Jezioro tajemnic - Peter May

2

O książce Hebrydy Zewnętrzne to mroczne i surowe miejsce, gdzie w ciągu jednej nocy może zniknąć jezioro, ukazując wrak awionetki ze zwłokami zaginionego przed laty słynnego rockmana. I nie ma w tym żadnej magii. Są za to głęboko skrywane konflikty zamkniętej purytańskiej społeczności, jest podłość i chciwość. I jest mur milczenia. Jeśli Fin Macleod go nie zburzy, nie odkryje, co naprawdę zdarzyło się na wyspie Lewis przed siedemnastu laty. A musi to zrobić, bo chociaż nie pracuje już w policji, to wciąż myśli jak inspektor.

3

4

PETER MAY Ceniony pisarz i scenarzysta, urodził się w Glasgow. Zanim wydał swą pierwszą powieść, The Reporter, utrzymywał się z dziennikarstwa, pisując dla „The Scotsman” i „Glasgow Evening Times”. W wieku 21 lat zdobył tytuł Szkockiego Dziennikarza Roku. W 1978 r. rozpoczął pracę w BBC. Jest autorem kilkuset scenariuszy do seriali i widowisk telewizyjnych. Ten etap kariery zawodowej zakończył w 1996 r. i poświęcił się wyłącznie pisaniu książek. Jego dorobek literacki obejmuje ponad 20 powieści kryminalnych, za które otrzymał m.in. francuskie Prix Intramuros, Cezam Prix Littéraire Inter CE oraz przyznawaną przez czytelników Prix des Lecteurs. Pierwsza książka z cyklu Wyspa Lewis, Czarny dom, znalazła się w gronie finalistów The Barry Award i The Macavity Award w kategorii Najlepsza Powieść Kryminalna. Człowiek z Wyspy Lewis został wyróżniony m.in. Grand Prix des Lecteurs. W 2014 r. ukazała się Entry Island. Na podstawie powieści z cyklu Wyspa Lewis powstaje serial BBC. www.petermay.co.uk

Tego autora WYSPA ENTRY Trylogia WYSPA LEWIS CZARNY DOM CZŁOWIEK Z WYSPY LEWIS JEZIORO TAJEMNIC Pamięci małej Jennifer

5

Spis treści O książce .................................................................................................................................................................... 3

PETER MAY ............................................................................................................................................................ 5 PROLOG ................................................................................................................................................................... 9 ROZDZIAŁ 1 .......................................................................................................................................................... 10 ROZDZIAŁ 2 .......................................................................................................................................................... 16 ROZDZIAŁ 3 .......................................................................................................................................................... 18 ROZDZIAŁ 4 .......................................................................................................................................................... 31 ROZDZIAŁ 5 .......................................................................................................................................................... 36 ROZDZIAŁ 6 .......................................................................................................................................................... 52 ROZDZIAŁ 7 .......................................................................................................................................................... 55 ROZDZIAŁ 8 .......................................................................................................................................................... 59 ROZDZIAŁ 9 .......................................................................................................................................................... 77 ROZDZIAŁ 10 ........................................................................................................................................................ 81 ROZDZIAŁ 11 ........................................................................................................................................................ 85 ROZDZIAŁ 12 ...................................................................................................................................................... 111 ROZDZIAŁ 13 ...................................................................................................................................................... 116 ROZDZIAŁ 14 ...................................................................................................................................................... 118 ROZDZIAŁ 15 ...................................................................................................................................................... 138 ROZDZIAŁ 17 ...................................................................................................................................................... 142 ROZDZIAŁ 18 ...................................................................................................................................................... 160 ROZDZIAŁ 19 ...................................................................................................................................................... 162 ROZDZIAŁ 20 ...................................................................................................................................................... 167 ROZDZIAŁ 21 ...................................................................................................................................................... 185 ROZDZIAŁ 22 ...................................................................................................................................................... 197 ROZDZIAŁ 23 ...................................................................................................................................................... 202 ROZDZIAŁ 24 ...................................................................................................................................................... 211 ROZDZIAŁ 25 ...................................................................................................................................................... 216 ROZDZIAŁ 26 ...................................................................................................................................................... 219 ROZDZIAŁ 27 ...................................................................................................................................................... 232 ROZDZIAŁ 28 ...................................................................................................................................................... 242 ROZDZIAŁ 29 ...................................................................................................................................................... 249 EPILOG................................................................................................................................................................. 262 PODZIĘKOWANIA ............................................................................................................................................. 265

6

7

Wszystko jest szachownicą nocy i dni Gdzie los z ludźmi o piony gra: Przesuwa, szachuje i zbija, I jeden po drugim zabiera.

Omar Chajjam, rubajjat XLIX

8

PROLOG Siedzi przy biurku, pobladły ze strachu i świadomości, że musi wykonać krok, którego nie da się cofnąć. Tak jak czasu i śmierci. Pióro drży mu w dłoni, gdy zaczyna pisać. ••• Prześladuje mnie to już od pewnego czasu. Wiem, że większość ludzi nie zrozumie dlaczego, zwłaszcza ci, którzy mnie kochają i których ja kocham. Mogę powiedzieć tylko tyle, że nikt nie uświadamia sobie, w jakim żyję piekle, a ostatnie tygodnie stały się po prostu nie do zniesienia. Czas, bym odszedł. Tak mi przykro. ••• Podpisuje się. Zamaszyście jak zwykle. Nieczytelnie. I składa kartkę, jakby dzięki temu słowa mogły zniknąć. Niczym koszmar senny. Niczym krok, który ma go zaprowadzić w ciemność. Wstaje i rozgląda się po pokoju ostatni raz, zastanawiając się, czy znajdzie w sobie odwagę. Powinien zostawiać list czy nie? Czy sprawi to jakąkolwiek różnicę? Zerka na kartkę, która się rozłożyła i leży oparta o monitor komputera, gdzie — jak ma nadzieję — będzie widoczna. Serce wypełnia mu zrodzony z żalu ból, gdy przebiega wzrokiem splatające się litery, których nauczył się tyle lat temu, kiedy jeszcze miał przed sobą całe życie. Słodkogorzkie wspomnienie niewinności i młodości. Zapach pyłu kredowego i ciepłego mleka w szkole. Jakże to wszystko było bezsensowne!

9

ROZDZIAŁ 1 Kiedy Fin otworzył oczy, wnętrze pradawnego kamiennego lokum, które chroniło ich przed burzą, było zalane dziwnym różowym światłem. Dym z niemal wygasłego ognia unosił się leniwie w nieruchomym powietrzu, a Whistler zniknął. Fin wsparł się na łokciach i zobaczył, że kamień przy wejściu jest odsunięty na bok. W dali widział różowawą mgiełkę brzasku, która zawisła nad górami. Burza przeszła. Deszcz spadł i pozostawił po sobie nienaturalny bezruch. Obolały Fin wygramolił się spod koców i podpełzł obok ognia do miejsca, gdzie na kamieniach leżały jego rozłożone rzeczy. Wciąż miały w sobie ślad wilgoci, ale były dostatecznie suche, by dało się je nosić; położył się na plecach i wsunął nogi w spodnie, potem usiadł, żeby zapiąć koszulę i wciągnąć przez głowę sweter. Uporał się ze skarpetkami, włożył buty, ale nawet ich nie zasznurował, i wyczołgał się na zbocze. Widok, który go powitał, był niemal nadprzyrodzony. Wokół wznosiły się stromo góry południowo-zachodniej części wyspy, znikając w mroku niskich chmur. Dolina w dole wydawała się szersza niż w nocy w świetle błyskawicy. Gigantyczne odłamki skalne zaściełające jej dno wyrastały niczym widma z mgły, która napływała ze wschodu, gdzie wciąż niewidoczne słońce rzucało fantastycznie czerwony blask. Wyglądało to jak świt czasu. Sylwetka Whistlera odcinała się ostro od jasności za skupiskiem zniszczonych i kruszejących schronień zwanych ulami; stał na grani, skąd widać było dolinę; Fin, czując drżenie nóg, ruszył w jego stronę po podmokłym gruncie. Whistler nie odwrócił się ani nie dał po sobie poznać, że jest świadomy jego obecności. Tkwił w miejscu jak posąg zastygły w czasie i przestrzeni. Fin był zszokowany wyrazem jego twarzy, która wydawała się pozbawiona wszelkiej barwy. Broda wyglądała jak czarno-srebrna farba nałożona niedbale na białe płótno. Ciemne i nieprzeniknione oczy kryły się w cieniu. — O co chodzi, Whistler? Whistler uparcie milczał, Fin obrócił więc głowę, żeby zobaczyć to, na co tamten patrzył w takim skupieniu. W pierwszej chwili widok przyprawił go o zdumienie. Rozumiał to, co widział na własne oczy, a jednak nie miało to najmniejszego sensu. Odwrócił się i spojrzał poza ule, na skalny bezład nad ich głowami i pokryte piargiem zbocze, 10

wznoszące się do grzbietu góry, gdzie stał poprzedniej nocy i widział błyskawicę odbijającą się w powierzchni jeziora w dole. Potem znów skierował wzrok na dolinę. Ale nie zobaczył jeziora. Tylko wielką pustą dziurę. Jego zarys był wyraźny — tam gdzie przez niezliczone eony woda pochłaniała torf i skały. Sądząc po zagłębieniu, jaką pozostawiło w ziemi, miało długość około półtora kilometra, szerokość ośmiuset metrów i było głębokie na jakieś dwadzieścia metrów. Jego dno tworzyła maź z torfu i szlamu upstrzona wielkimi i małymi głazami. Na wschodnim krańcu niecki, gdzie dolina niknęła w porannej mgle, widać było szeroki na piętnaście metrów brązowy kanał, niczym ślad pozostawiony przez gigantycznego ślimaka. Fin spojrzał na Whistlera. — Co się stało z jeziorem? Whistler tylko wzruszył ramionami i pokręcił głową. — Zniknęło. — Jakim cudem jezioro może zniknąć? Przez długą chwilę Whistler, niczym człowiek pogrążony w transie, patrzył w stronę pozbawionego wody zagłębienia, aż nagle, jakby Fin odezwał się dopiero teraz, powiedział: — Dawno temu też stało się coś takiego. Jeszcze zanim się urodziliśmy. W latach pięćdziesiątych. W Morsgail. — Nie rozumiem. Co masz na myśli? — Fin nie krył zdumienia. — To samo. Pewien listonosz przechodził każdego ranka obok jeziora na trasie między Morsgail i Kinlochresort. Cholerne zadupie. Loch nan Learga. Więc pewnego dnia idzie tamtędy jak zwykle i widzi, że nie ma jeziora. Jest tylko wielka dziura. Sam przechodziłem tamtędy wielokrotnie. Zrobił się cholerny szum. Przyjeżdżali z prasy i telewizji, aż z Londynu. I te wszystkie spekulacje… no cóż, dzisiaj wydaje się to idiotyczne, ale wtedy gadali o tym w kółko w radiu i pisali w gazetach. Wszyscy twierdzili, że w jezioro uderzył meteoryt i że wyparowało. — A w rzeczywistości? Whistler wzruszył ramionami. — Najbardziej prawdopodobna teoria to pęknięcie torfowiska. — To znaczy? Whistler wydął wargi, wciąż wlepiając wzrok w pokryte szlamem dno nieistniejącego jeziora. — No cóż… zdarza się, kiedy długo nie ma deszczu. Nie jest to tutaj zbyt częste. 11

— Prawie się uśmiechnął. — Torf na powierzchni schnie i pęka. I nie przepuszcza wtedy wody, o czym wie każdy, kto go wycina. — Wskazał głową miejsce, gdzie gigantyczny ślimaczy ślad ginął we mgle. — Tam jest drugie jezioro, niżej w dolinie. Gdybym miał jakiekolwiek pieniądze, tobym się założył, że to wyższe spłynęło do niższego. — W jaki sposób? — Większość tych jeziorek utworzyło się na torfie pokrywającym miejscowy gnejs. Często rozdzielają je granie utworzone z czegoś mniej stabilnego, jak na przykład amfibolit. Kiedy po dłuższym okresie suszy zaczyna mocno padać, jak zeszłej nocy, deszczówka przenika przez szczeliny w torfie, tworząc na podłożu skalnym warstwę szlamu. Niewykluczone, że w tym przypadku torf między jeziorami spłynął wraz ze szlamem, a woda pod wpływem własnego ciężaru przebiła się przez amfibolit i całe to cholerstwo zeszło w dół doliny. Powietrze poruszyło się nieznacznie, gdy słońce drgnęło ku górze, mgła zaś uniosła się odrobinę. Dostatecznie, by odsłonić coś białego i czerwonego; spoczywało w najgłębszej części jeziora i odbijało blask słońca. — Co to takiego? — spytał Fin, ale Whistler nie odpowiedział. — Masz lornetkę? — W plecaku. — Głos Whistlera był ledwie słyszalny. Fin pospieszył z powrotem do ich ula i wpełzł do środka, żeby poszukać lornetki. Kiedy znowu stanął na grani, zauważył, że Whistler w ogóle się nie poruszył. Wciąż spoglądał beznamiętnie tam, gdzie niegdyś było jezioro. Fin podniósł lornetkę do oczu i zaczął nastawiać ostrość, aż ujrzał wyraźnie czerwono-biały obiekt. — Jezu! — usłyszał swój własny szept. Był to mały jednosilnikowy samolot, usadowiony między skupiskiem głazów, lekko przechylony na bok. Na pierwszy rzut oka wydawał się nieuszkodzony. Szyby kokpitu pokrywało błoto i szlam, ale biel i czerwień kadłuba wyraźnie rzucały się w oczy. Podobnie jak czarne litery znaku wywoławczego. G-RUAI. Fin poczuł gęsią skórkę na karku. RUAI, skrót od Ruairidh, po gaelicku Roderick. Znak wywoławczy, który widniał w każdej gazecie przed siedemnastu laty, kiedy zaginął ten samolot, a wraz z nim Roddy Mackenzie. Mgła uniosła się nad górami jak dym zabarwiony jasnością brzasku. Wokół panował idealny bezruch. Ciszy nie zakłócał żaden dźwięk. Nawet wołanie ptaków. 12

— Wiesz, czyj to samolot? Whistler skinął głową. — Co on tu robi, u diabła? Mówili, że leciał do Mull i zniknął gdzieś nad morzem. Whistler wzruszył ramionami, ale się nie odezwał. — Zejdę na dół przyjrzeć się z bliska — oznajmił Fin. Whistler złapał go za ramię. Miał dziwny wyraz oczu. Gdyby Fin nie znał przyjaciela, powiedziałby, że to strach. — Nie powinniśmy. — Dlaczego? — Bo to nie nasz interes, Fin. — Whistler westchnął przeciągle. W jego głosie słychać było rezygnację. — Myślę, że trzeba to zgłosić, ale nie powinniśmy się w to mieszać. Fin przyjrzał mu się uważnie, ale postanowił o nic nie pytać. Wyswobodził ramię z uścisku Whistlera i powtórzył: — Zejdę na dół przyjrzeć się z bliska. Możesz iść ze mną albo nie. — Wcisnął lornetkę w dłoń przyjaciela i ruszył w dół zbocza ku pustej niecce jeziora. Zejście było strome i trudne; musiał pokonywać popękane kamienie i stwardniały torf, śliski z powodu trawy przygniecionej do ziemi przez deszcz. Brzegi niegdysiejszego jeziora upstrzone były głazami i Fin ślizgał się na nich, starając się utrzymać na nogach i zachować równowagę; co chwila musiał się podpierać, żeby nie upaść. Coraz niżej i niżej, w stronę trzewi dawnego jeziora, brnąc przez błoto i muł, miejscami po kolana, między skałami, skacząc z kamienia na kamień przez rozległe zagłębienie w ziemi. Dotarł już niemal do maszyny, kiedy się odwrócił i zobaczył, że Whistler podąża za nim w odległości kilku kroków; zatrzymał się, dysząc ciężko, i przez całą minutę obaj mężczyźni stali i na siebie patrzyli. Potem wzrok Fina powędrował ku przypominającym kontury mapy topograficznej warstwom torfu i skał — ku brzegowi jeziora sprzed dwunastu godzin. Gdyby wciąż znajdowało się na swoim miejscu, obaj tkwiliby na głębokości około piętnastu metrów pod powierzchnią wody. Odwrócił się i pokonał dystans dzielący go od samolotu. Spoczywał tylko nieznacznie przechylony pośród chaosu głazów i kamieni na dnie jeziora; można było niemal odnieść wrażenie, że złożyła go w tym miejscu delikatna dłoń Boga. Fin słyszał, jak przyjaciel dyszy u jego boku. — Wiesz, co jest dziwne? 13

— Co? — spytał Whistler, ale sprawiał wrażenie kogoś, kto nie chce tak naprawdę wiedzieć. — Nie widzę żadnych uszkodzeń. — Wiec? — Gdyby samolot runął do jeziora, toby się cholernie roztrzaskał, prawda? Whistler nie skomentował tego. — Popatrz tylko. Nie ma prawie wgnieceń. Okna są nietknięte. Nawet przednia szyba nie pękła. — Fin pokonał kilka ostatnich głazów i wgramolił się z trudem na skrzydło. — Nie widać też rdzy. Kadłub jest wykonany chyba z aluminium. Nie ufając śliskiej i zdradzieckiej powierzchni skrzydła, przysunął się na czworakach do drzwi kokpitu. Okno pokrywała gruba warstwa zielonego szlamu, nie sposób było zajrzeć do środka. Chwycił za klamkę i spróbował otworzyć drzwi. Nie ustąpiły. — Zostaw to! — zawołał z dołu Whistler. Fin był jednak zdeterminowany. — Wejdź tu i mi pomóż. Whistler nawet nie drgnął. — Na litość boską, człowieku, tu jest Roddy! — Nie chcę go oglądać. To jak zbezczeszczenie grobu. Fin pokręcił głową i znów obrócił się w stronę drzwi, wspierając się stopami o kadłub po obu ich stronach, i zaczął z całej siły ciągnąć. Nagle ustąpiły z głośnym zgrzytem przypominającym dźwięk rozdzieranego metalu, a Fin upadł plecami na skrzydło. Wnętrze kokpitu po raz pierwszy od siedemnastu lat zalał blask dnia. Fin dźwignął się na kolana i chwycił krawędzie drzwi, by się podnieść i zajrzeć do kabiny. Usłyszał, jak Whistler wspina się w ślad za nim na skrzydło, ale się nie odwrócił. Widok, który ukazał się jego oczom, był szokujący; towarzyszył mu smród gnijącej ryby. Deska przyrządów pod przednią szybą tworzyła półkolistą masę wskaźników i tarcz, szkło było pomazane i zabłocone, tarcze zegarów straciły barwę pod wpływem działania wody i alg. Na miejscu pasażera albo drugiego pilota nikt nie siedział. Drążki przepustnicy między fotelami — czerwony, czarny i niebieski — wciąż były widoczne i zaciągnięte. Po drugiej stronie, przypięte pasami, spoczywały ludzkie szczątki. Czas, woda i bakterie pochłonęły całe ciało, a szkielet utrzymywały w jednym kawałku zbielałe ścięgna i twarde więzadła, które w zimnej wodzie nie uległy rozkładowi. Skórzana kurtka pilota wydawała się 14

miejscami niemal nietknięta. Dżinsy, choć wyprane z wszelkiej barwy, też się zachowały. Tak jak adidasy, choć Fin dostrzegł, że guma nabrzmiała, powiększając buty na szczątkach stóp. Grdyka, uszy i nos utraciły całkowicie swoje kształty; czaszka wciąż była widoczna, do resztek tkanki miękkiej przylegało kilka kosmyków. Wszystko to było dostatecznie szokujące dla dwóch starych przyjaciół, którzy pamiętali młodego, utalentowanego, niespokojnego człowieka imieniem Roddy, z tą jego niesforną czupryną jasnych kręconych włosów. Najbardziej jednak wstrząsnął nimi widok straszliwych obrażeń, jakim uległa prawa część twarzy i potylica. Zniknęła połowa szczęki, odsłaniając rząd pożółkłych połamanych zębów. Kość policzkowa i górna część czaszki były całkowicie zmiażdżone. — Jezu Chryste. — W głosie Whistlera było coś bluźnierczego. Wystarczył moment, by objąć wzrokiem ten makabryczny widok, i Fin niemal od razu cofnął się odruchowo, uderzając głową o ramię przyjaciela. Zatrzasnął drzwi kokpitu i odwróciwszy się, usiadł wsparty o nie plecami. Whistler przykucnął; oczy miał szeroko rozwarte. — Miałeś rację — powiedział Fin. — Nie powinniśmy tam zaglądać. — Spojrzał na koszmarnie bladą twarz przyjaciela i po raz pierwszy zauważył, że jest dziobata, zapewne po dziecięcej ospie. — Ale nie dlatego, że bezcześcimy grób. Whistler zmarszczył czoło. — Więc dlaczego? — Bo naruszamy miejsce przestępstwa. Whistler wpatrywał się w niego długo, a w jego ciemnych oczach malowało się niezrozumienie. Potem zsunął się ze skrzydła i ruszył z powrotem w stronę brzegu, kierując się uparcie ku kamiennym ulom i zostawiając za sobą zagłębienie w ziemi. — Whistler! — zawołał za nim Fin, ale wysoki, dobrze zbudowany mężczyzna nie zwolnił kroku i nie obejrzał się ani razu.

15

ROZDZIAŁ 2 Fin siedział w gabinecie Gunna, patrząc na sterty papierów zalegających biurko sierżanta niczym nawiany śnieg. Na zewnątrz, po Church Street, przejeżdżał od czasu do czasu samochód i nawet z tej odległości słychać było krzyk mew krążących wokół trawlerów zacumowanych w porcie. Z okna rozciągał się widok na posępne, kryte kamyczkowym tynkiem domy o spadzistych dachach; Fin wstał i podszedł bliżej, żeby zobaczyć coś więcej. Macleod & Macleod, rzeźnik, żadnego pokrewieństwa. Blythswood Care, należący do organizacji charytatywnej sklep na rogu, z odręczną wywieszką w witrynie: „Nie przyjmujemy zwrotów”. Indyjska restauracja, Bangla Spice, i Tai Café. Ludzie z dala od swoich domów. Życie innych biegło tak, jakby nic się nie stało, jeśli jednak chodzi o Fina, to odkrycie szczątków Roddy’ego w samolocie spoczywającym na dnie jeziora przewróciło do góry nogami wszystkie jego wspomnienia, na zawsze zmieniając spojrzenie na przeszłość, na to, co było niegdyś. — Ta teoria z torfem wydaje się słuszna. Pański przyjaciel Whistler wie, co mówi. Fin odwrócił się, kiedy do pokoju wszedł Gunn z plikiem papierów. Twarz miał starannie wygoloną, błyszczała pod trójkącikiem włosów na czole, a różowa skóra roztaczała ostrą woń wody toaletowej. — Niewiele jest rzeczy, których Whistler by nie wiedział — zauważył Fin i zaczął się zastanawiać, co jeszcze jego przyjaciel wie. I nie chce powiedzieć. — Faktycznie, to jezioro w Morsgail zniknęło. Były też takie dwa zjawiska na początku lat dziewięćdziesiątych na stromych północnych zboczach wysp Barra i Vartersay. Więc żaden ewenement. — Gunn rzucił papiery na biurko, dokładając je do zalegającej już tam śnieżnobiałej zaspy, i westchnął. — Nie mieliśmy jednak szczęścia, jeśli chodzi o rodzinę zmarłego. Fin nie bardzo wiedział dlaczego, ale słowo „zmarły” w odniesieniu do Roddy’ego powodowało ukłucie bólu, choć przecież ten człowiek nie żył od siedemnastu lat. Najbardziej utalentowany i odnoszący największe sukcesy celtycki gwiazdor rocka jego pokolenia, wyrwany z życia w kwiecie wieku. — Ojciec zmarł pięć lat temu, matka przed rokiem, w domu starców w Inverness. Nie miał braci ani sióstr. Przypuszczam, że żyją gdzieś jacyś dalecy krewni, bo ktoś sprzedał jego dom w Uig. Może trochę potrwać, zanim ich znajdziemy. — Gunn przesunął dłonią po ciemnych, lśniących od brylantyny włosach, potem otarł bezwiednie rękę o nogawkę spodni. — Pański przyjaciel profesor 16

Wilson już leci z Edynburga. — Angus? Gunn skinął głową. Po jedynym spotkaniu z kostycznym patologiem nie zostały mu szczęśliwe wspomnienia. — Zechce zbadać zwłoki in situ, a my będziemy musieli obfotografować miejsce zdarzenia. — Potarł się w zamyśleniu po brodzie. — To trafi do wszystkich gazet, panie Macleod. Cholerni dziennikarze zlecą się jak sępy. No i całe szefostwo. Z Inverness. Nie zdziwiłbym się, gdyby pojawili się ci z samej góry. Uwielbiają stać przed kamerami i oglądać swoje nalane gęby w telewizji. — Urwał, żeby się odwrócić i zamknąć za sobą drzwi. — Proszę mi powiedzieć, dlaczego pan sądzi, że Roddy Mackenzie został zamordowany? — Wolałbym tego nie mówić, George. Nie chcę ci niczego sugerować, dopóki wszystkiego nie obejrzysz. Myślę, że sam powinieneś wyciągnąć wnioski. — Ma pan rację. — Gunn usiadł w fotelu i obrócił się twarzą do Fina. — Co, u diabła, robiliście obaj w górach podczas tego sztormu? Pan i Whistler? — To długa historia, George. Gunn uniósł ręce i splótł dłonie na karku. — No cóż, musimy jakoś zabić czas, zanim patolog się tu zjawi… — Zawiesił znacząco głos, a Fin uświadomił sobie, że upłynęły zaledwie dwa dni od chwili, gdy spotkali się z Whistlerem po raz pierwszy od niepamiętnych czasów. Wydawało się, że to wieczność.

17

ROZDZIAŁ 3 I Upływało babie lato, długi, gorący i suchy okres trwający aż do września, niezwykle rzadki fenomen na tej najbardziej wysuniętej na północ wyspie Hebrydów Zewnętrznych. Wyspa Lewis, ostatni północno-zachodni przyczółek Europy, była spalona na brąz przez miesiące letniego słońca i tygodnie bez kropli deszczu. Ta pogoda wciąż się utrzymywała. Tamtego dnia Fin potrzebował prawie dwóch godzin, żeby dojechać wzdłuż wybrzeża z Ness do Uig. Nawet z daleka, z Siadar na północy, widział góry wyrastające na południowym zachodzie i ciągnące się do Harris, ciemny i posępny fiolet na tle najbledszego błękitu nieba. Było to jedyne miejsce na horyzoncie, gdzie wciąż zalegały chmury. Nie zwiastowały niczego groźnego, po prostu były, żeglując między wierzchołkami. Pośród paproci rosły żółte kwiaty dzikiego pięciornika — złoty akcent w krajobrazie, gdzie nawet wrzos był pozbawiony wszelkiego koloru. Drobne płatki pochylały się i skłaniały w narastającym wietrze, który napływał od wybrzeża, niosąc ze sobą zapach oceanu i odległe tchnienie zimy. W pierwszym dniu swego nowego życia Fin rozmyślał o tym, jak bardzo się zmieniło w niespełna półtora roku. Wcześniej był żonaty, miał syna, mieszkanie w Edynburgu, pracę detektywa w wydziale kryminalno-dochodzeniowym. I nic z tego nie pozostało. Wrócił do łona, na rodzinną wyspę, ale nie był pewien dlaczego. Może szukał tego kogoś, kim był niegdyś. Wiedział z całą pewnością tylko jedno: zmiana była nieodwracalna i zaczęła się tamtego dnia, gdy jakiś kierowca odebrał na edynburskiej ulicy życie jego synkowi i nie zatrzymał się. Objechawszy zabłoconym suzuki kraniec jeziora Ròg Beag, Fin skręcił z jednopasmowej drogi na szutrowy trakt. Minął stado wysokogórskiego bydła z długimi, zakręconymi rogami i włochatą brązową sierścią, a następnie ruszył wzdłuż strumienia, w stronę małego jeziorka, gdzie, co niezwykłe, pod osłoną wzgórz rosły drzewa, a w ich cieniu kryło się Suaineabhal Lodge. Upłynęło sporo czasu, od kiedy Fin widział po raz ostatni Kenny’ego Johna Macleana. Wielki Kenny opuścił niegdyś wyspę tak jak inni, ale jego życie potoczyło się całkiem inaczej. Mieszkał teraz w dawnym domu gospodarskim, rozbudowanym i unowocześnionym; dom ten stał po drugiej stronie ścieżki, naprzeciwko domku myśliwskiego. Kiedy Fin podjechał na parking, z krytej blachą stodoły wypadła sfora szczekających psów. Domek myśliwski znajdował się na terenie dawnego gospodarstwa i gdy John Wooldridge zakupił Red River Estate, rozbudował go z boku i od tyłu, z przodu zaś kazał postawić oszkloną werandę z widokiem na jezioro. W przeciwieństwie do Cracabhal Lodge na krańcu jeziora Tamnabhaigh, siedziby mogącej 18

pomieścić w sezonie ponad dwadzieścia osób, Suaineabhal miała tylko kilka pokoi zarezerwowanych wyłącznie dla wędkarzy. Był tam jednak bar i o tej porze roku zbierali się w nim amatorzy połowu i myśliwi, a także miejscowi spragnieni piwa i whisky. Tego ranka nie było tam żywego ducha, dopóki nie zjawił się Kenny, który nadszedł od strony jeziora i uciszył ujadające psy. Wystraszone reprymendą swego pana, zadowoliły się obwąchiwaniem Fina z bezgłośną ciekawością; wdychały jego nieznajome zapachy w słońcu, które tworzyło wokół nich kałuże blasku. Kenny miał na sobie gumowce, bryczesy i kamizelkę z licznymi kieszeniami, włożoną na zielony wojskowy sweter ze skórzanymi łatami na ramionach i łokciach. Zbliżając się, zdjął czapkę i odsłonił krótko ostrzyżone rude włosy, które traciły z wolna swój kolor, po czym wyciągnął dużą zrogowaciałą dłoń i uścisnął Finowi rękę. — Kopę lat, Fin. Choć przez większość dnia posługiwał się angielskim, w obecności Fina przeszedł bezwiednie na gaelicki. Był to język ich dzieciństwa, pierwsza mowa, jaką obaj opanowali w sposób naturalny. — Dobrze cię widzieć, Kenny — odparł Fin szczerze. Stali przez chwilę, patrząc na siebie i oceniając zmiany spowodowane przez upływ czasu. Czterocentymetrowa blizna na lewym policzku Kenny’ego, pozostałość po jakimś wypadku z lat dzieciństwa, w którym niemal stracił oko, zblakła. Kenny zawsze był dużym chłopakiem, większym od Fina. Teraz wydawał się ogromny, jakby wypełniał sobą całą przestrzeń w polu widzenia. I sprawiał też wrażenie starszego niż Fin. Z drugiej strony zawsze był staroświecki, niczym człowiek wycięty topornie z miejscowego materiału i niezbyt wyrafinowany, choć dostatecznie bystry, by ukończyć college rolniczy w Inverness i wrócić na wyspę, gdzie zajął się nadzorowaniem posiadłości, w której dorastał. Fin, sam nie ułomek, zachował chłopięcą figurę, a jego kręcone włosy wciąż rosły bujnie; zielone oczy dostrzegły ukryte znużenie w mrocznym spojrzeniu starego przyjaciela. — Słyszałem, że zeszliście się z Marsaili — powiedział Kenny. — Mówią, że mieszkacie razem. Fin skinął głową. — Dopóki nie skończę odnawiać domu rodziców. — I że jej chłopak jest twój, nie Artaira. — Tak gadają? — Tak słyszę. — Mnóstwo słyszysz, jak widać. 19

Kenny uśmiechnął się szeroko. — Trzymam ucho przy ziemi. Fin też się uśmiechnął. — Uważaj, Kenny, bo je sobie pobrudzisz, a wtedy nie będziesz słyszał tak dobrze. Kenny parsknął śmiechem. — Zawsze byłeś cwanym sukinsynem, Macleod. — Wahał się przez chwilę; jego uśmiech zniknął jak blask słońca za przepływającą chmurą. — Słyszałem też, że straciłeś syna. Twarz Fina poczerwieniała lekko, a oczy pociemniały. — Dobrze słyszałeś — odparł i umilkł, co oznaczało, że nie zamierza się nad tym rozwodzić. Kenny włożył z powrotem czapkę; naciągnął ją mocno na czoło — znak, że to koniec prywatnego charakteru rozmowy. Zmienił się nawet ton jego głosu. — Muszę zapoznać cię z twoimi obowiązkami. Jamie oświeci cię pewnie w różnych kwestiach, ale jak większość właścicieli ziemskich niewiele wie o ziemi. Fin od razu dostrzegł istotę sprawy. Może i Jamie był jego szefem, ale to Kenny uważał się w tym wypadku za zwierzchnika. I teraz był jego przełożonym, a ich krótka rozmowa równego z równym dobiegła końca. — Nie jestem pewien, czy sam bym cię wyznaczył na szefa ochrony. Bez obrazy, Fin. Wierzę, że byłeś dobrym gliniarzem, ale nie musi to wcale oznaczać, że potrafisz łapać kłusowników. Mimo wszystko… nie nam o tym sądzić, co? — Może sam byś sobie lepiej poradził. — Może? Na pewno! Ale zarządzanie posiadłością o powierzchni ponad dwudziestu tysięcy hektarów, gdzie łowi się mnóstwo łososia, pstrąga i troci, a także kłusuje, pochłania cały mój czas. — Brzmiało to tak, jakby recytował tekst z broszury reklamowej. — I nie jest to mały problem. II Range rover Kenny’ego podskakiwał i postękiwał na podziurawionej drodze biegnącej wzdłuż rzeki; otaczający ich teren robił się coraz bardziej stromy. Nagie, postrzępione wzgórza upstrzone skałami i poprzecinane parowami przechodziły w górskie szczyty ginące w chmurach. Do zboczy przywierały głazy, wielkie kawały gnejsu liczącego cztery miliardy lat. Kenny zerknął na Fina i podążył za jego wzrokiem. — Najstarsza skała na ziemi — oznajmił. — Te płyty spoczywają tutaj od czasu ostatniego zlodowacenia. — Wskazał cień góry po lewej stronie. — Widzisz te ślady po wodzie biegnące po skałach? Kiedyś to były szczeliny w zboczu. A gdy zamarzła w nich woda, skała eksplodowała i 20

rozrzuciła te wielkie pieprzone kawały kamienia po całej dolinie. Musiał być niezły widok. Cieszę się, że nie było mnie tu wtedy. Jezioro, które znajdowało się przed nimi, odbijało kryształowy błękit w górze; powierzchnię wody marszczył wiatr. Kenny podjechał pod pomalowaną na zielono szopę z blachy falistej, którą nazywał stołówką polową. Miejsce, gdzie wędkarze i myśliwi mogli się schronić w czasie kiepskiej pogody i posilić kanapkami. Tu kończył się trakt dla pojazdów. Do jeziora prowadziła ścieżka; druga wiła się po wzgórzu, wspinając się stromo między skupiskami skał i przecinając strumienie czystej wody, która normalnie o tej porze roku wylewałaby się z brzegów, ale po tygodniach suszy większość z tych potoków przypominała strużki. Jak na tak dużego mężczyznę Kenny odznaczał się wyjątkową sprawnością i Fin musiał zdrowo wyciągać nogi, żeby dotrzymać mu kroku na pnącej się w górę ścieżce. Szlak wił się między rozpadlinami, przywierając do południowej ściany nagiej skały po ich prawej stronie; w pewnym momencie Kenny zboczył z niego i przeszedł przez niemal suche dno strumienia. Potem ruszył przez wysoką trawę i wrzos, kierując się ku szczytowi wzgórza po lewej. Sadził długie kroki i dotarł do wierzchołka kilka dobrych minut przed Finem. Dopiero gdy Fin go dogonił, uświadomił sobie, jak wysoko dotarli, najpierw range roverem, a potem na piechotę. Czuł, jak wiatr wdziera mu się pod kurtkę i wypełnia usta, tamując oddech. Nagle grunt pod ich stopami urwał się, a przed oczami ukazała się olśniewająca panorama oblanej słońcem ziemi i wody. Brązy, blade błękity, zielenie i fiolety płowiały w połyskliwej dali. — Jezioro Suaineabhal — powiedział Kenny i odwrócił się z uśmiechem do Fina. — Człowiek czuje się w tym miejscu jak Bóg. — Jego wzrok przyciągnęło coś unoszącego się wysoko nad taflą wody. — Albo jak orzeł. Fin podążył za jego spojrzeniem. — Mamy dwadzieścia dwie pary lęgowe na tym obszarze, stąd do North Harris — wyjaśnił. — Największe skupisko orła przedniego w Europie. Patrzyli, jak ptak unosi się na prądach powietrznych, niemal na tej samej wysokości, na której znajdowali się oni; rozpiętość skrzydeł osiągała prawie dwa metry, pióra na ich czubkach były rozpostarte, na ogonie szeroko rozłożone niczym palce, wychwytywały każdy ruch powietrza. Nagle zanurkował, jak strzała wypuszczona z nieba, i zniknął na chwilę pośród pstrokacizny kolorów pokrywających ziemię, by znów wzbić się niespodziewanie; pod jego brzuchem można było dostrzec jakieś małe zwierzę; trzymał je, z pewnością martwe, w śmiertelnie groźnych 21

szponach. — Spójrz na koniec jeziora. Zobaczysz kilka kamiennych domków z blaszanymi dachami. Chata pasterska i dwie stodoły. Mieszkają tam dwaj nasi strażnicy. Nie dotrzesz do nich samochodem. Tylko łodzią albo na piechotę. W tym drugim przypadku zabiera to cały dzień. Będziesz się musiał z nimi zapoznać. — Co to za jedni? — Studenci. Zarabiają podczas wakacji trochę grosza. Powiem ci, że niełatwo tam wytrzymać. Nie ma bieżącej wody ani elektryczności. Wiem, bo sam tak dorabiałem, kiedy byłem w college’u. Odwrócił się ku zachodowi i wskazał cztery wierzchołki, których kontury były widoczne po przeciwległej stronie doliny. Mealaisbhal wyraźnie górował nad pozostałymi, najwyższy szczyt na wyspie Lewis. — Zatrudnialiśmy też strażników po tamtej stronie, mieszkali w starej chacie pasterskiej nad jeziorem Sanndabhan. Znajdziesz je na mapie. Ale odeszli. Oberwali trzy dni temu, kiedy natknęli się w nocy na kłusowników, którzy zarzucali sieci u ujścia Abhainn Bhreanais. Nie mogę nikogo znaleźć na ich miejsce. — Przypuszczam, że zgłosiłeś to policji? Kenny roześmiał się, nie kryjąc szczerego rozbawienia. — Oczywiście. Ale jak doskonale wiesz, na niewiele się to zdało! — Jego wesołość zniknęła w jednej sekundzie, jakby ktoś przekręcił włącznik. — Ci dranie nie żartują, Fin. Tu chodzi o grubą forsę. Cena dzikiego łososia na lądzie stałym, w Europie albo na Dalekim Wschodzie, jeśli już o tym mowa, jest astronomiczna. Słyszałem, że część się wędzi jeszcze przed wysyłką. Taki kosztuje nawet więcej. Cholera, zarzucają sieci u ujścia rzek i wyciągają setki sztuk. Zasoby zmniejszają się coraz bardziej i to rujnuje nam interes. Są zrzeszenia biznesmenów, którzy zapłacą tysiące, żeby połowić w jednej z naszych rzek, ale nie wtedy, gdy nie ma w nich pieprzonych ryb! Ruszył w stronę południowej krawędzi zbocza; w dali, za grzbietem Cracabhal, mogli dojrzeć dużą siedzibę nad brzegami jeziora Tamnabhaigh. — Pilnujemy rzek i jezior, robimy wszystko, żeby ryby mogły płynąć w górę strumienia i złożyć ikrę, staramy się utrzymać ich liczbę. Ci dranie łowią wszystko, jak leci. Za dziesięć lat nic nie zostanie. — Odwrócił się do Fina, w jego oczach malowała się mroczna determinacja. — Trzeba ich powstrzymać. 22

— Wiesz w ogóle, kto za tym wszystkim stoi? Kenny pokręcił posępnie głową. — Gdybym wiedział, to paru facetów na wyspie miałoby już połamane nogi. Musimy przyłapać ich na gorącym uczynku. Jamie przejął zarząd nad majątkiem po tym, jak jego ojciec dostał wiosną wylewu, i jest gotów zrobić wszystko, żeby położyć kres temu draństwu. To właśnie powód, dla którego tu jesteś. — Dezaprobata w spojrzeniu, które rzucił Finowi, była wyraźna. — Może zechcesz jednak wdrożyć się powoli i spokojnie. Zacząć od czegoś łatwiejszego. Fin zmarszczył czoło. — Co masz na myśli? Kenny niemal się uśmiechnął. — Whistler — powiedział. — John Angus. Widząc konsternację Fina, parsknął rozbawiony. — Tak. Ten wielki idiota! Fin nie widział Whistlera od czasu, jak opuścił wyspę. Facet był najbystrzejszym chłopakiem z jego klasy, kiedy chodzili do Nicolsona, może nawet z całej szkoły. Odznaczając się współczynnikiem inteligencji tak wysokim, że brakowało dla niego skali, Whistler mógł wybierać w uniwersytetach do woli. A mimo to, jako jedyny z nich wszystkich, postanowił zostać na Lewis. — Whistler trzyma z kłusownikami? Kenny roześmiał się serdecznie. — Dobry Boże, skąd! Whistler Macaskill ma w nosie pieniądze. Od lat kłusuje. Sam wiesz. Jelenie, zające, łososie, pstrągi. Ale wyłącznie na własny użytek. Ja przymykałem na to oko. Ale Jamie… no cóż, Jamie jest innego zdania. Fin pokręcił głową. — Coś mi się zdaje, że to strata czasu. — Może i tak, ale ten głupi drań wkurzył Jamiego. — Co się stało? — Jamie natknął się na niego kilka tygodni temu, Whistler łowił akurat w Rangabhat. W biały dzień, widoczny jak na dłoni. I kiedy Jamie spytał go, co wyprawia, Whistler najpierw mu nawrzucał, a potem, kiedy tamten próbował zamknąć mu usta, skopał tyłek. — Kenny uśmiechnął 23

się szeroko. — Nie miałbym nic przeciwko temu, żeby zobaczyć to na własne oczy. — Po chwili spoważniał. — Kłopot w tym, że Jamie to właściciel tego terenu i zrobi wszystko, żeby wywalić Whistlera z jego zagrody. — Może się okazać, że Whistlera chroni prawo. Akt dzierżawy. — Pod warunkiem, że ją płaci, a nie robi tego od lat. Stary John nie przejmował się tym zbytnio, ale Jamie uważa, że to świetny pretekst. Skoro dzierżawi Whistlerowi swój dom… — Kenny odchrząknął i splunął na wiatr. — Chodzi o to, Fin, że ten facet sprawia cholerne kłopoty. Zawsze trzymaliście się razem. Może warto, żebyś z nim pogadał. Potem zabierzemy się do prawdziwej roboty. III Zagroda Whistlera przycupnęła obok drogi, niedaleko cmentarza w Ardroil — stromy pas ziemi wznoszący się ku odbudowanemu czarnemu domowi z widokiem na wydmy i bezmiar plaży w Uig. Na niższej partii zbocza pasło się kilka owiec, a bliżej domu ciągnęły się „leniwe łoża”, na których rosły ziemniaki — rzędy przekopanej ziemi użyźnionej przez warstwy wodorostów wyciętych spomiędzy skał i przeniesionych w wyższe rejony wzgórza. Fin często bywał tu jako nastolatek; siedzieli na wzniesieniu, on i Whistler, unikali pana Macaskilla, palili i rozmawiali o dziewczynach, i nie doceniali widoku, który się stamtąd roztaczał. Dopiero po wielu latach spędzonych w mieście Fin uświadomił sobie jego piękno. Jednak to miejsce bardzo się zmieniło. Zniknął stary zardzewiały dach z blachy, zastąpiony przez strzechę, która sprawiała wrażenie wykonanej domowym sposobem; od południowej strony zainstalowano w niej panele słoneczne, dziwnie niestosowne w tym otoczeniu. Całość była osłonięta przed wichurami napływającymi od Atlantyku przez sieci rybackie rozciągnięte na dachu i obciążone kamieniami zwisającymi na końcach solidnych lin. Fin miał wrażenie, że cofnął się w czasie. Wokół, niczym ścierwa od dawna martwych zwierząt, walały się wypatroszone pozostałości trzech czy czterech pojazdów, między innymi traktora. W odległości kilku metrów od zachodniej krokwi ułożono idealnie równy stożek schnącego torfu, a nad nim, na wysokości około pięciu metrów, obracały się szybko łopaty dwóch turbin wiatrowych; podobnie jak strzecha, wyglądały na wykonane domowym sposobem. Fin zostawił samochód na poboczu drogi i ruszył w górę zbocza, dostrzegając, że przy domu nie parkuje żaden wóz. Zapukał do drzwi; nikt mu nie odpowiedział, więc je otworzył. W środku było 24

ciemno — tradycyjnie małe okna wpuszczały niewiele światła. Po chwili, przyzwyczaiwszy oczy do mroku, Fin zauważył, że wnętrze to istna ruina. Stara kanapa i fotele, brudne i zniszczone, końskie włosie wyłażące przez dziury w obiciu; stół zawalony narzędziami i ścinki drewna rozsypane po podłodze; pod jedną ze ścian stały sprawiające osobliwe wrażenie zwarte rzędy figur szachowych — repliki tych słynnych, znalezionych niegdyś na wyspie Lewis; niektóre z nich były osiem albo dziesięć razy większe od oryginałów. W palenisku kominka przy przeciwległej ścianie tliły się resztki ognia, a dom wypełniała charakterystyczna woń ciepłego dymu torfowego. Fin miał wrażenie, że wchodząc tutaj, wniknął w króliczą norę i znalazł się w innym świecie. Odwrócił się na dźwięk za plecami. W drzwiach dostrzegł wysoką postać, niemal wypełniającą całe wejście. Przez chwilę panowała niezręczna cisza, potem mężczyzna wkroczył w blask światła wpadającego przez okno i Fin zobaczył wyraźnie jego twarz. Dużą i szeroką, pokrytą cieniem tygodniowego zarostu. Długie ciemne włosy, poprzetykane jakby srebrzystymi drutami, zaczesywał do tyłu, odsłaniając głęboko pobrużdżone czoło. Miał na sobie połatane i spłowiałe dżinsy, gruby sweter z ciemnoszarej wełny i kurtkę przeciwdeszczową. Buty były mokre i oblepione torfem. Fin czuł jego zapach. — No, no, niech mnie szlag. Cholerny wyspiarz, Fin Macleod. — Głos mężczyzny wypełnił wnętrze domu. Po chwili, ku zakłopotaniu Fina, gospodarz zbliżył się i objął go w niedźwiedzim uścisku, niemal pozbawiając tchu i drapiąc zarostem. Odsunął się i przyjrzał Finowi, trzymając go na odległość ramion. W jego wodnistych brązowych oczach malowała się radość wywołana widokiem starego przyjaciela. — Do diabła, człowieku! Do diabła i do licha! Gdzieś ty się podziewał przez te wszystkie lata? — Daleko. Whistler uśmiechnął się szeroko. — Chyba sam na to wpadłem, i to już dawno temu. — Popatrzył w zamyśleniu na gościa. — Co robiłeś? Fin wzruszył ramionami. — Nic specjalnego. Whistler dźgnął go w pierś palcem, który przypominał stalowy pręt. — Byłeś w pieprzonej policji. Myślisz, że nie wiem? 25

— No to po co pytasz? — Bo chciałem usłyszeć to od ciebie. Co cię opętało, człowieku? — Nie mam pojęcia, Whistler. Gdzieś po drodze skręciłem w niewłaściwą stronę. — Owszem, święte słowa. Byłeś bystry, Finie Macleod. Mogłeś coś w życiu osiągnąć, bez dwóch zdań. Fin rozejrzał się znacząco po domu. — Nie tak wiele jak ty. Szkolny mądrala. Najbystrzejszy chłopak swojego pokolenia, jak o tobie mówili. Mogłeś być wszystkim, czym tylko zapragnąłeś, Whistler. Dlaczego tak żyjesz? Dawny Whistler obraziłby się o takie słowa, zakląłby obelżywie, uciekłby się nawet do przemocy. Ale dziś tylko się roześmiał. — Jestem tym, kim chcę być. Niewielu może tak o sobie powiedzieć. — Zsunął z ramienia brezentową torbę i rzucił ją na łóżko. — Dom to mój zamek, a ja jestem królem pośród królów. Widziałeś te panele słoneczne na dachu? — Nie czekał na odpowiedź. — Sam je skonstruowałem. I turbiny wiatrowe. Dostarczają mi tyle prądu, ile potrzebuję. Jestem królem słońca i wiatru. I wody. Mam swoje własne źródło. Ogień też, chwała Bogu. Torf za darmo, jak wszystko inne. Koszt sprowadza się do roboty. Popatrz na to… — Podszedł do drzwi i wyszedł na zewnątrz, gdzie hulał wiatr. Fin ruszył za nim. — Jedzenie? Sam je uprawiam albo hoduję. — Albo kłusujesz. Whistler rzucił mu nieprzyjemne spojrzenie, ale mroczny cień pojawił się w jego oczach tylko na chwilę. — Zawsze tak robiliśmy. Człowiek ma prawo brać z ziemi, którą dał nam Pan. I dał ją nam wszystkim, Fin. Nie można jej zabrać ze sobą, kiedy się umiera, więc jak ktoś może uważać, że należy do niego, kiedy żyje? — Właściciele majątku ponoszą koszty utrzymania, jeśli chodzi o ryby i zwierzynę, Whistler. To pieniądze, czas i ludzie, których zatrudniają. I to tylko dzięki człowiekowi można tu polować na króliki i zające. — Jeśli złapię od czasu do czasu rybę albo upoluję jelenia, nikomu to nie szkodzi. Kiedy ryby składają ikrę, jest ich w rzece więcej. Kiedy łania jest w rui, przybywa kolejnego jelenia na wzgórzach. A króliki? — Uśmiechnął się. — Mnożą się jak pieprzone króliki, no nie? — Po chwili spoważniał. — Nikomu niczego nie kradnę, Fin. Biorę to, co daje Bóg. I nic nikomu nie jestem winien. 26

Fin popatrzył na niego uważnie. — A co z opłatą za dzierżawę? — spytał i dostrzegł cień na twarzy dawnego przyjaciela. — Wszystko pod kontrolą — odparł Whistler i odwrócił się w stronę wnętrza, trącając gościa w ramię, jakby go nie dostrzegał. Fin też się odwrócił i oparł o framugę drzwi, spoglądając w mrok domu. — Skąd bierzesz pieniądze? — spytał. Whistler wciąż stał obrócony do niego plecami. — Zarabiam tyle, żeby mi starczyło — powiedział, ale w jego głosie nie było już tej pewności co wcześniej. — Jak? Whistler obrócił się szybko i spojrzał gniewnie na gościa. — Nie twój pieprzony interes! — I znów się pojawił ten Whistler, ten, którego Fin znał od zawsze. Drażliwy i wybuchowy. Ale opanował się prawie natychmiast i Fin zauważył, że ramiona jego przyjaciela uwalniają się od napięcia. — Zbieram na plaży drewno wyrzucone przez morze, jeśli musisz wiedzieć. Dobre, wysuszone, zbielałe drewno. I rzeźbię figury szachowe dla turystów. — Wskazał głową gigantyczne postaci ustawione w rzędzie pod ścianą. I znów się roześmiał. — Pamiętasz, Fin, jak nas uczyli w szkole, że kiedy Malcolm Macleod znalazł figurki tych małych wojowników w jaskini na końcu plaży w Uig, to pomyślał, że to duchy albo elfy, i cholernie się przestraszył. Tak bardzo, że zaniósł je pastorowi w Baile na Cille. Wyobrażasz sobie, jaki byłby przerażony, widząc tych wielkich drani? Dźwignął ogromną figurę gońca i umieścił ją na stole. Fin podszedł bliżej, żeby się jej przyjrzeć. Nie ulegało wątpliwości, że Whistler odznacza się wielkim talentem. Była to pięknie wyrzeźbiona postać, doskonała replika w każdym szczególe. Fałdy szaty biskupa, drobne linie we włosach pod mitrą. Oryginały miały wysokość około siedmiu i pół do dziesięciu centymetrów, te zaś mierzyły od siedemdziesięciu pięciu do dziewięćdziesięciu. Whistler z pewnością mógłby znaleźć zatrudnienie w warsztatach w Trondheim, w których, jak wierzono, oryginalne figury zostały w dwunastym wieku wyrzeźbione z kłów morsa i zębów wieloryba. Finowi przyszło jednak do głowy, że przyjacielowi nie odpowiadałyby sztywne godziny pracy. Przesunął wzrokiem po figurach ustawionych pod ścianą. — Jakoś nie wygląda, żebyś ich wiele sprzedawał. — Te są na zamówienie — wyjaśnił Whistler. — Pan Wooldridge chce je zaprezentować podczas 27

wystawy oryginałów. Wiesz o tym? Fin skinął głową. — Tak, słyszałem, że przywożą je do domu, by się tak wyrazić. Wszystkie siedemdziesiąt osiem. — Na jeden dzień! Powinny tu być przez okrągły rok, na specjalnej wystawie, zamiast tkwić w muzeum w Londynie i Edynburgu. Może zaczęliby tu zjeżdżać ludzie, a nam udałoby się coś zarobić. — Usiadł ciężko w jednym z foteli i przesunął dłonią po zarośniętych policzkach. — W każdym razie pan Wooldridge potrzebuje moich szachów do jakiejś partii, która ma być rozegrana na plaży. Funduje częściowo tę wystawę. Pewnie uważa, że przyda się trochę reklamy. Fin przyłapał się na tym, że patrzy na złotą obrączkę na palcu przyjaciela. — Nie wiedziałem, że się ożeniłeś. Whistler wydawał się przez chwilę wzburzony, potem odsunął dłonie od twarzy i spojrzał na obrączkę. Można było odnieść wrażenie, że ogarnęła go dziwna melancholia. — Tak. Byłem żonaty. Czas przeszły. Fin czekał cierpliwie. — Seonag Maclennan — ciągnął Whistler. — Znałeś ją pewnie w szkole. Zostawiła mnie dla wielkiego Kenny’ego Macleana. Pamiętasz go? Jest teraz cholernym zarządcą Red River Estate — wyjaśnił, a Fin skinął głową. — Zabrała ze sobą moją córkę. Małą Annę. — Milczał przez chwilę. — W każdym razie niedługo się cieszył. Seonag zachorowała na raka piersi i zmarła. Rzucił Finowi spojrzenie, a potem czym prędzej umknął wzrokiem, jakby się bał, że przyjaciel dostrzeże w nim jakieś uczucia. — Problem polega na tym, że stał się prawnym opiekunem Anny. Mojej córki. Nie mam nic przeciwko Kenny’emu. To porządny facet. Ale Anna to mój dzieciak i powinna być ze mną. Sprawa jest w sądzie hrabstwa. — I jakie masz szanse? Whistler uśmiechnął się ze smutkiem. — Bliskie zeru. Innymi słowy: rozejrzyj się po moim domu. — Wzruszył ramionami. — Jasne, mógłbym wziąć się w garść i coś ze sobą zrobić. Pewnie by mi to pomogło. Ale jest większy problem. — To znaczy? — Anna. Ta dziewczyna mnie nienawidzi. I niewiele mogę na to poradzić. 28

Fin dojrzał ból w jego oczach, w mocno zaciśniętej szczęce, ale Whistler szybko stłumił go śmiechem; z figlarnym grymasem na twarzy wstał nagle z fotela. — Ale wyrzeźbiłem coś w odwecie. — Ustawił gońca z powrotem pośród figur pod ścianą i wybrał inną, którą postawił na stole. — Berserker. Wiesz, co to jest? Fin zaprzeczył ruchem głowy. — Berserkerami nazywano wojowników, którzy wprowadzali się w trans, by walczyć bez strachu i bólu. Byli najzacieklejszymi z wikingów. Dwunastowieczni rzemieślnicy wzorowali się na nich, rzeźbiąc wieże szachowe. Szalone wyłupiaste oczy, drań gryzący brzeg swojej tarczy. — Whistler uśmiechnął się z zadowoleniem, obracając rzeźbę ku światłu. — Pozwoliłem sobie na trochę swobody, jeśli chodzi o własną wersję. Popatrz. Fin obrócił kawałek rzeźbionego drewna, by lepiej się przyjrzeć, i uświadomił sobie, że jego przyjaciel stworzył podobiznę Wielkiego Kenny’ego. Nie ulegało to żadnej wątpliwości. Te same rysy płaskiej twarzy i szeroka czaszka. Blizna na lewym policzku. Zaraźliwy uśmiech na ustach. — Ty cwany draniu. Śmiech Whistlera wypełnił swym dudniącym brzmieniem wnętrze domu. — Oczywiście, nikt nie będzie wiedział. Oprócz mnie. I ciebie. Może, jak już uroczystość się skończy, dam mu to w prezencie. — Spojrzał na Fina w nagłym przypływie ciekawości. — Masz dzieciaki, Fin? — Mam syna z Marsaili Macdonald. Jeszcze rok temu nic o tym nie wiedziałem. Dała mu na imię Fionnlagh. Whistler zerknął na lewą dłoń Fina. — Więc nigdy nie byłeś żonaty. Fin skinął głową. — Byłem. Przez jakieś szesnaście lat. Przyjaciel popatrzył mu badawczo w oczy, wyczuwając w nich jakąś tajemnicę. — I żadnych dzieciaków. Fin stwierdził po raz kolejny, że trudno mu o tym mówić. Westchnął. — Mieliśmy chłopca. Nie żyje. Whistler długo mu się przyglądał, a Fin niemal zapragnął, by przyjaciel znów go objął. Choćby po to, by podzielić się bólem, a może trochę go złagodzić. Żaden jednak się nie ruszył, a potem Whistler przeniósł figurę wojownika z powrotem na podłogę. 29

— Co więc sprowadza się do Uig, stary? Nie chodziło ci tylko o to, żeby się ze mną zobaczyć, co? — Załatwiłem sobie nową pracę, Whistler. — Finn zawahał się, ale tylko na chwilę. — Miejscowy szef ochrony. W tym momencie przyjaciel posłał mu spojrzenie człowieka tak głęboko zdradzonego, że Fin się niemal skrzywił. Ale po sekundzie wszystko zniknęło. — Więc przyszedłeś tutaj, żeby pogrozić mi palcem. — Wkurzyłeś właściciela majątku. — Ten mały gnojek Jamie Wooldridge nie jest swoim ojcem, wierz mi. Pamiętam go jako dzieciaka, kiedy tata go tutaj przyprowadzał. Wtedy też był zasmarkanym szczeniakiem. — No cóż, zasmarkany szczeniak jest teraz właścicielem tej ziemi. Jego ojciec miał wiosną wylew. Widać było, że ta wiadomość zaskoczyła Whistlera; zerknął odruchowo na figury. — Ma na głowie większe problemy z kłusownictwem niż ten, który ty dla niego stanowisz — ciągnął Finn. — Ale mu podpadłeś. I jest twoim gospodarzem, pamiętaj. Nie chciałbyś chyba stracić swojego zamku. — Odetchnął głęboko. — A ja nie chciałbym przyłapać cię na kłusownictwie. Ku jego zdziwieniu Whistler odrzucił do tyłu głowę, a z jego ust dobył się grzmiący serdeczny śmiech. — Złapać mnie? Ty? — Znowu wybuchnął śmiechem. — Nie uda ci się nawet za sto pieprzonych lat.

30

ROZDZIAŁ 4 Nabrzeże przy przetwórni ryb w Miabhaig przemknęło w dole rozmazaną plamą — pontony motorowe zacumowane w zatoce przypominały błyski czerwieni. Wody jeziora Ròg wdzierały się płytko w rozpadlinę w lądzie, innymi słowy dolinę Bhaltos, a jednopasmowa droga biegła wzdłuż jego brzegu prostą linią, przecinającą zielenie, róże i brązy poprzetykane gdzieniegdzie liszajowatą szarością gnejsu. Fin widział w dole cień helikoptera przesuwający się po ziemi i znikający między innymi cieniami, tymi rzucanymi przez chmury; ścigały go i pochłaniały. Huk wirnika był ogłuszający. W dali rozciągały się złote piaski plaży Uig i połyskliwy turkus przypływu, zwodniczy w swym powabie. Nawet po długim gorącym lecie północny Atlantyk zachowywał uparcie swój chłód. Na południu wznosiły się góry, ciemne i złowieszcze, pogrążając ziemię w mroku i dominując nad horyzontem; widać to było nawet z wysoka. Fin i Gunn siedzieli ściśnięci z tyłu, podczas gdy profesor Wilson usadowił się z przodu; nałożył słuchawki i rozmawiał z pilotem. Kiedy przelecieli nad plażą, zdjął słuchawki i podał je Finowi, przekrzykując hałas: — Chce wiedzieć, dokąd ma lecieć! Fin poprowadził pilota w jedyny możliwy sposób — wzdłuż drogi w dole. Przelecieli nad Ardroil i żwirowiskami, potem skręcili w lewo, ponad skupiskami budynków gorzelni Red River, i skierowali się ku traktowi, który prowadził na południe do Cracabhal Lodge. Zauważyli konwój składający się z trzech pojazdów, które podskakiwały na dziurach między wzniesieniami gór. Policyjny land rover, biała furgonetka i karetka. Ekipa techniczna, która starała się dotrzeć jak najbliżej miejsca spoczynku maszyny Roddy’ego. Fin wiedział, że czeka ich długa wędrówka przez dolinę. Z góry wszystko wyglądało inaczej. Zobaczył jezioro Raonasgail w cieniu Tathabhal i Tarain, rozpoznał też Mealaisbhal po zachodniej stronie. — Tam, przez dolinę. — Pokazał, nachylając się. Pilot skręcił ostro w prawo i zniżył lot; zobaczyli na dnie doliny ogromny kawał skały wielkości domu, jeden z odpadów prastarych eksplozji lodowych, spoczywający teraz w wodzie, tam gdzie jezioro rozerwało swe brzegi i zalało niższe partie. Wyżej, za gigantycznym ślimaczym śladem pozostawionym w torfie, widniała połyskliwa czarna wyrwa powstała w wyniku hydrologicznego fenomenu. Z góry wyglądała jeszcze dziwniej, niczym dziura po wyrwanym zębie. 31

Spoczywający na dnie samolot, widoczny wyraźnie na swym ostatnim lądowisku pośród głazów, wydawał się nienaturalnie mały. Pilot okrążył dolinę, szukając odpowiedniego miejsca do posadzenia maszyny, wreszcie wybrał względnie płaską i stabilną półkę nad jeziorem, na której Fin i Whistler schronili się przed burzą. Wylądował miękko w wysokiej trawie, pomiędzy wszechobecnymi wzgórkami pradawnych siedzib w kształcie uli, i gdy łopaty wirnika w końcu znieruchomiały, wszyscy wyskoczyli z helikoptera i popatrzyli na ziejące wgłębienie w dolinie. Było późne popołudnie. Słońce stało wysoko w górze i zniżało się łagodnie na zachodzie, w cieniach zaś, w ich kierunku padania, można było już dostrzec subtelne zmiany. Zjawili się wyposażeni w wysokie buty i wodery, a także solidne kijki i Fin poprowadził ich tą samą drogą, którą rankiem pokonał wraz z Whistlerem. Stąpali ostrożnie po kamieniach i skałach, które wyschły w cieple słońca. Powierzchnia torfu na dnie jeziora zaczęła się już kruszyć i pękać. Na dole nie wyczuwało się nawet tchnienia wiatru. Roiły się wokół nich maleńkie muszki, wnikające we włosy i ubrania, cięły, cięły, cięły niczym niezliczone igiełki kłujące skórę, niezbyt boleśnie, ale wystarczająco dokuczliwie, by człowiek nie mógł tego spokojnie znosić. — Na litość boską, nikomu nie przyszło do głowy wziąć ze sobą jakiegoś cholernego środka odstraszającego? — Profesor Wilson spojrzał ze złością na Gunna, jakby to była jego wina. Był czerwony z irytacji i wysiłku, niesforna miedziana broda sterczała jak druty uwolnione z izolacji. Głowę, łysą na czubku i poznaczoną brązowymi piegami, otaczała aureola rudych włosów. Uderzał się po niej otwartymi dłońmi. — Jezu Chryste! Zanim jednak Fin pomógł mu wdrapać się na skrzydło, profesor zapomniał o chmarach owadów i sprawiał wrażenie całkowicie pochłoniętego tym, co widzieli. Wodził wzrokiem, rejestrując każdy szczegół samolotu, a potem włożył lateksowe rękawiczki i pociągnął drzwi kokpitu. Nawet on, przywykły do przeróżnych woni towarzyszących sekcji zwłok, cofnął się odruchowo pod wpływem zapachu, który uderzył w nich niemal z siłą fizycznego ciosu. W zamkniętej przestrzeni kabiny, narażonej od wielu godzin na działanie słońca, rozkład przyspieszył, nadganiając siedemnaście straconych lat. Smród był znacznie gorszy niż wtedy, gdy Fin i Whistler po raz pierwszy otworzyli kabinę maszyny. — Trzeba go szybko przewieźć do Stornoway, bo stracimy wszystko, co jeszcze pozostało — oznajmił profesor. — Musimy się pospieszyć. Przedostał się ostrożnie po dachu kabiny na przeciwległe skrzydło i spróbował otworzyć drzwi po 32

stronie pilota. Były mocno zakleszczone. Fin i Gunn ruszyli jego śladem i razem jakoś sobie poradzili z oporem metalu. Potem się odsunęli, umożliwiając patologowi dostęp do zwłok. Był to ponury widok — ciało w stanie silnego rozkładu wciąż w kompletnym ubraniu, którego naturalne włókna przetrwały lepiej w zimnej wodzie niż tkanki martwego człowieka. Profesor Wilson rozpiął pilotowi kurtkę, odsłaniając T-shirt z logo zespołu Wdzięczny Nieboszczyk. — Nieboszczykiem to on jest, ale wątpię, czy wdzięcznym. — Podciągnął T-shirt i wtedy zobaczyli serowatą białą tkankę, wciąż przywierającą do zachowanych fragmentów tułowia. Zbadał tę papkowatą substancję palcami, które w niej po prostu zniknęły. — Wosk trupi — skomentował, najwyraźniej nieporuszony. — Będzie tego jeszcze więcej wokół ud i pośladków, ale wewnętrzne organy już dawno zniknęły, jak sądzę. Przechylił ostrożnie głowę denata na bok, odsłaniając kości kręgosłupa szyjnego. Pozostało zaledwie kilka resztek szaro-białej tkanki, która utrzymywała szkielet w jednym kawałku. Patolog wyjął z kieszeni na piersi długi, ostro zakończony przyrząd i zaczął nim stukać delikatnie w kości. — W większości porowate i kruche. Popękają bardzo łatwo, a kiedy je poruszymy, resztki tkanki nie utrzymają ich w całości. Najlepiej przetransportować go w tym ubraniu. Dzięki temu pozostanie w jednym kawałku. Gdyby woda była trochę cieplejsza, znaleźlibyśmy zaledwie kupkę kości. — Teraz skupił uwagę na czaszce. — Masywny uraz. Brakuje połowy szczęki. Mózg po tej stronie uległ zapewne zmiażdżeniu. — To spowodowało jego śmierć? — spytał Fin. — Trudno powiedzieć. Ta rana mogła być zadana po śmierci. No ale to tylko domysł. — Jakieś teorie dotyczące narzędzia? — Coś tępego. Dużego. Wielkości kija baseballowego, tyle że bardziej płaskiego, jak sądzę. Ale siła, z jaką się nim posłużono, żeby spowodować takie obrażenia… — Pokręcił głową. — A więc nie jest to rezultat katastrofy — wtrącił Gunn. Profesor posłał mu gniewne spojrzenie. — Czy ten samolot wygląda tak, jakby się rozbił, sierżancie? Gunn zerknął na Finna. — Nie, nie wygląda. — Pewnie, kurwa, że nie! Nie jestem w tym wypadku ekspertem, ale powiedziałbym, że ten 33

samolot nie spadł do jeziora. Wylądował na nim i zatonął. I jedno jest pewne, ten facet nie pilotował go w tym momencie. — Rozwarł denatowi usta swoim przyrządem. — A obrażenia szczęki i zębów oznaczają, że nie będziemy w stanie dokonać identyfikacji na podstawie jakiejkolwiek istniejącej dokumentacji stomatologicznej. — Co z DNA? — spytał Fin. — Możemy pobrać je z kości, to jasne. Pozostało też trochę włosów. Ale z czym mielibyśmy to porównać? — Jego rodzice nie żyją — wyjaśnił Gunn. — Nie miał rodzeństwa. — Więc wykluczone jest pobranie próbek od najbliższej rodziny. Nie sądzę też, by ten człowiek figurował w bazie danych. Co z rzeczami osobistymi? Grzebień, szczotka, maszynka do golenia? Cokolwiek, na czym zachowałyby się ślady DNA? Gun pokręcił głową. — Przypuszczam, że po śmierci jego rodziców dom został przed sprzedażą dokładnie posprzątany. Kto może wiedzieć, co stało się z jego osobistymi rzeczami w Glasgow? Profesor Wilson spojrzał na niego ze złością. — Na niewiele się pan przydaje, sierżancie. — Potem znów skupił się na zwłokach i bardzo ostrożnie wsunął dwa palce do wewnętrznej kieszeni skórzanej kurtki. Manipulując delikatnie dłonią, udało mu się wyciągnąć spłowiały portfel. — Niewykluczone, że będzie musiało nam to wystarczyć. Zajrzał do środka. Jeśli w portfelu znajdowały się kiedyś banknoty, to dawno zniknęły. Było tam kilka monet i trzy karty kredytowe, wszystkie na nazwisko Mackenzie. Z wewnętrznej przegródki patolog wyjął plastikową kartę ze zdjęciem Roddy’ego. Potwierdzała członkostwo klubu fitness w Glasgow. Spojrzał na Fina. — Znałeś go? Fin skinął głową. — Więc domyślam się, że to on. — Tak, to on. Fin wpatrywał się w zmasakrowane oblicze przystojnego niegdyś młodego człowieka o blond włosach i nieco krzywym uśmiechu. I, tak jak wcześniej, kiedy Gunn powiedział o nim „zmarły”, ogarnęło go dziwne poczucie żalu. — Więc… — Profesor zwrócił się do Gunna: — Co pan sądzi, sierżancie? 34

— Sądzę, że został zamordowany. Patolog wzruszył ramionami, przynajmniej raz zgadzając się z policjantem. — Nie jest to oczywiście ostateczna wersja, ale powiedziałbym, że bardzo prawdopodobna. Co ty na to, Fin? — To samo pomyślałem, kiedy otworzyłem drzwi kokpitu, Angus. I nie dostrzegłem niczego, co skłoniłoby mnie do zmiany zdania. Profesor skinął głową. — No to w porządku. Niech technicy zjawią się tu jak najszybciej, zrobią zdjęcia, a potem zabiorą zwłoki do Stornoway. Zobaczymy, czy uda się nam coś ustalić na stole prosektoryjnym. Kiedy patolog zsunął się ze skrzydła na ziemię, Gunn chwycił Fina za ramię. — Więc kłusował tutaj, panie Macleod. Pański przyjaciel Whistler? — Owszem. — Podczas burzy? Fin skinął głową, ale wiedział, że Gunn wyczuwa w nim niechęć do rozmowy. — To nie takie proste, George. Kiedy sprawy dotyczyły Whistlera, nic nie było proste, Fin zaś wrócił myślami do wydarzeń sprzed dwóch dni, zastanawiając się, jak mógł być tak głupi, by połknąć przynętę.

