Harry Harrison - Wygnanie t.2

Tytuł oryginału To the Stars II, Wheelworld Harry Harrison 1981 Copyright for the Polish edition by PHANTOM PRESS INTERNATIONAL GDAŃSK 1991 Redaktor Jacek Foromański Opracowanie graficzne: Maria Dylis Ilustracja: Radosław Dylis Wydanie I PRINTED IN GREAT BRITAIN ISBN 83­85276­59­9

WYGNANIE

Rozdział l Słońce zaszło przed czterema laty i do tej pory jeszcze nie wzeszło.  Lecz   już   niedługo   słoneczna   tarcza   ponownie   wydźwignie   się   ponad   linię  horyzontu.   W   przeciągu   kilku   najbliższych   miesięcy   jej   błękitno­białe  promienie   rozżarzą   powierzchnię   planety   w   stopniu   uniemożliwiającym  jakiekolwiek życie. Na   razie   jednak   w   dalszym   ciągu   panował   nie   kończący   się   półmrok,   w  którego niepewnym świetle obficie wzrastały zmutowane formy zboża. Morze  żółtej   i   zielonej   pszenicy   rozciągało   się   aż   po   horyzont,   we   wszystkich  kierunkach ­ za wyjątkiem jednego. Od południa pola uprawne odgrodzone  były   wysokim   metalowym   płotem,   za   którym   znajdowała   się   już   tylko  pustynia.   Piaszczyste,   pozbawione   cienia   i   zdawało   się,   nieskończone  pustkowie, stapiające się w oddali z cieniem mrocznego horyzontu. Był to  obszar   całkowicie   jałowy   i   nigdy   nie   spłukiwany   kroplami   deszczu.   Lecz  nawet na tak niegościnnych terenach zawsze znajdzie się jakaś forma życia,  twór,   który   na   piaskach   odnajdzie   to   wszystko,   co   potrzebne   jest   do  przetrwania. Tak było i tym razem. Spłaszczony   wzgórek   pofałdowanego,   szarego   mięsa   musiał   ważyć   co  najmniej   sześć   ton.   Na   górnej   powierzchni,   stwora   nie   było   żadnych  widocznych szczelin czy organów, chociaż bliższa obserwacja wykazałaby, iż  każdy   z   guzów   na   grubej   skórze   był   silikonowym   otworem,   perfekcyjnie  przystosowanym   do   absorpcji   promieniowania   z   atmosfery.   Znajdujące   się  pod każdym z nich komórki roślinne, jako część niezwykle skomplikowanego 

związku   symbiotycznego   organizmu   skoczonoga,   przetwarzały   energię   w  cukier. Powoli, ospale, dzięki ciśnieniu osmotycznemu, pomiędzy ściankami  komórek cukier wnikał w głąb ciała stwora. Tam był przetwarzany na alkohol I  magazynowany w wakuolach. Skoczonóg żerował na bogatych odkrywkach  soli miedzi. Wyspecjalizowane komórki wydzielały kwas rozpuszczający sole,  które z kolei przyswajane były przez organizm. Bestia   nie   posiadała   mózgu   lub   podobnego   organu,   który   pozwoliłby   jej  mierzyć   czas.   Po   prostu   istniała.   Przebywała   tam,   gdzie   znalazła   akurat  pożywienie, przyswajając je bezmyślnie, niczym krowa, przeżuwająca trawę.  Przemieszczała   się   dopiero   wówczas,   gdy   wszystkie   dostępne   składniki  pokarmowe kończyły się. Tak   było   w   tej   właśnie   chwili.   Chemoreceptory   przekazały   wiadomość   o  braku   pokarmu   i   w   chwilę   później   tysiące   mięśni   składających   się   na  niewielkie   wypustki   skokowe   zaczęły   się   kurczyć.   Pobudzone   dopływem  zmagazynowanego   wcześniej   alkoholu   mięśnie   zareagowały   pojedynczym,  gwałtownym   spazmem,   który   pozwolił   ogromnemu,   podobnemu   do  rozłożonego   dywanu   cielsku,   na   przebycie   w   powietrzu   jednym   skokiem  trzydziestu metrów. Stwór przeskoczył płot ogradzający jedną z farm i z ogłuszającym łomotem  wylądował pośród dwumetrowych, złotych kłosów. Ponieważ leżący płasko  skoczonóg w swym najgrubszym miejscu mierzył niewiele więcej ponad metr,  był   doskonale   ukryty   przed   innym   stworem,   który   sunął   wolno   w   jego  kierunku. Żadne   z   nich   nie   posiadało   mózgu.   Sześciotonowa,   organiczna   bestia  wyposażona była jedynie w prymitywne zwoje nerwowe, które nie zmieniły  się   przez   wieki   jej   istnienia.   Zbliżający   się   metalowy   potwór   ważył  dwadzieścia   siedem   ton,   kontrolowany   był   zaś   przez   nieskomplikowany  komputer, w który wyposażono go w trakcie budowy. Obydwa stwory miały  zmysły   ­   lecz   nie   były   istotami   czującymi.   Każdy   z   nich   był   zupełnie  nieświadomy obecności drugiego, dopóki się nie zetknęły. Spotkanie   miało   dramatyczny   przebieg.   Sunący   wolno     kombajn   zbożowy  zbliżał   się   coraz   bardziej,   brzęcząc   i   powarkując.   Szczękającymi   ostrzami  wycinał   trzydziestometrową   ścieżkę   wzdłuż   nie   kończących   się   rzędów  kłosów,   biegnących   równymi  szeregami  aż   po   horyzont.   Kosił,   oddzielając  równocześnie dojrzałe kłosy od łodyg, które z kolei ciął na mniejsze kawałki i  ciskał do ryczącego pieca. Powstała na skutek natychmiastowego spalania  para   wodna   wydostawała   się   białym   welonem   na   zewnątrz   wysokiego  komina,   a   buchająca   spomiędzy   szerokich   gąsienic   sadza   znaczyła   ślad  przejścia pojazdu, opadając powoli czarną, gęstą chmurą. W sumie było to  bardzo   zmyślne   i   wydajne   urządzenie,   nie   przystosowane   jednak   do 

rozpoznawania   ukrytych   w   polu   skoczonogów.   Wirujące   ostrza   wycięły   ze  stwora   dobre   dwieście   kilo   mięsa,   zanim   system   alarmowy   kombajnu  uaktywnił się i zatrzymał pojazd. System nerwowy zwierzęcia, chociaż prymitywny, zarejestrował jednak fakt,  iż   dzieje   się   coś   niedobrego.   Sygnały   chemiczne   zaktywowały   wypustki  skokowe   i   w   przeciągu   paru   minut,   nieprawdopodobnie   szybko,   mięśnie  skurczyły się i bestia skoczyła ponownie. Nie był to jednak udany skok, jako  że   niemal   cały   zapas   alkoholu   wyczerpał   się   poprzednio.   Wystarczyło   go  jedynie   na   tyle,   by   unieść   niezgrabne   ciało   kilka   metrów   w   powietrze.  Ogromna   góra   mięsa,   przy   akompaniamencie   zgrzytających   blach,  wylądowała   na   szczycie   kombajnu.   Rozdźwięczały   się   dzwonki   alarmowe.  Wszędzie   tam,   gdzie   powłoka   z   galwanizowanego   złota   odgięła   się   lub  odpadła, skoczonóg natrafił na warstwę wybornej stali. Opadł   w   dół,   okrywając   sobą   całą   maszynę.   Rozpoczęło   się   powolne  przyswajanie i trawienie. ­ Nie bądź głupi! ­ wykrzyknął Lee Ciou, próbując przebić się poprzez gwar  podekscytowanych głosów. ­ Pomyśl o odległościach pomiędzy gwiazdami,  zanim zaczniesz gadać o sygnałach radiowych. Oczywiście że bez problemu  mógłbym skonstruować nadajnik. Mógłbym też wysłać sygnał, który zostałby  kiedyś odebrany, może nawet na Ziemi... Lecz zanim dotarłby na najbliższą  zamieszkałą planetę, upłynęłoby dwadzieścia siedem lat. A tam być może  wcale by na niego nie czekali... ­ Spokój, spokój, spokój ­ odezwał się Ivan Semenow, przy każdym słowie  uderzając młotkiem w stół. ­ Musimy  zachować  porządek.  Niech każdy mówi po kolei, byśmy mogli go  rozpoznać. Daleko nie zajdziemy, dyskutując w taki sposób. ­   Nigdy   nigdzie   nie   zajdziemy   ­   wykrzyknął   jakiś   głos.   ­   To   wszystko   jest  zwykłą stratą czasu! Odpowiedziały   mu   głośne   gwizdy   i   tupania,   co   pociągnęło   za   sobą   grad  kolejnych uderzeń młotka. Lampka telefonu, umieszczonego tuż obok łokcia  Semenowa,   rozbłysła   nagle.   Podniósł   słuchawkę,   nie   przestając   walić  zaciekle młotkiem. Słuchał przez chwilę, potwierdził otrzymanie wiadomości i  rozłączył   się.   Zamiast   ponownie   posłużyć   się   młotkiem,   wykrzyknął   jedno  tylko słowo: ­ Zagrożenie! Cisza   zapadła   natychmiast.   Semenow   skinął   głową   z   aprobatą   i   już  normalnym tonem zapytał: ­ Czy jest tutaj Jan Kulozik? Jan   siedział   w   ostatnich   rzędach   kopuły   i   do   tej   pory   nie   brał   udziału   w  dyskusji.   Zatopiony   we   własnych   myślach,   ledwie   był   świadom   zgiełku 

podniesionych   głosów   i   zapadłej   nagle   ciszy.   Słysząc   jednak   własne  nazwisko,   wstał.   Był   wysokim   mężczyzną   o   wyraźnie   zarysowanych  mięśniach, będących rezultatem długotrwałej pracy fizycznej. Chociaż jego  kombinezon poplamiony był smarem, a jeszcze więcej brudu widniało na jego  dłoniach   i   twarzy,   to   jednak   na   pierwszy   rzut   oka   widać   było,   iż   nie   jest  zwykłym   mechanikiem.   Sposób,   w   jaki   stał,   gotowy   do   działania,   choć  równocześnie rozluźniony, czy w jaki patrzył na przewodniczącego świadczył  o tym dobitniej, niż symbol złotego koła zębatego na kołnierzu. ­ Mamy kłopoty na polu Taekenga IV ­ powiedział krótko Semenow. ­ Wydaje  się, że skoczonóg spotkał się z kombajnem i wyłączył go z akcji. Chcą, abyś ­ tam poleciał natychmiast. ­ Zaczekaj na mnie! ­ wykrzyknął niewielki mężczyzna i zaczął torować sobie  łokciami drogę przez tłum, śpiesząc w ślad za Janem. Był   to   Chun   Taekeng.   Głowa   Rodziny   Taekeng.   Chociaż   stary,  pomarszczony i łysy, znany był z tego, że niezwykle łatwo wpadał w złość.  Tak było i tym razem. Mężczyzn, którzy nie dość szybko schodzili mu z drogi,  kopał  po  kostkach  lub  odpychał  bezceremonialnie  na  bok. Jan  nie  zwolnił  jednak i Chun musiał biec, aby dotrzymać mu kroku. Dyszał przy tym i sapał  jak stara lokomotywa. Kopter konserwacyjny stał tuż przed magazynem maszyn. Natychmiast, gdy  Chun wdrapał się do środka, Jan odpalił turbiny i ustawił skok śmigła. ­ Powinniśmy zabić te przeklęte skoczonogi aż do ostatniej sztuki ­ wysapał,  gdy już usadowił się na fotelu obok Kulozika. Jan nie silił się nawet na odpowiedź. Wiedział doskonale, że wysunięta przed  chwilą propozycja była nie do przyjęcia. Zignorował Chuna, który mamrotał  coś   do   siebie   ze   złością,   a   sam,   po   wzniesieniu   się   na   odpowiednią  wysokość, otworzył szeroko przepustnicę. Chciał dostać się na miejsce tak  szybko, jak to było możliwe. Skoczonogi potrafią być niebezpieczne, jeżeli  nie   obchodzi   się   z   nimi   umiejętnie.   Większość   farmerów   wiedziała   o   nich  bardzo niewiele. Przesuwający się pod nimi krajobraz przypominał falujący, żółto­zielony koc.  Żniwa były już na ukończeniu. Prawie całe zboże zostało zżęte, a unoszące  się   w   górę   słupy   pary   wskazywały   miejsca,   gdzie   jeszcze   pracowały  kombajny.   Jedynie   niebo   pozostawało   niezmiennie   ogromną   czaszą  nieprawdopodobnej,   jednostajnej   szarości,   która   rozciągała   się   nad  horyzontem. "Słońce zaszło cztery lata temu" ­ pomyślał Jan. Cztery długie, jednostajne  lata.   Ludzie   tutaj   wydawali   się   tego   nie   zauważać,   lecz   dla   niego   ten  nieprzygnębiający,   niezmienny   półzmierzch   był   rzeczą,   której   czasami   nie  potrafił już znieść. Wówczas sięgał po pigułki.

­   Tam,   pod   nami!   ­   wykrzyknął   nagle   Chun   Taekeng,   wskazując   na   coś  kościstym palcem. ­ Ląduj tutaj. Jan   ponownie   zignorował   starca.   Błyszczący   złotem   kadłub   kombajnu  znajdował   się   tuż   pod   nimi,   skryty   w   połowie   przez   ogromne   cielsko  skoczonoga. Jan dostrzegł, że była to duża sztuka. Jakieś sześć, siedem ton. Zazwyczaj jedynie mniejsze okazy zapuszczały się w okolice farm. Unieruchomiony   kombajn   otaczały   ciężarówki   i   pojazdy   gąsienicowe,   a  chmury pyłu wskazywały, iż nadciągało ich jeszcze więcej. Jan krążył powoli  nad   miejscem   wypadku,   wywołując   przez   radio   największy   kopter  podnośnikowy na planecie, zwany popularnie Wielkim Hakiem. Kiedy, nie zważając na protesty Chuna, wylądował wreszcie sto metrów od  uszkodzonego  kombajnu,   mały człowieczek  urządził  mu  prawdziwe   piekło.  Jan   pozostał   kompletnie   niewzruszony,   wiedział   bowiem,   że   gniewu  staruszka powinni obawiać się jedynie członkowie Rodziny Taekeng. Dookoła kombajnu zgromadził się już podekscytowany tłum, gestykulujący i  rozprawiający   o   czymś   z   ożywieniem.   Niektóre   kobiety   miały   w   swoich  wiadrach butelki schłodzonego piwa  i   napełniały   właśnie   szklanki.   Panowała   atmosfera   karnawału,   z   radością  witano   krótką   odmianę   w   monotonnym,   pracowitym   życiu.  Rozentuzjazmowany   tłum   z   uwagą   przyglądał   się   młodemu   mężczyźnie,  który   przytknął   płonącą   pochodnię   do   zwisającego   z   boku   maszyny  brązowego mięsa. Pod wpływem płomienia skoczonóg zadrżał. Wkrótce w  powietrzu rozszedł się przykry zapach palonego mięsa. ­ Rzuć tę pochodnię i wynoś się stąd ­ polecił spokojnie Jan. Mężczyzna   otworzył   głupkowato   usta   i   spojrzał   na   Jana,   ale   nie   odrzucił  pochodni   ani   nie   wykonał   najmniejszego   ruchu.   Sprawiał   wrażenie  opóźnionego w rozwoju. Rodzina Taekengów była bardzo liczna i krzyżowała  się pomiędzy sobą. ­ Chun ­ wykrzyknął Jan w stronę nadchodzącej właśnie Głowy Rodziny. ­  Zrób coś z tym głupcem, zanim zaczną się kłopoty. Chun   pisnął   coś   z   wściekłością,   popierając   słowa   silnym   kopniakiem.  Mężczyzna z pochodnią uciekł. Jan, przyglądając się tej scenie, wyjął zza  pasa parę ciężkich, roboczych rękawic. ­ Będę potrzebował pomocy ­ powiedział. ­ Przynieście ręczniki i pomóżcie mi  podnieść   brzegi   tego   stwora.   Nie   dotykajcie   jednak   od   spodu.   Wydziela  kwas, który wypaliłby w was dziury na wylot. Z   wysiłkiem   podnieśli   skraj   zwisającego   nieruchomo   zwierzęcia.   Jan  ostrożnie przyjrzał mu się od dołu. Mięso było białe i napięte, wilgotne od  kwasu. Dostrzegł jedną z wielu wypustek skokowych o rozmiarach ludzkiej  nogi. Gdy pociągnął za nią, drgnęła i schowała się w pochwie mięśniowej. 

Mechanik nie ustępował jednak i ciągnął dalej. Wkrótce wysunęła się na tyle,  że   można   było   wyraźnie   dostrzec   kierunek   zgięcia   niezgrabnego   kolana.  Zwolnioną wypustka wolno powróciła do pozycji spoczynkowej... ­ W porządku, możecie puścić ­ cofnął się i narysował na piasku długą linię.  Spojrzał  na nią  krytycznie  i odwrócił  się.  ­  Zabierzcie  stąd  te ciężarówki  ­  polecił.   ­   Odsuńcie   je   co   najmniej   do   koptera.   Gdyby   ta   rzecz   skoczyła,  wylądowałaby   dokładnie   na   nich.   A   po   tym   bezmyślnym   przypaleniu   coś  takiego może się zdarzyć. Zapadła chwila konsternacji, lecz minęła szybko, gdy Chun powtórzył rozkaz  z całą mocą swego starczego autorytetu. Tłum rozpierzchnął się. Jan starł z  rękawic ślady śluzu i wspiął się na szczyt kombajnu. Nagle uwagę wszystkich  przykuł niski, głuchy dźwięk, zwiastujący przybycie Wielkiego Haka. Olbrzymi  kopter zawisł nieruchomo tuż nad uszkodzoną maszyną. Jan   wyjął   z   kieszeni   bluzy   radio   i   wydał   kilka   krótkich   rozkazów.   W  masywnym   kadłubie   otworzyła   się   kwadratowa   klapa   i   na   stalowej   linie  zaczęła opadać belka podnośnikowa. Wywołane obrotem potężnych rotorów  strumienie   powietrza   uderzały   prosto   w   Jana,   który   mocował   belkę   przy  pomocy   dużych   haków   do   boku   skoczonoga.   Nawet   jeżeli   stwór   czuł  przebijające jego ciało ostrza, nie dało się tego zauważyć. Kiedy wszystkie  haki zostały już zamocowane, Jan machnął ręką  i kopter zaczął się wolno unosić. Kierując   się   wkazówkami   Jana,   pilot   zaczął   wolno   nawijać   linę.   W   miarę  zagłębiania   się   ostrzy,   ciałem   skoczonoga   zaczęły   wstrząsać  niekontrolowane spazmy. Był to najniebezpieczniejszy moment całej operacji.  Gdyby stwór skoczył właśnie teraz, z pewnością ściągnąłby kopter na ziemię. Lecz już po chwili cały blok zaczął się podnosić wyżej, aż w końcu ściana  białego,   wilgotnego   mięsa   uniesiona   została   na   dobre   dwa   metry   w  powietrze.   Jan   ponownie   dał   znak   i   Wielki   Hak   powoli   odpłynął   w   bok,  zsuwając   bezwładnego   w   tej   chwili   stwora   na   ziemię.   Cała   operacja  przypominała   wywracanie   na   drugą   stronę   leżącego   koca.   Skoczonóg  łagodnie i bez większych kłopotów dał się odwinąć na drugą stronę, aż w  końcu leżał rozciągnięty na grzbiecie, eksponując wewnętrzną powierzchnię  swego ciała. Jednak   w   chwilę   później   gładka   powierzchnia   pokryła   się   lasem   bladych  wypustek, które jednocześnie wystrzeliły w powietrze. Trwały wyprostowane  przez kilka sekund, a potem zwiotczały i opadły. ­ Jest teraz bezbronny ­ powiedział Jan. ­ Nie może się sam odwrócić. ­ Więc teraz go zabijemy ­ uśmiechnął się z satysfakcją Chun. Jan postarał się odpowiedzieć spokojnie.

­ Nie, nie zabijemy. Nie chcesz chyba na swoim polu siedmiu ton gnijącego  mięsa? Na razie zostawimy to tutaj. Kombajn jest najważniejszy. Jan   wezwał   Wielkiego   Haka   do   lądowania   i   wspólnymi   siłami   odczepili  skoczonoga od belki podnośnikowej. W   kopterze   znajdowała   się   torba   węglanu   sodowego,   na   wypadek   takich  właśnie spotkań z mieszkańcami pustyni. Jan ponownie wspiął się na szczyt  kombajnu i cisnął parę garści proszku w kałużę kwasu. Na zewnątrz nie było  widać większych zniszczeń, lecz kłopoty mogły się zacząć, jeżeli okazałoby  się,   iż   kwas   przedostał   się   do   silnika.   Należało   natychmiast   zdjąć   płytę  osłonową.   Kulozik   dostrzegł   także,   że   kilka   kół   zamachowych   zostało  wyrwanych, a jedna gąsienica spadła z kół prowadzących. Zapowiadała się  ciężka praca. Mechanik odsunął kombajn o dwa metry od leżącego stwora, wykorzystując  cztery ciężarówki  i napęd jednej gąsienicy kombajnu. Następnie, pod krytycznym okiem Chun  Taekenga, ponownie wezwał Wielkiego Haka i manewrując ostrożnie belką  podnośnikową, przewrócili skoczonoga grzbietem do góry. ­ Zostaw tę bestię tutaj! Zabij ją i zakop! Za chwilę może skoczyć jeszcze raz  i pozabijać nas wszystkich! ­ Nie zrobi tego ­ odparł spokojnie Jan. ­ Może się poruszać w jednym tylko  kierunku, a sam widziałeś, w którą stronę wyprostowały się wszystkie nogi.  Ustawiłem go tak, że jeżeli skoczy, upadnie prosto na pustynię. ­ Nie możesz być tego absolutnie pewien... ­ Mogę. I mogę ci też powiedzieć, że potrafię nakierować tego stwora tak  dokładnie, jakbym mierzył z karabinu. Gdy skoczy, zniknie nam z oczu. Jakby na potwierdzenie tych słów skoczonóg oderwał się od ziemi. Kompleks  chemicznych wyzwalaczy zareagował prawidłowo. Kiedy wszystkie wypustki  stwora równocześnie uderzyły o ziemię, nastąpił nagły wstrząs. Kilka kobiet  krzyknęło, a Chun Taekeng głośno sapnął i odsunął się do tyłu. Olbrzymie   cielsko   wzbiło   się   w   powietrze,   przeskoczyło   słupy   czujników  sensorowych płotu i po opuszczeniu pola z łomotem wylądowało na piasku.  W niebo wzbiły się chmury szarego płynu. Jan   wyjął   z   koptera   skrzynkę   z   narzędziami   i   zadowolony,   przystąpił   do  naprawy.   Jednak,   gdy   ją   zakończył   jego   myśli   natychmiast   wróciły   ku  statkom. Choć był już zmęczony bezustannymi rozważaniami i rozmowami,  nie mógł o nich zapomnieć. Nikt nie mógł. Rozdział 2

­ Nie chce rozmawiać o statkach ­ powiedziała podniesionym tonem Elżbieta  Mahrowa. ­ To jedyny temat, na jaki wszyscy teraz rozprawiają. Siedziała   na   ławce   sztywno,   w   sposób   przyjęty   w   miejscach   publicznych,  jednocześnie przyciskając udo do nogi Jana. Poprzez gruby materiał sukienki  i własny kombinezon wyraźnie czuł ciepło jej promieniującego ciała. Dłonie  zacisnął tak mocno, że ścięgna na nadgarstkach wystąpiły niczym postronki.  Siedział przy niej tak blisko, jak tylko było to możliwe tutaj, na tej planecie.  Kątem oka spoglądał na gładką, opaloną skórę ramion, na dłonie, opadające  aż na plecy czarne włosy, na delikatny zarys jej piersi... ­ Statki są niezwykle ważne ­ powiedział, z trudem odwracając od niej wzrok.  ­ Są już spóźnione o sześć tygodni. Dziś wieczorem będziemy musieli coś  postanowić. Czy prosiłaś ponownie Hradil o pozwolenie na nasz ślub? ­ Tak ­ Elżbieta odwróciła się i ujęła jego dłonie, mimo że przechodzący obok  ludzie   z   łatwością   mogli   to   zauważyć.   ­   Nawet   nie   chciała   mnie   słuchać.  Mogę poślubić jedynie kogoś, kto jest członkiem Rodziny Seme­now lub nie  poślubić nikogo. Takie jest prawo. ­ Prawo! ­ parsknął, uwalniając dłonie i odsuwając się od niej, jakby oparzony  jej dotykiem. ­ To nie prawo, a zwyczaj, głupi zwyczaj. Zwykły wieśniaczy  przesąd.   Na   planecie   wieśniaków,   kręcącej   się   dookoła   błękitno­   białej  gwiazdy,   która   z   Ziemi   nie   jest   nawet   widoczna!   Na   Ziemi   mógłbym   się  ożenić, mógłbym mieć rodzinę. ­   Ale   nie   jesteś   na   Ziemi   ­   powiedziała   tak   cicho,   że   do   jego   uszu   dotarł  ledwie zrozumiały szept. Nagle   złość   go   opuściła,   ustępując   miejsca   przygnębieniu.   Tak,   nie  znajdował się na Ziemi i nigdy na Ziemię nie powróci. Dokona swego życia  tutaj, musi więc się przystosować i spróbować przestrzegać panujących tu  reguł. Nie może ich po prostu łamać. Chociaż mrok trwał tutaj przez cztery  piekielnie   dłużące   się   lata,   ludzie   wciąż   jeszcze   mierzyli   czas   rytmem  oddalonej   o   lata   świetlne   macierzystej   planety.   Jan   spojrzał   na   zegarek   i  wstał. ­   Zgromadzenie   trwa   już   od   przeszło   dwu   godzin   i   najprawdopodobniej  rozprawiają w kółko o tym samym. Muszą już być zmęczeni. ­ Co chcesz zrobić? ­ zapytała cicho dziewczyna. ­   Tylko   to,   co   konieczne.   Decyzja   nie   może   być   odkładana   w  nieskończoność. Łagodnym ruchem położyła mu dłoń na ramieniu i uścisnęła lekko. ­ Życzę ci zatem szczęścia. ­ Moje szczęście skończyło się, gdy przywieziono mnie tutaj na dożywotni  kontrakt.

Nie   mogła   pójść   razem   z   nim,   ponieważ   w   Zgromadzeniu   uczestniczyły  jedynie Głowy Rodzin  i wyżsi przedstawiciele służb technicznych. Jan, jako Główny Konserwator,  miał tam stałe miejsce. Wewnętrzne drzwi prowadzące do kopuły były zamknięte, musiał więc głośno  zastukać   i   czekać,   nim   mu   otworzono.   Stojący   w   progu   Kapitan   Proktor  Ritterspach spojrzał nań podejrzliwie. ­  Spóźniłeś się. ­ Zamknij się, Hein i otwórz te drzwi. ­ Jan miał niewiele szacunku dla ludzi  pokroju   Kapitana   Proktora,   nieustannie   schlebiających   zwierzchnikom,   a  gnębiących tych, którzy nie dorównywali im stopniem. Zgromadzenie było niezwykle chaotyczne. Jak się można było spodziewać.  Przewodniczył   Chun   Taekeng   jako   starszy   Senior,   lecz   jego   bezustanne  wrzaski   i   walenie   młotkiem   w   stół   nie   były   w   stanie   ostudzić   zapału  rozgrzanych dyskutantów. W powietrzu krzyżowały się obelgi i słowa pełne  gorzkich   wyrzutów,   ale   jak   do   tej   pory   nie   zaproponowano   niczego  konkretnego. Bez przerwy rozstrząsano jeden problem, o którym mówiło się  już od miesięcy. Nadszedł czas. Jan podniósł dłoń i ruszył do przodu, aż w końcu zatrzymał się tuż przed  niepozorną postacią przewodniczącego. Chun usiłował zbyć go niecierpliwym  ruchem dłoni, lecz on stał nieporuszenie. ­ Wracaj na swoje miejsce. To rozkaz. ­ Chcę przemówić. Ucisz ich. Szmer głosów zaczął nagle cichnąć. Chun jeszcze raz uderzył młotkiem w  stół i zapadła cisza. ­   Będzie   przemawiać   Główny   Konserwator   ­   wykrzyknął,   odrzucając   z  obrzydzeniem młotek. Jan odwrócił się twarzą w stronę zebranych. ­   Chcę   przypomnieć   wam   kilka   faktów,   o   których   wiecie   wszyscy.   Po  pierwsze ­ statki są opóźnione już o sześć tygodni. Nigdy jeszcze nie było tak  wielkiego   spóźnienia.   Jak   dotychczas   największe   wynosiło   cztery   dni.  Tymczasem my wykorzystaliśmy już czas oczekiwania. Jeżeli zostaniemy tu  dłużej,   spłoniemy.   Rano   musimy   zarzucić   wszystkie   prace   i   rozpocząć  przygotowania do ewakuacji. ­ Lecz część zbiorów jest jeszcze na polach... ­ wykrzyknął ktoś z głębi sali. ­ A więc musimy je zostawić. Jesteśmy już bardzo spóźnieni. Pytałem o to  naszego Koordynatora, Ivana Semenowa. ­ A co z ziarnem w silosach? Jan zignorował to pytanie. Na wszystko przyjdzie właściwa pora. ­ A więc, Semenow? Siwa głowa Koordynatora skłoniła się z widocznym wahaniem.

­ Tak, musimy już ruszać, by zmieścić się w planie. ­ No właśnie. Statki są opóźnione, a jeżeli będziemy czekać jeszcze dłużej,  to zginiemy wszyscy. Musimy rozpocząć naszą podróż na południe, mając  jedynie nadzieję, że statki będą tam na nas czekać. To wszystko, co możemy  zrobić. Ziarno zabierzemy ze sobą. Zapadła   pełna   zdumienia   cisza.   Ktoś   roześmiał   się   głośno,   lecz   szybko  zamilkł. Był to nowy pomysł, a nowe pomysły przyjmowano tutaj nadzwyczaj  niechętnie. ­ To niemożliwe ­ powiedziała w końcu Hradil, a wiele głów skinęło z milczącą  aprobatą. Jan spojrzał na kanciastą twarz i wąskie wargi rzeczniczki Rodziny Elżbiety.  Po   chwili   przemówił   znowu,   starając   się,   by   nienawiść,   jaką   czuł   do   tej  kobiety, nie znalazła odzwierciedlenia w tonie jego głosu: ­ Możliwe. Jesteś już starą kobietą, która nie zna się na tego typu sprawach.  To   ja   pozostaję   w   służbie   nauki   i   mówię   ci,   że   możemy   tego   dokonać.  Wszystko   obliczyłem.   Jeżeli   podczas   podróży   ograniczymy   przestrzeń  mieszkalną, możemy zabrać ze sobą jedną piątą ziarna. Gdy przybędziemy  na miejsce, możemy opróżnić wagony i odesłać je. Puste wagony będą w  stanie przewieźć dalsze dwie piąte ziarna. Reszta spłonie ­ lecz uratujemy  blisko dwie trzecie zbiorów. Kiedy przybędą statki, muszą zabrać żywność.  Jeżeli nie, ludzie będą przymierać głodem. Musimy to dla nich zrobić. Przy wtórze wściekłych uderzeń młotka ze wszystkich stron rozległy się pełne  oburzenia   okrzyki.   Jan   odwrócił   się   plecami.   Wiedział,   iż   ludzie   muszą  wyrzucić z siebie całą złość. Byli konserwatywnymi, upartymi wieśniakami,  nie dostrzegającymi tego, co nowe. Gdy się uspokoją, będzie mógł do nich  przemówić. Na razie odwrócił się i spojrzał na wielką mapę planety, będącą  jedyną dekoracją olbrzymiego holu. Załoga statku zwiadowczego, która dokonała odkrycia nazwała ją Halvmork.  "Świat   wiecznego   mroku".   Oficjalna   nazwa   w   katalogach   brzmiała:   Beta  Aurigae III. Była to trzecia i jedyna zdatna do zamieszkania planeta spośród  sześciu   światów,   krążących   dookoła   wściekle   gorącej,   biało­niebieskiej  gwiazdy. A raczej prawie zdatna. Planeta ta była anomalią, czymś niezwykle interesującym dla astronomów.  Posiadała   odchylenie   osiowe,   które   wprawiało   naukowców   w   euforię,   lecz  które   jednocześnie   było   niezwykle   uciążliwe   dla   zamieszkujących   ją   ludzi.  Owe odchylenie ­ wielkości czterdziestu jeden stopni ­ i długa, spłaszczona  elipsa orbity, powodowały niezwykle osobliwą sytuację. Odchylenie osiowe  Ziemi wynosiło zaledwie parę stopni, a i to już wystarczyło, by powodować  szybkie i bezustanne zmiany pór roku.

Zima   i   lato   trwały   tutaj   cztery   ziemskie   lata.   Przez   ten   czas   na   biegunie  zimowym, odwróconym od słońca, panowały ciemności. Kończyły się nagle,  gdy   planeta   obracała   się,   a   biegun   zimowy   stawał   się   biegunem   letnim.  Różnice klimatyczne towarzyszące temu zjawisku były niezwykle drastyczne,  ponieważ teraz to ten obszar wystawiony był na palące promienie słońca. Pomiędzy  obydwoma   biegunami,   od   40   stopni  na   północ  do   40   stopni  na  południe   trwało   nieustannie,   pełne   piekielnego   żaru   lato.   Temperatura   na  równiku często przekraczała 200 stopni. Na biegunie zimowym utrzymywała  się na stałym poziomie 30 stopni, występował nawet niekiedy przymrozek. Przy tak ekstremalnych warunkach na całej planecie było tylko jedno miejsce,  w którym żyło się w miarę bezpiecznie: strefa mroku, czyli wąski pas dookoła  bieguna   zimowego.   Tutaj   ludzie   mogli   siać   i   uprawiać   zmutowane   zboże,  wystarczające   do   wyżywienia   pół   tuzina   przeludnionych   planet.   Atomowe  odsalarnie   zapewniały   świeżą   wodę,   przetwarzając   jednocześnie   składniki  chemiczne mórz w nawozy. Uprawy nie były niczym zagrożone, ponieważ życie na planecie opierało się  na komponentach miedzi, a nie węgla. To, co było pożywieniem dla jednych,  dla drugich stanowiło śmiertelną truciznę. Osadnictwo,   oparte   na   podstawach   ziemskiej   ekonomii,   mogło   się   więc  rozwijać bez większych przeszkód. Po dokładnym przeanalizowaniu okazało  się, iż planeta jest w stanie produkować spore ilości żywności, która może  być   tanio   eksportowana   do   najbliższych,   zamieszkałych   światów,   a   cała  operacja przynosi całkiem niezły dochód. Nasuwało się jednak jedno, za to  zasadnicze pytanie. W jaki sposób co cztery lata przemieszczać farmerów  wraz   ze   sprzętem   od   strefy   do   strefy,   na   odległość   prawie   dwudziestu  siedmiu tysięcy kilometrów? Większość propozycji i planów po przedyskutowaniu zniknęła na zawsze w  przepastnych   wnętrzach   kartotek.   Kilka   pomysłów   było   jednak   dosyć  interesujących.   Najprostszy,   lecz   zarazem   najbardziej   kosztowny,   zakładał  utworzenie w obu strefach mroku stałych, w pełni wyposażonych do życia  obszarów pracy. I chociaż same koszty budowy urządzeń i pomieszczeń nie  były nadmiernie wysokie, to jednak myśl o ludziach spędzających bezczynnie  cztery  lata  w  dziewięciu   klimatyzowanych  budynkach  była   zupełnie  nie   do  przyjęcia. Nie tego wymagano od ludzi, którzy każdą chwilę poświęcać mieli  pracy. Rozważano też transport drogą morską ­ Halvmórk była w większości planetą  oceaniczną,   za   wyjątkiem   dwóch   kontynentów   okołobiegunowych   i   paru  łańcuchów   wysepek.   Lecz   to   oznaczałoby   z   kolei   transport   ludzi   drogą  lądową do oceanów, a potem użycie olbrzymich, kosztownych okrętów, które  musiałyby stawić czoła wściekłym, tropikalnym sztormom. O okręty trzeba by 

było poza tym pieczołowicie dbać, używając ich zaledwie raz na cztery i pół  roku.   To   także   wydawało   się   nie   do   pomyślenia.   Czy   istniało   zatem  jakiekolwiek inne, sensowne rozwiązanie? Istniało.   Inżynierowie   mieli   już   wystarczające   doświadczenie   w  przystosowywaniu   planet   do   potrzeb   człowieka.   Potrafili   oczyścić   zatrutą  atmosferę, stopić bieguny lodowe i ochłodzić tropiki, czy zamienić pustynię w  uprawne pola. Potrafili nawet podnieść masyw lądowy w miejscu, gdzie było  to potrzebne, a zatopić w innym. Te   ostatnie   zmiany   powodowane   były   umieszczonymi   w   odpowiednich  miejscach   bombami   grawitronicznymi.   Każda   z   nich   miała   rozmiary  niewielkiego budynku i musiała być precyzyjnie umieszczona w specjalnie do  tego   celu   drążonych   jaskiniach.   Sposób,   w   jaki   przeprowadzano   takie  operacje,   był   sekretem   korporacji,   które   budowały   takie   bomby   ­   jednak  rezultatów nie dało się utrzymać w tajemnicy. Użycie   bomby   grawitronicznej   powodowało   nagły   wzrost   aktywności  sejsmicznej. Skorupa planety mogła być w ten sposób rozszczepiona, co z  kolei wywoływało erupcje wulkaniczne i ruchy tektoniczne. Bomby  grawitroniczne  zdetonowane  na  Halvmórk  wydźwignęły  z  morskich  głębin   łańcuch   wulkanów   plujących   ogniem   i   lawą,   która   po   ostygnięciu  zakrzepła   w   łańcuch   skalistych   wysepek.   Zanim   aktywność   wulkaniczna  zamarła zupełnie, wysepki utworzyły pomost lądowy, łączący oba kontynenty  okołobiegunowe. Obniżenie najwyższych szczytów górskich okazało się już  stosunkowo   proste   ­   tym   razem   użyto   do   tego   celu   zwykłych   bomb  wodorowych.   Jeszcze   prostszym   zadaniem   było   wyrównanie   całej  powierzchni, by uzyskać solidną, kamienną groble, tworzącą drogę długości  dwudziestu siedmiu tysięcy kilometrów. Osadzani siłą na Halvmórk farmerzy byli więc z konieczności społecznością  na wpół tylko osiadłą. Przez cztery lata wykonywali swą pracę obsiewając  pola i magazynując zbiory w oczekiwaniu na przybycie statków. Chwila ta  była   najdłużej   wyczekiwanym,   najbardziej   podniecającym   i   ważnym  wydarzeniem w całym cyklu ich szarej egzystencji. Gdy statki sygnalizowały  swoje   przybycie,   kończono   wszystkie   prace.   Nie   zebrane   jeszcze   plony  pozostały   na   polu:   rozpoczynała   się   fiesta,   gdyż   statki   przywoziły   to  wszystko,   co   niezbędne   do   życia   na   tej   z   gruntu   niegościnnej   planecie.  Również   świeże   nasiona,   ponieważ   zmutowane   formy   były   bardzo  niestabilne,   a   farmerzy   nie   byli  naukowcami,   którzy  potrafiliby  kontrolować  krzyżowanie się odmian. W ładowniach były ubrania i części maszyn, nowe materiały radioaktywne do  silników atomowych 

i   tysiące   innych   rzeczy,   niezbędnych   do   przetrwania   na   pozbawionej  jakiegokolwiek  przemysłu  planecie.  Statki  pozostawały  jedynie  przez  czas,  który   pozwalał   na   wyładowanie   przywiezionych   towarów   i   napełnienie  ładowni   ziarnem.   Potem   odlatywały,   a   wraz   z   tym   kończyło   się   święto.  Wszystkie małżeństwa zostały już do tego czasu zawarte, ponieważ była to  jedyna, dozwolona pora na pobieranie się. Uroczystości dobiegały końca, a  cały zapas likieru pośpiesznie wypijano. Rozpoczynała się wielka podróż. Wędrowali   niczym   Cyganie.   Jedynymi   stałymi   obiektami   w   strefie   były  hangary   dla   ciężkiego   sprzętu   i   potężne   silosy   zbożowe.   Po   otwarciu  wszystkich przegród wtaczano tam koptery  i kombajny zbożowe, rozsiewniki i pozostałe maszyny przeznaczone do prac  w   polu.   Powleczone   ochronną   powłoką   smaru   silikonowego   i   opatulone  brezentem,  przez  cztery lata oczekiwały  kolejnej  zmiany klimatu i  powrotu  farmerów. Całą resztę zabierano ze sobą. Wszystkie kopuły były rozhermetyzowane i  pakowane.   Wyłaniały   się   wtedy   spod   nich   długie,   stojące   na   masywnych  kołach pomieszczenia mieszkalne. Kobiety magazynowały zapasy na długie  miesiące podróży, bito owce i bydło, lodówki zapełniano mięsem. Zabierano ze sobą jedynie kilka sztuk kurcząt i cieląt ­ po dotarciu na nowe  miejsce stada były odtwarzane przy wykorzystaniu banków spermy. Gdy   wszystko   było   już   przygotowane,   traktory   i   ciągniki   ­   zanim   spoczną  zabezpieczone   w  hangarach   ­   formowały  z  jednostek mieszkalnych  długie  karawany,   istne   pociągi   na   kołach.   Zespoły   silnikowe,   po   czterech   latach  pracy   jako   elektrownie   atomowe,   ponownie   przystosowywano   do   ruchu   i  montowano   z   przodu   każdego   pociągu   jako   główną   jednostkę   napędową.  Okna   uszczelniano   i   włączano   klimatyzację,   która   działała   nieprzerwanie,  dopóki   pociągi   nie   docierały   na   miejsce.   Na   równiku   temperatura  przekraczała 200 stopni, a ponieważ obrót dobowy Halvmórk trwał jedynie  osiemnaście godzin, noce były krótkie. Zbyt krótkie, by mogły nastąpić jakieś  znaczące spadki temperatury. ­ To było pytanie do ciebie, Janie Kulozik. Proszę o odpowiedź, to rozkaz! ­  po wielu godzinach nieustannego wrzasku głos Chuna Taekenga zaczynał  się załamywać. Jan odwrócił się do  tłumu. Ignorował wywrzaskiwane pod swoim adresem  pytania, dopóki nie ucichł powszechny gwar. ­   Posłuchajcie   mnie   wszyscy   ­   powiedział.   ­   Obliczyłem   wszystko   i   zaraz  podam   wam   niezbędne   dane.   Lecz   zanim   to   zrobię,   musicie   się   na   coś  zdecydować ­ zabieramy zboże, czy też nie. Ale zanim o tym postanowicie,  pamiętajcie o dwóch sprawach. Gdy przybędą statki, a my nie dostarczymy 

zboża,   miliony   ludzi   będą   cierpiały   głód.   Tysiące,   być   może   nawet   setki  tysięcy   umrą,   a   ich   śmierć   obciąży   nasze   sumienia.   Jeżeli   statki   nie  przybędą,   my   zginiemy   także.   Nasze   zapasy   są   już   na   wyczerpaniu,   nie  mamy części zapasowych do maszyn, a dwa z naszych ciągników tracą moc  wyjściową.   Będziemy   mogli   przetrwać   jeszcze   kilka   lat,   ale   to   wszystko.  Rozważcie to, proszę i zadecydujcie. ­ Panie Przewodniczący, proszę o głos. Gdy Hardil wstała, Jan instynktownie przeczuł, iż będzie to długa batalia. Ta  stara kobieta, rzecznik Rodziny Mahrowa, reprezentowała całą potęgę oporu  przeciwko   jakimkolwiek   zmianom.   Była   przebiegła,   lecz   jednocześnie  posiadała typowy umysł wieśniaka. To, co było stare ­ było dobre, to co nowe  bez wyjątku złe. Uważała, że wszelkie zmiany pogarszały jedynie istniejący  stan rzeczy. Rzecznicy innych rodzin słuchali jej zawsze z respektem, ponieważ najlepiej  wyrażała ich głęboko zakorzenione obawy przed jakimikolwiek nowościami. ­ Wysłuchałam tego, co przed chwilą powiedział nam ten oto młody człowiek.  Cenię jego opinię, chociaż nie jest rzecznikiem, ani nawet członkiem żadnej z  naszych Rodzin. "Dobrze powiedziane" ­ pomyślał Jan. Otwarte podważanie jego wiarygodności już w pierwszych słowach brzmiało  jak   przygotowanie   do   ostatecznej   rozprawy   z   wszelkimi   rzeczowymi  argumentami. ­   Jednak   pomimo   tego   ­   kontynuowała   ­   musimy   rozważyć   zasadność  wyrażanych   przez   niego   słów.   To,   co   powiedział,   jest   prawdą.   To   jedyne  wyjście.   Musimy   zabrać   ziarno.   To   nasz   obowiązek,   jedyny   sens   naszej  egzystencji. Wzywam was zatem, byście wyrazili zgodę na natychmiastowy  wyjazd   i   na   zabranie   ze   sobą   ziarna.   Proponuję   głosowanie.   Kto   jest  przeciwko, niech wstanie. Zaskoczeni   byli   wszyscy.   Po   pierwsze   ­   samym   pomysłem.   O   sprawach  podobnej   wagi   dyskutowano   niebywale   rzadko   i   z   ogromną   niechęcią.   A  teraz projekt ten poparty został przez samą Hradil, której wola niemal zawsze  była wolą ogółu. To było zastanawiające. Jan   nie   był   zachwycony   takim   rozwojem   wypadków,   ale   nie   protestował.  Podejrzliwość nie opuszczała go. Był pewny, iż Hradil nienawidziła go równie  mocno, jak on ją. A jednak poparła jego pomysł i zmusiła innych, by zrobili to  samo. Miał niejasne przeczucie, że będzie musiał za to kiedyś zapłacić... Do  diabła z tym. Najważniejsze, że się zgodziła. ­ A więc, co robimy dalej? ­ zapytała Hradil, odwracając się w jego kierunku. ­   Tak   jak   zawsze,   utworzymy   pociągi.   Lecz   zanim   to   zrobimy,   rzecznicy  wszystkich Rodzin muszą sporządzić listę rzeczy, które chcemy pozostawić. 

Potem   przejrzymy   ją   wspólnie,   a   to,   czego   zdecydujemy   się   nie   brać,  umieścimy razem z maszynami. Część na pewno zniszczy ciepło, lecz nie  mamy wyboru. W każdym pociągu jedynie dwa wagony używane będą jako  przedziały   mieszkalne.   Będzie   tłok,   lecz   musimy   tak   zrobić.   Wszystkie  pozostałe   wagony   napełnimy   ziarnem.   Według   moich   obliczeń   to   jest  możliwe. Ciągniki będą musiały pracować z większym obciążeniem, lecz przy  zachowaniu środków ostrożności dadzą sobie radę. ­   Ludziom   się   to   nie   spodoba   ­   powiedziała   Hradil,   a   wiele   osób   skinęło  potakująco głowami. ­   Wiem,   lecz   jesteście   rzecznikami   Rodzin   i   możecie   sprawić,   by   was  słuchali.   Wasz   autorytet   jest   niepodważalny   we   wszystkich   sprawach.  Również takich, jak małżeństwa ­ mówiąc to spoglądał znacząco w stronę  Hradil,   lecz   kobieta   objętym   wzrokiem   patrzyła   na   ścianę.   ­   Bądźcie   więc  stanowczy.   Wasza   władza   jest   przecież   absolutna.   Wykorzystajcie   ją.   Ta  podróż   nie   będzie   łatwą   i   przyjemną   przygodą.   Przebywanie   w   silosach  Southtown, dopóki pociągi nie powrócą po raz drugi, także może okazać się  dość   uciążliwe.   Powiedzcie   o   tym   członkom   rodzin.   Muszą   być   ostrzeżeni  teraz, by byli przygotowani i nie narzekali później. Nie będziemy jechać pięć  godzin dziennie, jak zazwyczaj, lecz co najmniej osiemnaście. Pociągi będą  musiały odbyć dwa razy tę samą drogę. Mamy na to bardzo mało czasu. I  pozostała   jeszcze   jedna   sprawa.   Trzeba   było   podjąć   kolejną   decyzję,   dla  niego najważniejszą. Miał nadzieję, iż Lee Ciou zareaguje tak, jak się tego  spodziewał. ­ Będzie  to  dla nas zupełną  nowością  ­  powiedział  Jan.  ­  Musimy wybrać  kogoś, kto będzie za to wszystko odpowiedzialny. Kogo proponujecie? Kolejna decyzja. Jak oni tego nienawidzili! Spoglądali po sobie wściekli, że  znów   czegoś   od   nich   wymaga.   Lee   Ciou   wstał   i   z   widocznym   wysiłkiem  powiedział: ­ Jan Kulozik jest najodpowiedniejszą osobą. On jeden wie, co należy robić. Zapadła   cisza.   Wszyscy   analizowali   propozycję,   wyłamującą   się   spod  uświęconych tradycją reguł. ­   Nie!   ­   pisnął   nagle   czerwony   z   gniewu   Chun   Taekeng,   nieświadomy,   iż  przez cały czas wali zaciekle młotkiem w stół. ­ Ivan Semenow zorganizuje tę  podróż. To on zawsze organizuje podróże. Jest przecież Koordynatorem. W  taki   sposób   się   to   odbywa   i   w   taki   sposób   odbędzie   się   i   tym   razem   ­  wykrzykując to, opryskiwał śliną siedzących najbliżej, którzy ocierając twarze,  potakiwali z entuzjazmem głowami. Było to wreszcie coś, co potrafili zrozumieć. Żadnego szalonego wybiegania  w przyszłość ­ lepiej pozostać przy tym, co stałe i pewne.

