JEWISH HOME CH.13_BRIT MILA

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 13

ROZDZIAŁ TRZYNASTY BRIT MILA BRIT CHAIM

BRIT MILA: WPROWADZENIE 1. Co oznacza zwrot „brit mila”? Zwrot „brit mila” (dosłownie: „przymierze obrzezania”) odnosi się do rytuału religijnego, za sprawą którego nowonarodzeni chłopcy zostają oficjalnie powitani jako członkowie ludu żydowskiego. 2. Czym jest obrzezanie? Obrzezanie to zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu z penisa napletka. Choć dziś u wiele noworodków płci męskiej obrzezanie przeprowadzane jest rutynowo, w judaizmie zabieg ten odbywa się w kontekście ważnej ceremonii religijnej. 3. Czy zwyczaj urządzania brit mila został wprowadzony przez Żydów? Jeśli chodzi o sam akt obrzezania, to judaizm nie może przypisywać sobie ustanowienia tego rytuału. Dla wielu starożytnych ludów obrzezanie było bardzo istotnym obrzędem, rytuałem związanym z osiągnięciem dojrzałości bądź z płodnością, symbolizującym wkroczenie w dorosłość przez dwunastoletniego bądź trzynastoletniego chłopca – była to jednak raczej praktyka o charakterze plemiennym niż religijnym. Dziś niektóre ludy w Afryce (np. w Etiopii) i w innych krajach praktykują obrzezanie właśnie w takim znaczeniu; często jest to nie tylko oficjalna tradycja plemienna, lecz również próba odwagi. Judaizm nadał jednak rytuałowi obrzezania głęboko duchowe i religijne znaczenie, brit mila symbolizuje bowiem przymierze zawarte pomiędzy Bogiem a ludem żydowskim. 4. Kiedy ustanowiono rytuał brit mila? Brit mila to najstarszy rytuał religijny w judaizmie – pochodzi sprzed prawie 4000 lat. Pierwszy raz wspomina się o nim w 17 rozdziale Księgi Rodzaju, gdy Bóg mówi do Abrahama: „…Obrzezaną ma być u was wszelka płeć męska. I obrzezacie ciało napletka waszego, a będzie to znakiem przymierza między Mną a wami. A w wieku ośmiu dni obrzezaną ma być u was wszelka płeć męska w pokoleniach waszych, [nawet] urodzony w domu [niewolnik] (…). Nieobrzezany zaś mężczyzna (…) przymierze Moje zerwał”. Jak głosi Tora, Abraham natychmiast wypełnił Boże polecenie, dokonując obrzezania samego siebie, swego syna Iszmaela oraz wszystkich przebywających w jego domostwie mężczyzn. Abraham miał wówczas dziewięćdziesiąt dziewięć lat, a Iszmael trzynaście – wyjaśnia to być może po części często spotykaną wśród 1