35

ROZDZIAŁ 5 I Jadąc do domu wieczorem po pierwszym spotkaniu z Whistlerem, Fin myślał głównie o nim. O tym, jak ten człowiek żyje i o czekającej go rychłej eksmisji. Słońce rzucało wydłużone cienie na wyschniętą trawę wzniesienia, gdy mijał zakręt w stronę Wolnego Kościoła w Crobost. Zerknął na plebanię stojącą wyżej, na wzgórzu, i na samochód pastora Murraya zaparkowany pod schodami. Choć nigdy nie zgadzali się w kwestiach Boga i wiary, żywił głębokie współczucie wobec przyjaciela z lat dzieciństwa i za każdym razem, kiedy przejeżdżał obok kościoła, podzielał ból Donalda. I jego gniew, którego ludzie tak bardzo nie mogli zrozumieć. Skupisko domów i zagród tworzących wioskę Crobost, pozbawioną drzew i narażoną na wiatr, rozrzucone było na niemal kilometrowym szczycie klifu ponad plażą w Port of Ness, najbardziej na północ wysuniętym porcie wyspy. Ten jednak był zniszczony przez sztormy i służył tylko sporadycznie jakiemuś poławiaczowi krabów. Fin widział z tej odległości kilka niewielkich łodzi wyciągniętych na piasek albo kołyszących się pod osłoną falochronu; napinały swe poskrzypujące cicho liny cumownicze. Tuż poniżej drogi, jakieś sto metrów od zagrody jego rodziców w stronę portu, stał dom Marsaili. Kiedyś należał do rodziców Artaira. Oboje jednak nie żyli, podobnie jak Artair, i Marsaili mieszkała tam sama z synem. Który był też synem Fina. Stary dom, gdzie Fin mieszkał do śmierci rodziców, był tylko częściowo odremontowany. Fin zeskrobał wszystko do gołego kamienia. Położył nowy dach. Nie wystarczyło, by tam zamieszkać, więc wprowadził się do Marsaili. Chwilowe rozwiązanie, jak oboje zgodnie ustalili. Początkowo miał zająć dawny pokój matki Artaira, ale bardzo szybko znalazł się w łóżku Marsaili, jakby czasu, który upłynął od tamtego wspólnego lata miłości przed wyjazdem na uniwersytet, w ogóle nie było. To, kim się stali w międzyczasie, a zwłaszcza osobne życie, które wiedli, wydawało się teraz nierzeczywiste. Przypominało senny koszmar. A jednak, o czym Fin doskonale wiedział, czegoś brakowało. Czy chodziło o niego, czy o Marsaili, czy też o to, że nigdy nie zdołali odtworzyć magii tamtego straconego lata, nie potrafił powiedzieć. Ale nie dawało mu to spokoju. Jej samochód stał na żwirowatym poboczu u szczytu ścieżki prowadzącej do domu, klapa bagażnika była uniesiona. Fin zaparkował z tyłu. Przeszedł po trawie i poczuł niemal jej kruchość pod stopami, torfową glebę pod spodem, twardą po tak długim okresie bez kropli deszczu. Drzwi kuchni były otwarte; słyszał głos Marsaili dobiegający gdzieś z głębi domu. 36

— I nie zapomnij tego swetra, przyda ci się. Teraz jest ciepło, ale lada chwila zrobi się zimno. Wchodząc do kuchni, usłyszał, jak Fionnlagh woła z sypialni na górze: — Nie zmieści się już do walizki! Uśmiechnął się. Swetry z dzianiny nie uchodziły za szczyt mody, a Fionnlagh był nieodrodnym młodym człowiekiem swoich czasów. — Pomogę ci, jeśli chcesz! — Nie, nie, w porządku, jakoś sobie poradzę. Fin był przekonany, że za parę dni Marsaili znajdzie ten sweter na dnie którejś szuflady. Weszła do kuchni i westchnęła poirytowana: „Chłopcy!”. Słowo to przypominało wybuch i Fin się roześmiał, ona zaś popatrzyła na niego groźnie. Uwielbiał to spojrzenie. Miało w sobie ducha dawnej Marsaili — rude włosy wokół doskonałej twarzy o roześmianych ustach i modre oczy pełne lodowatego ognia. — Co cię tak bawi? — Ty. — Dzięki. — Posłała mu ironiczny uśmiech pozbawiony humoru i stanęła przy blacie, gdzie szykowała dla syna kanapki na drogę. — Jakie to uczucie znów mieć prawdziwą pracę? Fin oparł się o lodówkę. — Nie mam wrażenia, że to prawdziwa praca. Bez biura, bez telefonów, nikt nie liczy mi godzin. — Kiedy nikt ich nie liczy, oznacza to zazwyczaj, że pracujesz więcej, niż powinieneś. Uśmiechnął się i skinął głową. — Tak prawdopodobnie będzie. — Po chwili dodał: — Spotkałem dziś starego przyjaciela ze szkoły. — Tak? Marsaili wciąż była skupiona na kanapkach; wyczuł, że nie jest tak naprawdę zainteresowana. — John Angus Macaskill. Wszyscy mówili na niego Whistler. — Przypominam sobie. Grał na flecie w tym zespole… Jak się oni nazywali? Sòlas? — Tak. — Przystojny i wysoki chłopak. Ale miał chyba nie po kolei w głowie. Uśmiechnął się, słysząc ten opis. — Był za bystry. I wciąż taki jest. 37

— Tak naprawdę nigdy go nie znałam. Obracaliśmy się w różnych kręgach. Zaczęła zawijać kanapki w folię. — Owszem, byłaś wtedy zbyt zajęta Artairem. Znieruchomiała na sekundę, ale się nie odwróciła. — Co on teraz robi? — Mieszka jak tramp w zapuszczonym gospodarstwie w Uig. Odwróciła się, trzymając zawinięte kanapki. Finn dostrzegł błysk zainteresowania w jej oczach. — Jak tramp? — zdziwiła się. Fionnlagh wtaszczył do kuchni wielką brązową walizę. Był tak wysoki jak ojciec, może nawet wyższy. Miał sztywne, sterczące od żelu włosy i matczyne niebieskie oczy. Skinął głową Finowi, podczas gdy ten opowiadał Marsaili o Whistlerze. — To swojego rodzaju wyrzutek. Samowystarczalny. Oczywiście kłusuje. I walczy w sądzie o prawo opieki nad córką. — Z żoną? — Nie, żona nie żyje. Prawnym opiekunem dziewczyny jest Kenny John Maclean. — Rozmawiacie o Annie Bheag? — wtrącił Fionnlagh. Fin spojrzał na niego zaskoczony. — Znasz ją? — Anna Macaskill z Uig? — Tak, ta sama. Fionnlagh skinął głową. — Sprawia kłopoty. Chodzi do Nicolsona, jest w trzeciej klasie. Nigdy nie widziałem, żeby dziewczyna była tak wytatuowana, i to na całym ciele. Jest ładna, ale strzyże się krótko jak chłopak i nosi na twarzy mnóstwo metalu. 38

Fin nie krył zaskoczenia. Ten obraz nie pasował do wizerunku „małej Anny” Whistlera. — Ile ma lat? Chłopak wzruszył ramionami. — Chyba piętnaście. Ale nie jest dziewicą, to pewne. Zadaje się z ćpunami, Bóg wie, co bierze. Szkoda. Niegłupia dziewczyna, ale nic do niej nie dociera. — Popatrzył na matkę. — Mam to zanieść do samochodu? — Tak — odparła Marsaili. — Włożę ci kanapki do plecaka. Fionnlagh zatargał walizkę do drzwi. — Nie potrzebuję kanapek. Mogę kupić coś na promie. Marsaili ruszyła w stronę salonu i rzuciła przez ramię: — Pieniądze nie rosną na drzewach, Fionnlagh. Sam się o tym przekonasz, jak zamieszkasz w Glasgow. Piętnaście minut później wszyscy ruszyli w stronę drogi z resztą bagażu Fionnlagha. Zobaczyli, jak podjeżdża samochód i Donald pomaga córce z jej walizką. Ilekroć Fin go widział, miał wrażenie, że Donald coraz bardziej przybiera na wadze. Zniknął gdzieś chłopięcy urok, ubywało też bujnych włosów piaskowego koloru. I jak zwykle Finn był poruszony wyglądem jego córki. Donna sprawiała wrażenie zbyt młodej, by być matką jego wnuczki. Mogła mieć siedemnaście lat i równie dobrze dwanaście. Pomimo długiego i gorącego lata odznaczała się zimową bladością, jakby nigdy nie wychodziła z domu. Zastanawiał się też, ile z niego samego ma Fionnlagh i czy jego związek z Donną przetrwa lata na uniwersytecie. Przynajmniej coś ich łączyło: dziecko. W przeciwieństwie do niego i Marsaili. Może sprawy potoczyłyby się inaczej, gdyby wtedy wiedział, że jest z nim w ciąży. Przenieśli walizkę Donny do samochodu Marsaili, która miała ich zawieźć na prom w Stornoway. Potem stali wszyscy przez pełną niezręczności chwilę; nikt nie chciał zainicjować pożegnań, coś jednak trzeba było powiedzieć. W końcu zaczęli się obejmować i całować. Marsaili, wsiadając do wozu, zwróciła się do Donalda: — Przekaż Catrionie, że rano zabiorę Eilidh. To była ostatnia noc, którą dziecko miało spędzić u Murrayów. Marsaili zgodziła się opiekować małą podczas uniwersyteckich lat Fionnlagha i Donny. Niechciane drugie macierzyństwo, przekreślające wyrażone przed kilkoma miesiącami pragnienie podjęcia własnych studiów i 39

odnalezienia tamtej młodej kobiety, której potencjał sama zmarnowała. Poświęcała swą drugą życiową szansę, by dać synowi i synowej ich pierwszą. Fin i Donald patrzyli, jak samochód znika za zakrętem, gdzie jednopasmowa droga opadała w stronę Crobost i głównej szosy, która prowadziła do Stornoway. Zdawali sobie sprawę, że nazajutrz o tej porze ich dzieci znajdą się w Glasgow i zaczną nowe życie, a oni zostaną sami, by uporać się ze swoim. I z tym, co z niego zrobili. Fin spojrzał na słońce zniżające się ku zachodowi. Dni wciąż były długie, pozostało pewnie jeszcze kilka godzin dziennego światła. Wiedział jednak, że wkrótce te dni zaczną się kurczyć coraz szybciej, a mieszkańcy wyspy znów przywitają z niechęcią początek kolejnej długiej i posępnej zimy po najwspanialszym od niepamiętnych czasów lecie. Trzasnęła zapałka; Fin odwrócił głowę i zobaczył ze zdumieniem, że Donald przypala papierosa, osłaniając zwiniętą dłonią drgający płomień. Wydawało się to nie na miejscu, stanowiło kontrast z czarną koszulą pastora i koloratką, które nie pasowały do dżinsów i adidasów. Twarz robiła wrażenie szczuplejszej, kiedy zaciągnął się dymem. Fin widział go ostatni raz z papierosem dobre osiemnaście lat wcześniej i niemal na pewno był to joint. — Kiedy zacząłeś znowu palić? Donald znów wciągnął dym w płuca. — Kiedy przestałem się przejmować. — Czym? — Sobą. — Wypuścił z ust błękitny kłąb; porwał go wiatr. — Och, nie martw się, Fin. Jeszcze się nad sobą nie użalam. — Spojrzał na przyjaciela. — Przejdźmy się po plaży. Muszę cię prosić o pewną przysługę. ••• Znowu zaczął się przypływ. Kremowa piana zalewała ubity dziewiczy piasek poznaczony jedynie śladami mew w miejscach, gdzie żerowały, poszukując płytko zagrzebanych stworzeń. Fin i Donald zostawiali nierówną linię śladów, umykając często ku wzniesieniu przed napływającą falą. Ptaki krążyły i krzyczały nad ich głowami, ciesząc się ostatnimi promieniami słońca, które odbijało się od szczytów domów wzdłuż drogi ponad portem. Wiatr był teraz silniejszy, ale jego dotyk na twarzy wciąż wydawał się łagodny. Przeszli kawałek w milczeniu, nim Donald oznajmił: — Dowiedziałem się parę dni temu, że mogą mi nakazać opuszczenie plebanii. 40

Fin nie krył zdumienia. — A co się stało z zasadą domniemania niewinności? Jesteś tylko zawieszony, na miłość boską! — Boską? To nie kwestia Boga, Fin, tylko Kościoła. — Donald wpatrywał się uparcie w jakiś niewidoczny punkt w dali. — Najwyraźniej starszyzna parafian uważa, że pastor, który mnie zastępuje, powinien otrzymać także mój dom. — Ta sama starszyzna, która wniosła przeciwko tobie oskarżenie. Przez sekundę na wargach Donalda błąkał się nieznaczny uśmiech. — Oczywiście. — Uśmiech zniknął równie szybko, jak się pojawił. — Obawiam się, że Catriona może ode mnie odejść. Fin przystanął gwałtownie na piasku, a jego przyjaciel uświadomił to sobie dopiero po kilku krokach; też się zatrzymał i odwrócił. — Dlaczego? — spytał. Donald wzruszył ramionami. — Bo nie jestem człowiekiem, za którego wyszła, jak twierdzi. — Jesteś człowiekiem, który ocalił życie jej córki. — Zabijając człowieka. — Sam oskarżyciel publiczny powiedział, że żadna ława przysięgłych nie skazałaby cię za zabójstwo w obronie niewinnych ludzi. Nie zrobiłeś nic złego. — Być może w świetle prawa. — Nie miałeś wyboru. — Zawsze jest jakiś wybór. — A ty wybrałeś mniejsze zło. — Bóg wyraża się jasno, Fin. Nie zabijaj. To nie była z jego strony prośba, tylko nakaz. — Odetchnął głęboko. — Tak w każdym razie będą argumentować moi oskarżyciele. I tu mam do ciebie prośbę. — Chcesz, żebym cię oświecił w kwestii szóstego przykazania? Donald parsknął śmiechem. — Nie, Fin. Znam bardzo dobrze twoje poglądy dotyczące wszystkiego, co wiąże się z Bogiem i Kościołem. — Więc o co chodzi? Uśmiech Donalda ulotnił się bez śladu. 41

— Konsystorz postanowił skierować sprawę do sądu dyscyplinarnego. W praktyce oznacza to proces. Zgodny z prawem kościelnym. Jeśli chcę zachować stanowisko, będę się musiał bronić. Zechcą powołać świadków. Powołają ciebie, Fin. — Teraz, po raz pierwszy, sprawiał wrażenie niezbyt pewnego siebie. — Będziesz zeznawać? Fin przypomniał sobie wszystkie te chwile z dzieciństwa, kiedy Donald stawał po jego stronie, nawet jeśli oznaczało to narażanie się na kłopoty. Zalała go fala wzruszenia przypominająca wezbraną rzekę. Przez moment nie był pewien swojego głosu. W końcu odparł: — Jak mogłeś pomyśleć, że tego nie zrobię? II Nazajutrz Fin miał pierwsze spotkanie z Jamiem w prywatnym gabinecie właściciela posiadłości. Stał razem z Kennym nad rozłożoną na biurku mapą topograficzną zachodniej Lewis i północnej Harris, podczas gdy Jamie zaznaczał pomarańczowym markerem dorzecza tworzące Red River Estate. Można było bez trudu zauważyć, że Wielki Kenny jest znudzony. Znał posiadłość i jej system wód prawdopodobnie lepiej niż jakikolwiek żyjący człowiek, ale Jamie był jego szefem i pragnął osobiście udzielić Finowi instruktażu. Gabinet był zagracony, a wielkie biurko zajmowało niemal całą jego przestrzeń. Pod ścianami stały szklane gabloty z wypchanymi rybami i muchami wędkarskimi, a nad drzwiami, na drewnianej podstawie, umieszczono dumną głowę jelenia. Fin pamiętał Jamiego z lat wczesnej młodości spędzonych z Whistlerem w Uig. John Wooldridge przywoził syna na wyspę z internatu gdzieś na południu Anglii w Boże Narodzenie, na Wielkanoc i podczas letnich wakacji, by chłopak uczył się zarządzania majątkiem. Był o dwa lata starszy od nich wszystkich, ale nawet jako nastolatek odznaczał się wrodzoną protekcjonalnością właściciela ziemskiego. Nie upłynęło zbyt dużo czasu od chwili, gdy cała Lewis należała do jednego człowieka, a ci, którzy dzierżawili gospodarstwa i uprawiali ziemię, byli traktowani niewiele lepiej niż chłopi pańszczyźniani. Kiedy zorientowano się, że wypasanie owiec jest bardziej dochodowym wykorzystywaniem ziemi niż uprawy, wielu mieszkańców zostało siłą wyeksmitowanych i wysłanych do Kanady i Stanów Zjednoczonych, gdzie mogli decydować o swoim życiu w niewiele większym stopniu niż niewolnicy z Afryki. Wspomnienia sięgały daleko w przeszłość, opowieści o rugach przekazywano sobie z pokolenia na pokolenie, a właścicieli ziemskich wciąż traktowano podejrzliwie i z odrobiną lęku. I choć ich władza była obecnie ograniczona stosowną ustawą parlamentu, gospodarze zaś mieli 42

zagwarantowane prawo do ziemi, na właścicieli wciąż patrzono niechętnie jak na kogoś o wyższej pozycji. Sami zresztą też się tak widzieli. Jamie był szczupły i opalony, ale już łysiał; po wylewie ojca sprowadził na stałe do Cracabhal Lodge żonę i dwójkę dzieci. Mówił z przeciągłym południowym akcentem, chociaż ku zaskoczeniu Fina znał zadziwiająco dobrze gaelicki. Jego wymowa była dość kiepska, ale nie miał najmniejszych problemów ze zrozumieniem tego języka, co robiło wrażenie. Nosił spodnie z moleskinu, buty do kolan i kurtkę od Barboura. — Mamy w posiadłości pięć systemów wodnych, Fin, rzek, które łączą się z różnymi jeziorami. Można łowić łososia, pstrąga morskiego i pstrąga brązowego. Na dobrą sprawę mamy ponad sto jezior, gdzie można łowić pstrąga brązowego, choć kłusownicy polują na coś innego. — Przesunął markerem po mapie upstrzonej niezliczonymi plamami błękitu i zakreślił kółkiem długi akwen, który biegł łukiem z południa na północ i z zachodu na wschód. — Loch Langabhat. W staronordyjskim oznacza „długie jezioro”. Liczy około dwunastu kilometrów. Najdłuższe słodkowodne jezioro na Hebrydach. No tak, w tej krótkiej zwięzłej informacji zawierało się protekcjonalne przekonanie Jamiego, że mówi Finowi coś, czego ten nie wie — choć to właśnie on dorastał na wyspie, a nie Jamie. — Dzielimy prawa do połowów z pięcioma innymi majątkami ziemskimi. Dzięki właściwemu zarządzaniu z roku na rok zwiększamy średnie połowy, w ostatnich pięciu udało się nam je podwoić. Ci cholerni kłusownicy zamierzają wytrzebić wszystkie ryby. Nie tylko w Langabhat, ale w całym systemie wodnym. I jeśli wykluczą nas z interesu, to mnóstwo miejscowych straci pracę. — Wyprostował się i obrzucił Fina uważnym spojrzeniem brązowych oczu. — Liczę na to, że znajdziesz tych ludzi i położysz temu kres. Dostaniesz wszystko, czego potrzebujesz. Fin odniósł wrażenie, że chodzi o proste policyjne śledztwo. Kłusownictwo nie było dziełem kogoś z zewnątrz, tylko miejscowych, którzy znali doskonale teren. Ktoś musiał wiedzieć, kim są. I nie chodziło wyłącznie o łapanie ryb. Inni je wędzili. Jeszcze inni kupowali. Istniała linia zaopatrzenia między wyspą i miejscami docelowymi w Europie czy jeszcze dalej, a ponieważ świeżość towaru w tym przypadku stanowiła kwestię zasadniczej wagi, musiał być transportowany raczej drogą powietrzną niż morską. — No cóż, nie widzę powodu, dla którego nie moglibyśmy uporać się z tym w ciągu miesiąca czy dwóch, panie Wooldridge. 43

— Jamie — sprostował rozmówca Fina. Ten skinął głową. — Jamie — powtórzył. Nie był zachwycony tym, że są teraz po imieniu. Lata spędzone w policji wpoiły mu nawyk zwracania się do każdego, z wyjątkiem podwładnych, per „pan” albo „pani”. — No cóż, dobrze to słyszeć, Fin. Mam nadzieję, że się nie mylisz. Warkot samochodu na zewnątrz przyciągnął uwagę Kenny’ego, który i tak już był rozkojarzony; podszedł do okna, żeby spojrzeć na podwórze. Pod Suaineabhal Lodge parkowało już kilka wozów, a w barze siedzieli klienci; samochód, który właśnie podjechał, zatrzymał się pod bramą domu Kenny’ego. — To moja córka, wróciła właśnie ze szkoły. Przepraszam na chwilę — oznajmił i wyszedł pospiesznie. Jamie wydawał się poirytowany nagłym zniknięciem Kenny’ego, jakby uważał, że zarządca powinien poprosić o pozwolenie opuszczenia gabinetu. Złożył mapę i wręczył ją Finowi. — Zapoznaj się z tym. Będziesz musiał się oswoić z każdym centymetrem kwadratowym terenu. — Wyszedł zza biurka i ruszył w stronę drzwi. — Ludzie uważają, że wyłapanie kłusowników na wyspie powinno być łatwe. — Otworzył drzwi, ale zawahał się, trzymając dłoń na klamce. — Tak naprawdę w granicach tej posiadłości znajduje się jeden z najbardziej niedostępnych obszarów Szkocji. Do wielu miejsc nie da się dojechać samochodem. Jakbyś się cofnął w czasie. Można tam dotrzeć tylko na piechotę albo łódką. — Westchnął. — Wrócę za minutę. Potem postawię ci drinka w pubie. Poznasz kilku naszych ludzi. Zniknął w głębi korytarza, a Fin zbliżył się do okna, przyciągany ciekawością i wspomnieniem tego, co o Annie Macaskill powiedział mu Fionnlagh; miał nadzieję rzucić okiem na dziewczynę z tatuażami i mnóstwem metalu na twarzy. Niebo było zasnute chmurami, a światło zaczynało przygasać, ale zobaczył ją wyraźnie pod drzewami po drugiej stronie ścieżki. Samochód, którym ktoś ją podrzucił, oddalał się już wąskim traktem w stronę głównej drogi, Kenny zaś przemierzał dziedziniec, by pomówić z dziewczyną. Choć Fionnlagh opisał ją barwnie, jej wygląd był dla Fina szokiem. Szyję i odsłonięte fragmenty ramion pokrywały ciemnoniebieskie tatuaże. Z tej odległości nie sposób było się zorientować, co 44

przedstawiają. Włosy wydawały się nienaturalnie czarne i przycięte tak, jak mówił Fionnlagh. Po jednej stronie, ponad uchem naszpikowanym kilkunastoma kolczykami, były ufarbowane na różowo. Na brwi po drugiej stronie widniało pięć albo sześć ćwieków, a dolną wargę zniekształcało parę pierścieni. Miała też kolczyk w nosie i choć Fin tego nie widział, wyobrażał sobie, że jej język prawdopodobnie też jest przekłuty. Ubrana była w krótką czarną spódniczkę i czarne legginsy, do tego ciemnoszarą bluzę z kapturem i czarny podkoszulek z dużym dekoltem. Na ramieniu trzymała brązową skórzaną torbę. O dziwo, pomimo tego wszystkiego, odznaczała się ładną twarzą i miała w tych podmalowanych na czarno oczach coś, co mówiło Finowi, że to musi być córka Whistlera. Teraz jednak zbliżył się do niej przybrany ojciec. Choć należała do osób, które przyciągają wzrok, w obecności Kenny’ego wydawała się dziwnie mała. Ojczym wyglądał przy niej jak gigant; Fin dopiero w tym momencie uświadomił sobie, jak jest niska. Stąd imię, jakie nadał jej Fionnlagh — Anna Bheag. Mała Anna. Obserwował oboje, ich mowę ciała. Anna wydawała się pełna rezerwy, ale nie wrogości. Nie cofnęła się przed wielką dłonią, która spoczęła czule na jej policzku — przelotny gest ciepła i serdeczności, zadający kłam wizerunkowi szorstkiej męskości, którą emanował Kenny. Stali, rozmawiając przez kilka chwil, swobodnie i bez jakiejkolwiek urazy. Fin nie dostrzegł cienia antagonizmu, jaki często charakteryzuje relacje między ojcem i nastoletnią córką. Było w nich obojgu nawet coś wzruszającego. Uświadomił sobie, że dziewczyna na niego patrzy, i dostrzegł zmianę nie tylko w wyrazie jej twarzy, ale też w postawie; obróciła się w jego stronę, wyprostowana nagle, wroga i jednocześnie prowokacyjna. Powiedziała coś i Kenny też się odwrócił, kierując wzrok na okno gabinetu Jamiego. Musieli widzieć go jak na dłoni, kiedy tak stał w oknie i na nich patrzył. Wysunęła środkowy palec prawej dłoni, wyraźny gest pod jego adresem. Nawet przez podwójną szybę usłyszał, jak woła: „Może zrobisz zdjęcie? Będziesz miał pamiątkę!”. Poczuł się tak, jakby wymierzono mu cios, i uświadomił sobie, że się czerwieni. Ojczym coś do niej powiedział, ona jednak odwróciła się bez słowa i ruszyła ścieżką w stronę drzwi domu. Kenny znów spojrzał na Fina; brwi miał uniesione, a na ustach błąkał mu się lekki uśmiech zakłopotania. Wzruszył prawie niedostrzegalnie ramionami, jakby chciał przeprosić. III W pubie panował tłok, okna pokrywała para — skutek obniżającej się temperatury na zewnątrz. Wokół stołu bilardowego w bocznej sali skupiło się sześciu mężczyzn, inni poprzysuwali sobie 45

krzesła do okrągłych drewnianych stolików. Większość jednak stała przy barze, w potrójnym, miejscami poczwórnym szeregu; pili piwo i rozmawiali podniesionymi głosami, żeby przekrzyczeć się w tej wrzawie. Z niewidocznych głośników dochodził łomot muzyki. Ludzie odsuwali się od siebie jak wody Morza Czerwonego rozstępujące się przed Mojżeszem, kiedy Jamie zmierzał wraz z Kennym i Finem w stronę baru. Kenny przysunął usta do ucha Fina i powiedział niskim głosem: — Przepraszam za dziewczynę. Jest w trudnym wieku. Fin zastanawiał się przez chwilę, jakim cudem ten człowiek zarządza posiadłością ziemską i jednocześnie wychowuje dorastającą córkę. Potem uświadomił sobie, że Anna przez pięć dni w tygodniu przebywa w internacie w Stornoway. Tak jak on kiedyś. Więc tak naprawdę przypominało to pracę na pół etatu. Nikt jednak, patrząc na Kenny’ego, nie domyśliłby się że musiał poradzić sobie ze śmiercią żony i że sam wychowuje córkę innego człowieka. Córkę swojej ukochanej. Jedyne, co mu po sobie pozostawiła. Jamie zamówił trzy piwa, nie pytając swoich gości o zdanie, i niebawem barman postawił przed nimi trzy oszronione szklanki pienistego trunku, który wylewał się na kontuar, już lśniący od wilgoci. Jamie wziął szklankę i podniósł. — Za sukces — powiedział. Fin i Kenny też podnieśli szklanki i zaczęli w milczeniu sączyć ciemne piwo. Po chwili Jamie dał znak grupce mężczyzn po drugiej stronie sali i zawołał: — Ewan, Peter! Chodźcie tu i poznajcie Fina Macleoda. Kilku gości obróciło głowy w ich stronę, a Ewan i Peter zaczęli się przeciskać przez tłum. — Leśnik i strażnik wodny — wyjaśnił Jamie. — Porządni ludzie. Ewan był po pięćdziesiątce i miał mocno pomarszczoną twarz, ogorzałą od częstego przebywania na świeżym powietrzu. Peter był młodszy, ale jednocześnie potężnie zbudowany, a jego broda przypominała końskie włosie wyłażące z materaca. Wszyscy uścisnęli sobie ręce. — Fin to nasz nowy szef ochrony — oznajmił Jamie. — Będzie łapał kłusowników. Obaj mężczyźni popatrzyli na Fina sceptycznie, ale zachowali swoje opinie dla siebie. — Może byłoby dobrze, żebyśmy nie oznajmiali tego wszem wobec — powiedział Fin. — Nie powinniśmy odkrywać kart przed rozgrywką. 46

Kenny wybuchnął śmiechem. — Tu nie da się niczego zachować w tajemnicy, nawet przez pięć minut. Powinieneś o tym wiedzieć, Fin. Kłusownicy dowiedzieli się o tobie wszystkiego, jak tylko postawiłeś tu stopę. Fin ledwie sobie uświadamiał, że ktoś otworzył drzwi i że do baru wdarł się powiew chłodnego powietrza, ale nie uszło jego uwagi, że nagle zrobiło się ciszej. Odwrócił się i zobaczył Whistlera stojącego w drzwiach pubu; wszyscy umilkli, słychać było tylko rytmiczne dudnienie muzyki w głośnikach. Whistler wyglądał jak dziki człowiek, który zszedł prosto z gór. Włosy miał w nieładzie, zmierzwione i splątane przez wiatr. Z powodu kilkudniowego zarostu wydawał się jeszcze bardziej niechlujny, broda, tak jak włosy, była poprzetykana siwizną. Ciemne oczy wydawały się pozbawione źrenic i białek. Przesunął wzrokiem po twarzach zwróconych w jego stronę, a Fin dostrzegł, jak wargi krzywią mu się w nieznacznym uśmiechu. Nie ulegało wątpliwości, że jest niezwykle zadowolony, będąc w centrum uwagi, i że pojawił się tutaj po raz pierwszy. — Co się stało? Zobaczyliście ducha? — Jego głos dosłownie zagrzmiał i nagle wszystkich ogarnęło zakłopotanie, choć wciąż gapili się na niego i trwali w milczeniu, którego nikt nie chciał przerwać. Whistler przepchnął się do baru. — Szklankę lemoniady. Barman stał jak skamieniały. Patrzył wzrokiem wystraszonego królika to na nowego klienta, to na Jamiego. Whistler spróbował rozwiać jego wątpliwości. — Mam tu otwarty kredyt. Wooldridge’owie są mi winni fortunę. — Chyba się mylisz, Johnie Angusie — wtrącił Jamie. Wydawał się całkowicie spokojny, ale zdradzało go nieznacznie drżenie głosu. Whistler obrócił głowę w jego stronę. — Tak? Jakim cudem, panie Wooldridge? — To ty jesteś nam winien. Ponad dziesięć lat zaległego czynszu. Jest więc bardzo prawdopodobne, że wyślę do ciebie komornika sądowego, który cię wyeksmituje. Z zagrody i domu. Chyba że się tu zjawiłeś, żeby uregulować należność. — Zrobię to z przyjemnością, jeśli pan wybuli to, co jest mi pan winien. Ktoś wyłączył muzykę i teraz cisza była zakłócana tylko przez świst wiatru we framugach drzwi i okien. 47

— Nic ci nie jesteśmy winni. — Pański ojciec jest mi winien. — Czyżby? Whistler zsunął z ramion plecak i postawił go hałaśliwie na blacie baru, po czym rozpiął zamek błyskawiczny i pokazał wyrzeźbioną figurę szachową. — Za cały komplet, który zamówił u mnie na uroczystą galę. Robota wykonana. Może je pan odebrać w każdej chwili. Jamie patrzył mu twardo w oczy. — Przypuszczam, że możesz pokazać mi umowę. Fin po raz pierwszy dostrzegł niepewność we wzroku Whistlera. — Nie podpisaliśmy żadnej umowy. Pański ojciec mi zaufał, a ja zaufałem jemu. — No cóż. — Jamie uśmiechnął się, wiedząc, że jest górą. — Mamy tylko twoje słowo. A ponieważ mój ojciec wciąż leży w szpitalu, trudno będzie cokolwiek zweryfikować. — Milczał przez chwilę, a potem dodał: — I mogę cię zapewnić, że dopóki sprawa nie zostanie wyjaśniona, nie dostaniesz żadnych pieniędzy. — Wziął szklankę z kontuaru, całkowicie przekonany, że wyszedł zwycięsko z tej rozmowy. — Więc jeśli nie zapłacisz w ciągu następnego tygodnia, możesz się spodziewać wizyty komornika. Nie zdążył podnieść szklanki do warg. Whistler rzucił się na niego. Z ust, w których widać było pożółkłe zęby, dobył się ryk dzikiego zwierzęcia. Szklanka Jamiego poleciała w powietrze, a jej zawartość ochlapała kilku najbliżej stojących; dźwięk tłuczonego szkła zlał się z odgłosem upadku. Jamie ze świstem wypuścił powietrze z płuc. Whistler przygniótł go całym ciałem. Potężna pięść zatoczyła łuk i walnęła młodego właściciela ziemskiego w kość policzkową. Druga wbiła się w jego brzuch. Jamie sapnął z bólu, ale brakowało mu tchu, by krzyknąć. Niezliczone ręce odciągnęły Whistlera na bok; wśród interweniujących byli też Fin i Kenny. Fin, któremu kłębiły się myśli w głowie, przypomniał sobie, że nie pierwszy raz ratuje jakiegoś bezradnego nieszczęśnika przed gniewem Whistlera. Ten jednak nie zamierzał się poddać. Zamachał wściekle ramionami, uwalniając się od rąk, które go trzymały, i się obrócił; w oczach płonął mu niewidoczny wcześniej ogień. Jego pięść znowu zatoczyła łuk, trafiając prosto w szczękę Fina, tak że ten poleciał przez tłum i runął bezwładnie na podłogę, a po chwili zobaczył wszystkie gwiazdy. Wielu z obecnych tego wieczoru w pubie wiedziało o tym, co łączyło Fina i Whistlera, o ich 48

nierozerwalnej młodzieńczej więzi. Fakt, że Whistler uderzył przyjaciela, wydawał się tym bardziej zdumiewający. Domagające się krwi głosy, które przed chwilą przerwały ciszę, znów zamilkły. Ludzie cofnęli się, wokół Whistlera i Fina zrobiło się pusto. Kenny pomógł Jamiemu dźwignąć się na nogi, a Whistler stał tylko, oddychając z wysiłkiem i patrząc z wściekłością na Fina, który wciąż leżał na podłodze. — Nigdy bym nie pomyślał, że jesteś jego chłopcem na posyłki! — wrzasnął, jakby chcąc usprawiedliwić to, co właśnie zrobił. Fin wsparł się na łokciu i przyłożył dłoń do twarzy, by sprawdzić, czy nie ma złamanej szczęki. Zobaczył na palcach krew z wargi rozciętej o zęby. Kilku mężczyzn wyciągnęło ręce, by mu pomóc. Popatrzył na Whistlera, a cisza, która zapadła, była pełna wyczekiwania. Fin jednak nie miał najmniejszego zamiaru wdawać się w awanturę. Był bardziej zraniony, niż świadczyły o tym zewnętrzne obrażenia. Pokręcił głową. — Nigdy bym nie pomyślał, że nie jesteś moim przyjacielem. Wilgotne oczy Whistlera i jego zaciśnięte usta zdradzały poczucie winy, ale gniew wziąż nie wygasł. — Nic do ciebie nie mam. — Właśnie mnie uderzyłeś! — Wziąłeś jego stronę! — Whistler odwrócił się i niemal zawarczał na Jamiego. Ten cofnął się odruchowo. — Nie biorę niczyjej strony — sprostował Fin. — Jestem po stronie prawa. A ty je właśnie złamałeś. — Czasem to zła strona. — Nie wydaje mi się — odparł Fin, ale natychmiast przypomniał sobie Donalda. Whistler parsknął jak koń, który rwie się do galopu. — No dobra, przekonajmy się. Jutro będzie pełnia. Noc w sam raz, żeby wybrać się nad Tathabhal. Ryby będą brały jak złoto. Może mnie tam spotkasz, a może nie. Ale jeśli tak… to zobaczymy, kto ma rację, a kto się myli. Było dla wszystkich jasne, że Whistler rzuca wyzwanie. Złap mnie, jeśli potrafisz. Odwrócił się, przepchnął przez tłum do drzwi i zniknął w wieczornej ciemności. — Wezwij policję, Kenny — polecił Jamie. Był blady z gniewu, drżał i wciąż starał się złapać 49

oddech. — Nie. — Fin powstrzymał Kenny’ego. — Zaatakował nas obu, i to na oczach wszystkich. — Jamie z trudem panował nad wściekłością. — Mężczyźni walczą — powiedział Fin. — To sprawa między nimi. Nie dla policji. Powiedziałeś temu człowiekowi, że zamierzasz pozbawić go domu. Domu, który należał do jego rodziny od pokoleń. Czego się spodziewałeś? — Zalega od dziesięciu lat z czynszem! — I co to jest dla ciebie? Kilkaset funtów. Jesteś mu winien za szachy, które wyrzeźbił. — Czyżby? — Widziałem je. Cały komplet. Nie zrobił tego dla przyjemności. Proponuję, żebyś porozumiał się w tej sprawie z ojcem. Jamie postąpił w jego stronę dwa kroki. — Dorwiesz go, Macleod — powiedział zniżonym głosem, w którym pojawiła się groźna nuta. — Dorwiesz go albo sprowadzę ludzi, którzy sobie z tym poradzą. Nie uszło uwagi Fina, że nowy pracodawca nie zwrócił się do niego po imieniu, tylko po nazwisku. — Zajmę się nim — zapewnił, nie odrywając spojrzenia zielonych oczu od Jamiego. — Ale ze względu na niego, nie na ciebie. ••• Jakieś dwadzieścia minut później Fin wyszedł na zewnątrz. Wiatr ustał, blask księżyca zalewał już wzgórza i rzucał srebrne plamy przez liście drzew otaczających teren. Gwiazdy na ciemnym lazurowym niebie były ledwie widoczne, a muszki cięły bezlitośnie, żywotne z powodu długiego, gorącego i suchego okresu. Noc wypełniały całe ich chmary, niewidoczne w mroku, ale z pewnością wyczuwalne. Fin, oddalając się od wrzawy panującej w barze, zobaczył cienie dwóch postaci pod drzewami po drugiej stronie dziedzińca i uświadomił sobie zdumiony, że to Whistler i Anna. Słyszał ich gniewne, podniesione głosy, ale nie słowa, które wypowiadali. Nie zauważyli go, a on stał nieruchomo, obserwując ich z daleka; kłócili się coraz zacieklej. Do chwili, gdy dziewczyna wymierzyła ojcu policzek z taką siłą, że się cofnął. Odgłos uderzenia rozbrzmiał w nocnej ciszy. Tak mocny cios ze strony tak drobnej osoby… Anna Bheag. Mała Anna. Dominująca nad wielkim mężczyzną, który był jej ojcem. Odwróciła się natychmiast i ruszyła pospiesznie ścieżką ku 50

domowi; Fin mógłby przysiąc, że słyszy szloch dobywający się z jej krtani. Zdawało się, że obaj stoją bez ruchu nieskończenie długo. Whistler wciąż nie wiedział, że Fin go obserwuje, dopóki ten nie odchrząknął, a wtedy wielki mężczyzna odwrócił gwałtownie głowę. Stali jeszcze przez kilka chwil, patrząc na siebie w mroku późnego wieczoru. W końcu Whistler odwrócił się szybko i ruszył, nie oglądając się za siebie.

51

ROZDZIAŁ 6 Fin i Gunn stali obok helikoptera, przyglądając się pracy techników. Upłynęła kolejna godzina, nim ekipa dotarła na miejsce; światło dnia zaczęło przygasać. Profesor Wilson stwierdził ze zdumieniem, że na grzbiecie wzgórza jego komórka ma zasięg. Prowadził ożywioną rozmowę z kimś w Edynburgu. Gunn przez chwilę spoglądał w głąb doliny w refleksyjnym milczeniu, a potem obrócił się nagle do Fina. — Dostałem wczoraj list z konsystorza, panie Macleod. Wzywają mnie do złożenia zeznań na procesie Donalda Murraya czy jak się to nazywa. Fin skinął głową. Nie wątpił, że i na niego czeka w domu taki list, i zastanawiał się, co miałby powiedzieć ludziom, którzy zamierzali wykluczyć Donalda Murraya ze swego Kościoła. Zamknął oczy i przypomniał sobie grozę tamtej nocy w Eriskay, kiedy dwóch ludzi z Edynburga groziło im bronią i śmiercią, a Donald zjawił się jak anioł pomsty, by pozbawić życia jednego z nich i ocalić wszystkich pozostałych. Człowiek, który działał w obronie córki i wnuczki — swojego potomstwa, być może jedynego powodu, dla którego Bóg pozwolił mu pojawić się na tej ziemi. Jeśli oczywiście wierzyło się w Boga. — Nie muszę tam iść — oznajmił Gunn. — Chodzi mi o to, że nie jest to prawny nakaz. Fin znowu skinął głową. — Nie. — Zmarszczył brwi. — Ale właściwie dlaczego nie miałbyś pójść? — Bo się boję, że bardziej zaszkodzę, niż pomogę, panie Macleod. Fin już dawno przestał namawiać Gunna, by mówił mu po imieniu. Kiedy pracował w policji, miał rangę detektywa inspektora, a sierżant Gunn sumiennie przestrzegał zasad protokołu. Nawet jeśli Fin już dawno odszedł z policji. — Dlaczego wyznanie prawdy miałoby mu zaszkodzić? — Dlatego że po tym, jak ci cholerni gangsterzy uprowadzili Donnę i jej dziecko z Crobost, a potem, szukając pana i pozostałych, pojechali na południe, wystarczyło, żeby Donald Murray podniósł słuchawkę telefonu i zadzwonił na policję. Ale on za wszelką cenę chciał załatwić to sam. Gdyby nas wezwał, sprawy mogłyby się potoczyć inaczej. — Owszem. — Fin skinął poważnie głową. — Wszyscy bylibyśmy martwi. Dwóch nieuzbrojonych policjantów z wyspy nie mogłoby się mierzyć z dwoma uzbrojonymi 52

zbirami z Edynburga, George. Wiesz o tym. Gunn wzruszył z niechęcią ramionami. — Może. — W takim razie dlaczego prokuratura wycofała się z oskarżenia o zabójstwo? — Bo wiedziała, że nie uzyska w sądzie wyroku skazującego, panie Macleod. — Podrapał się po głowie. — Ale sąd Wolnego Kościoła Szkocji… to całkiem inna sprawa. Fin westchnął, nie mogąc uwolnić się od troski o przyjaciela, któremu nie potrafił pomóc; czuł się bezradny. Gunn przyglądał mu się przez chwilę, potem znowu popatrzył na samolot spoczywający w dolinie. — Nie mam pojęcia, jak go stamtąd wydostaniemy. Przypuszczam, że będą chcieli ściągnąć tę maszynę do Stornoway na oględziny. Może na lotnisku jest jakiś hangar, w którym dałoby się go umieścić. Albo w tym starym młynie. Wciąż chyba stoi pusty. Chociaż nie da rady przewieźć tego złomu ulicami. Nie, lotnisko będzie lepsze. Sierżant spojrzał na Fina, oczekując potwierdzenia, ten jednak ledwie słuchał. — Jest szansa, żebym uczestniczył w sekcji zwłok, George? — Wykluczone. Bez obrazy. Był pan dobrym policjantem, panie Macleod. Nie wątpię też, że pańskie doświadczenie by się przydało. Ale nie jest pan już funkcjonariuszem, tylko świadkiem odnalezienia samolotu. Pan i John Angus Macaskill. — Poruszył się niespokojnie. — Dostałem telefon, zanim wyjechaliśmy. Grupa dochodzeniowa jest już w drodze. Gdybym pozwolił się panu zbliżyć do pomieszczenia sekcyjnego, to sam znalazłbym się na stole, na którym by mnie kroili, żeby ustalić przyczynę śmierci. — Uśmiechnął się z zakłopotaniem, potem spoważniał. — Jak to się stało, że Whistler Macaskill nie przyszedł razem z panem zgłosić odnalezienie wraku? Fin zawahał się. Przypomniał sobie, jak dziwnie Whistler zareagował na odkrycie samolotu, i zanim sam wspiął się z powrotem na wzgórze, jego przyjaciel zniknął z całym dobytkiem. W trakcie długiej wędrówki do samochodu nigdzie go nie zauważył. Zerknął niepewnie na Gunna i wzruszył ramionami. — Pomyślał pewnie, że nie jest to konieczne. Gunn przyglądał mu się chwilę bez zmrużenia powiek. — Jest coś, czego nie chce mi pan powiedzieć, panie Macleod? — Nie, George. 53

Sierżant westchnął. — No cóż, nie mam w tej chwili czasu szukać go osobiście. Jeśli pan go spotka, proszę mu powiedzieć, żeby jak najszybciej zgłosił się na posterunek w Stornoway. Potrzebuję jego zeznania.

54

ROZDZIAŁ 7 Niespełna godzinę później Fin skręcił z głównej drogi i podjechał żwirowanym traktem pod zagrodę Whistlera, chociaż instynkt mu podpowiadał, że jego przyjaciela tam nie ma. Wysoka trawa wokół czarnego domu pochylała się na wietrze. Wysiadł z suzuki i spojrzał w stronę plaży. Z tego wysoko położonego miejsca sięgał wzrokiem ponad szeroką połacią piasku i zatoką aż do wysp Tolm i Triassamol, które niemal niknęły w ukośnych promieniach wieczornego słońca. Drzwi domu z niepomalowanego, spłowiałego drewna, szare i chropowate — były uchylone. Zamek i rygiel pokrywała czerwona rdza, której zaschnięte strużki znaczyły powierzchnię pod klamką. Fin nie wątpił, że nawet jeśli istnieje klucz do tego zamka, to i tak by się w nim zakleszczył. Na wyspie nikt nie zamyka domu. Co zresztą można ukraść człowiekowi, który niczego nie ma? Oparł dłoń o drewno i pchnął drzwi w mrok wnętrza. Zaskrzypiały głośno w ciszy panującej w domu i gdy Fin wszedł do środka, grubość ścian od razu stłumiła zawodzenie wiatru na wzgórzu. — Kto ty, kurwa, jesteś? Głos dobiegł zza snopa światła padającego przez jedno z małych okienek na tyłach domu. Był przenikliwy i władczy, ale pobrzmiewała w nim nuta strachu. Fin przesunął się na bok, żeby lepiej widzieć wnętrze, i zobaczył Annę Bheag usadowioną na brzegu fotela przy popiołach wygasłego ognia. Przyciskała dłonie płasko do poręczy i była pełna napięcia, gotowa w każdej chwili do skoku jak kot. Kot niedożywiony, chudy i złośliwy, którego oczy płonęły urazą. Różowa strona jej głowy odbijała światło wpadające przez okno i świeciła w mroku niczym neon. — Fin Macleod. Jestem przyjacielem twojego ojca. — Mój ojciec nie ma przyjaciół — rzuciła wrogo. — Kiedyś miał. Wciąż zachowywała czujność; przechyliła głowę, patrząc na niego przez zasłonę kurzu, którego drobinki unosiły się w blasku światła. — Pan jest tym strasznym facetem, który obserwował nas przedwczoraj przez okno w Suaineabhal. Fin uśmiechnął się. — Tak, to ja jestem tym facetem. Ale po raz pierwszy ktoś nazywa mnie strasznym. — Na co pan tak patrzył? — Na ciebie. Wydawała się zaskoczona jego bezpośredniością. 55

— Dlaczego? — Chciałem zobaczyć, jak wygląda córka mojego starego przyjaciela. — Już mówiłam, ten pojebaniec nie ma przyjaciół. Fin postąpił ostrożnie w głąb domu i zauważył, że dziewczyna wciąż jest spięta. — Chodziłem z nim do szkoły. — Nigdy nie słyszałam, żeby o panu mówił. — Przebywałem przez długi czas poza wyspą. — Po co pan wrócił do tej dziury? Wzruszył ramionami. Sam się nad tym zastanawiał. — Dlatego, że tu jest mój dom. I dlatego, że mam syna, o którego istnieniu przez osiemnaście lat nie wiedziałem. Po raz pierwszy dostrzegł w jej oczach zaciekawienie. — Tutaj, w Uig? — Nie, w Ness. Właśnie wyjechał na studia. — Więc musiał chodzić do Nicolsona. Może go znam. — Może i tak. Fionnlagh Macinnes. Trochę się odprężyła. — Jest pan ojcem Fionnlagha? Skinął głową. — Wszystkie dziewczyny się w nim kochały. Fin przypomniał sobie, że Marsaili mówiła to samo o nim. — Ty też? Jej twarz rozjaśniła się na chwilę pod wpływem czegoś, co przypominało uśmiech. Dziewczyna mruknęła: „Może”. Potem znów się nachmurzyła. — Powiedział pan, że nazywa się Macleod. — To długa historia, Anno. Obaj sądziliśmy przez większość życia, że jest synem kogoś innego. — Więc gdzie się pan podziewał przez te wszystkie lata? — Na lądzie stałym. W Glasgow, potem w Edynburgu. — Żonaty? Skinął głową. — Co zrobiła pańska żona, kiedy się dowiedziała, że ma pan dzieciaka z kimś innym? 56

— Nie ma jej tu ze mną. — Dlaczego? Jak dotąd odpowiadał cierpliwie na jej pytania, teraz jednak zagłębiała się w mroczny zakątek jego życia, gdzie wciąż czuł się wrażliwy i odsłonięty. Zawahał się. — Porzucił ją pan? Fin przysunął sobie krzesło do stołu. Miał przy tym wrażenie, że szuranie nóg na drewnianych deskach podłogi jest nienaturalnie głośne. — To nie takie proste — odparł, gdy usiadł. — Albo pan ją rzucił, albo ona pana. Spojrzał na swoje dłonie. Czy tak właśnie było? Chyba nie. Pozbawione miłości małżeństwo z szesnastoletnim stażem rozpadło się, kiedy zniknęła jedyna rzecz, jaka je spajała. Pokręcił z wolna głową. — Mieliśmy syna. Robbiego. Ledwie skończył osiem lat. — Co się stało? — spytała, a on, choć nie był w stanie unieść wzroku i na nią spojrzeć, wyczuł zmianę w jej głosie. Wyciszyła się i czekała. Przez chwilę nie miał odwagi się odezwać. Dlaczego tak trudno było mu powiedzieć tej dziewczynie to, czego nawet nie widział? — Zginął potrącony przez samochód w Edynburgu. Kierowca zbiegł z miejsca wypadku. Gdyby zamknął oczy, zobaczyłby zdjęcia policyjne tamtej ulicy, wciąż przechowywane w teczce, której nie potrafił wyrzucić. W starym czarnym domu zapadła cisza; potem Fin podniósł głowę i napotkał wzrok dziewczyny, a na jej twarzy dostrzegł całą gamę uczuć. Litość, zmieszanie, strach. Tak, strach, ale nie przed nim. Zdecydowała się na unik. — Więc chodził pan z moim tatą do szkoły? — Tak. — Wtedy też był takim cholernym dupkiem? Fin poczuł, jak usta wykrzywia mu lekki uśmiech, parsknął nawet rozbawiony. — Owszem. Ona też się roześmiała i na krótką chwilę przemieniła się z brzydkiej nastoletniej wielbicielki gotyckiego rocka w ładną młodą dziewczynę z błyskiem w oku. Ta zmiana była niemal szokująca. 57

Wizerunek uległ chwilowej transformacji, lecz język pozostał wulgarny jak wcześniej. — Więc jakim, kurwa, cudem zostaliście przyjaciółmi? — Słyszałaś kiedykolwiek o Iolaire? Pokręciła głową, a Fin stwierdził ze zdumieniem, że historia umiera tak szybko. Przyszło mu jednak do głowy, że nie powinien być zaskoczony. Sam nic nie wiedział o Iolaire aż do tamtego dnia w Holm Point.

58

ROZDZIAŁ 8 Po raz pierwszy spotkałem Whistlera, kiedy odszedłem ze szkoły w Crobost, żeby zacząć trzecią klasę w Nicolsonie w Stornoway. Odznaczaliśmy się niejaką pewnością siebie, my, chłopaki z Ness. Uważaliśmy, że jesteśmy w pewnym stopniu wyjątkowi. Dopóki nie znaleźliśmy się w Nicolsonie, gdzie odkryliśmy, że wszyscy są tam pewni siebie. Ci z Uig, chłopcy z Lochs, nieokrzesani goście z Carloway. Jednak w warunkach dużego miasta zostaliśmy szybko sprowadzeni na ziemię. Mogę się teraz z tego śmiać, ale tak właśnie postrzegaliśmy wtedy Stornoway. Jedyne miasto na wyspie ze sklepami, kawiarniami i restauracjami, z portem wewnętrznym i zewnętrznym. Było przystanią hebrydzkiej floty rybackiej i liczyło jedenaście tysięcy mieszkańców. Niestety, nie było w tamtych czasach kina, ponieważ Kościół wymusił po pokazie Jesus Christ, Superstar zamknięcie sali projekcyjnej. Tak przynajmniej mówiono, ale działo się to jeszcze przez moimi czasami, więc nie wiem, czy to prawda. Stare kino zamieniło się w siedzibę Royal British Legion Club, który przetrwał do dnia dzisiejszego. Kościół dominował wówczas nad życiem i pod wieloma względami tak pozostało. Kościół we wszystkich różnorakich wcieleniach. Ale pierwsze skrzypce grał Prezbiteriański Kościół Szkocji i dysydencki Wolny Kościół. Nie było mowy, by w niedzielę odbywał się ruch lotniczy i promowy, nie uświadczyło się też otwartego sklepu, kawiarni, kiosku z gazetami czy budy z frytkami. Niedzielną gazetę czytało się w poniedziałek, a jeśli ktoś zapomniał kupić w sobotę papierosy, to czekała go jeszcze bardziej ponura niedziela niż zwykle. Tamtego jednak roku chłopaki z Uig odznaczali się czymś szczególnym. Zjawili się z własną kapelą. Sześciu facetów, którzy grali razem od podstawówki. Sòlas, tak się nazywali, gaelicki odpowiednik słowa „pociecha” czy „ukojenie”. Zdążyli już wypracować sobie własny styl, będący mieszanką tradycyjnej muzyki celtyckiej i rocka. Eklektyczna fuzja, która za kilka lat miała przynieść im sukces komercyjny i uczynić z nich najlepszy zespół tej generacji. Z początku nie uświadamiałem sobie ich obecności. Byłem zbytnio zajęty adaptowaniem się do nowego życia z dala od domu, w internacie Gibson Hostel w Ripley Place. Przyjeżdżaliśmy autobusem z Ness w poniedziałek rano, a wracaliśmy w piątkowy wieczór. Nie tęskniłem za życiem w Crobost. Moi rodzice nie żyli już od dawna, a mieszkanie pod jednym dachem z ciotką przypominało spartańską egzystencję. Mój 59

przyjaciel Artair poszedł do zawodówki, Lews Castle College, ponieważ miał za słabe oceny, żeby dostać się do Nicolsona. Dzisiaj już nie wysyła się dzieciaków do zawodówek — z obawy o zaszczepienie im poczucia niskiej wartości. Wtedy jednak nikt nie brał tego pod uwagę. Relacje z moją szkolną miłością, Marsaili Macdonald, uległy chwilowemu zawieszeniu. Tak więc w czasie tych pierwszych kilku miesięcy starałem się za wszelką cenę zapomnieć o niej i znaleźć sobie nowych przyjaciół. Po raz pierwszy zetknąłem się z Sòlas, kiedy ogłoszono, że na terenie szkoły odbędzie się ceilidh, czyli potańcówka. Dowiedziałem się, że będzie grała grupa chłopaków z Uig; ktoś powiedział, że ćwiczą w jednej z sal, więc udałem się tam, chcąc sprawdzić, czy warto w ogóle pójść na tę imprezę. Była to decyzja, która zmieniła bieg mojego życia. Kapela liczyła sześć osób. Roddy Mackenzie grał na instrumentach klawiszowych i był liderem grupy. Ostatnie słowo należało wyłącznie do niego. Miał syntetyzator. Yamaha DX-9. Nigdy nie słyszałem takiego brzmienia. Smyczki, instrumenty dęte, fortepian, wokal. To urządzenie mogło wydawać każdy dźwięk, a człowiek był przekonany o jego autentyczności. Roddy nieźle wyglądał. Trochę poniżej metra osiemdziesięciu wzrostu, niesforne kręcone blond włosy i uśmiech, który, co wydawało się niepokojące, potrafił oczarować każdego, nawet jeśli nie chciało się być oczarowanym. Perkusista, Murdo „Skins” Mackinnon, miał hi-hat i werbel, kiedy zjawił się w Nicolsonie. Bęben wielki przechowywał w futerale, a tom-tomy w puszce po herbatnikach. Zanim wyjechał do Glasgow, dysponował całym zestawem Ludwiga. Gitarzysta, Uilleam Campbell, był niskim, poważnym chłopakiem, którego wszyscy nazywali Strings. Większość ludzi na wyspie miała przezwisko, ponieważ imiona i nazwiska wielokrotnie się powtarzały. Jeśli wysłało się pocztówkę z Australii na adres „Strings, Wyspa Lewis, Szkocja”, to było wiadomo, że dotrze na miejsce, i to bez żadnego problemu. Iain MacCuish grał na gitarze basowej. Nazywali go Rambo, ponieważ kiedy się na niego patrzyło, nikt inny nie przychodził człowiekowi do głowy. No i był jeszcze Whistler. Grał na flecie celtyckim tak, jakby urodził się z nim w ustach. Z jego instrumentu dobywała się czysta, przejmująca i płynna muzyka. Dźwięki, które pikowały i unosiły się w powietrzu dzięki nieznacznemu ruchowi palca czy grymasowi warg. Nieco dziwne, że tworzył je brutalny chłopak, którego wybuchowy temperament 60

i chandry poznałem aż za dobrze. Chłopak tak bystry, że podczas gdy ja uczyłem się przez niezliczone godziny do testów na koniec semestru, on polował na króliki albo łapał pstrągi w Red River, a mimo to otrzymywał w szkole najlepsze oceny. Nie wiedziałem wtedy, co to znaczy „autystyczny”. Ale gdybyście spytali mnie teraz, powiedziałbym, że taki właśnie był Whistler Macaskill. Albo prawie autystyczny. No i trzeba jeszcze wymienić Mairead Morrison, która grała na skrzypcach i śpiewała. Miała anielski głos, figurę wzbudzającą namiętność każdego nastolatka i uśmiech, który łamał człowiekowi serce. Długie ciemne włosy opadające na proste ramiona, do tego niesamowite celtyckie oczy o błękitnej barwie. Zakochałem się w niej w chwili, gdy ją ujrzałem. Ja i wszyscy inni chłopcy w szkole. Stałem w sali, kiedy kapela zaczęła się pakować po próbie, i śliniłem się jak idiota, podczas gdy Mairead odkładała skrzypce. Nie uświadomiłem sobie w pierwszej chwili, że wrzaskliwe „Hej!” jest skierowane właśnie do mnie. Padło z ust wielkiego, rudowłosego chłopaka z jaskrawą blizną na lewym policzku. Stał na drugim końcu sali. Spojrzałem na niego. — Jak się nazywasz? — spytał. — Fin. Fin Macleod. — Skąd jesteś? — Z Crobost. — O cholera, jeszcze jeden Niseach! Tak mówiło się po gaelicku na kogoś, kto pochodził z okolic Ness, to znaczy z odległego północnozachodniego zakątka wyspy, gdzie mieszkałem. Wywołało to śmiech u pozostałych członków zespołu. Zauważyłem, że Mairead patrzy na mnie, i oblałem się rumieńcem. — No cóż, podejrzewam, że będziemy musieli zadowolić się tobą — powiedział rudy. — Jestem Kenny John, ale wszyscy mówią na mnie Kenny Mor. — Co oznaczało „Wielki Kenny”. — Przyda mi się pomoc, żeby przenieść cały ten sprzęt do holu. — Do czego potrzebna ci pomoc? Zawsze sam sobie dawałeś radę. — Whistler zwracał się do Kenny’ego, ale patrzył ze złością na mnie. — Mamy nowy wzmacniacz i ten złom Roddy’ego. Nie wyrobię się ze wszystkim. — Cholera! Mało mamy przydupasów!? — rzucił Whistler i wyszedł z sali. Kenny wyszczerzył zęby. — Nie zwracaj na niego uwagi. Jest wkurzony, bo zobaczył, jak się ślinisz do Mairead. 61

Znowu się zaczerwieniłem, tym razem po koniuszki włosów, i zobaczyłem, że dziewczyna patrzy na mnie z uśmiechem. Nie wiedziałem jeszcze, jak bardzo obsesja Whistlera na punkcie Mairead ukształtuje jego przyszłość. Kenny podsunął mi kartonowe pudło. — To na kable. Wszystko ma być starannie zwinięte i przewiązane. Podszedłem do niego i spytałem zniżonym głosem: — Czy Whistler i Mairead… no wiesz…? Znowu się roześmiał. — Chciałby. — Po czym dodał szeptem: — Jak my wszyscy. — Zerknął na klawiszowca. — To dziewczyna Roddy’ego. — Potem znów spojrzał na mnie. — Pomożesz mi czy nie? Skinąłem głową. W ten sposób zostałem na cały czas swego pobytu w Nicolsonie tragarzem zespołu Sòlas. ••• W ten sposób zostałem także członkiem grupy motocyklowej. Powiedziałbym „gangu”, ale niesie to ze sobą skojarzenia, które nie są właściwe. Stanowiliśmy po prostu bandę młodych chłopaków, którzy chcieli na czymś jeździć, gdy tylko skończą szesnaście lat. Roddy był pierwszy, co nie dziwiło, ponieważ jego rodzice mieli więcej pieniędzy niż inni rodzice. Dostał od nich jasnoczerwony lśniący motorower i objeżdżał na nim miasto; Mairead siedziała na bagażniku i obejmowała go w pasie. Wszyscy próbowaliśmy sobie wyobrazić, jak by to było, gdyby tak przywierała całym ciałem do któregoś z nas. Nie wiem, czy było to zgodne z przepisami — to znaczy wozić kogoś z tyłu — ale policja nigdy ich nie zatrzymała. Przypuszczam, że tak zrodziła się w nas ta ambicja, i ci z nas, których było na to stać, zaczęli kupować sobie małe motorowery o pojemności pięćdziesięciu centymetrów sześciennych. W gruncie rzeczy niewiele się różniły od rowerów z dołączonym silnikiem. Jedyne pieniądze, jakimi dysponowałem, zarobiłem na noszeniu sprzętu dla kapeli. Jeszcze przed piątą klasą przygrywali na potańcówkach i w pubach na całej Lewis jak długa i szeroka, nawet na Harris, a ja miałem jakiś udział w ich sukcesie. Lecz nim mogłem pozwolić sobie na stary, zdezelowany motorower, Roddy ukończył już siedemnaście lat i awansował na poziom vespy T5 Mk1 o pojemności stu dwudziestu pięciu centymetrów sześciennych. Klasyczny błękit. Maszyna używana, oczywiście. Był to tylko skuter pogardzany przez prawdziwych entuzjastów motocykli, 62

ale nam jawił się jako szczere złoto. W zespole zawsze istniała rywalizacja między Roddym i Stringsem. Stanowili dwie główne siły twórcze oryginalnej muzyki, którą Sòlas zaczynał komponować. Ta rywalizacja przeniosła się jednak do grupy motorowej, i po krótkim czasie Strings pojawił się z własną studwudziestkąpiątką. Nie pamiętam już jej marki, ale nigdy nie zapomnę koloru. Był jasnożółty. Wypisz wymaluj pięciornik, który w lecie rósł między skalnymi paprociami. Dzięki tej barwie zawsze było wiadomo, nawet z daleka, że nadjeżdża właśnie Strings. Większość wolnego czasu spędzałem przy swoim motorowerze, a chodziło głównie o to, by w ogóle dało się nim jeździć. Był to puch dakota VZ50. Miał chłodzony powietrzem silnik o pojemności pięćdziesięciu centymetrów, trzybiegową skrzynię i ledwo trzymał się kupy. Nigdy nie wybrałem się na nim do Ness, nie dlatego, że moja ciotka by tego nie pochwalała; miałem poważne wątpliwości, czy zdołałby mnie dowieźć na miejsce. W piękne wiosenne popołudnia, po szkole, pędziliśmy na naszych jednośladach obok młyna Engie i Kennetha Mackenzich, nad Oliver’s Brea, w stronę lotniska i skrętu na Holm Point. Był to skrawek lądu, który wżynał się w zatokę tuż przed wąskim pasmem plaży i groblą prowadzącą na półwysep Eye. Otaczające nas pola leżały odłogiem i połyskiwały żółtością żonkili. W Holm Farm stało skupisko budynków, ale trzymaliśmy się od nich z daleka i zbieraliśmy tuż za końcem drogi z widokiem na skały znane jako Beasts of Holm. Po drugiej stronie zatoki można było dostrzec fabrykę sprzętu wiertniczego i niewielką, przysadzistą latarnię morską na skałach; naszym oczom ukazywała się wspaniała panorama całego Stornoway, usadowionego nisko i zalanego blaskiem słońca w zaciszu drzew porastających wzgórze zamkowe w głębi. Słychać było odgłosy miasta niesione wiatrem, gwarne i odległe, stłumione przez gwałtowność morza, głosy poławiaczy ostryg i pliszki, które pikowały i nurkowały wokół nas. Niewiele mieliśmy tam do roboty. Obijaliśmy się w słońcu, paliliśmy, popijaliśmy piwo, jeśli udało się nam je zdobyć, i flirtowaliśmy z dziewczynami, które przywoziliśmy na bagażnikach naszych wehikułów. Przypuszczam, że gdyby ktokolwiek z nas zwrócił uwagę na spłowiały granitowy obelisk, który stał za kutym w żelazie ogrodzeniem na końcu tego przylądka, przyszłoby nam do głowy, że to jakiś pomnik wojenny. Ale wydaje mi się, że nikt nie zauważył. Aż do dnia, gdy stary człowiek zwymyślał nas za brak szacunku wobec zmarłych. 63

Było piątkowe popołudnie. Niektórzy nie mieli lekcji pod koniec dnia i wybrali się do Holm, by skorzystać z wiosennego słońca, nim trzeba będzie złapać autobus do domu. W pierwszej chwili nie zauważyliśmy tego człowieka; stał na samym końcu przylądka obok zardzewiałego ogrodzenia, pośród trawy i chwastów. Samotna przygarbiona postać w czerni, o siwych włosach, które porywał wiatr. Dostrzegłem go, kiedy stawialiśmy swoje maszyny, ale szybko o nim zapomniałem, gdy wybuchła awantura między Whistlerem i Wielkim Kennym. Nie bardzo wiem, o co im poszło. Byłem zajęty rozmową z ładną drobną dziewczyną o imieniu Seonag, którą przywiozłem na swoim motorowerze. Panowała atmosfera rozbawienia, kilku chłopców miało w bagażnikach puszki piwa. Ale ton podniesionych i wybijających się ponad ogólną wrzawę głosów zwrócił moją uwagę. Pobrzmiewał w nich autentyczny gniew. I groźba. Odwróciłem się i zobaczyłem, jak Whistler pchnął Kenny’ego, opierając obie dłonie na jego piersi. Zrobił to dostatecznie mocno, by Kenny zatoczył się do tyłu. Wściekłość wzbierała w Whistlerze jak nadchodzący sztorm. — Kurwa, mam cię dosyć, Coinneach! — krzyknął. Wiedziałem, że sprawa jest poważna, skoro posłużył się gaelickim imieniem Kenny’ego. Ten zebrał resztki godności i wypiął pierś. — Naprawdę jesteś stuknięty, Macaskill, wiesz o tym? To podziałało na Whistlera jak płachta na byka; ruszył na przeciwnika, wymachując pięściami. Jedna trafiła Kenny’ego w głowę, druga w tors, a potem obaj runęli w trawę. Kenny uniósł szybkim ruchem kolano, chcąc trafić w czułe miejsce między nogami Whistlera, ale chybił, a my zobaczyliśmy, jak z ust tryska mu krew, gdy Whistler walnął go pięścią w wargi. Dopadliśmy ich w mgnieniu oka. We trzech czy czterech. Chwyciliśmy dłonie i ramiona wielkiego flecisty, ściągając go z Kenny’ego, który ledwie dyszał. Whistler jednak się miotał — był to jeden z tych jego napadów wściekłości, kiedy całkowicie tracił nad sobą kontrolę. I rzucił się na nas. Pechowo stałem najbliżej i jako pierwszy poczułem jego kłykcie, które przypominały stalowe łożyska. Trafił mnie w skroń i zwalił na ziemię; zamigotało mi w oczach, tak jak wiele lat później. Nim się ocknąłem, obrócił się już do Kenny’ego i zmierzał w jego stronę z głuchym powarkiwaniem, które dobywało się z jego krtani. Nikt z obecnych nie mógł się z nim równać, a już zwłaszcza ja. Ale to coś mrocznego, co we mnie tkwiło i zawsze przysparzało mi kłopotów, było teraz jak palący roztopiony wosk; nakłaniało do walki bez jakiejkolwiek świadomej myśli i 64

strachu. Wydawało się, że naszym przeznaczeniem, moim i Whistlera, jest rozwiązywanie konfliktów za pomocą pięści. Rzuciłem się do przodu, wysuwając bark, jak uczono mnie na boisku rugby, i trafiłem go tuż pod kolanami. Zwalił się ciężko twarzą do ziemi, tracąc oddech pod wpływem własnego ciężaru; dźwięk, który wydobył się z jego ust, przypominał syk morza obmywającego klify. Sądzę, że gdyby nie głos, który wzniósł się ponad wrzaski i krzyki przerażenia i podniecenia, Whistler zabiłby mnie, kiedy już by do siebie doszedł. Nikt z nas nie zauważył starego człowieka, który podszedł bliżej, lecz jego słowa przebiły się przez wrzawę i jazgot niczym rapier. — Co wy sobie myślicie?! Zachowujecie się w obecności zmarłych jak idioci. Nie macie żadnego szacunku? Gdyby mówił po angielsku, odniosłoby to zapewne mniejszy skutek. Jednak jego gaelicki miał w sobie siłę. Niczym całun spłynęła na nas cisza; Whistler i ja wciąż leżeliśmy na ziemi, posapując z wysiłkiem. Wszyscy spojrzeli na starego człowieka. Miał na sobie wiekowy podniszczony garnitur czarnego koloru. Na szarym pulowerze pod jego marynarką widziałem plamy po jedzeniu. Czapka, którą wcześniej, stojąc przy pomniku, ściskał w dłoni, była teraz mocno naciągnięta na czoło. Oczy kryły się częściowo w cieniu, ale można było dostrzec, że są mroczne i pełne gniewu. Twarz była obwisła, skóra biała i poznaczona gdzieniegdzie brązowymi starczymi palmami. Uniósł dłoń z kijem i wycelował palec o zdeformowanych stawach w moim kierunku. — Powinieneś się wstydzić, młody Finlayu Macleod. Słysząc swoje imię i nazwisko, przestraszyłem się nie na żarty. Nie miałem pojęcia, kto to jest. Kiedy dźwignąłem się na nogi, mężczyzna zwrócił się do Whistlera: — I ty też, Johnie Angusie Macaskill. Zauważyłem, że i Whistler jest zaskoczony. — Obaj powinniście mieć dość rozumu. Żadnego z was by tu nie było, gdyby John Macleod nie dotarł do brzegu ze swoją liną. Przesunął spojrzenie w stronę Wielkiego Kenny’ego, a jego wzrok spoczął na chwilę na zakrwawionych ustach. — A ty, Coinneachu Iainie Macleanie, powinieneś odczuwać wdzięczność, że twój dziadek został spłodzony podczas przepustki jego ojca w tysiąc dziewięćset szesnastym, bo ciebie też by tu nie 65

było. Nikt nie wiedział, co powiedzieć. W ciszy, jaka zapadła, słyszeliśmy dalekie odgłosy ruchu na South Beach. Nie wiem dlaczego, ale popatrzyłem w stronę szeregu nagrobków cmentarza Sanndabhaig, wartowników wyrażających milczącą dezaprobatę dla naszego występku, którego nie byliśmy świadomi. Stary człowiek skłonił głowę i wspierając się na kiju, przeszedł między nami i skierował się do drogi. Patrzyliśmy, jak znika w dali, podążając z wolna i uparcie w stronę szosy. — Co to było, kurde? — ktoś spytał. Nie interesowało mnie to, co mówią inni; skupiłem uwagę na pomniku. Stary człowiek wzbudził moją ciekawość i niepokój, jakbym zobaczył ducha. Zapomniałem na dobre o swojej walce z Whistlerem i oddaliłem się od pozostałych, których ożywione głosy niósł wiatr, i po raz pierwszy dotarłem na skraj cypla. Sam pomnik przedstawiał smutny widok — zniszczony przez kaprysy pogody i zaniedbany; czarne grawerowane litery były ledwie widoczne. Ktokolwiek go wzniósł, już dawno odszedł, a powód, dla którego postawił ten monument, ginął w mrokach niepamięci. Otaczający mnie świat zniknął w jakimś odległym wymiarze, gdy przykucnąłem, by przesunąć dłonią po tekście; w mojej świadomości trwały tylko słowa i wywołane przez nie obrazy. Wzniesiony przez ludzi z wyspy Lewis i przyjaciół ku pamięci marynarzy Marynarki Królewskiej, którzy 1 stycznia 1919 roku stracili życie w katastrofie Iolaire niedaleko Beasts of Holm. Spośród 205 ofiar 175 było mieszkańcami wyspy. To niepowetowana strata. W smutku opłakujemy ich oraz ich towarzyszy, w dowód uznania za ich służbę. Usłyszałem warkot motorowerów i słowa pożegnań, kiedy wszyscy dosiedli maszyn i ruszyli przez wysoką trawę w drogę powrotną do domów. Wstałem i od razu uświadomiłem sobie obecność jakiegoś cienia przy moim ramieniu. Był to Whistler, którego twarz miała dziwny, pełen zdumienia wyraz. Nieco dalej dostrzegłem Kenny’ego, stał przy swoim motorowerze i patrzył w naszą stronę. Wielki Kenny. Jakby się bał podejść bliżej i rzucić okiem na pomnik. Zapomnieliśmy już na dobre o bójce i o tym, 66

co ją wywołało. Popatrzyłem na Whistlera, szukając w jego oczach jakiegoś wyjaśnienia, ale niczego nie dostrzegłem. — Co to jest Iolaire? — spytałem. Wzruszył ramionami. — Nie mam pojęcia. ••• Tego wieczoru światło wydawało się dziwne. I kiedy autobus przejechał obok zwieńczonej zielonym dachem chaty pasterskiej na wrzosowisku Barvas, poczułem dreszcz. I uświadomiłem sobie, być może bardziej niż kiedykolwiek, obecność rodziców w miejscu, w którym stracili życie. Nim dotarłem do domu, niebo przybrało osobliwie fioletowy odcień poznaczony pasemkami szarości i żółty wzdłuż horyzontu, gdzie słońce rozlewało płynne złoto zza chmury, której nawet się nie widziało. Góry Sutherland po przeciwnej stronie cieśniny Minch nigdy jeszcze nie były tak wyraźne. Oznaczało to, że nadchodzi kiepska pogoda. Nie potrafiłem wyrzucić z myśli starego człowieka i chyba zdradzałem niezwykły dla siebie niepokój, ponieważ ciotka — co zdarzało jej się rzadko — spytała, o co chodzi. Była wyjątkowo oschłą kobietą, ta moja ciotka, zamkniętą w sobie i rzadko okazującą emocje. Nigdy nie traktowała mnie źle, ale zawsze wyczuwałem jej niechęć związaną z ciężarem opieki nad synem młodszej siostry. Można by pomyśleć, że ukradłem jej życie. Życie, które już się skończyło, jak się domyślałem, i upływało w smutnym odosobnieniu w dużym białym domu z widokiem na molo za wioską. Siedziała przy stole w jednej ze swoich szyfonowych narzutek; na gzymsie kominka płonęły już świece, a w powietrzu unosił się zapach kadzidła i dymu papierosowego, niczym melancholijne wspomnienie innego życia w świecie lat sześćdziesiątych — świecie młodości i nadziei. — No dalej — powiedziała. — Wyrzuć to z siebie, Finlay. Nigdy nie mówiła do mnie po gaelicku. I nigdy nie zwracała się do mnie per Fin. Jedyna osoba na świecie, która tego nie robiła. — Co to takiego Iolaire? — spytałem. Spojrzała na mnie zaciekawiona. — Dlaczego cię to interesuje? — Widziałem dzisiaj pomnik przy Holm Point. — Nie wiem dlaczego, ale nie chciałem jej mówić o starym człowieku. 67

Musnęła mnie wzrokiem i zapatrzyła się w jakąś odległą przeszłość. Potem pokręciła głową. — Ludzie tak naprawdę nigdy nie chcieli o tym mówić. A dzisiaj chyba już zapomnieli. — Co takiego się wydarzyło? — Mówi się, że była to jedna z największych brytyjskich katastrof morskich w czasach pokoju. Druga po Titanicu. — I wydarzyła się tutaj, u wybrzeży Lewis? — Nie mogłem w to wprost uwierzyć. Dlaczego nigdy o niczym nie słyszałem? — W Nowy Rok, przed świtem, na skałach przy Beasts of Holm. Ci na pokładzie widzieli światła portu w Stornoway, a na nabrzeżu czekały setki ludzi. — Przez kilka minut milczała, zanurzona w myślach, a ja nie śmiałem się odezwać, bo bałem się, że nic więcej mi nie zdradzi. Wreszcie się odezwała: — To było w tysiąc dziewięćset dziewiętnastym, pierwsza wojna światowa właśnie się skończyła i Bóg jeden wie, ilu naszych mężczyzn zginęło w tym bezsensownym konflikcie. Pozostali jednak wracali do domów. Ci, którzy przeżyli. Pragnący za wszelką cenę znów postawić stopę na rodzinnej wyspie i znaleźć się w ramionach matek, żon, synów i córek. Ciotka lubiła wypić kieliszek wina do posiłku, ale tego wieczoru przysunęła sobie butelkę i nalała jeszcze jeden. — To byli rezerwiści Marynarki Królewskiej — ciągnęła. — Z Lewis i Harris. Wysiedli na nabrzeżu w Kyle of Lochalsh, wprost z pociągów, które przywiozły ich z Inverness. Kontradmirał zarekwirował stary jacht parowy, Iolaire. Mieli na nim popłynąć ci, którzy nie zmieścili się na łodzi pocztowej MacBrayne’a. Ponad dwustu osiemdziesięciu, jeśli dobrze pamiętam. — Pokręciła ze smutkiem głową. — Ten statek w ogóle się nie nadawał do przewozu tylu ludzi. Mężczyźni byli w pełnym umundurowaniu i nosili ciężkie wojskowe buty. Wielu nie miało kamizelek ratunkowych, a większość nie mogła nawet sobie znaleźć miejsca do siedzenia. — Łyknęła wina. — Przeprawa też nie była łatwa. Ale znajdowali się o rzut kamieniem od domu. Widzieli światła portu. Mówiło się, że załoga piła whisky dla uczczenia Nowego Roku. Nigdy się nie dowiemy, jak było naprawdę, w każdym razie kapitan obrał niewłaściwy kurs i Iolaire wpadła na podwodne skały w Beasts. Wstała, trzymając w dłoni kieliszek, i podeszła do okna, żeby spojrzeć na zatokę w dole. Dostrzegła swoje odbicie w szybie i przybrała pozę, która być może w jej przekonaniu była odpowiednia dla 68

opisywanej tragedii. — Na dobrą sprawę znajdowali się zaledwie kilka metrów od brzegu. Na tym polegała ironia, po tych wszystkich latach, które przetrwali na wojnie. Morze było wzburzone, fale rzuciły wielu na skały. Inni nie umieli pływać. Ani trochę. — Spojrzała na mnie. — Sam wiesz, jak to jest z wyspiarzami. — Potem znów skierowała spojrzenie w stronę okna, podnosząc kieliszek do ust. — Niektórzy byli w średnim wieku, inni mieli ledwie po kilkanaście lat. Zginęło ponad dwustu mężczyzn, prawie stu osiemdziesięciu z wyspy. Niektóre wioski straciły tamtej nocy wszystkich swoich mężczyzn, Finlay. Co do jednego. Odwróciła się od okna. Nie widziałem jej wyraźnie z powodu światła wpadającego przez szybę, tylko rysy w migotliwym blasku świec. Twarz ciotki wydawała się zapadnięta, przypominała czaszkę, włosy tworzyły cienką i przezroczystą aureolę wokół głowy. — Słyszałam kiedyś, jak rozmawiali o tym starzy ludzie z wioski. Kiedy byłam jeszcze małą dziewczynką. Chyba ten jeden raz ktokolwiek przy mnie o tym wspominał. Mówili o zwłokach zwożonych masowo do Ness. Na wózkach zaprzężonych w konie, które ciągnęły po cztery czy sześć trumien wzdłuż tego długiego zachodniego wybrzeża. Odstawiła kieliszek i zapaliła papierosa. Po chwili jej głowę spowił dym jak para oddechu w mroźny poranek. — Straciliśmy kogoś? To znaczy z rodziny? Pokręciła wolno głową. — Nie. Macleodowie z Crobost zaliczali się do szczęśliwców. Twój dziadek miał dziewiętnaście lat, na wojnie był tylko rok. Bóg jeden wie jak, ale się uratował. — Popatrzyła na mnie, przechylając głowę pod dziwnym kątem. — Ojciec twojego ojca. Nie byłoby cię tutaj, gdyby utonął jak pozostali. Poczułem dreszcz, tak jak w autobusie, gdy mijałem wcześniej chatę pasterską. — Kim był John Macleod? — Mój własny głos wydał mi się bardzo nikły. — To ktoś z naszej rodziny? — Chodzi ci o Johna Finlaya Macleoda? — Dopiła wino. — Niewiele o nim wiem. Według powszechnej opinii był bohaterem. Udało mu się jakoś dopłynąć z liną do brzegu, dokładnie poniżej miejsca, w którym stoi dzisiaj pomnik, i uratować życie czterdziestu ludziom. Między innymi twojemu dziadkowi. ••• 69

Spędziłem weekend w dziwnej mgle niepewności i przygnębienia, nie mogąc się uwolnić od myśli o tych wszystkich nieszczęsnych ludziach, którzy przeżyli wojnę tylko po to, by umrzeć niemal na progu własnych domów. A to, że przeżył także mój dziadek, nie dawało mi spokoju, jak nieprzyjemny smak w ustach. Upłynęło trochę czasu, nim się zorientowałem, co to takiego. Wina. Mówi się, że ci, którzy przeżyli poważne katastrofy, są prześladowani przez dziwne poczucie winy. Dlaczego oni się uratowali, podczas gdy tylu innych zginęło? Przypuszczam, że doznawałem tego pośrednio. Gdyby mój dziadek zginął, tak jak pozostali, nie byłoby mnie tutaj. Zastanawiałem się siłą rzeczy, dlaczego jestem. W sobotę wieczorem pogoda się popsuła. Wiatry o sile sztormu wiejące z południowego zachodu, wielkie ciemne chmury, posiniaczone i krwawiące deszczem. Patrzyłem, jak woda spływa po moim oknie w żałosną niedzielę, i nie mogłem się doczekać, kiedy rano pojadę autobusem do Stornoway. Do poniedziałku burza przeszła, ale niebo wciąż było zachmurzone, przyćmione światło miało szarozielonkawy odcień, jakbyśmy wszyscy tkwili w plastikowym pojemniku na kanapki. Wiatr jednak zdążył już osuszyć drogi i trawę, ja zaś próbowałem oczyścić umysł podczas jazdy autobusem, skupiając się na kwiatach wełnianki, które tańczyły na torfowiskach. Było wykluczone, bym mógł się skoncentrować na nauce, więc od razu ruszyłem w miasto, w stronę biblioteki mieszczącej się w jednym z kilku budynków kontenerowych na rogu Keith Street. Pomyślałem, że przechowują tam stare egzemplarze „Stornoway Gazette”. Tak, zapewniła mnie kobieta siedząca przy biurku. Przechowywali archiwum w zamkniętym pomieszczeniu po prawej. O który rok mi chodzi? Tysiąc dziewięćset dziewiętnasty, odparłem. Uniosła brwi. — Ten rocznik cieszy się dzisiaj dużym zainteresowaniem. Zadali wam w szkole jakąś pracę do napisania? — Widząc moje zmarszczone czoło, wyjaśniła: — Jakiś chłopak przegląda mikrofilm z tego samego roku w dziale języka gaelickiego i miejscowej historii. To w głębi korytarza. Zastałem tam Whistlera; siedział przy stoliku i przewijał powoli artykuł dotyczący katastrofy Iolaire. Odwrócił się, kiedy wszedłem, ale nic nie powiedział. Przysunąłem sobie krzesło i usiadłem obok niego, by patrzeć na niewyraźne i pożółkłe słowa napisane tak dawno temu na temat tragedii, o której ludzie nigdy nie mówili. 70

Przesiedzieliśmy przed ekranem całe pół godziny, nie wymieniając między sobą żadnych uwag, i w końcu wyszliśmy z biblioteki, skinąwszy kobiecie przy biurku głową i wymamrotawszy podziękowania; na zewnątrz zobaczyliśmy Wielkiego Kenny’ego, który stał na chodniku obok śmietników na kółkach. Wiatr przesuwał się falami po jego rudych włosach, a on wyglądał tak, jakby nie mógł się zdecydować, czy wejść do środka, czy nie. Był zaskoczony naszym widokiem i uniósł niepewnie brwi. — Dowiedzieliście się czegoś? — Nie. Tyle, ile sam już pewnie wiesz — odparł Whistler. — Tata niewiele mógł mi powiedzieć. Jego ojciec nigdy o tym nie mówił. Whistler wzruszył ramionami. — Mój za rzadko był trzeźwy, żebym mógł go spytać. Kenny skinął głową. — Poszedłem do ratusza — wyznał. — Odwiedziłem archiwum. Nie wiem, dlaczego byliśmy tacy zaskoczeni, ale byliśmy. — I co? — spytał Whistler. — Wszystko wskazuje na to, że żyje jeszcze trzech ludzi, którzy ocaleli z tej katastrofy. Jeden z nich mieszka w Bhaltos, w Uig. Znam jego rodzinę. ••• Norman Smith mieszkał w starym białym domu u podnóża wioski, skąd widać było wyspy Pabaigh Mòr, Bhàcasaigh i Siaram Mòr, co wydawało się dość nieadekwatnym określeniem. Skoro Siaram Mòr była dużą wyspą, to nie mogliśmy sobie wyobrazić, jak mała może być Siaram Beag, co nie znaczy, że któryś z nas widział ją kiedykolwiek na własne oczy czy o niej słyszał. Przyjechaliśmy na dwóch motorowerach, ja na tylnym siodełku za Whistlerem. Nim dotarliśmy na miejsce, rozbolały mnie plecy. Wiatr zelżał, a morze przypominało nudną, pomarszczoną szarość. Stary rezerwista marynarki wojennej siedział w fotelu obok okna, skąd miał niczym niezakłócony widok na Pabaigh Mòr. Do domu wprowadziła nas jego córka, dość stara kobieta. Powiedziała, że jej ojciec lubi odwiedziny, ale nie powinniśmy go za bardzo męczyć. Poszła zaparzyć herbaty, podczas gdy my usiedliśmy wokół wiekowego człowieka w pokoju tak małym i zagraconym, że ledwie starczało miejsca dla nas czterech. Powietrze przesycone było wilgocią i wonią dymu torfowego z brył, które wciąż tliły się w palenisku. 71

Pamiętam, że się zastanawiałem, jakim cudem ten człowiek przetrwał tak długo. Ale raz już oszukał śmierć, więc czemu nie miałby zrobić tego ponownie? Skończył dziewięćdziesiąt dwa lata, oznajmił nam z dumą głosem wysokim i piskliwym, jakby to wiek nadał mu przenikliwe brzmienie. Miał małe ciemne oczy niczym czarne paciorki. Odbijały światło od okna, a ich spojrzenie wciąż wydawało się ostre i inteligentne. Wiem, że ludzie z wiekiem mogą się kurczyć, ale Norman Smith pozostał imponującym mężczyzną, kiedy tak siedział w swoim fotelu, z dłońmi o wielkich kłykciach, jedna na drugiej, i wspartych na lasce. Na szerokiej i płaskiej głowie upstrzonej plamami starczymi nie było prawie włosów. — Minęły lata, nim nazwa tego statku mogła mi przejść przez gardło — odparł na nasze pytanie o Iolaire. — Jak w ogóle do tego doszło? — spytał Kenny. — Bóg jeden wie, chłopcze! Kapitan popełnił błąd, kiedy obrał kurs na port. Zboczył odrobinę. Powinniśmy byli skierować się bardziej na zachód. — Zaświszczało mu w piersi, kiedy nabrał powietrza w płuca, snując w milczeniu jakieś refleksje. Nie miałem pojęcia, jaki obraz przywołuje. — Wielu z nas spało, zdjęliśmy buty i złożyliśmy głowy, jeśli udało nam się znaleźć trochę wolnego miejsca na pokładzie. Z tyłu mieliśmy ostry wiatr, ale panowała dziwna cisza, kiedy usłyszałem, jak ktoś zawołał, że widzi z przodu światła Stornoway. Właśnie wtedy wpadliśmy na skały. Dźwięk rozdzieranego kadłuba był niemal ludzki, przypominał krzyk bólu. A potem wybuchła panika. Nigdy takiej nie widziałem, ani przedtem, ani potem. Gdybyśmy tylko osiedli bliżej brzegu, to może większość z nas by przeżyła. Ale skały, na które wpadliśmy, były wysunięte najdalej na północ. — Pokręcił z wolna głową. — Z tej części statku, gdzie się znajdowałem, uratowało się tylko nas dwóch. Siedziałem i słuchałem w napięciu, a w moim umyśle pojawiały się obrazy wywołane przez słowa wyrażające najczystszą grozę. — Statek obrócił się burtą do lądu i jeden człowiek przedostał się na brzeg z liną. — John Finlay Macleod — powiedział Whistler. Starzec skinął głową. — Pamiętam, jak przesunąłem tę linę z rufy na burtę. Po dziś dzień nie wiem, jak zdołałem to zrobić. Ale ta lina nas uratowała, mnie i wielu innych. Bez niej nigdy byśmy się nie przedostali na brzeg. — Oddech wyraźnie mu przyspieszył. — Było tamtej nocy ciemno jak w piekle, chłopcy, i 72

wszyscy czuliśmy obecność diabła, który się po nas zjawił. Z jego ust dobyło się długie i głębokie westchnienie; zdawało się, że trochę się odprężył. — Nie miałem butów, kiedy dotarłem do brzegu i wspiąłem się na machair. Byłem przemoczony do suchej nitki i trząsłem się z zimna, wiedziałem też, że poraniłem sobie pierś i nogi, choć tak naprawdę nic nie czułem. Zobaczyłem grupkę mężczyzn kulących się w najbliższym domu, ale postanowiłem pójść do miasta. Popatrzyliśmy na siebie. Wiedzieliśmy, jak daleka jest ta droga. Dostatecznie często pokonywaliśmy ją na swoich maszynach. — Kiedy tam dotarłem, od razu skierowałem się do budynku admiralicji. Byli tam też inni, którzy zdołali wydostać się ze statku. Wszyscy siedzieli pod ścianą, otuleni kocami, i palili. Nikt się nie odzywał. Podszedł do mnie admirał Boyle i położył mi dłoń na ramieniu. „Udało mi się skombinować samochód, Norman, powiedział. Zawiezie was z powrotem do Uig, ciebie, Uilleama i Malcolma”. Tak naprawdę dotarliśmy tylko do Calanais. Stamtąd popłynęliśmy motorową łodzią Duncana Macrae’a tutaj, do nabrzeża w Bhaltos. Był już ranek. Dzień Nowego Roku. Moja rodzina nie wiedziała, że wracam do domu. Miałem nadzieję, że zrobię im niespodziankę. Z nosa wypłynęła mu pojedyncza nitka przezroczystego śluzu; podniósł odruchowo rękę, żeby otrzeć ją wierzchem dłoni. — O tak, to była niespodzianka. Na drodze spotkałem swoją siostrę Morag, która zaprowadziła mnie do domu, gdzie matka szykowała już noworoczny obiad. Wiadomość o tym, co się stało z Iolaire, nie dotarła na pocztę w Uig aż do następnego dnia, więc nikt jeszcze o niczym nie wiedział. Zobaczyłem, jak zaciska szczękę i jak jego oczy, wypełnione łzami, tracą ostrość spojrzenia. — Nie mogłem im powiedzieć. Pierś i nogi bolały mnie już wtedy jak diabli, ale ukryłem to przed nimi i zachowywałem się tak, jakby nic się nie stało. — Jego oddech stał się chrapliwy. — Aż zjawili się pan i pani Macritchie i rodzina MacLennanów, a ja nie mogłem spojrzeć im w oczy. Bo wiedziałem, że ich chłopcy nie żyją, a oni nie mieli o tym pojęcia. Pobiegłem do swojego pokoju i zatrzasnąłem drzwi. Nikt nie potrafił zrozumieć, co się ze mną dzieje. — Z jego zaczerwienionych oczu popłynęły duże, milczące łzy. Do pokoju weszła córka starego człowieka, niosąc tacę z herbatą, i gdy tylko ujrzała ojcowskie łzy, na jej twarzy pojawiła się głęboka troska. — Och, chłopcy, czym go tak zdenerwowaliście? — Postawiła tacę na stole i pospieszyła wytrzeć 73

mu chusteczką oczy. — Już dobrze, tato. Uspokój się. Niemal ją odepchnął. — Nie ma się co uspokajać. Było jak było. — Popatrzył na Kenny’ego i oznajmił: — Znam cię. Albo twojego ojca. Kenny sprawiał wrażenie przestraszonego. — Mojego ojca chyba. Nazywa się Kenny Dubh Maclean. Pan Smith skinął głową. — Och, tak. Znałem też jego dziadka. Wielki Kenny, tak go nazywaliśmy. — Naprawdę? — Kenny był wyraźnie zaskoczony, dowiedziawszy się, że pradziadka nazywano tak samo jak jego. — Był ze mną w tylnej części statku, kiedy doszło do katastrofy. — Pokręcił głową. — Nie udało mu się. Nie wiem dlaczego, ale twoja rodzina nigdy nie sprowadziła go do domu. Jest pochowany z wieloma innymi na cmentarzu w Sanndabhaig. Obaj popatrzyliśmy na Kenny’ego i dostrzegliśmy jego szok, jakby po raz pierwszy usłyszał o śmierci kogoś bliskiego. Stary człowiek obrócił spojrzenie zamglonych oczu na Whistlera. — Twój ojciec to ten pijak z Ardroil. Whistler zacisnął usta w posępną linię, ale ani nie potwierdził, ani nie zaprzeczył. — Niesamowitym człowiekiem był ten jego dziadek. Calum John. Ryzykował życie, bez dwóch zdań, pomagając innym, kiedy łatwiej byłoby chwycić linę i samemu przedostać się na brzeg. Potem poczułem, jak spojrzenie staruszka spoczęło na mnie. — Ciebie chyba nie znam. Zaschło mi w ustach, jakbym siedział w obecności samego Boga, a On celował we mnie palcem. — Jestem Finlay Macleod z Crobost w Ness — przedstawiłem się. — Moim ojcem był Angus. — Aha. — Wydawało się, że z oczu starego człowieka usunięto kataraktę i że po raz pierwszy widzi wyraźnie. — A jego ojcem był Donnie. Dlatego tu jesteście, chłopcy. Zerknąłem na Whistlera, ale on tylko wzruszył ramionami. — Co pan ma na myśli? — spytałem. — To właśnie Donniego Macleoda wyciągnął tamtej nocy z wraku Calum John Macaskill, ryzykując własne życie. Jedno jest pewne, synu, nie byłoby cię tutaj, gdyby pradziadek tego chłopaka nie wyniósł na brzeg twojego dziadka. 74

••• Staliśmy przy swoich jednośladach przez długą chwilę, nie odzywając się do siebie. W oddali widać było fale rozbijające się wzdłuż całego wybrzeża, a swoim głosem przemawiał tylko wiatr. To Kenny przerwał milczenie i przerzucił nogę przez swój motorower. — Wracam do Stornoway — powiedział. — Obejrzeć grób. Skinęliśmy głowami, a potem patrzyliśmy, jak uruchamia silnik i rusza z warkotem po zboczu wzgórza. Popatrzyłem na Whistlera. — Musimy chyba coś zrobić. ••• Charles Morrison Ltd., firma z zaopatrzeniem dla kutrów rybackich, znajdowała się na Bank Street w Stornoway; był to wspaniale staroświecki sklep ze wszelkim sprzętem za wielką ciemną ladą. Whistler i ja wyszliśmy na zewnątrz z butelką rozpuszczalnika, mrugając oślepieni blaskiem słońca. Zeszliśmy do wewnętrznego portu, gdzie wcześniej zaparkowaliśmy motorowery. Jazda do Holm Point zabrała nam niespełna kwadrans, ale zatrzymaliśmy się po drodze, przy cmentarzu w Sanndabhaig, żeby zabrać Wielkiego Kenny’ego. Zobaczyliśmy go z daleka; stał przy grobie pradziadka, jak się domyśliliśmy. Potem zostawiliśmy swoje maszyny przy końcu drogi i podeszliśmy do pomnika. Miałem w bagażniku pod siodełkiem starą koszulkę rugby i przez następną godzinę pracowaliśmy cierpliwie i sumiennie przy kamieniu, żeby zetrzeć dziesięciolecia brudu i zaniedbania, które niemal całkowicie zakryły słowa na obelisku wzniesionym ku pamięci ludzi, którzy zginęli tamtej strasznej nocy. Skończywszy robotę, usiedliśmy wsparci plecami o ogrodzenie i spojrzeliśmy w dół, ku Beasts of Holm. Zwały zielonej wody, wznoszące się powoli i opływające lśniący czarny gnejs, rozbijały się o jego postrzępione krawędzie; chlupotały i wzdychały niemal jak żywa istota. Tak wielu straciło życie w tamten dzień Nowego Roku. Pośród nich pradziadek Kenny’ego. A ja, patrząc na skały, widziałem tylko zdjęcie, które rano oglądałem w „Stornoway Gazette”. Maszt Iolaire wystający z wody. Jedyny wciąż widoczny element statku. Wraz z pierwszym brzaskiem ratownicy ujrzeli człowieka, który przywierał do niego z całych sił. Byli też inni, ale zostali w nocy pokonani przez zimno i odpadali jeden po drugim, by mogło ich zabrać morze. Kenny wstał. Jego blizna była dziwnie jaskrawa. — Zobaczymy się jutro — powiedział i odszedł, nie mówiąc nic więcej. 75

Dopiero gdy warkot jego motoroweru zaniknął gdzieś w dali, Whistler zapalił następnego papierosa i zwrócił się do mnie: — To chyba oznacza, że mam się teraz tobą opiekować. Zmarszczyłem czoło, nie rozumiejąc. — Co masz na myśli? — Jeśli ratujesz komuś życie, to stajesz się za nie odpowiedzialny. Nie widzę powodu, dla którego ta odpowiedzialność nie miałaby być przekazywana z pokolenia na pokolenie. ••• Później, kiedy zastanawiałem się nad jego słowami, przyszło mi do głowy, że jeśli brać je za dobrą monetę, to John Finlay Macleod musiał poczuwać się do odpowiedzialności za bardzo wielu ludzi. I gdy wracam pamięcią do tego pierwszego dnia, w którym usłyszeliśmy o Iolaire, zadaję sobie pytanie, kim był tamten stary człowiek i skąd wiedział, kim jesteśmy my.

