Historia filozofii tom II

Historia filoz ofii
Tom II
Filoz ofia nowoż ytna do 1830 roku
Władysław Tatarkiewicz
1
SPIS RZECZY
FILOZOFIA NOWOŻYTNA
PIERWSZY OKRES FILOZOFII NOWOŻYTNEJ
Humaniści
Humaniści-filologowie i odnowienie filozofii starożytnej; Montaigne i humaniści psychologowie; Franciszek Salezy i teologowie-humaniści
Bruno i renesansowa filozofia przyrody
Paracelsus; Telesio; Campanella
Franciszek Bacon
Naturalny system kultury
Herbert of Cherbury; Hugo de Groot
Suarez i modernizacja scholastyki
Polska filozofia Odrodzenia
Humanizm; Arystotelizm popularny; Stoicyzm; Kopernik; Teorie polityczne
Zestawienia
Zagadnienia filozofii renesansowej; Pojęcia i terminy; Chronologia; Wydarzenia współczesne; Kwestie sporne
DRUGI OKRES FILOZOFII NOWOŻYTNEJ
Galileusz
Kartezjusz
Metafizyka; Teoria poznania i psychologia; Szkoła kartezjańska; Współzawodnik: Gassendi
Pascal
Malebranche (okazjonaliści)
Hobbes
Spinoza
Leibniz
Metafizyka; Zasady logiczne
Newton
Filozofia w Polsce w wieku XVII
Scholastyka wileńska; Innowiercy; Nauki przyrodnicze
Zestawienia
Zagadnienia filozofii XVII wieku; Pojęcia i terminy; Chronologia; Wydarzenia Współczesne; Kwestie sporne
TRZECI OKRES FILOZOFII NOWOŻYTNEJ
Początek stulecia: Filozofia Oświecenia w Anglii
Locke i podstawy empiryzmu
Berkeley
Hume
Shaftesbury
Etycy i estetycy angielscy w XVIII w.; Początki utylitaryzmu
Środek stulecia: Filozofia Oświecenia we Francji
Wolter i filozofia Oświecenia
Fontenelle; Bayle; Encyklopedyści
La Mettrie i materializm
Condillac i sensualizm
D'Alembert i pozytywizm
Helvetius i etyka Oświecenia
2
Rousseau
Reid i szkoła szkocka
Koniec stulecia: Filozofia krytyczna w Niemczech
Wolff i filozofia XVIII wieku w Niemczech
Kant
Poprzednicy; Zagadnienie i metoda filozofii; Teoria poznania; Krytyka metafizyki; Etyka i estetyka ; Zwolennicy; Przeciwnicy; Sceptycy (Schulze); Irracjonaliści (Jacobi)
Oświecenie i kantyzm w Polsce
Oświecenie; Jan Śniadecki; Staszic i Kołłątaj; Kantyzm; Szaniawski; Filozofia zdrowego rozsądku; Jędrzej Śniadecki
Zestawienia
Zagadnienia filozofii XVIII wieku; Pojęcia i terminy; Chronologia; Wydarzenia współczesne; Kwestie sporne
CZWARTY OKRES FILOZOFII NOWOŻYTNEJ
Radykalizm filozoficzny
Fichte
Schelling
Hegel
Szkota Hegla; Przeciwnicy idealizmu
Schopenhauer
Maine de Biran i spirytualizm francuski
Cousin; Ravaisson
Filozofia mesjanistyczna w Polsce
Hoene-Wroński; Gołuchowski; Trentowski; Libelt; Kremer; Cieszkowski; Towiański; Mickiewicz
Zestawienia
Zagadnienia filozofii w początku XIX wieku; Pojęcia i terminy; Chronologia; Wydarzenia współczesne
PERSPEKTYWA NA DALSZY ROZWÓJ FILOZOFII
FILOZOFIA NOWOŻYTNA
1. Wkraczając w erę nowożytną filozofia europejska miała już za sobą długie dzieje setki teorii i doktryn, dziesiątki systemów i dwa przynajmniej poglądy na świat, starożytny i średniowieczny.
Spośród myślicieli nowożytnych jedni patrzyli na świat w sposób podobny do średniowiecznego, inni powrócili do sposobu starożytnego. Jeszcze inni zajęli nową postawę wobec świata. Tylko że ta postawa nie prowadziła do wytworzenia nowego poglądu na świat; nie
wiodła do nowych rozwiązań starych zagadnień, lecz raczej powstrzymywała się od ich rozwiązywania. Gdzie starożytność mówiła „tak", a średniowiecze „nie" (lub odwrotnie), tam nowa filozofia częstokroć nie odpowiadała wcale. Ta postawa wstrzemięźliwa,
rzadka w poprzednich epokach, rozpowszechniła się w filozofii nowożytnej; metafizyka nie wygasła, ale wytworzył się silny prąd, który wyrzekał się metafizyki, mniemając, iż zadania jej nie mogą być rozwiązane naukowo.
Z tego samego źródła wypłynęło drugie jeszcze zjawisko charakterystyczne dla nowożytnej myśli: dążność do rozgraniczenia zagadnień. Nowożytni myśliciele usiłowali wyodrębnić w pracy filozoficznej dziedzinę doświadczenia i dziedzinę spekulacji, oddzielić
pytania, na które można odpowiedzieć ściśle, i te, na które takiej odpowiedzi dać niepodobna. Przedmiotem sporów było, gdzie przebiega owa granica, a także - czy filozofowi wolno ją przekraczać; natomiast faktem powszechnie uznanym przez nowożytnych 3
myślicieli było, iż istnieje granica rozdzielająca naukę i metafizykę. Ściślejsze pojęcie nauki, odróżnionej od metafizyki, było dziełem myśli nowożytnej.
I inne jeszcze przekonanie o najogólniejszym znaczeniu wywalczyła filozofia nowożytna: przekonanie o czynnej naturze umysłu ludzkiego. U miała wykazać, że poznanie nie jest procesem biernym, że umysł
rozwiązuje zagadnienia nie tylko zgodnie z naturą rzeczy, ale też i ze swą własną naturą. Taki sam położyła nacisk na oddzielenie teorii myśli od teorii bytu, jak na oddzielenie nauki od metafizyki.
Filozofia nowożytna w najważniejszych sprawach przeciwstawiała się średniowiecznej. Gdy tamta była na wskroś transcendentna i twierdziła, że poza światem doczesnym istnieje świat inny, wieczny, boski, którego ten jest tylko odblaskiem, to ta chciała mieć
postawę doczesną! mówiła, że jest tylko ten jeden świat, że nim jednym ma się zajmować filozofia. Gdy filozofia średniowieczna była konstrukcyjna, systematyczna, to ...