­ Przestań walić tym młotkiem, Taekeng, bo go wreszcie złamiesz ­ syknęła  Hradil. Przewodniczący spojrzał na nią z otwartymi ustami. Nie było precedensu, by  ktoś odezwał się w ten sposób, gdy mówił przewodniczący. Młotek zawisł w  powietrzu, a Hradil zaczęła szybko mówić, zanim Chun był w stanie zebrać  myśli. ­ Teraz dużo lepiej. Musimy myśleć o tym, co będzie lepsze, a nie o tym, co  było kiedyś. Nigdy jeszcze nie robiliśmy tego, czego się teraz podejmujemy i  być   może   rzeczywiście   potrzebować   będziemy   nowego   organizatora.   Nie  mówię,   że   na   pewno.   Być   może.   Dlaczego   nie   zapytać,   co   myśli   o   tym  wszystkim Ivan Semenow? Czy mógłbyś się wypowiedzieć, Ivanie? Ogromny   mężczyzna   podniósł   się   powoli   i   rozejrzał   po   twarzach  otaczających go techników. Malowała się na nich jedynie dezorientacja. ­ Być może Jan rzeczywiście powinien być brany pod uwagę w tym planie.  Zmiany? Tak, one muszą być zaplanowane. Naprawdę, nie wiem... ­ jąkał się  Semenow. ­   A   więc   zamknij   się,   skoro   nie   wiesz!   ­   wykrzyknął   Chun   Taekeng   i   dla  podkreślenia wagi swoich słów uderzył młotkiem w stół. Semenow nie zwrócił jednak na niego uwagi i kontynuował: ­   Niewiele   wiem   o   tych   zmianach,   a   więc   będę   potrzebował  pomocy.   Jan  Kulozik wie o nich wszystko, to przecież jego plan. Zorganizuję podróż jak  zawsze, lecz na Jana spadnie odpowiedzialność za wprowadzone zmiany,  które jednak będą musiały być przeze mnie zaaprobowane. Jan   odwrócił   się   szybko,   by   nikt   nie   mógł   dostrzec   wyrazu   jego   twarzy.  Chociaż   starał   się   tego   nie   okazywać,   nie   czuł   do   tych   ludzi   nic,   poza  nienawiścią.  Otarł  usta  wierzchem  dłoni.  Nikt  nie  zwracał  na  niego  uwagi.  Wszyscy zapatrzeni byli w Hradil, która właśnie mówiła: ­ Dobrze, to rozsądny plan. Dowodzić podróżą może jedynie Głowa Rodziny.  Tak powinno być. A przedstawiciel służb technicznych będzie służył wszelką  pomocą. Tak, wydaje mi się, że to dobry pomysł. Jestem za. Kto jest przeciw,  niech podniesie rękę. Jan chciał upierać się przy przyznaniu mu przywództwa, wiedział jednak, iż w  tej chwili nie osiągnąłby niczego więcej. Ugięli się, a więc i on będzie musiał  ustąpić.  Przynajmniej  w  tej chwili.  Ostatecznie, najważniejszą  sprawą  było  zabranie ze sobą zboża. ­ Dobrze ­ powiedział. ­ Zrobimy to w taki właśnie sposób. Musimy się jednak  wszyscy zgodzić, iż od tej pory nie może już być żadnych sprzeciwów. Żniwa  muszą   zostać   zakończone   natychmiast.   Z   pojazdów   trzeba   wyładować  wszystko   to,   co   nie   jest   absolutnie   konieczne   w   podróży.   Pamiętajcie,   że  będziemy mieli o przeszło połowę miejsca mniej, niż zazwyczaj. Powiedzcie 

swoim ludziom, że na wszystkie przygotowania zostanie tylko jeden dzień.  Jeżeli ogłosicie to właśnie tak, to być może uporają się ze wszystkim w dwa  dni. A wtedy pierwsze pojazdy muszą być już puste, by można było zacząć  załadunek zboża. Czy są jakieś pytania? Pytania? Odpowiedziała mu głucha cisza. Czy ktokolwiek pyta porywający go  właśnie huragan o to, z jaką prędkością wieje? Rozdział 3 ­ Wydaje mi się, że wyruszamy zbyt wcześnie. To błąd. Hein Ritterspach, nie patrząc w stronę Jana, bawił się bezmyślnie zamkiem  atomowej armaty. Jan zatrzasnął pokrywę reduktora prędkości i umocował ją  na miejscu. Kabina kierowcy była ciasna  i duszna; w powietrzu unosił się kwaśny zapach potu. ­   Nie,   Hein.   Raczej   zbyt   późno   ­   powiedział   Jan   zduszonym   głosem,  zmęczony   już   ustawicznym   powtarzaniem   wszystkiego   od   początku.   ­  Pociągi nie pozostaną za wami daleko z tyłu, ponieważ będą posuwały się  szybciej, niż zazwyczaj. O wiele szybciej, niż ci się wydaje. Dlatego właśnie  dobrany   jest   podwójny   skład   załóg.   Twoje   zadanie   jest   bardzo  odpowiedzialne, Hein. Te czołgi będą jechały przed nami i sprawdzały, czy  droga   jest   w   dalszym   ciągu   przejezdna.   Wiesz,   czego   możesz   się  spodziewać.   Robiłeś   to   już   niejeden   raz.   Teraz   jednak   wszystko   musi  przebiegać o wiele sprawniej. ­ Nie będziemy w stanie poruszać się tak szybko. Ludzie odmówią. ­ A więc zmuś ich do tego. ­ Nie mogę przecież prosić... ­ Nie proś, tylko rozkaż! Dni   nie   kończącej   się,   ciężkiej   pracy   dały   mu   się   we   znaki.   Oczy   miał  podpuchnięte   z   niewyspania   i   był   potwornie   zmęczony.   Pochlebstwami,  namowami, ciągłym popychaniem i zmuszaniem tych ludzi, by choć raz w  ciągu całego życia zrobili coś odmiennego. Znajdował się już na krawędzi  wybuchu i widok tego jęczącego, pękatego idioty przyprawiał go o mdłości.  Odwrócił   się   gwałtownie   i   wpakował   palec   prosto   w   wydatny   brzuch  mężczyzny. ­ Jesteś żałosny, Hein, wiesz o tym? Nikt nie potrzebuje tutaj w tej chwili  Kapitana Proktora. Wszyscy są zbyt zajęci i zbyt zmęczeni, by pakować się w  jakieś   kłopoty.   Naprawdę   przydasz   się   dopiero   wtedy,   gry   ruszą   pociągi.  Jedyne,   co   teraz   powinieneś   zrobić,   to   sprawdzić   stan   drogi.   Przestań  wynajdywać więc durne wymówki i zabieraj się do roboty. ­ Nie wolno ci mówić do mnie w ten sposób!

­ Naprawdę? Twoje czołgi i ludzie są już gotowi do drogi. Sprawdziłem cały  sprzęt sam i wszystko jest w porządku. Ten czołg oglądam już po raz trzeci i  powtarzani ci, że jest absolutnie sprawny. Ruszaj więc. ­ Ty, ty!... ­ purpurowy z wściekłości Hein zaciął się, nie potrafiąc znaleźć  właściwych słów. Zamiast tego podniósł w górę olbrzymią pięść. ­ Tak, uderz mnie. Czemu byś nie miał spróbować szczęścia? Szczęki   Jana   zaciśnięte   były   tak   mocno,   że   musiał   mówić   przez   zęby.  Ramiona mu drżały pod wpływem z trudem powstrzymywanego gniewu. Hein  nie   odważył   się   na   walkę.   Zaciśnięta   pięść   opadła,   a   on   odwrócił   się   i  wyszedł niezgrabnie przez właz na pancerz. ­   Koniec   z   tobą,   Kulozik!   ­   wrzasnął,   zbliżając   czerwoną   twarz   do   otworu  włazu. ­ Pójdę do Semenowa, do Chun Taekenga. Tym razem posunąłeś się  za daleko. Jan ruszył do przodu i zamierzył się pięścią. Hein natychmiast zniknął. Tak,  rzeczywiście posunął się za daleko. Pokazał temu śmierdzielowi, że jest on  po prostu tchórzem. A tego Hein nigdy mu nie wybaczy. Tym bardziej, że  zrobił to przy świadku. Przez cały czas w fotelu drugiego kierowcy siedział  Lajos Nagy, który, choć milczał, z pewnością nie przeoczył niczego. ­ Włącz silniki ­ polecił Jan. ­ Nie uważasz, że byłem dla niego trochę za  ostry? ­ Nie jest taki zły, gdy się go pozna bliżej... ­ Być może, ale kiedy nie ma nic do roboty, staje się nie do zniesienia. Pracy włączonych silników towarzyszyło wyraźne drżenie podłogi kabiny. Jan  przerwał  i  odwracając  głowę  nasłuchiwał  przez  chwilę.  Czołg   wydawał  się  być w dobrym stanie. ­ Rozkaż pozostałym, by także uruchomili silniki ­ powiedział. Zamknął właz i włączył klimatyzację, a potem usadowił się wygodnie w fotelu  kierowcy,   opierając   stopy   na   pedałach   hamulców,   a   dłonie   kładąc   na  kierownicy, będącej jednocześnie dźwignią zmiany biegów. ­   Przekaż,   by   reszta   posuwała   się   za   mną   w   stumetrowych   odstępach.  Ruszamy. Lajos zawahał się na moment, nim włączył mikrofon i wydał polecenie. Był  dobrym fachowcem, jednym z lepszych mechaników w ekipie. Jan   pociągnął   kierownicę   do   siebie,   przechylając   ją   równocześnie   w   bok.  Zazgrzytał wrzucony bieg. Ciężki czołg drgnął i ruszył do przodu, chrobocząc  szerokimi   gąsienicami   po   bazaltowej   nawierzchni   Drogi.   Po   włączeniu  kamery,   na   ekranie   dostrzegł  resztę   pojazdów,   ustawiających   się   w  linię   i  ruszających   za   nim.   Jechali   szybko   szeroką,   centralną   ulicą   miasta,  pozostawiając   za   sobą   grube   mury   magazynów,   aż   znaleźli   się   pomiędzy  pierwszymi, leżącymi na obrzeżach miasta farmami.

Jan kierował maszyną ręcznie, dopóki nie minęli ostatnich zabudowań. Teraz  przed   nimi   wiła   się   jedynie   Droga.   Zwiększył   szybkość   i   przełączył  sterowanie. Prowadził ich teraz gruby przewód, położony pod nawierzchnią  zakrzepłej lawy. Czołgi z rykiem posuwały się w stronę pustyni. Pędzili   przez   piaszczyste   pustkowia,   gdzie   jedynym   śladem   egzystencji  człowieka   była   nie   kończąca   się   wstęga   Drogi.   Z   głośnika   rozległ   się  oczekiwany głos. ­ Mam kłopoty z radiem. Spróbuję odezwać się później ­ odpowiedział Jan,  wyłączając mikrofon. Pozostałe   czołgi   pozostawały   na   częstotliwości   bojowej,   tak   więc   nie  odebrały tej wiadomości. Zresztą nie miało to już większego znaczenia. Cała  machina puszczona została w ruch, a jemu pozostawało jedynie zakończyć  wszystko po swojemu. Oddalili   się   o   przeszło   trzysta   kilometrów   od   ostatnich   zabudowań,   gdy  napotkali   pierwsze   przeszkody.   Drogę   tarasowała   wysoka   na   dwa   metry  wydma naniesionego wiatrem piachu. Jan zatrzymał kolumnę, a sam wjechał  na szczyt wzniesienia. ­ Które z czołgów wyposażone są w spycharki? ­ Siedemnastka i dziewiętnastka ­ odparł Lajos. ­   A   więc   poleć   im,   by   uprzątnęły   cały   ten   interes.   Potem   dobierz   sobie  drugiego   kierowcę   i   niech   zostanie   z   tobą,   dopóki   nie   przybędzie   Hein  Ritterspach. Przez kilka dni z pewnością będzie nieznośny, więc staraj się go  ignorować. Zaraz wezwę go, by przybył tu kopterem, a sam wrócę. ­   Mam   nadzieję,   że   nie   będzie   większych   kłopotów.   Jan   zmęczony,   lecz  szczęśliwy, uśmiechnął się lekko. ­   Oczywiście,   że   będą.   Zawsze   są.   Lecz   kolumna   już   wyruszyła,   a  Ritterspach nie odważy się jej zawrócić. Może jedynie pchać się dalej. A to w  tej chwili jest najważniejsze. Wysłał wiadomość, otworzył właz i wyskoczył na piasek. Czy to wyobraźnia,  czy   rzeczywiście   było   już   cieplej?   I   czy  nad   południowym   horyzontem   nie  zrobiło się odrobinę jaśniej? To możliwe, do świtu nie pozostało wiele godzin.  Odszedł   na   bok   i   przyglądał   się,   jak   wyposażone   w   masywne   spycharki  czołgi zaatakowały wydmę. Kiedy przeszkoda została już usunięta i kolumna pojazdów ruszyła w dalszą  drogę, Jan usłyszał nad sobą szum śmigieł koptera. Pojazd musiał być w  drodze już przed wysłaniem wiadomości. Maszyna zatoczyła koło i osiadła  wolno na piasku. Jan spokojnym krokiem ruszył jej na spotkanie. Na widok  wysiadających   z   wnętrza   mężczyzn   instynktownie   poczuł,   że   jego   kłopoty  dopiero   się   zaczynają.   Przemówił   pierwszy,   mając   nadzieję   na   przejęcie  inicjatywy:

­ Ivan, co ty, do diabła, tutaj robisz? Kto będzie odpowiadał za całość, skoro  obaj znajdujemy się na Drodze? Ivan   Semenow   z   nieszczęśliwą   miną   głaskał   się   po   brodzie.   Pierwszy  przemówił jednak Hein Ritterspach, mając u swego boku Proktora asystenta: ­ Janie Kulozik, jesteś aresztowany. Zabieram cię z powrotem. Zostaniesz  oskarżony o... ­ Odwołuję się do twego autorytetu, Semenow! ­ wykrzyknął Jan, patrząc w  stronę   Koordynatora.   Obaj   Proktorzy   stali   nieruchomo,   trzymając   dłonie  blisko kabur z gotową do strzału bronią. ­ Jesteś przecież Koordynatorem, a  to jest sytuacja krytyczna. Czołgi oczyszczają Drogę. Hein, jako dowodzący,  powinien   jechać   teraz   na   czele   kolumny.   Możemy   porozmawiać   o   jego  problemach, gdy dotrzemy już na miejsce. ­ Czołgi mogą poczekać, ta sprawa jest ważniejsza! Zaatakowałeś mnie! Mówiąc to Hein trząsł się z powstrzymywanej z trudem wściekłości. Położył  dłoń   na   kolbie   rewolweru.   Jan   kątem   oka   obserwował   Proktorów,   gdy  przemówił Semenow: ­   Tak,   to   poważna   sprawa.   Być   może   powinniśmy   wrócić   do   miasta   i  porozmawiać o tym spokojnie. ­ Nie ma już czasu na jałowe dyskusje! ­ wykrzyknął gniewnie Jan. ­ Ten  gruby dureń podlega moim bezpośrednim rozkazom. Kłamie, mówiąc, że go  zaatakowałem. Nawet go nie dotknąłem. Jeżeli natychmiast nie dołączy do  czołgów, oskarżę go o sabotowanie rozkazów, rozbroję i aresztuję. Tego już Hein nie był w stanie znieść. Nagłym ruchem wyszarpnął z kabury  rewolwer. Tym razem Jan nie wahał się ani chwili. Prawą dłonią złapał Heina  za   nadgarstek,   a   lewą   nacisnął   silnie   na   łokieć.   Szarpnął   uzbrojoną   w  rewolwer   rękę   do   dołu,   wykręcając   ją   równocześnie   za   plecy   Heina.  Mężczyzna zawył z bólu, a broń upadła na ziemię. Jan nie rozluźniał chwytu.  Było to okrutne, niemniej musiał to zrobić. Puścił dopiero wtedy, gdy rozległ  się ohydny trzask łamanej kości. Ciało Heina zwiotczało i grubas osunął się  wolno   na   ziemię.   Jan   odwrócił   się   w   stronę   drugiego   uzbrojonego  mężczyzny. ­ Dowodzę tutaj, Proktorze. Rozkazuję, byś opatrzył tego rannego i zabrał go  do koptera. Koordynator Semenow z pewnością poprze ten rozkaz. Proktor   spoglądał   na   obu   mężczyzn   z   wyraźnym   niezdecydowaniem   na  twarzy.   Zakłopotany   Semenow   milczał.   Leżący   na   ziemi   Hein   jęknął   i   to  dopiero   wpłynęło   na   podjęcie   przez   młodego   mężczyznę   decyzji.  Wyciągnięta do połowy broń wsunęła się do kabury i chłopiec klęknął obok  rannego przełożonego. ­   Nie   powinieneś   był   tego   robić,   Janie     ­     powiedział,   kręcąc   z  niezadowoleniem głową Semenow. Jan ujął go za ramię i odciągnął na bok.

­   Sytuacja   już   wygląda   wystarczająco   źle.   Musisz   mi   uwierzyć,   że   nie  zaatakowałem Heina pierwszy. Mam świadka. Jednak Hein posunął się za  daleko.   On   nie   jest   niezastąpiony.   Komendę   może   objąć   jego   zastępca,  Lajos. Hein pojedzie pociągiem. Po dotarciu na południe sprawi nam jeszcze  niemało   kłopotów,   najważniejsze   jednak,   że   nie   będzie   mógł   zrobić   tego  teraz. Musimy wyruszyć zgodnie z planem. Semenow nic nie powiedział. Decyzja podjęta została za niego i nawet tego  nie żałował. Wyjął z koptera apteczkę i pomógł opatrzyć złamaną rękę Heina.  Podróż powrotna upłynęła im w całkowitym milczeniu. Rozdział 4 Jan   leżał   na   koi   i   będąc   zbyt   zmęczonym,   by   zasnąć,   raz   jeszcze  przebiegł   wzrokiem   listę   czynności,   które   powinny   zostać   wykonane.   Od  wyjazdu dzieliły ich już tylko godziny. Załadunek ziarna dobiegał końca. Gdy  silosy zostaną opróżnione całkowicie, będzie można rozpocząć wtaczanie do  środka   ciężkiego   sprzętu.   Odpowiednio   zabezpieczony   i  zakonserwowany,  bez większego uszczerbku zniesie czteroletnie upały. U kresu wędrówki ­ w  Southtown ­ czekały już na nich bliźniaczo podobne maszyny i urządzenia, w  podobny sposób zabezpieczone i zmagazynowane. Zgromadzono już niezbędne zapasy mrożonej żywności i sprzętu domowego  ­ te ostatnie jednak mocno ograniczono ­ a większość wagonów załadowano  ziarnem. Zbiorniki z wodą były pełne. Właśnie ­ woda. Podkreślił to słowo  grubą   linią.   Jutro   z   samego   rana   musi   wydać   dyspozycje,   by   zakłady  odsalania wody w Northpoint zaprzestały działalności. Żniwa w tym sezonie  zostały   już   zakończone,   a   więc   dalsze   napełnianie   wodą   tysiąc   trzysta  kilometrowego   kanału   i   sieci   rowów   nawadniających   mijało   się   z   celem.  Nagle dobiegło go stukanie do drzwi. Było tak ciche, że nie był pewien, czy  się nie przesłyszał. Jednak po chwili zabrzmiało znowu. ­ Chwileczkę! ­ Zebrał porozkładane na koi papiery w nieporządny stos i rzucił to na stół.  Przeszedł na bosaka przez pokój i otworzył drzwi. Na zewnątrz stał Lee Ciou. ­ Nie przeszkadzam ci? ­ zapytał. Sprawiał wrażenie zafrasowanego. ­   Nie.   Porządkowałem   właśnie   papiery,   chociaż   właściwie   powinienem   się  trochę przespać. ­ Więc może przyjdę innym razem... ­ Wchodź, skoro już tu jesteś. Wypijemy po filiżance herbaty. Lee schylił się i podniósł ukryte do tej pory za drzwiami pudełko, po czym  wszedł   do   środka.   Jan   zakrzątnął   się   przy   kuchence   i   zaparzył   herbatę.  Czekał, by Lee przemówił pierwszy.

Lee był cichym i spokojnym mężczyzną, a to, co miał do powiedzenia, było  zawsze ścisłe i wyważone. ­ Jesteś z Ziemi ­ powiedział w końcu. ­ Nigdy nie robiłem z tego tajemnicy. Mleka? ­ Dziękuję. Jak rozumiem, społeczeństwo Ziemi składa się z wielu różnych  warstw, prawda? Nie jest takie jednolite, jak nasze? ­ Można to tak określić. Jest inne, widziałeś to zresztą na przywiezionych z  Ziemi programach. Ludzie wykonują różne prace, żyją w różnych krajach... Czoło Lee pokryło się lśniącymi kropelkami potu. Widać było, że jest coraz  bardziej   zmieszany.   Jan   pokiwał   ze   znużeniem   głową   i   zaczai   się  zastanawiać, do czego zmierza jego rozmówca. ­ Czy są tam kryminaliści? ­ Lee zapytał spokojnym na pozór głosem. "Ostrożnie ­ pomyślał Jan. ­ Bardzo ostrożnie. Nie należy mówić zbyt dużo.  To niebezpieczne." ­ Chyba tak. Ostatecznie, dlatego właśnie istnieje policja. Dlaczego pytasz? ­ Znałeś może kryminalistów lub ludzi, którzy w jakikolwiek sposób pogwałcili  prawo? Jan nie mógł już dłużej udawać spokoju. Był przepracowany i zbyt zmęczony,  by silić się na subtelności. ­ Jesteś szpiclem? ­ zapytał ostro. Brwi Lee powędrowały do góry, lecz wyraz  twarzy pozostał nieprzenikniony. ­ Ja? Oczywiście, że nie. Kogo obchodzi to, co dzieje się na Halvmórk? "I tutaj się zdradziłeś, chłopcze" ­ pomyślał Jan. Gdy przemówił ponownie, jego głos był już chłodny i opanowany. ­ Jeżeli nie jesteś szpiclem, to skąd właściwie wiesz, co oznacza to słowo?  Pochodzi   z   ziemskiego   slangu   i   jest   jednoznaczne.   Stanowi   kpinę   z   tych,  którzy za pieniądze donoszą władzy na innych ludzi. Nie mogłeś usłyszeć na  taśmach edukacyjnych, które przysyłają nam z Ziemi. Lee także nie starał się już ukrywać zmieszania. Przez chwilę zastanawiał  się, co powiedzieć. Kiedy w końcu przemówił, słowa popłynęły gwałtownym  strumieniem: ­ Możesz oczywiście twierdzić, że znasz się na tego typu sprawach. Wiesz,  jak jest na Ziemi, byłeś w różnych miejscach. Od dawna chciałem o tym z  tobą   porozmawiać,   lecz   jednocześnie   bałem   się,   że   możesz   mnie   źle  zrozumieć.   Sam   nigdy   o   tym   nie   mówiłeś.   Musisz   mieć   po   temu   jakieś  powody. I dlatego właśnie jestem teraz tutaj. Wysłuchaj mnie, proszę. Nie  mam   zamiaru   cię   obrazić.   Lecz   twoja   obecność   tutaj...   Wiem,   że   jesteś  człowiekiem uczciwym. Nie sądzę, abyś był nasłanym na nas szpiclem. Jest  to   rzecz,   której   z   pewnością   nigdy   byś   nie   zrobił.   Nie   jesteś   także 

kryminalistą, z pewnością nie... ale... być może... ­ jego głos załamał się i  umilkł. Rozmowa o tych sprawach była tutaj równie trudna, jak i na Ziemi. ­   Chcesz   przez   to   powiedzieć,   że   chociaż   nie   jestem   kryminalistą,   to   z  jakiegoś powodu musiałem zostać zesłany na tę planetę? Lee skinął gwałtownie głową. ­ Ale czy mógłbyś podać mi jakikolwiek powód, dla którego miałbym o tym z  tobą rozmawiać? To nie twój interes. ­   Wiem   ­   rzucił   Lee   z   desperacją.   ­   Nie   powinienem   był   o   to   pytać.  Przepraszam. Ale to bardzo dla mnie ważne... ­   Dla   mnie   także.   Rozmawiając   o   tym   z   tobą   mogę   popaść   w   poważne  tarapaty ­ ty też. Nie mogę pozwolić, by to się rozniosło... ­ Nie powiem nikomu, przysięgam! ­ A więc dobrze. Rzeczywiście, miałem kłopoty z władzami. Moje zesłanie  tutaj jest pewnego rodzaju karą. I dopóki nie będę sprawiał dalszych tego  typów kłopotów, pozostawią mnie w spokoju. Dlatego rozmowa z tobą może  być dla mnie niebezpieczna. ­   Przykro   mi,   ale   musiałem   się   przekonać.   Jest   coś,   o   czym   muszę   ci  powiedzieć. Muszę podjąć to ryzyko. ­ Lee wyprostował się i uniósł twarz,  jakby w oczekiwaniu na cios. ­ Złamałem prawo. ­   No   cóż,   to   jedynie   dobrze   o   tobie   świadczy.   Najprawdopodobniej   jesteś  jedynym   na   tej  prymitywnej   planecie,   który   ma   dostatecznie   dużo   ikry,   by  tego dokonać. Zdumiony Lee sapnął i otworzył szeroko usta. ­ Nie jesteś zaskoczony? ­ W najmniejszym stopniu. W pewnym sensie nawet cię podziwiam. Ale co  właściwie zrobiłeś, że tak cię to niepokoi? Lee wyjął z kurtki niewielki, czarny przedmiot i wyciągnął w stronę Jana. Było  to   cienkie,   prostokątne   pudełeczko,   na   jednym   z   brzegów   miało   kilka  maleńkich bolców. ­ Naciśnij drugi ­ powiedział Lee. Jan uczynił to i w pokoju rozległ się dźwięk  cichej   muzyki.   ­   Sam   to   zaprojektowałem   i   wykonałem,   wykorzystując  elementy   z   magazynu   części   zapasowych.   Nie   było   tego   wiele,   więc   z  pewnością   nikt   nie   zauważy   ich   braku.   Jednak   zamiast   tradycyjnej   taśmy  stosuję jednostkę pamięci molekularnej, która pozwala na uzyskanie nagrań  przekraczających tysiąc godzin. Dlatego też to urządzenie jest takie małe. ­ Pięknie, ale nie nazwałbym tego łamaniem prawa. Wydaje mi się, że od  czasu,   kiedy   człowiek   zaczął   pracować   przy   pierwszej   maszynie,   zawsze  wykorzystywał   jakieś   części   do   swych   własnych   celów.   A   ilość   zużytego  przez   ciebie   materiału   jest   doprawdy   zbyt   mała,   by   warto   było   zawracać  sobie tym głowę. Z pewnością nie jest to przestępstwo.

­   To   dopiero   początek   ­   oświadczył   Lee,   kładąc   na   stole   podniesione   z  podłogi pudełko. Wykonane było z bladobłękitnego stopu, łączone nitami i bardzo starannie  wykończone.   Mężczyzna   ustawił   kombinację   zamka   cyfrowego   i   podniósł  wieko. Jan z zaciekawieniem zajrzał do środka. Wnętrze pudełka wypełniały  ustawione jedna obok drugiej, nagrane kasety. ­ Mam je od członków załóg lądujących po zboże statków ­ wyjaśnił Lee. ­  Wymieniam   je   za   moje   rejestratory   dźwięków.   Cieszę   się   sporą  popularnością, więc za każdym razem otrzymuję coraz więcej taśm. A to, jak  mi się wydaje, jest niedozwolone. Jan opadł z powrotem na fotel i pokiwał ze znużeniem głową. ­ To rzeczywiście przestępstwo. I sam nawet nie wiesz, jak bardzo poważne.  Nie   powinieneś   wspominać   o   tym   nikomu,   rozumiesz?   Jeżeli   cię   z   tym  nakryją, to jedynym wyrokiem będzie kara śmierci. ­ Aż tak źle? ­ zapytał pobladły Lee. ­ Tak źle. Dlaczego właściwie powiedziałeś mi o tym? ­ Miałem pomysł. Nieważne ­ wstał i zamknął pudełko. ­ Lepiej już pójdę. ­ Zaczekaj ­ rzucił szybko Jan. Nie było trudno domyślić się, dlaczego technik  przyszedł właśnie do niego. ­ Obawiasz się, że możesz je stracić, prawda?  Jeżeli zostawisz kasety tutaj, ciepło je zniszczy, a nie możesz zabrać ich ze  sobą,   ponieważ   Starsi   Rodzin   osobiście   sprawdzają   wszystkie   bagaże   i   z  pewnością   zainteresuje   ich   zawartość   tego   pudełka.   Przyszedłeś   więc   do  mnie w nadziei, że będę ci w stanie pomóc. W jaki sposób właściwie? Lee nie odpowiedział, ponieważ nietrudno było to odgadnąć. ­ Chciałeś, bym ukrył je w swoim ekwipunku? Mam ryzykować życiem dla  paru cholernych kaset? ­ Nie wiedziałem o tym. ­ Właśnie. Siadaj, denerwujesz mnie, stojąc jak słup. Wylej herbatę do zlewu,  dam ci coś lepszego do picia. Jest to tak samo nielegalne, jak twoje taśmy,  chociaż nie podlega tak dotkliwej karze. Jan   otworzył   jedną   z   szafek   i   wyjął   butelkę,   w   połowie   wypełnioną  przezroczystym płynem. Napełnił szklanki i podsunął jedną z nich w stronę  Lee. ­ Wypij. Będzie ci smakowało. Lee powąchał nieufnie zawartość, w końcu wzruszył ramionami i pociągnął  solidny łyk.  W chwilę później otworzył szeroko oczy, walcząc desperacko o  oddech. ­ Nigdy... nigdy czegoś takiego nie próbowałem ­ wykrztusił w końcu. ­ Czy  jesteś pewny, że to nadaje się do picia?

­ Jeszcze jak! Wiesz z pewnością o tych maleńkich jabłkach, które hoduję za  moim wagonem? Są bardzo słodkie, a ich sok łatwo fermentuje z drożdżami.  W  efekcie  otrzymuję  wino jabłkowe. Wkładam  je potem  do  zamrażalnika  i  napój gotowy. ­ Brzmi to nieskomplikowanie. ­ Muszę jednak przyznać, że nie jest to mój pomysł. ­ Niezły sposób na koncentrację alkoholu. I z każdym łykiem smakuje coraz  bardziej. ­ No dobrze, zobaczymy teraz te kasety. ­ A kara śmierci? ­ zapytał Lee. ­ Powiedzmy, że moje początkowe obawy ulotniły się bez śladu. Właściwie  była   to   tylko   reakcja   instynktowna.   Statki   spóźniają   się.   Być   może   nie  przybędą   wcale.   Dlaczego   więc   miałbym   obawiać   się   kary   ze   strony  oddalonej   o   lata   świetlne   Ziemi?   ­   odparł   Jan,   przeglądając   kasety.   Przy  niektórych tytułach krzywił się lub kiwał z politowaniem głową. ­ To wszystko  wygląda najzupełniej niewinnie. Oczywiście, jak na standardy tej planety, są  one nie do przyjęcia, lecz nie ma w nich nic politycznego. ­ Co to znaczy politycznego? Jan uzupełnił płyn w szklankach i zapatrzył się ponuro przed siebie. ­  Wszyscy  jesteście  jednak  zwykłymi wieśniakami  ­ powiedział  w  końcu.  ­  Prostaczkami. Nawet nie wiesz, co to słowo naprawdę znaczy. Czy słyszałeś,  abym mówił kiedykolwiek o Ziemi? ­   Nie.   Ale   nigdy   też   o   niej   nie   myślałem.   Znamy   Ziemię   na   podstawie  przysyłanych nam programów i... ­   Nic   o   niej   nie   wiecie.   Halvmórk   to   zabita   deskami   dziura,   obóz  koncentracyjny   wielkości   planety,   początkowo   zaludniony  najprawdopodobniej przez więźniów politycznych. Teraz to zresztą nieważne.  Po   prostu   rolnicza   fabryka   wypełniona   gromadą   tępych   farmerów,   których  jedynym celem i sensem istnienia jest urabianie sobie rąk po łokcie, by przy  minimalnych   nakładach   i   maksymalnych   profitach   wyekspediować   owoce  czterech lat harówki na inne planety. Na Ziemi jest całkiem inaczej: elita na  szczycie,  a  prole na samym  dnie.  Wszyscy pozostali tkwią  pośrodku.  Nikt  tego  tak  naprawdę  nie  lubi,  z  wyjątkiem tych  na  samym  szczycie,  ale  oni  mają   władzę   i  tylko   to   się   liczy.   To   pułapka.   Bagno.   Ja   znalazłem   jednak  wyjście, bowiem postawiono mnie przed wyborem: ta planeta ­ albo śmierć. I  to już wszystko, co mogę ci powiedzieć. Zostaw mi te kasety. Przechowam  je.   Bo   i   dlaczego   właściwie   mielibyśmy  się,   do   diabła,   martwić   czymś  tak  mało ważnym, jak kasety? ­ W nagłym przypływie gniewu huknął szklanką o  blat   stołu.   ­   Na   zewnątrz   coś   się   dzieje,   a   ja   nawet   nie   wiem,   co.   Statki 

zawsze   przybywały   o   czasie.   Teraz   jednak   są   opóźnione.   Być   może   nie  nadlecą nigdy. Lecz jeżeli się zjawią, będą potrzebowały zboża... Zmęczenie i alkohol wysysały z niego resztki sił. Po raz ostatni podniósł do  ust szklankę i czując, że opadają mu powieki, pokręcił ociężale głową. Lee  podszedł do drzwi, jednak kładąc dłoń na klamce zawahał się i odwrócił. ­ Nic mi dzisiaj nie powiedziałeś ­ oświadczył. ­ I nigdy nie widziałem żadnych cholernych taśm. Dobranoc. Jan miał wrażenie, że pulsujące światło i brzęczyk obudziły go natychmiast,  gdy tylko położył głowę na poduszce. Wiedział jednak, że musiały upłynąć co  najmniej   trzy   godziny.   Czując   nieprzyjemny   smak   w   ustach   westchnął   i  przetarł opadające powieki. Zapowiadał się ciężki i długi dzień. Czekając, aż  zaparzy   się   herbata,   wytrząsnął   z   buteleczki   na   dłoń   dwie   tabletki   środka  pobudzającego.   Przyjrzał   się   im   krytycznie   i   dorzucił   trzecią.   Czekał   go  bardzo długi dzień. Nie   zdążył   wypić   nawet   herbaty,   gdy   rozległo   się   silne   pukanie   do   drzwi.  Ukazała się w nich głowa jednego z młodszych członków rodziny Taekeng.  Jan nie pamiętał jego imienia. ­   Zboże   załadowane.   Za   wyjątkiem   tego   pomieszczenia.   Tak,   jak  powiedziałeś. ­ Twarz chłopca poplamiona była smarem i mokra od potu. ­   Dobrze.   Dajcie   mi   jeszcze   dziesięć   minut.   I   możecie   zacząć   zamykać  wszystkie osłony. Nielegalne taśmy Lee znajdowały się już ukryte w pojemniku z narzędziami.  Ubrania i rzeczy osobiste zapakowane były w torbę. Układając   umyte   naczynia   w   niszy   kuchennej   zauważył,   że   w   suficie  otworzyła się nagle szczelina, tworząc powiększający się szybko krąg. Gdy  wypchnął przez frontowe drzwi łóżko, stół i krzesła, świetlisty krąg został już  uformowany i metalowy dysk spadł wolno na podłogę, wbijając się głęboko w  plastykową wykładzinę. Jan zarzucił worek na ramię i wyszedł, zamykając za  sobą drzwi. Jego  pojazd  mieszkalny  był ostatnim  oczekującym  na załadunek.  Dookoła  wrzała   gorączkowa   aktywność.   Z   najbliższego   silosu   wysunęła   się   długa  tuba,   zbliżając   się   do   otworu   w   dachu   pojazdu.   Stojący   tam   mężczyzna  złapał za uchwyt przy końcówce tuby, krzyknął coś i pomachał ręką. Zboże  popłynęło natychmiast, zanim mężczyzna zdążył włożyć końcówkę w otwór.  Kulozik zdjął z ramienia jedno z ziaren. Było wielkości jego małego palca,  pomarszczone   na   skutek   odwodnienia   próżniowego.   Cudowna   żywność,  bogata w proteiny, witaminy i sole mineralne. Mogła być najlepszą kaszką dla  dziecka,   pełnowartościowym   posiłkiem   dla   dorosłego   mężczyzny   czy  wreszcie kleikiem dla starca. Doskonała żywność dla niewolników. Podniósł 

ziarno do ust i przez chwilę żuł w zamyśleniu. Jedynym mankamentem był  smak, niepodobny do niczego, co kiedykolwiek jadł w życiu. Rozległ się zgrzyt metalu, gdy podnośnik uniósł pojazd z betonowego łoża.  Natychmiast znaleźli się pod nim robotnicy, którzy klnąc i szamocząc się w  ciemnościach, opuścili schowane do tej pory szerokie koła i zamocowali je w  pozycji do jazdy. Wszystko działo się równocześnie. Robotnicy wygramolili  się   na   rampę,   a   już   podjeżdżał   holownik.   Gdy   go   zaczepiono,   człowiek  kierujący   pompowaniem   zboża   odciął   zawór   i   odepchnął   tubę.   Ludzie  zamykający   luki   ładunkowe   zaprotestowali   głośno,   gdyż   zanim   ukończyli  wszystkie   czynności,   pojazd   drgnął   i   zsunął   się   z   rampy   na   ziemię.  Natychmiast   zablokowano   hamulce,   a   mechanicy   zniknęli   pod   masywnym  kadłubem, sprawdzając stan opon. Pociągi   były   już   gotowe   do   drogi.   Mimo,   że   już   trzeci   raz   uczestniczył   w  wielkiej migracji, Jan był tak samo podekscytowany, jak po raz pierwszy. Dla  tych,   którzy   tutaj   się   urodzili   było   to   coś   naturalnego,   chociaż   przerywało  monotonię czterech lat ciężkiej pracy. Natomiast dla niego każda ucieczka od  nudy, od szarzyzny życia była prawdziwą ulgą. Jeszcze parę dni temu było tutaj dobrze prosperujące miasteczko, otoczone  polami,   które   rozciągały   się   aż  po   horyzont.   Teraz  zmieniło   się   dosłownie  wszystko. Maszyny i ciężki sprzęt zamknięte zostały w szczelnych silosach. Z  kopuł   ciśnieniowych,   okrywających   budynki   socjalne,   wypuszczono  powietrze, a same budynki uszczelniono. Pozostałe pomieszczenia zmieniły  całkowicie swój charakter. Zostały podniesione wysoko na koła i sformowano  z nich regularne składy, z doczepionymi z tyłu ruchomymi zabudowaniami  gospodarczymi.   Na   miejscu   pozostały   jedynie   betonowe   fundamenty,   co  sprawiało   wrażenie,   jakby   całe   miasto   zmiecione   zostało   z   powierzchni   w  jakiejś nieprawdopodobnej eksplozji. W   szerokiej   Alei   Centralnej   stał   teraz   podwójny   rząd   pociągów.   Budynki,  które tak bardzo różniły się jako pomieszczenia mieszkalne i sklepy pełne  baldachimów,   schodów   i   kwiatów,   stały   się   teraz   ruchomymi   wagonami,  zunifikowanymi co do rozmiarów i kształtów. Połączone po dwanaście sztuk  w   ogromnym   pociągu,   prowadzone   były   przez   autonomiczny   zespół  silnikowy, czyli ciągnik holowniczy. Niezwykły   ciągnik.   Jan   wciąż   nie   mógł   uwierzyć,   by   elektrownia   tych  rozmiarów  mogła   się   poruszać.   Przez   cztery  lata   ich   atomowe   generatory  zaopatrywały miasto i okoliczne farmy w elektryczność, cierpliwie oczekując  na   ponowną   transformację   w   ciągniki   holownicze,   którymi   były   w  rzeczywistości. Były   ogromne.   Dziesięć   razy   większe   niż   największe   ciężarówki   czy  lokomotywy, jakie Jan widział przed przybyciem na tę planetę. Przechodząc 

obok jednego z nich poklepał grubą oponę, której krawędź sięgała wysoko  ponad   jego   głowę.   Nakrętki   były   wielkości   talerza.   Dwa   koła   sterujące   z  przodu,   cztery   napędowe   z   tyłu.   Tuż   za   przednimi   kołami   umiejscowiono  szczeble drabinki, które pięły się po złocistym boku stalowej bestii piętnaście  metrów w górę, do kabiny kierowców. Z przodu widniała bateria lamp o mocy  wystarczającej   do   natychmiastowego   oślepienia   człowieka,   który   byłby   na  tyle   głupi,   by   w   nie   spojrzeć.   Wysoko   w   górze   połyskiwały   szerokie,  panoramiczne   okna   kabiny   kierowców.   A   jeszcze   wyżej,   lecz   już   poza  zasięgiem wzroku, znajdowały się rzędy żebrowanych rur, których zadaniem  było chłodzenie atomowych silników. Jan   nie   mógł   się   oprzeć,   by   nie   uderzyć   pięścią   o   pojazd,   obok   którego  właśnie przechodził. Jazda na czymś takim ­ to była przyjemność! Ivan Semenow czekał już na niego przy pociągu prowadzącym. ­ Weźmiesz pierwszy ciągnik? ­ zapytał bez żadnych wstępów. ­   To   twoja   robota,   Ivan.   Na   tobie   spoczywa   odpowiedzialność.   Jesteś  Koordynatorem. Semenow uśmiechnął się lekko. ­   Chyba   obaj   wiemy,   kto   jest   prawdziwym   Koordynatorem   w   czasie   tej  podróży. Ludzie zaczynają już gadać. Teraz, gdy wszystko jest już gotowe,  uważają, że miałeś rację. Widzą, kto tu dowodzi. A Hein ma jeszcze tylko  paru przyjaciół. Leży w łóżku i nie ­odzywa się do nikogo. Ludzie mijają jego  wagon i śmieją się. ­ Przykro mi, że musiałem to zrobić. Wciąż jednak uważam, że był to jedyny  sposób. ­   Być   może   masz   rację.   W   każdym   bądź   razie   wszyscy   wiedzą,   kto   jest  szefem. Siadaj na jedynkę. Odwrócił się i odszedł, zanim Jan zdążył odpowiedzieć. Pierwszy   ciągnik.   Była   to   ogromna   odpowiedzialność,   wiedział   jednak,   że  sobie z tym poradzi. No i to uczucie podniecenia! Nie tylko będzie prowadził  jeden   z   tych   olbrzymów,   ale   w   dodatku   ten   najważniejszy.   Idąc   w   stronę  pierwszego ciągnika przyspieszył kroku i uśmiechnął się z zadowoleniem. Grube drzwi prowadzące do przedziału silnikowego były otwarte. Wewnątrz  dostrzegł schylonego nad wskaźnikami układu olejowego mechanika. ­ Upchnij to gdzieś, dobrze? ­ powiedział Jan wrzucając do środka torbę. Nie czekając na odpowiedź, zaczął wspinać się po drabince. Po swojej lewej  stronie miał teraz widok na pustą Drogę, otoczoną opuszczonymi farmami.  Za nim stały dwa rzędy pociągów, oczekujących jedynie na jego komendę.  Przez wąski właz przecisnął się do wnętrza kabiny. Jego   drugi   kierowca   był   już   na   swoim   miejscu;   przebiegał   wzrokiem  checklistę.   Przód   kabiny   zamknięty   był   oknami   ze   szkła   pancernego,   a  powyżej widniał rząd monitorów kamer telewizyjnych. Poniżej znajdował się 

imponujący   pulpit   sterowniczy   z   nieprzeliczoną   ilością   wskaźników   i  manometrów. Tuż przed kierownicą tkwił pojedynczy, pusty teraz fotel, obity miękką, czarną  skórą.   Jan   zbliżył   się   powoli   i   zajął   w   nim   miejsce.   Oparł   lekko   stopy   na  pedałach i ujął kierownicę. ­ Zaczynamy sprawdzać checklistę ­ polecił. Rozdział 5 Czas uciekał. Chociaż wszystkie pociągi były już połączone i gotowe do  rozpoczęcia   podróży,   bezustannie   wyłaniały   się   setki   problemów,   które  należało   rozwiązać,   zanim   wydany   zostanie   ostateczny   sygnał   pełnej  gotowości.   Jan   ochrypł   już   od   wykrzykiwanych   do   mikrofonu   rozkazów   i  poleceń.   W   końcu,   zmęczony,   zerwał   słuchawki   z   głowy   i   postanowił  zorientować się we wszystkim na zewnątrz. Przedział   silnikowy   zawierał   niewielką   niszę,   w   której   znajdował   się  zaopatrzony w szerokie opony motocykl. Wyjął go z uchwytów i stwierdził, że  w   obu   oponach   brakuje   powietrza.   Kolejne   opóźnienie.   Wreszcie   jeden   z  inżynierów, Eino, uzupełnił braki, używając zbiornika sprężonego powietrza.  Jan sprowadził pojazd po rampie na ziemię i ruszył. Jako Główny Inżynier Konserwator był odpowiedzialny za utrzymywanie całej  maszynerii w gotowości na tę właśnie chwilę. Zadanie to przekraczało siły i  możliwości   jednego   człowieka,   tak   więc   zmuszony   był   polegać   na  umiejętnościach   innych,   wykonujących   jego   polecenia.   Zbyt   często  wykonywano   je   jednak   niedbale.   Złączki   na   grubych   kablach,   łączących  wszystkie wagony w pociągu, powinny być troskliwie uszczelniane odpornymi  na wilgoć nakładkami. Brakowało wielu z nich. Przewody zostały przeżarte  przez   korozję   do   tego   stopnia,   że   połowa   obwodów   nie   działała.   Po  osobistym wpełznięciu pod każdy z wagonów polecił,  by wszystkie złączki  zostały otwarte i oczyszczone ręcznie papierem ściernym. Spowodowało to  kolejną godzinę opóźnienia. Były także problemy ze sterowaniem. Teoretycznie przednie koła wszystkich  wagonów   powinny   skręcać   w   wyniku   zmniejszenia   prędkości   obrotowej  przekładni   w   silnikach   elektrycznych.   Koła   te   kontrolowane   były   przez  komputery tak precyzyjnie, że niczym na szynach skręcały równocześnie z  kołami sterującymi ciągnika. W praktyce było to jednak utrudnione, ponieważ  większość   silników   miało   kompletnie   zużyte   szczotki   bądź   przekładnie.   A  czas płynął. Były także problemy czysto ludzkie, wynikające z drastycznie zmniejszonej  przestrzeni mieszkalnej. Jan wysłuchiwał narzekań, kiwał ze współczuciem 

głową i konferował z Głowami Rodzin. W końcu wszystkie przeszkody zostały  pomyślnie usunięte. Ostatnim   problemem   było   zaginione   dziecko.   Jan   odnalazł   je   sam,  spostrzegłszy ruch pośród nie zebranego z pola zboża. Pojechał po dziecko  motocyklem i oddał je prosto w ramiona zapłakanej matki. Zmęczony, lecz z uczuciem głębokiej satysfakcji, wracał do swego ciągnika  pomiędzy dwoma rzędami pociągów. Wszystkie drzwi były już uszczelnione,  a z paru okien wyglądały nieliczne twarze ciekawskich. Przy ciągniku czekał  już na niego Eino. Razem wtoczyli motocykl do przedziału silnikowego i Jan  przeszedł do kabiny kierowców. ­   Wszystkie   czynności   kontrolne   zostały   wykonane   ­   oświadczył   drugi  kierowca   Jana,   Otakar.   ­   Gotowi   do   osiągnięcia   pełnej   mocy,   wszystkie  systemy sprawne. ­ Dobrze. Przyjmij sygnał gotowości od pozostałych pociągów. Jan zajął się czynnościami zawartymi w jego własnej checkliście. Po chwili  usłyszał w słuchawkach, jeden po drugim, raporty od kierowców pociągów.  Szybko ustawił dziesiątki przełączników we właściwej pozycji. ­ Wszystkie pociągi gotowe, wszyscy kierowcy gotowi ­ zameldował Otakar. ­ W porządku. Łączność, daj mi obwód na wszystkich kierowców. ­ Gotowe ­ odparł po chwili Hyzo, który był oficerem radiotechnikiem. ­ Uwaga, wszyscy kierowcy! Kiedy to powiedział, ogarnęło go nagle uczucie podniecenia, silniejsze niż  kiedykolwiek.   Wspinaczka,   żeglowanie,   miłość   ­   wszystko   to   zawierało  elementy   czystej   przyjemności,   niosło   emocje   niezapomniane   i   trudne   do  opisania.   Lecz   to,   co   czuł   teraz,   było   zupełnie   inne.   Na   Ziemi   podobnych  przeżyć   dostarczały   mu   jedynie   pigułki.   Zaniechał   jednak   ich   używania,  ponieważ   były   łatwo   dostępne,   każdy   mógł   je   kupić   i   doznawać   takich  samych uczuć. Stan, w jakim się teraz znajdował, nie mógł być dzielony z nikim innym. Jan  znalazł  się   na   samym   szczycie.   Kontrolował  wszystko.   Miał  w   swym   ręku  więcej   władzy,   niż   kiedykolwiek   na   Ziemi,   Czasami   przyjmował   na   siebie  odpowiedzialność, lecz nigdy nie była ona tak absolutna. Populacja całego  świata czekała na jego decyzję. I on musiał ją podjąć. Podłoga   pod   jego   stopami   lekko   drżała.   Ciężkie   złącza   i   plątanina   kabli  łączyły   ciągnik   z   pierwszym   wagonem   i   dalej   z   pozostałymi.   Z   tyłu   stały  pociągi,   pełne   zboża   i   zamieszkujących   tę   planetę   ludzi.   Wszyscy   z  niecierpliwością oczekiwali na jego rozkazy. Czując, jak zaczynają drżeć mu  palce, zacisnął dłonie na kierownicy.

­   Do   wszystkich   kierowców   ­   powiedział   po   chwili   już   opanowanym,  normalnym   głosem.   Krótka   chwila   zahamowania   minęła.   ­   Wyruszamy.  Ustawcie   radary   zbliżeniowe   na   jeden   kilometr.   Żadnych   zmian   powyżej  tysiąca   stu   metrów   lub   poniżej   dziewięciuset.   Układy   automatycznego  hamowania   na   950.   I   starajcie   się   nigdy   nie   przekraczać   tej   wartości.  Zaczynamy od minimalnego przyśpieszenia. Uważnie obserwujcie wskazania  naprężeń   na   złączach.   Wieziemy   prawie   dwukrotnie   większy   ładunek   niż  normalnie,   przy   najmniejszym   błędzie   bardzo   łatwo   możemy   je   pozrywać.  Rozpoczynamy nowym manewrem i chcę, byśmy powtarzali go za każdym  razem,   gdy   będziemy   ruszać.   Wprowadźcie   go   na   swoje   listy   czynności.  Podaję   poszczególne   fazy:   Jeden:   Zwolnić   hamulce   we   wszystkich  wagonach. Dwa: Zablokować hamulec w ostatnim wagonie. Trzy: Wybrać i  ustawić bieg wsteczny. Cztery: Przez pięć sekund jazda na biegu wstecznym  przy minimalnej prędkości. Była     to     sztuczka,       której       nauczył     się   jako     praktykant­konserwator  jednotorowej kolei towarowej na obrzeżach miasta. Krótkotrwały ruch do tyłu  niwelował   niebezpieczne   naprężenie   pomiędzy   złączami.   Gdy   w   chwilę  później kolejka ruszała do przodu, całość składu nie była wprawiana w ruch  jednocześnie, lecz odbywało się to stopniowo, w miarę ponownego wzrostu  naprężeń w złączach pomiędzy poszczególnymi wagonami. W ten sposób  bezwładność wspomagała niejako moment startu, zamiast go utrudniać. Jan zdecydowanym ruchem zmienił bieg na wsteczny i przesunął dźwignię  regulatora   prędkości   o   jeden   stopień.   Spojrzał   na   tablicę   przyrządów.  Hamulce we wszystkich wagonach zostały zwolnione, za wyjątkiem numeru  dwunastego,   przy   którym   pobłyskiwała   czerwona   lampka.   Lewą   stopą  nacisnął pedał przepustnicy i poczuł, jak stalowe płyty podłogowe zaczynają  coraz silniej drżeć. Ciężki pojazd powoli ruszył do tyłu. Po chwili wskaźniki  naprężenia przy wszystkich wagonach opadły do zera. Jan nie odrywał oczu  od   elektronicznego   zegara   i   gdy   na   jego   ekranie   ukazała   się   cyfra   pięć,  gwałtownie odciął moc. ­ Przygotować się do startu ­ powiedział, wrzucając pierwszy bieg. ­ Drugi  rząd   pociągów   pozostaje   na   miejscu,   dopóki   nie   ruszy   ostatni   z   rzędu  pierwszego.   Potem   drugi   rząd   zajmuje   pozycję   z   tyłu.   Aż   do   odwołania  wszystkie   czynności   wykonywać   ręcznie.   Pierwszy   przystanek   za  dziewiętnaście godzin. Ostatni w Southtown. Do zobaczenia na miejscu. Zacisnął dłonie na kierownicy i oparł stopę na pedale akceleratora. ­ Ruszamy! Powoli   nacisnął   na   pedał,   zwiększając   obroty   silnika.   Wraz   ze   wzrostem  przyśpieszenia sprzęgło hydrauliczne włączyło się automatycznie i moment  obrotowy przekazany został na koła napędowe. Ciągnik holowniczy ruszył do 

przodu, wprawiając w ruch wagon po wagonie, aż w końcu cały gigantyczny  pociąg toczył się wolno przed siebie. Po jego lewej stronie ciągnik wiodący  drugi   rząd   przesunął   się   wolno   do   tyłu.   Przed   nim   widniała   jedynie   pusta  nawierzchnia   Drogi.   Tylny   skaner,   zamontowany   na   szczycie   pojazdu,  ukazywał ruszający powoli kolejny pociąg. Jan obrzucił szybkim spojrzeniem  tablicę rozdzielczą. Wszystkie wskaźniki napięć płonęły zielonymi światłami.  Wrzucił wyższy bieg i ciągnik przyśpieszył. ­   Wszystkie   światła   zielone   ­   powiedział   Otakar,   który   siedział   na   fotelu  drugiego kierowcy i nie odrywał wzroku od tablicy kontrolnej. Jan   skinął   krótko   głową   i   obrócił   kierownicę   w   prawo,   by   ustawić   pojazd  dokładnie w osi kabla kontrolnego, zakopanego pod powierzchnią skały. Tak  jak w zwykłych samochodach, skręt w ciągniku uzyskiwało się poprzez obrót  kierownicy, lecz utrzymywaniu osi skrętu służyło centrowanie. Cały manewr  przeprowadzony   został  z   najwyższą   precyzją.   Wszystkie   wagony  zakręciły  dokładnie   w   tym   samym   miejscu,   zupełnie   jakby   posuwały   się   po  niewidzialnej szynie. Jan   utrzymywał   szybkość   na   drugim   biegu,   dopóki   wszystkie   pociągi   nie  wyruszyły w drogę. Znajdował się o kilometr z przodu. Zwiększył szybkość do  maksymalnej dopiero wtedy, gdy przedmieścia i otaczające je farmy zostały  już daleko w tyle. Szerokie opony szumiały łagodnie, tocząc się po gładkiej  nawierzchni Drogi; po obu stronach przesuwała się piaszczysta pustynia. W  dalszym ciągu prowadził ręcznie, wiodąc wszystkie pociągi do oddalonego o  27 tysięcy kilometrów Southtown, leżącego na przeciwnym biegunie planety. Na   horyzoncie   dostrzegł   ciemną,   niezwykle   stromą   skałę,   wystającą   z  masywu   skalnego.   Droga   musiała   w   tym   miejscu   robić   szeroki   łuk.   Jan  włączył obwód łączący go ze wszystkimi kierowcami. ­ Uwaga, zbliżacie się do Skały Igielnej. Kiedy ją miniecie, możecie przejść  na sterowanie autopilotem. Wyłączył się i spojrzał na ekran własnego autopilota. Cienka linia pośrodku  wskazywała,   że   znajdowali   się   dokładnie   nad   kablem   sterującym.   Wcisnął  przycisk sterowania automatycznego i oparł się plecami o fotel. Dopiero teraz  zdał sobie sprawę, jak bardzo jest zdenerwowany. Złączył palce obu dłoni i  silnie zacisnął. ­   Niezły   początek   ­   powiedział   Otakar,   wciąż   wpatrując   się   we   wskazania  przyrządów. ­ Dobra wróżba na przyszłość. ­ Obyś miał rację. Przejmij kontrolę. Ja muszę się trochę odprężyć. Otakar   skinął   ze   zrozumieniem   głową   i   zajął   miejsce   za   kierownicą.   Jan  przeciągnął się i przeszedł do kabiny radiooperatora. ­ Słuchaj, Hyzo, chciałbym... ­ zaczął. ­ Mam tutaj czerwone światło! ­ wykrzyknął niespodziewanie Otakar.