76

ROZDZIAŁ 9 Odgłos wiatru na zewnątrz ledwie mącił ciszę panującą w domu Whistlera. — Pradziadek twojego taty ocalił mojemu dziadkowi życie podczas katastrofy Iolaire — oznajmił Fin. Anna zmarszczyła brwi. — To był statek, który przywiózł mieszkańców wyspy do domu po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Zatonął pewnej sztormowej nocy tuż przy porcie w Stornoway. Życie straciło dwustu pięciu ludzi. — Jezu. — Jej głos przypominał szept. — Twój tata uważał, że ktoś, kto ratuje komuś życie, jest za tego kogoś odpowiedzialny i że tę odpowiedzialność przekazuje się z pokolenia na pokolenie. Na jej twarzy pojawił się pełen niedowierzania uśmiech. — Więc wziął odpowiedzialność za pana i pańskie życie? — Owszem. I ocalił je niedługo potem. — Niech pan mi o tym opowie. — Innym razem. — Kto powiedział, że będzie inny raz? — Może nie będzie — przyznał Fin. — Co ty tu właściwie robisz, Anno? Teraz to ona zaczęła unikać jego wzroku. Spojrzała w stronę pozostałości torfowego ognia, od dawna wypalonego. — Przyszłaś zobaczyć się z ojcem? — Nie! — Jej zaprzeczenie było gwałtowne i wypowiedziane bez namysłu. — Przychodzę tylko wtedy, kiedy wiem, że go nie ma. — Dlaczego? Znów na niego spojrzała; jej oczy przywodziły na myśl rozżarzone węgle. Dostrzegł w twarzy dziewczyny wewnętrzny konflikt. Dlaczego miałaby mu mówić? Kierowała się własnymi powodami. Osobistymi. Nie jego cholerny interes. On jednak odpowiadał na jej pytania i mówił o prywatnych sprawach, które sprawiały mu ból. — Spędziłam w tym domu pierwszą połowę swojego życia. Z mamą i tatą. Mam… mam szczęśliwe wspomnienia. Czasem, jeśli usiądę tu i zamknę oczy, powracam do tamtych czasów. Na krótką chwilę. Ale to wystarcza. Kiedy życie jest gówniane. — Przygryzła 77

kolczyki w dolnej wardze. — Kochałam mamę. Tęsknię za nią. — A tata? — To znaczy? — Jego też kochasz? — Chyba pan żartuje. Jest jak wrzód na dupie. Nienawidzę go! — To tak, jakbyś powiedziała, że go kochasz. Tyle że wyraziłaś to w inny sposób. Skrzywiła się z niedowierzania. — Gówno prawda! — Czyżby? Jeśli wzbudza w tobie tak skrajne uczucia, że aż go nienawidzisz, to z pewnością dlatego, że go kochasz i nie chcesz tego przyznać. Cała jej twarz emanowała pogardą. — Pieprzone bzdury. Nie odezwał się; po chwili dostrzegł, że dziewczyna traci pewność siebie i stara się za wszelką cenę odzyskać tę swoją buntowniczość. — Ciekawe, czy będąc w moim wieku, mówił pan rodzicom, że ich kocha! — Moi rodzice zginęli w wypadku samochodowym, kiedy byłem bardzo młody — odparł Fin. — Oddałbym wszystko w świecie, by móc im powiedzieć, że ich kocham. Patrzyła na niego szeroko otwartymi oczami, jakby chciała go ocenić. Po raz drugi podczas tej krótkiej rozmowy powiedział jej o sobie coś, co nie było dla niego łatwe. Może zastanawiała się, dlaczego to zrobił. Może myślała, że ujawnianie głęboko skrywanych uczuć jest łatwiejsze wobec kogoś obcego. Bez zakłopotania. Bez narażania się na osąd. — Wolałabym być z tatą niż z Kennym. — Potrzebowała chwili, by poradzić sobie z tym wyznaniem. — Nie mam nic przeciwko Kenny’emu. To porządny facet, a mama go chyba kochała… — Urwała na moment. — Ale nie jest moim ojcem. — Westchnęła głęboko i pokręciła z niezadowoleniem głową. — Gdyby tylko nie był takim totalnie pieprzonym dupkiem! Pod dom podjechał jakiś samochód, ale żadne z nich sobie tego nie uświadomiło, więc oboje wystraszyli się, kiedy rozległo się pukanie do drzwi i po chwili dostrzegli w drzwiach sylwetkę kobiety po trzydziestce. Wydawała się dość atrakcyjna, z blond włosami do ramion, splątanymi i potarganymi przez wiatr. 78

Była ubrana w starannie wyprasowane czarne spodnie, białą bluzkę i rozpiętą szarą kurtkę. W ręku trzymała skórzaną walizeczkę. Fin podniósł się z miejsca. — Pan Macaskill? — spytała i zamrugała, żeby przyzwyczaić wzrok do światła, czy raczej jego braku. — A kto pyta? — Nazywam się Margaret Stewart. — Zrobiła kilka kroków i nachyliła się, by uścisnąć Finowi dłoń, trochę zdenerwowana, zerkając jednocześnie na Annę. — Jestem z wydziału opieki społecznej w Stornoway. Mam na polecenie sędziego przeprowadzić wywiad środowiskowy. Sprawa Macaskill przeciwko Maclean o prawo opieki nad Anną Macaskill. Fin uniósł brew i obrócił głowę w stronę Anny. — Nie spotkałyście się wcześniej? Margaret zmarszczyła czoło. — Ty jesteś Anna? — A widzi tu pani kogoś jeszcze? — spytała dziewczyna, w której głosie znów pojawiła się zaczepność. Pracownica opieki społecznej sprawiała wrażenie zmieszanej. — Myślałam, że nie najlepiej układa ci się z ojcem. — Kto to pani powiedział? — rzucił ostro Fin. Teraz była wyraźnie zakłopotana. — Nie mam prawa tego ujawniać. — Może spyta pani o to samą dziewczynę? Przypuszczam, że i tak będzie musiała pani z nią porozmawiać. Oboje zwrócili się w stronę Anny, której buntowniczość znowu straciła nagle na sile. Dziewczyna wysunęła dolną wargę i popatrzyła na nich ze złością. Fin uchwycił jej spojrzenie i uniósł nieznacznie brwi. Ona wciąż się jednak wahała. Milczenie stało się prawie nieznośne. W końcu Anna wypaliła: — Kurwa, kocham swojego ojca. Okay? Co bym tu inaczej robiła? Zapadła cisza, w której słychać było tylko świst wiatru wokół domu. Pracownica opieki społecznej zdradzała wzburzenie. Najwyraźniej nie tego oczekiwała. Po chwili zapanowała nad sobą i spojrzała na Fina. — Może umówimy się na rozmowę, panie Macaskill? 79

— Jestem pewien, że John Angus chętnie się z panią spotka, pani Stewart. Ale sama musi się pani do niego z tym zwrócić — odparł Fin. Jej twarz oblała się rumieńcem zakłopotania. — Och. Myślałam… — Urwała. — Nie mam przyjemności z panem Macaskillem? Fin uśmiechnął się. — Zacznijmy od początku, dobrze? — Ponownie wyciągnął do niej rękę, a ona uścisnęła ją niepewnie. — Nazywam się Fin Macleod. Jestem byłym oficerem policji z Edynburga. Obecnie szefem ochrony na terenie tej posiadłości. Mieszkam w Ness i jestem jednym z najstarszych przyjaciół Johna Angusa Macaskilla. Więc jeśli zależy pani na bezstronnej opinii, to chętnie służę pomocą.

80

ROZDZIAŁ 10 Był już wieczór, kiedy Fin dotarł z powrotem do Ness. Nie znalazł Whistlera i coraz bardziej niepokoił się jego zniknięciem. Chwilowa cisza po burzy dobiegała końca. Dzień wyczerpał już zapas światła, a na zachodnim horyzoncie, gdzie zamierające słońce zalewało złotem odległe wody, gromadziły się ciemne chmury. Narastała wichura, marszcząc wrzosowisko jak wiatr powierzchnię morza. Zjechał w Crobost Stores z głównej drogi i ruszył po zboczu w stronę zakrętu. Po lewej ląd opadał aż do klifów, pod którymi plaża tworzyła półksiężyc. Po prawej, na tle nieba, malował się posępny zarys budynku Wolnego Kościoła, surowego i pozbawionego ozdób. Mijając zakręt, który prowadził do świątyni, zobaczył samochód Marsaili zaparkowany na żwirowej drodze ponad domem. Zadzwonił wcześniej, by powiedzieć, że wszystko w porządku, ale nic nie wiedziała o znalezieniu samolotu. To mogło poczekać. Skierował się w stronę kościoła, przejechał ze stukotem kół przez zaporę dla bydła i skręcił na parking ze starannie wymalowanymi białymi pasami, dzięki którym wierni stawiali pojazdy w równych rzędach. Pod schodami prowadzącymi na plebanię stał samochód i po chwili Fin dostrzegł żonę Donalda; schodziła po stopniach, taszcząc dużą walizkę. Miała na sobie dżinsy, robiony na drutach sweter i rozpięty płaszcz, na ramieniu kołysała się torba. Kiedy Fin podjechał do jej wozu, Catriona dotarła do podnóża schodów. Rzuciła mu przelotne spojrzenie, wstrząsając nieznacznie głową, żeby odsunąć rude włosy sprzed twarzy, i otworzyła bagażnik. Zanim Fin zdążył do niej podejść, uporała się z walizką. Twarz miała zaczerwienioną z wysiłku i być może zażenowania. Zauważył, że unika jego wzroku. — Wybierasz się dokądś, Catriono? Wyminęła go, podeszła do drzwi po stronie kierowcy, otworzyła je i odwróciła się do niego. W jej postawie było coś wyzywającego. — Przeprowadzam się do rodziców. — Po chwili dodała, być może dla usprawiedliwienia: — Dopóki się to wszystko nie wyjaśni. Uniósł brwi, udając zdziwienie. — Wszystko? To znaczy co? — Och, daj spokój! Wiesz doskonale. — Może sama powinnaś mi powiedzieć? — Z rozmysłem grał na jej poczuciu winy. — Nie masz pojęcia, jakie to upokarzające. 81

— Jesteś upokorzona z powodu kłopotów męża, który ocalił życie twojej córki? Posłała mu spojrzenie tak pełne bólu i gniewu, że niemal się cofnął. — Donalda zastępuje inny pastor. Pozwolili nam zostać na plebanii, ale jesteśmy jak trędowaci. Nikt się do nas nie zbliża. Nikt nie chce, by go widziano, jak z nami rozmawia. Są tacy, którzy pragną, żeby Donald odszedł. A ci, którzy są innego zdania, za bardzo się boją, żeby to powiedzieć. — Tym bardziej powinnaś przy nim zostać. Na dobre i złe. Czy nie ślubowałaś tego, kiedy wychodziłaś za niego za mąż? Skrzywiła wargi w grymasie pogardy. — Ty hipokryto! Stoisz tu i mnie osądzasz? Człowiek, który odszedł od żony miesiąc po tym, jak jego syn zginął w wypadku. W chwili, gdy zapewne potrzebowała go najbardziej. A co z twoim ślubowaniem? Fin poczuł rumieniec na twarzy, jakby wymierzyła mu policzek z obu stron. Wydało mu się, że dostrzega w jej oczach żal z powodu tych bolesnych słów wypowiedzianych w gniewie. Było jednak za późno, żeby je cofnąć. Usiadła za kierownicą i zatrzasnęła drzwi. Silnik zakrztusił się w gasnącym wieczornym świetle i po chwili jej wóz przejechał hałaśliwie po zaporze dla bydła. Fin patrzył w ślad za nim, czując przygnębienie, które spływało na niego niczym noc. Stał tak bardzo długo, nim znużony wszedł na schody. Nikt nie odpowiedział na pukanie do drzwi, więc otworzył je i zawołał Donalda, ale dom był pogrążony w ciemności. Fin popatrzył w stronę parkingu i zauważył, że jedno skrzydło drzwi kościoła jest otwarte. W środku panował niemal mrok, ale Fin dostrzegł Donalda siedzącego na brzegu frontowej ławki i wpatrującego się w ambonę, z której tyle razy głosił kazania dla nawróconych i nakłaniał ich do jeszcze większej wiary i poświęceń. Na zewnątrz słychać było wiatr, który wzmagał się gniewnie, ale tutaj, w kościele, było nienaturalnie cicho; miejsce to nawiedzały tylko duchy winy i rozpaczy. Usiadł bez słowa obok Donalda; pastor zerknął na niego w milczeniu, a po chwili znów zagłębił się w pustkę w swym sercu. — Wyprowadza się — oznajmił w końcu. — Wiem. Donald obrócił się do niego zaskoczony. — Widziałem ją na parkingu — wyjaśnił Fin. Rozczarowanie, które przygniotło barki jego przyjaciela, było niemal namacalne. 82

Być może liczył jeszcze na to, że jego żona zmieni zdanie. — Więc odjechała? Fin skinął głową. Potem siedzieli bez słowa przez pięć minut czy nawet dłużej. W końcu Fin przerwał milczenie. — Co się z nami stało, Donald? — Zastanawiał się przez chwilę nad własnym pytaniem. — Chodzi mi o te wszystkie nadzieje i oczekiwania. Kiedy byliśmy młodzi, a życie niosło ze sobą nieograniczone możliwości. Wszystko, czym chcieliśmy być, wszystko, czym mogliśmy być. — Nim pastor miał szansę cokolwiek powiedzieć, szybko dodał: — I nie mów mi o wielkim planie Boga. Bo zacznę się na niego wkurzać jeszcze bardziej niż dotąd. Zauważył, że Donald przygarbił się tylko. — Pamiętasz tę imprezę na plaży? W lecie, przed wyjazdem na uniwersytet? Na tej małej wyspie gdzieś przy wybrzeżu Great Bearnaraigh. — Było w tym coś idyllicznego. Ogniska i grill na piasku, piwo i trawka pod firmamentem pełnym jasnych gwiazd, świecących niczym nadzieje, które wszyscy wtedy żywili. — Całe życie przed nami i nic do stracenia prócz dziewictwa. Donald obrócił się do niego z ironicznym uśmiechem. — Niektórzy z nas stracili je wcześniej. Fin też się uśmiechnął, przypominając sobie, jaki był nieporadny tamtej nocy, kiedy po raz pierwszy kochał się z Marsaili i odkrył, że Donald już jej zabrał dziewictwo. Uśmiech na jego twarzy przygasł. — A teraz… spójrz tylko na nas. Utknęliśmy w tym małym zakątku świata, pielęgnując ból i poczucie winy. Patrzymy wstecz z rozczarowaniem, a w przyszłość ze strachem. — Obrócił się do pastora. — Czy nie poddaje to próbie twojej wiary? Donald wzruszył ramionami. — Na tym polega natura wiary, że jest cały czas poddawana próbie. Samozadowolenie oznacza, że traktuje się ją lekko. A wtedy traci się kontakt z Bogiem. Fin wydął pogardliwie wargi. — Za łatwe. Pastor pochylił się, wsparłszy dłonie na udach, i obrócił wolno głowę w jego stronę. — Nic nie jest łatwe, Fin. Wierz mi, wiara nie ma w sobie nic prostego i łatwego, kiedy życie człowieka robi się do dupy. — Więc po co się w ogóle przejmować? 83

Donald zastanawiał się nad tym długą chwilę. — Może chodzi o świadomość, że nie jesteś sam. — Spojrzał Finowi w oczy. — Ale ty nie wiesz, jak to jest. Zawsze towarzyszą ci żal i nienawiść. Po raz drugi tego wieczoru Fin poczuł, jak umysł drugiego człowieka wnika w jego duszę i dotyka czułego punktu. — Słyszałeś o samolocie? — spytał. — Jakim samolocie? — Roddy’ego. Piper Comanche. Pamiętasz? Znak wywoławczy G-RUAI. Donald wyprostował się w ławce, marszcząc czoło. — Znaleziono go? — Tak. — Jak? Gdzie? — Na dnie jeziora w Uig. W oczach Donalda pojawiło się niedowierzanie. — Jak się tam na litość boską znalazł? Fin wzruszył ramionami. — Cholera! — mruknął Donald i był w tym dawny on. Potem uśmiechnął się niespodziewanie. — Zawsze mi się wydawało, że Roddy stanie pewnego dnia w drzwiach, z tą roześmianą głupią gębą, i oznajmi nam, że to był z jego strony wyrafinowany żart. — To nie żart, Donald. Roddy został zamordowany. Uśmiech zniknął, a oblicze pastora zdradzało szok. Wyprostował się jak struna i popatrzył z niedowierzaniem na Fina. — Opowiedz mi o tym. — Potem nagle zmienił zdanie, jakby sobie uświadomił, gdzie się znajdują. — Nie, nie tutaj. — Wstał. — Przejdźmy się po świeżym powietrzu. Gdy wyszli z kościoła w porywistą noc, Fin przypomniał sobie, że to właśnie Donald poprowadził zespół Sòlas do sukcesu, aż do tamtej spektakularnej kłótni z Roddym.

84

ROZDZIAŁ 11 Przypuszczam, że droga zespołu do sławy zaczęła się od zawarcia zakładu. Roddy i Strings skomponowali większość oryginalnych utworów, które Sòlas wykonywał podczas piątego roku w szkole. Tak jak Lennon i McCartney, tworzyli niezwykły twórczy duet. Ale, podobnie jak tamci, którzy stanowili wizjonerską siłę Beatlesów, nie przepadali za sobą. Chodziło o zazdrość artystyczną, bezustanną rywalizację, by udowodnić, kto jest bardziej twórczy. No i, oczywiście, była jeszcze Mairead. Nie wiem dlaczego, ale zawsze znajdowała się w samym środku każdego konfliktu w zespole, niejednokrotnie jako jego przyczyna. W tym wypadku, w okresie jej rozstania z Roddym, zaangażowała się w trzymiesięczny flirt ze Stringsem. Atmosfera na scenie i poza nią była koszmarna. Jednak w czerwcu tego ostatniego roku w Nicholsonie krótki związek ze Stringsem dobiegł końca i Mairead znowu była z Roddym. Wszystko we wszechświecie powróciło na swoje dawne miejsce. Z tym wyjątkiem, że gdy Roddy i Strings zaczynali ze sobą rozmawiać, niemal zawsze kończyło się to kłótnią. Do zakładu doszło, ponieważ choć wszyscy się zgadzali, że przed wyjazdem do Glasgow należy zmienić nazwę zespołu, nie sposób było osiągnąć w tej kwestii jednomyślności. Sòlas brzmiało zbyt miękko, zbyt spokojnie. Wszyscy chcieli czegoś bardziej wyrazistego, ostrzejszego — czegoś, co odzwierciedlałoby wyjątkowe połączenie celtyckiego folku i rocka, będące znakiem firmowym kapeli. W końcu ostały się dwie propozycje. Jedna Roddy’ego, druga Stringsa. Nikt jednak nie chciał wskazać zwycięzcy, ponieważ oznaczałoby to stronniczość. Roddy sugerował Amran, co w staroirlandzkim oznaczało „pieśń”. Uważał, że dzięki temu zespół wydostanie się z getta gaelickiego, jak się wyrażał, i wypłynie na szersze wody celtyckiego świata. Strings nienawidził tego słowa. Jego wybór padł na Caoran, po gaelicku małe kawałki torfu, które są najtwardsze i najczarniejsze i dają najwięcej żaru. Roddy wyśmiewał tę koncepcję, twierdząc, że wymowa tego słowa — kuuran — kojarzy się z Koranem. Wyjście z tego impasu pojawiło się w pierwszym tygodniu czerwca. Wszyscy już mieliśmy za sobą egzaminy i staraliśmy się tylko dobrnąć do końca roku szkolnego, więc nikt nie zawracał sobie głowy chodzeniem na lekcje. Od czasu odkrycia historii Iolaire zmotoryzowana grupa przestała się spotykać w Holm Point i zbierała się na starym betonowym Moście Donikąd nad plażą Garry, 85

za wioską Tolastadh na wschodnim wybrzeżu, jakieś dwadzieścia pięć minut drogi na północ od Stornoway. Był to początek i jednocześnie koniec Drogi Donikąd — jedno i drugie tak się właśnie nazywało, ponieważ prowadziło donikąd. Most wzniesiono w 1920, w tym samym roku zaczęto budować drogę. Były one owocem wyobraźni właściciela Lewis i Harris, przedsiębiorcy i wizjonera, lorda Leverhulme’a. Pragnął zbudować drogę, która biegłaby wzdłuż całego wschodniego wybrzeża, łącząc Tolastadh ze Sgiogarstaigh w Ness. Lecz Leverhulme umarł, zanim jego wielkie plany powzięte z myślą o rozwoju wysp mogły zostać zrealizowane, i Droga Donikąd bardzo szybko przemieniła się w polny trakt, przemierzany tylko przez piechurów. Był to jeden z tych rzadkich, cudownych dni wczesnego lata, kiedy to wiatr napływał miękko z południowego zachodu, a błękit nieba łamały wysokie białe chmury, które tylko z rzadka zakrywały słońce. Wiosenne kwiaty połyskiwały na wrzosowisku żółtością, fioletem i bielą, a podmuchy bryzy przepędzały skutecznie dokuczliwe muszki. Oczywiście, zawsze coś mogło popsuć tak idealny dzień, i w tym wypadku były to jusznice deszczowe. Te małe gryzące bestie roiły się w wysokiej trawie. Pospolicie nazywane muchami końskimi, potrafią paskudnie ukąsić, nawet przez ubranie, jeśli jest obcisłe. Wszyscy zebraliśmy się na moście. Było nas ze dwanaścioro, popijaliśmy piwo, wydrapywaliśmy swoje imiona w betonie albo się opalaliśmy, leżąc na balustradzie; nikt się nie bał, że spadnie na dno wąwozu, który ciągnął się w dole. Blask słońca zalewał złote piaski plaży Garry i cieśninę Minch; pamiętam, jak pomyślałem, że w tym widoku jest coś idyllicznego. Egzaminy mieliśmy już za sobą i czekała nas nowa ekscytująca przyszłość. Ucieczka z wyspy, pierwsza szansa w życiu każdego z nas, by rozwinąć skrzydła i się unieść. W tej chwili wszystko wydawało się możliwe. Leżałem z zamkniętymi oczami na balustradzie, z głową na zwiniętej kurtce, dryfując ku wyimaginowanej przyszłości. Właśnie w tym momencie w moją idyllę wdarły się gniewne głosy. — Dobra, dobra! — W tonie Stringsa słychać było histeryczną nutę. — Zgoda. Zrobimy to. Jutro. Zły, że wyrwali mnie z moich myśli, otworzyłem oczy i spuściłem nogi na beton. Pozostali zgromadzili się na przeciwległym końcu, gdzie Droga Donikąd wiła się w stronę klifów. Westchnąłem i zsunąłem się z balustrady, by przyłączyć się do grupy. — Co się dzieje? — spytałem. Uśmiechnięty Whistler odwrócił się w moją stronę. 86

— Znaleźliśmy sposób, jak wybrać nową nazwę dla zespołu. Zaskoczony uniosłem brwi. — To znaczy? — Roddy i Strings będą się ścigać na motorowerach — wyjaśniła Mairead. — Do pękniętej skały i z powrotem. Nie byłem specjalnie poruszony. — To niezbyt daleko. — Około trzech kilometrów. Wystarczy — oznajmił Rambo. A Skins dodał: — Ten, który wygra, wybierze nową nazwę dla kapeli. Uświadomiłem sobie, że wszyscy zwrócili twarze w moją stronę, jakby oczekiwali po mnie aprobaty dla tego pomysłu. — To cholernie głupie, jeśli chcecie wiedzieć — powiedziałem. — I niebezpieczne. Rozległy się pomruki, zaczęli się ode mnie odwracać. — Zresztą kto cię, kurwa, pyta o zdanie? — dorzucił Roddy. ••• Następnego ranka przemierzyłem z Whistlerem proponowaną trasę. Był to kolejny olśniewający dzień, a ponieważ wiatr prawie zamarł, muszki atakowały na całego. Pokonując początkowy odcinek, na którym droga wiła się po wrzosowisku w stronę klifów i biegła bezustannie pod górę, tłukliśmy się po twarzach i szyjach i machaliśmy dłońmi wokół głowy niczym szalone marionetki. Nawierzchnia drogi była tu chropowata i nierówna. Ściśle ubite małe kamienie, między którymi rosły mech i trawa. Po lewej stronie wznosiły się skały, a po prawej grunt opadał stopniowo ku wybrzeżu, pokryty częściowo paprociami upstrzonymi kurzym zielem i poprzecinany bliznami po torfie. Minęliśmy zakręt i spłoszyliśmy stado pasących się owiec o runie z zielonymi i niebieskimi znakami; czmychnęły przed nami, rozbiegając się na boki. — Nie idę na uniwerek — oświadczył nagle Whistler, wprawiając mnie w osłupienie. — Jezu! Dlaczego? Wzruszył ramionami. — Nie chce mi się. Gapiłem się na niego z niedowierzaniem. 87

— Chryste, człowieku, tu nie ma żadnego „nie chce mi się”. Oblewałem się krwawym potem, próbując zdać te egzaminy. Ty przeszedłeś je śpiewająco, nawet nie otwierając książki. — Więc co to za wyzwanie? Rozdziawiłem gębę. — Ale co będziesz robił? — Zostanę tutaj. Przesunął obojętnym wzrokiem po piaskach. — Oszalałeś? Nie znam nikogo, kto nie chciałby uciec z tej wyspy. I nie ma w szkole nikogo, kto nie dałby sobie uciąć prawej ręki za połówkę twojego mózgu i szansę pójścia na uniwerek. Znowu wzruszył ramionami. — Zgoda. Ale nikt nie jest mną. A ja chcę zostać tutaj. Biłem się z myślami, próbując znaleźć jakieś argumenty, które zmieniłyby tę jego szaloną decyzję. — A co z zespołem? — A co ma być? — No, wszyscy zamierzają wyjechać do Glasgow. — Więc? — Więc nie możesz należeć do zespołu, jeśli oni będą tam, a ty tutaj. — Więc? — Nie mówisz poważnie. Obrócił wolno głowę i wbił we mnie spojrzenie tych swoich dużych ciemnych oczu. — Niby dlaczego? — Bo jesteś genialnym flecistą. Bo to twoje życie. Pokręcił głową. — Nie. Potrafię grać, ale co z tego za pożytek? I nie jest to moje życie. Nigdy nie było. To kapela Roddy’ego. Jego i Stringsa. To ich życie, nie moje. Wiedziałem, że kiedy już podjął w jakiejś sprawie decyzję, nie ma sensu się z nim spierać, więc dotarliśmy w milczeniu do pierwszego dużego zakrętu. Wiatr się nasilił, przepędzając muszki i przynosząc woń ryb i wilgoć. Nad naszymi głowami nurkowały i krzyczały fulmary; dostrzegliśmy na wodzie kormorany. Za plecami mieliśmy Garry, a dalej krzywiznę Tràigh Mhòr, co dosłownie znaczyło „duża plaża”. Jeszcze dalej był przylądek Tolastadh i wioska, która ciągnęła się na wzniesieniu, pozbawiona 88

drzew i naga w blasku słońca. Zjeżdżaliśmy w dół, a potem droga znów zaczęła się wspinać przed następnym zakrętem. Był ostrzejszy i bliżej morza, które znajdowało się gdzieś głęboko w dole. Po chwili zobaczyliśmy linię brzegu sięgającą północy i niknącą w nieprawdopodobnie lazurowych wodach cieśniny Minch. Niebo przecinały pasma chmur, niemal fosforyzujące w porannym słońcu, jakby naniesione przez jakiegoś niecierpliwego akwarelistę. Niewiele dalej, po lewej stronie, znajdowała się niewielka połać trawy, ciągnąca się do krawędzi klifu opadającego niemal pionowo w dół — po gaelicku zwanego geodha — ze skałami na samym dole. Spoglądając z krawędzi, nie widziało się nawet dna tej otchłani. Wychyliłem się tak daleko, jak pozwalała mi na to odwaga. — Cholernie niebezpieczne — zauważyłem. — Trzeba tu kogoś postawić, żeby chłopcy nie ryzykowali. Plan polegał na tym, by na każdym zakręcie stały dwie osoby, a także w miejscu nawrotki; chodziło o to, żeby nikt nie oszukiwał. Whistler zszedł z drogi i zaczął schodzić niżej, południową stroną geodhy, chcąc spenetrować urwisko dokładniej. — Uważaj! — zawołałem za nim. Było tam stromo. Widziałem owce na wąskim trawiastym występie mniej więcej w połowie spadku, ale nic poza tym. Pomachał na mnie. — Chodź i zobacz. Ruszyłem ostrożnie po trawie i kamieniach, aż ujrzałem to, co on. Domowe rupiecie. Całe tony zrzucane latami poza krawędź urwiska, bez wątpienia przez mieszkańców Tolastadh. Plątanina zardzewiałego metalu, wózki dziecięce, ramy rowerowe, skrzynki po rybach, stare sieci, siatka ogrodzeniowa. Morze szarpało bezlitośnie podstawy tego stosu, ale większość utknęła w połowie urwiska, schwytana przez ostre występy skalne. Morze, w miejscu gdzie wlewało się w szczelinę, było nienaturalnie spokojne, szmaragdowe i czyste jak dzień. Jego powierzchnia ujawniała podwodne skały, powiększone i drgające pod falami przypływu. I nawet tak wysoko słychać było postękiwanie i chlupot morza, jego oddech spotęgowany przez akustyczny efekt wysokości; zdawało się, że to żywa istota. Wspięliśmy się z powrotem na drogę. — Zgadza się, trzeba to koniecznie zaznaczyć jako niebezpieczne miejsce. 89

Na dalszym odcinku droga biegła wzdłuż linii klifów do miejsca, w którym jej budowniczowie zmuszeni byli przebić się przez gigantyczny głaz. Jego część, wysoką na trzy i pół, cztery metry, pozostawiono na skraju klifu z odkrytymi warstwami, liniami czerwieni znaczącymi popękane powierzchnie, niczym geologiczny pamiętnik sięgający początków czasu. Ta brama donikąd stanowiła dla uczestników wyścigu punkt nawrotu. Staliśmy w szczelinie, którą zrobiono w skale ponad dziewięćdziesiąt lat wcześniej, i widzieliśmy jej fragmenty chaotycznie rozrzucone po zboczu w wyniku eksplozji. Patrząc za siebie, na krętą drogę, mogliśmy sięgnąć wzrokiem odległych, mglistych szczytów gór na lądzie stałym, tak znajomych kolejnym pokoleniom wyspiarzy. — Wiesz co? — zwróciłem się do Whistlera. — Dlaczego nie urządzić tajnego głosowania? Kto zyska większość, wygra. Whistler pokręcił z powątpiewaniem głową. — Roddy nigdy się na to nie zgodzi. Bałby się, że przegra. ••• Sprawa się rozniosła i tego popołudnia oprócz kilkunastu członków grupy motorowej na miejscu zjawiło się jeszcze ze dwanaście osób, by obserwować wyścig. Wszyscy zebrali się na moście. Ktoś przyniósł puszkę farby w spreju i niektórzy zdobili kamienną balustradę swoimi imionami. Roddy i Strings byli podekscytowani i milcząco spięci, skupieni całkowicie na czekającym ich pojedynku. Nie było problemu, by odróżnić jednego od drugiego. Jasnoniebieska vespa Roddy’ego i bijąca w oczy żółta maszyna Stringsa. Whistler i ja zajęliśmy stanowisko przy drugim zakręcie, Skins trzymał wartę we wrotach wysadzonych w skale, a Rambo pilnował geodhy. Pierwszy zakręt obstawiła Mairead z jeszcze jedną dziewczyną. O dziwo, nie wyraziła opinii co do którejś z proponowanych nazw, co, według mnie, oznaczało, że preferuje Caoran, ale nie miałem odwagi tego powiedzieć. Usłyszeliśmy krzyk od strony mostu i ryk podkręcanych silników, ale nie widzieliśmy maszyn, dopóki nie pokonały pierwszego zakrętu. Strings prowadził; pochylał się nisko nad kierownicą, całkowicie skupiony na drodze przed sobą. Roddy jechał zaledwie kilkadziesiąt centymetrów za nim, pędząc zygzakiem, by uniknąć kurzu i drobnych kamyków, które tryskały spod tylnego koła maszyny Stringsa. Minęli nas, mnie i Whistlera, i nabrali szybkości na prostym odcinku, po czym przemknęli z wyciem silników obok posterunku, gdzie wartę trzymał Rambo. Potem zniknęli nam z oczu. Kiedy 90

znów się pojawili po wykonaniu nawrotki, okazało się, że prowadzi nieznacznie Roddy; maszynami zarzuciło, gdy obaj zmienili biegi na zakręcie. Wyciągnęliśmy własne motorowery z paproci i wyruszyliśmy za nimi, mając tuż za plecami Rambo i Skinsa. Jeszcze przed dotarciem do mostu usłyszeliśmy głośne wiwaty. Mairead wróciła na start przed nami i wszyscy przy akompaniamencie podekscytowanych głosów skupili się wokół niebieskiej i żółtej maszyny. — No i jak? — spytał Whistler, kiedy zbliżyliśmy się do grupy. — Remis! — ktoś odkrzyknął. A ktoś inny dorzucił: — Byli łeb w łeb, kiedy wjechali na most. Nie dało się ustalić, kto wygrał. — Dobra — powiedziałem. — Nikt nie stracił na honorze. Może rzucimy teraz monetą? Strings otarł pot z umorusanej kurzem twarzy, zsiadł z motoroweru i postawił go na widełkach. — Zgadzam się. — Nie! — rzucił zdecydowanym tonem Roddy, wciąż na siodełku vespy. Głosy ucichły. — Można to inaczej rozstrzygnąć. Znów będziemy się ścigać. Ale tym razem zmierzymy czas. Najpierw pojedzie jeden, potem drugi. Jedyny sposób, żeby ustalić, kto jest lepszy. Dziewczyna nazywana Doliną zaczęła grzebać w różowej dzianej torbie przerzuconej przez ramię. — Mam stoper. Używamy go na treningach w klubie lekkoatletycznym. — No to sprawa jasna. — Roddy uśmiechnął się z satysfakcją i spojrzał na Stringsa, oczekując jego zgody. Ten wzruszył ramionami. — Jasne. — Rzucimy monetą. Trzeba ustalić, kto ma jechać pierwszy. Roddy wyjął z kieszeni dziesięciopensówkę i rzucił ją w górę, krzycząc przy tym: „Orzeł!”. Wszyscy zgromadzili się wokół miejsca, gdzie upadła. Orłem do góry. Roddy wyszczerzył zęby. — Ja zaczynam. Rambo wyruszył na swojej maszynie do punktu nawrotki, żeby wydrapać na nawierzchni linię, którą obaj rywale musieli przekroczyć, i żeby dopilnować, by to zrobili. Dolina stanęła ze stoperem na końcu balustrady, Roddy zaś podjechał przednim kołem do kreski, która znaczyła koniec mostu i początek drogi. Czekaliśmy, by Rambo zdążył dojechać do wysadzonej skały, i wreszcie zaczęło się chóralne odliczanie od trzech do jednego. Roddy dodał gazu i ruszył w chwili, gdy Dolina 91

włączyła stoper. Patrząc na niego, można się było zorientować, jak jest spięty i zdeterminowany; tylnym kołem zarzucało, kiedy przyspieszał maksymalnie, pędząc w górę zbocza do pierwszego zakrętu. Potem zniknął, a warkot silnika zanikł w dali. Strings siedział na balustradzie z dłońmi złączonymi jak do modlitwy i ani razu się nie odezwał. Pozostali kręcili się w pobliżu i jakby bojąc się zakłócić jego koncentrację, rozmawiali przyciszonymi głosami o tym, kto wygra. Zerknąłem na Stringsa i zauważyłem na jego twarzy ogromne napięcie. Z jakiegoś powodu wszystko to miało dla niego większe znaczenie, niż można by sądzić. W końcu czy nazwa była aż tak ważna? Czy w ogóle miała jakieś znaczenie? Usłyszeliśmy skuter Roddy’ego, jeszcze zanim ukazał się naszym oczom. Obrócił bardzo szybko. Spojrzałem na zegarek. Trochę ponad trzy i pół minuty. Potem się pojawił, nachylony na zakręcie pod niebezpiecznym kątem. Potrzebował niespełna trzydziestu sekund, żeby dotrzeć do mostu. Wszyscy uskoczyliśmy na bok, kiedy przyspieszył jeszcze bardziej przed linią mety, by w końcu zahamować ostro i obrócić przednim kołem, zatrzymując się na przeciwległym krańcu mostu. Twarz miał zarumienioną, oczy mu błyszczały. Wiedział, że osiągnął niezły czas. — No i jak? — Trzy minuty pięćdziesiąt siedem sekund! — zawołała Dolina. Roddy rzucił przeciwnikowi triumfalne spojrzenie. Lecz jeśli Strings żywił jakiekolwiek wątpliwości, to nie dawał tego po sobie poznać. Wstał, niesamowicie opanowany, przerzucił nogę przez siodełko swojej maszyny, złożył stopą widełki i uruchomił silnik. Wszyscy zebrali się przy linii startu, a ja stanąłem na murku, żeby lepiej widzieć. Zaczęło się odliczanie. Strings podkręcił obroty i zwolnił sprzęgło; tylne koło zaczęło się szaleńczo kręcić, drąc się niczym rozwścieczony głuptak, a potem odzyskało przyczepność i maszyna wystrzeliła do przodu w fontannie kamyków. Zauważyłem, że Roddy obserwuje uważnie przeciwnika, i dostrzegłem, jak w jego umysł, powoli, ale nieubłaganie, wkrada się zwątpienie. Strings zniknął po chwili za zakrętem. Kilkoro z nas spojrzało na zegarki, podczas gdy warkot silnika zanikał w popołudniowej dali. Napięcie krążyło między nami jak duch. Minęło trzy i pół minuty, a refren motoru o pojemności stu dwudziestu pięciu centymetrów 92

sześciennych wciąż się nie rozlegał. Ani śladu żółtej rozmazanej plamy na zakręcie. Cztery minuty. I wciąż nic. — Coś się stało — powiedziałem i po raz pierwszy ten krążący między nami duch napięcia przerodził się w ducha niepokoju i wreszcie strachu. — Och, po prostu spadł — skomentował Roddy. — Za szybko jechał. Nie czekałem. Wskoczyłem na swój motorower i popędziłem kamienistą Drogą Donikąd w stronę zakrętu, podskakując na nawierzchni. Usłyszałem z boku inny motorower i zerknąłem w tamtą stronę; to był Whistler. Za nim pędzili pozostali. Nigdzie nie było śladu Stringsa i dopiero przy drugim zakręcie zobaczyłem zdenerwowanego Rambo na poboczu drogi, tuż nad urwiskiem. Żółta maszyna Stringsa leżała poskręcana w trawie, przednie koło obrócone do góry i wciąż wirujące; po ziemi, tam gdzie motorower skręcił z drogi, ciągnął się pas zgniecionego torfu. Nieco dalej czmychały trzy zaniepokojone owce. Ja i Whistler dojechaliśmy do Rambo przed innymi. Był spanikowany, oczy miał szeroko otwarte. — Właśnie wsiadałem na swój motorower, kiedy usłyszałem łoskot. To pewnie przez te cholerne owce, które wbiegły na drogę. Wygląda na to, że spadł w przepaść. — Kurwa. — Przekleństwo wyrwało mi się wraz z oddechem. Whistler już zsuwał się po zboczu po południowej stronie. Nieostrożnie. Młócąc rękami, zeskoczył na najniższą widoczną z góry półkę skalną i odzyskał równowagę. Ruszyłem w ślad za nim. Kiedy dotarłem do występu, dostrzegłem śmieci i złom, które widzieliśmy tego ranka, zatrzymane przez kamienie w połowie urwiska. Dno było z tego miejsca niewidoczne, nigdzie też nie zauważyłem śladu Stringsa. Popatrzyłem w górę i zobaczyłem, że wszyscy stłoczyli się na poboczu drogi. Roddy zbiegł do nas na złamanie karku. Dyszał zziajany, w szeroko otwartych oczach malował się strach. — Gdzie on jest? — Nigdzie go nie widać — odparł Whistler. — Jezu — mruknął Roddy i zaczął bezzwłocznie zsuwać się poza krawędź występu. Whistler próbował go złapać i przytrzymać, ale bezskutecznie. — Na litość boską, człowieku, nie bądź idiotą. Tam się nie da zejść. A nawet jeśli, to nie dasz rady wdrapać się z powrotem. Nic jednak nie mogło powstrzymać Roddy’ego. Widziałem jego desperację, kiedy schodził w dół, 93

obrócony twarzą do klifu, szukając oparcia dla dłoni i stóp. Dotarł do miejsca, w którym geodha znikała nam z oczu, i spojrzał w górę. — Nie widzę go! Jego głos przebiegł echem po urwiskach. A potem Roddy zniknął, zdążywszy jeszcze wydać z siebie stłumiony krzyk. — Cholera! — Whistler ruszył natychmiast za nim, ale chwyciłem go za ramię. — Musimy sprowadzić pomoc. Spojrzałem bezradnie w górę zbocza, tam gdzie zebrali się inni, i ku swemu zdumieniu dostrzegłem obdartego Stringsa, który przepchnął się do krawędzi klifu. Był pokryty czarnym od torfu błotem, z czoła kapała mu krew. Nigdy jeszcze nie widziałem twarzy tak pozbawionej wszelkiej barwy. Pozostali się rozsunęli, żeby go przepuścić, patrząc na niego w milczącym zdumieniu. Zerknął na Whistlera, potem znowu skierował wzrok na mnie. — Skąd się tu wziąłeś?! — zawołałem. Pokręcił głową; widać było, że jest kompletnie zdezorientowany. — Nie mam pojęcia, co się stało. Na drogę wbiegły te cholerne owce. Ocknąłem się w rowie po drugiej stronie, jak już tu stanęliście. — Myśleliśmy, że spadłeś! — odkrzyknąłem. — Cholera — powiedział. — Nikomu nie przyszło do głowy zajrzeć do tego pieprzonego rowu! — Uniósł ręce i po chwili opuścił je w geście bezradności. — Gdzie Roddy? — Szukał ciebie i spadł! — ryknął Whistler. Nie ulegało wątpliwości, że nie ma ochoty okazywać Stringsowi współczucia. Zwrócił się do mnie: — Sprawdź, czy ktoś nie ma liny w bagażniku. Potem wygramolił się poza krawędź półki i zaczął szukać oparcia dla dłoni i stóp. Wchodząc z powrotem na górę, zastanawiałem się nad desperackim krokiem Roddy’ego. Zaledwie piętnaście minut wcześniej był gotów pokonać i upokorzyć Stringsa w tej głupiej rywalizacji, która miała zadecydować o wyborze nazwy dla kapeli. A teraz ryzykował życie, może nawet je stracił, próbując ratować kolegę. Trzech chłopaków miało linki holownicze. Żadna jednak nie była dostatecznie długa. Ku zdumieniu wszystkich okazało się, że to Mairead wie, jak je prawidłowo związać, by zrobić z nich odpowiednio wytrzymały sznur. Właściwie nie powinniśmy się dziwić, ponieważ jej tata był rybakiem, ale szybkość i zręczność, z jakimi połączyła te trzy linki, wprawiły nas w osłupienie. 94

Strings stał tylko i przyglądał się bezradnie. Nikogo w tym momencie nie interesowało, jak poważnie może być kontuzjowany. Wszyscy martwili się o Roddy’ego. Wziąłem linę i zbiegłem z kilkoma chłopakami na dół; zbliżyłem się ostrożnie do krawędzi występu, by sprawdzić, czy dojrzę Whistlera. Nigdzie go nie było. Zawołałem go ile sił w płucach i ku swej ogromnej uldze usłyszałem echo jego głosu. — Skombinowaliście linę? — Tak. — No to rzuć ją, tylko sprawdź, czy jest dobrze zamocowana u góry. Był na to jedyny sposób: musiałem się nią obwiązać w pasie i pełnić rolę punktu asekuracyjnego, podczas gdy pozostali chłopcy chwycili ją, każdy obiema dłońmi, jak w zabawie w przeciąganie liny. Przyjąłem pozycję siedzącą, zapierając się z całej siły nogami o torfiaste podłoże, a pozostali rzucili drugi koniec linki w głąb geodhy. Po kilku minutach poczuliśmy jej szarpnięcie, a potem jakby ciężar dwóch Whistlerów; chodziło o sprawdzenie, czy damy radę utrzymać linę. Sprawa wydawała się niepewna, więc krzyknąłem w stronę drogi, prosząc o pomoc i mając nadzieję, że węzły Mairead wytrzymają. Na dół zbiegło jeszcze kilka osób, także dziewczyny, i wszyscy przyłożyli się do roboty. W końcu ujrzeliśmy potężną sylwetkę Whistlera, który wgramolił się na występ z bezwładnym na pierwszy rzut oka Roddym przerzuconym przez ramię. Gdy tylko znalazł się w bezpiecznym miejscu, uwolnił się od liny i złożył kolegę na ziemi. Roddy wydał z siebie jęk najczystszego bólu, nogę miał wykrzywioną pod koszmarnie nienaturalnym kątem. Whistler był zaczerwieniony i spocony z wysiłku. — Strzaskana kość — oświadczył, choć nie było to potrzebne. Roddy oddychał chrapliwie i uniósł na chwilę powieki. Na zakrwawionej twarzy Stringsa, który się nad nim nachylił, malowała się bezbrzeżna troska. Roddy wykrzywił wargi i powiedział: — Dobra. Więc Amran. ••• Nie zobaczyłem Roddy’ego aż do letnich wakacji. Został przewieziony do szpitala, gdzie przez kilka godzin operowano mu połamaną kość udową. Metalowe płytki i śruby. Zespół odwołał koncerty i dopiero gdy zwołano zebranie, by omówić wspólną przyszłość, członkowie kapeli spotkali się po raz pierwszy od czasu wypadku. Nigdy się nie dowiedziałem, jak Strings i Roddy załatwili kwestię wyścigu, ale nie mówiło się o tym incydencie nad urwiskiem, przynajmniej nie 95

w mojej obecności. Roddy, zgodnie ze swoim wrodzonym uporem, sprawiał wrażenie zadowolonego, że wygrał zakład. Nogę miał w gipsie, dodatkowo unieruchomioną za pomocą szyny, i pojawił się na wózku inwalidzkim, który pchała prywatna pielęgniarka opłacona przez jego rodziców. Zebranie odbyło się w barze w Scaliscro Lodge, na zachodnim brzegu z widokiem na Little Loch Ròg. Roddy wyglądał okropnie. Był jednak zdecydowany zorganizować spotkanie i określić przyszłość grupy po wyjeździe do Glasgow. Jednak to Mairead wprawiła nas w prawdziwy szok. Ku ogólnemu zdumieniu ścięła sobie włosy prawie na jeża. Zniknęły długie ciemne sploty, które spływały na jej proste ramiona. Sprawiała wrażenie niemal nagiej i wychudzonej z tą typową dla macho fryzurą, a jednocześnie dziwnie kobiecej. Niewiele dziewczyn mogło się tak strzyc. Odznaczała się jednak mocnymi, wyrazistymi rysami i nawet kształt jej głowy, teraz całkowicie odsłonięty, był klasycznie piękny. Nie mogłem oderwać od niej oczu. Roddy wydawał się dziwnie podniecony, jakby czymś się uraczył. Może tak rzeczywiście było. Jakimś koktajlem albo środkami przeciwbólowymi i piwem. A może po prostu ujawniała się w ten sposób ta jego niespokojna, bezwzględna ambicja. Twarz miał jednak zarumienioną, a oczy świeciły dziwnym blaskiem. — Amran — powiedział i rzucił triumfalne spojrzenie w stronę Stringsa. — Nieźle brzmi. Nikt się nie chciał z nim spierać. — Jak tylko stanę na nogi, pojedziemy ze Stringsem do Glasgow zorganizować kilka koncertów. Pewnie przyda nam się impresario. Kątem oka dostrzegłem, że Whistler dziwnie stanowczym ruchem odstawił swoją szklankę na kontuar baru. Wiedziałem, co się święci. — Nie jadę do Glasgow — oznajmił. Łomot muzyki dobiegającej z głośników tylko podkreślił milczenie, jakie zapadło. — Chodzi ci o to, że… złożyłeś papiery na uniwersytet w Strathclyde albo Edynburgu, czy gdzie indziej? — spytał z niedowierzaniem w głosie Rambo. — Chodzi mi o to, że nie idę na uniwersytet. Ani w Glasgow, ani w Edynburgu, ani nigdzie indziej. Zostaję na wyspie. Wstrzymałem prawie oddech. 96

— O czym ty gadasz? — odezwał się Roddy. Oczy już mu nie błyszczały. — Nie możesz tu zostać i jednocześnie grać w zespole. — Gratulacje. Wygrałeś zestaw noży do mięsa i wakacje dla dwojga w Hiszpanii. Lepiej poszukajcie flecisty, jak już będziecie w Glasgow. Roddy wyglądał jak człowiek, któremu właśnie zawalił się świat. — Kiedy to postanowiłeś? — spytała cicho Mairead. Whistler wzruszył ramionami. — Jakiś czas temu. — I nic nam nie powiedziałeś? — zdziwił się Roddy, nie kryjąc złości. Odgłos policzka, jaki Mairead wymierzyła otwartą dłonią Whistlerowi, przypominał wystrzał z karabinu. Walnęła go tak mocno, że musiał przytrzymać się baru, by nie upaść. Patrzyła na niego przez długą i nieprzyjemną chwilę, a w jej oczach można było dostrzec coś w rodzaju odrazy. Potem odwróciła się i wyszła. ••• Wydawało się ironią losu, że Amran, jak się teraz nazywał zespół, swoje największe sukcesy odniósł po rozstaniu z Whistlerem i że wypadek na Drodze Donikąd w jakiś przewrotny sposób zbliżył Stringsa i Roddy’ego. Lecz to Donald Murray był tą siłą, dzięki której celtycka kapela z dalekiej wyspy przerodziła się w mainstreamową supergrupę. Wielki Kenny poszedł do college’u rolniczego w Inverness, tym samym zespół stracił pracownika technicznego. I pewnego dnia, po moim ostatecznym rozstaniu z Marsaili, zadzwonił do mnie Donald. — Hej, stary — rzucił przeciągle tym swoim „środkowoatlantyckim” akcentem, którym lubił się w tamtych czasach popisywać, czymś pośrednim między Ness a Nowym Jorkiem. Jako jeden z najbystrzejszych chłopaków w Nicolsonie poszedł na uniwersytet w Glasgow, zabierając ze sobą bagaż rozpaczliwych nadziei swoich rodziców. Jego ojciec, Coinneach Murray, zaliczał się do ludzi wzbudzających największy strach i szacunek w Ness — był pastorem Wolnego Kościoła w Crobost, gorliwym i nieprzejednanym kaznodzieją, bezwzględnym obrońcą surowego i zawziętego chrześcijaństwa. Chrześcijaństwa, które jego syn odrzucił już w bardzo młodym wieku, stając się typowym buntownikiem bez powodu, sprzeciwiającym się ojcu przy każdej okazji. Pił, przeklinał, spał z niezliczonymi dziewczynami i zdawał się kroczyć prostą drogą ku samozatraceniu. 97

Wyleciał z uniwersytetu na pierwszym roku, jeszcze przed Bożym Narodzeniem, a ja straciłem go z oczu aż do tego dnia, kiedy zadzwonił do akademika. — Donald? — zdziwiłem się, bo jego głos wydał mi się inny niż zwykle. — To ja, bracie. — Gdzie się, do kurwy nędzy, podziewasz? To znaczy co robisz? Usłyszałem po drugiej stronie chichot. — Działam w branży muzycznej, bracie. — Donald, nie jestem twoim bratem! — Fin, chłopcze, wyluzuj. To takie powiedzonko. — W jakiej branży muzycznej? — Mam własną agencję. Reprezentujemy zespoły, piosenkarzy, organizujemy trasy koncertowe, negocjujemy umowy z wytwórniami płytowymi. — Urwał, ale wcześniej dosłyszałem dumę w jego głosie. — Jestem osobistym asystentem Joeya Cuthbertsona, superimpresaria. Niezwykły facet, Fin. Jeśli czegoś nie wie o branży muzycznej, to nie jest to warte poznania. Zamierzam czerpać z jego mózgu, aż nie zostanie w nim ani jedna komórka. — Cieszę się. Roześmiał się. — Nigdy nie mogłem zrobić na tobie wrażenia, co? — Nie wtedy, kiedy za wszelką cenę próbowałeś. Nie potrafiłeś pojąć jednego. Że wcale nie musisz się o to starać. Znowu śmiech w słuchawce. — Posłuchaj, Fin, Joey Cuthbertson wziął Amran pod swoje skrzydła. Odniosą sukces, zapamiętaj sobie moje słowa, przed Wielkanocą podpiszemy kontrakt płytowy. — Świetnie, bardzo się cieszę, tylko co to ma wspólnego ze mną? — Potrzebujemy technicznego, Fin. Wielki Kenny wyjechał do Inverness, więc pojawiła się twoja kandydatura. Chcę ciebie. — Donald, niektórzy z nas starają się zrobić dyplom. — Tylko wieczory i weekendy, Fin. Niezła forsa. Ukończysz studia bez problemu, nawet się nie spocisz, bracie. Mylił się w wielu sprawach, ale miał rację co do Amran. Obsługiwałem ich do końca tego roku akademickiego; występowaliśmy w całej Szkocji i na północy Anglii. 98

Kontrakt płytowy, który Donald przepowiadał, został podpisany w czerwcu. Zespół spędził lato w studiu, nagrywając pierwszy album, który nazwano Caoran — ukłon pod adresem Stringsa. Były to w większości piosenki, nad którymi wspólnie pracowali Roddy i Strings, ale producent, który przybył z Londynu, nadał im prawdziwie profesjonalny szlif. Nigdy jednak nie znaleźli następcy Whistlera. Kiedy we wrześniu ukazał się pierwszy singiel, trafił od razu na piąte miejsce listy przebojów. Mairead przeradzała się w drugorzędną celebrytkę; jej twarz pojawiała się regularnie w szkockich tabloidach i na okładkach kilku magazynów o zasięgu krajowym. Miała teraz własnego guru od mody, tak w każdym razie nazywała kobietę, niechlujną na pierwszy rzut oka lesbijkę, którą wylano ze szkoły artystycznej i która doradzała jej w sprawach ubioru i makijażu. Musiałem się czasami uszczypnąć, by uświadomić sobie, że Mairead to ta sama dziewczyna, którą znałem i w której kochałem się w szkole. Tata Roddy’ego kupił mu używany jednosilnikowy samolot. Był to czerwonobiały piper comanche. Zespół zaczął zarabiać dostatecznie dużo, by Roddy’ego było stać na lekcje pilotażu na lotnisku w Glasgow. Latał jednak wysoko nie tylko w sensie dosłownym. Przeznaczeniem Roddy’ego był status gwiazdy i uznanie dla jego wyjątkowych talentów. Tak to przynajmniej sam widział. I właśnie ta arogancka ambicja doprowadziła go w końcu do konfliktu z Donaldem. Nim zacząłem drugi rok na uniwersytecie, Roddy i pozostali członkowie Amran skupili się na swoich karierach w zespole. Joey Cuthbertson z powodu zawału serca stał się niemal kaleką i jego czołowe miejsce w agencji zajął Donald. Wydaje się, że naprawdę wyssał z tego starego człowieka wszystko, co się dało. Lecz choć niezwykła kariera Donalda w szkockiej branży muzycznej zaowocowała wzrostem popularności takich zespołów jak Amran, działających głównie w Glasgow, zbiegła się również z okresem coraz silniejszego uzależnienia od alkoholu i narkotyków. Przypuszczam, że zawsze był podatny na wyspiarską przypadłość zwaną curam, która polegała na tym, że wpojone w latach dzieciństwa surowe zasady wiary prezbiteriańskiej pojawiają się jak wirus po latach rozwiązłego życia i kształtują swe ofiary na podobieństwo ojców. W tym przypadku na podobieństwo wielebnego Coinneacha Murraya. Jednak w ślady swego rodziciela Donald miał pójść dopiero po paru latach. Chwilowo zbyt dużo frajdy dawało mu odrzucanie wszystkiego, co tamten uosabiał. Po prostu przestał pilnować interesu i kariera Amran zaczęła utykać, jeszcze nim grupa nagrała 99

drugi album. Sukces może pojawić się w mgnieniu oka, ale może też zniknąć równie szybko, niczym schnąca łza. Koncerty przerodziły się w rutynę i nie sprzyjały rozwojowi zespołu. Donalda nigdy nie było tam, gdzie trzeba, nie odbierał telefonów, nigdy się nie zjawiał, by przedyskutować sprawy, które Roddy, Strings i inni uważali za istotne dla ich przyszłości. Już od dawna zmierzał długą i niebezpieczną drogą wiodącą do uzależnienia. Właściwie niewiele mnie to obchodziło. Prowadziłem furgonetkę, a dzięki pieniądzom, które zarabiałem, nie musiałem się specjalnie zastanawiać nad przyszłością. W gruncie rzeczy nie chciałem o niej myśleć. Nie interesowałem się dyplomem, nie żywiłem żadnych ambicji, nie miałem pojęcia, co zrobić z życiem. Artair i Marsaili się pobrali. Straciłem najstarszego przyjaciela i jedyną dziewczynę, którą kochałem. Tarcia między Roddym a Donaldem osiągnęły apogeum w pewien weekend na początku listopada. Był piątkowy wieczór i Amran dawał koncert w jednym z tych pawilonów na molo, relikcie po czasach nadmorskiego wodewilu, ocalonym przed rozbiórką i pieczołowicie odrestaurowanym. Gdzieś na zachodnim wybrzeżu Anglii. Nie pamiętam dokładnie, gdzie to było. W jakimś wiktoriańskim kurorcie, który przetrwał zasiadających w lokalnych władzach wandali z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych i zachował coś w rodzaju przyblakłego czaru. Dawna promenada, która ciągnęła się na półtora kilometra wzdłuż brzegu, też tam była, molo zaś stanowiło skomplikowaną budowlę z żelaznych rozpór i dźwigarów o długości niemal stu pięćdziesięciu metrów. Sam pawilon przypominał plątaninę zakrzywionych dachów i mieścił widownię, na której mogło zasiąść od czterystu do pięciuset osób. W lecie wystawiano tu te nadmorskie wodewile, które wciąż jakimś cudem przyciągały dużą publiczność. Jednak w listopadzie dawano przedstawienia rzadko. Był to typowy koncert, jaki Donald załatwił dla zespołu. Roddy — w posępnym nastroju jeszcze zanim wyruszyliśmy w drogę — zamierzał rozmówić się z Donaldem, który miał się tam z nami spotkać. Wieczór był paskudny, mokry i wietrzny; kiedy przejeżdżaliśmy po drodze przez małe miasto, ukryte pośród nieznanych nam zielonych wzgórz angielskiej prowincji, zaczynało zmierzchać. Wlepiałem wzrok w pokrytą deszczem szybę furgonetki, szukając drogowskazów, kiedy Rambo, który zawsze mi towarzyszył, krzyknął nagle, żebym się zatrzymał. Wcisnąłem hamulec. 100

— Co, u diabła… Samochód wiozący pozostałych członków zespołu niemal wpakował się na nas od tyłu. — Tam jest jakiś facet — wyjaśnił Rambo, wskazując murek mostu spinającego dwa brzegi brązowej i wezbranej rzeki. Był to stary kamienny most z latarniami w równych odstępach. Na murku stał mężczyzna, trzymając się dłonią za słup jednej z tych latarni. Patrzył w dół, na wodę pędzącą w dole. Jego zamiary nie budziły wątpliwości. Przygotowywał się do skoku. Roddy, Mairead i pozostali wyskoczyli ze swojego wozu i podbiegli do drzwi po mojej stronie. — Co się stało? — wrzasnął Roddy. Wskazałem most. — Wygląda na to, że ten facet chce ze sobą skończyć. Wszyscy popatrzyli w tamtą stronę i od razu zrobiło się cicho. — Jezu — wyszeptał Roddy. — Co zrobimy? Zerknąłem na zegarek. — I tak już jesteśmy spóźnieni. — Nie sądzisz, że życie człowieka jest trochę ważniejsze niż jakiś koncert na molo? — spytała Mairead, patrząc na mnie. Spojrzeliśmy na nią zdumieni. — Ma rację — powiedział Strings. — Chodźmy, spróbujemy go namówić, żeby stamtąd zszedł. Mairead chwyciła go za ramię. — Nie, wystraszysz go. Ja z nim pogadam. Obserwowaliśmy, jak ostrożnie zbliża się do mężczyzny, i po chwili usłyszeliśmy jej wołanie: — Halo, może mi pan pomóc?! Chyba się zgubiliśmy! Mężczyzna odwrócił gwałtownie głowę i wlepił w nią oczy przerażonego królika. Był na oko po pięćdziesiątce i łysiał. Nieogolony, w wytartym płaszczu, ciemnoszarych spodniach i poprzecieranym swetrze. — Nie zbliżaj się do mnie! — Musiał krzyczeć z powodu szumu wody. Spojrzał w naszą stronę. — Co pan tam robi? — spytała Mairead. — A jak myślisz? Mairead popatrzyła w dół, na rzekę, i pokręciła głową. — To kiepski pomysł. Zniszczy pan sobie buty. 101

Spojrzał na nią z niedowierzaniem, a ona się uśmiechnęła; w uśmiechu Mairead było zawsze coś, czemu nie potrafił się oprzeć żaden człowiek, jakiego znałem. Mężczyzna odpowiedział jej uśmiechem. Wstydliwym i niepewnym. — Nie są nowe — odparł. — Więc to bez znaczenia. Zerknęła na jego stopy. — Ma pan skarpetki nie do pary. Zaskoczony, sam spojrzał na swoje stopy. — Kogo to obchodzi? — Musi być ktoś taki. Zacisnął usta w posępną linię i pokręcił głową. — Nie ma. — Nikogo? — Jedyna osoba, którą obchodziło, odeszła. Zauważyłem, że jej wzrok padł na lewą dłoń mężczyzny opartą o słup latarni i na złotą obrączkę na palcu serdecznym. — Pańska żona? Skinął głową. — Rzuciła pana? — Zmarła. — Niedawno? Znowu pokręcił głową. — Dziś mija rok. Nowotwór. Długo to trwało. — Spojrzał na wodę pędzącą w dole, potem znów na Mairead. — Tak bardzo się starałem. Ale już dłużej nie mogę. Poruszyła się ostrożnie, po czym odwróciwszy się, usiadła na murku obok jego stóp i podparła się z obu stron dłońmi. — Nie ma pan dzieci? Znowu pokręcił głową. — No… owszem — odparł po chwili. — Ale syn jest w Australii. Mówiłem ci, nikogo to nie obchodzi. Przechyliła głowę, żeby na niego popatrzeć. — Mnie obchodzi. 102

Prawie się roześmiał. — Nawet mnie nie znasz. — Owszem, znam. I to bardzo dobrze. — Nieprawda! — W jego głosie pojawiła się wrogość. — Tak, znam. — Dostrzegłem przelotny cień na jej twarzy, wyraz autentycznych emocji. — Jest pan każdym człowiekiem, który kiedykolwiek stracił żonę. Jest pan moim ojcem. Żałuję, że mnie przy nim nie było. Nigdy nie powiedział. A ja się nigdy nie dowiedziałam, póki nie umarł. Młodzi są zbyt zajęci swoim życiem. I łatwo zapomnieć, że wy, starsi, też wciąż żyjecie. Że macie uczucia. Nigdy się ich nie traci, nawet kiedy ktoś się starzeje. — Kiedy patrzyła na mężczyznę, miała wilgotne oczy. — Powiedział mu pan? Swojemu synowi. Powiedział mu pan, co czuje? — Nie zamierzam go niepokoić takimi sprawami. — A nie sądzi pan, że będzie zaniepokojony, kiedy do jego drzwi zapuka policja i powie, że jego ojciec się zabił? Nie sądzi pan, że będzie się zastanawiał, dlaczego pan z nim nie porozmawiał? Nie myśli pan o poczuciu winy, które prawdopodobnie będzie mu towarzyszyć przez resztę życia? Że mógł albo powinien był coś zrobić? Twarz starego człowieka skurczyła się, a po jego policzkach wraz z deszczem spłynęły łzy. — Nie chciałem być dla niego ciężarem. Mairead zsunęła się z murku i wyciągnęła do mężczyzny rękę. — Chodźmy — powiedziała. — Nie jest pan ciężarem. Chodźmy, zadzwonimy do niego. Teraz. — W Australii jest środek nocy. Mairead uśmiechnęła się. — Nie będzie mu to przeszkadzało. Proszę mi zaufać. Patrzył na nią przez długą chwilę, a ona spoglądała mu prosto w oczy, wciąż wyciągając rękę, aż w końcu chwycił ją i zeskoczył na chodnik. Mairead objęła go i uściskała. Deszcz nasilił się w tym momencie, jakby płacząc wraz z nimi, i zalewał ich strugami, gdy stali tak na środku mostu; obok przemykały światła samochodów, których kierowcy byli całkowicie nieświadomi tego małego dramatu życia i śmierci, rozgrywającego się obok murku. Potem, wciąż trzymając mężczyznę za rękę, podeszła z nim do nas. — Chodźmy, kolego — powiedział Roddy, kierując go w stronę samochodu. — Zawieziemy cię do domu. 103