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 13

niektórych ludów praktykę, zgodnie z którą obrzezania dokonuje się w okresie dojrzewania. Od tego czasu u mężczyzn żydowskich obrzezanie przeprowadza się jednak w ósmym dniu po narodzinach – nie w charakterze symbolu płodności, lecz na znak przynależności do ludu, który zawarł przymierze z Bogiem. 5. Czy w judaizmie wprowadzono jakiś zamiennik dla pogańskiego rytuału inicjacji, symbolizującego osiągnięcie przez chłopca dojrzałości? Tak. Zamiast dokonywania obrzezania chłopców w wieku trzynastu lat, Żydzi ustanowili dla nich inny rytuał religijny – bar micwę. 6. Na czym polegać miało Boże przymierze z Abrahamem? Przymierze symbolizowane przez brit mila opisane zostało w 17 rozdziale Księgi Rodzaju: „[będę] Bogiem twoim, a potem twego potomstwa. I oddaję tobie i twym przyszłym potomkom kraj, w którym przebywasz, cały kraj Kanaan, jako własność na wieki, i będę ich Bogiem”. W Torze mowa jest również o dwóch innych symbolach przymierza. Jednym z nich jest tęcza, która pojawiła się w czasach Noego po wielkiej powodzi: „Gdy (…) ukaże się łuk na obłokach, wtedy wspomnę na przymierze Moje, co między Mną a wami, i każdym jestestwem żyjącym, (…); a nie staną się już wody potopem, aby zniweczyć wszelkie ciało” (Rdz 9). Drugim symbolem jest Szabat: „Przestrzegać będą synowie Izraela Szabatu, zachowując Szabat w pokoleniach swoich jako przymierze wieczne. Między Mną a między synami Izraela znak to na wieki (…)” (Wj 31). Brit mila jest zatem jednym z trzech najważniejszych symboli przymierza wymienionych w pierwszych dwóch księgach Tory. Rytuał ten stanowić ma fizyczny znak przymierza, tęcza to świadectwo natury, a Szabat jest natomiast społecznym wyrazem wyjątkowej relacji pomiędzy Bogiem a ludem żydowskim. 7. Czy rytuał brit mila ma w judaizmie duże znaczenie? Obecnie zabieg obrzezania jest dość powszechny wśród nowonarodzonych dzieci płci męskiej wszystkich wyznań, trudno może być zatem uchwycić centralne znaczenie religijne, jakie rytuał ten posiadał w judaizmie zarówno w przeszłości, jak i w czasach dzisiejszych. Wielki żydowski filozof Spinoza powiedział, że „znak obrzezania jest (…) tak ważny (…), że on sam wystarczyłby do zapewnienia wiecznego trwania narodu”, Talmud głosi natomiast, że „gdyby nie krew przymierza, nie istniałyby niebo i ziemia”. Jak już widzieliśmy, w czasach biblijnych, w przypadku gdy dziecko płci męskiej nie zostało obrzezane, osoba ta była „izolowana” od swego ludu. Do czasów Jozuego hebrajskie słowo arelim, „nieobrzezani”, stało się terminem używanym na określenie „nieczystych” pogan, na przykład Filistynów. W 4 rozdziale Księgi Wyjścia czytamy, że Bóg był nawet gotów zabić Mojżesza za to, iż nie dokonał obrzezania swego syna Gerszoma; tragedii udało się zapobiec, gdy akt ten wypełniła żona Mojżesza, Cipora. 2