Jan   okręcił   się   na   pięcie   i   wpadł   jak   burza   do   kabiny   kierowców.   Ponad  ramieniem swego zastępcy spojrzał na tablicę kontrolną na której pomiędzy  rzędem zielonych światełek pobłyskiwało jedno czerwone. Nagle zapaliło się  drugie, a w chwilę później trzecie. ­   Podwyższona   temperatura   bębnów   hamulcowych   w   wagonach   siedem   i  osiem. Co to znaczy, do ciężkiej cholery? "Przecież wszystkie hamulce są zwolnione" ­ mruczał do siebie wściekle. A   wszystko   układało   się   tak   pięknie.   Wychylił   się   do   przodu   i   nacisnął  przycisk odczytu. Przeszło dwadzieścia stopni w obu wagonach. Gorączkowo   zastanawiał   się,   co   robić.   Czy   powinien   się   zatrzymać   i  sprawdzić?   Nie,   oznaczałoby   to   bowiem   zatrzymanie   całej  linii  pociągów   i  ponowny   start.   Przed   nimi   było   jeszcze   trzysta   kilometrów   płaskiej   drogi,  zanim osiągną wzgórza. Do tego czasu nie będzie chyba potrzeby używania  hamulców. ­ Odetnij obwody hamulcowe w obu tych wagonach ­ polecił. ­ Zobaczymy,  co się stanie. Otakar   posłusznie   pstryknął   przełącznikami.   Jan   z   ulgą   obserwował,   jak  czerwone światełka na pulpicie gasną jedno po drugim. ­ Przejmij kontrolę ­ powiedział. ­ Ja spróbuję się zorientować, co się dzieje. Przeszedł na tył ciągnika i uniósł klapę włazu prowadzącego do przedziału  silnikowego. ­   Eino   ­   krzyknął.   ­   Podaj   mi   diagramy   i   instrukcje   obsługi   obwodów  hamulcowych. Mamy tutaj mały problem. Jan dokonywał już przeglądów systemów hamulcowych, lecz do tej pory nie  musiał   wykonywać   żadnych   poważniejszych   napraw.   Jak   wszystkie  urządzenia   na   Halvmork,   systemy   te   zaprojektowano   tak,   by   działały  wiecznie. No, prawie wiecznie. Przy częściach zapasowych, oddalonych o  lata świetlne było to jedyne sensowne rozwiązanie. Wszystkie części danego  urządzenia projektowano w sposób maksymalnie uproszczony i odlewano z  niezwykle odpornych materiałów. Smarowanie odbywało się automatycznie.  Była   to   bardzo   prosta   metoda   i   trzeba   szczerze   przyznać,   iż   w   praktyce  zawodziła niezmiernie rzadko. ­ O to ci chodzi? ­ zapytał Eino, wynurzając się z otworu włazu, jak lis z nory.  W ręku trzymał diagramy i instrukcje. Tak. Rozłóż je na stole i przyjrzyjmy się im bliżej. Diagramy   były   niezwykle   dokładne.   Każdy   z   pociągów   posiadał   dwa  oddzielne systemy hamulcowe. Pierwszy kontrolowany był przez komputer.  Gdy   kierowca   naciskał   pedał   w   ciągniku,   w   tym   samym   czasie   i   w   takim  samym   stopniu   uaktywniały   się   hamulce   we   wszystkich   wagonach.   Ten  system ­ alfa ­ był układem aktywnym. System beta ­ hamulców pasywnych ­ 

uruchamiano   jedynie   w   sytuacjach   krytycznych.   Tak   długo   jak   obwód  elektryczny   pozostawał   włączony,   znajdowały   się   one   w   pozycji  spoczynkowej, zawieszone na potężnych sprężynach. Jakakolwiek przerwa  w obwodzie, na przykład przy przypadkowym oderwaniu się jakiegoś wagonu  powodowała,   iż   magnesy   automatycznie   uwalniały   hamulce   i   pojazd  natychmiast stawał. ­ Janie, dwa pociągi raportują o podobnych kłopotach ­ powiedział Hyzo. ­  Gwałtownie rośnie temperatura bębnów hamulcowych. ­   Powiedz   im,   by   zrobili   to,   co   my.   Niech   odetną   obwody   systemu   alfa.  Odezwę się do nich, gdy tylko się dowiem, co się właściwie stało. ­ Stuknął  palcem w rozłożony na stole diagram. ­ To musi być system alfa. Gdyby włączył się system beta, natychmiast byśmy o tym wiedzieli. ­ A więc elektronika czy hydraulika? ­ zapytał Eino. ­ Mam przeczucie, że to nie może być elektronika. Komputer przez cały czas  kontroluje   wszystkie   obwody.   Z   pewnością   poinformowałby   nas   o  jakimkolwiek   błędnym   sygnale   hamowania.   Na   początek   sprawdzimy  hydraulikę.   Zwiększa   się   ciśnienie   w   cylindrach   ­   ponownie   wskazał   na  diagram. ­ Może to być spowodowane przez niedokręcony zawór... ­ Lub coś może go po prostu blokować. ­   Czytasz   w   moich   myślach,   Eino.   A   spowodować   mógł   to   jedynie   ten  przeklęty pył. Te filtry powinny być czyszczone po każdej podróży. Wiem, że  to   żmudna   i   niewdzięczna   robota,   wymagająca   pełzania   pod   każdym   z  wagonów.   Parę   lat   temu   wyznaczyłem   do   tego   pewnego   mechanika  nazwiskiem Decio. Był jednak tak niesumienny, że odesłałem go do pracy na  farmie. Gdy się zatrzymamy, wyjmiemy jeden z tych filtrów i przyjrzymy mu  się z bliska. Eino nerwowym ruchem potarł szczękę. ­ Jeśli masz rację, to będziemy musieli z wszystkich wadliwych systemów  wylać płyn hamulcowy, by dostać się do tych zaworów. ­ Niekoniecznie. Te zawory bezpieczeństwa, tutaj i tutaj, zamykają się, jeżeli  linia jest niesprawna. Nie stracimy dużo płynu. Zapasowe zawory regulacyjne  są w magazynku. Musimy zastąpić główne zawory nowymi, oczyścić stare i  sprawdzić pozostałe we wszystkich wagonach. ­ Janie ­ wtrącił drugi kierowca. ­ Góry są w zasięgu wzroku, więc wkrótce  dojedziemy do tunelu. Pomyślałem, że będziesz chciał przejąć sterowanie. ­ Dobrze. Zostaw te papiery, Eino, i wracaj do silników. Wkrótce będziemy  pokonywać zbocze. Jan zajął miejsce w fotelu kierowcy i tuż przed sobą dostrzegł ostre granie  szczytów. Pasmo górskie oddzielało kontynent od pustyni, stanowiąc zaporę 

dla   sztormów   i   burz.   Prawdziwa   podróż   zaczynała   się   dopiero   za   tym  pasmem.   Droga   zaczęła   się   podnosić,   więc   Jan   ponownie   przeszedł   na  sterowanie   ręczne.   Po   chwili,   wraz  ze   wzrostem   kąta   wzniesienia,   zmienił  bieg na niższy i przyśpieszył. Przed sobą widział ciemny wlot tunelu. Sięgnął  po mikrofon. ­ Wszyscy kierowcy! Za kilka minut wjeżdżamy do tunelu. Włączyć reflektory  ­   mówiąc   to   włączył   własne   światła   i   Droga   przed   nimi   zalana   została  strumieniem jaskrawego blasku. Inżynierowie, którzy wieki wcześniej stworzyli Drogę, mieli do swej dyspozycji  nieograniczone   środki.   Mogli   podnosić   wyspy   z   dna   oceanów   ­   bądź  zanurzać   je   pod   powierzchnię.   Mogli   równać   łańcuchy   górskie   i   topić   litą  skałę. Najłatwiejszym sposobem utworzenia przejścia przez góry był dla nich  tunel. Byli z niego tak dumni, że postanowili umieścić nad wejściem jedyną  na całej Drodze dekorację. Jan miał ją tuż przed oczami: wykutą w skale,  wysoką na sto metrów tarczę. Widniał na niej symbol, który musiał być tak  stary, jak rodzaj ludzki: dłoń dzierżąca krótki, masywny młot. Jan przyglądał  mu się, dopóki nie wjechali do tunelu. Kamienne ściany były szare i nijakie. Od czasu do czasu Jan spoglądał na  prędkościomierz   i   licznik   obrotów,   pozostawiając   kierowanie   pojazdem  autopilotowi. Minęło przeszło pół godziny, nim dostrzegł z przodu maleńkie  światełko,   które   wkrótce   rozrosło   się   w   szeroki,   jarzący   się   słonecznym  blaskiem wylot tunelu. Dotarli dostatecznie daleko na południe i wznieśli się dostatecznie wysoko,  by wjechać w świt. Masywny ciągnik wyjechał z ciemności wprost w oślepiające słońce. Szyby w  oknach   automatycznie   pociemniały.   Beta   Aurigae   była   biało­błękitna,   a   jej  promienie nieprawdopodobnie gorące, nawet na tej szerokości północnej. W  chwilę później słońce zasłonięte zostało chmurami i o szyby zabębnił rzęsisty  deszcz. Jan włączył wycieraczki i spojrzał na ekran radaru. Droga przed nimi  była prosta. Ulewa skończyła się tak szybko, jak się zaczęła I zjeżdżając w  dół,   Jan   po   raz   pierwszy   dostrzegł   jadowitą   zieleń   dżungli,   a   dalej   błękit  oceanu. ­ Co za widok ­ westchnął, nieświadomy, że mówi to na głos. ­   Ten   widok   oznacza   jedynie   coraz   większe   kłopoty.   Wolę   jechać   po  otwartym terenie ­ powiedział Otakar. ­ Jesteś maszyną bez duszy, Otakar. Czy ta monotonia wiecznego mroku  nigdy cię nie nuży? ­ Nigdy. ­   Wiadomość   od   załogi   rozpoznania   ­   wykrzyknął   Hyzo.   ­   Mają   jakieś  problemy.

Otakar z ponurą miną pokiwał wolno głową. ­ A nie mówiłem? Kłopoty. Rozdział 6 ­ Co się stało? ­ zapytał zaniepokojony Jan, podnosząc do ust mikrofon. ­ Tu Lajos. Po raz pierwszy natknęliśmy się naprawdę na poważne kłopoty.  Trzęsienie ziemi, prawdopodobnie kilka lat temu. Około sto metrów Drogi po  prostu zniknęło. ­ Czy możecie to jakoś zapełnić? ­ Nie. Nie możemy nawet dostrzec dna szczeliny. ­ A co z objazdem? ­ Właśnie próbujemy. Ale to oznacza wycięcie w skale nowego odcinka drogi.  Zajmie to nam co najmniej pół dnia. Jan zaklął w duchu. Jeżeli sprawy będą się tak toczyć dalej, nie będzie to  najłatwiejsza podróż. ­ Gdzie jesteście? ­ Około sześciu godzin jazdy od tunelu. Sześć godzin oznaczało krótszy dzień niż planował. A mają jeszcze robotę  przy tych uszkodzonych hamulcach. I z pewnością wynikną kłopoty z ludźmi,  rozdrażnionymi   nieprzewidzianą   przeszkodą.   Naprawa,   objazd  uszkodzonego odcinka Drogi i ponowny start z samego rana ­ nie wyglądało  to najlepiej. Ale przynajmniej ludzie wyśpią się w nocy. W miarę zjazdu ze wzgórz na równinę, krajobraz wzdłuż Drogi zmienił się  kompletnie.   Zniknęły   skały   wraz   z   wątłymi   krzewami   na   kamiennych  osypiskach. Droga biegła teraz przez dżunglę, zasłaniającą zupełnie widok  na   ocean.   Przez   korony   drzew   z  trudnością   można   było   dostrzec  skrawki  błękitnego   nieba.   Na   poboczach   piętrzyły   się   stosy   zwalonych   drzew   i  krzewów,   zepchniętych   z   Drogi   przez   przejeżdżające   wcześniej   czołgi.  Istniało tu także życie zwierzęce. W pewnej chwili spomiędzy gęstych drzew  wyleciał klucz zielonych stworów, które majestatycznie machając skrzydłami  przeleciały w poprzek Drogi. Dwa z nich roztrzaskały się o przednią szybę  ciągnika i osunęły w dół, pod koła, pozostawiając za sobą smugę błękitnej  krwi.   Jan   uruchomił   wycieraczki.   Pojazd   ponownie   prowadził   autopilot,   tak  więc ­ za wyjątkiem obserwowania zielonego sklepienia Drogi ­ nie było wiele  do roboty. ­ Zmęczony jesteś, Otakar? ­ zapytał. ­ Troszeczkę. Przespałbym się. ­   Jutro   zapowiada   się   długi   dzień.   Pojutrze   też.   Nawet   jeżeli   będziemy  zmieniać się przy kierownicy, to i tak nigdy nie będziemy w stanie należycie 

wypocząć.   ­   Nagle   w   głowie   Jana   zaczął   krystalizować   nowy   pomysł.   ­  Potrzebujemy większej liczby kierowców. I to nie tylko w naszym ciągniku,  lecz  we  wszystkich.  W  ten  sposób  jeden  z  nas byłby zawsze  za kółkiem,  drugi miałby oko na przyrządy, a trzeci mógłby się w tym czasie zdrzemnąć. ­ Nie mamy przecież innych kierowców. ­   Wiem,   lecz   moglibyśmy   wyszkolić   kilku   po   drodze.   Otakar   chrząknął   i  pokręcił głową. ­ Nie sądzę. Każdy człowiek z jakimikolwiek umiejętnościami technicznymi  ma już wyznaczone stanowisko. A jeżeli myślisz o ludziach pokroju twego  exmechanika   Decio   ­   to   nie   bardzo   podoba   mi   się   pomysł   powierzenia  kierownicy farmerowi. ­ Masz rację, lecz tylko częściowo. A co z wyszkoleniem na kierowców kilku  kobiet? ­ Jan uśmiechnął się widząc opadającą powoli szczękę Otakara. ­ Ale... przecież kobiety nie prowadzą. Kobiety to tylko kobiety. ­ Jedynie w zakazanej dziurze, jaką jest ta planeta, mój chłopcze. Nawet na  Ziemi   egzaminy   przeprowadzane   są   na   zasadzie   ścisłego  współzawodnictwa,   bez   względu   na   płeć.   To   pozwala   na   bezustanne  podnoszenie kwalifikacji zawodowych wszystkich pracowników. Ma to także  głębsze, ekonomiczne podłoże. Nie ma powodu, dla którego ten system nie  mógłby sprawdzić się tutaj. Znajdź dziewczęta z odpowiednimi zdolnościami i  wyszkol je. ­ Hradil się to nie spodoba. Głowom Rodzin także. ­ Oczywiście że nie, ale cóż na to poradzisz? Jesteśmy w sytuacji kryzysowej  i aby z niej wybrnąć, potrzebujemy wszystkich dostępnych środków. Wzmianka o Hradil spowodowała, że pomyślał o innej osobie, należącej do  jej Rodziny. To wspomnienie wywołało na twarzy Jana ciepły uśmiech. ­   Czy   zwróciłeś   kiedykolwiek   uwagę   na   hafty,   wyszywane   przez   Elżbietę  Mahrową? ­ Oczywiście, mam nawet jeden. ­   No   widzisz,   takie   wyszywanie   wymaga   cierpliwości,   umiejętności,  koncentracji... ­   A   więc   tego,   czego   oczekuje   się   po   dobrym   kierowcy   ­   dokończył   z  domyślnym uśmiechem Otakar. ­ Ten zwariowany pomysł rzeczywiście może  się   udać.   A   przynajmniej   życie   podczas   tej   podróży   stanie   się   odrobinę  przyjemniejsze. ­ Ja także jestem za ­ rozległ się w głośniku głos Hyzo. Najwidoczniej musiał  słuchać   całej   tej   rozmowy   przez   enterkom.   ­   Czy   miałbyś   coś   przeciwko  temu, abym i ja także wyszkolił sobie jedną lub dwie radiooperatorki? ­   Czemu   nie?   Ale   może   później.   Teraz   musimy   sporządzić   listę   kobiet   o  których wiemy, że posiadają pewne predyspozycje w tym kierunku. Lecz na 

razie nie mówcie o tym nikomu. Chcę zaskoczyć tym Starszych później, gdy  będą zmęczeni i wytrąceni z równowagi. Zanim dotarli do zarwanego odcinka Drogi, zapadła noc. Ponownie jechali  pod górę. Po prawej stronie wznosiła się skalna ściana, a po lewej Droga  stykała   się   jedynie   z   ciemnością.   Słysząc   sygnał   dźwiękowy   radaru  czołowego,   Jan   zaczai  powoli   wytracać  szybkość.   Gdy  w  oddali   dostrzegł  wreszcie błysk metalu, zgasił główne reflektory i wyciągnął dłoń po mikrofon. ­ Rozpoczynamy hamowanie! ­ powiedział. Rozciągnięta   kolumna   pociągów   zaczęła   stopniowo   zwalniać.   Kiedy  pierwszy,   prowadzony   przez   Jana   zatrzymał   się   wreszcie,   Otakar   zapisał  czas w swym dzienniku i ustawił przełączniki w pozycji spoczynkowej. Jan  wstał z fotela i przeciągnął się. Był zmęczony ­ wiedział jednak, że dla niego  ta noc będzie pełna pracy. ­ Przejechaliśmy dzisiaj 987 kilometrów ­ powiedział Otakar zapisując to w  dzienniku. ­ Nieźle ­ Jan nachylił się, próbując rozmasować zesztywniałe mięśnie nóg. ­  A więc pozostało nam jedynie jakieś dwadzieścia sześć tysięcy. ­ Najdłuższa nawet podróż zawsze rozpoczyna się pierwszym obrotem koła ­  wtrącił Eino, wynurzając się z luku prowadzącego do przedziału silnikowego. ­   Filozof   dla   ubogich   ­   parsknął   śmiechem   Jan.   ­   Wyłącz   silniki,   ustaw  wszystkie systemy w pozycji spoczynkowej i zajmij się wymontowaniem tego  zaworu z wagonu siódmego. Zaraz przyniosę ci nowy. I sprawdź przy okazji  filtr. Otworzył drzwi wejściowe; w twarz uderzyło go gorące, wilgotne powietrze.  Ciągniki  i wagony  były klimatyzowane, zapomniał  więc, że znaleźli  się  już  dość   daleko   na   południu.   Schodząc   po   drabince   w   dół,   czuł,   jak   skóra  pokrywa się kropelkami potu. Już niedługo przy wychodzeniu na zewnątrz  będą zmuszeni do ubierania się w żaroodporne kombinezony. Przeszedł sto metrów w stronę postrzępionego klifu, gdzie urywała się Droga  i spojrzał na obszar zalany jaskrawym światłem, po którym uwijały się czołgi.  Ryk silników i głuchy odgłos eksplozji odbijały się echem od wysokich ścian.  Bluzgające   atomowym   ogniem   czołgi   wycięły   już   wnękę   w   litej   skale,   by  ominąć wyrwę w Drodze. Część z nich poszerzało i pogłębiało wykop. Jan  nie wtrącał się wiedząc, że poradzą sobie doskonale bez niego. Miał zresztą  interes do Starszych Rodzin. Spotkanie wyznaczone zostało w największym pomieszczeniu mieszkalnym  Rodziny   Taekeng.   To   oni,   najbardziej   konserwatywni   i   niechętni   obcym,  wciąż kultywowali zwyczaje z odległej Ziemi. Na ścianach wisiały osobliwe  zwierzęta lub makatki z sentencjami w języku, którego oprócz nich nikt nie  znał.

Byli   Rodziną   obejmującą   liczne   grupy.   Prawie   wszyscy   zgromadzili   się  właśnie na Drodze, tuż obok wagonu, w którym odbyć się miało zebranie.  Dyskutowali z podnieceniem o pracy, o gwiazdach nad głowami, o dziwnych,  niepokojących   wyziewach   dżungli.   Dookoła   roiło   się   od   dzieci,   które  nawoływano hałaśliwie, gdy zbliżały się zbyt blisko przepaści. Niemowlęta zawodziły i milkły dopiero wtedy, gdy przystawiano je do piersi.  Jan przepchnął się przez tłum i wszedł do wagonu. Chociaż to on zwołał zebranie, obrady rozpoczęły się bez niego. Można się  było  tego  spodziewać.  Przed  Głowami  Rodzin  stał  Hein  Ritterspach,   który  przestał   mówić,   gdy   tylko   dostrzegł   wchodzącego   Jana.   Posłał   mu   pełne  nienawiści   spojrzenie   i   odwrócił   się   plecami.   Jan   rozejrzał   się   po   kręgu  poważnych,   kamiennych   twarzy   i   natychmiast   zorientował   się,   co   Hein  próbował zrobić. Był spokojny, że nic z tego nie wyjdzie. Podszedł powoli do  pustego krzesła i opadł na nie ciężko. ­ Zebranie może rozpocząć się dopiero wtedy, gdy wyjdzie stąd Ritterspach ­  powiedział twardo. ­   Nie   ­   włączył   się   Chun   Taekeng.   ­   Hein   wysunął   przed   chwilą   kilka  poważnych oskarżeń, które powinny zostać wysłuchane. Powiedział... ­   Nie   dbam   o   to,   co   powiedział.   Jeżeli   chcecie   zwołać   zebranie,   aby   go  wysłuchać, możecie zrobić to w każdej chwili. Nawet jeszcze dziś w nocy. Ale  dopiero wtedy, gdy zakończymy omawiać nasze sprawy. To ja zwołałem to  zebranie   jako   Koordynator,   ponieważ   czekają   nas   niezwykle   poważne  decyzje. ­ Nie możesz mnie stąd wyrzucić! ­ wrzasnął Hein. ­ Jako Kapitan Proktor  mam pełne prawo uczestniczyć w tym zebraniu. Jan   zerwał   się   na   równe   nogi   i   podszedł   do   poczerwieniałego   z   gniewu  oponenta. ­ Masz jedynie prawo wyjść stąd, nic ponadto. To jest rozkaz. ­ Nie możesz mi rozkazywać. Zaatakowałeś mnie, są świadkowie... ­ Ty  pierwszy wyciągnąłeś  broń,  Hein,  działałem więc w samoobronie. I na  to też są świadkowie. Możesz mnie oskarżyć, gdy dotrzemy do Southtown.  Jeżeli będziesz mi zawracał tym głowę teraz, to po prostu zaaresztuję cię  pod zarzutem zagrażania bezpieczeństwu podróży. A teraz wynoś się stąd. Hein,   w   poszukiwaniu   pomocy,   przebiegł   wzrokiem   otaczające   go   twarze.  Chun otworzył usta, lecz prawie natychmiast je zamknął, nie wypowiadając  ani słowa. Hradil siedziała nieruchoma i spięta, niczym gotowy do ataku wąż.  W pomieszczeniu panowała cisza. Hein chrząknął i ruszył w stronę drzwi.  Ujął klamkę lewą dłonią i po chwili rozpłynął się w ciemnościach nocy. ­ Sprawiedliwości stanie się zadość w Southtown ­ rzuciła złowrogo Hradil.

­ Niech będzie i tak ­ odparł Jan pozbawionym jakiejkolwiek emocji głosem. ­  Po podróży. A teraz do rzeczy. Czy są jakieś kłopoty, o których powinienem  wiedzieć? ­ Są narzekania i skargi ­ powiedział Ivan Semenow. ­ Nawet nie chcę o tym słyszeć. Morale, skargi, żywność, problemy osobiste ­  to wszystko może być załatwione przez Głowy Rodzin. Chodziło mi o kłopoty  natury technicznej: powietrze, prąd, moc? Przenosił   spojrzenie   z   twarzy   na   twarz,   lecz   nie   doczekał   się   żadnej  odpowiedzi.   "Dobrze.   A   więc   muszę   postępować   w   ten   właśnie   sposób,  wytrącając ich z równowagi" ­ pomyślał. ­ Zatem w porządku. Wiem, iż mogę na was wszystkich polegać w kwestii  usprawnienia   obsługi   technicznej.   Jest   pewien   sposób,   w   jaki   możecie   mi  pomóc. Wiecie już, że każdego dnia będziemy jechać dwukrotnie dłużej niż  normalnie. To dopiero pierwszy dzień, więc zmęczenie nie dało się jeszcze  mocno   we   znaki.   Lecz   już   wkrótce   będzie   to   problemem   podstawowym.  Kierowcy   pracować   muszą   dwukrotnie   dłużej,   a   więc   szybko   staną   się  podwójnie   zmęczeni.   Mogą   spowodować   wypadki,   na   które   nie   możemy  sobie pozwolić. Dlatego musimy pozyskać więcej kierowców. ­ Dlaczego zwracasz się z tym właśnie do nas? ­ zapytał impulsywnie Chun  Taekeng. ­ To problem czysto techniczny, na którym ty powinieneś znać się  najlepiej.   Nie   ma   pracy   w   polu,   a   więc   mnóstwo   ludzi   siedzi   bezczynnie.  Wybieraj, kogo chcesz ­ Wybaczcie mi, lecz nie dopuszczę żadnego z tępych wieśniaków bliżej niż  kilometr   do   ciągnika.   A   niestety,   każdy   mężczyzna   z   jakimikolwiek  uzdolnieniami technicznymi ma już swoje obowiązki w tej podróży. ­ A więc czego właściwie od nas chcesz? ­ zapytała Hradil. ­   Powiedziałem:   mężczyźni.   Moi   kierowcy   powiedzieli   mi,   iż   znają   wiele  kobiet,   przejawiających   potrzebne   umiejętności   i   refleks.   Mogą   być  przeszkolone... ­ Nigdy! ­ Hradil wypluła z siebie to słowo głosem pełnym jadu. Oczy   zmrużyła   tak   bardzo,   że   stały   się   jedynie   szparkami   w   pajęczynie  zmarszczek. Jan, po raz pierwszy stojąc z nią twarzą w twarz, spostrzegł, iż  jej falujące siwe włosy są w rzeczywistości peruką. Była więc próżna. "Być  może ­ pomyślał ­ znajomość tego faktu stanie się kiedyś cenną bronią". ­ Dlaczego? ­ zapytał spokojnie. ­ Dlaczego? Śmiesz jeszcze o to pytać? Ponieważ miejsce kobiety jest w  domu. Z dziećmi, z Rodziną. Tak było zawsze. ­ Ale nie oznacza to, że musi tak pozostać. Statki zawsze przybywały. W tym  roku jednak nie przybyły. Statki przywoziły ze sobą nasiona i wszystko, czego  potrzebowaliśmy. Teraz nie mamy ani nasion, ani niezbędnych nam rzeczy. 

Kobiety   nigdy   nie   zajmowały   się   pracą,   wymagającą   umiejętności  technicznych. Teraz będą je wykonywać. Mój drugi kierowca powiedział mi,  że Elżbieta Mahrowa z twojej Rodziny jest niezwykle utalentowana i pięknie  haftuje.   Powiedział   także,   iż   kobieta   z   takimi   umiejętnościami   może   być  wyszkolona na drugiego kierowcę. A wtedy on mógłby zastąpić mnie jako  pierwszego kierowcę. Możesz ją do niego posłać. ­ Nie! Po tym okrzyku zapadła pełna napięcia cisza. Czyżby tym razem posunął się  za   daleko?   Możliwe,   lecz   musi   to   przeprowadzić   do   końca.   Musi   także  zachować dowodzenie. Cisza wydawała się trwać wiecznie. ­ Wybrałeś zaledwie jedną ­ odezwał się niespodziewanie Bruno Becker, jak  zwykle   powoli   i   uroczyście.   ­   Dziewczęta   z   Rodziny   Becker   wykonują   tak  samo piękne hafty, jak dziewczęta z rodziny Mahrowej. A niektórzy twierdzą  nawet, że piękniejsze. Moja synowa, Arma, szczególnie słynie z tej sztuki. ­ Wiem ­ odparł Jan, celowo odwracając się do Hradil plecami. Uśmiechnął  się   szeroko   i   pokiwał   z   entuzjazmem   głową.   ­   Jest   także   bardzo   piękną  dziewczyną, o ile mi wiadomo. Zaraz, zaraz, czy jej brat nie jest przypadkiem  kierowcą dziewiątego pociągu? Chyba tak. Wyślę go po nią. Jej własny brat z  pewnością najszybciej przekona się, czy dziewczyna może być kierowcą. ­ Jej hafty są podobne do wzorów wygrzebywanych przez kurę pazurem na  piasku ­ parsknęła wściekle Hradil. ­   Jestem   przekonany,   że   obie   dziewczyny   są   równie   doskonałe   ­   wtrącił  słodko Jan. ­ Lecz nie to jest w tej chwili najważniejsze. Ważne, czy potrafią  pełnić obowiązki drugiego kierowcy. Z pewnością Otakar i brat Army nauczą  swe podopieczne równie szybko nowego zawodu! ­ To niemożliwe. Będzie zupełnie sama, otoczona jedynie przez mężczyzn ­  nie ustępowała Hradil. ­ Ten problem może zostać z łatwością rozwiązany. To bardzo rozsądne z  twojej strony, że mi o tym przypomniałaś. Gdy jutro rano Elżbieta uda się do  ciągnika, upewnij się, czy jest z nią zamężna kobieta. Z góry rozwiązałaś coś,  co rzeczywiście mogło okazać się problemem, Hradil. Dziękuję ci. A teraz  przygotujemy listę kobiet, które będą najodpowiedniejsze do tego typu pracy. Dalsza   dyskusja   potoczyła   się   już   gładko.   Głowy   Rodzin   sugerowały  nazwiska, rozprawiając przy tym o zaletach i wadach poszczególnych osób,  a   Jan   potakiwał   głową   i   zapisywał   te,   które   wydały   mu   się  najodpowiedniejsze. Jedynie Hradil pozostała milcząca. Jan spojrzał na jej  pozbawioną ekspresji twarz i spostrzegł, iż wszystkie uczucia starej kobiety  ześrodkowały się w oczach, które błyszczały chorobliwą wręcz nienawiścią.  Wiedziała   doskonale,   dlaczego   podjął   temat   Elżbiety   i   napawało   ją   to 

bezsilną złością. Jan odwrócił się ignorując staruchę, wiedział bowiem, że i  tak w tej chwili nic nie poradzi. Rozdział 7 ­ Jeszcze godzina ­ powiedział Lajos Nagy. ­ Musimy poszerzyć przejście,  inaczej ciągniki nie przejdą. I chcę przeprowadzić test statyczny zewnętrznej  krawędzi. Nie podoba mi się ułożenie tych skał. Pracował całą dobę, co odbiło się na jego wyglądzie. Był blady, a pod oczami  miał ciemnogranatowe sińce. ­ Ile czołgów musi się tym zająć? ­ zapytał Jan. ­ Dwa. Te najcięższe. ­ W porządku. Zostaw więc te dwa tutaj, a z pozostałymi ruszaj do przodu.  Musisz zawsze nas wyprzedzać. ­  Mogę zabrać się z tymi... ­   Nie,   nie   możesz.   Wyglądasz   jak   półtora   nieszczęścia.   I   zanim   czołgi  wyruszą, chcę, abyś już w jednym z nich spał. Przed nami daleka droga i nie  wiadomo,   co   się   jeszcze   może   wydarzyć.   A   jeżeli   się   będziesz   dalej  sprzeciwiał, to odwołam cię z dowództwa i przekażę je ponownie Heinowi. ­ To ty mnie w to wpakowałeś! Ale masz rację, odrobina snu dobrze mi zrobi. Jan poszedł powoli nowo wyciętą drogą w stronę zastygłych w oczekiwaniu  pociągów.   Podniósł   głowę   i   spojrzał   w   ciemnoniebieskie   niebo,   które  wydawało się z każdą chwilą rozjaśniać. Słońce wciąż jeszcze znajdowało  się za łańcuchem górskim, lecz już wkrótce podniesie się wyżej. Za ostrymi  szczytami skał widać było jedynie chmury, otulające leżącą poniżej dżunglę.  Zapowiadał się ciepły dzień. I miało być coraz cieplej. Gdy dotarł do ciągnika,  spostrzegł   opierającego   się   o   złoty   bok   pojazdu   Eino,   który   ssał   wygasłą  fajkę. Na jego dłoniach, ramionach, a nawet twarzy, widniały smugi smaru. ­ Zrobione ­ oświadczył, widząc zbliżającego się Jana. ­ Zajęło to większość  nocy,   lecz   było   warto.   Zdrzemnę   się   teraz   w   przedziale   silnikowym.   Nie  trzeba   było   nawet   zakładać   nowych   zaworów.   Usunąłem   zniszczenia.  Działają teraz bez zarzutu. Wymieniłem jedynie filtry. I miałeś rację, ten Decio  nawet ich nie dotknął. Mam ochotę przełożyć go przez kolano. ­ Kto wie, może po podróży pozwolę ci to zrobić. Jan z przyjemnością wdrapał się po drabince na górę. Kilka godzin snu, które  zamierzał złapać, postawią go na nogi. Wspinając się coraz wyżej, dostrzegł  wyłaniającą się ponad szczyty słoneczną tarczę. Blask był tak silny, iż musiał  zmrużyć oczy. Po omacku odnalazł uchwyt włazu i wśliznął się do kabiny.  Powietrze wewnątrz było przyjemne, chłodne i suche.

­ Temperatura przekładni biegowej, temperatura opon, temperatura bębnów  hamulcowych, temperatura łożysk ­ recytował ktoś monotonnie. Nie był to jednak głos Otakara. Jan poczuł szybsze bicie serca. Zupełnie o  tym zapomniał! W fotelu drugiego kierowcy siedziała Elżbieta, a tuż za nią  stał   Otakar,   kiwając   z   zadowoleniem   głową.   Nie   dalej   niż   o   dwie   stopy  siedziała niska, siwowłosa kobieta, szydełkująca coś z ponurą zawziętością.  Córka samej Hradil, pies łańcuchowy i obrońca dziewicy. Jan uśmiechnął się  pod nosem, zajmując miejsce w fotelu kierowcy. Elżbieta spojrzała w jego  stronę i zamilkła. ­   Jest   absolutnie   fantastyczna   ­   powiedział   Otakar.   ­   Dziesięć   razy  pojętniejsza niż ten ostatni, zapchlony wieśniak, którego próbowałem uczyć.  Jeżeli   z   pozostałymi   dziewczętami   jest   podobnie,   to   nasz   problem   z  kierowcami został rozwiązany. ­   Jestem   pewny,   że   nie   są   gorsze   ­   odparł   Jan,   nie   spuszczając   z   oczu  Elżbiety. Była tak blisko, że mógł jej dotknąć. I te ciemne oczy spoglądające z taką  czułością... ­   Podoba   mi   się   ta   praca   ­   powiedziała   dziewczyna.   Była   odwrócona   od  reszty plecami, tak więc tylko Jan mógł dostrzec jej szelmowskie mrugnięcie  okiem. ­   Dla   dobra   pociągu   ­   wyrecytował   tradycyjną   formułkę,   z   trudem  powstrzymując się, by nie parsknąć śmiechem.  ­ Cieszę się, iż mój plan się  powiódł. Nieprawdaż, cioteczko? Córka Hradil obdarzyła go niechętnym spojrzeniem i wróciła do przerwanej  robótki. Pod wieloma względami przypominała matkę. Jej obecność tutaj z  pewnością   stanie   się   utrapieniem.   Nie   była   to   jednak   wysoka   cena   za  możliwość stałego przebywania z Elżbietą. Jan, mówiąc do Otakara, wciąż  wpatrywał się w twarz dziewczyny. ­ Jak myślisz, kiedy będzie gotowa, aby zmienić cię jako drugiego kierowcę? ­ W porównaniu z nieudacznikami z innych pociągów powiedziałbym, że już  jest gotowa. Lecz niech będzie tutaj jeszcze przez dzień jako obserwator, a  jutro spróbujemy zmienić się miejscami. Wtedy odpowiem ci ostatecznie. ­ Brzmi to rozsądnie. Co ty na to, Elżbieto? ­ Nie wiem. Nie jestem pewna... ta odpowiedzialność. ­   Odpowiedzialność   nie   spoczywa   na   was,   a   na   kierowcy.   Ja   lub   Otakar  będziemy siedzieli w tym fotelu, prowadząc pociąg i podejmując decyzje. Ty  powinnaś jedynie nam w tym pomagać. Będziesz obserwowała instrumenty,  podawała   nam   odczyty   i   wykonywała   polecenia.   Z   pewnością   dasz   sobie  radę. Jak sądzisz?

Dziewczyna siedziała nieruchomo z zaciśniętymi kurczowo dłońmi. Jan po  raz wtóry przyłapał się, iż wciąż nie może nadziwić się jej subtelnemu pięknu.  Jednak   gdy   przemówiła,   w   jej   głosie   zabrzmiała   nuta   pewności   siebie  charakterystyczna dla rodu Hradil: ­ Tak. Dam sobie radę. Wiem, że potrafię to robić. ­  Dobrze. A więc wszystko załatwione. Gdy   czołgi   zakończyły   wreszcie   formowanie   nowego   odcinka   Drogi,   Jan  osobiście sprawdził każdy metr nawierzchni, mając u swego boku jednego z  kierowców.   Szli   niespełna   metr   od   zewnętrznej   krawędzi,   spoglądając  niekiedy na leżącą daleko w dole zieloną dżunglę. Pomimo lekkiego wiatru,  powietrze pomiędzy skałami przywodziło na myśl rozgrzany piec. Jan ukląkł i  uderzył ciężkim młotem w wystającą krawędź skały. Kamień odłamał się z  głośnym trzaskiem i poleciał w dół. ­ Nie podobają mi się te skały. Bardzo mi się nie podobają ­ powiedział. Towarzyszący mu kierowca skinął głową. ­   Mnie   także.   Gdybyśmy   mieli   więcej   czasu,   poszerzyłbym   bardziej   to  przejście.   Miejmy  jedynie   nadzieję,   iż   spływająca   w  głąb   lawa   związała  te  wszystkie skały razem. ­   Nie   jesteś   jedynym,   który   ma   taką   nadzieję.   W   porządku,   zrobiliście  wszystko,   co   w   waszej   mocy.   Przeprowadź   czołgi,   a   potem   ja   wyruszę   z  pierwszym pociągiem. Poszedł w kierunku ciągnika, lecz nagle zatrzymał się i odwrócił. ­ Założyliście kabel prowadzący, jak planowaliśmy? ­ Oczywiście, z absolutną dokładnością. Teraz należało jedynie przeprowadzić bezpiecznie pociągi. Myślał o tym już  od dłuższego czasu. Będą protesty, oczywiście, lecz załogi muszą wykonać  to polecenie. Jego załoga pójdzie na pierwszy ogień. ­ Będziesz potrzebował inżyniera ­ powiedział Eino, gdy Jan wdrapał się już  do kabiny kierowców. ­ Obiecuję, że nie zasnę. ­ Nikogo nie potrzebuję. Ciągniki będą posuwać się z minimalną szybkością,  przez   te   kilka   chwil   obędę   się   bez   twojej   pomocy.   Nie   będę   także  potrzebował drugiego kierowcy ani oficera. Niech wszyscy opuszczą kabinę.  Będziesz uczyła się dalej, gdy znajdziemy się po drugiej stronie, Elżbieto. ­  Ujął   dziewczynę   za   łokieć   i   poprowadził   do   włazu,   ignorując   gniewne  sapnięcia i podniesione w górę ostrza szydełek jej przyzwoitki. ­ I nie martw  się. Jeszcze   bardziej   protestowali   pasażerowie   pociągu,   którym   polecono  wysiąść. Lecz już po kilku minutach Jan pozostał sam w całym ogromnym  pociągu. Gdyby nastąpiła katastrofa, będzie jedynym, który zginie. Nie mogli  już sobie pozwolić na dłuższy postój. Pora była ruszać dalej.

­ Wszystko gotowe ­ krzyknął Otakar przez otwarty właz. ­ Ty też wysiadaj. Ruszani. Do zobaczenia po drugiej stronie. Nacisnął lekko pedał akcelatora i ciągnik z minimalną szybkością ruszył do  przodu. Przełączył sterowanie na automatyczne i zdjął dłonie z kierownicy.  Komputer prowadzi pojazd o wiele precyzyjniej niż człowiek. Podszedł   do   otwartego   włazu   i   spojrzał   na   skraj   drogi.   Jeżeli   będą  jakiekolwiek   kłopoty,   to   z   pewnością   właśnie   w   tym   miejscu.   Powoli,  centymetr po centymetrze, pociąg sunął w głąb wyciętej w skale nowej sekcji  Drogi. Nagły, zgrzytliwy dźwięk przebił się przez cichy warkot silnika i na oczach  Jana nawierzchnia Drogi pękła, tworząc szybko rozszerzającą się szczelinę.  Odruchowo odwrócił się w stronę tablicy kontrolnej, lecz szybko zdał sobie  sprawę, że nic już nie może zrobić. Z zaciśniętymi kurczowo na krawędzi  włazu palcami stał bezradnie i patrzył, jak część Drogi odrywa się i z hukiem  spada   na   dno   doliny.   W   nawierzchni   zaczęły   się   tworzyć   pęknięcia,   które  niczym śmiertelne macki mknęły w stronę pociągu. I zatrzymały się. Mniej  więcej do połowy Drogi ziała teraz w nawierzchni szeroka wyrwa, kończąca  się  na  szczęście  tuż przed  torem  jazdy  ciągnika.  Jan  rzucił  się do pulpitu  kontrolnego i zaczął gorączkowo włączać poszczególne kamery, by uzyskać  jak najlepszy obraz pierwszego wagonu. Sunący wolno ciągnik znalazł się  już bezpiecznie po drugiej stronie szczeliny. Jednak wagony były niemal trzykrotnie szersze. Zewnętrzne, podwójne koło pierwszego z nich sunęło nieubłaganie w stronę  pęknięcia.   Jan   zacisnął   kurczowo   zęby.   To   się   nie   mogło   udać.   Miał   już  nacisnąć hamulec, gdy spojrzał uważniej w ekran i nagle zapłonęła w nim  iskierka nadziei. Koło   zbliżyło   się   do   krawędzi   szczeliny   i   przekroczyło   ją.   Jan   wstrzymał  oddech. Zewnętrzna opona obracała się powoli w powietrzu, podczas gdy  druga, wewnętrzna, sunęła samym skrajem wyrwy, przyjmując na siebie cały  ciężar przeładowanego wagonu. Ten   nadmierny   ciężar   sprawił,   iż   spłaszczyła   się   przybierając   nienaturalny  kształt.   Lecz   po   chwili   zewnętrzna   opona   dotknęła   przeciwległego   skraju  szczeliny, wtoczyła się na nawierzchnię i cały pojazd znalazł się bezpiecznie  po drugiej stronie. Radio odezwało się donośnym dzwonkiem. Jan przełączył  je na odbiór. ­ Czy widziałeś to? ­ zapytał słabym głosem Otakar. ­   Tak.   Zostań   blisko   tej   szczeliny   i   powiadom   mnie   natychmiast,   gdybyś  dostrzegł dalsze pęknięcia. Ja przeprowadzę resztę pociągu. Jeżeli szczelina  nie pójdzie dalej, powinno się udać. ­ W porządku, przyjąłem.

I   tak   szczelinę   pokonywały   kolejne   wagony,   tocząc   się   z   minimalną  prędkością. Gdy cały pociąg znalazł się już bezpiecznie po drugiej stronie,  Jan  wyłączył  silniki i  zablokował  hamulce.  Bolał  go   każdy  mięsień,   jak  po  całodziennej pracy młotem pneumatycznym. Wysiadł z ciągnika i podszedł  do Otakara. ­ Jak na razie, żadnych dalszych pęknięć ­ oświadczył drugi kierowca. ­ A więc pozostałe pociągi powinny także przejechać. Obok szczeliny przechodzili właśnie pasażerowie, trzymając się jak najdalej  krawędzi i spoglądając trwożliwie na ziejącą w nawierzchni dziurę. ­   Wsiadaj   do   pierwszego   ciągnika   i   ruszaj.   Połowa   prędkości,   dopóki   nie  przejadą wszystkie pociągi. Zostanę tutaj i dopilnuję wszystkiego, a potem  dogonię cię na motocyklu. Jakieś pytania? ­ Żadnych, które potrafiłbym wyrazić. Dobra robota, Janie. Upłynęły   długie   godziny,   zanim   wszystkie   pociągi   minęły   bezpiecznie  szczelinę.   Na   szczęście   skała   dalej   się   nie   obsuwała.   Jan   mknął   na  motocyklu wzdłuż poruszających się wolno pociągów, zastanawiając się, jaką  kolejną niespodziankę gotuje im los. Dalsza trasa wyglądała jednak na przejezdną. Droga prowadziła teraz w głąb  strefy   przybrzeżnej,   leżącej   na   skraju   kontynentu.   Nawierzchnia   biegła  utworzoną sztucznie groblą. Po obu stronach ciągnęły się porośnięte kępami  rzadkich   krzewów   moczary   i   rozlewiska.   Sprawdzające   Drogę   czołgi  poruszały   się   o   wiele   szybciej   niż   przeładowane   pociągi,   tak   więc   bez  większych przeszkód wysforowały się o pół dnia do przodu. Noce   stawały   się   coraz   krótsze,   aż   nadszedł   dzień,   w   którym   słońce   nie  zaszło.   Zawisło   jedynie   na   krótko   nad   horyzontem,   niczym   błękitna   kula  ognia, a potem wzniosło się ponownie. Od tej pory bez przerwy wisiało nad  ich   głowami,   coraz   bardziej   palące   w   miarę   posuwania   się   na   południe.  Temperatura na zewnątrz rosła bez ustanku i wynosiła obecnie 50 stopni.  Przedtem,   gdy   zapadały   jeszcze   noce,   wiele   osób   opuszczało   duszne,  zatłoczone   pomieszczenia,   nie   zważając   na   przesycone   wilgocią,   lepkie  powietrze.   Teraz,   gdy   słońce   wisiało   na   niebie   bez   przerwy,   było   to  niemożliwe. Umęczeni ludzie znajdowali się na krawędzi kryzysu, a do celu  było wciąż jeszcze osiemnaście tysięcy kilometrów. Jechali   przez   dziewiętnaście   godzin   na   dobę,   podczas   których   pomysł   z  kobietami   jako   drugimi   kierowcami,   dowiódł   swej   wartości.   Mężczyźni  początkowo sarkali na swe żony i córki, które opuściły rodziny, lecz szybko  przestali, widząc, że te chwilowe niedogodności opłaciły się. Ich pomoc była  rzeczywiście   potrzebna.   Niektóre   z   kobiet   nie   były   co   prawda   w   stanie  nauczyć się wszystkich czynności, lecz na ich miejsce ochotniczek było aż  nadto.

Jan nie pamiętał okresu, w którym byłby równie szczęśliwy, jak teraz. Tęga  przyzwoitka   nie   przestawała   narzekać  na   codzienne   wspinaczki  do  kabiny  kierowców, a gdy temperatura wzrosła już znacznie, nie można było znaleźć  kombinezonu   żaroodpornego   odpowiedniego   do   jej   figury.   Pewnego   dnia  zastąpiła ją zamężna kuzynka Elżbiety, lecz jej także szybko sprzykrzyła się  rola psa łańcuchowego. Oświadczyła, że jest tym wszystkim znudzona, a na  dodatek musi opiekować się dziećmi i nie pojawiła się więcej. Początkowo  nie doniesiono o tym Hra­dil, a gdy się o tym dowiedziała, było już po fakcie.  Elżbieta   przetrwała   dzień   z   trzema   mężczyznami   w   jednej   kabinie   i   tym  samym zrezygnowała z opieki przyzwoitki. Siedziała   w   fotelu   drugiego   kierowcy,   podczas   gdy   Jan   prowadził.   Otakar  spał na koi w przedziale silnikowym lub grał w karty z Eino. Hyzo z łatwością  uzyskał   pozwolenie   na   wzięcie   udziału   w   grze.   Jan   z   ochotą   zgodził   się  zastąpić go chwilowo przy radiu i chociaż właz za nimi pozostał otwarty, on i  Elżbieta po raz pierwszy znaleźli się w kabinie zupełnie sami. Początkowo byli nieco skrępowani. Dziewczyna czerwieniła się i opuszczała  głowę, gdy zwracał się do niej. Zapominała wtedy o obowiązkach drugiego  kierowcy.   Jan   zignorował   to   podczas   ich   pierwszej   wspólnej   zmiany,   nie  czyniąc do popełnionego przez nią błędu nawet najmniejszej aluzji. Jednak  następnego dnia wydarzyło się to ponownie, stracił więc cierpliwość. ­ Już po raz drugi proszę cię o ten odczyt. To trwa zbyt długo. Jesteś tu, aby  mi pomagać, a nie dodatkowo komplikować mi pracę. ­ Ja... przepraszam. To już się więcej nie powtórzy. Schyliła głowę, by ukryć ciemne rumieńce wstydu, a Jan poczuł się nagle jak  skończony łajdak. Trudno  przecież w jednej  chwili zmienić wpajane od lat  zasady i przesądy. Droga przed nimi była prosta i czysta, radar czołowy nie  wskazywał   przeszkód.   Pociąg   toczył   się   ze   stałą   prędkością   sto   dziesięć  kilometrów   na   godzinę   i   przez   chwilę   kierownica   mogła   być   bez   dozoru.  Wstał   i   stanął   tuż   za   Elżbietą,   opierając   lekko   dłonie   na   jej   ramionach.  Dziewczyna   zadrżała   pod   jego   dotknięciem,   zupełnie   jak   przestraszone  zwierzątko. ­ To ja przepraszam ­ powiedział miękko. ­ Jestem już zmęczony. Najwyższy  czas na zmianę kierowcy. Zaraz zawołam Hyzo. ­   Poczekaj   jeszcze   trochę   ­   poprosiła.   ­   Nie   oznacza   to,   że   nie   lubię  pozostałych. Ale widzisz... Wiedziałam, że kocham cię od dawna, ale dopiero  teraz, gdy jesteśmy tu sami, wiem, co to naprawdę oznacza. Bez słowa schylił się i pocałował ją w usta. Oddawała mu pocałunek długo i  żarliwie. To on wycofał się pierwszy wiedząc, że nie jest ku temu odpowiedni  czas i miejsce. ­ Wiesz, Hradil miała rację...