Mężczyzna mieszkał w bliźniaku przy krótkiej uliczce na obrzeżach miasta. Było to szare, żałosne lokum. Mairead zapaliła światło i nastawiła czajnik. Rozległ się stukot pociągu, który przejechał po drugiej stronie długiego, wąskiego ogrodu z rozpadającą się szopą i zarośniętym trawnikiem. Roddy poszedł do domu obok i wrócił z sąsiadką, starszą kobietą, która zaczęła krążyć niespokojnie po kuchni, mówiąc, że zna przyjaciela mężczyzny, który zjawi się i z nim posiedzi. Mairead posadziła go z telefonem przy kominku elektrycznym i wykręciła numer syna w Australii. Zostawiliśmy go wtedy — sąsiadka pilnowała go do chwili przybycia przyjaciela, a on niepewnym głosem rozmawiał z synem przebywającym szesnaście tysięcy kilometrów dalej. Nie potrafiłem sobie wyobrazić tej rozmowy. Ale ten człowiek żył i mówił o tym, jak się czuje, zamiast dusić to w sobie i planować samobójstwo. I to dzięki Mairead. Na ścieżce pod domem, kiedy wracaliśmy do samochodów, zwróciłem się do niej: — Nie miałem pojęcia, że twoi rodzice nie żyją. Wzruszyła ramionami. — Wręcz przeciwnie. — Roześmiała się na widok mojej miny i zmarszczonego czoła. — Och, Fin, Fin, jesteś takim naiwniakiem. Sytuacja wymagała jakiejś opowieści, więc uraczyłam go zmyśloną historyjką. Kiedy śpiewam o złamanym sercu czy wiecznej miłości, ludzie muszą wierzyć, że to prawda. Że moje łzy nie są sztuczne. Jestem w tym niezła. Pomyślałem o tym cieniu, który przesunął się niczym chmura po jej twarzy, gdy okłamywała człowieka na moście, i o tym, jak łatwo daliśmy się obaj przekonać. I uświadomiłem sobie, że nigdy więcej nie mogę brać za prawdę tego, co mi powie. ••• Skończyło się na tym, że spóźniliśmy się godzinę na koncert. Menedżer był chudym, drażliwym, łysym facetem o nazwisku Tuckfield. Nosił niebieski garnitur i brązowe buty. Połączenie, które zawsze wzbudzało moją nieufność. Był czerwony na twarzy i bliski apopleksji. Oczywiście, nigdzie nie zauważyliśmy śladu wygadanego Donalda, który mógłby uspokoić sytuację. — Tam siedzi trzystu widzów, którzy łakną mojej krwi i żądają zwrotu pieniędzy! — zawołał zdenerwowany do Roddy’ego. Zostawiliśmy kumpla, by wyjaśnił wszystko, a sami zajęliśmy się rozładunkiem sprzętu. Nie wiem, jak się nam to udało, ale zespół wyszedł na scenę w ciągu trzydziestu minut. Ja i chłopak z Glasgow, Archie, który prowadził drugi wóz, zalegliśmy w śpiworach na pace furgonetki, żeby zdrzemnąć się choć trochę, a kapela grała prawie trzy godziny, chcąc wynagrodzić słuchaczom 104

spóźnienie. O tym, że są jakieś kłopoty, dowiedziałem się, gdy tylne drzwi furgonetki otworzyły się nagle; zobaczyłem Roddy’ego bladego z wściekłości. — Ten drań nie chce nam zapłacić! — Co? — Usiadłem gwałtownie. Gdyby kapela nie dostała pieniędzy, to i ja zostałbym z niczym. — Graliśmy prawie godzinę dłużej, niż było ustalone, żeby im wynagrodzić spóźnienie, a on się upiera, że złamaliśmy warunki kontraktu i że nie zapłaci. Wyskoczyłem z wozu. — Chodźmy z nim pogadać. Znaleźliśmy menedżera w biurze na końcu korytarza za sceną. Był nieufny i nastawiony defensywnie, kiedy się pojawiliśmy; cofnął się instynktownie i podniósł rękę. — Nie chcę żadnych kłopotów. — Nie będzie kłopotów — obiecałem. — Niech pan nam zapłaci i zmywamy się. Pokiwał groźnie palcem. — Nie, nie, nie. Musiałem za was świecić oczami, to nieprofesjonalne. Naruszyliście warunki kontraktu. Dajcie mi do telefonu waszego impresaria. Jak się dogadam w sprawie rekompensaty, to dostaniecie swoje pieniądze. — Dostał pan już rekompensatę! — niemal wrzasnął na niego Roddy. — Graliśmy pieprzoną godzinę dłużej! — Ludzie wciąż żądają zwrotu za bilety. Ci, którzy wyszli, zanim w ogóle się zjawiliście. Myślałem, że Roddy się na niego rzuci, więc wtrąciłem się szybko, podnosząc uspokajającym gestem dłoń. — Dobra, zadzwońmy na komórkę Donalda. Nie wszyscy mieli w tamtych czasach komórki. Donald zafundował sobie najnowszy model, ale nie było żadnej pewności, że zdoła w ogóle odebrać. Powinien być z nami na koncercie. Ale się nie zjawił. Bóg jeden wiedział, co się z nim działo. Pożyczyłem telefon od Tuckfielda, a potem wsłuchiwałem się w sygnał po drugiej stronie, aż w końcu usłyszałem prośbę o pozostawienie wiadomości. Nie było sensu tego robić. Rozłączyłem się i zobaczyłem w oczach Roddy’ego chęć mordu. Starałem się załatwić sprawę polubownie. — Wie pan, dlaczego się spóźniliśmy. Dziś wieczorem uratowaliśmy człowiekowi życie. I 105

graliśmy godzinę dłużej, żeby to panu wynagrodzić. Jesteśmy rozsądnymi ludźmi i nie mam wątpliwości, że i pan jest rozsądny. Więc załadujemy sprzęt do furgonetki i poczekamy przy wejściu. Jeśli zdecyduje się pan nam zapłacić, uściśniemy sobie ręce, nie powiemy słowa i odjedziemy. — Urwałem na chwilę. — A jeśli nie… — Czułem na sobie wzrok Roddy’ego, który czekał, co powiem dalej. — To może pan tu sobie zostać do usranej śmierci. Przejechałem czterysta pieprzonych kilometrów, żeby tu dotrzeć, i mam do przejechania kolejne czterysta pieprzonych kilometrów, żeby wrócić do domu, a nie zamierzam tego robić, dopóki, kurwa, nie dostanę tych pieprzonych pieniędzy. Rzadko przeklinałem, choć pan Tuckfield nie wiedział o tym, w przeciwieństwie do Roddy’ego. Kiedy ruszyłem szybkim krokiem w stronę furgonetki, ledwie za mną nadążając, powiedział: — Może to ty powinieneś być naszym impresario, Fin. Tylko na niego popatrzyłem. Spakowaliśmy sprzęt i krótko po północy byliśmy gotowi. Mairead i pozostali chcieli wsiąść do samochodu i odjechać, zostawiając nam na głowie Tuckfielda, mnie i Roddy’emu. Byłem jednak nieprzejednany. — Nie. Albo wszyscy zostajemy, albo wszyscy odjeżdżamy. A jeśli odjadę bez forsy, to jest ostatni koncert, który dla was obsługiwałem. Wiedzieli, że nie żartuję. Staliśmy więc na końcu mola, opatuleni płaszczami i szalikami, paląc i wsłuchując się w dźwięk morza, które uderzało o filary. W ciemności, na wzgórzu za promenadą, migotały światła latarni. Jednak mieszkańcy tego popularnego niegdyś kurortu już dawno położyli się spać, a domy na zboczach stały w kompletnej ciemności. Deszcz przestał padać, ale wszystko wciąż było mokre i odbijało blask latarni i gwiazd. Nie wiem, jak długo Tuckfield zamierzał siedzieć w swoim biurze, ale ja byłem gotów zaczekać do rana, gdyby okazało się to konieczne. Około pierwszej pozostali zaczęli się niecierpliwić. — Dajmy spokój — rzucił Strings. — To bez sensu. Jedźmy. Roddy pokręcił powoli głową, niemal jak człowiek w transie. Po chwili wymamrotał tak cicho, że z trudem można go było zrozumieć: — To jest koniec pieprzonego Donalda Murraya. Jest załatwiony. Załatwiony! Wszystkie światła wokół pawilonu zgasły, pogrążając koniec mola w nieprzeniknionym mroku. Nagle całą naszą grupę ogarnęło napięcie. W tym momencie przez nocną ciszę dotarło do nas 106

zawodzenie syreny; odwróciłem się i zobaczyłem niebieskie pulsowanie koguta radiowozu policyjnego, który nadjeżdżał od strony zbocza. Pokonał promenadę, wjechał na molo i ruszył w naszą stronę. — Jezu! — mruknął Rambo. — Wezwał gliny. Poczułem narastające oburzenie. — I co z tego? Nic złego nie zrobiliśmy. Jak się jednak okazało, policjanci nie byli nami zainteresowani. Radiowóz obrócił się o sto osiemdziesiąt stopni na zaciągniętym hamulcu ręcznym i zatrzymał przed głównym wejściem. Po chwili ukazał się w nim blady Tuckefield, szybko zamknął drzwi i wskoczył na tylne siedzenie samochodu policyjnego; kierowca dodał gazu, tylne koła zabuksowały i wóz popędził w stronę promenady. Przez chwilę staliśmy i patrzyliśmy z niedowierzaniem. Mairead siedziała z przodu samochodu osobowego blada i wściekła; jej twarz przypominała odbicie księżyca w pełni na przedniej szybie. Roddy i Strings usadowili się z tyłu, Roddy bokiem, wysunąwszy nogi przez otwarte drzwi. Nie wiem na dobrą sprawę, co mnie opętało, ale czułem narastający gniew, który przelewał się niczym kipiące mleko z garnka; wskoczyłem za kierownicę i uruchomiłem silnik. — Co ty wyprawiasz? — krzyknął Roddy. — Zamknij drzwi! Ledwie zdążył wciągnąć nogi do środka i zatrzasnąć drzwi, a obróciłem gwałtownie samochód, nacisnąłem z całych sił pedał gazu i ruszyłem w pościg za radiowozem. — Na litość boską, Fin, nie możesz ścigać policjantów! Zobaczyłem, jak pole widzenia w lusterku wstecznym wypełnia śmiertelnie przerażona twarz Stringsa. — Jezu, Fin, aresztują nas przez ciebie! Nie odezwałem się i gdy wcisnąłem gaz do dechy, żeby zmniejszyć dystans do niebieskich świateł w dali, byłem świadomy, że Mairead obróciła się i spojrzała na mnie. Ale nic nie powiedziała, ani razu. Radiowóz przeciął promenadę i skręcił w stronę wesołego miasteczka, w nocy zamkniętego. Kierowca zignorował czerwone światła i ruszył w stronę zbocza. Czułem napięcie w rękach, kiedy też skręciłem i pognałem za policjantami. O tak wczesnej porze nie było nigdzie widać innych samochodów. 107

Na szczycie wzgórza wóz policyjny skręcił w prawo, a potem gwałtownie w lewo; zrobiłem to samo i poczułem, jak koła samochodu ślizgają się na mokrej nawierzchni. Po chwili opony odzyskały przyczepność i mogłem przyspieszyć. Byłem niemal zahipnotyzowany migającym niebieskim światłem radiowozu, nie myśląc w ogóle o tym, co miałbym zrobić, gdybym go dogonił. Ale zbliżaliśmy się do niego, a napięcie, które udzieliło się pozostałym w wozie, było niemal fizycznie wyczuwalne. Nagle przednia szyba wypełniła się czerwonym blaskiem świateł stopu, rozmazanym przez wycieraczki. Wdepnąłem gwałtownie hamulec i poczułem, jak samochód zaczyna dryfować, najpierw w lewo, potem w prawo; starałem się hamować pulsacyjnie i obracałem kierownicą w obie strony, żeby skontrować poślizg. Zatrzymaliśmy się chyba w odległości piętnastu centymetrów od tylnego zderzaka radiowozu. Roddy, Strings i Mairead westchnęli niemal jednocześnie z ulgą, a ja siedziałem z dłońmi zaciśniętymi na kierownicy, oddychając ciężko. Przez chwilę, która wlokła się w nieskończoność, nic się nie działo. Oba samochody po prostu stały w miejscu, jeden za drugim, powarkując cicho silnikami. Widziałem wystraszoną twarz Tuckfielda, który odwrócił się i patrzył na nas przez mrok. Nikt się nie poruszył. Nikt się nie odezwał. Potem drzwi radiowozu otworzyły się wolno. Z samochodu wysiadł potężnie zbudowany sierżant; włożył czapkę na głowę i opuścił jej daszek głęboko na oczy. Stał przez chwilę, patrząc na nas złym wzrokiem, następnie zbliżył się niespiesznie do naszego samochodu od mojej strony. Jedną dłoń trzymał na biodrze, drugą opierał na pałce policyjnej przy pasku. Spuściłem szybę, kiedy pochylił się, żeby na mnie popatrzeć. Twarz miał pozbawioną wyrazu, a ciemne oczy zerknęły najpierw na Mairead, potem na Roddy’ego i Stringsa siedzących z tyłu, i znów spoczęły na mnie. Dostrzegłem rude włosy pod brzegiem czapki. — Należysz do zespołu? — Jestem techniczny. Skinął głową i wyjął z kieszeni na piersi czarny notes i długopis. Podał je Mairead, wsunąwszy do środka rękę ponad moim ramieniem. — Moja córka ma pani płytę. Myślę, że bardzo by się ucieszyła z pani autografu. Mairead obdarzyła go tym swoim przemiłym uśmiechem. 108

— Oczywiście. — Wzięła notes, odszukała czystą kartkę i podpisała się. Potem spojrzała przez ramię. — Chce pan też autografy pozostałych? — Grają w zespole? — Tak. Ponownie kiwnął głową, a Mairead przekazała notes Roddy’emu i Stringsowi. Potem Roddy podał go mnie, ja z kolei oddałem go policjantowi. Schował notes z powrotem do kieszeni, a następnie wlepił we mnie wzrok. I ku memu zdumieniu wsunął w okno wielkie łapsko. — Uścisnę ci dłoń, synu. Przez chwilę nie mogłem ruszyć ręką, ale nagle, niemal odruchowo, podniosłem ją, a on ją ujął. Był to ciepły mocny uścisk, który zdawał się trwać całą wieczność. Sierżant puścił mnie w końcu i oznajmił: — Masz nerwy, chłopcze, to ci muszę przyznać. — Odetchnął głęboko. — Oby twoja opowieść była przekonująca. Więc mu powiedziałem. Stał i słuchał w milczeniu; jego powolny, chrapliwy oddech spowijał mu głowę chmurami mgiełki. Skończyłem, a on kiwnął głową i przygryzł wargi. — No cóż, coś ci powiem, synu. I weź to sobie do serca. — Wskazał ruchem głowy radiowóz. — Pan Tuckfield ma znajomych na wysokich stanowiskach. A ja robię to, co mi każą, żadnych pytań. Więc bez względu na to, kto tu ma rację, pojedziecie do domu bez pieniędzy i podziękujecie Bogu, że nie spędzacie nocy w celi policyjnej. Mógłbym przysiąc, że dostrzegam w jego oczach uśmiech, nad którym próbował z całych sił zapanować. — Przez te wszystkie lata, jakie spędziłem w policji, nigdy wcześniej — położył nacisk na słowo „nigdy” — nie byłem ścigany w radiowozie. I jestem cholernie pewien, że to się więcej nie powtórzy. — Obrócił głowę w stronę nabrzeża. — Ruszajcie w drogę. — Potem znów się nachylił, uśmiechając się do Mairead, i poklepał się po górnej kieszeni munduru. — Dzięki za autografy. Siedzieliśmy w milczeniu i patrzyliśmy, jak wsiada za kierownicę radiowozu i odjeżdża w noc. Dojrzałem zarozumiałą twarz Tuckfielda, który uśmiechał się do nas złośliwie. Zasunąłem szybę, a Roddy rzucił: — Donald już, kurwa, nie żyje! ••• 109

Nigdy się nie dowiedziałem, co dokładnie zaszło między Roddym i Donaldem, ale w ciągu tygodnia zespół go wywalił i związał się z uznaną londyńską agencją. I podczas gdy kariera i życie Donalda zamieniły się w równię pochyłą, Amran wspinał się na niebotyczne wyżyny. Zespół wystąpił kilka razy w telewizji, potem Roddy i Strings dostali zamówienia na piosenkę do hollywoodzkiego filmu, który kręcono w Szkocji. Producentom tak się spodobała, że poprosili zespół o skomponowanie podkładu muzycznego, który stał się podstawą następnego albumu. Sukces filmu przełożył się na sukces kapeli. Piosenka ukazała się jako singiel i od razu trafiła na pierwsze miejsce listy przebojów; utrzymywała się tam przez pięć tygodni. Nim w sklepach pojawił się ich następny krążek, zmierzali prostą drogą na sam szczyt. Tyle że Roddy, pomimo talentu i ambicji, nigdy tam nie dotarł. Pamiętam, że dowiedziałem się o tym następnego lata, w czerwcu albo w lipcu. Upiłem się poprzedniej nocy po zerwaniu trwającego kilka miesięcy związku i wylądowałem w łóżku dziewczyny poznanej na jakimś przyjęciu. Była studentką, mieszkała w wynajętym pokoju w Patrick, w podrzędnej dzielnicy na zachodnich krańcach Glasgow. Obudziłem się dopiero o dziesiątej czy jedenastej; miałem koszmarnego kaca i niewiele pamiętałem z tego, co się między nami wydarzyło. Nie sprawiała nawet wrażenia znajomej, gdy pochylona nad łóżkiem potrząsnęła mną łagodnie. — Powiedziałeś wczoraj wieczorem, że pracowałeś dla Amran — przypomniała mi. Z trudem otworzyłem zaschnięte usta. — No i? — Na instrumentach klawiszowych gra Roddy Mackenzie, zgadza się? — Jezu Chryste, i co z tego? — Zmrużyłem oczy przed dokuczliwym blaskiem światła. — Podają to we wszystkich wiadomościach. Jego samolot zaginął wczoraj wieczorem nad zachodnim wybrzeżem. Akcja ratunkowa trwała całą noc. Nie ma szans na odnalezienie go żywego. Teraz już tylko szukają wraku maszyny.

110

ROZDZIAŁ 12 Wiatr atakował ich zajadle, kiedy szli w zamierającym świetle dnia w stronę Port of Ness. Fin opowiedział Donaldowi o odkryciu, jakiego dokonali rano z Whistlerem. Latarnie już się paliły aż do dużego białego domu na końcu drogi. Skręcili wcześniej, naprzeciwko Ocean Villa, i ruszyli krętym pasmem asfaltu do portu. Pod wewnętrznym murem pirsu piętrzyły się stosy koszy na kraby. Można było dostrzec ślady napraw w miejscach, gdzie warunki atmosferyczne dokonały zniszczeń. Jednak mur zewnętrzny, narażony na wściekłe ataki wiatrów północno-wschodnich, był już nie do uratowania. Fin widywał za młodu piętnastometrowe fale przewalające się przez tę zaporę, białą pianę wystrzelającą w górę na dwukrotnie większą wysokość, porywaną przez wichurę i rzucaną na klify. Tego wieczoru, gdy wiatr napływał od południowego zachodu, przystań była względnie spokojna i chroniona, choć kilka zacumowanych łodzi unosiło się i opadało niespokojnie na falach, szarpiąc z determinacją liny cumownicze. Dotarli do krańca muru i Donald osłonił zwiniętą dłonią papierosa, próbując go zapalić. W końcu mu się udało, a gwałtowne podmuchy porywały dym z jego ust. — Wciąż trudno mi uwierzyć, że nie żyje. Nawet po tych wszystkich latach. — Pokręcił głową. — Roddy był niezwykły pod każdym względem. Talent, ego, ambicja. Zwłaszcza to ostatnie. Cały Roddy. Zżerała go tak bardzo, że nic innego się nie liczyło. Nie zdawał sobie sprawy, że rani ludzi, którzy go otaczali. — Ludzi takich jak ty? Donald zerknął na Fina. — Nie zabiłem go, jeśli tak sądzisz. Fin roześmiał się głośno. — Donald, nie podejrzewałem cię o to nawet przez chwilę. Ktokolwiek go zabił, potrafił latać i wylądować na wodzie. Nawet gdybyś to umiał, to w tamtym okresie nie byłbyś w stanie przejechać się nawet na rowerze. Donald odwrócił wzrok, zaciskając szczęki. Nie lubił, kiedy przypominano mu tamte czasy. — Wywalił mnie bez słowa, Fin. Nie było wtedy kontraktu z zespołem. Wszystko opierało się na zaufaniu. A on go nadużył. Dowiedziałem się dopiero wtedy, kiedy przeczytałem w „New Musical Express”, że Amran podpisał kontrakt z Copeland Agency w Londynie. Mieli jakieś kontakty z Creative Artist Agency w Los Angeles i dzięki temu mogli 111

skomponować muzykę do filmu. — Może robiłeś za mało, żeby zaskarbić sobie ich zaufanie. Albo zadbać o ich karierę. Donald zaciągnął się papierosem i pokręcił ze smutkiem głową. — Och, wiem. Byłem dupkiem, Fin. Pod każdym możliwym względem. Robiłem wtedy różne rzeczy, których… no cóż, których wciąż nie mogę sobie wybaczyć. Napełniają mnie wstydem, ilekroć patrzę wstecz na to, kim byłem. — Bóg wie, że to był etap przejściowy. Jestem tego pewien. Pastor obrócił głowę i popatrzył na Fina; jego oczy płonęły gniewem. — Nie bądź taki cyniczny. To paskudne. — Więc tak naprawdę nigdy nie rozmówiłeś się z nim w cztery oczy? Donald znów się zaciągnął. — Nigdy. Zasługiwałem pewnie na jego niechęć, ale nigdy nie miał dość jaj, żeby mi ją okazać. Jednak to ja załatwiłem im ten pierwszy kontrakt płytowy. Gdyby nie to, byliby jeszcze jedną kapelą uniwersytecką i po studiach by się rozeszli. Każde w swoją stronę. — Cisnął niedopałek papierosa na wiatr. — Kiedy podpisali kontrakt z Copeland, oznaczało to dla mnie początek końca. Niedługo potem wykopali mnie z agencji Joeya Cuthbertsona. Pojechałem do Londynu. Ale to było jak z deszczu pod rynnę. — Prychnął z pogardą do samego siebie. — Osobowość podatna na nałogi. Nigdy nie potrafiłem oprzeć się pokusie. Ta sama podatna na nałogi osobowość, która kazała mu teraz trzymać się religii, jak przyszło Finowi do głowy. Kiedy Donald wybuchnął śmiechem, Fin dosłyszał w nim ironię. — Dziwne, że to właśnie Catriona okazała się moim wybawieniem. Ona albo pijacka noc niekontrolowanej namiętności i seksu bez zabezpieczenia, który skończył się ciążą. Nie ma to jak odpowiedzialność za czyjeś życie, żeby człowiek zaczął przejmować się własnym. Fin zastanawiał się, czy w przypadku Whistlera poczuwanie się do odpowiedzialności za życie jego, Fina, sprawiło, że zaczął bardziej przejmować się swoim. Nie podzielił się jednak tą myślą z Donaldem. — Czysty przypadek, że ją tam spotkałem — ciągnął pastor. — Pamiętasz ją pewnie ze szkoły. Była dwa lata niżej od nas. Fin kiwnął głową. — Sądziłem kiedyś, że Bóg ją zesłał, żeby mnie ocalić. — Donald zamilkł na chwilę. — Ale może 112

się myliłem. — Latałeś kiedykolwiek z Roddym? — Skąd! Nie znoszę wysokości. Rzadko kiedy latam, nawet jeśli muszę. — Donald podrapał się w zamyśleniu po brodzie. — Jak sobie przypominam, po rozstaniu z Mairead zaczął się obracać w kręgu nowych przyjaciół. Czy latał z nimi, nie wiem. Pamiętam, że związał się z jakąś dziewczyną z Glasgow. Nie mam pojęcia, jak się nazywała. Ale była niezła, z klasą. Prawdziwa piękność. I dość dziana. — Tak, przypominam sobie. Fin nadal miał w pamięci jej obraz — na jakimś przyjęciu w dużej willi z piaskowca w południowej części Glasgow. Piękna, smukła blondynka. — To było tuż przed moim wyjazdem do Londynu. — Donald uśmiechnął się. — Roddy nigdy nie miał problemów ze znalezieniem sobie kobiety. — Ty też nie. Oczy pastora zdradzały przez moment jego dawną osobowość, nim znów skupił się na Roddym. — Ale to dziwne — powiedział. — Co? — To, że zespół kroczył od sukcesu do sukcesu bez Roddy’ego. Dowodzi tylko, że pomimo wysokiej opinii, jaką Roddy miał o sobie, to Strings grał pierwsze skrzypce. — Donald pokręcił głową. — Ani razu ich nie słuchałem przez te wszystkie lata. Bóg uczy nas wybaczania, ale trudno zapomnieć. Wiem, że samo brzmienie głosu Mairead znów by wszystko przywołało. Tego bólu też nie potrzebuję. Próbował zapalić następnego papierosa, ale wiatr był teraz tak zacięty, że pastor dał spokój. Poczuli na twarzach chłostanie pierwszych kropel deszczu. — Roddy nie cieszył się powszechną sympatią, wiem o tym — ciągnął. — Bóg mi świadkiem, że miałem powody go nie znosić. Ale kto chciałby go zamordować? I dlaczego? Fin pokręcił głową. — Nie znam odpowiedzi na to pytanie, Donald. Deszcz przeszedł w ulewę i obaj pobiegli z nabrzeża na koniec plaży, w stronę hangaru dla łodzi. Donald odsunął drzwi i wślizgnęli się do środka, już i tak porządnie przemoczeni. Wnętrze cuchnęło olejem napędowym i rybami, a między oknami, które wychodziły na plażę i morze, 113

padały pod dziwacznym kątem cienie niewielkich łodzi. Nie było tu prawie światła, dopóki nie błysnął migotliwy płomień zapalniczki Donalda, padł na jego twarz, barwiąc ją na pomarańczowo, potem na czerwono od żaru papierosa, nim znów rozpłynęła się w ciemności. Żaden nie odzywał się przez chwilę, uświadomiwszy sobie nagle, że towarzyszy im martwy człowiek. Tu bowiem Angel Macritchie spotkał swoją śmierć. Padł ofiarą morderstwa, które po osiemnastu latach sprowadziło Fina na rodzinną wyspę. W tej brzemiennej wspomnieniami ciemności duch Macritchiego zaznaczał wyraźnie swoją obecność. Chłodny wiatr wpadał przez nieszczelne drzwi i otwarte okna, otulając ich swoim zimnem. Fin przestąpił z nogi na nogę, nie tyle, by się rozgrzać, ile przepędzić tego ducha. — Konsystorz ustalił już datę twojej rozprawy? — Jego głos zabrzmiał nienaturalnie głośno. — Za dwa tygodnie. W sali parafialnej Wolnego Kościoła przy Kenneth Street w Stornoway. — Żar papierosa, którym Donald się zaciągnął, znowu rozświetlił mu twarz. — Dowiedziałem się, że zaangażowali prawnika. Zapoznałem się z przepisami określającymi warunki przeprowadzenia przewodu sądowego. Będzie chyba w dużym stopniu przypominać normalny proces. — Więc możesz wziąć sobie adwokata? Śmiech Donalda zabrzmiał w ciemności jak wystrzał armatni. — Tak, gdyby było mnie na to stać. — Przypuszczam, że powołają na świadków Fionnlagha i Donnę. — Poprosiłem, żeby tego nie robili. Fin nie krył zdumienia. — Dlaczego? Nikt lepiej od nich nie wie, co się wydarzyło tamtego dnia. — Dość się już wycierpieli — powiedział Donald. — Nie pozwolę, żeby jeszcze raz przez to przechodzili. Fin chciał coś powiedzieć, ale nim otworzył usta, uświadomił sobie, że to bez sensu. Donald już raz poświęcił wszystko, żeby ich ocalić. Po co miałby skazywać tych dwoje na koszmarną powtórkę z przeszłości? Już by wolał, żeby wykluczyli go z Kościoła. — Na szczęście będzie zeznawał George Gunn — odezwał się pastor. — Spisał zeznania obydwojga. To wiarygodny i pozbawiony uprzedzeń świadek. — Owszem, Donald. Ale ten jego obiektywizm może działać na twoją niekorzyść. Donald skinął poważnie głową. 114

— Wiem. Znów milczenie w ciemności. Fin wyczuwał zapach dymu z papierosa. — Jak myślisz, czym się skończy ta twoja sprawa? — spytał. — Myślę, że przed upływem miesiąca nie będę miał pracy i domu. — A Catriona? Twarz Donalda w blasku rozżarzonego papierosa nie zdradzała niczego. — Sam będziesz musiał ją spytać, Fin.

115

ROZDZIAŁ 13 Widok domu ciotki, walącego się i zapomnianego, robił na nim nieodmiennie przygnębiające wrażenie. Obłażąca biała farba, połamane dachówki, okna wytłuczone albo zabite deskami, niczym dziury po zepsutych zębach. O dziwo, zawsze myślał o nim jak o domu ciotki, nigdy nie jak o swoim. A jednak spędził tu niemal całe dzieciństwo, w zimnej, wilgotnej sypialni z oknem dachowym w zardzewiałej ramie, wychodzącym na skalistą zatokę w dole. Pamiętał, jak przyprowadziła go tu po raz pierwszy. Zaledwie kilka dni po śmierci rodziców. Położyła na łóżku małą brązową walizkę z jego skromnym dobytkiem, mówiąc, by się rozpakował, po czym poszła na dół przygotować coś do herbaty. A on został sam, usiadł, niemal poczuł, jak zimna wilgoć materaca przenika mu w samą duszę, i zapłakał. Teraz stał na podziurawionym asfalcie przed domem, patrząc na okno tego pokoiku, prowadzące ku przeszłości, której nie zamierzał nawiedzać. A jednak zawsze była obecna. W dobrych i złych wspomnieniach. Wspomnieniach życia, które już odeszło, pełne ludzi od dawna martwych. I nie było przed nią ucieczki. Jak mu się to często zdarzało, zadawał sobie pytanie, po co to wszystko. Czy naprawdę zjawiamy się tu po to, by się rozmnażać i odejść, zostawiając swe ziarno na ziemi, by czyniło tak, jak my czyniliśmy, jak czynili przed nami nasi ojcowie, a ich ojcowie przed nimi? Bezsensowny cykl narodzin, życia, śmierci? Zbliżył się do skraju ścieżki prowadzącej ku wybrzeżu, samotnej plaży w zasłanej głazami zatoczce, gdzie bawił się często pośród ruin starej chaty, w której solono i przechowywano ryby. Prawie spodziewał się ujrzeć tam samego siebie: samotnego chłopca szukającego pociechy w świecie własnej wyobraźni. Jego nastrój był skutkiem długiej bezsennej nocy. Wizji zmasakrowanego, rozkładającego się ciała Roddy’ego. Wyrazu twarzy Whistlera. Widoku potężnie zbudowanego mężczyzny, wspinającego się po zboczu, by zniknąć na dobre. Fin obudził się z płytkiego snu zlany potem, przekonany w głębi serca, że Whistler wie coś, czego nie chce zdradzić. A mimo to jego szok wywołany makabrycznym odkryciem był równie silny jak u Fina, może nawet silniejszy. Wstał wcześnie, nie budząc Marsaili, i poszedł wzdłuż klifów nad Crobost, aż dotarł do osłoniętej zatoczki, w której przed licznymi pokoleniami jego przodkowie zbudowali niewielki port i stromą pochylnię prowadzącą do krótkiego mola i głębokiego rozlewiska pośród skał, gdzie trzymano 116

żywe kraby w klatkach przed ich wysłaniem na zagraniczne rynki. Zdawało się, że wszystko, co na tej wyspie było dobre, opuściło ją. Jej zasoby. Ludzie. I wszelkie ich ambicje. Wiatr dął w blasku słońca, w górze kłębiły się cumulusy, wędrując po rozległym, wiecznie zmiennym niebie. I wciąż nie było zimno, choć październik zbliżał się nieubłaganie. Fin usiadł w suchej trawie, podciągnął kolana pod brodę i objąwszy je ramionami, zapatrzył się w niespokojne zielone wody, które unosiły się i opadały łagodnie połyskliwymi falami w zatoce. I przypomniał sobie dzień, kiedy po raz pierwszy zjawił się Whistler, by spędzić noc z nim i z ciotką.

117

ROZDZIAŁ 14 Dziwne, że historia odcisnęła na nas swe piętno w taki właśnie sposób. Lecz odkrycie, że nasi przodkowie przeżyli wspólnie katastrofę Iolaire, jeden dzięki drugiemu, uformowało między mną a Whistlerem pewną więź, której nikt inny nie potrafił tak naprawdę pojąć. Byliśmy odmiennymi zwierzętami, ja i on. Sądzę, że jako nastolatek zamykałem się w sobie. Niełatwo nawiązywałem przyjaźnie. I niewykluczone, że tylko to nas łączyło. Byłem dość chłodnym, zrównoważonym chłopakiem, rzadko odczuwającym przygnębienie, choć, kiedy teraz o tym myślę, miałem mnóstwo powodów, by mu ulegać. Whistler natomiast mógł w mgnieniu oka pogrążyć się w czarnej rozpaczy, jeśli sprawy nie przebiegały po jego myśli. Innym razem potrafił być nieodparcie zabawny, wręcz dusza każdego towarzystwa. Chyba jednak nie potrafił dostrzec linii oddzielającej to, co zabawne, od tego, co obraźliwe. Bywałem świadkiem, jak niejedna rzecz uchodziła mu na sucho. Kładł dziewczynie dłonie na piersiach i jakimś cudem obracał to w żart. Innym razem dostawał po gębie za jakąś wyjątkowo niewłaściwą uwagę, co sprawiało, że pogrążał się w tym swoim ponurym nastroju. Nie miał przecież na myśli nic złego. Dlaczego nikt nie dostrzegł żartu? Był błyskotliwy i kapryśny, utalentowany i nieprzewidywalny. Żeby być jego przyjacielem, należało to rozgryźć. Ale też trzeba było zasłużyć na akceptację z jego strony. A ja otrzymałem członkostwo tego klubu, klubu jednoosobowego. Nieczęsto zostawałem w domu Whistlera. Jego ojciec rzadko bywał trzeźwy, a kiedy się upijał, był zdolny do wszystkiego; rzucał wtedy różnymi przedmiotami i darł się na całe gardło. Nigdy nie zrobił nam krzywdy, ale bałem się go, podobnie jak Whistler. Choć mój przyjaciel wyrastał już na potężnie zbudowanego mężczyznę, nie mógł się równać ze swoim tatą, który był od niego dwa razy potężniejszy. Derek Macaskill spędził połowę życia na morzu, najpierw w marynarce handlowej, a potem na trawlerach. Był jednak beznadziejnie uzależniony od alkoholu i w końcu stał się nie tylko bezrobotny, ale niezdolny do jakiejkolwiek pracy. Sprawiał na pokładzie wieczne kłopoty. W jakimś wypadku na trawlerze stracił oko i pomimo upływu lat wciąż dostawał rentę takiego czy innego rodzaju. Szklana proteza, którą mu wstawiono, nigdy się nie poruszała, i bez względu na to, w którym miejscu pokoju się akurat znajdowałeś albo gdzie spoglądało drugie oko pana Macaskilla, zawsze miało się wrażenie, że na ciebie patrzy. Od czasu do czasu wyjmował to sztuczne i wycierał brudną 118

chusteczką, uśmiechając się złośliwie. Robił to tylko w jednym celu: wiedział, że ten widok przyprawia nas o ciarki. Nie widziałem nigdy, by jakikolwiek człowiek odznaczał się tak wielkimi dłońmi — pięściami, których nikt nie chciał na sobie poczuć. Włosy miał krótko przycięte, niegdyś ciemne, teraz jednak szybko pokrywające się siwizną. Biegła przez nie blizna, od czoła do miejsca za lewym uchem. Nigdy się nie dowiedziałem, czy była skutkiem tego wypadku, w którym stracił oko. Po śmierci matki, która zmarła, kiedy Whistler miał zaledwie dziewięć lat, chłopak przebywał jakiś czas u jej krewnych w Miabhaig, dopóki Derek Macaskill, właśnie zwolniony z pracy na morzu, nie zjawił się pewnego dnia i nie zabrał go do swojego domu w Ardroil. Zawsze się zastanawiałem, skąd brał pieniądze na alkohol. W końcu był bezrobotnym na zasiłku. Wkrótce miałem się tego dowiedzieć. ••• Sòlas zaczął wyrabiać sobie wtedy markę, grając koncerty jak wyspa długa i szeroka — na potańcówkach szkolnych, w pubach i wiejskich salkach. Tam spędzałem większość piątkowych i sobotnich wieczorów, czasem też w środku tygodnia. Przenosiłem sprzęt. Ja i Wielki Kenny. Kenny ukończył siedemnaście lat wcześniej i jako pierwszy zrobił prawo jazdy. Było więc całkowicie zrozumiałe, że to on obejmie funkcję technicznego. Nikt z nas jeszcze o tym nie wiedział, ale Whistler zrezygnował już z wyjazdu do Glasgow; jego zainteresowanie zespołem zaczęło przygasać. Bywały wieczory, że się po prostu nie pojawiał. Nigdy nikogo nie uprzedzał, nawet mnie, i okazywało się często, że zespół musi grać bez flecisty. Nie znaczy to, by występ coś na tym tracił. Zawsze grali wspaniale. Tak przynajmniej uważałem. Jednak przejmujące zawodzenie tego celtyckiego fletu, zwłaszcza w połączeniu ze skrzypcami Mairead, stanowiło nutę, dzięki której byli jeszcze wspanialsi. Wręcz magiczni. I Roddy się wściekał, kiedy Whistler nie przychodził na występ. Do konfrontacji doszło pewnego wieczoru po koncercie w Cross Inn w Ness. Po trzech kolejnych nieobecnościach Whistler zjawił się jak gdyby nigdy nic. Miał akurat ten swój maniacko dobry nastrój i był całkowicie nieświadomy wrogości, która dojrzewała u pozostałych członków zespołu niczym wrzód. Nie ulegało wątpliwości, że spotykali się wcześniej, by rozmawiać o jego zachowaniu, ale ja w tym nie brałem udziału. Wiedziałem jednak, że coś się szykuje. Poszedłem z Kennym do pubu za hotelem na piwo, podczas gdy pozostali grali na scenie. Noc już 119

pochłaniała resztki światła na niebie, kiedy pod koniec występu wyszliśmy na ulicę i ruszyliśmy w stronę furgonetki stojącej od frontu. Kenny postawił ją obok wielkiego drzewa, które rosło wówczas na parkingu — jedyne prawdziwe drzewo na całym zachodnim wybrzeżu. Gigantyczne. Bóg jeden wie, jakim cudem przetrwało przez te wszystkie lata wichry wiejące od Atlantyku, ale było zapewne świadkiem przemijania kilku pokoleń. Roddy i Whistler stali w jego cieniu, niemal na siebie wrzeszcząc. Słyszeliśmy ich już z daleka. Ludzie wychodzący tłumnie z baru hotelowego i zmierzający w stronę samochodów i minibusów odwracali głowy w ich stronę. — Jezu, chłopaki, uspokójcie się trochę. — Kenny nie chciał, by zwracano na nas uwagę, ale żaden z nich nie wziął sobie jego słów do serca. — To nie fair wobec nas wszystkich! — darł się Roddy. — Nasze kontrakty, nasze próby, wszystko to dotyczy sześcioosobowego zespołu. I w bardzo dużym stopniu twojego pieprzonego fletu. Jeśli cię nie ma, to robi się wielka cholerna dziura. To wkurzające. Whistler nie zamierzał ustępować, nieporuszony w najmniejszym stopniu słowami Roddy’ego. — Może trzeba było o tym pomyśleć, nim zacząłeś mnie odsuwać na boczny tor. Te słowa podziałały na Roddy’ego jak policzek. — Odsuwać cię na boczny tor? O czym ty gadasz, człowieku? Nikt o tym nie myśli. — Zjawiłeś się w Uig ze swoją forsą i wszystko przejąłeś. Wszystko. Kapelę, dziewczyny, światła jupiterów. Prawdziwa pieprzona gwiazda. Zdesperowany Roddy pokręcił głową. — Nie było wtedy żadnej kapeli! — Owszem, była. Ja, Strings i Mairead graliśmy długo, zanim się pojawiłeś. — To nie była kapela. — Roddy uciekł się do zjadliwości. — Tylko dzieciaki, które grały sobie w domu. Whistler zbliżył się do niego o krok, i była w tym groźba. — Co ty wiesz? Nie byłeś tutejszy. Nic nie wiedziałeś o nas ani o tym, jacy naprawdę jesteśmy. Wszystko zgarnąłeś. Po prostu wszystko. Także Mairead. Wtedy po raz pierwszy uświadomiłem sobie, że ta dziewczyna stoi między nimi. — Mairead? — Roddy parsknął śmiechem. — Nie rób sobie jaj. Nigdy by się nie zadała z takim popaprańcem jak ty. 120

Tego było już za wiele dla Whistlera. Rzucił się na Roddy’ego, wielkimi łapskami chwycił go za koszulę i twarz; obaj runęli na ziemię i zaczęli się tarzać na zakurzonym żwirze parkingu, wymachując pięściami i wierzgając nogami. Roddy odznaczał się dość delikatną budową ciała i nie miał żadnych szans z wielkoludem, w jakiego z wolna przemieniał się Whistler. Usłyszałem, jak Roddy krzyczy z bólu, i zobaczyłem krew na jego twarzy; dopadliśmy ich w mgnieniu oka, ja i Wielki Kenny, starając się odciągnąć wymachującego rękami Whistlera. Sami musieliśmy się uchylać, żeby nie oberwać jego pięścią. Tłum, który początkowo zebrał się w pobliżu, teraz zaczął się cofać jak woda uwolniona ze śluzy. Słyszałem krzyki dziewcząt i wołania chłopaków, którzy zagrzewali przeciwników do walki. Ja i Kenny wspólnymi siłami popchnęliśmy Whistlera w stronę drzewa i staraliśmy się go przytrzymać; wszyscy trzej dyszeliśmy ciężko, niemal powarkując jak zwierzęta. Roddy tymczasem dźwignął się na nogi; usta miał zakrwawione, ale najbardziej ucierpiała jego duma. — Ty pieprzony idioto! — wrzasnął. — To koniec. Jesteś załatwiony. Jesteś, kurwa, załatwiony! Strings, Skins i Rambo przepchnęli się przez ciżbę zafascynowanych widzów i odciągnęli go na bok, rzucając przy tym wrogie spojrzenia na Whistlera. Tłum, wyczuwając, że jest po wszystkim, zaczął się z wolna rozchodzić. Ja i Kenny puściliśmy wtedy Whistlera. — Zabiję go — warknął. — Nie zabijesz — dobiegł z ciemności głos, a w miejscu ludzi, którzy już zniknęli, pojawiła się samotna postać. Mairead. Patrzyła na Whistlera z niezwykłą intensywnością. — Pracowaliśmy zbyt ciężko, by zajść tak daleko, Whistler. Nie mamy najmniejszego zamiaru odrzucić tego wszystkiego. Nie z twojego powodu. Zauważyłem ku swemu zdumieniu, że Whistler sprawia wrażenie zastraszonego. Wbił wzrok w ziemię, nie mając odwagi spojrzeć dziewczynie w oczy. — Mamy próbę w środę wieczorem. Przyjdziesz, prawda? — Nie odpowiedział, więc powtórzyła dobitniejszym tonem: — Prawda? Skinął głową, wciąż na nią nie patrząc. — Pogadam z Roddym. Zapomnimy o wszystkim i weźmiemy się do roboty, dobra? Jej głos brzmiał autorytatywnie, a ona z taką pewnością siebie narzucała swoje zdanie chłopcom, którzy się o nią kłócili. I myślę też, że wtedy po raz pierwszy dostrzegłem w niej tę czystą ambicję. „Nie mamy najmniejszego zamiaru odrzucić tego wszystkiego”. Mairead chciała odnieść sukces. 121

Wiedziała to nawet wówczas. I nic nie mogło jej stanąć na drodze. A już na pewno nie Whistler. ••• Ktoś, kto miał samochód, podwiózł resztę grupy do Uig, a Whistler pomaszerował w ciemność, żeby posiedzieć na murku na południowym krańcu parkingu i pomyśleć spokojnie. Kenny i ja spakowaliśmy sprzęt i zanieśliśmy go w milczeniu do furgonetki. Dopiero kiedy się z tym uporaliśmy, spytałem: — Co to za historia z Whistlerem, Roddym i Mairead? Wielki Kenny wzruszył ramionami. — Wiedziałeś, że Whistler i Mairead chodzili ze sobą, zanim pojawił się Roddy? Oczywiście, słyszałem o tym, że Whistler i Mairead mieli się ku sobie już w dzieciństwie, ale nikt mi nie powiedział, jak się to skończyło. Skinąłem głową. — Od trzeciej klasy podstawówki. Byli nierozłączni. — Więc co się stało? — Roddy się stał. — Nie wiedziałem, że nie pochodzi z Uig. Kenny wyjął papierosy i poczęstował mnie; staliśmy oparci o furgonetkę i paliliśmy. — Jego dziadkowie pochodzili. Ale rodzice urodzili się gdzieś na lądzie stałym. Jego tata dorobił się na czymś, nigdy nie mogłem się zorientować, na czym konkretnie. Wrócili tutaj i zbudowali ten piękny duży dom przy drodze na Baile na Cille, która biegnie nad plażą. Ojciec Roddy’ego wciąż jeździ od czasu do czasu na ląd stały i robi swoje, cokolwiek to jest, a chłopakowi nigdy niczego nie brakuje. Mógł sobie pozwolić na syntetyzator i sprzęt Marshalla. Jak myślisz, kto zapłacił za wzmacniacz i wybulił forsę na furgonetkę? Musiałem przyznać, że nigdy nie zastanawiałem się nad tym, skąd są pieniądze. Kapeli płacono oczywiście za występy, ale kiedy o tym teraz myślałem, to uświadomiłem sobie, że dochody nigdy nie pokryłyby kosztów. — Whistler miał rację — powiedział Kenny. — Roddy był jak gwiazda, która spadła z nieba. Egzotyczny, bogaty, utalentowany. A Mairead ciągnęła do niego jak ćma do ognia. — Rzucił w ciemność niedopałek papierosa, z którego posypały się iskry. — Koniec Mairead i Whistlera. ••• 122

Nie trzeba było specjalnie przekonywać Whistlera, żeby został tej nocy w Crobost. Wiedziałem, że czuje się zraniony na ten swój autodestrukcyjny sposób, i nie mogłem znieść myśli, że wróci do czarnego domu w Uig i będzie siedział w towarzystwie pijanego ojca polerującego w blasku kominka to swoje szklane oko. Był piątkowy wieczór i kapela nie grała w sobotę, więc mieliśmy przed sobą cały weekend. Wiedziałem, że ciotka nie będzie się sprzeciwiać. Na końcu korytarza na piętrze znajdował się wolny pokój. Nikt tam nigdy nie nocował, ale łóżko było zawsze pościelone. Podwiózł nas Kenny. Kiedy weszliśmy do domu, ciotka siedziała w salonie, w swoim ulubionym fotelu przy kominku. Wydawało się, że przebywa setki tysięcy kilometrów stąd. Pokój był hołdem złożonym latom sześćdziesiątym. Pomarańczowo-turkusowe zasłony, tapeta o krzykliwym wzorze, wielkie chińskie wazy w jasnych barwach, zakupione u garncarza Eachana mieszkającego w dole wzgórza. Słuchała na swoim wiekowym stereo Beatlesów, Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band. Płyta winylowa! Była wówczas cholernie przestarzała. Każdy miał wtedy magnetofon kasetowy albo odtwarzacz płyt CD, prawdziwa nowość, jeśli człowieka było na to stać. I paliła. Wydawała się niezwykle zadowolona, że będziemy mieli gościa przez cały weekend, i powiedziała Whistlerowi, że może skorzystać z naszego telefonu i powiadomić rodziców, że nie wróci do domu na noc. Był wyraźnie zakłopotany. — To tylko mój tata. Nawet nie zauważy, że mnie nie ma. Obrzuciła go dziwnym spojrzeniem. Potem, kiedy wyszliśmy z domu i ruszyliśmy ścieżką w stronę plaży, żeby zapalić w ciemności, zauważył: — Pali trawkę ta twoja ciotka. Popatrzyłem na niego ze zdumieniem. — Skąd ci to przyszło do głowy? — Nie wyczułeś tego? — To był zapach kadzidełka — odparłem. Roześmiał się. — Pali je po to, żeby zamaskować woń trawki, idioto. Może sądzi, że tego nie pochwalasz. Byłem zszokowany. Trawkę palili ludzie w moim wieku. Dorośli nie. W każdym razie tak sądziłem. Nie wspominając już o tym, że ciotka wydawała mi się wiekowa. 123

Potem uświadomiłem sobie, że Whistler miał prawdopodobnie rację i że ciotka niemal na pewno dostawała marihuanę od Eachana, który sprzedawał jej także swoje skorupy i był powszechnie znanym ćpunem. Dopiero znacznie później, kiedy się dowiedziałem, że ma nieuleczalnego raka, zacząłem się zastanawiać, czy nie brała ze względu na ból. W końcu jednak doszedłem do wniosku, że najprawdopodobniej paliła od lat sześćdziesiątych, może od jeszcze wcześniejszych czasów. Od tych ekscytujących dni, kiedy to życie zdawało się nie mieć końca. Nałóg, którego nigdy się nie pozbyła, aż te nieskończone dni dobiegły kresu, w który nikt tak naprawdę nie wierzy. Nie zaczął się jeszcze kwiecień, więc nie było szczególnie ciepło. Siedzieliśmy pośród skał otuleni płaszczami i paliliśmy papierosy, wpatrzeni w przebłyski światła księżycowego na falach zatoki. W tym miejscu, od północnego wschodu, brzeg był bardziej osłonięty i mniej narażony na uporczywy wiatr. Na skałach, wzdłuż linii przypływu, lśnił w ciemności pierścień pomarańczowych skorupiaków. — Chodzi o Mairead? — odezwałem się w końcu. — Dlatego nie przychodzisz na koncerty i wdajesz się w bójki z Roddym? Obrzucił mnie tym swoim spojrzeniem. — Na tym polega problem, prawda? Ty, Roddy i każdy chłopak w szkole latacie za tą dziewczyną, a teraz o nią walczycie — ciągnąłem. — Nie z tego powodu się biliśmy. — Czyżby? — Nie! — Prawie obnażył zęby. — Tak czy owak, to nie twój interes. Cisnął niedopałek papierosa do wody i wstał, dając do zrozumienia, że to koniec rozmowy. Oddalił się w ciemność, a ja siedziałem jeszcze przez chwilę, zastanawiając się, dlaczego się tym przejmuję. Jednostronna przyjaźń nie dawała wielu korzyści. Pomyślałem o Mairead, o jej ciemnoniebieskich błyszczących oczach i o tym, jak ich spojrzenie działa na każdego chłopaka w jej towarzystwie. I zastanawiałem się, czy ta dziewczyna zdaje sobie sprawę z bólu, który zadaje, a jeśli tak, to czy robi to celowo. Może nawet czerpała z tego radość. Doszedłem w tym momencie do wniosku, że tak naprawdę za nią nie przepadam, choć wiedziałem, że wystarczy jedno jej spojrzenie, bym roztopił się jak lód. Właśnie wtedy, pomimo wiatru i szumu nadciągającego przypływu, usłyszałem wrzask Whistlera w ciemności i plusk wody. Zerwałem się błyskawicznie na równe nogi i rzuciłem biegiem tam, skąd dochodził krzyk. Potem zacząłem się wspinać na gigantyczne, wspierające mur portu głazy, 124

pokryte ostrymi jak brzytwa muszlami, i wlazłem na zsuwnię, która schodziła na nabrzeże. Nawet w ciemności widziałem białą spienioną wodę w osłoniętym rozlewisku, gdzie trzymano kraby. Zbiegłem na molo i dostrzegłem Whistlera, zanurzonego po kolana i dyszącego z zimna. — Jezu! — wrzasnął. — Jakiś idiota zastawił cholerną pułapkę na nabrzeżu. Mogłem się zabić! Ukląkłem i przekręciłem wielki zardzewiały metalowy pierścień cumowniczy. Zacementowano go w tym miejscu na długo przed naszymi urodzinami. Nie mogłem powstrzymać się od śmiechu. — To nie jest zabawne! — zawołał Whistler. — To cholernie zabawne, Whistler. Trzeba patrzeć pod nogi. Rozwinąłem linę leżącą pośród koszy i rzuciłem mu jeden koniec. Chwycił go i zaczął się podciągać. Niektóre klatki pootwierały się i do płaszcza Whistlera przywierały teraz kraby. Stał, podzwaniając z zimna zębami, i klął, kiedy ściągałem z niego skorupiaki i wrzucałem je z powrotem do wody. Cały czas się zaśmiewałem, co wkurzało go jeszcze bardziej. — Chodź — powiedziałem. — Musisz zdjąć z siebie ubranie, nim zaziębisz się na śmierć. Była już chyba północ, kiedy zdjęliśmy z niego mokre rzeczy i wsadziliśmy go do wanny. Ciotka skakała koło niego; wobec mnie nigdy się tak nie zachowywała. Dała mu duże czyste ręczniki, a mokre rzeczy zabrała do prania. Kiedy wciąż leżał w wannie, a ja przebrałem się w piżamę, gotów się położyć, stanęła z dziwnym wyrazem twarzy w drzwiach mojej sypialni. — Zejdź na dół, Finlay. Od razu się zorientowałem, że coś jest nie tak. — O co chodzi? — Chcę ci coś pokazać. Ruszyłem za nią wąskimi schodami po nierównych stopniach, które skrzypiały jak mokry śnieg. Zeszliśmy do przedsionka przy drzwiach wejściowych. Odwróciła się w stronę pralni. Pomieszczenie było niewiele większe od komórki kuchennej; stała tam pralka i suszarka. Pod sufitem zainstalowano kratkę, zwykle obwieszoną schnąca odzieżą. Mokre rzeczy Whistlera leżały rozłożone na blacie. Ciotka spojrzała na mnie. — Popatrz tylko. 125

Zerknąłem na ubranie, niczego nie rozumiejąc. — Co masz na myśli? — Spójrz! — podniosła skarpety. — Są pełne dziur. Rzeczywiście, teraz też to zauważyłem. Przetarte na piętach i na podbiciu stopy, cienkie jak opłatek przy palcach; niemal rozłaziły się w rękach. — I to. — Podniosła majtki i rozciągnęła je między kciukami i palcami wskazującymi. Musiała się przemóc, by w ogóle ich dotknąć. Jej twarz wykrzywiał grymas najwyższego obrzydzenia. — Gumkę szlag trafił. — Rzuciła majtki na blat. — Spójrz na spodnie. Zobacz, jak je zapina. — Pokazała mi agrafkę przy pasku, w miejscu nieistniejącego guzika. Zamek błyskawiczny był popsuty. — I tutaj. — Obróciła spodnie, a ja zobaczyłem rozerwany szew między nogawkami, ze strzępami nici. Następnie wzięła płaszcz i przewróciła na drugą stronę. — Niewiele lepiej. Podszewka jest cała porozdzierana i wytarta. Jezu, spójrz na jego adidasy. — Pochyliła się, żeby podnieść je z podłogi i położyć na blacie szafki. — Nie widać tego na pierwszy rzut oka, ale podeszwy oderwały się od reszty buta. Chyba przymocował je taśmą samoprzylepną. — Patrzyła na mnie ze złością. W jej oczach dostrzegłem oskarżenie. — Jak mogłeś tego nie zauważyć? — Czego? — Och, na litość boską, Finlay. Tego! — Pomachała dłonią nad rozłożonym ubraniem Whistlera. — Nadają się tylko na śmietnik. Wzruszyłem ramionami. — No, nie wiem. Myślałem, że ma taki styl. — Dziury w skarpetkach to nie styl, Finlay. — Wzięła mnie za ramię, zaprowadziła do salonu i powiedziała zniżonym głosem: — Mówi, że mieszka z ojcem. Gdzie jego matka? — Nie żyje. — Poznałeś jego ojca? Skinąłem głową. — I byłeś u niego w domu? — Tak. Zamknęła drzwi pokoju. 126

— Siadaj — nakazała. — I opowiedz mi wszystko. ••• Nic nie powiedziałem Whistlerowi, kiedy wyszedł z łazienki. Dałem mu stare workowate spodnie od piżamy, które na niego od biedy pasowały, i podkoszulek w rozmiarze XXL, opinający mu pierś. Okrył się z wdzięcznością moim starym szlafrokiem i poszedł do pokoju gościnnego na końcu korytarza, mrucząc coś o cholernych idiotach, którzy zostawiają niebezpieczne przedmioty na nabrzeżu. Spaliśmy prawie do południa. Obudził mnie warkot naszego samochodu przy drzwiach wejściowych. Mrużąc oczy przed światłem dnia, zobaczyłem, jak ciotka bierze z tylnego siedzenia kilka toreb z zakupami. Świeży porywisty wiatr pędził rzadkie chmury po niebie, z którego od czasu do czasu wylewał się blask słoneczny, rzucając na ziemię jasne rozlewiska i plamy. Było jednak sucho, co podniosło mnie na duchu. Kiedy zeszliśmy na dół, okazało się, że ciotka przygotowała nam późne śniadanie, które grzało się na piecyku. Owsianka, bekon, jajka, kiełbaski, kaszanka i smażony chleb, do tego wielkie szklanki soku pomarańczowego. Whistler pochłaniał wszystko łapczywie, nie odrywając wzroku od talerza, dopóki nie skończył. Potem siedzieliśmy we trójkę przy stole i piliśmy herbatę, a Whistler opowiedział nam nieprawdopodobną historię o dwóch ludziach, którzy próbowali przewieźć na tratwie byka na jedną z wysp w Uig. Zarzekał się, że jest prawdziwa. Byli bardzo zdenerwowani, wyjaśnił, bali się, że tratwa się przewróci, a byk utonie. I rzeczywiście, przewróciła się w połowie drogi, i cała trójka wpadła do morza. Mężczyźni sądzili, że się utopią, bo żaden nie umiał pływać. Okazało się jednak, że byk potrafi, więc obaj przywarli do niego, a on dotarł do brzegu wyspy i uratował ich. Opowiadał to w taki sposób, że rozśmieszył nas do łez. Obserwowałem ciotkę, kiedy mówił. Wydaje mi się, że dostrzegłem w jej oczach więcej życia niż kiedykolwiek dotąd. I śmiała się tak, jak nigdy wcześniej nie słyszałem. Przypominało to bystrą wodę, która wydobywała się niepowstrzymanym strumieniem spomiędzy jej uśmiechniętych ust. Nie mam pojęcia, co ją tak urzekło w Whistlerze. Z pewnością coś więcej niż tylko współczucie. Często myślę sobie, że o wiele bardziej wolałaby wychowywać jego niż mnie. I choć nigdy jej nie kochałem, prześladowała mnie niepokojąca zazdrość. Kiedy skończyliśmy jeść, oznajmił: „Lepiej się ubiorę”, po czym rozejrzał się za swoimi rzeczami. 127

Ciotka posłała mi ukradkowe spojrzenie. — Wyrzuciłam je na śmietnik, Johnie Angusie — wyjaśniła. W kuchni zapadła dziwna cisza; Whistler rozdziawił usta i popatrzył na nią z niedowierzaniem. Czułem się jak ktoś, kto ogląda film. Zaangażowany w akcję, ale pozbawiony jakiegokolwiek wpływu na to, co się dzieje. — Pojechałam do Stornoway, żeby kupić ci parę rzeczy. Nic specjalnego. Chwilowo wystarczą. — Położyła na stole torby, które przyniosła wcześniej z samochodu. Whistler wciąż się nie odzywał. Zaglądał po kolei do toreb. Były w nich solidne wysokie buty ze skóry. Dżinsy. Koszula w kratę. Nieprzemakalna kurtka z kapturem. I siedem par skarpet i majtek. — Nie bardzo wiedziałam, jak nosisz rozmiar, więc wzięłam największe, jakie były. Whistler wciąż siedział z rozdziawioną gębą. Popatrzył na moją ciotkę i pokręcił głową. — Nie stać mnie na to. — Ale mnie stać — powiedziała tylko, i to w sposób wykluczający jakąkolwiek dyskusję. — A teraz idź się przebrać. Chcę wyjechać za piętnaście minut. — Dokąd się wybieramy? — spytałem. — Do Uig. Zerknąłem na Whistlera. Zarumienił się, w jego dużych ciemnych oczach malowało się zakłopotanie. Widziałem, że chce się sprzeciwić i że ma to na końcu języka, ale ostatecznie nic nie powiedział. Moja ciotka nie była osobą, z którą można by się spierać. ••• Jechaliśmy do Uig w milczeniu. Ja i ciotka z przodu, Whistler zajmujący niemal całe tylne siedzenie, dziwnie przygaszony jak na siebie. Był koniec marca — typowy dzień jak na tę porę roku. Wzdłuż całego zachodniego wybrzeża wiał silny wiatr od Atlantyku i bez przerwy zanosiło się na deszcz. Ale na wschodzie widzieliśmy niemal czyste niebo, a promienie słońca tworzyły ruchliwe łaty gdzieś w głębi martwego i wyludnionego lądu. Daleko na południu mogliśmy dostrzec przelotne ulewy i tęcze, które sporadycznie barwiły niebo jak kredkami, a potem znikały, gdy obłoki pochłaniały promienie. Kiedy już zostawiliśmy za sobą Garynahine i ruszyliśmy koszmarnie ciężką trasą ku południowemu zachodowi, pośród gór wyrastających gdzieś za Uig zaczęły zbierać się złowieszcze chmury, zwiastun rychłej burzy. Narastał już we mnie strach. Bóg jeden wie, co czuł Whistler. Spojrzałem w lusterko wsteczne i 128

zauważyłem, że jest mu niewygodnie w nowym ubraniu, ale jego twarz nie zdradzała niczego. Kiedy zajechaliśmy pod zagrodę, stwierdziłem ku ogromnej uldze, że nigdzie nie widać śladu ojca Whistlera. Ciotka zatrzasnęła głośno drzwi samochodu i nie okazując wahania, pchnęła na oścież drzwi czarnego domu. — Halo? — zawołała, ale odpowiedziała jej cisza. Whistler i ja ruszyliśmy za nią, a potem patrzyliśmy bez słowa, jak obrzuca taksującym spojrzeniem wnętrze. Zmarszczyła nos z obrzydzeniem. — Pokaż mi, gdzie śpisz — powiedziała, a Whistler zaprowadził ją do maleńkiego pokoiku na tyłach, czyli swojej sypialni. Śmierdziało tu, łóżko było niezasłane, pościel nosiła ślady potu i brudu. Ciotka przejrzała szafę i komodę, znajdując jedynie parę dżinsów poprzecieranych na kolanach i dwa postrzępione stare swetry. Była tam też para gumowców oblepionych zaschniętym błotem i dwie czy trzy pary robionych na drutach skarpet, a także kilka sztuk majtek. Miały sparciałe gumki, jak te, które wyrzuciła na śmietnik. — Gdzie reszta twojej garderoby? — spytała. Wzruszył ramionami. — W praniu. — A kto się tym zajmuje? — W tygodniu zabieram rzeczy do Stornoway. Po raz pierwszy uświadomiłem sobie, jak ważny jest dla niego internat. Było to jedyne miejsce, gdzie mógł wziąć prysznic i zrobić pranie. Spojrzałam ukradkiem na ciotkę i dostrzegłem spojrzenie, które znałem aż za dobrze. Tłumiona wściekłość. Odwróciła się i pomaszerowała z powrotem do salonu. Obok zlewu pełnego brudnych naczyń stała stara lodówka. Ciotka otworzyła ją i zajrzała do środka. Wewnętrzna żarówka dawno już zniknęła. — Zapal światło — nakazała i Whistler wykonał jej polecenie bez szemrania. Ciotka wsunęła głowę do ciemnego wnętrza lodówki. — Nie ma tu niczego prócz piwa. Gdzie jedzenie? Whistler wzruszył ramionami i otworzył szafkę wiszącą po drugiej stronie zlewu. Było tam trochę poobijanych i popękanych naczyń, a także opróżniona do połowy torba cukru, który stwardniał od wilgoci. Torebki herbaty. Słoik kawy rozpuszczalnej. Słoik dżemu pokrytego pleśnią. Na blacie stał chlebak z połówką czerstwego bochenka. Widziałem grozę na twarzy ciotki. 129

— Czym się żywisz? Whistler wysunął wargi i gwizdnął cicho. — Głównie rybami. W weekendy. Jeśli cokolwiek uda mi się złapać. — Spojrzał na mnie, a ja odczułem jego zażenowanie. — Ale jadam głównie w ciągu tygodnia. Przypomniałem sobie, jak pochłaniał tego ranka przygotowane przez ciotkę późne śniadanie, jakby nie jadł od tygodnia; może rzeczywiście tak było. Nigdy nie przyszło mi do głowy, że jedynym miejscem, w którym mógł dostać porządny posiłek, była szkoła. Zakrawało na cud, że rósł jak na drożdżach. — Co tu się, kurwa, dzieje? Odwróciliśmy się wszyscy troje na grzmiący dźwięk głosu taty Whistlera. Wydawało się, że potężna sylwetka pana Macaskilla wypełnia sobą cały pokój, rzucając na nas cień. — Nie będzie pan używał takiego języka w obecności dzieci! — Głos ciotki niczym strzała przeszył zatęchłe powietrze czarnego domu, a wysoki mężczyzna jakby zmalał o kilka centymetrów. Sprawiał wrażenie zmieszanego. Po raz pierwszy od dłuższego czasu któregokolwiek z nas nazwano dzieckiem, wątpiłem też, czy jakakolwiek kobieta mówiła takim tonem do pana Macaskilla. — Kim pani jest, u diabła? Zrobiła w jego stronę kilka kroków, a ja i Whistler odsunęliśmy się na bok, żeby zrobić jej miejsce. Różnica między nimi była niemal komiczna. Drobniutka kobieta stawiała czoło olbrzymowi o prawie biblijnych rozmiarach. Dawid i Goliat. Nie ulegało jednak wątpliwości, kto jest silniejszy. — Ty brudny bydlaku! — Jej głos był przenikliwy, mocny i pełen furii. — Wysyłasz swoje dziecko w świat głodne i ubrane w łachmany, a sam przepijasz życie! Może i tak nie jest ono wiele warte. I może ci na nim nie zależy. — Wysunęła w jego stronę pięść. — Ale jest tu młode życie, które ma swoją wartość. Młode życie, które potrzebuje opieki i jedzenia, nie zaniedbania i prześladowań. Odwróciła się na pięcie i znów podeszła do lodówki; otworzyła ją energicznym ruchem, sięgnęła do środka, wyjęła wszystkie puszki piwa i rozrzuciła po podłodze. Wydały przerażający dźwięk, a my trzej popatrzyliśmy na nią w zdumieniu. — Jak się tu zjawię następnym razem, w lodówce ma być jedzenie, nie alkohol. 130

I chcę zobaczyć ubrania w szufladach tego chłopca, a na łóżku czystą świeżą pościel. Jeśli nie potrafi pan sobie z tym poradzić, panie Macaskill, to osobiście dopilnuję, żeby pozbawiono pana prawa do opieki nad tym młodym człowiekiem, postaram się też, by odebrano panu wszelkie wyłudzane zasiłki. — Twarz miała teraz zarumienioną i oddychała ciężko. — Czy wyraziłam się dostatecznie jasno? — A że osłupiały Macaskill nie zdołał od razu odpowiedzieć, podniosła głos o oktawę. — Wyraziłam się jasno? Potężnie zbudowany mężczyzna zamrugał, zastraszony i pokorny. Tak samo dominowała nad Whistlerem Mairead, czego byłem często świadkiem. — Tak. — I pan się nazywa ojcem? Powinien się pan wstydzić. Tata Whistlera zerknął na syna, ja zaś z niejakim zdumieniem zauważyłem wstyd na jego twarzy, jakby rzeczywiście wiedział, że jest podłym ojcem. Potrzeba było jednak dopiero mojej ciotki, żeby to zrozumiał. — No dalej — rzuciła niespodziewanie. — Zdejmujcie płaszcze, wszyscy. — Zdjęła też swój. — Doprowadzimy to miejsce do porządku. Resztę sobotniego popołudnia spędziliśmy na sprzątaniu domu, od góry do dołu. Nie było tu pralki, ale kiedy tylko zlew został umyty, ciotka ściągnęła poszwy z łóżek i sama je uprała w ręku. Wyschły w oka mgnieniu na sznurze, który kazała panu Macaskillowi rozciągnąć na dworze. Pod zewnętrzną ścianą domu zaczął rosnąć stos śmieci i rupieci, podczas gdy ciotka krążyła niezmordowanie po domu, zbierając wszystko, co nadawało się do wyrzucenia. Kartony pełne pustych puszek po piwie, góry butelek. Brudne ubrania i pościel. Połamane i popękane naczynia. Szczątki życia będącego w stanie całkowitego zaniedbania i upadku. I gdy pan Whistler szorował deski podłogowe starą szczotką, jakby mył pokład łodzi, Whistler i ja zabraliśmy się do usuwania z okien wieloletniego brudu. Ciotka usiadła przy stole i sporządziła listę zakupów. Skończywszy, podsunęła kartkę tacie Whistlera. — To, co najważniejsze — oznajmiła. — Jedzenie, ubrania, poszewki. Jeśli nie zajmie się pan odpowiednio swoim chłopakiem, to proszę mi wierzyć, pańskie życie nie będzie warte nawet funta kłaków. Wrócę tu, żeby tego dopilnować. Wziął od niej listę i skinął głową. Kiedy się zbieraliśmy do domu, byłem pełen obaw, jeśli chodzi o przyjaciela, zauważyłem też, że 131

i on boi się zostać sam z ojcem. Nigdy nie powiedział mi dokładnie, co się wydarzyło, kiedy już odjechaliśmy, tyle tylko, że siedzieli bardzo długo w milczeniu i że ojciec po raz pierwszy od niepamiętnych czasów był trzeźwy. I że w końcu, nieprzymuszony przez nikogo, podniósł wzrok na swojego chłopaka i powiedział: „Przepraszam, synu”. ••• Po tym weekendzie ciotka nalegała, bym spędzał tam jak najwięcej czasu. Nie miałem być jej szpiegiem, jak sądzę, bo jestem niemal pewien, że sama w ciągu tygodnia, kiedy byliśmy w szkole, odbywała częste podróże do Uig. Chodziło zapewne o to, żebym przypominał panu Macaskillowi, że ktoś ma na niego oko. I tak właśnie znalazłem się tam w ten weekend, kiedy to postanowiliśmy się wybrać na ryby nad jezioro Tathabhal. Był początek kwietnia i padało wyjątkowo mocno, nawet jak na zachodnie wybrzeże Lewis. Przesuwający się wolno front, który gromadził wilgoć z czterech i pół tysięcy kilometrów Atlantyku, usadowił się nad wyspą i zrzucał na nią obfitymi porcjami cały ten zapas wody. Był jednak łagodny i towarzyszyły mu niegroźne ciepłe wiatry wiejące od południowego zachodu. Doskonała pogoda na połowy wczesnego sezonu. W jeziorach roiło się od młodych pstrągów potokowych. Były smakowite, jeśli długo się je piekło w folii na rozżarzonym torfie; chcieliśmy za wszelką cenę złowić kilka sztuk. Oczywiście, mielibyśmy kłopoty, gdyby przyłapał nas strażnik przyrody, choć w tamtych czasach nie dawali się szczególnie we znaki. Kłusownictwo nie było jeszcze takim problemem jak potem, a w rzekach i jeziorach pływało mnóstwo ryb. Najgorsze, co mogło człowieka spotkać, to kopniak w tyłek i konfiskata połowu. Ale gdyby przyłapano nas z łososiem, sprawa wyglądałaby inaczej. Postanowiliśmy więc, że zadowolimy się pstrągami i będziemy czujnie wypatrywali strażnika wodnego czy leśnika. Dotarcie do jeziora zabrało nam prawie dwie godziny. Wznoszące się nad nami szczyty Mealaisbhal, Cracabhal i Tathabhal niknęły w chmurach. Woda pędziła po szlaku rwącymi strumykami, odsłaniając koryto zasłane dużymi morskimi kamieniami, które stanowiły jego podłoże; wirowała dziko i wyrywała dziury, w których można by złamać oś samochodu. W głębokich kanałach odpływowych wykopanych w torfowiskach przelewały się tysiące litrów brązowej deszczówki, która spływała z gór. Choć mieliśmy na sobie kurtki przeciwdeszczowe z kapturami i gumiaki, a także impregnowane 132

spodnie, zdążyliśmy przed dotarciem na miejsce przemoknąć do suchej nitki. Widziałem duże mięsiste policzki Whistlera, zaróżowione i lśniące od deszczu; uśmiechał się do mnie spod kaptura, który zakrywał mu częściowo twarz; do czoła kleiły mu się czarne włosy. Dostrzegłem też skupienie w jego oczach. Wskazał głową bramę na końcu szlaku prowadzącego do jeziora. Stał tam land rover. Rozejrzeliśmy się uważnie, ale nie było nikogo widać, więc podeszliśmy w milczeniu do samochodu. Whistler położył dłoń na masce. — Zimny. Stoi tu już od dłuższego czasu. Starłem wodę z bocznej szyby i zajrzałem do środka. W stacyjce były kluczyki. Na fotelu pasażera leżała gazeta z tego dnia i wełniana czapka. Bezużyteczna jako ochrona w tych warunkach. Ale od razu ją rozpoznałem. — To Wielki Jock Macrae — powiedziałem. — Strażnik wód. Whistler skinął głową. — Lepiej uważajmy. Ruszyliśmy w stronę jeziora, podążając wzdłuż strumienia, który w lecie zamieniał się w wąską strużkę. Teraz jednak był grzmiącym, wartkim potokiem, atakującym i obmywającym skały i głazy, które zsuwały się czasem po zboczu ku Loch Raonasgail groźnymi lawinami. Przy Loch Tathabhal grunt się obniżał, a kiedy potok wypływał z jeziora, rozrywał własne brzegi, rozlewał się na szerokość trzech, czterech metrów i pędził ku wodospadom. Jeszcze nim dotarliśmy do jeziora, zauważyliśmy, że poziom wody się podniósł i jej powierzchnię dzieli zaledwie kilka centymetrów od starego drewnianego mostu. W normalnych warunkach ten prześwit wynosił około metra czy półtora. Gdyby woda podniosła się jeszcze bardziej, porwałaby ze sobą tę kruchą konstrukcję, pozostawiając jedynie kamienne filary na obu końcach. Jednak i one znajdowały się w niebezpieczeństwie, atakowane przez wodę z mocą pełną furii, którą wyczuwało się w powietrzu. — Zarzucimy z mostu! — zawołał Whistler, żeby przekrzyczeć hałas. — Od strony jeziora. Prąd zniesie tu ryby. Byliśmy wtedy amatorami. Skinąłem głową i wspięliśmy się po kamieniach na most. Wzdłuż całej jego długości, po stronie jeziora, biegła drewniana poręcz, o którą mogliśmy się oprzeć i zarzucić wędki. Uwolniliśmy się od toreb i przygotowaliśmy sprzęt; pod nogami mieliśmy rwący nurt, który budził lęk swoją mocą i bliskością. Bałem się na niego patrzeć, bo przyprawiał mnie o zawrót głowy. Whistler 133

wyszczerzył w uśmiechu zęby. — To jest życie, co? Odpowiedziałem mu śmiechem i z jakiegoś niewyjaśnionego powodu cofnąłem się o krok, zarzucając wędkę. Runąłem w dół. Raptowne spadanie w powietrzu, a chwilę później zderzenie z wodą — poczułem całą jej potęgę, kiedy mnie porwała. Zimno zaparło mi dech w piersiach; nie mogłem nawet krzyknąć. A potem znalazłem się pod powierzchnią i wiedziałem z absolutną pewnością, że umrę. Słyszałem, jak ludzie mówili, że kilka sekund przed kraksą albo groźnym wypadkiem czas zdaje się nieruchomieć i człowiek ma go dostatecznie dużo, by przypomnieć sobie całe życie i powrócić do chwil, które istnieją tylko w jego pamięci i mają być utracone już na zawsze. Nie doświadczyłem niczego podobnego. Moim pierwszym odczuciem, gdy zostałem pchnięty na skałę wyrastającą pośrodku strumienia, był ból. Siła uderzenia i sam nurt wyrzuciły mnie w górę na kilka decydujących o życiu sekund. Widziałem, jak potok pędzi pode mną, a biała woda rozbija się o głazy, spieniona i tryskająca w strugach deszczu, który lał uporczywie. Stwierdziłem nagle, że zostałem niemal wepchnięty na płytę skalną, co przerwało mój bezwładny upadek. Zacząłem się zsuwać po jej śliskiej czarnej powierzchni, twarzą do kamiennej płaszczyzny, wiedząc, że jeśli nie zdołam się na niej utrzymać, to z pewnością roztrzaskam się i połamię na kolejnych bystrzach. Kiedy zsuwałem się nieubłaganie po skalnej pochylni, a wokół mnie rozbijała się woda, próbowałem rozpaczliwie znaleźć jakiś punkt oparcia dla dłoni, moje palce szukały czegoś, czego mogłyby się uchwycić. Czułem, że ginę, przekonanie o rychłej śmierci powróciło, nim natrafiłem opuszkami na wgłębienie przecinające powierzchnię skały i uczepiłem się tej zbawiennej szczeliny. Przez kilka sekund czułem, że moje ciało opływa potężny strumień, jak gdyby jakieś dłonie próbowały mnie złapać i ściągnąć w dół. Przywierając jednak uporczywie do kamienia, zdołałem powstrzymać ten napór, w każdym razie na tyle, by objąć prawą ręką skałę i znaleźć w gnejsie szczelinę dającą pewniejsze oparcie. Wydawało mi się niewiarygodne, że zaledwie kilka sekund wcześniej miałem zarzucić wędkę na pstrąga, wolny od jakichkolwiek trosk. A teraz walczyłem o życie, zmagając się z nieprawdopodobnymi przeciwnościami losu. To wszystko wydarzyło się tak szybko, że ani przez chwilę nie myślałem o Whistlerze. Teraz, 134

ponad grzmotem wody, usłyszałem jego krzyk: „Trzymaj się, Fin! Na litość boską, trzymaj się!”. Skłoniłem głowę w prawo, woda ją zalewała, niemal mnie oślepiając. Zobaczyłem go na brzegu, w odległości nie większej niż dwa metry. Jedną nogę zanurzał w strumieniu i wyciągał rękę. Nie mógł mnie jednak w żaden sposób dosięgnąć; wiedziałem, że jeśli spróbuje wejść do wody, to siła nurtu go porwie. Dostrzegałem na jego twarzy desperację. Próba dotarcia do mnie byłaby równoznaczna z samobójstwem, ale nie mogłem przywierać do skały bez końca. Było niewiele czasu. Widziałem po jego oczach, że myśli intensywnie, i wmawiałem sobie, że jest w stanie coś zrobić. Nagle ryknął: — Zaraz wracam! Obiecuję. Wytrzymaj jeszcze chwilę. I już go nie było. Zniknął mi z oczu. W tym momencie poczułem się samotny jak nigdy w życiu. Widok i szum wody wypełniał moje źrenice, uszy, umysł; skupiłem się z całych sił na tym, by trzymać się skały. Wierzyłem niezachwianie, że Whistler wróci, znalazłszy jakiś sposób, by mnie z tego wyciągnąć, ale wątpiłem, czy utrzymam się dostatecznie długo. Ciało drętwiało mi z zimna, ramiona traciły siłę. Nie miałem w ogóle czucia w dłoniach. Oparłem głowę o kamień i zamknąłem oczy, koncentrując się całkowicie na tym, by się utrzymać na skale. O dziwo, mógłbym niemal zasnąć i po prostu się puścić, jakbym odpływał w sen, z którego nie ma przebudzenia. I było w tej myśli coś osobliwie pocieszającego. Dopóki nie ocknąłem się gwałtownie na dźwięk warkotu silnika; wydawał się bardzo bliski. Do krawędzi strumienia podjeżdżał tyłem land rover, koła buksowały i ślizgały się, a potem samochód utkwił raptownie w miejscu przy akompaniamencie metalicznego zgrzytu hamulca ręcznego. Usłyszałem trzask drzwi i zobaczyłem Whistlera biegnącego w stronę tylnej części wozu. Miał w ręku zwój liny. Szybko przewiązał się nią w pasie, a potem klęknął, by przymocować drugi koniec do haka holowniczego. Wyprostował się i bez wahania zaczął brnąć przez wodę w moją stronę. Niemal natychmiast siła nurtu zwaliła go z nóg. Zobaczyłem jego wyciągniętą rękę i linę, którą obwiązał sobie dłoń i tułów i która chroniła go przed porwaniem przez wodę. Zdumiewające, ale znalazł oparcie dla stóp, coś, dzięki czemu mógł się dźwignąć, i zobaczyłem, jak unosi tułów ponad powierzchnię strumienia, jakby Neptun wynurzał się z morza. I nagle pojawił się tuż obok mnie, żyły na jego czole przypominały zwoje grubego sznura — potężnie zbudowany chłopak napinający każdy mięsień, stawiający czoło wszystkim siłom natury, by ocalić 135

przyjaciela. Woda atakowała go wściekle, biała i spieniona, kiedy dosłownie wziął mnie w ramiona. A ja, w przypływie jakiejś bezgranicznej wiary, puściłem się skały i chwyciłem linę, czując, jak jego ręce oplatają mnie w pasie. W tym momencie stracił oparcie dla nóg i pędząca woda porwała nas obu. Przez sekundę ulegaliśmy mocy, która przekraczała naszą wyobraźnię, dopóki lina się nie napięła, a my nie zostaliśmy rzuceni wściekle w bok i uderzyliśmy o bliski brzeg. Whistler znalazł w sobie dość siły, by wyciągać nas ze strumienia, aż dotarliśmy do land rovera i padliśmy zdyszani, bez słowa, w sitowie i na przesiąknięty deszczem torf pod tylnymi kołami samochodu. Woda przepływała kilka centymetrów od naszych twarzy, posykując, plując i przeklinając. Oszukana jakimś cudem. Przyszło mi do głowy, że pradziadek Whistlera musiał w taki sam sposób posłużyć się liną Johna Finleya Macleoda rzuconą z pokładu Iolaire, by ocalić życie mojego dziadka. Whistler przekręcił się na plecy i wpatrzony w niebo, zaczął się śmiać. Z trudem złapałem oddech i usłyszałem swój drżący głos; spytałem, co jest takie zabawne. Obrócił się i zobaczyłem wielką roześmianą twarz. — Ty głupi draniu. Największa cholerna ryba, jaką kiedykolwiek złowiłem, i to całkowicie niejadalna! ••• Kiedy jechaliśmy przez dolinę, podskakując na dziurach, które wyżłobił w twardym podłożu deszcz, dmuchawa tłoczyła do wnętrza samochodu ciepłe powietrze. Czułem, jak przemarznięte kości wracają powoli do życia. Siedziałem obok Whistlera, wciąż trzęsąc się z zimna; prowadził land rovera, jakby jeździł nim całe życie, chociaż nie byłem pewny, czy ma w ogóle prawo jazdy. — Cholera! Co powie Jock Macrae, kiedy zobaczy, że jego samochód zniknął? — spytałem. Whistler tylko się roześmiał. — Chciałbym wiedzieć. Czuję w powietrzu niezłą awanturę. Będzie musiał wracać do domu na piechotę. — Wpakujemy się w kłopoty. — Nie. — Whistler potrząsnął wielką głową jak pies, który otrząsa wodę z sierści. Jego uśmiech miał w sobie coś szaleńczego. — Nigdy się nie dowie, że to my. Kto mu o tym powie? Ani ja, ani ty. Dziękuj Bogu, że ten stary sukinsyn tam podjechał i że miał w bagażniku linkę holowniczą. 136

W domu zdjęliśmy z siebie przemoczone ubrania. Whistler rozwiesił je na suszarce przy rozpalonym kominku i nastawił czajnik. Przebrał się w suche rzeczy, a ja rozpoznałem koszulę, którą kupiła mu moja ciotka. — Wracam za kilka minut — oznajmił i kiedy wyszedł na dwór, usłyszałem, jak zapala land rovera i odjeżdża. Wrócił dopiero pół godziny później, na piechotę, i zastał mnie skulonego przy ogniu, z drugim kubkiem gorącej herbaty w dłoniach. — Mam coś, co cię lepiej rozgrzeje. — Zniknął w pokoju na tyłach domu i pojawił się po chwili z opróżnioną do połowy butelką whisky, z której nalał mi do kubka sporą porcję. — Centralne ogrzewanie. Mój stary sądzi, że nie wiem, gdzie to chowa. Wyszedł na moment, żeby odstawić butelkę na swoje miejsce, a potem rozsiadł się obok. Spojrzałem na niego. — Nie napijesz się? — spytałem. Pokręcił głową. — Nikt nie wie, co ma w genach. Nie chcę skończyć jak on. Długo wpatrywałem się w kubek, nim łyknąłem porządnie. Obróciłem głowę w stronę przyjaciela. — Uratowałeś mi życie, Whistler. Ale on wzruszył tylko ramionami. — Taka jest moja rola, Fin. ••• Później dowiedziałem się, że Jock Macrae o mało nie dostał zawału, gdy wróciwszy znad jeziora, nie znalazł swojego land rovera. Po długiej pieszej wędrówce w strugach deszczu zaszedł do pierwszej z brzegu zagrody i zgłosił na policję kradzież wozu. Ku jego konsternacji, a także stróżów prawa, niebawem znaleziono samochód zaparkowany pod jego domem. Nikt się nigdy nie dowiedział, kto go wziął i dlaczego.

