jak dawała do zrozumienia Zosia, pragnąca się łudzić mirażami bogactwa, które z domu Kwileckich dawno już wypłynęło, a cała rodzina zadłużona była po uszy. Mimo dobrego adresu, eleganckich mebli i tego, że można było się niegdyś poszczycić znajomością z szacownymi rodami, widać było, że Kwileccy przeżywają kłopoty finansowe. W związku z tym Luiza zaczęła żywić nadzieję, że przystojny brat Zofii żeni się wyłącznie „dla pieniędzy”, ale zobaczywszy fotografię jego wybranki, spuściła nos na kwintę. Felicja Orlicz-Drucka była atrakcyjną kobietą. Blondynka o regularnych rysach twarzy z łatwością znalazłaby wielu innych konkurentów do ręki niż Maksymilian, który mimo obycia i ogłady niewiele miał do zaoferowania przyszłej żonie. Tak więc jego ożenek miał niewątpliwie stać się ratunkiem dla Kwileckich, ale czy w ten sposób stałby się antidotum na pecha pana domu do robienia kiepskich interesów? To pozostawało pod znakiem zapytania. W końcu Luiza domyśliła się, że powodem naburmuszenia przyjaciółki była opowiedziana jej historia rozwiedzionych rodziców. Zrozumiała, że Zofia, panna na wydaniu aktywnie poszukująca przyszłego męża, nie chce być widziana w towarzystwie osób, których stan rodzinny jest zgoła podejrzany, i pożałowała swej szczerej opowieści. Na szczęście niepełnej, bo pewnie gdyby Luiza powiedziała całą prawdę, musiałaby natychmiast opuścić to, mimo wszystko, przyjazne schronienie, a czas oczekiwania na ojca – wracał z podróży do swego majątku pod Grodnem – wydłużył się jeszcze o parę dni. W tym czasie Zosia Kwilecka, chcąc nie chcąc, zabierała ją na przechadzki po parku Łazienkowskim, Ogrodzie Saskim, a czasem także do cukierni. Patrząc na miasto, o którym od tak dawna marzyła, Luiza odczuwała pewne rozczarowanie. Wiedziała wprawdzie, że Paryż jest cztery razy większy, ale entuzjastyczne opowieści Zosi w czasach klasztornych wzbudziły w niej apetyt na coś niezwykłego. A tu... Owszem, Luiza w Paryżu mieszkała w starej kamienicy, jednak już przecznicę od niej znajdował się jeden z tych pięknych, prostych i szerokich bulwarów, które powstały w stolicy Francji w latach pięćdziesiątych za sprawą Haussmanna, prefekta departamentu Sekwany. W Warszawie odnosiła wrażenie, że nowe budynki mają za wszelką cenę zniszczyć wygląd miasta. Budowało się sporo, ale mnożyła się tandeta, nadając domom wygląd obskurny i bezstylowy. Każdy, nawet najmniejszy plac zabudowywany był wysokimi oficynami, przez co podwórka były maleńkie, a do niektórych mieszkań promienie słoneczne w ogóle nie dochodziły. Podobno była to wina spekulantów, którzy chcieli wycisnąć jak najwięcej grosza z zakupionego terenu, ale Luiza nie

potrafiła zrozumieć, dlaczego sami budowniczowie zgadzają się na takie działania, pozwalając na aż tak tandetne dekoracje. Czyżby nie mieli honoru, podobnie jak francuscy majstrowie, którzy tak bezwstydnie oszukali jej maman? Luizie wydawało się więc, że warszawiacy z radością opuszczają swoje domostwa i bez przerwy kręcą się po mieście, potrącając się przy tym co chwila lub nawet z tego pośpiechu wpadając pod koła dorożek. Od tego kłębiącego się w oparach aromatu kawy i... wyziewach końskiego nawozu tłumu, przypominającego podróżnych spieszących na pociąg, można było dostać solidnego bólu głowy. Z kolei ci, którzy nigdzie się nie spieszyli, klęczeli lub snuli się za przechodzącymi, żądając wsparcia. W związku z tym miało się wrażenie, że na każdego mieszkańca miasta wypada po kilku dziadów proszalnych. – To wszystko by inaczej wyglądało, gdybyśmy byli wolnym krajem – tłumaczyli jej Kwileccy. – Ojczyzna jest rozerwana przez chciwych zaborców. Nieustannie nas ograbiają, traktując jak dziką kolonię. Zapewne więc ta „kradzież” zezwoliła na szerzenie się tego przestępstwa na ulicach Warszawy, której nie sposób było przemierzyć, nie trzymając się za kieszeń, przemknęło Luizie przez myśl. Musiała jednak przyznać, że niektóre miejsca, takie jak Dolina Szwajcarska – gdzie była wraz z Zosią na darmowym koncercie – czy park Łazienkowski z łabędziami, przypadły jej bardzo do gustu. Kawiarniami zaś była zachwycona od pierwszej chwili. Podawano w nich pyszne ciasteczka, smakowite desery i doskonałą kawę. Przy stolikach toczono ciekawe dyskusje nad wyłożonymi gazetami. A poza tym nie palono tam tytoniu, jak w paryskich café! Musiała też przyznać, że goście tych lokali byli na ogół weseli, grzeczni i elegancko ubrani. Luiza miała nieustanne wrażenie, że od powrotu z klasztornej szkoły wszystko, co jej się przytrafia, jest jednym snem osoby, która tak bardzo pragnęła przygód. Teraz właśnie następowały jedna za drugą, w niekończącej się sekwencji. Następnego dnia po przyjeździe napisała do matki, ponownie prosząc ją o wybaczenie i tym razem opisując jej ze szczegółami całą historię związaną z Dubonnetem. Na wszelki wypadek nie podała adresu zwrotnego. Zupełnie inaczej było z Gastonem. W ciągu tygodnia zdążyła wysłać do niego depeszę i dwa listy, między innymi prosząc o zajęcie się sprawą jej bagażu, który dotarł już zapewne do jego siostry w Szwajcarii. Na szczęście Zosia chętnie użyczyła jej dwóch sukienek, których Luiza starała się nie zabrudzić, nie mając pewności, kiedy znów będzie mogła włożyć coś z własnej garderoby. Dziewczyna wyczekiwała wiadomości od Gastona równie niecierpliwie jak powrotu ojca z Grodna. Myśl o tym, że mogła wpędzić maman w kłopoty, nie dawała jej spać po nocach. A jeśli ten cały notariusz naśle na nią zbirów w ramach zemsty? Matka, mimo obaw o finanse, nie była wcale źle sytuowana i doskonale zainwestowała odziedziczone po ojcu dobra. Ta jej pazerność i liczenie każdego grosza, cechy, którymi Luiza we Francji pogardzała, w domu Kwileckich, gdzie mimo braku pieniędzy nikt się nie kwapił do pracy, stawały się przednimi zaletami. Wreszcie niemal po tygodniu od przyjazdu do Warszawy Luiza doczekała się gońca z wiadomością od ojca. Miała się zgłosić do niego następnego dnia o siedemnastej. Cały dzień czekania? Dziewczyna spuściła głowę i ponownie przeczytała treść napisanej po polsku kartki. To był kolejny przejaw jej naiwności. Wbiła sobie do głowy, że gdy ojciec się dowie o jej pojawieniu się, natychmiast po powrocie z Grodna po nią przyjedzie. Luiza była rozczarowana. Szybko jednak okazało się, że ten dzień zwłoki to niezwykłe zrządzenie losu, gdyż dwie godziny po wiadomości od ojca przywieziono z kolei jej bagaż. Dzięki temu Luiza mogła wreszcie podziękować przyjaciółce i na spotkanie z ojcem pójść ubrana w swoją najlepszą sukienkę z Paryża. – Mademoiselle Louise Roisier – usłyszała nieco chrapliwy głos dobiegający spod ściany. Zmrużyła oczy nienawykłe do tej nagłej ciemności i odwróciła głowę. Stał w samym rogu wielkiej, zaciemnionej grubymi zasłonami sali, jakby specjalnie chciał ją przestraszyć i zaskoczyć. Własny ojciec? W jego serdecznie wyciągnięte w jej stronę ramiona przestała od pewnego czasu wierzyć.

– Luiza Sokołowska – odpowiedziała, grzecznie dygając przed tym obcym człowiekiem, ubranym w bonżurkę, mimo iż godziny poranne dawno minęły. Przez chwilę stała ze spuszczonym wzrokiem, przyglądając się czubkom pantofli ojca, ale szybko wzięła się w garść i spojrzała prosto przed siebie. Mężczyzna wyglądał znacznie starzej niż na pięćdziesiąt lat. Miał dość pokaźny brzuch i długie sumiaste wąsy, które niechlujnie zwisały mu wzdłuż policzków. Twarz miał nalaną, a do tego nos wielki jak gruszka zdradzał kolorem zamiłowanie do mocnych trunków. Stał, wspierając się o laskę ozdobioną misternym okuciem ze srebra. Luiza przełknęła nerwowo ślinę. Gdzież był ten romantyczny kochanek matki, którego listy czytała z wypiekami na twarzy? Czy to możliwe, by po zaledwie osiemnastu latach aż tak się zmienić? – Niezłe z ciebie ziółko – odezwał się w końcu po polsku i potrząsnął głową jakby z niedowierzaniem. – Nie tędy droga, ale prawdę mówiąc, nie wyglądasz na zepsutą dziewczynę. Ojciec najwyraźniej dawał do zrozumienia, co sądzi o jej wyczynie, zresztą opisanym przez Luizę w liście do niego. – Ja mogę to jeszcze wyjaśnić... ojcze – odezwała się w swojej obronie Luiza, słysząc przy tym, jak źle wymawia poszczególne słowa po polsku. – Moja droga, zacznijmy może od tego, że nie jestem twoim ojcem – odpowiedział starszy pan. Zakręciło jej się w głowie. – No i co to za wapory, moja droga? – usłyszała czyjś głos jak przez mgłę i poczuła ostry zapach, który nie pozwalał jej zasnąć. Dopiero po chwili zorientowała się, że scena z udziałem bogów, którą ma przed oczyma, to nie widok nieba, tylko płaskorzeźba plafonu, a ona sama znajduje się na kanapie, w pozycji półleżącej, wąchając podstawione jej pod nos przez służącą sole trzeźwiące. Ojciec czy też ktoś inny stał obok i wyglądał na bardziej poruszonego niż w chwili spotkania. – Już widzę, że jest dobrze – ręką dał znak służącej, żeby ich opuściła – ale proszę przynieść herbatę i dużo cukru. Będzie jeszcze lepiej. – Przepraszam. – Luiza zaczęła się podnosić z kanapy. Czuła się zażenowana, że po raz kolejny zrobiła z siebie widowisko. Ta skłonność do omdleń wcale jej nie cieszyła, jak jej koleżanek szkolnych, które z takich okazji robiły prawdziwe spektakle teatralne. – Rozumiem, że mogłaś się zdziwić – powiedział domniemany Jan Sokołowski. Nagle Luiza przypomniała sobie to, co powiedział, nim zemdlała. – A le to niemożliwe. Przecież czytałam pana listy do matki – jęknęła głucho. – Nie były to listy ode mnie, moja droga. Widzisz, nazywam się wprawdzie Jan Sokołowski, ale nie jestem tym, za którego mnie masz. – Boże! – Luiza uniosła się z kanapy. – Jestem jego ojcem, więc się możesz uspokoić. Wygląda na to, że jesteś moją wnuczką, panienko. Rzeczywiście, mocno posłodzona herbata zrobiła swoje i Luiza czuła, jak krew zaczyna normalnie pulsować w jej żyłach. Piła gorący płyn, słuchając opowieści Sokołowskiego, która nagle uczyniła ją półsierotą. Jej ojciec, Jan Sokołowski junior, umarł parę miesięcy temu, zatem list, który ukradkiem przeczytała w Paryżu, był jednym z ostatnich, które w życiu napisał. Umarł na apopleksję. Nikt się nie spodziewał, że tak szybko rozstanie się z tym padołem, gdyż był zawsze zdrowym i przewrażliwionym na punkcie własnej tężyzny mężczyzną. Zostawił po sobie trójkę spadkobierców: chłopca i dwie dziewczynki, którzy obecnie przebywali wraz ze swą matką w grodzieńskim majątku Sokołowskich. – Po śmierci syna odwiedziło mnie już kilkoro innych pretendentów na wnuków – opowiadał Sokołowski, machinalnie zakręcając wąsy – ale szybko się ich pozbyłem. Jestem wyjątkowo odporny na wszystkich szantażystów i naciągaczy. Nie tędy droga. – A le ja... ale ja – wyjąkała Luiza, żałując, że jednak wróciła jej przytomność – jestem

córką Jana Sokołowskiego. To jest moje nazwisko. – O tym za chwilę, moja panno – przerwał jej starszy pan. – Nie tędy droga! Teraz ja mówię. Mnie nie trzeba papierów, bo sam widzę, choć prawdę mówiąc, z miesiąca na miesiąc coraz gorzej. Zaćma mi schodzi na oczy. A le widzę jeszcze wystarczająco dobrze, żeby rozpoznać nasze rodowe rysy twarzy. Tak, moja droga, rozpoznaję w tobie krew mojego syna. Nie ma co do tego żadnych wątpliwości. Poza tym wczoraj poszperałem trochę w jego papierach i rzeczywiście znalazłem w nich listy od niejakiej A drienne Roisier. To twoja matka, prawda? Luiza posłusznie pokiwała głową. – Poznali się w tysiąc osiemset sześćdziesiątym trzecim roku, gdy mój syn kurował się z ran po powstaniu, prawda? Ponownie skinęła głową. – Po pół roku wrócił do Polski, a panna Roisier poinformowała go w odpowiednim czasie, że został szczęśliwym ojcem. Mój nieszczęsny syn, niemożliwie naiwny romantyk, uznał dziecko i zobowiązanie finansowe w stosunku do niego. Jednakże po kilkunastu latach, kiedy żądania panny Roisier stały się coraz bardziej natarczywe, ochłonął i postanowił sprawdzić, czy dziecko, na które łoży od tylu lat, rzeczywiście przyszło na świat i czy nadal żyje. – Jak można! – oburzyła się Luiza. – Jak można w ten sposób wszystko przekręcić? Była taka zła. Po co przyjechała do tego dziwnego kraju? Po co szukała ojca? Przecież matka zawsze opowiadała o tej rodzinie same złe rzeczy. Dlaczego jej nie zaufała? Teraz okazywało się, że od samego początku miała rację. Ze wzburzenia zabrakło jej polskich słów, więc przeszła na francuski: – Moja matka to madame de Sokolowski, proszę pana. Pański syn ożenił się z nią, a potem rozwiódł po powrocie do Polski, kiedy zdecydował się zawrzeć ślub protestancki. Poza tym, jak mój ojciec chciał mnie zobaczyć, to dlaczego nigdy nie wrócił do Paryża? Starszy pan chwycił laskę, która stała obok stolika, i z całej siły rąbnął nią o blat. – Cisza, smarkata! Co to jest, żeby przerywać osobom starszym! Poza tym z jakiej racji ja mam rozumieć tę twoją francuską paplaninę. Przez to zamiłowanie do obcych kultur ten kraj zupełnie upada. Nie tędy droga! Musimy w końcu podnieść się z kolan. Słuchaj teraz, co ci powiem, choć to zapewne nie będzie dla ciebie miłe. Luiza przeczuwała, że zaraz usłyszy coś strasznego. Siedziała w tym ciemnym, bogato umeblowanym wnętrzu i czuła, że znalazła się na skraju przepaści. I rzeczywiście tak się stało. – Twój ojciec nigdy się nie ożenił z mademoiselle Roisier. Luiza zerwała się na równe nogi. – Nie pozwolę się obrażać. Wprawdzie jest pan starszym człowiekiem, ale ja też mam swój honor... – Siadać! – Laska ponownie uderzyła w blat, wprawiając stojącą na nim filiżankę w wibrację. – Mój syn został ranny w powstaniu, bo zachciało mu się walczyć o polski lud. Nie przewidział, że ten lud ma ten jego wysiłek w głębokim poważaniu i zamiast dołączyć do swego pana, posiecze go, ograbi do samej bielizny, zwiąże sznurem i zostawi na mrozie. Obrazy, które malował przed Luizą, zamieniały jej świat w kompletne rumowisko złudzeń. – Nie zdążył wziąć udziału w żadnej walce. Cudem przeżył, bo go odnalazł mój wierny sługa, którego zadaniem miała być opieka nad tym zapalczywym chłopakiem. Wysłałem go potem do Francji, żeby wrócił do sił i równowagi psychicznej. Ale Jan Sokołowski mógł rozkwitać jedynie w atmosferze adoracji kobiecej, a taka trafiła mu się wkrótce po przyjeździe w postaci rozkapryszonej jedynaczki Roisiera, u którego wynajmował mieszkanie. Wkrótce zrozumiał, że wpadł z deszczu pod rynnę, i pożałował, że wykopano go ze śnieżnej zaspy, gdyż chciwość Roisiera przewyższała nawet pazerność polskiego chłopstwa. Kiedy Francuz dowiedział się, że polski szlachcic uwiódł mu córkę, natychmiast przyprowadził księdza i kazał wziąć ślub parze nieszczęsnych kochanków. – Czyli wzięli jednak ślub – westchnęła z ulgą Luiza. – Na szczęście nie był ważny – poinformował ją z radością dziadek. – A le mój akt urodzenia?

– Na to można było machnąć ręką. Po co miałaś się chować jako bękart? A tak przynajmniej skończyłaś przyzwoitą szkołę i jak widzę, nie jesteś na szczęście ani głupia, ani też podobna do swojej przewrotnej matki. Tak, spotkał się z nią, kiedy otrzymał list od syna, przemycony przez przekupioną służącą z domu, gdzie traktowany był niemal jak więzień. Sokołowski senior przyjechał wówczas natychmiast do Paryża i w asyście policyjnej udało mu się wejść do kamienicy i zabrać stamtąd syna. Młody Sokołowski był przerażony, gdyż jak mu wówczas wyznał, zgodził się na ślub. – A później go anulowano? – wyjąkała Luiza przez ściśnięte gardło. – To była czysta formalność. Janek na szczęście nie był wówczas stanu wolnego. Jego żona została przecież w Polsce, ale bał się do tego przyznać Roisierowi w obawie, że go ta kutwa posiecze na tysiąc kawałków. – Żona? Jaka żona? – Ludwika Sokołowska, moja nieoceniona synowa – wyjaśnił Sokołowski. – Jak już wspomniałem, przebywa aktualnie na grodzieńszczyźnie. A mój najstarszy wnuk, Jan Kazimierz, jest od ciebie o pięć lat starszy. Wnuczka Izabela ma z kolei dwadzieścia lat. Jedynie Krystynka urodziła się parę lat po powrocie Janka z Francji – zakończył opis sytuacji rodzinnej Sokołowski. Z każdym kolejnym słowem starszego człowieka Luizie robiło się na przemian ciepło i zimno. Powoli docierała do niej groza sytuacji, w której znalazła się na własne życzenie. Jej wzrok przebiegał w popłochu po finezyjnie powyginanych meblach, inkrustowanych komódkach, kryształowych wazach, ale nie rejestrował niczego. I co teraz? Wydawało się, że umysł Luizy zaciął się na tym pytaniu. Pomyślała nawet, że musiała je powtórzyć na głos, gdyż nagle Sokołowski powiedział: – I co teraz, moja panno? Mam nadzieję, że twoja matka przewidziała taką sytuację i zabezpieczyła cię na powrót. Wracać? Dokąd miała wracać? Spaliła za sobą wszystkie mosty. Maman z pewnością nie przyjmie jej pod swój dach, gdyż zniszczyła jej plany związane zarówno z notariuszem, jak i Dubonnetem. Do Szwajcarii też już nie mogła jechać, nawet jeśli Izabelle zgodziłaby się po raz drugi nią zająć. W zasadzie to już nigdzie nie mogła się stąd ruszyć... gdyż nie miała już na to żadnych środków. Luiza wstała z kanapy na chwiejnych nogach. – Nie zamierzam wracać, proszę pana – oświadczyła niespodziewanie dla siebie. – Taak? – zdziwił się Sokołowski. – A le od razu ci powiem, że nie ma po co tu zostać. Majątek twojego ojca został już podzielony między wdowę i dzieci. Nie masz więc na co liczyć. Nie tędy droga! Miraż o wystawnym życiu prysł. Jedynym honorowym wyjściem dla ciebie powinien być powrót do domu. Dziewczyna stanęła naprzeciw fotela, w którym siedział ten zarozumiały starzec, i spojrzała mu prosto w oczy z najwyższą pogardą. – Od samego początku obrażał pan mnie i moją matkę. Może nie zawsze zachowywała się najbardziej właściwie, ale to ona, a nie pański syn, wychowała mnie od chwili narodzin, narodzin, do których, o ile się orientuję, potrzeba i kobiety, i mężczyzny. A pieniądze, które on przysyłał, starczały jedynie na kilka dodatkowych lekcji pianina. Nie chcę od pana niczego. Nie rozumie pan ludzi ani ich motywacji. Jestem przekonana, że swoją postawą zniszczył pan zarówno swego syna, jak i inne osoby. Nie chcę mieć z panem nic do czynienia! Żegnam! Obróciła się tak nagle, że spódnica zawadziła o laskę Sokołowskiego i zrzuciła ją ze stolika. – Ażeż stój, panna! – zawołał starzec, czerwieniejąc na twarzy. – Dokąd się wybierasz? Nigdzie się nie ruszaj. Służba, nie wypuszczać panienki! – Czego pan ode mnie chce? – krzyknęła, widząc, że drogę do drzwi zastąpił jej lokaj. – Porozmawiajmy. – Na twarzy Sokołowskiego pojawił się jakby grymas uśmiechu. – Przestań się dąsać i dotrzymaj mi towarzystwa na kolacji. Chciałbym cię lepiej poznać. Mimo wszystko jesteś moją wnuczką. A poza tym, moja panno, wiedz, że sprzeczki zdarzają się nawet w najlepszych rodzinach. I muszę przyznać, żeś trochę do mnie podobna!

Rozdział VIII

Warszawa, 1884 Ot, i znowu nie kupił „Warszawskiego Dniewnika”. Ci głupi uliczni sprzedawcy powiewali mu przed nosem polskimi szmatławcami, takimi jak „Echo Warszawskie” czy „Kurier”, ale porządnej gazety oczywiście nie mieli i jak zwykle odesłali go do szwajcara w Hotelu Europejskim. Dmitrij Nikołajewicz Szuszkin nudził się więc w Cytadeli, tym bardziej że od dawna nie miał żadnej nowej lektury. Pisał nawet w tej sprawie do gubernatora, bo cóż to za porządki, żeby w kraju podporządkowanym caratowi nie było żadnych dobrych rosyjskich księgarń? Znalazł wprawdzie taką jedną o nazwie „Istomina”, daleko od centrum, ale zdziwił się wielce, że tego rodzaju miejsce uchodzi za księgarnię, skoro handluje się tam napojami i słodyczami. A lektury jakie? Pożal się Boże. Zupełnie nie na jego intelekt, który prawdę mówiąc, akurat tego dnia był nieco osłabiony. Nie powinien był dać się namówić na wyjście do Bellevue, ale tyle już razy znajdował wymówki, że w końcu uległ swoim rodakom, oficerom. Od samego początku mu się nie podobało. Niby restauracja, niby teatrzyk, a światło gazu tak jarzące, że aż mrużyć oczy nieustannie trzeba. A na dobitkę hałas, upał i smród tytoniu, którego Szuszkin był zajadłym wrogiem i nie mógł się przyzwyczaić, że tam, gdzie wódka, tam cygara. Nie mieściło mu się w głowie, jak siedzące wśród cywilów i oficerów wymalowane i wystrojone kobiety mogą takie barbarzyństwo znosić. No, chyba że to takie szczególne „damy”. Jego zadomowieni w warszawskich lokalach kompani co chwilę stukali go w bok, wykrzykując, że już za chwilę zjawią się mamselki. – Musette, ja tiebia lublu! – zawył mu taki niewychowany cham w samo ucho, kiedy pojawiły się podkasane i niemiłosiernie fałszujące szansonistki. Podrygiwały bez odrobiny wdzięku w rytm muzyki i wyrzucały naprzód cienkie nogi, niczym feminy de lunapari, tfu! – Krasawica moja! Szuszkin siedział coraz bardziej zirytowany, wiedząc, że gośćmi lokalu są oficerowie wszelkiej broni, i to na dodatek różnej rangi. Wreszcie pojawiła się gwiazda wieczoru. Francuska diablica, przebrana w strój ludowy mający więcej wspólnego z ilustracjami do baśni Puszkina niż z rzeczywistością, zaczęła swój występ. Głos, jak przyznawał, był niezły, za to akompaniament wokalny jego rodaków żenujący. Kiedy śpiewaczka z malowniczym kokosznikiem na głowie zaintonowała tęskną pieśń za domem i ojczyzną, Rosjanie w teatrze zrobili z siebie żałosne widowisko – próbowali śpiewać z nią refren, zawodząc jak stado potępieńców i roniąc łzy. Radca miał ochotę natychmiast opuścić salę, ale panował tam taki ścisk, że nie można się było ruszyć. Jedyne co mógł zrobić, to pogratulować sobie, że zaszedł do takiego przybytku dopiero po roku przebywania w mieście, w którym wszystko od samego początku wydawało się poprzestawiane. Udało mu się nawet poprzestawiać jego krajan. Oficerowie, którzy stacjonowali tu od dłuższego czasu, tak bardzo przywykli do otoczenia, że stali się niemal polonofilami. Na skutek lektury polskich gazet i książek potrafili się nie kryć z poglądami, które kompromitowały matkę Rosję. Czy oni myśleli, że durną wylewnością zaskarbią sobie uczucia tego wrogiego im narodu? Naiwność. On, Dmitrij Nikołajewicz Szuszkin, nie da się tak łatwo zwieść tym ich, rzucanym z taką łatwością: „dziękuję”, „proszę” i „przepraszam”! – Dymitrze Nikołajewiczu, mogę pana poznać z tym aniołem? – zaproponował sekretarz generała-gubernatora, zachowujący się podobnie jak reszta, czyli wysoce niestosownie. – Spasiba. Do nieba się nie wybieram, więc pośredników mi nie potrzeba – burknął Szuszkin i chyba za ostro, bo sekretarz natychmiast odwrócił się w stronę innych biesiadników. To błąd, pomyślał Szuszkin. Już i tak podejrzewają go, że nie lubi kobiet. I mają rację, westchnął. Nie powinien jednak ludzi zrażać do siebie i czuć do nich bez przerwy żal. To prawda, został zesłany do

Warszawy, ale z drugiej strony mogli go już nigdy nie przyjąć z powrotem do służby, pomyślał i bezwiednie potarł prawą rękę, w której brakowało kilku palców. Słysząc pukanie do drzwi, radca drgnął i zaraz przeklął się w myślach, jednak reakcja na nagłe dźwięki była nie do opanowania. Musi być bardziej uważny, gdyż może z łatwością stracić nad sobą kontrolę. To było niedopuszczalne. – Priszoł ten poliak, azartnyj igrok. – W drzwiach pojawił się żandarm. – Szuller – ucieszył się Szuszkin i niemal zatarł ręce. Wreszcie coś się zaczynało dziać. – Wyprowadźcie go tylnym wejściem, pod domek kata. Wyjdę do niego za dziesięć minut. Niech nikt się do nas nie zbliża – zakomenderował. Żandarm stuknął obcasami i po chwili niebieskawy mundur zniknął w otchłani korytarza. Szuszkin wypił pół szklanki wody i zagryzł nadziewaną czekoladką, jedną z tych, które zawsze trzymał pod ręką w pudełku na cygara. O tym, że były jego jedyną pociechą na tym marnym padole, nikt nie musiał wiedzieć. Zamknął następnie drzwi, skinął głową sekretarzowi i ruszył w stronę wyjścia z Pawilonu X. Na szczęście na dworze panowała umiarkowana temperatura, radca więc nie musiał się frasować, że zmęczy go ten nieplanowany wcześniej spacer. Rzeczywiście, zadbano, żeby byli sami. Z drugiej strony budynku mignęła mu tylko sylwetka sędziego, który opuszczał Cytadelę po rozprawie. Gdzieś z oddali dochodziły odgłosy przeprowadzanej musztry. – I kak s nami budiet? – zwrócił się do młodego człowieka, który stał odwrócony do niego plecami, zapatrzony w budynek przed sobą. Widać zaintrygował go główny lokator tego domostwa, uśmiechnął się pod nosem Szuszkin. – Chyba tym razem rzeczywiście coś mam. – Bylebyś miał, kochanieńki, rację – westchnął Szuszkin. – Bo ja już stopniowo tracę do ciebie cierpliwość. Brwinów, 1884 Rozalia przyglądała się królikom, które zaciekle kopulowały. Zmarszczyła czoło, przypominając zadziwione dziecko. Luiza poczerwieniała lekko i odwróciła wzrok. – Idziemy? – spytała. – Zaczekaj jeszcze. Rozalia nie była wcale zawstydzona i nie kryła fascynacji zwierzętami, które dzień wcześniej zostały przywiezione w dziesięciu klatkach przez pomocnika mecenasa Lubeckiego. Miały być próbną partią dla hodowli mającej zrewolucjonizować okolicę, a pomysłodawcy przynieść sławę i fortunę. – To niesamowite. One tylko jedzą i... – Rozalia zawahała się i spojrzała uważnie na Luizę, która podziwiała zwoje konopnych lin leżące przy wrotach. – Czy to normalne? – Nie wiem – odparła Luiza, pragnąc natychmiast opuścić to miejsce. Mimo iż klatki z królikami stały tu zaledwie od paru godzin, przyjemny zapach siana, zawsze panujący w tej starej szopie, zmienił się. – Luizko, czy myślisz, że to też tak wygląda u ludzi? – Co? – Proszę cię, nie bądź taka staroświecka. Wiesz, o co mi chodzi. Tyle czasu spędziłam na wsi, że wiem, jak wygląda rozmnażanie. – Jezu Chryste! – jęknęła Luiza. Sama również zadawała sobie to pytanie, ale prędzej by umarła, niż wypowiedziała je głośno. Lata w klasztornej szkole, a potem „na służbie” u Lubeckich nie sprzyjały rozszerzaniu horyzontów myślowych. Rozalia była od niej znacznie śmielsza. – Bo wiesz... Jeśli to tak naprawdę jest, to po co te wiersze, ta cała oprawa romantyczna, kiedy... Szokujący wywód Rozalii przerwało pojawienie się w szopie mecenasa Ludwika Lubeckiego, który po zachwycie z powodu pojawienia się upragnionych królików wpadł we wściekłość.

– Kto je tak pomieszał? – krzyknął na Bogu ducha winne dziewczęta. – Przecież mówiłem dokładnie, że powinny być posadzone gatunkami. Młode osobno! – Po czym nagle zorientował się, że nie są one właściwym adresatem jego złości, machnął więc ręką i oddalił się szybkim krokiem, by zapewne obedrzeć ze skóry swego nieudanego pomocnika. – To co teraz robimy? – spytała Rozalia w poszukiwaniu nowych wrażeń. To miało być prawdziwe lato oraz odpoczynek, jakich dotąd Luiza nie znała. Po wyjeździe mecenasowej z dziećmi miała wreszcie czas, by robić, co dusza zapragnie, czyli malować, chodzić na spacery, czytać książki i leniuchować. Niestety, od chwili gdy w willi zamieszkała ciotka, przebywanie w domu stało się nader uciążliwe z powodu pewnej przypadłości siostry mecenasa. Szacowna dama cierpiała bowiem na słowotok. Choć przemawiała głównie do siebie, od czasu do czasu zadawała pytania innym, okropnie się irytując, kiedy komuś znużonemu jej monotonnym monologiem udało się wyłączyć z rozmowy. Po paru dniach Luiza, słysząc nawet z daleka jej głos, doświadczała niemal fizycznego bólu. Podobno ciotka dostała „fisia”, jak określała to Rozalia, po tym jak Rosjanie skonfiskowali majątek jej męża, aby go ukarać za udział w powstaniu styczniowym. Wkrótce biedaczek umarł, a bezdzietna wdowa tułała się odtąd bez grosza po domach krewniaków. Jej nienawiść do rosyjskiego zaborcy o niebo przewyższała rodzinną niechęć Marii Lubeckiej do Niemców. W związku z tym cała rodzina drżała ze strachu, że któregoś dnia starsza pani tak zelży carskiego urzędnika, że albo wyląduje w tiurmie, albo też trzeba będzie uznać ją za niepoczytalną. – To ta swołocz wszystkiemu winna! – Tym słowem okraszała często swe wypowiedzi, unosząc przy tym oczy do góry. – I Pan Bóg to widzi! Luiza najchętniej przebywałaby jak najczęściej poza domem, ale i w tej kwestii pojawił się pewien problem. Rozalia chciała jej wszędzie towarzyszyć. Snuła się za nią jak cień, wiecznie nieco znudzona i niezaspokojona atrakcjami dostarczanymi przez Brwinów. Wprawdzie nie mówiła tak dużo jak jej ciotka, udawało się jej nawet zachowywać dłuższe milczenie, ale zadawane przez nią pytania zakłócały spokój Luizy i niepokoiły ją. Teraz też przybiegła za nią, by przyjrzeć się z bliska królikom. – Nie wiem, Rozalio, co chcesz robić. Ja mam do napisania kilka zaległych listów – odpowiedziała Luiza, próbując zapewnić sobie choć kilka chwil prywatności. – Chodź ze mną na spacer na cmentarz, bardzo cię proszę. Ja się tu duszę. Nudzi mi się. Muszę gdzieś iść przed tą popołudniową herbatką u Marylskich. Pewnie znów zmuszą mnie do poznania jakiegoś krewniaka z Kresów. Po prostu szczyt marzeń! Tak, Luiza nie mogła robić, co chciała, bo przecież mimo wszystko Rozalia była córką gospodarza, pod którego dachem mieszkała i w dodatku przez najbliższe parę miesięcy za darmo. – Dobrze, ale tylko najkrótszą drogą. Dzisiaj jest tak gorąco, że długo nie wytrzymamy – odparła, poddając się woli Rozalii. Przez chwilę szły w milczeniu piaszczystą i wyboistą drogą, przyglądając się polom, na których złociło się dojrzewające zboże. Chłop z sąsiedztwa klepał kosę, szykując się do ścinania trawy z łąki. Z oddali dochodziły głośne śmiechy dokazujących nad strugą wiejskich dzieci. Małe bociany z pobliskiego gniazda, które już zaczynały się zbierać do lotu, głośno rozdzierały dzioby, domagając się kolejnego pokarmu. Luiza czuła, jak te sielskie obrazy łagodzą jej niepokój. – Czy podoba ci się Maksymilian Kwilecki? – zapytała jak zwykle bez żadnego wstępu Rozalia. – Maks...? – Jak zwykle Luiza była zaskoczona. – W jakim sensie? Bo niewątpliwie jest bardzo przystojnym mężczyzną – odpowiedziała w końcu i ku swojemu zaskoczeniu całkiem spokojnie. – Naprawdę? – zdziwiła się Rozalia. – Może masz rację. Te ciemne oczy i włosy? Pewnie tak jest. A le czy czujesz do niego coś więcej? Wiesz, że nikomu nie powiem. To będzie nasza tajemnica. – Nie, nie czuję. Jest po prostu bratem mojej przyjaciółki. I była to zupełna prawda. W ciągu miesiąca uczucie, które beznadziejnie podgrzewała przez te parę ubiegłych lat, całkowicie wygasło. Niemal z dnia na dzień. Stało się to tak niezauważalnie,

że Luiza dopiero po dłuższym czasie zdała sobie z tego sprawę. Było to tym bardziej dziwne, że widywała teraz Maksymiliana znacznie częściej niż kiedyś. Zrozumiała więc, że uczucie to nie było niczym więcej jak młodzieńczą egzaltacją. – To dobrze. Bo mi się wydawało, że on na ciebie tak spogląda, jakby cię chciał zauroczyć. – Maksymilian? Żartujesz? – Tak. I jak Zuzu Sempolski zaczął cię ostatnio adorować, to Maks aż pobladł z wściekłości. Cały czas nie spuszcza cię z oka. – Przestań, masz chyba grubego bzika! – Mimo wszystko Luiza poczerwieniała na twarzy. – A le masz rację. On nie jest ten „Właściwy”. Zdolny, ale dość leniwy i stale bez pieniędzy. Słyszałam, że przepuszcza w karty majątek Orlicz-Druckich. Skąd Rozalia wiedziała o takich sprawach? – Joachimowi do pięt nie dorasta – dodała młoda Lubecka i westchnęła rozmarzona. Tym razem temat okazał się niebezpieczniejszy niż rozmowa o Maksie. Luiza zrozumiała, dlaczego brat Zofii tak nagle opuścił jej myśli. Towarzysze Teofila Lubeckiego wybrali sobie skromną willę w Brwinowie jako główną siedzibę, w której spędzali większość wolnych chwil tego lata. Tym razem pojawili się już czwarty raz. Za każdym razem zostawali przez parę hałaśliwych dni, burząc zupełnie spokój mieszkańców, a potem wracali do Warszawy lub też dalej, do Milanówka czy Grodziska, by za chwilę ponownie wrócić i wprawić ciotkę Lubecką niemal w furię. Już otwarcie na nich złorzeczyła, że psują jej spokój, którego miała zaznać na letnisku u brata. Nikt się jednak tym nie przejmował, a oni niemal zawsze przyjeżdżali w tym samym składzie: Teoś, Maks, Zuzu i Joachim, ale czasem dopraszali też paru innych kolegów. „Próżniaków”, jak nazywał ich mecenas Lubecki, mimo wszystko zadowolony, że Teoś pozyskał sobie przyjaźń kogoś tak wysoko postawionego jak Zuzu Sempolski, i szczęśliwy z powodu cennych rad, których chętnie udzielał mu w sprawach technicznych Joachim. O tym, że młody Hallmann codziennie rano spotyka się po porannym spacerze z malującą widoki okolicy Luizą, nie dowiedział się do tej pory nikt. Za każdym razem panna Sokołowska przepełniona radością zrywała się z łóżka przed świtem. I nawet nie przeszło jej przez myśl, że nie wypada spotykać się z młodym mężczyzną na osobności, gdyż zupełnie nie czuła się winna. Podczas tych spędzanych razem chwil nie było bowiem miejsca na flirty, uwodzenie czy puste prawienie komplementów. Joachim i Luiza po prostu ze sobą rozmawiali. To było dla niej zupełnie nowe przeżycie. Mówić i być z najwyższą uwagą wysłuchiwaną. Wprawdzie jej przyjaciel Gaston wysyłał do niej coraz ciekawsze listy, ale zawierały zbyt dużo faktów związanych z pracą w policji, a zbyt mało spraw, z którymi Luiza mogłaby się w jakiś sposób utożsamiać. Z Joachimem było inaczej. Z jego uwag i komentarzy wywnioskowała, że młody mężczyzna odebrał bardzo staranne wychowanie i wykształcenie. Był obeznany nie tylko z nowinkami technicznymi. Znał też dobrze literaturę, choć widać było, że nie wzbudza w nim takiego entuzjazmu jak technika. Czasem wspominał coś o swej siostrze i dwóch braciach, czuło się jednak, że za decyzją wyjazdu z miasta rodzinnego kryje się jakaś tajemnica. Luiza, sama przeczulona na punkcie własnej przeszłości, nigdy nie starała się jej odkryć. Z radością akceptowała to, co Joachim miał jej do powiedzenia. Tego poranka, kiedy już się mieli rozejść, zatrzymał się przed nią jeszcze na chwilę, jakby chcąc oddalić moment, w którym trzeba się będzie pożegnać. – Dzisiaj Zuzu zabiera nas do stadniny. Wrócimy chyba dość późno. – Stał przed nią i miętosił w rękach rondo kapelusza. Poczerwieniał na twarzy, co można było przypisać albo upałowi tego poranka, albo też silnym emocjom. – Szkoda, że nie będzie panów. Będzie nam smutno samym. – A pani, Luizo? Pani też będzie smutno? Najchętniej nigdzie bym nie wyjeżdżał – wybuchł Joachim. Spojrzała mu wówczas w oczy i tak się sobie przyglądali przez dobrych kilka chwil, aż z tego stanu wyrwało ich bicie dzwonów na wieży kościelnej. Wówczas Joachim pospiesznie się ukłonił, nałożył kapelusz i ruszył w kierunku willi. Po kilku metrach odwrócił głowę, a kiedy Luiza pomachała do niego, położył prawą rękę na wysokości serca.

– Chyba jednak się w nim zakochałam – oświadczyła Rozalia, wprawiając Luizę w popłoch. Przełknęła ślinę, zastanawiając się, co ma powiedzieć młodszej dziewczynie. Czy to, że powinna zrezygnować z Joachima, bo być może jego serce zajęła już inna, czy może raczej, że jest zbyt ubogi, by jej rodzice zgodzili się na to małżeństwo? – Wydaje ci się – odpowiedziała spokojnie. – Jesteś jeszcze młoda, a on ci zaimponował wiedzą. – Wcale nie – oburzyła się Rozalia i z furią przerzuciła warkocz na drugie ramię. – Myślę, że on spodobałby się rodzicom. Ojciec go we wszystkim słucha. Milczała przez chwilę, a potem nagle wybuchła śmiechem. – A teraz co znowu? – spytała zaskoczona Luiza. – Skoro już wiem, to sprawa jest niesłychanie prosta – stwierdziła Rozalia. – Teraz on musi mi się oświadczyć. I chyba wiem, co zrobić – dodała, a na jej twarzy pojawił się zagadkowy uśmiech. – A ch tak – powiedziała Luiza i nagle odechciało jej się tego spaceru. Pewność siebie Rozalii zupełnie zbiła ją z tropu. Skąd mogła wiedzieć, czy podoba się Joachimowi? A jeśli tak było naprawdę? – Wiesz co, jest chyba za gorąco, żeby tak wędrować. Napijemy się zimnej lemoniady – próbowała kusić dziewczynę. – To przez te okropne ubrania. Kto wymyślił gorset? – zastanawiała się Rozalia, stawiając zbyt duże jak na kobietę kroki. – Wolałabym już żyć w starożytnej Grecji. – Z pewnością tam było jeszcze cieplej. Wracajmy! – Jeszcze jedna sprawa mnie interesuje – dociekała niezrażona Rozalia. – Dlaczego oni tak często do nas przyjeżdżają? Nawet jakby dwóch podkochiwało się w tobie, a jeden we mnie, to pozostaje ten czwarty, mój brat. Teoś do tej pory nie przepadał za Brwinowem. Woli hulaszcze życie stolicy, tym bardziej że wiele pozornie statecznych mężatek przepada za jego portretami. – Może się dobrze czują w swoim towarzystwie – zdecydowanym tonem powiedziała Luiza i zanim Rozalia zdążyła zaoponować, zawróciła z drogi prowadzącej na cmentarz i do kaplicy. Rozalia mruknęła coś i podążyła za nią, znów milcząc, ale tym razem Luiza wiedziała, że za chwilę usłyszy o jakimś nowym przemyśleniu. Nie minęło parę minut, kiedy padły słowa: – Wydaje mi się, że oni muszą spiskować. Jestem taka szczęśliwa. – Rozalia klasnęła w dłonie. – Wreszcie w moim życiu dzieje się coś naprawdę ekscytującego! Joachim stwierdził, że nigdy nie polubi upałów, a tego dnia gorąco było nie do wytrzymania. Jego towarzysze o wiele łatwiej je znosili i w powozie z animuszem dyskutowali o zaletach koni wyścigowych Zuzu Sempolskiego, które podziwiali tego popołudnia. Wkrótce jego najlepsza klacz miała wziąć udział w wyścigach na Polu Mokotowskim, co oczywiście budziło nadzieję na szybkie zyski. Joachim niezbyt na nie liczył, mimo iż po zapłaceniu Maksymilianowi połowy kwoty zakładu – gdyż ten w końcu uznał, że telefon zadziałał, choć nie od pierwszego razu – musiał trochę zacisnąć pasa. Jego zasoby powoli się wyczerpywały. Trzeba więc wkrótce albo poszukać odpowiedniej posady, albo udać się do Canossy... czyli wrócić do Gdańska. Nie wykluczał żadnej z tych ewentualności. Po raz kolejny Joachim stwierdził, że niepotrzebnie się wplątał w tę historię. Jego związki z Polską były dość świeże – nie bardzo rozumiał ten naród, a sprawa caratu i rusyfikacji niezbyt go obchodziła – gdy nagle został namówiony przez Maksymiliana, by wziąć udział w tajnym spotkaniu. Okazało się, ku jego zdumieniu, że jego koledzy, na pierwszy rzut oka lekkoduchy, od pewnego czasu wmieszani są w działalność polityczną, to znaczy uczestniczą w tajnych spotkaniach i naradach, wymieniając się pamfletami mówiącymi o walce z rosyjskim zaborcą, ale również o równości społecznej. Hm, zapewne Maks chciałby się zrównać stanem majątkowym z Zuzu Sempolskim, zastanawiał się Joachim, nie bardzo rozumiejąc, w jaki sposób ma się to stać. W końcu machnął ręką, stwierdziwszy, że i tak będzie się w życiu zajmował czymś innym. A le z czystej ciekawości może warto przyjrzeć się tym spiskom? Tym bardziej, że koledzy obdarzyli go sporym zaufaniem. Postanowił więc ich nie zawieść. – Wy umiejetie sdielat’ bombu? Joachim wytrzeszczył oczy na pytającego.

– Ja? Spotkanie ze spiskowcem z Narodnoj Woli tym razem nie odbyło się w pracowni Teofila, która do tej pory służyła im za lokal konspiracyjny. Wydawała się odpowiednim miejscem, ponieważ do artysty malarza mógł przecież wejść każdy, by pozować do obrazu lub zamówić portret, ale tym razem poszli do zupełnie innej kamienicy, która znajdowała się w stanie częściowej rozbiórki. Szli pojedynczo. Najpierw Teofil, potem Zuzu, Maks i na końcu on. Każdy z nich musiał podać hasło. Kiedy już znaleźli się w tym zapuszczonym i dość nędznym pomieszczeniu, do holu weszło dwóch mężczyzn. Jeden z nich wyglądał na studenta i na zaawansowane suchoty. Był wychudły, z woskową cerą i zapadniętą klatką piersiową. Drugi był mocno zarośniętym mężczyzną w ubraniu, które sprawiało wrażenie, jakby jego poszczególne części zostały skradzione osobom o różnym stopniu zamożności. – Piotr – rzucił krótko suchotnik. – Sasza – przedstawił się „przebieraniec”, ale Maksymilian uprzedził ich wcześniej, że zapewne nie będą to prawdziwe imiona, gdyż w walce konspiracyjnej posługiwano się pseudonimami. Rozmawiano po rosyjsku, mimo iż „suchotnik” Piotr był najprawdopodobniej Polakiem. Joachim nie znał tego języka, ale na podstawie tego, co tłumaczył mu Zuzu, zaczynał wysnuwać wniosek, że konspiratorów mniej interesowała sama dyskusja, natomiast bardziej finansowe wsparcie ich działalności. – Trzeba sporządzić listy osób, których należałoby się pozbyć w pierwszej kolejności. Najbardziej znienawidzonych, niebezpiecznych, najbardziej niszczących nasz kraj – przedstawiał sytuację Piotr. – Potrzebna jest do tego odpowiednia broń. Na dziś potrzebujemy chemika lub kogoś, komu nieobce są sprawy techniki. I wówczas padło to pytanie skierowane przez Saszę wprost do Joachima. – Ja? Bombę? – powtórzył Joachim, dziwiąc się, że ci obcy dobrze wiedzą, kim jest. – Nigdy się tym nie zajmowałem. Sam nie wiem – odparł. Okazało się, że ostatni chemik, z którym współpracowali, wyleciał w powietrze wraz z połową kamienicy. – Cały czas sprawdzamy, czy to nie było celowe działanie. Ktoś mógł przecież z zamysłem zamienić mieszankę. Spiskowcy patrzyli teraz prosto na niego, a w ich rozognionych spojrzeniach Joachim odczytywał lekkie szaleństwo. Szaleńcy nie byli mu obcy. Wielu naukowców w swojej pasji poznawczej zachowywało się podobnie, ale po raz pierwszy miał do czynienia z prawdziwymi straceńcami. Tak bardzo wierzyli w swoją ideę, że byli gotowi na wszystko. Joachim zaczął się nerwowo rozglądać po twarzach przyjaciół. Czy oni przyszli tu z ciekawości, czy naprawdę uwierzyli w te metody walki z zaborcą? Po chwili poznał pogląd jednego z nich. – Powstania nie przynoszą żadnego pożytku. Wykrwawiają cały naród. Czy nie lepiej skoncentrować się na tych, którzy uosabiają najgorsze zło? Taki cel wymaga poświęcenia niewielu osób – odezwał się pragmatycznie Teofil, gładząc swe płowe wąsy. Tego się po nim Joachim nie spodziewał. Ten młody człowiek o ujmującym sposobie bycia, miękki i ustępliwy, wyraża nagle tak radykalne poglądy! Wielkie dzięki. On nie zamierzał, może z wyjątkiem jednej osoby, dla nikogo się poświęcać. – Chodzą słuchy, że we wrześniu dojdzie do spotkania trzech naszych oprawców: A leksandra, Wilhelma i Franciszka Józefa – rzucił od niechcenia Zuzu, cały czas przykładając do nosa jedwabną chustkę, tak jakby chciał się nią odgrodzić od spiskowców. Nic dziwnego. Zapach wniesiony przez nich do izby nie należał do najprzyjemniejszych. Sasza skinął głową. – Car prawdopodobnie będzie jechał specjalnym pociągiem i podejrzewamy, że być może po nieotwartej jeszcze oficjalnie trasie Drogi Żelaznej Iwangorodzko-Dąbrowskiej. Nie wiemy jeszcze, gdzie ma być stacja. Do spotkania ma dojść w Skierniewicach.

– To niepowtarzalna okazja! – Teofil aż otworzył usta ze zdumienia. – Rozumiesz, Joachimie? To by całkowicie zmieniło nasz świat. Polska znów byłaby wolna. – Rozumiem, ale ja się na tym nie znam! – Telefon przecież zrobiłeś! – syknął Maksymilian. W końcu stanęło na tym, że Joachim poprosił o czas do namysłu, po czym dokonano zaprzysiężenia pod karą śmierci, że żadne słowo wypowiedziane w pracowni nie wyjdzie nigdy poza ich krąg. I wtedy już zupełnie przestało być zabawnie, przynajmniej dla niego, bo jego towarzysze wyszli od Teofila jak po udanym przyjęciu i zaraz zażądali, by po drodze do Brwinowa zobaczyć słynną klacz Zuzu. To zresztą było ich alibi na wypadek jakichkolwiek pytań. Cały czas omawiali między sobą różne hasła i kody, doskonale bawiąc się tą całą konspiracją. Joachimowi jednak nie było do śmiechu i nawet kary koń Sempolskiego go nie zachwycił. Zaczynał rozumieć, że zaproszenie go przez Zuzu do Polski miało wyłącznie na celu wciągnięcie go w działalność, którą mu przed chwilą zaproponowano. Nie został zaproszony z powodu swojej interesującej osobowości czy intelektu, ha! Może byłaby to w innych okolicznościach gorzka pigułka, ale teraz Joachim wiedział, jak wiele zawdzięcza Sempolskiemu. Gdyby nie on, nigdy nie spotkałby ponownie Luizy. Od razu ją poznał. Takich oczu nie miała żadna inna, chociaż w Berlinie i podczas podróży po Europie napotykał różne. Żadna też nie zrobiła na nim takiego wrażenia. Przez długi czas zadawał sobie pytanie, co ona sama robiła na tym dworcu. Wystraszona nieco, ale rezolutna. Teraz wiedział już, że jego pierwsze wrażenie było słuszne. Rozmowy z Luizą jasno dowiodły, że jest niezwykłą osobą. Wątpił jednak szczerze w to, czy mogłaby go pokochać. Z jak największą dyskrecją próbował dowiedzieć się o niej nieco więcej. Oczywiste było, że jej pozycja w rodzinie Lubeckich nie jest zwyczajną pozycją nauczycielki. – Jej dziadek ma niezłą fortunę i po śmierci syna on jeden kieruje rodzinnym interesem – oświecił go któregoś dnia Teofil. – Dość ekscentryczny staruch. Jest jakoś skoligacony z naszą rodziną i to on przysłał do nas Luizę. Do pracy! Wyobraź sobie, że tak napisał do matki. Uważa, że młode kobiety powinny nauczyć się czegoś konkretnego, a nie jedynie czytać romanse i się stroić, wydając krocie. Niezły z niego filut! – A ha, i dlatego zaczęła u was pracować jako guwernantka? – Nigdy nie traktowaliśmy jej jak obcej. Dawała wprawdzie dzieciakom lekcje i uczyła ich gry na fortepianie, ale miała również okazję uczyć się i zdać egzamin nauczycielski. Może być niezależna, chociaż po co to pięknej kobiecie? – A dziadek jej pomaga? – Nie bardzo się tym interesuję. Wiem, że coś jej tam daje. Pewnie tylko na fatałaszki. Mówię ci, bracie, to jest taki chytrus, jakich mało. Jego syn był zupełnie inny, ale presji widać nie wytrzymał, bo wcześnie mu się zmarło. Widzę, że ci panna wpadła w oko, co? Przyznaj się! – Bystra jest i inteligentna. Miło się z nią rozmawia – przyznał Joachim. – To prawda – pokiwał głową Teoś. – Na żonę się nie nadaje. Po tej rozmowie musiał jeszcze bardziej uważać, kiedy wychodził na spotkania z dziewczyną. Nie mógł przecież skompromitować jej w oczach rodziny, u której mieszkała. Pilnował się więc, kiedy na nią patrzył, bo miał ochotę wtopić się w nią wzrokiem, uważał, kiedy ją mijał, bo pragnął choćby przelotnego muśnięcia ręki, zmuszał się do rozmowy z nią na neutralne tematy, podczas kiedy największą przyjemność przyniosłoby mu całowanie jej ust. Te wszystkie wyrzeczenia powodowały, że Joachim nie mógł zasypiać, nękany nawiedzającym go obrazem Luizy, ani też się wysypiać, gdyż radość z porannego spotkania budziła go grubo przed świtem. Czuł się coraz bardziej zmęczony i wyczerpany niepewnością. Wpatrywał się w swoją twarz, szukając najmniejszego powodu, dla którego Luiza mogłaby się nią zainteresować, i nie znajdował. Po raz kolejny dochodził do wniosku, że Luiza go tylko lubi i nic poza tym. Przez głowę przeszła mu niedorzeczna myśl, że gdyby mieszkali oboje w Gdańsku, a on znów nosiłby nazwisko Eistettenów, to może łatwiej udałoby mu się zwrócić na siebie jej uwagę. Nie, niedorzeczność, z pewnością panna Luiza nie jest taka małostkowa. Uff, stan, w którym się znajdował, był nie do zniesienia. Tym bardziej że ten dzień stawał się coraz bardziej gorący.

– Panowie, cały lód się roztopił. Czy chcecie ciepłego szampana? – Głos Zuzu wyrwał Joachima z rozmyślań na temat ust Luizy, które uważał za perfekcyjne. – Z przyjemnością wielką! – Co za spiekota! W powozie nastąpiło lekkie ożywienie. Upał zdołał wykończyć tego dnia wszystkich. Nawet konie nie miały siły ciągnąć, a stangret siły, by je zmuszać do szybkiej jazdy. Do Brwinowa dojadą już pewnie po kolacji, ale prawdę mówiąc, nikomu nie chciało się jeść. Wszyscy mężczyźni siedzieli z podciągniętymi rękawami, dach landa został jak najbardziej opuszczony, a i tak wiatr, który zwykle przynosił orzeźwienie, zatykał duchotą. – Joachim, jeszcze nam ogorzejesz od słońca. Tego właśnie się bał. Jego skóra nie tolerowała promieni słonecznych i nawet po krótkiej ekspozycji mógł się nabawić sporych problemów. Przez kilka dni nie będzie mógł się pokazać ludziom. A Luiza? Joachim zagryzał usta i niemal jęczał ze złości. Po co on się w to wszystko wplątał? W tych rewolucjonistów, bomby i na dodatek promienie słoneczne? A niech to licho! – Zobaczcie, jaka czarna chmura – zauważył nagle Teofil i wskazał przed siebie. Zuzu i Joachim siedzący po tej samej stronie obrócili się jak na komendę i obydwaj wykrzyknęli: – Burza idzie! To, co zbliżało się od strony zachodniej, nie przypominało Joachimowi zwykłych chmur burzowych. Nadciągało z niezwykłą prędkością, wielkie, tłuste i groźne. – Podnosimy dach! – wrzasnął Zuzu do stangreta. – Teofil, gdzie się można najbliżej zatrzymać? Mimo iż do „Żółtaczki” mieli niecałe dwa kilometry, postanowiono się zatrzymać w najbliższym dworku, u Rutkowskich. Zajechali od strony podwórza. Gospodarz skierował konie do stajni, a powóz wciągnięto do wozowni. Mężczyźni zdążyli tylko wbiec na ganek dworku pod dach, gdy usłyszeli za plecami głuchy huk. Kiedy Joachim obrócił się za siebie, zobaczył lecące na ziemię kawałki lodu. – Gradobicie! Skaranie boskie! Całe zboże zniszczy. – Rutkowski z bezsilności uderzył pięścią o filar. Niebo otworzyło się i z niezwykłą prędkością wypluwało grudki, z których największe przypominały jaja przepiórcze. W szybkim tempie pokrywały ziemię, migocząc jak wirujące kawałki kryształu. Na dodatek rozległ się donośny odgłos pioruna. Kiedy drgnęli przerażeni, zupełnie już blisko usłyszeli kolejne. – Klęska. Klęska – powtarzał gospodarz, patrząc, jak wjazd do dworku zamienia się w ślizgawkę. – Panowie, proszę do środka. Nie stójcie tu. – Jego żona, mimo iż pobladła ze strachu, starała się okazać w tych warunkach gościnność. Zuzu, Teoś i Maks weszli do holu, a na ganku pozostał Rutkowski z Joachimem. Gradobicie zaczęło słabnąć, a chmura znikać, choć nadal było ciemno, a temperatura powietrza znacznie spadła. – I nawet nie pada – dziwił się gospodarz, nie mogąc do siebie dojść po ostatnich przeżyciach. Zszedł z ganku i podniósł z ziemi jajowatą grudkę. – Niech pan patrzy! – zwrócił się do Joachima, ten jednak wpatrywał się w zupełnie inny punkt. – Chyba gdzieś jest pożar! Na tle ciemnych konturów lasu widać było rozprzestrzeniającą się czerwoną łunę. Rutkowski natychmiast się wyprostował. Bryłka zmarzniętego gradu wypadła z jego nagle zastygniętej dłoni. – To musi być u Lubeckich. Joachim przez ułamek sekundy stał jak wmurowany i nagle rzucił się z ganku po schodach. – A le przecież oni mają piorunochron! – krzyczał za nim Rutkowski, mimo iż ten, głuchy na wszystko, pędził już na skróty w kierunku „Żółtaczki”. Dynamit! To słowo dodawało mu z każdym metrem prędkości. Był niedouczonym idiotą.