­ Nie! ­ przerwała mu gwałtownie. ­ Nigdy nie miała racji. Nie uda jej się nas  rozdzielić,   nie   powstrzyma   mnie   przed   wyjściem   za   ciebie   za   mąż.   Nie  może... Połyskujące na konsolecie radia czerwone światło i głośny brzęczek sprawiły,  iż rzucił się w stronę swojego fotela, wciskając po drodze przycisk łączności.  Tuż za nim pojawił się Hyzo, który wystrzelił z przedziału silnikowego niczym  ukłuty niewidzialną szpilką. ­ Zgłasza się Koordynator. ­ Tu Lajos. Natknęliśmy się na coś, z czym nie możemy poradzić sobie sami.  Wygląda na to, że straciliśmy jeden czołg, chociaż nikt nie odniósł obrażeń. ­ Co się stało? ­ Woda, po prostu woda. Droga zniknęła. Nie potrafię tego opisać, musisz  sam zobaczyć. Nie zważając na rosnące utyskiwania, Jan utrzymywał całą kolumnę w ruchu,  dopóki nie natknęli się na czołgi. Spał właśnie, gdy dostrzeżono je na radarze  czołowym. Przebudził się natychmiast i poszedł zmienić Otakara. Od kilku dni Droga trawersowała nadbrzeżne bagna i moczary. Wydawały się  nie mieć końca. Lecz od pewnego czasu w monotonnym krajobrazie zaczęły  przeważać   płytkie   lustra   wody   i   nagle   po   obu   stronach   grobli   pozostały  jedynie szerokie rozlewiska. Jan zwolnił, a sunący za nim sznur pociągów  zrobił automatycznie to samo. Po chwili dostrzegł stojące czołgi. Było   to   przerażające.   Droga   opadała   coraz   niżej   i   niżej,   aż   tuż   za  oczekującymi czołgami znikła pod powierzchnią wody. Jan krzyknął do Otakara, by zakończył manewr hamowania, a sam zaczął  naciągać kombinezon. Na dole czekał już na niego Lajos. ­ Nie mam pojęcia, jakie szerokie jest to rozlewisko ­ powiedział. ­ Chciałem  przejechać czołgiem, ale pochłonęła go woda. Dwa kilometry dalej możesz  dostrzec jego wieżę. Jest tam głębiej niż myślałem, zalało mnie całkowicie.  Na   szczęście   udało   mi   się   w   porę   zamknąć   wszystkie   klapy   i   wyjść   na  zewnątrz. ­ Co tu się właściwie stało? ­ Mogę jedynie przypuszczać. Wygląda to na obsunięcie gruntu. Kiedyś cały  ten obszar znajdował się pod powierzchnią wody, a więc być może grobla  została podmyta i po prostu rozsypała się. ­ Jakie to może być szerokie? ­ Radary nic nie wykazują, a przez teleskopy widać jedynie mgłę. Zapadlina  może   ciągnąć   się   przez   kilka   kilometrów   albo   opadać   aż   na   samo   dno  oceanu. ­ To mało optymistyczne. Pójdę się trochę rozejrzeć.

­   Kabel   jest   wciąż   na   swoim   miejscu.   Instrumenty   wykazują,   że   jest   nie  uszkodzony. Posuwając się niezgrabnie w krępującym ruchy kombinezonie, przeszedł na  tył   ciągnika.   Ubranie   ochronne   kryło   system   rur,   przez   które   w   obiegu  zamkniętym krążyła zimna woda, schładzana przez umieszczony przy pasie  niewielki agregat. Po paru godzinach przebywanie w kombinezonie stawało  się   udręką,   umożliwiało   jednak   życie.   Temperatura   na   zewnątrz   wynosiła  prawie   180   stopni.   Jan   nacisnął   przycisk   wbudowanego   w   tyle   pojazdu  interkomu. ­ Słyszysz mnie, Otakar? ­ Głośno i wyraźnie. ­ Ustaw blokadę na wagonach i odłącz wszystkie przewody. Ja porozłączam  kable na dole. ­ Wybieramy się na przejażdżkę? ­ Możesz to tak nazwać. Szybkimi   ruchami   podniósł   w   górę   metalowe   języki   zapadek   i   poodkręcał  pierścienie złączy. Spod wagonu stojącego tuż za ciągnikiem dobiegł głośny  stukot,   gdy   uaktywniały   się   hamulce   systemu   beta.   Patrzył,   jak   kable  wciągane są w otwory, a potem odwrócił się i wspiął do kabiny kierowców. ­   Potrzebuję   trzech   ochotników   ­   zwrócił   się   w   stronę   załogi   po   zdjęciu  kombinezonu. ­ Ty, ty i ty. Elżbieto, nałóż kombinezon i wracaj do wagonu.  To, co mamy do zrobienia, może chwilę potrwać. Nie zaprotestowała ani słowem, lecz w trakcie ubierania się w kombinezon  nie spuszczała z Jana oczu. Po jej wyjściu Otakar zamknął i uszczelnił właz.  Jan z uwagą studiował rozciągające się przed nimi rozlewisko. ­ Eino ­ zapytał w końcu. ­ Do jakiej wysokości możemy się zanurzyć? Eino nie odpowiedział od razu. Miętosząc w zamyśleniu ucho, rozglądał się  dookoła, głośno coś licząc. ­ Nie jest źle ­ odpowiedział w końcu. ­ Ciągnik zaprojektowano tak, by był  maksymalnie szczelny. Wszystkie włazy i klapy zaopatrzone są w uszczelki  dociskowe. Powiedziałbym, że odrobina wody nam nie zaszkodzi. Możemy  zanurzyć   się   aż   po   dach,   pod   warunkiem,   że   nie   zalejemy   wlotów  wentylacyjnych. ­   A   więc   startujemy,   zanim   się   jeszcze   nie   rozmyślimy   ­   powiedział   Jan,  zajmując miejsce w fotelu kierowcy. ­ Wracaj do silników, być może będę  potrzebował   pełnej   mocy.   Hyzo,   przez   cały   czas   utrzymuj   otwarty   kanał  łączności i informuj mnie na bieżąco. Jeżeli wpakujemy się w jakieś tarapaty,  chcę, byście natychmiast o tym wiedzieli. Otakar, bądź w pogotowiu, mogę  cię potrzebować. ­ Będziemy pływać? ­ zapytał spokojnie Otakar, pstrykając przełącznikami.

­ Mam nadzieję, że nie. Ale musimy sprawdzić, czy Droga wciąż jeszcze tam  jest.   Nie   możemy   zawrócić   i   nie   możemy   zostać   tutaj.   Ten   ciągnik   jest  dwukrotnie  wyższy niż czołg. Wszystko  zależy od głębokości  wody.  Pełna  moc! ­ Jest pełna moc. Czołgi   ze   zgrzytem   rozsunęły   się   na   boki,   robiąc   miejsce   sunącemu  ciągnikowi.   Szerokie   opony   dotknęły   pierwszych   fal   i   potoczyły   się  niepowstrzymanie dalej. ­ Zupełnie jak na statku... ­ mruknął pod nosem Otakar. "Z   tą   jedynie   różnicą   ­   pomyślał   Jan   ­   że   nie   będziemy   unosić   się   na  powierzchni". Nie powiedział jednak tego głośno. Wszędzie   wokół   była   woda.   Wiedzieli,   że   Droga   jest   wciąż   pod   nimi,  ponieważ zanurzyli się dopiero do połowy. Sygnał radarowy wskazywał, iż  kabel pod powierzchnią w dalszym ciągu biegnie prosto. W miarę zbliżania  się   do   wystającej   ponad   powierzchnię   wieżyczki   czołgu   poziom   wody  podnosił   się   nieubłagalnie   w   górę.   W   końcu   Jan   zatrzymał   ciągnik   dobre  dwadzieścia metrów przed zatopionym pojazdem. ­ Nasze koła wciąż jeszcze wystają ponad powierzchnię ­ powiedział Otakar,  spoglądając przez boczne okno w dół. Chociaż starał się tego nie okazywać,  cały był spięty. ­ Jak myślisz, ile szerokości ma tutaj Droga? ­ zapytał Jan. ­ Chyba ze sto metrów, jak wszędzie. ­ A nie sądzisz, że woda mogła ją po prostu podmyć? ­ Nie pomyślałem o tym... ­   Obawiam   się   tego.   Przejadę   tuż   obok   czołgu.   I   miejmy   nadzieję,   że  nawierzchnia pod kołami będzie wystarczająco solidna. Wyłączył autopilota i przeszedł na sterowanie ręczne. Przekręcił kierownicę i  biała   nitka   widocznego   na   ekranie   kabla   ­   ich   jedynego   przewodnika   ­  popłynęła w bok, aż w końcu zniknęła. Woda podnosiła się coraz wyżej. ­ Życzę nam szczęścia ­ zawołał Hyzo. Ton jego głosu wskazywał, że nie był  to żart. Jan gorączkowo usiłował uświadomić sobie szerokość tkwiącego przed nim  czołgu. Zamierzał przejechać obok niego jak najbliżej. Szybko rozejrzał się  dookoła. Woda, wszędzie woda. Jedynym dźwiękiem było wzmagające się  dudnienie silników i ciężki, chrapliwy oddech ludzi. ­ Nie widzę czołgu! ­ wykrzyknął nagle Jan. ­ Wysiadły tylne kamery! Otakar! Drugi kierowca skoczył w stronę tylnego okna. ­ Spokojnie, już prawie go minąłeś. Zostaje z tyłu, za chwilę będziesz mógł  ostro skręcić... teraz!

Jan na oślep zakręcił kierownicą. Nie mógł zrobić nic innego. Znajdowali się  pośrodku   oceanu,   pozbawieni   jakichkolwiek   znaków   orientacyjnych.   Czy  wyprzedził już ten czołg? A może jedzie w zupełnie złym kierunku? Jeżeli tak,  to wkrótce mogą znaleźć się na samym skraju Drogi. Zacisnął   kurczowo   dłonie   na   kierownicy,   nie   próbując   nawet   otrzeć  zroszonego potem czoła. Nagle w rogu ekranu czołowego pojawiła się cienka linia kabla. ­  Mam go! ­ wykrzyknął triumfalnie. Powoli   centrował   kołem   kierownicy,   aż   w   końcu   biała   nitka   ustawiła   się  dokładnie   pośrodku   ekranu.   Dopiero   wtedy   włączył   autopilota   i   oparł   się  plecami o oparcie fotela. ­ I to by było na razie tyle. Czy dalej także dopisze nam szczęście? Kontrolował jedynie prędkość pozwalając, by resztą zajął się autopilot. Droga  wciąż była pod nimi, chociaż wydawało się to niemożliwe. Nagła   fala   sztormu   zalała   strugami   deszczu   wszystkie   okna,   ograniczając  widoczność   do   zera.   Jan   włączył   wycieraczki   i   pozapalał   reflektory.   Z  przedziału silnikowego dobiegał ich szczęk przekaźników. ­ Straciliśmy prawie połowę świateł. Bezpieczniki wysiadły ­ raportował Eino. ­ A reszta? ­ Powinna być w porządku. Ich obwody są izolowane. Posuwali   się   dalej.   Ze   wszystkich   stron   zacinał   deszcz,   a   przed   nimi  znajdowała się jedynie woda. Woda, która powoli podnosiła się wyżej i wyżej.  Nagle   silniki   wydały   dziwny,   jęczący   dźwięk.   Cały   pojazd   zadrżął,  przesuwając się jednocześnie w bok. ­ Co się dzieje? ­ zawołał Hyzo głosem pełnym paniki. ­   Nagłe   zwiększenie   obrotów!   ­   rozkazał   Jan,   chwytając   za   kierownicę.  Wyłączył   autopilota   i   zajął   się   śledzeniem   nitki   kabla,   która   opadała  niepowstrzymanie w dół ekranu. ­ Coś się dzieje na Drodze. Zsuwamy się w bok. ­ Piasek albo błoto! ­ wykrzyknął Otakar. ­ Ślizgamy się! ­ I tracimy kabel ­ dodał Jan, kręcąc. ­ To coś pod nami jest niezwykle śliskie,  koła nie mogą złapać odpowiedniej przyczepności. Cholera! Nacisnął   na   pedał   akceleratora   i   ryk   silnika   wzmógł   się   znacznie.   Koła  napędowe   zabuksowały   wściekle,   burząc   dookoła   pojazdu   powierzchnię  wody. Poślizg trwał nadal, a nitka kabla zniknęła ponownie z ekranu. ­ Spadniemy! ­ wrzasnął Hyzo. ­ Albo i nie ­ odparł zduszonym głosem Jan. Nieświadomie zagryzł wargi, aż  pojawiły się na nich kropelki krwi. Nastąpiło krótkie szarpnięcie, potem drugie i koła dotknęły wreszcie twardej  nawierzchni Drogi. Ciężki pojazd ruszył do przodu, Jan mógł zmniejszyć moc. 

W   kabinie   panowała   pełna   napięcia   cisza.   Wkrótce   ponownie   natrafili   na  kabel   i   po   chwili   ostrożnego   centrowania   kierownicą   Jan   ustawił   pojazd  dokładnie nad nim. Włączył światła, ponieważ deszcz przestał już padać. ­ Nie jestem pewien... ale wydaje mi się, że poziom wody spada ­ powiedział  chrapliwie   Otakar.   ­   Tak,   nawet   na   pewno,   przecież   ten   szczebel   jeszcze  minutę temu był pod wodą. ­ Powiem ci coś jeszcze lepszego ­ powiedział Jan, ponownie opadając na  fotel. ­ Jeżeli się dobrze przyjrzysz, to przed nami zobaczysz wyłaniającą się  z wody Drogę. Poziom wody opadł i wkrótce znaleźli się na solidnej, skalnej nawierzchni.  Jan wyłączył silniki i włączył hamulce. ­ Udało się. A Droga jeszcze tu jest. ­ Ale czy przejadą pociągi? ­ zapytał z niepokojem Otakar. ­ Będą musiały,  nieprawdaż? Odpowiedzią była jedynie cisza. Rozdział 8 Aby   przeprawa   pociągów   przez   zatopiony   fragment   Drogi   stała   się  możliwa, należało zrobić coś z tarasującym przejazd czołgiem. Jan ruszył z  powrotem i unikając tym razem większych kłopotów zatrzymał ciągnik parę  metrów przed zatopioną przeszkodą. ­ Macie jakieś pomysły? ­ zapytał. ­ A może spróbować go uruchomić? ­ odpowiedział pytaniem Otakar. ­   Raczej   bez   szans.   Stos   z   pewnością   już   zamókł   i   wszystkie   obwody  wysiadły.   Lecz   jest   coś,   co   musimy   sprawdzić,   zanim   weźmiemy   się   do  usuwania tego grata. Połącz się z Lajosem, który prowadził czołg. Odpowiedź nie była satysfakcjonująca. ­   To   draństwo   ma   zablokowane   hamulce.   Jedyne,   co   możemy   zrobić,   to  zepchnąć   go   na   bok.   A   nie   będziemy   w   stanie   tego   zrobić,   jeżeli   nie  odblokuje się hamulców. Jego masa jest zbyt wielka, by dawało się go ruszyć  z miejsca. ­ Ty jesteś głównym konserwatorem ­ powiedział Otakar. ­ A więc ty najlepiej  wiesz, jak tego dokonać. ­ Wiem. Musimy się tam dostać i zwolnić hamulce ręczne. Problem polega na  tym,   iż   dźwignia   zwalniająca   znajduje   się   trzy   metry   pod   wodą.   Potrafisz  pływać, Otakarze? ­ A niby gdzie miałem się tego nauczyć? ­   Dobre   pytanie.   Kanał   był   zbyt   brudny,   żeby   w   nim   pływać.   A   to   jedyny  zbiornik   wodny   w   pobliżu   miasta.   Ci,   co   je   projektowali   mogli   pomyśleć   o 

jakimś  basenie   pływackim.   Zresztą   i  tak  byłbym   prawdopodobnie   jedynym  pływakiem na całej Hahrnork. Ale teraz będę potrzebował pomocy. Skonstruowanie   maski   do   nurkowania   nie   było   łatwym   zadaniem.   Jan  zaadaptował   do   tego   celu   jedną   z   butli   ze   sprężonym   powietrzem.   Zdjął  kombinezon i przy pomocy Eino zamocował ją na plecach, a plastykową tubę  włożył pomiędzy zęby. To, oraz wodoszczelna latarka było wszystkim, czego  potrzebował. ­   Podjedź   do   czołgu   tak   blisko,   jak   to   tylko   możliwe   ­   polecił   Otakarowi,  otwierając właz awaryjny w suficie ciągnika. "Metal z pewnością będzie gorący ­ pomyślał. ­ Oprócz butów przydadzą mi  się więc rękawice". Gdy oba pojazdy dzieliły niespełna trzy metry, odepchnął  energicznie właz i podciągnął się na zewnątrz. Gorące   powietrze   uderzyło   go   niczym   rozżarzony   młot.   Osłonił   ramieniem  oczy i ruszył do przodu, omijając szerokie wyloty przewodów wentylacyjnych.  Oddychanie chłodniejszym, lecz niezbyt przyjemnie pachnącym powietrzem  z   butli   przychodziło   mu   z   większym   trudem,   niż   przypuszczał.   Rozgrzane  blachy zaczęły parzyć stopy, nawet poprzez grube podeszwy butów. Doszedł  wreszcie na skraj dachu i nie wahając się ani chwili, zsunął się do wody. Przypominało to pływanie w kotle z wrzącą wodą. Trzema ruchami ramion  dotarł   do   wieżyczki   i   przez   otwarty   właz   zanurkował   do   środka.   Było   tam  ciemno;   w   porę   przypomniał   sobie   o   latarce.   Rozgrzana   woda   otulała   go  niczym   wata,   z   sekundy   na   sekundę   pozbawiała   energii.   Dźwignia,   musi  dostać się do dźwigni. Poruszał   się   niczym   na   zwolnionym   filmie.   Bolały   go   płuca,   zaczynało  brakować  powietrza. Dźwignia. Odnalazł ją stosunkowo łatwo, ale ku jego  bezsilnej wściekłości nie dawała się przesunąć. Szarpał się z nią desperacko  przez   kilka   cennych   sekund,   zanim   przypomniał   sobie,   że   należy   zwolnić  blokującą ją zapadkę. Dopiero wówczas z cichym zgrzytem przesunęła się w  górę. Jasny   kwadrat   otwartego   włazu   widniał   bezpośrednio   nad   nim,   nie   miał  jednak siły, by do niego dopłynąć. Zużył resztkę energii, by zrzucić z pleców  zbiornik z tlenem, wypluł ustnik i odbił się stopami od podłogi. Udało mu się  dosłownie w ostatniej chwili, wątpił bowiem, by stać go było na jeszcze jedną  próbę. Płynął w górę. Jego dłonie przebiły powierzchnię wody i uchwyciły kurczowo krawędź włazu.  Po   chwili   wciągnął   do   zmaltretowanych   płuc   głęboki   haust   gorącego  powietrza.   Zabolało,   lecz   równocześnie   pojaśniało   mu   przed   oczami.   Z  wysiłkiem wdrapał się na szczyt wieżyczki i po chwili desperacko rzucił w  wodę, by dopłynąć do stojącego obok ciągnika.

Wtedy właśnie poczuł, iż nigdy mu się to nie uda. Nie miał siły, by wykonać  choć jeden ruch ramieniem. Tuż koło głowy plusnęła lina. Chwycił ją instynktownie i mając przed oczami  jedynie czerwoną mgłę poczuł, że ktoś ciągnie go w stronę pojazdu. Otakar  sięgnął w dół, złapał go za nadgarstki i wyciągnął z wody, niczym na wpół  ugotowaną rybę. Nagle Jan wrzasnął przeraźliwie, gdy uderzył nogą w dach, rozcinając przy  tym   ciało   do   kości.   Pod   wpływem   nagłego   bólu   otworzył   szeroko   oczy   i  dostrzegł stojącego nad nim Otakara. Mężczyzna był bez skafandra i ciężko  dyszał z wyczerpania. Wspomagając się nawzajem, ruszyli w stronę otwartego włazu. Jan zszedł  pierwszy,   asekurowany   przez   idącego   tuż   za   nim   Otakara.   Powietrze   w  ciągniku wydawało im się rozkosznie chłodne. Przez dłuższą chwilę siedzieli  na podłodze, licząc na odzyskanie choćby odrobiny sił. ­ Nikt mnie nie zmusi, bym zrobił coś takiego ponownie ­ wydyszał w końcu  Jan. Otakar niemrawo kiwnął głową. Hyzo   posmarował  rozciętą   nogę   kolegi  maścią   i  owinął  gazą.   Jan   połknął  pastylkę przeciwbólową, ubrał się i zajął miejsce za kierownicą. ­ Jakieś przecieki? ­ zapytał po sprawdzeniu wszystkich kontrolek. ­ Żadnych ­ odparł Hyzo. ­ Ta bestia jest szczelna niczym okręt podwodny. ­ Dobrze. Daj mi całą moc. Chcę zepchnąć ten czołg z drogi. Czy przy takim  manewrze możemy uszkodzić ciągnik? ­   Chyba   nie.   Parę   reflektorów,   nic   poważnego.   Z   przodu   mamy   solidną,  stalową płytę, grubą na cztery centymetry. Możesz pchać. Jan   ruszył   z   najmniejszą   możliwą   szybkością.   Zgrzytnął   metal,   pojazdy  zetknęły się czołowo. Nie zmieniając biegów, nacisnął akcelerator. Olbrzymi  ciągnik zadrżał i całą masą naparł na stojący czołg. Moc silników rosła. Po   chwili,   która   wydawała   się   wiecznością,   czołg   drgnął.   Oba   pojazdy  ruszyły, a Jan ­ utrzymując teraz stałą prędkość ­ skręcił lekko kierownicą,  starając się utrzymać stały promień skrętu. Czołg zaczął zbaczać w prawo,  sunąc   w   stronę   niewidzialnej   przepaści.   W   pewnym   momencie   uniósł   się  nieznacznie, zadrżał, balansując na krawędzi i zniknął w głębinie. Jan kopnął  w hamulce. Echo   kabla   prowadzącego   znajdowało   się   teraz   w   lewym,   dolnym   rogu  ekranu   radarowego,   co   wskazywało,   że   ciągnik   także   znajduje   się   na  krawędzi   grobli.   Jan   wrzucił   wsteczny   bieg   i   ostrożnie   wycofał   pojazd   na  środek Drogi. Dopiero wówczas odetchnął z ulgą. ­ Udało się ­ powiedział z zadowoleniem Otakar. ­ Mam nadzieję, że na tym  skończą się nasze kłopoty.

Przeprawa   pociągów,   chociaż   uciążliwa,   nie   przysporzyła   większych  problemów.   Stracili   jednak   sporo   czasu.   Wagony,   lżejsze   niż   masywne  ciągniki,   miały   tendencje   do   niebezpiecznych   poślizgów.   Obyło   się   na  szczęście   bez   dłuższych   postojów;   przeprawa   trwała   nieprzerwanie,   aż  wszystkie pociągi znalazły się po drugiej stronie rozlewiska. Dopiero wtedy  Jan zarządził ośmiogodzinną przerwę. Potrzebowali jej wszyscy ­ a najbardziej kierowcy, którzy padali wprost z nóg.  Jan   wiedział   doskonale,   jak   dalsza   jazda   w   takich   warunkach   może   być  niebezpieczna. Jednak gdy wszyscy odpoczywali, ponownie przejechał przez  zalany   wodą   odcinek   Drogi   i   zatrzymał   ciągnik   tuż   obok   nieruchomych  czołgów.   Ubrał   się   w   kombinezon,   zszedł   w   dół   i   zbliżył   się   do   wozu  dowodzenia. ­ Już myślałem, że o nas zapomniałeś ­ przywitał go Lajos Nagry. ­   Wręcz   przeciwnie.   Od   dłuższego   czasu   nie   jestem   w   stanie   myśleć   o  niczym innym. ­ Chcesz zostawić te czołgi tutaj? ­ Nie, za bardzo ich potrzebujemy. ­ Ale one nie przeprawią się na drugi brzeg o własnych siłach. ­ Wiem, mam jednak pewien pomysł. Spójrz. ­ Rozłożył schemat jednego z  czołgów, na którym pozakreślał niektóre fragmenty na czerwono. ­ Wszystkie  te   miejsca   zalejemy   masą   uszczelniającą.   Wystarczy,   by   przeprowadzić  czołgi przez wodę. ­   Poczekaj   chwilę   ­   powiedział   Lajos,   wskazując   jedno   z   miejsc   na  schemacie. ­ Wszystkie te włazy będą musiały być uszczelnione. Jak w takim  razie wyjdzie stamtąd kierowca, jeżeli coś się stanie? ­   Nie   będzie   żadnych   kierowców.   Odblokujemy   hamulce,   uszczelnimy  pojazdy   i   po   prostu   będziemy   je   holować.   Pojedyncza   lina   wystarczy.  Wypróbowałem już. ­ Mam taką nadzieję ­ mruknął Lajos. ­ Lecz nie chciałbym znaleźć się w  ciągniku,   gdyby   któryś   z   holowanych   czołgów   spadł   z   Drogi.   Jak   nic,  pociągnie za sobą ciągnik. ­ To możliwe. Dlatego właśnie na ciągniku zamontujemy wyzwalacz, który w  razie wypadku natychmiast odetnie hol. Lajos pokiwał głową. ­ A więc dobrze. Zacznijmy od czołgu numer sześć. Ma rozsypane sprzęgło,  a więc i tak niewielka strata, jeżeli się nie uda. Rozpoczęli operację. Holowany czołg zniknął pod wodą, a jego wynurzeniu się po drugiej stronie  rozlewiska   towarzyszyło   chóralne   westchnienie   ulgi.   Szybko   zerwano  uszczelnienia  i  okazało   się,   iż  poza   niewielką   kałużą   na   podłodze,   pojazd 

wewnątrz   jest   suchy.   Pozostałe   czołgi   przeholowano   równie   szybko   i  sprawnie. Przed wyruszeniem w dalszą drogę, do ciągników powróciły pełne obsady.  Elżbieta   zjawiła   się   taszcząc   jakieś   zawiniątko,   które   przed   zdjęciem  kombinezonu położyła na podłodze. ­ Coś specjalnego ­ powiedziała z uśmiechem.  ­ Sama to zrobiłam. Stary przepis rodzinny na bardzo specjalne okazje. Myślę,  że teraz mamy właśnie taką. Ta potrawa nazywa się beef strogonoff. Cała   załoga   zasiadła   do   pierwszego   prawdziwego   posiłku   od   rozpoczęcia  podróży. Dziewczyna nie przesadziła ­ potrawa okazała się znakomita. Do  tego świeżo upieczony chleb, dużo piwa i zielona cebula. Był nawet żółty ser,  chociaż uporanie się z nim przyszło wszystkim z największym trudem. ­ Wielkie dzięki ­ powiedział wreszcie Jan i pomimo obecności pozostałych  ujął dziewczynę za rękę. Wydawali się tego nie zauważać. Zaakceptowali ją już jako członka załogi ­  bardzo ważnego członka, jako że umiejętności kucharskie zgromadzonych w  kabinie mężczyzn kończyły się na rozpuszczeniu kilku kostek koncentratu.  Po posiłku Janowi zaświtał pewien pomysł. ­ Ruszamy za pół godziny. Mamy więc dość czasu by sprawdzić, jak radzisz  sobie za kierownicą. Nie chcesz przecież przez resztę życia pozostać drugim  kierowcą ­ prawda Elżbieto? ­ Dobry pomysł ­ przytaknął Otakar. ­ Och nie, nie mogłabym! To niemożliwe! ­   To   rozkaz,   dziewczyno   ­   surowym   na   pozór   słowom   przeczył   szeroki  uśmiech. W   chwilę   później   śmiali   się   już   wszyscy.   Hyzo   zniknął   w   przedziale  maszynowym;   po   chwili   pojawił  się   z  kawałkiem   czystej  szmatki   i  przetarł  troskliwie   czarną   skórę   fotela.   Otakar   obniżył   fotel,   by   Elżbieta   mogła  swobodnie dosięgnąć pedałów. Chociaż silnik był wyłączony, a ona znała już  podstawowe   funkcje   wszystkich   przyrządów,   z   widocznym   wahaniem  położyła stopy na pedałach i dotknęła kierownicy. ­ Widzisz, jakie to proste ­ powiedział Jan. ­ A teraz wrzuć wsteczny bieg i  przejedź kilka stóp. Dziewczyna zbladła. ­ Nie, nie byłabym w stanie. ­ Dlaczego nie? ­ Rozumiesz, to twoje zajęcie. ­   Chcesz   przez   to   powiedzieć,   że   mogą   się   tym   zajmować   wyłącznie  mężczyźni? ­ Tak, chyba tak.

­ A mimo to, spróbuj. Przez cały tydzień ty i dziewczęta wykonujecie typowo  męską   pracę   i,   jak   już   zdążyłaś   to   z   pewnością   zauważyć,   świat   z   tego  powodu jakoś się nie zawalił. ­ Dobrze. Zrobię to! Nawet   Jana   zdziwiła   ta   nagła   zaciętość.   Czasy   się   zmieniły,   a   ona   lubiła  wszelkie   zmiany.   Nie   czekając   na   polecenia,   uruchomiła   silniki,   wyłączyła  autopilota i wykonała wszystkie czynności, przygotowujące pojazd do ruchu.  Po chwili wahania zmieniła bieg na wsteczny i cofnęła lekko cały ciągnik. Gdy  ponownie wyłączyła silniki, wszyscy w kabinie uśmiechnęli się szeroko. Dalszej   podróży   towarzyszył   wesoły   i   pogodny   nastrój.   Wszyscy   czuli   się  wypoczęci i odprężeni. Był to korzystny objaw, ponieważ najtrudniejsza część  trasy   wciąż   była   jeszcze   przed   nimi.   Inżynierowie,   którzy   stworzyli   Drogę,  starali   się   uczynić   wszystko,   by   ominąć   naturalne   przeszkody   terenowe  planety.   Przejazd   przez   góry   ułatwiono   drążąc   w   skale   głębokie   tunele.  Wzdłuż   wybrzeża   biegła   szeroka   grobla.   A   na   podniesionych   z   wody  wysepkach, które niczym łańcuch spinały oba kontynenty, Droga prowadziła  prosto i bez przeszkód zniwelowanymi sztucznie grzbietami górskimi. Żadnym jednak sposobem nie dało się odsunąć Drogi od tropikalnej dżungli.  Na większej części południowego kontynentu panowało wieczne, upalne lato.  Temperatura nierzadko dochodziła do punktu wrzenia wody, czyniąc z tego  obszaru prawdziwe piekło. Droga   ponownie   skręcała   w   stronę   lądu,   prowadząc   do   tunelu   w   górskim  łańcuchu.   Czołgi   znajdowały   się   o   trzydzieści   godzin   z   przodu   i   co   pół  godziny przesyłały raporty o warunkach przejazdu. Aż do wlotu tunelu Droga  opadała   szerokim   łukiem.   Na   gładkiej  do   tej  pory  powierzchni  ukazały  się  wyryte litery: WOLNIEJ. Wjeżdżając w ciemną gardziel, Jan zastosował się  do   tego   niezwykłego   polecenia   i   gdy   po   kilkunastu   minutach   w   oddali  zamajaczyło   światełko   wylotu   tunelu,   robili   nie   więcej   niż   pięćdziesiąt  kilometrów na godzinę. Po   drugiej   stronie   łańcucha   gór   niepodzielnie   panowała   dżungla.   Drzewa,  krzewy,   pnącza   wznosiły   się   po   obu   stronach   Drogi,   nad   nią,   a   nawet  próbowały   wtargnąć   na   nawierzchnię.   Droga   miała   tutaj   200   metrów  szerokości   ­   dwukrotnie   więcej   niż   normalnie,   lecz  i   tak   przytłoczona   była  zbitą   masą   roślin,   niepowstrzymanie   pnących   się   w   górę   w   wyścigu   po  słońce. Gałęzie niektórych drzew rozrosły się do tego stopnia, że stały się  zbyt ciężkie i przewracały pnie w poprzek Drogi. Niektóre z nich butwiały,  stając się podłożem dla innych roślin, ale były też takie, które wciąż sięgały  korzeniami   głęboko   w   ziemię   i   te   przetrwały,   a   ich   gałęzie,   nawet   w   tak  niewygodnej pozycji, pięły się szybko w górę. Miejscami przeszkody miały  przeszło metr szerokości i kilkanaście wysokości.

Czołgi   wydawały   drzewom   bezpardonową   wojnę;   poczerniałe   ślady   ich  zwycięstw   gęsto   znaczyły   obie   strony   Drogi.   Pojazdy   z   miotaczami   ognia  stanęły   pierwsze,   zmieniając   każdą   przeszkodę   w   płonący   stos.   Czołgi  jadące   z   tyłu   poszerzały   przejścia,   spychając   zwęglone   szczątki   na   bok.  Pociągi mijały właśnie jedno z takich rumowisk, poskręcanych, wciąż jeszcze  dymiących. Był to koszmarny widok. ­ To potworne ­ powiedziała Elżbieta. ­ Nie mogę na to patrzeć. ­   Nie   chciałbym   cię   straszyć   ­   odparł   Jan.   ­   Ale   to   dopiero   początek.  Najtrudniejszy odcinek Drogi jest wciąż jeszcze przed nami. Zawsze było tam  niebezpiecznie, ale teraz dodatkowo jesteśmy opóźnieni. Bardzo opóźnieni. ­ A co to właściwie za różnica? ­ zapytała dziewczyna. ­ Nie jestem pewien, ale mam dziwne przeczucie, że różnicę tę odczujemy na  własnej skórze. Czasami żałuję, że pierwsi osadnicy nie pozostawili po sobie  żadnych   zapisów.   Wszystkie   dyski   pamięci   zostały   skasowane   do   czysta.  Oczywiście, po każdej podróży zachowały się dzienniki, ale zawierają one  jedynie typowo techniczne notatki lub dane o przebytych odległościach. Nic  osobistego. Nie znam żadnych faktów, mogę jedynie snuć przypuszczenia.  Najbardziej niepokoję się o wiosnę. ­ Nie znam takiego słowa. ­ Nic dziwnego. W słowniku tej planety ono nie istnieje. W światach bardziej  przychylnych   człowiekowi   występują   cztery   pory   roku.   Zima   jest   okresem  chłodów, lato okresem ciepła, a pora między tymi okresami, kiedy wszystko  się ociepla, nazywana jest właśnie wiosną. I jest jeszcze jesień. Elżbieta uśmiechnęła się i potrząsnęła głową. ­ Dość trudno to sobie wyobrazić. ­ Na tej planecie występuje także coś podobnego. Na skraju strefy mroku  zwierzęta   zaadoptowały   się   do   chłodniejszego   środowiska.   Mają   tam  ekologiczną niszę i są w stanie przetrwać, dopóki się nie ociepli. Jednak wraz  ze zmianą pór roku pojawiają się formy przystosowane do coraz wyższych  temperatur, a wtedy walka o przetrwanie z pewnością przybiera bardzo ostry  przebieg. ­ Ale przecież nie możesz być tego pewien... ­ Nie jestem. Możemy mieć nadzieję, iż się mylę. Skrzyżuj więc palce i módl  się, by szczęście sprzyjało nam dalej. Stało   się   jednak   inaczej.   Pierwsze   spotkanie   ze   światem   zwierzęcym  wyglądało   na   zupełnie   przypadkowe   i   nie   wydawało   się,   by   mogło   mieć  wpływ na przebieg podróży. Chociaż była to prawdziwa rzeź, jedynie Elżbieta  wydawała się być tym poruszona. ­ Te zwierzaki nawet nie zdają sobie sprawy z naszej obecności ­ szepnęła  wstrząśnięta. ­ Wychodzą po prostu na Drogę i są rozgniatane, miażdżone.

­   Nic   nie   możemy   na   to   poradzić.   Nie   patrz,   jeżeli   ten   widok   sprawia   ci  przykrość. ­   Muszę   patrzeć.   To   należy   do   moich   obowiązków.   Lecz   spójrz   na   te  zielonkawe stworki z pomarańczowymi paskami na grzbiecie. Wydaje mi się,  że jest ich coraz więcej. Wychodzą z dżungli. Jan dostrzegł je także. Początkowo pojawiały się pojedyncze osobniki, potem  już całe stada wylewały się spomiędzy drzew. Wielkie niczym koty, stanowiły  pocieszną karykaturę ziemskich żab. ­ Być może migracja ­ zauważył. ­ Albo coś je ściga. Na szczęście nie są w  stanie wyrządzić nam żadnej krzywdy. A może mogą? Zadając sobie to pytanie, poczuł nagle niepokój. Gorączkowo  próbował   przypomnieć   sobie   coś,   co   schowane   było   w   najgłębszych  zakamarkach   pamięci.   Co   to   takiego   było?   W   każdym   razie   odrobina  ostrożności nie zawadzi. Zredukował szybkość i sięgnął po mikrofon. ­ Do wszystkich kierowców. Zmniejszyć szybkość do dwudziestu kilometrów. ­ Co się stało? ­ zapytała z niepokojem Elżbieta. Nawierzchnia Drogi przestała być widoczna, zniknęła pod zwartą masą ciał.  Wydawały się zupełnie nie zwracać uwagi na zbliżające się, ciężkie pojazdy. ­ Oczywiście! ­ przypomniał sobie. Wziął do ręki mikrofon. ­ Uwaga wszyscy  kierowcy!   Natychmiast   zwalniajcie,   ale   starajcie   się   nie   używać   przy   tym  hamulców.   Zmniejszajcie   moc   do   zera   i   obserwujcie   wskaźniki   naprężeń,  bowiem   w   przypadku   poślizgu   możecie   złożyć   pociąg   niczym   scyzoryk.  Powtarzam.   Zwolnić   nie   używając   hamulców,   obserwować   wskaźniki  naprężeń i ekran radaru zbliżeniowego. ­ Co się dzieje? ­ zakrzyknął z przedziału maszynowego Eino. ­ Jakieś zwierzęta na Drodze. Tysiące. Właśnie je rozjeżdżamy... ­ przerwał  czując,   jak   pojazd   zaczyna   się   ślizgać.   Włączył   autopilota   i   ujął   oburącz  kierownicę. ­ Cholera, zupełnie, jakbyśmy jechali po lodzie... żadnego tarcia...  opony ślizgają się na rozgniecionych ciałach. Co gorsza, wagony także zaczęły się ślizgać. Na monitorze tylnych skanerów  Jan   spostrzegł,   że   sznur   wagonów   łamie   się   i   skręca   niczym   wąż.   Z  przerażeniem uświadomił sobie, że komputer pokładowy nie daje sobie rady  z wyrównywaniem szyku. ­ Przerwać połączenia komputera z obwodami sterowania ­ polecił wszystkim  kierowcom, odcinając jednocześnie własny komputer. Lekkie naciśnięcie akceleratora wyrównało na chwilę szyk ślizgających się  wagonów. Ponownie zredukował szybkość, powoli zagłębiając się w sunące  niczym rzeka ciała. ­  Spójrz do przodu!

Zaalarmowany   nagłym   okrzykiem   Elżbiety   podniósł   wzrok   i   spostrzegł,   że  Droga,   do   tej   pory   prosta,   przechodzi   w   ostry   zakręt.   W   normalnych  warunkach pokonanie go byłoby proste. Lecz teraz, przy nawierzchni śliskiej  niczym lód... Strzałka   prędkościomierza   opadała   powoli,   lecz   wciąż   poruszali   się   zbyt  szybko.   Gdy   dojeżdżali   do   zakrętu,   prędkość   wynosiła   pięćdziesiąt  kilometrów na godzinę. Jan   prowadził   ręcznie,   musiał   jednak   ponownie   uruchomić   komputer  pokładowy, by holowane przez niego wagony mogły skręcać tak samo, jak  on.   Lekki   skręt   kierownicy   i   szybkie   centrowanie.   Postanowił   zacząć   od  wewnętrznej   strony   zakrętu   i   dać   się   znosić   wolno   na   zewnątrz.   Strzałka  opadała coraz bardziej. Czterdzieści kilometrów... trzydzieści pięć. Jeszcze  jeden   ruch   kierownicą.   Ciągnik   reaguje.   To   dobrze.   Żeby   tylko   udało   się  utrzymać sterowność. Obrzucił szybkim spojrzeniem ekrany i z ulgą stwierdził, że wagony, chociaż  zataczają się lekko, podążają jednak jego śladem. Nagle ciągnik podskoczył,  gdy najechali na leżący na krawędzi Drogi pień powalonego drzewa. Dobrze.  Zwiększy to odrobinę przyczepność. Po obu stronach Drogi grobla opadała w  dół   stromym   nasypem.   Dalej   piętrzyła   się   dżungla   i   połyskiwało   coś,   co  przypominało kałuże wody. ­   Wydaje   mi   się,   że   zwierząt   jest   coraz   mniej   ­   powiedziała   Elżbieta.   ­  Wychodzą w coraz mniejszych grupach. ­ Obyś miała rację ­ odparł Jan, czując ostry ból w zaciśniętych na kierownicy  dłoniach.   ­   Robimy   teraz   dziesięć   kilometrów   na   godzinę.   Chyba  przejechaliśmy już najgorsze i... ­ Nie mogę się utrzymać! ­ przerwał mu nagle pełen rozpaczy okrzyk. Jan gwałtownym ruchem sięgnął po mikrofon. ­ Kim jesteś? Podaj swój numer! ­ Pociąg numer dwa... tracę szyk... pełne hamowanie, ale ślizgamy się dalej...  spadamy! Odruchowo wyłączył silniki i cały pociąg stanął. Z głośnika dobiegł ich łoskot  dartych blach i przeraźliwy krzyk bólu. Potem zapadła cisza. ­ Wszystkie pociągi zatrzymać się! ­ polecił. ­ Pociąg numer dwa, czy mnie  słyszysz? Jedyną odpowiedzią był głuchy szum z głośnika. ­   Pociąg   numer   trzy,   czy   zatrzymaliście   się?   Tym   razem   odpowiedź   była  szybka i wyraźna: ­ Zgłasza się trójka. Zatrzymaliśmy się bez większych kłopotów. Przed nami  zwierzęta wciąż przekraczają Drogę. Widzę porozgniatane ciała i mnóstwo  krwi...

­   Wystarczy,   trójka.   Ruszaj   na   minimalnej   szybkości   do   przodu.   Raportuj  natychmiast, gdy dostrzeżesz dwójkę ­ wcisnął guzik interkomu. ­ Hyzo, odbierasz dwójkę? ­   Próbuję   ­   odparł   radiooperator.   ­   Nie   mam   żadnego   sygnału   z   ciągnika.  Chun Taekeng ma własny nadajnik w wagonie, ale nie zgłasza się. ­ Próbuj dalej... ­ Poczekaj, mam sygnał. Przełączam na obwód ogólny. ­ ...Jak się stało ­ głos był urywany, przestraszony. ­ Mamy kilku rannych. Przyślijcie lekarza. ­ Tu Koordynator. Kto mówi? ­ Jan? Tu Lee Ciou. Mieliśmy hamowanie awaryjne. Kilku ludzi jest rannych... ­   Poczekaj,   Lee.   Czy   wagony   są   w   dalszym   ciągu   hermetyczne?   Co   z  klimatyzacją? ­ Na razie działa. Nie mamy chyba żadnych dziur, bowiem wylądowaliśmy  prosto na tych przeklętych zwierzakach. Włażą teraz na wagony, nawet na  okna. ­ Dopóki nie dostaną się do środka, nie zrobią wam żadnej krzywdy. Dowiedz  się,   jaka   jest   sytuacja   w   pozostałych   wagonach   i   poinformuj   mnie   o  wszystkim. Koniec. Przez chwilę siedział wyprostowany, bębniąc nerwowo palcami o kierownicę.  Szyk jednego z pociągów został rozerwany, zasilanie jednak najwidoczniej  zostało   zachowane.   Tak   więc   generator   w   ciągniku   powinien   jeszcze  funkcjonować. A jeżeli tak ­ to dlaczego nie mógł skontaktować się z jego  załogą? Co było przyczyną tak nagłego zniknięcia radia? Cokolwiek tam się  wydarzyło,   jedno   było   pewne   ­   musi   się   tym   zająć.   Ale   nie   sam.   Będzie  potrzebował pomocy. Nagle uświadomił sobie, że siedząc tak i rozmyślając,  traci cenne sekundy. ­ Hyzo ­ krzyknął do interkomu. ­ Nawiąż łączność z czołgami. Powiedz im,  że mamy tutaj kłopoty z pociągiem i będziemy potrzebowali pomocy. Chcę,  aby   przysłali   tu   dwa   najcięższe   czołgi   razem   ze   wzmocnionymi   linami  holowniczymi i dodaj, by przycisnęli gaz do dechy. ­  Zrobione. Zgłasza się pociąg numer trzy. ­ Przełącz na obwód ogólny. ­ Jestem w kontakcie wzrokowym z dwójką. Wagony porozrzucane po całej  Drodze,   niektóre   nawet   w   dżungli.   Zatrzymałem   się   przed   ostatnim  wagonem. ­ Widzisz ciągnik? ­ Nie. ­ Jakieś szansę na przejazd obok? ­ Absolutnie żadnych. To prawdziwa katastrofa! Nigdy nie widziałem...

­ Dobrze, trójka. Wyłączam się. Natychmiast odezwał się Hyzo: ­  Mam pozwolenie Lee Ciou. Łączę. ­ Janie, słyszysz mnie? Janie... ­  Słyszę. Czego się dowiedziałeś, Lee? ­   Rozmawiałem   z   drugim   wagonem.   Przekrzykują   się   nawzajem,   ale   nie  wydaje mi się, by ktoś zginął. Wagon Chun Taekenga ma powybijane okna,  ewakuują więc ludzi do mojego. Ale jest coś poważniejszego. Udało mi się  połączyć z inżynierem ciągnika na obwodzie wewnętrznym. ­ Powiedział ci, co się stało? ­ Tak. Ale najlepiej sam z nim porozmawiaj. Spróbuję połączyć cię z nim na  obwodzie awaryjnym. ­ Dobrze. Vilho, jesteś tam? Vilho Heikki, czy mnie słyszysz? Przez chwilę z głośnika na tle szumów słyszalne były jedynie trzaski. Nagle  dobiegł go daleki, niewyraźny głos: ­   Janie...   mieliśmy   wypadek.   Byłem   właśnie   w   przedziale   silnikowym,   gdy  ciągnik zaczął się ślizgać. Usłyszałem jeszcze krzyczącego Turu, a potem  uderzyliśmy w coś. W coś solidnego. A potem ta woda... i Arma... ­ Vilho, nie słyszę cię. Możesz mówić głośniej? ­   Paskudny   wypadek.   Zobaczyłem,   jak   przez   właz   w   kabinie   kierowców  zaczyna się wlewać woda. Może powinienem był spróbować ich wyciągnąć,  ale   oni   nie   odpowiadali.   A   woda   wlewała   się   coraz   prędzej,   więc  zatrzasnąłem i uszczelniłem właz... ­ Postąpiłeś słusznie. Musiałeś przecież myśleć i o pozostałych wagonach... ­ Tak, wiem... ale Arma Nevalainen... ona była drugim kierowcą. Jan   nie   miał   czasu   na   refleksję,   że   realizacja   jego   wspaniałego   planu,  przewidującego   pomoc   młodych   kobiet   w   prowadzeniu   pociągów,  spowodowała   właśnie   śmierć   jednej   z   nich.   Musiał   myśleć   o   tych,   którzy  pozostali przy życiu. ­ Tracisz moc, Vilho? ­ Chyba nie. Jak na razie wszystkie światła zielone. Cały ciągnik tkwi głęboko  przechylony, z nosem w bagnie. Przyrządy kontrolne w kabinie kierowców i  interkom   nie   działają.   Generator   wciąż   pracuje,   najwidoczniej   wyloty  wentylacyjne   są   jeszcze   nad   powierzchnią   wody.   Stało   się   jednak   coś  niepokojącego. ­ Co takiego? ­ Nie działa klimatyzacja. Temperatura wewnątrz szybko rośnie. ­  Nie poddawaj się. Zaraz cię stamtąd wyciągnę. ­ Co chcesz zrobić? ­ krzyknęła wystraszona Elżbieta. ­ Jedynie to, co konieczne. Aż do mojego powrotu przejmujesz dowodzenie.  Jeżeli będą jakieś problemy, Hyzo ci pomoże. Po przybyciu czołgów skieruj 

je   bezpośrednio   do   ciągnika   pociągu   numer   dwa.   Będę   już   tam   czekał.  Podczas gdy Jan wkładał kombinezon, Eino zwinął drugi w zgrabną paczkę. ­ Powinieneś mi pozwolić pójść ze sobą, Janie ­ powiedział. ­   Nie.   Utrzymuj   moc.   Ja   muszę   się   rozejrzeć   na   miejscu.   Do   tego   nie  potrzeba dwóch ludzi. Przeszedł   do   tyłu   pojazdu   i   usłyszał,   jak   Eino   zatrzaskuje   za   nim   drzwi  przedziału   maszynowego.   Bez   nerwowego   pośpiechu   Jan   zdjął   opasujące  motocykl uchwyty, włożył kombinezon do bagażnika i wytoczył maszynę na  ziemię. Gdy tylko spojrzał na nawierzchnię Drogi, zrobiło mu się niedobrze. Za pojazdem rozciągała się istna hekatomba. Ciała obcych stworów leżały  rozjechane, zmiażdżone i unicestwione. Kilka okaleczonych sztuk, pchanych  do przodu jakimś instynktem pełzło nieporadnie w kierunku dżungli. Drogę  pokrywały drgające strzępy błękitnego mięsa i kałuże krwi. Szerokie opony  pojazdów dokonały potwornego zniszczenia. Jadąc   wzdłuż  nieruchomych   wagonów  spostrzegł,   że   ślizgające   się   opony  pozostawiły   za   sobą   szeroki   ślad   w   postaci   smug   krwi   i   parujących  wnętrzności.   Powoli,   manewrując   ciałem,   by   nie   wpaść   w   poślizg   na  makabrycznych szczątkach, dojechał do zakrętu. Z dżungli wyszło coś dużego, uzbrojonego w groźnie wyglądające pazury i  ruszyło w jego kierunku. Przez   ułamek   sekundy   spoglądał   na   przerażającą   postać.   Następnie  przekręcił manetkę gazu do oporu i ślizgając się, pomknął z rykiem silnika do  przodu,   oddalając   się   od   stwora.   Pochylony   nad   kierownicą,   starając   się  utrzymać równowagę, zaryzykował spojrzenie przez ramię, po czym zwolnił.  Potwór ucztował wśród martwych ciał porozgniatanych zwierząt. Na widok pociągu numer dwa z trudem opanował nagły dreszcz. Wagony  były   porozrzucane   na   całej   szerokości   Drogi,   niektóre   wjechały   nawet  pomiędzy drzewa. Ciągnik   spadł   z   nasypu   i   stał   silnie   przechylony,   do   połowy   zanurzony   w  wodzie. Zbliżając się ostrożnie do unieruchomionego ciągnika, dostrzegł prawdziwą  przyczynę   tragedii.   Olbrzymie   drzewo   zostało   spalone,   a   następnie  zepchnięte z Drogi na bok. Powstrzymało, co prawda, staczający się ciągnik  przed całkowitym zanurzeniem w wodzie, jednak jedna z masywnych gałęzi  przebiła   przednią   szybę   w   kabinie.   Śmierć   kierowców   musiała   nastąpić  natychmiast. Wyciągnięcie tak ciężkiego pojazdu z bagna nie będzie łatwe ­ pomyślał. Ale  to musi poczekać. Przede wszystkim należy uwolnić Vilho. Jan podszedł do  tyłu ciągnika i trzymając się liny spróbował dotrzeć na górę. Czuł, jak pomimo  grubych   rękawic,   rozgrzany   metal   parzy   go   w   dłonie.   Po   pachą   ściskał 

zwinięty   przez   Eino   kombinezon.   Po   dotarciu   do   tylnego   wejścia   podniósł  pokrywę interkomu i nacisnął guzik. ­ Vilho,  słyszysz mnie? Odezwij się, Vilho.  Musiał  powtórzyć to  dwa  razy,  zanim w końcu usłyszał cichą odpowiedź: ­  Gorąco... nie mogę oddychać. ­   Będzie   jeszcze   goręcej,   jeżeli   nie   zrobisz   tego,   co   powiem.   Nie   mogę  otworzyć   tych   drzwi,   musisz   otworzyć   je   sam,   od   wewnątrz.   Są   ponad  poziomem wody. Powiedz, gdy już to zrobisz. Z wnętrza ciągnika dobiegł niewyraźny, skrzypiący dźwięk. Minęła dłuższa  chwila, nim w głośniku ponownie zabrzmiał głos wycieńczonego Vilho: ­ Otwarte... Janie. ­  A więc  najgorsze  mamy  za sobą.  Cofnij  się  teraz.  Postaram  się  wejść i  zamknąć   je   za   sobą   tak   szybko,   jak   będzie   to   możliwe.   Mam   dla   ciebie  kombinezon. Liczę do pięciu, a potem wchodzę. Przy   słowie:   "pięć"   Jan   kopnięciem   otworzył   drzwi   i   wpadł   do   środka,  wrzucając   do   wnętrza   kombinezon.   Ze   względu   na   silny   przechył   całego  pojazdu   zamknięcie   ciężkich   drzwi   było   o   wiele   trudniejsze,   niż   się   tego  spodziewał. Zamknął je z wysiłkiem, zapierając się nogami o obudowę silnika  i napierając na drzwi ramieniem. Zatrzasnęły się z głuchym łoskotem. Vilho   siedział   bez   ruchu,   oparty   o   przeciwną   ścianę.   Jednak   gdy   Jan   się  zbliżył,   otworzył   oczy   i   lekko   zadrżał.   Jan   uklęknął   i   zaczął   wsuwać   nogi  kolegi   w   kombinezon.   Wreszcie   włożył   na   głowę   bezwładnego   Vilho  przezroczysty  hełm,  sprawdził uszczelnienia  i włączył chłodzenie na  pełną  moc.   Czując   na   twarzy   ożywcze   powiewy   świeżego   powietrza,   inżynier  uśmiechnął się i z wysiłkiem uniósł w górę kciuk. ­ Gdyby nie ty, chyba bym się tutaj upiekł. Dzięki... ­ To ty zasłużyłeś na podziękowania. Jedynie dzięki tobie wszyscy w pociągu  jeszcze żyją. Czy generator w dalszym ciągu będzie dostarczał prąd? ­ Tak. Udało mi się ustawić go w pozycji automatycznej. ­ To świetnie. A więc mamy szansę wydostać się stąd w całości. Musimy  odnaleźć   teraz   wagon,   w   którym   znajduje   się   Lee   Ciou   i   sprawdzić   jak  wygląda sytuacja. Rozmawiałem z nim z mojego ciągnika. ­ Jego wagon był szósty z kolei. ­ Chodźmy więc. Szli wzdłuż pociągu, stąpając po szybko rozkładających się ciałach zielonych  stworów.   Wagony   stały   na   Drodze   pod   różnymi   kątami,   ale   kable  połączeniowe   i  złącza   wydawały  się  przetrwać  wypadek  bez  uszkodzenia.  Był   to   powód   do   chwały   dla   dawno   temu   zmarłych   ludzi,   którzy   je  zaprojektowali.