137

ROZDZIAŁ 15 — Marsaili powiedziała, że znajdę tu pana. Fin drgnął wystraszony na dźwięk głosu za plecami i zobaczył George’a Gunna, który patrzył na niego z góry. Dostrzegł radiowóz policyjny przy poboczu drogi, około stu metrów za domem, w którym Fin dorastał. Z powodu zawodzenia wiatru nie słyszał kroków sierżanta. Podniósł się z ziemi i uścisnął mu dłoń. Gunn miał na sobie białą koszulę i ciemny krawat, powiewający w ostrych podmuchach pod pikowaną rozpiętą kurtką. Nogawki za długich spodni marszczyły się wokół wypolerowanych czarnych butów z dziurkowanym noskiem. Nagłe pojawienie się sierżanta, które przerwało rozmyślania Fina, nie wróżyło nic dobrego. — Jak odczucia po autopsji? Gun wzruszył ramionami i skrzywił się. — Była cholernie nieprzyjemna, panie Macleod. I nie wyjaśniła na dobrą sprawę okoliczności czy przyczyny śmierci. — Odetchnął przeciągle. — Ale z Inverness przyjechało szefostwo. I traktują to jak morderstwo. Fin skinął głową. — Pojawiła się też awangarda czwartej władzy. Przylecieli rano pierwszym samolotem. Bóg jeden wie, jak prasa dowiaduje się o czymś takim, ale biorąc pod uwagę status Roddy’ego Mackenziego w świecie muzycznym i to, w jaki sposób zaginął, w ciągu kilku najbliższych dni możemy się spodziewać prawdziwego najazdu. Podejrzewam, że będą chcieli z panem rozmawiać dziennikarze. To pan go znalazł. Fin uśmiechnął się ponuro. — Więc postaram się ich unikać, George. — To dobry pomysł. — Gunn potarł w zamyśleniu szczękę. — Udało się panu pogadać ze swoim przyjacielem? Pytanie wydawało się rzucone mimochodem, ale Fin wiedział, że jest inaczej. — Z Whistlerem? — Z Johnem Angusem Macaskillem — potwierdził Gunn. — Nie, nie rozmawiałem z nim. — Fin się zawahał. — Jakiś problem? — Inspektor prowadzący śledztwo chciałby zamienić z nim słowo. — Dlaczego? 138

— Tak jak mówiłem panu wczoraj, potrzebne jest nam jego zeznanie. Dotyczące znalezienia samolotu. — Urwał. — Poza tym znał denata. — Ja też. — Tak. Ale pan nie zniknął. Fin zmarszczył czoło. — A Whistler zniknął? — No cóż, najwyraźniej nie można go znaleźć. Może sam sobie tego nie życzy. Rozumiem, że szukał go pan wczoraj? Fin skinął głową. — Wysłaliśmy miejscowego policjanta, żeby ściągnął go z samego rana — mówił dalej sierżant. — Ale Whistlera nie ma w domu i wszystko wskazuje na to, że tam nie nocował. Nie wie pan przypadkiem, gdzie może przebywać? — Nie mam pojęcia, George. Whistler to wolny duch. Idzie tam, gdzie mu się podoba. Zszokowany po tym, co zobaczył, spędził prawdopodobnie noc w jakiejś chacie pasterskiej. Gunn wysunął w zamyśleniu wargę. — Mówi się, że Whistler Macaskill i Roddy Mackenzie często darli koty. Fin z trudem powstrzymał śmiech. — Jeśli ktokolwiek sądzi, że Whistler miał cokolwiek wspólnego z zamordowaniem Roddy’ego, to grubo się myli, George. Zresztą był tak samo jak ja poruszony widokiem ciała w samolocie. — Możliwe, panie Macleod, ale to trochę dziwne, że zniknął z powierzchni ziemi, nie uważa pan? — Sierżant zawahał się. — Wiem, że się powtarzam, ale spytam ponownie. Czy jest coś, czego nie chce mi pan powiedzieć? Fin poczuł na twarzy pierwsze krople deszczu, kiedy wiatr z zachodu się nasilił. I znów zaczął się zastanawiać nad tym, czego nie powiedział mu Whistler. — Nie, George. Nie ma. ROZDZIAŁ 16 Czarny dom Whistlera sprawiał wrażenie wymarłego, nawet widziany z drogi. Fin nie potrafił powiedzieć dlaczego, ale wiedział, że nie znajdzie tu przyjaciela. Dopiero gdy wspiął się na wzgórze, mógł się przekonać, że drzwi nie są zamknięte, lecz lekko uchylone; poruszały się tam i z powrotem w podmuchach wiatru, jakby domostwo oddychało. Pchnął je ostrożnie i usłyszał, jak szorują o kamienną podłogę, a potem zaczął przyzwyczajać 139

wzrok do ciemności. Spodziewał się niemal, że zastanie tu małą Annę, tak jak dzień wcześniej, ale wnętrze ziało pustką. Wszedł do środka i poczuł chłód tego miejsca, woń wilgoci w powietrzu. Pozostałości po wypalonym dawno torfie były zimne jak śmierć. Dom sprawiał dziwne wrażenie opuszczonego, jakby nikt tu nie przybywał od wielu dni. I po raz pierwszy Fin zaczął się lękać o przyjaciela. Pod ścianą stały w rzędzie figury szachowe, milczący świadkowie, których kształty majaczyły w mroku. Świadkowie czego? Wychodząc na podmuchy wiatru, miał złe przeczucie. Zaczął się przypływ, złoty piasek pokrywała szmaragdowa woda o głębokości trzydziestu centymetrów, przez chmury przebijały się ostre jak drzazgi promienie dalekiego słońca, rzucając ruchliwe błyski na odległy machair. Na drodze pojawił się land rover, z którego wysiadło dwóch mężczyzn. Fin musiał zmrużyć oczy, żeby zobaczyć ich twarze na tle błyszczącego morza i słońca za ich plecami, ale rozpoznał samochód i wiedział, że kierowca to Jamie. Dopiero gdy obaj zaczęli wspinać się po zboczu w stronę czarnego domu, rozpoznał sylwetkę tego drugiego. Była zwarta i kwadratowa; człowiek ten miał naciągniętą na czoło czapkę. Wielki Kenny. Jamie zatrzymał się przed Finem, zdyszany lekko po wspinaczce. Kenny trzymał się kilka kroków za nim; uchwycił na moment spojrzenie Fina, potem odwrócił pospiesznie wzrok, jakby zawstydzony. — Jest tutaj? — spytał Jamie. — Kto? Jamie cmoknął zniecierpliwiony. — Macaskill, oczywiście. — Nie. — Więc gdzie jest? — Nie mam bladego pojęcia. Jamie przechylił głowę i posłał Finowi sceptyczne spojrzenie. — Byłeś z nim, kiedy znaleźliście ten samolot. — Nic się tu nie ukryje. Nawet jeśli te słowa mogły się wydać Jamiemu bezczelne, ton głosu Fina nie zdradzał tego w najmniejszym stopniu. — I co, połknąłeś przynętę i pojechałeś za nim nad Tathabhal tamtego wieczoru? 140

— Tak. — I? — Nic. — Nie kłusował? — Nie. Jamie westchnął, z trudem ukrywając irytację. — No to co się stało? Fin zaczął się zastanawiać, jak dużo — albo jak mało — powinien mu powiedzieć. Denerwowała go własna głupota. Jedynym świadkiem wydarzeń, które miały miejsce nad jeziorem w noc poprzedzającą burzę, był James Minto. A Minto, czego Fin był pewien, nie puściłby pary z gęby. Mimo to żałował teraz, że wciągnął w to wszystko tego człowieka.

141

ROZDZIAŁ 17 Przez ten czas, jakiego Fin potrzebował, by następnego dnia po konfrontacji z Whistlerem w barze dotrzeć do Uig, wiatr wzmógł się, osiągając siłę sześciu czy siedmiu stopni. Wciąż był jednak nienaturalnie ciepły, a silniejsze wiatry stratosferyczne przeganiały chmury na niebie, tworząc z nich osobliwe czuby i pasemka, które przypominały zwoje gazy zakrywające słońce. Wysoka i cienka trawa wokół domu schowanego pośród wydm z widokiem na plaże Uig falowała jak woda. Pod zaniedbanym budynkiem gospodarczym, którego nie malowano od wielu lat, parkował land rover. Fin skręcił z szutrowej drogi i zatrzymał się na końcu piaszczystego traktu, który dochodził pod sam dom. Za wydmami wznosił się ciemny masyw gór; przypominał skalne fale napierające na niebo. Za dwoma oknami osadzonymi w grubym pobielonym kamieniu nie było śladu życia, a kiedy Fin zapukał w stare drewniane drzwi, odniósł wrażenie, że odpowiada mu głucha pustka. Chciał już dać sobie spokój i pojechać do Ardroil, kiedy drzwi się otworzyły i na progu stanął rozczochrany James Minto; miał na sobie szlafrok i mrugał w jasnym świetle poranka. Popatrzył spod przymrużonych powiek na Fina, osłaniając jedną ręką oczy. — Jezu Chryste, człowieku! Oszalałeś? Kto przychodzi o tej porze?! Nie wiesz, że pracuję w nocy? Fin przypomniał sobie spokojny głos i płaski akcent wschodniego Londynu z ich pierwszego spotkania, a także ukrytą w nim groźbę. Minto służył w oddziałach specjalnych i dwa lata wcześniej został zatrudniony przez właściciela majątku, żeby odstraszał kłusowników. Robił to z powodzeniem, posługując się niezbyt czystymi metodami. Niemal wszyscy w Uig bali się go i w takim samym stopniu darzyli nienawiścią. Nikt jednak nie potrafił radzić sobie z kłusownictwem na wielką skalę, a Minto nie posiadał śledczych umiejętności Fina. Był rottweilerem, nie psem myśliwskim. Fin przyjrzał mu się w zamyśleniu, nie przejmując się tym, że wyciągnął go z łóżka. — Nie pamięta mnie pan, prawda? Minto patrzył na niego przez chwilę złym wzrokiem, nim sobie przypomniał. — Pan jest tym gliniarzem. Zjawił się pan tu rok temu czy coś koło tego, żeby oskarżyć mnie o zamordowanie jakiegoś kłusownika w Ness. — Nie było mowy o żadnym oskarżeniu. Musieliśmy wyeliminować podejrzanych. 142

— Odniosłem inne wrażenie. — Tak czy inaczej to przeszłość. Nie jestem już gliniarzem, tylko szefem ochrony miejscowego majątku. Nazywam się Fin Macleod. I w gruncie rzeczy jestem teraz pańskim przełożonym. — O kurwa, już trzęsę się ze strachu, panie Macleod. Fin spojrzał w bladozielone oczy w szczupłej, opalonej twarzy. Krótko ostrzyżone włosy Jamesa Minto były upstrzone siwizną, ale nie wyglądał na człowieka, z którym można zadzierać; był wyszkolony w technice zabijania i wciąż sprawny, co uwidoczniało się pod rozchylonym szlafrokiem, pod którym miał tylko bokserki. — Pewnie dlatego, że jest pan tak skąpo ubrany i że jest panu zimno. Może zaprosi mnie pan do środka i włoży na siebie coś bardziej odpowiedniego? Minto wahał się przez chwilę; wydawało się, że nie jest do końca pewien, jak ma zareagować na tę propozycję. Dostrzegł jednak błysk w oku Fina i uśmiechnął się niechętnie. — Dobra, niech pan wchodzi. Do salonu. Wrócę za minutę. Fin, gdy tylko znalazł się w ciasnym i niewielkim pomieszczeniu pełniącym funkcję salonu, przypomniał sobie wrażenie, jakie odniósł przy ostatniej wizycie — wrażenie obsesyjnej i niemęskiej schludności. Każdy mebel został ustawiony tak, by zapewniał maksimum efektywności i dostępu, a oparcia i poręcze kanapy i dwóch foteli przykryto narzutami. Półki bez śladu kurzu zapełnione były starannie poukładanymi książkami i ozdobami. Akcesoria do kominka wisiały równiutko obok paleniska, wymiecionego i wyczyszczonego do połysku. Za otwartymi drzwiami kuchni można było dostrzec czyściutkie blaty szafek, równe rzędy kubków na hakach przytwierdzonych do ścian, umyte naczynia na suszarce obok zlewu. W powietrzu wyczuwało się nieznaczną woń środka odkażającego. Fin obrócił się w stronę okna i zobaczył szachownicę na małym kwadratowym stoliczku pod parapetem. Nie starczyło tam miejsca na krzesła, ale partia była w toku. Wykonane z żywicy kopie figur z wyspy Lewis, o barwie szkarłatu i kości słoniowej. Fin podszedł bliżej i wziął do ręki figurę wikińskiego berserkera, po czym przyjrzał się rozwichrzonej brodzie, wilczo wykrzywionym ustom, zębom zatopionym w brzegu tarczy. Postać przypominała mu bardziej Whistlera niż Kenny’ego. Odstawił figurę na swoje miejsce i odwrócił się w chwili, gdy do pokoju wszedł Minto, wciągając na podkoszulek bez rękawów wełniany sweter w kolorze khaki. Miał teraz na sobie dżinsy i tenisówki; Fin zauważył, jak bardzo podkrążone i wciąż zaspane są jego oczy. Skinął głową w stronę szachownicy. 143

— Wciąż grywa pan ze swoim byłym dowódcą przez telefon? — Teraz przez e-mail. Czasy się zmieniają. — Ruszył do kuchni. — Filiżankę herbaty, kolego? — Dzięki. Fin usiadł na kanapie, twarzą do ściany obwieszonej zdjęciami; był na nich Minto w towarzystwie różnych mężczyzn, czasem w mundurze, czasem po cywilnemu. Na paradzie wojskowej albo w kamuflażu gdzieś w bujnym lesie tropikalnym po drugiej stronie świata. Zastanawiał się nad samotną egzystencją, jaką prowadził teraz ten człowiek po tylu latach braterstwa broni i działania zespołowego. Nie miał już towarzyszy, ale zachował drobiazgowe przywiązanie do szczegółu i porządku, które wpoiła mu armia. Wszystko miało swoje miejsce i musiało się na nim znajdować. Powód, by położyć się wieczorem do łóżka i wstać rano. Tyle że w przypadku Minto było na opak. Fin zerknął przez okno na połacie plaży odsłoniętej przez odpływ, Baile na Cille na przeciwległym brzegu, kościół, cmentarz, na całe to dzikie i nieokiełznane piękno. Czy Minto naprawdę je sobie uświadamiał, czy było to tylko miejsce ucieczki przed życiem w cywilu, które okazało się dla niego tak trudne? Odmieniec egzystujący gdzieś na obrzeżach społeczeństwa. Fin dostał herbatę w kubku, nie w filiżance jak podczas ostatniej wizyty w tym miejscu, ale na tacy stał mały chiński spodeczek z kostkami cukru i mleko w porcelanowym dzbanuszku. Minto postawił kubek na jednej z sześciu równo ułożonych podkładek na stoliku do kawy. Sam stanął z herbatą obok kominka, jakby chciał się ogrzać ogniem nieistniejącego torfu. — Będzie pan polował na tych kłusowników, jak się domyślam. Fin skinął głową i łyknął herbaty. — Zna pan Whistlera Macaskilla? —

A

kto

go

nie

zna?

—

Minto

wskazał

brodą

wyrzeźbioną

w

drewnie

sześćdziesięciocentymetrową replikę figury szachowej z wyspy Lewis, stojącą na małym stole w przeciwległym kącie pokoju, a Fin odwrócił się w tamtą stronę. — On to zrobił. Piękne rękodzieło. — Skąd pan to ma? — Kupiłem od niego. Właśnie ta figura podsunęła panu Johnowi pewien pomysł związany z galą. Fin przechylił głowę i spojrzał z uwagą na rozmówcę. — Jaki pomysł? — Zamówienia całego kompletu i ustawienia na plaży wielkiej szachownicy. 144

Wie pan, w październiku, jak pokażą oryginały. Mają je wystawić w szklanych gablotach, w tym starym kościele. — Wskazał głową okno. — Ciekawe swoją drogą. Facet, który je wtedy znalazł, nie wiedział, co z nimi zrobić. Więc zaniósł je pastorowi kościoła w Baile na Cille. Jakiemuś wielebnemu Macleodowi. Więc to niezły pomysł, żeby szachy wróciły do tego kościoła. Znajdują się teraz w prywatnych rękach, ale chyba nowi właściciele nie mają nic przeciwko temu, żeby wykorzystano je podczas gali. — Napił się w zamyśleniu herbaty. — Podobno przyjedzie dwóch arcymistrzów, żeby rozegrać partię oryginalnymi szachami. Każdy ruch będzie przekazywany na plażę przez krótkofalówkę i odtwarzany na tej wielkiej szachownicy. Taki był w każdym razie pomysł starego Wooldridge’a. — Skąd pan to wszystko wie? Minto wydawał się zaskoczony. — Sam mi to powiedział. Żaden sekret. — Jego syn nie ma chyba o tym pojęcia. — Idiota! — Minto wymamrotał to słowo, jakby nie był pewien reakcji Fina na taki objaw lekceważenia. — Może byłoby dobrze, gdyby wspomniał mu pan o tym. — Dlaczego? — Ponieważ John Wooldridge wciąż leży po wylewie w jakimś angielskim szpitalu, a Jamie twierdzi, że nic nie wie o zleceniu dotyczącym szachów. Więc Whistlerowi nie zapłacono. — Typowe! — mruknął Minto. — Wie pan o tym, że kłusuje? Minto zmarszczył czoło. — Kto? Whistler? Fin skinął głową. — Oczywiście, że wiem. Ale robi to rzadko, i tylko dla siebie. Nikomu nie szkodzi. Więc zostawiam go w spokoju. — Jamie chce, żebym położył temu kres. Minto podniósł kubek do ust, ale znieruchomiał i popatrzył na Fina zaciekawiony. — Dlaczego? — Nie przepadają za sobą. — No, trudno się temu dziwić. — Minto milczał przez chwilę. — Więc co pan zamierza z tym 145

zrobić? Fin westchnął. — Myślę, że istnieją większe problemy niż Whistler. Ale ci dwaj naprawdę się nie lubią i jeśli nie zdołamy przekonać Whistlera, żeby dał sobie spokój, to Wooldridge junior może ściągnąć tu ciężką artylerię. Fatalna wiadomość dla Whistlera i być może koniec pańskiej roboty na tym terenie. Minto zastanawiał się przez chwilę. — My? — spytał. — Sam nie dam rady. To kawał chłopa. Nie muszę tego mówić. Nawet pan miałby z nim problemy. — Och, dałbym sobie z nim radę, panie Macleod. Żaden problem. Ale musiałbym go przy okazji trochę poturbować. Fin pokręcił zdecydowanie głową. — Nie chcę, by coś mu się stało. Niech pan go po prostu powstrzyma. Żeby zrozumiał. Minto nie wyglądał na przekonanego. — Jak? — Wybiera się dziś wieczorem nad Tathabhal. — Skąd pan wie? Fin przesunął dłonią po szczęce. Wciąż go bolała. — Bo on chciał, żebym się dowiedział. Coś w rodzaju głupiego wyzwania. Minto pokręcił głową. — Nie podoba mi się to, panie Macleod. Fin odstawił kubek na podstawkę i podniósł się z miejsca. — Pojadę teraz do niego i spróbuję przemówić mu do rozsądku. Ale jeśli nic z tego nie wyjdzie, spotkam się z panem dziś wieczorem przy starym moście, tam gdzie z jeziora wypływa rzeka. — Dobra, kolego. — Minto wzruszył ramionami. — Ale to nie zmienia faktu, że jeśli mam go przydusić, to będę musiał zrobić mu krzywdę. ••• Letnie słońce wędrowało powoli, zmierzając nieubłaganie w stronę równika; każdego dnia zarzucało na Hebrydy zasłonę ciemności nieco wcześniej. Białe noce, kiedy wschód i zachód słońca następowały o tej samej porze, już przeminęły. Według komunikatów słońce zachodziło o 20.45, ale choć było po wpół do dziesiątej, niezwykle czyste niebo wciąż jaśniało, nawet nad górami majaczącymi posępnie od południowej strony. Wiatr, który wcześniej nie dawał za 146

wygraną, teraz się uspokoił. Fin nie odnalazł Whistlera, ale zamierzał sprostać wyzwaniu, które przyjaciel rzucił mu poprzedniego wieczoru. Kiedy pokonał szczyt wzniesienia w Ardroil, zobaczył blade smugi wycięte w ciemnych wzgórzach — blizny w krajobrazie pod postacią wyrobisk żwiru — a wczesny blask księżyca połyskiwał srebrzyście na drodze, która wiła się nad destylarnią Abhainn Dearg w stronę Mangurstadh. Przy bramie tej jedynej destylarni, jaka odrodziła się na wyspie po niemal stu siedemdziesięciu latach, wartę trzymały dwie gigantyczne drewniane figury szachowe czerwonego koloru. Abhainn Dearg znaczyło po gaelicku Red River, tak jak sama posiadłość, a destylarni nadano to miano, ponieważ znajdowała się blisko miejsca, gdzie rzeka wpadała do Atlantyku. Według legendy zyskała swe imię po krwawej bitwie klanowej, która zabarwiła jej wody na czerwono. Destylarnia została zamknięta w 1844 roku, kiedy to lord James Matheson, abstynent i zwolennik prohibicji, zakupił wyspę. Ironia, której być może nie dostrzegali mieszkańcy Lewis w owym czasie, polegała na tym, że fortunę umożliwiającą nabycie całej wyspy Matheson zbił na sprzedaży Chińczykom opium. Fin jednak był jej świadomy; uśmiechnął się nieznacznie, widząc w dole, poniżej drogi, czerwone i zielone dwuspadowe dachy budynków z blachy i gazobetonu, tworzące obecną Abhainn Dearg. Uśmiech przygasł jednak, kiedy Fin przypomniał sobie, dlaczego tu jest. Pomyślał, że jeśli Whistler starał się unikać go cały dzień, to mu się udało, a on, Fin, zmierzał teraz w stronę jeziora Tathabhal na spotkanie, którego nie chciał. Osiemset metrów dalej skręcił z szosy. Jazda pod górę, po wyboistej, pełnej dziur drodze wijącej się mozolnie przez szeroką, zasłaną głazami dolinę, zaczęła przypominać wspinaczkę piechura. Księżycowy blask kładł się srebrzystymi wstęgami na wąskich potokach i odbijał się od każdego skrawka wody, która wypełniała zagłębienia i wklęsłości tego pierwotnego krajobrazu. Księżyc wciąż stał nisko na niebie, po obu zaś stronach zaczęły wyrastać góry; trakt pogrążał się w mroku, a całe światło skupiało się na niebie. Muskało czarne wody jeziora Raonasgail i ciemne szczyty Mealaisbhal i Tathabhal, które majaczyły złowieszczo nad przeciwległym brzegiem. Nim Fin dotarł do ujścia rzeki i pokonał kolejne sto metrów, mógł sięgnąć wzrokiem ponad doliną do odległych połyskujących wód Tamnabhaigh i migotliwych świateł Cracabhal Lodge na jego północnym krańcu. 147

Skręcił na wschód i gdy ruszył ledwie widocznym pradawnym szlakiem, spod kół zaczęły tryskać grudki torfu i kamyki. Droga wznosiła się stromo, prowadząc go do nieruchomej tafli jeziora Tathabhal, ukrytego pośród cieni pochyłych piarżystych zboczy. Języki wody w rzece, która z niego wypływała, drgały i lizały prawie suche kamienne koryto, spadając niewielkimi kaskadami do niższego Loch Raonasgail. W miejscu, gdzie rzeka opuszczała jezioro, jej brzegi spinał drewniany most wsparty na kamiennych kolumnach bez spoiwa, z chwiejną i niepewną poręczą od strony jeziora. Wyrównano tutaj fragment terenu, żeby wędkarze mogli zaparkować swoje samochody. Land rover należący do Minto stał tuż nad wodą; Fin wysiadł z suzuki i usłyszał, jak silnik rovera postękuje w ciemności, tracąc temperaturę. Właściciel pewnie niedawno wysiadł z samochodu, nigdzie go jednak nie było widać. Ani Johna Angusa Whistlera Macaskilla. Fin od razu poczuł niezliczone meszki, krążące w mroku wokół niego; miał nadzieję, że środek ochronny, którym wysmarował obficie twarz i kark, spełni swoje zadanie. Patrząc na zachód z tego wysoko położonego miejsca, Fin ogarniał wzrokiem całą dolinę między szczytami Mealaisbhal i Cracabhal, i choć nie mógł dostrzec morza, wiedział, że rozciąga się gdzieś w dali. Dostrzegał na horyzoncie tylko zbierające się chmury, czarne i złowróżbne. I niekiedy daleki błysk pioruna, wciąż zbyt odległego, by dało się cokolwiek usłyszeć. Poczuł pierwszy chłodny podmuch nadciągającej burzy, zwiastun nagłego załamania pogody, od tak dawna spodziewanego. Odwrócił się i zobaczył księżyc w pełni, wspinający się po czystym wschodnim niebie. Miał nadzieję, że sprawa nie zajmie mu dużo czasu i że przed ulewą zdąży wrócić do domu i położyć się do łóżka. Nagle jego uwagę zwrócił jakiś dźwięk, jakby do wody wpadł kamyczek; zobaczył srebrzyste koła rozchodzące się z jednego punktu, niedaleko przeciwległego brzegu. Pewnie ryba, która wyskoczyła z głębiny w poszukiwaniu owadów. Ani śladu jakiegokolwiek życia. Po chwili znów zapadła cisza. Wszedł na drewniany most i przesunął uważnym spojrzeniem po jeziorze. Wiatr się wzmagał, a chmury, odległe do niedawna, zaczęły gromadzić się w górze niczym straż przednia rychłej burzy. Kiedy stał tu, patrząc za siebie, na strumień, który tak wiele lat temu omal nie pozbawił go życia, czuł coraz dotkliwiej spadek temperatury. Muszki już odleciały, a księżyc pojawiał się i znikał z coraz większą częstotliwością; przypominało 148

to dziwny, migotliwy, bezbarwny pokaz świetlny. Fin odwrócił się w stronę jeziora i dostrzegł jakiś ruch na drugim brzegu. Cień przesuwający się na tle pokrytego piargiem zbocza. — Minto! — zawołał w mrok i poczuł, jak wiatr porywa jego głos. Odpowiedział mu tylko śmiech, który znał doskonale. I w nagłym przebłysku księżycowego światła dostrzegł Whistlera, który stał po drugiej stronie i na niego patrzył. Uniósł prawe ramię, a Fin zobaczył, że przyjaciel trzyma mocnymi, grubymi palcami za skrzela wielkiego dzikiego łososia. — Moglibyśmy wrócić od razu do domu, Fin. Upiec rybę w folii nad torfem. Wypić szklaneczkę i powspominać to i owo. Co ty na to? Fina kusiło, by to zrobić. — Daj spokój, Whistler. Musimy pogadać. — Po to ściągnąłeś tu tego mięśniaka? Na pogawędkę? Rozczarowałeś mnie, Fin. Miałem o tobie lepsze zdanie. Fin uświadomił sobie, że popełnił błąd, angażując w sprawę Minto. Prawie w tym samym momencie księżyc zniknął za chmurą, a ciemność znów pochłonęła Whistlera. Jednocześnie od strony land rovera dobiegło głośne walenie. Fin zeskoczył z mostu, pokonał biegiem parking i uniósł tylną klapę wozu. Minto leżał zwinięty w kłębek na podłodze, skrępowany własną liną jak kurczak, w usta miał wetkniętą oleistą szmatę. Udało mu się przekręcić na plecy i uderzać podbiciem stopy w bok samochodu. — Jezu, Minto! — Fin wgramolił się do rovera i rozwiązał mężczyznę, a potem wyciągnął mu knebel z ust. Minto dyszał przez kilka sekund, aż wreszcie złapał oddech; na wargach miał ślinę. — Zabiję go. Kurwa, zabiję! Fin patrzył na niego z niedowierzaniem. — Co się stało, do cholery? — Zaskoczył mnie. To się stało, kurwa. Fin z trudem powstrzymał się od śmiechu. — Zaskoczył? Ciebie? — Ten facet jest silny jak wół, Macleod. 149

— Miałeś go podobno załatwić. Minto popatrzył na niego wściekłym wzrokiem; widać było, że jego duma poważnie ucierpiała. Był święcie przekonany, że żaden człowiek nie mógłby mu zrobić czegoś takiego. — Załatwiłbym. Gdybym miał szansę. — Usiadł i skrzywił się, sięgając lewą ręką do prawego ramienia. — Chyba wybił mi bark. Fin usiadł ze skrzyżowanymi nogami na podłodze wozu i popatrzył na niego. — No cóż, na niewiele mi się teraz przydasz, co? Minto posłał mu kwaśne spojrzenie. — Nigdy sam sobie z nim nie poradzisz, kolego. Taki chudy mały gość jak ty. Fin dźwignął się na kolana, przesunął na tył wozu i zeskoczył na ziemię. — Wracaj do domu, Minto. Potem patrzył, jak tamten gramoli się z trudem na siedzenie kierowcy i uruchamia silnik. Światło reflektorów zostało niemal pochłonięte przez mrok, kiedy samochód zawrócił i pojechał w stronę jeziora, podskakując na wybojach. Fin poczuł na twarzy pierwsze krople deszczu. Pozostali we dwóch, tylko on i Whistler. Odwrócił się i spenetrował wzrokiem Tathabhal; powierzchnię jeziora marszczył wzmagający się wiatr, fale przelotnego światła rzucanego przez księżyc pojawiały się w krótkich, rozbłyskujących chwilach iluminacji. I był cień jego przyjaciela, przesuwający się wzdłuż przeciwległego brzegu; ponad zawodzeniem wiatru rozbrzmiewał śmiech. — No dalej, Fin, złap mnie, jeśli potrafisz! — Głos dobiegający gdzieś z daleka i porywany w nocną ciemność. Dla Whistlera wszystko to było grą, której nie należy brać zbyt poważnie, a jednak, prowokując Jamiego, kusił los. Gdyby pozbawiono go domu, przegrałby prawdopodobnie sprawę w sądzie i stracił prawo do opieki nad córką. Bóg jeden wie, co by się z nim stało. Fin długo się zastanawiał, czy nie wrócić do samochodu i nie pojechać do domu. Co dobrego mogło przynieść uczestnictwo w grze Whistlera? A jednak, gdyby teraz odszedł, to tak, jakby odwrócił się plecami do człowieka, który uratował mu życie. Whistler nigdy nie zachowałby się wobec niego w ten sposób. Fin wiedział, że musi przynajmniej uświadomić przyjacielowi, w jakich znalazł się kłopotach. — Whistler, zaczekaj! — Lecz jego głos został wchłonięty przez noc i Fin zobaczył na tle nieba sylwetkę Whistlera, który sekundę później zaczął zsuwać się po zasłanym kamieniami zboczu do 150

doliny. Fin westchnął i zawahał się na chwilę, nim podniósł klapę bagażnika swojej terenówki, wyjął i włożył na siebie nieprzemakalną kurtkę, po czym sięgnął po mały plecak i zarzucił go sobie na ramiona. Na koniec ujął prawą dłonią antypoślizgową rączkę teleskopowego kijka do górskich wędrówek. Nie dbał o to, czy jest odpowiednio przygotowany, czy nie. Wyruszył. ••• Z początku dostrzegał go bez trudu. Rzecz zdumiewająca, na niebie wciąż widniało trochę światła i mnóstwo blasku księżycowego, który rozlewał się między chmurami po zboczach. Fin widział cień poruszający się zwinnie między skałami, kiedy Whistler zsuwał się po pochyłości. Wiatr wzmagał się coraz bardziej, temperatura obniżała się wraz z napływem czarnych chmur. Deszcz jednak wciąż padał na jego twarz tylko drobnymi kropelkami. Raonasgail przypominało jedynie dużą czarną dziurę wyrwaną między Tathabhal a Mealaisbhal przez wędrujące lodowce w jakiejś zamierzchłej epoce, wypełnioną teraz milionami litrów wody deszczowej, którą wypiętrzone wokół tego miejsca góry zrzuciły ze swych zboczy. Fin zobaczył, jak Whistler obchodzi południowo-zachodni brzeg, przekraczając szlak, i oddala się przez zasłaną głazami dolinę w cieniu Cracabhal. Burzę poprzedziła błyskawica. Wielkie postrzępione błyski rozjaśniły górski krajobraz i pogrążyły jego doliny w jeszcze głębszej ciemności. Fin tylko sporadycznie dostrzegał teraz Whistlera, coraz rzadziej, podczas gdy czerń opadała na nich niczym kurz. Wrzosy i paprocie pod stopami były suche i chrzęściły w mroku. Torf, zwykle mokry, był twardy i nieustępliwy. Fin zaciskał zęby i parł przed siebie. Przez ponad czterdzieści minut podążał za zjawą Whistlera. Bolały go nogi, w stawach czuł twardość podłoża, coraz częściej musiał napełniać płuca powietrzem, by dostarczyć tlen słabnącym już mięśniom. Bez względu na to, jak bardzo się starał, miał wrażenie, że nie zbliża się do Whistlera ani trochę. Było oczywiste, że gdyby tamten zechciał, zgubiłby go w okamgnieniu. Wciąż się jednak pojawiał w chwili, gdy Fin sądził, że na dobre stracił trop. Mignięcie sylwetki, gdy skakał z kamienia na kamień jak kozica. Mignięcie sylwetki, kiedy się odwrócił, by popatrzeć w ciemność. Fin wiedział, że przyjaciel prowadzi z nim grę. Bawi się. Że robi wszystko, by nie zniknąć z pola widzenia, pokazując się w zwodniczych momentach, jak błystka przyciągająca rybę do haczyka. 151

Piorun huknął tak blisko, że Fin pochylił się instynktownie i osunął na kolana, a obraz doliny przez chwilę pozostał mu przed oczami. Dziwaczny i groźny krajobraz zasłany resztkami lodowej eksplozji sprzed milionów lat. Przez moment ledwie słyszał, a nozdrza wypełniał mu ozon, który pojawił się w powietrzu w wyniku wyładowania elektrycznego. Whistler też tam był, na tym obrazie odciśniętym w świadomości Fina przez błyskawicę, trzysta czy czterysta metrów dalej. Wspinał się na gigantyczne skupiska kamieni. Potem znów pochłonęła go ciemność. Wydawało się to absurdalne, lecz Fin nie mógł się opędzić od myśli o potworze, który od pokoleń nawiedzał wyobraźnię dzieci mieszkających na wyspie. Banita Mac an tStronaich. Człowiek, któremu przypisywano więcej brutalnych morderstw i napaści, niż ktokolwiek byłby w stanie popełnić. A jednak istniał naprawdę w jakiejś bez wątpienia pomniejszej postaci i schronił się w tych górach, by uniknąć schwytania, nim wreszcie sprowadzono go przed oblicze sprawiedliwości i powieszono w 1863 roku. Whistler śmigał między głazami jak jego duch. Niewidoczna błyskawica znów zalała poświatą niebo i Fin zobaczył czarne podbrzusze chmur, które przewalały się nisko nad szczytami, brzemienne od wilgoci i grożące potopem. W tym momencie uświadomił sobie szaleństwo tej bezowocnej pogoni. Niech Whistler zwiewa sobie w góry. Do diabła z nim! Fin postanowił wracać nad Tathabhal i wsiąść do suzuki. Pojechać do domu przyjaciela i tam na niego zaczekać. Wiedział, że Whistler prędzej czy później wróci; wtedy zamierzał z nim porozmawiać. Kolejny błysk ujawnił sylwetkę na tle grzbietu góry; Whistler tkwił nieruchomo w miejscu i patrzył w dół zbocza, w jego stronę. Włos miał rozwiany i stał dumnie niczym wojownik wikingów; przelotne blade światło pozbawiło jego twarz wszelkiej barwy. Grzmot, który rozległ się niemal natychmiast, uderzył tak blisko, że odczuwało się go jak fizyczny cios. I wtedy spadł deszcz. Znikąd. Omiótł nagle dolinę oślepiającą mgłą, jak pierwszym westchnieniem burzy. Fin poczuł na twarzy smagnięcie gradu ciskanego wiatrem, którego siła niemal zbiła go z nóg. Odwrócił się i ruszył po omacku tam, skąd przyszedł. W ciągu paru minut całkowicie stracił poczucie kierunku. Widzialność spadła do zera. Mógł dostrzec cokolwiek tylko w tych krótkich chwilach, kiedy niebo rozdzierała błyskawica. Ruszał wtedy niepewnie, starając się pokonać tych kilka metrów, których obraz utrwalił mu się w pamięci; potem pewność go opuszczała i przystawał, czekając na następną eksplozję światła. Zorientował się bardzo szybko, że idzie raczej w górę niż w dół. Kiedy jednak obrócił się ku 152

spadkowi, nie miał wrażenia, że zmierza we właściwą stronę. Deszcz chłostał go bezlitośnie po twarzy, wdzierał się pod kurtkę przy rękawach i kołnierzu. Nie włożył nieprzemakalnych spodni, tylko dżinsy, które szybko nasiąkły wodą i zrobiły się ciężkie. Stopy, w porządnie znoszonych butach turystycznych, były mokre i zaczynały drętwieć z zimna. Przykucnął i zdjął plecak, po czym zaczął w nim grzebać w poszukiwaniu latarki i kompasu na tasiemce, którą mógłby powiesić na szyi. Chwycił latarkę, ale nim zdążył zacisnąć palce na kompasie, plecak wypełnił się raptownie powietrzem z gwałtownego podmuchu wiatru, który mógł zwalić człowieka z nóg, i poleciał w noc, wyrwany mu brutalnie z dłoni. Fin rzucił się za nim — beznadziejny skok w ciemność i pustkę. Plecak przepadł, a on leżał jak długi na trawie i wrzosie; po twardej, nieprzenikalnej powierzchni torfu pod jego brzuchem płynęła woda z siłą rzeki. W odruchu rozpaczy pomacał wokół siebie, szukając kijka, ale cieniutki strumień światła latarki nie mógł rozproszyć mroku. Był przekonany, że położył kijek obok siebie, kiedy przykucnął, żeby otworzyć plecak. Ale nigdzie nie dostrzegł jego śladu i zaczęło mu z wolna świtać, że jest w poważnych tarapatach. Nie miał kompasu ani mapy, nawet kijka, na którym mógłby się wspierać. Był przemoczony do suchej nitki i czuł, jak zimno przenika mu do duszy. Nie wiedział, gdzie się znajduje ani w którą stronę powinien ruszyć, a biorąc pod uwagę warunki, wydawało się pewne, że i Whistler musiał go zgubić. Przysiadł w kucki plecami do wiatru, próbując racjonalnie ocenić swoje położenie. Żadna jednak logiczna myśl nie mogła wyprzeć tej, która zagnieździła się w jego głowie, i to na dobre. Ludzie giną w takich sytuacjach. Zdarzało się, że doświadczeni piechurzy i wspinacze zaskoczeni przez burzę w górach, w pełni wyposażeni, często nawet za dnia, umierali w ciągu kilku godzin. A on był niedoświadczony, źle wyekwipowany i zagubiony w ciemności. Jeden fałszywy krok mógł się skończyć skręceniem kostki albo złamaniem nogi, upadkiem, który rzuciłby go, leżącego bezradnie, na pastwę żywiołów. Wiedział, że zimno pozbawi go świadomości. Sen przyjdzie szybko, ale nie będzie już przebudzenia. Zdawał sobie doskonale sprawę, że musi znaleźć schronienie, i to bardzo szybko. Zamknął oczy i spróbował skupić się na tym, gdzie się właściwie znajduje. Whistler prowadził go przez dolinę między Mealaisbhal i Cracabhal, od strony południowej. Ostatnim razem widział przyjaciela na szczycie strzelistego cienia; to musiała być Mealaisbhal po jego prawej stronie. Od tamtej pory pokonał minimalny dystans i jeśli się wspinał, to oznaczało, że dotarłby w końcu 153

na to samo wzniesienie. Nigdy wcześniej nie był w dolinie na północ od góry. Pamiętał jednak z czasów szkolnych opowieści o Cailleach z Mealaisbhal. Cailleach oznaczało w języku gaelickim starą kobietę. Cailleach z Mealaisbhal zabiła swego syna i zamieszkała w jaskiniach Carnaichean Tealasdale pod klifami na północnym krańcu Mealaisbhal. Tak w każdym razie powiadano. Przypuszczalnie pośród urwisk i skał znajdowały się tam liczne groty, które mogły człowiekowi zapewnić zbawcze schronienie. Fin postanowił kontynuować wspinaczkę. Oświetlając grunt pod nogami, ruszył z wysiłkiem po zboczu, decydując się na najkrótszą trasę po głazach i skalnych odłamkach zalegających stok. Były śliskie i zdradzieckie, a grad kłujący go w twarz i deszcz zalewający oczy prawie go oślepiały. Wkrótce zorientował się, że nie jest już tak stromo, ale jednocześnie poczuł, że jest jeszcze bardziej narażony na ataki żywiołów. Brnął przez ulewę, a wiatr uderzał go z taką siłą, że Fin kilka razy się przewrócił. Szedł jednak uparcie, choć wszystkie mięśnie i ścięgna rozpaczliwie domagały się odpoczynku. Gdy wyrósł przed nim cień masywnej skały, obszedł ją po omacku, kierując się ku zawietrznej, gdzie na krótko schronił się przed wściekłymi porywami. Dysząc z wysiłku, przywarł plecami do gładkiej powierzchni tego gigantycznego kamienia. Nigdy jeszcze nie czuł się tak mały i bezbronny. Uświadamiał sobie własną znikomość wobec przestrzeni tego terenu i siły żywiołów. Trząsł się z zimna, podzwaniając zębami. Wiedział, że zaniechanie wędrówki okazałoby się dla niego fatalne. Musiał znaleźć lepsze schronienie. Kiedy znów obrócił się ku czarnej rozciągającej się przed nim niepewności, niebo rozjarzyła seria błyskawic, które rzuciły swój upiorny blask na dolinę widniejącą w dole. Była w tym bezlitosnym świetle przerażająca i posępna; przypominała krajobraz tak obcy i pierwotny, że mogłaby się znajdować na księżycu. Po prawej stronie wznosiły się strome urwiska — czarne jak smoła i połyskliwie mokre — w których migotliwie odbijały się błyskawice. Dalej teren opadał półkami skalnymi i pochyłościami ku szerokiej dolinie zasłanej głazami wielkości domów, masywnymi kawałami gnejsu i granitu, ciśniętymi na tę ziemię przez pradawne wybuchy lodu. Niektóre w większych skupiskach, niektóre 154

pojedynczo, przechylały się pod nieprawdopodobnym kątem; wsparte na krawędziach, rzucały cienie niczym wydłużone pięści, a potem znów znikały w ciemności. Fin nigdy jeszcze nie widział czegoś takiego. Niżej, w głębi parowu, duże rozlewisko odbijało krótkimi i długimi błyskami szaleństwo burzy, jakby odpowiadając na sygnały niebiańskiej lampy, która wysyła je w noc morsem. Ukryte jezioro na dnie doliny. Fin zaczął schodzić, z początku powoli, stawiając ostrożnie kroki. Poślizgnął się po raz pierwszy i zjechał kilka metrów, nim zdołał się jakoś zatrzymać. Dźwignął się i ruszył znowu, teraz zsuwał się prędzej, ciężar ciała ciągnął go, a wiatr pchał niczym dłoń na plecach. Strumień światła latarki śmigał tam i z powrotem po wyrastającej przed nim plątaninie wrzosów i paproci, a potem wydobył z mroku szczątki roztrzaskanej skały, która uformowała stromy, pokryty piargiem uskok, opadający ku ciemnym kształtom ostrych głazów daleko w dole. Deszczówka spływała ze wzgórza potokami, wijąc się między kamieniami, na których stawiał stopy. Udało mu się pokonać kilka śliskich metrów, gdy osypisko po prawej i lewej przesunęło się i nabrało szybkości. A potem, niczym lawina, zbiło go z nóg i porwało; poleciał bezradnie w ciemność, w uszach rozbrzmiewał mu huk spadających kamieni, aż uderzył o coś tak twardego, że pozbawiło go tchu w piersiach. Przez jeden krótki i przerażający moment głowę wypełniało mu światło, nim pochłonęła go ciemność. Wiedział, że z niej nie powróci. ••• Przez mgłę, która otulała niczym gaza jego świadomość, przedarło się migotliwie żółte światło. Wywołało ból, strach, niekontrolowane drżenie. W polu widzenia zamigotała też duża blada twarz Whistlera z czarnymi i srebrzystymi bakami, jak żarówka, która kończy swój żywot. Mgła była dymem. Gęstym, duszącym, gorącym dymem, który wypełniał powietrze. Fin odetchnął nim i zakaszlał boleśnie; spróbował usiąść, ale nie mógł. Był owinięty jakimś kokonem, niezdolny do ruchu. Nierówny kamienny sufit znajdujący się na wysokości około metra zakrzywiał się w pewnym miejscu i niknął w ciemności. Zwisały z niego postrzępionymi zasłonami ażurowe pajęczyny, w których odbijało się światło płomieni liżących mrok niespełna pięćdziesiąt centymetrów od jego 155

twarzy. — Cholerny idiota! — Usłyszał przez zasłonę mgły głos Whistlera. — Jeśli chcesz iść za człowiekiem w góry, i to w noc, kiedy zapowiadają burzę, to musisz być choć trochę przygotowany. Fin zdołał oderwać suchy język od podniebienia. — Wiedziałeś, że będzie burza? Whistler odsłonił w uśmiechu zęby. — Oczywiście, że wiedziałem. Myślałem, że ty też to sprawdzisz. Fin zobaczył mokre ubrania, swoje i Whistlera, rozłożone na suchych kamieniach; po drugiej stronie ogniska unosiła się z nich para. Dopiero teraz uświadomił sobie, że jest w swoim kokonie nagi. — Czym mnie okryłeś? — Dwoma wełnianymi narzutami i kocem termicznym. Nie staraj się opanować drżenia, chłopcze. Dzięki temu temperatura ciała będzie wzrastać o dwa stopnie na godzinę. Koce ją utrzymają, a ty się ogrzejesz. Przy odrobinie szczęścia twoje ubranie wyschnie do rana. — Pochylił się i przyłożył Finowi palce do czoła. Dotyk był delikatny jak muśnięcie jedwabiu. — Masz jednak na głowie porządnego guza. Zdezynfekowałem go i założyłem opatrunek, ale powinieneś pójść z tym do lekarza. Fin widział teraz, że Whistler siedzi w kucki po drugiej stronie kręgu kamieni, pośrodku których płonie torf, dając ciepło i jednocześnie dym. Jego długie czarne włosy, które odgarnął z czoła, wciąż były mokre i splątane. Sweter pod kurtką miał suchy, tak jak dżinsy pod nieprzemakalnymi ochraniaczami. — Co to za miejsce, Whistler? — Mały mieszkalny ul na północnym krańcu niedostępnej doliny, gdzieś między Mealaisbahl i Brinneabhal. Jest tu ich kilka, w niewielkiej odległości od siebie. Nie są to oczywiście prawdziwe ule. Tak je nazywają archeolodzy. Bóg jeden wie, kto je zbudował i dlaczego. Może pasterze, kiedy przyprowadzali tu na wypas swoje owce. Większość leży w ruinie. Krąg kamieni i darni. Ten, w którym jesteśmy, sam doprowadziłem do użytku i zaopatrzyłem w zapas torfu. Tak na wszelki wypadek, rozumiesz? — Po diabła tu przychodzisz? — Jelenie. Zające górskie. — Whistler roześmiał się. — I spędziłem w tym rejonie mnóstwo czasu, 156

szukając jaskini mieczy. Fin zmarszczył czoło. — Jakich mieczy? Na twarzy jego przyjaciela pojawił się uśmiech przypominający grymas zażenowania. — Och, wierz mi, to jak szukanie wiatru w polu. Ale zawsze fascynowała mnie pewna opowieść. O człowieku, który znał te doliny jak własną kieszeń. Kiedyś zgubił się we mgle i wpadł do jaskini ukrytej pośród głazów. Prowadziły do niej stopnie. W środku znalazł zardzewiałe miecze. Dziesiątki mieczy. Nie mógł sam ich wynieść, ale był pewien, że odszuka drogę ze swoimi przyjaciółmi i przyniesie broń do wioski. — Whistler pokręcił głową. — Nigdy mu się to nie udało. Choć próbował wielokrotnie, nie odnalazł już jaskini. Nikt jednak nie wątpił w jego opowieść i wszyscy się zastanawiali, skąd wzięły się te miecze i kto je tam schował. — I? Whistler wzruszył ramionami. — I nic. Ja też ich nie znalazłem. Według mojej ulubionej teorii należały do mieszkańców Uig, którzy schowali je przed Anglikami po klęsce jakobitów pod Culloden. Wszystko, co miało związek z pogórzem szkockim, zostało zakazane, włącznie z noszeniem kiltów i broni. Więc jeśli miejscowi ukryli tam miecze, to nikt nie mógłby ich znaleźć, ale w razie potrzeby byłyby pod ręką. — Roześmiał się. — Nie masz pojęcia, jak bardzo chciałbym poczuć ciężar tych mieczy w dłoni. Między innymi dlatego, że byłyby warte cholerną fortunę. — Przechylił głowę na bok, przyglądając się z uwagą Finowi. — Jak się czujesz? — Beznadziejnie. — To dobrze. Jeśli coś cię boli, to znaczy, że wyzdrowiejesz. — Wziął do ręki solidny kij i wygrzebał kilka poczerniałych kamieni z paleniska na ubitym ziemnym podłożu. — Jak ostygną na tyle, żebym mógł ich dotknąć, okryjemy je kocami, żeby cię ogrzewały. Pod pachami i na karku. Bóg wie, że masz mało mózgu, ale ta resztka, która ci jeszcze pozostała, reguluje twoją wewnętrzną temperaturę, a także oddech i krążenie. Podwzgórze. Musimy zapewnić mu ciepło i prawidłowe funkcjonowanie. To było typowe dla Whistlera — że wypowiadał takie mądrości bez wahania, jakby się w ogóle nie musiał nad nimi zastanawiać. 157

Fin przekręcił głowę na bok, wciąż trzęsąc się z zimna, i usłyszał zawodzenie wiatru hulającego wokół tego małego kamiennego schronienia. — Chyba zrobiłeś to ponownie — powiedział. — Co zrobiłem, chłopie? — Uratowałeś mi życie. Whistler ryknął śmiechem. — No cóż — powiedział, kiedy już się uspokoił. — To tradycja rodzinna. — Wyszczerzył zęby. — A biorąc pod uwagę to, że wykorzystałem tę twoją głupią dumę, żeby cię tu zwabić, nie mogłem pozwolić ci umrzeć. Nieważne jak bardzo próbowałeś się zabić. — Uśmiech na jego twarzy zniknął, przygaszony przez poczucie winy. — Przykro mi, że cię wtedy uderzyłem. — Mnie też. — Tym razem to Fin uśmiechnął się ze smutkiem. — Nie powinienem był tego robić. — Nie powinieneś. Whistler znów się uśmiechnął szeroko, oczy mu błysnęły. — Nie. Trzeba było, kurwa, zabić tego drania Jamiego Wooldridge’a. Następnym razem to zrobię. Fin zamknął oczy i po raz pierwszy od chwili, gdy odzyskał przytomność, poczuł, jak dreszcze trochę ustępują. Uświadomił sobie, że Whistler wsuwa gorące kamienie w fałdy koców i że ich ciepło przywraca życie jego zmarzniętemu na kość ciału. Whistler miał rację. On, Fin, był cholernym idiotą. ••• Obudził się na dźwięk, który swą mocą przypominał koniec świata, i poczuł, jak drży pod nim ziemia; można było odnieść wrażenie, że cała góra trzęsie się w posadach. Ogień wciąż płonął. Fin dostrzegł strach i niepewność na twarzy Whistlera, który siedział po drugiej stronie paleniska. Też usiadł i niemal rozwalił sobie głowę o niskie sklepienie ula. — Co to jest, u diabła? Ten dźwięk miał siłę grzmotu, słychać go było pomimo szaleństwa burzy; wypełniał powietrze, a ziemia wokół nich podrygiwała. Whistler przyłożył płasko dłoń do kamiennego sufitu nad głową, jakby się bał, że ich przygniecie. — Nie mam pojęcia. — Jego głos brzmiał bardzo słabo, a Fin ledwo go słyszał. — Wygląda na trzęsienie ziemi! — zawołał, żeby przekrzyczeć hałas. 158

— Owszem. Ale to niemożliwe. Nie na taką skalę w każdym razie. — Drżenie przybierało na sile. Whistler opierał teraz obie dłonie na sklepieniu niczym Samson, który zamiast zburzyć, pragnie ocalić świątynię. — Jezu Chryste! Fin nie miał pojęcia, jak długo to trwało. Wydawało się, że całe życie. Życie, którego kres mógł nadejść z każdym oddechem. Choć żaden nie powiedział tego głośno, obaj bali się, że umrą, nie wiedząc właściwie dlaczego. A potem drżenie i hałas ustały równie nagle, jak się pojawiły, burza zaś znów wzięła świat we władanie. Siedzieli przez kilka minut w milczeniu niezakłóconym najlżejszym nawet oddechem, nie mogąc uwierzyć, że jest po wszystkim, cokolwiek to było, i lękając się, że lada chwila znów się zacznie. Whistler wsparł się na kolanach i podpełzł do wyjścia. — Rozejrzę się. Odsunął na bok duży płaski kamień zasłaniający wejście do jaskini, a Fin poczuł podmuch świeżego powietrza, który wzbił iskry z paleniska i rozjarzył bryły torfu; schronienie wypełniło się dziwnym, fosforyzującym światłem. Whistler wygramolił się w ciemność, a Fin siedział opatulony kocami, pełen niepewności i złych przeczuć. Whistler wrócił po niespełna minucie, ale zdążył już porządnie zmoknąć. Włosy miał w dzikim nieładzie; kleiły mu się do twarzy, którą pokrywała nienaturalna bladość. — No i co? — Fin wpatrywał się w niego uważnie, szukając jakiejś odpowiedzi. Ale Whistler usadowił się tylko po drugiej stronie paleniska i wzruszył ramionami. — Nic nie mogę zobaczyć. Ciemno jak w grobie. Musimy zaczekać do świtu. — Która jest? — Po drugiej. Zostały ze cztery godziny. Fin położył się i przekręcił na plecy, wciąż spięty, czekając na huk i drżenie. Noc jednak była zakłócana tylko przez burzę, a deszcz i wiatr atakował ich maleńkie schronienie z zajadłością wroga, któremu pokrzyżowano plany. Długie lato suszy na dobre dobiegło końca. ••• Kiedy się znów obudził, już świtało; właśnie wtedy znalazł Whistlera na grani; stał tam w tym dziwnym różowym świetle brzasku i spoglądał w dół, w stronę jeziora, które zniknęło i w którym przechylony pośród kamieni spoczywał samolot Roddy’ego.

159

ROZDZIAŁ 18 Jamie Wooldridge włożył dłonie do kieszeni kurtki i wysunął w zamyśleniu dolną szczękę. — No i? — Nic się nie stało — odparł Fin. Spojrzał ponad jego ramieniem i zauważył, że Wielki Kenny nie kryje sceptycyzmu. — Nic? — Niewiele. Whistler czekał na mnie przy brzegu jeziora. Przeprosił za poprzedni wieczór. Gadaliśmy o dawnych czasach i schroniliśmy się przed burzą. Widać było, że Jamie nie wierzy w ani jedno słowo. — Samolot znaleziono daleko od Tathabhal. Fin wzruszył tylko ramionami. — Dlaczego go szukasz? — Nie twój interes, Macleod. Chcę doręczyć Macaskillowi nakaz eksmisji. Pomyślałem, że sam to zrobię, zamiast wysyłać do niego komorników sądowych. Fin poczuł wściekłość i spojrzał na Kenny’ego. — I ściągnąłeś wsparcie, na wypadek gdyby znów skopał ci tyłek. — Nie wiem, czy podoba mi się twój ton. — A ja nie wiem, czy chcę pracować dla kogoś, kto jest gotów wyrzucić człowieka z jego własnego domu. Jamie się zjeżył. — To nie jego dom. Ani ziemia, ani budynek. Jego ojciec sprzedał przed laty wieczystą dzierżawę czarnego domu mojemu ojcu. Żeby mógł pić. Przejrzałem księgi. Od minionego wieku nie zapłacono nawet pensa czynszu za dom czy zagrodę. Fin parsknął pogardliwie. — Czynsz był symboliczny. Mogę się założyć, że chodzi o kilkaset funtów. Drobny ułamek tego, ile są warte szachy, które się tam znajdują. — Wskazał kciukiem dom. — Whistler miał rację. Nie dorastasz do pięt swojemu ojcu. On i Whistler dobrze się rozumieli. A ty jesteś tylko mściwym draniem. W niewzruszonym spojrzeniu Jamiego wzbierał niebezpiecznie gniew. — A ty jesteś zwolniony! — Głos miał zduszony i cichy, ledwie słyszalny w podmuchach wiatru. — Za późno — odparł Fin. — Sam się już zwolniłem. 160

Jamie stał przez chwilę w pełnym wściekłości milczeniu, ale jeśli w jego głowie pojawiały się jakieś myśli, to nie zamierzał ich głośno wypowiadać. Odwrócił się i ruszył zdecydowanym krokiem w stronę range rovera. Kenny stał w miejscu, patrząc z zakłopotaniem w ziemię. Kiedy rozległ się trzask zamykanych drzwi samochodu, podniósł wzrok na Fina. — Nie mam z tym nic wspólnego — powiedział. Fin przyglądał mu się niewzruszony przez długą chwilę, potem skinął głową. — Wiem. — Milczał przez moment. — Gdzie on jest, Kenny? Wydaje się, że zniknął. Kenny wzruszył ramionami. — Kto wie? — Spojrzał ponad czarnym domem na góry. — Może być wszędzie. — Znowu skierował wzrok na Fina. — Ale wiem, gdzie będzie jutro rano. Fin uniósł brwi. — Jakim cudem? — W sądzie hrabstwa jest wyznaczona rozprawa. Chodzi o prawo do opieki nad małą Anną. Jeśli się nie pojawi, przegra. Więc spodziewam się, że przyjdzie. Fin popatrzył na niego, nie kryjąc konsternacji. — Jak to jest, Kenny, że możesz zabrać człowiekowi żonę i córkę i wciąż być jego przyjacielem? — Za długo cię nie było na wyspie, Fin. W takim miejscu nie wolno niczego traktować zbyt osobiście. Nie nazwałbym teraz Whistlera swoim przyjacielem, ale to, co nas łączy, jest ważniejsze niż jakaś kłótnia o kobietę czy opiekę nad dzieckiem. Fin patrzył, jak Kenny schodzi ze wzgórza, kierując się w stronę samochodu, w którym czekał wściekły i nadąsany Jamie. Niebo, jakby w zgodzie z jego nastrojem, zamknęło się, światło przygasło, a ziemię ogarnął posępny półmrok.

161

ROZDZIAŁ 19 Był to paskudny szary poranek, nad miastem przesuwała się szybko niska chmura, zrzucając drobny deszcz, który nadawał wszystkiemu mokry połysk i pozbawiał ulice wszelkiego koloru — przypominały stare czarno-białe ryciny. Sąd hrabstwa przy Lewis Street mieścił się w wiktoriańskim budynku z jasnego piaskowca, z ociekającymi wodą szczytami i wysokimi kamiennymi kominami. Dzieliły go tylko dwa domy od Kościoła Szkocji. Jedna instytucja wymierzająca sprawiedliwość ziemską, druga obiecująca sąd po śmierci. Na chodniku, przy barierkach, stał niewielki tłum, kuląc się przed deszczem i wiatrem pod skupiskiem lśniących czarnych parasoli. Winni i niewinni, świadkowie i krewni, wszyscy równi pod ponurym niebem i połączeni nałogiem tytoniowym. Większość nosiła ciemne garnitury, białe koszule i ciemne krawaty. Najlepsze odświętne ubrania, wyciągnięte na ten dzień z szafy, by zrobić na osobie sędziego odpowiednie wrażenie. Przez wiele lat po mieście krążył stary dowcip: jak się nazywa ubrany w garnitur człowiek ze Stornoway? Odpowiedź, jak można się domyślić, brzmiała: oskarżony. Fin przyjechał późno, zatrzymany na drodze przez ciężarówkę, która zgubiła swój ładunek. Nie miał więc pojęcia, czy Whistler pojawił się, by wziąć udział w niejawnej rozprawie. Długo się zastanawiał, czy powiedzieć o tym George’owi Gunnowi, ale w końcu doszedł do wniosku, że będzie lepiej, jeśli sam najpierw porozmawia z przyjacielem. Stał samotnie po drugiej stronie ulicy, plecami do zamkniętej bramy fabryki materiałów budowlanych z jej skupiskiem betonowych budynków i czerwonych blaszanych dachów. Miał na sobie wysokie buty i dżinsy, czapkę bejsbolówkę i kurtkę nieprzemakalną; ręce trzymał głęboko w kieszeniach i garbił się pod wpływem zimna. Czekał tak pół godziny, nim rozpoznał pracownicę opieki społecznej, którą spotkał w domu Whistlera. Wyłoniła się z łukowatego wejścia do sądu, uniosła ku niebu różową parasolkę i ruszyła pospiesznie przez tłum. Dwaj obrońcy w czarnych togach wyszli na schody i zapalili papierosy; po chwili przecisnął się między nimi Whistler i skierował w stronę bramy. Fin zobaczył go po raz pierwszy od czasu znalezienia samolotu i od razu odczuł ulgę. Zaskoczyła go jednak zmiana w wyglądzie przyjaciela. Ogolił się, włosy miał umyte i spięte na karku w staranny i zgrabny kucyk. Nosił niedzielny garnitur — choć Fin nie miał żadnych wątpliwości, że Whistler nigdy nie przekroczył progu kościoła 162

— a także koszulę i krawat. Odwrócił się zaskoczony, kiedy Fin go zawołał. — Szukam cię od kilku dni, Whistler — rzucił Fin, przeszedłszy na drugą stronę ulicy. Whistler nie wydawał się uradowany widokiem przyjaciela i unikał jego wzroku, patrząc gdzieś w dal, jakby zauważył tam coś znacznie ciekawszego. — Byłem zajęty. Fin uśmiechnął się. — Właśnie widzę. Jak poszło? Whistler nawet na niego nie spojrzał. — Sędzia wyznaczył kolejną rozprawę za dwa tygodnie. Chce się zapoznać z dokumentacją opieki społecznej. Fin skinął głową. — Miałeś okazję porozmawiać z Anną? — Nie. — Posłał Finowi mroczne, pełne urazy spojrzenie. — Ja z nią rozmawiałem. Whistlerowi pociemniały oczy. — Po co to zrobiłeś? — Szukałem cię w domu i tam ją zastałem — wyjaśnił Fin i dostrzegł w oczach przyjaciela konsternację. — Co tam robiła? — Wspominała, jak to było, Whistler. Z tobą i jej mamą. Żałowała, że nie może przywrócić tego czasu. — No cóż, nie może. Seonag nie żyje. — Ale ty żyjesz. — Dziewczyna w ogóle się mną nie interesuje. Uważa, że jestem… no, uważa, że jestem stuknięty. Fin nie mógł się powstrzymać od śmiechu. — Bo jesteś! — Urwał, dostrzegając, że Whistler przechylił groźnie głowę i że oczy zapłonęły mu gniewnie. — Ale to nie znaczy, że cię nie kocha. — Nie wciskaj mi bzdur, człowieku! — Powiedziała mi, że sprawiasz kurewskie kłopoty. Jej własne słowa. Ale powiedziała też, że cię kocha. Na swój niepowtarzalny sposób. 163

Whistler patrzył na niego przez długą chwilę niewidzącym wzrokiem. — Nigdy mi tego nie powiedziała. Ani razu. — Wyznał to prawie szeptem, jakby niepewny swojego głosu. — A ty jej powiedziałeś, Whistler? — Co jej miałem powiedzieć? — Że ją kochasz. Nie potrafił znieść wzroku Fina i znów odwrócił głowę. Fin jednak nie dawał za wygraną. — Kochasz ją, prawda? — Pewnie, kurwa, że kocham. Jaki ojciec, taka córka, pomyślał Fin. Byli do siebie bardzo podobni. — Więc może powinieneś dać jej to do zrozumienia. — Jestem jej ojcem. To się rozumie samo przez się. — Nic się nie rozumie samo przez się, Whistler. — Fin milczał przez chwilę. — Jak to, że od chwili, gdy znaleźliśmy samolot Roddy’ego, zadowalasz się wyłącznie własnym towarzystwem. Whistler zaczął zdradzać nieufność. — O czym ty mówisz? — Nie chciałeś, żebym otwierał kokpit, prawda? Chyba wiedziałeś, co w nim znajdę. W każdym razie myślałeś, że wiesz. — Fin próbował dostrzec coś w twarzy przyjaciela, ale jego oczy zasnuwała mroczna mgła. — Byłeś jednak poruszony tak samo jak ja tym, co znajdowało się w środku, prawda? — Dlaczego, kurwa, nie zajmiesz się własnymi sprawami? — Whistler zniżył głos, ale pobrzmiewała w nim wyraźnie nuta groźby. — Dlatego mnie unikałeś, Whistler? Na wypadek gdybym spytał? Wielka dłoń wystrzeliła znikąd. Nie była zaciśnięta w pięść, tylko rozpostarta płasko, jak szufla łopaty, i walnęła Fina w pierś. Ten nie spodziewał się ciosu i cofnął o krok, jego stopa zsunęła się z krawężnika na jezdnię i wylądował jak długi na asfalcie. Bejsbolówka potoczyła się po ulicy. Whistler pochylił się nad nim groźnie, wyciągając w strugach deszczu gruby palec. — Trzymaj się ode mnie z daleka, Fin. Po prostu trzymaj się z daleka. Rozumiesz? — Odwrócił się i przemaszerował przez tłum gapiów. Gwar panujący pod bramą sądu zamienił się w milczenie i wszystkie oczy obróciły się na Fina, 164

który leżał na ulicy. Adwokaci, wciąż palący w wejściu do gmachu sądu, popatrzyli na niego z ciekawością. Fin ledwie złapał oddech, kiedy jakaś duża dłoń ujęła go za ramię i niemal dźwignęła na nogi. Wielki Kenny wręczył mu jego czapkę i spojrzał uważnie w oczy. — Co się dzieje, Fin? Fin dostrzegł troskę w jego oczach. — Nie wiem, Kenny. Ale cholernie chciałbym wiedzieć. Zauważył Annę Bheag, która stała pod bramą sądu z grupą szkolnych koleżanek. Na jej twarzy malowała się konsternacja i wrogość; zdobiący ją metal połyskiwał w deszczu. Fin uświadomił sobie, że porozumienie, jakie zdołał z nią osiągnąć tamtego dnia w domu Whistlera, dawno odeszło w niepamięć. Zdawało się przez chwilę, że dziewczyna chce coś powiedzieć, potem jednak odwróciła się do przyjaciółek. — Chodźcie — rzuciła i grupa kilkunastoletnich dziewcząt pospieszyła w stronę Francis Street. Fin nie bardzo wierzył, że zamierzają wrócić do szkoły. ••• Potem, podczas długiej jazdy wzdłuż zachodniego wybrzeża, zastanawiał się ponuro nad niewytłumaczalnym zachowaniem Whistlera. Październik był tuż-tuż, a nadchodząca zima po raz pierwszy dała o sobie znać. Babie lato zastąpiło jesień i zanosiło się na to, że wyspa, jakby wprost z lata, od razu pogrąży się w zimie. Temperatura spadła, a wiatr wiał nieubłaganie, zmierzając ku północnemu zachodowi. Był ostry jak brzytwa, jego podmuchy niosły ze sobą zwiastun gradu, kłującego i zimnego. Za szybami samochodu przemykały w strugach deszczu wioski, jedna za drugą. Mokre i ciemne, ciągnące się wzdłuż drogi jak pudełka nanizane na sznurek, nieosłonięte drzewami i nagie, narażone na atak żywiołów. Z torfowej gleby tylko z rzadka wyrastały najbardziej odporne krzewy, tam gdzie ufni ludzie podejmowali próżne wysiłki, by na nieprzyjaznych wrzosowiskach stworzyć ogrody albo trawniki. Barabhas, Siadar, Dail, Cros. Każda z wiosek ze swoją kaplicą albo kościołem, czasem ze sklepem albo stacją benzynową. Maleńkimi szkołami podstawowymi. I garncarniami, które pozakładali przyjezdni, żeby sprzedawać swoje rękodzieła turystom, jakby sama wyspa i ludzie, którzy na niej mieszkali, byli czymś nieistotnym. Kiedy dotarł do Ness, zobaczył fale rozbijające się bielą wzdłuż całego północno-zachodniego 165

wybrzeża i rój nagrobków porastających machair nad klifami, gdzie ludzie z Crobost grzebali od setek lat swych zmarłych. Myśl o nadchodzącej zimie przypominała lodowate palce zaciskające się na sercu. Oznaczała, że praca przy odbudowie rodzicielskiego domu utknie w miejscu, a on, pozbawiony zajęcia, będzie musiał wieść egzystencję bez celu. Miał wrażenie, że z powodu błędnie obieranych kierunków na wszystkich skrzyżowaniach życia w końcu zgubił drogę. Pomyślał o Donaldzie i o tym, co pastor powiedział tonem upomnienia — że on, Fin, zawsze jest sam ze swoim żalem i nienawiścią. Żalem z powodu utraconego syna, nienawiścią do człowieka, który go zabił i uciekł przed konsekwencjami. Lecz Donald pominął jeszcze rozpacz. Rozpacz zmarnowanego życia, zniszczonej miłości. Mona, kobieta, która urodziła mu syna, ale której nigdy nie kochał. Marsaili, której miłość tak bezrozumnie odrzucił. Mógł znowu dzielić z nią łóżko, ale coś cennego zostało już utracone wiele lat temu, coś, czego nigdy do końca nie udało im się odzyskać. Tak jak ci wszyscy ludzie w średnim wieku, szukający przeszłości na portalach społecznościowych, by się przekonać ostatecznie, że obecna rzeczywistość nie może sprostać wyidealizowanej pamięci. Niemal zazdrościł Donaldowi jego wiary. „To uczucie, że nigdy nie jesteś sam”, powiedział, a Fin zastanawiał się teraz, jak człowiek żyje, jeśli wierzy. Mijając Wolny Kościół w Crobost, zauważył obcy samochód zaparkowany obok wozu Marsaili na drodze nad jej domem. Kiedy podjechał bliżej, zobaczył, że ma miejscową rejestrację, ale jej nie rozpoznał. Na wyspie poznawało się zmotoryzowanych przyjaciół po numerze rejestracyjnym pojazdu. Szyby były zazwyczaj zbyt mokre albo sporadycznie odbijały zbyt mocno blask słońca, żeby dało się dostrzec twarz człowieka za kierownicą. Wysiadł z suzuki i zajrzał do wozu przez szybę po stronie kierowcy; na siedzeniu pasażera leżała kopia umowy wynajmu wozu. Kierowany ciekawością, ruszył po ścieżce i wszedł na schody od tyłu. Usłyszał kobiecy śmiech, kiedy pchnął drzwi, a potem, gdy wszedł do ciepłego wnętrza, zapadła cisza. Marsaili stała, opierając się o szafkę z kubkiem herbaty w ręku. Przy stole siedziała kobieta z krótko przyciętymi ciemnymi włosami, w długim czarnym płaszczu; przed nią stał kubek na podstawce. Popatrzyła wyczekująco na Fina z cieniem smutnego rozbawienia w oczach. To była Mairead.