Jak mógł być tak nieostrożny! Jeśli w dom uderzył piorun, to z pewnością ogień znajdzie drogę do jego walizki, a wtedy... Wtedy nie będą mieli żadnych szans i jeśli uda im się przeżyć, zostaną bez dachu nad głową. Joachim jeszcze nigdy w życiu tak szybko nie biegł. Pluł sobie w brodę, że nie jest bardziej sprawny fizycznie, że nie ma wystarczającej tężyzny, żeby w ciągu paru minut znaleźć się w „Żółtaczce”. Mimo to, dysząc coraz ciężej, biegł dalej i tylko robiło mu się słabo z braku powietrza. Luiza! A teraz ona zginie przez niego! Nagle zrozumiał, że ta dziewczyna jest dla niego o wiele ważniejsza, niż przypuszczał. To nie był tylko zachwyt nad jej urodą, jej zdolnościami plastycznymi i muzycznymi, ale... znacznie więcej. Biegł co sił w nogach od strony sadu i widział teraz wyraźnie, jak zza drzew wyskakują coraz wyższe słupy ognia. Na chwilę musiał przystanąć, czując, że nie da rady. Pochylił się i oparł o pień jabłoni, i wówczas usłyszał krzyk kobiety. Kiedy wpadł na podwórko willi, natychmiast jego wzrok przyciągnął płonący budynek. To była szopa. Oczy zakręciły mu się wokół głowy, rejestrując poszczególne elementy układanki. Willa stoi, niezajęta ogniem, oficyna również. Widać, że pożar zaskoczył wszystkich, gdyż na podwórzu nie ma żywej duszy. A le znów ten krzyk, dochodzący z wnętrza płonącej szopy. Joachim zerwał z siebie górę surduta i wrzucił go do stojącego przy studni wiadra, po czym porwał mokrą część garderoby, narzucił ją sobie na głowę i pobiegł w stronę ogarniętego pożarem budynku. Niemal upadł, potykając się o coś miękkiego, co żałośnie pisnęło, aż przebiegł go dreszcz obrzydzenia. Szczury uciekały z szopy! Dach szopy płonął. Przy wrotach, w świetle ognia, ujrzał kobiecą sylwetkę, która metalowym prętem próbowała rozbić jakiś przedmiot. – Luiza! To była ona. – Króliki zamknięte. To ostatnie! Nagle wszystko zrozumiał. Pochwycił pręt i jednym mocnym uderzeniem rozbił kłódkę na drzwiczkach klatki, uwalniając jej mieszkańców, którzy z piskiem zaczęli uciekać. Zauważył pozostałe puste klatki i w tej samej chwili na ziemię zaczęły spadać płonące brewiona. Jedno z nich odgrodziło drogę do wrót. Nie mogli już zwlekać ani chwili dłużej. – Uciekamy! – krzyknął Joachim, narzucił Luizie na głowę mokrą część surduta i pociągnął ją za sobą. – O Boże! – jęknęła. Siedzieli na trawie w sadzie w bezpiecznej odległości od pożaru. Patrzyli, jak ogień dosłownie pożera resztki drewnianej budowli. Dopiero teraz na podwórku zaczęli się kręcić ludzie, którzy pospiesznie wyciągali ze studni wiadro po wiadrze. Było wprawdzie ryzyko, że ogień może się przenieść na dom lub oficynę, ale Joachim uznał to za mało prawdopodobne. Jeśli w ciągu najbliższych minut nie zerwie się wiatr, niebezpieczeństwo zostanie zażegnane. Czuł, że powinien pobiec w stronę przerażonej służby i mecenasa Lubeckiego, którego tubalny głos wydający rozkazy słychać było aż tutaj, ale nie mógł się zdobyć na pozostawienie Luizy samej. Było dość ciemno, ale zauważył, że jej włosy są mokre, a policzki lekko pobrudzone od sadzy. Pożar musiał ją wyrwać z popołudniowego odpoczynku, gdyż miała na sobie strój przypominający koszulę nocną. Wpatrywała się przed siebie, zupełnie nie zwracając na niego uwagi. A le oczy Joachima odwróciły się już od pożaru i zarejestrowały widok kobiecej stopy wystającej spod koszuli. I to wystarczyło, żeby poczuć tak silną falę gorąca przebiegającą całe ciało, jak gdyby znów nagle wbiegł do płonącej stodoły. Ta stopa była taka drobna. Zgrabna. I naga. W tej samej chwili Luiza, jakby wyczuwając, co się z nim dzieje, spojrzała na niego. Nie widział dobrze jej oczu, było zbyt ciemno, ale być może to dodało mu odwagi. Pochylił się ku dziewczynie i najpierw wolno, ale potem coraz bardziej gorączkowo zaczął pokrywać jej twarz pocałunkami. Nie zaprotestowała, więc dotarł do ust. Kiedy miękkie wargi Luizy objęły jego własne, przez głowę przeleciała mu myśl, że dla tej chwili chętnie poświęciłby wszystkie budynki świata. Pewnie chciałby w tej chwili powiedzieć tej dziewczynie coś niezwykle ważnego, ale cały

czas jego usta zajęte były pocałunkami, a ręce, które przy niej nabrały nieprawdopodobnej śmiałości, wkradły się pod jej koszulę, by odkryć brak gorsetu i wypukłość drobnych piersi. Poczucia szczęścia, które go w tej chwili ogarnęło, nie można by porównać z niczym innym, co mu się do tej pory w życiu przydarzyło. Nawet radość z wynalazku, ze stymulującej współpracy z Hertzem, nigdy nie przełożyła się na takie napięcie i tętnienie krwi w uszach. Nawet nie zauważył, kiedy zanurzył ich oboje w trawie. Ręka Luizy delikatnie dotykająca jego karku wyrwała z jego gardła cichy jęk. – Luizo! – szepnął i nagle zdało mu się, że szepcząc jej imię, wzniecił zjawisko echa. – Luizo! Luizo! – słuchać było coraz wyraźniej. Ona pierwsza zareagowała. – Szukają mnie. – Wyswobodziła się spod niego i zerwała na równe nogi. – A uć! – Coś się stało? – Noga. Noga mnie boli. A le nic, dam sobie radę – zaczęła kuśtykać w stronę willi. Joachim, zmuszony wrócić do rzeczywistości, dokonywał w myślach błyskawicznej kalkulacji. Spojrzał na zmoczoną górę surduta na trawie. Nie mogli chyba wrócić osobno. – Poczekaj. Idziemy razem – oświadczył nieznoszącym sprzeciwu tonem. Czasami do głosu dochodziło pruskie wychowanie. Na ramiona Luizy narzucił mokry surdut i złapał ją w pasie, pomagając iść. Kiedy byli w niewielkiej odległości od willi, wykrzyknął. – Panna Luiza tu jest! W tej samej chwili za drzewami Joachim zobaczył nadjeżdżający powóz. To musiał być Teofil z kompanami. Dlaczego ci wszyscy ludzie się tu pojawili? Czy nie mogli zostawić ich w spokoju na trochę dłużej? – Jezus Maria! Żyjesz, dziewczyno! Gdzieś się podziewała? Stanął przed nimi mecenas Lubecki, a dłoń Luizy zacisnęła się na ramieniu Joachima. – Panna Luiza uratowała pańskie króliki – oświadczył. – Udało mi się ją wyprowadzić, ale chyba skaleczyła się w nogę. Mecenas wzruszony pochwycił dłoń dziewczyny. – Serdeńko, ty jedna o nich w takiej chwili pomyślałaś – powiedział, a potem krzyknął w stronę służby: – Jadźka, szybko do panienki! Zaprowadź ją do domu i zobacz, co jej jest. Pewnie lekarza trzeba będzie wezwać. Maciek, poszukajcie potem króli. Powinny być w pobliżu. Nadal oszołomiony Joachim został sam. Zanim na podwórku pojawił się Teofil, szopa była już tylko dymiącym pogorzeliskiem. Kiedy tylko udało się zalać wodą ostatni żar, niebo, jak spóźniony na akcję strażak, otworzyło swoje podwoje i wypuściło miliony ciężkich kropli deszczu.

Rozdział IX

Deszcz lał przez kilkanaście minut, a nad ranem zerwała się burza, która ostatecznie zabrała ze sobą lodową warstwę pozostawioną przez gradobicie. Słysząc dochodzące ją odgłosy, Luiza zdawała sobie sprawę, że tej nocy nikt z domowników „Żółtaczki” nie śpi. Po wydarzeniach popołudnia obawiano się, że kolejna nawałnica spowoduje następne nieszczęścia. Okazało się, że stopa Luizy jest poparzona. Prawdopodobnie musiała nadepnąć na płonący kawałek drewna. Początkowo wcale tego nie czuła, ale potem ból stał się tak dotkliwy, że nie pomagały żadne maści czy okładanie lodem. Wprawdzie doktor nie przyjechał, ale Teofil dał jej do herbaty parę kropel lekarstwa, mówiąc, że z pewnością jej pomoże. Tak też się stało. Ból nagle minął, jak ręką odjął, a ona, mimo iż z głową przepełnioną myślami na temat ostatnich wydarzeń, natychmiast zasnęła. Obudziły ją krople deszczu tłukące w okap okna. Poprzedniego dnia również wyglądała przez tę szybę i pewnie dlatego pierwsza się zorientowała, co się dzieje. Zygzak światła przeszywający na wskroś ciemne niebo w pierwszej chwili ją oślepił, a potem nastąpił przeraźliwy huk. Do tej pory świdrował w jej uszach. – Joachim! – szepnęła do siebie i dłonią prawej ręki dotknęła ust. Wydawały się jakby większe i nieco spuchnięte. Zaobserwowała też u siebie więcej zmian. Za każdym razem, kiedy pomyślała o pożarze i nagłym pojawieniu się Joachima, zauważała, że gdzieś w dole brzucha rodzą się lekko łaskoczące drgania, które przepływają po całym ciele. Robiło jej się na przemian zimno i gorąco. Gdyby nie zaczęli jej szukać i wołać głośno jej imienia, do czego mogłoby dojść na skraju sadu? I znów to dziwne uczucie powodujące, że twarz jej lekko płonie, cera się wygładza, a włosy nabierają cudownej miękkości. Co on teraz o niej myśli? Może to, że zachowała się jak szalona, pozbawiona jakichkolwiek zasad moralnych kobieta? Może nią gardził? Cała skóra ją piekła i najchętniej zerwałaby się z łóżka, i skropiła zimną wodą, jednakże przez tę nieszczęsną stopę była zupełnie unieruchomiona. A le przecież niezupełnie. Nagle usiadła na łóżku. Może poskakać na drugiej nodze. Nie może dać się zamknąć w tej izbie. Musi go ponownie zobaczyć. W tej samej chwili usłyszała lekkie skrobanie u drzwi. – Kto tam? – spytała ochrypłym głosem. W izbie pojawiła się Rozalia. Znów jej warkocz był źle spleciony i byle jak odrzucony na ramię, a z kapelusza w jej ręku spadały krople deszczu. – Luizo kochana! – Znalazła się przy jej łóżku. – U Marylskich zatrzymali mnie na noc, ale kiedy usłyszałam o twoim wypadku, postanowiłam jak najwcześniej wrócić. Nie chcąc denerwować przyjaciółki, postanowiła nie mówić jej o tym, że pożyczyła sobie od nich konia, który nie był zbyt uszczęśliwiony tą nagłą eskapadą w deszczu. – Słyszałaś o wszystkim? Rozalia pochwyciła dłonie Luizy i zaczęła je okrywać pocałunkami. – Na szczęście żyjesz, moja kochana. – Rozalio! – Luiza zażenowana cofnęła dłonie. Te objawy emocjonalności Rozalii zawsze ją mocno krępowały. Takie zachowanie zawsze kojarzyło jej się z siostrą Josephiną z klasztoru, która czasem potrafiła pocałować swoją uczennicę w usta i była znana z tego, że wpadała do łazienki bez pytania. Zniknęła potem nagle i nikt nie wyjaśnił im powodu jej odejścia. Jedna ze starszych dziewcząt szepnęła kiedyś, że to na skutek skargi czyjejś matki do siostry przełożonej. – Tatko powiedział, że uratowałaś mu króliki. Tylko ty jedna o nich pomyślałaś! A ciebie z kolei ocalił mój Joachim.

Mój? Luiza drgnęła. – Widzisz, jaki z niego bohater. Teraz zupełnie inaczej spojrzysz na niego. Mam nadzieję, że papa nie będzie miał nic przeciwko temu, kiedy zacznę się nim na dobre interesować. A le co ja ci tu plotę o Joachimie. Podobno zostałaś ranna? – Nie. Mam tylko lekko oparzoną nogę. Pobiegłam bez pantofelków. Mówiłam ci, że pójdę się położyć na chwilę... I to dlatego. – Nagle Luiza rozpłakała się. – Co ci jest, kochana, boli strasznie? – Nie. Już mnie nic nie boli i ja tak bardzo nie chcę być sama w tym pokoju. Czy nie mogłabyś mi pomóc przejść do domu? Rozalia wydawała się nieprzekonana. – Myślisz, że to jest dobry pomysł? Jesteś trochę niedysponowana, a w domu tylu mężczyzn. – Zrobię toaletę, uczeszę się, ubiorę, a nogi przecież i tak nikt nie zauważy spod sukni. – Jak przekonam dziadunia, żeby się przesiadł na inny fotel, to może się uda – zażartowała w końcu Rozalia. – Wobec tego przebiorę się i przybiegnę do ciebie za godzinkę. Dopiero siódma. Zniknęła, a Luiza wysunęła spod pierzyny opatrzoną stopę. Da sobie radę. Musi dać sobie radę, bo przecież nie wyobraża sobie tego dnia bez spotkania z Joachimem! Kiedy po kilkunastu minutach rozległo się kolejne pukanie do drzwi, Luiza była przekonana, że wróciła Rozalia. Była to jednak Jadźka, służąca. – Mam do panienki list. Od tego pana z białymi włosami – oświadczyła, po czym, nie czekając na odpowiedź, odwróciła się na pięcie i zbiegła na dół. List od Joachima! Luiza dotknęła koperty zaadresowanej jej nazwiskiem: Mademoiselle Luiza Sokołowska. Przez chwilę nie otwierała listu i przyciskała biały kawałek papieru do piersi. Bała się. Potwornie się bała. Najdroższa Panno Luizo, Proszę wybaczyć mi śmiałość, ale błagam Panią o spotkanie. Niezbyt składnie wychodzi mi pisanie listów, ale wydaje mi się, że rozmowa z Panią pozwoli mi najlepiej wyjaśnić moje intencje. Dodam tylko, że jest to sprawa dla mnie ogromnej wagi. Z wyrazami najwyższego szacunku Joachim Hallmann Intencje? Luiza mimowolnie wstrzymała oddech. Wydawało jej się, że potrafi je odgadnąć. Jeśli chce się z nią ponownie spotkać i pisze do niej, łącząc wyrazy szacunku, wniosek był oczywisty. Po tym, co zaszło między nimi wczoraj w ogrodzie, każdy uczciwy mężczyzna, a Joachim do takich niewątpliwie należał, powinien się oświadczyć. Poprosi ją o rękę! Luiza była teraz tak podekscytowana, że chciała natychmiast wstać i biec na spotkanie z nim. Jakaż ta Jadźka nierozgarnięta. Nawet nie poczekała na odpowiedź. W jaki sposób mu powie, że chce się z nim widzieć? Chyba nie przez Rozalię? Nie, nie chciała teraz myśleć o Rozalii. Pewnie poczuje się zraniona, kiedy się dowie o niej i Joachimie, ale trudno, będzie musiała się z tym pogodzić. Przecież on niczego jej nie obiecywał, a całe to uczucie to jedynie bujna wyobraźnia dziewczyny. Luiza wielokrotnie fantazjowała o Maksymilianie, gdybając, co by się stało, gdyby została jego żoną. W fantazjach dochodziła do trójki dzieci, a potem... a potem wszystko robiło się dość przewidywalne i nudne. Wiedziała dokładnie, kogo by widywała i co by robiła każdego dnia. Wyobrażenie siebie w roli żony Joachima było o wiele bardziej ekscytujące. Nie była w stanie przewidzieć niczego. Nie wiedziała tak naprawdę nic pewnego na temat jego rodziny i stanu majątkowego, ale w tej chwili zupełnie jej to nie przeszkadzało. Czuła się, jakby miała ją spotkać

niezwykła i ogromnie ekscytująca przygoda. Rozalia zwlekała z przyjściem, więc Luiza, mimo dotkliwego pieczenia w nodze, poradziła sobie sama ze wstaniem i toaletą. Siedziała dobre parę minut przy toaletce, patrząc na siebie w lustrze i zastanawiając się, czy tak mocno błyszczące oczy nie są zbyt wymownym świadectwem jej stanu ducha. Nagle, w rozpaczy, nie mogąc wytrzymać ani chwili dłużej, otworzyła drzwi do sypialni. Jej wzrok padł na tubkę, która nadal smętnie zwisała przy ścianie korytarza. Telefon! A jakby tak zadzwonić? Wprawdzie może odpowiedzieć jej ktoś inny, ale przecież mogła zawsze powiedzieć, że czeka na Rozalię? Przecież Joachim zalecał, by stosować to urządzenie w razie potrzeby. Luiza, opierając się o ścianę, dotarła do telefonu i zdjęła tubkę ze ściany. Joachim jeszcze przez chwilę ściskał z całych sił metalowy przedmiot. Miał ochotę skakać z radości. Za chwilę powinna się tu pojawić Luiza. A le co potem? W salonie był dziadunio. „Antyrosyjska” ciotka pewnie też się pojawi, bo już się krząta po jadalni. Jego towarzysze obudzą się lada chwila. I kogóż jeszcze mamy? Mecenas Lubecki, który chwilowo komenderuje pracami usuwania zgliszczy po spalonej szopie i jego natrętna córka. Jak w takiej sytuacji można cokolwiek powiedzieć Luizie? W jaki sposób zaaranżować spotkanie na osobności? Chyba się nie uda bez sprzymierzeńców. – O? Zamierza pan dzwonić? – Nagle w korytarzu pojawiła się młoda Lubecka. – Ja? – Momentalnie powiesił tubkę. – Skąd! Zastanawiam się, czyby nie ściągnąć tego urządzenia. Ktoś się wreszcie potknie o ten drut i nieszczęście gotowe. – A ja tak się cieszyłam, że mamy w domu prawdziwy telefon. Może przeniesie go pan do naszego mieszkania w Warszawie? Mogłabym dzwonić na służbę, prawda? A le to chyba zbyt proste zastosowanie... – Rozalia rozkręcała się, opowiadając mu różne historie, których wprawdzie nie słuchał, natomiast podświadomie wyczuwał, kiedy powinien się uśmiechnąć lub wyrazić zdumienie: „Doprawdy, panno Rozalio”. Nagle jednak twarz młodej panny spoważniała i Joachim zamiast snuć marzenia na temat spotkania z Luizą, musiał się skoncentrować na swej rozmówczyni. – Jest pan prawdziwym bohaterem, panie Joachimie. I bardzo pana podziwiam. – Zapewniam panią, że nie było nic bohaterskiego w moim postępowaniu. Każdy by tak zrobił. To panna Luiza uratowała króliki. – A pan ją. Ja wiem, Teoś mi powiedział, że jak tylko zobaczył pan pożar, to od razu ruszył na pomoc. – To naturalny odruch. – Nie u każdego. Pozostali pojawili się znacznie później. I oczywiście przyjechali powozem. Pewnie się pan obawiał, że pali się nasz dom – dodała Rozalia, a Joachimowi wydało się, że jej rzęsy nagle zatrzepotały. Kiedy ona sobie wreszcie pójdzie i go zostawi? Luiza przecież na nią czeka, żeby pomogła jej zejść do salonu. Dobroć Joachima w stosunku do ludzkości wyparowała tak nagle, jak się pojawiła, i uznał, że Rozalia jest gorsza niż dzieci jego siostry. Może też powinien zrobić potworną minę, by ją wystraszyć? Nie, co za głupstwa przychodzą mu do głowy. Ta dziewczyna jest przecież jak siostra dla Luizy i nie może jej urazić. Nagle wpadło mu do głowy, że tylko ona będzie w stanie mu pomóc. – Tak, oczywiście, bałem się o domowników. – Wszystkich? – Tych zagrożonych pożarem, panno Rozalio, to przecież zrozumiałe. – Twardy ton odpowiedzi złagodził ujmującym uśmiechem. – Ja też mogłam być w willi – dziewczyna powiedziała smutnym tonem i spuściła wzrok na podłogę. Nie było jej w „Żółtaczce”, gorączkowo zastanawiał się Joachim. To w takim razie gdzie? I czy on powinien coś wiedzieć na ten temat? – Na szczęście, panno Rozalio. To prawdziwy cud, że wszystko się tak skończyło. A le nie dla wszystkich. Proszę pomyśleć o tych zmarnowanych zbiorach, o głodzie, który czeka chłopów

zimą. Rozalia spąsowiała. – Ma pan rację. Jestem krótkowzroczna i przemawia przeze mnie egoizm. – Panno Rozalio, to nie jest prawda. – Joachim wystraszył się, że zamiast zapewnić sobie jej przychylność, niepotrzebnie ją do siebie zraża. – Ja tych słów nie kierowałem do pani. Pani jest... – zaciął się na chwilę, nie wiedząc zupełnie, co powiedzieć – jeszcze tak młodą osobą, że nie musi pani o tym wszystkim myśleć. – Proszę nie traktować mnie jak trzpiotki, panie Joachimie. Wkrótce skończę osiemnaście lat. Teraz z kolei zawstydził się Joachim. Tego typu salonowe przekomarzania nigdy mu nie wychodziły. – To prawda. Jest pani dorosłą kobietą – powiedział i chcąc udobruchać Rozalię, dodał: – I w dodatku piękną. Odczekał moment, obserwując powstawanie kolejnego rumieńca na twarzy dziewczyny. – Mam do pani prośbę, Rozalio. Chodzi o spotkanie na osobności. Muszę zadać pewne pytanie... – Taak? – Bardzo mi na tym zależy i chciałbym, żeby mnie pani dobrze zrozumiała. Wiem, że stało się to tak nagle i nieoczekiwanie, że pewnie może budzić zdziwienie i niepotrzebne komentarze. Nie chciałbym w żaden sposób nikogo skompromitować... ale... – Panie Joachimie, proszę się nie tłumaczyć. Ja wszystko dobrze rozumiem i muszę panu powiedzieć, że... W tej samej chwili rozległo się donośne walenie do drzwi. Oboje mimowolnie odskoczyli od siebie. Kto się tak gwałtownie dobijał o tej wczesnej porze? Rozalia spojrzała w stronę kuchni, spodziewając się, że Jadźka podbiegnie do wejścia, ale w tej samej chwili drzwi otworzyły się. I nagle w sieni zaroiło się od ubranych w szare mundury mężczyzn. – Mamy rozkaz przeszukać dom – usłyszał Joachim albo mu się tak wydawało. – Gdzie gospodarz? Rozalia pobladła, nie mogąc otworzyć ust. – Na podwórzu. Ja pójdę – zaproponował Joachim. – Nikt nie wychodzi – usłyszał w odpowiedzi. I wówczas z jadalni wyszła ciotka. Wystarczyło jej jedno spojrzenie, żeby ocenić sytuację. – Żandarmi. Na pohybel całej tej zarazie! – krzyknęła, łapiąc się za serce.

Rozdział X

Początkowo Rozalia szlochała na głos, potem płakała, a na koniec nic nie była już w stanie robić, tylko leżała na łóżku długie godziny, przytulając zapuchniętą twarz do poduszki. Po raz kolejny zadawała sobie pytanie, jak mogło do tego wszystkiego dojść. Na początku potraktowała pojawienie się żandarmów jako złośliwy dowcip losu. Przyszli to przyszli, ale z pewnością za chwilę sobie pójdą, bo tu przecież zaszła jakaś niewiarygodna pomyłka. Kiedy pojawił się ojciec, zostawiła całe zgromadzenie w sieni i zajęła się ciotką, której nieskrępowane niczym uwagi mogły w tej sytuacji jedynie dolać oliwy do ognia. Gdy udało się ją w końcu okiełznać i zasiadła w fotelu w swoim pokoju z filiżanką świeżo zaparzonych ziółek, Rozalia zeszła na dół, żeby stać się świadkiem tego, jak carscy żandarmi wyprowadzają z domu Joachima. – Co panowie robią? – krzyknęła tak głośno, aż wszyscy się obrócili. Również Joachim. A na jego twarzy malowała się bezgraniczna rozpacz. – Zostawcie go natychmiast! Chciała biec i gołymi rękami wyrwać go z ich szponów, ale wówczas Teofil, który też tam stał, pochwycił ją w pasie i przytrzymał. – Rozalio, uspokój się. To z pewnością pomyłka, która się wkrótce wyjaśni. – A le o co chodzi? – Miała wrażenie, że jej serce ściśnięte przez gorset za chwilę pęknie. – Panowie podejrzewają, że Joachim jest spiskowcem. – Joachim spiskowcem? – A lbo szpiegiem. Nie wiem, o co im chodzi, ale na nieszczęście znaleźli tę jego walizkę z dynamitem – szepnął jej do ucha brat. – A le przecież... – Ciii. Przecież my wiemy. Z pewnością będziemy mogli zaświadczyć o jego niewinności. Ale Rozalia, obserwując mocno pobladłe twarze Maksymiliana i Zuzu, nie była tego tak pewna. – Dlaczego teraz go nie bronicie? Jeszcze mu zrobią krzywdę! – Chciała mu się wyrwać z objęć, ale trzymał ją tak mocno, jak ona sama przed chwilą szaloną ciotkę. – Nie możemy nic zrobić, moja droga. To oni są panami w naszym kraju. I wówczas Rozalia obraziła się na niecny los, który sprawił, że urodziła się kobietą. Bo gdyby była mężczyzną, z pewnością nie stałaby z tak gapowatą miną jak jej brat i jego towarzysze. Jak oni mogli do tego dopuścić. Żądała od nich natychmiastowej odpowiedzi. Podobnie jak jej ojciec. – Panowie znacie dobrze pana Hallmanna? Czy sądzicie, że rzeczywiście jest emisariuszem Narodnoj Woli? – spytał ojciec, kiedy tylko pojazd odjechał spod ganku. – Niezbyt dobrze go znamy, to prawda – przyznał Maksymilian i pokręcił głową jakby z niedowierzaniem. W tej samej chwili podszedł do niego służący i przekazał mu kartkę papieru. – Ja go znam najdłużej – przyznał Zuzu, wycierając z czoła krople potu – ale wydaje mi się to niemożliwe. Hallmann był zawsze zbyt powściągliwy i ostrożny. – Przypomniał teraz sobie, jak zawsze mu odmawiał, kiedy próbował go namówić na wizytę w lupanarze. – To może być prowokacja – zauważył Teofil. – Może próbują w ten sposób wywołać panikę w kręgach spiskowców. A le ten dynamit... to rzeczywiście pech. Trudno będzie to wyjaśnić. – Jak to trudno? To ja pójdę i zeznam, że miał on mieć naukowe zastosowanie – niemal krzyknęła Rozalia, rozzłoszczona na Teofila za jego pokojowe usposobienie. – Jeszcze ciebie tam brakuje, prawda? Idź lepiej, dziewczyno, i zajmij się swoją guwernantką, która chyba dziś nawet śniadania nie jadła, bo wszyscy o niej zapomnieli. – Ja niestety muszę państwa pożegnać – zabrał głos Maksymilian. Było widać, że lekko pobladł. – Dostałem depeszę, by pilnie wracać do domu. Dziękuję za gościnę. – Skłonił się przed

gospodarzem. Przez chwilę stali w sieni, patrząc, jak spiesznie zbiega po schodach. Pewnie rodzi mu się dziecko, pomyślała Rozalia i na chwilę jej myśli opuściły Joachima. A le nie na długo. – I co? Tak go po prostu zostawimy? – wykrzyknęła, wracając do tematu rozmowy. – O to się nie kłopocz. Wyciągnę go nawet z Cytadeli! Chyba zapomniałaś, że twój ojciec jest adwokatem – oznajmił buńczucznie Lubecki. O tym akurat Rozalia pamiętała, jak również o tym, że nie należał do tych, którym udawało się wygrać wszystkie procesy. Był zbyt ufny i naiwny, żeby zrobić w tym zawodzie większą karierę. Chciała jeszcze spytać o tak wiele rzeczy, a przy tym wyciągnąć informacje od brata i jego kompanów, którzy ustawili się przy schodach, odwrócili tyłem i szeptali między sobą – z pewnością coś istotnego wiedzieli – ale ojciec spojrzał na nią groźnie, więc odwróciła się i pobiegła do oficyny, do Luizy. Na schodach już zaczęła tak szlochać, że nie mogła wspiąć się wyżej, usiadła więc na schodach i łkała. O nie, ona tego tak nie zostawi. Nie ma zamiaru w tak głupi sposób tracić potencjalnego narzeczonego. Dzięki temu, że przekonała się iż jego intencje są dobre, nabrała teraz prawdziwej determinacji. Będzie o niego walczyć jak ta Emilia Plater. Już od dawna było wiadomo, że polscy mężczyźni do niczego się nie nadają. Przez ich nieudolność zginęła Rzeczpospolita, a poza tym przegrali duże powstania! W końcu otarła łzy i zapukała do izby Luizy, a kiedy ta nie otwierała, delikatnie przekręciła gałkę. – Luizo? Jej nauczycielka leżała na łóżku. W pierwszej chwili Rozalia pomyślała, że śpi, ale słysząc poruszenie przy drzwiach, odwróciła do niej głowę. – Rozalia? – Tak. – Zbliżyła się do leżącej, chcąc jej przekazać nowinę o Joachimie, i w tej samej chwili zobaczyła, że twarz Luizy jest mocno zaczerwieniona. – Źle się czujesz, Luizo? – spytała. – Boli mnie noga, a poza tym... Mam takie dziwne dreszcze. – Próbowała się podnieść na łóżku, ale opadła bez sił. Rozalia dotknęła jej czoła. Paliło ogniem. – Jezusie! Gorączkujesz. Pijawki ci trzeba przystawić. Boże, kolejne nieszczęście! – jęknęła Rozalia. – Jakie kolejne? – spytała Luiza spierzchniętymi wargami. Rozalia już otwierała usta, żeby powiedzieć jej o Joachimie, ale nagle stwierdziła, że jej przyjaciółka jest w zbyt poważnym stanie i wszelkie dodatkowe poruszenie może jej tylko zaszkodzić. Ugryzła się więc w język, mimo iż strasznie ją korciło, żeby zrzucić z duszy ten okropny ciężar. – Pożar przecie – wyjąkała tylko, podliczając w głowie, że wyszły razem trzy nieszczęścia, czyli ich czara się wypełniła. W zasadzie można by mieć nadzieję, że od tej chwili wszystko powinno się toczyć lepiej. Joachim stał przy oknie, które za przyczyną nałożonej na nie drewnianej osłony nie dawało żadnego widoku na zewnątrz poza dostarczaniem w ciągu dnia sączącego się od góry i przez szczeliny desek mdłego światła. Pozbawiony obrazu, nadsłuchując dochodzących z podwórca odgłosów, mógł się jedynie domyślać, co się dzieje na zewnątrz. Kilkanaście minut temu skończyło się wyjście więźniów na spacerniak, który musiał znajdować się niedaleko jego celi, gdyż wyraźnie słyszał ciężkie oddechy spacerujących i zgrzytanie łańcuchów. Od czasu do czasu słychać było komendy wydawane po rosyjsku i rubaszny śmiech strażników. Czasem też, zwłaszcza z samego rana, przez grube mury przebijał się potworny jęk katowanych ludzi. Wówczas Joachim zastygał i skóra jeżyła mu się na karku. Czy on też zostanie poddany takim torturom? Będzie też bity? Gumą, bykowcem, sprężynami czy prętem? A oni będą podtrzymywać jego głowę i ręce? Tak, widział, jak to robią. Na samym początku

pozwolili mu zaobserwować scenę zwyrodniałego okrucieństwa, mającego mu uzmysłowić, co go czeka. A le to niemożliwe. Nie w jego wypadku. Wynikła jakaś potworna pomyłka! A le czas mijał, a on nieubłaganie tkwił w tej samej celi. Za chwilę pewnie przyniosą obiad – zupę, którą można było pomylić z pomyjami, i kawałek chleba. Po tygodniu pobytu w Cytadeli Joachim nie narzekał już na jadłospis. Początkowo wydawało mu się, że nie będzie się poniżał i żarł tego świństwa przeznaczonego bardziej dla zwierząt, że wkrótce Zuzu bądź Lubeccy podrzucą mu trochę smakowitego jadła, ale nie dostał nic poza piórem i kilkoma kartkami papieru, na których przesłuchujący kazał mu opisać swój udział w spisku. Posłusznie usiadł i na dwóch maczkiem zapisanych stronach zdał relację ze swego krótkiego pobytu w Królestwie Polskim. Swoją drogą, po jakie licho on tu przyjechał, często zadawał sobie pytanie i natychmiast odpowiadał, że przecież po Luizę. To ona była tym centralnym punktem, do którego pchało go przeznaczenie. Teraz jednak do niego nie pisała. W jego więziennym życiu nie działo się nic poza codzienną rutyną posiłków i tymi samymi odgłosami na zewnątrz. Na początku Joachima roznosiły nerwy i bez przerwy maszerował po celi w tę i z powrotem. Potem oklapł i wgapiał się we wskazówki zegarka, śledząc mijanie czasu. W końcu mu się poddał i ze zdumieniem spostrzegł, że w tej apatii dni mijają szybciej niż to możliwe. Bo pióro i papier dostał tylko raz, a potem nic – ani książek, ani korespondencji. Joachim domyślał się, że z listami było podobnie jak z żywnością. Ten gruby radca chciał go złamać przez brak kontaktu ze światem zewnętrznym To było oczywiste. Ktoś jednak musiał donieść o tym spotkaniu ze spiskowcami, bo przecież żandarmi nie przyjechaliby na wieś bez powodu. Przeszukali pokoje wszystkich mężczyzn, a u niego znaleźli ten najbardziej obciążający dowód. – Dlaczego nie ujawnił pan swojego prawdziwego nazwiska? – spytał radca Szuszkin w zupełnie poprawnej niemczyźnie, nie spuszczając z Joachima wzroku ani przez chwilę. – To jest moje prawdziwe nazwisko. Tak nazywał się mój ojciec i dziadek. – W moich papierach jest inaczej. Von Eistetten. Pruska szlachta, nieprawdaż? Dlaczego podczas przyjazdu do Warszawy kazał się pan inaczej tytułować? – Tego nazwiska używałem od czterech lat, również podczas mojego pobytu w Berlinie. – Jesteś jednak Niemcem, więc co tu robisz? – Nie. Polakiem – zaprzeczył stanowczo Joachim. – Jak wolisz. Radca sięgnął po kajet leżący na biurku i zaczął go uważnie wertować, a Joachim pomyślał, że na skutek zakazu korespondencji nikt w jego domu rodzinnym nie wie o tym absurdalnym nieporozumieniu. Gdyby nie to, być może w pierwszej chwili, spanikowany, napisałby do braci, prosząc o pomoc. Na szczęście to się nie stało. I tak było znacznie lepiej. – A co powiesz na to, że wiemy, że miałeś dostarczyć materiał wybuchowy przeznaczony do zamachu na wysoko postawione osoby. – Tylko tyle, że pańskie informacje nie są zbyt ścisłe. Komuś się niewątpliwie pomyliło. – Hardy jesteś, młodzieńcze! Myślę, że wkrótce zmienisz ton. – Radca westchnął ciężko jakby ze zmęczenia, ale Joachim miał wrażenie, że tylko udaje. – Przemyśl to sobie, a wkrótce ponownie porozmawiamy. Ja teraz nie mam czasu, bo niestety będziemy mieć tu za chwilę większą egzekucję. Kolejni niepoprawni spiskowcy. Kiedy wreszcie zrozumiecie, że ani car, ani generałgubernator nie będą tolerowali żadnego nieposłuszeństwa w tym kraju? Gwarantuję ci, że będzie ono wytrzebione wraz z korzeniami. Więc nie ulegaj fałszywym złudzeniom i idealistycznym mrzonkom. Jesteś jeszcze młody i niegłupi, masz więc szansę. – Szuszkin znów westchnął i napił się wody z kryształowej szklanki. – Jak wszystko powiesz oczywiście... Joachim po wyjściu z kancelarii, zanim skręcił w korytarz, gdzie znajdowała się jego cela, mógł wyraźnie zobaczyć prowadzonych skazańców: w białych koszulach, ale o udręczonych twarzach i z przerażeniem w oczach. Mniej więcej pół godziny później Joachim usłyszał po wschodniej stronie salwę. Zapadał kolejny zmierzch, a on znów zaczynał nabierać nadziei, że następny dzień będzie

lepszy, gdyż może przyjdzie w końcu ktoś, kto wszystko wyjaśni i go stąd wyciągnie. Rozalia sprawdziła, czy Luiza śpi. Tym razem miarowo oddychała, a jej ciemne rzęsy spokojnie spoczywały na zaróżowionych policzkach. Majaki ustały, od kiedy powróciły do Warszawy, niemniej jednak lekarz zakazał jeszcze dziewczynie wstać z łóżka. To przecież mogło się przerodzić w zapalenie płuc! Rozalia delikatnie zamknęła drzwi. Wprawdzie chciała przekazać przyjaciółce radosną nowinę, którą otrzymała wczoraj ze Szwajcarii, ale mogła z tym poczekać do swego powrotu. Władek nie miał suchot! Niemiecki lekarz wykluczył to z dużą pewnością, twierdząc, że szmery w płucach spowodowane były zimowymi infekcjami. Polecił jednak jeszcze paromiesięczne pozostanie w kurorcie, uważając, że zdrowe powietrze dodatkowo zahartuje dzieci. Przynajmniej jedna sprawa ułożyła się po myśli wszystkich. Jej mały braciszek był zdrowy, westchnęła z ulgą. A le poza tym... Joachim od miesiąca przebywał w Pawilonie X w Cytadeli. Podobno lada chwila miał się odbyć jego proces, który, jak przekazał Teofil, nie wróżył niczego dobrego. Poza tym nie przyszła od niego żadna wiadomość, a interwencja ojca u prezydenta Warszawy, Starynkiewicza, nic nie dała. Mimo iż doceniał on zasługi mecenasa Lubeckiego na polu dobroczynności i organizacji tanich kuchni dla biedoty, wyraźnie dał do zrozumienia, że jest przeciwny wszelkim działaniom wywrotowym i nie poważa „tych całych polskich patriotów”, którzy nie wiadomo czego chcą, a najchętniej to tylko niszczyć, a nie budować. Ojciec stracił więc nadzieję, a po spotkaniu z niejakim radcą Szuszkinem zaczął wyrażać obawy, czy też przypadkiem sprawa Joachima nie skończy się tragicznie. – Jeśli to prawda, że miał być zamach na cara...? – mówił, szarpiąc w rozpaczy swą kozią bródkę. – Nie wierzę w to – powtarzała Rozalia i po raz kolejny stwierdzała, że jest chyba w tej swojej wierze osamotniona. Reszta domowników przechodziła nad sprawą Joachima do porządku dziennego, tak jakby jego pojawienie się w Brwinowie było jedynie krótkotrwałą ułudą, która nie miała odniesienia do rzeczywistości. Pewnie Luiza podzieliłaby jej zdanie, ale stanowczo zabroniono Rozalii opowiadania przy niej o Hallmannie i uznano, że usłyszy o tym dopiero, jak wydobrzeje. Ten brak informacji i zachowywanie w domu milczenia i pozorów spokoju były dla Rozalii nie do zniesienia. Miała już dość traktowania jak dziecko. Tego dnia wstała dość wcześnie, wykrzyczała półgłuchej ciotce i pogrążonemu w słodkiej nieobecności dziadkowi, że jedzie do kuzynki w A leje Jerozolimskie, i wymknęła się z domu. – Dokąd zawieźć jaśnie panienkę? – zapytał dorożkarz. – Panią! – warknęła Rozalia i jeszcze bardziej wyeksponowała na prawej ręce przekręcony w stronę dłoni pierścionek. Czy on nie widzi, że ona udaje mężatkę? – Do samego końca? Do „dziesiątki”? – upewnił się dorożkarz. – Do samego – odpowiedziała krótko. Kiedy po chwili zobaczyła stojących w bramie strażników, zrobiło jej się sucho w gardle. Cichym głosem zza woalki wyjaśniła im cel swojej wizyty. Na szczęście przepuścili ich dalej. Po kilku minutach jazdy pod górę, podczas której dorożkarz niepotrzebnie nadużywał wobec nieszczęsnego zwierzęcia bata, powóz zatrzymał się, a Rozalia wzięła głębszy oddech. – Proszę na mnie czekać – oznajmiła najbardziej władczym tonem, na jaki było ją stać. – Jak długo? – spytał bezczelny prostak i nadął się w tej swojej piaskowej liberii dorożkarza drugiej klasy. Rozalia zastanawiała się, czy jest jeszcze inne miasto na świecie, gdzie dorożkarze są bardziej krnąbrni i chciwi niż w Warszawie. – Do skutku. Zlazł jednak z kozła i podał jej rękę do zejścia. Rozalia, zerkając zza woalki, zobaczyła, że powóz zatrzymał się niedaleko krytego wózka na kołach. W jego niewielkich oknach znajdowały się kraty. A więc to tym ich przewożą, to kibitka, pomyślała ze zgrozą i stąpając niepewnie na trzęsących się nogach, ruszyła w stronę budynku

i wejścia. – Siuda nielzia! – usłyszała nagle i zorientowała się, że za kibitką jest kuźnia, gdzie strażnicy zakuwali nowych więźniów w łańcuchy. – Ja do radcy Szuszkina – odezwała się tonem, który nie był już zbyt władczy. – Wiedi baryszniu w kantoru – rozkazał jeden z nich, być może wyższy stopniem. – Was żdut? – Oczywiście – odpowiedziała bez wahania. – Pan radca mnie oczekuje – dodała, modląc się w duchu, żeby jej kłamstwo nie wyszło zbyt szybko na jaw. – Proszę za mną. – Jakiś żołnierz zastukał przed nią obcasami i ruszyła w stronę dwupiętrowego jasnego budynku. Po chwili Rozalia znalazła się w X Pawilonie Cytadeli. Radca Dmitrij Nikołajewicz Szuszkin nie był zadowolony. Jego filerzy wprawdzie dobrze się spisali i udało się udaremnić spisek, niemniej jednak liczył na znacznie więcej. Miał nadzieję pokryć wzgórze Cytadeli szubienicami, a wszystko wyglądało na to, że trafił na ślepy trop. Żadnych wspólników. Nie, to niemożliwe. Ci terroryści nie pracowali samodzielnie. Ktoś zawsze za nimi stał, wydawał rozkazy, dostarczał sprzęt, organizował ochronę, a tym razem nic! I w dodatku ten namolny staruch, co go próbował nachodzić i mu bełkotał nonsensy na temat sprawiedliwości. Do niego o sprawiedliwości? Do czorta, przecież na tym świecie nie ma żadnej. Skonstatowawszy ten niemiły fakt, radca Szuszkin kichnął parę razy z rzędu. Chyba nie mógł się przeziębić w to diabelskie lato? Chociaż, kto to wie? Poprzedniego dnia pojechał się spotkać ze swoim informatorem w klubie „Warszawskoje Russkoje Sobranije” – klubie, w którym nie było żadnej działalności kulturalnej, tylko panowie rżnęli w karty – i tam musiała na niego przeleźć infekcja z któregoś z tych gruźlików-syfilityków. Na psa urok! Szuszkin już chciał splunąć przed siebie, żeby odczynić ewentualne nieszczęście, kiedy drzwi otworzyły się z hukiem, a do pokoju wpadła zdyszana niewiasta. – Radca Szuszkin? – upewniła się. Nie zdążył się odezwać, gdyż zza pleców kobiety wyskoczył jego adiutant. – Nie usłuchała... – zaczął, ale Szuszkin zaintrygowany skinął na niego ręką, żeby zostawił ich samych. Wprawdzie przyszła mu na myśl Charlotta Corday, ale szybko zabójczyni Marata wyleciała mu z głowy, gdyż zapełniło ją coś zupełnie innego. Nagle radca znalazł się na letniej werandzie, na której, wdychając zapach polnego kwiecia, widział siedzącą gibką postać, uśmiechającą się do niego i szepczącą... Jejo nie znajet swiet – ona jeszczo riebionok; No oczerk gołowy u niej tak czist i tonok, I stolko tomnosti wo wzgladie krotkich głaz, Czto dietstwa mirnogo poslednij blizok czas* – Co to jest? – wrzasnął, pragnąc jak najszybciej odegnać od siebie ten złudny byt. – Nie co, tylko kto – odpowiedziała jasnowłosa dziewczyna, niemal przewiercając go wzrokiem. W tym momencie wiedział już, jak bardzo się pomylił. Ten nieproszony gość nie przypominał wcale tamtego wspomnienia sprzed lat. – Nazywam się Rozalia Lubecka – oświadczyła panna. – Córka... – W rzeczy samej. Mam ojca – odpowiedziało bezczelne pannisko i nawet powieka jej nie drgnęła. Zuchwała dziewczyna! A le mimo to Szuszkin przez kilka dobrych chwil nie mógł się pozbierać. Kilka razy mrugnął nerwowo, a potem machinalnie dotknął ręki pozbawionej palców.

Kiedy się zorientował, co robi, natychmiast schował ją za siebie. – Nie ma tu pani ojca. I nawet go dzisiaj nie było. Wreszcie chwila wytchnienia. – To ostatnie mruknął do siebie, zastanawiając się, czy ten polski prawniczyna nie oszalał, żeby kazać córce przychodzić akurat w takie miejsce. – Ja wcale nie szukam ojca – oświadczyła panna Rozalia, wysuwając do przodu podbródek. – Przyszłam tu, by rozmawiać z panem. – Ze mną? – zdumiał się Szuszkin. – Tak. Bo to pan zamknął tu mojego narzeczonego i próbuje dowieść, że jest konspiratorem. Zaręczam panu, że nic bardziej mylnego. Joachim Hallmann jest światłym naukowcem. I do tego jakim zdolnym! Proszę sobie wystawić, że potrafi nawet zrobić w domu telefon! – ciągnęła panna z zapałem, a jej oczy rozświetlone były emocjami, które nią targały. – A ch tak? – Szuszkin uniósł brew. Czyli ta Lubecka to jego narzeczona? Nie wiedział czemu, ale poczuł nagłe znużenie. – Tak właśnie jest i zupełnie nie rozumiem, że pan, który wygląda również na inteligentnego człowieka, potrzebuje aż tyle czasu, żeby to zauważyć. Radca stwierdzał właśnie, jak bardzo się pomylił. Złudny byt, który był tu jeszcze przed chwilą, nie powiedziałby nigdy w życiu czegoś takiego. Nie śmiałby. Czyżby świat się tak zmienił? Czyżby kolejne pokolenie kobiet mogło sobie pozwolić na takie uwagi? Emancypantka, przypomniał sobie to słowo, i zagotował się ze złości. Ona musiała być emancypantką. – O winie pani narzeczonego zdecyduje wyrok sądu, nie ja – oświadczył krótko i węzłowato. – Poza tym rozmawiałem nieraz z panem Hallmannem i nigdy nie przejawiał najmniejszej chęci skontaktowania się z narzeczoną. – Szuszkin z satysfakcją zaobserwował, że Rozalia poczerwieniała jak piwonia. – Bo... bo to – zaczęła się jąkać – nie jest jeszcze oficjalne. Myśmy nie zdążyli. On chciał... ale żandarmi... – Ciekawa historia. – On jest naprawdę niewinny, zapewniam pana. Ja mogę... ja mogę za niego ręczyć! Szuszkin zerkał na zaróżowioną buzię dziewczyny, ciemnoszare oczy, w których płonął ogień, i wbrew sobie poczuł dla niej podziw. Jej ojciec niby miał bronić Hallmanna, ale prawdę mówiąc, brakowało mu charakteru, jaki miała ta dziewczyna. – A co jeszcze mogłabyś dla niego zrobić? – Z premedytacją zwrócił się do niej w tak mało oficjalnej formie. – Ja... – przerwała zbita z pantałyku. – Ty? Czy poświęciłabyś coś, co jest dla ciebie najcenniejsze? To nawet zabawne, stwierdzał Szuszkin. Można sobie poigrać. Jak kot z myszą. Ta „myszka”, mimo iż prawdopodobnie była emancypantką, stała przed nim znów spłoniona. Jej ręka, pierwsze narzędzie obrony, od razu znalazła się przy piersi, a pełne, wilgotne usta lekko drżały. Nie była głupia. Domyśliła się natychmiast, o co Szuszkinowi może chodzić. – Zrobiłabyś to dla niego? – Zobaczył, że trudno jej złapać oddech i lekko drży. Milczała, ale widać było, że za wszelką cenę powstrzymuje się od łez. – Oczywiście, że nie. Bo go na tyle nie kochasz. Jak się kogoś kocha, to robi się dla niego wszystko. Nie patrzy się na siebie, na swoje zapatrywania i upodobania, na majątek, na estetykę. Bo miłość potrafi wszystko znieść, prawda? Szuszkin osunął się na krzesło przy biurku i spuścił głowę, roztrzęsiony tym, co nagle, zupełnie niekontrolowane, wymsknęło się z jego ust. – Niech pani stąd idzie. To nie jest miejsce dla pani. Chyba już się pani tego domyśliła – wymamrotał. Wpatrywał się w blat biurka usłany teczkami i zasłaniał twarz zdrową ręką. Usłyszał tylko, że wzięła głębszy oddech, a potem czym prędzej ruszyła do drzwi. Słyszał stukot jej pantofelków, kiedy przemknęła przez kancelarię, a także potem, kiedy niemal biegła po dziedzińcu Cytadeli, zapewne w przekonaniu, że spotkała samego Szatana. Radca Szuszkin długo jeszcze siedział pogrążony w dość czarnych myślach. Wiedział, że prędko się nie uspokoi.

Szuszkino Barskoje, marzec 1881 – Boli! – jęknął, mimo iż próbował z całych sił zaciskać szczęki. A le to cierpienie było nie do opisania. – Już, już za chwilę przestanie – obiecał niemiecki lekarz i jeszcze raz szarpnął, grzebiąc w ranie. Chyba zemdlał na chwilę, bo raptem zrobiło mu się niesłychanie miło i poczuł na ogolonych policzkach ciepło promieni słonecznych dochodzących zza firanki. – Wreszcie morfina działa. – Lekarz pochylił się nad nim po raz kolejny i poprawił opatrunek. – Gratuluję, panie kapitanie. Pańskie oko można uznać za uratowane. To najważniejsza sprawa. Wszystko inne goi się bez komplikacji. Słowa lekarza dochodziły do niego powoli i przez mgłę. Gdyby poprzedniego dnia nie zażądał lustra, pewnie by się teraz ucieszył. A le co mu po oku, kiedy cała reszta wyglądała tak... Nie, nie powinien o tym teraz myśleć. To czysty egoizm. To nie on powinien był przeżyć! Boże ty mój! Bolesne wspomnienie przeszyło jak strzała jego wyciszony lekarstwem umysł. Znowu mu się wszystko przypomniało. Z samych trzewi wydobył się głuchy jęk. – Pan wzywał? – Płowowłosa Nastka wsadziła głowę przez drzwi. – Nie – warknął nieuprzejmie, wściekły, że nie może nawet być sam ze swoim bólem. – List przyszedł od panienki – kontynuowała niewzruszona służąca. – Od panienki? – Tak, z... – To na co czekasz. Dawaj go tu natychmiast! Chciał się unieść i przez chwilę zapomniał o ręce. Znów ból nie do opisania. A potem było jeszcze gorzej. Szanowny Pan Dmitrij Nikołajewicz... Wystarczyło, że przeczytał nagłówek. A gdzie jest drogi, kochany, najmilejszy, jedyny? Co się stało z tymi wszystkimi epitetami? Przyzwyczaił się do nich tak bardzo, że nie wyobrażał już sobie bycia zwykłym, bezprzymiotnikowym Dimą. To miało być przecież na zawsze... Na całe życie i na całą wieczność! Przecież nie mógł w tej sytuacji tak po prostu leżeć? Powinien się zerwać, miotać najbardziej obsceniczne przekleństwa, cisnąć tym wzorzystym wazonem, żeby się rozprysł na tysiące kawałków. Przecież tego nie da się znieść! Przepraszam Pana z całego serca. Z całego serca? A ono tam w ogóle biło? – Dobre wieści? – spytała wścibska Nastka, stawiając przy jego łóżku garnczek ze zsiadłym mlekiem. – Panienka znowu przyjedzie? – Jak to: znowu? – spytał zdziwiony, że słowa przechodzą mu przez gardło. – Jak pan... – zawahała się. – Jak pana przywieźli, to panienka od razu przyjechała. A le krótko była, bo lekarz nie pozwolił. Nie wiedzieliśmy wówczas, czy pan przeżyje. A ona postała tylko i popatrzyła na pana, biedulka. A potem odjechała. Popatrzyła biedulka. I wystarczyło! – Nie, panienka teraz nie przyjedzie – wycedził i dał znać Nastce, że chce być sam. Ból się nasilał, a oko piekło tak wściekle, że najchętniej sam by je sobie wyłupił. Dopiero po chwili zrozumiał, że ranę rozjątrzyła sól wzbierających w oku łez. Nie miał już siły ich kontrolować. Poczucie kolejnej wielkiej straty, tym razem najbardziej osobistej, złamało wreszcie jego wyćwiczoną odporność. W miesiąc po uniknięciu śmierci w zamachu bombowym wstrząsany konwulsjami płaczu kapitan Szuszkin leżał we własnym łóżku, gorzko żałując, że udało mu się przeżyć. Wiedział też, że gdyby nie ten Polak, jego życie wyglądałoby teraz zupełnie inaczej. * „Jeszcze jej nie zna świat...”, A fanasij A. Fet „Jeszcze jej nie zna świat – jeszcze jest dzieckiem ona; Lecz linia główki jej tak czysta jest i tak wysubtelniona,

I tyle melancholii w spojrzenie ócz łagodnych już się wkrada, Że to dziecięctwa spokojnego ostatnie chwile przepowiada”. (tłum. Irena Korcz-Bombała)

Rozdział XI

Joachimowi tętnił w uszach monotonny głos audytora relacjonującego jego sprawę przed Sądem Wojennym. Obradował on w tym samym budynku i jedynie krótki dystans dzielił więzienną celę od tej dusznej sali. Joachim czekał na tłumaczenie wywodu. Nawet w tej chwili nie mógł uwierzyć, że to, co usłyszał wcześniej od mecenasa Lubeckiego, może być prawdą. – A bsurd – wyjąkał Joachim, kiedy w końcu zezwolono mu na kontakt z adwokatem. – Jestem zupełnie niewinny. – To jest niedorzeczne – przyznał starszy mężczyzna – ale my w takich czasach żyjemy i niestety nie ma na to lekarstwa. – Ja nie jestem spiskowcem. Przyjechałem tylko poznać ten kraj. Na własne nieszczęście. – W bezradnym geście objął głowę ramionami. – Są zeznania filerów. Był pan cały czas śledzony, kiedy pan szedł do tych Rosjan. To prowokacja. Może jeszcze udałoby się zaprzeczyć, gdyby nie znaleziono tego nieszczęsnego dynamitu. Ale kto tu był prowokatorem? Tamten Sasza? Twarz Piotra mignęła mu któregoś dnia na korytarzu, kiedy prowadzono go do Szuszkina. Był tu więźniem. Tak samo jak on, zwykły, nieszczęsny pechowiec. A le żaden z jego przyjaciół nie został aresztowany nawet na godzinę, a już następnego dnia wszyscy znaleźli się za granicą. Żeby przeczekać, wyjaśnił mu Lubecki. Jeśli mieli obawy, że ich pogrąży, najlepiej było wyjechać, stwierdził Joachim. – Oczywiście, że nie – zaprzeczył mecenas. – Każdy z nich wie, że jest pan człowiekiem honoru. Po prostu dmuchanie na zimne. Nie wiadomo, w jakim kierunku może rozwijać się ta sprawa. Ostatecznie chodzi tu o osobę cara. Dlatego trzeba zrobić wszystko, by uniknąć szubienicy. – Co? Szubienicy? A le ja niczego nie zrobiłem! – Jeśli zapadnie wyrok o katordze do lat dziesięciu, to można będzie uznać sprawę za wygraną. – Słucham? – Chyba ten jego polski nie był najlepszy. O czym ten szaleniec opowiada? Katorga? Zesłanie? Niby za co? – Ja się nie zgadzam – oświadczył podniesionym tonem. – Jestem niewinny. Lubecki tylko potrząsnął głową i przetarł zaparowane okulary. – Istnieje podejrzenie, że pierwsze kroki w zaplanowaniu zamachu sięgają pobytu oskarżonego w Niemczech. To tam nawiązał kontakt z niemiecką komórką Narodnoj Woli – słuchał Joachim na sali sądowej, gorzko żałując, że nie chciał napisać do rodzeństwa. Był pewien, że mimo wszystko nie porzuciliby go w nieszczęściu. Teraz już nic nie można było zrobić. Tak bardzo brak mu było Klary, która, mimo iż ostra w mowie, przywiązana była całym sercem do najmłodszego brata. Obecnie cała nadzieja pozostawała w profesjonalnym zaangażowaniu mecenasa Lubeckiego, który niespodziewanie wznosił się na wyżyny swoich możliwości. – To nie jest kwestia szukania okoliczności łagodzących, panowie. Tu chodzi o prawdę. Śmiem wierzyć, że każdy z was, dostojnych sędziów, poza surową wykładnią prawa posiada serce człowieka. I dlatego żądam, by sprawa Joachima Hallmanna została wyjaśniona w najdrobniejszych szczegółach, z podaniem nazwisk agentów, którzy zeznawali przeciwko niemu. Jest to, panowie, nie prośba, ale żądanie w imieniu prawdy! Mimo iż przemawiał jak rzymski orator, jego nikła postura i dość słaby głos psuły efekt. Joachim stwierdzał, że poczucie nierealności, w którym tkwił przez ostatnie tygodnie, zaczynało w końcu ustępować świadomości, że to, co się dzieje wokół niego, jest prawdziwe, a konsekwencje kolejnych godzin mogą zadecydować o jego całym życiu. Chciał protestować, krzyczeć, ale mógł tylko słuchać kolejnych przemawiających. Tłumacz, którego przyprowadził Szuszkin, beznamiętnie zdawał relację, starając się unikać jego wzroku.