Uwięzieni w nieruchomych wagonach ludzie, widząc ratowników, machali z  podnieceniem rękoma. W jednym z okien pojawiła się nagle pomarszczona  twarz   Chun   Taekenga,   którego   usta   miotały   bezgłośne   przekleństwa.   Jan  uśmiechnął się i pomachał mu ręką, a Chun poczerwieniał i w odpowiedzi  pogroził mu gwałtownie zaciśniętą pięścią. Gdy dotarli do drzwi, Vilho włączył  interkom.   Musieli   powtarzać   kilkanaście   razy   wezwanie,   by   poprzez  podniecony gwar przebił się wreszcie głos Lee. ­ Janie, tu Lee. Słyszysz mnie? ­ Tak. ­ Czy to Vilho jest razem z tobą? A kierowcy...? ­ Nie żyją. Co z ludźmi z pociągu? ­   Lepiej,   niż   myślałem   na   początku.   Kilka   złamań,   ale   w   sumie   nic  poważnego.   Ludzie   z   rozbitego   wagonu   zostali   już   ewakuowani.   Chun  Taekeng bez przerwy narzeka... ­ Mogę to sobie wyobrazić. Wrzeszczał coś do nas, mijaliśmy go, stojącego w  oknie. Co z czołgami? ­  Spodziewamy się ich w każdej chwili. "A więc wciąż jeszcze mam szansę, by wyciągnąć stąd tych ludzi żywych" ­  pomyślał w duchu Jan. Chociaż   nie   będzie   to   proste.   Dwóch   kierowców   zginęło,   a   więc   na   ich  miejsce trzeba będzie znaleźć innych. A czy uda się uruchomić ciągnik? Do  zrobienia było jeszcze niemało. Opadło go znużenie, mącąc jasność myśli. Rozdział 9 Zanim nadjechały czołgi, Jan ułożył już plan operacji ratunkowej i  rozpoczęto przygotowania. Słysząc chrzęst gąsienic pojazdów odwrócił się i  machnął ręką, by się zatrzymały. Oparł motocykl o stalowy bok pierwszego z  nich i wspiął się niezgrabnie do kabiny kierowców. Po raz pierwszy od kilku  godzin zdjął hełm i przez kilka chwil siedział nieruchomo, wdychając głęboko  czyste i chłodne powietrze. ­ Ale bałagan ­ stwierdził Lajos, spoglądając na nieruchomy pociąg. ­   Przede   wszystkim   dajcie   mi  trochę   wody  ­   odparł  Jan   i  nie   odzywał  się  więcej, dopóki nie opróżnił do dna litrowej butelki życiodajnego płynu. ­ Mogło  być gorzej. Na razie dwoje zabitych. Ale musimy się upewnić, że pozostali  wyjdą z tego z życiem. Podaj mi kawałek kartki to narysuję ci, co zrobimy. Szybko   naszkicował   pogrążony   w   bagnie   ciągnik   i   porozrzucane   wagony  pociągu, wskazując ołówkiem na pierwszy wagon. ­ W tej chwili odłączamy stąd wszystkie kable, za wyjątkiem głównych łączy.  To   robota   Vilho.   Z   kąta   nachylenia   wnoszę,   że   jedynie   ciężar   pociągu 

powstrzymuje ten ciągnik przed zupełnym pogrążeniem się w wodzie. A teraz  ty.   Chcę,   byś   przeciągnął   liny   holownicze   od   twojego   czołgu   do   ciągnika.  Zaczep   je   dokładnie   tu   i   tu.   Naciągnij   je   i   stań   na   hamulcach,   blokując  jednocześnie   gąsienice.   Wtedy   odetniemy   resztę   połączeń   i   drugi   czołg  odepchnie ten wagon na bok, robiąc nam miejsce. Potem drugi czołg także  zaczepi swoje liny i na dany sygnał wyciągniemy ciągnik na Drogę. Lajos pokręcił z powątpiewaniem głową. ­  Szczerze  pragnę,  by  ten  plan  się  powiódł.  Ale  w grę  wchodzi olbrzymia  masa. Czy ktoś wewnątrz ciągnika nie mógłby wrzucić wstecznego biegu i  trochę nam pomóc? ­   Nie.   Kabina   kierowców   jest   rozhermetyzowana   i   wejście   tam   jest  niemożliwe.   Vilho   może   nam   jednak   pomóc,   od   czasu   do   czasu  odblokowując   hamulce.   Lecz   obawiam   się,   że   to   już   wszystko,   czego  możemy oczekiwać. ­ A więc nie ma na co czekać ­ stwierdził Lajos. ­ Jesteśmy gotowi. ­ Dajcie mi jeszcze trochę wody i możemy zaczynać. Była   to   niewdzięczna,   wyczerpująca   praca,   bez   mała   mordercza   w   tak  niesamowitym   skwarze.   Grube   rękawice   kombinezonów   utrudniały  manipulowanie przy delikatnych mechanizmach złączy. Wszyscy pracowali  bez   chwili   wytchnienia,   niemal   do   upadłego.   Po   zamocowaniu   lin  holowniczych odcięto resztę łączy. Liny napięły się, lecz wytrzymały. W tym  samym  czasie  drugi czołg  zajął  się odsuwaniem, stojącego  pod  kątem do  przechylonego   ciągnika,   wagonu.   W   normalnych   warunkach   byłoby   to  niezwykle   trudne,   lecz   śliska   od   krwi   nawierzchnia   zmniejszała   tarcie.   Po  odsunięciu wagonu, do czołgu przymocowano liny od ciągnika i wycofano się  na bezpieczną pozycję. ­ Wszystkie liny zaczepione ­ zasygnalizowano nareszcie. Jan   znajdował   się   w   kabinie   drugiego   czołgu,   nadzorując   tę   trudną,   a  zarazem delikatną operację. ­ Przyjąłem. Cofniemy się teraz, by naprężyć liny. Jedynka, jesteście gotowi? ­ Tak. ­ Dobrze. Zacznijcie ciągnąć na komendę: "start". Vilho, słyszysz mnie? ­ Głośno i wyraźnie. ­ Uważaj na hamulce. Przejmujemy całą masę ciągnika na liny holownicze.  Gdy naprężenie dojdzie do trzystu, krzyknę: "hamulce". Wtedy je zwolnisz.  Zrozumiałeś? ­   Oczywiście.   Wyciągnijcie   mnie   stąd   jak  najszybciej.   Nie   mam   ochoty  na  kąpiel.

Kąpiel.   Jeżeli   liny   puszczą,   cały   ciągnik   natychmiast   skryje   się   pod  powierzchnią wody. W takim przypadku Vilho nie będzie miał żadnych szans.  Nie czas jednak na czarne myśli. Jan   otarł   przedramieniem   zroszone   potem   czoło.   "Dlaczego   w  klimatyzowanym   czołgu   nagle   zrobiło   się   tak   gorąco?"   ­   pomyślał   i   wydał  polecenie: ­ Zaczynamy, jedynka. Uwaga: raz, dwa ­ start! Silnik   ryknął   i   ruszyli   powoli   do   tyłu.   Jan   nie   odrywał   oczu   od   wskaźnika  naprężenia, na którym cyfry szybko rosły, niczym przy oglądaniu wyścigów.  Gdy dostrzegł liczbę 299, podniósł mikrofon i wrzasnął: ­ Hamulce! Zwolnij hamulce! Ciągnik zadrżał, ledwo dostrzegalnie uniósł się w górę ­ i zamarł. Wskaźniki  naprężenia rosły i rosły, szybko zbliżając się do punktu wytrzymałości lin. Jan  zaciskał zęby i nie patrząc już na wskaźnik nacisnął pedał gazu ­ teraz albo  nigdy. Liny zawibrowały ­ miał wrażenie, że nawet w szczelnej kabinie słyszy  wysoki jęk maltretowanego materiału ­ i ciągnik zaczął wytaczać się wolno na  nawierzchnię. ­ Mamy go! ­ wrzasnął Jan. ­ Uważajcie na przednie koła. Zwolnić, gdy tylko  dotknie krawędzi. Uwaga... teraz! Udało się. Wyrwało mu się głębokie westchnienie ulgi. Teraz musiał uporać  się z dużo poważniejszym problemem. Strzaskana kabina uwięziła martwe  ciała kierowców. Bardziej przygnębiony, niż chciałby się do tego przyznać,  zaczął naciągać kombinezon. Wyprawili   im   krótki   pogrzeb.   Orszak   żałobny   stanowiło   kilku   mężczyzn   w  żaroodpornych  kombinezonach, którzy po wysłuchaniu  kilku słów  modlitwy  natychmiast powrócili do przerwanej pracy. Kabina została osuszona i Jan przystąpił do oględzin uszkodzeń. Pomimo,  że   padał   ze   zmęczenia,   nadzorował   wszystko   osobiście.   W   miejsce  strzaskanej płyty czołowej zamontowano nową, z szybą co prawda mniejszą,  lecz   w   wystarczającym   stopniu   spełniającą   swe   zadanie.   W   pulpicię  sterowniczym   wymieniono   uszkodzone   kontrolki   na   nowe   i   ponownie  wyskalowano urządzenia pomiarowe. Porozrzucane   na   Drodze   wagony   ustawiono   w   szyku.   Z   niezwykłą  pieczołowitością   sprawdzono   wszystkie   złącza   i   kable   przyłączeniowe.   Na  szczęście wydawały się być w porządku. Musiały być w porządku. Wyruszyli   kilka   godzin   później   ­   z   minimalną   szybkością,   by   dokończyć  niezbędnych napraw ­ posuwali się jednak do przodu. Jan przeszedł do przedziału silnikowego, położył się na koi i zasnął, zanim  głowa dotknęła poduszki.

Gdy   się   obudził,   było   już   ciemno.   Ziewnął   szeroko   i   przeszedł   do   kabiny  kierowców. Za kierownicą siedział Otakar, którego twarz była wręcz szara ze  zmęczenia. ­ Idź się trochę przespać, Otakar ­ polecił Jan. ­ Ależ czuję się świetnie... ­ To nieprawda ­ wtrąciła z emfazą Elżbieta. ­ Przez ostatnich kilkanaście  godzin nie zmrużył nawet oka, chociaż pozwolił odpocząć innym. ­ Słyszałeś, co mówi młoda dama? Zmiataj stąd ­ powiedział stanowczo Jan. Otakar był zbyt zmęczony, by się sprzeczać. Skinął ociężale głową i wyszedł  z   kabiny.   Jan   zajął   opuszczone   przez   niego   miejsce   i   omiótł   uważnym  spojrzeniem pulpit sterowniczy. ­   Zbliżamy   się   do   najgorszego   odcinka   Drogi   ­   powiedział,   nie   tając  niepokoju. ­ Najgorszego? ­ wykrzyknęła ze zgrozą Elżbieta. ­ To jak nazwiesz to, przez  co właśnie przejechaliśmy? ­ Normalnie byłby to jeden z łatwiejszych odcinków. Zwierzęta zazwyczaj nie  sprawiają kłopotów. Lecz teraz wjeżdżamy w obszar, na którym występują  zupełnie inne stwory.  Przystosowały  się do życia  w promieniach  palącego  słońca i zabijają wszystko, co się rusza, nie wyłączając siebie nawzajem. Elżbieta spojrzała na dżunglę, leżącą poza spieczoną nawierzchnią Drogi i  wzdrygnęła się. ­ Nigdy nie myślałam o tym ­ odezwała się głuchym głosem. ­ Straszne jest  przeświadczenie, że w każdej chwili może zaatakować nas coś nieznanego.  Gdy wyglądasz przez okno wagonu, wszystko wydaje się być zupełnie inne. Jan skinął poważnie głową. ­   Przykro   mi,   lecz   muszę   ci   jeszcze   powiedzieć,   że   największe  niebezpieczeństwo   grozi   nam   ze   strony   tego,   co   niedostrzegalne.   Gdy  przejeżdżaliśmy tędy ostatnim razem, wystawiłem na zewnątrz siatkę ­ i w  ciągu   kilku   zaledwie   godzin   złapało   się   w   nią   co   najmniej   tysiąc   różnych  odmian insektów. A z pewnością jest ich znacznie więcej. Zwierzęta trudniej  zauważyć ­ lecz są tam także. Są wiecznie nienasycone i atakują dosłownie  wszystko. Z tego właśnie powodu nigdy się tutaj nie zatrzymujemy. ­ Po co łapałeś te insekty? Czy są one do czegoś przydatne? Słysząc to naiwne pytanie, nawet się nie uśmiechnął. Trudno się było dziwić  Elżbiecie   ­   życie   na   planecie   obracało   się   jedynie   wokół   najprostszych  potrzeb. ­ Insekty nie są przydatne w normalnym rozumieniu tego słowa. Nie możemy  ich  jeść,  nie możemy ich  spożytkować w  inny sposób.  Lecz  poszukiwanie  wiedzy nie ma właściwie końca. A życie zwierzęce tej części planety nigdy  nie zostało poznane, czy skatalogowane. Znajdujemy się na planecie także 

po to, by poprzez poczynione odkrycia poszerzać naszą wiedzę. Chociaż nie  jest to najlepszy przykład. Pomyśl o tym raczej w ten sposób... ­   Pociąg   numer   osiem   melduje   o   kłopotach   ­   dobiegł   ich   głos   Hyza   z  interkomu. ­ Łączę. ­ Koordynator, słucham. ­ Wygląda na to, że tracimy szczelność. Do wnętrza wagonów przedostaje  się gorące powietrze. ­   Znacie   rozkazy.   Uszczelnijcie   wszystkie   otwory   i   przywróćcie   pierwotny  obieg powietrza. ­ Już to zrobiliśmy w jednym z wagonów, lecz ludzie narzekają, że ciężko tym  powietrzem oddychać. ­   Ludzie   zawsze   narzekają.   Wagony   są   hermetyczne.   Spróbujcie   wpuścić  trochę   tlenu.   I   nie   zważajcie   na   to,   że   powietrze   brzydko   pachnie.   Nie  otwierajcie, powtarzam, nie otwierajcie żadnych okien!  ­ wyłączył się i zwrócił  się w stronę Hyzo. ­ Połącz mnie z Lajosem. Połączenie   uzyskano   prawie   natychmiast,   jednak   głos   Lajosa   zdradzał  wyczerpanie. ­ Niektóre z drzew tutaj mają pnie o dziesięciometrowej średnicy. Tracimy  mnóstwo czasu, by się przez nie przedrzeć. ­ Róbcie węższy szlak. Zawsze musicie być o co najmniej pięć godzin przed  nami. ­ Ale przepisy mówią... ­ Do diabła z przepisami. Wiesz przecież, że jesteśmy w wyjątkowej sytuacji.  Poszerzymy go w drodze powrotnej. W trakcie tej wymiany zdań Jan przestawił autopilota, zwiększając prędkość  o   dziesięć   kilometrów   na   godzinę.   Elżbieta   spojrzała   na   prędkościomierz,  lecz nie odezwała się ani słowem. ­ Wiem ­ powiedział Jan. ­ Jedziemy szybciej, niż powinniśmy. Lecz wieziemy  ludzi,   którzy   są   poupychani   niczym   sardynki.   Wkrótce   we   wszystkich  wagonach smród stanie się nie do zniesienia... W   trakcie   pokonywania   kolejnego   zakrętu   odezwał  się   przeraźliwie   sygnał  radaru czołowego. Jan wyłączył autopilota. Na Drodze przed nimi znajdowało się coś dużego ­ jednak nie dość dużego,  by powstrzymać masywny ciągnik. W chwilę później dostrzegli gotującego się  do   walki   potwora.   Elżbieta   zbliżyła   twarz   do   przedniej   szyby   i   na   widok  koszmarnej, uzębionej paszczy i zakrzywionych szponów jęknęła ze zgrozy. Zderzeniu   towarzyszył   ohydny   odgłos,   gdy   zielony   stwór   ginął,   miażdżony  szerokimi   oponami   ciągnika.   Jan   uśmiechnął   się   pod   nosem   i   ponownie  włączył autopilota.

­ Do tunelu mamy jeszcze osiemnaście godzin ­ powiedział. ­ Jesteśmy teraz  w najgorszym miejscu. W żadnym wypadku nie możemy się tutaj zatrzymać. Lecz już po trzech godzinach podniesiony został alarm. Także i tym razem  był to pociąg numer osiem, Ktoś krzyczał tak głośno, że przez dłuższą chwilę nie byli w stanie zrozumieć  słów. ­ Powtórzcie! ­ rzucił do mikrofonu, próbując przekrzyczeć chrapliwy głos. ­  Mówcie wolniej, nie rozumiem was. ­   ...pogryzły   je...   są   nieprzytomne,   zwalniamy.   Przyślijcie   lekarza   z  czternastki. ­  Nie  możecie  się  zatrzymać.  To rozkaz.  Następny  przystanek  dopiero  na  wyspach. ­  Musimy, dzieci... ­ Osobiście wyrzucę z pociągu każdego kierowcę, który się zatrzyma. Co się  właściwie stało? ­ Jakieś owady pogryzły kilkoro dzieci. Robaków już się pozbyliśmy. ­ Jak dostały się do wnętrza wagonu? ­ Otworzyliśmy jedno okno... ­ Powiedziałem przecież wyraźnie... ­ urwał i zacisnął dłonie na kierownicy,  aż pobielały mu palce. Zanim odezwał się ponownie, wziął głęboki oddech. ­  Do   wszystkich   kierowców.   Sprawdzić,   czy   wszystkie   okna   są   szczelnie  zamknięte.   Muszą   być   zamknięte.   Pociąg   osiem.   W   każdym   wagonie   jest  surowica. Podajcie ją natychmiast. ­ Już to zrobiliśmy, lecz bez widocznych efektów. Potrzebujemy lekarza. ­ Nie dostaniecie go. Nie możemy się teraz zatrzymać. Połączcie się z nim i  opiszcie symptomy. Powie wam, co możecie zrobić. Ale nie zatrzymujemy się  ­ wyłączył radio. ­ Nie możemy się teraz zatrzymać ­ mruknął do siebie. ­ Czy naprawdę nie  potrafią tego zrozumieć? Po prostu nie możemy. Po   zmroku   nawierzchnia   Drogi   roiła   się   od   różnych   stworów.   Reflektory  wyłapywały w mroku stworzenia sparaliżowane światłem i nieruchome, aż do  chwili zderzenia, kiedy ginęły miażdżone kołami pojazdu. O przednią szybę,  niczym   grad,   rozbijały   się   czerwonookie   ćmy   i   robaki.   Pociągi  niepowstrzymanie   parły   naprzód.   Dopiero   tuż   przed   świtem   dotarli   do  kolejnego łańcucha górskiego i zanurzyli się w czarną gardziel tunelu. Droga zaczęła piąć się w górę. Po drugiej stronie tunelu znaleźli się nagle na  jałowej, skalnej płaszczyźnie, wyciętej w górskich zboczach. Po obu stronach  stały   nieruchome   czołgi,   których   załogi   spały.   Jan   zwalniał   stopniowo  prędkość kolumny i gdy pociąg wynurzył się wreszcie z mrocznego wnętrza 

tunelu,   zasygnalizował   postój.   Skrzypnęły   hamulce   i   ogromny   pociąg  znieruchomiał. ­ Tu pociąg numer osiem ­ odezwało się niespodziewanie radio. Tym razem  głos był zimny, z domieszką goryczy. ­ Teraz możemy już chyba prosić o  lekarza. Mamy kilku chorych. Troje dzieci zmarło. Jan wpatrywał się w ciemność za oknem, nie dostrzegł więc spojrzenia, jakim  obrzuciła go Elżbieta. Rozdział 10 Siedzieli razem przy składanym stoliku w przedziale silnikowym. Droga  na  tym  odcinku  była  gładka  i  prosta, tak więc Otakar  mógł pozostać przy  kierownicy   sam.   Hyzo   był   poniżej,   razem   z   Eino.   Pełne   emocji   okrzyki   i  odgłos uderzeń kart o blat wskazywały, że pochłonięci byli grą. Jan nie miał  apetytu, lecz zmuszał się, by coś przełknąć. Elżbieta jadła powoli, zatopiona  w niewesołych rozważaniach. ­ Musiałem ­ rzucił ochrypłym głosem Jan. ­ Dlaczego nie spróbujesz mnie  zrozumieć?   Od   tamtej   pory   nie   powiedziałaś   do   mnie   ani   jednego   słowa.  Przez dwa dni. ­ Dziewczyna spojrzała na swój talerz. ­ Albo mi odpowiesz,  albo odeślę cię z powrotem do wagonu. ­ Nie chcę z tobą rozmawiać. Zabiłeś je. ­ Wiedziałem, że to powiesz. To nie ja je zabiłem ­ oni zabili je sami. ­ To były przecież dzieci. ­ Wiem, że ta tragedia musiała tobą wstrząsnąć. Ale dlaczego rodzice ich nie  pilnowali? Co robiła starszyzna? Te wszystkie rodziny chyba cierpią tutaj na  postępującą głupotę. Wszyscy wiedzą, na jakie niebezpieczeństwa możemy  natknąć   się   w   dżungli,   dlatego   nigdy   się   tu   nie   zatrzymywaliśmy.   I   co  właściwie poradziłby lekarz? ­ Nie wiem. ­ Ale ja wiem. Te dzieci i tak by umarły, a razem z nimi być może lekarz i inni.  Czy ty naprawdę nie rozumiesz, że nie miałem wyboru? Przede wszystkim  muszę myśleć o grupie jako całości. Elżbieta spojrzała w dół, na swoje zaciśnięte kurczowo dłonie. ­ Wiem, ale... ale to po prostu było bardzo złe. ­ Oczywiście, że było. Decyzja, którą wówczas musiałem podjąć także nie  była łatwa. Ta niepotrzebna śmierć   spędza   mi   sen   z   powiek.   I   jeżeli   poczujesz   się   od   tego   lepiej,   to  powiem   ci,   że   śmierć   tych   dzieci   obciąża   wyłącznie   moje   sumienie.   Lecz  gdybym   się   zatrzymał,   być   może   byłoby   więcej   ofiar.   Te   dzieci   i   tak   by 

umarły, jeszcze zanim lekarz by do nich dotarł. Postój pogorszyłby jedynie  sprawę. ­ Być może masz rację, sama nie jestem pewna. ­ Być może myliłem się. Lecz bez względu na rację, zrobiłem to, co zrobiłem.  Nie miałem innego wyjścia. Ponownie   pogrążyli   się   w   milczeniu.   Po   skończonym   posiłku   Jan   zajął  miejsce za kierownicą. Podróż trwała nadal. Posuwali się teraz wzdłuż łańcucha wysepek, traktem  biegnącym   zniwelowanymi   górskimi   szczytami.   Czasami   po   obu   stronach  dostrzegali ocean, który ze sporej wysokości wyglądał niezwykle atrakcyjnie.  Wkrótce mgiełka na horyzoncie przybrała kształt długiego pasma gór. Zanim wjechali na południowy kontynent, Jan zarządził pełny ośmiogodzinny  postój. Sprawdzono wszystkie przekładnie, opony, hamulce i koła, a nawet  przeczyszczono   filtry,   chociaż   nie   było   to   konieczne.   Przed   nimi   leżała  kolejna dżungla, którą będą musieli pokonać nie zatrzymując się. Nie była  ona   co   prawda   tak   szeroka,   jak   ta   na   północy,   lecz   równie   zdradliwa   i  niebezpieczna. Czekała ich już ostatnia bariera, ostatnia próba. Pokonali ją w trzy dni, na  szczęście   bez   poważniejszych   kłopotów,   i   wjechali   w   tunel.   Gdy   ostatni  pociąg znalazł się wewnątrz tunelu, zatrzymali się na krótki postój, a po kilku  godzinach ruszyli dalej. Był to najdłuższy tunel, biegnący prosto, jak strzelił,  pod górami. Po   drugiej   stronie   leżała   pustynia,   której   piasek   i   skały   lśniły   w   światłach  wyłaniających   się   z   ciemności   pociągów.   Jan   sprawdził   temperaturę   na  zewnątrz. ­ Dziewięćdziesiąt pięć stopni. A więc udało się. Przejechaliśmy. Hyzo, łącz  ze wszystkimi kierowcami. Zatrzymujemy się na godzinny postój. Kto chce,  może wyjść na zewnątrz. Ostrzeż ich jednak, by nie dotykali metalu ­ wciąż  jeszcze może być gorący. Po   ogłoszeniu   tej   wiadomości   zapanował   nastrój   powszechnego   święta.  Wzdłuż całego rzędu nieruchomych pociągów otworzyły się drzwi i rozpoczął  się   exodus.   Zagrzechotały   opuszczane   na   twardą   nawierzchnię   drabiny   i  wkrótce Droga zaroiła się ludźmi. Wreszcie po tygodniach niewyobrażalnej  ciasnoty byli wolni i szczęśliwi. Niektóre z dzieci pobiegły już nawet w kierunku pustyni i Jan musiał wydać  rozkaz,   by   roztoczono   nad   nimi  opiekę.   Co   prawda   życie   zwierzęce   w  tej  części kontynentu nie obfitowało w jakieś groźniejsze formy, nie chciał jednak  kusić losu. Dał wszystkim godzinę na odpoczynek i po upływie tego czasu  większość   ludzi,   zmęczonych   i   spoconych,   ponownie   schroniła   się   we  wnętrzu klimatyzowanych wagonów.

Wiosna na Halvmork miała się już ku końcowi. Im dalej na południe, tym dni  stawać   się   będą   krótsze..   Wkrótce   słońce   zajdzie   ostatecznie   i   nad  południową półkulą zapanuje zima, przynosząc ze sobą cztery lata mroku.  Kolejny okres zasiewów i zbiorów. Za oknami wagonów szary, pustynny krajobraz przesuwał się szybko do tyłu.  Wkrótce pasażerowie zapomnieli o niewygodach, zaproponowali nawet, by  wydłużyć   czas   jazdy.   Nic   dziwnego   ­   chcieli   jak   najprędzej   znaleźć   się   w  domu, nareszcie wolni od wszelkich kłopotów. Jan, prowadząc pociąg czołowy, pierwszy zobaczył płoty. Słońce stało już  nisko   nad   horyzontem,   rzucając   długie   cienie.   Przez   kilka   ostatnich   dni  krajobraz za oknem był niezwykle monotonny ­ szary piasek i skały. Zmiana  nastąpiła   gwałtownie.   Z   mroku   wyłoniły   się   rzędy   wysokich,   oświetlonych  płotów, znacząc początek spieczonych i popękanych pól. Wkrótce wjechali w  obszar   pierwszych,   zewnętrznych   zabudowań.   We   wszystkich   wagonach  gruchnął radosny okrzyk. ­   Co   za   ulga   ­   powiedział   z   uśmiechem   Otakar.   ­   Nareszcie   na   miejscu.  Zaczynałem już być zmęczony. W odpowiedzi Jan obdarzył go pozbawionym śladu wesołości spojrzeniem. ­   Będziesz   jeszcze   bardziej   zmęczony,   zanim   to   wszystko   się   skończy.  Musimy wyładować zboże i odwrócić pociągi. ­   Nie   musisz   mi   o   tym   przypominać.   Przygotuj   się   raczej   na   wysłuchanie  mnóstwa narzekań. ­   Niech   narzekają.   Jeżeli   ta   planeta   ma   jeszcze   mieć   przed   sobą   jakąś  przyszłość, to jedynie dzięki temu, że będziemy tu mieli zboże, gdy przylecą  statki. ­ Jeżeli przylecą ­ wtrąciła Elżbieta. ­ Tak, zawsze jest jakieś "jeżeli". Lecz my musimy działać tak, jakby miały już  wkrótce przylecieć. Bo jeżeli nie, będzie to koniec wszystkiego. Ale o tym  pomyślimy później. Zatrzymamy pociągi w Alei Centralnej i sądzę, że resztę  wieczoru możemy poświęcić zabawie. Chyba wszyscy są w odpowiednim do  tego nastroju. Rozładunek możemy rozpocząć rano. Pociągi   zatrzymały   się   i   wkrótce   cały   plac   zaroił   się   podekscytowanymi  ludźmi,   ustawiającymi   pośpiesznie   krzesła   i   stoły.   Zabawa   przerodzić   się  miała   w   prawdziwą   fiestę.   Jan   przyglądał   się   przez   chwilę   gorączkowej  krzątaninie na zewnątrz, a potem opuścił kabinę i zszedł wolno na ziemię. Wciąż   pozostawało   mnóstwo   spraw   do   zrobienia.   Wolnym   krokiem,  rozglądając się w zadumie dookoła, przeszedł na tył budynku przylegającego  do   głównego   silosu.   Grube   ściany   przez   cztery   lata   poddawane  niewyobrażalnym wprost upałom, wciąż jeszcze wydzielały ciepło.

Starł   zalegającą   warstwę   kurzu   z   drzwi   i   przystąpił   do   metodycznego  otwierania   zamków   ­   dwu   magnetycznych   i   jednego   elektronicznego.  Pchnięte drzwi otworzyły się stosunkowo łatwo i owiał go podmuch świeżego,  chłodnego powietrza. Wszedł do środka, szybko zatrzasnął drzwi za sobą,  rozglądając się równocześnie po tak dobrze znanym wnętrzu. Centralna   dyspozytornia   kontroli  wodą   była   identyczna   z  tą,   którą   jeszcze  przed wyruszeniem w podróż zamknął na północy. Te dwa pomieszczenia  kontrolne były jedynymi budynkami, w których pełna klimatyzacja działała bez  przerwy. One to właśnie umożliwiały ludziom przetrwanie na tej planecie. Przed   uruchomieniem   programu   Jan   zasiadł   za   konsolą   i   kolejno   włączał  wszystkie skanery stacji wodnej, położonej tysiąc pięćset kilometrów dalej, w  górach,   ponad   wybrzeżem.   Jedna   z   kamer   była   zamontowana   na   samym  szczycie  stacji i obracając  się, dawała  pełny,  panoramiczny obraz okolicy.  Wiedział,  że  wszystko było w  porządku.  Powiedziały mu o tym przejrzane  wcześniej   wydruki,   lecz   wolał   się   upewnić,   oglądając   wszystko   okiem  kamery. Było to może irracjonalne, lecz ­ jak każdy dobry technik ­ polegał  nie tylko na wskazaniach przyrządów. Stacja była prawdziwą fortecą skomplikowanej technologii, solidną i potężną.  Gładka fasada ze zbrojonego betonu przekraczała swą grubością trzy metry.  Na   skraju   dachu   leżały   niewielkie,   podobne   do   skrzydlatych   jaszczurek  stwory; ruch obracających się kamer sprawił, iż wszystkie poderwały się do  lotu. Dużo niżej było morze, szturmujące uparcie falami skaliste klify. W   chwilę   później   kamera   ukazała   rząd   stalowych   beczek,   do   połowy  wypełnionych   odzyskanym   z   morza   bogactwem,   stanowiącym   produkt  uboczny   procesu   odsalania.   W   jednej   z   beczek   znajdowała   się   już   co  najmniej  tona  złota.  Na Ziemi  ilość ta stanowiłaby  prawdziwą fortunę  ­  na  Halvmórk była właściwie bez wartości, ponieważ złota używano jedynie do  pokrywania karoserii ciągników i maszyn polowych. Kamery   wewnętrzne   ukazały   całą   potęgę   i   moc  gigantycznego   kompleksu  maszynowego. Został on zaprojektowany i pracował tak doskonale, iż Jan  przez cały okres swego pobytu na tej planecie był tam jedynie raz. Wszelkie  prace konserwacyjne były w pełni zautomatyzowane. Była   to   katedra   nauki   bardzo   rzadko   odwiedzana   przez   wiernych,  funkcjonująca   bez   chwili   przerwy.   Przez   cztery   lata   generator   atomowy  pozostawał   w   stanie   gotowości,   wytwarzając   jedynie   tyle   energii,   by  zaspokoić podstawowe wymogi konserwacji. Za chwilę ponownie przebudzi  się   do   życia.   Program   rozruchowy   był   długi   i   skomplikowany,   regulowany  automatycznie   na   każdym   etapie.   Jan   zainicjował   go,   uruchamiając  komputer.

Pierwszym krokiem będzie kontrola wszystkich podzespołów przez komputer.  Potem, jeżeli stan gotowości zostanie potwierdzony, nastąpi powolny wzrost  mocy generatora jądrowego. Następnie do akcji wejdą pompy, umieszczone  głęboko w litej skale, poniżej poziomu wód. Cicho i niezmordowanie zaczną  tłoczyć do stacji wodę, która wpłynie w końcu niezliczonymi strumieniami do  sekcji odsalającej. Tutaj zostanie zamieniona w parę i ponownie zebrana w  gigantycznych skraplaczach. Jan, zmęczony ciążącą podczas podróży odpowiedzialnością, z prawdziwą  przyjemnością   rozkoszował   się   pierwszą   od   dłuższego   czasu   chwilą  prawdziwej samotności. Przez godzinę siedział w  fotelu  i śledził wzrokiem  ekrany, dopóki z rur nie trysnęła pierwsza struga wody, zamieniając się po  chwili w rwącą rzekę. Spłynęła w dół, tocząc przed sobą piasek i naniesione  wiatrem szczątki, by wpaść w końcu z impetem w pierwszy kanał. Wiedział,  iż   potrzeba   będzie   paru   dni,   by   woda   utorowała   sobie   drogę   przez  zanieczyszczone łożyska i dotarła do miasta. Wszystko działało tak, jak powinno. Jan poczuł się nagle potwornie znużony.  Przypomniał   sobie   o   zabawie.   Najprawdopodobniej   rozkręciła   się   już   na  dobre. To dobrze, być może uda mu się uniknąć wzięcia w niej udziału. Był  zmęczony i potrzebował snu. Wziął z półki wzmacniacz ­ dzięki niemu mógł  kontrolować tempo procesów stacji ­ i wsunął go w kieszeń przy pasie. Na   zewnątrz   noc   wciąż   jeszcze   była   ciepła,   lecz   lekki   wiatr   sprawiał,   że  oddychało się z łatwością. Sądząc po odgłosach, zabawa trwała w najlepsze.  Niech się bawią. Nawet bez zaostrzonych rygorów podróży ich życie i tak  było wystarczająco monotonne. ­   Właśnie   cię   szukałem,   Janie   ­   powiedział   wyłaniający   się   zza   budynku  Otakar. ­ Głowy Rodzin zorganizowały zebranie i chcą, byś był obecny. ­ Nie mogli poczekać, aż wszyscy trochę odpoczną? ­ Widocznie to coś pilnego. Oderwali mnie od beczki bardzo zimnego piwa,  do której zaraz zresztą wracam. Postawili nawet specjalnie jedną z kapsuł, by  nikt im nie przeszkadzał. Do zobaczenia rano. ­  Dobranoc. Kapsuła nie była zbyt daleko. Teraz, gdy podróż się zakończyła, z pewnością  ponownie zarzucą go narzekaniami i wymówkami. Musi z nimi porozmawiać.  Przekonać, by rano przystąpili do wyładunku zboża.. Na jego widok stojący  przed wejściem jeden z Proktorów zastukał w drzwi i pozwolił mu wejść. Byli   tam   wszyscy.   Głowy   Rodzin   wraz   z   towarzyszącymi   im   technikami.  Czekali w milczeniu, dopóki nie usiadł. Jak było do przewidzenia, pierwsza  odezwała się Hradil: ­ Wysunięto tutaj bardzo poważne zarzuty, Janie Kulozik.

­ Naprawdę? Kto znów jest w kłopotach? I czy nie mogło to poczekać do  rana? ­ Nie. Sprawa jest niezwykle pilna. Musi zostać wymierzona sprawiedliwość.  Jesteś   oskarżony   o   napaść   na   Kapitana   Proktora   Heina   Ritterspacha   i   o  spowodowanie śmierci trojga dzieci. To bardzo poważne zarzuty. Do czasu  procesu będziesz trzymany w odosobnieniu. Zaskoczony Jan zerwał się na równe nogi. ­ Nie możecie... Dwóch Proktorów złapało go od tyłu i unieruchomiło w silnym uchwycie. Tuż  przed nim pojawił się nagle Hein, śmiejąc się od ucha do ucha i demonstrując  trzymany w dłoni rewolwer. ­ Nie próbuj żadnych sztuczek, Kulozik, bo strzelam. Jesteś niebezpiecznym  przestępcą i jako taki zostaniesz zamknięty. ­ Co wy właściwie próbujecie zrobić, bando głupców? Nie mamy teraz czasu  na takie nonsensy. Musimy odwrócić pociągi i ruszać po resztę ziarna. Potem  możemy się bawić w procesy, jeżeli tak wam na tym zależy. ­ Nie ­ powiedziała Hradil, uśmiechając się cynicznie. ­ Zdecydowaliśmy, że  mamy   już   wystarczającą   ilość   zboża.   Kolejna   podróż   byłaby   zbyt  niebezpieczna. ­ I wszystko potoczy się tak, jak dawniej ­ dodał Hein. ­ Ale już bez ciebie. Rozdział 11 Hradil   zaplanowała   to   w   taki   sposób   od   samego   początku.   Była   to  gorzka myśl i Jan z najwyższym trudem powstrzymywał się, by wzbierająca  w nim zimną falą wściekłość nie znalazła gwałtownego ujścia na zewnątrz.  Zaplanowała   to  i  przeprowadziła   z  godną   pochwały  przebiegłością.   Gdyby  była   mężczyzną,   zabiłby   ją   natychmiast,   nawet   gdyby   mieli   potem   zabić   i  jego. Podłoga, na której leżał, była wciąż jeszcze gorąca. Chociaż zdjął koszulę i  podłożył ją sobie pod głowę, cała skóra była mokra od potu. Oddychanie w  tym   niewielkim,   zamkniętym   magazynie   było   prawdziwą   torturą.  Pomieszczenie   to   musieli   przygotować   przed   zebraniem,   na   którym   go  oskarżyli. Nie było tu żadnych okien. Wysoko   ponad   głową   znajdowała   się   pojedyncza   żarówka,   płonąc   bez  przerwy nieznośnym blaskiem. Stalowe drzwi zamykane były od zewnątrz.  Pomiędzy   nimi   a   kamienną   podłogą   była   szczelina,   przez   którą   przenikał  powiew chłodnego powietrza. Leżał, przyciskając do niej twarz i zastanawiał  się, jak długo już tu się znajduje i czy kiedykolwiek przyniosą mu choć trochę  wody.

Ktoś musiał przecież go pilnować ­ lecz jak do tej pory nikt się nie pojawił.  Wydawało się nieprawdopodobne, że jednego dnia był Koordynatorem i miał  w swym ręku wszystkich ludzi, a także zasoby całej planety, następnego zaś  stał się bezsilnym więźniem. Hradil. Wszyscy robili to, co chciała. Jej poparcie, by przeprowadził pociągi  na   południe,   także   było   częścią   gry.   Wiedziała,   iż   wywiąże   się   z   tego  zadania. Wiedziała także, że upokorzą go, gdy tylko podróż dobiegnie końca.  Proponował zbyt wiele zmian i zbyt dużo możliwości wyboru, by mogła to  znieść. A inni z pewnością nie zrobią nic, by powstrzymać jego upadek. Nie! Zbyt dużo się zmieniło, zbyt dużo może jeszcze się zmienić, by pozwolić jej  wygrać. Było bowiem oczywiste, co zamierzała zrobić ­ w nikczemny sposób  przywrócić  stare,  tak  bliskie  wszystkim  zwyczaje,  a  co gorsza sprawić,  by  powrócił   dawny,   tradycyjny   sposób   myślenia   i   podejmowania   decyzji.   To  oznaczało ponowne popadniecie w marazm i stagnację. Nie! Jan z wysiłkiem podniósł się z podłogi. To się nie może udać. Jeżeli statki nie  przybędą, wszyscy zginą i nic już nie będzie miało znaczenia. Z furią zaczął  kopać metalowe drzwi. ­  Uspokój się wreszcie! ­ wykrzyknął jakiś głos. ­ Nie. Otwórzcie i przynieście mi trochę wody. Kopał i kopał, dopóki od łoskotu nie rozbolała go głowa. W końcu szczęknęły  zasuwy i drzwi otworzyły się. W progu stał Hein, dzierżąc w dłoni rewolwer i  mając u swego boku innego Proktora. ­   Myślałeś,   że   ujdzie   ci   to   wszystko   płazem   ­   rzucił   szyderczo.   ­   Ale   się  przeliczyłeś. Jesteś skazany... ­ Tak bez sądu? ­   Miałeś   już   swój   sąd,   nie   pamiętasz?   ­   uśmiechnął   się   złowrogo   Hein.   ­  Dowody   były   nadzwyczaj   jasne   i   przekonywające.   Za   swoje   zbrodnie  zostałeś   skazany   na   śmierć.   Dlaczego   więc   mielibyśmy   marnować   dobrą,  chłodną wodę? ­ Nie macie prawa ­ wyszeptał Jan i ciężko oparł się o framugę. ­   Naprawdę?   Dla   ciebie   już   wszystko   skończone,   Kulozik.   Dlaczego   nie  czołgasz się przede mną, nie błagasz o litość? Być może mógłbym wziąć to  pod uwagę. Uniósł rewolwer do góry, mierząc prosto w twarz Jana. Ten cofnął się i ­ za  słaby, by stać ­ wolno osunął na podłogę... Nagłym ruchem uchwycił Heina za kostki i szarpnął je gwałtownie do siebie.  Mężczyzna stracił równowagę i runął do tyłu, na drugiego Proktora. Jan znał  sporo ciekawych sztuczek, których nauczył go kiedyś instruktor walki wręcz. 

Do tej pory nigdy nie był zmuszony ich używać, teraz jednak uratowały mu  życie. Udało mu się wykręcić rękę Heinowi w momencie, gdy ten nacisnął spust.  Rozległ   się   huk   wystrzału,   ale   Hein   wrzasnął   z   bólu,   gdy   kolano   Jana  wylądowało   na   jego   kroczu.   Drugi   Proktor   nie   miał   nawet   czasu,   by  zareagować. Cios pięścią pod żebro pozbawił go tchu, a potężne kopnięcie w  szyję   ­   przytomności.   Jan   odpiął   od   jego   pasa   kaburę   z   tkwiącym   wciąż  wewnątrz rewolwerem. Hein   był,   co   prawda,   przytomny,   lecz   tarzał   się   w   bezgłośnej   agonii   po  podłodze,   obiema   dłońmi  ściskając   zmiażdżone   krocze.   Jan   podniósł  jego  rewolwer i celnie kopnął mężczyznę w bok głowy. ­ Chcę, abyście przez chwilę byli cicho ­ powiedział. Wyciągnął bezwładne ciała do magazynku i zamknął za sobą drzwi. Co dalej? Był wolny ­ lecz nie miał dokąd uciec. A chciał czegoś więcej niż  tylko wolności. Wiedział, że potrzebują tego ziarna i że pociągi będą musiały  odbyć podróż po raz drugi. Lecz Głowy Rodzin sprzeciwiły się temu. Mógłby  ponownie przed nimi wystąpić, wiedział jednak, iż nic by to nie dało. Zaocznie  skazali   go   na   śmierć,   a   więc   z   pewnością   nie   będą   go   chcieli   nawet  wysłuchać. Gdyby nie było tam Hradil, może udało by mu się ich przekonać ­  chociaż miał co do tego sporo wątpliwości. Zabicie jej także nie zmieniłoby  sytuacji. Jedynym   wyjściem,   ratującym   jego   życie,   a   także   przyszłość   wszystkich  mieszkańców tej planety, były drastyczne zmiany. Lecz jakie zmiany i w jaki  sposób należałoby je przeprowadzić? Nie było to proste. Postanowił   przede   wszystkim   napić   się   wody.   Niedaleko   stało   wiadro,   w  którym Proktorzy chłodzili butelki z piwem. Jan wyjął parę pozostawionych  butelek, podniósł wiadro do ust i napił się do syta. Resztkę wody wylał sobie  na głowę, posapując z przyjemnością pod tym orzeźwiającym prysznicem.  Dopiero potem otworzył jedną z butelek i pociągnął spory łyk piwa. W   jego   głowie   zaczynał   powstawać   ryzykowny   plan.   Samotnie   nie   był   w  stanie dokonać niczego. Kto mógłby mu pomóc? Kto wystąpiłby przeciwko  woli   Głów   Rodzin?   A   może   starszyzna   przeliczyła   się   tym   razem?   Gdyby  okazało   się,   że   jego   proces   i   wyrok   w   dalszym   ciągu   utrzymywane   są   w  sekrecie,   być  może   udałoby  mu  się   pozyskać kilku   sprzymierzeńców.  Tak  więc zanim przystąpi do działania, będzie musiał zdobyć trochę informacji. Rewolwery   zabrane   obydwu   Proktorom   wepchnął   do   pustego   worka   po  ziarnie,   który   przerzucił   przez   plecy.   We   wnętrzu   celi   w   dalszym   ciągu  panowała cisza. Minie jeszcze trochę czasu, zanim odzyskają przytomność.  A teraz trzeba sprawdzić, co dzieje się na zewnątrz.