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 13

Do czasu wygnania babilońskiego (586 p.n.e.) Szabat i brit mila stały się dwoma centralnymi symbolami judaizmu, co sprawiło, że wszelkiego rodzaju tyrani zakazywali przeprowadzania brit mila, próbując wymusić w ten sposób żydowską asymilację. W 168 roku p.n.e. asyryjski król Antiochus Epifanes IV próbował znieść rytuał brit mila – był to jeden z powodów wybuchu powstania Machabeuszy, które upamiętniamy co roku w okresie Chanuki. W 132 roku n.e. rzymski cesarz Hadrian uznał brit mila za przestępstwo karane śmiercią, Żydzi odmówili jednak porzucenia tego zwyczaju, a wielu z nich wybrało raczej męczeństwo niż podporządkowanie się zarządzeniu cesarza. Brit mila jawi nam się dziś zatem jako dziedzictwo symbolizujące niezłomne trzymanie się cennych wartości i praktyk religijnych. 8. Czy Żydzi odeszli kiedykolwiek od brit mila jako praktyki religijnej? Nie, były jednak takie okresy w historii, gdy zwyczaj praktykowania brit mila został poniekąd podważony. Pierwszy taki przypadek miał miejsce po wyjściu z Egiptu. Wszyscy Żydzi którzy wyszli z Egiptu byli obrzezani, lecz ci urodzeni na pustyni nie. W 5 rozdziale Księgi Jozuego mowa jest o tym, że Jozue chciał aby przed wejściem do Kanaanu wszyscy Izraelici zostali obrzezani, co zapobiec miało zejściu tego rytuału na dalszy plan z powodu zaniedbania. Drugie poważne wyzwanie dla brit mila pojawiło się w okresie hellenistycznym. Wielu żydowskich mężczyzn chciało brać udział w odbywających się wówczas greckich zawodach, jednakże, ponieważ uczestnicy występowali nago, widzowie mogli z łatwością odróżnić żydowskich zawodników. Chcąc być „takimi jak wszyscy inni”, wielu Żydów poddawało się bolesnemu zabiegowi o nazwie epispasmus, polegającemu na rekonstrukcji napletka. Ówcześni rabini byli tak niezadowoleni z powodu tej praktyki, że odmówili miejsca w przyszłym świecie każdemu, kto poddał się temu zabiegowi. Kultura grecka przeminęła, w II wieku n.e. rytuał brit mila musiał jednak zmierzyć się z trzecim wyzwaniem. Rzymski cesarz Antoninus Pius, świadom iż surowe prawa jego poprzedników nie powstrzymały Żydów przed dokonywaniem obrzezania, ogłosił kompromis. Zarządził, iż Żydzi mogą być obrzezani, zabronił jednak poddawania się temu zabiegowi przez nie-Żydów. To zdawałoby się rozsądne prawo miało niezwykle istotne konsekwencje. Do czasu tego zarządzenia ówcześni Żydzi prowadzili szeroko zakrojoną aktywność misjonarską. Jednym z warunków konwersji było jednak przejście rytuału brit mila, prawo cesarza Piusa skutecznie ograniczyło zatem żydowski prozelityzm i otworzyło drzwi apostołowi Pawłowi i chrześcijanom, którzy odrzucili rytuał brit mila jako zbędny, przekonując tym samym do siebie wielu konwertytów, którzy w innym przypadku być może wybraliby judaizm. Najnowsze próby zniesienia rytuału brit mila pojawiły się w ramach ruchu reformowanego. W połowie XIX wieku pierwsi reformatorzy próbowali zlikwidować ów rytuał, twierdząc, że w czasach współczesnych utracił on już swą ważność. Duże znaczenie rytuału brit mila wśród ludzi nie pozwoliło jednak wprowadzić tych planów w życie. Po dwudziestu latach debaty osiągnięto kompromis – postanowiono, że będzie 3

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 13

się zachęcać do przeprowadzania brit mila, zrezygnowano jednak z tradycyjnego wymogu, zgodnie z którym akt obrzezania stanowił niezbędny warunek do przejścia konwersji. Rytuał brit mila przetrwał zatem każde wyzwanie, z jakim przyszło mu się mierzyć na przestrzeni prawie czterdziestu stuleci. Fascynującym szczegółom dotyczącym historii tego zwyczaju odpowiada piękno i siła oddziaływania towarzyszących mu symboli i rytuałów religijnych. BRIT MILA: PRZYGOTOWANIA I UCZESTNICY Zapoznaliśmy się już z historią i znaczeniem rytuału brit mila, możemy zatem przyjrzeć się teraz towarzyszącym temu obrzędowi wyjątkowym przygotowaniom; dowiemy się również, kto zgodnie z tradycją powinien uczestniczyć w tej ceremonii. 1. Kiedy odbywa się brit mila? Ceremonia brit mila urządzana jest ósmego dnia po narodzinach dziecka, nawet jeśli dzień ten przypada w Jom Kipur lub w Szabat. Ceremonia może oczywiście zostać przełożona, jeśli są ku temu wskazania medyczne. W takim przypadku ultraortodoksyjni Żydzi nie przeprowadzają następnie obrzezania w Szabat, Jom Kipur czy też w któreś z żydowskich świąt, lecz tylko w dni powszednie. Obecnie w wielu szpitalach* przeprowadza się rutynowe obrzezanie dzieci płci męskiej w czwartym lub piątym dniu po narodzinach, warto zatem poinformować lekarza prowadzącego, że jesteś Żydem i planujesz urządzić obrzęd brit mila zgodnie z rytuałem żydowskim. 2. Gdzie powinna odbyć się ceremonia brit mila? Brit mila można urządzić w synagodze, w szpitalu lub w domu, zwykle w godzinach porannych lub późniejszych, lecz wciąż przy świetle dziennym. Stosunkowo niewielu Żydów decyduje się dziś na zorganizowanie tej ceremonii w synagodze. Wiele szpitali dysponuje specjalnym pomieszczeniem przeznaczonym właśnie do ceremonii brit mila, jeśli rodzice preferują zatem środowisko szpitalne, to nie ma żadnych powodów, aby wahać się przed przeprowadzeniem tej uroczystości właśnie tam. Jednakże, to dom – z właściwym mu ciepłem i serdecznością – jest najodpowiedniejszym miejscem dla radosnej uroczystości brit mila. Znaczna większość Żydów urządza obecnie tę ceremonię właśnie we własnych domach. 3. Jakie przygotowania powinno się poczynić przed ceremonią brit mila? Większość reformowanych Żydów nie czyni żadnych specjalnych przygotowań do brit mila, jest jednak szereg ortodoksyjnych zwyczajów, z którymi powinniśmy się zapoznać. Wielu ortodoksyjnych Żydów w erew Szabat poprzedzający brit *