Radca Szuszkin go nienawidził, to było pewne. Coś się zdarzyło, że nabrał takiej niechęci, ale Joachim nie miał pojęcia, o co mu chodzi. Jeszcze przed samym procesem po raz kolejny wypytał o jego koligacje rodzinne w Gdańsku i w Berlinie, interesował go stan cywilny Hallmanna. – I nie jest pan zaręczony? – Nie. – Na pewno? – Chyba wiedziałbym o tym – odpowiedział nieco prowokacyjnie, przyglądając się, jak radca zapisuje coś w zeszycie ze złotym grzbietem. Joachim natychmiast zauważył brak trzech palców u jego prawej ręki, mimo iż mankiet koszuli starannie zasłaniał rękę Szuszkina. Stale coś bazgrał w tym kajecie. Może gdyby mu go wyrwać i spalić, udałoby się uratować parę istnień ludzkich? Kiedy wrócił do celi, długo rozmyślał o słowach radcy. Czy oni coś wiedzieli o Luizie? Może ją też podejrzewali o spiski? Wprawdzie nosiła polskie nazwisko, ale nietrudno było się dowiedzieć, że do Warszawy przyjechała w sumie niedawno, i to sama. Czy jego sprawa mogłaby również pogrążyć Luizę? Joachim myślał też o grożącym mu wyroku. Jeśli go powieszą... to za jakiś czas ona pewnie o nim zapomni i zwiąże się z kimś innym, ale jeśli wyślą na Syberię? Oczywiście pozostawał jeszcze wariant optymistyczny, czyli uniewinnienie, ale według Lubeckiego nie miał na to zbyt wielu szans. Może więc powinien przygotować się na najgorsze? W domu od dziecka nauczono go przygotowań i planowania. Miało to stanowić solidny fundament życia. Powinien więc z tego skorzystać, gdyż w tej sytuacji, nawet jeśli nie jest w stanie pomóc samemu sobie, jest zawsze coś, co może zrobić dla innych. Dlaczego ze względu na niego ma cierpieć inna osoba? Pytania przychodziły mu do głowy jedno po drugim, zaciekle atakując zrozpaczony umysł. Po godzinie udręki Joachim poprosił strażnika o papier do pisania. Tym razem zakaz korespondencji już go nie obowiązywał. – Nieee! – krzyczała Rozalia tak głośno, że aż zbiegła się cała służba. Ostatnia pojawiła się pobladła Luiza. – Nie zgadzam się! – Dziecko, opanuj się. – Mecenas Lubecki próbował ją pochwycić za ramiona, ale wyrwała mu się. Poczerwieniała na twarzy, z potarganymi włosami wyglądała, jakby nagle odebrało jej rozum. – Panno Luizo, proszę. – zwrócił się do guwernantki Lubecki, zupełnie nie wiedząc, co ma począć z wijącą się i wrzeszczącą jak opętana córką. – Rozalio! – Też nic nie wskórała, młoda Lubecka była od niej znacznie wyższa. Jej krzyk przemieniał się w jakiś nieludzki skowyt. – Histeria – szepnął pobladłymi wargami ojciec Rozalii. Luiza spostrzegła nagle stojący na stole dzbanek z wodą. Pochwyciła go i z całej siły chlusnęła jego zawartością w twarz dziewczyny. Podziałało natychmiast. Rozalia znieruchomiała, a w jej oczach pojawiło się zdziwienie i przerażenie. Osunęła się na kanapę i tylko bezgłośnie płakała. – Co się stało? – zwróciła się Luiza do mecenasa, kiedy już odesłała zaaferowaną służbę do zajęć. Rozchodzili się niechętnie, żałując, że ominie ich coś ekscytującego. Pewnie już za chwilę zbiorą się w kuchni, żeby wszystko oplotkować. Lubecki kręcił głową, nadal przerażony sceną sprzed paru chwil. Zawsze wiedział, że Rozalia ma trudny charakter, ale o tym jak bardzo, dowiedział się dopiero teraz. Poza tym taki brak wstydu i skromności. Ta dziewczyna chce wywołać prawdziwy skandal. Ciekawe, jak to służba zaraz po ludziach rozniesie. Jeszcze Bóg wie co pomyślą! I jej szanse na korzystne zamążpójście będą zupełnie zmarnowane. – A le ja nie rozumiem... – szepnęła Luiza, nie nadążając za tokiem rozumowania mecenasa. Może to dlatego, że od trzech dni stale kręciło jej się w głowie. – Jeszcze pomyślą, że coś ją łączyło z panem Joachimem – wyjaśnił Lubecki. – Bo tak nad nim boleje. Wstyd!

Luiza wstrzymała oddech. – A czy... czy już coś wiadomo? – spytała cicho, ale i tak miała wrażenie, że jej głos rozsadza ściany. – Tak. Wyrok zapadł. – Lubecki nieoczekiwanie się uśmiechnął. – Tylko osiem lat. Dwa lata katorgi, a potem przymusowe osiedlenie. Udało się nam. – Osiem lat? – powtórzyła bezwiednie Luiza i złapała się poręczy krzesła. – To mało? – Tatko to zawsze się cieszy z każdego wyroku – skomentowała Rozalia. – Nawet jak jest skazujący. – Zamilcz wreszcie, dziewczyno. Mam już dość twego zuchwalstwa. Zanadto ci do tej pory pobłażaliśmy. Mogło się skończyć o wiele tragiczniej. – Skarciwszy córkę, mecenas zwrócił się do Luizy: – A tak jest zawsze szansa, że wyrok może uda się skrócić, że miejsce zesłania nie będzie najgorsze. Nie wszyscy tam źle trafiają. Chłopak jeszcze ułoży sobie życie. Jest młody. – Będę na niego czekać – chlipnęła Rozalia z kanapy. Lubecki spojrzał na nią z zafrasowaniem, a na czole pojawiła mu się pionowa zmarszczka. – Co też ona sobie wbiła do głowy?! – Dał znak Luizie, by porozmawiała z nim w drugiej części pokoju. Nie chciał, by Rozalia słyszała ich rozmowę. – On ani słowem o niej nie wspomniał – oznajmił Luizie. – Skreślił do niej kilka słów, podobnie jak do wszystkich nas, ale to było raczej kurtuazyjne pożegnanie. I podziękowanie za gościnę w Brwinowie. Mecenasa niepokoiło zachowanie córki. Pragnął, aby za wszelką cenę zajęła się czymś praktycznym. On sam miał zamiar za parę tygodni wyjechać na miesiąc do Szwajcarii po resztę rodziny i trochę się obawiał zostawić Rozalię pod opieką swojej starszej, nieco oderwanej od rzeczywistości siostry. A le chyba nie miał wyboru, tym bardziej że dziewczyna od dłuższego czasu suszyła mu głowę, że chce uczestniczyć w tajnych kompletach, które przecież wkrótce miały się rozpocząć. – Bo pani, panno Luizo, zaczyna pracę na pensji, prawda? Luiza potaknęła. – Gdyby pani była z Rozalią, czułbym się znacznie spokojniejszy. A le przecież nie może pani rezygnować z pracy. Luiza nie wiedziała, co odpowiedzieć, bo przecież jego żona jasno dała jej do zrozumienia, że jej praca guwernantki w tym domu dobiegnie jesienią końca. Tylko że sytuacja się zmieniła. Władzio nie miał suchot, więc... – Będziemy to musieli przedyskutować. Napiszę jeszcze dzisiaj do żony – powiedział mecenas i prawie zakończył już rozmowę z Luizą, gdy nagle mu się coś przypomniało. – A to dla pani, Luizo. – Sięgnął do kieszeni surduta. – Zupełnie zapomniałem, że Joachim chciał się również z panią pożegnać. – Podał Luizie list. – Biedny chłopak. Już go stamtąd zabrali – dodał i rzucając zaniepokojone spojrzenie w stronę córki, czym prędzej wyszedł z salonu. Luiza opuściła pokój chwilę po nim, zostawiając spokojną już i apatycznie gapiącą się w okno Rozalię. Wymknęła się do swojego pokoiku, pomieszczenia wprawdzie niewielkiego, ale umeblowanego zgodnie z jej gustem i smakiem. Drobne finansowe upominki od dziadka bardzo jej w tym pomogły. Niestety, nigdy nie mogła liczyć na ich regularny dopływ. Sokołowski nie chciał zapewniać jej stałego dochodu, gdyż to oznaczałoby formalne uznanie wnuczki, a on nie mógł sobie pozwolić na taki skandal! Do tej pory o istnieniu Luizy nie wiedziała ani żona jej ojca, ani też jego dzieci. Pewnego dnia w teatrze udało jej się rzucić okiem na Jana Kazimierza. Był wysoki i przystojny. Zdaje się, że podobny do ojca. Obserwując go, widziała również, po kim sama odziedziczyła ciemnobrązowy kolor włosów. Luizie było żal, że nie ma kontaktu z przyrodnim rodzeństwem. Po tym, jak własna matka jej się wyrzekła, nie miała już innej rodziny. Dziewczyna od początku miała nadzieję, że A drienne Roisier zapomni wreszcie o swojej złości i odezwie się, ale mijał rok za rokiem, a sytuacja się nie zmieniała. Po sprzedaży kamienicy i przeprowadzce matki do Deauville jej adres pozostawał nieznany. Może powinna poprosić Gastona, żeby pomógł mu ją odnaleźć? A le kiedy on ma to zrobić? W jego listach praca stanowi przecież centralny wątek wszystkich opowieści. Musiała jednak przyznać, że jest dumna z kariery przyjaciela.

Po kilku minutach chwytania się myślami różnych wątków Luiza stwierdziła, że nie może dłużej zwlekać. Usiadła wreszcie przy biurku, na którym stał kałamarz wraz z przyborami do pisania. Położyła na nim list i przez kilka dłuższych chwil wpatrywała się w niego. Następnie musnęła kopertę samymi opuszkami palców, pieszcząc papier. W piersiach czuła narastające łomotanie serca. Nie mogła przestać zadawać sobie pytania – czy on zmienił zdanie? Bo przecież mógł. Mógł przecież teraz napisać, że to nieprawda. Że sobie jeszcze raz wszystko przemyślał... Że kłamał, pisząc do niej ten list sprzed paru dni. Czytała go zaledwie raz, a znała go na pamięć. Szanowna Panno Luizo, Najmocniej przepraszam, że piszę do Pani dopiero teraz, ale okoliczności uniemożliwiły mi wcześniejszą korespondencję. Czy pamięta jeszcze Pani, że chciałem Ją prosić o spotkanie owego feralnego dnia? Nie doszło wówczas do niego, a ja bardzo tego żałuję. Żałuję, gdyż od tak dawna pragnąłem błagać Panią o wybaczenie. Jest Pani zapewne w największym stopniu świadoma mego niewybaczalnego zachowania w stosunku do Pani w noc pożaru. Nie umiem tego racjonalnie wytłumaczyć. Prawdopodobnie przyczyniła się do niego groza całego wydarzenia, obawa o Pani życie, nastrój chwili. Nie chcę jednak posługiwać się wykrętami. Przyznam więc, że nie powinienem tak wobec Pani postąpić. Luizo, wyznam, że przez te letnie dni w Brwinowie stała mi się Pani najbliższym przyjacielem. Pani rozsądek i rozum sprawiały, że chciałem z Panią rozmawiać całymi godzinami. Żałuję więc gorzko, że przekroczyłem pewną granicę przyzwoitości, której, ze względu na moje życiowe zobowiązania, nigdy nie powinienem był przekroczyć. Proszę mi jeszcze raz wybaczyć. Za nic nie chciałem nadszarpywać Pani godności i reputacji. Jest Pani osobą zasługującą na wszystko co najlepsze, ale moje uczucia nie należą już wyłącznie do mnie. Z wyrazami największego szacunku wobec Pani osoby Joachim Hallmann Po przeczytaniu tego listu Luiza nie wyszła ze swego pokoju tego wieczoru. Robiło jej się na przemian zimno i gorąco. Zrozumiała teraz, jak bardzo się ośmieszyła swoimi pragnieniami i oczekiwaniami. A była tak absolutnie pewna, że Joachim chce się jej oświadczyć! O, jak gorzko się pomyliła. I przy kolejnym spotkaniu pewnie by się jeszcze dodatkowo ośmieszyła, dając mu do zrozumienia, jak bardzo stał się jej drogi. Niezrozumiałe dotąd zachowanie Rozalii okazało się nagle normalne. Nie było teraz wątpliwości, że to ona jest wybranką Joachima. Najgorsze było to, że mieszkając w cudzym domu i mając status osoby w nim zatrudnionej, nie mogła sobie pozwolić na pokazywanie na zewnątrz jakichkolwiek emocji. Musiała zadowolić się jaśkiem, który po tygodniu płaczu miał już zupełnie przemoczone pióra. Luiza postanowiła sobie, że będzie silna, i zdecydowanym ruchem sięgnęła po ten trzeci list. Przebiegła go szybko wzrokiem. Nie było w nim nic, co by zmieniało treść tego poprzedniego pisma. Jedynie kilka słów pożegnania, wyrazy nadziei, że być może kiedyś, w wolnej chwili, będzie chciała napisać do niego przyjacielski list. Opowie, co u niej słychać... Luiza bardzo starannie porwała kartkę na drobne kawałeczki. Ledwo zdążyła je sprzątnąć z blatu biurka, rozległo się pukanie do drzwi, ale zanim zdążyła odpowiedzieć, do pokoju weszła Rozalia. Jej twarz była nadal napuchnięta od płaczu, a włosy w nieładzie. Z ponurą miną zwróciła

się do Luizy. – Może zejdziesz do salonu? Przyszedł właśnie Teoś i przyniósł bardzo smutną wiadomość. – O Joachimie? – nie wytrzymała Luiza. – Nie. Z nim sprawa wiadoma. Wczoraj wieczorem go już wywieźli. – Rozalia wykrzywiła usta, jakby znów zbierało jej się na płacz. – Ta wiadomość dotyczy Maksa Kwileckiego. – Tak? – Żona Maksa zmarła przy porodzie dwa dni temu. Dziecko również. Nie dało się ich uratować. Ty płaczesz? – zapytała po chwili Rozalia, widząc, jak piersi Luizy zaczynają falować. – To... to wszystko jest takie smutne – jęknęła Luiza i po raz pierwszy od tygodnia mogła się bezkarnie publicznie rozpłakać. Rozalia już nie płakała. Obliczyła sobie w myślach, że kiedy wreszcie zwolnią Joachima, będzie miała dwadzieścia pięć lat. To wprawdzie okropnie dużo, ale gotowa była na niego poczekać. Oczywiście pod warunkiem, że on weźmie się w garść i nie umrze na zesłaniu. Nie może jej zawieść!

Rozdział XII

Droga na Syberię, 1884 – Pić, pić – jęczał przez sen chłopak. Najwyżej siedemnaście lat, pomyślał Joachim. I to nie on jeden. Ze wszystkich stron otoczony był takimi gimnazjalistami, których życie przybrało równie nieoczekiwany obrót jak jego własne. Nadal miał wrażenie, że wszystko, co go otacza, jest jedynie ułudą. I ta farsa procesowa trwająca przez cały tydzień, i późniejsza wywózka... Zabrali ich późnym wieczorem. Najpierw podgolili im głowy, zakuli w kajdany, a potem powieźli kibitkami na dworzec na Pradze. Tam już czekała na nich inna grupa więźniów przywieziona z Pawiaka. Razem zostali popędzeni w stronę pociągu. Ich wagon trzeciej klasy doczepiony był do normalnego składu. Od razu znaleźli się przy nim ludzie, obiecując za monetę przynieść im na drogę napitek czy żywność, ale któryś ze współwięźniów ostrzegł ich, że to oszuści i skoro tylko dostaną pieniądze, znikną bez śladu. Skończyło się więc na wyzwiskach kierowanych w ich stronę przez tę nachalną biedotę. – Oni też muszą z czegoś żyć – mruknął mężczyzna z zaawansowaną łysiną i w binoklach. Wyglądał, jakby mu było ciągle zimno. Może to febra albo suchoty, pomyślał Joachim i mimowolnie odsunął się od niego. – A le to się wkrótce zmieni – oznajmił okularnik niezrażony. – Co się zmieni? – Ich los. Kiedy tylko wybuchnie rewolucja... Dlatego bądźmy dobrej myśli – zwrócił się do przykucniętych wokół niego chłopaczków. – Ona może wybuchnąć w każdej chwili i ogarnie wszystkie kraje świata. Nie martwcie się więc, bo nawet jak dojedziemy na Sybir, to potem w każdej chwili możemy zostać uwolnieni przez braci proletariuszy. – I wrócimy do Polski? – szepnął drobny blondynek. – Nie będzie już podziału na kraje. I dlatego nie będzie już zaborców – oświadczył łysy intelektualista z taką pewnością, że na parę dobrych minut uspokoił samego Joachima. Przynajmniej do czasu, kiedy zagoniono ich do wagonu i zamknięto drzwi. Wagon był okratowany, a w jego oddzielonej części podróżowali strażnicy. – Jeszcze nigdy nie jechałem na tak daleką wycieczkę – zażartował ktoś w ciemnościach, rozświetlanych jedynie wątłym światłem niewielkiej lampy gazowej. – Bylebyś z niej wrócił! – warknął inny, zupełnie nie akceptując humoru w takiej sytuacji. – Ja do tej pory nigdzie nie byłem – szepnął blondyn, przysuwając się w stronę Joachima. – Jestem Romek Wilczewski – przedstawił się grzecznie. – Całe życie mieszkałem w Siedlcach. Stamtąd też mnie przywieźli. Pan pewnie był za granicą, prawda? Joachim skinął głową, stwierdził jednak, że jest zbyt ciemno, żeby można zauważyć tego typu gesty, i potwierdził słowami: – Tak, byłem. A le nie wiem, czy nie lepiej było zostać w domu. Miał prawie dwadzieścia cztery lata, był dorosłym mężczyzną, ale kiedy wypowiedział słowo „dom”, poczuł nieoczekiwany skurcz gardła. Na szczęście było ciemno. Miarowy rytm kół i zgrzytanie wagonów sprawiło, że wkrótce większość katorżników przysnęła. Nie było też żadnego ciekawskiego, który śmiałby spojrzeć Joachimowi w oczy. Mógł w spokoju zapłakać nad swym nieszczęsnym losem. – Pić – powtórzył we śnie Romek Wilczewski. Po dłuższej chwili również głowa Joachima opadła na pierś. Ostatnim obrazem, który zarejestrował jego umysł, były kolorowe wirujące szkiełka. Układały się w niezwykłe wzory. Gdańsk, listopad 1879 Joachim przykładał do oka kalejdoskop i stopniowo go obracał. Przed jego oczami

zmieniały się kolory, za każdym razem układając się inaczej. Jakie to niezwykłe! Tych szkiełek nie było aż tak dużo, ale za każdym razem za pomocą lusterek zmieniały się w coś innego. Jakie wspaniałe zjawisko optyczne! Nie mógł się od niego oderwać od dłuższego czasu. Mimo iż doskonale rozumiał, jak ta zabawka działa, ciągłe przekręcanie jej sprawiało mu ogromną przyjemność. W końcu uzmysłowił sobie, że jeśli zostanie przyłapany przez starszych braci z zabawką Marty w ręku, przytykom z ich strony nie będzie końca. W ostatnim roku stale go krytykowali. Kiedy pochylił się nad półką z zabawkami, by odłożyć kalejdoskop, usłyszał odgłos otwieranych drzwi do sypialni dziecięcej, a potem szelest spódnic. – Jesteś pewna? – usłyszał głos starszej siostry matki, pani Claaszenowej. – Tak, to była ona – odpowiedziała Wilhelmina von Eistetten. – Poznałam ją. Z pewnością tu jeszcze wróci. – Musisz coś zrobić. – Ciotka zawiesiła głos. Zastanawiała się. – Z pewnością chce pieniędzy. – Też tak sądzę. Musieli już przepuścić wszystko, co Henryk im dał. Początkowo Joachim chciał się pokazać matce i ciotce, ale rozprawiały z takim napięciem w głosie, jakby kryły niezwykłą tajemnicę, że cofnął się za drzwi i pozostał w dziecięcej bawialni. O kim one mówiły? Czy ojciec dawał pieniądze obcej kobiecie? Joachimowi zrobiło się nieprzyjemnie na myśl o tym, co to mogło oznaczać. – Oj, Minni, to przecież już tyle lat. Mogli wydać. Słyszałam o nieurodzaju. – Och, to twoje gołębie serce. Ci ludzie z Sitna to są, moja droga, ludzie z nizin. Oni zupełnie inaczej rozumują. – Matka Joachima westchnęła. – Wolałabym jednak, żeby Henryk jej nie spotkał. – Nadal ładnie wygląda. – Ton ciotki był raczej stwierdzający niż pytający. – Nie rozumiem, jak w takich warunkach mogła się nie zestarzeć. Tylko włosy... zrobiły się zupełnie srebrne. – Przestań, Minchen! Przesadzasz. Podobałaś się Henrykowi, zanim nasz ojciec złożył mu propozycję. Gdyby... gdyby rzeczywiście kochał tę... dziewczynę, ożeniłby się z nią i nie powstrzymałaby go przed tym żadna siła. – Nie jestem pewna, Eugenio. Czasem myślę, że on cały czas cierpi. Te jego czarne nastroje. Nikt w rodzinie się na to nie uskarżał. On zostawił za sobą wszystko. Nawet nazwisko! Nazwisko? Joachim z wrażenia omal nie wypuścił z ręki kalejdoskopu. To w takim razie, jak brzmiało jego prawdziwe nazwisko? Do tej pory był święcie przekonany, że zbieżność nazwisk rodziców wynikała z ich dalekiego pokrewieństwa. Doskonale pamiętał, jak jego siostra, Klara, z rozmarzeniem w oczach opowiadała mu o romantycznej historii, kiedy to ojciec, który przybył z zachodnich Prus, spotkał pod dachem chlebodawcy swą przyszłą żonę. – Jeśli tak uważasz, Minni, to może rzeczywiście nie dopuszczaj do niej Henryka. Po co kusić los. Najlepiej powiedz następnym razem, że wyjechał w interesach i prędko nie wróci. I wypytaj, o co chodzi. Może po prostu potrzebuje nieco grosza na lekarstwa. – Tak chyba zrobię – odpowiedziała Wilhelmina von Eistetten, ale w jej głosie nie było przekonania. – Chodź, wracamy, bo za chwilę służba zacznie węszyć, że coś się dzieje. Joachim znów usłyszał szelest spódnic, a potem nastąpiła cisza. To znaczy niezupełnie, bo chłopakowi tak waliło z emocji serce, iż był święcie przekonany, że słychać je na całym piętrze. W tej samej chwili jego zdrętwiała noga nagle drgnęła i uderzyła w półkę z zabawkami. Joachim był nadal tak oszołomiony, że nie zdążył go złapać. Kalejdoskop spadł na ziemię i zagrzechotał pękającym szkłem. Schylił się po niego i na jego dłoni znalazła się garść kolorowych szkiełek. Po raz kolejny nie mógł się nadziwić. Było ich tak niewiele, a potrafiły się układać w coraz to nowe kombinacje. Droga na Syberię, 1884 – Ile już jedziemy? Kiedy wreszcie będzie koniec tej tułaczki? – zajęczał Romek Wilczewski. Widać było po nim, że teraz przyszło na niego i zaczyna gorączkować. – Mówili mi,

że czasem to trwa parę miesięcy. – Tydzień jechaliśmy do Moskwy. Tam w więzieniu była doba przerwy. Chyba mija dziesiąta doba – tłumaczył beznamiętnie łysy intelektualista, który po tylu dniach jazdy zapewne zaczął się obawiać, czy przypadkiem nie rozminie się po drodze z nadchodzącą rewolucją. – Ciesz się, chłopcze, że nie musisz iść na piechotę, jak niegdyś powstańcy. Nie jest tu aż tak źle. Na szczęście oddzielili nas od kryminalnych, więc nas lepiej traktują. I z nóg kajdany zdjęli. – Lepiej? Dziesięć dni, a pieniądze za żarcie wypłacili tylko za cztery – zauważył któryś z katorżników. – Pewnie strażnik zabrał dla siebie. – Intelektualista wzruszył ramionami. Jemu i tak nie dawano ani grosza. Okazało się, że już dwa razy uciekał z Syberii. – Co to za kraj! Zaledwie połowa września, a śnieg pada. I zimno! – powiedział któryś z młodszych mężczyzn. Nie była to zbyt oryginalna uwaga. Na ziąb i wczesną zimę narzekali już od dwóch dni. Jednakże psioczenie na pogodę w dziwny sposób jednoczyło ich. Pomagali też sobie wzajemnie i pożyczali ciepłe ubrania, jednak uciążliwe warunki podróży, podłe jedzenie i przedwczesny chłód sprawiły, że zachorowała już niemal jedna trzecia katorżników. – Marzę o gorącej herbacie – westchnął któryś. Joachim przełknął ślinę. Jeśli teraz zaczną znów opisywać najsmaczniejsze potrawy, jakie w życiu jedli, dojdzie do rękoczynów. W tej samej chwili usłyszeli nagły szczęk hamulców i niemal pospadali z ławek. – To teraz zostaniemy tu aż do wiosny – jęknął jeden ze współpasażerów. Pilnujący ich żandarm otworzył drzwi i wyskoczył na zewnątrz. Owiał ich zimny wiatr. Z mili na milę robi się coraz chłodniej, pomyślał Joachim, tak jak pozostali marząc, by ich udręka wreszcie dobiegła końca. Jeszcze nigdy w życiu nie przebywał w tak podłych warunkach. Narzucone towarzystwo obcych osób, ciasnota i smród niemytych ciał – w tej chwili nawet cela w Pawilonie X wydawała mu się komfortowym schroniskiem. – Wysiadać, wysiadać. Zaraz was dalej przewiozą. Jesteśmy w Niżnym. – Żandarm wrócił w towarzystwie innego, który potem dodał coś szybko. – Powiedział, że dadzą nam coś ciepłego do jedzenia – wyjaśnił Romek Wilczewski. Od kiedy Joachim zwierzył mu się, że nie zna rosyjskiego i zupełnie nie pojmuje, co do niego mówią, postanowił zostać jego osobistym tłumaczem. – Pewnie pan się szybko nauczy. Joachim wcale nie chciał tego robić, ale wiedział, że to konieczne. Przecież nie zawsze Romek będzie mógł mu towarzyszyć. Tym bardziej że stan jego zdrowia pogarszał się z godziny na godzinę i wkrótce będzie wymagał pobytu w lazarecie. – Chodźmy. – Joachim niemal podniósł chłopaka z ławki. – Nie mam siły. Kręci mi się w głowie. – Za chwilę będzie ci lepiej – usłyszeli głos zbliżającego się żandarma. – Będzie sporo świeżego powietrza. Do Permu popłyniecie rzeką – oznajmił. – W ten ziąb! – rozległ się pomruk w wagonie. – Mamy szczęście – zauważył intelektualista. – Płyniemy statkiem, a nie barkami. Zobaczycie, nie będzie aż tak źle. – Jeśli tak, to po coś pan stamtąd uciekał? Intelektualista w binoklach miał rację. Warunki na statku nie były takie złe, a nawet lepsze niż na lądzie, w tak zwanym domu etapowym, gdzie było brudno, zimno i dokuczało robactwo. Na wodzie było ciasno, ale ich statek, przeznaczony tylko dla więźniów politycznych, dobrze zdezynfekowano, a oficerowie zakupili im sporo jedzenia, żeby się wzmocnili przed dalszą podróżą. Poza tym zrobiło się znacznie cieplej – widocznie zima postanowiła jeszcze poczekać z nadejściem – i pozwolono im nawet siedzieć na pokładzie. Od Niżnego Nowogorodu panował na Wołdze niesłychany ruch. Przepływały koło nich parostaki, barki i łodzie pełne towarów z Rosji, A zji i Syberii. Sceneria rzeki była niezwykła. Pagórki, jeziora, czasem mignęła kopuła jakiejś cerkwi wyrastającej znad wioski. Wyglądało to tak

egzotycznie, że można było się na chwilę zapomnieć i wyobrazić sobie, że jest się na dalekiej wycieczce, a nie w transporcie na katorgę. Humory wszystkim się poprawiły. Większość chorych wydobrzała, a młody Romek zaczął się uśmiechać od ucha do ucha. Znów planował przyszłość, ale teraz, przywiązawszy się do Joachima jak do starszego brata, niepokoił się, czy ich przy następnym postoju nie rozdzielą. – Nie zamartwiaj się. Jeszcze nie ma powodu – uspokajał go stoicko nastawiony wobec rzeczywistości Joachim. – Pooglądaj lepiej widoki, gdy teraz płyniemy blisko brzegu. A nawet tak blisko, że można było zobaczyć śmiejące się twarze dziewcząt, które machały do nich kolorowymi chustkami. Po chwili widoki te były już przeszłością, gdyż statek wpływał w kolejny zakręt, gdzie panowała pustka, a na wysokim brzegu ciągnął się dziki, pierwotny las. – Drzewa już też prawie gołe – zauważył Romek, któremu przypomniało się, jak jeszcze nie tak dawno temu lubił się wyrwać matce na spacerze i rzucać całym impetem w zgrabione liście. – Pewnie u nas też już jesień – rzucił nostalgicznie Joachim, nie zastanowiwszy się nawet, że ma na myśli zupełnie inne „u nas” niż młodszy towarzysz. Stale przychodziło mu do głowy wspomnienie pewnej jesieni sprzed paru lat. Sitno, 1879 Wóz powożony przez chłopa z sumiastymi wąsami jechał, dziwnie się kolebiąc, a Joachim miał wrażenie, że za chwilę wylądują w przydrożnym rowie. Policzki woźnicy były mocno rumiane, zapewne na skutek intensywnego rozgrzewania się od wewnątrz. Na szczęście wyglądało na to, iż koń doskonale zna drogę i trafia wśród krzyżówek glinianych dróg i lasków brzozowych. Dzień był jasny jak na koniec października. Słońce przedzierało się przez ogołocone z liści gałęzie, a w powietrzu unosił się zapach ognisk z pobliskich pól. Lada dzień dotrze tu zima, więc to ostatnia okazja do odbycia takiej podróży, pomyślał Joachim. Na dworze panował już spory chłód i coraz mocniej podszczypywał go w policzki. Mimo specyficznego zapachu grubej derki zarzucił ją na siebie, lecz po paru milach drogi sam zaczął mieć ochotę na coś rozgrzewającego. – Daleko jeszcze? – wrzasnął do chłopa, który wydawał się pogrążony w drzemce. – Co? Co mówicie? – zapytał mężczyzna, jakby nie dosłyszał? – Jeszcze daleko do przejechania? – A ni, już za tym zakrętem... Joachim poruszył się niespokojnie na siedzeniu. Planował tę podróż od wielu dni, ale teraz, kiedy już prawie był na miejscu, zaczął się mocno denerwować. To nie był chyba zbyt mądry pomysł. Bo tak naprawdę, co miał na celu? Spotkanie z krewnymi? Poznanie nieznanej historii rodzinnej? Zaspokojenie ciekawości? Być może to ostatnie, a poza tym pragnął spróbować lepiej zrozumieć swego ojca, który nigdy nim się nie interesował. Jego oczkiem w głowie była Klara, a w drugiej kolejności starsi synowie. Na niego samego nawet nie spojrzał, nie mówiąc o czułości czy też najzwyklejszej rozmowie w cztery oczy. Joachim wielokrotnie był świadkiem gromkich wybuchów śmiechu w rozmowach braci z ojcem. Jednakże kiedy on się do nich dołączał, ojciec natychmiast się wycofywał. O co mu chodziło? Dlaczego go tak nie znosił? – O, to ta chałupa. Przy kapliczce. Tam one mieszkają – wskazał ręką woźnica. – Te, o które pan pytał. I nie spieszcie się. Poczekam, ile trza będzie. – Muszę być w Borkau na trzecią. Mam wtedy pociąg – zauważył Joachim. – To długo nie zajmie. Godzina wystarczy. – Ja tu sobie podrzemię – zapowiedział chłop i zanim Joachim zdążył się oddalić od wozu, już spał. Na chłopaka czekał komitet powitalny – trójka jasnowłosych dzieci w wieku od pięciu do dziesięciu lat. Ustawiły się nawet zgodnie ze wzrostem. Jak one się szybko zwiedziały, że przyjechał ktoś obcy! Sitno nie było nawet wsią, tylko osadą składającą się z zaledwie paru chałup. Czy to możliwe, że ojciec się tu urodził? Wprawdzie chałupa była dość zadbana i świeżo pomalowana, ale od kamienicy przy Langgasse dzieliła ją niewyobrażalna przepaść. Jaki to musiał być dla niego dar losu, kiedy daleki krewny sypnął groszem na jego edukację. Przyszłość Henryka

miała być inwestycją dla całej rodziny. Z pewnością byli z niego bardzo dumni, kiedy zaczął awansować w firmie spedycyjnej. Pewnie nikt się nie spodziewał, że Henryk zerwie więzy rodzinne, i to do tego stopnia, że jego własne dzieci nie będą nawet znać nazwiska, pod jakim się urodził. – Niech mdze pòchwalony Jezës Chrystus. A wielmòżny Pón do naji?* – zapytało najstarsze dziecko, dziewczynka o okrągłej uśmiechniętej twarzy. Joachim stropił się, gdyż niewiele zrozumiał. – Jest ktoś starszy w domu? – Cotka. Tatk je nad jezorã**. – Możesz zawołać ciotkę? Bo chyba o nią matce chodziło? Dziewczynka spojrzała na młodszego brata, a ten bez komentarza wbiegł do chałupy. Dwie pozostałe dziewczynki nie spuszczały wzroku z przybysza. Joachim zawstydzony ich ciekawością odwrócił się i przyglądał garnkom zawieszonym na płocie. W końcu usłyszał skrzypnięcie otwieranych drzwi. – Pan do nas? – usłyszał melodyjny głos mówiący po polsku. Odwrócił głowę i od razu się domyślił, że osoba, która wyszła z sieni, była tą samą kobietą, o której konspiracyjnie szeptały matka i ciotka. Joachimowi trudno by było powiedzieć, czy rzeczywiście wygląda młodo, ale musiał przyznać, że nie jest brzydka. Wysoka, trzymająca prosto głowę, robiła wrażenie dumnej. – Joachim? – spytała nagle przejęta, ale od razu się poprawiła. – Jest pan synem Henryka? – spytała. – Tak – odparł święcie przekonany, że jest czerwony jak burak. – Jak pani poznała? – Jest pan bardzo podobny do mojego brata. Ojca tych dzieci. – Wskazała na dziewczynki. – Jesteśmy kuzynami Henryka. A le przecież nie będziemy tu rozmawiać – dodała szybko. – Zapraszam do środka. Joachim wszedł do pomieszczenia, które musiało być najbardziej reprezentacyjną częścią domu. Małe, niskie, ale jakże kolorowe i przytulne, musiał przyznać. I czyste, że aż lśniło. Z kuchni dobiegł go zapach pieczonego ciasta. – Joachim, pan Joachim – powtórzyła kobieta, ponownie wprawiając go w zakłopotanie. – Jakim cudem się pan tu znalazł? Coś złego stało się Henrykowi? – Przycisnęła rękę do piersi. Dopiero teraz Joachim przyjrzał się jej strojowi, kolorowej spódnicy, białej koszuli i narzuconemu na nią aksamitnemu gorsetowi. Chyba nie była biedna. Przynajmniej tak mu się zdawało. Nie mówiła też gwarą, tylko językiem ludzi wykształconych. – Nie, nic się nie stało. – Joachim postanowił trzymać się wersji zasłyszanej od matki. – Wyjechał w interesach. Słyszałem, że... pani była u nas... – Matka panu powiedziała? – przerwała mu dość niegrzecznie w pół słowa. – Nie było jej w domu, ale domyśliła się, że to o panią chodzi. – Joachim nie chciał kłamać i wystraszony widział, że nieznajoma patrzy na niego coraz bardziej podejrzliwie. – Czy był jakiś specjalny powód, dla którego nas pani odwiedziła? Czy w czymś moglibyśmy pomóc? Kobieta pokręciła głową i uśmiechnęła się, ale konkretnej odpowiedzi mu nie dała. – Nieczęsto udaje mi się zajechać do Gdańska. W chacie dużo pracy, dzieci rosną. Od kiedy bratowa zmarła pięć lat temu, nie mam ani jednej wolnej chwili. Ze szkołą też musiałam się rozstać. – Ze szkołą? – zdziwił się Joachim. – Tak. Byłam nauczycielką w sąsiedniej wsi. Dzięki Henrykowi oczywiście. To on zapłacił za moją naukę. A le, co ja tu opowiadam, proszę usiąść, Joach... panie Joachimie. Zaraz podam coś do jedzenia. Zakręciła się wokół i zniknęła, zanim zdążył zaprotestować. Joachim usiadł przy ciepłym piecu i przyglądał się kolorowym kilimom narzuconym na ozdobne ławy. Kiedy zerknął w stronę okna, zauważył czyjeś ciekawskie oko przylepione w samym rogu szyby. Wstał z krzesła, ale podglądacz zniknął, a on usłyszał tylko tupot biegnących stóp. – Ciekawskie są te dzieciaki okropnie – powiedziała kuzynka jego ojca, wchodząc do izby

z plackiem drożdżowym. Joachim nagle stwierdził, że pewnie z powodu tego zimnego powietrza zrobił się potwornie głodny. – To jest przepyszne – powiedział, pochłaniając ciasto do ostatniego okruszka. – Jesteś jak twój ojciec. Przepraszam, że mówię na ty, ale jesteś oprócz mego brata i jego dzieci moją najbliższą rodziną. – A rodzeństwo mojego ojca? – zainteresował się Joachim. – Jedna siostra zmarła w niemowlęctwie, druga w połogu. Jeden z jego starszych braci utonął na morzu, drugi wyjechał do Kanady. Kiedyś było nas tu więcej – dodała melancholijnie, ani na chwilę nie spuszczając wzroku z chłopaka. A potem, zanim zdążył spytać o cokolwiek, zaczęła sama opowiadać: – Henryk od dziecka był bardzo ambitny. Nie mógł się pogodzić ze swym pochodzeniem. Wyszperał nawet, że nasi przodkowie przyjechali tu ze Szwecji. – Zaśmiała się i nie spuszczając wzroku z Joachima, dołożyła mu na talerz ciasta. – Udało mu się omotać dalekiego krewnego, złotnika. I tak to się zaczęło. A potem spotkał pana von Eistettena – dodała, a jej twarz w jednej chwili posmutniała. – Poznał się na ojcu – zauważył Joachim, zupełnie pochłonięty opowieścią. – A raczej go rozpoznał – westchnęła gospodyni. – Uznał, że Henryk ma chęć posiadania równą jego własnej. Nagłe kukanie sprowadziło Joachima na ziemię. – Pociąg. Przepraszam najmocniej. Muszę już jechać. – Zerwał się z krzesła. Kobieta patrzyła mu tak intensywnie w oczy, że znów poczuł się nieswojo. – To kto ci powiedział, gdzie mieszkamy? – spytała go tak niespodziewanie, że nie umiał powiedzieć nieprawdy. – Służąca... Hanka mi powiedziała. Gospodyni uśmiechnęła się lekko, a potem towarzyszyła Joachimowi do wozu. – Odwiedzę was jeszcze kiedyś – powiedział Joachim i bez namysłu pocałował w rękę wysoką kobietę. Nie odpowiedziała. Z tym samym spokojnym i przygaszonym uśmiechem Matylda Hallmann patrzyła, jak wóz z synem Henryka znika za zakrętem. Droga na Syberię, 1884 Grupa zesłańców z Warszawy dotarła do Tobolska pod koniec listopada. Stamtąd mieli być wiezieni dalej na wschód, do Irkucka i na Sachalin, ale na skutek sprzecznych rozkazów część grupy warszawskiej pozostawiono w stolicy guberni ze względu na pilne zamówienie, które złożył jeden z fabrykantów. Joachim Hallmann nie przepracował w fabryce nawet jednego dnia. Jak potem się nad tym zastanawiał, również to spowodowane było dziwnymi kolejami losu, które od wyjazdu z Gdańska plątały się jak motek włóczki goniony przez kociaki. – Nie będziemy nosić kajdan i nie będziemy przykuci do taczki? – dziwił się Romek Wilczewski, kiedy trzydziestu z nich prowadzono pod konwojem do zawodu***, znajdującego się parę wiorst od więzienia, w którym ich umieszczono. – Jak przyjdzie naczalstwo, to trzeba będzie szybko nałożyć – wyjaśnił intelektualista, czyli Stanisław Dybicki, który jakiś czas temu został starostą ich grupy. – Masz trochę zbyt romantyczny obraz katorgi. – A le... dlaczego... pan uciekł? – wyjąkał Romek i się zaczerwienił. – Bo musiałem załatwić pewną sprawę. Tak to ujmę. A pan, panie Joachimie, nie mógł się od nich wykupić? Pan przecież z Gdańska. Pana rodzina z pewnością by się tym zajęła. – Moja rodzina nie wie, gdzie jestem – odparł Hallmann, który już od dłuższego czasu żył w przekonaniu, że nic nie jest takie, na jakie wygląda. Został niewinnie aresztowany, potem zamiast natychmiastowego zwolnienia skazany na długie lata. Teraz przebywa na zesłaniu, gdzie surowość kary zależy od stopnia zamożności zesłańca, a ci, których na to stać, jedzą posiłki przynoszone z restauracji lub gotowane przez samych oficerów.

Ta paranoja zaczęła się od przyjazdu do Polski i trwała tu, na Syberii. Być może to jest właśnie ta słowiańskość? On sam wychowywany w innej kulturze zupełnie jej nie rozumie i stale widzi coś innego niż pozostali. – To jeszcze pan pożałuje, że nie sypnęli groszem. Tam, gdzie byłem ostatnio – opowiadał Stanisław Dybicki – katorżnicy dzięki hazardowi i lichwie mieli tyle pieniędzy, że stać ich było na wynajmowanie zastępców. Zobaczycie panowie, nie będzie tak źle. Na szczęście nie trafiliśmy do żadnej kopalni. Tu zesłańcom żyje się lepiej niż chłopom w Rosji. – Eti polaki lisz’ bołtajut**** – rzucił w ich stronę któryś z rosyjskich kryminalnych, którzy szli w drugiej grupie, ale blisko nich. – Polskije pany! – dodał drugi i zaklął. Tak, tego towarzystwa bym sobie nie wybrał, pomyślał Joachim. A w otoczeniu takich zdemoralizowanych zbrodniarzy miał przecież spędzić dwa lata. Strażnicy przeprowadzili ich przez fabryczną bramę do głównej hali. Joachim z ciekawością przyglądał się zabudowaniom. Wreszcie mógł zobaczyć budowlę, która miała jakiś związek z techniką. W pierwszej chwili, kiedy weszli do hali, ucieszyli się. Na dworze panowała minusowa temperatura, natomiast tu przywitał ich przyjemny żar. Niektórzy zaczęli się nawet uśmiechać, uznając, że dobrze trafili. Od strony pieca zbliżał się młody człowiek, prawdopodobnie, by rozdzielić im pracę, gdy nagle rozległ się donośny krzyk: – Uciekać, uciekać! Za chwilę wybuchnie! – O co chodzi? – spytał Joachim pobladłego Romka. W tym samym momencie ktoś zaczął potrząsać dzwonkiem. Strażnicy w panice spojrzeli na siebie, nie wiedząc, co robić. W końcu jeden z nich krzyknął: – Słyszycie, uciekać! Przy wąskim wejściu do hali powstał zator i ludzie zaczęli się tratować. Joachim zobaczył nagle, jak młody człowiek, który jeszcze przed chwilą miał do nich podejść, unosi ręce w geście rozpaczy. – Co się dzieje? – krzyknął do niego po niemiecku. – Nie wiem – odpowiedział. – Chyba za chwilę wybuchnie kocioł. Temperatura nie chce opaść. – Gdzie on? – Coś pan? Wariat? Nie zdążymy. Pamiętam podobny wypadek sprzed paru lat – mówił, ale nagle zobaczył, że Joachima już przy nim nie ma. Biegł w stronę kotła. – Jobannyj Polak! – zaklął i pobiegł za nim. Kocioł był ogromny i drżał od wysokiej temperatury. Joachimowi przez głowę przeleciała myśl, że ma rzeczywiście skłonności do samozniszczenia, ale potem już nie myślał, tylko rozejrzał się szybko dookoła i pochwycił w ręce leżący w pobliżu młot. Łup! Uderzył w obudowę kotła. Raz, drugi i trzeci. Wskazówka manometru drgnęła chyba pod wpływem jego hipnotycznego spojrzenia. – Mein Gott! – Joachim opadł na ziemię i otarł pot z czoła. Młody Rosjanin wysunął się zza kotła. – Jak ty...? – Nie miał w płucach powietrza, żeby skończyć pytanie. – Kamień w zaworze. Bez odpowiedniego dozoru. Niedbalstwo. Ciemnota – wyżywał się coraz bardziej Joachim. Rosjanin potrząsał głową, jakby z niedowierzania. – Chłopie, ty sobie gadaj, co chcesz, ale ja cię kocham. I nie tylko ja. Mój ojciec, moja matka, moja przyszła narzeczona. – I byłoby wszystko dobrze, gdyby mu się nie rzucił na szyję z pocałunkami. – Michaił jestem. Dla ciebie Misza. Jak tu załatwimy sprawę kotła, to pójdziemy na obiad. – Jestem katorżnikiem – odpowiedział Hallmann, próbując się wyrwać z objęć entuzjastycznego młodzieńca. – To nic takiego – uśmiechnął się Misza. – Tatko już się tobą zajmie. Jego kuzyn to

gubernator tobolski. * „Niech będzie pochwalony! A pan wielmożny do nas?” (tłum. na j. kaszubski Wanda Lew-Kiedrowska). ** „Ciotka. Tatko nad jeziorem”. *** Zawod (ros.) – fabryka, zakład. **** Ci polacy tylko gadają.

Rozdział XIII

Warszawa, jesień 1884 – Dzisiaj od której strony mamy wejść, bo już zapomniałam? – zawahała się Rozalia. – Drugie piętro, drzwiami kuchennymi od podwórka – wyrecytowała Luiza i ujęła spódnicę w palce, by nie pobrudzić jej na kamiennych schodkach. Obie z Rozalią udawały, że nie widzą kilku panien wchodzących od frontu do tego samego budynku. – Jak ty to wszystko pamiętasz? Ja bym sobie nie dała rady. – Przesadzasz, Rosie. Doskonale dajesz sobie radę, ucząc biedne dzieci na Powiślu. – To proste, jest jeden adres. A le, Luizo – Rozalia zawahała się – może to źle. Czy ja też nie powinnam zmieniać lokalu? Przecież policja może nas namierzyć. – Pewnie powinnaś – odpowiedziała jej przyjaciółka – ale nie wiem, czy twoi wychowankowie to zapamiętają. No i oczywiście ty sama. Na ciche pukanie drzwi na drugim piętrze się otworzyły. Zostały przywitane bez słowa przez pannę z włosami upiętymi w węzeł i w sukni zdobionej jedynie białym kołnierzykiem. Musiała być w wieku Luizy, ale jej mina sprawiała, że wyglądała znacznie poważniej. Dziewczęta skierowały się do salonu i usiadły na krzesłach w towarzystwie kilkunastu innych rówieśnic. Wszystkie były w doskonałych humorach i od czasu do czasu tłumiły wybuchy śmiechu chusteczkami. Luiza nie umiała jeszcze rozpoznać wszystkich twarzy. Wraz z Rozalią zaczęły chodzić na te tajne zajęcia zaledwie dwa tygodnie wcześniej i od samego początku były zachwycone. Dla Luizy stały się one odpowiednikiem studiów uniwersyteckich, o których marzyła, a Lubecka pragnęła zostać naukowcem jak Joachim, o którym nieustannie wspominała, sprawiając przyjaciółce dotkliwy ból. Jak ona mogła być tak naiwna i głupia, żeby się tak sromotnie pomylić! Pocieszała się jednak, że być może Joachim celowo napisał w taki sposób, nie chcąc, żeby po nim rozpaczała, kiedy będzie przebywał na zesłaniu. A le ta niepewność była jeszcze gorsza, gdyż nie wiedziała, czy ma go jeszcze kochać, czy tylko nienawidzić. Nagle śmiechy i szepty umilkły. Do salonu wszedł mężczyzna w średnim wieku i w binoklach. Profesor. – Witam szanowne panie. Nazywam się Piotr Chmielowski i miał będę z paniami zajęcia z literatury. – O Boże, to on! – jęknęła Rozalia i szepnęła Luizie na ucho: – Dwa lata temu odmówił katedry na uniwersytecie. Nie chciał wykładać po ros... – Zamilkła natychmiast, czując na sobie wzrok profesora. – Chciałbym, abyście panie potraktowały mój przedmiot poważnie. Będę wam mówił o wybitnym polskim poecie i wieszczu narodowym, A damie Mickiewiczu. Historia z Joachimem nie była jedyną porażką, jakiej Luiza doświadczyła w ostatnim czasie. Jeszcze przed wyjazdem pana Lubeckiego do Szwajcarii okazało się, że posada na pensji u pani Sikorskiej, którą miała dostać, przepadła. Może niezupełnie przepadła, ale pryncypałka wezwała ją do siebie na rozmowę i przepraszając, poprosiła Sokołowską o podjęcie pracy dopiero po Nowym Roku. – Wiem, to moja wina. Nastąpiło nieplanowane zamieszanie. Mogę pani pomóc, podsyłając uczennice na konwersacje. Luizie pozostało tylko podziękować, bo cóż mogła zrobić? Czuła się zawiedziona, że od jesieni nie rozpocznie w miarę samodzielnego życia. Zdążyła się już nawet pochwalić Gastonowi swoją nową pracą, a tu... „figa z makiem z pasternakiem”, jak mawiała Rozalia. Mecenas Lubecki był tak zadowolony z odmowy Sikorskiej, że Luiza zaczęła podejrzewać,

czy on sam nie stał za tą nagłą zmianą decyzji. – To się doskonale składa, moja droga. Jak wyjadę, będzie miała pani oko na tę moją „emancypantkę”. Rozmawiałem już z siostrą, żebyście się do niej na ten czas sprowadziły. Nie wypada was zostawić samych w domu. Nie wypada... Ha, ha, ha! Rozalia zarykiwała się do rozpuku. Jakiż ten ojciec naiwny, nie ma co! Matka by nigdy na to nie pozwoliła. Wiedziała doskonale, że jej starsza bratowa jest osobą tak pozbawioną kontaktu z rzeczywistością, że nie można jej powierzyć nawet małego pieska, nie mówiąc o dwóch pannach, w tym jednej nieco szalonej. – I na dodatek niedosłyszy! – Rozalia rzucała się na pierzyny na łóżku, jakby była małym dzieckiem. Jedyną niedogodnością było to, że mieszkały w jednym pokoju, bo dziadek Lubecki zajął drugi, ale po paru dniach Luiza musiała przyznać, że towarzystwo Rozalii jest znacznie przyjemniejsze niż wylewanie łez na osobności. Ciotka, Józefa Pomian z domu Lubecka, mieszkała przy Jasnej, w trochę innej okolicy niż Lubeccy. Dziewczyny miały więc wrażenie, że znów wybierają się na wakacyjną wycieczkę. Chodziły innymi ulicami, zaglądały do innych witryn sklepowych, a podczas spacerów widywały też inne twarze niż te, do których były przyzwyczajone. – Tylko ta ślepa kucharka. – Rozalia z euforii przeszła do rozpaczy. – A le nawet widzący oślepnie w tym domu. Przy jednej świeczce na cały wieczór! I jeszcze stearynowej nie można zapalić, bo ciotka dostaje palpitacji, że jej za jasno i boli ją głowa. Nic dziwnego, że kucharka wrzuca do garnka wszystko jak leci. Jak ja nienawidzę tego żarcia! – Jedzenia, Rosie. – Żadna inna nazwa nie pasuje. No może spalona breja. Nie wiem, czy Joachim nie jada lepiej na zesłaniu? – Może je to samo. Więc pamiętaj o tym, kiedy następny raz podadzą ci talerz. Ciotka jest na specjalnej diecie i nie może jeść przyprawionych potraw. – Nie szkodzi. Będziemy się żywić ciastkami z cukierni – odkryła Rozalia. – Namówimy Teosia, żeby nas zaprowadził do Lourse’a, ot! – ucieszyła się ze swojego pomysłu. – Obiecał też, że zabierze nas na koncert. To właśnie Teofil zachęcił siostrę do uczenia biednych dzieci i do uczestniczenia w tajnych kompletach. – Marudziłaś, że nie pozwalają ci studiować za granicą, to masz wreszcie okazję. Weź pannę Luizę, jeśli będzie miała ochotę. Rozalia niemal natychmiast wybaczyła bratu jego bierną postawę podczas aresztowania Joachima. – Wreszcie, wreszcie coś się dzieje – szeptała podniecona do Luizy, kiedy wracały z zajęć. Sokołowska musiała przyznać jej rację. Wydawało się, że po okresie, kiedy Polacy interesowali się wyłącznie sobą i najbliższym otoczeniem, przyszły czasy, w których zaczęto spostrzegać więcej. Nastrój apatii zanikał, a w ludziach, z którymi się spotykały, jak również w codziennej prasie zaczęło się wyczuwać wykluwającą się energię. – Przyszedł czas na zmiany – powtarzała Rozalia. Tego dnia, kiedy wróciły po dwóch wykładach z literatury i pedagogiki do domu, czekał na nie Teofil. – I co? Nadal zadowolone z profesorków? – zażartował, uwalniając się z objęć młodszej siostry, która słysząc jego pytanie, westchnęła: – Gdybym nie była związana, to kto wie? Ten historyk z bokobrodami jest niczego sobie. – Rozumiem, że będziecie chciały przyjść na wykład o impresjonizmie? – Z przyjemnością – odpowiedziała pospiesznie Luiza, wiedząc, że Rozalia nie przepada za sztuką. – To was jeszcze zawiadomię, kiedy dokładnie on będzie. Czekam na potwierdzenie z Krakowa. A le mam dla was jeszcze jedną niespodziankę. Obie wlepiły wzrok w mężczyznę o typowo słowiańskich rysach, jakby był magikiem.

I nagle w jego rękach, zupełnie jak u prestidigitatora, znalazły się kawałki papieru. – A to... – zawiesił głos – ...bilety na koncert w salach redutowych na niedzielę. Czy panie zaszczycą mnie swoją obecnością? Humor Dmitrija Nikołajewicza Szuszkina w ostatnich miesiącach był jeszcze gorszy niż zazwyczaj. Nie był z siebie zadowolony. Po zamachu i przeprowadzce do Warszawy, co całkowicie zmieniło jego życie – mimo iż nie do końca sprawny fizycznie i okaleczony duchowo, mógł przynajmniej powiedzieć sobie, że zawsze w życiu kieruje się uczciwością i dobrem swego kraju. Sprawa Joachima Hallmanna zaburzyła ten obraz i tkwiła w jego głowie jak jakaś uporczywa drzazga. Im więcej czasu mijało od tego zdarzenia, tym bardziej Szuszkin miał dziwne wrażenie, że dał się nabrać, a na Syberię wysłano niewinnego człowieka. Inna sprawa, że wokół Hallmanna było tak wiele niejasności... Ten jego nagły wyjazd z Gdańska, zerwanie kontaktów z bogatą rodziną, przyjęcie nazwiska ojca, który był Polakiem, wszystko to stanowiło zagadkę, której Szuszkin nie mógł rozwikłać. To również było wielce irytujące. Poza tym, czy pojawienie się w jego kancelarii Rozalii Lubeckiej nie miało wpływu na przebieg śledztwa? Dlaczego tak mu zależało na jego przyspieszeniu? Przecież Hallmann mógł siedzieć w Cytadeli jeszcze przez wiele miesięcy, podobnie jak inni aresztowani. Szuszkin dochodził stopniowo do wniosku, że mimo wszystko jest zwykłym człowiekiem i być może nie do końca uczciwym. I nie była to miła myśl. – Panie radco, może czekoladkę? – zaproponował młody oficer ochrany, który przyjechał do Warszawy na konsultacje, i przysunął w stronę gospodarza bombonierkę. Ale Szuszkin nie miał już takiego apetytu jak wcześniej i podziękował. Spotykał się z tym Siergiejem już trzeci raz i musiał przyznać, że wreszcie z Pitra przysłali kogoś kompetentnego. Poza tym nareszcie trafił się ktoś, kto całkowicie podzielał koncepcje Szuszkina. Jedyną jego wadą było palenie fajki, ale radca nie był aż tak drobiazgowy. – Myślałem o tym, co pan mówił w sprawie tworzenia tych nielegalnych organizacji. – Związków zawodowych i stowarzyszeń. – Otóż to. Dlaczego tajna policja miałaby pomagać tym rewolucyjnym fakcjom w założeniu jednej partii? – To oczywiste. – Szuszkin rozpiął dyskretnie ostatni guzik kamizelki. – Chodzi o wpływ i manipulowanie nią. Nie można dopuścić do połączenia robotników z intelektualistami. Trzeba ich stale antagonizować. A to nie powinno być trudne. – Łatwiej wtedy przyjmą, co nasi agenci zaproponują? – Właśnie. Jakieś umiarkowane reformy, które zapewne i tak byłyby wprowadzone. A intelektualistów sami wam wydadzą. – Tak, nimi zajmie się policja – przyznał Siergiej, coraz bardziej zachwycony. – A czy myśleliście już, Dmitriju Nikołajewiczu, o finansowaniu tej działalności? – Oczywiście. Nie mam zamiaru obciążać skarbca. – Czyli coś w rodzaju „czarnej kasy”. – Siergiej kiwnął głową ze zrozumieniem. – Taak, to dobry pomysł. Macie zaufanych ludzi do tego? Szuszkin skinął głową. „Hazardzista” nadawał się do tego wyśmienicie. – Drogi radco, jaka szkoda, że jest pan tak daleko. Jest jeszcze tyle osób w Petersburgu, które za panem tęsknią. – Zapewne – odparł Szuszkin. – A le ja zupełnie nie. Jak przyszło co do czego, pozbyli się mnie jak ostatniego śmiecia. Swoją winę oczywiście też uznaję. Siergiej pokręcił głową. – Panie radco. Jaką winę? Gdybym tylko mógł powiedzieć wam, co wiem i słyszę... – Rozumiem pana doskonale. A teraz – Szuszkin z wysiłkiem podniósł się z fotela – lepiej ruszajmy na nasz koncert. Na rozmowy będziemy mieli jeszcze czas. Jeśli oczywiście nie zostanie pan porwany przez inne towarzystwo. Siergiej zapewnił go, że ulubione rozrywki Szuszkina służą również jemu jak najlepiej,

i pojechali powozem w stronę sal redutowych. Tego dnia miał tam wystąpić znakomity tenor Władysław Mierzwiński z wykonaniem arii Raula z Hugenotów, a recytować miała aktorka Helena Modrzejewska. Sala była całkowicie wypełniona słuchaczami, wśród których można było rozpoznać wiele znanych w mieście postaci, takich jak słynni z hojności i filantropii hrabina Kossakowska czy Hipolit Wawelberg. Drogocenne kamienie migotały, kreacje pań olśniewały przepychem, a koncert miał wspomóc warszawskich studentów. – Polscy artyści – wyjaśniał radca Szuszkin młodemu koledze. – Wybitni. Biletów zabrakło już dawno. A le to dlatego, że nie potrafią zbudować porządnej sali koncertowej – dorzucił natychmiast, stwierdziwszy, że za bardzo pochwalił lokalną ludność. Chciał jeszcze coś powiedzieć, ale ujrzawszy dwie kobiety sadowiące się przy jasnowłosym mężczyźnie, zamilkł. – Ktoś znajomy? Siergiej był bystrym policjantem i nic nie uchodziło jego uwagi. – Tak można powiedzieć – mruknął Szuszkin i pogrążył się w myślach. Rozalię Lubecką i jej nieznaną towarzyszkę zauważył już parę tygodni wcześniej, kiedy przejeżdżał dorożką przez Żurawią. Panny stały przez chwilę na trotuarze, a potem skierowały się do wejścia od strony oficyny. Ciekawe, co ta „młoda emancypantka” knuje, pomyślał, uznając, że zapewne coś jest na rzeczy. Tego wieczoru panna Rozalia wystrojona w odświętną sukienkę koloru liliowego urodą przykuwała uwagę nie tylko radcy Szuszkina. Głowy niemal wszystkich młodych mężczyzn odwracały się w jej stronę, a w ich spojrzeniach widać było zaciekawienie i podziw. Niestety, nie mogę ich wszystkich wysłać na Sybir, pomyślał z rozgoryczeniem radca. Na niego Lubecka nawet nie spojrzała, natomiast z pewną satysfakcją spostrzegł, że jego obecność dostrzegła inna osoba i natychmiast strwożona odwróciła wzrok. Przynajmniej to dało mu pewną, wątpliwą jednak, satysfakcję. Koncert okazał się jednak bardzo udany. Młody gość z Petersburga, więcej niż ukontentowany, zapragnął kontynuacji wieczoru w klubie i pewnie dlatego Dmitrij Nikołajewicz Szuszkin po raz pierwszy od lat przyszedł do pracy pół godziny później. Zadowolony stwierdził, że personel kancelarii był tą nieoczekiwaną nieobecnością tak mocno zaniepokojony, że zamierzał wysłać posłańca do jego mieszkania. – Panie radco, korespondencja od generała-gubernatora. – Sekretarz przekazał mu teczkę z dokumentami, zawierającą między innymi donosy, kierowane do gubernatora, których część przekazywana była dalej. Niektóre z nich Szuszkin wykorzystywał przy pisaniu raportów dla swojego przełożonego i cara, inne zaś od razu eliminował, wyrzucając do kosza. O, jak ci polscy patrioci gorliwie pisali i informowali, stwierdzał po raz kolejny Szuszkin, szybko segregując donosy. W pewnej chwili jednak się zatrzymał. Miłościwie Panujący Generał-Gubernator. To było zabawne, ale radca spotkał się w swojej karierze z jeszcze śmieszniejszymi tytułami. Zmarszczył czoło, kiedy zobaczył podkreślone nazwisko. Córka adwokata Lubeckiego, panna Rozalia. Z irytacją spostrzegł, że jego prawa ręka, w której trzymał kartkę, lekko drży. Czort takoj! A potem zrobił coś zgoła nieoczekiwanego. Zmiął kartkę i porwał ją na drobne kawałeczki. Dopiero kiedy ostatni kawałek wylądował w koszu, Szuszkin wypuścił z siebie powietrze. Nie było żadnych wątpliwości. W wieku trzydziestu dwóch lat przestał już być uczciwym obywatelem.