Przywarł plecami do ściany magazynu i ostrożnie rozejrzał dookoła. Cisza.  Ulica była pusta. Odprężony, szybkim krokiem ruszył w stronę pociągów. Nagle   stanął  jak   wryty.   Czyżby  miała   tu   miejsce   jakaś  masakra?   Dookoła  widniały   bezwładne   ciała.   Przyjrzał   im   się   bliżej   i   uśmiechnął   pod   nosem.  Spali, oczywiście. Rozradowani szczęśliwym zakończeniem podróży oddali  się zabawie, a potem, zamiast wracać do dusznych i zatłoczonych wagonów,  pozasypiali na świeżym powietrzu. Wspaniale ­ jak na razie wszystko układało się lepiej, niż mógłby to sobie  wymarzyć. Wszystkie Głowy Rodzin musiały już spać, a nikogo innego się  nie obawiał. Powoli,   by   nie   nadepnąć   na   leżących   nieruchomo   ludzi,   ruszył   wzdłuż  pociągów,   szukając   rodziny   Ciou.   Wkrótce   odnalazł   ich,   leżących   na  porozkładanych   porządnie   matach.   Ostrożnie   nachylał   się   nad   każdym   z  mężczyzn, aż w końcu dostrzegł pogrążonego w śnie Lee. Jego twarz była  spokojna, niemal pogodna. Jan ukląkł i potrząsnął go lekko za ramię. Ciemne  oczy otworzyły się powoli, a na widok klęczącego z palcem na ustach Jana,  natychmiast przybrały swój zwykły, czujny wyraz. Mężczyzna podniósł się bezszelestnie i ruszył w ślad za Janem. Podeszli w  stronę najbliższego ciągnika i po drabince wspięli do kabiny kierowców. Lee z  nieprzeniknionym wyrazem twarzy obserwował, jak Jan ostrożnie zamyka za  sobą drzwi. ­ Co się stało? Czego chcesz? ­ Mam twoje taśmy, Lee. To nielegalne. ­ Wiedziałem, że powinienem był je zniszczyć! ­ w głosie mężczyzny brzmiała  nuta rozpaczy. ­   Nie   obawiaj   się,   w   dalszym   ciągu   pozostanie   to   pomiędzy   nami.  Przyszedłem   do   ciebie,   ponieważ   jesteś   jedyną   osobą   na   całej   planecie,  która   ma   w   sobie   wystarczająco   dużo   odwagi,   by   wystąpić   przeciwko  obowiązującym do tej pory prawom. Potrzebuję pomocy. ­ Nie chcę być w nic wmieszany. Nie powinienem... ­ Zamknij się i posłuchaj. Nawet nie wiesz jeszcze, czego od ciebie chcę. Czy  wiesz coś o moim procesie? ­ Procesie...? ­ Lub o tym, że zostałem skazany na śmierć? ­ O czym ty właściwie mówisz, Janie? Jesteś zmęczony? Wiem jedynie, że  aż   do   późnej   nocy   było   święto,   a   potem   wszyscy   poszli   spać.   To   było  wspaniałe! ­ Wiesz coś o zebraniu wszystkich Głów Rodzin? ­  Coś  słyszałem.  Ale  oni  zawsze się  zbierają.  Wiem,  że rozkazali  ustawić  jedną z kopuł, zanim jeszcze zaczęliśmy ucztować. Cała starszyzna musiała 

być chyba w środku. Ale to nawet dobrze, bez nich zabawa była lepsza. Było  mnóstwo piwa. ­ Czy mogę dostać trochę wody? ­ Przy drzwiach jest dozownik. Obsłuż się. A więc cały proces miał pozostać tajemnicą? Jan uśmiechnął się na tę myśl.  To   było   właśnie   to,   czego   potrzebował.   Zrobili   błąd.   Gdyby   zabili   go  natychmiast, być może zadano by kilka pytań, ale nic więcej. Teraz jest już  na te pytania za późno. Spojrzał na Lee, który po kilku łykach wody wyglądał  na bardziej przytomnego. ­ Masz tutaj listę nazwisk ­ powiedział Jan, pisząc coś szybko na skrawku  papieru. ­ Są to ludzie z mojej załogi i Lajos; on podczas tej podróży także nauczył się myśleć za siebie. To  powinno wystarczyć ­ podał listę Lee.  ­ Nie mogę ryzykować, że ktoś mnie zobaczy. Czy mógłbyś odznaleść tych  ludzi i powiedzieć, by zjawili się tutaj jak najszybciej? To bardzo ważne. ­ Ale dlaczego...? ­   Zaufaj   mi   jeszcze   trochę,   Lee.   Proszę.   Opowiem   wam   wszystko   od  początku, ale dopiero wtedy, gdy już będziemy tutaj wszyscy razem. Powiedz  im, że to naprawdę ważne, by przyszli tutaj jak najprędzej. Lee głęboko westchnął, jakby zamierzając zaprotestować, lecz zamiast tego  uśmiechnął się nieznacznie. ­ Robię to tylko dla ciebie, Janie. Tylko dla ciebie ­ odwrócił się i po chwili  zniknął. Przychodzili   pojedynczo.   Jan   powstrzymywał   swoją   niecierpliwość,   a   ich  ciekawość,   dopóki   jako   ostatni   nie   pojawił   się   Lee   i  nie   zamknął  za   sobą  drzwi. ­ Zaczynają się budzić? ­ zapytał Jan. ­ Jeszcze nie ­ odparł Otakar. ­ Jedynie kilku szuka jeszcze czegoś do picia,  ale   szybko   kładą   się   spać  z   powrotem.   To   była   niezła   zabawa.   Ale   teraz  powiedz nam, co się właściwie stało. ­   Powiem   wam,   ale   przedtem   muszę   podać   parę   faktów.   Jeszcze   przed  rozpoczęciem podróży miałem sprzeczkę z Heinem Ritterspachem. Twierdzi,  iż uderzyłem go wtedy. Kłamie. Był tam wtedy ktoś, kto może to potwierdzić.  Lajos Nagy. Wszyscy spojrzeli na Lajosa, który próbował schować się z tyłu. Na próżno. ­ Lajos? ­ rzucił niecierpliwie Jan. ­ No cóż... tak, byłem tam. Nie słyszałem wszystkiego... ­ Nie o to pytam. Powiedz po prostu, czy uderzyłem Heina.

Widać   było   wyraźnie,   iż   Lajos   nie   chce   być   w   nic   zamieszany,   choć  niewątpliwie zdawał sobie sprawę, że tkwi już w tym wszystkim po uszy. W  końcu pokręcił przecząco głową. ­ Nie, nie uderzyłeś go. Przez moment myślałem, że już do tego dojdzie, ale  nie uderzyłeś go. ­ Dziękuję. Jest jeszcze jedna rzecz, o której muszę wam powiedzieć. Gdy  przejeżdżaliśmy   przez   dżunglę,   kilkoro   dzieci   pogryzionych   przez   jakieś  insekty, zmarło. Wszyscy o tym wiecie. Nie zatrzymałem się i nie pozwoliłem  lekarzowi zająć się nimi. Być może myliłem się. Być może postój wówczas  mógłby   je   uratować.   Lecz   nad   dzieci   przedłożyłem   wtedy   bezpieczeństwo  nas wszystkich. Była to kwestia wyboru. Gdybym się zatrzymał, być może  lekarz mógłby coś jeszcze zrobić... ­ Nie! ­ powiedział głośno Otakar. ­ Nic nie mógł zrobić. Słyszałem, jak sam to  mówił.   Rozmawiał   o   tym   z   najstarszym   z   Beckerów.   Lekarz   stwierdził  wyraźnie, że nie mógłby zrobić nic innego, jak podać im jedynie surowicę. A  ty   już   rozkazałeś   to   zrobić.   Oskarżył   o   tę   śmierć  tych,   którzy   zezwolili   na  otwarcie okien, nawet samego Beckera. Pod koniec wrzeszczeli na siebie jak  furiaci. ­ Chciałbym tego posłuchać ­ uśmiechnął się Eino. ­ Ja także ­ dodał ciepło Hyzo. ­ Dziękuję. Cieszę się, że powiedziałeś nam o tym ­ przerwał im Jan. ­ I to z  paru powodów. Znacie teraz ze szczegółami obydwa wysunięte przeciwko  mnie oskarżenia. Widzicie, że są fałszywe. Lecz jeżeli Głowy Rodzin zechcą  postawić mnie za to przed sądem, zgodzę się. ­ Jaki sąd? ­ zdziwił się Otakar. ­ Może być tylko krótkie dochodzenie. Sąd i  proces   odbywają   się   wtedy,   gdy   wszystkie   zarzuty   są   dostatecznie  udowodnione. Pozostali skinęli potakująco głowami. ­ Cieszę się, że wszyscy myślicie w ten właśnie sposób ­ powiedział Jan. ­ A  więc teraz mogę wam powiedzieć, co się właściwie stało. Podczas gdy wy  oddawaliście się jedzeniu i piciu, Głowy Rodzin zwołały w sekrecie zebranie.  Tam właśnie obezwładniono mnie i aresztowano. Potem odbyło się coś na  kształt   procesu   ­   beze   mnie   jako   oskarżonego   ­   na   którym   uznano   mnie  winnym. Skazali mnie na śmierć i gdyby nie udało mi się uciec, już byłbym  martwy. Słuchali   jego   słów   z   jawnym   niedowierzaniem.   Po   krótkotrwałym   szoku  ogarnęła ich złość. ­ Nie musicie wierzyć mi na słowo ­ mówił dalej Jan. ­ Wiem, iż sprawa ta jest  zbyt   poważna,   by   przyjąć   ją   bez   zastrzeżeń.   Hein   i   ten   drugi   Proktor   są  zamknięci w magazynku i oni wam powiedzą...

­ Nie chcę słuchać tego, co Hein ma do powiedzenia! ­ wrzasnął Otakar. ­ To  urodzony kłamca. Wierzę ci, Janie. Wszyscy ci wierzymy ­ pozostali skinęli  zgodnie głowami. ­ Powiedz nam po prostu, co mamy robić. Ludzie muszą  się o tym dowiedzieć. Nie możemy tego tak zostawić. ­   Obawiam   się,   że   to   nie   wystarczy   ­   odparł   Jan.   ­   Nie,   ja   chcę,   aby   ten  proces się odbył. Ale publicznie. W taki sposób, by wszystkie zarzuty były  wyraźnie   słyszane   przez   wszystkich.   Głowy   Rodzin   usiłują   do   tego   nie  dopuścić, musimy więc ich zmusić. ­ Jak? Zapadła   cisza.   Wszyscy   wpatrywali   się   w   Jana   w   skupieniu.   Ten  instynktownie przeczuwał, że gdyby mieli czas, aby przemyśleć spokojnie to,  co   właśnie   zamierzali   zrobić,   nigdy   by   nie   podjęli   decyzji.   Jeżeli   jednak  zadziałają   natychmiast,   powodowani   gniewem,   może   się   udać.   Potem   nie  będzie   już   odwrotu.   Po   rewolucji   w   myśleniu   nastąpić   muszą   rewolucyjne  czyny. Odezwał się ponownie, ważąc ostrożnie słowa: ­   Musimy   zrobić   chwilową   przerwę   w   dopływie   energii.   Eino,   jaki   jest  najlepszy   sposób,   by   to   zrobić?   Usuwając   jednostki   programujące   z  ciągników? ­ To zbyt skomplikowane ­ odparł w zamyśleniu Eino, rozważając problem od  strony   technicznej.   Nie   zastanawiał   się,   na   szczęście,   nad   skalą  przestępstwa,   jakie   zamierzali   popełnić.   ­   Możemy   zablokować   wszystkie  kontrolki lub  pozakładać  łączniki  wtykowe  i  pozdejmować wszystkie  kable.  Zajmie to kilka sekund. ­   Świetnie.   Tak   właśnie   zrobimy.   Powyciągajcie   je   także   z   wszystkich  czołgów   i   złóżcie   je   w   tym   największym,   numer   sześć.   Potem   obudzimy  wszystkich i opowiemy, co się stało. Zmusimy Głowy Rodzin, by proces odbył  się   natychmiast.   Po   jego   zakończeniu   założymy   kable   z   powrotem   i  zabierzemy się do roboty. Macie jakieś pytania? Chociaż   mówił   to   wszystko   bezbarwnym   tonem,   wiedział,   iż   podejmował  najważniejszą decyzję w życiu. Był to punkt zwrotny, po jego przekroczeniu  nie było odwrotu. Gdy zrozumieją, że stać ich na podejmowanie decyzji, być  może będą wreszcie mogli wziąć los całej planety we własne ręce. Byli jedynie mechanikami i technikami ­ nigdy nie myśleli o tym w ten sposób.  Pragnęli  jedynie  napiętnować  zło,  pozostające  w  jaskrawej  sprzeczności  z  wpajanymi im zasadami. Po   krótkim   wybuchu   entuzjazmu   zajęli   się   omawianiem   szczegółów   planu  całej   operacji.   Jedynie   Hyzo   Santos   nie   podzielał   ogólnego   podniecenia   i  siedział   milczący,   inteligentnymi   oczyma   wpatrując   się   w   Jana.   Przemówił  dopiero wtedy, gdy wszyscy już wyszli. ­ Czy ty wiesz, co chcesz właściwie zrobić, Janie?   ­

­ Tak. Ty także to wiesz. Łamię wszystkie obowiązujące do tej pory prawa i  ustanawiam nowe. ­ To coś więcej. Raz złamane prawa nigdy nie będą przestrzegane. Głowy  Rodzin się na to nie zgodzą... ­ A więc zmusimy ich do tego. ­ Tak. Ale to już rewolucja, prawda? Jan przez dłuższą chwilę spoglądał na  zachmurzoną twarz przyjaciela. ­   Masz   rację   ­   powiedział   w   końcu.   ­   Czy   ten   pomysł   wydaje   ci   się  niedorzeczny? Powoli twarz Hyzo rozjaśniła się szerokim uśmiechem. ­ Niedorzeczny? Uważam, że jest po prostu wspaniały. To właśnie powinno  się wydarzyć. Wiem, bo przeczytałem książkę "Odwieczna Walka". ­ Nigdy o niej nie słyszałem. ­ Wydaje mi się, że bardzo niewielu ludzi je zna. Otrzymałem ją od członka  załogi jednego ze statków. Powiedział mi, że jest zakazana, istnieje jednak  kilka nielegalnych kopii. ­ Uważaj, stąpasz po niebezpiecznym gruncie... ­ Wiem. Powiedział, że dostarczy mi więcej ­ ale już się nie pojawił. ­ Łatwo zgadnąć, co się z nim stało. Jesteś więc razem ze mną? Zmiany te  będą większe, niż sobie wyobrażasz. Hyzo z żarem uścisnął wyciągniętą dłoń Jana. ­ Oczywiście. Do samego końca. ­  Dobrze. Chodźmy więc do magazynku, w którym zamknąłem Heina i tego  drugiego Proktora. Mieli wykonać na mnie wyrok śmierci, więc z pewnością  obaj wiedzą o tajnym procesie. Będą naszymi świadkami. Idąc w stronę magazynu zauważyli, że część ludzi już wstała. Drzwi od ulicy  były wciąż uchylone, tak jak je pozostawił. Lecz drzwi wewnętrzne były otwarte. Obaj Proktorzy zniknęli bez śladu. Rozdział 12 Jan   rozejrzał   się   szybko   dookoła,   lecz   reszta   pomieszczenia   była  równie pusta jak magazynek, w którym zamknął obu strażników. ­  Gdzie oni są? ­ zapytał Hyzo. ­ Teraz to już nieważne. Będą kłopoty, więc lepiej, jeżeli zaczniemy działać  pierwsi. Musimy ich zaskoczyć. Chodźmy. Ignorując zdumione spojrzenia mijanych po drodze ludzi, pobiegli w stronę  stojących nieruchomo czołgów. Nikt ich nie niepokoił. Po chwili Jan zwolnił  tempo. ­ Wydaje się, że wciąż ich wyprzedzamy ­ powiedział. ­ Zaczynajmy.

Wspięli się do kabiny czołgu numer sześć i uruchomili silniki. Wkrótce będzie  to jedyny zdolny do ruchu pojazd. Jan poprowadził go wolno Aleją Centralną i  zatrzymał tuż przed kopułą. Z   każdą   chwilą   pojawiało   się   dookoła   coraz   więcej   ludzi,   lecz   praca   nad  unieruchomieniem   czołgów   i   ciągników   przebiegała   bez   zakłóceń.  Początkowo konspiratorzy działali z dużą ostrożnością, starając się, by nikt  ich   nie   zauważył.   Wkrótce   jednak   spostrzegli,   że   nikt   nie   zwraca   na   nich  uwagi.   Robili   wrażenie   techników,   zajmujących   się   wyznaczoną   pracą.  Zaczęli   więc   wyjmować   kable   zupełnie   otwarcie,   uśmiechając   się   ze  skrywaną z trudem uciechą. To wszystko było bardzo podniecające. Powagę   zachowywał   jedynie   Jan.   Siedział   przy   pulpicie   sterowniczym   i  wpatrywał   się   w   ekrany.   Gdy   pojawił   się   na   nich   pierwszy   obładowany  kablami   mężczyzna,   zaciśniętą   nerwowo   dłonią   uderzył   o   poręcz   fotela.  Wkrótce   pojawił   się   drugi   z   techników,   a   po   nim   trzeci.   Hyzo   siedział   w  otwartym włazie wieżyczki i podawał kable niżej, do Jana, który układał je  systematycznie wewnątrz pojazdu. ­ To już wszystkie ­ powiedział w końcu. ­ Co chcesz, byśmy teraz robili? ­ Sądzę, że najlepiej będzie, jeżeli zmieszacie się po prostu z tłumem. Na  razie chcę uniknąć zarzutu o tworzenie konspiracji. ­ Lecz potrzebujesz przecież kogoś, by tu został? ­  Nie musisz, Hyzo... ­ Wiem, ale zgłaszam się na ochotnika. Co więc robimy? ­ To proste. Zaczynamy gromadzić ludzi. Mówiąc to, wcisnął przycisk syreny alarmowej. Ciszę rozdarło upiorne wycie,  odbijające się echem od zabudowań. Nikt nie mógł go zignorować. Ci, którzy  jeszcze spali, budzili się nagle, a ci, którzy już pracowali, rzucali wszystko i  ruszali w stronę źródła przeraźliwego dźwięku. Gdy Aleja Centralna zaczęła  się   zapełniać,   Jan   wyłączył   syrenę   i   zdjął   wiszący   na   ścianie   przenośny  głośnik.   Hyzo   czekał   już   na   niego   na   szczycie   czołgu,   oparty  wygodnie   o  sterczącą groźnie lufę armaty. ­ Masz swój tłum ­ powiedział. ­ Wszyscy tutaj ­ rozległ się wzmocniony głos Jana. ­ Niech wszyscy podejdą  bliżej czołgu. Mam coś ważnego do obwieszczenia. Dostrzegł   wychylającego   się   ze   swego   wagonu   starego   Taekenga,   który  wygrażał mu gniewnie pięścią. ­  Głowy Rodzin także. Wszyscy. Zbliżcie się tutaj. Taekeng   ponownie   potrząsnął   pięścią   i   odwrócił   się   w   stronę   młodego  mężczyzny,   który   szepnął   mu   coś   na   ucho.   Spojrzał   ponownie   i   obdarzył  Jana   przeciągłym,   pełnym   niedowierzania   spojrzeniem,   a   po   chwili  pośpieszył za mężczyzną w stronę kopuły.

­ Niech wszyscy się zbliżą ­ polecił Jan i wyłączył głośnik. ­ Nie ma tu żadnej z Głów Rodzin ­ powiedział do Hyzo. ­  Chyba coś knują. Co robimy? ­ To, co zaplanowaliśmy. Zacznij wydawać rozkazy, by zaczęto wyładowywać  zboże i przygotowano pociągi do podróży powrotnej. ­ Lecz oni mogą zmienić ten plan. Nie pozwolą nam jechać jeszcze raz. ­   To   nawet   lepiej.   Do   tej   pory   nikomu   przecież   o   tym   nie   powiedzieli.  Pozwólmy im zacząć tę drakę ­ i to na oczach wszystkich. ­ Masz rację ­ Jan włączył głośnik i podniósł go do ust. ­ Przykro mi, iż przerywam wam dobrze zasłużony wypoczynek, ale zabawa  jest już skończona i musimy wracać do pracy. Trzeba pojechać jeszcze raz i  przewieźć resztę zboża. Wśród tłumu dało się słyszeć okrzyki dezaprobaty, a kilku stojących z tyłu  mężczyzn zaczęło się w wolna wycofywać. Ponad ich głowami Jan dostrzegł  przepychającego się do przodu Heina. Krzyczał coś, a w jego kaburze lśnił  nowy rewolwer. W tej sytuacji nie można go było zignorować. ­ Czego chcesz, Hein? ­ wykrzyknął Jan. ­ Masz iść... do kopuły. Natychmiast... zebranie. Większość   słów   utonęła   w   pomruku   niespokojnego   tłumu.   Hein   wreszcie  przepchał   się   do   przodu   i   dla   podkreślenia   swego   autorytetu   wymachiwał  wyjętym   z   kabury   rewolwerem.   W   głowie   Jana   zaświtał   pewien   pomysł.  Pochylił się w stronę Hyzo. ­ Chcę, aby ten drań znalazł się tuż obok mnie i dopiero wtedy mówił. Niech  wszyscy usłyszą, co ma do powiedzenia. ­ To niebezpieczne... ­ Całe to zebranie jest czystym szaleństwem ­ roześmiał się Jan. ­ Ruszaj,  inni ci pomogą. Hyzo   skinął  głową  i ześliznął  się  z  burty  czołgu  na  ziemię.   Jan   ponownie  podniósł głośnik. ­   Jest   tutaj   z   nami   Kapitan   Proktor.   Przepuście   go,   proszę,   ma   nam   coś  ciekawego do powiedzenia. Hein otrzymał pomoc, której się nie spodziewał. Chociaż się opierał, krzepkie  dłonie uniosły go w górę i zanim się zorientował, stał już obok Jana na burcie  czołgu, ściskając w dłoni niedorzecznie w tej chwili wyglądający rewolwer.  Widząc, iż czerwony z oburzenia Hein ma zamiar coś powiedzieć, Jan nie  zwlekając podniósł do jego ust głośnik. ­ Masz pójść ze mną. Zabierz to! ­ uderzył w metalową tubę. Jan nie ustępował. Ich głosy brzmiały czysto i wyraźnie. ­  Dlaczego właściwie mam pójść z tobą?

­   Wiesz,   dlaczego!   ­   wrzasnął   z   wściekłością   Hein.   Jan   w   odpowiedzi  uśmiechnął się ciepło. ­ Nie wiem ­ odparł najzupełniej niewinnym tonem. ­ Wiesz. Zostałeś osądzony i uznano cię winnym. Pójdziesz teraz ze mną ­  podniósł w górę broń. Jan   ponownie   się   uśmiechnął,   tym   razem   w   duchu,   widząc   zaciśnięte  kurczowo na uchwycie kolby palce. ­ Chcesz przez to powiedzieć, że miał tutaj miejsce jakiś proces? ­ Celowo  odwrócił się do Heina plecami i przemawiał teraz do tłumu. ­ Czy słyszeliście  o jakimkolwiek procesie? Część potrząsnęła przecząco głowami, większość jednak słuchała uważnie.  Jan odwrócił się i przyłożył głośnik do ust Heina, obserwując równocześnie  jego rewolwer. Hein zaczął krzyczeć, lecz został zagłuszony przez inny głos: ­ Wystarczy już, Hein. Schowaj rewolwer i złaź stamtąd. Powiedziała to stojąca przed wejściem do kopuły Hradil. W rękach trzymała  mikrofon połączony ze wzmacniaczem. To musiała być ona. Jako jedyna ze  wszystkich   Głów   Rodzin   była   na   tyle   bystra,   by   zorientować   się,   że   Hein  zaczyna się plątać, i na tyle inteligentna, by odpowiednio zareagować. Hein   wyglądał   jak   przekłuty   balon.   Z   ponurą   miną   schował   rewolwer   do  kabury. Jan pozwolił mu odejść wiedząc, że mężczyzna nie powie już ani  słowa. Teraz będzie musiał stawić czoła Hradil, a nie była to prosta sprawa. ­   O   jakim   procesie   on   mówił,   Hradil?   Co   miało   oznaczać,   iż   zostałem  osądzony i uznany winnym? Jego wzmocnione głośnikiem słowa dotarły do niej ponad tłumem, milczącym  teraz i poważnym. Odpowiedziała w podobny sposób. ­   To,   co   mówił   nie   miało   żadnego   znaczenia.   Jest   chory,   ma   wysoką  gorączkę. Lekarz już idzie do niego. ­ To dobrze. Biedny Hein. A więc nie było żadnego procesu i nie jestem o nic  oskarżony. Cisza przedłużała się i nawet z tej odległości Jan widział, jak bardzo ta stara  kobieta pragnęła jego śmierci. Stojąc nieruchomo niczym posąg, czekał na jej  odpowiedź. ­ Nie. Nie było... żadnego procesu... ­ powiedziała z wyraźnym wysiłkiem. ­ Dobrze. Miałaś rację, Hein jest rzeczywiście chory. A więc skoro nie było  żadnego procesu, nie jestem także oskarżony o żadne zbrodnie ­ Zmusił ją,  by   przyznała   to   przy   wszystkich.   Teraz   należało   wykorzystać   tę   chwilową  przewagę. ­ W porządku, wszyscy słyszeli, co powiedziała Hradil. Wracajmy  teraz do pracy i przygotujmy pociągi do drogi powrotnej po zboże. ­   NIE!   ­   Echo   tego   ­krzyku   przetoczyło   się   przez   całą   Aleję   Centralną.   ­  Ostrzegam   cię,   Janie   Kulozik,   że   posuwasz   się   za   daleko.   Od   tej   chwili 

będziesz posłusznie milczał. Zdecydowano, że nie potrzebujemy już więcej  ziarna. A ty będziesz... ­ Nie, stara kobieto. Dla dobra wszystkich już wcześniej zadecydowano, że  musimy pojechać po to ziarno. I pojedziemy. ­ Powiedziałam ci przecież, co o tym myślimy. To był rozkaz. Była   zła,   podobnie   jak   i  Jan.  Ich   podniesione   głosy  krzyżowały  się   ponad  głowami skupionych wokół ludzi. Próby odwoływania się do prawa czy logiki  były pozbawione sensu. Pozostały jedynie słowa, wypowiedziane z twardą  determinacją.   Jan   sięgnął   do   wnętrza   wieżyczki,   wyjął   pęk   przewodów   i  uniósł je ponad głową. ­ Nie przyjmuję twoich rozkazów do wiadomości. Wszystkie czołgi i ciągniki  są unieruchomione – takimi pozostaną, chyba, że ja je naprawię. Jedziemy  po zboże i nie zdołasz nas przed tym powstrzymać. ­ Ten człowiek jest szalony. Złapcie go i zabijcie. To rozkaz! Kilka osób posunęło się niezdecydowanie w kierunku czołgu. Jednak Jan był  przygotowany   i   na   taką   ewentualność.   Ponownie   sięgnął   do   wieżyczki   i  uruchomił zaprogramowany wcześniej komputer, sterujący miotaczem ognia.  Lufa uniosła się w niebo i ponad głowami ludzi przemknęła struga płynnego  ognia. Rozległy się okrzyki przerażenia. Ryk płomienia przemówił dobitniej, niż uczyniłby to Jan. Hradil, z zaciśniętymi  niczym szpony palcami postąpiła do przodu ­ a potem obróciła się na pięcie i  ruszyła w stronę wejścia do kopuły, odpychając zaskoczonego Heina. Jan  wyłączył miotacz. ­ Wygrałeś tę rundę ­ powiedział Hyzo, lecz w jego głosie nie było radości. ­  Od   tej   chwili   musisz   być   niezwykle   ostrożny.   W   końcu   będą   musieli  zdecydować: ty czy ona. ­ Nie chcę z nią walczyć, chcę jedynie zmienić... ­ Każda zmiana jest dla niej klęską, nigdy nie wolno ci o tym zapomnieć. Nie  możesz się już wycofać. Jan poczuł się nagle bardzo zmęczony. ­ Zacznijmy rozładowywać to przeklęte zboże. Ludzie nie będą wtedy mieli  czasu, by myśleć. ­ Hyzo! ­ rozległ się nagle czyjś głos. ­ Hyzo, to ja. Na gąsienicę wspiął się rozczochrany nastolatek. ­   Stary   Ledon   chce   się   z   tobą   widzieć.   Powiedział,   byś   przyszedł  natychmiast. Powiedział jeszcze, że to bardzo ważne. ­ To Najstarszy mojej Rodziny ­ wyjaśnił Hyzo. ­   A   więc   zaczyna   się.   ­   Jan   przez   chwilę   rozważał   konsekwencje   tego  nagłego wezwania. ­ Zorientuj się, czego od ciebie chce. Lecz o cokolwiek  cię poprosi, wróć tu i powiadom mnie o tym. Dziwne, wie przecież, że jesteś  razem ze mną.

Hyzo zeskoczył na ziemię i podążył w ślad za chłopcem. Na jego miejsce  natychmiast wspiął się Eino. ­ Przyszedłem po kable ­ powiedział. ­ Będziemy musieli odłączyć wagony  mieszkalne i... ­ Nie ­ przerwał mu natychmiast Jan. Te kable i unieruchomione pojazdy były  w tej chwili jego jedyną bronią. Instynktownie czuł, iż przeciwnicy gromadzą  w tej chwili przeciwko niemu swe siły, byłoby więc szaleństwem pozbawiać  się   jedynej   broni,   jaką   dysponował.   ­   Poczekaj   jeszcze   trochę.   Przekaż  pozostałym, że spotkamy się tutaj za... powiedzmy trzy godziny. ­ Dobrze. Czas   dłużył   się   nieskończenie   i   Jan   czuł   się   niezwykle   samotny.   Przez  przedni luk widział krzątających się dookoła ludzi, ale czuł, iż stary porządek  został   już   zachwiany.   Udało   mu   się   podważyć   niewzruszoną   do   tej   pory  pozycję   Głów   Rodzin,   wstrząsnąć   nimi,   wywalczyć   chwilowe   zwycięstwo.  Lecz   czy   zdoła   utrzymać   to,   co   uzyskał?   Nie   było   sensu   oddawać   się  jałowym   spekulacjom.   W   tej   chwili   mógł   jedynie   powstrzymywać   rosnącą  niecierpliwość, siedzieć spokojnie i czekać na następny ruch przeciwnika. Wkrótce w polu widzenia pojawił się Hyzo i w chwilę później wśliznął się do  środka. ­ Nie jest dobrze ­ powiedział krótko. ­ To znaczy? ­ Stary Ledon po prostu zabronił mi jechać. Tylko tyle. ­ Nie może cię przecież powstrzymać. ­ Masz rację. Ale ja wiem, w co się pakuję i czym to grozi. Dlatego też nic mu  nie odpowiedziałem, po prostu odwróciłem się i wyszedłem. Lecz kto jeszcze  odważy się na coś podobnego? W tej właśnie chwili Starszyzna wzywa do  siebie kolejno każdego technika i mechanika. Powiedzą im, co mają robić ­ i  oni posłuchają. A to będzie oznaczało dwuosobową rewolucję i brak miejsca,  do którego moglibyśmy uciec. ­   Jeszcze   nie   jesteśmy   martwi.   Zostań   tutaj,   uważaj   na   przewody   i   nie  otwieraj luku, dopóki nie wrócę. Bez tych przewodów będziemy zgubieni. ­ A jeżeli ktoś spróbuje je odzyskać? Ktoś z naszych ludzi? ­ Nie dawaj ich nikomu. Nawet, jeżeli... ­ Jeżeli będę musiał walczyć? I co mam wtedy zrobić, pozabijać ich? ­ Nie, tak daleko nie możemy się posunąć. ­ Dlaczego nie? ­ glos Hyzo był śmiertelnie poważny. ­ Zrób po prostu, co będziesz mógł, ale nie rań nikogo. Jan zeskoczył na ziemię i nie śpiesząc się, ruszył w kierunku kopuły. Tłum  zdążył się już rozproszyć, lecz w pobliżu wciąż znajdowało się kilkanaście  osób. Patrzyli. na niego z ciekawością ­ lecz odwracali wzrok natychmiast, 

gdy spoglądał im prosto w twarz. Byli pasywni, potrafili jedynie akceptować i  wykonywać rozkazy. W tej chwili Starszyzna stanowiła siłę, z którą będzie  musiał się zmierzyć. Przy wejściu do kopuły nie było żadnych Proktorów ­ przyjął to za pomyślny  omen, spodziewał się bowiem z ich strony wyłącznie kłopotów. Bezszelestnie  wsunął się do środka i stanął tuż obok drzwi. Były tu wszystkie Głowy Rodzin.  Zbyt zajęci wrzeszczeniem na siebie, by go zauważyć. Jan słuchał uważnie. ­ Musimy pozabijać ich wszystkich, to jedyne wyjście! ­ krzyczał ochrypłym  głosem Taekeng. ­   Jesteś   głupcem   ­   przerwała   mu   Hradil.   ­   Musimy   mieć   wyszkolonych  mężczyzn do obsługi urządzeń. Musimy im rozkazać, by nas słuchali. To na  razie   wystarczy.   Później,   gdy   on   będzie   już   martwy,   ukarzemy   ich  odpowiednio. Nie zapomnimy o nikim. ­ Nikogo nie ukarzecie ­ powiedział spokojnie Jan, występując do przodu. ­  Wszyscy jesteście głupcami. Widzę, że wciąż nie zdajecie sobie sprawy, jak  poważna   jest   nasza   obecna   sytuacja.   Jeżeli   statki   nie   przylecą,   nie  otrzymamy   części   zamiennych   i   paliwa.   Wszystkie   nasze   pojazdy   szybko  zamienią się w stosy bezużytecznego żelastwa, a my sami umrzemy. A jeżeli  przylecą,   będą   potrzebowały   każdego   ziarnka   zboża,   jakie   uda   nam   się  zebrać. Będą potrzebowały dla przymierających głodem ludzi ­ a my musimy  jedynie... Urwał, gdyż Hradil splunęła mu prosto w twarz. Wolno otarł wierzchem dłoni  policzek, starając się ze wszystkich sił zachować spokój. ­   Zrobisz   tak,   jak   ci   powiemy   ­   rozkazała   rozwścieczona   kobieta.   ­   I   nie  będziesz nam już dłużej mówił, jak mamy postępować. Nie będzie kolejnej  podróży. A ty zostaniesz... ­   Głupia   kobieto,   czy   ty   naprawde   nie   potrafisz   mnie   zrozumieć?   Czy  naprawdę jesteś tak zaślepiona, iż nie widzisz, że nic się nie poruszy bez  mego pozwolenia? Mam w ręku części maszyn, bez których są one jedynie  bezużytecznym   złomem.   Mogę   je   zniszczyć,   a   wtedy   wszyscy   pomrzemy  bardzo szybko. I zrobię to, jeżeli natychmiast nie zgodzisz się na powrotną  podróż po resztę zboża. Obiecuję, iż nie będę prosił cię o nic więcej. Gdy  powrócimy, ty w dalszym ciągu pozostaniesz u władzy. Będziesz wydawała  rozkazy i wszyscy będą ich przestrzegali. Czy takie wyjście jest do przyjęcia? ­  Nie!   Nie  możesz   mówić   nam,  co   mamy  robić  ­  w  głosie  Hradil  brzmiała  wyraźna obawa przed jakimkolwiek kompromisem. ­ Nie mówię, co macie robić. Pytam was jedynie o zgodę. ­ To nie jest zły plan ­ wtrącił Ivan Semenow. ­ Nic nie stracimy, jadąc po  zboże. I przyrzekliśmy przecież...

­ Zaproponuj głosowanie, Ivan ­ wtrącił bezceremonialnie Jan. ­ A może ty  też   tak   boisz   się   tej   starej   krowy,   że   nie   jesteś   już   w   stanie   racjonalnie  myśleć? Hradil spojrzała na niego z zimną nienawiścią w oczach, lecz ku zaskoczeniu  wszystkich przemówiła spokojnie: ­   Dobrze   więc.   Nie   będziemy   się   już   więcej   kłócić.   Pociągi   wyruszą  natychmiast   po   rozładowaniu   zboża.   Jestem   pewna,   iż   wszyscy   się  zgodzicie. Zapanowała pełna konsternacji cisza. Nikt z obecnych nie rozumiał tej nagłej  zmiany   decyzji.   Jan   wiedział   jednak   doskonale,   co   powodowało   nią   w  rzeczywistości.   Po   prostu   nie   była   przygotowana   do   bezpośredniej  konfrontacji.   I   nie   obchodziło   jej,   czy   pociągi   pojadą,   czy   też   nie.   Chciała  jedynie jego śmierci, możliwie najdłuższej i jak najbardziej bolesnej. Wiedział,  iż od tej chwili będzie w stałym niebezpieczeństwie. ­ Wiem, że wszyscy zgadzacie się z Ivanem i Hradil ­ powiedział Jan. ­ A więc wyruszamy tak szybko, jak tylko będzie to możliwe.  Będziemy potrzebować wszystkich nowych kierowców... ­   Nie   ­   wtrąciła   stanowczo   Hradil.   ­   Pojadą   wyłącznie   mężczyźni.   Nie  zezwalam, by jechała którakolwiek młoda kobieta. Elżbieta także. To ostatnie wypowiedziała tonem wyraźnego wyzwania i Jan przez chwilę  zastanawiał się, czy nie warto by go przyjąć. ­   A   więc   dobrze,   jedynie   mężczyźni   ­   powiedział   równie   zimnym   tonem.   ­  Idźcie stąd teraz i wydajcie rozkazy o pełnej współpracy ze mną. Powiedzcie  ludziom wszystko. I bez żadnych kłamstw. ­ Nie powinieneś tak mówić... ­ wtrącił cicho Ivan. ­ Dlaczego nie? Wiesz przecież, że to prawda. Tajne zebrania, tajny proces,  tajne wykonanie wyroku śmierci ­ więcej kłamstw, niż można nimi obciążyć tego głupca, Ritterspacha. Nikomu  z was nie ufam. Idźcie stąd do wszystkich rodzin i powiedzcie im, co mają  robić. Uruchomię maszyny ponownie dopiero wtedy, gdy wszyscy będą już  wiedzieli, co tu się naprawdę dzieje. ­ Pochwyćcie go teraz i zabijcie! ­ wrzasnął nieoczekiwanie Taekeng. ­ Możecie, ale wtedy ktoś inny zniszczy przewody. ­ To Hyzo ­ powiedział Ledon. ­ Wystąpił przeciwko mnie, tak jak i ten tutaj. ­ Idźcie wydać rozkazy ­ nakazała Hradil. ­ Porozmawiamy później. Rozdział 13 Pociągi,   gotowe   do   drogi   już   od   przeszło   czterech   godzin,   stały  nieruchomo   w   ciemnościach.   Kierowcy   byli   już   na   swych   miejscach   i 

oczekiwali   na   rozkazy.   Zapasy   żywności   znajdowały   się   w   wagonie  magazynowym, w którym jechał pełniący obowiązki lekarza, felczer Savas  Tsi­turides. Doktor Rozbagh oświadczył wcześniej, iż jego asystent nie jest  jeszcze   w   pełni   przygotowany   do   odbycia   samodzielnie   takiej   podróży.  Tsiturides zgodził się z tym ochoczo. Jan nie mógł jednak wystawić swych  ludzi na ryzyko braku jakiejkolwiek pomocy lekarskiej. Wszystko zostało już  dopięte na ostatni guzik. Nie można było dłużej czekać. ­ Wracam za pięć minut ­ powiedział, udając, że nie dostrzega zdziwionego  spojrzenia swej załogi. Wyszedł z czołgu numer sześć. Postanowił, iż w tej podróży będzie prowadził  czołgi. Ruszył wzdłuż rzędu pociągów. Po chwili znalazł się na umówionym  miejscu, ale nie zastał tam nikogo. Cała Aleja Centralna była pusta i cicha.  Chociaż wiedział, że było to czystym szaleństwem, miał jednak nadzieję... ­ Jesteś tam, Janie? Obrócił się na pięcie i dostrzegł ją, stojącą przy drzwiach magazynu. Szybko  pobiegł w jej stronę. ­ Przestałem już wierzyć, że przyjdziesz. ­ Otrzymałam twoją wiadomość, lecz musiałam czekać, aż wszyscy zasną.  Ona kazała mnie pilnować. ­ Jedź ze mną! Początkowo zamierzał argumentować logicznie i racjonalnie, wyjaśniając, jak  ważne jest, by spróbowała utrzymać tę cząstkę niezależności, jaką zdobyła.  Nie   zamierzał   wspominać,   jak   bardzo   ją   kocha   i   potrzebuje.   Na   widok  dziewczyny   zapomniał   jednak   o   przygotowanych   słowach,   a   to,   co  powiedział,   zabrzmiało   głupio   i   nieodpowiedzialnie.   Zaskoczona   Elżbieta  cofnęła się o krok. ­ Nie mogłabym tego zrobić. Przecież jadą wyłącznie mężczyźni. ­ Nie jesteśmy zwierzętami. Nikt z nas cię nie skrzywdzi, nie dotknie nawet. A  wiesz przecież, jak ta wspólna podróż jest dla mnie ważna. ­ Hradil nigdy na to nie pozwoli. ­   Oczywiście.   Dlatego   musisz   pojechać   bez   jej   pozwolenia.   Wszystko   się  zmienia, a my musimy to przyspieszyć. Jeżeli statki nie przybędą, będziemy  mieli tylko kilka lat życia. Zginiemy, gdy nadejdzie lato, a my nie będziemy  mieli środków na odbycie kolejnej podróży. Chciałbym przeżyć te lata razem  z tobą. ­ Wiem o tym. Objął ją mocno i przytulił; dziewczyna przylgnęła doń całym ciałem. Nagle  ponad jej ramieniem dostrzegł biegnących w ich kierunku Ritterspacha wraz  z dwoma Proktorami. Wszyscy dzierżyli w rękach pałki.

To dlatego Elżbieta się spóźniła. Pułapka. Musieli przejąć jego wiadomość i  zaplanowali, iż schwytają ich oboje. Hradil zaślepiona nienawiścią, poświęciła  nawet dziewczynę. ­ Nie!  ­  krzyknął Jan, odpychając  Elżbietę do tyłu.  Nie!  ­  krzyknął  jeszcze  głośniej, nurkując pod opadającą pałką pierwszego Proktora. Cios minął celu i Jan uderzył zaskoczonego mężczyznę przedramieniem w  gardło, odwracając się równocześnie w stronę kolejnych przeciwników. Jedna z pałek uderzyła go w ramię, zahaczając o skroń. Jan wrzasnął z bólu,  okręcił się i ścisnął szyję szarżującego mężczyzny śmiertelnym uściskiem,  osłaniając   się   nim   jak   tarczą   przed   Ritterspachem.   Hein   zamachnął   się   i  zdzielił trzymanego przez Jana Proktora, aż zadudniło. Mężczyzna wrzasnął  z bólu. ­ Przestańcie, proszę! ­ krzyknęła Elżbieta, próbując rozdzielić walczących. Pierwszy z Proktorów odepchnął ją brutalnie do tyłu i zaszedł Jana z boku.  Elżbieta,   wciąż   krzycząc   i   płacząc   rzuciła   się   do   przodu,   wprost   pod  opadającą właśnie pałkę Ritterspacha. Jan   usłyszał   ostry,   nieprzyjemny   trzask,   gdy   pałka   trafiła   ją   w   głowę.  Dziewczyna upadła nie wydawszy nawet jęku. Aby jej pomóc, musiał najpierw skończyć z tymi trzema. Zacisnął uchwyt na  gardle trzymanego przez siebie mężczyzny. Ten szarpnął się i zwiotczał. Gdy  Jan puścił bezwładne ciało i pochylił się po leżącą na ziemi pałkę, otrzymał  potężny cios w plecy. Przetoczył się po ziemi, poderwał niczym sprężyna i  wyprowadził   w   stronę   zaskoczonego   mężczyzny   cios,   który   powalił   go   na  piasek. Odwrócił się w stronę Ritterspacha. ­ Nie... ­ wystękał Hein, biorąc szeroki zamach. Jan   nawet   nie   odpowiedział,   pozwalając,   by   pałka   przemówiła   za   niego.  Schylił   się,   trafiając   atakującego   Heina   w   przedramię.   Palce   Ritterspacha  otworzyły się, wypuszczając pałkę. Z przerażeniem w oczach odwrócił się,  próbując uciec, lecz pałka Jana uderzyła go w tył głowy. Runął na ziemię  niczym pozbawiony kości łachman. ­   Co   tu   się   dzieje?   ­   wykrzyknął  nadbiegający  od   strony  pociągu   któryś  z  mechaników. ­ Zaatakowali nas. Dziewczyna jest poważnie ranna. Poślij po Tsituridesa,  prędko! Jan   ukląkł   i   uniósł   delikatnie   głowę   Elżbiety.   Prawą   skroń   dziewczyny  pokrywała   zakrzepła   krew,   ciemna   teraz   na   tle   nienaturalnej   bladej   skóry.  Ranna oddychała powoli, lecz regularnie. Zaniósł ją ostrożnie do najbliższego wagonu i ułożył na koi. ­ Gdzie jesteście? ­ usłyszał na zewnątrz jakiś głos. ­ Co się stało?

Był to Tsiturides, klęczący obok leżących nieruchomych ciał. Po obejrzeniu  Ritterspacha wyprostował się i spojrzał na Jana ze zdumieniem w oczach. ­  Ta dwójka jest nieprzytomna, ale ten ­ martwy. ­ W tej chwili już nic nie możesz dla niego zrobić. Elżbieta jest w wagonie,  uderzona   przez   tego   łajdaka.   Zajmij   się   nią.   Lekarz   wszedł   do   środka   i  otworzył swą medyczną torbę. Jan zamknął drzwi, a potem odpiął wiszący u  pasa pęk kluczy i przekręcił jeden z nich w zamku. ­ Koniec zabawy ­ zwrócił się w stronę nadbiegających mężczyzn. ­ Ta trójka  zaatakowała   mnie,   musiałem   się   więc   nimi   zająć.   Ruszajmy   lepiej,   nim  wydarzy się coś jeszcze. Bójka   była   zupełnie   idiotyczna,   nie   mniej   stało   się.   Usiłował   przygotować  wyjazd   w   zgodzie   z   prawem,   pytając   o   zgodę   Hradil.   Teraz   nie   było   już  odwrotu. Musi działać tak, jak to zaplanował. Zagrzmiały silniki i pociągi powoli ruszyły. Jan rzucił się biegiem w stronę  własnego   czołgu,   o   mało   nie   wpadając   przy   tym   pod   koła   jednego   z  ciągników. ­ Jedźmy!  ­  rzucił,  zamykając za  sobą  właz.  ­  Musimy wysunąć się  przed  pociągi. ­ Najwyższy czas ­ mruknął Otakar i uruchomił silnik. Jan wpatrywał się w tylne ekrany, dopóki Alei Centralnej nie zastąpiła gładka  nawierzchnia Drogi, a ostatnie zabudowania nie rozpłynęły się w mroku. Z  pewnością nikt za nimi nie pojedzie ­ na co więc właściwie czekał? Rozdział 14 Jan zadecydował, iż jechać będą przez co najmniej cztery godziny, nim  zatrzymają się na pierwszy postój. Sam nie mógł czekać tak długo. Nawet  godzina, to byłoby za dużo ­ musiał dowiedzieć się, co z Elżbietą. Cios nie  sprawiał wrażenia mocnego, jednak od chwili wyjazdu była przez cały czas  nieprzytomna.   Mogła   przecież   być   już...   martwa.   Krążąca   po   głowie   myśl  stała się nie do zniesienia. ­ Wszystkie jednostki! ­ rzucił do mikrofonu. ­ Krótki postój. Jeżeli chcecie,  możecie zmienić kierowców. Rozpoczynajcie hamowanie. Natychmiast, gdy tylko skończył przekazywać to polecenie, zawrócił o 180  stopni   i   pomknął   z   łoskotem   gąsienic   wzdłuż   zwalniających   stopniowo  pociągów. Dotarł do wagonu, w którym zostawił Elżbietę i lekarza, ponownie  zawrócił i czekał niecierpliwie, aż pociąg zatrzyma się ostatecznie. Wyskoczył  na zewnątrz, otworzył drzwi i stanął twarzą w twarz z doktorem Tsituridesem. ­ To skandal, zamknąć mnie w taki sposób!... ­ Jak ona się czuje?

­ Ten wagon jest brudny, zakurzony, bez właściwych sanitariatów... ­ Pytałem, jak ona się czuje? Zimny ton jego głosu zrobił w końcu wrażenie na lekarzu, który cofnął się  gwałtownie do tyłu. ­ Czuje się dobrze jak na te warunki. Śpi teraz. Lekki wstrząs, to wszystko.  Mogę już bezpiecznie pozostawić ją samą. Podniósł swą torbę lekarską i szybko opuścił wagon. Jan chciał spojrzeć na  Elżbietę, lecz obawiał się, by jej nie obudzić. Niespodziewanie dziewczyna  przemówiła: ­ Jesteś tu, Janie? ­ Jestem. Leżała na koi okryta kocami, a jej głowę spowijał biały bandaż. Twarz była w  dalszym ciągu nienaturalnie blada. ­ Co się właściwie stało, Janie? Pamiętam, że rozmawialiśmy, a potem już  nic. ­ Hradil zastawiła na mnie pułapkę, z tobą jako przynętą. Ritterspach i kilku  jego   ludzi   chciało   mnie   zabić   lub   pojmać,   nie   wiem.   Cokolwiek   jednak  zamierzali,   nie   udało   im   się.   Uderzyli   cię,   a   ja...   obawiam   się,   iż   wtedy  straciłem panowanie nad sobą. ­ Czy stało się coś złego? ­ Tak, chyba tak. Nie chciałem, by skończyło się to w ten sposób. Ritterspach  nie żyje. Przez   chwilę   spoglądała   na   niego   szeroko   otwartymi   oczyma,   a   potem  cofnęła dłoń, którą trzymał do tej pory w lekkim uścisku. ­ Przepraszam ­ powiedział. ­ Przykro mi, że ktoś musiał umrzeć. ­ Nie chciałeś przecież nikogo zabijać ­ odparła bez przekonania. ­ Nie, nie chciałem. Ale zrobiłbym to jeszcze raz, gdybym musiał. Dokładnie  w ten sam sposób. Nie próbuję się usprawiedliwiać, po prostu wyjaśniam ci,  jak było. Jeden z nich uderzył cię, upadłaś. Myślałem, że nie żyjesz. Było ich  trzech, wszyscy mieli pałki. Musiałem się przecież bronić. Ciebie także. ­ Rozumiem, lecz śmierć jest dla mnie... jest czymś odpychającym. ­ Niech więc tak pozostanie. Nie mogę cię zmusić, byś mnie zrozumiała lub  myślała w ten sam sposób, co ja. Chcesz, abym stąd odszedł? ­ Nie! ­ wykrzyknęła. ­ Powiedziałam jedynie, iż to wszystko jest mi bardzo  trudno pojąć. Co nie znaczy, że uważam ciebie za kogoś obcego. Kocham  cię, Janie i zawsze będę cię kochała. ­ Wiem. Działałem wtedy odruchowo, być może nawet głupio. Zrobiłem to  jednak, ponieważ ja też cię kocham. ­ Ponownie ujął ją za rękę. ­ Potrafię  zrozumieć, jeżeli będziesz winić mnie także i za to, co zrobiłem potem. Gdy  byłaś nieprzytomna, umieściłem cię w tym wagonie i zabrałem razem z sobą 

w   podróż.   Rozmawialiśmy   o   tym,   gdy   nas   zaatakowali.   Wtedy   jednak   nie  usłyszałem twojej odpowiedzi. ­  Naprawdę? ­  dziewczyna  uśmiechnęła  się  po raz  pierwszy.  ­  Mogła  być  tylko jedna odpowiedź. Zawsze będę posłuszna Hradil. Lecz teraz, gdy jej tu  nie ma, nie jest ważne, czy posłucham, czy nie. Ważne jest, że cię kocham i  cieszę się, że jestem z tobą. ­ Janie! ­ dobiegł nagle z zewnątrz czyjś głos. Delikatnie objął dziewczynę i  przytulił. Przez chwilę nie potrzebowali żadnych słów. Wreszcie wstał. ­ Muszę już iść. Nie potrafię ci powiedzieć, jak bardzo... ­ Wiem. Chcę się teraz trochę przespać. Czuję się już o wiele lepiej. ­ Chcesz może coś do jedzenia lub picia? ­ Nie, dziękuję. Tylko ciebie. Wracaj szybko. Drugi kierowca czołgu wychylił  się przez właz w wieżyczce. ­ Otrzymałem właśnie wiadomość, Janie. Semenow chce wiedzieć, dlaczego  się zatrzymaliśmy i kiedy wyruszamy dalej. ­ Powiedz mu, że chcę się z nim zobaczyć i że wyruszamy natychmiast, jak  tylko przyjdę do jego ciągnika. Ruszaj. Ivan   Semenow   był   Koordynatorem   tej   podróży.   Jan   z   ulgą   przystał,   by  Semenow   prowadził   pociągi.   Liczył   na   doświadczenie   i   rozwagę   tego  człowieka. Wspiął się po drabince do kabiny kierowców, a Ivan ruszył natychmiast, gdy  tylko Jan zamknął za sobą drzwi. ­   Co   spowodowało   to   opóźnienie?   ­   zapytał   Koordynator.   ­   Sam   przecież  powiedziałeś, że ważna jest każda godzina. ­ Przejdźmy do przedziału silnikowego, tam ci wszystko wyjaśnię. Jan milczał, dopóki inżynier nie opuścił pomieszczenia i nie zamknął za sobą  włazu. ­ Chcę się ożenić. ­ Wiem, ale to sprawa pomiędzy tobą a Hradil. Mogę z nią porozmawiać,  jeżeli chcesz, bowiem prawo nie precyzuje jasno, za członka jakiej Rodziny  dziewczyna powinna wyjść za mąż. Ale ostateczna decyzja należy do Hradil. ­   Nie   zrozumiałeś   mnie.   Jesteś   Głową   Rodziny,   a   to   oznacza,   iż   możesz  udzielić ślubu. I właśnie o to w tej chwili cię proszę. Elżbieta jest tutaj, w  pociągu. ­ To niemożliwe! ­ A to niby dlaczego? ­ Hradil nigdy by na coś takiego nie pozwoliła. ­   Nie   ma   jej   tutaj   i   nie   może   nas   powstrzymać.   Chociaż   raz   pomyśl  samodzielnie. Zdecyduj się na coś. Gdy udzielisz nam ślubu, nie będzie już  odwrotu. Nawet ta stara diablica nic nie będzie mogła na to poradzić.