Zarówno w tym miejscu jak i poniżej mowa jest o szpitalach amerykańskich (przyp. tłum.)

4

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 13

przygotowuje poczęstunek w postaci owoców i napojów. Co więcej, urządza się też wachnacht czy też lejl szimurim, „noc czuwania”. Ta wywodząca się z europejskich społeczności żydowskich tradycja opierała się po części na przesądach odnośnie demonów, które mogłyby chcieć wyrządzić krzywdę noworodkowi. W wieczór poprzedzający brit ojcowie czuwali, oddając się całonocnym studiom, a rodzina i przyjaciele podchodzili do łóżeczka dziecka, aby odmówić Szma. Matki spały czasem z rytualnym nożem pod poduszką – miała to być kolejna symboliczna forma zapewnienia ochrony narażonemu w tym okresie na niebezpieczeństwo dziecku. Niektórzy Żydzi wciąż praktykują te zwyczaje, rzadko spotyka się je jednak w reformowanych domach żydowskich. 4. Kogo powinno się zaprosić na ceremonię brit mila? Wypada zaprosić rodzinę oraz przyjaciół, aby przeżyć wspólnie z nimi to radosne wydarzenie. Dobrze, jeśli obecnych będzie co najmniej dziesięć osób (tylu Żydów zgodnie z tradycją potrzeba do minjanu), nie jest to jednak niezbędne. 5. Kto dokonuje obrzezania? Zgodnie z prawem żydowskim to ojciec lub jego przedstawiciel jest odpowiedzialny za obrzezanie nowonarodzonego chłopca. Niegdyś ojcowie faktycznie sami dokonywali obrzezania własnych synów – jak choćby Abraham, który obrzezał zarówno Iszmaela, jak i Izaaka, na przestrzeni wieków pojawiła się jednak postać mohela. Mohel, wyszkolony w chirurgicznych procedurach wykonywanych podczas brit mila, stał się profesjonalnym przedstawicielem ojców danej społeczności. Do dziś dnia wszyscy ortodoksyjni i większość konserwatywnych Żydów nalega, by to właśnie mohel prowadził ceremonię brit, w towarzystwie rabina lub bez. Współcześni mohelim, łącznie z tymi należącymi do ruchu reformowanego (są to lekarze posiadający certyfikat działającej przy ruchu reformowanym Komisji ds. Brit Mila), są dobrze wyszkoleni i posiadają odpowiednie certyfikaty – nie ma zatem powodów do obaw co do profesjonalnych kwalifikacji mohela. Żydzi reformowani proszą o przeprowadzenie obrzezania albo mohela, albo swojego lekarza rodzinnego. Jeśli korzysta się z usług lekarza, to powinien on być Żydem, i towarzyszyć może mu osoba która poprowadzi religijną ceremonię brit mila, na przykład rabin lub rodzic dziecka. 6. Kto jeszcze uczestniczy w ceremonii brit mila? W tradycji ortodoksyjnej tylko mężczyźni odmawiają zwyczajowe błogosławieństwa podczas brit mila, w judaizmie reformowanym kobiety odgrywają natomiast podczas tej ceremonii równorzędną rolę. Wspomnieliśmy już o mohelu lub lekarzu, jak również o rabinie bądź innej osobie prowadzącej ceremonię. Poza tym obecni są również sandak, kwater oraz kwaterin, którzy pełnią mniej więcej podobną rolę, co w kulturze chrześcijańskiej rodzice chrzestni. 5