Rozdział XIV

Warszawa, jesień 1884 – Luizo, dlaczego tak długo zwlekasz? – pytała zniecierpliwiona Rozalia. – Spóźnimy się. – To przecież niedaleko stąd. Zaledwie parę minut spacerem – odpowiedziała Luiza, kończąc upinać włosy. – A le lepiej chyba tam być wcześniej. To przecież ty tak kochasz sztukę. – Szkoda, że twój brat nie może nam dotrzymać towarzystwa. – No tak, ale dojdzie później, bo przecież musi nas zabrać do domu. Skoro dzisiaj baronowa miała osobiście odebrać swój portret – Rozalia wykrzywiła usta z lekką pogardą – to oczywiście jest najważniejsza sprawa. Swoją drogą, to nie zazdroszczę Teosiowi. Malować takie stare baby... I jeszcze tak, żeby można je było rozpoznać i żeby wyglądały znacznie młodziej. Wstydu nie mają! – Już się tak nie ekscytuj. Skoro sprawia im to taką przyjemność... a Teofilowi jeszcze większą, myślę tu o zapłacie, to chyba nie tak źle. No – Luiza uniosła się z krzesła przy toaletce – jestem już gotowa. Idziemy. Zajrzały jeszcze do pokoju, ale stwierdziwszy, że dziadek jak zwykle drzemie przy oknie, już niezatrzymywane ruszyły do wyjścia. – A le się doskonale złożyło, że cioteczka musiała wyjechać. To prawda. Bywało, że od czasu do czasu starsza pani przypominała sobie o swej roli opiekunki młodych kobiet, i wówczas poddawała je prawdziwemu przesłuchaniu. Dwudniowa nieobecność gospodyni przypadła więc w najwłaściwszym terminie. Natychmiast po wyjeździe ciotki Rozalia dała wychodne służącej i za pomocą brzęczącej monety zobowiązała ją do milczenia. Były wreszcie wolne i niezależne. Mogły więc spacerować po Warszawie i cieszyć się lekko melancholijnym zmierzchem późnego października. – Pomyśl, że gdybyśmy były mężczyznami, takie byłoby całe nasze życie. Mogłybyśmy robić, co nam się żywnie podoba. Jakie to niesprawiedliwe! – żaliła się Rozalia. – Musiałabyś wtedy zarabiać, Rosie – zauważyła spokojnie Luiza. – Jak zostanę naukowcem, to dlaczego nie? A le czyż ty, Luizo, nie pracujesz, a wolności nie masz więcej ode mnie? – zauważyła przenikliwie. To prawda. Starsza przyjaciółka musiała jej przyznać rację. Jej protest przeciwko wyjściu za mąż i ucieczka do Polski wpędziły ją tylko w inny rodzaj uzależnienia, nie dając zbyt wiele wolności. Może to się zmieni, kiedy będzie pracować na pensji? Luiza ponuro spuściła głowę. To mrzonki. Tak się nigdy nie stanie. Nadal przecież nie będzie mogła nawet pójść tam, gdzie mogą przebywać mężczyźni! Zawsze musi być w towarzystwie przyzwoitki. Na szczęście, pocieszyła się, były takie chwile jak ta teraz i trzeba się nimi upajać. – To tu! – Rozalia zatrzymała się przed kamienicą przy Mazowieckiej, jakby wmurowało ją w ziemię. – Jesteś pewna? To jest trzynaście, a nie szesnaście? – zdziwiła się Luiza, tym bardziej że sam budynek sprawiał osobliwe wrażenie – mocno zaniedbany i położony jakby w oddaleniu od głównej drogi. – Wydaje mi się, że mówiłaś inaczej. Rozalia była jednak przekonana. – Oczywiście, że to tu. A gdzie byś chciała? Na Zamku Królewskim? Zawsze wybierają takie miejsca, które nie rzucają się w oczy. Te wykłady są nielegalne. – A le czy to nadal jest ta sama ulica? – Luizo! – Rozalia zwróciła się w stronę przyjaciółki i spojrzała jej w twarz. – Bardzo cię kocham, ale to ja urodziłam się w Warszawie. – Dobrze, skoro tak uważasz. – Luiza zwalczyła pokusę, by wzruszyć ramionami. Widać Rozalia musiała trochę „porządzić”, skoro wybierała się na wykład o przedmiocie, który niezbyt ją

interesował. Wchodząc po schodach, Luiza poczuła nagle dawną odpowiedzialność guwernantki. Dlaczego Teofil wysłał je same do takiego domu? Ściany podrapane, wszędzie labirynt korytarzy, a przed chwilą miała wrażenie, że widzi przemykającego pod ścianą szczura. – Rozalio? – Spojrzała na przyjaciółkę, która nie straciła ani odrobiny pewności siebie. – Och, Luizo. To tam! Patrz. Parę metrów dalej kobiece sylwetki, podobnie jak one same szczelnie zakryte pelerynami, znikały w czeluściach jakiegoś mieszkania. – Panie też? – spytał wysoki mężczyzna, który przed chwilą wpuścił tamte kobiety. – Tak, na wykład – odpowiedziała Rozalia. – Oczywiście, na wykład. Świetnie to panna ujęła – zachichotał dziwnie i wskazał im ciemny korytarz. Na jego końcu dostrzegły migoczące światełka, więc podążyły w tym kierunku. Kiedy Luiza poczuła w swojej dłoni rękę Rozalii, stwierdziła, że jednak jej młoda przyjaciółka zaczęła tracić tupet. Długi korytarz kończył się otwartymi na oścież drzwiami, za którymi dostrzegły parę rzędów krzeseł dla publiczności, a przed nimi podest ze stolikiem pokrytym czarną tkaniną i dwoma fotelami. Pomieszczenie oświetlały ustawione pod ścianami i na stoliku nieliczne świece. W powietrzu czuć było przenikliwy zapach kadzidła. Migające na ścianach cienie, panująca cisza i ten dziwny kościelny zapach sprawiły, że obie dziewczyny poczuły się nieswojo. – Luizo, ci ludzie mają maski – szepnęła Rozalia. Rzeczywiście część siedzących, głównie kobiety, kryła się za maskami. Obie jednocześnie obróciły się, jakby wypatrując drogi ucieczki, gdy w tej samej chwili pojawił się mężczyzna, który wpuścił je do środka, i wskazał im puste krzesła, a następnie minął je i wyszedł na podest. – Przyszli nasi ostatni goście, możemy więc zaczynać. Za chwilę odbędzie się występ maestro. Prosimy szanownych państwa o nieklaskanie. Dziewczyny usiadły i złapały się za ręce, coraz bardziej zaniepokojone. Minęły dwie lub trzy minuty, czas niemiłosiernie się wlókł i nic się nie działo, jednak nikt ze zgromadzonych się nie odzywał, wszyscy tkwili w absolutnym milczeniu. Kiedy nagłe wybicie kwadransa przerwało ciszę, Luiza niemal podskoczyła na krześle. W tej samej chwili na podeście pojawił się mężczyzna. Nie miała pojęcia, skąd się tam wziął. Jeszcze przed momentem go nie było, bo przecież patrzyła. Jakaś sztuczka cyrkowa, to było pierwsze, co przyszło jej do głowy. Mężczyzna, dość wysoki, ubrany we frak, miał krótkie, podstrzyżone wąsiki i kozią bródkę. Jednym ruchem zerwał ze stolika czarną tkaninę. Stolik okazał się skrzynką mieszczącą wielką szklaną kulę. Luiza miała wrażenie, że jest w niej migoczący kawałek obłoku, mieniący się jak w słońcu wieloma barwami. Przy podeście stanął mężczyzna, który wcześniej pokazał im drogę. – Maestro pozdrawia państwa i dziękuje za tak liczne przybycie. Nie będzie się odzywał, bo to przeszkadza w koncentracji. Prosi również o absolutną ciszę. Maestro zdjął pokrywę z kuli i zbliżył do niej ręce. W tym momencie znajdujący się w niej obłok zaczął po prostu szaleć. Zmieniał kolor, pienił się i obijał o szklane ścianki. Po chwili maestro oderwał ręce od kuli i wyciągnął je w stronę osoby, która zamaskowana siedziała w drugim rzędzie pod kotarą, najprawdopodobniej szczelnie zasłaniającą znajdujące się za nią okno. Kobieta wstała, ale nie była w stanie sama przejść dwóch kroków. Jej towarzyszka, być może służąca, podprowadziła ją do podestu. Maestro usadził ją na krześle naprzeciw kuli, a potem zaczął w dziwny sposób wodzić przy niej rękami. Już od pierwszej chwili kobieta nienaturalnie wygięła się na krześle, a potem jej ciałem szarpnęły drgawki i głośno jęknęła. Przerażona Rozalia chwyciła rękę Luizy. – Ja chyba wiem, co to jest – szepnęła jej na ucho przyjaciółka. Przypomniała sobie, że czytała kiedyś o czymś podobnym. Najprawdopodobniej zamiast na wykład o impresjonizmie trafiły na seans mesmerystyczny. – Powinnyśmy wyjść!

– Nie, poczekajmy, to takie ciekawe. To prawda, szczególnie kiedy po paru minutach zabiegów kobieta wstała z krzesła bez żadnych problemów i nawet podskoczyła lekko na podeście. Wprowadzający, czy raczej mistrz ceremonii, pozwolił jej mówić, widzowie więc dowiedzieli się o nieustających wieloletnich cierpieniach nieznajomej kobiety i o bólu, który nagle ustąpił. Luiza zaspokoiła swoją ciekawość, ale Rozalii wciąż było mało. Z wypiekami na twarzy obserwowała, jak maestro „leczy” kolejną osobę, a potem ustawia kilkoro innych, którym daje do rąk dziwne pałeczki. Dotyk kuli albo maestra sprawia, że niektórzy z nich dosłownie wariują, śmieją się lub płaczą, ale w nieprawdopodobny sposób wszystkie te działania zdają się im pomagać. Żeby tak ten dziwny maestro potrafił uleczyć również moje złamane serce, pomyślała Luiza, czując teraz bardziej niż kiedykolwiek ból i rozpacz po nieszczęśliwym zakochaniu. Niemal w tej samej chwili, i to było przerażające, usłyszała szept Rozalii: – Tak bardzo chciałabym, żeby Joachimowi skrócili karę. Po zejściu z podestu kilkuosobowej grupy w sali zrobiło się ponownie bardzo cicho i kiedy nagle stuknęły otwierane drzwi, wszyscy drgnęli, a Luizie przeleciały ciarki po plecach. Do pomieszczenia weszła wysoka zamaskowana kobieta. Miała bardzo długie, czarne, rozpuszczone włosy i białą, strojną suknię. Sprawiała niezwykłe wrażenie. Biła od niej pewność siebie i duma. Bez zaproszenia usiadła na krześle, by poddać się zabiegom mistrza. Maestro nabrał pełne piersi powietrza, a potem zaczął wodzić rękami wzdłuż jej ciała. Coraz szybciej i szybciej, aż miało się wrażenie, iż ciemnowłosa kobieta unosi się nad krzesłem. Podobnie jak poprzedni pacjenci zaczęła się wykrzywiać, ale jej ruchy były niemal nienaturalne. Wyginała się, jakby całe życie pracowała w cyrku. Cała sala zastygła w milczeniu i wstrzymała oddech. W pewnej chwili kobieta sięgnęła do góry swej sukienki i obiema rękami jednym mocnym ruchem zdarła ją z siebie i wszyscy zobaczyli jej obnażone piersi. Przez salę przeszedł jęk zdziwienia. Luiza zauważyła, jak niektórzy z mężczyzn pochylili się do przodu, a jeden z nich nawet poprawił monokl. Maestro dał ręką znać, by nie przeszkadzać, ale Luiza miała już tego dość. Chwyciła mocno rękę Rozalii i zerwała się do wyjścia. Nagle ujrzała, że spojrzenia wszystkich odwróciły się od ciemnowłosej i wlepiły w nią. – Mademoiselle – usłyszała głos dobiegający z podestu. Odwróciła głowę i spojrzała prosto w ciemne jak otchłań oczy maestra. Kobieta siedziała na krześle bezwładnie jak szmaciana lalka. – Mademoiselle Louise, attendez-vous! – po raz pierwszy rozległ się jego głos. Wyciągnął w jej stronę rękę i zdążyła zauważyć, że jego palec wskazujący płonie zielonkawym światłem. Boże! Dopiero teraz go poznała! – Rosie. Uciekajmy! – Pociągnęła otumanioną lekko Rozalię do wyjścia. Przebiegły jak szalone przez ciemne wnętrza i wypadły na korytarz na klatce schodowej. Teraz i on pogrążony był w ciemnościach. – Kto to był? – pytała jak zawsze ciekawska Rozalia. – Nieważne, potem ci powiem. Musimy jak najszybciej się stąd wydostać. Luiza pobiegła przodem, licząc na to, że przyjaciółka będzie jej towarzyszyć. A le gdzie były schody na dół? Trochę się pogubiła, ale wreszcie je zobaczyła. I nagle usłyszała głosy idących schodami ludzi. – Zabieramy się do wszystkich, którzy tam przyszli. Bez wyjątku. Przystanęła i łapiąc Rozalię za rękę, gwałtownie zmieniła kierunek ucieczki. Była śmiertelnie przerażona. W końcu udało jej się dostrzec inne schody, prowadzące jakby na drugą stronę kamienicy. A le i one pogrążone były w półmroku. Znowu zaczęły kluczyć po półpiętrach w jakimś dziwnym labiryncie dobudówek. – Luizo, poczekaj, muszę złapać oddech. – Rozalia wyrwała jej rękę i stanęła pod ścianą. Sokołowska zrobiła kilka kroków naprzód, by sprawdzić, czy za zakrętem nie ma drogi na zewnątrz. To przecież niemożliwe, żeby w tym domu była tylko jedna klatka schodowa. Jakie szczęście! Były tu schody. Luiza nagle poczuła, że brakuje jej tchu. Po tym szybkim biegu nie była w stanie oddychać. Odwróciła się w stronę Rozalii.

W pierwszej chwili jej nie dostrzegła, gdyż dziewczyna stała do połowy skryta za jakimś przepierzeniem. Luiza ruszyła w jej stronę. Rozalia obróciła się i przyłożyła palec do ust, a potem pokazała szparę, przez którą gdzieś ciekawie zaglądała. Ta ciekawość nas zgubi, pomyślała Luiza. Zamiast uciekać z tego upiornego miejsca, gdzie czyhały na nie niebezpieczeństwa, Rozalia zajmowała się zwiedzaniem. I jak bardzo była nim pochłonięta! Nawet w półmroku było widać jej błyszczące oczy i zaczerwienione policzki. Luiza odsunęła przyjaciółkę i nachyliła się nad otworem. W pierwszej chwili nic z tego nie zrozumiała. Myślała, że to przedziwny stwór. A potem... Te króliki w Brwinowie... Boże! Przenajświętsza Panienko! Zasłoniła ręką usta, żeby nie krzyczeć. To była jedna kobieta i dwóch mężczyzn. Ona z nagimi piersiami, zaledwie w halce i bez gorsetu. A oni... Jeden pochylający się nad nią z przodu, drugi podtrzymujący jej pośladki z tyłu. Te wykrzywione twarze. Dyszenie. I inne dźwięki. – Teraz ja! – Rozalia niemal ją odepchnęła i ponownie schyliła się do szpary. Jakże ona się zachowywała! Luiza wbiła jej paznokcie w nadgarstek i siłą odciągnęła od ściany. – Oszalałaś? Co ty wyprawiasz? Nie masz za grosz wstydu! Chcesz, żeby nas ktoś tu nakrył? Musimy stąd natychmiast uciekać. Twarz Rozalii była naburmuszona. – Myślałam, że ty jesteś inna. Że lubisz ryzyko, nowe doświadczenia, wyzwania. Pomyliłam się – wycedziła, po czym obróciła się na pięcie i pospiesznie zaczęła zbiegać ze schodów. Luiza próbowała jej dotrzymać kroku, ale w ciemnościach potknęła się o przedmiot leżący na schodach i musiała mocno schwycić się poręczy, żeby się nie wywrócić. – Poczekaj na mnie! Ale Rozalia trzasnęła tylko drzwiami wyjściowymi i wybiegła na dwór. Luiza też zamierzała, ale w tej samej chwili drogę zastąpiło jej dwóch mężczyzn, którzy właśnie weszli na klatkę schodową. – A dokąd to, gołąbeczko, się tak spieszysz? – zapytał szyderczo wyższy z nich. Za ich plecami na tle ciemnych drzwi Luiza ujrzała głowę Rozalii, która musiała się cofnąć z dworu i teraz jej szukała. – Proszę mnie przepuścić – odpowiedziała Sokołowska. Obaj mężczyźni mieli głowy zakryte ciemnymi kapturami. Stali, blokując przejście do drzwi. – A leż nie możemy tego zrobić – odpowiedział ten wyższy. – Pewien dżentelmen jest spragniony damskiego towarzystwa. Chyba nie będziesz nam robić kłopotów? Mimo panującego półmroku Luiza zauważyła, jak Rozalia wchodzi do środka. Jednym spojrzeniem obejmuje scenę i... – Uciekaj, Rosie! – Jeszcze nigdy w życiu tak głośno nie krzyczała. – Biegnij po stróża. Zanim mężczyźni się zorientowali, o co chodzi, Rozalia wyskoczyła z klatki i wybiegła na ulicę. Luiza odetchnęła z ulgą, ale tylko na chwilę, bo nagle poczuła na swych ustach łapsko któregoś z napastników. – Trzymaj ją mocno. Wezmę tylko worek. – Ratunku! – Udało jej się jeszcze raz wrzasnąć, a potem kopnąć w kolano jednego z bandytów. Dzięki temu wyrwała się i dobiegła do drzwi. – Ożeż ty, zdziro jedna! – Ratunku, ratunku! Nagle poczuła, że wpada na kolejnego mężczyznę. A więc było ich więcej! Luiza była pewna, że tym razem nie wywinie się Claude’owi Dubonnetowi. – Co się tu dzieje? Bez zastanowienia rzuciła się w stronę tego głosu i nagle poczuła, że uderza głową w męską pierś. O nie! Kolejny! Za plecami usłyszała nagłe poruszenie i tupot uciekających stóp. A le mężczyzna, w którego ramionach się znalazła, nie miał zamiaru zniknąć. W jego sylwetce, jak również w zapachu wody kolońskiej i cygar było coś znajomego.

– Panna Luiza? – usłyszała zdziwiony głos. Boże! To był Maksymilian Kwilecki. Kiedy to zrozumiała, poczuła tak wielką ulgę, że łzy same poleciały jej z oczu. Za nic nie mogła nad sobą zapanować. Płaszcz Maksymiliana mókł, a ona szlochała na cały głos bez opamiętania. – Luizo. – Poczuła na włosach jego rękę i pozwoliła jej się pocieszać. – Już wszystko dobrze. Jestem tutaj. Nic ci nie jest. Nagle sobie przypomniała. – Była ze mną Rozalia Lubecka – wykrztusiła – ale uciekła. Odchyliła się od Maksymiliana w ostatniej chwili przed zasmarkaniem mu płaszcza. Ukryła twarz w chusteczce, ale nadal pozwoliła jego ręce gładzić się po ramionach. – Zaraz jej poszukamy. Gdzie wyście się wybrały? Same? O zmroku? Kto na to pozwolił? To taka podejrzana okolica. – Miał być wykład o impresjonizmie... – tłumaczyła mu Luiza, kiedy wyszli na ulicę, na której już zapalono nieliczne gazowe latarnie. Dokoła nie było widać żywej duszy. Rozalia musiała uciec gdzieś dalej. Coraz mocniej wiało i zaczynało kropić. – Rosie musiała pomylić numer domu. Jest taka roztargniona. A le co to za przypadek, że on tam był... – mówiła bardziej do siebie niż do Kwileckiego. – Jaki on? – zdziwił się Maksymilian. Ale o osobie, którą Luiza rozpoznała jako Claude’a Dubonneta, nie chciała opowiadać. – Zostałyśmy napadnięte, wychodząc z tego domu. Rosie uciekła. Mam nadzieję, że nic jej się nie stało. – Tak, mówiłaś już o tym. Och, Luizo, tak mi przykro. – Maksymilian ponownie pochylił się nad nią i dotknął jej włosów. Dopiero teraz się zorientowała, że podczas szamotaniny spadł jej z głowy kapelusik. Jednak za żadne skarby nie chciała już wracać do tamtego budynku. – Skąd pan się tu wziął? – spytała słabym głosem, pozwalając mu głaskać włosy. – Przechodziłem niedaleko stąd. Moi znajomi mieszkają w pobliżu. Usłyszałem krzyk i przybiegłem. Na szczęście. – Jego wskazujący palec starł łzę z policzka dziewczyny. – Jestem... jestem zupełnie oszołomiona – wyjąkała i poczuła, jak uginają się pod nią kolana. Kręciło jej się w głowie. Chyba na chwilę musiała stracić przytomność, bo kolejnym obrazem, jaki zarejestrował jej umysł, była dorożka, do której wsadzał ją Maksymilian. – Nie możesz wrócić do domu w takim stanie – powiedział, przykrywając ją grubym i ciepłym suknem. – Pojedziemy do mnie i chwilę odpoczniesz. – Rozalia? – wyszeptała, przytulając głowę do skórzanego siedzenia. – Przejedziemy przez tę okolicę, może gdzieś ją po drodze zobaczymy. Nie martw się, ja się wszystkim zajmę. Nie opierała się. Teraz, kiedy poczuła się bezpieczna, opuściły ją wszystkie siły życiowe. Było jej wszystko jedno, co się z nią stanie. I wcale jej nie przeszkadzało, że Maksymilian zwraca się do niej po imieniu. Dopiero gdy wprowadził ją do wytwornej, ale opustoszałej kamienicy przy Pięknej, przypomniała sobie, że Kwilecki parę miesięcy temu stracił w połogu żonę. – Nikt tu nie mieszka? – Mają dziś wieczorem wychodne. Często się to teraz zdarza – wyjaśnił. – Jakoś trudno mi już znosić ich stałą obecność. Wolę być sam. – Rozumiem. – Chyba jednak nie, Luizo – odparł Maks i nadal podtrzymując jej ramię, wprowadził ją do elegancko umeblowanego salonu. Została posadzona na kanapie przy fortepianie. Gospodarz podkręcił światło lampy gazowej i zniknął za drzwiami drugiego pokoju. Zanim zdążyła się nad tym zastanowić, wrócił, trzymając butelkę z bursztynowym płynem. – Nie ma nam kto zrobić herbaty, ale gwarantuję, że ten płyn postawi cię na nogi o wiele szybciej. Tylko połknij go i nie trzymaj w ustach – poinstruował. Zrobiła, jak kazał, i niemal odebrało jej oddech. – Mocne. Maksymilian się zaśmiał, a potem wziął drugi kieliszek i sam wypił jego zawartość jednym

haustem. – Zaraz ci pomoże. Miał rację. Po wypiciu dwóch kieliszków mocnego trunku Luiza poczuła się znacznie lepiej. Znów, tak jak po przyjeździe z Paryża, Maksymilian stał się jej wybawcą. Zerknęła na niego i natrafiła na jego uważne spojrzenie. Było tak przenikliwe, że zrobiło jej się nieswojo. Spuściła wzrok na opróżniony kieliszek z głęboko ciętego kryształu. Po chwili odstawiła go na stoliczek. – Dziękuję. – Luizo, jak tylko pomyślę, jakie to szczęście, że znalazłem się w tym miejscu... Chyba sama rozumiesz, że to musi coś oznaczać, prawda? Musiała podnieść wzrok. Maksymilian wstał z krzesła i usiadł przy niej na kanapie. – Tak się musiało... stać – stwierdziła, lekko się zająkując. Nagle jej dłoń znalazła się przy jego ustach. – Nawet się nie domyślasz... – Czego? – Jak bardzo jesteś mi droga – wyjaśnił, a Luiza poczuła, że na jej policzkach pojawiają się rumieńce. W głowie lekko jej szumiało, ale było to miłe odczucie. Długie, i szczupłe palce Maksa otaczały jej dłoń i muskały ją pieszczotliwie. Bała się teraz tego, co za chwilę usłyszy. Przeczuwała, że może to całkowicie zmienić ten miły nastrój. – Nie kochałem mojej żony. – Głos Maksa był stłumiony i dobiegał do niej jakby zza grubej kotary. – To było małżeństwo zawarte dla interesu. Żałuję tego okropnie. Każdego dnia myślałem tylko o tym, żeby znów być wolnym. A le – spuścił głowę i wolną ręką zakrył oczy – przecież nie chciałem, żeby Felicja umarła. I mój syn. Luiza nie wiedziała, co mu odpowiedzieć. Ścisnęła tylko jego palce, zupełnie nie zastanawiając się, że tak intymny gest może zszargać jej dobrą opinię. – Cały czas myślałem o tym, jakie życie byłoby inne, gdybym mógł być z tą, którą kocham. – Oderwał dłoń od twarzy. – Zakochałem się w tobie, Luizo, w dniu, kiedy bez walizki pojawiłaś się u moich rodziców – oznajmił i przytrzymał jej dłoń, którą w oszołomieniu chciała mu zabrać. – Nigdy w życiu nie spotkałem takiej kobiety, kobiety, która chce osiągnąć w życiu coś więcej, niż jej dyktują ograniczenia obyczajowe czy pozycja społeczna. A twoja ucieczka z Paryża wydała mi się aktem niezwykłej odwagi. – Skąd wiedziałeś, że uciekłam? – spytała wolno, próbując wysondować jego wiedzę. – Domyśliłem się – odparł. – Od naszego spotkania bez przerwy o tobie myślałem. Jesteś niezwykła pod każdym względem. Przesunął wierzchem dłoni po jej zaognionej twarzy. Luiza drgnęła jak od dotknięcia świecy. W głowie coraz bardziej się jej kręciło, a na policzku czuła teraz łaskotanie wąsów Maksymiliana. – Więc sama, Luizo, rozumiesz, że nie mogłem się w tobie nie zakochać. Wszystko wokół zawirowało, a z jej ciałem, podobnie jak w dniu pożaru, działo się coś niezwykłego. Rozalia przycisnęła chusteczkę do oczu, które już zdążyły wyschnąć od nieustannego, wstrząsającego nią od wielu godzin szlochu. Nie mogła jednak sprawić, by z myśli zniknął obraz Luizy napastowanej przez zbirów. Nie mogąc nigdzie znaleźć stróża, biegła tak długo po Mazowieckiej i innych ulicach, aż w końcu udało jej się zatrzymać powóz i namówić dorożkarza na zawiezienie do siedziby policji. Zanim jednak przekonała kogokolwiek do udzielenia pomocy, minęło bardzo dużo czasu, więc kiedy wraz z policjantami przyjechała ponownie do budynku, gdzie wcześniej przebywały z Luizą, nie było już tam nikogo. – Trzeba jej pomóc – błagała. – Sprawdźcie, panowie, te mieszkania. Oni musieli ją tam zabrać. – Przez chwilę wahała się, czy nie powiedzieć, że w budynku był chyba lupanar, ale zawstydziła się, tym bardziej że policjanci po drodze poinformowali ją, że nie pierwszy raz w tej okolicy dzieją się podobne rzeczy. Podsłuchała też, jak jeden do drugiego szeptał, że w tej kamienicy „pracuje wiele niebadanych wolontariuszek”. – Panienko, po ciemku to strach tam

chodzić. My mamy rodziny. Jutro tam wszystkich przepytamy. – A le Luiza, Luiza... – powtarzała Rozalia jak katarynka. W pewnej chwili wzrok jej padł na przedmiot leżący w cieniu za schodami. – To jej kapelusz! – wykrzyknęła tak głośno, że policjanci zasłonili sobie uszy. Jednakże mieszkańcy kamienicy byli bardziej odporni na takie dźwięki, gdyż nikt nie wychylił nawet nosa na klatkę schodową. Podbiegła i podniosła kapelusz z ziemi. – Widzicie, panowie! – Pokazała go policjantom z triumfem. Wreszcie miała coś konkretnego na poparcie swych słów. – Mogli ją zabrać gdzie indziej – oznajmił starszy z nich. – A le może też ta panna wróciła do domu. Może tam najpierw zajrzymy? I przy okazji odwieziemy panienkę. Rozalia trzymała się dzielnie, ale kiedy weszła do pustego mieszkania po rozstaniu z policjantami, wybuchnęła płaczem i rzuciła się na łóżko w płaszczu i w butach. To była jej wina. Przez jej nieuwagę i ośli upór dotarły pod zły numer. Od tego właśnie zaczęły się wszystkie nieszczęścia. A potem... Czuła, że się rumieni. Zachowała się jak ostatnia bezwstydnica. Ta jej chora ciekawość... Kiedy wkrótce po biciu dzwonów wzywających na poranną mszę rozległ się zgrzyt przekręcanego w zamku klucza, Rozalia nie spała. Natychmiast wyskoczyła z łóżka, zapaliła świecę i rzuciła się w stronę korytarza. Stała tam Luiza. Nawet w nikłym świetle widać było, że jest bardzo blada i poważna. Rozalia, nie dbając, że poleje przyjaciółkę woskiem, rzuciła się jej na szyję. A le ona nie odwzajemniła jej uścisku. Stała nieruchoma i sztywna jak lalka. – Nie masz pojęcia, jak się o ciebie martwiłam. Wezwałam na ratunek policję. Boże Święty, Luizo, co z tobą? Czy coś ci się stało? Luiza milczała dłuższy czas, a potem odebrała z rąk Rozalii świecę. – Rosie, bardzo cię proszę, nie mówmy o tym. Nic mi się nie stało, rozumiesz? Młoda Lubecka patrzyła, jak Luiza zdejmuje płaszczyk, a potem zmierza wolno w stronę ich sypialni. Przełknęła wszystkie cisnące się jej na usta pytania i ruszyła za przyjaciółką. Nie będzie jej o nic pytać. Najważniejsze, że wróciła i znów są razem.

Rozdział XV

Tobolsk, maj 1888 – To może jeszcze trochę koniaczku? – zaproponował Joachimowi jego rozmówca. Sam wytrąbił już niemal całą butelkę, ale zupełnie nie można było tego po nim poznać. Joachim nie pił w tak zawrotnym tempie, jakie narzucił Władysław Nałęcz, ale z przyjemnością zanurzał wargi w złocistym płynie. Tak szlachetnego koniaku nie pił od bardzo dawna, nawet u Nikitinów, którzy mimo zamożności najbardziej gustowali w zwykłej wódce. – Panie Joachimie – mężczyzna o kruczoczarnych włosach nie dawał mu spokoju – zgódź się pan. Toż pan się tu, na miłość boską, marnuje. – Nie przesadzajmy. Jest co robić. – W to nie wątpię. Nikitinowie zawsze znajdą panu zajęcie, bo się zabrali za więcej, niż mogą udźwignąć, ale oni mają pana za zwykłego wyrobnika, Polaka-rewolucjonistę. Nie potrafią docenić prawdziwego intelektu. – Ja nie jestem żadnym rewolucjonistą – żachnął się Joachim, choć podczas pobytu na tej niezwykłej ziemi musiał zrewidować wiele poglądów. – Ja o tym wiem – oburzył się Nałęcz. – Toż pan jest najznamienitszym szlachcicem. Poznałem przecież pańskiego brata i szwagra. – Tu jest ziemia wspólnej doli i niedoli – zauważył Joachim i dopił zawartość kieliszka. – Mój drogi panie Joachimie. – Nałęcz uśmiechnął się z politowaniem. – Tylko niektórzy za tę niedolę dostają dwa ruble, a inni sześć. A pan... Nie skończył, bo nie musiał. Joachim doskonale zdawał sobie sprawę z tego, że jego sytuacja na Syberii odbiega znacznie od normy. Od czasu uratowania kotła, a w zasadzie fabryki Nikitinów, nie zaznał chwili niedostatku. – A le u mnie – nie poddawał się Nałęcz – dostanie pan znacznie więcej. I to nie będzie zwykła praca, którą może wykonać przeciętny inżynierek. Proponuję panu prawdziwą przygodę, prawdziwe niebezpieczeństwo i prawdziwe pieniądze. – Ma już pan dość swoich kopalni manganu i rudy żelaza. Dlaczego? – dziwił się Joachim. – Wolę to niż, pardonnez-moi le mot... tę zasraną politykę. Tym razem to będzie czyste złoto. – Złoto? – powtórzył nieco rozczarowany Joachim. Zatem Nikitin chciał go gnać dalej po Syberii. Na wschód. Pewnie do Jakucji. – Złoto, ale nie takie, jak je sobie pan wyobraża – odpowiedział enigmatycznie Nałęcz. – Mam chwilowo dosyć grzebania w ziemi. Chciałbym teraz coś pobudować. Domy, fabryki, miasta. Czas na zmianę. A meryka ją umożliwia. Mój drogi, taka jest moja natura hazardzisty. Ostrożna natura Joachima jeżyła się cała, na słowo „hazardzista”, ale akurat ono chyba najbardziej pasowało do jego rozmówcy. I to od samego początku kariery Nałęcza, kiedy to jako świeżo upieczony adwokat zaoferował swoją pomoc jakiejś gałęzi rodu Sapiehów, którym Rosjanie skonfiskowali po powstaniu styczniowym ogromne majątki. Od dłuższego czasu szukali oni kogoś do prawnej reprezentacji, ale wszyscy adwokaci odganiali się od nich jak od natrętnych much, wiedząc, że konfiskata nastąpiła zgodnie z prawem. Nie było to jednak przeszkodą dla młodego i bardzo ambitnego Władysława. Wziął sprawę Sapiehów, ale w zamian zażądał dziesięciu procent od szacunkowej wygranej w sądzie. Przez długi czas opowiadali o tej sprawie wszyscy rosyjscy adwokaci, nazywając ją szczytem bezczelności. Jakież było zdumienie całej palestry, gdy w końcu Nałęczowi udało się wygrać proces w ostatniej instancji, czyli w senacie orzekającym. Kiedy czasem wspominał te wydarzenia, często obracał je w żart i opowiadał, że wszystko zawdzięcza Matce Boskiej Częstochowskiej, do której świętego obrazka regularnie modliła się w tym czasie jego matka. A le tak naprawdę wygraną zawdzięczał swojej niepospolitej bystrości,

inteligencji, niesłychanemu wprost tupetowi i przekonaniu o własnej wyższości. Wprawdzie nie zyskiwał przez to popleczników, ale tak naprawdę ich nie potrzebował, bo kiedy tylko otrzymał wygrane pieniądze, mógł rozpocząć prawdziwą gospodarczą ekspansję na wschód. Joachim nie bardzo rozumiał, dlaczego ten mało lubiany człowiek czyni takie starania, żeby zyskać jego przychylność i namówić go na wspólną eskapadę. Czy dlatego, że poznał kiedyś jego krewnych i robił w Gdańsku interesy z Paulem i Fryderykiem? To była doprawdy zabawna historia, pomyślał Joachim, kiedy dogadali się na temat wspólnych znajomości już podczas jego pierwszego miesiąca pracy u Nikitinów. Któż by pomyślał? Taki szmat drogi, a tu nagle pojawia się znajomy jego brata i szwagra? Cud prawdziwy. Może... A le dzięki niemu otrzymywał dość regularne wieści z domu, a katorżników obowiązywał zakaz korespondencji. – Złoto! A meryka – powtórzył Joachim za Nałęczem. Jakoś go to zupełnie nie nęciło. Może gdyby rozmówca użył takich słów, jak „oscylator elektryczny”, „Hertz” czy „uniwersytet”, wzbudziłby u niego większy entuzjazm. – Ciekawe w jaki sposób? Zostały mi jeszcze niemal cztery lata przymusowego osiedlenia. – Panie Joachimie? Przymus? – zaśmiał się Nałęcz. To prawda. Od czasu, kiedy Joachim dojechał do Tobolska i spotkał Nikitinów, jego „katorga” momentalnie zmieniła charakter. Teraz bardziej przypominała wyjazd służbowy. Oczywiście spotykając się z Romkiem Wilczewskim, Stanisławem Dybickim i innymi, miał świadomość, że jego sytuacja tutaj jest dość wyjątkowa, ale również im nie wiodło się najgorzej. – W każdej chwili mogę panu załatwić skrócenie kary przymusowego osiedlenia. Gubernator podpisze nawet „Ojcze nasz”, jak będzie miał on formę ostemplowanego aktu – zażartował. Joachim, lekko przymulony szlachetnym trunkiem, nie zareagował od razu. A kiedy w jego głowie pojawiło się pytanie, poczuł takie dziwne, przyjemne ciepło. Dopiero potem wydobyło się gdzieś z głębin pamięci imię – Luiza. – A czy do Polski mógłbym wtedy wrócić? Tam, gdzie zechcę? Chyba to niemożliwe, bo przecież nie dają wracać do poprzedniego miejsca zamieszkania. – I do Gdańska, i do Polski, gdzie pan chce. Nie proponowałbym tego panu, gdybym nie miał takich możliwości. Przygotowania zajmą mi z pewnością kilka miesięcy, więc będzie miał pan czas na spotkania z krewnymi i rodziną. Pewnie są też jakieś uczuciowe zobowiązania... – Zaśmiał się, widząc, że młody mężczyzna czerwienieje na twarzy jak panienka. Porozmawiali jeszcze chwilę i Nałęcz pożegnał się serdecznie z Joachimem, zapowiadając, że zajmie się jego sprawą natychmiast po powrocie ze swej kopalni w Kirgizji. – I niech pan nie zapomni o liście z Gdańska – przypomniał Nałęcz. Nie musiał tego robić. List przywieziony przez przemysłowca poza oficjalną cenzurą nadal leżał na stole, obok pustej butelki, i czekał. Poczeka do powrotu do domu, pomyślał Joachim. Usiądzie wówczas w swoim fotelu z widokiem na Tobolski kreml i w ciszy i spokoju przeniesie się myślami do domu rodzinnego. Joachim wyszedł z hotelu „Sybir”, położonego niedaleko barokowej cerkwi. Choć to był maj i miał na sobie płaszcz, poczuł przenikliwe zimno. Pogoda syberyjska była bardzo zmienna. W ciągu zaledwie paru godzin wiatr zmienił kierunek i powiał od północy, od Morza Lodowatego, sprawiając, że spadł zimny deszcz i zmienił niebrukowane ulice w ogromne kałuże. Na szczęście na Joachima czekała dorożka, więc szybko wskoczył do środka i okrył się przygotowanym tam dla niego pledem. Podczas niemal godzinnej jazdy nie mógł przestać myśleć o propozycji Nałęcza. Gdyby padła trzy lata wcześniej, całowałby po rękach takiego dobrodzieja. A le teraz... Praca naukowa przepadła, zaangażował się w interesy Nikitinów, zawarł tu nowe przyjaźnie, hmm... A poza tym nie przypuszczał, że niemal po czterech latach Luiza będzie jeszcze wolna. Po co miałby się rozczarować? Czy już raz ciało i dusza nie bolały go tak, że chciało mu się wyć? A było przecież tak blisko do szczęścia. Nagle przypomniał sobie poranek w Brwinowie i jasną suknię panny Luizy, którą dostrzegł zza drzew. Złudzenia i mrzonki, westchnął Hallmann i siłą woli skierował myśli na inne tory. Na przyszłą kolej transsyberyjską, rozwój telegrafu, podróże po Syberii wraz z Miszą...

I tylko dlaczego ciągle widział jej zielonkawe oczy, które mrużyła i zasłaniała od słońca? Die Kuhblume... – Wreszcie pan przyjechał! Dopiero po chwili Joachim zorientował się, że dorożka zatrzymała się przed domem. Drzwi otworzyły się, a do powozu zbliżyła się niosąca lampę naftową kobieta. – Niepotrzebnie na mnie czekałaś – burknął nieco opryskliwie, wysiadając. Prawdę mówiąc, wolał być zostawiony w spokoju tego wieczoru, ale widząc radość na jej twarzy, nie mógł sprawić jej przykrości. – Będziesz jutro zmęczona. Już jedenasta. Teraz na taką nie wyglądała. I w dodatku rozstawiała przed nim talerze i nakładała na nie ciepłe potrawy. Wizja spokojnej lektury listu oddalała się bezpowrotnie. – Naprawdę nie mogę. Jadłem już. – A le ja specjalnie przygotowałam. Pyszne pielmieni. Zamiast cieszyć się swą pozycją niemal udzielnego księcia, Joachim zawsze czuł się zażenowany służalczością Wiery. Wiedział jednak, że tak została wychowana i pochwała z jego ust będzie dla niej największą radością i nagrodą. – Rzeczywiście pyszne – stwierdził, przełykając pierożek. – Resztę zjem jutro rano. Podsmażone, dobrze? Przez chwilę przyglądał się, jak Wiera krząta się przy stole. – I jak spędziłaś ten dzień? – Przyszykowałam pana rzeczy na podróż. – Konsekwentnie odmawiała zwracania się do niego po imieniu. – Kiedy pan wróci? – Pewnie dwa tygodnie to zajmie – westchnął. Z Tobolska do Omska było niemal pięćset kilometrów. A jechało się przecież na rozmaite sposoby. – Spotkałam dzisiaj popa – odezwała się Wiera. Spojrzał na nią uważnie. Nie wiedział do tej pory, że jest religijna. – Powiedział, że ta czarna kura, którą mi pan kupił, nie przetrzyma tygodnia. – Dlaczego? – Bo domowoj nie lubi czarnego koloru i udusi ją w nocy. Joachim parsknął śmiechem. Ot, i cały syberyjski lud. Bardzo uczciwy, ale zabobonny do granic głupoty. Już nie mówiąc o tym, że sam pop wierzy w złe duchy domowe. Wiedział jednak, że nie powinien krytykować ich zbyt mocno. – Zobaczymy i się sami przekonamy, dobrze? Wiera niepewnie skinęła głową. Była dość inteligentna, ale widać pop zasiał w jej głowie niepewność. Spojrzał na twarz kobiety i jej wysokie kości policzkowe, spadek po matce Kirgizce. Mieszanka ras sprawiła, że Wiera była prawdziwą pięknością. Pamiętał zaskoczenie w dniu, kiedy po raz pierwszy postanowił odwiedzić ten dom na skraju miasta, ofiarowany mu w prezencie przez Miszę Nikitina. Po otwarciu drzwi wejściowych okazało się, że prezent obejmował również egzotyczną gospodynię, która podjęła Joachima i jego dobroczyńcę prawdziwą ucztą. A późną nocą, kiedy Hallmann nieco chwiejnym krokiem udał się na odpoczynek, doznał szoku, widząc, że ma w swym łóżku towarzystwo. – Nie podobam się panu! – Rozpłakała się rzewnie, kiedy Joachim stanowczo kazał jej się zbierać do innego pokoju. – Nieprawda. Jesteś bardzo piękna! Wydawało mu się, że powinna to zrozumieć, gdyż po roku pobytu na Syberii zupełnie biegle radził sobie w języku rosyjskim. Ona jednak płakała nadal, a on, zażenowany, nie mógł powstrzymać się od zerkania na nią. Mdłe światło świecy wystarczało, by dostrzec jej gibkie ciało i pełne piersi o ciemnych sutkach. – Tak wcale nie jest – zawodziła i Joachim zaczął się obawiać, czy Misza nie przysłuchuje się tej ich żałosnej konwersacji. – Pan Nikitin chciał wybrać młodszą, ale ja najlepiej gotuję i znam

się na igle. Mogłam się domyślić, że się nie sprawdzę. – Podniosła jeszcze bardziej głos i wówczas Joachim jednym susem znalazł się przy niej i zatkał jej usta ręką. Nie przewidział jednak, że głowa kobiety opadnie na jego ramię, że jej pierś dotknie jego ciała, a ciepło i niezwykle intensywny zapach sprawi, że nie będzie chciał się od niej oderwać. – Boże! – jęknął, kiedy poczuł, że po chwili nie ma już na sobie koszuli, a ręce Wiery zaczynają nader śmiało krążyć po jego ciele. Osunął się na łóżko, niezdolny do obrony przed tym niezwykłym stworzeniem, którego wcale nie odstręczała jego mała aktywność. Kiedy udało jej się uporać ze zdjęciem garderoby, wpełzła na niego i zaczęła go ujeżdżać jak jakiegoś wierzchowca. Widząc jednak długie ciemne włosy przed sobą i rytmicznie podskakujące piersi, Joachim otrząsnął się z apatii i z mocnym biciem serca pogalopował wraz z Wierą. I to wiele razy tej nocy, przypomniał sobie teraz, wgapiając się w jej nagie ramię ozdobione wieloma kolorowymi bransoletkami, z którymi nie chciała się rozstawać, choć podarował jej wiele innych, bardziej europejskich i jak sądził, bardziej cywilizowanych. Ta „dzikuska” dała mu przez te lata tyle przyjemności, nie mógł się nie uśmiechnąć pod nosem, co oczywiście zostało przez nią natychmiast zauważone. – Pójdzie pan teraz spać? – spytała, zaglądając mu głęboko w oczy. Oj, nie mógł jej za nic utemperować. Niby poddańcza, służalcza, ale robiła z nim, prawdę mówiąc, co chciała. – Chyba tak. – Na jutro przygotowuję banię – oznajmiła Wiera z powagą. Następnego dnia po tamtej nocy wstał wyjątkowo późno, ale pełen energii i humoru. Kiedy myśląc, że jest sam, przeciągał się z zadowoleniem w salonie, usłyszał z odwróconego fotela drwiący głos: – Nasza Syberia to nie tylko pot i cierpienie, prawda? – No nie. – Joachim się zaczerwienił. – Już wstałeś? – zwrócił się do Nikitina. – A czy przy trzęsieniu ziemi można się wyspać? – Misza stanął koło niego i widząc zawstydzoną minę przyjaciela, z całej siły uderzył go w plecy. – Jak ja się, bracie, cieszę, że mi się udało z tym prezentem! To prawda. Wiera była rzeczywiście parę dobrych lat starsza od Joachima, ale jej doświadczenie w intymnych sprawach przerastało go o stulecia. Na szczęście nie trzymała tej wiedzy w tajemnicy, a Joachim był w tej dziedzinie jeszcze pilniejszym uczniem niż pod okiem profesora Hertza. – Nie zapraszałem nikogo innego – odpowiedział Joachim, nie spuszczając teraz z Wiery wzroku. Mimo iż było późno, mimo iż był zmęczony... A le sama myśl o jego ulubionych igraszkach w bani... – I będziemy sami – upewniała się, patrząc uważnie dokoła, jakby chcąc stwierdzić, że nie ma w pokoju nikogo obcego. Wówczas przysunęła się do niego i usiadła mu na kolanach. – Wiera – jęknął Joachim, czując, jak jej ręka bardzo umiejętnie i szybko rozpina mu spodnie i chwyta za jego najwrażliwszą część ciała. – Nie musimy iść do sypialni, prawda? – szepnęła, a potem wepchnęła koniuszek języka w jego ucho. Uniósł ją na dłoniach i położył na krawędzi stołu. Pod spódnicą jak zwykle nie miała żadnej bielizny. Poczuł, jak pożądanie pulsuje mu w uszach. Uda Wiery przytrzymały go jak w stalowym imadle. Tak, to był najlepszy prezent, jaki dostał w życiu. O tym, że najlepszy, przekonał się wielokrotnie później, przyjmując od rodziny Nikitinów inne podobne „podarki” podczas licznych podróży po syberyjskich miastach i osadach. Joachimowi nawet wydawało się, że Misza go sprawdza, gdyż dziewczyny te były często jeszcze młodsze i jeszcze piękniejsze. Joachim z radością korzystał z ich cielesnej hojności, ale po nocy zostawiał bez większego żalu. Wiera jednak musiała w jakiś tajemniczy sposób wyczuwać, że był z innymi kobietami, gdyż po jego powrocie z podróży zawsze się na niego początkowo boczyła, a potem w łóżku demonstrowała mu

takie sztuczki, że wspomnienie o tych innych momentalnie się rozwiewało. Misza wspominał, że jej matka była z jakiejś szamańskiej rodziny. Może więc udało się jej rzucić na niego jakiś urok, pomyślał, po czym poddał się ekstazie. – Wieroczka moja! – Wcale mu nie przeszkadzało, że kiedy wiła się pod nim, szukając swojej przyjemności, poczuł na plecach jej ostre paznokcie. Wiedźma. Znaczyła go krwią. Nie mógł na dłużej należeć do żadnej innej. Następnego ranka, studiując list od Klary z Gdańska, Joachim usłyszał, że przed dom zajeżdża powóz. Wyjrzał przez okno i zobaczył zeskakującego z chłopskiego wozu Romka Wilczewskiego. – Co za niespodzianka! – Wybiegł natychmiast przed dom i wziął w ramiona chłopaka, który nie był już drobny i chorowity jak parę lat temu, tylko rosły i pełen tężyzny fizycznej. – Pan Nikitin powiedział, że jeszcze złapię pana w domu – wyjaśnił Romek i wręczył Joachimowi węzełek, w którym znajdowały się między innymi polskie książki. – Przeczytałem jednym tchem. Serdecznie dziękuję. – Jakoś ciągle się teraz rozmijamy – zauważył Joachim. Romek Wilczewski, niegdyś niepozorny gimnazjalista z Siedlec, za sprawą Hallmanna pracował teraz u Nikitinów jako inżynier. Powodziło mu się bardzo dobrze, gdyż był bystrym i robotnym pracownikiem. Jednak tęsknota za domem i krajem potrafiła go czasem doprowadzić do szaleństwa i wówczas trzeba go było trzymać daleko od wódki, bo potrafił pić „zapojem”. Jedynym na to lekarstwem było dużo pracy i obowiązków. Taka była prosta recepta Joachima, do której się sam stosował. Zauważył jednak ostatnio, że Romek oprócz zbierania pamiątek po polskich uchodźcach i tworzenia czegoś na kształt izby pamięci znalazł sobie dodatkowe zajęcie. Wziął się do polityki i przyjmował u siebie polskich i rosyjskich socjalistów. Kłócili się okropnie, a kiedy ktoś naraził im się swoimi poglądami, natychmiast uważany był za szpiega. Joachim nie przepadał za tym zacietrzewionym towarzystwem. – Zjemy razem śniadanie – oznajmił i dał znak Wierze, aby przygotowała drugie nakrycie. – A potem pojedziemy do miasta. Niedługo przyjedzie powóz. – Zgoda. Z przyjemnością coś zjem – odpowiedział Romek, wlepiając wzrok w usługującą im Wierę. Joachim jak zwykle obserwował spojrzenie przyjaciela tęsknie wodzące za atrakcyjną kobietą i kolejny raz stwierdzał, że jest szczęściarzem. Romek niejednokrotnie okazywał niechęć do wiązania się z osobą prawosławną. A już do żywego przerażała go myśl, że z takiego związku mogą urodzić się dzieci. Pozostało mu więc pożądliwie spoglądać na Wieroczkę, która doskonale zdawała sobie sprawę z zainteresowania tego młodego mężczyzny i nawet go trochę prowokowała, na przykład rozpinając przy dekolcie o jeden guzik za dużo. Joachim nigdy nie zwierzył się przyjacielowi z tego, co naprawdę go z nią wiąże, uważając, że jest to jego prywatna sprawa. Jednak teraz, obserwując coraz bardziej wygłodniałe spojrzenie Romka, zaczął dochodzić do wniosku, że być może powinien zachować się w stosunku do niego podobnie jak Nikitin i podarować mu jakąś kirgiską gospodynię. Może to nie jest taki głupi pomysł, zastanawiał się. I ta polityka mu trochę wywietrzeje z głowy? – Czy z tego Omska zdąży pan wrócić na Stanisława? – spytał Romek po spałaszowaniu kopiastego talerza pierożków. – Dzisiaj jest drugi maja, więc może mi się uda – odpowiedział Joachim i nagle skojarzył, o co pyta Romek. – Imieniny Dybickiego, prawda? – No tak. I obiecaliśmy mu, że go odwiedzimy w jego gospodarstwie. Z pewnością sam nie będzie mógł przyjechać do miasta, bo znów narozrabiał. – Żartujesz? Stasiu znowu narozrabiał? Stanisław Dybicki, socjalista i intelektualista, i ich starosta podczas drogi na Sybir, zawsze rozbawiał Joachima. Z jednej strony trochę przemądrzały i pewny siebie, z drugiej nieustannie wpadający w tarapaty. Romek zaczerwienił się po same uszy i odczekał, aż Wiera zniknie w kuchni. – Wie pan, jaki on jest kochliwy.