166

ROZDZIAŁ 20 Przypuszczam, że moja obsesja na punkcie Mairead zrodziła się pierwszego dnia, kiedy zobaczyłem ją w sali muzycznej w Nicolsonie. Zerwałem jakiś czas wcześniej z Marsaili i zjawiłem się w Stornoway w wieku piętnastu lat, radośnie wolny i nabuzowany testosteronem. Mairead spadła niczym olśniewająca gwiazda z Uig, gdy ja, chłopak z Crobost, niewinny i niedoświadczony, zacząłem pierwszą klasę w Nicolsonie, wciąż mając mleko pod nosem. Była boginią, której głos przyprawiał mnie o dreszcz na plecach. Oczywiście, w szkole nie brakowało niezłych dziewcząt, ale Mairead ciut je przewyższała. Odznaczała się piękną postawą, pełną swobody i pewności siebie, i emanowała tą utajoną seksualnością, której jedynym celem jest najwyraźniej rozpalanie namiętności kilkunastoletnich chłopców. Miała też piękne dłonie, jak pamiętam, delikatne, z długimi palcami i nieskazitelnymi paznokciami. Twarz o ładnych i jednocześnie wyrazistych rysach. Była wysoka i poruszała się, kręcąc w charakterystyczny sposób biodrami; kuszący zarys piersi napierających na materiał bluzki. Ciemnorude włosy, naturalnie pofalowane; w tamtych czasach nosiła je rozpuszczone do ramion albo związane w koński ogon. Lecz to jej oczy mnie oczarowały. Ciemne, ciemnoniebieskie, krążek wokół tęczówki miał silniejszy odcień; zawsze było w nich obecne coś w rodzaju rozbawienia, pełnego zagadkowości i wyższości. Pamiętam ten pierwszy raz, kiedy na mnie spojrzała. Żołądek podjechał mi do gardła, a kolana ugięły się pode mną, i to dosłownie. Ma się rozumieć, nie byłem jedynym chłopcem, który kochał się w niej beznadziejnie. Wątpię, czy znalazłby się choć jeden, którego by to nie dotyczyło. Z wyjątkiem delikatnego chłopca z Carloway; miał na imię Anndra i okazał się w końcu gejem. Oczywiście Mairead doskonale zdawała sobie sprawę z wrażenia, jakie wywołuje, a coś takiego każdemu uderza do głowy. Drażniła nas, dręczyła i bawiła się nami jak małymi dziećmi. I, prawdę powiedziawszy, emocjonalnie przewyższała nas zapewne o kilka ładnych lat; tak to już jest, że dziewczęta i chłopców w tym samym wieku dzieli niejednokrotnie przepaść. Mairead przywodziła mi na myśl piosenkę Beatlesów, którą często puszczała sobie moja ciotka, zatytułowaną Girl. Rzecz o dziewczynie, która cię poniża, bo to ją bawi, która uważa uwielbienie za coś naturalnego, i rani cię, bo sprawia jej to przyjemność. Przejmujące i bolesne konstatacje autorstwa wciąż jeszcze 167

młodego Johna Lennona, ewidentnie zrodzone z doświadczenia. Jakaś inna Mairead, bez dwóch zdań. To, że śpiewała i grała z Sòlas, odróżniało ją od reszty, wynosiło na coś w rodzaju piedestału. I była dotknięta syndromem gwiazdy, nawet w tamtych czasach. Nie umniejszało to jednak mojego zapału. Sam fakt, że była tak nieprawdopodobnie nieosiągalna, czynił ją jeszcze bardziej pożądaną. ••• Dopiero następnego roku doszło między nami do bliskiego spotkania pierwszego stopnia. Było wczesne lato, tuż przed wakacjami; po zapoznaniu się z historią Iolaire zmotoryzowana grupa zwinęła manatki i wyniosła się z Holm Beach. Wszyscy byliśmy ze swoimi maszynami w Garry Beach. Przewoziłem sprzęt kapeli już od mniej więcej półtora roku i dawno pogodziłem się z tym, że związek z Mairead nie jest mi pisany. Nie przeszkadzało mi to jednak wielbić jej z daleka i wciąż czerwieniłem się jak idiota, kiedy się do mnie zwracała. Jeśli chodzi o płeć przeciwną, zacząłem skupiać uwagę na tym, co ogólnie dostępne. Choć bez szczególnego powodzenia, jak muszę wyznać. Burzliwy związek Mairead z Roddym przechodził właśnie jeden z licznych kryzysów i tego dnia dziewczyna wybrała się do Tolastadh na maszynie Whistlera. Chodziło o to, jak sądzę, żeby wzbudzić zazdrość Roddy’ego, a także Stringsa. To, co zaczęło się obietnicą leniwego letniego popołudnia, szybko przygasło. Nad wrzosowisko nadciągnęły ciemne chmury z zachodu, przynosząc ze sobą chłód i zapowiedź rychłego deszczu. Było nas ze dwanaścioro; wygłupialiśmy się, paliliśmy, zanurzaliśmy stopy w lodowatych wodach cieśniny i uciekaliśmy z krzykiem, gdy fale obmywały nam łydki. Przeciągaliśmy to jak najdłużej, nie chcąc tak naprawdę, by się skończyło. A potem, wraz z pierwszymi kroplami deszczu, podjęliśmy spóźnioną decyzję o powrocie do Stornoway. Whistler, pomimo ponawianych wysiłków, nie mógł uruchomić motoroweru. Niektórzy już odjechali, a ci z nas, którzy wciąż byli na miejscu, nie mieli zamiaru pałętać się w deszczu. — Miłego spaceru! — zawołałem do Whistlera, uśmiechając się przy tym. Nie miałem wątpliwości, że w końcu uda mu się odpalić maszynę, ale warto było się z niego ponabijać. Zrewanżował mi się po swojemu. 168

— Wypchaj się, Macleod. Uruchomiłem swój motor i już miałem odjechać, kiedy ktoś zawołał: — Fin, zaczekaj! Obejrzałem się i zobaczyłem Mairead biegnącą po piasku. Trzymała nad głową rozłożony magazyn, który nie mógł zapewnić dostatecznej ochrony przed deszczem. Twarz miała zarumienioną, oczy jej błyszczały. — Potrzebuję podwózki. Serce zabiło mi szybciej. — Nie chcesz zaczekać na Whistlera? Skrzywiła się. — Wątpię, czy wróciłabym do domu jeszcze w tym tygodniu. Roześmiałem się trochę nerwowo i rozejrzałem. Było paru innych, których mogła poprosić o podwiezienie, ale wybrała mnie. Zdążyło mi już zaschnąć w ustach. — Jasne — odparłem i zamierzałem jej właśnie powiedzieć, żeby wskoczyła na siodełko, ale ona przerzuciła już nogę przez tylne koło, usadowiła się na bagażniku i objęła mnie w pasie. — Jazda! — zawołała, przekrzykując warkot mojego małego motoru o pojemności pięćdziesięciu centymetrów sześciennych. — Moknę! Dodałem gazu i zwolniłem sprzęgło, a potem popędziłem przez wyłożony kamiennymi płytami parking w stronę drogi, zarzucając tyłem i przechylając się na boki, żeby jej zaimponować. Poczułem, jak ściska mnie mocniej. Ciało przeszył mi dreszcz, co skończyło się bolesnym napięciem w lędźwiach. Zerknąłem przez ramię i zobaczyłem Whistlera, który stał obok swojego motoroweru i patrzył za nami ze złością. Wtedy rozpadało się na dobre. Zwykle powrót do Stornoway zabierał około dwudziestu pięciu minut. Tego dnia trwało to dobrze ponad pół godziny. Moglibyście powiedzieć zapewne, że jechałem wolniej z powodu deszczu. Tak naprawdę nie chciałem, by ta podróż skończyła się kiedykolwiek, choć oboje po kilku minutach byliśmy przemoczeni do suchej nitki. Dotyk ramion Mairead wydawał się odurzający — jej otwarte dłonie na moich barkach, miękkość ciała, twardość piersi przywierających do moich pleców. Czułem ciepło przepływające między nami i byłem bardziej podniecony niż kiedykolwiek w życiu. W pewnym momencie położyła mi głowę na ramieniu. Tak bardzo chciałem się odwrócić i na nią spojrzeć, odszukać wzrokiem jej oczy i wargi, a potem pocałować ją miękko. Nie miałem jednak 169

odwagi odrywać spojrzenia od drogi. Mój umysł wibrował od sprzecznych emocji. Pożądanie, strach i tysiąc wyimaginowanych możliwości. Co jej powiem po powrocie do miasta? Jak przeciągnę tę chwilę? Czy istniała choćby minimalna szansa, że poprosiła mnie o podwiezienie, ponieważ w skrytości ducha zawsze jej się podobałem? Ćwiczyłem w myślach niezliczone zdania. „Co robisz dziś wieczorem?”. „Masz ochotę iść na kawę?”. Każde w najwyższym stopniu banalne i pozbawione dowcipu czy inwencji. Pokonaliśmy wreszcie szczyt Matheson Road i skręciliśmy w Springfield; podjechałem do krawężnika przy bramie szkoły. Większość dotarła tam przed nami. Wszyscy przemoczeni. Deszcz jednak już ustał i stali w grupach, śmiejąc się i rozmawiając z ożywieniem. Mairead przerzuciła nogę przez tylne koło i uśmiechnęła się do mnie. Włosy miała mokre, kleiły jej się do twarzy. Odsunęła je sprzed oczu zgrabnymi palcami, a ja pomyślałem, że jeszcze nigdy nie wyglądała tak uroczo. Błysk białej bluzki pod jej kurtką od razu przyciągnął mój wzrok. Materiał był przemoczony i prześwitujący; zszokowany, dostrzegłem zarys piersi i ciemne krążki sutków widocznych pod cieniutkim stanikiem. Spuściła głowę, żeby sprawdzić, na co tak patrzę, ale tylko się uśmiechnęła i zapięła kurtkę. Zrobiła to powoli, bez pośpiechu czy zakłopotania, patrząc mi w oczy, doskonale świadoma efektu, jaki potrafi wywołać. Podejrzewam, że zaczerwieniłem się niczym panienka. I wszystkie zdania, które powtarzałem sobie w głowie, rozpłynęły się w morzu hormonów. Nie byłem w stanie wydusić z siebie słowa. — Dzięki, Fin, do zobaczenia później — powiedziała i pospieszyła w stronę przyjaciół. Był to jeden z tych momentów w moim życiu, który odtwarzałem wielokrotnie. I za każdym razem odwzajemniałem w wyobraźni jej uśmiech, nie czerwieniąc się, i mówiłem coś błyskotliwego, czym ją zdobywałem. Jaką bystrością potrafimy wykazać się już po fakcie, jakim wyrafinowaniem… Donald wiedziałby, co powiedzieć, i bez wątpienia wylądowałby z nią w łóżku. Może nie tej nocy, ale kiedyś tak. I kto wie? Biorąc pod uwagę, jaki był, może rzeczywiście mu się to udało. ••• Moje bliskie spotkanie drugiego stopnia miało miejsce niedługo potem. W następny weekend znalazłem się w Uig. Kapela nie występowała, więc postanowiliśmy z Whistlerem wybrać się z namiotem w góry, na nielegalny połów pstrąga potokowego. Rozbiliśmy 170

się na brzegu jednego z niezliczonych jezior na zachód od Brinneabhal. U podnóży otwierał się widok na wrzosowiska i machair, aż do klifów, gdzie wzdłuż poszarpanego wybrzeża uderzał kremową bielą Atlantyk. Chmury wisiały tak nisko, że nie było widać szczytów, a po jeziorze, niczym mgła, przesuwały się płachty deszczu. Siedzieliśmy w swoich kurtkach nieprzemakalnych i gumowcach pośród skał, zarzucając co chwila wędki do ciemnej i pomarszczonej wody. Nie spieszyło nam się, jeśli chodzi o ryby. Wiedzieliśmy, że prędzej czy później coś złapiemy. W jeziorze roiło się od nich. Wystarczyłoby złowić ze dwie, nim dopadłby nas głód, a bylibyśmy zadowoleni. Są to dni, do których powracam z wielką tęsknotą. Chwile dawno minione, które chciałoby się pochwycić i przeżyć ponownie. Niemożliwe, oczywiście. Nie odzywaliśmy się już od pewnego czasu, ale było to pełne satysfakcji milczenie. Najlepsza przyjaźń to ta, która nie potrzebuje słów do wypełnienia ciszy. Whistler nagle się odezwał. — Jak to się dzieje, że zamieniasz się w skończonego idiotę, ilekroć Mairead raczy na ciebie spojrzeć? Byłem tak zaszokowany, że popatrzyłem na niego, nie mając bladego pojęcia, co powiedzieć. — Naprawdę? — wymamrotałem w końcu. Posłał mi to swoje spojrzenie. — Owszem. Zyskałem dzięki temu dość czasu, by się otrząsnąć z osłupienia i zdecydowanie zaprotestować. — Bzdura! Roześmiał się. — Podoba ci się, co? Nie mogłem temu zaprzeczyć. — A komu się nie podoba? Spojrzał na wodę. — Nie jest taka, jak ci się wydaje. — Nie? Wzruszył nieznacznie ramionami. — Wszyscy myślą, że jest cholernie opanowana, cholernie pewna siebie, nawet arogancka. Że ma obsesję na swoim punkcie i jest w siebie zapatrzona. 171

Nie odezwałem się. Sam bym jej lepiej nie scharakteryzował. Ale Whistler pokręcił głową. — To tylko pozory. Tak naprawdę jest bardzo siebie niepewna. — Skąd wiesz? Wpatrywał się w punkt, gdzie jego żyłka znikała w wodzie, a jej odbicie tworzyło z nią kąt ostry. — Ja i Mairead chodziliśmy ze sobą przez prawie całą podstawówkę. Zabrałem ją nawet na bal na koniec szkoły. Po raz pierwszy usłyszałem o ich dawnym związku i spojrzałem na niego z pełnym zazdrości podziwem. — Rany. Co się stało? To znaczy dlaczego nie jesteście już razem. Wysunął dolną szczękę i przechylił głowę. — Wszystko, co dobre, kiedyś się kończy. Kenny powiedział mi później, że to Roddy wkroczył między nich i doprowadził do zerwania. Ale Whistler nie zamierzał mi wtedy tego wyznać. — Chodzi o to, że ją znam. Dorastałem z nią. Nie jest w rzeczywistości taka, jak się na pozór wydaje. Jest zdezorientowana i niepewna siebie. — Popatrzył na Fina. — Dlatego tak różnie układa jej się z Roddym. Chciałaby być pewna siebie i tak dalej. To tylko wyobrażenie, rozumiesz. Ale to nie ona tak naprawdę. — Uśmiechnął się szeroko. — Może nawet jej się trochę podobasz. Poczułem, że czerwienię się po czubki uszu. — Bzdura! — Czyżby? Tamtego dnia mogła wybrać każdego, żeby podwiózł ją do Stornoway. Ale wybrała ciebie, Fin. I widziałem, jak na ciebie patrzy. — Och, daj spokój! — Przestałem odczuwać zakłopotanie i doszedłem do wniosku, że mnie podpuszcza. Wzruszył ramionami. — Jak chcesz. — Znowu skierował wzrok na jezioro. — Pomyślałem tylko, że powinieneś o tym wiedzieć. Żebyś nie przepuścił w następny piątek wielkiej okazji. Uniosłem brwi. — A co jest w następny piątek? — Wielki Donald Ruadh i Ceit Cat Mackinnon pobierają się w Manguarstadh. Zostałeś zaproszony, prawda? 172

— O, tak. Zupełnie o tym zapomniałem. Donald Ruadh pochodził z Ness, był moim kuzynem w drugiej linii czy coś w tym rodzaju. Nigdy nie mogłem się w tym rozeznać. Nic niezwykłego w tych stronach — pokrewieństwo, o którym się nie wie. Był od nas o dziesięć lat starszy i trochę niepoważny. Ostatnia rzecz, jakiej można by się po nim spodziewać, to to, że się kiedykolwiek ożeni. A już na pewno nie z dziewczyną z Uig, której nawet nie zrobił dziecka. Ślub miał się odbyć w kościele w Baile na Cille, a wesele w domu Ceit w Manguarstadh. Jak to było w zwyczaju, trwałoby całą noc i zakończyło się rano śniadaniem. Dlatego zaplanowano je na piątek, a nie sobotę. W przeciwnym razie musiałoby się zakończyć o północy, wraz z nadejściem niedzieli. — No cóż, ja, Roddy i Mairead też jesteśmy zaproszeni. Roddy na pewno zabierze ze sobą Cairistionę. — Cairistiona była ostatnią miłością Roddy’ego. Miłością, która skończyłaby się w chwili, gdy Mairead zapragnęłaby jego powrotu. Na razie jednak Mairead nie była z nikim związana i Whistler dodał: — Co oznacza, że Mairead jest wolna. Zależy, który z nas poprosi ją pierwszy do tańca. — Oczy mu teraz błyszczały, na ustach błąkał się figlarny uśmiech. — Gotów na wyzwanie, chłopcze? — Wyzwanie? — Tak. Zwycięzca bierze wszystko. A może nie masz jaj, żeby ją poprosić do tańca? Łatwo było tak siedzieć i wyobrażać sobie, jak podchodzę do Mairead i proszę ją na parkiet. I że się zgadza, i że potem, obejmując ją, trzymam blisko siebie i czuję ciepło jej ciała i miękkość piersi. Łatwo tak marzyć, kiedy człowieka od rzeczywistości dzielą niezliczone kilometry. Lecz jej wspomnienie, jak siedziała za mną na motorowerze i obejmowała w pasie, wciąż było żywe; wierzyłem przez chwilę, że wszystko jest możliwe. Uśmiechnąłem się do Whistlera. Miał ją i stracił. Niewykluczone, że teraz nadeszła moja kolej. ••• Niewielki kościół w Baile na Cille przysiadł na wzgórzu ponad połacią machairu, skąd rozciągał się panoramiczny widok na piaski Uig. Pękał w szwach z okazji ceremonii ślubnej. Tylko miejsca stojące. Uroczystość zaczęła się w późne piątkowe popołudnie i nim wszyscy dotarli do domu w Manguarstadh, dochodziła już siódma. Było oczywiście jasno jak w dzień, ledwie minął środek lata; upłynęły jeszcze godziny, nim słońce zanurzyło się w morzu za odległym horyzontem, ale nawet wówczas nie zapanowały całkowite ciemności. 173

Rodzice Ceit Mackinnon mieszkali w białym domu na końcu polnej drogi wiodącej ku plaży. Dom rozbudowano od frontu i tyłu, była tam też duża kamienna stodoła z blaszanym dachem o rdzawym kolorze, gdzie miały się odbywać tańce. Wzdłuż całego traktu, aż do samej szosy, parkowały samochody, stały też na polu obok nieczynnej owczarni. Widać było stąd plażę, a dalej wąski pas cypla na południowym krańcu zatoki i płaszczyzny klifów wyrastających z oceanu i opierających się od niepamiętnych czasów naporowi Atlantyku. Była to zielona, pofalowana kraina, upstrzona zagrodami i kamiennymi groblami, które dawno już popadły w ruinę. Na południe i wschód, ku nadciągającym chmurom, wznosiły się góry. Na zachodzie połyskiwały w promieniach słońca. Pogoda sprzyjała młodej parze. W tłumie wypełniającym kościół tylko przelotnie zobaczyłem Mairead. Przyjechałem minibusem z grupą gości z Ness i razem z nimi udałem się do domu na wesele. Nim tam dotarłem, Mairead siedziała w kuchni z kobietami z Uig, które przygotowywały posiłek. Wewnątrz ustawiono dwa długie stoły. Jeden w pokoju dziennym, drugi w jadalni. Wciąż jednak brakowało dla wszystkich miejsca. Wiedzieliśmy, że będziemy jeść na zmianę, tak więc musieliśmy się zadowolić przebywaniem na zewnątrz, gdzie paliliśmy, śmialiśmy się i popijaliśmy piwo z wielkich beczek, które sprowadzono ze Stornoway. Zapowiadało się długie czekanie. Niektórzy goście zjawili się z kurczakami i królikami. Zgodnie z tradycją na wesele nie przynosiło się martwych zwierząt, więc trzeba było je zabić i oskubać albo obedrzeć ze skóry, a potem wypatroszyć i upiec lub ugotować. Nie było jednak pośpiechu, ponieważ nikt nie zamierzał opuszczać uroczystości aż do rana. Dostrzegłem kilka razy Whistlera, ale trzymał się blisko ludzi z Uig. Chwilowo każdy przebywał w grupie ze swojej wioski; przypominało to frakcje na plemiennym zgromadzeniu. Wiadomo było, że kiedy rozlegnie się muzyka i zaczną tańce, wszystko się przemiesza. Nie wspominając już o tym, że piwo i whisky, którą większość mężczyzn przyniosła w piersiówkach schowanych w tylnych kieszeniach, pomogą się pozbyć jakichkolwiek zahamowań i że wszyscy będą się doskonale bawili. Nim mieszkańcy wyspy Lewis zostali wezwani na posiłek, zrobiło się bardzo późno, a światło przygasało. Wypiłem już kilka piw; byłem zaczerwieniony i chwiałem się lekko. Mnóstwo mężczyzn nosiło kilty. Nie miałem swojego, więc włożyłem najlepszy garnitur, który był wytarty na siedzeniu i łokciach do połysku. 174

Konserwatywny ciemnoniebieski krawat zawiązałem luźno na rozpiętym kołnierzu białej koszuli. Ledwie jadłem ze zdenerwowania, ponieważ wiedziałem, że prędzej czy później stanę przed Mairead i zadam jej ważne pytanie. Dziewczęta nie mają pojęcia, jak trudno kilkunastoletniemu chłopakowi zebrać się na odwagę i poprosić o randkę albo taniec. To właśnie chłopcy muszą przejmować inicjatywę, czemu towarzyszy nieodmiennie groźba odmowy, a tym samym poniżenia. Tak więc starałem się odwlec ten moment. Kiedy skończyłem jeść, odszukałem chłopaków z Ness, którzy stali na tyłach domu; rozmawialiśmy i paliliśmy, patrząc, jak barwa morza przemienia się z miedzianej w krwawoczerwoną, a potem przygasa i przybiera odcień ciemnoniebieskiej mgiełki; St Kilda, przypominająca smugę na horyzoncie, znikała w mroku. Usłyszałem pierwsze dźwięki muzyki dobiegające ze stodoły. Akordeon i skrzypce. Cały czas szukałem wzrokiem Whistlera, ale dostrzegałem go tylko przelotnie. Wydawało się, że upłynęły wieki od chwili, gdy mrugnął do mnie i uniósł kciuki nad głowami gości, nim zniknął w stodole. Teraz zobaczyłem, jak stamtąd wychodzi ze spuszczoną głową i rękami w kieszeniach. Przepchnął się obok nas i ruszył w stronę biegnącego wzdłuż plaży starego traktu dla wozów konnych. Zgasiłem papierosa i pospieszyłem za nim. — Co się stało? Nie odwrócił nawet głowy. — Odpieprz się — warknął niskim głosem. Próbowałem chwycić go za ramię i zatrzymać, ale się wyrwał. — O co chodzi, Whistler? — Nie chciała ze mną zatańczyć. — Odwrócił się i popatrzył na mnie ze ściągniętymi brwiami, pod którymi niemal ginęły mu oczy. — Prawie sześć lat chodziłem z nią w podstawówce, a ona mnie spławiła. Powiedziała, że czeka na kogoś innego. — Znowu spojrzał w inną stronę. — Przypuszczam, że na ciebie. — Niemożliwe! — Wobec tego na kogo? Roddy migdali się w kącie z tą swoją Cairistioną. Strings jest z jakąś dziewczyną z trzeciej klasy. A na Skinsa czy Rambo Mairead nawet by nie spojrzała, wierz mi. — Posłał mi pogardliwy uśmiech. — Może chodzić jej tylko o ciebie. Niby dlaczego poprosiła cię wtedy, żebyś ją podwiózł do Stornoway? 175

Nie mogłem w to uwierzyć. Czy Mairead Morrison naprawdę czekała w stodole na moje zaproszenie do tańca? — No dalej, tępaku. Lepiej idź tam, zanim będzie miała dosyć i powie „tak” komuś innemu. Wcześniej, kiedy zajrzałem do pustej jeszcze stodoły, wydawała się ogromna. Teraz była zapchana po brzegi i sprawiała wrażenie małej. Pod ścianami, w podwójnych czy nawet potrójnych rzędach stali goście, a pośrodku klepiska wysypanego sianem tańczono Drops of Brandy. Pary wirowały wzdłuż szeregów mężczyzn i kobiet czekających na swoją kolej, by ruszyć ramię w ramię z partnerami. Na belkach zawieszono lampy sztormowe i ku dachowi wraz z dźwiękami muzyki i śmiechem płynął dym. Zauważyłem Mairead, która stała samotnie na drugim końcu stodoły, spoglądając z ciekawością ponad głowami tańczących, jakby szukała kogoś wzrokiem. Wziąłem głęboki oddech i przepchnąłem się przez tłum. Dostrzegła mnie w ostatniej chwili i obdarzyła tym swoim uśmiechem. — Cześć, Fin. Dobrze się bawisz? — Pewnie — odparłem, tracąc nagle pewność siebie, zmuszony niemal krzyczeć z powodu wrzawy. Ale wiedziałem, że teraz albo nigdy. — Masz ochotę zatańczyć? Uśmiechnęła się. — Z przyjemnością. — Świat na chwilę znieruchomiał. — Ale przyszłam z kimś, kto chyba nie byłby zadowolony, gdybym z tobą zatańczyła. Miałem wrażenie, że wbiła we mnie szpilę, a ja pękłem jak balon, co zresztą nie było dalekie od prawdy. — Kto? — spytałem, bo nie mogłem się powstrzymać. — Whistler oczywiście. Uśmiechnęła się, spoglądając ponad moim ramieniem, gdy z tłumu wyłonił się właśnie Whistler, który wziął ją za rękę i poprowadził na środek klepiska. Gapiłem się na nich z niedowierzaniem, Whistler zaś odwrócił się nieznacznie i spojrzał w moją stronę; twarz wykrzywiał mu szeroki uśmiech. Mrugnął do mnie i objął Mairead w talii. ••• Najgorsze chyba było to, że zostałem sam ze swoim poniżeniem, niczym w pułapce. Pragnąłem tylko wrócić do domu. Nie mogłem jednak tego zrobić. 176

Musiałem znosić przez całą noc męskie towarzystwo, papierosy i piwo, zbyt często dostrzegając Whistlera i Mairead, którzy wychodzili od czasu do czasu ze stodoły, a potem wracali do środka. Kiedy w końcu wyleczyliśmy przy śniadaniu kaca i wsiedliśmy do minibusu, by udać się w długą podróż do domu, poczucie poniżenia stłumił gniew. Uświadomiłem sobie, że tego dnia, kiedy Mairead wróciła ze mną do miasta, w Whistlerze zbudziła się zazdrość i że cała ta farsa na weselu miała na celu odstraszenie mnie. Długo trwało, zanim to przetrawiłem. Odezwałem się do niego chyba dopiero po wakacjach. Jednak teraz jest dla mnie jasne, że Whistler rozpaczliwie się starał ją odzyskać. Że zawsze ją kochał i że zawsze tak miało być. I że przez cały czas trwania jej burzliwego związku z Roddym żywił nadzieję, że pewnego dnia Mairead wróci do niego. Nadzieję, która — jak się zorientował w ostatniej klasie — była płonna. Wiedział, że Mairead wybiera się w podróż, w której on nie mógł uczestniczyć, że wyrusza w drogę, którą on nigdy nie chciałby podążać. Dlatego postanowił pozostać w domu, podczas gdy reszta z nas wyjechała do Glasgow. Stracił ją i nie zamierzał odgrywać przez te wszystkie lata studiów roli odrzuconego zakochanego szczeniaka. I kiedy, mądrzejszy po fakcie, patrzę teraz wstecz, nie czuję gniewu. Tylko smutek. ••• Nie przewidziałem jednak w najśmielszych marzeniach, że moja fantazja o związku z Mairead spełni się w końcu trzy lata później, podczas mojego drugiego — pechowego — roku na uniwersytecie w Glasgow. Obsługiwałem kapelę już prawie od półtora roku, przywiązując coraz mniejszą wagę do studiów, za to coraz bardziej niezadowolony z życia i z siebie. Po ostatecznym rozstaniu z Marsaili zacząłem się w pewnym sensie staczać. Wożenie członków zespołu było bezmyślną czynnością, która dawała mi tak potrzebną gotówkę i umożliwiała kontakty z niezliczonymi fankami Amran, które były gotowe przespać się z kierowcą, jeśli mogły w ten sposób zbliżyć się do swoich idoli. Budząca obrzydzenie i pozbawiona satysfakcji seria epizodów seksualnych, które nie przynosiły mi chwały. Nigdy nie szukałem ucieczki w alkoholu czy narkotykach, ale wypiłem swoje i wypaliłem niejednego skręta. Mój problem polegał na zobojętnieniu. Nie mogłem zmusić samego siebie do tego, by się przejmować. Czymkolwiek. Była późna zima, luty albo marzec. Graliśmy koncert gdzieś w południowej części miasta, a potem 177

zostaliśmy zaproszeni na przyjęcie w jednej z tych ogromnych rezydencji z czerwonego piaskowca w dzielnicy Pollokshields. Usadowiła się dumnie pośrodku rozległego ogrodu, otoczona kasztanowcami, czarnymi i surowymi w swej zimowej nagości. Dom u zbiegu ulic, na posesji, która musiała obejmować prawie hektar. Na tyłach wybudowano ogromną szklarnię, na tyle dużą, by mogła pomieścić kryty basen. Sam dom był urządzony ze smakiem. Grube wełniane dywany, oryginalne ryciny na ścianach, antyczne meble. Na półkach i w gablotach stały niezwykle drogie ozdoby z kryształu i chińskiej porcelany. Nie było to idealne miejsce dla pięćdziesięciu czy sześćdziesięciu młodych ludzi, już ujaranych i zdrowo podpitych, którzy zamierzali się porządnie zabawić. Mairead i Roddy, jak się okazało, zerwali ze sobą na dobre; on był ze swoją nową dziewczyną, piękną blondynką Caitlin. Dom należał do jej rodziców, którzy wyjechali na wakacje. Samozwańczym strażnikiem domostwa był brat dziewczyny, Jimbo, niesympatyczny młody człowiek z modną fryzurą i kolczykiem w uchu. Otoczony wianuszkiem dziewczyn przechadzał się po domu w butach od Gucciego i garniturze od Armaniego, jakby to on był właścicielem rezydencji. Poszło mnóstwo alkoholu i o pierwszej czy drugiej nad ranem niemal wszyscy kąpali się na golasa w basenie, rozlewając szampana i drąc się, żeby przekrzyczeć straszliwy łomot muzyki. Byłem zmęczony, miałem dosyć i nic mnie nie obchodziło. Siedziałem w głównym holu rozwalony na kanapie, z puszką piwa w ręku, i oglądałem wideo na największym ekranie telewizyjnym, jaki w życiu widziałem. Mówię: „oglądałem”, ale wątpię, czy cokolwiek do mnie docierało. Nie pamiętam w tej chwili, co to było. Film, a może wideoklipy. Guma do żucia dla oczu. I mózgu. Z początku ledwie sobie uświadamiałem, że ktoś się do mnie przysiadł, dopóki nie poczułem dotyku ciepłego uda i zapachu tak znajomego, że niemal przynoszącego ukojenie. Obróciłem głowę i zobaczyłem uśmiechającą się do mnie Mairead; ten uśmiech kiedyś przyspieszyłby mi puls, ale już byłem do niego przyzwyczajony i nie ufałem mu. — Co tu robisz sam jak palec? — spytała. Wzruszyłem ramionami. — Nic. Chciałbym być gdzie indziej. Dobrze było jednak znów mówić po gaelicku. 178

— Urwij się. Podniosłem brwi. — Ciebie nic tu nie trzyma. Możesz wrócić taksówką do domu, kiedy ci się tylko spodoba. A ja muszę potem porozwozić ludzi. Choć nie byłem już nią tak zauroczony jak wcześniej, jej uroda wciąż robiła na mnie wrażenie. Ciemne włosy miała krótko przycięte, jak zawsze od tamtego wypadku na Drodze Donikąd, i zaczynała przemieniać się w olśniewającą kobietę. Delikatne rysy nastolatki twardniały i nabierały dorosłości, ale wydawały się nie mniej pociągające. Straciła na wadze, a jej oczy sprawiały wrażenie większych, jeszcze bardziej przykuwających uwagę. Wciąż miała na sobie strój sceniczny, długą do kostek czarną suknię na ramiączkach z głębokim wycięciem, która opinała wiotką figurę i kontrastowała z porcelanowobiałą celtycką skórą. Można było bez przesady powiedzieć, że wygląda fascynująco. — A gdybym poprosiła, żebyś to ty odwiózł mnie do domu? Przyglądałem jej się podejrzliwie. — Dlaczego miałabyś to zrobić? — Może dlatego, że nie chcę wracać do domu sama. Kiedy milczałem, uśmiechnęła się. — Przypominasz sobie, jak mnie podwiozłeś do Stornoway na swoim starym gównianym motorowerze? Byłem zdumiony, że w ogóle to pamięta. — Tak, zdrowo przemokliśmy. — I przez kilka dni miałam na tyłku siniak w kształcie twojego bagażnika. Roześmiałem się głośno. — Żartujesz! — Pokazałabym ci wtedy, tyle że mógłbyś mnie opacznie zrozumieć. Roddy zawsze woził na swoim bagażniku złożony koc. A twój to były gołe metalowe pręty. Męczyłam się jak cholera. Przez całą drogę. — A ja myślałem, że przytulasz się do mnie z namiętności. Oczy błysnęły jej figlarnie. — Może tak było. 179

— Jasne, już ci wierzę. Trzymała teraz rękę na oparciu sofy za moimi plecami; czułem na włosach jej palce, bawiła się nimi odruchowo. Przyprawiało mnie to o niepokój. — Kiedyś ci się podobałam, Fin? Prawda? — Kiedyś. — Ale już ci się nie podobam? Wzruszyłem ramionami. — Dlaczego? — spytała. — Co takiego się stało? Odwróciłem się i napotkałem jej spojrzenie. — Poznałem cię, Mairead. Odniosłem wrażenie, że światło gaśnie w jej oczach, a z twarzy znika wszelkie ożywienie. Cofnęła ramię z oparcia i przesunęła się na brzeg kanapy z dłońmi złożonymi na kolanach. Nie widziałem teraz jej twarzy. — Myślę, że to najbardziej bolesna rzecz, jaką ktokolwiek mi powiedział. — W jej głosie pobrzmiewało leciutkie drżenie. Poczułem się kompletnie pusty. Nie chciałem jej zranić, a jednak był to rodzaj odwetu za te wszystkie lata zaprawianej frustracją nastoletniej fantazji, kiedy to ona czerpała przyjemność — albo tak mi się wydawało — z wykorzystywania mojej słabości. I nagle zacząłem się zastanawiać, czy to wszystko nie było tylko owocem mojej wyobraźni. — Nikt mnie nie zna — oznajmiła. — Nie do końca. — Whistler uważał, że cię poznał. Powiedział mi kiedyś, że tak naprawdę nie jesteś pewna siebie. I że próbujesz być kimś, kim nie jesteś. W tym momencie obróciła na mnie pełne zaskoczenia oczy, a ja dostrzegłem na jej policzkach lśniące ślady łez. Wciąż jednak nie wiedziałem, czy mam wierzyć w ich szczerość. — Whistler tak powiedział? — Kochał się w tobie, Mairead. Prawdopodobnie wciąż się kocha. Zawsze podejrzewałem, że właśnie dlatego nigdy nie wyjechał do Glasgow. Chciał uciec od źródła bólu. Na jej twarzy pojawił się na moment wyraz jakby nieobecności, potem znów skupiła na mnie wzrok. — Zawieź mnie do domu, Fin. Proszę. ••• 180

Nikt chyba nie zauważył, jak wychodzimy. Ale dostrzegłem, że Mairead spojrzała za siebie przez rozsuwane drzwi w stronę szklarni, gdzie Roddy baraszkował nago w basenie z Caitlin. Nie obchodziło mnie zbytnio, jak inni wrócą do domów. Wszystkich stać już było na taksówkę. Poza tym nie czułem się dobrze z powodu tego, co powiedziałem Mairead. Pomyśleć coś to jedno, ale powiedzieć to głośno i sprawić komuś ból to zupełnie inna sprawa. Jechaliśmy w milczeniu przez mrok, światła latarni odbijały się w mokrych ulicach, ich blask na południowych przedmieściach, a potem na Paisley Road West przypominał niekończącą się procesję. Mairead kupiła sobie penthouse w odremontowanym wiktoriańskim magazynie z tekstyliami, wzniesionym na trójkątnej posesji u zbiegu dwóch ulic. Na wierzchołku tego trójkąta, w najbardziej na wschód wysuniętym punkcie, stała rzeźba złotego anioła, który spoglądał w stronę miasta. Apartamentowiec nazywano Angel Building i zawsze myślałem, że Mairead nie mogłaby mieszkać w bardziej odpowiednim miejscu. Nie zawracała sobie głowy zapalaniem światła w mieszkaniu. Okna z każdej jego strony wpuszczały do wnętrza nocny blask miasta, rzucając po salonie głębokie cienie. Na przeciwległym końcu znajdowała się otwarta kuchnia; były tam drzwi prowadzące do sypialni. — Przebiorę się tylko — powiedziała. — Nalej sobie czegoś. Jej obcasy zastukały na wypolerowanej drewnianej podłodze, a po chwili weszła do sypialni. Przez duże łukowate okno za łóżkiem widziałem panoramę miasta. Nie poruszyłem się jednak. Nie miałem ochoty pić. Odwróciła się, stojąc na tle widoku za szybą, a potem patrzyła na mnie długo, za długo. W końcu podniosła ręce, żeby ściągnąć ramiączka czarnej sukni, która zsunęła się na podłogę z szelestem jedwabiu. Mairead była pod spodem kompletnie naga. Poczułem ucisk w gardle i wszystkie stłumione namiętności moich młodzieńczych lat powróciły z siłą fali zalewającej zmysły. Oto stała naga przede mną, obiekt tych niezliczonych fantazji, ofiarowując siebie w sposób, w jaki nie ofiarowała mi się żadna kobieta ani przedtem, ani potem. Nim się do niej zbliżyłem, nie miałem już na sobie podkoszulka. W ciągu paru sekund pozbyłem się dżinsów i kilka chwil później również byłem nagi. Staliśmy w odległości kilku centymetrów, patrząc na siebie, oboje wsłuchani w swoje oddechy w mroku. Wiedziałem, że gdy tylko jej dotknę, nie będzie odwrotu. Że otworzą się śluzy i że utonę w niej całkowicie. Położyłem dłoń na jej karku i poczułem miękkie krótkie włosy, kształt czaszki, a potem przyciągnąłem ją do siebie. Wraz z pierwszym dotykiem warg Mairead zatraciłem się w 181

niej bez reszty. Nasze ciała zetknęły się, ja zaś poczułem, jak moja namiętność napiera mocno na jej brzuch; osunęliśmy się w zwolnionym tempie na łóżko. Jej ciało, tak białe, kontrastowało z czarnym satynowym prześcieradłem naciągniętym na materac. Wreszcie, po nieskończenie długim czasie, była moja. Ale, jak zawsze, wyłącznie na jej warunkach. ••• Trwało to ponad trzy miesiące. Związek oparty na seksie. Nie było kolacji przy świecach ani romantycznych chwil. Żadnego trzymania się za ręce ani wyznań wiecznej miłości. Tylko pożądanie. Kochaliśmy się u niej w mieszkaniu, w moim wynajętym pokoju, w furgonetce. W niezliczonych pokojach hotelowych. I nigdy nie traciłem na nią ochoty. Nigdy nie przestałem jej pragnąć. Ani ona mnie, jak się zdawało. W gruncie rzeczy wykorzystywaliśmy się nawzajem. Ona traktowała to jako sposób odzyskania Roddy’ego, afiszowała się ze mną, mając nadzieję, że wzbudzi w nim zazdrość. Chociaż sądzę, że w rzeczywistości czerpała taką samą radość z naszych cielesnych zabaw jak ja. Ze swej strony byłem zainteresowany wyłącznie seksem. Nigdy jej tak naprawdę nie lubiłem, ale w jakiś dziwny sposób czułem się do niej przywiązany. Kiedy nie byliśmy razem, łapałem się na tym, że za nią tęsknię. Nigdy dużo nie rozmawialiśmy, ale myślę, że właśnie to najbardziej mi się podobało. Nie stawiała żądań natury uczuciowej. Nie zdarzały się humory ani napady zazdrości, nikt nie oczekiwał, że będę mówił rzeczy, których nie myślałem. Był to chyba najbardziej satysfakcjonujący seksualnie, lecz niewymagający związek, jaki mi się kiedykolwiek przytrafił. Więc przyjąłem to bardzo źle, kiedy pewnego wieczoru zakończyła wszystko, nagle i bez ostrzeżenia. Mieliśmy iść na przyjęcie i umówiliśmy się w barze Cul de Sac przy Ashton Lane na zachodnich obrzeżach Glasgow. Mairead powiedziała, że spotka się ze mną o siódmej. O wpół do dziewiątej wciąż na nią czekałem i wypijałem już trzecie piwo. Lokal był zatłoczony, na ulicy widziałem mnóstwo ludzi. Przy tej starej brukowanej ulicy znajdowało się kilka restauracji, barów i kin, a w jednej z knajp wystawiono stoliki na zewnątrz, żeby goście mogli cieszyć się wspaniałą letnią pogodą i korzystać z jasnych nocy. Z początku nie martwiłem się zbytnio. Mairead często się spóźniała; pięć minut przed wyjściem dochodziła nagle do wniosku, że musi wziąć prysznic. Przynajmniej nie musiała zajmować się bez 182

końca włosami, ale makijaż mógł zabrać pół godziny. Była przeczulona na punkcie swojego wyglądu czy, jak lubiła powtarzać, wizerunku. Miała komórkę i mógłbym do niej zadzwonić. Ale nie stać mnie było na telefon, więc nie wchodziło to w rachubę. Już zamierzałem wyjść i pojechać do Angel Building, kiedy zobaczyłem, jak przepycha się między pijącymi. Przyciągała powszechną uwagę, rzecz normalna. — Cześć — rzuciłem. — Co się stało? Chciałem pocałować ją w policzek, ale cofnęła głowę dziwnie gwałtownym ruchem. Od razu wyczułem, co się święci. Przysunęła się bliżej i zniżając głos, powiedziała: — Przykro mi, Fin. To koniec. Czekałem, aż w końcu spojrzała mi w oczy. — Dlaczego? — Wiedziałeś, że to nie będzie trwało wiecznie. — W jej głosie wyczuwało się nutę rozdrażnienia. — Oboje wiedzieliśmy. Skinąłem głową. — Owszem. Mimo wszystko chciałbym wiedzieć dlaczego. Pokręciła głową. — Niepotrzebnie. Wyjaśnienia nie poprawią nam nastroju. — Nagle ujęła moją twarz obiema dłońmi z intensywnością w oczach, jakiej nigdy u niej nie widziałem, i pocałowała mnie delikatnie i czule; mógłbym niemal uwierzyć, że nie byłem jej obojętny. — Tak mi przykro, Fin. I odeszła. W ciągu tych kilku chwil wszystko, co istniało i było mi znane przez parę ostatnich miesięcy, dobiegło kresu. Sen się skończył. Zostałem sam. Odwróciłem się w stronę baru i dopiłem piwo. Powietrze na zewnątrz było chłodne, ale jego dotyk na skórze wydawał się łagodny. Szedłem jak we mgle, zmierzając instynktownie na przyjęcie, na które wybieraliśmy się z Mairead. Odbywało się w jednym z mieszkań w bloku z czerwonego piaskowca w Hynland. Wiedziałem, że nie chcę wracać do domu. Łatwiejsza była samotność w tłumie. Nigdy bym nie przypuszczał, że rozstanie z Mairead może być tak bolesne. Myśl, że więcej jej nie pocałuję ani nie dotknę jej piersi, ani nie poczuję, jak oplata mnie nogami, była nie do zniesienia. Chciałem się tylko upić. Przyjęcie trwało w najlepsze, kiedy tam dotarłem. Rzuciłem „cześć”, widząc kilkoro znajomych, i 183

usłyszałem, jak ktoś pyta o Mairead. Nie odpowiedziałem. Znalazłem sobie miękkie siedzisko w zacienionym kącie, wziąłem sześciopak i otworzyłem pierwszą puszkę piwa. Muzyka była ogłuszająca, ludzie tańczyli. Dziewczyna tuż obok potknęła się o czyjąś torebkę i z miejsca wylądowała na moich kolanach. Ładna, z krótkimi czarnymi włosami. Zauważyłem, że sporo już wypiła. — Oj, przepraszam. — Zachichotała. Może było w niej coś, co przypominało mi Mairead. Nie bardzo wiem co, ale się uśmiechnąłem. — Nie krępuj się — powiedziałem. Przechyliła głowę i obrzuciła mnie zaciekawionym spojrzeniem. — Jesteś na uniwersytecie? — Tak. — Wydawało mi się, że gdzieś już cię widziałam. Na którym jesteś roku? — Na drugim. — Ja na pierwszym. — No cóż, my, intelektualiści, powinniśmy trzymać się razem. Jestem Fin. Znowu zachichotała. — Pewnie. Jestem Mona. I tak poznałem dziewczynę, która miała mnie obudzić któregoś ranka i powiedzieć, że Roddy nie żyje. Dziewczynę, którą miałem poślubić i która miała urodzić mi syna. Dziewczynę, z którą miałem się rozwieść szesnaście lat później, gdy zabrakło tej jednej dobrej rzeczy, jaką udało się nam razem stworzyć.

184

ROZDZIAŁ 21 I Mairead wciąż miała na sobie płaszcz, jakby Marsaili liczyła na to, że ona nie zostanie długo, i nie zaproponowała jej, by go zdjęła. Był długi i czarny; marszczył się na podłodze wokół krzesła. Styl Mairead nie zmienił się przez te wszystkie lata. Lata, które potraktowały ją łagodnie. Wyszczupliły twarz, nadając jej jastrzębie rysy, ale wciąż była piękna — biała czysta skóra i tylko ledwie widoczny zarys kurzych łapek w kącikach oczu. Pełne i uderzająco ciemne wargi, kontrastujące z karnacją. W uśmiechu kryło się doświadczenie, a w oczach dziwna serdeczność. — Witaj, Fin — powiedziała, jakby ich ostatnia rozmowa w Cul de Sac odbyła się poprzedniego wieczoru. Fin zerknął na Marsaili i znów popatrzył na Mairead. — Widzę, że wciąż chodzisz do tego samego fryzjera. Uśmiechnęła się i przesunęła dłonią po krótkich włosach. Pojawił się na nich srebrzysty odcień, ale nie przejmowała się tym na tyle, by je farbować. — To mój znak firmowy. Położą mnie w takiej fryzurze do trumny. Mam tylko nadzieję, że do tego czasu zdążę całkowicie osiwieć. — Chcesz herbaty, Fin? — Marsaili włączyła się nagle do rozmowy jak dziecko, które pragnie za wszelką cenę zwrócić na siebie uwagę. — Napiję się piwa — odparł i odwrócił się, żeby wyjąć butelkę z lodówki. — Ten sam stary Fin. — Mairead łyknęła herbaty. — Zawsze z piwem w dłoni. Zdjął kapsel z butelki. — Co tu robisz, Mairead? — Szukała ciebie — wyjaśniła Marsaili. — Powiedzieli mi w mieście, że remontujesz dom rodziców. Byłam zdziwiona, że wróciłeś. Z tego, co wiem, pracowałeś ostatnio jako policjant w Edynburgu. — Zachichotała. — Wybuchnęłam śmiechem, kiedy o tym usłyszałam. Fin Macleod gliniarzem! Pamiętasz, jak ścigałeś policjantów po ulicach tego kurortu w Anglii? Fin uśmiechnął się. — Mieliśmy szczęście, że nas nie zamknęli — rzucił. — Nas? Mów za siebie. 185

Marsaili patrzyła zdumiona to na jedno, to na drugie, a oni się zaśmiewali. — Może ktoś zechce mi wyjaśnić, co was tak bawi? Fin machnął ręką. — To długa historia, Marsaili. — Nagle coś mu przyszło do głowy. — Chyba znacie się ze szkoły? — Zdarzało się nam brać udział w tych samych zajęciach — powiedziała Mairead. — Ale miałyśmy innych przyjaciół. — Uśmiechnęła się do Marsaili. — Nigdy bym cię nie poznała. Słyszałam tylko, że chodziliście wtedy ze sobą. — Oczywiście, ja cię poznałam od razu. — Marsaili też się uśmiechała, ale jej głos miał ostry ton. — Kto by nie poznał? — Zwróciła się do Fina: — Zobaczyłam ją przez okno. Stała na szczycie wzgórza i wyglądała jak zagubiona dusza. Fin czym prędzej skierował rozmowę na właściwe tory. — Przypuszczam, że przyjechałaś na pogrzeb? Mairead od razu spoważniała. — Nie tylko, Fin. Muszę się wszystkim zająć. Roddy nie miał chyba żadnych krewnych, więc to jego przyjaciele powinni zadbać o pochówek. Przyjdziecie oboje? — Ja nie. — Marsaili odsunęła się od szafki, żeby wylać resztkę herbaty do zlewu i opłukać kubek. — Tak naprawdę nie znałam Roddy’ego. Mam na głowie małe dziecko. Mairead uniosła zdziwiona brwi. — Małe dziecko? — Naszą wnuczkę — wyjaśnił Fin i poczuł się zobowiązany wyjaśnić: — Mamy syna, o którym dowiedziałem się dopiero niedawno. Mairead właściwie odczytała ten gest Marsaili z kubkiem i wstała. — Nigdy nie potrafiłeś utrzymać go w spodniach, prawda, Fin? — Fin zaczerwienił się i uśmiechnął. — I wciąż się rumienisz, jak widzę. Zawsze nosiłeś serce na dłoni. — Patrzyła mu w oczy długą chwilę. — W ciekawych czasach żyliśmy. Skinął głową. — Rzeczywiście. — Pociągnął z butelki, żeby pokryć zmieszanie. — Zawiadomisz mnie o dacie pogrzebu? — Pewnie. Wiem, gdzie cię szukać. Zatrzymałam się w hotelu Cabarfeidh, w mieście. — Umilkła na chwilę, a jej słowa zabrzmiały jak zaproszenie. Potem dodała: — Strings, Skins i Rambo też przyjechali. 186

Te pseudonimy zabrzmiały dziwnie w uszach Fina, jakby wszyscy powinni już dawno z nich wyrosnąć. A jednak sam wciąż nazywał Whistlera Whistlerem. Mairead obróciła się w stronę Marsaili z wymuszonym uśmiechem. — Miło było cię znowu spotkać. Dzięki za herbatę. Fin otworzył jej drzwi, a ona przystanęła na chwilę z dziwnie badawczym spojrzeniem, ale powiedziała tylko: — Do zobaczenia na pogrzebie. Po jej wyjściu w kuchni zapadła długa cisza. Wydawało się niemal, że Marsaili czeka na dźwięk uruchamianego silnika, by się upewnić, że gość już odjechał. — Byliście kiedyś razem? — spytała w końcu. Zaprzeczanie nie miało sensu. — Aż tak to widać? — Owszem. — Znowu zaległa cisza. — Jak to się stało, że nigdy mi nie powiedziałeś? Fin wzruszył ramionami. — Bo nie było o czym. Inny ja, inne miejsce i czas. — Wydaje mi się, że jest wielu Finów Macleodów, o których nic nie wiem. — Wzięła kubek Mairead ze stołu, żeby go opłukać w zlewie, i dostrzegła własne odbicie w oknie. Fin zobaczył, jak niemal odruchowo podnosi dłoń i odsuwa włosy sprzed twarzy. — Wciąż jest bardzo piękna — zauważyła, jakby tę myśl przywołał jej własny obraz w szybie. — Tak. — Fin łyknął piwa. — Owszem, byliśmy ze sobą, Marsaili. Ale nigdy jej nie lubiłem. Nie kryła zdziwienia. — Nie? Pokręcił głową. — Dlaczego? — spytała. — Za dobrze ją znałem. Nigdy nikim się nie przejmowała. Z wyjątkiem siebie. Zawsze tylko ja, ja, ja. Marsaili osuszyła dłonie ścierką i uśmiechnęła się ze smutkiem. — Trochę jak ktoś inny, kogo znam. — Wyminęła go i poszła do salonu.

187

II Głos Mairead rozbrzmiewał dźwięcznie pod krokwiami kościoła, czysty, nieskażony, bez akompaniamentu instrumentów. Drzwi były otwarte, tak aby stojący na zewnątrz mogli ją słyszeć, i w bezruchu tego smutnego szarego ranka śpiew niósł się po jeziorze Ròg, żałosny lament za utraconym przyjacielem i kochankiem. Chociażbym chodził ciemną doliną, Zła się nie ulęknę, Bo ty jesteś ze mną. Twój kij i Twoja laska Właśnie mnie pocieszają. Gaelickie słowa i melodia brzmiały mocniej, bardziej plemiennie, i dotyczyło to ziemi, miejsca i ludzi. Fin poczuł gęsią skórkę. Nie był na wcześniejszym pogrzebie, tym symbolicznym, ale wszyscy zjawili się, by ponownie pochować Roddy’ego, tak jak uczynili to przed siedemnastu laty. Tyle że wtedy trumna, którą nieśli, była pusta, nie licząc kilku kamieni i paru osobistych rzeczy z czasów dzieciństwa. Tak sobie życzyli jego rodzice. By uporać się z bólem. By mieć szansę pożegnania. Teraz trumna z ciałem była wystawiona przed jego starym domem z widokiem na piaski Uig od strony północnego wybrzeża. Rodzice Roddy’ego sami już spoczęli w ziemi, ale nowi właściciele domu, który wybudował jego ojciec, nie mieli nic przeciwko temu, by kondukt pogrzebowy wyruszył właśnie stamtąd. Kiedy żałobnicy zaczęli wylewać się szeroką strugą z niewielkiego kościoła w Miabhaig, Finowi przyszło do głowy, że przypomina to bardziej cyrk niż pogrzeb. Szkockie media zjawiły się gremialnie, także stali współpracownicy licznych angielskich gazet. Błyskały flesze, długopisy skrobały pospiesznie w notatnikach, a wideokamery utrwalały wszystko dla potomności — i serwisu informacyjnego o osiemnastej. Od wielu dni wiadomość o znalezieniu ciała Roddy’ego zajmowała czołowe miejsca we wszystkich wiadomościach. Dokopano się do zdjęć sprzed siedemnastu lat i zebrano je pospiesznie wraz z ostatnim nagraniem, by zaspokoić niepowstrzymany apetyt na wszelkie nowiny dotyczące gwiazd. A śmierć celebryty przemawiała jeszcze silniej do chorobliwej wyobraźni mas. Wystarczyło morderstwo i tajemnica; wzrost notowań był zagwarantowany. Sprzedaż starych płyt Amran poszybowała w górę. Fin oczekiwał, że Whistler się zjawi. Zniknął ponownie po ich spotkaniu pod sądem, ale w kościele 188

go nie było. Dopiero po nabożeństwie Fin zobaczył po raz pierwszy Skinsa i Rambo. Był zszokowany tym, jak bardzo się postarzeli. Rambo prawie wyłysiał i sprawiał wrażenie o dwadzieścia lat starszego niż pozostali. Skins miał włosy o odcieniu stalowoszarym; zaczesywał je do tyłu, a jego twarz straciła chłopięcy czar. Strings także pogrążał się z wolna w wieku średnim, żywiąc być może nadzieję, że długie farbowane włosy wiązane w kuc odejmą mu lat. Był jednak szczuplejszy, jakby zmarniał; palce, które kiedyś śmigały po gryfie gitary, wydawały się teraz dłuższe i bardziej kościste, niż Fin je zapamiętał. Odnosiło się wrażenie, że tylko Mairead ma w sobie coś z Piotrusia Pana. Wyglądała równie pięknie i promiennie jak w latach młodzieńczych. Nigdy nie utraciła tego czegoś, co potrafiło oczarować tak wielu chłopców i bez wątpienia tak wielu mężczyzn w jej życiu. Stanowiła jedyny bez trudu rozpoznawalny wizerunek Amran. Jej twarz widniała na okładkach płyt, na stronie internetowej, na plakatach. Tylko najbardziej zagorzali fani zespołu mogliby rozpoznać Skinsa albo Rambo, czy nawet Stringsa. Ci byli tłem. Tapetą. Muzykami zaledwie. A Mairead to był Amran. Liczni spośród żałobników przyjechali wprost na cmentarz w Ardroil. Ci, którzy zamierzali uczestniczyć w kondukcie żałobnym, zebrali się pod dawnym domem państwa Mackenzich, stojącym przy drodze nad plażą; towarzyszył im cały medialny cyrk. Fin dostrzegł ze zdumieniem Donalda, który powrócił chwilowo z dobrowolnego wygnania w Ness, by po raz pierwszy od czasu strzelaniny w Eriskay pokazać się publicznie. Wzbudzał takie samo zainteresowanie i ciekawość tłumu jak członkowie zespołu. Okazało się, że na prośbę Mairead ma wraz z Finem, Stringsem, Skinsem, Rambo i Wielkim Kennym nieść trumnę. Wszyscy razem, po raz pierwszy od ostatniego roku nauki w Nicolsonie. Ponieważ Ardroil znajdowało się ponad trzy kilometry dalej, wyznaczono jeszcze sześciu mężczyzn, którzy mieli co pewien czas przejmować trumnę na swe barki. Ważyła więcej niż szczątki człowieka spoczywające w jej wnętrzu — solidne dębowe drewno ciążące na szerokich ramionach, które dźwignęły je z krzeseł ustawionych na drodze. W górze krążył helikopter wynajęty przez jedną ze stacji telewizyjnych. Procesja licząca ponad pięćdziesięciu ludzi potrzebowała ponad godziny, żeby dotrzeć do zakrętu prowadzącego w stronę cmentarza. Stał tam drogowskaz z wymalowaną ręcznie strzałką wskazującą wiejską bramę, za którą ciągnął się polny trakt aż do murów cmentarza za wzniesieniem. Nim dźwigający trumnę dotarli na miejsce, bolały ich barki, a ręce zdrętwiały. 189

Góry, gdzie przed tylu laty runął samolot Roddy’ego, majaczyły nad nimi groźnie, ciągnąc się wzdłuż południowego horyzontu. Cmentarz schodził w dół po zachodniej stronie. Zaczęło padać, kiedy kondukt podążał między nagrobkami w stronę niewielkiego, osłoniętego murem zakątka, o który powiększono teren nekropolii w jej najniższym punkcie. Założyciele cmentarza nie brali najwidoczniej pod uwagę bezlitosnego charakteru śmierci. Deszcz był drobny — niemal mżawka niewiele gęstsza od mgły — przysłaniał jednak widok za murem i sprawił, że pokonanie kilku ostatnich metrów okazało się nie lada wyzwaniem. Utrudniał opuszczenie trumny na mokrych sznurach przez wyczerpane dłonie i ramiona; dębowa skrzynia uderzała i ocierała się o ściany mogiły. Dół wykopano dzień wcześniej, a resztki trumny złożonej tam przed siedemnastu laty wydobyto. Pod warstwą trawy znajdował się czysty piasek, bez głazów czy kamyków; zaczął się osypywać, gdy tylko trumna spoczęła na dnie. Postawiony kiedyś nagrobek leżał z boku; miał stanąć na swoim miejscu po usypaniu grobu. Choć wciąż przestrzegano tradycji, zgodnie z którą w pochówku mogli uczestniczyć tylko mężczyźni, nikt się nie dziwił, gdy Mairead ją zignorowała. Stała pośród nich, blada i niewzruszona, posępna postać w czerni — ukochana Roddy’ego. Właśnie wtedy Fin podniósł wzrok i zszokowany dostrzegł Whistlera, który stał na końcu cmentarza, z dala od pozostałych. Nie włożył garnituru, tylko nieprzemakalną kurtkę i dżinsy; rozpuszczone włosy opadały mu na ramiona. Znowu przestał się golić i miał cienie pod oczami. Jego zdrowa zwykle cera, typowa dla człowieka przebywającego na świeżym powietrzu, była blada. Przez chwilę Fin sądził, że Whistler patrzy gdzieś w przestrzeń, ponad głowami niewielkiej grupki żałobników, nim sobie uświadomił, że jego przyjaciel wlepia wzrok w Mairead. Czy to możliwe, by po tych wszystkich latach wciąż ją kochał? A jednak w jego spojrzeniu było coś, co bardziej dowodziło nienawiści niż miłości. Pogardy, a nie przywiązania. I Fin był tym poruszony. Znowu skupił uwagę na grobie, kiedy Donald zaczął czytać fragment z Biblii gaelickiej. „W pocie więc oblicza twego będziesz musiał zdobywać pożywienie, póki nie wrócisz do ziemi, z której zostałeś wzięty; bo prochem jesteś i w proch się obrócisz.”. O wieko trumny zastukała garść rzuconego piachu. Gdy Fin znowu podniósł wzrok, zobaczył, że Whistlera już nie ma.

190

III Nie był szczególnie zdziwiony, kiedy dostrzegł starego przyjaciela na stypie zorganizowanej przez członków Amran w hotelu Cabarfeidh w Stornoway. Bar był pełen żałobników, którzy dowiedzieli się, że mogą liczyć na darmowe drinki; w tłumie krążyli przedstawiciele prasy, szukający okazji do bardziej prywatnej rozmowy, czegoś, co różniłoby się od informacji w wieczornych wiadomościach i porannych gazetach. Fin stał przy barze ze Stringsem, Skinsem i Rambo; pili piwo i dzielili się wspomnieniami, opowiadali sobie o Roddym i przygodach z lat wczesnej młodości, śmiejąc się często. Tej rozmowie jednak towarzyszyło jak widmo coś, o czym nikt nie śmiał powiedzieć głośno — że Roddy nie umarł tak po prostu. Został zamordowany. Widmo pozbawione głosu. Kiedy Fin zauważył, że Whistler przepycha się w stronę drzwi, odstawił szklankę na blat baru. — Spotkamy się później, chłopaki — powiedział i ruszył pospiesznie za przyjacielem. Gdy dotarł do holu, Whistler zdążył już zniknąć. Fin zajrzał czym prędzej do głównej sali, ale było tam tylko parę osób; stały w grupkach albo siedziały przy stolikach do kawy. Wrócił do holu i miał już wejść z powrotem do baru, kiedy dosłyszał podniesione głosy dobiegające z parkingu. Kobieta i mężczyzna. Rozmawiający po gaelicku. Fin wyszedł na zewnątrz i zobaczył w głębi podjazdu Mairead i Whistlera. On próbował odejść. Ona starała się go zatrzymać, nie puszczając jego ramienia. Odwrócił się nagle i krzyknął jej prosto w twarz. Fin stał za daleko, żeby rozróżnić słowa, ale gniew jego przyjaciela był widoczny jak na dłoni. Mairead cofnęła się przestraszona. Whistler spojrzał ponad jej ramieniem i zauważył Fina. Powiedział coś i Mairead się odwróciła. Whistler już ruszył przed siebie, w stronę bramy. Tym razem nie próbowała go zatrzymać i Fin dostrzegł jej przygarbione ramiona. Potem patrzył, jak się odwraca i idzie w jego stronę, biorąc się w garść. Nie wątpił, że układa w myślach jakieś kłamstwo, które pozwoliłoby wyjaśnić to, co zaszło między nią a Whistlerem. Kiedy się do niego zbliżyła, oczy miała czyste i pogodne; przypomniał sobie, jak potrafiła wszystkich zwodzić. Uprzedziła jego pytanie, uśmiechając się smutno. — Powiedziałeś mi kiedyś, że Whistler nigdy nie przestał mnie kochać. I że dlatego nie wyjechał do Glasgow. — Zastanawiała się przez chwilę. — Żeby uciec przed bólem. Tak się chyba wyraziłeś. 191

Fin skinął głową. — No cóż, wydaje mi się, że pojawiając się tutaj, znów naraziłam go na cierpienie. Fin jednak wiedział, że to, co dostrzegł w oczach Whistlera na cmentarzu, nie było miłością. I że w jego głosie, kiedy krzyczał na Mairead, pobrzmiewał tylko gniew. Jeśli ten człowiek odczuwał ból, to jego przyczyną było coś innego. Mairead musiała dostrzec w oczach Fina brak przekonania, bo bardzo szybko zmieniła temat. — Wiesz, bardzo się cieszę, że się spotkaliśmy. Przywiozłam ze sobą album ze zdjęciami. Jest w nim mnóstwo fotografii z dawnych czasów. Między innymi twoich. Pomyślałam sobie, że chciałbyś je zobaczyć. — Może innym razem. — Spojrzał na zegarek. — Powinienem się już zbierać. — Innego razu może nie być, Fin. — Jej głos miał w sobie nutę nieustępliwości. — Wyjeżdżam za dwa dni i nie ma żadnego powodu, dla którego miałabym tu kiedykolwiek wracać. Fin był zdziwiony. — A co z twoimi rodzicami? — Ściągnęłam ich wiele lat temu do Glasgow. Nikt z moich bliskich nie pozostał na wyspie. I szczerze mówiąc, powód, dla którego znaleźliśmy się tutaj, rzuca cień na wszystkie wspomnienia. Trudno było poradzić sobie ze śmiercią Roddy’ego nawet wtedy. Ale stracić kogoś dwukrotnie? To cholernie trudne, Fin. Nigdy bym nie przypuszczała, ale za drugim razem to znacznie gorsze. — Wzięła go pod rękę i wprowadziła z powrotem do holu. — Poświęć mi trochę czasu. Jesteś mi to chyba winien. Fin przystanął, zmuszając ją, by się obróciła i popatrzyła na niego. — Nie wydaje mi się, żebym był ci cokolwiek winien, Mairead. To ty odeszłaś, pamiętasz? Jej oczy były szeroko otwarte, wilgotne, błękitne, nieprzeniknione. — I nie ma dnia, żebym tego nie żałowała. ••• Ciężkie niebieskie zasłony w jej pokoju były zaciągnięte. Narzuta w niebieskokremową kratę zakrywała starannie łóżko pościelone już dawno przez obsługę. Pod oknem, na podłodze, stała duża walizka, z wiekiem uniesionym i opartym o kotarę. Mairead przykucnęła, żeby wygrzebać spośród masy ubrań album fotograficzny, po chwili wstała 192

i rzuciła go na łóżko, potem zdjęła płaszcz i przewiesiła przez poręcz krzesła. Została w czarnej bluzce, czarnej spódnicy do kolan i w czarnych butach. — Nie będziesz miał nic przeciwko temu, jeśli się przebiorę? — Nie czekała na odpowiedź, a Fin się zastanawiał, czy jego twierdząca odpowiedź sprawiłaby jakąkolwiek różnicę. Mairead zsunęła buty. — Nie pokażę nic, czego byś wcześniej nie widział. Odwrócił się jednak zakłopotany, wziął do ręki album i otworzył na pierwszej stronie. Najbardziej rzucało się w oczy szkolne zdjęcie Roddy’ego z czwartej czy piątej klasy w Nicolsonie. Marynarka z emblematem szkoły i równiutką lamówką, świeżo wykrochmalona biała koszula i krawat. Lekko skrzywiony uśmiech, jasne kędziory na czole. Fin podniósł wzrok i zobaczył, że Mairead wkłada dżinsy. Miała na sobie skąpy stanik i majteczki; skóra przypominała kość słoniową, a ciało odznaczało się zgrabnymi zaokrągleniami i liniami, które kiedyś znał tak dobrze. Wbrew sobie poczuł drgnienie zapamiętanego pożądania. Znów skupił uwagę na albumie i przewrócił stronę. Na dwóch następnych kartkach naklejono kilka zdjęć. Jedno przedstawiało bardzo młodą Mairead na scenie. Jej twarz była wtedy okrąglejsza. Zespół przygotowujący się do jakiegoś koncertu. Donald w fotelu na jakimś przyjęciu, z oczami czerwonymi od błysku flesza, wyglądający na bardzo pijanego. I Fin zobaczył siebie w towarzystwie Whistlera i Stringsa, w wieku być może siedemnastu lat. Wszyscy z puszkami piwa w ręku, obejmujący się nawzajem ramionami i strojący miny do obiektywu. Nie pamiętał, kiedy zrobiono to zdjęcie, i drgnął na widok swojej podobizny. Nie istniały żadne fotografie z tego okresu jego życia. Nie miał aparatu, a ciotka nigdy nie miała ochoty pstrykać zdjęć. Młody Fin, uśmiechający się jak idiota. Ale patrzył teraz na siebie i widział ból w głębi oczu, zaprzeczanie prawdzie, której nie był zdolny stawić czoła. — Dobre, prawda? — Mairead nachyliła się obok niego, żeby spojrzeć. Miała na sobie zbyt obszerny podkoszulek i wciąż była bosa. — Mam setki zdjęć. Cieszę się, że je zachowałam. Przywołują wspomnienia, które już dawno by zniknęły. Sięgnęła ponad jego ramieniem, żeby przerzucić stronę, a on poczuł na barku dotyk jej piersi. Było jeszcze więcej zdjęć zespołu gdzieś na scenie, a na sąsiedniej stronie kilka zrobionych na Moście Donikąd. Tak wiele tych samych twarzy, które widział tego dnia na cmentarzu, ale o wiele młodszych. Mairead odebrała mu album i usiadła na brzegu łóżka. Poklepała materac obok siebie. — Chodź tu, Fin. Wiedział, że to fatalny pomysł. 193

— Muszę już iść, Mairead. Wpatrywała się w niego długą chwilę wzrokiem pełnym rozczarowania, potem zamknęła album i wstała. Była wysoka. Prawie tak wysoka jak on; stała bardzo blisko niego. Czuł na twarzy jej oddech. — Nie odchodź. — Wypowiedziała to niemal szeptem. Prawie słyszał bicie swojego serca, krew pulsującą w głowie. To byłoby takie łatwe. Dotknął opuszkami palców jej twarzy. Wystarczyłoby kilka sekund, by zatracić się w niej całkowicie. Znowu. Wszystkie te pierwotne namiętności, jakie w nim wzbudzała przed laty, ponownie ożywione i odznaczające się taką samą siłą. I pomyślał o Marsaili, o tym, jak ją traktował przez tych kilka pierwszych tygodni na uniwersytecie. I pomyślał o Monie, o tym, jak po wypadku nigdy nie starał się do niej zbliżyć, choć każde z nich potrzebowało kogoś, z kim mogliby się podzielić swoim bólem. Pomyślał o tym, jak obierał złą drogę na niemal każdym rozdrożu życia, nawet gdy wiedział, która jest właściwa. I zastanawiał się, jak to możliwe, by Mairead chciała się z nim kochać w chwili, gdy dopiero co złożyła do ziemi miłość swojego życia. — Przykro mi, Mairead — powiedział. Nachylił się i pocałował ją delikatnie w czoło. — Udanego życia. Zostawił ją stojącą samotnie pośrodku pokoju. Nie odwróciła się, kiedy otworzył drzwi i wymknął się na korytarz. ••• Jadąc przez rozległe połacie wrzosowiska Barvas, czuł głęboką ulgę; miał wrażenie, że zdjęto mu z ramion ogromny ciężar. Ciężar, który dźwigał przez lata, prawie sobie tego nie uświadamiając. Niebo odzwierciedlało jego nastrój, szarość przechodziła miejscami w błękit, blask słońca padał oślepiającymi plamami na odległe trakty przecinające torfowisko poznaczone bliznami, które pozostawiły po sobie pokolenia mieszkańców. Wraz ze zmianą światła na ziemi pojawiały się wciąż nowe barwy, złoto i fiolet; wiatr wzmógł się i chłostał wysoką trawę, przynosząc chłodniejszą i jaśniejszą pogodę. Odrzucając Mairead, w jakiś sposób zbliżył się do Marsaili i teraz pragnął wrócić do domu. Przytulić ją. Powiedzieć, co do niej czuje. Jeśli ktoś zasługiwał na coś lepszego z jego strony, to właśnie ona. Rozwieszała na dworze pranie, kiedy zaparkował suzuki obok jej samochodu. 194

Stał przez chwilę na drodze biegnącej ponad jej domem i patrzył na nią, na włosy falujące na wietrze, tak jak prześcieradła, które przypinała do sznura. Jej twarz, zaróżowiona od wysiłku, jakiego wymagało zmaganie się z ostrymi powiewami, wciąż była śliczna, nawet bez makijażu. Przypomniał sobie małą dziewczynkę z warkoczykami i niebieskimi wstążkami, która ujęła się za nim pierwszego dnia w szkole, która skróciła jego imię i nazywała go Finem, i skradła mu serce w chwili, gdy ją zobaczył. Poczuł gdzieś w głębi duszy ból. Żal za ich straconą niewinnością, za zmarnowaną połową życia, która miała już nigdy nie powrócić. Zszedł powoli ścieżką i zatrzymał się przy schodach drzwi kuchennych. Nie zobaczyła go jeszcze ani nie usłyszała, a on patrzył na jej wciąż szczupłe ciało opierające się porywom wiatru, ręce wyciągnięte i zmagające się ze sznurem i prześcieradłami, które łopotały wściekle. Odwróciła się i zauważyła go. Pochyliła się, żeby podnieść pusty kosz na bieliznę, i ruszyła zmęczona przez wysoką trawę w jego stronę. Bladoniebieskie oczy przyglądały mu się badawczo. — Nie spodziewałam się, że tak szybko wrócisz. Wzruszył ramionami. — Człowiek nie ma ochoty siedzieć długo na pogrzebie. — Nie poszedłeś na stypę? — Byłem tam krótko. Przechyliła głowę i obrzuciła go taksującym spojrzeniem. — I jak? — Stypa? — Pogrzeb. — Tak jak można było oczekiwać. Donald też się zjawił, pomógł nieść trumnę. Uniosła brwi. — Nikt się tego chyba nie spodziewał. — Owszem — odparł z uśmiechem i zawahał się. — Mairead odśpiewała w kościele psalm dwudziesty trzeci. Bez akompaniamentu. — To musiało być poruszające. — Jej ton nie zdradzał sarkazmu, ale Fin go wyczuł. — Tak. Chciał jej powiedzieć o tym, co wydarzyło się w pokoju hotelowym. O tym, jak się oparł Mairead i od niej odwrócił. Wiedział jednak, że Marsaili będzie potem do tego wracać. Wyciągnął rękę, by dotknąć jej twarzy, tak jak dotknął twarzy Mairead niespełna pół godziny wcześniej. Marsaili 195

ruszyła jednak w stronę schodów. — Tak czy owak, cieszę się, że wróciłeś. Właśnie wybierałam się do matki. Możesz zająć się małą i przypilnować prania. Zbierz je, gdyby zaczęło padać. Zniknęła w głębi domu. Fin stał jeszcze przez chwilę i patrzył, jak prześcieradła trzepocą na wietrze, jak szarpią, targają i napinają sznur. Widział chmury, które zbierały się już na dalekim horyzoncie, i zdał sobie sprawę, że będzie musiał niedługo zająć się praniem.

IV Obudził się w panice, zlany potem. Koszmar był przerażająco wyrazisty, Fin nie mógł się pozbyć obrazu ze snu. Miał wrażenie, że oglądał jakiś film i że jego kadry wciąż mu towarzyszą, choć zapalono już światła w sali kinowej. Próbował sobie przypomnieć, co się stało. Już zaczynało blaknąć, ale poczucie zdrady i krzywdy, jaką wyrządził Marsaili, ciążyło mu niczym kamień na sercu. Przez chwilę sądził, że dziewczyną, z którą go nakryła, była Mairead. Może we śnie. Ale potem przypomniał sobie to, co naprawdę wydarzyło się prawie dwadzieścia lat wcześniej. Towarzyszyło mu obezwładniające poczucie własnego okrucieństwa. Ten dzień w ich studenckim mieszkaniu, kiedy wróciła i zastała go w łóżku z dziewczyną zajmującą pokój po drugiej stronie korytarza. W ich łóżku. Śnieg padający na zalane deszczem kamienice. I koniec jakiejkolwiek wspólnej przyszłości. Leżał w ciemności, oddychając ciężko, wpatrzony w sufit. Jedynym źródłem światła był budzik cyfrowy na stoliku obok łóżka. Słyszał powolny, miarowy rytm oddechu Marsaili. Wciąż spała. Pozostało jednak coś ulotnego, coś trudnego do uchwycenia. Coś z jego snu, czego nie potrafił sobie przypomnieć. Przebywał w pokoju Mairead, tyle wiedział. Naprawdę pocałował ją we śnie? Czy rzeczywiście tego chciał? Czy to właśnie przywołało okropne wspomnienie łóżka w studenckim mieszkaniu? Do pewnego stopnia. Ale było coś jeszcze. Zamknął oczy i zobaczył album ze zdjęciami na łóżku w pokoju hotelowym Mairead, tę fotografię, na której stali wszyscy i uśmiechali się do obiektywu, i nagle zrozumiał. Usiadł gwałtownie, zastanawiając się, dlaczego, na Boga, nie przyszło mu to do głowy nigdy wcześniej.

196

ROZDZIAŁ 22 I Fin wjechał na żwirowany parking tuż nad Garry Beach i się zatrzymał. Wsłuchiwał się w stukot silnika po wyłączeniu, spoglądając ponad wąską połacią machairu w stronę półkola plaży. Był tu po raz pierwszy od dnia wyścigu. Widział ze swego miejsca betonowe pasmo Mostu Donikąd i drogę biegnącą wzdłuż linii klifów wyrastających z cieśniny Minch. Zacisnął obie dłonie na kierownicy i zamknąwszy oczy, oparł głowę o przedramiona. Pomyślał o zachowaniu Whistlera, kiedy znaleźli samolot, o spojrzeniu, jakim obrzucił Mairead na cmentarzu, o gniewie w jego głosie pod hotelem. I pomyślał o Mairead, o tym, jak grała pod publiczkę, śpiewając w kościele, a potem pojawiła się na cmentarzu, naruszając tutejsze obyczaje. O zapewnieniach, że czuje żal, podczas gdy jej zachowanie świadczyło o czymś przeciwnym. O tym, jak chciała pójść z nim do łóżka, choć dopiero co przysypano piaskiem wieko trumny z jej ukochanym. Ogarnął go lęk i poczuł się zagubiony. Usłyszał warkot samochodu na drodze, spojrzał za siebie, w stronę Tolastadh, ponad skrawkiem jeziora porośniętego trzcinami i liliami, i zobaczył wóz Gunna, który minął cypel i zaczął powolny zjazd w dół ku parkingowi. Sierżant zatrzymał się obok suzuki i przekręcił kluczyk w stacyjce. Spojrzał na Fina, ale żaden z nich nie wykonał żadnego gestu. Fin znów popatrzył w stronę plaży i ujął mocniej kierownicę; potem rozprostował palce i sięgnął do klamki. Wysiadł na parking, zamknął samochód, otworzył drzwi wozu Gunna po stronie pasażera, wsunął się na fotel i spuścił szybę. Przez kilka dobrych minut siedzieli w milczeniu. — Nigdy mnie pan nie odwiedził, inspektorze, żeby posmakować dzikiego łososia — odezwał się w końcu Gunn. — Nie zwracaj się do mnie per inspektorze, George. Czuję się tak, jakbym wciąż pracował w policji. — Przepraszam, panie Macleod. Wyrwało mi się. — Mów mi Fin. Gunn skinął głową. — Żona postarała się wczoraj wieczorem. Udało jej się zdobyć niezłą sztukę. — Prosto od kłusownika? — Zdecydowanie nie, panie Macleod. Prosto z rusztu. — Uśmiechnął się. — 197

Mógłby pan przyjść z Marsaili. — Pewnie by się jej spodobało. — Znów zapadło milczenie. Teraz było krępujące. Wreszcie Fin spytał: — Masz to? Twarz Gunna spochmurniała. — Mógłbym stracić pracę. — Doceniam to, George. — Naprawdę? Zastanawiam się, czy tak jest naprawdę, panie Macleod. Mam wrażenie, że bezustannie prosi pan o jakieś przysługi, a ja nie wiem, co dostaję w zamian. Fin nie potrafił na to odpowiedzieć. — Po co panu właściwie protokół z sekcji? — spytał sierżant. — Uważa pan, że jest w nim coś, czego byśmy już nie wiedzieli? — Powiem ci, jak go obejrzę. — Nie wolno mi go panu pokazać, panie Macleod. To mogłoby mnie kosztować robotę. — Gunn zacisnął szczękę i spojrzał w stronę plaży. — Ale przypuszczam, że… gdybym zostawił go na tylnym siedzeniu, a pan obejrzałby go bez mojego pozwolenia… No cóż, zapewni mi to, jak to się mówi… możliwość wiarygodnego kłamstwa? — Zerknął na Fina. — Muszę odetchnąć świeżym powietrzem. Wygramolił się z fotela z szelestem pikowanego nylonu, a potem ruszył w tej swojej czarnej kurtce przez machair, kierując się w stronę piasku. Wiatr szarpał jego ciemne włosy, układając je w koguci grzebień. Fin spojrzał przez ramię i zobaczył na tylnym siedzeniu żółtobrązową kopertę formatu A4. Sięgnął po nią i wyjął fotokopię raportu z sekcji zwłok. Wystarczyło mu kilka minut, by go przejrzeć. To, czego szukał, znajdowało się we wstępie. Szczegółowy opis ciała, sporządzony ręką profesora Wilsona. To, co przeczytał, przyprawiło go o taki chłód, że zadrżał. Kiedy Gunn wrócił do samochodu, raport leżał w kopercie na tylnym siedzeniu, tam gdzie go zostawił. Widać było jednak po twarzy Fina, że zdążył się z nim zapoznać i że coś, co przeczytał, przyprawiło go o bladość. — Co pan znalazł, panie Macleod? Można by pomyśleć, że zobaczył pan ducha. Fin obrócił głowę i spojrzał mu w oczy. — Chyba go właśnie zobaczyłem, George. — Pchnął drzwi, żeby wysiąść. — Chwileczkę, panie Macleod. Mam prawo wiedzieć. 198

Fin zawahał się. — Tak, George. I obiecuję, że będziesz pierwszy, który się dowie. Ale jeszcze nie teraz. — Zatrzasnął drzwi i wsiadając do suzuki usłyszał, jak Gunn klnie w swoim wozie.

II Niebo nad piaskami Tràigh Uige wyglądało jak pomalowane. Pokrywały je wielkie, przypominające maźnięcia pędzlem kremowe i jasnoszare smugi. Wiatr był rześki i zimny i poruszał kwiatami nadbrzeżnego pięciornika; jego żółte płatki kurczyły się jak w pierwszym tchnieniu zimy. Fin zjechał z szutrowej drogi i ruszył traktem prowadzącym w stronę płaskiej połaci przed czarnym domem. Nie liczył na to, że znajdzie tam Whistlera, ale musiał od czegoś zacząć poszukiwania. Wysiadł z suzuki i wyczuł w powietrzu zapach dymu torfowego, przypominający woń lekko spieczonego chleba owsianego. Więc może Whistler siedział jednak w domu. Drzwi były uchylone i Fin pchnął je w mrok. — Whistler, jesteś tam? Whistler? Musimy pogadać. Cisza. Wszedł do środka, a to, co zobaczył, pozbawiło go na chwilę tchu. Istne pandemonium. Poprzewracane meble, potłuczone naczynia leżące na podłodze. Figury szachowe nie stały już w równym rzędzie, kilka leżało przewróconych. Zrobił jeszcze jeden krok i w ukośnym świetle wpadającym przez wąskie okno na tylnej ścianie dostrzegł wielką rozciągniętą postać Whistlera, twarzą do podłogi. Spomiędzy włosów sączyła się krew i tworzyła sporą kałużę na podłodze. — Jezu, Whistler! Fin pokonał dzielącą ich przestrzeń trzema krokami i przyklęknął, by sprawdzić puls na szyi przyjaciela. Jego warga była rozcięta, z ust płynęła krew. Fin dostrzegł zsinienie i czerwień na kłykciach wielkiej wyciągniętej dłoni. Ale Whistler wciąż żył. Szuranie kroków dobiegające z tyłu wystraszyło Fina. Nim zdążył się odwrócić, w jego głowie rozbłysło światło, a wywołany przez nie ból przeszył mu całe ciało. Sekundę później ogarnęła go ciemność.

199

III Padraig Pocztowiec dostarczał przesyłki w tej części wyspy dłużej, niż ktokolwiek pamiętał, i nikt nie uważał jego przezwiska za śmieszne. Zawsze zostawiał furgonetkę na szutrowej drodze i ruszał na piechotę polnym traktem prowadzącym do domu Whistlera. Tego dnia miał list polecony z sądu; adresat musiał pokwitować odbiór. Dlatego listonosz zapukał, a potem pchnął drzwi, odkrywając chaos panujący w środku. Fin ledwie mógł się poruszyć, ale wyczuł światło, które rozlało się po nim, gdy ktoś otworzył drzwi. Zamknął oczy pod wpływem bólu, ale natychmiast oślepił go błysk w jego głowie. Kiedy znów uniósł powieki, uświadomił sobie, że ktoś przy nim klęczy, dostrzegł też torbę z emblematem Brytyjskiej Poczty Królewskiej. Poczuł na ramieniu dłoń i usłyszał głos; ktoś mu mówił, by się nie ruszał. I że już jedzie karetka. Ten głos wydawał się ogłuszający. Fin zamrugał z powodu krwi, która zalewała mu oczy, i zobaczył Whistlera leżącego trzydzieści centymetrów dalej; duża, okolona bakami twarz była przyciśnięta do podłogi, zakrwawione usta otwarte, szczęka opuszczona. Otaczały ich milczące i szydercze oblicza wikińskich wojowników. ••• Stracił rachubę czasu. Uświadamiał sobie pewne epizody, które pojawiały się i znikały jak błyski słońca rzucającego promienie z nieba zasnutego chmurami. Podskakiwanie i terkot kółek, dźwięk syreny. Światło, ciemność, znowu światło. Teraz niebieskie. A potem białe, nad głową, przesuwające się jak rząd dużych balonów. Wydawało mu się, że widzi bladą i zatroskaną twarz Marsaili, ale nie mógłby przysiąc, że nie był to tylko sen. Aż w końcu, kiedy Fin wynurzył się z ciemności, świat znowu wydał się trwały i stabilny. Ból był nadal obecny, niczym odległe echo gdzieś w głębi jego umysłu, wyczuwany przez warstwę gazy i bawełny. Metalowe pręty u wezgłowia i w nogach, i po bokach. Puste. Pomiędzy poziomymi żaluzjami sączył się blask słońca. Pochylała się nad nim postać jakiegoś mężczyzny w białym fartuchu, mówiącego obcym akcentem. Może niemieckim. Nagle przypomniał sobie nie wiadomo skąd, jak Gunn wspomniał mu kiedyś, że w szpitalu roi się od zagranicznych stażystów. Bóg jeden wie, co ich tu ściągało. Mężczyzna podniósł mu powieki i zajrzał w oczy, najpierw w jedno, potem w drugie. — Doznał silnego wstrząśnienia mózgu — powiedział, a Fin się zastanawiał, do kogo ten człowiek mówi. — Musi zostać tu na obserwacji jeszcze przez dwadzieścia cztery godziny. — Wyprostował 200

się i odsunął od łóżka. — Potem… — Wzruszył ramionami. — Możecie z nim chwilę pomówić. Zniknął z pola widzenia, a Fin stwierdził, że nie może odwrócić w jego stronę głowy. Padł na niego jakiś cień. A potem jeszcze jeden. Ktoś roztaczał wokół siebie woń wody po goleniu, niemal nieznośną, jak dziwka, która wylewa na siebie zbyt dużo perfum. Sądząc po zachowaniu mężczyzny stojącego najbliżej łóżka, Fin od razu się domyślił, że to policjant. — Detektyw inspektor Colm Mackay. — Fin się nie mylił. Mężczyzna obrócił się nieznacznie. — A to jest detektyw sierżant Frank Wilson. — Chwila milczenia. Przysunął się bliżej, jego głos dobiegał teraz z mniejszej wysokości. — Gdy tylko dojdzie pan do siebie, panie Macleod, aresztuję pana pod zarzutem zamordowania Johna Angusa Macaskilla. Pod drzwiami pańskiego pokoju zostawię funkcjonariusza policji. Na wszelki wypadek. Gdyby zechciał się pan wybrać na spacer. Fin, odczuwając ból większy niż ten, który wypełniał mu głowę, mógł myśleć tylko o jednym: że Whistler nie żyje.