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 13

7. Co oznaczają słowa „sandak”, „kwater” i „kwaterin” ? Słowo „sandak” wywodzi się od greckiego słowa oznaczającego: „ten, który jest wraz z dzieckiem”, lub „opiekun”, natomiast kwater i kwaterin to terminy niemieckie, oznaczające w przybliżeniu to samo, co w kulturze chrześcijańskiej pojęcia „ojciec chrzestny” i „matka chrzestna”. 8. Kiedy wyżej wymienione postacie zaczęły być obecne przy brit mila, i jaką rolę pełnią one podczas ceremonii? Badacze uważają, że słowo „sandak” pojawiło się w X wieku n.e., natomiast nazw „kwater” i „kwaterin” zaczęto używać w krajach europejskich w nieco późniejszym okresie. Znawcy ci mówią nam też jednak, że osoba pełniąca funkcję przypisywaną dziś sandakowi obecna była podczas brit mila już wiele wieków wcześniej. Wiemy, że mohelowi pomagał asystent, i to już w czasach apostoła Pawła, który po „zastąpieniu” brit mila aktem chrztu zachował postać asystującego kapłanowi pomocnika. Rodzice prosili bliskiego przyjaciela bądź szanowanego przywódcę społeczności o podjęcie się tego odpowiedzialnego zadania – sandak siedział i trzymał niemowlę, gdy mohel dokonywał obrzezania. Gdy Żydzi niemieccy wprowadzili również postacie kwatera i kwaterin, przyświecało im założenie, iż para ta będzie wspierała rodziców w zapewnianiu dziecku żydowskiego wychowania. Kolejny raz przekonujemy się o geniuszu ludu żydowskiego, któremu udało się przemienić pomniejszą rolę osoby asystującej podczas rytuału religijnego w trwającą przez całe życie odpowiedzialność za zapewnienie ciągłości judaizmu. Rodzice proszą dziś zwykle o bycie „opiekunami” ich nowonarodzonego dziecka swych bliskich przyjaciół, co poczytywane jest za wielki zaszczyt. 9. Czy w ceremonii uczestniczy ktoś jeszcze? Słynna żydowska legenda głosi, że podczas każdej ceremonii brit mila obecny jest prorok Eliasz. Choć najczęściej myśli się o nim jako o postaci, która zwiastować będzie nadejście Ery Mesjanicznej, Eliasz uważany jest jednak również często za „anioła przymierza” (Mal 3,1) i obrońcę małych dzieci – a zatem za ich „anioła stróża”. Ortodoksyjni Żydzi podczas ceremonii brit ustawiają zatem specjalne krzesło dla Eliasza, na którym kładzie się dziecko przed samym zabiegiem obrzezania.

BRIT MILA I BRIT CHAIM: CEREMONIA Gdy zbierze się już rodzina, przyjaciele, rabin oraz mohel lub lekarz, można przystąpić do samej ceremonii brit mila.