Tak, o tym Joachim wiedział i zawsze wydawało mu się zabawne, że ten łysoń potrafi wzbudzić zainteresowanie aż tylu kobiet. Niepojęte zupełnie. A ten Romek przystojniak jakich mało i nic! – Zbałamucił kolejną Sybiraczkę i tym razem okazało się to jego zgubą, bo ona jest z jakiejś ważnej jakuckiej rodziny. No i ruszyli na jego dom, kiedy ona z nim tam była. Jej pozwolili wyjść, ale on musiał zostać. – Jak to: musiał zostać? – zaniepokoił się Joachim. – To było jak regularne oblężenie Częstochowy. – Romek się zaśmiał. – Zażądali od niego stu rubli za uwolnienie. – A to historia! – Oczywiście nasz casanowa nie miał tych rubli, bo przecież Stasiu nie wierzy w pieniądze. Na szczęście znaleźli się tacy, co zapłacili, ale teraz Stasieniek musi to odpracować między innymi przy wyrębie drewna. Doigrał się. A tyle razy go ostrzegałem. – Da sobie radę – przerwał mu Joachim, nie chcąc, by chłopak zaczął moralizować. – Koniecznie musimy do niego pojechać. Wiera przygotuje trochę smakołyków na imieniny. Hallmann nie przypuszczał, że tak polubi tego typu towarzyskie spotkania. Po raz pierwszy w życiu nawiązał prawdziwe przyjaźnie, opierające się nie na interesach, ale na szczerej sympatii. Czuł, że żyje teraz we wspólnocie, która akceptowała go takiego, jaki jest, nie musiał nikogo udawać, do nikogo się dostosowywać. Ze zdumieniem odkrył, że spotkał tu o wiele więcej wartościowych ludzi niż podczas pobytu w Polsce. Kiedy zaczęli się zbierać do wyjazdu, Wiera miała nadąsaną minę. W czułym pożegnaniu przeszkadzał jej przecież Wilczewski. Kiedy siedzieli już w powozie, Joachim uderzył się w czoło, że niby zapomniał o czymś bardzo istotnym, i kilkoma susami znalazł się z powrotem w domu. – Wiedziałam, że pan wróci – oznajmiła z satysfakcją Wiera. – Przestań z tymi sztuczkami, bo będę musiał sprawić ci lanie – zażartował Joachim, a ona zmrużyła tylko swoje lekko skośne oczy i uwiesiła się na jego szyi. – Kocham pana – powiedziała, kiedy wreszcie przestał ją całować. – Dwa tygodnie szybko miną – rzucił od drzwi, ale doskonale słyszał, jak mówi: – Pan mnie nie kocha. Pan kocha inną. I ja o tym dobrze wiem. A le ona już na pana nie czeka. Szamańskie bzdury, mruknął pod nosem i wrócił do powozu. – Coś się stało? – Romek zauważył, że twarz Joachima nagle spoważniała. – Nie, nie. Jedźmy! – krzyknął do woźnicy i ruszyli. Joachim Hallmann siedział przy nowym aparacie telegrafu i naciskał na przycisk, wysyłając komunikat. Po chwili przyszła z Tobolska odpowiedź. – W porządku. Wszystko dobrze działa. – Westchnął z ulgą i wstał od stolika. Załoga nowo zbudowanej stacji patrzyła na niego jak na iluzjonistę. – Uczony pan. Od kiedy zbudował tę linię telegraficzną dla prywatnego użytku, i w dodatku znacznie udoskonalając sprzęt monopolisty Siemens und Halske, traktowano go z uniżonym szacunkiem. – To nic nowego – odpowiedział i strzepnął ze spodni jakieś okruchy. – A le wiele bym dał, żeby zobaczyć fototelefon Bella. Przenosi dźwięk za pomocą wiązki światła. Bez jakichkolwiek przewodów. Nic nie marznie, nic się nie przerywa. Dostrzegł wlepione w niego spojrzenia i stwierdził, że jak zwykle jego wykład staje się zbyt zaawansowany. Ukłonił się więc i wsiadł do telegi, by dojechać do miasta. Pewnie zaraz się zabłoci, pożrą go muszki i po jeździe po wertepach będzie go bolał każdy mięsień, ale innego środka transportu łączącego Omsk z kopalnią Nikitinów nie było. Niedaleko miasta telega Joachima musiała zwolnić przed procesją wieśniaków syberyjskich. Grzęznąc w błocie, nieśli wysokie krzyże i latarnie. Największa ciżba ludzka kłębiła się wokół drążka, który stanowił podpórkę dla obrazu ze złotymi ramami. Szedł przed nim duchowny w towarzystwie diakonów dźwigających chorągwie cerkiewne. To „cudowny obraz”, objaśnił woźnica zdziwionemu Joachimowi. „Po gościnie wraca na

swoje” i przeżegnał się trwożnie, zanim skręcili do miasta. Musieli je minąć w drodze do majątku Nikitinów. Joachim, tak jak przypuszczał pokłuty przez szare muchy, mimo że je energicznie odganiał gałęzią, i zabłocony na skutek roztopów, spoglądał na drewniane domy tego trzydziestotysięcznego miasta. Nie miało ono ani własnej gazety, ani biblioteki, mimo iż przez półtora roku więziony tu był wybitny pisarz Dostojewski, a większość mieszkańców stanowili urzędnicy. Hallmann przewidywał, że nowe połączenie kolejowe może całkowicie zmienić okolicę. Chyba jednak nie do tego stopnia, żeby przypominało majątek Nikitinów, uśmiechnął się do siebie, kiedy wjechali w aleję dojazdową. Jego pełen smaku przepych zawsze budził podziw Joachima. Budynek nie był wysoki, drewniany o dwóch piętrach, ale jego urządzenie należało do nowoczesnych i bardzo wygodnych. Przypominało mu nieco wystrój sopockiego domu Klary. Jednak najpiękniejszy był ogród, ze stawem, kwiatowymi rabatami, licznymi altanami i cieplarnią, w której rosły drzewa pomarańczowe, cytrynowe, a nawet bananowce i palmy. To było niewiarygodne miejsce, podobnie jak biblioteka Nikitinów pełna dzieł Szekspira, Milla, Spencera czy Darwina. Kiedy któregoś dnia spośród setek woluminów udało mu się wygrzebać Kapitał Karola Marksa, mocno się zdziwił, choć znając postępowych Nikitinów, nic już nie powinno być dla niego niespodzianką. – Joachim! – Misza dobiegł do telegi, niemal zanim zdążyła się zatrzymać. – A le ty wyglądasz! Musisz się migiem przebrać, bo goście przybędą lada chwila. Joachim nie chciał narażać na uściski ubranego w elegancki frak przyjaciela i szybkim krokiem udał się do domu, z którego wnętrza już dobiegały dźwięki orkiestry. Mimo wszystko jestem szczęściarzem, myślał Joachim pół godziny później, gdy odświeżony i przebrany wchodził do salonu Nikitinów. Kiedy cztery lata temu siedział w Cytadeli, oczekując na wyrok, nie przypuszczał nawet, że to, co uznał wówczas za koniec świata, stanie się początkiem jego nowej kariery. Wprawdzie w dalekim i klimatycznie nieprzyjaznym miejscu, ale czyż mógł narzekać? Tak, miał szczęście, że był z zamożnej rodziny, która mimo jego młodzieńczych ekscesów nie odwróciła się od niego, miał szczęście, że miał odpowiednie wykształcenie, dzięki któremu mógł tu pracować – jakże inaczej potoczyłyby się jego losy, gdyby był lekarzem czy nauczycielem jak Staś Dybicki – i wreszcie, że był mężczyzną. Los kobiet wywożonych tutaj był znacznie cięższy, nie mówiąc o trudach fizycznych i niedostatkach, jakie musiały tu znosić. Przywitał się z zastępcą gubernatora, Korolenką, który mimo iż doskonale znał okoliczności jego przyjazdu na Syberię, witał go serdecznie i jak zwykle wypytywał o Berlin, gdyż niegdyś bawił tam przejazdem. Potem zamienił kilka słów z prokuratorem Siewierowem i z francuskim podróżnikiem. Przy smacznej kolacji składającej się z kawioru, grzybów, łososia, drobiu, owoców, deserów, win i wódek Joachim miał okazję do rozmowy po rosyjsku, polsku, francusku, niemiecku, a nawet wydukał parę zdań po angielsku, konwersując z goszczącym u Nikitinów amerykańskim dziennikarzem podróżującym po Syberii. Przyglądał się też elegancko ubranym damom, w tym wyróżniającej się szczególną urodą narzeczonej Miszy, Natalii Jagodkinie. Joachim rejestrował te wszystkie obrazy, jednak od czasu rozmowy z Władysławem Nałęczem coś w nim zaczęło pękać. Coraz częściej pojawiały się myśli czy sceny, o których parę lat wcześniej postanowił zapomnieć. Letni poranek w Brwinowie, kobieca dłoń trzymająca bukiet kwiatów... Ponownie też pojawiło się pytanie: dlaczego tamtego ranka pojawili się żandarmi? I kolejne pytanie... Kto? Za czyją przyczyną? Na tak długo udało mu się je stłumić. A teraz znowu wydobywało się na powierzchnię i dokuczało mu jak dotkliwy świąd. – Jesteś zamyślony, Joachimie – zauważył Misza, częstując go po kolacji cygarem w palarni. – Trochę zmęczony przez te odległości. Nie możecie prowadzić interesów w większym skupieniu? – zażartował. Misza spojrzał na niego z lekkim uśmiechem. – Tak to jest na Syberii, Joachimie. Widzę, że zatęskniło ci się za domem. Za domem? Tego nie wiedział, ale z pewnością za tym, do czego przywykł od dzieciństwa.

Tu żyło się jednak inaczej. – Nałęcz obiecał załatwić ci zwolnienie. – Nie było to pytanie, tylko stwierdzenie ze strony Miszy i Joachim przeląkł się, że wszystko się wydało i Nikitinowie zrobią teraz wszystko, żeby go zatrzymać u siebie. – Coś tam mówił – mruknął, nie chcąc kłamać. – No to świetnie. – Ku jego zdumieniu Misza klepnął go po przyjacielsku w ramię. – Nie będzie z tym problemu? Twój ojciec... – Oj, Joachim, nie wiedziałem, że masz o nas tak złą opinię. Nawet zastanawialiśmy się od jakiegoś czasu, dlaczego nie szukasz naszej pomocy, by wrócić do domu. Przez tę Kirgizkę? – A leż, Misza – żachnął się Hallmann. – Myślałem... – Tak to jest z naukowcami. Myślą... Chociaż ty jesteś jedynym, co też działa – przyznał Misza. – A więc wydawało nam się, że wcześniej czy później będziesz chciał wrócić do domu. Ożenkiem z siostrą cię nie zwabimy, bo już mężatka – zażartował. – No i wówczas Saszka – wskazał ręką na przypalającego cygaro brata – zaproponował, żebyś dopilnował naszych interesów w Warszawie. Wiesz, on nie zna się na technice, tylko na handlu. Te modne polskie tkaniny i nie tylko. A chłopak jest jeszcze młody, bez zobowiązań. Rozumiesz sam. A może kupimy jakąś polską fabrykę specjalnie dla ciebie? Co ty na to, Joachim? – spytał i wypuścił z ust dymne kółko. Tym razem, kiedy zajechał powozem przed swój dom, nikt nie wyszedł, by go powitać. Było to aż dziwne, gdyż jeszcze do tej pory nie zdarzyła się taka sytuacja, by Wiera nie zbiegła po schodkach na spotkanie z nim. A nie było jeszcze zbyt późno. Może zachorowała albo coś się stało, zaniepokoił się Joachim i odesławszy woźnicę, chwycił sam za podróżny kuferek i czym prędzej ruszył do domu. – Wierka, Wieroczka? Gdzie jesteś? Odpowiedziała mu cisza. – Przyjechałem – oznajmił i sprawdziwszy, że kobiety nie ma nigdzie na dole, wbiegł na piętro. Jego sypialnia wyglądała tak jak zawsze. Łóżko starannie zasłane, książki ustawione równo na półkach, w dwóch oknach ustawione doniczki z pączkującymi kwiatami. Zajrzał na koniec do maleńkiej izdebki Wiery. Zapukał najpierw, a potem wszedł do środka. Widząc siedzącą na skraju wąskiego łóżka kobietę, aż się przeraził. – Wieroczka? Coś się stało? Siedziała ubrana w swój tradycyjny kirgiski strój z długimi rękawami i obejmując kolana, kiwała się w przód i w tył. Dopiero teraz dostrzegł, że leży przy niej węzełek, jakby przyszykowany do drogi. Joachim ukląkł przed kobietą i zauważył, że cała jej twarz jest mokra od łez. – Promyczku, co z tobą? – Pochwycił rękę Wiery. Była ciepła jak od gorączki. – Chora jesteś? Potrząsnęła głową i spojrzała na niego smutnymi jak syberyjski krajobraz zimą oczami. – Był dzisiaj pan isprawnik. I zostawił pismo dla pana – wykrztusiła w końcu. – Leży w głównej izbie. – Isprawnik? No i co wielkiego? – A le ja wiem. Wiem, co to takiego – wyjaśniła. – Czytałaś? – spytał zdziwiony, gdyż wiedział, że Wiera uparła się, żeby pozostać analfabetką. – Ja nie muszę czytać, by wiedzieć – odparła. – Ułaskawienie przyszło dla pana. Może pan wrócić do swojej ojczyzny. Ja już nie jestem potrzebna i wracam do siebie. – Co za głuptas z ciebie! – rzucił tylko uspokojony, że zachowanie Wiery to kolejny objaw jej szamańskich brewerii, i zbiegł na dół, żeby przeczytać list. Najpierw lampa nie chciała się zapalić, potem migotał zbyt mocno knot i musiał go przyciąć, a w końcu ręce mu dygotały, jakby złapał febrę. Wiera miała rację. Przyszło ułaskawienie. Na prośbę matki... Joachim nie mógł jeszcze złapać tchu, kiedy do izby wemknęła się Wiera cicho jak duch.

– Odjedziesz, Joachimie – oznajmiła, patrząc mu prosto w oczy. Po raz pierwszy zwracała się do niego po imieniu. – Pojedziesz do niej. A le ona nie będzie cię chciała jako mężczyzny. – Do żadnej „niej” – zaprotestował. – Zabiorę cię ze sobą. Potrząsnęła tylko głową i wskazała inny list leżący pod ikoną. – To będzie smutna wiadomość – znów stwierdziła z absolutnym przekonaniem. Joachim spojrzał na nią z niepokojem. Za czasów inkwizycji spalono by ją na stosie, pomyślał, sięgając po list. I tym razem miała rację. To była wiadomość z Gdańska. Matka wraz z rodzeństwem zawiadamiała go o śmierci ojca, Henryka von Eistettena. Zmarł nagle w swoim gabinecie dnia 30 kwietnia 1888 roku.

Rozdział XVI

Warszawa, grudzień 1884 Jak pięknie śpiewali! I jakie mieli wielobarwne ubrania. Był turoń i herod, i nawet diabeł, co żwawo wymachiwał widłami ku uciesze zgromadzonego tłumu. Rozalia zupełnie zapomniała, że poprzedniego dnia ukończyła osiemnaście lat, i aż podskakiwała wraz z młodszym rodzeństwem, przyglądając się kolędnikom na podwórku przed kamienicą. Występ przyciągnął wielu mieszkańców, którzy też przytupywali na mrozie do taktu skocznych melodyjek. – Masz, Stasiu, pieniążek. Podasz, gdy skończą – szepnęła do braciszka, ale on był zbyt przerażony tymi przebierańcami i oddał monetę Władkowi, który z uśmiechem podbiegł do anioła zbierającego datki. Ale cudowne święta, zachwycała się Rozalia, kiedy po nieoczekiwanym koncercie wracała z dziećmi do mieszkania. Po okropnym roku, który wreszcie mijał, jej rodzina zasługiwała na poprawę losu. I Władek był zdrowy, i wszyscy wrócili ze Szwajcarii! I tylko biedny Joachim gdzieś daleko, pomyślała z czułością, osuszając łezkę, która spłynęła w kącie oka. – Rózia, ja tak kocham naszą choinkę – odezwała się pięcioletnia Julia i ścisnęła rękę starszej siostry. – I prezenty – zachichotał Władek. – Masz szczęście, że rózgi nie dostałeś. – Rozalia udawała srogą minę, doskonale wiedząc, że jej braciszek traktowany jest jak cud, nie tylko przez domowników, ale i doktorów, którzy nie wierzyli, że tak bardzo mogli się pomylić. Podczas pobytu na leczeniu Władek urósł i wyglądał teraz znacznie doroślej niż na swoje dziesięć lat. A poza tym zaczął mocno dokazywać, co zapewne związane było z tym, że rodzina go nadmiernie rozpuszczała. – A co robi Luiza? – zainteresował się Staś, kiedy zdjęli mokre od śnieżynek palta. – Głowa ją bolała – odpowiedziała Rozalia. – Całe święta ją boli – zauważył młodszy brat. – Pewnie jutro nie będzie chciała iść z nami na ślizgawkę. Zastanowiła się nad jego słowami. Był bardzo spostrzegawczy. Rzeczywiście, z Luizą działo się coś niedobrego. Zachowywała się apatycznie i co chwila uskarżała na silne migreny. Może cierpiała na myśl o pójściu do pracy na pensję? Dotknęło ją wprawdzie pewne nieszczęście – dwa dni przed świętami Bożego Narodzenia zmarł nagle jej przyrodni brat, Jan Kazimierz, ale przecież Luiza znała go tylko z widzenia. Chyba się nim nie przejęła? Rozalia pokręciła się chwilę po domu, pięknie przystrojonym gałązkami, papierowymi łańcuchami i lampionami, i powdychała przyjemne zapachy dochodzące z kuchni. Była łakomczuchem, musiała przyznać, ale jak tu nim nie być, skoro tego dnia wydawano uroczysty obiad dla całej rodziny. Matka, wyjątkowo ożywiona, komenderowała kucharką i podkuchenną już od poranka, studiowała uważnie dzieła Ćwierciakiewiczowej i pod ich wpływem osobiście przygotowywała sosy. Trzy rodzaje mięsa, ryba, siedem ciast, desery, pomarańcze i nawet... lody. Na samą myśl o tym mrożonym przysmaku Rozalii ciekła ślinka. Przed obiadem zaplanowano rodzinny koncert. Luiza miała grać na fortepianie i śpiewać pieśni Chopina. Władek i Stasiu wykonają utwór na cztery ręce, Julia zagra coś na skrzypcach, a ona sama na flecie. Dzieci już się przygotowywały do występu przy choince, ale Luizy przy nich nie było. No chyba dziś nas nie zawiedzie, pomyślała Rozalia, przemykając do pokoiku guwernantki. – Proszę – odpowiedział jej słaby głos. Leżała ubrana na łóżku, a na jej czole leżał mokry kompres. – Aż tak źle? – spytała młoda Lubecka, widząc, że przyjaciółka wygląda bardzo mizernie.

– Zaraz, już idę. Masz może trochę pudru? – Luiza uniosła się na łokciu. – Nie mogę przerazić gości. – Przyniosę, nie martw się. Dam ci też pomadkę na usta. Tylko nie mów matce, że to ode mnie. Od razu będzie wietrzyć mój upadek moralny. – Rozalia zbliżyła się do łóżka. – Luizo, powiedz, co ci jest? Czy mogę ci jakoś pomóc? Luiza spojrzała na nią tak, jakby chciała już coś powiedzieć, ale po chwili wahania opadła na poduszki. – Nic mi nie jest. – Toż nawet dzieci już mówią, że chorujesz. I wówczas Luiza się bezgłośnie rozpłakała. – Boże Najświętszy! Nic z tego nie rozumiem. – Rozalia usiadła koło niej i delikatnie głaskała ją po karku. Nagle Luiza usiadła. – Rosie, czy ty masz jakieś pieniądze? – Ja? – Zaśmiała się. – Trochę w skarbonce mam. Ciotka poza tym obiecała mi trochę rubelków na nowy rok. Na jakieś kiecki. A le nie muszę ich mieć. Pożyczyć ci? Widać było, że Luiza się intensywnie zastanawia. – Na podróż do Szwajcarii nie wystarczy. A ni na pobyt. – Do Szwajcarii? – Rozalia zdumiała się. – Masz gruźlicę czy co? – Nikomu nie powiesz? – No jakże bym mogła – oburzyła się Lubecka. – Rosie, ja będę miała dziecko – wymamrotała Luiza i opadła na łóżko. – Nie ma co się łudzić. Rozumiesz sama, to już koniec. Rozalia poczuła, że odpływa z niej cała krew. Parę tygodni wcześniej Przez długi czas nie zdawała sobie sprawy, co się z nią dzieje, aż wreszcie zrozumiała, a wiedza ta spadła na nią tak nieuchronnie jak topór kata, sprawiając, że się osunęła na kolana w wygódce, gdzie kolejny dzień pozbywała się śniadania. Od tego nie da się uciec jak od Claude’a Dubonneta. Dziecko zawiązało się w niej, tkwiło i wbrew jej życzeniom postanowiło dojrzewać. Luiza nie była naiwna. Jako guwernantka miała na co dzień bliskie kontakty ze służbą i już parokrotnie była świadkiem, jak zrozpaczona służąca zwierzała się koleżankom z podobnego problemu. Przyciszonym głosem dyskutowano wówczas nad jego rozwiązaniami. Nie było ich wiele. Dom dla podrzutków, śmiertelnie groźne zabiegi „baby” próbującej wywołać poronienie lub wyjazd na wieś do rodziny i zostawienie dziecka pod jej opieką. To ostatnie w wypadku Luizy nie wchodziło w rachubę, poprzednie zresztą też nie. Czy takie rzeczy zdarzały się kobietom z dobrych domów, tego nie wiedziała. Służące czasem żartowały, że z czworga dzieci pani tylko jedno jest do pana podobne, ale w jej wypadku, kobiety niezamężnej, to rozwiązanie również nie miało zastosowania. Nie mając wyjścia, postanowiła przełknąć dumę i powiedzieć o tej sytuacji Maksymilianowi. Wysłała mu najpierw liścik, żeby jej oczekiwał, a potem pod pretekstem udania się do biblioteki pojechała do Kwileckiego na Piękną. – Luizo najdroższa. Nie masz pojęcia, jak się cieszę, że ci się udało wymknąć. Już myślałem, że ci na mnie nie zależy – cieszył się jak dziecko i nie dopuszczając Luizy do głosu, podtykał jej pod nos różne słodkości i nalewał trunki. – Nie mogę, nie mogę... – broniła się. – Muszę ci coś powiedzieć. – Kochanie, ja też muszę. Zobacz sama. – Sięgnął do sekretarzyka po list. – Zobacz, co pisze mój adwokat. Luizie znów kręciło się w głowie, ale udało jej się przeczytać, że na skutek zapisu w intercyzie ślubnej mąż Felicji Orlicz-Druckiej nie ma praw do wniesionego przez nią do małżeństwa majątku.

– To wszystko przez jej ojca. Od początku mnie nie cierpiał. Uważał, że żenię się z Felicją tylko dla jej majątku. I miał chyba rację, pomyślała Luiza. – Musiał, podlec, coś słyszeć o moich długach karcianych. I wprowadził zapis, że jeśli Felicja umrze bezdzietnie przed upływem pięciu lat małżeństwa, cały majątek wraca do rodziny. – Czyli wszystko straciłeś – wyjąkała zaskoczona Luiza. – I to mieszkanie też? – Na szczęście nie, ale nie wiem, jak długo mi się je uda utrzymać. Już i tak zwolniłem większość służby. Po prostu mnie nie stać. I jeszcze ojciec mnie znów dręczy, że mam się ożenić. – Tak szybko? – Jak minie żałoba, ale według niego powinienem się już zacząć rozglądać. – O Boże! A nie możesz znaleźć sobie posady? – Pewnie mógłbym, ale to niewiele w mojej sytuacji zmienia. Musiałbym pracować po sto godzin na dobę, a i tak nie wyszedłbym z długów. Jestem jak w potrzasku. Czy czułaś się kiedyś podobnie? Skinęła głową zrezygnowana. Od samego ukończenia szkoły! – Co za podły świat! Nienawidzę tej rzeczywistości. Dlaczego nie mogę ożenić się z tobą, założyć rodziny? Jesteśmy dla siebie stworzeni. – W oczach Maksymiliana pojawiły się łzy. – Ojciec wysyła mnie do Włoch, gdzie są te bogate, okropne babska jeżdżące po Europie, łażące po ruinach lub muzeach i czyhające, aż im się trafi dobra partia. Czy on nie rozumie, że zachowuje się jak jakiś stręczyciel? – Wyjeżdżasz więc? – Po nowym roku. Bo przecież święta – wykrzywił ironicznie twarz – muszę spędzić z moją kochaną rodziną. I razem z tym idiotą szwagrem, za którego wyszła moja siostrzyczka. Ją też ojciec upchnął. – A le wydaje się zadowolona – zauważyła Luiza. – I ma dziecko. – Niestety, jest jeszcze głupsza, niż myślałem. A le powiedz, co u ciebie, jak się czujesz? Nie przepracowujesz się zbytnio? Widzę, że twoja buzia zrobiła się taka szczupła. Och, Luizo! – Jego głowa znalazła się na jej kolanach, a jego dłonie zaczęły się wsuwać pod spódnicę. – Maks, nie, proszę. – Pochwyciła jego ręce. – Ja muszę wracać do domu. – Nie zostaniesz ze mną? – Miał minę małego chłopca, od którego nagle odsunięto tacę z cukierkami. – A le, ale spotkamy się jeszcze przed moim wyjazdem, dobrze? Jak ja będę za tobą tęsknił. Nieustannie o tobie myślę. A le mi się przydarzyło. – Kręcił głową nieco zdumiony tym stanem. Wychodząc z kamienicy Maksymiliana, Luiza zauważyła, że dozorca uśmiecha się ironicznie na jej widok. Pewnie ją poznał. Mimo iż na jej policzkach wykwitły lekkie rumieńce, uniosła dumnie głowę i wyszła na ulicę. Zegar naprzeciwko pokazał godzinę trzynastą. Zatem u Kwileckiego była niecałą godzinę. Mogła więc spróbować jeszcze jednej szansy. Jeśli nic z tego nie wyjdzie...? Pozostawało to najgorsze. Była to okropna myśl, bo Luiza kochała życie, nawet takie, jakie wiodła teraz, próbując znaleźć zadowolenie w zwykłych codziennych czynnościach. A le chyba dla kobiety upadłej, którą się stała, i to w zasadzie z własnej i nieprzymuszonej woli, nie było innego wyjścia. Jednak z tym postanowieniem rodziły się kolejne pytania. Jak to zrobić? I czy będzie miała odwagę? Wstrząsnęła się z obrzydzenia i zamyślona omal nie weszła pod pędzącą zbyt szybko dorożkę. Wściekły fiakier zrugał ją na cały głos, ale nawet jego chamstwo nie zrobiło na niej wrażenia. Szła dalej, jak pociągana za sznurki marionetka z teatrzyku ulicznego. Nawet nie spostrzegła, kiedy pokonała trzy przecznice i znalazła się przed okazałą kamienicą Sokołowskich w A lejach Ujazdowskich. – Zaraz spytam, czy pan przyjmie panienkę. – Pokojówka, która pamiętała Luizę z poprzednich wizyt, dygnęła i po chwili wahania dodała: – Bo tutaj wszyscy bardzo zdenerwowani. – Coś się stało? – Panicz Jan Kazimierz zachorował. Od dłuższego czasu było z nim źle, ale teraz... –

szeptała konfidencjonalnie. Pewnie doskonale zdawała sobie sprawę, że Luiza jako guwernantka jest zaledwie szczebel wyżej od niej. Służba zawsze wiedziała wszystko. I to nie z gazet. O chorobie Jana Kazimierza Luiza też już słyszała u Sokołowskich. Kuzynka ich podręcznej pracowała od jesieni u Lubeckich. Wyglądało na to, że jej przyrodni brat cierpi na wyjątkowo ostrą postać syfilisu i choroby nie łagodzą żadne medykamenty. – Przyszłam więc nie w porę. – Luiza zagryzła górną wargę. – Kogo niesie? – rozległ się w korytarzu tubalny głos Jana Sokołowskiego. – Proszę poczekać – rzuciła szybko pokojówka i zniknęła we wnętrzu mieszkania. Po chwili była z powrotem. – Pan prosi do swojego gabinetu. Mówi, żeby nie tupać, bo to przeszkadza paniczowi – zachichotała – a sam krzyczy, że aż szyby się trzęsą. Luiza powinna potępić niestosowne gadulstwo pokojówki, ale nie miała do tego głowy, cały czas zastanawiając się, w jaki sposób ma prosić Sokołowskiego o pomoc. Kiedy przeszła przez cuchnący od octu korytarz do gabinetu, on już tam był. Siedział w fotelu i nalewał sobie wody do szklanki. Luiza zauważyła, że trzęsie mu się ręka. Bardzo się postarzał od ostatniego razu. – Dzień dobry panu – dygnęła. Spojrzał na nią obojętnym wzrokiem i kiwnął zaledwie głową. W tym momencie Luiza zrozumiała, że nic się jej nie uda wskórać. Milczała, nie wiedząc, co powiedzieć. – O co ci chodzi, dziewczyno? Nie mam czasu na długie czekanie. Zaniemówiłaś czy co? O, ja już wiem. – Wychylił jednym haustem zawartość szklanki. – Pewnie czegoś ode mnie chcesz. – Ja? – przeraziła się Luiza. – A kto? Car Rosji? Car Rosji to mnie może pocałować głęboko... No tak, więc o co chodzi, bo nie mam głowy na takie panieńskie gierki. – Ja chciałam panu życzyć dobrych świąt i... – Znów jej te słowa nie chciały przejść przez gardło. – Ile chcesz pieniędzy? – A... a dlaczego miałabym mieć taką prośbę? – wyjąkała słabym głosem Luiza. – Bo po co byś tu bez zaproszenia szła. Jeszcze w tej sytuacji? Nie jestem głupi. Myślisz, moja panno, że się nie umiem domyślić. Nie tędy droga! Stary może jestem, ale jeszcze wiem, co się wokół mnie dzieje. Od dłuższego czasu, jak ktoś mnie chce oglądać, to czegoś ode mnie chce. A to kucyka, a tu nowe meble, a tam francuskie perfumy. A ty co? – Ja bym chciała pożyczyć pewną sumę na roczny pobyt w Szwajcarii. Na naukę. – Naukę? – zlustrował ją od stóp do głów. – Po co? Czy to da ci lepsze kwalifikacje do uszczęśliwienia twojego wybranka? Za mąż ci iść, dziewczyno, trzeba, i to szybko. Szwajcaria? Uniwersytety? Nie tędy droga. Brednie wierutne, co bałamucą tylko w głowach i spokój kobiecy zabijają. Otóż, moja panno, grosza na to nie dam. Luiza czerwieniała, słuchając jak zwykle nieortodoksyjnych opinii dziadka, i zdecydowała się postawić wszystko na jednej szali. – A czy po ojcu nie należy mi się jakaś suma? Jan Sokołowski też spąsowiał, i to tak, że dziewczyna wystraszyła się, że pęknie mu jakaś żyłka i dostanie apopleksji. Zerwał się z fotela i stał nad nią, trzęsąc się cały. – A co? Już kruki się zlatują, bo poczuły padlinę? Nad łoże boleści mojego wnuka, jedynego spadkobiercy? – A le ja wcale... – Milcz, dziewczyno. Nie tędy droga. Przypomnę ci tylko, że jesteś zwykłym bękartem i tylko mojemu miłosierdziu zawdzięczasz posadę i to, że ci czasem coś prześlę. Nic ci się nie należy, rozumiesz? Jego słowa już jej nie raniły. Stała i patrzyła z politowaniem na starego człowieka, który stracił syna, najpierw pozbawiwszy go radości życia i ambicji, a teraz miał stracić jedynego wnuka. Czuła do niego jedynie zmieszaną ze współczuciem pogardę. Odwróciła się do niego plecami bez słowa i nie opuszczając głowy, ruszyła do wyjścia.

– Nie waż mi się wyjść w taki sposób, panienko! W tej samej chwili wybiegła na korytarz ubrana na biało postać. – Niech pan natychmiast przyjdzie! – krzyknęła, aż na korytarzu zaroiło się od służby. – Paniczowi jest gorzej! Luiza domyśliła się, że jest to pielęgniarka. Niezatrzymywana przez nikogo poszła prosto do drzwi. To była jej jedyna droga! Rozalia rzucała się na poduszce. Czuła, jakby za chwilę krew miała się w niej zagotować, jakby jechała pędzącym powozem z woźnicą, co się szaleju napił. Kiedy tylko usłyszała słowa Luizy, myślała, że się pod ziemię zapadnie. To przecież była jej wina. Gdyby nie pomyliła tego adresu, gdyby nie gapiła się na sprośne sceny, wreszcie gdyby nie uciekła od przyjaciółki, zostawiając ją tym drabom na... To było niewybaczalne. Luiza nigdy nawet słowem nie napomknęła o tej fatalnej nocy, ale Rozalia mogła się domyślić, jak to się dalej potoczyło. Cała skóra piekła ją od wyrzutów sumienia. Nigdy w życiu nie spłaci swego długu w stosunku do tej dziewczyny, która przecież była dla niej jak najlepsza przyjaciółka, jak siostra. To przez nią wpadła w takie tarapaty i w dodatku, czując się zhańbiona, chciała się targnąć na życie. A to przecież żadna jej wina! Nie, stanowczo musi coś zrobić. A le co? Niemoc ją paraliżowała. Pewnie dlatego nie była w stanie grać tego wieczoru. Zmuszała się, żeby nie sprawić jeszcze większej przykrości Luizie. Prząśniczka poszła jej jeszcze tak sobie, ale już przy kolejnych utworach słychać było wyraźnie, jak mocno fałszuje. Nawet matka, która nigdy zbyt dobrego słuchu nie miała, krzywiła się z niesmakiem. Rozalia nie mogła się doczekać, aż ten wyczekiwany przez nią obiad i rodzinny wieczór dobiegną końca. Za każdym razem, kiedy padało jakieś pytanie ze strony sióstr ojca czy innych krewnych, aż zaciskała szczęki, żeby nie powiedzieć czegoś skandalicznego. Cały czas w niej buzowało i nie mogła zrozumieć, że Luiza, choć blada jak opłatek, gra bez jednego błędu, jej dźwięczny głos wznosi się na samą górę skali i uśmiecha się do dziadka, który przecież mimo paraliżu doskonale rozumie, co się wokół niego dzieje. Rozalia uważała, że Luiza nie ma racji. Co to znaczy „nic się nie da zrobić”? I „to koniec”. Takie podejście wynika jedynie z niewiedzy i z niezdolności umysłu do znalezienia stosownego rozwiązania. Doskonale pamiętała, jak jej profesor od nauk ścisłych mówił: „To, że nie wiemy tego teraz, nie oznacza, że nie poznamy w przyszłości. A wiedza ta przejmie nas radością i dziwić się będziemy, jak prosto można było ją zyskać”. Tak, musiało być jakieś proste rozwiązanie... Luiza wymyśliła, że mogłaby pojechać do Lozanny. Mieszkała tam siostra jej znajomego. Z pewnością zajęłaby się nią w tym trudnym okresie. A potem mogłaby dać dziecko na utrzymanie. A le skąd na to wziąć środki? Luiza ich nie miała. Nie mając nic wspólnego z pieniędzmi, Rozalia, mimo iż doskonale potrafiła rozwiązywać działania matematyczne, niewiele się na nich znała, nawet więc nie wiedziała dokładnie, jaka kwota byłaby wystarczająca. Odkryła tym samym kolejny mankament swej marnej edukacji na pensji. Pewnie tatko mógłby dać Luizie pewną sumkę na podróż za granicę, ale to przecież nie wystarczy, myślała gorączkowo. Poza tym, jeśli Luiza nie będzie pracowała jako nauczycielka, nie ma żadnych możliwości zarobkowych. Skąd wziąć pieniądze? – powtarzała sobie w myślach Rozalia i nagle w desperacji wpadła na pewien pomysł. Tak, to mogło się powieść, pomyślała i znalezienie ewentualnego rozwiązania sprawiło jej taką ulgę, że zasnęła jak kamień. Zuzu Sempolski otworzył jej drzwi w porannej bonżurce. Ze zdumienia postawił oczy w słup. – Wszelki duch! Uśmiechnęła się szeroko. – Zapomniałeś, jak mam na imię? Mogę wejść czy przyjmujesz jakieś damy? – Nie, bynajmniej. – Zaśmiał się nagle, dochodząc do siebie po szoku, jaki wywołało nieoczekiwane pojawienie się siostry przyjaciela na progu jego garsoniery, w której w dodatku tak często nie bywał. Rozalia otrzymała od Teofila dość szczegółowe informacje na temat rozkładu zajęć jego

przyjaciela. Oczywiście brat nie miał pojęcia, że sama zamierza odwiedzić Zuzu na Wareckiej. Naplotła mu głupstw, że chce zachęcić Sempolskiego do pewnej akcji filantropijnej i musi pilnie wysłać do niego wiadomość. – Proszę, wejdź. – Wpuścił ją do mieszkania. – A leż tu ciepło – zauważyła. – Weźmiesz moje nakrycie? – i nie czekając na odpowiedź, podała mu czepek, który gospodarz, nie bardzo wiedząc, co ma z nim zrobić, odłożył na stojącą w korytarzu komodę. – Palto też. – Przepraszam cię, ale nie mam tu chwilowo służby, więc nie mogę poczęstować cię niczym wytwornym. Rozalia zaciekawiona, nie czekając na jego zaproszenie, weszła do pokoju, który sądząc po wystroju, nie był przeznaczony do przyjmowania arystokratycznych krewnych Zuzu. Na ścianach wisiały kobiece akty. W przeszklonych gablotach znajdowała się kolekcja pistoletów i różnych egzotycznych przedmiotów, których przeznaczenia Rozalia nie była w stanie odgadnąć. – Nie, dziękuję, nie jestem głodna, ale mogłabym napić się... szampana – wymyśliła na poczekaniu. Podobało jej się, że potraktował jej słowa poważnie i zniknął na chwilę z gabinetu. Pod samym oknem, które wychodziło na Krakowskie Przedmieście, Rozalia zauważyła rozstawione sztalugi. Zuzu maluje? Zdziwiła się. Może pozazdrościł Teosiowi, pomyślała i spojrzała na obrazek. Znowu jakaś naguska. A le tym razem szkaradna, więc zapewne pędzla samego gospodarza! Drgnęła zmieszana, gdyż wrócił Zuzu z butelką szampana. Otworzył go wprawnie i pieniący się lekko trunek rozlał do kryształowych kieliszków o smukłych nóżkach. – A więc za nowy rok! Pozostało do niego tylko parę dni – powiedział i podał jej kieliszek. – Smakuje ci? – spytał po chwili. Rozalia nigdy w życiu nie piła szampana. Oblizała uważnie wargi i odpowiedziała: – Niezły. – Trzymam go na specjalne okazje. Taka wizyta. – Rozalia zauważyła, że Zuzu wpatruje się w jej usta. Oblizała je więc ponownie koniuszkiem języka, uznając, że musiała się pobrudzić na twarzy. Powinna rozpocząć rozmowę o konkretach, ale postanowiła poczekać, aż Zuzu wypije trochę więcej. Usiedli na kanapie. Widać było po chwili, że już się rozluźnia i próbuje nawet z nią konwersować, wypytując o święta, o zdrowie rodziców i dziadka. Nadal nie pytał, po co przyszła, więc Rozalia też się uspokoiła. – Nawet nie zauważyłem, Rozalio, że tak ostatnio wydoroślałaś. Czy wiesz, że znam cię od dziecka? Młodsza siostra mojego przyjaciela, no no. Kto by pomyślał! – Co by pomyślał? – Że taka ładna się zrobisz. Te twoje jasne włosy wyglądają jak aureola świętej. A jemu co się stało, że tak bredzi? Spadł z konia i się potłukł? Odwróciła się w jego stronę i zobaczyła dziwne ogniki w jego spojrzeniu. Patrzył na nią teraz z dużą intensywnością. – Widziałam obraz. Ty go malujesz? – Trochę się tym bawię – odpowiedział. – Takie tam... – Ta kobieta trochę ci nie wyszła – zauważyła z brutalną szczerością Rozalia, ale Zuzu się tym nie przejął, tylko roześmiał i odpowiedział: – Tak to jest, jak się nie ma odpowiedniej modelki. Ja nawet sporo płacę za pozowanie. – Tak? – zainteresowała się Rozalia. – Ciekawe ile? Za dwieście rubli to ja sama bym się zgodziła. – Dwieście rubli to dość drogo – zauważył Zuzu, ale nawet na chwilę nie spuszczał z niej oczu. – Przysięgam, że nikt by się o tym nie dowiedział. – Nagle przeraziła się swojej odwagi, ale potem wzięła głęboki oddech i powiedziała sobie, że jest przecież nowoczesną kobietą. – Teoś też nie – podkreśliła, na wypadek gdyby Zuzu się obawiał, że jej brat wyzwie go na pojedynek albo co!

– Po co ci dwieście rubli? Morgi chcesz kupować w Brwinowie? – Chcę pojechać na uniwersytet do Szwajcarii. Ojciec nie chce się zgodzić na wyjazd, bo uważa, że kobiety nie nadają się na studia. – Ja nie wiem, czy się nadają czy nie. Uważam, że się nadają przede wszystkim do miłości, ale jak chcesz, to mogę ci te pieniądze dać. Rozalia się rozpromieniła i w duchu triumfowała. Trochę szumiało jej w głowie, ale przecież się udało. Proste rozwiązania, Rosie! Szkoda tylko, że nie podała wyższej sumy. Tyle Luizie przecież nie wystarczy, prawda? – To powiedz, co mam robić? Po dziesięciu minutach Rozalia siedziała ponownie na kanapie, ale tym razem bez ubrania. Jej łono zasłonięte było wprawdzie haftowaną poduszką, ale piersi nie zakrywało nic z wyjątkiem diamentowego naszyjnika. Oszołomienie szampanem trochę minęło i dziewczyna poczuła, że w mieszkaniu Zuzu nie jest wcale tak ciepło, jak z początku jej się wydawało. Gorączkowo zastanawiała się również, w jaki sposób poradzi sobie z zasznurowaniem gorsetu, kiedy sesja malarska dobiegnie końca. Natomiast ze zdumieniem skonstatowała, że żadnego wstydu nie odczuwa. Zuzu stał przy sztaludze z pędzlem w ręku, ale chyba malowanie nie szło mu zbyt dobrze, bo marnował większość czasu, wpatrując się w nią. Wygląda trochę śmiesznie, uznała. Taki wysoki i nieco zwalisty mężczyzna gapiący się w nią jak sroka w gnat. Pewnie dlatego, że nie jest prawdziwym malarzem i nie bardzo mu to wychodzi. Rozalia rozmawiała kiedyś z jedną z modelek Teofila. Podobno bardzo go lubiły, bo nie dość, że im uczciwie płacił, to i zawsze dobrze nakarmił, a poza tym chętnie wysłuchał ich problemów. A Zuzu nie mówił nic. – I jak ci idzie? – spytała, przesuwając ręką po naszyjniku. Takie wielkie diamenty. Z pewnością kosztowały fortunę. – To może jeszcze długo potrwać – odpowiedział. – Mam nadzieję, że nie będziesz miała kłopotów w domu. Też miała taką nadzieję. Tak nakręciła i namotała, że zupełnie się w tym pogubiła. – Napijesz się jeszcze szampana? – zaproponował. Od razu było lepiej. Teraz naszyjnik chłodził jej nieco rozgrzany i zaczerwieniony pod wpływem trunku dekolt. – Poczekaj. Muszę go przesunąć. Nie ruszaj się teraz – powiedział Zuzu. Zbliżył się do niej i ręką sięgnął po naszyjnik, ale nagle jego dłoń musnęła jedną z jej piersi, która zareagowała nerwowo, odsłaniając sutkę. – Nie denerwuj się – odezwał się uspokajająco. – Nic ci nie zrobię. Tylko podziwiam. Rozalia zerknęła w dół na swoją niesforną pierś, a naszyjnik zamigotał w jej oczach. – Ciekawe, ile takie coś kosztuje? Chciałabym mieć coś takiego – rzuciła brawurowo. – To bardzo droga rzecz. A poza tym klejnot rodzinny – odpowiedział, nie spuszczając wzroku z piersi Rozalii. – A le... ale mogłabyś kupić sobie podobny. – Tak, a niby za co? Zuzu pochylony nad Rozalią, która z bliska zapoznawała się teraz z jego zarostem, zastanawiał się przez chwilę. – Powiedzmy, że mógłbym ci powiedzieć, kto wygra pewną gonitwę w wyścigach na Polu Mokotowskim. A le to dopiero wiosną, sama rozumiesz. Serce dziewczyny zaczęło mocno bić. Czuła, że tym razem dobicie targu nie będzie takie proste. – A jak można przewidzieć taki wynik? – spytała. Zuzu był ciągle niezadowolony z pozycji naszyjnika, przesuwał go po jej piersiach w tę i we w tę. Sempolski roześmiał się. – Oj, można. Jak się ma pieniądze, to można.

– I będę to wiedzieć? – Tak. I jaką kwotę musisz postawić też. Dostaniesz ode mnie wiadomość, jeśli dojdziemy do porozumienia. A potem po prostu odbierzesz wygraną. – To do tego czasu zabiorę do domu ten naszyjnik. – Czy przypadkiem Lubeccy to nie jest stary żydowski ród? – prychnął Zuzu. – A le zgoda. Mam do ciebie zaufanie. Mam nadzieję, że ty do mnie też. Rozalia wyciągnęła do niego rękę, którą on musnął ustami, a potem zbliżył twarz i rozchylając językiem jej wargi, wepchnął go do środka. Zupełnie nie wiedziała, co powinna robić, ale po pewnym czasie oderwał się od niej i odsunął haftowaną poduszkę leżącą na jej brzuchu. – Cudna – jęknął. – A le, ale... – Rozalia po raz pierwszy podczas ich spotkania zapomniała języka w buzi. – Tak? – spytał, ale jego ręce już zdążyły pochwycić piersi Rozalii. – Ja nie chcę mieć dziecka. Pod żadnym pozorem. – Nie ma sprawy, złotko. O to nie musisz się martwić. Poradzimy sobie – odpowiedział i ściskając jej pośladki, odwrócił ją tyłem do kanapy, a potem zaczął rozwiązywać pasek bonżurki. – Boże, Rosie! Co się stało? Wszyscy odchodzą od zmysłów! Gdzieś ty była? Ciemno się robi, śnieg pada... Rozalia nie zdążyła wejść do swojego pokoju, kiedy pojawiła się przy niej Luiza. – Już im mówiłam. Po drodze spotkałam znajomą i zaciągnęła mnie na wykład o elektryczności. Przeprosiłam ich już. Nawet nie przypuszczałam, że tak szybko przeleciał ten czas. Luiza nie dawała za wygraną i wślizgnęła się za Rozalią do jej pokoju. – Jeśli ci uwierzyli, to w porządku, ale ja ci nie wierzę. Rozalia westchnęła i sięgnęła do kieszonki. – To dla ciebie. – Boże Święty. Tyle pieniędzy! – Luiza wpatrywała się w banknoty z niedowierzaniem. – Będzie jeszcze raz tyle albo i więcej. Może już za tydzień. Planuj więc podróż. Powiemy, że dostałaś jakiś spadek z Francji. Bez przerwy dostajesz listy od tego swojego Gastona, więc nie powinno to nikogo dziwić. – Rosie, oddam ci każdy grosz. – Daj spokój, Luizo. Nic mi nie musisz oddawać. – A le skąd to wzięłaś? Rozalia milczała przez chwilę, a potem powiedziała: – Luizo, najważniejsze, że mamy te pieniądze. O więcej nie pytaj. Nie chcę o tym nigdy rozmawiać. A potem dała znać przyjaciółce, że chce być sama. Kiedy ta tylko wyszła, po twarzy Rozalii poleciały łzy. Chciała usiąść na krześle, ale ból jej nie pozwalał. Wydawało jej się, że nadal krwawi. Nie może zabrudzić bielizny, bo zaraz będzie miała na głowie matkę. To było obrzydliwe. Niemożliwe, żeby ponownie spojrzała na mężczyznę bez skrajnego obrzydzenia. Nie chciała nawet myśleć o tym, ile razy posiadł ją ten zwyrodniały typ, lubujący się w amoralnych praktykach. Cały czas czuła się jak przedmiot obracany przez niego w prawo i w lewo dla zaspokojenia chuci. Koniecznie musi wypłukać usta i umyć zęby. Obrzydliwe. Już nigdy w życiu nie chciała mieć nic wspólnego z żadnym mężczyzną. Rozalia wyciągnęła spod łóżka nocnik i zwymiotowała do niego. Raz, a potem ponownie. Załkała cicho jak skrzywdzone dziecko. Smarki spłynęły jej z nosa, ale nie miała siły ich otrzeć. Pomyślała sobie, że zachowała się zbyt obcesowo w stosunku do Luizy. Przecież ona musiała przeżyć tak niedawno coś zupełnie podobnego. Była jednak różnica. Zuzu dotrzymał słowa i Rozalia nie musiała się obawiać, że zajdzie w ciążę. Nadal była dziewicą.

Rozdział XVII

Warszawa, wrzesień 1888 Ukłonił się najpierw młodemu Lilpopowi, który nieco rozbawiony wzruszył ramionami. Joachim jednak nie był w tak dobrym humorze. Był jedynie reprezentantem udziałowca koncernu hutniczo-metalowego „Lilpop, Rau i Loewenstein”. Zgodnie z obietnicą Miszy Nikitinowie właśnie w ten sposób weszli na rynek polski, wzmacniając tym samym pozycję „Lilpopa” w Rosji. A le każda ekspansja wymagała dodatkowych zastrzyków finansowych... Nie jest to kraj rozumiejący myśl techniczną, stwierdził po raz kolejny Joachim, wychodząc ze spotkania z bankierami i plenipotentami udziałowców z przeświadczeniem, że zmarnował czas na ignorantów. Podejrzewał również, że wśród piętnastomilionowego polskiego narodu przynajmniej czternaście i pół uważa, iż Ziemia jest płaska, choroby leczy się zaklęciami, a myć się nie należy, bo to złe dla zdrowia i urody. Dziwny kraj, ale przecież niepozbawiony uroku, myślał. Trochę może dziki, ale fascynujący, sprawiający, że krew zaczyna szybciej krążyć w żyłach. Zasiadając przy kieliszku koniaku w eleganckiej restauracji przy teatrze, westchnął z przyjemnością. Tak bardzo brakowało mu takich miejsc przez ostatnie cztery lata. Było po co wracać! Pobyt na Syberii, mimo iż zakończył się tak niedawno, już się w jego wspomnieniach zacierał. Chciałby oczywiście potraktować go jak niemiły sen i przejść do teraźniejszości, ale było zbyt dużo starych zobowiązań, z których musiał się wywiązać, by mógł sobie pozwolić na taką beztroskę. Przez ostatnie dwa miesiące był człowiekiem bardzo zajętym. Spędził parę tygodni w Gdańsku z rodziną, która z całych sił próbowała go zatrzymać przy sobie, a matka w dniu odjazdu rozpłakała się na głos. Jeszcze nigdy nie widział, aby publicznie dawała taki upust emocjom. Wprawdzie zawsze była czulsza niż ojciec, ale opiekę nad dziećmi powierzała najchętniej służbie. Joachim dostrzegł, że bardzo zmarniała po śmierci ojca. Musiała jednak tak bardzo go kochać, że nawet po jego śmierci finansowała byłą narzeczoną męża. Joachim dowiedział się o tym od służącej Hanki, która przekazywała do Sitna większe sumki. Był z dziwnej rodziny, teraz przebywał w dziwnym kraju i zaczął do tego przywykać. Hallmann zaśmiał się w duchu. Może więc jego poczucie normalności było wypaczone. Wyjął z kieszonki zegarek i spojrzał na wskazówki. Miał jeszcze dobre pół godziny, mógł więc poczytać gazetę, ale wolał siedzieć bezczynnie i patrzeć przez okno na spacerujące damy i przejeżdżające dorożki. Zasłużył na trochę spokoju. Tydzień wcześniej znów był w rozjazdach. Odwiedził rodzinę Romka w Siedlcach. Przekazał jego matce fotografie i listy, a ta we łzach wdzięczności rzuciła mu się do nóg. – Ja wiem od syna, że on już dawno by nie żył, gdyby nie pan. Zażenowany postawił niewiastę na nogi i wyjaśnił jej, że Romek jest bardzo dzielnym mężczyzną, spisał się doskonale jako inżynier, a poza tym wróci do Polski już za parę lat, więc nie powinna mieć żadnych powodów do płaczu. Pani Wilczewska nie dała tak łatwo za wygraną. Zanim odjechał, musiał zjeść chyba ze sto przygotowanych przez nią potraw i wyjść z nią na spacer wokół ratusza, gdzie został przedstawiony bez mała połowie mieszkańców. I chyba wszystkim pannom do wzięcia, które przeparadowały, rzucając mu powłóczyste spojrzenia. Wiera pewnie by się wściekła. Zawsze była potworną zazdrośnicą. A ch, Wiera... Pewnie, że mu jej brakowało. Nawet jej zaproponował, że chciałby ją zabrać ze sobą, ale spojrzała tylko na niego morderczo i przestała się odzywać. Nagle Joachim drgnął, czując upływ czasu. Skinął więc na kelnera, zapłacił za kawę i szybkim krokiem udał się do znajdującego się o przecznicę dalej domu. Szyld „Zakład fotograficzny J. Blaufeldt” był mocno wyblakły i ani on, ani dość szkaradne zdjęcia ślubne na

wystawie nie mogłyby chyba skłonić kogokolwiek o odrobinie rozumu do wejścia do środka. Joachim jednak nie wahał się nawet przez chwilę. – Dzień dobry. – Uchylił kapelusza, stwierdzając od razu, że znów popełnia błąd. Ani samo pomieszczenie, ani jego główny lokator nie skłaniali do takich oznak grzeczności. Tusza fotografa niemal wylewała się na kontuar. Jak zwykle był spocony i wachlował się jakimś programem operowym, jak wypatrzył Hallmann. – Szanowny pan do syna. Proszę bardzo. Pan już wie gdzie. – Wskazał ręką za kotarę. Mężczyzna, z którym spotykał się Joachim, czekał na niego w połowie labiryntu korytarzyków, które znajdowały się za kotarą. Jak można być tak mało podobnym do ojca, pomyślał, patrząc na tego szczupłego, ciemnowłosego i przystojnego młodzieńca. – Dostałem wiadomość, że coś pan znalazł. – Wyciągnął w jego kierunku zwitek banknotów. Mężczyzna skinął głową i wymienił trzymaną w ręku kopertę na pieniądze. – I tam jest wszystko? A dresy? Sytuacja? Syn fotografa ponownie skinął głową. Joachim stwierdził, że musi jednak wpierw zapoznać się z zawartością koperty. Od mężczyzny niewiele się dowie. Był przecież niemową. Biały papier kusił. I mimo iż Hallmann obiecał sobie przeczytać informację dopiero w domu, nie mógł się powstrzymać. Czuł przyspieszone bicie serca i wprost nie mógł zaczerpnąć tchu. Na nogach, które wydały mu się pełne ołowiu, wrócił do tej samej kawiarni, w której przebywał zaledwie pół godziny wcześniej. Nie był to dobry pomysł. Już gdy przebiegł wzrokiem pierwsze zdania, w jego oczach pojawiły się łzy. Otarł je ukradkiem, a potem poprosił kelnera, aby wezwał dla niego dorożkę. Musiał być teraz sam. Joachim stał przez chwilę z podniesioną ręką, po czym nabrał powietrza i zdecydowanie zapukał. Otworzył mu chudy jak patyk mężczyzna. Wpatrywał się w niego z pewnym zdumieniem. – Pan szanowny do nas? – odezwał się po dłuższej chwili. – Państwo Pawełkowie? – spytał dla formalności. – Jak najbardziej, Jakub Pawełek z małżonką. Pan z urzędu jakiegoś? – Mężczyzna wyraźnie się zaniepokoił, gdyż przez jego twarz przebiegł tik. Był to okropny grymas wykrzywiający jego rysy niemal nie do poznania. – Jestem adwokatem z kancelarii Lubeckiego – przedstawił się Joachim i uchylił kapelusza. – Czy możemy porozmawiać? – Widząc wahanie mężczyzny, szybko wyjaśnił: – Sprawa dotyczy pani Marcjanny Pawełek, urodzonej w Mińsku Mazowieckim w roku pańskim tysiąc osiemset... – Nie żyje! – wykrzyknął niemal z ulgą Pawełek i znów jego twarz się wykrzywiła. – Prawie... To znaczy chora jest śmiertelnie – wyjaśnił Joachim. – I wiedząc od lekarzy, że zbliża się jej ostatnia godzina, postanowiła sporządzić testament. Nasza kancelaria dostała od niej pełnomocnictwo i my mamy ustalić spadkobierców. – Jak to ustalić? – zdenerwował się Pawełek. – Jest tylko jeden spadkobierca, szanowny panie. Ona bezdzietna była. To mnie się należy wszystko – dodał, a na jego twarzy wykwitł szeroki uśmiech. – A pan jest...? – Jej młodszym bratem. Jedynym bratem, bo reszcie rodzeństwa, świeć Panie nad ich duszą, się zmarło. Stanisław spadł z dachu i trup na miejscu, Stefania przy połogu, Bronek na cholerę parę lat temu... Joachim postanowił przerwać mu tę wymieniankę: – A le są pewne warunki. Jeśli pan ich nie spełni, to niestety, majątek przepada. Pani Marcjanna zamierza w przeciwnym razie oddać wszystko na fundację dla bezpańskich zwierząt domowych. Pawełek wyglądał, jakby za chwilę miał dostać apopleksji. – Panie szanowny, z tej mojej siostry to zawsze było takie potworne dziwadło. Nietrudno

zgadnąć, że żaden normalny chłop nie chciał nawet na coś takiego patrzeć. – Chce pan poznać te warunki? – Oczywiście. – Otóż siostra chce się dowiedzieć, czy potrzebuje pan tych pieniędzy. Jaki jest pański stan mieszkania, liczebność rodziny, warunki higieniczne. – Uff – odetchnął z widoczną ulgą Pawełek. – To już proszę do mnie mówić „dziedzicu”. Spełniam, spełniam, jak najbardziej. – Czyli pozwala mi pan rozejrzeć się po mieszkaniu i porozmawiać z domownikami. – A pewnie, pewnie. Trochę trudno będzie panu z nimi rozmawiać, ale zapraszam, zapraszam. – Pawełek podskakiwał, jakby mu doprawiono nogi z gumy. – Proszę, niech pan się rozgląda i robi, na co ma pan ochotę. Może palto zabrać? Joachim prawie się wzdrygnął. – Nie, nie, dziękuję uprzejmie. – Ruszył w głąb mieszkania. Pokój, do którego najpierw weszli, był dość skąpo umeblowany, ale widać sprzątany i pielęgnowany. W oknie dostrzegł nawet kwiatki w doniczce. Dwa fotele z nieco sfatygowaną tapicerką, kredens, dębowy stół. Joachim okręcił się dokoła. – Nie jest tutaj tak źle, panie Pawełek. – A le to nie nasze – szybko zauważył gospodarz. – Ten pokój i... – wskazał ręką – taką małą sypialenkę zajmuje nasza lokatorka. Pracuje w „Walhalli”. To restauracja na Nowym Świecie, zna pan? – I mogą tak państwo tu wchodzić? – zdziwił się Joachim. – No tak, ale to pokój przechodni. – Kuzynka żony tu mieszka – wyjaśnił szybko Pawełek. – Dozorca może zaświadczyć. Proszę, proszę dalej – zachęcił i otworzył drzwi. Buchnął zza nich smród odchodów, skisłych ubrań, potu i skrajnej nędzy. Hallmannowi przed oczami stanęły „domy etapowe” w drodze na Syberię. – Zapraszam. Wstrzymując oddech, wszedł do ciemnego pomieszczenia, które w pierwszej chwili wyglądało jak koszary wojskowe. Wzdłuż ścian znajdowały się sienniki, a na nich leżały lub siedziały dzieci. Na widok Pawełka znieruchomiały, ale ich oczy czujnie jak u zwierzątek śledziły każdy jego ruch. – Boże – wyrwało się Joachimowi – ile ich tu jest? – Dwanaścioro. – Wasze? – Kilkoro naszych, a poza tym wychowujemy przygarnięte z ulicy sierotki. Ludźmi się, szanowny panie, opiekujemy, a nie jak ta moja siostra wariatka, bezdomnymi psami! Taka jest różnica między tą jej Hameryką a nami! – Panie Pawełek. Proszę się uspokoić i odpowiadać na moje pytania, a ja będę notował – zapowiedział Joachim, uciekając oczami, by nie widzieć twarzy rozmówcy, i wyjął z kieszeni płaszcza zeszyt. – Czyli mam rozumieć, że pan i pańska małżonka wychowujecie te dzieci z własnych pieniędzy. A pan pracuje jako? – Żona pracuje jako mamka. A ja... – Pawełek energicznie podrapał się po głowie. – Czasem świadczę usługi. Joachim postanowił nie wnikać w szczegóły tych usług i przejść do innych pytań. Czuł, jak wpatruje się w niego wiele par zatrwożonych oczu. – To wszystko? – Mamy jeszcze jedną izbę. To była właściwie kuchnia, do której wchodziło się z przedpokoju. Pod piecem, mocząc nogi w misce z wodą, siedziała dość tęga kobieta, karmiąc piersią niemowlę. Na widok Joachima tak wrzasnęła, że ten momentalnie się cofnął, a wystraszone dziecko rozdarło się w niebogłosy. – Najmocniej przepraszam łaskawego pana. Zaraz wyjaśnię małżonce całą sprawę. Zamknął drzwi i zostawił Joachima samego. Przez uchylone drugie drzwi Hallmann zaczął

się przypatrywać dzieciom. Mogły mieć od roku do czterech lat. Żadne z nich nie chodziło ani nie biegało, zresztą nie było na to miejsca. Dwóch starszych chłopców układało patyczki w kupki. Dziecko pod oknem trzymało w rękach jakąś zabawkę i zasłaniało ją przed resztą. Dziewczynka wyglądająca na upośledzoną siedziała pod ścianą w kucki i bujała się w przód i w tył. Gdy Pawełek wrócił, na jego twarzy widać było wyraźnie ślad po mocnym spoliczkowaniu. – Nie powinienem tak żony zaskakiwać. Z nerwów mleko może wyschnąć i pracę straci. – Czy dzieci mają co jeść? – zmienił szybko temat Joachim. Pawełek spojrzał na niego chytrym wzrokiem. – Jedzą to co my. Kaszę, trochę mleka, chleba. Wie pan, przy takiej trzódce nie ma miejsca na luksusy. – W tym pokoju jest duszno. Czy chodzą na spacery? – Jak jest pogoda, to chodzą. To kiedy, myśli pan, będzie już wiadomo w sprawie testamentu nieboszczki? – Pani Marcjanna nadal żyje, panie Pawełek. To teraz poproszę, żeby mi pan powiedział, jak każde z nich ma na imię i ile ma lat. Z informacją, czy to są dzieci wasze czy przygarnięte. Pawełek rozpoczął wyliczankę, a Joachim spisywał dokładnie wszystkie dane. W pewnej chwili przerwał pisanie, pochylił się nad jasnowłosym dzieckiem pod oknem i spytał: – A może ty mi powiesz, jak masz na imię? Dziecko uniosło oczy do góry. Dopiero teraz zorientował się, że to dziewczynka. Milczała. – Toż odezwij się, pan nic ci nie zrobi – zachęcał Pawełek. – Hania – powiedziała po dłuższej chwili i z całej siły przycisnęła do siebie szmacianą lalkę. – Ile masz lat? Dziecko wyglądało na przerażone. – Toż widzi pan szanowny, że to małe i trochę nienormalne. Joachim pogładził dziecko po głowie, ale po chwili coś mu się przypomniało: – Wszy nie ma? Pawełek tak się oburzył, że niemal się uniósł nad brudną podłogę. – Moja małżonka pracuje w dobrym domu. Gdyby tu były wszy... – Przepraszam, ale muszę wiedzieć. To wcale nie jest tak, że jak są wszy i choroby, to pan nie zostanie spadkobiercą – uspokoił go Joachim. – Wydaje mi się, że już wszystko wiem. Sporządzę najdalej jutro raport, który wyślę depeszą, i myślę, że w ciągu miesiąca sprawa się wyjaśni. Zaczęli się już wycofywać do przedpokoju, kiedy z materaca pod oknem dobiegł ich cichutki głosik: – Hania ma tsy lata. Joachim siedział w ostatniej ławce. Czuł się trochę dziwnie w kościele Świętego Krzyża. Von Eistettenowie od pokoleń byli ewangelickiego wyznania, ale jego ojciec, Henryk Hallmann, dla ich fortuny poświęcił zarówno narzeczoną z Kaszub, jak i swoją katolicką wiarę. Teraz jego syn patrzył na kolejkę do konfesjonału i na modlące się pod figurką Matki Boskiej kobiety, zastanawiając się, dlaczego sprawa religii nigdy nie odgrywała dla niego istotnej roli. Może dlatego, iż mimo wszystko wierzył w takiego Boga, który nie przywiązuje wagi ani do obrządku, ani do ubioru. Wprawdzie nie odkrył jego obecności w laboratoriach, ale nie było to dla niego konieczne. Patrząc w tej chwili na odchodzącą od konfesjonału kobietę, czuł wyraźnie, że ktoś nad nim czuwa. Dodało mu to wystarczająco sił, by zrealizować, co zaplanował. Wstał więc z ławki i ruszył naprzód. Kiedy szybko przeżegnała się wodą święconą, był już dwa metry za nią. A gdy wyszła już na zewnątrz i słyszał odgłos jej bucików na trotuarze, zawołał: – Panno Luizo! Nie odwróciła się od razu. Najpierw zatrzymała się i znieruchomiała. W końcu spojrzała na niego z zakłopotaniem. Nie poznała go! – Joachim Hallmann. – Uchylił kapelusza. Zakryła ręką usta i widział wyraźnie, jak jej pierś zaczęła falować ze zdenerwowania.