201

ROZDZIAŁ 23 I Przez zakratowane okno osadzone wysoko w ścianie wpadały ukośnie promienie słońca. Fin siedział na pryczy, trzymając się obiema dłońmi za jej krawędź, jakby się bał, że może z niej spaść. Głowę miał pochyloną i wpatrywał się w betonową podłogę. Wymalowano na niej białą strzałkę po drugiej stronie małego pomieszczenia, tuż obok drzwi; wskazywała wschód. Gdyby wierzył w Boga, to być może odczułby pokusę, by klęknąć i zmówić modlitwę. Za nieżyjącego przyjaciela. Jedna chwila, i życie jest utracone. Nie ma sposobu, by je przywrócić. Nie można cofnąć zegara i zrobić wszystko inaczej. Whistler istniał teraz tylko w jego pamięci i w pamięci innych. Fin wiedział, że kiedy i oni odejdą, na ziemi nie pozostanie nawet ślad po zmarłym, z wyjątkiem spoczywających w niej kości, turbin wiatrowych i figur szachowych. I córki, która teraz była sierotą. Fin wciąż miał wrażenie, że głowę ściska mu imadło. Biały bandaż przytrzymywał opatrunek zakrywający zaszytą ranę na czole. On jednak nie czuł bólu. Był zbyt odrętwiały, choć wiedział, że gdy to minie i uświadomi sobie w pełni, co się wydarzyło, ból powróci. Zastanawiał się, czy zdoła go znieść. Zamknął oczy. Ile to zagubionych dusz przewinęło się przez to pomieszczenie? Pijaków i damskich bokserów, oszustów i awanturników. Wiedział jednak doskonale, że jako jeden z nielicznych może być oskarżony o morderstwo. Chwilowo był podejrzanym i pomagał policji w śledztwie. Tyle że niewiele mógł dotąd pomóc. Nie wiedział, co stało się z Whistlerem, i nikt go jeszcze o to nie pytał. Stracił jeden dzień w szpitalu, a teraz stracił wolność i siedział w celi — ofiara zdarzeń, na które nie miał żadnego wpływu. Usłyszał zgrzyt klucza w zamku i po chwili do środka wszedł pospiesznie George Gunn, po czym zamknął za sobą szybko drzwi. Wciąż nosił tę samą pikowaną kurtkę co poprzedniego ranka. Popatrzył na Fina. Ten zauważył napięcie na jego twarzy. — Przypuszczam, że z łososia już nic nie zostało — powiedział. Gunn jednak się nie uśmiechnął. — Na litość boską, panie Macleod! Wie pan, że zamierzają pana oskarżyć? Fin znów się pochylił, wlepił wzrok w podłogę i kiwnął głową. — Ten inspektor Mackay to kawał drania. Pamiętam go z czasów, kiedy pracowałem w Inverness. — Nie zabiłem Whistlera, George. 202

— Jezu Chryste, panie Macleod, nawet mi to przez głowę nie przeszło. — Wciąż żył, kiedy wszedłem do jego domu. Wyczuwałem puls. Gunn skinął głową. — Wygląda na to, że czołgał się po podłodze, kiedy leżał pan tam nieprzytomny. Widać ślad krwi, który za sobą zostawił. Jakby próbował czegoś dosięgnąć. Według patologa zmarł na skutek krwiaka nadtwardówkowego. Poszkodowany może ocknąć się na chwilę po utracie przytomności, potem jednak następuje śpiączka i śmierć. Miał cholernie rozwaloną czaszkę, panie Macleod. — Doszło do jakiejś walki, George. — No cóż, tyle wiadomo. Ale co pan tam robił? Co pan takiego znalazł w tym protokole, że poszedł pan szukać Whistlera Macaskilla? — Fin nie odpowiedział, więc Gunn rzucił przez zaciśnięte zęby: — No cóż, powiem to, co ja wiem. Wiem, że pozwoliłem panu obejrzeć protokół sekcji Roddy’ego Mackenziego. Wiem, że zobaczył pan w nim coś, o czym nie chciał mi pan powiedzieć. I wiem, że pojechał pan prosto z Tolastadh do domu Johna Angusa Macaskilla w Uig. Zaraz potem ten człowiek ginie, a pana znajdują leżącego obok z rozbitą głową. — Chwila milczenia. — Na litość boską! Gimnastykowałem się jak cholera, żeby panu pomóc, panie Macleod. I to nie raz. Myślę, że jest mi pan coś winien. Fin westchnął głęboko. Najpierw Mairead, teraz Gunn. — Owszem, jestem ci winien. Ale nie mogę nic powiedzieć, George. Jeszcze nie teraz. — Usłyszał, jak sierżant wzdycha poirytowany. Gunn uchylił drzwi celi i wyjrzał ostrożnie na korytarz. — Nie wolno było mi tu przychodzić — oznajmił zniżonym głosem. — I nic nie będę mógł zrobić, jeśli sam pan nie zechce sobie pomóc. — Popatrzył wściekły na Fina. — Mam tylko nadzieję, że nie wciągnie mnie pan w jakieś gówno. Fin spojrzał Gunnowi w oczy i zaskoczony uniósł brwi. — Myślę, że znasz mnie dostatecznie dobrze, George. — Mam nadzieję, panie Macleod. Naprawdę mam nadzieję. Pchnął drzwi szerzej i przecisnął się z powrotem na korytarz. Fin znowu usłyszał zgrzyt klucza w zamku. Upłynęło prawie pół godziny, nim rozległo się szuranie twardych skórzanych butów o beton, a klucz jeszcze raz zazgrzytał w drzwiach. Tym razem zjawił się umundurowany sierżant, który 203

stanął na progu celi, przyglądając się Finowi z pełną skupienia ciekawością. — Detektyw inspektor czeka już na pana, panie Macleod. Fin skinął głową i podniósł się wolno z pryczy. ••• W pokoju przesłuchań znajdowało się jedno okno wychodzące na jakiś dziedziniec czy parking. Inspektor Mackay i detektyw sierżant Wilson stali za drewnianym stołem, za plecami mieli dwa krzesła, jedno ustawiono po przeciwnej stronie. Umundurowany sierżant zamknął drzwi i obróciwszy się do nich plecami, skrzyżował ramiona na piersi. Mackay wskazał Finowi samotne krzesło przy stole. Był wysokim mężczyzną o szczupłej łasicowatej twarzy, zbyt długie resztki włosów smarował żelem i zaczesywał do tyłu, co miało przykryć łysinę wąskiej czaszki. Fin zawsze żywił instynktowną niechęć do każdego, kto miał skłonność oszukiwać w ten sposób samego siebie. Mackay był gładko ogolony, lekko zaczerwieniona skóra świadczyła o wrażliwości na ostrze żyletki. Na długiej szyi, niknącej w zbyt obszernym kołnierzyku, wyraźnie odznaczało się jabłko Adama. Siadając, włączył chudym kościstym palcem magnetofon cyfrowy, który stał przed nim na blacie obok beżowego folderu. Detektyw sierżant Wilson był znacznie niższym człowiekiem, a z racji stopnia odgrywał rolę jedynie obserwatora. Był prawie niewidoczny. Ani Fin, ani Mackay nie zwracali na niego najmniejszej uwagi. Mackay mówił z silnym akcentem z Inverness, podając na potrzeby protokołu datę i godzinę przesłuchania wraz z nazwiskami obecnych. Splótł przed sobą chude palce. — Może zechciałby nam pan powiedzieć, panie Macleod, dlaczego zamordował pan Johna Angusa Macaskilla? Fin patrzył mu prosto w oczy, aż Mackay zaczął zdradzać niepokój. Musiał wiedzieć, że jego rozmówca przed odejściem ze służby też był detektywem inspektorem, więc można było mówić o swoistej rywalizacji, a nawet otwartej wrogości. — Zacznijmy od tego, inspektorze, że nie zabiłem Johna Angusa Macaskilla — oznajmił Fin i wypowiadając te słowa, znowu poczuł ból z powodu śmierci Whistlera. Z każdą chwilą fakt ten stawał się coraz realniejszy. — Proszę mówić. 204

— John Angus był moim dobrym przyjacielem od czasu, kiedy chodziliśmy razem do liceum Nicolsona, tu, w Stornoway, ponad dwadzieścia lat temu. — Przeczą temu zeznania świadków, z którymi rozmawialiśmy. — Mackay popatrzył na Fina z uwagą. — Wdaliście się w bójkę w barze w Suaineabhal Lodge ponad tydzień temu, kiedy to denat uderzył pana i wypowiedział kilka gróźb pod pańskim adresem. — Otworzył teczkę. — I znowu, zaledwie dwa dni temu. Pod gmachem sądu. Widziano, jak się kłóciliście, a denat zwalił pana z nóg. — Może gdyby przestał pan szukać motywu i zechciał skupić się na faktach… — Fin zobaczył, jak Mackay porusza nerwowo grdyką, starając się stłumić gniew. — Niech pan mówi dalej. — Poszedłem odwiedzić Johna Angusa w jego domu w Uig wczoraj rano i znalazłem go nieprzytomnego na podłodze. Było dla mnie jasne, że doszło tam do jakiegoś aktu przemocy. Meble były poprzewracane, wszędzie walały się potłuczone naczynia i szkło. Ukląkłem obok niego, żeby sprawdzić puls na szyi. W tym momencie wciąż żył. Uświadomiłem sobie nagle, że ktoś podchodzi do mnie od tyłu, a potem pamiętam tylko to, że odzyskałem przytomność i zobaczyłem listonosza, który się nade mną pochylał. — Fin zamilkł, nie odrywając wzroku od inspektora. — Whistler krwawił z rany zadanej w tył głowy — ciągnął po chwili. — Wargę miał przeciętą, też krwawiła. Kłykcie prawej dłoni były spuchnięte i odrapane. Jestem pewien, że te i inne obrażenia zostaną opisane w protokole z sekcji zwłok. Jestem również pewien, że patolog ustali coś jeszcze: że Whistler stoczył walkę. — Materiał dowodowy zapewne to potwierdzi — oznajmił Mackay. Fin wstał z krzesła. Sierżant zareagował natychmiast; przestał opierać się o drzwi i wyprostował się groźnie. — Dokąd się pan wybiera, panie Macleod? — spytał ostro Mackay. — Donikąd, inspektorze. — Fin rozpiął koszulę, ściągnął ją i przewiesił przez oparcie krzesła, podczas gdy obaj policjanci patrzyli na niego w zdumieniu. — Możecie wezwać lekarza, żeby mnie zbadał, jeśli tylko chcecie. — Wyciągnął przed siebie ręce i rozsunął palce, pokazując kostki. — Ale nie sądzę, byście znaleźli na moim tułowiu, rękach albo dłoniach choćby jeden siniak, zadrapanie czy skaleczenie, które mogłyby być efektem takiej walki. Whistler Macaskill był potężnie zbudowanym człowiekiem. Spowodowałby znaczne obrażenia na 205

ciele zabójcy. Nie wiem, kto go zamordował, ale to nie byłem ja. Widział, jak inspektor przesuwa wzrokiem po jego tułowiu i rękach, i dostrzegł w jego oczach niepewność. Wziął koszulę z krzesła i ją włożył. — Z chęcią pomogę wam w każdy możliwy sposób. Sądzę jednak, że nie macie żadnych podstaw przetrzymywać mnie dłużej, nawet przez tych kilka godzin, na które zezwala prawo. Sugeruję więc, byście mnie formalnie oskarżyli albo wypuścili. Radzę zrobić to drugie, jeśli nie chcecie wyjść na kompletnych idiotów. Mackay patrzył na niego z wściekłością. Po chwili wyłączył magnetofon. — Wam, pieprzonym eksgliniarzom wydaje się, że pozjadaliście wszystkie rozumy. — Wstał i wycelował chudy palec w Fina. — Ale mogę się założyć, Macleod, że wie pan o wiele więcej, niż nam pan mówi. A kiedy ustalę, co to takiego, to proszę mi wierzyć, zjawi się pan tu tak szybko, że… — Nawet się nie obejrzę? To chciał pan powiedzieć, panie Mackay? — Fin milczał przez chwilę. — Bardzo oryginalne. Po raz pierwszy zerknął na sierżanta i wydało mu się, że na ustach młodszego rangą funkcjonariusza błąka się cień uśmiechu.

II Sierżant dyżurny skierował Fina na parking obok komendy, informując przy okazji, że postawiono tam jego suzuki, którym z Uig przyjechał jeden z policjantów. Fin wyszedł na Church Street i rzadki blask słońca, typowy dla wietrznego październikowego dnia. Zdumiało go to, że życie toczy się dalej, jakby nic się nie stało. Młoda matka o rozwianych włosach pchała wózek z małym dzieckiem. Pod siedzibą świadków Jehowy stało dwóch starych mężczyzn pogrążonych w rozmowie. Samochody zmierzały w stronę portu, gdzie stada mew zataczały koła nad przypływającymi trawlerami, a ich niesione wiatrem nieodmiennie żałosne krzyki mieszały się z hałasem ruchu ulicznego, który docierał od strony Bayhead. Whistler odszedł, ale świat trwał dalej. Fin czuł to samo, kiedy zginął Robbie. Zabawki rozrzucone po podłodze, tam gdzie chłopiec je zostawił. Rysunek przedstawiający Fina, wciąż leżący na stole kuchennym obok otwartego pudełka kredek. Mój „tatuź”, nabazgrał pod spodem. Nawet w wieku ośmiu lat mylił ś z ź. 206

I ilekroć Fin szedł po korytarzu na piętrze, uświadamiał sobie z bólem, że Robbie nigdy nie wybiegnie ze swojego pokoju, żeby rzucić mu się w ramiona. Pamiętał z całą wyrazistością, jak siedział na brzegu łóżka; był niedzielny poranek, zaraz po wypadku, a on słyszał warkot kosiarki u sąsiada. Takie banalne. Życie nie zatrzymało się ani na chwilę, choć Robbie nie był już jego częścią. Właśnie to wrażenie, że świat nawet nie zauważył, poruszało go najbardziej. Wtedy i teraz. Nogi miał jak z ołowiu, kiedy zmierzał w stronę częściowo ogrodzonego parkingu obok komendy. Ledwie zdążył wsunąć kluczyki w zamek w drzwiach suzuki, kiedy usłyszał chrzęst kroków za plecami. Odwrócił się zaskoczony i nagle poczuł, jak zatacza się na samochód pod gradem ciosów; pięści waliły w jego klatkę piersiową i twarz, w uszach rozbrzmiewały mu krzyki, na skórze czuł gorący oddech. Odniósł przelotne wrażenie, że został zaatakowany przez stado oszalałych ptaków, przed oczami migały mu ruchliwe skrzydła, czaszkę wypełniały przeraźliwe wrzaski wściekłości. Teraz poczuł kopniaki na nogach, dobrze wymierzone i bolesne ciosy w golenie. Niemal zdumiony uświadomił sobie, że stał się obiektem furii drobnej dziewczyny. Starał się powstrzymać pięści, które uderzały go szybko niczym tłoki silnika. Dostrzegł w tych oczach jej ojca — jego gniew i wybuchowość, nad którymi nigdy nie potrafił zapanować. Po chwili długiej jak wieczność zdołał chwycić dziewczynę za nadgarstki, które przygwoździł do jej piersi, a potem przyciągnął ją do siebie, by powstrzymać atak. — Przestań! Przestań! — wrzasnął na nią. Ona jednak walczyła dalej, niemal wyrywając się z jego uścisku. — Zabiłeś mojego tatę! Zabiłeś go! — Na litość boską, Anno, nie zabiłem twojego taty. Czy policja by mnie wypuściła, gdybym go zabił? — Niemal natychmiast odczuł skutek swoich słów; atak stracił na sile. — Kochałem tego człowieka. Ogarnęła ją słabość, a szloch, który wstrząsnął drobnym ciałem, poruszył Fina do głębi i przyprawił o łzy. Dotąd nie ujawnił żalu wywołanego śmiercią Whistlera. Nie widział powodu, by go uzewnętrzniać. Whistler był tylko jego przyjacielem, chłopcem i mężczyzną, który dwukrotnie uratował mu życie. Łączyła ich przeszłość i te godziny, które dzielili jako młodzi ludzie, nadzieje i marzenia, walki i przyjaźń. Whistler był nieprzewidywalny, porywczy, czasem okrutny, ale Fin, ilekroć wymagała tego 207

sytuacja, mógł na niego liczyć na mocy zobowiązania wypowiedzianego przed wielu laty, tamtego dnia przy pomniku upamiętniającym katastrofę Iolaire. A teraz Whistlera nie było; pozostała po nim tylko ta dziewczyna, którą Fin trzymał w ramionach. Puścił nadgarstki Anny i popatrzył na jej twarz. Czarne włosy ze smugami różu, kolczyki i ćwieki — wszystko to przypominało groteskową karykaturę rozpaczy. Po policzkach spływał czarny tusz. Pomalowane na fioletowo wargi drżały po dziecięcemu. Ciekło jej z nosa, szloch tamował oddech. — Nigdy… nigdy mu nie powiedziałam — wydusiła. Fin zmarszczył czoło. — Czego mu nie powiedziałaś? — Że go kocham. Zamknął oczy i poczuł na skórze palące łzy; objął ją, wziął w ramiona, przyciągnął do siebie. — A teraz jest za późno. — Jej głos tłumiła bliskość jego piersi. — Na wszystko. Położył dłonie na jej ramiona i zmusił, by cofnęła się o krok i popatrzyła na niego. — Anno, posłuchaj mnie. — Co? — spojrzała wyzywająco, jakby miał jej powiedzieć coś, czego nie chciała słyszeć. — Mężczyźni rzadko rozmawiają ze sobą o miłości. — Wziął głęboki i urywany oddech. — Ale my rozmawialiśmy, twój tata i ja. Pod gmachem sądu. Powiedziałem mu o wszystkim, o czym ty powiedziałaś mi wtedy w domu. — Uśmiechnął się przez łzy. — Pomijając oczywiście przekleństwa. Ale nie miałby nic przeciwko temu. Nie sądź, że umarł, nie wiedząc, że jego mała dziewczynka go kocha. — Potrzebował chwili, żeby zapanować nad głosem. — I wiem, że żałowałby teraz tylko jednej rzeczy… że nigdy nie miał okazji powiedzieć ci tego samego. Patrzyła na niego oczami swojego ojca, jej twarz przypominała koszmarną maskę, oddech wciąż był nierówny i urywany; Fin czuł jej ból i zagubienie. — Pozwól, żebym cię odwiózł do domu. Uniosła rękę w gwałtownym geście gniewu i uwolniła się z jego ramion. — Nie! — krzyknęła. — Trzymaj się ode mnie z daleka. Ty, Kenny i reszta. Nienawidzę cię. Nienawidzę was wszystkich. Odwróciła się i pobiegła przed siebie, zanosząc się od płaczu. Po kilku zaledwie sekundach już jej nie widział i nie słyszał. Stał długo, opierając się o suzuki; potem odwrócił się znużony i usadowił za kierownicą. Siedział 208

tak jakiś czas, aż w końcu poddał się żalowi. Żalowi za Whistlerem i jego małą zagubioną córką.

III Droga do Uig przypominała rozmazaną plamę. O przednią szybę uderzały wielkie i obfite krople deszczu niczym łzy przelane za zmarłych. Leciały z nieba ciemnego i niskiego, które ocierało się o każde wzniesienie lądu; Fin miał wrażenie, że gdyby wyciągnął rękę, to mógłby go dotknąć. Góry na południowym wschodzie ginęły w otulającej je szczelnie mgle. Fin skupiał myśli na jednym tylko człowieku. Jedynym, który był zdolny zadać Whistlerowi śmiertelne obrażenia. Land rover Minto stał pod chatą. Deszcz siekł pionowo połacie piasku, które ciągnęły się przez zatokę w stronę Baile na Cille, i przygniatał do ziemi wysoką trawę otaczającą dom niczym trzciny. Gdyby Fin przystanął na chwilę, żeby zastanowić się spokojnie nad swoimi działaniami, to być może przemyślałby sytuację, ale był niemal zaślepiony, jakby oczy zasnuła mu czerwona mgła. Pchnął drzwi chaty z taką siłą, że walnęły o ścianę przedpokoju, a klamka wybiła głęboką dziurę w tynku. — Minto! — Usłyszał grzmiące echo własnego głosu, dobiegające z głębi domu. Wtargnął do salonu i poczuł resztki ciepła prawie wygasłego paleniska torfowego. Nikogo tu nie było. Zauważył, że drzwi do kuchni są lekko uchylone. Wpadł tam, ale pomieszczenie świeciło pustkami. Odwrócił się na pięcie, słysząc za plecami skrzypienie deski podłogowej. Minto stał ubrany w podkoszulek i bokserki, z podniesioną strzelbą, którą trzymał lewą ręką i przyciskał do ramienia. Lufa drżała lekko, ale była wymierzona wprost w Fina. Prawą rękę miał unieruchomioną na piersi. — Czego, kurwa, chcesz? Patrzył na Fina, a w jego wzroku można było dostrzec gniew i dezorientację. Fin jednak nie mógł oderwać wzroku od temblaku, w którym spoczywała na piersi prawa ręka Minto. Popatrzył mu w oczy. Zapomniał na śmierć, że Whistler wyłamał mu bark podczas ich spotkania w Tathabhal. — Ktoś zamordował Whistlera Macaskilla. — Wiem. Jakiś drań mnie uprzedził. — Minto wciąż celował do Fina. Po chwili uśmiechnął się nieznacznie i parsknął pogardliwie. — Myślisz, że to ja? Fin pokręcił głową. Nawet Minto nie zdołałby pokonać Whistlera jedną ręką. 209

Ale jeśli nie był to on, to pozostawała jeszcze tylko jedna możliwość. Nieprawdopodobna.

210

ROZDZIAŁ 24 I Na parkingu pod Cabarfeidh stało tylko kilka samochodów. Fin podjechał pod główne wejście i popatrzył na pozostałe pojazdy. Nigdzie nie zauważył wypożyczonego wozu, którym jeździła Mairead. Wszedł pospiesznie do holu i podszedł do recepcji. Dziewczyna za kontuarem obdarzyła go wyćwiczonym uśmiechem, ale pomimo zamerykanizowanej uprzejmości nie potrafiła ukryć akcentu ze Stornoway. — Dzień dobry, czym mogę panu służyć? Zauważył, że zerknęła na jego zabandażowaną głowę. — Czy Mairead Morrison wciąż przebywa w hotelu? Dziewczyna wyglądała na zdziwioną. — Panna Morrison wymeldowała się dziś rano, proszę pana. Właśnie zabrano jej samochód do wypożyczalni. Pojechała na lotnisko taksówką. Fin spojrzał na zegarek. — O której ma samolot? — Odlatuje do Glasgow o dwunastej dwadzieścia. Była za piętnaście dwunasta. ••• Fin dotarł na lotnisko w dziesięć minut. Jadąc drogą od Oliver’s Brae w stronę ronda, widział niewielki samolot na pasie startowym; pod luk podciągano już wózek z bagażami. Deszcz wciąż opluwał przednią szybę, rozmazywany przez zużyte wycieraczki. Nie było czasu szukać miejsca na parkingu, więc Fin go ominął i podjechał pod rozsuwane drzwi niewielkiego terminalu. Zostawił suzuki z włączonym silnikiem i wbiegł do środka. W poczekalni siedziało zaledwie parę osób — sylwetki na tle panoramicznej szyby z widokiem na lotnisko. Ostatni maruderzy w ogonku do bramki ochrony i hali odlotów czekali cierpliwie na swoją kolej. Dostrzegł Mairead w jej charakterystycznym długim czarnym płaszczu. Pokazywała właśnie bilet pracownikowi ochrony. — Mairead! — Jego głos odbił się echem w niewielkim pomieszczeniu. Wszyscy zaczęli odwracać głowy, Mairead również. Był niemal zszokowany bladością jej twarzy. Kontrastem z jej ulubioną czernią i ciemnorudymi krótkimi włosami. Pracownik ochrony stał z jej biletem w ręku, chcąc go oddać, ale ona przypominała teraz królika 211

znieruchomiałego w świetle reflektorów samochodowych; patrzyła na Fina okrągłymi jak spodki oczami. Ruszył przez hol w jej stronę. — Muszę z tobą porozmawiać. — Głos miał wciąż podniesiony. W końcu odzyskała mowę. — Nie ma czasu. Samolot zaraz startuje. — Odwróciła się, żeby odebrać bilet. — Polecisz następnym. Pozostali pasażerowie patrzyli to na Fina, to na Mairead, zafascynowani rozgrywającym się na ich oczach dramatem. Nie dość, że mieli lecieć tym samym samolotem z piosenkarką Mairead Morrison, to jeszcze byli świadkami jej scysji z jakimś mężczyzną o dzikim wzroku i z bandażem na głowie. — Nie mogę. — Jeśli wsiądziesz do tego samolotu, pójdę od razu na posterunek policji w Stornoway i powiem to, co wiem. — Dostrzegł w jej oczach niepokój i niepewność; nie potrafiła się zorientować, co Fin ma na myśli. — Muszę panią ponaglić — wtrącił pracownik ochrony. Fin patrzył jej niewzruszenie w oczy, aż wreszcie dostrzegł, jak jej opór kruszeje pod wpływem tego, co nieuniknione. Wzięła głęboki oddech, przecisnęła się obok pozostałych pasażerów i podeszła śmiałym i zdecydowanym krokiem do Fina, ściskając w dłoni bilet i nie ukrywając wrogości. — Powiedz mi — rzuciła, zniżając głos do syku i przybliżyła do Fina twarz. — Wiem, że to nie Roddy był w tamtym samolocie. W jej oczach pojawił się chłód i Fin przez chwilę widział w nich zimną kalkulację. Podjęła jakąś decyzję, wzięła go pod ramię i poprowadziła w stronę foteli pod oknem. — O czym ty mówisz? — Mówię o operacji strzaskanego uda, którą Roddy przeszedł po wypadku na Drodze Donikąd. Założyli mu płytki i śruby. Dziwna rzecz, nie było ich w zwłokach, które wyjęliśmy z kokpitu. Nie mogła znieść jego spojrzenia i popatrzyła w stronę samolotu, milcząca i zamyślona. Być może żałowała, że nie siedzi już na jego pokładzie. — Kogo pochowaliśmy dwa dni temu, Mairead? Spojrzała na niego i od razu odwróciła wzrok. — Whistler wiedział, że to nie Roddy — ciągnął. — Nie mam pojęcia, jakim cudem, ale wiedział. 212

I nigdy już nie był ten sam od chwili, kiedy znaleźliśmy samolot. Co on wiedział, Mairead? — Uparcie milczała, więc chwycił ją za rękę powyżej łokcia, wbijając palce w miękkie ciało, i zobaczył, jak krzywi się z bólu. — No dalej! Ktoś zabił Whistlera, żeby go uciszyć, tak? Obróciła gwałtownym ruchem głowę, a on dostrzegł w jej oczach jednocześnie gniew i ból. — Nie! — Dyszała teraz. — Nie mam pojęcia, kto zabił Whistlera. Ani dlaczego. — Nie wierzę ci. — Patrzył na nią wściekłym wzrokiem. — Coś między wami zaszło. Oboje wiedzieliście, że to nie był Roddy. Zauważył niemal zszokowany, że jest bliska płaczu. — Biedny Whistler. — Po porcelanowobiałych policzkach spłynęły łzy. Fin nie okazał wzruszenia. — Gdybym cię nie znał, Mairead, mógłbym niemal uwierzyć, że to wszystko jest szczere. — Popatrzyła na niego, a on dostrzegł, że jest autentycznie urażona. — Powiedz mi o Roddym. Żyje, nie żyje? Prawdę, Mairead. — Wahała się; widać to było w jej oczach, twarzy, ruchach ciała. — Nie odpuszczę ci. Możesz powiedzieć mnie albo policji. Wybieraj. Odwróciła się, znowu patrząc przez szybę, jakby oczekiwała pomocy. Albo boskiej interwencji. Fin zobaczył pasażerów, którzy pochylali głowy przed wiatrem i deszczem, spiesząc po płycie lotniska w stronę schodków samolotu. Wypatrzył blade twarze Stringsa, Skinsa i Rambo; wpatrywali się w światła płynące z budynku terminalu. Nie ulegało wątpliwości, że widzą ich oboje. Rozmawiali o czymś. Było jednak za późno, by mogli zawrócić. — Muszę zadzwonić — oświadczyła znienacka Mairead. Wyswobodziła się z uścisku ręki Fina i odeszła na bok, wyciągając z torebki komórkę. Wybrała jakiś numer i przyłożyła telefon do ucha. Fin przyglądał jej się z daleka, jak mówi szybko do kogoś po drugiej stronie. Zastanawiał się przez chwilę, czy nie rozmawia ze Stringsem, Skinsem albo z Rambo, którzy wsiadali do samolotu. Wydawało się, że się kłóci. Gestykulowała drugą ręką; przez moment słyszał, jak głośno się sprzeciwia. Potem się rozłączyła. Stała kilka sekund, jakby odtwarzała w myślach rozmowę, wreszcie odwróciła się i ruszyła w stronę Fina, chowając komórkę do kieszeni. Jej oczy spoglądały teraz twardo. Bez cienia emocji. — Chcesz prawdy? — Czekała przez długą i bolesną chwilę. — Spotkaj się ze mną pojutrze. 213

W Maladze.

II — Nie chcę, żebyś tam leciał. — Powtarzała to jak refren. Fin spojrzał ponad ekranem laptopa. Marsaili stała w otwartych drzwiach gabinetu. Pokoju, w którym kiedyś pracował ojciec Artaira i w którym przez długie zimowe wieczory udzielał im korepetycji z matematyki i angielskiego, historii i geografii. Fin mógłby przysiąc, że wciąż, nawet po tylu latach, czuje zapach fajki pana Macinnesa. Lampa przy biurku zalewała swym światłem klawiaturę, kiedy sprawdzał daty, godziny i ceny. — Mówię poważnie, Fin. Nie chcę, żebyś tam leciał. — Taki sam refren słyszał od Mony, kiedy po raz pierwszy wysłali go na wyspę, by odnalazł mordercę Angela Macritchiego. — Muszę wiedzieć, Marsaili. — Musisz przede wszystkim iść na policję i powiedzieć to, co już wiesz. Na litość boską, oni podejrzewają, że masz coś wspólnego z zabójstwem Whistlera. To koszmar. — Pójdę, kiedy poznam prawdę. Całą prawdę. — I myślisz, że dowiesz się jej od Mairead? — Ton, jakim wypowiedziała to imię, ociekał sarkazmem. Fin znowu podniósł wzrok, tracąc cierpliwość. — Przecież o to właśnie chodzi. Żebym spotkał się z Mairead w Hiszpanii. — Widziałam, jak na ciebie patrzy, Fin. I widziałam też twoje spojrzenie. Znam je, i to dobrze. My również byliśmy kiedyś kochankami, pamiętasz? Fin popatrzył na nią bez zmrużenia powiek. — Mairead mnie nie interesuje, Marsaili. Nigdy jej nie lubiłem. Teraz też jej nie lubię. Zapadła na chwilę cisza; Marsaili rozważała jego słowa i ich szczerość, by w końcu dać upust zazdrości, której nie potrafiła zwalczyć. — Nie rozumiem, dlaczego musisz tam lecieć. Wszyscy wiedzą, że Amran nagrywa piosenki na południu Hiszpanii, to wszystko. Jeśli Mairead ma ci coś do powiedzenia, dlaczego nie mogła zrobić tego tutaj? Fin tracił już cierpliwość. — Nie wiem! Ale jeśli będę musiał polecieć do Hiszpanii i z powrotem, żeby się dowiedzieć, dlaczego Whistler zginął, to polecę. Jezu, Marsaili, ten człowiek uratował mi życie. Dwukrotnie. 214

A ten jeden raz, kiedy to on mnie potrzebował, nie było mnie przy nim. — Niemal się zakrztusił, myśląc o tym, i szybko skupił wzrok na ekranie komputera. Ustalił, że samolot do Malagi odlatuje z Glasgow za dwa dni, tuż po dziewiątej rano, i że wraca następnego dnia. Oznaczało to, że musi nazajutrz polecieć do Glasgow i zanocować. Zarezerwował bilet i dokonał przelewu. Kiedy znów podniósł wzrok znad laptopa, Marsaili nie było już w pokoju.

215

ROZDZIAŁ 25 Sala przylotów była niemal pusta, kiedy Fin przeszedł przez odprawę celną i imigracyjną. Wycieczki rozeszły się w stronę autokarów i w dużym, ciemnym holu pojawiali się tylko pojedynczy pasażerowie. Słońce stało o tej godzinie wysoko i przez oszkloną ścianę wpadało niewiele światła. Na zewnątrz było bardzo jasno i gorąco; bezlitosny blask pozbawiał samochody i domy kolorów. Mairead, samotna postać, stała pośrodku rozległego holu, w którego posadzce odbijały się górne lampy. Fin przerzucił torbę przez ramię i ruszył w jej stronę. Nie było powitalnego uśmiechu, ciepła w oczach. — Zaparkowałam na górze — powiedziała, po czym odwróciła się w stronę wyjścia. Komuś, kto przybył wprost z hebrydzkiej jesieni, upał mógł się wydać szokujący, i Fin pozbył się czym prędzej marynarki, żałując, że nie wziął czegoś lżejszego. Mairead prowadziła jasnobłękitnego nissana x-trail z automatyczną skrzynią biegów. Nie pochodził z wypożyczalni i Fin się zastanawiał, czy należy do niej, czy też jest własnością zespołu i służy mu podczas nagrywania. Był piękny dzień. Czyste bladoniebieskie niebo ciągnęło się bez końca. Skręcili z A7 w nadbrzeżną płatną autostradę i Fin zobaczył po lewej stronie roziskrzone Morze Śródziemne; połyskiwało błękitem tylko odrobinę ciemniejszym niż niebo; mieli przed sobą sznury szybko poruszających się samochodów. Zmierzały na południe i zachód, a w ich szybach migotał blask słońca. — Dokąd jedziemy? — Zerknął na Mairead, która siedziała za kierownicą z zaciśniętymi ustami i wzrokiem wlepionym w drogę. — Do willi — powiedziała tylko. Fin zapanował nad ciekawością i skupił się na oglądaniu spłowiałej hiszpańskiej równiny, którą przecinała sześciopasmowa autostrada. Daleko po prawej stronie widniały liliowe zbocza Sierra Bermeja, wznoszące się ku postrzępionym szczytom, które odcinały się ostro od nieba niczym papierowe wycinanki. W dolinach i na wierzchołkach wzgórz usadowiły się skupiska białych budynków, pradawne wioski, które przetrwały od czasów mauretańskich. Tworzyły uderzający kontrast z osiedlami wieżowców pełnymi mieszkań w stanie surowym; te ciągnęły się po obu stronach autostrady, dawno porzucone przez deweloperów, których pieniądze pochłonęła recesja. Wraz z zaprzestaniem robót usunięto dźwigi, a miejsce budów zaczęły anektować zarośla i drzewa. Mieszkania, które udało się wykończyć pod klucz, stały puste. 216

Mairead zerknęła na Fina i podążyła za jego spojrzeniem. — Nie mogą się ich pozbyć — wyjaśniła. — Nikt nie chce mieszkać samotnie w bloku. Zbyt makabryczne. Przejeżdżali pod tablicami z nazwami miejsc, które Fin widział tylko w broszurach turystycznych. Marbella. Algeciras. Kadyks. Potem dwie garitas de peaje, gdzie Mairead się zatrzymała, żeby zapłacić. Upłynęła prawie godzina, nim skręcili z autostrady w Esteponie i ruszyli w stronę miejsca zwanego Casares, jak widniało na drogowskazach. Potem droga poprowadziła przez rozległy obszar parku miejskiego Los Pedregales, obok wielkiej elektrowni i zakładów przerobu śmieci, których woń wyczuwało się w upale wczesnego popołudnia. Mijali niewielkie prowincjonalne restauracje przygotowujące się do późnego hiszpańskiego lunchu — Venta Victoria, Arroyo Hondo — i wreszcie skręcili w wąską, podziurawioną drogę, która zaczęła wspinać się stromo przez las sosen i dębów korkowych ku górom. Gdy pokonywali z trudem kręty zadrzewiony szlak, unosiły się za nimi kłęby kurzu; mijali od czasu do czasu bramy, za którymi ciągnęły się podjazdy prowadzące do schowanych w głębi domów, widocznych tylko przelotnie. Po dwudziestu minutach droga przestała się wznosić, a po prawej stronie pojawił się stromy spadek — zbocza porośnięte lasem i opadające ku wyschniętym dolinom rzecznym, które wiły się między górami. Daleki ocean odbijał oślepiający srebrny blask słońca; zza mgły wyłaniał się tylko niewyraźny zarys wybrzeża. Pośród zarośli, niczym pojedyncze wyspy na morzu zieleni i spalonego brązu, usadowiły się białe wille, otoczone ze wszystkich stron lasem. Fin zastanawiał się, co by się z nimi stało, gdyby przez te wysuszone na wiór drzewa przedostał się kiedykolwiek ogień. — Tu mieszkamy. — Mairead wskazała w głąb parowu. Fin zobaczył skupisko dachów krytych rzymskimi czerwonymi płytkami i białe ściany wokół patia. Wysoko w górze krążyły myszołowy. Nawet z daleka widać było, że rozciąga się stamtąd nadzwyczajny widok. Jakby czytając mu w myślach, Mairead powiedziała: — W bezchmurny dzień można dojrzeć Afrykę i góry Atlas pod drugiej stronie Cieśniny Gibraltarskiej. Trudno było sobie wyobrazić, by istniało coś bardziej odległego od monotonnych torfowisk i chłostanego burzami brzegu wyspy Lewis. Finowi wydało się czymś zdumiewającym, że tutaj, w tym upale i dzikich górskich lasach południowej Hiszpanii, powstaje i jest nagrywana celtycka 217

muzyka jego rodzinnego kraju. I że Mairead śpiewa ją w swym czystym i pięknym języku gaelickim. Kiedy dotarli na szczyt wzniesienia, Mairead skręciła nagle w prawo i maska nissana zanurkowała ku stromemu podjazdowi między wysokimi, pomalowanymi na biało słupkami; niebieskie i białe płytki na jednym z nich układały się w nazwę domu: Finca Sòlas. Zjechali na płaski, otoczony murem parking, a Mairead zawróciła, stawiając samochód przodem do bramy, potem zgasiła silnik. Fin wysiadł na betonowe podłoże i poczuł uderzenie żaru, który w porównaniu z chłodem klimatyzacji był niemal szokujący. Pod murem po prawej stronie, za zasłoną drzew, widać było turkusowoniebieską wodę basenu, kusząco migotliwą w popołudniowym słońcu. Fin ruszył za Mairead schodkami na dół, a potem przez ogród pełen kłujących kaktusów i dzikich aloesów. Dotarli do sklepionego przejścia, za którym znajdował się chłodny, kryty pasaż prowadzący na otwarty, wykładany terakotą taras z fontannami i sadzawkami rybnymi. Na jego przeciwległym końcu, przy stole, w cieniu figowca o mięsistych liściach, siedział jakiś mężczyzna; był obrócony do nich plecami, w stronę morza. Obok jego prawej dłoni stał kieliszek z czerwonym trunkiem; lód nie zdążył się jeszcze rozpuścić, a na blacie widniał krążek wilgoci. Trzymał przed sobą otwarty laptop i stukał w klawiaturę. Odwrócił się, słysząc odgłos uchylanej furtki — okazało się, że jest w średnim wieku i ma łysinę na czubku głowy, ale skronie i tył głowy porastały gęste i kręcone włosy, niegdyś zapewne jasne, teraz przyprószone siwizną. Miał sporą nadwagę. Nosił szorty do kolan, pod którymi widać było brązowe nogi, sandały i białą koszulę rozpiętą na dużym opalonym brzuchu piwosza. Wykrzywił brązową twarz w dobrze znanym uśmiechu i wyciągnął wciąż szczupłą dłoń. Sprawiał wrażenie wyjątkowo zdrowego człowieka jak na kogoś, kogo pochowano dwa razy. — Witaj, Fin — powiedział Roddy. — Kopę lat.

218

ROZDZIAŁ 26 Zostawili Mairead w cętkowanym cieniu maty trzcinowej rozciągniętej na stelażu nad stołem. Była wyraźnie przygaszona, oczy miała zamglone i rzadko się odzywała. Być może uświadomiła sobie, że ten pierwszy wyłom w ich siedemnastoletnim milczeniu może oznaczać jedynie początek końca. Roddy natomiast zachowywał się z niezwykłym ożywieniem; był wyraźnie podniecony. Fin ruszył za duchem swego niegdysiejszego przyjaciela na wyższy poziom domostwa; przeszli po wschodnim tarasie, kierując się w stronę dużego budynku gospodarczego na tyłach willi. — Mamy tu sześć sypialni — poinformował Roddy. — Wystarczy, żeby wszystkich pomieścić, kiedy przyjeżdżają ćwiczyć i nagrywać. Oczywiście, Strings bywa częściej niż pozostali. Wciąż razem piszemy. — Pchnął duże dźwiękoszczelne drzwi i nacisnął kontakt. W blasku światła ukazał się pokój nagrań — rzędy gałek i przełączników, potencjometrów i tłumików na wielkim stole mikserskim. Po drugiej stronie szyby zajmującej całą powierzchnię ściany znajdowało się studio pogrążone w mroku, pełne ekranów akustycznych i wiszących mikrofonów. W dźwiękoszczelnej kabinie znajdowała się perkusja, a podłoga kryta wykładziną przypominała istne Morze Sargassowe poskręcanych kabli. — Pracujemy nad dwunastym krążkiem. Większą część już nagraliśmy. Teraz miksujemy. — Nachylił się nad stołem i nacisnął jakiś guzik. Pomieszczenie wypełniła piękna muzyka Amran. Syntezator, skrzypce, przejmujące zawodzenie fletu, wszystko to nakładało się na monotonny rytm perkusji, gitary basowej i smutny, czysty głos Mairead, która śpiewała z takim bólem o tęsknocie mieszkańców wysp hebrydzkich za utraconą przeszłością. Roddy wyłączył nagle dźwięk i pokój zawibrował ciszą. Miał wilgotne oczy. — Tylko tak mogę wrócić do domu — powiedział. — W swojej muzyce. — Upłynęła chwila; uśmiechnął się z nieudawaną serdecznością. — To wspaniałe znów cię widzieć, Fin. Naprawdę. Fin jednak miał mieszane uczucia. Gdy tylko zobaczył raport patologa, podejrzewał, że Roddy być może wciąż żyje. Jednak konfrontacja z tym człowiekiem w takich okolicznościach, kiedy zdążył już opłakać go dwukrotnie, wydawała się czymś wyjątkowo surrealistycznym. — Nie wiem, co myśleć, widząc cię ponownie, Roddy. Na pewno jestem zbity z tropu. I cholernie wkurzony. Roddy roześmiał się, wziął Fina za ramię i wyprowadził na blask słońca. 219

— Nie gniewaj się na mnie, Fin. To nie moja wina. Słowo daję. — Zbliżyli się do krawędzi tarasu i popatrzyli na morze. Fin widział Mairead, która uniosła głowę i obserwowała ich z dołu. — Zespół wyjedzie w przyszłym roku do Stanów promować nowy album. Oczywiście beze mnie. Choć wciąż piszę piosenki ze Stringsem i to mnie słyszałeś na nagraniu, od tamtej koszmarnej nocy przed siedemnastu laty ani razu nie wystąpiłem na żywo. Nie masz pojęcia, jakie to frustrujące. — Odwrócił się, spojrzał Finowi w oczy i machnął niedbale ręką w stronę willi. — Rozejrzyj się, Fin. To miejsce jest rajem. Blask słońca przez cały rok. Widok, jaki można sobie tylko wymarzyć. Afryka o rzut kamieniem. Przyjeżdżają stamtąd co siedem lat, żeby ściągnąć korę z dębów. Zrobili to dwukrotnie podczas mojego pobytu. Można by pomyśleć, że jestem szczęśliwy. Ale wydaje mi się, że siedzę w pieprzonym więzieniu. — Znowu się odwrócił i spojrzał niewidzącym wzrokiem na Cieśninę Gibraltarską, zacisnąwszy dłonie na poręczy tarasu. Fin zobaczył, jak bieleją mu kłykcie. — Nie masz pojęcia, co bym dał, żeby stać teraz na Tràigh Uige i patrzeć ponad górami na Harris. Czuć powiewy wiatru na twarzy. Tak, i deszcz. Wyrzekłbym się tego, co tu widzisz, za jeden dzień spędzony w domu. — Po chwili napięcie minęło, przestał zaciskać dłonie na poręczy i znów się uśmiechnął. — Boże, kiepski ze mnie gospodarz. Nawet nie zaproponowałem ci drinka. ••• Fin patrzył ponad wierzchołkami drzew na dolinę w dole. Po lewej, tam gdzie wycięto las, o niebo ocierały się nagie szczyty Sierra Bermeja. Schody prowadziły do położonego na stromym zboczu ogrodu pełnego powykrzywianych drzew i krzewów — figi i oliwki, kaktusy i oleandry. Trawa i kwiaty polne były o tej późnej porze roku wysuszone i spalone na brąz. Odwrócił się, oparty o poręcz, żeby spojrzeć na dom kryty dachem, który załamywał się pod dziwnym kątem, na osłonięty balkon wysoko ponad szeregiem łuków, na sypialnie z rozsuwanymi drzwiami. Pod sadzawką rybną siedział w kucki Budda, a Mairead usadowiła się na brzegu krzesła przy stole, paląc papierosa. Od chwili przyjazdu nie odezwała się do niego nawet słowem. Roddy pojawił się w sklepionym wejściu do kuchni z tacą drinków — wysokie szklanki z musującym czerwonym trunkiem i postukującymi kostkami lodu. — Chodź, napijesz się. Fin odsunął się od poręczy, przeszedł przez taras, pokonał dwa stopnie prowadzące do aneksu jadalnego i usiadł w cieniu naprzeciwko Mairead. Roddy postawił na stoliku drinki i drewnianą miskę z orzeszkami. 220

— Za chwilę przyrządzę coś do jedzenia — powiedział. — Może być paella? — Uśmiechnął się. — Danie bardzo hiszpańskie, ale krewetki ściągają pewnie ze Stornoway. — Uniósł kieliszek. — Slàinte. Dziwnie było słyszeć język gaelicki w tym miejscu, tak wiele kilometrów od domu, w klimacie i kulturze, które były całkowicie obce rodzinnej ziemi. Roddy pociągnął spory łyk. — Odświeżające, co? Tinto de terano, jak mówią Hiszpanie. Dosłownie „wino lata”. Czerwone, zmieszane z gazowanym napojem cytrynowym. Uwielbiam je. — Znowu się napił. — Słyszałem, że uruchomili destylarnię w Uig. Abhainn Dearg. Red River whisky. Dobra? Fin skinął głową. — Niezła. — Napił się odrobinę tinto de terano i przykuł Roddy’ego spojrzeniem. — Kto zabił Whistlera, Roddy? Blask w oczach Roddy’ego przygasł, jakby ktoś przekręcił kontakt, a twarz mu wyraźnie pociemniała. — Nie wiem, Fin. Ale chciałbym tego kogoś spotkać. Nie oddychałby już długo. — Zdaje się, że nigdy się nie lubiliście z Whistlerem. — Spojrzał na Mairead, która patrzyła ponuro w swój kieliszek. — Z powodu uczucia wobec pewnej młodej kobiety. Rzuciła mu mroczne spojrzenie, ale Roddy tylko pokręcił głową. — Pewnie, nie zawsze się zgadzaliśmy, ja i Whistler. — Parsknął śmiechem pozbawionym wesołości. — Ten facet kłócił się ze wszystkimi. — Podniósł wzrok i spojrzał Finowi w oczy. — Ale zawsze uważałem go za przyjaciela, jednego z najlepszych i jednego z najstarszych. Był jak wielki pieprzony pies, Fin. Gryzł cię od czasu do czasu, ale nigdy nie przestał kochać. Finowi przyszło do głowy, że nikt nigdy nie podsumował charakteru Whistlera tak zwięźle i trafnie. Roddy odstawił kieliszek na stół i zaczął go obracać opuszkami palców, wpatrując się w zamyśleniu w jego musującą czerwień. — Zawdzięczałem mu więcej, niż ktokolwiek potrafi sobie wyobrazić. — W związku z twoją… śmiercią, że się tak wyrażę? Roddy skinął głową, nie podnosząc wzroku. — Opowiedz mi o tym — poprosił Fin. Roddy zerknął na Mairead; zauważył jej dezaprobatę, ale ją zignorował. 221

Odetchnął głęboko. — Powinienem chyba zacząć od początku. — No cóż, to dobry pomysł — powiedział Fin. — Skoro wiemy, jak się to skończyło. ••• Roddy odchylił się na krześle i sięgnął do kieszeni na piersi po paczkę cygar. Wyjął jedno i zapalił; przez chwilę zaciągał się w zamyśleniu. Niebieski dym wił się wokół jego głowy w nieruchomym upale popołudnia. — Pamiętasz zapewne dziewczynę, z którą chodziłem na drugim roku w Glasgow. Caitlin. Ta, której rodzice mieli wielki odpicowany dom z basenem w Pollokshields. Fin skinął głową. Pamiętał ją dobrze. Blondynka, która kąpała się nago z Roddym w basenie tamtej nocy, kiedy on i Mairead po raz pierwszy poszli do łóżka. — I jej wielki pieprzony brat Jimbo. — Roddy wymówił to imię niemal z nienawiścią. — Zarozumiały drań. Człowiek miał ochotę skopać mu gębę. Fin był zaskoczony jego zajadłością. Przypomniał sobie Jimbo, który przechadzał się po domu rodziców, jakby był jego właścicielem. Zepsuty bogaty chłopak. Roddy musiał nad sobą zapanować, żeby opowiadać dalej. Odchylił głowę i wypuścił dym w stronę trzcinowej maty nad ich głowami, przez którą przenikały promienie słońca, rzucając na stolik magiczne światło. — Mój błąd, jak przypuszczam. Byłem zakochany w Caitlin na zabój. Obsesyjnie. — Spojrzał na Mairead, wyraźnie zakłopotany, że wyznaje to w jej obecności. — Uważałem, że ona czuje do mnie to samo. — Uśmiechnął się i pokręcił z powątpiewaniem głową. — Choć zawsze podejrzewałem, że ma świra na punkcie celebrytów — powiedział i zupełnie niepotrzebnie dodał: — Zaczynaliśmy wielką karierę. — Ogranicz się do faktów, Roddy — wtrąciła Mairead, nie kryjąc niechęci. Znowu pociągnął z kieliszka. — Byłeś w domu jej rodziców, więc sam się zorientowałeś, że to dziani ludzie. Ojciec pracował w bankowości, tak przynajmniej twierdziła. Miała zamiłowanie do drogich rzeczy. Ubrania, buty, dobre żarcie, dobre wino. Ale mogłem dać jej coś, czego nie dostałaby od nikogo innego. Dreszcz emocji, jaki zapewnia latanie. To, że się nauczyłem prowadzić tego starego pipera comanche’a, okazało się najlepszą inwestycją mojego życia. Uwielbiała to. Nigdy nie miała dosyć. Chciała unosić się w powietrze w każdej wolnej chwili. Miała nawet zamiar uczyć się pilotażu. — 222

Prychnął ironicznie. — A ja, jak ten idiota, zaproponowałem nawet, że będę za to płacił. Siedział długą chwilę, zagłębiony w myślach, paląc niespiesznie cygaro. Fin spojrzał na Mairead, ale z rozmysłem unikała jego wzroku. — To był jej pomysł, żeby polecieć na North Uist i wylądować na plaży Solas — powiedział w końcu Roddy i spojrzał na Fina. — Ironia losu, co? Solas, jak pierwotna nazwa naszego zespołu, tyle że bez akcentu. I nie ma nic wspólnego z „pociechą”. — Zacisnął szczęki, co nie uszło uwadze Fina. — Tak czy inaczej, gdzieś o tym przeczytała. W jakimś magazynie. Że kiedy jest odpływ, można wylądować małym samolotem na piasku. Był prawie środek lata i uważała, że byłoby romantycznie, gdybyśmy tam polecieli, posadzili maszynę na plaży i urządzili sobie piknik w czasie letniego przesilenia. Może nawet zostali tam na noc, żeby przespać się pod gwiazdami. — Wzruszył ramionami i uśmiechnął się ze smutkiem. — Spodobało mi się. Dopił wino i wstał, jakby nie mógł usiedzieć w miejscu; zbliżył się do krawędzi tarasu i oparł dłonie na poręczy. — Latałem wcześniej na Hebrydy. Nic specjalnego, ale nie wiedziałem, czy będzie można posadzić samolot na plaży. Gdyby mi się nie udało, musiałbym zawrócić. Potrzebowałem prognozy na tę noc i informacji o warunkach meteorologicznych do lotów według wskazań przyrządów, nawet jeśli o tej porze roku nigdy nie robiło się całkowicie ciemno. Miałem jednak dość czasu, żeby uzyskać licencję na loty nocne albo przy ograniczonej widoczności. Załatwiłem to. Śledziliśmy komunikaty pogodowe i wydawało się, że warunki dwudziestego pierwszego czerwca będą idealne. Więc ustaliliśmy, że polecimy właśnie tego dnia. — Odwrócił się i oparł o poręcz z rękami skrzyżowanymi na piersi. Mairead zapalała następnego papierosa, a Fin miał wrażenie, że Roddy patrzy gdzieś obok niego, pogrążony bez reszty w świecie odległego wspomnienia. — Słońce w czasie przesilenia letniego na North Uist zachodzi o dziesiątej trzydzieści wieczorem, a ja wiedziałem, że nie wyląduję po ciemku. Więc wystartowaliśmy wcześnie i mieliśmy mnóstwo czasu, żeby przylecieć na miejsce przed zmrokiem. To był piękny wieczór, Fin. Idealny do lotu. Nigdy nie widziałem tak głębokiego i ciemnego błękitu nieba, a zachód słońca przypominał czerwony ogień, który rozpalał ocean i malował horyzont na pomarańczowo i żółto. W ostatnim świetle dnia widać było góry Harris na północy, a my krążyliśmy nad plażą. Wyglądała niemal jak nieskazitelny półksiężyc piasku podczas odpływu. Przeleciałem nad nią dwukrotnie, 223

chcąc się upewnić, że warunki są dobre do lądowania, i za trzecim razem przygotowałem się do posadzenia maszyny. Fin wiedział, że Roddy jest tam myślami, w kokpicie małego jednosilnikowego samolotu, i szykuje się do lądowania na dziwnej plaży letnią nocą, że wstrzymuje oddech, jest podekscytowany i zaniepokojony. Że ma u boku kobietę, na której chciał zrobić wrażenie. — Byłem podenerwowany, to jasne. Utrzymywałem obroty, żeby lądowanie było możliwie miękkie, zszedłem szybciej niż zwykle, bo miałem mnóstwo miejsca, nic mnie nie ograniczało. I utrzymywałem nos maszyny w górze, jak najdłużej, żeby nie zanurkował w miękkim piasku. — To wspomnienie rozjaśniło mu twarz; w głosie pojawiła się nuta dumy. — Samolot dotknął ziemi i po chwili go zatrzymałem. Caitlin rzuciła mi się na szyję, jakbym przemienił wodę w wino. — Pokręcił głową. — To było wspaniałe uczucie, Fin, wylądować tak na plaży. Zeskoczyć potem na twardy, ubity piasek, czując wiatr na twarzy, kiedy ostatnie promienie słońca rzucały na wodę cień wydm. Pomogłem Caitlin zejść ze skrzydła, wziąłem ją w ramiona i pocałowałem… i ani razu nie zauważyłem, jak bardzo jest zimna. I nie mam na myśli temperatury ciała. — Na jego twarzy pojawiło się napięcie. — Właśnie wtedy odwróciłem się i zobaczyłem trzech mężczyzn idących plażą w naszą stronę. Nie przejąłem się tym w pierwszej chwili. Nie było powodów do niepokoju. W końcu nie zrobiłem nic złego. — Roddy westchnął głęboko. — Potem zauważyłem, że jeden z nich, ten, który szedł z przodu, to brat Caitlin. — Oddech przyspieszył mu na to wspomnienie, pod opalenizną ukazał się rumieniec. Wszystko to było dla niego teraz tak realne jak wtedy. — Z początku nie wiedziałem, o co chodzi. Uścisnął mi dłoń, powitał jak dawno niewidzianego przyjaciela i pogratulował udanego lądowania. Potem zwrócił się do Caitlin i powiedział: „Dobra robota, dziewczyno”. Zauważyłem, że towarzyszący mu mężczyźni trzymają brązowe torby z brezentu. Jimbo oznajmił: „Zabierzesz w drodze powrotnej trochę dodatkowego bagażu, Roddy”. — Opuścił skrzyżowane dotąd ramiona, zacisnął dłonie na poręczy za plecami i popatrzył na Fina. — Możesz mnie uznać za niezbyt bystrego, ale dopiero po chwili uświadomiłem sobie, że chodzi o narkotyki i że zostałem wrobiony. Pamiętam, że spojrzałem na Caitlin, ona jednak unikała mojego wzroku. Ale ze mnie pieprzony głupiec! — Odsunął się od poręczy i znowu usiadł na krześle, zaciągając się resztką cygara. — Okazało się, że ojciec Caitlin nie miał nic wspólnego z bankowością, za to bardzo dużo z heroiną, kokainą i marihuaną. Rodzinny biznes, w dodatku nieźle prosperujący. Facet zamierzał stać się 224

głównym dostawcą narkotyków na północną Europę. Ambitny gość. Chciał przejąć interes od baronów z Liverpoolu i Manchesteru, którym policja deptała po piętach. A Caitlin była wabikiem, który mi podsunęli. Chodziło im o mnie i mój samolot. Potrzebowali kogoś czystego, żeby przewoził dla nich towar. Pięć tysięcy kilometrów linii brzegowej Szkocji. Nie do spenetrowania. — Pochylił się i zgasił starannie niedopałek cygara w popielniczce. —Oczywiście powiedziałem, że nie chcę mieć z tym nic wspólnego, ale Jimbo dał mi jasno do zrozumienia, jakie poniosę konsekwencje, jeśli odmówię. Nie chodziło tylko o groźby natury fizycznej. Powiedzieli, że jeśli nie będę dla nich latał, to anonimowy telefon na policję i paczka narkotyków ukryta w moim samolocie zagwarantują mi pół życia w więzieniu. — Roddy oddychał ciężko przez zaciśnięte zęby. — Załatwili mnie, Fin. Na całego, kurwa. ••• Zmierzch podkradł się nie wiadomo skąd, opadał niczym drobny pył na dolinę, a widniejące w dali góry rzucały długie cienie w stronę wybrzeża. Ukryte za horyzontem słońce wciąż kładło świetlistą smugę na daleki ocean. Ciepłe wieczorne powietrze wypełniały głosy cykad i żab, w górze krążyły ostatnie myszołowy, jakby mając nadzieję, że kiedy Roddy przestanie już rozgrzebywać przeszłość, uda im się zdobyć jakąś padlinę. On jednak jeszcze nie skończył, lecz uświadomił sobie nagle, że dzień umyka nieubłaganie. — Wybacz — powiedział. — Umierasz pewnie z głodu. Postawię paellę na ogniu. Wszystko jest gotowe, więc nie powinno to długo potrwać. Zapalił duże świece na stole i wokół tarasu, po czym zniknął w ciemności domu. Po chwili w kuchni zapłonęło światło, którego żółty strumień wydostał się na zewnątrz; wokół migotały płomienie, rzucając dziwne roztańczone cienie; przypominały osobliwy teatr marionetek. Twarz Mairead spowijał mrok. Widać było tylko zarys jej nosa i łuk prawej brwi, ale nie oczy. Ciemność, którą przyniósł ze sobą zmierzch, zakryła dzień niczym żaluzja. Słuchali w milczeniu dźwięków dobiegających z kuchni, gdzie Roddy szykował paellę. Włączył muzykę. Gitara flamenco i gardłowy obcy głos, monotonna melodia jakiejś pradawnej kultury, zawdzięczającej więcej arabskiej Afryce niż Europie. Fin zamknął na chwilę oczy, zadając sobie pytanie, jakim cudem udało się tak długo utrzymać ten sekret. Mairead zapaliła papierosa; płomień zapałki oświetlił na chwilę jej twarz. — Wiedziałaś o tym wszystkim? — spytał. 225

Zaciągnęła się i kręcąc głową, wypuściła dym w nocny mrok. — Nie miałam pojęcia. Do chwili, kiedy mi się zwierzył i powiedział, w jaki sposób planuje uciec. — Odwróciła się w stronę Fina, ale jej oczy wciąż pozostawały niewidoczne. — Wszystko to trwało, gdy łączył nas… jak byś to określił? Związek? Romans? — Nie odpowiedział, więc ciągnęła: — Oczywiście, zauważyłam w nim pewną zmianę. Nie byliśmy wtedy kochankami, ale jak się gra z kimś w jednym zespole, to tak, jakby się z nim mieszkało pod jednym dachem. Sam wiesz. Fin skinął głową. — Sposępniał, zamknął się w sobie. Nie przypominał człowieka, którego znaliśmy wszyscy. Pamiętasz, jaki był. Wcześniej przypominał otwartą książkę. Jeśli coś go trapiło albo cieszyło, musiał powiedzieć dlaczego. I nagle koniec. Dusił wszystko w sobie, spędzał coraz mniej czasu z chłopcami. Zauważyłam, że chudnie, i zastanawiałam się, czy nie jest przypadkiem chory. Zorientowałam się, że coś jest nie tak. Nie miałam pojęcia co, dopóki mi nie powiedział. — Strzepnęła popiół do popielniczki i gdy znów zaciągnęła się papierosem, Fin dostrzegł w jej oczach zamyślenie. W oczach, które unikały jego wzroku. Zastanawiał się, czy rzeczywiście dojrzał w nich żal. — Pewnego wieczoru postanowił zniknąć na dobre. Tego dnia, kiedy z tobą zerwałam. — Milczała przez chwilę. — Właśnie dlatego. Fin zrozumiał wreszcie. Po tak wielu latach. — On miał poważne kłopoty, Fin. Potrzebował mnie. Zbyt wiele razem przeżyliśmy. Musiałam poświęcić dla niego wszystko. — To wyjaśnienie wydawało się zbędne. Nie mieli jednak okazji tego przedyskutować. Z kuchni wyłonił się Roddy z butelką i trzema kieliszkami. Ustawił je na stole i zamaszystym ruchem wyciągnął korek z butelki. Było widać, że odzyskał dobry humor. — Roja — powiedział. — Gran reserva. Najlepsze, jakie można dostać. Gładkie na języku jak masło i spływa niczym waniliowy jedwab. — Nalał do kieliszków. — Spróbuj, Fin. Fin napił się i skinął głową. — Dobre. — Wino nie należało jednak do jego ulubionych trunków i Roddy, widząc jego reakcję, nie krył rozczarowania. — Zaraz przyniosę paellę. Zniknął i po chwili wrócił z trzema talerzami i sztućcami, a po dziesięciu minutach zjawił się z 226

wielką parującą patelnią — ryż, krewetki, kurczak i małże — po czym postawił ją na środku stołu i usiadł. — Częstujcie się. Nałożyli sobie na talerze i jedli przez chwilę w milczeniu. Fin nie mógł już zapanować nad ciekawością. — Więc co się wydarzyło, Roddy? Roddy spojrzał na niego, a entuzjazm, z jakim zabrał się do jedzenia, przygasł bardzo szybko. Westchnął, odsunął talerz i podniósł kieliszek do ust. Przez chwilę rozkoszował się smakiem wina. — Do połowy lipca przewiozłem towar dziesięć, może nawet jedenaście razy, a Jimbo zawsze mi towarzyszył. I nie widać było końca, Fin. Za głęboko w tym tkwiłem, żeby pójść na policję, i prawdopodobnie długo bym nie pożył, gdybym to zrobił. Właśnie wtedy obmyśliłem pewien plan. — Niemal zakrztusił się pełnym goryczy śmiechem. — Uznałem, że jest doskonały. Zamierzałem zniknąć. Razem z samolotem. Gdzieś nad morzem. Gdyby doszli do wniosku, że nie żyję, nie mogliby mnie tknąć. — Nalał sobie do kieliszka, potem, pochylony nad stołem, wziął go w obie dłonie. Fin widział w blasku świecy jego szklisty wzrok. — Nigdy nie zgłaszałem tych lotów na Solas, żeby nikt o nic nie pytał. I oczywiście zawsze tankowałem odpowiednio dużo, żeby wrócić. Ale tego wieczoru, kiedy planowałem zniknąć, zgłosiłem lot do Mull, lądowisko było w Glenforsa. Krótka trasa, tam i z powrotem, więc kiedy bym zniknął, szukaliby w niewłaściwym miejscu. Zatankowałem tyle paliwa, żeby starczyło do Hebrydów, ale nie na powrót. To miała być podróż w jedną stronę. — Uśmiechnął się smutno. — Do wieczności. Napił się wina, spoglądając zamyślony w ciemność i powracając do bolesnych wspomnień. — Trzymałem się blisko gór, lecąc wzdłuż zachodniego wybrzeża, żeby uniknąć namierzenia przez radar pierwotny. Nie chciałem, by ktokolwiek mnie obserwował. Ignorowałem zapytania ze strony kontroli powietrznej, potem pozbyłem się radaru wtórnego, wyłączając transponder i informując, że uległ awarii. Cisza radiowa. Oczywiście, Jimbo sądził, że to normalny lot. Wylądowaliśmy na Solas. Nikt nigdy tam na nas nie czekał. Odbieraliśmy towar w ustalonym miejscu. Przy plaży nie ma domów, a wioska znajduje się po drugiej stronie wydm. Mój plan polegał na tym, żeby zaczekać w samolocie, kiedy Jimbo pójdzie po towar, i odlecieć bez niego. — Odetchnął przez zaciśnięte zęby, jakby wciąż przeżywał tamto, i pokręcił głową. — Ale chyba się zdradziłem. Byłem zdenerwowany jak diabli, a on musiał to wyczuć. 227

Uparł się, żebyśmy razem poszli po towar. Co mogłem zrobić? Nie było mowy o tym, żebym odmówił, więc zostawiliśmy maszynę z włączonym silnikiem i ruszyliśmy pospiesznie przez plażę do miejsca, w którym ukryte pośród wysokiej trawy leżały paczki. Byłem w rozterce, Fin. Wszystko zostało już zaplanowane. Pomyślałem, że jeśli nie zrobię tego teraz, to nie zrobię tego nigdy. Niosłem jedną z paczek. Była cholernie ciężka. Kilka kilogramów w każdym razie. Nie wiem, co to było. Prawdopodobnie marihuana. Tak czy owak uderzyłem go tym pakunkiem od tyłu, z całej siły. Zwalił się na ziemię jak kłoda, a ja pognałem do samolotu. Myślałem, że mi się udało. Gdy jednak dobiegłem do maszyny, usłyszałem, że dyszy mi za plecami jak cholerny parowóz. Próbowałem wspiąć się na skrzydło, ale ściągnął mnie na piasek. Cholera, był silny jak wół. Po szyi płynęła mu krew i miał taki wyraz twarzy, jakby chciał mnie zabić. Roddy wlepił wzrok w otchłań obejmującą siedemnaście lat, oddychając z wysiłkiem, jakby wciąż tam był. — Wiedziałem, że muszę go załatwić, bo w przeciwnym razie byłbym udupiony. Ale to był cholernie silny drań. Próbował mnie uderzyć, potem ja go walnąłem i pchnąłem mocno. Zatoczył się do tyłu. — Roddy zamknął oczy. — Wprost na pieprzone śmigło. Zmiażdżyło mu pół głowy i powaliło na ziemię. Fin wiedział już, skąd wzięły się obrażenia człowieka znalezionego w kokpicie. Mógł sobie tylko wyobrazić, jak to wtedy wyglądało. — Był martwy, Fin. Martwy jak skurwysyn. Mózg zachlapał całą pieprzoną plażę. Z początku nie bardzo wiedziałem, co robić. W pierwszym odruchu chciałem wsiąść do samolotu i po prostu odlecieć. Wiedziałem jednak, że nie mogę go tam zostawić. Jego rodzina pomyślałaby, że go zabiłem. Nikt by nie uwierzył, że potem zaginąłem. Nikt. — Wziął głęboki oddech, a Fin dosłyszał w nim drżenie. — Potem zacząłem myśleć jaśniej. Ubrałem go w swoją kurtkę z portfelem i całą resztą, na wypadek gdyby ktoś go znalazł. I wpakowałem go do kokpitu. — Przesunął dłonią po twarzy, jakby wciąż nie mógł się otrząsnąć z tego przerażającego wspomnienia. —Nie masz pojęcia, Fin, jakie to było trudne. Cholernie dużo ważył. Bezwładny ciężar. Dosłownie. Wszędzie krew. Upłynęło ze dwadzieścia minut, nim umieściłem go na fotelu pasażera i mogłem zamknąć drzwi kokpitu, a potem wystartować. Jakby sobie nagle uświadomił, że wpatruje się w niego dwoje ludzi, zafascynowanych relacją z wydarzeń tamtej nocy. Mairead słyszała ją już zapewne wcześniej, i to wielokrotnie. Wydawała 228

się jednak równie jak Fin pochłonięta opowieścią, którą Roddy snuł pod gwiazdami w gorącą hiszpańską noc. Wziął butelkę i nalał do kieliszków. Wyjął następne cygaro i zapalił. — Zabrałem narkotyki i wyrzuciłem je z samolotu gdzieś nad oceanem. Wiedziałem, że nadchodzący przypływ zmyje wszystkie ślady śmierci Jimbo. Potem, zgodnie z planem, wziąłem kurs na góry w południowo-zachodniej części Lewis. Był koniec lipca. Zachód słońca zapowiadano na dwudziestą drugą. Było już znacznie później, ale wciąż jasno, poza tym wiedziałem, dokąd lecę. Kiedy zniżyłem lot nad górami, mój punkt orientacyjny stanowiło Mealaisbhal. Już wcześniej wybrałem jezioro znajdujące się na północy. Ukryte w dolinie, wiele kilometrów od jakichkolwiek ludzkich siedzib. Mogłem być pewien, że nikt mnie o tej porze nie zobaczy ani nie usłyszy. Zszedłem po prostu w dół, nisko i płasko, ze schowanymi kołami, i posadziłem samolot brzuchem na wodzie. Niebezpieczny manewr. Ale szczerze mówiąc, Fin, niczego się już nie bałem. Nie było odwrotu. Zużyłem cały zapas paliwa, zresztą zgodnie z pierwotnym planem. Nie chciałem zostawiać oleistych smug na powierzchni jeziora. Zaciągnął się cygarem i opowiedział im w oparach dymu, jak wydostał się z kokpitu i przeciągnął zwłoki Jimbo na fotel pilota, a potem przypiął je pasami. — Samolot unosił się chwilowo na wodzie i upłynęłoby prawdopodobnie trochę czasu, nim poszedłby na dno. Nie pasowało mi to. Na szczęście w comanchu paliwo tankuje się, korzystając z dwóch rur wlotowych w skrzydłach, po obu stronach kabiny, a oba były już pod wodą. Zsunąłem się więc na skrzydła i otworzyłem te wloty. Zbiorniki napełniły się w oka mgnieniu i maszyna zaczęła tonąć. — Woda musiała być lodowata, nawet w lipcu — zauważył Fin. — Cholernie zimna, wierz mi, ale dobrze, że spędziłem w niej dostatecznie dużo czasu, żeby zmyć z siebie krew Jimbo. Ktoś czekał na mnie przy brzegu z suchym ubraniem, a nie chciałem, żeby dowiedział się o zwłokach w kokpicie. — Whistler — domyślił się Fin. Roddy skinął głową, wyraźnie zakłopotany. — Sam bym sobie nie poradził. Potrzebowałem ubrania i musiałem wydostać się z gór. Whistler był jedynym człowiekiem, któremu mogłem zaufać. Opowiedziałem mu wszystko. — Nie wszystko, Roddy. Nie wspomniałeś o Jimbo nawet słowem. A tym samym uczyniłeś go winnym pomocy w zabójstwie. Nawet jeśli nie miał o tym pojęcia. — Nie zamordowałem Jimbo! — zaprzeczył podniesionym głosem Roddy. — To był wypadek. 229

— Myślę, że trudno byłoby ci przekonać o tym ławę przysięgłych. Roddy patrzył na niego przez chwilę wściekłym wzrokiem, a potem, zrezygnowany, skupił się na wersji, którą na jego miejscu wybrałby każdy. — To był wypadek — oznajmił już spokojniejszym tonem. — Więc Whistler spotkał się z tobą na brzegu — przypomniał Fin tonem zachęty. — Tak. Czekał na mnie, tak jak obiecał. Zdjąłem mokre rzeczy, zakopaliśmy je w torfie. Ubrałem się i ruszyliśmy doliną w świetle księżyca w stronę traktu, gdzie Whistler zostawił terenówkę. Pojechaliśmy na Harris, a ja z samego rana wsiadłem na prom płynący z Tarbert do Skye. Odpicowany jak turysta. Wełniana czapka i kaptur, żeby nikt mnie nie rozpoznał. — Spotkałam się z nim na przystani w Skye. — Mairead odezwała się po raz pierwszy, nieoczekiwanie, a jej dobiegający z ciemności głos wystraszył ich obu. — Przyjechałam tam poprzedniego wieczoru, zaraz po tym, jak zostawiłam cię w Cul de Sac. — Powiedziałem jej wszystko — wyjaśnił Roddy. — To znaczy o Jimbo. I przylecieliśmy razem tutaj, do Hiszpanii, poszukać odpowiedniego miejsca. Zaszyć się gdzieś, gdzie mógłbym nadal być w zespole, pisać muzykę i nagrywać, ale jednocześnie uchodzić dla reszty świata za martwego. Człowieka, który spoczywa w swoim samolocie gdzieś na dnie morza u wybrzeży Hebrydów Wewnętrznych. — Domyślam się, że pozostali członkowie kapeli wiedzą o wszystkim — powiedział Fin. — Nie mają pojęcia o Jimbo — odparł Roddy. — Nigdy nikomu o tym nie powiedzieliśmy. Fin spojrzał na Mairead. — Musiało ci być trochę głupio, kiedy się okazało, że w samolocie znaleziono zwłoki. Spuściła wzrok. — Mamy z tym pewien problem — przyznała. Roddy patrzył Finowi prosto w oczy, a w jego spojrzeniu malowała się prośba. — Gdyby wyszło kiedykolwiek na jaw, Fin… wiesz, że żyję… to ktoś zacząłby mnie szukać. Fin wpatrywał się długą chwilę w swój kieliszek, nim łyknął odrobinę wina. — Jeśli nic nie powiem, wiedząc to, co wiem teraz, oznaczałoby to, że pomagam ukrywać sprawcę morderstwa i biorę udział w oszustwie. — Mówiłam ci, że nie powinniśmy z nim rozmawiać — powiedziała Mairead. Jej głos był twardy i pełen napięcia. Roddy wciąż patrzył Finowi w oczy. 230

— Nikomu tego nie powtórzy. Nie mylę się, Fin? Kto by na tym skorzystał? Żaden z nas, to pewne. Nic się na tym nie zyska. Narazi się tylko czyjeś życie. Fin patrzył mu niewzruszony w oczy. — Twoje. — Tak, moje. Zaczął się nad tym zastanawiać. Ostatecznie nie było związku między zabójstwem Whistlera i zwłokami znalezionymi w samolocie. A jednak ten zbieg okoliczności nie dawał mu spokoju. Whistler był głęboko poruszony widokiem ciała w kokpicie i musiał sobie uświadamiać, że Roddy nie powiedział mu całej prawdy, może nawet sądził, że rozmyślnie go oszukał. I że brała w tym wszystkim udział Mairead. Fin przypomniał sobie, jak Whistler patrzył na nią na cmentarzu. Przypomniał sobie jego podniesiony głos pod hotelem Cabarfeidh. Roddy prosił go o milczenie, nie bez powodu. Musiał wiedzieć, jakie ryzyko się z tym wiąże, zaufał jednak staremu przyjacielowi, wierząc, że ten go nie zdradzi. Mairead, jak się okazało, nie podzielała tego przekonania. Fin westchnął i odsunął talerz. Wciąż miał niejasne wrażenie, że czegoś tu brakuje. Czegoś oczywistego, co mu umykało, jakiegoś związku, którego nie potrafił dostrzec. — Kto jeszcze wiedział? — spytał. — Nie o Jimbo, tylko o tym, że sfingowałeś własną śmierć? — Oprócz chłopaków z zespołu? Fin skinął głową. — Nikt — zapewnił Roddy. — Jesteś pewien? — Tak. — Zawahał się. — No… był ktoś jeszcze. Ktoś, komu ufaliśmy bezgranicznie. I wciąż ufamy. Nie powiedział przez te wszystkie lata nawet słowa. Fin zmarszczył czoło. — Kto?