6

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 13

1. Jak zgodnie z tradycją przebiegać powinna ceremonia? Zwyczajowo w pomieszczeniu w którym odbędzie się ceremonia zapala się dwie świece, które symbolizować mają życie oraz obecność Boga (niegdyś zapalone świece miały prawdopodobnie chronić również przed potencjalnymi demonami, które mogłyby chcieć wyrządzić krzywdę dziecku). a. Kwaterin bierze dziecko od matki i przekazuje je kwaterowi. b. Kwater wchodzi wraz z dzieckiem do pokoju, a wszyscy wstają i mówią: Baruch haba, „Błogosławiony ten, który przychodzi” – jest to powitanie zarówno noworodka, jak i proroka Eliasza. W gematrii, żydowskiej nauce o liczbach, hebrajskie słowo haba (he-bet-alef) posiada wartość numeryczną osiem, co zdaniem rabinów stanowi odpowiednik ósmego dnia po narodzinach, w który odbywa się ceremonia. Niektórzy twierdzą też, że haba to akronim zwrotu: Hine ba Elijahu, „Patrzcie, oto przybywa Eliasz”. c. Ojciec noworodka odczytuje wyznaczony tekst, potwierdzając, iż bierze na siebie odpowiedzialność za wprowadzenie swojego syna do przymierza, brit. d. Kwater bądź mohel kładzie dziecko na specjalnym, przygotowanym przed ceremonią krześle Eliasza, a następnie dziecko umieszczone zostaje na kolanach sandaka; wszyscy obecni cały czas stoją. e. Mohel odmawia następujące błogosławieństwo: Baruch Ata Adonaj Elohenu Melech haolam aszer kidszanu bemicwotaw weciwanu al hamila, „Błogosławiony jesteś, Adonaj, Boże nasz, Władco wszechświata, który uświęcił nas poprzez micwot i nakazał nam dokonywać obrzezania”. f. Mohel dokonuje obrzezania; na zabieg składają się trzy części: mila, usunięcie napletka; pria, usunięcie pozostałych tkanek oraz mecica [dosł. „odessanie” lub „ssanie” – przyp. tłum.], czyli usunięcie krwi z rany. Niegdyś mila przeprowadzano przy użyciu noża, dziś wielu mohelim korzysta natomiast ze specjalnego zacisku chirurgicznego, ułatwiającego przeprowadzenie zabiegu. g. Podczas zabiegu obrzezania ojciec odmawia następujące błogosławieństwo: Baruch Ata Adonaj Elohenu Melech haolam aszer kidszanu bemicwotaw weciwanu lehachniso bewrito szel Awraham awinu, „Bądź błogosławiony, Adonaj, Boże nasz, Władco wszechświata, który uświęcił nas poprzez micwot i nakazał nam wprowadzać naszych synów do przymierza Abrahama, naszego ojca”. h. Wszyscy obecni odmawiają modlitwę, w której wyrażają nadzieję, że dziecko w przyszłości prowadzić będzie życie wypełnione studiowaniem oraz dobrymi uczynkami, oraz że wstąpi w związek małżeński.

7

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 13

i. Mohel odśpiewuje następnie błogosławieństwo nad winem oraz modlitwę, podczas której nadaje dziecku jego hebrajskie imię. Sandak pije nieco wina, a kilka kropel umieszcza się również na ustach dziecka. Na tym kończy się tradycyjna ceremonia, dość często śpiewa się jednak jeszcze różne pieśni i odczytuje się dodatkowe teksty i wiersze. Zwyczajowo następuje potem uroczysty posiłek*.

2. Co odpowiedziałbyś osobom twierdzącym, że rytuał obrzezania to barbarzyński zwyczaj? Na zarzut ten odpowiedział już Filon, wybitny żydowski filozof żyjący w czasach greckich. Filon z oddaniem bronił rytuału obrzezania, wskazując zarówno na korzyści w sferze higieny, jak i na religijne znaczenie tego obrzędu. Dziś, prawie 2000 lat później, współcześni badacze mają wątpliwości co do utrzymującego się przez długi czas przekonania, jakoby obrzezanie chroniło mężczyzn przed nowotworem prącia, a ich żony przed rakiem szyjki macicy. Choć dla Żydów doniesienia o tego rodzaju korzyściach medycznych byłyby mile widziane, to najważniejszym powodem dla przeprowadzania brit mila pozostaje jednak symboliczne wprowadzenie do przymierza, brit mila jest bowiem żydowską ceremonią religijną, rytuałem podkreślającym wyjątkowy charakter judaizmu. 3. Jak postępuje się w sytuacji, gdy dziecko płci męskiej zostanie już wcześniej obrzezane? Jak już wspominaliśmy, w niektórych szpitalach czwartego lub piątego dnia po narodzinach dziecka płci męskiej przeprowadza się u niego rutynowe obrzezanie. W tych wyjątkowych okolicznościach ortodoksyjni Żydzi przeprowadzają hatafat dam brit, „wytoczenie krwi przymierza”, polegające na wytoczeniu pojedynczej kropli krwi zamiast przeprowadzania pełnej ceremonii brit mila. U wielu reformowanych Żydów często urządza się w takim przypadku całą ceremonię brit mila za wyjątkiem samego zabiegu chirurgicznego. 4. Co się stanie, jeśli dziecko nie zostanie obrzezane? W niektórych przypadkach, zwykle ze względów medycznych, nowonarodzeni chłopcy nie mogą zostać obrzezani w ciągu pierwszych ośmiu dni życia. Zgodnie z prawem żydowskim nawet nieobrzezany Żyd jest jednak pełnoprawnym Żydem, jeśli tylko jego matka jest Żydówką. Brit mila powinno zostać wykonane jak najszybciej, gdy tylko będzie to już możliwe.