– Nie wierzę. Po prostu nie wierzę. – Wyciągnęła do niego rękę, którą on bezzwłocznie ucałował. – Dostałem ułaskawienie cztery lata wcześniej. – A le pan nie wygląda zupełnie... – Policzki Luizy poczerwieniały. Nadal jest taka sama, pomyślał Joachim. Może trochę szczuplejsza. – Na kogoś, kto wraca z zesłania? No cóż, może rzeczywiście nie. – Uśmiechnął się. Roześmiani i prawdziwie uradowani wpatrywali się w siebie. Jednak po chwili uśmiech zaczął znikać z twarzy Luizy. Przypomniała sobie, pomyślał z lękiem. Jak mógłby ją przekonać? – Luizo – powiedział szybko, zanim zdążyła rzucić, że jest późno, a ona spieszy się do jakichś zajęć czy na spotkanie – muszę z panią pilnie porozmawiać. To sprawa najwyższej wagi. – A le ja nie... – Rozglądała się na boki, widząc, że zwracają na siebie uwagę wychodzących z kościoła kobiet. – Bardzo panią proszę – nalegał. – I nie jest to rzecz, o której możemy porozmawiać na ulicy. To dotyczy pewnej trzyletniej dziewczynki. – Dobrze – odpowiedziała wolno, a jej rumieniec zamienił się w biel opłatka. – Mieszkam niedaleko stąd. Szli obok siebie w milczeniu, a Joachim podziwiał jej opanowanie i zimną krew. – Mieszkam u starszej siostry pana Lubeckiego. Chwilowo jej nie ma. Przebywa w majątku dalszej rodziny aż do świąt – wyjaśniła, kiedy weszli do domu przy ulicy Jasnej. Służąca przywitała ich w drzwiach. Jej mina, kiedy zabierała płaszcz Joachima, była pełna złośliwego triumfu. Czekała na tę chwilę, gdy ta przemądrzała francuska paniusia zacznie sprowadzać do domu nieznajomych mężczyzn, i się doczekała. Oj, będzie co opowiadać! Bezwstydnica jedna, pod wieczór gachów do domu pani Józefy sprowadza. Zamierzała oczywiście podsłuchiwać pod drzwiami, a kiedy po przyniesieniu herbaty Luiza odesłała ją do swojego pokoju, poprzysięgła jej zemstę. Zamknęła drzwi do salonu na klamkę. Niech się paniusia do cna skompromituje! – Bardzo się cieszę, że pana wcześniej zwolnili – zaczęła rozmowę panna Sokołowska, nie mogąc znieść panującej ciszy. Joachim nawet herbatę słodził bezgłośnie. – Pańskie aresztowanie było takie niesprawiedliwe i niczym nieuzasadnione. – Może komuś na nim zależało – zauważył Hallmann i podniósł wzrok na Luizę, która bladła i czerwieniała na zmianę. – Być może był to jednak przypadek. Coraz bardziej się przekonuję, że odgrywa on w życiu kluczową rolę. – Zamilkła na chwilę. – A le co ja tu wygaduję! Niech no tylko Rozalia dowie się o pana powrocie. Nawet przez moment pana nie zapomniała. I stale się o pana modliła. – To miłe. Z pewnością osobiście jej podziękuję. Znów zapadła cisza. – Panie Joachimie, chciał mi pan coś powiedzieć... – wydusiła w końcu Luiza łamiącym się głosem. Hallmann wstał z sofy, na której siedział, i zbliżył się do Luizy. – Tak, i bardzo panią proszę, żeby mnie pani do końca wysłuchała. Skinęła posłusznie głową. Jej oczy były pełne powstrzymywanych łez. – Panno Luizo, nie musi mi pani odpowiadać natychmiast, ale bardzo proszę o rozważenie tej sprawy. Chciałbym prosić panią o rękę. Powinien przewidzieć, że nie wysłucha tego w milczeniu. Zerwała się na równe nogi. – Znowu chce się pan ze mną zabawiać? Jak można! Proszę natychmiast wyjść. – Luizo, droga Luizo. – Joachim musiał się powstrzymywać, żeby nie pochwycić jej w ramiona i nie zamknąć jej ust pocałunkami. – Nie mam zupełnie takiego zamiaru, natomiast myślę, że powinna mnie pani wysłuchać ze względu na swoją córeczkę. – Hania! Coś się jej stało? – Usta młodej kobiety zaczęły drżeć z przerażenia. – Nic się nie stało, zapewniam panią. Proszę się uspokoić i usiąść. Poprowadził ją do sofy i sam usiadł obok. Nie chciał jej powiedzieć całej prawdy. O tym,

czego dowiedział się o procederze Pawełka. Rzeczywiście, zbierał dzieci z rynsztoka, a kiedy podrosły, oferował je przeróżnej klienteli. Cyrkom, żebrakom lub przeróżnym dewiantom, temu, kto zapłaci więcej. Kilkoro dzieci miał na tak zwanym wychowaniu, co oznaczało, że interesowano się nimi jedynie wtedy, kiedy były chore, nie chcąc tracić źródła dochodów. Joachim postanowił, że powie Luizie tylko o złych warunkach i fatalnej higienie. Z Pawełkiem miał zamiar policzyć się osobno. Luiza była tak poruszona, iż nawet nie zwróciła uwagi, że podczas całego opowiadania trzymał jej dłoń w swojej. Kiedy Joachim wyszedł godzinę później, Luiza stanęła przy oknie sypialni, wpatrując się w kwadratowe podwórko poniżej, a po jej twarzy leciały ciurkiem łzy. Jak mogła myśleć, że jej grzech będzie wybaczony i wszystko potoczy się tak samo jak dawniej? Uwierzyła, że wszystko zostało tak doskonale zaplanowane i zrealizowane, że nie ma już co się lękać. O tym zresztą zapewniała ją stale Rozalia. Pieniędzy, które w nieznany sposób zdobyła młoda Lubecka, starczyło na skromny roczny pobyt w Szwajcarii, opłacenie akuszerki i podróż powrotną do Warszawy. Teraz z kolei niemal cała jej nauczycielska pensja szła na utrzymanie Hani, którą pół roku po urodzeniu była zmuszona dać obcym ludziom na wychowanie. Tyle razy rozmawiała z Pawełkami i nigdy, nawet przez moment nie nabrała podejrzeń. Ze stoickim spokojem pogodziła się z informacją, że dziecko jest nieco opóźnione i zachowuje się dziwnie. Nie wpłynęło to jednak w żaden sposób na jej miłość do córki i na to, jakiego bólu doświadczała za każdym razem, gdy musiała się z nią rozstać. Pawełkowie nie życzyli sobie wizyt częściej niż dwa razy w miesiącu, mówiąc, że dziecko musi być związane z ich własną rodziną. Kiedy czasem sama przychodziła po Hanię – przeważnie jednak przyprowadzano ją do ogrodu lub parku – wchodziła do skromnej, ale przyzwoitej izby, a dziecko było umyte i starannie uczesane. Luizie nawet nie przeszło przez myśl, że jej córka za ścianą tego pokoju skazana jest na prawdziwe piekło. A le jak do tego doszło? Pawełkowa przecież ją wykarmiła po ich powrocie do Warszawy. Była zawsze taka zasadnicza i mimo swej tuszy schludna. Chociaż ten jej mąż sprawiał dziwne wrażenie, musiała teraz przyznać Luiza. Joachim oferował opiekę nad Hanią, danie jej swego nazwiska. – A le ludzie i tak będą mówić. Przeze mnie okryje się pan hańbą. – Nie tak wielką. Zmienimy jej metrykę z wcześniejszą datą urodzenia – wyjaśniał Joachim, który wszystko sobie wcześniej dokładnie przemyślał – więc po prostu będą przypuszczać, że... że coś między nami zaszło przed moim zesłaniem. Nikt nie jest w stanie poznać po dziecku, czy jest ono starsze, czy młodsze o kilka miesięcy. Hania jest jasnowłosa, więc można powiedzieć, że po mnie... – Po mojej matce – wtrąciła Luiza, a Joachim skinął głową. – Nieważne. Jest to moje dziecko, więc myślę, że damy jej też niemieckojęzyczne imię. – Jakie? – zaniepokoiła się Luiza. – Hannelore. A le będziemy na nią mówić Hania. Potem mówił jej o tym, że z dniem wyjścia za mąż skończą się jej wszystkie kłopoty. Finansowe, bo Joachim będzie je obie utrzymywał, a także mieszkaniowe, bo przestanie mieszkać u ciotki Józefy, tylko przeprowadzi się w znacznie lepsze warunki, bez wilgoci na ścianach i mebli z poprzecieraną tapicerką. U niego będzie miała własny, oddzielny apartament. Kiedy spojrzała na niego pytająco, wyjaśnił, że oferuje jej małżeństwo z rozsądku, więc nie powinna mieć też wątpliwości, że chce ją do czegoś zmuszać. W chwili kiedy przestanie ją zadowalać ten układ, bo tak można by nazwać ten ich przyszły związek, będzie mogła się z niego wycofać. – A pan? Panie Joachimie, jest pan młodym mężczyzną. Nie chce się pan ożenić z miłości z Rozalią? – Z Rozalią? Czemu na miłość boską mam się żenić z panną Rozalią? Joachim miał tak zdziwioną minę, że natychmiast się uspokoiła. – Nie chcę się również żenić z kimkolwiek innym, jeśli się pani o to martwi. Pani miałaby być moją żoną, a Hania córką. Luiza nie sądziła, że jeszcze ktoś poprosi o jej rękę. Wkrótce miała skończyć dwadzieścia

pięć lat, była więc starą panną. Pracowała zawodowo, nie miała żadnego majątku ani też żadnych na niego perspektyw. Matka ją wyklęła, dziadek po śmierci wnuka zupełnie sfiksował i się do niej nie przyznawał. Jedynym substytutem rodziny byli dla niej Lubeccy, którzy oczywiście żyli własnym życiem. Z wyjątkiem Rozalii. W ciemności zapadającej nocy Luiza zobaczyła w myślach obraz siedzącej przy kominku ich trójki: Hani bawiącej się lalką na dywanie, Joachima czytającego gazetę i jej samej przytulonej do jego ręki, która od czasu do czasu przesuwała się czule po jej talii. Przełknęła gorzko ślinę. To był całkowicie fałszywy obraz. Nie mogła się do niego przytulać, bo on jej przecież nie kochał. Nawet słowem nie zająknął się w sprawie tego upokarzającego listu, który przysłał do niej z Cytadeli przed katorgą. Teraz ona miała do niego napisać, czy zgadza się na jego ofertę. Chciał, żeby pobrali się jak najszybciej. Luiza kładła się spać z ciężkim sercem. Jak zwykle przed snem pomodliła się za wszystkich bliskich, ale tym razem jej myśli dłużej skupiły się wokół trzyletniej dziewczynki. A le od samego początku wiedziała, co zrobi. Rozalia wróciła z Krakowa w znakomitym humorze. Teofil, któremu towarzyszyła, zachowywał się wobec niej wspaniale: przedstawiał towarzystwu, zabierał na wystawy i do teatru. I nawet pomyślała sobie, że dobrze mieć starszego brata. Miała wrażenie, że może w końcu wybaczył jej wybory życiowe, które go tak wcześniej bulwersowały. Przez kilka lat on i cała rodzina nękali ją, winiąc za jej uparty i bezmyślny egoizm. Mimo iż przyjechała poprzedniego wieczoru, postanowiła natychmiast odwiedzić Luizę i przekazać jej kilka drobiazgów, które kupiła w krakowskich sklepach. Poza tym stęskniła się za nią, a skoro ciotka jeszcze nie wróciła do swego mieszkania, cieszyła się na możliwość porozmawiania z przyjaciółką sam na sam. Zerwała się więc z łóżka i zabrała ostro do „szwedzkiej gimnastyki”, której ostatnio stała się gorącą orędowniczką. Od niedawna prowadziła też takie zajęcia dla młodszych dziewcząt na pensji, próbując wzbudzić w nich entuzjazm i przezwyciężyć lenistwo. Oj, ciężko było, westchnęła, wymachując energicznie rękami. To wszystko przez te ubrania, myślała. Robią z nas bezradne kukły. Po chwili ćwiczeń poczuła wystarczająco dużo energii, aby szybko się obmyć, ubrać i jak tajfun wpaść do kuchni po śniadanie. – Dlaczego nie ma nic na stole? – zdziwiła się. – Bo już wszyscy zjedli i poszli do zajęć. – A która godzina? – Jedenasta. – Boże! Nikt jej nie obudził! – Rozalio, dokąd się wybierasz? – spytała Maria Lubecka, zaglądając do kuchni. – Przejdę się po mieście. Odwiedzę Luizę. – Hmm – było jedynym komentarzem matki. Luiza stała się dla rodziny Lubeckich dość niewygodną osobą, chociaż nikt nie miał pojęcia, co jej się naprawdę przydarzyło. Wiedzieli jedynie, że Rozalia, zamiast przyjąć propozycję małżeńską tak doskonałej partii jak Zuzu Sempolski, postanowiła wyjechać za granicę za swoją byłą guwernantką, tłumacząc to chęcią studiowania na uniwersytecie. Wróciła wprawdzie po niecałym roku, ale jak się można było domyślić, jej postawa skutecznie odstraszyła wszystkich ewentualnych kandydatów na męża. Rozalia miała teraz dwadzieścia dwa lata i była urodziwa, ale Maria Lubecka poważnie podejrzewała, że jej córka zostanie starą panną, głównie przez swój krnąbrny charakter i ekstrawaganckie pomysły, które zresztą panna Sokołowska popierała. „To nienaturalne, aby dwie kobiety się tak przyjaźniły. Wiesz, co ludzie mówią?” – skarżyła się Lubecka mężowi, winiąc go za brak stanowczości i konsekwencji przy wychowaniu córki. – Powinieneś ją sprać i zamknąć o chlebie i wodzie, a nie pozwalać na zagraniczne wojaże. A ten Zuzu taki zamożny... – skarżyła się nieutulona w żalu za utraconym bogatym zięciem Maria, a jej chód znów czasem stawał się lekko chybotliwy.

Nie tylko więc Luiza była w rodzinie mecenasa na cenzurowanym. Sama Rozalia również! Ona jednak była z siebie zupełnie zadowolona. Zarabiała trochę pieniędzy, nadal uczyła nielegalnie polskiego i przyjaźniła się z Luizą. Szkoda jedynie, że nie mogła się również opiekować Hanią. Od chwili oddania jej na wychowanie do państwa Pawełków widziała ją ze trzy razy. Luiza nie chciała jej zabierać na spacery z małą, obawiając się, że ktoś je może zauważyć i reputacja Lubeckiej zostanie ostatecznie zrujnowana. Tak jakby już nie była, myślała sobie Rozalia, jednak niezbyt się tym wszystkim przejmując. Kontakt z pierwszym mężczyzną napełnił ją jedynie obrzydzeniem i niechęcią do wszystkich innych. Nie wyobrażała sobie, żeby mogła wyjść za mąż, tym bardziej za Zuzu, i być zmuszana do codziennych praktyk tego rodzaju. Kiedy obolała i upokorzona do granic wytrzymałości opuszczała mieszkanie Sempolskiego, nie przypuszczała nawet, że już następnego dnia zasypie ją kwiatami. Poza tym zaczął przychodzić popołudniami do Lubeckich i pożądliwie wpatrywać się w nią całymi godzinami. Rozalia uśmiechała się do niego fałszywie, wiedząc, że musi udawać aż do czasu gonitwy na Polach Mokotowskich. Musiała być też przymilna, bo kto jak nie on miał ją tam zaprowadzić. Gdyby powiedziała, że zamierza zagrać na wyścigach, jej szanowna rodzinka padłaby z miejsca trupem. A le z Zuzu... Musieli widać zwietrzyć jego matrymonialne plany, kto wie, czy nie odbyli nawet z nim rozmowy, gdyż wiosną bez słowa komentarza i bez przyzwoitki wypuścili ją na tę wyprawę. W związku z tym przeżyła kolejną obrzydliwą scenę w powozie Sempolskiego. Miała nadzieję, że tętent kopyt o warszawski bruk tłumi jego jęki i woźnica niczego nie słyszy. Chociaż może był do nich przyzwyczajony? Ponieważ tym razem wiedziała już, czego może się po Zuzu spodziewać, pochylała posłusznie kark. A potem starannie otarła chusteczką usta, zażyła miętówkę i wyskoczyła zgrabnie z powozu, poprawiając spódnicę. Gdyby Sempolski nie był nienormalny – a może każdy mężczyzna taki był? – chętnie zostałaby jego żoną. Dawał się łatwo wodzić za nos, niezbyt dużo mówił, a przede wszystkim był właścicielem tych wszystkich koni! Mogła je nawet pogłaskać, kiedy Zuzu rozmawiał z dżokejami. A faworytka wyścigu... Lady Grey była najpiękniejszą klaczą, jaką w życiu widziała. Jedwabista sierść, proporcjonalne pęciny, mocno zbudowana głowa i smukła szyja. Kiedy dobiegła pierwsza na metę, czyniąc ją zamożną kobietą, Rozalia pobiegła czym prędzej do stajni ucałować jej chrapy. I dać napiwek dżokejowi, ot! Przy wygranych trzech tysiącach rubli był to doprawdy drobiazg. – Zadowolona? – spytał Zuzu, który zamiast pić ze swoimi kompanami, łaził za nią krok w krok, bawiąc się w wyścigowego cicerone. – Jak najbardziej. Proszę. – Wyciągnęła z torebki rodowy naszyjnik Sempolskich, który dzięki kolejnej pożyczce, tym razem od Teofila, poprzedniego dnia odebrała od Żydów z lombardu. – Jesteśmy kwita. – To tylko ci się tak wydaje. – Uśmiechnął się zawadiacko. Następnego dnia przybył z pierścionkiem i... naszyjnikiem, żeby go ofiarować przyszłej żonie. Gdyby Rozalia go wzięła, zarobiłaby na nim jeszcze raz. Nie, żeby miała na to jakąkolwiek ochotę. Ot, po prostu taka myśl przyszła jej do głowy. Uśmiechnęła się do niej, a kiedy przypomniała sobie dwie kolejne wygrane na wyścigach (tym razem trochę niższe, ale bez wiedzy Zuzu!), jej uśmiech stał się jeszcze szerszy. Nagle okazało się, że ma więcej pieniędzy, niż przewidywała. Tak, to był czas, kiedy bardzo zainteresowała się wszelkimi „mało kobiecymi” tematami finansowymi. Z gabinetu ojca ukradkiem podbierała wszystkie dokumenty i książki na temat finansów i inwestycji. W każdym razie dwa tygodnie później mogła już bez przeszkód – w domu, gdy odrzuciła oświadczyny Sempolskiego, nikt nie chciał z nią rozmawiać – pojechać do Luizy, która lada moment spodziewała się dziecka, i zostać z nią w Szwajcarii aż do nowego roku. To był najlepszy czas w jej życiu i nie żałowała ani chwili. Pogrążona w myślach wędrowała ulicami w kierunku kamienicy ciotki tak szybkim krokiem, że za zakrętem zgubiła towarzyszącą jej służącą. „Handełe! Handełe”. Donośny głos żydowskiego sprzedawcy szczotek dobiegał przez otwartą bramę mijanej właśnie kamienicy. Z ciekawości odwróciła głowę.

– Moje uszanowanie, panno Rozalio. Odwróciła się i zobaczyła, że kłania się jej elegancki, rosły dżentelmen. Podniosła wyżej głowę, ponad szynszylowy kołnierz mężczyzny, i... – A a, to pan – gniewnie zacisnęła usta, zamierzając jak najszybciej się z nim rozstać. – Nie powinna się pani na mnie gniewać – ciągnął dalej ten carski oprawca. – Pani narzeczony przecież już wrócił. – Mój narzeczony? – zdziwiła się szczerze Rozalia. – Ten Prusak z Gdańska. Dostał ułaskawienie i nawet pozwolenie na zamieszkanie w Warszawie. A le, chwila, nic pani o tym nie wie? Czyżby zmienił zdanie? Najmocniej przepraszam. Rozalia usłyszała kpinę w jego głosie. Kipiąc z wściekłości, stała jak wryta. Nagle odpłynęły z niej wszystkie siły i patrzyła na przegradzającą jej drogę kałużę. Nie podniesie spódnicy przy tym człowieku! – Panno Rozalio. To było niegrzeczne z mojej strony. Proszę mi wybaczyć. Czy mogę się jakoś zrewanżować? Minęła go bez słowa, wchodząc bohatersko w sam środek kałuży. Mateńka znowu będzie miała do mnie pretensje o niszczenie odzienia, przemknęło jej przez myśl. Ruszyła szybkim krokiem, postanawiając się nie odwracać. Cały czas czuła na sobie jego szpiclowski wzrok. – Luizo! Luizo! – Wpadła do mieszkania ciotki jak kula armatnia i mijając służącą, która otworzyła drzwi, weszła do saloniku. Po raz drugi w ciągu godziny Rozalia zmartwiała i zapomniała języka w buzi. Na krześle naprzeciwko niej siedział Joachim Hallmann. Ten sam, ale inny Joachim. Jego twarz nie była już wcale dziecinna i nieco cherubinkowata, ale pociągła i ciemniejsza, a ramiona szersze, jakby przyzwyczajone do pracy fizycznej. – Rosie! Jaka niespodzianka! Dopiero teraz zauważyła Luizę siedzącą naprzeciwko Joachima z wielkim bukietem róż. Przyjaciółka obróciła się w jej stronę z uśmiechem na twarzy. – Muszę ci o tym pierwszej powiedzieć. Pan Hallmann poprosił mnie o rękę, a ja przyjęłam jego oświadczyny. Rozalia stwierdziła nagle, że nie jest w stanie oddychać. – Już, już wystarczy, bo mnie udusisz. – Sole trzeźwiące podstawione pod nos Rozalii roznosiły silną woń po całym mieszkaniu. – Już ci lepiej? – pytała zaniepokojona Luiza. Rozalia uniosła głowę z poduszki i rozejrzała się po pokoju. – Joachima nie ma? – Nie – odpowiedziała Sokołowska, a jej twarz spoważniała. – To nie jest tak, jak myślisz, moja droga. Ja ci to wszystko wytłumaczę. I przez kilkanaście minut Rozalia wysłuchała historii o tragicznym położeniu Hani w domu Pawełków, jak również o nieoczekiwanym pojawieniu się Joachima i jego propozycji. – A skąd on wiedział o Hani? – spytała. – Podobno opowiedział mu ktoś o tej rodzinie. Przyszła tam inspekcja i Pawełek przyznał, że to moje dziecko. – Boże! – On chce nam jakoś pomóc. A le nie myśl sobie, Rosie, to nie będzie normalne małżeństwo. – Luiza zaczerwieniła się. – Obiecał, że niczego ode mnie nie będzie chciał. Ha, to byłby idealny mąż dla mnie, pomyślała Rozalia ze smutkiem. Wprawdzie o Joachimie jako o swej niespełnionej miłości przestała fantazjować już parę lat temu, jednak jego nieoczekiwane pojawienie się i w dodatku zaręczenie z Luizą spowodowały nagły szok. Ciężko było rozstać się z myślą o nim, choćby była tylko nierealną mrzonką. Bardzo się przecież do niej przyzwyczaiła i polubiła ją. Miło było napomykać, że nie chce się wyjść za mąż, bo prawdziwa miłość życia została zesłana na Syberię. A tu nagle zjawia się ponownie i chce się ożenić... z inną. Wysłuchawszy jednak Luizy, musiała przyznać, że na jej miejscu zrobiłaby pewnie to samo. Tu liczyło się dobro dziecka i jego zagrożone życie. Rozalia wiedziała, jak bardzo przyjaciółka kocha swą córkę, choć sama tak do końca nie była w stanie zrozumieć tej miłości. Dziecko zrodzone

z takiego czegoś... z gwałtu? No, ale nie była to wina ani Luizy, ani tym bardziej Hani. – Kiedy odbędzie się ślub? – Chcemy jak najszybciej dać na zapowiedzi. Za miesiąc? On chce w tym czasie załatwić wszystkie niezbędne papiery. – Stać go na to wszystko? – Rosie, zdaje się, że on jest bardzo zamożny. Wspominał o jakichś kopalniach złota na Syberii. Oczywiście nie jego, ale zdaje się, że ma z nimi coś wspólnego. Rozalia pokiwała głową. Jej policzki znów się zaróżowiły, a mgła snująca w głowie zaczęła ustępować. Przychodziło też zrozumienie, że małżeństwo Luizy spowoduje ich rozstanie. Już nigdy nie będą ze sobą tak blisko jak w ostatnich latach. Pewnie nie będzie jej już potrzebna.

Rozdział XVIII

Dmitrij Nikołajewicz Szuszkin spojrzał z zainteresowaniem na leżącą przed nim gazetę, w której opisywano kolejne londyńskie zabójstwa Kuby Rozpruwacza. Zastanawiał się przez chwilę, co akurat sprawiło, że te, a nie inne morderstwa zyskały aż taki międzynarodowy rozgłos. Tak jakby nad Wisłą brakowało interesujących przypadków. Oprócz kryminalnych nadal było pełno spraw politycznych, a poza tym pojawił się kolejny Proletariat, dążący do utworzenia państwa robotniczego za pomocą terroru politycznego. Łeb tej hydry nieustannie odrastał. Ledwo się uporali z członkami pierwszej organizacji, pomyślał i przypomniał sobie szubienice na Cytadeli. Szuszkin nie miał okrutnej natury, ale widział zbyt dużo ofiar terroru. Świat jest pełen potencjalnych zbrodniarzy, których trzeba trzymać w żelaznych ryzach, pomyślał i westchnął. Chciał już sięgnąć po pralinkę, ale jego ręka zatrzymała się w połowie drogi. Może jednak nie. Od kiedy wrócił z paromiesięcznego pobytu we Francji, ze zdumieniem odkrył, że zgubił nieco tuszy i czuł się znacznie lepiej, a po schodach wchodził bez sapania, zupełnie dziarskim krokiem. Może dlatego ta polska „emancypantka” go nie poznała? Musiał niechętnie przyznać, że za każdym razem, kiedy ją widzi, jest jeszcze ładniejsza. Po pobycie w Paryżu radca Szuszkin stał się znów wrażliwy na damską urodę, a to za sprawą sprytnej gryzetki, która zupełnie nie rozumiała, co oznacza „non”, i doprowadziła go do upadku moralnego. Upadek ten jeszcze po pół roku wspominał z pewnym rozrzewnieniem i nawet był skłonny powtórzyć go tu, w Warszawie, ale ani czasu, ani okazji do tego nie było. Skoro jednak panna Lubecka nie spotkała się z tym Hallmannem, to może nic ich tak naprawdę nie łączy? Zdziwił się, że myśl ta sprawia mu aż tak dużą przyjemność. Zupełnie przypadkowo odkrył jego obecność w mieście. Było to na przyjęciu u prezydenta Sokratesa Iwanowicza Starynkiewicza. Ze zdumieniem rozpoznał wśród zebranych gości znajomą twarz. A potem sam prezydent z dużym entuzjazmem wychwalał zasługi dla Rosji tego Prusaka. Bliski przyjaciel Nikitinów. Hmm... Z Fiodorem Nikitinem, ich najstarszym bratem, uczył się w Cesarskim Liceum A leksandryjskim, ale później ich drogi się rozeszły. On i cała jego pazerna rodzina wyjechali na wschód, by się bogacić, natomiast on sam dobrowolnie skazał się na swoiste wygnanie. W każdym razie Nikitinowie jakoś to musieli załatwić, pewnie łapówką, że Hallmann wrócił ponownie do Warszawy, by znów kłuć go w oczy. Złośliwość losu, ale na przyjęciu wymienili lodowate spojrzenia i bardzo ozięble się sobie ukłonili. Tak czy owak, trzeba mieć tego Prusaka na oku, pomyślał radca i postanowił przypomnieć się swojemu donosicielowi. Od dłuższego czasu go nie wykorzystywał do takich celów, a być może tutaj też się przyda? Radca od dawna zmienił metody postępowania z agentami. Spotykał się z nimi potajemnie w mieszkaniach konspiracyjnych, przy herbacie, rozmawiał na różne tematy, o polityce, sztuce, literaturze, uwodził niemal. Wiedział, że jeśli będą uczciwie przez niego traktowani, ich działania przyniosą znacznie lepsze wyniki i będą pracować z oddaniem. Typował ich również inaczej, szukając inteligentnych i bystrych osób, które w niedalekiej przyszłości mogłyby wyrosnąć na przywódców organizacji lub być wykorzystane do innych celów, zgodnych z ich własnymi zainteresowaniami. Jednakże co pewnie czas poddawał ich bardzo uważnej obserwacji, szukając śladów irytacji czy zwątpienia. Bo wówczas było już o krok od zdrady. A na to nie mógł sobie pozwolić. „Hazardziście” też się trzeba przyjrzeć, postanowił i zabrał się ponownie do lektury gazet. Tym razem sięgnął po „Kurier Warszawski”. Nawet się nie zorientował, kiedy zaczął z łatwością czytać po polsku. I pewnie podobałoby mu się to jeszcze bardziej, gdyby jego wzroku nie przyciągnął artykuł dotyczący bankructwa grożącego firmie kierującej robotami przy budowie Kanału Panamskiego. To chyba nie była dobra wiadomość? Ślub Luizy Sokołowskiej i Joachima Hallmanna odbył się przed samym adwentem

w kościele katolickim świętego Krzyża, w bardzo wąskim gronie. Uczestniczyła w nim rodzina Lubeckich i parę innych osób. Teofil obraził się, że Joachim nie zaprosił na uroczystość jego serdecznych druhów: Zuzu Sempolskiego i Maksa Kwileckiego. – Już nas nie potrzebuje, bo się wysługuje ruskim – skarżył się Rozalii, która występowała na ślubie jako druhna. – Ja mu się wcale nie dziwię – odparła siostra – pobyt w Brwinowie kojarzy mu się zapewne z aresztowaniem. A le ciebie jednak zaprosił, więc nie marudź. I ciesz się, że jego nowi znajomi mają z pewnością żony marzące o portretach – dodała złośliwie. – Coś coraz mniej ich malujesz. Sił nie starcza? – A ha, dziękuję za zaproszenie. Widzę, że go już zupełnie odżałowałaś. A szkoda, bo jakoś absztyfikantów nie widać na horyzoncie. Nie martwisz się, że twoja guwernantka będzie teraz znacznie od ciebie zamożniejsza? – Ja? – Rozalia uśmiechnęła się beztrosko. – Ja się z tego szczerze cieszę. A skąd ty wiesz, że on ma pieniądze? Interesujesz się nim? – Bo ludzie mówią. I mówią też, żeby nie wsadzał nosa, gdzie nie powinien... – Ciekawe kto? Z kim ty się, braciszku, zadajesz? – Dzieci! Przestańcie się sprzeczać – przerwała rodzinną kłótnię Maria Lubecka. – Jak wy się zachowujecie. Przypominam ci, Teofilu, że masz prawie dwadzieścia dziewięć lat. – A idźcie sobie sami na ten ślub, beze mnie! – Teofil odwrócił się niegrzecznie od matki, wziął płaszcz i kapelusz i wyszedł z domu. – Nie szkodzi, wystarczy nas. – Rozalia wzruszyła ramionami, zdumiona zachowaniem przeważnie tak uprzejmego brata. Ale w dużym kościele, gdy zajęli pierwszą ławkę, okazało się, że oprócz kilku dziewcząt z nauczycielką – delegacji z pensji Luizy – cała reszta nawy pozostała pusta. Z rodziny Joachima nie przyjechał nikt. Robiło to bardzo przygnębiające wrażenie, ale młoda para była zbyt przejęta uroczystością, by cokolwiek zauważyć. Od zaręczyn życie Luizy zmieniło się radykalnie. Musiała nadal pracować na pensji, ale dzięki pomocy Rozalii i przychylnej postawie przełożonej, która rozmarzona wysłuchała romantycznej historii sybiraka i młodej nauczycielki, bardzo szybko zorganizowane zostało zastępstwo. Przyszła pani Hallmannowa mogła więc zająć się przygotowaniami. Nie było ich wiele, ale ze względu na palące terminy trzeba było się mocno spieszyć. Najważniejszą sprawą było wyrwanie Hani ze szponów Pawełków. Na szczęście zajął się tym Joachim, który tymczasowo umieścił dziecko u sympatycznej opiekunki o nieposzlakowanej opinii. Luiza szalała ze szczęścia, kiedy któregoś dnia została zawieziona do małej. Czterdziestoletnia opiekunka wycofała się dyskretnie do drugiego pokoju. W pierwszej chwili Luiza nie poznała córki. Dziecko wyglądało niby tak samo, ale jakieś żywsze i uśmiechnięte. Z rozpuszczonymi jasnymi włosami i w eleganckim fartuszku. Ku jej zdumieniu mała natychmiast rzuciła się na szyję Joachimowi. – Papa, papa! Ten wziął ją na ręce, a potem przez dłuższy czas tulił ją i podrzucał. Oboje zaśmiewali się w głos. – A teraz, aniołku, pobaw się z mamą – zaproponował, ale Hania spojrzała na nią spod oka i nawet nie zamierzała opuścić ramion Joachima. A kiedy Luiza chciała ją wziąć na ręce, zaczęła pluć. – O nie, tak nie można. Młode panny tak się nie zachowują – wytłumaczył jej grzecznie Joachim i odniósł do opiekunki. Za chwilę wrócił i rozłożył ręce w geście bezradności. – Pomyślałem, że musi się jak najszybciej do nas przyzwyczaić i zapomnieć o tym, co ją tam spotkało. Pewnie kojarzy panią jakoś z tamtym domem. Niech się pani nie martwi, Luizo, to jeszcze dziecko. Za chwilę się przyzwyczai do nowego. Słyszała pani, co mówił lekarz? Z jej głową jest wszystko w porządku. Jest tylko trochę opóźniona ze względu na warunki, w których

przebywała. Rzeczywiście, wkrótce Hania pozwalała matce zajmować się sobą, ale nigdy, nawet przez moment, jej osoba nie stała się dla niej tak ważna jak Joachim. Mała zadurzyła się w nim bez pamięci. Było to wprawdzie miłe, ale dla Luizy stanowiło cios w samo serce. W jakiś niepojęty sposób dziecko musiało zdawać sobie sprawę z tego, kto skazał je na taki nieszczęsny los! Postanowiła, że nie spocznie, dopóki nie przekona Hani o szczerości swych uczuć. Niech no tylko zamieszkają razem... Tymczasem Luiza musiała bardzo szybko skompletować wyprawę ślubną. Wprawdzie nie planowali żadnej podróży poślubnej, jednak Joachim chciał, aby zaczynając nowe życie, miała też zupełnie nową garderobę. On sam z kolei załatwiał w błyskawicznym tempie sprawy mieszkaniowe. Nie było czasu, by cokolwiek kupić, więc wynajął dom przy ulicy Górnej, stojący wśród drzew i z niewielkim, ale za to zadbanym ogrodem z tyłu. Hania będzie miała gdzie biegać, cieszył się Joachim. Luiza była pod wrażeniem. Dom miał tylko kominki, gdyż funkcjonowało ogrzewanie wodne. Poza tym można było tam znaleźć inne nowinki techniczne, takie jak telefon czy bieżącą wodę w kranie. Zwłaszcza Rozalia była zachwycona. Podczas każdej wizyty musiała obejrzeć słynny wodny klozet i spuścić w nim wodę. Wbrew pozorom Luiza miała kłopoty ze znalezieniem służby do domu i spotykała się z opiniami, że boją się pracować przy takich szatańskich wynalazkach. Pozostało też zawiadomienie krewnych. Nie wiedziała, co zrobił Joachim, gdyż zawsze był bardzo skryty, jeśli chodzi o rodzinę w Gdańsku. Natomiast ona sama napisała parę listów, do Zosi Kwileckiej, do Gastona i jego siostry w Lozannie. Dziadka Sokołowskiego postanowiła zignorować. Od czasu pogrzebu Jana Kazimierza nie widziała go ani razu. Luiza słyszała, że jest w coraz gorszej kondycji i że z powodu jego coraz częstszych ataków furii służba bez przerwy ucieka od niego. Teraz codziennie działo się coś ekscytującego, bo wieczorami Joachim zabierał ją do eleganckich restauracji, do teatru czy na koncerty, codziennie posłaniec przynosił bukiety świeżych kwiatów. Miała wrażenie, że jej się to wszystko śni, że została w magiczny sposób przeniesiona do jakiejś bajki o królewnach, które czytywała Hani. Jakoś nie mogła uwierzyć w szczęśliwy koniec. Gdy Luiza przysięgała Joachimowi wierność i miłość, była w nim po uszy zakochana. Miłość, która w Brwinowie dopiero się rodziła, teraz zdumiała ją swą siłą. Joachim był bohaterem. Uratował przecież jej dziecko! Gdyby jeszcze tylko wiedziała, że jej mąż odwzajemnia te uczucia. Czasem wydawało jej się, że patrzy na nią tak jak kiedyś, ale to spojrzenie znikało tak szybko, że nie była pewna, czy nie było przywidzeniem. Zauważyła, że Joachim przez te lata stał się jeszcze bardziej oschły i małomówny. Może z czasem przyzwyczai się jeszcze do niej... tak jak Hania. – Jest pani... Jesteś bardzo zmęczona, Luizo? – spytał Joachim, gdy przyjechali do nowego domu po uroczystym obiedzie weselnym. Maria Lubecka proponowała wprawdzie, że uhonoruje młodą parę poczęstunkiem pod swoim dachem, ale Hallmann wolał załatwić wszystko po swojemu i poczęstunek odbył się w hotelu Brühl, naprzeciwko Ogrodu Saskiego. Potrafił być bardzo uparty i konsekwentnie bronić swych poglądów, zorientowała się Luiza. Zauważyła poza tym, że trzyma się z dala od „brwinowskiego towarzystwa”. Z wyjątkiem niej samej. – Nie, ale jest jakoś dziwnie – odpowiedziała i przycupnęła nieśmiało na skraju tapicerowanego krzesła. Wszystko było takie nowe i... takie obce. Jej kolejny dom. – Jeszcze nigdy nie wychodziłaś za mąż. – To prawda – odpowiedziała i spojrzała na niego spod rzęs. Czekała na jeden gest, na spojrzenie, które pozwoliłoby jej myśleć, że nie jest mu obojętna. Ciekawe, co by pomyślał, gdyby podeszła do niego, zarzuciła ramiona na szyję i zaczęła całować? Oj, nie, znów te występne myśli, które nękały ją wieczorami. Luiza natychmiast się za nie skarciła. Już raz słono za nie zapłaciła.

Wystarczy mu, że bierze sobie na głowę pannę z dzieckiem, nie musi dodatkowo wiedzieć, że jest bezwstydnicą. Znamienne, że nie spytał, kto jest ojcem Hani? Był przerażająco dyskretny. W związku z tym ona też nie miała odwagi, by go wypytywać. – Jeśli nie masz ochoty, nie musisz dotrzymywać mi towarzystwa. – Joachim sięgnął po leżący na stole „Przegląd Techniczny”. – Ja trochę jeszcze poczytam. Pamiętasz, gdzie są twoje pokoje, prawda? A może wezwać służącą, by ci przyniosła coś do picia. – Nie, dziękuję. – Dygnęła przed nim jak uczennica. – Dobrej nocy, Joachimie. – Jakoś nie mogła powiedzieć: „mężu”. – Śpij dobrze. To przecież twoja pierwsza noc na nowym miejscu. Skinęła głową i posłusznie powędrowała do swojego pokoju. Sama, bez pomocy, rozebrała się, pospiesznie umyła, a potem czym prędzej w nowej bieliźnie nocnej wskoczyła do dość szerokiego łóżka. Okna jej pokoju wychodziły na podwórze, ale były szczelnie przysłonięte zasłoną. Całe pomieszczenie pogrążone było w ciemności. Luiza już niemal zasypiała, kiedy przyszła jej do głowy pewna myśl. Miała teraz zamożnego i opiekuńczego męża, ale leżała w łóżku sama. W swoją noc poślubną. Nie wiadomo kiedy z jej kącika oka potoczyła się na poduszkę łza. Pewnie za dużo chciała od życia... Trzeciego dnia posłaniec przyniósł do domu depeszę. Okazało się, że matka Joachima ciężko zachorowała i rodzina prosi go o pilny przyjazd do domu. – Muszę jechać, ale to nie jest chyba dobry pomysł, byś mi towarzyszyła. Niby to rozumiała, ale było jej przykro, że nie chce mieć jej przy sobie. – Poprosisz Rozalię, to ci dotrzyma towarzystwa. Poza tym pokój dziecinny jest już prawie skończony, więc za parę dni będziesz miała u siebie Hanię. Jakbyś miała jakieś kłopoty, zabrakłoby ci pieniędzy, to tu jest adres mojego plenipotenta. Luiza wsunęła karteczkę do kieszeni sukienki domowej i ze smutkiem patrzyła, jak Joachim wsiada do powozu jadącego na Dworzec Kolei Nadwiślańskich. Stamtąd miał jechać przez Modlin do Mławy, gdzie przesiądzie się na pociąg do Gdańska. To akurat Luiza wiedziała, ale było przecież tyle spraw związanych z jej mężem, o których nie miała bladego pojęcia. Joachim nie wrócił nawet po tygodniu, nie było też od niego żadnych wieści i Luiza zaczęła wierzyć, że jej przeczucia nie kłamały i za chwilę okaże się, że całe małżeństwo jest wytworem jej wyobraźni. Zegar wybił dziewiątą. Luiza odłożyła czytaną w oryginale Szkołę uczuć Flauberta i potarła zmęczone oczy. Książka miała bardzo małą czcionkę i dłuższe czytanie męczyło ją, wiedziała jednak, że powinna dużo czytać po francusku, gdyż zaczyna już tracić kontrolę nad własnym językiem. Konwersacje z młodymi panienkami na pensji w żaden sposób nie rozwijały jej lingwistycznie. W pewnej chwili usłyszała stuk kołatki przy drzwiach wejściowych. Wstała z kanapy, zastanawiając się, czy powinna otworzyć, bo z pewnością pokojówka już się położyła do łóżka, ale w tej samej chwili drzwi do salonu otworzyły się i zobaczyła w nich Joachima. – Wróciłeś! – Chciała do niego podbiec i znów się zatrzymała w połowie drogi. Żony chyba nie zachowują się w ten sposób. Nie wypada. Nie widziała nigdy, by Maria Lubecka uwiesiła się na szyi mecenasa. Joachim miał zmęczoną, poszarzałą twarz. Podszedł do niej i ucałował jej dłoń. – Przepraszam. Powinienem dać ci znać, ale sprawy potoczyły się zupełnie inaczej, niż się spodziewałem. – Jak matka? Joachim zacisnął usta. – Umarła, zanim zdążyłem przyjechać. – Pokręcił głową. – Mówili mi, że tak bardzo na mnie czekała. A ja ją zawiodłem. I nawet nie dowiedziała się przed śmiercią o naszym ślubie. – To nie twoja wina, Joachimie. Przytaknął, ale jego ponura mina świadczyła o tym, że sam nie jest przekonany. Podszedł do stolika, na którym stała karafka, nalał do kieliszka wina i wypił jego zawartość jednym haustem. Otarł ręką usta i odwrócił się do Luizy.

– Ona nie była moją prawdziwą matką. Drgnęła tak, że książka spadła z kanapy. Nie schyliła się po nią, tylko z biciem serca czekała na wyjaśnienie. Dziewiętnastoletnia Wilhelmina von Eistetten wiedziała od samego początku, że przyszyły mąż jej nie kocha. Nie było to znowu nic nadzwyczajnego. W jej otoczeniu małżeństwa opierały się głównie na interesach i stopniu zamożności. A le ojciec, zubożały junkier, który zbił fortunę na zbożu i przewozach żeglugowych, był na tyle bogaty, żeby działać niekonwencjonalnie. Mimo licznych miłosnych awantur – dyskrecja nigdy nie była jego silną stroną – dorobił się tylko dwóch córek i ani jednego syna. Syna, który mógłby poprowadzić świetnie prosperującą firmę. Długo się zastanawiał, co począć, i nie zwierzając się nikomu, uważnie lustrował potencjalnych kandydatów na narzeczonych, wiedząc, że nie może w tej sprawie zaufać ani swojej żonie, ani tym bardziej młodym pannom, które o prowadzeniu interesów nie miały zielonego pojęcia. I wówczas jego wzrok padł na jednego z urzędników jego firmy żeglugowej, Henryka Hallmanna. Odpowiadał za przewozy kostki granitowej ze Skandynawii i był niezwykle utalentowanym młodym człowiekiem. Potrafił mnożyć i dzielić w głowie długie liczby i nie zdarzyło się, by choć raz się pomylił. Von Eistetten obserwował go z życzliwym zainteresowaniem i zauważył, że Henryk przypomina mu jego samego z młodych lat. Coraz częściej prowadził z nim rozmowy, by zorientować się w jego rodzinnej sytuacji, a potem, kiedy upewnił się, że młody Hallmann może być dobrą inwestycją, zaprosił do domu. Z satysfakcją zauważył, że najstarsza córka, Wilhelmina, nie spuszcza z niego oka. Było na co patrzeć, bo młody Henryk był rosły, jasnowłosy, a jego oczy miały odcień niezwykłego błękitu. Podczas kolejnej wizyty nie było już więc w salonie młodszej Eugenii i nawet przez kwadrans młodzi pozostawieni byli sami sobie. Kiedy Gustav wrócił do salonu, po roziskrzonym wzroku Wilhelminy wiedział już, że z jej zgodą nie będzie żadnego problemu. Pozostała więc tylko rozmowa z Henrykiem. Młodzi pobrali się kilka miesięcy później, a ceremonia ślubna dorównywała pod względem splendorów berlińskim. Nic dziwnego, że nawet sam cesarz Fryderyk Wilhelm IV przysłał gratulacje dla młodej pary von Eistettenów wraz z nadaniem tytułu szlacheckiego młodemu Henrykowi. Słono to Gustava kosztowało. I ten tytuł, i zmiana nazwiska zięcia. Przez moment – kiedy to po dziewięciu miesiącach przyszła na świat wnuczka, Klara – poczuł zwątpienie, czy jego działanie miało sens. Jednak narodziny Paula w 1857 i rok później Johanna uspokoiły go. Był już wówczas poważnie chory, ale myśl o tym, że zabezpieczył sukcesję, napawała go spokojem i optymizmem. Zięć stopniowo przejmował zarządzanie całą firmą. Początkowo musiał przywyknąć do złośliwych komentarzy wygłaszanych przez dawnych kolegów za jego plecami, do rozmów, które milkły, gdy wchodził do kantoru. Henryk Hallmann był jednak nieugiętym i szalenie ambitnym mężczyzną. Już na samym początku oświadczył swoim krewnym, że nie będzie utrzymywał z nimi kontaktu, i był w tym bardzo konsekwentny. Prowadził firmę żelazną ręką, był szczęśliwym ojcem trojga dzieci i nie miał żadnych wątpliwości, że to, co robi, jest słuszne. – I wówczas zginął na morzu jego ukochany brat, A nton – opowiadał Joachim Luizie. – Kuzynka Matylda wysłała list, kiedy po paru dniach odnaleziono ciało. Tego dnia Henryk wyszedł jak zwykle do kantoru, ale już pod Katownią złapał woźnicę, który obiecał, że zawiezie go do jego rodzinnej wsi, Sitna. Nie miał oczywiście pojęcia, że każdy jego krok od otrzymania listu był uważnie obserwowany. – Piękna kuzynka Matylda była narzeczoną ojca, zanim postanowił zmienić plany – Joachim chrząknął i dolał sobie wina – ale wyglądało na to, że ich uczucie mimo wszystko przetrwało, gdyż po pewnym czasie od pogrzebu brata przyszło na świat dziecko. Dla Wilhelminy, która po swym ojcu odziedziczyła dociekliwą i przenikliwą naturę, nie było to niespodzianką. Wiedziała, czego się spodziewać, już od paru miesięcy. Wilhelmina kochała swego męża i była mu skłonna przebaczyć pod warunkiem, że oddadzą jej to dziecko, które będzie mogła wychować jako własne. Po ostatnim porodzie lekarz zakomunikował jej, że nie może więcej rodzić, a ona uwielbiała być matką. Nie musiała nawet

podnosić koronnego argumentu, którym mogło być poinformowanie ciężko wówczas chorego ojca, Henryk bowiem natychmiast zgodził się na to rozwiązanie. Konieczne było przekonanie do tego Matyldy. – Podobno zgodziła się dla dobra ich rodziny. Poświęciła się. Wyjechała na jakiś czas do Gdańska, by urodzić. Podobno nawet nie pozwolono jej mnie dotknąć. Matka... Wilhelmina od razu mnie od niej zabrała. Obie dotrzymały słowa i nikt się o tej zamianie nigdy nie dowiedział. – To skąd o tym wiesz? – spytała Luiza, wysłuchawszy historii Joachima. Brzmiało to zupełnie nieprawdopodobnie. – Podobno matka przed samą śmiercią wyznała to mojej siostrze, Klarze. Prosiła, żeby mi powiedzieć, że kochała mnie tak samo jak resztę rodzeństwa, a nawet bardziej. Kazała jej przysiąc, że nigdy nie będą mnie gorzej traktować. Luiza miała wrażenie, że nagle głos Joachima się zmienił, a jego oczy zaczęły podejrzanie mrugać. Podeszła do jego krzesła od tyłu i położyła mu dłoń na ramieniu. Po chwili uniósł rękę i łagodnie ją ścisnął. – Bardzo kochałem moją matkę. Bardziej niż ojca, który zawsze traktował mnie jak kogoś gorszego. – Nie chciał pewnie ranić uczuć twojej matki. Był jej wdzięczny za to, co zrobiła – odpowiedziała mężowi. Przepełniało ją szczęście, że znów z nią rozmawia i zwierza się z najbardziej osobistych spraw. Joachim zamyślił się na chwilę. – Może masz rację, Luizo. Muszę się nad tym wszystkim zastanowić. To doprawdy paradoks, że po kłótni z rodziną przyjąłem prawdziwe nazwisko ojca. Tak jakbym wiedział, że nie mam prawa do tytułu szlacheckiego Eistettenów. W każdym razie przepraszam cię bardzo, ale nie płynie we mnie nawet kropla arystokratycznej krwi. Jestem dzieckiem wieśniaków z Sitna. Pieszczotliwie pogładziła jego dłoń. Jakże miałaby się gniewać, kiedy teraz okazało się, że są sobie równi. – Oj, to chyba musimy się rozstać. – Zaśmiała się, czując, jakby zdjęto z niej wielki ciężar. Znów byli ze sobą blisko. – Późno już. Pora spać. Stanęła teraz przed nim. – Joachimie... – Tak? – Jak chcesz... – Spuściła oczy. Przecież ona nie może spytać go o to wprost?! Na szczęście zrozumiał ją natychmiast. – Dziękuję. Bardzo dziękuję. Przyjdę do ciebie za chwilę – powiedział. Luiza włożyła nocną koszulę z perłowymi guziczkami i kołnierzykiem zdobionym haftem angielskim. Trzęsły się jej ręce, kiedy próbowała ją zapiąć pod samą szyję. Jak się powinna zachować? Zapewne zupełnie inaczej niż z Maksymilianem. Nagle pojawiły się ponownie obrazy, o których przez lata usiłowała zapomnieć. Maks powoli ją rozbierający i jednocześnie pieszczący każdą część jej ciała. Jego pocałunki, napięcie i żar, który odczuwała, gdy pochylał się nad nią. To było zupełne szaleństwo. Już na progu zrywali z siebie ubrania i chwytali siebie jak tonący deski. Wiedziała, że dzieje się z nią coś nienormalnego, od kiedy Maks, zmachany po ich ostatnim wyczynie, oświadczył jej, że w żaden sposób nie jest podobna do znanych mu „porządnych” kobiet. Wówczas roześmiała się, uważając to za komplement. Dopiero później zaczęła się zastanawiać nad sensem jego słów. Przez dwa tygodnie uciekała z domu od Lubeckich i od wścibskości Rozalii, żeby w ramionach kochanka zachowywać się jak nienasycona kurtyzana, pozwalając mu na każdą zachciankę. Od samego początku wiedziała, że spotka ją za to kara, ale w żaden sposób nie była w stanie oprzeć się Maksowi. Oboje byli szaleni. A le to ona poniosła wszystkie konsekwencje. Joachim był inny. Nieco wyniosły i poważny. Scena między nimi po pożarze w Brwinowie musiała go zapewne napełnić niesmakiem. A teraz... przecież wiedział, że nie jest już dziewicą. Nie mogła jednak go przestraszyć. Jeśli nie zapanuje nad sobą i zacznie wydawać z siebie jęki rozkoszy,

to niewątpliwie przekreśli się ostatecznie w jego oczach. Słysząc słowa Luizy, Joachim poczuł, że zmęczenie natychmiast minęło. Błyskawicznie przebrał się w strój nocny i naciskał już na klamkę od swojego pokoju, kiedy pomyślał, że powinien dać jej więcej czasu. Od tak dawna o niej marzył. Przypomniał sobie ich pocałunki w trawie w Brwinowie i poczuł podniecenie. Teraz za chwilę zostaną prawdziwym mężem i żoną. Nieco zdenerwowany przemierzał sypialnię w tę i z powrotem. Luiza nie była już tą samą dziewczyną co w Brwinowie. Między wtedy a dzisiaj zaistniał ojciec Hani. Joachima aż skręcało, żeby się dowiedzieć, kim on był, ale nie chciał, by Luiza czuła z jego strony jakiekolwiek naciski. Ona sama powinna zadecydować, kiedy mu o tym powie. I czy mu powie. Jak się powinien zachować? W czasach studenckich Joachim był zbyt zajęty nauką i badaniami, by nabrać wiele doświadczenia. Był raczej nieśmiały w tych sprawach. Ognista natura Wiery całkowicie go odmieniła. Ta dzika Kirgizka również go uzależniła, o czym przekonał się, uwodząc inne kobiety. Wiera. Nagle zatrzymał się w pół kroku. Pamiętał, że w dniu, kiedy przyszło ułaskawienie, powiedziała coś takiego... Bzdury, pomyślał i energicznie pchnął drzwi. W sypialni przy samym łóżku paliła się jedna świeca. W jej mdłym świetle zdążył tylko zobaczyć bladą twarz swojej żony otoczoną nakrochmaloną bawełną, gdy Luiza wynurzyła się spod pierzyny i szybko zdmuchnęła świecę. Momentalnie zrobiło się tak okropnie ciemno, że potknął się o podnóżek po drodze do łóżka. Zdjął szlafrok i położył się przy żonie. Przez chwilę zastanawiał się, co ma robić. Do tej pory nigdy nie miał do czynienia z takim brakiem kobiecej reakcji na jego obecność. A le kobiety, z którymi się zadawał, nie pochodziły z tej samej sfery co Luiza. Nie leżałyby tak jak mumie odziane w grube zwoje bawełny. Po chwili odsunął delikatnie pierzynę. Kiedy dotknął leżącej żony, zdumiał się nieco, gdyż była wyprostowana i napięta jak struna. Przesunął wolno ręką wzdłuż koszuli nocnej i gdy miał już pewność co do właściwego położenia ukochanej, postanowił zacząć od pocałunku. Zanim jednak jego usta spoczęły na wargach Luizy, ta odwróciła od niego głowę jakby z obrzydzeniem. Joachim umieścił się między udami żony. Teraz jej ciało nie było już napięte. Trzęsła się jak osika. Musiała być śmiertelnie przerażona. Upiorna cisza, jaka panowała w sypialni, była tylko przerywana odgłosami jego przesuwania się po materacu. Przy trzeciej nieudanej próbie otarł pot z czoła. Nie był w stanie nic zrobić. Nie pozwalała mu na to. „Ona cię nie chce jako mężczyzny”, usłyszał w uszach wyraźnie głos Wiery i musiał się poddać.