­ To nie takie proste. Prawo... Jan splunął ze wstrętem na metalową podłogę i roztarł ślinę podeszwą buta. ­ To jest twoje prawo. To wymysł, czy ty tego nie rozumiesz? Na Ziemi nie  ma  takiej  struktury  jak   Rodziny  i  Głowy  Rodzin,   czy  też  idiotycznych  tabu  dotyczących   kojarzenia   par   w   ściśle   określonych   grupach.   Te   twoje   tak  zwane   prawa   są   czystą   fikcją,   stworzoną   przez   wymarłych   dawno   temu  antropologów. Wyrwane z kontekstu fragmenty książek o nieistniejących już  społeczeństwach,   wpojone   wam   po   to,   aby   stworzyć   uległą,   pracowitą  populację ogłupiałych niewolników. Semenow   nie   wiedział,   jak   zareagować   na   te   obraźliwe   słowa.   W   końcu  pokręcił z niedowierzaniem głową. ­   Dlaczego   mówisz   takie   rzeczy?   Nigdy   przedtem   nie   wyrażałeś   się   w  podobny sposób. ­ Oczywiście, że nie. Byłoby to samobójstwem. Ritterspach był szpiegiem.  Natychmiast doniósłby o wszystkim, co powiedziałem i to byłby mój koniec.  Lecz teraz, gdy statki nie przybyły, nic już nie ma znaczenia. Wszystko się  zmienia. Czy chcesz posłuchać o kochanej, starej Ziemi... ­ Nie chcę żadnych kłamstw. ­   Po   raz   pierwszy   usłyszysz   prawdę,   Semenow.   Opowiem   ci   o   kulturach,  które stworzyła ludzkość. Są swego rodzaju artefaktami, powstałymi w ten  sam   sposób,   co   koło.   Różniły   się   znacznie   pomiędzy   sobą,   spełniały  odmienne   zadania.   Lecz   wszystko   to   jest   już   sprawą   zamierzchłej  przeszłości, ponieważ na Ziemi powstały obecnie dwie klasy ­ rządzących i  rządzonych. Panów i niewolników. I szybka śmierć dla tych, którzy usiłują coś  zmienić.   Ten   ostateczny   wzór   społeczeństwa   doskonałego   przeniesiono  nawet   ku   gwiazdom.   Zaszczepiono   go   na   tych   wszystkich   pięknych,  bogatych   światach,   które   ludzkość   do   tej   pory   odkryła.   Lecz   nie   na  wszystkich.   Tam,   gdzie   zachodziła   potrzeba   zasiedlenia   naprawdę  niegościnnej   planety   ­   takiej   jak  ta   ­   wzywano   zespół  płatnych   mędrców  i  stawiano przed nimi konkretne zadania: stwórzcie stabilną i uległą kulturę,  ponieważ jakiekolwiek problemy spowodują spowolnienie tempa produkcji i  straty   materialne.   Stwórzcie   milutką,   funkcjonującą   na   najprostszych  zasadach   kulturę,   ponieważ   farmerzy   są   zbyt   głupi,   by   myśleć   o  czymkolwiek,   poza   pracą.   Nakreślono   więc   ogólną   linię   rozwojową,  obwarowano   ją   przepisami,   dorzucono   garść   mitów   i   przesądów   ­   i   masz  Beta   Aurigae   III.   Tę   właśnie   planetę.   Fabrykę   uległych   rolników,  spędzających życie na ogłupiającej, niewolniczej pracy... ­   Przestań,   nie   chcę   słyszeć   więcej   ani   słowa.   To   wszystko   kłamstwa   ­  powiedział wyraźnie wstrząśnięty Semenow.

­   Dlaczego   właściwie   miałbym   ci   kłamać?   Jeżeli   statki   się   nie   pojawią,  umrzemy   wszyscy.   Lecz   do   tego   czasu   zamierzam   żyć   jak   prawdziwy  mężczyzna,   a   nie   milczący   niewolnik,   jak   wy   wszyscy.   Wy   macie  przynajmniej   dobrą   wymówkę,   jesteście   zniewoleni   głupotą   i   brakiem  niezbędnej   wiedzy.   Ja   zostałem   zniewolony   strachem.   Jestem   pewien,   iż  wszystko, co tutaj robię, jest obserwowane. Tak długo, jak nie będę sprawiał  żadnych kłopotów, będę żył. I pozostałem przy życiu przez lata, jak widzisz.  Zesłano   mnie   na   tę   planetę   ­   więzienie,   by   wykorzystać   moje   techniczne  umiejętności. W moje wykształcenie zainwestowano zbyt wiele środków, by  pozwolić mi po prostu umrzeć. Na Ziemi nie potrzebowano mnie, tu jednak  mogłem   być   przydatny.   Tak   więc   przysłano   mnie   tutaj   z   wyraźnym  zaleceniem,   by   pozostawić   mnie   przy   życiu   tak   długo,   jak   długo   będę  zachowywał   się   przyzwoicie.   Gdybym   zaczął   rozpowiadać   o   prawdziwym  życiu   poza   tą   planetą,   czekałaby   mnie   śmierć.   Jestem   już   więc   martwy,  Semenow,   rozumiesz?   Gdyby   przyleciały   statki,   a   ty   opowiedziałbyś   o   tej  rozmowie komukolwiek z ich załóg, byłoby to równoznaczne z podpisaniem  wyroku śmierci. Składam więc własne życie w twoje ręce, Ivanie, kierowany  najstarszym z istniejących powodów ­ miłością. Udziel nam ślubu. To jedyne,  co powinieneś teraz zrobić. Semenow zacierał nerwowo ręce, usiłując zebrać  rozbiegane myśli. ­ Powiedziałeś mi nieprawdopodobne rzeczy, Janie. Czasami, kiedy jestem  sam, przychodzą mi do głowy różne pytania. Nie było jednak nikogo, kto by  mi na nie mógł odpowiedzieć. Książki historyczne mówią wyraźnie... ­ Książki historyczne służą podtrzymaniu fikcji. ­ Janie, wiadomość do ciebie ­ przerwał im dobiegający z interkomu głos. ­ Dobrze, możesz łączyć. Przez chwilę słyszeli jedynie szumy, a potem rozległ się głos Lee Ciou: ­   Mamy   kłopoty,   Janie.  Jeden   z  czołgów  zgubił  gąsienicę.   Zjechaliśmy  na  krawędź Drogi i próbujemy to naprawić. Powinieneś dojechać do nas za kilka  minut. ­ Dzięki. Zajmę się tym. Semenow, pogrążony w pełnym zadumy milczeniu, nawet nie zauważył, jak  Jan   otwiera   właz   i   wychodzi.   Gdy   w   zasięgu   wzroku   ukazały   się   dwa  nieruchome czołgi, Jan szybkim spojrzeniem obrzucił wskazania przyrządów  i polecił: ­ Gdy będziemy je mijać, zwolnij do dziesięciu kilometrów. Wtedy wyskoczę. Otworzył   drzwi   i   w   twarz   uderzył   go   strumień   rozgrzanego   powietrza.  Następnym   razem   będzie   już   musiał   nakładać   kombinezon   żaroodporny.  Szybko zszedł na ostatni szczebel drabinki i zeskoczył na ziemię. Zachwiał  się,  lecz  szybko odzyskał równowagę i  pomachał  w stronę  ciągnika,  który 

ponownie   zaczai   nabierać   szybkości.   Lee   Ciou   z   dwoma   mechanikami  rozciągnęli już uszkodzoną gąsienicę na skalistej nawierzchni Drogi. ­   Pęknięte   ogniwo   ­   rzucił   tonem   wyjaśnienia   Lee.   ­   Nie   możemy   tego  zreperować. Metal się skrystalizował. ­   Cudownie!   ­   zawyrokował   Jan,   odłupując   kawałek   kruchego   metalu  paznokciem. ­ Włóżcie zapasowe ogniwo. ­  Nie   mamy  zapasowych.   Zużyliśmy  wszystkie.  Możemy  wyjąć  z  drugiego  czołgu... ­ Nie, to nie jest rozwiązanie ­ przerwał, spoglądając na niebo. Przez   głowę   przemknęło   mu,   iż   jego   ponure   przepowiednie   zaczynają   się  sprawdzać. Rzeczy zaczynają się zużywać, a nie mogą być zastąpione przez  nowe. To początek końca. Szkoda tylko, że tak szybko... ­ Zostawimy tutaj ten czołg i dogonimy pozostałych. ­ Nie możemy go tak po prostu zostawić... ­ A dlaczego nie? Teraz nie możemy go przecież naprawić. Zostawmy go  tutaj i ruszajmy. Tylko wszystko dokładnie zamknijcie. Wrócimy po niego, gdy  przylecą statki. W minutę usunięto wszystkie rzeczy osobiste załogi i pozamykano włazy. Nic  nie mówiąc, wspięli  się do drugiego czołgu i  ruszyli,  stopniowo nabierając  prędkości, by dogonić pociągi. Gdy ponownie wyszli na prowadzenie, w radiu  niespodziewanie zabrzmiał głos Semenowa: ­ Dużo myślałem o naszej ostatniej rozmowie. ­  Miałem taką nadzieję. ­ Chcę porozmawiać, wiesz z kim, zanim podejmę decyzję. Rozumiesz? ­ Oczywiście, to brzmi logicznie. ­ Potem chciałbym porozmawiać z tobą. Mam parę pytań. Nie zgadzam się  ze wszystkim, co powiedziałeś. Ale myślę, że będę mógł zrobić to, o co mnie  prosisz. Kabinę czołgu wypełnił głośny okrzyk zwycięstwa. Rozdział 15 Budowniczowie   Drogi   musieli   odczuwać   prawdziwą   przyjemność,  podporządkowując   sobie   naturę   w   najdramatyczniejszy   z   możliwych  sposobów. Ogromny łańcuch górski, oznaczony na mapie po prostu jako 32­ BL,  mógł  być  pokonany na wiele  różnych sposobów.  Najprostszym z nich  byłby   długi   tunel,   mający   swój   koniec   po   drugiej   stronie   masywu,  bezpośrednio na płaskiej równinie. Jednak konstruktorom nie wystarczało tak  proste rozwiązanie.

Droga podnosiła się łagodnie sztucznym nasypem na sam szczyt gór i dalej  biegła   już   prosto,   pokonując   każdy   z   kilkunastu   największych   szczytów  wyciętymi   w   skale   tunelami.   Powstały   przy   budowie   gruz   zużyto   na  zasypywanie   części   przełęczy,   a   uzyskaną   w   ten   sposób   nawierzchnię  utwardzono, zalewając płynną lawą. Ilość energii zużytej przy tym zadaniu  była niewyobrażalna. Nie poszła jednak na marne. Powstała droga ­ pomnik  umiejętności i możliwości techniki. Przed   wjazdem   do   tunelu   znajdowała   się   rozległa   płaszczyzna.  Budowniczowie  bez   wątpienia  używali  jej  jako  parku   dla   swych  potężnych  maszyn.   O   tym,   jak   musiały   być   wielkie   świadczył   fakt,   iż   na   terenie   tym  swobodnie mieściły się wszystkie pociągi wraz z czołgami. Było to ulubione  miejsce   postoju,   pozwalało   bowiem   ­   po   niekończących   się   dniach  spędzonych w dusznych wagonach ­ na krótkie, towarzyskie spotkania. Korzystnym czynnikiem była tu wysokość oraz to, iż miejsce znajdowało się  po ocienionej stronie góry. Temperatura była tu na tyle niska, że można było  opuścić   pojazdy   bez   nakładania   niewygodnych   kombinezonów.   Mężczyźni  przechadzali   się   teraz   powoli,   rozmawiając   i   wybuchając   co   chwila  serdecznym   śmiechem.   Wszyscy   zadowoleni   byli   z   tej   chwili   wytchnienia,  chociaż   nikt   jeszcze   nie   znał   przyczyny   postoju.   Zapowiedziano   jedynie  zebranie przy ciągniku prowadzącym. Oznaczało to zmianę w monotonnej  podróży. Ivan Semenow odczekał, dopóki nie zebrali się wszyscy, a potem wspiął się  na   prowizoryczną   platformę   na   jedynym   z   bębnów   smarowniczych.   Gdy  przemówił   do   mikrofonu,   jego   wzmocniony   głos   zmusił   wszystkich   do  milczenia. ­   Zwołałem   to   zebranie,   by   się   z   wami   skonsultować   ­   przemówił,   a  zgromadzeni   ludzie   natychmiast   zaczęli   pomiędzy   sobą   szeptać.   Głowy  Rodzin nie konsultują się przecież z nikim ­ one po prostu wydają rozkazy. ­ Wiem, że może to was zdziwić ­ kontynuował nie zrażony Semenow. ­ Lecz  żyjemy obecnie w dość dziwnych czasach. Całe nasze życie, cel naszego  istnienia poddane zostały ciężkiej próbie i być może nigdy już nie będą takie  same. Statki, które są podstawą naszej egzystencji nie przybyły o czasie i  być może nigdy nie przybędą. Jeżeli tak się stanie, wszyscy wiecie, że czeka  nas długa i powolna śmierć. A jednak przywieźliśmy tyle zboża, ile tylko było  można   do   Southtown,   a   teraz   jedziemy   po   resztę.   Aby   tego   dokonać,  musieliście wystąpić przeciwko woli Głów Rodzin. Przeciwstawiliście się nam  i wygraliście. Jeżeli chcecie wiedzieć, byłem jedynym ze Starszych, który się  z wami zgadzał. Może dlatego, iż tak samo jak wy, pracuję z maszynami i  przez   to   jestem   inny.   Sam   nie   wiem.   Wiem   jednak,  że   zmiany  w  naszym  życiu już się rozpoczęły i nikt nie jest w stanie ich powstrzymać. Dlatego chcę 

wam teraz powiedzieć o jeszcze jednej zmianie. Z pewnością już słyszeliście  jakieś plotki na ten temat, więc teraz przedstawię wam po prostu fakty. To nie  jest zupełnie męska ekspedycja. Mamy tu, razem z nami, jedną kobietę. Tym   razem   gwar   podnieconych   głosów   był   o   wiele   głośniejszy.   Wszyscy  wyciągali   szyje,   by   zobaczyć,   kto   pojawił   się   obok   Ivana   na   platformie.  Semenow podniósł rękę i ponownie zapadła cisza. ­ To Elżbieta Mahrowa, którą z pewnością wszyscy znacie. Jest tutaj, bo tego  chciała.   Wyraziła   także   wolę   poślubienia   Jana   Kulozika,   który   wyraził  podobne życzenie w stosunku do niej. Ostatnie   słowa   pochłonęła   wrzawa   rozgorączkowanych   głosów.   Semenow  przekręcił   potencjometr   i   gdy   przemówił   ponownie,   jego   głos   odbił   się  wielokrotnym echem od kamiennych ścian wąwozu. ­   Uspokójcie   się,   ludzie.   Powiedziałem   przecież,   że   chcę   się   z   wami  skonsultować. Jako Głowa Rodziny mam władzę nadawania mocy związkom  małżeńskim. Wydaje mi się, iż wiem, co powinienem uczynić, ale co wy o tym  myślicie? Nie było żadnych wątpliwości. Ryk entuzjazmu wstrząsnął ścianami silniej,  niż   wzmocniony   głośnikiem   głos   Semenowa.   Jeżeli   były   jakieś   głosy  przeciwne,   utonęły   w   powszechnym   aplauzie.   Gdy   Jan   i   Elżbieta   wyszli  wreszcie z pociągu, tłum porwał uśmiechającego się szeroko mężczyznę na  ramiona. Byli jednak zbyt mocno związani prawami, które właśnie łamali, by  gratulować równie uradowanej dziewczynie. Ceremonia   zaślubin   była   krótka   i   dość   niezwykła,   z   uwagi   na   wyłącznie  męską   publiczność.   Padły   słowa   przysięgi   i   wymieniono   obrączki.   Potem  wzniesiono toast na cześć młodej pary. Skończyło się na jednym, ponieważ  czas naglił. Miesiąc miodowy nowożeńcy mieli spędzić w pociągach. Kolumna pojazdów przebyła w końcu góry i wjechała na równinę, rozpaloną  promieniami   tropikalnego   słońca.   Tym   razem   posuwali   się   szybciej   niż  podczas  pierwszej  podróży.  Droga   bowiem  nie  była   zablokowana,  nie  byli  również tak obładowani jak poprzednio. Załogi czołgów wysuwały się daleko  do przodu; jedyną poważniejszą przeszkodą było przekraczanie zatopionej  sekcji Drogi. Puste   wagony   miały   tendencję   do   zjeżdżania   w   bok,   musiały   więc   być  przeprowadzane   pojedynczo   i   asekurowane   przez   doczepione   z   obydwu  końców ciągniki. Jedynymi, którzy nie mieli nic przeciwko temu opóźnieniu  byli Jan i Elżbieta. Zabroniono im jakichkolwiek czynności przy przeprawie i  nakazano pozostanie wewnątrz jednego z wagonów. Był to jedyny prezent  ślubny,   jaki   ci   ciężko   pracujący   ludzie   mogli   im   sprawić,   ale   tym   bardziej  przez to cenny.

Po przekroczeniu rozlewiska Droga była nadal otwarta, choć nie wolna od  niebezpieczeństw. Palące słońce ani na chwilę nie zachodziło już poniżej linii  horyzontu, a rozgrzane powietrze drgało złowieszczo niczym w piecu. ­ Co to może być? ­ zapytała nagle Elżbieta. ­ Nie wiem. Nigdy jeszcze nie widziałem czegoś podobnego ­ odparł Jan. Ponownie jechali razem jako kierowca i drugi kierowca jednego z ciągników.  W   ten   sposób   byli   ze   sobą   przez   cały   czas   i   gdy   pracowali,   i   gdy  odpoczywali.   Odkrywali   powoli   przyjemności   płynące   z   tego   związku.   Dla  Elżbiety   było   to   spełnienie   kobiecych   pragnień.   Dla   Jana   ­   koniec  samotności. Wiedział jednak doskonale, iż nie żyje w świecie, który toleruje  szczęście w nieskończoność. ­ Pył! ­ powiedział Jan, spoglądając z niepokojem w niebo. ­ I przychodzi mi  na myśl tylko jedno miejsce, skąd może pochodzić. ­  Mianowicie? ­ Erupcja wulkaniczna. Gdy wulkany budzą się do życia, wyrzucają wysoko w  atmosferę chmury pyłu, a prądy powietrzne roznoszą je po całej planecie.  Mam jedynie nadzieję, że wybuch nie nastąpił w pobliżu Drogi. Jego   nadzieje   okazały   się   płonne.   Dwadzieścia   godzin   później   czołgi  przekazały   wiadomość   o   widniejącym   na   horyzoncie   aktywnym   wulkanie.  Dżungla  dookoła  była  wypalona  i  martwa, a  sama  Droga pokryta  grubymi  kawałkami żużlu. Czołgi z trudnością torowały drogę. Wkrótce dołączyła do  nich kolumna pociągów. ­ To potworne ­ powiedziała Elżbieta, wpatrując się w poczerniały krajobraz i  wędrujące po niebie chmury gęstego pyłu. ­ Jeżeli to nasz najgorszy odcinek, wszystko będzie w porządku ­ spróbował  pocieszyć ją Jan. Wulkan znajdował się nie dalej niż dziesięć kilometrów od Drogi. Wyrzucał  wciąż   w   górę   słupy   czarnego   dymu,   rozświetlone   od   dołu   czerwonymi  płomykami pełzającego po rozpalonej lawie ognia. Przesuwali się obok niego  z minimalną szybkością, jako że z nieba wciąż spadały gorejące resztki, co w  znacznym stopniu ograniczało widoczność. ­   Jestem   trochę   zdziwiony,   iż   nie   natknęliśmy   się   na   tego   typu   kłopoty  podczas   pierwszej   podróży   ­   zauważył   Jan.   ­   Budowa   tej   Drogi   musiała  pociągnąć za sobą mnóstwo sztucznych trzęsień ziemi. A wyzwolona tymi  procesami   energia   z   pewnością   sprzyjała   gwałtownym   erupcjom  wulkanicznym. Budowniczowie znali się jednak na swej robocie i nie opuścili  planety,   dopóki   aktywność   wulkaniczna   nie   opadła   do   zwykłego   poziomu.  Jednak   układ   tych   skał   został   zmieniony   i   nigdy   już   nie   będziemy   mieli  pewności, czy wymarłe od lat wulkany nie przebudzą się nagle do życia. ­ Jednak udało się nam przejechać ­ powiedziała Elżbieta z uśmiechem.

Jan   nie   chciał   psuć   jej   pogodnego   nastroju   przypomnieniem   podróży  powrotnej. Przyjdzie na to czas później. Wjechali  wreszcie   w   obszar   spalonych   słońcem   pól  i  zatrzymali  się   przed  silosami.   Rozpoczęło   się   ładowanie   ziarna,   utrudnione   z   powodu  ograniczonej   ilości   kombinezonów.   Praca   trwała   bez   przerwy.   Mężczyźni  zmieniali   się   co   cztery   godziny,   manewrując   w   prażącym   słońcu   ciężkimi  rurami,   by   napełnić   podjeżdżające   kolejno   wagony.   Wkrótce   przestrzeń  dookoła  pojazdów  usłana   została  ziarnem,   nikt   bowiem  nie   silił  się   już  na  nadmierną ostrożność. I tak więcej ziarna pozostanie by spłonąć, niż będą w  stanie   zabrać.   Gdy   ostatni   pociąg   został   już   napełniony,   Jan   udał   się   na  poszukiwanie Semenowa. ­ Zabieram stąd czołgi ­ powiedział, gdy odnalazł Koordynatora w jednym z  ciągników.   ­   Niepokoję   się   o   odcinek   Drogi,   który   przebiega   tuż   obok  wulkanu. ­  Udało nam się go oczyścić stosunkowo łatwo. ­   Tym   razem   może   nie   być   to   takie   proste.   Co   prawda   aktywność  wulkaniczna   wydaje   się   zamierać,   ale   parę   dni   temu   nastąpiło   spore  trzęsienie ziemi. Jeżeli odczuliśmy je aż tu, to kto wie, co czeka nas bliżej  epicentrum?   Nawierzchnia   Drogi   może   być   uszkodzona.   Dlatego   chcę  wyruszyć ze sporym wyprzedzeniem. Semenow skinął niechętnie głową. ­ Obyś się mylił. ­ Mam nadzieję. Zawiadomię was o wszystkim, gdy tylko tam dotrę. Przebyli ten odcinek Drogi bez zatrzymywania się, na pełnej prędkości. Jan  spał,   gdy   wjeżdżali   w   zagrożony   obszar,   więc   Otakar,   który   w   czołgu  prowadzącym   był   drugim   kierowcą,   obudził   go   silnym   potrząśnięciem   za  ramię. ­   Przed   nami   są   spore   kupy   pyłu,   lecz   chyba   powinniśmy   sobie   z   nimi  poradzić. ­ Zaraz się tym zajmę. Zadanie oczyszczenia Drogi pozostawili czołgom wyposażonym w spycharki,  a sami ruszyli do przodu. Wkrótce dostrzegli wulkan, z którego szczytu snuła  się jedynie wąska smuga pary. ­ Uff, kamień spadł mi z serca ­ westchnął z zadowoleniem Otakar. ­ Tak, mnie także ulżyło ­ zgodził się Jan. Jechali dalej, dopóki nie natknęli się na olbrzymią stertę kamieni, blokującą  kompletnie Drogę. Dalszy przejazd był niemożliwy. Jedyne, co mogli w tej  sytuacji zrobić, to zjechać na bok i zaczekać na pozostawione z tyłu ciężkie  czołgi. Nie czekali długo.

Kierowca pierwszego czołgu machnął w ich kierunku ręką i naparł ostrzem  spycharki na blokującą przejazd ścianę, ginąc wkrótce z oczu. ­   Zator   robi   się   coraz   płytszy   ­   raportował   przez   radio.   ­   Opada   po   obu  stronach... ­ umilkł nagle. ­ Co się stało? ­ zapytał Jan. ­ Słyszysz mnie? Odezwij się! ­ Lepiej zobaczcie sami ­ odpowiedział po chwili kierowca. ­ Lecz posuwajcie  się bardzo powoli. Jan wjechał w szczelinę i kierując się śladami gąsienic, dotarł do torującego  przejazd czołgu, który zdążył już się cofnąć, umożliwiając mu ocenę sytuacji. Natychmiast zrozumiał, co było przyczyną zdziwienia kierowcy. Droga przed  nimi   urywała   się   nagle,   przechodząc   w   głęboką   szczelinę   o   co   najmniej  kilometrowej szerokości. Rozdział 16 ­ Droga... nie ma drogi... ­ wybełkotał przerażony Otakar. ­   Nie   wygłupiaj   się!   ­   parsknął   ze   złością   Jan.   ­   Ta   szczelina   nie   może  ciągnąć   się   w   nieskończoność.   Spróbujemy   ją   objechać,   oddalając   się   od  wulkanu i opuszczając rejon aktywności sejsmicznej. ­ Obyś miał rację. ­ Nie mamy chyba wielkiego wyboru, prawda? ­ w uśmiechu Jana nie było ani  śladu wesołości. Po zjechaniu z gładkiej nawierzchni jazda stała się trudna i niebezpieczna.  Dżungla była upiornym labiryntem pełnym spalonych i poprzewracanych pni,  a   pokrywający   wszystko   popiół   skutecznie   maskował   pułapki.   Parokrotnie  utknęli   beznadziejnie   w   plątaninie   powalonych   drzew   i   za   każdym   razem  umęczeni kierowcy ubrani w niewygodne skafandry musieli zakładać grube  liny   holownicze,   by   wycofać   unieruchomiony   pojazd.   Wulkaniczny   brud  osadzał   się   na   kombinezonach   i   przenikał   do   wnętrza   czołgów.   Po   paru  godzinach   bezlitośnie   wyczerpującej   pracy   wszyscy   byli   bliscy   załamania.  Jan, zdając sobie z tego sprawę, zdecydował się na postój. ­   Zrobimy   sobie   krótką   przerwę.   Oczyśćcie   się   trochę   i   spróbujcie   coś  przełknąć. ­ Mam uczucie, jakbym już nigdy nie miał być czysty ­ powiedział Otakar i  skrzywił się czując, że nawet w zębach zgrzytają mu maleńkie okruchy żużlu. Na   konsolecie   radia   zapaliła   się   nagle   czerwona   lampka.   Jan   wcisnął  przycisk. ­ Tu Semenow. Jak idzie? ­ rozległo się z głośnika. ­ Dość niemiarowo. Robię szeroki objazd. Być może uda nam się ominąć tę  przeklętą szczelinę. Zakończyliście ładowanie?

­   Ostatni   pociąg   załadowany   i   uszczelniony.   Reszta   już   wyruszyła   i  zatrzymała się dwa kilometry dalej na Drodze. Rozsypane zboże zaczęło się  już palić, a ja nie chciałem mieć tutaj żadnych kłopotów. ­   Słuszna   decyzja.   Jako   pierwsze   ulegną   zniszczeniu   silosy,   których   nie  mieliśmy już czasu uszczelnić. Najprawdopodobniej eksplodują pod wpływem  ciśnienia   wewnętrznego.   Ruszamy   dalej.   Będę   na   bieżąco   informował   o  naszych postępach. Jednak   po   kilkunastu   godzinach   ponownie   natknęli  się   na   rozpadlinę.   Jan  spostrzegł   ją,   gdy   spychany   przez   niego   pień   spalonego   drzewa   zniknął  niespodziewanie, spadając w przepaść. Jan z całej siły nacisnął na hamulce i  przetarł przedni wizjer, ciemny od sadzy. ­ Ona wciąż jeszcze tutaj jest ­ wykrzyknął Otakar głosem, w którym wyraźnie  brzmiała nuta rozpaczy. ­ Tak, lecz tym razem jej szerokość nie przekracza stu metrów. Jeżeli nie jest  głębsza, możemy ją wypełnić i nie będziemy musieli robić dalszego objazdu. Okazało   się   to   możliwe.   Po   poszerzeniu   i   wyrównaniu   nowego   szlaku,  szczelinę   zaczęto   wypełniać   zwałami   gruzu.   Miotacze   ognia   paliły   i   topiły  wszystko   dokoła,   a   spychacze   zgarniały   dymiące   szczątki,   powiększając  szybko usypisko. Wkrótce sięgnęło ono krawędzi szczeliny i jeden z czołgów,  chrobocząc gąsienicami, przejechał powoli na drugą stronę. ­ Musimy dorzucić tu więcej kamieni i żwiru ­ polecił Jan. ­   Ciągniki   i   pociągi   są   o   wiele   cięższe   niż   czołgi.   Podzielimy   się   na   dwie  grupy.   Pierwsza   zostanie   tutaj   i  zajmie   się   utwardzeniem,   a   druga   będzie  wycinać   szlak   po   drugiej   stronie   szczeliny,   by   połączyć   objazd   z   drogą.  Potem przeprowadzimy pociągi. Zadanie   było   ciężkie   i   niebezpieczne.   Wykonali   je   najlepiej,   jak   potrafili.  Pracowali   jeszcze   przeszło   sto   godzin,   nim   Jan   był   wreszcie  usatysfakcjonowany z rezultatu. ­ Jadę teraz po pierwszy pociąg. Reszta z was może tu zostać. Nie zmieniał ubrania odkąd zaczęli robić objazd; skórę na twarzy miał szarą  ze zmęczenia i wysmarowaną sadzą, a oczy czerwone i opuchnięte. Elżbieta  na jego widok aż jęknęła ze zgrozy. Spojrzał w lustro i uśmiechnął się pod  nosem. ­ Zrób mi kawę, a ja w tym czasie umyję się i przebiorę. To nie była praca,  którą chciałbym wykonać jeszcze raz. ­ Skończyliście już? ­   Tak,   ale   musimy   jeszcze   przeprowadzić   pociągi.   Zaraz   polecę   opróżnić  pierwszy ze wszystkich ludzi i wyruszam. ­ Czy nie mógłby poprowadzić go ktoś inny? Dlaczego to zawsze musisz być  ty?

Jan wypił w milczeniu kawę, odstawił pustą szklankę i wstał. ­   Wiesz   przecież,   dlaczego.   Jedź   w   kolejnym   pociągu.   Spotkamy   się   po  drugiej stronie. Chociaż jej splecione mocno dłonie zdradzały zdenerwowanie, nie pytała już  o nic więcej. Pocałowała go i odprowadziła wzrokiem. Chciała jechać razem z  nim, ale nawet bez pytania wiedziała, że by się nie zgodził. Musiał zrobić to  sam. Olbrzymi   ciągnik   zakręcił   powoli   i   ruszył   w   stronę   nierównego   traktu,  wyciętego w spalonym podłożu dżungli. Wagony ruszały posłusznie za nim,  podskakując   gwałtownie   na   wybojach,   trzymając   się   jednak   wytyczonego  szlaku. ­ Jak na razie bez większych problemów ­ rzucił do mikrofonu Jan. ­ Trochę  rzuca,   ale   nic   specjalnego.   Przez  cały  czas   utrzymuję   pięć   kilometrów  na  godzinę. Chcę, by pozostali kierowcy robili to samo. Powoli,  lecz pewnie, wjechał na usypaną świeżo nawierzchnię grobli. Pod  ciężarem   ciągnika   od   krawędzi   oderwało   się   kilka   kamieni,   spadając   z  łoskotem   w   przepaść.   Po   obu   stronach   szczeliny   kierowcy   czołgów  obserwowali w milczeniu przejazd. Jan, spoglądając przez przednią szybę,  widział zbliżającą się powoli krawędź rozpadliny. Ograniczył ruchy kierownicy  do   niezbędnego   minimum   pozwalając,   by   ciężki   pojazd   sunął   samym  środkiem grobli. ­   Ciągnik   przeszedł!   ­   rozległ   się   nagle   w   głośniku   podekscytowany   głos  Otakara.   ­   Wszystkie   wagony   idą   w   szyku.   Jak   na   razie   żadnego   śladu  obsuwania. Po minięciu szczeliny dalszy przejazd w stronę Drogi był już prosty. Jan nie  opuszczał   ciągnika,   dopóki   wszystkie   wagony   ponownie   nie   znalazły   się  bezpiecznie   na   bazaltowej   nawierzchni.   Dopiero   wtedy   przebrał   się   w  kombinezon i przeszedł w stronę czołgu, który jechał bezpośrednio za nimi. ­   Wracamy   do   szczeliny   ­   rozkazał   i   włączył   radio.   ­   Możemy   zaczynać  przeprowadzanie   pociągów;   pojedynczo   i   powoli.   Chcę,   aby   na   nowym  odcinku  znajdował się  tylko  jeden  pociąg,  abyśmy w razie  kłopotów  mogli  łatwo   do   niego   dotrzeć.   Zrozumieliście?   W   porządku.   Niech   rusza   pociąg  numer dwa. Obserwował,   jak   nad   krawędzią   rozpadliny   pojawia   się   kolejny   pociąg,  wzbijając   szerokimi   oponami   chmury   czerwonego   pyłu   i   sadzy.   Kierowca  ciągnika   mądrze   trzymał   się   śladów   pozostawionych   przez   pojazd   Jana,  przejechał więc groblę bez większych kłopotów i szybko ruszył dalej. Pojawił  się następny ciągnik i od tej pory przeprawa potoczyła się bez chwili przerwy. Nieszczęście nastąpiło, gdy wjechał na groblę pociąg numer trzynaście. ­ Szczęśliwa trzynastka ­ mruknął pod nosem Jan.

Przetarł podpuchnięte ze zmęczenia oczy i ziewnął. Ciągnik przebył już połowę grobli, gdy nagle zaczął się przechylać. Jan złapał  za   mikrofon,   lecz   zanim   zdążył   powiedzieć   cokolwiek,   w   nadwyrężonej  nawierzchni   grobli   pojawiło   się   pęknięcie.   Na   jakąkolwiek   reakcję   było   za  późno. Olbrzymi ciągnik przechylał się coraz bardziej, pogrążając się bokiem  w rozszerzającym się szybko pęknięciu, niczym w wodzie. I   nagle   było   już   po   wszystkim.   Ciągnik   zniknął   poza   krawędzią   grobli,  pociągając   za   sobą   wszystkie   przyczepione   z   tyłu   wagony.   Rozległ   się  przeraźliwy   zgrzyt   i   trzask   dartego   metalu,   a   wraz   z   upadkiem   kolejnych  wagonów, w górę uniosła się szybko rosnąca chmura pyłu i szczątków. Nikt nie wyszedł z tej katastrofy z życiem. Jan znalazł się na miejscu tragedii  jako pierwszy, spuszczając się po linie. Po chwili dołączyli do niego koledzy i  w   milczeniu   przeszukiwali   dymiące   rumowisko,   odrzucając   na   bok  poskręcane   straszliwie   kawałki   metalu.   Nie   odnaleźli   nikogo.   W   końcu  zarzucili   te   bezowocne   poszukiwania,   pozostawiając   zwłoki   zmiażdżone  szczątkami   pociągu.   Nawierzchnia   grobli  została   naprawiona   i  umocniona,  tak więc pozostałe pociągi przebyły szczelinę bez poważniejszych kłopotów.  Gdy ostatni pociąg wjechał na Drogę, rozpoczęli powrót do domu. Nikt   nie   wypowiedział   tej   myśli   głośno,   lecz   wszyscy   nosili   ją   w   sobie.  Przewożenie zboża z bieguna na biegun planety nie było bezcelowe. Śmierć  tych   ludzi   nie   mogła   być   pozbawiona   sensu.   Statki   muszą   przybyć.   Są  spóźnione ­ lecz w końcu przybędą. Nawierzchnia   Drogi   wydawała   się   już   dobrze   znana,   niemal   swojska.   A  jednocześnie nużąca. Szybko przekroczyli zalany wodą odcinek i posuwali  się wciąż dalej i dalej. Dwa wagony, a także kolejny czołg z powodu braku  części zamiennych trzeba było pozostawić. Musieli także zwolnić, ponieważ  wyeksploatowane ciągniki zaczęły z wolna tracić moc. Gdy   wyjechali   wreszcie   spod   bezlitosnych   promieni   słońca,   wjeżdżając   w  strefę   mroku,   nie   towarzyszyła   temu   powszechna   radość.   Raczej   uczucie  ogromnego   znużenia   i   pragnienie   odpoczynku.   Znajdowali   się   już   o   nie  więcej,   niż   dziesięć   godzin   od   punktu   przeznaczenia,   gdy   Jan   zarządził  postój. ­ Przygotujcie coś do jedzenia ­ powiedział. ­ Musimy to jakoś uczcić. Z   ochotą   przystano   na   tę   propozycję,   lecz  sama   uroczystość  nie   była   tak  radosna, jak zazwyczaj. Wszyscy, za wyjątkiem Jana i siedzącej tuż obok  Elżbiety,   wyczekiwali   z   utęsknieniem   kolejnego   dnia,   kiedy   będą   mogli  wreszcie połączyć się z rodzinami. Nazwiska tych siedmiu, którzy pozostali w  metalowym   grobowcu,   przekazano   już   za   pośrednictwem   radia   do  Southtown.

­ To przyjęcie, a nie czuwanie przy zmarłych ­ powiedział nagle Otakar. ­  Wypij to piwo, a ja zaraz podam ci następne. Jan posłusznie osuszył szklankę do dna i wyciągnął ją przed siebie, czekając  na napełnienie. ­ Nie mogę przestać myśleć o naszym przyjeździe do miasta ­ powiedział. ­ Wszyscy o tym myślimy ­ odparła Elżbieta. ­ Ona nie może nas rozdzielić,  prawda? Hradil, tak długo nieobecna, ponownie stawała się ponurą rzeczywistością,  gotową do ingerowania w ich życie. ­   Jesteśmy   razem   z   wami  ­  zapewnił  ich   Otakar.   ­   Byliśmy  świadkami  na  waszym ślubie. Głowy Rodzin mogą protestować, lecz już nic nie "odkręcą".  Przekonaliśmy ich poprzednio, możemy przekonać i tym razem. Seme­now  nas poprze. ­ To moja walka ­ odparł Jan. ­   Nasza.   Stała   się   naszą,   odkąd   przejęliśmy   ciągniki   i   zmusiliśmy   ich,   by  wyrazili zgodę na kolejną podróż. Możemy zrobić to jeszcze raz. ­   Nie,   Otakarze.   To   nie   jest   takie   proste.   ­   Jan   spojrzał   na   gładką  nawierzchnię   Drogi,   biegnącą   teraz   prosto   jak   strzelił   i   niknącą   za  horyzontem.   ­  Mamy  teraz   coś,  o  co   warto  walczyć.   Coś,   co  dotyczy  nas  wszystkich. Hradil z pewnością sprawi nam jeszcze mnóstwo kłopotów, ale ja  i Elżbieta podejmujemy to wyzwanie. ­ Ja także ­ wtrącił Semenow. ­ Działałem przecież wbrew prawu. Będę się  musiał z tego wytłumaczyć... ­ Wbrew prawu obowiązującemu na tej planecie ­ przerwał mu Jan. ­ Prawu,  mającemu na celu utrzymywanie ludzi w posłuszeństwie i pokorze. ­   Powiesz   im   o   tym   wszystkim?   O   tych   wszystkich   sprawach,   o   których  opowiedziałeś mnie? ­ Oczywiście. Powiem o tym Głowom Rodzin i wszystkim, którzy będą chcieli  mnie   wysłuchać.   Prawda   jest   czasami   zbawienna.   Być   może   w   nią   nie  uwierzą, lecz będą ją znali. Po krótkiej drzemce ruszyli w dalszą drogę. Jan i Elżbieta prawie nie spali, w  oczekiwaniu na rychłe rozstanie. Z czułością i żarem chłonęli każdą chwilę ich związku. Żadne z nich o tym nie  wspomniało, lecz oboje obawiali się przyszłości. Jak się szybko okazało, przeczucia ich nie omyliły. W mieście nie było na ich  cześć żadnych wiwatów, nie oczekiwał ich podekscytowany tłum. Wszyscy  zrozumieli to doskonale. Mężczyźni rzucili sobie krótkie słowa pożegnania i  rozeszli   się.   Jan   i   Elżbieta   pozostali   w   jednym   z   wagonów,   nasłuchując  odgłosów  z   zewnątrz.   Nie   musieli  długo   czekać   na   spodziewane   pukanie.  Przed drzwiami stało czterech uzbrojonych Proktorów.

­ Janie Kulozik, jesteś aresztowany... ­ Na czyje polecenie? I pod jakim zarzutem? ­ Zostałeś oskarżony o zamordowanie Kapitana Proktora Ritterspacha. ­ To może być wyjaśnione, mam przecież świadków... ­   Pójdziesz   teraz   z   nami   do   miejsca   odosobnienia.   Takie   mamy   rozkazy.  Kobieta natychmiast powróci do swojej Rodziny. ­ Nie! Pełen   rozpaczy   okrzyk   Elżbiety   uderzył   Jana   niczym   rozpalony   do  czerwoności pręt. Usiłował podbiec do niej, osłonić ją, lecz jeden z Proktorów  strzelił natychmiast. Ładunek pistoletu energetycznego powstrzymał go, nie powodując śmierci. Jan leżał na podłodze, przytomny, lecz niezdolny do jakiegokolwiek ruchu i  bezsilnie patrzył, jak Elżbietę wyciągają na zewnątrz. Rozdział 17 Jan  nie  miał wątpliwości,  iż  to  przyjęcie  zaplanowano  z sadystyczną  wręcz   precyzją.   Hradil   oczywiście.   Już   raz   nakazała   go   aresztować,   lecz  wtedy cały jej plan spalił na panewce. Tym razem jednak miało być inaczej.  Chociaż osobiście nie pokazała się do tej pory, jasne było, iż to jej twarda  dłoń kieruje wszystkim. Żadnego zbiegowiska z okazji powrotu. Nie zostawiła  mu nawet szansy, by zatrzymał przy sobie własnych ludzi. Dziel i rządź ­ zasadę tę opanowała do perfekcji. Oskarżyła go o najcięższe  przestępstwo   ­   o   morderstwo.   Było   to   tym   łatwiejsze,   że   istotnie   zginął  człowiek.   A  on   ułatwił   jej  zadanie,   opierając  się   przy  aresztowaniu   ­   co   z  pewnością   także   przewidziała.   Znajdowała   się   teraz   gdzieś   daleko,   w  dalszym   ciągu   snując   podstępną,   pajęczą   sieć,   pełną   intryg   i   oszczerstw,  podczas gdy on tkwił w troskliwie przygotowanej celi. Tym razem nie był to maleńki magazynek ­ mogłoby to wzbudzić współczucie  ­ lecz prawdziwa kwatera w jednym ze starych, posiadających grube ściany  budynków. Znajdowało się tu okratowane okno, zlew i urządzenia sanitarne,  wygodna   koja,   książki   i   telewizor   ­   oraz   solidne,   stalowe   drzwi,   otwierane  jedynie od zewnątrz. Jan leżał na koi, wpatrując się niewidzącymi oczyma w sufit, szukając drogi  wyjścia. Gdy poczuł na sobie wzrok spoglądającego przez wizjer Proktora,  odwrócił się na bok. Miał odbyć się proces. Jeżeli poprowadzony zostanie wedle obowiązujących  zasad,   jego   obrona   będzie   musiała   zostać   zaakceptowana.   Pięć   Głów  Rodzin   będzie   ławą   sędziowską,   tak   mówiło   prawo.   Żeby   wyrok   był 

prawomocny, musi zostać przyjęty jednogłośnie. Jednym z sędziów będzie  Semenow ­ stanowiło to jakąś szansę. ­   Masz   gościa   ­   wyrwał   go   z   zamyślenia   głos   strażnika,   dobiegający   z  umieszczonego poniżej szyby głośnika. Mężczyzna odsunął się na bok, a w  jego miejsce pojawiła się twarz Elżbiety. Jan,   szczęśliwy,   podskoczył   w   stronę   wizjera   i   przyłożył   dłonie   płasko   do  powierzchni szyby. Była to prawdziwa tortura ­ widział jej palce tak blisko, a  jednak nie mógł ich dotknąć... ­ Poprosiłam, by pozwolili mi zobaczyć się z tobą ­ wyjaśniła dziewczyna. ­  Myślałam, że odmówią, ale nawet nie sprzeciwiali się zbytnio. ­   Oczywiście.   Tym   razem   nie   będzie   już   żadnego   linczu.   Uczą   się   na  własnych   błędach.   Ten   proces   będzie   pokazowy,   oparty   na   prawie   i  porządku. Goście ­ proszę bardzo. Werdykt ­ oczywiście winny. ­ Zawsze istnieje przecież jakaś szansa. Będziesz walczył? ­ Czyż nie robiłem tego zawsze? ­ zmusił się do uśmiechu. ­ Ta sprawa jest  właściwie prosta: byłaś świadkiem ataku i uderzono cię. Pozostali Proktorzy  będą   to   musieli   zeznać   pod   przysięgą.   Wszyscy   mieli   pałki,   a   zacząłem  walczyć   dopiero   wtedy,   gdy   powalono   ciebie.   Śmierć   Ritterspacha   była  zupełnie   przypadkowa.   To   także   będą   musieli   przyznać.   Działałem   w  samoobronie. Jest jednak coś, co mogłabyś dla mnie zrobić. ­ Co tylko zechcesz... ­ Przynieś mi kopie wszystkich legalnych kaset, które mógłbym przejrzeć w  telewizorze.   Chcę   się   zapoznać   z   wszystkimi   kruczkami,   zawartymi   w  Księdze Prawa. Muszę przygotować sobie solidną obronę. ­   Zrobię   to   tak   szybko,   jak   tylko   będę   mogła.   Powiedzieli   też,   że   mogę  przynieść ci coś do jedzenia. Przygotuję coś specjalnego. I jeszcze jedno ­  ledwie dostrzegalnie spojrzała na stojącego o parę kroków dalej strażnika i  ściszyła głos. ­ Masz kilku przyjaciół. Chcą ci pomóc. Gdybyś mógł się jakoś  stąd wydostać... ­  Nie!   I  powiedz   im  to,  proszę,  bardzo   stanowczo.  Nie   chcę  uciekać.   Ten  niespodziewany urlop bardzo mi odpowiada. A teraz poważnie. Nawet gdyby  udało mi się uciec, na całej planecie nie ma bezpiecznego miejsca, w którym  mógłbym   się   ukryć.   A  zresztą  chcę   pokonać  tę   kobietę   jej  własną   bronią,  posługując się prawem. To najlepszy sposób. Nie wspomniał Elżbiecie, iż najprawdopodobniej każde słowo, które wymienili  poprzez komunikator, zostało nagrane. Nie chciał, aby ktokolwiek z jego winy  popaść miał w niepotrzebne kłopoty. A zresztą to wszystko, co jej do tej pory  powiedział,   było   w   zasadzie   prawdą.   To   musi   zostać   zrobione   w   sposób  najzupełniej   legalny.   A   gdyby   zechciał   skomunikować   się   z   nią   w   inny  sposób, zawsze istniały ku temu możliwości. Cela z pewnością nie posiadała 

żadnych   kamer.   Elżbieta   mogłaby   przecież   odczytać   notatkę,   którą  przyłożyłby   do   szyby.   Postanowił   zachować   tę   możliwość   na   wypadek  prawdziwych kłopotów. Rozmawiali   jeszcze   przez   chwilę,   choć   niewiele   było   do   powiedzenia.  Pogłębiający   się   ból,   spowodowany   niemożnością   dotknięcia   stojącej   nie  dalej niż o dwa kroki ukochanej kobiety sprawił, że gdy strażnik wyprowadził  ją wreszcie na zewnątrz, poczuł prawdziwą ulgę. Kolejnym   gościem   był   Hyzo   Santos.   Jako   technik­łącznościowiec  najwidoczniej   doskonale   zdawał   sobie   sprawę,   że   każde   słowo   jest  nagrywane, utrzymywał więc rozmowę na neutralnym gruncie. ­ Elżbieta powiedziała mi, iż te wakacje sprawiają ci sporą frajdę, Janie. ­ A mam jakiś wybór? Muszę się cieszyć tym, co jest. ­ Przygotuj się więc, bowiem już niedługo staniesz do walki. Przyniosłem ci  kopię Księgi Praw, o którą prosiłeś. Mam nadzieję, iż strażnik ci ją przekaże. ­  Stokrotne dzięki. Muszę ją uważnie przejrzeć. ­ Bardzo uważnie ­ zmarszczka na czole Hyzo pogłębiła się. ­ Odbyło się  kilka spotkań Głów Rodzin. Krążyły na ten temat różne plotki, lecz dopiero  dziś rano ogłoszono kolejny komunikat. Semenow nie jest już Głową swojej  Rodziny. ­ Nie mogli przecież tego zrobić! ­ Mogli i już to zrobili. Znajdziesz to opisane w swojej kopii Księgi Prawa.  Złamał   prawo   udzielając   wam   ślubu   bez   zgody   Hradil.   Biedny   Ivan  pozbawiony został wszystkich tytułów i przywilejów. Jest teraz pomocnikiem  kucharza. ­ Ale nasz ślub jest wciąż ważny, prawda? ­ zapytał z nagłą troską w głosie  Jan. ­ Oczywiście. Więzy małżeńskie są twarde i jak wiesz, nie można ich zerwać.  Jednak wybrani na ten proces sędziowie... ­ No właśnie ­ pokiwał głową Jan. ­ Semenow nie jest już Głową Rodziny, nie  będzie więc obecny. Będzie jedynie Hradil i czwórka ludzi tego pokroju, co  ona. ­   Obawiam   się,   że   masz   rację.   Jednak   twój   proces   ma   być   procesem  publicznym. Nieważne, jak bardzo są w stosunku do ciebie uprzedzeni, nie  odważą się złamać prawa na oczach wszystkich. A ty masz po swojej stronie  sporo ludzi. ­ Jednak drugie tyle z przyjemnością oglądałoby moją egzekucję. ­ Nie możesz ich za to winić. Ludzie nie zmieniają się w przeciągu jednego  dnia.   I   chociaż   zostało   ostatnio   wiele   zmienione,   nie   wszystkim   to   się  podoba.   To   konserwatywny   świat   konserwatywnych   ludzi,   których   zmiany 

przyprawiają jedynie o głęboki niepokój. Tych właśnie ludzi będziesz musiał  przekonać podczas procesu. I wierzę, iż dasz sobie radę. ­ Chciałbym podzielać twój optymizm. ­ Będziesz, gdy tylko zjesz kilka z tych pieczonych kurczaków lub spróbujesz  knedli w sosie, które Elżbieta przysłała ci razem z taśmami. To znaczy, o ile  strażnik pozostawi ci coś po zbadaniu, czy w garnkach nie schowano broni. Wszystko musiało odbyć się zgodnie z prawem. Co do tego nie mogło być  najmniejszej   wątpliwości.   Dlaczego   był   więc   tak   niespokojny?   Do   procesu  pozostało   już   mniej   niż   tydzień,   więc   Jan   cały   wolny   czas   poświęcił  uważnemu   wertowaniu   Księgi   Prawa.   Bez   zdziwienia   stwierdził,   iż   była   to  uproszczona   wersja   praw   obowiązujących   na   wszystkich   planetach  należących do Ziemskiej Federacji Planet. Część zasad została pominięta ­ z  pewnością nie było potrzeby rozstrzygania spraw o fałszerstwa podatkowe w  świecie   nie   znającym   pieniądza.   Stworzono   jednak   przepisy   dodatkowe,  dające Głowom Rodzin władzę absolutną. Wszelkie wzmianki o jakiejkolwiek  wolności osobistej zostały dokładnie i z premedytacją pominięte. W dzień procesu Jan ogolił się i założył przyniesione mu wcześniej czyste  ubranie. Troskliwie przypiął do kołnierza oznakę swej funkcji ­ był przecież  Głównym Konserwatorem i nie miał zamiaru pozwolić, by ktokolwiek o tym  zapomniał. Z niecierpliwością oczekiwał mających go eskortować strażników,  lecz gdy jeden z nich wyjął z kieszeni kajdanki, Jan usiadł na koi i pokręcił  przecząco głową. ­ To nie będzie potrzebne. Nie mam zamiaru próbować ucieczki. ­ To rozkaz ­ rzucił mężczyzna o nazwisku Sheer. Był to ten sam Proktor, którego Jan tak brutalnie potraktował pałką. Stał teraz  w drzwiach celi, trzymając uniesiony ku górze odbezpieczony rewolwer. Nie  było   sensu   przysparzać   sobie   dodatkowych   kłopotów.   Jan   wzruszył  ramionami i posłusznie wyciągnął ręce. Atmosfera przypominała bardziej dzień fiesty niż proces. Prawo mówiło, iż  każdy może uczestniczyć w rozprawie i wyglądało na to, że cała populacja  planety zdecydowała się to właśnie zrobić. Nie mieli zresztą dużo do roboty,  jako że ziarno, które należało wysiać, nie przybyło. Przyszli więc wszyscy,  zwartym tłumem zapełniając całą Aleję Centralną. Zgromadzili się rodzinami, z koszami pełnymi jedzenia i picia, przygotowani  na długie posiedzenie. Nie było jedynie dzieci ­ prawo zabraniało dzieciom  poniżej szesnastu lat uczestnictwa w procesach ze względu na to, co mogło  zostać przy takich okazjach powiedziane. Żaden   budynek   nie   mógłby   pomieścić   tak   okazałego   tłumu,   zdecydowano  więc, iż proces odbędzie się na świeżym powietrzu. Dla oskarżonego i ławy  sędziowskiej   wzniesiono   stosowne   podwyższenie.   Zainstalowano   system 

głośników, by każdy mógł wszystko wyraźnie słyszeć. Wszystko odbywało  się   w   atmosferze   karnawału,   pozwalającej   choć   na   krótko   zapomnieć   o  codziennych kłopotach. I o statkach, które wciąż nie przybywały. Jan wspiął się po kilku schodkach na podwyższenie, zajął wyznaczone mu  miejsce   i   obrzucił   spojrzeniem   skład   sędziowski.   Hradil,   oczywiście.   Jej  obecność   była   tak   samo   pewna,   jak   prawo   grawitacji.   I   Chun   Taekeng,  Senior Starszych, jego uczestnictwo było także gwarantowane. Jednak jedna  z twarzy, należąca do starego Krelszewa, wzbudziła jego zdziwienie. No tak,  został Głową Rodziny, gdy pozbyto się niewygodnego Semenowa. Człowiek  o   małym   intelekcie   i   o   jeszcze   mniejszym   poczuciu   odpowiedzialności.  Zwykłe narzędzie, tak jak pozostała dwójka siedzących obok mężczyzn. Hradil   jest   jedyną,   która   będzie   się   tutaj   liczyła.   Przechyliła   się   właśnie   i  mówiła coś w stronę sędziów, bez wątpienia udzielając instrukcji, a potem  wyprostowała się i spojrzała prosto na Jana. Ciemne oczy patrzyły z zimną  pogardą, lecz przez jej wargi przemknął nagle cień zaskakującego uśmiechu,  przeznaczonego   wyłącznie   dla   niego.   Zniknął   jednak   tak   szybko,   jak   się  pojawił. Jan   był   pewny,   iż   się   nie   omylił   ­   na   ustach   kobiety   pojawił   się   uśmiech  absolutnego   zwycięstwa.   Całym   wysiłkiem   woli   zmusił   się,   by   nie   ujawnić  żadnej reakcji. W czasie procesu jakakolwiek gwałtowna reakcja mogła mu  jedynie zaszkodzić. Wciąż jednak nie mógł zrozumieć, z czego właściwie ona  się śmiała. Już wkrótce miał się tego dowiedzieć. ­ Cisza, cisza w sądzie! ­ wykrzyknęła Hradil, a jej wzmocniony głos odbił się  echem   od   ścian   budynków   stojących   po   obu   stronach   Alei   Centralnej.  Powiedziała   to   tylko   raz,   lecz   wystarczyło.   ­   Zebraliśmy   się   tutaj   dzisiaj   ­  mówiła   ­   by   osądzić   jednego   z   członków   naszej   społeczności.   Wszyscy  wiecie   już,   kim   jest   ten   człowiek.   Jan   Kulozik,   Główny   Konserwator.  Zarzucono mu popełnienie wielu poważnych przestępstw i naszym zadaniem  będzie rozpatrzenie zasadności tych zarzutów – zwróciła się do jednego z  techników. ­ Czy urządzenie rejestrujące jest już przygotowane? ­ Tak jest. ­ Doskonale, wszystko zatem zostanie zarejestrowane na taśmie. Niech więc  przemówią   fakty.   Kulozik   został   oskarżony   przez   Proktora   Sheera   o  zamordowanie Kapitana Proktora Ritterspacha. To bardzo poważny zarzut i  Rada   Starszych   na   specjalnym   zebraniu   z   uwagą   rozpatrzyła   tę   sprawę.  Okazało się, iż zeznania świadka różnią się znacznie od zeznań złożonych  przez   Proktora   Sheera.   Wynika   z  nich,   że   Ritterspach   zginął,   gdy  Kulozik  bronił się przed atakiem. Samoobrona nie jest zbrodnią. Stwierdzono więc, iż  śmierć   ta   była   przypadkowa,   wobec   czego   zarzut   o   morderstwo   upadł.  Proktor Sheer za pochopne wyciąganie wniosków otrzymał surową karę.