*

Reformowaną ceremonię brit mila oraz obrzędy dla wielu innych domowych obchodów znaleźć można w wydanym przez CCAR Gates of the House [Bramy domu].

8

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 13

5. Czy narzędzia rytualne używane podczas brit mila bywały przedmiotem twórczości artystycznej? Tak. Narzędzia chirurgiczne mohela oraz służąca do ich przechowywania torba były często kunsztownie i elegancko wykonane; również krzesło Eliasza miało często bardzo piękny wygląd – rzeźbiono je w drewnie bądź sporządzano z cennych metali. Krzemienne noże z czasów Jozuego oraz metalowe noże pochodzące z okresu rzymskiego są dziś cennymi eksponatami w wielu muzeach. 6. Jezus był Żydem; czy on też przeszedł ceremonię brit mila? Tak. Od VI wieku wielu chrześcijan obchodziło ósmy dzień po narodzinach Jezusa jako Święto Obrzezania Jezusa. Także my świętujemy 1 stycznia, obchodzimy jednak wówczas nasz świecki Nowy Rok! 7. Czy istnieje odpowiednik ceremonii brit mila dla nowonarodzonych dziewczynek? Aż do niedawna w judaizmie nie było specjalnej domowej ceremonii mającej na celu symboliczne wprowadzenie nowonarodzonych dziewczynek do przymierza. U Żydów ortodoksyjnych w pierwszy Szabat po narodzinach dziewczynki ojców wzywano w synagodze do aliji (spotykał ich zaszczyt wypowiedzenia błogosławieństwa przed i po odczytaniu części cotygodniowego fragmentu Tory). W tym samym czasie dziecku nadawano również jego hebrajskie imię. Po nabożeństwie zarówno matkę jak i ojca uhonorowywano przy kongregacyjnym kiduszu. W reformowanych synagogach ceremonia nadania imienia dziecku (w której uczestniczyli oboje rodzice) urządzana była najczęściej trzydzieści dni po narodzinach dziecka. Pomimo tych praktyk, brak specjalnego domowego rytuału dla dziewczynek przeszkadzał Żydom, zwłaszcza tym liberalnym. Kilka kongregacji wprowadziło własne ceremonie dla dziewczynek, a popularność tej idei szybko sprawiła, iż zwyczaj ten stał się szeroko rozpowszechnioną praktyką wśród wielu reformowanych i konserwatywnych rodzin żydowskich. Wydany przez CCAR Gates of the House zawiera obecnie ceremonię brit chaim, czyli „przymierze życia” – warto rozważyć urządzenie takiej ceremonii dla nowonarodzonych dziewczynek w twojej rodzinie. Ceremonie brit mila i brit chaim to coś więcej niż tylko rytuał czy też symbol. Podkreślają one bardzo ważną w judaizmie ideę, zgodnie z którą każdy Żyd musi nawiązać indywidualną relację z Bogiem, Torą oraz ludem Izraela. W odróżnieniu od niektórych innych wyznań judaizm nie jest religią, którą można by praktykować „przez pośrednika”. Każdy z nas ma ważną rolę do odegrania, jeśli chodzi o umocnienie judaizmu – dla nas samych, dla naszych dzieci oraz dla pokoleń, które dopiero nadejdą.

przeł. Marzena Szymańska

9