231

ROZDZIAŁ 27 I To samo słońce, które paliło mu skórę w Hiszpanii, cztery tysiące kilometrów dalej, na północy, zmniejszyło się do bladego krążka na zamglonym niebie i nie łagodziło uderzeń zimnego wiatru, który napływał od północnego zachodu. Jego chłodny powiew atakował od strony wrzosowiska, kiedy Fin wysiadł z samolotu na lotnisku w Stornoway i przeszedł pospiesznie przez terminal. Babie lato dawno się już skończyło, ale był suchy, jasny dzień i ten jeden raz deszcz wydawał się bardzo odległy. Podróż do domu upłynęła mu na rozmyślaniach o Roddym, Whistlerze i zwłokach w samolocie. I choć bardzo się starał, nie mógł się w żaden sposób uwolnić od przygniatającego poczucia winy. Od razu zorientował się po reakcji Whistlera, że to ciało w kokpicie skrywa w sobie więcej, niż się na pierwszy rzut oka wydawało. A mimo to nie drążył sprawy, zwlekał z nią do chwili, aż było za późno. Gdyby zajął się tym wcześniej, przyjaciel może by jeszcze żył. Fin wiedział, że ta myśl będzie go prześladować do końca życia. Kiedy już jednak przestał to wszystko rozważać i starał się rozumować na chłodno, w jego głowie wciąż coś tkwiło. Nazwisko. Nazwisko, które padło z ust martwego człowieka w Hiszpanii i sprawiło, że nie wiedział, jak postąpić. Jego suzuki stało na parkingu, tam gdzie je zostawił, wciąż połyskujące po ostatniej ulewie. Wsiadł do wozu, usunął wilgoć z szyby i wyjechał z lotniska, kierując się w stronę Oliver’s Brea. Zewnętrzny port w Stornoway tonął w blasku słońca, które odbijało się w szklanej ścianie nowego terminalu promowego. Samo miasto oferowało mu różne możliwości wyboru drogi. Nigdy z tym sobie dobrze nie radził. Podjął decyzję w ostatniej chwili, skręcając na rondzie w lewo i kierując się na Uig. ••• Zapomniał zupełnie o festynie. O tym, że siedemdziesiąt osiem figur szachowych z Lewis ma na jeden dzień powrócić do swego poprzedniego miejsca spoczynku. Sześćdziesiąt siedem przechowywano stale w londyńskim British Museum, w tym magazynie skradzionych na całym świecie artefaktów. Pozostałych jedenaście znajdowało się w Edynburgu, ale wciąż daleko od stron rodzinnych. Przypomniał sobie to, co powiedział Whistler w dniu, kiedy spotkali się w jego domu po raz 232

pierwszy od czasów młodości. „Powinny tu być przez okrągły rok. Na specjalnej wystawie, a nie tkwić w Londynie i Edynburgu. Może zaczęliby tu zjeżdżać ludzie, a nam udałoby się coś zarobić”. No cóż, pomyślał Fin, dziś zyski się pojawią. Na poboczu drogi i na machairze parkowały setki samochodów i autokarów, a na plaży, która przy odpływie zamieniła się w swoisty lunapark, przebywało z tysiąc osób, może nawet więcej. Fin podjechał niedaleko Uig Lodge, pokonał machair, stanął i przesunął spojrzeniem po rozległych piaskach. Wiatr hulał, jak zawsze, ale Bogu spodobały się szachy i przywiódł ze sobą słońce. Dziwnie było patrzeć na tę nieodmiennie wyludnioną plażę w najdalszym zakątku wyspy, rojącą się teraz od setek turystów, miejscowych i przedstawicieli prasy; wszyscy kłębili się między prowizorycznymi drewnianymi straganami i namiotami. Przypominało to gigantyczne płótno L.S. Lowry’ego. Organizowano przejażdżki łodziami i przeloty helikopterem, który miał lądowisko na płaskim terenie pod kościołem w Baile na Cille. Był też gigantyczny dmuchany zamek, pełen rozkrzyczanych dzieci, i ciuchcia. Na straganach oferowano losy loterii, gdzie indziej rzucano kokosem do celu, jeszcze gdzie indziej bawiono się w zgadywanie, ile waży łosoś. Zorganizowano też zawody w dojeniu owiec na czas i ciskaniu haggisem na odległość. Było to niezwykłe święto optymizmu w klimacie, w którym zazwyczaj przez dziewięć dni na dziesięć leje jak z cebra. Centrum uwagi stanowił kościół. To właśnie tam, pod czujnym okiem ochrony, wystawiono w szklanych gablotach oryginały, a dwaj arcymistrzowie toczyli intelektualną bitwę za pomocą trzydziestu dwóch figur z wyspy Lewis. Wokół kościoła zebrał się tłum, ludzie wchodzili i wychodzili nieprzerwanym strumieniem, kolejka ciągnęła się od samej plaży. Główną atrakcją była gigantyczna szachownica na piasku; każde z pól miało bok o długości ponad pół metra. Zapełniały ją figury wyrzeźbione przez Whistlera, dumni wojownicy wikingów kroczący po czarno-białym polu bitewnym; tu odtwarzano wiernie grę toczącą się w kościele, każdy ruch przekazywany był przez krótkofalówki ochotnikom, którzy przesuwali drewniane repliki. Whistler byłby dumny, gdyby zobaczył, że jego dzieło zostało w ten sposób ożywione, pomyślał Fin. Sporna kwestia związana z zamówieniem musiała zostać jakoś rozwiązana. Lecz jeśli Whistlerowi nie zapłacono wcześniej, to sprawa była przegrana — nigdy już nie dostanie pieniędzy. Fin wrócił do suzuki i ruszył w stronę zagrody Whistlera. Wiedział, że starannie uprawiany i 233

biegnący w dół zbocza prostokąt ziemi zamieni się niebawem w nieużytki, a wysiłki jego właściciela zostaną zniweczone przez nieubłaganą naturę, która nie ma żadnego szacunku dla krótkotrwałych ludzkich starań. Podjechał na wysypane żwirem podwórze pod czarnym domem i zobaczył, że łopaty turbin wiatrowych Whistlera wciąż wytwarzają prąd, nikomu już niepotrzebny. Nie pozostało śladu po taśmie policyjnej, którą po zabójstwie Whistlera rozciągnięto na drzwiach domu. Technicy z wydziału dochodzeniowego pobrali odciski palców, zrobili zdjęcia, zabezpieczyli próbki krwi i włókien z pobojowiska na podłodze i już dawno zniknęli. Drzwi nie były zamknięte i Fin pchnął je na oścież. Nieruchome powietrze wewnątrz, zatęchłe i wilgotne, miało nieznaczną woń środka antyseptycznego. Meble postawiono na swoich miejscach, deski zamieciono. Jedynym śladem niegdysiejszego chaosu był niewyraźny, rozmazany, nakreślony kredą zarys ciała, plama po krwi rozlanej na podłodze i jej ślad pozostawiony przez Whistlera, gdy próbował podczołgać się do przeciwległej ściany. Fin przysiadł na brzegu startej, zniszczonej kanapy i rozejrzał się po pokoju. Przypomniał sobie oburzenie ciotki na widok tego miejsca i jej wściekłość, kiedy w lodówce znalazła tylko piwo. Przypomniał sobie, jak siedział na tej samej sofie, wciąż roztrzęsiony po tym, jak o mało nie zginął w strumieniu Tathabhal, i popijał herbatę zaprawioną whisky należącą do pana Macaskilla. I przypomniał sobie, jak Whistler uściskał go tamtego dnia, kiedy spotkali się po raz pierwszy od niepamiętnych czasów. Szorstki dotyk jego wielkiej twarzy, serdeczność i ciepło w oczach. I poczuł, jak wzbiera w nim żal. A potem gniew i determinacja, by się skupić. Zamrugał, chcąc odzyskać ostrość widzenia, i przyjrzał się dokładnie kredowemu zarysowi na podłodze. Jedna noga wyprostowana, druga zgięta, kolano na wysokości brzucha. Jedna ręka Whistlera spoczywała u boku, druga była wyciągnięta ponad głową. Fin przypomniał sobie słowa George’a Gunna z tego dnia, gdy przekradł się do jego celi. „Wygląda na to, że przeczołgał się po podłodze, kiedy wciąż był pan nieprzytomny. Widać ślad krwi, który zostawił na deskach, niemal jakby chciał czegoś dosięgnąć”. Fin próbował sobie wyobrazić, co by to miało być. Nagle zrozumiał i wszystko zaczęło do siebie pasować, jak w układance. Był pewien, że wie, kto zabił Whistlera. Wciąż jednak zmagał się z odpowiedzią na pytanie: dlaczego. Wyjął komórkę z kieszeni i odszukał numer. Usłyszał głos Gunna, który odpowiedział po trzecim sygnale. 234

— George? Gunn westchnął. — Koniec z przysługami, panie Macleod. — Nie chodzi o przysługę, George. Chcę jednak, żebyś przyjechał do Uig. Mogę ci chyba powiedzieć, kto zabił Whistlera. Długa chwila milczenia. — Dlaczego nie może pan powiedzieć już teraz? — Bo najpierw muszę się upewnić. I byłoby dobrze, gdybyś coś ze sobą przywiózł. — Co? — Zdjęcia zwłok z miejsca zdarzenia. Tylko szerokie ujęcia. Posłyszał, jak Gunn wzdycha gwałtownie. — Pan żartuje, panie Macleod! — Wiem, że masz dostęp do tego materiału, George. Możesz zrobić fotokopie. — Wyleją mnie przez pana. Fin nie mógł się powstrzymać od uśmiechu. — Dzięki, George. — Zawahał się. — I jeszcze jedno. Westchnienie dobiegające z drugiej strony było niemal ogłuszające.

II Fin uwolnił się od klaustrofobicznej atmosfery czarnego domu i znalazł sobie miejsce na wzgórzu z widokiem na plażę, gdzie zamierzał zaczekać na Gunna. Mogło to potrwać nawet półtorej godziny. Nie potrafił zliczyć, ile razy siedział tu z Whistlerem i po prostu rozmawiał. Czasem bardzo długo. Nigdy nie brakowało im słów, ale milczenie też przynosiło spokój. Dostrzegł jakąś postać w obszernej czerwono-niebieskiej kurtce nieprzemakalnej; szła traktem w jego stronę. Na jej szyi, pod wielkim niebieskim kołnierzem i kapturem, widać było tylko niewielki fragment tatuażu. Nosiła gumiaki na legginsach i coś, co pod sztormiakiem przypominało kombinezon piankowy. Kolczyki i ćwieki zniknęły, a jej pozbawiona metalu twarz wydawała się dziwnie naga. Oczy kryły się w cieniu, blada skóra była ściągnięta i nie miała nawet śladu makijażu. Przystanęła i spojrzała na niego. 235

— Byłam na plaży i widziałam, jak podjeżdża pan pod dom. — Zauważyła, że jego zdziwiony wzrok przesuwa się po jej stroju, i niemal się uśmiechnęła. — Już dawno obiecałam, że pomogę przy tych przejażdżkach po morzu. Z początku nie chciałam tego zrobić, ale potem przyszło mi do głowy, że dzięki temu zapomnę o pewnych sprawach. — Wzruszyła ramionami i spojrzała posępnie na odległą plażę. — Ale ci wszyscy ludzie, którzy się dobrze bawią… — Obdarzyła go smutnym uśmiechem. — Można się poczuć jeszcze gorzej… — Zawahała się. — Mogę się przysiąść? — Jasne. Wydawało się to dziwne, że córka Whistlera siedzi obok niego, na miejscu ojca. — Dlaczego pan tu jest? Fin, unikając jej wzroku, oparł przedramiona na kolanach i spojrzał w stronę plaży, gdzie wciąż trwał odpływ i białe płytkie fale rozbijały się nierównymi, długimi liniami na wilgotnym złotym piasku. — Chciałem przyjrzeć się miejscu, w którym zginął twój tata. Niewiele z tego pamiętam. Ktoś rozwalił mi głowę chwilę po tym, jak go znalazłem. — Dlaczego? Chodzi mi o to, co chciał pan zobaczyć? — Byłem przez wiele lat policjantem, Anno. Pomyślałem sobie… no, nie wiem… że uda mi się dostrzec coś, co inni przeoczyli. — I dostrzegł pan? Zawahał się na ułamek sekundy, potem pokręcił głową. — Nie. — Spojrzał na nią i znów stwierdził z głębokim zdumieniem, że tak bardzo przypomina swojego ojca. Whistler krył się w jej oczach. Przez chwilę Fin nie wiedział, co powiedzieć, a ona patrzyła na niego z wyczekiwaniem, próbując dojrzeć coś w jego wzroku. — Kto pozwolił wykorzystać figury szachowe? — Ja. Jamie Wooldridge powiedział, że są potrzebne na tę galę. Przypomniał sobie, jak Jamie zapewniał, że nic o nich nie wie. — Powiedział też, że doszło do nieporozumienia, jeśli chodzi o to, czy jego ojciec je zamówił, ale że wszystko zostało wyjaśnione. Przeprosił, że dotąd za nie nie zapłacono. Obiecał, że zrobi to po gali. — Spojrzała w stronę morza, a Fin dostrzegł w jej twarzy upartość. Zupełnie jak u ojca. — Nie chcę pieniędzy. Chcę odzyskać te szachy. Pragnę je zatrzymać. — Starała się zapanować nad głosem. — Tata je zrobił. 236

To oznacza, że teraz są moje, prawda? — Obróciła na niego spojrzenie rozgorączkowanych oczu. — Tak. — Fin skinął głową. — Wszystko, co w nich jest. Każde zaokrąglenie, każda linia i rys twarzy są dziełem mojego ojca, jego serca i rąk. Jeśli zostało po nim cokolwiek na tym świecie, to właśnie te figury. Fin był zaskoczony jej elokwencją, głębią uczuć i umiejętnością ich wyrażania. Bądź co bądź ta dziewczyna zaledwie tydzień wcześniej wyznała z niechęcią „kurwa, kocham tatę” po tym, jak nazwała go „dupkiem” i „pieprzonym utrapieniem”. Dziewczyna, która z trudem potrafiła sklecić zdanie bez jakiegoś wulgaryzmu. Teraz wiedział już, że wszystko to stanowiło starannie przemyślany wizerunek. Skorupę ochronną. Taką, która miała zyskać przychylność rówieśników, a jednocześnie skrywać wrażliwość. Odrzuconą teraz, wraz z metalowymi ozdobami. Przypomniał sobie, jak scharakteryzował ją Fionnlagh. „Niegłupia dziewczyna, ale nic do niej nie dociera”. Nieodrodna córka Whistlera, niemal pod każdym względem. — Chcę je zatrzymać na zawsze — powiedziała. — Dzięki temu zachowam cząstkę ojca. Fin wyciągnął rękę, żeby pogłaskać ją po twarzy. — Ty jesteś jego największą i najlepszą cząstką, Anno. Byłby z ciebie dumny. W jej oczach pojawiły się łzy. Wstała pospiesznie. — Lepiej już pójdę. Będą mnie potrzebowali. Przy tej pogodzie wszyscy zechcą popływać. Nad wydmami pojawił się helikopter, który przeleciał nisko nad ich głowami. — I polatać! — zawołał Fin, żeby przekrzyczeć jazgot wirnika. Wstał, a ona się zawahała. — Czy będę mogła czasem z panem porozmawiać, panie Macleod? — spytała w końcu. — Nie chcę się narzucać ani nic takiego. Ale wydaje się, że znał pan go lepiej niż ktokolwiek inny. Sama chciałabym go lepiej poznać. — Jasne — odparł Fin. Nagle zapragnął ją objąć i przytulić, jakby w ten sposób mógł po raz ostatni zbliżyć się do Whistlera. Nie zrobił tego jednak. Uśmiechnęła się blado. — Dzięki — powiedziała i pobiegła w stronę plaży.

237

III Sierżant George Gunn zaparkował samochód u wylotu drogi, która prowadziła do czarnego domu Whistlera. Spojrzał w górę i zobaczył Fina siedzącego w wysokiej trawie z podciągniętymi pod brodę kolanami i z rozwianymi włosami, które targał ciepły zachodni wiatr. Jego powiewy przynosiły od strony plaży odległy dźwięk kobzy. Gunn zaczął mozolną wspinaczkę ku szczytowi wzniesienia. Fin obserwował go cały czas, słysząc szelest nylonowej kurtki, aż w końcu dotarł do niego odgłos ciężkiego i szybkiego oddechu spowodowanego wysiłkiem. George trzymał pod pachą zieloną teczkę; zatrzymał się i popatrzył wściekły na Fina, który dostrzegł wypolerowane buty i nieskazitelny kant spodni. Ciemne włosy sierżanta, dzięki dodatkowej porcji żelu, opierały się skutecznie porywom wiatru. — Tym razem nadużył pan mojej przyjaźni, panie Macleod. Żeby zdobyć to, o co panu chodziło, musiałem wsadzić nos w śledztwo, w którym nie biorę udziału. Ktoś to zauważył i zadaje niewygodne pytania. — Ale masz wszystko? Gunn spojrzał na niego nieprzychylnie. — Wywiad sporządzony przez opiekę społeczną dla sądu nie ma już znaczenia. Pan Macaskill nie żyje, tak więc sprawa spadła z wokandy. Uznano jednak, że wywiad jest ważny dla śledztwa i wciąż stanowi część materiału dowodowego. — Przejrzałeś go? — Mam jego kopię. — Gunn poklepał zieloną teczkę. — I? — Pracownica opieki społecznej wnioskowała, by sędzia przyznał prawo do opieki nad córką Johnowi Angusowi Macaskillowi. Na podstawie życzenia wyrażonego przez samą zainteresowaną. Fin pochylił głowę i zamknął oczy. Zastanawiał się, czy być może nie doprowadziła do tego jego osobista interwencja. Wziął głęboki oddech i podniósł się z ziemi. — A zdjęcia z miejsca zabójstwa? — Też je mam. Fin wziął go za ramię. — Wejdź ze mną do środka i pokaż mi. Zrobił miejsce na stole, a Gunn rozłożył sześć kolorowych odbitek formatu dwadzieścia na 238

dwadzieścia pięć centymetrów na porysowanym i poplamionym blacie, którego używano od kilkudziesięciu lat. Obraz Whistlera leżącego pośród pobojowiska był szokujący. Krew w blasku policyjnego flesza wydawała się nienaturalnie czerwona, przy ustach i nosie prawie czarna, twarz zaś — przejmująco blada. Tak wysoki i potężnie zbudowany człowiek zredukowany do nicości. Inteligencja utracona wraz z zatrzymaniem serca. Mozaika wspomnień tworzących jego życie zniweczona na zawsze, jakby nigdy nie istniały. Fin żałował, że nie odznacza się wiarą Donalda. Wiarą, że to wszystko ma jakiś cel i że nie przepadnie jak łzy w deszczu. Obejrzał dokładnie zdjęcia, nim wybrał trzy. — Spójrz, George. Tutaj widać to dokładnie. Wyciągnięta ręka prawie dotyka przewróconej figury. Gunn zmarszczył czoło. — Po co miałby dotykać drewnianej figury szachowej, panie Macleod? Umierał, na litość boską! — I prawdopodobnie zdawał sobie z tego sprawę. Próbował nam powiedzieć, kto go zabił, George. Sierżant spojrzał skonsternowany na Fina. — Wskazując figurę szachową? Fin poczuł, jak ściska go w żołądku. — Nie pierwszą z brzegu. — Postukał palcem w przewróconą rzeźbę. — Ten tutaj to berserker. To byli najzacieklejsi spośród wojowników wikińskich. Osiągali coś w rodzaju transu, żeby nie czuć podczas walki strachu ani bólu. Whistler skopiował wiernie pozostałe figury, ale przedstawił własną wersję berserkera. — Urwał. — Wyrzeźbił go na podobieństwo Kenny’ego Johna Macleana. Taki mały rewanż za to, że Kenny odebrał mu żonę i córkę. Gunn słuchał tego z otwartymi ustami. — Chce pan powiedzieć, że Kenny John zabił Whistlera Macaskilla? Fin kiwnął głową. — Tak, George. — Dlaczego to zrobił? Fin odetchnął z wolna, próbując znaleźć odpowiedź na to pytanie. — Mogę się tylko domyślać, ale przypuszczam, że Wielki Kenny musiał się dowiedzieć o czymś, co znajdowało się w wywiadzie sporządzonym przez opiekę społeczną. — Jak? 239

— Nie wiem. Może dowiedział się czegoś od Anny. Może powtórzyła mu to, co powiedziała wcześniej pracownicy opieki społecznej. — I myśli pan, że Kenny John zabił Whistlera, bo bał się, że przegra w sądzie? Fin pokręcił głową. — Nie, to nie takie proste. Wydaje mi się jednak, że kiedy znaleźliśmy te zwłoki w samolocie, Kenny zyskał atut, o którym nie mógł nawet marzyć. Coś, co zniweczyłoby wszelkie szanse Whistlera, jeśli chodzi o uzyskanie opieki nad Anną. Przypuszczam, że powiedział o tym Whistlerowi. Nie mogę uwierzyć, że kiedykolwiek zamierzał go zabić. Ale znałem Whistlera. Potrafię sobie wyobrazić, jak wtedy zareagował. Zamknął oczy i ujrzał ten obraz w myślach. Dwaj potężnie zbudowani mężczyźni, przyjaciele od najmłodszych lat, walczący ze sobą w tym pokoju, zwarci w śmiertelnym konflikcie. Poprzewracane meble. Potłuczone talerze, filiżanki i kubki. — Nie ma na to żadnego dowodu. — Głos Gunna wyrwał Fina z zamyślenia. Fin otworzył oczy, niemal wystraszony. — George, upłynęło tylko kilka dni od śmierci Whistlera. Musiała się tu rozegrać cholernie krwawa walka. Kenny wciąż musi mieć zadrapania i sińce. A w materiale, który pobrali tu technicy, jest zapewne mnóstwo śladów. Gdyby tylko twój szef przestał obarczać mnie winą i sam zaczął szukać we właściwych miejscach… Przez długą chwilę panowało milczenie, potem w ciszy czarnego domu padło pytanie: — O jaki atut chodzi, panie Macleod? Fin popatrzył na Gunna, jakby nie rozumiał. — Powiedział pan, że odkrycie zwłok w samolocie dało Kenny’emu Johnowi do ręki atut, o którym nie wiedział — przypomniał sierżant. Fin zrozumiał, że nie zdoła zachować dla siebie sekretu Roddy’ego.

IV Jazda do Suaineabhal Lodge zabrała niespełna piętnaście minut, wystarczająco długo, by Fin mógł przedstawić Gunnowi skróconą wersję historii, którą usłyszał dwadzieścia cztery godziny wcześniej od Roddy’ego. Kiedy dotarli na miejsce, Gunn zgasił silnik i spojrzał na pomarszczoną powierzchnię jeziora za drzewami. 240

— Jezu, panie Macleod, niezła opowieść. — Odwrócił się do Fina. — I Roddy Mackenzie mieszkał sobie przez tyle lat w Hiszpanii, podczas gdy wszyscy sądzili, że nie żyje? — Było to nie tyle pytanie, ile wyraz niedowierzania. — Czekają go duże kłopoty. Fin skinął głową. Nie można było zaprzeczyć. I poczuł przelotne ukłucie winy. Ale nigdy nie miał z tym nic wspólnego i teraz nic już od niego nie zależało. Zbliżyli się ścieżką do domu Kenny’ego i zapukali. Nikt im nie odpowiedział, więc Gunn otworzył drzwi i wszedł w mrok przedpokoju. — Halo? Panie Maclean? — Znowu jedyną odpowiedzią była cisza i sierżant wyszedł po chwili na orzeźwiający, porywisty wiatr. — Zajrzyjmy do biura. Sekretarka Jamiego Wooldridge’a podniosła wzrok, zaskoczona ich widokiem. Ani Jamiego, ani Kenny’ego Johna nie ma na terenie posiadłości, poinformowała. Obaj są na plaży i uczestniczą w uroczystości. — Co Kenny John tam robi? — spytał Fin ze zdziwieniem. — Obsługuje jedną z łodzi, panie Macleod.

241

ROZDZIAŁ 28 Wydawało się, że łodzie znajdują się bardzo daleko, kiedy Fin i Gunn szli po piasku. Był mocny i suchy pod stopami, tylko nieznacznie zmarszczony falami odpływu. Festyn trwał w najlepsze, tłum na plaży był coraz większy. Dmuchany zamek roił się od dzieciaków, ich radosne i pełne podniecenia krzyki mieszały się z monotonnym zawodzeniem kobz, niesionym wiatrem nad Tràigh Uige. Z głośnika zainstalowanego przy jednym ze straganów dobiegła muzyka akordeonu, a gdy przechodzili obok gigantycznej szachownicy, usłyszeli dochodzący skądś i unoszący się nad głowami tłumu tęskny, czysty głos Mairead, płaczliwy dźwięk skrzypiec, jęk celtyckiego fletu. Piosenka Roddy’ego Mackenziego, puszczana przez właściciela któregoś z licznych kramów. Jego muzyka, która dotarła w rodzinne strony. Fin zatrzymał się na chwilę przy szachownicy; Gunn nie zauważył tego w pierwszej chwili i przeszedł kawałek, nim się zorientował; dopiero wtedy przystanął. Podążył za wzrokiem Fina i spojrzał na niemal metrową rzeźbę berserkera, którą właśnie dwaj ochotnicy przesuwali na inne pole, zgodnie z poleceniem dziewczyny trzymającej krótkofalówkę. Trudno było nie dostrzec grubych warg i rysów Kenny’ego Johna Macleana i charakterystycznej blizny wzdłuż kości policzkowej. Wystające zęby wgryzały się w brzeg tarczy. Obaj mężczyźni wymienili spojrzenia; wydawało się, że postać wojownika przynagla ich do działania. Gunn odwrócił się i ruszył przed siebie szybszym krokiem w stronę odległego brzegu. Fin pospieszył, żeby go dogonić. W piach powbijano drewniane kołki, do których przywiązano złączone pontony stanowiące coś w rodzaju pływającej przystani dla łodzi. Na brzeg prowadziła rampa ze sznurowymi relingami, kołysząc się na wodzie wraz z pontonami. Drewniana chata umieszczona na pojeździe niskopodwoziowym pełniła funkcję magazynu z kamizelkami ratunkowymi i kurtkami nieprzemakalnymi dla ludzi, którzy czekali w długiej kolejce na wycieczkę po morzu. Obie łodzie — Delta Deep One — cumowały przy prowizorycznym nabrzeżu, kiedy Fin i Gunn tam podeszli. Były pomarańczowo-czarne i zaopatrzone w potężne czterosuwowe silniki o mocy stu pięćdziesięciu koni mechanicznych. Na ławeczkach z tyłu i z przodu mogło się pomieścić dwunastu pasażerów. Jedna z łodzi właśnie przybiła do brzegu, a amatorzy wycieczki czekali cierpliwie wzdłuż rampy, by wsiąść do drugiej. Fin przesuwał spojrzeniem po twarzach, starając się dojrzeć Kenny’ego Johna. Nagle pojawił się w kokpicie łodzi, która właśnie wysadziła pasażerów na brzeg. 242

Odwrócił się i zobaczył Fina i Gunna, którzy zmierzali zdecydowanym krokiem w jego stronę. Przez chwilę jego twarz nic nie wyrażała, skrywając zapewne natłok myśli. Gdy jednak do Kenny’ego dotarło, co się dzieje, Fin dojrzał w jego oczach panikę. Kenny odwrócił się natychmiast i zwiększył obroty silnika; łódź oddaliła się błyskawicznie od nabrzeża z wysoko podniesionym dziobem. Jakaś drobna postać w kurtce nieprzemakalnej, stojąca na rufie i zwijająca linę cumowniczą, przewróciła się z krzykiem do tyłu. Fin dostrzegł przelotnie jej bladą, wystraszoną twarz. — Jezu, George! W tej łodzi jest Anna Bheag! — Ruszył biegiem wzdłuż rampy, odsuwając na bok pasażerów i krzycząc, by zeszli mu z drogi. Ci, którzy już weszli do łodzi, odwrócili się w jego stronę, zaalarmowani podniesionymi głosami. — Wysiadać! Wysiadać na brzeg! — ryknął na nich. Gunn był tuż za nim, wymachując nad głową swoją odznaką. — Policja, proszę natychmiast opuścić łódź! Ludzie o wystraszonych twarzach tłoczyli się, by wejść z powrotem na nabrzeże, a nadmuchiwana łódź kołysała się niebezpiecznie. Sternik obrócił się w stronę Fina, kiedy ten wskoczył na pokład. Starszy mężczyzna, pracownik posiadłości Wooldridge’a znany jako Donnie Dubh. Fin dostrzegł konsternację w jego oczach i bladość twarzy, z której odpłynęła nagle krew. — Co się, u diabła, dzieje, Fin? — Słuchaj, Donnie, musimy popłynąć za Wielkim Kennym. To chyba on zabił Whistlera Macaskilla. — Jezu! — W łodzi jest z nim mała Anna. Gunn też wskoczył na pokład. — Ruszaj, na litość boską! Donnie przeszedł na drugi koniec łodzi, żeby odwiązać linę cumowniczą, a potem wpadł do sterówki, zwiększył obroty silnika i skierował się w głąb zatoki. Wiatr ciskał im w twarz słoną mgiełkę, kiedy dziób łodzi podskakiwał na bezlitosnych falach. Gunn przykucnął za osłoną maleńkiej szyby z palcem w uchu, krzycząc coś do komórki. Fin nie mógł zrozumieć, co mówi, ale domyślał się, że wzywa pomocy. Zerknął w stronę wybrzeża i zobaczył rozległą połać plaży ciągnącą się do Uig Lodge na wzniesieniu; warkot silnika zagłuszał pełne podniecenia krzyki uczestników festynu, którzy porzucili stragany, wagoniki ciuchci i partię 243

szachową, by podbiec do brzegu. Stał obok Donniego, trzymając się kurczowo czarnej poręczy nad kokpitem, i próbował coś dojrzeć przez pył wodny i mgłę. Tylko chwilami widział pomarańczowe błyski ponad falami. Wiatr szarpał mu włosy i ubranie; jego wycie go ogłuszało, morska woda oblewała nieubłaganie. Poczuł się nagle słaby i bezbronny bez kamizelki ratunkowej. Ściskał z całej siły czarną metalową rurkę, podczas gdy łódź huśtała się i chwiała coraz gwałtowniej. George Gunn przycupnął na pokładzie, plecami do osłony silnika; schował już telefon do kieszeni i twarz miał o barwie popiołu. Spojrzał na Fina ciemnymi, pełnymi udręki oczami i szybko je zamknął, chwytając spazmatycznie powietrze, a Fin się zastanawiał, jak długo jeszcze Gunn wytrzyma, nim zwymiotuje. Po obu stronach wznosiło się wybrzeże pod postacią czarnych postrzępionych warstw skalnych, kiedy pędzili przez zatokę Uig, mijając maleńkie wyspy Tom, Tolm i Traissamol, które przypominały ciemnoszare rozmazane plamy. Gdy tylko opuścili wody zatoki, fale stały się większe — niemal półprzezroczysta szmaragdowa zieleń, która wyrzucała ich przez musującą pianę ku górze, by po chwili zepchnąć równie gwałtownie w dół. Wydawało się, że całe morze ich połyka i od razu wypluwa. Gdy podążali na północ, Fin zastanawiał się, jak długo jeszcze delta wytrzyma. Łódź Kenny’ego wyprzedzała ich o dobre pięćset metrów, ledwie widoczna. Przepłynęli obok wybrzeża, które wyrosło wprost z wody. Zaczął się przypływ i fale rozbijały się ze spienioną furią o czarny gnejs, pędzone coraz mocniejszym i zimniejszym wiatrem. Fin czuł, jak chłód przenika go do szpiku kości, i zaczął się zastanawiać, czy to wszystko ma jakikolwiek sens. Gdyby chodziło tylko o Kenny’ego, to prawdopodobnie nie. Przybiłby gdzieś do brzegu i tam by go zgarnęli. Ale miał Annę, a biorąc pod uwagę stan, w jakim się znajdował, trudno było przewidzieć, co może zrobić. — Nie zbliżamy się do niego! — zawołał Fin, przekrzykując jazgot silnika. — Nie dam rady szybciej! — odkrzyknął Donnie. Prowadził bezustanną walkę, by łodzi nie rzuciło na skały, kiedy fale uderzały ich z boku i groziły wywrotką. Fin spojrzał na klify i głębokie szczeliny, które znaczyły ich powierzchnię, na wodę, kipiącą w tych skalnych rozwarciach i wyrzucającą w górę pył na wysokość dziesięciu metrów, może nawet wyżej. Upłynęło całe dwadzieścia minut, nim dotarli do cypla półwyspu przy Gallan Head, gdzie przez krótką chwilę byli narażeni na gniew napierającego na nich oceanu. 244

Łódź Kenny’ego zniknęła im z oczu dwie minuty wcześniej. Ledwie trzymający się na nogach George Gunn przedostał się na czworakach w stronę rufy; falę jego wymiocin porwał wiatr. Opłynąwszy jednak cypel, schronili się przed wiatrem; ocean wyraźnie się uspokoił — tylko monotonnie się kołysał. Woda była głęboko zielona, a Kenny zniknął bez śladu. Fin zmarszczył czoło i przesunął wzrokiem po linii brzegu, który ciągnął się przed nimi. Bardzo daleko dostrzegł połać pustej plaży, a na lewo, za następnym cyplem, wyspy Pabaigh Beag i Pabaigh Mòr, które wyłaniały się pod postacią lśniących niebieskich klifów z niespokojnych wód An Caolas. — Gdzie oni się, do cholery, podziali? Donnie zmniejszył obroty i teraz płynęli znacznie wolniej. — Wzdłuż wybrzeża jest mnóstwo zatoczek i jaskiń, Fin. Mogą być wszędzie. Gunn dowlókł się do kabiny. Jego twarz miała kolor morza. — Helikopter już leci — powiedział. — Może ich wypatrzą. Przez dziesięć kolejnych minut krążyli powoli wzdłuż postrzępionej linii wysokich urwisk, które rzucały na wodę cień. Słyszeli, jak morze syczy i powarkuje, uderzając w skaliste wloty jaskiń i rozpadlin. Fin uniósł głowę, słysząc dźwięk łopat helikoptera, który zaledwie pół godziny wcześniej brał pasażerów na przejażdżkę nad górami. Gdy odezwała się komórka Gunna, przyłożył ją do ucha i skinął głową, patrząc na Fina. — Widzą ślad, który pozostawił. Prowadzi wprost w stronę klifów. Albo utonęli, albo wpłynęli do którejś z jaskiń. — Jak daleko?! — zawołał przez ramię Donnie. — Mówią, że około pół kilometra. Donnie przyspieszył i przez następne kilkaset metrów nabierali szybkości; dziób pruł fale, rzucając im w twarz drobinki wody. Fin drżał na całym ciele; nie mógł zapanować nad dreszczami. — Tam! — rzucił Donnie i znowu zwolnili. Fin dostrzegł bladą smugę pozostawioną przez łódź Kenny’ego; odcinała się wyraźnie na tle głębokiej ciemnej zieleni. Skręcała w stronę skalnych ostańców, które wyrastały z wirującej kipieli; zobaczyli zdradzieckie kły granitu i gnejsu, które rozdarłyby ich nadmuchiwaną łódź, gdyby choć odrobinę zboczyli z kursu, jaki wcześniej obrał Kenny. Albo znał te wody jak własną kieszeń, albo pod wpływem Bóg wie jakich emocji postanowił podjąć szaleńcze ryzyko. Donnie zwolnił do prędkości jednego, góra dwóch węzłów. Dryfowali łagodnie między skałami, 245

wpływając w głęboki i stworzony przez naturę łuk, którego sklepienie wyginało się mrocznie nad ich głowami. Miliony lat wykuwały go żywioły w najtwardszej ziemskiej skale i od jego pokrytych solą powierzchni odbijało się teraz światło dnia. Kiedy znaleźli się pod osłoną klifów, wiatr zamienił się w cichy pomruk, a warkot silnika Yamahy powracał do nich, odbijając się od ścian tunelu. Helikopter zniknął im z oczu, a jazgot wirnika ucichł. Woda wzdychała i chlupotała, echo jej głosu otaczało ich ze wszystkich stron, dopóki nie wpłynęli do maleńkiej zatoczki, całkowicie otoczonej urwiskami, których skalne płaszczyzny pokrywały białe smugi guana. Znowu odezwał się huk wirnika; jego dźwięk odbijał się od twardych powierzchni tej niewielkiej przestrzeni. Nad ich głowami krążyły i krzyczały mewy, rozpraszając się w prądach powietrznych. Fin zwrócił się do Gunna: — Na litość boską, George, powiedz im, żeby się wycofali. Nic nie słyszymy. Sierżant warknął coś do komórki i maszyna odleciała, znikając im z oczy. Zapadła niesamowita cisza. Docierał do nich tylko szept morza i głuchy monotonny stukot tłoków silnika. Niewyraźny ślad łodzi Kenny’ego przecinał wąskie pasmo wody obwarowanej ze wszystkich stron skałami i znikał w głębokiej szczelinie w ścianie klifu. Nad wejściem do tej jaskini zwieszały się ostre zręby skały o jaskrawych barwach. Warstwy świetlistego błękitu, żółcieni, pomarańczy, zieleni i czerwieni. U wylotu, tworząc ruchliwe kręgi, zbierała się spieniona woda, a głęboko wewnątrz pieczary, niczym jakiś zaniepokojony ssak, pojękiwało morze. Donnie podpłynął kawałeczek; za ich plecami z wolna znikało światło dnia, a droga przed nimi wydawała się mroczna i niepewna. — Zgaś silnik — nakazał Fin. W ciszy, jaka zapadła, słyszeli gdzieś dalej terkot motoru pracującego na wolnych obrotach i jazgotliwy dźwięk gniewnych głosów odbijających się echem w mroku tej naturalnie sklepionej katedry. Fin sięgnął nad głowę i wymacał jeden ze szperaczy zamontowanych na ramie łodzi. Odszukał włącznik, nacisnął go i nagle jaskinię zalał blask, wydobywając z ciemności przerażająco jaskrawe barwy skał. Łódź Kenny’ego kołysała się łagodnie na wewnętrznej fali w głębi jaskini, jakieś dziesięć metrów dalej. On i Anna stali na dziobie, wyraźnie skłóceni; jej głos miał w sobie więcej gniewu i zajadłości. Oboje obrócili głowy, spojrzeli szeroko otwartymi oczami w stronę światła i niemal 246

natychmiast, oślepieni, zacisnęli powieki. Kenny uniósł dłoń, by przysłonić twarz, jak ktoś zaskoczony nagłym błyskiem flesza. W ciemności rozjarzonej światłem przypominała wypaloną maskę — usta, nozdrza i oczy wyglądały jak czarne dziury, w których czaił się strach. — Co się, u diabła, dzieje?! — Głos Anny odbił się od ścian jaskini echem. Fin zignorował ją, skupiając całą uwagę na Kennym. — To szaleństwo, Kenny! Daj sobie spokój! — zawołał zza reflektora. Kenny patrzył jak przerażony jeleń w hipnotyzującym strumieniu światła reflektorów samochodowych. — Nie mogę, Fin. Nie mogę. Fin dostrzegł ślinę zbierającą się w kącikach jego ust. — Roddy powiedział mi, co się stało tamtej nocy, kiedy porzucił samolot, Kenny. Że natknąłeś się na nich w górach. Co tam robiłeś? Kenny, ciężko oddychając, pokręcił głową. — Studiowałem wtedy rolnictwo. Latem pracowałem w posiadłości jako strażnik przyrody. — Myślałeś, że to kłusownicy? — Nie miałem pojęcia. Szedłem doliną, kiedy usłyszałem samolot. A potem zobaczyłem, jak nadlatuje, o wiele za nisko, nim zniknął mi z oczu. Pomyślałem, że się rozbił. Kiedy pokonałem wzgórze i zszedłem do następnej doliny, unosił się na środku jeziora i szybko tonął. Ale wciąż był w jednym kawałku. Właśnie wtedy dostrzegłem na przeciwległym brzegu Roddy’ego i Whistlera. — Jak, na Boga, zdołaliście przez te wszystkie lata zachować sekret, Kenny? — To właśnie nas łączyło, Fin. Więź mocniejsza niż rozpad małżeństwa czy walka o opiekę nad dzieckiem. — Ale koniec końców przerwałeś tę więź. Przysiągłeś dochować tajemnicy, Kenny. — Te słowa przypominały pocisk wystrzelony z ciemności. Oskarżenie o zdradę. — Kłamali — odciął się Kenny. — Nigdy mi nie powiedzieli, że w samolocie są zwłoki. Fin pokręcił głową. — Whistler nie wiedział. To był mroczny sekret Roddy’ego. Whistler nie miał o niczym pojęcia, dopóki nie znaleźliśmy tamtego dnia samolotu. Był zszokowany, Kenny. Wstrząśnięty. Wydawało się, że Kenny zaczyna okazywać niepokój. Nie zdradził jednak, o czym w tej chwili myśli. 247

— Co się wydarzyło tamtego ranka, kiedy poszedłeś się z nim spotkać, Kenny? — dociekał Fin. — Co zrobiłeś? Zagroziłeś, że doniesiesz na niego policji, jeśli nie zrezygnuje z opieki nad Anną? Z ust Kenny’ego wydobył się dziwny zawodzący dźwięk, jaki wydaje zwierzę, które odczuwa ból. Zamknął oczy, potem otworzył je szeroko, uniósł wzrok ku ciemności w górze, potem znowu spojrzał na Fina. — Kocham tę dziewczynę nad życie, Fin. Ilekroć na nią patrzę, widzę jej matkę. — Tak jak Fin widział w niej tylko ojca. — Pomyślałem sobie, że jeśli mu zagrożę, że jeśli powiem policji o samolocie, Whistler wycofa się ze sprawy w sądzie. Wiedziałem, że to nie Roddy był w kokpicie. Gdyby Whistler naprawdę był zamieszany w śmierć tego faceta, którego znaleźliście, to straciłby Annę na zawsze. — Wciąż oddychał ciężko. — Nigdy bym go nie zdradził. Myślałem, że wystarczy sama groźba. Ale on zachował się jak cholerny berserker. Fin wiedział, że Kenny użył tego słowa celowo. Jeśli pasowało do kogoś, to właśnie do Whistlera. Do człowieka, który bezustannie popadał w złość, którego wybuchowy charakter brał często górę nad rozsądkiem. — Rzucił się na mnie jak oszalały — ciągnął Kenny. — W ogóle się tego nie spodziewałem. Jezu Chryste, ani przez chwilę nie chciałem go zabić. Sam ledwie uszedłem z życiem. — Na litość boską, Kenny, groziłeś, że mu odbierzesz córkę. Nie potrafiłeś sobie wyobrazić, jak na to zareaguje? Finowi zrobiło się niedobrze. Zrozumiał teraz, że za sprawą dziwnego i bezlitosnego zrządzenia losu Whistler zasiał ziarno własnej klęski, kiedy zgodził się przed siedemnastu laty pomóc Roddy’emu w jego podstępie. I to właśnie wysunięta przez Kenny’ego groźba złamania przysięgi milczenia, której trzej przyjaciele dochowywali przez cały czas, zabiła Whistlera. Kenny podniósł ręce w geście bezradności i pokręcił głową; łzy na jego twarzy błyszczały w świetle reflektora. — Nie zamierzałem go zabić — powtórzył, jakby mógł dzięki temu cokolwiek zmienić. Krzyk, który odbił się w jaskini echem, zmroził Finowi krew w żyłach. Nie zdążył nawet otworzyć ust, żeby zawołać: „Nie”, kiedy zobaczył błysk światła na zakrzywionym ostrzu bosaka, który mała Anna chwyciła oburącz i z furią zatoczywszy nim łuk, wbiła głęboko w pierś Kenny’ego.

248

ROZDZIAŁ 29 I Wolny Kościół Szkocji przy Kenneth Street w Stornoway był dużą, ponurą, krytą różowym tynkiem budowlą; jej dzwonnicę wieńczyły cztery wieżyczki, każda z własnym wiatrowskazem. Pogoda zawsze stanowiła na wyspie Lewis ważną kwestię. Na tablicy przy bramie widniała informacja, że nabożeństwa w języku angielskim są odprawiane w niedzielę o jedenastej rano i wpół do siódmej wieczorem, podczas gdy msze w języku gaelickim odbywają się w tych samych godzinach w seminarium przy Francis Street. Nabożeństwa w kościołach wiejskich na wyspie odprawiane były zwykle w tym języku, ale w Stornoway wierni posługujący się gaelickim stanowili mniejszość. Sala parafialna znajdowała się na prawo od kościoła — był to niedawno wzniesiony budynek o wysoko osadzonych oknach, które miały w zamyśle wpuszczać do ponurego wnętrza jak najwięcej światła bożego. To właśnie tutaj w tę posępną i deszczową październikową środę zebrało się kworum dwunastu członków komisji dyscyplinarnej, wyznaczonych przez zgromadzenie ogólne Kościoła, by wysłuchać zarzutów pod adresem wielebnego Donalda Murraya. Wielki kasztanowiec przed wejściem do sali parafialnej zrzucił już większość liści na trawnik, jakby ogłaszał bezapelacyjnie, że lato dobiegło końca. Nie był to dobry zwiastun. Każdy skrawek parkingu zajmowały mokre, lśniące samochody, inne stały po obu stronach Kenneth Street; korzystano ze specjalnej dyspensy, jakiej tego dnia udzielono. Funkcjonariusze służby drogowej kierowali na obu końcach ulicy ruchem pojazdów. Był to swoisty teatr, jakiego nigdy wcześniej na wyspie nie widziano, odtworzenie ludzkiego dramatu, który — gdyby wyszedł spod pióra jakiegoś autora i został odegrany przez aktorów — wzbudziłby głębokie niedowierzanie samego Kościoła. W tej całej formalnej procedurze nie było jednak nic udawanego. Jej stawką była przyszłość człowieka. Pomimo decyzji prokuratury, która zrezygnowała z oskarżenia, starszyzna parafii Donalda wniosła do sądu prezbiteriańskiego prywatny pozew przeciwko pastorowi. Oskarżono go w szczegółowym i podpisanym oświadczeniu o popełnienie czynu niezgodnego ze słowem Bożym i prawem kanonicznym. Po rozpatrzeniu sprawy sąd kościelny przekazał ją komisji dyscyplinarnej w celu dochodzenia, z zaleceniem, by w przypadku uznania winy pozbawić wielebnego Murraya stanowiska pastora Wolnego Kościoła w Crobost. 249

Fin postanowił zostawić samochód przy South Beach i choć padało, dojść na miejsce. Zamierzał oddalić się jak najszybciej po zakończeniu posiedzenia komisji; uznał, że na piechotę będzie to znacznie łatwiejsze. Chroniąc się z Marsaili pod parasolem, minęli galerię i teatr przy An Lanntair i zobaczyli tłum, który kłębił się przy wejściu do sali parafialnej pod wielobarwnymi parasolami. Z okien nad salonem fryzjerskim i księgarnią wychylali się mieszkańcy, żeby przyjrzeć się temu cyrkowi. Zarówno w lokalnej, jak i krajowej prasie poświęcano tej rozprawie dużo miejsca. Media rozlokowały się pod kościołem, na parkingu stały wozy transmisyjne, a w tłumie kręcili się reporterzy i operatorzy kamer. Marsaili trzymała Fina za ramię, ale dzielił ich jakiś dystans. Jego wyprawa do Hiszpanii i późniejsze wydarzenia spowodowały wyłom w ich związku, co uświadomili sobie po raz pierwszy po wielu miesiącach udawania. Żadne z nich nie chciało przyznać, że pomimo wspólnych przeżyć ich przyszłość pozostaje niewiadomą i że kładzie się na niej cieniem możliwość porażki. Kiedy tak szli ulicą, dwie oddalone od siebie istoty, Fin miał ochotę skończyć z tym wszystkim. Zacząć wszystko od nowa. Od początku. Od pierwszego dnia w szkole, kiedy to mała dziewczynka z warkoczykami i niebieskimi wstążkami uśmiechnęła się do niego i powiedziała nauczycielce, że będzie tłumaczyć dla chłopca, który mówił tylko po gaelicku. Minęło zaledwie kilka dni, od kiedy złożyli Whistlera w ziemi. Jakimś cudownym zrządzeniem losu Kenny John przeżył atak osęką — siłę ciosu pochłonęła jego kamizelka ratunkowa. Wciąż jednak leżał w szpitalu, a jego stan był ciężki. Spośród trzech ludzi, którzy przed tak wielu laty wybrali się pod pomnik w Holm Point i odkryli historię kryjącą się za katastrofą Iolaire, jeden już nie żył, a drugi był oskarżony o morderstwo. Anna przebywała w ośrodku wychowawczym na lądzie stałym, podczas gdy władze starały się podjąć decyzję w sprawie dziecka, które próbowało zabić mordercę swego ojca. Fin zastanawiał się, jak w ogóle możliwa jest taka utrata niewinności. Amran, niegdyś Sòlas, zespół, którego muzyka towarzyszyła mu w latach młodości, targany konfliktami wewnętrznymi i skutkami działań prawnych rozpadał się w świetle reflektorów. Prasa i wiadomości telewizyjne od wielu dni zajmowały się sfingowaną śmiercią Roddy’ego i faktem, że po siedemnastu latach wciąż żyje. W związku z zarzutami dotyczącymi zabójstwa sporządzano wniosek o ekstradycję. Wydanie europejskiego nakazu aresztowania było tylko kwestią dni. 250

A teraz Donald musiał zmierzyć się z prawdą. Marsaili zjawiła się na posiedzeniu komisji dyscyplinarnej nie po to, by dotrzymać towarzystwa Finowi, lecz okazać moralne wsparcie pastorowi i złożyć zeznanie na jego korzyść. W końcu to on zabrał jej dziewictwo, kiedy byli jeszcze nastolatkami. A Fin przypomniał sobie, jak bardzo mu ulżyło, kiedy się dowiedział, że to nie był Artair. ••• Sala za ich plecami była wypełniona po brzegi. Fin, George Gunn, oskarżyciele Donalda i inni świadkowie siedzieli w pierwszym rzędzie, tuż za stołami, gdzie po lewej usadowili się rzecznicy Kościoła; po prawej, samotnie, siedział Donald Murray. Zebrani mieli przed sobą dwunastu członków komisji dyscyplinarnej, którzy zajęli miejsca za długim stołem, jak Jezus i jego uczniowie podczas Ostatniej Wieczerzy. Tylko że ci ludzie byli ubrani w ciemne garnitury i mieli posępne twarze; przyszło im osądzać jednego ze swoich, a obowiązek ten im ciążył. Przynajmniej sześciu było duchownymi, tak jak Donald. W sali wyczuwało się napięcie, nastrój wyczekiwania wydawał się niemal namacalny. Przewodniczący komisji uderzył młotkiem, nakazując ciszę, a sekretarz, który miał również obowiązek sporządzania protokołu z posiedzenia, wstał, by odczytać tekst pozwu. Był niskim człowiekiem, prawie całkowicie łysym; Fin przyłapał się na tym, że wpatruje się jak zahipnotyzowany w lśniący i mokry fiolet jego warg. Ledwie słuchał oskarżenia, że gdy nad wyspą Eriskay wiosną zeszłego roku — wcześniej niż zwykle — zapadał zmierzch, wielebny Donald Murray odebrał innemu człowiekowi życie, oddając w jego pierś strzał ze strzelby. Co stanowiło oczywiste i jednoznaczne naruszenie szóstego przykazania, jednego z dziesięciu, jakie Bóg przekazał Mojżeszowi na górze Synaj. Nie zabijaj. Przewodniczący obrócił głowę w stronę Donalda. Był starszym człowiekiem, prawdopodobnie po sześćdziesiątce, o bujnych stalowoszarych włosach, które zaczesywał do tyłu. Miał ponure wodnistobrązowe oczy, które zdawały się świadczyć, jeśli nie o współczuciu, to przynajmniej o neutralności. — Ma pan prawo wygłosić wstępne oświadczenie we własnej obronie, pastorze Murray. Donald podniósł się z miejsca. Był ubrany w jasnoszarą marynarkę, którą włożył na czarną bawełnianą koszulę, i białą koloratkę duchownego. Wsparł się koniuszkami palców o blat stołu, jakby się bał, że może stracić równowagę. Kolor jego twarzy był taki sam jak kolor marynarki — przypominał w odcieniu bezbarwny kit. Włosy utraciły połyskliwą barwę piasku. Dla większości 251

obecnych w sali jego głos brzmiał dźwięcznie i mocno. Fin jednak znał go lepiej niż ci ludzie i wyczuwał lekkie drżenie. — Nie mam nic do powiedzenia na swoją obronę, panie przewodniczący. Fakty są znane i mówią za siebie. Decyzja, jaką dzisiaj podejmiecie, będzie się opierała na materiale dowodowym, który został wam przekazany. Zaakceptuję tę decyzję bez jakichkolwiek zastrzeżeń. Lecz sądzony będę wyłącznie przez Pana Boga. — I tak się stanie, pastorze Murray, podobnie jak z nami wszystkimi. I będzie to sprawa między panem i Nim. Jesteśmy tutaj, by określić, czy pastor naruszył Jego prawa i tym samym okrył Jego Kościół niesławą. I to właśnie, jak mogę pastora zapewnić, zamierzamy osądzić. Przesłuchania zajęły dwa dni. Większość materiału dowodowego przedstawionego pierwszego dnia stanowiły oświadczenia przekazywane przez członków starszyzny, którzy złożyli pozew przeciwko swemu pasterzowi. Szereg bezbarwnych ludzi, zatwardziałych w swej bezlitosnej wierze, powołujących się na świętość dziesięciorga przykazań i dowodzących, że Donald nie zasługuje na to, by kierować ich parafią. Długie argumenty natury prawnej i doktrynalnej, które nadwątliły wytrzymałość obecnych na sali. Dopiero drugiego dnia zaczęto rozpatrywać fakty związane ze sprawą. Najważniejszym w tym przypadku świadkiem był detektyw sierżant George Gunn. Fin patrzył, jak Gunn idzie na przód sali, a następnie zajmuje miejsce zarezerwowane dla świadków. W ciągu długiej służby w policji składał zeznania podczas niezliczonych procesów na wyspie i lądzie stałym. Był doświadczonym funkcjonariuszem. Fin nigdy jednak nie widział go tak podenerwowanego. — Proszę podać imię i nazwisko — zwrócił się do sierżanta sekretarz. — George William Gunn. — Czy zapewnia pan uroczyście, że składając dzisiaj zeznanie, będzie pan mówił prawdę i nie przeinaczał faktów, i że nie kierują panem jakiekolwiek uprzedzenia? — Zapewniam. Przewodniczący skinął głową obrońcy Kościoła, emerytowanemu adwokatowi z Edynburga. — Panie Kelso? Kelso podniósł się zza swojego biurka. Był niewysokim, krępym człowiekiem w ciemnym garniturze, z resztkami farbowanych czarnych włosów klejących się do kwadratowej i płaskiej głowy. Fin mógł go sobie wyobrazić w peruce i todze, podczas rozpraw w sądach edynburskich, 252

przedstawiającego swe argumenty z pewnością siebie, która wynikała z trzydziestu lat prawniczego doświadczenia. Lecz tego dnia nie dysponował orężem fachu, jaki niegdyś uprawiał, a Biblia nie była aktem ustawodawczym parlamentu, poddającym się wiarygodnej interpretacji. Był to luźny zbiór opowieści i anegdot, które przyczyniły się do powstania niezliczonych odłamów religijnych, każdy z nich zaś wyciągał własne wnioski i założenia. — Jest pan detektywem sierżantem w wydziale dochodzeniowo-śledczym policji w Stornoway, zgadza się? — Tak, proszę pana. — Został pan wiosną tego roku wezwany na miejsce strzelaniny na wyspie Eriskay. — Tak. — Które jest od Stornoway oddalone o kilka godzin jazdy samochodem. Jak pan tam dotarł? — Poprosiłem o pomoc straż przybrzeżną, a następnie wraz z kilkoma umundurowanymi funkcjonariuszami zostaliśmy przewiezieni helikopterem na miejsce, by wesprzeć w czynnościach miejscową policję. — I co pan zastał na miejscu, kiedy już pan tam dotarł? — Na podłodze salonu leżał martwy mężczyzna. Został postrzelony w pierś. Drugiego zatrzymali obywatele obecni w domu; przekazano go potem funkcjonariuszom z South Uist. — Rozumiem, sierżancie, że spisał pan zeznania wszystkich obecnych w tym domu; niektórzy z nich nie chcieli albo nie mogli być dziś tu obecni. Chciałbym, by na podstawie wspomnianych zeznań przedstawił pan komisji możliwie jasny przebieg wydarzeń, które doprowadziły do oddania strzału. Gunn zaczerpnął głębokiego oddechu. — Sytuacja była związana z odwetem za postępek lub postępki, do których ponoć doszło pięćdziesiąt lat temu. Nie jesteśmy w stanie tego zweryfikować. Wiadomo tylko, że znany przywódca gangu z Edynburga przybył wcześniej tego dnia na wyspę Lewis wraz z towarzyszącym mu mężczyzną, zdecydowany skrzywdzić niseacha, Tormoda Macdonalda. Niseach… to mieszkaniec Ness. Kelso skinął ze zrozumieniem głową. — Pan Macdonald to starszy człowiek cierpiący na zaawansowaną demencję starczą. Rodzina zabrała go tego dnia rano do domu jego starej przyjaciółki na Eriskay. Ustaliwszy, że pana 253

Macdonalda nie ma w jego domu, panowie z Edynburga uprowadzili prawnuczkę pana Macdonalda i jej matkę, a następnie zawieźli na Eriskay, gdzie zamierzali zabić je na oczach pana Macdonalda. — Z całym szacunkiem, sierżancie, nie wydaje mi się, by mógł pan wypowiadać się na temat zamiarów zmarłego. Byłbym zobowiązany, gdyby ograniczył się pan do znanych sobie faktów. Fin zauważył, że Gunn się wyraźnie zjeżył. — Z całym szacunkiem, panie Kelso, chęć zastrzelenia prawnuczki pana Macdonalda i jej matki została przez zmarłego ujawniona. Zdradził taki zamiar w obecności kilku świadków, którzy złożyli zeznania. Takie są znane mi fakty. Jeśli Kelso był zaskoczony ripostą Gunna, to nie dał tego po sobie poznać. Jednak to, że spotkał się z ostrą repliką z ust człowieka, którego uważał zapewne za nierozgarniętego policjanta z wyspy, musiało być dla niego poniżające. Fin stłumił uśmiech. Kelso zajrzał do papierów na biurku. — Zajmijmy się zeznaniem, które złożył przed panem wnuk pana Macdonalda i ojciec dziecka, niejaki Fionnlagh Macinnes. Jak wynika z wszelkich relacji, panowie z Edynburga zostawili go związanego w domu w Ness, podczas gdy sami udali się na Eriskay. Mimo to towarzyszył on pastorowi Murrayowi w chwili oddawania strzału. Jak to wytłumaczyć? Gunn odchrząknął. — Jak twierdzi Fionnlagh Macinnes, zdołał się uwolnić i pobiegł do pastora Murraya, by powiedzieć o tym, co się wydarzyło. — Dlaczego udał się do pastora, a nie na policję? — Ponieważ matka jego dziecka, Donna, to córka pastora Murraya. — Więc pastor Murray udał się na policję? — Nie. — Co zrobił? — Wziął ze schowka na plebanii strzelbę z pudełkiem nabojów i pojechał na Eriskay. — Z Fionnlagiem Macinnesem? — Tak. — Dlaczego nie zadzwonił na policję? — Sam musiałby pan go o to spytać. 254

Kelso westchnął poirytowany. — A jak pan myśli, dlaczego nie wezwał policji? — Z całym szacunkiem, nie wydaje mi się, bym mógł się wypowiadać w imieniu oskarżonego. Wolałbym się trzymać faktów, które znam. Kelso z trudem zapanował nad rozdrażnieniem. — Spisał pan zeznanie pastora Murraya? — Tak. — Jak wyjaśnił fakt, że nie zadzwonił na policję? Gunn się zawahał. Nie sposób było tego uniknąć. — Powiedział, że nie ufał niedoświadczonym i nieuzbrojonym funkcjonariuszom z South Uist i nie wierzył, że poradzą sobie z przestępcami, którzy zamierzali skrzywdzić jego córkę i wnuczkę. — Innymi słowy wyręczył prawo. — Nie wiem, czybym tak to określił. — Nie zgłosił popełnienia przestępstwa i postanowił sam się tym zająć. Czy nie oznaczało to wyręczenia prawa? Gunn poruszył się niespokojnie. — Przypuszczam, że tak. Kelso przyjął te słowa z nieznacznie sarkastycznym uśmiechem. — Dziękuję, sierżancie. — Nasadził na czubek nosa okulary do czytania i znów zaczął grzebać w papierach na biurku. Po chwili zdjął szkła zamaszystym gestem. — Należy więc zakładać bez obawy o pomyłkę, że nie zawiadomiwszy policji i uzbroiwszy się w strzelbę, musiał się przygotować na jej użycie. — Jest pan uprawniony do takiego założenia, panie Kelso. O ile się orientuję, pastor Murray i Fionnlagh Macinnes kilkakrotnie próbowali zadzwonić na telefon komórkowy córki pana Macdonalda, Marsaili, by ją ostrzec, że członkowie gangu edynburskiego są już w drodze. — Tak, ale nawet gdyby udało mu się przekazać to ostrzeżenie, nie zmieniłoby to faktu, że jego córka i wnuczka zostały uprowadzone przez niebezpiecznych przestępców. On zaś wziął broń i ruszył za nimi. Trudno przypuszczać, by jego zamiarem było odczytanie tym ludziom jakiegoś ustępu z Biblii. Wywołało to śmieszek na sali. 255

Jednak przewodniczący komisji nie był rozbawiony. Nachylił się nad stołem. — Nie sądzę, panie Kelso, by było to odpowiednie miejsce na tego rodzaju uwagi. Kelso skłonił nieznacznie głowę. — Przepraszam, panie przewodniczący. — Zwrócił się do Gunna: — Dziękuję, sierżancie, to wszystko. Gunn sprawiał wrażenie głęboko zaskoczonego. — Nie chce pan usłyszeć o tym, co wydarzyło się w domu? — Dowiemy się o tym od tych, którzy tam byli. Dziękuję. Sierżant, zmierzając na swoje miejsce, zerknął przepraszająco w stronę Donalda Murraya, ale pastor zachowywał obojętność. Na miejsce dla świadków wezwano Marsaili; to ona miała opowiedzieć o tym, co wydarzyło się w domu. Fin patrzył na nią, kiedy mówiła silnym, pewnym głosem, odtwarzając wydarzenia, których sam był świadkiem. Wciąż miała w sobie jakieś smutne, wyblakłe piękno. Jej twarz o czystej cerze nosiła ślady tylko delikatnego makijażu, włosy zaczesała do tyłu i zebrała w kucyk, wciąż jednak potrafił dostrzec w niej małą dziewczynkę. Małą dziewczynkę, którą kochał z całego serca, kiedy nie umiał nawet powiedzieć, co to takiego miłość. Małą dziewczynkę, której serce złamał, i to nie jeden raz, ale dwa. Małą dziewczynkę, której miłość do niego zawsze była niezachwiana, aż do końcowego aktu zdrady. Czy można się było dziwić, że z takim trudem przychodziło im odszukać dawnych siebie? Jej opowieść o tym, co wydarzyło się tamtego dnia, przykuwała uwagę. Szef gangu edynburskiego unoszący broń, by wypalić z niej do Donny i jej dziecka. Jego odwet za to, co kiedyś zaszło między nim a jej ojcem. Nagle dźwięk pękającej szyby, kiedy Donald strzelił do niego przez okno — gangster padł na okno w drugim końcu pokoju — i ocalił młodą matkę i jej dziecko przed niechybną śmiercią. Ludzie stłoczeni tego dnia w sali parafialnej wstrzymali dech, kiedy to wszystko relacjonowała. Fin ledwie sobie uświadamiał, że skończyła składanie zeznań i że to jego teraz wywołano. Dopiero gdy Marsaili usiadła obok niego i szepnęła: „Do dzieła”, zdał sobie sprawę, że to jego kolej. Zajął miejsce dla świadka i złożył uroczyste zapewnienie, że będzie mówił tylko prawdę, bez złych zamiarów i uprzedzeń. Kelso przyjrzał mu się z uwagą. — Był pan funkcjonariuszem policji, panie Macleod? 256

— Byłem. — Jak długo? — Około piętnastu lat. — Do jakiej rangi pan doszedł? — Detektywa inspektora. — Ma więc pan znaczne doświadczenie, jeśli chodzi o przestępstwa i przestępców? — Owszem. — Czy istnieją jakieś okoliczności, w których zalecałby pan, by ludzie brali sprawiedliwość w swoje ręce? — Sądzę, że wykazuje się pan podstawowym niezrozumieniem prawa, panie Kelso. — Czyżby? — Kelso wyglądał na rozbawionego. — Praktykowałem prawo przez ponad trzydzieści lat, panie Macleod. — I jestem pewien, że praktyka czyni mistrza, panie Kelso. Ale to nie było po prostu pańskie prawo. I nie jest moje. Prawo należy do nas wszystkich. Wybieramy jego przedstawicieli, by stanowili je w naszym imieniu, i zatrudniamy policjantów, by je egzekwowali. A kiedy ich nie ma i nie mogą tego dla nas zrobić, musimy czasem ich wyręczyć. Dlatego istnieje taka instytucja jak areszt obywatelski. I jeśli uzbrajamy policjanta i zezwalamy mu na to, żeby strzelał do przestępcy w naszej obronie, to też oznacza to branie sprawiedliwości w swoje ręce. Robimy to po prostu pośrednio. — Więc uważa pan, że pastor Murray postąpił słusznie, robiąc to, co zrobił? — Nie tylko uważam, że postąpił słusznie, ale mam też nadzieję, że wykazałbym się dostateczną odwagą, by uczynić na jego miejscu to samo. — Nie sądzi pan, że skutek zajścia byłby inny, gdyby pastor Murray zawiadomił policję? — O tak, proszę pana, skutek byłby całkowicie inny. Donna Murray i jej dziecko zginęłyby, tak jak zapewne wszyscy pozostali przebywający tamtego wieczoru w domu. A tak śmierć poniósł tylko jeden człowiek. Człowiek, którego zamiarem było zamordowanie niewinnej dziewczyny i jej dziecka. Kelso parsknął drwiąco. — Skąd może pan to wiedzieć? — Bo byłem tam w przeciwieństwie do pana. A jako funkcjonariusz policji z piętnastoletnim stażem mogę bez wahania powiedzieć, że tamtejsza policja, nieuzbrojona i niedoświadczona, nigdy 257

nie poradziłaby sobie z tą sytuacją. Kelso przez chwilę przyglądał mu się chłodno, a potem włożył okulary i opuścił wzrok na kartkę trzymaną w ręce. — No cóż, powróćmy szczegółowo do wydarzeń tamtego dnia. — Nie. — Fin pokręcił zdecydowanie głową. — Myślę, że już dość się tego nasłuchaliśmy. Zdumiony Kelso podniósł gwałtownie wzrok. — Siedziałem tu wczoraj cały dzień, słuchając bandy świętoszków, którzy pod płaszczykiem pobożności wylewali hektolitry żółci — rzekł Fin i zaczął przesuwać wzrokiem po tłumie, czemu towarzyszył pełen zdumienia pomruk. Nagle wskazał kogoś. — Tam. Torquil Morrison. Upijał się i bił żonę. Dopóki nie znalazł Boga. Albo dopóki Bóg nie znalazł jego. Teraz sprawia wrażenie niewiniątka. — Gdy zewsząd dobiegały sapnięcia, wskazał palcem morze twarzy. — I tam. Angus Smith. Wiem o co najmniej dwojgu nieślubnych dzieciach, do których nie chce się przyznać. Założę się, że nie miałby odwagi zabić człowieka, żeby ocalić życie któregokolwiek z nich. Nic nie wiem o innych oskarżycielach pastora Murraya, ale powiem tak: Kto jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci kamieniem. Przewodniczący komisji walnął w stół młotkiem, jego twarz była czerwona z gniewu i zażenowania. — Wystarczy, panie Macleod! — Nie skończyłem jeszcze — odparł Fin. — Jestem tu na własnych warunkach, nie waszych. Jestem tu, ponieważ przyzwoity człowiek zrobił w tych okolicznościach jedyną rzecz, jaką mógł zrobić. Bierność nie wchodziła w rachubę. Oznaczałaby śmierć dwóch niewinnych istot. To, co zrobił Donald Murray, ocaliło je kosztem jednego życia, które, tak szczerze mówiąc, nie było warte złamanego grosza. I nie kupuję całej tej bredni z szóstym przykazaniem. Nie zabijaj? Zgadza się. Nie zabijaj innego człowieka, dopóki nie jest Niemcem w pierwszej albo drugiej wojnie światowej, albo Irakijczykiem podczas wojny w Zatoce. Wtedy jest to w porządku, ponieważ jest… usprawiedliwione. Nie wiedziałem, że istnieje poprawka do szóstego przykazania, panie przewodniczący. Nie zabijaj, chyba że jest to usprawiedliwione. — Fin uniósł nieznacznie głowę i pociągnął nosem. — Wyczuwam coś znajomego. — Znowu pociągnął nosem. — Wiem, co to takiego. Już to czułem. Hipokryzja. To paskudny zapach i nie powinno być tu dla niego miejsca. — Obrócił się w stronę Donalda i doznał niemal szoku, widząc w jego oczach łzy. Fina też coś ścisnęło w gardle; dopiero po chwili odzyskał głos. — Twój 258

Bóg cię będzie sądził, Donaldzie. I jeśli jest w połowie taki, jak sądzisz, to prawdopodobnie On pomógł ci nacisnąć spust. ••• W tłumie stojącym pod salą parafialną zapanowało milczenie, kiedy Fin wyszedł na zewnątrz z Marsaili pod ramię. Ludzie rozsuwali się, żeby przepuścić ich do bramy. Dopiero gdy znaleźli się w połowie Kenneth Street, Marsaili ścisnęła rękę Fina i popatrzyła na niego chabrowymi oczami, tak jak pierwszego dnia w szkole. — Jestem z ciebie dumna — powiedziała.

II Komisja wydała werdykt trzeciego dnia. W sali parafialnej były tylko miejsca stojące, a na ulicy czekały tłumy. Donald siedział opanowany i obojętny przy swoim stole, splecione dłonie spoczywały na blacie. I tylko raz, nim pojawili się członkowie komisji dyscyplinarnej, odwrócił się i przesunął spojrzeniem po twarzach ludzi za swoimi plecami. Fin to zauważył i nachylił się do Marsaili, unosząc ze zdziwieniem brwi. Wzruszyła ramionami. — Wciąż jej nie ma. Jedyną osobą, której nieobecność rzucała się wszystkim w oczy, była żona Donalda, Catriona. Fin głęboko mu współczuł. Bez względu na werdykt jego żona i matka jego córki nie zamierzała go pocieszać albo dzielić z nim radości. Donald siedział samotnie z przodu sali. Zapadła głucha cisza, gdy członkowie komisji zajęli miejsca za długim stołem. Nie sposób było zorientować się po ich poważnych obliczach, jaką ostatecznie podjęli decyzję. Posiedzenie zaczęło się, jak każdego dnia, od modlitwy. Potem przewodniczący popatrzył na Donalda. — Zechce pan wstać, pastorze Murray? Donald podniósł się z miejsca, by wysłuchać werdyktu dotyczącego jego przyszłości. — Do komisji należało podjęcie niezwykle trudnej decyzji. Byliśmy zmuszeni zmierzyć się, podobnie jak pan, pastorze, ze złożoną kwestią natury moralnej. My jednak mieliśmy sporo czasu, by wszystko rozważyć, więc zdajemy sobie sprawę, że był pan pozbawiony tej korzyści. Można nawet domniemywać, że Bóg poddał pana próbie, wielebny Murray, tak jak poddał próbie nas. Próbie, którą należy określić tylko w jeden sposób: między młotem a kowadłem. Ostatecznie, bez względu na argumenty etyczne i religijne, każdy z nas, w swym człowieczeństwie, musiał zadać 259

sobie pytanie: co uczyniłby w identycznych okolicznościach, i rozważyć swe działanie w świetle oczekiwań Boga. I tylko On, ostatecznie i prawdziwie, może wydać osąd. — Wziął głęboki oddech i przez krótką chwilę wpatrywał się w swoje dłonie złożone na stole. Gdy znowu podniósł wzrok, na sali panowała niczym niezmącona cisza. — Mimo wszystko obarczono nas obowiązkiem podjęcia określonej decyzji. Niniejszym postanowiliśmy odrzucić pozew skierowany przeciwko panu, pastorze. Ma pan prawo kontynuować w Crobost swą posługę kapłańską, dopóki będzie to zgodne z życzeniem pańskich parafian. Wrzawa, która wybuchła w tłumie, i brawa, które jej towarzyszyły, były niemal ogłuszające. Nikt nie miał wątpliwości, po czyjej stronie jest powszechna sympatia. Ludzie zaczęli się przepychać, by pogratulować pastorowi, a wśród ściskających mu dłoń byli też tacy, którzy wcześniej bali się wyrazić mu publicznie poparcie. Donald w tym morzu twarzy i jazgocie głosów wyglądał na skonsternowanego. Przewodniczący oświadczył, że wyczerpujące i szczegółowe uzasadnienie werdyktu zostanie opublikowane w ciągu dwóch tygodni, ale jego głos zniknął w ogólnym zamieszaniu i hałasie. Fin i Marsaili czekali w tłumie na zewnątrz, aż Donald wyjdzie z sali parafialnej. Sprawiał wrażenie bladego i roztrzęsionego. Nie miał na sobie płaszcza, ale wydawał się nieczuły na deszcz, który spadał na niego z ołowianego nieba. Ze wszystkich stron napierali na niego sympatycy i reporterzy, a reflektory ekip telewizyjnych rzucały na tę scenę rozgrywającą się na parkingu nierzeczywiste światło. Upadł, zanim ktokolwiek usłyszał odgłos strzału. Miał na sobie czarną koszulę, więc krew w miejscu, gdzie kula przeszyła klatkę piersiową, była w pierwszej chwili niewidoczna. Z początku wszyscy sądzili, że się po prostu potknął i przewrócił. Fin jednak od razu się zorientował, że trzask, który rozległ się ułamek sekundy później, to huk wystrzału z broni palnej. Gdy inni doskoczyli do Donalda, Fin odwrócił się w stronę budynków naprzeciwko i dostrzegł sylwetkę mężczyzny i lufę jego karabinu. Strzelec błyskawicznie zniknął pośród dachów. Po asfalcie rozlała się krew; w świetle mokrego poranka podniósł się krzyk i ludzie zaczęli rozbiegać się w panice. Fin i Marsaili podbiegli do leżącego Donalda i pochylili się nad nim. Oczy miał szeroko otwarte, patrzył na nich z lękiem, jakby nie pojmował, co się stało. Drżał na całym ciele. Marsaili podłożyła mu dłoń pod głowę, by unieść ją z wilgotnej nawierzchni. — Wezwać karetkę! Szybko! — ryknął Fin, a potem zdjął kurtkę i okrył nią pierś i ramiona Donalda. 260

I przypomniał sobie ten dzień, gdy pobity przez szkolnych prześladowców leżał zakrwawiony na drodze, a Donald powrócił w ciemności, żeby zaciągnąć go w bezpieczne miejsce. I jak zabrali ciotkę na wspaniałą przejażdżkę kabrioletem, kilka miesięcy przed jej śmiercią. Poczuł na ramieniu dłoń Donalda. — Chyba Bóg wydał swój własny werdykt, Fin. — Jego głos był zaledwie szeptem. — Wygląda na to, że będę miał się z czego tłumaczyć. Zakaszlał, na jego wargach pojawiły się bąbelki krwi. Chwilę później już nie żył.

261

EPILOG Zielone zbocza urwisk Salisbury w królewskim parku zalewał blask słońca, sięgając wierzchołka klifów, które wznosiły się wysoko nad panoramą miasta. Taksówka, którą jechał Fin, skręciła w St Leonard’s Street i zatrzymała się pod numerem 14, gdzie w ceglanym budynku o barwie piasku mieściła się komenda policji. Czuł się dziwnie, przebywając w tym miejscu ponownie. Jakby odwiedził dawne życie i odkrył, że wszystko, co kiedyś wydawało się tak mu bliskie, teraz sprawia wrażenie obcego. Mniejszego, nędzniejszego, brudniejszego. Zupełnie innego, niż zapamiętał. Ulica wydawała się węższa, wciśnięta między piaskowanymi kamienicami po obu stronach; urwiska w dali nie robiły już takiego wrażenia jak dawniej. Upłynął tydzień od pochówku Donalda; nikt w Crobost nie potrafił przypomnieć sobie równie długiego konduktu żałobnego. Relacje z pogrzebu pojawiły się w wiadomościach krajowych. Relacje, które trafiły już do archiwum, podobnie jak policyjne śledztwo. Fin wątpił, czy zabójca zostanie kiedykolwiek schwytany. To była robota zawodowca. Niemal z pewnością odwet za to, co wydarzyło się na Eriskay. Strzelec zniknął bez śladu, broni też nie znaleziono. Finowi pozostało po wszystkim uczucie pustki, jeśli w ogóle można było to nazwać uczuciem. Mona czekała na niego pod wysoką szklaną fasadą głównego wejścia. O dziwo, wyglądała młodziej. Być może służyło jej życie bez Fina. Miała na sobie długi beżowy płaszcz, a krótsza fryzura, jak z czasów młodości, podkreślała jej wciąż wyraziste rysy. Na pierwszy rzut oka nieatrakcyjne, ale chwilami niemal piękne. Poczuł ukłucie żalu, ujmując jej dłoń w rękawiczce i całując ją w policzek. Przechyliła głowę. — Wiesz, o co chodzi? — spytała. — O Robbiego, jak się domyślam. Po cóż innego mieliby nas wzywać? Wiadomość od inspektora Blacka była krótka i rzeczowa. Nie chciał wyjaśniać niczego przez telefon ani listownie, jak powiedział. Czy zechcieliby się spotkać z nim osobiście? ••• Twarz Blacka odznaczała się ziemistą cerą człowieka, który rzadko przebywa na świeżym powietrzu. Zakrzywiony nos i małe czarne oczy upodabniały go do jastrzębia, który bezustannie poluje na jakąś ofiarę. Na biurku panował koszmarny bałagan, a Fin wyczuwał w ubraniu dawnego 262

szefa zastarzałą woń papierosów i zauważył, że jego palce wciąż są żółte od nikotyny. Black nigdy nie bawił się w ceregiele. Teraz przywitał się z nimi krótko, wziął do ręki przezroczystą plastikową teczkę ze zmiętą kartką pokrytą odręcznym pismem i przesunął ją po biurku; Fin wziął ją do ręki, a następnie obrócił do światła, żeby oboje mogli przeczytać. Litery nabazgrane niebieskim atramentem. Prześladuje mnie to już od pewnego czasu. Wiem, że większość ludzi nie zrozumie dlaczego, zwłaszcza ci, którzy mnie kochają i których ja kocham. Mogę powiedzieć tylko tyle, że nikt nie uświadamia sobie, w jakim żyję piekle, a ostatnie tygodnie stały się po prostu nie do zniesienia. Czas, bym odszedł. Tak mi przykro. Fin popatrzył na Blacka, oczekując wyjaśnień. — Minęło kilka tygodni, zanim dotarło to do funkcjonariuszy zajmujących się wypadkiem, w którym zginął wasz syn. Nie od razu skojarzono fakty. W końcu, opierając się na tych bezładnych zapiskach w jego pamiętniku, udało się ustalić, że chodzi o Robbiego. Na twarzy Mony pojawił się głęboki rumieniec. — To ten człowiek go zabił? Black skinął głową. — Jeśli może być to jakąś pociechą, to powiem, że jego życie też skończyło się tamtego dnia. A kiedy już nie mógł dłużej tego znieść, skierował przewód układu wydechowego do wnętrza swojego samochodu i uruchomił silnik. Fin pokręcił głową. — Nie — powiedział. — To nie jest pociecha. — Zerknął na Monę. — Ale przynajmniej to koniec. ••• Taksówka Mony stała przy chodniku, prychając spalinami w zimne listopadowe powietrze. Rozstali się już wcześniej, ale tym razem było to trudniejsze, ponieważ oboje wiedzieli, że widzą się po raz ostatni. Fin pomyślał o tym, jak trudno jest zostawić za sobą tak dużą część własnego życia. Przypomniał sobie tę chwilę, gdy Mona usiadła mu na kolanach podczas tego przyjęcia, na którym się poznali, i jak ujrzał nad sobą jej twarz nazajutrz rano, kiedy potrząsnęła go za ramię i powiedziała, że zaginął samolot Roddy’ego. — Przypuszczam, że wrócisz na wyspę. — Chyba tak. Przytrzymała go za rękę, nachylając się i całując go po raz ostatni. 263

— Do widzenia, Fin. Patrzył, jak wsiada do taksówki, która oddaliła się szybko w stronę miasta. Jeszcze jeden kawał życia powierzony pamięci. Zastanawiał się, czy on i Marsaili naprawdę mają przed sobą jakąś przyszłość. Czy zdołają jeszcze odkryć na nowo młodzieńczą miłość, jaką odczuwali tamtego lata, przed wyjazdem na uniwersytet. I zastanawiał się też nad życiem, które czekało go na rodzinnej wyspie, w miejscu, z którego tak bardzo starał się uciec, ale które przyciągnęło go w końcu znowu. Myślał o wszystkim, co było i co jeszcze będzie. O wielkim, czarnym, niezapisanym jak dotąd rozdziale życia. Wiedział, że może być pewny dwóch rzeczy. Miał syna, który wymagał jego opieki. I była jeszcze piętnastoletnia dziewczyna, która potrzebowała obrońcy i orędownika. Ostatni ślad, jaki pozostał na ziemi po człowieku będącym jego przyjacielem i wybawcą. Nieszczęśliwa osierocona dziewczyna, która potrzebowała kogoś, kto stałby po jej stronie i pomógł dojrzeć w przyszłości jakąś nadzieję. Wiedział, że tylko on może to zrobić.

264

PODZIĘKOWANIA Pragnę podziękować tym wszystkim, którzy tak szczodrze poświęcali mi czas i dzielili się swym doświadczeniem, kiedy zbierałem materiały do Jeziora tajemnic. Na słowa wdzięczności zasługuje zwłaszcza patolog Steven C. Campman, specjalista medycyny sądowej z San Diego w Kalifornii, a także personel US Army Central Identification Laboratory za szczegółowe informacje na temat procesu rozkładu zwłok; również Stewart Angus, mieszkaniec Lewis, pisarz i doradca Scottish Natural Heritage w sprawach ekologii wybrzeża; Ronald Turnbull, wędrowiec, pisarz i fotograf, za cenne rady dotyczące górskich wędrówek; Sarah Egan, ekspert we wszelkich kwestiach dotyczących Uig, niezwykła badaczka i mój osobisty szerpa podczas wyprawy w góry południowo-zachodniej Lewis w czasie najgorszej pogody, jaką można sobie tylko wyobrazić; Keith Patrick Stringer, filmowiec z Lewis, za krótkometrażowy film Hunter, który zainspirował postać Whistlera; Lewis Crombie z Highland Aviation w Inverness, za uwagi dotyczące małych samolotów, za lot i lądowanie na plaży Solas, a także zdjęcia lotnicze tego obszaru; George Murray z policji w Stornoway na wyspie Lewis; Robin Reid, strażnik leśny z North Harris Estate; pastor Nigel Anderson z Wolnego Kościoła Szkocji; Innes Morrison, zarządca Amhuinnsuidhe Castle Estate na wyspie Harris; wreszcie Margaret Martin z biblioteki w Stornoway.

265