Co   to   wszystko   miało   znaczyć?   Tłum   wydawał   się   być   tak   samo  zdezorientowany jak Jan. Tu i ówdzie rozległo się parę szeptów, lecz ucichły  natychmiast, gdy Hradil władczym gestem podniosła rękę. Jan miał niejasne  przeczucie,   iż   to   wszystko   jest   jedynie   przygrywką   przed   czymś   dużo  poważniejszym. I dlaczego ten głupiec Sheer tak szyderczo szczerzy zęby?  Dostał naganę, a teraz się śmieje? Sytuacja stawała się niejasna i Jan musiał  uderzyć pierwszy. Wstał i zbliżył się do mikrofonu. ­   Cieszę   się,   że   prawda   wyszła   wreszcie   na   jaw.   Proszę   by   zdjęto   mi  kajdanki... ­   Więzień   pozostanie   na   miejscu   ­   przerwała   Hradil.   Dwaj   Proktorzy  natychmiast pchnęli go z powrotem na krzesło. ­ Więzień stoi pod zarzutem o  wiele poważniejszch przestępstw. Oskarżony jest o wywołanie niepokojów, o  nielojalne działanie, o wrogą propagandę i wreszcie o najpoważniejsze ze  wszystkich   przestępstw   ­   o   zdradę.   Wszystkie   te   zbrodnie   są   poważne,   a  jedyną   karą   za   zdradę   jest   śmierć.   Jan   Kulozik   winien   jest   wszystkich  zarzuconych mu czynów, co dowiedzione zostanie jeszcze dzisiaj. Egzekucja  odbędzie się w dzień po zakończeniu procesu, bo tak stanowi prawo. Rozdział 18 Z tłumu posypały się okrzyki i pytania. Rozgniewani przyjaciele Jana  poczęli   przepychać   się   do   przodu.   Zatrzymali   się   jednak,   gdy   drogę   do  podwyższenia zastąpiło im dwunastu uzbrojonych Proktorów. ­ Wszyscy do tyłu! ­ wykrzyknął Sheer, wymachując groźnie trzymanym w  dłoni rewolwerem. ­ Cofnijcie się! Tłum zafalował groźnie, lecz nie odważył się przysunąć bliżej. Nagle tuż nad  ich głowami rozległ się wzmocniony głos Hradil: ­   Nie   dopuścimy   do   żadnych   zamieszek.   Kapitan   Proktor   Sheer   otrzymał  rozkaz   strzelać,   jeżeli   sytuacja   będzie   tego   wymagać.   Wśród   nas   mogą  znajdować się osobnicy, którzy być może spróbują pomóc więźniowi uciec.  Nie możemy do tego dopuścić. Jan siedział nieruchomo na krześle, teraz dopiero zdając sobie sprawę, co  się naprawdę dzieje. W jednej minucie udziela nagany, a w drugiej używa  tytułu Kapitana Proktora ­ wszystko jasne. Hradil miała Sheera w ręku. Jana  zresztą także. Będzie teraz musiał zmienić swą linię obrony, chociaż nigdy  nie przypuszczał, iż oskarżenie o morderstwo będzie jedynie odskocznią do o  wiele groźniejszego ataku. Teraz nie było już odwrotu, proces będzie toczył  się dalej. Gdy tylko Hradłl przestała mówić, wstał i powiedział głośno w stronę  mikrofonu:

­ Domagam się, by zakończono wreszcie tę farsę i uwolniono mnie. Jeżeli  mówimy tu o jakiejś zdradzie, to wyłącznie ze strony tej starej kobiety, która z  rozkoszą widziałaby nas wszystkich martwych... Przerwał,   gdyż   mikrofon   został   gwałtownie   odłączony.   Nie   było   ucieczki  przed tą grą, mógł jedynie starać się, by Hradil straciła panowanie nad sobą.  Była opętana nienawiścią ­ Jan czuł to w tonie jej głosu ­ lecz jak na razie  doskonale panowała nad sytuacją. ­   Z   całą   pewnością   postąpimy   tak,   jak   domaga   się   tego   więzień.   Po  konsultacji ława sędziowska zadecydowała, iż wycofamy wszystkie zarzuty,  za   wyjątkiem   najważniejszego.   Zdrady.   Wszyscy   mamy   już   dosyć   tego  człowieka i lekceważenia przez niego prawowitej władzy. Do tej pory byliśmy  wyrozumiali,   ponieważ   żyjemy   w   bardzo   trudnych   czasach.   Być   może  popełniliśmy błąd, pozwalając więźniowi na zbyt wiele swobody w działaniu  przeciwko uświęconym tradycjom i prawom. Lecz błąd musi być naprawiony.  Poproszę technika obsługującego urządzenie rejestrujące, by odczytał nam  wyjątek   z   Księgi   Praw.   Ustęp   trzeci   definicji   "zdrada",   pod   Zasadami  Rządzenia. Wywołany   przebiegł   palcami   po   klawiaturze,   odnalazł   żądany   ustęp   i  wyświetlił go na podręcznym monitorze. Równoczenie z pojawieniem się liter  na   ekranie   przełączył   informację   na   obwód   foniczny.   Mechaniczny   głos  zaczął recytować Prawo: "Zdrada.   Ktokolwiek   ujawni   sekrety   stanu   innym,   winny   będzie   zdrady.  Ktokolwiek wystawiać będzie na szwank autorytet władzy lub będzie do tego  namawiał innych, winny będzie zdrady. Karą za zdradę jest śmierć i musi być  ona wykonana w dwadzieścia cztery godziny od chwili wydania wyroku". W tłumie zaległa pełna napięcia cisza. Ludzie spoglądali po sobie na poły z  niedowierzaniem, na poły ze zgrozą. Po chwili ponownie przemówiła Hradil: ­ Usłyszeliście więc o naturze samej zbrodni i o należnej za nią karze. Za  chwilę   usłyszymy   dowody,   które   w   pełni   potwierdzą   słuszność   tego  oskarżenia.   Więzień   w   obecności   wszystkich   wystawił   Głowy   Rodzin   na  pośmiewisko, podważając tym samym ich autorytet. Odmówił bezpośrednio  wykonywania   rozkazów.   Spowodował,   dzięki   znanym   jedynie   sobie  sztuczkom, unieruchomienie wszystkich maszyn, szantażując w ten sposób  wszystkie Głowy Rodzin, by odbyła się druga podróż po ziarno. Podróż ta  pociągnęła   za   sobą   wiele   niepotrzebnych   śmierci,   za   które   więzień  odpowiedzialny jest osobiście. Działając w ten sposób i zmuszając innych do  nielojalności, stał się winny zdrady. ­   Domagam   się,   by   mnie   wysłuchano!   ­   wykrzyknął   Jan.   ­   Jak   możecie  osądzać, nie słuchając nawet mojej obrony

Chociaż   mikrofon   przed   nim   został   wyłączony,   ci   którzy   stali   najbliżej  platformy, mogli go usłyszeć. Od strony jego przyjaciół posypały się okrzyki z  żądaniami, by pozwolono mu mówić. Po chwili przyłączyli się do nich inni.  Hradil słuchała tego w milczeniu, a potem pogrążyła się w cichej rozmowie z  pozostałymi sędziami. W końcu przemówił Chun Taekeng: ­ Jesteśmy litościwi, a cały proces toczy się zgodnie z literą prawa. Dlatego  przed wydaniem wyroku pozwalamy więźniowi mówić. Ostrzegam go jednak,  że jeżeli jeszcze raz zacznie podważać autorytet Starszych, głos natychmiast  zostanie mu odebrany. Jan spojrzał na sędziów, potem wstał i odwrócił się w stronę zbitego tłumu.  Co mógłby powiedzieć, by nie uznano tego za próbę podważania autorytetu?  Wiedział,   iż   jeżeli   choć   wspomni   słowem   o   innych   planetach   lub   Ziemi,  natychmiast   mu   przerwą.   Musi   to   rozegrać   zgodnie   z   zasadami.   Nadzieja  była nikła ­ niemniej jednak istniała. ­   Mieszkańcy   Halvmork!   Postawiono   mnie   dzisiaj   przed   sądem,   ponieważ  uczyniłem wszystko, co w mojej mocy, by uratować nam wszystkim życie i  zapewnić   statkom   niezbędną   ilość   zboża.   To   wszystko,   co   zrobiłem.   Ci,  którzy   wystąpili   wtedy   przeciwko   mnie   byli   w   błędzie,   co   za   chwilę  udowodnię. Moją jedyną zbrodnią było jasne przedstawienie zagrażającego  nam wszystkim niebezpieczeństwa i podjęcie środków, by go uniknąć. Środki  te   nie   były   stosowane   nigdy   przedtem   ­   nie   oznacza   to   jednak,   iż   są  nieskuteczne.   Są  nowe.  Stare  zasady  nie  odpowiadają   już  nowej  sytuacji.  Działałem niezwykle zdecydowanie, to prawda, lecz w przeciwnym wypadku  mogło   zostać   zagrożone   życie   nas   wszystkich.   To,   co   zrobiłem,   nie   było  zdradą ­ nazwałbym to raczej zdrowym rozsądkiem. Nie można mnie teraz za  to potępić... ­ To wystarczy ­ przerwała Hradil. Mikrofon Jana odłączono. ­ Argumenty więźnia zostaną wzięte pod uwagę. Sąd podejmie teraz decyzję. Nie   było   jednak   żadnej   konferencji.   Napisała   coś   po   prostu   na   kawałku  papieru i przekazała następnemu sędziemu. Ten napisał coś także i podał  papier   dalej.   Wszystko   działo   się   bardzo   szybko   ­   oczywistym   było,   jakie  słowo pisali. Zapisany skrawek trafił w końcu do Chun Taekenga, który rzucił  nań okiem i powiedział: ­ Sąd jednogłośnie uznaje więźnia winnym i skazuje go na śmierć poprzez  uduszenie   garotą   w   przeciągu   dwudziestu   czterech   godzin.   Tak   stanowi  prawo. Nie zdarzyło się za życia kogokolwiek z tu obecnych, by skazano kogoś na  śmierć. Nikt nie słyszał nawet o podobnym przypadku. Z tłumu posypały się  okrzyki i kierowane pod adresem sędziów gorączkowe pytania. Hyzo Santos 

przepchnął się do przodu, stanął twarzą przed rozgorączkowanym tłumem i  wykrzyknął: ­ To, co zrobił Jan nie jest żadną zdradą. On jest jedynym trzeźwo myślącym  człowiekiem   na   tej   planecie.   Jeżeli   uznamy   go   winnym   zdrady,   to   my  wszyscy w równym stopniu jesteśmy też winni. Kapitan   Proktor   podniósł   rewolwer   i   wypalił.   Wystrzelony   z   lufy   płomień  otoczył   ciało   Hyza,   w   sekundę   zmieniając   go   w   poczerniałe   truchło.  Mężczyzna był martwy, zanim jeszcze upadł na ziemię. Rozległy się okrzyki przerażenia, ludzie z pierwszego rzędu naparli na tych,  którzy stali z tyłu. Nagle ponownie zabrała głos Hradil: ­ Dokonaliśmy właśnie egzekucji człowieka, który publicznie oświadczył, iż  jest winnym zdrady. Czy jest jeszcze ktoś, kto chciałby zabrać w tej sprawie  głos? Niech wystąpi do przodu, śmiało, zostanie wysłuchany. Słowa te stanowiły jawne wyzwanie. Ci, co stali najbliżej, ogarnięci paniką  zaczęli   przepychać   się   do   tyłu.   Nikt   nie   wystąpił   przed   podium.   Jan,  spoglądając na spalone zwłoki przyjaciela, czuł jedynie dziwne odrętwienie.  Martwy. Zginął z jego powodu. Być może zarzuty były słuszne ­ być może  rzeczywiście spowodował jedynie chaos i śmierć. Drgnął, gdy Sheer stanął  tuż   za   nim   i   mocnym   chwytem   unieruchomił   mu   ramiona.   Zrozumiał  dlaczego, widząc zbliżającą się wolnym krokiem Hradil. ­   Widzisz,   dokąd   zaprowadziło   cię   twoje   szaleństwo,   Janie   Kulozik?   ­  powiedziała. ­ Powiedziałam ci, byś nie występował przeciwko mnie, lecz ty  nie   chciałeś   nawet   słuchać.   Musiałeś   posunąć   się   do   zdrady.   Z   twojego  powodu zginęli ludzie, ostatni zaledwie chwilę temu. Lecz od tego momentu  koniec z tobą. A Elżbieta będzie skończona także... ­ Nie kalaj jej imienia, wściekła suko! Przez wargi Hradil przewinął się pełen  pogardy uśmiech. ­   Nie   będzie   już   twoją   żoną,   gdy   zostaniesz   martwy,   prawda?   To   jedyny  sposób   na   zerwanie   małżeństwa,   a   to   małżeństwo   musi   zostać   zerwane.  Twoje dziecko wychowane będzie przez innego mężczyznę, którego będzie  nazywało swoim ojcem. ­ O czym ty mówisz kobieto? ­ Och, nie powiedziała ci? Być może zapomniała. Albo uznała, iż będziesz  uważał jej ponowne wyjście za mąż za odrażające. Będzie miała dziecko,  twoje dziecko... ­ urwała i spojrzała zaskoczona na Jana, który wybuchnął  ochrypłym śmiechem. ­ Nie śmiej się, to prawda! ­ wrzasnęła. ­   Zabierzcie   mnie   do   mojej   celi   ­   wykrzyknął   Jan,   wciąż   zanosząc   się  śmiechem.

Ta   wiadomość   odniosła   przeciwny   od   zamierzonego   skutek.   To   była  wspaniała wiadomość. Powiedział to Elżbiecie, która przyszła go odwiedzić,  po powrocie do celi. ­ Powinnaś była mi powiedzieć ­ odezwał się z lekkim wyrzutem w głosie. ­  Musiałaś przecież się domyślić, jak bardzo będę się cieszył. ­   Nie   byłam   pewna.   To   była   tak   nieprawdopodobna   wiadomość;  dowiedziałam się o niej zaledwie chwilę temu. Nie wiedziałam, że ona o tym  wie. Z pewnością powiedział jej o tym doktor. A ja nie chciałam cię martwić. ­   Martwić?   To   najlepsza   wiadomość,   jaką   usłysząłem   do   niepamiętnych  czasów. Teraz liczy się tylko to maleństwo. Mnie mogą zabić w każdej chwili,  jednak   ty   wciąż   będziesz   miała   nasze   dziecko.   Powinnaś   była   zobaczyć  twarz   tej   baby,   gdy   zacząłem   się   śmiać.   Dopiero   później   zdałem   sobie  sprawę, iż była to najlepsza rzecz, jaką mogłem wtedy zrobić. To ją zbiło z  tropu. Jest zepsuta do szpiku kości. Elżbieta skinęła głową. ­   Kiedyś   gniewało   mnie,   gdy   wyrażałeś   się   o   niej   w   taki   właśnie   sposób.  Ostatecznie,   jest   przecież   Głową   mojej   Rodziny.   Ale   miałeś   rację.   Jest  właśnie taka, jak o niej mówisz. ­ Nie mów tak... ­ Obawiasz się urządzeń rejestrujących? Tak, wiem już o nich. Powiedział mi  o tym jeden z twoich przyjaciół. Ale ja chcę, aby ona to usłyszała. Włożyła  tyle wysiłku, by nas rozdzielić. "I w końcu jej się udało" ­ pomyślał gorzko Jan. Wygrała. Widok Elżbiety stojącej tak blisko, a jednak nieosiągalnej, był nie do  zniesienia. ­ Idź już, proszę ­ powiedział. ­ Ale przyjdź jeszcze. Obiecujesz? ­ Oczywiście. Położył się na koi, twarzą do ściany, by nie widzieć, jak odchodzi. A więc  wszystko   było   skończone.   Hyzo   był   jedynym   człowiekiem,   który   mógł   mu  pomóc, ale teraz już nie żył. Z pewnością zostało to starannie zaplanowane.  W   czasie,   jaki   jeszcze   pozostał,   nikt   nie   mógł   zorganizować   jakiejkolwiek  pomocy. Jan miał co prawda przyjaciół, nawet wielu, lecz byli oni bezsilni. Miał także wrogów, którzy nienawidzili zmian i oskarżyli by go o wszystko, co  złe.   Prawdopodobnie   stanowili   oni   większość   zamieszkujących   ten   świat  ludzi. W każdym bądź razie zrobił, co do niego należało. Jeżeli statki przylecą  zboże będzie już czekać. Jednak gdy go zabraknie, zainicjowane przez niego  przemiany   nie   przyniosą   nikomu   większego   pożytku.   Ludzie   posłusznie  powrócą do niewolniczej pracy, poświęcając swe życie bez żadnej nagrody,  żadnej przyszłości. On przynajmniej spędził cudowne chwile z Elżbietą ­ i chociaż były krótkie,  znaczyły dla niego wiele. A w dodatku pozostawi jej syna. Lub lepiej córkę. 

Syn   mógłby   odziedziczyć   zbyt   wiele   cech   ojca.   Tak,   córka   byłaby   lepsza.  Potulni żyją tutaj dłużej i być może mają odrobinę więcej szczęścia. Zresztą i  tak będzie to czysto akademickie rozważanie, jeżeli nie nadlecą statki. Być  może uda się przeprowadzić ludzi jeszcze raz na północ. Choć jest to mało  prawdopodobne   gdy   go   zabraknie,   by   doglądać   niszczejącego   powoli  sprzętu... A zabraknie go, ponieważ za kilka godzin będzie już martwy. Zbliżył twarz do  krat   maleńkiego   okienka   i   spojrzał   na   ciemnoszare   niebo.   Garota.   Nikt   z  tutejszych ludzi nawet o czymś takim nie słyszał. Stary sposób, pochodzący  jeszcze z Ziemi na tych, którzy są najbardziej nieposłuszni. Kiedyś zmuszono  go, by był świadkiem takiej właśnie egzekucji. Skazańca sadzano na specjalnym krześle z wysokim oparciem. Następnie na  szyję zakładano pętlę, którą zaciskano z tyłu oparcia. Śmierć następowała  wskutek   zmiażdżenia   krtani.   Nie   była   to   szybka   ani   bezbolesna   śmierć.  Swoją drogą trzeba było sadysty, by zaciskać taką pętlę. Ale takich nigdzie  nie brakuje. Tutaj ochotnikiem z pewnością będzie Sheer. ­ Ktoś do ciebie ­ zawołał nagle strażnik. ­   Nie   chcę   żadnych   gości,   jedynie   Elżbietę.   Możesz   potraktować   to   jako  ostatnie życzenie skazańca. I przynieś mi coś do jedzenia i piwo. Mnóstwo  piwa. Napił   się,   jednak   nie   mógł   się   zmusić,   by   cokolwiek   przełknąć.   Elżbieta  przyszła  jeszcze  raz  i  przez  chwilę  rozmawiali spokojnie,  stojąc tak  blisko  siebie, jak było to możliwe. W pewnej chwili przyszli dwaj Proktorzy i kazali jej  wyjść. ­ Nie dziwi mnie twój widok, Sheer ­ powiedział Jan. ­ Czyżby Starszyzna  okazała się tak miła i pozwoliła ci zacisnąć pętlę? Gwałtownie   pobladła   twarz   Kapitana   Proktora   oraz   brak   odpowiedzi  powiedziały mu, iż jego domysły są słuszne. ­ Ale może to ja zabiję cię pierwszy ­ dodał Jan, unosząc w górę pięść. Sheer, odpinając kaburę, odskoczył gwałtownie do tyłu. Jan nawet się nie  uśmiechnął   na   widok   takiego   przerażenia.   Zmęczony   nimi   wszystkimi,  zmęczony  tym  prymitywnym,  wieśniaczym  światem, był już  niemal gotowy  powitać zapomnienie. Rozdział 19 Była to ta sama platforma, z której korzystano w trakcie procesu. Nie  zmarnowano   niczego,   wszystko   zostało   troskliwie   zaplanowane.   Zniknęły  jedynie fotele i stoły, zastąpione pojedynczym, czarnym krzesłem z wysokim  oparciem.   Garota.   Jak   Jan   zdążył   zauważyć,   była   niezwykle   precyzyjnie 

wykonana. Na widok krzesła nieświadomie zatrzymał się, a idący po bokach  dwaj Proktorzy uczynili to samo. Nikt nie był pewny tego, co się za chwilę ma wydarzyć. Pięcioro sędziów,  milczący świadkowie własnej decyzji, stało nieruchomo na platformie. Tłum  czekał w napięciu. Mężczyźni, kobiety i dzieci ­ każdy, kto mógł poruszać się  o własnych siłach ­ musiał stawić się w Alei Centralnej. Stali teraz milczący  niczym   śmierć,   oczekując   na   śmierć.   Ciemne   niebo   sprawiało   wrażenie  żałobnego kiru. Cisza   została   przerwana   nagle   przez   Chun   Taekenga,   zawsze  niecierpliwego, wiecznie złego, dla którego obce były uczucia niepewności. ­   Nie   stójcie   jak   kołki,   tylko   przyprowadźcie   go   bliżej.   Niech   to   wreszcie  będzie już za nami. Powaga   chwili   prysła.   Proktorzy   pchnęli   Jana   tak   silnie,   iż   potknął   się   o  pierwszy   stopień   i   nieomal   upadł.   Rozgniewało   go   to   ­   nie   chciał,   by  ktokolwiek   w   tej   chwili   uznał   go   za   tchórza.   Wyprostował   się   dumnie,  strząsając przy tym z ramion dłonie swych strażników. Wolny, z podniesioną  wysoko   głową,   ruszył   po   stopniach   w   górę.   Tłum   zareagował   cichym  pomrukiem, przypominającym westchnienie ulgi. ­ Podejdź bliżej i siadaj ­ polecił Taekeng. ­ Nie będzie ostatniego słowa skazańca? ­ Co? Oczywiście, że nie. Siadaj! Jan   ruszył   powoli   w   stronę   krzesła,   trzymany   przez   obu   Proktorów   za  ramiona.   Widział   jedynie   Chun   Taekenga,   Hradil,   pozostałych   sędziów   i  nagle   zawładnęła   nim   powstrzymywana   do   tej   pory   wściekłość,   znajdując  ujście w gwałtownym potoku słów: ­   Nienawidzę   was   wszystkich,   wy   małe,   podłe   ludziki   o   umysłach  kryminalistów.   Niszczycie   tym   niewinnym   ludziom   życie,   marnujecie   ich,  upodlacie! To wy powinniście tu umrzeć, a nie ja!... ­   Zabijcie   go!   ­   wybuchnęła   z   niepohamowaną   wściekłością   Hradil.   Tym  razem   nie   musiała   już   niczego   udawać.   ­   Zabijcie   go!   Chcę   widzieć,   jak  umiera! Proktorzy naparli na Jana, popychając go w stronę krzesła. Szarpnął się do  tyłu, usiłując w ostatnim odruchu zemsty rzucić się na sędziów z pięściami.  Oczy wszystkich utkwione były w scenie tej bezgłośnej walki. Nikt   nie   zwrócił   uwagi   na   mężczyznę   w   ciemnym   mundurze,   który   zaczął  torować sobie drogę przez tłum. Rozstępowali się przed nim niechętnie, nie  odrywając   oczu   od   rozgrywających   się   na   platformie   wydarzeń.   W   końcu  mężczyzna przepchnął się przez pierwsze szeregi i wszedł po stopniach na  podwyższenie. ­ Uwolnijcie tego człowieka ­ polecił. ­ Przedstawienie skończone.

Przeszedł przez całą platformę i wyjął ze zdrętwiałych nagle palców Chun  Taekenga mikrofon. Powtórzył to polecenie jeszcze raz, głośno i wyraźnie,  tak aby wszyscy mogli je usłyszeć. Nikt   się   nie   poruszył.   Panowała   absolutna   cisza.   Ten   człowiek   był   tutaj  obcym! Było to nieprawdopodobne. Na planecie, na którą nikt nie przybywał i której  nikt nie opuszczał, znali się wszyscy z widzenia, jeżeli nie z nazwiska. Nie  było tu żadnych obcych. A jednak ten człowiek był nieznany. Pierwszy otrząsnął się z szoku Kapitan Proktor Sheer i zaczai unosić broń.  Przybysz, widząc nagły ruch odwrócił się w jego kierunku, trzymając w dłoni  niewielki, lecz wyglądający niezwykle groźnie pistolet. ­   Jeżeli   natychmiast   nie   rzucisz   tego   na   ziemię,   zabiję   cię   ­   powiedział  złowieszczo zimnym tonem. Sheer nie wahał się ani chwili. Odrzucił rewolwer  jakby   ten   nagle   sparzył   go   w  palce.   ­   Pozostali   tak   samo.   Odłóżcie   broń.  Zrobili,   jak   im   polecono.   Nieznajomy   poczekał,   aż   wszystkie   rewolwery  znajdą się poza zasięgiem ich rąk i dopiero wtedy ponownie zabrał głos: ­   Pozostali   Proktorzy.   Chcę,   byście   wiedzieli,   iż   jesteście   otoczeni   przez  uzbrojonych   ludzi.   Jeżeli   podejmiecie   jakąkolwiek   próbę   stawiania   oporu,  zostaniecie  natychmiast   zastrzeleni.   Obejrzyjcie   się   za   siebie   i  zobaczycie  sami. Wszyscy   Proktorzy,   a   za   nimi   cały   tłum   odwrócił   głowy,   z   przerażeniem  dostrzegając   na   szczytach   budynków   stojących   wzdłuż   Alei   Centralnej  uzbrojonych   ludzi.   Lufy   długich   karabinów   z   celownikami   optycznymi  skierowane były w dół. Nie było wątpliwości, iż potrafili się nimi posługiwać z  morderczą precyzją. ­   Niech   wszyscy   Proktorzy   przyniosą   swoją   broń   na   platformę   ­  zakomenderował obcy. Jan   postąpił  krok   do   przodu   i  przyjrzał  się   bliżej  nieznajomemu.   Przeniósł  potem   spojrzenie   na   dwu   uzbrojonych   mężczyzn,   którzy   dołączyli   do  pierwszego   i   poczuł,   iż   szalona   ulga,   którą   odczuł   na   samym   początku,  zaczyna   szybko   zanikać.   Jego   egzekucja   równie   dobrze   mogła   zostać  jedynie odłożona. ­ Jesteście ze statków ­ powiedział wreszcie. Nieznajomy odłożył trzymany w dłoni mikrofon i odwrócił się w jego kierunku.  Był   postawnym   mężczyzną   o   srebrzystych   włosach,   ciemnej   skórze   i  przenikliwych, błękitnych oczach. ­   Tak,   jesteśmy   ze   statków.   Nazywam   się   Debhu.   Uwolnijcie   inżyniera  Kulozika ­ rzucił ostro w stronę Proktorów, którzy poderwali się, by wykonać  rozkaz. ­ Wylądowaliśmy na Drodze już przeszło dwadzieścia godzin temu.  Przepraszam, iż czekaliśmy z ujawnieniem się aż do tej pory, lecz chcieliśmy, 

by wszyscy znaleźli się w jednym miejscu. Gdyby dowiedziano się o naszym  przylocie,   mógłbyś   zostać   uśmiercony   natychmiast.   Mogłyby   wybuchnąć  walki,   powodując   niepotrzebne   ofiary.   Przykro   mi,   że   musiałeś   tyle  wycierpieć. ­ Jesteście ze statków, lecz nie jesteście z Ziemskiej Federacji Planet! Słowa te były jak wybuch szalonej nadziei. To, co do tej pory wydawało się  nie do pomyślenia, stało się! Debhu skinął powoli głową. ­ Masz rację. Zaszły tam... hm, pewne zmiany... ­ Co wy tutaj robicie? Opuście natychmiast tę platformę! ­ wściekły wrzask  Chun Taekenga, który najwidoczniej doszedł do siebie po ataku chwilowego  paraliżu, wstrząsnął wszystkimi. ­ Oddajcie mi mikrofon i wynoście się! To nie  może być tolerowane... ­ Straż. Cofnijcie sędziów do tyłu i utrzymujcie pod stałą obserwacją. Umundurowani mężczyźni z gotową do strzału bronią stłoczyli przerażonych  Starszych w ciasną grupkę i odprowadzili na bok. Debhu skinął z aprobatą  głową i ujął mikrofon. ­ Mieszkańcy Halvmórk, proszę o uwagę. Nasze opóźnienie spowodowane  zostało   zmianami   w   rządach   wielu   planet.   Wyjaśnimy   wam   to   wszystko  później.   W   tej   chwili   powiem   wam   jedynie,   iż   władza   absolutna   Ziemskiej  Federacji Planet nareszcie została złamana. Od tej chwili jesteście wolnymi  ludźmi. Wyjaśnimy wam także, co to pojęcie oznacza. Wojna nie jest jeszcze  zakończona i mnóstwo ludzi z jej powodu przymiera głodem. Jesteśmy więc  wdzięczni za ziarno, które udało się wam zebrać. Idźcie teraz do domów i  czekajcie na dalsze informacje. Dziękuję. Ludzie zaczęli się rozchodzić w różne strony, rozprawiając z ożywieniem o  tym,  co  właśnie  usłyszeli.  Kilku  z przyjaciół Jana  postanowiło  zostać,  lecz  uzbrojeni mężczyźni, których coraz więcej pojawiało się w Alei Centralnej,  zepchnęli ich nieustępliwie do tyłu. Jan przez chwilę przyglądał się temu w  milczeniu. ­ Wiedzieliście o moim procesie i o wyroku? ­ zapytał wreszcie. Debhu skinął  głową. ­ Skąd? ­ Na planecie jest agent. ­ Wiem. Ritterspach. Ale on już nie żyje. ­ Ritterspach był jedynie narzędziem.   Wykonywał po prostu rozkazy. Nie,  prawdziwy agent jest doskonale wyszkolony i działa tu już od lat, przesyłając  raporty   na   utajnionej  częstotliwości  Służb   Bezpieczeństwa.  Udało   nam   się  przejąć   część   ich   urządzeń   i   po   wykonaniu   skoku   przestrzennego  odebraliśmy   stąd   zaszyfrowaną   wiadomość.   Dlatego   właśnie   nie  zapowiedzieliśmy naszego przybycia.

Jan,   wciąż   oszołomiony   błyskawicznym   rozwojem   wypadków,   nie   bardzo  mógł uporządkować nowe informacje. — Aktywny agent na planecie? Ale kto...? ­ nie dokończył, gdyż odpowiedź  była już oczywista. Odwrócił się powoli i spojrzał na grupę trzymanych pod  strażą sędziów. ­Agent jest pomiędzy nami, prawda ? szepnął cicho. ­ Tak, masz rację ­ odparł Debhu. Hradil   wrzasnęła   coś   chrapliwie   i   unosząc   w   górę   ręce   z   zakrzywionymi  niczym szpony palcami, rzuciła się na niego jak dzikie zwierzę, już osaczone  w śmiertelnej pułapce, ale jeszcze gotowe gryźć i drapać. Jan postąpił krok  do przodu i unieruchomił jej nadgarstki w silnym chwycie. ­   Oczywiście   ­   powiedział,   spoglądając   na   jej   wykrzywioną   wściekłością  twarz.   ­   Mój   wróg!   Złośliwa   i   przebiegła,   a   jednocześnie  najniebezpieczniejsza   na   całej   planecie!   Inteligentny   i   zepsuty   do   szpiku  kości wytwór Ziemi. Zgodziła się poświęcić życie na tej nędznej planecie w  zamian za władzę absolutną, za możliwość rządzenia i niszczenia każdego,  kto   ośmieliłby   się   jej   sprzeciwić.   W   sekrecie   przekazywała   raporty   na  przybywające  statki,  by jej władcy  na  Ziemi wiedzieli, jak  doskonale sobie  radzi... ­   Nie   było   żadnych   kłopotów,   dopóki   ty   się   tu   nie   pojawiłeś!   ­   krzyczała,  pryskając   dookoła   śliną.   ­   Ostrzegali   mnie,   że   jesteś   podejrzany   o  nielojalność. Miałam cię obserwować i zbierać dowody. Potrząsnął  nią,   uważając   jednak,   by  nie   połamać   jej  starczych   kości.   Gdy  odezwał się ponownie jego głos przepełniony był triumfem: ­ Okłamali cię, nie rozumiesz? Wiedzieli o mnie wszystko, skazali i zesłali  tutaj.   Dali   mi   do   wyboru:   śmierć   lub   planeta   ­   więzienie.   Byłaś   jedynie  strażnikiem,   wysyłającym   im   okresowe   raporty.   Ale   niczym   więcej.   Czy   ty  tego nie rozumiesz, agentko? Wygraliśmy, a ty przegrałaś. Powiedz mi, jakie  to uczucie, gdy się wie, iż całe życie poszło na marne? Sam czuł już do niej jedynie wstręt. Pchnął ją w stronę strażników. Odwrócił  się czując, że jeszcze chwila, a ogarną go mdłości. ­ Jeszcze nie wszędzie wygraliśmy ­ powiedział Debhu. ­ Ale przynajmniej  zwyciężyliśmy   tutaj.   Gdy   będziemy   odlatywać,   zabierzemy   tę   kobietę   ze  sobą.   A   także   tego   Proktora,   który   zamordował   twego   przyjaciela.  Sprawowanie władzy poprzez terror musi się wreszcie skończyć. Urządzimy  procesy,   które   będą   transmitowane   na   wszystkie   okupowane   planety.  Sprawiedliwości musi stać się zadość. Nie tak jak w przypadku tej komedii,  którą urządzono tutaj. Wierzymy, iż takie procesy, razem z karą tam, gdzie  udowodniona zostanie wina, przyniosą w efekcie pokój. Położą kres starym  nienawiściom.   Będziemy   musieli   wiele   naprawić,   gdy   wojna   zostanie   już 

zakończona. Jej koniec jest już bliski. Wygrywamy na wszystkich frontach, za  wyjątkiem jednego. Planety są już nasze, to akurat było najłatwiejsze. Nigdy  nie   były   specjalnie   szczęśliwe,   iż   rządzi   nimi   Ziemia.   Dzięki   zaskoczeniu  udało   nam   się   zdobyć   bazy   floty   przestrzennej   na   wszystkich   planetach,  jednak sama flota ­ pozbawiona wsparcia ziemskich krążowników ­ zdołała  się wycofać. Pobiliśmy ich, ale nie rozbiliśmy. Powrócili na Ziemię, by chronić  się   przed   naszym   atakiem.   Na   razie   to   dla   nas   zbyt   twardy   orzech   do  zgryzienia. ­ Lecz oni z kolei nie mogą teraz ruszyć planet. Żaden krążownik nie atakuje  dobrze strzeżonej bazy. ­   To   prawda,   lecz   my   mamy   ten   sam   problem.   W   tej   chwili   sytuacja   jest  patowa.   Ziemia   ma   co   prawda   rezerwy   żywności   i   materiałów,   ale   ze  zrujnowaną gospodarką nie może istnieć bez planet. ­ My także nie możemy istnieć samotnie. ­   I   to   prawda.   Rezerwy   materiałowe   planet   są   znaczne.   Nie   mają   jednak  zapasów żywności. Przyszłość jest w dalszym ciągu niepewna. Wygraliśmy  bitwę,   ale   nie   wygraliśmy   jeszcze   wojny.   Bez   żadnych   rezerw   żywności  widmo głodu staje się coraz bardziej realne ­ dlatego właśnie potrzebujemy  tego zboża. Natychmiast. Statki towarowe są na orbicie parkingowej i zaczną  lądować,   gdy   tylko   wyślę   sygnał,   iż   sytuacja   jest   w   pełni   bezpieczna.  Jesteśmy wdzięczni, że udało wam się dostarczyć tutaj to zboże, pomimo  wszelkich przeciwieństw. Zaczniemy ładunek od zaraz. ­ Nie! ­ rzucił ostro Jan. ­ W taki sposób nie może się to zakończyć. Zboże  nie zostanie załadowane, dopóki nie wyrażę zgody. Zaskoczony   Debhu   cofnął   się   o   krok,   błyskawicznym   ruchem   sięgając   po  broń. ­ Zabij mnie, jeżeli chcesz. Pozabijaj nas wszystkich. Ale to zboże jest nasze. Oczy Debhu zwężyły się w dwie, miotające błyskawice, szparki. ­ O co ci chodzi, Kulozik? Prowadzimy wojnę i potrzebujemy też żywności.  Musimy ją mieć. I nikt nie może nas przed tym powstrzymać. Mogę odebrać  ci życie tak samo łatwo, jak je ocaliłem. ­ Nie strasz mnie i nie chełp się tak tą swoją wojną. My także prowadziliśmy  tu   wojnę.   Przeciwko   obcemu   światu.   I   przywieźliśmy   wam   to   zboże.  Gdybyśmy zostawili je na północy, to do tej pory pozostałyby z niego jedynie  popioły.   Ludzie   tej   planety   i   tak   są   biedni,   lecz   teraz   stracili   dosłownie  wszystko. Ubrania, meble, rzeczy osobiste ­ porzucili to, by zrobić miejsce w  wagonach dla zboża, które teraz wy chcecie nam zabrać, jakbyście mieli do  niego   jakiekolwiek   prawo.   Ono   jest   nasze.   Rozumiesz?   W   trakcie   długiej  podróży zginęli ludzie, a ja nie chcę, by ich śmierć poszła na marne. Damy  wam   zboże,   lecz   mamy   kilka   warunków.   Wysłuchasz   ich   lub   będziesz 

zmuszony do nas strzelać. To zboże zabierzesz, lecz będą to już ostatnie  zbiory. Decyzja należy do ciebie. Przez długa chwilę obaj mężczyźni stali nieruchomo, mierząc się w milczeniu  wzrokiem. W końcu złość na twarzy Debhu ustąpiła uśmiechowi. Chrząknął i  schował pistolet do kabury. ­ Jesteś twardym mężczyzną, Janie Kulozik ­ powiedział. ­ Widzę, iż będę  musiał z tobą porozmawiać. Masz rację. To był męczący ranek. Macie takie  samo prawo do owoców rebelii jak wszyscy inni. Nie znaczy to niestety, że  zysków   jest   tak   dużo.   Poszukamy   teraz   twojej   żony,   która  najprawdopodobniej stęskniła się już za tobą, a potem napijemy się czegoś i  porozmawiamy. ­ Zgoda. Elżbieta  wciąż jeszcze nie mogła uwierzyć  w to, co  się wydarzyło.  Objęła  męża mocno za szyję i rozpłakała się, sama nie wiedząc dlaczego. ­ Już wszystko w porządku ­ powiedział miękko Jan. ­ Nic już nie będzie tak,  jak kiedyś. Będzie o wiele lepiej. A teraz zrób herbatę dla naszego gościa, a  ja opowiem ci o wszystkim. Wyjął butelkę alkoholu rodzimej produkcji i nalał do filiżanek w nadziei, że  herbata   złagodzi   jego   niezbyt   przyjemny   smak.   Debhu   wypił   niewielki   łyk,  otworzył szeroko oczy i zakrztusił się. ­ Wymaga czasu, by się do tego przyzwyczaić ­ wyjaśnił z uśmiechem Jan. ­  Wypijmy zatem za szczęśliwą i spokojną przyszłość. ­   Chętnie.   Chciałbym   jednak   wiedzieć,   co   miała   oznaczać   ta   twoja   nagła  rebelia. ­   To   nie   była   rebelia   ­   odparł   Jan   i   odstawił   pustą   filiżankę.   ­   Dajemy   po  prostu   to,   co   mamy,   lecz   chcemy   równocześnie   otrzymać   coś   w   zamian.  Ludzie na tej planecie byli ekonomicznymi niewolnikami. Ten rozdział historii  mamy już za sobą. Będą musieli wypracować sobie wolność. Już to nawet  zaczęli robić. W dalszym ciągu dostarczać będą wam żywność, ale oczekują  też czegoś w zamian. ­ Nie mamy wiele do zaoferowania. Zniszczenia są znaczne, o wiele większe,  niż   przyznajemy   publicznie.   Na   wielu   światach   panuje   chaos.   Będziemy  potrzebowali wieków na odbudowę. ­   Żądamy   jedynie   zrównania   praw   i   tego,   co   się   z   tym   wiąże.   Rządy  Starszych   muszą   dobiec   końca.   Nie   od   razu,   oczywiście.   Jest   to   jedyny  system,   jaki   tu   znają   i   przynajmniej   w   tej   chwili   nic   nie   jest   w   stanie   go  zastąpić.   Ale   załamie   się   już   wkrótce.   Żądamy   pełnych   i   swobodnych  kontaktów   z   resztą   Federacji.   Chcę,   aby   ludzie   ci   zobaczyli   prawdziwą  demokrację, porównali ją z piekłem, w którym żyją. Przywiozą tutaj wiedzę i 

pomysły, które będą musiały zmienić ten świat na lepszy. W końcu nawet  Głowy Rodzin będą musiały skapitulować. ­ Wiele żądasz... ­   Żądam   bardzo   mało.   Lecz   wszystko   to   musi  się   rozpocząć   natychmiast.  Opuszczając   tę   planetę,   zabierzcie   ze   sobą   kilkoro   dzieci.  Najprawdopodobniej będziemy je musieli odrywać od rodziców siłą, lecz w  końcu zrozumieją, dlaczego to zrobiliśmy. Z pewnością początek będzie dla  nich niezwykle trudny, zresztą tak jak i dla nas wszystkich. Wiem, iż dostęp  do informacji i edukacji na planetach zewnętrznych jest skomplikowany, jak i  na Ziemi. Lecz są fakty, które ponownie muszą zostać odkryte i zrozumiane.  Wszyscy   musimy   mieć   wolny   dostęp   do   dziedzictwa   Ziemi,   którego  pozbawiono   nas   w   tak   podstępny   sposób.   W   tym   świecie   będzie   to  oznaczało koniec stagnacji w kulturze i cywilizacji. Zboże, które uprawiamy,  daje ekonomiczną potęgę, domagamy się więc czegoś w zamian za naszą  pracę. Przyszłość musi być inna. Do tej pory ludzie na tej planecie traktowani  byli niczym marionetki, pociągane za sznurki przez władców Ziemi. Hradil to  tylko jedno z narzędzi, dzięki którym upewniali się, czy wszyscy posłusznie  spełniają narzuconą im wolę. Mieszkańcy tej i podobnych jej planet byli dla  nich nieważnymi i łatwymi do zastąpienia trybikami w olbrzymiej organicznej  maszynerii, której jedynym zadaniem było zaopatrywanie ubogich światów w  żywność. Będziemy robili to dalej, lecz w zamian żądamy uznania nas po  prostu za ludzi. Debhu pociągnął łyk swej wzmocnionej herbaty i skinął powoli głową. ­   To   da   się   zrobić.   Ważne,   iż   nie   prosisz   w   tej   chwili   o   żadną   pomoc  materialną. I tak zresztą nie moglibyśmy jej wam udzielić. Ale zabierzemy  oczywiście dzieci, znajdziemy dla nich szkoły... ­ Nie, o to już ja się zatroszczę. Lecę razem z wami. ­ Nie możesz! ­ zaprotestowała Elżbieta. Łagodnym ruchem ujął ją za rękę. ­ Nie będzie mnie jedynie przez krótką chwilę. Obiecuję ci, że wrócę. W tej  chwili,   tutaj,   nikt   nie   będzie   zawracał   sobie   nami   głowy.   A   jednak   będzie  trzeba   walczyć  o   wszystko,   co   do   tej  pory  zdobyliśmy.   Znam   potrzeby  tej  planety i postaram się je zaspokoić, chociaż wiem, że najprawdopodobniej  jedna osoba na sto będzie w stanie to docenić. Zabieram dzieci, by zapewnić  im wykształcenie, by wsączyć w ich umysły nowe idee i popchnąć ku nowej,  pełnej zmian drodze. Nikt mnie za to nie będzie kochał. ­ Opuścisz mnie i nigdy nie powrócisz ­ wyszeptała cichutko. ­ Nie wierz w to nawet przez sekundę ­ powiedział, patrząc jej prosto w oczy.  ­   Moje   życie   jest   tutaj,   razem   z   tobą.   Należę   do   tej   dziwacznej   planety  wiecznego   mroku   i   morderczych   upałów.   Ziemia   jest   częścią   mojej  przeszłości. Kocham cię i mam tutaj kilku przyjaciół. A po wprowadzeniu paru 

zmian, życie tutaj może okazać się przyjemne. Postaram się powrócić, zanim  jeszcze urodzi nam się syn. Chociaż nie mogę być tego pewnym. Obiecuję  jednak,   że   powrócę,   zanim   ponownie   wyruszą   pociągi.   Muszę   przywieźć  przecież części zapasowe, aby umożliwić tę podróż ­ spojrzał spod oka na  Debhu.   ­   Chyba,   że   przywieźliście   pręty   paliwowe   i   inne   części,   których  potrzebujemy? ­   Niestety   nie.   Wszędzie   panuje   chaos,   rozumiesz?   I   desperacko   wręcz  potrzebowaliśmy   żywności.   A   większość   rzeczy   z   waszego   manifestu   jest  pochodzenia rzymskiego. ­ Rozumiesz teraz, Elżbieto? Musimy zacząć uczyć się dbać o siebie sami i  ja   właśnie   mam   zamiar   dać   temu   początek.   Uda   się,   zobaczysz.   Ludzie  zawsze będą musieli jeść. Gdzieś   ponad   ich   głowami   rozległ   się   grzmot   odrzutowych   silników.  Przybywały statki. Elżbieta wstała i postawiła czajnik na tacy. ­ Zrobię jeszcze herbatę. I przepraszam, że zwątpiłam w ciebie przez chwilę.  Wiem,   że   do   mnie   powrócisz.   Zawsze   chciałeś   dużo   zmienić   na   naszej  planecie. Być może teraz ci się to uda. Jestem pewna, iż ci się uda. Ale po  tych wszystkich zmianach... czy będziemy jeszcze szczęśliwi? ­ Bardzo ­ odparł. Dziewczyna uśmiechnęła się z nadzieją. Stojące   na   tacy   filiżanki   rozdzwoniły   się   cichutko.   Ryk   silników   potężniał,  uniemożliwiając rozmowę. Wyczekiwane   z   takim   utęsknieniem   statki   podchodziły   wreszcie   do  lądowania.