Rozdział XIX

– Czy nie sądzisz, że mamy szczęście, bo żyjemy w czasach, kiedy niemal co rok dokonuje się nowych odkryć? Przecież te wynalazki zupełnie przewracają nasze życie do góry nogami. Joachim uśmiechnął się, widząc tyle entuzjazmu na twarzy Rozalii. – Jak będzie to szło w takim tempie, to będziesz miała kłopot z rozpoznaniem świata, kiedy skończysz sto lat. – Tak. W tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym szóstym roku! Zabawne. Rzeczywiście chyba nie poznam, bo tymi wszystkimi ciekawymi sprawami zajmują się wyłącznie mężczyźni. Kobiety mają tylko haftować i dbać o dom. Takie nudziarstwo. I może sobie pisać taka Orzeszkowa o emancypacji, ale i tak nam nie dadzą studiować. – Przecież chodzisz na Uniwersytet Latający, udzielasz lekcji, więc...? – To nie to samo co normalna uczelnia. Kiedy byłam w Zurychu... – Rozalia się rozmarzyła. – Najgorsze jest to, że tak łatwo nas wyśmiać i przekręcić to, czego chcemy. Bo pragnienie wiedzy i ekonomicznej swobody kojarzy się większości z pragnieniem swobody obyczajowej. Joachim milczał przez chwilę, a potem odpowiedział: – Nie sposób nie przyznać ci racji. Tak ludzie rozumują. A le wszystko się zmienia, Rozalio. – Joachimie? – Uśmiechnęła się do niego, lekko trzepocząc rzęsami. – Czego byś chciała? – A skąd wiesz? – Bo jak jesteś taka przymilna, to wiadomo już, o co chodzi. – No wiesz! – oburzyła się Rozalia i odwróciła głowę w kierunku Luizy z niemą prośbą o wsparcie. Luiza spojrzała na tę rozdyskutowaną dwójkę i odłożyła robótkę ręczną, którą Rozalia uznała za symbol uciśnienia. Uśmiechnęła się do nich, ale wcale nie czuła się radośnie. Od paru miesięcy można było zobaczyć gołym okiem, jak przyjaźń tych dwojga coraz bardziej się rozwija. Joachim miał w stosunku do Rozalii wiele cierpliwości i nigdy, nawet przez chwilę, nie traktował jej z pobłażaniem. Odpowiadał na pytania i tłumaczył zawiłe problemy zadowolony, że zyskują jej zainteresowanie. Luiza też chętnie włączyłaby się w dyskusję, ale wówczas Joachim stałby się natychmiast milczący, a po chwili odszedł robić coś innego. Pozostała jej jedynie bierna obserwacja. Po tej jednej niefortunnej nocy Joachim nigdy już do niej ponownie nie przyszedł. Prawdopodobnie żałował zarówno tamtej chwili, jak i całego małżeństwa, na które oboje zdecydowali się chyba zbyt pochopnie. Mógł się przecież ożenić z Rozalią – tyle ich łączyło – a po jej młodzieńczej, rozpromienionej twarzy widać było, że nie jest jej obojętny. – Chciałabym, żebyś mnie nauczył alfabetu Morse’a – oświadczyła z całą powagą Rozalia. – Zamierzasz pracować na telegrafie, Rozalio? Przecież ci się to nie przyda. – No i co z tego? Mam taki panieński kaprys. – Zaśmiała się, a po chwili Joachim jej zawtórował. Luiza zauważyła, że potrafią się śmiać z byle czego. Od jej ślubu minęło pół roku. Ówczesna radosna ekscytacja zamieniła się w smutek, zazdrość i poczucie odrzucenia. – Luizo! – Nagle usłyszała jego głos i drgnęła. – Marzycielko, obudź się. Pewnie nie słyszałaś ani słowa? Rozmawiamy właśnie z Rozalią o tym, że powinniśmy wreszcie przygotować jakieś przyjęcie. Nie możemy żyć jak odludki. Do tej pory zbyt dużo pracowałem, ale teraz mam zamiar organizować wam różne rozrywki. Ze względu na żałobę nie mogą to być bale, ale może się wybierzemy na koncert do Doliny Szwajcarskiej? Rozalia aż klasnęła z radości. – Przyjęcie? – niemal jęknęła Luiza. Od kiedy wyszła za mąż, cieszyła się, że nie spotyka się z ludźmi, z którymi musiała się widywać podczas pracy jako guwernantka. – A kogo

mielibyśmy zaprosić? – Zaświtało jej w głowie, że może chodzi o tych Rosjan, z którymi pracował Joachim. – Zostawiam wam, moje panie, możność decydowania. Wykorzystajcie tę waszą władzę dla pożytku i dobra tego domu – zażartował, a potem ukłonił się im i mówiąc, że idzie na spotkanie, zniknął za drzwiami. Joachim sprawdził, czy załadunek skrzyń na pociąg do Petersburga przebiegał bez problemów. Potem kupił od ulicznej handlarki butelkę lemoniady i ponieważ było niesłychanie upalne majowe popołudnie, wypił ją niemal jednym haustem, wzbudzając zgorszenie elegancko ubranego towarzystwa. Rozbawiło go to. Pobyt na Syberii, a szczególnie uciążliwa droga na katorgę wyzwoliły go z różnych konwenansów, wbijanych mu w głowę przez rodzinę od wczesnego dzieciństwa. Doświadczenia sprawiły, że stał się wrażliwszy, bardziej tolerancyjny dla innych. W Warszawie śmieszyły go różne zachowania śmietanki towarzyskiej, która nieustannie podkreślała swoje niemal boskie pochodzenie, kłócąc się przy tym między sobą i obgadując na każdym kroku. Była jednak grupa, która przypadła mu do gustu. Byli to przyjaciele i znajomi socjalisty, Stasia Dybickiego, który dowiedziawszy się o wcześniejszym powrocie Joachima z Tobolska, uczynił go swoim emisariuszem. Musiał więc odwiedzić wiele osób, które na ogół przyjmowały go bardzo serdecznie, może z wyjątkiem tych, którzy już na pierwszy rzut oka należeli do konspiratorów. Od razu było widać, że ta działalność wykrzywia ich psychikę. Byli nieufni, patrzyli spod oka i oczywiście traktowali go jak carskiego szpicla. Joachim zauważył, że im surowiej policja karze te polskie nielegalne organizacje, tym bardziej stają się aktywne. A socjaliści mnożą się na każdym kroku. Hallmann zaczął też odróżniać autentycznych ideowców od tych, którzy jak Zuzu Sempolski, w odpowiednim momencie potrafili załkać, tocząc łzy po wąsach, i biadać nad pechem i niesprawiedliwością, co prześladuje ten nieszczęsny naród, któremu „nie wolno nic a nic”. A po tej pełnej rozpaczy konstatacji z ulgą pogrążali się w konsumpcyjnym „nicnierobieniu”. – Szanowny panie? – Męski głos wyrwał go z zadumy. – O, jest pan. Nie wiedziałem, że tak szybko się zobaczymy – autentycznie zdziwił się Joachim. Mężczyzna uchylił czapki na powitanie, a Hallmann serdecznie uściskał jego rękę. – Powiedziano mi w kantorze, że pana tu spotkam, a miałem po drodze, więc... Tadeusz Siwicki był drobnym zdeklasowanym ziemianinem, który zerwał z tradycją i przybył do Warszawy, by popróbować szczęścia przy fabrycznym warsztacie. Miał skończonych parę klas gimnazjum i wykształceniem górował nad swymi towarzyszami, wkrótce więc został kierownikiem warsztatu ślusarskiego taboru kolejowego, jak również przewodniczącym nielegalnego kółka robotniczego. Joachim bardzo go cenił, tak samo jak jego poglądy o ludziach i świecie, kształtowane w wyniku częstej lektury gazet i książek. Poza tym Siwicki był osobą bardzo lubianą i znaną w kręgu warszawskich socjalistów, o których wiedział zawsze zaskakująco wiele. – Dowiedział się pan czegoś? Sprawdzał pan u innych? – spytał Joachim z gorączkowym zainteresowaniem. Mężczyzna skinął głową. – Chciałem tylko powiedzieć, że miał pan rację. Pańskie podejrzenia były słuszne. Sprawdzałem niemal u wszystkich i... – Rozłożył bezradnie ręce. – Panie Tadeuszu, najmocniej panu dziękuję! – Joachim nagle poczerwieniał z emocji. – Nie ma za co. Zapraszam na nasze kolejne spotkanie. Może pan nam znów coś opowie o tej Syberii. Chłopcy się ucieszą. To zupełnie tak samo jak poznać prawdziwego podróżnika. Joachim coś odpowiedział, zgodził się, potwierdził i odszedł pełen zadumy. Było już niemal pewne kto, ale w żaden sposób nie był w stanie się domyślić dlaczego – a i więcej – co on miał teraz z tą wiedzą zrobić. Nie mógł działać pochopnie. Najpierw powinien wszystko dokładnie przemyśleć. Bo czy to coś zmieni? – Co za niespodzianka! Jak ja się cieszę! – Luiza z błyszczącymi z radości oczami wpadła do salonu i przeszkodziła Joachimowi w opowiadaniu Rozalii o nowinkach technicznych.

Oboje odwrócili się nieco zirytowani. – Tak, Luizo? – Dostałam list od Gastona Blanche’a. Chyba wam o nim opowiadałam. Mój najlepszy przyjaciel z Francji. Całe lata ze sobą korespondowaliśmy. I właśnie mi napisał, że jedzie służbowo do Petersburga i chce się zatrzymać na parę dni w Warszawie. – Jedzie służbowo? – spytał Joachim, który o Gastonie coś słyszał, ale nie wystarczająco dużo, i naszło go nagłe podejrzenie. Chciał natychmiast zadać kolejne pytanie, ale język uwiązł mu w gardle. – Tak. Pracuje w policji, ale nie napisał mi dokładnie, o co chodzi. Chyba o współpracę z Rosjanami. – Hmm – prychnęła Rozalia, która mimo opowieści Joachima o serdeczności Sybiraków nigdy nie zapałała sympatią do zaborców. – Pewnie dowiemy się wszystkiego, jak przyjedzie. Koniecznie zaproś go do nas, Luizo. Żadnego hotelu. Spojrzała na męża z wdzięcznością. Nie widziała Gastona tyle lat, ale kontakt nie ustał, nawet gdy ponownie musiała prosić go o pomoc, kiedy spodziewała się dziecka. Nie potępił jej, zrozumiał wszystko i zaoferował pomoc. A jego siostra Isabelle... Prawdziwy anioł. Taka cudowna i serdeczna osoba. Zorganizowała dla niej, a później również dla Rozalii, mieszkanie w domu należącym do dalekiej kuzynki jej męża w Zurychu. – A kiedy przyjeżdża? – zainteresowała się w końcu Rozalia. – Za miesiąc. Na początku czerwca. Napisał, że bardzo się cieszy na petersburskie białe noce. Pyta, czy tu też takie są. – Tak, od Warszawy zaczyna się strefa białych niedźwiedzi – wtrąciła złośliwie Rozalia, ale nagle coś się jej przypomniało: – Luizo, wydaje mi się, że to jest doskonały pomysł, żeby zaprosić Gastona na wasze przyjęcie. Goście poplotkują trochę po francusku, a on zobaczy, co to za naród tu mieszka. – A ha – odpowiedziała Luiza, zastanawiając się, czy nie będzie to kłopot dla obu stron. Wprawdzie Gaston posługiwał się coraz bardziej eleganckim francuskim, jednak nie miała pojęcia, jak będzie się czuł w obcym towarzystwie. Chciała uniknąć jakiejkolwiek gafy. – Napiszę do niego i mu to wszystko zaproponuję – odpowiedziała. – A kiedy widzieliście się po raz ostatni? – spytała Rozalia. – Przed moim przyjazdem do Warszawy. Prawie dziesięć lat temu. Usłyszawszy te słowa, Joachim odetchnął z ulgą i postanowił zaprzyjaźnić się z Gastonem Blanche’em. Ze względu na obowiązki w pracy Gaston nie zdołał przyjechać na czas i przyjęcie musiało się odbyć bez jego udziału. Goście zostali zaproszeni parę tygodni wcześniej i w związku z tym nie było mowy o jakimkolwiek przesunięciu terminu. Mimo iż oboje z Joachimem uznali, że ze względu na żałobę powinna być to skromniejsza uroczystość, zdecydowali się zaledwie na dwadzieścia osób, Luiza od samego rana bardzo się denerwowała, jak wypadnie w roli pani domu. Joachim zamówił dla niej nową suknię w kolorze szmaragdowym. Była bez tiurniury, tylko z sięgającym bioder gorsetem, który sprawiał, że czuła się w niej tak, jakby jej ciało składało się z dwóch niezależnych od siebie części. Kiedy przymierzyła suknię w dniu przyjęcia, przeraziła się, spoglądając w śmiało odsłonięty i wysunięty do przodu dekolt. Po raz pierwszy w życiu miała na sobie tego typu strój, więc rodziło to naturalne wątpliwości, czy jest dla niej właściwy. Zostały one natychmiast rozwiane przez Rozalię, która pojawiła się wcześniej i rozsiadła przy toaletce Luizy. Natychmiast zaczęła się interesować stojącymi na niej perfumami, pachnącymi olejkami i pudrami pochodzącymi prosto z Paryża. – Rodzice powinni wkrótce przyjechać wraz z Teofilem. Bardzo się ucieszył, że w końcu Joachim się do niego odezwał. Ciekawe, czy wiedziała o tym, że niemal natychmiast poprosił go o pożyczkę? Luiza bynajmniej nie miała mu tego za złe. Malowanie nie przynosiło mu regularnych zysków. – To prawda, ale powinien zrozumieć, że z powodu żałoby po matce Joachim nie prowadził

żadnego życia towarzyskiego. A le teraz z pewnością będzie inaczej – opowiadała Luiza ucieszona, że obecność Rozalii rozwieje jej wszystkie lęki. – Zuzu wciągnie ich natychmiast w wir męskich rozrywek. – Zuzu? – Młoda Lubecka z flakonikiem perfum w ręku gwałtownie drgnęła. – Tak. Oj, zapomniałam, że ty nic o tym nie wiesz. Joachim go zaprosił. Chciał odnowić kontakty. A le może rzeczywiście nie był to zbyt dobry pomysł? – Tylko go nie sadzajcie przy mnie, dobrze? – Rozalia wyraźnie się zasępiła. Luiza pomyślała, że zaproszenie Zuzu było zgoła niefortunne ze względu na Rozalię i jej odrzucenie propozycji małżeńskiej Sempolskiego. Powinna się była przeciwstawić mężowi. Z pewnością uległby jej. Nie chciałby zranić swej przyjaciółki, a o tej historii z Zuzu przecież wcześniej nie słyszał. Nie rozumiała jednak niechęci Rozalii do tego przystojnego i sympatycznego mężczyzny. – A co z Maksem Kwileckim? – zapytała po chwili Rozalia i wróciła do przeglądania zawartości toaletki. – Podobno ostatnio przebywał we Francji – odparła Luiza z kamienną twarzą. Rozalia nic nie wiedziała o Maksie, gdyż na szczęście mimo swej ciekawskiej natury nigdy nie drążyła tematu ojca Hani. – Ten to pozwiedza sobie świat, zanim złapie jakąś odpowiednią, zamożną partię. Zmarnowany umysł – oceniła go Rozalia. – A tak w ogóle to masz przepiękną suknię. Okazało się jednak, że los potrafi płatać figle, gdyż po paru kwadransach przed Luizą stanął również Maksymilian Kwilecki. – Droga pani Hallmann. – Całował jej dłoń. – Wiem. To jest niegrzeczne, niemal bez zaproszenia, ale nasz przyjaciel Zuzu porwał mnie niemal wprost z berlińskiego pociągu. – Nie przesadzaj, Maks – usłyszała głos Joachima. – Wiesz, jak się cieszę z naszego ponownego spotkania. – Mam nadzieję, że tym razem nic złego z niego nie wyniknie – oznajmiła Rozalia, powodując chwilową niezręczną ciszę. To straszne, pomyślała Luiza. Ona jest taka bystra. Z pewnością dostrzegła ten zawadiacki uśmiech Maksa i błysk w oku, kiedy się z nią witał. Czy on uważa, że może sobie jeszcze pozwalać na tego typu flirty w sytuacji, kiedy ona jest już zamężna? Zapewne tak. Dla niego tego typu konwenanse nigdy nie odgrywały żadnej roli. Mógł romansować z guwernantką, więc pewnie i z mężatką. Luiza próbowała się uspokoić, ale było to trudne, gdyż nagle zaczął jej lekko drżeć prawy policzek. – Niczym się nie martw – szepnął jej do ucha Joachim, który jako jedyny musiał zauważyć jej zdenerwowanie. – Świetnie ci idzie. Ucieszyła się z jego zainteresowania i trochę uspokoiła. Wszystko szło rzeczywiście wyśmienicie. Rozalia unikała Zuzu, ale posłusznie odegrała na fortepianie kilka utworów Moniuszki, aktorka teatralna wyrecytowała z pasją parę wierszy Słowackiego, a potem, kiedy wszyscy powstali, żeby przejść do jadalni na kolację, doszło do pewnego znaczącego zdarzenia. Nagle zza drzwi wysunęła się mała, ubrana w koszulę nocną figurka, a za nią próbująca ją złapać niania. Dziewczynka pędziła na łeb na szyję, brawurowo wymijając wystrojonych gości. – Papa! Luiza tak mocno pochwyciła swój wachlarz, że poczuła, jak kruszy się w jej dłoni. – Mama tu jest. – Złapała rozpędzone ciałko. – Kochanie, jak tak można. Widzisz, że mamy gości – szeptała małej do ucha po francusku, a potem podniosła ją na ręce i podała niani. – Przyjdę i cię ucałuję później, jak będziesz w łóżeczku – obiecała. Zdarzenie to wzbudziło natychmiastowe zainteresowanie gości. – Jakie śliczne dziecko! – To nasza córka – odpowiedział odważnie Joachim. – Hannelore. W odpowiedzi padło kilka głosów gratulacji, ale część gości popadła w pełne zdziwienia milczenie, w którym zapewne dokonywali skomplikowanych obliczeń.

– Zapraszamy do stołu – powiedziała szybko Luiza, modląc się w duchu o to, by rumieniec nie wypełzł spod pudru, i zastanawiając się, co się stanie, kiedy te obliczenia zakończą się świętym oburzeniem. – Wykapany tatuś ta wasza Hannelore – szczebiotała aktorka, przechodząc do pokoju jadalnego obok gospodyni. – Słodkie maleństwo! I jaka sympatyczna psotka! – Takie same jasne włosy – zauważył ktoś inny. Luiza odwróciła głowę w kierunku odchodzącej z Hanią na ramieniu niani. Mała spojrzała za nią wielkimi, ciemnymi oczami. Oczami, które odziedziczyła po ojcu. – Chyba już wiesz, że wkrótce będziemy musieli się spotkać. Coś chyba masz mi do powiedzenia – usłyszała szept Maksa Kwileckiego.

Rozdział XX

Przyjazd Gastona był trochę pechowy. Nie zdążył dotrzeć na pierwszą wydawaną przez Hallmannów kolację, a potem Luiza otrzymała od niego telegram z Berlina, że żałuje bardzo, ale przez pierwsze dwa dni pobytu w Warszawie ze względu na sprawy służbowe musi się zatrzymać w hotelu, choć chętnie spotka się z nimi po pracy, a po powrocie z Petersburga z przyjemnością skorzysta u nich z dłuższej gościny. A może on jednak mnie potępia i nie chce mnie widzieć, zastanawiała się zafrasowana Luiza przez dwa dni, dopóki posłaniec z Hotelu Francuskiego nie przyniósł jej wiadomości od Gastona. A więc przyjechał! Luiza odpisała bezzwłocznie, zapraszając go na obiad następnego dnia, a ponieważ była to niedziela, wydawało jej się, że przyjaciel nie znajdzie już żadnego pretekstu, żeby jej odmówić. Wydała więc szybkie polecenia służbie, a po godzinie zabawy i rozmów z córką poszła do buduaru, by zmienić suknię. Tego wieczoru ona, Joachim i Rozalia udawali się do opery. Od pewnego czasu panna Lubecka spędzała u nich całe dnie, a bywało również, że zostawała na noc. Jej rodzice zmęczeni ciągłymi z nią bojami i pragnący skoncentrować się na wychowaniu młodszego potomstwa dali za wygraną, a ich surowy reżim znacznie zelżał. Kiedy Maria zobaczyła na kolacji Hanię, była wprawdzie mocno zbulwersowana, ale zanim zrobiła coś radykalnego, Rozalia opowiedziała jej wymyśloną a vista historię wzięcia przez Hallmannów pod opiekę małej biednej sierotki. – Z tego, co wiem, oni chyba nie mogą mieć własnych dzieci – opowiadała, otwierając szeroko swe ciemnoszare oczy niewiniątka. Luiza, która o tym usłyszała później od przyjaciółki, wcale się nie roześmiała, gdyż uznała, że jest to trafne wyjaśnienie. Wszystko wskazywało na to, że jej i Joachimowi dzieci nie są pisane. – Dzięki wam coś się w moim życiu dzieje. – Rozalia dołączyła do niej w buduarze i kręciła się, podziwiając tren swej sukni. – Rosie, czuję się taka winna. To przeze mnie nie zostałaś wprowadzona na salony. – Luiza pokręciła głową. – Wówczas z pewnością miałabyś masę adoratorów. – Dziękuję bardzo – usłyszała krótką odpowiedź. – Czy to przez tę niechęć w stosunku do nich wybrałaś taką zabudowaną suknię? – Nie mam ochoty pokazywać więcej ciała niż potrzeba – mruknęła Rozalia. – Nie chcę, by moje własne ciało było narzędziem męskiej dominacji skierowanym przeciwko mnie samej. Luiza zaczęła się śmiać. – Chyba przesadziłaś z tą dominacją. – Nie sądzę. Doszłam po prostu do wniosku, że chcę się wyzwolić z erotycznego dyktatu ciała. Mężczyźni narzucili nam erotyzm, a ja uważam, że jest on sprzeczny z naturą kobiety i jej potrzebami. – Masz bardzo śmiałe poglądy. Z jednej strony Luiza odczuwała pewien niepokój, że jej własna historia przeraziła Rozalię do żywego i nabrała przez nią wstrętu do mężczyzn. Doskonale pamiętała, jaką wcześniej była kokietką i jak marzyła o spotkaniu tego „Właściwego” i szybkim wyjściu za mąż. Z drugiej zaś strony wrogie nastawienie Rozalii do spraw intymnych czyniło jej relację z Joachimem w pewien sposób bezpieczną. Gdybyż to ona sama uznała za rzecz całkowicie normalną, że nie pociąga własnego męża choć na tyle, by odwiedził ją w nocy raz na jakiś czas, czułaby się z tym znacznie swobodniej. Poza tym Maks... Obawiając się, by nie rzucił jakiegoś nierozważnego słowa czy aluzji przy Joachimie, obiecała się z nim spotkać. Wysłała mu list, że zrobi to zaraz po wyjeździe Gastona. Odpowiedział natychmiast. Jeśli będzie nadal zwlekać, przyjdzie porozmawiać do jej domu, zagroził w nieznanym jej dotąd bardzo stanowczym tonie. – Moje panie, jesteście jak zwykle piękne – cieszył się Joachim, prowadząc po foyer opery

oparte na jego ramionach dwie kobiety. – Tak, do tego wszystko się sprowadza – burknęła Rozalia. – Do piękności. Szkarada nie ma żadnej szansy w tym świecie. – Nie przesadzaj. Popatrz lepiej dokoła, Rozalio. Ileż tu tak pięknych? Nie ma tak wiele. A le posażnych... To już zupełnie inna historia! – Joachim zaśmiał się, uznając, że trzeba wprowadzić przyjaciółkę w lepszy nastrój. Panna Lubecka jednak była szczęśliwa, gdyż każde nowe zdarzenie, każda możliwość zobaczenia czy poznania nowych spraw przepełniała ją jak zwykle radosną ekscytacją. Teraz też droczyła się z Joachimem, ale jej oczy błądziły, zerkając na wytworne toalety zebranych pań, na ich misternie upięte włosy, na suknie eksponujące obfitość biustów i bioder, podkreślające wężowatość talii. I nie wiedząc też kiedy, spoczęły na przyglądającym się jej wnikliwie mężczyźnie. – Oj, ten znów – jęknęła Rozalia. – Kto? – zapytała Luiza i nagle tak głośno złapała powietrze, że zarówno przyjaciółka, jak i mąż spojrzeli na nią w wielkim zdziwieniu. – Niemożliwe. Parę kroków od niej stał w towarzystwie innego mężczyzny Gaston Blanche. W tej samej chwili odwrócił się w ich stronę. – Louise? C’est-vous? Przez kilka chwil, ignorując zupełnie pozostałych, trzymali się mocno za ręce i wpatrywali jedno w drugie. – Jak ty zmężniałeś! Luiza nie mogła wprost uwierzyć, że ten elegancki mężczyzna we fraku i śnieżnobiałej koszuli to jej mieszkający w suterenie przyjaciel, Gaston. Próbowała nad sobą panować, ale w jej oczach pojawiły się łzy. – Tak bardzo się cieszę. Rozalia zaś próbowała unikać wzroku Dmitrija Szuszkina, który ukłonił się jej z pełną rewerencją. – Znowu się spotykamy – zauważył. – To nie jest aż tak duże miasto – odpowiedziała nieco uszczypliwie. Była zaskoczona, gdyż Joachim nie wykazał żadnej mściwości i nie zabił natychmiast Szuszkina – co ona sama chętnie by zrobiła – tylko go ignorował i czekał cierpliwie, aż żona przypomni sobie o nim i przedstawi swemu przyjacielowi. – Mon mari, Joachim Hallmann – obudziła się w końcu Luiza. – A to mój znajomy, Dmitrij Szuszkin. Poznaliśmy się w Paryżu. A le państwo chyba się znają? – zapytał zdziwiony nieco Gaston. – Tak można powiedzieć – odpowiedział płynnym francuskim Szuszkin, zadziwiając Rozalię czystym akcentem. – Ten młody, zdolny człowiek wyświadczył mi wielką przysługę i skoro się dowiedziałem, że tu przyjeżdża, postanowiłem zapoznać go z kulturą tego miasta. Widzę, że popełniłem błąd, bo pewnie i tak by tu z państwem trafił. W tej samej chwili poproszono o zajęcie miejsc. – Zapraszam państwa do mojej loży. Nie będziecie się musieli rozstawać – zaproponował Szuszkin i spojrzał pytająco na Joachima. Hallmann bez uśmiechu skinął przyzwalająco głową. Rozalia była wściekła, gdyż Szuszkin, nawet nie pytając jej o pozwolenie, po prostu wziął ją za ramię i poprowadził całe towarzystwo w stronę loży. Co za grubiaństwo! A le przeżywała to tylko chwilę, gdyż zorientowała się, że widok jest stamtąd znakomity. I to nie tylko na scenę, ale na całą salę. Mogła bezkarnie wszystkich obserwować, w połowie zasłonięta. Ha, i nawet swego brata, który siedział w tylnym rzędzie na dole, w towarzystwie jakiegoś młodego mężczyzny, stwierdziła. I Zuzu Sempolskiego z jakąś starą kokotą! I żeby dostał francuskiej choroby, żeby mu odpadł nos i nie tylko, złorzeczyła, ściskając z całych sił poręcz balkonu. Tak bardzo wciągnęła się w obserwację, że zupełnie nie zwracała uwagi na rozmowy pozostałej czwórki. Kiedy rozbrzmiała uwertura, zapomniała o niespełniającej jej oczekiwań

rzeczywistości i zniknęła w innym, lepszym świecie. – Podobno może pan być niebezpiecznym człowiekiem – powiedział z na poły poważną miną Gaston i zaciągnął się cygarem. Po niezwykle obfitym obiedzie zasiedli obaj w przytulnym gabinecie pana domu. Blanche pomyślał, że gdyby kiedykolwiek miał wystarczająco dużo pieniędzy, jego pokój powinien wyglądać tak samo. Pełen półek z książkami, starych rycin i map, powieszonych na ścianach egzotycznych pamiątek. Tykanie stojącego zegara Gustava Beckera wprawiało w dobry nastrój. – Radca Szuszkin się myli. I to bardzo. I trochę się temu dziwię, bo zrobił na mnie wrażenie inteligentnego – odparł Joachim i odstawił pudełko z cygarami. – Jest bardzo dociekliwy i ma doskonałą pamięć. Prawdę mówiąc, bardzo dobrze nam się współpracowało. Myślałem, że będzie inaczej. Jest przecież ode mnie starszy o prawie dziesięć lat. Z arystokratycznej, choć zubożałej rodziny. Nie to co ja... Pewnie Luiza opowiadała. Joachim kiwnął głową, jakby rzeczywiście wszystko wiedział. Nie miał żadnych zastrzeżeń do tego młodego mężczyzny. A do jego pochodzenia społecznego najmniej. Ogromnie ambitny, pracowity i zdeterminowany. Kiedy Luiza wyjechała z Paryża, udało mu się znaleźć pracę w jednej z paryskich redakcji. Początkowo przypadła mu rola asystenta głównego sprawozdawcy sądowego. Z uwagi na to, że jego kolega po fachu był dość leniwy i trunkowy, stopniowo zastąpił go przy pisaniu relacji z procesów. Jednak pewnego dnia wszystko się wydało, ale zamiast zostać wyrzucony z pracy, awansował. Na sali sądowej Gaston miał jednak wielokrotnie wrażenie, że sprawy, które tam trafiają, są źle przygotowane i czasem skazywano niewinną osobę. Po pięciu latach dziennikarskiej pracy zaskoczył więc swojego redaktora naczelnego wiadomością, że zamierza przejść do pracy w sureté générale. – Czyli nie jestem osobą godną zaufania? – spytał Joachim, ale nalał Gastonowi kieliszek koniaku, który ten przyjął bez sprzeciwu. – Tego nie powiedziałem. Jest pan mężem Luizy. To dla mnie podstawowa gwarancja. – Gaston się roześmiał. – Szuszkin nie powinien pracować w Polsce. W Paryżu zachowywał się zupełnie inaczej. Mniej dziwacznie. Jego nienawiść do Polaków nie pozwala mu być obiektywnym w pracy. To poważny błąd. Gaston przypomniał sobie ich dawne szczere rozmowy nad butelką wina. Sureté była zainteresowana współpracą z Ochraną. Wprawdzie nie miała ona zbyt wielkiego paryskiego biura, natomiast sieć francuskich detektywów na jej liście płac oraz agentów, sekretnych sotrudnikow, zaskakiwała. Sureté z przymrużeniem oka patrzyła na działania urzędników carskich w Paryżu, w sumie zadowolona, że cudzymi rękami uda im się rozwiązać problem narastającej aktywności rewolucjonistów. Dużą grupę stanowili wśród nich oczywiście Rosjanie, ale wśród nich nie brakowało francuskich sympatyków pragnących zaprowadzać nowe porządki i nowy społeczny ład za pomocą aktów terroru. – Rozumiem teraz, dlaczego tak bardzo nalegał, bym się przyznał do mego niemieckiego nazwiska. Być może wówczas nie musiałby mnie aż tak nienawidzić – zażartował Joachim. – A le dlaczego tak nie cierpi Polaków? Słyszałem, że przyjechał tu z Sankt Petersburga na własne życzenie. – Tylko tyle pan słyszał? – spytał Gaston. – Proszę mi mówić po imieniu. Mężczyźni uścisnęli sobie prawice i sięgnęli po kolejne cygara. – Oczywiście nie wiem wszystkiego, ale Dmitrij Szuszkin przyjechał do Warszawy, szukając zemsty – zaczął inspektor Blanche. – Było to parę miesięcy po udanym zamachu na cara A leksandra Drugiego. Pewnie pamiętasz, że rzucono wówczas dwie bomby. Po pierwszym wybuchu carowi nic się nie stało. Wyszedł z karety i poszedł najpierw w kierunku obezwładnionego zamachowca, a potem cofnął się w stronę powozu ochrony. Był tam nasz Dmitrij, który tknięty nagłym przeczuciem wyskoczył z niego i zaczął biec w stronę imperatora, by go chronić. Kozak na koniu, należący do ochrony, wpadł w panikę, i w pierwszej chwili zastąpił drogę Szuszkinowi, nie chcąc go dopuścić w pobliże cara. Kiedy w końcu uwolnił się od niego i pobiegł dalej, było już za późno. Ciśnięta druga bomba tym razem śmiertelnie raniła cara, jak również

osobę, która chciała go zasłonić. Zamachowcem był Polak, niejaki Hryniewiecki. – No tak. – Joachim zastanawiał się przez chwilę. – To wówczas stracił palce. – Nie tylko palce. Również chyba chęć do życia. Dmitrij winił siebie za ten zamach. Mimo iż nie on był odpowiedzialny za ochronę, kiedy tylko wrócił do zdrowia, zaczął dręczyć całą kancelarię, wytykając popełnione błędy, takie jak brak rozpracowania organizacji Komitetu Narodnoj Woli, niewykrycie grupy robiącej obserwacje, no i oczywiście to, że nie pozwolono mu uratować cara i zasłonić go swym ciałem. Nie uspokoiło go nawet powieszenie głównych winowajców – sam Hryniewiecki zginął na skutek ran odniesionych w zamachu. W końcu zrozumiał, że zdolnym do tak okrutnego czynu nie mógł być żaden Rosjanin, nawet anarchista. To polscy zdrajcy, nieuleczalni powstańcy i awanturnicy, podżegali do popełniania zbrodni w cesarstwie. Przełożeni Szuszkina, zmęczeni już jego fobią, postanowili więc go wysłać do kraju, w którym mógł się najlepiej wykazać, walcząc z terroryzmem – do Polski. – Pewnie nie wiesz, że oprócz tego, że był niegdyś carskim oficerem, potrafił wspaniale grać na fortepianie. Ktoś mi o tym opowiedział w Sankt Petersburgu. – Gaston zgasił cygaro. – To smutne, że wpadł w taką paranoję – zauważył Joachim. – Tym bardziej że faktycznie nie była to jego wina. – Ma bardzo specyficzne poczucie honoru. Słyszałeś o japońskich samurajach? Joachim skinął głową. – To taki niespełniony samuraj. Samotny wilk. I może być bardzo niebezpieczny. – Zauważyłem. Robił wszystko, bym zadyndał na Cytadeli – westchnął Joachim. – Otóż to. Taki człowiek nie znosi porażek. Będzie walczył do końca. Uważaj na siebie, Joachimie. – Maks, ja naprawdę przyszłam tu tylko na chwilę – broniła się Luiza, kiedy Kwilecki chciał od niej zabrać letni płaszczyk. Rzeczywiście na nią czekał. Odprawił służbę, pokój ozdobił pachnącymi gałązkami bzu. Na stoliku stała srebrna patera z kryształowymi miseczkami pełnymi owoców i słodkości. Przy słynnych finansowych problemach Maksa znów doświadczyła jego niezwykłej ekstrawagancji. Wszystko tu miało kusić i uwodzić. To całe bogactwo z kobiet i z kart, musiała sobie stanowczo powiedzieć, żeby się wyrwać z nastroju jakby odurzenia. – Nie przesadzaj. Możesz chyba usiąść na chwilę. Przestań się denerwować. Nikt cię nie widział. Luiza wyszła niby na zakupy ze służącą, a potem odesłała ją do domu pod jakimś pretekstem. Joachim wyjechał na tydzień do Berlina, nie było więc rzeczywiście powodu, żeby się tak lękać. Usiądzie i rozmówi się z Maksymilianem raz na zawsze. – Luizo – zanim zdążyła zareagować, pochwycił jej dłoń i ucałował ją. – Jestem takim głupcem. Przemyślałem to wszystko i pamiętam, jak przyszłaś wówczas do mnie ostatni raz. Chciałaś mi coś powiedzieć, a ja zająłem cię wyłącznie swoimi sprawami. Teraz już wszystko rozumiem. – Niczego nie rozumiesz. Bo jak mógł rozumieć ten lęk, rozpacz, upokorzenie, ból... Nie mógł zrozumieć, ale patrzył na nią znów oczami, które potrafiły roztopić największy gniew. – Zapiszę Hani ten dom – oznajmił nagle z determinacją. – Hannelore – poprawiła go. – A ni się waż! Chcesz mnie do cna skompromitować? – Zrobię to tak, że nikt się nie dowie. Obiecuję ci! Boże, nie wyobrażasz sobie, jaki ci jestem wdzięczny. Moja córka... – Córka Joachima. Maksymilian zaśmiał się na cały głos. – Widzisz ten obraz nad kominkiem. Moja babka. Zresztą moja ukochana babka. Kogoś ci przypomina? Luizo, nie oszukujmy się nawzajem. Dobrze też wiem, że nie jesteś szczęśliwa z Hallmannem. To niemożliwe. Chyba tego nie widać po kobiecie? Skąd ten Maks...? – Wystarczy spojrzeć na twe smutne oczy. Przy mnie taka nie byłaś. Pamiętasz, jak

potrafiliśmy się śmiać godzinami... – A le to minęło, Maksymilianie. Jestem żoną innego. – Który cię nie kocha, prawda? Nie mylę się. On chyba nigdy nie interesował się kobietami. Pamiętam... – Przerwał nagle, uznawszy, że się chyba zagalopował. – Rozumiem jednak, że wyszłaś za niego dla dobra naszej córki. – Muszę już iść. – Luiza zerwała się z sofy, ale nagle stała się więźniem ramion Maksymiliana. – Za chwilę pójdziesz. Niedługo. Hipnotyzował ją wzrokiem jak magnetyzer, od którego kiedyś w panice uciekała. Przesunął delikatnie ręką po jej policzku, potem przesunął dłoń na jej dekolt. Miał taki czuły dotyk, za sprawą którego Luizie bezwiednie zamknęły się oczy. Nikt w życiu jej tak nie dotykał. Nie była w stanie mu się oprzeć, odgięła głowę do tyłu, by pozwolić mu całować się po szyi. – Kocham cię – szepnął Maks, a potem przesunął wargi na jej usta. Rozalia przemierzała ulice Starego Miasta swym zwykłym szybkim krokiem. „Maszerujesz jak żandarm”, mawiała jej matka, coraz bardziej zrezygnowana i tracąca nadzieję na zamążpójście córki. Rozalia marzyła, by ta nadzieja rozwiała się natychmiast, bez czekania, aż ukończy dwadzieścia pięć lat, co uważano za datę graniczną. Po jej przekroczeniu panna stawała się kobietą samotną, co oczywiście dla filistrów było synonimem rozpustnicy, żyjącej ze swych wdzięków lub wzgardzonej przez mężczyzn z powodu braku tychże wdzięków. Stawała się więc obiektem drwin, a nawet potępienia. Jakże inaczej było ze „starym kawalerem”, złościła się Rozalia. On nigdy nie był żałosny. Bo czy można było tak powiedzieć o tej całej kawalerskiej trójcy – Teofilu, Zuzu i Maksie? Nigdy w życiu. Im nikt nie powie, że już przeszli w fazę „czerstwości”. Ich nikt nie uzna za bezproduktywnych! Nawet taki Szuszkin, choć stary jak świat, bo pod czterdziestkę, też może jeszcze uchodzić za młodzieniaszka. Rozalia dobrze widziała w operze, jak go oglądały przez lornetkę panny Jabłońskie. A ni wstydu, ani patriotyzmu za grosz takie nie mają. Byle się wydać za mąż. Nawet za starca bez palców. Rozalia leciała po ulicach na skrzydłach swej złości i bezradności. Od rana znów matka robiła jej jakieś uwagi. I znów ojciec nie zgodził się, by poszła do normalnej pracy na pensję. „Bo nie wypada”. A w domu było coraz mniej pieniędzy. Kancelaria ledwie przędła, dzieci dorastały i w ogóle... Nagle kątem oka Lubecka zobaczyła znajomą postać, która ze spuszczoną głową szła po przeciwnej stronie ulicy równie szybkim krokiem jak ona. Luiza? Co ona tu robi? I sama? Bez służącej? Rozalia już chciała rzucić się między powozy, by przywitać się z przyjaciółką, gdy nagle zauważyła, że ta niespokojnie obraca się za siebie, tak jakby sprawdzała, czy ktoś za nią nie patrzy. To dziwne. Dokąd ona szła, że się tak lękała? Lubecka zatrzymała się, zastanawiając się, co zrobić. Po chwili ruszyła krokiem znacznie wolniejszym, chcąc sprawdzić, co zamierza robić jej przyjaciółka. Może idzie na spotkanie z tym Gastonem? Tak byli przecież ze sobą zaprzyjaźnieni. Nie, to niemożliwe. On jeszcze nie wrócił z Sankt Petersburga. Jeszcze wczoraj Luiza czytała jej list od niego. Bardzo pochlebnie się o niej samej wyrażał. Przy tych słowach przyjaciółka spojrzała na nią badawczo, ale nie doczekała się niczego oprócz lekkiego uśmiechu na jej twarzy. Oczywiście, że potrafiła docenić elegancki komplement. Ona też uważała, że jest całkiem niegłupi, ale nic poza tym. Chyba za sprawą Zuzu zupełnie wyrosła z tych całych amorów. Jedynym mężczyzną, który nadal robił na Rozalii duże wrażenie, był Joachim. A le co z tego? Był przecież żonaty. Nagle Luiza skręciła w przecznicę, a potem weszła do jednej z kamienic na Pięknej. Nie do wiary! Rozalii nagle zabrakło tchu i miała ochotę oprzeć się o róg domu. To był przecież dom Maksa Kwileckiego! Co Luiza miała z nim wspólnego? Luiza wemknęła się do domu kuchennymi drzwiami, budząc popłoch wśród służby, która akurat piła kawę i zabawiała się plotkami. Ku ich zdziwieniu pani ze zmarszczonym czołem nie powiedziała nic, tylko przeszła wprost na pokoje. Odpięła szpilki od kapelusza i spojrzała na siebie w lustrze. Na czole kroplił się pot. To był

taki duszny i okropny dzień. Za chwilę pewnie lunie deszcz. Całe szczęście, że miała już to za sobą. Tym razem nie uległa. Stawiła Maksymilianowi czoło. – Jeśli chcesz, żebym informowała cię czasem o Hani, nie powiesz ani słowa Joachimowi. A jeśli to zrobisz, ukarzesz przede wszystkim własne dziecko. – Luizo, przecież ja nie na serio. W życiu bym ci nie sprawił przykrości. Wiem poza tym, że to jest chwilowe z twojej strony. Taka namiętna kobieta jak ty w końcu się opamięta. Wrócisz do mnie. To kwestia czasu. A ja zawsze będę czekał. Nie chciała być złośliwa, więc nie spytała, co on ma jej lepszego do zaoferowania. Ukradkowe schadzki, skradzione pocałunki, życie w nieustannym rozdarciu, wyrzuty sumienia, że krzywdzi drugą osobę... Była głupia, pierwszy raz widać niczego się nie nauczyła, ale daj Boże, zmądrzała i już nie powtórzy takiego błędu, nawet jeśli nigdy nie będzie potrafiła uszczęśliwić Joachima. Westchnęła głośno, a potem krzyknęła, gdyż nagle w lustrze zobaczyła sylwetkę siedzącą nieruchomo na fotelu. – Rosie? – Odwróciła się gwałtownie w jej stronę. – Co tutaj robisz? Twarz przyjaciółki była papierowo blada. – Czekam na ciebie. Czekałam... aż wrócisz od Maksa Kwileckiego. Luiza otwarła usta z przerażenia. – Skąd... skąd ty o tym wiesz? Rozalia stanęła przed nią. Zawsze była od niej wyższa, ale teraz miała wrażenie, że góruje nad nią o głowę. – Jak mogłaś, Luizo? – Rosie, nic nie rozumiesz... – zaczęła mówić i zobaczyła, jak na bladej twarzy dziewczyny wyrasta krwawy rumieniec. – Teraz rozumiem te twoje ostatnie wykręty. Jak to byłaś bardzo zajęta. Jak przygotowywałaś się na ponowny przyjazd Gastona! Jak ty kłamałaś, Luizo. A ja zawsze ci tak bardzo wierzyłam. Byłaś dla mnie ucieleśnieniem uczciwości. – Mówię prawdę: z Maksymilianem mnie już nic nie łączy. – Już nic! – żachnęła się Rozalia z odrazą. – A jak mogło kiedykolwiek? Twój mąż... Joachim jest wart dziesięciu takich jak on. Nie mów mi, że chciałabyś być żoną takiego człowieka, co żyje z kart i z naciągania kobiet. – Nie oceniaj go, Rosie. Nie znasz go. To dobry człowiek. Rozalia zaśmiała się niemiłym śmiechem. – Może i dobry w głębi duszy, ale absolutnie bezużyteczny. Nigdy w życiu nie zhańbił się czymkolwiek pożytecznym, marnuje wszystkie możliwości i jedyne, co mu potrzeba, to pieniądze i wieczna adoracja. Nie przypuszczałam, że ty, moja nauczycielko, możesz być aż tak głupia. Masz takiego męża... Do oczu Luizy zaczęły napływać łzy. – On nie chce być moim mężem, Rosie. Od samego początku. Ma do mnie wstręt – wykrztusiła i otarła mokre policzki. – I dlatego go zdradzasz? – To pytanie Rozalia zadała nagle zadziwionym głosem. – Ty naprawdę się nigdy nie domyśliłaś? – spytała Luiza. – Nigdy? Nawet patrząc na Hanię? – O co ci chodzi? – Maks jest przecież jej ojcem. – Coo? – prawie wykrzyknęła Rozalia. Ręce zacisnęła w pięści, aż pobielały jej knykcie. Luiza miała wrażenie, że dziewczyna nagle dostanie apopleksji. – To niemożliwe! – Zatoczyła się nagle, jakby miała zemdleć, oparła na chwilę o poręcz krzesła, a potem skuliła się nad nim. – Rosie? Co ci jest? Usiądź na chwilę. Rozalia po dłuższej chwili podniosła się znad krzesła. Zobaczywszy jej twarz, Luiza aż się cofnęła. Jeszcze nigdy nie widziała tyle dzikiej nienawiści.

– Nawet mnie nie dotykaj! – warknęła. – Nie chcę cię już nigdy widzieć, rozumiesz? Złapała fałdy spódnicy jedną ręką, drugą gwałtownie otworzyła drzwi pokoju, a potem z głośnym hukiem je puściła. – Nie odchodź, błagam. Kocham cię, Rosie! – krzyczała za nią Luiza, ale Rozalia, niemal zderzając się z idącą od strony kuchni pokojówką, pędziła już w stronę wyjścia. – Nigdy w życiu ci tego nie wybaczę – usłyszała jeszcze Luiza z głębi korytarza. Kiedy Joachim wrócił do domu, dowiedział się, że jego żona rozchorowała się nagle. W związku z tym po raz pierwszy od wielu miesięcy zapukał do jej sypialni. – Wezwę lekarza – oznajmił jej. – Latem zdarzają się bardzo niebezpieczne choroby. Słyszałem na mieście, że stwierdzono kilka przypadków cholery. – Nie, proszę, nie – odpowiedziała słabym głosem. Nawet w półmroku panującym w pokoju mógł dostrzec jej bladość i podpuchnięte od płaczu oczu. – Po prostu boli mnie głowa. Może potem wstanę. Nie wstała przez trzy dni, podczas których Joachim szalał, obwiniając się, że nie potrafi zmusić jej do przyjęcia lekarza. Bo jeśliby się jej coś stało... Na szczęście płacz Hani za matką zmusił ją do podniesienia się z łóżka. Jej twarz była mocno poszarzała jak po długiej, wyczerpującej chorobie. W końcu zgodziła się go posłuchać i pozwoliła się zaprowadzić do ogrodu. Kiedy Luiza usiadła na ławeczce w pergoli i przyjęła przyniesioną przez pokojówkę filiżankę z mocną kawą, Joachim miał wrażenie, że szykuje się, by mu o czymś powiedzieć. Widać było wyraźnie, że coś ją dręczy, a jego serce waliło jak oszalałe na myśl, co może usłyszeć. Jednak niemal w tej samej chwili zobaczyli, jak do ogrodu wchodzi znajoma postać. – Dobry wieczór, moi drodzy. – Mecenas Lubecki uchylił kapelusza z uszanowaniem. – Najmocniej przepraszam, że tak bez uprzedzenia, ale coś się stało. – Boże! Rozalia! – Luiza zerwała się z ławki, a filiżanka wyleciała jej z rąk, rozbijając się na tysiąc kawałków. – Nie, droga pani Hallmannowa. Nic się nie stało Rózi. Trochę markotna i boczy się, ale jak pani wie, z nią tak często bywa. To dotyczy pani dziadka, Jana Sokołowskiego. Umarł tej nocy. Po rozmowie z Luizą Rozalia wybiegła z domu Hallmannów jak oszalała. Po drodze zderzyła się niemal z ogrodnikiem podlewającym trawnik. Diabli nadali! Piorun by to strzelił! Tak bardzo żałowała, że nie może wykrzyczeć tych wszystkich ohydnych wyrazów na cały głos. Chyba za chwilę się rozpęknie przez tę poduchowatą koszmarną tiurniurę, która nadawała jej wielbłądzi kształt. Przebiegła paręset metrów, wzbudzając zdziwienie nielicznych, majestatycznie kroczących przechodniów, a potem zatrzymała się, próbując złapać oddech i uporządkować myśli. Jednego była pewna. Nienawidziła Luizy. Pragnęła jej natychmiastowej śmierci. Jak ona mogła jej to zrobić? Przez głowę przelatywały wspomnienia, kiedy tak bardzo się o nią niepokoiła tamtej nocy, gdy jak sądziła, przyjaciółka została uprowadzona przez bandytów. A potem... Zuzu i to, co jej zrobił! – Ja chcę umrzeć. Nie wytrzymam tego dłużej – powiedziała do siebie, zastanawiając się, czy powinna rzucić się pod pierwszy przejeżdżający tramwaj konny, czy z mostu do Wisły. – I jeszcze na dodatek ukradła mi Joachima. Nic dziwnego, że jest mu wstrętna, bo on mnie kocha. Ta myśl, która przyszła nieoczekiwanie, dziwnie ją pokrzepiła. A może on...? Może więc nie wszystko stracone? Spojrzała w niebo, szukając boskiej pomocy, i jej twarz natrafiła na pierwsze strugi deszczu. Jeszcze tego brakowało! Za chwilę będzie przemoczona do nitki. Nie zdąży dobiec do domu, a żadnej dorożki ani tramwaju konnego oczywiście nie widziała. Krople tego czerwcowego deszczu były wyjątkowo wielkie. Zanosiło się na prawdziwą ulewę. Rozalia stanęła w miejscu, zastanawiając się, co robić. – Szanowna pani? Nagle zza szyby przejeżdżającego powozu zobaczyła wychylającą się znajomą twarz. Jego też nienawidziła.

– Pozwoli się pani podwieźć? Czy czekamy na słońce? – I w dodatku ten zabarwiony ironią głos. Rozalia szybko otarła twarz z deszczu i łez. Chyba i tym razem nie miała wyboru. – Pozwolę – odpowiedziała i podała mu dłoń.

Rozdział XXI

– I jak się czujesz, Luizo, jako pani dziedziczka? – spytał z uśmiechem Gaston i oparł się wygodnie o wiklinowy fotel. – To jest dla mnie zupełnie niezrozumiałe – odparła, skubiąc nerwowo czarną spódnicę. – Myślałam, że mnie nienawidzi. Nie widziałam go nawet od czasu ostatniej rozmowy. To już ponad trzy lata. Nadal więc w ten spadek nie wierzę, tym bardziej że pewnie rodzina będzie podważać testament. – Nie ma najmniejszych szans – zauważył Joachim. – Ostatnia wola Jana Sokołowskiego była sporządzona parę miesięcy po śmierci wnuka. Był wówczas w pełni władz umysłowych i dokument jest według Lubeckiego nie do podważenia. Poza tym o zapisie dla ciebie wiedziały jego wnuczki i synowa. Prawdopodobnie liczyły na to, że zmuszą go do podpisania innej wersji, kiedy na dobre sfiksuje. – Czyli zapisał ci kamienicę przy A lejach Ujazdowskich? Piękna i reprezentacyjna ulica, więc chyba to spory majątek? – dociekał Gaston. – Nie wiem, od dawna nie było tam remontu. Może będzie trzeba wyburzyć... – Luiza wątpiła w swoje dziedzictwo. Cała ta historia wydawała jej się niewiarygodna. Do Warszawy przywiozła kiedyś tyle nadziei, tyle marzeń i złudzeń, które Jan Sokołowski wymazał jak gumką do ołówka. Uświadomił jej, że jest bękartem, jej matka podstępną i złą kobietą, a ojciec nieudacznikiem. W jednej chwili roztrzaskał jej całą pewność siebie. A potem jeszcze... Nie pomógł jej, kiedy najbardziej potrzebowała pomocy. Chyba nie mogła przekonać siebie do „pośmiertnej” miłości do tego apodyktycznego człowieka. – Pewnie twoja matka mogłaby udzielić ci paru cennych rad – zauważył ironicznie Gaston. – By nie wiązać się z pazernymi notariuszami – zaśmiała się Luiza. Gaston przywiózł jej nowe wieści na temat matki. Zgodnie z ich przewidywaniami, w wyniku związku z monsieur Perrinem straciła niemal wszystkie oszczędności. Pewnie obrałby ją do czysta, gdyby nie przeszkodził mu w tym śmiertelny atak serca. Udało jej się zachować jedynie willę w Deauville, którą była zmuszona wynajmować przyjeżdżającym coraz liczniej letnikom. – Chyba będę musiała jej pomóc – powiedziała Luiza. – Pewnie tym razem odpisze, ale nie mów jej na samym początku o spadku. – Nie, na pewno tego nie zrobię. – Zaśmiała się i spojrzała na Joachima, którego fotel stał w pewnym oddaleniu. Jego twarz była dość zasmucona i machinalnie oskubywał liście z krzaku róży okalającego altanę, w której siedzieli. – A czy udało ci się odnaleźć ślad Dubonneta? – spytała Gastona. Wymawiając jego nazwisko, mimo ciepłego popołudnia poczuła na plecach dreszcz. – Niestety. Zniknął bez śladu. Być może wyjechał albo zmienił tożsamość. Cały czas go poszukuję. To bardzo podejrzana postać. Miałem wiele okazji, by przestudiować sprawę porywania dziewczynek w Paryżu i w okolicy. Okazało się, że zakończyły się w tym samym czasie, kiedy wyjechałaś. Nigdy ich nie wyjaśniono. Nie wiemy więc, czy to Dubonnet był prawdziwym porywaczem. – Nawet jak się tego nie dowiesz, to zawsze w swojej książce możesz opisać wszelkie hipotezy, prawda? Joachimie – zwróciła się do męża – czy wiesz, że Gaston wydaje swoją pierwszą książkę? I to pod pseudonimem. – Sam mi o tym mówił. – Hallmann uśmiechnął się blado. Tak naprawdę nie słuchał uważnie tej rozmowy. – Opowieści detektywistyczne. Pewnie to będzie zajmująca lektura. – Młode panny nie zasną przez całą noc – zaśmiał się Gaston. – Właśnie, młode panny... Gaston, jak to z nimi jest? – podchwyciła Luiza. – Muszą jeszcze na mnie długo poczekać. Droczyli się jeszcze parę minut, a potem podnieśli z foteli. Joachim usłyszał odgłos kroków

na trotuarze, potem szczęk zamykanej furtki i wreszcie stukot podków o bruk. Odetchnął z pewną ulgą. Gaston i Luiza pojechali zobaczyć wystawę Teofila. Joachim również został zaproszonyosobiście przez samego malarza, ale wymawiając się lekkim przeziębieniem, zrezygnował. Czuł, że Teofil chciałbyod niego pożyczyć kolejną sumkę – poprzednich nie oddałmimo wielokrotnych obietnic – a poza tym chciał choć przezchwilę być w domu sam. Obecność Blanche’a bynajmniej nieprzeszkadzała. Wprost przeciwnie, dzięki niemu atmosfera pomiędzy nim a Luizą była zdecydowanie mniej napięta, gdyż nie brakowało okazji do żartów. Można powiedzieć, że w naturalny sposób zastąpił on Rozalię – która nie wiadomo czemu przestała do nich zaglądać – jednak jego pobytw Warszawie dobiegał już powoli końca. Joachim nie wyobrażał sobie spędzenia z żoną jesieni i kolejnej zimy sam na sam. Wiedział, że postępuje jak ostatni dureń, że po tamtej feralnejnocy powinien uczynić jakiś gest, jednak za każdym razemcoś go powstrzymywało, tak jakby odbijał się o niewidzialną ścianę. Wystarczyło, że przypomniał sobie jej odrazę, niechęć i przerażone spojrzenie. Misza Nikitin słał do niego list za listem, kusząc złotem i przygodami na Dalekim Wschodzie. Pół roku, rok, dwa lata, wystarczy, że podejmie decyzję. Byle szybciej, kiedy jeszcze młodość, kiedy w żyłach szybko krąży niecierpliwa krew... Luiza byłaby majątkowo zabezpieczona. Chociaż teraz... Teraz była zamożną kobietą. Gdyby teraz pojawił się przed nią z tą swoją nieszczęsną matrymonialną propozycją, wiedział doskonale, jaka byłaby odpowiedź. Gdyby nie mała Hannelore, do której nadspodziewanie się przywiązał, może skorzystałby z tych wszystkich fantastycznych propozycji Miszy. Sięgnął do kieszeni surduta, by poznać jego najnowsze pomysły, gdy nagle zauważył, że pismo na kopercie nie należało do przyjaciela. Kiedy przyniesiono list, nie przyglądał się mu bliżej, tylko, nie chcąc go otwierać przy gościu, schował. A le stempel mówił, że z Tobolska. Tknięty złym przeczuciem rozerwał kopertę bez użycia noża. List nie był od Miszy, odetchnął z ulgą, ale od Romka Wilczewskiego, dawnego gimnazjalisty z Siedlec, a wiadomość tak sensacyjna, że aż momentalnie poczerwieniał na twarzy. Szanowny i drogi panie Joachimie. Już od dawna sięgałem po pióro, by z całego serca podziękować Panu za całą Jego dobroć. Dla mnie i dla mojej zawsze Najdroższej i Najkochańszej Mateńki. A teraz błagam na kolanach o Pańskie zrozumienie i wybaczenie. Romek Wilczewski ożenił się! A miesiąc temu urodził mu się syn. Usłuchałem próśb mojej żony, by uprosić najpokorniej o pozwoleństwo Pańskie, czy syn nasz może nosić Pańskie imię – Joachim Wilczewski. Zasyłamy moc serdeczności Roman z żoną Wierą i synkiem Joachim wpatrywał się w dość krótki, dwustronicowy list napisany nerwową ręką, próbując rozpoznać kłębiące się w nim samym emocje. Boże Przenajświętszy! Toż to była wyśmienita wiadomość. Tych dwoje, jakże różnych pod każdym względem, razem. I dziecko. A ten plotkarz Misza tym razem pary z ust nie puścił. Wszystko zataił, stary kawalarz, pewnie martwiąc się, jak on na to zareaguje. I czy przypadkiem nie osłabi to jego mocy przekonania Joachima do ponownego wyjazdu na Syberię. Z całego serca Wam gratuluję, mówił do siebie Hallmann. Cieszcie się długim życiem, zdrowiem, stadkiem udanych dzieci. I bądźcie szczęśliwi. A on sam... No cóż. Jako naukowiec był chyba skończony. Nie potrafił się kochać z Luizą, zwalając to na karb ciemnych guseł i przesądów, w które udało mu się uwierzyć. Podniósł się z fotela i z listem w ręku zaczął się kołysać w rytm zapamiętanej z Syberii ludowej pieśni. – Joachimie?

Kobiecy głos sprawił, że zatrzymał się w pół kroku. Przy wejściu do altany stała Rozalia. Przez jej jasne włosy, które wymykały się spod kapelusika z granatowymi tasiemkami, przenikały promienie popołudniowego słońca. – Rozalio! Jak się cieszę, że przyszłaś. Myślałem już, żeczymś cię uraziłem. – Pospiesznie wsadził ponownie list dokieszeni i podbiegł do Rozalii, złapał za rękę, podniósł i obrócił dokoła osi. – Oj, jeszcze uwierzę, że się za mną stęskniłeś. – Bo to prawda. Coś się stało? Twarz Rozalii spoważniała. W ogóle miał wrażenie, że się zmieniła. Spojrzała mu prosto w oczy. Z pewnością o coś jej chodziło. – Nie domyślasz się? Joachim skupił się nad odpowiedzią, która była dla niego równaniem z trzema niewiadomymi. – Nieee. – Zobaczył, że nagle pobladła, więc się do niej zbliżył. – Rozalio, jesteśmy przyjaciółmi, prawda? – Delikatnie dotknął jej dłoni w koronkowej rękawiczce. – Jesteśmy? – A jakże inaczej! Z nikim mi się tak dobrze jak z tobą nie rozmawia. Jesteś niezwykłą osobą, naprawdę. Piękną, myślącą i wrażliwą kobietą. Kiedy myślę o naszym spotkaniu w Brwinowie... Byłaś taka młodziutka, pełna werwy... – Kocham cię, Joachimie – oświadczyła Rozalia i przysunęła twarz w jego kierunku. Jej usta, lekko wilgotne od spływających z oczu łez, byłytak blisko jego własnych. Resztką silnej woli złożył pocałunekna jej skroni. Westchnęła lekko. – Ja też cię kocham. Jak siostrę – wydusił z siebie. Jeszcze nigdy w życiu nie miał wrażenia, że jego słowa tną jak noże. Rozalia cofnęła się gwałtownie. – Mówiłeś, że z nikim... – Rosie – użył w stosunku do niej pieszczotliwego imienia używanego przez Luizę. – My jesteśmy przyjaciółmi. Wyjątkowymi przyjaciółmi. – Tylko ze sobą rozmawiamy – żachnęła się. – Właśnie. – Za wszelką cenę pragnął uspokoić jej oburzenie, spróbować wyjaśnić. – Gdyby nie Luiza, to... – A le ona cię nie kocha! – Tym razem ona użyła noży. Czuł, jak całe jego wnętrze kurczy się do rozmiaru wystraszonej myszy, podczas gdy fizyczna powłoka stoi bezradna, nie panując nad gestami i ruchami. – Ja nic na to nie poradzę – odparł głucho, tłumiąc rozpacz. – To nie jej wina, tylko moja, Rosie. Nie rozumiesz tego. Ja nie mogę ci tego wytłumaczyć. Rozalia ze zmienioną z bólu twarzą cofnęła się do wyjścia z altany. Nie mógł jej pomóc. Tak jak i ona nie mogła pomóc jemu samemu. – Zbyt wielu rzeczy nie rozumiem – odpowiedziała, ścierając łzy ręką w koronkowej rękawiczce. – Nie pojmuję ani tego świata, ani ludzi. Nie rozumiem też, jak osoba rozumna może być tak ślepa. Joachim spuścił głowę, modląc się w duchu, żeby Rozalia już sobie poszła. On nie chce już nic więcej usłyszeć. Znów rozległ się odgłos damskich pantofelków po trotuarze i już zaczął wypuszczać z siebie powietrze – chyba przez ostatni kwadrans zupełnie nie oddychał – gdy nagle usłyszał powracające kroki. – Powiem ci tylko jedno na pożegnanie i już mnie nigdy nie zobaczysz. Nie podnosił głowy. Wyrok. Tak, to miał być wyrok. Ziemię pomierzył i głębokie morze, Wie, jako wstają i zachodzą zorze;

Wiatrom rozumie, praktykuje komu, A sam nie widzi, że ma kurwę w domu*. Dobiegł go jej głos, a on osunął się w fotelu. Pochwycił głowę w ręce, pragnąc ją nimi zmiażdżyć. Żeby już nic nie widzieć i nic nie słyszeć! Luiza bezszelestnie odsunęła się od ścianki altany. Serce biło jej tak mocno, iż myślała, że Joachim za chwilę odkryje jej obecność. A le on był gdzieś daleko stąd, pogrążony w straszliwych myślach. Na zesztywniałych nogach, wolno, krok po kroku, oddaliła się w kierunku budynku, a potem skręciła i dopiero wówczas zatrzymała się, oparła o ścianę, ciężko dysząc. Kolejny raz w życiu przypadkiem usłyszała coś, o czym nie powinna się dowiedzieć. Kolejny raz sprawy, o których usłyszała, zmienią całkowicie jej los. Odczekała chwilę, a potem powróciła do czekającego na nią powozu. – Masz ten prezent dla monsieur Lubeckiego? – spytał Gaston, który niecierpliwił się, czekając bezczynnie prawie pół godziny. – Nie mogłam go nigdzie znaleźć – odparła Luiza przez ściśnięte gardło. – Trochę się spóźnimy – zauważył Gaston, wyjmując z kieszonki zegarek, a potem zobaczył jej pobladłą twarz. – A le to przecież nie szkodzi. Luizo, nie przejmuj się. Przyślesz ten prezent jutro przez posłańca. Przecież to wszystko jedno. To prawda. Luiza doszła już do takiego punktu, gdzie było jej wszystko jedno. Cokolwiek zrobiła, obracało się przeciwko niej. * Na matematyka, Jan Kochanowski.

Rozdział XXII

Dmitrij Nikołajewicz Szuszkin przestał lubić swoją pracę. Zamiast z żelazną dyscypliną zrywać się z łóżka o świcie, teraz chętnie w nim pozostawał. Zamiast późnych powrotów, wolał jak najszybciej uporać się z „papierkami”, agentami, szpiegami czy przekupionymi dziennikarzami, by jeszcze w pełnym słońcu przechadzać się i rozkoszować wspaniałą letnią pogodą. Również po raz pierwszy od lat nie tęsknił za swym majątkiem w Szuszkinie Barskim i prawdę mówiąc, nawet o nim nie myślał. Zjawiska te zaszły dość nagle i niespodziewanie, a ponieważ towarzyszyły im inne niezwykłości, pracą Dmitrij Szuszkin nie zawracał sobie w ogóle głowy. Jego umysł wypełniała poezja. Ja pomniu czudnoje mgnowien'je: Pieriedo mnoj jawiłas' ty, Kak mimolotnoje widien'je, Kak gienij czistoj krasoty* Ale to nie koniec. Miasto, w którym mieszkał i pracował od niemal ośmiu lat, nagle przestało być brudne, zaniedbane i pełne wyrastających jak grzyby po deszczu koszmarnych budowli, stało się urokliwym „Paryżem Północy”. A Polacy... No cóż, w zasadzie podobni do Rosjan, w końcu – bracia Słowianie. Zbuntowani, to prawda, ale czy to nie dodaje im tylko charakteru? Po raz pierwszy też od wielu lat Dmitrij spostrzegł dokoła siebie tyle barw, poczuł tyle smaków i zapachów, od których kręciło się w głowie. A le było mu jeszcze mało. Chciał wyjechać do Krakowa, spacerować po Tatrach albo w drugą stronę – nad morze. Przechadzać się po piasku w zachodzącym słońcu, sprawdzić ręką przezroczystość wody, znów zaciągnąć się powietrzem, w którym czuć smak soli. W wieku trzydziestu siedmiu lat radca Szuszkin zakochał się po raz drugi w życiu. Tego ranka otworzył leniwie oko i pomyślał, że jest w niebie. Z salonu dobiegały go dźwięki fortepianu. Czajkowski, moja muzyka, pomyślał i poczuł się jeszcze bardziej niebiańsko. Jego palce, nawet te, których nie było, przebiegły po pościeli, jakby w poszukiwaniu zapomnianej czynności. Dźwięki płynęły najpierw leniwie, tak jakby ktoś próbował klawiszy, a potem runęły z taką siłą, że Szuszkin musiał przyznać, że pianista ma wyczucie i świetny słuch. Pospiesznie narzucił na siebie szlafrok i boso, nie chcąc nawet szmerem spłoszyć wirtuoza, podszedł do drzwi salonu niemal na samych palcach. Widok, który ujrzał za przeszklonymi do połowy drzwiami, wprawił go w osłupienie. Przy instrumencie siedziała Fieja, Czarodziejka, i zupełnie pochłonięta muzyką przemierzała klawiaturę smukłymi palcami. Nic nie osłaniało jej pięknego ciała z wyjątkiem rozpuszczonych włosów, które spadały aż na piersi. Dzięki ci, Boże, za taki widok. Szuszkin czuł, że w jego oczach pojawiają się łzy. Czy to był taki plan? Czy musiał aż tyle się w życiu nacierpieć, żeby teraz z podwójną, ba, nawet poczwórną siłą cieszyć się każdą chwilą? To do niej, Boże, prowadziłeś? Tak bardzo ją kocham, myślał, niemal nie oddychając. Chciał ją jak najdłużej obserwować nieświadomą jego obecności. Jej usta, piersi, których jeszcze tej nocy dotykał, jej wąska talia, długie nogi, których długość odmierzał pocałunkami. – Nie wiedziałam, że z mężczyzny może być taki wariat – śmiała się czasem z tych jego pieszczot, ale poddawała się im z przyjemnością, którą już za drugim razem udało mu się wydobyć z jej lekko rozchylonych pełnych ust. Była tym zaskoczona i trochę przerażona. Niemal go za to przepraszała, ale kiedy jej

wytłumaczył, o co chodzi – przecież sam był prymusem u najbardziej atrakcyjnej z francuskich gryzetek! – uspokoiła się i wkrótce przebiła namiętnością wszystkie Francuzki. Do tej pory nie pojmował, jak to się wszystko potoczyło. Był specjalistą od zagadek, od rozszyfrowywania ludzkich poczynań i zamiarów, ale na Czarodziejce połamał sobie zęby. Po niej jednej mógł się spodziewać wszystkiego. Od kiedy przyszła do niego po raz pierwszy, był pewien, że chce coś wytargować. Nie ona jedna próbowała. Przychodziły przecież i do domu, i do obu kancelarii, w których urzędował. I to piękne młode damy z najlepszych domów. Robiły najpierw zarozumiałe minki, a potem, gdy widziały, że nimi nic nie wskórają, rozchylały dekolty, unosiły spódnice, aby tylko uratować jakiegoś narzeczonego, brata czy kogoś, na kim im zależało. Na niego nigdy nic takiego nie działało. A tu nagle... Nadal nie rozumiał, o co naprawdę jej chodzi. Pustoje wy sierdiecznym ty Ona, obmołwias', zamieniła I wsie sczastliwyje mieczty W dusze wlublonnoj wozbudiła. Pieried niej zadumcziwo stoju, Swiesti oczej s niejo niet siły I goworiu jej: kak wy miły! I myslu: kak tiebia lublu!** Kiedy Czarodziejka legła przy nim po raz pierwszy, całe jej ciało było sztywne, usta zaciśnięte i wyglądała, jakby ją przywlekli na ołtarz ofiarny dla Indian. Dlaczego więc chciała z nim być? Ten widok był straszny i śmieszny zarazem. I wówczas zaczął jej recytować wiersze. Znał ich wiele. Głównie z młodości. Te późniejsze już nigdy nie miały podobnego smaku. A potem zmęczył się – nic dziwnego, miał już przecież swoje lata, była też późna godzina – i przysnął. Wydawało mu się przez sen, że Czarodziejka wolno wodzi palcem po jego twarzy, że dotyka jego ust i skroni, gładzi po włosach. Pewnie to tylko ułuda. Kiedy obudził się parę godzin później, jej już nie było. Zostawiła po sobie delikatny zapach, który tym razem nie pozwolił mu zasnąć aż do świtu. Następnego dnia jednak przyszła ponownie. Tak jakby zainteresowała się tym dziwnym przeżyciem. A teraz... Zaróżowiona od emocji, które towarzyszyły muzyce, pewna siebie i swej kobiecości – naga na taborecie! Muzyka dobiegła końca, ale Szuszkin wcale tego nie żałował. – Podsłuchiwałeś? – Obróciła się z uśmiechem. Podbiegł do niej w dwóch susach. – Słuchałem. To jest różnica. Tylu rzeczy o tobie nie wiem. Teraz już zawsze będziesz mi się kojarzyć z tą muzyką. Uniosła się z fotela i przylgnęła do niego całym ciałem. – Musisz iść? – Kiedyś na pewno – odpowiedział i wziął ją za rękę. – Jesteś w coraz lepszej formie. I bardzo mi się podobasz bez tych wstrętnych bokobrodów. Wyglądasz o niebo młodziej. I co z tego, że widać bliznę. – Dotknęła palcem jego policzków. Wiedziała, co się z nim dzieje, i z premedytacją – jak się tak szybko wyuczyła? – zwlekała z powrotem do łóżka. Wreszcie z uśmiechem wytrawnej kokietki rozwiązała mu szlafrok. – Ja nie chcę, żebyś tam pracował – szepnęła, kiedy w końcu wypuścił ją z ramion, a potem odwróciła się do niego zgrabnym tyłeczkiem. – Tylko nigdzie nie wychodź, pamiętaj! – ostrzegł.

– Tak, wiem, pojechałam na pielgrzymkę. – Ziewnęła, a jej głowa osunęła się na poduszkę. – Wyjedziemy stąd, prawda? Do Londynu, Paryża i nad morze. Chciałabym wykąpać się w morzu. – Tak, obiecuję, maleńka – odpowiedział jej jak zawsze po polsku. Wyjedziemy, pomyślał Szuszkin, gładząc delikatnie jej plecy. Nagle dawne pragnienie zemsty wydało mu się zupełnie bezsensowne, a wszystkie te lata, kiedy je w sobie podsycał, stracone. Tylko co to da? Wiedział przecież w głębi duszy, że on i Czarodziejka to tylko złudny sen. Ona go nie kochała. Opętało go. Doskonale wiedział, że go opętało. Początkowo nie sądził, że wpadnie w obłęd. Najpierw siedział w udręce zgotowanej mu przez Rozalię blisko godzinę. Nie mogąc chodzić, myśleć ani nawet oddychać pełną piersią. Potem zwlókł się z fotela w altance i pojechał do biura, gdzie na sofie dla interesantów spędził całą noc. Kiedy wrócił do domu następnego dnia, nikt go o nic nie pytał, wszyscy omijali go jak powietrze. Jedynie Gaston rzucał mu zaniepokojone spojrzenia, wiedząc, że w domu dzieje się coś niedobrego. Joachim postanowił wyjechać z Warszawy dzień po jego wyjeździe do Paryża. Na Syberię chyba jednak nie pojedzie, ale był przecież jeszcze ktoś – ten szalony prawnik Nałęcz, oferujący mu pracę w A meryce. Tak, to był świetny pomysł. Musiał jednak poczekać jeszcze trochę. Mimo wszystko nie chciał kompromitować Luizy. Jak sól posypywana na ranę, tak boleśnie powracało do niego pytanie, z kim go zdradzała. I jak to w ogóle było możliwe. Tym razem wyobraźnia całkowicie go zawodziła. Porzucił więc izolowanie się i podjął znów długie rozmowy z Gastonem, licząc na to, że jeśli coś wie, to wcześniej czy później skieruje go na właściwy trop. Niestety Blanche, na zaproszenie pani Lubeckiej, która go chciała zapoznać z polską wsią, a w zasadzie zapoznać z młodymi pannami, wyjechał na parę dni do Brwinowa. I wówczas Joachim po raz pierwszy od lat postanowił odwiedzić dom uciech. Mimo iż nie zachodził do nich, doskonale wiedział, jakich unikać: gdzie carscy oficerowie zachowują się zbyt głośno i tłuką serwisy lub gdzie „panny” nie mają książeczek lekarskich. Po chwili wahania wybrał lokal prowadzony przez rodowitą Niemkę z Hamburga, panią Grünne, przy Freta. Jadąc tam wczesnym popołudniem, nie czuł żadnego wstydu, tylko silną determinację i nadal boleść nad własną głupotą. Przy wejściu niemal natychmiast złapał za rękę pierwszą lepszą siedzącą na sofie dziewczynę o ciemnych włosach i rzucił garść rubli właścicielce. Na piętrze w dość gustownie urządzonym pokoiku panna usadowiła mu się na kolanach, a jej ręka od razu skierowała się we właściwą stronę. – Chyba nie miał pan dawno kobiety? – zapytała grzecznie nieco spłoszona tym, na co natrafiła w jego spodniach. Po chwili było po wszystkim! Zdecydowanie za krótko. I mimo pewnego obrzydzenia poprosił, żeby mu przyprowadziła koleżankę. Tak, może być blondynka. Z tą trwało dłużej i czekając na kolejną – może być ruda i coś do jedzenia i picia! – Joachim zaczął się rozglądać po pokoiku pełnym tandetnych złoceń, luster i świecidełek. Z pomieszczenia obok, które łączyło się z jego pokojem przez drugą parę drzwi, dobiegały odgłosy wesołej zabawy. Słyszał kobiece piski i grubiańskie śmiechy mężczyzn. Tacy to dokazują przynajmniej na wesoło, pomyślał. Zaciekawiony rodzajem zabawy wstał z łóżka i podszedł do drzwi, zamierzając sprawdzić przez dziurkę od klucza, co się tam dzieje. Zanim jednak to zrobił, usłyszał dobrze znany głos. Rozmówca musiał stać parę centymetrów od niego. – To jest życie! – mówił. – Panowie! Dlaczego tyle czasu musiałem was namawiać! I zniżkę tu mamy. Ja rozumiem, że Zuzu jest zajęty, bo musi dbać o interesy. Poza tym narzeczona nie spuszcza go z oka. A le ty? – Jakiś ty drobiazgowy, Teo. – Dobrze ci tak mówić. Boję się o straty. A pieniądze szybko się rozchodzą. Trzeba będzie więc wymyślić coś nowego. Może w sprawie Joachima? – Co? Nie sądzę. A le pożyczyć od niego trochę więcej? Bez procentów przecież, więc do Żydów nie musimy chodzić. A można tym trochę pospekulować. No i w końcu zarobić, żeby

„Tajniak” był z nas zadowolony. Przypominam, że nie wolno nam zbyt mocno szarżować. To może okazać się zgubne. – A ja tobie, Maks, żebyś się bardziej zaangażował. Ty też masz co robić. No dobrze, nie będziemy sobie psuli popołudnia. Porozmawiamy o tym wieczorem. Trzeba ustalić kilka spraw. Na chwilę zapadła cisza, a potem zdyszany głos zauważył: – Toż tu masz panny jak łanie – słychać było głośne klepnięcie, które wywołało pisk uciechy. – Mój drogi Teo, jak się nabrało smaku na panie z socjety, to trudno zmienić przyzwyczajenia. A ta moja... Cud prawdziwy. I pech, wyszła za mąż, rozwieść się nie chce. Nawet bym się z nią ożenił, bo teraz majętna się zrobiła. To był błąd. Że ja tego nie przewidziałem! Teofil coś odpowiedział i widać było, że niczego nie pojął ze słów Maksa, ale Joachim tak, i to aż za bardzo. Jak on mógł nic wcześniej nie spostrzec? Rozalia miała całkowitą rację. Działania matematyczne w żaden sposób nie przekładały się na obserwację życia. Rudowłosej osóbce żwawo wchodzącej do pokoju wręczył garść wyciągniętych z kieszeni pieniędzy, a potem jak huragan zbiegł po schodach. „Zawsze wiedziałem, że nie powinno się chodzić do burdelu”, powiedział do siebie i zagryzł dolną wargę, aż poleciała krew. Praca i praca, westchnął radca Szuszkin, obejmując wzrokiem swój gabinet. A ch, Londyn i Paryż! Kolejne złudzenia. Od kiedy z głupoty starszy brat zginął w pojedynku i okazało się, że dawne Szuszkino Barskoje dziesięciokrotnie się skurczyło i że bez dodatkowego zastrzyku finansowego rodowa siedziba długo nie przetrzyma, Dmitrij wiedział już, że będzie musiał pracować. Uniwersyteckie studia skończyły się więc po drugim trymestrze. Na szczęście kuzyn załatwił mu miejsce w Pałacu, a oficer służył przecież swemu panu. Gdyby mu wtedy ktoś powiedział, że służba zamieni się w urzędniczą uciążliwą pracę, pewnie by nie uwierzył. Miał przecież inne plany i inne marzenia... Tutaj też się zmieniało oczywiście, to jasne. Osiem lat na warszawskim przyczółku... Najpierw jako wprawdzie cywilny, ale nadzwyczajny wysłannik, pracujący bezpośrednio pod generałem-gubernatorem z własną kancelarią, a teraz... Czyż nie był tylko zwykłym urzędnikiem do spraw specjalnych w Wydziale Ochrany? I co z tego, że oberpolicmajster dał mu więcej ludzi, zadowolony z uzyskiwanych przezeń wyników? A ch, bzdurne myśli. Radca Szuszkin zasiadł przy biurku i otworzył swój mocno podniszczony kajecik. Nadal budził on respekt i obawy. I co my dziś mamy? A ch, tak. Jak mógłby zapomnieć? Teraz zrozumiał, dlaczego ogarnęły go takie pesymistyczne myśli w sprawie pracy. Nie chciał się zajmować tym zadaniem, ale nie wiedział, jak się z tego wyplątać. Od dawna męczyły go wątpliwości i podejrzenia, które starał się zepchnąć na później, jakby czując, że rozwiązanie tej sprawy może mu przynieść jedynie zgryzotę. – Swietow! – Szuszkin wezwał swego adiutanta. – Macie wyniki perlustracji z tych adresów? – Tak, ostatnio, rzeczywiście miał pan rację. Były tam wysyłane listy – oznajmił młody żandarm. – Czy ja muszę sam o wszystkim przypominać? – wyrwało się Szuszkinowi. Adiutant spojrzał na niego zdziwiony. Ostatnio szef bywał zawsze w tak dobrym humorze. Co mu się stało? Radca czekał na dokumenty i niecierpliwie stukał dwoma ocalałymi palcami prawej ręki w blat biurka. Nienawidził tej haniebnej metody. Czytanie cudzych listów było dla niego tym samym co grzebanie w pojemnikach na pomyje i odchody. Poza tym było sprzeczne z tajemnicą korespondencji. A le miał zgodę, ten tajny ukaz, wręczony w najściślejszej tajemnicy przez carskiego emerytowanego urzędnika. Oczywiście informacje te nigdy nie mogły trafić do oficjalnego śledztwa, ale mogły zaprowadzić do innych dowodów potwierdzających, a Szuszkin, zastanawiając się, co ma zrobić dalej, gorączkowo potrzebował teraz prawdy. – O, proszę. Bez tłumaczenia, jak kazaliście – pojawił się w końcu Swietow. Nie było takiej potrzeby. Szuszkin doskonale sobie radził bez tłumacza. Poczekał, aż drzwi zamkną się za Swietowem, i otworzył teczkę z przepisaną treścią listów. Szybko przebiegał

wzrokiem kartkę. Nie było tam nic dziwnego, a nie chciał zagłębiać się w prywatne sprawy swojego agenta. Znał dobrze jego upodobania. Wreszcie na drugiej stronie znalazł to, czego szukał. List pochodził z Banku Handlowego. Od samego dyrektora. Warszawa, 10 lipca 1889 Szanowny Panie, Najuprzejmiej informuję o otrzymaniu przez nas ostatniej wpłaty. W ten sposób uiszczona została cała kwota na zakup nieruchomości w mieście Nicea, kraj Francja, o powierzchni trzech tysięcy metrów kwadratowych. A kt właścicielski zostanie przesłany w ciągu miesiąca i potwierdzony przez notariusza przy Kancelariach Hipotecznych Sędziów Pokojowych miasta Warszawy. Pozostałe saldo na koncie wynosi 75 000 rubli i zgodnie z Pańską dyspozycją zostało rozdysponowane w następujący sposób: ... Durak, durak, durak. Szuszkin poczuł, jak krew uderza mu do głowy. Tak go przechytrzyć? – Swietow! – krzyknął ponownie do adiutanta, który musiał mieć nie tylko oczy, ale i uszy dokoła głowy, gdyż nagle wyrósł przed biurkiem Szuszkina. – Niech natychmiast przyjdzie do mnie nasz buchalter. Oderwijcie go od rachunków, nawet jakby się opierał. Sprawa niecierpiąca zwłoki. Teraz już nie było żadnej wątpliwości, ale Szuszkin czepiał się ostatniej nadziei, że może rachmistrz poda mu jakieś inne rozwiązanie. Po chwili do pokoju wszedł dziarskim krokiem dość młody człowiek o przerzedzonych włosach z księgą pod pachą. Usiadł na wskazanym przez radcę krześle, rozłożył dokumenty przed sobą i poprawił nałokietniki. – Szuller – niemal szepnął przez zaschnięte usta radca. Buchalter skinął głową. – Tak, mam tu jego pokwitowania. – Jak oceniacie jego zyski? Mężczyzna podrapał się z namysłem po brodzie. – To mimo wszystko czarna kasa. Do końca się nie da sprawdzić. Przy znacznych stratach zawsze zaznaczam. A le są sprawy, których nie można przewidzieć, jak spekulacje giełdowe. – Rozumiem, proszę mówić dalej – popędzał go Szuszkin, a rachmistrz szybko przeglądał dokumenty. Nie ma binokli, zauważył radca. Po raz pierwszy takiego widzę, zdziwił się w duchu. Po chwili buchalter pokiwał głową. – Jest tu znaczna strata. Kanał Panamski. Ten skandal, pamięta pan? Jakże mógł nie pamiętać? Ta światowa afera doprowadziła do bankructwa setki tysięcy inwestorów, którzy uwierzyli w zapewnienia spółki o budowie kanału łączącego Ocean Spokojny z A tlantykiem. Lesseps, budowniczy Kanału Sueskiego, miał być gwarantem sukcesu. Okazało się, że wyciągnął wszystkie oszczędności od drobnych ciułaczy, którzy wrzucili je w te nic niewarte akcje. I ten sprzedajny inżynierek, Gustave Eiffel, też tym kierował. Wszystkie te kwestie wyjaśnił mu Gaston Blanche w Paryżu, oświecając go również w sprawie uzyskanej dzięki łapówkom zmowy milczenia francuskiej prasy. – Straciliśmy sporo na tych transakcjach. Początkowe zyski zostały zjedzone w dwójnasób przez straty. Musieliśmy przez pewien czas wstrzymać wypłaty dla naszych agentów. – Tak, pamiętam. Czy „Hazardzista” miał potem jakieś udane inwestycje? – Niewielkie sumy, ale tak. A le nasze sprawy nadal nie wyglądają dobrze. Gdyby nie ta nielegalna szulernia, która stale daje zyski... – A ch, tak. – Radca rozważał, czy nie pokazać buchalterowi listu od dyrektora banku. Nie, to nie był dobry pomysł. Musi to załatwić z „Hazardzistą” sam. W tym wypadku nie może wykorzystywać ludzi Ochrany. Szuszkin poczuł ucisk w żołądku. Dlaczego miał takiego pecha? Jej brat!

– Swietow! – Twarz adiutanta pojawiła się w drzwiach. – Wychodzę. – Ma pan gościa. Ręka Szuszkina zatrzymała się na pistolecie wyjmowanym z szuflady. – Ty masz broń! Podniósł głowę. Rozalia patrzyła na niego z zaciekawieniem. Po raz kolejny przechytrzyła jego adiutanta. – Idziesz kogoś zastrzelić? – Jej oczy zrobiły się okrągłe ze zdumienia. Odłożył pistolet i wstał, a potem zamknął szczelnie drzwi. Nie było możliwości, żeby ich ktoś słyszał. – Co tutaj robisz? – spytał nieco poirytowany. Ona tutaj? W tym momencie? Gorszego nie mogła sobie znaleźć. – Wracam z pielgrzymki – odparła z ironią w głosie. – A ponieważ droga była bardzo długa i męcząca, więc postanowiłam się zatrzymać i spotkać z kimś, za kim zdążyłam się przez ten czas stęsknić. Poza tym byłam ciekawa, jak to jest cię tu zobaczyć. Mimo iż wolał mieć Czarodziejkę w domu, również w swoim gabinecie nie mógł się oprzeć, by nie rozchylić jej ust pocałunkiem. – Słuchaj – szepnęła, delikatnie gryząc go w płatek ucha. – A czy jest klucz do tych drzwi? – spytała prowokująco. – Jest. I ja cię tutaj właśnie zamknę, żebyś czekała na mój powrót. A wtedy, obiecuję, zamkniemy je jeszcze raz. – Nie, nie. Muszę rzeczywiście wracać. Bagaż już wysłałam do domu. – Odwiozę cię po drodze. – A dokąd jedziesz? – W innym kierunku. – Wiesz, że jesteś irytujący? – Wiem, że właśnie to cię najbardziej we mnie interesuje. – Jesteś inny. – Wiem. Dziwak, odludek! – Przestań. Odwieź mnie. – Kocham cię, Czarodziejko. Wybacz mi. – Co ci mam wybaczyć? – Nic, jedźmy już. Znowu pełno było niedokończonych myśli i słów. Nagle Dmitrij podjął decyzję, że natychmiast po załatwieniu sprawy „Hazardzisty” poprosi ją o rękę. Tym razem koniec z wahaniami. Spędził już zbyt wiele lat w tym życiowym i umysłowym letargu. Jeśli mimo wszystko się zgodzi, to zostawi tę pracę i wyjadą razem... Gdzieś. Oboje nie mają wygórowanych potrzeb. Najwyżej sprzeda Szuszkino. Nikt nie musiał po nim dziedziczyć. Pojechali powozem razem i całowali się przez całą drogę jak szaleni. To nie było służbowe zachowanie, zdawał sobie sprawę, ale co z tego? Kończy z tą robotą i chce spędzić resztę życia, wpatrując się w te ciemnoszare, inteligentne oczy. – Nie zastrzel nikogo! – powiedziała mu na do widzenia. Drgnął bezwiednie. Nie zabrał przecież broni. Rozalia mu w tym przeszkodziła. – Nie zamierzam. To będzie tylko rozmowa. – Westchnął, pragnąc gorąco, żeby już się skończyła. – Dam ci znać kiedy. Skinęła głową. Nie potrzebowali długich zdań, żeby się świetnie porozumieć. Zaletą spotykania się z przedstawicielem tajnej policji było to, że z łatwością znajdywał dla niej wiarygodne wyjaśnienia krótkiej czy długiej nieobecności. Dostawała podpisywane przez prawdziwe hrabiny zaproszenia na przyjęcia, spektakle, koncerty. Działała w organizacjach filantropijnych i kościelnych, wzbudzając radość matki, że kiedy wreszcie nie zadaje się z Luizą Sokołowską, robi coś z sensem dla siebie i dla kraju. Teraz też Rozalia wiedziała, że nie musi sama wyszukiwać pretekstów, bo Dmitrij z pewnością wkrótce się po nią zgłosi. Tym razem ta pewność i przewidywalność nie była jej niemiła.

Z czułością spojrzała na przyprószone lekką siwizną włosy kochanka, kiedy uchylał cylindra. – Na Oboźną dwadzieścia pięć – usłyszała, jak rzucił woźnicy, który świsnął batem. Rozalia, która szła już w kierunku kamienicy, nagle się zatrzymała. Znała dobrze ten adres. Poczuła napływające zimno. Ten pistolet. Jego zachowanie. Przepraszające spojrzenia w jej stronę. Zamiast w stronę domu, ruszyła szybkim krokiem w kierunku placu Trzech Krzyży, gdzie znajdował się przystanek dorożek drugiej klasy. Wybijała siódma wieczór. Joachim polewał się wodą zimną i ciepłą na przemian. Wściekłość zamieniała się w upokorzenie, a ono z kolei w rozpacz. Materiał ręcznika tłumił łkanie, które pragnęło nim zawładnąć. W końcu uspokoił się na tyle, że podszedł do szafy i sam zaczął pakować małą walizkę. Tylko kilka niezbędnych rzeczy na podróż. Władysław Nałęcz będzie przebywał w Londynie jeszcze parę tygodni. Wystarczy, by się przygotować do ekspedycji. Żal trochę Miszki i jego nowej fabryki urządzeń mechanicznych w Warszawie. Na szczęście osobiście dobrał sobie doskonałego zastępcę, absolwenta Politechniki Lwowskiej. Poradzi sobie wyśmienicie. To pakowanie przypomniało mu podobną sytuację, kiedy oburzony kłamstwami i planami rodziny wobec niego postanowił wyjechać z Gdańska. Minęło dziesięć lat od tamtej chwili, od kiedy przejął ster życia w swoje ręce, i teraz zadawał sobie pytanie, jakimi wynikami mógł się poszczycić. Jedynie tym, że skończył studia, jakie sam wybrał, ale potem... Skazanie i katorga na Syberii. Małżeństwo z kobietą, która go zdradzała. Zerwanie kontaktów z najlepszą przyjaciółką. I spotkanie wielu innych osób, którym zaufał, a które okazywały się podstępne i złe. I po to tylko wyjechał, zostawiając matkę i ojca, którzy go jednak kochali? Klarę, braci i ich rodziny? Czy mimo wszystko nie byłoby lepiej dla niego, gdyby został, ożenił się z Ursulą von Reutt o szerokich biodrach, został ojcem jej dzieci i dzisiaj prowadził jedną z filii rodzinnej firmy? A może to jest odpowiedź. To znaczy, nie Ursula, ale powrót do domu... do Gdańska? Nie był tego pewien. W tej chwili pragnął tylko wyjechać. Dokądkolwiek. – Joachimie, co robisz? Odwrócił się zdziwiony. Luiza po raz pierwszy przyszła do jego pokoju, i w dodatku weszła bez pukania. – Wyjeżdżam. Jej twarz już wiedziała. Stężała jakby z bólu i zdziwienia. – Myślę, że tak będzie dla nas lepiej. Powinniśmy się rozstać. Nasze małżeństwo można bez trudu anulować. A lbo możemy się rozwieść, jak chcesz. Zabezpieczę cię finansowo. – I tyle masz mi do powiedzenia? – wybuchła Luiza. – Chciałeś zniknąć bez słowa? I mówisz tylko o pieniądzach? Co z ciebie za człowiek? Czy ty masz jakieś uczucia? – Kiedyś je pewnie, Luizo, miałem. Nie mam do ciebie pretensji. Nigdy mnie nie okłamałaś. Po prostu nie powiedziałaś mi, że Kwilecki jest ojcem Hannelore. Luiza stała w milczeniu, jakby zastygła na wieki. – Tak, to prawda. Myślałam, że to cię nie interesuje. Że ja cię nie interesuję! – Ha! Mieszkam z kobietą, którą kocham, pod jednym dachem i po prostu jest mi wszystko jedno, do kogo potajemnie chodzi i z kim ma dzieci. Ty naprawdę uważasz, że jestem skończonym osłem! I to wszystko spotyka mnie, ofiarę rodzinnego zakłamania. – Wybacz, Joachimie. – Przepraszam, że cię poprosiłem, byś za mnie wyszła. To musiało być dla ciebie straszne. Spojrzała na niego z ogniem w oku. – Czy myślisz, że gdybym tego nie chciała, to ktokolwiek by mnie zmusił? Już raz uciekłam z domu, kiedy matka chciała mnie pod przymusem wydać za mąż. Jej słowa przypomniały mu o jego własnych powodach wyjazdu z Gdańska. – Nie wiedziałem, Luizo – odparł zgaszonym głosem. Płakała, a on zapragnął ją utulić jak małe dziecko. Odwrócił się od niej. Westchnął i zaczął zapinać walizkę. Po chwili pomyślał, że powinien wziąć z biurka jeszcze parę dokumentów. Odsunął szufladę i jego wzrok przyciągnął leżący tam również pistolet. Pomyślał, że może mu się

przyda, i sięgnął po niego. Kiedy ponownie spojrzał w stronę drzwi, ze zdumieniem zorientował się, że Luiza nadal tam stoi. – Ja nie wiedziałam, że mnie kochasz. Miałam nadzieję, ale nigdy nie byłam pewna. – Jak to nie? Chyba to oczywiste od brwinowskich czasów? – A le twój list z więzienia? – A co miałem napisać? Czekaj na mnie, nie układaj sobie życia, zostań starą panną? A skąd miałem wiedzieć, czy wrócę? – Ja wtedy tak rozpaczałam. Proszę, nie zostawiaj mnie. Maks dla mnie nic nie znaczy. Tylko ty! – Trochę późno się zorientowałaś! A twój karciarz Maks będzie mi musiał jeszcze odpowiedzieć na parę pytań. Wyminął Luizę i kazał służącej wołać woźnicę. Luiza została w jego pokoju. Machinalnie zaczęła zbierać porozrzucane przez niego rzeczy i starannie je składać. W pewnej chwili jakby się obudziła. Co się z nią działo? Już siebie zupełnie nie rozpoznawała. Co się stało z odważną dziewczyną, która przyjechała tutaj walczyć o lepsze życie? Czy to te kolejne cudze domy tak ją odmieniły? Nie potrafiła nawet utrzymać przy sobie człowieka, którego najbardziej kochała. I co on teraz zamierzał? Widziała przecież, że brał pistolet. Sam powiedział, że zamierza się rozmówić z Maksem. Nagłe poruszenie na korytarzu kazało jej się obrócić. Joachim wrócił? – To ty? – Na jej twarzy pojawiło się widoczne rozczarowanie. – Co się stało, Luizo? – spytał Gaston. – Czy powóz jeszcze czeka? – Chyba tak. – Musimy jechać, Gastonie. Coś się stało. Muszę znaleźć Joachima. Wszystko ci wyjaśnię! – powiedziała i pociągnęła przyjaciela za rękę. Joachim jechał powozem, a jego myśli nadal krążyły wokół usłyszanej w domu publicznym rozmowy. Jego tak zwani przyjaciele... Jeden uwiódł mu żonę i pewnie zaśmiewał się w duchu z jego ślepoty, drugi pożyczył od niego pieniądze i cieszył się z jego naiwności, i wreszcie ten trzeci, za którego namową dał się zwabić w pułapkę pięć lat wcześniej. Luiza może miała go za osła, ale on sam zrobił wystarczająco dużo, żeby zasłużyć na to miano. O, nie! Koniec tej zabawy. Nie miał wprawdzie konkretnych dowodów, ale miał informacje o organizacji od Siwickiego oraz wystarczająco wiele poszlak, żeby w końcu tę sprawę załatwić. Niepotrzebnie tak długo zwlekał, bojąc się otworzyć tę puszkę Pandory. Wyjął z walizki pistolet i przełożył go do kieszeni surduta. Zacznijmy więc od ukarania chciwości, pomyślał. Rozalia wdrapała się na piętro i chwilę stała pod drzwiami, żeby złapać oddech. Potem chwyciła za klamkę. Drzwi były zamknięte. To była taka ulga. Pomyliła się. Znowu górę wzięła jej wyobraźnia. – Moja siostra! A to niespodzianka! – usłyszała, gdy obróciła się już w stronę schodów. A jednak! – Teo, musimy porozmawiać. – Moja droga. Nie mogę. Jestem zajęty. Rozumiesz sama, że maluję. – Nie, nie sądzę – odparła, patrząc mu prosto w oczy. – A jeśli rzeczywiście to robisz, to wyproś tę osobę, bo być może za chwilę będziesz miał tu innego gościa. Znasz może pewnego radcę Szuszkina? To było zupełne zaskoczenie. Teofil nie potrafił tego ukryć. – Wchodź! – warknął niezbyt grzecznie. Rozalia weszła do pokoju i zaskoczona ujrzała, że jej bratrzeczywiście ma towarzystwo. W fotelach po obu stronachsztalugi z rozpoczętym obrazem statecznej damy siedzieliMaksymilian Kwilecki i Zuzu Sempolski. Na jej widok tenostatni uniósł znacząco brwi, a na jego ustach pojawił

się obleśny uśmieszek. Popatrzyła na niego z pogardą. – Mów – zażądał ostro brat. – Przy nich? – zdziwiła się Rozalia. – To są moi przyjaciele. Nie mam przy nich nic do ukrycia. – To radzę wam się stąd zbierać, jeśli wiecie, kto to Szuszkin. On tu jedzie. Pomyślała nawet, że może już jest. Nie chciała, żeby ją tu zobaczył. A le nie mogła przecież nie ostrzec własnego brata! – A niby co ja mam mieć wspólnego z tym panem? – zmienił front Teo. – Ja go nawet nie znam. – Coś się dzieje, Teo – uspokoił go Maks, który wstał z fotela. – Dowiemy się potem, o co chodzi. Teraz lepiej wyjdźmy. To przecież ten Szuszkin kazał aresztować Joachima. – Przestań udawać, Maks – wybuchła Rozalia. – Przecież to ty na niego doniosłeś. – Jak śmiesz, dziewczyno! – Jesteś nędznikiem, Maks – ciągnęła, mimo iż Teo szarpał ją za rękę, żeby przestała. A le ona nie zamierzała. Miała dosyć tych wszystkich kłamstw wokół siebie. Jeśli będzie trzeba, to ujawni im swój związek z Dmitrijem. A niech się skręcą! – Umiesz tylko grać w karty i uwodzić kobiety. Nienawidziłeś Joachima od pierwszej chwili. To twoja wina. – Nie tylko jego – odezwał się głos, który zmaterializował się w postaci radcy Szuszkina. Cała czwórka aż wstrzymała oddech ze zdziwienia, że tak bezszelestnie się tu pojawił. – Twoja siostra to wariatka – oznajmił zupełnie spokojnie Maks. – Kocha się stale w tym Hallmannie. To obsesja. Nigdy nie rozumiałem, dlaczego Zuzu chciał się z nią ożenić. Nawet bym nie przypuszczał, że ta uwaga sprawi mi taki ból, pomyślał Szuszkin, słysząc wyraźnie słowa Maksa. Jak mogłem przypuszczać, że to o mnie chodzi. To na nim chciała się zemścić, przychodząc do mnie. – Nie tylko jego – powtórzył wolno radca i chciał kontynuować, ale doszło ich głośne pukanie. Zawahał się, po czym zdecydowanym ruchem otworzył drzwi. Stał za nimi Joachim. – No to mamy wszystkich bohaterów – przywitał go i wpuścił do pokoju. – Niech pan nawet nie próbuje znów swoich sztuczek – zaprotestował Joachim. – Kolejnego teatru się panu zachciało? Druga taka farsa nie wytrzyma kolejnego procesu. – Jaka farsa? – zainteresowała się Rozalia. – Nie było żadnej próby zamachu. W końcu udało mi się sprawdzić, że ci panowie w 1884 roku nie byli w ogóle znani w kręgach rewolucyjnych. Nikt się z nimi nie kontaktował. Wymyślili więc cały spisek bardzo dokładnie. Trzeba im przyznać, że nie chcieli pogrążać bliskich znajomych, więc jeden z nich pojechał aż za granicę, by znaleźć odpowiednią ofiarę. Najlepiej taką bez jakiejkolwiek rodziny i powiązań. A potem wystarczyło udać zaangażowanie polityczne. Wystarczył jeden agent, jeden pomylony rewolucjonista i ci trzej, no i ja, dla którego specjalnie odegrano ten spektakl. Potem tylko ktoś doniósł w sprawie dynamitu i miał pan gotową sprawę przeciwko mnie, Szuszkin. A może to było inaczej – zawahał się, bo nagle przyszło mu do głowy coś zupełnie zaskakującego – może to theatrum było dla pańskich oczu? Radca pokiwał głową. – Ma pan rację, Hallmann. Dobrze pan to wymyślił. A ja... Popełniłem błąd. Sześć lat temu w pewnych okolicznościach spotkałem jednego z tych panów. Nałogowy karciarz i... no mniejsza z tym, nie będę tu mówił o jego skłonnościach. Wzrok Rozalii spoczął na Maksie Kwileckim, który stał na wpół odwrócony do niej i przeglądał czasopisma na półce, udając, że ta sprawa w ogóle go nie interesuje. – Po pewnej namowie zgodził się z nami współpracować jako agent wpływu – ciągnął niewzruszony Szuszkin. – Miał sporo do stracenia, gdyby został aresztowany za oszustwa, natomiast współpracując z nami, dostawał pełną ochronę do prowadzenia interesów. A do tego spory zastrzyk finansowy. – Zawahał się przez chwilę. – Prawda, „Hazardzisto”? Twarze wszystkich mężczyzn, które miał przed sobą, ani drgnęły. Byli wyśmienitymi szulerami.

– Nie przewidziałem jednak, że „Hazardzista” nie działa w pojedynkę, tylko w grupie, z którą jest związany. I kiedy on poczuł się zagrożony, reszta, wiedząc, że jego wiedza i powiązania pociągną ich za sobą, postanowiła mu pomóc. Zawsze przecież grali razem we trzech i dzielili się zyskami. Do czasu oczywiście, bo zawsze jest tak, że czyjaś chciwość zaczyna w końcu dominować. Teraz się zaniepokoili, to było jasne. Sempolski niby leniwie wstał z krzesła. Maks zastygł nad magazynem. Teofil zaczął nerwowo mrugać. – To się chyba nie zgadza – szepnęła Rozalia. – Zuzu jest bogaty. – Takie robił wrażenie. To było dobre posunięcie, ta jego opowieść o rodzinnej fortunie, która prawdę mówiąc, już nie istnieje, a całe bogactwo pochodzi głównie z oszustw na wyścigach i z kart lub raczej z systemu gry opracowanego przez jednego z tych panów. To wymagało pewnej finezji, do której, jak teraz wiem, nasz Zuzu nie jest zdolny. Maks – zwrócił się do przystojnego bruneta – jak się pan czuł, musząc stale przegrywać, obserwować swych głupszych towarzyszy, kiedy zbierają całą pulę, wiedząc, że w każdej chwili mógłby pan zmienić bieg tej gry? I to w dodatku towarzyszy, którzy trzymali się ze sobą bliżej niż z panem. Wiele ich przecież łączyło, prawda? A pana zainteresowania były, hmm... nieco inne. Podziwiam, jak pan się potrafił pohamować. Jakież to sprzeczne z tym, co o panu mówią. „Maks Kwilecki jedynie folguje swoim zachciankom”. Doprawdy, wyśmienicie to pan wymyślił. Ileż to wymagało zachodu, żeby przed własną rodziną udawać stałe kłopoty finansowe! No, ale przynajmniej nie zgłaszali się do pana o pomoc. Udało się panu wszystkich przechytrzyć. Brawo! – W głosie Szuszkina słychać było nutkę rozbawienia. – To po co Teofil pożyczał ode mnie pieniądze? – spytał zadziwiony Joachim. Rozalia zatkała sobie ręką usta. Czyżby to jej własny brat? – Bzdury – warknął Teofil. – Pracownia była doskonałym punktem kontaktowym. Zawsze ktoś tu wchodził, wychodził, zostawiał informacje. Nasz artysta, doskonały pośrednik, pożyczał, bo tak mu kazał pan Kwilecki. Nie wiem dlaczego. Może po prostu pana nie lubi? – odpowiedział Joachimowi Szuszkin. – Lepiej jednak posłuchajmy o twojej nowej nieruchomości w Nicei, Maks. Jest sporo warta. Ciekawe, jak się nią podzielicie? To tam chciałeś uciec, gdyby ci się zaczął palić grunt pod nogami? – Jakiej nieruchomości? – zaniepokoił się Zuzu. – Maks? – No tak, nic dziwnego, drogi „Hazardzisto”, że się martwisz. Przecież to ty zmalwersowałeś nasze wszystkie środkioperacyjne, udając, że przepadły w aferze panamskiej. To kolejny z wyśmienitych pomysłów Maksymiliana, jak zarabiaćnie swoimi rękami. Teraz namów więc swojego towarzysza, żeby ci je zwrócił. Nie sądzę jednak, że ci się uda. No, chyba żete pozostałe środki, które przelano do banków angielskich... – Kłamie, Zuzu, ostrzegałem, że może dojść do tego i będzie chciał nas skłócić. – Głos Maksa brzmiał spokojnie, ale on sam rozglądał się nerwowo na boki, jakby szukając ucieczki. Zuzu zdezorientowany potarł ręką czoło. – To koniec zabawy, panowie – oświadczył Szuszkin, któryteż już czuł się tym wszystkim zmęczony. – Chciałbym wamzaproponować pewien... – Jeszcze może nie. – W ręku Zuzu pojawił się nagle pistolet. – Myślałeś, że jestem zbyt tępy, żeby się nie zorientować, jakie gierki ze mną prowadziłeś od samego początku? Przeliczyłeś się. Pycha cię zgubiła, głupcze. To ja z tobą skończę, typarszywy kaleko. Marzyłem o tej chwili od tylu lat! – Łajdak! – Jedynie Rozalia nie zdawała sobie sprawy z niebezpieczeństwa. Jej nienawiść do Zuzu wybuchła teraz z takąsiłą, że miała ochotę zadusić go własnymi rękami. – Obmierzłakreatura! To ty Joachima... – Ruszyła w stronę Sempolskiego. – Rzuć to natychmiast! – Joachim wyciągnął swoją broń. – Nieee! Rozalia poczuła silne szarpnięcie. To Dima? Tak szybki i silny? Kiedy on zdążył do niej podskoczyć? I przeszkodzić jej w wydrapaniu oczu Zuzu. Nieważne, będzie miała kolejną okazję. Przy jego pomocy uda jej się kiedyś zniszczyć tego drania.

Odepchnięta wpadła na Joachima, potem odbiła się od ściany i w tej samej chwili usłyszała ogłuszający huk. Po niewielkim pomieszczeniu rozszedł się zapach prochu. Początkowo ogłuszona i oszołomiona niczego nie mogła zobaczyć. Wszyscy inni również jakby zamarli niczym kukiełki po skończonym spektaklu. Rozalia przełknęła ślinę, próbując wyłowić wśród dymu wszystkie twarze. I nagle. Nie!!! Do pracowni wbiegła Luiza z Gastonem, trzymającym w ręku broń. A le to pistolet Joachima dymił. – Joachim! Zdążył tylko pomyśleć, że podbiegła jednak do niego, mimo iż w pokoju był Kwilecki, i rzuciła mu się na szyję. A on po chwili całował jej spłakaną twarz. – Joachim, Joachim – powtarzała jak w transie. – Co tu się stało? Myślałam, że jesteś na Pięknej. Jeździliśmy wszędzie... – Zastrzeliłem Zuzu – oświadczył spokojnie, bo prawda nadal do niego nie dotarła – ale on zdążył wystrzelić do Szuszkina, który zasłonił Rozalię. Chyba go zabił. W tej chwili zbliżył się do nich Gaston. Kręcił niepewnie głową. – Lekarza trzeba natychmiast – zwrócił się do Joachima. – To może ja? – zaofiarował pomoc Teofil. – Żarty? Ja idę. Gaston, pilnuj tych pań. – Tylko pań? Joachim spojrzał w oczy Maksowi, a potem Teofilowi. – Myślę, że ci panowie wiedzą sami, że muszą zniknąć. I to bezpowrotnie – powiedział, a potem zbiegł po schodach. – Dima! Najdroższy mój. Nie rób mi tego! – zaklinała Rozalia leżącego na podłodze radcę Szuszkina. Darła na sobie halkę, przyciskając tkaninę do buchającej krwią rany na piersiach. Miał otwarte oczy i jakby uśmiech na twarzy. – Boli cię mocno? Co ty jesteś taki szczęśliwy? Do licha, to jeszcze nie czas na ciebie. Ty mi to specjalnie zrobiłeś. Lazłeś pod kulę tego zboczeńca. Nieuzbrojony policjant. Parodia! – Ja... nie chciałem... ich zabijać – usłyszała nagle. – A teraz, Dima, skup się, bo musisz żyć – mówiła pozornie spokojnym głosem, ale ręka ściskająca ranę dygotała jakw febrze. Drugą ręką gładziła jego twarz. Do licha, on jest nawet przystojny, stwierdziła, nie wiedząc już, czym ma ocieraćlecące z oczu łzy. – Pamiętasz? Jak tylko rana się zagoi, jedziemy nad morze. Tylko we dwoje. Razem. O, już słyszę kroki nakorytarzu. Idzie doktor. – Fieja... Posłuchaj – wyszeptał ciężko. Ostatni raz twą postać miłą Śmiem w myślach tulić do swych warg, Marzenia budząc serca siłą, Z tkliwością cichą i nieśmiałą Wspominać twej miłości żar***. Wyczerpany zamknął oczy. Rozalia dotknęła jego pulsu na szyi. Jezu, jednak żyje! – Dima, kochany mój! Jeszcze zdążysz z tymi wierszami, dobrze? Bo rozumiesz, jak ty mi umrzesz, to ja cię po prostu zabiję! Tak trudno ci pojąć, że jak ja nie wyjdę za ciebie, to zostanę starą panną? Dima, chcesz tego? – Nie – wyszeptał Dmitrij. I w tej samej chwili wszedł do pracowni sprowadzony przez Joachima lekarz. Joachim jechał powozem wraz z Luizą. Siedzieli obok siebie pogrążeni w dziwnej apatii i od opuszczenia pracowni nie odezwali się nawet słowem. Koła ciężko uderzały o nierówno

kładziony bruk i powóz kołysał się jak łódź na wzburzonym morzu. W końcu skręcili w boczną ulicę, wysadzaną lipami, które zaledwie przed tygodniem przestały kwitnąć. Był taki ciepły aromatyczny wieczór. Przez okna wpadał blask księżyca w pełni. Powóz się zatrzymał. Konie zadowolone z czekającego je odpoczynku parsknęły. Stangret zeskoczył z kozła, by otworzyć drzwi powozu. Dopiero wówczas na siebie spojrzeli. I w tym spojrzeniu jakby zastygli na dłuższą chwilę. Joachim spuścił wzrok i zauważył, że spódnica Luizy jest zabrudzona krwią. – Luizo – powiedział zachrypniętym głosem. – Czy pojedziesz ze mną? I nagle jej twarz się zmieniła. Rozjaśniła się, a zmęczone oczy otworzyły się szeroko. Nec temere, nec timide****. Uśmiechnął się i pochwycił jej dłoń. Podróż więc nadal trwała? KONIEC Ciąg dalszy może kiedyś nastąpi 30 stycznia 2012 roku, godz. 15.00 * K***, A leksander Puszkin Pamiętam cudnej chwili mgnienie: Nagle przede mną – widzę – ty, Jak zjawa mglista, jak olśnienie, Jak geniusz piękna czystej krwi. (przeł. Irena Korcz-Bombała) ** Ty i pan, A leksander Puszkin To puste Pan serdecznym ty Tak przez przypadek zamieniła I wszystkie marzeń tęsknych sny W rozmiłowanym sercu obudziła. I zadumany przed nią tkwię, Ócz nie oderwie od niej żadna siła; I mówię jej: jak Pani miła! I myślę: jakże kocham cię! (przeł. Irena Korcz-Bombała) *** Pożegnanie, A leksander Puszkin, przełożył Dmitrij Nikołajewicz Szuszkin. **** „Bez strachu, ale z rozwagą”, dewiza na gdańskim herbie.

Podziękowania

Mojemu tacie, Bogusławowi Cyglerowi, za inspirację XIX wiekiem, którą odczuwałam od wczesnego dzieciństwa. Natomiast dzięki poleconym przez profesora Franciszka Nowińskiego lekturom udało mi się tę inspirację zamienić w rzeczową wiedzę. Książka nie miałaby zapewne takiego kształtu, gdyby nie bieżąca pomoc w zakresie konstrukcji powieści Gerarda Bisewskiego oraz pomoc językowa moich przyjaciółek Ewy Radeckiej-Mundinger i wspaniałej rusycystki Ireny Korcz-Bombały. Pani Wandzie LewKiedrowskiej dziękuję zaś za tłumaczenie na język kaszubski, a Biuru Promocji Urzędu Gminy Brwinów za udostępnienie materiałów o miejscowości i jej historii. Na specjalne wyróżnienie zasługuje mój agent i przyjaciel A dam Wolański. Bez jego wsparcia zapewne moja przygoda z pisaniem zakończyłaby się już parę lat temu. Gdyby zaś nie wspaniała przyjaźń i ciepło, którego doświadczam od moich koleżanek pisarek z „grupy siedleckiej”, sam proces pisania byłby o wiele trudniejszy i smutniejszy. Cieszę się, że Was spotkałam.